Ad cariflimum fuum fratrem, dariffimumque virum,
P. Plvnketvm, Dominum Baroncra Dunfanix!

^ccefn his Ubris Hibernicarum rerum Appendix^ ex
Shvestro giraldo cambrensi
pcruetuflo fcriptore colle^ia-^

ad caiifTimum fuum fratrem, clariflimum-
quevirum P. Plvnketvm, Domi-
num Baronem Dunfaniîe.

^ P E ^ multum^ Plmke-
' te frater^pramp;cipuo dolore an-
gi foleo^ quod^ cum extimi
orhis terrarum recejjm ad
hommum fcientiam magis
ac m agis cottiàie^perueniat^
fola hfiherma,perinde quaß
Cimmenü tenehris haäenm ejfet oppilata, in
crajfa ohfcuritate'vhiquepme délitefcat. T^am
'vteorum monument a ^ acerrima ac attentißima,
meditatione percurra^t qui fi tot os in regionum
terreftrium^atque maritimarum terumpeme-
fligatione poftierunt^ tarnen 'vix aliquod ex eo-
rum fcriptis 'verhum expifcari pot es, ( extra
Abrahamum Ortelium^ darum inCeographia
acnohilem) quod adnationem noßram^meritis
lauäihiisUlußrandampertinerevideatur.contraquot;
que^ßquam tandem de Hihernia mentionem fa-

ciant^eam •vclmmufculomm mendacimculkim'-
■pmdenter onermt^ vel import unis malediâi^ im-
pudent er figmt. Ceterum à quo capite tatn ahie-
âamp;ignohîlitatu lahemarceffas, non it a facile ßa-
tuere potes. Nequeenim huiufce rei culpa inßo-
rentißimam infula?r2eß con ferenda,cum qua qui-
dem cdi faluhritate^ agrorum fertilitate^ 'vherta-
te frugum^ arnœnitate font tum ^ opport unit ate
ßuminum^portuoßsßatiombm, filuarum proce-
nt ate, ditißimls metallorum venis^paßionis ma~
gnitudine t armentorumgregihm conferre pau-
cas, ante ferre nullas regiones v aléas, ^jfodfiin
huius infuL incola^ oculos inferre ^^elù^ Uli qui-
dem corporis commoditate^ ingeny acumine-, cete-
animi or nament is vfque eo prsßant^ vt ni-
hil eis aut à natura non ob lat um, aut ah in du-
ßria recufatum viäeatpir. Ac mihi quidem in fa-
talem hanc HihernisL {quam nimts diu haufit)ca-
lamitaten^ cum frequent er-^t um dolenter intuenti^
du e potifimum rationes ohueniunt^ e quibm^tan-
quam ex impur a vomica^ huiu^ coüuuionis gut tamp;
dimanant : quarum alteram in procerumfoc or-
dt ay alteram in quorundam fcurrarum impuden-
tia poßtam animaduerto.H tberniA enim optima-
tes in natiuapatrtA gleha^ tanquaminvißo, im
mordicminhmfcunty vt ext eras gent es peragra-

rejnflar mortis arbitrent m. Hinc homines tranf-
marini minime valent, quot;uel Hihernorum nobili-
tatem oculis colligere, vel inJuU dignitatem auri-
hm accipere, vel honorificam prAclarA nationis
memoriam vfurpare, Qjiod fi nofîri heroes ex-
îguii vnias infuU canceUis minime fectrcumfcri-
herentj fedin aliis etiam orbis terrarum partibîis^
infitamp; virtutis ^ heUicAlaudis tropamp;a con flit ue-
rent: HtberniA famam, perbreui tempore^ longe
atque latèpropagarepotuiffent. T'antum auttm
abeji^vt ad tam pr^dicabile ftudium proceresin-
cendantur-^ vt indomepiciselogiis-ytanquam cu-
mulât if tmo rerumgeftarumpr^mio fatîiîti, om-
nino conquiefcan^. Jn quo quidemprofe^o, meo
animo^ magnm eorum exfijiit error. Nam qua^
lem habet dignitatemjnpatriistantumvmbra-
culis fiorefcere^ eam^gloriam^qmcum magnifico
nominis ac prédicat ionisfiatu^ per ext eras gent es
vagari debet^parietumveluti fipariisadmodum
abieâe occulere'i Far eH enim, vt is, qui fiimmo-
rum virorum resgefîas mira impigrîtateimita-
tur^ fummorum etiam virorum famam, inex-
haujîa auiditate aucupetur. Ghiidefi-, médiusfi-
dius^ quod eorum premium non fit perfimile^ quo-
rum meritum non ejl difparilet verumenim^ero
hoc incommodum moderaîïore animo effet feren-

dum^ß non defpicatißmi plani, qui a teneris vn-
gukulis heüum honeßatisßudm indiäum hahenty
Hihernom dignttati Iahem infingtäos dies afper-
gerent. Sunt enim-^quod ipfum eß miferahile, in
noßrapatriaqMamminimepauci ^ ^ inepti ne-
hulones^ terréi,ßij^ necingenuis par ent ihm orti^nee
optimarum artium fludiis exculti, nec vrbani-
tatü hlandimentisperpoliti^ qaiy tametß in nuÜa
re fortaßts alia Matern contriuermt^ quam'vty
tanquam puüarij^ gallimn oua in materna auia-
rio numerare dißant^^omarn tarnen intempeßiquot;
ui aduolantyih/que^in hoc 'vnum omnemcuramy
atque operamconferunt^ 'ut^cumpontificiadigni^
täte domum redeant^. ^mhtis autem viis huiuf-
modi candtdati aditum ad hoc honoris faßigium
patefaciant alt im 'videtur repetendum. Hic igt-
tur noßer Cornelim,ßmuliüim antmm amhitio-
nü öißu turnet^ ex patrio nidnlo comatm ac hrac-
catm^fed vix commode calceatns in remotas na-
tioneseuolat. Et licet nuUum argentifirupulum^
cumfe in uiam dat^proviaticohaheat^ tamen^ß
ßitüpecuniofum fore au^uratur. Cum enim ei
natura pedes 'vocem dedertt.pedthm iterquod
fußcepit conficiet-^ voce, quam in qujißumconferre
ßatutum habet, ex diuturna mendicitate cito
merget, Qmlis enim cumque viator eiohuim

erk-^eum^ nipparipaupertate adfiiSietur-.^ adlihe-
ralitatem importuntßmis precibmßeäef. Se ni-
mirum ah extremis Hiherni^ oris iüuc adueni[fej
a nefariis latronihm omni argeto [poliatHm-^
mam, religionii ergo^ cogitare\ non pojfe ad caupo-
nem,profterea quod fine nummisfit^ diuertere\
fihiigiturneceßeejfeßih dio^ahfque cibariisper-
noêkire^ nifi'vir aliquis ad ChriHianam pietater^
infigniéjUim egeïîatem in animum inducat fu~
fient are- H^cvero tam lament abilivlulantique
Voce prof erty vt nemo homo ad largtendum adeo
poßit reßriäm ejfe^ qui ad fupplicem maie vefliti
peregrinipetitionem ohdurefcat. Cum igitur ad
hune modum osperfricarit, atq. 'vïatki lacunam^
fupràquamquîfqueopinaripoteH^ expient [funt
enim J tali in egentes religiofa ßtpe cumulâtißime
liberales) tnndem ad vrbem bene mmmatus ac-
cedit, 0' in tahernam aliquam^ qu/amp; Cr^co aut
Falernovino abundM yfe comicit- Poßeaquam
ibi tridmm^autquatriduum^'vna cum circum^
for an eis gent is fu^ comhibonibm eH commeffatus,
confdia cum conuiuis fociat, fHivero bene potide
Cornelij aduentu magna difquifitione inter fe
comment ant ur-^ qua ratio ei fit meunda, 'ut do-
mum^ quafihonorarm myfiagogns^ quamceler-
rime remniat. NuUm honorpr^terpontifeis, ca-

■pacem hominis meutern implere poterit. Humf-
cemodi^ero importtim pet it tone s itacottidie in^
crehrefcmt^ ^tiamnuncapud ^manos in pro-
uerhij confuetudmem vem^t^quoties in mendtcu-
Itm alique Hîhermm incidmt per facet am hanc
eiqmflimculamponere\ Domine, viflieEpifco-
pariî Hîcfortajfevirahqms, Chrißtana qua-
darn ammimoüttia^ac lenitatepramp;ditHi^ non it a
facile adduci poterit,^ 'Vt de hifce hominihm dtffi-
cilliine fentiat'^ contraque ßbiperfuadcbit^ eorum
amhitionem tmprohandam, doärinam 'vero col-
laudandam^quiy niß ejjent omni litterarum fe-
uere affluent er inßruäi, nunquamfe, tant is ^ho-
northus decor art flagitarent, Bona^ amp;caritatis
plena cogitatio. Habet quidem cordatm noßer
Cornelius in quo gloriari poßt, atque etiamin
quo ^eteresfanäos pontifices, qui heroicis tempo-

ribus fioruerunt {qualeserant,Jthanaßiis,Chry'
foflomus, üAmbroftm, aAugußinm, Martinm,
^ Gregorim)fuperare videatur. ^amquam e-
nim iüt litteratißmi patres in facra fcriptura ad-
mtrabdes progreffus hahuerunt-, infinitos, tum le-
genda, tum fcribendo labores exantlaruntcu-
ris vigiltis callumobduxerunt-^ non tamenfm-
gul^ tantorumfludiorum fententias, ^thicno-
ßras, memoriter potermt recitarç^, ^td aiigt;

r,firn moues. Qjédergol Dk,oro te ce-
lenm. Attitandem ? igitur aufculta. Qui Èpi-
fcopatum defiderat, Bonum opus ^derk

etMm, ac Ittteratum virum effiagitat cLippe
emdem cauUonem hmc tam frularo operidfL
rauUü adhtbet. Neque enim inftiari poffhm

bonum opHt, atqueadeo ferardmmejfe'retim-
nemmoderari.,cupiditntes frangere, fiu^ü htius

perf^Chrtfttplehem numinü prueptU,inBitutisd
temperare-, veram doffrinam hominum mentibZ

de r eb vs hibernicis
infer er f alfas opiniones etdelUre. Fuit quoddam
tempm-i cum viri, omni vir tut is amp; doärin^^lau-
,de cumulait ^ne tant um onmaîque munm fußi-
perentipartim infolitudines difcefferunt, partim
in tefquis ^vt fe ab infequentispopuli cur/u dif-
iungerent-, mukös dies latitarunt. Œ'me igitur^
■ quifacrarum littemrumßudia^ne primis qui dem.
labris -y gußaueras, quinunquam adacademiam
acceßerai, qui ne extremis quidem digit isgram-
maticorum crepundta at tiger as, qui vîx Lati-
num librum mambus attreäauera^,audebis tant i
munerisgubernacula capere,amp; tamquam teme-
rarius Fhaeton-, folis haben as inconßderatißime
traäarel oÂpage ßs impudentißtme furcifer*
J^ncapiunt peBoris tui angußui, qualem pro-
uinciam depofcas, quantum oneris tibi imponas.
ISlec enim ea,quA tu falsa exißimas, inanißima
honoris inßgnia pontificem efficiunt.Jnßt oportet,
in tnm excelfo magnifcoq/magißratu, animi roquot;
hur^ mira vit a integritas^ ingenium acre, magnm
vßis ^ fumtnum conßilium, incredibilu quidam
doärinA abundantia. Ea vera quam tuum os fer-
reum adfert, fcurrilis impudentia atantiprAfu-
lis moribm longißime debet abharrere. Nun-
quam enimprocacitas cum religionepermifietur,
nec ad/anäit at em impuritas admit tit ur. Ü^n

mimm eß, multomm animas adtormentarium
inferommgurguflmmpramp;ciptes mere, vhitales
idiot A Chriflianam rempub. capejfunt. ^ulla
enim diœcefis fanto eH religîonis ftudio incenfa,
q^^mnonimprohipontificis infcientia peruerte-
re^ atqueviolare pof it. Sxpè quidem, optime at-
que amantißime frater, cumacerhos noslrdgen-
tis cafds inter nos ingemifcentes doleremm ^ for-
dern hanc ^ famp;cem è repub.exhauriendam,fa-
pientißimhudicabas. Neque enim ßjcm fore,pa-
tnamnoftram in hominum gloriam venturam,
qmmdiu eim amplitudinem tUiufmodi ßmioU
rnaculis adfpergant^. 61 enim quern mihi it a bene
natura conftitutum dahis , qui non frequentim
harharum peregrines nationis nidorem, quam pel-
lucent em vrbanitatis [j?lendorem memoria repli-
cet? §lmcirca^ vtexterngentes intelligant,ßor-
didam hanc montiuagi feruitij peregrinationem
Ulis fnoleßam ^ putidam videri,qui in repuh.no-
ßra dignitate valent, non abs re duxi, erraticos^
ac effuse petulates hofie prodromes dent at a char-
ta exagitare. oAtque hoc vnum moderatos, çf
graues ]talos,prorfm vehementer, etiam atque
etiam rogo,^ohfecro^neHihernorumnobilita-
temtalmmmendiculorumindignitate, qui nihil
habent , prMerdedecm, metiendam arhitrentur.

de rebvs hibernicis
Bcqtiando enim aliquod ferißjlum tam vermi-
culato opereßlende/cit, in cuim pauimento non
aliqm qmfqmlia ohlitefcmt ? Hoc autem loco,
Flmkete frater^ non necejfe haheo, ea4 rationes
propter tuos oculosponere,quihHsadduBm,meab
occupatißimis meis fludiis ad gent is noflr^hißo-
riam exßrihendam ahduxi\ quem^ 'vt tute com-
pertum hahes, de nationis noßr^ latidihm cele-
hrandis nonmediocrisßmper curaattigit. Vtil-
lud item in prxteritis non relinquam, me,fponte
ac 'volmtate current em, non it a pridem ejfe tuet-
tatum \ partem vt fene [cent em domi maiorUm
noßrorum gloriam à noßratium obliuione 'vindi-
carem-^ partim, vt litterarum monumentispa-
ir iam exdiuturnis tenehriseruerem, at que exte-
rasgentes admemortampramp;ïlantis infuU excita-
rem. (îAddoetiam^alias nationes,proptereaquöd
haâenm noßri iuris minus ret inent es fuimrn, in
laudatißima Htberni^, ornamenta, tanquam in
quot;vacuam amp; caducampoffeßionemJnuolaßeHinc
isaefcript. Damiano Goefio in mentem venit, Sedulium^
juauempoetam, m Luntanorum numero repone-
videAp. re- fnquo fane HtberniAmagnamimuriamho-
^hinTtM'. mo minime malus infert. Erat Seduliw non Hi-
bernmmodo ,fed tot ins etiam Hiberniäi lumen ^
Nec patiemur tarn pmclarum virum extrafuam

fatrïam^ contra.fas^ âmtim exßilare-^ qiiînpotim
inpriHina h^zreditate., quafiquadam cretîone^ e-
rit coüocandtis. Qmd autem hos meos lahores^
iam nunc in vulgus peruagatos .^fuh tuo^ frater^
nomine apparere volui-, muit a me rationes in eam
mentem impuleruniL. Trimum^ quod maiores
tuij in conflituenda, rnoderanda^ noflra repuk
adßtmmos honores meritißimo afcendermt, Jn
quihusviris exßitit tam illiminatanobilitas^ at-
queiüiminata nohilitate amplt^cata virtus ^ vt
amp; togati prudentia, amp;armatifortitudinerem-
pub.prAclaretemperarint. Qmenim^Dunfaniamp;
^ naß OS in oculis non feratl quamp; amp;tas de domino^
rum Ktllmiamp;fama conticuitt €cqu^ dieculapra-.
teruolauiti in qua Louthiét, quot;Barones non efßorue-
tunfi Déni que inquts compitis pedem ponas, ad'
quemm^tportum digitumintendasy in quassva-
luas oculosconiicias-iin quihus Flunketorum coÜu-
ßrata infignia, rerum nonfolumgeßarum^fed
etiam fortit er excellent er^geÜartm exprejfa ve-
ßigia circuUnti non liceat contuerû Deinde hoe
adiungo-i in eadem patria, ^ in eadem etiam pa-
tri^particula, ambosnos prognatos ejje. Sugge-
ß^m amp; item fit iüudßamiliaritatemnoßram ah
ineunte Mate nohifcum creuijfe.propiusveroac-
cedit, nuptidi,fraternâq,nos ejje coniunBione^in

cUrlf^ima BarnemJlorum familia^copulatos. Ca-
pHt autem eB, quod it a mirahiliter non folum
mutuo am ore, fed et iam iudicio nos inuicem di-
Itgamm^vt patrie communionem vet m necefi-
tudo, veterem nece^itudinemconiunBipma af-
finitas, coniunBifmam affinitatem fiahilis ^
perpetua amicitisi quafi c^mentum conglutinety
^ confrmet. verum quo citim hoc-^quodfufcepe-
ram-inegotij tranfigere atque expedire vale am, te
ahHiherniuhiHoriA leâione diutius nonretar-
daho,fiprius hac claufula orationem me am ter-
minaro, vt hoc meum tenue^ ac leuidenfe munuf-
culum iliufiri gratia excipias. Ego vero te tuos^
omnes fumma^'ut par eji , ohferîi^ntïa colam*
Alterum de facilitate tua f^erare valeo, alterum
defidelitate meaprA^are vob.Frius autem quam
adhiHori/H explicationem aggrediar, in injlitu-
tum opus multHmvalebitynonnulla,quA ad ter-
ramp; ftumJnfuU naturamy incolarum mores per-'
tinenty litteris monument is confignare» Equi'
dem talem pmcentionm fummis placuijfe hijlo-
ricis, video,

l e ri qv.e fcriptorum , qui vel in
Geographia, vel m Annalium confe-
ctioneelaborarunt, atque Hiberniam
atti^ermit, vna confeiifione affirmant,
earn mfulam cum dimidiata tantùm
Britannia: parte xquari. Qua; fane af Hibemi«
feueratio ad vcritatem vidctur accedere, modoliomi- ^-fcon^quot;.'
neslitigiofi nullam, in nominis ambiguitate, conten-
tionem ponant. Nam fî in fignificationem Britannia: Erjtanniae
pemagatiiîîmam confiderationem- intendas, quatenus
Angliam, Scotiam, amp; Cambiiam (qua: vulgo Wallia
dicitur) comprehendit, apertam cuiuis veritatem cpnti-
net. Verùmfi diffufam verbivim ad certam aiiepam
Britannia partem coardes^vt ad Angliam folam,à Sco-
tia amp; Cambria feuocatam, aut ad Scotiam amp; Cam-
briam, ab Anglia difciufam, peripicuè falfum eft,quod
fcribunt-'Hiberniaenim fî non Angliam longitudine
fuperat, ab Anglia tam.en non fuperamr. Siquidem Gi- ub.i.Topo.
raidus Cambrenfis, vir tam Britannicas, quàm Hiber- C^'diih u ^
nic£e antiquitatis fcientilTimus, ab hac fententia nihil
dilTentit, imo verô prorfus confirmât Atlêrit, Britan- '
niam in lon2;itudine 800. in latitudine zoo. milliaria
complediiHibcmiam vero ab extrema Rcndanicorum
montium ora ad Columbae promotoiium vfque,quod
Thorach dicitur, trecentos mille pafïùs fupra viginti, fî
longitudinis mcntionem refpicias, habere- atqui ab vr- Hibctri«.
beDublinioadD.Patricij colles, amp; mare Connadi-
cum 160. mille pafliis, modo infulae latitude metienda
fît, continere. lam vero cùm Hibernica milliaria Bri-
tannicis maiora exfîil:ât(quod ipfûm omnes,qui vtram-
que infulam peragrarunt, prxclarè intelligunt) fî totam

haiic menruram ad calculos reuocemus, fatis perfua-
fiim efle debet, Hiberniam Aiigli^e magnitudiiiem ad-
Ceterum Vilde Hibcmia fuum habet nomai
dudum, dißicilis apud nonnullos eft qu^rftio. Qui-
dam fulpicati funt, Hibemia: notionem inde fiiifle de-
riuatamj quód aqu^ibi, hibemistemporibus, vehc-
mentiffima fiigorum magnitudine, conglacientQuod
ceitófcio, aüterelTe. Habet ea infula • aërem mirificè
temperatum, vfque eo, vt muitos annos liceat in Hi-
bemiahibemare, amp; in plerifque partibus yix aliquain
glaciem, per totam hiemem, conlpicias. Aqua quidem
pluuia ibi frequentius abundat, non ea tamen, ex qua
multum detriment! incolce capiant. Atq. hic falfus ru~
cund.iib.7. mor Claudianum, optimum auólorem, in fraudem, vt
verifimile cft, impulit. inquit,

Lit or a luuerna promouimu^, ér modo captas
Orcado'S, ac minima contentas nocie Br it annos.

epTif ad ridet. verùm licet tantum huic vetuftatis heluoni tri-
Kah.Oi.el. buam,quantum dodo amp; erudito viro tribuédum cen-
feam, in hoc tamen ab illius fententia non queo non
difcrepare. vêtus igitur, amp; vera opinio noftrorum An-
nalium eft, Hibernias nomen,vel ab Hibero feu Ebero,
Hifpanienfi flumine, vel ab Ibero,rege Hi/panorum fc-
Gcrun°.7a- cuiido (quorumfatu, finecontrouerfia, Hibernifunt
wm'î''Hifp orti) fuifleiam olim tradudum. Etfi enim hîc difcor-
fctip.amp;Frâf! dant Hilpaiiicij(criptores,tame mihi FrancifciTaraphjc
pÏSzfententia ad veritatem videtur propenfior. Quod vero

Claudianus hanc infulam Hibemam,amp; no Hiberniam
noiniiiet; danda eft hxc licentia poëds. Talibus con-
celTum elt, quoniam numeris func aftridiores, vnam
quandoquelitceram delumbare, iiiterdum quidem ap-
pingere. Hoe etiam nomen Hibemi, in hunc vfque
diem, vemacula lingua, retinent. vocant Hiberniam E-
ïinn ab Ebero, vel Ibero. Ab Anglis Idandia appella-
tur, quafi Erincerra. Cum igitur prifcis temporibus E-
rinlandia diceretur, temporis progrelTu Irlandi^e nomi-
nationem^abAnglorumpofteritate, accepit. Quando-
quidem multx voces fölent diutumitate variari. Anti-
quitatum fcriptores iiuic infuk Scoü^ nomen impo-
luerunc. Duplicem fuifTe Scotiam conftat: Maiorem
amp; Minorem.HibemiaMaioris, ea veró Britanniaspars,
qu^ a nonnullis Albania, iam Scotia communiter ap- De hit piwa
pellatur, Minoris nomine fignata eft. Siquidem Scoti piV.ca^JT,
Albanenlês ineam, quam iam nunc incolunt terram, fJ^^'j^Hi.
ab Hibernia tamquam riuuli a fonte dedudi, influxe- bemisoriun.
runt. verum a quo primum initio Scoti;E nomen fit tra- sèodx no.
dum, nondum planè perfpedum video. Subinfulfa
eft eorum opinio, qui verbi vimad Grascas litteras re-
uocantes, a vocula, (tzotoq, quód obfcuritatis tenebris
fueritopacata,infulam nominari confirmant. Quafi
veró nulla alia orbis terrarum particula ab hominum
cognitione,fimili ignoratione,fuerit remota. Gaidelus
Gr^Eculus (vt fcriptum apud Hedorem Boëtliium eft)
conflatam militum manum adeptus, ad Pharaonem,

regem vtgyptium, aduentauit,amp; quia is, cumluaco- cap.17.
horte, eorum amp; impetum fregit, amp; amentiam ojbruit,
qui Pharaoni bellum fecemnt:rex,quo vidori meritam
gratiam, debitamquereferret, filiam fuam adolefcen-

tem, Scota, didam, Gaidelo, libentiflimo aiiirno, de~
Ipondit. Quare vt tanti connubij dignitas, ad pofteri-
tatis memonain prodita, efllorefceretj omnes ifti Graeci
feScotoSjHiberniam, iii qua, poft confederunt, Scotia:
nomine nuiicuparuiit. verum hoc totum^tamquam va-
nam poetrix fabellam Georgius Bucliananus, amp; ante
flucb. lib.i. ilium HumfridusLhuidus, cuius modo mentions feci,

Humf. ' reijcitamp; relpuit. Et (ivero HeâorBoëtiiius huius ieu
BÎeuf. Bnti. tci faclx, fcu fabulx uon eft architedus, tamentotam
Siul mfidus ^^'^^^''^^^onem mendaciunculis, more £10, perlpergit.
fcriptor. Magna quidem ambitione fcriptor ille de gentis fux
gloria laborauit. In quo fane conatu,amp; patrix dignita-
tis amp; dix exiftimationi param confuluit. Hoc .enim
iam apud Dodos eft adfecutus,vt cum veritatis gratia,
omniafcrip{î{lè,viderifevelit, niliil ferè verumarbi-
trentur,quod fcripfit. Quippe quorfum lpedat,maio-
rum fuorum gefta ad honiinum memoriam tanta ver-
borum maieftate,commendare ? Ilios nimirum Hifpa-
nos quatefeciffe- Hibernos,lblo (eueritatis vultu,expug-
nafle; de finitimis Britannis, quoties voluerunt, trium-
pKumegidè; vbicumquepedem figerent,omnes his vi-
doribus, ferocii:ateexfultanribus,ea fummiffione ob-
temperaiTejVtScoros non tam in aliénas terras irrupiflè,
quam in proprias immigrafîè iudicares. Hxc quidem
Ibmnia fabularum aniculce foitaffis admiraticnem,
Abder.r alicui applaufum , inteliigentibus vero rifum
mouent. Habuerint Scoti,(îcut amp; plurim:^ quondam
nation£Sjqus:iam nunc celebritate fàm^E^in magno no-
mine flinty fua quaiî cunabuia, aîiqua barbarie infufca-
ra. Et hoc prudentius eflèt confiteri, quàm,commenti-
tia hac rerum geftarum gloria, fèipfos apud imperitos

lîberprimvs.
vendicarc. Nec verô hxc ica accipi veiiiti^, qnafi Sco-
toruin fainam, honoremquc depeculari cupiam ; quos
fané animi magnitudiiie, bellica virtute, infigni pru-
dentia iempitern^ kudis fàmain confeciflè agnofco.
Neque enim hoc eft, veram illis laudem adimere, fal-
iam eis non adfîngere. Adh^c tantum abeft, vtdebi-
r ^^^ commendationem euertam, vt quidquid ab
liüs fordeer animofeq. geftumfit,in eoipfoHibernos,
qui Scotorum erant procreatores,riuales îiabendos fta-
tuam. Hoc tantum fîgnificaiidum putaui,adfummam
Scotorum exiftimationem in primis pertinere,aiicui in-
yr ipfos acerrimo critico, amp; integerriina religione pr£e-
aito,negotium imponere,Boëdiij libmm,qui vt verum
fatear,polite eleganterque fcriptus eft,ôc vt leuiflimè digt;
cam,mendofior eft,limatulafeueritatis norma corrige-
re,amp; fingulas narrationes,non inanis gloriok trutina,
fed veritatis ftatera ponderare. Mentiri enim dedita o-
pera, cùm m omni re fœdum fît, tum in hiftoria fœdif-
fîmum efl. Nam qui taie monumentum vetuflatis ta-
belianuin,fcientk tliefaurus,infciti^ deletrix,lumen ve-
ritatis nommetur, quod eflvanitatis caligineobtedum
amp; contaminatum ? Sed.iain ad inftitutum reuertar
ineum. Hibemia in quinque partes,feu prouiiicias di- j^j.
uiditur: in Lageniam,in oriente j Comiatiam, vel Con- ix^iS
nadiain in occidente-Vitoniam in aquüonari partej amp;
Momoniam,m auflrali plaga fîtam. Quinta pars Me-
dia appellatur, fîue quod ex his quattuor aliquam par-
ticulam fîbi adfcifcat, fiue quod in meditullio, amp; quafî
infuk vmbilico pofita fît: quod ipfumnon Geometric
ca decempeda, fed vulgari popularique coniedura ac-
o^ienduni eil. Huius aute diuifîoiiis h^c caufTa datur.

Vide appen- ^^no^ ex quo tocius vniueriitatis fabricator machinam
mundi fuit architedatus, 1535. quinque germanifratres,
ampliilimi (fie enim elt traditum) amp; ciariffimi viri, va-
ftiffimum marepr£eteruedi, armata acinftruda claOu-
la ad Hiberniam nauigarunt. Horum nomina funt
Gandius,Genandius,Sagandus,Rutheragus,amp;Slanius.
Hi cum terram incultam,amp; miram incolarum paûcita-
tem reperiflènt ( qui etiam in re militari inexerciri fue-
mnt) Itatuerant, totam infulam iii quattuor prouincias,
percequaproporrione, diilribuerejvt fînguli firatres in-
fînguus prouinciis perpetuum imperium firmarent.
Quod fatis concinnè fadum fuit. At vero ne Slanium,
œtate minorem, prorfus indotatum relinquerent, vna
voce confentiebant,aliquas,è quatmor partibus, glebas
decerpere, iiflemque Slanium munerare. Ille quidem
munus hoc à diftributoribus, prompta animi volunta-
te, accepit: amp; exinde Media; appellationem emanafle,
probabile nonnulHs,amp; pasnè verum videmr. Et fi au-
tem ifti quinque fratres, in noui dominatus cunis,con-
cordiffimè vixerunt, tamen poftea cœperunt,vi eorum
corroborata, inter fe digladiari (nam Venus, amp; impe-
rium Iblent difficiliter riualitatem tolerare ) atq. in hac
dimicatione, ceteris partim fugatis, partim exftindis,
Slanius nam minimus,vidoria maximus euafit. Hunc
femnt humatum propter Médias montem, qui hodier-
no etiam die, Slanij mons vocatur, In hifce quinque
prouinciis alia qu^rdam notabilia territoria ponunmr.
vt in Lagenia includuntur FingaUia, Offaiia,Lcifia,Of-
firia,amp; Ormundia. In Media reponuntur,Slania,Fou-
ria,amp; Deluinia. In Connatia comprehenditur Claria.
In Vlîx)nia continentur Vrilia, Antrimmia, Lecaîia, ac

yeconelia. In Moin onia concludmitur Tripperaria,
^eria, Cofmaia^Dermondia/romondiaj nonnullaque
^na, quae nihil attinec nominale. Hibemix partes ex-
pofui, reftat nunc, de vrbibus amp; opidis pauca explicate.
Dublinium cil totiusHiberni^,nonLageniiE folùm
prmceps ciuitas: Celebris quidem vrbs amp; copiofa^mul-
titudme ciuium,defcriptione a^dificiorum amp; pulchritu- fi^/q«'»«''
dine, fumptuofa architedurar magnifîcentia, nitida ilia,
ciuicaque vit^ amp; cultus munditia, reliquis omnibus
longe plurimùm anteftare cognofcitur. Hîc dicx, hîc
judicia, cum vnus alteri litem intendit, conftituuntur.
Hicpublicaregnicomitia(quiE vulgo parliamento di-
cuntur) frequentiiis celebrantur. In hac vrbe infuk
procuratores, vt plurimùm confident. Liffeus amnis
illic praeterlabitur, rarô autem rapide fertur,nifi poil in-
gentem pluuiae vimrceteroquin admodum lêdatus fluit.
Mare item piopè eft. verùm omnes ibi crepidines, ôc
p^fertim portus oftium taîn immenfis arende aggeri-
bus obturamr,vt non,abrque magno naufragij perîcu-
lo,maiores naues ad ifta loca poffis applicare. Atquè
ex hac obftrudione multum incomodoaimcùm om-
nes ciues, tum pr^cipuè mercatores confequuntur. ve-
rum non longo interuallo diftat à ciuitate (nam lèptem
folùm milliaria Britannica numerantur) Hothiap^nè
incinda mari, vbi nobiliffimx Sand-Laurentinomm
familiar primus (qui dominus Baro Hothias appellatur)
habitatjamp; non procul inde fita eft Malahidia,in qua,il-
luftrifTima Talbotorum ftirps, quadraginta ferè annos,
vt inlegitimo patrimonio,h^fit:in vtroque,inquam,ter-
ritorio receptacula repeiiuntur vtcunq.portuofa,in qui-
bus nauigia, anchoraruadunciratefîxa, fecurè fatis flu-

duarepofllmt. Quodipfum dePolbegia^inparte af-
tera aduerlk rip^e polita,amp; de Sono Dalkis eit fentien-
dum. Prarcipuunijin hac cimtate,delubrum diuinitati,
S. Patricij nomine, eft confecratum, priEclarum ac au-
guftum templum,amp;; ampliflïmis facerdotiis iocupleta-
circa aa.sa- tum. fiindator huius ftrudura: fuitlohannes Ciminus,

pr^ful ad omnem virtutis kudem natus. Hoe etiam
tempium Anglorum rex, lohannes, amiuis congiariis
amplificauit. Item exftat, in hac vrbe, peramplum ca-
ftellum,puIcherrimo profoe(5i;u,ac firmiflimo lapidum
fêpimento obuaiktu. ^dificauitiilud Henricus Loun-
Anno ,IM0. jj-gus^Dubliiiij quondam,vtlohaiics Ciminus, Archie-
pifcopus,omni pietatis genere excellens. Noftro autem
Circi an.sa. tempore, dum Henricus Sidneius, fatiapas dignitatis
lut. IJ70. pkniftimus, vicarium principis munus in infuk fufti-
nebat, ampla amp; prasckra a^dificia in caftelio exftmda
erant. In hanc commemorabilem Eedificationem nos
iam olim hoe epigramma fecimus.

Ge/Ia Itbri referunt muit or urn clara, virorum,
Laudis amp; in Chartis ftigmata fixa manent.

Ver urn SidnM laudes hlt;sc faxa loquuntur^
7{ec iacet in felü gloria tanta Uhrü.

Si libri pereant, homines remanere valebunt^
Si pereant homines Jigna maner e queunt.

Ligna^ fi pereant ^non ergo faxaperibunt,
Saxaj^ fi pereant tempore,tempus er it.

Hum libri flor ent-, homines dumviuere pojfunt.
Dum quoque,cumligniSifaxamanere valent\

Igt;um remanet tempus,dum deniquepermanet £uumy
Lam tua, Sidnai, dignaperire nequit.
Secuiidasjiiiter Hiberniae vrbes, fert Waterfbrdia,in

pnmis nonefta, amp; officiis fideiis ciuitas j propter an^u-
Ü0] es vicos non adinodum lumiiiofa, prudentibus''amp;
Denemoratis duibus referta. Habet tutumA tranquil-
lum pormm,atq. cxterarumnaum fepcnumero plen5.
Är ^^^^Vfernes funt, qui mercaturas
Lare?^nbsp;negotio^vfa. eo prudenter re fami-

Kr ^^^^quot;^^^^'-^nt^ade^ cautlratioiies fubducunt^vt,
Dieuinegotiatione, magnas fibiopes foleat comparare.
All Hilpania pra:cipue nauiculariam faciunt. Niliil ple-
mmq. xris alieni habent,in fuis nummis plurimis fuiir.
Nul us ibi viuitmenfarius, quifraudulentocollyboaut
^itokrabili faeneratione(omnm remmpub.burto)in ci-

niDus vtiiifIimi.AppelIauitlianc vrbem antiquitas Ma-
i^apiam, ficut amp; Dubliiim, Eblanam.AmelLma redius
nuncuparetur, ab Amellano, qui eam vrbem condidit, circa AnnS
quemadmodum amp; Sitaracus Waterfordiam, amp; luorus
LimmincumfundalTefertur.Erant ifti Germaiii fratres, v,acappe„a.
Olbmannianolks dicutur,qui,in Hibernia,magnam
oiim dignitatem obtinebant. Limmiricum autem (de

qua vrbe mod6 didum eft)in tertiis confiait. verumta- quot;quot;
men loci fitu, fluminis dignitate huic vrbipalma ell
danda. Alluitur Sannonio fluuio, omnium Hiberno-
rum Hummum^abfquc controuerfia^prindpe. Ab alto

rarias naues ad ciuitatis muros nauarcbi appellunt: nec
ett,quod fcopulofas cotes,in toto iilo curfu, ofTendere,
njultumpertunefcas. Incredibile eft,quantam pifdum
vbertatem, amp; copiam ibi reperias. Huius vrbis amcc-
nitate capms loliannes, Angliae rex, quo de ante fcrip-

tum eftjCgregium caftellum,amp; pontem illic coiiftruen-
dum curauit. QuartaHiberni^e vrbsCorcagiadicitur,
ceteris mùior,portu tamen excellenti,amp; tuto eftornata.
HÎC etiam ciues, copiis fatis locupletes, operani merca-
tur^e nauant, res fuas domi forifque frugaliter obeunt.
Atquiha; tantum quattuor funt, in Hibernia, vrbes,.
feu ciuitatcs (neque enim Horum verborum vim,curio-
fa dilBnä;ione,hic refpicio)quarum tres vltim^ in Mo-
Piutiaiiao- monia, Dublinium in Lagenia confiftit. permulta ta-
P' quot; i-nej^ funt ibi opida,ac municipia fat magna,mœnibuf-
que cinda: vt in Momonia, Kinfalia, Caflilia, Yoglie-
lia, Roffia, Lifmoria, Clonmella, Kiimalochia. In Co-
natia eil Galueia,opidum ab exteris negotiatoribus val-
dè frequentatum,amp;: opulentis mercatoribus,fuique ne-
gotij bene gerentibus cumulatum. Ferunt,mercatorem
tranfmarinum, quihabuitmultumcumhis opidanis
commercium,olim percundatum ex Hiberne quo-
dam, in qua Galuei^e parte Hibernia confifteret ? Opi-
dum pro regione,contraque infulam pro municipio all*
quo accepit. Galueiae annumerantur Anneria, Claria,
Sligagia, Ardlonia,amp; Alonia, opidulum non contem-
nend'um. In Media numeraturPontana,qu2e vulga-
riter Drogliedaianominamr,opidum lautiffimum,por-
tum habet nauali ftationi perappofitum. Sunt tamen
qui mediam huius opidi partem,nimirum transflumen,
in Vltonia ponant. Infunt item in Media, Molingaria,
Fouria,Deluinia, Trimmia, Kellefia, Nauania, Aboia,
Dulekia, amp; Scrinia. In Lagenia funt Nacia, Kildaria,
Carherlagia,Guesfordia, Ardlonia, Wiklonia,Thoma:
opidum,kallania, amp; Kilkeniamunicipium perelcgans,
atque mediterraneum, non procul ab his locis federn

^abet, qua: Lageni^e extremitatem attingunt : loei fïtu
cum pmnis excellens, nulla aëris craffitudine mfufcata.

^S? XT ^^^^^quot;obilem amnem, quoniliil ^ttate fri-
gi^us,Norum appellant. Hums putiffimis liquonbus
?er reconditas terr« venas diffluentibus,horti ad ripam

ts,^ quod caput eft, honeftillîmis opidanis lUuftratur.
^xitat inhoc opidofchola, exftruda opibus clariffimi
vm, Petri Butleri, Ormondix, amp; Oümx comms, amp;
vxoris eius, qu^ Margareta Giralda vocabatur : femma
luit Ipedtatiffima; non modo fumma generis nobilita-
C^,quippe comitis Kildari^ filia, fed remm etiam pru-
acntia, lupra muliebrem captum, prardita. Hîc ludum
aperuit,noftraa:tate, Petrus Wliitus, cuius in totam
jvempub-fumma conftant mérita. Ex illius enim fciio-
ia, tamquam ex equoTroico, homines litteratiffimi in
reipu^ lucem proaierunt. Quos ego hîc Whiteos,
qiios^emerfordos,quos Walsheos,quos Wadingos
quos Donneros,quos Shethos,quos Garueos,quos But-
leros, quos Archeros,quos Strongos, quos Lumbardos,
cxceilmtesingenio, ^dodrina viros, commemorarc
potuifIem,qui primis temporibus a^tatis in eius difcipL
mmfe tradidemnt. Huic ego dodori operam, in ea-
aanlchoia, puemlus dedi. Cui quidem hommi tanto

qui remunerando efTe poffim, cùm infinita eius in mc
mérita ne numerando quidem percenfere valeam. Sed
tehadenus,nuncadpropofitum. lam vero Vltonia,
qu^ Septemtrionalem infula:partem occupât, amp; Sco-
tiarcitima eft, (namperanguftofreto ab eadiuiditur)

nullam, nottra astate, ciuitatem habet, Agreilis cfl ifta
piouincia (VriliiE territorium, aliofqueperpaucos cam-
pos excipio) amp; ab hominum cultura ferèdeferta. Nam
non muitos agros ibi obfitos videbis, amp; idcirco Vlto-
nienfes non funt multi panis homines. Siquidem in-
ter eos pecuarij plurimi, fed aratores rariffuni viuunt:
qui glebam,natura bene tèrtilem,aratri vomere perftrin-
gunt. Stetitinibiquondam vrbs Dunenfis,fcd earn
confecit ac confumlit vetultas. Hxc, prifcis tempori-
bus, magno in honore fuit : nunc tantùm viliula, cum
veteris llrudurae parietinis apparet, in qua corpora D.
Patricij, Columbx, amp; Bdgidas fuemnt fcpulta. Que
tempore,illum locum habuilTe muitum religionis,An-
nales refèrunt. De quorum fèpultura peruetufti hi
Vcrfus percelebrantur.

/// tres in Duno tumuîo tumulantur in vno
Brigida, PatricitHyätque Columbapim.

Exftat item in hac prouincia, Karregfergus, cui opi-
dulo ideo hoc nomen erat impofitum, quia Fergufius
Hibernus,pr.'mus,vt HedoriBoëtliio placet, Scotorum
Albanenlium rex, ibi erat iiibmerfus. Nam Karreg
Fergus, Hibernica lingua, fcopulum Fergufj fignificat.
De quo fataliexitu nos olim iri diximus.

In hac eaam parte fedem habet Armachia, qua?,
mulds abhinc annis, nonmediocicm in Hibernia lo-
cum obtinebat. Neque profcdo iniuria. Archiepifco-
poenimArmachar.oomnes quidem primas tribuun^
cùm fîttotius Hibeiniss prmâs : fêcundas Dublinicn-
fî, teitias Gaflilienfî, vltnnas Tucmienfî. Nam quat-

tuor ArcliiepifcopiinHibernia numerantur, verum de
nuius înfuk vrbibus, amp; opidis fatis didum eft : dein-
ceps ad aliam eiufdem partitionem tranfêamus j qu^
magna oum cura, amp; diligentia confîderanda eft, iî quis
huius terrx ftatum cognitum, ac peripedum habere
aueat. Quareobferuare diligenter opoitebit, Hiber- AiiaHibcr.-
niamm duas partes diftnbutam eflejin Anglicam, amp;
Hibernicam: hanc germani, amp; genuini Hiberni, illam
Anglonim progenies incolit: eaque portio, plebeio lêr-
mone,Anglicaprouincianominatur, quôd fît Anglo- Angiicapro.
rum temtoriis,quafi palis amp; feptis circumfeflà. Etenim
pofteaquam homines Britannici Dermicium, exadum
regem, Hibernis hoftibus annis caftrifque oppreftis, in
patriam, atque adeo in regnum reftituerunt (quibus de
rebus agemus tum cum ad fecundum librum peruene-
rimus) Britannici vidores fedem ftabilem amp; domici-
lia certa, in ledis Hiberniar locis habuerunt. Deinde
cum inter fc amp; domitos Hibernos quidam quafî infu-
b diuortia feciffent-tum illam partem in qua coloniam
collocarunt,AngIicam prouinciam appellauerunt. Etfi
vero primis annis longe latequepatuit; tamen temporis
longinquitate, cœpit in exiguos quofdam jfînes confti-
5ari^ partim pofterorum focordia,qui dum in bonis,ve-
ut fîrmi pofîèflbres, ha:rcre non contenderunt, Hiber-
nicoslongiùslèrpereignauiter palîi funt: partim verô,
quôd Britannici accola, quibufcum vicinitas Hibernis
erat,eorum moribus oblitià priftina maiorum vrbani-
tate tamquam Circxo poculo pedetentim degenera-
''rint. Maior Lagenias amp; Medix pars,ac ea Vltonia^ por- Eins termîm
. tio,quiE Vrilia dicitur, in Anglica prouincia continetur: ftripdo!quot;'
fed priiecipua Lagenix particula, quœ FingaUia vocatur,

Dublinio,ad Aquilonarem plagam , finitima, primas
tenet,fecundas Media. Fingallix enim amp; Medix agri-
coi^c rem rufticam laboriofimmè colunt. Eaque agro-
rum cultio amp; fatio ad multorum frudum redundat.
Vtraque colonia Hiberni^e horreum meritó nomina-
tur. Nam ceteris infulse oris frumentum quotannis (iip-
peditat. Tametfi Momonix,amp; reliquarum prouin-
ciarum agri/in quibus aratores folum Itercorant, amp; fe-
mentem faciunt/rugibus aflfatim obferantur. Giebam
fane habet Hibernia cum natura frugiferam,tum indu-
ftria culturaq. feraciorem.Qui in Anglica prouincia ha-
bitant, ab Hibernis,vidu, cuitu, amp; fermone diffemnt.
Nam a priftinis Anglorum moribus, ne tranfuerfum
quidem vngue, difcedunt. Anglice item naturaliter lo-
quuntur. Nullo alio cottidiano fermone animi fenfa
exprimunt. Quamuis vero à noua hac, amp; nimis pe-
regrina magniloquentia, ex gentium exterarum linguis
furacijGTime colleda,îongiùs abfuntrtamê incormptam
AngliciE linguae vetuftatem feruant. illam nimirum,
Sw Tais, quam Chauncerus vetus ac nobilis Poëta,amp; Anglomm
fine dubioHomems,in fuisfcriptisvfuipauit:qui ita
Anglice dixit, vt non ipfam Angliam magis crederes
effe Anglicam. Nihil in illius libris ledori occurret,
quod fputatilicam (hoc enim verbum iam olim, nec fi-
ne caulla, ille Romanus rifit) nouitatem redoleatrex a-
lienis linguis verba non mutuatur, quemadmodum lb-
lent CEtate noftra,illi verborum opifices,qui Anglice vel
tum maxime coiloqui le putant, cum etiam minime
Anglice dicant. Sea vt ad noftros prouinciales An-
glos re'uertamur, illi fanèfimplici quadam voce, non jj
Guriofo oris preiTu verba faciunt. Feminx non admo-

dum delicate loquuntur. Ruilici {^itisvaPce, ac Iiiulcè
(quod ipfum in aliis regionibus fit) Termocinantur.
^um itaque vltima ha^c Hibemias paititio à tranfma-
rinis hominibus minus fitpercepta,amp; cognita: ma?no
quidem opere mirarifolent, quoties cum^HibemoliIi-
quomfennoiicm fedant, qui fe Hibemicènefcirecon- S,
ntetur. verum fi in ipfa infula eflent, complûtes eden-
tulos ienes,inAnglicaprouincia,conlpicerent,qui vix eifuîat/'^
vnum, aut alterum verbum Hibernicè loqui, ne dum
intelligere pofllint. Atq. ego quidem (fubringantur alij
licet, quantum lubet) eorum in ea lingua infcientiam
valde probo. Cur enim patriam locutionem, quam à
natura liauferunt/efpuerent, amp; ad aliam, illis hadenus
minime affiiefadam, derep ente tranfuolarent ? Idem
ipfe locus à me olim erat tradatus^in Hiberniœ defcri-
ptione,quam didione vernacula edidirmeaq. ibidifpu-
tatio dedit fermonem inuidis, me laudes Hibernici fer- «f ^ '
mollis ininuifTe. Sedinfalfa hac criminatione fuam '
produnt maleuolentiam,non redarguunt meam. Nec
enim ego tum oratione mea fufcepi, linguam,cuius ef
icm ignarus amp; infolens, minus confîderatè vituperan-
do,adfligere:imó contra grauiffimorum hominumau-
doritas fidem mihi iamdudum fecit, eam, verborum
granditate,didionumconcinnitateatq. dicacitate qua-
dam acutula redundare- denique cumHebraica lingua,
communit:onglutinationis vinculo contineri. Sed hoc,
id temporis, docere argumentis inftitui, noite reipub.,
minime conducere, Hibernicum fermonem nimis tri- '
tum amp; peruagatum habere, quem maiores noftri, tam-
quam fcopulos, declinarunt. Nec in re minime ob-
fcura,rationes proferre maxime apertas opus erit. Hoc

vniun libenter fcitarer^ôc aueo audire^quid illi boni vi-
Procct«Hi. ^^ reperiant; quamob cauflàm Anglicaiocutio,
berniamp; vui. Hibcmiclstenitoiiis,défpicatui ducatur? Quos Hi^
ILVZ. bernicos dynaftas proferre poteris, Anglic^e coUocucio^
ne aucifi. nïs focictate nobifcum coniundos ? imô noiunt men-
tum, Anglicè loquendo,vt iofi iocantur, intorquere.
Atqui, hoc loco, feftiuum illud Oreh refoonfum (eft
orciidiaa ^quot;ternis,interHibernicosjclarus, amp; nobilis)preterite
rid.cuungt;. nolo. Hic, cùm haberet ùifàntem filium quattuor an-
nos narum, qui balbus feu potius mutus erat, cumque
alumni altrix parentem huius hxfitantis admoneret,
dixilTe fertur : A nobis igitur ad Anglicam prouinciam
amandetur, amp;ibidifcat Anglicè loqui. Exiftimauit
nimirum homo ridiculus, nihil aliud effe Anglicè dice-
re, niCi vel prorfus obmutefcere, vel mutila amp; hiantia
verba rufticè atque incondite balbutire. Sed vt ince-
AnMo-i inbsp;perfequamur, hi, quos iam in manibus ha-

bemusy Anglo-Hiberni, adeo funt ab antiquis iftis Hi-
cZ «SL'nbsp;diffociati, vt colonorum omnium. vltimus,qui

nisHibcrcis. in Anglica prouincia habitat, filiam fuam vel nobililli-
mo Hibernicorum principi in matrimonium non da-
ret. Hxc autem domeftica connubia inter fe,ea diutur-
nkate,coniunxerunt;Vt vnus alterum iam nunc fangui-
nis communione,vel affinitate plerumque tangat. At-
que hoc idem in omnibus illàvrbibus amp; opidis (de
quibus antè fcnpCi) obferuatur. Ciues ôc municipales,
more inftitutoque Anglorum,viuunt : audoritate nu-
tuque Britannicarum legum rempub. adminiftrat; An-
glicè etiam ac Hibemicè loquuntur, propter cottidiana
commercia,qu^ cum vicinis Hibernis habentrfuos tan-
tum ciues mutua affinitate deuùiciunt, amp; Hibernicos

proco5, vehementiffiina aniini côntendone, répudiant.
At de Anglicae prouind^e habitatoribus faris explicatii
arbitrorireiiquum efl:,vt dcHibernicomm moribus, at-
que confuetudine nonnihil exponam.Vehemens qu^e-
dam,amp; peruagata opinio per animos milltoruin perja-
dere roiet,Hibernicos ifl;os,ad quos iàm oradonem con-
uertimus^omnem humanitatem abiicere, fufcs per dé-
filïiinas liluas ac difperfos vagari,deniq. ferina quadim
iinmanitate efenatos vitam horiidam incultamque
viusre. Sed qui illos his conuiciis infàtnant, à incnda-
cio contra veram per/picue Ibiit. C^amquam enim
ab AiigliciE prouinciir vrbanitatc, amp;'lautida vtcumque
abhorrenr-non timenomni ab humanitate,(icutfertur
cxuti,vitam traducunt. Sed vt homines,quiveri coano-
^endi cupiditite ardent, inveterato lioc errore leuemj
decreui quidem,fretus ledoris facilitate, prsecipua qux-
dam capita,tam moderato temperatoque calamo,quQ^
ad eius fieri poteft,expIicare, vt neque caliimniatoris a^
ccrbi,ns^adu]atons bladi partes fufcepiffe, cuiuis ^quo
rcrurn xltimatori vllo modo videar. Nam mei ftoma-
chinoneft, contumeliarum aculeis in aliquein deck-
mare: neque item dignitatis mea?, quantukcunq. tan-
dem ca fit,agnöj!co eflè, aflêntatoriis verbonim lenoci-
niis in hominum aures fèiiiiliter influere. Hîc igitur
confiderandum eft, inter hos Hibemicos, eüh. prima-
nos tyrannos, quorum imperio plures ténentur. 'Ho-
ntm nomina a quarta férè vocali exordium fumunt,vt,
vcrbi cauffa, O Nelus , O Carolius, O Rorcius, O
Moms, O Connoms. Item ifti tyranni inférions
ordmis j^aamp;fedds domitos amp;^ fubiedos hab'çri^^' tjiii
cum magno euöcatorum numero pirad funt^ qûbtiés

DE REBVS HIBERNICIS
eorum priiiceps fignum fufl:ollit,ad bellum exircj eique,
quibus poiTuiit, vlribus amp;lacerds opitulari. Quod ü
oificium, vel indiligenda, vel perfïdia pr;Etericum fit
(nam ad tale militate obfequium in illius fundis,feu
ditione viuunt, quandoquidem nullum aliud llipen-
diarium vedigal illis imponitur) folet princeps,iIlos ad
arma compellere j vel fi eos pcrpugnaces aut refi:ada-
riolos inneniat,manum fibi amp; copias comparat, figna
aduerfandbus intendit, cos apropriis fedibus extermi-
nât , bonis omnibus euerdt. Talem itaque fibi prin-
cipatum fingunt, neque Anglico fub iure, amp; imperio
^ eflè volunt, nifi qu^diu Angli milites eorum territo-
ffaude patct ria depopulantur. Solent enim, in huiufmodi afperis
Angiis. temporibus, aut metu permod, in lacus lucófue fe ab-
dere j autfetotos diifimulanter (nam pr^eclarè norunt,
tempori inferuire) ad vidorum nutum amp; voluntatem
conuertere. vt pnmùm rurfus Angli arma deponunt,
ifti metu releuati, vetus imperium arripiunt. Hi igi-
tur principes (femperexcipioONelum, qui in Vltonia
dominatur. nam is, quoniam eft grauis aduerfarius
Britannici imperij, in feniculariis campis ftatiua ple-
rumque liabet) caftella poftident, munidone ac molc
lapidumfortiterexftruda,cum quibus aul^e fads ma-
gnas amp; amplx, ex argilla amp; luto fidas fadasque, vicina
adlia^fione copulahtur. Non funt fartée teda: aut fa-
;Xorum laminis è lapidicina eryids, aut c^mends, aut
tegulis, fed agrariis culmis vtplünmum conteguntur.
In iftis aulis epulad folent : raro tamen fbmnium, nifi
in caftellis capiuntrquoniam aularum integumentis ho-
ltes po Juut ardentes facei, aëris; fkbelfe v.ëntilataiî,-fàî
'cillimè admouere. quandoquidpnaifta materies ignem

perceleritercondpit. Iii primis autem caftellaiio pr^-
iidio fe tuentur, nc illis quiefcentibus noduriia vis in-
feratur. Quare vt talequiddam incommodide node
non acddatjhabent in caftelli vertice, tamquam in fpe-
cula, excubias, qu^e faspiffimè vodfèrant, amp; in frequen-
tibus ciamoribus maiorem partem noctis vigilant. At-
que has vociferationes idcirco iterant, vt nodurnis fu-
ribus amp; viatoribus lignifïcent, patremfamilias non ita
arde amp; grauiter dormitare, quin promtus amp; paratus
fît ( nam expergefaciunt eum vigiles, quoties inimico-
rum aduentumfulpicantur) holles a luis laribus virili-
ter reiicere, atque, fi peropus fît, etiam in campo comi-
nus ferro decertare. Habent item areas magnis aggeri-
bus amp; fbfÏis circumdatas, dumetis ac virgultis circum-
%tas. In has, quoties anguftiis vrgentur, armenta de-
irudunt; vti melius à grallatorum incurfïonibus amp; à ta-
gacium furtis,obuallata inclufïone, vindicentur. Non
igitur, vt multi auerfï à vero opinantur, illi, nefcio per
quos fïlueftres anfradus, amp; paludes vagantur; fed prx-
dia ÔC domicilia certa habent,qua£ maxima cottidie ho-
ipitiim frequentia celebrantur. Sunt fanè homines ho-
ipitaliflïmi, neque illis vlla in re magis gratifïcari potes,
quam vel fponte ac voluntate eomm domos frequen-
tare,vd illis inuitatum condicere. Pranderefolent,hie.

1 oit fi vlla militie vacatio illis,ab hollibus detur,cum
latdlitibusmcampis, otiandi caulTa, fpatiantur-aut ad
montana conuenticula iter arripiunt. Nam ftato die
trequens hominum concurfus fit ex tota vicinitate ad
certum locum,qui,cùm editus amp; pr^cdfus fît, vnus e-
niinet inter ceteros. Ibi vnufquifque deiniuriis fibi

illatis, qiieribuiida voce,conquerimr. Tales autem iii-
iuriasjclandeilinis furtis, frequentiflimè iiiferuntur. Etfî
ipfî dynaftas tam abiedo ac imbecilio aiiimo eflè no-
luiit, nodurna incurfione latrocinari : tamen infimas
conditionis furunculi/ubceffiuis nodibus,in omni gé-
néré furandi verfantur, amp; dominorum aedes furtorum
réceptrices liabent. Quôd lî ipfî proceres à quoquam,
capitali odio, diiïideant, nodem ad prasdas non adiun-
gunt, fedexercitumex ficariis, excurfonbus, amp; lèruitio
conficiunt, atqui de inimici ac eius prouinci^e bonis,
omni totius territorij pecore compul{b,luce palàm pras-
danturjnifi alter, adarma vocams,paratus fitjfuas rapi-
narum miniilris vires opponere, atque priedonum im-
petum pugnaciiTimè propulfare. Nam in liuiufmodi
excurfîonibus, agri multorum fanguine fepius natant,
ôc rapta pr^da de manibus direptomm crebro amitti-
tur. Verum fi congregata pecuda in territoria lua ad-
ducere pofiint, alacres exlliltant in vidoria, ôc pr^cla-
rum illud facinus in album rerum acriter amp; animosè
geftarum ouantes referunt. Etenim malunt Tyranni
ifti inter prxdatores apertos, quam latrones occultos
numerari. Alterum in magna fortitudinis laude ponunr,
alterum in homunculum tantum lêmifTem cadere, ad-
firmant. Ceterùm vidi,amifiis omnibus fortunis,nul-
la ferè via compenfântur; quam vel tempori cedendo,fi
viribus inferiores fint-vel parem vidoribus gratiam re-
fèrendo, vt primum vlciicendi occafio datur. Interim
pr^fêntem infelicitatis quafi rutam, futiirx profperitatis
pulegio,mitigant. Minas non i.idânt. Latrare nolunt,
mordere volunt. perraró quidem dies illomm odium
plaçât,praefertim fi aliquis ex eorum curialibus ferro, in

pugnis,fît iiiterfedus. Et fî eniin fîmulat^ amiciti^e mi-
tella exLilceratas fîmultatis reliquias, fœdere obilridi,
contegere videbuntur^ tamen mukös port annos (vlci-
icendi occafîone data) facile intelliges,eös,in reconcilia-
ta gratia, animum femper retinuifle armatumrquando-
quidem fanguinem nulio modo, nifî fanguine, expiari
credunt. Atquenon fblùm in homicidij audorem im-
placabiles exiiftuntj fed etiam in omnes, qui eius cog-^ hinflos/ '
natione tenentur, odium, immoderata intemperantia,
conuertunt. Ulis fane prudentifTunum videtur, quod
nonnulli Itultillimum rentur, cum viuis,pro moraiis
belligerare. Atque ita, in hoc hominum genere,de die,
amp; in diem viuentium, volubilis fortunée commutatio
perfpicuè cernitur. Qui enim, hodierno die,omni re
pecuaria ampliflimè abundat, poilera fortafïîs luce,
omnibus bonis expellitur. Et qui hodie ne libellam
ouidem habet, craitino die, prarda capta,cumulatifîimè
ditatur. Atque ad hune modum eorum flatus in lu-
brica, amp; variata fortunx viciflitudine vacillât. Sed vt
ad priuata illa damna rurfus accedamus,qui incommo- . ,

aoaahciuntur, acceptae iniuri^ querelam ad coronam niendiamp;ac-
defèrunt. Et petitoreumfàepius nomine appellat,quem
in crimen vocat. Habentindagatores, qui, mercedula
addudi, folertiflimè furta perfequuntur, vefligiis pecu-
dum vel puluerulentis vel luteis diligentiflimèinfîflunt,
amp;c fî fûtes de tritis acindagatis viis, ad extraordinarias
femitas declinent, facilius ^nulto peruefligari pofïiint. Ratio defen-

Sed qui reus efl,feu cum falfôinfîmules^feuverè ac-
cufes, nulla alia iuris formula,prster fceleris infîciatio-
nem,fe defendit. Quarcunq. iUi crimini dantur,ad om-
nia refpondet: nego hoc. Quod fi accufator,certify

fïmis criininibus freais, prius oculis, quam coniedu-
ra,furtaiioii deprehendat,fed quadam tantumpro-
babilitate ducatur ad fulpicandum • operam amp; oleum
perdit. Quandoquidem talis fufpicio, feu dubia o-
pinio j tamquam frigida amp; ieiuna calumnia , om-
nium fïbilis exploditur. Perfacetum erat illud Oliueri
Giraldi, fortis amp; virilis equitis, in tali iam'olim con-
cione, relponium. Nam cùm criminator non modó
Oliuerum vehemente fulpicione perftrinxiflèt, verum
etiam clara voce aflèueraflèt, fc vidiflè eum, ifto iplb
temporis pundo, öc item in eodem loco, vbi furtum
erat fadum, in fuo expeditum equo, qui curtatam ha-
buit caudam (ifte autem equus, quoniam ceteris, mi-
rabili pernicitate, tamquam Pegalus, pra^currebat, om-
ni illi frequentias notiflimus erat) hîc Oliuems, cachin-
nari incipiëns, Audite, inquit, optimi viri, quam gra-
uiffimo Icilicet argumento leuifTimus conuitiator du-
dus, vana in me criminatione vtimr. Me huius furti
afïïnem effe cofirmat, quia equum decurtata cauda
pofïideam. Valdè bene res fe habet, bone vir. Non
diificilem, ac morofum habebis reum ; attende itaque,
quàm me fis vfurus a^quo. Percurras tu omnes com-
pafcuos agros, amp; fingula vicarim ftabula quse in tota
confiftuntHibernia: amp; vbicumquc inueneris equos,
perfimili pilorum breuitate notatos, compelle viritim
talium equorum dominos, aliquam damni tuipartem
refarcire 5 ego, pro rata portione, non grauatè pro meo
etiam equo perfoluam. Perlalfo hoe refponfo audito-
res mirificè hilarati omnem rifum in acculatorem con-
uertebant. At vero (vt eó iam reuocemr, vnde huc
declinauit narratio) fiquis fignis luce meridiana clario-

ribus conuincac, reum manifeftiiîimo in furto teneri;
aut reddendum, aut multapenfandum ell, quod com- A,bi„j
mifit. vtuntur, ad taies lires aeftimandas, quibufdam
arbitris , quos illi, Brehonios, appel ant. Ifti 0^1 i ex
funt ex vna familia profêminati, intelligentiam iuris
Britannicinon habent, ciuilis etiam ac pontificalis im-
peritifïimi. Retinent fblummodo domelHca quidam
pfèphifinata, vfu Se diuturnitate corroborata, quorum
animaduerfîone, artem aliquam, ex rebus jfiótis com-
mentitüfque conflatam, pepererunt : quam nullo mo-
do , diuuigari patiunair, led fibimet ipfîs, veluti ab-
ftrufa atque abdita myfteria, à communi hominum

/ènfuremoti(lima,eam referuant. Atque ob vanam gnlpt„,o
hanc reconditas cognitionis opinionem eorum nomen vui^ô.
ab imperita plebecula ( qu^e citius fîda oftentarione,
quàm vera fimplicitatecapitur)valdè celebratur. Viuût
ctiam, amp; vigent inter illos fêmidodi quidam legulei, à
primis annis, ciuilis amp;pontificij iuris ftudio dediti La- lurirperiti
tinaelingux intelligentiam, ex grammaticorum fonti-
bus non hauriunt. Totum illud,tamquam luteum ne-
gotium,ac puerilestricas, alpernantur. Quodcumque
in lôlum,vt dicitur,venerit, effutire fblent. verba grâma-
ticomm arte nonexpendunt; fyllabarum pondera non
examinant; omnem perioduin fpiritus volubilitate,
nonartis iudicio determinant. Neque fane mimm.
Iftud enim sedificium maie materiatum, amp; minofîim
ciTe oportet-prius, cui, quàm iada funt fundamen-
ta,faltigium imponere infipienter conaris. Sedh^ec
hadenus • ad montanam concionem, vnde huc deflu-
xit oratio, redeamus. Vbi igitur, poft longam litiga-
tioneni, folem prascipitantein vident,domum redeunt:

tus. Ipituin numerum ad cenam muitat. Cenitant mag-
nificè amp; opiparè. Nam licet âelicatis artolagaiiis mi-
nime abundent, nec etiam iUavrbana in epuUs lautitia
adhibeatutj menfas tamen habent,boue,porco, amp; alüs
cibariisjprout temporum obferuatio exigit, cumulatif-
fimè inllrudas. Porcos, pr:ecipuè opimos nimiopere
appetunt; faciunt pluris omnium obfbniorum niliil.
Intenogatus, à conuidlore, quidam de O Neli fatelliti-
bus, an caro vitulina porco elTet delicatior ? id, inquit,
perinde eft, ac Ci quis percunólaretur, vtrùm tu O Nelo
fis honoratior ? permoleftè nimirum tulit, opinatorem
de re minimè controuerla pueriliter dubitare. Non-
nulli diditant, illos crudis carnibus vefci^quod contra
eft, ac dicunt : tametlï non admodum codis, nec plus
fatis allis deledantur, tamen cruditate minus Êepe
naufeant. Vtuntur, pro panchrefto medicamine, igni-
Potase* toquodam vino, nullo alio liquore permixto, quod

communiter Aqua vitx dicitur, cuius ardore cibus fa-
cilior ad concoquendum redditur. Hoe potionis ge-
nus intimo artifïcio inftillantradeó vt,flammula admo-
ta,totum,quafî bellicus puluis,raptim ignefcat. Ingen-
temvini vim emunt in vicinis opidis, Hifpani prxfèr-
tim: quod regis Hifpaniarum fïlium, per rifum ac io-
cum, folent nominate, vtroque temeto, epotis plenis
Accubitus amp; ^quot;^pl^oris, fè obruunt. In epulis accumbunt, ledulis
otdo in mcfi pofïtis. primus inmenfa locus tribuitur matrifamilias,
talari tunica, amp; fkpe crocota, bene manicata, amidac:
mirum inter vtrumque coniugem, infpedante populo,
fïlentium : fbla eorum familiaritas cubicuiaris. Inter
ccnandum adeft citliarifta, oculis fxpe captus, mufïcis

minime erudims, qui chordai-um puiru(runt autem ex
ferreisaut^neis fiiis, non ex neruis vt alibi fît, contex-
t^)animos accumbentium relaxat. Nonpledro ali-
quo,iedaduncisvnguibusfonum elicit. Atque licet
m muficis neque numéros expleat, neque moiim,aut
lonorumaccentumobferuet (fïquidem teretes fcientis
aures pemide ac farr^ ftódor, facilè offendit ; ita omni
ordini obftrepit)tamen vulgus liominum rudi eius Iiar-
monia vnicè deledatur. Quód fi aures tuas, pulfîs fi-
lls, peregrmari inteliigat, aut li hominis laudem,vlla ex
parte muiuas, furere quidem, amp; tamquam rabiofulus,
bacchari videbitur. Nam vt lUius cognitionem ore
laudes plemore, non modo petit, verùm etiam cxmt.
Viuit,hacnoilraxtate, Crufus, ad lyram, poft homi-
num memonam quam maximè infïgnis. is ab illo in-

fecumquedifcordan- ^cediiau».
Ubusfïdibus ft,plurimùm abhorret: contradue eo
modorum ordine, Wum compofïtione, mufïcum
obfemat concentum, quo auditomm aures mirabiliter
ïeiit, vt eum citius folum quam fummum citharülam
ludicares. Ex quo intelligi poteft, non mufïcis lyram,

led lyr e mufîcos hadenus defuiflè. Vtuntur etiam
Hibemjci,loco tubr,lignea quadam fïftula, callidilli- Mußcumi„.
mo artifjcio fabricata : cui faccus ex corio compofïtus ftru^Tumquot;
y ^quot;igulis ardifTimè complicatus, adh^refcit. Ex pel-
hs latere dimanat fïftula, per quam, quafî per tubum,
fiftularor mfîato collo,amp; buccis fluentiDus, infïat!
1 um pellicula aëre fara:a,turgercit:inmmercentem rur-
us pi-mit bnchio. Hac impreflïoneduo alia excauata
ügna,breuius fcilicet ac longius, fonum emittunt gran-
clemamp; acutum. Adeft itemquarta fïftula, diftindis

locis perforata, quam buccinator ita articulomm volu-
bilitate, qua claudendo, qua aperiendo foramina, mo-
deratur:vtex fuperioribus fiftulis fonitum feugran-
dem,feu remifTum, quemadmodum ei vifum erit,faci-
le eliciat. Totius tamen rei prora amp; puppis eft, ne aër
per vllam aliam folliculi paniculam, praeter fîftulamm
introitus,peruadat. Nam fi quis (quod hominibus fa-
cetis quandoque vfu venit, quotieshifceauletisftoma-
chum facerc cupiunt) vel acu pundum in culeo mna-
retur,adum effet de ifto inftrumento, quandoquidem
follis fubito flaccefleret. Hoc genus fiftri, apud Hiber-
nicos, bellies virtutis cotem efte conftat. Nam vt alij
milites tubamm fono, ita ifti huius clangore, ad pug-
amp; So.quot;quot; nandum ardenter incenduntur. At vero quoniam hue
declinauit oratio,non multtun extra rem erit, eorum in
prdiis ordinem, mores breuiter attingere. Primus
Eqoitet ha- ordo eft equeftris. Sed Hibemici équités ab aliarum

gentium confuetudinemukum diffident. Namhaftas
beneponderolas, circa medium manibus prehendunt,
non ad latera fua,infrà brachium, apponendoj fed fupra
capita lacertis viribufque vibrando. Habent etiam ex-
cellentes equos, amp; dociles, quibus in hoftium manum
mukitudinemque fe committunt^ autcorporumdecli-
natione, eorum impetum, fi certamen non fitasquum,
vkant. Totum iftud abfque magno equkis labore,fit,
etiamfi laxilTimas habenas habeat. Nihil enim Hiber-
nicis equis eft tradabilius. Nunquam petafati in equis
hasrent: verum kaaltè,in vnaquauis lutulentavia,furas
attollunt, amp; ita placide, fine vllo fuccuffu, equitant, vt
caligas casno atque (ordibus nullo modo prorfus obli-
nant. Ad haec, ferreis fcalis (qua; â nomiullis, ftapides,

dicuntLir) in cqiios minime afcenduntrncq. liuiufinodi
nugatoria (iïciftomm opinio fcrt) adminiculaphalcris
adhxrefcere pennitmnc. Sed eas iubamm fetas , qua:
frontibus imminent,autcquomni auriculas liniftra ap-
prelicnduntj atque dum equi, obftïpis capitibus quietè
inclinant (nam ad talem facilitatem, vt eit corum doci-
iitas, adomitoribus linguntur) equites,etiam loricis aut
fads amidi,mira corporis agiiitate/eefterunt, diuarica-
tifque cruribus, ephippia cliteliis non dHIimilia, iiibito
occupant. Talis autem afceniio ita in eorum confue-
tudine verfatur, vt non fît tam laudabile illud munus
pr^eftarc, quàm turpe non perfîcere. Canteriis,licet fint
placidifïimi alkrcones, raro aduehuntur. Equas, vt
pariant, tantiim pafcunt. Nihil ad equitis ariiimatio-
nemturpius, nihil ad infpedantium cachinnos aptius,
quàm in equa federe, Proximus eft equiübus ordo pe-

deftris, qui confiât ex quodam genere falt;Tatorum mili-
tum, quosiitiGaleglailos appellant. Homines funt
magn^flaturx,prxter communem morem corporati,
fortes bultuarij, fanguinarij toti,ac minime propitij mi-
lites. Humanum apud illos nihil tam eft, quàm odium
humanitatis. Habent tela pedalia, fecuribus fîmilia amp;
gemina,cultris tonforiis j^cene acutiora,longiufculis ha-
ftilibus adfîxa,quibusplagam grauem faciunt, vbife-

riunc. Prius vero quàm aliquis in eorum collegiu coop-
tatur, magna rcligione iurat, quoties in aciem dimica-
tionemq. venit, nunquam tergiuerfari: tametfî ifte mos
magis magifq. antiquari incipiat. In omni acri ac acer-
bo prxlio, fî ad manus veniatur,aut cito illi pereunt,aur
cito perimunt. Sunt, fine controuerfîa, homines va-
lentiflimi, atq. Hibernici belli fundamentum amp; robur.

. Teitius ordo comprehendit alios etiam pedites,acieuis
Knr'dlai. armature macha:rophoros:ab Hibernicis Kami dicuii-
tur. Illiquidem haltas amentatas toris vinbufque adeo-
viriliter torqucnt, vt eas, inllar circuli, in orbiculatum
gyrum compelli exillimares. Cetris autmanicis fèrreis
armati, pugnant : non admodum ponderofo vellitu te-
di incedunt. Hallilium fpiculis,équités vel equos emi-
nus fauciant • cominus, dillridis gladiis, ceitamen m-
eunt. Infignes funt lapidatores : armis pakftricè vti,
omnino nefciunt : nec m ludicra gladiatorum arte funt
exercitati. Raro holles,pungendo, eftbdiunt ; idibus
crebrius vulnerant. Eniès acuti amp; minimè fcabri, mi-
rabiliter illis in amoribus funt : amp; ne m xruginem inci-
dant, neue eorum acies hebefcat, omni diligentia cu-
rant. Ferunt, quendam, de horum grege, è praclio re-
uertentem, plus qu.attuor periculolîs vulneribus accep-
tis, gladium infpexille -, cumque ex nulla parte fradum,
aut aduncum vidiiTet, maximas numini gratias egiile,
quôd illa vulnera corpori, non enfi fuerint inflida. Fer-
rearum vfus fîftularum iam tâdem apudeos increbruit.
Etfi enim, primis temporibus,harum fonitum ferre tre-
mefadi non poterant: multô minus eas infiammare au-
debant- tamen,noftra astate, ipfi tormentarium pulue-
rem conficiunt, amp; plumbeos globulos per iltas fillulas,
admodum difpofitè ac expeditè collimant. Horum
)olleriores cogitationes, détériorés ac immaiiiores fo-
enteflè. Nam fi hominis falus in contentione pona-
tur, quôdiutius confilium c^-)iunt,eô propius captiui
caput petunt. Prouerbium eft Hibernico fermone ce-
lebratum, quoties de rebus deliberatis diffidunt: po-
sterior karnorvm consvltatio. Si quem illi

occidant/emp er ad ftratuni cadauer noua vulnera ad- erg»
dunt. Nam vnufquifque interfedi fanguine, ne forte
reuiuifcat, gladium cruentat. Neque vlla c^ede occi-
fum putant,quoadufque gladiatoriis idibus caput ab-
fcilîum vident. Tum confedam rem colli fedores ar-
bitrantur, imô pxnè credunt. Quid hoc genere homi-
num cautius? Vltimus omnium ordo cuxforum nume-Dak'înr
ro concluditur, quos Hiberni, Daltmos, nos Latine
fcurras velitcs,feu feruos à pedibus nominate poffumus.
nti inermes incedunt ^ miniftros fe pr^ebent equitibus,
Iparos etiam amentatos vibrant^ phaleras fordibus ma-
culatas mundant. Equos, m pra;fepibus, dentata Ifrigili
diligentiflimè refricant, amp;pexis fetis, nitidos reddunt.
Ad hanc poliendi curam, omnibus corporis neruis in-
cumbuntj quantum detrahunt de hac induftria,tantum
amittunt ex gloria. Etenim hac elegantia,atque equina
inunditia Ipecialis diligentia nomen inueniunt. Vere-
cundiam loquendi ii\i,prx omnibus negligunt,fcurrili
lt;licacitate,amp; inquinatillimis fermonibus vtpIurimÛ illi-.

ties ad manus,amp; pugnam venimr, alta voce, pharro, psi's?
p h a r r o, inclamat. vtrum à rege Pharaone, Gandeli
iocero,an ab alia caufla clamor iftenatus fit,parum ad
rem attinet explicate. Qui ex acieinuulnerati difce- curainfau.
«unt, laucios commilitones domum odophoroportât.
Tum pra^fto funt empiiici,qui herbulis vulneri applica- , , ,,

indodi,amp; oiniiino omnis chirurgie expertes fint. Ha- Quibu»«
bentluasfimiliterfamihas ; hereditäre, nonemditione quot;Hcrcdiu-
medici euadunt. Cùm illud Hippocratis, memoriter

)0lTunt redtarerviTA brevis, ars longa/c fatis lucu-
entè inlltudos arbitraiitur. Inanes elle confirmant
hominum conatus,in hoc exiguo vit.c curricuio/e me-
dicorum libris inuoluere -, quorum ledio eil adeó infï-
nita,vt prius moiiendo naturx , quam curatione icgro-
tis medicina ftudiofus fatisfaciat. Leditant tamen,qui
inter eos leditare fciunt, peruetuftas, amp; fumofis mem-
branulas,mukis Ikuris interpundas,Hibernicè fcriptas,
quas in ore amp; in amore mirificè habent. Quando oua,
in fchaphiis, agkare virgula norunt, cum digitos com-
primendo, fuccum ex herbis,minutatim concifis actri-
tis,exprimunt- cum vuhuis fpecilio attentare,amp; faiciolis
obligare difcunt j tum fe Afclepiadas, amp; Hippocratas
germanifTimos opinantur. Et tamen, inquiet aliquis,
folent vuineribus medcri. Sanè quidem: etiamfi ilia,vt
vt eft, curatio naturaii eiHcienti^E potius, quam his em-
piricis, qui omni arte carent, fit tiibuenda. Sed quo-
niam hic nofter libelkis in academkorum manus per-
uenturus eft, in quorum auribus, propter crebras exer^
citationes, fagacifiima laudatorum myfteriorum inda-
gatrix,Philofophia, fcientice naturalis domicilium col-
focauk: de his ftudiis, qu^ acadcmiis egregiè nota, m^
hi funt non inaudita,fretus eorum humanitate, opidó
paucis difputabo. Natura igitur, cuius nutu,ac mode-
ratione cunda exfiftunt,infeuit,in omni re creata,quof-
dam igiiiculos, quorum calöre fingula confemantur.
Hxc ignea vis à plerifque diakdicis calor naturalis ap-
pellatur. Etenim eft in fcholis res perrecondita ac mul-
tum amp; fxpe quïefita,an ille calor vkalis ab homine, vel
alia quauis natura, vt cetera aduentiti« res, cogitatione
feiungiacdiuellipolTit. Qux fanè dubitatio niliil ad

rem facit. Neque enim homo proximum eO: huius ca-
loris fundamentum, fed naturalis ignis in homine, ac in
qualibet re, per omnem mundum,conliftens:{iquidem
ell proprium vnius ignis munus calefacerc. Abfque
hocignefoi calorem impe^tire nulli rei pollet. Non inSoieïg-
enim, vtplebei philofophi affirmant, caior iilie ex hoc quot;am«iâï
tantùm manat, quod foiis radij refleólantur, ied natu-
ralis flamma (quas in foie maxime viget) hoc munus
prasftat- qure fi a foie abeflèt, nunquam radij percuflio
ardentem iftam qualitatem procrearet. Etenim qui fol
elargiri polfet, quod non habet ? Quod autem in fcho-
lis peruagatum ac decantatum habeatur,cotem acuere,
cum fitipfa hebes: in eo etiam homines non fatis fcien-
ter philofophantur. Nec enim acumen aliquod ex co-
teinferrum tranf]t,feddum chalybem refricamus,pau-
latim extenuatur acies^ amp; quo tenuior eft, eô acutior ef-
ficirar; quod non coti, tanquam proprium efl tribuen-
dumj fed eùam arcnuls, vmbilicis, pulueri, amp; aliis re-
bus, quae nouacuk aciem exulcerandocorrodunt. Ego
iam olim,in commentariolis meis,quibus Porphirij in-
ftitutiones, ad Chryfaoriû icriptas, explanaui,nimis fri-
gide de hoc calore difputaui., cùm tamen locus ad tra-
dandum aptilTimus milii fuiffet oblatus. Sed danda
cft ha^c venia astatulas mex. vndeuiginti fbîùm annos
fùi natus, cum iflas lucubrationés fcripfçrim, atque id
temporis (dicam enim,quod vemm eft)de hoc naturali
amp; vitali foco minime fomniaui. Quod non multùm
mirabile videri debet. Etenim niliil efl, in locupletif- fia St*
fîmo prxpotentisphilofophi:^narthecio,tanta ^flima- huiusigais

none dignandum, ninil in venis ac vifceribus naturae didid.
tani ablfeufum atque reconditum, quàm exada huius

ignis cognitio. Pretiofiflimain fanè hanc mar^aritam,
naturae pala mclufam, velut incorruptam virginem,ab
importuna infîpientiû procûm folicitatione, eius culbs
Philofophia folet diiîungere- ex eo euênit, quam mini-
mè mukös natura: venatores,propter angulïiatos ôc in-
terclufos aditus,ad eam/cientia: perueftigatione, adipi-
raflè. Quin etiam ipfe Paraceifus, medicorum, vt eius
fautores gloriantur, deus, ne per tranfennam quidem,
hanc noftram deain adlpexit : dumque D.Thoma^ fen-
tentiam lucifùgus Andabata reprehendit, fuam infcien-
tiammanifefto prodit.Nam amp; inibi,vt faspius alibi,ve-
ritatem mendaciis Paracelfus contaminat- amp; qui fît de
hoc igne, prorfus in media Philofophia retrufo atque
abdito,D.Thomx fenfus, in eius nientem amp; fenfum
non intrauit. praspofterè verô aduerfarium refellis,cuius
mentem perperam intelligis. Sed ad propofîtum. Hxc
igitur naturas fcintillula,per tötum corpus fufi,membra
falutaricalore fouet-languentem naturam excitât j ia-
centemextollitj feffam récréât-manfa concoquit j cmda
digerit; cibos in fanguinem conuertit- denique efculen-
tas reliquias depellit, poflremànaturam,omni,quapof^
fît, tuitionetegit. Quod fî homo (hoc idem de cete-
ris animantibus intelligi oportet) in morbum incidat,
auteivalnus impofîtum fît ^ folet hic naturae focus fe
colligere , inuftum dolorem fómentis mitigare,poflre-
môxgritudinemedicinam adhibere. Si artis efïicaci-
tas accedat breuiori temporis interuallo, aegrotus ex
vulnere,aut morbo recreatur. Sin maior fît naturae la-
bor, quam artis vis- tum diuturnior eft curatio, dolor
acerbior, periculum maius, ex vulnere item fanies ema-
natj quandoqûidem ludator ignis natura:, quafi cum

iglie contra naturam, nec ita cito inccndium per fe re-
itinguit. Horum tamen nihil contingit (niii plaga fît
mfanabilis) vbi per artis fuppeditationem naturx vires
integrantur. Nam tum vacuitas eft ab angoribus^vul-
nus purum ac mundum manec. Etenim nullum pçc-
dorem medicina, germanoe artis particeps,in carne per-
mittit: quoniam vitali igni opem fert, cuius auxilio re-
calefcit, quocum mirifica operandi focietate conifringi-
tur. Ex quo profedo intclligitur, iila empiricorum Nihiium
medicamenta penitus eileotiofi. Tantum enim abeit,

vt conquallatam naturam commoüeant, currentem
quidem vix incitant. Cum itaque naturx ignis fuo per
fefungatur officio, plures illiterati idiotar fibi arrogant,
quod nullo iure vendicare debent. Etenim nulla eit
carunculx particula,quas, modo putrida non fit, hanc
curandi vim a natura non arripuerinquod à taUum my-
fteriorum fpeculatoribus, ßaÄ(m.juiffv, peracute nomina-
tur. Sed hxc miffa faciamus, qu£E indodis obfcura,
minutis medicis incondita, ipfis Phyficis fpinofiora amp;
ad hiftori« propofimm non admodum neceflaria vi-
dentur. Iam vero fi quis,inter Hibernicos,pr£efertim Ratio fune-
fummo loconatus, avitadifcedat,incredibile eft,quan-
to, amp; quam fasmineo fletu, omnia loca circumfonare
fbleant. Atque vt lugubrem lamentationem, rationis
temperamentomodificatam,magnoperenon reprehen-
damj tamen pemerfum aniculamm morem non pol^
ium non liberius accufare. Nam vt primum vnus ex Prsficarum
his,qui inhonoribuspopuliverfatur,halitû extremum
efflatjvidere licet,complures mulieres,pervicos amp; cam-
pos curfare,lupino vlulantique clamore, omnium an-
tes obtundere. At vero vbi templum, in quo mortuo

parentatiuquot;, iiigrediiintur, quanto eiulatufàcram coin-
2c'quot;citur pJenExdcm, non facilè dixerim. Buccis inflacis cxcla-
mantjperquâm flebiliter voces eliciunt, redimicula po-
nunt, capita nudant, crines lacérant, frontem fèriunt,la-
tera intcndunt, paimas dilatant, manus in caelum ex-
toilunt,mortuorum ciftas verfant,operimenta diloii-
cant, cadaucr amplexantur, olcula infîgunt, mortuum
Qunc omnia liumari vix permittunt. H^sc eô fcribo, vt Chriftian^e
chrißknoquot; ^^^^ pr^rcones commonefaciam, deformem banc con-
ca ta. fjctudinem, orationis fium ine, èi minarum fulmi-
ne, ex fasminarum meiitibus ilirpitus extraliere, ipfos
eciam mortuorum mânes in efeminatiim hune plora-
tiim telles laudare. Neque enim fqualore vultus, aut
genarum ]aceratipne,aut corporum perculTionibus, aut
na^niarum plangore exiequiae, amp; funcra celebrantur.
Talia viuis abeße valent, mortuis nihil prodeffe iôlent.
Ex hoc lacrimarum fonte profluxit (vt arbitror) tritum
iîlud amp; celebratum, in Anglico fermone, prouerbium,

pauiiócora- vt lupra commfemotaui, pcrholpitales; prolixa, benih-
mamus. caquc natuiu; in Iaboribus,ex omni hominum genere,
Aiïsotinnu- patientiflimi; omnium bellicofîffimi ; inrerum an^u-
Sanîos?^ raro fradi. Nutrices, ad extremum vitas fpatium,

LIBERPRIMVS.
ill locoparentum habent. Harum natos, quos vocant
Collaclaneos, magis ex animo, quam germanos fratres
amant. Singula iliis creduntj in eorum fpe requiefcuntj
omnium confiliorum funt maxime conkij. Collada-
nei etiam eos fîdeliilimè, Sc amantiffimè obiêruant.
Nihil perfidiofum amp; infidiofum, nihil fallax in illis in-
uenies:quin etiam parati funt,ofFerre capita fua, pro la-
deorum fratrum,vt appellant/alute,periculis omnibus.
Caeftibus hominem contundas,eculeo excrucies,icnitis Etmitafidcs.
laminis amburas, omnia exquiiita fupplicia, vehemens
feroxque tortor, in illum expromas : tamen nunquam
eum de infita mentis fîdelitate deduces j nunquam vt
officium prodat, induces. Hibernici etiam, magna ex pictasiiiorS.
parte,runt religionis fumme colentes. Quod certe lau-
dandum eft in iis, qui vitam, ad veram religionis nor-
mam dirigunt : alioquin in ipoliis, priEdis,quot;liomicidio
religio non valet. Sacerdotes apud illos magnam ob- SräLt.
tinent dignitatem:quorum falutari admonitione (vt efl: ^o't«.quot; '
hominum genus tenerum amp;flexibile) auditomm con-
fcientias facillime mordentur. Si omnia bello ardeant,
religioii, tamquam feciales caduceo ornati, vtrobique
rufticari incolumes pofTunt. Nefas efTe arbitrantur, Aquibusîn.
vel teruncium de facerdotis bonis, in vlla direptione,at-

tingere, muito magis exfecrantur, eorum corpora vul- abftinent.
iierare. Idem honor rythmicis tribuitur, quorum in-
geniis fubiedam vitam,famamque habent. Nam ho-
rum laudationibus immortaliter gaudent ; conttaque
comm verfibus violari,camificinam exiftimant. Nam
yt reliqua omnia ^quiffimo animo ferant, qui illud
infamie frasnum mordeant, non inueniunt. Nec fa- ü.
cerdotes amp; rythmici folum, fed omnes etiam, litteris

tindi J funt in lande ôc gratia apud illos. Item ipfa op-
timarum artium cognitio ell in honore maximo. At-
que vt veteres fe, nullo modo , fapientes volebant no-
minari , fed philofophos, qui fapientiam expeterent,
eiufque decretis parerent • ad eundem modum, Hiber-
nici, etiamfi hominem omnium litteratiihmum, ad
e^lum laudibus efferre ftudeant,eum nmiquam virum
dodum, fed bonum dodrina: filium appellant. Pra:-
terea fi hoftes, in armorum ardore, ad templa, animis
tardatijconfugiantjin illis afylis^omni periculo liberati,
magis fecurè conferuanmr, quam fi cailellana maceria
eflènt muniti, atque firmati. Ruilici, amp; alij plebei ho-
mines, in huiufmodi depopulationibus, in facra loca,
qux omnibus bellis inviolata funt, fubuolare, cum to-
ta familia, confue{cunt,nifï direptores, omni celeritate,
eorum migrationem anteuertant. Simplex amp; falfum
quoddam, in tali euentu, comitis Kildarix refponfum
litteris celebrandum exiftimo.Vir fuithonoratus,ôc no-
bilis, funima poteftate prarditus. Nam Hiberniam,fub
Anglico imperio, triginta amp; tres annos occupauit. ve-
rum non deerant inuidi, qui eum à dominatione rei-
pub. femotum vellent. Deferebant multa ad Henri-
cum feptimum, Angliae regem: eius fcilicet vicarium,
KildariïE comitem, ex quo tempore adrempub. accel^
fît, non tam prouinciam adminiilrare, quam regno,per
fe, vtil Omnium fortunas deuorare ^ ducem fe, princi-
pemquÉ ad quoduis flagitium prœbere- quin eriam,cer-
to quodam tempore, initum fuifle confilium, abipfo
comité, inflammandi, facrilegum in modum, Templi
Calfilienfïs. Giraldus, reus citams, adfuit. Atqüe ne
forte, in rebus fitis ante omnium oculos, diuerticula

flexioiicfque quxrerec, accufatores vnumqiiodque cri-
men planuiTi tacere jin digitis fuis fîngula Hagitia con-
ftituerej atque in fani exuitione diu acriterque commo-
rarij muiti fide digni, quorum primus Arciiiepifcopus
CalFilienfis fuit, telles m reum procedere. Rex ac Con-
filiarij, quid ad hxc comes haberet, percundari. Ille,
praeter omnium exlpeclationem, crimen faflus ell. Hîc
rex exalbelcere,adilantes oculos in reum conuertere,ho-
minis audaciflimi dido obllupelcere. Quid multis ?
Rex, comitemllomachans faitidiosè, interrogate, qui
fiebat, vt violarit, amp; imminuerit ius ac officium ? aut
quo ore auderet, illud confiteri, quod eflèt ficrilegium
perpetrare? Adh^cille,ita me Deus, inquit,amet,nun-
quam ego faces.illi delubro iniicere animum induce-
rem, nifi quidam nuntii liquido dicerent, amp; milii pro
certo fignificarent,CalÏilienfèm Antillitem,id temporis,
in têplo fuiflè. Hic rilum continere rex no potuit, cùm
virum fimplicé, facrorum religionifq. minimè hollem,
eo argumento crimen diluere animaduerti{ïet,quod eius
crimen re vera duplicauit. Ifta ergo omnis accufatio in
rilum conuerfa eft. In Hiberniam, cum imperio rur- ^
fus mittitur. Nam cùm aduerfarij fummum yenrici
odium in illum transferre conarentur, dicebant, Giral-
dum tam furiofum ac effiaenatum eflè, vt eum tota Hi-
bernia gubernare non pofTit; Itane veró, inquit Rex,
tum ille totam Hiberniam gubernabit. Sed non vaga-
bitur oratio mea lon^iusrad Hibernicos redeo,quorum
mores fatis, vtarbitror, enucleatè illuftraui. Quod quot;IJ^afai-
autem quorundam fermo increbruit, eos paffim in fil- tatccxcufati.
uis, inter feras, œtatem degere, fxnumque, inftar pecu-
dum, effej id tam abeft à vero, vt nihil magis vero eiTe

poiïlt contrarium. Sed duclum amp;c conflatum hinc
mcndacium iilud exilHmo,propter noiiiiullos exleges,
omnibus flagitiorum maculis notatiflimos. Etenim
iili nulla fidei, nulla religionis iura retinent j nec Britan-
nico imperio fubiiciuntur^nec Hibernicis Dynaftis mo-
rigerantuF- fed delertißnnas Iblitudines periequuntur-in
rapinis amp; exrapinis viuût- villulas amp; pagos noduabûdi
inccdunt- omnem vic^e Ibcietatc vi amp; annis difturbant.
Quód auteni in filuis, prohibiti cibis amp; tedis, delite-
fcanr, quód ieiunitare corpora adfligantjquód olufculis
amp; aquatilibus herbis vefcantur^ ha:c incommoda, feu
potius calamitates, non voluntate indudi,fed neceflita-
te coadi, perferunt: tametfi raró,abfque obfoniis amp; vi-
no, etiam in fuis cauernis,inueniantur. Talis vitas amp; vi-*
dus afperitas, multorumiudicio, illis vituperationi eft:
ego tamen hanc duritatem in aliqua ponendâ laude du-
co. Nam licet nodurna ifta prasdandi atque rapiendi
licentia accufabilis, imó veró exfecranda ht j tamen in
iftis perditis ac profligîitis excurlbribus, hxc duritia
fummopere eft miranda. Quem enim potes mollem
amp; eneruatum nouitium, aliquo in numero, putare, qui
cum bofte non valet confligere, nifî dulcicuîa potione,
Ôcquibufdam fportellis fuftentetur, imó nifî,abdomini
natus, crapulam cottidie exhalet, nifî vnguentorum o-
dorenares recreet,nifî fubpellibus interquicfcat,nifi va-
riis veftibus, amp; nefcio quibus lacernis oneretur ? Belli-
cofîis quidem ille miles, amp; nemofiis haberi debet, qui
jfîido amp; vdo cxlo aptus eft, qui ad omnes labores impi-
ger inuenitur, qui famem pro condimento, nafturtium
3ro cibo, humum pro cubili,arbuftum pro tabemacu-
.0 habet* Hanc autem vit^e acerbitatemiftifjpoliatores

vcxatorefque ita lèuerè ac vehementer coiifedantiir, vt
cum iam olim par graflatorum,pofteaquam totam no- ^^^^ ^^
dcm peruigilaOèt/omno fe dare m publico para{ret(hoc rhi'lamp;'patt
autem accidit brumali tempore,quo omnes paffim agri Ji^i^
5ruina obriguerant) ôc vnus ex illis ingentem niuis glo-
Dum capiti fuo impofiiidet, alter, contubernalis fui
mollitiema^grèferens, dixiflè fertur,N^ tu quidem
(excors, ac efeminate tiro) vapulare debes. Tantane,
amabo te,mollitia fiuis,vt non abfque puluinari,ex no-
durna lafïîtudine,dormire valeas ? Hoc in libro,quo-
rundamfbrtaffis iudicio,lea:oris exfpedationi fatisfa-
ciendu fuit, quas nonnihil de purgatorioS.Patricij (nam
hoc monumentum, inexteris gentibus,multorumfer-
monibus pemulgatum, percelebratum eft) atque de
nepis,natricibus, aliifq. venenatis animantibus, quibus
Hibemia caret, libenter au diret. Sed hoc tomm in ap-
Oorcm Iocum,approbante Deo,coniiciam. Pluraitem ^^^^ ^^^
huic libello,de infuia viuentium, amp; multis Hibernico- dam piodi-
rum fontiumprodigüs adfîngere potui, fed quoniam
ilta loca nunquam perluftraui, neque ab hominibus fi-
de ac religione excellentibus, quidquam de illis pro ve-
ro accepij fàtius eflè duxi, de dubüs portends prorfus
conticefcere, quàm certos , deiebus incertis, fèrmo
nes diffipare.

DVBLI NIENSIS, DE REBVS IN HI-
BERNIA GESTIS, AD CARISSIMVM
fuum fratrcmjclariflimumq.virumjP.Plun-
ketum, Dominum Baronem Dunfanix,

T R v M prudentius aut opta-
hiliusejfet, nullam antiqui-
tatis memoriam colligere^an
comment ariosaliquos rerum
noUrarum fcrihere, perdiu-
turna duhitatione[Flunkete
frater) sftuauh Nampror-
fus a genere hoc toto narran^di refugere^ taliprA-
Jertim, quod ad laudem honorémque maiorum
noHrorumvalerepofit^ vituperabile mihifrofe-
äovidehaturi^ amp; in eo explicmdi munere mul-
tum Opera lahor/fque confumere, vix rehar eins
effe, qui in Annalihus noÜris, modice vel pot im
Difficuitas modum, effet verfatus. J^jm quid opero-
!,„- ß^ effepoßit, quam a[ki^ ab hominum cegitatio-
ne, longo interuallo antiquitatis, remotifùma:,
quorum memoriam auäores nuüam reliquerunty
in Hißoriam includere conari'i 6t enimfiquifpiam

prlfcomm temporum memoriam cupiat recordari
i^ltimam, quis fit tüe, qui primus pedem in Hi- Sa'i«m,iii
herniapofuit, quis iliius reipuh.fundamenta iecit-, Zt
in nullamvetußatem^per tot am monument orum
€Uolutionem,incurret\ neminem Hißofu patrem
leget-^ nihilycertis au^ïorihus, comperiet {quantum
egoexperantiquis rerum veterum liheüariis fu-
Jpicari vnquam potui) a quihus inßruäior ejfe
queat^vt quidqukmpro certo, de his duhiisßa-
tuat. Demm quamp;dam mutilatu atque mufcopo-
ra macrocola exßare : demus rum ores, fine au-
äore ^ capite^praferri-, demus anBeaàas quo-
THndam ''Diuorum vitas lit ter arum monumen-
ts tradi '^ tantum tamen h^c ah/unt ah HiHoria
perfeâione, vt vix paucorum annorum rimas,in
c ont inuata narratione, expier e videantur. Q m d ?

yZ ntbermcts poetis, qui multorumprAconia
Verßbpts mandant, fuhßdium, ad tanti operis
confeätonem,petas'^ilU quidem {ficut mihi vide-
tur ) pauca, atque admodum pauca adiumenta
fuhminißrant, Etenim mos eß apud hoc genus
fcriptorum,ex vanitateplurima,ex veritateper-
pauca,narrando,explicare. Jfii infuperqui inter
tllospoëmata faciunt^ fe mente ac volmtate, in
cert as quafdamfamilias omni pramp;dicatione,litt e-
rif ^ decorandas, coniiciunt: vnde effeäum eß,vt

DE REBVS HIBERNICIS
müa eorum narratio ad hifiorim fidem fcrïpta
vide at ur, J^am qmpoterit u fineer è ac religiose
res pronun tiare, qui alieno honori ajjentatoriè ve-
lificatur'i JsQßue hdc ineamfententiamdifpu-
t o,vtnosîrates,qui antiquitatis notifia deleîîan-
tur., a vet er um palimpjeßis legendis ^ peruolu-
tandis deterream-^ quandoquidem vetiiftatisin-
dagatores non modo non contemm'{uerum etiam
vehementer laudo-, fed ad hoc vnum omnismea
fpeäat oratio, vt mirameffeßgnificem, talium

ïinrndiaquot;'quot; r ^^^.^^hac veterumfcriptorumpenuria,
fcribendaî. ad rcs recentes ^ mtate noßra confeBas,recurre-
ret, e af que in publicum legendas, proponere cogi-
taretYgo fane, tamquam alienipericuli caut or, fi
dijfuadere poßem, nemini^ vt tale munmfufci^
peret,perjuadere veüem, Etenim quid maiores
moleHiarum moles continere poßit, quam vniuf-
ctfiufque idiotäi iudicium fubire ? ^jiam in con-
temtißimamp; plehecuUvoculasincurrere t Qmim a

iudicia. adulator-, p vitupérés, calumniator iudicaris,
Ego, inquit vnm, in cauponulagarriens, tjr cum
fuis comhibonibm mentem ac ment um in fcyphis
deßgem, his pugnis non modo interfui-y verum

etiampr^fui. Jidale hoc narrat-jineptè illudex-
plicat'ytricas nimis curiose dilatat^Aßm in fim-
pulo excitât.\ lemnifiatam p a Imam in hilo repo-
mt'^non innigrojed in fufco equo is vehehatur-y
pHgna erat cum hofie cotnmijja, non hora âtei
oäaua, njt ilîe monumentis mandat, fed circiter
nonam, (tAd h^c, ab hisiorico memoria acpoße-
ritati non efl proditum, quidfrater meus germa-
nus eo in prdio virilitergelferit-, cognât um etiam
tneum^^inquitalitismendax emendator^'velobli-
uione obruit y vel taciturnitate celât, Facilius
enimvulgm imperitorum, quid negligent er pra-
ter mi fer is , vituperare -, qmm, quod dtltgenter
fcripferisy approhare folet. Cum igitur opus vaL
de vehement er operofum eßeßiam , antefaäa,
perlongo interuallo temporum à nobis difiunBa,
^ in obliuionem diuturnitate obduäa, hi florid
monument!^, ad omnem poßeritatem, commen-
dare-^ eiufque nomen, qui Äqualem At at is fuamp; me-
moriam in adß)eBum lucémq. prof er t,apud ani-
mos maioris partis hominum fubinutfum effe'.
vtrumque fane labor em malui ad alios delegare,
quam ipfe fufcipere. Medium itaque curfum
tenens, maiorum noßrorum, qui ex quot;Britannia Quid hoc
in Hiberniam demigrarunt, bella,^glori^fas f«quot;raramp;
viäorias^his libris complexus fum* \iAtquehmm Jus cS'a-

DE REBVS HIBERNICIS
voluntatis meamp;^non eft difficile rationem fuhiicere,
Frimum domefiicii antiquitatis monumentis te-
ftatum conßgnatümque eft, nihil in omni memo-
ria Atatum ^ temporum magis memorahile^in
Hihernia contigiße, quam eam quot;Britannicis viri-
bus ref erat am,armis oppreJfam,prdiisßbaäam,
triumphis ^ tropm notât am fuijfe, Heinde illa
hiftoriamp; cognitio, ad nof, qui in o^nglicaprouin-
cia fedem habemm ,atque ex Britannica ftirpe
generati famus, in primis pertinet. St enim quo
ßudio viri,genere ac dignitatepramp;cellentes^magis
capi debeant, quam prifiA vetußatis memoria^
tenere ? Aut qux, maior in cognofcendo fuauitas
0' deleäatio eße poßit^quam maiorum confuetu-
dinem vitamque ob oculos collocate ? Jgnorare
enim^quidpriufqua inlucemßs editusinpatria
contigerit, id eft perpetuo in patria effe f eregri-
num. Foftremo hanc prA ceteris hiü or ii partem
attinger e volui ,propterea quod SilueHer G trat-
Gambtenfis ^ ^ambrenfis^qut recens a primo Britannorum
Hiftoncus. aduentu in Hiberniam venitjoaudinepte harum
reru memoriampoßeritatiprodidit. Etß enim is
nec nihil doäißime^nec omnia gr mißime ßripti-

minuit,quandoquidem valde quam pama,feupo-
tius nulla ^ qu£ ad rem pertinent, tacit us videtur

pmertre. ^AQam adeo minutâtim omnia mini-
ma manfaperjecutm efl^vt, ne in hreuitatem
offenderet-^maluerit in hifi or ia videri nimis lo-
quax , quam parum diligens. Qjiare in nom
opere redmiuos lapides non ahieci, imo prmpua
quamp;que ex Giraldo, ac aïm adelfotis commenta-
riolis lihaui^atque ordine quodam\ ac moment o
perquifiitius difpenfaui, vt hiHoriam^quA in nul-
la par te hiare debet, continenti narrationis teno-
re perpetuarem. De reliquo [nobilipme atque
illufirifime frater) non eH cur à te, more inftitu-
foque oratorum, contendam, héLC nofira benigne
^ttentéque leâitare. Bemgnitatem,fcio,vfitata
tua humanita^prAfiahit',attentionem,[pero,ipfiHS
rei dignitas commouebit, quot;K^s igitur Le efî.

V M quiiique Hibcrnk prouinciis, quin-
que vel plures reguli,per idem tempus,pr£E-
fiderent- inter iftos, Dermicius, Murchardi ^f-^^Yber
fîlius,totius Lageni^e mincipatum tenebat.
Hic cùm ab incunabilis incredibilem quandam info- ^„„liçjj
lentiam, cum nutricis ladè/uxifTetj pari animi faftidio,
reliquas statis partes confumferat. Non enim modo
non frequenter, verùmperrarô etiam accidit,adolefcen-
tesnobiK profapia procreatos (fi non bona inftitutio
adhibeatur) inflato ac tumente animo non turgefcere,
vt eos, quibus fortunâ,plurimiim antecellunt, foftidio-
fa elatione infolenter contemnant. Quod cùm in

multis perfpici potuit, tum in Demiicio maxime appa^
ruit. Polleaquam enim pater eius Murchardus Du-
blinienfium proditione interfedus fuitj atque regia La-
genix prasrogatiua ad Dermicium hereditario iure per-
uenic: gloriofa regalis tituli nouitate captus, fublatius
ac üitolerantius lein regno iadauit, vrquedumnobili-
tatis contemtor, atque infimx plebis oppreflbr liabere-
tur. In eum itaque locum rem deduxit,vt prudentium
congrefliim declinarit, atque adulatorum blandimen-
tis (quo beftiarum genere nihil principum dignitati ini-
micius excogitari potell) aures liias ftudiose dediderit.
Cijm igitur prouiiicias dynaftas animaduerterent, opti-
tium (quos publici confilii duces ede oportebat) audo-
ritatem frangi, nouorum Iiominum potentiam, amp; im-
pudentiam corroborative ab eius familiaritate pedeten-
tim difiungere, atque non tam facrofandam regis au-
doritatem amare, quam fuperbillimum Tyranni do-
minatiun timere. Rex ad hunc modum à fatellitibus
amp; conliliarijs prudentibus defertus, ad eam vitas praui-
tatem deferebatur, vt non modo fuos acerbiflimis tri-
butis vexarit/ed Hnitimos etiam principes omniiniuria
exagitarit; Nam dum Ororicius, Medi^ regulus, ter-
minales prouinciae fux oras, cum exercim perluftrabat,
vn ilIos,qui vel aperto bello, velocculto latrocinio eius
terras pópulabantur, ferro ac armis frangeret : Dermi-
ciushocinterimfpatio, Ororicij vxoris amore, extra
modüm,flagrabat. Hase erat O Machelini filia: fasmi-
na qiiidem,quam natura fonnofam, fortuna reginam,
motumleuitas meretriculam ejEfinxit. Atque hoe rei
exitus indicauit. Nam vbi Dermicius cum illa de a-
more, per impudicos ganeoncs, ad amafij libidines fa-

per Ororicij doinefticos, largitiombus corrup-
tos, crcbrius agebatjtandem horum importunitate im-
beciili confilij muiier victa ( molles enim ac cerex funt
talium herarum mentes) in procum follicitationes, vo-
luntatis inclinatione propendebat, occultumquc animi
alTenfum, fubobfcura verborum circuitione, muliebri
yerecundia retardata, lignificabat. Dermicij lenones,
inganearum illecebris multùm amp; affiduè excrcitati,
reconditos principis fenfus, ex familiari nutu, lafciuo
ocellorum coniedu, atque fermonis aniis acute conii-
ciunt: totam rem adDermicium deferunt, qui, nulla
interpofita mora, fada manipularium manu, faeminam
amoreià;uo fauciam, fecum vna, perinuitam fcilicet,
rapuit; vti admatrimonij repagula perfringaida, non
tam diuturnis pr^miis allici, quàm repentinis pœnis
conjpelli Menelai Helena videretur. Nuntius grauis
adfertur huifce mali ad Ororicij caftra: quo audito,pa-
riun abfuit,quin ei zelotypiac cruciamenta omnes men-
tis partes ademerint. Fremere cœpit,omnes diras fibi ac
luisimprecari, difcindere veftem,adftantium aures vlu-
iantious querelis implere. Eius confiiiarij,in quem ta-
metfi perpetuo officiofiflirai erant, tamen cùm homi-
nem ita tabifîcis furüs agitari perlpicerent, in eum con-
iôlando, tanto pr^efertim doloris a^ftu, qui adJiuc con-
folabilis non erat, fruftra laborem ponere nolebant.
Nunquam enim zelotypia cum ratione copulatur,ne- fi^^XiT'
que ad confolationis grauitatem furor adhibetur. Aft
vbi regem, faifîm refipifcere vident, eum adeunt, at-
que ingenue fatentur, fe^cplurimum dolere, amp; vehe-
menter gaudere. Dolorem caperçab hac infigni iniu- Quem con,
riaj gaudium autem gandere, peflimamvxoremab op-

timo marico diflbciari. Nullam eflè in vita peflem
maiorem, quam cum fcorto œtatem degere. Lupam
ingenium fuum ad omnem fraudem verfarej eum amo-
rem, quem ftonte pras fe fert, mente refpuere ; expilare
acrariumj le in intima coniugis confilia fallaciffimc in^
finuarej nihil liiere j omnia amatoribus, quibus fe per-
vulgat, enuntiare ; neminem elTe ad omnia conlîlia
adeo prudentem, quem non meretrici:^ blanditi^e infa-
tuate valeantjnon effe tutum mimulas corpufculum
amplexu circumplicare, dum eius animus in alieno
grabato conquiefcit; neque regium igitur, neque egre-
gimneflèjob raptam meretriculam muliebriter crucia-
rij prxfenti dolore prxterita mala non fedari j ad extre-
mum, friuolum efle, ea, quaf fôbria meditatione fànari
non poffunt, lymphata recordatione exulcerare: alia-
que plura in eam rationem loquebantur, quibus regem
îegritudineleuandumcenfebant. Princeps haec omnià
patientiilimis auribus accepit, palamque eft profèfîus,
le in eorum prudentifïimis fideliflimilque confîliis li-
benter velle conquiefcere, integram rem illis releruare.
liPiue regu- HÜ confiüum de illata iniuria ineunt, fîrmo ac maturo
hsfcperniic- ^ecteto ftatuuut, litteras grauifïîmae conqueftionis ple-
nas, in primis ad Rothericum dandas. Is erat Cona-
cia: prxfedus, amp; totius Hibernix cùm primarius, tum
potentifïimus princeps: ad quem Oróricius epiftolam,
ad hune modum, exarauit.

litter« .. Etfi non fum nefcius, illuftrifïime princeps, huma-
» quot;OS cafus xqno fèmper animo ferendos • amp; hominis
thcricnm. „ cftê, virtutis pt^cftantia excellentis,ob meretricis incon-

Itanciam mutabilitacém4. non efamp;minarij tamen cum «
atrocilümum hoe crimen, quod ad te, certó fcio, prius «
onmmm rumore, quam meis litteris allatum eft, ita fit quot;
hadenus inauditum, vt ante hunc diem non lit,noftra ''
memoria, contra vllum (quod fciam) Hibernicum re- «

gem luiceptum:feueritasmeiubet,iuftidx concedere, «
quod caritas monet,vindia;x.recufare. Si dedecus fpe- «

, hoe ad me vnum, fateor, perdnet: fi caufiam con- quot;
nderes, ea tibi mecum eft communis. Qualem enim quot;
noftris hominibus, nobis regia dominatione deuin- quot;
Ctis, fpcm collocabimus, fi mdierofus hic ma;chus,ac «
potms pudicitias expugnator,tand fceleris impunitatem lt;lt;
tuerit confecutus? C^ippe inulta principum flagida quot;
(qui in omnium oculis habitant) peniiciofam imitatio- quot;

neinexemplipopuloprodereconfuefcunt. In fumma,
meamergate voluntatem fatis exploratam habes. vi- quot;
des me fortunas telis fauciatum, maximis incommodis «
adfea:um,fummis difficultadbus adflidum. Reliquum cc
eit, cum totus animo, amp; ftudio fim tuus, vt iiiiudas, -
quibus laceror, tam confilio togatus, quèn auxilio ar- quot;
matus perfequaris. Hoe cum velis, amp; vt velis, non fo- ''
lum a te poftulo, verum etiam flagito. Vale.

His litteris iterum atq.iterüm perled:is,Rothericus fta-
tore feuere feducens, cum illo diligenter fermocinatur.
vbi vero nuntius,totam rem,vti geftaerat,magis diftui-
dte,quam pemagatus hominumYermo, explicauit,Ro-

DenTiicmm,peccato amp; exemplo rempub.vulnerantem,
reprehendit^ denique magna contendens voce, religio-
ium lurauit iufiurandum,fe,fuague vires, Ororicio tra-
diturum. Cum iftud idem in epiftola,tabellano data.

fignificaffet- ambo concordiflimi reguli armorum fo-
cietatem coëunt, contra Dermicium, cum manu mu-
nitiffima, de improuifo, congrediunmr : eiufque agris
tam ceierem inflammationem, vaftitatemque intule-
runt J vt prius bellum gellum, quam comparatum,ho-
mines prouinciales ab omni fufpicione tumultus antè
•vacuijiudicarent. Atque hxc incurfio non tam ipß
Dermicio acerba, quam eius colonis fortunis omnibus
expulfisjfuit luduofa. Quippe folet faepe diuina ma-
ieilas^inenodabili fuo iudicio, pœnas à plebe, ob prin-
cipis delidum,expetere. Simul Dermicius audiuit(nam
huic malo, in meretricias fordes depreflus amp; demerfus,
non prolpexit) confœderatos principes in illius prouin-
ciaprsdas facere, villas, fuccenfis ignibus, cremate, to-
tum territorium permifcere: exercitum cœpit, non me-
diocri cupiditate, confcribere. At veró proceres, quo-
rum odium, acerbitate amp; iniuriis tyrannidis fuas,vlque
ad fanguinem, incitauit, licet eflènt amp;c precibus rogati,
amp; aucioritate arcelFiti, non folùm regem deferuemnt,
led etiam palam oppugnarunt, Dermicius itaque per-
fpiciens fumma fe eife miferiapracditum^ à fuis, quibus
erat tuendus, derelidum 5 omnibus amp; pacis ornamen-
tis- amp; belli prxfidiis orbatum j voluntatem bellandi, fi- ■
mul cum Ipe vincendi, delperanter abiecit, nauemque
confcendens, ad Henricum Secundum Anglias regem,
qui iam tum, in Aquitania,^ublicarum rerum occupa-
tione tenebatur, remis veli^. peruolauit. Pofteaquam
rumore diffipatum erat, adulterum, omnibus inuifum,
amp; odiofum, folum veiti{re,tota infula vehementius k-
tabatur; atque Rotheriçus in fugitiui focum, tamquam
interrex, bene fêcundo populo, erat fubditus. Dermi-
cius

cius autem pullo amidu veftitus, fordidati exfulis par-
tes fufcipit, atque ad Henrici pedes pemolutus, apud
cum de luis aeiumnis déplorât: fe repentino efl'e belio
oppreffum,vicinos regulos eius fanguinem petere, iuie-
ftum odium prouincialiu in illum excitare, patria eum
cxpcUere, vita, fî poffent, veile : fe igitur, cum vndiquc
fbiatia defïcerent, ad Henricum , cuius benignitas iij
omnium gentium auribus eflpofïta, confiigere^pro-
uinciam fuam illi tradere • in cius fïdem fè totum con-
ferre : porró autem reges, generofos ac potentes, nullo
alio modo magis ad diuinam fïmilimdinem accedere,
quàm perditorum fortunas leuare, adflidos erigere, re-
bus fuis diffidentes ac defperantes confïrmare, exadis
legibus calamitatem detraliere,denique nrincipibus, re-
gio diademate iniquiflimè fpoliatis, priftinam redderc
dignitatem. Ceterum de Ororicij vxore, ab eo attre-
data, mirum fïlenrium. Nam quotus quilque reperie-
tur,qui fu^ calamitatis enarrator, non fîbi fe iequiorem
prsbeat, quàm illis, à quibus vulnus acceperit ? Quo-
quo modo autem fè res habuit, lamentabilis Dermicij
conqueflio cos, in regis animo, aculeos relinquebat, vt
vehementi mileratione permoueri videretur. Non fa-
lie hoe quidem mirabile. Nam cùm infîmomm ho-
minum adflid;^ profbrat^eque fortunée, fi dolenter ex-
plicentur, multorum animos admifericordiam ducant,
tum regum calamitates, quorum nomen apud alios
pra^fertim principes,magnam obtinet religionem,quàm
maxime miferabiles videri folent. HeniWs itaque ex-
fulem grauifÏimis verbis confolatur, cui firmam fpem
recuperandi regniiniicit, dummodo promifTis fier, at- runrrjc amp;
que Britannico imperio fuos regales fafces fubmittat.

^ DE REBVS HIBERNICIS
Hk cùm Dermicius fe firmillimo iureiurando obli-
gaffet, Henricus ad omnes, fub fuo imperio fubiedos,
has litteras fcripfït.

»HENRICVS REX ANGLI.^, DVX
normanniae,et aqjitaniae, et
Comes oAndegauk vmuerfis fidelibm Juis,
Anglis, Ü'^ormannis, G walenfibm dr S co -
^^ t is, cunâtfque nationihm, fm dit toni fubie-
Bis Salutem.

Litters quot; C ^ ^ DermiciuSjLagenia: princeps, regno fuo ini-
fuS'^'l quot; quil^imè expulfus, noilrum auxilium imploraritj
Dcrœxio „ proptcrca quod illum in fidem, atque amicitiam
„ nolkam recepimus, amp; prolixam,erga noftram dignita-
» tem, amicilTimi rejis voluntatem, multis nomiiiibus
» caram apud nos haï) emus,omnibus,qui in noftra ditio-
ne ac poteftate funt, licentiam damus, fe in eius focie-
tatcm liberè offerre, amp; ad illius iniurias vlcifcendas,
„ quibus armis poterit,incumbere. Quifquis huic prin-
„ cipis redudioni fuum Iludium pra^ftiterit, fciat,illud amp;
» nobis valdè probatum iri, amp; iplï Dermicio pergratum
In Angiiam Exful,his littetis à tegc acceptis,in Angliam,vento
rtditDcrmi- vfus fecundo,nauigauit,amp;ad ciuitatem Briftollenfem
magna cum ktitia, tum gloria elatus, fe contulit. Ibi
pauculcs dies commoratus,negotiatores Hibernos con-
uênit,qui omnes rumores domi exceptos ad regem cot-
tidie detulerunt. Dermicius interim natiuo patrio vi-
dendïE ardore inflammatus (nam in his rebus, à qui-
bus arcemur,defiderium crebrius refricamus)niliil prius
quidquamhabuit,quam. vt advnum aliquem Hiber-

poitum, circumfeptus IcdilTimonim militura vi-
nbus, adfpiraret. Quocirca vt rem ocyus conficiat, a-
nagnofbe fuö dat negotiû, Henrici regis diploma,cum Et regis litte-
iplius Dermicij liberäitatis corollario,in magno ciuium,
conuentu ac frequentia, rccitare, atque liarum Iktera-
tum exempla, in vaiuis amp; cokunnis , propalam omni-
bus confpicienda, defigere. Adfuit,id temporis Briitoi- Ri^hadi«
il, Richardus Striguienfîs, qui'vuigo Strangbous appel- swangbous.
latur,vk honorificentiflimus,Chepftovvias ac Pembro-
cix comes, amp; Giibcrti comitis films. Is ex antiquilTi-
ina,nobiliflimaque Clarencix iBrpe ortus erat,aft apud
Henricum Regem (nefcio quafufpicione adfpcrrus)om-
ni gratia atque audoritatecarebat. Non omittens igi-
tur, quam diu mulmmque optabat, oblatam occafio-
ncm, cum exterminato rege, de reditu in Hiberniam,
agk: feipfum ad eius caufiam adiungere confirmat,mo-
do fidem det,çùm eum reduxerit,atque regno reddide-
nt,filiam fuam Euam, reduceiiti in matrimonium col- promittit
locate, totius item regni lieredkatcm vtrique coniugi, ^
poft fuum occafum^dare poffidendam. Binas hafce
ïquifiunas conditiones exful non modo non refj?uere,
led lumma etiam voluntate comiti concedere. Strang-
bous igitur,regem, vt fit,manu prehendens,ei Ipondere,
infeque recipere,ad Hiberniam,ineuntevere,cum auxi-
liariis militibus ventumm, régi amp; regno prœfidio fu-
turum. Etfihasc Strangboi promifta Dermick animum
erexcruntj tamen quoniam mirum patriae defiderium
hominem tenuit, ad markimas Menenias oras, m men-
die fitas, iter habuit, vti in Hiberniam furtun tramitte-
ret. Atqui illo ipfo tempore Cambrenfem prouinciam
habuit Refus, Griffini filius- amp; Dauid antiftes, audo-

ritate grauis, fàiiditate excellens, Mcneniain (qux diœ-
ceiis S. Dauidis cominuniter vocatur) Pontificia audo-
ritate adminirtrauit. Vterque Dermicium fatis libera-
li hofpitio accepit, quamdiu in maritimis, propter naui-
gandidifficultateni, fuitcommoratus. Ea tempeilatc
KobermsStephani films, in hac reipub. parte, fummo
magiflratu prscdicus erat. Quippe ad eximios hono-
res, plurimis gradibus officiorum erga Henricum Se-
cundum,peruenerat. Sed cùm is quorundam perfido-
rumdolofis confiliis eflèt comprehenfus, atque Refo
traditus, domum apud ilium , totum pxne quadrien-
nium,vinculisdifbidusamp; deuindus tenebatur. Qui-
bus multo ante fc laxare captiuus potuerat, fi fidem
Refoadftrinxiflet, contra Henricum Secundum,cum
illo armorum padiones focietatefque conflare. Cui
quidem improbiffimae confpirationi cùm vir fideliffi-
mus, amp; optimo animo vtens refragaretur, malebat per-
petuis vinculis colligari, quam legitimi regis audorita-
tem, pro qua pugnare deberet,oppugnare. In quo fane
à maioribus fuis,omni laude fommaque fide prasftanti-
bus,non degenerauit. Nam eum progenuit Nefta,fa:-
mina illuftri nobilitatis ac dignitatis laude celebrata, ex
quo effedum eft, vt cum Refo, Griffini filio, cuius erat
confbbrinus , fanguinis communione coniungeretur.
Erant huic Roberto duo fratres , eiufdem alui focieta-
tecum illo copulati. Dauid antiftes Menenenfis, qui a
memodoeftnominatus, atque Mauritius Giraldi fi-
lius: quorum alter caeleftis fapientias diuinitate,alter po-
litico cuiufdam prudenti^e acumine reliquis eius pro-
uinciae hominibus longe excellere aflèrebatur. Mauri-
tius Giraldus venit eôdem, regis falutandiac vifcendi

caiiira,quocuin,de redudione fua,mukös fermones,
in mukas horas, habuk. Variis iam tandem verbis vi-
tro citroque faótis, Mauritius, vna cum fratre fuo Ro.
berto adhuc vinculis adftrido, regij rcditus fociu adiu-
toremque fe pr:Ebere, poft brumam, promittk j modo
Dermicius ambobus fiatribus, cum primum fe m reg-
numrecipiet, opidum Guesfordiam, amp; finitimumpo-
mœrium fe datumm,fpondeat. Commodùm rex toto
capite amp; pedore annuebat,cùm pontifex Menenêfïs,amp;
Mauritius Gkaldus Refum adirent, precibus omnibus
orarent, amp; obteftarentur, vt Robeitum fratrem è diu-
turna cuftodia emkteret, ea tamen lege, vt patrias fedes
rclinquat, ac vitas fuœ curfum peregre conficiat. Refus
^quam amp; honeftam fupplicum obfecrationem repu-
^are non potuit, quin etiam eo grauiorem duxit, prop-
terea quod exulceratos iratorum frattum animos, iam
tandem demulcere,atque lenire laborauit. Dermicius,
toto hoe tempore,domum fpedans (nam mira fuk cu-
piditate mcenfus ad reditum)hominis priuati perfonam
libiimponere,in Hiberniam, ad calend. Sextiles, expe-
dite nauigare, atque ab hominibus , religiofis ac folita-
rus inftitutis conlecratis,tanquam peregmius, acccptus,
in eorum gymnafio, omnibus infcientibus, hibernate,
pofteaquam, circa primordium anni vertentis, verni
temporis acccflhs turbulenti maris murmur fedauit-Ro-
beitus Stephanides, emifTus è carcere, tum fua,mm Gi-
raldi fratris promiffa patrare cupiens,cum trigintaeque-
Itris ordkiis viris, qui eu fumma neceflitudine attinge-
bant, cum fexagenis velitibus bene armatis, amp; trecentis
lagittariis,exdiledototius Cambrenfis iuuentutis flo-
re, tribus nauibus, in t Bannuam erat aduedus. Inter

Robertus
viridis abfolquot;
uitur.

Dermicius
clàm in Hi*
bcrniä tcditgt;

Ibique liie-

memvnatn

latitat.

Copiœ Ro-
berti,quas in
Hiberniam
traiccit.
tBannua eft
infula non
proculab o-
pido Guef-
foidienildi-.
ftans.Gucf.
fordia in iagt;
genia confi-
ftitjKtinlib»
i.eftczpli.
catuffi.

ceteros, Herueius de monte Maurifco, Roberti patruus,
nepoti fuo fe comitem prasbuit. Cùm autem huic ho-
mini fortuna, tanquam nouerca, femper inimiciffima
exftiterit, ea fuit rerum tenuitate opprelfus, vt homun-
cio omnium contemtilTunus, amp; quafi de lapide em-
tus, per omnes anteada: aetatis gradus, haberetur. Sed
diuturna hxc infortunati hominis calamitas, Roberti
gloriae fegete ac materiam fuppeditauit. Nam cùm pie-
rilque vfu venire conftet, iacentem amp; inclinatam pro-
pinquorum fortunam faftidire^Robertus de odiofo hoe
infolentiascurriculodefledens, in aliam viam ingredi-
tur,patruo fuo omnibus, quibus poteft,rebus commo-
dat,amp; hominem neminem, vidus ac vit^e coiifuetudi-
ne, fecum ita coniundum habet. C^ippe fas eife non
duxit vit moderatiffimis moribus imbutus, eam con-
fuetudinem, amp; amicitiam, quam fanguinis propinqui-
tas coniugauit, aduerfi, vel euerfa penitus fortuna, diP
iungi amp; diuelli. Vix quatriduû intercenèrat,(vt redeam
H^iWaraquot; ad id, vnde cœpi) à Roberti aduéntu, cùm Mauritius
Prendelgaftus,maximi animi vir,decem primariis equi-
tibus, rerum geftarum gloria nobilitatis, amp; laudabili
fagittariorum multitudine circumfèffus adiflam ipfam
infulam Bannuenfem, paffis velis, accefTit. Britannica
clafïicula in naualibus tuto coliocata, Stephanides lit-
teras deledationis amp; folatij plenas, tabellario ad Der-
^^^ micium dedit. Erexit fe his Lageniae regulus: ex diuer-
miciuoi ad. föriolo, ill quo dam hiemauit, emerfit, atque regalem
fuam dignitatem, in folem ac hominum adfpedum,
produxit. vbi non vario hominum fermone per totam
fïiit Lageniam diuulgatum,Dermicium, cum iimume-
ris Britannorum copiis,aliarumquepr£Eterea gentium

liber secvndvs.
muima manu,inpacriain rcdii(Iè(folecemm fama^dum
per hominum ora, properans feftinaiifque, peruadir,
rem, quam perfeix ac dedit, cotcidiana vanitatis accel-
lione,exaggerare) maximus metus vniuerfïs Lagenien-
libus (quibus principisreditus praruifus, amp; prxcautus
non erat) propofitus amp; iniedus iüit. Vix quidem cre-
dibiieerat, quam trequens ex omnibus partibus adre-
ctucem concurfus fiebat. Nam quianreafe totos, amp;
animis amp; corporibus , ad piincipis perniciem contuie-
runt, iam nunc vbi eum vident cum foituna in gratiam
redire, profpero quodam flatu vti - ilii etiam incipiunt
veiihcationem mutate, ac regi, fi non mente, fliltem
Jronte lenocinari. Duuenaldus à Dermicio mandata
lumfit, obuiam Britannis procedere, atque illis de eo-
rum in Hiberniam aduentu, fumma animi alacritate,
gratulari. Duuenaldus fuit Dermicij nothus, in quem
gt;ât€r perl^norificus fait, quód fe totum genitoris vo-
untati officiofiusdederit: quin etiam apud omnem
Lagcnias populum,ob vitam eleganter tradua:am,earé-
giegi-anofus vixit. Non prius Duuenaldus militibus
-erat obuius, quam 'ipfemet Dermicius, cum magna
«quiaim amp; peditum copia, filium in caftra perfequere-
tur. Hïc cmn prineeps atque Robertus, inter fe com-
P^^^y^i'Tiamfœderis fanâ:ionem,multis audientibus,
•Kera{fcnt,amp; ex«rcitum prope Guesfordiam,quœ à Ban-
nua duodecim milliapafilium abeft,direao ordine ad-
mouerunt. Percurrit huius rei fama per omnes Guef-
tordi^ vicos. Munidpes, acceptis fagulis, amp; edudis
Judibus in hoftium aciem im,iere, amp; copias profligate
ttamunt.verùin inani fpe adiftum conatum prouehun-
f^r. Nam cùm münicipio exirent duo pxnè millia

hominum, atque ad eum ferè locum, in quo Dermi-
cius cadra habebat, gradum facerent^animis fubitô ob-
Ikipefàdi cadebant, fimul ac propè perlpiciebant, no-
uum quoddam bellandi genus, quod ante iftum diem
illis non inuilîun modô,red etiam inai^ditum fuit. Nam
rutilus armorum fplendor,inufitatus buccùiarum clan-
gor,nouae fîllularum flexiones, inftrudio adipedufque
îignorum, equitatus in quadrum redadus, peditatus
ordinem tenens, non mediocrem nouitiis bellatoribus,
molaj quàm militise aptioribus, terrorem appofuit. For-
midolosè ergo ad opidum concurrunt, fuburbanis ca^-
fis ignés inferunt, aditus claudunt, fe mœnibus circum-
opidum ip, uallant. Dermicius ac Stephanides, dum fugientes
ÜiTciiamp;?ri- opidanos praeuertere cupiunt, ad ipfos ferè Guesfordiie
Miinis obfi- muros exercimm adducunt. Municipes vero, perinde
quafi hoftes in nullo metu ponerent, eorum aduen-
tum,in ipeciem, parui pendere, in fuis prsefidiis confî-
ftere, hiulco ridu obfeflbres irridere, Stephanides,opi^
danorum pertinaciam £egrè fèrens,gladiatores fuos pro-
pius in lacunis,fat magnis aggeribus firmatis^fagittarios
veropaullo longius, in prascellà editaque ftatione, col-
locauit. Tum Britannici milites, buccinarum cantu
ad pugnandum inflammati, vexilla tollere, tela iacere,
Quod opi- holles pilis ôc fagittis vulnerare. Municipes,ex contra-
dcädnM.quot;^ ria parte, acriter repugnare, magna amp; continua lapida-
tione hoftes à mœnibus pugnaciter depellere.Merebat,
hifda«quot; Anl tempore,in Britannico exercitu, Robertus Barrenfis,
giicauiraiii- adhuc pxïïè ephebus, egregia Ipe maxim^e fortitudinis
tis.virtus.nbsp;oppugnatione non modo fignifî-

cauit, fed etiam declarauit. Omnium primus ad mœ-
niaaGceffiuneque verô fîbi ipfî fatisfecit,dummanum

cum hoftibus conferuit/ed nimis iuuenililter exfultans,
ad municipij propugnacula, nullis vineis protedus, ad-
TOlauit, amp; vitam fuam in magnum difcrimen obtulit.
^ippeingentidifco, rapide è muri pinna dilapfo illi-
fus,inproximamfoflam,non fine ac^rbiffimo commi- iu^'^
^tonum fenfu ac dolore,cecidit. Eum focij fpirantem,
verum in maximis pœnis harrentem ad militare taber-
naculum adducunt. H^ec faxi coniedio liominem a-
dolelcentem longo tempore vehanenter excruciauir.
t.tii enun lapis bucculam galeae folummodo percufi[ît,
eo tarnen ponderofo idu capitis venex fatis periculose
quaflatus erat. Nec vero illud pr^etereundum arbitror,
laucio genuinos,decem amp; fex poft annos, concidiffe
atq. alios intimos dentes,perinde ac fi repuerafceret,illis
luccreuilTe. Primo itaque die Britanniens exercitus val-
de acerbos Guesfordienfes liabuit. Nam cùm in opi-
didefcnfione acerrimè ftetiffent, grauiores piagas ho-
tibus inflixerunt, quam ab hoftibus acceperunt. Mi- , • •
htes expugnationefuperfedent,ad proximum litus mac- -Tibu:
noimpetLiconcurrunt,nonnulla nauigia, torribus iii-
ledte, inrlammant. Quas quidem exuftiones rifum
opidanis mouent, ftomachum illis non fadunt. Quare
palmarum intentu, ac magno clamoreprobra hoftibus
obiiciunt,eos, nimirum, imitari ignauos amp; arthriticos
accipitres, qui in rapacitatis auiditate, auibus relidis,
mufcas capiunt. Ad h^c, nihil effe ftultius, quim,vbi
hoiüuin corpora,apta petitione, fiuciare non polTunt,
extremos velle vnguium apices, va reduuiam exulce-
rent, fcalpello refecaremon efte bellicofi militis,eminus
nugari, quoües ei licet cominus velitari. Verùm Bri-
tannici milites, maledicas hafce ineptias ac ftultitias de-

uorantes,res fuaSjacri Marte,perlequuntur.- Roftratam
nauem vino amp; frumento refertam, non ita procul à li-
tote fluitantem,conlpiciunt. venir,negotiationis cauila,
ex Britannia. £am,rumtis fcapliis,milites confcendunt,
ac in mercatorum bona le immittunt. Nauis redor
fuos iniurioliùstradlariperfpiciens, clam, dumpiratae
fubter foros nauem exinanire cogitabant, ancoras pxx-
cidi, aplurtriaordinari, amp; vela,omniceleritate,in altum
dari, imperauit. Interea dum naut.T, adnutum parati,
funguntur fuo munere,ecce mare,fubita ac immoderata
tempeftate agitatum, vedorcs gurgite propemodum
inundat. Hîc milites mirari, quîfieret, vt inportu,
quem fè tenere putabant, tam turbulentis procellis na-
uis iadaretur. Sed aliter res cecidit,quàm opinati funt,
Nam dum de illis aliqui,ad fîdê faciendam,oiVinia ocu-
lis contuentur- falo quoquo verfîis circûfcripti, portum
confpicere vix poflùnt. Hîc milites tum terrorem nau-
tis, tum fpem ollendere, tum nauis prxfedlum mina-
tionibusinfèqui, tum amicè obfècrare, vt eos ad por-
tum prouehat. S i quid detrimenti mercatores capiant,
numerato nummo,tantum damniaffatim refarcirc pro-
mittunt. Gubernator facile fê exorari eft paflus, amp;
profpero, quo ad eius fîeri potuit,reflatu vfus, nauim ad
portum îfficiliter applicuit. Ifta: rerum afperitates val-
dè regem, Robertumque momorderunt, cùm milites
fuos, terra marique in tantas difEcultates incufrere vi-
dilTent. Poftero die Dermicius graues habuit ac diffi-
ciles deliberationes,de Guesfordieniîum obfîdione: ad
quas vt adhibuit primos exercitus dudores,vnus ex il-
I s,diuino quodam fpiritu adflams, oratione explican-
dum fumfit3 liaud quaquam fanè mirandum effe,deum

(quem vcnerari, quem precari, cuius opem implorare
uebent) eorum optatis non refpondere-cum nuiÏam re-
ligionisCiiriilianxrationemcolerent^nuiiam curam,a dco pia-
cogitationem in numinis laude ponerent; fed prius fe 'Xnrquot;quot;
m vitae pericula committerent, quam diuinar Maieftati,
orationem fuffimentis, litarent. Nam fi, inquit, me-
moïix proditum eft,pnfcos illos, amp; vetulos bellatores,
quorum mentes nunquam Chriltiana fides imbuerat,
imoquinon habuerunt notitiam aliquam veri Dei,ne-
^ duxilfe, ante, cum lioftibus, armis confligere,quiim
naminesfüosconfulerent,deorumque numina vidi-
mis expiarent: qui fieri poteft, quin in illis, qui Chriftia,-
no charadere funt infigniti, amp; religionis prasceptis, in-
Jututifque inftrudi,non horribile quoddam crimen in-
n^reat, quód prius humana -pericula adeant, quam in
diuinam clientelam fè committant ? Solum Deum (pe-
nes quem pacis, amp; belli eft poteftas ) hominibus faiu-
tem dare;militibus,eius voluntati manciparis,vidoriam
clargirir cos autem, quiprimordia agendi à numine
non capiunt, fed in militum numero,quot;in armorum fir-
mitate,in hoftium imbecillitate,omnem laureok fpem
ponunt,viam,ad vidorias obtinendas,cxpeditam igno-
rare. placuit h^c ratio amp; oratio principi^ grata reliquo-
i^mapprobatioconfecutaeft.Quemadmodum enim,
111 copiarum adfluentia, permulti diuinam religionem
exnn^ui facilèpatiuntur;ita, qui dura fortuna, atque Resaduerfe,
cmdeli adflidantur, ad diuinitatis memoriam, perfarpe
renouandam, aeriori ftudio excitantur. Hoe igitur ca-
ftrenfi cœtu dimiffo, Dermicius, amp; Stephanides facer-
dotes accerfi iubent, qui res diuinas numini inftituant j
publico edido, per prasconemdiuulgato,militibus im- 'S«uï

peratur, tota mente, ac acerrimacogitatione, ad Clirifla
laudes incumbere. Sacrificio follenni religiofîlTimè
faä;o,Demiicius ac Kobertus,adipros ferè muros Guef-
fordias, caftra iterumlocant,amp;: opidum, extraordinariis
quibufdam machinarum tormetis,veiberare incipiunt.
Opidani interim,tamctfi obl'idionis metum diutius fu-
ftinere non poteranr, pacem tamen, prout erat homi-
num pertinacia, efflagitare nolebant. Erant Guesfor-
dix, per idem tempus, non fine aliquo, vt. putabatur,
diuinonumine, duo vel tres pontifices qui obfidionis
curam, magna follicitudinc, fuflinebant. In hoc enim
vno animos habebant occupâtes, oriens formidolofif^
fimi belli incendium reftinguere, amp; municipes ad regis
auóloritatem adducere. Quare eos iterùm ac fxpius,
ad pacem amp;c officium,cohortantur. Infinita armorum
detrimenta in eorum auribus defigunt:belli fcilicet con-
tinuatione religionis myfteria poHui,lpoliari aedes-fune-
ftari ciuium fanguine cloacas- v'lduas opprimi- virgines
conftuprari-vxorcs,etiam maritis intuentibus, ad inflä-
matas militum libidines explendas compelli • matres à
liberum complexu excludi ^ liberis manus adferri-po-
ftremo omnia furfum verfum inuerti : dumque his re
bus exempla,ex omnibus faeeulis repetita,adiungebant,
tum in earn partem oratione ferebantur, in primis fla-
gitiofumputandum elTe,contra regem, cuiufinodicun-
que exfiftat, amp; in cuius audoritatem funt iurati, arnia
contumaciter ferre. Regum dominationes hominum
generi diuinitiis effe datas: principes igitur, fi boni fint,
amandos-fin rriali-tolerandos efîè,ita vt ciues neque re-
gum prauitatem, propter eorum audoriratem imiten-
rnr, neq. regum audoritatem (quae apud qmncs grauif

liini eOTe debet)ob eorum prauitatê afpernentur. Quare
cuin conftet, neminem hominem eile, cui aliquid aut
lenfusjaut fanitatis infit, qui iniquilFimis armis ^equilîî-
naum otiuni non antcponat,cumque opidani viribus amp;
armis non lint pares, caufla verô longe inferiores • pru-
dentius eae,confîrmabant, certas pacls conditiones ac-
cipere, quam incertos belli euentus periclitari. Opida-
ni itatim vt pontifîces, hac exhortadone, partim eis ter-
rorem iniecerunt, partim eos religione obftnnxerunt,
audaciam minuere, amp; adpnncipis audoritatem, fine
Gunclatione, redire ftatuerunt. Orant, atque obfecrant
?ontifîces, ad caftra, quafi interuentores,exire, regis vo-
^ntatem illis, quibus rebus pofi^int, reconciliare,prodi- Epi^-opi ic
^onis liberationem ab eoimpetrare. Legationis mu- g^tüncaßta
nus antiftites,libentiirimis animis, obeunt, regem olfi-
ciosè perfalutant, fe pro opidanis fupplices, profitentur,
qui fuam pertinaciam agnolcunt,vt rex ignofcat,feueri-
tatemque diiToluat, orant. Leuiter pontifices, clemen-
terque Dermicius accepit. Eum mirificè placabilem
exorabilemq. inueniunt. Supplicant, impetrantroptant,
habent. Nam Dermicius ingeneratam nature fux im- ,,
inanitatem, ad tempus, fuorum confilio dudus, tem- ii^iiam.
perauit. Quare graues municipum iniurias obliuio-
neconterere, atque omnem fimultatem in perpetuum
deponere promittit, ea tamen lege,vt quattuor opidi de-
curiones obfides habeat, qui fidem fuam, in futuram
municipum obedientiam, interponent. Opidani con-
œtiones accipiunt, principi portas aperiunt, honorificis
lupplicationibus eum in opidum recipiunt. Perpaucos : ... '
lU dies commoratus Guesfordiam, amp; viciniam Ste-dorSbe.
phanidi ae Mauritio Giraldo, qui adhuc in Britannia

erat, in perpetuum dedit. Stipendium etiam miliribus
large eftiifeque numerauit. Herueio item(quem,recun-
dum Robertum,in primis prxfedis habuit)circiter duo
milliaiugerum,cum variis pr^ediolis, inter Guesfor-
diam ac Waterfordiam fitis, dilargitus fliit: quorum
prouentibus, exegelbte, in rerum adfluentiam, breui
temporis decurfu,tmdua;us erat. Hac liberalitatis ma-
anificentia fidem fuam Dermicius liberauit, atque mi-
litum animos,amabiliffimo beneuolentiae vincuio,fibi
deuinxit. Confedis his rebus, rex, cum exercitu,
Guesfordienfium fupplemento bene audo,adOfliriam
viam perrexit. Duuenaldus, per hos dies, OfTiriam in
fua poteftate retinuitj quocum graues, amp;c diuturnas fi~
multates Dermicius habuit. Nam eius filium Du-
uenaldus iam olim in cuftodiam dedit, atquezeloty-
piiE amentia flagrans, vindum vno priuauitoculo, cu-
ius dolore confumtus fertur lufcus. Dermicius igitur
tempeflatem oblatam, ad veteres iniurias vlcifcendas,
non amittens, fceleris memoriam excitare, amp; magna
verborum acerbitate vfus, Duuenaldi ferociam, in mi-
litum confpedu, collocate. Qua quidem inuedione,
in ipfumtyrannum acerbum odium, amp; in eius dirita-
tem grauem totius exercitus offenfionem concitare. Fa-
ma, totaHibernia, percrebrefcit (neque enim ifta ob-
fcurè gerebantur.) Lageniac regem, in viam, qux ad
OfTiriam fert,cum magno amp; equitatu amp;peditatu,fe dc-
mittere,ignem ferrumque incolis minitari. Hoe fermc^
necelebrato, magna multitude Offirienfium, adterri-
torij fines concurrit-introitus omncs,munitionc ac mole
aggemm operarij firmant, vti agros amp; fortunas, ab in-
curfione atque impetu armatonimtueri valeant. Cùm

tandem rep milites prope Oflirienfes adiientalTcnt, amp;
nullum fîbi aditum, ad lioftium ftatiua expuiznanda,
munirepotuiiTent (erat enim locus, in quo militaiia lia-
buerunt velabra,admodum lacunofus, arduis item tra-
mitibus,amp;paludibus interclufus) vix in Offirienlium
conhniavexillaintulerant, cùm receptui canere, atque
teigiuerlari^timidi fcilicet ac trementes, fimulaflent.
yilirienles arbitrati,holtes,timorepercuiros,{èin fugam Q?os ftrata.

Cedille, vincendi fpe elan, eos in campum, ad prdian- f^p^uj^;:
aum ampliliimum,aceruatim perfequuntur. Stephani-
des Eurmam haitatam celerrimè obueitit,reditum Offi- itaorsirien-
rienribusprxcidit,inermes,amp; malètunicatos tirones tt'quot;quot;
naxtis transfigit. Quos autem equitatus femiuiuos re-
wnquere, peditatus cOnfeftim, gladiis amp; recuribus,con-
cidere. Offirienfibus ad hunc modum,militum impe-
tu perculfis atque proftratis, vióliores occiforum capita,
quae numero erant ducenta, paflim in acie difperfh,
in vnum locum congregate, amp; ad principis pedes con-
gregata abiicere. Is, dum aceruis capitum exftmais, o-
cuios pafcit, vnum fortuito infpedat; quod valdè cele-
nter arripiens, repêtino gaudio exrilit,amp; paffis mambus, iTcrudc-
luipiciens in cxlum, grates fummo Deo ex intimis ani-
ini recelTibus agit, quod inimicillimi Tui caput (huius
autem nomen ex omni monumentorum memoria re-
uulfum eft) iam tandem videat amputatum: cumque
noc, maxima voce dixüTet, caput mifus in manibus te-
nens, cmdditatem fuam ineoexercuit. Namftillan-
t^nares, ac cmentalabra,madidis dcntibus, corrofit,
g languinem non folùm gufta'iit, fed etiam exforbuit.
Hanc ferinam laceruionem, fadu mrpem,viru fcedam,
cxercitus tacitè obfcurequc perhorrefcere, licet nemo

contra earn aperte hifceret. Paruam inibi morain Bri-
tanni faciunt,intimas Oflirix panes percurfant; nullum
locum relinquiint, quern non incendij,rapinarum, de-
popuiationis veftigiis imprimant. Dum ad liunc mo-
dum Britannijin reliquiis Offirias delendis, agrifque po-
pulandis, tempus confumunt^ Duuenaldus, quem prae-
fens timor, nullus praecedens amor flexibilem reddit,
nuntios amp; obfides, adpacem conciliandam, ad regem
allegat. Eius petitioni,multis precibus non modo nun-
tiorum, fed fumma etiam Stephanidis contentione vi-
(5lus, pr^fto eft. Quare pacem cum Duuenaldo con-
firmat,nuntios, cum bona gratia,dimittit. In hac con-
flidioneRobertusBarrenfis, quem paullô antènomi-
Ss?Mei- ^ Meilerius adeo fortes, atque impigros fe prx-
krij laades. buerunt,vt eorum virtus aliorum laudibus obfcurita-
tem adtulerit. Erant ambo homines adolelcentes, am-
bo Stephanidis nepotes, quorum alter ex fratre, alter ex
forore erat; qui, cum in re militari perasquè floruerint,iii

Î)erfimili tamen laude, longe difïimiles exftiterunt.Mei-
erius, cupidus fplendoris amp; gloriae, ad hoc vnum, reli-
quis rebus poftJiabitis,mentem cogitationemquefuam
incitauit, vt omnes laudes colligeret, amp; in lêrmone ho-
minum virtutis fuac monumentum perpemum relin-
queret. Verum Barrenfîs,remotus ab omni inani laude,
in minimis fèmper ponebat, auram populärem aucu-
pari ; nec tam fbrtis videri, quam eflè cupiebat. Erat
adolefcenspudiciiîîmus, venditationis expers. namfà-
mam fuam malebat velis quibufdam obtendere, quam
hominibus conlpiciendam, quafi in aperto theatr0,col-
locare. Ex quo tamen hoe erat adfecutus, vt cùm lau-
dis gratia iiiliil gefferit, omnia tamen laudanda eflêntgt;

^ure geffit. Solet fopc gloria/ugaces perfêqui, procos
^perlequentes fubterfugere: amp; fuut iionnulli, qui vcl
eo magis liominibus placent, quod eis placere minus
laborent. Cùm omnia inOfiîria eflèntpacata, rex,amp;:
^ces, incallello peruetufto rimafque agente, perno-
dabant. Milites, partim quôd efient de via fefîi, par-
tim quod de varia expeditione languerent, ardiflimus
jomnus compledebatur. Node autem intempefta,
norrifonus armorum ftrepitusj equitum fonitus, amp; ter-
nbilis fragor, cum quibufdam aliis metuendis rebus,
audiebaair. Quibus Robemis Barrenfis, amp; Meilerius,
qui fimulcubabant,defomno excitati, ad auunculi ta-
bernaculum, fumtis armis, curfim contendunt. Toto
exercitu fomno foluto, quidam fufoicantur,
caltellum, de ca:Io percufTum, concidiiTe, eaque ruina
regem amp; duces obtritos interiiffe. AliJ opinati, hoftes
mexfpedatos aduentare, fugam prspopera celeritate
qua:runt,amp;in vepribus nodu latitant.vt primùm po-
Iterus dies albefcebat, amp; diligenti difquifitione inuefti-
gatum erat, nodurnum hunc ac horriferum fremitum
ex cacio tantùm fuiHè auditum, rex amp; Stephanides, ad
locandum promti, non fblùm ridere, fed etiam cachin-
nan, adeô vt facete amp; commode obiicerent militibus
(quippe iuuat in rebus feriis animos quandoque cura
rclaxare) eos fua ftipendia male mereri, qui, fpedlris, ac
anilibus yifionibus perterriti, fe in falida, ac potius du-
meta abderent. Verihmile efl'e, eos coftamm oppofitus
pertunefcere,qui manias amp; vmbrasita perhorrefcerent.
De hoc fubito timore maximus erat milimm rifus,qui-
bus principis ironia tum grata, tum iucunda accidebat.
«cnun no» facile eft explicatu, quam mirilîcè concilier

DE REBVS HIBERNICIS
animos militum vrbanitas feftiuitafque imperatorum.
Dum Britanni, fatis foitunato duótu, rem in Hibernia
gerunt,incolx vbique locorum famam diflipant, Der-
micium, cum magno exercim, ex Britannis colledo,
Guesfordiam amp; üffiriam debeilallè, imó amillam La-
geniam recuperalle. Quod vbi Rothericus,Connacia:
rex, amp; primarius,vt antê dixi, totius Hibernias princeps,
intellexit (intellexit autem, llatim atque peregrina bella
in infulam fuerunt inueóta) valdè vehementer anxius,
cum proceribus, quos in conhlio habuit, de inopinato
regis reditu, atque de tam repentina vidoria com men-
tari meditarique cœpit. Nam cùm maximum bellum
ab exercitu viótore impendcre animaduerteret, ne in
dus item fines, in hoc tanto motu,erumperet,fubuere-
ri incipiebat. Rotheriçus fuit vit perfpicax, ad conie-
duram rerum futurarum cumprimis fapiens : in omni
re propofita, potius quid mali contingere pofî'ct, rimc-
bat, quam quid boni euenire vellet, fperab at. vt ergo
pr^meditatione futurorum malorum protedior eflèt^
proterendum adulterum, in patriam fuam peregrinita-
tcm infundentem j conculcandos aduenas, amp; prius fu-
mantes torres,quàmignefcant,rcfl:inguendos iudicauiL
Tabellarios ad vicinos reges, amp; omnes infuLr optima-
tes mittit -, quibus, fine procraflinatione, ad commune
prasfidium excitatis,magnus exercitus contra Eritannos,
circa Kinceliam comparatur. Simul vt de hocDermi-
cius nuntium accepit, perturbato fuit animo de falutc
fua. Multi etiam Lagenienfès, cùm fortunam reflate
vidèrent, principem in falebris hïersntem, relinquerc,
amp; ad Rothericilegiones,tamquam perfidiofi defèrtores,
fc conferre. Verùm Robertus Stephanides ej, fuit animi

asquitate plerunque praeditus, vt nec rebus prolperis ex-
tollijiiecaduerfis frangi,multüm confueuerit. Ille,cum
Britannicis copiolis, Dermicio, delperatis rebus omni-
bus, prsefto fuit, dilüdenti animum addidit, ei perfua-
dens,vieto corde non elle j contraque in his duris tem-
poribus,inanem hunc metum, regia animi fublatione,
libi minuere: aut enim breui, inquit, communis mors,
cum perenni laude, fubeunda^aut communis vidoria,
cum fempiterna gloria, çrit confequenda. Firmiorem
regis animum ha;c oratio fecit. Quare Britanni exi-
guas fuas copias in pratuIum,non longo interuallo Fer-
nefia difïundum, denfo etiam alperoque faltu vndique
interclufum,compingebant. Adhxc,fbdicantes opera-
rij, continuisfoffionibus, omnem intrandi viamobfe-
piebant. His ad hunc modum negotiis confedis,a Ro- Rotherici
therico ad Robertum legatilittera:que venerunt,perhu- Ratura,
maniter icriptas, qu aru m caput erat: Britannis,per leaes
non licere,exercim amp; %nis inferendis,in aliénas poffef- Mud«
liones, eiedis veris heredibus, irruere: quinpotius do-
mum,cum bona Hibernorum venia,repedandum effe.
Facinus haberi Britannica dignatione indignum, fla-
gitium infame iniquo iure defendere : eamdue regalem
poteftatem, quam luxuriofus hic ac prohifus nepos
(Dermicium intellexit ) per mulierarias libidines per-
^dit,per Britannorum fubfidia recuperari non debere.
Detenfionem hominis turpis, defenforibus non poffe
non turpem effe. Quamobrem illis expedire, inBri-
t^iniam , qmenffima mente, remiarare^ amp; extorrem
utumgrauiüimis ignominiis notatum , omnique au-
ctontate ac fpe filuti^fpoliatum,deferere. Etenim cre-
«ibile effe, eos,qui ftantem amp; floraitem regem percu-

lerunt, iacentem amp; exfilio multatum transfiigum,nullo
ncTOtio, polTe profteriiere. Atque vt grauius in eain

Robetti fide rationeni legati Stepiianidem mducerent, mtegcmmi
Kntant. ftu- yjj-j f^^J^^i-Q^ omui ratiouc, labefaótare conabantur. Ce-
tcrum Stephanides eorum dona aipernatus, relpondit,
non ede (ux confuetudinis, argenteis cruftis adulterari,
atque inftar cauponis, fidem, fideliffimo amico datam,
pecunia captum prodcre. At in patrias terras demigran-
dum eft. Itane vero ? Quorfum recidit hxc legatio ?
Num talaria induenda ? Si Rothericus amicus admo-
net, confilium eius non exquirimus: fi vates hariolatur,
oraculo non credimus: fiprinceps imperat, audorita-
tem repudiamus: fi hoftis deterret, minas nauci habe-
mus. Male mihi fit, fi non ego multo malim (vt idem
pro commilitonibus meis refpondeam) inter cotddia-
nos hoftiumimpems me obiicere, quàm, obtam ridi-
culas minationes domumitionem îèmel meditari.Qua-
re Stephanides legationem reiecit, amp; nuntiis imperauit,
ad emporium aliquod conuolare, atque inibi merca-
tum fidei inftituere. In illius caftris integritatem vena-
lem non efie; Britannos honeftam laudem, non mrpc
lucrum Ipedare. Iter ergo ad Rotliericum eos iuffit ca-
pere, eique fignificare, Britannos non effe infantulos,
quos puerilia crepundia deledent. Atqui fi pro caufife
xquitate, armis decertare voluerit (quod à Rotherico
Britanni in beneficij loco amp; gratix peterent) fentiet eos,
non in alienum patrimonium,contra ius fafqucjirrum-
pere,red in fuas poffeffiones pedem,opdmo iure,ponerc.
AdRotliericumnuntij, reinorata, redeunt. à quibus
cerdor fadus, Robertum Stephanidem eos afceris
verbis accepifTe, legationem repudiaffe, fidem iiiam

minimè venalein proponere, iracundia permouetur,
mitcicque mandata ad ipfum Dermicium, plus animi,
quam confilij habentia. Protinus cum fuis,qui eum in
integrum, fi velit, reftituent, in gratiam redire: non elïè
cauüam, cur tantos Ipiritus, aut ex fuis viribus, aut ex
manca hac Britannica dexteila capiat. Si reditum cum
luis m gtatiamexpetat, fe reconciliationis amp; concorduT
padtoremlore promittit, modo fuam voluntatem ad
communem caufïàm aggregate nonnolit,atque ab ad-
uenarum amicitia(qui ad vaftandam, quam vmcen-
dam Hiberniam paratiores funr) fe totum difiungat.
Hoe fi non fecerit, imo fi non libenter celeriterque fc-
cerit, Collum fuum in irtos laqueos inferet, ex quibus fe
cxpedire, dum anima fpirabit fua, fi'uftra Iperabit. Vt
^runùm Dermicius, excuffis internuntiorum vocibus,
legationibus, apena animi defpicictia,illufit,amp;: nun-
tios pluribus verbis male acceptos, dimifit (nam minax
nacc amp; acerba legatio ftomachum ei mouit) illi, ad Ro-
thericum, omnibus rebus fmflia tentatis, profedi,
Dermicij refponfum retulerunt : quo grauiter commo-
ns apud fuosorarionemhabuit,cuius fumma fuit:
Multas amp; graues cauftas vniuerfos Hibernos, ad de-
pugnandum cum peregrinis iftis , debere impellere.
Nam cùm omnes, inquit, natura fimus libertatis aui-
di^quifiatjVt defendere turpefit, quam appetereeft
ftoneltumjamp;quafrui iucundüTimum eft, pro ea non
glonofum fitpropugnare? Ita enim viuere, vt mo
arbitratu non liceat viuere , nihil aliud eft, quam
m luduofilfimo omnium cerumnarum piftrino con-
tinuo mori. lucundum eft libertatis nomen, ipfa e-
tiain res perbeata. Seruitus autem ab homine libero amp;c

ingenuo nulla poteft animi moderatione tolerari. Mul-
tis item verbis in Dermicium inueliebatur, eum im-
portunum amp; impurum appellans propudium,omni vi-
tiorum fœditate turpificatum, rerum nouarumcupi-
dum, reipub. euerforem, pluraque alia in eum maledi-
da coniecit, quôd hominibus inimiciffimls, ôc Hiber-
norum genti perpetuo infeftiflimis fe totum tradiderit.
In quo fanè, inquit,intemperatiffimx pecudis amp; impu-
dentiam deteftari, amp; imprudetiam exfecrari compellor.
Quid enimimpudentius eft, quam in adulterij iartorc,
tamquam lutuientum fuem in hara,volutari: cumque
regno fuo, confpirante amp; conflato omnium eonfènfù,
nudatus fît, perpetratum fcelus non agnofcere ? Spiritus
non remittere? Hibernicis principibus fe non reconci-
liare? Quid rurfus imprudentius, quam vt nos lufcos ef-
fîciat, geminos fiios oculos effodere ? Quafî verô reg-
num cum dignitate obtinere non poffet, nifî fê alienigi-
nis daret ? nifi nouos dominos actyrannosin patriam,
improbiflima ratione, compararet ? nifi fe amp; fuos om-
nibus foitunisexftirparet ? nifi rempub.penitus deleter?
Sed perfuga hic, omnibus confiliis pr£EC€ps ac deuius,
quantam peftem pofteritati importer, modô ipfe,iam
egeftate ac fcelereperditus, inhoram viuat, flocci facit.
Prarfagit mihi, multum in pofterum prouidenti, ani-
mus, vel potius ante oculos meos obuerfatur, quands
miferiis pofteri implicarentur, fi ifte libertatis extermi-
nator, cum fuo mudlato exercitu vidoriam (quod deus
omen obruat, perhorrefco enim nomen) de nobis re-
portaret. Videot mihi videre,quam tyrannicè in capite
Sc fortunis omnium incolarum dominarentur ifti ac-
cokjfi colia noftïa in feruitutis laqueos miicere poffent.
(; winbsp;Quam

In Der-
inicifiingt; gt;J
ucdio.

»
jgt;
gt;}
gt;j

5gt;
»

71
55
JÎ
gt;3
Î»
)3

SJ
»

3gt;
3J
33
3)
3}
33
gt;3
33

Malaquç
Hibcr-
nos ab ''
Anghs „
maneaac.

311
Ï3
J3-
)3
33
93.

^ im grande vedigal noftris praediis imponerent?
Quanti ledores, quot agripet.E in noilras fortunas iin-
minerent ? Quis fui iuris elfet ? Seruitus autem cum m
omni loco fît mifera, tu m patria miferrima ert.C^am-
obrem,fortiflimiviri,ad patriam noftram conleruan-
dam, totis viribus,incumbamus: liuic patrix proditori,

tionis.faucibus amp; anguitiis confîlHt, refîflamus. Der-
micium, peffcm nobis molientem, nullis fliis domefti-
cis neruis communitum, fed imbecilio aduenarum
exercitu armatum, opprimamus : porcentuofum hunc
partum m aluo adhuc mobiliter palpitantem,armis ab-
igamus,vel ipfam potius ^rauidam, amp; ad pariendam
^cmam nouercam ihangulemus. Facilius eft, fîbras,
^ lurculos defringere, quam ramos, amp; truncos ampu-
tare; fcintillulas etiam quamflammam reftinguere.Re-
iünguemus autem. Ci magnum animum, virtutemque
capiamusj fi alienigenarum confiliis,adhuc immaturis,
armis amp; prxfidiis occunamus; fi tela noftra m eomm
pulmombus figamus^poftremo fi fluxam mortem(mo-
do ita fors tulerit)fempiternasfemituti pr^eferamus.Hxc
quot;le. Ex altera parte Dermicius fuonim militum ani-
mos confinnabat,dicens: Rothericum infaturabili reg-
nandi cupiditate arderc,regum exa$^itatorem exfillere,
aüeiios fundos caftris amp; viribuspetere, reipub pacem,
per eum vnum, diftineri : illius exercitum non effeti-
mendum,quandoquidem non tam milimm multitudi-
ne, quam cauff^ honeftate vidoria comparamr. Cùm
igitur,inquit, nobis non fit propofitum, pemiciofis te^
us aliéna euertere, fed falutaribus armis noftra defende-
re,non eft, quôd animos abiiciamusj quinetiam ea quje

ad timorem ab hoilibus proponuntur, concemnainus
at pro nihilo ducamus. Siquidem proprias polîeflio-
nes defendere, pro patrica auita iunfdidione dimica-
re, Temper viri fbrcillimi elUiabicum. Quamobrem,
commilicones forciffimi, cum pro nobis contra ambi-
tionem humilitas , contra tyrannidem lenitas, contra
iniuriam decertet xquitas- animos erigamus j omnem
metum propulfemus ; maiorum vimites memoria re-
:)licemus;pro patriis focis, pro priftina dignitate, omni-
bus modis animi amp; corporis, pugnemus; cum übertäte
potius cadamus, quàm cum miferia exfiilemus. Multa
etiam in eandem fententiam Stephanides dixit : Nihil
lcilicet,maius amp;gloriofius efre,quàm adflidum Princi-
pem extollere; vi amp; imprelTione agitatum armis tegerc;
regno naufragum in regno reponere, diademate nuda-
tum diademati reftituere. Porró autem rem eflè,
cauflam eo loci, vt, hodierno die,aut tota Hibemia illis
lit vincenda, aut tota Hibemia illis deferenda. Britan-
nos Igitur fuos cohortatur, quimaximis belli periculis
iamdiu perfundi funt, vt illis in memoriam veniat, par-
tim à Troianis,partim à Gallis populum Cambrenlèm
generatum efîèj ex his vlùm, ex illis bellandi vires hau-
quot; lîffe: non igitur, inquit, committamus, vt à maiomm
quot; virtutibusturpiterdegeneremus. Etpluraitem adiecit,
quas in aliud tempus magis apte relêruanda erantrlîqui-
dem omnis hare oratio ad nihilum recidebat. Nam
Rothericus, toto hoc interim Ipatio, per intemuntios
vitro amp; cirrô curlântes, certiorfaótus, Dermicium ac
Stephanidem animi altitudinem, etiam metu oblato,
non infledere, fed contrà, incredibili pugnandi ftudio
flagrare ( id enim ipfum quandoque eft fortilfimi im-

peratorisj fortiflîmum imperatorem hojfHbus, etiain rc
in extremum perduda^videri) fortuna: rotam pertimef
ccre,amp; inceitos ac ancipites belli euentus acri cogitatio-
ne luftrare. Quare cautioribus confîliis vfus, ciefîfHt
ftoinachari,nuntios ad Dermicium légat, qui compofî-
tionem ei, fedatiore animo, offerunt, fub ea conditione,
vt Dermicius,priftino imperandi more, Lagenia: regno
ytatur : atque vt Rothericus totius Hibernian pra^roga-
riuam fîbi adfumat, eamque audoritatem Dermicius
agnofcat. Etfî vero Lagenias princeps primarium liunc
Rothetic^ominatum,pet quem, cum ceteris regulis fê
non pateretur aequari, moleftifîîmè tulit, tamen fatius
efîê duxit, iniquis conditionibus pacem recipere,quàm
^rxliis^cum tam robufto exercitu temerè decertare. Vbi
jac pacis padione alter ad alterius conditionem defcen-
dit, ne in pofterum tempus Dermicius in promifTis fîu-
lt;5î:uaret,fïlium fuum Cnotliurnium Rotlierico obfîdem
dedit, quorum connubium coniungere,infuk bellis re-
ftindis, pro fîlia fua Rothericus promittebat : addens,
vtriqueparti vtilefore, nouis afîînitatibus veteresini-
micitias deponere. Cùm ambo principes mutuo iure-
iurando publice fuerunt obftridi, Rotliericus arcano
Dermicium iuflît, aut pacem vndique dirimere,aut pa-
cem vfquequaque con^ruare: hoc eft, cùm omnia iam
inmtegrumfînt refHtuta, Britannicum exercitum di-
m^ere, atque ex prouincia fua omnes aduenas exter-
mmare. Huic conditioni Dermicius non tam liben-
ter, vt feitur, affentiri voluit.quàm pugnaciter repugna-
re noluit. Ceterùm vtrùm ex animo,aut dolo malo ad
iftampaaionemvenerit,foIus ille cordiumfpeculator
nomt,àcuiusadfpea:uabditar, amp; penetrales humana-

rum cogitationiim latebrx non oblicefciint. Simiilac
Dermicius amp;: Stephanides ex his periculorum cotibus
enauigarunt, non verifîmile eft, quantus ex gratiflimo
nuntio, ad eorum Ixtitiam cumulus acceflerit. Ecce
Saîdîin enim tibi, Mauritius Giraldus, ftipatus decem prima-
Hibeiaiam liis equefttis cenfus viris, equitibus triginta, centum fà-
gittariis ad opidum Guesfordiam appulit. Quo vt ve-
nir, Dermicius eius gratulationi fe obtulit. Hîc cùm
duceSjfimul colledi, de omni ratione belli confîlium
habuifrent,Lagcnia: princeps proclamauit,aduolandum
Dublinium, vrbis muros machinis labefadandos, ex-
fcindenda aedifîcia, ciues omni malo maólandos. Si-
Dermicius quidem eius animus ea erat maleuolentia inDublinien-
biinfenfiSm ^^^^ fuffufus, Vt uon tain vidorias, quam vindidx in-
iinmm«. ccndio flagratit. Literea Robertus in loco, Guesfordiae
citimo, quae vulgo Karrekia dicitur, remanfit, vbi m
municipio ^edificando cuius iam tum fundamenta iece-
rat, totus fuit occupatus. Quare diftentus his caftella-
nis negotiis,Britannicas copias permiftè cum regiis con-
iunxit, atque pro (c Giraldum fratrem, akerum lc,exer-
citui fubftkuit. Vix ex primo die, quo rex amp; Giraldus
apud Dublinij muros caftr^fecerunt, ad decimam lu-
cem in oblîdione haelêre, cùm fînitimx vndique vicini-
tatis incolas, hoftium fortuna amp; potentia commoti, {ê
in regis partes dederint. Neque enim caftrorum diftur-
bationem, omnium rerum Ipaliationem , fruftra refi-
Piib'iniéfes ftendo, ferre diutius poterant. Ciues etiam Dublinien-
fidei eius fc fés ad defenfîonem minus firmi, vbi omnia principi ex

animi lententia luppetere vident,armis poiitis, le ad au-
cloritatem regis conferunt- deprecatores legant, qui à
principe, quibus modis poflunt, pacem, amp; veniam pé-
tant.

tant. (!^orum fiimraiflis precibus, ôc Giraldi prseci-
puéperlîiafu acindudu j)ermiciuspiacidus mollifque
redditur. Vrbé itaque, obfîdibus à ciuibus acceptis,ob-
felfione liberauit. Inliac item oppugnatione Robertus
Barrenfis, amp; Meiierius tantis periculis corpora obiece-
runtjVtfummam rerum geftarum non modo commen-
dationem, led etiam admirationem fuerint conlècuti.
Sub idem tempus grauis amp; acerba contentio inter Ro-
tIiericum,Connacix regem, amp; Duuenaldum, Limme-
nciprxfeaum,ortafuit, qux eorum animos ad pefti-
ferum bellum faciendum incitauit. Rothericus magno
equitatu ad expeditionem iftam imperato, infefta ligna
Duuenaldi territoriisinfert; agros exhaurit, ôc vaftat,
praüdas ad fuum vfum referuat. Verum vbi huius rei fa-
jna emanauit, Dermicius, per litteras Stephanidem ob-
lecrabat, ad opem prxlidiumque Duuenaldi generi fui,
quàm primùm concurrere. Stephanides, regis rogatu^
cum equitatu fitis idoneo Conadenlîum viribus fe in-
Krpofuit,quorum audaciam debilitauit,conatus repref
lit, omnem beûiflammamfedauir. Per hos diesvixit
muller quxdam in Duuenaldi aula, portenti atq. mon-
Itri limillima. Prxterquam enim quod toto fuit cor-
pore pilofa,longam habuit amp; p roceram barbam,à me-
to ad vmbilicum, cum intuenrium ftupore, extentam.
Dermicius poft Lageniam bello domitam,in antiquum
itatum refticutus, omnia fibi pulcherrimè procedere
pro piciens, cœpit in hac mente amp; cogitatione verfari,
nullum prxclamm fadnus ad exiftimationem fuam
inagis pertinere, quàm vt imperium fuum, nadus am-
plam occafionem,latius dilataret. Quamobrem nihil
ei deüberatius erat, quàm totam in primis Connaciam

de rebvs hibernicis
fubius, amp; impedum luum fubiiingere, tam deinde re-
liqiias Hibernix prouincias in fuam poteftatem redige-
re. Fœdus.quo tidcm luam ante Rotherico obligauit,
eius animum legfbus fracnare, amp; à tam fœda cogitatio-
nereuocare debuerat. Verum huius padionis memo-
ria, in mente dominatus facibus incenfa, minime infi-
debat. Ex quo intelligi poteft, nihil eflè tam fandum,
neque tanta iureiurandireligione ftabilitum, quod non
inordinata ambitio polluere, atque violate valeat. Vbi
huius inftituti rationem cum Stephanide ataue Giïaldo
communicauitjilliprincipis confilium,amp; pleniore ma-
nu laudare, amp; multis etiam argumentis confïrmare.
Ceterùm pro eo quod magnum opus amp; arduum vide-
batur, vniuerfam infulam, bellicolïs viris refertam, fine
maximis dimicationibus, fubigere : vicinos Hibernos
neque laceiTendos bello, neque tentandos, fed hoe eius
propofitum eo vfque tacitum tenendum iudicabant,
quoad plures auxiliarios milites ex Anglia fibi adfcifcat,
amp; fe nouis copiis ac fupplementis renouer. Approbat
confiliu rex, eos maximopcre rogat, plures ex Britannia
commilitones, omnibus quibus poamp;int inuitamenris,
ad eius auxilium alledare. Atq.vt eorum animos,acrio-
ribus induftri^e ftimulis, concitet, alterum collocatione
fili^E obftiingere,alterûnobilifrimis prasdiis ditare,beni-
gniffimè adpromittit. Sed Stephanides amp; Giraldus,anti-
cipatis nuptiis alligad,adiftam conditionem venire non
poterat. Verùm poft magnas ac difficiles deliberationes,
vtrique duci optimum faduvidebatur, cum Richardo
Srrangboo, quicu Briftolli ante Dermicius deredüdio-
ne fuaegit,inftitud fui confilia confociare,atq. hœc ma-
gnifica prxmia comitis praefendç proponere.Strangboia,

fi eum Dermicius licceris proledet,velle, amp; fi velit^polTe,
ceterasinful^prouincias ad Lagenienfis imperij vedi-
galia adiungere. De eorum fidelitate,coiifiiio, vigilan-
tia non dubitandum dicebant, cùm omnes curas, ad
regis dignitatem, quamdiu Ijpiritu viuerent,tuendam dz
ampHficandam, conferre iamdudum, optima fide, fta-
tuerint. Horum confilium fecutus princeps,epiftolam Dermicij ad
bene ponderofam ad Srangboum fcripfitdn qua,dc pro-
milfione auxilij retardata, cum illo familiariter expoftu-
lauit,eoque magis, quôd tam diuturncc procraftinatio-
nis rationem, vnis litteris,minimè reddiderit. Illud
etiam in epiftolam coniecit, fe linum incidifre,in regno
eife, ab omni bello, magnis rebus geftis, conquielcere:
Stephanidemamp; Giraldum, propter quos triumphat,
omnem illi fidem, amp; diligendam, gratiflimis animis,
pr^eftare. Aft cùm tam quieto exitu vidoriam non du-
cat concludendam,ceteros Hibernos principes,qui eum
acerbè ac penitus oderunt, atque inclulum odium,cùm
iam olim in turbidis rebus elTet, in illum effuderunt,
omnibus pr^efidiis oppugnare, atque adeô expugnare,
prorfus ihtutum ac deliberatum habere. Quod fi
Strangbous fuas copias ôc vires, ad hoc negotium con-
ficiendumdeferat,reliquas quattuor diffolutas diuulfaf-
que mlùk partes,eiufaem principatus focietate, ablque
acerbis amp; diuturnis bellis, conftringipoffeconfirmauit.
Quare, inquit, cùm fatis fit, Virum praeftantem, cuius
ut nobilitas eft fumma, ita exiftimatio eft intégra, pro-
milli fui femel admonere: reliquum eft, vt fidem tuam,
qua nitor, femesj vt me, quem perditum defendere pro-
miferas, iam florentem ornate maaircs, poftremô vt fi-
liain meam, ôc vxotem tuam inuifas. Verùm quoquo

ditioncm. glas litteras,ex quibus maximam cepit Icetitiam (erant
enim erga ipfum plenx fuauiflimi ftudij) {èmel atque
iterùm reguftauit, in hoe vno omnem curam Sc dili-
gentiam, nodes diefque,po{uit, quibus modis amp; fidem
retinere, amp; belli adiumenta amiciirimo principi fubmi-
nillrare poflk : eoque celerius aliquid fufcipiendum iu-
dicauit, quód apud Henricum regem, vt antèpofui,
magna ac diuturna fuerit in offenfa. Etfi veró omnem
fuum cpnatum,impulfus fummi ofïicij ratione,adHen-
rici beneuolentiam aucupandam comparabat, tamen
inuidorum fuorum fermunculis, quos fidè amp;c fimulatè
in regias aures infufurrabant,cfFedum erat,vt nulk pre-
ceseum, vllaapud principem audoritate gratiaue,con-
ftituere pofTent. C^am quidem alienati animi ôc of-
fenfi indignationem eó immoderatius Richardus fere-
bat, quód ab omni culpa omnino abeflêt, amp; de rege (in
quem eximio fêmper animo erat)omnia egregia ac prx-

petit. CO fuppliciter pent,vel vt ei pnltmam maiorum luorum
hereditatem reddat, vel vt eum, in exteris nationibus,

Eumpetrat. foj-^^^^ pejiculum faccre permittat. HïcHenricus,in
ftomacho ridcns,hui, quo aut qua, inquit, vagaberis,
permetibi licebit, in vldmas terras, tanquain pinnams
Dxdalus peruolare. Hoe veró cum ea difïimulantia,
atque ludificadone dixit, vt vultuofiim fubridentis os
facilè Strangbous intueretur. Afl opportunitatem hanc,
quam Henricus fubobfcura licenda ridicule obtulit,
Stta^ngbous aperta audaciaceleramèarripuit,atquecon-
fanguineum fuum,Reimundum Giialdum,cuius auun-

euh Stephanides amp; Mauritius Giraldus erant, in Hiber-
niam ad Maias calendas prasmifît. Habuit fub iîgnis
Reimundus denCim numerum equeftris ordinis mili-
tum, amp; feptuaginta fagittarios. Is erat ita nobilis amp; bel-
ücofusiuuenis,vtdifficulter fcires,vtrLim nobilitas for-
titudine,an virtus familia illuftraretur. Reimundus
itaque,fecundis ventis,delatus eft ex Cambria in quan-
dam crepidmem, qua: plebeio fennone, Dundenolfia,
nuneupatur. Hic locus tenui difcrimine ab vrbe Wa-
terfordia feparatur: quattuor enim millearia numeran-
tur. Inibi milites tabernacula,ex virgultis a:difîcata,ha-
byejdolare robora,quorum paxillis,altirque folTis prœ-
lidia vndequaque firmare, amp; locum ex quolibet aditu
claudere. Vt omnium ièrmone nuntiatum fuit, plures
adhuc etiam inquilinos in Hiberniam venilTe, Water-
lordias ciues,adhibitis in confilium vrbis decurionibus,
quorum princeps erat Machlathelinus Ophellanus, par-
uain illam Britannomm manum, dum adhuc, maris
Hudibus agitati, ventifque circumflati, in caueis nau-
leant,pr^Eproperis amp; rcpentinis annis exftinguendam
defignant. Quorum deliberationi non multum tem-
poris accefiît, cùm ma millia Waterfordienfium, ad
oritannorum di{perditionem,in agros coarcematim ad-
uolarint. Prius vero quam ciues iter verfus hoftiuin
caltra arripuerunt, Hemeius de monte Maurifco, qui
non procul ïam tum à Britannis abfuit, tribus tantùm
manipularibus ftipams, Reimundum falutandi caufTa
muifit. Vnde effedum eft, vt in totam negotii flam-
fnam cafu venent. Nam Waterfordienfes interim flu-
men tranfgi-eflï Suirenfe,quod Definoniam à Lagenia,
Oriente, difcriminat, ad Britannica caftra certatim

coiicLUTUnt, nullo praelij metu peiterriti, fed fpe trium-
phi elatij nam illos non practeriit, quid militum alieni-
ftrquot;iuè«ci- gcnx habueuunt. Reimundus amp; Herueius lubito ad
piunt.nbsp;excitati, fuos ad pugnandum admodum viriliter

acuunt. Verùm in caftns nolunt conliftere, fed per li-
gneum pondculum, in anguiliflima femita inlixum,
proripiunt fe à tabernaculis, amp; in acres dimicationes
corpora obiiciunt. Vbi vero tantas hoftium copias amp;
impetum excipere non polTunt/eex Waterfordienfium
ferro non incautè eripiunt,ad caftra recurrunt,praefidia,
integerrimis viribus, tutantur. Britannica tergiuerfatio
falfun Waterfordienfibus fpem oftendit; magnis ani-
mis, amp; eredis funt, fugientes telis ôc clamoribus perfe-
quuntur. Reimundus in prxfidiorum limine armatus
ftetit, ôc municipem, ad audendum proiedum (nain
in caftrorum ingreffionem pedem ponere, ôc fe in me-
dios hoftes defperanter obiicere conabatur) diftrido
gladio iugulauit. Illius interitus celeritatem perfequen-
diretardat, amp; omnem ferè vidorix fpem perturbât.
Hic tamen cafus aliquantum animi Britannis adfeit.
Se fordter erigunt, cum ciuibus iterùm, in agris,ferium
ac manus conferunt. Anceps fanè,amp; admodum iiicerta
fuit vtriufque partis vidoria. Nam licet Waterfordien-
Watetfordi- fes numeio hoftes incredibilitervicerint, tamen Britan-
enfes tâdem j-jj^-j fagittatij, milêrandum in modum, inermos làu-

ciarunt. Duarum horarum Ipatio pugnabatur, cum
vidoria in Britannorum partes feniim propendebat.
Nam municipes ferratis fagitds vulnerad, amp;; ab equiti-
bus conculcari, locum diudus tenere nolunt: arma de
manibus tremebundis fluunt: multi, in ipfo dimicatio-
iiis ardore,timoré prolabûtur,alij fefugxprxpetes dant.

amp; valdè calamitofasfttagesfaciunt. Quas autem à
ter^o iaculis non perfodiunt, è rupibus, amp; editis faxetis

in mare pra:cipites volubiliter impeliunt. iNe multa: cçdcs
tanto fanguineh^Ec vidoria redundabat, vt ex ciuibus
folum feptuagmta, quorum maior pars fummum lo-
cum ciuitatis tenebaiK, viui caperentur. Inter Britan-
nos folùm defideratus eft Gulielmus Ferrandus, qui
corpus amp; vitam fuam hoftium telis bene viriliter ob-
iecit. Li hunc totus exercitus, multis nominibus, val-
dè carè animatus erat. luuenis fuit carne itrigofior,
corde valentiflimus bellatotj natura lenis, amp; percomisj
ita amicorum, amp; patriae amplitudini addidus, vt eum
cum gratia vixiflè, amp; cum gloria cecidilfe omnes vno
ore pr^edicarent. Credo ego, nec iniuria, ledorem hic
mirari, tantam multitudinem hominum ab ifta pauci-
tate militum occifam effe. Nam vt demus, quod eft •
dandum,Britannos iftos animi amp; corporis robore prx-
ftabiles fuilTe, tamen verifimillimum effet, à tribus ho-
minum millibus, 1Î nuda tantum corpora hoftium gla-
diis ofFerrent,atque cum colu amp; lana in aciem dimica-
tionemque venirent, extenuatiilimas copiolas opprimi,
vinei, obrui facillimè potuidè. Verum pr^eliorum e-
uentus ex numinis maieftate, non humanis neruulis
pendent. Aft quam intemperanter vidoria'hac Britan-
ni fint abufijoperx prerium erit explicate. Cum igitur, Deliberatio
çonfedavidoria, ad caftra reuerterentur, longa amp; dif-
ficili dehberatione, quid decaptiuis effet ftatuendum,
inter fe commentabantur. Nam à nonnullis hoe pug-
nabatur, captiuos nullo pretio reddendos, fed omnes in

vinculis iiecandoseilè. Nitebanturcontri alij. Horum
primus Reimundus (vterat hominis, in rerum potella-
te, modus) vbi rem in confultationem coniici vidit,mi-
lites ad ciementiam cohortatus, hos apud eos fermo-
nes habuit.

Egregij commilirones, in quorum animis, öt rebus
faimecap-,, ggftis, ita vittus ïion fortuna ludatur, vt,vtrum fortior,
3j an felicior vnufquifque veftrum iit, haud facilè valeam
w explicate- tantam fumus, hodierno die, vidoriam coigt;
jj fecuti, quantam antè de nobis ipfis numquam praedica-
j, re,amp;de quouis alio nuiquam commemorate potuimus.
Verùm inexfpedatam hanc vidoriam ita mollitudine
amp; facilitate debemus vincere, vt eam non noftris viri-
bus, non hoftium imbecillitati,nonfomina£ temeritati,
fed totam diuinas dementia ( qux omnis vidorix pa-
rais eft,amp;effedrix)acceptam referamus. Quamobrem
j, vt gratuita eius erga nos mérita, grato animo,perfequa-
mur, nefas eflè arbitror, tanta diuinitads gratia, ad ex-
traordinariam ferocitatem, immoderate ac intemperate
abuti. Habemus hîc captiuos, quafî compedibus irre-
titos- dices, hoftes: verùm homines. Hoftes in pugna,
homines in vidoria. Fortis autem viri eft, amp; alta fuf
picientis, eos quipugnas amp; ftrages edunt,hoftes ducere-
qui veró fradi amp; vidi funt, homines putare j vt pofTit
belli incendium corporis fïrmitas reftinguere, infolen-
tem autem vidoriam animi virtus temperate. Quaiv
doquidem in maiore laude ponendum eft, fubados
conferuare, quam repugnantes fuperare : quoniam hoe
communiprxliorum Marti, illud fïngulari vniufcuiuf-
que virtuti eft adfcribendum. Hoe vno togati praeftant
vel maxime armatis, quód eorum confilia plerumque

mifericordix amp; manfuemdinis fînt focia. Quamob- «
rem dmiiium quoddam mihi videtur adepms is miles, «
qui,qua vimitetogati armatis pra^ftant, eain virtute «
togatis ipfis antecellat. Siquidem niliil habet aut im- «
)eratoris poteitas maius, aut bellatoris voluntas me^ «
ius,quàm vt quos in acietmcidarevaluit, eofdempoft «
aciem conferuare velit. Vt enim bellatoris honor eft
via:oria,fic ipfius vidorias laurea eft dementia. Hinc «
maiores noftri, quibus diuinamaieftas fandam,amp; pro- «
pitiam mentem iniecit, ad hoc in primis confilia fuare- «
ferebant, vtcaptiuorum amp; precibus placati, amp; praemiis «
(atiati,eos incolumes domum reducerent,ne de vita,red «
de vidoria contendere viderentur. Etenim mauult om- fc
nis bonus. Se mifericors miles commemorari, fe, cùm «
vidostrucidarepotuerit, vidis temperaflè, quàm cùm «
temperare potuerit,trucidaiTe. Hinc ad maiores noftros fc
(quorum in prxliis fortitudinem hoftes, clementiam cf
uidi funt experti) dignitas confluxit,hinc imperij fui fi- lt;f
nés propagaruntjhinc crudelitatis infamiam effugerunt, «
hinc hoftium non modo corpora armis, fed etiam cor- lt;c
da lentitudine deuicerunt. Nam vt atrocitas in perden- ce
do odium procreate, fie lenitas in parcendo beneuolen- «
tiam comparare folet. Quamobrem ôc captiuorum ce
miferaconditio,amp; maiorum noftrorum laudabilis cbn- ce
fuetudome potiffimum in hanc fententiam ducit, no- ce
bis multo commodius, amp; ad famx propugnationem ce
longe prxftantius fore, vt potius Waterfordienfes cap- ce
tos ïiios ciues,grandi pecunia,è vinculis redimant-quàm ce
vt nos ob eorum interitum ferinas immanitatis famam ce
fubeamus. Et quoniam hominibus impoteiiti animo ce
pra:ditis, ac fecundis rebus, praeter exfpedationem, ef- ce

» fenatis aliorum calamitates vt plurimum faftidiis ad-
» haerefcunt, ne nos etiam in eandem intemperantiam of-
» fendamus,in memoriam/quîefo à vobis, reducamus,
a quibufcum hominibus bellum rufcepimusmeque enim
»3 latronibus, archipiratis, aut patriae patricidis, led nimi-
» rum reipub.defenforibus bellum indbcimus. Quod lî
ratio intelligentes^necefTitas otiofos,natura vniuerfos^vt
JJ vim vi repellant, ad pra;j[idia compellat; decéme,eorum
)gt; fanguinem atrociterhelluari,quos decet pro patria, amp;
w prascipuè in patria, femorti offèrre ? Nihil quidem cer-
3gt; te minus. C^are cùm nobis fît propofitum, non quis
5j viuat, fed quis vincat,armis decertare : habeat in animis
33 noftris locum potiùs lenitas ad clementiam,quàm cm-
délitas adcîedem : praefertim cùm tanta pecuniae mag-
53 nitudo, amp; militibus multùm prodefiê, amp; vidoriae pa-
33 rum obeflè videatur.

Vix Reimundus cauflam perorabat,cùm grata com-
militonù admurmuratio fequeretur. Verùm Herueius,
atrocitate animi motus, miIitLimmucrones,viamp;acri-
monia dicendi, in captiuos exacuit, Reimundo, ad
hunc modum,obloquitur.
STncie-« Nifî mihi, contubernales fortilFimi, propinquus
Hcrueijnbsp;Rcimundus de facie notus enrct,^ditimum,nercio

oratio. 33 quein,militari J^ecie ac fonna inuolutum, oculos meos
33 praeftrinxifre,pro certo iudicarem. Etenim ante hodier-
33 num diem, adduci ad credendum, nullo modo, potui,
33 hominem fanguine imbutum, vel potiùs madefadum,
33 de caritate in belli prsefertim furore, adtheologorum
33 confuetudinem difputare voluiffe. Verùm fi Reimun-
33 dusadeo admifericordiampropenfus fit,yt fcmpiter-
33 nos nationis noftrae inimicos, iino vero hoiks in clien-
telam

telain fuam recipiat,neqiieo Hitis mirari, quam ob cauf «
Jammoderatus ac mifericors vir ad faga iuit ? Cur pe- «
dem pacria extulit ? Cur pius parroniis bellum cum «
clientibus geflît ? Ad quid efenadus in eorum aciem, «f
in quos tam ambitioliis fadus eft, erupit ? Miror, quid ff
caullx fuerit,quare mucronem fuum in ciuium prxcor- «
diis fixiti Hxc enim intet fe pugnant,in hoftium cxde quot;
verfari, amp; hoftibus vitam darej Hiberniam expugnare, «
amp; refiftentes Hibernos finu recipere. Simus kilicer,in «
animorum amp; armorum incendio, teneri, amp; mollesj pa- «
cem cum hoftibus faciamus-omnem exftinguamus dif «
ienfionem- contrahamus appedtus- commigremus, vt-
pote oriofi amp;monogrammi contempIatores,in patriamj fc
nutricum mammas, velut infantes pueri in cunis va- flt;
gientes, appetamusj hominis figura ftupiditatem afini f«
geramus- poft rem o caueamus,ne violentas manus,non «
dico, hoftibus, fed pullocolumbinoinferamus. Qua «
(malum) ex difciplina militibus haec anilis deliratio eft? «
Num ad hunc modum, mi Reimunde, cum prxliari «
debes, philofophari doces ? Et quem fenim,ac ferreum «
effe debet, muliebrem amp; enematum te prxftabis ? Ad «
exleftium rerum Ipeculatorem fic agi folet. Sis miris, lt;f
fis Icmsjiracundos animi motus réprimé^ noli te vlcifci cc
facefïitusjtradaeum clementer, à quo crudelitertrada- «
osj a, qui gladium tuo fanguine imbuit, mam miferi- «
cordiamtribue-illius vitam caram habe,qui tuam mor- «
tem fitienter appétit. Quo,amabote,îixcfpedatfen-
tentia ? Ferueat talis yox in templorum fuggeftis, fi-i- «
geatin caftris, cum ea necmiliris, nec ad milites fit o- «
^tio. Excute, Reimunde, intelligenriam tuam,pun- «
«um temporis. Defigete in furibundi hominis cogi-

tatione : lioftium diiitacem, amp; nocentiflimam vido-
riam tibi ante oculos propone. Quid fî iHi prs:liiin
fecundum fecilTent ? C^id Ci nos captos , amp; compre-
henfos tenerent ? Quid ? Num pugnarum exitu vido-
riam concluderent ? Quid ? Num ralutem,quam nunc
vidi à vidoribus pofcunt, tune vidores vidis datent?
Quid ? Num Britannos,priftinam pretio mercari liber-
tärem, crudelitate imbuti,permitterent ? Imo vero,Rei-
munde, partim tuorum diuaricari, partim excarnificari,
eorumque membra, tanquam in macello firufta, inci-
fîm dilaniari videres. At vendere cum pofïis,captiuum
occidere noli: rationem reddis: quia grande pondus ar-
genti magno militibns erit vfui. Sapienter id quidem^
fl negotiandi, non bellandi caufla hue te contuleris. At
veto auguftiflimi animi eft, in bello, in quo gloriam
amp; dignitatem Ipedare debes, raudulculo, inftar fordidi
tocullionis, incubate. Noli igitur fuperftitiofàm hanc
philolbphiam militum aunbus inculcare : quin porius
effeminatas has ineptias deponis, ôc inhtam tuam hu-
manitatem ad tempus abiicis. Quantum enim miles
amittit ex vindida, tantum detrahit de vidoria. Cle-
menter aliquid facere, in religiofo parocho fortaflîs ali-
quid, in milite quidem nihil habet laudis. Via enim fe~
ueritatis eiufmodieffe debet, bellicis in rebus , vt niliil
fît loci mifeticoidix. Vos autem, valentifTimi milites,
nolite ad eam ciementiam muliebriter adduci, qux mi-
litarem licentiam coercet, qux arma è manibus veftris
extorquer. Ifta ipfa mortis poena, quam nobis hoftes
conftituerunt, in truculentos audores recidat. Vnius
femihorx vfuram hoftibus nolite dare. Cxfi non vi-
tra belligerabunt. Hoftem non fôlùm pugnantem,fêd

î)
»

ii
i)
f)

gt;3
}gt;

Jgt;
}gt;

Jî
»gt;

M
»

3gt;
J3
îgt;
M
J»
Jgt;

JJ
Jgt;

Jgt;
M

3gt;
3J

Jgt;
}gt;

etiam viclum, vindumque toliendum ac iiitcrficien-
dum, cenfeo, decemo, impero. Nulla foedior ignomi- quot;
nia: nota militibus inuripoteft, quam in rebus feriis
mcrilitertricari, amp; quos ex omni memoria euellere de-
Dent, eis inimicitiascondonare.

Hxc Herueij oratio,fi non artis fale perl^xrra,faltem
Maitis ardore incenfa, milites ad crudelitatem acuit. wTut.
Finem itaque, amp; modum tranlèuntes, captiuos omnes
ad vnumoccifionê occiderunt, contra dicente, amp; nihil
)roficiente Reimundo. Quorum lethum tantum do-
orem,feu porius masrorem Waterfordias dabat,vt acer-
biffimus, tota vrbe,le(rus amp; ludus verfaretur. Ex quo SS-
tempore Herueius graui diuturnaque infamia amp; inui- Hctudj.
dia flagrauit: cum nemo repertus cfTet, cui non ifta ci-
uium internecio prorfus di^liceret. Sed niliil plerum-
que eft tam infblens, amp; immifericors, quam ex mendi-
culofortunatus.

i s rebus, propter Waterfordiam, iii-
confideratè ac temerè gellis: Richar-
dus Sn-angbous, pofteaquam diligen-
tem prasparationem in re militari adlii-
buit,ex opidoMilfurdico foluens,in
Waterfordi^ portuin, ante diemno-
numcalend. Septemb. vfus felicitate nauigandi,fe con-
iecit. Habuit lub fignis ducentos milites primarios,iigt;
ferioris ordinis mille: quos ex prascipua totius Meneni^
iuuentute, magna conquifitos cura, elegit, Vna, aut al-
tera nox interceffit,cùmBritannicus ejcercitus, probe
inftrudusöc armatus, figna fuftulit, amp; advrbismce-
nia,ordinem militarem tenens, peruenit. Superftites
ciues,inhis reipub. parietinis,dupiiciter addimicandum
incendebantur:primum,vt hoftes ab vrbe arcerent^tum
deinde, vt in praefenti Britannomm ftrage pr^teritam
captiuorum ehedem, totis, quoad eius fieri polTit, viri-
bus vindicarent. Necdum enim Britannicx crudelita-
tis memoriam,ciàm efiêt recentiftima, abiecerunt. Bri-
tanni tandem pugnaciter infiftunt, eines contra eos,
fumma vi, impetuque contendunt,amp; à mœnibus acri-
ter propulfant. Nam bis coadi funt alienigenx, lapidi-
bus appetiti, amp; vi pulfi, nec quidem a:quo animo,auŒ-
fari. Tum demum, circumfpedis locis omnibus, fub-
urbanamcafam Britanni adfpea:ant,ad vrbismœnia

adhxrefcentem, qiiamvmis foiummodo poflis obten-
tat. Eo coiumiiie ferrula circumfccato, tuguri(im,cum
non parua muri pardcula, iabat. Britanni ad ruinam,
fatis decumanam, conuolant: nouum o|quot;gt;pugnationis
genus pertinaciter inferunt : baiiftis amp; miililibus ciues
veliemenriffimè fauciant. Ad manus atq. ad pugnam
res venit. Oppugnatoribus, impulfu fcutorum irrum-
pendbus, obiiiB non poteft, licet œdes lapidationef
que fiant,quo minus in vrbem intrent. Reiiftentes tru-
cidant;teda difturbant- xdes exlpoliant- ciuitaris princi-
pes capiunt- in quorum numero Raganaidus, amp; Macli-
atlielinus Ophelanus reputantur: quos omncs Strang-
bous coinmuni luce priuaHet, nifi Dermicius, Lagemx
regulus, qui, audito Comitis aduentu, cum Mauritio
Giraldo, Roberto Steplianide, ac Reimundo Giialdo,
ad vrbem Waterfordiam acccffit, eorum vitam a vido-
reeffctdeorecatus. Hîc Srrangbous Dermicij filiain,cui
Eua nomen fuit,in matdmonium duxit. Socer gene-
rum amp; filiam (vt promilfi fui lummam compleret) re-
gno fuo heredes inftituit. Nuptiis, matrimonij digni-
tate, regie magnificeque coniundis, amp; firmo prxfidio,
in vrbe,pofito,Dermicius ac gener ,quàm poiTuntma-
ximis itineribus, prope Dublinium cxcercitum ducunt.
Is (vt ante eft didum) à Dublinienfibus vehementer
abalienatus erat. Ex hoc autem feminario odium of-
fenfioque ortum habuit. Cum Murchardus, Deiini-
cij pater, Lageniam plurimis iniuriis Ixfifièt, amp; prx om-
nibus , Dublinij ciues nimis tragice vexaflct, multum
odij inuidixque fulceperat. Dublinij decuriones pe-
ftem amp; necenijconfenfu confpirante, in principem ma-
chinati, eum ad magnificas a;des, colligcndi fui gratia,

ofHciofiffimis inuicamentis, perduxere. Atque ex hac
c des Mm cxtraordiiiaria iiiuitatioiie iiihil fulpicionis Murchardus
chardi. eiicere potuit,pro eo quod antea bafilicam iffcam creber-
rimè frequentauit. Cùm igitur in Iiemicyclo hilaruius
feflitaret,varioqueiepore animum relaxaret- proditores,
qui principem circumftabant, eius iugulum fubito pe-
tere, amp; pugiunculis, vagina vacuis, eum perfodere.
Neque vero hîc furori fuo tyrannodoni finem impo-
nere,led occifum,in contemtiffimo fepulcro, vna cum
cane fepelire. Acerba tanti dedecoris infamia Der-
micium implacabili odio flagrantem efîecit. Etfî vero,
in prima obfidione, quandam concordiam, Mauritij
Giraldi hortatu, cum ciuibus confirmauit ^ tamen hxc
tota placabilitas ad eam crudelitatem collecta fuit, vt
non tam pacem facere, quam bellum diiTerre fècum
Laurentius Itatuerit. Vbi itaque Dublinienfes fe rurfus hoflibus
cSbus ifquot; circumfeflbs vident, temporis difficultate addudi, à
tetcedit. Laurentio, ciuitatis Archiepilcopo, antiftite rebus om-
nibus pra:cellentiflimo,enixè contendunt, ad caftra exi-
re, amp; cos,quanta pofTit diligentia,regi placarc. Eorum
legata, ofiiaj amp; fummiflionis plena,ad principem detu-
lit pontifex: eos prxteritx pcrduellionis pœnitere- ad il-
lius mifericordiam confu2;ere ; vrbcm illi claufam non

elTe 5 quidquid verbis rogauerit,fine armis,fi velit,pofTè
impcG'are. Verùm tanta furditas Dermicij aures obtu-
rabat,vt omnes gratix amp; clemendx aditus ciuibus du-
rus amp; ierreus princeps prxcluderet. Etenim eo fpatio
quo pontifex pro obfcflis interceilit, Reimundus Giral-
dus,amp;Milo, cosnomento Connus, qui magnum in

cjuiom, vrbs rc militari nomen habuit, cum acernmis militibus, ac
prxdxcupidicate inflammaris, ciiies à fronte, à tergo,

dextrà, finiftii aggrefli, fi^na cum illis contulemnt, amp;
valuis eiTradiSjmultonuTique flrage édita,vrbem ocxu-
parunt. Magna tamen municipum multitudo, cum
principe Hafthulplio,in fugam le dedit, amp; fumtis cym-
3is ad aquilonates infuk oras,cumrefamiliari, naui-
gauit. Nonnullos infequentis vidpris celeritas vtinati
compulit, qui flummis gutgite obruti, cùm enare non
valuetint, è vita migtarunt. Ctuenta hxc vidoria re-
gem omni gaudio compleuit amp; affecit, qua tamen
minime radatiis,vt primum rem militarem in vrbe col-
locauit, atque Milonem Coganum ciuitatis prxfedum
reliquit, exercitum adMediam adduxit,vti Ororicium, Mediam in.
hollem fempiternum, cuius iam olim vxorem raptaue- fgydhut.
rat, repentinis armis opprimeret. Caftella, paru m mu-
nita,improuiro aduentu, Britanni capiunt, Ororicij co-
piolas vexant, magnam vndique vaftitatemefficiunt.
Hxc perturbacio,amp; rerum omnium confufio Rotherici
autes mceftis fermonibus refèrfit. Quamobrem vt his
excurfîonibus aditum celerrimè intercluderet, èc ho-
minis exlultantis audacia m frangeret, vnum ex fuis ad
Dermicium legauit. Cuius leganonis fentenria erat-
Lagenix principem padiones refcidifle, quód,contra
inipofitam fidem exteros ficarios in infulam afcierit,fe-
fe regionibus imperij fui non continuerit, fed cum fini-
timis principibus quielcentibus bellauerit. (^od fi iuf
iurandum, quo religiofiffimè adftridus eft, nihil apud
cum momenti habere videatur, meminerit faltem, fi-
lium fuum obfidem efiè- illo pignore le illigatum tene-
ri- Rothericum in eum vitx amp; necis poteftatem habere.
Proinde definat, omniuagi ac fœdifragi plani perfi-
diam imitari, amp; vicinos Hibernix regulos, contra pa-

dionem fœderis,vitro vltraue laccflèrejiic forte Britan-
nis fuis negodum, imo periculuni facdlkur. Dermi-
cius , li mul vciicmens fixe amp; impcratoria Icgatio per
eius aures percurrebat/pumas in ore agcre, omni gene-
re conuiciorum exarderc,nec Rothericum Dennicij tu-
torem^nec Dcrmicium Rothedci pupiilum eflè. Se am-
bitiofam hanc Rothcrici fuperlationem, qua tyranni-
dem occupare, animo connidtur, non agnofcere: per-
inde ac finemini, in Hibernia,aut progredi liceat,aut
regredi libeat, nili prius Ro£herico,omni blandiloquen-
da, fupplicauent; nifi illc viaton dcfiniat,quó gradiatur?
Q^is, inquit, illumfinitorem ? Quis caftrorum meta-
torem ? C^iis alieni negorij procuratorem conftituit î
Impedummeum in culeam,{cilicet, infuet ? Qiiid? lus
meum perfequi per eum non liccbit ? in quam partem
meas res geftas, amp; gerendas accipiat, minime laboro.
De ridiculis minisquot; puerilem lenitatem redolentibus,
fufque deque. Deliberatum mihi, amp; conftituîum eft,
dirumpatur licet Rothericus, imperium meum non La-
genise finibus, fed Hibernia: terminis definite, de quo,
amp;pro quo decertare volo, quandoquidem pnmas,imó
omnes infuk partes patris, aui, proaui iure mihi vindi-
cate pofliim. Iuris mentio neceflanô hic facienda erat.
Etenim nihil oft, adeo perfpicue à legibus interdidum,
qiTod abhominc,a legibus recedente, amp; inexplebili
ambidonis fiti ardente,ementiti iuns pigmends non fa-
cile coloretur. Nuntius legationcm renundauit. Rothe-
ricus hanc relponfi contumaciam non tulit,fed furcncer
iratus, in ip(a iracundia; fiamma, quar rationi, ac con-
filio fmipcr inimica eft; Dermicij filium moite mul-
dauiç. In his extremis icip. temporibus, pondficcs amp;

losiniiiftü,

quod fibi

Yindicat

Dermicius

intoramHi-

fccraiam.

C'bP.s Der
micij fiüus
Bttatur.

alij antiftitcs concilium Armacliix celebraiiint, in quo,
cum variis, concertationumquc picnis conieóluris, de ^„„jjiinm
inquüinorum aduenai eilcc dilputatum: tandem com- airattitûm
muniairenfu, amp;concilij approbatione explicatum erat, Ï/SÏ
diuinam maieftatcm, qux omnium flagitiorum vltrix
eft, Hibernos, mcrito atque opnmo iure, punire^ quod
cum generadm mulds eilènt vidis cooperti, tum vero
Hoclcelere Ipeciatim obftridi, quod à vxnalitiis, man-
gonibus, atque etiam piratis capduos Britannos eme-
rent, amp; eos paiTim in cataftis, tanquam in nundinis pc- iniuri®quot;quot;™
cudes, vxnales Iiabercnt. Qux omnia iam nunc in
contrariam partem verfata, ac mutata funt. Ante ho-
diernum diem Hibernos làrpius Britannis molcftos ac
intcftos fuiflè,at Hibernos breui,nifi eos deus refpexe-
rit, in Britannorum poteftatem peruenturos. Quam-
obrem concilij confenfu decernitur, vt lÏnguliferuorum
domini, atque iniqui plagiarij Britannos per totam In-
fulam fine vlla reculatione, manumittant. Dum hxc
in Hibernia geruntur, conftantefama, amp; omnium fer-
mone, in Anglia celebratur,Strangboum, cum fuo Bri-
tannico Ibdalido, Hibernicam gentem domalTe, amp; do-
mitas infulx partes rcgali imperio temperare. Etenim
rumor, vt fere fit, liane fortune redundantiam, verbo-
nim accredone, duplicauit. Henricus Anglia; rex, qui
lemper durus, amp; fufpiciofus in Strangboum fuit,admo- gis in Strang-
dum indigne tulit, hominem , eius ditioni fubiedum,
c-Urifiimum Hibernix gradum obtinere. Q^ocirca, ne
forte Strangboum coliegam haberet, huic aquik aldus
quam par fuit, euolanti,'^pinnas hoccultro incidit.San-
xit peculiari edido, ne quis in reliquum,quidquam fru- rdiaü eius,
mcnti aut militü,cx vlla iunfdidionis fua; crcpidinc, in

Hiberniam exportare audeat. Item omnibus Britannis,
qui in Hiberhia fuerunt, diem prxftituit, quo domum
redirent, ceteroqui in proditorum numero, amp; loco du-
cendos fore,qui ab ofticio dircrepant,debitamque obe-
dientiam relinquunt, amp; abiiciunt. Interdidum hoc,
Britannicis negotiis valdè inopportunum,in Strangboi,
amp; militum ammis,tanquam Mk munx in oculis,hx-
iit. Nam fàlkcem eorum Ipem , inanem conatum,
denique omnia in nihilum reda:da vident, modó fece-
dant. Grauem igitur curam,maturo iudicio,rufcipiunt,
quibus modis hanc inuidixflammam réprimant, amp; iu
primis regem, quem iratum fciunt, propitium reddant.
An-u le a. Confilium igitut expeditiffimum fequentes, Reimun-
tos^ad efm duiH Giraldum,cum legatis,officij amp; integritatis plenis,
mutant. ^^ jg^cm, qui tum etiam in Aquitania fuit, allegarunt:
cuius orationis fumma fuit, Comitem Strangboum, amp;c
reliquos Britannos paratos eflè, iUius imperio non fo-
lum cedere,fed etiam parere. Cùm bona eius venia in
Hiberniam peruafifle, indidem ad ftatumdiem reueni-
re velle: iftam etiam vita:, amp; vidus maieftatem, quae
ad eius aures, improbiflimis obtredatorum rumufcu-
lis, venit, non veritate, fed inuidia niti. Se ergo fuppli-
cem ad eius excellentiam accedere, vt fidis auditioni-
bus, amp; iniquorum fermonibus, qui in Strangboi no-
men, amp; fortunas erumpunt,grauemque ei inuidiam
confiant, fidem non adiungat. Quakumque, in Hi-
bemia, poflefliones Strangbous habet, in regis manu
ac poteftate eflè. Strangboum nihil aliud cogitare, ni-
hil moliri, quàm improborum animos frangere, grafla-
torum audaciam comprimere, répugnantes Hibernos
ad Henrici regis audoritatem reducere,poftremó labo-

mm fuorum vindemiolas priiicipis vfui, vt par efl, re-
ieruare. Vt tali fummiffione Comitem Henrico pur-
get, homo promtus, amp; ad crimina dilToluenda bene
düigens,operam dat: dumque ibi diem ex die exfpedat,
qualem animum erga Hibernicas res Anglixrex gerat,
Thomx Cantuarienfi Archiepifcopo,vita ferro eripitur.
Cuius interitum cùm magnus rerum tumor, amp; occu-
pata Henrid tempora fequerentur, neceife habebat Rei-
mundus minoris momenri negotium in prxparatum
regis otium diflferre. Per hxc tempora Dennicius, La-
genix princeps, cùm naturam expleret diuturnitate vi-
vendi, nam tum admodum erat fenex, morbo graui,
amp; mortifero adfedus,Fernafix è vita receflit. Vir foit
magna flatura-ingenti, amp; vaflo corpore-pugnax, amp; la-
certofus bellator- vocem habuit fubraucam', non tam
natura, quam perpétua vociferatione, qua vn, in pu-
gnando, folitusefl,quones milites ad prxiium incita-
bat, aut à dimicatione reuocabat. Timeri à fuis, quam
dihgi maluit. Ceterùm quibus aliis fludiis deditus,
quibus moribus imbutus fuerit, antea fatis eft explica-
tum. Sub idem ferè tempus Hafthulphus, qui non ita
pridem, in vrbe Dublinienfi, cum fummo imperio, ac
poceftate verfabatur,fèxaginta nauium numero clalîem
ad iftam ipfam ciuitatem appulit. Huius gentilitatis
nommes noftri Ooftmanos nuncuparunt : quorum ge-
mis eit ex Danorum ftirpe generatum. Sxpius illos in
f^iberniam inuafî(re,hiftorici referunt. Citerior eomni
aduentus, nam de alio nihil ad hunc locum actinet fcn-
bere,numeratur anno, poft noftrum forera, amp; feruato-
rem natum, 1050. quo tempore, inftruda annataque
manu, ad infulam venire, Hibernos bcllo laceiferc,

eorum aciem profligare, poftremo magna multitudinc
incolarum occifajcam Dublmij plagam, finitima fub-
urbanitate, incolere, c^ux aquilonem veifus trans flu-
men confliHt,eaque etiam nunc Oofl:mantown,id eft,
Ooftmannorumopidum nominatur. Hafthulphus au-
tem (redeo ad rem) amp; eius commilitones, ad Danorum
confuetudinem fatis commode fagati, duce lohanne
Pewodo vtentes, infeftis fignis inferunmr ad vrbis por-
tam, in oriente lîtam, qua: porta Damenfis, patrio fer-
mone appellatur. Milo Coganus, qui iam tum ciuita-
tis principatum ferebat, milites fuos in hoftes armat,
Danorum conatus, quantum viribus conniti poteft, ré-
futât. Verùm tanti exercitus vim,amp; i mpreflTionem diu
ferre, perarduum erat. Cùm Milonis germanus frater,
LXf^iTrr P^khardus Coganus, iftud idem animaduertiflet,ftrata-
tagcmate gemate'laudabili, amp; expedito vfus, ex auftrali D. Pauli
Afgiico. pQj-ta^ quorundam equitum turmis, egrediens, in
loftes à tergo tela intenderat. Ifti, ob eius aduentum,
à ipe vidoria: ad metum tradudi (nouaenim, amp; ad-
uentitia militum complanenta ad Britannorum fubfi-
dium feftinare arbitrantur) receptui fignum audientes,
fugam imbelles timidique faciunt. Britannicos animos
inflath;rctergiuerfatio,fugientes infequuntur, amp; mul-
tis fugatis, plurimis,cum duce Pewodo, enedis,Haft-
hulphum principem, fublatum è pr^clio, in ciuitatem
Hanhuiphas ducunt. Atque hic homo impotentiflimus non pote-
capitur.nbsp;fortunas fragilitate, irato ac percito animo,non

ftomachari, quôd Ce in ea vrbe captiuum videret, cuius
gubernacula, multos dies tenebat. Sed attende quas
fequuntur. Britanni in publico, hominem ambulare
permittunt j eum perblandis verbis accipiunt, reaple

quam honorifîcentiffimè tradant. Neque enim fas efle
putant, tali amp; tanto viro in ifto caiamitatis idu, inful-
tate. Haiüiulphus tamen, totus morofus, nec iracun-
diam cohibere, nec linguam continere potuit : fed in-
iped:ante,amp;c audiente Britaimico exercitu,hac oradone,
qux minacem atrocitatem verborum babuit, vecordis
ac furiofi hominis virus euomuit. Optime res, amici
mei, fefe habet. Non eft,cur, hanc viÄoriolam adepti,
magno triumphetis opere. Hadenus leuis,amp;;puerilis
annaturx excurhones vidiftis : veriim breui tempore,
cum multo , magnoque comitatu, per omnes Lagenix
partes peruademus, amp; corroboratamhanc Britannicam
audaciain, animis amp; armis frangemus. At te, inquit
Milo Coganus, imperatorem tam acres milites nonlia-
bebunt. Quanta in vidore erit feritas ,cum in vido ^^cxafpe-

tanta iit aiperitas ? Nihil itaqueiliius iracundix permit- giusadmor-
titur: fed contra conuocatocarnificiprxcipitur,amp; nego-
tium datur, vt hominem, atrociter minitantem, morte
multet. Id quodeftfadum. Nec mirum. Nam ne hoe
quidem quidquam fuit ftultius, quam,dum in hoftium
poteftate maneat, non moderari animo, amp; orationi- amp;c
quos enfe exfcindere non poterat, inani eos voce conari
vulnerare. Hafthulpho ad hunc modum fècuri percuf
fojDubliniéfis ciuitas minimè diu refpirauit.Nam cùm
nemo nauta Britanniens ad Hiberniam vela dare aude-
ret (quippe omnis talis velificadoHeniici regis decreto,
vtpaullo antèexplicaui,eratinterdida) Strangbous, amp;
reliqui Britanni rei frumentarix penuria laborabant.At-, AngH inopû
que hxc commeatus inopia indigenas non fugiebat.
Communi igitur conlènfione ad ipem recuperandx li-
bertatis eredi, pondfice Laurentiocumprimis inftigan-

tc, vtipatriain fuam ex miferiis eriperet,Dublinium ob-
fidebant. Ne vero in tanti moinenti negotio obfeilb-
res torpere viderentur, Rothericus, Connacix regulus,
amp; Antilles Laurentius vehementer, per litteras egerunt
cum Gottrcdo, Manix principe (qui mantimis rebus
per multùm valuit)ruas cum iilis rationes,amp; vires quam
primùm iungere. Ad hoc egregium facinus obeundum
prxfens tempus eOè inlignitè aptum:cui indormirenon
expediret. Confentientem Hiberniam, ad feruitutem
propullandam, excitarij imo omnibus Britannis,ob ci-
Dariorum inopiam, vires amp; prene vitam deficere^ nulli
eile integrum, eorum pericula fubleuare. Quamob-
brem lingulari lludio, ab eo contendunt, pro liimmo
eius perpetuoque lludio in Hibernos, fe cum cariflimis
vieillis coniungere-cum ratibus fuis aduentare^ omnem
commeatus aditum vaftificis illis latrunculis,propemo-
dumfame confedis amp; perditis,prxpropera feilinatione,
claudere. Ad hanc expeditionem naues, amp;c operam
fuam diligens, amp; amicillimus princeps pollicetur. Pro-
uehitur ergo Dublinium verfus cum triginta egregiis
myoparonibus,militibus completis,quibus exitum Lif-
fenlis portus tenet. Oblidio nxc ad duos menfes du-
rabat, cum interim nihil periculiex vrbe ollenderetur.
Vnde efFedum erat,vt obfelfores tutüFime vndique vo-
litarent, amp; ciues hollium copiis, terra marique circum-
uallati,atque^ab omnibus aduentitiis alimentis inopes,
magnam ferre inediam cogerentur. Prarterea in hoc ex-
tremo Britannorum fato, Duuenaldus Dennicij filius,
qui, poft genitoris obitum , hoftili animo in Britannos
fuit (nam patrimus fummis ftudiis cos eft prolèquutus)
nadus hoc tempus opportunilîunum, fe éc fuos è qui-
bufdam

bufdam latibulis intulic, amp; polleaquam Guesfordien-
fîum auxilia comparauit, Robertum Stephanidem J 111 improuifo
nouo fuo caftello, cum nonnullis militibus inclufum,
magna hominum niuldtudine cinxit. Ad Britannos,
Dublinij incerclufos, de hoc difcrimine, fumma cum
dilïîculcate, allatum erat. Ex quibus nuntiis intellexe-
runt, adum eflè de Stephanide, nifî amp; eius vitx, amp; pu-
dicinx vxoris, infra biduum,aut ad fummum,triduum
cum ingenti exercitu focij fuccurrant. Addebat nouum
vulnusad prxfentem calamitatem hic rumor. Indu-
debantur iam tum Dublinij Strangbous, Reimundus,
antè triduo ex prima obfîdionis die, ab Henrico rege
reuerfus, amp; Mauiirius Giraldus^ quorum pedora cùm
communis hxc Bntannorum mifèria effbderet, tum
Mauridus Giraldus xquè Stephanidis fratris fui vicem,
ac jfùam dolens, vt finguinis propinquitate, ita cura amp;
mDEtore proximus erat. Is igitur mentis aciem in hanc
rerum inclinationem, acri circumfpedione, intendens,
ducibus, amp; milidbus conuocaus, hxc, apud cœtum
verba fecit.

Illufl:riflimi duces,amp;commilitonesfortilïimi, nemi- « Mauridj
iieni veflirum, vt arbitror, prxterit, quid cauflx nos in « Sàtil.'!amp;
Hiberniam impulerit. Abdomen noftrum Lucanicis « confiai«,
ingurgitate-fubtedis, atque adeó in Icdis molliter re- «
cubare-domi fortaflê, fi vellemus, fecuri, amp;focordes «
poteramus. Pacifîci, amp; otiofi iftas delitias confedari «c
folent, armati, amp; aduofi in Ipinofiores vias ingredi de- «
bent. Quid ? Ad iocandùmne, an ad dimicandum in «
has oras venimus ? Quid ? Num arma capere, an ad- «
clepfidram ledere, ftatuemus ? Labentem, ac potius «
ruentem noftrum ftatum, acribus oculis, intueamur. lt;c

Rempiib. noftram, quas non ita pridem florcntÜïuna
fuitjiam nunc occidentéjimó certè cpaflatam cerniinus.
V bi funt veteris dignitatis ornamenta ? vbi priftin^c tta-
bilitatis pr^efidia? an no acerbos dies hic nimis diu fufti-
nuimus? InfeiMimi hoiles^a quibus,magna multitudi-
ne,obfêffi fumus, non nifi languine noitro diuturnain
fitim explere volunt. Stephanidein, amp; eius coniugem,
quorum falutenijfi non fominas,quiburcunq. viis pofli-
mus j tueri debemus, caftello circumfieden pro certo
fcimus. Quid igitur faciamus ? Quibus rebus acerbi-
tatem hanc à nobis,amp; noftris redimamus? Quidemm?
Ad hoftium milèricordiam confugiemus ? At qua: de-
mentia ab inexorabili iracundia exfpedetur ? Quod fi
hoftes in nos implacabiles non elient, iniquiilimam
mediiis fidius vita; conditionem autumarem, vidorem
ad vidum liipplicem accedere, amp; quem armis firegeras,
verbis mitigare. Horribile eft nomen deditionis.res ve-
ro ipfa remis velifque fugienda. Quippe omnia prius
periclitari, quam deditionem facere, bdlatorem decet.
At Angli hue prxproperè venient, atque fmmento fup-
peditato, focios, propemodum fame necatos, commea-
tu iuuabunt : deinde obféiïos, corporum confli6lu, a
periculo prohibebunt. Et quidem vide, quanta: curœ
illis noftra fit falus, cum, regis edido, aqua èc i^ni no-
bis interdicatur. Ea enim iam noftra ratio eft, amp; is
temporum curfas, vt ficut Hibernicis Anoji^ fic amp; An-
glis Hibernici fumus. Horum odio,iliorum annis pre-
mimur. Quare cum in magnum, ôc graue bellum
ingrcffi fimus, agaturque iam, liberme viuamus, an
mortem oppctami!s, cum fimcm diutiiis perpcti non
polîimus,noftr£e amp;fociorum incolumitati confiilamus.

Quod facileßct,ß omnesprolatandi anfàsamputcmus^ quot;
fi m mediam hoftium aciem irruamus j fî belli fortu-
nam tentemusjfî nos morti, hoftibus mortem oftèra-
musj fî cum fama mori, quàm fame confici multo prx-
ftantius iudicemus. Siquidem hoc ipfum homini de-
fperanti falutem adfert, omnem falutis fpem inanem,
atque adeo defperatiflimam ducere. Vbi Giraldus per-
orauit, vniuerfî auditores, ad dimicandum incenfî, ad-
murmurarunt: quibus animos Reimundus addidit,qui
in eandem expeditionem milites ad arma tota concione
vocauit. Quocirca decreuerunt,Britannicaruni copia-
rum fîrmamenta ad illam ciuitatis plagam mittere, ad
quam Rothericus, Connacix princeps, caflra fecit, amp; para'quot;-
cum illius militibus, omni animi ac corporis contentio-
ne, confligere. Quod fî noftri, inquiunt, huius exer-
citus cornua commouere potuerinr, de ceteris gregariis
militibus non valdè laborabimus,qui,agminibus Con-
nacix cxiîs fufifque,animos compriment, atque priua-
tam falutem, in publica ftrage, armorum metuentes,re-
^icient. Poftero die, cùm cxlum nitefceret, Britanni oiuiffo co-
tres turmas fecerunt. Prima: quafî akprxfuit Reimun-
dus Giraldus. Ceterùm viginti fblùm Britannicos équi-
tés fub fîgnis habuit. Mediam adminiftrauit Milo Co-
ganus cum triginta equitibus,vltimam habuerunt ipfè
Strangbous, amp; Mauritius Giraldus, qux quater denos
équités Britannicos continebat. His inferuierunt adfè-
datores eîiam equeftres, cum nonnullis auxihariis mi-
litibus, qui ex ciuibus diledi fuerunt, quoniam fè ad-
iurores,adobfciTorum copias profligandas, valdè ex vo-
luntate profcfTi f int. Ex vrbe fubkô armati euolant; „[o^cmfc.
cumquot; hoftibus improuidis, amp; femifomnis ferrumac ft«aggrcdi-

manus conferunc. Etenim mirum videri non debet, fi
veternus aliquis magnam obiêflbrum multitudinem
occuparet, cùm nemo ferè ita perfpicax eflèt, qui pau-
culos homullos in firmum exercitum excuitere diuina-
ret. Reimundus autem, f^iequam vehemens amp; violen-
tus bellator, reliquis prxliis reliquos milites,in hoe feip-
fum, viribus amp; lacertis, fuperauit. Statim vt in aciem
venit,impetum in duos équités fecit, quos hafta raptim
confixit. Meilerius item, non infolita fibi virtute fie-
tus , multorum interitu exitioque gladium cruentauit.
Militabant,inhacexcurfione, Giraldus, amp; Alexander,
fratres germani, Mauntij Giraldi, valendffimi patiis,
animofi filij,a;tatem fortitudine vincentes. Ceteri item
Britanni in Connadenfium aciem irrupdonem faciunt
furibundi, amp; prxliorum pericula audader ineunt. In
fumma,Hibernicus exercitus adeô importuné à Britan-
nis premebatur, vt maior pars, metu reprefla, non mo-
dô arma deponeret, verùm edam abiiceret. Sedebat
id tempons, ad fè curandum, amp; ad calfaciendum cor-
pus, Rothericus, minus valens, in balneo : deque hoc
congrelTu certior fadus (nam in totam illam manum,
quam is habuit, equis incitatis fe Britanni immiferunt)
èlabro profiliens, amp; veftibus in apodyteriorelidis, fu-
ga; , prarter fubligaculum,ferè nudus, fe mandate. In
cuius veftigia, admodum recentia, omnes Hiberni qui
poterant, armamentis,amp; reliquis impedimentis amifïis,
incurrere . Britanni fugientes partim capere, param in-
terficere, in eoque ardore perfiftere, quoad folis occafus
condnux internecionis finem necelfariô faceret. Nam
â mane ad vefperam,ifl:a occidio fuit continuata. Fuga-
tus erat, eo die, cum Rotherico, amp; pondfice Laurentio,

magnus Hibcmicorum dynartam numems : nimirum,
Mathelanus, Machalenius, Giliemehelmocus, Ocue-
toiius,Ororicius Medenfis pmiceps,0 Carclius Vrilien-
fis praefcä:us,Machralinus, Ochadefus, amp; alij pluies,
qui apud^ Hibemos erant in magno nomine, amp; gloria.
Vt primùm pofterus dies illuxit, viólores, nonnullis
Dublinij relidis, ad cailellanam obfîdionem propera-
re perrexerunt, eo conlîlio, vt Roberto Stephanidi fub-
iidio venirent, lalutemque infperanti redderent. Sed
Britannicam celeritate Hibernica calliditas anticipauit.
N^n cum Duuenaldus, amp; ceteri gregales, qui Stepha-
nidem, ôc Gulielmum Nottonum, militem in cailelli
propugnatione, egregiè ilrenuum, caftris fepfetunt, ob-
leflos oppofîtu interieduque aggerum circumdatos,
nullis vinBus expugnarepofife perlpiciuntj vtteratores
vafri eos in fraudem infidiolb krmone impellere con-
nituntur. Adducunt,prope caftelli muros,Guesfordix,
amp; Kildarix pontifices, togis amp; knis amidos, amp; Ste-
phanicÜ omm afTeueratione , affirmant, Richardum
StrangboumdedifTepœnas temeritaris fax. Rotheri-
cum, amp; Ororicium Dublinium recepifle- omnes Bri-
tannos, quoniam feobfeflbribus dedere noiebant, vi-
tam, propria peranacia, amifïlTc. Ad hxc, Connacix
principem exercimm,contra obrefros,iam iam hue mif-

amp;diitrahet, ac infulam ab omni non modo bello fed
belh metu Iiberabit. Cùm igitur imminenshxc, amp;
confatalis calamitas, m ore atque in fermone omnium
cfTemciperet, nihil ilium celare volebant. quandoqui-
dem eum non folùm diligebant, fed etiam amabiit,
Suodin eos plura, amp;maiora, quam ceteri Britanni,ftu-

dia atque officia coiiferebat. Quare cum omnis ad-
emta fit fuppeditaiidi facultas, illum etiam atque etiam
hortaiitur, pericula perrumpere, crudelemque mortem
celeri fuga fubterfugere. Suam iUi operam,pro eo quan-
ti eum faciunt,cumulatiffimè liberaliffimeque polücen-
tur. Atqui fi egredi,amp; fe conferre in eorum clientelam
voluerit, fidem interponunt, eum amp; focios periculofa
hac flamma eripere, amp; in Cambriam, fblutis ancoris,
quam primum reducere. His,amp; fimilibus bladitiis of-
ficiorum, homini, alioquin ad fufpicandum fagaciffi-
mo,fed nimis tamen, in hac fraudatione,credulo,aftuti
circumfcriptores imponebant. Quamquam hxc eius
imprudentia, qua verba fibidari, fimulata verfutaque
amicitia,eft pafiiis, non multum culpx habere videtur.
Nam cum omnis adeumaditus arduus, amp; obftrudus
fuit, Dublinienfiumrerum nullos habere nuntios po-
tuit, quorum verifiîmis fententiis fpem aleret, amp; dedi-
tionem procrailinaret. His itaque aftuum tradiculis
Stephanides irretitus, le, fuos hoflium tutelas, atque
patrocinio commendauit. Qui vbi inermes, amp; nihil
mali fuipicantes in Hibernorum poteftatem venerunt,
tantum abfiiit, vt ifti falutares patroni dedititios,ad eo-
rum fidem confugientes,humanitate aliqua leuarent,vt
omni quidem acerbitate violarent. Siquidem vnum
in arborem tollere, alterum prascipitem agere, ilH cerui-
ces frangere, alij oculos tundere, cuidam linguam euel-
lere,huic lacertos prasfcindere,illi crura fuffi:ingere,non-
nullos loris cxdere, vinculorum fasuitiam in multos ad-
hibere. Dum vario hoc cruciatu animos fuos Hiberni
exfaturantjpermanantfermones ad eorum aures, vido-
res Britannos ad Stephanidis caftellum accelerare. Hi-
berni

bcrni, dilTeininato dilperlbque hoc rumore, candentes
carbones in Guesrordienfium teda iadant, amp; non ad-
modum iongorpatiointerpohto,ad Begeriam (qua: in-
fuia Sancba nominatur)propterintroitum Guesfordien-
fis poreus fitam, cum Srephanide vind:o,amp; aliis Bntan-
nicis capduis, in aduariolis, confugiunt. Interea dum
Stran^DOus per anguftatos Odronia; anfradus Guef-
fordiam verfus iter cofert, nonnulli Lagenieni« eum ad
pugnanduminexfpedadprouocant. Adfignorum col-
lationes ventum eil Verùm Strangbous,cum fuis feu-
tatis militibus, ex iftis anguftiis, amp; tortuofîs flexibus in
planidem euolauit, cùm in eo prœlio nec fuperior, nec
inferior difcelFilfet. In itinere communi tama atque
fermone auditum erat,Stephanidem,amp; eius adfeclas ex
infidiis captos fuiife. Nuntios eriam Roberri cuftodes
ad Strangboum legabant,qui eum a capriuis recuperan-
dis reuocarent. Nam fî in infulam veftigium fècerit
imo fî remum aut fcahTium illuc accelerantem viderint,'
Stephanidem, amp; eius adminiftros in mortem tradere
minitantur. Grauiffimus captiuorum cafus amp; praua
inimicorum mens Strangboi animum percufïît. Se in
opidum Guesfordiam demifît. Ibi f-Ierueius ei prxfto
fuit, qui redà ab Henrico rege venit, à quo ad Strang-
boum mandata detulit, in Britanniam perceleriter redi-
re: regem vllam cxcufationem,qux nauigationis celeri-
tatem morari po(fit,non accepturum. Strangbous,nul-
lam habens moram, à Guesfordia in Britanniam naui
profeduseftjadHenricum regem omni feftinatione
properauit, qui tum fuit Niwehamix prope Gloce-
flriam, cum magno exercitu, quem fecum in Hiber-
niam traiicere parat, vd Britannorum confîlia impediat,

ÔC omnsm Strangboo poteftatem eripiat. Rex fimulac '
adipexit Strangboum oculis, Irontem contrahere, acci-
pere male verbis hominem, audaciam eius alpere ôc a-;
cerbe increpare, quodHibernorum territoria, rapinis ôc
compilationibus addixerit, ac honorata conditione mi~
nimè fatiatus in aliénas terras, periniqua irruptione, in-
uolarit. His amp; aliis ofFenfionibiis comemoratis, Strang-
bous feipfum, omni officio, Henrico purgat. Si quid
Oïfenftimtitubatumquefit,â regeimpunitatemamp; ve-
niam petit ac precatur, adiiciens, eas, quas in Hibemia
■)o(leniunculastenet,fua voluntate regi concedere. Hxc
iberalitatis mentio principis aures titillauit, amp; diutur-
num odium vtcunque placauit. Quare dc-paólus efl:
Strangbous cum rege, Herueio prxlente, qui totius ne-
gorij conditor erat, Dublinium ôc citeriorem partem,
quxcum Dublinio ad auilrum continens efl, quxque
hodie regis terra nominatur, maritima item opida, ac
fingulas arccs regi condonare-, agros ôc pagos fibi ea le-
ge referuare, vt ifta ctiam rufticana patrimonia ex regis
prxrogatiua in perpetuuin pendeant. His pad:is,amp;: con-
uentis in mcmDranis,vt mos eft,diligenter exaratis,mu-
tuoconfirmatis chirographo,atqueminiatacerula vitro
citroque obfignatis, vex, cum omnibus fuis copiis pro-
fedus eft Meneniam, vbi in Milfurdici portus il:atiuis
regiäm magnificamqueclaflèm, rebus omnibus inftru-
däm, ôc paratam habuit. Dum in his Cambrix oris
Henricus commoratur,valde iracunde cum incolis agit.
Fulgurate enim, amp; tonare incipit, quod Strangboum,
ex iftis maritimis faucibus, in Hiberniam inuadere per-
mifenint, imo bellicis auxiliis probe ornarunr, perinde^
ac fi fai iiiris effent, ôc aliarum gentium controuerfiac,

ad eorum arbicrium iudicari compelierent. Quare cutn
à fid?, obcdientiaque dilcciiermt, eos crudclioie domi-
natu premere mmatur, vti Henncu, non Strangboum,
Cambrije elle regem, deinceps inteUigant,amp; agnofcant.
Cœpit Meneiiia,cum Pembrocia,minace hac tempera-
te qualTari. Verùm terreihis quxdam aura omnes ho-
fceminammnimboslubitófedauit. Siquidem Henri-,
eus iraras (iîc eil inregedicendum,quandoquidèmpia-
caais quam xquitads ipeciem haberet ?) vtriu£]ue pro-
uincije callelia amp; arces publicauit, operibus ac mum-
tionibus circumdedit, veteranis compleuit. His ita pet-
adis , habitatores facilius cum rege in gradamrcdie-
rünt. Nam quis mortalium tam animo agreîli «le duro
•vrfquam fuit, quem non multorum fortune mollire,ac
pacare potuerunt ? Du m hxc in Cambria gemntur,Bri-
tanni in Hibernia,non mtikos quietis amp; interlpiratio-
nis dies habuerüiit. • Nain cùm Ororicius Medix regu- ororidns
. lus,,Stfàngbôum maire tranfißc, Reimundo Wacerfor- fJI.X'''
dix negoti'.im faceifimm audiuit, magis idoneum tem-
pus exipedire, nec voluit, nec potuit. Colledkium er-
go exercitum in expedirionem adduxit,amp;: cailra ad Du-
blinij muros locauit.Paucos in vrbe,(èd minime impro- .

uidos amp; focordes milites muenit. CJppugnatores, ad~ oppugaat.
motis Icalis, ad muros confcendere, inkium confligen-
di cumciuibus facere. Milo Coganus, vit ad pericula
depellendi admodum fortis, Ibciorum virtutem maé-
nibus de aggeribus cohibere noluit, led militari choró,
pugnandi cupido, fjccindus, pedem vrbis porta extu-
lit,amp; àt-r^^o Hibernos concîdens,mmima manu maxi-
mas hollium copias fudit. In hoc conflidu Ororicij coganus.
filius arma contra Britannos tulit, qui, mortifero vul-

nere accepto condditj iuuenis cum iii toga clarus, tum
in armis llrenuus. Nonnulli ex Britannis defiderati
funt; liquidem pugna üla viriliter amp; neruose pugnata
fuit. Interea Henrico regi belle flauit fecundus, amp; le-
uillimus ventus,quo vfus, in Waterfordienfem pormm
trauedus eft, eo Icilicet anni tempore, quo dies feftus
D. Lucx nomine agi folet,anno humana; falutis 117 1.
regni 17. cetatis 41. Summa cum gratulatione ciuium ac
lastitia in vrbem reeipitur. Hic dum aliquid temporis
ad reficiendum fe, amp;curandum dat,GuesfordiiE muni-
cipeSjVti regis gratiam aueupentur, Robertum Stepha-
nidem catenatum Wateiibrdiam adducunt,criminibus
grau-ü|imis apud regem accufint, eum priuata audaeia,
non publica licentia pr^donum impetus in Hibernog
inflammade. Et quoniam conuitiatores in malevolen-
tilïîmis obtredationibus tam diligenter rex attendit, in
captiui maledida pergunt,eum Hibernici belli tubam,
licariorum ligniferum,communis incendij facem^gaqs
turbinem,potius maledice quam accufatorie nominan-
tes. Regis animum à Stephanide hare querelarum tem-
peftas alienauit. Quare oculorum ardore in reum con-
tumeliis opertum atque oppreßhm intuens ; quis tu es,
inquit, qui huius reipub. muniafuftinere audeas? Ni-
hil, praeter regiam dignitatem ambitiofum tuum ani-
mum fatiare poterit ? Me dodore condifces optabilius
eflè nobis feruire, quamalienis imperare. Mandauit
ergo rex apparitoribus,indida caufla(ncque enim men-
tis cogitata libéré eloqui Stephanides audebat) vinculis
amp; carcere eum caftigare. Regis mandata illi curant, in
publicam Waterfordix cuftodiam eum tradunt. Hxc
advibismurosadha;refcit,amp; P^eginaldi turns vulgari-
té! no

ter nominatur. Poltriclie quam hxc gefta erant,Dermi-
cias, vrbis Corragia: princeps, Wacerfordiam intrabat,
amp; fe ad Henrici pedes abiiciens , eos imperij fui fafces
non dimicanti deferebac, quos mulds ancea dimicand-
bus denegarat. Rebus ad hune modu geftis,rex,coad:o
in vnum locum exercitu,in opidum Lifînoriam iter fe-
citjvbi biduum commoratus, Caffiliampetere perrexit.
EiDuuenaldus, Limmerici redor obuiam ad flumen
Suirenfe venit,amp; ad regis arbitnum omnem fuam iurif
didione contulit. Adierunt fimih obuiam idone Hen-
ricum Duuenaldus,Oftirienfium moderator,amp; Macla-
thalinus OphelIanus,cuius imperio acpoteftari lê,omni
fubiedione,dediderunt. Aduenientes principes Henri-
cus pcrhonoridce accipit, eorum non modo làiuti, fed
eriam dignitari confulere pollicetur, denique illos opi-
pare muneratur. Familiariflîma hac focietate, amp; pecu-
niae erogatione omnium ordinumftudia Se beneuolen-
tiam alliciebat. Etenim congiariorum largitas, alfabi-
litafque femionis vinculum adfèrt, ad voluntates copu-
landas, mirificum. Rex per Tiberariam reuerfus eft
Waterfordiam, vbi dum fe iucunditati dabat, mulri in-
terceflbres, ampliftimo loco nati, amp; regis beneuolentia
florentiftimi, eum pro Roberti Stephanidis calamitate
deprecaii Nam cùm primum aditum ad nouungt;
hunc doininamm Stephanides aperuerit, neque vn-
quam inofficiofus in principem, aut patriam fuam
exftiterit, cito de illo crederé, dumm admodum illis vi-
debatur. Bcllorum,inqu.iunt,incommodagradficantes
principes,honoris compenfarione,lenire debent.Accedit
eodem, aniinam è corporis compagibus illos euelle-
re,qui à iTiilitum benefadis principis bcneuolendam

difiiuigunt. Hoc iter ad omnem ignauiam proximum,
compendiarium elle, fi bellatoruin res gcltas obtre-
dtatorum calumniis reges obiitterare; velint. Quis
enim in pofterum reipub. curam fulciperet, aut inter
media hoftium tela, committere Te mortis periculo de^
mens cogitaretj fi regia dignitas virum de patria optime
meritum, amp; rei militaris icientillimum, in quem maxi-
mos honores coferre debeFet,omni ornatu, fine caufla,
deiiudaret ? Porró autem, fi iuftè, ôc aequè rem dilce-
ptare princeps velit,etiam fine eorum interpellatione,ab
xquitate regis res iplà hoc, quod TOgant, impetrare de-
bet. Quod icelus ? quod facinus edidit Stephanides gt;
Britannorum arma, exclamant Hiberni,contra nos ex-
cimuit. Damus. Inftaîda ôc tçmperata militum,mai-
nu otium noftrum peiturbauit. Fatemur. Acerbis, amp;
diuturnis bellis totam infulam vexauit. Concedimus.
Qmd ergo l Quis lT(iïiiJS|vrófédiónïs approbator fuit?
Qms conflandi erercitus fiiäfbr ? Qnis belli impulfbr^
Quis prxliorum audror? Qnis vidorix princep^? Solus
profeàô Henricus princeps, qui, in publicis litteris,om'-
nibus fub, eius imperium fubiedis^audotitatem ôc gra-
tiamfuam demlit, acl^Dêrmidum, Lagenix regulum,
patria vipulfum,dçex;filiô reducendum. Num itaque
rex (cuius eftàta funt ôracula) ada, qux fcriptis appro-
bauit, verbis reicindet ? Regum diplomata ciuium fa-
lutein continent, iiv:olume?s fôrtUnas fd:ilant,-illorüm
fide Omnes nituntur, prxfidiis muniiihttiiv fîrmamentis
faluantur. Quöcitt^gt; k;orü m Audoritatem inliingerej
debilitareque,'nihil aliud eflct, quàm dues ex omni fpe
falutis deturbarè. Qamobrem fummifsè fupplicabant,
vt virum fummoofficiotprxdiEuml quefri reiiratus
:nbsp;contem

condemnabat, rex exoratiis abfolueret. Guesfordien-
fium compellationem Stephanidis elTe coniniendatio-
nem,qtiibu5 .idciico odium eft in ilium,propterea quod
mapias res belhcas gefterat, quôd eos fupplantauerat,
quod homines feruituti natos, ad Britannieu m impe-
rium traduxerat. Inuidia Robertum arguit, iracundia
3unit, innocentia purgat; innocentem igitur iuilitia H-
gt;eret. Deprecatoribus amp; reda, amp; honefta petentibus
niliil negate rex potuit. Etenim pofteaquam ad fe re- TJ^Ll
dût, eum huius iniuri.^ fuppœnitebat. Nullam erço
ampliandi moram interponens, vindum excuftodia m
libertacem vindicat; hac tamen exceptione,vt Gués for-
diain cum vicina, amp; finitima continente regi concédât.
Prasclarè fecum agi putauit Stephanides, reconciliatum
principis ftudium habere. Q^are melius fibi eflè no-
uit, ius fuum amirtere, quam perpetuis ergaftuli clau-
ftris coanguftari: quandoquidem regis animum patien-
tientia molliendum, non proteruitate exulcerandum,
homo prudentiflîmus, amp; maximarum rerum iam im-
butus vfu perdidicit. His ita adis amp; decifis , rex Ro-
berto,Bernardi filio,Waterfordiar principatum,tanquam
cuftodi, dedit,amp; pet OflTiriam, Dublinium iter habuit.
Complures Hibernici optimates ei obuiam proceflè- aü) Hiber-
runt, amp; fe ad eius imperium adiunxerunt; quibus ha:c ^'^''^rrÜb
fuere nomma: Mathelanus Oflellanus, Mattaleuius,ücluLt'
Otuetehtis, Gillemeholmochus, Oadhefius, O Care-
Iiusyrilienfis,Ororicius Medenfis princeps. Verùm ipfe«iam
Rótaericus, Connacixgubernator, ad amnem Sanna-
Mienfem Hugoni Lacio,amp;Gulielmo Aldelini filio,re-
gs legatis, pr^fto fiiit, atque celeberrimo Britannorum
Hibeinorumque conuentu, Angliac, regis- aùdoritatem

veóligalia penlitare promilït. Ac ne multa^
nullus dynafta non inodó in Lagenia, fed ne vllo in an-
pcr'iüLm-quot; tonus Hibemixfuit (folam Vltoniamexcipio)quï
picäicur. ii^ Henrici principatum vel prxfens vel abfens non iura-
uit. Litteris, memorixquc tradit Giraldus Cainbren-
Vaticinia ^^^ quem in his libris prxcipuè fecutus fuin, binas Ani-

brolij Merlini vaticinationes, quibus hanc Henria re-
lure ekuaca. yj^totiain, multis antè lultris, prxdixiflè Sibyllinus

fatidicusvidebatunprimainjSextvs hiberniae
moenià svbvertet: fccundain• Qvinq^e
portiones in vnam r e di g e nt v r. Hu-
ius diuinantis nomen apud hos amplillimum eOè Iblet,
qui anili fuperftitione obligantur: cuius fcripta, ea prae-
fcitim, qux his nugatoriis prxdidionibus funt referta,
perinde ac Ci eifent oracula,numinis concefTu, ôc mune-
re, hominum generi commendata, plurimum habent
apud iftos amp; fidei, amp; audoritatis ; cum tamen (verum
dicam) non tam religiofi vans pronuntiata, quam
fanatici harioli figmenta cenferi debeant. At qux prx-
dixitj contingunt verè. Sit fanè ita ; dummodo certos
euentus, ad dubias,amp; flexiloquas prxfenhones, contor-
ta,atque violenta interpretatione,accommodes. Neque
enim tand laboris eft, ambigu a xnigmata, amp; quafi A-
pollinis operris obnubila amp; inuoluta,in omnem diuina-
tionis partem interpretari. Quinque,inquit,poitiones
in vnam redigentur. Cur hxc, fodes,verba, qux innu-
meris rebus communia funt, vni Hibernix propria tra-
dis ? Nam Cl quis architedus,quinque xdiculis compla-
naris, vnam amplam, amp; magnificam domum in ifto
ipfb folo exftrueret,multó aptius in talem fabricam,
quam in Hibernicarum partium compadionem hoe

LIBER TERTIVS.
fudlc inaiitis pra'didum quadraret. ^ Nam Vltonia,qu£e
eft quinta inluk portio, iii Henrici imperium iam tum
non recidebat. Sed fuperftitione nulla maior vanitas
eft. Lonsiius pro^relllis fum: redeo ad cetera. Adfuit Nataiitia

anniueriaria lilius diei commemoratio,quo humani ge- didè ceie-
neris liberator in lucem eft editus. Henricus iuftidum,
per totum illud lolennitatis ipatium, indixit, apparatiiv
Îîma Ipedacula, pugilum commifiiones, varios trium-
phos, amp; compitalitias epulas inftituit. Hoc cùm ier-
monibus efletpercelebratum,concurfus Dublinium,ex
omnibus Hibernia: oris, mirum in modum, fiebant.
Maximos fumptus princeps facere, blandiflimè Hiber-
nicos proceres appellate, cum illis in commeiTationibus
compotor,in menficompranforaccumbere. Regia amp;c
patnciis,amp; plcbeis iioipitibuspatebat,quorum frequen-
tilTima: erant obuerfîtiones,diurnis,nodurnifque lioris.
Multas perpotationcs ad multam nodcm producebat.
Ad hxc aurata,amp;: gemmeapocula-vis maxima vaforum
cxlatomm- capteraque toreumata, qua: in abacis fuere
expofîta- trulix, amp; cratcra: aureolis bullis compundar;
patera: margarids diftind^e- argentea candelabra, cereis
oppleta^cochiliata aulx'a,carba{êa!,amp;; gypfadftîmx map-
pa:^ pedftromata fubterpofita, ac dibapho dnda ; ob-
fonia conquifitilTima condimentornm omnium yarie-
tateconfeita ; lautilïîmus cupediarum apparatus^ defig-
natorum, amp; difcophororum multitudo • buccinarum
clangor- neruorum,amp;tibiarum cantuSjlymphoniœ fua-
uitas- coronati principis in fella inaurata fedentis maie-
ftvis-, regalis purpura; amp; qua eratconueftitus auto tnlex
trabea^poftremô perhonorific^e omnium,rerum pomp^
conuiuas fimplices, tantar magrîificentia: infuetos,ad

magnam admirationeiîi traduxerunt-Peitaefum ergo eft
domeftici fitus, amp; priftini tyrotaiichi, dum regiis orna-
mentis conuidores oculos pafcebant, amp; voluprarias
tonlîlias promuliîdis duiccduie irrigabant. In his lym-
pofiis Hiberni piimùni grues éfle cœperunt, cùm ab
iftis volatiiibus, tanquam à cantharide, antea femper
abhorruifîènt. Poftquam ad hunc modum Chrifti na-
talitia Henricus dedit,reliquis confecutis diebus, omnes
curas3 amp; cogitationes in Hibernix repub. ciomponenda
confixit. Cùm igitur Chriftianam reîigionem,qux om-
iiis falutis fofpita eft, diuturna ofticij ncgledione, in-
clinatam vidilîet(quippe multorum mentes tenebricolâ
quxdam excitas obicurauit, quirelidis fandifTimis pie-
tatis ftudiis, fcelerum fe miniftros diilblutiftimis ani-
niis prxbuerunt) his incommodis in primis occurrere,
amp; omnem fuam auótoritatem ad tam prxclarum nego-
tium,cogitatè conficiehdum,deferre ilatuerat. Conue-
nerunt ergo pontifices, atque alij facrorum antiftites ad
opidum Calîiliam, qui rebus diuinis, magno confilio,
optima mente, operam dederunt, labantcm religio-
nem fulferunt, prxteriti temçoris caliginem, falutari bus
fcitis, difpulerunt • lolium a frugibus, tanquam periti
melTores, fepararunt. Non interfuit his prouincialibus
comitiis Gelafius, Armachanus primas, morbo prxpe-
ditiis: tamen poftéa in collegarum fententiam pedarius
prxful iuit.' Huius Pontificis vitam probatam, amp; con-
ftantem. pofteritas accepit. Vixit ad tantam fenedu-
t€m,vteum vires prorfus deficerent,amp; in quam fe cun-
que viâm dédit, cahdidulam vaccam circumgeftauit,
cuius kdé, pró miiftaceocottidianojéxhauftum fuum,
éc vietunl 'corpulculum, vfque ad'vltiinum tempus
■nbsp;■nbsp;xtatis.

actatis, decrepitus fenex nutricari confueuk. Nebulo-
fum erat, amp; admodum caliginofum totum illud bru-
male tempus, quo Henricus in Hibernia coniiilebat.
Continuis nimbis, ac tempeftadbus terra amp; mare, pro-
pter teterrimx liiemis magnkudinem, perfonabant, ita
-vt, toto illo aduerlo anni tempore, nemo effet, qui ex
portu egredi, malum erigere, ôc vela facere peitentaret.
In tamdiuturna nauigationis intercapedine nihil noui,
aut ex Anglia,autNormanniaad regem efferri poterat,
etiamfi fufpaifo animo, Ôc follicito, quid vtrobique a-
geretar, fcire aueret. Tandem paullo poft calendas in-
tercalates, cùm maretranquillaricœpi(ret,traieâ:i ,funt
exvtraque regione, qui régi nunrium parumexopta-
tum attulerunt. Siquidem duo Cardinales,quibus no-
mina erant Albertus, Ôc Theodmus, parprxkilumnon
dilpar, (nam ambo habiti funt commodi homines ôc
moderarijmifH ab Alexandro tertio,itér in Normannix
fines fecerunt, ôc Henrico régi denundarunt, feipfum,
deThomx Cantuarienfîs cxde, quam celerrimè illis
purgare, alioquinâ Chriftianorumcœtu,atque ab im-
perij clauo, pondficia interdidione eum repellerent.
Audiuit etiam alios fermones, nihil nifi infîdias ôc pro-
ditionem loquentes • filium fuum, cui regni diadema
non ita pridem pater impofuk, perditis, ôc profligatis
coniuratoribus inftigantibus,ab omniofKcio acpietate,
poft Henrici in Hiberniam tranfmifîionem, receftillè:
item duos germanos fratres minores , duce amp; audore
maiore,huius fceleris focios,amp;: confortes efTe. Hos cum
aliis proceribus,qui voluntatesfuas fîliorum prodinoni
adfcripferunt, niliil habere propofid,prxter paternam
cxdem, ftatus conuerfionem, ôc totius reipub. euerfio-

nem. Vtroque nuntio perculfus eil Henricus, In tan*
ta etiam, ac toleratu cîitticiii, domellicarum amp; publica-
■mm remm percurbatione, iioc ilium vehementer folii-
cîtauit, quód ira celeriter ei difcedendu m ex Hibernia
fuit: in qua ^eftiua conficere, amp; varia calleiia exa:difica-
te, in animo habuit: quorum firmamentis vidos in fua
potellate,ac ditione teneret; improbis, qui in eius impe-
rium contumaces eiîènt, metum, amp; mortem facile in-
ferret. Sed horum malorum interuentu, non tantùm
ab inllituti operis pertedione, led àprimis, qu^e agere
decreuit, fundamentis, mukùm abfuit. In his tamen
dubiis,formidoiolifque temporibus,excogitat cautè. ôc
diligenter, quid decernat. Nam vbi perlpexit, Strang-
boum magna eile cognatione munitum,opibus etiam,
ac armis plurimùm in Hibernia valere, eumque,li à re-
pub. deleilceret, poOe faciilimè rerum potiri; principes
duces ôc veteranos, qui Hibernici flatus peiitillimi e-
rant, ad fuas partes, omnibus ôc verborum blanditiis,
ôc munificentias incitamentis inuitauit. Vnde fuam
caulfam magis validam, Strangboi veró minus firmam
reddidit. In his adlcriptitiis feruis numerati funt Rei-
mundus Giraldus, Mîlo Coganus, Gulielmus Malca-
rellus, amp; plures alij, cùm in ceteris rebus, tum in re mi-
litari lîngulares, qui regi oflicium,amp; diligentcm cultum
tribuemnr. Adharc vt infuiae vrbes Britannkis pr^elî-
diis liability manerent, Hugonem Laciiun , Dublinij
redorem , creauit. flunc vkum, in omnibus ofîiciis
retinendis diiigentem, maiore honore augebat: nam ei
integram Mediam in perpetuu m dabat. Illi etiam con-
flituebat corporis fui viginti fitellites. Remanlerunt
item m vrbe,iulîu regis,R,obertus Stephanides,ôc Mau-
ritius

ricms Giraldus, quos priiiceps viginti adminiftris llipa-
uit. Wacerfordi^pra^fècicHumfredü Bolionenrem,Ro-
bercum Bernardi hquot;Iium,amp; Hugonein Gandeuillanum,
cum viginti auxiliariis milidbus, qui eos adfedarentur.
Gulielmo Aldelini filio, Pliilippo Haftingo,amp; Philippo
Brufao, Guesfordix pra^feduram detulit. Hac infùk
procuratione conftituta,rex in Britanniam,ad arbitnum
fuum renauigauit. PoPc eius tranrmifïionem,Ororicius, quot;na^Lquot;:quot;
Medix princeps, infidias HugonisLacii yitx, omnibus
modis parare enitebatur. Etenim facile diuinabat(qua S^ïpquot; «
tuit is lagacitatein fuis negotiis)omnem fuum pnncipa- quot;quot;s^n..
tum dolendum forc,modó Lacius Mediam,cui eam rex
donauit,poteftate ampledi femel potuilfet. Cùm ioicur
nouum hoc, ac infolens collegium. Ororicio impatibile
videretur,compcdtoris interitum perdiunon cundan-
dum,fedcruentumquiddam confèflim conandum du-
xit. Ergo vt hanc, quam animo verfabat, rotam,affabrè
amp; ex fentenda tornaret, ad pacis padionem Hugonem
inuitabat,vti Bdis induciis fàdas infidias occultanus,amp;
cautius obnu beret. Conftituta fuit inter illos dies, qua
mcampeftrem congreflum,amp; colloquium venirent,
vd omnibus, quibus fieri poflct, ^quis amp; verecundis iSquot;^
conditionibus alter alterius animum tranquillaret. De-
padus tamen eft Ororicius cum Hugone, fepamo co-
mitatu conuoluere,quorum fuorum numerum square
Hugone obfecrauit. Ne verô hxc paucitads poftulatio
aftutum propofîtum habere videretur,hoc fuco politu-
lus infedor cauffam obliniuit. Verifîmile effe dkit,vbi
magni conuentus Britannomm amp;Hibernorum funt,
nxas amp;pugnas oriri-duces rem ad concordiam adduce-
rc nonpoffe,fî milites contentione difcordes tumultua-

li incipiant. ^qua erat hxc, amp; lionerta poftulatio,
atque ab omni, vt putabatur,dolo malo aliena. Q^are
Lacius ad iianc conditionem, ex pado amp; conuentu de-
fcendit. Pridie eius diei,quo conuenire i]:atuerunt,Grif-
finus, Mauritij Giraldi nepos, licet non eflet vaferrimus
fomniorum interpres, mirificè tamen follicitus erat,ne
Ororicius Hugoni, amp; Giraldo auunculo infidias appo-
neret. Etenim ei,concubia node ardè dormiendjvmtó
eft inges filueftrium porcorum grex, qui,ferina agreftiq.
immanitate, in Hugonem amp; Mauririum incurfauit.
Apparuit prar ceteris aper vaftus, amp; hordbilis, canoro
grunnitu,amp; dentata rabie eos inuadens,quos prxprope-
rè laniaret, nifi fomnians interueniret, feramque vena-
bulo perterebraret. Gnffinus, hoe fomnio exterritus,
nihil, prxter malum, opinione auguraripotuit. Rem
auunculo enarrat,quem a;ftato congreflu, amicifiimo
animo, reuocare conatur: quandoquidem Ororicium,
edamfi viri bonipcrfonam,adfimulata virtute,fulcipiat,
aliquas fine dubio infidias Hugoni acMauritio machi-
nari, edam atque etiam fuipicatur, Subridens hic Giral-
dus, nepotcm melius ominan obfecrauit j adiungens,
eum non efiè tam perfpicacem fomniorum coniedo-
rem^,^ vt eius prxdidioni fidem temerètribuat: fe amp;
Hugonem, pado amp; conftituto cum Ororicio die,a col-
loquio non abfuturos, ne fortè Ororicius eorum pro-
milTarepetcret, atque illos pergrauiter reprehenderet,
quod conuentis minimè ftarent: illum non dubitare
quin Hugo negotium fuum, bono modo ,conficeret:
non efTe item viri, qui animi excelfitate valet,infbmnio-
rum obftita,fagarü fuperftitione infufcata,pertimefcere:.
poftremfgt; fè in eorum numero non nolle exiftimari, qui

ïimicos etiam Ibmniantes plurimùm cliliguntjamp;: inimi-
cos, eolque vigilantes, non multùm refbrmidant. Ve-
rùm hxc refponiîo,ncruorum plena, Grißini aures non
impleuit, fed fuis, ad perieulum capins,prxil:o effe con- '
fideraoflimè decreuit. Poftero die Ororicius amp; Lacius
veneruntad certum locum, qui collis Ororicij dicitur,

comitatiperpaucisftipatoribus,quiamp; inermi, amp; nume-
ro pares erant: cumque mutuo religionis iurifque iuran-
di nexu obllridi fuiilènt, vt fadas inducias piè inuiola-
teque conferuarent, Ororicius amp; Hugo fe in fermo-
nem dederunt. In hoc colloquio Med^ix princeps im- oToridï.quot;'
manitatis fax virus effundere,dicens,Henricum elfeini-
quum in eum vindicem, non xquum iudicem,qui afo-
tos,prxdonelq. in priftinam eius hereditatem-fînecauf
fa immittit. Anglorum regem ad largiendum ex fuo '
elfe nimis refl:ridum,qui ceteros decodores, quos lu-
ftris amp; ganeis, paterna maternaque bona obligurire no-
uit, non niiî ahenis fortunis locupletare ftudet. His Ôc
fimilibus conuitiis tes ab intemperato lirigatore eft ex-
trada : aft Hugo Lacius fe totum ad lenitatem dedit,
omnis eius collocutio quietis amp; concordix fuit focia.
Ororicius contra adeó calcitrantem, ôc inlaceftendo
procacem fc prxbuit,vt non modó concordiam,fed vo-
cem etiam concordiam efHagitantis repudiarit. Cùm
vterq. parumper interquieuiltet, Ororicius fe ab Hugo-
ne paullulum fubducens, ad proximum cliuum prope-
rabat, vti veficam (vt erat hominis ingenium ad fallen-
dum palatum) vtinx onere leuaret. Hanc enim difcef
fioni fuxlatebram dedit. Eo loco,infidias prorfus ab- Gnffiquot;ivigi-
ftrufas,contraHugonempofuit. Verùm Griffinusfuo-
rum faluti,fomnio ftimulatus,prouidilïîmè profpiciens,

toto hoc tempore, non admodum longo interuallo ab
Hugone abfuit. Atque vt Ororicius, fi forte fub eius
adfpedum Griffinus veniret,magis fortunae,quam con-
filio aduentum eius tdbueret, comitati funt eum eiuf-
dem fanguinis gentiles fepteni, equis infidentes, omni-
bus prxfidiis ad pupandum parati, amp; Griffini falutis
diligendffimi, qui loculan ac gymnico certamine tor-
neamentorum (fic enim vocant) diem confumferunt.
Verum in hos ludos Griffinus animum fuum non ita
ftudiose propofuit, quin diligente quadam negligentia
oculos in Hugonem , amp; auunculum fuum fepiflimè
coniecerit. Conniuebat nepotis fedulitati Mauritius Gi-
raldus. Etfienim fomniorum fuperftitioni hominem
vtcunque deditum cernebat, eius tamen mduftriam
commendabat,qudd in omni capitis difcrimine,i1ialuc-
rit fe prxllarc nimis fufpiciofum, quam parum proiii-
dum. Oroncius aut Gnrhnum adfpedu non videt,aut
eum nugad, non fpeculan autumat : quare ad conual-
iem, vbi multos in infidiis pofuit, accurrit, armatis fig-
num dat. Giraldus nepotis prasfagitioncm non pror-
{us fpemens, ac pro nihilo putans, cmnes Oroncij ge-
f1:us, pronos amp; obliquos acrius obferuat. h vbi furen-
tem, amp; volaticaceletitate currentcm Ororicium videt,
intentatum gladium feflinaiiter vibrat, amp; ofcitantcm
Hugonem huius difcriminis admonens, homicidx im-
petumredardareobnitimr. Ororicius reda Lacio pro-

fruftrà. ximat, quem fecuri percutere parat. At Lacij interpres
(vt erat hominis, in tanto vitx periculo, commcmora-
bilis fidelitas) corporis fui oppofitu Hugonem défendit,
amp; lethali vulnere accepto, animam egit. Infidiatonun
effufiones, figno dato, tanquam apum examina, excu-

niciilis euolant. Mauritius Giraldus, patefadis lain iii-
fîdiis, rnaxüna voce, vt Griffiiius vfque iitinc exaudire
poirit,clamat. Griftinus, amp; lui ad holles curfum equo-
rum incitant, proditores, animis paruis prauilque tre-
mentes, llatim atque euocatos accelerantes cernunt, re-
gredi , quam progredi malunt. Horum fuga non me-
diocrem Ororicio reformidationem proponit: dumque
equum perturbanter, amp; timide fcandit, Griffinus, pr^-
propera eruptione interueniens, eum laiicea conhxit,
qux plaga illius fpiritum, multo fanguine profulo, ex-
haufit. Tres Ororicij cubiculariQS, quos i le dilexiiex
omnibus piurimùm,dum eum iii equum tollere volue-
runt,Martis Amortis vis perculit. Fada hac ftrage,
Britanni Ororiciumobtruncant,amp;: eius caput,qui huius

perfidie ac periurij caput fuit, ad regem in Britanniam
mittunt. In hoc conHida,Radulphus,Roberti Stepha-
nidis filius, ita fe pugnacem tironem pra:buit vt natura
forrilfimi parentis virtus, amp; parentem animofi nati im-
pigritas mulîùm iliuftrarit. Interim dum hxc m Hiber-
nia geruntur,Henricus rex multiiugis occupationibus
impkatur. Nam filiorum impia confpiratio,tam patn
quam patrie molientium peftem duriflimum ei nego
tium efficit. Quocirca alieniffimo hoc regm tempore,
animum fuum ex tantarum moleftiarum vinculis exi-
mere omni ftudio enititur, Quippe humant mentes,
dum curarum innmnerabilitate premuntur, libera ru-
minatione non perfcrutantur ea,qua: in confultationem
veniunt : contraque maximis molibus quafiatx amp; op-
prelfeincuruefcunt. Vnde contingit, finceii ludicij a-
ciem, ad cuius normam laudatarum rerum adiones di-
ngujLitur,f^piirimèretundi;YUiec acute in rempropo-

fitam iiitueri, nec prxfens agendi tempus moderari,ncc
quidquam in pilerum valeat, faiubrius prouiirc.
Ergo-cùm in omni re, tum in maximarum occupatio-
num concurfu, aureolum iliud q^ a t e n v s, viro
prudentijamp; rcmpub.gerenti in primis eft obferuandum.
Quare ne rex, in haccurarum negotiorumq. magnitu-
dine, Hibernix gubernationediftridus teneretur,''iftud
onus alteri imponere, amp; mentem fuam ea cura relaxare
decreuit. Nam fi ilhus infuk res in perbono ftatu ef^
fem collocatx, bellum ciuile, quod contra eum hlij im-

bcS i^exconftituendus fit, animi, nec fine cauffa, pendebat.
Nam quórecenfior, in ea prouincia, eius dominatus
erat, eo maiori cura, diligentiaque quis inibi cum im-
perio ac poteftate verfetur, mente amp; animo profpicien-
dum putabat. Hxc igitur fuit prinia, in confultatione,
difficultas; vtrumeaadminiftratio ad aliquem de Bri-
tannicis conuenis, qui iam tum in Hibernia habebant,
an ad alium, qui nulla ibi prxdia pofTidebat, eflèt defe-
renda. Siquidem grauem difficilemque habebat hxc
controuerfîa deliberationem. Homini autem peregri-
no, nullo vfu tradandx reipub. imbuto, infulx adliuc
vacillantis gubernacula tradere,cum fummo incom-
modo, ac multarum rerum confufione coniundum
videbatur. Ad quid huic capeflxaida eft nondum paca-
ta, tranquillaue refpub. qui eiufdan regendx imperitus
habetur ? Cxcaeft prouinciarum dominatrix infcientia,
amp;c fummis tumultuofiflimx feditionis periculis illa-
queata. Qualibus, quxfo, ferperaftris teneram, amp; qua-
fî ladentem rempub. fultamfuftinebit, qui geniculatis

adminicuiis orbatus in eadem ncndum anibulare di-
dicit? Q^emadmodûmenun is nauarcims^qui nuilam
bene nauigandi radonem habet,d clauo ad lentinain ell:
decrudendus, ne vedores aut xlîu ladati, aut ad fcopu-
los appulfi miferabiliter obruantur- ita neceflè eft, celer-
rima amp; calatnitofillima naufragia fieri, vbi homines •
infcientes, nulliufque ordinis venas tenentes ad prouin-
dx munia, temeraria eledione, adhibentur. Non eft
negotium adeó expeditum,rempub.redè adminiftrare- datum pro.
imó haud fcio, an quidquam fit,in rerum humanarum
adionibus, quod in maiore labore pofitum videatur.
Deinde etiam cùm homines minime experti,in ignoras
prouincias, bellique incendio ardentes, cum regia au-
doritate veniunt, amp; ingcnij fui magnitudini fidentes,
nullius confilium exquirere volunt-quantum detrimen-
ti incok fint accepturi, nemo homo non perlpicuè au-
cTuratur. Nam vt muftum, feruida agitatione, extra la-
cus ripas effluit- ita noui rudefque prouinciarum mode-
ratores, in rebus gerendis raró fe continent, fed longius,
quam expedit, euagari confuefcunt. Dices, ad prouin-
cix confiliarios omnia referte redores debent. Sanè
quidem, û veilent,vel fi reipub. fenatores fine retrada-
tione libéré loqui auderent. Sed quid, fi iftos in fa-
miliaritatemrecipiat,qui omnia ad eorum voluntatem
loquuntur, amp; ad eam oram vela dant,ad quam guber-
natorum flamm ferri vident? Regis vicarium inueniunt
difficilem amp; aufterumriudiciorum acerbitatem non mi-
tigandamj barbaram amp; effrxnatam nationem, libertäre
immoderata, ac licentia exfultantem, dunflimis legibus
obligandam proclamant. Clemens es, amp; natura mitis:
nocturnis,diurnifque gralfatoribus aut apertè ignofcere,

aut occulte faadent coniiiuere. Te praebes magiftra-
tuin in augendare nimis rapacem, amp; nummariis capds
auidè deditum : habes lîluam magnam, in qua, d bis
biandis fuffragatoribus, ad omnem adulationem com-
pofitiSjvd veiis, ad ciuium pecunias perbreui tempore
adfpirabis. Corruptrix iànè eil omnis fàlubris confiiij
fœda parafîtorum adeniîo, amp; veritatis iudicium, fimu-
latione officij,adulterat ; nec multùm laborat lingua ad-
ftrida mercede, quid fit ad famam tuam Ibrdidum,
dum modo audoritate tua, ad fuas opes aip.plifîcandas,
abuti valeat. Neque enim exiftimationi tua: Komo fibi
folùm natus, non olficiis, fed temporibus feruiens, ftu-
diofus cupidulque exfiftit, qui te ablentem minimè no-
uit, pra:fentem folummodo honorât, è prouincia dece-
dentem defent. Nam qui vtilitads tantùm caufsâ fe ad
tuam amicitiam applicat,fimulatque perfpiciet, fe nul-
lum beneficium deinceps fœnerari poflè,vela contraliet;
teque in altum minimè perfequetur. Inexercitos ergo à
gubernaculis reipub.repellamus,quamquam ipfi repelli
noiunt. In prouinciis regale munus fuftineant, qui ea-
rundem vfum percallentrextranei tamen,non domeftici
erunt.Nam de Iioc miikùm edam atq. edâ confiderare
Héricum oportebat. Nec enim hanc orationem meam
latiùs vagarijlêd terminis illius tâtùm temporis circum-
fcnbi volo,quo Hiberm fub Britannorum impenum,amp;
ditionem cecidemnt. Quandoquidem malos quofdam
ladnitatis interprétés non defuturos prœuideo, qui fin-
gulis libelli mei lyilabis, iiterarum tendiculis, infidiari,
ôc omnia minima pun£la peiorem ad partem verbi de-
tprauatione rapere pertcntabunt. Quare Henrici con-
foltauonem oratione explico, ab eius pofteritate men-
.nbsp;tem

tem amp; manum cohibeo. Quod fi huic prouinciali mu-
neri nullum Britannum, qui m Hibemia domicilia lia-
bet,pracpofitum eflè rex velir/ed Anglo ciomeftico,tna-
ximi confilij viro, amp; Hibernis noto,imperium mander,
mulca etiam incommoda confequuntur. Nam veriii-
mileell, veteranos molefliiflimè ferre, ipfîs ereptum efle
illius prouincia: imperium, in quam primi aduenerunt,
in qua feipfos infinitis peiiculis obiecerunt.Quideriam
nouus ifl:e prxfedus adfert,quôdtantus ei lionos fit de-
cernendus ? Nobilitatem ? C^afi veto Strangbous,Ste-
phanides, Mauritius, amp; Reimundus Giraldus non fint
ampliflima cognatione. Virtutem ? Atque hxc fcilicet
illis defiiit, qui tories in Hibernia, ad perpetuam Hiber-
nici nominis gloriam , triumpharunt. Experienriam ?
In qua cum his, qui in Hibernicis negotiis optime exer-
citari funt, nullo modo eft confe'renàus. Fidelitatem ?
Quod integritatis ipecimen is vnquani dedit in quo pri-
mos vidores fuperauit ? Habuit in ditione fua Strang-
bous Dublinium, Waterfordiam,amp; omnem ferè Lage-
niam. Stephanides amp; Mauritius Giraldus principem
locum in opido Guesfordia, iure vidorix tenuerunt.
Regi omnia, libentiffimisanimisjconceflèrunt.' Quod
fi vlla infidelitas eorum animos occupaflètj fatius eflèt,
vcnieiiti regi refiftere, quam iam vidori repugnare.
PriEfigire itaque rex poterat,veteres duces, quorum ani-
mi, in hac principatus riualitate, faciilimè eilent irritabi-
les, cum ipfis Hibernis contra nouum hunc inlulx mo-
deratoren! coniuraturos. Interdum enim dynaft^ pro-
uinciales fadiofi exfiftunt,amp;depecularores,parribus^in-
fedos, ad fediriones excitandas clain inftigant : non vt
Tcgi rcfiftant, fed vt nouo procuratori, infeditioïlibns

icdandisjinolelüam pariant, amp; eius gratiam prorfus ex-
ilinguant. Accedit etiam horum aduentu aliud incom-
modum,quod prouincialium commodis multùm ofli-
cit. Cùm externus homo prouinciam acdpit, accolas
oportet, eius beneuolentiam honorariis colligere. pluri-
bus etiam accenfis, amp; ièqueftribus eft fuccindus , qui
vocem habent venalem, quorum amicitiac fluxas funt,
amp; fuffragatoriaï. Item eius coniunx, fî conftridusfît
vxore, muneribus eft delinienda. Siquidem blanda eft
ftomachantis viii conciliatricula mu ier, amp; plus inter-
dum, in pulninari, nodurna calantica, quàm in eo fo-
ro,in quo iuris nundinatio exercetur, vetufta membra-
na valet. Omnes fane ad prouincias confluunt, eo fb-
lùm confîlio,vtmagnos fîbi quxftus inftituanr,amp; cùm
in quouis loco, pecunia, reruiii humanarum domina,
plurimùmpoffit,tuminprouinciarû adminiftratione,
vbi omnia ad lifcrum pra^damque reuocantur, amp; fùm-
ma, amp; fola dominatur. Iam vero cùm gubernatorum
imperium non fît in infuia ftatarium, imo fxpius bi-
mum, raró amplius trimum exfiftat,. alijque, vt moris
eft, fucccdant: omnes fortunas, quas, in captanda bene-
uoléntia, prouinciales hadenus difÏiparunt, iam nunc
mutatis rébus,coguntur amittere, atque nouis muneri-
bus defïgnatos nouofque magifkatus, ôc eius adftipu-
latorcs demulcere. Vnde confequitur, prouinciales in-
digenas, vbi eorum bona, fummo labore quxfïtaamp;:
-colleda, exteri homines comefîê folent, in lonibiles
^ , mifèrias 'incurrere, ôc ponderofb inopiac egeftatisque
prcifu intoleranter ingrauefcere. Hxc atque alia magni
rlj^ojft^ momenti argumenta (vt redeam ad id,vnde diuerti) re-
y^,nbsp;-gij'.amp;eius confïliariis fèoiferunt. Tandemjlichardq_

Strangbooinfuk gubernationcm non modo dandam,
verùm etiam credendam, vna mente confenriunt. Ve-
m itaque Strangbous ex Hibernia, regis accitu,qui tum
in vrbe Rothomagenfî fuit. Rex confilium fuum cum
illo contulit-nimirum eius fîdei, feduliratique Hiberniar
-»rxfeduram effe committendam. Refj^ondit Stran^^-
30US, fe quidem paratum effe, vt offieij eius rado po-
ät^ rc^is excellenti dignitati operam, amp; ftudium na-
uare: tamen fine collega Hjbernis moderari, illi prorfiis
difplicere: mukös fe habere inuidos, quiei iam olim
graues contumelias impofuerüt,amp; in régis auribus illius
nomine ad inuidiâ vfî fùnt.Quod fî regia: magnifîcétia:
vifum enet,illum folum in infulam,cum imperio,mkte-
re,hoc inimicifTimis fuis anfas criminationis dater,vride
in eum, nihil perfîdix cogitantem, odium amp; offenfio-
nem confortent, oinnia eriameius benefada, tamquàm
malefàda damnatoria maleuolcnda reprehenderent.
Quod fî rexanimu inducat,Reimundum Giraldum (is
autem fuit, quemadmodum antè explicaui,Henrici do-
nphbriis, apud quem plurimum audoritatis habuit, amp;
gratis) collegam ei adiungere, fè quidem oblatum mu-
nus minimè recufare. Magna laude honeflauit confî-
deratifFimum Strangboi refponfum prmceps, atque vt
^^^^quot;î^egerfimiinduflriam acueret, Guesfordiam ei, amp;
caftdlum Wickloenfe in perpetuum adfîgnauit.Etenim
jummis viris plerumque vfu venk, vt magis in türbü-
^ins rebus munîfîci,qT,iam in pacads gratiïnueniantur.
Strangbous regis fectindariLis conflitunis, fîmulac Hi-
berniam atrigit, xgras amp; quafî depofîtas omnes Brkan-
j^oTum partes inuenit. Nam vbi manaukfermo in Hi-
bcrnia,AngIix regem duili bello domi diftinerijincolx,

quorum animi temporibus illis incerti erant, depofito
metu, fe erexerunt; libentibus animis decreuerunt, ex
Britannorum laqueis fortunas fuas exfuere, atque inter-
miiTam üifulas libertärem armis reeipcre. Bello ad hunc
modum vndique renato , Strangbous amp; Reimundus
cohlia ineunt,quibus prxildiis hoftibus occurrere,amp; his
belli vulneribus mederi poffint. Multa hïc eorum co-
natuiobilare,atqueofficere videntur. Primum regis
pecuniam adefam intelligunt. Siquidem illi,qui quac-
llores, vel potius pecunise publieke auerfores erant,data
amp; accepta ad tam fallaces calculos reuocabant, vt prin-
cipis xrarium planè exhau ftum effet. At ibi bella geri,
ÔC tolerarinequeuntjvbi anguftiac xmi) exfiflunt: qua-
doquidem neruos à corpore diflrahunt, qui à bellicis
rebus fifcos diuellunt. Nam fi ofcitans , amp; meridiatio-
ne torpens bubulcus in campis, aut virgetis cottidièfe-
curus delitefcens,falarium, pro quo, cum hero depadus
efl, iure mereatur: an non multo magis milidbus dia-
ria,attnbutaque pecunia,numerari debent,quorum cor-
pora dies node^ue, inimicorum telLs funt propofita,
qui cum hoflibus conflidantur, aui in acie, fi in diicri-
men veniatur, occumbunt ? Nulla quidem maior, aut
laudabilior fidei, amp; integntatis fignificatio dad poteft,
quam ob patnx,amp;: principis dignitatem mortem obire.
Milites itaque ftipendiis non adfîcere, nihil aliud eft,
quam ius ac fas omne delere. AccefTit deinde huic ma-
lo aliud incommodum. Omnes Britannici milites,qui
dudorem Reimundum iam olim habebant, poft illius
in Angliam cum rege tranfuedionem,Herueij fub ma-
nu erant. Ls veto fiuc in milites durior fuit, fiue nimis
fordidècum iUis egit, nec pecuniam foluens, nec eos in

hcilium fortunas incurrcre pcrmkcens, in odium acer-
bifÏÏmum cotius exercitus venit. Adeunt ergo omnes
Stiiuigboum, paiamque diditant, iplis ilatutum eflè,
nili Reimundum rurfus cis ptïehciat, aut in Britan-Sucerctli-
niam remigrare, aut ad holles transfugere. Strangbous p«quot;quot;quot;^-
id eiïicit quod rogant : ad Reimundi dudum fe appli- Etimpetranc
cant. Faufta hasc mutado militum animos recreat.
Diutius frigore non frigefcunt, fed ad Ophellanos,fêm- hofttTT^iquot;
piternos hoiles,inflammatis animis rapiuntur (nam de-
populandi licentiam illis Reimundus permiht) pra^das
capiunt, amp; ingentibus manubiis diuturnam egeilatem
full :entant. IlHs territoriis populatis diuexadfque, Lef
moriam,ad Ipem maioris commodi deuoluti,veniuntj
caftra apud opidum faciunt 5 tedis ac mcenibus totum
fcïè nudant; agios, nullis refillendbus, populantur-cap-
tifque prardis decem ôc tres corbitas onerant. Verum
pcrdifficilis nauigatio eorum curfum Waterfordiaîîi
verfus ünpediebat. Vt pnmiim CorcagicT ciues tenuem
de his rapinis auditionem acceperunt, duas Sc tiiginta
naues firmis copiis inftruxerunt, amp; parum fèciuido cur-
fu ad Britannicam cladem prouedi funt. Bntanni fu- p^^.
bitó hoftium appropinquatione obftupefadi, fê, vt i^u'^'^iniacquot;«
tempons an^uftios fêrebant, animosè colligere, ôc. pus;-

nam naualem, nam eo res vocabat, in primis commit-
tendam flatuere. Corcagienfes,fpe atque animis inflati,nbsp;;

conglobads proris celerrime, ôc acerrimè, in Britannica .li
nauigia inueauntur. Illi contra ratibus coniundis, ôc
contento curfu, milites fuos Hibernis opponunt- in eos
arcus, extentis brachiis,intendunt; impetum pilis,miiii-
libus,fagittarumque fpiculis,retardant. Vtrimque acii-
ter pugnatur. Rem bellicam, in Britannica clafle,miii-

tari imperio adminiilrauit Adamus Herefordienfis. Is
induib:ix amp; virtutis fux neruos in tanto difcrimine
intendcns, cum fenis decemfcalmis in conftratam- na-
uim vtcunque magnam vehementillimo remigio in-
currit, in qua vehitur Gilbertus,Curgerij filius, qui prx-
torio imperio clafïi Corcagienfi prxfuit. Philippus Wal-
feus, miles Britannus, iuuenis ad rem militaran bene
appolitus, cum Gilberto diilrido enfe concertât, eum-
que, prima aggrefïione, leui brachio pugnantem, vita
expellit. Corcagienfes, prxtoris interim permotos, hor-
ror perfundit. impetupulfuque remorum fugiendo,f'a-
luti coniulunt. Perfequuntur eos Britanni,o6lo uiremes
in fuga pofl:remas,in pra:da primas,remigando capiunt:
nautas contumaces in aquam mergunt. Ceteri ad re-
fiilendumimbecilli, partim celeritate nauigandi eua-
dunt,partim fefe in terrain è dicrotis eiiciunt,lugam om-
ni contentione capiunt. Hoc prxlio viam fibi vido-
res patefccerunt ad vrbem Waterfordiam, ad quam na-
ues fuas, exfuuiis nauticis confertas, non fine magno
triumpho, appulerunt. Reimundus, fimulac vidoria
in peruagato fermone erat,viginti fatellitum,amp; quadra-
ginta equitum flipatione comitante, per maritima ad
irtum locum, vbipugnatum erat, contra Corcagienfes
venit-fi quos fortepalantes interciperepoffet.Dermicius
Defmondix princeps, illas ctiam oras peruafît, vti Cor-
cagienfibus,auxiliario comitatu,dexteram tenderer. Afl;
Britânorum tam vidoria promulgata amp;cognita, quàm
nouo aduentu nuntiato, magno animi mom perturba-
tus, referre, quàm conferre pedem maluit. Reimundus
interim ,compulf]s tonus territorij armentis (erant autem
^ircitér quattuor miUia pe(:udum)ex agris ingentê haufît
'nbsp;prxdam.

prxdam, quam nullis obfillentibus Waterfordiam ad-\
duxit. Latitarunt abditè, per hxc tempora, in liluis,
prope Waterfordiam, nonnulli Hibemi, ad Britanno-
tum cxdem imminentes. Illi appoluerunt de fuis quof
dam bellicos excurfores, qui prxdarentur villulas vrbi
vicinas ôc finitimas. Hi vt omnia diripere, atque diue-
xare contendemnt, vicinitas vlulantibus clamoribus
percrepuit. Reimundus, vno tantùm fatellite comita- Reim«nlt;ii
tus, Waterfordia egreditur,amp;direptores equitando pet- jorî^TudM
fèquitur. Prxdones pecora compellunt ad fpinolîorem
filux faltum,occultatorem Hibernorum holHum. Rei-
mundus quando nullam Ipem recuperandx prxdx vi-
der, in vrbem reuertere incipit. Satelles, relido fuo of
fîcio, Reimundo fe ducemprxbet, amp; reuertentem ad
infequêdum acuit. Reimundus veritus,ne ilipator eum
debilitads animi infîmularet(quod minimè tamê opor-
tuit, fortis enim ôc animofî viri eft, porius ex periculo
defperatis rebus euadere, quàm prxcipiti amentia ad
necemruere voluntariam) in ipfum lucum infidiofum,
amp; audaciifimorum hoftium refertum, fecomnyttit. In
mediis armis fc, ôc adlèclam verlàri vider. Seruus teme-
ritaris multam fuftinet, quem telis dimidiatum, infidia-
tores idibus incisé membratimque lacérant, ôc poft
membrorum direptum,feris corpus dilaniandum proii-
ciunt. Alij interim in Reimundi corpus tela immit-
tere funt conad.^ Ille,ftridogefo,iter libiadmodum
viriliter, ôc valdè mirabiliter patefecit : huic lacertos, illi iii«-
toros, alten caput amputauit: tandem in campeftrem
planitiem ex denfis filuis, ad properantes commiliro-
nes, abfque fauciationc rediit. Secum tamen maximi
difctiminis infignia duxit, nam tres lecures in equo, ôc

DE REBVS HIBERNICIS
tres in vmbone fixas habuit. His rebus ita geftis,venit
ex Britannia, qui Reimundo acerbum nuntium detulit.
SigniHeatum eft enim illi, patrem eius, Gulielmum
Giraldum, è vita abiilTe : quocirca amici eum impensè
rogant, reditum domum maturate, quo paterno fune-
ri iufta perfoluat, atque in patrimonij poflefTionem,
quod ei fatis amplum genitor reliquerat, quam pri-
mum veniat. Reimundus in Cambriam triftis ôc atra-
tus renauigauit. Poft eius abitum, Herueius exercitus
magifterium fumiit. Is, quo rerum geftarum fpeci-
men, amp; exemplum aliquod daret,comitatus eft Strang-
boum,cum militum cateruis, prope Caffiliam. Strang-
bous non ita multo póft, omnes Britannicas copias,
tam diftantibus infuk partibus pofîtas, vnum in lo-
cum cogi imperat,vti pugnantes repugnantefque Hi-
berni expeditius confici pollint. Porto Dublinij ciui-
bus negotium dat, ad CafTilia: confînia agmina accele-
rare ; cuius mandata dum duces exfequuntur, cafu in
Oftiria pernodant. Cùm multi hanc Dublinienfem
3ercurfîonem fermonibus diuulgaflènt ( neque enim
lanc occulte eines fecerunt ) Duuenaldus, Limmerici
princeps, cum expedito exercitu, coniecit fe in nodem,
atque hoftium ilernutamentis inlidiatus , primo dilu-
culo, in eorum caftra improuifó irrupit, amp; fomniculo-
fos ciues, nullis excubiis prxmunitos, ita furenter op-
prefîît, vt ceteris Hibernicis proceribus nullum atroci-
taris locum reliquerit. In hac clade quattuor Dudo-
res amp; quadringenti milites Ooftomanni defiderati funt.
Hoc rumore dilTeminato, Strangbous diftridus (nihil
enim tam prxter optatum eius accidere pomit) tamen
fronte occultans mœftitiam Waterfordiam remeauit.

Did vix poteft, quantam dat hxc vidoriola ktitiam
Hibetnis, qui elata intenti infblenda ad tenouandum
helium teuirdcunt. Coniuradonis non modd parti-
ceps, fed etiam princeps eflidtur Rothericus, Conna-
cix regulus,infcftillunus Britannorum exagitator. llle
fïgna Britannis infèrt, in Mcdiam cum exercitu fir-
mo 'hoftiliter peruadit , amp; fugato Hugone Tirello
(liquidem necelîe habuit, tantx multitudinis telaamp;;
incurfus refugere) caftella diruit, varios pagos, fuc-
cenfis ignibus, inflammat ; quod quidem incen-
dium per finidmos agros percunit, amp; multorum do-
micilia obit. Strangbous temporum caliginem ad-
uertens,his malis, priufquam longius ferpant, amp;pe-
iores exitus habeant, fine mora, refiflendum exifti-
mauit. Et hanc incudem diu multumque tundenti,
nemo mortalium appolïdor,ad infulam rccuperan-
dam, Reimundo Giraldo obuerfatur, cuius in Hiber-
niam aduentum belli fore confedionem ei perfuafif
fïmum eft. Erat fanè Rdmundus cùm fortis, tum
etiam felix bellator, atque Hibernix non rudis, amp; tiro.
Aft qualiincitamento, hominem fecundiflimis rebus
domrflorentem, amp; in domefHcis negotiis occupatum,
ad infulam,beïli fumtibus amp; iaduns exhauftam,com-
munibufquc mifenis conquaifatam alliciat, difficile fa-
du vidctur. Sed attende, quam argutum embolium
Strangbous excogitauit. Illi fuit foror grandis, amp; nu-
bilis, nomme Bafilia, virgo fine exceptione pulchella,
germanis ornamentorum infignibus adeo cumulatè
dotata, vt familiam venuftas, venuftatem humanitas,
humanitatem caftimonia plurimùm decorarit. Hu-
ius non modo amicus, fed etiam amator Reimun-

dus fuit, feque Strangboo putidiufculum petitorem, de
forore collocanda, fepenumero pra:buit. Piocraftina-
uit hadenus, impediuit nuiTiquain coniugium Strang-
bousrfed iam nunc cum fe tantis periculis cindum per-
Ipiciat, hoc hämo pifcem, efcas auidiiTune inhiantem,
capiendum fentit. Scripfit ad Reimundum, breui tem-
pore poft partis deceftumévita, epiftolam, amiciflimi
defiderij plenamj ea verb hanc habuit fummam.

„ C t non animi tui magnitudini, mi Reimunde,plus tri-
„ buerem,quam commmii hominum conditioni tri-
„ buendumcenferem, communi etiam modo dolorem
„ tuum confolandum iudicarem. Verùm cùm tua te
„ virtus, contra omnem mundanarum rerum imprefïio-
„ nem,adeo tedè armarit, vt diifipabilis naturx fragilita-
„ tem, fi non aequo,faltem forti animo, tolerandam fcias;
„ non mihi afTumendum putabam,vtfus Minemam , id
„ eft, vt Strangbous Reimundum, lugendi modum face-
„ re,philofophorum, feu potius Chriftianorum more,
„ perdoceret. Ab his ergo abeo, qux virtutis mx prxco-
„ nem, non debilitatis conlblatorem poftulantrad Hiber-
„ niam venio, qux tuum aduentum fummo defiderio
„ cxfpedat, cuius incok teabfente facultatem bellandi
„ arripiunt. Vereor, vt omnia nobis teterrimè cédant,
„ nifî quàm primùm te ad nos receperis, amp; pr^cipitand
„ reipub.fubueneris. A te igitur maximopere, mi Rei-
„ munde, etiam atque edam peto de quxfo, adflidis, amp;c

abiedis tuis necelTariis, qui vehementer te requirunt, amp; «
perpetuum communium fortunarum propugnatorem cc
agnofcunt, plures ac prxfentes vires date- ôc m primis «
Bafiliam^lororemmeam, atque vxorem, fîmul atque «
hue te conférés, tuam, qux tuiprotèdô defiderio ob- «
languet,teque, quantum virginahs verecundia patitur, «
mente ac complexu tenet, ab hollium iniidiis, amp; relis ce
eripe. Adenicalibus ad nuptias, ab inferiis adhyme- «
nxum,àvifceradonibus ad genitalem ledum confe- ff
Itim aduola: vt trifticulam tuus reditus recreat, cuius ff
abfcellus hadenus adflixit. Ad tefcriberem verboho- ff
rem epiftolam, mlituaprudenda contradiorem poib-
iaret. Vale, Bahlix amorem ama, ad eam appropera.

Acerrimos Reimundo llimulos iflx litterx admo-
uebant, quandoquidem non tam fedentcm entere
quam omnibus celeritate prxcurrentem videbantuiquot;
mcitare. Copias itaque in Cambria contraxit, in qui-
bus eius confobrinus Meilerius, principem locum ob-
tinuit, cum aliis triginta equeftris ordinis viris, qui
ülum aliqua cognitione attigerunt. Duxit item fub
lipis centum ftipatores equeftres , ôc trecentos fa-
gittarios. Mox curfu vfus fecundo,in tredecim veliuo- Hibcrnrä
lanribus nauigiis mare tranfiens, Waterfordiam milites
tranfportauit. Hic dies non potuit non pulcher videri
Strangboo, amp; reliquis Britannis, qui Waterfordix con-

ledebant. Nam pofteaquam ciues Britannon^m res in
anauftum yenireper6exerat,militum cxdem, in dam- «quot;fr;™ -
ddtinis colloquiis, erudanint, 0!nnef4uead vnum Bri- Suul^
tannos necandos trucidandolque tempore oblato de-
notarunt. VerCim ea ipfa hora, qua res in manibus fu-
tura erat, ecce ribi Reimundum, ad dubia reipu b. tem-
pora

pora referuatLim, in portu nauigantcm videbant. Cu-
ius fortunaCLis ad vrbem acceifus ciuium furon fi-
nem,nouo timori principium adferebat. Reimundus,
confpiradone manifeftô inuenta , atque deprehenla,
Strangboum annatis cateruis bene comitatum, aca
Strangbous mctu communis candis refpirantem, ex hodili ciuitate
dÏÏdSrit. Guesfordiam perduxit. FrecelIo,Waterfordixcuftodi,
dum in iintre Strangboum vrbe egredientem profe-
quitur,remiges vim amp; manus adferunt. Quo fcelere
defcifcnnS petpctrato, interfedotcs rcildis tranftns, Waterfordiam
iStmuquot;' incredibiliceleritate,conuolantjfecum aliis homicidis
confociantj Britannis in publicum prodeuntibus, atque
adeo domefticis padetibus fe includendbus vitam adi-
munt; fingulis tam feminis, quam pufionibus necem
AiiMi in ar- oftêtunt.Vetùm Britanni,qui in arce Reginaldi,quafi in
ce fè defcn. ftaduo pta^fidio, étant conftituti, perfidis falcariis,dum
arcem attentant, pugnacifiimè fe opponunt. Hoftes
turris ianuam faxis cxdere; lapidum coniedu feneftras
frangerc; faces ardentes in telt;5ta iadare. Britanni eorum
impetum excipere, tela depellere, furorem reprimere,
Ciues tandë inccnfione arcem liberate. Tandem poft grauem vrbis
âredTunt diftutbationem, coadi funt ciues ,ab armis difcedere,
atque duriores, quam liadenus, pacis condidones acci-
Reimuodus petc. Reimundus autem,ne counubium, ad quod ianiquot;
t''nbsp;plpquot; u? infaniens ferè ob amorem, exarfit, rebus ex Strang-

' boi lèntentia conftitutis, intercalaretur (quippe intima
calliditatis eft,am,antem lu dificare) exercitu in vllam ad-
ducere expedidonem recufat,antequam Bafiliam in ma-
trimonio habeat. Tam huic orationi fauebat Strang-
bous,quàm qui maximè,nihilque temporis amandbus
prorogaripaUus, fororcmadfe afcelTit, qii^e tum Du-
blinij

blinij confiftens, ledis frarris litteris peramaliter fcri-
ptis, Guesfordiam curfîin petit, multis amicorum grc-
gibus, amp; pediffequis, quse illi ancillabantur,ftipata. Ne
multis, nuptiali folénitate fpond Iponlà efficitur.Quod
coniugium exoptatiffima totius exercitus gratulatione
celebratum eft. Poftridie cùm lucelceret, Reimundus
à coniugis alpedu, au t potius amplexu lèeripiens (nam
commune regni ftabilimen priuato obledamento an-
tepofuit)Dublinium verfus viam, cum omnibus copiis,
direxit. Etenim Rothericus, fîcut antè expofui, ma-
gnam in Media demolitionem fecit. Sc ad Dublinij di-
foerditionem, illo tempore, accelerauit. Nam vrbem
foiutam, amp;praefidio nudam eflè, recentes nuntij, qui
ipeculandi cauifa in eam irreplèrant, poil reditum de-
claramnt. Verùm lîmulac Rothericus veterem Hiber-
nicorum armorum domitorem, ôc id temporis nimis
potentem, appropinquantcm refciit, in vltimas Conna-
cix Cedes fe coniecit. Reimundus in Mediam iter facit,
ibi diruta caftellà reconcinnat, concuffos opidorum
muros reficit. Hoftium ferocia edomita,amp;: compreifa,
tota iniula nonnihil vacuitatis à bellico tumulm ha-
buit. Aft Herueius, inuidias alpide ad mentem admo-
ta, aucbam exaggeratamque Reimundi foitunam im-
modicè tulit: atque vt in intimam hominis fortunati fa-
miliaritatem fe penitus immergeret, ôc eius confiliis
exploratis, facilius ei obeffe poffet, occultum virus affi-
nitatis integumentis obuoluendum ftatuebat. Quocir-
ca Neftam, Mauritij Giraldi filiam, fretus Reimundi
bcnignitate,cuius erat confobrinus,fibi de^ondit. Her-
ueius, fi Giraldo Cambrenfi fides adhibenda fit, erat
veteratorperquàm verfutus,artificio diffimulandimira-

biliter eruditus. Verè, an fècus^pro certo affinnare non
queo. verifimile tamen mihi videtur, Herueium Giral-
di voluntatem Icefiflè, quandoquidem in quauis ferè h-
belli fui paginula eius famam omni contumelia attin-
git. At fî deprauatos hominis mores fîncerè expreiferit,
hiftorici integritatem, religionemque plurimùm laudo:
fin domeftici odij publicos teftes colligere voluerit,
maledicam bacchandi calumniam multùm reprehen-
do. Sed de hoc fatis fuperque fcriptum puto : redeo ad
cetera. Gulielmus Giraldus, Mauritij filius, Reimundo
hoc negotium prxcipuè procurante, harum enimnu-
ptiarum aufpex erat, cum Aima Strangboi fîlia. Eux,
vxoris fecundx priuigna, matnmonio fe copulauit. At-
que hac affinitate,omni ex parte ardius adl{riä:a,vi6lo-
res, maion animi alacritate, amp; voluntatis confenfîone,
infulx prxfîdia inpofterummunire, bellicas res matu-
rate, hoftium copias depellcre ac difïipare confidiint.
Prxterea Strangbous Mauritium Giraldum , ex Cam-
bria,in Hiberniam reuocauit,atc]jue eum Oftalix atque
Wiklonix hereditäre perliberaliter munerauit:pari item
poffefTione Meilenum, amp; geminos Herefordenfes fra-
tres donauit. Hxc dum inHibernia geruntur,Henricus
rex interea, tametfî plurimis negotiis diftridus amp; obli-
gatus fuit, propter varias belli ciuilis tempeftates,tamen
aliquam curx amp; confîlij fui partem in Hiberniam deri-
uauit. lohannem Salisburienfem, qui non multo pôft
Camotêfem pontifîcatum obtinuit,ad Adrianum Pon-
rificem Maximum, Angha etiam oriundum allegat: à
quo priuilegium regis nomine, lohannes petit, cuius vi
ac audoritate rex omnem conatum adhibere fidem dat,
Hibernicam rempub. conftituere, infîtam barbariam

ex agreftiuin moribus delere, amp; quod caput eft, confe-
rere leges Catholics fîdei confentaiieas. Nam muld
tum in Hibernia vitam degebant, quibus aut facra
myfteria magna ex parte ignota erant, aut fuperfluenti-
bus, èc interfedifcrepantibus cxremoniis deuod, mag-
nam religionum confufionem liabebant. Aflènfum
prxbuit Adrianus Henrico, in tam Chriftianum nego-
tium operam curamque impendere. Eum pondficio
diplomate Hibernia: Dominum defignauit, quem ho-
norem aureo annulo ad regem miflb approbauit. Hic
dominationis titulus inHenrici Secundi pofteritate fem-
per permanfît, vlque eo dum Henricus 06lauus,jfuffra-
ganribus publicis inlùlx comitiis, primus Hibernia: rex
appellari cœptus eft,cùm à partis morte annum tum ter-
tium amp; trigefimum regnaffet, qui fuit poft Chriftum
natum i 5 41. Mi(fus eft in Hiberniam, cum hoc priui-
legio, Nicolaus Galingefbrdenlîs, gymnafij MaimeP
burienfis prxfedus, amp; Gulielmus Aldellini filius, led
prascipuè lohannes Salisburienfis : qui,conuocato Wa-
terfordix antiftitum concilio, pontificias litteras publi-
ce recitauit. Verùm ha:c regiae audoritatis confîrmado
polidcos Hibernias principes in officio condnere non
potuit. Siquidem Duuenaldus,Limmerici redor, per-
inde ac fî pacis amp; quietudinis pertxfum eflèt, conflato
latronum ac proditorum tumultu, ab Henrici imperio
fubito defecit. Poftquam Reimundus de hac coniura-
tione nuntium accepit, bellicum canere, amp; exercitum
cœpit armare,in quo, prêter Hibemos qui officium amp;
fîdem fecuti à regis partibus erant,fêquens Britannorum
numerus arma gerebat. Centum amp; vigind equeftris
ordinis milites, armigeri,fèu fatellites equeftres trecenti,

Diploma iîi-
perco impe-
trat.

Quis prî-
mèm regni
tituloin Hi-
bernia vfus.

Littcrsepoa-
tificis rccitâ-
tur publicè.

Duuenaldus
ab Anglico
imperio de-
ficit.

Expeditio
Reimundi
in eum.

fagittarij quadringenti. Rebus rite conftitutis, Reimun-
dus aiaudas fuas prope Limmericù perduxit, cireiter ca-
lendas Odobris, vîi periridam ciuitatem qua ferro, qua
fàm.^ fuffocaret.LimmericefeSjpartim quod ciuitas mu-
ris fuit armata,partim quod cel as, amp; horrea habuerunt
magno frumêa hornoani numero repleta,nihil magno-
perèjvilis Britannis,metuerunt. Verùm iuuenes pr^rd^',
amp; direptionis cupidi,vrbem attentate, quoquo modo fê
res haberetjflatuebant.Militiarfàcramêto obligatus erat
iam tum,in Britannico exercitu, Dauid Walsheus, Rei-
mundi nepos,militari laude, amp; fi externa ifta nature li-
bramenta ad rem pertinent,egregia form^ dignitate an-
tecellens.Is primus omnium falutem fuam in difcrimen
offert,quippe calcariaequo admouens, in filumen bene
rapidum delabitur,quod, non fine intuentium ftupore,
aulpicatô tranfiiat Veruntamen no reda,fed obliqua ôc
tortuofi via,hic atq.illic fenfim incedit,amp; ea diligenti in-
dagatione,ec|uus,in c]uo erat,vadù repperit. Iftud idem
commilitombus,fîgnodato,declarat. In eandem viam,
quoad potuit,ingreifus eft Galfridus,audax ad conandu
eques,verùm cùm parum cautè ambiret,torrcntis vora-
gine fubmerfus eft.Hic fatalis cafus non retardauit Mei-
leriu, tacita a:mulatione inftigatum. Etenim multis an-
goribus implicabatur, qui antea, in rebus difficillimis,
primus haberi folitus eft, in hoc difcrimine, tertius nu-
merari.Is itaq. equo calcaria adhibens,in profluentem fè
coniicit.Cùm aduerfam adfcendere ripam cogitaflèt,pa-
îudati ciues, partim ex vrbe euolantcs, partim in inuro-
rum pr^efîdiis confîftentes, telorum tormentis, ôc lapi-
dum emifïionibus,eum continentis aditu arcebât.Duo
itaq. hoftium genera Meilerium yexarunt.xiuiû iacula,

amp; amnis vioîentia,è quo emergere,propter Iioftiu m cô-
curfum atq, impetum,non potuit. Milites trans fluuium
ciamorem iuftulerunt. Reimundus,qui in vltima turma
fuitjharum rerum inlcius(nam eum homines adolefcen-
teshuneconatumcelabantjin quo militaris difciplina:
fines tranfibant) ad ripam accurrens, flatim vt nepo-
tem viditjin tanto caj3ius di£nmine verfan,totum exer-
citum hac oraduncuîa efl aîFatus. Fortiflimi viri,ani-
mos adferamus, qui hue corpora adtulimus. Videmus
diuinam benignitatem nobis,in noftris rebus,certam Ôc
prarfentem opem ferre. Cernimus(quod nouum,amp; an-
te hodiernum diem inauditumefljperuiasu-anfîtiones,
noftrorum virtute,in his vndis, patefadas edè. In ean-
dem viam nos demus. Hoc bellicus honor rogat,com-
militonis periculum poflulat, noflrum officium efflagi-
tat, imo vero ficrofmda diuinitatis maieftas illud ip-
fum à nobis exigit. Antegrediar,fequimini. Hoc fadis,
quam didis perficiam libendus. Longiorem cohorta-
tionem veflra quidem virtus répudiât, pr^efens autem
celeritas breuiorem defiderat. Attente audids, qux di-
co-animosè imitamini, quaeficio.

Atque hic fimulac perorauit, equum calcaribus ad
viuum refecans,exripx marginein aquam prcecipitauit,
quam,cauta frenomm moderatione, tranfiuit. Reliqui
equos in flumen dimittunt • mulri pedeftres enatant • ad
terram omnes fàlui adlj)irant- duos excipio armigeros
equefi:res,amp; Guidonem militem,qui in tranfitu, fludi-
bus obfid,in profundo demerfi erant. Britanni cumde-
bito ordine,amp; difpofidone militu,in muros, vehemen-
tiffima contétione virium,incurfant;muki demoliuntur
parietcsj nonnulli pinnas fcandunt-, alij fores effringunt-

Reimundus
ad auxiliaa.
dum fuos
hortacur.

((
cc

cc
cc
cc
cc
cc
cc
cc
cc
cc
cc

Ipfè Rcimiï-
dusia fluraê
fcdemilit, •

fteraq.totiis .
exercitus.è
quo tres fub«
mcrfi.

Opidum eo-
dem impctu ■
capiuut.

repagula conuellunt ^ ciuitatem introeunt j per médias
hoftium turbas peruadunt • vicos corporibus ciuium
coofternunt. Complûtes in xdes fuh profugiunt ^ ad
expugnatorum pedes ftrati iacent, illis le dedunt.C^i-
bus rebus fortunate confe6lis,amp; militibus ad vrbis pra:-
fidium fub duótu Milonis Meneuenfis relidis, Rei-
mundus in Lageniam ktus ob partam vidoriam re-
Dies Marlis, uertitur. Attendendum eft hoc loco, vnum infigniter
ïfdâf Hi. Hibernis perpetuo infeftum, amp; quafi fatalem il-
luxiffe. Limmericum, die Martis, Britanni expugna-
perm c a. ^^^^^^ Eodein die,obfeffos Limmerici milites obfidio-
nis periculo hberare: quod paullo póft intelligetur. Die
item Martis, Guesfordia fuit dedita : die Manis, Water-
fordia ab obfefforibus occupata: die Manis Dublinien-
fis ciuitas armis opprefla. Hxc quidem notatio vnius
diei amp; animaduerfio, diuinantibus, qui natalitiis prx-
dia:isfuperftitiosèfuntilligati, magnam difputationis
materiam daret, Martis maiefiatem fuo prxcipue die
famfnifeo ^afttis fatalitet dominari. Verùm Seruator nofter,
non pone-da, dierum fabricator amp; moderator- qui in fiia, non in fi-
derum poteftate vnumquodque temporis pundum
collocauit, folanuminis fui prouidenria tales euentus
ita ordinär, vt eius clemenriam vidores agnofcere, iu-
ftiriam autem vidi perrimefcere debeant, quorum cala-
mitas non ex ftellarum inftindu, aut fari omine, fed ex
puridis vitiorum cloacis profluere eftputandum. Cete-
feitquot;vquot;lt' ri^i^iReimundi, eiufque genrilium, cùm felicitatem,
iaHibcffiia. tum vinutem mirari fatis nequeo. Felicitatem, quod
omnia eis in quouis conatu optime procefferunt:virtu-
tem,quód Hibernos,homines abfque dubio (ne eis,qui
temporib'us illis vixerunt, nihil tribuamus) natura non

LIBER TERTIVS.
timidos,vfu bellicofos,mukis parabus plures, in quouis
prxlio,in omni dimicatione, femper perukerunt. Vnde

ex Gilda fefumfîile teftatur Polydorus Virgilius, nihil, äll^-rut'
prxcercalumniamóc vankatem conmiere. Cambren-
fes,fcilicet, feu Wallos,nec in bello fortes, nec in pace fi- H-fto.quot;^quot;^ '
deles elfe. Hoc tantiim abell à veritate,vt nihil veritati
magis aduerfetur. Quicunque in Britannica vetuftatis id tefutata.
monumentis exquirendis ftudium fuum collocabit, fa-
cillimè comperiet, Wallos, in omni memoria œtatum
amp; temporum, tum domi fideliflimos, tum militia: va-
lentiflimos euafilfe.Atquihoc PoIydorum,fagacem Bri-
tannica antiqukatis inueftigatorem, minimè fugiflèt,
dummodo in veterum aduerfaria oculorum aciem acii-
tius intendiflèt. Sed qui de induftria inuidix fquamis
pupillam obccEcat,no mirumeft,fi in rebus perlpicuis,
èc in communi hominum fenfu pofitis, lippire videa-
tur. Admonuk me hîc hiftorix integritas, in hunc fer-
monem delabi, amp; Wallorum famam, quam falsó alij
Ixdunt, verè defendere. Atque vt maxima illa, amp; pofte-
ritatis memoriae commendarilïima bella, qux alibi per-
uariègefferant,prxtermittam,cumnon meiinftituti fit,
ca fcriprisilluftrareamp;: celebrate, ipfa maleuolentia eo-
rum laudes,in Hibernicis negotijs,extenuare no poteft,,
Guiea fidelitatein pace vixerunt,ea fortitudinein prxlijs
dimicamnt, vt omnes infuk locos amp;c lucos,Wallici no-
minis gloria, implerkit. Sed vt ad genorofam illam Rei-
mundi Giraldi ftirpem,amp; quafi virgula diuina circum-
fcriptam,oculos conuertamus, externa corporum linia-
menta,orationis penicillo depingere, animorumque ftu-
dialedori indicate, huic loco alienum non ent. Fuk

R^i^nundusGiraldus vir iongx amp; procera: ftaturx^mul-
reundi.quot; tum cinciniiatusjcxieis ac eininentibus oculis prardicus:
nafum habuit incuruatü, amp; leuiter à medio iiifiexum:
vultus erat fàiiiiliaris,amp; vt plurimü idem.Craiïo fuitcor-

iauit:rumma vigilantia, belli prxfetdm ardore:ad proe-
liorum euentus mirificè felrx exftitit: ita etiä induftrius,
vt fortum nauitas fuperarit. Nihil non cogitato amp; con-
fulto peitentauit, in his rebus,qux ad reipub.falutè, aut
interitum fpedabantrnon multi cibi,nec delicad homo:
inedix admoduperferensrveflibus pompa pro derelido
habensrin algédo,2efl:uandoq. patiensrprofüit miHdbus,
quibus prxfuit: quoru mira erant fludia erga eum, quo
fèmper carebat xgrius .Nemo in amicitia comior,nullus
in odio capitalionôc vt ré in pauca cofèram,nihil ei dee-
rat,quod ad impigrü bellatoré,amp; peritiffimum ducêper-
Meiierij de. tinebat.Verum Meiierius eratfubcrifpo capillojnigris ôc
toruis oculis,acri amp; feuero vultujftatura perpufilla. Fa-
brica membrorü fuit tolerabilisj fumma corporis graci-
litas,tamê neruofior. In bello audacia hominis magis re-
prehenderes,quâm virtute defiderares. Fuit enim miles
no folùm flrenuus,ièd edä fords. Mente ei natura dedit,
tam acribus glorix flimulis concitatam,vt cirius aliens
^.nbsp;laudis frudu percerperet,quam quidqua de fua delibra-

ret.Veruntame iufta reprehefione no caruit, quod Chri-
ftianû fanguinem, no infblita miliribus atrocitate,extra
modujprofuderit.Nec verô his duobus viris florétifïima
fàmilia laudes fuas terminauitj quandoquidê Robertus

Barréfîs,MiloMeneuéfîs,RobertusMeilerius,alterius,vt
puto,fratcr germanus,Reimîidus Hugo, Mauritij Giral-
di filij,amp;pl ures alij eiufde arboris rami in domos ac fà-
f Vnbsp;milias fuas fêmpitemâ bellicç vitutis memoria intulerut.

T vero infidiofa omnium benefado-
rum famula,inuidenda, compreffum
amp; conftridum maleuolentias fux virus
diutius non potuit continere. Nam.fï-
mul atq.Herueius peripexit,Reimundi
SI cv ■ nornen magis ac magis augeri,fortuna
amp; felicitate hominis commotus, varices ferè dirupit, at-
que maximis quibufdam vinculis affinitatis laxaris,om-
quot; cj YÏ? inprxpotentis viri exitium,pefrima,amp;:
mhdeliflima mente, confumfït. ClamadHenricumre-
gem litteras, acerbè amp; af{gt;erè fcriptas dedit, in quibus admord^
Reimundi nomen detulitdllum in Hibernia omnia po-
pulariteragere^publicam pecuniam dilapidate, incola-

rum plaufum iftis humanitatis illecebris captare, vt ve- ^ccufat vt
rendum fît, ne defîdelitate fuadefledat, atque liomi- defcaoreS,
num, mutationis rerum cupidorum , auxilio fretus, re-
gem à reipub. gubernaculis deüciat : illum non ita pri-
demLimmeriçumrecepifre,imô vero ciues vrbis prin-
cipatum vitro ad illum detulilfe. Cùm autem plus ro-
boris eius ambitioni pedetentim,amp;; gradatim accefferit,
credibile ede, eum officio fuo ac muneri defuturum, amp;
ad regis imperium, m prouincia delendum, exercitum
»naleficiosè conflaturum. Quare cum iftam perfidiam
^imundo metuerit, maxime conuenire officio fuo
xiitimauit, regem huius proditionis quam^ celerrimè

admonerc. fe effe fanguinis, non fceleris Reimundiani
affinem; perfonam in finu, atque in delitiis habere-, cri-
men deteftari; nullam coniundionem eum â principis
partibus, quoad fpiritumôc vitam duxerit, difiundu-
ram. Quamobrem ad diuturnitatem regiae dominatio-
nis in primis expédire, hunc feditionis fiimulatorem,
infulx imperio imminentem, in ipfb ambitionis hx
exorfu, ex omni dignitatis gradu prascipitare, amp; fine vlla
mora, ei fummittere. lis amp; eiufcemodi maleuolentif-
mis querelis, regem fufjpicione incendere, aliquam fibi
bonam gratiam quarrere, Reimundi potentiam crimi-
Rexnîmis naiï Hetucius conabatur. Rex his litteris experredus,
lumi^s! (nam grauem ei fufpicionem excitarunt,) ftatim eft ad-
dudus, vt hxc omnia Herueio crederet. An quôd, in
maieftatis delatione , omnis accufatorum oratio
aditum ad principum aures faciilimè habeat ? An quod
propinqua affinitas, quacum Reimundo Herueius fe-
coniunxit, maiorem ei fidem faciat ? Etenim plerique
affinium, ac confanguineorum fcelera libenter reticere
iblent. Ceterùm dupliciter, in hac criminatione,pecca-
uit Herueius ; primum, quia neceffario fuo, fidelifTima
gratia ei coniundo,acerbiffimam iniuriam, minime la-
ceffitus intulit;mmdeinde,quôd publica audoritate,ad
fatiandum priuatu odium, perfide abufus fuit: quo vno
i »nbsp;niliil lceleratius,nihil perditius,in omni bene conftituta

^Sm'iw r^ptib.obtingit.Nam cùm homines,intra lege viuentes,
tes bené tne- legis pr^efidio armari debeant, m quis es,qui bono bo-
j^otum pr^iTila adimere,autciui minime malo malo-
rum fupplicia proponere audeas ? Nam hunc optime
fentientem ciuem, quem intolleranda tua infblentia
amicum tibi elTe non permittit, legis iniinicum fraus

liber QJ art vs.
tuaefficiec ? Quid enim? vuldculum tuum fubireno-
luij voluntatem tuam fortafle offendi. Quid tum inde?
Num ideo legum reticulo me illaqueabis ? Quid? Qui
apud regem,aut legem nuUo modo prorfus oftendi,mé-
ne perduellionisreum proclamabis ? Tu graua, audo-
ritate, opibus flores : alter infimx fortis, integri tamen
capitis homuncio xreo innocenrix muro fe vallat, ad
aram legum, ad tuos impetus reprimendos ac retardan-
dos, confugit. Num igitur in repub. tantum ribi arro-
5abis,in virum, nihil fraudis fadentem, imô nihil fce-
eris cogitantem, ôc ciuilis ofiîcij nonignariim, venena-
ta aeerbitatis mx tela coniicere? Aut duem,à legibus di-
eitû nufquamdifcedentem,lege,fîne lege,tanquam ma-
lefîcum mirmillonem iugulare ? Neque enimpropterea
tua voluntas ab illo abhorret, quod fraudem capitalem
admifit,fed ideo in hominem innoxium crimina fingis,
quia tuas inimicirias fufcepit. Taies quidem hominum
pertes non modó à quauis libera, ôc iuris xquabilitate
fulta repub. penitus funt exturbandx, fed etiam infra
omnes mferos amandandx. Nam quo iure tolerari de-
bet,qui impia emptione integritatem oppugnat? Etenim
nihil omnium rerum innocenria prxltandus; fîquidem
hxcpatrona tutamr inopes, firmatdiuites, iuuentutem
recreat, fenedutem ornât, tranquillitatem adfert, fonu-
nas confemat, omnia iniqua pericula,in quauis compo-
fita ôc conftituta repub. à duibus propulfat. Vbi hxc
non valet, ibi leges non vigent, ibi-omnia diuina ôc hu-
mana iura peruertuntur. Magno igitur opere, omnes
qui ad gubernacula reipub. fedent, prouidere debent,
ne prxpoflieri, Ôc immanitate efferari emiflarij in viros,
innocenria tedos, ôc legibus feptos, odium iniquifl[îmè

ftruant amp; in primis ne iuris operimento domefticas in-
imicitias tegere, amp; velare audeant. Hoe fi Henricus Te-
cum reputaret, Herueij querelas facile opprimeret, con-
traque de Reimundi fide atque integntate dubitans,
quattuor inquiiitores, bonis omnibus fummè proba-
tos, in Hiberniam, abieda omni cundatione, legabat.
Hoe autem negotij illis conficiendum dedit. Primùm,
totius Hibernix llatumjcuriofis oculis, infpedare, amp;
occultos , fi qui latitarent, coniurationis mxandros fa-
gacifïimè odorari,quinetiam, in ipfum cubile, Herueio
duce, venire-regem infuper de omnibus rebus, cuiuf^
modi funt, certiorem facere. Tum deinde,omnia con-
filia,deReimundo,claufa habere; nullum verbum de
immutata regis voluntate facere^ hominem comiter ap-
pellarc; perbenigne alloqui; regis fludium prolkè illi
polliceri. Ad extremum, vnum aut alterum, de eorum
collegio,conftituere,qui prima nauigatione in Angliam
cum Reimundo tranfmittat. Horum nomina fuerant
Robertus Poërus, Osbertus Herloterius, Adamus Ger-
nemuthius, Gulielmus Bendengius. Regis mandata
illi exponunt : eifdem Reimundus, egregia animi alacri-
tate , dido audiens ell. Nec vero fine caufla. Nihil
enim virum,in vitx grauitate,amp; integritate excellentem,
magis in omni fortunxviciffitudine folari aclxtificare
potell,quam confcientia optimx mentis feipfum fuften-
tare. Dum ergo in maritimis ventum Reimundus ex-
fpedauit, bellum fubitô exarfît. Quippe nuntiorum
fermone perferebatur, Duuenaldum, Tomondix prin-
cipem,fœderarumpere, amp; Britannorum flatu m labcfa-
dare. Hxc omnia fatis tefl:ata effe confirmabant, quia
contra milites,qui Limmerici relidi eratprxfidij cauffa,

exercitum duxit,quin etiam admœnia accelTit, vrbem
armads lêpfit. Quamobrem periculum elîè, ne obfèffi,
fame dominante, extremum fpiritu m effundant, nifî
commilitones iiolHum copias,fine retardatione amp; mo-
ra difTipentjóc fociorum faîutem incolumitatemcjue de-
fendant. Strangbous cum militibus rem communicat. ^lum^Rd.
Illi vno ore,in vllam expeditionem, nifî fub Reimundi
du6tu, pedem inferre renuunt. Militarem hanc fuffra-
gationem ad inquifîtores Strangbous retulit. Illi,fum- cui bellum

to fpatio ad cogitandum, tandem coniuio,poit longam eit.
deliberationem, mutato, Reimundo bellum commifè-
lunt. Hoc enim, eo pr^eferdm minus bono tempore,
non folùm oportebat,fed prorfus etiam neceffe erat. Bri-
tannorum numerus hic fuit. Odogintaequeltris ordi-
nis viri • équités ftipatores ducenti • fagittarij trecend.
Prxfto flierunt magna: Hibernorum caterux,qui,tefl:ifî-
candsE débita: obedientix gratiâ,Britannicas partes fu-
fcepere. Primi horum euocatores habid funt Murchar-
dus,Kinceliae gubernator,amp; Duuenaldus, Ofïinx prin-
ceps. Britannorum aduentu exeunte,amp;: in vulgus ema-

nante, Limmerici obfèffores Cafïiliam verfus, cum obfeffa
exercitu,progrediuntur-ardiflïmam viam, propinquam
fînitimamque opido pracoccupant- truncos,fêcud opor-
tunitatem loci, decuüant 5 operibus munitionibufque
prxfîdia incingunt. Pofteaquam Reimundus accepit,
iter longuriis interpofîtis effeinterceptum,hoftefque fof^
fâ amp; vallo redimitos includi, nonniliil temporis, vno
aut altero die intermilfo, ad prœlij comparationem di-
ftulit. Rebus rite conftitutis, Reimundus milites de-
curiauit. Cùm omnes in procindu fuerunt, Duu enal-
dus Ofîiri^E redor, qui fuum auxilium Reimundo ad-

iunxerat, Sc qui Duuenaldum Tomuiidi« piincipem
acerbe amp; peiiitus oderat, ita Britannos eft adloquutus.
Vidores valentiffimi,qui noftram infulam, non tam
curfibus, quam prœliis, illuftratis j etiam atque etiam
confideratecum veftris animis, in quantum ^fcrimen
hodierno die vobis incidendum fit. Cauete,veftra lan-
guefcat virtus. Si Tomundienfes euerteritis,quod mihi
maxime in optatis eft, tomm hoe ad communem no-
ftrum frudum, qui ifdem in armis fumus, tedundabit;
amp; quorum latera veftri mucrones non perforabunt; eo-
rum corpora noftrx lècures, ficut officia ibdalitatis po-
ftulant,c£efim lacerabunt. Verùm fi fradi amp; debilitati
animos contraxeritis(quod deus omen auertat) verè hoe
mihi videor effe vobis pr^didurus, nos, qui contra ho-
ftes à veftris partibus ftamus,cum hoftibus bellum con-
iungemus, amp; contra vos armati congrediemur. Nam
cum animis ftamtum, ac deliberatum habemus, ad vi-
dores,fingulari animi indudione amp; voluntate, concur-
rere, vidis amp; refbrmidantibus nos,noftrafque vires op-
ponere. Q3amobr6m cùm hocvóbis antè denuntiem,
agite viriliter, vt foleris, intendite neruos,reuocate viresj
prius de quauis fortuna excipienda,quam de fuga cogi-
tate. Nullus eft locus ad tergiuerfanduiTi. Abfiint longe
veftra effugia, adfuntpropè hoftium tela.

Totum hoe callidus ad aftutias veterator fubdolèamp;
verfutè dixit, non quo Britannorum virtuti diffideret,
fèd vthifce minis inflammati, fi quas fbrtitudinis acu-
leos reconditos ac fopitos haberent, iam eos inter dimi-
candumexfererent, amp; in hoftes erigerent. Nihil enim
ei potius fuit, quam Duuenaldi ruinam, quocum diu-
turnam fimultatem gefïït,intueri. Ergo vbi perorauit,

Duucnaldi
Oßirienfisquot;
oiatiuncu-,,
U. quot;
Jgt;

33
«

M
33
33
33
33
33
33
33
33
33
33
33
33

Quam ad fi-
nem has mi-
nas Duue-
naldus iaâa-
uit.

dienfîum ftationemj machina admota, hoftiliter verbe-
rat: amp; fragmentis feptorum deiedis, ac funditus euul-
fis,fit via vi.Hoftes contra impreffionem Bntannorum,
omnibus neruis, contendunt, vi vim illatam repellunt, ^
vemmtamen parùm vinbus conatuque inualent. Nam
Britanni, vt erat hominum propna amp; perpétua, in Hi-
bernicis prœliis, félicitas, arcubus fagittas emittunt,ho-
ftes de prxfidiis, iaculorum muldtudine, depellunt,
maxima Tomundieniium vi eneda, infignem vido-
riam confequuntur. Atque hxc cxdes amp; occiiio (quod
quidem euentum, quafi aliquo fato obtigilTet, fuperfti-
tiofxfagx permirum videretur) die Mards fada erat.
Petuafît illius diei vidoria in hngulas Hibernix oras,
amp; omnibus, qui alieni erant ab imperio Britannico, ti-
morem ac defperationem iniecit. Quin eriam Rothe-
ricus,Connacix prxfedus,amp; Tomundienfium dux
Duuenaldus (voluntate hoftes, neceffitatefupplices) le-
gatos amp; deprecatores ad Reimundum, deconcordia
conftituenda,miferunt. Ambo,vno eodemque die/ed
non eodem ioco, cum Reimundo, de pace, lunt collo-
cuti: atque obhdibus datis,adfirmate promifemnt,quin
eriam conceptis verbis iuramnt,in Henricipoteftate, amp;
didonepermanere.Perhos dies exfecrandus quidam fii-
ror Cormachum, Difmondix principis natum,inuafit: pj,jj
nam non modó coima patrem anna tulit, fed edam de
eius exadione toms cogitauit., Murchardus pater,.his
rebus allatis (neque enim hxc occulté filius fecit) nun-
tios ad Reimundum legauit,qui peftilentiflîinas de-
mennlTimi filij machinadones illi enodarent^ eius item
fidem, amp; opemimplorarent. Nundj Reimundum amp;

precibus rogare, amp; praemiis inuitare, vtCormacIii fero-
ciam comprimât, amp; à Murchardi capite proditoris im-
petus terrorefque depellat. Porrexit feni calamitofo fi-
dem dextramque militarem Reimundus, qui cum exer-
citu , prope Corcagiam excurrens,adfea:um illud inte-
ftinum bellum confedum reliquit, amp; vt Murchardus,
cum vfîtata audontate, regnaret,perfecit. Verum poft
militum difcefTum, Cormachus inperfîdiâ, inftindus
furore,perfeuerans (nam qui femel ofïïcij fuilineas tran-
fit, eum infigniter improbum eflê, iterum atque fxpius
videmus) pacificatorix legauonis tegmineproditionem
occultans, credulum patrem cepit, atque in carcerem
coniecit. Captiuus in ergaftulo non diu includebatur,
cum paribus paria referens (neque enim adeô notabiles
iniunasimpunitas amp; inultas diutius effe voluit) percuf^
lbrem,ad cxdem faciendam, propofito audoramento,
fubornaffet, qui Cormacho comprehenfb, amp; confoffo
patrem è vinculis emifit. Atque ad hunc modum pro-
ditio, mahs initiis exorfa, triftes habuit amp; exitiales exi-
tus. Hxc dum aguntur, interea reddit£E funt Reimun-
do à coniuge litterie,quarum fententia fuit,Strangboum
fratrem vitam cum moite commutaffe.Hoc tamen ver-
bis, fubobfcuros explicatus habentibus, argutula vxor
marito fïgnificauit. Nam fi vel tenuis huius rumoris
aura fubitô efflaretur,verendum erat, vt tota infula bel-
lum Britannis, communi confpiratione,indiceret amp; de-
nuntiaret. Intellexit triflifïcum vxoris xnigma Rei-
mundus, amp; fine mora Dublinium cenfuit aduolan-
dum- pan:im vt rempub. (qua: Strangboi motte in ex-
tremum pxnè difcrimen adduci videbatur) annis tege-
ret, amp; confiliis ftabiliretj partim vtprxfentia fua demor-

tui exfequias cohoneftaret, cuius cadaucr euifccra-'
tum, amp; vnguentis, ne fubrancidum putrercei-et,delibu-
tum, vfque ad Reimundi reditum domiinfepukum ia-
cuk. Etenim Strangbous, quando teftamentum. mori-
bundus fecit,repukuram in Reimundi aduentum differ-
ti iuiTit. Verùm enimuero Reimundi anknus anxiferis
hic curis fufpenfus erat. Nam neceflb habuit, difperfas
per infulam Brkannkas cohortulas in Lageniam com-
pellere; quoniam condudis copiis melius , quam dilTi-
patis, regnum firmari,conliderauk. Quod fi,redudis
Limmerici cuftodibus,vrbem ciuium tutek committe-
ret, credibile erat (cùm, in exulceratis animis, fraudis amp;c
perfidie reliquiae vtplurimum rehdeant ) eos in pofte-
rum Britannorum imperium repudiaturos. Quare cùm
k-ec ei accurata confideratione de liberanda atq. conco-
quendarint,prudentioribus,qui iam tùm Limmerici
erant, amp; quorum taciturnitatem faepe eft expertus,
Strangboi mortem fecreto impertit; tum etiam, quid in
hisanguftiis explicandum fit, conhHat. Poftlonpm
difquifitionem, vna eft adfefibrum vox, nullos Britan-
nos Limmerici relinquendos, fed omnes in Laj^eniam
reducendos: alioquin rempub. in magnum periculum
adduci, non folùm ob mortem Strangboi, fed etiam,
quod magis ad caulTam pertinet,propter fubkum ipfius
Reimundi difcelTum, qui m Angliam,ex pr^fcripto re-
gis,iam cogitabat.Limmerici autem imperium ftatuunt
ad Duuenaldum,Tomundix prx'fedum,difrerendum.
Horum languido confilio vtitur Reimundus. Duue-
naldum accerfit : cui, vbi eum ad obedientiam integri-
tatemque grauiter amp; fententiosè hortabatur, vrbis cu- ßsi-immcri.
ftodiam commendabat. Arripuk Duuenaldus impe- conftituitur.

riuiTi,omnia prolixe amp; religiosè promittens. His rebus
male contradis, Britanni fe Limmerico proripiunt.
Conimodùm autem tranfgrefTi funt pontem, cùm eo à
tergo intercifo, ciuitatem ex omni pîagâ flammis non
fortuitiSjfèd oblatis conflagrantem videres. Atque hoe
impuriffimum periurij amp; infidelitatis ipecimen, prodi-
tor ingratificus dare voluit. Dolet erratum fuum Rei-
mundo,etfi non voluntatis/ed neceffitatis erratum erat.
Nam credulitas per prouidicuiufque mentem peragrarc
poteft, atque vt quilque eft caftiftimus,ita alios perfidos
efTe^difficil iter opinatur. Sed vt ad prima redeam, tan-
dem viqueDublinium Reimundus venit,amp; Strangboi
funeri veftemutata, operam dedit. Sacra eo die fumma
religione confecit antiftes Laurentius, quibus peradis,
humatus eft Strangbousjinagnis amp; folennibus cçremo-
niis in fano facrofandx Trinitati dedicato, quod Chri-
fti delubrum communiter dicitur. Erat Strans2;bous
vir fubrufus,perpufîllis nxuis interpundus^cxmlei ocu-
li, amabiliffima oris dignitas, cuius exfuperantia vix vl-
lam formofilhmis fasminis pulchritudinis laudem relin-
quebat. Vox mollis; ceruix modicè contrada^longum
amp; procerum corpus ; in beneficiis remunerandis nut
quam tardus ; facultatis exilitatem voluntatis largitate
compenfabat; fortis vir amp; experiens; in geftione negotij
diligensjtogatus oblècundare potius, quàm imperare
voluit; armatus imperare totus,ob{ècunaare noluit^non
ita tamen, in rebus gerendis,fibiconfidebat, quintedos
homines confuleret,quibulcum fuos fenfus propensè
coniungebat; odum bello, mulris gradibus,pra?tulit: at-
que hxc pacifica optio, amp; à bello reuocatio ex iudicij
fmnitate, non animi abiedione effluxit. Inter ancipites

belli eucntus eaiidem, faltem ad fpeciem, mentis xqui-
tatem prx fc tulit: neaut vidor, hollibus fuperbus,aut
vidusjcommilitonibusabiedus videretur. Vix apud
regem gratiofus, femper inimicorum plenus vixit. Ex
Eua vnicam fuflulit filiolam, qua: Ifabella vocitata eft,
bella amp; mellita virgo,pudore ac difciplinamunita.Hxc
annos ad decem amp; quattuornataGulielmo,ComidMa-
rifcallo, nupfit.Secum in Hiberniam Strangbous filium
adduxit, adolefcentem mirifica virtutis indole prasdi-
tum. HuicjVta maioribus pofteritas accepit(niliilenim,
in hac narratione, prxter auditum habeo) Strangbous
pater vitam abftulit. Hxc efl fadi fubieda ratio. Po-
lleaquam Hiberni Lageniam, Britannorum armis, de- caulfamapa-
uidam videbant,neceteras infuk partes fub imperium
ditionemque fuam homines extranei fubiungerent,.fu-
?ra modum incolx verebantur. Proceres, communis
ibertatis propugnatores , rem cum confiliis, diuturnis
cogitarionibus euigilatis,profpicere, magnum ôc exitia-
bile bellum confbciad apparare, vd grauem Britannici
mali molem à ceruicibus depellerent.Cum Strangbous
de hac coniuratione plene planeque co^nouit (neque
enim erat obfcura) contra Hibernos,prœliis promulga-
tis, exercitum comparauit. Strangboi filius, cum vix
iam primam pubertatem attigiffet, primigeniis bellicx
vimitis fcintillulis accenfus, ad patrem acie inflruda
accedere, ôc genu terram fuppliciter tangens, eum ma-
iorem in modum obteflari amp; obfecrare, ne ilium prx-,
fentis glorix occafîone priuet : priuaret autem,fi eum,ab
vnius turmx dudu,amp; primo conflidu,eo die,auocaret.
^efpondit pater, eum effe pufionem perimbecillum,
militia: adhuc infuetum, hofles multitudine effe infini-

tosjôc viribus eciam Britannicis coliortibus,ni(î eis diui-
na bcnignitas opitulan dignetur, longé fuperiores.
Quod d is, in pnma excurfione J in qua fxpenumero
vtriufque partis iîilus aut interitus agitur, ad metas fbr-
midoiofus hxreret, aut lioilium tela' amp; incurfus refuge-
ret, illiderepentè ingreifi in ipem vidonx, incredibili
Ixdda exfultarent, amp; eftrenataferocitate concitati,in ce-
teras turmas fe ingurgitarent. Quocirca, inquit, nate,
vide quid agas-apud animum propone,in quantum dif^
crimen te, amp; totum exercitum voces,introlpicias in gen-
tilitatemtuam,cuius fplendorem nulla ignauix labecu-
la hadenus maculauit. Quod fî in hac militari prxfe-
dura (quam vt accipias, nonfuadeo- neque item vtreii-
cias, iubeo)aliquid timide pucriliterquc gelTeris,hoc tibi
verè adfîrmo,ego ipfe, qui vkx tux,fccundum Deum,
fator fui, mords profedo audor ero. lila ergo, inquit
natus, lege,in prima turma velitati licebit. Bene habet,
ego omnem timiditatis euIpam.fuflinebo. Quare for-
ticulus peradolefcens, bene fibi fîdcns, amp; parua equi-
tum flipatione comitatus , incitato equo immifît fê in
hofles. I-liberni iflam equeftrem exiguitatem fîocci fa-
Gientes,ante vidotiamde Bntannis tnumphant,amp;: coa-
ceruato agmine, in hominem adolefcêtem celerem pro-
grefîionem, falfa fpe indudi, faciunt. Ille hoflium ad-
uenientes impetus nulla dimicatione frangere potuit :
quare fê, amp; fuos turmales ex eorum telis eripiens (pa-
rum enim abfuit, quin ab hoftibus exciperetur) in pa-
ternum gremium, contra quam propofuerat, tanquam
ex turbine aliquo in portum, plenus formidinis, profli-
git.. Parens ira excanduit, amp; vnicum filium, diftrido
enfe, adeo violenter fubter vmbilicum fecuit, vt vifcera -

^ exta ab adolefcentis aluo , fanguinem miferabilicer
ftillancia, profluerent : atque ita confedus amp; faucius vi-
tam dimilit. Seueritatem liane nec dilaudare licet, nec
reprehenderc,in pr£fenti,hbet:fed vt vt erat,Strangbous
furibunda méteincitatus,nihilofegnius obinterfedum
lilium,fed multo acriuspedem,cum fuis,in liollé infer-
re,amp; terribili fasuitia pugnantes,ac vulnenbus conciden-
tes profternere,funciere,occidere.Abeire enim nô potuit,
quin in aduenientes liolles durus, amp; truculentus fuerit,
qui in fugatum fîlium acerbe feuerus exlHtit. Hoc à Gi-
raldo Cambrenlî obliuione obfcuratum miror,cùm ta-
men omnium fermone celebratillimum fît, amp; Strang-
boi monumentum, quod in fiera Trinitatis xdc etiam
vlque ad hoc tempus, exilât, huius fadi memoriam 11-
gnificantius reprcxfentet. Etenim ibi videre licet lapi-
deum fepulcbrLim,Strangboi lbtua,è marmore Iculpta,
coopertum: cui è linillro latere adharrefcit fedi filij tu-
mulus, eiufque limulachrum in marmore incifum, vbi
Vtraque manuiliafupportat. Corruit magna pars huius
rempli^cireiter annum lalutis 1568: qua ruina vetus
illud monumentum fuit deformatum. Statim atque
tempi um rea^dificatum erat, Flenricus Sidneius, vit an- Henricus
tiquitatisamantilîimus,qui iam tum fummx reipub. bâiï^ÏÏ-
prxfuit,coadis fabris,mannoreum parentis amp; nati tym-
bon lîngulari opere artifîcioque interpolandum curauit. rtdSîa
Vixit mnc temporis fannio facÉtiirimus,cuinomen Ca- SÏÏL-
lus fuit, in omni dicacitate, lî quis vhquam alius,planè
H.ofcius. Statim atque hic facetus'fcurra accepit,colum-
Kf-nbsp;concidifiè, eaqlie ruina Strang-

^ifepulchrumfuilfe dirutum', dixiflè fertur, hunc ca-
^um nihil admiradonis habere: IlIullre,inquit,notumq.

174 derebvshibernicis
futoribus, amp;c zonariis omnibus eft, Hibemos à Strang-
boo edomitos ede amp; compreiTos. Cùm igitur, quo ad
vixit, patrix nofttx funus exftiterit, neminem mirari
oportet,^ Hibernica ligna amp; faxa tumulum,qui corpus
Strangboi contexit, quafi quodam inexpiabili odio, amp;
naturali diftidio inftigante diruperint. Huius fermo
omnis politiffimis dideriis refertus erat,in quibus nihil
erat fiigidum, nihil domo ablatum, fed omnia fale fa-
cetiiiq. ita apte perlpergebat, vt nullum vlpiam Dioge-
nem in apophthegmatum lepore,amp; feftiuitate,conditio-
rem iudicares. Verùm hîc, cùm veteres annales Ri-
chardum Strangboum, in fubigenda Hibernia, princi-
)em ponant, hoc epitaphio demortui memoriam cele-
Drandam putaui.

ZJiSîor (g^ ïnmSlm^ tempm in omne^manes.
VtSîor Htbernorum:, ferprœha mtdu^fmBi^

ZJioîus ^ à J^uo vuinere mortù eras.
Non tamen eB aiiqttid^ per quod mors ipfa tr'mmphet,

Vicit ruiamp;ricem j^lendida farm grauem.
Hac ïnu0a, mmet^fed hac inuiEïa manebit.

Ojfa fepulta iacent^non tamen oBa tacent.
Dum non aSia tacent, Strangboi fama. manebit.
Famo, manet mundo^métfque beatapolo.
Strangboi exfêquiis omni folennitate cohoneftatis,
procuratores, qui à rege in Hiberniam,ad inquirendum
in Reimundum, mifli erant, cautè amp; diligenter dubios ,
ac ventofos Hibernorum animos, prxcipuè atroci ac
diificili reipub. tempore, confiderantcs, coniunótis fen-

tendis, regiam in infula poteftatem Reimundo Giral-
do,tanquam fideliftimo amp; expeiiendlTimo viro,permit-
tunt. Siquidem res, nuper geftx, prompts fidei amp; in-
tegritatis perlpicuum ei teftimonium dederant. Credi-
bÜe etiam elle exiftimant,magnum tumultum reipub.
iniedum fore,fi iam ab incolis femigrauerit. Quare eo
in prouincia relido, phafelum confcendunt, ac profpe-
rofauonij flatu vfi,maretranfeunt. Etfi autem ifli Hen-
rico regi declarabant, quanta nuper Pvcimundus bella
geiri(Tet,quim firmiter amp; conftanterofticij fui radonem
conferualfet, amp; mutandi confilij iuftas caulfas,radonef-
que attulident: tamen Gulielmus, Aldelini filius,vir ne-
que vfquequaque ftultus,neque perfede prudens,infuk
prxfedus eft aflignatus. Huic rex confeflbres, adiuto-
ref4 ue adiunxit loliannem Curceum, durum amp; ri^^^i-
dum bellatorem, amp; Milonem Coganum, qui iam in-
tegrum biennium, turn in Britannicis, tum in Gallicis
bellis, induftriam, ac fidelitatem fuam regi promptam
expofitamqueprxbuit. Cùm primum Reimundus in-
audiuit, trefmros,quadraginta militibus ftipatos,ex alto
in Hibemiain prouedos elfe, obuiam illis, cum maxi-
mo ornatiftimoque comitatu, proceftit, amp; de illoaun
aduentu, deque triumuiratu illis gratulatus, magiftratu
abut. Dum Guesfordiam verfus iter coniundtim habêt,
Reimundi genriles, ferocibus equis aduedi, gymnicis
curfibus iuueniliterfe exercent, C^i fanè adfpedus
inuido Aldelinidis animo non medi'ocrem dolorem in-
ulTitj amp; ad eos, qui in eius famulàtu crant,conuerfus.

tu fe nobis venditent ? veruntamen li vita fuppeditaue-
nt, ego horum fortunas diifipabo, ita vt nullum pras-
fends dignitatis veftigium relinquatur. Hoc non mo-
do dixit, verùm edam,paucis poft diebus quantum po-
tuit/ecit. Omni enim rabie amp; acerbitate Giraldinorum
familiam infedatus eft. Sed cum diuina prouifione ef-
fedum eifet, vt plus voluntatis ad nocendum haberet,
quam facultatis, non poterat, eam feraciorem ftirpem,
qucX admodum altas in Hibernia radices egit,amp; patulis
tamis per infulam fè difRidit, fbdicantibus maleuolen-
ÏÏ'i?/ farculis exftirpare. Pet hxc tempora Mauritius Gi-
raldus, graui morbo oppreffus morte Guesfordix obiit:
in quem diuina bonitas maxima amp; prudentia: amp; do-
Ems dcfcri- Qj-i-^^j-f^ei-jt^ congcffit. Vit etat ftaturâ non admo-
dum ceîsâ, fed eredâj caput habebat nigris capillis goo-
pcrtum; in hominis vultu fingularis quxdam grauitas
pellucebat. Nam vt hominem antea nunquam vidif^
feSjtamen eum ex ore prudentiflimum diuinares.NulIa
jn fronte nubecula; nulla ruga, fed fereno femper, eo-
demque vultu 5 barba procera, tenuis tamen amp; fufca,
Collum peruenuftum. Largas habebat,amp; prolixas pal-
mas,digitos articulis amp; commiffuris egregiè conbina-
tos, cum vnguibus, laudabili procentate eminentibus;
apta fuit vtriufque pedis compofitio,amp; ne multis morer,
ab imis vnguibus ad fummum verticem nitidifïima cu-
te circumclufus erat. Verùm corporis dignitatem animi
virtus excellebat.In omni vita modii amp; mediocritateni
tenuit; grauitatem fine mOrofitate ampledens, dicacita-
tcm,abfque fcurrilitate,frequentans ; vnde hoc inter fa-
miliäres fuosfuit adfècutus,vtomnium grauifïimorum
hominum facetiiarimus,facetiffimorun1 grauiffimus ha-
beretur.

beretur. Vir,vt temporibus iliis, non indi{èrtus,amp; plus
edam quam no indiîèrtusjomni diligentia Laconifmum
adfedauitjorationis pigmeta delpexitrradonis momen-
ta muld exiilimauitjinfantem prudetiam verbofe ftul-
titias pra:ponens. Vir fapientis eonfilij fuit. Inexplican-
da ientetia tardus,verùm eertus^in omnes rei propofita:
partes aeutiflimeintrofpieere folitus,perinde ac fi abdi-
tos,acintimosnegotij receffus meditatacircumlpedio-
n^eragraret.In acie bellicofillimusjarmis pofitis,quie-
timmus; nufquam amicorum defertot; ofFenfionem fa-
cile accepitjacceptam cito depofuit^quae agilitas,amp; natu-
rx mollities in eius poftentatem denuata fuit. Ceterùm fiî'nfu.
mortui patris viua memoria relidos liberos ab Aide- nclifiHosia.
linidiana expilatione no vindicauit.Vix enim parentalia
peradaerant,cùmfratrum fortunas, contrains fafque,
in fuam rem conuertens,de illis non conquieuit, donec
caflellum Wickloenfe ex eorum manibüs eripuit. Sic
voluit, fie potuit,fic elfecit. At ne Britannicos conuenas
in fe dicaces redderet, Fernafiam,villam pufillam, nullo
pra^fidio munitam, amp; in hoftium ore ac faueibus pofi-
tam, germanis fratribus, compenfationis ergô,donauit.
Etfi vero ea fedes nimis periculofa erat ( nam Hibemici
direptores habitatorum vitas inibi appetereimpunepo- ■
lerant) tamen Giraldini fratres locum incolere, àc prout ciraUid*
res poftulabat,caftellum,longâ opera infumta,conftrue- pS^cs-
re^quod fubfti-udionum magnis molibus fuftentatum, ftruunt.
ac fepibus vndiq. circumdatum, multum firmitudinis,
ad graffatorum impetus frangèndos Iiabebat Caftella-
na hxc coriftrudio yieinos Hibernos in magnas pcrtur-
bationes coniecit. Nam talibus munitionibus fparfim
ftds,amp; ftabilids, fe breui rion fblum reprimi, fed edam

opprimi pofTe^acri fagaci mente,prxuidemnt. Verùm
ciim armis fabricam demoliri minimè auderent,ad
Gualterum Alemannum fupplices veniunt,amp; eum lar-
girioiiibus corruptum ad caflellum in totum eradican-
dum inducunt. Gualterus erat Al ielinidis ntpos,liomo
nulio numerojplanèperditus xïc alieno.Aftauuncuius
aduerfam Gualteri fortunam non folùm leuare, verùm
etiam honellare cupiens, ei Guesibrdix imperium de-
diCjôv alios in eum honores effudit. Is,vt cognatione,ita
viperinis moribüs GulielmoAldelinidi proximus amp; ge-
minus iuit. Hunc vt Hiberni muneribus demulferunr,
haut Icio, quacretula caulTam dealbauit, fed cail:ellum,
vbi iam ad tedùferè peruenit,folo exarquari imperauit.
Quod quidem certiflimum continebat amp; iniuibtix amp;c
perfidie argumentum. Nam vel parietis tedoriolum,
inuito poiTeflbre,alcia abradere,amp; multo magis itrudu-
ramfunditus demoliri omnino iniurium erat. Quid
porro amplius ad rempub. labefadädam facere potuit ?
Siquidem fociorum firmamcta euertere,nihil aliud fuit,
quàm vincetibus accolis hallas miniftrare.Ex quo fanè
üitelli^itur, nihil eOè tantis munirionibus firmatum,
quod non pecunia attentari, amp; comminui poiTit. Prxte-
rea Reimundus Giraldus polfeiTionem habuit, in qui-
bufdam agellis feitiliflimis, non ita procul ab opido
Guesfordia litis. Aldelinides non contentus prima illa
iniquitate, fed;aliam inimiciriamm caulfam quxrens,
manus rapaces Reimundi fortunisinfert,inuitûex pras-
dió extorminator detrudit. Ad hxc, Gulielmus à rege
mandamm accepit,vt publico audoritatis fublidio,Ro-
bertus Stephanides, cui eximios honores mandate con-
Äierat,amüram in Ophillania poflèlîîonem line mora

vfiirparet. Tantum abfuit vt Gulieimus mandata eftè-
cerit, qux recepit, vt Hibernica pecunia emtus amp; retar-
datus, Stephanidis negotium procrailinarit. Quocirca
fîmulac Hiberni perfpexerunt,hominem auaritia arden-
tem, adminiilrandxprouincix principatum tenere, ad
illius aulam, tanquam ad mercatum,fe conferre, amp; in-
dicia ab lUo cottidie nundinari. Ex quibus licitationi-
bus breui confequens erat,vtHiberniBritannos,demer-
fïs legibus, pecunia oppugnarent,aHena patrimonia,in-
columi domino,rennerent,vidi in culdflimis agris refï-
dercnt,victores, non caufsa, fed tempore oppreflî,vaflis
ôc deferds fundis,exili ac macro folo circumclufîs,inhx-
rerent. Harum iniunarum fàftidiofus lohannes Cur-
ceus, Aldelinidis collega, audire quàmfpedare eafdem tonum. in-
maluit. Quadruplatoribus itaque cum egente hoc, amp;
fordido gubernatbreDublinij reliâ:is,ad Vltoniam,qua-
dringentis ferè militibus comitantibus defcendit,in qua
priin^us ex omnibus Britannis pedem pofuit. Ex quo
ciTedum erat, dum alia Hibernix territoria,calamitofîs
funeflifqueprœliis premebantur, nullam belli partem
in hancportionemperuafîffe. Quod ipfumpercom-
modè Curceoaccidit. Nam quanto minus aliorumex-
pilationi,direptioniq. Vltonia patuk,tanto maiorempe-
cuniarum aceruum indidem auferêdum fperauk. Qua-
triduo,quoVltoniam verfus vix fe commifît,ex Vrilien-
fî territorio difcedens, poftndie mane ad Dunenfem ci-
uitatem, prorfus imminutam, adeo inexfpedatus pene-
trauit, vt ciues, metu vacui, Britannicas copias m Vlto-
mam influere minimè fomniarint, vfque eo dum,in va-
dis pardbus vrbis ditl:urbatis,buccinarum clangor pri-
ma luce intonuk. Dunenfes itaque cum nec pares, nec

prxparatas copias ad confligendum habuiflènt, coadi
erant, rependnam amp; inopinatam incurfionem deiiitarc,
aut ad direptorum clementianijperditis vitxrationibus,
confugere. Fxminarum gemitus,quercla, clamor/uga.
DÜni'praft. vrbis prxfedus Dunlenus,non rudis impcrator,vbiob-
ftüsiiigit. lîfterc, ac iioftes arcere non potuit, ex eorum telis, per
piêudothyrum,euafit 6c erupit.Milites,effradis ôc euul-
lîs ianuis, domos exinaniunt ; in ciuium pecunias inua-
dunt: abfconditas arculas perlcrutantur j' quibus ipoliis
Viuianus mdèras ac diuturnas egeftates expient. Euenit,vt Viuia-
diXJata!!' nus,Romanxfedis legatus, à Scoda euedus afportatuf-
pro vkonig- C]ue Hi Vltouiam, Duni id tempons , relaxandi animi

àcurceopc. caulia,diueriaretur.Ls ciuium,ôc ceterorum Vltoniefium
vicem dolens, ad Curceum pacificator venit, quocnm
magnis precibus egit,ab armis prorfus recedere.Nam fi
eiplaceret,cum Dunleno fœdus icere,amp;: cum toto terri-
torio pacem habere, Vltonienfès in fê reciperent,tributa
Henrico regi,in fîngulos annos, perfoluere, amp; fe totos
Anglico impeno deinceps date. Verùm Curceus acri
acie difpiciens,primum huncintroitum fauftè fêliciterq.
fîbi amp; mis euenifTe, reipfa omnem pacem repudiauit,
Corceuspa. vctbls tamen pondficium legatum blandiflimè accepit.

radicibus nata fuit hxc Curcei confîdentia, qua
qua fujetfti- fîbi Vltonix expugnaoonem defponfam efïê,amp; quafî ex
quot;ToVftïatè «terno tempore deftinatam, perfuafît. Primùm Medi-

Magus. tonix euerfîonem, vt putabatur, antedixit- formam, ôc
naturam corporis,atque adeô amidum amp; infîgnia bel-

Deinde addudus efl Curceus, vt crederet, D. Colum-
bam,virum plané pium,Hibernicis litteris vaticinatum,

Vltoniam/atali euentu, fuperandam fore, atque depri-
mendain. Atque hic libellus ita in amore ac deliciolis
Curceo erat,vt vigilans eum non dimitteretè manibus,
ad dormiendu proficifcens,eundem fub cubieularis le-
ctipuluino collocaret. DeS.Columba,viro veridico,no
dilputo,qui cselerti inftinótu concitatus, nefcio quid ca-nbsp;f

vult, Ipirat, amp; humanae infcientias caligine difcufla, eo-
rum mentibus futura, extraordinario priuilegio, quan-
doc]ue praeftgnificat,quorum animos,a concretione ter-
rena feuocatos,numinis fui maieftate facrare dignatur.
Verùm Merlini infullitas omniu irrifione illudi debet. Meriinusre-
Ille nefcio quid de candido equo, de pelta pidis auibus
repleta,amp; quibufdam aliis nugatoriis notis fomniauit.
Atque hoc quidem loco, .annalium noftrorum tabula-
rium peruoluens rifum vix continebam, cùm legerem,
Curceum,ineptis Merlini hariolationibus dudum, pri-
mùm in amidu,deinde geftu,deinde feuto,deinde albo
equo,fe totum Merlino,vfq. eo plene accomoda{re,vtin
Vltoniam, taquamperfonatus comœdus,aduolarit. Ca-
fu,inquiet aliquis: imo fane compado. Nam cùm fu-
perftitio per fc facile in animum improuidum penetret,nbsp;j(

tum iftis pr^eftigiis mentis aciem libetius perftringimus,
quarum triumphalem euentum auide exoptamus. Sed
vt reddamus,quas reftant, vt primum Dunlenus intelle- Dunienus
xit,caftris rem geri oponere, fibi aliquot diebus fumtis

DE REBVS HIBERNICIS
apcain Ôc milicum ôc fignorum iiiftrudionem^progret
fus eft in propatuium campum.Nam optabiiius ei fuit,
in aperto prato prœliari, quàm vibis manibus,tàquam
cingulis coardari.Vltonienfes, vt eft iiominu genus na-
tura ôc vfu valdè bellicofum,nâ confueti in armis xuum
agunt,vifis Britannis,non timidè ac diffidenter,fedordi-
natè ôc audader procefTum efficiunt. Alter exercitus al-
Prociium. appropinquat. Clamor tollitur,proelium inimr.Bri-
tanni Vltonienfès fagittis configuntjVltonienfes Britan-
nos liaft:arumconiedionibus,amp; crebris lapidationibus
appetunt,atq. vbicominus accedunt,Britanni lanceis amp;
gladiis,Hiberni fecuribus acriter,amp; vehementer depug-
nant. Nulli parti militaris virtus deeft,fedvidorix elar-
gitor,Deus,CurceuVltonicnfium dominatorem,euerfis
vhonienfcs ^^ proftratis hoftibus efficit. Atq. his quidem in pugnis
Robert! Poc- viitus ciiituit egtcgia Robctti Poeri, barbatuli iuuenLs,
cui omnes Britanni,fecundum Curceum vna mente ôc
voce, palmam dederunt. Atque eam virtutis laudem,re-
bus in Oflirias,6c Lechelinx c5finiis,paucis poft diebus,
animosè geftis, iuuenilis bellator ineritiiTimo gemina-
uit. Quinque,in veterum rerum monumentis,comme-
morantur notabilia proelia, qux cu Vltonienfibus Cur-
Su F^œ- comifit. Primum hoc erat,dequoiam explicatum
JonSuV'nbsp;fubièquente seftate,etiam propè Duni mu-

Curceus CÓ ros,vbi, quindecim millibus Vltonienfium fradis ôc
deuidis, Britanni decefferunt fuperiores. Tertium non
procul à Fernia,in qua pugna,extremam belli fortunam
Curceus fubiit. Nam cùm in illo territorio prxdas fecif
fet,militibus fuis , ab hoftibus exceptis Ôc interfedis ea
^nbsp;ex pugna vix fe,amp; vndecim commilitones eripuitratque

liariorum interuallum fe amp; fuos defendere acondnuis
hollium curfibus,qui fugatoruin perfequétilîimi erant:
amp; biduum cum contubernalibus ieiunus, pedeller, ar-
matus,fadgatus,itinen infello, amp; periculofo ic commit-
tensjincredibiles molellias,fummo animi robore deucK
rans,tandem ad turrim fuam incolumis peruenit. Quo
euento tanquam miraculi'admirabilitate, amp; eiusaetas,
amp; omncs polleri obilupefadi manus Ixpe fuilulerunt.
Quartumferut in Vniix finibus obtigiiIe,in quo com-
plûtes Britannos, quód glomerati in hoililem turbam
nimis fellinanter ic coniecemnt,Curceus amifit. Poftre-
mum iniuit propter ponté Iuorienfem,poileaquam Ete-
fiarum diebus,ex Anglia teuerliis ell. Sed illam dimica-
tionem ei Deus fortunauit,in qua intégras hollium co-
pias,parua conflidione, reprellit. Qua vidoda conlli-
tuta,in Vltonia,tanris bellis fuperata, multum requieds
habuit. Perangulle hxc refcrfit,in comentariisfuis,Gi-nbsp;ly

perquambreuiter perftringenda,atq. attingenda putaui.
Dum hxc in Vltonia geruntur,Viuianus,cuius mentio-
nem modó feci, conuocato Dublinij antiftitum conci-
lio,religiofis decretis promulgauit,eos,quiadpoften]m,
in quacunq. Hibernix particula, contra Henricu regem
arma fumerent, à fidelium contu bernio,primo auoquo
tempore leiungendos fore. Et quoniam apud HiD^rnos
iam olim in more pofitum erat, in mmultuofi renim
perturbanone,bona amp; fortunas ad templa tranfportare,nbsp;J

tentiis decretum erat,Britannis tempore reliquo,quoties
in expeditionem eunt, fas eflè, modo alimenta aliunde
nec pretio, necprecariô fuppetant, rei frumentarix ino-
piam rempli cullodibus cômunicare, amp; penus indidem
coS numerato au ferre. Hoc interim lpatio,Milo Coganus,
ciaiiiinuadit quirutfus Dubliiiij magiftratum habuit,in vrbe,inftar
cleiîdiofiifimicelfatorisjvfque obtorpere noluit. Saraca,
clitellada iumêta,faccos vicinis aurigis imperauit.Militi-
bus ergoprimoribus quadraginta,adfedatoribus eque-
ftribus ducentis,amp;;300.fagittariis coaceruatis,Conaciam
ante iftum diem, à Britannicis curdbus amp;c vidoriis va-
cuam, infeftis fignis inuafit. At Connadenfes, qui ha-
denus refutati potius bello,quàm laceftiti erant,fimulac
primùm inrellexerunt,Britannos eorû bona adprxdam
propofuiffe, vbi properantem exercitum exciudere non
ita citô valuerunt,hoftium confihum,hoc modo,pr£Eue-
Conniaen- netc. Vfus COS erudiuit,in Britannorù confuetudine effe,
gcmanbsp;^^^^ ^ mulierculas proterere,quàm domos amp;

pecuniarias pixides compilare. Quare ex vicinorii fpo-
iis ita fîbi prouident. Nulla prsefîdia ad Britannorum
aduentum opponunt; contraq. omnibus arcis euerfîs ôc
exterfîs, illibatos diefauros, in effofTis rerrx vifceribus,
adeo alte humant,vt eos olfacere Britannici indagatores
non valeant. Magalia,celeri excifîone,complanant;xdi-
bus flammam fubiiciunt; fîgna ac tabulas pidas ex de-
lubris toUunt; deniq. ipfbs templorum parietes nudos ac
deformatos redduntj pofb:emô,in omni loco, notas ôc
veftigia exuftionis i:elinquût,ac vàftos ô^: defêrtos agros
hoftium poteftati permittunt. Triduo quo hare gefta
funtjBritanniprxdaefpe pràediti,ad populatas atque ab-
fumtas Connaciîe fedes peruenere. Verùm vbi perfpexe-

runt, incolas locum illis reliquum , non modo ad pra:-
das,red ne ad penus quidem fecilTe, reuerii iunt Dubli-
nium,cum clitellis,nuliis exruuiis,nullis pomparum ter-
culis ornatis,{ed vaeuis farcinis tantùm onuitis. Verùm
in reditu Britanni in periculu ac diicrimen vocati erant.
Nam dum ilii,totaprouincia,circumcurrant,intereaRo-lt;
thericus,multitudine hominum coada, caftra habebat
in loco,rilueftribus fepibus denfo,paratus Britannos in-
tereipere. Quibus redeuntibus fein confpedumdat,at-
que inftrudo exercitu, milites in cataphradas hoftium Btitaunis.
copias immittit. Britanni, cùm nulla ratio ad refifteiidù
fit,in fugam,pugn^ fimilem,cautè amp; tedè feconferunt;
profequentium quot;impetum auertunt ; tres tanmmmodo
équités amittunt; multi Connadenfes in acie cadunt,
complures vulnera excipiunt. Eode anno Henricus rex
Gulielmum Aldelinidem, in capiendo amp; conciliando GuMmus

pecunias prarcipue occupatum, de Hibernia deuocare, ^^ Hibtmia
propterea quôd neq. regi,neq. plebi mercenanus guber- '
nator fe probabat. Fœdè amp; fordidèfe in prouincia gef-
fit. Nullum refpedum ad iuris ^quabilitatem,nummu-
lis acceptis,habuit;a:qua cum iniquis,{]ne vlla religione,
conflidit. Reipub.inimicis amicus,reipub. amicis inimi-
cus,hodie kderet, que here laudabat^ in huiufmodi in-
conftantia folùm conftans; durus in illos, quos vlcifci
valeret, clcmens in eos,quibus obeflè non poffet; oratio
melle dulcior,cogitatio felle amariot; tantus amp; talis per-
fidi^e ac fimulationis architedus,a:tate fua eft cognitus,
Vt communem difPanulatorum appellatione quodam-
inodo eîTecerit fuam. Ad fummam,iftis iniuriis,ex quo
prouinciam teti^it,totam infulam,auaritia hians,cumu-
auit, vt non mirum fuerit, fi incolis trifte horribilcmq.

memoriam nominis fui reliquerit. Rex Hugonem La-
ceum Aldelinidi in imperio fubrogauit, iioininem vi-
gilantem amp; indullrium.Robertus Poërus tamWaterfor-
diXjCjuam Guesfordia; prxpolitus erat. MilTus etiam eft
in Hiberniam Robertus Stephanides, fummis ab Hen-
rico ornamentis adfedus. Siquidem ci,amp; MiloniCoga-
no eos Momonix campos perpetuo poflidedos concef-
lit,qui in auftrum vergunt- illos autem agros, qui ad a-
quilonem inclinant,Pnilippo Brufèo dono dedit. Vtraq.
territoria perlatè patent.Mare itaque,fumma Kieme,prx-
teruedi, in nouas poOeifiones veniunt, amp; pacem ftabi-
lem cum fininmis principibus conficiunt. Stephanides
amp; Coganus quinquennium belli vacationem cùm ha-
buid'ent (nam tum armis, tum caritate amp; beneuolentia
fœderatorum procerum fepti vixere) euenerat tandem,
vtMilo Coganus, cum genero fuoRadulpho, Roberti
Stsphanidis filio,ad Lifmorix territoria iter faceret.Dum
ambojin campis,apricantes confident, atque nonnullis
Waterfordiae ciuibus, quibufcum res illis eft, prxftolan-
Uir. Macktirus,homicida viciis omnibus vitiofus,amp; alij
quattuor barbari acdiiToluti percuflbres,qui idê cum eo
Icelus conceperunt, milites, nihil infidiarum cogitantes,
fecuribus à tergo hoftilem in modum adoriuntur,amp; lo-
cum,in quo fedent,amp;foceriamp;generilànguinefuneftâr.
EratilleMacktirus Milonis maxime familiaris,quocum,
vt primùm aduefperalceret, couiuari,amp; pernodare,pro-
pter familiaritatem notiirimam,Milo ftatuebat. Verùm
carnifexjOmni carens honeftate, colleda nimis cruetam
à coui'ia extorfit. Atq. ita impigram amp; ftrenuumilitem
(quod fane dolendù ent) qui aprrtos hoftes faspe repref-
fit,ini'idiofus hofpes federate interfecit. Huius perfidia

documenmm dedic,quidlitvenenatamvipcram ingre-
mio fouere,amp; apud ingratum nebulonein ftudium at-
que officium ponere.Milonis amp; Radulphi interitio non
modó pnuatis amicis perluduofa, fed etiam vniuedx
reipub. acerba accidebat. Nam vt pnmum tama hanc
ciem m fmgulas infuk partes exportauit,omnes Mo-
monix heroes, perfidos animos capientes,pennde ac li
nullus alius,Milone peremto atq. fublato,{uperites diet,
qm eomm audadam compnmeret,armati contra popu-

Stedhanidi exitium comparadum, circumfluente exerci-
tu,cenfent,tanquam impio nefanoque pra:doni,qui,pri-
mus ex omnibus,Hibernix pylas Britannis referauit,^

incolas m femitutem,Anglomm regi tradidit.Remanlit
Corcaaix,hoc duriflimo teporc,Robert;us Stephanides,
omni miferia prxditus, magnû prxter ceteros dolorem
fuftinens,quód fidelillimum amicum,amp; canftimumh-
lium^expretlam patris imaginem, infidiis amp; proditione
amiferit. Neque enim vlq. adeó fuo periculo detrimen-
toq dolait, etiamli Momonienfes, eredi ad hbertatem
recuperandam,omncm belli impewm in illum conuer-
terunt. Nam Corcagix muros cfoncudu mubtute

caperent,atque m Stephanidem furorem fuum effunde-
rent. Hxc vbi Reimundo Giraldo nuntiata lunr,copias

parauit amp; Guesfordia foluens Corcagiam, cum hrma phamdi
militum manu, pleniffimis velis, nauigauit, vti reipub.
dianitati,amp;rocijïaluti interaenm fuo fuccurrerct. n
quliqnidem expeditione, vit fidiffimus,amp; de repub
opdmè fentiens,non amici modó, verum etiam amicil-
fimi hominis officium perfoluit. Nam cum fxpe alias,

tum vel maximA m fortunxlicxu, veraamieidai fidâ
amp; aciülcerma fecemi lolct. Rcimudocum fuis m vrbem
mgróio,milices coiiuentum agunt,quidoptuiium fadu
iit, diligenter exquirunt. Vna omnium fententia eft amp;
^ oratio, pugnam cum bofte eueftigió committendam
uiermes muites,p umbeos quad gladios vibrantes/in
metu non liabendos.Omnibus itaq, negotiis bene con-

d.mKa„c. ratione. Aft voi fuos exfangues frangi, amp; corruere vi-
dent,ceteri adhuc minimè faucij,animis tamen retarda-

fuga::. Icutuils effugiuntj multi celeres curfus acl filuas faciunt
nonnulhacceptis vulnedbus auerfis,c5cidunt-alij metu
perterriti,amp; exanimati,in hoftium mucrones incurrunt
Britanni timidos vehemendftimè vexant,defertos amp; dif-

petu eripiunt.Momoniendbus,adliunc modu.m,domi-
tis amp; excids prouincix optimates, miffis ad vic%res le-
gatis,pacemlibemilnmè coagmentarunt. His ita nego-
tiis confedis, Reimundus Guesfordiam celcnter eft de
ueólus. Verùm Stephanides lètho mifcro filij fui qui ei
totus in finu erat, illacrymare non dedftit. Quod pr^
terconfuetudinemei obueniebat, qui nufquam antea
fortune tormentis adeó effxminatè fuccumbere erat vi-

tuit.c:)mniani Hibemia bonis ominibus perferutus eft
Fuit optima naturâ ^ mdgmter prolixus, munificufdue'
omni auariux fu/[-gt;icione carens : ablduc aculeo amp; ma-
ledido,noninfacetus,in eius fummis laudibus antiqui-
cas excepit vnam mulierodtatem. Nam ad omnem

amicuiam calamillratacoiîia,amp; cemlfaris genis fui
gentem lalax admiflanus adhinniuit. Dolendum pro-
tcclo erat,miîitem armis inuidum, à libidine vinci Sub
ld tepus Richardus Coganus, Milonis frater germanus,
Corcagiam appulir, amp; in fratris fundos harres fucceffir
Poftea ahquanto venit eôdem Philippus Barenfis, P.o-
bem Srephanidis nepo3,vti auunculo fuo,in iftâ tempo-
rum triitina, folatium aliquod reportiret. Siluefter Gi-
raldus Cambrenfis,eiufdem Philippi frater,amp; Stephani- vè
dis nepos,huius itineris focietatem cum Philippe coiuit
Giraldus vir erat pereruditus, acerrimus vetuftatis con-
templator. Scriptor, meo fané iudicio, non ferreus,fuo

amp; lohannem hlium, fuit m honore amp; pretio. Ea quai
nos ills hbris, magna ex parte, narrando explicauimus,
eildem ipfis temporibus, quibus gdlx funt, perdiliaen-.
ter coinplexus eft. Inflgnes eriani Hibcrnix oras obiît in

qua percurfatione, multa mirabiha fe vidiffe commé-
morât, quorum explicario alium locum, amp; librum po-
ftularet. Inter cetera memori.T ab eo eft proditum,fé in
iibellum quenda incidilfe, in minimis non ponendum.
Index libri infcnpms erat de harmonia quatmor euan-
geliorum à D. Hieronymo colhgata. Vnaquxuis pacri- „
na certain fîguram continebat,andquo opere,amp; fumnio quattuor eu-

horridulaamp;obroIetaintuendvidebatur,perinde ac fi
litura? potius, quam pidur^formam exprimeret. Ve-
rum fi obtutum acutius in paginulas defigeres, atque
loiidam expreilamq.eifigiem curiofis oculis difpiceres^
artis prxftantia vfque adeo periucundè ac fingulariter te
caperet,vt nihil vnquam potuiiTe adeô adfabrè,ac polite

aut penicillo ab Apclle pingi, aut fermmentis à Lyfippo
fingi, iudicares. Curtodiebatur hoc monumentum in
opido Kildarienfi-iibellus erat D.Brigida£,virginis com-
memorabilifanditateprxditx^no fine prxcipuo numi-
nis diuini auxilio, vt Giraldus ad{erit,lcriptus. Mandat
Acuicatum infuper litteris Silueiler Cambréiîs aculeatum Matthxi,
fiîkniîft?^' antillitis Caffilieniisjrelponfumjquod milii tacitum re-
fponfum. linquendum non puto. Habebant prxful amp; Giraldus
fennones quofdam de Hibernix ftatu. hiterfuit huic
communicationi alius Giraldus, Italia oriunduSjà pon-
tificè maximo ad Hiberniam legatus millus. Dum Sil-
uefter Giraldus nonnulla dicebat, cum quadam, vt pu-
tabatur,infulx contumelia,tandem in eum veniebat fèr-
monem,vt obiiceret tanquam probrum genti, etiam in
tanta vbertate amp; copia Diuorum,quos in Hiberniâ fuif
fe conftat, neminem martyrem in faftis numerari, qui
pro Chrifto animam profudit. Ad hoc, inquit antiftes,
accipe. Non pollum diffiteri, fî velim pernegare, na-
tionem noftram turpiculis quibufdam rebus oWitam
elle; Sc fatius eflè exiftimarem, cœnum,fîc enim eft di-
cendum,quo fumus oblimati, Chriftianum in modum
abftergere, quàm noftra nobis vitia in maledidis obii-
cere.Sed quomodocumque fe res habet,inhis barbarix
flndibus, quibus alluimur,nullus agreftis gladiator ita
ab omni fenfu,amp; humanitate vnquam vacuus erat,qui
manus impias,amp; facrilegas facerdoti alicui adferret. Ve-
rùm iam nunc in eorum ditionem ac poteflatem reda-
di fumus, qui ab antiftitum cruore caftinon funt - vt
credibile fît, plu res pofthac Hibernos (fîquos diuinaMa-
ieftas,è mundo taliter pignerari velit) in eorum numero
ducendos fore, qui, pro Chriftiana religione, morte oc-

rubuerunt. Lulkpontifex peracutus in Henricum re-
gem,cuius fatellites paullo ante (infciente tamen princi-
pe) Thomae, antiiliti Cantuarienfi, necem attulerunt.
Verùm Hibernia non erat id tempons à maityribus va-
cua atque nuda^ etfi numinis prouidentix placuir, vt in
exteris gendbus,pro religionis teftifîcatione,fanguinem
profuderint, quo melius eorum virtus non modo domi
clara,fed fbris etiam admiranda exfifleret. In liunc nu-
merum referunt annales pondficem Foilanum,quem in
tranfinarina regione peregrinantem êrrantemque ho-
micidx,ab religione remoti,è vitafuftulerunt. Cum eo
confociare, amp; coniungere poffumus, Kilianum ponti-
ficem, Colommanum, amp;Totmannum,amp; prx reliquis
exemplum caflitaris, Dyinpnam, qux patrem, ei Ihi-
Jrum inferre volentem, declinans, ex Hibernia in Bra-
)antiam fe recepir. Fugientem parens, inceftum ftu-
prum anhelans,perfèquebatur, acrefiftend virgini vim
amp; manus inferebat. Sed vt ad rem reuertar, per bos
dies Herueius de monte Maurifco,tanquam rudem ac-
cipiens, atque ad meliorem mentem, voluntatemque à
Deo conuerfus, muixlanis corruptelis nunrium remifit,
ill monaflicam profèfïionem totum tradidit-denique
omnem maliriam,cum militiiaj depofüit. Durus eft in
hunc fcriptor, prout tfupra pofimm eft, Giraldus
Cambrenfis, quem inuidiofis maledidorum nods tra-
dere voluk pofteritatis memorix. Sed quoniam male-
JJoIenria con,gmenter veritati conuenienter^ue perraro
Joquitur, talefque fijos inimicos fingit, quales eos effe,
^ videri optat, xquum erit, in narratione iniqua, ca-
^quot;mniatori fidem derogate. Formam Herueij ita depin-
Eereconatur Giraldus. Aptas amp; intégras fingulas cor-
poris

?oris partes habuit j articulorum compadio finnajco-
oris fuauitas infignis; llatura longa, tamen propter in-
curuatos humeros, non admodum reda^ homo afperâ,
amp; difficili natura; fions familiaris,fed mens exitialis^bo-
norum fedor ; frequens feditionis concitatot; acerbus
aliis; fibi tantùm dulcis^fcortator tantis voluptariis ille-
cebris mancipatusjvt corpus fuum exfangue ac eflcetum
effecerit ; in Gallicanis prœliis bellicofus, in Hibernicis
neque forris,neque felix. Talia amp; multa acerbiora Gi-
raldus. Verùm vt hxc ita fuilTe demus, cùm explica-
bili numinis dementia placuerit, cxleftis gratiae lucem
homini, vitiis obca:cato,tendere, quorfum pertinet,hu-
mano modo peccantem tam acriter criminari, cùm li-
ceat pœnitentem, melioris \kx fenfum capientem ad-
mirari ? Habet fuum iuuentus feruorem,difficileq. efl,
eam xtatem libidinis vredine non torreri. Detur igitur
aliquid naturce communis fragilitati,amp; aliorum vitas ad
infolensilludac Pharifàicum perpendiculum minimè
exigamus. C^ippe hoc nihil aliud eft,quàm in alienum
nxuuni Lynceis oculis inmeri; noftram ftrumam, in-
ftar talpx,non difpicerc. Per hxc tempora Hugo La-
ceus prouinciam accurata confideratione adminiftra-
uit. Multa habuit amp; dignitatis inftrumenta, amp; pruden-

tiarprxfidia, quibus incolamirfgratiam colligere, colle-
damque conferuare prxclarè nouit. gt;€dificauit arcem
Lechelinx, cui Rogerum Poërum prxfecit. Niliil tur-
bidè amp; violenter, contraque omnia pacatè amp; tranquillè
fieri voluit. Prouincialium non faluti modó fed com-
modis edam confuluit. Otij amp; pacis alumnus ; eius au-
res ad omnium querclas,dum forum egit, pamerunt^iu-
ris xquabilitati totus deditus ; aft eâ fuit dementia, vt

ttialuerit,reum,cùm codemnare pofTetjabioluerejquàm
cum abfoluere valeret, condemnare. Poftremô tantus «quot;f accJfj.
erat incolarum dilinitor,vt nonulli,quibus fuipicionem tur-
mouebat,in eius nomen inuaderent,atque regi crimino-
sè nuntiarent^ Hugonem nouis rebus ftudere; omnes
Hibernos,plaufibili adfabilitatis aucupio,amp;: ambitionis
occupatione, ad fuam caufTam adducere. Rex veritus,
ne Hugo ad regni feamma aditus fibi copararet, lohan-
nem Conllabulatium, amp; Richardum Pecum in Hiber- coSuU.
niam, cum regio imperiojconfeftim mittebat; per quos quot;quot;samp;iohan,

mandata ad Hugonem dabat, prouinciam remitteret, Hiberniam
ôc in AnCTliam,vento vfus primo,{è transferret. Laceus ^IfmT^'
prius quam difcederet, multum confilij nouis prouin-
ciam moderatoribus impertire, in quîs LageniîE partibus
caftella conftruerent, quibus viis beUum ad pacem, ôc
concordiam conuerterent, agrorum furta ôc latrocinia
depellerent. Exin regis imperio arceffitus in Angliam
craiicit. Colleg.T,qui, poft Hugonis ablcefîlim, duum- ™
uiratum geiferunt, Meilenum,ex tranquilliflimis Kil-
daria terris, in turbulentiftimas LdCix oras detrufere.
CauiTas nimirum multas ôc graues huius commutado-
nis induxeruntjprinceps fuit,ad Meiîerij exiftimationem
turpiffimum eflè, quem omnes celebrabant, tanquam
veteranum, ad rem militarem exercitatilfimum, otio,
defidiaque difiluere, Quod Ci Leifix fines incoleret,
non deeifent prouocatores,qui ôc dormientemexperge-
facerent, amp; vigilantem ad pugnandum cotddieincita-
rent. Quid hac amoris,beneuolentiiEque teftificatione
dici, aut cpgitan potuit clarius ? Moram vix fèmeftrem,
in Henrici regia, faciebat Laceus, cùm inuidomm fuo-
^in obtredationes profterneret,amp;: obtereret,omnemq.

occLipandi regni fufpicionem obliterarct. Neque qui-
dem certè iniuria. Nam vt ignitos malleolos, in pro-
fluentem coniedos , celerrimè reftingui, ac refrigèrari
oportet; ita vana in virum integrum, amp; cailum conic-
da oratio, aut frigidillimis acciifatoribus languenti-
bus depellitur^aut ipfa per fc continuo interarefcit amp; ca-
dit. C^amobrem Peco amp; lohanne in Angliam reuo-
catiSjHugo LaceuSjà rege maximis beneficiis ornatus,in
Hiberniam cum imperio, tota plaudente infula, remea-
uit. Coliegam tamen , fè audore, accepit Robertum
Shrewsburienfèm, domell:icum regis xditimum, fum-
mi confilij virum, vti eius oculi publicas Hugonispro-
curationes fpecularentur, ac cuftodirent. Laceus ita-
que, ficuti pnmis temporibus, ita tune, imperatis ope-
ris, continuus xdificator caftellorum fuit, inchoata dc
Circa annû intermilfa opera perfecit. Eo illo anno Laurentius Oto-
ilSrcntius lus, aiitiftes Dublinienfis, domefticae tempeflati, pro-
adÏÏenrifa ' ï^^iquicatem temporum, cedens, iter in Norman-
regem facit, niam ad Henricum regem arripuit. Hüius peregrina-
tionis duplex caufl'a pcrhibetur. Prima, vti fe regi pur-
garet,apud quem malè audiebat,quôd,cùm Laurentius
Lateranenfî concilio intereflet, (nam in hoe concilium
incidit eius xtas,tametfï inter hiltoricos, de numero an-
norum,efïè controuerfiam video ) immunitates quaf
dam patrum decretis Hibernia: concedendas volebat;
quibus fixis, ac flabilitis, rex in tributis amp;pecuniarum
exadione multum damni quotannis faceret. Atque
hac prxfulis molitione rex dignitatem fuam violari,ma-
ieftatemque minui iudicabat. Deinde altera, ac pnn-
. ceps cauffa fuin, vt xquis conditionibus ab Henrico im-
petratis, patriam fuam, pro cuius incolumitate, quoad

vixit, fc totum deuouit, ab iiitetitu libertatis, primo
quoque tempore, reuocaret. Nam Britannici milites,
praxipuè cùm Laceo fuccelTum fuit, in Hibernoruni)
fortunas, abfque rationed modo, fe ingurgitarunt.
Verùm fandiflimus, atque caftiiTimus andftes,dum
itmedfe dedit,in morbum grauem incidit. Quem vbi Laurentius
captum omnibus membris,ac debilem adminiltncon-
fpiciunt, in ledica collocatum, ad villulam quandam,
in Normannix introitu litam, fedato nifu perducunt.
Inibi, id temporis, habitauit moderator cuiufdam reli-
giofi cœtus, omni laude laudandus vir. Is à Laurentio
enixè contendit, tamdiu ibi commoran,quamdiu vale-
tudine incommoda effet, adiungens, diuina benificen-
tia elFedum efle, vt eius xdiculatanti hofpitis prxfentia
decoraretur. Neque veto boc folùm perhofpitalis gym-
nafiarcha dixit, verùm edam prxfulis feruos flagitato-
res acres appofuit,vt ibi interquielceret, atque valetudini
indulgeret, quoad ex morbo conualeret. Arrifit leui-
ter,in cruciamentis,Laurentius,amp; ingentes grates hofpi-
ti gradficanti agens, minimè, inquit, diuinitads volun-
tatem cognitam amp; exploratam habetis, qux aliud mihi
holpidum prxparauit. Quarecùmadeius nutumprx-
fto fim, longius me peregrinari permitte. Serui, prxf.1-
lis exhauriunt mandata. Cùm iam progreffi eflènt plu-
rium horarum viam, caftruin Augenfe, amp; delubrum,
uumini, diuiniflimx virginis nomine, dicatum, oculis
creuerunt. Quod vbi xgrotus intellexit, prxmedita-
tum mortis locum, appulfu inflatuque diuino, profpi-
ciens, fuos hoc modo efl: adfatus. Vitra Augenfe tem-
plum,fideliflimi ferui, non eft, quod me circumferatis;
kl exitu eft mea vita, fiquidem his finibus moleflias

de rebvs hibernicis
meas Deus terminare decreuit: ad extremum, illud ex
regio vate fumens, Hxc, inquit, requies mea in (c-
culum feculi, hîc habitabo quoniam elegi eam. Talis
erat integerrimi prxfulis cygnxa oratio, illum eundem
verficulum iterùm atque iterùm repetens, quoad in ca-
ftrumperuenit. Ibi cùm morbus ingrauelceret, amp; ad
fempiternas beatitaris epulas, appropinquante mortCjiè
inuitari fenoret, adftantes ad religionis ac caritatis cul-
tum cohortabatur. Poilea intentis oculis cxlum con-
templans, intimis feniibus angebatur : illud perpetuis
pfaitn.j^.i. f^j-j-nonibus vfurpans. Miferere Deus, miferere mei,
quoniam in te confidit anima mea. Poftremo incur-
rens in memoriam nationis rux,quam fumma vi atque
acerbitate irretitam reliquit, O infelix,inquit,Hibernia,
ô incolx œrumnofiffimi: heu quis vos miièriis dein-
ceps leuabit ? Quis vexatam 8gt;c adflidam infulam eri-
get, amp;c recreabit î Ad cuius perfugium,Hibernia,confu-
gies ? Cuius fidem implorabis ? Quem calamitatis tuae
deprecatorem habebis ? Dum ad hunc modù tanquam
verus,amp; germanus D. Pauli fe6i:ator,acerrimo quodam
ad perpetuam felicitatemftudio ardet, amp; fimul graues
curas cogitationelque in genns,amp; Ipeciatim in gregis fiii'
falutem,vlq. ad extremum halitum,confert,tandem eius
anima è corporis ergaftulo in cxlitum cœtum euolat,
Lws?quot;' ^^^ ^^^^ diuinitaris claritas,amp; ad^edus perenniter beat.
Eius mores. Vit etat clatiflimis maioribus natus, etfi generis nobili-
ac inftituta, ^^^^^^ dodrina,dodrinam fanditudo fuperabat. Vm-
bratili meditationi, mira vitx deuotione, deditiffimus;
aft vbi pontifex fuit,ita priuatis ftudiis vacauit,vt publi-
ca negotia non omiferit. Nemo in cxleftis vineti cul-
tione, diligentior- cultus moderatus,vidus falubris. Etfî

enim eius holpitalicas miranda fuit,tamcn corpufculum
fuum inediâ, cuius mirificèpatiens exftitit, eneruauit.
Sœpèjin orationibus/olims eit nodem peruigilare. His
armis, à diuina benignitate ei oblatis amp; datis, bellatri-
cem carnis corruptelam domitam amp; copreiTam tenuic.
Eum habuit non diœcefîs modo fua, fed tota etiam Hi-
bernia in reiigione moderatorem, in controueriîs rebus
Graculum,in dolore confolatorem, in orbitate tutorem,
in omnibus reipub. fludibus, amp; procellis peritiffimum
nauarchum.Quoties domellicarum feditionum incen-
dia exftinxit? Quotiesplebeiosfurores, lingularipru-
dentia,refrasnauit?Quoties proceres cum plebe,plebem
cum proceribus reconciliauit ? Nihil ei laborioliim ac-
cidebat, quodpatrix fruduofum ludicabat. Eius vitam
Augenlis gymnalîj alumnus litteris amp; memoria non in-
diligenter celebrauit. Audoris nomen non exilât. Illius Tom.f.
comentarios Laurentius Surius, egregièindullrius fcri- Nouemb.i^
ptor,in libros fuos,de Sandorum vitis inlcriptos,conie-
cit. SuccelTorem habuit Laurentius,in potifîcatu,Iohan- uhm
nem Ciminum Anglum, prasfulem omni dodrinâ, amp;
fanditate ornatilîîmum,exreligiolb Eufani^e gymnalîo, chiepifcopus
ad illud palloritium muniis,eledum.Henricus rex iam-
dudum in animo habuit, Hiberniam minimo fuo fîlio
lohaimi polïidendam tradere, atq. idcirco lohannes Ci-
mmus citius in infulam prxmittitur, vti regis voluntate
incolis lïgnifîcet. Hugo Laceus, Henrici iulfu iterùm fe Hugoia.
magillratu abdicate, amp; à regenda repub. in Angliam bAn^iquot;quot;
omni feftinatione properare. Paullôpôll,PhilippusWi-
gornienlîs,vir in multis rebus non contêncndus, remm wigomicn-
fumma in Hibernia adminiUrabat. Verùm prima eius
excurfio multùm iii:uriofi,amp;; parùreligiofa cenlèbatur.

Nam ftatis illis quadrapenis diebus (quod anni tempus
precibus, non prxdis ab Heroicis vins eft adfîgnatum)
Philippus,cum multis coadis amp; armatis militibus, Ar-
macliiam conceirit,amp; non modo à plebe,verùm etiam
ab iplis fàcerdodbus,(quos omnis femper andquitas ex-
adionum immunes elle voluit) magnam pecunix vim
wlorquot; vi- inuitô amp; ingradsexprelfit. Vnde eflèdum erat,vt Vlto-
tonkafésex. nicnfium non modo odia,lèd pxnè etiâ arma in fe con-
^ ' uerteret. At iniuriarum vitor,Deus,extemplô in depecu-
latorem animaduertere adferebatur. Pedem enim ex o-
pido egrelfus non erat,cùm torminibus cruciaretur, ita
vt animam ferè efilaret.Quanquam autem Vltonienfès,
quos expilabat,doIoréhunc diuinitùs immiftum, quafî
claram amp; teftatam pœnam, confinnarunt, tamen Phi-
Iippus,fimul ac feroDorauit,exVltonia immani pecunia,
vi exprelfa amp; coada onuftus,in Lageniam exceflit. In-
terfuit, in hac rapacitatis coitione, Hugo Tirellus. Hic
cum facerdotumgymnalîum Armachix diripuilfet,in-
didem magna capacitate authepfam lècum Dunum ab-
ftulerat. Nulla nox intercedere, prae{èpe,vnà cum toto
TireIlidiuerforio,incendioconflagrare. Poftridie mane
onerarios equos, exuftione confumtos, lebetem inte-
grum inuenire. Tü-ellus,cofcienria prxdx ac rapinarum
excitatus, numendiuinum hortere, ablatum ahenum
reddere amp; remittere non pigrari. Pontifex Dunenfis his
rebus interfuit, qui, nelcio qua animi prxfagidone per-
motus, palam, inter militum conuenticula, diditaflê
fertur, magnam fine dubio procellam Hugoni Tiiello
impendere, Deum infîgnium iniuriarum, quas pauperi-
bus impofuit, vindidam in breue tantùm tempus de-
trudere, qui ab egendum querelis, amp; iniquiiïimis pu-

pülorum compiiationibus oculos nunquam auertit.
£uênit ita ei, vt prxdixit. Nam Hugo Laceus , paucis inter Laceil
fanè poll menübus,in Hiberniam reuerfus,amp; quali amp;Tire!ium.
Tirelli punitor i Deo conllitutus, ei fe inimicum odio-
fum, interpofita aliqua offenfione, apertè profeffus eil,
cumque Laceus meliorum partium vir eilet,tandem ad
fadandum odium fuum edecit, vt Tirellus omnium
Britannorum profligadlïimus atque perditiffimus ba-
beretur. Verum eorum faóliones maximas in repub.
turbas efFecerunt. Nam rem fepius ad manus inimici
reuocare- in quibus pugnis, multi vuineribus concifi
extremum vitx Ipintum edere. Nullus difcordiarum
finis fuit, quoadufque, Tirellianis viribus debilitatis ac
imminutis, Laceus armis fuperior euafit, amp; inimici fà-
lutem prorfus exftinxit. Sub idem tempus Heraclius Heradius
patnarclia Hierofolymitanus, vir pmdendfïimus, amp; i^ghaSVcquot;
omnis ofïicij diligentiflimus,in Angliam, ad Henricum nitf
regem fè fupplicem contulit. Illius aduentus hxc ab hi-
ftoricis ratio redditur. Saladinus,Saracenorum rex po-
tentifïimus, partim fuis viribus, pardm intefbnis Chri-
ftianorum difcordiis prxfidens, in religionem nollram,
6c facrx difciplinx alumnos audacius infultauit. Chri-
ftianomm res inclinare cœpit. Heraclius impendentes
xrumnas, quafi in fpecula conftitutus, multo antè pro-
fpiciens , toto pedore ad comprimendam intolerandi
tyranni ferociam incumbere^principes abfens litteris fol-
Iicitare, prxfêns grauiflimis fentcntiis hortari, vt Saladi-
num,fidei, religionis, Chnfti inimicum bello pcrfeque-
rentur. Cum igitur magnam huius expeditionis fpem
in Henrico, Anglixreee,religiofjfrimus patriarcha col-
locaffet, vfque ex vldmis Hicrofolymx oris in Britan-

DE REBVS HIBERNICIS
SfrcS ^ad aduenemt, amp;inpermaximo comitio, regi^huiuP
regé oratio, modï orationCjfe fiipplicem exliibuerat.

}i CùiTi multa fînt, potentifïime princeps, quse tuam
„ perillufkem famam, longé lateque difFufàm,remotis
33 orbis terrarum regionibus patefàciant, amp; commen-
33 dent; tum nihil à Deo opt. max. vnquam tibi oblatum
33 fuit, vel ad natura; tux bonitatem declarandam melius,
33 vel ad fortunx amplitudinem percelebrandam maiusj
quàm quod miferi, amp; miferandi Chriitiani ad tuam fi-
dem confugiendum, amp; à te, prx ceteris regibus, opem
3etendam,vna mente, atq. voce confenferunt. In cauffa
ixc funt. Saladinus,tyrannus poft homines natos im-
manifIimus,iion modo duriffimum,amp;: luóluofiflimum
bellum comparât, fed etiam Chriftianis denuntiat, nec
fblùm denunriat, fed plane infert. Reimundus Tripo-
litanus, transfuga omnibus perfidix maculis noratull-
mus, cum Saladino copias, feelerata coniuratione, con-
iungens, carnifici in cxde Chriftianorum exfultanti, amp;;
jyy tripudianti,plures fpiritus intempeftiue adfert. Vtraquc
33 belua, ex flagitiorum impuritate concreta , omnia ge-
,3 neratim Chriftianis omnibus, fpeciatim Hierofblymi-
5, tanis ciuibus pericula intendit. Quidquid fraus in ver-
bis, vis in armis, multitudo in acie,infblentia in vido-
ria, feritas in tormentis prxftare poterit, totum illud ab
his Chriftiani fanguinis heluonibus(nifi Deus aueniin-
cet) metuens. Hierofblyma, ab omni prxfîdio vacua
atque nuda, amp; ferè conuulfa fedibus fuis, Saracenoruin
„ irruptionem dies nodefque pertimefcit. Finitimi terri-
„ torij incolx, tetro, ßcinternecino bello prefïi, nihil, prx-
33 ter fubitam ftragem, aut repentinam fugam, meditan-
33 tur. Quocirca cùm eô intolerabilis Saladini dominatus

prolapfus fit, vt dus tela iugulis noftris intenta, vbique
volitent, amp; religionis monuinenta fpolient atque nu-
dent: hoc vnum à dignitate tua perculfi Chriltiani re-
quirunt, huius, quam tecum profitentur, fidd caufiam,
defenfionemque fufcipere ; amp; contra religionis hoftes
exercitum feftinanter comparare. Habet hamc petitio
multam in fe dignitatem. Nam cum in bonis viris re
vera numerari, prasclamm fît,ôlt;: cuiuis bonitatis ftudiis
donatoacdeuoto, omnibus rebus pofthabitis, optan-
dum; tum bonis viris, in optima caulTa prceefle, amp; ma-
lis in pefiimo conatu obfiftere,honorarium quoddam,
ac potius fupra humanam prasftantiam,diuinum habe-
tur. Si finem tam prarclari facinoris cogitatione attin-
gas, meditanti occurruntinfinita ad belügerandum in-
uitamenta. Etenim quid Chriliianus princeps carius,
atq. antiquius habere poteft, quam contra perfidos ma-
num facere, numinis hoftes conculcare, fidei oppreflo-
ribus fideles liberate, poftremo ipfam vitam, ad breue
exiguumq. tempus durantem,pro Chrifto, fi res cogat,
profundere. Siquidem in hoc bello,vt in reliquis reÉus,
caufia non eft, cur ancipites proeliorum euentus exti-
mefcas. Nam fi hoftes,depulfis ac difïîpatis eorum co-
piis , profternas j bellum confecifti, multis falutem de-
difti. Si in acie cadas, in cselefte domicilium eueftigio
immigras. Felix autem, amp; palmare illud certamen,in
quo amp; vincere gloria, amp; vinci vidoria eft. Quare,rex
magnificentifTime, fi Chriftianam fidem colis tantùm,
quantùm pro certo colis, made hac tua potentia, amp;e-
minentiâ; pro Chrifto propugna, qui pro te, eruci fuffi-
xus, decertauit; bella tua ad illius dignitatem refer,afpe-
tum,amp; difficile perpeflu infideHs tyranni iugum à Chri-

DE REBVS HIBERNICIS
ftianorum ccruidbus ddicc; femituns vincula minpc;
excitatum bellum armis frange ; nofmet nobis redde.
Moneant te fidelium lamenta,fïdem amp; auxilium tuum
implorantia,acexpofcentia,qui multis partibus malunt
quamlibet feruitutem feruire, quam huic importunißi-
mx belux ceruices fubiicere : quam armis fubadam
e(fe omnes exoptant, armis fubigere cum primis tu po-
tes. Moueat te Hierofolyma, plurimis religionis infi-
gnibus iam olim illuflrata^ moueat te tota illa terra, in
qua facra liberatoris conferuatonfque nofln vefligia
ftmtimprefla. Sic Chriflianum imperium amplificabis;
fic fceleratorum mucrones retundes ; fic nomen tuum
erit magna apud viuosgloriâ; fic laudem tuam omnis
pofteritads fama celebrabit, fic diuina maieftas, cuius
athletam teprxbes, poft volucrem huius vitae curfum
te incxlum tollet, atque beatitudinis perennitate hilara-
bit. Hxchabui,clariflinierex, qux in prxfenri dice-
rem; fortafïis pro cauffx bonitate,nimium; pro fratrum
meorum calamitate,paru; pro ma,vt fpero,virtute,fatis.

Dum hanc orationem antiftes habuit, tantam vim
lacrymarum profudit, vt totam pxnè acroafin, licet
maior pars latine nefciuerit, fiere ac lamentari compu-
lerit. Rex perhonorificè, amp; amicè eum accipere, re-
Iponfum in paucos dies differre, illius peritionem cum
prxftantibus in repub. viris communicate. Optima-
tes, fententiam rogad, in confilium firequentes conue-
niunt, rem hue atque illuc, ancipiri contentione diftra-
dijverfant; fumma confultadonis efl, nihil effe regis ra-
tionibus vtilius, quam domi confidere. Quare Henri-
cus perbenignè Heraclio, idque de procerum confilio,
refpondit, magnam fe animo moleftiam capcre, quod

hominitam Chrilliana roganti, negarecogatur:cogi
vcro, quia graues ei inimicirias Gallorum rex denuntia-
uit, qux eum diitentiffimum tenent. Veniîmillimum
etiam eilejfi in ludxam proficifceretur, Gallorum re-
gem in totam Normanniam inuolaturum^ atq. ita plu--
ta fortaflê domi amitteret, quam foris recuperaret. Se
tamen ingentem velle cogéré pecuniam ad tanti belli
apparatum. Tulit hoc relponfum, non tam libenti,
quam patienti animo, patriarcha- amp; valdè vehementer
regem rogauit,Iohannem,fîlium iiium,faltem vicarium
date. Sed nec hîc quidem poteft: Henricus exorari. Par-
tim quód lohannes nondum fatis xtatis atque roboris
habeat,amp; idcirco ad rem militarem minus accommo-
datus exfîftatj parrim, quód Hibernix dominus fît re-
nuntiatus, qui quam inox in eam infulam accedat,pro-
uinciales fufpenfîs animis exfpeâ:ant,veruntamen im-
penfàm in Clirifliana negotia facere, coaceraata grandi Heraclius
jecunia, iterùm rex promittit. Vbi prxful nihil fpecu-
, X ex principis verbis deguftare potuit, eum his didis
confidentius eft adlocutus. Pecunia nobis,Henrice rex,
non deeft,fed princeps. Teipfuin,noh xrarium tuum
depofcimus. Omnes orbis terrarum orx pecuniam in
hxc bella impendunt,fcd nulla principem mittit. Qiia-
re cùm tuas priuatas rariones communibus rei Chriftia-
nxnegotiis pixtuleris,hoc mihi non fumo, inftar vatis,
oracula flindere, fed hoc tibi denuntiare audeo, Chri-
ftum, cuius dextra eft inuida, qui nec tuis nec vllius
hominis viribus,aut opibus indiget,fupplicium de igna-
uiâ tua acerbifïîmum fumturum. Ea patrimonia,qux
abfens perdere exdmefcis, prxfens fortaffe non cônfer-
uabis. Diuinitatis ope amp; auxilio multó magis regu m

prxfidia, quàm humanis nemulis, amp; armis fîrman-
tur. Quocirca tu qui extcrnos holtes, ôc longe gen-
tium poiitos Ipernis ac pro nihilo putas,vide, ne pro-
pinquijamp; domeilici inimici fe in poflefliones tuas im-
mitcant. Obflupuit rex his diclis, amp; naturam fuam ad
tempus regens, Itomachantis praslulis minas, infolitâ
flbi patientiâ, deuorauit. Afl: lieutprxdixit, ita varia;
acerbitates regi acciderunt. Nam P iilippus,Gallorum
rex, cùm iam tum vix ad extrem am pueritiam perue-
nit, Henrici terris muitum calamitatis importauit,eum
de variis poflelîionibus deiecit. Belligerauit item cum
illo Richardus, Pidauienflum Comes,qui, euerlis, amp;
eiedisAnglis, vrbes accaftella ad imperium fuum ad-
iunxit. Perquam breuirer hxc, qua; externa funt, coa-
ceruo, de quibus plures fcedx a variis hifloricis funt
impleta;. Alt quanta rerum permutatio in Hiberniâ,
per hos dies, euênit, reliquum efl:,vt explicemus. Non
ita multo pofl: Heraclij abfcefliim, Tohannes, Henrici
regis filius, pompxplenus, in Hiberniam fatis feliciter
ioban«es quot;^quot;igauit. Huic tria genera ftipatorum miniftros fe
Henrici re - prxbucrunt. Piiinùm, non ex ledis, amp; modeftis Nor-
Hibe'nLmquot; mânix viris,quorum frequens erat numerus, fed ex ipfa
fxcc amp;feniitio conflatum. In hunc ordinem redige-
bantur perdudores, aleatores, gumix, creditorum frau-
datores, qui in ludis amp; meretriciis amoribus vitam de-

gebant. Secundas partes fibi vendicabant tirones An-
gli, qui numquam aciem videre, aut aliquam bellici
muneris partem attingere. Plerique etiam eomm ga-
neis, amp; damnis aleatoriis patrimonia profundere, coin-
pkira regis beneficia deuorare. In nouilTimis, extra or-
dinem, quafi poftremi homines, confiftebant Britanni

veterani, qui longa, ac diuturnâ milidâ perfundi, amp;
Hibernorum moribus fatis diu adfuefadi, primum a-
pud principem adolefcentem locum habere debue-
runt. In hoc comicatu, Henrici regis prudentiam pru-
dentes de/îderare, quandoquidem feledio bonorum
virorum, mails ablegatis, in adolefcentiâneceffarioad-■
hibenda erat. Quis probus pater improbis fatellitibus
natum fuum fuccingivelit ? Quin etiam acuti,ac intel-
ligentes viri, ex iilij fèruis, de paternis moribus conie-
(äuram vtplurimum faciunt: amp; reólc faciunt. Egone in
illo parente aliquid conlilij, quidquam grauitatis inelfe
autumem, qui liberum fuum^prxfertim ad multorum
imperium natum, malo cuitu, prauaque confuetudine
corrumpi permittit? Quod facile fit, fi filiolum iUis
committat, qui vt ad nullam partem vtiles funt, ita ni-
hil aliud prxftare poffunt, quam fè magnificè circum-
fpicere, meretricia voluptate liquefcere, dirarum ful-
mine ignauos terrere, crebras fèdidones facere, im-
puta ofefcœnitatis lue adolefcentulos commaculare?
Magni intereft, quibufcum homines adolefcentes fo-
cietatem coëant, quorum fèrmonibus,amp; exemplisad-
fuefadi fint. Quemadmodum enim noux lagun-
culx inueteratam odoris fœditatem, quam ex malè
olendbus liquoribus primùm traxerunt, difficillimè
deponunt: ita adolefcentuli, fcurrarum impuritate, pro-
pter deprauationem confuetudinis, inquinati, in vido-
rumcœnum facillimè feimmergunt; tum deinde inte-
gerrimis dodoribus arduum negotium exhibent,cxcx-
ca,amp; tenebricofa improbitatis fuligine,ad virturis lucem
adfpiciendam, illos reuocare. Vixit in Anglia, abhinc
annos quinque amp; viginti,fxmina, qu.T, fiue eam ex ge-

nercjfiue ex digwitate, fïue ex virtutum omnium oma-
mentis ipedes^fuit line controuerlia primaria. H^ee an-
nos nata viginti, necdum vllinuptaviro, aperüs fene-
llrisjduas fortu ito aniculas iurgiis concertantes adlpexit.
Altera alteram, vt in probrolïs contumeliarum aculeis
ferèlit,Anglicèmeretricem appellate. H^cad famulas
conuerfa, ab illis rcircitari,quid vernaculo meretricis no-
mine lîgnifîcaretur ? CaftiHima virginis,pudoré amp;:pu-
dicitiaminuiolatè colentis, interrogatio,amp; regio fuo ge-
nere digna : qua: mentem ab omnibus corruptelarum
illecebris vlque eó puram feruauit, vt nomen, huic tur-
pitudini impolïtum,prorfus ignorarit. Sed vt hoe lin-
quamus,quod tamen matronis tenendum optamus: lo-
hannes àprudentium eongrelfu non penitus erat defer-
tus. Adueniebant cum illo doâ;i,amp; litterati homines,in-
GiraWusCa- tet quos Silueftet Giraldus Cambrenlis(quo de antè fi-
nirpsd^o! tis multa) eius quafi pxdagogus,ex regis prœlcripto,erat
squot;^- conftitutus.Sed gladiatores,non dodores/ummam po-
teftatem, in infula habebant. Nam pofteaquam firmi
rumores de lohannis aduentu prolati erant, infuk he-
roes hoc nuntio exhilarati,dominö,amp;redorifuo hono-
raria elargiri,omnemque gratulationem facere, feftina-
bant. Interea coloni è vicinia Waterfordiam profedi
(nam hanc primum ciuitatem lohannes clafiè tetigit) fi-
mulac adolelcentem adlpexere,non modó,plaufii ma-
ximo,principi gratulationem fignificarunt,verum etiam
in Collum eius inuadere, amp; patrio möre fuauiari eum
berSàN^lquot; voluerunt. Normanni lidores fuperbè agricolas appel-
Str^quot;'^ J^sntes,n5 folùm cos à lohanne inhumaniter repulêre,fed
etia,cincinnis vellicatis, magnis homines rufticos igno-
miniis adfecêre. VicanicotumeliaofFenfi, rem pergraui-

ter tnlerunt, amp; Defmoiidix, Tomundix,atque aliarum
prouinciarum tetrarchis obuiam fadi, palam, amp; liberè
nundarunt,eorum in vrbem aduentuminanem penitus
acignominiofumfore. Neq. enimpnncipem,inquiunt,
conlpicieds,regia nobilitate micantem, Hibernorum a-
nimos adfabilitate fibi alledantem, fed infolentem, amp;
fuperbum verberonem, hue atque illuc pueriliter voli-
tantem,bârbarâ, amp; incultâ ftigmaticorum frequenâco-
mitatum. Quid multa? non prouincialium gratulatio-
nibus/edlcutica médius fidius perdignum. Tum dein-
de, quands contumeliis operti opprefliq. fuerint,magno
vfî impetu,fignifïcarut. Hunc vbi fcrupulum opdmati-
bus rulliculiiniiciuntjproceres ad libertärem recuperan-
dam excitati,contra lohannem coniurant,domum fe re- ■.

cipiuntjOmnibus Bntannis vim, arma,exercitus denun- proceres c3.
riant. Nam qui^inquiunt, eorum dominatu, ac fuper- neili° «du-
bia oppreiïi, viuemus, quos nec precibus fledere j nec
impendiis delinire j nec amore placate 3 nec honore pa-
care podlunus ? Hxccine funt prxclara Anglicx domi-
narionis primordia ? Hoccine eft pacem facere, an ad
bellum quiefcentes impellere ? Siccine amabilia Britan-
nica vrbanitatis blandimenta fùccedunt? arridentes
fpernere ? gratulantes repellere? geflientes fuftuario mu-
nerari ? legibus parentes omni dedecore cumulare ?
Quoties noftram nobis barbariam, vt probrum, obie-
cerunt, cùm tamen ipfi agreftiorem infuk imposent,
quam in infula reperiunt. lohannes de communi Hi-
bernomm confpirarione admonitus (neque enim erat
occulta) coadus eft, belli terrore, fe demittere in An-
gliam, amp; infulam fuam,quam pacatam inuenit,tumul- AnglLm^èquot;
îuofam relinquere.Harum veto pemirbationum fedatio

Brufèo, Curceo, Giraldidis, ôc in primis Hugonis La-
ccivirtuti ac adfiduitati commendata fuit, ad quem
etiam lohannes reipub. curam detuiit, iibentiflimis
omnibus. Laceus, fiatim atque prouinciam tutandam
obtinuit, nonnihil temporis ad comparationem belH
contulit. Etenim maior cura cogitatioque,in omni ap-
paratu, ei ponenda erat, quoniam coniu rati maxima-
rum feditionutn faces tota infuia incendebant, fuam-
que maiaumvbique confirmabant. Rebus fatis com.-
mode ordinatis, in hoftes irruptionem ficit, non me-
diocres copias vno atque altero prcelio deleuit, deni-
que omnia coniurationis mala non modo perbreui
tempore fedauit, fèdpenitus etiam fuftulit. Vt primùm
Hiberni, prœliisfiquot;adi, Anglis fuccubuerunt, Laceus
exercitum depofuit,amp; priftino fuo more exftruendi,bel-
Ikx architedura; adfiduitatem prxbens, arcem quan-
dam Derwathix fundauit. Complures Hiberni, mer-
cede condudi, multo eoaun fudore, ac labore, in hac
ftmdura erant occupati. Laceus eos frequenter inui-
fere, valdè familiariter atque hilarè baiulos falutare, do-
nis datis,ac fpe cumulatioris manupretij ad munus pen-
fumque fabros ftimulare, quinetiam inter operarios
corporisfuineruos, multo plus, quàm illius pars virilis
poftulabat,periclitari. Atque fè abiecit in humilem
Iianc, ÔC familiarem fbcietatem, vd ieiunx plebeculx
ventos colligeret, beneuolendamque fibi conciliaret.
Verùm incautus plebicola non modó operam, fed
etiam fè perdidit. Nam duin fodicans ad terram pa-
rum folerter inclinauit, venit à tergo fèruus mercena-
iius,qui homicidij fcelere concepto,percutiebat locum,
quippe fecuri Hugonis cerebrum perfecabat. Etfi au-
tem

tem multorum gladij ad homicidx vifcera celcriter ad-
hxrelcerent, tamen crudelilîima morte fexcenties mori
malebat, quam patrix fua: feruitutem contueri. Atqu e.
ita Hugo Lacais,qui,magnis rebus ged:is,plurima apud
Hibernos forcitudinis fux monumenta collocauit, de-
milfo lioc, ac feruili mortis genere periit. Multa in ho-
mine laudanda,nonnulla vituperanda erant. Qui eum
ex trunco corporis arftimabant, flaccum, petuium, amp;
verrucofum fuilTe ferebant; oris etiam deprauatione,ac
diftortione membrorum deformem.-deprediim habuit,
amp; quaflatum nafum^ genx, pra:feitim parte dextra, in-
eunte artate am bulfx, aduftionis notis, amp; veteris vefti-
giis flamma: fuerunt deformatx. Reftridus, ac tenax
natura. Art diuitiarum hirudo,meretricius amor (in qua
iibidine, poft vxoris obitum, immoderate, amp; intem-
perate erat bacchatus) maximam ex eius armario auri
argentique vim exhaudt. Vir regio Ipiritu; attentus
glorixfux auditor, quam toto pcdore anhelauit^ in
prœliis exitus habuit interdum parum formnatos, ta-
metfi ad vfum, ac difciplinam militarem bene peritus
cuafit. Venit ad eius Ibcietatem in Hiberniam Gilber-
tus Nogentus, vel Nugentus, equeftris cenfus vir, qui,
in Hibernicis bellis, multùm rerum geftarum laude
5roceflit. Is vxorem duxit Rofam, Hugonis fororem.
ium Laceus Fourix amp; Deluinix coloniis munerauit.
Gilbertus germano fratri, Richardo Nugento, quem
rerum veterum codicilli Richardum de Capella nomi-
nant, Deluiniam admodum fraternè donauit, è cuius
ftirpe Deluinix Barones enati funt, quomm virtus
cùm magna in rebus omnibus, tum fumma, in re mi-
litari, femper exftitit. Ceterùm hoc in loco minuenda

Hue vfque

Giraldus

Camb.in hi-

ftoriapro»

cedit,

Gilbertus

Nugentus

adLaceum in

Hibetniara

vcnit.

SigiSum ^^^^^ occurrit opinio, feu potius fîda Gulielmi Neubri-
An|ii.iib.j. genlis narratio, m qua Hugoni Laceo, amp; Viuiano vi-
. detur obtredare. Hugonem adfirmat, cùm m fufpi-
cionem regni appetendi vocaretur,Henrici regis prxfcri-
ptum, quoinAngiiam redire iuiTus ell, penitus con-
teinfide- magnam item kdtiam ex Lacei morte ad prin-
cipem perueniire,quoniam à rcligione offieij declinans,
Hibernico regno perlîdè vri voluit. Eo infuper inter-
fedo, regem pollcà,in prxtore deligendo, maiorem
cautionem adhibuide. Prxterea enarrat,Viuiano,pon-
tificio legato, auo de fuprà verba fecimus, audore Ôc
confualbre, Vltonienfes beilum contra Curceum Tufcc-
piilè: deinde cùm nimis diu, in Hibernia adhxrefceret,
infula: prxfedis denuntianribus, auro minus onullum,

uiani dcfc-ri- inuita errata, quam paucis verbis ? Nam nec rex id
S-iicSeu. temporis Hugonis fidei diffifus fuit, fed multô antè, vt
kig. fuprà ell demonllratum, non folùm ex omni kfx ma-
iellatis fufpicione, fed etiam ex calumniatorum fermo-
nibus ( inuidix fanguine miffo) fe vindicauit. Regis
audoritari nufquam non obtemperauit.Tantu m eriam
abfuit, vtob illius interitum rex gaudio triumpharit, vt
etiam grauari vifus fît. Quidni? Namquopado be-
nefîd ac falutaris ferui fpiritus grato principi vilis efîê
potuerit ? Laceus virerat plenus offieij, tametfî nimis
valdè populo fe daret. Afl flarim atque falfam à fe fu-
fpicionem imminutx maieflatis depulit ( nam laudis
auidus, non regni appetens vixit) rex, vt antea, ita ab
illo tempore benefîcus in eum fuit, ôc de hominis inte-
gritate, tam re quam opinione innocenrix florentis, op-
tunè exiflimauit. Quód veró refert, Viuianum non

Ipontc ac voluntate, fed minacibus gubernatorum vo-
cibus ex Hibernia deceffifle, peeuniicque cupiditate fi-
tienter arfifle : bis in eo labitur. Siquidem noftrse (ce-
dula:,quod bona cum Gulielmi venia dixerim,nec prx-
fedorum minas loquuntur, nec hominis auaritiam ve-
hementibus verbis perièquuntur, nec cuiquam Hiber-
nicarum tabularum memoriam replicanti, vlque quod
fciam, hîçc occurrent. In eo etiam perfpicue alucina-
tur Guiielmus, Viuianum ardentes faces Vltonienfium
ardori miniftradè. Nam legationis munus ad Hiber-
nos antiftes fulcepit, vti prouinciales prorfus à bello di-
fcedere cogeret, amp; omnes à hdelium fodalitio exclude-
ret, qui manum contra regem ficerent; quam legatio-
nem cafte, integreque confecit. Togatus belli exftin-
doreife cœpit. quippe Curceo pacis audor fuit, quem
optimis conditionibus onerauir, quibus alter, bene vi-
dori^e fidens, vti modo prorfiis nullo voluit. Sed de
his fitis mihi multa verba fecifte videor, cetera perte-
xam. Vix dum Laceo vita exhaufta fuit, cum omnes
per infulam Britanni, certis ftudiis, ac firmis armis di-
uindi, in bellum incubuerint, ad vlcifcendum Hugo-
nis interitum. Etfi enim vnus tantùm facinorofus fur-
cifer repertus erat, qui infeftum hoc Icelus, amp; immane nesrujpe^ios
in rempub. edere auderet, tamen Britanni omnem fu- b^Lthï
Ipicionis fpecum peragrantes, opinati funt, Hibernicos bent,
optimates notaife amp;c defignaflè, communi confpiratio-
ne,adhancinternccionem Laceum, amp;ceteros Britan-
nos, vt primùm vlla occafio ad talem cacdem illis obla-
ta efièt. Non igitur fas efie, confirmarunt, tanti fceleris
arehitedis veniam, amp;; impunitatem dare. Hugo La-
eeus,enedi, vt arbitror, filius, huius belli gerendi admi-

nilkator fuit; qui, adioliannis Curcei confilium Sc au-
xilium fè adiungens, inuidum exercitum ex armatifîi-
mis militibus confecit: quem in Hibernos, ab ofiicij ra-
tione declinantcs,infell:is fîgnis immifît,amp; multis captis,
plurimis necatis varia loca,corum fanguine, fremebun-
Hiberni Cx- ciuentauit. Hibernis, Britannorum impetu, per-
pmsvincua- culfîs amp; profLratis,vidores totam prouinciam pacatifîi-
mam rcddiderunt,in qua fatis quietè vixerunt,vfque eb
dum lolianni, Henrici lilio, poil Richardi fratris occa-
^^^ ^^ fum, Anglix regnum eiufdem infulx lieroes detule-
lohannesrex ÏUnt. lohannes omnibus xqui bonique cultoribus in
inuifus fuis, acerboodio fuit, propterea quod Arthurum,nepotem
fuum,ad quem ius regni fpe6labat,non modo iniuriosè
exhxredauit, fed fuis eriam manibus, vita priuauit. Ita
enimplurimi id xtatis homines non loquebantur fb-
lùm,verùmedam perfbnabant. Inter ceteros,lohannes
Gurceus, primus Vltonix Comes, immoderatione ver-
borum elatus, fîbi minimè temperare, fedperturpem
hanc, amp; flagitiofam atrocitatem deteflari, amp; in lohan-
nem furiales maledidorum aculeos liberius emittere.
Reperri funt in Curcemn maleuoli,qui ifla conuiria lo-
cureenm innbsp;nuntiarciit, ÔC afpcris vocibus celebrarem.

Angliam vin Laccus habuit pct littctas mandatum à rege,quem non
iibequot;.'''''^''quot; ifa pridem ad infulx imperium cxtulit, omnem frau-
dem ac cundationem abiicere, ôc Curceum,vbi vbi fît,
eatenis conflridum , in Angliam prima velifîcatione
inferre. Dum Laceus rem mandatam fideliter gerere
curceuKf. clam ad Curceum indicia imminenris ruinxde-
fygitr feruntur:. Quibus patefadis, Curceus prouidens ae
prxcauens, ex Lacei infîdiis elapfus , Vltoniam verfus
propere (nam properato opus erat) furtiuam fugam af-

fedauit: ad quam iiicólumis, idneribus tamen occultis,
ÔC deuiis,perrexit. Ecce autem repente nouum bellum
conflatum. Nam Laceus pergrauiter ferens, Curceum Quembetb
è mambus fugifTe, coadas regis copias, perfequendi
ftudio incenfusjin Vltoniam immittit. Curceus timo-
remvtcumque deponere, ad armavirofque confugere,
indagatas vias munitare, hollium impetum a fuo capi-
te depeilere, in flexionibus ac diuerticulis ladtans, regis
milites, extra munitiones fuas vagantes, ferro lac^lcere,
interdum incautos concidere. Laceus inimici audaciam
dementerftomachan,fulmina emittere, Curceum pe-
ftem , amp; perniciem reipub. prxconis voce, declarare,
mortem eidenuntiare, ac palam prxdicare, contra eius
manipulates crebrô velitari. Verùm vbi frequens irru-
pdo vtdmque fada erat, tandem Curceus, fatis magno
exercitu, ex Vltonienfibus comparato, caput extulit,La-
ceum audacius irritate cœpit,amp;: contra eum, prope Du-
nenfem ciuitatem, aciem inftruxit, in qua Curceana
manus, quôd plus firmamend, amp; roboris liabuerit, ex-
fultauit,amp; triumphauit. Laceus prœliis vfus parum fe-
cundis, in Lageniam, demidb capite,exceiïit; mentem à
pugnis, Ipe vidorix exclu/à, reuocat^ciyiiculis, non ar-
mis Curceum irredre excogitat. Legem, de proditore Profcriptio
capiendo, regis nomine fèrt,inquaampliflimam ei pe-
cuniam pollicetur, qui Curceum, non folùm exiftima-
tione, fed edam pronundatiorie rerum capitalium con-
demnatum,è medio tollet,aut captum in Lageniam
ad proregem perducet. Atque hxargentexplagx,quas
Laceus texit, luculentam Curceo plagam non ita mul-
tô póft, impofuerunt. Nam cùm illius diei memoria,
in qua falutis humanx reftitutor in cruceméft adus,

anniueriàriacelebritateDuni coleretiir, lohannes Cur-
ceus, vt erat pietati fummè deuotus, mihtaribus tegu-
mentis euolutus, nudo folorum callo facra loca prédit.
Dum huic pedeilri deuotioni, cum omnireuerenda, o-
pcfam dat, de eius domellicis aliqui, tempus,quod antè
fepius aucupati funt, non dimittunt, inermi domino
manus iniiciunt,comprehenfum ad Laceum attrahunt.
Nonnulli Icriptum reliquerunt,Hugonem Laceum,po-
fteaquam exfoluit premium, quod promifit, de militi-
bus fupplicium morte ac fuipendio fumhife. Certum
nefcio. Verum lèu ita ^ lèu keus res fe habuit, vncum
hunc Curceo impadum effe,Laceus pergaudere,ne for-
tè rex aut eius negligétiam fubaccufaret,aut fidelitatem
defideraret. Quare vt primum eius poteftari Curceus
commilfus erat, nullum tanri negotij vicarium confti-
tuere, fed in Angliam, parum tempeftiuo ad nauigan-
dum mari, cum capriuotranfire, amp; eum, regis prxlcri-
pto,perpetuis tenebris vinculifque mandate. Rex Lacei
nauitatem,non modó pecunia,ex xrario erogata,verùm
etiam eximiis honoribus compenfat.Nam eum Vltonix
Comitem creat,amp;; omnium prxdiorum,qux in Vltonia,
amp; Connacia,Ci;^'ceus habuit,poifel'Ibrem efficit. His ad
hunc modum negoriis confedis, lohannes Curceus de
maieftate damnatus, de priftino honoris gradu deie-
dus , ac ab omni foituna ôc fpe derelidus ,quot;fumma ac
fingulari calamitate afflidus fuit,cui addita fames vix ei
vitam reliquam fecit. Ex quo homine fonunx fragilita-
tis perlpicuum documentum capitur.Is qui non ita pii-
dem tantos exercitus cotinuerat,qui tot admiranda bella
non Tolùm repulerat,fed eriam gefferat, qui maximis in
repub. honoribus perfundus fiierat, quimultos milites

domi cottidie fuftentauerat, poft fubitam fundatiffimi
ftatus ruinam^iam exinanitus ac perditus,in fœtido for-
nicate camera nidore,miferabilitcr cotabefcere cogitur,
tantis inédit tormentis cruciatus,vt vix vnum tritici ^ra-
num in bucca coniicere poftit, cuius nutrimento vitam
lu3m,pamne mortuam,propagate valeat. Verumtamen
inxftimabilis numinis bonitas nop vfque eo afpeie h^ec
vulnera captiuo inflixit, quin comploratum eius dolo-
rem gratia: leuamentis,idq. triftiilimo fuo tempore,mi-
tigarit. In liac enim afflidione Curceus conftitutus,in-
cipit,anteaaa: vita:flagitia,qu^ in Deum,ac in homines
impie nefarieq. commifit,in memoriam reducere, quo-
rum recognitio eius confcientiam non mediocri dolore
compungit. Tendit ad Chriftum manus fupplices,eius
benignitatem implorât, paupeitatis patientia eum ar-
mare, egeftaté confolari,pœnas,quibuseftdignus,amo-
uere, extremum eius caium amp; fortunam miferari, Pce-
nitenti amp; fupplici captiuo Chriftus, in hac miferiarum
magnimdine, remedio atque alleuamento fuit. Adue-
nerunt in Angliam tranfmarini milites,clari amp; honorati
viri. Habuerunt, in contu bemio, palmarum plurima-
rum athletam, amp;reipfa fatis virilem, tamen nimium fi-
ducia: in fuis lacertis collocantem, qui vnum aliquem
Britannum ad duellum prouocauit. Quod vbi lohan-
nes rex intellexir,refpondit, fe non multiim de gladiato-
rum compofitionibus laborare: habere tame plurimos,
in ditione fua,qui manu, cum ifto buftuario,confligere
audent. Initur confilium depromto ad pugnam pugile
deligendo ; confultanti regi in mentem venit lohannes
Curceus, vnus pxx omnibus,ad fingulare hoc certamen
^uam maxime eflfedus. Rex ad aulam vindum, finenbsp;|

mora, introuocari imperat, Ab eo, in medium allato
fcifcitatur, velléme pro regni diademate, pro patrix li-
bertate, pro principis falute, cum aperto reipub. Iioilc
gladiatorium certamen iniiituere ? Nam ita elate, at-
que ample loqui rex voluit. Hic Curceus,pro te,mquit
regem appellans, gentem, amp; dignitatem tuam dedeco-
. rante, propugnare nolo. Verùm 'fi Talus patria; mea; in
periculum, ac diTcrimen,vtj:eFers, vocamr, inea caufTa,
meipTum ad .omne periculum opponei^, non recuTo.
Rex Curcei verba,tamquam hominis Teruentiore,quam
prudentiore animo pra;diti, patientius tulit, amp; eum è
vinculis emitti, imperauit. Pra[:terea,quoniam perdiu-
turna macie torridus Tuit, corpusiTuum Taginareiube-
. tur, quoad prifl:ina; lateribus vires accédant. Aft ad
tnbsp;opima alimenta conuiuam, edacitate hiantem, adhor- '

dum abdomen potu , paftuque onerabat, vt toto cor-
pore, incredibiliter adipalis, tumeTceret. Interea dum
fc Curceus roborat, aduenit dies, quo die pugna fit
pugnanda. Prouocator in puluerem amp;; circum, cum
magna militari pompa,primus proceftit, horam ex
hora exlpedans, qua Anglus in dimicationem veniret.
Occurrit eius exlpedationi Curceus, amp; in;medium
Inbsp;Te dat. Hunc vt alter adlpexit, monftri granditate

uit : adiungensfc illuc venifie, cum viro aliquo, non
cum vafto ac immani capitone, gigantis fimillimo,
decertaturum. Atque ita, perinde quafi, ante pugila-
tionem, manus daret, ex Terro ac manibus Curcei ela-
pTus, clam Te ei Tubrepfit. Curcei Tama hîc augeri, ôc
in omnium ore iplendide ac magnifice verTari cœpit.

Acceiîît, cum ambo principes, ftato quodam tempore,
de publicis negotiis fermones haberet, vt Gallorum rex
Anglix regem impense rogaret,Iohanni Curceo in man-
datis dare,inligne aliquod fortitudinis fux Ipecimen c-
dere. Adfuit accerfitus Curceus,amp; fuper ingentem trun-
cum galeam collocauit : poftea manu dextera tenens
ftddum gladium,depreftis fuperciliis, ardendbus ocu-
Iis,atque obtorto collo vtrumque regem adlpexit.Tum
feipfum colligens, ac omnes membrorum neruos con-
tendens, non modo galeam gladiatoria totius corpons '
ftrmitate perfecare, fed edam enfem in trunco ita alte amp;
firmiter defigere,vt nemo homo inter adftantes,cùm ab
iplb Curceo dilcederes, gladium è robore, vlla corporis
contentione extraherepotuerit. Pofteaquam magnam
fordtudinis fux admiradonem intuentibus,amp; reipeda-
tibus mouebat, reges ex eo caulfamtetd ac terdbilis ad-
Ipedus comiter, amp; iucunde exquirere. Quid hbi ful-
gends gladij quaffus volebat ? (^os atrafrontis nube-
cula notabat?. Qui fenfus erat fuperciliorum? oculorum
flagranda ? oris leueritas? tumida: ceruices ? Quid cogi-
tabat ? Quid intendebat ? Ad hxc ille : fi hic meus co-
natus (iam me vobis indicabo)minus prolpere fucceftif
fet, ita me Deus iuuet,veftra latera (neque principes,ne-
que populum excipio)meus ad vos intentus mucro pe-
tiHTet. Subagrefte hoc planeque rufticum quafi vafti la~
niftx refponfumregum animos nihil magnopere com-
inouit,qui,agrefti quadam morofitate, fadus fuit plau-
fibilis. His rebus adis, Anglix rexpdftinam Curceo li-
bertärem, cum fortunx reftitutione, reddidit; qua recu-
perata,in Anglia cundari noluit, fed in Hiberniam fe
traücere pertentans, decem amp; quinque vicibus, quibus

fe fliidibus commifit, ventis reflantibus reiedus eft in
Bricamiiam. Vemntanien Curceus hanc nauigandi dit-
ficulratem magicis fagaru prxftigiis, haut numinis de-
creds ailignans,in maridmas Gallix oras, commaitandi
litoris cauiTa fe recepir, vti exin portum aliquem Hiber-
nicum peteret. Aft inanis hxc contentio eum fruftrata
erat : quod toties condngit, quoties humana audacia
cum diuina potentia .bellarecontendit.Nam non modo
Galhcanos hnus claufos inuenir, verum inibi è vita ex-
cedit. Quis,amp; quantus is fuit,eius res geftx,quas bre-
uiter, fummatimque pcrftrinximus, fatis manifèftè te-
ftidcantur. Regis Manix filiam habuit in matrimonio,
tamen nuilamfobolem propagauit. Quod idem aliis
quibufdam Hibernorum dominatoribus, id temporis,
accididè ferunt, quorum familix, cum liberorum nihil
haberent, ad paucos redaclx fiierunt. Vir erat Curceus,
prxter communem hominum fpeciem amp; figuram,pro-
cerus-maximis viribus corporis-acri animo, magnoquej
inacie,cù.m dux eflet, vitam fuam in periculum proiice-
re nimis audaóler confuelcebat- in quo culpa non vaca-
bat, cum imperatorum cautio militum cautio habea-
tut. Commendanor autem nulla eius laus eft pofteri-
tatis memorix,quam quod omnis vidorix gloriam nu-
minis benignitati femper vnicè tribuent. Qux quidem
grata accepd beneficij recordatio, cùm in cuiufq. Chri-
ftiani animo inlculpta eiTe debeat, tum in Curceo fuir,
prxcipuo quodam modo, fingularis.

à latere veHro trmfmittere. Vbi non tan-
^ qmn transfi^ce fed exploratom officio fm-
gens (c^m in ^rimü miJ.ta notdmn^diù regiomhus aliéna
misprorpa incogmta^frnque muit ate valdè miranda ) cœ-

ter fubaSla fit,^ expugnata^noml^/'ve fecreta^con-
tra folitum fmcmfmn^m occidm ^ extremis terrarumpni^
biis^natara repojmt? ^os yltr.a fines, nec terra jubfifiit^ nec
bominmijVelferarurn hahitatio efi vlla.Sed trans omnem ho-
rvz^ntem in infinitu,per inuefiigabiles,^ occultasym,fGlm
Ocean'AS circmfertur^iis' emgatur. Sicut enim orientdespla-
g(Cpropriis e^mhufda^n fibi mnatispnteminent, fi) pra~

Bis ergo, e^* ekEiis ekgantionhus cunEtis^ea, qua memoria di-
gnavidßhantur,nonInutile duximvntm congerereindur-
^ru Veßra, quam nuUafer elatet ' hißoria,propa!are. Voter am
qmdem, vt alij, aureaforte mtmufcula,falcones accipitres,
qmhiis ahundat infda, veÜra fublmitati deHinaße Je d quia
magnanimoprinctpi^armpendenda putaui, quadefaciliprlt;Kter-
ire poßunt,;^ perire : eapotim cmam celßtudmi veHra mit-
ti,qua nonpofjmtamitti. lUùpoBeritatem,per uos,inßruere^
qua nulla vakat atas deHruere. Dianas quoque tam Veßras,
quam inclitaprolis VeHra uirtutes, '-uitloriarum titulos
fummatm euolucre,ßyloque per Hungere,non indignum reputa-
ui, ^t tanta temporis noßn gloria tranßtorie nonpertranfeat.
Verum enmmro, liter arum beneßcio,firmum perpetuitatis ro-
bur obtineat.Hoc etiam noHra diligentia digne tkbennon dif-
fido,quta rerum, tam inclitegeHarum memoria multorum men-
tihi'is,imitahili exemplo njirtutis, in poHerum vigor accrefcet:
earumque k6tio, ßcut antiquis maiorum imagines ^lÛura,
laudahili imitationis mmdia,tamammoßs conferet,quam igna-
uis. 'j^His fcintillam flrenuitatis adiicms, innatmn Ulis ignem
accendens.

I. Inhacappendiceedendajnonfuitpropofitum^fingulajque
Giraldus Cambrienfis, vel vt plerique fcribunt, Cambrenlis^
literis mandauit, typis committere, fed prima quceque capita,
neceactiamadmodumçuriosè (yliabadmqididata,in lucem

proferre. Quodnoftruminftitutum nonmulrum reprehen-
lionis eft habiturum apud eospriEfertim,qui in Giraldi Icnptis
Tunt volutati : in quibus muka^nimis akè repctit:ajamp; à propofi-
to declinata, rcpcriuntur.

1. Plena profeólo regis colLiudatio.Nam antiquitatis notitia
eft, qu^ admirationes in fummis principibus efHcit. Hac enim
cognicione imbuti muko facilius polTunc, fuos mores confor-
marejaliorum vitia caftigare, perfidorum proditiones anteuer-
terc^ad rempub. falutariter moderandam non viuorum modo
fcientiam, led mortuorum etiam vfum conlilia conferre.
Non igitur audiendum eft, quod abidiotisdicifolct: Ille prjc-
clare rempub. temperauit, iftecxcrcitum prudcntilfimecon-
tinuit, quos tamen literarum infcios fuifle, ac rudes conftat. Si
h^cvercab illis dicantur,miraculaenuntiant. Nam li illiteraci
tantum prcErtiterunr,quiddo£ti Ô6 eruditifeciirent?

TJlbernia^^poB '^ntmnicm^infuhrtmmaxmit^mts coru
^troBioris diei nauigatione^yltra IBritanmcas Wdlias^m
occidentdiOcemo^ftUeft. Intra tmenVltomm Scoticas
GalwediaSjdiiplofere mguBiore j^atio^mare coaróïatur.Vtra-
qne Vero ytrmfque terr^promontoria, hinc diBinSîius , lüinc^
ratione difi(tnti£^confM.fitU:,fatù aperte, fereno tempore^perjjfici
poffmt^i^ notari. Infularum occidentalmm hxc vltima. Hi-
j^aniam oh anHro^^triu^m dierum naturaüum namgatione, col-
later akm habet. britanniam maiorem ab oriente. Solum
Oceanim ab occidente. lïAb Aquilonari lt;-uero parte, trium
dierum '-velijko curfu , boreaümn infuUrum maxima , '^Jlan-
dia iacet.

De Hifpanico maiquot;i,ciuobus brachiis Britanniam
amp; Hiberniam compiedente.
cap. iii.

fetyittingitur^a Gallia tamm mare Gallicum nomimtm'. Aüud
r,nbsp;vero Hiben maris brojchmmUibermam^^vadirefûrm/z'erflij

l^oreampmterlabitur^siS' ^rïtanmam. (unis quanto longiti^do
^.nbsp;protenâtur, tanto latitudo arcïas mmoratur adpartes, donee

nsttwa curfu Jncognitis^quaflpecultaris emjdem natur^e the f au-
ïpt^s^vhi injïgnia e^* pretwfiora fuijècretarepofusrit, ejfe vide-
tur. Sic quidemHiberniaquot;^ritanni(e coUaterditer admet,vt
quocunqm ex portu quot;britannico in Ocaéntern namgantihm,
aliqua je ex parte,reprxfentet.lBntanma tamen duplo m quan^
titate, Hiberniam excedit. Cum enim vtrmfque longitudo, ab
AuHro in Boream extejajaceat, illa Soo.miUia pajjumn in lon^
gumicirciter vero ducenta miUia m latum hahet. IHa vero ah
Ts^udmicis montibuf, vfque (olumbinam (quaThorach dici-
tur) inJuUm 3 oEio dierum magnis Hibernicis, ' quadra^
gmta fciücet miUearia, excurfibm in longum pmenditur.
^atmrvero à Dublinio vfqueTatricij (onnaSïmmque ma-
re, mUtumexpanditur. Tantxjîquidmlîibermaquantitatù

eßpoteß^qmnUj circunfcripus^'^UUia ^ ScotU^potior tn-
JhU ^ntanmclt;c pars^ regihus'que antiquü appropriata, quam
(gt; 'intones ohm:, apnmauo Brutifiho^ Locrmo^cdajjignata
fmrat;, Loèmam dixere.

I, Ideft,peragrando quadraginta miliariaßngulis diebus:
quibuscompucatis3zo. miliaria numerantur.

z. Abfoiuce, vcarbkror,ponirur: vc fit fenfus, Hiberniam
cum Walliaamp;; Scotia asquari, duabus iftis Bntanni^e iniulx
portionibus meniis.

De variis Solini,Orolij,l(idori amp; Bedc^ fententiis
quibufdam veris, quibufdam erroneis.

C Olimis quot;vero in centum viginti millia pajfuum fatis exquifl-
te' UtitudinemHiherni^ dijfundi dejcnbit, fed de longitu-
dine tacet. ^a-nobrem arbitroripßmcognitam tnfulam^quam
''inlmm.tnx mtgnitudinis ejfe teßatur.Oroßns'Vero certion in-
dame Hibsrmam Bntamif propinquamjongofj^atio terramm
dmu^wrem^fedcoeli fo'isq^^e temperiemdus yttkm^ protesla^
tvir. Ifidoriis qmqm concordat Orofio^ dicens, Hiberniam pro-
xmxm quot;Britannia mft^dm., [patio terramm anguThiorem ,fed
fiuf foecmdiorem. Beda -vero Hiberniam tum aèrts falubritate,
qiia n feremtate medium liritanmlt;z,prlt;x.Hare ajferit: de falu-
britate yermn, de ßremtate vero (faiua p.tee yeniaque fua)
contranwn fcnhens^ ßcut ex fequentibsispaUm ent.Sicutemm
GaUia quot;Britan?ram,fc Britannia Hiberniofn^aéris tam fe-
remt ate quam fuhtilitate lange pracellit. ^uanto enim ad Suri
panesrr.ans axeddw, tanto ccelifaziem, quopurior ^ fuhti-
lior^tanwpemtrabiLior imkmentior aeriUuHrat. ^xnto

vero (tdCircij, Zephirique fines magü vergitur, occidtum tem-
Inbsp;periem qm nuhdofior obtufior^ Unto henigmor Atque fdti-

bnor aura, foccundat. Terra quippe medio, inter Ijlandiam fri-
gidam, e^quot; Hifpamam torridamjibramne porreÈa^à contrariü
■ jnbsp;hmc inde contraria temperantia, tam cxh temperie, quam aérü

falubritate feitciter Hibernia fœcundatur. 6B autem Hiberma,
^ ^nbsp;pro quantitatü fux captu,multo rotundior. In medio aliquantu-

lum fubflriSïa, circa capita vero in ampHtudinem dilatata. Bri-
li ^nbsp;tannia vero longior, ^ arBior ejfe dmofatur. Sedfkut Hi-

bernia,contra Aquilonem, quot;Britannia longe breuior ^ mutila-
latioryita ff^ in Meridiem non minor,verùm etiam,iuxta
ajfertionem,trans lUiusfines fe multum protendit.

J !nbsp;f 'jquot;' 'quot;lquot;' redioribus exemplaribus impiimuntur. Multis infulis^nec ig-

niam inhumanteelTe magnitudinis, quemadmodum Giraldus
fcribitjfed magnitudine ad Britanniam quàm proximè accede-
re : infulam vero ipfam, propter ferinam illius tempons barba-
riam,ab omni humankate vacuam elTe.

quot;T^lbernia quidem terra inxquaÜs,^ montuofa, mollis ^
aqmfa, filmHris ^paludofa,vereterra ' àeferta,invia,

fedaqttopi.Viikas hk igiturfttpra montes (Lquasflttsre. Infum^
mis emm a£reorüjarduorun^, colüü yerticibuj^fiagna reperies,
^ paludes. PUmcies tamen habetper locapMemmas ,fed
refpetlu jtkarmt ^ modicas, 6Jl autem per omnia ferè fui kte-
ra,mxnnaqus btora terra valdè demijfa. Interim tamen in col-
les vmos arduósqué montes ' enorrmter ereSia non tantùm
circumferential, verùm etiampenitimas Juipartes fabulofas
magis hahens^cjuamfaxofas.

I, Alluditparumaccommodatè ad iftum vatis vcrficulum
Pfal.éi. In terra dcfercajinuiajamp;inaquofa. Veriijn Hiberniam
non adeo dcfcrtam fuifTe eo tempore, etiam ipfo Giraldo teftc,
liquido apparec.cap.primOjitafcribit. Potcram quidem, vc alij,
aurea forte munufcula,falcones, amp; accipitres,quibus abundat
infuia,vcftrx fublin:|itaci deftinalTe. cap, 6, campos ftugibus a-
bundè veftiri docec.'cap.7, magnam vini vim in Hiberniani aG-
portari teftatur. Paflim in hiftoria,magnam Hibernorum mulr
titudinem in armis fuiiTejdeclarat. Quibus omnibus in vnum
colledisjconfequens eft, Hiberniam non fuiffe defer tam ;nifi
illam terram defertam efTe Giraldus velit, qua? aureis munuf-
culis abundat, in qua i'iicolïeagricukura: operam nauant, cum
tranfmarinis mercatoribus commercia habenc , qua^ in quauis
infulx portione popu lis refcrta eft.

z. Id potuit verum fuifTe.temporibus illis: noftraa^ate fal-
fum eft. Nam maior Anglicx Prouincia? pars filuis caret, adeo
vt incolx cefpitibüs, magna ex parte,vtantur,Dublinienfes ful-
phureiscarbonibus ,ex Britannia adfportatis, luculencos focos
fuftentant.

^^Leba fmpingui^ykrïciuefmgHmfromntufelix terra efl,
ttj foecmdcL. Vrugém arm^pecore montes, nemorofa fe-
ris abrndm. Tafcm tofmn^quamfrugibii^: gramme, quam
gramfoecuncüor efl infuU.. ^ultam frites in Hibernia, fluri^
mam in cuhnü , minorem, in grams fiempromittunt. Tritici

namquegrana ' contraBa funt hk,ff) minuta,^ Vix ahcmus
-vanm beneficio furganda. ^Akund}fatis^ catnft^eBimtur^
O- horrea farmntur^^ foUyerugranari^

I.. Totum iftad.ascafenoftra/alfum eft. Quinetiam paflïm,
inAnghcaprouincia,reperitur quoddamgenustritia, quod
Nocmandicum appellatur/atis'grande,amp;: plenum. Valdè ferax
eft Hibernica:gleba,duirimodo,infubado amp;: iterate folo^asri-
cokBfèmentemÊiciant.

Ç\ Vodyergigmt, érparturit, xHas nutrit, ^prouehit.
I ^^^ in ^^Jf plutdalè ' aquoftas coUigifermittit, Eo-
ücis namqueflatibus , ç^pluuialibm mmdüwmbus ,pr£ aliis
2, terris, ^ hlt;amp;c exuberat, coUateraliter yero ZepJyro,ab Auftrd
plt;trte.Vreqmntm,^proceUofioraÜisQru^hkregnat, omnes
3 ferè occiàntales Arbores,in emmentipofltas, partem tn oppofl-
tam Windmans, Weu^tens. Terra nirmrum man immenfo,
^ ex omniUtereyentisexpofita,nullampenitus,partibus ex
tüts,propinquamfeuremotafolidi obBacuUdefenftonemhabet.
Adhxc etimaqua^ in nuhibus contra^ÏA i^conghbat£,ob

ys mttiram concrets, demum m ^masfaciUim refolmntur.
Item hic quoqae terra^ßcut ^ dU qudibet montufa^plumas
Ahunde gignit mtrit. Terrea quippe montanaquepracipuè
fngiditate confumti calom, in emcuata. a.ttr£ii humores m na-
ùuxmorïgmmdâfacili conuertuntw, etutm ^ imta ptus
y mos y varia Vocabulaßrtinfilent. Dum enim adhuc coUihus
inzumhunt y'' nebuUnuncupantur .akuts elati, ç^- a terreno
contagio liberèßdlimati^nubes vocantur - guttatim vero minu-
tim':ius adimx reuertentes^feu liquid, fiu concreti, nunc mues,
nuncplu'Auedicuntur. Urne igitur Hiber ma,^aüia, ^ Scotia,
plmiij abundant. Tafiuis,^' pratis,msUe,c^ laBe,Vinis,non
Vmeis diuss eß infula. Beda tamen,inter allas infuU laudes, dt-
cit eam vinearumexpertem non ejfe. Sohnus vero,^ Ißodo-
r'M4 apib:4S eam carere aßerunt.Sedfaka ipforum venui,cireum--
fpeSîi/4i è diuerß fcripßjfent, vineis tpfam carere, apium ex-
pertsm non ejfe. quot; Vmeü enm, ç^ earum cultonbus femperca-
ruit,^ caret mfuhVina tamen tranfmarina,ratione commer-
cij,tam ahundè.terram reflent,vt Vixpropagmts,proHe^Hsque
naturalis, m aßquo, defiùlumpercipias. IPitlauia namque de
plenitudinefua eicopiose vina tranfmttit,cui e^* animdmm co-
ria, pecudum ferarumque tergora Hibernia non mgrata re-
mittit. Apes qmdem,ficut ahe natmes,hac meüißas habet. Jn
maiontamen,vt arbitror, ' copia fcaturirent,ßnon venenofas
amarOS,quibusßluejcitmfula,fugerent examina taxos- vd
potuis ßnonaeris Hibernici, tanta cum humiditate, ventoßtas
niinuta corpufcula tam difperderet,quam corrumperet. F mora-
biker autemdu:t poteß, temporeißed£, nonnuüasforptan,tn
mfuU, ® vineasfuße,^ longe poß Solini tempora S. Domtni-
cum Ofßrienfem,Vt ajfermtquida,aöes m Hiberniam dctulijfe.

9nbsp;bm inmicam,ha.nc terraajfermt,yt admSios etiam inà ^pul-
ueresfeulapiüospquüdibüntra akeana fparfent, examina
faim déférant, '^ed.a qmque cermrum , caprommque yenatt*
tnfdam iflam dicit inpgnem , cum eandem tamen femper caprù

10nbsp;■î'. caKuffe confiet^o* canere. Mecmirum eß,ßa tramiteveri-
toits interdum àmauinnt^cum nihil oculataßde, nihil nifi per
mdicem,(^ a remotis agnouerunt.Tunc enim res qudibet cer-
tijfimomtitur àyentatefubpào, cùm eodem ytitur relatore,

11nbsp;quo quot; teH-e. Ohuntam mdefoüicitam,(^ inpkrifquecertif-
fimam remotijfimarum rerum mdaginem, débita funt laude non
màgmSt quoniammhil humanum omnino perfeSlum.ommù-
que^ habere notitiam, er m nullopeccare, potius dimmtatü efl,
quàm humanitatis. errores fortèßqui exparte irrepßrint/am
imperfeSiionücmdttto^quamipfa Locorum diHantia reddat ve-
maks:Hanc Igitur yemampetimusque damusqué yicijftm,nihil
ynquam humanum a nobis aliemm ejfeputantes.

1.nbsp;Hoc perrarô contingit, alioquin agricolàrum labor pror-
fus manis effet, fi per aquam pluuiamquotaonis adueheretur
tant u m in commodor um.

3.nbsp;Nihilfanèminus. Quaffanhîcpoffuntarbores, vt alibi,
turbidaaliqua,amp; extraordmariatempeflate,quod non itafre-
quenter obtingit.

4. Pcrlocum,mediamaènsregioncmintelligi oportet.Nam
^loqui Giraldus fibi repugnaret,quiruprà cap.4. ccmperiem
Hibernia: fummislaudibus incarlumefFert.

In eandem fententiam hi verficuli, nefcio à quo, erant
Icripti. Bum fuit, efl pluuia : amp; mmhm, dum nubibus h^ret:
Bum terram tangit ,protinu6 imber er it.

oernia^ncuti in Gallia,aut Hifpania,red vineas quafdam in hor-
tisreperiri,queniadmodumin Anglia^quod verumeft. Atque
eum fuifle Beda; fcnfu m,non dubiro.

7.nbsp;Ingens apum copia,in Hibernia, abundat. Non enim in
rufticanis modo alueariis, fed palTim etiam, ferè in quouis va-
cuo filueftri trunco,amp; in tprraî cauernis, examina reperiuntur.

8.nbsp;(^o pado hoc dici poterit, cum Giraldus antea hoc ipfo
capite,iine exceptione, aifeuerfet, Hiberniam femper vineis ca-
ruiffe.Sed qui fuit Beda; fenfus fopràexplicauimus.

9.nbsp;Solinus re vera hoc affirmât, in quo vehementer errat.
Verba eius funt: Apes nufquam. Aduedum indepuluerem, sdm. caf.
feu lapillos Ij quis fparferic, inter aluearia,examina fauos dele- ^î*
runt.

10.nbsp;Incorreârioribus exemplaribus nullacaprarummentio
aBedafit. Diues, inquit, laólisacmellisinfula, necvinearum
expers,pifcium, yolucrumq. fedamp;ceruorumvenaru infignis. Hiß.Ecckj.
hîccBeda. Verü mipleG raldusdum Bedani reprehendit,mi-
hijoffendere,videtur, cum fcribat, Hiberniam à capns femper
defertam fuilTe. Magnumcaprorumcaprarumquenumerum

ibi iam effe, non opus eric comprobare : arque ea abundantia
non in Anglica prouincia, fed in iplis Hibernorum territoriis,
magna ex parte , reperitur. C^in etiam temporibus D.Brigi-
dx,qux multis luftris ante Giraldum natum vixit, capras in in-
fula fuilfe, fic doceo. Etenim Giraldum contra Giraldum te-
ftem produco. Illetopograph.difïincb.z.notabiliaquidam Hi-
berniîE loca literarum monumentis mandat.Inter alia,de quo-
dam cótinuo igne,qui à D. Brigida fuit inftitutus,in opido Kil-
darienfi,ita loquitur : Virgea quadam, amp; orbiculari fepe ignis
ifl:ecircuitur,intra quammas non intrat:amp; fi forte intrare prx-
fumpfcnt,quodàtemerariisquibu(aam nonnunquam eft at-
tentatum, diuinam vltionem non euadit. Item mulieribus fo-
lùm, amp; his non oris flatu,{èdfbllibus tantum amp; ventilâbris ig-
nem licet exfufflare. Item per imprecationê virginis caprarum
foetus hicnonperueniunt. Hadenusille. Quorfumquaîfoca-
prinos fœtus abigendos à fepibus virgo oralTet, fi nulli taies, in
Hibernia,vnquam fuerunt?

n. Famamcndaxcft.amp;lcripcores farpenumcro înerrorem
rapit. Solmus fcribit,in Hibcrniajaucm cfTe raram. Ad vbi aucs
abundant,fi in Hibernia non abundent ? Adhaecitapabulolara
infulam affirraac,vt pecua^nifi interdura à pafcuis arceantur,in
perieulum agat làtias. Quod fecus eft. Item mare,inquit,quod
Hiberniam amp;; Britanniam incerluic, vndofum amp; inquietum
toto in anno,non nifi xftiuis paucuîis diebus eft nauigabilc. So-
linus errât. Satis tranquiiîum eft, nifi vcntorum vi agitetur. Ec
non folùm seftate, fed etiam fum ma hieme, vedores vitro ci-
troquenauigant. Bedarefert, niuemyltratriduifpatiumraro
in Hibernia manere. Quod non eft ita. Niuis tempus non eft
adeo ftatum,certum. Sxpius per vnum menfem, ràro per
duospruinaîacniues in Hibernia ia:rent. Interdum tota hie-
me nullas difpicies. Falfirùmoreshiftoricos nimis crcdulos in
huiulrnodi crrores inducunt.

QVnt^ OMS hk mt4lt£,qu(amp; ' berna.c£ yocmtur, quas m-
'^rum in modum contra naturam naturaproducit. Ancü
quidem palufiribus fimilesjed minores.Sx lignis namque abiequot;
tints,fer aquora deuolutis,primé quajîgmmi nafcuntur. De-
hinc tanquam ab dga Itgm cohérente conch 'dibtts teUis ad li-
beriorem formationem inclufa y per roBra dependent. Et jîc,
quoufque procejfu temporis,firmâplumarum yejlituram indu-
t£,yelin aquas decidunt^yelin aëris libertateyolatuJè tranf-
ferunt. Sx fuccoligneomarirwque,occulta nimis admirandaque
femmij ratione, aumenta fimuïincrementaquefufcipiunt. Vidi
multotiens octdismeispl^quam mille minuta huiujmodi auium
corpufcula,in litore maris, ab yno ligne dependentia, teUis in-
duta,((;r iam formata. D^S^ ex harum coitu,yt adfolet,ouagi^
gnuntur^ec auis in earum procreatione ynquam om's incubât.
Jn nullis terrarum angu^ds '-uellibiâni'-vacare'-velnidijîcare

nem,exluto,ßne mare ç^^ fœmina :fecundamque ex mare ßne
fcemitia,ob legis yeneratiottem, dijßteri non audes.Tertiam fa-
lam,ex mare fcilicet ç^ fomina,quia yfuaîù efl, dura cerme^
approbas,^ affirmas, ^jiartam vero, in qua Jolaßtlus efl,ex
fœminafciket, e^ ßne mare, obüinata métia ,in propriam
perniciem deteÜaris. Brubefie mißr,erubefie,^'faltem ad na-
turam recurre , qux ad argumenta ßdei, ad inflruSlwnem no-
ßram noua cottidie animdia, ßne omni mare velfœmina,pro-
créât ç^ producit. T^rima ergogeneratio ex limo, ^ hxc vki-
ma exligno. Illa quidem,quoniam à domino natura tantùm fe-
md, ideo femper obflupenda proceffit, iflam Vero non ' minus
admirabilem, minus tamen admiran^m, quia fxpe,imitatrix
natura mimflrat. Sic enim compoßta eflhumana natura,vt ni-
hilprater inußtatum e^* rarocontingens,velpreciofum ducat,
Vel * admirmdum. Solîs ortum e^* occafum,quo nihil in mm-
dopulchrius,nihilfluporedgmm,qma cottiâe videmus,ßne
omni admiraîione prxterimus. êcipflm vero folü,qmararius
*cctdtt, totus orbis obflupefcit. Ad idem etiam facere Vtdetur
ßatufob,^ occulta quadam inJpiratione,citraormem mixtu^
^m,apum exfauo procreatio.

1. AnoîlirisBemacuI.-eappellantur.
i. Quid hoc verbo fignifîcetur, prorfus ignoro, nifi forte

^^ j. Hoc exemplum, qua,pro argumento,adinfirmandara
atque FrangendamHibemorum antiftitum fententiam, vfus
eft Giraldus, non apte ad rem propofitam fuifle accommoda-
tunijfatisluculcntc rcriprimus,in Hibernia: defcriptione, Au-
glicè à nobis édita. DilTirailts ratio eft ei us,qui fupra nature vi-
res creatus eft,qualis ftiit Adamus,ac eorum ammalium, qux
naturali efficientia gignuntur. Certè in fcholis creari, amp; gigni
)lurimüm diftare, doÄos non fogic. Veteres philofophiexm-
iilo nihil fieri docuerunt ; creari tame aliquid ex nihilo, Chri-
ftiani credunt. Hibernos antiftitcs ita fuilTe argumcntatos, ar-
bitror. Quidquid eft caro,ex carne,communi nature curfujgi-
gnitur : Aft talem ortum Bernaculac non habent : non funt igi-
tur carnes. Carnem, vfitato loquendi moreliîc accipiendam
admonemus: nam pifcium etiam carnem dici auttoreft D.
Paulus. I.Corinth, iy.35'.

4. Similem habet fententiam D.Thomas, part.5. quxft.3i-
art. 4, in corp. Primus,inquit,homoprodua:useft, ex imo ter-
Tic,fine viro amp; f^mina: Eua vero produda eft cx viro, fine îx-
mina : alij vero homines nafcuntur ex viroamp;foemina. Vndc
hoc quartum, quafi Chrifto propriumrelinquebatur, vt pro-
duceretur ex femina, fine viro.

Eft minus admirabilis. Nam vt homo dignitate, ita ortu
origine,ceterisanimantibusmultumpraîftat. Amplus eft
hic ad philofophandum campus, fed huic loco inopportunus.

ItaD.Auguftinus, traa.24.inIohan. Miracula,inquir,
quxfecit Dominus nofter,Ièfus ChriftuSjfunt quidem dmina
opera,adinteliigédum Dcum,devifibilibus admonenthu-
manam mentem. Quia enim ille non eft talis fubftantise, qu^
videri oculis poflit,amp;:miracula eius, quibus totum mundu m
regit, vniuerfamque creatu ram adminiftrat, afliduitate vilue-
runt : ita vt pxnè nemo dignetur attendere opera Dei mira bC
ftupenda in quolibet fèminis grano : fecundum ipfam fuam
miiericordiam/eruauit fibiquxdam, quaef^crct oppor^uno
tempore,prarter vfitatum curfum ordincmquc nature,vtnon

maiora,fcd infolita videndo,ftupcrcnt, quibuscottidianavi-
luerunt. Maiusenimmiraculum efl: gubernatio totius mun-
di, quam faturatio quinquemilUumiiominum de quinque
panibus. Ec tamen lioc nemo miratur : illud mirantur homi-
nes ,non quia maius ert/ed quia rarum efl:. Quis enim amp; nunc
palcit vniuerfum mundum,nifî ille, qui de paucis granis fegc-
ces crcat. Hxc D. Auguflimus.

TErra terrarum hlt;ßc omnium temperatijßma. Non cancri
calor extzÜuans compellitad vmhras. Non ad focos ca-
pricomt rigor urgenter muitat. Niues hk raro,its* tunc ' mo-
dico tempore,dur are'videhis. ëx omni tamen rvento,non mi-
nus SubfolanFauonioq.amp;'Zephyro,quam ßrcio,lt;!^ ^oreaü
quandoque ifrumefiit.ëxomniqmàmmodicè, ex nuUo immo-
derate. Sicut £ßiuo,fic ^ hiémati tempore herbofayirefcunt
pafcua. Vnde necadpabuU foenafecart,necamentüynqmn
flahuU, pararifolent. Aëris amœnitate temperiéque tempora ferè
cunBa tepefcunt. Aëris qmque dementia tanta efi, yt nec ne-
bula inficiens, nec j^iritus hk peBlens , nec aura corrumpens.
Medicorum opera parum indget infula. Morbidos enim homi-
nes,prater moribundos,pamosinuenies.lnterfamtatem ' con-

tinuam,mortemque fupremam nihil ferè medium. Aduenarum
tmen yna hk ferè eflpaffto, unka yexatio. Oh humida
namque nutrimentajmmoderatumyentrisfluxum yix m pri-
mis ylluseuaât. ^Pratereaper totum pxnè anni circulum car-
nes adeftm,lt;S' yaccma yaknt,^ *porcm£ nocent.ftem ne-
mo ynqum màgenarum hk natus,terram,a£remqu£falubrem
nonegreJfus,nJÜatriumgenerum j^ecw ' febncitamt.Soü ye-
xantur acuta,eaque perraro. Hkqmàm tenor naturaliter re-

bus inemt,fed mundofenefcente,^ tanquam in deenpita aeta^
tis fenium tam ^ergente,^ ad finem tendente^cunSÏarumfe-
re natura rerum corrupta ft^ in deterius mut ata, Tantaßquir
dem pluuiarum hk iam inundat yhertas,tanta nebularum
nubiurn incumbit impuritas . yt vix tres dies, vel ® aüiuosy
continua ferenitate ciarefcere Videos.ü^lla tamen a'èris viru-
lentia,nulla temporis intempenes velfanos e^* hiUreshk con-
trißat^ rveletiam delicati capitis cerebrum turhat.

3.nbsp;In Hibernorum terricoriis, vbi corpora incolx exercent,
raro homines in raorbum cadunt : fed in Anglica prouincia
fxpiusxgrotant.

4.nbsp;Porcinacaro hieme non nocet, imo germani Hiberni ad
illud cibi genus infaturabili auiditate rapiuntur, quemadmo-
dum libro primo pofui.

nore defecerint,quam breuius, lucuknti^ts poterimus,expli-
cemus. Qmpetens emm ordo depofcit,Vt poßquam terram ipfam
in OceanofundauimuSjftum naturam,varidfque animan-
tium eiufdem tm propnetates^qumdefetlus^rerimque noui-

m s valdè dijßmdi, vt magnü compomparua fokhant, no-
fira q!ioq.ddigentia,poflerorumfludüs aliquid adiiciatur-ne per
ignalt;Mam focordiam tempora ducamm otiofa, non tan-
quam communi omnium commodo, fed nobis Jolum mutiliter,
tanquxm beBu, ßm caujfa, nati videamw. 0 quam pra-
cUriore^quamprxceUentiorepraditifunt animo, quipretiojum
illud ' Dei donum, nobilemßilicet incomparabilem Jaentia
thefaurum non ab fondant,fed larga potitts, laudabdiqm übe-
ral:tate,cunSîorum mentibus,veldicendo vel fcnbendo,gratisnbsp;,

que,mu'ta,que lucubratione plurimumelaboratamfapientixlu-
cernam (vt omnibus in commune dedu^a pulchnus eluceßat)
palam exponunt. Sic ftd eorum digne commendanda videtur
inteniio, qui, q%omam brems dies hominis funt, tempo-
ra tranßtoria,propenßus euigilant élaborant, egregio ahquo
facinore,memoriam fui in xmmextendere,digmsquevirtutum
titulisperlongamfacere- vdpotim qmniam mcmetanea eß vi-
ta, mortiq. accommoda,quam fpiramus f^ exfpiramtu,perpe-
tuam ßbi, mortique pemtus mpermixtam , fpirabtlem fcilicet
inexjpirabilem, bonorum operumfludiis, comparare.

IVxta antiquifßmas igitur Hibernienßum hiBorias, Cefara,
neptis ü^é^ audiens dikumm m proximo futurum ,adre-

fatis,laudabili,in fœmina,ingeniofitalitatem declinareßa-
tuerit,communem tamen interitum,Oquot; fere generakm nuUate-
nus potuit, euitare. Litus igitur m quo nauis lüa primum ap-
pücuit,namcularum htm vocatur. €t in quoprxfumata tumu-
Uta eß ßfara,vfque hodie ßfartstumdus nominatur. Verun-
tamen cunUis ferè per diluuium iam dektis, quahter rerum
tflarum amp; tam euentus quam aduentm memoria, poß diht-
uium,retentafuent,non indignum Videtur dubitaiione.Sed qm
UHorias iHas primo fcripferunt, tpßviderint. HiBoriarum
enimuero enudeator vemo non ' impugnator. Sed forte tnali-
qua materiainfcriptalapideafciücet,velhtterma (fcutdearte
mußalegitur, ante dduuium inuenta) iHorum memoria fue-
ratreferuata.

1. Scitè fatis dictum. Nec etiam hxc fabula digna eft, c^nx
refellatur. Primiim fi fxmina peracuta imminentem vnda-
rum aduentum prxfagire valuit, cür non cum auunculo man-
fit ? Deinde qui potuic nauibus ad Hiberniam adfpirare, cum
id temporis nauigandi ars prorfus ignora fucric? Aft quorfus Iiis
tricis immoramur?

eommqm yxonbus, velcaßt, W indnBna, hoc eß, yderrore
yi£,yeloptma opinionepatrie, Hiberma htoribmfertur appu-
Itjfe. €rant mtem tres filij eius, Languinus, Sallanus, '^turu-
gus.^,cum nommumfuorum indicia rebus largirenturexßa-
tibus, perpetuam fui memoriam, ^ quafi yiuacem quandam
prafentiamfunt mde fortiti. Apnmo enim fiUo, Lagimßagnü:
àfecundo, mons alttjfimus,qmiüitmminet mari, quod Hiber-
niam mterfiuit,atque IjntanniamßaUnga nonimatur.fuius ad
radices quia longispofi temporibus S.Dominicus nobile mona^
fienum conïiruxeratjmons Dominici, iam yfitatius nomen ha-
bet. quot;^turugus y er}),qui duobus tertimfuccejferat, '^turugo
nomenßagno donauit.Sub hocaute BarthoUnogefiorumpauca
reperim^u infignia. At non alia, nifi ferè yaHiJfima quattuor
flagna fubito ex terra lt;-uifceribus eruSlaniia.quattuor nemora,
fiudio agncidturafuccifa,^ radicitm auulfa, atque in campe-
ßrem puntatem,non fine magno multorumfudore, redaBa. €0
enim temporis,tota propemodum terra,pr£ter montana quada^
egt; ipfararijfima,ßluis immenfis,^ fruticofis nemonbusfue-
rat obfita . yt ybi exercerentur aratra, campana planicies yix
inueniretur. Sed etiam adhuc hodie,re^eSîu ' filuarum, pauca
funt hk campeBria. TBartholanusyerojCumßiis fuis ^nepo-
tib^s,non mediocriter tam in rerum fucceßibus pro^erari cœ-
pit,qmm fucceßiombus.Nam ab aduentu eorum,pofiquam tre-
centorum annorum euolutus eß circuius, adnouem iam miUia
quot;^irorum fucceßionis fu£ traditur numerus excreuffe.Tandem
'^erj in bello magno,quodcmgtgantibusgefiit,potitum yiBo-

niü hmc nuramd ixbrn crefcendipojuere modum: infe mdgna
ruuntfummüquenegatum,ßare diu,nimiumq.grauesfub pon-
déré lapfus:fuktlt;spesiilentia,exaérüforte corruptione, as in-
teremtonm ma,7num cadduenbus exorta, eum, cum omnibus
ferè fuis,abmmt euentus.Ex illa. namque -mortahtate fohis fer-

ba^tizjttiis f Uit. Hic verus, vt aiunt, hiBoria relator cunamp;a
gentisgeUa,a memoria finibm, prx nimia antiquitate,ahclita,
S.Tatriao replicabat. Nihil enim tam pxum animo, quod ne-
gleSïu, tempore non abolefcat. Hic quidem IRuanus licet a
morte viuendi quidem indmias extorferit, pacem tamen non
impetramt. Licet enm vltra communem, ^ confuetumfluxa
ac momentanem Vita terminum, mortem longe disluknt, de-
bitam tamen mifera carnis fatalitatem non euaßt. Ti^anus
iHe, prout ex Hibernicis hifloriis coUtgi poteß , trans omnem
antiquorum patrum long^uitatem, licet' mcredihile ValJe vi-
dextur, e^- calumnilt;amp; omoxium/nultis annis vitamproduxif-
fe,perhibetur.

z. Nec mirum. Nam (î liaîc narratio vera fît, Ruanus annos
ferè vixit 2041. Afl: huiufmodiinfomniarecitare, refutare eft.

De Tertio aduentu Nemedi, fcilicet à partibus
Scythix, cum quattuor filiis fuis.

'^'^fa.to igitur 'Bartholano^cum omnijhcceJSionefua,acerb£
contimaque peflilentmmucrone detnto, Âquandiu terra,
fuo nudata cuitore/emanfit, donec Nemedu^s,Jgnommijfilius,
natione Scythicus, CUM quattuorfiliu fuis,addjejolatxhtorater-
rlt;eéue5ïusefi. Stanum,Gerbanelem,Anmnum, ' Fergufium-
q'4e filios hic habuit. In cuius Nemcdi temporibus, quattuor
''fiagna,fubito, inopinatóque impetu emerfa, multa ne mora ^ x
filux m campos,er' plana funt redaSiia.Hic cum piratü,qm Hi-
berniam grauiter -depopulari confueuerant,quattuor beUagefit
cruMifimx,cm y bique ce fit Vicïoria. Jn quadam tamen au-
ftraUs Hibernia infu!a,diem obiit,quam (gt; fui nomitîisperpe-
tuam fecit haredetn.Viliorum autem Nemsdi, nepotum, abne-
potumque fuxefiio , in breuigeneris numerofitate, in tantum

hibentrss,qu£ cum tempore crefcunt,^* rara fàlet fubitis re-
bus inejfe fides : ficut fubito in tant am excreuerat mukitudi-
^em,fic fubitis, ^ inopinatis rerum euentibus,^ cafu longe
citiore, quam ortu de fecerunt. quot;Bellis namque freqmntibus
qut cum ^ gigantibusge/ferant, quibus tunc temporis abmda-
batmfJa, yanisque incommodis ^ mfortuniis,rnaximkpars
in breui dik ta fuit. Tars verorefidua tot imminentia, ea tem-
peHate,maJ.orum incommoda, fugaprafidio, dîclinans, partim
^-vthiam, partim Graciamnamgio petierunt. Ducentis igitur,
^ qmndicim annis Nemedigeneratie Hiberniam tenuit, ft)
ducentispoUmoiwm annis yamafuit.

i. Ifte Fergufiusnoneftis,quiquot;primusScotorumrcxabHc.-
£toxc Boëthio ponitur,qui fuit non Nemcdi, fed Ferquuhardi
filius, multisqucluftris poftNemcdioccafum,cominunem à
natura lucem accepit.

3. Dc gigantibus multa in vtramque partem difputaripof-
funtjverdm quia Alchimus Auitus, Viennenfis antiftes, orna-
tiffimis atque optimisverfibusjde illis dixit, non alicnum eft,
eius fententiam in medium profcrre:

Akhim.AHi. Tempore quinetiam peccatrix terra fub iplb
W.4. caM- Nutribat faeuos, immania monftra, gigantes.

Nec tamen effari folitum ,quo femine crctos.
Communi cundis ortum de matre ferebant:
Qm genus, vnde patres, prohibent arcana fateri.
Si ipeciem quxras, humani corporis illis.
Plus vultus,quàm forma fliit:fic Hnea, mcmbris
Conueniens hominem monftrabat,difrona molem.
Q^propter deinceps commentis Gra^cia fidis
Dedecus infandum maffis infbrmibus auxit.
Et portentofis defcriplîc corpora membris :
Pube tenus quum forma viri,quum corporis ima
Supplerent vafti mixto pro crure dracones,
Artus femihominum patulis qui faucibus, imo
Integrosjviuosque homines crudo ore vorarent.
Tunc etiam aiebant diro terrore, tonanti
Blalphemis caelo conuicia mittcre plantis
His fimiles mendax Phlegr£ei fabula belli.
Excuffas finxit iecilfe per aëra rupes :
Pro telis, fpaciofa manus quas turbine mentis
Sparferit,amp; milfis cxlum quaflauerit aruis.
Hxc funt prifcorum, qux de terrore gigantum.
Carmine mentito, Graij cecinere poëtîe :
Qui cîclum aduerfus prauis contendere fadis
^nbsp;Inftitc-

Inftiterint, nec iam miffîs confligere tclis
Qi^m portent,diris agitarint proelia votis.
Montibus impofitos nec enim fas credere montes.
Hoc tamen amp; deinceps illos tentafTc putabo,
Qmcodos lateres,lentoquebitumineiundos
In fiiblime rati manibus lie polTe fuperbis
Suftolli,amp;: cel(as in fidera furgere moles.
Q^m fureret mortale genus, caflbqu élaboré
Irrita confcenfis commenjainferret in altum
Nubibus, amp;refugum fequeretur machina caelum
Non prius abfifliens, fiibitas difcordialinguas
Qi^m daretjamp;variusconfunderct omnia fermo,
Hinc fparfum fœdus,diuifa lege loquendi,
Qi^ Icelerum aflenfu turbata fuperbia rupit.
Sic interrupts perierunt culmina maflx :
EfFeduque carens cefTauit in a:there turris.
Hxc poft Diluuium : nam quantas tempore prifco
Prefla gigantxas tellus produxerit arces,
Atquelaceflîtis contemtum immiferit aftris,
Abftergente Deo diraeluuionedocemur.

Si cui cordi fit,plura de gigantibus fcirc; legat D. Auguft.lib.
ij-.dc Ciuit.Dei,cap.23. D.Hieron. cap.^d.inEfai.D.Ambrof
lib. de Noë, amp; arc. cap. 4. cap.34.D. Cyrill. Alexand.lib.3.in
Genefamp;lib.^.contra lulianum. Tertuli.libr.de Refurred.car.
circa medium, amp;: adnorat. Renat. Lauren.ïn eundem locum.
Ifid.Etymol.lib,H.cap.3. Albin. Carol, quxft. in Gen. quxft. in
cap.lt;?.D.Thom- poftil. in cap.^.Genef. Francifc. Georg, pro-
ble.Sea.z.deNoë,amp;:Dilu.

dpplkuermt,^ emyacuminuenkntes,in quinqmportiones
aqmks inter fe dimfermt, qmrum capita, m lapide quodam
conueniunt^apudéMediam, iuxta caflrum de Kilair, qui lapü,
a^ ymbilicm Hibernite dkitur 3 quafi in medio ^ medituUio
terra pofitus.Vnde^' Media pars illa Hibernia Vocatur,quia
in medio eß infula fita. Tgt;e ' quinque tamen partibus illisfk-
mofis^quarum nomina fuprà pofmmus,nulla eß hac. Cùm enim
\pradiÊifratres quinque, videlicet Gandius, Gènandiult;s,Gan-
ganàusfRi^theraguSylt;ijr SUnius,in quinque partes infuUm di-
uifijfent, quilibetpartium illarum fuam m Media portiuncu-
Lm habebat, lapidempraßtum contingentem-quia terra illa,à.
principio,optimafuerat, tam campeBnplaniäe-, quamfœcunda
frugumfertilitate,vné nullus eorum quinque exper s ippus
eJfe y olebat.

1.nbsp;Nunquam aut in annalibus legi,aut à noftris accepi^quin
Media quintam Hiberniie partem efficerec. Neque mcmini,
mquoIoco,harura Giraldus meritionem facit, vtmterim Mc-
dtamomittat.Lagema,Momonia,Connacia,VItonia,quattuGr
lunt infula? portiones,quintam,extra Mediam (vc quidem ego
fentio) nemorcperiet. Exliftit autem hic qua:ftiofubobfcura,
vnde Media fuum habet nomen dudum ? Nam ideo idcirco
Mediam dici hanc partem, quod in Media infuteportione fita
fit, omnino veri noneft fimiie. Latinum eft hoc nomen, at illi
quinque frarres Latine nefcire. Gerte in peruetuftis fcriptori-
bus vbique,pro.Media,Midiara inuepifcriptam: amp;:lingua ver-
nacula hàèc irifula; portiO, Meth, nominatur,quod lane voca-
bulum nullam, cum medix partis fignificatione, affinitatem
habet.

2.nbsp;Noslongè aliam fententiam,vtpotecommuricm noftro-
rum, amp;:vtopihiomeafert, verilimiliorem fecunfuraus libre
prirao.Sed hajcledorisiudicio relinquo;.

Ty^cejfuvero temforis^fortma variante vices, ^ in brc-
m, vt adfolet, mtdtapermrtens, Slaniiis folits totim Hi-
bermxmonarchiam obtinmt : vntk amp; primus Hibernix rex
nomnatur. Hicprimib quinqmportiunculas lt;Medi£ redinù-

grauit,lt;^ m vntimcommgensmenfaregaüappropnamtynäe
fè) À principahbustl/i's quinque portiombus, per Slanium, vt
diäumeßiam rnutiUtis, vfque hodw'fegregattifepamtimper
fe Media lacet. Nec tamen quantum terra vna illarum-quin-
qus, tantum continet ifia,fedfolùm medietatem. Cùmenima
tempore SLmij quMetillarum quinque partium trigmta duos
cantaredoscontinueritjfexdecim tantum Media contenta fuit.
Sfl ergo numeruscantaredorumomnium Hibernia 116. Dicitur
autem cantaredus (compoßto ex vulgari vocabulo, tarn brita-
nica,quam Hibernka Imgux) tanta terra portio,quanta centum
Villas continere fokt. Cilm igitur ex Insfratribus, ft) eorum
fuccejßone, muem fucceffermt reges,parum tamen, çf circiter
■ annos trigmta regnamrunt. Slanius vero in monte quodam, a-
pud^Mediam,tumuLtuseß,quiab eiusmmine nomen accepit.

I. Media,nofl:ra 3ctatc,abaliisquatuorpartibus fegregarano
eft: amp;iam ita late patet, vtduplicem Mediam,cominunibiis
regöi comitiis, diuifam habeamus, quarum vna^ vetuftono-
minc,Media,altera Occidentairs Media dicitur, Mcdiamaon
ita latè diffufam fuilTe, temporibus GiraldiCambrenfis,ar-
bitror.

Dc quinto aduentu quattuor filiorum Milefij regis, de
pardbus Hilpanix,amp; qualiter Herimon, ôc He-

J^ Bleta igitur me^na ex parte, ^plurimùm dehilitata na-
tions ifia, cùm variis inter fe confliamp;ihult;s, tum eo potm
hello, quod cum aha quadam NemedipoBentate, qua de parti-
bus S(ythiafuperuenerat graui cum dijpendio gejj'erat. demum
aduenerunt de Hijpmia partibm,m fexaginta namum clajfe^
quattuor nobiks Mdeftj regisfilij,qui jlatim totam tnfulam^
ne mine rebellante,ßbi vendtcauerunt. IProcedente fvero tem-
S'quot;quot;quot; P^^iduoiHorum nommatijßmi, Heberus fdhcet Heri-
mon duos in partes äquales regnum interß dimferunt, Heri-
moni ceßt pars auBrm's, Hebero qmdem aqudonaris.

Defratrum difcordia, ôc qualiter, interfedo He-
bero, de Hibernienfi populo primus He-
rimon monarcha fuit.

^ Vm autemaJiquandiuproßerefatis, feüciter conre-
gnajfent, quoniam nulla fides regni fociis, omnifque pote-
ßas impatiens eonfortis er at,ctxca maiorum mater ambitio,fra^
ternapauUtmdifmngens f(iedera,omnepads vinculum in breue
àjfolmt. ^Utisfe rebus immifcensdifcordMcunamp;aperuertit,
^ perturbât. PoB varios igitur fratrum conßamp;us, am-
biguos femper bellorum euentus, tandem HerimoniceptviSio-
ria, ^ in bello quodm, interfeSio Hebero, fratre fuo, totum
regnum Herimon foks obtinuit, qui de Hibernienßpopulo,
qm yfque inhoâmmn infulam habitant, primus monarcha,

fm. A nomine yero praàamp;i Heben, fecundum quö[dam,Ht^
bernienfes nomen traxerunt:yelpotius, fecundum alios,ab Hi-
f^ero, Hi^aniaflumo,ynd£prpuenerant, Di5îi funt Gai-
äeh. diSii funt ' Scoti. Stcut enm antique referunt hiBo-
rt£, GddeUs quidam,Thenij nepos, poft linguarum confußo-
nemapudNembroticam turrim, m ymühnguü pentiffmm
fmrat. Ob quam peritiam rex Tgt;haraoßam fua^n Scociam ei,
fociauit yxorem. ^oniam igitur Hibernienfes ab iHü, yt
aiunt, onginaLm hneam ducunt, à Gaidelo, Scocia, Gaideli
Scott, fmt nati funt, ß mmmati. Gaidehis iHe,
Vt aiunt,Htb€rnicam Imguam compofuitnbsp;. Gaidelach

dicitur,quaß ex ' omnibus linguü colleamp;a. ' Scotia quoquepars
inßiU Britannica du:itur aquilonarü: quia gens originaliter ab
hü propagata terram lüam habitare dmofcitur. ^od tam
^ lingua,quam cukus,tam armorum etiam,quam morum,yfque
in hodiernum probat aßnitas.

i. Hibernos olim appellatos Scotos, amp; Hibernia fuifTe Sco-
tiam didam^non modo Giraldus Cambreiis, fed alij etiam ve-
tufti fcriptores perfpicuèteftantur. Vtliuius rei fidem faciam,
a D. Patricio incipiam, qui primus Euangclij lucem Hibernis
adtulit.De eo ita vetus audor fcribit:

.c^f, inßione domifiiy
M iff m ad Hiberniam y
plena erat idolüy
I^ura ceruice, incredula.

tenehroi idololatrU
scot ic^ege mis ahfiulit.
Et pradicauit hominibus
Fidem,praclciro lumine.

jcotos in Chriftum credentes Palladium mifit Epifcopum ^ va-
Q^odefundo ab eodem miffus eft ad eos S.Patricius, genere Sï
ico,uiius t^oncnesjiororis S. Martini. Qiii in baptifino Guide tuios.

didus çfl: Suchar :à S.GermanioMagonius,àCelcftinovero
PatriciuSjàquo Scotorum archiepifcopus eft ordinatus,per an-
nos fexaginca'faniäitatejfigaisjamp;dodrina excellens,totam in-
fulam Hibernixconuertit ad Chriftum. Sandus autem Patri-
eius dum Scotorum regi prazdicaret. Hîec ibi. Promilcuè nunc
HibcrniïEjnuncScotorum mentio fit. Gallium Seduhumjpoë-
tamnobilemjHibernumfuifTcjperlpicuumeft.EiusvitaàTri-
sixt. senmf. tcmio, amp; Sixto Senenfi ita delcribitur. Cazlius Sedulius Pref-
f^BvIrt by^^'^'^jO-^rioneScotus. Idem nomen ipfe Sedulius vfurpat in e-
cquot;i. ^edtti. piftol.libro. Sedulius'Scotigena. Ems adnotationes in omnes
surim de D.Pauliepiftolasita infcribuntur. Scdulij ScotiHibernenfis,
^tTf/otié. D. Gallus etiam Hibernus fuit: quod ipfum Wallafi-idus
Strabus,qui eius ada litteris mandauit, inprarfationefua agno-
fcit. Atverólib.i.cap.40. ha:c narrat. Nuper quoque de natio-
ne Scotorum,quibus confuetudo peregrinandi iam p£enèin na-
turam conuerfâ eil: : quidam aduenientes,vnum è fuis conuia-
tóribus,multiplicipeftepoireirum,in eodem monafteriodimi-
ferunt. Qui cùm aliquantis ibi morareturdiebus, amp;:cottidic
infîrmitatis liise remedium,plena fide,depolccret, node quadä
(enem fibi, per fomnium, vidit alfiftere, geftu amp; habitu vene-
randum. (^em,quis effet, interrogans, beatiffimum Galium
fuilTepcrdidicit ; amp; protinus ad illum,cernis,inquit,ô domine,
toto me corpore difiolutum, meritorum tuorum cottidie eui-
dentiam prarftolari. Noli ergo, quod te aliquando credo fadu-
rum,differrediutius. Ad hoc enim mc referuatumelfe cogno-
fco,vt ficut his barbaris virtus tua latiirimèclaret,ita etiam gen-
tis tux hominibus meritorum tuorum fulgor innotefcat,amp;
claritas.Gentis,inquitjtuç hominibus,quos paûllo antè Scotos
i«/'/quot;quot;'nbsp;Praztereain vita S.Kiliani martyris h^ec verbareperiu-

tur. Beatus Kilianus,èScotorum genere,nobilibus ortus paré-
tibus,diuinaf gratia? fkdus eft nobilitate clariirimus.Scotia,quç
Hibernia dicitur, infula eft maris Oceani, fœcunda quidem
glebis, fed viris fandilTimisclariOric quibus Columbapogau-
det Italia,Gallo ditatur Alemania, Kiliano Francia Teutonica
nobihtatur. Quid clarius ? Quid lignificantius dici potuit ? In
eandem fentcntiam fcribit Ionas,in vita D.Golumbani, cap. z-

Columbanus, qui etiam Columba vocatur, in Hibernia ortus
eft ; infula in extremo fita Occano, fpedanteTitanis occafum,
dum vertitur orbis,amp; lux occiduas ponti defcendit in vmbfas.
Infula: huius fitus, vt ferunt, amœnuseft immunis ab ar-
mis,amp; bellis exterarum nationum. Eam Scotorum gens inco-
lit : gens quanquam ceterarum gentium legibus cares, attamé
Chriftiana; religionis dignitate florens ,itavt omnium vicina-
rum gentium fidem excellât. Hxc ille. Veriim obferuandum
eftjIonam,amp;: Wallafridum Strabum totos errare, qui Colum-
barum,amp;; Columbam eundem efTe, fcribunt. Diuerfi funt,vt
noftr^E gentis annales liquido confirmant. Ambo Hiberni erat,
ambo;equalcs. Columba florebat,dum luftinus fecundus im-
kerij gubcrnaculatenebat,quo tempore in Britanniam ex Hi-
xrma migrauit,vt Bedxpl^et,lib.3.cap 4. vbiSurius,inmar-
gmc,Columbanum,pro ColUmba,imprimicurauit, inquo,vt
ceteri, lapfus eil. Columbanus imperante Mauritio vixit,in
Italia èvitaexcelïit, circa annum humana; falutis ó^jj. aut,vt
SixtusSenenfis affirmat,anno jpS. nono Calend. Decembris.
Columba vero hu matus eft,non procul.nb Albania, in infula,
qua: vulgó Colmkilia nominarur, vt auctor eft Beda. Vcriîm
Hiberni confirmât Columbam in Dunenfi ciuitate fepultum
eflcjCuius rei teftes funt vetuftiverficuli.

Hi tres in Duno,tumulo tumuUntur in vno,
Brigida., Patricitts, atque Columba. fius.

Quoniam vero in ColumbiEmendonemincidimus, quid in legend.
in eius vita pro hac fententia facit,appingere libet. S. Columba
praedicens interitum cuiufdam impij, fceleratiqiie plani,hiec
Verba facit. Etconuerfus ad fratres ait, Hic homo filius eft per- .
ditionis, qui,quam promifit poenitentiam,non explebit,fed
niox ad Scotiam reuerfus, ab inimicis perculTus, peribit. Fa-
•^umque eftita. Nam ad Hiberniam regreffus, illemifer in
l^anus inimicorum incidens trucidatur. Ibi Scotiam, hîc Hi-
^rniamnominauit. Idem au£tor,in vita Golumbani,intotius
^ufifearcem inuadere vidctur. Eius verba haec funt. Beatus
Columbanus in Hibernia, infula in Oceano fita, quam Scoto-
nim gens inhabitat, ortus eft.Hiberniaenim antiquitus Scoria

dida eft, de qua gens Scotorum Albaniam, Britanni« malori
proximam,quiE ab euentu modó Scotia dicitur,inhabitans,ori-
ginem duxitjamp;progrefTum habuit. Idem,in vita D.Colum-
bx,ruam narratiönem his verbis terminauit. Eftautem (cien-
dum, quodHiberniapropriè Scotorum eft patria: antiquitüs
igitur Scotia,pro Hibernia,fepiusfcribirolet,iïCut hîc in vita
S. Columba: diligenter intuentibus apparet: amp; etiamVenerabi-
lisBeda,degeftis Anglorum, multis in locis Hiberniam expri-
mere volens, Scotiam fcripfit, Hxc ille. Ita teftatur Beda lib, i.
Angli.hift.ca.i.lib.z.cap,4. li.j.ca^.amp;ca.zj. Hxc ego nó tanta
ambitione colligeré,niri nonnulli ab hac fententia diflentirent:
qui tamen Scotos ab Hibernis ortos concedunt, quia rem lucc
meridiana clariorem pernegare nullo modo poffunt. At verô
Scotos non modo ortum,{èd etiam nomen ab Hibernis haufiC-
fe, veteres hiftorici vna affentione confirmant.

1. An ea vox iftam fignificationemprae feferat, prorfus ig-
noro. Illud Hibernicx lingux peritis difcutiendum relinquo :
à quibu s ixpius accepi,iftam locutionem,ab omni alia, perpau-
ca mutuare, magnam tamen cum Hebraica lingua affinita-
tem habere,

3.nbsp;Iftud idem affirmat Giraldus infi:àcap.i5gt;. Et Beda lib, r.
cap. I. Hxc aucem (Hibernia) propriè patria Scotorum eft. Ab
hac egrefli, vt diximus, tertiam, in Britannia, Britonibus Sgt;C
Pidi s sentem addideru nt.

4.nbsp;Id verum efre,nortra jetas teftatur. Etenim ealingua,qua
nunc Scoti vrbani vtuntur,non Scoticaeft,fed Anglica, Agrc-
ftes vero Scoti, tantum Hibernicè fciunt. Id ita olim fuiffo
confirmât Beda :Hxc,inquit, in prxfenti, iuxta numerum li-
brorum, quibus lex diuina fcripta eft, quinque gentium lin-
guis, vnameandemquefummx veritatis, amp;:vcrx fublimitatis
itientiam fcrutatur, amp;confitetur, Anglorum videlicet, Brito-
num,Scotorum,Pidorum ,amp;Latinorum, qux meditationc
fcripturaruin, ceteris omnibus eft fàda communis.

De GurguntiOjBritonum rege, qui Balclenfès in Hiber-
niam tranfmiJ[it, amp; eandem ipfis inhabitan-
damconceifit. cap. xyjii. .

Qlcut^ritamicd rèfert hiBom^rex Jßr^miim, (jurgunthä,
mbiütläuf Beüim flm^!^ '^-ephffimoj^tmi^m^

rediensàDdcia, qumolm àpatreim
rebelkmtttmmfubiugAmrat, apud infulas Orchidum clajfcm
iTiuenityqu^quot; ÏBÂknfes deUiipaniarumpartibm illuc aduc-
ciamrat. Cum ergo duces eorum ad regem accejjijfent,
ynJe hue aduenerint, caujßmque admntus, yt aliquamfcilicet
terram, in occideiuispartibus, inbabita!'e^t,', eipropoß^ht:
cum etiam fummo opere lani flagitajfent, yt'altqmm terram
ets inhabitandam concederet: rex tandem, de fuorumconßio,
infulamiBam, mm nunc Hiberniayocatur , qua tuncyel
vacua prorfus fuerat, yel per ipfum inhabitata, ets inhabitan-
dam concejßt. De fuis etiam nauigatianis duces ipßs adbibmt.
Ex quopatet,non nullo iure, licet antiquofBritannimreges Hu
berniam contingere. Legitur quoque,fmofum illumlBntonum
regeln, zArturum Hibernia reges tnbutarios habuiffe. ^ ad
mxgnm etiam yrbis ' tegiomm curiam quofdam com acceß^e.

i. Locus,vnde ifti Hifpani venerunt, vulgo Baion dicitur.
z. Hxc vrbs,lingua Britannica, Caër Pleon, AnglicèWeft-
Eheftria nominatur.

Quot reges ab Herimone vfque.ad patricij aduçntum
regnavierunt. Et quôd infiila peripluni a^^

eftconuerfa. C AP.-,XI;X/ r. - ; r
X^mo ' i^turgentis huius rege, fc 'dicet Herimcne,yfque ad
T^atricij aduentum 151. reges de eademgeniéin Hibernia re-.
gnauerunt: Tatricimveroj nàtïone 'Brit^m^.fyir^ita ^
' ■ '............ ' ' i ■ ' ' fanUitatê

fmSütate conSficuta, regncmte Ldëgtrio,NeÜi magni ßio, infu-
lam intrauit,^ gentem inuemensidololatram, yarióque errore
delufam,pnmusinea,cüuina of itidantegratia, fidem ChrtBta-
nam^.pradicauity^^lantauit. Baptizjtü itaque caterua-
tim popuUs, è^ tota iam mfula ad fidem ChriBiconuerfa,apud
Jrnmhiam fibi fedem elegit,quam etiam,quafimetropobm,con-
flituit,^primum totius Hibernia primaria Ipcum. êpifcopos
quoque congrms m locü collocauit,vtinpartem vocatiJollicitu-
dmü, quod lp fe plantaiterat,^ ipfingarent. Dominus autern
incxjemntum daret. Hic quoque notandum videtur,pradiSÏo
Ne-Uo^Hibernia monarchiam obtinenteifex fiüos ^uredi re-
gis Vltonia,in clafe non modica-, boreaksquot;Britanniapartes oc-
cupajfe. vnà^gens ab his propagata, ^ f^ecificato Voca-
hulo ^ Scotica Vocata, vfque m hodiernum,^ angulum lUum in-
habitat. Sed quibus ex caujfts huc admnennt,quJitérque,^
quantisquot;^proditionibuspotius,quàm expeditwnibus Piciforum
gentemperualidam,armis quoque ^ ammof täte longeprafian-
tem,àpartibus illts expulerint,cùm notabilem illam '^ritannu
^ ' topographiam declarabimus, enuckatim expedietur.

2.Exfiffitjnbsp;hocinloco,quxfl:io rubdifficilis,an ob Muredi,
re^s Vltonix,filiorum in Albaniam aduentum, Aquilonaris
Britannix pars tum Scotia dici cœpta fi t ? Illud cni m hoc in ca-
pite Giraldus Cambrenfisindicareatqueinnuercvidetur.H.rc
autem incurfioin Albaniam,paullo ante Patricij aduentum,fa-
dafuit, Vbcit Patricius Celeftino primo pontificium munus
fuffirienteyaquóadHibetbós-milTus eft. D. tameri Hierony-
mus,qui Patriciuhl xtateanteceflit, Albanenfium Scotorum

niertny. »d. mentionem,vtmihi quidcm videtur,facit.. Neque Britannia,
inquit, fcrtilis prouincià tyrännorum,amp; Scoticx gentes,om-
M/'.4. circa ' nefque vfque ad Oceanum , per circuitum barbarsnarioncs
mdjom.t. Moyfenprophetafquecognouerunt.HxciUe. Nonnulli libri

Jegunt, Stoicxgentcs, fed mendofiflîmè. Hoc loco D. Hiero-
nymus Britanniam à Scoticagenrefeparat-Albania^quse noftra
Ktate,Scotia diciturjcft: Britannia? pars^non itaque improbabile
eft, Hiberniam bicfignificari. Cum ve;röaddatjOmnefquc,vf-
que ad Oceanura,percircuitum barbarie nationes,(atis credibi-
liter alTerere quis poteritjHiberniä in ifta claulùla potius,quàm
in prima cotincri. Aliud tamen eiufdem audoris teftimonium
fuperioribus verbis lucem videruradferre. Scotum, qui eius
fcripta,inuidiaquadam amp; obtreä:atione,rcprehendit,ira defcri-
plit. Habet progeniem Scotic^gentis de Britannorum vicinia.
Non de Britannia? vicinia, fed Bntannorum dixit. Quod to-
tum non modo ad Hibernos Scotos, fed ad Albanenfes etiam
latis appofitèaccommodari poteft. Nön fum autem nelcius,
Britannia? fignificatione ipfam Hiberniam à quibufdam vetu-
ftis fcriptoribus fliilfe comprehcn]^m,vt teftiseft Plinius. Sed
vt ad D. Hieronymum rcuertamur,alibi in euntdem çalumnia-
torem inuehitur, qui locus etiam corrupte imprimitur. Non
recordatur ftolidiflimus, amp; Scotorum pultibus praegraüatus.
Vbi libri impreffi habent, amp;: fcortorum: fed falsô; quemadmo-
dum, amp;:alibieodemerrorelibrarij capiuntur. Audiant, inquit
D.Hieronymus, ethnici mefles ecclefi^e, de quibus cottidie
horreanoftracomplentur, audiant catechumini, qui funt fidei
candidati,ne vxores ducantantebaptifma, nehoneftaducant
matrimonia, SedScotorum,amp;;afotorumritu,acderepub,Pla-
tonispromifcuas vxores, communesliberoshabeant. Vbi im-
preffi libri habent,fcortorum Scafotorum ritun:imis mendosè.
Nulluenim fermone liîcinftituit Hieronymus depromifcuis
viris, fed de promifcuis tantum vxoribus. C^i vcro fcorta,
cum fint meretrices, plures vxores habere poflunt? Imo fatis
dilucidè, cum aperta Scotoru m Albanenfiü m diftindione,ho-
rumverborum fenfaexprefllt alio loco D.Hieronymus. Quid
loquar de ceteris nationibus, cum ipfeadolefcentulus, in Gal-
lia, viderim Scotos,gentem Britannicalm,humanis vefci carni-
bus.amp; paullo poft. Scotorum natio vxores proprias non habet,
amp; quafi Piatonis politiam Jegerit, amp; Catonis fedetur exem-
plum, nulla apud eos coniunx propria,fcd vtcuiquc libitura

appendix.
fuerit,rccudura morcjlafciu'unt. Scot{gt;s,inquït,gentem Bri-
tannicam, quo additamentOjScotos Aibancnfès fatis diftindè
ac enucleatè expreffic. Veriim D.Hieronymus (quod pace ta-
lis, amp;: tanti viri dixerim) totus in vxorum multitudine errar.
C^od in veteribus amp;; prifcis annalibus perfpicuè cernitur:qui-
bus citius eft credcndum, quàm vanis rumonbus, quos homi-
nes longinqui nimis citô colligere confuefcunt. Illi quidem hi-
ftoriarum.acgeographi^eauiSlores facillimè labuncur,qui nimis
celeritercredunt,deexterarum gentium inftitutis, in quibus
nullam infpectionem habent. Hocex nauta aliquOjquivix ma-
ritimas eius fegionisoras praeteriens adfpexit,accipiunt-,illud à
vedore, ad nullam rem idoneo, arripiunt; iftud à mercatore,
non gentisritibus/ed domefticispa6T:isdedito,dilcunt. Atque
hisnugis colledtis coaceruatis, li bros fuos edunt, in quibus
cùm aliens nationis incolas mendaciis onerant,quid aliud pr^e-
, ftant,quàm vtpriuato otio,amp; aliorum fortalîis negotio intem-
^rantér abutantur. Neque h^c itaaccipi velim, perinde ac li
D. Hierony.cuius honûrificcntilîlmam mentionem fèmper à
. mefierivolo,falfitatis,autinanitatisinfimulem, Sedquemad-
modum vanitas irteptisamp;ventofis homuncionibus plerumq.
errorem obiicitjitalimplex Sc columbinaillaeuangelij facilitas
fàndosacreligiofbsviros interdum credulos efficit. Namvc
TraB.90. in qiiifqueeftcukorveritatisftudiofifTimus, ita alios elfe menda-
jchM. refir- ces tardiflimè fufpicatur. Scitè profeaô D. Auguftinus, ple-
7!ctgt;rhtt%. rumque, inquit, in his noftracredulitasfallitur, quianonnum-
quam Sc hiftoria, Sc multo magis fama mentitur. Quare D.
Hieronymum, vtparelt,fufpicio; rumorem,qui religiofasac
apertas optimi Sc probatiffimi viri aures, inani fonku, comple-
•uit, damno : amp;:cur damnem, ficdoceo. Scoti Albanenfes, eif-
dem moribus,quibus Sc Hiberni,imbuti fuerunt. Hoe cùm
alij,tum nolter Giraldusfùprà cap. 17. docuit : amp;■ verè. Loei
enim, noningenij mutatioeft fada.. At Hibernos diftindas
vxoreslongè ante D. Hieronymum natum,habuiflcjgrauis Sc
fincerus audor Beda his verbis teftatur. Ad hanc ergo ( Hiber-
niam) vfqueperuenientes nauigioPidi (vtdiximus)petierunt
in ea fibi quoque fedes, Sc habitationem donari. Refponde-

ru nt Scoti, quod non ambos eos capcret infula: fed poffutnus,
inquiunt, falubre vobis dare confilium, quid agere valeatis.
Nouimusjinfulain aliam clTe, non procul à noftra, contra or-
tu Solis, quam amp;pè lucidioribus diebus de longé adfpicerelô-
lemus. Hancadire fivultis,habitabilem vobistacere valeatis:
vel fi qui reftiterint, nobis auxiliariis vtimini. Itaque petentes
BritanniamPiiSli habitare per feptentrionales infuk partes coe-
perunt. NamauftrinaBritonesoccupauerant. Cumquevxo-^
res pidi non habentes peterent à Scotis, ea folùm conditione
dare confcnfcrunt,vtvbiresveniretin dubium,magis de Be-
minea regum profapia, quàm de mafculina regem libieligeret:
quod vfque hodie apud PidosconflatefTe feruatum. H^ec Be-
da. Iamvcrô,quid Ibdescauffae ajquusrerumxftimatorcen-
fereteflTc, cur Scoti tam prouidiformularumcau tores exfifte-
rent,Ii mutuis vxoribus, ac potiusfcortis (nam fœdamlibidi-
nem honefto nomine tegere,amp; Velare non audeo) promiicuè
vti confueuerint. Quem enim curialem, quem gentilem,
quem auuncuIum,querancpotem, quem auum, quem ab-
auum,quani fororem, quam priuignam, quam materteram,
quam ncptemmihiprofers, vbi nemo legicimisvritur nuptiis,
nullus certos aut cognofcit, aut agnofcitliberos ? Aut qux hx-
rcditariaregni fuccelfio folicitum cuiufque animum habeat,
lt;^jicertas paterni, materniquefanguinispropaginesnon infpi-
cit ? Prscterea Solinus,qui Hibernicam genté fatis ignominiosè
peruellit, certa connu bia commémorât. Puerpera, inquit, fi
quando marem edidit, primos cibosgladio imponit mariti,
inque osparuuli, fummo muerons, aulpicium alimento-
rum leuiter infert. Mariti, inquit, non maritoruin. Sed
ad ipfa D. Hieronymi tempora accedamus, quse etiam pro
Scotis contra hxc figmenta manifeftè ßiciunt. S. Patricius,
qui Scotis,hoc eft, vt idemfepiusiteremus,Hibernis,Chri-
ftiana: fidei lucem tendebat, D. Hieronymi xtati fuppar erat:
quod ex notatione temporum perfpicue elicio. Nam D.Hiero-
nymus,Honorioimperatore,incxlitu concilium cœcumq.mi-
giauit. Patricius .id Hibernia profedus eft,Theodofio fecundo
amp; Valentiniano tertio imperatoribus, cu quattuor fexaginta

annos confecifTet. Qualis autem vulgaris Scotorum Hiber-
nienfium, amp; Albanenlium (nam vt vtrique fanguine ôcvici-
nitate,ita moribus finitimi erant) confuetudo, viuoHierony-
mo, fuitj talis fine controuerfia eo non ita pridem mortuo
permanfitjac etiam permaneretjfinon eorum mentes Euan-
gelij radiis numen illultralTet. His pofitis amp; ftabilitis, qu^ po-
fitaamp;ftabilita efledebent^videamus anPatricius iftamluxu-
riam, in vfu fuilTe cottidiano collocatam, in Hibernia, animad-
inttuf Vit» uerterit. In eius vita hunc euentum,parum Latine, fed admo-
manufifuii ^P^^ ad rem, quam in manibus habemus, vetus fcriptor
mit- tiarrat. Erat quidam magus, qui grauiter refiftcbat Dco,cuius
gmd. neu. obftinaciam videns Sanftus, ait ad Dominum. Domine, qui
omnia potes, hic impius blafphemat nomen tuum, eleua illum
foras, amp; citô moriatur. His didis, eleuatus eft magus in aè're,
amp;iterum demifius defuperis cum globo niuis, verfocapire,ad
lapidera comminutus, amp; mortuus eft. Tunc rex iratus fur-
rexit, cum fuo exercitu,vt Sandum occideret, amp; ftatim teirze-
motus fadus eft magnus, amp; tonitrus, amp; ignis, amp; ventus vehe-
mens,amp; ceciderunt ex eis multi, ceterifque hucillucque fu-
gientibus,remanfit rex,cum quattuor viris, latens in quodam
loco, eu m magno timore. Venit autem regina ad Patriciu m
dixit ci : Homo iufte, amp; potens, ne perdas regem, veniet
enim, amp; genua fledet, Sgt;c adorabic Dominum tuum. Harc
ille. Reginam conciliatricem inducit, numinis prxconem,
pro mariti fui falute, blandè , amp; concinnè deprecantem.
Qu« certè regina appellanda non erat, quar multiplex cu-
bile vfurpabat, qux vna node propter principem, altera fi-
mul cum principis bubulco cubitabat. Sed manifeftiora
videamus. Perrexit, inquit fcriptor, Patricius ad regem
Milach, cum quo in feruitute fuerat, vt eum ad fidem
conuerteret. Quodilleaudiens,congregauitomnem fubftan-
tiam fuam, amp; fuccenditeam fuper fe, illicque combuftus eft:
magis mortem eligens, quàm vtferuo fuo quafifubiedus per-
rnanerer. Patriciu s verô, de monte propinquo, hoc intuens,
duabushorisfufpiransamp;: lacrymans ait; Hic rex,quia feipfum
igni tradidit,ne Deo arterno feruirct,ncmo fcdcbit de filiis eius

rex fùper {cdem regni eius, fed (emen eius feruict in (empiter-
num. C^orfum hxc (peiäat minax vaticinatio ? Quem ad R-
nem regis filios exftirpandos diuinat ? Reperça eft inter Scocos
confuetudo, fummo dedecorehbidinisac rurpitudinisconta-
minata/qu^eChriftinuntiunihoc oraculo liberet. Sunt Pla-
tonica: reipub. ciues. Certas non liabent fieminas, qu£emari-
tis nu bunt: mulieres promifcuè amp; cpmuniteirfe omnibus per-
üulgant. Sed in caüfla maxime aperta teftimonia profero mi-
nimè neceifaria. Ineo vero quod fcribit D.Hieronymus,fe in
Gallia vidifTe Scotos, gentem Britannicam, humanis carnibus
vcfci, non fas efleduco, viro fpedatiffimo, atque integerrimo
fidem non attribuera Aft per mihi mirum videtur, tam fœ-
dumfacinus, adfpcauqueternbile,non modo contra commu-
nem hominumconfuetudinem, fed etiam contra rerum natu-
ram perpctracum,in Gallia toleratum fuilTe. Certè ipfa Scotia
talilupinx feritati impunitatem non dabat. Nam cum circa
annum fâlutis 14 80. fpurcilïimus latro ac heluo, in quodam la-
tibulofe occultans, humanis carnibus, beftiarum more, vitam
propagafTet, comprehenfus àlidoribus,viuus cum fuisdome-
fticis (omnes enim eodem {celereobftricticrant)ambuftuseft.
Sed quoquo modo fe res habuit, paucorum crimina in vniuer-
fam gentem non funt deriuanda- Quamquam enim Virgilia-
nus ille yEneascrimineabvno omnes difcendos iubet, tamen
talis iniqua lex à Chriftianis antiquari debet.

5 Albania eft fàtis ampla Britannia? portio,non angulus,ficut
Giraldus,quadam côtemtioneacdefpicientiacômotus,fcribit.

4 Miror, vnde ifta? proditiones effluxerint? Certè Scoti,
armis viribufque,cum Pidis femper erant conferendi.aliter de
his Beda: Procedente au tem, inquit, tempore, Britannia, poft BeMih.i.
Britones amp; Pidos, tertiam Scotorum nationem inPidorum
parte recepit. Qui, duce Reuda,dc Hibernia egreflijvel ami-
citia, vel ferro, fibimet inter eos fedes; quas hadenus habcnt^
vcndicarunt. A quo videlicet duce vfque hodie Dalrendini
Vocantur : nam lingua eorum dal partem fîgnificat.

(^od Archiepiicopi nulli in Hibernia fuemnt,ante ad-
uentum lohannis Papironis, qui quattuor pallia
in Hibernia plantauit. cap. XX.

A l^hiepifcopivero in Hihertid ' nulli fuerunt, fed tantùm
fe Spifcopt inuicem ' confecrabant,donee Johannes ^Papiro,
1148. ^rnana fedis legatus non multù retro annis aduenit. Hic
4 quattuor pallia m Hiberniam portauit, quorum vnum apud
Armachiam pofuit,alterum apm Dubhnium,tertium apud Qf
filiamquartum apud Tmmiam , in QnnaSiia. Obntmtem
beatus quot;Tatricm, in Domino quieuit, anno atatù fux 120.
ab incarnatione Vero Domini 4 s 8. ab aduentu Hibernien-

i Hinc apparet, D. Patricium Archiepifcopum non fùiflc,
quidquid alij fcribant, fed foliim Epifcopum Armachanum.
Gelalius primus erat Armachix Archiepifcopus.

z Non (emper fe inuicem confecrabant, nam quandoque
illud munus antiftes Cantuarienfis fufcepit, quemadmodum
Philippus Flattesburius, vir induftrius, amp; antiquitatis fummè
ftudiofusbencadnotauit. Verba eius hxc ftint. Anno Domini
1074. ad regimen Dublinienfis ccdefix Lanfrancus Archiepi-
fcopus Cantuarix, petente Goderico rege, Dublinienfis ecc e-
fixpopuloamp;:cleroconfentientibus, amp;:eligentibus,in ecclefia
S. Pauli Londini, Patricium facrauit antiftitem : accepta prius
abipfo examinato profeffione, defuaobedientia, moreantc-
celTorum fuorum, fibi fuifi|ue fiicceflbribus exhibenda: facra-
tumque in patriam,vnde venerat,remifit,dans ci litteras feren-
dasGodericoregulo, amp;Terdilnaco,maximo regi Hibcrnix-
Hadenus Philippus. Idem etiam Lanfirancus hoc ipfum prx-
ftitit. Anno io8j. Donatum antiftitem Dublinienfem con-
(ecrando.

3 Magis diftindè totu m hoc negotium Philippus Flattesbu-
rius exprciîlt. Anno,inquit,Domini, 1148. lohannes Papiron
presbyter c;irdinalis,a B. Eugeniopapa miiTus cum Chriftiano,

Lifmoricnfi Epifcopo, totius Hibernix legato, in Hiberniam
venit. Anno Domini ChnftiaHUS,Epifcopus Lilmorien-
fis, totius Hibernix legatus cocilium celeberrimum celebrauicj
cui concilio interfUerunt^Epifcopi, Abbatcs, Reges,Duces, amp;
maiores natu Hibernix. In quo auaoritareapoftolica,amp; con-

ibidemconfiftentium, quattuor archiepifcopatus in Hibernia
conftituit: videlicet, Armachanum, Dublinienfem, GaUilien-
fem,Tuemienrem, in quibus praefidebat tunc Gclacms, Gre-
gorius, Donatus, amp;:Edanus. Ha^cFlattesburius.

4 Silueftergt;in fumma, quid pallium fic, explicat.' rallium, summ» Sil.
inquit,fiucvtaliisplacet, PaUeum, in propofito, eftornamcn-
tum ad modum ftok facerdotalis, crucibus nigns intextum,
fuper alia ornamentadelatum, humeros, ad inftar coron^, pe-

Degenteigitur iHa ab aduentu Tatridj vfque ad Vedümi-
dij regis tempora 33. reges per 400, annos in Hibernia re-
gnamrunt ; yiorum diebus fiàs ChriBana hk tütbata per-
manßt, Çs* inconcußu

Quod temporeFediitnidij regis,NorwagienfesTurge-
fio duce, Hiberniam expugnauerunt.
c A P. X X11-

IN huius vero Feäimidij regis tempore, NorVVagienßs, in
magna clajfe, Hibernica ütora appukrunt ; qui e^* in manu
forti terri occupantes, gentili furore àbacchofttes, ecdeßas
ferè omnes deHruxermt. Horum autem dux,Turgeßus voca-
tus,multis variifque conßi5tibus,e^ bellis atroctbus totam ßbi
infulam in breui Jubiugauit,ç^ Perap-atis totius regm finibus
totam vndique terram, locis idoneisJncaBellamt. Vné ^d
foffatainümtaJta nimis, rotunda quoqt^, ^ pkraquetriph-

cia. caSielU etiam mur ata, adhuc intégra, yacua tamen tt)
de ferta. Ex reliquiis illis,lt;ür arltiquitatis yeHigiis htc,yfqt^
in hodiernum diem, mdta reperies. Hibernicus enim populus
' caHella non curat. Siluis namque pro caBris,paîudibm yii-
tur pro fojfatis. Turgeßus itaque regnum Hibernicumaliquan'
diu pacißcerexit, donecpueüarum aolo delufus interiit.

I Hoclongè feciis eft noftris temporibus. Nam Hiberni in
caftellis magnam falutis fux fpem collocantjVt fusé libro pri-
mo explicauimus,

Quôd AngliGurmundum, Hibemici Turgefium Hi-
berniam dicunt fubiugaflè. cap. xxi ii.

^ Sterùm hoc mihi mirandum yidetur, qmdnoUer Anglo-
rum populus Gurmundum clamat Hiberniam fubiugajfe,
(y^ tam caHraprxdiSîa, quam fojfata flruxijfe, de Turgeßo
nullampenitmfaciens mentionem. Hibernienfes lt;-uero eo-
rum hiBoriiC fcriptxTurgeßum pnedicant.Gurmundum autem
prorfus ignorant. ZJnde quidam, femel à Gurmundo,?^
Iterùm a Turgeßo infulam dicunt fubiugatam. Sed hi Hiber-
nicis hiBoriis aduerfanturiqua tantùm femel, ante hac nosira
tempora,^ tunc a Turgeßo gentem Hibernicam teUantur ex-
pugnatam. Alij yero eundemfwße ajferunt, fed bmommem,
qt*em nos Gurmundum, Hibernienfes Turgeßum yocare.
Sed hoc etiam dißimiks eorum obitus, ft) ßnis diuerfus fare
non permittunt. Vertor,igitur,lt;^ yenßmilior habet hiBoria,
qubd,Gurmmdo,in Britannia regno, quodßbifubiugauerat,
tam infceptris agente,^ Turgeßum iHum,cumekSïaiuuentute,
in hanc infulam expt^nan^m, incUßts fua non modicaparte,
tranfmißt. ^ui Turgeßus, quoniam tt) expeditionis huius
tribunus fu/erat,^ terra fubaÛadiufub Gurmundo,quaß re-
gm re^or

mnEior amp; fenefcaUus permctnfit. GensHikrnica eksfo-
Uus, quemprafentidter ZP* quot;^klit, nouit, ^ à quo tmU
maU fuFtmuit, Urn nomen, quàm famam perpetua memom
commendauit.

prudens creac. Turgefium Gurmundi vicarium m Hiberma
pome. Quod nullo modo prorfus fieri potuilTe, fic confirmo.
D. Patncius è vitaabiit annofalutis 480. fuprà cap. 20. Iam
veró ab eius tempore,vfq. adTurgefij aduencum regnauerunt
in Hibernia 30. reges, quorum imperia 40 o. annos funt conti-
nuata: fuprà cap. ii. Quibus computatis,relinquiturTurge-
fium vixifle anno falutis,88o. At Gurmundus (vc telbseil: ipfe
Giraldus inftàcap. 14-) contraCeredicium, vel vtalij volunt
Careticum, Britannorum regem armatulit. Regnauit C^re-
ticus anno j8lt;î. vt Britanniae hiftori^e vna confenlione teftan-
tur. Q^reTurgefium habere tribunum aut proregem non
potuit Gurmundus,nifi ab inferis fiierit reuocatus.Certe funt,
qui indubium vocant, an vnquam Gurmundus m Britannia
pedem pofuerit, quoniam nulla eius mencio à Beda, aut alus
integerrimishiftoricis,eftfâaa. ExftatDublinij porta,ad occi-
dentem fita, qu2 porta Gurmundi nominatur. Ab hoc Gur-
mundo fumtum elTe nomen non eft credibile, quia poft ems
tempora, Dublinium ab Amellano fbndatum fuit, vt cap. 28.
dicitur: fi rcdè Giraldus temporanotauit.

Qualiter interfedo in Gallia Gurmundo, Turgefius
in Hibernia, dolo pucllarum delufus, occubuic.

C A p. XXV.
^^Vrmmdo itaque in Galliarum partibus interfeCïo, ^
barbarorumtugoa^ritannicü coUis ea occaßone depulfo.
gens Hibernica adconfustas artù ' iniqua decipulas,non inejß-
caci molimine, ßatirn recurrit. Cum igitur ea tempe Bate ßliam
regis Medenßs fcilicet,OmachUchltm Turgeßm adamaj]€t,rex
nie-virus fub peSîore yerfans,ßliam fuamipßconcedens, ad in-
fulam quandkm Medtlt;s(tnßagno fciket Locherino) illam cum
mndecimpmüis egregiis etiam, miffurum fe f^opondit.
'fis Turgeßusgamjus,cum totidem nohiïiormisgentis fua,
ßatuto die loco,obuiam venit. êtinueniens in infuia qmn-
decim adokfcentes imberbes, mimofos, ad hoc eleSfos,fub
habitupueUari dolum palliantes,culteüis,quos occulte fecum ad-
tulerant,ßatim inter ipfosat?iplexus Turgeßus cü fuis occubuit.

1 Nimis eft in fcribcndo mordax Giraldus, cum facinus,
omnibus laudibuscelcbrandum, parum confiderate reprehen-
dat. Num iniquum cfle exiftimabimus, barbarum iicarium,
cx omnibus vitiis conglutinatum, qui bellum non tam Hibetr
nis, quam Chriftianxreligioniindixit, qui omnia paffim dé-
labra fundituseradicauit,qui tot annos intollerandam tyranni-
dem occupauit, qui adolefcenti virgini ftuprum inferredecre-
uit, imoqui ipiumpatrem,aducrfanteamp;repugnante natura,
ad jfiliolaepudicitiamexpugnandam, tamquam ganeonem, ex
luftrorum fuligine nuper emerfum, follicitauit,aut armatum,
aut inermcm,autdormientem,autvigilantemè medio tollere?
Dolus, an virtus, quis in tali hofte requirat ? Tale quiddam
pcrpetratum fuifTe, tcmporibus Alexandri,Amintae,regis Ma-
cedonum filij, audor eil Carion. lib. 3.

De Nor\vagienfibus,qui circiter annos jo.rcgnaue-
runt, ab Hibernia expuifis. cap. x x v l

^zAma igiturjpernicibus dû,totam flatim infulam peruoîm-
. te, e^* rei euentum, ytadjolet, diuulgante, CH^t/i/agienfes
ybique truncantur,i^ in breui cmnes omnino,feu yi,jeu dolo,
yelmortitraduntur,yelitermn Nort/p'agim^ù'' infdas/vndt
y:ntrant,nau^o adiré compelluntur.

QVkfuerata'^temà Turgejio praéSIus Medenfum rex,^
»indolomqmtia iam ammo conceùta, quonam tenore,'-uel
arte,aues quadam m regnum nuperaduetla,terrapatriaquepe-
Jiifera,dekruîpojfe?it,^ delen? (umquereiponfumaccepiffèt,
nidos eorum y bique desirmndos, fi iam forte nidficajfent. de
caHellü ^Hort/i/agienfitmhoc interprétantes,mortuo Turgefio^
in eorum deHruÊww,per totam Htbernienfes infulam ynani-
miter infurrexerunt. Annos igitur circiter triginta, Norut/a-
gienfiumpompa, Çs''^t4rgefij tyrannis in Hibermaperdi^auit:
^dein^ gens Hibernica, Jèrmtutedepulfà, ç^priSîinam li~
bertatem récupérait,adregni tabemacula dénuéfuccejfit.

cap. xxviii.
quot;^ro« muito yero poB tempore iterùm de Nort^t^agia, in-
^[idarum boreahumpartibus, quafi de rdiqmsgentù prw
rù,^ quia ydocuUtafide,yelparentum relatione,terram opti-
mam. mueront, non in beUka cl(ffe,fed fub pacis obtentu,
quafi mercatura exercendapratextu, in infulam quidam adue-
^runt\ qmç^mantimos Hibernia portus fiatim occupantes,
tlt;(ndem à affenfu principum terra,amtatesinipfisyarias con-

appendix.
ftruxemnt. G^mmam mim innata otwfitatis yitiogens Hiber-
nicA necmAnduflrm^mcmrcAtttra mduigere dqmtenus vo-
luerat,decommmitotiHS regni conplio ferutilenjidebAtur, vt
gens AÏicjuA, cum opera aUrum regionum commerciA, quibm
hxc terra caruerat, hue aduehipoßent, m aliquibusregniparti-
bus admitteretur. Fuerunt autem duces iÜorum tres patres
Amelanusjciücet^Sitaracus,!^ luorus. (onflruBis itaque pri-
mo ciuitatibus tribus,Dublinio,Waterforâa, Limmerico,Du-

rici luoro: ^ ex hts paulatim ad alias Hibernia ciuitates con-
ßruendas,proceJfu temporis fint deriuati. Gens igitur hac,qua
nunc OoÜmannica gens vocatur, in primis terra lîîius re^bus
fatis traSÏabiles fuerant ^pacifici.Sedex quo immenfageneris
numeroßtate iamexcreuerant, ç^ ciuitates fojfatis ft/ mûrit

optime cmxerant,antiquasinimu:itias,aka mente repoptas non-
nunquam renouare,4) acriterrebellarefokbant.DMfunt au^
tem Ooflmanm lingua ipfortm corrupta quadam Saxonica,quafî
orientales homines. Ke^feamp;u namqu£ terra iUms,ab orientÂ-
bus hue partibus Vnàcumque adueamp;ifunt. €x his igitur,^
prior um Norvuagienpumaduentu,de quibus parumßcurifue-
rant,vfumfecurium contraxerunt.

Quot reges in Hibernia regnauerunt, abobitu Turge-
fîj, vfque ad vitimum Hibernix monarcham, ■
Rothericum. cap. xxix.

YGitur à tempore Fedimidij regis, c^s^obitu Turgepj vfque
^therici (pnnaBKi regnum, qui vltimus de hac gente mo-
narchafuit,^ vfque hodie QnnaSïiaprapdet, cum er tem-
pore,ç^ per quem rex Lagema,Dermicius,fciltcet Murchardi
phus à regno expulfusfuerat, decem ç^ feptem reges in Hiber-
nia regnauerunt.

quot;p st mtem numerus omnium regum^qm à primogentü huius
rege Herimone, vfque ad hunc vltimum^thericum^Hther-
niam rexerunt 181.quorumnomina,geHa,ç^ tempora hkprlt;ç-
tereo:tüquiapaucam hüinj^nia^^memoratu mgnareperto.
tum etiam ne compendium noslrum inutiUsprobxitas irnpedi-
ret. TradiSîi vero reges non ahuuti cotpnaiionts foUennitate^
nec inwiEîionis ' fàcramento,nec etiam iure ' hareàtario,vel ali-
qua fucceßionisproprietate,Jedvi tantùmarmis totius in-
fuLe monarchiam obtinuerunt, fuo more regm gubernacula
fufceperunt.

I Lariushîcaccipicndaeft fignificatio facramenti, quam in
Theologoru m fcliolis. Nam vulgata illa rcgum vndio non eft
propriè facramentum.

z Id verum effe, mihi non pcrfuadco: imo prifcis tempori-
bus, de iixreditaria regni fuccelfionemirificè folliciti erant: vc
audor eft Beda,lib.i. cap. i.hift. Ecclef cuius verba fupràpofui-
muscap. Adnota:z. Complures autem armis ac viribus re-
gnum occupafle, non dubito. Quod non modo in Hibernia,
fed etiam in aliis orbis terrarum partibus faepiùsaccidilTe, quis
pernegabit ?

Quod à primo aduenm fuo vfque ad Turgefium, amp; ab
obitu Turgefij vfque ad Anglorum regem, Hen-
ricum Secundum gens Hibernica manfe-
ratinconcufla. cap. xxxi.

C^ Ens igitur Hibemica à primo aduentus fui tempore, ^ à
^quot;^primiiUms Hermonis regno vfque ad' Gurmundi, ^ ,
quot;^Hrgeßj tempora (quibus ^ turbata quies, mtenupta ali-

fuperflkionemottts ohflmù fe gerit.
180. eim in Vltonienfes prœlia quinq.
notabilia. 181. effupt.m. que bel-
lo laceus repetit, z 13. acte viäor.i 15
eimprofcriptio.nbsp;ihid.

Dermicij improbitM. 59. ßperbia in re-
gno. 60. a proceribm defiritur. 60.
eim libido.ibid. vxorem Ororicij rapit.
61. Ororicio refifiit. 64. defentur.
ibid. confugtt ad Regem Angha. ibid.
clam in Hiberniam red». 68. ira in
Dublinienfis. 90. cupiditas in Hiber-
nicumimperiim.lt;)x. iniufla. ro8.
mors. III. habittu, amp; mores, ibid.
Dermicius ferb opitulatur Corcagienfibtu.
146

Dies Martis quafi fato quodam Hibernis
femper infelix. 158. fuperflitio tame
in eo non ponenda, am aflrorum vlla
vis.nbsp;ibid.

Duuenaldus iüex Dermic^'filius. 71. eitu
caüiditas. 119. fuga cu captiuis. 120
Dublinij cïues inmtofof o^primit, 148
c E X.

ab AngUco imperio deficit. 15 ƒ. exft'
ditio Reimundi ineum.ibid. eim ara-
tiuncula. 16G. quam ad finem habita,
ibid. Limmerici prafeétus conftitui-
tur.ïôç). eius perfidia. 170
Dympna martyr.nbsp;i ^ j

Giraldida cafleM Ternafia coflruunt.ijj
Giraldus Cambrenfis Hijloricus. 58. in
Hiberniam venit. lohannispx-
dagogus.106. quoufq. in hiftoriapro'
cejferit.io^. eius ad Anglorum regent
prafatio. ^nbsp;219

Gottredus folicttam aduenit. 114
Grif fint vigilantia. 135. in tempore opem
fert. 137. Ororicium lancea tranfi
*digit. ibid.
Gualterus Alemamm Giraldidis aduer-
fatur.nbsp;178

Curmîfdum,ex Anglorum opinione,Hikr-
niamßihiugajfe. vnde in Hiber-
niam vel Briunniam aduenerit. 259
« Guesfordienfes vidi.

Haßhulphus Dublinium tentât. 111. cap-
tur.iïi. einsferox oratio. 113
Beäor Boethius,infidus fcriptor. 18
lienriciregisin CambriSfesajperita^.iii
aduenttu in Hiberniam.i là,, agr e ex
Hibernia difcedit. 1^1. principes amp;
ducesßbi conciliât, ibtd. muneraamp;
curationes dijpartitur. ibid. amp; tandê
in Britannia renauigat. 153, de Bi- .
bernidi prorege délibérât. 138. eius er-
ga fuos lib/ros liber alitas.nbsp;186

Henricus Sidneius Hibernia prdfeäus
Strangboi tumulum reïdtficandum cu-
ram t.nbsp;'nbsp;17 j
Heracliuspatriarchain Anglia venit.i ^^
eins ad regem oratio. 100. repulfam
fert. 205
Herimon Hibernorum primus monarcba.

Herueius iter um exercitui praficitur. 14 8
eius occultum odium in Retmundu. 15 5
affinitas eius Jubdola cum eodem. ibid.
illiuspraui mores amp; ingentum. ibid.
eum vbique infeäatur Giraldus hißo-
ricHS, nefcias,an faits fmcere. ' 1^4
clanculum admordet Reimundifama,
Apud Regem. 161. accufat vt defe-
ilorem, aut defeclurum. ibid. mona-
ßicivite fe tradit. 191. eiusdefcrt-
ptio.nbsp;ibid.

hibernia magnitudo amp; dimenfio. 15.
eius cum Britannia comparatio. ibid.
Vndediäa. 16. ßtus. 111. ötquali-
tas amp; ituquaVm. 224. Tertilitas.

2i(?, laudes Varia, équot; natura. 233,
deeim habitatoribus. 234. primus
monarcha. 243, per Patricium ad
fiàemconuerfa.nbsp;249

Hibernica gens a primo fuo aduentu vfq.
ad Anglorum regem, Hemicum fecun-
dum manßtinconcuffa.nbsp;2^3
Hibernicarum rerum Appendix. 219
Hibernicum idioma ab Anglicaprouincia
fereexfulat. 29
Hibernorum mms amp; ritus. 51. non tam
feri.ibid. hoßitalitas.^^. cibi.
potus. ibid. propenßin litteratos. 49
a feritate excufati. 51. pompam amp;
diuitias admiratur,no antèfèlita. 130 •
confpirant ad libertate recipiendä. 144
vidoria infolefcunt. 149. qttibus caput
amp; regimen Rotheriçus accedit. ibid.
fapius vincuntur. 212
Hibernici proceres contra lohannem con-
iurant. 207
Hibernici regni titulo quis primum vfus

Hijpanicum mare, duobus brachiis Bri-
tanniam amp; Angltam copleciitur. 222
Hoßitalitas Hibernorum.nbsp;3 5

Hoßes recedunt ab vrbe obfeffa. 16 5
Hugo Laceus Aldelmtdi fuccedit. i S6
accufatur. 193. in Angliam nauigat.
193. inHiberniamredit.it)^. iterit
in Angliam redit. 197. Hibernia gu-
berjiatorà lohanne conßituitur. 208
contra rebelles bellat. ibi. arcemfm-
dat.ibid. occiditur.ibid. eiusdefcri'
ptio. loç). eiusdefenßo.nbsp;210

INcurßo in agros Dermicij. 64
Ingreßio Dermicij in Mediam. 107
Jnimicitiamplacabiles.nbsp;34

Inimicitia inter Laceü amp; Tireüum. 199
InimaHibe'i'norum in Britannos. 109
Inquifitores quatuor in Hiberniam mißi.
164. eorum^ mandata.ibid. In Hi'
l i berniam

Mauritius Giraldus Robertifrater. 68
Maurit^'aduentus in Hiberniam. 90
mors. 176. eius defcriptio. ibid.
Mauritij Prendelgaßi acceffus in Hiber'
niam.nbsp;70

Medenfis regis qult;eflio dolofa. 161
Meiler y audacia. 156. a ciuibm confer-
tis inuadttur, amp; proturbatur. 1^6.
eins defcriptio.nbsp;iGo

Merlinm Magus. 180. repreheditur. 181
Milefij tegis filiorum appulfus in Hiber-
niam.nbsp;244
Milites in folum Reimundi proni amp; pro-
pti. 165. cui bellü commijfum efi. ibid.
Militia,amp;ordo. 40
Miltîum alienatio odio Henrici. 144.
Reimundum Ducem conftnfu petunt-,
amp; impétrant. 145. fiatimc^j in ho-
ftes eunt. ibid.
Milo Coganus Connuiam inuadit. 184
cum Radulpho occiditur. 186
Motnonienfes rebellant. 187. pacempe-
tunt. 188
Monfiroft midier. 91
Mores Hiberno-Anglorum. 28,^48
Motus armorum in Hibernia. 164
Mtirchardus pater per nati inßdias ca-
ptus. 168
Mufica amp; citharœdi. 39

N^Atalitia Chrifti Jplendidè ah Hen-
rico celebrata.nbsp;i 29
Naualeprœlium in lacu. 145
Nemedi cum quatuor filiis,à partibus Scjf'
thia in Hiberniam aduentus. 239
Norvvagienfes tempore Tedlimidij Hi-
berniam expugnajierunt. 257, poft-
quam ^o.annos regnarunt, ex Hiber-
nia expulß. z6i
Nuptk Strangboi c u Dermicij filia. 105

I N D

hemm ven'mnt.ibid. in Anglim re-
uertmtur.nbsp;176

Inftmmenta mufica.nbsp;3 9

lohannes Ciminns Dublinij Archiepifio-
pus creatur.nbsp;197

■ lohannes ConHabularm,amp; lohanes Pe-
cus a rege in Hibernia mittuntur: 19 5
lohannes Curcem Vltoniam inuadit.17^
Dunum expugnat.nbsp;ibid.

lohannes Henrici regis film in Hibernia
venit. Z04. in Angliärenauigat. lo-j
inuißisßis.i i z. Curceum in Angliam
vinäum deuehi iubet.nbsp;11 z

Johannes Papiro quattuor Pallia in Hi-
bernia plantaait.nbsp;z
IraRothericiinadulterum. quot; 63
ludicia Hibernorum. 33
lurijperitiimperiti. yj. eorum conuentus
folm'fo. 38

Klldaridi Comitis lam. jo. eiiis di-
äum.nbsp;s ï

Kilian'M martyr.nbsp;191

Kilkenia munidpium.nbsp;z

IAceus,vide Hugo Lac.
^ Laurettj Antiflitis pro ciuibm inter-
ceßio. 106. iter ad Henricum regem
facit. 194. grauiter xgrotat. 195.
eius mors. 1^6. mores amp; infiituta.
ibid.

Legati Anglorum ad Henricum. 11 o
Legatio RothericiadStepbamdem.8^.ad
Dermicium.nbsp;8 5. 107

Liberalitas Henrici in fiibieäosprincipes,
125

l-immèricumvrbs.i^. capitur. 157
Uttera Dcrmuij ad Strangboum. 9 3
'Littera Ororic,ij ad Rothericum. 6z
litter a Pontificis recitdntur publice, i ; 5
LittersRegispro Dermicio ad fuos. 66
• publice recitatie.nbsp;6j

LmeruRoberti ad Dermicium. 70
litter a kothmci àd Eoberttm. S)

Origo Britannorum a Troianis. 8 8
Ororicij Zelotypia. 61. confolatur à co~
filiarijs. ibid. Duhlinium oppugnat.
ii^.fugatur.ibt. infidiasp4rat Hu-
goni, idu^ perJpeciem coüoquij. 13 5
ad conuitia re deducit. 135. vim pa-
rat aperte. 136. Hugonem fecuri pe-
tit, fiufir a. ibid. lanceatranfuerbe-
ratur. 137. eius caput ad regem mif-
fum.nbsp;137

Philippus \Iigornienfis Hibernia prorex
£fficitur.jc)7. Vltonièfisexpilat.198
pluuiarum abundantia,in Hibernia. iz6
Poëtaadiilatores.nbsp;55

PraficarumnmiAamp;lamenta.äj. fier-
nenda a Chriftianis. 48. iocundum
exemplum.
Prttfeäus hoftium occiditur.nbsp;14'î

QVtnque Regtdi Hibernia. 5 9
, Qmt reges ab Herimone ad Pa-
tricij tempora regnauerunt. 249
Qmt reges a tempore Patrie^ vfque ad
Turgefij aduentum regnauerunt. 257
Qmt rege s in Hibernia regnarint,ab obi-
tu Turgeßj vfque ad Rothericum. 262
é- quot ab Herimone ad eundem Ro-
thericum.nbsp;16 i

Reimundi laus amp;fortitudo. 118. eius irt
depopulatores audax eruptio.i^-y. in-
fidias incidit, quits miractdose ilUßs
euadit. ibid. in Angliam reuocatur
patris morte. 148. accingitur ad ex-
peditionem, amp; copias confcribit. 151
in Hiberniam venit. ibtd. Dublinium
centendit cum exercitu. 153. terro-
re folo omnia pa cat. ibid. ad nuptias
. properat,ea^j Guesfordia cofeäa.t^ 3
Limmericumcopiasadducit.-L$6. ad
auxiliandum Meilerio ,fuos hortatur.
157. ipfe influmenfedemittit. ibid.
illius felix virtus in Hibernia. 15 8
forma amp; effigies. 160. mores amp; in-
genium. ibtd. latus ac alacer Jnquifi-
tores excipit. 164. Murchardofup-
peimfert. 168. Hiberniagubernator
relinquitur. 175. Stephanidi opem
fert.nbsp;187

CAvtvm HfNRiciIII. Galliamm Regis Priuilegio,ne qiiis in omni
eius regno libres totos,aut in parte^quofcunq. Chriftophorus Plantinus
aut noiios excuderit, aut veteres, (èd corredos fiue illuftratos, autadnotatos,
eoice iterum excudat, excudi faciat,aut exculbs vendat. idque intra'fèxenniû à
cuiufq.librieditione.Qiiod autem hoe fine,vt ne idem Plantinus,laborum fiio-
rum,{umptuumque meritiffimo frudtu priuctur,cogaturque tandem intermit-
tere aut omittere laudabile fuum munus,cum detrimento reipub.litterarix, amp;
doitorum. Qui contra fecerit, fciat paratam librorum confifcationem, aliaf-
que pœnas fiue muidas,quse Regiis Edidis continentur. Cuip lege tamen,ne
iidem libri quicquam contineant, quod vel Religioni Cathoiiclt;E Apoftoliac
Romans, vel huius Regni Statui aduerfêtur. Atque huius Edtdi exemplar
cum fronti aut calci cuiuique operis apponetur,nullus typographorum fiue bi^
bliopolarum vllam ignorantie cauflam prœtexat. Datum, Fontibellaqux,
quintaAugufti. M.D.LXxxii.

/
		iJ ' lt;»V -T «f
• - _ ■ t- '		z -. V .
		■ 1
t	ti.
■ - r		rt j ?
		^SA ^^ Ui
T	«	C 1 i ♦ vi:
f i		r A V O/