QJJ A M,
Favente Deo Ter Opt. Max.
J^x au£tontate CMagnißä ReStoris,
Medicmae, Anatomy amp; Botanxcg AntecelToris Ordinarii,
Amfliffimi Semms Academici coftßnßi ^
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque m UTROQUE JURE Honoribus
amp; Privilegns rité confequendis,
P P T Tgt; TTnbsp;examini fubpcU
I die ^nbsp;^ 'nbsp;Handrus.
Ad dtem 20. Jmtt , hork locoque foliti,.
TRAJECTI AD RHENUM,
■^ypograpiiiOrdinarii, do loc Lxxxv.
oJmplisßmo gt; revermdoque VI KO
n n ADIUANO LAMMENS, civitatis Axellx Confuli
D.D-nbsp;ac nrxoot. ordiiium Zelandi« m
TZT^o amantüTimoquot;, in sternum filiah amore , ac
Emni obfervantixcultu coktido, honotando.
nec NON
l^atalmm ^ virtutum fßlendore UobMmo
Honorum luce confpicuo amp; üluftri VIRO
coufgio quod inZekndiâ eft deputatoordmano.
U T E T
Nobiliffimo, Conßdtijßmoque VIRO
JOHANN, v.
Ä,nbsp;p—i fco aignffi.
rao.
/« mimt gmi m honorisßgnum haßt
Inaugurales Thefis animitus
Offert amp; infcribit,
PETRUS LAMMENS.
Auth. amp; Refp.
-ocr page 3-Oßquam ex recepto more pro Juris
^ utriufque laureâ confequenââ ad dif-
\ putandum animum appultjfem , dti-
I btus diu haß , quamnam ex tantâ
immenforum Juris voluminum copiâ
matertam potiffimum aufpicarer : ar-
rtjit, ob Singularem utilitatem , mbilijßma TDe So-
cietate materia , mihi itaque de hâc Juris parte di-
jputaturo , hujus materia fundamenta ^ principia
Academica vefitilationi exhibereplacuit, eamque ope-
ram utt exercttationi mea haud ofl ent ationi part am
novi, Ita a qui bonique confultum irifpero, non enim
laureolam m mußaceo quarere propofui ; proinde mn
tnconcmnum ertt, ea, qua plurimum adpropoßta ma-
teria fitentiam pertinent, pramittere, ^ ne hinc il-
line oberrare videamur, ad hac pauca potißmum re-
fer am: m CUJUS exegeßut ordine igitur profedamL
czetatis homommiampramittere debeo , mox definire,
^ dividere, demdepaucis anneamp;ere, qui poffunt con-
trahere focietatem , qui non poffjnt, quâ forma, ßu
modo, quis ßt finis, qua int ent io contrahentium'quo-
modo ßi invicem focii obligentur . qua eo nomine de-
tur aötio , ^ quot tandem modis focietas difoha-
A 2
DISPUTATIO JURIDICA
IHAVGVRALIS
St vero natura prior de vocabulîs, quam
de rebus quaeftio a ; quare neceflario prae-
mittendum erit j quamhomonymum fit
Societatis vocabulum, nam amp; ad uxorem
amp; maritum pertinet b ; ad eos quoque
qui rem eandem donationis titulo ab Im-
peratore acceperunt ci ut ad locatorem
amp; colonum partiarum d, fimiliter ad eos
qui rem eandem in folidum emerunt e,
illi quoque fociivocantur qui ad aliquod maleficium committen-
dum conveniunt ƒ, ficut amp; omnes qui propinquitate , cogna-
tione , amicitiâ , vel familiaritate conjundi fiint g, amp; qui in
eodem funt itinere h, funt autem hae fignificationes impropri«
amp; extra fcopum noftrum.
3,arg,Lt.jf. derehuscreditis. h,lA- Cod.decrim. expil. hand.I. i-ff-d^
aB.rer.amot. Mdach. z. v. 14. c, Rjib. amp; I. unica Cod.fi lib. Imp. foe-
fin.hiered. d,/.îJ.§.6. locati. e, arg.l.z. Cod.frofoc.l.Z. commtmidi.
Hid. f,l. pro foe. I. 70. in fine de fidejuf. Jefai« i.v.z}gt; g'^-
Cod. depcenif. hgt;nbsp;19. f. 23.
I L
Societatis vocabulum vel latè vel ftriftè in Jure famltuv hic
verô m ftnâiore fignihcatione pro focietate conventiolii '
pitur, ex qua oritur obligatio amp; adio ; fed quoniam , omnt
qu® de ahqua re inftituitur difputatio debet à definitionerlt;^
ficifci, ut intelligatur quid fitde quo difputetur^, definiendum
quoque ent quid fit focietas: W..eftigitur, ut filentio prT-
jream varias qux paffim apud D. D. occurunt defcriptiones amp;
oennitiones, Cm^us nomm^us, ultra citroque oUkmrim,
Junsgemmm, bona fidei, filo confenfu. conftms , Lo duf vel plu-
res rem aUquamßngularem, vel omnia fua bona operafve conferunt
amp; commumcant ex honefia caufA, lucri percipiendi gratia.
a, ut docet Cicero , lib. i.de oßiciis.
I I I-
Verum ut fin^ilas definitionis partes explicem, amp;ex Iure de
rhtTciièTniSt'^'r
« noc tacile conftabit, vel mediocritei- in ferie feu ordine tum
Inftitutionum tum Pandedarum verfato . in his enim refen^r
focietas inter contraäus, amp; quidem confenfu conCe ^
g-n^ Ita ordinem Cujaciol .mo difertè vocîur c^nS,
''nbsp;amp;pr.lnß. deohlig. qu^.x deliSo
7. s. I. «« paa. add. l. 5. z. comm^d. l. 2}. de !{, J,
rnauuminnoS !nbsp;ad differentiam con-
tur nomenrnTSum ''Tff
r.m A „n^^ Änbsp;' led tantum civilem obJis'andi cau-
A 'nbsp;contraftus refpondentem non
Foducunt, fed vel condiftionemvelaftionem^fSver
bis cum tamen regulariter nominati contrat prod Jl'
etiam ac^iionem nomini fuo refpondentem.nbsp;P^^ducant
2. deprctftr, verbis.nbsp;7. 9. Z, depaBts /. j. '
^ 5.nbsp;y. Vitra
-ocr page 6-. Vltro cimcm obUzaterim vocatur , quia fc. cum catcnsfibi
Mbus ïx n^ura L utr^què producat
nafcatur obligatio«;, addifferentiam ftipulatioms, ubi exnatura
contraausfoluspromifforobligatur, amp;mutui^, ubi folus ac-
' m tpr. Infl. K. ob. e, p. Inß. de ohl. qua re contrah.
Undè jam fequitur quod Jmsgentkm fit, ^
lus enim Juris dv. contraftus eft u tro atroque ob gM
nullus etiL bonx fidei; quod vero
manifeftè probatur ex diverfis legibus . ,
inftitutionibuspalameft^,ubiquamvismentiotantumfi^aa^^^^
nis pro focio amp; cxterarum atque de us Pf
fidei funt, tamen nil certius eft, quam vel maxime
adcontraftusipfos, ex quibus oriunturilk agiones; abfurdum
namque foret fi aliunde oriretur aftio bon® fidei quam ex con-
traótu bonae fidei c.nbsp;, a- u c
quot;'isXßdcaa: c,l.s,Cod.frofoc.l.}Ui^. ^S.ff.cod.m.
Conftat porro/./. conßJuficL a;
tiam capiat obligatio, eos qui focietatemmeunt confentire, nul-
n^eThoc fai^^ ^^ in litterarumobligatione^, nullaprae-
a utXuUnec, nec dari quidquam opus eft ^
contraftibus re initis in
rpm intervenire amp; tradi oportet, quod in focietate aliter le na
S Sïetim conLum tam utrinque exgcannt =o„-
tnhcntes , Jure perfeaus eft contraftus utdeemptione quoque
pronuntiatum e.
1 n r 1 a Aeohl amp;aa.^.unico, inßJeoUig, qu^ejx
ditime.
-ocr page 7-inauguralis.nbsp;j
v i i l
Nec deftrttere hanc fententiam intelligenda eft a \ \x\AMode~
ßixxs TEamp;rt, amp; r^amp;wrtó contrahi fodetatem poffe, cnmCuia-
eto enim amp; Doâoribus communiter dico nullum alium efle hu-
jus legis feifum, quam quod duobus modis focietas poftît con-
trahi , vel expreflb fc. vd tadto confcnfu , re , id eft tadto,
verhió , id eft expreflTo confenfu ; ita tamen me hxc intelligere
nemo exiftimet, quafi in focietate omnino res non defideretur,
nullus enim eft contraâus in quo non res requiratur , quare
de emptione dixit Pempnim b , quod nec emptio nec venditio
ßnere, quae veneat, poflit intelligi; amp; de fodetate noftra Z;/-
fianm, c quod donationis caufa focietas non rede contrahatur,.
veluti fi alicui placuerit ut lucrum ex re fui obveniens alteri fie
commune, ut explicat phrafin eam Gothofridm d.
a , l.4- jf profoc. b, inl. S ff. decmtrah. ^mptime. c, inl. 5. §.fin.
Probato jam quod focietas fit contraóhis amp; qualis ; fequitur
ut videamus quomodo dividatur ( nec enim ordini verborum
definitionis prscisè alligari me finam , fufFecerit fi iîngula fuis
lods explicentur) quare, miflis illis, qus inftrudam velut adem
difponunt, divifionibus , utpotè in eam quam ego folam dabo
tanquam in centrum concurrentibus , in duas fpecies focietatem.
difpefcam, umverfdemfc, (^partictilarem a.-
a, expr. inß.defoc. /. 5. 6},pr.jf. profocio. -
X.
emendorum vendendorumve, item vini,olei, frumentiLencii
vendendive a , fivè alterius cujufvis negotiationis, vduti men
fx argentans b , vel veâigalium t , hujufmodi etiam eft fi
duo de hsreditate viventis obventurâ pacifcantur d , iterîi fi
duo fratres indivifam habeant parentum hœreditatem, communi-
cantur ex tali fodetate ea tantum qusex illo negotio provenere
amp; qus alter fociorum ex aliâ cauß quaefivit, ad communionem'
non pertment explorati namque Juris eft, conventiones ul-
tra
tra mentem amp; fententiam contrahentium operarinonpoffe; quîs
verô diceret ? earn in focietate particular! fuiflc contrahentium
mentem ut communia etiam forent aliunde obvenientia lucra,
ita fane nihil conventione fuâ ^ilïè videri polfent contrahentes;
fublata etiam effet diftindio haec focietatis, de qua explicanda
ego jam fruftrà laborarem.
a, d.prjnßit. b, I. iz.§. ^.profocio. c, l.6}.§.8.eodeml.j.Cod.
fro foei», d, t. z.jf. eodem. e, arg.l. }.famil. ercifc.
jmBa l.5z.§.f.amp;6.pro foao. t, d. l. jz.nbsp;vin. ad.pr.infi
de foc.nbsp;' ^ '
Univerfdis efi , cum omnia utrinque bona conferuntur a.,
haec duplicimodo contrahitur , unoßmpliciter b , altero fpecia-
liter c, inter utrumque magna eft amp; evidens differentia, nam fî
ßmpliciter fît contrada, ea tantum fiunt communia quae ex
quaeftuii?, id eft opera cujufque e defcendunt, unde commu-
nis non fit haereditas, nec legatum , nec donationes five mor-
tis five non mortis causa fads ƒ : fi verô Jpecialiter contrad:z fit
haec focietas omnia omninô quae quoque modo obvenerunt
fiunt communia , five ergo haereditas , five legatum fit , five
donationes communioni adquirentur, utpatetexfenfulegum g,
ubi focius renunciabat focio, ut hsreditatem relidam folus lu-
cri faceret , fciebat enim durante focietate communem futu-
ram
lit*
a, d.l.tnfl.d.l.f.1.6}.pro focio b, I. 7. eodem. C, I. }.^.i.£odem.
d, d.i. 7.eodem. e, I. S. eodem. f, I. 9. eodem. ggt; d.i. 5, §. i,
I. f}. eodem adde §. 4. inßip, de focietate,
X I L
Sive autem ßmpliciter five fpecialiter contrada fit omnium bo-
norum focietas , dubium meo Judicio non habet , quin
omnia quae utrimque conferuntur ftatim amp; ipfo jure fiant com-
munia etiam fine'traditione , quia licet fpecialiter traditio non
intervenerit , tacita tamen creditur intervenire a ; excipiuntur
nomina , feu obligationes, hs enim in ftatu fuo manent , ut
puta natura individus amp; perfonae cohérentes b : quod verô ge-
neraliter dixi, omnia utrinqqc coilata flatim fieri communia,
id
-ocr page 9-id diéiüm tantum yolo de praefentibus, non de futuris , ilia
enim focietatis Judicio dividenda funt c.
Z,l. I. §. 1.1, i.profoc. cribi Gothof.falliin hoc Bacchov. dicit vinmus
adpr tnft. de foe. 4. cum Bacchov. tamen con/entire vidcmur, p«;/ /
/ 2. obf.^amp;WiJf. ad tit, infr. de foe. amp; tit. ff.pro foe. b , 1% p/o
foe. tbi Gothof. domU. lib. Ii. cap. 16. Buf ad. d.l. t. WifJ. ad V
ad.d.l. c,l.7y.amp;feqq.profoc.gail,amp;vin.dd.ll, ^ '
An vero, in focietate omnium bonorum ffeciditer contraââ,
fumptus m ftudia amp; honorem filii unius è fociis erogati com-
rnuniter ferendi funt, an ab illo folo in cujus filii gradam fadi
erant qusrunt Interprétés, ego prius ampleftor ^ , ita quo-
que fentiunt communiter Dd. b : ita tamen fi honeflè , bonâ
fide , amp; pro modo facultatum fumptus fint fafti , ut addit re-
aenbsp;c -, arnphat hanc thefin firnvins d. De dote filis
nnr^V J ^^nbsp;^^^^ omninôpater-
num eft olEcium dotem pro fuâ dare progenie . : ego iterum
pnus fequor, cum in fpeciali hujufmodi focietate omnium Z
Zr ƒ î;nbsp;^ communionere L-
mZÙJ 'nbsp;°^veniens alteri fit com-
mune nrift^-T''nbsp;dos è com-
rpTeaft^rnbsp;^^ lucrum quidem
ampieaitur, onus autem ei annexum contemnit h.
kj. 8. Ut K.'Jib,Bamp;h.nbsp;b • difpm. vol. t.
g, 1-66. pro facto.nbsp;Cod. de caduc, toi fach{ls^
trmU.j, ct. Bacch. Pinn. d.l. late Gothof. a/l. ii profit.
Confequens eft ut videamus de perfonis, quae contrahere
qu^ non contrahere focietatem polfunt, amp; quMem de mun^ro
^nbsp;focio-
-ocr page 10-fociorum cautum non eft, five ergo duo funt five plures, ^
nil intereft ; unus autem folus quemadmodum nullum con-
tradum celebrare, ita nec focietatem inire poteft, ratio enim
Juris non patitur ut quis fibi ipfi obligetur, vel fecum agat c :
qui autem contrahere polfint, ut cum JCto. loquar d, intellige-
mus , fi fciverimus qui non poffunt ; quidam verô plané amp; in
totum non poffunt, quidam non cum effeäu : plane amp; in to-
tum prohibentur furiofi , mente enim carent e, nulla etiam eft
eorum voluntas/, imo nullum negotium rede gerunt^ , item
infantes ejufdem namque conditionis funt cujusfuriofiÄ, utamp;
prodigi«, nifi interveniat curatoris audoritas cumeffedu non
poffunt pupilli amp; minores, nam quod pupillos attinet, illi ex
contradibus ex quibus mutus nafcuntur obligationes non te-
nentur/; quare nec initâ focietate , quamvis audoritatetutoris
interveniente omnia redè gerant n , amp; obligentur o , minores
autem ficutin aliis caufis lubrico statislapfu Isfi reftituuntur in
integrum p, ita etiam fi damnofam forte focietatem contraxe-
rint q, poffunt igitur quilibet inire focietatem nifi aliter â Jure
difpofitum reperiatur r, generaliter verô ab iis initur focietas
quicunque contrahere poffunt amp; bonorum fuorum adminiftra-
tionem habent.
a, ^.z.infl.defoc. b, ^.^.eodtml.r.'y, amp;paß'm profoc. c, arg.^.
iZ. infl. de kg. amp; vinnins ibi pa(fim. d, 1.8. 2. de accus, e, §.2.
inßt. mih. non efl perm. fac. f, /. 4°. de R. 1, g gt; /. ^ eodem.
h, d.i. 5. i, d.î.4o.l.6.de.v.ob.\i,l.7.cod.profocio. ifprin.inlf.
de aut. tut. tn , L x^.jfprofoc. n , l. ^.d. o, l.f.§.i.9.de
auEi. tutorum. p , §.55. tnjl. de aB. L 7. §. 5. m fine, de minor, q.arg.
1. 5. in fine cod, de in imeg. reßit. r , 5. cod. de ob, amp; aH.
X V.
Quomodo feu qua forma contrahatur focietas nil refert,
five ergo purè, five ad tempus, five ex tempore validaquot; eft
de conditione dubitatum eft , eo quod focietas jus quodammo-
do fraternitatis in fe habeat , b ut proinde certo animi Judi-
cio contrahi bebeat, amp; ne in poteftate focii fit an velit obligari
nec ne, poffet enim pendente conditione focietati renunciare t,
verum has rationes tanti ponderis non funt, ut infirment con-
didonalem focietatem, cum vel maxime lt;^erto animi Judicio ni-
ti
-ocr page 11-ti debeant defundoruni voluntates, iJlae autem licet conditiona-
liter fint conceptae, nihilominus valent d, amp; cum focius etiam
purè contradâ focietate pro arbitrio quando vult renunciare fo-
cio poffit e, quo cafu etiam in poteftate ejus erit, an velit obli-
gari nec ne; fed quid multis opus eft, aperta eft lex ƒ, ubi amp;
ratio additur j modo conditio adjeda non fit impoffibilis, tunc
enim proculdubio talis cogitatio eft ut nilagi exiftiment, appofi-
tâ tali conditione, contrahentes^.
a, /. I. ff. pro focio. b, I. 6}.ff.f rof 7cio. c, Hilli^. ad donell. ij. ij.
ed, inB. e , §.4. inft. de foc. f, 1.1. pro foc, i.
à, %.^.inn.dehlt;£red......... .......„
I4./.7J- eod. l. penult. Cod. profocio. g, inl. zi.ff, deob.etaB.
X V L
Non autem prastcrmittendum eft quod Pomponium dixifle
referte, quod non aliter valeat contrada focietas, quam
fi in re licitâ amp; honeftâ fit fuscepta, nam fi maleficii coita fit
focietas conftat nullam focietatem efle , ut fi quidam monopoli-
um inftituerint b-, unde quae ex delido, furto, latrociniis, amp;c.
funt adquifita non confèruntur d', pulchrè in rem hanc Seneca e,
dicit, pecuniam non dabo quam daturum te adulters fciam,
ne in|focietate turpis fadi aut confilii inveniar.
a, inl. pro foc. b, Wefemh.ad.titprofoe.n. 5. c, l. }lt;. profoc.
a, debenef. i.citp. i^.
Jam videamus quis finis fît feu qus intentio contrahentium;
eft vero lucn perdpiendi amp; communicandi animus, non quafi
damnum commune non foret, fed quia eâ mente contrahitur
focietas ut lucrum fperetur, nullâ habitâ damni ratione; verum
quia faepe de facultatibus fuis, amplius quam in iis eft, fperant
hommes a, amp; damna fatalia lucris fint admixta b, de partibus
lucri amp; damni obiter fubjiciam : amp; vel nihil de iis inter focios
convenir, eoque cafu aequs c id eft aequales erunt «i, conve-
nienter Juris rationi qua cavetur, ut fi negotio nominatim por-
tiô adjeda non fit dimidia femper intelligatur e, modo tamen
squaüs utrinque collatio, ut notât gothof. ƒ, id enim tacite
adum videtur, amp; boni viri arbitrio eft conveniens g : Si vero
aliquid de partibus lucri amp; damni convenir rata ea convenitio
B 2nbsp;ha-
-ocr page 12-habenda erit h, idque fecundum aliam Juris definitionem, quâ
dispofîtum eft ut contraftus legem ex conventione controhen-
tium accipiant i, ideoque fi exprefTae partes fint fervaridebent^,
amp; quod in uno V. G. lucro expreflum eft etiam obtinet in
damno nec enim unquam dubium fiait, quin valeatconven-
tio, fi duo inter fe paâ:i funt, ut ad unum quidem dus par-
tes amp; lucri amp; damni pertineant, ad alterum tertia m, quod ta-
rnen temperandum n, fi ille qui meliore conditione frueretur
plus etiam contulerit.
3j %,},inB.quii.excaitf.manumiti h,l. i^.commod.l,^i. ^.z.pr»
foc. c, 1.19 pr.profoc. dj infl. de foc. e, l. 4}. de ufufr.l.
1S4. §. 1. dev.f. f, add.l.2^.pr.amp;vin.ad%.i.inft. grotiusdei.h.
amp; p.lib, Z. cap. iz.n. 24. g, 1.6.1. So. pro foc. h, ^.primoinß.d.t.
i, l.i.^.6.depoJ.l.z}.deR^.l.l.^i.dev.oknov. i^S.cap. j.infin.
k, d.i.i.inft. 1,nbsp;eodem. m, jnfin.inß. n, ex
l. fr. pro foc.
Deillâfanè conventione qusfitum, üTitius èc Sejus inter
fe padi funt, ut ad Titium dus partes lucri pertineant damni
tertia, ad Se'^um dus partes damni lucri tertia, an rata debeat
haberi conventio a, Omntus Mmim contra naturam focietatis
talem padionem effe dicebat, ac prinde ratam non habendam;
raanifefta enim videbatur hic fubeffe insqualitas, nec lucrum
nifi dedudo damno, nec damnum nifi dedudo prius lucro in-
telligitur^, ut proinde fruftrâ de partibus ejusmodi lucri amp;
damni caveretur : verum obtinuit lententia Servii, ut valida fit
habenda didî conventio c ; ille verô dabat insqualitatis hanc.
rationem ; quia fspe quorundam ita pretiofa eft opera, ut squum
fit meliore eos conditione frui d, alteram vero dubitandi ratio-
nem ita removebat : ut, fi in aliâ re lucrum, in aliâ damnum
fit ilîatum compenfatione fada id quod fuper eft lucrum vel
damnum inteîligatur e : exemplo rem demonftrare lubet? Ma-
vius amp; SemproniMs animo focietatis diverfas exercent negotiatio-
nes, cautumque eft ut Mavim duas partes lucri, tertiam dam-
ns Sempronim duas partes damni, lucri tertiam ferret, datum
verô damnum in una negotiatione erat 60. florenorum, in alte-
ra lucrum 120, compenfato jam lucro amp; damno reftabunt öo.
lucri, ex quibus Mavius 40. Sempromü zo. habebit ; vel con-
verfocafu , lucrum erat 60, damnum 120, florenorum, com-
penfato iterum lucro amp; damno, rcftabunt 60. damtvi, ex qui-
bus 40. Sempronim, zo. MavtM ferret oh (kum â Servio ra-
tionem , ita fère Bacchov. adTreutl. f vinnim g, mores quoque
paftionemhujusmodi non improbant h.
a, inft.defoc. b, /. 50 profocio. c, d. ^.z.inmedio. d,d.§.i.
e, d. §.2. in fine, f, Volum: difput. 27. tit. Çi.litt. B. g» ad^.Z.
inft.infine. h, TVefemb. ad tit. profoc. n.7..
Talis quoque in focietate padio benignè eft recepta, ut unus
pecuniam conférât alter non conférât amp; tamen lucrum fit com-
mune a, obprsftantiam fc. amp;pi'etium operarum, polfuntergo
ab unâ parte operae, ab altera pecunia conferri è , unde nata eft
quse inter Dodores ventilatur quaeftio , an eo cafu etiam fiat
communis pecunia, ut finita focietate inter focios jequaliter fit
dividenda, an verô ad eum qui contulit tota revertatur, D.D.
Gail c dicit, pofterius omni pugnâ amp; controverfia carere , nifi
ahwr inter focios convenerit, ficque fl:at mea fententia , nec
enim prxfumendum eft eam fuiffe in tali focietate contrahentium
fententiam ut communicaretur pecunia, fed ut ex collatione pe-
cunia operarum exercitio faslicius procedat d.
^,d:%.z.mß.defoc. h,l.i.Cod.profodol^. ii.ff.eodem, Grotiusloc.
citat. c, ht.z.obf.i^. d, Fach. 2.94- hacch. ad treutl. La. cit.litt.A.
X X.
Unde tanquam ex fundamento deducitur , quod fi pe-
cunia confiante focietate perierit, ejus folius detrimlntum fit,
qm eam contuht Tuxta Jus commune b ; non placet «
ex Grom defumpta diftindio t, nec DoEhorum , quos rcfellic
fachinem d, imô ne pacifci quidem poteft is qui pecuniam con-
tulit ut fortem falvam habeat, pofTct enim ità dupüd damno
aftici is qui operas contulit, amp; fortis amp; operarum , quod con-
tra naturam fodetatis foret, quare tanquam leonina improbatâ
eft hujufmodi conventio , ut ait Gail e , illud autem conveniri
cum efFedu polfe conftat, ut quis lucri partem ferat de damno
^ 3nbsp;non
-ocr page 14-non teneatur ƒ; videtur quidera contra naturamfocietatisipoteft
tamen ita convenir! fine injuria , fiet autem mixtus contraétus
ex focietate amp; ex contraâu averfi periculi, in quo ita fervabitur
aequalitas, fi tanto plus lucri ferat quam aliöquin laturus fiierat
qui in fe damnum recepit , verba funt Gronig, quae fuafacit
VimiHs h; talis verô padio communibus jQorum amp;Interprc-
tum votis damnata eft amp; exulare juffa , ut alter folus lucrum
alter folus damnum fentiat, ita enim naturalis eft focietati utili-
tatum communio , ut fine ea nequeat focietas confiftere , uti
iterum Grotim amp; Vinnius i, quare hujufmodi conventionem
captiofam amp; indignam vocat Cicero tefte Connm. k amp; Caffius
leoninam focietatem tefte Vlpimo l, ex febulâ illâ lt;ty£fopi , in
qua Leo, Afinus, amp; Vulpes focietatem talem iniviffe dicuntur,
ut captamin .venatu praedam ex aequo communicarent, amp; divi-
derent; quamvis ad hanc rem magis appofitè narrat Phadrus m\
dicit enim leonem omnes partes fibi fumpfilTe, cum tamen juxta
vulpes aliquam adhuc lucri portionem ferret , quod
pacäioni huic focietatis non eft conveniens, unus enim folus
lucrum perciperet, alter folus damnum n.
a, Bacch. ai trem. d.i. b, l.9.Cod. de pign.aa. add.l. 5 8. .profoc. cAib.
z.del. B-ÜT P.cap.tzn.2.4. Vinn.add.^.z.defoc.circafin. d,d. l.
cap.q'i. e,lib.z.obfz^.n.l.h (,alleg. ant.^.z.infl. pd.l. ,h,ad.
d § fecundum. h dd. U. k, Connan. 7. i}- «.4- b inl. §• z.fj.pro
foc. m, lib. I .fab. S. n, /. 29. §• z. ff pro foc.
Sequitur ut diveamus quomodo Socü fibi invicem obligen-
tur, quoniam verô focietas fit contradus confenfu conftans, amp;
bons fidei , alter alteri obligatur in id quod alteriim alteri ex
aequo amp; bono prsftare oportet a, itaque prsftabit focius focio
ufuras ex mora b , vel ex pado c , quale eft illud , fi quid in-
vicem focium focio praeftare oportet eo compenfato in reliquum
alter condemnatur d ; inerant namque compenfatio nes ipfo Jure
bonae fidei Judiciis, quamvis poftea quoque Juflinianus tran-
ftuleret hoc ad ftridi Juris Judicia e: Jure autem focietatis fo-
cius aere alieno ab altero contrado non obligatur/; five id intel-
ligas desre alieno antè inchoatam focietatem^ , five de aere alie-
no
lt;F quot;xtra caufam focietatis contraâo h , amp; quod unus è fociis
proprio nomine facit non venit in rationem focietatis de illo
autem qusfitum, fi duo plurefve focii fimul contraliant, aliof-
que fibi obligent, ( V. G. fi vendant rem communem j ) vel
ipfis obligentur, an alios quifque in folidum obligent , amp; ipHs
in folidum obligentur , an pro eâ tantum parte qua quis focius
efl: : communis D. D. fententia eft , quod quilibet pro eâ tantum
parte, quam in focietate habet, acquirat aftionem, amp; obligetur,
nifi exprefsè alias convenerit, tefte Arw. De illo dubitatum
an eo nomine focius focio teneatur tantum, fi quid dolo com-
miferit, ficut is qui deponi apud fe palTus eft /; an etiam culpa;
id eft defidisE atque negligentise nomine, prsvaluit etiam culpse
teneri focium m -, culpa verô non ad exaâiffimam diligentiam
dirigenda eft, fufflcitenimtalemdiligentiam communibus rebus
adhibere , qualem quis fuis rebus , id eft , culpam levem n ;
eft enim focietas ex eorum contracSuum numero in quibus utriuf-
que verfatur utilitas 0. ;
a, S. K«/co, mfiM inïl, de ohlig. qua ex cenfenfu §.50. inß. de aB. b, l j
§ l.ff.deufur iunaaLi-j. § 4-l-)2.§.2.eod. cJ.^.Cod.depaa.imi
tmpt.amp;Vend.UCod.deußrif. d,d.i.)o.inß.deaa. e,d§.}o.in
fine. U.Sz.profocio. g,l:i7.ff.eodem. h,d:i.Sz.infine,l.i%.eodem,
Wi\Hmb,adff. difput. th.i6. amp; ibtalUg. i, Fab. in Cod. fuo ad tit.
Cod .pro focio, def. i. ßruv. ad ff. exercit. zi.th. idt, k, d. l. th, penult. amp;
antep. arg. l. 4. ff. de exercit. aa. 1, §. j,. inft. de oblig. ma re contrah.
m, §. uU.,nft.de foc. n, argnbsp;^^.l.jz.profoc. de R. I.
0,1.§.z commod. tta quoque Vin. ad ult. defoc.
Ad confequendum id in quod focius focio obligatur compa-
cta eftnbsp;quae eft , a^ioperfonalt, a, mperficniorta h,
bona pdet C , mrrnqne dtreEiä d , qn^ datur focio adverßis focium
variis ex cmßs V. G. ut frußus, quos alter folus percepit, com-
municentur e, vel fumptus quos alter fecit pro rata ei refundan-
tnr f-, item fi focius rem communem dolo malo amovit vel
animo celandi contredavit g , aliudve damnum dedit , amp; fi
quae fimilia funt, velut ut pafliones ferventur i , id quod in-
tereft praeftetur k. : haec omnia durante focietate petuntur , alia
enim
-ocr page 16-enim funt, qus finita focietate perfequimur, veluti ut ratioftês
reddantur, amp; res collatse iterum dividantur , quamvis hoe po-
tius Judicio communi dividundo relinquendum eft /.
a, %.i,infl. deaci. b, §,17. eod.l.^o pro foc. c,l. iS.d. tit.l. 45- ^-TS.pro
foc. d,%.z. mfl.de pcenà tem Jitig. e,l.7}.profoc.l. i, I.eedem.
si.,d.l.}8. §.i.profocio. g,l.4^.eodem. h,
48./.j9./.52. ^.z.^.ÜT 11. eodem.nbsp;i.^.l.Go.l.ïJ.ff.pro foc.
k,l.47.pr. Wefemb. ad tit.profoc.ti.iz. Struv. exercimio 22. tl}. }7. amp;
feqq^. Ipl. t.comm.div. Struv, amp; IVefemh.dd. U,
Sunt autem adiones ex quibus folidum non confcquimur a,
dato fcilicet reo in fpeciebus ibi relatis beneficie competentiae ut
condemnetur in id quod facere poteft , id eft, quatenus facul-
tates ejus patiuntur b ; intra earum quoque numerum eft adio
pro focio c, fi inftituatur adverfus focium ex causa focietatis,
contra enim extraneum fi agatur beneficio locus non eft d, uti
nec fi contra focium extra focietatis caufam e; quamvis autem
ZJlpiams f tribuere tantum beneficium hoe videatur focio omnium
bonorum , tamen credendum non eft iUud focio particular! dene-
gari; idem enim ZJlpianus optimus verborum fuorum interpres g
dicit: verum eft, quod Salim videtur , etiamfi non univerfo-
rum bonorum Tocii fint tamen in id quod facere poffunt con-
demnari oportere, hoe enim fummam rationem habet, necprs-
fumendum eft eundem ipfum fibi contradidurum , quamvis amp;
dici poffit Z^lpimum cum fcriberet quod in lege pofteriori h ha-
betur , oblitum fuiffe quod antea in lege priori dixerat i -, nam
omnium habere memoriam divinitatis magis eft quam humani-
tatis i^.
i,%.l6-infl,is'feqq.deaB. h, . infl.eodem. c, §.}8.infl.d,tit. d,d,
e,TVefemh.adjf'.hic. f,inl.t6.derejudic. g,inl,6}.pro
foc. h,l.i6.derejud. i,inl, 6}.pro focio. k}l.nbsp;Cod.de V.I,
tnucl.
Quoniam verô res divins perfediflims quidem funt, in hu-
man! verô juris conditione nihil fit quod ftarepei-petuo poffit
mirum quoque non eft quod nada fit focietas proprios finiendi
amp; definendi modos ; de quibus jam paucis fiibjungam, amp; or-
dinis gratia cum JCto. b in quatuor feparabo partes ; fc, quod
vel obveniant ratione ferfonarnm , earnmqfte volmtate , z'd ex
rebus, vel ex aäiombus.
a,l.2,%.i8.Cod.deV.I.enucl. h,inl.6y %.ult.pro focio.
XXV.
Ratione ergo perfimrum , duobus modis finitur, môrte »a.
turali amp; civili ; fed quia homini cuique curfus unus vitx ab
Opifice datus eft , cujus finis omnino mors a , à morte naturali
tanquam principali incipiam , morte igitur folvitur focietas
b , quia qui focietatem contrahit certam fibi perfonam
digit, amp; ejus induftriam c , haeres autem forte non foret
tarn induftrius quam fuerat defundus , unde damno fo~
cius afficeretur, alia etiam obftat Juris I'atio, nemo enim focius
efle cogitur ejus cujus efle non vult d , amp; perpétua communio
difcordiarum mater eft e-, ita tamen hoc obtinet, ut licet plu-
res fint focii, tamen morte unius finiatur focietas, nifi alias con-
venerit ƒ, pado quoque elEci non poteft ut morte non folva-
tur focietas g, quamvis aliud obtineat in focietatibus publicano-
rum h, eft autem hic modus focietati amp; mandato i proprius,
cum alioqui contrahendo nobis non tantum fed amp; haeredibus
noftris profpiciamus k. ' morte etiam civili finitur focietas, feu
capitis diminutione /, qua homines non minus quam morte
intereunt m-, capitis autemdiminutio accipienda eft maxima amp;
media », illam enim paffi pro mortuis habentur 0.
a, I. ult. Cod. de epifc. amp; cleric, b, d.i. 6}. §. uU.nbsp;gJ-
ff. pro foe. §. ^.inft. eod. c, d.%, 5. inftit. d. Cój, §. 11. pro. foc.
e, /. 77. ao.jff. dclegatts 2. f, §. ^.inft.infine I. 6^.%. 9. pro.
foe. g, l.if.% eodem. h, d. l. 59- I. (Sß.^.S. i, §. 10. inft.
mand. k, I. 9- deprob.l. jy.deacijluir.hcered. l.6z. de I.vinn.ad.
d.%.'). U 1.4'it-pro foe. m, d.l.6}. ult. n , d. L %.ult.
o, 1.1.%. penult cont.tabeU.l.2^.%,^.delib. amp; pofth.l.4.%,z.de
bon. lib. vin. ad. d. §. 2,
XXVI.
Ratione voluntatis etiam duobus modis extingiutur focietas,
amp; quidem primo, mutuo confenfu ; omnes em m quae confenfu
contrahuntur obligationes contraria voluntate diflblvuntur 4,
dummodo res fit intégra b , nil enim tam naturale eft, quam
Cnbsp;co
-ocr page 18-co genere quid difolvi quo colligatum cft c : fecmdo remncm-
tionec, modo non fit intempeftiva .vel callida, ut fi ideo
quis renunciaret focietati ut obveniens aliquod lucrum folus ha-
beret, veluti fi totorum bonorum focius, cum ab aliquo he^
res edet inftitutus, ideo renunciaret ut haereditatem folus lucri
faceret, ille enim cogitur lucrum illud communicate e, fi vero
aliud quid lucraretur quod non captaverat id ei foli conceditur,
quemadmodum amp; hoe qoud ei cui renunciatum eft poft renun-
ciationem accefferit foli conceditur , quo fpeâat illud Cajßi ƒ,
eum qui renunciavit focietati à lè quidem liberare focios fuos,
fe vero ab illis non liberari : poteft verô renunciatio fieri pro-
curatori amp; per procuratorem ^, quamvis auteni conditio adjeda
focietati fit, ne intra certum tempus abeatur , tamen valida eft
renunciatio/6 ; eft quoque hic modus focietati amp;mandato » pro-
prius , cum alias à contradu invito altero refilire nonliceat. k,
a, §. ult. inß, qmb,mod, toll, ohlig. b, 1.6. §.7. depaS. L 58. eod.l.i.z.
cod. quand, lie. ah- empt.l.f. 1. jf.de refcind,vend. c,l,. de S^.J,
l. 80. defolut. d, d. l. 6}. §. ttlt. l. 65. 7. eod. §.4. inß, de foc, e,d.
1,6^. %.$.eod. f, d.^,4tnft. g, inl. 6}. ^ .profoc. h.,d.l.6S.
7- Oquot; 8. i 5 l, 14. eodem. k, §. 11. inß. mand. 1, /. y. Cod. de obt.
amp; aa.
Ratione rerum folvitur focietas , cum aut nullas res relin-
quuntur, qui modus propriè egeftas vocaturlt;î, aut fi res con--
ditionem mutaverit/', quod fic intelligo vel fi fintpublicatx c,
tune enim fifcus fit earum dominus d, vel fi à focio moledebi-
ti praegravato ceffio ereditoribus fada fit e, tune enim credito-
res poft diftradionem domini efficiuntur ƒ, amp; hue fpedat ar-
gumentum JCti in verbis legis g , fe. ejus rei qua jam nulla ßt
nemo focim eß : eum enim focietas contrahatur bonorum in com-
munione querendorum eaufa non magis fublatis bonis focietati
locus elfe poteft quam fublatâ perfonâ focii ut ait Vinnius. h
a,/.4. §.l./'ro/oc. h,d.l.6}.$.uh. c,d. l,6f .%-iZ. 7. inß. defo'
cietate. d, 1.1. de bon. damn, d.^.'j. inß. lt;(S ibi vim. e, §.8. inß. eodem-
fgt; l.6^.§. i.d.tit,l.4.Cod.q.b.c.pof g,ind.l.6i. S-«^'»
d.§ S. inft. de foc.
XXVIII.
-ocr page 19-AaioHc diflrahitnr focietas, cum aut ftipulatione aut Tudirfo
fitmutata foWis caufa ^ ; „no verbo : intervenienti nov.
tione b vel fi focu feparatim agere c^perunt , amp; unufquSquot;
fibi negotietur, tune enim fine dubio focietas folvitur. T ^
Sed eccepraeterquatuor hofcerelatos^finiendimodos, incidit
amp; ahus, qui provenu ex formâ contraftus fi r^nim À
^empuscontradafitfocietas. fimto t^r^poquot; diriS ur^^ Squot;
fi fuper re alJquâ amp; negotio fingulari coita fit r' , .nbsp;' c
illo negotio finitur etiam contrains H?c verfnbsp;'
bus aliis contraaibns8cncgoniscinü.nCvisM
munis,, huic etiam difputationi mesquot;nbsp;^^^om-
CO-
-ocr page 20-I.
SVnt qui dixermt Tranfa£iionem non
• pffe refcindi propter Ufionem ultra
dimidiam, ego eorum tamen fententia
adhinreo, qui docent tranfaBionem ref-
cindi pojfe ex immodica Ufione gt; quam
inter omnes convenit efe earn ^ i ex qua
ultra dimidiam quis Uditur.
O'
• Irio-) p
X A*
Venditor rem -uenditam tradere precise non
tenetur ^ quamvis tradendi facultatem^
habeat gt;fed lib er at ur , fi id quod empto-
ris inter efi, perfohat.
ï 11.
Cum pro mercede pecunia non datur , fed
aliud quippiam , locatio non efiy fed alim
contraBtiS.
oAdverfm rem judicatam , propter infiru-
menta noviter reperta , etiamfi quis
ex Jufta ^ prohabili ignorantia , ea non
produxerit , reftitutio non datur.
S.
N