|
ir
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
O�Z Uffa '
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ojy'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
DE
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
VELT-BOVV
opre
iLanM^tnmi�gt)t�
31n�ou�e«�5e eene t ecgte voel fce&elttagc eenes
$of0 u �ouuicn : Cnip�t-g�benenDt � cupt-�otjen tg
maecsen : atoee{ianDe�omen te planten: ffipenteijouDen: tefciiiilleren ?
�eemoen/�n�er� itfi flaenDe tuatmn te mafeen/ «noe bie t e onber jjoa»
Den; 'iDific�en te Daugen^tbetlant te toinnen: T© tjnpesDen ie
oeffeneu: jBebicmale tognen teberepben:#arc Dooi ttrtlbe
2Bee|�en te maten :j�ufpbeus W �©olue- jatfit.
gilles btfcb reven van M> Kaerle Stevens, ende M. /an Libaut, Bey m
dt Dottoren inde tJWedicifne, Ende nu vermeerdert door den ��relgbt, leerde» Heer iJHelchior SebizJM Silefius der Artfenej Do��oor. Int omflaendefes bladts hebt ghy deninhoudt de(c»r" - V/ �h fi
Boccks in't kort. ijf |
|||||||||||||||||||||||||||
|
W
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
y'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
tl'*'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
J.I-T
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Tot Amstelredam,
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
I0��2 Hendrick Laurenfz. ©oecfc-UettOOptt op't l&Mtt in't �#J�ff-�0f C&
,1.ti.no.Vl,DCoXXVIIft
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
�
|
||||||||||||
|
3 ST. 4°
|
||||||||||||
|
\ in S / � 'f f
, �
|
||||||||||||
|
f ri
|
||||||||||||
|
c
|
Uhm ^rth l4i60>
|
|||||||||||
|
Kaerle Stevens en Ian Libaut.
De velt-bow ofte landt-winninghe. Amstelredam 1627.
|
||||||||||
|
Een zeldzame uitgave van een populair werk over het landleven
in al zijn facetten. Zeer uiteenlopende onderwerpen die voor de praktijk van het leven op het land van belang waren, komen aan de orde: volksgeneeskunde en volksdiergeneeskunde, kruid- kunde, tuinaanleg, wijnmaken, distilleren, het houden van bijen, vissen, het jagen op wolven enz. De twee werken die eraan ten grondslag liggen zijn Praedium
rusticum van Charles Estienne en Maison rustique van Jean Tiebaut. Gekocht bij A.L. van Gendt, februari 1976.
|
||||||||||
|
IN defen leften druck der Landt-winninghen, wordt verhaelt al wat van
noode mach wefen om een Hoeve te bouwen: De veranderinghen ende verfeheydenhcden des tijts te vpprf�en ? Den omloop ende de cracbten dee Sonnen ende Manen aengaende de landibpuvvinghe te verttaeri: De crancke arbeyders te ghenef�jv, �Mty ghedierteende ghevoghelte te voeden ende te ohenefen; Warmoes.hoven, �ruyt hoven ende Fruyt-hoven te makeiv Gran- aie. booraen,atrpen-bopme^ ende ande^^ te houden:Copferven te maken, vruchten, bloemen, wortelen ende fchpifl�n
te cpnfijten : Honich ende was te bereyden, allerley oeft boomen te planten, enten enheylen,cider, appeldranc,peyrdranc/orbendranc,endeoli�n te mak�, wateren ende oli�n oft quimefTencien van alle materien den Landt-lieden die- nende tediftilleren,mct veel f�gueren van Alembicken oft helmen tot dUtilla- cie der felver,den fpinnende Zij -worm te onderhouden,bemden, vij vers,endc flaende wateren te maken ende cc onderhouden, viltchen te vanghcn,om met een ftroohalm inde hantdeure vaneen dach te weten,noch een �nftruclieota landtte meten, acker.landt te winnen ende te bouwen, broodt te backen, Paftev-gheback te maecken, bier te brouwen, Wijngaerden te oeffenen, Medicinale wijnen te bereyden, Allerley houdt te planten, Warande, Reyghe- �ije, endeparek vpor de wilde beeften te maecken,midtfgaders den wpIvco *aC|iicr is noeh op een nieuw by gheypechteen Boecxken van de Intinghe,
Met noch een breedt Regiftcr om alles bcquamelijcken te vinden. |
||||
|
HET EERSTE BOECK
ait ht� i�oebtn,
|
|||||||||||||
|
XT ^»n;»r(>mn lanrff winninerhe ifulcBenpiaetfe/sliSmenfcu�eraogetUMn�en/enbeBfe�
|
|||||||||||||
|
Van wat maniere van landt-wnmngne
|
alM men toel fou�e biefen enbe oaer lullen top boutoen
|
||||||||||||
|
biet nact fai gheleeit vvordcn
cap. r.
v re ban �&upfen te boutoen enbe te t tm»
Jmeren/ bte top Jjeben-baegss eBebnipc /hen/ tot toootunge enbe tufte oer inen- 'fctjen/ ntetbebonbetuntoojbt ober een w�u. v te bomen met be maniere ban ben <©u« bers: alfo (ten top bat niet alleen b e Sanb-netuige groo- telncbberanberteiibeber|cb�t/ nabenaettbau beton* trepen/ gronbenenbe gbelegetubept ber plaetfen/ baer fp gelegen 3p: maer bat ootbbe fpjabeu/ bleeberen en Bettoetcfe-gftetuptB/beraiibertenoeberftBepbentebi alle lanben/toelcben niet tegenfiaenbe/ 5p top bejS niet teiiuuofqualicberberfienen�egbefioffeert / ban onfe l^oojfaun. «©aetbooj mogfjentop mereben/ bat onfe maniere ban lanb-tietinge ober een bomt met be lanbt* �ictmgeoer «©u�ersv toeltb i�/ telebenbpbebuicBten ber aetben/bie topgeotffctiten befaept bebbetn Waeu om mpgijebocfjt |)eeft/battetban gBeenentioo�eeitt�/ ge�eelph te ftaen op bet beifcbil ban be ianbtoinmnge ber ©u�ers bic ben gbeteguleett bebbeu nae bet lanbt baer fp gijetooo�urj�bben/ �anbe toiltbeeen jegBelijtb eenbefotiber maniere ban lebenljabbet 2Soben bien om battiteli bent fou�e boegen na be maniere ban be Heben/ foo tft alttjts begetooonte getoeeft/ batmen fjemfcBic te na be maniere tmn ben lanbe/fonber 3ijn Bette foo feet i c ftellen beurt lefen ban be oube boetben/ of booj te feer orootc tu neuf Ijepbt ( toeltb bebeberffeniffe t� banbe goebe geefien enbe bloecbe betftatiben)op fo teel nieutoe manieren ban timmeren/ achertn/ fnje&enenbefrBjij* bei!.�tDant DOojfttlciie nitbbeten/alp men meent be bin* nBeu te reformeren / for.ber bie bolcomeliicfe te bennen of re toeten/foo t�metibtcbtoilfi ooifoecbe/ batbefeloe berloren toojben en te mere gaen. SDaetom en fuit gfjp u niet bectooiiberen/tft bat betimmetagie enbe lanbne' riiigbe ban onfe Ijoeben/ liter te lanbe niet gbeljeelen t� gelurb beott�ers �e&ben gebabt. ��antonfe mepninge t!S(acrjterbolgenbefjetgl)emeenfp?eecb-tooo?t/batmen moet keren be oube manieren/ enbe boen gelticbmen tut boet) tt te otibertofjfenen teleeten/ be miobelen om een �^oebe ofte ILanb-buu� alfo te ftellen enbe te onberbou* ben/ enbe alfo lattbtoiinimgB�teboen/ baer bp een goet ijupfmati enbe allefpn bupfgefm/ met pjofijt enbe gbe* totnmotfjtegbeboet enbe onberfjonben toojben : enbe baerom too?t bat lanbt toinninge gfjenoemt : toant baer en t� geen bnuk ba? bon JBeeftermeer toittntngeftfbe pjoftitss bp brengbt/ ban een lanbt bat toel gjjeboutoet/ etiberebelgtb onberfiouben toojt. Het bevvorp vant ghene dat hier naer fai be-
fchreven worden, CAP. II, V<®ni een gftebentbemff� ertoe at�eenwatilm bet
ojbtnantiett ban onfe lattbttofiiningBe/ fo fullen top tt bc»? oogben leggBen/e en lanbt oft belt/ tj�eUgen o# |
|||||||||||||
|
nbet otittootfabeintbe bofteu/eeu bup$ met 3pen toe
eboo}ten/ fulcfefi oft feev na (booj oen ep|rb banonfen ijt) at� be goebe «Hatoin ;nu iloomftbe iauotoiuntncje efcBreben beeft boo?3pen tyt; baer iup fpjeben fullen an ben ftaet enbe offi< ie ban oen J&oebenaer oft $acrj # ee/ ban 3ijn Bupfbjou toe/ ban 51)11 Bolt/ ban't bee/ ban et gebogelie/ enbe ban anbetbiergbelijtbeoutgljeu. �>p b'een 3pbe ban befen bupfe/retbt int «©often/ful»
en top fielten op b'een oo}bt ben 3uDneriu-nioe{$-bofy eltbeop banbec 5pbebaii3tjngroepenb�Bagefaltjeb' en 3ijneii betju0 3©pgaerbt/ met be brupben bie ben upj e ban noo�e 5p / toaer bat to p oacb niet en fullen ergeten bemebitinatebrupben. <�n boojt� tot meer* et pjof�t/faffraen/baetbeu/toeebt/mee enbe bla0/ten are bat gbplieber bobt befe Dingen te toinnen op een lacbbelt/ metbefomer-bjucBiett. «8pb'anbet3pbe/ ullentopmabenben fcrupt-�ofbanfejjoouebloemen n toel- rietbenbebtupben/ met 3011 citaten en partben ftbebben/bertiertmetbeeliutianbftbebsomeii. 4Bp 'aubec 3 rjbe bau ber bagen/ fullen top faepen eti fetteu e potagien/al0 erteti/ boonen en anbet foo jtcn ban bec elncbe b;utgten: enbe oocb meloenen/tatooerben/ton* ommer s/attifotben en betgeltjtbe meer anbere b:uD- en : enbe baer fullen top ootbfcb?pbeu ban be 2&epetn 5Sa be �|oeben fullen top boutoen ben SSoomgaer bt/
ft frurt.jjof/enbe baer fullen top ftellen beplaetfe ban e jongbe plantfoenen om bk te betplanten / enbe oocb; m te griffieti. 3Daer nae betbiercante ban be boltoaf* ene boomen bie berplant 3tjtt/ toaer bat top ootb fullen c�jpben ban 30be-toomieti/ enbe ban toateten enbe o* Ipen rebiftiUeren/ enappel-b^antb temabcn. j^a �enrBoomgaert aen een blepnbeecrbeti/fufl� top
jbineren en fiellen/beti beemt oft toepbe ban �etbee/eri aee rontfomme Bet toiffen bout/be olmboom�/bet el» en-fiout/enbe be toiIgen-boomen:efi ober b'anber 5ijbe ullen top ftellen b� bifcDput of bpber/baer na be groo« ebeemben/boo} bep)obifieettbe renten ban bendeere, Cufftben ^tipbt enbe JBoojbt/ fullen top fiellen bet
3aep-lanb om graen te 3aepeu/en tracteren boe bat men bie fai meten /oeffenen en boutoen: enbe tuat poger cu be boocbie/balf opt�angenbanben beubel/en �alf bob- ben op be boocf)te / op be 3bbe bK meeft 3uptft-toaert0 ftrecltt/ fullen top planten ben �©tjngaert/ enbefeggen Boe bat men bien regeren enbe oeffenen fat / oocb teeren ben 1© tjn perffen/ met be maniere ban gBemeene enbe mebitinale toijnen te maben- ^CuffcBen JBoojben enbe�Deften fullen top ftellen enbe
maben be 1©aeraube/ «peen anber betgBfbenoftbeu* belben: enbe toat Booger planten enbe ojbineren t'bofc� ban opgaen�eBout/ enbe oocb bant febtsr-boubt/ enbe baer en tufftben enfullen top niet bergeten/t'gBene bat bient tot Bet Boutoen ban ben Boute/ en regeren ban be boffcBcn. �©pfullenbec ootb mentiemaecben ban Bet pareb booj be toilbe beefien / ban Bet jagBen ban bien/ maer met Boue toooj�en (toant teni� niet ban noobe/ bat een goet ^upfmans�nsn tptberfln'temet jagben) ootb banbe plaetfe baee �epgBetfS enbe anbece toil« be ©ogBelenBaec ontBouben. 'STen laetften fullen top beft�iPb�nsn�BoiteSimenie�Bban �ogel^tebangen,, |
|||||||||||||
|
9 � ^"^
|
|||||||||||||
|
Het �. Boeck
|
||||||||
|
::<
|
||||||||
|
bat bie alfe boimaetit{)eben fiabbe/ bit men foube mo-
gen in een belt begoten of bjeti|tfjen/notfttai:0 ifi bat be locljt quaet enongefonti0/ 'tfoubeeengrootebtoaef« Sjept 3ijn/ bod enbt arbept baer aen te ftangften. IDant toaer men w m eenparttft perm'm 1 ban jterli teojDen of fierben / baer en to met allecn� 'tylutben ban be bpici)* ten/ maerootb'tleben banbeatbepbtv0aitpbi0inpe< rijcbtl/ of om beter te ('eggen/ be Doubt 10 baer feberbee ban ijet pjoftjt. ©aeroiu foo moei men (mbien moge< 1 ucb t0) ten plaetfe btefen/ Die berte ban maraffrhen c� ban beu oeber bec 3ce gijtlegfteu 10 / enbe toaer neri) be ^upbe/ ttoeft bc jBoojbe/tioct) anbere becgbelnc�efoj* gbclncbe totuben gemeenlut b blafcii/ enbe bie oor ft met gcfieelentg tegen bet s upoe of jSoojfce gelegen/ maer fotiberlingebieecntgeaoebEgebupjeii ftceft/ gemertbt bat een oi!bcrb;ageU)rliefabei0/ alttjtf� tbJtfi teftebbeti met eenen guabeng|)ebt!�t. <©orb Die bette 10 gelegen �an eenige (leitbten of 1 plaetfen/ baer guarnifoen Itgt/ om ftet pertjihel ban Den oberlafi enfce moctboillirbept Decitct)g!)0-bnec�ten. ©teoocb betre gDelegljcu i& ban iSibteren enbeftertSloopenbe toatcren/ bieliclitf" lutb ober loepen/ om be outoften bte oaer mogen ballen ban be butbagie. �^oe ���u�h� icb feer toel fouoe begfte* ren/ batfe niet feer bene gtjelf gen en toarrn ban een ri* biete/bie niet fiertb en loopt enbe frfjip baer ie/ten epn» be/ bat be lijftochten/foubeu moghen met blepnen boft eiberp geboer t toojben/om pjof v,t baer af te hebbeu /c� fonberltngljcontrenteetnglje goe�e ,�tab� / osn ban be bjuchten meer gek0 temaben enbe beter te bete oopeu. WeliB bjaer / hoe toel Dat De nooDt be �oufte b oojbtjs bjengijt/ enbe be fojg�e/ blcecltliept euDe arbept ban be pecfoone betujccbe/ foa en btntmen geen ongerief/ �efi en Ijeeff eemg� anber gljetief tot bergelbuige : gl�cltjcfe op toarme plaetfen/ Daet groepen oe goebe togucu enbe b|iifhten bte men betoareu mach. 4Bp boube plaetfen bomen feet beelfoete matttm/ ente fos�ittjtss ?ec-tua* teren /bie groot pjof i)t bp bjengen. <® p anbere plaetfen als be aer�e boben niet bziit jjtbaet en 10/ foo i0 fp mee* frenai! onber bol ban gefieentcn/enbe berrh-toertben/ enbe anbere bergSjeUicbe bing'jeu uk fulcr "berbeteren. ©aeromfo ftilteu top tebjeben 3tju met beplaeifeban onfer geboojten/oft ban onfer toooningen : en�etft bat* fe fulcp met en ttf/als een curieus menfehe/bte niet iich» teltjc te bernoegfjen en i�/ teel beaeeren enbe teenfeh�n foube/fofullen tup 000 befte boen/om bte te berbeteren Dooj bcmibbe�en bie ijm naefulIenberoaElttoojben. ,§e�r luttel f^oeben btntmen flaenbe / op plaetfen baec en 10 uiat op te feggm geljicb gebjerb ban biater op ef^ fene enbe bedj�ben plactfen^ommigequattferen 3tjn ban natoeren fantachjich/ fommtge feer iuateradjetr[| enbe nat/b'ecn crfit�rhtity/b'anbtr rteenar�tftl) : foin* «niglje 3�nbepaci)t!fheirbebcqu.iem!�eomton!gacr� ce planten. J�tct te mm het 3p foo het tot! men can tiie� boutoen of tintneren op fo b?eniben plactfc/men foube toel moghen nemen enbe btefen/ bh beft ter J&owieu ijs gelegen totgefontftept ban be rjetooot�ber0/en fcljicben bie tot 3ijn gemacb:maee tyt pjmetpaeifte 10 ben gront bant laut/bien bettmmeragenooffabelijtb cnbertoo�- peni� / enbe baerom batljetDup^punctpalgdtgD�* maerbt too^bf. gift fabe ban bat be plaetfe ftocglje enbe effen i0/eii&e
gebjec heeft ban toater /fo moetmen maben toaterat�* ttgeplaetfen/ontrent utoefrupt� hoben/en een riffertie in u fjoben/enbe foo u lant met bojen graben/bielanghc mogen be bothtteftept ftouben: JDaet 10 het lant bet e� feet goet/ foo en bc�oeftmen bat fo biebtoit� niet te mi* fleti / enbe niet meet ban te bier jaren eeti0 laten bjabe: liggen. fSfi bat gfjp baer eenen bojneput maect/maecs bien met een palepe/en foo b?eet/bat gijp telrben mocht op palen/ten minften een half bat toater0/ttoeicfte gftp boen gieten fuit in befonbtr barben/ en betooren tot be* ftoef ban u bolt en bee : maer boben al moetmen fo?gfte Djagen/ om te bergaberen enbebetoaren het regentoa* rer/0et3p tn regen-bacben of anbcrfin0.©en tegften* bflf 6 fai gBef��U toO|b�H op fu�t&en ��a�tfe / bat baec in fa�
|
||||||||
|
«Enbe�lbtti� en fnlbct nfet toele te f c�jjtiben meet toc*
fen / banbinghenaengaenbebelufrir�cptenbe�etp�O' fgt �an een ^oebe/te 'neten ban fulthen als be gene be« �aojtte bjgheeren / bie rurieufeujtb enbe «DeUjcbtoil imcu ban 3 un lanbtoiuning�e. Wat van noode is eer darmen de Hoeve
maeckt of bouvvet, C A P. III.
G$clntbmenfepbt/batb'eer|rettmaieragfebaneen
goei J)up0 moet toefen be bcuchen/bat is te feggen/ be mite en Degront/ om het hup$ te ouber�oubemalfo fai anca het pnncipaeifie punt 3un ban eenenWa�et bt& �upfgef iti0/ eer Dat hp 3«n #upjs timmert en oprecht/ bat hp trjel neccflefrjc to�fte/bat De plaetfe gehet lijc hem toebehooje / cnoe Dat hp nut meec te boen en ftebbe met ctcr0 cicoitears/rcnteniers oftgront-^eeren/biehem mochten afcrechen �an 31J n hanbeltngen. ©at hp oorfc gefowtmbebucaliconcoften/enbebol�aenbefolemtit' tepten ban juftttie/ cube namelqcb ban bc betreten enbe berg. Incile/ melcbebe feberfietocghei^rju/omueben* baegfjs te hoopen: toant men bint beel meer fotte boo' perp bau fotte aertooperjs. ©at ijct ooch jaer en Dagfj �cieDCH3p/bat hp ghe mangelt of nieuwe irhul�engbe» macchi beefc/ om te fnpberen en�e te blaren 3�11 eroe enbe bal hp Daer niet eenen f�upbecaen en Bange-ten 3P bathp geheelenbealober bonten i0/enbe3tjn palen af» gemeten heeft met 3011 ghebupjen/ enbe gljecocht eenen tojeebe met be ha�erarhttghfre : JSetten bojtfien gfje* fept/ Dat hp �jp 3P ban alle pjoccffen enbe gebingen: of tff bat Ijem jet foube moghen noti) te boen blpben (ghe* Inchmen gbemeenlntu fept/ bat cr�e f totf� mebebjen* g�en ) bat hp eet aenlcggljcc enbe epffdjer 3p ban ber « toeerbec : tcb ujilfegghcn aengaenbejtin cepnfen enbe leen-rerjjten / ban bemclcbehp niet meet en behoojbt berlajen te laten gaen ben minften pennincb / �appoen ofte ooch �iat !)et i& l ban een ticc�jel ban 3�n bacb / bie met lanehfj�pt vm tjjbe/ als fp baec niet toecer op g�e* lept en toojt/ beel meer anbere ttcchelen boetaf ballen/ ct��e be 11 �upfe gtootc fc�a�e toeboet�t. Vand� plaerfe dier men de Hue ve cf het Landt-
huys (lellen fai, tri et alle zijne toebehooreen, CAP. IV.
j�>t bat u# #.itfitenaf r<s plaetfe ban ghebcojte/ erf-
i fei�ffsofbcrrregciigortiuctentauptber uatupren/ fco uequamcatehp toel foube moghen toenfeben/ foo bcljcoj�t bptefchuacn D0DJ51 ut�onf�eenDc neerfltg* Dept te Doen 000? 31'jneii aihepc/ om bic foo te betbete ren / Dat ijp baer mebe moeftte te bjeben toefen / enfr genoegh hebben om l)rm feiten enbe befpnebaeropti otiDechouDen/ enbe een huns cp te rechten. ��>ant ftp en fouoe niet meet Hennen bcgeeren ( ift bat Jjet gheineen fpjeetb-tooojDt �)acrati)»glji0) ban binnen houbert jaren «nUan�tman/ enbe binnen houbert jaren een «CDelman te toefen. ©atmen hier foitse toillen laten booj-fraen / ban be
ghelegenthept ban een $oebe / bie fu!cb0 enbe foo bol* maecht mate/ bat baer niet aen en ghebjaeebe/ 'tfoube im Duncben te toefen/een bingljcn bupten alle rebenen, ^et 10 tocl toaer/ toaert batmen fulche plaetfe mor�te binben/ bner belotftt 'ttoater enbe be aerbefulc&ggun* «en toouben / ftet foube feer toel te paffe bomen : j�aer 3teepfet0 en koningen moeten toel te b?eben 3tjn / met be gelegentftept ban fjaet lieber lanben / b'een toat �ee* ter/ b'anbcr toatfiou^er/ b'een toat meer gfienepgt tot berrotttnge/b'anber toatonpiaf�telgtBer om bturf�teu tioojf� te bjengfjen/ enbe fommtge anbere ban mibbel« baer foo;te. j�otfttan� ftoe toel bat be plaetfe niet al upt foo toucijtbaer en i�/ 0(0 men foube begfteertn/notft fo bequ�em old be groore Uanbboutoer �ato begeert: 300 10 niet te min ban noob<7 batter 3p eenigRe goebe Dulpe tm �§ lottit: toont al ram o? scaM �wcgt&act/ $m |
||||||||
|
valide Landtwinninghe,
|
|||||||||
|
3
|
|||||||||
|
fai moflcn bergabert too|tre«/ttuatet ban alle ht Datfteu
toacoeu Ijupfe/ oe toeltbe occ met tettai fai gemetft/eii fece toel ban binnen befet tooien/op bat tiet toater ntet Doo| en Danae/ enbe Dcn fmaecfte banber aerben ntet en ccggfoe* &ommtghe toojpen palmgben enbe anber ri blet -Bifcij/ m bun regljer.bacUen/ oui baer gtjsboette toeroeu/ enbe ont Dat �ooj jjun eenpancj) toeien/'t toa« ter fouoe �rjjtet wojben/ �nbeeemcljfmp be nature erg' gen bauoe loopenbe wateren/ maer iulcften water en 10 rjecnbng noti) menftljen noti) beeften goet enbe gefont. S^et Wave betl bttet Datmen tlepne uepen in ben gtonbt Dan ben regbcn-bacii lepbe/toant baer eoje toojoet Wa- ter berbete u en�e goet �ljemaetftt. 3Dac� en boben foo fuit gbp/ om bet ongeriefbauben
fioutc/op fommtglje ulaetfen niet berte Dan u �up0/{)ct! lanbt boen mager maften met fanbt/t altb/enoe gemep* r.enffeljeu / enbe ban fuit g�)? baer faepen oft planten/ aifu�ifte fooften ban boomen alssualbetueft fiilleu ino» gijen se paffe tomen/ Ijoe Wel battet goe� teare/ecr gljp fultjc bott/te p�oeuen Wat manieren ban boomen batter beft groepen |ouben.3�ft Dat uwe erbe j�tetfattctaen't toater/of ritiiete/foo(uilen ubembeu fiaeu nabet ttoa» tee bau u bupp/ bet Weltlie boo? bet te naer fiacn banbe tibteren / fece fubjectfoube toefen beu tatbatren enbe fintfteu banben Jjupfe: igei tg Wel Waer battet feer goet Ijs/ met berre banben Water te toefen/ cm fjet gemaeb/ foo wel �anoe btcften te Wateren / alBoml�utoaette tuafitben/bellen te blooten/blag enbe kemp te weptb�V enbe Innwaet te blepcaen/ of 00c om u graen te malen/ f ij ubjuciitenuanbenbelbe re mog�en fetioen tube fie- ben : maermen moei bief en be plaetfe bit boocpfi ber � fteben Ittbw om bet bup� baer op ie (tellen. 3tft late barai be welbijt banoe^lnten cnbegtoote
peeren/ bie om baer tiener gbenoec�te/ tuben Corner �jaet Ucber woouiiigbe beb�en/ ontrent wateradjtigije p�a2ifen/��ee^ttrentel��g!�sbouWst5t)n/�eraertmet Wateren en�e met alle lufUt�ecem ten bcboojt ootb niet be toft onfen ©asce D.'jS itupfgcftnj� cenirpfmis ben iuf�c boebergaen: toantbefDjuttenljebbeit/Waei* mette «in [jaer lieaet loglio te beranoeren/na Den tot banben jare/ enbe btcawtla na� baren iuft banb:etcanttcJ)ronbtte matten enbe ban ronot biereantttf)- <©p een Dtooge plaetfe of bet betcf)atf)ticD lanbt fuit
gijp neerfticb�pt boen om foo wel u \)up& te f�elten/bat» set ftae reci)t uu ©aften / enbe opgaen banoer jonnen in IBeerteenbe ^epicmber. 3f� batter ts een Ijeubeifctn of: rtcpn berrf�fben/ foo
timmert �oben baer op regljen bet poften : «EnDcifi bstgljpnuoubelanbcnitjt / maetfttootbbcnfteri� le- ghen bet ,t>upbcn enbe luttel of geen tegtjen l)et $ooj « ben/ten ware op De cojen-folocrg >baer gljpu graen en* be nnber bergbelncfce Du gijf u bult leggen / tiaer t'gbe* tooimte enbe Calanbcr� mogben in tomen. fSenoc 0aojt-fo&e ban ben pupfe/ fuit gijp een bitbi �ofclj�en Ijiantcn / om u ijupotn �en HDmter tegtjen ben j3oo?> Den-winbt te befebermen : Jf�acr tft bat gbp 3titin Reet e ianben/ foo fuit gi)p u 3SoftfcBen op be J-u�ptfrjbe flcllen/nmubnp� te beft bermen boe? oe^upbe Win» ben enbe bute betv�onnen/enbe fuit wn uwe benfrerjj tegljen Ijtt fioojbe maben / pjincipalntb opuWe tojen fol�er�. <©bP fultootbfoetften/bebeguaemfieplaeifen banu
lant/ booj be bjutljtcn/ bcoj t'graen enbe boo; be bem « ben/ enbe fielt 00c utoen toijngsert tegen bet ^upben: <ff»bp fuit ootb boen maften fommige ttupfuenf�et�S/ ftbeftoffeertmetljaerbuptenbenfier^ / opbe .�upbt' f u� e/om Die open te boen als ben uootocn wint toaper4 jBcnbfnt fommiglje plaetfcn inbeftliacfitic� lanbt/ �siefeerbegbeertnbelotlniiptben ©often: noebtang luillen ?p ootb Wel Wat mebe berlen banben ,g»upi)en/ om be Warmte bte ben feer ban noobe 10. gpe bojneputten ��nber oottoel ban noobe / maer
om�etoinbenbe plaetfe baermtn biebebooit temaet' 6en / foomoetmen6iefenbet�>oftenintbegtnfclban' Den afgane nat Het $oo}beu / efi gecnftns Bet 3©efte/ |
maer nacbtane �efmiaert Jjupimi maer men moet/
naer batmen op Diberfrbe piatti en/ t)et aecttgcEt beeft D;p boeten wijde enbe bgf boeten Diepe ontbetftt /enbe fmo jgbenp metten opgantft ban bet jonnen oaer we' bet gbetomeu i0 / lupfleten {joc bat(ettliutfttonDec t'gbeftQot ban eenen buljten ftorb / baer onbet een pfec oft metalen totelften acni& / Qbeltjtftbetonbcr(icban eenenfe�japecja-fpjet fonder ftaetb/ enbe �upfteren bate metten oojen ftherpelijtti toe / goe battetonber lupDt oft dtntftt / bet 3P g�elgcft eenen mojtter/ oft freenat�* tigljeaetDe/ ofttlepe/oftanber aeroe bte feer Sjcrt 10/ g0elgtfteen glaiebatg�eicDeuttua/ of anberfni0/ gbe< Igcft een bollit�tpbt bte feer btepe 10 / enbe beu aert bau eenen (ieen-put beeft : want Dat tp bet febctfie tectften- <©f men fatta ^ogftmaenbtof^eptcmbje / alpi)et aertrgtft Wel b;oogens/rccbf boo; Der jonnen opganc plat op b'aecbe leggbeu / metten aenftcfjt tegben bet boften / enbe Utcfen ce plaetfe baer gijp eenigbett bonip/gljeb)tft eenciepntoo�trftenfietopjuten/ toont bat i& een tectften battet Water baer Ijcoebei.e. dfc om tojter erpettentie te bebben/foo falmtn puttenbtec boeten btepe maften / enbe baer tn fponften oft toclle bliefen leggen bie fupuer enbe toel bjooge 3pu/ bJtfttn' beb� felbeu met tatben ban boomen / oftbiaberpban crupben/enbe Wat ttjDtpbaer na befelbe Weber uptne* men/ be Wclt&e tft bat fp botbt 3911 enbe nat/ g�eben te bennen �attet beel Waterts 10/ na be bocbtigljcpt bte fp Debben/ maer i(t bat fp bjooge3gn/foo en ig tacr gljee� water, ©eie nemen booj een tcetfteu ban beel Watert/ alj� fpmet fc�ooneiibe b|oogtjweber/ Dompen enbe tooltrftenp fien upt ber aerbeu op-rgfen. 3Baer fp af/ Wat bat wil: men matl) b^m met ucrlaien op be ftrup- benbte baetbo�en op-waffett/ boojbat meneerft �« pjoebe gebaen beeft: want onber begroo�c25oter-bIoe» men enbe i^oefblaberen/JBegeijjee/ianoopgruS/lotjfo bingbte-crupt/ Claoere en <©etbe / en is 'troater met ben e af: maer ten bcutbt met/ ten 3p Datmen Wel bitp graeft:onb�r�3etbetieof^fertrupt/too}tfomtgtsige^ bonben/ goet enbe biep water/ na bat be nature ban bes aerben tg/ efi bat be abet fchtet upt Den gront met bob^ beien/ bet 3p ban root 3anbt of grauwe rotfe/ en�e niet ban ter 3tjoeu / bit terftont betbjoogljt. iBen moet om putten te hebbeu/ bte feer goebt ban
Water 5�n/ enbe nimmermeer bjooge en toojben/pjin* tipaUjtfe fiiefeu/ fabelatbtigbe of f Werte/oft (leenatbtt* glje aerbe/bie bol nepen t�/of root of ftlcpat�tib/ maec fonberlmgtje/ De gene bte ftepatbtttb enbefabelat�tttg t'faemen tg / enbe niet ftttjtacbttg�/ flrjtbatb tutj ofte moeratlj'.tgbW/notlj ootb baer �lsblgben of titer/ enbe nbet biergtielijffte planten groepen t Die ban Water» cfttigbebocijttgbep�tbo�jbtss bomen / toant boe toel at fultbeplaetfen bed Waters Ijebben/ fooen i$ not&» on0 'tfeloe niet goet/enbe berbjoogbt litbteltjcft.�©aec m fuit gijp maben bat u putten foo berre ban be mefi» oelen ftaen/ alss mogbelrjtb i$/ of ban cenigbeauDere laetfen/ Die boo} be piffe ban De betften be felbe fouDeu ogljen Ijinberltjtft toefen / ten 3p datfe feer btepe toa" en. �©e! is 11aer/ bat be putten foo beel beter fullen fln / a�0 bie boogber ban Water enbe niet feer Diepe en tjn/ toant al tft bat 'ttoaeter ban fulcftc putten tn Den Btnter min toarmte beeft/enbe tu ben Corner ntet fa oel tnin/ foo fait noci) tans mit 0 bat meer beplacb tittji 0banbe potine enbe locljt (toekftettoee'ttoaterfeer oebt maecben) beel beter 3pn: maer ifi bat men Doo{ e u a tuer e ban be plaetfen/ be putten beel bicper maett/ en fai be foute ban Den Water moeten bet eren / boo; ele enbe bit&toit� te putten / toant bet beel rueten jat ' toater goebt maften/ maer boben al fo en moet De put eenftt�Sgbebetfttjbn. 4&P fultfte plaetfen 3tjn ootftbe fontepnen toel ban
oobe / foo toelom tgettef banben toater bat �eelbetec n Iteflt cfier f 0 ban banDe put ten/als ootft om De ft', iep* epDt battber l^oebe / maer om Dun abet� te btnben/ oo moetmen be mibbelen gtjetyuptften / bie top banbe utten g&eftft�bcn g�b&etj / uptggenoratn �atmen |
||||||||
|
% 3 xyRW
|
|||||||||
|
H�t f. Boeck
|
|||||||||
|
4
|
|||||||||
|
tegen De t $mpm mort fifcfen/ bm �oef toahbe Boogje
enoe gjoote iBetg��it / t��etin bat tmplaetjen3�!i/ met giepji�n omcingtlc/ toaht tri fult&tplepn�n betga» bett Bent tftoater bp een / enbe bat af� ggp ob�tWro- m��fM mWattiti�Qfymv maetiftbatggp D'cpcc�- l�ntte ban bey to�t�rbegBeett / fco moetmen fctefen pla�tfcn bt� B�ogBe eiibe open liggp/eii/ toaet af ben af» paiicbtegBen Bet poften ftaet/ want 0et toatet ban fiiUH�Jroatepueiii^bcei�cBtetenbe fubtgtoet/ enbe jjoe b�u�t \iitmt lo�pt enb� bah boojb�t tornt / enb� bat nfte�c l�cfj�^ en jonnen fit�ft/Bo� b�t b�t�ttoojbt/ jjf�i�u�lgchalfiaf-c�mtbrtiBoogB�&�tfen / aijsoft gtjenageneiibe fm?ftptitnusate/ Duo? B�t fieplaf-fial len banbe fic�a��i enbe onefjfenBepbt b�hbe �otfen. jBen m�it ob'cfi ainitit�f gen batfuicBe S�tgBen trol ftjn umi $Cnoopgj�s�/ �Degtbjee/ f�etbtfteett/ txrilbe #okp�. i�|omucti-�ap^/«©ertue/ Cameloen/ enbe ge- neialii�ft anbet � tupben �nbe $lant�n / biebanfdfiS baet 6?oepeu enbeupt bet natueten g?��n fiaen/toel ge» facliet/toe�bieli� enbe toelgBebloepet. m�� i��t\mm\\n� ti\bi �iano�ii g�g�el�n jare/ cm fe=
Betft �� �cero bau poften eno� fontepnent� btnb�/?fjn bc iljaenbei! toni auijitfius en $eptemb{�/ toant ban m�r ttuien toet Det�tacfjt ban be a&etS/alj� baetbe b��j bs gJ�ot� Bitte ban ben Cornet/ gfjeen bbtBtitBepb en Beeft uan ben tegen/ obc faimert u��l betfe�ett fim/bat fulr&e SCDerjS ntmmeimeeten juTl�n bttbjoogBen. 3lnbien gebeuttbatbte %wi banbetfont�pne/ toat
bette gljeleil�eh t� banben lanbt-BU�»f�/ men fai b'toa* iet baet mogen l�p��ij tuSb'j cleprie 25e�cjcften0/ of not� bet�tbooj^uten �nbe <2on�upten ban loot/ oftp�ut/ oft gfjebacfien a�tbi g��ma'etfet 3Be befte fpn bte ban �Ifen Ijou�f / oft ban |9et6-boom�n/ba�t uptbat ben �letffi bloepet/ om bat fttlcften Bout bet enbe Beet is / :ttoclcB�itBt�l�cB tegmen�jet toatetmacBtfaetu 3Baet m bie ban g&ebatfeen aetbe / ten toste Dat f et trater bat baet boje gljelept Ejojt/bctftoppinflBe oojfaette. 3Befe moetcii ttoee�tnger�h �ithe fpn/ enbe aeti b'een epnbe ftlj�tp eenen ftnlben boet bette / om in maicanbet en te flupten. ^ie bau Iqot fpn be gti�etfte oit» battet toatet batba�tboje cjebjotfit tooit eenigBen q��ben aett ban j Bet loot tcntljt/fo baibtcfttoil�ben bupt-loupevbcmu b�tb�cg�lrit�efietBt�iib�ifactt. JBattfttfe4Eonbup» ten iiipet�n fe�t t�elbefet enb� gBeltteB�n too?beti met ten ftim�ni/gjiema�fHtbati qngtjeblnft �Taltfefi &m* f�cha fmepj/ofbatt^erffHhbetoi�it�n �peti8/ofban «Caic/toif tiaii «�p�t�/ ^li� enbe b�lfel ban pfet/toant allebcfe binqen tocb�rfta'cn be tcttiiigfje enbe t�?ujprt� bte ban beh �e��u tarnt. 3(1 bat eenitu gneberrbte net lep��n b�nben toatet �tici / men fai baet moeten gaffa* .,ge m�er&en : ffia.et ij� bateentge bellthgfj� tfetbe Mal/ menfal baet if�tflen niaec&en/oftefta&ei j�tllen/om be �ronb�ptenbatibento�tettebiagtjen. . Coti i $s niet gfjciiorc� / ��tirien �l�etj� ban jutten
eribe .fon�epnengetionben �eeft/maet men moet notj) letten op & �eutljjt enbe gefonbtfiepbt ban ben toatet/ aijs Sl�if�ot�lesS leett:�©0ntnab�enDn0lebennieiften* beel t�g�e�ea�entn'tgBebjuptB bah toefen Clemente/ foo iis toel ���oojltjtH bat be meeff et banbe $bebe fo;* gfje biag�e/ batt�t goebt toatet fp / gtj�mtttht battet iBAttt ben pitntipalen bjoti rfe ban fiju bienfi�o�e» moet agti / ebbe bat �etbioqbt bat �peii3fin|)Upfgt)efiRetet �aet toebe gefenebet / enbe bemeefienbeel ban fon fptjfe gfjefoben tooibt, 'Sr'bel�e enbe g�)�fonbt|�e to�fet ban allen is {iet tegftentoatet/p�tnti��l�tB 'tg�enebat intre Cornet balt alft toel bonbett enbe biipemt. j�ocfttang rnaecBet r�gBenbjatet; Jgtbi tametgan«:B./ pjincipa* i nrft 'tgrjene bat tn nfeutogBemaetBtetegBenbat&en betoaett too^bt/ ootft fo�bebettietlpaleft uptg�Jenomen Jtg8ene bat in ben �©ep balt/enbe alft bebbl�enf�/.foo tnaPtBet een B�efcflePbt enbe tl�pnenljoeifl / enb�be»- betftbeflemme, ©aetn�efftjforitepn-t�atet'tl»' ge/bat ban�?B*ecgBenaftqmt / enbebMfftetfenen�e rootfen afloopt / bm mt Bet put- toatet / oft 'tg�ene &atHptfpiingBtmt�f�angBenknb?n0�f�fw�i^nMt |
batinbtepte banbe toaUepe/30neti o��fpjohtBBeeft.�et
bietbe 10 tjet t�ibiet-toatet, '^quaetfre 10 bat batt be btjb�t�s enbe mataffc�en/ maet pjtnttpa�gtft tgftcnc bat niet en loopt is tfal�etguaetfie enbe oi/gBeion »tfte. i&neeu-toate�Ofuaritje/isib'ongBcfonbtftebanfiaen/ om batta con�tfie enoe attbatBittljfteijj / itmg&at booj be toatmte enbe ctatpt bet jonnen/niet en rfff�g* tpl gBemaetftt.Stenoaenbe 't toatet banbe putten en�c jFontep^nen/ btoeltlte niet tn toojbt altijt 0 enbe op ullett plaetfen goet gebonben/ fpn beur�t fafm�n fteniierr/ tfl bat geenen fmafte/teutBe oft bettue �n (Jteft/iioc0tun.« feet ttaec / enoe t'coleut ban bet lotfit Be&benbe / «c* flonbtbe bettoe aentiemenbe/ ban 'tgfj'ene battet in g�* toojpen t�oj�t / enoeift bat fupbettss / inbetcuuec laeuto/ inb�nfomercout/ fj«ftombectoatmen/enbe tetfiotit mebet tout ; tn o'toeltfte ettoeten/boonen enb� bctg�elgt&ebingften Baeft gDefoben toojbeu / enbe bat eenigBen tybt in eenttl) nat gljeftaen ^btvbe/ t^p ban topet of fil�et bat fcBoone gBeft�uett ts / gtjeenb�tto� not� bletften ac�jter en laet / oft tn eenen Betel g�efoben �ijnbe/tii ben bobem gBeen buplitBepbt en laet. *©otfe tft bat be gftene bU beet af bjintfeen / e�it tlate (lemme Bebbe/gefont ban bojft jgtt/ enbeeen tlact enbe natuet* IptfitoleutbanaenfttBtgebben. �en laetften tgjjetie bat ittet befe anbet teetBcuen feet IkBt tis/enbe bien at�* tetbolg�nbe/fo fai boo� b'albetbeftc gcBouben toetoen/ tgB�ne bat metft Beeft banb�boojfcpbeteetfienen enbe qualitepten, j^u om te toeten toeltfi toatet Bet iitBtfte tis fob t�eetBt eltB toatet bp gBeltjtBe mate/ oft n��mt tto�e / bjp oft biet boettfeetijS ban tfelbelijntoaet ban eenbet letigbe �nbe bjetbe/ na be quantitept banbe fooi- ten ban toatet/ btegBptegen maltanbet toiitpjocben/ enbe maetBttltfe ban btett tot in 3gn toatet/ laet De fel* beuptlet&en/ enbe t�icctIjt b'een na' b'anbet / toantBet toatet baet tn battet HtBfie�teft nat g�emaett getoeef� fai alle b'anbet in litBtitBepbt te bobeu gaen. �Bel is u octbatbe litBtitBepbt banbeh toatet f o toel niet glie* mertftt �utoojt aenBet toegen/aljsgebionrBen5t?nbe/ bat g�tn gBeboelenbanftoaetBept en geeft tnbetngBerf toant/en bat tetHont nebetbaelt/ eot bat tetftont toatm eiibetoebettottttoojt, 5De bojte plaetfen enbe b�ttBatB^gelanben btengett
gBemepnlijtBboo|t!S Batbefteenen/ b'toeltfiemenfiet aen Bet Banbelen banbe toutoe en ftljetpeaetbe / enbe ban ben ft�enen bit baet op Itggften/ be toelt&e tot anbe* ten tnben/ baet fouben mogen geballen enbe getoo?pett 30n/ fobatmen fomtgtsbinbt op beongeatBetbeaerbe BetFatfoenban bjutBten enbe ban gjaen / baftbpcen bergabett enbeljatt gebatfeen a�s fiecn:bobcn bien/ bat Bet gjaben feet Baefi baet afb'ejtperienftebetoijfr / foo matfj u bat bfenen om te mafien Bet af� tipten "ban utoe pnrcBen enbe toijngaeibtn/enbe om ecnitB anbet getief te maBen/ fonbet t'pjcftjt bat gljp norD totn mcrBttnt bettoopen banbe gljeBoutoen fieencii baetmeubeljup» feti �fmaett. jlKaet toatjn� booj 'tbcbjotB ban�efleen» Doutoet�/bte mijSbutoiijS Baten atb�pt leenen tot ft Ba * deenbebetlieiS. �nbe boo? foo beele alft aettttjtBaengae t genet algtfi
gBenomen/ foobiagBetallebjucBten/ granen/ ttup* ben/ boomen /metalen/ (teenen/enbe anbet bingBen bte Bern tn 30'nftBeppinge Bebben toe geepgent gBetoeefly toaetom bat ban ben <©uber$ met goeben tetBte be j^oebet gljenoemt toojbt. jBaet Boe toel bat all� aetbe / n\ti& ftatfetowbt en b^oogljetis ban compiette foubemogB�n alleens gBeatflt toojben / foottijtBtfe nbtBtanS bibeiftpe qualitepten / tiae be pattituUete gC�legoentBebcn banket gfietoeftc /gBe&uetftBap ett beelatDticB^pbtbanbtiigrjen/bfc ban conttatte tomple» tfett 3gn : toaetnpt bat gaetbibet frBe foojten fpjupten/ enbeootBgBebetftt / batalleaer�eaile bingBen tu'cteu bjaec�t / enbe niettneetban een oft tto�e btoa�en ten ��otD^fteft.^aetbr� ten�jJribCbat��Bp alle toft enbe at* bept fouben mqpjen fparen /foobetfoetfitofboo} utoe eppettentfe/ dfb�oitbtagBenaentitoegBebuete/ boat bmWtoatgisf�i/ oftoatfoojtc�an boont�» bm ai*
beifttji
|
||||||||
|
van deLant-winninghe.
|
|||||||
|
Dec beft groepen. Wmt mentoinbt foramigeplaetfen
�te niet an&C�Sf Dati fogge boojtpen bjengeniD'toelrhe is teg� en ben aert bauwen gront:HnDerp ntet ban ria» eetertoe onDeralie <|>omet-biutgteii/enDefomtrj�tis �e mefalen.SBnbec tontrepen 3�n tyucDtbaec in goben enDe fcuptbomen/anDee ban groen cube fruptbomen/ letiDe anber ban menici) te ban i�op : 55ocl)tauja mart) �te neerfiicgept ban ben �^aber �esf gupfg&rfiws Doo? 3peulaecBgept becrancjigept ban eenen gcont tem» men/ gcltjci al!e beeften oooj ben arbept banbe iBen* feilen maggen ggetemttoer�en. �> u toateracfittgge plaetfen enbe bjoec6lant/moet«
mt!i �cm begelpen met t'getief ban ben toateren/ De toelttic gijp bictoit� afttetns fuit met fiupfen enbe go- ten tot jj;of rjt enbe betettnge ban «toe toepD�/ bnber.d oft bifrgputten/ ronbt fomwe be toelrfte ggp op be tt)e fcaectbeft te paffe tornt frellen fuit fult&i bownen enbe glantfoenen otepiofpteltjc 3fln enbegeerneuiaffen 011« trent be toateren. jlf�aer boben almoetmen mei ga (Ia�n D� gcont banbf lanbe/bie In toaferacgugc piaci- feti Dictott� be cfc{|t llenbe enbe bjcentt 10/enDe baetom tfi f eet goet na be natuerebanDen gronDt be boojfepbe bomen of t plant f oenen tefettenenbe te frDicfeetn m$ u g�pti alfoo gefiaen enbe ggeleggett tss/foo fait
te fieecber toefen enbe oocit te luf�ger tuben Cornee/ maec alttjtis meer repaiatie begotbenoe/ tfi Dat g�tjt routomme betoateren ujslbt ggelijr� een eplanoeben/ fom�fien mucg op Ueelplaetfen it�l&Iaenbeien/tuelC' fceplaetfen get ggeiief gebben om tot allen tp�cn etiDe jionDenuifcgtecr�geu/totlDebogeleti/bomen/fotoel fruptbomenai� an�ere/ Daermen bacninge enDe ttm- mee-gout af maec&t/ enbe Daet toe t'ggetief ban feec goebe toepbe. jif�aer boo; De ggefon tgept ban u enbe lam muen gupfggefiiinc en 1 ft met goet/ piititipalgra ttiD� SBim'er .^aerorn get befie«i/te timmeren op be Dooggoe/enbe te laten be toateren beneDen/omt'gge' ficgte met tuft te toerma&�/ifi Dat ggp get nuDDel ntet ettge�t batggegeel rontfomtns rebeflupten ggelac& een pere om u groot bee enbeanoec beeften/bte op oefe ylaetfe toelaer�en/uptgetionien Defcgapeti. 3Sft Dat utoegoebe me eftenbeelW geleggen intoi�'
�erntffeu enDe gepc/ ggp fulter af maet&en totnnenoe laut/ enbe Dat in 30unasnere (tellen met neerfteltjc� etiDe�tctott� orante te fputen/toatit btjfen/barent/efi anDe re berg�jeltjtfte trupben fi er&en lirgtelgcfe aljs get �ant Dtc&toildggearlierttoojDh jlBaerifiDatggpDtt nocgeee en�efetterDer toilt totroepen/fo fuit ggp tlant betiuee eeefte saren mefien/efi iupttten ofboonen Daet op 3aepen/op Dat gijp vut cl) ncraetiDe tgebjec ban ato� atuec/eenicg pjof ut fout mogen baec af gebben. ©cfieenacgttgge grotiDen mogen gefup�erttooj»
ben mei De (henen tucc� te nemen. jBaer t|i battette gtoote mer.t�btc/foo falmen Daet af ftoopeu malien op (ebcc piaetfen banben acuer/ enDebp oefen mi�bel fai b'aabec Deel leetf) enbe poel toefen. <©ft bat noci) beter t^/alis be bat�-�ueren banbe toercblieben fulteti goeben toop 31111 / foo falmen get ianbt feec biepe gra> liett/en�e in Diepe putten be fieenen begsaben enbe met aerbe otoc�Decfeeu. %\l bat De �oebs meeft in boffegeng tg gelegen/ggp
fultec 3aep-lan�t af mailen/Die boonten met gun tooj' te!0 ggegeel totroepenbe: JBaer tfi batter ntet bele en i& 1 foo fai ggenoerg 3�11 be felbe afte goutoen enbe te �er uzau�en / enDe baer nae get Ianbt ottime te fpttten. <�nbefulcuen Ianbt i& gljetooone Uaojb'eerfiejaeren Deel bjutgten tjoojt& te bjenggen/ om Dat De bocgttg' tiepDt enbe fubfiantte Die ban te bo;cn beftcg Vuaj$ om ttoo;t0 te b;engen enbe te boeben boomen/gagen/enbe �tupben / gaer nu ggegeel f cftir6t totten graen Datici gijefaept toojt/oftomDat bet ggtmaet&tenbeber�e* tert 3�nDe banbe bla�eci� enbe trupben ban Deel jaren bie tot ber natueren boojtgi bjorljt eer Datommegge- fptt toert/naeDerganDt ggenoetg toa� om beet bjutg - ten obecbloeDtcg teboeoen enbeboojtis te brenggen. |@aec alft ban 3 jjn cetfie �oetfe�p berooft i^/foo tooj» |
|||||||
|
btt metter t�'tmagg�rber/berliefeiifce be bsrft gept m
botgticgept biebaerboo?lommec oit�crgcuceii toert/ toaerom Dat ootg fo �jutgibaer ntet en binft alft toa^ tntbeginfel. 50efautatgtigge pjaetfenmoggen ggebeterttooj*
ben met i^iftenDe jBarggtl/ Dittiocgtatis fonber oJUDinggen boojDemiDDetban fomtmeg toateroti' ber b'aerbein fommigge tontrepen gaerlteoer jEee» f�ertoel pjofgt Doen : jlaer fp beggeeren ootfe rnfie enbe beranbetingge ban 3aebt, ggelntft tont jaeb t n as Den rogggetbemaniere om Dtet�BennentiEtgemepne. 3810 get 3aet bet enbe geel is/ Dan tfi goet boojt graen/ maec alft toit enbebjooggei0/fooift bequaemtct bof' ftgagieenbetoilDebiucgten. ISaernttmoetmen gem boegen na ben aert bant iant/snbe Daer na 3aepen enDe planten op plaetfen bie baer toe bequaem 31)11/1 n t'os- tie Dat baer geern toaf�/gel0tl�«Eiten/25ooiicn/^if0/ ©oet6-toepDe/�00/ ILtnfcn/©ttfen enDe buigen Die ggeen grootebettttgept en foecuen. ®ebette grouben ;gn goebt om toiluaaert te plan-
ten/De toelette oocn boo|tp brenggen feer weel ter toe»/ fooberre alfteetiDpocgjaertgi/ fonDerltngge tnbeti iEep/maer feer luttelanber bjutgten. «Soc�alfiecit feer nat jaer iis/foo bjenggen bte boojtj� luttel graenss/ enbe feer beelftroo, liiiUto enbe oneffen tant t0 feer qnaet om oeffenen/
oocfe en b|engget geen tertoe boojt 0/nocg pet anber0/ Dan fece luttel/ al tftootB bat De tnben banben jaere m reggen tnbeD?octpte ggetempe«3gn. a�mfultnen �ant te beteren/fo fultggp Dat feertoel om fpttten enbe argeren/ enDe met beel mefig bictotlo betmauen: enbe alfo fuit ggp bat beteren/enbe benemen De groot e gt'" te Der jonnen/ oftDe firaffe totnDen enDe bo;ft:maer fonbcrlingge en foetbet geeuen regen toan t get toatec eni0gemnietban fengn, �^ct clepacgticg fanDt/enbe bat feec bet ig/toil ober
al grooter enDe Dieper bojen gebben in get ar feeren/otn getafftnefeenbant toater/batuptec natuere baer me* De ggemenggt t0/ enbe boo; be bettitgept banbec aer * Denfooggematuelg'cunietaffint&en enmatg. ©efs plaetfeeni0foonutnotg bequame niet tot boomen/ nocg tot togngaert/Dan tot fommigge f ruptboomen/ bie toel gg�oeffent enDe onDergouDen 3pn. timmert Daer op teggett benaenfioot ban Den toinbt en ban on* toeDer niet berre banbe rtbiere/enbe neemt 0 'een gef ft ban Den boften /enbe b'anDer gelft banben jiJcojben/ om Dat befe plaetfe tot berrottingge ggeneptgt w enbe onggefont. 30en aijt gront enDe fcgaille-gronbiijSggefonbei:/
goe toel bat gp foo biutgtbaer niet en t� : ili^aecmeu moetbten tuel beteren/ eubebe3aepen enbe beplanten mett'ggeneoatgpbeggeert:�©antgetp?inripaelban eenen gupfman w Dat gp toel Senne ben aert enbe na» tuere ban 3gn HanDt / enDe Daer op niet en 3aepe oft piante t'ggene Dat gen contrarie ig / t'3p toat bate Dat men Daer toe Doe: �iDatit men geeft niet meer pjoftlt0 bant �ant met bebtoantu/ Dan toanbebecfien met gge< toelt:�©atit tfi Dat fp u Dienen Dooj ggetoelt/ fotoften 3P u foo beel te meer boo} quetfurett/ f terftten enbe an' berfttt�S/enDe enblgben nietlangge toel te paffe- �nbe ooru get 10 een oubt fegggen/Dat een goebt ISa�er best gupfggeftn$ meer letten moet op get pjoftjt enbe tan» ge cueren ban t'gene bat tot 3rjnen btenfte ftaet/Dan 00 3p'tt ggenurgte enbe epggen pjofnt alleen. Siile lant baer goeben toiingaert op toaffei/id fteeu<
atgttrg enbe fantacgttrg oft feeporgtirg / enbe groept alDerbef� op be 3«pt-3gbe banbe gooegbe / of ontrent get gangen enbe neberDalen aen be rtbiere: 3&tt quac tier en ijsfoo goet niet boo^t graen: opgetefffettfie ban befen moetmen mefren enbe t'lanbt beteren: iBaec&t baer u pup� int ganggen banbe gootgDe tcggen f upt ooften/maer en gaet ntet betre banbe ribiere/om tge» ne bat gter booj ggefeptig, 3Pe befte aeroe "t� De f toette/ bk Itcgtel ora fymW
bat 10 te feflB«n/D«Uc�tclSc6 tHfftgen De IwnDsn �jg- felt/
|
|||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
felt/enbe�ie bet enbe f at&t tnt Rawbelcni�/toant bie t�
nut cube bcquaem om alle wjucljt t otoettjlotbitb tooojt tetojenggen. »©m nu gewralijtniefpieKcn,men fai metc&enbp
Defs tntbbelen bat o'acc�e �cel bjucgt� fai uoono bjen * ��/tf� batfp ftoecratl)ticj}/ of gselasuaclj 10/tlt bat fp nut l!rj)ii)ai>ecnciM'c()ef�oIs>D.e qualgcagbeoeffent teojt/�ft batfe met agtaatbut� e» tp gDcujojoeu dooj t'getoelttoaubeu �beruloec�ger.tigljen/enbe oatfealle �u toattttnbjmtt batter ballen act) DefeluetiocgtiC' yeptetiDeU�ift�cptUiiigOeiit�bibcbouDenbe-.tfibatfe moe i©iutetboueumetgattentoou: tft batfe onglje' orffent of niet gebetett jiinoe Dooi eracljc oan atneren ofe ban �cel unii lufitge crupben enbe googe en rerpte bomen �oojtg bjcngt/biebtcHeenbegctacUet5pn enc-e toe el njuchten �ie goct en fmaec&elgt 3�n booppbjeu« gen /of batfe tojucbbaettoan cojen i$: ui batfe booi nat malien of regenen ftotllet/ftoetttoojt/enbe niet lepj' ncfutch ofgtqss : 3ft bat het toatet bat baet afloopt |oetei0/ oft bat tn foet enbe goet toatet getocptfetDen tgt ban ttoee of Djp uten/befmaite �anben toatet ntet entierargerm b'welene men fai pjoeuen na bat gefg« get enbe clan getoojben is; Want upt bet natueten fo JjOUbet toatet oat lut bet aoet comt / of caer pet itine ghctoeprfer 13/Dcn fmaae ban 3011 aer�s 3ft. batfe tot gegratoen 3nnbe enbe ttoee of ojp bugc baer na weber tuben feloni put Daet 3p totgegraben w gebaen 5tmbe/ hooger tomi ban ben put t�itoant bat boenbe foift een betteaetoe/ jBaetifi batfecffen ben putbuliet fonbet sneer fo ift een mibbelbaer aeroc: enbe �ft batfe ben put meten �ullet/fuo tft etn lichte attbe : Soojts tft batfe fceregent�tju�eeenenliffltjcacnteuc&egeeft.^ctcon» tranen foo fai een aerbelttgt en gnaet geoo��eelt tooj' ben/bie alle befe teecnenen toan oeurt�ben met en heeft/ PpneipMgt bie tap enbe tUpachucg ts/toolttm 0/toit« arguti» ernie bic beef t/oie oocb te feec Dart 10/routu en, toaj�/of toatetatDtic� enbe moerachtir� /Ut eenen fou» j tetiofbtttetett fmaetnegeeft/ biebitteretoubeenbe boomar�ttge bomen enbe ttHpbenboojtsbfeuggt/als #a!men/©aten/i|epc/^liTem/45eneber-hDUt/�.a' benber/»?em/^>te6e!ibe $aUne/enbe anber betghe» Ii�rne ttupben/geltjt oor 6 ter tonttarie 2&tefen/ t�tet/ clepne crupben/ <�latoersf/ i^abicu / 23jamen/ ficheti mue ati�ct bergelncae bingo�n be beucfit enbe bjutftt» bacr�ept�aii�erae�benbeffiBfen:�©antbe�oo�fepbe binghenen teoj�en niet beele ggetoonbenbanopfoete gtoubentoanaecbe. De tiroracringhe ende t'bcgnjp vandc Hoeven. |
CAP. V.
Eenclepn Bupgban goebet fioffenniet feertof�e»
hjen/toelgelegenenbe gerieftgea gemaect(foobat' ter ban alles toat fp)t� beter ban een toficlficfee g toote plaetfe/ baer be groote perfonagien na ha&en:<©ft Die metlanca�cpt ban tgbe haten meefier bebtoinglje tot betcopeu-.toant be gotbe Cato fept/bat be meefiet m$ Cupfghefin0 beftoojt foo bele te boen mettlepnen booj �tjnen atbept / bat gp meet ftebbe te bertoopen ban te c�open.<©oc& behoojt men btctoiliS 5�n hoebebupten te gaen beften efi tsit te repateten/ om bat het uettoal- len ban eenith Deel oft ban eenitfi btncB Daet bienenDc/ bat maer een jaet alleen ongereett en i0 binben liggen/ bipmaelmeet coj� tebetmahett/ ban het binnen een ttiaent of beetthien bagen Daet na getofi foube hebben: gieren geeft niet te bebieben t'genebatfominigefeg. O�en/bat een bereben lane Balf gneten ig/enbe bat een bette gelegen lant niet bp en tyengt ban fleffthenenbe pbel potten. WanttcberftaebatbemeefietbaeE meet enbe gepal�elncnet fai toefen ban tnbe fiabt/ efi bat ftp I)emfcf)ic&e3�n boetfelbaetopte halen enbe p^opet» ipc te leben/anbetfui0 fai hp een hups* oft hoebe geb * ben meer booj 3ijn btenaete ban toooj hem felben/enbe bie mm fai cofiea ban p|of (jt gheb�n, ©ooitis �ooj bs l |
|||||||
|
refle/bat gp bupten toootienbe/3gn BDetieMthtenemC
tn pet ppilofophet�/ en 'ttegiment ban 3tjn goet neet' fielijc gae flae/foubet jy nen cijt te betfipten met jag�/ met bantbeteten/met gtaot geftlfthap aen te houben/ met b|oncuen Djinclicti/ ente met be gaften te onthalen i>i( hem obettomen/enbe boben maten hem te begebt tot 3pne genucp teu/enbe tot toellufte ix0 geefis. l|et hup® fai ghemaetht toojben boben op een clepn
betthfben oft heuMben/ tnbten bat u lant bultatbtu^ enbebetthttth tis/iunnt hp oefen miDDel fait gfjenteten een bjue lorht/enbe een fepoon upifien pebben/tfal 00c betoaett 50» tegen het letfel banben nebel/ noen tuben tomterboo; bebojfltefeertout/ not�tnben J>ome« te fret heet/ 00c en fulleubetoateten bie banben gne« betthte aftomen t'fonbament baub�hupfe met beber» ben/maer om bat ben tornt enbe tegen met en foube t$ I eet otibet booipen 3pn/ f o fullen De beuten en benfrerg tegen Ijtt «trof�e gemaectu too;beu:1Bant be toinben/ bie ban bat getoefie romen jrji 1 b;ooge en meer toarnt ; ban tout/ oocbfeerg|)efontfootoelboo} hetlirpaem aliai boo{ ben geeft banbe menfthen : en be toarmte bes jonnen tit |mo}gen0 tn hups romt/betminbert enbe bpi�i � be gromrhept enbe bupfierijept banbe locfit:;as hoe battet fjup0 meer teg� het «©often fiaet/hoebattei f nbe^omer Itcljie �jtUt ben tosut fai ontfangen/enbe tnbe tati i tet mm banbe 00\\t enbe quaet toeber gequeli 3�iu 3De cojett foloerofullen hun uenfiersj pjincipalge tegen het toeflehebben/ enbe00c een iiptften tegen ye? j�oojbe/Mii tebenbojenbethaclt. J�iaet be ftaiiinget? ban alle beefien/ fullen beue�petiS tealienhet^upbe h�bheiuUM i& toaet bat tube f>ee«f�a�len een ueufleK moetftaen tegijen het j&ooj�e/ bie men fai int heetfts banben ^ometmogljen open boen/ enbe bat ten tijbe batfe ruften/Dat i& op ben mtDba$fl/toant ifi bat fp bos geen betcoeiinge en hebben/ be hu te banbe potine bte tnben f�al foube (laen/ enbe be toarmte baub� mefl bis tuben fiai t$/ enbe ben ael�em banbe fpectben itit baes 3tjn/foube be feibe f o boen f toeeten en laf matten batfs baer fouben meet moebe toojben ban tnben ploerg. <Sft oengaetibe be refie toanben hupfe of ben neerhof/ Daet en w niet beelaen ghefegen waer bat gijp bit fielt/ Dm toel bat feer toel te paffe foube fraen tegen het jjiooj�c. i^tetemin befe o�b�unatit ie ban uwc benfierg te fieli? enbe ojbamieten en i& fo feet niet bebtoongen/ of men foube Dte inogljeu bcranbeteuuae benatuete banben lati�e baer be hupfen gefielt tooien/ ghemertt battec tn fommtgegetoefien totube gebonbS wojben bie baer gemepnlt)ttoaepeu/be toeltfec na b�aert banbe plaet* fen feaet fp paffeten /met b�engeti eenighe htiiberlptfie cf luttelajofiterenDcqushtept/op toelrfee plaetfen gijp e�t fuit mogen De ttoojfepbc oi�ontiamieberanbeten. �nbe om be toaerhept tefeggOen/ghemetrltt batmen booi betoenfier� enbe bupten nenfieriS bedonne maro upt ben hupfe toeeren/enbe alle toinben uptHupten/fe Ijcbt gijp bebjphept ban ftiltne benfiers te manen alg uban noobe3guop toat3�be bot u goet buttent/enbe laan noobe 10 tegen t rjuae i toeber. �nbe hoe toel bat etn pegel ur timmert na fijn goet*
bttncnen/fobehooit notljtans betebene altntg booste gaen /enbe be menf the foube geatljt toerbe ban rlepncn toetftanbe te ^gne/toaett bat ijp be plaetfe enbe het ge* tief gabbe bat h? met en maecte batmen ban been ftib� ban 3�n camee f ten mocljte booj op be plaetfe en beet « fie tn tomen �an 3pnbet hocbemenbe toan banbet g�De tube boben eubesrjn piintipaellant.�nDeom batmen te gematnrhjther foube mogen ban nfeujS op timme* ten eenirg Dup0/of t bet manen na j�n fantafie/fo fal« men moeten boen inbet manieren dte gier na bottpr, OSetoojpt een boojhof oft plaetfe bie feer togbt enbe groot tja / enbe ggeheel bierrant/ enbe tnb� mtbbel toan bien foo boet grabenten mtnfien ttoee poelen// beene boo; be 4&anfen/ �nbtbogljeI)S enbe snoet bee« fien/banber om te toeptb� beUupinen/H&tffen/uoe* ben/enbe onber bergel�tae binggen/ootlt om het mifl fntetooipctun�? toten toertotten/ tjuDetoatboo�bee |
|||||||
|
valide Landtwinnin�he;
|
|||||||||||||||||
|
ntaecbt eenen bojnept met ttecc oft bjp f�ecncn bac*
ten/om u Dee euoe gBebogelte te bpncben/ift bat gbp geen gerief en Ijebtbanfontepnen. JBaecBtoocuttoeeineftputten / ben eenen om bet
nieumef tante aboojpen entelatenrotten/toelcbe |al betuactc too|Den/t«cj�en bet nabolgbenbe Sjaer/enbe Un anbcren/ om bacr upt te nemen �et oube wf� bat toereott�/enbeopbetlant teboeten*;©efetU)ee mcjt' put� en moeten betre banbe bejneputten f�aen/entn't csflja�gbeu banbe boojfepbepoelen / foo betre altfbe plaetfe �aer toe bcguaem lp : <©flaet bte ten mtnften mei Diepe graben / enbe onbet inben gronbt plabjpen/ op bat u bocpticbept niet en tretue tn baerbe/toaitt De jiBe(�moet�ltgQi0natenboc|)t5�jti/ ten epnbe/ bat alffer ftruo ofte ca f tnne gebjor tjt toojbt/ baer eenicb graen efe faet Ban e«iittt) ctupt Up toare/foube mogen rotten / enbe met fchieten oft eentghe quabe trup�en tooojtjj bjengeu/aifi meli op t lanbt gefpjept i&, enbe baecom fo �etben De gcfcljttl3telanDt-.ueoen met Iju�' ben (jet mefr/�at ?p upt De ftailen toojpen/ om bat bet Banbe toin�t niet en foube geDjo�cbt'uJO�ben/ oft bat |
|||||||||||||||||
|
f�be banbe beucben / falnocfi ecnbctgBei�tfee fpino8
ftaen booj be J^obernerffe/ om baer fpgfe te Hupten/ enbe baet onbet een belbetneu/toaeiaf oen trap aenb^ beutben-beucefa! tomen/ oocfalbttlaetfte fpinbebeu bienen/om be potagie time te fiellen. <©p b'anbet 3tjDe banbe beucben fai be fl iep carnet
ftaen bannen j$obenaet / enbe een anber corner baet: ueffeno/boo^nnniuberenenbe Dteiiftboben/ enbe een an�er om bet nuplunnetoaet tune te leggen, ©aft aen befe Carnet fuit gbp betboigeng maecbeu/ cenanbec � amer/ bte rebel pen groot 3p/ isaer af ben tngancb fai toefcubupten op ben bjtjbt-fiof/ om baer tn «leg* gpen 3011 barntuge/5tju tuetcB-gctupgen/enbe anber bingen bie bp ban boene beef t / maec {jet cpperfte ban befeubupfe fai btenen tot foloerg/ omfcupt/ «Enen/ a5oonen/�>taen/,g>aebt/�riipbt enbe �lisojtelen/ �tc. menbetoaten toil/baer op re leggben. <©p be reebte 5tjbe ban't jdojtael/ foo men in tornt/
fullen befdcert'ftallenfiaen/met een tebelnc6egroore neer-camer/btebafi aen bet ^ojtatl falcomen/om De U�pgetnan enbe anber btenaetg tn te flapen/enbeootfe |
|||||||||||||||||
|
fiet banbe bornie enbe Wint/ niet en foube bsrbjant/ om Daer in te leggben be «©ojeelen/ fabels/ �>trtn
|
|||||||||||||||||
|
eiifcetotpniaer�Jojbui
«©efen Boojbof grost 5tjnbe negenttcD toeben bier*
tant/ fai rontfomme beQaten eu�ebemuert tocr�en/ met eenen mucr ban anberbalben boet btcfee-ei� tljien boeten boogde banbe taffne af/om Bantonnen u bup« fttigbe�aet aen te fiellen enbe Baft te maecben / enoe tcgben tperucnelBan be biebeu/ fullenber toefen epe fceiHsouiceg tuben ujecb / bplagbeninmaleanberen �xiel ba�i gbemaeebt / na f)et gbertef ban utoe placife enbeftoffe. 3lnt mi�belbanben muer ban boo|e/toe�cfee ftaen
fai tegijen bet I©eft2n/ fu�t gijp maben u pookte / bo « toen ouetbecfct met een poouael/ om baer onber int bjooglje t e ftaen nlji regent/ be iaelrne poo|te foo Ejdo* glie enbe toijt fai tiJ�fen/ batter eenboebec i^oep^eft ^troe?,s g�mac&els]c& Doje baren matij. �©efe poojfe fai TO;en Halben toott banbe caffije
toerljebenftaen/ meteen gosbe g|)emetfte fuile baer tegljen / om batfe boojt loepen toanbe buateren niet en foube berrotten / enbe Dat bebtetoen bie met en fouben �an bttpter, mogen met boomen oft pferg op fteffetn Vegeti obct u iSojtael ter ftraeten toaert0/fult gftp
afberlen/ iuar iantjs onsrent een bunber groot/oft an- �3cr�)aif/ rencfomme tr.elbegiaben/ en met eengroe« ne �ag�e befloten/ om baet te uoepben u bee/Dat moe* toc�fc fieli» ns ' U�P�cf� met ben anbeten ntet en fai mo' gen te belbe gaen/ enbe oot om be beefien baer te laten tullen/ enbe ItggDeu Dsrfsnau�cn Ijaeilteber etetvon» Der beu blau�jen Cernei /aft f eer �eetUieber i0. i^et lmp# ban mnen pac�ter oft poebenaer /fa! feer
teci ftaen iieben ijet pojrael op �c flt'ncfee �anbt / enae faliiilit ff lappen aen be ftrate llDeftlnasEt / �oebjcl; bat 3ijn crispf-benjierjS ftaen fullen aen ben bjnbt-fiofi C'Ofti«acrt |
gt)en/3Bec6cleebeten enbe anber gfjereetfc!)ap booj b e
peei�en.�nbe berbolgeniS/foo fuit gijp maben mffen be fteert-palle/ be ftalltngen booj m «©(Ten tn Stoep» en. Jf�aer boben befe ftallmg�en/be^oibcri� cm Ijet �|op enbe ©oeber/booj be ©eeften te leggfjen. 'Sien epn�e banbefelbeftallen / fuit gpp een ftallefeenma* Utn �oo} be �alber0 enbe©eerfen / bie g|]p onlancjc/ banbe iBoeber gfjenomen Jjebt/ om ntet meer te fup* geu.lCen [jet cpt-.be banbe ftalbngen fuit Qljpttiaec&ett i)g� tjonbecot / tenfpbatgi�ptli�bcrt5ebtmbemibbel banDenbj0oij5ofonbereenOuttemct firoo gijebecfet/ oei! ttoee 3�jben open ten epnbe bat be S?os;ben foubeti mog�en mtUm/ cube ban tf�cc jflben be locljc batten mant befefc[iu�tbjacljt��faogoej�elt/ fai bicneu boos ben ge^etlen fej�otljof, t�et{)t �egljeuober l)ct ^dojtael ban u %m\ttffup0t.
fai ftaen be boje oft ben mgaiub ban utuen ^upfe/ toekne u iepben fai met een pupe / ten Ijooc�fteu batt atftt trappen |)ocge/op beerfte ftagie ban uboen ^up« fe/ enbe op berecijterljanbt ban befe pupe fai ftaen bs &eurfien/:z&ot�eirpe/enbe een berttetli boo| tbjee of is bjp btenaeris/om � te btenen. '5lufft{)en bjelcue iieuc* Seti enbe 25ottelrpe eenen �Denbeltrap fai tomen/1)\% 3ijncn tngancK fai fjebben ban binnen beStcucnen/oin op be *�5raen-fQloer0tecl!m:Ben. ©oo|t0fultgbp berboSgengi maSten u^erffen enoe �Dtjutuppen.oDpi b'anbet 5t)be fullen ftaen utee�©gn-fi�lber0 / enbe baer utoen Sppel -bjanefe fai liggen/ met utoe anbere 3�elbet0 baet onber. 45�P fuit S^n U� utec �amere/ enbe �aepf amer/lan�ai be reeljte ;gbe : enbe op ban * bet ^ij�iz fuit ghp laten foobeel�upfing�enbco^be bjienben / enbe Booj hza gaenben man. ffioojts ful� gDpup|incipaellicl)tffDeppej� / enbecrupfbenfter� ma�en tegen I)et<©ofte/��ubenbe alisene l)al�e tttipf* |
||||||||||||||||
|
3De �tettt�cn fai ttoce oft 03P trappen berfjeben ! benf�eri�opbento��bt-�ofcomenbe/onttefienBjatts
|
|||||||||||||||||
|
toolcfe boet/en \oit inu �upjs gaet oft comt. -^en epu^
be ban elcfee �amet �ft ^ale fuit gbp een decreet manen tot beboef ban eltb beeibanbefen^upfe / ba boeltbe ^ctreteu oocb faeneben fullen te paffe comen booj ben i^oebenaerenbe 3�nbolcfi. �^et opperfie ban utoen ^npfe en be ^olber0 /fullen btenen booj <©raen-folbersS/ op �ks�� sijbc bco^ t�ogg^ enbe 'Sertoe/enbe op banber 3tjb? booj ront faet.'�Ceu epnbe ban utoe -teelberg fuit gbPttiabenu^oenber« cot/enbeutoe anber bogbelboutocn. ©efgeiycs ten epnbe Banbe plaetfe / baermen ben t©tjn enbe Stppel^ bjancb fai pecffen/baet fuit gl)p (lellen u bupf ftupsf ♦ i^et ^oenbet-cotfalfoo gljemaernt tuerben/battefc beneben bienen fai ben l©ater-bogDeli3/ gbeltjcb �m «�janfen enbe �utbogf)el� op ben felben / enbe boben. booj�eljoenbetcu / met berecben baer f^ op fitten/ enbe met be �o;ben/ baer fpftaer Cperen tnleggben? gbP fuit oocb maecben onber be Noeneer plaetfe/een 2& �fftBiP»
|
|||||||||||||||||
|
ftaen baben be cafftje/om typ te weien banbe bocijrtc
ftept en boat er/ bat inben �©intet inben neerrjof ftaet. g>p moet ootft groot enbe IjoogOe ban ftagie 3911/ om bat be folberinge boben upt Den pertjtliel banbjanben foube 3�J11 / enbe om bat alle be btenaeriS en �upf b?ten* ben tot allen tijDen / baer foubeu bun bettretb mogen gjebb�n/3tjnen »©ben fai comen uptuiaetts bupten pet liu?0 / maet be moiibt banben <©ben fai comen in't fclioubje banbe beutnen / enbe baer boben fai ftp 3gn plaetfeljebben/ ommeeltefiftenenbetebuplen/ enbe onber dm Daffcften� te Uggften. j^cjfens be beutuen beure/op be 3t|be baer be^on*
ne mtnft comt/ enbe bie be coelfte i)S/ lal ftaeneen gfte » plabeptcamerbcn oft fpinbecben met een gote / baet be �oebenerffe baer mele fai fiellen/ enbe baer boter enbe bae0 maben. ©e gote fai bienen om upt te laten loopen btoater baer be botet-ftanbe enbe anber gbe» seetfcbap nse�e gbeujafjeben toojoeu. t^pb'anber |
|||||||||||||||||
|
Het T. Bocck
|
||||||
|
men falboojutoen fttBantBaHeen/falaetf^ffeerf enbe
gemaernt ;qu ban ttoee crabeelen / ftaenoe op een ta* pit tel allee met bier of tonf canteelen/ en g( floten me� eenflercBebo^e/toantDaeclarrcfuU g�p nomen mit Dups/en f eert telit 6 tot gaen ' a!|i tt beltebcn fai Dattet u bolc niet en lal toeten en gijp lult ujn toefen ban alle ftertlte reucnen ban be fielten en ban � tooojtjef. c�uds Daerom fait gijp ooc manen een beionDereniotganc� ban utoe fiai inbe ljof/on> utoe beeft� Daec tot te Dalf, De officie van een Vader des huyf-gefins.
CAP. VI. ]^T �le bat Der Bup� albus geo|Dineer t is/ foo ber ff ag ■*� xicH/Dat De ©a�er �eg tjupfgefUiS/een man fp, Die gefcDicntiS/ enDe goet �erjiant ijeeft banlaiitneeriuo uDe : mant Die fultr niet en uieet/of oie ;tjti geneurljte enDe occupatie neemt tn anber Diug�en / Die moet Dein nootfaseluc» boegen enbe ftellen op De confitente nm eenen $ad)ter oft �Laet / �k Dem bsDjtegDen fai / Da� I)P t'ftei/eiiDe 50113lanDt enbe �|ups �erargtreti/ be* �alueiiiiocDcei.en Doop ban p^ocefjen / Die ijp �em boo|ts bjeiigijenfal. ^jft�Pf^l Dem moeten �etron* toen op eeneii toei'ienDec enoe apou�enieur / Du* oooj loofljeptalcensial 3rjnmctDe jdaiiJters/ enbe gent fai getoen tebecliaen/enDe te kenn� De Delft ban t'go neDattec�f50nfaI. daeromeutffer wet beters Dan �et toefien enbeDeteeentoooiDitDtpbttoanoen /lite* fier felDc/Die goet bet fiant Jje�ft uan �e ilant-tieerin» aC/CnDe�tc feiue neerfiicDept Doet tot 5tjn epg�jen p|o* fut / enDe Den pjincipalen laft op Ijem Dout - enbe ai* ttjtS be j'ojge Djagc bau 3911 toulcienbe met en becpacljt noclj en berDuert/Dan t'gme Dai DP feltoe i.ter teglj*e* renen toil/ Dan metter oogijen. 4i)ofUfou�etfBiiet milieu Dat Op eenicD \jetbonDt fou�e ma&en booj jla*» taris of bp gDefclj|tften : want Doo? tultbenmiDDel/ berooft Dp D«m felnen ban 3911 bip�rpt.3Pat Jjp ocra uieteen�efeertolueiuie ' ben atrte.ibeimtutrecan Den meiifr�eu/ban Debecfieti/enbe uanD« lanDt/enbe batter geen taertn en fp / Dat Dp d�e/ alft noot toare/ niet eu louDe nonnen Doen/ oftfeerujtl Deeten boen/ of ten �lDermtnften/ Dat Dp baer af �erftaeDetooen/ oe fapfoenen 'en�e �e geuKonlncnc manieren �an Dof, % cu eerftae onc& bat oe tooomnge ban oen V>mzt
Des Dwpf'gljefinS/ fai flaen op 31J11 «Ertoe enbe »6oec/ en�e oat Dp m ouerDept Debbe/ec�e De p}tnnpali fleu* tels ban alle/ en�e Dat hp fecretelgcBtot en�e 111311« �^upsgae alft DemgoeotDuncnen fai om alttjDt 39« toolcK in Daec lie�ec toeren te DouDen : "©u is De re* Dene/ toaecom �ac top Ijem geo^Dtrieert am gemcect Ijebbai/ eenacljtecDojergtepncebansijnbeflupt. ©at Ijp in Defiabt met en gae / Dan osn 311� pjtt cipale affaicen/en�e�atDP3gnp}uceffenDoe beleu�ett (�a« be toelcne Dp feer qualuch lal nonnen b^p gljetoefeu> boojeenen getroutoen folicitateur/ D� toelcben Dp mit getoen en fai Dan De coppe ban 3 tin principale fluefeen; en�e Dat Dp felbe in perfoone r�et iu oe f�abt en repfe/ oan tegen Den �©t-iter/ a(^ $dn �|ucljten tn tjunis ge« Daenjtjn/en5in�©intec �jurftten gefaept 3;]n/c>p es* Dp Dan al met een 3011 pjoc�fftn gae flae/eti 5un fclju�* oeninljale. 3c6begcereoccbatDp3ijnen toolchegoe* oecderen fp/ftiDe met en gebtebe in gramfrfjap: toant Den jBenfcDe en toil niet meer ban fiet |0eert/ met ftraffi.cDept gDeregeect toefen. 3lcBentoilootnnietba�Dp met5�n ©olrptebeel
fpjaUe. enDe te grooten g�jemeenfcDap Dou�e/ Dan foj* je.-bat fp Dem oaer Doo? fouben mogijen te nlepn ac�* en: nocDoocDenlieue!i3uimepnirgeefttooo?neme» niettetteuueuengtjebe/ oan allee» l.,tb «Iremets om Daer�ebcr raet te b;ageu:enbe bat Dp De montere mee» fienbeele mafte/ban te �oeu nae Daer lieber raeDt 'al tft Dat�ptTeltoetoante�ojenalfoo beDacDtDeeft: toant fp toertft� ban met beter coucagie/als fp mepuf Dattet fatfoen ftomttot Ijwito�er fantafpeen t'iibeniie.^afc �P bnentfcDap Dou�e met 31)11 gebtieren/etiDe Den bp# (tant boe tn �aeE-lieber noot, i^ocDtans en Ie,ene Den# llCDCtl
|
||||||
|
Bf-fctjepbttigeboo�be CalcoetfcBe Bfttitem cnbc onber
be folDEttufl� ban �ten / (uit gijp (Mien u jpaifanten in een renne Die met ila ten af-gfflaten i.e. 38ei>gaenDe bc ip.iUit�cn 'Bis fuit oU�> laten fitten enbe ruiten/ toacr opoatfptoillen. ©uj^cIjacjji.palleenbel^ertBen-fioUen/fultgfip
mabeiunt 3up�en:fo Datfe anbers geen vjutf.cn en Deb* ben/aan op Den�|n�jjof/efl in Den pniicipalc<!&clja«p' J�alfultg�p cea plaetfeaf-fcDutteu met tjooge Doj��/ om te tjouDen be JLammeineus Dan De jlSoeDer/eiiDe bc Boenen oornj�tiertoafi aen Den lierenen fialfult �t�P op trecuen tujcctrcfluptfel� toan muerf/oner alle 3u�ai toel befet / D'een toooj De ^ocljs / eiiDe D'anDer booj oe �&epfen: �efgelncr fuit gDp oocnDoen in eenen fliioeren (lal op ftem felben nooj oe «©epten enbe jonge ^3eptnenS:enoebotoenfteban Dien fai u Dienen tot foi fcec� om oaer op te leggen be �oeoeringe banDebeefii. Cegcn otiti De ,&cDaep frallen/ fuit gDp maften De
^>cl)uece met Daer gtoote ©oo^e / alloo bjeet als Ijet iiuDDelfle f�cqrlt .[joiiac / om Dat De Do�ffctjetp fouDen inogenltcln Ijebben /enDeDaerbotoetmn$ojtaelom f gijebogclte Dacr in tefctjupleualfi rcgDeut/of al^De ^unneteDeetcfcD�nt. 3©'cen 3n�e ban utoe «jficFjuere bjp baltncn of ftcfje-
ponten Diepe/ fai toefen om te leggen u fcDoobentoan j&og�j&eenDe *Eartoe / enbe D'anoer 3nbetoanbe feltoe Diepte /om te legge fiet tont Zaet enbe Corner tojuclj* ten :©e imDDelj� fai toefen alfoobji etate De �oote of Det p^tael is/met jnn batu Dattet op Urijt, <enDeruffcf)enDe «�rfiasp-ftal en�e ©ercften-ftal/
recDt tegen ober De^cDuere/fuIt gDp mafte een plaet* fe tameliitff en Dooge/ gfjelticft een DaugenDe Dat»/om baer ouoer int o^oogfje te ftellen utoe poegljen / Wa* 0en�/�iarcen/4�jyen/$t!pegalcn enDe anbet infitti* inenten enbe geceeifcfj?,pom Sficfterf : 'Senfp bat gDp bitlietoer �jebtte mafteno betu ©upf-DupSoft©u gel Ijnpss/beaurojitept niet Ijcbbenbe/ om een te ma* ben tot oen gtonDe op/met eeiien boet. ©an on�er utoe #une tf ban tee jtjDen/na be bacete
isanu ^ups/falDe�Laetoftlloe�enaecgaenin be po- lo�n : maer gijp lulter in gaen langs een anbec pupe/ betodrae oan utoer «Camee fai ftonun op Den ©of: ban �e toelcfie ©o�e:./D'een fai toefett booj alDerljanoe �Barmoes enDe Oottagie 'en�e D'anbec fai toefin oen 3tcupt-�of'booj De bloem� en toel tiec&en�e Urupb�/ Ctten e� i�oon� / met De plactfe booj De Bpecojbeii. <©p �et epnDe ban eenea langen ganr / toelrnsn gijp
ej�ineraifuU en mafeeu�an upupe af tot ben muer/ ban une Bogaect/ tufftljen bepbe be ©oben / fon�cr eentcf) an Der af flupt Dati toan t toee groene �pqtn/ fai ben Bogaert {iaen'afgcic'jepbenbanb'anbei: ©oben/ met eenen btoeetft�en muer/ fireeftcube tot aen bepbe �tjbeubanj'beQupt�a iUtoen ^of. <�nbeint miDben ban Den fslijen langen gancfalftaen Debojne-put/om met canalcn en goten te befpjepen in be <#otien/t'gene bat botl)�ic�jci'�r ban boen Dei ft / ten toate bat g[)p Iiebec Ija�t bact ce boen Bomen De f onteptie / enDe te foetfeen bea�eten / oft immers baer toe Doen manen ccn�;gf)enbacB/om[)etregen-toatertebetgaDereu enDe te bewaren. g&en 25ogaertfal ma&en/ fjetafflupt enbe be flupt
ban u�jen Duple/ toaer lang� Dat gijp fuit gaf in utoe SuepDen oft bemDen/liggenDe aen utne behen/nt� utoe 3&ogaert toel groene flaet/ langs uielcne Bese/ enbe oota langs utoen ©nbet oft �ift{j-put / fuit g�p planten utoe plantagie taan 1©ilgljen. gintinfeomenban utoen SSogaert/ opbe3�bebar
gen ©of fultg�p opb'eeuj�bemasenutoeplantfoen l^of/enbe opb'anber 5tjcebe platitfoenen flell�/ om te giiffien / maet mtmibben f uilen fiaen be boltoaffene enbe gegriffibe boomen. ©oojts aen Det leet� epnbe/ fultgljpopDertje planten/ utoe toiffen of teenen/ be toelrfiefullen mogen ontfangen totjjaerDer beftoef en iioebtfel/�e berfDept enbe toot�ticfjept ban be bene. s^et �WtRen op be jtjbe ban b� bemtyn/ tueith Ut*
|
||||||
|
vande Landt winninghe.
|
||||||||||||||
|
fpnatgetalBanj�nfetiet�tenof toercBtteben / op bat
�p ban 31J11 gljebuetenutetontleene / auberfinp |ou6e �p meet betUefen in bac� Duren/ biegualtjcB �efteet bjat�/ ban �P geit foube bjtgebcn om f uier te coopeit/ bat �p oocb metten eerf�en 3nn toetc |o Wel fie te boeni bat�etmetenfpte�ecboeu: bjantalfmcniuiinctbe^ teteu t'geuebaetmeu in gljeiiuli �eeft / bcoj qualtjcfe toefienoftbooionac�tfatm�ept / foo too�t b�ftslnen tbetlte0 banben tijt/ btem� beJjceft om ce faue te �et* maken/befelbefaftebetargett/�et Welene bt^�leerett ftDane t�/en en bjeiiQt baec na f o beel p^of ntp met bp/ batfefoubemogDcn tbeclieisbergcl�eu/enfobeel pjo* ffltgt geb�/ate fp ptoct) te boen/tube boojgaetibe jaren» ©at Dp ootfe aitili «3 D'oogDe Uefebc op 5311 bolrB/en
30n beejien/alle bage befoerhe/met alleen mbefiallen/ maet coc al0 fp WeDctfieeteu ban l)un �uercfe / oft upt be toepbe.©at �p wel gae flae/�)oe fp Dun ijebben tn't gacn en fiaen/opbat�pmetcf�e/oftet eciuge fiecB oft ccancB 59a/ bwelcfee be fo?ge tss bk ijp alle bage most bjagljen/bco? be�>ffen/$ioepen/©eccBen!3( en <�c�a« pen want fp gaen bicfetoilg fmo;geng gefout tet toep* ben/enbe tomen tfa�ont^ Webet al fiet na �upp. ©at Dp ooc^ niet flapni en gae/ fonbet alk abont een pege * lijch ban 5911 bolc&e te bebelen / wat fp tfanbetbaecDst fmo?geni3 boen fuileti. ©at ijp be laetfte fp bie flapea gaet/eube fmojgenis metten bageraet opj�aet/ om ym Dupfg�eftn te ften aenc toevcB gaen. ©at �P alle&ap befte �oe Dem 3�11 tont �^ft^at ijp ooc h 31)11 hmf�m niet en toet betcouben tnt werc / enbe mU be n-eDtcrj^ ncn Benne �it finn Dienen/alo fp g�eballen Debben oft �ecto|ongen3tjn/oftanberoiigebal!en/enbegebjeBen enigen. jBaer pjinctpalijca bat Bp WaetacDttc� fp tn fijn Woojt Doube/ Dat Sjp niet en blocc&e nor ij f �amx? enbe fijn Dapfg�efm ^ fnlcfeen erempel toog,t)e/ bat fp Dem baer Doje atijten/ eeie enbe rebeteatte mogen be- Wijfen. Waiit g�elgtB een opjcc�� cube waeratljttcfi tooojt/beu petfoou boet acDten/alfoo maec&t �em Bet bloec&en en bannen/ ueel onnutte en oncuplcije tooo|* beu/ oft beel fpotten en gecben/ ban een peg�cIptKen beracDt. ©at �P eeteen bjinc&etoan tfelbe enbeacnba felbe tafel baet 3gn bienaerg eeten / bat ijp bie Wel be* tale enbe lieflijc�� onberWijfe / maer geen geit te boje« gebe/ten Wave bat fp beroep �abben/of fiecB tuerben,. Sflbatgtjp Demfommige jiucfeeulantsinpacDts
geeft/ (Want icB berf�ae bat ben pjtnrtpai� laB en obe* tic�ept falubje 5tjn ) en laet beene tijt banbebetalinge bauber nietac�tetDalcn/op bat BpuietonatBtf�cm en toetbe/enceriqtsaet betaelcet tot 3i)neenbe�toefr�a* be/ Ijem iiocDtan� ercuferenbe met tquaet Weber enbe quabe jaec-fc�ate/ttiDicn batter eenigebalt/ Want ban (uit gijp met �em mog�en Wat patientie �cbben/en�e een gicote beiaiingije beplen in beelclepne/om �em a« femtesDcnen : *©oct» fult gijp nemen peuniiitBbooj penmncK/teu epnbe bat be parfjict qntjte 3P/ enbe gBp betaelt. <©�P en fult Ijem niet fparen be noteliprUe |
||||||||||||||
|
Itebeiirttfet ban m fece toel te paffe Bomt/ enbe t 'gene
itmip allo lief fai fjebben te beciiefeu/ a�j� tweemael te�epffc�eii, ten ware in DaerliebetWtetfie noot enbe gtoate atmoe�e : ©at �P bctbjage be ongefc�ict�ept enbequeUijcBenatuere/ tran be g�ene bie �P Weet bat hem beugoen / enbeoocB nimmermeer tegen {jeu Ite' toen en Bijbe/noc� oojfaiie eit gije�c aan eentge gram- fcliap- maet bat Ijp mffunulecenbe/met t'gene bat DP sueer ban Ijact-�ebet natuete/ �en-lieben alle Wieubt' act) jp boe/ Die �P 6an/ alfi paffe gljeeft/ al ift oacB bat lip wel weet / bat fp 'tnimmetmecc be&eiincn en fuU lat. Hlfoo fai DP mog�en noopen tufte enbe njebe. Dj officie van den Hoevenaer. CAP. VII. N�emt eenen �Lae� bie niet te joncB not� te out en
ia / niet fuco tee tieten/ maet Hloechen�e jtercfe/ enbe (inbieiit mogljelBBu*) ban ben feloni lanbe enbe ranttW baer u *?oe�e l�aet / enbe alfulcfeen bien g�p toanotietlang�enttjbt/ofbooitTesg�entiangettou. toe necfoonen/bntt ie Wefeueen man meteeten/ enbe
Sflllupf-tMOUiue een UloecU Ijupf-Wnf «/enbe be Eten Selgemaniett. liegeen �|oebe of t etbe ru heeft ontrent uoien Dupfe / enbe ban joncr bet Dart om taffc�er be fUni-netnnge teleeten. ©>at 3? ooc
"Sfuat �Jeubefobetman/ metacm/iiocljioopct/ Klappaert/ noc^ �joncaaett / bte 5nnbegeert» c* S1 wenneet te bebWtngen / enbe 5ijn bonen wei te S eabete gebieben/�ie geen fasen en toet betgaen «och ttet�aUen/f mofflttiji D'eetf�e tnt opfiaen/eube be a-Lfteintflapsngaen: ©iebematcBten norD jaet- mStn ban bebo&pcn flBenifuu� en bolcOt/ ban om W«uooifatteUfftDept:®» met ea geooogt Dat men ee* niae meuuie mmm oft boet-pabe 03 50" tont maect/ Kttenlit peinant op be ettte ban m Soetoe / pet Sec�oSoeten/uianteenen bupm tonkop een ,aer nee Si/ia eenen boet iwcctt twee jare n baee nae: ©te Kant te gatfe en ontfangt/ban bie goetbjteut enbe rit �mepnfaem in met 3�nen 4?eete. ©at oocB alle SSluft aetleet jiin/ent» Allecnltc �etoaett tegen1 Wttit/
S enbe terj�/ waer toe bat mouwen en tocBfftensS Sfenbenen/gemaectban bellen/enbe oocB be Sappen inie iw�pioett&en�. »p Defe mtbbelenfatber geenen SetcB'n. ©at lip ntemanten tjebbe m jijnen btenfi/
Ko\"tenWercUeban3dn^oebcenEantWtnntnge hem e SnnietljauDeieu/ noti) het geltban wx mee<
SanStae' beletten ben r�oetieiiaew �ebinge Bannen �necnSt floeoc teBentnge bo�V ja ift bat men Dun epf. |
||||||||||||||
|
ICI OP ��lll�St.11 lUWU «MIUWUWWWWW «o*»»^!-
fenen ban een pac�ter oft toet/ Dem bic&Wit� ouac�t *
faem of biefac�ttcD maetBt.f �ijfi Dem ban tgene bat �DpfultbebinbenWtjfeSncB opuWe�oebc gljebaen te toefen/en en bettfpt Dem met bittetlfjc / ban tgene bat niet foo Wel alfi be�oojt gljebaen en Wett/ maer rabet Bern bat �p fulcr beter/fegg�be bat Dp fulcr boenbe/u fai liefgetal mx\.$�\x ter tgt en toojben bepac�tete foo toele met genegen alfmen eettgtis bebetbaetom en con^ ai nu tet ttjtbe meef�etss/geen WtbeleBtefen na�t'.n» tien Wille/ maet moeten nemen bat fp binben tonnen? (�nbe Bietom tiS wclbannoobebateenmeeftetBen* ne/ Betnatuteelbanbe bibetfc�e natten Ban ©oUBe: Want fommtg�e Willen met foetit�epbt/ en fommige |
||||||||||||||
|
&oet i'tiunben: Want Det papier macfj alle Dingen bet-
toi SI S moet oocBbecftantBebben Ban alleane ie maB�/ Die �P m 5«n lantWlnntnge ban bcene Beeft/
toStoiibetft alen toaetbet maet eenen fiee� ban cci e nftouweelgeb�ee/ oftaen ben wagcneenennagel/ SeSSngagi��abbe.�Selt&ebt�enbtcBept�em
SSuepafTlBoni /om te ften/ of Dpbanbeanv bac� 0-lie�engettoutoelicgebientWo�t/ bien fpfora* tt�btt�ifou�emogen te wetcBe(lellen/omtebetmaBen SSt���n wetc-getupc�/oftom nieuWe te maBe. |
||||||||||||||
|
S
|
sss�ssKsasssaiWsw
|
|||||||||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||
|
IO
doet ettbe itt�eiihjf/fomtttfg�e tieccf�tcfi enbe fpatttlj.
g^aerom fuit gfi p nac De complexe enDe aerbt batiben lanDe/ ban utoe %m ti e gijp op u fioebe fuit (lellen/ u felbeii boegen/om fieni met foettr0ept enDe befienbic* fiept te fianbel�/ omtotutoen bienf��ctmecf�e profijt te trecBen/toinnenbc in fiemenbeufelbe boegenbetnt gene glip tu fieni fuit ften niet te beteten: niaecban be- le enDe biberfrDe natten fuit gfip banbe rjuacfie be bef�e nemen / cute u felben toatfiten booj tgene bat u matl) fitnberen/of letfelboen.SilenmercBeube bat geltjcB f)et aetttntBbiberftfiet�f/ enbebefouber begeert Dat fieti aeu(�aet/al3oo 31)11 octB fommigfie perfoonen tot been fa&emeer nut enDe genegen/bau tot banbec. Dat een Pachter oft Laet moet verftarst hebben,
vande teeckenen van rcgen,wint,{choon weder erv-
deander veranderinghe des Lochts.
CAP. Vili.
H ©e toel Dat utoe Idarfiternieten befioeft geleert
te toefen/ tiotfiraug behoeft fip tosi booj lange en fecBerCjCpertetitie/eenigfieBentiiffetefiebben / banbe teetBeneti ban regen/totut/ (rfioon toeber/ banbe bec* aiiDermge bes Joc�tpVban be beelen batiben SSaei enbe JDunqualttept/ baufroim�/oiitoe�er/DouDer/bltjrem tou�e/bo^t en fiagel/ten epnbe bat fip ita De beguaein* fiepDtDeetnt�Sf / foube mogen De �anbtaen liet toeitli #eerBcn/enbe5�n toertB-lteben Doen toerrBen. f�rgfien fai fip booijeggfien / boo? befe eu�e anbet
bergelijrBe teerBenen.^ft Dat bie jilSatie a[0 3p pnemt bupfier fioetfeen oftpunten fieeft: maer ift Dat ben op' perfteii fioetB Dupff erDer 10 Dan Den onberfreii/ 50 fait nu barben bauDer Jf�anen regljenen/ctiDe t(i ter ton* tratte / fo fait metten toaffetiDegiiattierenreg�etien/ maer 10 DietiiDemtb�el ftoertatfisirfi foofalt metbe bolle jBane regfienen. 3fi Datbemeu jBane fiellet enDe ftet naec D' Wtfie/ bat ie een teecBen ban regfien/ <©ftift bat be bolle jBanemet bompen omringt 10/ enbe een oft meer f toette enDe bicBe ringen �jeef t:<©ft tfi Dat De jl�atie bleetBban bertoe tg. «©ocBfalfip gaeflaenopDeu bterben batfibanber
jBanen/oftregfienatfitKfi toeDer 10/ toautaenbien �atfi tooibt gemereBt Den gefieelen loop ban Dat ji©a> Iie-fil)i1n/t5ptu regen, toinDen/ of ftfioon toeDer. ^Pfaloos� Den regen booifeggfjen/tftbatbe^oii'
11e int opgaen root te / enDetecltontbaetnabaurBcr toojt/ of tJi Dat rontfomme De fttalen banDer opgaen» ber jonnen / een tlepne boncBer tooItB fiacr laet 31'en: «©ft ift bat De potine tot opgaen fcfitjtit fiol enbe �nge* ballen te �aefeti/ of ontrent Jjaec eenige roo�e tuolcfecn fieeft met anbere f toette oft grautoe gfiemengt: oft eenen rintB fieeft glje��tB Die �anDer j��anen. SfiDatDe^onneeeiuge firalcntooipt oftoolcBen
Beeft ni «giupDt-oafle of ^upbt'�©efi� / oftbat3p int opgaen ofjotibcrgaen gebjoocSen enbe berrojte fitalen gfieeft/v®ft bat 5» int opgaen bupltccenbebe*/ tommerbe firalenfieeft / fcoberre alptfelbe nieten toomt Dooi eenigetoclcBe : <©fttf� bat 3p int opgaen �'toerfcfibooj betoolcBcn langde enbe totgefiretfite ftra�enftfiiet / alifibat3pb�oj�0tlaer enfupbett?: .©f bat 3Pboo? fiateuopgantB eetuge firaleu tooipt enbe laet fien.5t(� bat in fiaren opgant fo toel int-Sojle aie in Det $©e|ie/ roobe tooltfeen 3tjn / oft bat int 011 » �ergaen ontrent fiaeraenbe ntncBe5tjbeeen toolcfif» Benl�aet: <©ftbat5p int onDetgaen in toitatfitigfie toolcBen befloten te / bte gOelijtn blotSen ftaen/ enbe �aerberbiepben/ toantban fait binnen tolte bagfjen teg&enen. 3li bat Datiber planeten eenen tintfilieb* ben / bat 10 oot6 een teetfeen ban tegen, gif� bat anber ftertenniet euquintaen/of g^ooter fepanen te toefen/ oft eenen tlepnen tintb �ebben/ bat t� een teetBen ban grooten (ladj-regen. ^ft batbliremt alft ft�oon enbe riaet toeber i�/bat i� ootfe een teetBen ban regen/of tft bat tttben Roemee Dtcftto�lbcrblt^mt Dan bonbert cft bat op b?n mt��stfi bonbett. |
|||||||
|
3l(t bat op �e toppen banbe �erg�en eenig�ebltB�
tooicnenbrnbeu / oftbatnaerijetop�oiiocn�anbets regen/eenen ft�erpeneiibefouDentotntopliaet/ toant Dan fait toel Dapper op � ui nteu reg�eneu. %$ bat De toaterboget�engeenpaetlncmt toater�un toafffften enDe nat maetlten/oftoat De<t�raepe fjaer h,<mft aeiiDen; cant batiben toater nat maect / oft �aer tmiei toemt/ enDe tegen abotiDt feir torpt entiert/4�*ft Dar dc 0abs met een dolle ntle roejjt/enbe 30'n bleugDeio flaet, %$ bat be 45anfen tieren enbe bitgijm meer Den bun %\)t* tooonte 10. <©ft Dat De 23ern niet berte ban |�uh a�ps robben en bitegen. «©ft Datbe�epger D?wbttD WigDac enbe Beert kuifje �e belDen. 3lfibat De <©ffen meereten/Dan 3P gfKtooonejtin/
oft op [juii retlite 3nbe liggen/ naer liet .j�npbeufien/ oft jiun uagljei0 rontfomme Iccfccn/ of Dat De j�oepetx om Jjooge jten cnbeblafen inbe ioriit: of. bat De �jel0 roepen enbe tieren / ofDatDeijatisuallsiitecraepen/ Plintipalijffe tfab�ii�0/al0 fp te nefte 31'in / toant tge» traepbanDenijaiie/opongctoooiiiijti�euteii/ gSieUjfi ten iieg�ett/ toten etiDc elf uren batibei nat�jt / betree �* bent beraiiDeiiiigeban toebcr/ban �?ooc|j tot regfleu/ enbe ban reg�enat�titJ) tot ftljoon. 3!f� battet 30ut borl)t toojt oft Dat De pjibaten meet
ftintfeen Dan fp p(egen/oft Dat �e menftlien fo toel niet �apen/a!0 fp getooon�rjii/oft Dat De WoVsm Ijupleu/ enDe outrait be Jjtipfen tomen geloopen/of '�at�is f pin* ncn tetaerDei! ballen fonber banDen mint gcflagen te toefen / oft Dat be UoiiDeu op DaetDe ?)un iteeren cuba toetiDen/oftDatbe©upb�uiatetetottetee�etBeeren/ of Dat bel�ltgen/UMpen enbe tiojfe�en/ ©loepen cuba �lBeer Ji-lupfen frijerpttbtlten Dan fp plegen / of Dat tgeluptbanbe «fiiotben lupDetgaetenbei�ergeliooit tooit Daarnet: p!eetjit:Sfr Dat De Cranen bebaien test* laten/ei�be biotrj) toeDer Beeren/oft bat De Cfrls enbe JEuplen fonDet tegetitooo?Dtgeoojfalie/!angeljnnoo« ren tojpben:2lfi Dat be ©oluerg-t�erDfn geplurtenbi ergenjSinlmp0gej)angen/ ijiui flUFtene�tljU�fdjet* picfieptberlaten/ of bat be Jluffen fmojgeti� tieren/ of De 10O2fft0e:imeerlie?eBen/ban fpgetooone3gn/ef Dat ijct�uet ban Der frljoutoe fecr c� wtie ncbettjalt) �fbafTc|�en0ronbe bofielieiigtoojDeu / of Dat Dcc�s inbebattieiiDelampenfpieiictelt/ oft b�t De �TJaber* blabetiS �jim blabergtefamen treeBen enDe flupte::: 3i(ibatbe Wenbevg la�gfie fpeien enbe liertoaettiS efibettoaett0ioopen/f��ubDenDcenbeb|efeei!bc/tgena Dat fpal loopeube metten tanben gl)ebatl)ebben / ofi Dat De 1©oiineii tot Der S�erDen truppen / oft bet ds Catte/naer Datfe lang�e fjaer rlaeutocn Imfi geler Bt � Dafrfjooftflrrjf&t / ciiDeDtrfttotljSDedaciitoenobeE Dooie iaet gaen. gnifgel�tfije fai Ijp fecr bee! regftens booifeggl)en/al0 be BBoltfien Dotirfier/giofeuDe biffas ftjn/of Dat beb?uppel0bie tot �edot�jt ballen lut�ar�0 tttl) 3tjn/ enbe beneben gebal!en3sjnbe gr cote bobbel^ maetBen/of Dat feer foete regen/enbe met tlepne bjup* pelBen� begint teregcnen/ofbatfjfttoaferDatgebal» l� 10 met gfoote meiuc�ite ttc aerDen fanDer toint/tet* (iont in DaerDegeDjoiitnen ie/ oft battet toater tante poelen enbe maraffen fonber eenigeijittebanbet.jgon» iieu/toatmer t'0 ban Ijet pletljt.�it bat beginnen met Dun Btetbfiien ban bat begint te ceg�euen nae UunCot gaeu:©ft Datfe fmojgeng tragc�iflj/ctibeQOelgrBtip beDtoanc rofi gaen foetBen: <©ft Dat �e �egfjenbog�ie naert ^iipben ftrett oft b?» oft bier Dobbel bertoont/ enbe geftcn tuc�t na Dat geregent Deeft/fo en ie notlj Dc bieefeban meerber tegen/niet toerfj. $p fai booiften tuben 3©inter Dat fneeutoen fa! / tft
bat Dp fiet Dat De ftoerte �DoltBen graeuatfitti D toc?» Den/pjititipaltjc aie De |5oo?De toinDt toaept: 4Bft a\0 rontomme bedonne oft ji��anebecl lieetBeoft ijaif roobe ringen gefien toojben : ©ftbatgebuerenbebe gtoote toube bc lotfit btrBe:enbe een toepnicfi gfietem* perbectooibe : <©ftbatecnb?oogfie toube t0fonbec boift/ oftoatmen metbeeltetBen�nbajt regDenf�el bat &g cotti» iraBeubetf. |
|||||||
|
vancle Land
|
n
eenigfj : teechenen fjebbe» banbe e]Cr raojbsnatie btgiux
fels eube tot gangen / oan be feloe Deeleu Oan ben jate: 45 elij dier m jj 0 «w betoater-OoQelst betoateteuuet» laten/oft bat be tamme j^atgiegale/fonbetlingge bet inannneheu/lupbet ban aUeanbereboaeleu|inflt:<�)ft bat be i�taiuen bp een �ergaueten / en�eO&�et Ueetett noe beplaetfen �an baer fp ggeiiomen ^ijn : �>f bat oe >©anfen met groot gefcgal om aeie nctljten: �»f bat be jieufftgefuiojgljeu�s meet tietr ban fp pieet�t/ toant banfalmeufeg�eubatbetotntet�0ujoe�eureii6.3f� bat gp 00c ftet oat ben tceften IBtnt begint te toaep�/ cube {jet �Bebet foe i et too{�t / of Dat �e ^toaluuitn met goopen )xit�iet neeren/ oft �at be >�nt tioacls int epn�e �an ben Wnuer / een toiae bojft (jebben / fo fai IJP feggen bat De olente feet bp ia: uiant lulttte gsbter* ten ge�oelen mcrtnclgc be aenaonienbe en�e nafeenbe fapfoenen/goe ongeregtltbat bie ooca komen. S ft bat gp metct int beginfel �au ben tinter enbe
ban ben bojft/bat be �ogljelsJ OatiDeftaenbe toateren/ Oun in be �eOieten en loopeube toateren �crtret&en/ Die niet gaeft toeenOnefeii: <©ft Dat be fticeuuj bie upt belocgt�alt/ Blepn'eiiDefnbtglts/ ofoatbeftetreit fco�neniubeni9cmeltlaetDerfeftaen:banfp};l?gen/ of batter int beginfel Oanbefciojft/ tlepnen tosiDen c� totttea gagel balt / oft bat De �ogzllwt� ijun m be ga<« gen bojgen/eii atjS ontrent be fteoen eube bo?pen fo.e nenrof battet �iet blacrber bjantenbe gloepeiiDet hoo* leti geeft / of battet lafcen en irintoaet int Ojater geftc l»2ti/ter(�oiitft!Jffp/ofbat�'upterftcbeclcbanfineu' ftDen leben tccflout tont toojbert / oft bat tn �e touitcc De bingeu/bie nat enbe botl)t plegen te toefen/bjoogec 5i1n:*©fbatbebjnppel^b!7eba!iDebache!ibesgupfen �allen/tragelgt bjuppen/fo fj�bt gijp fefeet te iu'iiueu/ bat be Koube i� nalieviDe/of bat be tegeaojooj Dige f eet�� Ijett fai 3i)!i enbe langfje bp blii�en. ^pfaiooeft oerclaten bat be �Biutet lanflfje buereri
tal/ala ijp fai fien �><n bc epe (te boomen feet w& eec�e# leu bjagen/ of bat be Ciituogel uu epn�e oan De totu" eet een roffebo?ft geeft/of Dat be^ojffelen Dooi t'epn* be ban �>ttobj� Dun laten fien: ©foatbe bceflen bie met tubben Ijunae^foec�en in b'aetbe tojoeten, ^P fai feggen bat eenen feet ijeeten Corner fai jfjn/
ifi oatgpfiet/batberamm� bictoil�Deopeubefpjin* ggen/ggebueteubebe1Lente,�|oc toeloot�bat Ijp upt , t'g�cfialte ban fjet een beeloe� j icr�/ licftjelticfe ban I b'anbetmatl) oojbeelen:toant geniepnltitfealjS get wt ; beel ban ben jate/tlaet/fcgoon ente b;oogei0/fo moet getnaeft�c�gDcnfceregfienargtttoj�n: os&gelgr&als! Denil|etfft/ft|)t;or!eenDebjoogei0 ban moet D��©m« ter naefibolgniDe nat en oorl)t 5gntenbe ois Den l©iu< tee nat en t�otl�t ia/ ban fai be ILente bjoogesgn/ cube alfoo berbolggcnfj/ban D'aubet bcelen be0 jaer^/ aeii* gaenbe be pitte/toube/bacgticgept enbe b?oorgte4 (©ener�lgfRfaUjpmogenboo|fegg�!i/b�gl)ef�alte
Oan m\ gepetlen jate 'nobe geftalte oan js. �)autoei?� bcneeriiigiien bacp/te toeten ben 25, ban Houmacntj il3ant ia bat befen batti 1 ftpooue / fupber enbe claec i&/ baer fai poope toefen �an gtooteobetOloebttpept/ banbjucpten : jiBaerifi bat op befen batp nebeiatij* ticlj toebet ijs / foo fullenbet beel bsefien fierbeti. 3I� battet regpent oft fneeut/foo 10 te befojgsn eenen M& ren tgbt : 3(1 battet toaept foo fullen oo^ogpen enbe op?oeren opftaen onber be gpemepnte. % fai oochbegpef�alte Dan eltBemoeitDt ban ben
jare toeten / bp begpefialte ban ben iterfioacp / enbe naeftbolggenbebagpen/inboegoenbatalfultkentoe' ber fai 3tjn in ILotimaent/ alfttoafi op ben 3�erfbacg/ enbe alfoo fullen oer bolggcnis b'anbet maenben gun gebben/gpelgcH be naeftbolgenbe bagen/ naet Serft^ ttiiffefeomenbe/�ttn fiebben. #pfal oot ueetfieltjf atDt nemen of get jacr b|oet&
oft fpabe fai toefen: toautifibatnae be �Dijn-leftii»- gpe/priticipalnc&booi Oetepnbeoan «©ttobje regent/ fo fait een bjoetgjaerjnn. 3fi battet regent int laet* fi� ban <@ttob)g/ foo fait een mibb?lba?c ioecsnns 35 ig
|
|||||||
|
3nfgelrjtfal Bp ben Dagel boojfeggen / ift bat Dp in
toc Lem e oft uioen l^erfft liet/bat oe ftoatte en bont* fette tuolcneu graeuuo of tottacp�icp toojben:�>fbat ontrent fien "SBpitl/ met oee'. tellenen oan regen/ tuitte enfto«tfebjalcH�ii/oabertcngemciigtobet-toiueii, <©ocb fai lip Oan toetomenbe UJtubcn / bp �efe teet'
benen boojfeggen : 3ft batbe.&oiiuetntonbee- gaen feet �oo� is/ of oat be fonile met bjupne too�e too'.t' ften onbet gaet:«©ft bengepeelen baci) oftlanope booj Den onoet-gant/ bjupn-toot is getoeeft/ en int onber- gaen fcjjijnt meetbec se toefen ban pp pleecpt,3|i bat be Jf�aiie root liet: oft bat �e tooUttcn alf� fcljoon claet baeber t�, googe betgebeu bigben : '©ft Dat be tooit < feeii bte in be locpt gaugen/bp een bergabett 3gn g�je* lijcii eenen goop fepopen: 4Bft bat be boffc�en enbe toppen ban be bergijen eenup ggclupt gpeoeu. 3(t bat be jierreu op alle De 3tjben berfepieren / of
bat oe (letten fepnnen meetbet te toefen enbe meet litpt� te geoen/ban fp plegen/ of bat fmojgcnov of in ben mimet bonbeci : <�ft bat iube Cornet otttoiiloet bon beet Dan blitemt :of �at 'tgelupt batiDe cloc�ien at� nu UcpterlgcB/enoe ala ban qualrjcEt tan gefjooit tooj« ben.3ft oat os j�iuffcpen feet tier�/of oat De t^ortben ben op be aet�e tuentelc -oft De toebbe ban bc fptnnen tubelocgtbliegpen/ of oatbeCntbogljciiS�tc&tutlgs enbe lange gun �leugela totfttetnen/ of bat be repger tegpm a�onbt al bliegpenbe roept /of bat De Diamme ban ben Diete beel clepue gepnftcr� toojpt / oft battet �J�utmeer ctaetb? �ant'gpetooone ia. �?P falootfe �oojfeggen oonbet / bitrem enbe onge*
toeecte/als$ gp fai fieti/ bat be pionne fmojgljeng enbe fa�o:it;�/m be&omet/oft int beginfel ban Den^etf ft/ Deeter fieec&et/ ban fjp getooone ijs/ en bat in be locpt een feet oicne enbe biepe tooICKepangt/<©fc batter efc' ncn ftetf feen bjaepenben toint toaepet/ en bat be locljt boloic&cenoe bontfter toolcnenta / oftbatbebagpen ban be Jbomer of oan ben $etfft meer bjanben enbe Dettet5«n ban ben tntuanben jate tpffcpet/enbe bat < fom�ijow int on�ec gaen ban bet jonnen eenen He*! Qtjetibogv)e/j)cmnaet�ettueftenbertljoont/of battet beel btcricpeptis in be lotrjt gpefien toojt. �^P faloocn oan fcljoon \ntbtt betfe&ett 3ijn/ala Dp
fai lien Dat De potine fup�et opgact/oft tlaetenblinc- feetibc onber g iet / met beel toolcrueng on ttent pem/ bie oan e� OerfcpepDcn fiaen/ en rootaeptiep en Dunne Jiju:v©falj3 oe�cnnein regenacptirlitoebergloepen» b'e e� rootaeptieg onber rjaet/of at� De �ageraet ec na< tuetln tfie toitte nertoe peeft/tonnt fulcr i� 'tgemepne fp&eecto�oj?:�etiroo�e�aDont-ftonten toittemojgen* (fout 31111 bc begeerte ban bc repfen�e man. %ft bat be jBanetntpnemen/te toeten beu beiben of ��bterben baci) 'Oan Der nteutoer IBancu yaec fupber enbe claet bert poont:<©f bol 3gnbe/fcpooii enclaer is/e�ibat be JKelca (irate pel ffulaerftaet cf Dattn blabont fon* fceteenigebotiDeroftoolc6enOiectiit[)t/ofbatbeiSa' bont�J oft fniojgonjs/in toat tfltban Den jatebattet fp/ fecte�autoet/ofDatb�$oo{��toititgetoelutcpbiae|t. Sii bat be �tertn upl/ na ben onberganc ber j�onnen tjem �ertgoont/tn 3gnen fantben ge�eelen narljt fon* bet op te Ijouben fingt :d�>f bat De muggen �ooj ben on => �etgant ber jonnen t'fanien Oetgaberen en Oliegen/ en in be potine fpe�en: >©ft bat be tSoben met �oopeu bp een�ergabeten/ciibcfeetlupDe roepen :<©ft bat be �trapefmojgenjSrocpt:©fbatbe�9ltetmupfc mette onbetganc ber jonnen uptljun gaten tomen/en ober gii toeberbliegen: «JBfbatbe�ttanenfeer�ooge�lie' gen en niet Daeft toeber uebet nomen t <©f bat be toil- �e <fi>anfen t� toepnttg ban be toatet&ant �ettrec&en, «Enbe goetoel bat oebeelen banbenjate op fener tg»
ben/fjuii beginfel enbe epnbegebben/gelgcubelLente liaet beginfel fjeeft ontrent ben tftienben ban jiEtette/ enbe pet epnbe ontrent ben elfften ban ��ebemaent/ �tibe alleb'anbet alfo berbolgena/ notgtan� mitis bat be fclbebeelen biento�� foo toelbetbjoegfjen oft bet* f��tmi/ foo fai be goebe Hanbt-man be|)a!bsti De felbe |
||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
l�,
jBaer tfl m int eerf�e ban jl^u�emb?c begint te rege*
neti/jo fait etti late jaerfcfiare 3gn:en ban moet be goe* toe peuter meer 3aetss faepeVmttis bat ontrent 'tmtb- tten Dan ben tut/bed graeng in be aerbe be�ojb� toojt. i)V fai oocb beboo jen te toeten be teecbenen ban een
goet cube quaet jact/ en oocb luci berf�ant gebben ban fcen «©oft �te gebaen ipyiu be getoeften enbe tontrepen ontrent Oen gslcgcn/ cube in ben laube baer 3511 graeti gemecnlnta geboert toojt/ oft in ben lanbe ban toaer bat geineenlnc in jnn getoef�e gcbjotgt toojt/ten epn» �eDat�pbooj boojgjeri�cninue-toopbangraen / of �o�j bewaren enbe fparen bocjl�cn 3P / ban alfulcaen graenaljs�p fai bemertacu bat bier fai toojb�/fotoel totbegoefenboet|"clbau5gngupfge!inenomte5aep� Big om in t gt en (tont tot groott pjofgt te bertoopen. �?p fai boojften een goet et� bjucgtbaer jaer/ ift bat
fip tube <i2ptuel-appelis een bliegge bint : «©ft bat beu 3|tcf|iftl)oonenbebpcgeij8 / be lente mib�elmattcD marin/ ifi bat cp bequamen tgtbeele fneetot: «©f bat bc boomen luttel ftuptsbjagen: «©fi bat �eribtcreu enteloopence toatcren luttel MfcfJboeben:«©fc bat be bjcm beel bloemen geeft : «©ft bat be noteboom int etrf�e ala l)P bloepet/meer bioepfelis ba blaberjst geeft: «©f Dot be maftge-boem toel geboebe bjutgten boojtg bjengbt :«©ft batbe^ee-aiupn een frbeone enbe groote btoeme�jaet�t/btctiiet blieft en bergatt. Q�xi contratteti faiyp toeefe Ijcbbenboo} eenon«
bjutgibaer jner at� Ijp fall leu upt eenen ccc�el-appel een f pinne ttuppen : «©ft batter een Comete g�efien �uojt / oftbatbe �leiuectibe Corner te feer nat 51J11: <©f Dat op baerbe et� tu be loeljt bcel fpinnen/toojmen et� fpjinrtjanen 51J11/ ofanber �ergelijr&egetooimten <©fc bat be noteboom meet blabcrs ban bloepfelg beeft/ of bat be bojl� enbe bauto op oabecjuamen tobt tomen / <©ftbatoebogf)e!0met grootetu��enbuii eylau�en enbe boffen berlaten / eubetebel�etcetaen ofnaebet©ojpenenbeJ[>teDen / of bat ben �|upben fiem ntetmeer tut bof tl) en gout:«©ft batter beel boo* jienge�jflffen�ijn enbe ootb beel fruptgjj�/enbe btftD gebaugen toojt/ «©ft batterio eeutgen grootenCtlipg bec jonnen/tent�beb�ttetcoo;eu bloepet/toant�au fullen betojeu aren luttel graen in Jjebbeti/ niet meer ban of men mager/ ltc{jtenbef)alf be�ojben graen/ gbefaept gabbe. �?p fai oocu toeten oft bet t ojen in fiet tegljentoooj*
bttlj jaet / e�cptoatmaent�atbierecftgoebcncoop fai 3rin/ bn befen mtbbel : ©at |)p neme bp ggcballe ttoaelf toren granen op ben ecrftenbatlj�anEou» maent/enbe Den Jjccrt toel fcgoou maaenbs/bier baer ouonfreue/ bo&j-'g bat Dp een jonen Itinbt/ typeen finccBtben of mepffti rcepe ban 3gn gebueren oft ban jtinen Ijupfe/erbegem bebele een ban �efe granen op ben fupberen e� yeeten geert te leggen, toel gaefiaen» Deofttgraeuopfpjtngt/ effullzblgfiiggen�e: toant i(ibatf)etopfPitugf)«; / foofult toren toat beter toop bjojbenmwcr fjsmngfjet feer/foo fait feer offlaen ♦ % ft bat na beu biete fpjingt of meer of mtn/foo fai na ab' benant Ijet toren «neer oft min bier 3tju: Jlaer i(i bat �etop�e plaetfeblgft filile liggen/ foo fait toren beoj �efe eerfte macut op 5�ueu pjgg bigben. «©efggelgtr fal�p boen metten ttoeeben graen boo? bemaentban .&p:orfeelIe/en�e alfoo berbolgenis metbanber grae« nen boo 1 be nabolgenbe maenben. WooitfS omgeinfelbenen 3ijnfiupfgeftn tebetoa*
Kenboojfmetteltjtbeenanberefietten/ bieboo}onge> tempertljeptbanberlotijttomen:fofaltgoet3rjn/bat Ijp�ebbc centglje btnuiffe banbe boojtebenen banbe fterbten otetos tomen mogen/IKaer Detalberfeberfte teetben ban ftetteu / \� 1 alfl int epnbe banbe Hente/ oft gebuerenbe be Corner/ gemepnltjc� reg&ent enbe beel toater� balt/met een gtoote eti (ten:«c fjitte/fon' ber eerugfjen tuinbti/ <©fx bat be ,$upbe totnben beel jtcaepen/of al ift battet niet en regent / altf be loebt bol iiebet� Ijangt / of batter i� een �tlip0 ben &onnen/ $ft �wtKKCom�tf n oft ettug&e ot^tigi te�c be,n?n/�KR |
|||||||
|
�nbe lotDt bertfioonen ; <©f bat &e boonien ft�tjtten ta
blammeiKnl>eb;anben:<©fbatben�|erfftenbelBtU'< ter feer mifticl) / enbe notDrauiS met regenatljf i�j eu ?gn : »©f battet bjootbpnatljt/lnbelotbtgbelept een SJotBtitfjepbt oft ftljimmel na gem tretbt : <©f t bat be ftonben beel bul toojben : «©ft batmen inbc ftebenftel tomen eenigljerafenbe tool�en/oft bat be bogelss �u�� nefteu/eperp enbe jongpen berlaten / oft bat be poelen enbe grathten bol boj( j t J)ei» 5�n / of battei- beel fcija' pen ftetbeu/ of bat be toanbeii en tnueren boi feuggen enbe anber berg�elfitbe gljebjo�miensgn/ of batmen op be toeggenbeel toojmen/ agettffen enbe flanggen/ enbe oorfemollen upt gun jjol getropen bint: «©ft Dat be bogelg upt be lorpt/ ter aerben boobt bollen/off Dat men in bc Cecbel-appel een optane btnt/ «©ft batbe �iuberjs en grooteltcoen/ ban mafelss ca blepne potr« beuis gtquelt jijn/ «©fDatbefbJaugerb|outomboo| begoojitt�� tin ge�ggeu/>©ft batm� fut in De^omer na bat get geregcut ^eeft tnbe pnclen greate mcuitgte ban bojffcljeu/Dieaf oertoig op bc rug 3iju/eneen gee* l� bupc ljebben/«©f bat be roofelaer^ enbiolieren/int begtnfel ban ben i^erfft nocg eens bloemen Krgggeu. l^p fai boojfeggeu groote j�eefte ban peerben/en ban
alle anber (oojten ban bee(ieti / aljS l)p fret Ht be «©l<> men en #erftboomen te bjoeg gun blaberss berliefen. jBaer alle �efe bingeu tooioeuftser gljcfept fonoec*
atljterbeel en benrunberinge ban �cgoe�c tioojfietng* Dept <©ob0 btc niet en ijs gebonben aen De ojbinontte/ bie �ptn De uatuerefKeftgeo?bineert/maer bsraubcrl: be felbe na jijnen lieben toille/ al$ een ^djjpper alDer binggen/ toten alleen alle cere toe-begoo?t. Dat een Lacc ofc Hoevenaer behoorde kennifle ts
hebben van den loop der Sonnen ende Manen , en van hun vverekinge ende crachren over de Landtvvinninghe, i CAP. IX.
H«©e-toeS Bat be benntffeban ben loop / f�tacDt m
ruertsinge ber fterren/cn foiiberltngeber.gjonn� en JBaneu/meer toebe�ooien eenen ertelletuen Stf�ro- lcgien ban eenen nef�tenaanbnia�:jScifi)tauj�gye« mertlit bat 'imecfien�tel �e bingeu ber bot'reu, gelytls beeften/plantcn/boomca-eutrupben/ticmenguuge»' nerotie/ boet fel/ �oojberingycen gUegecietooliuaitt'5 gept/Deo? toertbinggt/enbe bjonbcrbaevlijtlsen loop ban �ffe ttoee groots htbtetu^oiiS toeib«m noobe bae be�^�ebenaerofc jlatt booj langfie etbarentbep�c benne betrac*jt«nenDetoertbsuge biefpgebbenobee be bii:g()cn ban bupten / ten epnbe bat gp eaer tnebe �anbeieenbebte legeete/ tiae ben loop ban �efe ttoee pjtutipale ttgcerCerjs. «©m ban ten eetjreu banbe iKanetefp�cccbeu/ bieonberallebe planeten en�ei �^emelfcije licgamen/ 0110 alberuaeft i$, tube oot �iaec tratljtencnb� toertainge inonfelitgaem �eeftijaeooe in alle bingen ber aerbe/fo i(i f efeer batfe op een matr.6 ben felben toetg enbe loop bnlbost/ baer be $>oxmt een geDeel jaer mebe befttg is: 3Datfe oot ban gaer felbe» geen litljt en getft/maer ontfangt bat banbe potine/ fenbenbe ben toebcr Hati) op ber aetben/met meer�er tratgt enbe getoelt/ nae batfe Ijaer berre bint banber; ^onnen/gelg'tK ootb ter tontrarien/�oe fp ber ^>ou« nen naeber i#/ boe 3p baer Utgt enbe tratgt nitn inbec aerben tot beplt.^©aer boje tomt/�at top oot feggen/ batbe laanetoaff�tenbebjcetbt/ met batfe mettec toaergept meerber oft min�er (totgljenoemen al0 3p getlipfeertt�) gljemcrtSt �atlealtijbts banbe ^onne Itcljt ontfangt/ maer alleene baer tlaerbept meerbet f. en mtnbert/biefe fpjepr enbe fent op ber aeibeu:Cnbe �efe blaerbept geeft ootb/ nae bat fp baer meerber oft minber op ber aerben uptbeelt/meer en min brattimi om tebetoegen besmeuren banbeimtuerimfcebiu» gen/tot bolb;engingeban{)unU)ertfiiuge. usant Hos bit lic�tmeer groepet/ �oebatbenatnerititBebotb" U$tpt obstblof Uiget \$/ enbe %w in be uptinenbige |
|||||||
|
vandc Landt
|
13
#gnen mogen langer gort geftouben toojben/bfe an«
Decfin0fouDeninpergct.el3pn/ ban m ��eerte�im omme te Ueeteiv of t op ben felb� tijt Dat men De tuyn< gaett ftirjoe,3Ba bat meet \& yp fai int belten bet jima» nen plucfeen en in Jjups boen/alle i)et gtjene Dat ijp bail teer lange goet Ijon�i� en bevuatcn .tyf fa! regge tee tue en an�et gtaen faepen/ltoieDen/luannen liften en 'tgraen op Hupten/ boojen malen om l)ct miei langde goet te t}ouD�/onttent t'epnbe ban ba jj�anei; : tut 1 isfi maet Dattet bjoo�t grooter enDe pjofgtelgc&er 19/ alfi hooit metter mewboer vuatT�Dtt if�an� gmial� toojt. l�p fai 3t)tt Uooj� maep� tnt bjefe� bau ber JBant 3gn bla0 ett tont oft plat 3aet fai bp opcop D�felbai tgt tot ttetfe� / boe tnel Dat etVuet� en boon�/met De itjaffenba iBatie tut gett ochen/ eer gefo�en enbe gebooebtt ^gn» 2SengaenDe De crupD� Die fai bp mette nieuwe S�&*
tien faepen/enDe jilutben ootb mette maffencc j�iane/ mit0 Datfe�au beel meet bracy t btbbeti / Dan int bje» ben �an Der JBanen : ^)efgtItjc.t' fai Ijp 00c Dan pluc* ben comcommeris/ coutoojDcn / meloenen/ nmiiJett/ pompoenen en�e alle monete Die bollen yebbeti / gge* ltichlooc�/caD;j!3/rapen/piacpe/lelten/ftecrapen/faf* f cacti enDe Dergelncbe/t��genomeu ajupn/ Dte int b{e* ben moeten ghefaept 51m / mant ban groepen Dte beel groo�er en�e beter gbeboet/Dan oft Dte tnt luaffen oft bolle jBanegefaeptt�erDen: iiotl)tati0al0Diegefaept oft berplant uiojt tnt bjeben bau Der JBanen /19 beel fterc&ec fcfjerper enDe meer bptenDe Dan oft int ttiaf* fen/oft met De bolle JBaneg�je�aent�are. iBoo}t0 fai Ijp tot baetfel ban 5gn beefien/ jtjn �ettt*
Den maepen metter nteuvuer JBantn / enDe oan ooci -4�H lanDt meiten enDe bet matten/ mtts Dat De jBaue 5)et meft met min ctacljtss en geeft/ om D'aerDe fatljte te maben/ Dan fp Doet Den boomen enDe 3aet om int tg fchieten / groepen / enDe berrmnicft�ulDtgfjen. ^gn bemDen fai l)p tnt �?ehen ban Der JBanen nat maben« JlIeiigaeisDe D�tonne/ Die �'anDcc gouseruenr ban
se gs-yccle tojcrelt 10/en ge�uetenDe �eu Dati) mceften* Deel3iin tojereben/ gelntt��e jBanet�aer vuertSen Dcj� narljtiS �oet 'a!s fp i a fjaec crac|)t ig/fo geeft �efe^on» ne Doo? baer natuerlgt be luatrnte/ inftuetuie / toetc* btngetnfc�ijn/Dcacrtfcljenltclja�aoimeencfgroep'» en�ecpacfjt/ met febet an�er trachten enqualitepten/ boo; fo beele als eleben natuerltjcben licbaem beg' lac/ oojboo?liitb oft nooDicl) tB : IBelcbe merrbtng!)en Det bonnen inDefeaertfcye materie" boo?t0 cometi/boo) fe�erloopeu Der jonnen in De bier tn�eii ban hi jare/ te meten/Hente/^omer/l^erfft en IBititer/binni De tuelrbeDe potine 3t)ii�gc�jcel� loop bolbjengt.©ae!;« om fai een lant -man op De felbe t t)Den mei ad)t nem�/ ten epiiDe Dat fjp na ben loop en cracl�t ber jonnen /in �efe bfer trjDeii/5'jn lanbt-ueeringe Doe/fjatiDele en re* g�ere: D'toeicbtopintnaebolgenDe Capittel partttu» Iierlticben fullen berciami/bp De toereben Dte b�lant' man op ciche maent ban ben jare beyuojt te boen. De w-rckn die eenLandt-man op clck�
m�ent van den lare behoort te doen,
CAP. X.
Tr<©o$t0 om bat5gnboU6nietenfoubelebk� fit*
V ten/enbe niet eeu ure tgtg 3ijn fonber pet te boen/ fai bP bp feetbec trjben yuu toerrb o|Dtneten/ enDe fai op f lin Dupmben Vueten'/ taatmen op elcbe maent en�e tijDtbanben jarefal moeten boen. 3�i Houmaent/ pjincipalntBin'tlaetfiebanbec
maent/fal Ijp 'tbottt Doen yonroen/bat gp fai fcytcheu tot timmeragie enDe bergljclticfeefaben/ al0 be JBane onbec Der aerben i�/ ruant be tlaergepbt banber �fis« nen mabet gout toeecber/entw�et gout bat in bien trjS fai gge^oubjen 3tlu / fallangger bueren fonber beDec- ben. #p fai �an oocb De f ruptboomen meft gDe�en/ maec battet meft be �)o;tel0 uiet en gfterabe. typ fa! oocb alle boomen enDeboomben0 gnfften / bieb?o°c� |
|||||||||
|
pattijen meet uptfpjupt: gelgcSoocb ter contratteti/
Doe oat tfelbe licht meer afgaet en bermi xomiliw De tiatuerbjcfee bocy ligrjcpt ootb meet bertrecbt in De m- tojen�tge Dediti. ©aerom ifi/Dat men De jBane Ijeet De ©oetftet/�egente en «IBouuecnaiite ban nlie De boti). HcycDeivDte tu De aet�fcge lic&amen 51311* S�eryalben ooit» om ten eerften te fpjebeu ban De beeften/ fo en fai eeniij?oeoenaer/Dtegefcyic&ti0/tiimmecmeer/opujat ttjDE Dat tjet5paajjjsi/ I3etc�eu«s',5)ci)'iueti/<©flm/ �toepen eiiDean�et beeftcii/Daec of Dat gp oaut bleefcg luti pjobifte maften/tot onDer Jjottt ban | pn yupfg?ftti/ int bjebcn ban Det JBanen. IBant (jet toleefc� Dj� int lichen Det JBanen gtflageu na/ minbert ban Dage te bage enbeboeftbeelutersfent�tsom lejieDc tnuoe' gai �atsuen oefc faUe aenmerthenoc/n�et enbeljoeft te toer uionberen/bat eeu fauc# of anDec fpgfe/ten bter» cu-Deel mtnDert/al� Die gefooen �icrt. i|p fai 00c geen tojecemaUe!i/nocljkoop«entge#eeiDenofjBecuen/ cfanoec/Dieintbs henoequarttcr�anDer JBanen ge« tojoip� jpn/om Dat Defelbe onftecrbec en �rancfiet 31)11 �WiiD'anDer :00c en groepen Die met feer/entbieefcgts met tojicljttgl) gnioegg ais fp gcftignt mo}Den.�|pen fai oocu niimnertneec toiffcijeii op jtjn�Stit�etp/ftaeii' De toateten/mep�� en gtacbtnt/ tut bjceclicn itw Der jBaueiuUiant�ebiJTcljeuenauoerunter-geDterten/ pjuicipalijeuDe gene Die iufclje�peutojaonen/gincb�e «ftreft�/ 3ceCreft�/^efierj3 / jiBoffelen cfl Decgelnt&c/ XBOjDen feec up: gmiecgelteuoe mager bebotiDcu int Bjeiieu�cquctier�auDe JBanc: maerter contrarie grof/toet en�e bol/alp be JBane in paer bracht enbe �ol 10. ©elMc&enierfaluebecUseien/ omterjacljt te gaeu/ �e bolle Dan b; bjeUetioe JBaen/om Dat De jacht tooghels beel liil)tet/ Straffer ctiDc gcijpenbecsgnon' trertoe bolle jBaen/Dan opauoeretnuctn^en iBeert «f an�er beefte/ Dat gebjecb onu oogen heeft ■ baert be ter int bjeben Dan tut maffen ban Der jBane/ oft tn De bolle JBane. ^p fai yjoutfteDoen nati betofmarc/ban beenbers* Bau 0amelis/�^cttc!i/<©ffett/ en acDere/Dt �pmacij ban Doen hebben/ f:i Ds bolle JBane en�e met intbfe��en, ifpfal iw 2&?pjeu/�aminen/tonge^tie* senenDeBoc^eii/Doen lubbeniiit Afgier. %m Derj�>a= .nen.^pfal^persteb�oe�culcggen/'t�p ban 3gn^ui' tien/ofan�er getiogelte metter nteuuier jBanen. -ScngaeiiDc�e boomen eiiDe anDere planten/De terjfe
^oebenaer fai oe f rupt boomen en anDere/ontrent Den laaffenbeu quatfiec/toan Der JBanen plantcn.©p Den fclbcn ttjDt fai l)p ;gn batti Ijout af �jcutojen/maer ter contratteti/ t'g�neDatljp tot timmerhout fai nouDen/ fai lip int af-gaen ban Det JBane I)ou\tien / ru�l berfe- ferntjnte �ataUeljout( .5pa;ii�wpfenrettmmeri' pgtffen/bpiggeneiiDeanbcrDtuGljenaftcma&en)bat metten afgaen ban Derisane gchbtrtaetu�/feer lange bitpn enberat Det maten gast teboiiDen mojt/en noci) meer al'{i ontrent Den auont af-gehoumen i&: D'toelcii cadmiato ge�aentoojDenban beftceneii/Dtemenupt fcntgebercSjten [)aeltenbe fiou'oist. typ fai Den l©,nt« gactt plartcn tut voaflen toan Der JBanen/ naer Datfs t�et Dftopf Dagen out i$ 30en Doften �© tjngaert enDe B�cop mager lauDt geplant i�/ fai ijp ooc�tnt toaffen �an Dec rf�anenfnrjDen: fBaec Die goeDt enDe fcijoon� 10/ met (jet bje�eu baii Der JBanen: \»ant ijp fai alfoo meet3P?upben D}agen/Dan of J)et int \naffen gefne�en �nate/ om Dat als De jBane beftclj 3inDe met Diefat�t enDe gtof te manen/niet en fon�e oojfane geben toan o- toerV3ioe:!gcfcl)eutctun&eblaeper0tegtoepen:|ll5aec p,��ffneben3ijnDemettenbjeeclietibanDejlK�nen/3oo �uptljem 'tfjout/enDe atbept alleen om obetbloe�tge biuc�)tenr!C!ojt0teb?eng|)en. ^pfalmettetibieccfeen Dan Der if�anefttpberen etibe af �outoen / be fcl)euten entacSen�ieotiDetaenDenboomgtoepen / ommeec Djtttljten te bjag�cn. l$v fait 5aet ban be boomen in �icaerDe toerpeti a�� De j!�>ane boten Der Bec�eni�. �Kengaenbe De bjnc�ten/ foo fai f)p appelen/peecen/
|
||||||||||
|
�tiDeat;Detfrupt/enDeoocl�bcD�upbenintb}elten�aniWoepen/ gnelticfeiSoofelaetiS/ ^iitpmboomenliai.
Dec l�anen plutften enDe ftttj�en / toant ban fnll�n �e \�©ama(t/ 1»lbjico0/ HmanD8lboomen?n�6 ibriecbe- .' 70 titj boom�ti
|
||||||||||
|
Het�.Boeck
|
|||||||||
|
14
|
|||||||||
|
boomen. 3f p faliti b'aetbef�eecBennoten/amanbeig/
fieenen ban iibnrosi/perfen/ pmpmen/enbe anber/in houDeen bocDtelanben/en bartnbetujeeeccfieguar' etsten ban Dec jfeanen: i?p fai oocn met frboon blaer tocDetDen EDgiigoettfiinbcn/enbe 3tjnojooQe/ Itcbt/ mager/fabeiactjugl) lantaren/ enoat bol lucitelo ni lane fmipt ia/ m Dien DaurmDctobjenietentsige ■ bac�i gc�mfh �}\> fai booj De tujceDe repfe acberen bet 3out lanDt, cii Daer op (troepen �afban boonen, nojen oft gerf�e. i)p fai ooc�« af Douwen ds bjti�ge fiabe» en roepen nooj behagen en ��tjngaerDen/ cnoocbe boo* men hun obecblocDige tac�en afljou�jen/int bjeec&en ban Der manen, i^p |al D'oiiDcrfre bt ben tbojpen bant meft/DatifeDeit^. Jf�arteitjS niiffcgemacebt tg/op bat mei gerest 3p/alp men Dat fai moeten opt 'tlant en inDebeuiDenlpjep�en.^pfalbermaB�ofbernteuUjen 3rjn taagenjsvKar ren/ploegen en anber noobige infini» inwtteti/ bunenbe tot 3tjneu inercte. �^pfalpjobtfie boen ban ffijerpe pou-meffen/om De boomen en iDtjii* gaer�en u fupoeren. jif�aer en fai Dan geenfiws faepen/ cm Dat D'aer�e alfoan noci) te fbuaer en bol Dompgf tg, S» «�pjo&ellefalftptn't maffen ban Der jBan�/be
3© gngaert berplanten/Die t�jee of Cjp jaer out i&/ m aire ujoftel genou ten yeeft/ maer geenfing bomen aen Dieban eenen jare/ Detoe�c�cniet en Hul gereurt 3tjn/ om De luttel �racfjt Die Ijp noto Jjeeft.#p fai bet inefi opljetlant�oereii/OocniDe �iDnngaer�en bent Den en ftobcn. DpfalDegroebeumah�iiomniei�bjen�jpn- gaert te planten, �jp fai De toojtclban bentotingaetDt fnnbenen met ftabcubefetteti. �$p fai De boomen ban gun tac�en ban alle objculoeoigljept fupberen/ l)p fai bterspmgeubanbJomieuenbupItcljept/DietnDjooge blaDeriS ;nn. �|p fa� D'aeroe ban be (jouen berepbeu/ omaloetftanbe niupoen tc�iepen en t~eplanten,�|p fai b'aerbeuooi be tinee�e repfe acBecen/om boonen/gec- (te/Oaber, Hemp/ljiergen anbere^omee bjuchten in te 5aepen. �p fai De tonnen oberfien/pnncipaincfe De geneDie Ijp fai toeten/Dat niet (rerren belicact3tjn.�|p fai De hagen ban 3tjncn hof/cgenen en op binben/enDe �ebeDDen�mijpn pof boel inifien. �^p falop-gaenDe fwomen planten tot boffcljen. �p fai ooc� De fcjjeutcn jjiauten ban be <©l�f-b�omen/ <©?anaet-bcomen/ «�ue-boomen/ ©pge-boomen/ Idoplicten/ Sfibeelen/ 3©ilgen/<©lgben/�Biffui en anDere fo boel frttpfboo* tnenaltS bJilDc/bie �jojteisf hebben. l$p fai fupber� 511 n ^jupbcncot/fjoenDcrco�et�DaerDe0aubJenen<�&an' fen bertrec�en/ om Dat Defe beefien int eptiDe ban Defe nment beginnen heet te teojDen enDe te fyoepen-i^p fai betuacanDeitiebcrom�an&omjuen�erfien/enDe�al' leu bermaSen. lp fai Bpcn ftoopen/en oefeojben feec ffl)oonma&en/en&uii3aoningenbooben.#pfal©alc- fcen/^partoarf�enanDertacht-bogfiel�Buopeii/bie jjptutepnoeban befer maent fai in mupte (teilen. 3n ji&eertfalfjp teti eerfien l�n-3aebt 3aepen/cnbe
tocer/fo berce al|� in ^pjo�elle niet en is gefaept g jie > toeeft doc haber/gerfie/hierg/panirBo�en/Kemp/eC' toete/ linfen/etben/ lupnnen/ <E>omer-co$en/ bitfen/ iPioomfche boonfiensi/ en anbec biergeltjc&e Corner» bnicljten. �$? falbooj�e t�oeeDe repfe aeftecen De bel< beii/Dietoe� gebetetteft gemeft 3ijn/efi teberepDen om tebefaepen.ipfaltfeujenuoe bJte�en.�^p fai 3tjn grif» fien nemen om te grifften / alft fap in be baomen ij� efi eer batfe botten. ^p faljaoten/2tmanbef�/�afiaignt' en/^afenoten/ «©loffteenen en ban SBbjicoi�/ en meet an�er bnicljten planten. 3|p fai beel plaiitfoencn ban Sfippels/iDepjen/jBoec-befien enDe anber bergelfjfne bwcfjten planten/efi oocbeel nrupben/ geitje ^>pera« OU0/1firticfjoutiS/4rarDoenen/^>abie/1Labenbert5oo' femarcpn/aectbefien/^teHelbefien/fioofelaeriS/Ee'' Ii�/�ttruIl�/4Eoncommer<S//BeIoen�/en^ompoeii�. �^p fa! alle jtjn �ob�/fo miWattmoe� alaferuptlio* b� berepben/eft faepen tfaet batter b�nooDet�.^P fai be to �nrjaecb� efi fruptboomi/De mortel ontbec&� om batfe meer bjKcfjten fouD� b|agen/en mefi aenbe luoj' Hi$ tesgeii/�P m mutfa�Et mu&�n boo{ fijn barntnge. |
|||||||||
|
3n 3Cpjil ontrenf §>3o?t'� bat�/fal Bp be Citroen*
boomen en *S>jangeboomen inDe �or�jc bjengen/ en a�le boomen Die ontrent^. jEBartenjs DacJ) tn Ijupsi geDja* gen fpn. �^p fai ban boet te boet baer�e teitren/tucri)* nemenbe Doberbloebigc tooncio enbe tar&en/geenfsti|(! geDoogcuDe/Datter eenen tac langecf p Dan DanDer/tfp inDrOooc�Deoftin bebjeebe. #p fai oocn planten, in* Dien fp noci) niet en frjn geplant/ <©ltjfboomen/«S5ra* nfletboomen/Citroenboomen/iBpjm0boo(ncn/cii0c �ieneetfttcl)fiipberen.l?pfal griffien Brjgeboomcn/ «a|taigneboomen / Itricc&eboomen eni©?angdJco* men. t>p fai Den nicutuen mfjngaert fntj�eii/tBaiit m Dien tijtmarDftptfnpDenbeterber�jagen ,�i?pfalbe* neerfiigen Dat be bupben tucl geboet uwDen,-tuant fp bitiDen oan luttel te beloe. i^p fai De JBerien/<�ffiia* nen cn�e open laten befpnngen. i?p (al De ©perojben boel repnigen/ enDe be bpfboutere Dooben/ De Lueltl�s met hoopen blicgen alia �c ji�aimuen bloepen. ^nDeni��ep/fal {)p De berftft geplante boom� begiet t�/De feftapen ferjeerf/31)11 �njiien opbullc/beelboKr�� bergaDei�/cn beelnaefen mabJ.�?p fai DecalbeciEta&- ben/ efi beginnen booj De bpen eri 5t)De-�JOjincn fo}g« te Djagc/ban De tuelcfje Dat f)p een groot getal fai mx» gaDer c. l^p falbe fectue Doeii totcD�/eft booj�e i\sceim repfeDet�fjngaertDoenfpitt�/enmctaerDcbefe�t�oj� Datfe banDeIjttte geen fjinDer encttjgDen/cnfal �jcc� nemen alle caiitncn en jonge fcijeiiten Die geen brncgj tenenfjebben. i^pfalD'oberbloeDiget�frto^biSii&B boomen af{joutoen/enDe gtiffien olijfbocmen/ Diegs» grsffict moeten 3t)n/ off gljrent met een frbtl�efeeit. 3n aJeoemaent fai I)p DenDoifc�-bloergI)cr«�|
maecaen/ enDetoelboen fupberen ban allecaf.Hapiit» OepDt enDe (tof: i)p fai De bemben mapen cnbeDe %u* (ie:�^p fai De ftbeuten banDe �a��ngaett afbje6ni/«ibe co^en Dojffcljeu om tn Den faep-tt)t te faepen. %\\ ^opmaent fai �pj�n cojen pirfien enDe potage*
gtaen maepen.�^p fai grifften met leem: jjp fai De rj:w* be appels en pepjeti/eiiDe Die op Den boom tebefc^n/ ' af pluc&en.�^p fai De bpijngaei�en boo? De ttueebe rev» fe graben/entie J)et IicgraiS totroeiieii.�jp fel Degebj�- ttenaerDetoe�er effen enDegDeIt)c6 manen/ om oat�f ^onne Den totjngaert niet tebecreenbei&wnbe. ^ fai 00C& 3tin bacnpout fjoutoen boo�tgfje�etlj-jer. 3Jn<©ofimaentfaIbpolao enDe<�emp npttrecfen/
en f rupt plucBen/om te bertuaeren : fjp fai De biaDcrjS aftiecBcn rontomme De Dwpben Dielate rgp ix'0|Dea/ om batfe te meerber hitte banDe Coirne foubenojir» fangen:Hp fai fpubcrjupssmaftcn/bojne-putfsngca* ben oft aocr� ban foniepnen joee�en / ifi Dat bpfemm. boen �ceft:l|pfal ^tjn tono -baten gcrert ma�sen/ei��a anber bingljen/bietottogn-IefmgljebaunoaDe ;gu. %a ,g)eptenib|e fai fjp tfacpIatiDt 5011 laetj�eoeffe-
ninge geben/efl faep� terme/rogge en anDer Dergelcjc* be granen. ft?p fai De Djupben fnpocn cii tunn perffai: ©e noten af tnomen/ Den toemaetaf maepen/ 'tffroo becgaberen om De Italien te Dec&cn/De rarrneng bs��fee meefieaf fnijDen/ enbe tfaet bergaberen om in'teerfr® banbe naefibolgeiiDe JBrette f c faepen. ^p fai be bla* ber!�ban3an�©eetp[uc6�enber�pD�totDattetftBgr* te bollen 3ijn/Die bpinDe ^onne fai laten Djooghen/of bp een f�epn bier.^p fal3tjn ijirs enDe rt)j3 maepen. 3n 4Bctob?e fai t)pfpn torjnen mali�n enDe toimm,
^pfal3rjn©?angbebcomrn / «ffttroetibcoinen enba l�oncilien cmDer b�t�� (tellen om te betoarenboaiDa nahenoe couDe. �)p fai 3t|n fjonfef) enbe IDais tnaes? faen/enDe De oube 2Bpen bcrjagl�en. gn jf^obembie fai ftp ben tnnn f�elberen / enbe eet*
Belobergaberen/om 51)11 bertfeew� te boeDen. �$p fa! be Caltaignien plucben/enbe tfrupt banDe bobenbac* menfioubenma(l). i^)p falbe rapen upttrecfcen/en�e f�un blaberi� affnribeii/ enDe in fanbt graten/ om toooj ben �oift te befcfiubDen. �^p fai fc'38rticr)auti8 toel becfeen om tegften Den bojft gettiapent te bat fen, l?p fai olie maecnen/ bpecojben/ anoer co^ben/ cabaeffen/ enbe teene cojb?n, J^p fai tuillige fia&en enbe roepm afboMUJ�o
|
|||||||||
|
van de Landtwinninghe.
|
||||||||||||
|
af Ponton / om ben TOfjnsaett op te binben enbe te
beletten. 3Au �>ecemb|e fai Bp bicBtott� 3pn lant beften/ om
Ijet imiter Dat baer booj ben gcooten reg�jen betgaert us/ofte Doen looyen.&jp fait �jatecoberb'oubebcm��" fateti loopetveube metten tnDtsnc �an noobe 10. �p fai pjobifte uan meft maften / om ?tjnamtp te mefteu. $p fui De �ojtefis ban De bootnen met meft becben en oorb dan De hrupDen/�ie Dp fai Hullen tot in De Hente beuiaceu l>p fai Den SEHlgen De tacB� af ftomuen/po' plierboom� abeelrn/cfiaiiberboom�fnoepeu om Dat �etacfteii/fo |)ae|� aies De filmer ober bs/ te IttBteltjc ha foubenintlpjupten en groepen.©p faiooc�oins� timmerhout efl3nnbarninge. �|p fai netten fpannen om bogijJ tebangen/en�e �afenbefiooten/alo be bel* Denuerojofen enoebefneeut5rjn / off Dol ma�ecs�jtjn ban Den regen/en Dat men Daec niet encan ge�jercb�. 3|p fai oocu/alft nat ujebet iovalle clepnirftept maften/ geigcfcOoteljS telltoaien/fpilien/feuppSenp/f�omme Beno en aiiDerDingen ben�tipfebtcnenbe: 3|nfgelycr oocb eggen/griffels enbefteleu �ooj3�nalain.�^pfal oocuerma&en 3fjn lamoen/gojreelen/ploecB/enbealle auber Dingen/ Dte ban noobe 5011 om De beef�� Je Doen bieccben enDe trecftcn/ten epnbe batfe fouDen mogBen g�)creet3uu alfmen moet gaen bjercBen. ^pfaloocb pjo�tfte mteeBen/ban Uoutoeelen/ ptc&eii/ fcBuppen/ fpa�en .' bplen/�jeggen/ fagen er.be auber biergelrjcbe tnftrumeuten/bieuenDe totter lan�ttoinnuigBe. Van het werek der HoevcnaerlFen.
CAP. XI. I�B en Bau niet bebinden / Dat De conbitte enbe fiaet
aan De fioebenetffe/mtnoer fcjge enDe neerfw�ept fce�oeft/Daub'offiaebanBarciiman gemerebtbatfp geoaeu Ijebbenbs; Baer uiercb int Delf / ijst bupf toereb moet Doen/ �e toepen/ BMberis/ ©errbeiig/ bjaebt' ©etcbeu!3<©up��n/«©aufeiv�ntbogBeli3/#uinen |
fjun notft Bnape / notDjotttBtogf en ontretBe/ enbia
Daec mebe niet en berbeere/ban al0 fp Beu lie�en bicuft of bpfiant mach boen/of batter bjuploften enbe eemga biergelucfeebergabermgen 31511.<©atfp Baer boc�tcr# niet en late ten banffe oft abonot-fpeele gaen/ Danmec febee enbe goet gefelfcyap/of Dat |> fel�ea Daec tegen» tooojDicBfp. «©atfpOaecfoonenaloereerjtte toecc* Be ftou�je/enbe ben lieben Bet ejcempel i)an Dun babee booj oogljen legale: / om Jjun Bnapen te ooen ontften, 3�atfe niet en gebooge batter eenicjj oneerlncb moojbs gefpjobeu bjojoe/of bloecaen en \ lueeten/ binnen ben Bupie gefcbleDe : enbe bat fp oocb Jjeete ftnpgen �'o* betbjagBestfcteftunmet eenanbergfaben moepen» «©at fp ooc� toel op - Hupte l)et fitoo enbe r ns� om Den oben te fteeten noen oatb be ftjiojffen en bet ftroo ban boonen/ertoetenen uitfen Baerben/ baDijc/ bet mars �an De geparfte bpipuen / enbe quabe �cupben niet cit late berlojeu ga�/ om m beu �Dtnter be fel�e te bjanben tot affcljen/fo bjel om loogc baec afte maken/ aliS om m beftabt te pennetuaetben. ©at fp oocb Baec�jou« �jeofmeeftergoebe cefteiungeboe uanoeeperseuDe BiccBfben�/ of jongen/ foo tsel Pan gebogelte al� ban anbec beefteu. <©ar fp oocb meetebe �atueritjebe me* oecgne/pooj Ijaet Uolta enbe anoece/ aio fp fullcu fieri bjojben : cotb tiooj be boepen/pettB�ng enbe geoogel^ te/ �uant tot allen(�onDcneenen meDetgnteJjalen/ fonber gcooten noot/en i� ben fjupfe geen pjoftir.^OaC fp Ijaergeljeelijupfgljefinsn bnen�tft�ap �oube/enbe niet en gljeboogljebaiter�jaetoftnntregaete. ©at fp Daec bjoobt foo toel regeere / batter qijmi Dan out afiebacben gbegljeten Vno?be : enbe alfl bieren tgt 10/ fai fp onber Bet boojen boen malen een rjuancitept �an bttfen / ofbooneu / ofCurcp�oopi/ tuant be tfa* men mengi ngbe �an befe meeleti/ boet Bet beetlj gaen enbeb^oobtfteff^n/ op befen feluen �jotfal fp baes iiiorrb �an be geperfie biupticn Pertoaren/euDe t'felf* De eenen Beermiu Doen g�eben/ om baer af fletljten tMiintemabenijoo} bcbienfi-boDen / enbe bebjaien |
|||||||||||
|
fdaeuajen/ jrefanten enoe'anbecebeefien tegeeten/ fo ben goeten mijn toooj �aren \mv / enbe bie i)un ouec
|
||||||||||||
|
fijel om jjuu boe�fel te �ebben/alg oai bet mdrB te ge*
bjupiBen/om boter enbe cae^ te maben / enbe t'fpecb sebetoaren/totfptjfe�anbeiuertB lieben» ©e #oe* becnerffen Bebben ooc Dc�� lafi �an Den <®�en/ en �an beu ia�lbec/�anben �emp te berepben/eube iijn�jaet te �evgabereii/be ^>i�apen te boen fefteeren/ be �lie* fentebe�jaren/be ©olie te&acrien/enDe fpinuen/om Habeu te maben/om Ijaer Ijupfgeftn te Bieeb�r�oojtgi ben �©at:mociH)of tebjieoeu/ t'fniptteb(ru3aren/ De Biu pben/bjojtdss etiDr gra«en, enbe oorB be 25pe- fiolengaeteO.�eu. iBelbStoaerbaitct Boopeuenbe bercoopen ban Be beefteu/Den man acugaet / gelncooc boet be fian�e�inge �attben gelbe/eube Ijet Btieren enbe betalenbanbebienaeriS: maerberefis/aengacnbe�e feleptie DingDen / a!0 �an lijnujaet / Biecbereii pau beu �Jupfgbefm enbe alle Bupfraet/ bat gaet boo|�jaer ben ©?ou�5enaen. jBtjniitepningetsootB/Datfe 45obt enbsljarcn flSaufalgefioojfaemwn / bat fp een goet �jupf Voiif fp/fc�jefpen�ioet/neerflirB/��ebeldc/niet ban �jupp loopeube/ tegen Baer bolc goebertter�n/ alft ban noobe t�/enbeoocU firaf alft ttjbt iS/tiiet bijfatl)' tic� of quellijcB/ not� fpotttc�/ nocD Blappepe/ noclj flooje. ^5at fp Baten Sjupf-raet/op f eber plaetfen (telle enbe ojbonnere niet alle anbere buigen tot gfjebntpcB bauDeuljupfebieucnbe/op batfp bie aifi ban noobe bs/ foube mogen binben enbe le�eren. ©atfe oocb altnt� D'oogl)el)ebbeopliaerjoncbu�nf0/euDeb'eerfteenbe laetfieaenljetbjeccBfp. <©atfeoocBmeteenbeefBen late berlojen gaen / nocb ooc nimmermeer en pjeutele om ben bienft ban Even meefiet Der poepen : iuaut een BruumBen getoepgert/ ofr onbJtllicB jnnen �^eere/of Beu ��uen/gegeben/macj) Baer naeber Bant een bjoot ft�aben.^at fp oocB nieten lupftere naet f)et Blappen bau Den �oltBe/ aifjer Ijaet niet �eleenij� aen gelegen/ enbe t'fel�ealft toel te paffe Bomt Baten manfeggBe. *4&at fe ben 4^6ebueten geerns bjienbtfcbap boe/enbe |
||||||||||||
|
bomen: ©euatuerhjcbejBebec�jnenom BaerbokB
in Bun fieebten te �eipen/ mogfjeu foobauic� jsjn/ als top Bier nae fullen befcl)|ijben. Reracdien die een Hoevenetffe behoort te weten
teghendefiecktenvati haer huyfghefin, CAP, XII.
T^n eerf�en tegen De pefie / fai �p in «Tttcoen-fap �
Den tijt ban 24. uren te toeptbe leggen/ een ftutB (©outg oft �glfcl oft eenigBeblaberp �augljeflageu ©out / bjek�e fap fp fai mengen met buitten mijn en pul�er/of t De Boctie ban angelica; enDe bat �m genen bie besefte Beefttunegeben. <©ft fpfal nemen ttoee oube obernote/eeu btige/t&ien rupte DlaberiS, enbe een boojenb� EoutiS toel t'famen geftooten en gemengt/ en onber b'affcBen gebjaben/met bJijnbefp^oepen/eil te eten gebein «©ft nemen een bolleben %oat$/ tfjtetf rupte blabergi/ enbefoo beel celibonie/al tfamen met bJitten t©gu/enbe toat gebjanben Ww gfiefiooteni 1 Bet toelt&e booj gBebaen �ebbenbe/Daec af eenen goe* ben teuge ingegeben.*©pt geftotl bau De pef�e fai men leggen / een bjoobt Dat geljeel Beet i& / off een �iiec&ett mDemibDelopgefcBjopt : «©fteeuen3$jupnbolfnne! �reriaBel onber b'affcBe geb^aDen. -Seg�en D'eenparigBe bjanbenbe Cojtfe/fal fp bin* b
ben op Den J&olft�an bepbe beu ?firm«!i/ fap ban Ue* tels met poplter-salbegbemengt: «©ft ttoee boperen bani�perg/ met roet ban oer ^tBou�jen t'famen gemengt/efl inelgeclopt met 3out enbe ftereben a3tjn/ enbe all 00 tfamen rontommeoenarm gebonbeumet eenen lijnen boecB:oft falinbe plaetle ban bten t'flette toteenen 3S)Upn boen / enbe ban met fijne ^eriabel bullen/ enbe al3o btnben feer baft op ben ^poiit bau b� recBtenarm: «©ft men fai nemen Bet Berte ban een taebiet-boift�/enbeoptoeneoftop beu rugge-grae� btnben»
|
||||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
iC
|
|||||||||
|
f>imperiielie/enbebjtiitt bat tm t�epntd) «er�eco?tf«
aen feomt:oft bjincBt allebaglje met bjnnft^blaOers ban bnfbmger Brupt/tetocten/b^pfniojgeniS/ett Djp faboiug.OBft fap ban ^cffroumarcBe/batt ^abtCEil jicrtBen ^rjn/ban elfje een once bjp uren booj Bet mi Bomen ban be Cojtfcn ingpcnonicu. ��&'aloetbef�e re* «leDle bte centge bitib�/ij� fmojgen^ nuebter te b^inte Ben bgf uren eer be Co?tfe aen bomt / ctucc oneen fag ban �>ranaet-appd/ en tcrfiont bacc na op i)c bupSlj int flaclj ban D� puofoe/en int Bol ban be boet�/tlepne boIJeBei!0 ft o groot alteen errocte/gemaecBt ban een onte poplter-jalbe/en een Baif loot netten ban fpimi� / bk fp baer laten tot bat be ure ban Ijct acnf�omen hst Cojtfe ober i&. -Centge pjBfen feer een3albe gemaetBs ban pierbjojnicn/ in »J5anfeii fmout gefoben/om �aec mebete (xruc&en/enujjtjbcn t'�ooj�icoften Den �atli ban ben Ijoof De bes fiecBen/eer be Bojtfe aen comt/oft bat men aen ma |)al�3b|agebeljoo�nen ban een ^o|* beboj/be bjeltBeccn fonDcrltrgeremebtet�. 'ScgBeu bebagBelgcBfcBc fiojtfen ' f0010 goetgBe* F
D?ontben / toat trjbt�i eer �e Boufe aen 6oint/fap uan fetonte en �©eegbjee.#f a�U htctgeu een roirterfecn befoctieb�egljemaecBc t0ballinocela ban^offrou» mareBe/ i�etercelie/ �abijiS/,�>paragui@/ �Setonic bIaber0/l|ert0-tot:gBe/toobe uiteren/efi De mtbbel* feftojffe ban b�er. «If tu toyn tetoepcBeleggftenbe toojteliSban^abntB/ enbe baer afepntBen ontrent; een Baloen router/ eer befeoj�fc aen Bomt/ maer mesi moet ()em banboo; flapen tuarftten. ©f men fai mei ItDsjn al�e bage bjincuen/tbjecbhiDersi ban bflfbingec Brupt/eeii fmoigfienp/ enbe een f'abnnbt�/ enbe oor� opoep�iften ba., oen armen De piaefterbinben / Die top tegben be bierbe Coztfebefef�jebenueu&en. «ignite(lillenDent)ooft|'UJecre gemeiigtmetgroote G
bitte/ iobanirlj al010 Die Den pitbero tn ben fomer aen fiomt/foo fai men op t'boo�Baoft legg�jen fneben bas� <�Eaub)oerb�n/oft eenen liinen�ocrBtn �oole-bJater/ oft fap ban ��Deegb?ee/oft |5ac!)tfrBaepe/ Hsroutee/ ^ozcelepneen ujuien ��&rjn-351)11 natgemaeei : «©ft Ijet toit �an ttoee epeto met l�ofe- tuater (laf/en niet toareop Bet boojfjoof leggen.<®ftn\�falt'Booftmet laeto toater ujalfrijf / baennne bat torjngaert&iflDers/ ^>abie-blaber0/ bioem�ban plompe en �oofengejo* ben 3!ln/en met tfelbebjatetDebceii�en boete l-Baff�. 3(1 Daitet Booft feer boei ban tebeelgljeb|ontten h
te ftebben/men fai een BuffetiBen maB� ban 4l�uenDc�/ tyimtoxn-fyspi en fioofen ■ cm op t'boojj�o�ft tebm* ben. <©ftbenbompoii!fangen ban gefoben Booten, <®f«ien falfoBaeft aiftljooft begint feer te boen/een oft tbjee groeningBen eeten / of mat bitter omanbelss. <®ft ftBobe�tigeu ban i^ertf- jjo^enmeefotitrpneoft rebter-tsaterbjincBen : «©ft ift bat gBpmerct batti maglie met fieeB en i0/ fo mogBet g|)P ban ben felben f�apjenemen/en b?inrBen eenen goeben b?ont� bjgn0. %f� battet Booft tuee boet boo� eenige groote coube/1
foo legBt op t'ljooft facBfBenjs bblfemelen/ met Bir0/ en 301« gljeeoo�l : ©ft J>abie/|Bariolepnc/25etonie/ '<a:�pmu3/lflng0.3aet/©enfBel-3aet/S5aB�laereti�� «©ene�er-bffien/ fo ��m alftmogeltt i'0 tcberbzegen. <©m be rafernne t� gftenefen Die ban Beere �o»feu %
Bomt/fo moet men opt �ooft ban Den fiecBen binben/ be �ougeofgeBee�cratitaepebanb� ^amel/biebeEfdj gBeboot 10: «©ft eenicB BiecBen oft Dupbe/mi�ben oy Den ruggeop gl)efc�?o"pt/enbe op be felbe plaetfe gBe* lept: <©f t'booz�ooft jae t'geljecle Booft met «©lie ban �oofen/^nn enbe #oplier- jalwe flrijtBen. «©mbjaf&ertemaBenb�ebeflaep-fierBtc ftebbcn/1>,
fo 10 feer goet/ Dat men een Buffer.Ben maBe ban ferule ina3tjn gefoben/om opt'boozBoofttebinben.<©f t'nbe neufe-gaten ban be fiecBe te laten trecBeu Den rcocB of bomp/ban feer frercBen a3tjn/of ban 3aet ban ruptc of nigelle/of ban patr�ffen-plupm�/of ban oubefcBoen» lappen/batiefel�-fcBoen/ of �an �nenfrfjen fjapz. <©f Dat inen opt booj�ooft buit een plaeflee ban j�itljzt» baet/eft op D� re, t&�en ar m/t'ftoof t ba e� �ol�trmupiS^ #19
|
|||||||||
|
bin�ein «©ft men fa� oy te Heter / oft�itfiolbaube
fcoeten/ leDenbelloutoenbtnDen. 3Daer3ijnDerbele
�Jts fctjaEpfutcbcl f�ooten/ eiiDe baer af eenen bjancB
maecBen, cm te b?t;,efeen inbe meefte Ditte banbe cojt *
fe/ jae fp maeeficn bact af een plaefter om te binben op
�e i�oliteu banbe ftecben. Sttiber nemen ongeftooten
faet ban �lopctuptetiDeleggent in ruater te tuepeBcn/
eenen uacijc SancB / cube glje�en ben fiecBeu ban oefen
fcoater te bznu&en met toat fupcBerg.
C CegcnoebterDe «Cojtfe/ foneemteDcl,§>abte/ oft
bpgebjeBe ban Dun/ groue ,§>abie/ �fpfope/ Sttffem/
§Pe cr�che / JBunte/ 23pboet enbe filauerjs met uottte
DlecBen / (lootje t'famen met t'grootfle roet ban bec
^>ch�iituen bat gBp bint/en fece (lcrchen a^gn/maect
baer Blepnc plaej�ers afoni te �uio� op Den polft ban
Den artrmuCegen t' felbe fuit gBp nemen be Btupm�
ban ttose I2>itte bjoob� DieBeetttUDenobeuBom�/ '
cube te f�eptBs leggen in een pot a',nii0/baer na Dtfiil*
�cert Die t'fam� boo.:bc alembic/ en geefter af ontrent
tuiee binger0 bjeet/ DenfiecBen tebzintBcn / ontrent
ttaee uren eer {jeu be Bojf fe aen Bomt. jSeu Bout oac
bDO? een fonfeerlmgc remf�ie/t'fau ban vjuolle Dla�eu�
met �iitteti tiJtjn tutgetrocBen/ enbe e� toept�f U booj
t'aeiiBomen ban DeBojtfein genome- ©e felbe Bracbt
��ebbcn t'fap ban be Boef-blaoet�/ be tuitte tmjn baec
ingefoDen/ beuiabei'0 enbe toojtel� ban Perbene/ be»
roette ban Calantiut�e/ $9oIepe / #zega / 2Sttgioffe/
2©eniage/#«l'entonge/ft|)ojffc banDetnoitel bS 3�a*
mariltu�/ �fTthe/ J�etonie/C�pnius/Jfigrimonie/
hitsii� ban ^pcragug/alle gehjefe in tuitten �©tjn ge*
foDen : <©oc& Bet fapban liifTem enbe ban �Supte/Dat
gefoncBcn cnbeBlaer i&/ ingljenomen boojijcr aenro*
men ban De Cojtfc: oft Bctfsp ban De �©cesb|ce met
l^onic�-'a)at�r�eb|onrBen:i�enma8Ct groot VuercB
ban be gBef�ooteti i|afel-bJO|tel / bie in be ^oune oft
in ben «©ben q��joocB� t�/ingBenomen een bierenbeel
�OOE0 met tau ten 3©ijn / een bierenbeei ban ber uren
eer �eCoztfe aen Bomt. ©aer tegen i$ oocBgoctge<
fireBen fijne ^ertafeel / oft olie ban ^comtoenen / op
ben rugge-graet/ int Dol ban be boeten / in be palmen
ban Der BanDt / op t'boozjicof j/ enbe in ben ftarB ban
ben ftoofoe/een boepnitf� ttltss eer �e �o?tfe aen Bomt.
�©e felbe Brac�jt Beeft be oiteban bab� met gebjattDen
�Dijn gemengt. dommige boeren gcbjupcBeu tegen
feuf�an'igc �oztfen befe fuyerf�itte/ te ruet� bat fp ne
gen Dagen lantB nuchter ^abte-blabers eten/ben eer >
fren Za�j negeen/ ben ttoeeben baci) acBte / enbe alfoo
betliaiger.pl / a�e bage een �fat min f teiibe totten laei*
fren iian be negBen bagften/enDe Bun tmagnatie bie fp
fjebuen in befe t*emebie/genee(ife.(�otnmige beu�na�
eenfonoerlinge faBe te toefen tegen be bierbe Coztfe/
batfe g eputgeert jfjn�e/tuitten toijn DzincBen/Da�r in
^abte bte ben ge|)selc!inacl)t getoepetBeeft. 31(1 bat
Qljp b ooz Bet aencomen ban De �ojtfe/ eteteenboile&�
gepslt/oocB /flftp fair t'ueben berliefenbanbe Cojtfe.
3(1 bat pijp bancteenonceof tbieefap�bai!�etoo?«
tel ban bhergeftooten/en booj eenen Inn��oecgeba�/
een toepnieB t fjts booj �jet aenromen ban be cojtfe/en
t'felbe tbjee oft bzomael boet/be �o?tfe fai u berlaten.
D stegen ben bojf� ban be�o|tfe/fo Bout op be tonge
eenb|p�ant(ieeti&eti / Dat int �ooft ban ben �arper gebonben toojbt : oft be blaber� ban f�oomfcBe furc« feel : of een (iucB filbeti� of goubte/ of befteen ban een fler�e / of een f�ut&cril�alo' bicBtoil� in mater gelept: «©ft pojtelepne-blabet�S / of bonbetbaert / oft gDepelt 3aet ban Comcommerjs. � Cegften be berbe Cojtfe / neemt be geplette bjoztel
ban #at�c/en legt bie ben tgt ban Djp of bier uren/in toitfen Berin te bjepc&e/baec nae boet Die tfamen boo? eenen Ignen DoecB / enbe Bout bae* af ontrent tiuee of �zp bingeren b^eet/om Den ftecBcn itine te gt)eben/eeti ure of truee eer be DerDe Cojtfe aentomt.<©f Doet bat felfbe met ne too�telban 3©eegbjee/getoeptfitin �alf boater �alf ban'n.<©f neemt bip of biet bingeren bjeet Mn t'fap ban�^wsbiee/ oft ban fojcclepne/ oft |
|||||||||
|
van de Land
|
*7
�^et loopen banbe oogen toojt benomen/a^ men een 'S
plaefter op 't�oo^ooft legt / gemaetbt ban lebenugc
ban^iletUen/ gemeng�t ma iSieroocen aioeu/ |oo lange tfamen gedopt/tot baitet fo Dica alo (joi.it� w, Cegen�etferaucgefttote/fo neemt ©eutbel/ Ww U}
bene/CeliDonie/0upte/oogen-trooftenDe�ooi"ett/ban elcbj�i ebenUele/biitileert Daer nf een toatec/ enbe Doet alle Dage '0mo}gen0 en lauonts Djp of bier bjup^eW in u oogen. aiMggelijcbs ooc mater �an D�crotte up* pelei g�e�tluleert / Daerafttoeeofb^pbjuppelsitn't ooge geoaen. Vegeti \felne gebjerb 10 oocb(eer goet/ Den �omp te ontfangen Dan ben mater/Daec ©entbel/ laupte euoe ©oaDen tcooft in gbefoDcn �e�bein heggen De pgne Oati De oogen ts feer goet een beco*
ette Dan Camille/jif�eltlotee..oe Bencfeel-5aet/iu bua* ter enbetoitten ton�i gtjefoben/toaer inue men fai nat ma&en/een boecrlicn oat biec-oubbel io/ b'toelrb men fai/ toelupi-gbeooutoet�gii�e / ott�tuils" op D'oogge leggen: oft men fai aa:e op leggen �joutoeu focfj/feec todgljerlopt met tolt Dan een ep, ^©eroo��ept of Dterttgept �an beoogen/too?tber* X
Djeben met eenen Ignen ooety&en ' of toerc�atnatge* maeebt 10 in tolt �an cpecovftec mei gedopt met �oo» fe oft ©egebiee-toater. <®f bjaoet een fueraef�ttgen appel/nemetbinnenfteban Dien / met�joumenfoalj gemengljt/enDe ffrijebt oaer meoe op be roobe fcfjeleii ban be oogen: ©aer en tuffegen fuit gijp mogljen een buf ben tn ben Qacg uan ben goof be btnoen / gemaeebe ban jpjoaenfege H�oofen /of confecbe oaniaoofen 'enbe anbec'tfamen !rccbeiiDe�tngen/oiti te mogen beletten De ftupen ban De gerffenett / oie b'ooifabe ;gn ban befe rootpept. Sflnbere legggeu in b�outoen-fotg te toept* ben/feecbunnem blepiie fnebenU Dan Caifa-bleefcg/ oft ban ben fjalssban een <&\Je/ busi glj�a.igen/ en�e leggen bie opfietooglje enbe toereb oaer o�cc. ^om« migije boen jjonglje amberei gun toatec niaben/tn em bopec of metalen Dat/ enbe laten bepiffe baer m bip « Den. tot battet boper groen upt geftagen tg /enbe ftrijc* Ben ban met Dit groen gun oogen. ©eel gbebjupeben oocftberepbeCutgte. �>m be �uplicgept upt be oogen te toceren ' taedttfe M
enbe ftcgcbtfe ronromme met eenen ^>apljic / bie tn 6outtoatetggeftebent0. <©m te beletten bat 'toogfjenotgblaunotfj root en »
blgbe/ na bat men eenigljen flato Ijeeft ontfangen/foo fai men ter|tont in D'oogge laten bjuppen 'tbloebt ban beb!euggelbaneen<©upoeof�o��el-CiUpb,'. <©m roobe blecben te berbjgben upt be oogfjen/foo Q
t'0be �oaifepberemeDtefeer goet gsbjupcbu <©ftlegt op D'oog� een plaefter / gemaeebt Dau groene "�lliffmi/ ggeftooten met bjoutoen fogf) enbe uoofe^toater ♦ 'SfegUenberouberberootbept ber oogen/neemt foo D
Deel als een note gtoot/toit boperoot^/ en een ftrupel gljeftooten^riog enbe foo Dele'JWupnsJ^.befe bingen te f amen gebjoben/ fuit g�p menggen / met ontrent een pinte fontepn-toater : <©f latetfoot'famenfieben/ tot bat get mater blaer tooj�t. lDan eeneDan befe ttoee toateten/fult g0p b;p of uier ouippe�s im oogbe bmppen, <©fmaetbter opeen plaefterban marcb/i baer Ignfaet olie upt gljeperft w gomme baulrabien enbe t©jagant/ fBaftgtfi enbe Campfjur. 'STegen beete gfjef toellen ban ber oogen/ t� een fon« g
berlinghe remebie/een Derfcbe loofe ban een Carnei of <©pe op b'ooge gelept, ©fteenplaefter gemaeebt Dau yet bleef eb Dan eenen foeten appel onber D'affcljen g�e« bjaben/ gbemengfjtmet <6ac|cen-meel/ bzoutoen* fogg / iftoofe-toater enbe tolt ban eperjj. ©ocb foa l� baer toe feec fonbe tlingfje goebt ' <$oubt-bloemen* toater. «©e oogfje Dan eenen BMff / ofte be fieen* benst bie tn beu bupcb ban be Sbialutoeu gfjebon» ben toopen/fjebben ooebbe fel�e bcacijt/aen ben ftaiss gbcbangljen. ^egfjen fjet tranen Dan be oogfjen enbe alle ante
|
||||||||||||||||||||
|
»�
|
|||||||||||||||||||||
|
«©mtebotn flapen/be ofjenebi'c niet dagen en con*
nen/tg feec goet, Darmen een cuffenfeen matte om op't Doojgooft te btnbeu/ Dan i^eul 5aet/25tlfen-3aet/3ie' tomaen/fap ban Uacgt-fcbabe/of e mele bau een fyou* i»e/ Die een mepffeen fooggt: 4Bfte met eecbbepl gbc fiooten met get uut ban eenep.�>f Dat men onoec fiec ooj-buffeu lcgjbe/ eenen appel ban J�anbjagaja/ oft groene �laoers Dan 2�ilfeii/ eu�e bat men ' tljol ban oe boeten ftrgc&e/ met bet faieec uan een �©eielfeen. ©mte�eftfiermenbaoigeraerfetbeptbeggenebie
Mee o��erlja�tstj af jnu : oat fp in De �©tiitec/ en�e aif�bout toebec tu/ een lepelben gbebjanbentognmet fuptbec Djtacfeen/ etenoe letftont baer naec een bete bioots. <@f batfein ftebeban ggcbianbcntognbnnc* ben/ toeter Clsrettegfjenocmt/ b'toelcbe top bier na |
|||||||||||||||||||||
|
r>
|
fuileu befrtjjp�encnDeleeren maften-
|
||||||||||||||||||||
|
Cegen De t�mmtcljept/ fo fuit gbp be lamme plaet*
fe ftegeben / met olie ban �Doffeu / ban 25aepen enbe 25ebecftju/bneconDerniengbcnbegljebianbentogu. <s5ebjupcbt ooeft btcfetotls Confectie oan patite/ Dan j�ooiemareptt; ban Confitte De grepne/ eu�e iBitb�t' baet, mastfetbtooglje flo�en/met�ecocttebanlLabett' ber/ Coj�ujS/ l? a�gctt/ ^abte enbe Joariotepue. >©mtepjeferuetenbD�?bebalIenDeftecfete/ footg ' eenfonDerltnglje remebte/te bjtntfeen negfjen bag�en langlj/ onttent een ftaloen roomer bant fap ban toitte iieutel- bloemen/ oft ban Coltau�et. <©f bat men bpf of fee Dagen/ alle morgen beftge/ 'tpoeber �an pon» 5aee�fi jaaten-taefmn ©fDaneenbeenbenbatinoe fsrupne ban ben�joof�eligt/metfupberentogn in-ge' nemen/ oft met Detectie ban poenen '. «�nbtbatijp JBareiitac aen ben Ijalg bange/ oft eeuige (tucfeen ban 'tbooj-fepbe beenben / oft ban be toestel ban IMoene mantieSen:<©ftgeu fteenben bat int tieft ban bejbtoa' �utoen gebonDcn ujojt. <©feenenrincbaenbebiuger/ Daeceen �lant dau inbefl�geni�/ infulcfeer mante ren/ Dat De felae dau ' tbleefclj macb rafeen. <25fjp fuit betloffen/ Die tn be felbe paffie Uggf)en/ift bat gijp bc< teltciibemipt/ iagaerlteoergrooten'&een/ oft bun lippen met menfegen bloet beflrijcHt. m <©m De rootljept ban ben aenftdtt teberbjijben/foo ^ ift gost/oat men get acnftcgt toafegt met toater/baer itafof ftroo / ban Retireoft &?aber tn gefoben Beeft/ enbe Daer na ftobeme? fap ban Citroenen:<©ft neemt bier oneen Senten toan #etfen/ ttoee onten gepelt Ca* tooerDe 5aet/enbe ftoot Die feer toel t'famen/en petft* fe figf upt/batter ©lie mac!) upt �tomen/enbe fttgefet oatr me�e bc pucfeds enbe roobe bkdten. B, <©mbe blci&enoffp�oeteu iiptbenaenfitfjtte bet» b�iiben/meng� met meel �an Hupincn be «�alle ban een <©epte/ l�moen fap en feer Vuittcn HUipn/ ftenct met befe falbe De blecben enbe fpjoeten : «©fmaecteen falbe ban olie ban bitter ttnianbelssgoiiidj / 3lelte too?teldenbetoasf. « 'Stegen De croppen oft f mecrt'ngen onber be fanne en * ontrent De bele/foneemtpo^repe met be blaberu enbe Uaojtel!3\)an|)eerb�c&/ trecfetetupt ontrent een pont fap0 / en mengt baer onber een onte tipjetnim clepn geftooten/meteenfmtpfelfpaenssgroen/Detoeltbeal' Ie tfamen toel gemen5t3ijnbe/fnlt baer meDe alle Dage �e �oojf5.ctoppen fio�en/ en �angt aenben tjat� too?< telo ban �^cliatrupt enbe �Begebjec 3ft bat gijp be Uoetcn af fiuibt ban een groote l©e�)ale / oft ban een ^abbe/al0 be mane afgaet/ en toeber begint omtrent lie abonne te tomen/e� bie �angt om ben tjals banben genen bie be croppen Ijeeft /�P falber een fonberlitiglje bate bp binbcn.<©f Datmen befe remebte g�ebjupcbe/ bie feer fonbeclingfje goet Daer tegen t� enbe toel bec f otljt. jSeemt een goet Deel j�tcottane gtjeftooten in ee* nen repnen H�o^tier/ en legt bit met fap met al op be �roppen/btoekb men fai boen tot negen oft ttjien rep* f en. �oepen oft <©ffen meft onber baffc�en �eet gfje" maerttt ui togngaert-blaber�oftCool-bla�erg gfje |
|||||||||||||||||||||
|
lDonben/e�banmet3Cf9n gemengt/ljeeftepgenfc�ap I celjumucen / bie in be ooggen baelen / i& feet goebt/
|
|||||||||||||||||||||
|
inbe cracDf h croppen tottec b|at|�t teb{eng�jen.
|
|||||||||||||||||||||
|
I een �ccortie gfjemawb� ban blaberg ban a�etoiue/
|
|||||||||||||||||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||||
|
ig
|
|||||||||
|
aup:e enbe anbece fitupben / bit eenen ftcttBen reuc*
6e �«bbetu <©fte neemt jEunte/ enbe ueclu befclbs DttiiUJllS. '�tcgDen beftoeer&ensontrent beooien/maecliteen M
pSaeftet bangerfiemeel/ mDoiucJj-uiaiergljeioben/ oaer bp ooenoe lijtiiicijept ban uioep-crupt3.iebt enbe olie ban �Lelten. *Cen piac|«r gemaecBt ban *©epten iiieft/ ong�el oMten boter / en�e �joe ftira ban olie ban liotcn/ �erteett �e felue fuueerhtns. tegijen Den ftancH ban De neufe/ is feer goebt boo?
�eneufe-gaten in-gDettotUen/ eenbecottem tuttten bjgngemaetfetbaiiiBariolepne/�alamtniue/4p?of* fel-nagl)els/ «�euibecen jSotett jf�ufcaten; <©ft ooe� ^quille 'Hi5tJn. a�m�et bloeben batter neufe te f�elpen/ moei men N
tetftont ben�upmfetieiw opDe^p�e�anDec nenie/ Daer 'tbloet tipt bomt: <&f aen Den Ijalp Doen een jnoec ban Jaiptp. <©fo'ertteJtuiepteii foo baft btnben/als mogb�ltjclt is/ enoe tu Deneu|e fteken een auerne ma booue ketels/ enbe tn bs bain Donaen oc bla�ecs enbe �JojtelbauUgumoiite: OftfeerEiou«:te^fyai-toatec tn Dsn monbt nemen/ enbe oat btcbiuils benueumeiu J�en p|p(i feet be bloeme iian 4>aate / De jjaurijep�S uan «Sne-appels/ oft ban au�ere toolatljttg�e u?ar|)« tm/ in beu nenie g�efteUeu/ en�e in Den �acij ban oet� lioof�eu/ en�e contornine om IjalS/ pju.cipatloco te* g|)enDel)als-a�e�S/ betcoelenDefetupDengckj>�/ ge* ludi jRact)tfcl)atpe/�©egl}tbjce/ �Letou��c�/ Oao�s Betels/ ofijeete jSjtels met jouten�ea�jn g�efios* ten/ iiiaegD�e-paliU enbe meer anber. 3Be i�aeglj* be palme oH�eroe tondue gl)e|)ouD?n/ Sjeeft �e felue tttacijc. dommige IjouDeu tu �e ijaut/ bic op De3pb8 (iaet/ ban 9tt neufs gat Dat bloept / eenen taca bara toute jl�atubJe. i^eelbseteu nemen om te floppen/ ai�er�anDe bloet-loop / ban �iace bat bie oot� iiomt/ �erclteHS-DietB in luat Battoeus gtjetuonben / en�e fteecltent tn be plaef fe ban Daft i)SE bloebt bomt. 36u» ber Ijebbin goeDt twbonben/ ba: fp met (jet �isebt bs« ben gjjenen Die bloeoet/ mt�Deu opjtju boo|-�joof� gt�efc0jeben �ebben/ Confummatum cft. %n�ti$ b�afeu tube neua-gaten paepecbau eenen bacatiti* gfjen (�een / bie men tnt �ooft ban ben Carpec btnot- aiu�ec/ e�eltjrf� darbanus/ pjtjfen Defe t�oojben tot b^pmaelgl)�fp|Oben : Sangmsmaneinre, f?cuc Chrt^ ftuifecitinfc; Sanguis mane in tua vena, fictit Chti- ftus in fuapoena; Sanguis mane fixus, ficut Chtiftus quando fuit crucifixus. <3Eegeu �>m tatit-f weer/fal men in 2S3tjn enbe f�oo» O
i fe-toaicr/ betoojtelbau 2&ilj'en fie�etv-enbe�efcDefO' ttetti Den mout i)ouaen.<©ft neemt essi bolle 3Loot&s/ laet Die tuffc�en Ijeete affdjens b|a�en. ftootfe Dan <■ m lfgtfefo�jectal�mQgels}�l�i.�/Ppoeutu!H;�efgeliifli53 foa fieecfuec afin �'ooje/op �e jij�e oaer gijp De pjjtie {)ebr.4�ommigeftooteuecubof]e1loofli0"njet^!Oiit/ | en�eleggeu bte op bepolft-a�er uatioen arm/Die on De jg�eis bavibaeroe ptjnebalt.#ft neemt een �mifloot gt(�ooten idpjetrum <J�>abiebla�ets/ en�e f�cofema- tcpn/ban elcbs een oaloe hant bol/ met b?n bette bp.* getK�LaetDefeDjngen ftebeu meen liplf pikte ©rins/ totbatbe�Bsjng�e�eeUnuegljefoitbeiusrDaruieemi een beel ban befe �pg�en en�e legijtfe foo Ijeet ale ma* gljeUjrbi� /opbeftueerenDetant. ^nfgOeltjcbsfaJ" men int'flaecgbanbe �joofbs leggijenixielljeet / een plaefierbanptb/ gijeftcotcn stIttpn/enDe<©aIno* ten. tegijen �en tant f tueeie is oocli goet baer op te boen/ fap ban Hoocb/of ban anpte/jiBatre/ofteeiu* nig�e bjarme ©lie/ggeititSi bte ban ^»abi'c / bc toehv be fttec teg�cti feer fonbesSiugge is. .^ommiglje [jouben booj goet / bat Den tauDt ban eenen men* fcfietn taffet� ggebnoopt/ enbe aen Den ijalggyebM* g�en: «©fteengDegafeboouebaecceulupstn befio^ ten ts 'be meefie tanbtf toeete/bte men foube moggen lijben/ becb^ft. heggen be loterenbc ^Tanbeti / fo i� goet bat men p
be taiiDen ftooft/met becottte ban �oofe-toat�r/ enbe '' |
|||||||||
|
©enc&el too^elS met een luttel t©terooc667enbe baet
metse b'oosljente ftrgcbeti. �>octt is teer goet be tra* tien�eoogDen te UJflffc�en met Derocttebau3�erbel/ off fomegto Daecjn Djuppenfap baniSupte/gSmeugt met gefupoert oft gefegnpmt fjctue g. jt�en gout Dooi een !>cme renuDie/batmen acftteraengetljooftbol' lebcns aan am'oje �a|� mastbe / De toelf6e oocli �e feract)t Ijebbeu ban De t�unn te ftoppen/Die in De beele uallen, <©fc�$uppt iubeoogljeujatec bat ban men» fcljen 4&aife enbe tfeltbonie ggebi|�illeert is : <©ft be* fiEtjrbt Dis Jaaiitcn oaii �e ooaen metfl�artfclbatgc» niaerbt ts ban boter Die m een lampe gljebjanbt ip: �'welc een febee remebie JS om alie loopmge De oogen te Djoogen en toecj) te nemen/ en�e oocfc om feet gaefi be loopcnDe ftftelp enbe gaten / bic Dooj Ut t etinge ban Ancien Bomen/te Doen Hupten. G Ceglien be ft (lellen ban Den oogl�en/ foo neemt een
oft meer feet uerfft�eepers� / te toeten (op ben fcluen Dacj)) ban een f blatte gitine gfjeicpot/ oft bp gebjebe teaubieii/bauan�erRitmen: laet Die in fjeefeaffcije tjact bp�en/en�e fnnotfe ban in gljelncbequartieren/ ben Dopete tut ooenDe / maecbuiDtfetoe�ctmetgije» ftootcn <«>upcHcr-�auoi}S/ Dan 0« bug�e Dat gijp tneucgthtpgjjen. Journetbanaltfamen�ooteenen repnen Dobbelen lijnen Doetb/foofeer ais u mogelgcB 10 / toantl)et tuacec of De olie Die Daettot Jal bomen/ 18 feergaeotom be Djuppt is in D'oog�e te �juppeu/ foo luci t'fabonts als men ELipeu gaet / als tot allen (ionof u ban beu Dagge. ©a« is noci) een an�e� toa» ter Dat feer goet ia /tot {jet feite gfjcbj ecb/D'bjelcb ge* maeebt toojt ban tuie «topecoot / d>upcbec-�anbt)iS/ �aoofe-�oatec/ met luit oancperS fjartgef�uen /en�e b1 t'fameu �oo? eenen ignea Doccli ge�aeu/ nati D'bJi�c* lic ut D'oogc moet geoaen tobben/ uaer be uoene eu�e t'faboi�Dijsal.a menfiapengaet. ttnbecg�)eb|upcfetn met goeDcn�oojfpoj�t een anoes toutes / bat alDuS g�)emaec�tuja|Dt: B j�e-nut becep�e enbe blepn ggefiooteit Cutteeen
once/ jro�e een ga!f once/ nuicbtec af tnfufie m iSoo- fe-tuatecenuiitten UDan ban elcje ontrent eenpmte/ laet Die t'famen boen m een toel g�eftopt glas/beu tgt ban fes tosben/ D'uoelcbe g�P fuit (tellen in De potine al�fp fc�ijnt/ en ban baer nemen alffe nieten fcg nnt/ oft tegen oen abont/oft aifr ceggent / enoc roeret glas tiuee of �jp maelfbaeci)0.©efe reraebien Dienen oocb tegijen �e roobe cnDefcgemecenbc oogljen. I heggen De ptjne bet oojen / bie tot gitte gaten oo? «
fp^ont� f)eeft : $eemt olr� ban �oo|en/met een luttel ajnniS/ Doetec af tn b'oo|e/en�e bniDtec Dan een farpf; feen op/ge�ultmet �ami;ie/joelilote/|Lijn3aet/enDe tuitte jlialmae in melch o^fo�en. %ft Dacfe tot �oubc ben�2>�pjoni6{)eef�/ (�eccfetectn �at*oen�atnaepet if�ufc«;anetl»t/ofeengrcpn jliufcu�. ^mbomue pj!)!t (eet t'f toartfel Dan (3cc6 met een luttel olie ban t�oofen gtjemetigt/al toatm in be ooje gDe�jeupt/ als leprine tut t)itten Bomt. 'eegljenljettupffcljeneiibe tuptsn Dan ber oo?en/
is goct tn �'ooje ge�iuppt/olie uan fiupte/oft ,�p�c' olie/ oft olie �an butet ^Imanbels / met een toepnicO Oljebjanbentonn: oft paltncB-fmout : oftg�jeb|aH' t;en totjn baer Comijnoft $ni)0-faet inne getoepc&t Ijeefi.viDft neemt fc�abelingljen �an �eDer-i)otU/ Die feer alepn ^rjn/uulter mebe een facrfeen ban taffet�/ <�ramoftjn bie feer ftjn ts/foo groot als eenUmanbel/ laet bat �uepc&en in feer goeben gfiebjanben toijn/ tot battet facr&entoelboojDjont&enJS. 3J>anfte�et toe! �a�ep enbe gtjefioten int gat ban be nipftjjcnbe oft tup< tenDe ooje/ enbe legjjt fjet op befelbeooje. K Cegtjen'tHrjf jjooien / fuitgpp ut D'oom bjuppen
at jupn fap/ oft ban 2�}potiie met §onic&gDemengt)t. �»foIie/ baertn Dat^lfp�obilleluoitelsgefoben0elJ» ben: t®ft fap ban be fcljell�n ban �abtjs/met olie ban �oofengi)emeng&t, t atlS ben reucB berlojen of bebojben W maetBteen
pacfume bannicje�e ?aiDt/ bla.DetSban atewone/ |
|||||||||
|
Vande Landtwinninghe^
|
|||||||||||
|
12
|
|||||||||||
|
fien/enbe laet bat innemen /met fopban foetc «man*
bels1 enbe^tuptbetCanbrie / oft met fopban roooc Coolen/ oft met <$erfte toater oft eentgpe DcrgeltjtUe �ingyeiu «©ftmaetbtaffcDen�an�m^efetttk�aii eenen <©js / enbe gljeeft baer afte bjintfeen een uteren» beelloot0 met toitten�iDg'n/inDien De tojtfe niet fiert� eui0 : oft met toater �an Carbo-beneDtctu�/of >©er* fle-toater/alo be co;tfe ftcrtfe i0.QDefe rentebie 10 baec tegljwi feer fonberltng�e / ifi batfe�oojbenberben batlj geb^uprUt toojt. �Demantere�aubefeafftljeniS te maften 10/ bat m«n Den peferictt in juic�en | nnbet/ enbe op een feer effen peerfteDe legge / o�ecDetkt met eenen nieutoen pot : �oop0 fai men gloepence Doubt coleri oft peete afjegenis ronbtomme beu pot leggtjen/ Defdbebttktoil0�ernieutoeube / foo!angljetotoat< mentoeet/ batppiuaifct)en0�erauDertt0/ btoelcft luel bueren fai een gpepeelen batp eer Dat gpebaen is., l�e 11 s oocK goet bat men een plaelier ban f inert pedi leggtje op be sn&e baer De pgne 10, jBaer oft g�e» beurbe/ oat De ppne�anDe^pDeblpfcgljebuerenDt/ enbe bat be fiecbe ntet en coube fpoutoen /foo laet pent gpetyupeben een Decoctie �an Colle-bloemen / oft een merendeel loot 0 poeper �an Co�e-bloemett 'mettra - bteufe-toater/ pmperneile-toatet/ enbe^>p?op�att ^Pfope/ if�batDecojtfeniet fiertbenis/ of^p^op �an ��iolttten i$ batfe ftertb is, ©oojtjs tegen jDieu« vis baec gpeen t)oope �an gpenefen en ijs / neemt eenen foeten enbe ertellenten huppel / boeter upt be fteeruen / enbe bult Dien toebet met fijn toitten�©ie* coorti / laet bien bjaoen onber b'affdjeud intoerclt ghetoonben/ maer lantbfaem / enDe gpeeft pem Den patient t'eten. heggen tbloetfpoutoen/ laet psm bjincBen/ toater
baec �©aeItoo;tel/ oft �l3egpeb^ee/ of^eerbt-fieert/ of ©upfeut-bnoop inne gpefoben peeft. <©f laet pem jnftoilgen een f�ucbfbeiijBaf�rjtb/of gebjanbe^ertiS* poo;n/of <6epten-poo}n/of Bolns airmeuH0/of ge* fegpelbeeetbe/ofCojad/ofUlmbje. <©froof�©ere« &en0 pront met ongljefouten boter / enbegperonnen bloet/bat be patient gljcfpoutoet peeft/enbe geeft pem bitgDetooftt'etcn. 'Segen bc ^tr tdoppingpe/ i� een feet fonberlingiji
faetbe/ uenben ijalsj te pangpen/ een erte groot Cam* ppur: ofteb�fucben / ttoee of Djp oneen toater ban adugloffe enDe Confitte be grepne. jBen pout booj een feer ercellente temebie/ btt na�olgpenbe gfjebifiileert toater. jSeemt ttoee Betten bau©errben0/D^p (jerten ban herten of «©(Ten/J^oten-mufraten/ «©roffelna* gpel�/ faet�an25af!�icum/ banelcBjfbjp�ierenbee� loot0/<0outbloemen/bloemen tian 25ecnage/25uglof« fcen�euofematepn/baneicbs een pal�eljaut bol/lact alle Defe bingen toeptben / eenen uatljt lantb/in j�Ba- lo�ifieofc^pporra0 : btftilleret baer na beur ben 38« lembptb/ en betoaert pet toater teglien bat ban uoobe i'0/�an pet toelcbe men fai tugeben/ b?p of bier oneen, '�Tegen tbeftoijmen/fo i� goet te boutoen en bupgen
pet libt banben ^ert�ingper/ enbe te tojijben met ee« uit f) frucb<$out0 enbe ^affraen/toant beur 'tmibbel �aubefenbinger/ treebt een tratpttotter perten/ Die tfelbe toebet a;ntt ftetc�te geeft* 'STegenbe (tappe en bangljenbeboffien/maetbteen
falfbeuban �joot ban Upnfaet/teniuttef g�mme �an tilrabien enbe <©jagant/ fBaf� tjtfi enbeCamppur/oft met fap ban Cicojepe. «©ft legtet op eenen crang ban ©epl/oft gefiooten©epl/oft jpattpffen epecfl/�ie gijp bicbtoil0 fuit bernieutoen. (©m be ©oefier0 beel melcKjS oft focg te boen Deb"
ben / foo moetenfe bitbtoil0 toerfc�) ©ent�te! fap gpe* bjupc&en/of fap ban ^offermartbe/of �an 23eete/ofc poeper ban gpebatnbe poojne �an be boojf�e boeten �anbe ffioepe/ met totjnDuncben/oftmetfop/oft ee- nige anbec botrjtitBepbt/bie baer toe btent/oft poeper ban 25etg Ctiftal / bat feet tlepn m I met J©ijn oft �amelfopgebjontben. <® ra �et f«8 » boen betbjoogfjen/foo falroe» op be
4 twte |
|||||||||||
|
SWttpn/oft banbe toojtc!0 banligf-bingei; crupt enDe
Slllupn. Jf�aer ift oat g{|p bte ruilt Doen upt ualicti/ f�eecfet tnbe gaten enbepolltdjepDtaflFrfjen �an pee toojmenoft aan j�iupfcn|tcQUDt/oft �an�e tat� �an ten ir)eit : uoant Defe affdjeucf fullen Die terfloubt fon» fceteetuclj pfettoercfe Doenupt�alleu. <©m De tanden luit te maecben / falmenaffdjentf
bianoeu �an <�E»lafctupt/25ecte-toojtel0/4lo�(itn �an dertien bjoobc ■epeifdjalcn/ <©e(ieru fcljelpen/ root cojael/ li^cetf pojeu/enbe4&ept. iljoopie/ enbemet �ele affcpen0 tojgft u tanben. <©ft to��ftu tan�en met pomc� enbe colen �an i�ruigacrbt/ Die noti) geen tjup�en en peeftgcDjaQeu. 0 <©mljetupt eten �anbe tanben te beletten / poubt
^fmojgljentf onberu t�ugljeeeu grof cojen .�outj�/ laet
bat �acc fmelten/enbe lujijfter u tanben mebe. <©m te berbjvibeu �sn ftaiitb �an ben mout / foo tg
goet/batmen ben intut niet l�pn bjaffcpet/Daennne bat Hiinss j'aeat cn�e J�tojfdiuigds gefobcu Rebben : ofoatmeiiUnoii�jebevuojtelUa�iblaeuUJ�Ltft� : oft toellangtje jiSafrgcb toutue. Cegeu ben quaben reutUe banbe tanben ie" goet bat R menoiebjjcj�eniet^a�ie-blaberjs Citroenfepojffe/
oftpaepec �wi <©roffdnagel0 enbe jBoten-mufcaen: maer baer en tuffepen fai men pem toatpten �an mele te eten/ofttouto f rapt/ enbe bti;g«i �iefuer enbe Ijart om bnouujen 5tjn/oocU Die f�jaer 3yn om oerteeren/ ivM �an atte oberglje�en. <©m be rimpels upt ben panbt n te berbjtjben/ enbe S bie toit te maken/ neeintmatt&�anEijtifae�t olts/
kgt bat i i regentoitec te tuepeaen/ enbe toafrtjt oaer mebe u �anoen. ©ft toafrtjt u �anoen met Citroen» fap/toaer in batcemge tojens fout0 gemengt 3pn. 'Segen 'tfpjingen enbe du ton �an oen �anoen wbe
�ippen neemt tott �aneent�p met poeper �an jlBafigc geklopt/ enbe fimekt baer mebe in gecio�en plaetfen. «©ftirrnrtitfc met olie �an Doperen �an «Cperp/ oft met olie �an Wa8. w- -«tCeg�enben i^oeft/ f09neemt ^pfope enbe^oef»
Blaber� /ban elcns een panbt �ol/lf>ngt)en/lai.tb i&o* fijn/enbe Califfiljout ban eltbp een onte : laet Defc Dm* gen tfamen in mater fte�en/ tot bat een betbebeel urne ghefoben ifl. <©peb?uprtn �an Defe Decoctie ttoee mael f baecps/te toeten : fnuwgenss ttoee uren �ooj ben nor* tiemael / enbe tfabonts een ure�ooj ben abontmael- 3S»aer tegpen 3fjn oocb goct roobe coolen een toalleben of ttoee gefoben met een Ijanbt�ol �=>oef-blaber0/enDe een tactffeen oft ttoee �^pfope/ en ttoee maelfoaerpg bunbitfopoebtficfit. V '«legen De �gutnancte/ foo neemt ben gefteelennef�
banoe <i>toa!u�ue in tuitten totjn gefoben/maectbaec afeenplaeftcr met olie �an Camille / enbe �anfoete 58manbel�/omopbebcleteleggDen.*©ftbatmenter' fiant bjinr&e een �iecenocel lootss poperg/�anten tant ban een toiht Storni/ met toater �an Carbo- Bene» bictu� <©ft batmen be plaetfef�rgtnemet een falfben gliemaetbtban1Lnnfaebt>©lie / enbepopecbaiiDen 'iEant�aneen totlbt ^>toi]n.<©ftlegt op beplaetfeeen plaej�ec/ g�jemaecfet �an b?ecfe �an een gefont Bnecfit' Sen/batDjpbagen�Lupinen geeft gljeeten/ metbjoot battaci gijebarnent� / baereenluepi�clJ�e�ebeec� enbe foutss in i�/enbe toobenT© tjn [leeft a�ebjont&en/ fonber eenige anber fptifeoft bjantfe/genut te Ijebben/ baenbe br> ben �oojiepben bjct�gpclptUequantitept ban fjonttf). X '�Sicrj�jcp fjett�leurt0/foob�inr6tter|ton� met^p*
rop�an ©toletten / een ftrupfelftoaet j^etelfaebt. «©ft neemt bjnontenbanCarbo-beneDictu�toater/ oft �an J�itm/tenen lepel tartten Wi^nf tg�e�oecoel ban fe� �rec0 �ie feer�etfeft fpn een �iecenbeel loot� poper�anbeftpelpenban coobe pafelnoten / acfjtbitn g-repnen poper �an root Coiael / enbe alle befebin» gbentoelrfainen gemengt ;qnbe / falmenlaevinnc grjeben /foobae�� als mogel ticfe ie? <©ft neemt een �ie - wn�c�ltoow popec / ban o«n tant ban em biilt &txt' |
|||||||||||
|
A
|
|||||||||||
|
n
|
|||||||||||
|
®
|
|||||||||||
|
Het T. Bocck
|
||||||||||||
|
a.©
|
||||||||||||
|
Hetouwen/($urtJEteI/!!)o}(eEeptieenbe toppe in pota*
gte getyupet /enbe fomtp t0 nutpter gebjonc&en buja« ter uanbe boo}fepbe crupbeu/of mater bau enbibie. Cegpen be <©eclfucpt / fuit gpp nut�ter bjiiitlien/ c
een bierenbeelloot0 mejl ban eenen opent/ al(t negljen men m mitteti mpn gpelegen peeft:<©fteenen bjanti geinaetlit banbe uio!telenDeblae&et0ban<�ertbeften,� >©ft neemt ontrent een paiibtboll&�cug / ban bittte #agpeboo{ne/ bat boo; ben opgautb bauber jonnen gcpiutt t0/enbe tbjtc oft b?p #etertelie tooitel0: ftoot befe Dingen tfamen met tuitten mijn/ enbe Doetfe boe| eenen IgneuboetB oft ftamijne/ entte tyfnet banbefeu bjautB fmo}geti0 enbe tfabont0/ eenen goeben paibtn roomer. 3&efettmeoiet0ertellent bobeualleanbet/ bie notpran0ban fmangljer tyoutnen niet enmatlfl gpeb;uptBt U)o?Den / maetmenfaltn fiebeban bteu op paeritebec polfleu :enbe int pol banbe boeten binbeti blaeoec0 ban jBamitacuen / ban �eliboi;ie enbe bau jiBalrobe/tfamen met boat tapu0 feer bjelgefiooten/ enbe een plaeftec baer af gemaet6t.|©en pjpft feet te- gen be 4BeeIfutpt/Datmen nemepterbJo|men enbe bie in toitten mt)n mafftpe Oemelcue gpebioogpt 5gnbe/ falmm pulbftifferen/ om metunttentoyu een lepel* Hen in tegljeben. <©f fommtge bagen ban3pn epgen urine nut�ter te tyutt�en. «©ft atpt bagpenlant� allemo�g�eunuc�ter tebiint�eny met tuitten tonti bgf<f�epieKuettl&en0. Cegljen ©aterfutpt i0 goet/ batmen 25jem faebt
ftoote met vuitteu mgn/enbe bat bui t�e: «©ft batmen R eenen bjantumaecne ban fap ban blaeu�JiLiftp / of ban �^afe bjojtei met mirten togn. »©ft fommtgpa bagpen ban 3tjn urine nutpter buntfee / enbe bannen op ben gefujollen plaetfeti/een plaef�er Jegge ban toat* metoepftrout. «©ft �atmen op be f�nlltngpe leggpe/ leuenbeoiigebJ�ffcpen (W&enmet ftupf6en0 baci ge« liooten. 3|n �^arerfutpt tft cenfeeere rtmebtebat* men met pontrp toater bjintbe poe? er banglos/ fe« ueumaelgpebjant/ enbe feben maei gpebluftpt tn faa ban blaeuto ILiftp/oft in tuitten topn. |
||||||||||||
|
ttpete�eggpen / tor�telban «eliconie g�efoben enbe
geftooten. «©ft De bojfieufioben met feet fueten orp* trae. :oat ta ecu Diantaftien oan tuater eube a50n.«©ft men fai oaet op leugen een plaefter �an ffioone meel/ oft aan i�Hpie (�aoje/iBunte/aifTem/^mbelenbe femelen gef�Deu en gljemeugt/metolie ban �omflle. G Cegljeti ti toeeten uanoe �ojf�en/ buec De menitpte
ban lecp/fo neemt {jet utjt/bat tr.ibet tube flgcpbatue' ligt buioe fl�efuiacr�erg / enbe obet�ett saer me�e bebojft : Dcyijnefutop eenen tiacpt bergaen. «tl?�p fultei* ooeli mogen bp Doen/mat olteban taoofen. H Cegpen i)et rupfen/ 10 feet goet nutpiet gfteten ge-
�ouf�«©.ieifaeivg�emaetfetban©entHel/ 3�ng0/ «Sarrui enbe Cojianber. «©ft ttnee oft Djpmael fmop geti� ttnjn bsiiituen/baet 2�auelaering jjefoben peeft/ 3liujgi/�o|wnDe�en�eli>encM' enbe banbuptenop bemagpebmben/ een facsfuen nol fcupte / SMflern/ jj&anolepiie eube munte. I <Segpenben$uli 10 feer goet batmen bittoit� enbe
lang�je ben aefl�m mpouoe / batmenb�pbe5rjuoojen (iaupe/ tpouftacptertoaerts oberpou�e/ enoeben uw :t om po�apeuenbe/opsupoube: batmen atbepbe om u nrefen/giooteti atbept boe enbe bojfi Itjbe. <©ft batmentout toaiet toojpemt aenficpt banbi gpene b;e Den �Hcb geeft/ enbe peni betbaeci maetfet. jsi�tn f�out / bp al�ien Dat De gpene Die Den f�trh peeft / telt 35)traieer|tcul�tcB/|'egQpers�e een/Dat baer me�e beu �icsfalop�}ouoeu. K Cegen pet bjaec&en neemt een fnc�e getooft bjoot/
enlaetfetoepcBeninujaterbauClerette/ piernabe* ff pie�en/oft in fop ban jSiunte/en f�ropt baer op poe- per ban Ji^aft!jsh:5?�Soecaen3ijnDe, bmtfe Hiel peet op De rnagpe. l'else ban cjp men in Djp uren bernieu» �jenae.*^ c >;eeimtuuee punt�ollen JBuute/eibeeen paiu bci�ioofeu/ laet Die tfamen in topnftebetuj�eemt banc na linee onsen ggeroo�� bjoobt/ bat tn togn peeft gpetoeptlu/ iutojporeert met poeper ban jBafhjca enDe De booifepbe munte enDe roofeu: jBaet&ter af een placftet/ou� op De magpe te bggpen/ eer Dat gpp etet JBaer tft bat D�t bjaeciten meteentojtfe gpefcpiet; foo fai feec goet 3!jn batmen be munte enbe �oofe laet fieben/enb� tg�etroofi bjoo� tu a3pn toepcfce. 9Wge* l�rrootB munte gej�ooten/ tube met olie ban taoofen gemengtopbe mage gelept/10 feer goet tegen albet- pap.�e bleetten, «©och 10 goet batmen nae ben eten een �itouDt �ol \Juater0 laet itine loopeu/ ofteenftucruen <©u«t-rupt ete/fonber&aernatcbjiuthenenDetfmo?' gcii0ontrentttoeura./ eerbatmenetet / bnfoftfetf gijeijeel l&perroreus met tomi tnf�Jilget/oft M>Vlop hm fBu�ite/oft banSUffem/oft een f�ut groenespem - bee getonf pt. flnfgelncr fo i0 goet Datm� buffet! fleti e oen net�tioerf�e banbe mage/oft onber betiabel/ ppn* tipalgc� al0 men etet/enbe batmen nac Den eten t uftC/ fonDec eeiiitpf 1110 te fpje&eu oft te Ijoefien. L Ceg�en De pnne toanbe l�age/ foo neemt een fcfio-
te! bol uiarme offt��en0 / met miinbefpjopt/en irgter ober een ftuc6lnnbaaet0 / batbegpepeeleftpotelbe- tleet/enbelegtfefooopbeplaetfebafrbept}i�et0.<©ft btnDt op De Jf�agpe toel peet/ een farrben bol geroofl fout. <©ft neemt een feer bitfeecrupmebjoot0/en (egt bie foo peet alfl bjoobt int Den <©ben tornt/ gpemcptt tu4Diteban �amille/enbeineenen It�nen�oergetoOH' ben/op be fKagpe. <©ftbulletbeb�afe ban een bere feen/met mater baer tnoebat1Lautoer-blaDer0/<©?e» go �Bartelepne/jiBunte/ -Sppmu�/ Camtito/lBipte 1 Beiiiote ' fa��t ban Hlnp0 enbe Weuthcl gefoben peb< ben/enbe legtfe op be JBagpe/ maer al0 3p rout ia foo maetutfebaeberomme toarm. M 'Segljen berftopt�ept banbe Heber/ foo gpeb|uptt
eenen b�aiicu gpemaetltt ban �itojep �jojte�tf / ban ��etetc�lie/ ban©ene&el/ 3loffer»narc6e'' Hitgr�0/ ^eerbtic/�te&enDe ^alme/�iceren/ ©joutoenf)ap| #oppe/ entte «©jpfetom. gpeb|uptBt ootfe bitbtoil0 fagne-meeIban3!booj. N �«g�en m �ttt? ftmoe Heber/ «n i� niet octet ban
|
||||||||||||
|
Cegpen be pnne enbe fbjaerfjept banbe jOBilte/ fu�t
|
Q.
|
|||||||||||
|
gpp togn bjiiufeeu / baer in bat %m& tot!gpe/^>pa«
tagus/ enbe ^cppe gpefoben peefr : oft benefit bitfe* �)U0 �iut�tet/fop banroobe Cooten biePalf gtjefobett #t/ of mater baer �oomfcpe �Slffem inne gpefoo�eit peeft/oft gpetaelt toater. 'Cegpenbe lolita ju t0 niet ejcfellentet / banobeto
peneenen rnu/offtlbetbuffeen tebjagpen/baerinbat een ftucjtften banbe nabel ban een nimbo gpeboojen feint gfjcfloten i'� / tnaet bat ben rinch t'blceftp rafie. <©otu en iffer niet beters/ban batmen/ gebuetenbe be ptjne Djint�e eenen palben roomtt ban fupberen tolt* ten oft iQObeu uinu / banbe belleueii0 oft poutueng/ �tit tuffepen ben Beeft banbe $ote Itggpen / in <©ogff « maent geb;ootpt 3unbe enbe gpcfiooten. «©ft batmen �jiurlie Camille toater/ oft mater baer �tempfaef: itine gefoben peef t. <©ft totjn baer in bat be gpeplette mortel uan «lanbt toojtel tpien of ttoaelfuren/ gpe- taepcHt peeft. «©ft poepei banbe pefetich ban een Hert met toater gljebjontnen. <©ft pinne (iront me� #ppocra0 gebjontben bat ban ponitp enbe topn gpe« maetbr i0. <©fl sentit (lene ban pefeelgpemactt.iSfe een berftp perte banbe iLeeuuiertfec mgpenoemen/efe t'felbeperte aen pet bitfie banben been gftebonben* ■aengaenbebupttoenbtgetemebfen/fopigfimmfeer/ batmen reme een betftpbel/ of pet net banbe bermen ban eenen pantel berftp geflagen : enbe op ben buptft btnbe. <©ft batmen een fattbeu mafie ban #tr0/ter* toen femelen/en gerooft fout/ enbe op ben bupt legge* �en plaeftet ban�©olf� bjetfi gpemaetltt /10 oot6 feer goet tegBen be Colttfie. «©ft tfelbe me� met tost toijn0gDeD)onthen/i0ootb goet tegen D�bouta, ©� beenfeen� biemen bint in �Bolffi bieth tlepne gpeft00« ten /en met topn gebjontfien /pebbeii be (elbe tratbr. Cegsn ben 2&upcbloop 10 feer goet/ batmen meltg
bilntee/ baespfwoft(�aeltunegpebluftpti04 <©ft nifltfe
|
||||||||||||
|
Vande Lande winning he»
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
nwlc met �alf teat et gefo�eti /tot op be Delft, <©f poe*
pet canoe geletttB ban een !|ert/met toater geojonc *;?5n.(®ftg�erooj� laijssgebjupct. <©ft een tsiecenbeel ioote poeper banjSaRgcB/meiben Doper bau een�p gsbjuptt.anfgelgcj; tses oocB goet/batmen een plaeRer tnato/ om »p Den nabel te legggen/ ban tettoen meel/ in �oo�en torjn gelept/cnbe ban tuben oben gebatBen. f /��getu iSooc-melifoen/ foo geeft met roooen togtt
te �ftn�ben/gljeujooc�t bloet banben �pafe gepulbert: «©f paeper ban menft�en been�crjs/of toergaert Riont �an eenen �oiibt/ bte in �|p bagDeu niet ban beenDecjs en �eefc geBuaetBt / laetBemojoogDen om poeper baee afte manen/ ban befen po eper futt gDp ^ Reo Benttoeemaelfbaec!te/teb?inclieug�ben/metmelc& baei in bat beelfeepfeenSgloepeuDe / gue&lufcjK5jjn: enbe onoer�out bat ttoee oft �jp Daggen. �>fg[)f"eft Dein te Djint&en/ poeper ban gDebjanoe RetBen/ met poeper ban ©jaembeften/ en De toat toit l^epergi enbe <©alnoie/of gebjaube �^ert/of ©epteu goojne. <©m �en bioet-loop te Roppen/ fooDjincBtontrent
|
Hente geftieb�5�'nbe/feer toeeltoateriS geeft/bat.�tec
toe toner mat en goet te. ©ebjurgt banben <egleti" tier met fuptBer/g�elgtB<auetruptgeconf9i/eer Bp rgpe i& i eerfi 3�"be t'faebt natter binnen te nuciJtes tugenomeu/uu eptibe ban (jet laetfie quartier/enbeop be eerfte bagljen aan De uaeboly Ijeube uienbje jgane/ b;tncBenbe baer op ttoee btngperd b}eet ruitten bo0n/ oftbjaterban«©aufetgcB/oftanber be$ gljelgtBe/te oocBbaer tegen feer goet. j�enfflloocbictotisibiint» Ben met �ntt� bugn/poeper banbe fcDojffe b� ^jang* toojte!/oft aijtjnbefte j oft banoe «©ornine bte aenoa : fcBoiffe banDetiH�gngaert groepet, of faet ban Cleef" crupt fecrclepn�Beftooten, «©fbatment�aterbituc* hegfteDtltilleertbau laabgseu j^etete/met toat fupc fieri*. #fttoaterban 25jem/ofcban<©atft/ofbati 45anfergcB / of fap of mater ban �abflg/ baer in bat gfiebjoBen ti� poeper ban gpecalciueerbe eperfehnlen/ oftficeuenbanjif�iipete/ ofban$atrg0 ooggen/ of ljerffenenbaneen�rter. 38engaenoe Dupttoenbigge reme�ten/foo ibgoet/�atmeneen plaefter maetBt om |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
b|p of bier b�ngerg b?eebt/fop baer boobe $etete iutie
gejbben Uebben.^f maec&ttlieReten �an i©egijeb?ee fap/ en�ebjint&t fop baer tooien ggeheelggenoec� in gljefoouen ljeb�eir. �>ft fap ban <©janaet-appete: <©f �©lauaet-appetefelbe: «toe&sla�t ban ��egftebjee en�e,i»uccfteS. |
op be lenbenen te leggen/ ban »©lafcrupt/of ban tooj»
tete ban Cpperuo/enbeblabergban ttlantaioitel tfa« metim tcgu ggelobetv. l?etbe(ie ban allen teoatmen eenba�tberepoe/ ban toatcr baer time bat gljefo�eu hebben bla�er^ ban toaeter<Sppe/ilBaeluuje/bJitteti ^uem(l/©tolettcn/«©Iafctupt/>6jembloemen/enbs Camille, enbe batmen in �etbabt3!3ti�e/ op belenbe* nenbittbe/een facrBen met femelett enbe toater «Bppe* ©ooj�e gg?nebiequalr;tBI)un toater tonnen ma- Ben/ foo te goet ggebjoiuBeu / t'fap bat tot BrtetBen/ of&rietUen ban ober 5ee gge�juc&t toojt : of bctttcn toijn/ baer tnbat ggefoben ijebben taa�go/of too?te!a baniSeerbicB/ofb.inCrup0btRel/cfbanlilanttoojttf of ban tottte l?agDeDoo|ne/of ban ^peragujs/ of ban <©?a(3/of ban ^tal-crupt : oorB falmen op De roebe/ cf rontomme op be ftgainel�ept lcgggen/ etn plaefiet ggemaecBt ban©lopen/bie men int bebbebinbt/gge* |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
3f:
|
<t�egen ben pevbenCaimrgauc/enoe om benbuptft
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
toeecB te mactfien/falmen foete �tetffeu eten/of #er«
feu/ of ©pggen/ of If�oetbeften nitcyter: <©f fuppeti b.esrfiefop uanbeCoo�en/ cftban ��mz� of jBnelu» toe/off ban llattoumen fonber |"onbt:©f op ben dep* tien b'j^cSs een plasRer leggati gemaetbt ban Domei)/ galle ban eenen Jatter / enoetooftelban ©err&end bjoobt/ofblaebet�ban Coloquinte. �>f eenen pefl�te Rellen/ggemaeclit ban fperB/of Reel&eite/ban,�©ae' luto of Bcete. <©m De tonimeli toanbc jonge Binberg teboenRcr'
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
.r>,
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ben/ fo sa feer goet/ batfe eten geconfgte �Dabarber/
of Conferbe ban ©erfe-blaepfel. «©f batfe b?incbeti fapbanjiBunte/ ofttoanJ&aftlttum/ of pojcelepne/. of �up te/of ban SMffem. <©f batfe met baat UHffem* tonn S innemen / poeper ban ptttoojmen/ bie eerft ejfjE�jootut / enbe ban op een gloepenbe act�el gfje* bjant sito enbe (eer tlepue geRoomi: «©ft poeper ban �at��benebicM07 of ban Coralline tgDet�icDt ban eenCroonc. �>f batmen op oen $abel een plaeRer legglje/ gljcmaecBt ban Kllflcm/ fiepntoaen/ enbe offe galle : enbe bit moet al gjjeoaen toojben int bjeecBen ban ber jiBaucn. g <©m te (lillen be feer grooteptlneban�e^pene/foo
moet men een falfBeii maetBen ban olie ban iSoofen/ met ©tolette mater gebJaffcuen/onggefoMten botter/ ILtjnfaet fmout/�oepcre ban ecu ep/eube een tocpnttD toao.�>fmeufaleenplaeRetBenmaBen/batiDetrup» me ban tuitten bjaot/in Boepe melcB gijetoepet / baer Ijp �oenbc/ttoee �operen banepetsvmet een toepnit� faffraetteeitDe ^aplter falbe. Siam fai ooc megenbe* tepben een falffeen ban ong�jeSbuienboter/eube poeper ban gljcbranbe CojtB. 3�>aerente oot&niet betere �eg�enbefmertebanbe ^pene/baneen parfuniegBe* maetBt/banbrjHelban^baoj. C <©m teftopptti Ijet totnemeltjtB toopen banben
^pcue/foo i$ een fonberltng�eremebie/ batmen een �teren�eelloot�ban root �oiael/of pfer ©amerflaeft bjmcBe/metl©egljeb?ee bitter : of�atmenjiobemet eenbecoctie ggemaecBtban �DoHc-blabens oftban iJilfen : oft in f�ebe ban befen een plaelier neme/ ban gebjfltttpapter/of ban23olu� H!rmenu!S/met voit ban eenep/of ban «©efiersfc�eipcn/ tlepnegljefiotent'3p roubo oft gDebjan t/g�emengfit met een toepmtfi on* gfjefouten boter. D CegOen ben (�cen inbe gieren / falmen bfcBtoil�
bjtnrBen/fap of toaterbanben BercBcn (�rupc�/ toelc tbater moet tube ILente bergabert tooien / om bat �ienft�uptB offcDojffe bon�eu ©ertfeen-boom / tube |
mettggt met olie ban bitter Hlmanbete/ oft roebt ban
eenCongn. iBenDoubtgetboojeen goeberemebie^ bat ment met toitten toijn bjintbe baer in bat gef�oo * ten feug�enjgn/Diemei�nbeu Belbet bint* Cegijen tgrabeel enbe geen inbe blafe/ tefeet goet
�atmenbjintBeHtmoenfap/ met toitten toijn: oft batmen |Befpel(ieenen totpoeper ftoote / naet batfe in toitten toijn gDetoaffcDenenbe gebjootDt3�n/ faet ban 2Sjem/ ban ��impernelle / ban <�>peragu0/ ban toitten ^uemft/ b9H ^>teenbjeBe/jBeloenen/ ^om* poenen/Ciatrullen/b�n^etle-trupt/alte t'famen met toitten toijn ggetyuptBt. jBettDoub�ootB boojeen fonberltnge remebie/batmen Bet poeper ban ^»ponfte (leenen maetBe / oft ban eenen fieen btemen tnt Dooft banbe Creftenbinbt: oftfcDelpen�an^afelnotett: oft gomme ban IkrietfeelaerfS / met toitten totin oft HiabijsS fapingljenomen: of ootB toater gljebtfltlleett banfuoefteringebanboomen/roobeCiceren/et�befaet ban toitten^uem(l:^et tel een goebe mibbel ban tgla$ bat (ebenmael gloepet/ eiiDefebeumaelgBeblulclutn toater ban ^bteenbjefie/enbe baer na feer tlepn ge(�oo^ ten/enbemet toitten totjn/ingegebeu ben genen bte be fieen oft gtabeele Debbe/ben (teen bjeect / toaer bat Bp ootinb� litBaemlttDt>�©anber rem?bie iis beper fcDa* Ie baer een jontB EtiertBen totgebioet te/getoiebeu oft gDeftoten met toitten toQn/toe�cB ben Reen bjeetBt fo toel tnbe lenben ate inbe blafe. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
f:
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
©oo} alle menf cDen/ bie Rapente in Bun bebbe ptf«
fenenbe Ijnn toater nieten tonnen geOouben/en te niet beter/ ban bicBtott� gBebjabeti longer ban een <©epte teeten: of mettogn te bjiutfien/ poeper banbe culle* Bette oft Derffenen banben #afe / oft banbe blafe ban eenbert&en/of ban een ^cBaep/of ban een «�epte. l�egDent fnijben banber urinen /foo gebjupet bttS* j-j
toite betoctie banbe bier Boube faepen : enbe ootB ate gBp toilt u toater maetBen / foo Bout u mannelgcBcpS inclaetmelcB / enbetytntfttootBfomtgtebetoepen ban «depten meSefe, � % ^>gB?K
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bocck
enbe {jet felbe Bnoope / tn een f uytec f noe fn'n Igne»
boeteen / �'toelcfe men met boo^fuuiitjjeput fai Die» gyetioecyinbe b)ouQjelt)tbpeptftebeii / naecbat�eK Utyaem baec toe beceebt eube gpepurgeett te. 'Cegljen t)e t opftug�en banoe moeDer / fai men be ^
beenen ftrgtben wsbettoaetus / enbe 01e feec flof�ta- Den: JBen lal ooc& op pet Diche banbe beenen buffetten Itellen / enoe De magbe tojgben bau pet putieben ne* De�toaect�totaeiiDen j^abel. Booit» joomoetinm fltncuenbe Ding�eu te rtetnen gtjeben / gtjeigcUc $%$* bjanbeplupmen ban §attgffeu / ofbaEuen�e fc&oen* lappen / enDeonuecaenbebjou�JelucaljepD� y�uges toeltiecBenbe bingDen/g�elpcb 45joffeluagela/jf�ac* ielepne/ 38mb}egc�!3/ Cppmup/ iiabenDts, jSipte/ �dolepe/ 25pboet/ Ctbet / cft UMle-blaberis. jht�m moet ooc&tebjuicKengUebcu/ eeiibooiiegroot/^c-- tyjt�aetmet 3�lffeiu toatec : «©fbgftljten cooo«of ftuecte gcepnen ban poenen gpeflooten / in mirtea bjpn. JBsna�Dt uooj een foitberlingpe remebie te* genbefefteebte/batbebjontoe om baetafbefcyermt te toefen/ alle toeben Djtncat e�0 fp ttaepen gaet / �|p leptlbeng toitien ttJtjn/Daer tnue geuiepc�teuoe a�s* fooeii t0 een once too'jtel ban Sjgonie. 'eegljeii be gtjefoncben raoe�ec/ falmen Den (m&m »
boen biaec&en/ be actnen UJjtjt�eu / eube feer firjf�m» om/ buffen op De boeten fet;en/ toelnt�snDetatn» gyentewecben gljebeu : enbe ban onbec fiiucBenba btngljen gl)ebjupcfeetu JBen fa! oocfe mee fmti�zn coouentotjtitug��en/peeperban^eitf-yown/ofbat� bjoogye �auwec-blae�ec0. IBenfaloot� een plas* ftecmaecEeabstigyeftooten �Loot&met toatetgbe» tempert / of uan gioetie jiiereljS gfje|toten / b'ttulcfc op ben bupc6gijclept3tjnDe/ be moebet toeb?t |ai«p �aecplaecjeDiiiOen. <©ockfoo^ynbaectoefeet $m/ biaberg ban tout�^uemfi geiODeuiuolieKset Jamt» nel-fmaut/enDe gljeltjc& een plicfiet op Den bupcS ge* lept. ^�TcIjenss ban epec-fdjaleit / &a«c ftiecfeeng tot geb|oet5tju/met^�cfigemeiigt/en�eopDenbupcg8*
lept /boet be moebec opljaecplaetfe toe�erneeren. IBen totlt feggen/bat een blat banbe gtoote � lifj�a
onoectyol nanben boetgpelepbt / ts moebet ns�ec toaetts tcec&t/maet op De ttupne banben goof be g�je* lept 1 �atfe ble optoaect0 tcecBt. Vegeti becytttinge banbe moeber/ ij�feetgoebf rt
baectnne te fpupten fap ban �©egyebjee oft&ath* ^" fepaepe/ of ban ^anbeibaert; of oaec op een plaefe� teleggyenban <©erfteumeel/ fcbofffe�au<fi?jQiiaet* appel/enDefapban�©t'gyeb}ee/ofban<©OHbeEbaer.�/ oftban j�acijtfc�aepe. legden betyutingyebanbe mannelycfeoept/t�be »
felbe plaeftet tot tee maten goet/ ifibatmenbaetbp Doeteentg�eroobegyeDjoocyue �oofen : oft neemt beefcyeu boepetifitoubt / m een panne gl)eftuptmet bloemen ban �amtl!e/ 3�?aemen enbe jBeltiote/en�c legt batop De clooten/fo fait geftot�erf�out btcgaen. <©m Den (tanen banbe boeten te benemen/ foo legt
tn ufcyoenenpfec yametflacl�. ^tfbateenftoangljccbjouujegyetooonig / �0(,| 5
�acentybt te baren / footogoetbatfpte�jnteba�fp
gcoot gaet/ gyebjupcat mettott ban een betft�eo/ poeper bat gfjemaer&t i�ban ^fl)aetlnlien gtepr�/ enbe fijn toiecoocfe ban ek% eben �ele: oft bat fp bith* totl0 gljebjupct/poepet banbe pcfeticlt ban eenen#0/ berept gDeufca top gbefcyieben �ebbeu tu gyeneefen banbe #leurist : oftbatfpatttibt�aeu eeubanlja�e btngoeriSbjaglje eenen <B>iamanbt / toantbe dia- mant peeftbe cracljt t&mtinjnn moeber� lic�aem te youben. |Ben fegt ooca bat 6et bei ban een flange/ gUebjooclft/enbe gepulberifeett met gye&jtfelt b^oo�t ingfjegfjeben/tot tet maeten goetts om pet mifbaikn te beletten. |@aecp|UicipaIycR/ too^bt ben SSeren�* f�eenbaertoeg�epiefen / De toelcaeonber�e Cincia otjeef ggcbrag�en / oft aen ben fltncaen arm oft 3�oe gBeljangpen/ooubet ainbttn> lltfjagm enbe befetf$e� tj�K�aUei». |
|||||||||||||
|
ix Het I.
heggen bc toube ptffe/ fo neemt j�letaen enbe toft
fcmepetpuau eic&reen pont/ banmeigroote enbe Bies clepue couoe (a�en/ ban eitje een yalf once / �lat* toubw water een naif pont/ goeoeCaffiebieronten ©eneetfeye �Tecmeutpn bjp oncen/pulbertfeet* t'gene bat te fiooten t� / euoelaetetalffauien eenen nacpj ftaeu DtgyetecenenoeDiftileect pet ban m�eettoatet. ftaetou water us�t tgrng (Ia�n ruften/eer gijpt gye* bjupcfet/eube g�eefter af/alle morgen te Optieken/ een l)a f once/mec een bttren�eel lootg ^mpcbet ban t�co- jeu MiDe on�eriJout Dit fo lange ais» gijp moget. 4D>,neeuon�jucytbaet ujou�ie bjucytbaec tema'
seti, �atfe bjiucbe met �agycuua Dat fp yaer maent' f�on�en yeeft gf)el�a�i/fap oan �ame/ met een toep « tucDfoiKj�/ eitbet'fetos on�er yow�eciiDp bic&tetlg op en yerboe. »©m te poppen een feer gtooten bloet banbe b?ou»
toen/ fa o moet men�pncbeufapbanl�egebjee/ met poepecbatigBeD�oocyDebeenDeri� / ofbanbeen�ersj ban g�ebjanoefcyaEg�S boeten / cftban,§>.giacob(S f$eipen/ofbanCojael/of�an$etif-&ojen/ oftban gyecaicmeecbeepec-fcyalen/ of ban f�iae�fcooDefa- Den Ban poenen : *©fbatfemetDe boperen ban een ep/inneme poepet �an�alDet^ <�aeroen / of pfet ya* merflaclj/ Dat m 33911 eecji getoeptac yeeft/enbe baer na fece fyn g�eftu�SentjS.di�eaeiijaenuflD'uptinen' �jge teme�ieu/ |oo3unieer goet op oen $abcl gelept/ ^iKMeii Die feecujcigetojeuen 3911 : ofetyoutaenbat tuffejjen bieaeeft battue note l� g�ebjanDt/ tlepn glje» Uipben enDe met �iijn gemengt-. of t batmen een plae* ftetmaaeban rust�an�ec<a>cl)oubJe/ oftfbaectbat onbec banden booem ban eenen betel gefcyjabttoo?t/ inetajtt ban een ep g&emengpt / offap banboobc 3ftetd0/oft ban �Dolte-ccupt/ enbeopbeletibenenoft ou �'onuetfte banoen bupcbgyelept: oftbatmeneen facraen uatieotiyc gcoot 10/met grof fout bulle/ en�e fttbeiiit uoatec/bat tiecfcljtotbeputcomt/enbetfelbe l�cgljeatpset tntljolle oanoelenbenen. jBen maect groot werebuanbe gomme ban ��riecaelaecg/ in fap ban i©ig!jebiee g��uoepc&t en�e met clepne fpupten inbe moe�et gljefpupt: of legt op De 25ojften tfeli�o « r.te&laberst. Cegen Den tottten bloet banbe bjontoen/ fo ia goet
nae bat pet lic�aem g�epucgeect ijt/ met fap ban We B�ebjee/of #ojcelepne toatec te DtfncBen / poeper ban «Crnmet/ oft uau Cojael/ oftban JSoIub" SScmenug/ oft ban gtjefegei�e eeroe/ oft ban berept ftael / of ban ^bponfteu/tu eenen pot gDebjauot/enbe Zeefc�elpen eerftgljeujanbt / enbebaernainto�^gljetoaffcyen. SHengaen�e �'upttoetiDtge remebien/fo falmen loogge �tiaecSenbanepcfeengouDtaffcSjen / oftbanl^pglje. boom / oft ban �©nmen / inbetoelcae menfalfu�en fcljozffenban ^anaet-appeSf� / 4&aInoteu/ <Loith/ blaberg enbetoojtels ban#e«� tonge en baniBaet�* be palme/ ©uiter l�oofea/ en�e een luttel ttlupn enbe ^>ouot / toaenwDe�at men fai f�oben ofteenpalf ba�t maecfeen, <®m �e�jouiBeti putt maentf�onben tebettoetfeen/
f o moetmen alle mojgyen bjincBen/ ttoee oneen 25p* boettoater/ oftbeeoctteg|)emaectban43;asi/ �iw ten/ j^tgelle faet/ too|tel$ ban SoffermattB/ �aneel eti�e^a^taen/uattgTenen uolbergt Caet�en/tti toeic* �ebetocttemen fai maggen folbeten een bootte gcoot JSpj�e. 'Sfapban �tupftooitel/ enbe ban boioetss �aecben/met tottten tofjn gemengt/10 ootfe baec te- gmen tottec maten goet. ©aer tegfien is ootn feer goet een baot goemaeent ban cebiec-toatet/ int toelc &egefoDengcbb�^pboet/J@aelutoe/toitten^uemfl -Camille/ f�Mtlote/ enbe anDecbecggelgc�eccupDen/ in toeltbabt men fai to?tjben be �uepen enbe tiet DtcBe banbe beenen/ ban boben nebettoaetts/ met een facj; » 6en bol ©pboets/Celibonie/Setbel/ «eppe/ fetonte jBig�elle faebt/enbe anbec bergelgcBe ecupben. j® en goubtboo; eenfeer fonbetliug�e remebie / bat men neemMewbictenbeeloft een Balf toot herten mart/ |
|||||||||||||
|
K
|
|||||||||||||
|
M
|
|||||||||||||
|
13
|
|||||||||||||
|
-■■*.y
|
|||||||||||||
|
vandc Landt winninghc;
|
||||||||||||||||||||
|
#ro ceti �jou�k �aie inben ar�ept f0 te boen tsaren;
foo buibtDeu28ecent|leenbmnen aenljet birbe toau« beu beene/ niet toeerc �anbe Ue|TciJe/inaec (o baefi alfi bint gtjeboren t� fo bint Jjem lueber af : oft geeft baer eenen Djanrb tebjimUen/bte gemaecttfltoaii�&p�oet/ fiupte/ SDictomuS/ enbe IDolepe / oft �Betercelte )ap met boat 831)11 vutgtjeboubjet/ oft tuitten unjnof^t» pocrajJ Daer tnne g�efol�eert 10 poeper ban ft�ojffe Dan Caffie/ Caneel: ©ape fteenen/ enbe vuoitele ban «cpperus/Camtlle-bioemeu / toojtelbanronbe «©o» {ierlutie/uftfaptoa^oeDen-ftenrncmettoittetitoun/ enbe oocb De blaberis ban Stlgoe�e op of tomomme be moe�er otjr lept. <�nbe al� be �jou�je Die mben arbept W alle Jjaet trachten toerltefr/fo tp goet bat men baer biooc gtjeeft/t» ©ppocrag geloepc�t/oft een lepelften twatev� ^nerette s�etiacmt/ DUjelcU alDu0 gcmaecfet \uojt: iLcgttevuepcbcnin een pinte goebeng�ebjan» ben vunn/ ontrent bjp oneen Caricele rlepn gberafpt/ beu lubt �an Djp bagben/ Dan 3�oDcr oefen �urjn Duet fcnen fcljuouen innen Doecb/enDeboet baer ineen onte fi)n^)«ptl«rjs/ ban boeter bp ontrent Ijetberbebeel r-u�c l�o�fe ruater/eube lactet fo t'famen ftaen ruften/ in een glag vuel toe gljefiopt/ omtcgljebjupchenaljt fai ban noobe 3tjn. ®itvuater i�feer fou�erhnglje tegben alle gijetyeben baube moeber / ja ootb tegben �ef�rijmljept/ flauten/ tranebfiept ban Demnge/to}< tittjept ban aeffetn/ buippclpiffe enbe meer atiDet ge- bieUe», " <�BmDefecunbfneie boenboojtg comen / ;tjnbe
iw�jfepoe remebten oocb feer goet/ inaer t'befte ban el�e� ts/�atmen met ruitten tunuof l|ppetrae lama) S�etnaufet' in tmrie poeper ban boonen/ of bloemen �an �affraen/oft ©aubtbloemen. Ceijijeii be $ae�jeen/falmenbjmtben een Icpei�en
toatec altercete liter tooien beftijjeueii : of water toar. ©esfebtoepfel: op met tuitten mijn innemen/ paeper taibs ujcjtcl aan �Oae��ioitel/ |Jerfe�eert;en/j9oite< multate emmerenbe^mbjegn^.jBenfaioocbeen plaeiret maecben/ oin op oen buptft te legg�eu / ban boptta tosa epers ftarbt gefoben/ oft gsroofi met olie ban iSoten enbe �an45el(emin/bacr bp boenbe poeper toan ©iile enbe Comtin: oft met poeper ban Camille bloemen.'�lgufaebt/4tomtjti/25oone*meel/ongefou» ten Botet/en�e olie ban �upte enbe <©ille. |
||||||||||||||||||||
|
bagfjen tebjincbsngBeben : oft rtiaetBt een poeper;
ban fl��\t$ nan f mette boo{nen / enbe gfjeeft baer af een toietenbeel loo: 3/met groben rooben tutjti te tytnc ben febee bagljen fmo;gb,euiEf / baer en tufftDen f o leg « ter op / een feecber maniere ban pap bie tnbe fiaptcr " mueien blijft/ na batter papier s�emaecbt is/ enbj btnbtec op eeiuuI�'eneeU 'SEegben t* JMerejijn tn ftanben enbeboeten/laet fie* G
ben een goeDe yanbttool 25pboete/in belhoo]litbe quait* titept toan olie/ tot batter een berbeubeelingetobeniiay enbe maecbtei af een falbe/om ie (trtjbenop De plaetfe baer be pgjne i&. 'SEegben Sciafita oft ptjneinbe�eupen / falmen D
een plaefier leggbeu/op be plaetleDaer De ptjne i�/flbe» maetbtbantecruenbjoobt/ metbe grupfe:tetueten banbetrupnten / gbemept&toft gbeiobenin hoepen oft^cDapetimelcb / baerbp boenbe ttoaee boperen toan eperss/met een luttel ^>affraen0 : oft men fai een plaefier maecben / �an roo}tel3 ban JBaelutue enbe ruitten i^uemfr/ Violette blaberi� / enbe ban l�aelu* uae/ bloemen ban Camille enbe j��eitlote/al tfamen in tojatet oft in i�enfe-fop gbefoben / enbe ban t'famen gljebneet niet De Doper 8 toan eperen/ILgn-faebt meel/ l0eK&eu'fmep� enbeolietoan Camille : oftmenfal een plaeftet maetben ban itoepebiecb/ ffioone-meel/ Certaen femelen enbe Compn / al t'famen boel gtje* jtootenenbe met Ijoetuclj-a^ijii gebneet. ©el io toaee in bien be feer boenbe plaetfe/ Vutten toitten fiet enb� feer gljef luollen t�/foo fai feer goet 3tjn/batmen bp be �oojiepue plaefiers boe/ fluett pecfc meteen bjeptnc� folfer. �^et fai ootb goet 5rjii/ batmen fap perffeban �|abtt&/ �9lter enbe ©epl/ enbe t'felbe fieben met olie ban �Supte enbe ban ^terltoo�men/ eiibeeeiibiepnit� luai�/ maeiben De baer af een falf ben : ofc maetbt een plaef�ertoan Coepen oft ©ffen-mefi / gljebionben in eentg�elBijtigaerbtoftCooibiaberiS / enbeonbetbe affebeng marrn gbcmaetbt. jSSaer ift bat gbp bupten opbebupbt m�t trerben / t'gbene bat tnbe Diepte toan be juncturen gljepat&t�gbt / lecbter op befe plaefier/ gftemacebt �an 5Duptoen meft/ een once / j��ofiaert' faet enbe �tecffe-faebt/toan eltp een fialf loot/ olie ban oube tictfjel�f een onte/enbe alle t' famen feer biel on�ee eeng�emengt. Cegljen gDep�ettefennen/ j&eemtetjpeMien ban 1
�^a��tb/ bulter mebe een glas balf bbl/baec siabullet gfjefjeel op/met olie ban olpben/enbe fioppet boel bafi toe. Haetetfooftaen 24. uren fieben/ m eenen betel tooi ftebenbe beet toatetsi, ®e toekbe gbepaffeere �iijnbe/ fuit gijp u glas* totnemen / enbe tbien Dagben lant� laten fiaen tn eenen {joopmef�, <©l)p mogf)et oocb tot befeltoefaccue / een olie ban �|abrjt6 albus* maecben: ©ullet balf bol eenen eerben toetlooten pot/ met fap ban f^abicb blaber�/ enbe boeter boojtg bp fo toeelolte ban «©lijben/ fielt befen pottoelgbej�opt/ met beet�j/ mben «©ben/ na bat t'bjoobt totten <©toen is / enbe laet fiem baer fiaen / tot battei fop gfoe&ed toerteert i0.3�efe oite fuit g�p betoaren/booj g�plett? eiiDegljequetfiefenuen. ©OD? fenuen bie gefiefiensitjn/ neemt ^lecben met p
Bun bupf ben�/ fiootfe rlepn enbe boeter bp/ een toep* nic� ban bet meel / bat aenbe tusnben baube mueien geblogen i$/ enbe leggetban op be fiebe. Vegeti beur gebouroenfenueti/^eemt routo tSiec
toojmen / fiootfe enbelegtfeterfiont op begfjequet* fie fenuen : oft legt in olie �an i&oten/ J*liet bloemen te mepebeu tnbe potine / enbe tojijfter mebe be gfte- �outoaen fenuen. -Ceg�en alle foojten ban f leref�n/falmen e"en pla�' b
(1er maetben / ban fap ban roobe Coelen/ enbe ban 0abijtb/55oone-meel/Camille-bloemenenbe�oofei gbepul�enfeert ■■/ enbe bat op be boeeboenbe plaetfe leggen ; oftftbjabtberiio{tel�an]BaelrDoitel/ �iz noti) gruen enbe berfcb vutter eerben i& g&etrotben/ fpzeptuftljiabfeliei op eenen lijnen boetb/ gljclnrbeen Plaefier/enbe iegget on be plaetfe baer be pfine t� ' °f$ &m mm
|
||||||||||||||||||||
|
v
|
||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||
|
A "1
|
\l bat nae bet baeren be moeber onftelt t� / foo 10
|
|||||||||||||||||||
|
feer goebt / Datmen op ben buptb leggbe een plaeftet
rjUsmaecbt ban ��oepDz^cb oft hemels toan Schapen �ifc pepten met Comtjn/©eticbel-faebt/?�iitji8 faet/ jm�e idctertelte faebt/met een groot beel toan feer goc* ben \mitt:oft bp g^bje��s toan bcj'e plaefier/ fai men Den fetide» mogbeu o�eitoerben / met een net Dat gfjebccl �erfcb tg ban eenen Carnei/ j�cljacp cft >�>eptc/ enbe een fetjo tel toan f�ietatm� / off een eeibcn croefben �jebben/ b'ruelcb men fai op Den $5atoel leggimi/ naer *ntoc cantenbau bit eroe! ben meteen bolle ILootbg 5 jn befireec�em Ccgrj gn be gljeft Jjuertbept falmen een plaefier ma*
benban JBooiiemeel/ enbe JlioeperbantoJtttetoagn/ enbe baer ou legg�jett : oft men fat een placfte» inaec- 6en ban tonteloan ©aelttiojtel / iBabeltebien enbe faaett ^erft/met een luttel jBaeltrjtb: cf» banben nat g�emaet&t int fap oft toot|�titt)epbt / Die tot Detlepne bntcljten toanbe<©lmcn tomt/enbebaer ober een cuffe- necl ojagljeti. #et ts oocb goet batmen Dniithe / ben ttiDttoan negljen barjfjen eenen bjancb Die berept 10 Dan fap banbe toojtel�an Salomon!? (egbel/�^arent tB!;f�en/enbeblaDer0baii �enegtuenenDe ^anibel/ eenen baJbeii toomet t'feffen�: of t laet in eenen �>ben Barnen / ineen voel g�eurterDepot / een beel roobe ^>Ietfeen/entoe maerbter poeper af/ ban btuelcbe men bent�epnenbtnberen faling�eben/ totjftfjienbagtjen lantb met pap / oft met pottage ift bat 5p niet meer en fupgben : ©ooz be gliene Die belitaet 5ijn/ fuit g�p be ^)ietbenboen Dtfrtilereu metten �eetentuatet/ enbe rg��biftilleetttoatet; / benfelbentg�tban ��ftfiun |
||||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||||
|
■*�'.�#
|
||||||||||||||||||||
|
Het f. Boeck
|
||||||||||||
|
24
|
||||||||||||
|
<©ft le�bter op Q�ef�aitiste ^cottane / U toeten Ijtt
Urupt enbe |ap, <&>mbe nietten enbeputtefiens banbet tlepne potje* g
feeiiSiebetbiijuen/ neemteeiionrc die bau bloemen % bau #ppencoii / een Dalf once�0eneetfet)e hermen* ign/enoe |o �eel B^alft�ot- ILaet Defe Dingen op t'btec t'fameu Inulten/ meeneetbenetloobeftnotel/ tnaes alf� begint te ftebeu enbe fvoillet/fonemetuaiibenbie*1 te/ enbe laetet tout �jojoen. jget befe faine fuit gpp be fluettepletneninirjben/ enbe batonbet�ou�eu / tol batbeputtebensuol 3611. '2T eg�en be f meeren enbe gfief toillen / bie rontoiK » Q^
mebenaggclscomen : Hegljtet op een tlepn rnoim» Hen / Dat HUbbeu tube �oi�U'S^aetDen gyebouben mojt/al05p DiooQ��et�S. Vegeti bc yetbenleeff�at�ttgeopoileu�ien/iieemt n
JBaeiu�je / latiteui^utmfi/EelieUJOjteljS / <il3laf' teupf/Diabets nati HDollettupt/ILynfaet/enbe Maef* uens ban ttititen �^ueuift/ bloemen ban damile enbe jBelilote/ S�UeDcfe btng�en falmcii ftebeu tatugn/ mater enbe a3gii/m gelgcne beelen genomen /enbe ban boo? een jiffe gebaen/ bast bp Doenoe meel oan o�etf�e enbe ban a�onen/ met poeper nan Camille enbe �oo» fen/l|iune-fmout en ongejouteu boter/ mauenbe baet af een plaeftet/om op 'tgeflutUe leggen, ©oet toe is ooefcer goet/eeu plat fter feer Ijeetopgclept/�eiiwect�� �an tjet mattfe ban be ©petojben/ ui ruitten myn ge* bjo&en/ enbe tube panne g|)cfiupe. Waoi De gijene Die ban tentgye ijoogy te afgeba�en S
31JU/ neemt jBunte/ CoiiueutiUe/ f�apisositgci� enbe �©alfor/oau elcns eentnerenbeelloctg. ©e|'c bingen t'fatnen gyemeugt 3gube/geeftet af itine met goeoen turjii/ eeuy�lfbtmii�eeli�cts, <�oi betfeye ttionbeti/ fai men nemen ^of-balfem/ j
�Baelu;o|i2i/j!l�aDElieteence!:to�pntfy3out/'fU3dc» te famen gytfioten^yiibe/ falment op �t tuonDeltg' gljeu : oftfmenfaltiibeuJoiibela;enDjuppei;yetjap ban Mcoiiam/ ofoat beier 10/ 'tfap met Den Utupbe/ gjjefiooten 3gnbe/ enbe �oojts De tuonbe tei j�ont net*1 Itont betbtiiDei�: U�ant 3yb t nerfet�ert batfe binnen �jp bagljen tal gpenefen 381« ofte neemt <©lmen- appels/ bloemen ban appetitoli/ �oofemarepnenbe �aofe* Huoppen/ legtbetebtngen al te famen in een glas/ Da6 bol olie ban 43ly�en is/ fioppet ban �af� tee eri JMlec tn be ^jonne fo lange tot battei al berrot fcprjnt te toe* fen- ^aernapafferetiomuiigerepfen beo? eenen igx urn boero/ cube betoaret tn een glas/ om fomtijts tt* nigebmppelS inbe�JonbeteJatcnb?uppen. 5�egfte« letifte enbe befte meter�iie/tS Set fap cube f» nipt �an bc gyef�coten f�ttotiaiie / oft be 5albe bse bast af gye* maerntU!ojt.�'Ottofctiberlingegoet/bafmenueem� fbjerteu ^piegtlyatft/^olpyeten tutt�Bietoot/bais eftnseben bele/bie men t'fameu fai ftooten/ mettoie ban eperS/enbe alf� biott fai geftclpter.be repu af-gfje* toa|lc|)en3ijn,banfalmeubettionbei3ari�oeboeg!jeii/ enbe �aetop met eenen lynen boet befepiaefier�cggetis ^3aer naefalmenbiemetbanbenberbin�en/enfom* mige bogen baer op laten : oft men fri ui torjii ficbtn/ blaberS ban CatbBbenebittus/ met 'Sartoe nweI/to6 bat�etfoobirf�ealSeen3albetS> 5r>actnaetoafc�tbe guetfupjemet bjgn/ttoeemacrs�aetCs/cnbe iegfee ban op ban befe 3al�e:oft toafeln be toonDe met beroc tieban Catiffiet bloemen: oft neemt flijcli bat onbes eemmetsa�^bouben toojt/ cube IcggDetopteguet* fuete/toant {jetfalbietetfiont gyeneleu. heggen alle quetfueren t' 3P out oft ntcutue/fmee* W
tingen eu opemng�e ban blcel tfi/ neemt blabers ban �©egeb|ee/^otitttibbe/jf�aelunjc/5�Igoece/boreJciP eenfjaubt bol/ebeI^>abie ontrent 24,blaerliciis43�ef6 »00|f3.�tupbenfaImenU)el feyoonemaKen enberoaf»» fcDen/eiibebau t' famertfieoteiu^at gyebaen3gnbe/ neemtbt�f bietenbeelenoutberchensfmepi/ boet bai fa eeu pahneften/f laetet fmtlten enbe met be�oojfepbe etupben fieben/tot batal t'fap banbe ttupben betteett iS, ^oetet ban m% wnen boeeft/enoe boetet bp wit* �OOfi
|
||||||||||||
|
neemt toojtelenbe bf�bers ban laogru/ Wabctsban
^tabieuje/jiSabcltebenenDeUJirDe5>abte ; laetoefe al t'fameutn myn ucben / fygetbaernabuer eeuftfte enbe boeier bpj�pucholie / gyebjanoen�jgn/ enDe fuiout ban �>l jen of �oepeboeten: of neemt een nette «�ansbie tuelgetJlupmt/enbebiuen toeljcyoonegye' maec&t i&, buli�e oan met caftaigtiten/bte tuel dp! 3yn enoe clepugyecapi/ met tuai lom»/ bjact Die oan met tlepn wer/enbe t'gene Datter ef Djuppt/|ai men bctoa* ten/ ointe|ttg��eiiopbeUJee boetibeplaeije, it�en legt ooch op De plaetfe uauoen fleiefgn/ tlepae ponbe* fcettSonibepguete�erbjguen, «�alenus fegj)t / Dat |)P a\U Uet�itijcpt bauue fenien incerti beeft glje» in�Crtit/Daeropieggyenbe / ouben uerfcyimmeiDen faaep/ ggeftooten met|op/�aeteengyefouten yelpeui g�efo�en toas. ©m te tiecDjtjtocn fcer root gef toil/maect een plae*
ftet banblabets enoe bloemen/ ban li�iolciten / uioc wen �an .JSilfe/f�acHtft�ep blabEtS/boemen uan>�a» nulle enbe jMtio*e / alle t'famen gyefoben in >©rt» etaet enbe beur een ^ifte gyebacn/ enoe gyeleptop be ftecBerjlaetfe: oftuemvt|ap ban ©onbsr�aeiteu�e maeciuer af met een ruepnicOroobetognenbe *�?er* fiw meel/ een plaefiee om baer op te leggen. ©meenapoiieunietotbjartjt te bjeiigjjen / legtet
op meli ban een <©ans / bic bjp gljegeeje Daggen q$c> Uaiiljcefi/eii�eta�uiae getoet tsgljeujeeft/met |iuc' feen ban $altngy en/ Die ugrfcl) gijeoooDt jnn/ oft leg « ter op rouvoe tarine/ bte men langlje gtjennout geef i: oft een placfiers gyemaecluban too;teis enbe blaoers �an jBalmae/ enbe teuten J#uemft/ Heite-�iojtels/ enbe �tupm�enS ban luiute bjoot/ al tfamen gejoceu/ enbe ban booj een «tufte gyeb�en / baer bpboenoe�eu bceper wan een ep niet eeu luttel .�affraens. 1©eIiS toaer / in bien D'apofientite fc�c tout is / bannen l'ai iTiogijeiunoe boojfepbe becoctieboen / �iojteis bau aiaiitU)ojteiban^abnt&/ enbcnanC�jponie/ bloe* tr.en ban camiiie enbe jMilote/ enbe Slpjupn / met tertuen fjeefoecy. *©intebecD|8�sneent�inbicljg�ef�JiI / men fai
nemen getooft, fout/ enDetuffcymnuee�oecriienSog yetgljeivmlieggyen. opepte meli �eef t be cracgt om te Doen ftyep�en be
feer fier�e gyef tuillen / poe cjuaet bat bte om betojg » beujgn/ pnncipaiic&bebeiouoerbeyecticDeptbaii' be&nien / mcughenbet'felbcniet <©crfte meel enbe <©ncract bp bornie ban een piaefiet. <©m eenen bloe�tftmere tot DjacBt te bjengpen:
neemt roura cojen feet iaugye gennout : of Cacvrte meel ben bopcr ban een ep/pomcg euoe =f3erc&enS lie* {e/ JBaecbt bit al t'fameu marni/ enDe maetteraf een piaef�er / om op ben Uloebrf Doeexe te leagfjetuof legf} ' tecop ^cljaeps fi tout ina? on gebjoctUen/lo beiealp gpp Die ��ilt farpte macefeen cnberelolbcteit. Ceg�enbegljeftfiulptefeentDept / Dieaetibe&in
enbe int aenftcOt meeft comt/ falmm gljcbjupct�eu f.ip ban ^telepne/ ban �eUoonie/ �ecgljebjee/ juar^t» fc�apeiibelLtmoenen/ maerft�tnieu/bat befemebe> con niet ttac�tit� g�etioet� en ts / foo fait goebt 3gn/ ftatmen baec bp boe een tuepnity xoo�en tonnfteen/ en met befe tutjeture fuit gijp be Icslijthe be�uette piaetfe beflttjchen: oft legt eenen bagD laudi/ in feec ftectfien a�gnte toeprften/ betoojtelban peerbijtR/ in fcB�f' feenis gefneben/ enbe lujgftbjp of biet mael'^baegs/ meteen banbie ft�)6ffiens/ bebefmettepiaetfe / of neemt tien gtepnen ^ublimaet/eneengalf btetenbeel �ootg SMoen/met gyelijt&e beelen/�iatet ban USeglje' bjeeenbe j�orljt-fcijopc/enlaetbte t'famen fteben/tot op be ye�ft:oft neemt gomme ban ��ietfeelaerg/enbe fcuat folf«te / met ttoeemaei fo beel fouts als folfec�/ legt befe f famen infoo ftettBen 03611 te toeptSen/afe Qfip moget tr�gen/ enbe bj|iift baet mebe be beblecte plaetfen:oft �EftcgM be plaeffe met u nuefitet fptcfel; oft niet een gomme bieaenben �©�ngaert gtoepet/ nm bat b� o�bl�cte pla�tf� w?t^alp?t�v ge, )®imm w |
||||||||||||
|
K
|
||||||||||||
|
'V;
|
||||||||||||
|
>J
|
||||||||||||
|
vande Landtwinninghe.
|
|||||||||||||||
|
*S
|
|||||||||||||||
|
ttoee btngets bjeet/ ben gBequetl�en/ een ure booj ben
eteu/enbe fo beel oocb t'fabotus uooj ben eten. 3(i bat u t'lap ban befe �rupben ntet aen en ftaet/ d
gijp lult be felbe mogfjen tn mater fieben/ fonbee ftoo* teii/boenbe baec bp tut epube ban bec betoctte/ toitten �©�n / ponifij ban iSoofen/ enbe ^>pjop �au biooglje l�aofen: baerentuffcyenfal men be l©onbe moeten lupaeren met laeutoen toitten �©tjn/ enbe baec op roobe Coolblabecs leggljeu / bie cebelntBgcoen5tjn/ enbe aen Jjet btec g�evuarmt. �»mteboenbergaenenbet�ftpepben be 6nobbels B
enbe f toeeren / op mat plaetfe aan ben iicgaem bat bic 3nn mogen/neemt ban ben outftene�meefiberrotten feaes/bte g�p binbc meueftt / ftoot �k met fap baec tn bat een bet flucft fpecc feer langue �eeft gefoben/ enbe maecL-er een plaefter af/om baec op te leggen: of ftoot inameni Cucu�us/SlnDimet jlSp|tus/en leggetopbe ttnobbels/g�P fuit een toonoetlijc inert fien: of neemt negen ptnteni9jine/laet baer in feer lange fteben/ttoea �ant bollen Confate be grepn/enoe CaiitBec-bloem�/ tn eenen nieutoen eecb� pot/bte toel gebett is/tot batfe op een ftalf ptute getomen ts: boutoet ban be Itrupben Vut/ en int tot geboutoebe/ fo boet een half pont onge* fouten bertuens liefe/ enbe bier ont� geujanben togu/ laetbefeeenljalfuret'famenfteDeu/ enbe boeter ban bp ,�ptjc&-olte/enoe �ofemarepn�� ban elee een onte/ >&uttfilb5ceen tjalf loot/ eri menget ban tofl te fam�/ met e�fpatel/fo fuit gijp bp befen mibbel e�3albe ma» ben/bie gijp fuli mogen gt>eb|uptHen 'enbe baer mebe firgc&� bp ben btere/be plaetfen bie bol nuobbds 3tjn. ©m �et gapj bat booj fcgurf tgepbt oft anberftnts s
tot ggeballents/toebec te boeu groepen/ foo totnft be blooteplaetfe met een ggeDettot ftutlj Haec&ens / tot batfe blospet : baec nae tojgft oe piaetfe met ^altie/bie gemaetut tS ban �^onitg/oft 3Lgn-3aet/�>moutenbe poeper ban jiEuggen/ op een gloepenbe ^Tic�el glje» rooft: oft ban Jfiupfen-ftrontmet gomcg getoie�en: oft met gebjanoe Boot ftDelpen/met �©gn enbe «©lie g�etojetoen enbe ggemengfit. ^egen quabe f meertnggen / bie feer quaet om gOe * G
uefen3tjn/ fo bergabect met open flaep laBensop �et gras gefpjept/boojbenopgancabanoet ^onue/ben jiBepftgeubauto/enbe tojtuggetbefe lafeens ftgf tot/ oiH beu bauto te gebben/tueltseu ggp fuit boeu fieben enbe feftupmen: int fieben foo maecat baer in nat beel putta ban fijn Igntoaet/b'toeltae gon op oe quabe fee* citttept fuit leggen. JBaec als g�p fuit ften bat be fee* ticgeben ntet meer foobuplen fullen toefen/ enbebat men Ijet ftljoon bleefrg een.toepnieft fai fien/ fo laet ia oefen battto fieben een luttel 2Slupn enbe toit 3Bie* �oocr/toont baer mebe fuit gijp bie ggegeel ggenefen: oft neemt poepec ban touto oft gtjeb?anbe »©eftec- ftgelpen / oft ban ^onts-ftronbt ban eenen bte tn typ aagljen niet ban beenbetS en geeft ggeanaetgt/ enbe �aer nae ggebjooc�tiei : toant baer en is gfjeen Dinctt/ bat bte meec Djoocgt : oft maecat poepec uan tottingg ban (jout. �egen be^ac-tjiel�/bacnt affetje aan oube ftgoen » H
lappen/ be toeltae menggt met oite ban �oofen / enbe ftc«catec mebe be �taca-�teJen: oft leggt op be featfe « gtelen/ftgelleti ban t�canaet-appels in togu gefoben. ©ooiblaeutoggeflag�enpletaen/leggtinfic�enba
toatec te toeptaeu/een hnopaen bol 3outs/ enbe f�ooft baec mebe be blaeuto ggedageu plecfeen. �>m be ilPptten te bccbjgben/fo tojgft bie met fap | ban l©olfs-meicK : oft legtec op/ poepec ban ^abel." boom/oft�|ermobactelenmet ^ontcij/ ts^gnbati Jbquillengfiemengt/ oft fap ban <©oubt-bloemeu: �cijaepe-ltcont in $3gn gljebjoaen/geneeft alle \)&w ggenbe ©jatten/baec op gftelept 3tinbe. leghen �et iSolimetangece/ t'felbe toojbtgge' K
boobt/als men jgetottane baec op legfit. <©m be Stee�n te boen fierben/maetat een ixtottie t,
oftlooggebanblabecSban^lffem / Kbecoone enbe j3otc-blabe.es/in feecji^taen «3�naliefoi3en. � «tig <&®M
|
|||||||||||||||
|
�oacfe fo gtoot at� een tio�e/jf©aeflbc toas/enbe &pte *
gijeHjasjt/�au elee foo beelalS twee noten gcoot/laet «te tfauieu j'iuelten/op Dattet al toojbe geitje een3albe/ �tegjjp fuit gljebjupcaen tu allefoojtenoantoonben: aft ueemt ,-Swlfec/ fesc hlcpne ggeftooten en�e gefif t/ kgget tu «a gla�/eube gieter ou olteban *©!gae�/tot Da�ie�tecofagfainggerSDaetbo�euftaet/ ftelt Dan bit glas tu as fjeete goutte/ ben tgt ban t�ien bagljen/ toe \�w �icfea»�l0 met een go�te fpatel otnme coecen» be/goubenoe t'felae filas alcgtsfeettoelggebecat/ op batter gUeeti bupltcgept tn en Dalle. <3�en epnbe Dan be tgten balgen giet afaltjelleube alle Die olie (be mele feeuaegueroeeftggetrotf�eubegljeljeele effentie ban ben golfer) booj eenen treffer tn een anber glas / fon» Oer eetutt) golfer te laten mebe Dooj- loopen/ en flopt Ha., u glas wel �aft toe. jl�aeu als gijp bte unit glje» b|uptben/fo Doopt baec tune u plut h of tott boecraen/ UatcoenoftfvuarteVuoile/ enbe legt �fe opDeVuonbe/ |iueetingeofcgue'.fute/)aoocHopapofieutuen/t'felue Daggelyc&soiiDe�goubenbe/ tot Datje gpenefen3gn. «ipyp fuit snagljen / boot be ttoeeoe rep|e olie boen op ijet golfes;/ baer Die anb�c of gijegoten tg / enbe Doen ais bojen. �Defe t�uee laetfte jif�eoecnnen moetgt gl)p toeiuoojfetiec�ouoen. ! heggen (ttarbuncael/Coleen�e anber pefhlentiale
ggef coellen/neemt gtjej�ooten �upte/met ftter I^et�e- �eecl)/ ©pg�jen / �>paenfcge1ii» lieggen/ 28)upn enbe Squille/ onggeblufcgte Calta/ ^>eepe / ammoniac/ nteceeut�cpiuclj Cetiaael/ enbe legljc befe l�laeftee bacroy/ toantgetboet allegljeftoiileu totbjeaen/ oft neemt een pabbe / b|oott)t bte foo toel tn be bjanbenbe ^>anne/alstn Den4Boeivfiaot Die tot pul�et/enDe legt �an Dien op ds cale / want get fai alle fjetfenijn tot ttecaen: oft legt ee�ienleaenbtggen bojftf) optatole/ ett�e tft bat fp fierft/l;gter een aubet op/ t'feitie fo Die* toits �oenbe/tot batter een le�snbtcy �igft/toanf alfo fuk gijp allefengn tot tretnen. Cegijenbefttwtngljeuuanbepotfien enbe anbet
quabe feericpebtu : fielt tn eenen nieuwen eerben pot/ ^eer ulaer water te fteben / macr alft begint te fieben/ �joeter teeftunt ongljebluft Caltu iune, enbe gietetban terftout tn eenen aiioeren nieuwen pot : latet fo lange �aeetnftaetmtften/tot battei gefcljuptm^tinbe/alaer enbe baojlue gnth toojbt / bUjuenoc De Calcu onber in �enbobernggilncaeenpap. Cenleften fogietettoa' ter �ellenbe af/ lonber ben Calci� te teuten / enbe boet �atmeenfrljoonglas / uafttoegfieftoptomt'felbete teugen/in fjet toetene laeuto�tjnbe/ gfjpeen boetrUeu lult nat maecam / enbe tn frebe aan een plaejiet op be ftoeechiggeof.f.-ecicgepDtlegggen / fjelbebtc�toilS �erntcutoenbe. �>i«iuanbetbaetl�ie& een ILoot tot be toonben te
trecfeen / foomacc&t een toiecasaan eenen <&ncsppel/ oft bfl g�)eb|eecae ban bien/ ban <&ue-crupbt/mei olie �an i�oets gSjefiteaeti/en�e Steccatole in bequetfure, �Booj tntoeubig�e quetfueten / baer men gtjeen
toteeuen en tnatl) in fieaen/fat men btcto�a bjiucfien/ �e roette ban ©atioftlace/enbe wttoenbigije �Etonben tuier mebe toafftben : ©ft neemt 25pbcet / 3©ael- toojtel/ ^>enegruen/25etonie /agrimonie/too�tcls banj�Seebe/ J>abte/ ©jaem-blabers / ^etettelte/ Deete jSetelS / <©oub�-bloeme / ^anifeel/ ®zttp» nelle/ jUupfenooje / propendile / 25untum/ �*ant' feer-bloent�/t'fopuens ban H�temp/©arent-togf &en/ 25ugIoffe/ Gentiane/ f» fer-crupt/ IjaenSens ban «Bf» fcljeu/ Certbepl/ ^cotbium/ jSipte/ �objecljts- trupbt / �9ijfbingljet-trupbt/ �epnbaer/ alle fooiten san B|outoeu-Sjap� / ban elt&S een lial�e Oanbt bol/ ftlaeto ili05iin fonbee fteen8en�/�altffiljout/3aet enbe bloemen ban l)ppeticon i <ttat�obeneDict tts -3act/ ban elft een onte/ban beb?w �ojbiale bloemen bier oneen. 2110 alle befe bingo�n f�er toel f t�oon gucmaecfet 3tjn/ menfalbie feee uiel flooten/ enbe booj eenen ^ifte la< ten paffeteu / met eenen pot toitten ©un / ban Oefen tyancii fai men nucgtet te oitne&en gljeben / ontrent |
|||||||||||||||
|
31
|
|||||||||||||||
|
fi
|
|||||||||||||||
|
B
|
|||||||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
x6
M Ceggeii alle berbiantfjept of berfcgoutoenuan Den
niece, neemt �ecoc te ban �abit�/ met loogtje ban on* geblufte ��\th: ofi?gmpntn�|VcgegDebjaDen: oft isaperia ban epero m olie gebjoBen : oft ©enne-ftront/ tn olie ban Gooien ggebjoBen : oftmofcg bau (baatte �oojnen / ijet aloec-ounjie Dat gijp Brgggen meucjjt/ bioottjt Dat in Den <©bcn oft in De Sonne /enoe maee* tee af ci poeper, betept Daer of/met foclj ban een bjou « lue/ Die een BnecgtBen foccl)t/een 3alf ben / om De net- bjan�e plecBen te ftrrj cBen : oft neemt 50m toater oft peecuel/ maetBt eenen lijnen DoccBDaer in nat/ enDe legt Die op �e Uerbjantftept : oft neemt ftaaarte Seepe met �onitt) enbotenoft Hljupn-fap oftoUeban epecp. N cegen S�tautoagie / ^c�urfijeptenDeaiiDec jeuc
fels/ Die in De panden/ beenen enDe anocc partpen ban ben licgaine Bomen/ neemt tbaeebeelen i�eneetfc�en �ermentf�n / inafr�jt Die bgf of |ejS mael/in tout �aa» ter of 1111 tioofe- toater : «is Die bael getoaffcDen i$/ boeter bp een Deel berfrge gefouten 23oter / Den Doper «an een ep/enbe tfapbaneenfueten t©;angieu-appel/ tnattfet Daer of eeu julf�en / Daer meDe Dat gpp fuit tujyucn tecjDen t'uiec DefcpurfDeetijeucBenDeplaet* fen ; oft neemt toooj De jonge BinDerfSfap ban jietet� en�e�&oplier-jBlbe/maetl�terafeenjalfhenommeDe te fttgcBen ; oft neemt �oet ban Der Stljoutoe / feer felepn gljeftooten/ mengptbatmetfiercBen H5011/ firrjclUDaecmeDeDejeucBenDe plaetfe/ nae Dat gijp Die fo lange fjebt getujeben/tot Dattet bel root tg. O eegtjen Den �ancBer / neemt foniti) ban �oofen/
� olK "aiiupn/^»out enDetoitten �lDijn/laet Defe Dm- gljen t'l'amen fieben/ tot opDeljelft/Daec naepafferet Dooj eenen lijnen DoccB / enDebetoaret �aater/ om De 3�aucBer Daer me�e te toafftnen. Sommigfjepjgfen teer (jet toatei�atban tjetfi�en ��oe-Oiect�g�eb�j�ti> leet t ujojt/om Den kantoer oaer mebe te toaffrften. P '�Tegcn tottte feer lefjept oft quaet feer/toafftget get
ftooft ban D� patient/met <©ffe-ptffe tot Dat [jet bloet/ j�copter Dan op poeper ban (jet bait na #oenber-mefi/ �atinDeu#benggebjaocgtt�i : oft Blepn gfjefiooten &aet tutter Stljoutoe / met ftetcBen fl3tjn gemengt. Cl Cegen De beten ban eeu Dullen l^ont/fo geeft te eten
betoojteloantoel-ttecBenDe�glentieE / enDefrooft be plaetfe met piffe ban een joncB Binbt : oft met [jet marte ban De Detoctie ban �upte / ©pgljen / roo�e Coolen enDe^oat/gemengt met fonico enDe 25oter. R 'M bat De HanDt-man oft pemant ban 5fln twlcB/
ban een ^!angD« ggebeten toojt/gpfal terftont in ne* men/ eenrooimruatgfjeperftfapban«offtue / met tuitten ©ijn/en�eop De beteleggen /beblaberSoaer tot�attetfap gfjeperfti� : oft Dat ftp in De quetfute fczuppe D2P of bier Djuppels� ban ftet melcBargtirlj fap ba De �Dpgeboom oft ©pge/ oft toat JBoftaert-";aet/ jnet 3�5iin gef�ooten: oft neemt blaDer� ban UDolle» &rapt/<S5ariofilate/eftban'�Selbeften/baneltre�|)ant bol/ en ftct Die in 2$5ijn en IBawa-piffe / ban eitje eben �ele/tot op De ftelft. 39 jintBt ban Defen bjanc/ontrent eenen roomec/ enDe ftoofc De quetfuet met De blaDeri�. $ Sft Dat een Slangge int licpaem ban ben ILaiiDt-
man oft ban snn boltB gectopen t$ / fo fp met openen l�tonDe in De bemDen flapenbe naaren/ baer en 10 niet beters / om Die toe�er te Doen Bomen tot is'menfcgen licljaem/ Dan Dooj eenen <3Treftet in Den monbt te ont* fangen benrootBbaneenenoubenfc&oen-lap / toant te siatig�epatettotet-matenfeere alfulcBensuplen fiantB. ^et ti3 berfotftt enDegftepioeft* T SftDat men een <�tcfiel fteefttn gftefbaolgfjen / int
bitntBenbantoatet/ menfalbaertegfjen te�jincSen gfjeben/��eetlj- lupfen met fiettBen »580. V 31ft Dat eemgfte JBujjjS/ «i&pmne / 3©efpe/ ^ojfel/
oft ati�er Derg�eltjtBebeeften / booj fiaet freetfien oft bpten /t'bleefcb beeft Doen op loopen/men fai be plaet< fe foetelQtB fitgc&en met fap ban «Ponbecbaert / foo fai Depone en t'g�efuailterfiont bergaen / ofcfirgtfet be plaetfe met u fpeetBfel : oft legftt op be gftefteetBen ^la�tf� $oewt-Di«{& oft ^ffen-me� i»el �eel, |
|||||||
|
<©m oc ILupfcn te boen fietbe» / ftrij'cBtbeylaetfe X
met fap ban i�}em/g(jemengi)t met olie ban iftaoijis/ oft ban 4&ene»ie / of met Decoctte ban ^ttjapljtfagrc oft �lupfe-crupt : oft laet in eenen berlooten pot ite»- ben/^pecB enoe iuitien3©tt roocB/ban eltt ebeu bele/ enDe maecBter of een ^albe / jagljrt al t'faitien Dooj een^ifte / enbebeboaertfeomt'i)ooft baec mebe te ftrgtBen/of De plaetfen Daet De Hupfen jgn. CM Dat gijp quaDe Competnoillen tjebt g�egeten/ [*
bjinrt met Bonito-a30n/gef�ooten ^enne-mefi/enDe gijpfuitterfiontbanDefbaarit�ept berloft 5011/en�e ban De betfiitBiugge ban Der iBage : oft DjiutBt loo< ge uan UBgngaert -rantBen/met baat &OIK0. 3ll� Dat gijp beggeert telneten/ beel meet anDere B
remebien/Die litfjt enbe feer l�aejf� berept 51311/ foo leert onj� t'J�oetrBen tut �Latijii�JjeftJjjebeu/ g�ejjeten Thefaarus fanicatis paratu facihs.
Van de Koeyen ende Kalfers,
GAP, XIII. A �ngaenbefjetboetfel ban De Stoepen / foo fa! Ds
i^oebenerffe befojgen/Dat ftaer SontB-�jgfo Die* tuils� Den �>tal ftgoon maBeu/toant Daec en i& met Dac Den Stoepen meer beutfttg boet/ en�e na De goeDe boec< Deringge meer bebaaert/ oan De repnitljepDt ban gun ^tallen .^nt fp Die oocB tojsjben met eenen garben in een geDjaep�en en ftgben ftrooiwiftft/langis De rugge/ Den gal0 enDe tgooft/foiiDermeetvali» Die ttsrenbel* De Uae�er t'�ups Bomen.^otB Dat fp fmojggews/nae Dat f p Dietoel gljeoeffent gebben / alle De putten en�e gaten ueerftelnc bullen/ Die in Den bloer ban Den Jstaf 3gn / enoe Daer gun piffe in loopt. �©at fp oocB eemt� 5ant enDe fieenatgtigpe materie op Den bloer ftropeu/ om gun getbupggeu ban De boeten teonDergoubeiu j��eufal Die 00c geenfiwei ten RiterelepDen/boo; Datfe in fjun beroeper 5gn/ enDe niet laugger Dan tot gun tuiaelf jaren : �aantift Dat ggp'tbioeggec Doet/fpers (allen niet Bonnen groepen tot gunbegoojltjcBe flertte enoegroote/ enDefulleii boo}t0-bjeng{jen Blepiie«nD8 ouftercBe HalbetiS.^efgelntt ift Dat gfjp Die t� ^tie« re lept nae De ttuaelf jaren / De �alber& en (uilen onk fo ftettB niet 3nn / noci) fo fraepban maetBfel. |Be« fai Die ten ^tiere lepDen/binnen alle De jBaenoeti bait iBep/ �Pebemaent enDe ^op-maent/ali3 De BtupDeit inljunBrachtliaen: oocB beggeereufp ontrent Dlem tgt ban l'elfi Den Stier : uaeUBe men macg meccBen/ al0 gun goomen ban De boeten g�efbaollen 31111 / etiDs aen Ijun een -pat k�j brullen. %t pjoftjt bat Bomt batt bat f p ontrent Dien tgt bol 5ijn/ �fi Datfe ctji� maenben baer nae fullen Bomen te Calbeii/ enDe tegtjeu Dattec nieubagraffai�at-fpjupten/ gtt uaelcBegunfaiget meltB U�rnieu�aen/baer meDebot De jougeCalbersi ta beter (uilen g�eboeDt toerben. <©m Datfe te beter ban oen ^tier (ouDen ontftouDen enDe ontfauggen/foo (af men Die Den Stier magljer leberen/toantban ontfan* gpen(ptebetec : Cer contrarie foo fai Den Stier bet 5tjnenDe toelgljeBnotljt ban leben / 5flnDe altee obee tuaee moenDen Daer te boojen met <©et(leu enDe Wiu fen tuel gOeboeDt / Den toelcBen men ootB fai Biefet� meer lancB Dan ftoogfje/ rooDt ban gapje/ b^eebt ban fcgouberj�/ grof ban beenen/ (mal ban licgaem/ maes ronbt/ b{eebst banboz|�e/co|tbangoofDc/bjeebtban boo^ljooft/ ban een flraf toefen / ei�be bjeefeliicB ban gefic�te/l baart ban ooggen/ cojtban fjoojnen/ lancB enbe routo banfteerie. 31ftDat be �oepe ben Stiet toepgett/ oftbatljaerbeStictnieten begeert/men moetfe ben luft aen jagen/met uod; bc neufgat� te gou» ben/ g�ebjanDe #ert-fteert of een anDer «nitture gge« bjupcBen/Dietop full� ftell�int Capttteltoan befteet* ben. <I&gebuetenbeben tgbt batfe bol jnn/fai menttie machte ban obet gtarftten te fp?tngen/of Dooj fteggen oft Daggen te Joopen. 4BotB falmeiibieboattnbt�eec fp halben eg &t$ mmm {jouDin/ met goet boeber/ fon�w,
|
|||||||
|
van de Landtvvinninghe.
|
||||||||
|
%7
|
||||||||
|
Die nae be negen jatetttifet meet en talben/ taant Die
mog0en notlj Dienen om te ttecBen. �poojtsfalDeiloebenetfTealtijtpigfen/ een banbe
miDDelbact gtoote / Die lanca 10 ban Utjjaem / tyeebt banlancuen/ ban bietofbgfjatenout/ ftoatt ban �apje/ oft gfjefpicfielt/ oft toit en ftoatt gBcplcr&t/ De toepetgtootenDeneetiJangfjenbe / gtoutbaabupt�/ bjeeDtbanboo}t)ooft / ftoatt enbe groot ban oog�en/ be floojnen niet ggetron&elt / norfj fiojt/ nctfj Dunne/ maet glatenDef�iatt/ toubanoojen/ meteen g�t�o* ten feabebeen / gioote muple / open neuf e-gaten �nDe DjuppeuDe/De lippen neet gbefiageneiiDe ftoatt/ effen enDe Dirfe Ijapj / �ojte beenen / Dtcl�e Dpen / lantu enDe Dits ban Ijalfe/bjett ban fchou�ets / met eenen langen fieetttotop Debielen/ �lepn en�e bojt ban |joo}iien aen De boeten/enDe gelijttt/ bjeet ban bojft, euDe onDec aen De bojft gtoot enDe gtof / met gtoote euDe langde fpenen. >i�n�e aengaen�e DefietStenban�eCalbergt enDe �toepen /fp fai baer meDe �anDelen/ gefje Jjiet na int CaptttelbanDen 3�oepen-|jetDet gefept toojt. a^oepc-meft on�er b'affcljen in IBgngaert-blaberj�
oft �ool-blaDers getuonDen/ peet gemaetBt/betDjgft De pgne ban^tiatica / gfjelgdt een plaefletDaerop ghelept. j!©et a^gn ggetooftbjergljet totDjatgtDe guaDefeerithept ontrent De Binne enDe Den bals / met Camtile-bloenten/jH��elilote/enDe 25:amen in De pan* ne gljerooft/ berbjiift t'geftoil ban De mannelitlifjept. 39e felbe geneel Ije�t gtteiepDt op De gO�ftoollen plaet* fen ban De #atet fuchtige/ gfjeneeft Die gljepcel/enDe g�eleptit opus plaetfe/Dieban De Spen/ feefpen enDe Ifojfels geflel�en ig/bw�jijft terjlont alle De pgne. De maniere van Boterende Kacs te maken.
CAP. XIV.
D� �loebenctffe fai neerflitljept Doen / foo toel tot
ooetfel ban Ijaec Ijupfgeftu, als om te ber�oopen/ om Ijaec ©ocfttetsenDe�ontutoijfs beficl)te�ou« Den / om pet meltf� d.,.i paet Stoepen toel te tegeecen/ enoe 25otet en IbaeS �aet af te ma&en. jBaetaen* gaenbe pet inette/fo en fai fp niet betoaten/notp tzu» beningpe ma&en op pet jBeltU. Dat De hoepen geben/ terftont nae Daife getalft pebben/ toantbepalben Dat» tet ntet goet en is om 23otet of fiafe Daet af te ma&en/ f o ift petituleus om te gpebiupclteu. ©oojt� fo tjaefi alft jBeltli gemolt&en is/ fo fai men Dat (tellen op een plaetfe �aett laemn ftaet / om Dattet fouae mogljeu te langecbetoaect tooiDen/en�e beel eet tonnen : toant De toanutebetoaett De iBelcenae maBetDtr&e/ gelgc De BouDe Datfuet maerut/enDe terftont Doet fcpep�en. iBaet om t'felbe te beletten / fo toaer t goet �attet ge* foDentoetDe/enDetfelueDic&toils gemer t/en fotoecp gefielt / immers tnDten men Dat Djp Dagen oft langec fou�etoillenbetoaten. �>v fait goet JBeltft �ennert aen 3pn toittitpept / lietlu&en teuc&e / foeten fma&e/ tebelttl�eDitliefub��antie /en�ealfi op Denagljelgpe* Djuppt^gnDe/terftont uiet af en loopt / maet Daet op blijft liggpen�e enDelang�e ?gn ton�itpepDtpotiDt» ^>P en fai pet JBelrfe niet iangpe laten ftaen/immet� niet obet eenenDatp/pjincipalttmoe Cornet/�lerffl en Xente / toant ban fouDe Dooj De toarmte pet melc�* terftont f cpepDen enbe beDetben/ maet fai fdpaefi alg mogelic is Den toom Daet af ttetn�/enDe Daet af ma* &en platte Saefe/ a�otet/ »afe/ Wep/ oft pet anbetss Daet fp matp p jof gt meDe Doen/nae Den epfep ban bert tgt.lBel is toaec/batfematp in De tointet als be �toe* nen luttel melcp geben/miDts Datfe bol 3gu/betgatei� bp een/t'gpenebat inbjp ofte biet tepfengpemolt&eit toojt / �'toeltu mits De RouDe niet fo paeft en bebeeft/ enbe Daet boot ootB tetf�ont gpetonnen to�jt. ^p fai ootB in ben teinter niet beet ©otct�/maet l^afe ban paet fBeUR manen /poe toel Dat in be IQDtntet be Sta" fen niet foo goet en jqn nocp foo ledits / als in be �o< met/^etff� eri llenten Doojfgebjecban De irtupDen. ©e toom fai fp ban ben jBelcn afnemen / fo paeft ais pet mele» gpwolfcenjont»/ ttnijjtymW0*1� getooiben
|
||||||||
|
fondes centcf�ftn^te meCcfeen / taant pet melen Datfp
ban gpeben eu ie niet gast i enbe toojt fo ijam als een fieen. 281)5 fp nu gpeealft pebben / men fai Die niet melcnen om bot�c of ftaes te ma&en/ ban t toee inaen* ben oaet nas / en'oe Dan fai men Die toeDet te belDe laten gaen/ enbe bau De Cal�etS niet laten fupgljen / boo} t faaonts/als fp toeDet gljeneett 3911 ban �en belbe/te ton'e oat fp Dun berfclj boeoet fulleti eten/D'toelc gpp �aer fuit geree� pebben / euDe f 1 nojgeus eet fp te belDe pen. 3iutoat(�aetDatfpootB3p/foenfmtgljpDte «wee t�jeemael Daedjs in Den Corner laten Djintacn/ «noe eens �aecljd tu Den �&tntec/met t�ebier-toatet/ maet Dat toat laeutoe is /gpelgcU tegpen-toatet/ oft poet -toatet/ oftput-toater/ Dat lange geput fjeefe ge* fiaen. -©ant pet put-ionter fonDe mogen Doe} De nou* bc per joncfe letten. ©eliptoatt/DatDe�toepegpeen toater/ oat fonOet gebjetn is en toepgei t/ mbien �attet Klaet is / toant fp tjemiubt botien si {jet nlaet toatet/ gijelgcfe fjet ^eect �oet troubel mater : toant petiS een teec&en ban De goe tpepbt ban Den $eet�e/alf� met gunen boojjten boet (jet toatet teutt/ eert Djinc&t. Stagaenoe oe jongpe Aitalbets/foo fai men Die nae Dat be �toepe gpecalf t peeft/bp paet laten' met een goe&e �ttte�e bau tserfcD ficoo / btjfoft fes �agpen De felbe bttuunlsbeniteuuuenDe/ ban toaet Dat gijpbanDie fuit nemen on een an�sc plaetfc/enbeals gpp Die totlt boen fupgpen/�aet tocDec bjengen/tot �atfp gefogen tjebben*. J�aetifi Dat gijp fie�/ Dat fp met en uullen jupgeii/eri&emeten Doen Dan babbelen aesiDefpeuen/ fou�etDie te nonnen ttetHcn/ gpp fuit Dan fienonDet betonglje oft Daet gfjeen toitacptig�jc bleefcpacptit» Ijapot mts 'Die Ijuii o:iDet De tongfje groept / bpcanS Oijelij* oefpiou/�e luekf�e gijp fuit fonDec De tongpe teqitetfeu/afne;nen/metiilepnetoel»fnteDenDetangf* 6e;i�/enDe De plastic Dan toaffepen met goe�en ros�en Ww 1 of met uaatet �aer ^>out en�e toef gpeftooten HaocS m gebjo&entss : want fp fou�eti D002 luIcS ge» b|etu bp gebjeae ban fupgen/ tot frctbenS toe gnelen. ©e �|oebenerffefal oocl5fojcpbulbit|)3rjn / om De
Hupfen te ber�njben Die De haloere litggpen / enDe Dun t'gcoepen Ueletten/gelgc ooc De fcliMcft�)ept Doet/ als fp Die �jebbJii / D'aielcfj fp fai merc&en/ als pet bel puu rimpelt/eii�e �at fp mettet Bant Daetober fttgc» ben�e/ ge�oelt Dattet toel tapacfjtttp/ en t'ijapj Dunne G�eujj��en is. <©m Defe fepozftpept te gpenefen/foo fai fp met boteco�et al fttrjtften Daet fp fcpucft5ijn. J®��5t oefetuaee gebjefeen fai De l^oebenetffemogen baajto mm i|� Datfepaet S�oetS ttoeeinaclp�aecp� boet tojijben / metganDeii�olftcoa/ enDefjunpifle niet en laetonDetpun liggen / enDe Doet onberp�nDen toan�joogbe en�e nerfclje llitiere/ ueecflic|� �oecfj- nemenDefjun meftuittet iln'iere. �m nu �je�erte�eeren totten goubentementban
fee l�ocpeii / �e U)oetteriieffe fai ojDonueteu Den ttjDt bat men Die fai m ;!c&en/te toeten f mojtgenf. enDe tfa< botitgopeeubequ.nneuce. ©at men Jjet meltftfoo ��aefi M gemolc�cn is/ 3rjge/ enDe feec langtje botere jfon�et pet te beclufen, ^«oeuafen [eet toel gefaent 3ijn/ gl)ep5tft en�e �erUUcn/ maet pjintipalitb Dat De patten/tep!en/3tjge baten/bojmen/liaef-�o}fKen�/ en�eanDet�atetifeerfupbere��e tepn^nn /enbe Dat geen ban ijaec 3|onc6-totjfo acu botec of naeg &ome/ als fp tjaec maent-ftou�eti Ijfbben. ,§>mo.igeuS eet fp ze bel&e gaen/ fai men be Hi�albetS Doen lubben/te toe- ten /eet �at fp ttoce jaet out 3ijn/enDe nut laetetttoant beltalbet0 groepen te betet/ al�fp binnen Den ttjot ban fjun gtoepen gelubt toojben/ om Dat pun licljaem botfitetts geluozDen. m$ fpnueetfl goelubt5qn/fal «ten Die / mt�ts De pgne Die fp Ijebben / ulepn gfjecapt ^op met �emele gljemengt/t'eten gfieben/tot Dat fp �joebetben eetften appetijt gectegen Ijebben. j�Sen fai bte 00C& niet lubben alfi Bout of feet IjeettoeDet 10 /oft batDe5iBaneafgaet< 2WS fpDjpjatenoubt5�n / fai metiDieDen*©ff.;iifjetDetg|jeben/ om Bnnte leeten ttet�en / oijdijtu men ootbfalDocube <&uen«n / enDe |
||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
l8
|
|||||||||
|
3Diafte-bJO}teIbetfien/ bebjefcfteooeft beletten batfe
banDe jBaluujen met gliegeten en boojDen oft en bec* totten. 4�ubet'ngeballebattetbe|@apen tu Bomen/ men fai bie tot nemen/enbe ben HHaeiswet �Lijn-jae� fmoutfirtjtften/ t'falbie feettoelbctoateinofe leg�tf? in een grooten Doop ^aetjS ban �^ietp oft 1Lrjn-3aet/ff f ttlleu Da�t in ftoelbltjben �(|� beet tocDet ip/en Uiarra alftftotittoeberi0. jiDaet gl)emerthtDatgrootclat& ban nco�e i0 / befe ftafen te tj�uben/ fo fai men Die fee» goet IjouD�/met goet te Icgoen tn fetrete^»rDapjapen/ DteinDemuetenbanDcfteSDetpgijtmattftt �nn/ op batDer� / naebat fp met olie ban �OlgUetigljei�teftesi 3tjn/ oft met 3ltju?aet eube�ts�" t'famen gemengr. �Dooj goeben ftae0 fai fp Bou&e� / als bp bet enbe
ftoaet ijj/fonber oog�/cnDe geelacfittrO/foet ban fma* fte JteRocft bau teucfte/en�e geenftti0 berrot/nort) bo� j©eelojei�of.ff�apeu/enDe Die ban eticftel��oepe-melc gemaeeftt 10/ fonDec eeniclj «�c�apen-melt^ baer on° Dec te meng�eti/D'toelcftDe ftaepmtn fmaftelteft enoe totttec tnaetSt / Ooetoel Dat men Die ooeft mat� geel* atDtitlJ maften/met boat ^&affcaenp Daet bp te Doen. #uDebetfcinmineloe ftafe / gefioaten en gemengt
met fop baer inne een gljefouten �?efpe i0 gbefo�en/ maetbt mucboe alle tjatDitbe�en bon �eftnpen / to$ boimeban eenplaefiet baer op g�elept, Van de Hoenderen.
CAP. XV, A<�ngaenDe Bet regiment ban De �oenbmn/ boe��
Betp^nctpaelboetcftig bau't 3Lan�t-U)tjf / Date be�oojt fp feer fo?tbuulDtt{) tn te toefen / enoe te be* fo^gen Dat Bet �^oetiDer-ftot alle Dage ftbooti gcmaetft� toe v De/ foo Ijaeji al0 De i^oenDeren enDe aimer ©ogije» len Daet tot 3911/ enbe Bet meft alieen op een 3tj�e gije»» lepb 10/ om Debem�eu baet me�e te beteren cube te mcfien %n be leg-ftoiben falmenbjc��ji�0 betft�j fitoo Doen/etiDe becftjje legepetp/enbe be {tocben mts f p op flapen enDe ftttcn/fal nten alle toefte fcfioon ma» fteneitDeaffcbjabben. ^atootftijet #oenDet-botelle abont/ met beu onDergancft bau ber J>otitien gefloten boet�e/enbe fmo?geii0 metter ponnen opgaurb opsn gBe�aen. 5&at bebp�tft batften alle Dage ttoeemae� fttjoon gBemaetftt toecDen tn ben �Btnter/tncetn bert .�oiiur �jpmael. ©atfealtsjDt ft�oon enoe ftlaet toa* tetBebben/ Dat fp oocbDitfttot!0DoefiropcnberfcH fitoo ontrent ben mefpoel/en ontrent De ft�uete/baet: oc^uetibecenenDean�ere�Sogei�Benftrautuen/ente op fommige plaetfeu 3atibt/(�ofcftaffc&en leggen om Baer tetierfcBu�beii tn D�tonne / enbe Ben plupmei� te fupbeten: Dat fp Doe toecp nemen De tot gBebjucftte �^nn-beften of bupittBepbt/ban anbec bjut�teti/ ban beplaetfenbactfp ��emepnlgcbgaen eiiDeijanteren/ boant�tebelctten�entelcggijen. ji�ocBmoet fpoorft toel |o jge Djagen en�e toe fien/Dattet int l$oenber-&e* imb latte gljebjoften en fp/nocj? tn ecutgfje plaetfe pet afgljeitBelftbai*bupten of ban binnen / oft eetitrjlje plate ban toit pfet op geDebeti en fp/out te temebier�n t'petrjtftel ban De Matten / ©o}]en / �Befti&eiW Wi\* feti/ Jflutotjneu enbe anbec beefienbiefnatBtobaes: fouDen mogen tn ftruppen/jae oorb ban Den �titeften* bief en�e ©pi / biealtemet0fnacBt0 romen tot iu� ^oenbet tot /om be jongen toecfo te nemen. «Enbe cm bannen ooeft geen bcrliefcn en foube/ fooi
be�ooitmenbe�Jiiwpn / Die DidtbJtt� op De mueren bliegBen/ te tojtcn ben eenen blengBel/ enbe ootfe niet eeti0 inben ^of toeten comen/toant fp fouben een gfje» tooonte baer af maben/en�e Ijet beletfe ooth te leggen: �nDe om Baet lieDetnocD beter Betbltegljen te bec* bieben beBaltieu tgBene Dat boojfept 10 / taant ten i» niet goet/ batmen De �|anen oft �apoenentojtbleu* g�elt/ foo falmen leggljen boben op �e muerai batto?; �^obeu enbe elbet0 boopien r 00. �^et�|�enbec-tot falmen maetften opbe3tjbeban-»
benHantBupfe/ enbe bette banbe0 peeren tixxp&t ombatbefebogBe^quellgtftsp/ allebingBen bu?i itiaetftea
|
|||||||||
|
B�euooiben W et�* tiatt btfen toom/fal fp be f�oom-
b�fen maften / Die mentnbe Cornee piati) « bettoo* jjcn/oim te gebitipcben op banrftetien enDe maeltyDen- 5©6 'juimwi mengen met Delen toom fgn �nptfcet h��jpn 0l)e{�ooteuenDc t�oo.c-UJfltc�-, ©o�jtt� fai fa uan pet jf�elcft DatfonDerlibbegBe*
tonnen enbe Dit getoojben ijs/ platte ftaefbei 0 maften, 35e toep fai aiogen te paffe bomen/om De bettfteu0
en panoen tefp&fen/en ootft al� Dieten tt)t ss om Den Dienf�bob� t'ct� te geben/alll c� bjepiiirj) gefob� Beeft. «Dm boter te maften / falfpbetoatenpet becft&te
eti uetfte melc/bai fp fai Jjebben/eft geenen room baet af tcetuen/ imi reetfteninge mabeiiDe Datfe bantSten pont melcftc fa! etnee pont en een {wtf bo. et 0 treeften. aPmbebotette Ijebbep/ fai fpyet mele tiuel Kernen in botet-ftatiben /ipnnttpaltcft al(i feec�eettoeuerus/ toant be fyme be et bat De boter fo Baeft niet gemaetftt en toojt. 3(� Dat fp De boter tuil betroopen / foo fai fp Die fouten enDe in potten of fiuppen leggen. 3&e gljeele botee ijs oe befie/enoe bs toute m (lec�tfie,t©e �l�ep* boter i0 De befte ban allen, 3Ceng,ienbe Set maften banbe Kafen/ fp fai baet toe
nemen yet groffie enbebetfte j�ielcft/ Dat fupuet en betftt) gemoltbeii t0 : iBaec al0 fp ftaen �angije tuil betoaren/fo en falDec not� toom not& boter af jetrot' feen toojben/maee fuic�t alft ban De&ospe falftomen/ tn De baten gefMt toojoen om te tonnen enoe t'famen teloopen, <©' *nautere ban tonnen/ tsf/Dat men ton» fels baer oubei mctiget/ D'toelcftgemaetftt 10 ban een Slaino mage/ oft ban een depten/ of �lafcn niagBe/ oftbloemebaiitoiloeCaeroe»/ ofjaebt �anfiarbO' ber»euictu0 ' of lap Dat tot be ©pge-boom uloepet/at� be groene ftDo^ffegUequetfi toozDt: of De �l^Deris en�e fekpm ftappcyept oie aen De ftlepiie epnben �an ex iCc t*ctsau:ei�E�etet:cft«�l>cpn�ejc;oft'�eiisatiuei#oen* ber mag�e : of «Snoecften epersi met De toelcbe tn be be ©aften De �afen gemaetftt toojben. 3Depot Daet yet fBelcfttn i0/ moetlaento flljepouben too^oen/on* ttent Den Jjeert fiaenbe/fonDer op t'biet te fconi�. Jfllft jBelcft g�eronnetu�/ Dan moetettetfiontinbeKojf' ftens ge�aen boojben/boant Ijst tg goet/Dat De Wtp af loopt / enbe ban IjetgyeronneiijeelcftgBefcSepDen U��jt.^itntlpalit fo moeten be 31oncft-bopfsf/ Die Den feaeg moben/fupbec enDe net jtjn/ met De moitto� ge? fjec� op gBeflagen/ enbe fon�erlingBe ���p 39" ban l)nn roacntfioiiD�.�te ban tSuern�/De toclcfte aeel tuerrjc ban Ijuti ftafen maften/nemen Daet toe mepfftens" ban bccrtyien jaren/ �te aet�icJ) cn�e tiet 3qn/ enDe gfjeen fc�utfte oft fttautoatijttgye �anben en Ijebben oft on» gljetempert ban �twcenjnn/�Jant fp laten ftun Dunt* iteti Dat fultftebuple ftanDen/l)et bolcomen tinnen ban ftafen beletten/en�e De ftafen bol ooglien maften. %\i Datfe be ftafen bail laten Djoog�nenbe �artmo?»
ben/en�e langen ttjt betoaten/foo fai fp De 1©ep2 enDe Ijet ftlaet melt feer mei laten afletften/ enDe Dan neben tnalcanbeten boegen / op ftutDefteniS Die baet toe Die « mn/etibe fiellen tn eenen ftelDet/cf opeenigj)e bontftee plaetfe�teftoeliis/ of op �ang�enopeeiug�e plaetfe »ie bori tee luc{)t fiati / maet bat Denton ne Daet cp ntetenftB�jne. ©oojtss falfp Die al!e bag�e omme- fteetcn/ tot Dat fp op Den bietDen oft btjfoen baty. ge» liitft een tneelat��tftept fullen ftrtjgften / enbe ban fai men matblepn g�ffiooten ^outssbaetopfttopen. ^san�etDaethb fai men Die op b'anosr jtjoe Beeten/
enbe alle ffclfbe boen al0 booten, ©afcj naefal men bt e alle Dage omme fteeten/enbe ober al fetjaon maften met een bot me0/bat baet toe gt>maetftti0 / tnDien bat ban noobe i$. �enigen ttjt baet tiae/ali fp fai fien bat be ftae$ toat gfje�^oot�t f� / fai men �ie op ben fol< becb?ag!)en / enbe op leerert met barber^ leggljen/ sotftbttftbJtliSft^abben enbeftfjoon moltett / etibebe batDetjSbJelrepntjouben. jf�aezw batbeftaesboo; te langf�e betoacen hart enbe Mttes 10 ggebjojben/foo fai nwn bien intfant gtaben / oft fn 45et(ie-meel leg» g�en/ of in Cfteten / of men fai bien met bimvfi ban |
|||||||||
|
vande Landtwinninghc,
|
|||||||||
|
i»
|
|||||||||
|
maecKen/ett&e ben Oupfgcfin mopeltjcB �ailen. ^L'fal
ootk ftaen tegmen ijst ooft fupt ooft/ ontrent ben otoen oft betttbeu, tnoiem mogelgcfe tp /om bat m toa tinte/ fcte De {jiniscn boet leggen/enbe ben routb ine ben �oeu* becpfeecgljefont ts/ tot baer foudemogDen romen. ^'fatoocUeentlepii �eiifteeben ()tbbmtetj)t legften f)et<©o!te/ baer �ncr dat os Dobbers fullen tnogljeu fmoigeng rat blugen/ enbe tfabontis medet inne ulte* Qfjsn/ omdcb fnac�tj* fai gefloten ftaen / op batfe te �erfeseroer. mogi)enm Daer bat toefen / tooo? alle bee- fleu ote Ijuiifouoenmogen Dinbeten. ©au bttpten op fte5i)be ttinoen bjtjbtfjof / (aleen tlepn leerbenftaen/ lancrt)?ttoelcbeoe Ijaenbetj� fullen cltnimen tot aeri* betoenftet ban Dun feot/entoe boojto int Bot/om teblie* SDenopaeftoc&en endeoaec (nacf}t0 te ruften, l^et Boender bot moet ban btpten enbe binnen wel befet 3tjiv om aar be�oenbetjs fet�re n mogen tonijn bande Cattett/ � iutonnen/^langen enbe anbst beeften �tefe fouDen tnagenbefcDabigen. ©at ootli mibben inden bjq�t�ofon rentDetIjoeiber-feot/eentgebooineuoft toijnga�tt gijeplant fp / om bat De tjoenbets fouben mojtjen in�e Cornet / eentg�e plaetfe Dtbben tottet potine / enoe de �terftfltttiis beftljetmt ^tjn / toooj ben Suetuen�tef/eude andec dergclnr&e fteetbbogelsi/SIen i& niet goet oatfe op defoloetingtie ban fjet bot ftapen/ omdat gen baplicljept enoemeft oenljun bceientuet esifoudettafi bigo�/toant fp crpg� baec beucbet fleir* 3«n. ©aerom faunen tote .tante (ioefeentsaft manen int Ijoenbec Hot, eenen boet botien DefolderingDe/Iig» gDenbe tiaee boeten ban malcanbeten. heggen ot�cc fjet Doendec-hot/en een toepmtD t« 3tjben affuit gSjp eenen melilioop malien/ tot on&erljout toan oen hoen* oeren ino�fetmauieren. Jfcaeciu eenen grooten put tritiu�'.et bien met eerde/de toeitbe men met bloet tian Bffen enbe ander, beeften Die men fai doodt/ nat mauen fai: ftaec rmetfal men een goet beel Da�eriS baet op toojpeu/ enbe met eenen t}aec oe eecde Ijet ondetfte bo» ben �Bojpen, foo fullen baet op in toeten tgdt beel tooj* men groepen/ toaer aen be Doenberen fullen langue te �ntben Debben/enoe !jet crupdt battec groepen fal/dat fai Dun toet enbe fmout goet ma&en/het toelcbe fp �er< Baren fullen ouerpicben tomdsn toojmen JBaecal0 Bl)p ftet bat be tooimen toetgaen/ fo maett beecte tue - becommc tuet bloedt iiat/enoe fltoeptcc Datoer op als" bojen. Isommigge planten jf�oerbefie boomen inben bjnt�of/om te nebben toette e� feer goebc cappoenen/ ai�be f�oerbefien in fapfoen 51111. �©ant De rappoe» tien enbe avisa gDebogljclte/ bte oe/Docrbefien eten/ U�o|�en apter maten bet enee goet Pan fmaetbe. ^oteltfeebofnne binnen/ip eenen goeden fjaen ge-
�iotcD / S)oe Uiel bat be oii�er� eenen Ijaen gljeben/tot �ijf hinnen/eri Ijn en moet noci) uut uotIj grg� tuefen maer root/tannept oft f aiert/f raep naulicljaemt/met eenen f eet retfiten tam niet geberft enbetoobt/ eenen roiten en bro 1 men bec&/!coge f ujett/inde roobe ros/ geelof blaeuua/benbaert ban bet roleur t�a een roofe/ teecScnbeban hetmitoptrcot/ deplupmen banden Dais feer lanen/ geel enbe tantant/ be beenentiJel g�e» fc�elpt coft enbebick/be tlaeumen tojt en baft/be fpo< ren fttif en ftljerp/beftecrtrec[)t/g?ooten bir&. Snf- tjelticpootb�ebjapneoft tanuepte Dinne t�be befte/ bie f mar t e plupmen aenbe b�eugelsi Ijeeft/ ten ?p batfe BDeDeel fmett 5P / Vuanttengratu�jeoftftoerteen beutDtniet. �jetfatfoenban beDiunebeDoojtmi�del' baer groot te wefen/ met een groot Doof t enbe recfiten rooden cam/bjeebt ban bojft enbe Ijarbt ban bleefctse/ bjantbegroofteenjtinfoo notuetltjtfe nietomteleg« gen/enbetftbatfebuft!agel0aenbetlatu\��enDebbtn/ geitje be hanen/fo en 5ijn ?p fo tam niet/maec uiilber. ^e Dinne die fpojen peeft) t)it bie&et ftaer eper�/enbe enbjoetfefoogepaffeUlcfemet/enbeetetfomtgisDaer eper�. ®e feer aette�inne oft bie ben loop Beeft/legt toint erer�/ enbe bie te jontB its/ en fielt Daer niet om tper� te bjoeben en Biecbene te regerf. �»be baerom faimenbf t matten be gelgooiee Ciunen/ enbe be gDene |
|||||||||
|
bfe traept/ft�iaeft enbe traepet (jelffc eenen Baen/Bae*
eeeft mttcecbenbe be gcoote bebecen ban be b Icugel�/ i)aec op buller.be met mtlie/ gerfteen ttoppenbe met beec� in fiut�en g�efneben/ ofttrupmenban terboen b)ooc/ gDemeptBtinbaatecbangLetf�enineEt/ enbe fttlleDoiioen tneetibeflotenplaetie / enbebeplnpmen banket �ooft/ban be beeiien en banb�fttet �Jtttetb�/ enbe bte eteutn^ebruaria.^Be �tnue btete bet i$/fal« men magerbec manen/met ctpt teleggljentnt roatec batfp ujti.ct/enbegUefiooten tart eclg�'mengt onbec �aereten: maer cornet pet ben loop / foomoetmen �aet boojb'eetfte teten gDeben Det mit ban een ef)e- bpoen ep/ gheftooten met toieemaelfo beel gDefooen ro3tjn- if�aecbiequabe Dinne be Ijaer epet? b)(bet enbe etet / falmeu eenen boper ban een ep obetbec�en met toit fupuec plaefter/en&e laten bat feer Bart tooj* ben/in ftebe uan een epet fcftale enbe ban fo leggen in be plaetf e ban Daer neft ep/oft 00c een ep mab� �an plae* fier oft ban ernt, enbe bat inde neft leggen/eii na datfe gelept fieeft/be epets� tot nemen/fo batter altgtiS maec ecu en bltjbe inben neft 3Bie te jonch 10/moetmen al� fp tloteen fai / be neufe gaten booifttben met een pau Daer clepne bederen/toant een jonge Duine btent alleen om te leggen/en boude om te bjoebsn/ onfe boerinnen bie te ftraf ign/maBife nat met toater/0111 te bercoe* lenDaerlieder Ditte/ oft 5Pdoenfe bier bagDen Paften/ gDebangljen onder eenen BiecKenco^f. 3,ft batmen die met en ujacfjt ban bjoe�en/foo mottmen bte foo Daefr alss fp gebipt Debben/of ttoee bagDen baer nae/tnebec laten gaen bp ben Daen/om Daer te doen ^gDetea Daer Btecfii Kens/enbe meber te boni leggen;en�e ben bupcfe ban eenen grootcn groben enbe jongen capoen/bien be plupmen totgetrotuen 3gn/tomb�met D^ete re.'clen/ enbe ban Dem ge�cu de jonge htecBffien? febjoeten e� te lepben.lDe Dinne crpctjr lirDttlctb alis fp out too^bt befcDelleopb'oogDe/ caterneneii&e bjuppenboojde neufegaien mits batfe te feer bercout na enoe gedzonc Ben Deeft toet beoefen oft te coiiD� mater /en boo; faut e d�tfebe^ abontjs Dei Doenbet-bot gljtfloten gDebon* ben Deeft/en fnatDt gcflapen onber beboomen/of ont batfe alft regende niet en Dreft tonnen tntbjooge to- men. �Docjt0f� 5p ootbfetr gDenepDt tot ben loop dee buptr / alis Daer eten te feer gDetoeptat t�/ oft dat 3P gDetcu Detfteentgtje Istercnbetrupben/ oft oatfet tjoenber-bot fnacDP open g�eftaen Deeft. <�nbe oot bs fpjau boo{ dat f ebojfi gDtleden Ijeeft / oftgDebjoni* beu Deeft/biiplendeontlaer mater. <©oc i0 fp fubiect ben lupfen enbe ben getoojmte aie
fp fyoebt/enbeniet en Deeft om Daertn te toen telen ei fuptoeren / ofi-batDetDcender-bottelangDe��fonbec te repnigen cnbeftDoontemaetben, ©oojt0 ootU Del bgteu toan be fenpnnigDe beeften bte/ontrent be meffie e�be oude mneren Den Douben / aiss ^»cftojpioenen/ ^langbcn/ apinnen enbe anbec bergelttbegDebierti dat ontrent be nnf Doopen Dem ontDout. 'Cegen feftoffttjept enbetotetitDep Oer oogen/ moes
men dteftoben met j^oitelepn toater/oft met bjoutof melcfe. «Enbe tegDen be fcfjelle op booglje/ moet men dooge mmben metSalarmoniat/tompnenbe ijonfrfj onber sen geftooten/ban eltbr etoentoele/ten fpbat g�p be beDenbicDept Debt/ toan Den bte af te nemen lichte* Itjr 6 enbe foeteltjcb/metter nnnlben, 'Segen be catarren/moetmen Den een plupme boo|
beneufegatenft��en/enbeDcntoaterlaumaben/enbe altemetsi be tooeten toarmen/pjlntipalijtb ben clepnen biecbfben0/be toelcbe men baer om toat tgtp toint/ia etti bel oft inbe plupmen / en men fetf e in eenen pot tn eenen toarinen itoen/oft in een Doetbf ben bp be toiere. Cnbeiftbatbecatawetot fmeerinaegetomeni�/ 30 moet menfoetelgtbapofteunie tolitmen/ enbe boen be materte totloopen/en baer in boen toat gebjob�foute, CegDen ben loop foo geeftmen Den teeten ptlleftentf
gemaeebt toan gerite tn uitin getoeptt / enbe in toafft gerolt/mengDenbe baer onber toatet/ baer <$janaet* apset�eft^wappel^tn atfoben^gin |
|||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
3°
|
|||||||||
|
ombefelbe,t'f� mogeifJiB/ �enlieben teboenmtbjo^
Den 5tl?s 3P tupben enbe nieu plupmen ttngen/ foo ea fuit gfop Die niet laten gaen Uiteet plaetfeu/oaet gfopje gtjeQooten foebt/Danalft fcfooou Uiebet 10/om jjaents betlitfoteu enbe te bermaetbeu/enDe oocb biel tGsfiett battetben 3fetnt oft ^ietbenbief niet op en balie. J@eulaetbe gitine b^oeben/ uae Dot 3P tt»e 3aec
gelept beeft/ tot batfe bfp enbe biet 3aet oubt tjJ/enDe meufieltetbeeletebjoeDenopeeuentnDt/ eitbeonbec foaet fttoo legimen een fiuto plets tegen beu boubet/ oft Haubjet blabeten/of bollen ban�Loorb/ ef groen gras:toant men ftpt bat bit goet m tegfoeu beu fpjoti/ enDe monftreufe biether.p. |Den fteitfe te bjocbeii met foet maffen banbe �Bane / bauDeu tbieeben Dorp bauDet nieuttiet |@auetottetibeettijieuDen / tioetbe leetinglje ban jrlc^ntiu, JBaet <ff o�umella fept bau« b en tfoteuben tot beu brjftfoienften/ om batDebtetSf* bensjouben gehipt uietbeumetbanbet nieu jf�aiie/ tvaut fp en b{oebeu maet eeneuttrjintitfo bageu.^en mott ootb mabeu ueften ban befe pinnen/ met caurea tecfot cp gaenbe / op batfe m afgaen gfoeen en Doen ballen oft tellen, ^ommigfoe perfummn foet ficco batiben neft Daet3p tnbjoeDen/cct Dat jp Depet�baer in leggfoen metfolfee/ om Dat De htecbfhenp tot pet* fectte tomenfouDen : oBfoeeft foaet te bjoe�en Deper� Dtegftpgetthentfocbt/enDebeftfo�onfre/enbebecfffo» fie / en�eift mogfoebjeb Ijaer^ felfseper0. o2nb« mertbt batfe moeten gfotlept 31)11 / finDett ben febeu» ftenb«n^>pjoibelle totten rrij. batfoban «�eutein* b}e/bjantDieopflnbetti)�engfoelcpt 3tju/ en Dienen* oet niet toe/ niet meet Dan Die cc�figfWept 30n / enbe moeten alinosi ongeuitU ban getatlc lucfeii/ te rueten iuEoumaeiittb.inJBtettetij;.eiibctiaDeii%iil5C]cj, ©e grootfte Hombaetftfoe ftinre enbjoetet maet; , rjEW. Ifiae Den tj\ #ttobtt en bjoeDenfe vttt meet/ botfo en befooojen ootii niet meet t� bjoeDen/ ten mate 1 in s©ben0/ maet De biethfbniis 31111 tegen be ��mtes (eet quaet om op tebzengfoen. en�eue gfoemepna mepuuiglje W Dat atljtetjjalf %iwiu&/ De biotbenen niet feet fonberlingfoe en 3rin/enDe fo mei niet groepen en mogen. 3ft Dat gfop ttteetitutteuffoeptDe foitiuen milt Doen tot tyoen anDet eperg Dan be foaet/ gfoebjtS ban «�anfen/ #aeu�ien/ �altoentftfoefotnnen of uaa «entbogfoeliS/ foo legtfebaet febcn oft negfoen�agfoto te boieu/ baet nae legfotet be fotnnen epet0 bp oneffen banglietal gfoelii'b boojfepti0. JBaecjgnt epetji ban jfefanten/ foolegtfegfoel�tb metfotunenepetU/ toant Die en beboeben gfoeen langfoec tfjt om tot gbe* bioet te toefen:enbe toilt gfop battei o� forniteti» 3j}n/ foo neemt ban De tonbif�eenbeondacr}ie / toautDe lange enbe ftfoetpe 3foa gemepnlgtb foaenrteus.nnuec foebbeneen tetmoiiie / bat 3p D'epeten niet tuben neft en leggfoen/Dten na banbet/maet ieggfoenfe eetfi effen neben maltanceten in een fiottten fcfootti/enDelatenfig ban foeteltjtS ef finthen ineen neft : J�en moet ootS vuel toe fien bat ben $ane of anbet Binnen op ben neft niet en tomen: enbe men moetootS ttoeemaelfbaetfojs foaet eten enbe bjinr&en foo na benino fteiien/ batfe ntet enbefooebe ban ben neft te gaen om te eten : taant ift bat foaet een0 Den luftbetgaet/ feet qnalrjcb tuil fp Daet toebet op gaen / ten 3? batfe bat ban felf0 boet/ toter natueten. 3fi bat be fomne onatfot fame i0 ban toebet te gaen
fitten op foaet epe*0/foo fait goet sfon/om biegfoeb;* tot te b;oeben/ Datmen bie altemet^ foetelutb betleg* gfoeal03pafg�egaeni0. jBen binbt taoutoenbie quabitbgfoebepbeii ton-
nen tot foet epnbe ban�enbjoetlcl/ maet ban batbf foinne biet baegfoen bepet0 gfoebjoet foceft/foo uemeit 3P bie tot / beenbooj «noe DanDet naet/ euDcbefieKfe tegfoen be claetfoept banbet jonnen / enbe ift Dat 3p baecin niet en fienbloebigfoe ficaelheu0/of aberben�/ fo tooien 3P iik toetfo enbe leggenbet anbet. ©oo?t$ ootb tft bat 3P nae ben ]crj. bacfoften batter uocfo3�n bi? niet g&ebipt en 3tjn/ foo Dof n 3p De ijimt opftaen. JBaee
|
|||||||||
|
j!Bae»1|� batfe te �att inbenbupcb 3tjn/enbe te feet
gcaate!i/pnntipaincbbetuethen0/fotoop6n3pgfoe> opent met een |i io/eiiDe men trect De plupmen tut Den l�iet/ en tuffetti lut binnenfle Dan De beenen/ om Dat oen �i�tk Daer met en fouoe lange in bigben/ Die foem fotiDe mogUen floppen Dtnact0. jl�aet Den Binnen Doet mm\u?m foouitfo / tn foaerlUDertoatec opfoni felbev». Vegeti De Ipjou foo teaftfot foem lien betb met olie/
baermgDetoepcht foeefteenbolUhen looth/en�emen geeftfe t'eten on�tt ^aec eten ^tafifagre/en�e om De btecbf beits oaet of te betoaren/ fo fielt men Die op een fifre Daecmen IPitfenoft �loiiummeDegefiftfoeeft/ enDe men betoottfe met $olepe/ «©{ege/�fpfope/enDe BlaS/foou�en�e ober Den toot foet Dooft ban De fonine/ metoeubecopeiuenoe ten (aften om ge�eel te ujjenc fen/foo Doetmen Dm bet � opeu/enDe men tien ben De tongefeecpjopetlncu/ Dan ttetfotn en mettenogels ban bonen af ueDeitoacrtsfoct urn Datmen Daec op (iet foggcn/enbealft afgenomen i» fouDev Ce tongfoe te guctfeu fo �ujijftmen De tonge met tam fpeetbfclja oft ajgn/oft men ftruthtfemetgefiooten loerh. 'SegbeiiDelLiipfenenbe tge�jojmte/ fomoetmen
bie toafjt�eu met mijn/ Daec <ffcmpnoft<§>tafifagte in gefooeu foeeft/ oft met toatet Daec tobbe Slupmen iiigfoefobenjtjin Ceg�jeii �en btte banbe fentjiuge bieten ' moetmen
be quetfute fitrjthcn/met olie ban ^tfooipionen mbe Daec op leggfoen fijn bjtahel/ enDe oocb een luttel bua* litio Doen in foaetliebet bjiutubatb / enDe laetfe Dat bjuitben. 'SEegfoen t'petijrael ban be beefien Die f nar fots int
3&oenber bot totneu De btetbenen enDe epeteti eten/ fo raben b'ouoetp/ Datmen mocnuiganth bant hot leg< ge enbeftroepc/tacbf beu ban rupie enDeooc fornirti' gfoetlepne tacfefbeng ieggfoe onDec be blsugfoelsban t'gije�agelte/cftDetaegeubaufteti|oenbti-hoteube f.! conbi fomme foei Deuchen luri befirutbe met be gal' �e ban een «latte oft �3o0. �Bm�i� lioeiiDec0tebfftOecmen toooj foet perfjcbel
baiiDe �Boffen/foiiS goet/DatmenfomtubtsonDer tjun eten/Boffen blceftfo menget, Dat geloben enDe in fruc ben gfoefneben 10 / toantmenfegtDatl9offenbleu8 eenigenctucbe blijft foouD�iibe:t�aetDeut Dat De bof- fen niet en Darten ontrent Den been oecotomein 3De fooeuDeien beghintuu te leggen in ^piotueHe
enbejiBeerte, en�efommige metten nieubjen 3jaete. S�j�jpauDerfoalfoft twee jaec gfoelegt hebben / Dan 3tjn foaeriiebet epet� ten beften/enbe eaninoetmenfe feerUielteetengfoeben / eiiDefomtijtopoocb foabec enDe fpwgttetu om te betfottten. <�nbe begfteert gfop batfe gtootecperen leggfoen/ tuant gfoemepnliitfo De toetfie en leggfoen niet Dan clepn epetp/j'o menget cctit ouber foaet eten/ ofttoat gefiooteucatreel-fteenson» toet femelen / en tempecet met mat to�ns en toateris enDegljeeftfeDat �sg�etnthsteeten. <©ftgeeftfeDen buptb bolteeten/foalf gefoDen <©etfiemet ©itfen en jBilie : ofbetoothfefnat�t�met^olfet/ mant bat falfe noci) Daec en boben gfoefont ftouben/ maer geeft gfop foun getapte enbe gefoben/jongfoe j�etelj? te eten/ Die met femelen gftefoben 3ijn;p fu�en beelepergleg» gfoen. Ibp foonben op bari leggfoen ontrent ben bet' ben bacft ban & obcmbje/ bat i0/al0 tuegfoint hout te toojben. iBaes Ulti men bot eencurteuffoeptfommt* gfoe ban befcfjoonfte betoaren/enbc foouben/ leggenbe ben gefteclen �©intet beut/ foo moetmenfe fmojgenj� t'eten gijeben gBerooftbjoobt/ batalbenacfotgfoe' tnepebt beeft : enbe binnen ben Datti enbe fabonbt 0/ falmen Ijenlieben l^abet oft 45etfte g�eben. ffltn moetfeootb niet fotjaeft/nae bat 3peetf� gfoelept foeb« ben laten b)oeben : en�eabssp oueibjp jaetenbubt 3tjn/foo befooojt men Die t'eten. j^en moet �en oocb qutjt maecbeny be gbene bte niet en leggfoen / enbe ben gRenen Die beelepet� leggfoen / bicbm�iS Betneft ep becanbsten/enbe feet b>«i tcttftenf fm tt�bf rep»wn/ |
|||||||||
|
vande Landtwinninghe,
|
|||||||||||||
|
pap* ban be bjeutoen bjanbe/ toant bet� toot ban befe
bingljen / besbjgft be fengnigpe bieren, I�ec is een cucteufpept/ te totUen eperen tottyoeben
fonbec $tnne : enDe Dee tod bat pet felbe gpeftpieben matp/foo entfi uocptanp foo fefter enbe bcquaem niet, JBeti tegptfe neben een/ met pet ftperp optuaettp/ tn eenen oben/ bie tamelgtft toarm is/ op poenbet meft/ 'ttoeltft alle fes bagljen bernieut toojt/ enbe men lept onber enbeboben fattftenS ban plupmen / enbe men betlegptfe fomtgts. <©p beu arptpienften batp legt' menbiein toarm toatec/enbe ben een en ttointttpften pelpt men paet befcpale opbjeften, jSenmacptoocftepbefe maniere boen: #p�e«
felben batp/ bat men be pinnen te bjoen fielt / om bat mengpebentften foube/ toaet bat men oen batp met teltenen en toilbe/ gpeltjtft men b'epeten boet : jf�en neemt fo beel eperen/alS men beginne gegeben peeft/ totltfte men lept epfaeftfftens bol Doenbet-mefi/ toel ftlepn gpefift/ enbe befet met bonfi / gpelgrft een neft» ©ootts legt men notij een lagpe ban bon ft op be facje- ftens/ enbe baer op legt men be epers/als boojfept is/ enbe menbetfttfe metanberen bonfi enbe facftfften� baet op/ foo batfe gepee� enbe toel gpebetfetsgn. m& fp foo Djp of bier bagen gelegen pebben/ fteert men b ie alle bagpe eens om/ foo foetelgcft/ batfe aen maltftan* beten niet en fiooten. �nbeop ben ttointicpfiea bntft als beStfecftfftetis beginnen te picfien befcpaele/ fou pelpt men bte/ batfe upt gpetaeeften/ enbe ban gpeeft men �ietebetoaten ben bjoebt-ptnnen / bieberluttel pebben. j�iet te min/ baet en is niet ban pet nat urael inaile bingpen. �en Haiib -b^outoe. bf e paet toettft maetfit ban bei
epetS te bertoopen/ fai bie in ben dineer toarm pou< ben op ftroo/ enbe toel gpebecftt/tnaet tri ben Cornee ftoel poitben in fentelen/ nae bat on s be oubets leeren % jBaer onber cojcectse/itft foube contrarie ban bien ge« looben: toant pet flroo is ftoel/enbe be femefen toarm: bepalbett ootft / bat be epets bte in be femelen betoaere |
|||||||||||||
|
jiBaet be goebe i&joeH)irmen en toiUen niet meer op
ipaten neft feomen/ nae bat men aen �e «per $ getoeefi tjcefc. Cubebe goebe�ionDt-bioutoefept/ bat men �'eperS nie? en bepoofbt te roeten/ booj batfe gpefiipt 3tjn. iBs��moetfeooebtoelbeften tegenpetiuptban se �onne/ eet men bte tetyoeben lept. «©e gpene bie ttogfelen/ bat alle De eper� met en fouben tot perfetto Stomen/ enbe bat be �tiecbf ftens mei: en fouben genipt toojben I om be patbtcpepbt ban be fecale / en fullen met betgpeteu/ ontrent ben acptpien j�en baglj/be ep* ec0 te leggpen in tua cut toatet / in een biepe fcpotel/ cube toeep te boen be gljene bte boben f toemmen/enbe Be aiib;:s te leggpen ouber be ifinm / maer om bat te boen/ en moet men De finnen niet btomgen om op te fiaen. <$pp fuit ben �iieeftens groot e beuept boen/ ifi bat gftp aiffe beginnen te pijpen/ enbe niet upt Romen Bonnen / om De parDpept ban be fcpale/ be felbe opent moe pclpt bjeften/ pee toel bat fulclts pettoercis ban een goebe gitine/ be toelrfteu na petaengpefirpt biie' Spen foube/als gpp baer ontrent quaemt/na batfe Die fjeeftpoozenpnpen. 3Be jongfle feiecftfftenS btecerft gpefttpt 5ijn / be«
fjooten s�e!ie!e te toefen op een^tfte/ ettbegeperfu* «teert met e enen ftiepnen root&ban f�oofemarepn' sjsnbietebetoaren boojbefpjou : enbe men moetfe in ttoee bagpen niet te eten gpeben / maer f�eilen onber senige �Hnne bie Der niet beele en peeft/enbe niet quaet of ftraf en is / om bte toarm te pottben / tot batD'an* ber gpeftipt 3tjn: ofjMtfe foo paefi als fp geftipt 3fin/ bp eenen Coppoen/ Iteber ban bp een gitine/ toant fp (uilen bc ter gpeb�cbttoetben/enbebefcpermtboo�De �f�outoc/ tiibeanber biergeltjcftefteecft-bogpeisfoo fai ooeft beginne bte f e gelapt peeft / gpeteeber3tjn/ om toeberepers te leggpen. DMiStooer/ bat men moet turnen eenen frettimi enbe gpef onbe nCappoeu/ enbe Die onber aen ben bttpcftbe plupmen upt treeften/ baer na met peete netelen feer toel ftrrjtften/ enbe met Bloot in totjn gDetoepcftt/ b?ontften maften/ baet nae |
|||||||||||||
|
t'famen flelleiToiiber een; tnanbe / enbe ba�t eenigpen \ to��ben/ litptetb;eften/begpene biefebecfien enbe be
|
|||||||||||||
|
tpt laten/ om bat pp lief 8e totbefeteeftfftens foube ]
btpgpen : toant foo paeft pp ban toe�cctojp enbe los fai 3tjn/ foo fai pp bte op-bjengpen/ betoaren / lepben enbe baer op meer berfot3ijn/ batibeepgpenmoeber/ Doe toelbat �e natueriijtue moebet/bte togfeltjtb gpe« iioetp betoaerbtonber paer bleugpels/ fonber teque�* feu, 2SlSDe�toeeDaBtt�notier3tjn/ foo moet men pen moffelen / ftrupnifieus ban bjoot/enbemojtoen ftaes/ of teeten gpebrn «©perfte/ metberffe/ tntoijnenbe toatee getoepeftt/met een luttel bla&eren ban fdarepe/ feiep� gpeftperft / tnbe een totpni�p gpefoben : toant fcat btcti� p�n tegen befpjouto enbecatarten» l�oojts fai men bte beertpien bagpen gouben met De mocb�r/ onber een beute/eroe baer nae laten fcopen met De]mae< toet/en met paet laten eten. «Enbetftbat gpp toecl^tn* �ienpebt, bie op eenen tgtgebjoet en geftipt pebben / fo Saet be �tietftfftens ban b'eetie loopen bp b'anber / bie out 3tjn/ enbe gljebjoon Stietftfftet'S telepbeii/ eft bp ben Cappoen/alS boo�fept iS/enbe laet be jongftelltii» ben ban toeber bp be Inatte gaen / maer en gpeefter be ^inneober bebiifen ttointicpof bertitp ntettcbetoa» ten/ toant fp en foubet niet meer onbet paer bleu gels bebetften of bettoarmen bonnen, i�icninoetooc toel toeften/bat bc �^inne btefe lept/ niet ftraf of Dertel 3p/ batfe bit niet en quetfe met ftpjabbeu / enbe batfe Ut birfttoilSbertoarme / enbe tiietbicfttotlsenbliegpe aiocpftlabere/notp ootft en gaebaer be�uccfftens paet met bolgen enmogpen. Cube baetom fait goetjijn/ bat menfe foo paeft met en late gaen in ben^of/nocp booibeerttgp bagpen niet en late gaen ban beplaetfe baerfpgpebioet3pn. i©en moet ootft toeften/ batfe ban be ^langen niet
beaeffemt en too^bett/ of baer op niet en blafen/ toant befe teutfte is pen feet fenfjntcp/batfebaet afalle gpe« Itjtftftetben. �PeremebieiS/ batmenfticfttoilson» trentput� fcebie/ ^m-Hopa/ oft <©a^anum/ofte |
|||||||||||||
|
fir�epen met 30ubt/ of toeptften in yeftei/boen be felbe
betminberen/ en pet ep neemter eenen qttaben fntafte af. %e fteibet ts ben epets goet/^omet en �f�intet:, Kengaenbe pet lubben ban be jongpe ^aneu / bat
moet gebaen toefen/feet ftojts na bat^be moebec ber« Jaten peeft/ enbe bat fp niet meet en pppen na be moe* bet/ maet beginnen te nraepen/ enbe be ^inneftens ti b�petu toant ais fp meet bon anberpals jaer out 3pn/ f�o en if� gpeen tgt tneer/ fuirfts te boen. <�nbe men moet oocftbefiloerftfie/ enbe b/e fraepf� op-romen/ inaer nocptanS niet ban foo naturale plupmen ais ben ?&ane/ toant na bat men uift genomen peeft/ tot gpe* tiefenbegoubetnement ban beginnen / begpenebt� begpefc�tcftfteenbc ftloetftftefepgnen te toefen/ fot? moet men be refi lubben om bet te maeeften/ofttn een ftebieofiueenftaf-ftifie. ^ommigefieftenfeb'oogen upt gelptft be <&anfen/en ftroppenfe met palfgefobe» graen /enbe beetp bat ftlepn gpemojfelt is / enbe ootft met fiucften / be toelette ten iangpfien bet gpemaecfat 3pn/ binnen beerticp bagpen : maet men moetfe toel betoaren ban gpetoojmte/ met pun upt te plueften H plupmen bon ben poofbe- jBa bien ttft in bc materie ben ban be �oenberen/ fo
moet ito pier ootft te Bennen ggeben / eenigpe fonbet' lingpe faeeften ban be gitine/ ban pet ep/ enbe ban be temebten/ bit ben ILanb�man baet upt matp treeften booB�nflpefontpept. 3�e binile fai boojt bungPen/ �«fet6fftetis ban bt<�
berfepe bettoe / tfl batfe epersbjoebet met biberftpe bertoegpeftpilbert/ gpeltjtft fp ootft Mietftfftens fa! booft bjengen ban feetlufiige bettoe/ if� bat gppfe laei bogpelen ban een ^upbet / of $atitj0 ofte jfafant > jBetten ftojtften gefept/gppfult%uptftfftens/ &up' ben/ fefanten enbeanbtt bietgpel�tfte gpebogpelte/ ban menigPetpanbebettoe pebben/ tftbatgpp on» ber/ Bobcnen�?a?n allen jpben/ pMnSeWcoftanbee 3^ glaetftti |
|||||||||||||
|
Heil. Boeck
|
||||||||||||||||
|
%%
|
||||||||||||||||
|
^e liane fiuMeteg / ban be ggenebie met fpgfe
gBeboet3gn in mele!» gBetoepcKt/ 3�" uptetmaeten goet/ om tetfiont te genefen/ be gijene Die boo} (angge jtecitten geBeel upt ggeteett jgn. ■. finnen fmout/ met coofe-matet g�etoaSTcBen / t� goet tegen be tloben ban be lippenen�e be ganoen/ bte banBouoe Bomen. 30e galle ban een gitine of �appoen/int oogBe gBe*
biupt/ gBeneeft be fcgelle ban be oog�eu/ als oie met <@oggen-ttoofi Uiatet gBemeugBt is. ^inne-(ltontgBeb}ootBt/enbefeet6lepn gefloten/
met �iontcB of Htjnfaet-f mout gljemengBt/ Doet Bel Bap{ gtoepen/ baet gijeen en is/ alft baet op gBelegBc ttjpjt. iBaet met olie ban toofen gemengBt/ifi goebc gBeleptopbetb)antgept. l^etfelbe met �#oiucg-ajijiK mei gemengt enbe ingenomen/ geneeft tetfiont bc ge" uebieboo; competntslen te eten/in petutMeljgn ban betfitcuen/ baant B«tboetfe een toatssacotigBe enba taepe botgttgBept obet-gBeben. <%m tgoe ban «&a« �enus bias een mebeegn/ Die alle betoubetbe toigc�en gBeneefben/ met ben 3ietuen ban bit mefl tn te ggeben met apportas gemasela ban foniti} enbe �Pnn, «gen ep Bett gBefoben / enbe met �itjn gBegBeten/
flopt ben buptb- loop/ t(l bat ggp �aes onoet mengt/ poepetban ^ettsB^en. + <�en plaeftet gemaetut bant gegee� ep/ feet toe! ge*
dopt/met l©egebje en#acBtfae-Ujatet/neemt toesg/ DeutentBeptbanbebetbjantgept baet op gBelept. r- ^et tuit ban een ep metpoepet ban �Dieroor/j�a. figtfi enbe Galnoten gBeclopt/enbeop|)etboo}Booft gBelept/ flelpet bSoeben mtbe neufe. . Be boepet ban een ep alleen tngeftoolgen/ fliltben Boefl/enbe anbet flujren/bie op be loofe en bojfl ballen. + Ben^oepetbaneen ep/Die met De bolle liane ge' lept is / neemt biecB alle bletueu int aenftcgt, ^et Dun bellenen Dat onbet be fcjjale lept/geb|oogt/
enDe feet Blepn gepulbetifeett/met unt ban een ep ge» mengt/ gBeneeft De Bloben bet lippen. B'epetfcBale tot afftlje gBebjant/ enbe met bjgn in
gBenomen/ flelpt Bet bloet-fpoutoen. Cnbe bient 00e om be tanben f tljoon en mit te manen/ enbe || et tant« bleeftB te befligBenenbe betftettben* Be epetfcgale baet een Btecbeti upt getyoet is/ met
Witten bjgn slepn gBebJieben / bfeecfet ben fieen/ foo toel ban be niet en als ban be blafe. Wit ban een ep/ metongeblufle BalcB gemengt/be
epetfcBale tot affcBen gebjant/ oube ttrcBels slepn ge» bjje�en enbe bitumen/ bit t'famen gemengt/ maden een feet ftaep Cement/ om mebet te famen te boegen enbe te lijmen/ be flucfien ban gBcbjofeenglafen. �en ep gefto?t op Bout of eenttg Bleet/ belet bat M
bantbtet niet en bJo)tbetb}ant. Van de Ganfen.
|
||||||||||||||||
|
plaetfen bae» fp Ben gou�en / ebetbetBt metbecfefeis
Dan fnkUcn mtxat/ als �Ijp Die {lebben toilt. «©e finnen f uilen gtoote epec0 Irggtien/ tfl tiat qDp
Blepne gefloten Cattel-fleen mengt/met feme�en enbe lunn/ niel onbet een gijefloten / enbe be finnen aifoo te eten gljecf. : -© ft ntengfjt f (in poepet �an Cwreel* fieen met a�etfte femelen / enbe geeft Set ftwn te eten. Cetuge toepeften tot dien epnbe/toobeeerbe/enmen» gljeiit onbet �et eten ban be �|oenbets. 3(1 bat g�p een ep/ ben tgbt ban Wet/ oft feben ba*
fl�un ten langfleu/ in flcrcUcn 3fiwn te tucpcBen legt/ gin» fulbt bebinben/ bat be feljal� fai facgt gDebiojbc» 3911/ bat men 'tfelbeltcBtelgtUenfal moggen treeden aboi alle foo$ten Dan tingBen/bie men aen be bingBet $ �jaeg�t/ enbetnalfulrbenglasboen/ alsufalgoe�t buiuBen : enbe aio glip unit toebet gBeben itjn eetfle botine/ leggget tn betftg toatet te toeptBen. 3Defge» �tif ft 0 een ep / bat centg(jen tgbt in gljetyanben Ugpt/ toojtgljeBttlbetteett, Sjfl bat gijp epers langue briltbebjaten/fonbet bje<
Ben / legDt Die neffens maltanbeten in eenen Bo|f/met be punt optoaetts/ toant bp fulcBen mibbel/ foo fui* lenfe alfulc&en lafl moggen bjagBen / alsg�p baet op fuit leggBen/ f onbet te bjefien. <©ota fo is uweratg* tttlj enoe vael gepjoeft/bat een ep fo flercd is/Dat geen man/ poe (lecco Ijp $p/ 'tfelbe fai Bonnen bje&en in De calme ban jijn DanDt/in belengtjte g�jenomen 3gnbe. IBen Beeft obet lang�en tgot bebonDen/bat epets/
bit gljelept 31111 na �e nicu�je jlBane ban «©oftmaent/ oft int bjeet&en ban Dct IBaneban j&obembje / enDe «och bcgljeue/ Die on be &erf oagij oft ^emel�aet ts* bag� gljelept 3$n/ feet lange moggen bettoaett tooi * ben/fonbetbeoetben. IBen binbt in be mage ban ben Cappoen/ een fieen
foo groot als een boonfeen/ 'ttoelcB be mams dloerft en rojagteus maec&t/ int fpelban minnen/ enbe maettfe oor h lief fl&etal enbe aengenaem ben bioutoen. IBen Bout boojfe&et/ bat een ep / bp gBebjecB ban
btet/matB gebjaoen toojben/ booj't Beetenen�e taft� en lange toenben / met eenen flingBet. ^etepfal ban binnen alfulcfeen letteti enbemo|bt
B�ef c�jeben �ebben/ als g&p ban bupten op be fcfiale fuit fcljjijben / met tnt&t gBemaetbt ban «©alnoten/ slupn enbe a3�'n: maer na battet gefcB)f fteln be <§>on« 11e g�ebjoocDt is/ foo moet gijp Bet ep «1 fees fietcden peecdelleg gen/ baet naefiebeu /enbe�anbeftgaleaf» nemen/ foo fuit gijp Bet gBefcBnf te op Bet ep binben. S!!g b'epeifr&ale boo; een ttlepn gaetden geBeelpbel
t� gljemaecdt/ enbe met IBepfcljenbauto toebet op- gBebult/ foo fait ep Doo? be Bitte ban bet ,§>onne t�nti- een pecttfe lic&teliieB opgBettotBen toojben. Cenep tonbtfommemetgaten betoonben/ enbe I
mibbenineenbatnenbebietgbelepbt/ betoaetbtget gaten/ battet niet betbjant en toojt. � «Een gitine op-gefcljjobt/ enbe Beel toatm g&elept/
op beten ban feninigge &langBen/ttetfietf engn upt. <©f Dat men be plupen ban Den aet0 al tipt ttecde enbe fo 'tltbenbe op be beten ban be flange Boube/ f p fait f elf ce boen. 'tutele te uennen geeft/ bat beginne een natuete Beeft/ �tt Bet fengJi tonttatie fts/ gelgtB men oocu macB metcuen/ boo^ bien be BoetiDet� fentinigc beefien eten/af� p»oDen/3BDbetflangBen/&IangBen/ 96fptt0 enbe anDet feninigBe beejlen/ fonDet eenigB letfelbaetafteBtggen. �Nt binnenfte belleden ban bemagBe ttt finnen
oft �appoenen/ geb{oocBt enbtgepuibetifeett/ tu een fonbetlinge temebie teggen ben bupeft-�oop/ gtabeel/ enbe met ptjne bjatet te ma&en. �et fop baet een gitine ofte oube ^ane in gBefoben
geeft/10 goebt om feametgancB te boen Bebben/maet notB betetal�bie met 25mgelctupt/<©amanbiee enbe ;aetbanCactBamu0/ofbetgeI0cBeutupbengBebult 3�n. 3|aebat meet is/ 'tfop baneen^tnne ofCane/ i& feet fonbetlingBe goet teggen alle ftec&ten/ al$ fp met 6(upbentotbef�lbeftec&tenl»en«nt>i/ae.bt(U3gn. |
||||||||||||||||
|
Q
|
||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||
|
f?'
|
||||||||||||||||
|
CAP. XVI,
D� ^oebe bie gBeen gtoot gerief en geeft/ oft tael
betfien en IS ban toutet / Die en ts met bequacm« om «Banfen te Bouben / ten 3P bat men om Baet gBe# tief baet maetde/ eenen ©�bec of BtftB-put / toan� befe bogBel foo toel als een «finbbogel/ f Doemt g[)eet* ne/ enbebetcoelt enbe betbetfegt Bern gBeetne / enbe bupcKtoocRgBeetneintbiepte / enbeenbogBelt niet litBtelgcd eibers ban int toatec ^et is een feet pjof jfc telgtften enbe oocEt feet fcBabeltjreen bogBel/ pfof tjte* IgcR / om bat men niet feet en beBoef t te fojggen om bte te boeben. �^p �oubt goebe toacgt/ ja betet als be gonben/enbe gBeef t booj 3p'n eenpaticB toepen te uen» nenbenaBenbetointet : fpggetft iongen enbe epets/ enbe ttoee mael 'SiaetS plupmen/ om bebben mebe te bullen/en fcBacgten om met te ftB�Dben/ en om bebe< ten aen pijlen baet afte maden/enbe neemt toe int aen Bomen ban ben jate/ enbe 00c int afgaen. $cBabeIgc iS BP/om bat men Bern beflieren enoe toacgten moet/ mm% anbets foHbiu fp af ttenbe jongBe fcB^ten/ ban
|
||||||||||||||||
|
K
|
||||||||||||||||
|
van de Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
51
|
|||||||||
|
f s'baegpfs �m f�en en Cactoen meel gpetempert met
^onicp en toater/toant De «Serfie maect mit �letftp/ enDe De '«Tarme tnaetbt bet enDe een groote leber.Ce* nigpemaaenpetieenaesi banberfep» oftbjooge�^�* gpen enDe ban Deeffem / enbe gpetaen pen te Djmrhen foobeleals fp begpeeren. 3finbere ttethen De plupmrn tot taan Den bupcb / enDe ban pet poof t/ en be ttetben be ftpaepten tut be bleugeli�: jae fp fte&enfe De sogtjerj tot/omtaettemaben, 'tBoetfelban De tamme«3anfen/i�s alle foojten ban
tont 3aet / gpetueptbt in Djant6 ban femelen / enDe m laeu mater, ©elf 5tjuber Die pen niet en gpeben Dan betatptigpe femelen/ lattoutoen/ nto|epe/enDe berg/ om appetnt te Doen ptbben/ pen Dat gpibenbe 'j�mo}» B�etis/ 'fnocn� en fa�ontr. enDe boo}bts alle Den oaglj Dooj / laeten fp Die gaen in �e beemben enbe Bpbew/ met eenen blepneu )ongen/btefe toatpt en�e gae flaet/ batfe met en gaen notp en ta�egen op betbooene plaet^ fen, enbe biefe oocb toatpt ban oe betelen en25jamen/ enbecoc taan 2Mfen-btupt teeten/melcPe ber «nanfe» boot ge�eeten toojt/ en ooc ban ben pepeer une/ iu�w afbat|efoflapenDetoo?ben/Datfeoaetaf|�ertaen. 32e oubers lieten maer bfie «3anfen b? een «Sent/
maer top fullenbet toelfeffe getaen/en�e tupboen pem af- plutl�en Den bonft/ enbe De ftpaepten tot tmken in i@eer�9;enbe ^>eptcmb|e : toant De pluimen ban re* nen Dooben «©auis/en 3911 tot alle bingen foo goet niet/ gpeiptR ootb De �liefen taan be gpeboobe ^>cpapen/of« 0^ bic taan felfs gefiojtaen 5pn, jSSen fettet ooocb met Deel meer ban taeert�cp «naufen tneltbBot/ poe �iel batter b'nuberS maer ttotntupenplegpente fetten/ toantb'oubeflaenbejongpfteenDequeifenlie/ eros baerom moet menfe met paresen offlupteu tu be (M/ enbe met purben Uijtv^tn al0 men De jSrpapeu boet. IBenmoetfeoetbbirlimtlotaetftpproogpeben/bat repn en bunne ts: toantpun bot moet altg??s bjocgBe toefen/ enbe bttbtoils gpetepnitpt/ om batter gpeen getoojmte tu bomenfottbe. 13oojDer foo ?gn fpgpe» nepept tot befelbeftecbteu/ gpebieben enb�pergrlte* lenbaer De finnen toeaPeneptpt3gn; enDe baerom bepoe�enfpoocR al-fulcftetemebien / Daet top piec boojafg�efeptptbben. ^en «Bans 10 pett om berteeren / mito batttfc een
�©ater-bogpel ts/ notptanstoojbenDe«5anfen bte ttoee maenben out 5tin/ om paer lecberpeptfeer gpe« P�efen/ fonberliugpe «nbebanbettenbanbe %mte/ gpelijtb betmbt in be �Binter gpepjefen teo^ben /at� fp met Caftaigmen gpebult 3yn/ be leber is oorB eett Ittflncb eten. <©ai;fe-froout is upt ter maten feer te ujgfen/om bat met 28jupn-fap gpemengt3pnbe/tnbe 002e gpebmppt/ bepnneberD?gft/ enbebetoatertt' pe'pbt upt tretbt. ©e tongpe ban De «5aus gpe« bioocptenbegpepultaertfeert/isfeer goet gnrbjupr&t alsmenquali�tbcanpiSTen. ©e ©anfetulle&enf�ban een bouffiegpeten / terftonbtnaerDatfepeunweu* (�onbenqunteiS / en bertoec&enpaetntet alicene tot bpflapen/ maer maetSenpaer tajutptbaer. <©anfe* meft gpebjoorpt enbe gpepulbertfeert / enbefmiy* ggenseentaierenbeellootSmet tottten togn ingeuo* men/ gpeneeft be gpeelfutfit/ ift bat negenbagen ber« bolgpens gpebaen toojbt. VandcEndt-voghels.endcandcrWa-
rer-voghels. CAP. XVII.
D�n put of poel bie top gpemaetfitgebben fn'�
mtbbelbanonfenbjgbtpof / matg ootb te paf* fe comen en Dienen ben «Enbt-bogpels/ enbeanbereti toatet-bogpels : maec bp oefen poel fai men maet&ere eenleecpcottoatgpebetbt / ont tfnatpts �aee in tt taertcecben/ enbeootbfDaecpsalsfptotllen : toant befe bogpels en bepoeben foo gtooten fotgPenoctj neerfiitpepbt niet / ban alleen bat men Die toacpre ban �e Gatten en �©efeH»nf� / banbenlitiecBenDtef/ $i banDeji
|
|||||||||
|
toanbe fesomen/be eruttati ban te poben/enbe De bot'
ten ban be iBongaerttamBen/enbebeftpabigen oocft pet feojen/ alft begint te palmen/ foo biel met afbijten ste codi met 3tjn meft. Eoo Dat in De lanDen Daer De totloe «Sanfen paet pjinttpale toooninge pouDen/gpe* ujcb ontrent foliant/ i^enegoutoe/28ctops entlbers men Dir fetutt� btnt een groot fiuta bojens/op min Dan eenen palaen bagp gpepeet af gpegeten/ enbe betnielt/ suant Defe bogeljj luep�� en Wiegenfo toe! o�er als De 3ttraneu:niet minoer ftpa�een fouDen ootn De tamme Doen/ liet men paec gpetoojben/ toant fp tretben pet feojen met De toojtel upt / enDe Daer ootU De «5anfen �jecb blijft ligopen/ oaet en maft �iocjj gtoepet niet tn iuugpeutgtDaecuae. ©e «©ans foo tuil 'tmanne&eunifi to�fBen/fs Beft
luit taan coleut : enDe De grautoe oft gpefptcfeelbe ban tuwe coleuren/ ijs ooc» rebelrjtP goeDt: niet te min/ De toittelegpt tasel meer epers ban beanbet/enbe ts ooc beter ban bieefege: J@en moet oor nemen Die ban bojft enbe tuifcpen De beenen toet bjeetis. �^et togfaen lept Jjaec epets tn Djp trjDen taan oen jare/ foo betre ate'fp b'een tepfe met en bjoet: enDe telteen leggen f p fonDer op-pouben/ �efommtgljetotttuaelfeperisofie alte» meig meet- fommigpe �ooi 'teerfte legpfel/en leggen maer apfepecs/Daer na uier/Daer na Djp: enDe Dat is bin Den eerften �ac�j j^eette af / tot Den laetften ban ^unttt�. «Sribeeti taergeten noeptDe plaetfe Daer gpp# febeeaftcrepfepebtuiienleggpen / enbeopbetel�e plaetfe f uilen fp bjoeben/ilt Dat gpp totlt/ja men moet �jacr oocl� niet laten �upten pun parebleggen. «Daer* om moeten fp gpefloten toojben / alsmenfiet Datfe epersJbJillenleggpen / enbe ift bat gpp o'cpers niet toecpen ueemt/foofuJlenfe beginnen tebjocn/fo �aeft als fp een nolle bjoetfel pebben : JBaer tfi Dat gpp eie taan Datfe gelept 3gn/ toetp neemt/ foo en fulten fp ban leggltennietop-poubeu / boo? Datfe een ponoert/tae t toeti poneert epers gpeiegt pebben. %f en bios�en niet gpeetnean�etS Dan paet epgen
eper�/enbe ten minften fo moeten Daer oor & toefen een goeDtbeel / Die gpp Daer toe (uit gpetcet&ent pebben. «Enbe en bioebenbec niet min / Danfebenof neggen fcffens / ehbe ten poorijften bijftpiene/ maer moeten altg'ts oneffen 3911. «BnDe Die on Dec pet ftroo ban ben Bjoet-neft leg�jt/ toattoojtelen ban netels/bie maeebt bat De jongen/ als fp gpepic&t 3gn/foo tjaeft geen gpe* bjet&enhrggpeu. «�emgpe�ljrgoetenoefoettoebec is l bippen1 ren poogpften binnen �gf en ttointiep Da* Bijen. «SppfulDt oorftftellenbpDeb?oeD-«nan� gpc toeec&te «t&erfie/ fo belealffe mat!) eten /enbe feer taeel toaters op Datfe niet Dit&toils taan Den nefr en gae/om t'eten. ©oojtsaengaenDe be relie/ful�t gpp Doen pet gene Dat �an De gitine gpefept is. «5pp fuit 00C& mogen Defeepers beginnen gpeben
emtottebzoen/btcfulcr tacelbeterfullen&oenDan�e <©anfenfelbe/ maer niet mcetbecban feben ofaepte. 3&e jongljen bepoozen tpien bagpen gpeftoten te blij* ben met be moeDer/ enbebaer geboett te toojben/met <©erfte*meel/ gpetempert met ^ontcp/ femelenenbe toater/enbealtemetss met �ongpe enbe malfcpeiattoH' toen: Daer na met jiBilie en gettieetbte Marine, «©at gpebaen 3tjnbe/foo maetfetfe gevnoon te belbe te gaen/ niet be moeber / maer laetfe tnel eten/ eer batfe gaen/ toant Defe beef�en 30'n fo gulfitp/batfetot gietitpept/ ots fp grooten ponget peeft/ met fuif Pen ge�jelt trect pet fe�tipt enbeDieafgepout�entacrBensS/Die�JeDerin b'aerbe gpeftefeen 3pn/ Datfe paer felben hen pais bje« Ben. ji�en moetfe�jatpten ban netelen enDe Doojnen ban LauVuerblaDers/enuepjtnti�acltit&en ban W&l meefiers/ b'melcuepuneenfengnis/ enDe onber pet bat ban halmen/ boffen/ batten enbe �©efe!6en#. 2816 fp biet maenbenoubt�pn/foo nteft men upt Dte
<&anfen Dte men bet maet�eu mil /enbe men neemt be ftpoonl�e enbe orootfie/De toelcbe men (ielbt in bebie/ toaer Datfe bigben �e jongpfte bertitp bagpen / enDe b'oubtftettoeemaetiben, |@en gpeeftpenbjp mael |
|||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
34
|
|||||||||
|
leene moet Bebben /bjp enbe taat gBebet6f / t'toeltfi
btcntuil0 gerepntcBt �iiDeberDerfent moet 3iju/iuant Bp maltet feer nupl, ?Bengaeiibe De �epe/�eeft Bp t»ef eten? geiioetD/fo ttiery t Bern getoepet bjoot/oft fom^ mtge Darm6ett� enbe�jccnehngeu nan i^iffcBen toe» ©efen ©ogljeliisgulfie�/enDe Isoft �eel teboiiDen/�P maett 3311 neft alleenc/ en enbjoet maer eenj� f'jaerg/ en ten BootBftcn maer ojp epets t'feffenss/maer Bet ^ eenen feer fepoonen enbe lufiigfjien Dogel om tefien. ©e Cranen en jnu De^boanen met feer ongelgc�/
oot� en 3tjiit geen kogels Dielangijebp blgben/tnaec bltegBeu jaerltcr upt De �oa�e nae oe toarme llan�en: �^un inetB niteg� g?fe!)ief i» ^«ptembje/enbe bomen weber 6ojt0 nae Dat be ^>aep-tgbt B�epaffcert W enbe Boemel Datfe Baer begBeben in ttJaiciae��igBs ptaetfen/�jojoeu nocB�atijS meet ggeboet ban t'ggens Dat upt bes aer�� geoepet/bati int matet/inant fp urn \}n graen atjshftn be tu�be #anfen. |Ben moet ban De «tirane luttel mereje malten / Usant al tft Datje tooof eeu tgt bpubigft/foo legtfe binnen beuggeBeeleuiate maer suuce epeis.^aeromgBpinuot�tfeop�ouDen/ unit gi)p/nieer upt genoecpre/ Dan om jongen teBeb» beii/4ji>�mer�ht batfe maer t�ee tpetjJ en legt norB e» bjoe�t; 00C& \� Bsec bleeftB B^rt om betboutoen/fon*» berlitigBe berfiB gheboot. jBaet ifi Dat gijp bte teil etenyfoc nertoeft �jat tgtg nae Datfp gBebangBcnts/ enbeBangljtfeoitt liojt te Bebben aeii beu tat&ijanee« nen ©?ge.booi» / jae ectfe lieber lange gebja�et!5gn« be/bannocBU'atm, 3ll!9gBp�e �rasieftetBoogetn be Hoc�t bitegen fonber ggetier / fo berUiarf)t fc|}ooi3 Uu�er/maetfiet gijp bte op betaerben ruf�en/foo 5§� gBi1 �an ben regBen �etfefcert. %fl bat u ty�i�it gBelegen i& ontrent b�oeeS-ianbt/
enbep�aeifeu baer (langen/ afeetiffeu/ enbe aubet bes* Bodeene bceften beel ber�eerew/ fco fuit gBp mog&rn op Dupss een ron�t neft malien/ ef ep eeu BootBtefic�* leu eenen feer Jjooge wei getat�ten boom/ om te <&v �aeriS telocnen/op bat u tjoebeban befefentjnigebee* ften fou�e mogen beilofi toerben / Uiant fp booben bie om Bun jougljen tefpgfen. jBaet en bentntmet�al gijp bie ggemael�eltt� fuit fettjg�en / tw& "ae be ^o# met beBoubfit / baant tegpeu Den aDBinter bliegfji�i fp nae een anber 3Lanbt. ssocBtau� jtjnbes fomuitge/ al0 fp notB Daet jongBen in Bun neften viit en Bebbets gBequelt gBetoeefr/bse op be felbe neften eltBe Jsoiuec Uteber Beenn: maer �jou�en Bun gljeetue �p'�op* perfieban ^00^110 baer niemaubt op en Bomt/ enDS baer fp teeten bat men Ijaer niet en Baiimoeptlicfc ballen ,©oo?l)st neji te maSen/ epera leggen/bjoetfcl enbe aes en befeoeft gBp met te fcjg�m/ toant Bet 5gn ©ogliel� bie boo| Ijun felbcu bie! (ojgBen/enbe gBeen on�ero Bulpe �an Doen jjebbm. �©ie ooeB Bomen enbe bettrecBen fonber gBemertbt te Uietben : ut noegBen bat Uip bit eer fien ggefeomenban Bomen / mt�m imi BunBomfteenueberttetBbpnacBtegfiefentsr.^om* misBemepnen batfe gBeen tongBe en �tb'btn. 4pBp en berft gBeen reetBeuiugBe maetfien om bie ustmf mibti� batfe ongBefojiht enbe ban quaet boebtfel 5§u: notBtanjS Bebbtn fp bie bentij� / bat be gijeene bie'�an eenen jongen <©pbaet Beeft gegeten/ ban bengcBetlen jate geen ftBenieringlje ban oogBen en fai Brugge», jiBenmertBtaenbefe©ogi)el!a / bat DejongBegun moeber aefen/ als fp tnet meer nliegen/ nocB �aer«R# ggefoecBeuenBatn Van de Fefanten ende Limoghcn,
CAP. XVIII. H «Et (0 een groote moepte J'efanten op te &|enge«
enbe te boeben / be uoeltBe «�olunella ncmit finnen ban iSumibten: maer bie Bet Doen Ban/ bie Beeftet gBeneutBte enbe pzofritaf. �et moetoctft een toefen biejijntocrtBbierafmaec&t / toantbe* feu ©ogBel B.ofl Uele. te onber�oB�cn, i|p tosi 30« |
|||||||||
|
tan ben 3irent enbe �an ben ^iec Wwn# aengac nbe
fee tefte/fo moet men Oen cemcB graeiy toni $m enbe i$af werpen tut toatet wan Den nuf t poel/om Daet in te �upc�en en�e te mente Un / enbe ooca laten be bjpBept �an oen naeften �ober/ttbicre cf gratBt/fo toel at� oe «s0an|'cn,|Raes |pen moeten fo feer met bewaett 3911/ toatit fp en foccUen niet (eet be #obeti/ euDe fp manen oocUfeiaeijaft nefiainIjen epecen te leggljen en�e te bjoeDen/fo batter niet en to' gae te flaen / Dan te meten toaer Baren neitiS/piUmpaigcB�anDetoilbe/onitent �e poelen of gracDren/cnbeb'eperg baet lut te nemen/ cubeoeRumentebjoeocngeUen / omtebenjpenenbe feBer te toefen: toati t t'ge�ogelte batter af nomen fai/ fai bef et toefe» ban t'geue bun be mift poel/eube battei Dan ben ujtjot Ijof of uau De gracljten/ �an �er ficaten niet gaen en fal/gelg'cB anbere «ffiut�ogelg'. ©mtotl�etelirggentmtutoenpel/ombie tam te
mafecn/ fo moet men gem toojpen iugn-bjoeffem/off rcoDen to0n/tet plaet feu enoe oen De grarl)t baet gtjp Benbicbtoit� aes getoojpeugebt/ gemaett bantogn/ gracn/beeffemtn�e meel tfamen getempett/betotlC' Ite gijp Uangljsu fuit/ als sUP net batfe bjoncBen 51511 ; oft neemt eeti goeoe betl ban be toojtel enoe t'jaet aan 25i�fcn/legBt�ieineenbetBen�oltoateriStetoepc&en/ ben tijt �an 14. uteu/Daer na boeter Cartoe bp/ en�e latet al t'fameii fteben/ tot oattet boojfcpDe graeu boel gljefujollcn i$/ ban fuit gyp baer afleggen op �e tooo^ fep�eplaetfe: enbe�etoU�e�tUbog�jeig fulkn baer fioinen geloopen/eube fo ijaeft at� fp Daet af fullen ge* geien �ebben/ fullen befiograt nebet ballen. 'O�ut (©ebogelte toop ut gemaecS gelgeB be �San*
fcn/tetoet�Vmettfelbeboetiel/banDatmengengeefl �aer en boutn finjelincB en �avmBeug Dan bffeg/ ehoe men f�cltfe ooiB met tn De mupte / maet J)oe meet Dat men�tetammelaetloopen/ljoE beter. a&DP meucl) t oocB pjofg'it trecRen ban befen ©ogel/
�tuts battet een lu ftlcBe fpg"fc i# om te eten/ upncip» BcB ontrent benljaljs entebo2ft. ^aer plupmen jgn relber beter enbe gtjefonber �m op tcftapeu/ ban De «©aufe-plupmen. ^>p legt odcB feer ueelepers�/maet niet foo goet notg foo fma&elttB alo be finnen epera/ nrnec goet cm boetten tebatBen/ tn �e gamie te flaen en�e an�er lecBernpen te maetBen : tf�aer en bonen mcoc�t Bvip bieban De �tinne laten upt bjoetu 28110 befe©ogDcl met ben been gaet plupmen rep*
nitgt/Daug een teccBeu ban to�nt, S Jf�en feggt bat Baer bloet/Bart gBetoo|ben3pbe/ enbe met Wijn in ggenomen/feer goet tss tegen albst' tjanbefenfin. � �De «entbogellebenbttD op ben BuptB ggebonben/ 10 een fon�e�lmglje remette tegen be toubeenDetotn* be ti &et Darmen: ja men fegt Dat fp eeu an�ers fieta te �ljenefen�e/befelbe ficebtearnr�t enbe Daet af fterfi. 3BegIubteren/9alf-bogel0/�3atec«uoenDct0enoe
laatcr-enbehensi en icoj�ennopt tam/ maer fp too}« fcen UcBtelttner gebangen Dan be toti�e *©anfen.t©ef" Bcltltr fullen nip feggen ban be btiater-fntppen/ftoee* meh en�e anber toater enbe tebfec-bogelg / bie noc|)< tans Den atfj galen oyt lanbt/ toaes boo; batfe ban Den oubetisgenaemttooibe» bogyel� ban ttoeeber�anDe Soet fel enbe lebcn, ^e ^toanen en �ouben Ben niet/ notf) en�egeetcn
eoclJ niette toefen / Dan op eeuigebpfonDere nlaetfen/ gelijtBtn boateracgtigyeplaetfen ontrent ben 'Sour� en�e ^amur tn ©^anctgtB/ en�e oorfttn ©laenberen sn�e ontrent ©a�entgn/ i'toelt nefo men fept/baetom OeBeeten tnojt tn onfe buptfcfje fpjake j§>�jauen-bai: fp moaljei» ootn tam g�emaec�t toetben/enbe op btj* �er0 of merffeften gDef�elt buerben/maer fp bermeien feer beei BtftD / en ballen ootfe fomtfjbt� aen't groen fcoojne gfjelijcfe be <©anfen/ enbe toil�e <©anfen /enbe �joengtooteft�abebaectn. ^t�ee��ngljenoet��ooi eengneneutBteopeenbpbes / oftbteretft Datuujen ijpber feer groot ijs/ enbe een alleene op uboen poel/ be JSPeJffe oqtftin u tojp�t-gof oft plaetfewnfiupfaenal» |
|||||||||
|
vandc Landt winninghe; 3j
f ebfe op $eu ?*Ujen B�bbtti/ Booge tietgetten enbe ge* j toel «pn enbe ft�oon BBeBouben taetbwgBeliitB tjec
maecUt aencenmusic toan�etojpt�of/ tn�elengoe/ Boenbet-tot/toantoefe�ogelfl3ijn ben lel�eii littimn
�ataotU3tjii Djtn�bbacitentee locijtffaen/ en�coaec enbeBebje&enfubjeetbieDeBoenuet03tjn/enbeueooe*
Se Coatte op (fijnen matlj. �noe ettfien bogcl moet ben bit feite temeoten. Boojt s t>oo{ be tef te, foo moet
Uf 3�ne Hebben / maet battei ttia�t een beute en 5Pe be plaetfe Daet fp tomen befttoept toefen met f�reo;
senUaedi��e�Bot/om�etsD�i�iacBbunDtetefupaet oftgroen gtas/ bitBg�enoecjj/ toamoefciautown»
f �n eii�e t'eten te genen. ^e refie fai ban boo|en ter ligt teloen Baet epets al ButBenbe/ jse Die meeftenbte�
|
||||||||
|
foo totnDt men {jaet cpets g�eballen bei.eoen onDet De
ftotBenb.etfpopQaept : betoelt&e bit�toliSaUla» penbe fjun ontgaen. a0efebogel� geneteteu ("eet mei/ nae bat fp D{p jaten oubt 3011 / maet ban te too}en 39« fponbjwt�tbaec / oft emmers niet feetb}uti)�baet. ^lpnml tTSaetslegtfeepets / trmetalgmen�aei laet bjoeben/ foo en fjeeffcfe maet een iegfel/ enbe bet* 0rjt Waoiw ben tijt om tjaet jongtjen upt te tyoeben/ te hippen enoete lep�em «©'eerfte leg�felbeaintfe tfialf ^pojtfiel / enDe leg�t b�f epers nae ben anueten/ be ttoeebe repfe leg�t fp Djp oft biet epet�/enbe De bet�e tepfettoeeoft�ip, 3Sft Dat De ©aeuto enbe ajiaet�ninne niet en tonnen
Beet getoojben/foo (atmen biebaet toe becuietfeen met boonen in [jeeteafft�ens gebjaben. l�enfal iweten/ bat be^aeuto Beet too^t/ais men fiet bat Bp Bem fpie* gBelt/ enbe gBeBeel bebet&t met De pennen toan 5gnett lieett.tcijs be ^aeutoinne bjoc�t/foo bettrec&t (p enbe bercfjt Baet boo; ben^aeutoopbefetreetfieplaetfe/ bie fp biubett matB : toant Bp en Bout niet op toan Ijaec tefoetBen/ tnbe ift bat Bpfetoinbt/ foo SaetBpfe/ eube bjeet&t Baer epets.Hlsfp bjoebt ift bat men Baer bert met een toit laBen/ foo falfp tooojts bieng�en qB«Beel toitte jongtien : Cfel�e fai �P ootB boen / ift batfe in een tot gBefloten w bat gBeBeel toit g�eftB�bert oft beBangBen is/ foo bat fp int bjoen niet ban tottte toet * toe en fier, «Cen epnbe ban be DertitB bagBcn/ als De jongen ge&ipt 3rin/ enbebepaeutotnneneerf�eljltjtg Beeft gBetooet getoeeft in fiaer bjoebt plaetfe/ gBelrjt& top ban be Binnen gBefepbt Bebben / foo fielt men Die onbet tsthtW/ op een plaetfe baet be #aeuto ntet to « men en tan t toant ftp fym enbe boet quaet 3tjnjon« gen/tetbat fp Baten tam gettegen Ijebben: enbe als fp bie beginnen te ttggen/fomoetmenfetoeltoarmBou'
ben/ toant f p 3gnDet f eet f tet& af/ foo bat fp bicB toil# Dact af fier ben. jBen moet &e jongBe int eetfte toocbeh met gerftett*
meel met togn gBetempett/ gBelijtb een bitB �Boes/ enbe om bitB te maBen/fo boet men baet bp toetffcBen Bafe toel gtbfoBen/gepetft enbegBefuptoett/toantBet meltB bat Btnbett Ben feet.|Ben toojpt Ben altemttg creBel� oft fp|intBBanen/bten bebtenen afgBetrotfien irjn, talanbets/fpinnen enbe toltegen/om Baet te gene» fen : toant uptetnatupjentoerbolgetifp t'gfjetoojmte enbefcnijnfgBebeeft�n/ enbe �aet fp toetBeeren / fal« men fecf luttel toan bien toinben. ^>es maenbtn batE iiagBeeftmenBengB�f�bengBerfte / gBcIijt&men bec moebet boet/ enbe men laetfeloopen/ maet men meetfe toatBten bo�j toube enbe tegBen / toant ter< ftont pijpen fp/enbe laten be bleugljel� BangBen/p}in<* tipaltjtB inbelanben/ baet fp quaet om op te b}engBen 3tjn/als fp niet en 31m tooo) Balf 3untus geBipt: toant ala fp notp gBeBeel jontB toan ben l^erffe ober ballen toetben/fo en tonnen fp nimmermeer be �&ititet bet" bjagben. Wt gene bie toillen/ bat be fdaeutotnne boi�Jengg�
Baet b?p legBfels / bit moet be gtootfte enbeftaepfte epet s ben Binnen te �? oeben geben/enbe laten bef)atu j tofnne Baet legBfelsi bolbiengBen. <8nbe gBelijtB top altee gefepbt Bebben int Capitici battb� �mneii / foo fai men be Binnen torjf $aeutoinneepets/enbe negBeu Binnen epet� te bjoeben gB^ben / baet nae ep �m t�ienften batB fai men toetB nemen benegBenflin* nen epets/ enbe leggBenbet toeberom negBen berfc Be binnenepets. CnbealfoofultgBp ten epnbe ban bt bettitDbagBenbebinben/ Datfe alle g^elgc& fu�len ge Bipttoefen / enbe alfoofuttg�pboenmettowlBinnen |
||||||||
|
Jecljt flam» gefloten met latten�aft bp een / en�e eoe*
|
||||||||
|
(pleten beroecp/ ontteiu fes boeten t)oogfje/ enbe bo
Sjnfeet�jelg�eDet&t. ©e � afatweueube ILimogen 3Q11 quaet te temm�/
els 1 p meet Dan een jaet om 3 911/ als | p int boftt) g�e» bangsn toetben : toant b'ouoe treuren enbe en toilien gijeen epets Is�gijen noti) bjoe�en. «Enbe bejongfje sii tonnen foo Basft notg foo lttB'etit& niet gBetoooue toeiDen/ Debeobiongenen�ebefiotentoiiJt/etiDenoto �eei min als be lot|)t nieten is gBdtjcB int lant baet fp gBetoangen 51111. ^otttoeellunogenofttoijf&ens be()oeft eenen jfafant^elLtmogBeen boet ntaer een &$oetfel/enbe begint tnbe jBeette/enbe legt atjjtet een tot t�Jt�Uul) epeis: baernaetbjoebtfe Die alle gtltjtB/ aft ��fi'ljien UsnDeDuere enDetoiifanbet toiem�eifi bat g�p Diebaet legijt. Jjpbjoebt Dettiti) bagBen/ ntaer'tnt bjotoen foo �oet be felbe neetfttt�ept �ie top ten�e ^inne gljefept �eobcn/ maet niet bupten Baet feot. 2SIS De long�ni g�eBtpt 3�n/ fo falmen bie aefen metgBefobeu gerfiemeel alft laout is : Daet nae met tettuen meel: enbe fomtn�S fu�^ gDP Daet onDet men« gen/of t oocii alleen genen ttefeds enbe mieten epets: jBcn tnonfe ootB DicBtotls ft�oon toatet g�etoen/ toant fp 31m gljenepr�t tot De felbe fiec&ten enbe g[)e« bjetBen aan be Binnen. «B'otibess plegen be � afantsn enbe Ilim�gBente
roiften en op te BouDen alleen tot banr&ctten/et be niet fo fece omjo�igente Ijebbi/fp gaben Ben int eerfte toa* 1er niet Ijonit� gemengt enbe fietchen tuijii/om Baet teboentoergeten Sjaec notatale plaetfe:baet na getften meet met toater getempett/ gemalen boonen met ge* pelbe gerfle/g�tijeel mitte/taepfaet enbe Ignfaet gefo« BcneuM Bbe�jobtljtmet getfien meel gBemengr)t* di�eom�ente�jerljittenefi �efuptoeren banbeflfj* intc^ept fo gaben fp �enltebcn fenegrtetfe toijf-bogBen lantft/enbe Bielbenfe tnbe muptctfefiitB �ageri lartB. Pit ift tg�ene bat fomrnrg�e feaberct�erg enbe cofie* t�tBs paft epbacficrss feer tuei toeten te�oen : |Ben ' moet ft oat& ( fept �olumella ) ben bupt tooi t'eten gt' toen/om toet te maften tegnen bantBetten :to3ant hittel toan befeUimogeu fielten fjaet omepesg teieggen/als� lf bebtDovsflfan enbe btfloten 3'on. V-ii�dc Pau\yen. CAP. XIX, k� paeto i# fce ft�oonfte booti ban p�upmen ik»
'�nsnmat|5�inDen;OOtu!fieen|)oo�etuigebeefie/ maer lee�icB toan tooeten : �P $ lufiicj) 0111 ften / feec goetotom eten/ enoeSjoubt goe�e �iat�tou ben b}tjt< ^of / toaantalSljpanbc^enDepetfcoiien tnljupgfiet gaenyfotoeptljpenbi i�aerfc�ou�jetbie banben |)up< ^:maet|)et t0 een tolte�cbebeefte/feee groot toan eten enbe quaet om op te bjengen / maet Bp en beDoeft niet feetsaegljenagUen te toefen/ iiaebatljp3gn moeber toeristen fjeef t, Dan bat lip be jjobtn beberft/eit ttoojne be;'ct)aDtct5t:fjp ts op fommtgDe plaetfenfeetqnaet om op te b�cngfjen/ tuant l)p begeett een toatme g�e* tempetr�selof�jt. ©'ou�etis inafien eplanbCBtn� atgtet �aet Botoen/
toooj De i&nutoen alicene/ maet&enbe Daet op een tlepn �ftipmen tooo^Baet toooni�ge enbe betttetB / enbe een an�et toooi De gene biefe boebe. jEBaet t)et ijs ons g�e* tioec� / biebaetfo�eelReplitBbatt�jsnietafenijou* ben/bat top Dfe logeren botoenbe�tnnen en int fjootlj* fie toani�et�joenoet-tot/ toant fp �ebbett g�eetne een epen lotfit. �©ant meeftenbeel Rapen fp op be boo- men/top maSen f)en oocB een plaetfBen beneben/ baet ft> fbawj>0 in betttetfeen mogen, <©efe g�aetf? moet |
||||||||
|
Het�, Bocck
|
|||||||||
|
3«
|
|||||||||
|
ben anbeten gfie�itB / toaecom g&een noot en i 18 pi
bieeDetaftefcft��ben. 30c ^oebernerfte en faitoanbeepetiJtoanoeCai*
foeufefte finnen met beel toereje maB�/enfonberUnge Dte3nugftefontfteptlief �ttfren {albienieteten mans De iiJe�ecijn� feggen Dat be epec0 ban be -ffakoenft�e finnen t'gcabeel bp biengen/eno? laferge beroojfafef, VAnTortelduyvenjPatrJjfenjQuackclei»
ende Lijders. W A 1. J% Al*
D& bBtgge oft fiebte ban bit gebogeltc fa! gemard
luoi�en/gft�ljjc&Diebanbe Jfafanten / tegen ben muer ban ben ujgbtftof enbe tegen ben bacft/geblocjp^ ten ban coper-bjaet met een ep^euenbe bequame btu* re/enbe binnen ^iutipalgcb ontrentbeftoecUea / fui* leu toefen beel j�ocBeu om op te fitten /enoe taclten ban ! o&eneber/ILautt�cr boomen/enbe ban ancee boomen/ ; in oe toeicBe gefetfullen toojDen tegen Den booifepbeis muer/Blepne Bo|f Ben^/om bie te locBen ente betrecB� tot epec0 te legg�/en ift Dat fp luft Brrjgen tot bioeben. <6ftp fuit laten in De bjeete ceno manu lengte / enbe oocB tufjeften be baft- liggftcnbc ftocBen baer op fp ftt« ten f'ullen/ enbe onbec beie ftocBenfuit gijp beel oerfcfji ftroo leggen / ftoelcBegftp bicBtotljS fuit moeten ber* iiieutoen/ be btuggfte feftoou maBence op be yam nati i ben Dacft naoe lengte ban De Bebie / tuffiljen ttoedan* I gfteberberp. «gnoe een DerbeDecIleeger fu�t gftp ma* ; Ben be plaetfe om ftaec etente j�eilen / enbe bacBen om upt te bjtncBen / be totlcBe gijp Dit&�Jilg beibetftfteii enDe feftoon ma&en fuit. aille oefe ©ogels bliegen ban't een Haut int onber/
toant fp foecbeu een toarme lotfit/toaetom oat fp alj� Bout toojDt met grooteftoouenen&e benben ober '�.�e toltegften / betttetbenDealfo Dan't een lant in't anberi '��aei'om batf e feer quaet om tam te tnaBen jan / om bie teljebben gftelgch onp tamme grjebogclte/foo bae ■j) p bie mete.. ftuiioen Dan tot een lecBernije/be toeltB� maeebt batfe op bautbetten enbe maeltgben feer bee gljKcittooiOeiu Wan alle bcfe bjp foojten ban ©ogfteli�/ en 3�nbec
gfteeiiDie beter te temmen 311U ban oe^oitelDupbe/ iati) oocfe foo ftaeft balt bet gljemaecbt. SSilja fp jonc6 gftebauti�en 3tjn / fai men Bun H8tjn gfteben / toanf : �ootJben�©giifob8cgfje�enfp ftunttbecteptenbeb{p* i)ept: toani ftet 11a een Bogel bsa feer gram ijs / en fece ; fKurt/al�ftpftem gebangenfict. �nbeoocbfeerici* I Den leg�fe epena/befloten 3�nDe/enbe felben tooitfe bet in�ci� �lDuuer/foDatfegefteel contrariebeiLijfieriis: i�aer fpijfe is bitfen/ger|te/en meef� alle anber graen/ «noe begftcert feftoon Blaer toater/enbe btcbtail� bet* �Ktfcgt/ cube oocb bebiintb-bacben feer totjbe/ om ftaer altemet te toafftften. Jf�aer gBeen bingo�n m eten fp Bebet ban ^i�0 enbe 3So«btaept/ enbeooc� 'SatU'e / ban toelcb graen eeu ftalf meubett gftenoecij {0 booiftonbectenttointieft bogelis. ^Benmatftooc6 met toergSjeten te fiellen biif-fant bp be biincB -bacBen tot ftaer mebetijne enDe gefor.tftept/ enbe noeft oocB ut eenigften fio«B tmn be blugge. Sft batfe be blettflftel laet ftangen/ eibe nieten gaet ban ftaten Bo^f fo moet men bie upt nemen enbe ftaer f ten in ben bec oft fp bit be fpjau fteeft/cnbe ftaer bie af nemen/ enbe 00c aen be boeten oft fp belemmert 3tjn met ftaer mift oft onCec be bleugelis oft fp getoo^nte ftebben/enbe oocb op alle anber plaetfen/op bat men itit gpenefe op be felbe ma* uicreal� ban be gitine gftefept in. Cbloebtbanben reeftten bleu�fte�ban be'STojtelDupbe in b'oogfte gfte* Djupt/ i�eenfonDerltngfteremeDt'etegfteti De flagftett enbefeeritfteben banbeoogfjen. JBaer ftet nuft ban be 'a�ojtel�upben/ f� feer goet tegen be fcftellen ban be oogften. JBen marft oocB op be felbe maniere op gou* ben enbe bet ma&en beloolouptoen/maer bit 3�njul* figger enbe guabes om tam te ma&en : 31n be tointec etenfe geer ne toijnfeggm / en toojben baer af feer m f fee
|
|||||||||
|
<�nbe om bat Bet �p ban be $ autofnne / om 39«
groo; e me; wel en ban wan beginne berroett toet�en/ [o lult gftpt foeielgc beeren alp oe ©tune af gaet om re «ten/eiioe teecbent augia" be 3�be Dtc boben ligt/op Dat gftp fien irtmugt al@ gftp baer a� bomt/of ftet De #in* ne gl)er«ect enoe gftebcert �eef1/ anberfintjs fout gijp ■toeitojeu arbept Doen. 2�0 |'p nu al gebtpt 3�«/f° �«ft n�ict'c BtetBfbene: een �inne allecne/ etiDeoe jongye ^ aubeiijj een aubergine te betoaten/enbe ftet toe Dat oe gitine Die be feiecbfBeng beii-nert/ niet en fie oft bO' me �p b'an�tre Dtc De fauBen� regeert en lept/mant fp fou�en tcrftont upt fpgt begare berlaten/ enbe tot een jalaef ge/ om Dat b'anber fo gtoot ertDe fcftoon 3ijn- ©e #aeutoen 3tjn feer fiecB abs fp ruptoen/enDe Dan
moet men Die toer warmen met �omcft/tartoe/�atoc�/ enoe peerbe-bowBen�. %x\ be �?ants-bagen 3gn ffc in S�ooter hitten, enDe Dan en macftmenfe wet laten 3511 foncer becfcg toater.�nDeclcbe»��>»u.tobe�oeft unf ofi fes' l^aeu�Jiuiien om te �er�nDereu/ mant ftp ftm< bert ce gene Diegecctt jrjn omleggen/ ols� fp �cm niet en toillen laten bogheWn/ enDe tjet 4Ep enmaeftniet «�sb�ofeenjgu. ^'uleefc� ban De $aeu�j maec&t ftoaetmoebtc�
�»!oet/enbe ts ftart om toecboutoen/ maer om �ctfelf* �e malfcD ie matte»/ fo moet De #aeuto in De Corner eenen baci) te bo^en gye�uoCt torrbeu/ eer men Die fai eten/eiiDe in Den ©mter biet Dag��moocb fai men pet f tua? ro aen 3tjn Dpcn Dangen: of t men fai �em aen ee » tien fior B of t taco �an eenen iDpge-bocm Dangen /om bat ee ffipge-boom De br�tljt geeft / ban Ijart blceftft malfc� te ma&en. 'Cgebiaben blceftg ban De l&am* toen tooit een maent laucb in fulc&ec boegen goet ge < DouDen/oattet witt ter toerelt noci) ban reut&eiiocg in fir.aBcetttoer�uft. � , V ^acutoen-meft is" een fonberimgge ftulpe tegljen
be gebjeben ban beoogen/al0men Dat brmjen marft/ maer �e #aeutoe is foo af gunftitft ban Dess menfepen toeltiaert/ bat ftp felbe >gnen f�ront etet/ om bat men bieiiiettoinDenenfouDe. Van de Calcoenfc he Hinnen,
GAP. XX.
D<� gfteene Die 0110 oefen Bogel te lanbe gDcbjoc�t
geeft.geeft ong meer lecBernnebefojcu�/OauoiikJ pjofyt/toaut Jjet i� een recgte ^aber-btfte/enOe eenen cnDecfnbelnc&euputtoanlptjfe / toaer m �at auosc^ ggeen gljeneucgte te nemen ta" / bantei)QO|eu lupte roeyen enDe turen alp" fp out 5rin/ ofceenggebuericg gljtptjp alia fp gDegeel }onc&30n. ^ethjmeltoaes Dattetuleefr� feer leefeer is" / maer flap en quaei om UerteereiL ^Daerom boettrienfetoel fouten enbe feer toei lat�cren enbe peperemmaer ftet idautocn-toleefc� ia betlbetcr enDe iteftit�er. '^'�oebtfel ban oefe ©ogelen toojtgemaer&t gge*
Igcbftet tooctfel ban De finnen/ enDe ban De felbe f pr> fe/met al(o groot e enDe meerDet neecfiitfiept enDe foj � ge. �nbeeen Haetmacytoelfegsen/Datijpalfobeel CalcoenfcBe Danen oft �inucu alia ftp op 3�n ftoebe enbe biijDtftof ^eeft/ foo beel muplen ftceft aengaenbe bebofi bief peten. &p 51)11 beter op te �ouDen �an bc IPaeumen �■ maer f p en mog�en foo mei niet tegften be liouDe/ tiocft fp en begeeten niet fo fioogen loc�t/ maer fp boen grootc feftabe m De ftoben/ enbe 30« bupl glje» iiir� be "t�anfen / �aerom moet men baeraltutsoii' trent 3rjn om Die te fupberen enDe te repnigfien.^n be �Binter moeten fp in een laeutoe enbe bjoogfte plaetfe gftebaen toojDen/ en�eue fiocbenbaet: fp op fitten / en moeten maer acftt oft tftien boeten ban oer aerben f�aen/ miDtia bat fp niet Doogfte en bliegfteu. aengaenbe ftet (eggften enDe bzoc�en / bat i'� gefteel
enbe al gftelqth tap gftefept ftebbcn ban be #aeuuien. jBen maeft oocfe ftser epet�S laten bjoe�en ban be gfte* mepne �finnen / enbe laten lepben te tofile bat be �al * toenfclje finnen noeft leggftenbe3tjn. $act fierBten fn�e cj�ebjeBf n/ fn�f b; swe�ic n igneo* ge�eeiijcB |
|||||||||
|
van de Landtwinninghc.
|
|||||||
|
fien gebult en gecooft / t� een fonberltnge cemebfe te*
gen ben cooben ftamerganc/en te beel mater? maHw-, Van het Duyvcn-kot.
CAP. XXII, H�t pjoftjtbat ban pet Oouben banbe ^Dupben
home / entgnietmiuDecbaubanDe^oenbersc/ pjmcipalucli / aengaenbe t'bectoopeu banoejong�»? Dupben enbe anbec/bemelrfteallejaec feecbecmetiic�* bul�tggen : 3ae baec 3gnfommtg�e Boerinnen/Die Ubo; ciche rcpfe bertoopen beu hoenbee toyfis tmee oft Djp ftonbert paec- J®en moeter ooih fo met fomge boo{ blagen/ gelgthmen boot anbec gftebogclie boet. &p 3P feec coftclgch/enbc ben atSecs fece jcfiabelgc/ enbe baerom en mojbe niet toe gelaten te maecbeu een opgDececht ©upbe-cotban Eeen�eeren/ enbe bat 09 plaetfen baec beel toojen-lanot? tuDs^ faep-lai.Dtjj on* tcentgfteleggent�. %moa& DanmaccSen baetoPiSbattepafJecomt/
tot gecief enbe pjof gt ban be Eaet of ^oebenaec eenen 'SCoojen tot c«n oupbe-cot / op een plaetfe �k «belge* hen Ijooge ftaet. <©ft laet ong bat mahen ontcent onjs �|oebeoftEantftupiS/ bobenbecdaectmibbentn Den bj�bt�of / ggelijcb eenen g�emetftcn 'Soojen ban een mint iBeuien/ of feec befg�elgcr�/ een goebe ftcceche ban ben uiatec/ om bat De ^upbe foube becmar mew raogen/t'gbene bat f p ingenomen jjeeft om fiaer jon* gften te geben: toant het i& fehec/bar gelgc be Cjctecss enbe �outaen / bet mannehen enbe mnfben b'eperis bjaenhp gebeucte/enbe bemglc bat b'eer.e uptghcblo' gen t� om ae 0/D'anbec op b'epecia fittet/alfo ooen 00c De bupben/tot bat be jonge �luggc3nn : <8?gpenfuiC bat ooch niet beeftacu/ Dat gei bupbe-cot open fai me» feu tegen {jet <©ofteu / maecfal bebben een gcoot Deel ban Deu ^upben/ cube ooch batter fp een beuftec/ bie geflotenblnbe tegBenBeti�upben/omtnDe �©intec �ea bupben mat mar m te te geben. 3&at men geen benfter en macebt tegDen Bet jgoo|*
b�/oft tnbien batter een t� om be Dupb� tn bekome» eeu toelte te gtiebsn / Dat men tn be Winttt bte mi, en becgBeten toe te BouDeu. ©at ooth De benfter bie int JbupDen t� gemaeebt 3p tegfjen ober be beute bano befcBuere/enbe bat ter 3nbenbanbefelbeDeureeenen bacl� gemaeebt 3P om be bupben te bunthen / ftaenbs berljeben op eenen fteeiien plaer/ maec op eenen ge hou�jcn bacb 3P gBebeplt tn beelbcrfcBepbenbatjr* ben?/ ombatbebupbcnfoubcnm�g�en/ ban Dat fp tgcaenfullenopgBetcu Bebben / Dat nipten Wan ofc boo? B«t bojffc�en baer gBefpjongfjento/ ftun toatec bp ber Banbt Bebben/enbe belebp ecaftaen butubciu f�e t moet 00c eenen gocbeu boet Bebben/ enbe mei ge* funbcett enbe gBeDetbt 3gn / be bloer lier Barbe gije* tceben/en�e mei befet oft gep!abept/om Bet mift mil* le/1 mele bebet'ft enbe upt et et befonbam�ntencbattet: ootb ban binnen feec mei enbe effen befet 3p/ cube allei fpleten feer mei enbe btcBt geftopt/om Der ratten enbe be JBupfen mtlle / tmeltbgefcBiet ter plaetfen baec gheen gBeriefen tjS ban plaefter : enbe infgelgc6]tooc6 tan bupten/mont be berben ban b* mojtel/3�"n gBe* lijcfi een leere booj be ^lumtjnen/roefelbensi/Catten enbe anbecbeeftpn/om baec op te dimmen. �n�e om Betfelbepergc&dfuUgBp malien ban buptenrontf. omme �«t bupbe-cot tmee fnebeu �an gehoum� ftecn ban b;p oft bier bobbel moluren. W&w af D'een fai bjefen ontrent be mibbel ban BetDtrpbe-cot/enbe ban* bccrecBtonberbe benfier baec lancjc bat De bupben intomen/ toner op bat be bupben ooch fullen mogljen fpelen enbe trechbetben. i@oojti9 fai ooch be beuftec �an bnptett rontfomme befet mefen met platen ban mit blttb/ melbaft gBeuagBelt tegBen be muer/ enbe ooch flupten met een nebecballenbe benfter �an latten gemaeebt/feer nae acn malcanber genagelt/De mcltbe meo fai abonW enbe fmojgen� mogljen Hupten enbe neberlaetenmeteetuatroioftpalepe / om batter m t© 4 wim
|
|||||||
|
fooooenooife&cSojtelbuptoeu; men moet oocbntet
bergBeten buffane oaetbp teUggt)en, Wz ^neppen 1uuo|�ctj 0!!ttuact�e!ichet tasn aljemaetKl ban De pi» trgffen/r�aer 3p en $ga foo btlicaet niet ban f macche/ tiocytanj� ala 3p Ucberlidt geboet 3g'n/foo en beifc�il' lenfe be�e niet �aiiben f macche banoe jfefanten : 3p moeten ooch alleeug gBeoeffenttooibeimtDebefelue fPDfv Bebben / ban batfe alteinetp poen hootneenbe grati begeren t'eten. «©e manneberi0 baube iDatrgf* fenatifeecpeet / enbe oschbett»dffeen0leggBenfeec �eel epeteu/ De mamiehett� �ecBtenooth telgen mal* feanbeten om be hjijf heng tot batfe malcanoecen bec minnen/ enbe beberminnecbogBelt Die bechjonnen 833/Cii�e�oet Die acljtec tjem loopenenbebolgljcn ghe* Igcu be �igf feen�. <*�'befte enbe lieffte bat 3p eten t� ^it$enbe25oet&!J�eptc pategs epers Dttatmt� gegeten/ mahen onbjucBt*
baetbjoumcH bjucBtbace / enDegBebenbeboefteti� toeel weitje. X9i galie banfae Patrgg maecht daec gBeficBte/
moet gijemengljtmeteben bee� �jotncljss foo g�tencefi fp be contiti ie uanbec ooge. ©e felbe ccacgt Beeft ooch t'bloeDtbanoci�atcg�f. ;t�e<�uac&eia 5gn fece bult: enbe baeromen geeft
men bie fo grcote piaetfe niet/ nocR liegt / alfmenan» ber bogel� ooet/ top ftenoocfe batmen Baec Bupfaeng �echt met rijfaeng/oft met leer/om batfe niet en fou* tea opbliegenbe enbe ftetcMtcb opinfenbe Baerbc betbeu enbe te heeften bitegen/ men geeft bien elcfi op Den felben Ijaer bacjc&c.�ja met eten enbe bitnetten. J&p eten ooch feec geeme groen coojeu/tetbien graen/enbe feempiaet/t'luekh ooch t� t'gene baec ,p g«mepnliitfi |)aerinBouben: ^petenuoc&op fommigbe plaetfen caer fp bliegen bupt�befe lanb� heel nieftoojtelcrupt. I�>aerombat 3�pDiniu0fepbt bat Baec bleefcBlarttif te/en oup jeltnge enbe �ooftf tueere inaechc/ 3&aewm moetmen bic bullen met iBilie/ oft baec tnlaeten fie* ben/ofc ift batmen gein niet toelmbe�int alfmen uk gatta Beeft / Dunc&i een b ecoctie ban i�ilie of jl�pjte beften. ^'toaeroodt feergoet batmen bic M\ <&uao bel t'eten ga�e. ©e manneaen� en 3tjn niet min heet ban bei&atujffen:3E>'to�f &en fo haeft alft gelept geeft bfoc�tliaer�persvenbe foo �jaefr al� bie upt gljebioebt 3�n/ fo lept je m elbccov om bat bc jaegheriS be piaetfe niet en f auben bin�en. � '5tjn bogsiss bie ooc& in anbec �anbenblieg�en/ sp�ertrerfeen tegen be ©iutecenbe feeccen weber mbe llente, ©e �Lt)ftetfi en 31)11 gheen �oget� ban befen lanbe/
noclj en bc�bjaiiljen met langhe oefelocyt/ biaerom
battette nergtjeefesmaecebte Ijtcrte muien bet ma*
ben. ©efe�ogljel t� gljeernein Ijeete Unoeii fon�er*
IwgBe baec �eel <©lt)fboomen38» / mant ftp etet feec
OUeerne «©lijben/ enbe tuozt bet tn ben tgbt batfe rijpe
3911: ooffe boet ijp feec gcoote fcDabe baec in/ mant «.e
3ltjft«g bomen Daec met groate menicl�tc op-gebla»
Qljeit/etenae ijun felben geheel jabt-en bjagenbaectn
bo�en toeclj ecninbeU^fee�eentnbel�laeuUJe.iKien
buuec oot& tn begDebertljten-enbe mojDen baec ootit
betgljemaet�it/ maecbatieinbe�Ointec/ mant�p
�ecgaert bet/ enbe �jojotbol Inbig�tn gijeteii.pecbe
feouos. ^Dit i3 benfpt)nci)ften enbe gcamfteu bogljel
ban alle boojfepbe/ enbe ftetft Ijaeft na bat Dp geban*
nentia/if� batmen gembccboecttncen anbec iorgs/oft
niet terftontenfteltbpoube/ bietain getoiojumjtjn.
jf�en toojpegaece^nopbenbloec/ Die fetjoou gJ)e-
maecltt i& �ecte ban De ftocuen baec fp ou fitten/eiibe
mengeeft|ec'etenD?ooge©pgcngeftot�niet<3Ee�bJe
bloemen/fobeelbatgenobesicutetrenooc&aliemeta
om eenbecanberiiige/ fo toojptmengaec booj beften/
ban �Uiitiftu� enbe JBpjte / oft ban Cecbtbepl enbe
totibc «©Itjf-boomen: notgtan� foo moeten noch baec
en faoben ftaec bachen boiaan f?teciS $tjn/ mantbat tis
�aecpitncipalefpgfe. «©ftemenenmathfeooc�niet
laten fonbec fcljoon enbe felser matec/niet meer ban be
anbere boojfepbe b jgelg.® e�ltjftee metiS�Jtw be«
|
|||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||||||
|
3$
|
|||||||||||
|
Witti enbe^upbeniS nfetfn tomw en fouben.^e ne»
jttn oft gaten ban aetbe gemaett/ enbe met fttoo om* toonben jijn/booj De buptjen beelnatupjlttbet Dan Die toau bat �ers1 gemaett ?nn/ ofcttan Mercante ticcgel0/ oft uan plaefiec/ Soera�l batfe ftSeuteu mogen crggen enDe tgetoojmtefubiert jgu/utoeltbe DenDupbenfeer �inDerfgtbtpau3 3utm)ggen : 3�>aetoiniftDatgSP Die ttsi'U goet Sebben / foo fuit gSp Dien een ftijbe cojt' ftc ton calch gSeben/foo tati bupien ai.a biunen/maer fp moeten foo togt bigben / bat be bupbe Saetmatlj b|p en tojantu baer tn feeeten en toenbeu/eube fo googe batfe uteri) reept op baet boeten ftaen: taant ifi battei een ban befen geb?eet bt/ fo betfaetje Saer gat oft nefl/ jae bitbtoilg Saer tot. ©oojtg fai goet ?tjn/tegen Bet petgcbelban Den bee»
fleti Die&eDupben becboigen/Datmen tn Bet bupbe-tot �jooft ban eenen BMf SangSe / W buelcfee Deur 3g�i teutbecftgebaentealfuitbebeefteubeijaec�t/oftDat' wen aeube benftete; en Deuren banbe bupbe-tot tac?' beug ban l�upte Sangue. �nDe boben op fjct ftSetge ban Set Dupbe-tot / fuit gSp pellen De figuete ban een bupbe/om te lethen Degene Die blieben.^oet oot San- gen ontrent u cupbe-tct/ beel fpieeu-potten/enbe oot leggen bteluoojne tgfen/ maer ftet toe Dat Dit gebiette met en tijoone in u bupbe* cot / tuant Setberbjeemt enbenerjaetSt De jonge �upben. <©m u Dt�i'be-�ot te bermeuit&bul�tgSen enbe te
bullen mes Dupben /fo moet gSp ten eerfien aenmerc ben De gtoote ban bien/enbe- nae Dat gtoot/miDDelbaet oftclepnt� / baet nae Dupben in fetten. CtointitS paer iggSenoetS ni een tot/met b?p SonDertneftenof gaten / maer ifi �attet f s ban bupf ent oft meer gaten/ fooenfou�efooflepne��opnietgSenoetS�Un : ootb en fouDen fp in foo tlepnen gSetal maltanberen niet lief Sebben / maet fouDen ttmtcn en&e ten laetfien j Retben, <©e Dupben baet mebe bat gSpubupbe-eottoilt
besmenitSbuiDigen/ moeten jontfe upt Sun tot banbe oube g�enomen rjoojoen/enbe eer fp Sun fioppelbebe* ten guptejijn/ enbe gSeSeelbjp int Dupbe-cot ggeflelt biojDem oft men fai Dien in gtoote bebien ftellen/enbe ban een gSeftljftfet Dupbs-mekfeet metten monDe boenaefenenbefpnfen / metbitfencnDebiater truee macifDaefli� / t�t batfe fullen alleen eten enbebjinc» 6?n / toant �p fukben mioDel fullen fp Saeji Sun eer» jtetoao�ifng�eenDeou�ct�SbesgSeten / enbeblgtoen in alfulcbeti bupbe- cot/alg gijp Die fuir ftellen/btoekb beouse niet en fouDen Doen / maerfoubenweberbee' ten ! n baet liever eer fie rnooninge/ fo Soefi als fp fou» ben uptblieg�V ban boe berre Dat gbp �ie ooc gebjot�* ftabf. <&m u Mpoe- rot te Doen bermeuicSbulaigSen / foo3tJnDeafcSgraeu\i)e/ bmpneoftfojarteDe beffe/ be rouIoE&ig�e aenbe boeten en�e begijnen 3gn De guoetfie en�e tamfte/ befgeltirr 5pn ootb De bonte/ De gfjefpicbelbe eiiDetagmang / bteaeu ben Sais bure» ber. enbe too�eoogen enbe boeten Sebben jgn beeocl' fre enDe bjutfjtbaerf�e. �©e buitte 3fjn qu�et om op te bwng&en / enDemeerinpctgtBeibangSenomente t�oibert/ban�en feiet�enDief enDe flicfebogel: DegSile enbe be roobe en bermetmSbul�igSen niet feer. <©m 'oie tam te magen / enbe batfe niet bene tnetS en blie< gen/ fogeeftfet'etenal�nulEiUe/ DanBitfenenbe ban �om fin/boant bit graen lotBtfe feer/enbe ooc� al" temete C ertoe onber taf/ enbe en laetfe niet uptblie* gen binnen beertitn bagSen/ nae bat gSp tiit baereerfr op gefet Ijebt : jBaet ruilt gSpfe tu�t laten fpelen/foo ftiltgSpfetegSenaboht upt laten / alflDontfeetenDe regenat�tttS toeDet i0/om �atfe niet betre bliegen en fouben/maertetfionttoeberinttottomen. Ctoelts boenbe/fuilen fp gun tot leeten bennen/ enbetioo� aen ban feer Derre op tfeibe mere nemen/enbe baet tuebet Iteeren : p?imipalgt6 iftbatgSplegStopDebenfiet baer fp upt bJteg�en/ een bjoot bat gSemaeeBt f� ban roobe eerbe/ tlepngSef�ootenComgn/ Sonttgenbe pc&el/al tfamrn gemengt/ en�e tn ben #b�n toelgge» |
bat&en enbe geojoetSt i to�ti�a�iS fp ban Mtbjoot f«t«
ten gepit&t Sebben/foo en fullen fp ban baer nimmer* meer blgben/maec t�eber-6eeteii/ foo geerne eten fjp bat/jae bat mett is/fp fullen beur be teucfee enbe fma« be ban bit tyoobt / bat fp in ben becb mebe b^glW beel anber mebe tyengScn/ enbe nimmer meer Dat eoe In printen
4DSP?uSfe infgSelgtbtbaer Souben bionenbe/ i(�
bat gSp Sun ggeeft t'cten Utifen tn SomtS bJater gSe* toeptbt/ of in bogn gljefoben/ of D&oosSe bpgljen met gefobengerfie meel met SonitS gSemengt. JBenfrgt ooc/bat be bupbe Sun tot niet en b« laten/ alp men op ben^oo|n ban Set bupbe-cot tSooft Jielt ban een bltee mupgi/ ofteentatsbenbantuilDebJvjngaert/ of Dat- men De beufter� met baliem olie ftrijtfet, jae bat mees isyfp fullen anber mebe bjengen/ ift Datmen tegen bal fp te bel�e gaen blieoSe" 'be bleugelo met ^alfem olie fttgtfet/ of Dat g�p Sun geeft bitl'en t'eten / Die met mgn befpjoept sgivbaet Stgnuis Cafiu^tn ge�jepr&t tjeeft/ tuant fo Saefl als" anber Dupben oefen rcutls iul* lm toetS Sebbett/ foo en fullen fp met laten met u oup« oen int tot te tomen. 2&ecoott DtcHbJilB u Dupbe -rot met root ban gene*
berbefien/ tofmatepn/ enbefomtgtg mettoat �iBie* rootbjs: boant bat Dottfe feer toel bigben / enbeSaee cot Iteber Sebben ban eenwS auDer. %l� G�P fuit gSe* toaer bjojben/batfebeginnen eperst te Sebben/fo loet* fe b^p blteg�/enbe gSP lult fien/ Dat fp beelanbet bup* ben fullen ineDe bjeng�en/ifl Dat gSp Deg abontgs enD8 fmojgSenis toat fup�et graenp vucjpt tfgljen ben muer banbe f f |)uere/ berre uan Set imf t/ en bitfetoil^ Doet ftSoone ma&en/be batben Daer fp ijun in V�afftSS enbe bermaet&en : beSaiben nors Dat u ttointtt� paes fullen binnen beertitS Dagften betmctiitSbuS» bitSt3gn/ttoee oft Dm mael foo b�le/ tuant fp Sebbeti Djp oft bier mael jongSent'f3|aeiiei: noti) baer enbe* Soebet anberss g&een fo|gl)e/ Dan Dat men Set bupbe* to'repnSout enbcftSoouemaetbt. Cnbeomt'felbe te Doen/fo moet be gene/Die ben lofi ban Set Dupbe-tot fai Sebben/ ten rompen eens ter toeec&e oaer in gaen/ enbe bat fmojgenfS / als De Dupben te belbe ge�logfsw 5�n : tuant opbenmtDbac�39nfpgSemepnlgtHin§ tot/ enbeinDieuSpbaubaenugtnBSe / Spfoubebg jonge ftSoumaec&en enbe betijjeemDen / jae oorboe oube.l�lo SP fai baer in tomen/ foo fai Sp flupten enoe Sun eten toojpen / om Dat |p Sem fouDen gljemoon^ tooien enDe bennen, i^p fai De batben poelen enbe ff S�on tlaer roatet ruebetomme baer in Doen. f^p fai be bloet affteet�en/enbe De boobe Dupben upt toojpm/ be gaten ftSoon maecben/ om batfe gljeen lupfen/ on» trupt/ toegSelupfen/ oft neten trrjgljen fouDen/ p^tn « ttpaltjtb inDe Cornet/ SP fa! tueber inDe nef�en ff eflen be joiigSeDie upt geballen jgn/ enDe De gene �te rjSeett jongSenen trrjgen/banba�r nemen/oii! elbrtjstc fle�« len enbe bet te maben/enbe Dan Die eten of betrcopen* iBaer tft bat SP eenigben gantft baer ftet bon een flangS*/ foofalpp een langen terbtnpotobtt tpvbe fetten/ tuaerinneDat Speen bupbe fai f�ellen/ rerfit op bef�rebe banbe flang�e / meteen tkpn opt�nnnen baec lantbt batfe roatS M boten aen ben pot tomen/ enbe baet in fp�ingSen / toantDeflangSeenfalniet toebet upt tomen/ enbe alfoo fn� liet tot baer af gef �p * bett 5tin. ^ts toel toaer bat be Dupben u ongbe�rif & beel meet tofreninben�©tnter / als fp bccjbebojfi: enbefneett/ oft aio Set tooinenotS groene i�/ nieten binbtn t'eten op t'b�lt : niet te min ten i& maer eenen tgbtbanttoeemaenben oft baer ontrent / DatgSpfe met be boo?fepbe faben te fpgfen Sebt. J�&aer batt Sebben fpootbjongSe/ bie men IBeertftSeSeet/ be toelcBebebetfle / tojtfieenbebelttactflej�nbanbett Sefieelen jare. ©etuaett ootH toel Set mijl bat gSp emen fuit upt SetbHpbe<tot / enbemengSetitntet onDet Set boepen of peetben mifi/ niet meer ban gijp et ftSapen mift boet/ruant Set 10 te Seet/ enbe bienf m temtfienenbebettemaetbenubemplanbt /oftu |
||||||||||
|
beembeit
|
|||||||||||
|
vande Landkw�nmnshe,
|
|||||||||||
|
3*
|
|||||||||||
|
mrniUn enee out! om leDettoermen be bocgttcfjept
inbe couDe DanDe ouoe boomett. ©up�en mefi tp ooth goet tegen Bet Sciatica/ als
men �aet afeenplaeltetmaecBtmetbetffefaeteiiDe mattati / Daet bv Doenbetoatolie$�ilofopftomm. JBoeft t|� goet tegen De ptjne ban Den Jjoof ce Vernicia' aia genoemt/ alft met olie Dan JDetfe bectnen gftetofe* pm ip/enoe op De toee boenbeplaeife gelept toojt. Van den Otfenherder,
CAP. XXI�I. A% ifi bat top ftet regiment Dan beroepen gftege*
Den ftebben De t^oebsnetffen / enDe Dat De ©(Ten op-gfteboet tooien gjjEKjcB De �oepen/ nocfttanp op �e #��»en/ Dat men Die op UoeDt om te ploegften enDe �e Detcoopen/ foo beftoeft men eenen man / Die anDetp «iet en ooet/�an Die te befojgen enDe te (ioutoeu/ gfte< tneccfit Dat �efe Ueefle alfo �seel/of mcec fojge befjoeft/ alp een peer t / ftoe toel oaffe foo beel niet en &ojt noti) Dan eten ofte gftetuptj). CenanDeren/ menmoeter Uouoent�jse�ooieen / toant Dfp Dan De befte ©ffen Datri�ojtotvof jfojeft/euDojufoobelemct/ alp een poet jfranp ofte ;©eauceron0 peert. «EnDe ootfeton* Detttogfel/ menacUertmetgfteen<©ffen/ DanDooj noot/enDe in plaetfen Daer men niet toel peerben gfte» fiou�en oft fetngften Kan/ Dan upt bst re enbe b^embe gian�en / toaut |pe to�lDat Dg toepoefeet gaeot enDe fouDstlnigus tp booj De ©flen / glselijca in ©laeube* ren cube eioecaynoc�tains alp fp peei�en feonngn 6rg- g�jm, en beftgen gfteen <©(ieu. «©e (lal Dan �e <©ffm most met j�een gfjemefr ?gn/
tnbe met sabel of5antg!jepIant toefen/cetugtjftnp af Dangenoe/om bat D; nattichept ntet en fou�e oaec lig- gfteube blijoen : �#p moet ooek (�aen tegen ftet Sup» Den/ om DiK i)p foubs D|oogfjec toefen/ enDe niet min fubjett/Deiiou�e�oift^mafeenDe�jinDen. �?p faine* ge,; uoeten toijt 5911/ enDe Ban De ftoocftte/ Dat De <©f« fen �aer mogfjen recftt ober epnbe (�aen / enbe Dat Den geroet toqoe plaetfe gfieuoecft fteeft/ om rontomatc te gaen beften enDe boe�emt / enbe ootls alp De <©ffen ttialcanDeren tonen te ftoten enDe met ben boopien te peet�en/ Dat De Brandyte mac�j plaetfe [jefaben om te Sutjtben. «©eitttbben moeten (00 ftoogftetoefen/Dal De 4�#n Daet qualricB mogften aen aomen. 'tl©eitl�DanDen<®f]sn-�erDeri!S/D3topbe«©fTen
�menoelgra 3p/ int baeberen enDe eten geDen/enbe Dat �p hun goetie liti�re maae/ 'tip ban iiroo of anberp/ Dathp oocsDtefaaonts eer fp rieocc liggften/ ftctjc&e/ eubcfmotghenpfraepfupbete enberofcamme/ Dun �icatmlpme! iaeutoaterbenftert toaffcljenbe. ^p fai �euf�al ooci� f��puec�QU�en/enbetocficn/batter nocj) ©timen notJj Bseclten� in en (tomen/ Djant De i©ffeu {trctten ban De plttpmen/ enbe Dst mefi Dan eenftecB ©ercfjen/geneceect pe(�. l^p fai ooti� fien Derfc� f�to tiefe beeften te gljs�sn/enbe in ben^omer groen grajS Dooi raerpen/ enbe jougljeftljeuten Dan �Bijngaerbt' cancl�en en anDer/enbe in be totnter tfabontg en fmoj> gOeno/ fc�ioDen �anbitfen en jiroo/Dat l)p ooeft toeie/ alfii �e<© ffen Dele ofiuttelg�etrocBen ehoe g�eatbept fjebben ' om �enbaer ua pjopo|t!oneltjtBte eten te ge» Dcn/enDefulcH0al� hen Dan nooDe fai toefen. <©at!}p' fe niet en late te Delbe gacn/ a�f� te fieeten/of te fiouben oft natten toeber io. ©at f�pfe niet en g�ebe te bjino Ben/tcrlront na batfe gearbept �jebben: maer i(i Datfe Derljit 3tin/ foo fai Dp Dim/foo haeft aljS fp 3tjn t'DiiPia gljetonien/ tonntnDe&eelejtojten/ enDentetaetiDe �ribbebinDen/ DoojDatfeg�etuftBe��fn/ enbenfet imetmoebeen3gn. 2fil(TerDeeIl)epIige Dagen ar�tec tenfullen feomen/ Datfe nieten toert&en/ foo fai ftp gun Den Hoom Dan ben Doet enDeonbet De �noefel toel f meren. #ft ftp fai eenen ajupn toel mojutoe in D'af > ftften gebjaben/ onber be boet binben. �$v fai Ijun oot fcttBtoit� Derbecff ften en fupberen int btipgljen ban be Snoefel)S/enDe Den IjoojnDan De Doeten titet laten fp�tj* ten notD ft�elfeten / maer fai tot Dien epnbe alle imi |
|||||||||||
|
Den bloetDan3�'nen flalbcen cepateren/ 'ttoeltfeeooe
fai Dienen/ om 'tgebierte en getcojmte/ Dat bc <©ffen 1'cDa�eigcii iu/Dan Daec te toren. 3�>at ftp00c De <JPf* (en betre genoeeft ban inalcanDer }lelte/op Datfe mak' anbeten ntet en quet (en, 3M0 fp niet en (uiten arbepben/ fai ftpfe ttoee mael 'ssbaegpyin ben^>omec/tn�e tn bert �Binter maereenp/te Djitirbsn geoen/ fcDoon/ blaer^ nout toater: 3©ant als te Do^en gefept 10/een <©» be» gDeert feeralaerftljoontoater/ g�flgtb �etloeerbt trcubel toater foetht. Jdlgffptot Den neloe toebet t'ljupjjgecomenstjn/ bat
�P toelbefie/ offe 00c Doopten m oeuoet getreben fttb» ben/ of fp ooc� niet te f set bef uueet en 31m/ oft 'tgojeet ften niet ('eet gebaen �eeftaeut Doo}hooft offe elDete/ enbe of 'tbel aen Den �)alo niet af en 10/offe ntet feet ge* (ieaen en �jebben getoeeft met ce ppthel ban Dtn W&* } gljeman/ oft Dan oe �^ojfelen of �lfefp�n/om Daet nae �en te maBeneenbequamemebicijne. «©sn <©p ip beter/ foo toel om te et en alp om ar (te �
ten/Dan Den ^tier/Die taepet Dan bJeefth 10 en moep' Igcfier om te regeren llDaerom bat Den �>ffen l�ctDet; Dan J)ontertSalber0/Die ftp (al fteuben/met meer al� ttoee Ijouben fai/ om De Hoepen te befpjmgen: alle De anDerfalftplubben/al0fp ontrent ttoee jaet out5gn/ toant alp f p oubet 5ijn/ ftp en fout foo toel niet bonnen bpbjengften. ^etmeetoocBgftebaentoojbcn m Den ^stffl/eiiDeintafgacuban Dsn jare:^nbeop betoon* De fai ftp leggen/ iSijngactt-affcften/ gijemengtmet iLitarge: enbe typ bagen oaec na/ gefmolten petB/ge* mengt met be Doojfepbe afftften.<©p oen bagft Datljp fat g�jelubt 3ijn / en fai men ijem ntet laten Djwr&en/ tnaec een toepnitfj etenp gfteuen. «©e maniete Dan te lubbeni� / Dat men batte met ttoee fmaileftoutenre» get�/ geitjcK langften/ De fenuen Dan be filooten/ enDe tctfiont Defuil-bo�feopenfntjDe/ ettbeDeBioffen upt fntjoe/ maer tu fulcaer boegen/ Dat men baet D'epnDa late/'ttoelt�aenDebao�fepbe fenuen Da(ii0/toant Dan en fa! (jet Half niet feet bioeDeu/ enDe be coutagieuiet �eel Derliefen / mit0 batter noci) blijft Dan De manne* Itjt�ftepbt. -aio ftp gftelubt ig/fal mcn t�em feet neet* dieft queuen tot Den at'am/ enbeDoebeu na Den epfcU Dan Den trjt/ ftcm fefieteiiDeenDe (�relenbe/ Ijem glje* benDe al^ nu een toepnieft 301110/ alp Dan metter ban� Den Sop tot�benue/ enbe met IteflgcBe tooojbeu / ben ruggfte enbe alle be refre (it�ceenDe : noefttmtp fai ftp foo lange alp ftp in ben (lal fai b�rjbsn/ De ftoojnen gfte« bon�en ftebbeu/ enDe iyp baiiaen Deuribbegebonben (�aen. ©ftp fuit ftem ooch met eenen anbeten Koppe* ien/ Die Dan be felfoe gtoote oubetbom en fierc&te tsJ/ enbe alp fp neben een gfiebonben jtjn/t'famen te Delbe lep�en/ om bat fp maltltanDeten fouDeu lief fteb ben. ILaetfe ootn DicBtotip fien De <©ffen Die De toagen tree» Beu of �et lanbt ploegen/ of eemeft anDee toercB Doen/ enbe om batfe fouDen ftnn tooefte manieten bedaren/ foolegDtfeomteftoozen/ 'tgftetietDanDs meulenp/ ban De meiifcften / Dan De fmiffen enDe anDet bingften/ Die gftetucftt rnauen. ?(I10 nu Den ttjt t� nanenbe/ Dat fp moeten trer&en / 'ttoelc� 10 tuffeften ttoee jaren en en ftalf/enbe Dtp jaren/ foogfteeftftun&etjoc�/ Dat fulc�en oubetbom bequaem tp / enbe fep Dagften baec na/ fuit gftp Daet aen Doen Ijet ILimoen/ met De uetsn Die langp De aer�e fleept. ©jp of biet Dagen Daet na/ fuit gftp een ftutn ftoutp aen De Beten Da|r manen / of ceuigft anber fat Deel : Cen laef�e n f uit gftp ften gfte» tooone maden/ om met anDet <©ffen in estfi gftelept/ �tn toagften te treclien/be felbe altr)tpfe(}erenbe/enbe fonbetflaen/ tot Dat fpgefteelgeleert enDe gfjefcftitBt ;tjn. jBaetboo} 'teetfte jaet en fuit gftp Die ntet feee quellen met atbepDen, 31(1 bat gftp ©ffen feoopt om te treeften en ploegen/
foo neemtfe bant quattier baet u ftoebe ip/ toant fp en 3tin foo �aeft De bjeembe loeft tmetgftetooon/ alp De �0eetben. ©oojtp neemtfe Dan Djp jaren ouDt / ofte baet on treut/toant niet eet en meucht gfjp Die fpannen itiDinploeg�/ «nO^wnatbep�en, (0fipfulDtftaes Rtat�t
|
|||||||||||
|
A
|
|||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
40
|
|||||||||
|
3f� bat gfip eenen <©iS QmM lubt/bit Pet tretfiet�
getooone i0/enbe Dat ghp 3011 tomplejcie ben t/fo moet B�P D«n pjoeben al0 hp tngjjefpannen 10/ enDe fien of hp onghewtllirhf0/ beb;etft/furieu0oftDathpfnbe bO}e blaft legg�eir.enbe Dan ^tjn geb|eben to;ngereu/ niet met bper oft met j�eben/ toatit het en maett {jent hoo;ne Dul/enDe DanDer hattnet&ich: maer met l�mi De beenen te binDeii / enDe toat tgDt0 te laten bafien: toant Dit gebjeth gebeurt fclDen anDcre/DanDeghei� Die te bet 3�n. 33aer i0 ootb een mibbri om Die te boe* Den : toant het 10 alfoogtooten ghtbjeth booj t'ghe- matB ban t'ploegl)en/Dat Den �»0 te bet i0/al0 Dat hp te magJjEr w : toant De bcefte Die feer bet tsi/tnbten Dat 3PDeut tefeergrooten atbepDt upter maten fcer bet* �tt 10/bie tp in metthelijtf} uerijtbel ban fierben/Dette �etbetDat�aerobeta�t'lnffpjcpt / en�ealifiDatfp Daer af niet en frerft/ f o en fai fp u nochtans turni net* meer profijt Doen. jBen b��oojt Den «©0 foo beel niet t'eien te gijeben
in be TOtnter / al0 hp niet en atbepDt. ^p ctet geer» ne het (iroo ban het rontfaet/gljelntb ban bitfen/boo* nen/enbeerten, JlBen maet&t htm bet met ghefo�e» gfjetften/ enDeg�tbjoaenboonen/ mengheefihem oofh gheeene jjop/maer niet foo beel als em peert/niec te min |oo bele al0 hp begeert als Ijp ar�ept. ©e jon* ghefpuiptenberjjeughenheminben Cornei" / enDe men laet hem gbeerue t'fabonttf een buffel ban tnea op eten/maet bo�en al/ foo etet hpgijeerne De jotigDa } fpjupten ban De UDnsigaettenbe <©lmen/l)p etet oorfe gheerne De beften / baec De SBnn uptgepsrfi 10. ^e tectuen enberogghe frhooben 3tjn hem feer goet/enbs ootfe fomttjbts De femelen on�er t'iaf gftemengt/ met te min het maetftt hem meer opghehlafen Dan fiereb, ©anDeeethel0iuojt hpfefjojft/ ten 3p bat hp berfaet Daer af toojDt/enDe fat Daer af etet. «©e coofcn met ft» melen gefooen/ maetben hem een goeDen buptft/en�e boeben hem toat / foo D&et ooch Ijctfitoo ban gher|�« met femelen ghemengt. ®aer en 10 niet bat betee btent om be »©lTen bet te maben/ Dan Die met gras? tg boeben/ bat in Den ^erfftin De bem�en groept / nae Dat 3p gemaept 3tjtu �|p en io tot foo beel fftt&en niet g�jeneptht afsfiet
�Peert. �fi omhemtebetoaerenboo|Degemepnf�e/ foo purgeerben hem D"ouDer0 m't epnDe ban elrh fap* foen ban De jaeten/Djp Dagen berbolgenber^ommtoe met Eupinenenbe �tpjC0 beften/ ban el er eben beete t'famen geftooten/enbe eenen iiatht g�etoepcbtonDec Den blaeutoen Cernei in een pirite off Djp uperbenja gemepne toatets : Snoer met anber �iocghen nae Ds CQf�upmen enbiberfitept ban bc lanben. <©m hem appetgt te gijeben afe ftp fietS 10 / ban be
groote bermoetfjeptoft beiljittiug�e/ foo to|riftmen �em De tonghe enbe t'ghehemelt ban Den moRbe met fout enbe 33g n. S0 hp machteloos enbe traeth/foogfjeeftmen hem
a�le maenbegeftooten bitfen/gijetoeFtb�ntujater Dal BpDjentSt. 4Bm hem «e betoaeren ban fiaefl moebe t e toerDen;
foo to^�ft �E|w ben fioojne met termenttjn enbe olie t' famen ghemengt. jBaet ftet toel toe/Dol gup Jjera nieten toinftaen ben mupleof neufgaten / toant fp toojben felini ban olie. �;egen het doppen ban Der herten enbe Walgen /fo
toj�ftmen hem be mupl met loorfe/ ofgheftoorenpa* repe/enbe men laetet hem Die ooch inftoelgen/of alfoo of met een pinte toijnS/pjinripalncb tegen �eco�titbe enbe sammelinge Deo bupiy/ ttoelc&e men toeetenbe sentais fjp ftenet/reebteubefireect metten fjals/bee* nenof bupch/ of Dat hp nebetlic�t enbebitfetoile op* ftaet/en nergens gebueren en tan .fommtge Doenbec olie ban noter, bp/enbeanber geben hem alupn in roo» ben Wijn gefoben/ enbeanber geben hem mep;ie me� lauwer beften tn Wijn getoepebt/ enbe boen hem �th» ten hetbleefthrontfomme Den hoornen banbe boeten of tn Den fteett fimkmi m fjp bloet, ^?<©ffm
|
|||||||||
|
ttracht en�ef�ettbte Bcnnen/ffen�e f n�eti monl/toant
binnen D'cccfu' Uiten maeuDcn / foo beranberenfpDe booj tanbcn/euDe \w macnben Daer tiae/Die Daer al�et naeft fiaen/enDe ten epnDe ban De D;p jaren ?gn Die alle ghelncbberanbert : enbeals fp 31)11 tot garen ftertb* pen/ foo hebben fp Dte ebeti gheltjrb / tott enDe lanch: jDaec aijs fp out wojDeu/f 00 uuo}benfe bo;t0/en�e on* ghelgtlten f wart. '&t ploech-offen en behoojen nocu te maghet not�
te tiet ie toefen/enoe Degeene Dte gemacheltr/ enDe nut nwepte eten/ bltjbsnalDerbeft/�ouDenDehaer ftercte. � eu goebe *©o behoojt te toefen tea miDDUbaer groo» te/ oapper ais Op met pjichel geraect 10/ enDe tei Dont tjoojis gaetiDe / naeoenepfthban jjjnbet tiatuere. ,%>mt ban le��efi mettane ban ltc|Jaem/baft en (lijf. SBemufclenberjjeben/grooieoojen/t'boonjooftbjeet met bcous hapj/b'oog�sen groot en�e f toart/De f)coj* nenftercb/ biaer enDe ban�niDbelbaer groote. ©en mupl bjeebt enDe plat/het l)onft Uofi enDe geDjongen/ b� fchoubeeen enDe De bojfi bject/ De teja�btl enDe Den bapcb groot/eenen langden fleert enDe aent epnDe bieb ban hapj. ©e tugg�e rec�Jt enDe effen/De ribben upt geftretbt/De lenbenen bjeeat/De beenen fiercb enDe bol fenuen/ De hoojnenoanDe boeten fjojt enDe bjeet/Dieft ban �apienDe ioetinDe�)anDeltnge,©eftoarteof roo* be ban hapje 3�11 De befte / Daer nae De bonte euDe ghe» fpiffeelDe : De tuitten jnn De flechtfie ban allen : De graeuiue enDe baele jnn mfDbelbaer ban Deuch�en: men moetfe nemen bau bies tot at&t jaren / Want Dan 50n fp in hun boile ftertnte enDe jeucht. 3&uf oantgen &» fai «Dienen Dm te ploegea/to�bat
ifp tfj�cn jaer ont 10 / enDe Dan meucht gijp hen noch bet mafien enDe bercoopeV tuant hp leeft t�t neerthien enDe fef�hieu jaren.<t&f)p meutijt u oor beljelpen om te trechen enDe te ploegen/met onbjuchtbaer efi gclub�e Soepen. jiBaenfi Dat gijp �oopt ©(Tm Die geleerten geWoont 5nn te tret&en en teploegljen/ of Dat gfjp Die Wilt maben ban u gtootbee/fo beboojt utocn <©ffen< DerDet neerfikhept Daet toe te Doen /enDe te bennen De tiatuere enDe complexe banDen genen Die Ijp temmen totl/ te toeten/of fjp traec� tS/ en Dicfttoils moer gaet Itggen/oft t)p te Dapper/te �tttttlj/of te getoelDitf) (0/ enDe Ijaefi ban uptflaen/ of ban t�e&ett/of tjp niet licht en geboett fjet fle&en / of hp b!oo ts1 ftille ftaenDe/ oft ontfienDe te gaen int toater. 1411e toelt&e faut� fp moe » ten onttoent 3gn/eetDatmenfegetoent teDjagfjen het joch'of eer men Diep moepej^nbe toeet batter om Dit te Doen/beneben De Djp jaren tebjoeth 10 /enbenaebe totjf jaren te late. <©e Dithte enDe Dei fluiteceli maetbt b�n #0 het jotfe beter getooone ban De bjeefe. iBaec Daer en is gljeen bequamee miDDei/ben eenen jonghen <®0 biet noti) niet getoent en tg / in te fpannen metee* nen oub� <©� Die fe&ec en geoeffent 10/ met te min ban eenber groote etiDefretcte: toant t'pj�inpael 10Die nel te paren tn gi oote/ftertte en natuere.<�nbe i0 Den ©0 quaet om te regeren / nochtans fchoon enDe nas Dat u bunttet bequaero om trethen/fo fielt hem tn een groot joch int mtbuelbanttoeean�ereban3tjnDcr grooten/ be toelcfez geD wee enDe getooon 3 tjn te ploegen/ foo fai |)p binnen dj p Daghen gjjefatfoneett 3 tjn. IBaer toilc gbp bem alleen temmen/ fo maett 0em
al!epnf&en0 getooon te betbiagen/De banDen en pfetgt atKDe jjoojnen : enbe na fommtge Dagen/fobtnDt fjem toel baft aen eenen fta&e/enDe laet �cm Daer toat t jjt0 ftaenbafien. 3ft bat (jp ongetoilltcfj tjs/foo boet �em al03iingramfrfjapobect0 / Ditbtotl0ubanbenriec« fien/om Dat fjp u getooone too(De en 6en ne/en fir tjc&t Bern tufftben De beenen en ober al/al blepenDe. <©aer nae Doet hem gebonben aen het iwB tretBen/ ober een fhtt fonts oft tmee/Dat tn lange nietgeploetfjt en heeft Qbetoeefr/enbefpant hem altemet» in eenen poelen en leghen magen/ laetenbe hem bien toat betre t rethen : bacc naefso legt toat lafis op Den wagen/ om te pjoc oerlijn fierc6te / enbeggeWennet �emoot&totben MW/fpWet&�entw soe�? * |
|||||||||
|
van de Landc-w
|
41
en loot oubes een geffampt / en baet nae be mont met
togntoafff Ben/en foetelgtmettangefftenp be too|m« iienp �jet� nemen/bte Bern onber be tongpe tomen. Vegeti De to}tfe m Bp 11 �ept ban te feer te arbep"
ben/alft Beet toeDer 10/ met f toaritBepDt ban Boofbe/ geftotlbanoogen/enbeongetgbigeBitte/btemenge^ boeit int aentafim ban Der pupt/fal men opeisen De a* ber ban t'boojBoof t/of t ban Der ooien/enbe men geef I Bern t'eteufpgfebtenertoelt/ gelgta lattoutuenenoe anDer/enbe men |iobet5gn Irjf met tottten tonn/enbe men geeft Bern te bjuitften tout toater. Stift gBeBemelt ban ben �>& gpef toollen W foo bat
�pben appetgt berlief�/enDe teottatoit� berfucBt/foo fai men De aber ban tfelbe gBeBemelt openen ; enoa nae bat Bp gBebloet Beeft/niet te eten genen Dan lootfe bat gBetoeptut/gef�ooten enbe gBepelt 10 met blaDeru oft anDer groen/ oft feer fatgt Bop / tot Dat Bp beter te pafTeip. 'SegenbenBoeft / boet men Bern tyfotfienbetottie
toan �^pfope/enbe eten rooitelp ban $arepe gellooteii met fupber tertoe : onber laten Bern Djmtken feben bagBen at Bter ben nnber en betottie ban 25pboet. «©e Hbtiger-futBt 10 foo fietffelgtnenfiettefo toel
boo| ben <©$/ alp booj be �toepe/ batter gBeen Bulpe teggen en tsvban bat men be trtbbe baet fp upt gBeten Beeft/ met Beet toater en toelrietBenbe ttupben toaf �> ftBe / eer men onbete baer aen btnt/be toeltne baet ent tufltljett in eenen anbeten f�al moeten geBoubeu too;« ben.^p trggen befe ftetBtcbanbe quabe ttupben enDe Uebojben Bop bat fp eten / enbe beut groote oberbloe' bttljepbt ban bloebt / maer mcef�enbeel ban peerben piffe/enbe fonberlinge alp men tm\ fiai te feer gettotett Bout. «Baerom en fai men noc[t iEerten norB f^eer* ben in ben fra! laeteu banbe «©fl�n / maer toel Cfef�/ om bat ben aeffem banbe Cfe! befebeejlenbetoaert boo?be1LongBerfucBt. gift Dat Bp int Dmitneti laet t'ngaen een �tcBeIe/ eri
batfe not��sf Bangljenoe tn be fiele/ foo boet men Bent nebetliggeu met ben buptB om Booge/ en De men gtec Bern tn Den mont toatme <©lie/maer id fp ggefontken tnbe magBe / foo giet men Bern tnajgnbooieeueK ttecBter, 30 BP gebeten gBetoeef� ban een flange/ <�cB�*»
pioen/3Sertfpinnen/ oft ban eenen bettooeoen BonDt/ foo to^rift men Bern be toonbe met StBomtoen olie/ ofmetfeepe Die tn ben ajgn gBeleggen Beeft / men toaftBt Bem oot8 met ixtottit ban gtoote tliffen / oft met oube pefiel. jBaer tegen t' f�ceti ban be ^ojfclen/ tojijft men Bern met cetuijein toater getoeptt/enbe men befpjopt be plaetfe/baet ben «©0 toepben fal/met betottie ban ILautoet-beften oft o&alelaer / om ban baer te berbggben enbe te ber bjem oen be peer 10 bli e * gBcn/oft me» irrijcBtle met befe betottie : maer I0 Bp gljeflefien / foo maett men be piaet|e nat met fpetsfe banbenfelben<©0» cegen be etenbe feeren/fo to|tjft mtn Bem met ge',
flooten lootfi mie teule/met folfer enbe 35011/ met ge* b jonen galnoten tn fap ban «fatten trupt/ of met toit' ten $nbo?en enbe roet upter ft&oubien. 'STegBen bo quabe feeren/ foo ftrijtet men ut e met gBefioten j@a« lutoe enbe tottten toijn.Cegen be bloet-ftoeeren enbei anoJleunien/men moet Ut boen rijpen met Beefbeetp/ leli�n toojtct�/ of fquillen en ajBn/ enbe baer nae blie* men/en fupber en met fijn piffe bie toarm ip/enbe ban baer in boen toiettten bit geftelten �ijn in 'Sep^e / enbe ten laetfien befelingBen t�kn Igntoaet/bie gelegen Beb« ben fo depten oft <©ffen roet. Cegci� be fc�ojftDept/moet men Bem f�tg�jeti mei ?ijnpiffe/ enbemetoubegefoutenbotec / offmepjen mef&ermentttaoft toitten Barflfo tottten toijn ge* fmoltein Vegeti be lupfen fai men befigen be betottie ban toilbe #lijf boomen en [ont/ efi be blaerBen toecB1 nemf/bieBponberbetongeBeeft/^egen be Honger' futBt/gtetmenBem fo/#arepenfapmetfoeten �nitti |
|||||||||
|
39e <©flen tooien gBeftoo�len/at� fp te feer lutfitS
grap Ijeb�eu gtjeg�ecen / principalit� alffet Den batto) notOopltgBt/ ban moei men een goom nemen/ Dat aenbepDeDeepnDenbeurboojtt0/ enDe Dat firgcner met ggemepne olie / enDe fiefcent D;p of niet bui g�etf� �tep in jgn fonoament/ Daer na ober en tueDer lepoen/ tot Dat pp tomben laet : enbelatenbe DefenBoomtn't fonoament fieec�en/ foo fuit gBpBem met een plat gjoutDeuuuptRuijgben. 910 Den <&& ober al t'papj geeft opf�aenbe/enbefoo
�ufiitp niet en i& alp BP pleetpt/ tjebbenbe ftpemerin' g�s�aiiccg�en / ben Bal0nebertoaert0Banggenbe/ �emuplfeberar�tit�/ enDe eenen tragen gautu/ ben �ugge graet/ enDe boojt0 Den gpeBeelen ruggpe finf/ fonber appetijt etenDe/ enDe ntet feer erfcnoutoenDe/ fo toojt beje lietntetnt eerfi toel gBenefen / maerfoglie» toiojtelt jtjr.be geenfms oft ! eer quabjtfi. <©m te gge* iiefen/ neemt bjte oneen .�quille/ oft toilbe alupn mei depng[ieccpt / enbe foo beelgBef»ootentoojtel0 ban jlBeloenen/ mengBt Dte t'famen met bjie BanDt bollen grof fout / enDe laetfe toeptuen in eenen pot tfettucn ujgn/toaer af Dat gpp alle oage Den<©0 een palf uper* ben fuit iugpeben. «10 8p Den loop Beeft/ toelcue Bem alterner� tornt/
fae tot De bloebMoop toe/ toacr af J)P feer mac&telooiS toojt I foo Dout men pent bier oft bgf Daggen fonber sten en Djincaen/enbe men geeft pem tofpu ueernen/ getoepebt in rooben toijti/ oft galnoten enbe mpjtuo» beften met oube fiae0 / in eenen Dienen enDe groben mijn ggetoepc&t. iBaer boo| Bet upterfte remebie/fo bjant metsfe int miDDel ban t'boojgooft. �©ebet bat ggp gem bet maetfien toilt / of gouben
cm tcploegpen/ foo boafegt gem alle atgt bagheri ben mout met jnn piffe/ en�eg�p fulter �pt trecnen feer b?ei bjatericOept/Die gem afojuppen fai enbe iettet int eren. �nDet(l bat betoateritgepbt gem boet tomen fce ( atarrBe/ttockn gDP hennen fult/al� pem D'oogge loopt/enbe bat Bp genen appetgt en geeft/ enbe b'ooj� Saet panggeti / foo laet Bern ben mont toafftBen met Cpmuo/getfooten intomen tog'n/of to|gft Sem ben mont met toocfi enbe clepn ggetojeben fout/ enbe baet nae toaffejjetbie met togn. <eeniggefupberbenbefe temterttBcpbt met Hatttoer-blaberen ggefiooten met ftljoffTen 'aan gcanaet-appete.ftnbet fieuen gem in be tnuplgaten tosisi ente ISpjtBe. ■&m ben oBo U�eecft ban buptB te mafieh / men fai
gem iuggeaen mettoarm toater/ttoee oneen gDefioo< tesi aloe. '�eggt'n be Catartgeenb�ggeftb�l�en ooggen/ feo
laet men \)tm on�er oe ooge/eu�emen giet hem in fap Uasi^parepe/f�ute/31offi'nna«Ue enbe ^auelboom jiacbat Dettoelggefupbertns. 30en >©0 pili bioeDt / Deur Dat gp betgit oft te feer
toert out 18/ oft cm bat gp gljeburen�e De Corner qua» bc crup�en geeft gijeten / pitntipalgt6a!0benbauto baer aen ganggt/maee bc temebie baet tegBen/ i� bat men gem nocB toater notlj pet anbev0 laet bnnt&eii/ enbe tnggebe eetten bjancRgBemaetKtbanbjp enten &empfaet/bjte oneen jee Bit0/t'famengeftooien/enbe een os-.te terfafcel / al t'fattien in eenen pot tuitten toijn gcfo�en/to�cr in gebaen fai toojben/ttoee onten &kf> fraer.0/enbealfo Den «©gingegoten toojben. Vegeti De ftUelle op b'ooge/ foo maettmen Bern een
me�etijn ban ^a�armoiiaruin Bonito getoeptt; enDe inen ftrijtfet ootfi b'oogpe rontfommet petfi feer toel gebjofien enbe gemengt on�er olie ban oliibeii/teggen t'perrjcnel bnnbebliegBen / Dfeombe� DonitBP telile altijt� fouDen baet ontrent toefen» <©m De binnenf�e partpen banbe ftetuebeef�etoel
te fupberen/baer en i& niet beter ban get marcfe banbe <®lt�tjen/al0 D'olte ttptgeper |t i$/ enbe Daer af be bee* fie DitUtirilis boen gljebniptften* S(i bat Bpbebo?ftB Beeft / t'toeltfe eenWeefatB*
|
||||||||||
|
f
|
||||||||||
|
men affnijben / baer nae be plaetfe tobben met fonti ratju/gnbe, nwnfHt egt Beminbe, ooieBafejiaer bwitel
|
||||||||||
|
4t Het I. Bocck
<5resfl�De�0netoanbttio&gen/ fftbatfpgeftoollen| 5Sft bat ben ^i^nljoofli ban beboeten fiSafaB<9<
siin/maect m� een falf 6� ban �ettoe/geftooten eti ge*] balien/matt&t een fatue bau een onte ferment tjn/een mengt met BonirB-UJatet/om baer me« ie ftcijtkem f onte BonitB/en�efo beelnteum mag/ enbe ftt�ctbaee |
||||||||||||
|
Malien Bet eenparitij tranen ban Den oogljen/enbe
imtnc�cpt/Dte op De taetu� baubcn <&& bjuppt/neemt pap ban Certami meel/enDe maetmer af een plaefiec om op b'ooglje te legden, ^ot Dit gBebjeeli 10 oor» goet/Dc toiloe ijenl met ftelen enbe toojiei gljeftooten/ enbe met fjonitf) gemeugt/ ommebaet mebe o'soglje teftrpd�cn. 'Cegen b» ptjtie ban be �ant&en/bfe be <©ffen bits»
toilg guclt / moet men een plaefter maetben/ban &?p panDt bollen �ool-f aet/enDe bloeme ban Hmeboiub/ t'famen mei gtftooten/enbetn tout mater eBemengt/ enbe Dan gBelep�t op oe plaetfe baer be pijue 10. �|et alDerbefte oat baer toe Dient /to bat men neme blaberg ban �ppje!3fouDerj)etijout&�PB»nbt bollen / enbe boe baer mebe ale bojen/ boegenbe Daer bp tut ftooten fec�ftettBenajtjtu Vegeti De pgne ban be Henbenen / fai men be abet�
openen banDen bt�/ofote men Heet De materie aDer/be toelclic Itgt lantr- be lautben/ tomeuDe bp De Lendenen. �&ooj Den DjantH/foo gljeef t t)em fap ban ^arepe met f acuta Ujatet /oft ban jnn epgen ptife. ■I^eef c �P b'ctn ftpouber bettrompen oft toerto|ou*
gpen/foo moet men Jjem laten aen Den atljteeften uoet op oe ront ratte jijoe. JSaec ^gn fp bep�e uetttompen/ foo moet men beren tu bepbebe beenen. �^eeft Ijp ben IjaW gefoitfeett enDe gljef mollen / fso
moet men Ijem boen laten in een ban �eoojen / maec ift iube mi��el / aen bepbe be oojen/ enbe op {jet gpe» fmtl een plaefter leggen/gemaet» ban #ffen marc6 ' enbe ��ocueu roet / ban eltr eben bele gljefmolten met «©lie enDe Cepje/oft gefmolten $et&/enbe oot be ge* fmoile partpe, met be f maet ae ban fpet m|.tjben/baec C�eenbetaeuentiS/ enDe Die ban een Bepjt�/ Die een iBcpiiir� i0 berljit/ ttoelc6 men fai bp f oft fejs bagljen alle mojg�en onbetftou&en, 3(1 Dat Bp be boeten gef mollen �ecft/men falbaer
ten plaefter op leggBen/ g�jemaecfit ban bier blaber� / met ©ettfeen�-fmep� gbeftooten, 3ft Dat ijem foei |
' mebe De nagBel ban De boet / Den tg�t ban beett{jien
bagOcn/ Daec nae tnafcDt Bern met fncuiucn loon/ bis
met Bonito Beeft gijejoDen/oft Icgtct op een plaeftei/ gBeniaccnt ban Uloen/ JjonttB ban t�oo|e«/ enbeeett jjalf onte gBeftooten S�lupn. 3||i bat Den Ijoojn gBebjoKenofrgBefc'jiIfettioy
neemt leg onte Cecmentijn / enbe een onte «trom me ban 28tablen/ laet Die tfamen fieDen/ enDe �ijnf t met befc falbe Den IjoojntouDtomme alle DagBen/Den tyt bantljienofttbJaelf�agBmbetbolgeuB, ©e toelette ODee|tttben5tjube/ ftoot gljemepnen 3�olu$ met u»« bauacBtepere/ enDe bjepDt Dat op toeren / D'toelcli �BP op Den |)oojn fuit leggen / Daec op latcu�e Djp ge« BeelebagBeu. «Is nu Bet toerck fai beginnen te Djoo» gen/ neemt Dat af / enDe ftropt in fte�e Dan Dieu ror.t» omme Den felbenJjoonigDeftooten^abie / snbecsn BojnfalgBenefen, 2�t� Den Bom ban ben <©iS feer moebe ia ban tres»
Seti/ ombe|E�oebetmoeti)cpDtaftenemen/ foo fuis gDp ten eerften met tracljt Den �ojn in jgnplaetfs Daftmaetben/eubeDaernaefn>cpien/a!oBetopperfte �an ben Boofoe/btjf of t fcg Dagljeu berbolgjjenoymefi een falbe Die gDemaeclit ia ban gBeftooten Comtjn/ fermentjjrt / ^onttD enDe 25oius ban 3dtmenicu/ alt'famengljemengDrenDcgljef�Den : ©aeenaefaS men ben Jjojen ftoben met mijn/ Daer tune eenen goe* ben Doop biabear� bancable enbe Labsii�ec g�efo* Den Bebben- 3ft �at Den Balg i� gcfmol!en/fo?|enDe booj eenfg'e
apofteuute/ opent oie met een g�oepenDe pfei / enos fteecKt in tjet gat inojtel ban ©erenenB �joot / oft bun netels ^btoelcb gf>p �tciiU�i�0 fuit beniieuuuen.1t>oo;i$ fai oosb goet 59»/Dat B�P De!n inn* geeft eenen groo» ten aoeo bol oan Decocue / ban 3ttaliaeuf«Ds�labe» ren/enDeootb Doet laten. SP oatoenljal.�t'belaftgV legBterepeenplaefteg/
gbemaetUt ban maren ban osgieban ben <©fJ / ruet eti bet ban eenen ©oen/ en&ebetbaneen ©ertsen/ban |
|||||||||||
|
aetiDebeenen�out/foo moet men bat ftoben met mnn tlcjc ebeti bele/t'famen gefmolten enbe gemengt.
|
||||||||||||
|
1 3(i Dat Den l)t�$ cae� en bloot ban Iwp? 10 / ftrtjt&t
oeplaetfe niet een falbe/Dte g maet&t is ba» fejs oncen Bontcn/enDe biet onteu mafttjttt tfamen gOefuoen. aft oat ben Ijalg Ijetbtrfiept Beeft/ fo laet Dein fom*
migfje �agBeii fonb'ee tcecUen ftaeu/binnen ds �nelrJ�g men (al be �ewe plaetfe ftttjc&enmeteeufai�eglje* m3ettban25otcr/#iie/�>p2cl� enbemeum inoiS bars elcrebeub�le 't'famen gljemengtenbJ gBefmolten. 31 ft Dat oen Balg gef mollen is/ mam een falbe bare
De mo&tel ban Slant/Die mei gefobcn io/eube gijeftoo^ tenmet©e«6en�ltefe/ ^cBapen/ oft Botften ruet/ caeumBouitlj/�Jter�oc6/�iibe nieumasi/enbe ftrpcbs Daerme�e�enBat�Djp mael fcaetDss / fmojgljenp/ fnoeneiusenDetfabontiS. 3ft bat Bp fo mager i�/�at Bp niet �an Bet bel obec
bebeeuberi8�nfcB�iitteBebben/foftouft[5Ki�iDeBup� tegen ben tourjsbanben ijapje met mtju enbe olie op eentgemarmeplaetfe/oft�n�e^onne/D�rnisf�cntc Betti inettot�n-bjoeflem enbe ©ettfeenjs liefe tfamen gemengt in fomte ban faite. CegBeu be pijue in Den bupth/ geeft Bern Cctialtt�
oft jif�etrtbaetiu tonti te Djtnrben / boer uae Doet Ijem t'fanbetbaetftis fm�^gBen� laten onoer De tongBe/ enbe aen be mttpl-gaten/oft gte* Bern in eenen biaucu/ gBefcbenban �upte enbe Camille,' f eer tlepn gljepul-* betifeert/enbe laet Bem ftaen kiften/ ten minften feb� oft acgt bagljen tflw/ gBeoenb��etn feer luttel etene/ enbe mei gBebetbttn ben mannen ftal ftaen. ©iec oncen^etment�n/met een inttel foutg feer tlepne ge* ftooten/enDemelifamen gemengt/ i� een feetfowDe�' lingBeremeDietegBenDefefier&tc / ift Dat gijp Bem Die in fojme ban een S>oIufS/oft �iBen/ of ojantS dose «mm 9M
|
||||||||||||
|
alleene/oftg&emengtm5t<©lie. Sft�at pp mantfe
gaet/�an toubebie fcp senbe boeten geleben ijeeft/ foo fai men Die mafletjen «net 3�n ptffe Dte (lel 10 enDe toacm gfjemaetfet : maer iftboo�oberbloebit�epDt ban 'tbloebt/bat gefont�en i� atljtee int bupgljen ban bejontturenbanDen boet /enDe op benboet/foo moet» menbatwfolberen metfeetftijf temitjb�n /enbe met toppen: jBaec milt baes Dooi met bergaen/tnoeiftal< xeeDe tie�ec gpecomen / foo falmcn ben J)ao}u banben Uoet moetenfplgten aent epnbe totten bleeftlje toe/ en alfoo boen upt tomen/enbebemtnben be jonttute/met een lepien botfe 1 om battre t'matec niet aen tomen en fouDe/f�olang&i totbat|)etgenefen iti» Sii bat Bp Bintftt/ boo; Dat een fenume gefoitfeett
f s/f oa moet men Bern be boeten ftoben met <®lw enos &out:3iftboo;t'gefmtlbanbe&nie/f�omoetmenbat floben met matmen ^tjn/oft met betottie ban jBtlie enbeHpnfaet. jSBaer Boe bat Betcomt/men meet tau< eetlferen/oft bjanben be plaetfe baec f gebjetn ij�/enbe �aec opleggBen beeftije boter / bie gBemafftlien 10 in toattt enbea;ijn/enbetenlaetften een falbe manen ban gefouteu boter/met 45ep;en bet» 5ft bat B" i� ban eenfplintec/ of booj een geftoot tegen eenigen (leen oft ©out/ foo falraen&eplaetfe ftoben met mecmepifle/ enbe baer op tegg�cn out f mepj gBefmolten met «atte snbe Cepjt.^�een bintn en tffec/batfe beter bemaert Hm �meben / ban Ben be boeten temaffcBen met tout matte/ foo Baeft ale fp onttoppelt % iju/ enbe ban toj� � Denmetoutfmep). 3fi bat ben fjoojn fplgt oftfcBelfet�/ foo moet men
tneneerft ftoben nuta;iin / fout enbe olie onbeceen fgBetnengBt / enbe baer naeonbe Wmkm$ Bife met nieume »ec& gefmottenbaei: op leggBen. |
||||||||||||
|
van de Landt-Winnihghe.
|
|||||||
|
We tontomme ben Bojen ban ben boet / ben tgbt bat*
bjjftBien bagpen. ©ten tgtobecj�nDe/ �oetbpbef� jalbe/aioe J|epaticum/ ^onitRban iaoofen/en foelie t�lupn/ ban eltBjS een �alf onte/ obecDetfitbaermeb� Dten g�eBeelen boet / nae Dat gBp Rem met togn baec RoiiigB in gRemengRt &/ ggeftooft Rebt. 9|g oat ben Bojen ban ben toet met pfer cffleen geo
quetft ijj/fnflbt baec in/ tot m Bet Dicpj�c ban be toon* oe/ met een #oef-fmit0 fepeece / enoe D^uppt baec ir� toel Beet/ een 3albe/DiegRemaetBtt& ban ouDe ©erc^ Benj3- UefcBe/ enbe 25oiBen-roet 'tfamen gBefmolten/ enbe (�eetBc �aec in toiecBen ban toectB/ bK in De felbe 3al�enatgRematcBt3gn, SKlsi oen Rojen ban ben boet log t�ojt/foo moet mei�
t�neerftenoie meef�eren met be boojfepDejal�e/ Die gBebiupcBt toojt tegen be fcBelfecingeban ben Bo^en/ tot bat ben fiojen eenigRfin0 toebec bafl ig. 5Daer naa fuit gijp �pf of fes Dagen/alle Dage D?p mae� ben Beelat �oetpo�en/mettoijnofajtjn/DaecfnnelebenDeBaltl� enbe RonigB/ ban elcBfi f eten oneen gRcfoDen Bebben. Cegljen RetbloeutpilTen/ geeft Bemin SDegetyee'
fap/ met feer goebe olte / baec naec neemt poepec ba:t �©nnfieen enbeColoquinten/gemengt in rooben toijn enoe iait ban epecjs/ 'tfel�e Dem Deur eenen Rojen tuo gietenbel �>d g�p Rem 'tblpet piffen niet en flelpt bin- nen bier en ttointteft uren/ Rp fatDec af (�erben. %% bat ben<®j8 qualijcB Ban piffe;t/fo fel men be a«
bec batibe blafe flaen/ enbe boojw eenen bjancB inge- ben/ gemaec&tban BontgR/oIieenbe toitten toijn t'fa* men gljefoben/enbe'tfelbe Djp mojgenfronben onbec RouDen/ enbeatRt bagljen laten ru|�ent 3(� bat Bp ben f�een Beeft in be roe&e / toojpet bere
*©0 ten cerften tee aecDen / boet be roe�e �ouoen me� tangljen/enbe een toepnicR DoogRer/bau Daec De f�een �iQljt/ enbe opent be roebe ter 5ijoen/ ou; ben f�een upt te tcetBen : baec na geueeft be toonbe toebec toe/ mee Cecmentijn/biebiec maelmet toatec ban l�eerfteect i�igRe�jaffcRen. 30 bat �p be f�een in be blafe Beeft/neemt t toee on*
cmghefiootenCrit�mon of Keeb�ntBel/een Ralf loot i^�offeluagljet� / anberRalfbicrenbeel loots $eper/ laet befe btngen ftooten/enDe gRe�et Bern tn met laeu* toen rooben toijn. jiBaenSi batben(ieen/al0batee' nigRe bagen onberRou�eu is gljetoee/i/niet upt Bomt/ foo moet Bp uptgljefneben toojDen. giSberoe�eberRit/ fitijtBifemeteensalbe/ gBe*
ntaerBt bangReftooten toltelo ban toitte jBaluUJfi enbe berfcRe boter/titee mae� 'jiDaegfjiS. 3� ben IrRou�er tot Retlrt/fettet Deen toeberin J�'ti
plaetfe/ enbe binbet ban bafimetfpaltBen. <3TegBen be gtf totllen �ie onber be Beele ban Den <©*$
fiomeft/ enbe upt be berroubeBerflenen ballen/fo rucc bit gReftoilaf/baer nabetBt benBop meteenigB becB* fel/ enbetojijft BembitBtotI0 begBeBeeleBeelemee berfcBe boter. 3|nbien 'tgepemelte geftoolFcn isf/opent terf�ont Refi
gef�itlmet een bliemof gloepenbe pfec/om battetbe* Dcj�cn bloet foube mogen upt loopen: baec na fo geef � Bern eenigc Bcupben/ of malo Bop teetett* SU bat Rpftoeeten Beeft onber betongge/ biefeee
gReft�'ollen 3gn/ opent bi� met een gloepenbe pfer/ofis een feec fcBarpebltem/ baet na tojgftfe met 50Ut tim olie / t�t bat be quabe Rumeur i� upt gReloopen : t enj laefien gBeeftBem�enigBe jongBe of malftBeBrupbere omteeten. . . . . � , gnbienbllonge onbeegRefp�etent�/ firtjtiitBemi
befe Blobe ttoee mael beis baeg�/met een 3 albe �an 38" loe/ foeue/^lupn enbe BontgB ban ftoofen gemaecBc enbe toel t'famen gRemeugt/ baet nae toafcRtoiemec togn/baertnbflt^abieofaubec�ergelijcBcbioogeiid beBtupbengBefoben�e�ben. 5S(ibatben<©!�3gnMiappet�tBeeftb�rlo�envgeefc
Bern in routoe cpecjs/ toel met �oniglj gBeclopt/ enbe mengBt3out onber 3jjn eten/ oft gBeeft Bern in 5pneri DjantR a�n&oien siepn gefiooten/ met togn et�&e olte» |
|||||||
|
31(1 bat DP ben ae«$berm6e&ojben Beeft/fo neemt
�jp oneen termenlijn eft !net l�cm oie tnben becm boen ban eenen tlepnen jongen bte een arm lancB enbe bun* ne Beeft/ eft feec mei ban binnen baes mebe fnpberen/ onberRoubenbe t'felbe ben tijbt ban bferofbnf Dagen: �©erc&enj� Itcfe fai oocB goet 3�n/om in ftebe banger* menton baer mebe te fmepjeh. /ateg�enbenbupcBloopoie Bpt�gcBt fiati eenigRe
ceupben te eten/oft an beu bergeltjcBe Dingljen Die Bert om�ectseteii3i]ti/ foo fuit gDpfjem ten eerfienttoee oftbipbagijen ttouben fonbec guaite eten/binnen be toelcue bat g�p Rem fuit booj leggen/blaDers" ban tof 1« �e «©lijf-boom; �t�egBebjee/ fieectfteert/ enbefonv tijbtjSbefgen ban j�atRtfcBape: maec baerentuffcfjen en fuit glip Bern niet tele te bjinc&en geben/jae be mee» Jienoeel utet met allen/ oft Ooubt ftem fommtgfle Da< gen fonbec pet anDeca" te eten/ ban blabers" ban joiigtie <©jega enbe Bof itbetone/en bat Bpallebage niet meet �an tmee fcfialen toateed en bpntBe/ baec innebat jongbe fcBeutBenfl ban Eautoec-blaberg gbetoeptBt fie�uen. <©m Ijera ben bupcB toeecB te ma&en/ neemt t�oee
oneen ©epl enbe een once 'Hoc epatit urn/ floot befe en< be mengtfe met laeuto toater/en gieten ften fmojgeng �ntlgf. , ,. . gii bat Bp t'&een Beeft g&e&jo&en / om bat toe&et
in te fetten/ trecBt oft lact bp u bienaerg t'becn bcijen* �ncRtretBen metcooj�en torel teept� ban bepben.50» ben/ ten epnbe DartgRebjoben been foube mogen toe» �eccJljeltjcB t'famengBebjocRtenbe tn eengReboetRt toornen t batg�ebaetijijnbe/ laetbec�O}betiloggaen/ enbe bint baec op rontfomme toettB Dat nat gemaec&t m tn een mtjbtiice ban tois ban epeetf / S&oltigban 38c menie* enbe %aBenbl�eDt/ boojtiS biit�et met een f�roofe�bal�uattetgDebjoBet� been Rem toeDec t'fa- men macR uoegljcn en�e bcreenigRcn : obec bit turnt» fel fait gRp anDec toeren leggRen/bat in toijn nat gRe* mnec&t 10/ em De jennen te (iertfien. ��aecom bat �'opperfie etibe onber(�e pactpe ban t'gBeb joBen been meten foube becRacben oft eenigRe quabe bifpofitie trtjgften ? (�a toel beur RettoerbthDenat�banbe been» Ir�eucBe/ fob tojtjft bep�e De partpen met een falbe/ gftmtactBt bftii een orise ferment fjn enbe foo �eel bo* �erenolte;. 31(1 Dattet teen berto|ongRen oft tot be Bo�e t�/f�el-
let ujeDec iune/enbe aldoDP bat met berc&ensf Hef e ge* fineert Rebt/ biiibet ta(i met een ftcoo. gsfi Dat be boet gljef toollen tg/, maerfit een plaef�er
�an ©�e^-blabecg enDcbercBew� liefe/ toelgRefoben enbe t'famen gBeniengt; 3(� Dat beboet g�ecrompen oftberff �ft tiS/ neemt
toojtelfibanjlBatltoe,'/ enoetoittenl^uemft/ �aetbie fiebenin een goet Deel t�ateas/ ftootfeenDejaeeBtfe beur een f ifte/enbe bp Ret bcure gebaenc/fu�t gRp boen een Ralf pont bercBewS liefe/ enbe bjp fcRalen f�ercBen toijn/laet bte tfamenfieben/tot bat De bertBen� liefe gRefinoltenis": *©anfu�t g�pbaer bpboenlignfaet bat toel gebjo&en is/enbelattn fieb�n tot D�t oen togn terfo�en ijs/ enbe�egftt b^�en Re�fi ban befe plaefrec op ben boet/ baecoplatenbebjpbagRen/ ban fuit gRp DereftebaecopleggReu/enbeb^panbetbagReuDa�S oplaten. .....
gift batgp ben boet Uerf�uptt Deeft/fo fie�et RonftR
tn bectften� liefe in toitten tonn/leg�tbefe plaejter op ben boet /enbe laetfe Djp bagen baec op Rggen. ^ft batbe toet�on eenen nagBel/ oftgat�/ �ft
hoopte/ oft eenicfjanber bergBelijtB fcBerp bintB gBe* «ptetft te/ fo fntjt ben Rojen tanben boet fo na be quet' furealft mogReltjcB i�/bpippet Dan i»Ue qttetfurc toel geet 'Sermentijn enbe olie t'famen/ boojt�plaeliett ben gefjeelen boet met gonif�) enDe ongefouten fmepj t'famen gRefmolten. gii bat ben Boten banben �oet gfieB^oBen oft gBe-
fcRelfect t�/foo neemt RonitB/nieu toas/en bermen* gijn ban �ftjc m\ mtym#w »f «n falbe/^nb�legRt |
|||||||
|
Het�. Boeck
|
|||||||||||||||||||||
|
44
|
|||||||||||||||||||||
|
<©f f�ootMaber�ban �upte/fatepe/Cpueenbe; �a»
bfe/ enDegecft �em biemct tutjn te Djinchen. 3(�Dat �p bupfier gcficDt �ceft / foo Blaeff fittj'oo^
g&�poeper ban glje��oocljDebeenbeefl/ fupt&er «mu Duo cube �aneel hlepii gDefioottn. 3f� Dat D'ooge 10 gel uiolten/ legflter op een plaf�er/
gemaecfottiaiiCerbje-meel/gemengtmetfjonigb/of inaier ban Dositgl)/tot Dat l)et 10 gftelijtb een pap. -Segreti een tuitte f el�cile op b'ooge/ legljter op eeit
plafter/gemaer Ut ban Jbalgemme enDe IBaftrjc �lepn gpef�onteii/ract Uoiugljt'famen gjjemsngtjt/ 'tfslbe �n�fe�Jil0 onberfjouben�e. 3(1 Dat Jjp een botoaffen bjjatte Deeff/op De feBe�Is
bet ��gfjen / fiooftbeplaetfe met een galle/ ban mat bcefteDattctooc&3p. <®f Dat beter isy fmjt De baatte nf met een frfteet/ ofte laetfeaf nemen met eenen Djaet teer f�gf gebonoert/ Daee na frrtjc&t De plaetfe met gal» ie/Sl�mi enDe aloe t'famen gfjefoben. <3*g�en t>e loopenbe�og�jen/ foo blaftetin �ucfife
enbe�Mriolnlepn g�jcfrooren. �eglmibefcijeSIe/ betoettSetuetanbeitfenig ban
|
|||||||||||||||||||||
|
obesbloeDi ge bocDtigBe jt/fii� boo? gtoote ftoube/ of te
lange filile te Douben/pp D'ooglje ban ben*©i3 gtoepet/ in be bjeicfte een bocljttgljepbt i& / Die men toaterig� noemt/ op Detoelt&e een glafac�mge f bJimt/enbe baec op be CtifiaUinne: om bie te gelief en / fo neemt �erb�* bepi/ eube fiootetfeer langlje in eenen fjoMten mo|tier/ Detfap batter af fi�mt ftnjcfatuoogjjemebe. jisae� ifi Dat gij p bit fe�upt niet ferijgljen en moog�t/ neem� inftebe ban&etfelbebefienof bla�ers: ban ©epl/enbe maet&ter af een fap ate bojen. <©itberfioHt een ban De* fe tto ee mnebien/Deii t ijt ban bcel Daggen f mo^B�eniS �nbe fabontiS / foo fai fcejcfjellebergaen enbe berteeti: bjoiben : toel iptoacr/ bat inbien men wijn in plaetfe ban biater baer bp DeDe /Dat fsltjc epgenber foube jgn � enbe beter te paffe itomeiu Cegen be fepipfjoje ban b�t' cog�jen/ bat isa ais ben
<©3 niet meer Dan Ijalf gfiefit�te en beeft/ Bet3p in wn ofte�epbeDeoogfjen / DatmenbloeDttrecheonberte oogBe/ ijetg�efic�tefai beteren/ maermenfal�em eenparigb Dontgtjin b'oog�e Djuppen/ tot Dat �pbols fcomelnc� igglje�cf&n» |
|||||||||||||||||||||
|
Van den voorgaenden Os zijnde fiecktenafghetekentmes de
navolghende nombers.
|
|||||||||||||||||||||
|
i
%
3
4
s
6
|
Horen ghebroken zijnde.
Horen vermoeyc zijnde,
Chefvvil in den hals,
Denhalsghequetft.
Hayr afgevallen aent hals>ftuck,
Herdigheytin het hals-ftuc.
|
||||||||||||||||||||
|
23 Den vuylen loop.
24 S willinghe in de blafe,
25 Vcrftoptheyt in de bla�i�.
26 Steen in de roey e der blale,
27 Steen in de blafe felfs.
iS Swillingeindcrofiyeder blafen^
29 Schoudetblat ontlet.
jo Ecchele a ingheflitt hebbende.
31 Sqirinantie.
32 Ver worgingen.
33 Ghefvvel int gehemelte vant bachuysj
34 Ghefvvel int bachuys.
35 Qaetfinghe der tonghen.
3�- Den appetyt verloren hebbende,
37 Wolckcin d'ooghe.
38 Ghefvvil ind'ooghe.
39 Witfel op d'ooghe.
40 Wratte op d'ooghe,
41 Loopende ooghen.
4� Schelle in d'ooghes 4j Seeren aent hooft, 44 Pyners int hoofs. |
|||||||||||||||||||||
|
Gefwil in het hals-ftuc»
Het vel aen de ribben ghecleefc»
9 Pyne indcbuyclcen. �o Eenen darm ghequetft, lt Loopinghe in den buye. tl Herdighey t in den buyc, 13 Aerfbil ontluycke, H4 Ghebroken beeru Ij Ghefvvil int been. �<S Verherdingheende verflyvinge int been.
lf Voet verftuyekt. �8 Gewicht op de voet gevallen, of anders verdunt,
»9 Horen vandenvoetghebroken, ao Horen van den voet ghecloven, %\ Horen van den voet afvallend^ s.% Blo�E-loopinghc» |
|||||||||||||||||||||
|
�cg�j?i�
|
|||||||||||||||||||||
|
van de Landt
<�egen be biuppinbi oog�e btoekfee tornt beut een i
«enpatigbe �ucJjatJjepDt oie uitten betfenen baelt/ fo neemt een onte mpjt e/fgn toietootbe/ enbe ,§>aff taen ban eltatttoeeonten/mengt bat t'famen enoe bjefeet in eegen-ujatet/maetbtet afeeit meoicgne om in �oo* gyeuojuppen. <$c01)ui ce bojtfe banben 00 / We O�P fuit Bennen
beut jt)t\ gtoote otitufte cnDe beumgge / obet alte (jet Iicbaein / Duet oe gtoote Ijlt te mio�eii int �oj?f)ooft/ enoe outteut oe toojtel oanoe boojnen / enee aenbe oojen/aeg�Eiifcei beetea monbt/ etiDejguoaetbioe* �>icg f toeeteu/bp 3 ,n luttel «en/ enbe lee&en etiDe tref ben oanoe feetbjoogbe tonglje/ bp oe f toartrbept ban i�o�fue, loopettbeei;be Ijarfgcflootenoogbm/oemupl feec borl)t enbe bol fcc�erja / langbet opljalen ban aeffem/ not�taus met gtooterpgne enbelangbetuf» fcijKit fpacte / uotbtan0 fonbctcetlagljeti enoe Dita- lutt� tt feeeten. *©u Den eerften batb Dat ggp Die fierb» te gljeujate toojot/ laet ijein Dien gDeljselen batb ba« f�tti/t'faiiDeteiiDaegie fuit c�p Jjem nuc�tet onbet Den fteetteentoepnitb bloetpUteuttetfeen: bijf�agtjen fcaer na fuit ggp �em�oeben met betoctte ban Cliffen wet olte enbe pebei gemaecfet : ew,mete gijp fuit jjein txebooi alleanber groen oft borbtefprilebieben foo* banen ala 30n bie t'fop&eti0ban HLiinfen enceanbet longe |rbeuten/bte qljp fuit toeten Dat �tc biet aengfje tiaem3tjn. Xl^afcljt Ijemoorb bipmad fbaetb0 Den wonbt niet een fponftetn ajrju nat gftemaetbt / baet naet fuit gijp Ijem Djpmael fece toubt toatet te b|int» 6en ge�en/enDe te gtaffe niet laten gaen boo| bat bent De tonte gljeljeel beeft betlatcm <©en tjoef� banben offenmoeta�foo neerftitb 8�*'
Dan�dt toojDen/aljS�tebanbe peetben/ en men maeb Die niet laten berouoeten oft lauglje buetem toant Ijet befte w Datmeu metten eerften baet tegen tg/ baerom fultggp Hem een Jjalf mactfien griften meel nuclei: gebsn/Daerin Dat ten gBeljeel epf onbec fdjale fai glie» fcaen tuopen met eenen pot gftefo�en togn/tfelbe Duet «enen boten aft anbet fino |jtm tn gietenbe: oft neemt 5Ltgras/ ftootet en menget in toatm toatet met boo* jienmelcK�betooftenbeg�ecloutett / en De meel ban gLiufen/alttarnen toel onbec een gemengt/ enbe geeft tj.inDatftuojgljetig tosi bjoctb teten. Cegben ^i\ ouben boeft tft f eet goet/ batmen neme ttoee batitbol' �enonbeoftbetfepe �Pfope/ eiibeDiefiebengenupn toatet/ DjiififeDaer naet Deur een ftfte/ enboetetban ftnfftlon�et ttoee oeelen/engbeeft Dat bet beeften in. jteeu f�lDfr oucbmogljentoateruan #pfope onbec mengfoen/ oftbetottieban jflSunn-enbe �?pfope ifa« men. St�'Knbetfeiueglje&jef&is eotfe goet fap batt ftacepefeer toc�totgbeperft/�nDemetOiteban big- ioni lugljeglieben: jae Den fjoefl en fonbe foo betoubett niet mogiien toefen / |)p en fou�eDeur De tiJojtelp ban f�arcpeiecttoel gfjetoafitbcnenbegbefupbEit/ enbe in oetocttegljeg�eben met tertoc meel/berDjeuen enbe gentfe» toojoen. 3De felbe tratlu Detft ootb (jet meel ban-�tbe� teten g rgeben oft met fjonitl) toatet booi gt fielt /alp De beeftc ineeft fecbett. Vegeti alle puuen toaet bat Die inben Itcbaem ligt/
enbe bie een oojfa&e 5nn bat be beefte niet en gatt t;otb pet met 31m gemacn en Doet/ foo (loof 1 Dte plactfe/ oft leiibter plaepeto op met Detoctie ban Camille/JBelf loie enbellnnlaeDt. -«�egen De ptjne banben Boofoe/ fooftoot lootSmet
torjn/euDe laet fjem bat Deut De ueufegaten tn ttet�f. 33>aer nae ftooft tgeijeele �°oft met Decottte bau <�a< �)teblabet.s/i�)artelepue/ILabeiibet/<Jiuie/�autoet' bla�er� enbe liote-blabet� in ©gn gefooen. ©eguabcftijurftbepttoojbtgenefen met<Cpnben
f mout nu t olie ban <®ttjben gnemengt *. oft neemt be galle ban eer.en «®0/popet ban lebenbe ^olfet / enbe JBr�te/<©lte enbe 051111 nut toat plupmalupn J t'fa* men ri?pn getojietien enbe todgijemengt. <B9 be ggeblegrjen pattgen fonbet mettnelitue
ao|(ah� / oft �flibp genito a�noeti�io��otn^n yp/ ip |
|||||||||
|
winninghe»
|
74
|
||||||||
|
feer goet gelept / pope b�ti <@a!ttotett tlepn gDefloo^
ten. ^ufgtjelgfH^ tp baet goet toe fapbau ^leuooten/ Daettubatfoetbanoeuooeugemeugttt}. CegljeuDepgiieaauDe laurhen/ neemt D|p otitett
^ptggeUjerftoft4l'otop�omebie{jetbtri0/ limitele mec oe matnite banb� opece/eit wei Qeet 3gnbe meng* 1 et onbec getfte meel/ ed laet oat tfaine» itaen fieoeui jilaaetb.ee af een plaeflec/enbe leggget lueljjeetopbe idiitben tot aenbe lenbeucn. 'Cegtjeii Ijeet gljef tuil banbe mufttilen/foo toel tot*
tuenoitieal�intoeiiDtgljebauDe leiiDeueu enla*iibsn/ toelette oojfpjoi-.t�eeft ouet ballen op tjerDeeniiten* argtige plast jen/ enoe niet en i& fonbec eeutge bluti tu* glje/ fo maetbt Dat oen <©s Die geuallen (jet ft fo Ijaeft al0 Op m be fiai iev ban De plaetfe met en gae/ en ftcofe be gequetftepattte met kout toater/ baet nae fuit gijp Daer op geb;upcbeu/betflecc^enDe faloen en retoeneit Die niet feet beet jgn. We teetbet.eu bauDtt gtjeb^rb 3Un - Dat Delenbeneu ban btipteu Jject toopen/Deulco* ten opftijojffen en be innevnaetto nethen/ fo nat menfe luttel fi. ti enbe be Dgte niet toel en ban toeren/enbe alft bp gljelegen 10/ ban Ijp feet gualtjcu opftaen. %\0 Deur te feet gtoote bouoe ban geaibept te Deb«
�en tu befnecu�e cf betbjofen plaetfen/oft oocb na bat g�eboept ia/ of bp foute Dat De juntture ban ben boet tfabontg niet toel en beeft gljeftoofc getoeeft met ptffe enbe met meft berbonben/ oe biele 'tuel af gaet/ enbe febijnt te to lien afgaen/ enbe upt bet plaetfen bettret»; ben/ enbe een betbebentijept bomt/ bic naemael� fee* ticbtoo{bt/enbeben<©0itu boo|tg«n toee toet/ batt moet men oe partie met een blem toel toppen /en bani aen be getopte patiteti tlepn biet leg jen /en baben Oaec op �aloe ban toofen met een befeiifgf �an^'ctcit met be ff too bet�onben en omtoonben. aiif� tjuaet bleefr� tot geuallen tjat/fo moet men be plaetfe toel inatm fto« ben met ptffe enoe a3gn/enbe Daet na ecu pl�sftet Daec op leggen/gemaeebt ban ji�eliiote oftouoe iBmlm.g liefe/ » uffe�jen be banben gbebf o�eu4 %il bat Deblooten ban ben<©s tjeftooilen ?gn tout
todt oojfaUe Dattet oot 3p ' gijp fuit Die fmo^get 10 euce fabont0ftrgrben inetongefouten bettfeenp-lieffcbe/ oftfHltDieftobenmetfterrf�ena^gn; baet in f nn ferij� enbe �>ifmtnef�gbetyobeu 31m. /f�eu bout booj een uatuerlurbe temeoie/ Dat be galle ban eenen i^ont/ t>e gbef tooilen blooten ban be <©ffen geneeft/ al0 men big bicbtoil0 baet mebe to?nft. �euen <©0 toojtfo toel aI0 een peettbetobert/ ofc
booi jet gljegeten te Ijeb ben/oft boo? se treben ober een bcup0 ban befob;rf fttoo/ oft een bafedier roepbeu* ©etebenenbaecaf3ijn bat bpbjoebe tteuritlj/en
met foo bappet eni0 in jrjn toectben/ jae berbojcenbe! enbe upt tetenbe too?bt/ten 3p battet terflont temebie tegen g�ebjuptbt toojt: «©aeromftiltgbrbwitnge* ben mfpbaltum/ golfer enbe Ba&elaet of *i5eneoec* befien/t'fameu tn toatm water getoeptt en gebjofeen. Zo Ijaeft al� gbp ftetbat eenen»©0 fiet� 10 ban toae
3ietKteoatfetoofH 3p/geeftbem befe purgat ie in /glje« maetbt ban Squille/ t�fjamup enbe gljemeen 30m te famen in toat et gfjefoben/ enbe met Den felbeti toatec laeu mgegeben: maet en geeft bent rtotb niet te eten of bjtnr�ten / boo{ bat befe purgatie baet toeerngbebaen beeft. JBaet om bem 'tgebeele jaet booj 5terbe te be« toaten/ foo geeft bem int beginfel ban be �Lente/ ^»0« met/�^etfft enbe ©intet/ eenen bfant/gemaetbt batt blabet0ban Cappet�/ 25ingelfruj»ten Cppje0/gbe« ftoten met toatet/latenbe'tfelbe eenen natbt ftaen tu* ften in eenen pot/ enbe b|p mojgeu ftanben atbtet een batonbetbonbenbe. 1&t �5uffele oft toilbe >©ffen / bienen betet om be
bjatbt-toagljenfi te tterBeu/oan inben faioecfj: mant fp en 3gn nimmetmeet fo tijp notb foo ftgf. ©e bae� ttie ban Bet meltb ban be tonfbens ban be JBuffel�/ett tont gftemaetfet 10/ bie beeft eenen lammen fmaetfie/ maet al0 bP in ftbp�en gefneben/ in be panne gctoofl toojt/ ban te Bp �o?� ban frmbe. |
|||||||||
|
Het�.Boeck
|
|||||||||
|
46
|
|||||||||
|
<©fleti Wemen toil Dow�eti om bet itmw&m/ tnbe
betcoopen/ettfullenmaetfomtgt0inDetoe6etretben enoe Dat alR goec weber. i0 en tn een goebe fapfoen/Daet 8ti bonen in foete eerbe/enbe en f uilen met �an clepn la' Ren �jagfteii om Ijuu te openen : ooct» en fullcn 3P met etcuoan gerRe/ gopeuDegcag/ enbefomtiito wnn< gactt rantr bcii0 enbe anoec i cy euten �ic fp ge�nte eten. <&atk foo fai Den .©0bie fcooj De uoene gljetsoclien Sjeeft/naben noene tuften. 3110 nu ds iloebenaer fai mercgen Dat Den -©0 Die ftp
tot arbcpbenggebjuptbt geeft / niet meet en fai con ► tien trecben / foo fai Dp Den» Wat tnt& OouDen fonber �uerthen/ en bet maecbeiubaer naer Raen enDeiut fout lenggeii / totboetfelbanfunyupfggefiiuilpfaloocb r bp De felbe mtDDel (iet marcb euDe D e galle banOen <&& ■ betoacen/omDiete�efig�enalfinootfaijgn. l©ant JDet marcb banben <00 m f eet goc�t om De fterbe enDe imeracgtiglje ggefwillcn te rijnen enbemojtoe te ma» &eu. 30e galle ban ben <©0/enbe noch beter oie banben _ Riet/ gfteneeft boltomelgcb / alsi ftp met parepe fan 10 v gftemengt/ beftoeetingyenacntfonbament. jBaer tube ooie gyeb?upt/ fo gfteneeR fp ftet tapten oer oojen Cube toiiDtomme De nabel bauDe jonglje binberen gljeRreecben/boet Detoonncn Rerben. /Bet ftonieft gftemengt i0 een fonberbnge remebie tegftenbefqui< nantie / jiBaer met 23eetc fau ghemengt/ enDe Deur bencufeou gfteftaeuV flelptfpDegDeneDteuibepgne baubeualienDefiecutesgn. jBaet �o�en al fo Dteutfe om het copet enDe eertwertb een geelactjtige berWe te gheben. ©e felbe op faet gftefiojt oft befpjopt/ 10 een oojfaeebt Dat De bjutftteii bauDe mupfeu met en tooj* ben gfjegeten. E j%en bint fomtijbtsi tabe galle toanben <©# eenen geelen Reen foo groot al» een ep / De weltbe met wn'n ingftegfteben een fonberlinglie pulpe 10 teghen Den Reeii/enDegf�ee�fucljt.^cfelbeinDeneufegoepeben/ jnaetbetgbefitDtetlaetDec / enDe beneemt De&ursen bie op Doogfte ballen. f <©ocb mogfien De HanDtlieDen groote fittlpe gebben ban ftet mef�ban «©MenenDe Moepen/ tuantgetglje* neeR De Reetben banbe bien ; ftet berbjuf t be opblai tn» gftenenbe alle foojten Dan gfteftotl. ©et Doet ootb bec � rjaen bepgne banbe Sciatica : enDe met Stjgn gtje' mengt/ foobermiiiberetfeerbcftoeeringftcu aenben Dal0enbebele, ^etbettecctoocb uc water f uc&n'g De JDumeuren:enDeineen panne ghefcupt met cannile bloemen/ meliloteenbetoaemen/ gpeiufet DefbJilltn» gDen banbe manneltjtftept/enDc b/engyt De dooien inebetiti gun natuerlgrbepjopoj..g. Van den Vcrcfons-hcrdcc.
CAP. XXIV»
0$bec alle De becRen Diemen opboet/ is ftet ©etc
bent'ontgDic�Re/ buplRe enDefcgaDelncbRe bee« Re nocgtan0 feec beggeect om De |be tit ftbepb t ban 51111 j bleef eg/ alfinocft fupc�tenbeient&i0/enDeom te fou- ten/ ftet fpecb/ De ftupt enDe De bojRew. 33aeromme moet opeen groote goe�eg�eltjeb top
Stee boo; ftouben/ erpjeffelgtb eenen man 3yn / om te tegfteren enDe te Rouwen te belbewaert�/oiealR tg�t sp meet te befojg�en jijn cuDDe/enbe teptielgtb alleene te Rellen be bjaebt-bettben0 Die niet meer en fupgften lenbc ooc6 �efoc�� met �aec depne berc�end biegl>> tebent jgniii eenperrboft tot alleene. «©effieren falftp Rellen bp De �jaet-bettbeiij� �iz niet meer en fupgften/ enbe De furbe opeen befonber plaetfe.Bauberftft Rroo enbe DicbbJiiiS bernieut/ woibenfe alfobet aI0 ban sten : men moet: oocfi befojgfien bat fttier barben al' tgtjet feftoon 3�n : enbe teggen bat guaet weber t� fa 1 �De�ercbems-gerDer gein bootten baneen goetbeel mM&/ buetben nootben^/berrotfeupt/oftban ee nieft tontfaet�oftbp gljebjet&eban Dien/ bangecRe gftebjepebt metfemeleu/ met tooien oft g&efobsn ta* ^enoR gtoote enbe bitberaDgfen/omBaec Dan teten |
|||||||||
|
kutten bel�e cotttctf gere�e Beeft/�eiifge warme ktbtz*
nie/gelgcb claec meitb / toep ban bafe met femelen ge<< mengt/en water/ i>i p of bier wallenene* t'famen gefo» Den: wantbegalben Dat Dit berwacijten gun fai boeit webetbeereunaeDeftoeti / fotiDerftiecetiDaerwtteu toecg teloopeu/alis Deli)ertbensi-geroer Die fai Willen Weber na Ijup� bjengetufo fai 00c Dit eten gun berWar* De coito? fpnfe Die fp Den gfteftcclen baci) tut belt fulleit gegeten gebbeu/efi fullcn 00c t'fnatft t » te beter Rapen/ euoemiufiecb WerDeu. jBaec botienalfalfptoeftett Datftaet fpnfe niet coutcn3pnocg te feer gftewepebt / op batfe Den loop nieten cxrigljen. '©at Den bloerofc t'piabeptfel ban Dateti Rai allemaenbcu bernteut ma* De ban D?iffaut of 1 ban aubcr fanbt om Daer ui te ijou* Den ftaerpiffe: wantDcfebeeRen / ftoewclDatfcnupf 3011 enbe geeriieiu't Biicb wentelen/iioc�tanst wo^Det� fp better tu een bot/Dat Wel tepn enbe ftipbec 10. dtbe om Dat ben Rancb/bie befe beeRe in een beflo«
ten pfaetfc maeebt / ficm gDeen oojfaecbe en fp ban cc nigljer ftanbefieebte te tcijggen tn 31311 tot / nji�uiua' Igcb alRer bele bp een jijn/ foo fai be beute ban ftet tot banRettbehouten gftemaer�t$nn / DtebJijtuanecit Raen / om Dat ben pancb fouDc mogften upt bliegljen/ enbe een goebe locljt baec mue tomen / macc be beute moet beneben baR aenfie caflije tomen / oui baffe bie met ben mttple nieten fouoenopOiffcuuptbegtou* DeI0 want befe beeRe io noo�egDefloten/ eiibeto^oe� in Rucben al wat ften let upt te tomen. ©e©ercben0DiegftpmeRen wilt / Rillenaltiimg
gftefloten Raen in een befonber tot/enbe ggeen uptf tett gebbennocftlicftt/DaubeurbeDeurcalftnenbaecmfal tomen om ften t'eten te geben. ^>p en bsftoeben fo beel inoepte met OI0 D'onber/notft foo beel befo^gfjens/Dou Dun cotfcljoon temaben / enbe te ften/ batmenfegoet boetfel gftebe/tot batfe bet ggeb)0|Den jtjn/ want ban ban taoo}'t0/foo fcDtet Den altijt0 toR ober/ enbe en fu!* leu ootbban een plaetfenietbergaen / al of; fp waren fonber eenirft g�eboeIenenbemacpfelco0omfiaerte becroeren ; in boegften bat altemet0 bc mupfcn nefte* leu op garen rugge fonber bat ?t)'t glieboclei!/ foo bsu men DtcbWils �0errben0 ggebonbett fteeft/ Die aiibec- ftalben boet birbe gefpetbt Waren. <©ftp en beDoeft maec tftien ^Beerai tof yoti&ert
fotfj0/enoealf�naaDbenant:©ercpefoo toc! manne* Ben0al0 wijfbeng fultgftpboen lubben enDe fn�bett na bat fp een jacr oft ten mttiRenfe0 maen�enouD� 5!in:ftoetoelDattet boojt febcrf�e i0 al0 fp beginnm fteet te toojben. »©gp en fuit gftemepnlgc een forb met laten bocben ober De aefttfen �jaet b�rtffien0 / Die repefultgftpbetcoopen al0 fp acfttofttgienbagften oubt3gti/ enDe een jaerDaecnae foo fuit ggp bie�octt lubben / enbe lastfe Dan te belbe loopen. ©cojutoa beeren fuit gijp ftouben Diet'ftooft ro?t efibjee�rgeb* ben/ benmupl optoaert0gaenbe/en ban bupten lane/ bie ootbbjeet enbe grofbanbo?R3gn/6^eet ban fcftou* ber0/tojtbanboeten/enbegroot banDgt'en/enbeaen* gaeiiDeboo?t0bereRe/ DetojRe / gtofRe enbe bier* canRe/enbe boIlpbtcljRc toit oft f wart ban ftapje/enbe feer ggebojRelt op be-i ruggfte/ maer booj u forft fuit gftpgouben De lancjcRe/met eenen ftangenben btipcB/ bf eet ban billen enbe uptg�eRrecbte ribben / wit ban ftapje/rlepn ban ftoofbe/enbe cojt ban beenen : ban�et fuit gftp opftottben om t'eten. �11 laet tt fbdj met be« fpjingljen/fp en fp meer ban een jaer out/ cube bar be beer 3P b|p oft bier jaren oubt / want nac be bgf g>a< ren/foo moetmen ftem lubben om bet te maben. 3Bet« tnbt ban te Doen befpjtngen/ ftet fp om jongen te fteb* ben/ oftombettemaetbeu/ fal3tjnban'ttoaRenD0 quartier ban DecJBane tot be bolle jBane : Want na De bolle jlBane en IR niet goet / niet meer Dan ftet en (0in'tbjeecbenDe quartier / enDe bat ban Etcfttmtffc af tot ftalf jlBeerte / oft co|t0 baer uaer om bat u jon<« gfte ©ertB]clien0 fouben in gunius / 3uliu0enDe <8ogRmaenDt beginnen Rercb te Wojben / enbe in ^eptembjemog&en ban D$moeber loopen : want De |
|||||||||
|
van de Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
47
|
|||||||||
|
�9in(es bjaer-bettBeng 5�n feer quaet op te fyengen/
snoef o nauurlic&ntetalgD'anber; tuant befe beeft en 3�n �an be Ijupberac�ttcDfte bie haec 3gn / bjaerom Hat men Dente ucci plaetfeu De (�a�en met leem met* fe» cnbebefet/boe toel batter goet gcrtef�gtjenoec� tis Dan fieen/ balco / ;anbt enbe iUaefier- ^>iet oocls lati toe Dat De l�epj met en gae met du ^ocljp bie bel 5qu/ baant Dp fouoe Die bpten/eube jjeu jongen booj ben tgt �oenbaeipeiu 3Befebeeften3ijiifeeeguIftcb/ enbeen Bonnen geen (jonger uerbjagen / enbe fonbetltngjje be ^wcDsi/bie booj fulcBen noot altemet� gjjegeten geb» ben tjaer epgcn jongen enbe ootfc anbereti / jae oocu be ionge bibberen m be uaiegttbaercm moet men toeften Da; gaer batU nemmermcer poelen fp. iEen fngtfe om u:el bet Je muiten / int bjeecueu ban
ber jf�anen, intbegtiifelbanbe�lenie/ ofintballen ba:i oe loo�eren / met een getempert baeoer. %\t cat g�p oic laet f ngDen al0 fp ulepn 5911 / fu fai {jet oleefcg te beter baefen/maer fp cu groepen fo baci met: matr \ boet gijpt als fpgrootacDncD 5�n / foo groepen fpbe' ter/ maer pet bleefcft en l�foo goet niet: baeromfal men 'm fntjDen ban tjtcre tot fes maen�en / cf toteeii �aec. ^|>P5mioo�liUeelfiecUten fubject/enbemen fiet oft bet beicbeu fiec iovalft 5ijn oojen feer laet ijangen/ enbe Dat get trager enbefmaerDec 10 / bant nljeujoone I t;3 te �iefeu/of�ilji geenen appetijt en geeft. ji�aet om j aloerfefeerftte�aefen / tft batter geen �anbe�ooifep* be rebenen en blgc&en/foo rrecfct ijem upt een bant bol bojftcte tegen ben tuao ban ben papi� op Den ruggge; snoe ift bat bien repu enbe uut jpn aeubs toojtel/ fo tft gefont enbe tuel te paffe / macr jtju bte bebloet oft an» t>erft!i0 geplerbt/fco ift fiec&.l^et t� pjintipa�tjtb fub » fert Der lafenujen booj 5911 guiftcgeptenbebupleten/ basrem tft bannen Die befiet op be t�ngge enbe achter be oo:eu / oifmenbieternierctutecoopenbjengyet/ enbe op oe fjjiaec-mercten ban oe grooie fteben, ^ube irli �fjclooDc ooc& / �atbaeromonfeouber^btegDe-* ntepnlgcb nieten plegljen tectein jbesrgualm&�Jujt�efefier&tcggenefen/�iorytan�
fait oaer af eeiutbftn� be�aaert 3tjn / tft bat jgneu fia� alle Bage ggerepnicgt baojbt/ euoe oor & batmen't laet gaeti tufliibelen tancr be bel�en in een open locijt : oft batmen't bstbailis boet wentelen en�ebabetungefou' teiiVunteroft^eluatcr : %fi bat men onber ��h eten gc-ftootui ba�elaer mengt/enbe ooi t'etcn geeft mank iaaiHiptgeperfteompben / metfemeieneii geefbeerg gemengt. Ibtjijnbec bjp fe&er te&enen om te Bennen be melaetf bept ban een ©�rebiSft bat me onber 3tjn tonaefiei clepneftuettatijtige pupftfeen^ :gftbat get op 3HI1 arlfterfre beenen niet en eau geflaen : oft bat oe upt'gci roth� bojiiefsf ban ben rugee / be toojteS� bloc* birft ?fin. �nbe�or& om batter ©erc&en nutslijn bu�licljepbt meeftenbeel eeiuclj geb?ec& fjeefttufftiien bel enbe uieefr�/ l)oe gefont battet corfi isi/foo i^ betec �sat mefl jtroo gebjaut biojt/na bat geboobt tss ban ge fciioutmetfieDe�beUiater. �lDantljetbtcr tretbtucel bcfj�ecnacljeinbanfjctfjc�tbjater / t'gt�enebattuf* ftljen bel enbe bleeftD matlj ��m #et i# oot feer genepebt t�t pijne en&e gDefbJil ban»
ber milten/ enbe be pefte/ be toelt&e boojbe ongefont' bept beislocfjt�/ eccbatopcenbuplbefmetlitljaem/ bat uuple enbe quabe fptife etet/ban op een anber. 'Segen bebjalgtiigeuanbefpijfe/foo laet men g�e*
floten ftaeu �afien eenen bacb snti� nac�t in een bone ber ylaetfe/ om battet berteten foube be oberblot�ige fHimeuren/enbe bieber foubectn'gen3ijnen appetijt. <3Tegljen betojtfe toojbet gbelaeteii op ben fleert.
J�aer teglien be catarren enbe gftef tuil ban ben OaljS/ DftalfmenfufpiHeBceftbanla3erge/footoo|�etg�e» laeten onber betongne. ^egenbepgneenbe'tgbcfbJil/bat fjem aencomttn
ben frup�t- ttjt alfi feer biel gljebjaftcbeu 10/ enbe bat bet 3! jnen bupth bol etct ban berrot f rupt/fo boetmen bemeten oube Cappero / b)clgljewept&tonber3�11 fpaeling�e enbe bjater/ tnbt oot& feec beel tooien/ foo |
|||||||||
|
boel roobe al0 anber/enbe men maetBtDem eenen eet*
bacl� ban 'STamerift�. 'Segljen be f bieereu enbe gef uullen in beti �al�/ foo
bjjgftmen't met fout gnoe met meel ban fupbei; tee bue onoer een gljemeu gt. 31ft bat get 25tlfaem getcn geeft/ fo geeft men Bern
te bjttic�cr. een Dcroctie ban UitiDe Coutcmmerp feec laeuuj/om te Doenobergbcuen. JEaer pjuiripalgtb moeimen ben ©ertnei^ Duel te
biincnen geben moe ijontf-bag�en / enbe op auoer feet beete bagtjeu/ enbe laten bjjoeten enbe bjenbelen alfoo feer alft ujil/iuant ftet fon�e f�erben ban bojft. i�oojtfif foo fai ote goebe gupf-ftoubjenbe man /be*
Ijalben bat �P boetfel booj jjem enbe 51311 fjupfgefmfaj fjebbeu ban fjet ©ertben /bat in 30m ia gelept/nccg oe ©ertneiiiS Itefe bergaberen / om De affen te fmepjen ban 5ijn�aasenss rarren enbeplorgen. CocfofalIjet goet ljupf-bii)f i)aer pjofgt baer imto boen/teg�eu De fiec&ten ban Jjaer �oUB/mitjj bat fonberlingljegoet is oin alle apofteunien te Doen uptbjeetfeen/aift met beef* fem gftcnKngtiiS/enbe ootltombe cacitljicien te gene* feu / ale men poeper ban Galnoten enbe affegen batt geiftc meel baer otiDergemengt. t©aer i^eenou�t fi^eetB-bJoojt/bataeneen©erc*
Ben met quact en i&> ban bc (iront/ maec b'evperientiej leert contrarie : Uiant BertBen� ftcont ggefrupt met wat berfciie bi?ter / enbe foo �cel bloeDtcjj fpeecfel ban ben ggenen bte feer beel blocbtss fpoutuet / enbebati ben patient Qf�eteii/ f�elpt enbe flopt terftont D^ bloet* fpoutoen,. fSubalter nocB te fpjefieu/goeiuen ©ertH�ii blccfc�
fa! moeten 3outen. aillebeefien/enbc fonberltnggeljec ©ereBen bat men flaet om re eten/ moet metter men* tue jlBane / of met ben �Jaffenben quartier gljeflagen; �jojben.��ant tft bat gfjp bat flaet metten afgaen �ait ber|Banen/fo fuit gijp t�bugertoecenuantefouten/ enbe meer bper enoe t gif» �an toen Ijebbcn om te fie» ben / toaerbeiitbatcor&eenbJojftoffaurifTc�e��te* tenbeeictimpt olfmen bie laet fieben. t^aerom ift ooc bat een goethtipfinanbefebecfienfel�enrooptomoui tebjengfjeu/ ten 5P Dat Dp �jcfehert t.s/ batfemetbe. b3affenbe/13auegebatcljclt3�n / Voantanberfinstent groepen bte niet feer/ooc& en heeft'tbleeftD 31111 bolle g�etDicgtcmetfi!0fpggefl3gijen5rjn. 39aerom|ulc gijp bet Bercben boen flacn metten toaffen ban bec jlBane/ enbe en latet fbaetpis eer bat bet g�eboot bjojt niet bjmcftS"/om bat betbleefcljteb�oogecfoi!be5gns �Bant if r bat liet bjmt&t/fo fai bepe�e! temeer boefje ticftepbtpgebben ; jae bat meer igi/ bet bleeftIj fa! te beter bieftn / tft bat eenen �aluien bac� fonber etea beeft ge�jeeft/eet bat [jet ge�oobt boojt. «ift nu Ijalf bongericljenbo�ftuljgljeflagljent� / Ijoegbpmeec beenberet� fuit uptnenmvboe beter / baant bat boet be peBcl langfjet goet bigben fonber berberben. 3Daer: nae Ijoubjet bleef eb in fiucBen/ enbe leggbet tnbe ftan« be / mabenbe foo beel lagtjen ban fout at� ban bleef cD/ b'een op ben anberen. «Bnbe nlg b« ftanbe fai bp- can� bol 3ijn / ban fuit gijp bie �oojtis met fout opj bullen/ enbetttetfbaaerggetoicbtealneberbomuen. dommige boen befe ftucBen enbe tfout in eenen facB/ bteopbepben3�benopenii3 / enbebj^gben t'famen/ om bat ober al 3gn fout foube nemen / eubelegggeii� ban neben een moe ftanbe/ beftroepenbc elcuc lage mee fout. 31n fommiglje �Lanben en bJojbet©ercbeniii Qfjeen ftncBen albu� ggeboutoen/ oiti 3tjn fout te boei? ontfangDen / noc�menleggDetooc&tngOeenpeBe� ingf�eaotenftanben/maernaebattet geflagen t�/foo beplen 3�'t in t�jee fjelften/enbe foutenbiealfo gegeel/ boenbe tfout baer in �jinraen niet een ftucBBoubtiS/ �ljfltJcB een Balbe «Tplinber. <©bje!cBenietengljc f'cutct op een rep je/ norft op eenen bacg/ maer in ttoee oftbjprepfen / enbe bp fpawe ban tttjeeoftb}pba« gfjen : ^aetnaebJojbetaenbebalcBenoftaeuuaec"' Beh bie in bet toelf fel g�emetiS 3fln gbebangen / enbB alfoo i& &i( ^ywB beel barber enbe fmaet&ebp^/ |
|||||||||
|
Ha �. Boeck
|
||||||||
|
ootti bat bert �am met �ooinen bit quattgeeft / b&
BpBem fel�en uptter natueren gBetoapentgfjeboe» lenoe/ met en foetbt ban te ueebten / enbe beet tweeter 10 nae De <©pen/ be feloe te leer queUen�e/ notgtanis sjs Bp beter ban bk 0zw tjoojnen en Beeft. Want foo Bi1 Bern fonber toapenen geboeit / foo su m Bp (o Dapper: ntet om te becBten/enoe uuu Beet. 4Bm& plcgBen Ds �erDeifS De Bitteen raferge ban serum '��atb uft taan? bie te bertel 10 / te beteren met een |ipf barbeta bol punten ban nageljS tegBen fgn boojgdoft te BangBm/ want Dat berbieot Bun tetoiiencubetetuc�e�m�e» tegen makauberen/mibtg bat fpmet io|tenijiuifei* benqueifen : oftmenDetsrboojtBnnijooinenbaftbp be oojen/gBelijthfommigBe Cerbero boen. ©en ftjjaep-fial lal op t'Boacyjle ban Den bjgbtBof
gepelt toerben/recgt tegBen Bet ^up�en / ons Da gp Djoogljer foubetoe|en/enbegBefonDer i�egt Dcbben/be toebbe folanglj fel 3tjn/bat 3gn fcBapen baec mon�eti (ia�n/ fonber maltbanDeren te bcrDjucben enDe ront* ommebebtibbenniabenomupt teeten/ getjcel�cecfj* �;ufTtBenbe ftljaperie enljetDarh/ fai eenen foloa toefen/ oinDatDeftBapentnbe I&tnter Warmer fou* Den (laen/en DatDefneeu/DieDaojDerircljelen bmigt/ op Bun Dites niet ballen en fou�e/ enDe Dco| De Warm* tefmeltenbe/ nieten fintile tot op De Ijup�t / eubeDie gBeljeel �etfouDe. »Be ^cBaep- fiai fai gljeplabipr 31111 met taffie-fteen / af-�ang�enbe na toi tyu�tBof enDe mefi-poel/op Dat De ptfle fou�e mogBm erl�gnu �©antDitgljeDiette/BoeWelDfltBet feer toelg&erleei iS/ en ban gBeenbouoe btrbjagBen/ joetr. De ^onies �Been Bitte : «Baerom meet men ma�en een �v0�m fiai' Die feer leetB e»�e re�eltjtb bjeet 10. <S)g brtbbm fullen ftaen ontrent anDcrbaSben istn Boegge mn �sm bloer/inet beel Boogfie retl�te peertfcn/btr|tf geuoctfji bp een tegBen De feibe uribben gBebonben ��" cm te be* letten/ �atfc op D'anDer3gDe ban De uribben met m fouben ioopen. 33e^>tBaep-I�f r�er fai 3�'n aribben tvU fcButfe��/
nan Bojoen repn Bouben/ oe tocitne Ijp fo baft fai fid' len/Datfe ntet ballen en Bonnen/ enbe bat be iSammen niet ober en lopen bp De oBpen/rotB be %mnwt® bp De fterfie fcBapen : ^p fai fo|geb?aget! cm Dempers felaten befpjingljen ban bat fp twee jaren out;nntog oefeben/ want Bet fe�enfie ober 3gnbe/ begnmen fp op te BouDen tnbztt bet�|oogljen. *©otS een <©pe/bie ttooi be twee jaren befpjonggen i0/ bjengbt onflert&e ojurBt�ti bonjbt / njaer t|� bat fp taoo? De ttoec jaeren DjaecBt/ men fai be ILammere bei-toepen. ®e �am &!2iit om be #?>en tebefpjtngBen/ ban typ m attnm ren / enDe eenen j&am 10 gljenoer!) om bgftirB #peti boltemaben. ^Denbequaemften tgbtomDe«©pente laten befpjtngBen < t0beJ©aentban5Sobejnb?e/om oat De «©ne/ ti? Baer jongen bgf maenben bjaeggt/ te De Heure Baer ILammeip foube gBe�eri/ Want ban fa� fpbeurupbenbinben/ Dieeerf� beginnen te bloepen/ enbe tfabontjj t'Bup0 tanen met HoISs |�3ammen/ bie gbenoegBfullen 3�11/ om Baer Han'merfeens u boeben/ beWeltuetegi!en30ae~jffBeti/Borner Me ben bleefcB-BouWer0 fai moeten bertoopn / feer ftBoot� fullen 3011. ©oojt� fai men De ©pen/ fommtge tsaqm eer men bic laet befpungljen/ foubt water te DMntfeets gBeben / toant fp fai ban te beter ontftouben/ enbe ben �am fai tebiertger3nn. jlBaeral0 D'#ope falbol5B'fi/ en moet men g�een meer gBeben/toont fp fonbc mtf* ballen.gift Dat benHoebeuaet toel toeet/Dat 3�n<©peri beel dammen boo|t bjengljeu/ fo fai Bp gae ten /alft D?oog� weber ini enbe bat De .#oo?ben teint toaepet/ Dat Bp 3gn^>tBapen laet toepben/ tretfienbe f�errfe fe# gBen Den felben toint/enbe ban be#pen laten befpjtnc gen. JEaer toil Bp <®pen lubben/ foo fai f�p bte tegen Bet Zupben boen toepben/en alfoo laten befpai gBen» 21110 De <©pe arbepben fa� om te lammen/ ban fai be .�cBaep&erber/inbient nootfis/fojge b|agen/om I)aee te Belpen/ tretBenbe tot De moeber/ be bpieBt ongBe* ft|ent/tft bat bieober btoer0 Bomt/ ofte niet toel nvt Bomen
|
||||||||
|
snbeBoetoeSbat BetmeMatige lotte / ente ober
jaritfj te toojben geel toojt / fooif� nocBtan� beter alfo gBefoutcnenbebetoaert/ at� men Dat totlfeergoebt §�bben/oanop De �oc-�fepDe maniere. Van den Schaep-hcrder,
CAP. XXV.
| ,�t Dat Bef bef�e pjoftjt ban Der itoebeu aomt/banbe
1 J&eef�en teBouoeii euoe te tooeben/t'wet*e gBeDaen toojt met Den oberfcBot / Dat De ^upfmau fpaert ban jgn uaeragien/fiftingenen anDere bingen/bteanbeMt niet en feofien / Dan De moepte ban te bergaberen enDe op te flupten/fo matB icb Wel feggen/battet �cf�e enDe ^ofijtclgefefte i& op een �^oebe �>cBapen te BouDen. ]|et ii toel toaer Dat men fo;gge moet bjagUen om
bie te bewaren ban Bouoe/ banfmeecmgtjen/ ban't Moet enDe ban an�ere iiitonbententien / De uaelcbc tee» (lont ban D'een 2Bce(� op D'anber bomen/ enDe ooch De moepte {jebben ban te bewaren int belbt cnDeaenDe feribbbs ; maer Wat pjofut trecat ooch oe �oebenaer ban Defe Seefien � Want beljalben Bet meft oat fp mafeen / D'Welcs alle anber in oen t��en te boben gaet boo{3ijngtootej"Hb|�antte/btacljtenDcben:icH�mige battet Der aerben geeft : (oo gbeben fp not� oeel meet anDer pfof gten/ gein* ban De Wolle/ Daer oe la&euen/ Uiten/ bonetteu/ enbe beel meerandereDingjjenaf S�emaet&t Wo^Den t ban Dun toacBten/bacr t'parr&e* ment oft leer af gBemaec&twot�t: ban t'melc&Daer men De bafen afmaec&t Die feer excellent ?tin/ enDe met Den fcoitften gfiefept ban {jet bleefcB / D'toeltb foo ercellenti0banijem feiben/ Dat Bet eenpancg eten ban �ieri/nemmermeer en berbelt/maet nltgbtsi «ben IteflitK i0 om te eten. ©an De weicue men eock macB feggBen/bat inbten Defe beefie foo feloen te eoop toare/ al� eenicB benoifoen / baer bleeft�fouDe boben alle kuiiotbjaebt gljeacB* enbe beggeert toojben. ®aer * omme en fai niemanDt tootibev gfteben / noeft tejeem t fcBgnen/ift Dat top Den ©aber b*0 gupfgefiue leertn ' Dat Bpboben alle DingBenneerfticB enDe fojcBbulbtcg 3P boo| 3gnft|)apen / meer Dan booj anbet beeften of t toee/enoe Dat upfojgfieDjagije / Dat3�nenfcJ)aep-paI mei g�ef�opt enbe geDet&t jpinDe It�tnter/enbe eenen fc�aep-�erber �ebben oau goeDen aeroe/neerfticB int tellen/enbe gefcBic&t tot beeleerlgc&e Dingen : ttlDug ban metten ro$rften gefept/ fo begoeftmen boel fojtt)- bulbic� enbe boojfit�ttc� te toefen/ om te ntefen eenen goeben ^tgaep-BetDer. 5SU falbe goeDe gupfman/ om te�ebben een fraepe
fubDe fcBappen/ongefcBojenfcBapen toopen/ DtenocB gcaeutoe/nocB gefcic&elbe toolle en gebben/om D'on» febergept ban be bertoe. ©oo}t0 fai BP ai0 onbjuc�t- baertoeberleggBenbe gBene / bie meer Dan Djp jaren out �tjn/enbe biefen Die ban ttoee jaren/ Die groot ban �u�aem 3gn/lant ban galfe / iantEi bau vuoile oie5ijbt* atgtitg/fgn enbe bltntt�enbe t�/groot aan bupcbeenbe met molle beb�tfet/ groot ban mammen/ groot ban oogen/metlanggebeenen/ enbe eenenlanggen (ieert. ^p fs� oorfe benftamfeer pinfen/Dte^oogeenbelancb tan licgaem i&/ ben buptb groot/ enDe met molle be* beet geeft/ ben f�eert lane enbe mk ban bliefe/1' ooo| - gjooft bjeebt enbe bitb ban napje / De oogBen f meert/ xonbtommemetbeeltoollebecleet/ groot ban tullen/ b}eebt ban tenbeneu/met groote ooien/ bte met molle bebec�t jgn/ t'gl�e�jeele bliep ban een toleur/enbe ntet beelberlepe. f@eIgBeBo|nt/ notBtan^ clepne gBe» b)aepbe enbe ommegBebiaepbe lieber ban rechte enDe open. «De tongge enbe Bet gegemelte geftiei boft/ om bat belammer&eng / die Bp fai geneteren/1 blies! gBe< Heel toit fouben Bebben/ mant inbten ?gn tongBe gBe- Deel liner t/ofi b'onberfle ban be tonge ftoer t gepletbt mace/ faofottbe/ niet tegBenf�aenbe bat Bptott ban bltefetoare/BetbIte0 banbe lammer� / bie Bp genere* renfal/gBeplec&tsg'n/ graeutooftftoert/ enbe Daec leucmfngeatgt/entKDanclfpnbtcpjofjjt, |
||||||||
|
-.� ■
|
||||||||
|
vara eie Landtw
|
4$
noene 3gn feubbe foute wogDen Wtft -toaett lepben/
enDe naet noene <©ofi-tuaett : toant Datt 10 beet aen �Delegen/Dat be Doofben ban De toepDen�e j�cDapen/ tonttatie De potine gBeueert 3Dn/ Die tnt begin fel bec gontfbagen befe beefle bitfetuils ginbetlnrlt i&. M$ bout enbe nat toebet tp/ gDelgtb in be tint�e
enbe ILente/ fai Dp Die maet eens baegg toateten/enbe in be Cornet tvuee mael0/ te toeten btet uren nae bec jonnen oggantK/ en tegen abont/al0 be Dute obet t0. 3S10 Dp te belbe lepbet / foo fai Dp �ojen gaer./ om tej
beletten Dat |p nieten gaen op beioen/ Dacdict gtags quaetenbe fo?BDetgtltt0/ fonDetltnsDe op beitsen baet nocDtoatctop i�aet/ ofboojeenenflacD-teg�tnenbe ongDetoeetten not� nat f�aen/ toant fp fouben fonbet ttogfeleetbeetttcD bag�enfietfetoojDen/ etibefonbec eentQeBuipefiecben moeten, i?p falooi<cbet toftte ^onben Douben om ?gn Uuifoe te bolgen/ ban anbete/ )ae DP felbe fai toit gfjeeleet sgn/ om �at De ^tftapen upt bet natueten foo bebjeefi snn/bat fp/ foo fjaelt ai0 fp eenigDe beefien ften ban anD�t gap?/: tetpont bjeefe Dcbben/bac Det een3©o!f t0 om �un te bet flin�en. ^�e ^onben moeten ootft eenen pfeten Dals-bant Debbett/ bol ftDetpe punten/om batfe te floutcttegen beti3D©olf fouben becDten/ enbe bat Dun be �BolfDctele nieten foubeafbgtett. ^inbten gDebentt/ bnt 3911 JbcDapm betfitopt 3gn/ fai Dp/ om Die toe�et te betg sren/enDe bp een te bjengen/ ofte om te Doeben booj fi0abe/ toe* pen enbe fcDupfelen/met sgtiDet ft Dar p-fte�i bjepgen* De/ oft gijnen l^on�t/ bte Dp ti&zt op fai gfjeieert tjeb* ben/bast op �iffen/maer Uv en falbet niet na toojpen/ notD bette ban Dun gaen/nocD ootft iiggfjen of fitten : �^p fa! Dun oot6 ttoee fojtett ban gDeroep gDetooott ma&en/ een Itifttc� enbe lupbe/ ombtebot'|t0feboen gaett/enbe een anbet om te roepen/op bat fp befe ttoee betftDep�sen gtjetoepen DoojenDe/bosn fouben 'tgDene bat Dun bp eltfe ban Dien bebolen too?bt. 3(1 �at Dp niet boo|t0 en pet/ foo moet Dp ouer epnbe fiaen/om bat Dp aies een Doog�etoar�ter foube 3nn/ obes fpne KubDe/enoe niet en foube be J&tDapen �te ttaegft gaen/ enbe bol3gn/ban ben anberenlateftDepben/oft De ge* ne Die gelamt Deb�en/ en Ii�Dt3�n int loopen/ niet en fouben ban bieben of eettige beefien genomen toojben/ tettoglenbatDe^cDawrbetfiaeten bjoomt. i&p beDoo}tfeoofHfomtgt0inttoepbentebetblgDen/oftei met fingDen oft met te fpelen op be flupte : �©ant be «Stljapen fullen te gietiget eten/ enbe fo feet ntet bet* fiteepen/ enbe Dem te betet geDoojfaemj�n» i|p en fai bie niet lepben / Dan op acltet^ ofte be�bett
Ue �jfaSe �'gsften/ aen ^m�slhms Die gtcen fiaen/ tn opgaenbe bofftDen / ofte ootS tu beemben tik nat uo c� botDt3gn/maetntmmetmeetinbjoetH-lanbt/oftt�! bofftDen/ notD ootlt op plactfen/ baer Doopten/ fittffen mi)t t©iftel03tjn/toant Dat mactBtfe jcDtttft/en�e be* betft be toolle. ©aet en t�oot&gDeen foo goeben toepe/ notD ban foo goet boebtfe�/ bat met tantfeDert ban ttjt/ enbe eenpattcD gfjefc?upcBt/be beefien nieten betbeelt/ ten 3p bat be booifienf ge getoet baet in bet* fie/ met 301« te meugDen onbet fjun boetingfie/oft op eenen bloet met pe&tloft bupl bet ban o�pe/ befpjoep^ enbe / 'ttoe�tBe Dun fai booj ten faute / enbe apgetgt; bienen» gSnt Dette ban be Cornet fai Dp met 3�n Bubbe Bo*
men tuften en pattBett/ op lanbt bat b|�Be ligftt/ enbe falbat met Dutben af ftDuttett gDeltjf B eenen flal/ tot* gDenomen Det batB: maet op be biet DoetBen ban ^git pattBfaIDP3gn^onbenfiellen om ^cDilt-toacDt te Douben / enDe fat D«« felben Douben (nt mtDbel bane pawB in 30n Dutte oft DoutenDupf Ben/ 'ttoe�tBe Dp Dettoaettg en bettoaetbt0 vollen fai/ al0 BpbertrecB� ban ben plaetfe oft ban ben belbe. ^�nen j�cDaep-fra� en fai Op maet eeniS 'gfaetiS
fcDoon maBen/'ttoekBe fai toefen cogt� na beti4Bogft/ oft pmmet0 in giuliugs/alg be Bubben te belbe (tggen/ |
|||||||||||||
|
tomen Ban. Wmtbe <©pe ar�ept fit Det lammen ge-
�ncfe De �joutoe int baten. 28i(l �am upt i0/�an moe* Sei opgenomen enDe mfyt gtjetjou�en 3ijn/baet na aen De mamme ban oe «®pe ge�ouuen toojDen/ om battet a?moebet foubebeginnen tefupgDen / nocDtang niet mvf �ooiDJtieeenu�epmc&Danijaeceeriie melt&tg iTiBcttotben/ 't toetene ben ILam foube mogtjen S)it«e' ten. «©aet nae fait bpbe moebet bettoeeeetfte Dagen gefloten ftaen/ om bat f pt foube mogtjen toatm |)ou- �en/en�e bat {jet be moebet | ouoe leevett Bennen- Watt va tuffttjen moet men mei fojge Djagen/ om be moebet met 'tbefie Dop te boeben bat men matD t)ebben/ met een toepntc� femeien enbe foubt �aec onbet/enbealfoo �}P of otet bagen feet titel in Den fiat gefloten Douben/ fsitbet telateti upt gaen/ enee gDebeu Daec lauatDtttD teiateete bjintben / baer een toeptiitfj meel ban �fietis enbe fout ut i�. J® aee foa i�aefi al� �et 3Lam Daet fai beginnen te bennen/ Dan fai men fjaet mogen laten te beloe gaen/enDe tjetHam tn eenen ftal toatm en bont* feet gtjcflotcn tjouaen/ tot bat Het begint bette! te tooj* ixn/ enbe ban fait fmotgen� en fabontg mogen totge* teen toojoen/ om be moebet te fupgDen/ ala fp te bel* �»e gftet of teebes Beert : �nbe alg tjet toat fiett&etfat lijst/ fai men tn 30nett fiai femeien geben/ oftfeet goet enbe Blepn ijop / om te mogtjen eten tectog�en bat be ©pen te belbe ?ijn, ^e togfe^toaepOetbet en fai om ?fjn fitt�be bol ie
mekm/ ggeen Douben/ ban begroeffit/ boUrjbtgljfte enee {ietta? Hantmet�/ en Die De BouDe ban be S©tu» �etl!tt)teln�&mogenbetb|agBen, ©etefiefalDptiae befta�tfenben ostile betcoopen, �?pfaibetaltfltiS een goet Deel �ouben/oin te bullen be pjaetfe ban De gliene �te fou�en rnoo�en fretben of Heelt toojben/ enbe gae f�aen Dat jtjn �tu�Dc a�tgt� oneffen 3P in getal/ om Dat fit ou�en tg�ett altgtg ts gfjemetcfet g�jetoccf�/ bat tjet oneffen getal geiutBiglj 10/ enbe een berbojgen Btatljt snbe pstfectte tjeeft/ ban eenen natuetlgcfeeu boojDt* gantfe tot alle goet ; <©aet om gout men booj feBet/ batbe Bubbe/ Die ongfjeigtR ban g�jetal 10 / b�el a9e' fonbet enbe gDebuettgftecbetoaett teojt/ ban be gene fcte effen t�* we betftanbtge ^eDaepD�r�es fa! jtjn Hammetg
nfetlubben/ boojbatfebgf offe* maenben ott�tj�u/ om pet toelette te boen/fo fai Dp gebjupt&tn be mtDDe* !en/ Die top int lubben bet Calbsts berclaett fiebben. gin be 1®tntet fai DP Die boeten met be befte ftDooben iste �jpfnbe^tfjuete�jeeft/ enDe fai Dun oberblijffdp birfttoil� �p een betgabeecn/bie namaet� fullen goebt 33'n/om be Stoepen enbe fretben te (itoepeti. ' 25p gfjeb^elte ban fttjoben / fai Dp �te mogQen boe» �en met bJaaet� ban©tgben of t bau�ffct)en /Die men alft tgt ia/ fai betgaet't fjebben/of t met toe maet ban Dop : We CptifMB i$ �un fcetgoet/ baaetbt bat tjptn befe f�oubz lanben moigt g^ebonben toer ben/ Die ban be <©epten f eer beg�eett teoj�t/ mite batfe baet boo? beetmeltu^ Ss�gen. gnfgeltjtB� 3tln ootfebebttfen/ maet fjet fitoo bant tont en plat ?aetfal Dun ban noo» be toefen/al0 f p anbetg niet en fuiien mogDen Debben/ «nbebat alle DetanbetboeDet opgDeS«tsnfal3�n. S�engaenbe ben ttjbt/ om W te belbe te lepoen/ men
fai in be TOtntet/^erfl� Enbe Eente/ �te fmojgeng tn ben ftal Douben / enbe nut te belbe lepben boo; bat be ^onneben tnmDeef' toetDgDenomen/ tnanttnbien ttjt fetijgenfe fluiten en f boattcDept ban Doof be/ enbe ben loop booj Det eten ban bettjm�e oft betbjofen Bta0 : 5Boet inbe^omet fai Dp metten opgantfe bet ^»onne ?gn Bubbete belbe lepben/ enbe met be Itoelte/ al0 Det jontfe gra0 met ben botila bebecBt i8» %\\ ben mtbbatD fai DP foetfeen be balepen of eenigDelommet» acDtigDepIaetfen/ om30n $tDapentebetoatenboo$ be batnenbe Ditte ban be potine. IBaic om bat befe fteefle feetteett0 ban Doof be/ enbegtootletfelont' fangDtban be ^�onne/'foo fai !5p in be potine gDebue« |
||||||||||||||
|
�enbe�egtooteDi�tetael foelie b�agett/ om te toeten I jia�et nimmetmeetmben^etff�/ not�tegDeubeti
lx>ann«etbeDontfba9enbe8innen/6m&atgpboo|b(n I �tnt$E/i»antfje.emeft bettoatmtfe, |
||||||||||||||
|
C�tftont
|
||||||||||||||
|
*
|
�tig
|
|||||||||||||
|
Het T. B�cck
|
|||||||||||||||||
|
je
|
|||||||||||||||||
|
C e tf�oii� fo fol ban coxB ee Eaet bit mf ft boen boe* men laeuto ��nnaet&t/enbe oecB ge�eti betft p f�ro©^
2enop*nn magpetfielanur/eiiDelaten net Daec djoo» eii�eDoeneien*�>oef-biaDeren ; Huant gljemepnlgc�s gpen alle Derrie uan DeCorner<otm^rtobetvciDe in De ILen te feomt lie» Deftec&teaen/ maeriftop Da n fai Dp 't laten fpjrpbeii op. belt/ en mengen onDec een ati�et tpot / foo fai men neri mogpen gpebeti Uia� �tmacgijtK, j^act pp fai bieten/Dat l^maene bier gljeujaBen^enegnecbmetCommmi/Cn�efeerDeii ofte uyfjdccen eena / eenplttet|emetjjet|el�emifie«, boeoeringpe. |
|||||||||||||||||
|
$n fai.
2�isnube^>cpaep ftalfalfcpoon gpemaec&t 3ptt/
fo fai feet' goeat jgn/ Dat men pic perfumete met pap; i?ou bjouuicn of pertp-poopi/ oft poome Dan oen Doet ban De ^epte/ om�eJ>iangDeneiioean�eregpeDier' teiiie�eiDjguen/ toeicaeoe^cpapenbiiliUMg�iti' lietlacn jtjn. 0B>en2laet fai 3811 ^tftapen boenfegeren In Den
J�icp/inbien Dat pp laoont m een luarm iLant/X�pt* Jaiaerig ygelegen : rnaee bjoo.,t Dp ineen Bout lanDr/ bat niet foo ajaun en tp/ foo fai pp't ooen om tent �ulf 3ju�tu0 / maernimmermcei in �en Corner not� in Den l�inter: pp en fai Dec oor met langer met onle». igp laten 3gn/ ban Dan finofflijen� ten acpien tot tet noe* uen eiioebatfl.ftitDooii�oeoetti�/fonberttJtnt/ met liet bjeBen uan oer jBaneii mis fp gljefcpojen 3911/ fo fai Ijpfe foetel�cB obetfitpiBen met olpe enoe ttiyn on bec een gljeinengt/ cm te coufojteien; tuaer is ergeujs 3tbel af/ foo fai men Daet bp Doen geimolten toajs met o gljcfouten f meer baantbat gjjeueeftjeenDe p?e(es* beeitfcoaitbeicpoifrpept. v©in5un ^cliayen g�jefonbt te pouben/ fai ftp Dun
b^oofltjen bahelaet gljeu. n mei fmout/ terftont begin* imi�e, uan Dat fp gijelumt pcbuen/enbe 'tfelbe mmt* jpouDenbe/totDatfebpDenuaingpefteltbJojben : bp oefen mi aftel fttllen fp bet / gpefonDt enDe bol meir&jc jan' maet als Die bol 3pn/ foofalmenop�oubenom bat fp niet mif�allen en fouben, ^p en moeten oocfe met Djint�en / DaneenbJple tptp naec bat fp oefen coftgpetenpebbeti. j 't�crjaept0genepcf)tf0�bef�pojftgepDf / totben
ffosftenbe tot tbloe�c/ �jeit�ipeennptnemenbepune beo �ooft�/enDeoor.6 Depefte. 30ele ojp laetfte ficc» ten sanongpenefelsjcB enbe fmettelntB / foo Dat een ^>ct)aepbefmet3nnDemet eentgtjebanbefe fierfe en/ Danser ooet ftetben. «�nDeoanmoetnienfeberan* o�teu ban lotpt enDe fralungpe/ en�e Daer en tuffcSjcn fai men gljenefen Ijet 3iecfee ,§>cuap l en�e ber�oelen tiic� ueifc�) ftioo/ luel yoogljc gljefrroepbt/ enDe ben ftal beroorsen enDe patfumeten beel Dagljeti / met C�prnn0/ �oofemarepn/<s&eneberbefien/ f&�epe/ j@a«olepne/23alfeiue/ ©cp�enp b3ont-firttpt/25a» f�iccn/enseanDirebJel rier&enbefirHpDcn, ©oojbtja fai men D'anDer tetftont30mmgpeben/ met pet bier en beel foipper t'famen gljemengt/pet inelcne put� fai purgeren/enbebanDefcfmettebebJaeren. «I fu�che f recateti krijgen fp �an qiiaDe ferupDen te eten/ of ban toatet te bnntaen bat op be belDen ftille ftaet/ oft oat beplaetfen uaerfpbjepben/nateiioebucgt3tjn/Dooj eenlgpertaclHegetiof ongpetoeette/t�itoelc&etigge' balie/ Datieongpetbjpfeltboojbefea�jeBeii ferantft �Bojben, t©aix om ift Datmen fu�efien quaet toilbe» letten/ foo fai De �cfjaeptjierber. alttjot boo? 30*1 «ubDe gaen/ om te beletten Datfe niet en fouben gaen op bel< ben baer eenigijeof�foBe ban qualicfe.-baett foube m�* 8t)en3fjn. �:egl)en �e fcDojft�ept ban be «�c�apen/moetmen
een ^>aioe maecfeen ban golfer enbe Cpp^e�- tuo?tel/ ban eitje eben bele/be tuetc&e men intojpopicca fai met i&ptcgfjel ijarfi/ �amfec enbe Wa& / om een «�alue �aeeafte maet&en; enbe naec bat gDP baecmebeD;p abonben u ff �)o|ft ^cfjaep g&ef�reer�en Debt/foo fuit Ofipt ujafftijen met �Loogfje/ Xet- toater/ oft pefeel/ enoebooibe laetfte tepfe met gfiemepn ©atee, l&z felbe cemebte i$ oot� goebt boo; een ^cftaep bat lup> Un �eeft. Ceg�en ben �^oefi/ tff bat bien f�ertB t� / foo moet
menfe fmo}gOeti0 laten tytnt�entoteen ^tmnUm/ #It$ ban fort" $manW8 Mt f�atjtoittsn 3©fin/rfa* |
|||||||||||||||||
|
i#et BiupDt bat men �eet39upfentBnoop/ Wbert
�cD4>enteet otiQDefonDt/bJant ift Dat fp oaec af eten foo I uiellet tjun De a�e�eele J^uptn / fc�upmenDe eeu feecfubtijle enDellinebenbeboclitieljtpDt : Biaet fp moeten Dan utftonbtonoec Den fleert gtjelaien tuo?-* Den b.ift bp bs billen/ oft bat alfoo gotbi w in ce a�« ban De opper/�e�Ltppe, ^egDe.i be cemptt�epbt/ fa! men Run op fntjbenb�
mupi-gaien gelut� men Die (Dee; Dm coet/oft o'oojea �een�oojeno asi�etHaeaf fuyDen. ©e Inouer ban De ^tt�apen -g�elatB bar.be ^ttt*
benDouDtfoobafttnbe lougtjet/ Dat e noth met la» ten noto eoo? Diantfeeit met uerrjetoen encan luoj* Cen. ©ealDerbffieiemeDse!9/Datiicat'1®c[jaEp:�n:' Dien Dai beai De ftee&te bp bitift tbjte Dayijen) ber» fmattjte: osant banoer f�ammen ei:De<©peiifnoffecM iiaei�et gene Datfe Sa�en Stggjjea op De canten banos cribbe/ etiDecntgen tetf�ont DaernaDe filbefiec&tr* J>ommigl)e mujKiootergfeggijenbamieii Ijenfouae Dangljen aenDen" RaliS ceti �ebenbe SBr�tigaert pa�» be cijebonoeti in een fatr&cn bannienUiinrbjaet/ enbe oaer laten Ijnngljen negljen baglje'1 Itmtk. 3Sn« Ber Uitlien fegg�cn Datment foube bieber tot $ra$ fiellen / ift eenpeern enbe ifieen^cftaep / in sera bffon�eEbJepbe/ fltiberfegaijfn Datmen moetlooti enoe tbei faoic t'famen (tooten / enbe een �janiis �aetaf marjHen met feer fiertlsjn a3ijn/ t'$p isoog ^ee��toft^cfjeap/ ofteuigl]catibetbcefie, S�n�ec gietenfein eenen lepel geb^anben totjn met %mi$n<> Daet/ maec ten fte�pt ointes:/ tuant fp ftesbtn "alle g�ehj�Bbooj Djoocljte banbe iongfjec/ enbe mettere l&ctjaeps �oef� �itD�cog�jenbe* <$aet en so tot �efs ftec&te anber�� geensemebieban ergens ineen buple gootete bJo?pen. ICi�be^�iaepen beco|�fe�ebbeti/ moet men b!'e
tn&e fttclc iaeten / ofttufft�en bc tnaee Doojnen ban» ben boeDt/ oft mbeoojen Doen bloepen / enbe U>el toe° fienDatlpnsetenbinitben. ©albetbefie xsiwmw om Die banbe co|tfen te gljenefen/ eiDe oocfe ban meeranberfiecbten/ ift batmen in toater enbe tonn fieDet�cmagfjebati eenen t�am/ enbe bat fp f�c�fey bjsnrfeen, Stia een ^cgaep ban bloebtfuieeren gl�cguelfi.s/
men fai Die gljenefen met �filupn/ Coiffer/ enee Sismi t'famen ghemengt/ ofmetfbnnne <©?at;aet-app�liS een fp feeernen &ti)g[]ien / ttierSS�upii enDe Usaf 3�3»a g�eftooteti / oft met g�ebzanbe enbe af g�jsirDiabDs #al �otenmetgcouetiujun gpemengt eii�s baes oy gpelepbt. ^etbloebt/batr�eenfbjfimeltngfjebtc ysm coin�
ontrent De �ontf-Dagljen / fco Dat fpfonDer oojfalis bjaepen/ftrupcHelenenDefpjit^en/ «ibeifi bsx gOp Daer boojftooft oft bo?ten aentaft / foo fuit g�p be�m» Den batfe bitter maten feer bjanben. ©aec tegljeu moetmeii �en be aber flacn bte op ism
neufei�/ retOtinDemtbbeS/ met euien giieflepeis poome/ foo pooglje a!ftmog�je�t�rf�t.ei. ^e&ecfla gaet tetftont uan Jja?r feiben ' enbe tsrftont baer naet foo tomtfe tot paer fel�en / oft tot ooet oft fot guaet / niet te min meer tot quaet ban totgoet. .©ommigBc «�cftaepDerbers Dabben gliepjoeft pet laten in Gaep banben DoofDe luttel bloebt� feffeti�S/ enbe Dcbbei� altemetis boei baci' meDe gpebaren / gljel�rf� ooefe begOenebietegpenbetiDoeft enbe berroutpepbt pen in gpegoteii Debben eenen lepel gyebjanbra torjn�S met jiaetpzibaet. &. 28nt�enu0 bpee bat banbe ,g>t5aep-Berberpl
toilt bier g�enoemt t�/ balt feer cjtiact cru gfienefen om batter noto jf�ebicgnenor� pfecuiercfeen^/ tk ba{
|
|||||||||||||||||
|
DB
|
|||||||||||||||||
|
1 r
|
|||||||||||||||||
|
.^ 1
|
|||||||||||||||||
|
Van «Je Landtw�nri�nrfie;
|
|||||||||
|
5*
|
|||||||||
|
hut t� getteffcU ©ag�' m ii �hulrg tifet aen te orni/
Mx met depten melcb te flobeii/ maee 'tbefte i0/ bat «nen ban bubbe ftBepDe/'teeefte �>tBaep biet Brngbt, Cegfie» oepefteen tffeetiiet meectemebie booj be
lieefieii ban booj be menftBen ; enbe itb late uip Dunt* Sien bat befebeeffe/ gelrjc&et Wmtmv boojbengroo« ten flauto ban 3811 bupltttjept/meer baer toe geneptBt 80/ ban eenigBeatioeie: moet omeenpieferbatie< foo �jeeft men bebatBt/ bat men bir&toit� foube petfume' x�u ijaec Btibbe/met be boojfepbe toeltietBenbe brup* �en/ gelgtb polepe/toitben ©alfem/ f�upte met <©e« aieberbefien: enbe ooth �tcbtotis onbec tjaet eten men* pDen jBeltlote enbe �Jilbe #olepe / not� i0 ootb baer tea�eiigoebt/ <©jiganofttoilt!eti25alfetn/ enbeoorS leg�enbenBoefh �fl batter JitBatp Breujielteojbt / beo? bat jtjne
�ilaeutoen jfjn toeetB getoojben/ ban ie langBe m � on �neftgBeftaenteBebben/enbebattetnietgaenmatB/ fa! men Bern ban af f npben/Bet epnbe ban be bebojbeti fiojen ban ben boet/ enbebaer op leggBen ong. bluften �altb/met eenen lijnen boet/ niet meer ban eeren batlj iraet op iaienbe/ enbe tfanberen baeg0 fai Dp ^spaeno groen met op Jcgg�jen / bit boenbe bp beurten/oaer pp �eggljen�e uu Bet eene/ enbe ban Bet anber/ tot bat & �joofne of nag�jel ggenefen 10. 3fi bat fjet stijaep een �tt�)t\e Beeft g�eftoolgcn/
men (al Ijem in gieten fiettben 055311/ Die toatm gDe ttiaerntt0/oft<©lte. ^fl bat Bet boben op Bet WeeftB eenfgBe apofieunie
leeft/ men ja! bie bliemen/en in be toon be boen/felepn �Befioten enbe g�jefa|aut 30Ut / met gBefmoItenpecb gbei�iengljt, 3tl0 een «@pe bol f�/ffl bat be tonge ftoett 10/ bat 10
eenteben/batfefmerte:&ammer0faIBebben:maeri|i �iatfe totti�/fo fullenbe Eammer0 toit 5�n. «Cnbe i0 fp gtjefpifBelt/fo fullen be 5Lammw0 gtjfpleibt 51111. «©e B8olf en fai be ,f>f Bapcn geen oberlafl boen/ sf�
bat g�p aen ben Dal0 bint / bant eerfie bat booj gaei/ Ben bolle toiltlootb. 'tgi0 00e feet goet bat menbeHattrmer&en0 De�ut/
^pbatfebeBojtfeDebben/ ofeeiugBeanbere3ttcfate. 55911 fpjtetfi/foo moetmen bit nemen ban be moebet: �nbeift�atfeDe bojtfeDebben/ tebjintben gfjeben/ �iieltb ban Basen moebet/ met foo beelregBen-toatet sBemetgljt* <©stb toi�0 Beogen fp ootb een ftBojftgept onbec be
fenne/ a!0 fp gbegeten ijebben/ Brupben baer battito op iigljt. ©e temebfe baet tegen 10/ te nemen ??fope enbe 3c«t/ban elc60 ebenbele/ toel te famen gl)efioo< �eii/enoeDaermeDefalmenf�rtjtben/'tgeBemeiteban �en mant / be tongtje enbe ben mupl/ enbe ban be ftoe* �en met asrjn toafftBen/ cube baet naer firtjtben met tepi enbe fineer., 3r6 tn toil Biet biet bergeten/befoebenerffe te ice*
een/ toot Baet ban een fcDaep foube mogen Dienen/ tot ie gbefontheptban Baer Bupfgljeftn. #et riufel ban een �Lam gBebjoncben/1'0 fcer goet
tegBen alle foojten ban feiitjn» «©e longBe ban een Carnei becftB gB«aagBen/enbe
op't �ooft gelept/10 feet goet tegen be rafenbe Bo|tfe/ enbeboo; begljene Die jtet� 3tjn/ ban groeten prjne tn �en Boofbe. ©e longBe baneen^tBaep gBeb^oogBt/enbeblepn
flBeflooten/g�eneefl be batB-Bielen. W>e batBt bau een ^t�aep/ berftB gljefiagen/enbe
SBebonben op g�eRagenof te berfte geballen pattpen Hant Itttjaem/of toebel0 Ut met totffen geflagen 5�n/ fa! i>k terflont gBenefen/ fo berte al0 Bet ^ttjaep ban �ien �©oIf niet Beeft gBebetengB ^aeef�. ^etooIlebaueen^tBaep/ (tilt �cptjiic/ enbe bec*
bt�ft be a�jeftoillen ban be pattpen baer fp op- gBelept iooit/ foo bette alfi ban ben DDoif met en 10 ggebeten SBetoeefi : toont in btengebaiIefbuDefpDeptjtiebet> toetBen enbe becmeetberen ga bat meer 10/be tooUe �flec Of��Poifmit�a» taub^n Beeftimifg6efe.te.it/ f0 |
|||||||||
|
tot lupfen meer gel��gm.lBeerter e�rrt���tfc 'tbleeftft
bat i0 Doo? be0�©olf0 bete beel malftBet gljetoo^ben/ mtt0 bat ben aeffem ban ben �©olf jeer Beet 10/ bat be beenbec0 tn 5p tnagBe fmtlten. een Be�rf je ban enrfeel «(�tBapcn-rbet gemaetfit/itt
een bifie met bleebet0 oft �nntoaet gfielepot/ betoaet� bie ban be jBupfeu. «�tBatp-Pront met 35^11 gBemeiigt/ gfjereeflall�
�angen�e toiatten/enbe alle foo|ten ban bloetftoeren. Van den Geyten-hcrdere
CAP. XXV�. V7 Celfanben 3�nber inonfe �utopa/ efi fonberlfn*
v gDeopfommigepIaetfenin ^antbtrjt/biegeett betfti» foo bed en Beboen al0 <©epteu/ toaer af oat fp binden/ melt enbe 'tgene bat baer af gemaerbt tnojt/ fonbet noti) Bet geniat enbe profijt bant uel enbe Ijapj/ bant to�ltfeem ^tirtbpenbe «ramelottengfjematcht too|ben/ eiiDt oot fonoet Bet btttoopen ban be jongfi� �>epten/in Baer fapfoen/ Bet toeltbe a�!"o gotben fpofe t0/al0 men foube mogen binben: toant Bet 10 ban Oen ttjt/ bat be bogBel0 paren/ enbe �e gtootebeeften l)ut 3on/ oft bfr|t0balben/bie nief tegoelijcfeenenjgn bp �etEam'meben ban ben fe��en tut/bat marB men ftert aen Cabareitier0/ bit fubijteigcb toeten teboegen �en fleert ban een JBeptben in een quartier bau cen 2Lam/ Bet toe!cbeanDetftr,0 taep ban nlcefcB t�' fonber eet�* gBe letberBept ban bab Bet me!r&. <®t «©epretoojbt betan0 fonber Boft g�eptib�n/
toant fp tm to�el fiercBcr fprjfe ban Bet ^cfjatp/ enbe tlimtop BoogBec plaetfen/enbe baet be potine meeef�; tratBt Beeft : fp boet oocb meerber atbept enbe oeffe- niiigije ban een ^t�aep/ e. be 10 bjomer enbe f�ertfiec ban natup|en.©aeromBebbenb'ouber0 Dtefeerglje* atBt/geltjtb inenootB nocBbcetinbettBccBtuIjlant» jlBaes �ip fidlenfe tn be ,§>cDaep-ftailen / enbe latenf� be^tBaep |)et�er0gabeflaen / ftellenbe ben ��otfe gelgtbben�amalleetie. . «©efta� ban be depten fahbet f�eenen oft BajtBeit
�BepIaoeptjtJn/toant men mactbt befe beeften gBeen Utiere/ tam bat fp beel�eber tufien op be blooteeerbe/ ban op een liti�re ban firoo/ jae fp ruften bithtoll0 op bepuuttbau een tootfe / oft op eenen BoetB ban een fieplgebercBte/ �ae lieber in be Bitte ban ber «�onne/ bantnbelomber/ uftopt'groeBegra0/ mae��eti0? een bier ban bjeember aere. «Btibe om bat top toiftenbe betre ggelegen^g�i bait
b� lanben/ baer bele ban befe beef�en 3�ti/etiDe bie be* cjuaem jtfn om bie op te Bonben/ fo fulien top te tojtec oaec affcBi�ben/toant befe beeften alleleen0 geregeert tool�engelgcbbe^tDapen / befefelbettoeefbojtett ban beeften f�asn oot onber een batb enbe aen een ttib » be/enbe toojben o�cb allelceu0 g�e�oet/euDs feet gBe* JtjcB getractcert/enbe tfamen te belbe gefioutoeti 35e neerflige «©epten-Berber fel alle bagpe ben f�a�
ftBoon maetBen / enb�cnfatnietltibenbatteteenicfi miftoftbotBtttBepbtblnbe / oftbati�reentcBf�ncfe ligge/toant Bef 3�n al btng�nbtc be<©epten tt�ntratie 3fjn : Bp fblgabe flaen/ batBpfe niet en late toepben in toube plaetfen / toant betoubei0 Baer upter maten Binbecliitbi �^p fai bi� te belbe lepben fn'topgaet� ban ben DagBe/te totjle bat ben batito balt/ op bat fp Betbe�aubegra0toepbenbe / foube tnogBen tegBeit be negBen uren met be mammen bol meltb]ct'l)up0i tomen / enbe DantegBenbipurennauoeneto�berte belbe gaen totten abont toe. 3!nbe �©inter fai Bp bic mogBen tegBen negBen uren te belbe lepben/ tot bett abonbttoe/ fonber bat fp ban be toube/ Boe ftraf bie ootS t0/eenit� Bfober trfjgBen/ foo ftertfi 5�n fp ban comple]tie.l©el i0 toaer bat Bp/ alft quaet oft tegBen» atBtttg toeber 10/ oft m b� �©intet/ al0 bitbe gefneeot 10/bie op ben (lai fai gouben/enbe boeperen met jonge ftBeutenban ttupben btein ^�eptembje geplutt/enoe I ft»�§ potine gebiowfitj�n/cnalfoo opben�op-fotoer |
|||||||||
|
Het li Boeck
|
|||||||||
|
5*
|
|||||||||
|
ban ben lebe� ban b�#^tf tyttppt int bjaoen/i�S um
teal�cii jjet Btantb gljcficljte. 25loc�t ban be o&epte oft 25otB gDetoof�/ ^opi ben
buptbloop. 3&otben-bloebtbatfjett enbe fhjfi& g(je« too}ben/ tp feet fonbetlingljegoet tegmen ben fieenofC grabeel. #oepet ban gebjanbe 45epteu-Soo}n/maerC Dctanben uoit/maec met iftoofe of l©eg0eb?ee toatre ge�^otuben/ftoppet tootmeltfoen. *©en toor�ban &e bianbeuoe <©epren-rjo?en/betbiijft be^>langen/toaec Dieoo�&3iin, ©tjfueutel�iban<l5epte meft/ meteen Ijcilben tonner tuitten topii geDjanrBen/ atbtbagfj^ (anta alle rooien/ g�eneefi oegeelfut�t. Van de Honden
CAP. XXVU. D� ^t�aep �erber/ bie oot be ftaet ban ben <©eg«
.entjetDer oejtent inbefe larib-nering�e/ behoDit ootb toe oen tajl ban Ijec Uontp-Bot/toant bet roei ban nooDen te/bat Ijp iBm�en tjebbe om te bebetbten euDt te berjagljcn De 3®olben/enDe 2&jac&en om te bee�o�* gljen jjet gene Dat IjemaUtmEtgi int belt bo?en feom�/ oftDaionuerfieniS ontblietenueonttomt In De tme< reu oft ftaenbe toaieren/ ootb '©ogghen/ ban toeltli� �e #oeoenaer jjuu �en laft gljeeft/ tot Debetoarenif^i nan Den Jjupfe/ toaes af Datter een of*e itoee ?ijn / Die 'poaegljsg�tlioten enbe gbebonDen Siggen/Detuekfei men fnacytjs laet loopen op oen ©ipt|)of/en Deplaetffe �etuaren tegften De ©ieben/enDsom betoilDe ©teren ban Daer te bou�en / bie f nat�tg loopen om haren aesS en�e pjoepefoetben, «loup Dan foo tp 3fcju toertb bie t'eten te gfieben/le
fupberen/ frljoon te malien ban �et fief/ u bafrepen/ te temmen/ enbe te leeren �etgljsne Datfe uootfaeitBe* Intb bo. n moeten: enbe tot Dien epnbe/ foo geeft �em De ^oe�enaet / t'elcbeubarbfeieen gtoot b|oobt/Ds{ erpjeffelijtb booj be ^onDen gbebacben tooj�t/fenbt� |)et piofnt imi)/ �at Ijem bomtbooj fjet jagen/ jo tut! e'ijupp avilit belt. ©aerom fai bp ben laftbebbew/ ban bebalo-banben berfeluebon�en/enDebteinttoa^ ter te ruojpeit om te f wemmen in De fiontsi-Dagen/�e* g�en bet tafen : enDe boel enbe fattjt te Doen liggbm/ alp fp gfjeatbeptfiebben: enbe ootb te Doen baften/om te graeg�et en�e baj per�et te 3�n/ int foecben ban bc toiloe ©teren/ be toeicbe �P met ben Btupp-bogfjcof p�loiet bcbtelgrb beitoattjien fai/ Mi bat bet to�l�gee biette bomt /ontrent �aer Dp i&* 3cb feggfte ban/ De ©aoer �e^ Dupfgefinp bef�ooi�
in 3t)nljup0 te beb&en/ �jp foojten ban l^oiiben. ©i eene Die men noemt bupf-watljterp/tegften bet inb|c» Ben ban be ©ieben.©e ttoeeDe/Die men Oeet ^cftaep fjerDerp ©on�eu/ om te toebetftaen Dec gljetoelt bars bc tjuabe menfeben eii wilue©ieren/enbe Die te ber ja* gen. ©e berbe foojte fullen 3jjn De jatljt-bonDeti/eti�g befe en bomen be ^oebenaer tot geen pjof rjt/maer be* letten Ijem eer 3ijn toert enbe aff airen te Doen. ©aer* cm fullen top bier alleene ftftjpbcn/ banbegbene ofe bienen om 't bup0 en bee te bewaren/ enbe tot int fefte 2&oecuptfUl!enbar. be jatbt-bonDen tefpjeben/ toaes bat top een blepu berfjael fullen boen �jn be jaebt. ©e i^ont bie tot betonringbc ban De ^oebe fai bJ$<
fen/ moet groot enbe grof 3�n/ ftertb en biertant bare (itbaem/enbe eet bo;t ban Saura. I^p fai ootb fo gtooi enbe gtof ban boofbe/battetftbrjnt te toefen bet mee* fie fiuto ban 3jjn lit�aem/�et batbbupp fai groot enb® gbefP^eten �nn/ metgtootenebet-bangljen�e lippen/ oen ljal0 fai Bojt en grof 3tjn / be ooje laurb enDe �an* aijen�c/ be oogben f toert of blau/ gloepenbeenbebie* nt�/bebojftbieebtenbe routo/ befdjouuet�bieebt/ be tanen gtof enbe roti /be fieett Bo;t en bitb/ 't toelc& een teetben 10 ban Bratbt/toant be latigfte enbe Dunne Reer t /10 niet ban een teBen ban tafrbept. ©en poot enbe Blaeutoen gtoot : grof/ lupbe en tyeeffeigrBbat! baffen. ^p moet oot toat f�raf toefen/toant ben bjien<» �elgtBen Bonbtjoube De ©ieben fefieten/ maerbie |
|||||||||
|
oft anbetbetgDel�rBc plaetfe/upt ben fegbenstjn be*
toatr t 0ci�eEjl.2fcii ce fc?etf|� fai f)p Die booj De maent Juan ©eceir.ber/ QeUcU Dempen bp Den ©otb (lellen/ om Dat fp tu De �Leiite als oe boomen bouen/enbe alp begageu bun junjtjeitbeuietigbeben/fouDen mogen jbuu jongen beb�eiu Slilp Ijp fai willen Dat De «depten beel mclrbjc bebben/foo falijp tjun beeiBnf-bmgbee- ttu>t temigljeben oft ©iccamnup tontommeDen Impeli binten / ofibpfal�tctettoepDenlepoeu baet isele�auDiuruptQroepcr. «Een goe�e #epte beDoojt ftctcB / grootenbc Utjjt
ban hcljaem te toefen / Ditti ban bapj met giooie mammen/tyeetouDet De fleert enoeDanDgtcn/ Dan Lcrtoen eer tofacimtb en VUJStt Dan Uiit : baant boe toel�atimn'egljtDatue totttemeet melcur gljeben/ foajvjn noc�iaip De toffe enbeftoette lulligst enbe fcloc'tber/ oocli Itc�cr fon�et Dan met Ijoojneu / �Jaut bcglje.iebie gijeen ftoojnen en Ijebben en mtfballen foo �aeft niet/e.ibebltjben gemacbclijrUcr bp befrlja» y:n oan Die fjoojuen bebbeu. ©ebocb wojot gbepje' (enDie obet bi)f jaren niet out ents�(Uuant Ijp ltci)te� IntbomjtjnepceffiUe Ijitte outtoojot) Die groot ban utbaemtp/ grof'ban brentn/ ben balp�ic� enbe cojt/ be oojen �angijenue eiiDe oaet toe groot : bet Ijooft �lepn/ IjcUjapfftoaer/Dicb/ fcljoon en�elautbfon�cr �joojnen : taant �e gene Die boojnen beeft / to om jtjn beri ell);pt fojgijeltjcb/ Die ooch on�et De bui twee gbe« baenebnob�elsUeeft» ©e pjofuten Die Den l|osbenaet fai mocj�en ban
jpn geptcii tjebben/jnn Ijet rne|r/t'3P Dat Die mue §>a> mmneenpaituljcutop lantDat bzaecbJ ligijc / off batfeopfralfiaen/ boojtssDcjongbegepiBctip/ toaer Bfijet Dicefe� foo feer begeert tooj�t. <@ocbbet�ei toauoe gepte/ toaer af Dat Ijautfcljocnen gijemaecfat �DojDeu gijeconierfeptfeemenDefpaenfrblepj/ en�e elle faeton oaermtn *©iie tube tonn in boet omber- toartt�enDertoaertg gljeboert te toojDen : boojtg ijet oel ban�en boen �aeraf {jet erxelleut fpanfcl) leec bercpDt toopt/ om�olDerpenftboenen temaben: <©orb Ijet bocUen roet / Dbjelc&e foo excellent tegfjen 'tsaoom rltfoen toojt uebonbeiutioojtp net bel ban bet pnt!�4oepthcn/voaeraffooaerDigeenDefa�(}teoanD' frljoeneii/ goeoe beurfen/ riemen enDe nifielp gemaect iDojben. (©ochDebaefenbieopbefelbe maniere Qtjc* ma�t&t3!}n/al0bte m\ Defeoepen. jf�aee menfaloer gcenbotetaffeernen/ omDatDe«6epten meltb luttel �oom� beeft: oocb en Ijeeft �e boter gbeenen aett. Sfiengaenbe De3tccten »an De »©epte/ nimmermeer
snipfpfonDei'tojtfe.^atfiuatbaeternsDecojtfeber' Saet/fo (ierftfe. 3�el)al�en oor �e sterriteli Dan De fc�ja« ' jen/ D en toekben De 45epte ootb f ubject 10/ f o toojt fp noefj cjequ^It ttan ttoee anbete 3tecbten/te toeten/ toa« fetfurbt en�e g�eftotl/ na �atf ebaes Djat�t qu�t gfje* �tiojDea td en�e upt teeringhe- ©e toatetfucb t bomt Daer rum te bcel toaters te Dfintfeen' en oan moet men �iinfie �oen onDer De fr�ouDet/ enDe baer lang�f* upt- �ret�en aile ta oberbloeotge boc�ttc�ept/ enDe baec na be toon�egljenefenmettepje, j^ae�atfe jongen fteefr gefjaDt ift Dat De moeDer geftoollcn is/of Dat �et art)» �erfie lnu\ niet toel geba�t en Ijeeft/ fomoet men fiaet in gieten/een groot glagbol bangoe�en f�ercHcn torjn: t©e upt-teertnge aomt fjunalfi feer fjeet toeber iiS/�et t�ilt&efjuu memmen foo f eet bjooget/Datfealfobo?re al�eenr)outtoo|�en:maeraengaenDe�ean�erfietten/ men fai Die gtjenefen met alfulcbe temeDteii a\& ban be Jg>tf)apen cn�e Unnmeren gtjefept i&. 39e ^ocbenerffe bie De gOefontgept foerltban haer
Dupfgef in /en fai fjun geen depten bleefci) te eten gf)e« �en / Dan in feet bieren trjt/ om Dattet beel eten ban al* fult�eu bleefcfjbeballenbejiecEtte genereert: Woo^� fat fp ban be <©epte enbe 2&orB / eenicfj profijt mogen trec&en/ boo;begfjcfontrjept ban �aer boirB- �©ant 45e pten me!ru is feer goet tegen be 0erDitgept ban be fl�tfte ' als De 45epte een torjle trjtg/biauer� ban bepl Deeft gegeten» ^cttoo�tat�tit�fau/ oargelgcfebloit |
|||||||||
|
van de LandHvi�ttinghe.
|
|||||||||||||||||||
|
«
|
|||||||||||||||||||
|
te [eet firaf w/foMbe te tusfetibett enbe btenfiboben ma
leti bijten/ lua'et bobeual moet Dpbjacnetjun enbe Jioebe iaatfyt Douben/ metjjecixiaetwenuisojaettis
oopeube/ maet eet toef banDaef�tcD : igpfaloocb f bjett 51J11/ om bat Dp bp �agOe banbeu btef meer fou* De g�ebjeefl 59»/ enbe bp tiacbt ban Dem niet glje* meccbt uuo|ben. ��'ie ^cljaey-bet�er� Doubt snmoet ni�t foo grof
noci) foo fbaaet 5911 als Die banbet Dos be/ maet mei fo fletei» enbebjootn/ enbe eenicyfitis bapper en ligDt sneer lancb bauto|t/ mibtjs bat alle beeiien bie lancb Dan licfjae m 5911/ raffcDet loopen/ban ose cojt en bier- sant 3�tt. �§p be{)oo}t oocb mit te3tjn / om bat oe ^tDaepgecbec Dem tebetet feu�e mogtten tot be mol» uen bennen/ pjtncipalgcb tiiJTcgen�cDtenbonchec / enbe tuben boncbeten nai�jt. ^ft�acl)? booste bau (ebeti �ljely eb top gpefepbt Debben baiiben ijups � �jonbt/ batfalfeet goet3gsu Mw gDeeft oefe ttiie� foo�ten ban Bonben eenberfianbe fgijfe/ te meten / bjupn b|oobt/getfie-meel met tJaetmelcbgemengt/ iuaetnt fop enbeg�jefo�enboonen.^e &cDaep-Det« bet bte ben laft �eeft banbe Don�en / fai Dem bte boen �olgljen/ Ijungfje�enbe tot btcnepnbefomtgbtsglje* fobenboo�ffcDenteten/ oftbooj Detfe�erfiegDeftoo' ten fout g�egeueii/oft een fiucftbjoobtia bat l)p latigye onbet be ocbfels �eeft glje�ouben/ foo bat een mep* tiitD natio ban f meet. �pfaloocbeetiigDe ranfie Deb* �enoat anbec gonben ijoc fttaf bie oorb5Qn op De»» nieten baffen / enbe tot bienepnbetu 3«nDanbtgou- den be oaglje ban eenen f metten Doubt lebenbe t�t ge' Daelt/oftbooj Detfebetfte/ boogde oft toette ban ee» «en U9olf / oft be tong�eban een Dtatbinne. % fai iieetfticDeptboen ombiete gbenefenalsfpfiecb 3911/ toantfp3�nfonbetlingfte gtjenepcDt totbjpftecbten/ �ebwten/bul�ept/be fcjuinaucie/enbe begicDtuibe bee* tien. «©ebulDepbtcrggben fpuitBeetftebanbeJjO' niet /oft int confie banbe Witnet/ maet om booj fufc feeufterbte Dunte betonateti/ foo isgoet bannen Den oDe�uetenbe ce feer groot e f�ttte oft coube bubboliti toubt�jatetgljebe/ omDunubertoerficDen/ emebit Ditte banbloebt te temperen : oft bat nocDfebetbes �S/menfal�unaisfpnocDioncb3gn bit ben fleert een peeffteti ttecben bat lanrr tube bnoopen licDt : oft men fai een clepti peefben ban onbet b� tonglje nemen / jKtbjelcfee gDelij�K een piai enoe ronbt tuomibetttti. <©m Dun ban oefe 3fetfete te gDen�fen/ falmen fo Daef� men bte gDebJaet mojbt/ Dun ingljetoett fap ban 25ee* temetDetmartb bantoner; ofte meteen gloepenbe pferftttbodjDooftteberien/ oflang�Dono«itn!aeum toafec. «©efq�nantieenbegtcDtfnbe beenett/ too?�tg|)C'
nefen/ geltjcn bte ban be fcDapen/ notDtans is be gge» jitepne mebecgne/ bat men Dem in-gDebe / een groot glas bol manne ohe / enbebaet nae openebe abet ban �k tjgte. |
|||||||||||||||||||
|
Van de Waghemam
CAP. XXVlll. |
|||||||||||||||||||
|
D�gDefeoigDeetibe lancbmocbigDe IBag�jettian/
bie5gnbeefcenmelbefDeefV etiflaetiemmmet" meer : maet Dp gDetoentfe mei/bat fp Doojen nae De6 flaen ban be men-toebe/ na 3911 tbooiben enoe geroep; nocD enboe�feooc� ntetmeetbettcecben tiorD arbep» ben/ ban bacie betmogDm. 3&est mojgDeup toftamt Dpbieblijbelntb / euoetnben ^>oniet|omtg�t0na^ ben uoetie : Dp en biatettfe niet oan atft t tjbr 10 / enbe naetbatfegDetufiDabben. SjnbtnCornee �jafcDe Dp bte bti �tuiljs be boeten met bout water / enbe fotti" t�tjs met bJ0ti of met togn-bjoeffem/ om te berftetc* 6en/ enbe oocb met piffe / alp f p te feer bermoept 59« ban arbepben / enbe btnbt f narljs p mift onbet ij et Dol ban be boeten: enbe ift oatfe betDtt 31111 of gDeen appe« tnbt en �ebben/ foo toafcDt Dp De» Dateti monbt/ met 83rjn enbe 3out / enbe en gljeeftfe gljeeti Dop not� boe* tagte/JjatoetnocDlicDfitoo/banb)elfupbetenbetepn/> nocD en lae�fe met onbcflagDennot� ontnagelett- i$p DiacgDtoocb fojgDs/ bat belteinQ�en / fa�eliS/ gojee» leti/ toornen of eenigDanbergDetupc�enbe gDeteebt* fcDapnietgDebtoben/ gDefcDeutbt nocDbebojbenert 5P : Dp beDoojbt oocb mebe te bonnen naepen met ga* ten/ metbaftenenbe met bojfiel-bjaet / enbeoocbbg faceCgt enbepanneeleti/ metblocbente bullen enbe te betmaecben * met ben bo?t(�en gljefepbt/ Dp beDoojt te meten Det ambacDt ban �en ,S>abelmabet enbe ban ben t�eetbe-beflaget. �nbe baetom altgt bp Dem t0 Debben 5rin bogette enbe 3ijnen gtooten aeffacb / baec Det gDeteetfcDapenbe pfer-merrbinf�eecbt/ omDet t�eeroen gijtmptif te betmaecben/enbe �e peetoen te �eflaen. #P inoetootb mei neetfieltjeb beften / mast aen bat
Det Itgt/at� eenige ban 39a peerben giticben/ melcbett tooet �attet is/.enbe maet be p0net0/ enbefomttjbtiS btnbeu onber Det gljeljoelte ban ben boet mtfr. #p moet ooe� luelgabe tlaeti/manneet bat bc beefie nieu* uoe boeten btggDt /enbe in be Hente ben Dojen laetert upt-fcDteten/ als fp ben monbt betDtt Debben; tnbiett batfe Doefien/ foo fai Dpfe berben / enbe bebfeenfe oen fnof g�etregen int arbepben/ booj tegDen enbe quaebt meber/ f� fai Dpfe boen eten fenegriecb of anniS onbec Daet anbet eten/ enbe al0 fp beginnen oubt te mojben/ te beranbereti / enbe mei te mereben be lief be bte urn peerben tot ntaltanberen 6}agen/ enbe baet na fai dpfe plaetfe gDeben tu ben ftal : be melcbealle mo;gDen irt ben Corner beDoopt gDerepntg�jtenbe lebtgt) g�e» maeebt te mefenban Det mijt/ foo batter nieten big» be/ enbe bes abonttS mebcr betfcD ftroo. % moet m ben ftal napen/ om Det petgcbel ban be fieebteu/ enbe moetfe gDebonbenDouben / om batfe malcuanbeten niet bijten noch (laen en fouten : �|p faloocb mei toe" |
|||||||||||||||||||
|
'�TcgDenS be fefjoifbc oojen / ban Det bijten ban be fien/ om jnn licDt te fte�en in ben fiai/ batter gljeeuert
bltfg�eti / fa! men bte m/gben met bitter 38manb�lis/{fcDabe nocD petgcbel booj en fiome/ enbe oocfe Kei op* |
|||||||||||||||||||
|
�ikpngDtfiooten
<®m be bloepen ban be Donben te booben/moet men
bte m jpben met 3ee-mater / of met pcBel enbe mater/ of met oubebuplit�jept ban olte <©lpben. Wz anbere fieebten mogen gljenefen mojben/ trt�t
alfuicbetemebien/ als mp booj be fcDapen betclaert Debben. &lupt eenen t?ont ben tijt ban bjp bagDen/enbe �aet
^em nietanbers ban beenbeiS buagDen/betgaett 59» iienftront/ enbe bjoogDt Dem/ mant Det poeper ban bien is feer goet tegDen Det toomelifocn/inbien bat Det ingbenomen mo?bt; tmee maclbeSbaegD^/bjp moi» gDenfionbenberboigDens/ metmelcb/ baetingloep» tnbe bepfeens gDeblufcDt 3tjn. 't^elbe poeper ts ootb eenebel b^oogtjenbemebecDne in quabefeericDeben/ �jiequalocbmtllen gDen�fen. ^aetenbobenfoisal |
flupten/ bemateu enbe ban fabonts tebojen gDereeot
maben/#i gbereetfcDap enbe gljetttptD/ foo bat Detti bes anbersn baegljs m�igljen�S/ als Dp gaet acueren/ titet en gljebjebe/ als W be fieetben moet in-fpatmet». i^ceft Dp fommige lEupIen of JBer«en/bie fai Dp al» leen Douben/omin eenen anbeten ploegt) en itiag�j�n te fpannen. Sft bat eenige ban 3gn $eerben fiecb 3gn/ bat niet ents ban betmoeptDept/betf�gftDept/ of ban afgemjebene enbe gequetfie D«pt/ fo fai Dp't ftDepbert ban be anbere peetben/ enbe alleen fetten, 3SS battet een peett f0 bat eenige faute Beeft/fa! Dp
ri�etfjigDept boen om bit afte nemen/ ggelgcb alfi be« bjeefi t'S/ of bat niet milbe Igben/batmen baet op fitte/ of battet eenigen mecD nieten mil ingaen of paffeeten/ foo fai DP Dem een blepnfieenben in beoo{e banglien : maer is battet felbe niet en Delpt / fai men Dem b'oo<* |
||||||||||||||||||
|
fulcben Donbts-b?ecb �en fonbwltnge go�beplajier t�»l gen berbltnben/ of onber ben (teett een blantm? WetjS
SDwbefqHinflnttf, BDeb�n/ ofeemgpen giebel Rellen. 3l�
|
|||||||||||||||||||
|
^WP�WPHHiWlFI'
|
|||||||||||||||||||
|
Het �. BoecL
|
|||||||||
|
'54
|
|||||||||
|
mogen boeben. 38f� fij M ^fjn/ fo fai men fc teel moe*
ten Doeben/eube oocfi niet boen atbepben notb �oopeiV notbinbcboubelateiu alt batbe /Berrie int beulen fbaaren laft fjeeft/ofte
bat| e mif balt/ban maet men iBoombaren boojtelftoo* ten/ enbe met laeuba mater gbenienghtjijnbe/ boo? eenen bojen ingieten, 31(��atfe mei beeft ge�cult/ fa� men im beulen met be �ant niet aentatfeu/baaut boe meputcb bat men Ijet taet&t/ bet mojt gBequetfl, §>o Daeftfpinben ftalfalgebeult�ebben/ moetfe gDebolo mojben/ metbjaneft banlaeummater/ baee �oube enbe meel onber gOeniengt i$/ baer bat gfiebenbe be� abont�i en�e | mo?ghetiiS/ ten minfleu ben tijt ban typ bagljein «©aer uae fai men �aer pebt bopgljebeu^ enbegraemsgljenoegb/ enbe repu �oubeu ban �tiere/ om bat fp nae tjaee gljcmatfe fouben ruften. ���aiit bit onberbouben/ b�engrjtbe©eulen0aenblee!ci)/ enbe snaetbtfe (ierrfe. StljS uu bet beulen fa! npt ben buptfe toefen / foo fa!
tnen� bp be JBetrie laten/ in een manne enbe banoe plactfe/op bat be Soube Ijem niet en ftiubere/ ofte oocte bat Ijetbemoebenuet enquetfeineen engBeplaetfes enbe alfi fteEcber fai mefen / foo fai men Jjetmetjijit moeber te grafe laten gacn/om batfe Ijaer niet en foube teb�oeben/ batfe baer ©eulen niet en fage: toant gBe» mepnltjcfe toojben be JBer nm fiet� ban lief be/ bie fp bjagljen tot bun ©euleu/is bat fp be felbe uset en fiene jif�aer alftbeulen anberbalfiaeroubtt�/ f�ofalbal banbemoeber genomen mojben/ enbeinbe'n ftal ban« ben btuien gftel telt, 3Baer na fai l)p int temmen ftcnr; een fialffer aenben Bals boen/beber bau molle ban ban toofben gemaetfet/ op bat fjetmet �art0 ju gijeboele/ bat BensraocBtequellen/ enbeifi bat Bet niet en mi�' gBebonben ftaen/ fo fait moeten met tmeelangBetie* men ban leer of ban �emp baft gemaecRt mojben aere bebribbe/ of met eenen toom/ tenepnbe/ Dattetlje� Banbelen foubemngen gemoon toojben/en naberBane ban ben gljerucBte bie eeu toom maetRt/ niet sn foub� berbaert ?�n. �jet fai oqch gost jnn/bat men Bet ftelc bp anbete bte getemt 51311/ mant ftenbebatfealfo gljc*, tocmf ftaen/ Bet fai leeren Ijem feluca fubjett mafe�iu i�en fait oetb goebc moojben geben enbe met be Ban« ben (treelen. foo op't fjooft al0 ben rugglje/ buptfe/bil Sen/beenen/ eRbsbeboesenbitRmt'I�o^-Beffen/ enber fcBoonmaetSen : ootbtnetberBanbtfoeteSgtRiaeu/ enbe met ben f»|�ftengljefept/met foo beel manieren fefieren/�settjetmac�) fcogljcbtutemojben/ batljeK ben ^ital-RuetBt of ©agBeman bit' t beftclt enbe rs" geert/ en�e ooc� ben ber nbes bie Bet ber�bsn fa!/ bcr^ ftaen�e Bun f temme enbe moo|bt/enbe be fclt�c bp �xn reutRe Rennetibe/ eer fp baer oy fitten. «J5ljp fuJtet ootR fomttjtiS een Sint op fetten/ om battei foube gBe * boogfjen bat men baer op fitte : Cube geeft Bern goe� Bop enbe geaov lepbet oocfe te mater bp ber B&nbt mes een ban beberebeupeerben/cnbealsi Betg�ematest W foo gBeeft Bern �aber. .�ateontp' fu�t gBp Bem tot m Ruien een Iutiere maerRen /enbe f morgens? bebecnen/ jae Bet gBeBeele Ipf ober/ met be felbe Utierem?tjbeny enbe ban te mater lepben. aijs Bet bjp jaren oubti��/ ban fait beteben mojben / enbe tot f uic&en toaeufe o�iS men mtl beftclt Bebben : �>BclyeRettoijs(/ ift bat gBp Bet milt Bebben boo? u gBebjuptR/ om fomtgtjS bacs mebe te repfen/fo rabe itR u bat gijp Bem eenige bpir * ft reben gbeeftaeubebeenen / 'tmeltbcgBpbpmiefu ^oef-fmibt fuit laten boen/ bie baer berfrant af Beeft/ pjtntfpalijcR in be Hente of in ben ^erf ft/ intaf-gara uan be iBane/ enbe bat / als fp tmee bolle jaren o«b6 50iu fomel oot aen be boojfteat� aen be acBtcrf�eboe* ten/ toant boo� fulc&enmib�el/ toojbt BunfatRt enbe flap bleefcB Bart enbe fterrR/eube maetRt plat 'tgBene bat op-gBeblafen iiS. �|tt DjoogBt ootR Bet gBene bat feer botBtigB tWenbe tefolbeert 'tgljene bat in een g&* trocRen ij3:'tberb}anbt'tgBene batter berrot w enbe gBeneeft be ponen bie alrebe beroubert 3tjn/gBeuefen' be oe, gBealtese�rb�igar�Bi��i bau�enl�tBaem/ enbe �ermtn*
|
|||||||||
|
2ff� battei U feee pjupj�/ Bp fai Sem actt tBooft bin*
ben eenen gBegatten fteeu. %\l fat Bet al0 men baer op w gefeten/ ycm in De teljt op Befc/ J)p fait met 3ijn roepben op jouboojftebecnenflaen. 3jftbatBettoli gaen Itggljen/ Bp fai |)et met bjepgljen enbe flaen belet* ten. 3nbicntietfteegBW/ IjpfalljcmecnRoojbeaen beUlootenbtuben/ �sejoolancRisv batfe tuf fcBenbe tooojbeenen �eur Romenbe/ in �c Ijanben ban De gt)eu<? Dtebaer op itt/ matB gejjouDen baoj�en/ cm baer me« be te «eenen/ alfi niet fai bjillen ooojt gaen / toant bp oefen mi�bel/ falBembe fieegljcpt benomen baojbeu/ enbe ober al boo?t0 gaen. SP Dat Bet peert een �ttpn IS / ban fai bp't moeten op be btilen flaen / met eenen iang�en fiocti / Beet tipt Den bpere gBetrocuen enbe Bent epnbe ghebfant : cf t ftp fait met De roepe Mffc�sn be oojen flaen. 3(� Dat bet peerbt quac�t t� om te be < flaen/ enbe tu Den (ial moepelgtu om bezeilen/ ban fai �P m een of t tn bep�en osjeti/ een tont feep&en leggen/ enbe met een of bepben banben / be oojen Hupten en�e baft Ijoubeu / mant baer boojfalx foo gtjebbjee alss een 3Lam bjofben. �&et t� ootR 'tmertft ban �w 3©aglje- man/ jtjn jBerrten neerfieUjt&te regeren/ enbe toe te fteu/ batfe s�ecn ongelucfe en Stggen: Bp falfe alf� tijt «/ tn be baepbe boen enbe g rass laten eten / enbe en fai Die niet laten befpyngeu ban ontren! fjalf|Bectfe/om bat be if�errten fouben mogljen tn ben felben fapfotn/ bat i p befpjongtjen gftetoeeft Bebben / Itcfttcigtb Baer beulen op bjeng�en/ met Bet fcljoon enbe joncRgrag' | naebenoBogljft-feofl/ baant ten epnbe ban be tuaaelf tuaenoen/fobeuleneu fp- �^pfal toeten bat beiBctrie Deet t� enbe ben �^enghftfcegecEt/ at� fp battati)! tgf�e bocBngfjept aen ijaer uatuere qmjt bao;bt/ enoe bat be natuere meer t� gfjeftoollen ban f p pleeglit/oocR batfe fjeeter t� ban na coftupme/ enbe foo beel al0 bojen niet euetet. �|pfalben�eng|ttbaee maclfbaeggbp Baer j ftelien/te metenfabont� en�efmojgBeng/ eer batljp bic uaatert / enbe niet laugfjer ban tijteu bagBen : be badc�egDepafTeert��nbe/ tjt bat fp Bern niet enbe< g&eert/fo fai Bp ftaet at� bol stjnbe/alleene ftellen/enbe beu 3�engijftban baer nemen/ om bat BPBaer �oo} 3gnbpengbep�tniet en belette te ontfangften, 3&en *§engljftbtebe /Berrie befpangen fai/ bcljoojb? ober be b?p jaren out te �Jcfeu / en�e macfi baer toe Dienen/ tot 30U tbaintich jaren, 5Be jBettte marl) befp?on< genmojben als fp tuaeejaec out t� / om batfs tot Baer bip jaren / fjaer beulen uael boeben en�e op-bjengfoen foube ; maer uae baer tbien jaren en btentfe baer niet meer toe / baant be peec�en uit ban een Roube /Berrie bomen 'en;tjn niet touragieuis/maerfeer ftoaet.<©en S^engBfi beljoojbt tegBen ben tijbt bat ftpbefpjing&eu fai/ feer toetgeboet te uaojben/ en at� be ttjt t� naben* be/ fai men hem bet maken metgetlte/bitfenenbeer' ben/ om batftpber /Berden te beter baerbegfteerte foube bol�oen: baant boe bat Ijp (tacfecr en lufiiger fai 3tjn int befp?ingl)en/ftoe Ijp Rer tber beulen fai maften. 3(1 bat Ijp met (�ercfe of luflfglj en i& / foo fai men be natuere ban be /Berrie/ met een nieubae en feer repne fponfte bajpben/en baer mebe beJBupl ban be ^eng(� tojrj�en. �f�batbe jTi�eraeben^engf�nietlobenen bail/ men fai een 5ee-ajupn fiooten/ enbe Doet natuere baer mebe barben/ baant bat fai Ijaer bergitten. <©m te �jibben Bet peert ban al-fulcben ftapf/ al0 u
«jljclieft/ bttht be JBetrte met een bet&fel ban be felbe berbae �it g�p begeert/ alfle ban ben �^engft befpjon» gBenbaojbt, ^elBerrie baec�fbatmen eengoebenaerbt ban
�&eulen begfteert: en moet niet min ban tbaee jaren/ tiorB meer ban t�ien oftbaaelfjarenoubt3gn/ glje* merf ht bat fp ban uouber compierle ban ben l?cngijfi $rjnbe/ ootu onfterc&erbaoibt: enbefalootftftaepban licfiaem baefen/enbe groot na abbenant/fjebbeube een lufriglJ opfien/ be lautReu enbe ruggljeujcet biel gtje Ijoet/ enbebietnlangfienietgbearbeptenfjeeftfpen BieDooit maec ban tbaee jaren tot tbaee jaren befpton* BOWtetoefcn/ m oatifet�b^�� B«ft»�Hl�»fOM�? |
|||||||||
|
van de Landc-
|
55
alfigewbentoojbtop (icenacDtigOeettbe oneffea\u&
Gen. kanteen peect bat 3911 pfetqugt 10, enDeoi.be* Raggengaet/quetfl bemierfiotu. eaoebeberf foo os O�ojue �fluDen boet/ Dattet baec Deur bet)0}uet> Uiojt/ oft ten minfteu luttel Dienft tmuuaeu Doet. astp�s peetben m fulcuee b ucgljen befteit jyu, enDs een luttel ijopggege�enljebben/ DanfalmetiDtegaen toateten/ enbe meber getomen 3sjr.�e/iae! gelifte enoe gebjanoc Ijaber gljebcn. «©otbga flaeuof fp tuele«ea/om Dat» meafouDemogentnDeumontfieu/ oftcaer pit mate oat Dun belette te etett/ea te gt�enefetu ^iL'fal ootfe goe� ;t)n batmen �un fomtgt� pet geeft tetea Dat ijua aen» �aet/enDe felben boojgefet mojt : �©ant a!fo �nojoen fp ge�toe/ ganoe�ijtli/ enbe foo tam gemaecMt/ uat fp gun na�er�autgemacHelgtb laten regeren: jge� falle oocb fejteren/ met flaen/ notg guellen/ noci) met roe* peaea uerenbetbae|t ma&eu/maereer/foo langeais fp op ben |M flaen/alle foete tuoojoen geb|upcben/ en malles manierea lier\u6ljanbelenetiDetraciereni ^mgetBeuUnbequaemtemaKen om Daeropte
r�ben/ falbegoebe^estbe-bcra�er gemeenbalfiee niet een tont pfer aeaboen/ fonbet pet an�ers meer te Doen/enbe ttoee of D?p aren laten jisen met oen toom/ Die ban Booten gemaetlit 3ga: Daer nae fa�jp be felbe af ooea / enoe t'fan�ec�aecba teg�en beu atsont \xauit aen Doen enoe een tgtlantfeaci; laten. 5Docr nae moet ftp/aemenbe �et ©eulea bp Den toom/t'feine ba:i3�n plaeifenenten/enbeiepcenttaJintitgofDertit�tieben oan baec/alst nu boojtia lepbenbe/enDe terl�ont toebet: filile gouoenoe / nae bat Ijcm fai buncben ggenoet� te 5nn/ t'fpbat gpacDt neemt op oe gattnee�itljept batt ben Beul�/oft opsgtiaetDic�ept enbefubtal�ept.^o gatfi alft toebec ui oen fiai fai ggecomen 5gn / {al Ijp terf�ont Defen palfiet af Doen / enbe 3tjnen glje�joonett Balfier aen Doen/ enbe lieber toat gopp boen eten/ oan tetoaterm/ baec nae fai fjpbem 3gaaDetoooneUtfee Dabergljebeiu <©p �en betben batg faigpgemnie� al�eene bea &a!jier aen boen op De gjjetooone�c�e ure/ maeroocb eenjabelfoaDetftegljel-recpen opleggen/ enbe fonoer booj of >.tgter g�etupcO/ De felbe niet baft ttagelenbe/maer met foete eitDe lieftitne tooojoen bae� nae tot ben fiai lepben metten toom/altgtg feftetenbe/ enbelepccnbe met alle foetithepbt&aer �em fai goe�� bunt&en: maet fo �aefi alft i& op eenigen atfeer oft ge* atBertlaabt / foo fai B? een lart&argttrg roepben ne* men/i'f�euienfilile �ouben / bare nae foetelitH treoeg boojf $ boen gaen / om allepnf fceng toat te booperen/ enfomttjt�t foeteltefemetjnnroepHen tersr*en/tr�jeI6 �pfiemfaltponen. >©an falfjp toeDer filile fje�Den/ enbe bjieitSdirii aenfpjifti nbe/ei;be m�tter �ant firee* lenbe toeberom na ben fini bjengea/ toaet b�t gp tet* (lont aJie t'getuptlj fai af nemen/enbe 5tja�a getooone« btaen balfter aen ooen. <©p Dea bierbeh batDfalDpc meberop ruften ggelgc� op ben boojgaeti�eabatg/ en�e gefefieert gebbenbe / fai fjp baec eenen jongen op fetteiu jBaer ifi bat {jp fut bat get Daer boo| niet ber* tel en toojt/ foo fai tfPt ««et ben toom upt ben fiai lep* ben/fefieerenb� metten ganben/enbe t'ij�of t/ben gaio enbebe bojfi firgebenbe/ i'felbealfoolepbenbe/ toe aeneen�rap oftplaetfe/ mercftelttB g�emaetfit om op een lieert te komen/ tee ragie battet fonber fiegel* reepen gDetreben toojbt/ enbe boenbe baer ben jongen af gaen/falUt�telitb baec op fpjtng�en/enbe ben toorrt gitelatB Boubenbe / fai gemeen bun roepgen boen ge* cb�/toaec me�e bat gpfal ben gal� raSen/ efi gebenbe en toepnitg ben toom/ fait fiilicfteiijj boen boojt gaen: l��aec ifi battet eenige fieege Bure boojt0 fielt/ foo fai
�P metten toom fiille gouben/not�tanj� met tooo|be« enbe bjienbelitBOept fefterenbe. SUlstfip ff et battet ge* fiillet t0/fa! �pt foet boen boojt gaen/aUepnfleiisi toat �aef�enbe/tot battet begint te Djaben: eabet'felbeeert lange uwlebe�enbitDBc�aenftebbenbe/faigpt toebet: omnaebenfialbjengen/ eab�aenbe BtibbebafigD?" maett3nabe/fal 8pt toel betBen/op battet niet en ber* f�flbe*�?n ur�ba�r na fai gp jabelen toom af nemen/
f «n&e
|
|||||||
|
fecttnmbetet�be t'g�enc baffe feer gfiearoept 10/ belet*-
tenoet'i'elbcmees�ec te groepen : oaer bt> gbeeoet�t
�atDefcfjurft�ept/ quaDefeeritljepteuoe aucecgge Imhen oie�ljiaiuonlycli aetiDe beenea tomen/ Dun lueteufullen aeiicomeiu jSaesbatnu De atee fireefee Usec��^fti' i«p�etiabetoepoe/ jaeientnbeoatbea jQaeuo) noti) op ijet gras litgt/D'tcelcBe geni ongeltjcB �e ec |al3ijnoanal t'ageue Dat gent tnbni fidiiou�e wosfjeu gljebaca tuo;beu/ enbeoeltc�teec&enea f allen �aet osai; mitigeren uio^Dea/ ea�e met ban met met f�aeuoe banbe boenen. 3|ae oat meer 10 ift oat gDp altemets fiet felbe toilt
gijEbatpcBen ont telaopen/ foo fngtopen De rauplga» (en ten uuuften na battet 3011 bollen mag geeft/ toant 1)05 mei eattet fetoe r.iet tuel en fiaet enoe leeltjc om fi� WI foo tfi iioc|)tang een gtoote gulpe noo| een §eert om te langger aeffem te nouoea alft 3guen loop �oet. ssaer en boaen i& fuiken geo ite �eritt�ttiigfjebooi �e^eesbenoiebempitgstjn / �te oen meejteus notfi moggen eeniggen tabt oienfi Doen. |E«et tfi Dat g�pt tosile fnuoeri enbe eenen tupnbaerafm.iBen/ om Dat ou�er �e metten en�g anoetpeecoen fouoe mogljen �oogen enbe g�ereben toojoen. ^«g�ebaoee peet> beu begeeren/en meucgt gi)p tfelbe uut boen booj Dat ttieen jaeroutiis/ombatmen banmert&elgc be falco* �enfiet. jliketomfulcjci'eettoclteboe../ foot� beter tomen met tanggen betlooten bjjtngten�etoooet; tan metter battu-lubben/ al tjiootBoataliecoeouot gljenoet� »*� ©anttian geiftigDeufiec�enDec «els beat De feer groote pijs»; ; enbeoubatgun ai^fgije- «omen toojDt/ foo beneemt men �ele ban gun toiagie snbe fiertfcte. J�aetmet tangljea gbenepeu3gnoe/ foo en tfierniec aileene gijeen perptBd twnfterben/ itiaet blijben oot� tefiouter / om �at gun noti) pet 10 gljeble�eu ban pefen enbe fenuen banoe t looten. Waoiw ful� gfjp bat laten regeren eiiDe bef�ellen ban
ieeneu fial&netgt Diebeifianbirtj/ facgtf�nnicgenDe tojtenbelgcU tg/ out Dat alfuIrBen fatgtfmnitgepr foU' lie mogijen feeletten bat geen qttabe fauten en ctgg�e» genmckt�egroote snoepte Dtemen Ijceftoinbe felbe afte bgeng�ea/alft oaer ta berlj�ett is.® aerom moe* leti alle ftalBneegtg Dufbantg�e peerbm feefte en enbe �nen�elgtfe toefen/om oat fp gun fouoen te beter mo» BlienbenneneiiDenefgebbui: toaiir al-oboenbelaten fp gun regeren/ en ge�ooge� Dat men luw eten geeft/ gu�e ie toater lept/ batmen Ijuii ganbelt enbe tofcam» ttie/enbe een Ij en tieet op Den rugge legge tegen tbp* ten banbe bltgSjen/ enbe een «an tcolk t?gen Ds cou�e/ biue�cke met eenen f tngtjei oaer op gljebouDen 3gnDe/ moet tot fanbetbaet�o fmojghens Daer opgljelateH toopei;/tatbfl«etgj)erofcflt�ubJojt. j!©en moet Dan cot�beg�eijeelelitiete baedj nemen / suDe tfttooaat geoeflenfHpbett0/onDetDectibbefte6eti/enDet'gene bat biipi ts metten mef� op om tnejipoel Djagen/tjoU' benbealtnbtiSb� flaliaeltepneu ctooon/enDeboojto sijs �en flal boojften te baua�se Dtngljen biebaec ban �tooDe ?ijn/ fofalmen�� ueeroen tes jigle oatfegerof* samtu�Jjbeaual�mafefenDebtnben aen eenit� Booti) �etljebent)out enbetfjooftom �ooge�oenJ)ouDen/en bau t'gijebeeleirjf toftammen enbe met eenen boetf� �Djpben / ja meteen fpoi'fie in berfc�tuafetgljelie' 6en/t'�ooft/b'oogDen/belippen/ beooje/ caetfeen/ maplgaten/mane enpeettnatmaBen/ enbebaetnae fcerboelbemmen. ©atgbeoaeu 3fjnDe/folmen tg�e* tjee� lijf/ mast pjtneipaiiitU�ebeenenenbeDe fenoefel^ to��bea meteenen (iroobaijsi bief�pf gijebonbent�/ unctrfinjs fouben fp beui b� lupttljcpt of onatl)tfaem« fieptbanbenfeiiet�t enbe meef�et febuefcen tapptcD bJojbeii. jEaet bobenalfalmea beften oft baetaea» benboetntetengbeb^eetEtt / gemettatbat btcBiuilg be foute ban eenen nagljel aen {jet�)oefpfet/ b'oo�fafie i^batsenpeettmtbbenop benU}etD3�n pfetbetliefl enbe onbeflagen gaet/ fmelcke niet enig fonbet groot at�terbeelbanbe armebeefie/ tnbefomt��W tape* �tjtfe�l b|$»ggt bawbe bost t� mtlitfm l foo�ctling� |
||||||||
|
HccT.Boeck
|
||||||||||
|
5$
|
||||||||||
|
enDemftbetfcBfftootoigtett op alle �lattfeit Men�t
3gnuan fujeet/en toeoet (teelten metili becfel.<©aes tiafai Dp oc Urenen enoe boeten to?uueii/ te mater rn> Ben/etengpebtnenDe3gnluietefcpeteetmaBcn. #p ben o, f ecu �atlj alft gpejabelt / gctoomt/enbe nae co» fiupme gpectngelt 10 lai pptlepbentetplaetfenbaet ftp ow \i ten l'ai mbe bact op gefeten 3fjnbe/foete t�ben ou atoerpau�e tocgpeiyjUnttjigDjauenbe/fomtubip ose ooet noo) boei gaenbe/ tot battei bettoatmt tg'. �n fai albugooen alle bagpe / nocptaugDeu atbeptbet' nveetDereiiDe/en latei, gacn en bjabeu totbattetmoebe tp : taant oit ip De befte maniere om De boeten te Doeu on ptffen/ er.be be mm mei te gebjupctaeu, enoe fait b� Incuci, op51)11 ptaetiebjengen. ©il regiment banDen peetbe (altjp |oo langue owbetpoubeu tet bat tjp ftet oatiet uegetltattt tg. en Dan fai pp alleene De ttoee acp< ter fte boeten Doen b>fi.)en om bat Ijpt fou�e mogpen trjben op fteenarptigc ii.be oneffen plaetfen loiioes Den ijojeti batiLe bogi ttbeberben : Cn�eenfalpemntet feetjdp. nban alleen metten toepfeen en�epallier om ts boen gaen/bjaben/galoupeien enDe fini loopen/ Beeren en toenben/lpjmgeu/banarptts totflaen/enbe metten �jocfoe putten. �$pen faloorlt ntet laten baetmebe te tuben op peubelp/afpangpen enDe bttgen/enbe ban foeteig*B tost ei of homen/fonttijbtg ootfe rrjbenbe tee plaetfen Daet me�leng/ fmiffen/enbegpeclopigban Hm om Dat met en fouDe betbaefi 51311 alp namaelg alfuliBen gpelupi poojenfal. l|pfaliootB lepDenon» tient bjeger.p latrenrnietoetf-lxageng/bpiubben ban bercheng fthapen/Boepen enDegeptcti/ootb (aten ftenla meis/ albergoftanbetbeiftenDtebenpalg afgeft 6eii3ijn/ D'toelc&alle �agpeiulonDerpouDen toojben tot Dat (jpftet Dat gpepetlgpeleecteuDe ner* fiouttp fon�esbanDebooifep�cbtt gpenpemtebet» fipjtrfien. ©an fai ijpt mei alle De bepantfel ente jjfie* �uprp op tuften / enee Daer op fittenbe op btberftp� plaetfen rnteu/ boerbe pim3t]nenpaa gaen bjabeu/ ober grachten fpjtngpen/ rebieren enbe anbertoate« ren paffeten / noeptaug fai pp hem alfult&en gancB gpebeu als hem fai Dienen. B&ani (en jenette nul genen anDeren gancBhebben Dan een D|aber.be fleert/ of tupn ofco jtau/of inbt r betgelrjt&e/ toant elc heeft 39n epgpen u anteieban gaen. Jf�en fai booj een goet btulen/peetf oft hengit hou*
ben Dat groot ip7 grof ban gebeente enbe biel Difpoft/ elepti ban hoof oe enbe foo bojre battei niet m ban bri enbe been cfcpn/fcperp enDe fmalban oo;en/ groot Dl oogben/ De totpuplenbe/ ftoert en 1 epn 31m: De rtiupl < gaten feet bJrjt gefbaollen/et De groot/De taet&en Dun' lie en DOire ■ De mout op bepDe 3��en gelncB gefpleten/ beu hals lancbrfcljticp enDe bogljetoiip Dunne ontrent &«t hoof t/cojt bjeer enDe in een gebjongen ban rugge/ De mane geru cheli bitBenbelancB/afpangpenbe op be tect)te 3tjDe bjeetbai.bojft booj totfteBenoe enDe Dol mufcuien/ groot nDe reept ban fchoutoerg/ tont inbej Den Dobbel ban tugge gefloten ban bupc&e/be clooten gelgcen�eclepn bjeetenbt gefonr&en ban lem benen/ lanch ban (tette / bieootb oitBigban papje/ grof enbe geccuntbelUgelrjcB banbeenen/bie grof ban beeuDecgsnn / D0|reenbentetbetlaben met bleefch/ maei pooge enbe teept /tont enbe tlepn ban Bnien/niet tnnetuaertg gpe&eert tou ban billen/ grof enDe lanrB ban bgten bie bol muftulen/ 3enuathtttp enbe ftertB 3rjn /ftoert ban bojen ooth ftett enbe hooge/hol/ tont/ toelopen enbe betamelntbetpeben tet Bnotfeltoaett/ tttaee boben tlepn ban ttupne. ®at taoojtg blrjDe/ raftp foet enbe noch ghebjecBelrjcB noch fierti en 3p/ toant Die ban fultBer aert j'nn / bie 3pn toel gpepoo;< faem enbe berDjaqhen feet toel atbept. ©at ootB ntet fantaf�rjcB/ bebjeeft (leecp/ aepjfrjnat�titp/noth ttaech ban eten fp : bat niet te feet en fcprjte/ oft met en rjae Itgcieu alft in toateten oft rtbieten tornt, ^nbe al peeft pet een ooge betlojen/ of bat op eenigpe plaet' febanben lithame inben fttfibt heeft gpequeft ghe< �oeefi/ ba«iom«ntfin1e,tt«mif|i}gfen/ foobtttcalfi |
mai be teffegoet funeri fa�uotfe�ooi een goet pes�
pouben om be metien te befpjtngpen/ t'gpene bat m& ttgep peeft geboltpt/ toant pet fai geneten cojagieufg enbeftoHtebeuleng / enbe bie in alle petjjcBtUn ett�s f toate enbe lange aenflagen ftetcB en lancB ban aeffetti tullen jrjiu ©aeteti boben bat 00CB3P fcpimntel/ ca|taniebjupn / ofioaenftp/ appel gtaeu of baci ban papje/ toelette eenfeBet teetneu tg ban een ftertB enbe ftout peest. 4Enbe om int tojte banbe beutpt enbe ftpoonpept ban een peest te fpje&en/fo moetet pebbett be oogpeu enbe jonttuten banosn <©g/beftetc&te baB eenen mupl/enbe 00c be boeten/ be poojnen enDe bgi«is banben�fel/ beBeleeubebenpalgbanbentoolf/ De oojen enbe freest banben bog/be bojft enbe mane ban» Debjoutoe/ beftonucpepbtbanben�Leeu/ t'geftcpts enpetlicptommeBeeten banDeflangpe/ bepagbatt een catte/ beittpticpepDt enbebapperpeptbanDenpa* je/ben f�appoogpe / Denbajf bjplufttcp bangalloye* ten/ Ittpt int loopen / safsp enbe Dappoi ban fpjoiicBy enDe toel tet paubt. ©e ffiageman mo�tootB Benniffe pebbeti banbett
oubec�om ban 3^n peet ben/ om Dat pp bie na pun frettine fouoeDoen arbepben. ©en oubetbcmban» be peerben bent men aenbe boeten / pojen banbe boet^ enbe pu'nripalucb ambe tanben. ^et#�ert peeft gemepnlgiB atptenttointtt�tait*
ben / hoe toel bat ^triftoteleg fpjetBtban beeccitp: Het Oegljint tanben te tttjgpen binnen b'eerfie bjp maenben / enDe ten epnDe banben jate pebet on oer en boben opeltBt jnbefegtanDen. Cen bettitS maen* Den betauberen ttnee boben en ttoeebeueben/enbe tets bip jat en en een patf crpget op elcBe jtjoe bset tanben baft aenbe gpenebie lae'tft gpetomeu3n"it, Silfi bies laten outig/ foo ballen be pontfranben tot/ «noe oses gtoepen aub�re, l&oo; De feg fateti ballen tot b§ gioote baetBtanDen du boben ftaen / en metten fefteti jate groepen toebecb'teifie gpeballen. Cenfelben jaete pebben !p pun beile tanben / Uk al tfamen tot« °gpepol<3pn / Uiaetiabientpbtentanmenutettoel gefien poe beelj .ten bat fp pebben/ban m pet ttoaeif" fte|aetfietmeneeu ongpetoooneftoettitpepbt/ bats bp gpeboetp / bat poe een peett oubec ig/ poe jrjti �am ben tangpet toojben/ totgpeitomen benfommigpen/ Diebant gpebrjt be tanben meet en meet cojien. 3nf tptenbe jaet begtnnetbe flaepbanben hoofbsteftut^ Ben enDe pol te toojben/ fomttjbtg toojben ooc&be totinbjaeuoien grpg: $Mt peect laet in jtjn boojpooft bltjBen een Djoebe enbe tiuetitp gpelaet/ petlactben palppangpen/petigftoaetbaulicpame / pet peeft b« ooghen blercB enbe pst pap? grijp/ btoeltBepeittett* Ueiliicgebueti benfcptmmelen ftoett/ toaeufepe/ta^ fiantebjupne / enbe atibet coUuten Dit opt bjuptis ttetBen. ^gpelpitbelt graeu toojt Xav pet toit tooji apuelgtaeuto/ enbe eenitpfing bjupn. i|et peeft oot& beel boutoen aen bie bobenfte lippen / toast batbe jaren gpeteBent toojben na t'gpetal banbe boutoen/ DaeteubobenilfitolnaeomohettocBentoojt'fooffS langpe eetbat toebecBeect in 3pu toefen/ gpeiqcB �a� ter contraile meen joucB peett tttfiont toebetBeetl in 3�n toefen, Boojtg ig oocB b' toetcB banben1©ageman/gtoef g
fojge te bjagen booj be gpefontpept ban 315« peetbtn/ DeinelcBetenminftenfeftlJien oft ttointitpjaet mo» gen Ieben. ©aeromme alg pp Die gefont ftet en noch" tang mager/ foo fai pp Hun geben gPeroofie tettoe/oft ttoeemael fo beel gef loeten gerfie. Hp fai bie alle bage ober al toel tojijben / betfeecBeit fonie bat pun mees beutptg boet bitbtotlg gpepanbelt enbegpetojeben �i toefen/ban beel eteng te pebbetn ^(i bat fp niet (tallen en tonnen/ pettoeltfiemen
ftet aen pet gpeftoil banbe blafeenbe ronbtomme m toebe:ppfalpun ingpebeneen potagpe/ gpemaet&e ban een pfnte ton'ng enbe gefiooten loot/ met tojtban tpien epet0 : oftfapban eoobe tooien met toitten ltogng�emengt;^aet entMffc0en fui ma allefiabee |
|||||||||
|
=�. e
|
||||||||||
|
van <fc Landtwinn�ngh�
|
|||||||||||||
|
tabe <©et|�e toec�tif men ; en�etifet boebin ban met
boebet; enbe 6*upben Die bequaem njn/ifi Dat men bie mac� feEflae» *» "*" ttjt ban ben jate. ©oo#0 fai ooc goe�t ?p/ bat men in De ft&epbe baet be pifie gaff�e» een mebetgne Doe / g�emaetfet ban �jomt � met ;oubt gefo�en/ of een lebenoe toeegf�lupis/ of Wiege/ oflup< f en/ oft een falepn (hitsen tutecooct/ etibe ootfi op De ienbenen enbe lancben leggen olie met tofjn gemengt : oft De toebef�tijcben met gtjef�ooten alffemin ajoii g�efoben/ enbe baet en boben eenen emmer bont toa- �ecteg�eii3tjn nlooten gieten» a&efetemebten 3ijn floebt / als De pifie De genemenbe pattien bttbjatiDt geeft/ of al.s fp De fcowbe ptfie �ebben. |
|||||||||||||
|
<©e groote Booft-ftoette enbe tAftvtttt b�n ben
peetbe/ toojt gijenefen beo? beel g�jebpipcti ban Sftf* fetmartbe/ enbe ban feec beel (emelen / Daec in Hat * tourne blabec0 blepn gijefneben 3fin / met «©{jertfen (itoo bat betfrlj g&efneDen i&, J�ien fai f)et ootk Doett laten in De Ijetffenen abet/oft tn be Qaep ban ben boof« be of in alle bepbe / enbe fai gbef�elbt beogen in eenen bontbectn enbe leeggen j�al. <©�p ful�t mettben Dat lietpijne tnt booft beeft / aen het toatecbat baet af b;uppt/ enbe aen be bangenbe enbe nappe oojeti/ oot� coca aen be f maitflljep�t enbe ganggen ban Dm |al0 enbefioofbe. |
|||||||||||||
|
V�n Eet voorgaende Peerdt zijn de (leekten aF-ghetekent met d�
naervolghende nombers.
|
|||||||||||||
|
i Schorftheyt.
% Vetreyckt ofgheflagen i�jnd�t
3 Vat) de Longer py ne.
4 In de Longhere,
5 �hequetlte rugghe.
6 Den fthot.
7 Denmaenftranck.
8 Pyne in den den hals,
9 De Stiang�illonnen of verworginger!,
%o De Vyvers., il Een nagel of deii houw in d'�oghe,
12 Schel op d'ooghe�
�3 Rafernie int hooft,
14 Verfnorterheyt.
!� Vercoutheytvant hooft»
l6 Vliegendewormeninde nenfgaten,
ij De ichuyl aen de tanden.
18 Aentgehemelte verwas.
19 Quetfinghe aen de tonghe,
io Pyneaendetonghe. »i Kleyn barderkens onder de tongfe»
*2 Pyne in de borfte.
�j Overbeenehaendeknien<,
»4 Leefen.
25 Schuyfelbeenen*
26 Gallen.
ij Plecxkens. 2,8 Enghelvoet, 39 Overhoeven aen den haen»
jo Hinck.er.den voet, |
1% Overvoeren,
32 Verhitheyt.
35 Pyne van den hoorn,
34 Vernageltheyt.
3f Seker pyne in den voet,
3<S L�ffinge aen den horen van den voet,
37 Als den horen aen den voet fchuy me,
38 De vyge oader aen den horen van den voet*
39 De dralen.
40 Bleynenaen den horen ende vieefch*
41 Moere-vet.
42 Geflagenzijnde0-
43 Malandren,
44 De Wolfinney
45: Ghefwilindeklooteri»
46 Eenen (lach aen het die vant beet�»
47 Alftfondamentuyt vallen wil.
4<$ Leefen achter aent bee u. 49 Eenloopentgat.
50 DenKancker,
51 Klooven aen de be�nen.
j % Overhoeven aen den horen*
j 5 Kloven die langs henen gaeri. *
$4 Kloven die dvverfch comen,
55 Spatten achter aent been,
56 Krappen,
f7 Leefen. 5 8 Overbeenen aen den tree,
59 Steertbeenen,
60 Rawen-ftcmalft hayr ny t va�t,
Pij
|
||||||||||||
|
Hec �. Boeck
|
||||||||||
|
«een peettbat betwttf t� toojbtgRenefen / alfmen;
�jemtoarmbcrcHenjS bieebt tng&eeft'rhet\Dgti / oft' niafitjfli enbetupte met gonicp gefo�eu/oft gemeptiei olie met ideper. ©efe fucate ceugijet a�fi be�t enee; f �etenbe op een coub� ptaetfe ggef ttlt Uiojbt / foo bat 62 femelen gun intrecaen eu.be pupt gart U>o|ti 3&aet om faimen D�t pe�rt op een feer toarm� glaetfc Pellen/ tod gijt�cf lit met eeu toarme bechfelbat tot tes; cerb�ti comt/ �iibeon�et D�nb�pculegggeu/febenoftac�t groctefteenenbiefccr g�et3gn/ enb�alleenfnengenbe i�tci�xjil0 met toarm toatet geblufcgit toujbcn/om b�t |) un bef e toa tmte fou�e been f taceteli. ^Je fcgelleop b'oog�e faimen op Ittgten met ��n
siieuto� pboirennaelbe/ enbeban meteen ftpaer�tettl gbegee! affngben : oft neemt poeper ban eengroene eRcttffe cnberegael/ enbeteojgetop b'oogljc ombs fcgeilsaftesten. 3De gSjenaggen �ogge t�aogo� ggenef�ti met baer op
teleggfteneen placftec banbjoo&tc�upmentn betfej} toater ghetoepcat/oft gljescoft bjooct m tuitten togn ggetoeptiu. jBaer tft bat get niet en fjelgi/ fco moes* men be pooft aber openen. Vegeti get toopen enbe bltciS op b'eogc/ t� een (on*
bcrltnge gulpe / em jBebecpe gemaectu ban fap Ban *eestbepl/in eenen gouten merner gDefiooteu: cft get fap banbe beften ban toepl/ ofbanbeblabersstn estien mojtter g�?ftooten/ sn�e met coubt toater / cft beter met tofju baer op ggelepbt nac battet peerbt tp g beiti e» tenghetoetoeefi tnbeaber banbe berbupfterbeoogge. ^ej� tetnebie fultg�p bed baegpen t'fabont� enDe fmo?gj)ett� onbergouben / oft blaefi beur een pope tu �joogue poeper banben graet ban eenen btfc0�>epta genoemt/oft geheel 0euettefaet/baerlaetenbetctbat Dfur3ijncracgt f)et D!te0 geefcutecl) ggenomenenbe ggefupbert: oft poeper banbe bopje ban een cp cHbe fout tfamen gebjant/erbetnbooggegebacntoftpspec ban jbalannoniarc/ jBip�re/ ^>affiaenenbe fcgjab- felbanben graet banbe ^>epia. ^©efnpenbe oogljetoojbt ggencfenmet eenmeb^,
cijnebanT©terooct�/jlBpire/^stt)ffel enbe tuitten go» nicg g�emaetSt : oft met een f rontael ban �Dietooca enbe �saafintR clepn gpefiooten/ enDe met toit ban epetg ggetojeben/op get b&ojgooft gpelep�/enbe baer op ggelaeten tot bat be ooggcit met meeren tranen. ss�ait nae faimen ben banbt af Doen met toarm toater enbe olie tfamen gedopt. *S9e licateedienen banben ooggen toojben gpenefen
ttietnucgter fpeecafel enbe feubtbietefir�tKen: oft met gbefiootcn graet ban ^iepia met ggefmolten Ibutgu'emeng�t ; ofmetgl)eftooten5aebtbantoribe ISaftinaecueH / tn eenen Innen boeca opboogge gge» fp?ept. tBUcpgne banben oogden too|bt gfjenefen/ at� menine ftrijdmnet�©egpeb?ee fap enbe gontgg tjamen g�emengt^ ® e boift f meeren boet bs peetben terftont fterben/
baeromme foofiaefi als becltete opbe bo;fi ftoillet/ . fomo«menbtefonberbertoeb8naftret6en:|Baertfi batter int tre&en eentge aber comt te bjefeen/ men fai �repu be epnben met eenen ;tjben D?aet toe binben/ teant Ijoe be cltece oft gljsf tail gtooter foube mo;ben/ Doe baer meer �uplicljepbt ban etter bergarwi fou�e $nbe een oogfa&e tuo{ben banbe boot. «een #eerbt bat bertoatertig / oft bat te gaefi naec
battet ftec gDearbept �eeft/ fonbec bertoanbelen enbe tuften gljetoatert taofbt / trrjcljt baer boo{ be bgbe/ toelcfefc�ier i0 gOeltjcft beeroppen / mantbefelbe foo boel ben beeften aliSDen.menff�en oen feomen booste grooten co®e ban toater/al0 be 6ele bergtt 10 / toaee beurfjetpeertappett)tenberufteber[tefi/enbe3ijn�O'
ten tooien tout. Jf�en moet baer f ecl�ont tegen toefen/ en inbefer manieren t*e bgbe f�e&i/ legt oe ooje tuffc�� ben bal0 enbe necto/eflblfemt befeBerbitgept biegfjg* Si je een boitte fenue tg tnbe lengbe met een bltem: treet bit tott bleefc� af enbe legtet in/fo mei at� baer op/een Ipen toicjften in mt ban ep$cg nat t�twnm/ �nbe |
betBetpeetiierf�ontnteteeii gce�fcecFifcl/ t'felbefc®
langge ober en vueber lepbenbe tot bat be oojen m» bercili jijh biarmgetoo^ben / bemmgf�ebenbe eenen bjantli/ ban mater met foubt en meel g�emaecltt/ nae battet bjatgoer Sjopp �eeft geten/ laeictbipoagenopi beu liai rufien/enbe baer eten en bjint&emof t be plaet' fe ftobenmet bingpen baer toe oienenbe / ombeDu* meuren te roeren/ enbe baer nae een plaefterbaerop: Seugijen/ gliemaetfetbangerfienmcl enbe b;p oneen fptegbel-�arft/ t'famenfeer bJelg�efoben ingoeben enbe ftetc&en rooben lugn: �uDeal.@be materie fai bergabert toefen en�� gijereet omtotteb^nen/ foo falment b�emen om ben etter tot te boen loopen/ enbs banflc&cuiiiDe�ioHi�{jepb�toie�HencnbepHiiimJ»et�^/ b!eg�etoept&t5t)nintoattr/ olie enbe foubt, 3Defe fiethte moet tsrfiout gUeljolpen jijn/ toant tft bat ghptoeft totbatbcon�e Dooggsc dimt/ fcoeiiiffec g�een fjope uan gfjenefen. «BJefqutuanfte/ anbetfltuS gf�enaemtbe ptjne inbe
uele enbe gljefteul banbe ton ge/ begeert eerfi Ijet flaeti banbe aber onber be tongUe / oft banben gfjepemeUe/ enbe baer uae een ftobwgfje: banben gBetjeeSen monbe enbetong�eymettoermtoaser/basrnaeenftrtjtHing� met galle ban eenen fiter. «enbe �engaetiDe ben bjanc/ foo faimen nemen ttoeep�nb�eubeoltc/ eenj�alfpinte cuben totjn/ enbe baer onber fuit g�p tneng�jen regen betteb�g�en/met negtjen bollen �an pwepe: Sae�et al tfamen mei toeptSen/ enbe niaer&fer oau een betottie af/toaer in bal gbp ten lactfieu boen fuis /eer bat 0p bteboojboet/ gljttojcbenfalpeter alfoobelealgufat bunrUen bat ban noobe i$. Silfi altoeS-booj'gftebaen t�/foomaetuter af eenen bjar.rf� / toaer af g�pbooj eenenl)oo?ne (uitgieten inben monfctban Ijttpeerbc ttoeemaelfbaecpp/te toeten / t'fabunbt�gen�efnioj^ geno �elcfeen een jjalf uaet&eti. ©oojtss faimen {jein teteit gfi�bengroen gpeifieeft bitfen/ oftggerj�en* meel/toaer onber gopnmig!jcnfuufalpeter:3ftba8 �gtjpt boet laten/ bat falintg�eljemeU banben monbe toefen alft noot t�. 3�e dieren oft ftueeriiigfjenbie onber beitele ban*
be peerben tomen/ enbe neber ballen totbebereoube �etffenen/g�pfult bie fmojgtjett� pilieren enbefielseu onber besele/ baer naet�ooft becfeeiuneteen Ipneit tleet/enbemet boter feer bitfeto�pi be geljeele nele/enbe fonberlinge be plaetfe baer be f toeeteu 31)11 tojijben. ^eboiftpbie onber betonge tornt enbe getpeetbt
belet teet?n/beur bat betong�e g�jeftoollen t�/ toojbt: genefen met ecten te boen etcii / toant met bie te bje* feenbergactfjetg�eftoii. ii>aer ifibatbitgljebjccfe toeber tornt/ fcomoetetmet fdjerpe enbe feer fieete pfer� banbe |)ollicl)epbt ban tgljeljenielte g�etroclien toojben / enbeban foetelijtK iv.��isn fet^ar� baftaen tg�emeltaffngben. 3EI0 onber aenben buptB banben peerbeeen ftuti
of obettoass banbleeftg groepet/ men moet be plaetfe fc�eeren enbe bliemen/baer nae abonbt enbe mo|gl)ei� ftrgc&en met een falbe ban toitte jlBaelutoc. IBen berDiijft be bliegijen bantie quabe ftoeerin*
ggen met pecU enbe olie oft bet / t'famen ggemengfjt enbe baer op g�efmolten/be refiefal ggenefen toojbett met meel ban «erben. sf�et beulen trgept bicStoit� pfinetnbe tanbenenbe
jnt tantbleeftg alft tanbenbee�int te troggen / enbe ban fuit gftp bje&enbantbefte rrgtbatgDp criigpen meutDtinfeer fiercBena3rjn/ enbe baer mebefttijc» BenbetaBebeenenbanbupteu / enbealbetmeeft baes ontrent battet be pgne geeft. �letbempicppeerbt/ batt�te fegggen/bat3ijnen
aeffem niet toel tot ; tjnen lutile en geeft/ tube bat ntet boojtis en toil / goe feer bat (jet met fpojen ggeftenen/ ggetrotsen/enbe met een roebe gefmeten too;t/ maec feer Bijt�t etiDe fiicgt/ jae ootl int eten niet op en gout banfioeften/ mart) feer quaeltjcB gfienefen teojben: �^et \0 toel toaer at� be ficcate notg toerfrp t�/ gelgc6 g�jecomsn bantftof/ oft ban eenen ftupben�cntoint/ |
|||||||||
|
I of$
|
||||||||||
|
van de Landc-
|
52
«oec: enbeifi batggpftet/ oatteteenen b)ancB ban
tioobe i�/ foo fuit gbp upt boutben een paubt bol j9oj» celepne/ enbe Jjet fap mengbeii met gomme oiagatit/ fgn bJK�oocfe/etibe een luttel IP{obtu|cbe iSoofeii/ oat j ulbt gbp Dem tn-gOeben met een luttel meeoe of t fio* ntch water. <3Ugen f�atiboicDept enbe ptjne De0 betten/ tg goe�t
bat men l)« peect feet baatm �oube/ enDe oefen ojauc tngebe : jaeemttbjeeonren mpjte biet oneen gom» mebjagant/ een balf once faffraen/ een once geftootea i�eliloie / een pont btngelcrupt/ enbe fijn tutetoocB/ fo beelalfr ban noooet�/ inenget altfameu eu�e ftoo» te 11 ot polbec/ 'ttneltBe gb p oocB betnateu fuit tegbett be noot / nemenbe boo} elcBe tepfe tbace gocbe lepeW meteenuperBeubjatetj�/ tbiee lepelsftonict)/ enbe tuoee Beoefen olie ban roofen. <@efenD}aucBfalbiencn boo} fommtgbe bagljen/tot battet peert hem beter ge» boeit : �n�e met tut bat befen b jancB oocB feet goebt t�/ be peetben Die fmaiB 3�n/enbe p�ne in be lenoeneti �ebben/ enbe te ftqf ban l�ben 5911. ^etpeettbattefcctbetottts / fulbtggpmet ben
Boojne ingieten in ben �@tiv et/ djp onccu oUe met een upetBen tooben bi on/ maet in ben Cornet niet meec ban tboee oneen olie/met fo beel toon» ale te bogen. Cegen be ptjne «1 ben buprB/fttlt gijp nemen/�itlbe
tupteiijaet/oft �ofceupten5aet / J�ampettoel blepn/ enbe maecBtec hem met tuarmen hJijn/een D;ancb af. <�»ftp fuit oocB in befen b;ancB moghen boen / comtjn en bencBeI-3aet/ban elcSss eben bete. baec na het peett baatm gcfrt�t Douben in een gOefloten plaet fe; smet eecg�p Hem befen D|ancB in gietet/ moet ghp baec op fitten/ enbe lange obec en toebec epen/ hener larghe hooge plaetfen/ban op effen belben: enoe alft toebet op ff al i�/1'uit gftpt becBen met een goebt muilen becBfel/ mbien bat Bout ibeoet i�/ �cm De lancimi fttijcBenoe met olie/ totbatbetberiuatmtisv enbetoinbenlaet. Waoit� maet oocB goebt/ bat men een bupfe ban tiet/ bit biche ghenoectj / enbe eenen halben boet lanrh i�! hem f�ehe tut fonbament/ biel gheftteecBen metghe- meen olie/ enbe foobafi ghemaechtaen ben tcotlcfe ban ben fieett/batfe ntet upt gaen mach/ enbe ban op (jet peett fitten/ enbe 00c obet en baebet ttjben. j@en moet hem te eten gheben/ bat tbatm ban natuctc i0/ enbematec met tomrjn enbe bentBelsaet/ban elrBss e» ben beel ghefooen / enbe ineen gheflotenplaetfe hit! baatm gebecfit �ouben. leghen be Boube ptffet�eenghepioefbefaBe/ Dae
men neme bof of negen Cantljartbcisi/ t>ie geheel 5011/ enbe toinben bie in eenen Innen boech / be tuclrfte gijp binbeu fulbt op be bgie bant peert: enbe hoe battet f 0/ bte fuit ghp baec mat ttjtfl op laten ligghen/ baant bat boet piffen : maet ftet mei booi u/bat ghp hem gljren en boet in nemen gepulbitefeect/ noch tu cltfietieu oft tn b;anthen. 'Seghen beefthequetfureban be hupt/ opbencug»
Ofte/ foo neemt tcoeeajupn0/ enbemaetbtetafeen becoctieinfienbetoatet/ ban fuit gfjp bte/ alfooheet alft peett bectyagen mach/opt feec leggen/ enbe ai het ghefbJil fai op eenen nacht betgaen. <@fte anbecfine neemt ghetojeben joubt/ enbe teinperet met ftetcBen a;ijn enbe een boepec ban een ep/ eube baet mebefulbt ghp ban ftctjtBen baett feet i�/ foo fuit ghp baec bate tnbebinben. 53e gheelfucht Deefc boo? een fonbeclirtg�e temebfe
befen naetbolghenbenb?duch: jgeemt 2&oecfetoepte enbegonc&bjou-merc&ejaeot/ ban elcBsten ponbt/ laet bat t'famen mei fieben met luptjnen enbe goebett I Bonito / enbe alft al toel boo; ghebaen i� I foo gheeft Bern bat in acht Daghen betoolgheng / tekBenpeeti uperfien. ^egljeu be fnottet neemt operment en folpfter ge*
ftooten/ b)o;ptbieopgIoepenbeBoIen / enbe laet ben coocB gaen tn be neufegaten ban ben peetbe/om Dat D� betfttjf be gumueren Die in be Becffenen 5tjn / fouben fmeirenbt vm%% balen. f tU ^eg&et�
|
||||||
|
�fuai� ti etett eentge �uplicfiept onbec 5011 fprjfe/ m»
tee foube mogen temette tegmen toefen/ te toeten: oat men �em fouoe laten aen De fc�oa�eren/ enbe met Bet �uatin bloet/gemengt met tonti en�e cite bans©lgben ftcgcfcen/ op Den bojf � enbe tugghe : eie men oat �gf dagen act) tee een geDaeti beeft/ 10 fai men hem De ti g f kagenbaet uaebolgetibe/ Botti ophalen Doo{De neufe» gacen/ looge baetolte cn�ec gemeiigt 10/ enoebaet na DefenD|amHiugebcu/gemaecBibangetooftmofiett' 3aet/icueiiDe folfet/ pataogfcoien/ ban eltltp ebeti bele/ iael blepn gefloten/ �aec af maect een Decoetie tn mee' 'm/ of maecbiec af eenen DtcBen tompoft/ enDe baet af fuit ghpbematlemoigBenDceniti-r.emen/ oegeoote baneeu<©fiernofe met DtcBen cooDeuvmjn/ Dat feet goeten eoel t0. oDf maecB'. �mn een bjancban 4&jof- felnagelg/ gember/ comtjn/ 'oenthelsaet en gatigaen/ ban eftfep eue ; b�le/ al t'fam«u felcpn geftoieu/mengt Hiet Dan meteen beeleperg/ meteen mepmcB fafftaeu/ enbe gietet met «�n gbemengt m ben §mt$ mont/ et�ooftomJ)uoj��ouDenDe/ om battet te lichter tn» f uielghen fouDe/ fonbec 'thooft telateti nebet fmeiten/ ten mwfte» tn eeu gcoote half ute baer na/om bat ben tyantB alle De bermen beuc foube loopen/ baec na geef � |em groen graa of tietblabetg t'eten/om be Ottt� ban ben Djant te tempeteten/maet �et peect en mac� baec en tuffehen eenen halben Dato baec bojen of t nae/ niet Shegeten hebben. Woofi� fo iepbetfoetelucb oberen ineDermetoenBalftec: of fitter op cnbetgbetfoere» igeB/teu epnbe/ bat Bet Den ojancfe ntet toebes obec en gebe. i?ser heb� q�jp De mibbtl om een bempicj) peect te genefen/ alfi ge�jec niet becoubert en i� : jWaec tn» bien battet eeu outbupl is/ gOp fullet mogen Delpen/ tutt^yem'tbtergebenbe opbepbe3pbeiibanbe lane Seti/en be muplgaten opfngbenbe/om bat be bjatmte ban ben bpet/ Defe Bojttjept ban aeffcm fou�e boen ou* fioitoen / eube 0002 be neufe-gaten te betec ben aeffem foube mogen upt eube tn laten gaen : gheef them ooc& bKfetiJiteDjupbenteeten/ enoeibeEeuibtjnte bjmc* fon: $orhtffet een anbecfeec eccellente reme�te/ te Sutten/ eenen D?ancB/ gemaec&t ban Hgattcu� en f e» negriero/ tn tooben ba g n getaiepcBt : of t bloet ban een fjonbefeen/ bat niet obet t�jien bagen out eu W snghe» ben. <®ft toojtel ban Gentiane/ �ilbe Coucommer/ enbe buter noten/ met ^onttU-tuater gljei�oteu/ eube eenen D?anc�i baet af gemaec&t, #ft geeft hem bieft* to�jS <S>atiftt�t B te eten. ©en hoeft Bomt uptbeeloojfaBm/nocBtau0bege<
ne bte upt ben Boffete 6omt/ bat ta upt De longlje enne anbec beelenbed lichaem0baec outrent / ofoocH ban an�etc in toenbige enbe neberfteUbmateubte be punti' pacifie bjerefien fiebben/baet en is geen beter cemebte tegen/ bau be ueufgaten ban be beeft e te f nippen/ of te fplgtetu �nbe i(t bat Daec na be mietute utet en betect / foo fai uifluhaetoooj een �oojne in-gieten/ eenen goe< ben DjoncB ban �efe nabalgenben tyanch: jSeein t Jf c iiegciecb eube 11 P5aet/ ban eituis een mate/ gomme fcjjgant/ fnuuJteroosb/mp^re/ ban eltBU een onte/ fupc�er/erben/ gtupjs/ ban elcB0 een once/ al t'famen tod Itlepu nljeftot en enbe gefift iegbt Die te bjepcuen tenen gege�len natfittn bjarmtoater/enbe'isanberen baeglj� fu�t gijp be beeften baet af te buncBen gfteben isljSboojfeptiiS : tn�e bit fuit gflpalfoblpben continu» cteube/ boenbe baet toe eenen Broes ohe ban roofen/ tot bat be beefie ghenefen 16. dommige leggljen btjf tper0/ eenen gehelen natDttetoeptfientuftettBena' 5gn ^enbe 'ganberenbaegis fniojgen�/al� fp ften bat be lettale mutine i$ gettiojben/ laten fp l)et peett tufbJtl' g�en. ©oojt� foo en moet men nimmetmtet De bee* fie bloet laten/ op Uiat plaetfe Dattet oocB 3p/maet Bet fai feet goet toefen/ batmen Daec gtbe enbe continuer e gomme bfagant met foeteolte. ^eBo�tfe ban een peett uio?t genefen/booj't laten
ban be abet/ bie men bint int mibben ban't been/ bier bingtjeten of baet ontrent onbet bebtllea: enbeiHbien niet/ of bp ghebieBe ban bien/fo fai meu flaen be gaie > |
|||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
66
|
|||||||||
|
Ccgflen be uliegen&e tuojw / boet openen be atew*
ftt beu luci) uan�eti l�oof�e / maetbt roei Diepe oiibct bebeleeaiga metecuijcetpfer/ legljiettuetcbeniu/ enoaei op bjc»�a tn leu mi» f pet« 10 nat gemaett/ etioe laete. |o tuben {lal �;p Dogen (ia�n tufte». Ccgljen ocbgg�e / men lal Den fjoojn banbenboet
fn�Den ja «ene Da. ter uequitue ipane fp tuffcUen oen Doojii uan�cii boa ei.De be �ygtje/ legijtet Dan op ban ecniponlte/ biubetroelbaft/ m boeojjen bat be tefte toanbebpg�eiotbetroterfteafgpiglje.enfp. 21 lis een v eert Ql)ebo?fteu of^Tieca 10 ban bat te feer
�JeeftgelaDen getoceft/ Icg�touDelenD�iieneenpiae' fier / bemattfe. ban pet metpoepet ban Bolua/«©�a« nebSoet fijniiDierootb/ilajiijtb etiDe<ir>alnoteii ban eltu�cben beic, JliaetnienfalDeplaeftet Jjeetopoe flijequetfie pattpe legghen/ tuelcugDP Daeropfu'.t laeteu / toiDatfebauftifa af-gaet ala gbp baer aett tomt/roaiit Dan tft peen g�enefeti. Sis» een ptect op Denrugg{)e nanbe fabelgDeqnetft
i&/m biicmt ten eerften De guetfure/Daee naec legter teetta cp tu tuit ban epetja nat gemattbt Djp Dag Ijen becbolgeiia. JliiaeiiftDatDeplaeifegDefroollen'enDe bctDait ta / u.eu fai eie gfteuefen met tooien/ <©laf< ttupt/�llffeui/enbe Beerenttaeutu/tfamen geftootett e.i�> gemengt met ongefou.en fmepj /enDe foo tfamen ODefojen/ baer uieupoegaetfateguelept. �eg�en�e fetjojftoept oft ropptcljept aenbeboe*
ten nemct bel af �anDefeplaetfe/etiDe uwfebt Die met toa�rtoaer l�aluuae/ golfer eu�e ftljapen roet in gefoben�eeft/ enbe Icfit Dan oe mitrati e Daer op tnel ball gljebonoen: jgeemt toer na roeoer af/enoe (trut. �eplaetfe met een falbe gljemaecbs battuti / ^>tya pen toet / �mfc�en |)ei ft/ enDe 1 uuro mag/ ban eltbr ebenbe ie/al tfamen gefoDen. .©in reberltoeoenDatDegtute^eerben / banbe
b�r g�en met eu fcuDen gpeque�t tooj�en alft feer Deet toeoet ia fo falmen t�apj rojgben metfapban �au« rooojDe-blae�esa. ©e Dar�jept bes &uptrroo|t g�enefen mettane»
feen enDe tlif�enen. ©en Djant fai fulcjc meten: 4&ebet feagelntbr poeper ban boil�e rupte met tfaet ban Dten gtjituepthi tu gotben too�en ropn : cf neemt De rooj» tel ban g-el lt(tt) / met antj0 faet enbe opoponatum: enbe btt ai t'famen mei tlepne gljeftooten falmen Ijem ten Djp tepfen tn geben, met Djp onten goeDen roooen toqit / enDe foo beel oli�n ban oltjben bjpbaglien at�' iet een. %n tltftericn fui; glip Doenfap ban ltfc0 / tn bjp pont Decortten ban jBaluroe enbe ^arepe / en�e ban Daetbp Dosa .�alpetet enbeDupben mift ban elrr een O�cc/nue banbapen enbe ban tuptcn ban ek�jc Djp onten. J2a Dat De difterie gl�efet ia gijeroeeft/ foo fal« menD�beefielaugljeenDe joeteltjtlio�et enbe roeoer lepDen. Jbommtgetoa tupffc|»ec��jebbentegenoefe fierire gepjoeft/ ftafe mtft met negen lepelen Bonttfiis en�e bnftfiien peper coojnen eenen D|ant te maetfien/ lie�JElcBc genomenfal boetben met Decoctie fcatuire* ren oft to�oe tooien. ^Cegen �t geftbeuttgept/foo feptmen batter gbeen
beter tenteoteent^ ban te nemen feben onten afft�en mn mrjngaett rantUen oft ban oltjben/met D:p onten olie ban oln�en/feben fcljaeloenien goeftooten/Djp on * een Oontt^/berftDe boter enDe gep ten roet ban elt�r een onte / iDegebjee-fan D;p oneen/ met ouDett baitten tam/ of met betottieban citeren/ menfalbjp Daggen Bthtee een befe btngeti ingeben tenb;p tepfen, <5teg�enbe qua�e feeten moetmen bloebt trecfien
banDeleebenbaer toebienenbe 1 enbenaerbeplaetfe �iaert quaet ia : ©ooj een feet goebe enDe beguame ^urgatie/ fat goet 5nn te nemen De modela ban tnti&e wntommer�/gljemengt met falpeter/en�e fngegeben fcoo'ben ftoome met routen �njn : ©efe J�e�icgiie btf�boilg ing�eg�eben purgeert/be guabe humeuren. #00; een uitroepbigt)e temebie foo neemtlebenbe foi» fer / tepre en afpltaltuni / mengbt enbe bjeecfef Defe btngB�nmbotetDi���Efcfi gDefow�tn^� sn&emei |
befe fattic fu�t gSp �c becpe hoen (�E0t6en otjena�i�gf
tntgeetftebaubet jonnen ban beelperfoonen enbe lange. ^en;p batgt)pttebet Jjetst te nemen een^alf upetnen ftetcbena^gti/ btes onten fpiegeltjarft/ceDec� Jjatft / oft gomme biet onten/ mengftet t'famen feeg roel/ enbe maettet een falbe af met menfcDenptffee� laeutuatet / boenbe baer bpfoetfmepj enbe ouoe olie ban etet D{p onten/ maetUter af een faibsng^e/ ten w Datubeter DuntntDebeefte oberai te roafftjjen / of6 ootlt te ftoben met piffe enbe laeuro mater / enbe bats ucue falbe baer op te firgteen: Sfapban #leatiberi$ blaberen inolu ggefoDen/ ia een ettellente temebiQ tegOeu Dit quaet. Doenbe baer bp tepte enbe ajtjn enbe mata enbe ontfjout roei Dat gijp De beefte alttjtg rojrjfe enbefirittat tegijen ttojaffenbanfiet�apj/ aio gfjpfe ergljeiip meDe fineeten oft befttnt�en toilt. j3ot|)i0oaer tegljen een feet fonDerlinge temebie^
batmtn ten eeiftetiDe qua�e ftjjurftyept toftamme toiten bloeoe/ enDe baer na bie roaffetje met een looge �i)emaet�t ban een beeltaltfeay troeebeelen boontti meel/ enbe djp Deelen afftljena ban CtTc�en-�ottt/allf gjjelntb niet gijefoDen / maet alleene inbe loogpe gge« toeptbt. 'H1I0Diegetoaffttjenia/ fut g�pbteftnepjett met een falbe g�emaetfet ban<JBtuitfilber/jStcf roojtel^ J&olfie r/2Slupii/^oef blaDera en�e bertSena itefe. <©m te genefen tquaet 3eer nanbe beenen / men faB
teneerften t �apjafftljeeren/ enDe baer nae Deylaetfej firtjeken ben toot ban bier Dagpen met <©eneber olfe/ footoelt'faboutaal�afmo�gDena. ^aeren tufjl�ett en fai per i&eert niet te mater gljereDen toojDen boo| Dattet ijap� roeDer gegroepet ta. J�oc � matlj (jet cotK genrfenroo|Den met eenen tanggen enDeD�jeetffcoet� ftre&ebanpfer. <©m tqueet feer ban een peertte ggenefen fjoequa*
loto bat octl� gftei ei'en uni / men fai nemen De roo|teg ban miete naetp-Diftel / enbe Dte in frtjtjfSena gefne* oen/ Den �^eeeDt met �en fiabet t'eten geben/ enbe fai fonbet trotjffetbinnen beert�ienbag�en/ of ten lang* ften Djp roetten/ gfjenefen 3�n. Cf �«n be nloben Die tufftpen be juncture bant htm
enDe Den tjoojn ban Den boet tomen/ men fait fjapj af * ftbeeren/enDe�eplaetfe met twijnroafftgen/ baer nae met een falbe ftrtjtben Die gemaertia ban toet banbc fCDOuroe / ^paenft� groen en�e tjonitt) t'famen gDe* ftooten enbe ggefobeu/int laetfte toltEt baet bp �oen�es maer 3tm Dte tlo�en teDiepe/gljeeftfe t'bper. Ceglj�n t'g�efroiS bauDetlooten maetnt gfje�ntS
een pop ban 33911/ trpt enDe fout/ om Daer meoe �roes oft Djpmael 'aDaeg�aDenlootenteftriithen. Cegen De ftftel maetht Die t���er/geeftfeben b|ani
enbebaomter in eennieDetsitiebauonegeblufte�alt/ tot Dat ut tot een noie lipt balt. Cegen Den bantfier/ Ujaft0tbiemctften&ena3pn/
fttoepter ban op feer fnn poeper ban 2dfphoDJlIetooj« tel/Hrfenttb/enDe ongOe�luftSte�ait/tfanten tn eenen pot tot afteken gpetyant. Sla een #eert tjem qualtjc geboclt/ ban quaet l^op
of �^abet t'eten/fo fuit gijp IjemDefenbjantBmeBetu neemt De beUefetna bant biunenfte ban De magge bare isip BtecbfBena/ laet Die roei bioogen tn Den oben/ tam m pulbitefeettfe met een f�alf onte peper�/ en menge bat met biet lepeia fomiti/ enbe een onte fijn geput» bertfeett roterootb/boet Ijem Dat in nemen met een u« petben laeuroen tutina : � noe om Dat Den bupt foube roeetbroojDen/fielt�eminfonbamentboo? een bupffe bte tamettitb iantb en Dttbe ia/ een difterie bau Dee oc* tteban l�aluroe/ Stng�eltrupt/ 45Iaftrupt enDean* Dertarerenbebrupben/baetbpboenbefemeIen/3oubt/ �otutBenbeolte. Cegen f)et CoHta/neemt men b;p foojten beblaber�
met De roojtel/ petertelie/bentbel/ bau eli ba een onte/ tont peper troee onten / malrobe een onte / aberoong een �alf onte/banbenbeftentjonttueenOatfupetben/' ftebet feet toet tefamen enbe ftfiupmet/enbe tnaetbtee af bailebena/ foo gtootaia �afwoien / beroelcbegEip Wbej»
|
||||||||
|
van de Landtw�nninghe.
|
|||||||
|
fce &eef�efu�t«iggeben tnet een �alf upetfien goebe
toijn gpelgcfi eenen bjaucfe. �nbe op ben �atg bat 3P gei colica neeft/foo lult ggp nemen ojp oft btet Ie* gelpenualf bentftel5aet/ enoebtetetRout mettogn ingieten / enoe ban be beefle feec toel becfien / om te Doen f toeeten* �aio een peett betnaggelt (p / moetmenben naggel
tot ttecBen/enbe toe oen blaebe/ enbe tot intbleefcp HOoon maecfien/ boojtp be gpequeReplaetfe toel fup- beren enbe gpefmoiten i olfet oaes in btuppen/ oft be quetfuece bullen meteen falbe/ uJemaecHtbanter mentgu mas/ otte/ boemel) enoe fout/ al ifamen gge« fmoUeu enbe mei ijeei 3gn�e/toat cattoenp in befe fai' be iiatgbemaeil�c: <©ft roenfal(alogeno��)ggewoeft io) op ue �btqu. tftc plaet(t 'oan binnen be naggel ban* be ooet leggge blaoec0 ban bolletcuubt totjffeen tutfcgeutiL.ee Reenen g�etojeben. Jf�aet inbteubefe Soetua^�elUiii�eeenenoat& ofttoeeout is/ meufal bau �eboei banben $ectoe tu toatm toatet gouben bat boel gye| omen lp/ enoe bonen op ben boet een plae' pee gelept enbeggebouben / gpemaeefttban femeien/ bertbeup iliefe etibe gbefouteu ttsatet : oft met ftlepn gljeiiotcn fout enbe Retclten Iwu/ oft poepet ban ^�aiuoieH oft jiRpitus, oft Henttfcup/ baetnaeget piet 'o�eoer op leggljen/enbe�et go! banben boet ggeel bullen met betclteiipfmcpj. 24!R nu alfoo betmaecfti 10 fo langpe enbe fo oic�b�p elft fai ban ttoobe toefen/ iaetet |Beetc toebetomme beflaen/ notfpanp be nagel �aa binnen bullenbe met peelt / enbe als booten �tcfe ' totip met uetcfienp fineer Rcgcbenbe. <©mnu oefen naggel in gaet Recete te onberpow»
tien / legtec bobeu oy een plaeRet ban ggefoben jEa. �ume/ ggeRoteneiibeggetnenggt meigoiiiegenfe» ancien / maer int polle banbe boet fcgapen toet/ enbe baetop meft dan�enjelben �Seetbe gljebont*». ais een inetti maneft gaet/ beut bat oe fenuen Ut*
iDjonggeiicft uerpUt 51)11/ neemt een pont boeften soet/ een f)alf pont eectcioot/eeu pont fpieggel-perR/ «en tja�f pont topi trooc/enoe maetfttet af een falbe. Stpoefenutoeg,..Clagen is efiaettbe finte oft jont
tute bettojongen is beut t gualtjclt fetten banben boet/ btetoojbt g�euefen met een falbe gpemaeefttban een onte fenegtietft / een once hjnfaebt / enbe biet oneen bertbens Itele alle tfanwn fo langge gDefoben tot bat Jet feec gemti bettetoe bicfieip. ^(tbi�eeni�eetot obergaenoe metten at�tetflen
boeten beu booten queiR: men fai get gapt af fcljee» ten banbe gijequetReplaetfe / enbe met fout tomben/ bact uoogtp op binben eenfeer buune loeten plate/baet na bic afnemen/enbe beplaetfemet toga toaffepen, WM cloben tooj�ea ggenefeu al men met een tonbt
gloepen�epfetbie aen b'epnben Rtncfec : toaii�befe berbjantpepbt belet bat be Itiooben met meetnet en bjojben. ©aetnaemoetntenbteRtn'rften metfpetft battnbetfcBepbeatoatetenggetoafTcyeniP / oft met olie ban bapen gpemengt met jBaftgtfi/ �©ietootfi/ Sl�on/enoe eenen b�pjeban een ep. me etappen moeten naebattet gap; Qfgpef�Bo|erf
is/ grjetoaffegen toojben metbeeottie ban jBafitoc/ golfer enbefegapen fmout/enbe ban pet mateft dan*be becoctie baet op gelept, ms �at toebee afgenomen is /faunen een falbe maften ban nfeuto toap/ tetmen»tgn enbe gomme ban 28tabien/ banelt^ebenbeel t'famen gemengt, Ceggen ben obettoap oft obetbeen aenbe anieft&tj*
be/men fai eetf� t'pap? af fe�eeteti. enbe baet op leggen bjojtelp ban toitte JBalutoe gefoben enoe gjjeftooten/ baetnaefoo legDtctop een plaefiet ggemaecRt ban
jBoftettfaet/ mojtelp ban J�alutoe enbe offen meft/
al t'famen in a^gn gefoben.
heggen fgebjee� banben fiojen banben boet/ f�oot gtoenHOoIenmetoubebetcbenpItefe / leggtbatop
t'flljebjecb enbe fit op get $eett/ tgbet gematftelgtB/
om bat bemebiebne baet in foube ttetaen.
Ceggen get #atsot/ neemt af t'�uaet bieefcB m� |
een fngbenbe pfer/ enbe toaffeget be plactfe met lam»
toen togn / baet nae ieggtes op toettft bat tn toit ban epetpuatggemaer�tip. «eggeu ggeb^etb banben pais / beuebofet bleefrg
opbgfplaetienop bepoe«5gbtn banoeti galp met een geei pfetioo jegttpaip een elfen/ fieeebt tnelcbgat eeubojitei/ enoeiaetbie bgfif�ienbolie baggea baet in Reken. heggen ggebjetk banben ggeijemeltebepmontp ?
nemet oleefcg banben gljegemelt af meteen feetbun pfettten foo oette bat oe tiocgucljpt ggemacbelgtii wtloopt/baet nae to;gft enbe lupbett tggegetuelt mee gomcg ban t�oojen/fap �au^taloiguea enbe ggebiau-* be uac'p t'famen ggemengr. -Scggeu be ggeftoollci; finie/' neemt een pinte Rete*
fien^gu/ b{eecfit oft folbeect baet in een toepnit� 3outp' een pair ponbtggebjanbttoopet/ enbe foo beei ^tpnopel alp baectoe fai ban nco�e��n. , Hls oe finten ggequetR enbe gpeclobenjtjn/ neemt ggemepne olie / Ignfaei enbe gljeb|ant rogge Rroo / mengt oefeDingpentfamen / enoemaectetafeenfal' be/ om fabontp enbe fmojg�enp be quetfutebaet mi* ■ be te fttgeiten tot batfe ggenefea ip. Stift bel ip afgDegaen aenben galp oft op ben tugjge
oeuc pet pian jeu banben fabel/ men fai op eie quetj u» te leggljen blaoees bau f toette ironie. Cegen ijatbe enbe betouuetbe gefmillen/ maect een
falbe uau ttoee oneen oBalbanum/ een pont fpieggel" petfi/ eengalfponbt�Smmoniat enbe foo beel petp/ een pont toap/ enbe fo�eel olie alp ban noobetp om aE t'famen te mengen enoe innecoipo|eten/ giet af maete een Ccraue om baet op telegggen. Cegen be too{mem/f�o gijeeftljem te bjf ncfien toa-
fee baet toggge in gpcfoben geeft, «©ft mengt mut folfetp onbetfemelen : oft bjaabtaffcg�n bau 4B»lgf< boom-pout. «©ft neemt poepet ban Djoogge Silffem met p aet faebt uan toutoeEupiuen/ enbe uau �etbt« galle/ ban tiet ebenbele/ ttoee oneen faetbau t�abrjp/ een once ilettfpojen/ al t'famen in Untten togngge* mengt ■ om tn b;p tepfen in te ggebem j^ae befe 0|p oagenfuitggpeeucliftettemaetfien ban betottteban ailTem enbe t�ute/baet bp boeggenbe in pet beut boeit ttoee -©ffen-gallen met een once Ufoe. Cegijen beu buptfiloop ip feet goet eenen bjanrg
ggemaetfit ban poepet ban «©alnooteu/ met hutten �ign enbe Rgffel tfamengpemengt: «©ftiftbat ben loop tornt beut betcoutgepbt / ggeeff ftem foppen te» ten bte in foeten toob�u totj'u gget�cpritt 3011 enbe t�oofe toatet. ©ooj?p foo Rtgcfit gein be leubenert enbe buptfi met toobeu Usgn / olie ban �eofeu / enoe toat foutp. 'Ceggen ben bloet-loop �ue�tboebtt/boet Ue beefte
laf�iu�f fcpouiuet abet/ baetuaet maetfit eenbe» ebttieban tettoemetonggefouten fineet enoe poepet oanbjoogge «^{anaet-appelp fcDellen/ boet buffa* men boo? eenen boecom eenen bjancfi te maften/ enbe f geeft baet af oen peetbealle mo;gen te bfine Ben / fon» 4 bet eenitgftnp te boen atbepben. anfgeltjcnjr fuit ggp een plaeftet maften om op ben tugge enbe lenbeuen te leggen ban «Bupfeut fttioop/ Bo�uo / enbe bloet banbe felbe beefte/ onbet een gemengt met Retcften a^gn/ of gtoben to�b�n toijn. 'tl©e!eft oocfi itiacft Dienen enbe �elpen be peetben Die �merfitjtju/ t\Mbc lenbenen ggetyoftengebben. 3lft bat een #eett fomtgtp Dop etenbe/ eenigge fe*
ngniggebeefte/ ggelgcBeen^>c�ojpioen/ Spiane/ �ettfpinne tnggeRitfitgeeft/ menmoetet ban boen loopen tot f toeeten� toe / baet na fjafteltjcft boen laten int gegemelte/ enbe 'tbloet battet upt loopt/al toatm boen ftoilgen. ©001 fpgfefult gup pem gljebenfa* tepe en Cattoe ggefoben. Cegljen be bete'ban be 3©atet Oauge ' ipfecr goebt
eenen lebenben I^aen int ttiib�en ban ben bnpeft opge* ftgjobt/ enbe alfoo toatm opbequetfuete ggelepbt* 0oo2tP tetftont eenen tycuuB in gljeben / ban poepet f iig ban
|
||||||
|
Het I. Boeck
|
||||||||||||
|
6t
|
||||||||||||
|
op jouen tugge: te atleten �cfite aecbebie ttfetfMm
entjtomteatbecen/ enbe buagen� te ttetfeen bteutet tefeecg^elaben en 3tin/beDalbennotDDe< gecief bari^ bec CfeUnnenmeltb tbJeltbeeenfonbetliiigDe cerne» bic i» oen gDeneu bte bjtb)oo(jgen enbe anbec &ecgDe< igtuefiethtenDtbben. rUDaet�tueengoet "Bamm-g, Dupfgefmu bet)oo{t �em te geben eenen «^oubecneuc/ beujeltbe notDtanp nietbeel arbcpijs boen en fai om �em te eg&enen enbe te cegDeren/ mant Dp ijeeft luttel moepteu aen/ enbe i& g�emaetfielijtb enbe goet cm te onbecDouoen enbeteuoeben: UJont�JpipmetlmfcS boEtfeSs te bjeben / enbe met fulcr aljs men felbe mit jleii gei ft fjera teten blaberg ban booten / caerben/ enbe men maeebt Dem bet met taf enbe (Iroo/ biemett gDemepnlttb btnt tn allen lanben : &p en erg�ectniet attjSDpgualitbgljetcatbteect banbegDeene melimi te bebJaceuDeeft: �jp becb�aetDt Itc0telt)c� flagljen enbe gongec/enbe en mojbt ntet iteDteltcb ficea .^c��« tanofalbe «felbjgbec befojgDeubat�PbeClelitme alft tgbti0/ late befpiingDen/ te toeten/ banija�f i�eerte tot in 3uuiu0 / enbe oothmt �ooibatfa bjp ^aren ou�tcnisf/ tot be tfiien 3acen : enbe ban moet Dp be �felitimeom Ijaec bzucDtbJille berlic^ ten bant uietthen/ enbe ter tontcacie g�eenftup be» �5elfonbecbjettbenf)oiiben/ ombatljembe goebf lego? oagSjen tracco maken- ^pfalDetjontb �fel« beu laten opboeben met 3nn0 moebetgt melcb ro� �atiettcoeejaecou�ti�/ oftootbmetmerie meitb/ om battet toat beter foube mefen : ^p en fai f)et jonefe Cfelben niet boen bjertfeeubooj bet ijctbjp jaren cu� ts/ ��neScbe beutgbtiobat get moetleereu paefceis bjag�en / ben ploctD treeften / enbe gDere�en b)0{�e». l?P fai acDtcn ben «tEfelbie oberbe tfiien jaren ntet oubt en 10 ,■ tiot D onbec be bjp jaren/ enbe bte groot t�f ftettbbanleoen/ sebclBtb�ccotbanoogDen/ bjeebl ban neufgaten/ lantb ban Dal0/ bjeebt ban boifi/Doo» ghebanftDouboer0 t groot ban ruggfie/ b;�ebtbati ruggljebeen/ groot ban tlooten / plat ban billen/ eojt ban fieerte / bjupn ban �ap?e op t'ftoert tretbenbe/ effen enbe blintbenbe / Dcbbenbe een f toert tecc» bcnopttofijDooft / oft ecclanefer pet gDefttele lijf s Cer tontcacie fai DP beratDten begDeene bieafr^ bert�itgenbe graeu�jatDttiD 3511 / gDelqtb bemee* ftenbeeli0tnbefelanben/ maerpginttpalijtb �egD?" nebw8lcpn3�'iu JSettcn bo^tj�en gficfepr / pp fai fojtDbulbit� 3�n om bte te gDenefen al0 fp fullen fterfe toefen (Doeuiel batbefe beefte luttel fietsten Deeft) enbe fai De felbe cemebiengDebmptben bie lotfiecbte peerben btenen. ©eDoebenaer bie een goet D«pfmani0/ fai Detbef
banben Cfel bebiacen om lepj bate af te berepbett omfcDoetunte maeteen foo boo|Dem at�boa; 3gn DupfgDeftn : ombatbe fepoenen bte bati«efel0 lep| fonbe clingbe banben ruggDe gemaetbt jtin/ bprant� onbetmjtcltjcb 3nn/ t'�pbatmenbaec tuebegaetop (�eenen/bepen/�oo}nenoftanberbinflDen:jBtettemt�t fp tooien metter tgbt foo Dart bat men bie niet meec gDebjagpen encan. &e Doouie ban be0 �fel0 boet gebjant enbe gef!o6«
ten/genee^ be balienbe fitfete/ enbe tk banben totlbett efeloberDem gebogen in futcber buegenbatfetbloot Igf inatD taben/io eenfonoetlingDe Ijulpe tegDenben Dooftf baeece/bie tot ccantDept ban Derffetten tomr. l^oe teel bat ben �fel cm ?gn grooteoo?snban be»i
perfoonen befpot too^bt/ norDtanp btenen fiem be fel- oeoopi/ D°e gtoot bie o orb3gn/ omstjncracDtte toogDen / enbe te bennen te gDeben 31JH betfiant enbe cet0tebenniffe bie DpDecfcbanbcberanberingDe ban benb)ece:b)an�a1firegenacDticDfalbJo;ben/foolege Dp be bafl op ben Dal0 / bat fp fcljgnen baec aen olje^ IQmt tej�n. iBetten bojtften gDefept/ ftp fai feec fojcDbulbitD 3�n �ie te gDenefen al0 fp ftetb 3tjn / Doe bjel/gelgtb top gefep t Debben/bat befe beefte luttel be fietbten fubiett 10/ gDebjuptben be be felbe me, betonen bie top gefieltfisBbin boo} be peecben» Vaa
|
||||||||||||
|
ban geele bfep/met ftewbcii togn entse fout: oft tooj *
tel/ blaoet0 enbe bjucDten ban ^jpometot affcDeti gljebjant/ enbe met goe�en togmngpenomeu: oft
neemt terf�osit Sjet ttupt $�tDtongDenaemt/ boutoet �aer uit een pinte fap0/ naet �at met tuitten top ufi �acbobenebictue toturbefpjopctip/ foobecce aljs ��P fiec bat oc biaoc��J niet fap0 gljsnoecD en gDebeti/ gteiet ben peeebe tut lijf/ baec na uemet maicb baec t'fap uugljepat (l i&, enoeleggjjet op enee contornine ben beete/beer op gljebon�cm �Be ^piniie-JE ups inHatn'n Mus Arancus gDe>
noemt / ooet bitKtott� met Duren bcete een peeet (Ice * Den / gpclntb topaenbeel pees�en enbe oflen gpefien pebben. i^et t0 eenUeefiebanlicDacmfoo groot aliai een ilup0/uan coluecebeu �©efelben gjjclntb/ lantb �m\ betb en�e tojt ban fteecte / D« bat pjincepal�tb aen�e clooten / eu�e maeebt biec rlepne toonben <©m befen fengnigpt n bete tegpenefen/ foo moetmen tee- flont beuebe neufegaten ingieten ilautoet-blaberg tlepne geftooten met tuates/cnbe Conujn met fLoocb gefiooteti op ben bete leggen: JBacr in�ien batter ts senigfjeftoeetingDe/ men fai �eplaetfe niet pebel fio- ben/ oft beroerte uan jlKpite / enbeftcopen Dactobec jjorpecban cj�ebjaubegDerfie/ oft ban fepojffe ban «©��naet-appels. 'SicgDen ben bete ban eenen bullen Donut / tg een
fon�erlingbe ceme�ie/ tmmetg boojbenegpen ba' B�en/ be�loemebanSHtaliaenltpe Glaber gnebjant enbegemengt met oubt bertben0 fmeec/ en�e op oen bctegijelept: oftbefelbe gDefiooten metouben urn* ten tugn enbe alfo ingDeg�eben. ©efflflHty�etoojtel ban «eglentier tlcpn gDefiooten enbe op oe �jon�e gljeficopt / oft met goe�en ou�en togit ingpeeBeben. SHnfgljeiijcr ©lterbefien oftfae�t: oftfietfapbanbe blaber0 ban ©Iter. iBcftban een �ntime Dp gpeballe ingDef�JoiaBen/
ttiaet&t ben peeebe criinpingDen be0 buptjc : toaet t e« genmenfalouoe floffermarcbe nemen biegebjoocpt 10 ttote oneen / gtet Ijem Die int Itif met togu enbe Do* riicD / lep&et bate nae ober en toebet tot bat ben buptb rammelt enbe 3tjnen eerpen bjecb cjupt toojbt. «een magec peeet matp bet gemacebt toojben met
�oomfcpe boouben0 te eten bie in toatet gefoben 3tjn/ onbec be pabet gemengt/ maeein bien bat fo inaepte' lood tolte bat ene niet tuf toilltgen en moepte/ men fait f�ertbte geben met in te geben �opeten ban eper� met fupebergemengt. <©ocblacuto toatermet fout gfje< niengt/enbe meel ban �|ic0/tfabont0 enbe fmojgeng ben peeibe gegeben/mabet feec bet; �efselpcj; btenen baec toe l�ic0/#anicumoft &g0gDel"oben/cn�egDe' I mengt met boane-meel enbe fout/ uier mael 'fbaet�sJ gegeben een lut tei tfeff en�/om �attet peeet niet en fou* te toe�ec obecgeben. Het gpebuect fomtgbtg bat metten met eenigDe
foojte ban �ulliepepbt gin gudt 3fln / te toeten aio sp Sun glje�aente int toatet fien/ 5@n fp baec op feec beo Hef t ; fo bat fp bergeten teten enbe b&int&en/ enbe ban bieciepept totbioogpen. «©eteetbenenban befefot* tetn�e 3�n/ at� fp lantlic be toepben loopen / al0 of fp metfpo;en gDefte�tenbjaten/ btcfe�j�s conbtomme fienbealoffppstfocrjten enbe begeecben. ©anbefec fiecbtebjo^ben fp gDenefen mettoebetomme aenftet l�atee telepben/ tuant aW?p baecinfullen fien 0oe ieeltjtgfp ;un/foo fullen fp bergeten feeetfie gDebaeute tiiefpintbjatecfagDen, Van den EfeL
CAP. XXIX. H<©etoeibatben �fel een (lecBte enbebecfmabe«
iutbe beeRe lp / nocDtan# i& DP feec ban noobe op alieljoe&en/ om batgpacbept enbe nootfaecfcelijtb iuecebboet meec bau f)P gtoot oft grof im gDeltjtu be JBeulen te btaepenenbecoojnetemaelen/ cooinete tnuelen te btagen/enbe fommtgDen Dupfcaet en anbec �tng�en in fta&i u biaggm / enbe bjeb^ te �jengpen |
||||||||||||
|
I \
|
||||||||||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
<©m eenen goeben JB tip! te peb�eit/ fa�menH�efeti
Ne bu&enbe ront ban igue ts>/ uicpu ban boeten/ buts banbeenen/ 'tgat bol eu�e bjeebt / ce bojf� b}eet enbe facpte/ ben I)al0 lanc� enbe berpeben/ 'tpooft bjoogpe enbe�lepn: Cec contrade tnoet oe j�iupl peb�en/bee? nen bie bic&aclj'ttap enbe tont 3tjn / final ban Utpaeni enbe pact/ be atgierfie af foangcnbe na oen fleert. ^e Jf�wpUtten 3gn f�crr&er/bjcmer/rafTcper enbe
leb�n langer ban be j&uplen : maer be JBuplen 3ijtt panbelgcher/ enbe beter om lepoen enbe te leeren/ ban be jiBnpIetten; ^p 5tjn alle bspbe f�ntaf�tj�s/ maer om puu bit gpebjecu af uitenten/ foo moet men pun bitfebJtl.� isijn te�;tncucn gpeben- ^rin fp Quactom ben sabel op te leggpen / binst een ban puit boot- boe» ten aen Dun bgie/om �atfe onbectuiTcp�metettfDubet� ban atpteren upt flaen. 3n�tea fpqttaebt smt om te bedaett atpter aen �m reepten boet / foo fai men ben fltnc&erbooj-boetbtnben. ..^>,. -, ..- «©eIBupl 10 geneptljt tot be feltii$i2iMm ber \}ttt*
ben/ ala betpaelt i$, j^otptan0 en mil ttfe niet b�rge« tenteftpjpben f�mmiflpebefonbtre^iecB�ett banoe* befe beef�en / r&aer af pier naec bolgpen be remebiett; ©en J�upI t)U be uo;i fepeef t/moet men te eten gpe« betitouuae uoolen. 2U0 jip bicUtuifs jyticn aeffem berpaelt enbe �s$t ban aeffem i0 / foo moet men pem bl�et laten/ enbe ban ingieten �|P pafbe pinten lugno/ meteen palf onceolie enbemterootn/ enbe malroben- fap ontrent b;p oneen, i^eeft pp ftuereniffe of fepurft» pepbtintbupgpenban beboeten / foo fai men baec op leggpen gperf�en-meel / enbe beapofleunie openen/ tnbien batter eenigp f�/inen beneemt pem be magere pept enbe guellinge/ Doc^�te��Ji�iS in tegpeben eenen biantn gpemaec&t ban een palf onre (ebenbe folpperi� gpef�ooten/ een rou ep/ enbe een bjagpme mpire/ met goeben toon. 3&efe feibe remebte 10 goebt tegpen be ptjne in ben bupt& enbe ben poefr. 3jfr bat pp becpic enbe bermoept W fo fai men pem in be Beele toerpen/ bet enbe b�gn. ©iuuto�nb�ebeg�e�renHinbttebtagflen > moeten
paer toatpten ban te tietnen pet ftoeet of ptffc banben jf�upl/toant fp bob: bereut&e onbjucptbaer tooiben/ gpelgtti be felbe beefte onfyucptbaet i$. , «©en vuot� ban ben nagpel ban een IBupl op gloep^ enbe bolen gpeb)ant/boet alle fiatteu en lOupfen/ bis bafufnptipj$3dn/ twj�onti»w0 toogen, |
|||||||||
|
Van den Mayl-dryver.
cap, xxk,
f �� regiment enbe ben lafr ban Se jBuplen/ij� |e*
i itjcn ban �e peeroen/ fo toel aengaenbe petboepe» tcn/�JerDen enbegpempcp / al8Sbe3U>cktetuegpciie' fen/ �ie paer foubeu mogpen obertomen* i|ei p?ofgt Bat men base afpebben macf)/ t� gpelegpen p�ltmpa* Ige� w beel jTBuplen te pebben. mterorn batb? if��pl-bjpber be|)oo|bt tefoet&en
enbe te tuel en een goeot enbe f cpoon tnanne&en / enbe ooc�een wnfftcno.ubie tegenereren: UJanten3gafp htpmn tikt tcDcl gecifponeert/ foo en fait niet Deuggen h�m af gom: ti fai. <�nbe poetoel bat be Jf�upleu ge- genereert tnojben ban eenen Cjelenbe jiBerrte/ ofte ban een l^cngtuft enbe �3«Iinne/ foojtjn noeptanis be beffe/ biebaneenen «2^1 enbe JBerrie gegeneseert tocjoen : toaut be gpene Die ban een �engp jt enbe *E* jelume �osjtg nomen/ poe mei batfeben naem boeien ban ben �abee/intfranc�opja chevaiinnemulc.fo gtje» i�cnen fp notptansfgepeel enbe al be moebee. 3©aer* om ' tbefte i$ om fepoone jBuplen te neggen / te peb* ben eenen <�;et om te befpjtngen/ bte fepoon enbe ban goeben aert tg/ enbe fece biel beproeft. JBen moet ee« tien nemen �ie ojp jacen of mees out tg/ groot ban Ite fjaem/ bjoom ban palfe/ fyeetenbe fiereft ban ribben/ be bozfi topt enbe mufruleuis / beCgtenboelbefet met bleefcp/ bebeenen &o|t intbebicn/ftoertof gpefpic&elt �jaupapij: mantb� <�3ef�3pgemepnJt�c&mupf-bael ban �QPis/ bJe�f Dap� niet goet en ig booj eenen JBup» Ie. ©eifeer rfebeooo|t te bjef�n bliber be tpien jaren/ groot enbe fepoon/ grof ban leben / ombatfetebeter foiibe mogpen ontfangen enbe bjagPen pet ongpelptfe jaet/ enbe ban een anbec jpecie ban fp i$ / enbe gpebeh tjaeebiuc�tnietfllleenefierc&pepbt ban ben ttcpaem/ maer ootfe Betouragie ban ben geeft. «©eJBupI tooit sBebjagen ttoaelf maenben/be toeltBe/ ter toerelt ge« lomtna�nbe/moet geregeett toojben/ge�gttt be jon* gjpe beulen� / sipt-gpenomettbat fp nae be etrfle feg �naenben/ be mbeber niet meer fstpgpen en macp/ otti be grootepgnebiefp aenbemammen geeft : jBaee men falfe een jSettie bo3ti fupgpeh / om bat fp �t�f�f^ gber fouben tnojben/ ofte men falfe met be moebes la* sengaen/ombatfefouben leerentoepben/ afcfp niet sneer en fupgpen |
|||||||||
|
�yndc van het eerfte Bocck.
|
|||||||||
|
HET
|
|||||||||
|
H
|
||||||||
|
HET TWEEDE BOECK
<Ean m Roeten;
|
||||||||
|
man n fornii*
|
||||||||
|
I banbiaemeti / tooinen / toittc BasBe�eu�tte / of DKec/
of anbere bicBenroepenbe planten met biaemen baci
tuffcBeng�elept. Hocdanich dat het Lande ende oeffetw'ngo
vandc Hoeve behoort te wefert. CAP, II. D� aerb� ban ben ^of bepoojt gemifl te mefen een
�aer te bojen/eer bat fe orante gtjebJojpeit m ojbt om te faepen / enbe naer batfe meberom gbefpaept t& enbe gijemift/ foo moet men bie laten tuften enbe gae� mifi laten aennemetn fBaer aengaenbe Qaer natuetej enbe beucljt/be tlepat|)ttge/trtjtatl)tige not� fantaclj" tige aecbe en btenter niet toe/maer betjoojt bet tnt {jan-1 beien te mefen / enbe ftoert ban berme / bit �aeft in'fi Danbeleu tuffc0en be btng^eren bjeecBet enbemoifelt/ enbe generaigtB alle aerbe bie goebt ia om terme ti faepen /f� ooch goet om Ijoben te maecBen. De ghedaente yande Haghen der Ho^'�n;
GAP, UU
r\� groep�nbe laglje/ bit ben t�arm�e�-Dof af**
UYt�epbet banben Ctuptgof/ toilgeplant enbe be« fet mefen banbe boo^fepbe plante in be maent ban J&o*1 bember/enbe int beginfel ban #ttsbcE/mei gegranets mt boo;mift aenbe mo)tel / aenbe mo;te! afgefneben/ enbe oot alle jaere gefupbert / om teronben enbe bicBe te maBen: maer men moet be boom� laten opg�oepeti bit fitteti in be plaetfe ban f�aecBen enbe laften/baerom fuit gijp fetten alfo beel <©imen al0 gijp meue{)t in be* fe enbe anber bagtjen / bemeltBefcfjepbenfullenbetf �©armoeiS-�of enbe ben Dof banbe Ctten enbe 3Soo« uen / be melthe gftp jaerltjtfir boen fnoepen fuit / om batfe te bitBer fouben raojben/mahenbebuer af jIBut* faert/ enbe oocB om Rout te Ijebben/ om urne boageniS enbe anbere gercetft�apbaer met te maetBen : jae-orr» bat ooch be HD�ngaert foube mogljen baer op loopen/ bie gt)p baer aen fuit planten. Van de ganghen aen bey Jen zyden vanden
Warmoes-hof,
CAP. �V.
G�ujcDen if�rupthof rontomfal befet toefen/mee
Dagen b�3ofemtju/<©nfer-b?oubjen-3ege�Ber.!3/ jf�uftcoofen enbe meer anbet fonberlinge Brupben e« planten :alfo fai ooc be ©armoeis-hof 5pn gangen be» fet fiebbeu met jonge togngaett- fiupten/of ben befiert �Brjngaert ban ben lanbe/om te ijebben berjupjs/ bae g�p maogt beftgen/ tot befjoef ban {jet Dupfgljefin. �^et fatfoeu ban befe gangljen enbe tuijtigaerben/fa�
gDemaecht�rjn/ g�elijcBeenloobcof ^omer-putre : toant be tnagenss Boften te bele ban onber�ouben/enbe ootb om bat men baet onber foube mogften fomittige bebbehen�maecBen/ ofntupbenfetten biebe,�onnc niet beel en befjoe ben/ latejibenocljtanfiober bepben 3ijben/ eenen gati cB ban b?p boeten totjbt / omme ben �t�pngaetttc mogl�en oeffenen : men fai ooc& beb�* ftc enbe bic&f�e rancBen ofte flupteu frelfen/tegrjen fie� Zupben/cnbe foo fango niet fnffben/ bat fiet ijout niet en foube mogen bttfteu: tnant dm fctjoone bjucDten te rjebben/en is niet beter/ban fjet bicBe {jout: 5De togn* gaert en mac& ooc niet feer bitB op een fiaen/enbe moe� alle bpf jaren gljefontBenbJefen/enbeallejaergDefne* f neben enbe gbebonben int epnbe ban itoMmaenr/Jjec toelcfte sto boen fuit met be mtf ren ban u milgen enbe |
||||||||
|
De gllelegentheyt van de Hoven, fo wel
van de Warmoes-hoven als Kruyt-hoven, CAP. i.
ffullenacfjtet�u�ggn�e onfe�ooi
genomen ojbonnantie beginnen te beft jj?ijben be #oben/enbe ten aU bec mftm ben �©acmos# $of/be lutlffieafgebepltenbegeftljif&t ie gDebjeefineffensi benStrupt-Jjof/ ban malcitanberengheft�epben/ met eenen gcooten beue-gancB ban outrent actjtftjen boeten bjeebt/ Ijebbenbem jjetmtbben ceneri put of t bupfe ban be fontepne / ifi bat gijp be ptaetfe ofte Set gfjerief nteten�ebt om re maSenmtmibbenbanelc- Beu Ijof eenen befonberen put/ooc een groene Sagfje bie meibiche Us/ b*�elc&efalmogljen Hebben bjpingan* gtjen/ ben eenen entrent tjet tjupis/ ben anberen tec�t tegen ober ben put of fontepne/ ben berben tegften tiet afftupten banbenbogaert. ©efefjagljefalgemaecBt en gbeplant toefen ban �|afelaer�/,3>teBelbefien/aiel< beften/pauen/i'tamboifen/i�glenttersi/^aembe' fieo / j|>upghel-mamme&en0/�©tffen/i|ulft/©lier/ gfjemengt {jiet en baet met ^agfteboofne/ toilbe 3*P' pelboomenenbe #arabg0 appels/ Cojnolteboomen/ �Bifpelen/enbe �teelt-rupt: mant fp moet beel bicljtet enbe ftercBer mefen ban b'anbet / tegfjen tyt per tjr&el ban �ebeef�en �ieontloopen/ bie ben meef�et meer Der ftijabcnboen ban pjoftjtg. mt gelegentrjept ban be boojfepbe l�oben/al0 gfje<
fept t�/ moeten mitent Den fjupfe / meer tegmen {jet j^oojbenbantj�tZupben/ ombatbemeej�er banbe i^oewe/ foube mogen boojbe benjtetj�ban $�nhup!S/ �e lufhghept en fcrjoonljept ban 3gn fjoben gljemeten. fiarptan0 bette ban be fr�juere enbe bojftg-btoer / om bat De Brupben niet en fouben bant fiof / buplic&epbt/ Baf en Blep'ne ftec�&eni�/ �>it booj be mint ban ben Dojf* toloec in bc nonen gftebjocfit bJojben/beftfjabigjjt 3nn. 39�fg?i�t6r befjoojt fip gc�eel biercant en effen tt me» fen om {jet gerief ban fpacpen/ enbetoataf�angenbe/ om tjet ballen enbe af fincBen bant tegen-mater/enbe De �ocf)tigi)eptbantmtft/bjelc6ealtqt0 nebcrtnaerts' loopen fai/ boo{ ben teg�en / langh� be gangen nw paep&etw enbe fait lanbt betbeteren. Cer 3pben ban elcB ban befe Boben/ binnen fjet be «
flupt enbe begrijp ban ben Bupfe/foo bene alf� moge* rtjttti0/ julien noci) toefen tbjee anbere Jjoben met Jja? gen gefclj�pben/met een grooten gant tuffcljen bepb�. ^e toeten ou be^pbeban ben �BarmoesMjof/eenen befonberen fjof �oo? Bemp/blag/faff caen/ bjcebt enbe anbec bingen/tot bejjoef oan ben Jjupfe/toelt&e betjoe* ben Ijareuefonbeteoeffcningfjer <�ube op bejpbe ban ben �ttuptfjofeenen anberen (jofbooj tjet ront-jaebt/ als erten/boonen/bitfen/ rijo/boectnepte/milic/tnelc Be bingen feet toel te paffe Bomen/ en bienen tot boet» fel enbeonberftoubingeban ben ftupfgljefinne. #et af flupt en en �ebjpeu ban be fjoben/moet foba»
nicfj 3tjn/alis be bequaemfjept bet plactfe epfr j)t en be» geert/tfpban mueten oftgroepenbe bicBeljag�. J&iet temtn booj ben minften cofi en {jet meefte p&ofnt/ fou- ben fp met gcoepenbe Dagen mogen bebjtjt bjojben fn J�ebebanmueren : toant een groepenbe�agftegebuert �auger/met mi nber oncofien fo toel int eerf� maBf at� �an oH�erljouDen /be toeicRe macfj gesnaecfe�tuoi�en |
||||||||
|
van de Landcwinn�nghe»
|
||||||||||||
|
6s
|
||||||||||||
|
teettett ' oft met bi45m\xt Uan u toarati�e,3Bc fatten
hanutoen tuptigaett en fuit gbp met te gart binben noti) ooe u tanr&en/pjtn «p�lot aenbe boom� nati ulne fjagfje/beuielcbe toefen fulieninbeplaetfeb�nftaec&e/ luant D� bant foiiDe tnbe fthojffe gaf alp fp groot tooj. ben en�e groepen/en fou�e ben binberigc fijn ."En Dec gett ooc niet tuben Wumi ite ontgraben en te miften mtoet�tjuoflttt rantbenefite&enenutoejongeftgeu» ten/om Daetafflupten te mahenom te bertoopen/eti cm aligna te benneerberen. ©ebjupben en fuit gbp met af fmib� te ttjpeof te groene/ tiot� oocalfl regent. Wmp p b�be refte |)et oeffuen b� oefen berjups top' gnert i$ gelrjtB nanben ai.bmn togngaert / toaerora battei te berger f» toare langer baer af bier te fcftjijb�'. «©aerom faunen gaen tot fietcapittel �anDentugn» gaert/enDelefen bet gouvernement ban Dien/ g�eltjtB f ter nae nocb fai befcjj jeben too?ben» Het fpittcnende faeyen vanden Warmoes-hok
CAP. V,
A «Bngaen&e get oefenen banben Wmnm Mi
■^Datfaleerftggebaen toojcentn J&obembec naet §>at bet een jaet vft eengalf jaet ban te booten gbe^ «ufi ggelrgpen geeft en�e boel bet gfietoojoen i#/ toanr Daer en is ggeen �aubt foo goet bat met af en gaet ofmagfjeren boojDt met langbe bjaetbe te lig" ggen. 1©aerom�atu ongbeboutoet lanbt/ 'a. eli fee gtjp��eftbifet��ebt totutoegouen/ teueecfien gge< fupbert moet toefen tabe Jieeuenv eubebaet nae fees biep gbefpst / enbe bet onttupttotbetoojtel toe bat' getoept/ toaer af een cloetb gupftogf f al mogen goe�e affeften m aften:baer na fai Ij g t mtftcn m* t ton boepen cuDe peerbemifi orbes een gftemengt/ bat toelbetrct s0/eiioelang�efitlle6el�geiiijetft: ofmetefelp mift/ ineltb bet alter beft 10 om boben te meften / n.�tis bat ben efel lange enbe rnet gemaetB jgn fp tjfe bnout enbe fe|ebet/Caf ban tojen Dat een jaer beefr gfielegfien fai �pogen in ftetbe ban mift gebjuprt toojbembettoeltBe mue bat to�tec natueren tjeet i0/baerbe fo bet maect/ tratbeCrupben/ aBoomin/ Citroenen/ a.tmoei.en/ #?angen/Conserometg/ Cittullen enbe alleanbere �lan�en/�se baer geplant enbe gefaept toojoen/ f cljoon ismtti� fothgn/ en baefioberbloebige ojucbten boojtia ib|engen.©oog De tt�esoe boutomge fai gp omgefpaept tooien een fpaoe �tepe / gnbetntfpittenfHltggpfeer teel mengen bet mift of bemergel cuber uto�aer&e. Wmi be �ec�e tepfc fai bp geroert enbe effen gcmae�t �B�|D�n �iKt De eggge/enbe' inet Den cugge banbe egge fu�t gbp int rjoojbpgaenafteetBenenutoe bebbenen ganggen foro lanca enbe toeebtal� gbp meutht/ rae t'b�grgp et ■ be ben epft�j ban urae plaetfen. Jf�aet gbp moetgaDeSaenbatgRpmearfitober fcb��-en / enbe jnet u arieti reprben Dbueerfrb ober uboe parc&en of bebben: enbe aljS uttie gangen tuflcReri be beoben ttoee boeten b;eet vju/ t)et i� g^enoccbsttiani toat umi t&/ battis berloteu aerbe, De ordinantie van de bedden bandera
Warmoes-hof Cap. VI.
G^p fuie o�&�neten be bebben int mibbel ban «toen
Dof/ foo Dat oe rapen be meefie plaetfe enbe biujbe {lebben / baer naec De tooien/ neffeti0beDJefe&egf)p mafien fuit nor& ttnee anber boo j i vuceber panbe raDy fen, j�a bef e bebben fuit gijp eenen gantb rnaben D|p boeten bjeebt/eiuebaer nae fuit gbpanDetebefonbece beoben maerben boo; ^>pinagie. 7S>tm/ JBelbe/Sa» 6ette/Petertelte enbe ^urcbel. <@aer nae fuit gijp toeber eenen gant&maerBen ban
tt)P boeten b^eet : enbe op b'anberjgbebanbten fuit B�P matten een btercant partfe oft bebbe booj ^atepe
|
b'anbec 390e ban befe btbbm fuit gpp Rntn toetft
maben ban b;p boeten en een pjlf bjeet / enbebaec na beelbeboen om te beplanten / feo boel tot onber�ouot banbenCrupbt-bof als ban urne jjag�en/ enbeoorfi boo; utoe Sluiter potagte. Weerom fait goet 3911 bat men to: bien epnbe beplant een btb�t met�>abie, enbe een anoer mttpfope/een met ^pmuwenbeeen met jSariolepne/ een anbec met Eabenber/ enbe een met �ofemarepn /2Sberone/ tlepn �pp?esi/ enbe ndrj) een anoetmetCueleenbetifope/ 2&afjiimm/ ^&pytbe/ iBalfem/ f^olepe/ enbe een met �oomfcjje Camille/ om te maben oe fit-fteoen tn�e boolhoben. #et falootb goet toefen batmenboo?ben noot rha<>
Be een btercant perei» / beneben tn ben ��armoei-bof/ bp ben muet ban ben befiotenbogaect/met iommtgrj� bebben boo) be mebtcinale ccupben gelgtBBalertane/ «Getuit/ #aboe-blommen/ Spboet/ jeanfoojett/ ©onoetbaert/^atientte 2&fngdtrupDt/<©lafctupDft enbe raser anbei berggel�tBe crupoen / toant oe l^oe* benetffebe0oo|ttetoetenbeelremebtentegen oe fiec* ten/ enbe fonber tuinfel top bebben bier gbeleert ml semebienenbe jBebtt�«en banoeb^outoeu, Dcgheleghcmheydt vande Bedden vandeh
VVarmoet hof. Gap. V 114
tl �t8t�ae« B�tonne tornt op ben rntubaic�/ futS
jE>>gbp maetBeu u beboeu cebdrjtbcn roogbebaii aeroe/ baer bed peetig mift onber g�emei�gtj' ijst / oe toeltBe ghp toai t M fuit laten ruft� eer bat gbp baec pet op faept. <8p een ban o > fe beboet* fuit gbp fatp n met maffen banoejiBeertfspe mane u �attoutueu faet enoe HLue |9o;relepn� to�nt fp coinen aif00 baefi upt/ bie ineen Jiaeert gefaept �gu/alis oteban febjuartu�/ om teberplanteu op bebben / als fp eenen {jalben btn* gec �oofee 3jjn.<©p btt feitje be��t meutgt gfjp faepen ^lupinelle/ ^estpUojen en�e rlepn Q?bi>betbaeri met 9gng,elftt)e iS>uctBel/ enbe anbec ^aiaet ccupben mei bit» onbes malcanoecen/orrs acheter na becfr^epben tl ftellen/enbe int ttipme al0 fp uptgefrooten ;gn. i ^>teto9cBtoeltoe/ batufaebtmette oubten ^p/ b�tftc|ben/nar/berfrrjtmmeltoft berbuft/ enbr op oe ramen ban befe beoben ttoee palmen bjeet fuit ggp faepen flrtifchot&en. ^ljp lult ooeft een Beo�e maB�n bcot b� ebel�ernp*
ben/bi�in ben I@tnter bieren moe potsgte enbe oorft boo? ben Crupot-hof /geitje ebel J5aIfrm/25afiltton/ Chprnms ^fope/Cu«le/|liartolepi!eenbe^>atoie. l^et fai ootb goet toefen / bat men een maecBe om te
faepen faebt ban Citroenen/ �>|anie appels/ Himoe* nen/<©ianaten/Uauriereu/lteeppe �nbe babele etl na Dien batmenfe feer qu liicb �t^r can boen groeren/ ombatbelQtgtbaertoe foo na�upjltjtb not� bequa* me niet en t�/ foo moet men toel gabe fiaen / bat meri ' tftberp epnbe om booge ftelle in planten of faepen/e� batmeu t>K met plat in b'aerbeen fteBe. �nceal0 be Citroenen of bergei�tBefaben �ptgftetomen 3gn/ fou moetmenbieberplantenlnmanbenof taffeBems / Die men berbjagen matg BertoB.ertfS enbe bertoaertBVottt tebetoarenbanbe gro�te Bitte of eoube enbetebetfien enbe foettSrif B te Banieren na ben epfcg barben tgben/ aI0 Bier na falbetrlaect too|ben. #p een enbetbebbe bat feer lanrBt� / enbeonttent
be groene gaggen eu toijngaect fuit gbp faepen Con* tommer0/�itrullen/lar.gbeet>beronb�Catoo)ben. <©p bet bierbe pertB oft bebbe/ bat lantB en fmal i�
ggelgtBfietboojgaenbe(miti8batfebitBtotl0 moeten befp]oept enbe begoten toefen} fuit g�p faepen bib�c ftgefooitenbanjlBeloenen. ^ �nbe om bat be boggeliS t'faet niet en fouten toetg
nemen/ foo legt boo?ne tacBen toel bf tg« op urne beb< ben 'enbejfjn fp ggefaept in't toaffen ban bet JBanen |
|||||||||||
|
enbe a�itfloocR / cnbebaetneffenpnor�ttoeeanbere in'^po)t�e1ieomb}i»tbsipttefc�f(ten / jaeVltfffn
boof Itijupn enbe^tboloegnen / enbeboo)%ootft/ iBeerte/fofpjept op be boo)ncn rlaetftro/enbfiegget ioutg HootB mm f flftfu0jtenfiibc6a«8tfn« *S In Wdjfsimjwn'ttwiftfw ; mmiflbatgppgjieboeit bat
|
||||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||||
|
6<S
|
|||||||||
|
bat oe coube f�ettli t'0/gBeJtjc& bat op fommfgge mta
gebeurt,'folegttuoeplaetfe baufiroo/cube inateu/oft g�eljeele fs(jooben uan fimo op De ooojnen / foo Datje b'act,e met en gerabeu / en met en mogen letten noen DUi�eteti/ 'tgeueoatteruptfcljiet. «�n'tgenebatgpp toiltwouube�oenbipo� gelijc Coucotrunerg *we« loen�ii enanDer muet) en fuitghp tuar ban malcanbe» �enbecic�ep�en/enDtcuitSebefpjuptenmetiaui�atet in De .^>oii.,e,-bai lange te boj� geeft geput gefia� m De �ac�eii of tonnen/ Die bp De pnt fiaen, maer alle hrup= ben en bjucfjten om pottauje te manen/Die m� fielt op beooen beteren feecmet netplanten/'tojele men oocb boet om Die eDelec te mabeii/ enbe beter ban fmaecue, Den tyt om te bcfaeyen den Warmoes-hof.
CAP. Vili. AILle�aet �aet een iD3armoeo-f)of metgfjejtoffetf
inojv/bi'ljocjt gtfaep. te tooien lut maften ba�ue j�ane/ ban Den eerfici barlj iet oen leden, Oj�te gge< 3aept �JojDeiunt b|j»en �et jif�aue/ of p bomen taec jjoojt of en �eugben niet: beljalben neeg ai ifi oat gijp juept int ujaffeii ban De /Bant/ oot alterne *5 gebiucr all>)g�jelu3ttst�u/ giof enbe tuit uauoiek 50 wib geanftaiSb��OiOei!oftbe,cDa�igt>t i ocgcaius enuape guabe ro <fMiaac(�jel�ue^a�eiuecg�eeteii3twp t-e0 3^emd0)beletoat|enteieii Bonnen be.pen of gita pen. 3fi Dat men Ui� 3aei (aepen ia be�omtr oai iwoct
jgtiint touljennanbe Jt�aneban aultus m «©ogit. «Cube- in Den^erfft in be maent4>; pumoesen<©t.e» Bet. 3lnbe Hemen/in ;t>p �ielleeiioejf�eerte.Suoe lanoen Die upt Der natueren bont jnn/ oft oie toepnttj) jpuipe outfangen �anbeJbontie/moetmeH later 3ae.su in De iLente/ maer bjoeget in Den $t\ fit; 3» De fjeete lanoen moet men contrarie boen.'t^uet groep er alfi op foele Dagen gljefaept tooit/ Die not� 8«t orbout en 3»n/ Dan alfi op ftoube/ geete of ojoogeoageu gljeiaept is. ��etjaeDt Dat mentoli f ae pen/ en moet niet meet ban een jact oui j�jn toant 10 oattet te ou�t !& tjes en JjannocggroepeunuClj�JiDerctn vf�aetomfjoe ces» felice Dat u 3ae�t 10 / nan pasepe' Concoramers enoe CatooerbeivtjoeDattet eer upt fptup'.'Sec contrarie/ fjoe ouott �at fjet 33« ts ban Retendit JSeete/ ©je- p'Hetfjeen�e 4Lojtanbcr fjoe oattet ootbeerDet upt fpnipt.' foo betrealfi niet Deinenen 10. 3�>e Cooleii en�e al�er�anDe ,�puiagte/ toute �ii-
bibte 3Lnot&/�&arepeei.Dea)upn/ tooj�engefa�ptin ben griffi/ enoeoer^sagSjenujel�efciou�*. «©2 uabeite f�erfl'e/ CoiianDer/ �ecbel/�agsn/
�aonfen / $een/ <Carotcn;#afitiaben/ #etettelte/ IDeiitn 1 en�e anDere brupDen toaer dfoe �io}telin�e pot��gte gce' f0/ teojbeiitnDen �^erffienDeiLeiutge' faept/notljtansi Bomen fp beter boojta ui be Ijeete lau- ben in ^opmaent gefaept/maer in mt�Delbaer lanben In «©ogftmaent/ enee in nouDe lanben tn ^>cptembje. Hatrourue/^urtBel $Q\ttlepne/ Concerniner0/
Ca�joeroen / «Jleule/ �|ert0 bo;n/ 6lepn5&onber. baftt/ #arepe/ BeeteenDean�etteeceBrupDen en&e eocH 1cticljont0/ toojDeu in De ILeute gefaept/;a boo| be meef�enbeel Uomeu alfoo Ijaefi upt / bie in l�eer e enbe «pul gfjefaept toojc en/ al0 Die in ^pjoeelle/nae batretgoebtoftequaet vneDer 10. IBaer p^tncipaeltitfe moe t alle 5aebt / bat men toi�
Saeren/toel rripe/bol fboaer/ gelnbic� mbe grof jtjn/ goet ban ber toe/ toit ban meel / enbe nietpoeperarlj* ticrj: team �et poeper Dat bant jact balt/alfr gebjoBen m l toont oattet be&ojben i0 enbe niet en beurst. Op hoc veel tijrs het zier dat ghcfacyt is,uy t
der aerden fptuyt»
CAP. IX.
H%t \�t\ bat be natuere ber aerben/ be goebtfjept
be 0 <&em\i0/ enbe fjulpe bet ILottlt/ met btn ou* l«rbcm �ant ^aet/ ooffabe 3911/ bat 0et een to|oegljec hm �« anb?t: fpinpf /?nb| ftaftet ge,n| M m# ff jjogti |
|||||||||
|
enbe inf�tto toebet/ ep een toatme pfaetfe/ aft toe� tir
jonnen fiaeu�e/ metbcrfcfJ3aet�efaepi 10/ eertist* fpjupt/ ban 'tgfjene bat op contralte plaetfen en tsj�sri gljefaept m nocijtan^ Heef 1 jegljelgcn jaet eenen fe§te« ren tyt oan upt-fpjupteti/�jaei; op �at aclit moet g�e* nomen toojben/ uiiepnbeDatDetgbenfoaben&ij�'» fielt toojcra om te jaepen / enbebe bjutljt banelcfem te ontfaiitifjen. ^pmagte/ O�afilttum / �.apen/ �Safeette / �omm
; «pt ojp oagfjen nae Datfe gljefaept jtjn/ �ei outo«n cc ben UfcrDen �ag�/ Concommsr» en CitruIIen opbgtt bilfoen/ i�ojtelepuetuatfater/ ^illeopben�ier�ra bag� / �ietf�e enbe iBofiertfae� op Den btjf ben/ #a- tepein oe ��mcropDenfefienDagl)/inDe�©i�itjsep ben t�fen�en / jBeioeopbenacotfienbaglj/ «aTo©isii op beu �fjien�en/ oloitanDer ontrent oen togfwi ttoin* ttf�fieii iiaglj / jae fomttjbte oocb toel later alfi 5aeB� berfclj 10 «©jega e. oe Ccule na ben Derticljfien/ ide* t�ifelii: op Den beertigfjfien�agfj/ enDemeefienoeeiers beu bufttrrjfteiu WeUstoaetv bat Defetiaeng�enu?/ feec oee� g�degen t0 aeu Den onberiiom viant3ast e\\b§ hotif�ets^itfaepeii ban ben �^obenrr i toantg�elgc� toojHt tie'ept ta/ �Sarepe' <ffoncoir.mrr0 enbt Cttrul» !cn botnenoeeieernptalfigtaeuberfcliiiS. ^evrotti» tratiz/ toc #et ercelie ' ^>jni�egc/ �erffe/ Ceule' �*!«« ga enbe � ojtanDet /fpjupte^ eer upt aSfi 3oeDt onbt iga «©elgncH� wei' �onfomrner-3aebt / tn melt� cf lam toattt gjieterptht / fpniptoccs bjcegfjer tot fceraer* ben. #tt |flae-t0cotli ban ^rti�ljfititp-jaet enDebaii twer anoer brup�en/ai0 gijp ften fuit m Jjaes pattiti Uerebefnj�ijoinglw, Van de Pottagie Cruyden te begieten g
ends ee wyen,
CAP. X.
Z# Qaefi a�0 u fcmDt ober al befoept f�/foo mo��t�
(leeritelitabrfp^jept toojben/fo berte al0�e plael*» I* ajioetiiameieiiO{Oogtjei0/t?nepn�e Dat fjet jae��l �ooj�efeer geojtebjoorlJte ntetoiiDei gn &Igb?/ m�§ De «ju. i)t uasi'i 3ae�; niet fie�tte. f�'bcfis toat�� om ie i&ouag�e trap oen te b gieten/isa �?t regen-toatet/ tn�nn �attc�bp nfl�ljttjali/ofwtgom�SitetbefK��p* Den Met en maefj iKrtoarracn / toant |)et toaldj ei.os repntcljt be brupoen ban }iof �nbe-g�ettiojrr ie > nm Dat eten fottoerttnge ato Den rrggen �an Den jgoo|�sa t�inbt grjebjeben laojDt. 23p gUeb^eecte ban oefen toater / sSf i;et iSe�iier-iratcr oft fcan em tos/peti&g ©eetb� m mi laemu i0 / fjet bifie. «B*atr nae pttt- toanr Dat Uan ftns^glieniS in eoiiiisn ofi Stippen g|!^ put geeft ogeftiien/ en&e ban oe *>ouae beruiarmt m ��&a�tbom vuater/ ggeh;r&cot&bat3oati0/ igse�jg npan�t Bt>u aile brupDeu � 3�en tobt ban befpjoepea 10 t'fai3onot0 enbe fmo jgf)e«0 / en&e vkt cpDe tiotvsj om oat fjet mater Dooj be fjttfe ban Dei ^»011111109 bertoatait jynbe / �e too^tel0 niet gn fooD�ti bei*« bjanDen. %\0 r u Ijct brupbt Begonnen Seeft api te fpjtiptet?/
foo fas men t^mm brupDt tot toseDen/ �at fjet goe�i ber�upfiert enoe jp boeDtfelneerat. ^et frijeeten itf oocb ben brupDen feer pjofitelscb/ aio fp alreeDe tm toepnidj apeuoaffen 3gn / om �at fp gun gsoenicfjep* fonoen telangljer fy�dbtn / enbefcyoonber enbebsc&?$ fouoen too|beu/oocb om te beletten Datfp nietftgietea en fouben / enbe oocb om eenen Itcmcbereit fmaec* beteggebenbanD'eerfie fcDeute gaDDe. 2Bp fultbei� mtbDeltoojben�e «flroppen enbe �oolen b�tes enbe lieflicber ban fmaecbe/ifi bat men be eerfie blabertf af ttetbf. �^efgljelgcbB oorb be iSabgfen enbe Sapera groepen beelfcfjoonb«cal0 rpgfjefrOoien^gn,, |Baeg alle brupben en toojben niet met alle toeDergljefcgoa ten / tuant be gfjene bit pgpen Ijebben/gljelgcb U juptg enbeanber ffi bat fpmetnattoeDergoefcOojentooi* , ben/foorot�epgpe : baeromme en moeten aifulcbe
brupben niet gfjtfc&ogen tooien bau met fcfjoon enbf J biooc�toe�fE»
1 Va�S
|
|||||||||
|
van de Landrw�nn�ngh�,
|
|||||||||
|
4y
|
|||||||||
|
Van Pottagie Gtuydenteplantenendctevcrplanten.
CAP. XI. OIBbe ftrupben tammer enbe grootet te fjebben/
l'oo toojocn bie berplant/ pet xuetc&e gebaen wojt S�ant een bebbeop 'tanbet / �t� fp uiec uf iujf blaberp" lut ber aerben hebben / enbe bat math tot alien tnben ghebaen wojDen / foo ber alft bocht enbereghenach» mi) tueocr m/ maer Dat moet 3yn in aetbe bie wel om jjhefpttenrjetis" / fonberanberbeteringfiebanmifi. gift oattet gheen regenathtigh weber en iov foo moet men Die befpjoepen/ na baife Diep ghenocch in D'aerbe gefMicn 3911/ enbe fbmrmge moet men bet epnbe ban be wortel af fngben/ enbe int rupmeplanten/ om bat * men Dte foube ntoghen wieDen alft noot wate/ enbe te beter en�efthoonbet foube groepen. 30e ftheuten booj ben &rupthof wojben op alle tg»
ben berplant/ foo boen 00c De jongbe fpjupten ban ben jate/ nemenDe een bed ban het oube �}out / enbe Wjin* gei�De 'tgftene bat gijp tn Der aerben fteecut/oft 'tfel�e onber jplgtenDe/ enbe ni be fpleteeen Batier&ojen leg» gen/en fommige ban be felbe haber uojews ronDf�m* me De piante / ruant �e nrupbm bte men berplant/en begeeren geen mtfi aen be toojtel maer eer bat be eph- beu �an Dun Wortels een wepnitfi geWepcbt �bn/ghe- l�ewpbtet naefullen bettlar�n* .�pinagie/ JBelbe/ §0eteitelie enbe iiettsel/ enbeughen met implant. Van het pluckcn ende bevvaren van Eaet,vvoncls ende bloemen der Pouagie-cruyden C AP. XII.
M�ti tretltt ben meefien hoop ban be Wojtet� wt/
u!s be blabeten ban be planten geuaUen 3tjn/men plucbt�e bloemen ooc�ghelntn ban�Settiagte / 25u- Sloffe/ SJlgoeDe enbe <©oubtbloemeti/ alg bie geheel o - pen jun/ maer be �oofen en «Tappers! bloemen moe* Jen om te bewaren gbeplutbt Wojben/ala fp not� 3ijn ��eJloten. ��eri neemt aotnbeftnipben metalig ut lilabersy a\$ fp boiwaffen 5 gn. 3�e bjutbten gcelgtli j�kloeneu/ Contommero/ Ctttullen enbe �aWoet» oen/at�fpgeeluMjDen enbe ctlpej�n: iBaerift Dateet ftp om ?aet te hebben.- fo moet man bie op b'aerbe laten tot batfe �joogbe jijn/enbe ban tjaet Wech leggen tot �en^aep-trjt. J>p moeten ootfe met fciaer weber enbe �ntbjeBen �an be Jlane gheplutnt jtjn. 'tXaet toojt gftepiueb� a!i3 het biupt geheel plat Itghtenbebjooge 10: »©ota moet men gac flaeu / bat gcneca�ntb alle fotnghen gfteplutht Wojben / 'tfp brupben/ bloemen/ b�ojtelia/ bjucljren ofjaet/met fchcon bjoogh Weber/ int afgacn �an be �Bane. 33c brupben bie men tuil bewaren/moeten ren in»
Pen Wel gherepmeht/ enbe tipt ber jonnen gebjoogt gtju / Vnelc&'tbefieniSb�eli0/ cm meefhtibeelo hun feracht te-boen behouDem of eoe in be ^onue/enbe ban in leeren facnfnen� enbe niet in Ignwaet gbebaen/ oft cotfe in h�ute buffen/om bat fp Jjun bratljt nietenfou' ben berliefen/ gi)eli)c& top fien bat men De eebel ferup* oen bctoaert/ bie men in be tointer Mail gljebfupt ben» ^Daerom butirbt mp bat be 35poteFiet� qualijcb boen/ bieopljtm folber^be mebecinalebrupDen �angljen/ niet alleen om bat fp Buil ftrattjt betlitfen/maet batfe oocB bol ban (lof/ �oppegefm enDe blicge^ft�eten met meeranbere bergelijc�ebuplicfiept 3gn. 39e bloemen moeten tut De potine g Ijeb^oogt 3911/
toant om Daer �ecric�jept enbe toeecBDepbt/ fouben fp booj be fiitte ber jonnen enbe tuarmte Der lorbt gun fcracbt terdontberbefen. ��tgljenomenoe p?oben« f c�e �oofen / be tueltbe om langue betnaerbt t� too^ ben f moeten gebjoogt 31)11 op een fjoosDe plaetfe/ Daec bemibbaeg�fcuc^onue/of �aer ftralen bomen/not�» tang foti�er op De f�oofen te fc|)onen.©oo? 'tbefrets/ bat mea be. bloemen D|oogt)e op een gljetemperbe plaetfe/ enbe bte bttUyotl� om toere/ om batfe niet en fouben beoerben/ alttjtsitnel fojgpe bjag�enbe/ batfe nocD �ssuje not� twtneritjcScn ceuc�ein bitliefen: |
jBaec al0 fp b)ooge ?Srt/ ban falmen Ut in eenen m*
ben pot Hupten. ^P'fdet moet in facr6ensi oft aerbe potten / isit enge
banmonbe3nnbeti}aectn)ojben/ofcmbuffen/Lftooe m Calebaffen / oft oioutoooitf-flcfthen toeltoc g(je* ftopt/snoeop D?oogBe plaetfen oaer g�een mater gne* liojt en tuoibt.fixant �et faebt Uiojbt booj be botene Ueptfeerbebo}oen.Hijupu-faeDt/2�teOootti/eiiDe^a' repe-faebt/gelntB cotb bet t?eul-faet/ too}ben in jjaet {jupfben� enbe �ulfenbetoaert. <©m be tno;tel0 tebetoareu / moeten ttueemiDce'
len onb. cboubeu tuo^ben/ mant men mil Die bewaren oft berf e p enbe geDeel gtoene/gelgt �apen, tSabijleiV �ff aroten/enbe anbec btergelrjtbe/of t men teil Dte b joo » gDebetoaren. «©mbiebetftptebetuaren foo|almen Dte in ben �elber leggen op fijn fantoftbjiffant / Dun- ne baer meDeoberbecbt/cft in oen {Min D'aeiDegta« ben/ gelgtft men be �abgfen enDe �apen boet/ om btei meefienbeeloau ben iBinter ober te hebben, �>mbte bjoogbe te betoareu/moetmen bie foo haeji aio fp upt* getrocben 3pn/ neetftitb cube voel repn toafftben met fchoon tnatec / enDe Dan alle be tlepnebtfelingbenaf* fiipben 'Daer na Djoogen oft uptter g>onne mi «©ofte/ ift Dat fp Dunne enoe teer 3gn/ gelgtfeDie tmnoe ©ere» bel/ Citojepe/ ^etertelie/ .j�pctaguis enbe arbet Der' gbeltjtbe : oft tnbe potine int ^)upbe!i/alofpbitljte/ Dicfee enDe grof3pn/gelrjcb Die ban ben Htfcb <©cnti« ane/ ffiertbens-bjoot/ plompen/ ffijpomeeuDe an* Der bergelgcbe. �id fp nu D?oogbe enoe alDup bt rept 3gn/foo falmtn bie op een hoogbe plaetfe hangfjen/ ote uuel ber jonnen fiaetuit^upben/oftoocfetnt j^oo�» ben / baer fp ban ben root / notft ban fiof / not� banb� ^>onne niet en mog�en befrfiabitfit tuo?Den. ^oe met batDenraeDtbanifippotcateiSio / bat be Btupben/ bloemen enbe bjojtet� foo tnelberffcgeal0bioogl)e/ geenfiiijS en fouben in Den toint gelept wojben/om be* tueert te tno}Den/maer eer gftefloten in eenigbe baten oft anbet Dergfjelgcne btng�en/ om bat fp bun tratfj� niet en fouben berliefen/ D'toeltfi litf�telotn foube gbe* beuten al^t fp in ben tui n�t liggljen. Vande Pottagie kruyden int particulier^
endeeerft vande Gooleu,
CAP. XIII.
A�nga�nbe be gemepne �oo!en b iemen �eet J>to «
ren/moeten ten Ijalf <©ogft oftiu^eptember ge« faept tuefen / ifi Dat men tuDe winter oft ti.be baften o� blaberg Wil bebben, j®en plantfe in <©ttober/en men berplantfe tn�aet ember/om tcgebb � De bls�et en tnbe luDttiter/ enbe tfaet in % uniup «iet 3ul!up/ enbe om birfterban blabercn te maecben: tjoeiuelcocfe Datn en tfelbe matlj Doen op auber tijbeu �anD� jare/not�tanjsi en tomet foo Wel ntet te paffe. (%\et oot� Wd toe bat u 3aet niet out en fp/ want baer fouben ilabufen af maf- fen/ notbtanp blpbet fegt jaet gott / ift battei Wel be* waertwo;bt. 39e �abnpsRooien/ btemettIjttWitte noolenofl
,glupt tooien/ Wo|ben op be�ben gefaept/enDe Wojbert tjitrplatit in goet/bet/gemeeft tant/aio fp beginnen op f tetoaffemenbefoecHeu eencoubelocbt/ Want in een Warme iotht fouben fp becbWpneu enbe fterben:enbfl men moetfe met ftroo bet&en/om batfe te Witter fou- ben Wojben /enbe te beter fluptetn 3BeggetrontlielDe�oolen / bie ban natueren mal*
ft�er en letSetber �fjn/ Wojben gftefaept in be jBeer- te/ enbe berplant alle bet jaes beo?/ maec Willen bit«* Wilss befpjoept?gn4 f610 g�p ftet bat be �oo(blabet0 bleet oft geel Wop
ben/pet ia een teersen bat f p water gfjebjecb Aebbeu: ttett 00c bitWiljEt af be gecle/gegate/berr otte oft b{oo<> ge blaDerovwant Die foubefe boen fiectoen. Sf�bat gijp CooIenWilt fiebben bie goet enbe lief»
IgtBban fma6e3tjn/trett af �un eerfreblaberjS/Wane be gene bie Webet Wtfpiupten/ bit fullen beteren enbe Iteantfeeten fmafee �ebben ban b'eerfi�, 4P spetoobs.
|
||||||||
|
Het �T. Boeck
|
|||||||||||||
|
68
|
|||||||||||||
|
«©mfeecUttl teteptifggen eenen fece btip�eitp�//
baerinne batmen gDrtuooitei0 bleeftj) te fiebenenb@ �tatec te Deetett/gDelgtS eenen feetel/pferoffeoperew pot/ enbeanbetbergDelgcSe/ biemennocDtan0ntei toet fr�oon geftDueten en tan/ fo en t0 niet betwp&a� batmen tooien baecin ftebet. VandeLattouwc.
CAP. XIV. D� Uattmrtuebjojt gDelgtu be Coole feecbfeieg)
eengefaept in bocDte/toel gemefie /bettefupbef litDteaerbe/enbe bie goetomfptttent�/pjtndpalgc m i�Seecie/ toant fp en matD fo toel niet tegen touoe enee Ditte. Niette mintftbatgDp bietoiltfaepeuin^eg* tembec/ ja tot allen tgben fo bieft be openf�eenbe toac« meplaetfen/ met goet tojt mefiboelboojften Doetoel batfe iuben tomtec fai Dart toofben/ en ee�igeit tgt fai uiteren : flll0fpberplanti0/men rnoetfetenttoeeoft bjp bagen eeugberoepen / inbienbattet geenbot�fe toebet en t0/enbe int f aepen moetfe befpjoepi jgn/oms Dat be toetm!e bant mtft Det3aebt niet enfoube Doere totloopen. 3ll0fpopljet bebbe nutotgDefpjo:en 10/ Debbcnbc bier oft br,f blaber0/ foo moetmenbiebec* planten tn bette oer�e togt Dan maltanber/enDeaen^ �e toojtelbegieten/ snaec battet niet en b;tefe / not� teDeettoeDeren3p, jBeu totnnet bter foojten ban �attouten/ bfe ban
�tacDfe niet en berfctjtlf�u/ matr jgn ban fmafte hef* Ucnerb'eenDaubatiDer. Ce toeten De gDeccontbelDei be Supteropyen/gDemepne enbe tlepn?. i@enberplitnt metbetlepneoft gemepne Eattsu^
toe maer toei De Clupitsoppen / be toeltfie toit 3aebe Debben enbe ooc meerbes/ toant bant berciatiteli too^ benfe meer�er enbefcDoonbec/enDe foeter ban fmabe» Wilt uDp Die tott enbe fcDoon Debben / foo bint bo*
ben Detoppeil�e t'famenttoee bagDeneer Datgljpf& tottretbtom te berplatnen bast b'een plaetfe on D'an* bet/enbe ftroepet boben fant op. me flupttroppen Die getrontfielt f gn enbe niet Doq*
BDe m groepen/ tuojben getoonnen/ met aen be teci» tel naeoatfe Dei plant i0 / b'aetbe toetD te nemen on* trent een palme biep/enbe Daer Soepemtft m te legget� Datberf�D «0 tegen be toojtel : Daernaetocber mee eerbe te builen enbe te begieten:boo?t0 foo ijaeji al0 fp tu Daer cracDt fai toefen/fo fpltjt be fpmpte/enbe beet* fe ban met eenen uteutoen aerben pot / foo bat Det op* perfte banbe Hattoutoe plat Itggfje/ enbe booj fnlcften mtbbeS fai fp otcbe ban blaberen glje�oten enbe tosi uiojben : <@ft totit gDp oocfi Debben fcijoone �attou « toe/foo fuit gDp ttoee bagen eer gDp bte upt trerSt/be blaber0 boleti t'fameu binben : toantalfoofullenfe fc�oon enbe toit tooien : 3infgDeIgtS)r fanot baer op gDeftropt/boetfe toit toojben. 3ft bat gDp teeefe �ebt / batfe beur rgDebjecS bat?
ben gront fou�e te Dart toojben / oft beur fante bara DettoeberoftbatiDetfaebt / tretutbie upt enbe ber* plantfeopeenaubcrplaetfe. «©m te maet&en oatfe eenen goeoen reutB �ceft/fo faeptfe met Citroen-faet/ oft legget faer bjpbagen te toept&en in bamafi-toateg oft perfume-toater. <©m i)it te boen mengen met an* bec ^»aIaet.trupben/gDeI�cB $uuiel/ sSa&etteetibg bergDf lotos ccupben / al ffamen boo^ts eomenbe upi eenber toof tel/foo legt alle bie btberftDe faben in eenen fcDaep0 - neutel baer toe f raep uptgeDolt / enbe graefi tie biepe in D'o erbe/ ontrent acDtDten Dingfje��/ enbe begietfe Dtt&toil0 luttel tfeffengs / enbe daetfe tod §m al0 fp uptter aerben fpjuptct. dommige bjt&en enbe mojfelen&gp oft biet «S5epc
ren of t ^>tDaep0-6eute�0 / enbe leggen t'faet baer on* ber gemengt in een f gn Djnen boecjc&en /gpeirjt S eenen Bnoop/�tibe grabent al0 bo|en In b'aecbe / uit toe! gae flaenbe/al0 fp boo|t0 tomenenbe uptfpjupten. �>ommtge treeften be blabers af banbe Hettoutoe
bie noefl be too^tel flaet/ enbe ftenen inbe plaetfe Danbe flfflit�ot&enblabet0 « nfaepfeen�an fia&ette/fcetffe/ auctie!
|
|||||||||||||
|
©eresbe Coolen ramen gftemen�otfi «ti�e nature*
lijcn/ Duet ottetbloebicDept Dan uitft : oft tnet togn» �joifTf*» begoten 3ijnDe / oft om batfe gDcplant5gu op een plaetfe Daer fp eetipaeclgtfe Daube l)ttte Des jonnen Dcrtoarmt tuoj�cn. jBeemt nimmermeer 'topper j�e banbe geeront&d*
fie Code/noto coil»»aiiaii�ei6i)oojuflCl>jtjpct/niaec oit m ss �e �iauer & Die Dan baer uetsertoaert0 tomen. aloecDanbe Coolen toojoen geplant op allen tgueii
ban Den tare / foo Dcrte als ijst toeber niet te tout hoep te Heet en 10. �vm 0I9 gDp Die berplattt / foo bo?t cc too?tci.-Dat Dis niet brom en toaffetn D'aeroe/ enoe en fteectfefo o�epe niet/ Den top en tome bonen 0« aerD�. Jbomnuaje befpjoepenfemet 3out uiotes/ om Dat
fp te malf efter 3911 fou�e / cutrc an�er firopen f alpeter botten op b'aerue/oft oocls afftljeu �lepn g&efift om te beswaren bQojeettblopen/rupfeng/CCup&'toojmen m attbec gDetoojmte. l�ierbobenal/ foo en matjj De Coole niet gbeptant toojben bp Den togngaert / nor!j ben togngaert bp De Cooien : toant Daer 10 foo groten UpatuftDaptufftDenbefettoee planten/bat fp bepDe ge plant 31JU�C op een aerDe/ pio fp toat Daten toa0 glie nomen uebbeu/ acDtettoaer0 af tugthen ban malcan* beren en foo Djutljtbaec met en gjn ; ® at fuirr toaeE WJ/mot&t g�p fteii/ifi batmen toat tognp Doet Ijoe lut » iel oatter w m Den pot baer �e Cooletn ftet/foo en fai �e Coole niet moj toe tantum ente fai 3011 bertoe ber « �ifen/^a�atmeeri0/ De g&etit Die beeltognu totllen bjmenenfouber bjontftente toojben/fullenbante »0» sen toutoeCooler, et en #�c eu mac|i DcCoole niet ge- plant toojben bp ��jega/ t�upte enbe �0erc&enfbjoot/ miDt0 batfe bp De ccupoen g&eplant oft gDefaeptjgn* be niet en too|bert/ jae Dat meet 10 Dte plante Die baer ontrent flaet Deelt meDe ban tfelbe ongeuuB. ;©e neerfitgijfi Dobeutcr en fai nimmecmees m ?#*
tien {pf-lnoen een berretteCoole /not� ooc 30n trap > ben nat maet&en met toater Daes Coolen in getoeptnt of gpefoDen Hebben/ toant foo tol Det een als \}m an< bec gfjeeft �'an�es trupbenoie baecbp ftaen eenen CjuaDenruet&e. E ©e goeDe �|obena�ffc fai tot al�en ttjben Coolen in fjaerenljof Debben tot Doetfel ban Daer DupfgDeuu/ met De meltnc fp Daer fai mogen begelpen m tgt enoe (tont aio Daer bolcU fai fiec&3tjn. �©ant b'ecrff e fop ppncipaliKU, toiDe roooe Coolen met boter oft olie fonberjoutingDen�men/ maetutranurgantu/ Det topt ben Doefi/enDe-bstert be flemme : jlBaer ia oat gDp .feupt&er en Der Dit fap boet/foo faitfeet goet3g!t tegDinDegrooteeajtitDeptopDebojuvettoeilongsr* fueljt/ ja« |>et f^Paantw Cooien 10 ootb goettegljen befe gtjeb�eUen.�ool-3aebt met eet�tlj fop&en/of g'De* (iooten fiigl}enomcni0feer qatt tegDeu De toornen banbe joagije hinbecg. �©e fiole bie m ttoeeoftbjp fopengljefo�eni0/ fioptoenbupthloop. 3De Coole gefo�eu entte metlantb $eper b�flropt/ boet be Woe> frei'0 beel mclce �ebben, ^it fap banbc Coolen gf)e* bjontfeen i0fecE goet alfmen qsabe Compecnoillen Steefr gijeten,. Coolen met«manbet� gpefoobener.be met glKfc&upmt Doiiit&gemengt / $ipi feer goetDen Sijent �te to\t toan aeffem 5�n gDelgt� i-oljocD g�e»
jupt�t. iBetten to|tften ggefept/ be Cole i& goet tot alle bingo�n/ banbe uoelthe be Somepnen eertgt�fo beeltoerrjcg^maettDebben/ batfpbinnen DonDect en bgfttcg faceu na bat be jl�eoecgnfS uptf�omeit bec bjeucii teiren tn alle fiee�ten gijeen attDet: mebetgne ba n Coolen en getyupt&ten. Hooge ban Cool afftgen 8Demaet6t/l0fces:goetom tDooft te toafft�en. t©e bozften BDeftooft met Cool fop/ bermeetbettmelcfe banbe ©oefter�. Siffc�enbait Coolen met btttban epet�gemengt/ genefen be ber&iantDept. een plae* fiet gemaec�it »an gefoben Coolen met ajtjn b^effem gemengt/enoe tlaee cou boperen tan epec�/enbeboa� a3�n ban 0ofenai t'faemen todgf�enlopt met ber* eenttDt/ ta een fottberlingge remebie omtecpontbe ipgne �anoen flep?5�n iaet� te nemen. |
|||||||||||||
|
ii�.
|
|||||||||||||
|
I l
|
|||||||||||||
|
van de Lancfcwinninghe.
|
|||||||||
|
C9
|
|||||||||
|
j�utcuel/eitoe anbec bferflljelgcBe : 25p oefen mi��el
fcyicten oaer tot �ele enbe bi�etfcge fpiupten. ©e �attoutoe en ia niet fon�ec goebe remebien/
toant fp �et�erftgt {jet �f erte/fp lareeet/ en�e maecBt fece �eel bloe�0.3?aer 3a» met olie b� �Men gemengt/ berooft de pijne �an beu poofoe/enbeboet napen Den genen Dis be �ojtfe gebbeu/opt boojljooft en�e in Den aatU�anDengaofbegeftteBen. i|eti0 oocBgoetom te gojgtlen/gljemeuflt tnei 380 �an <J5ranaet-appels/ tegen �e geete gefajilien �an De 3SeeIe: �|et3el�eaen be jsauueliclujept oft Slooten gefireBen/flopt [jet �loe< Den �an ijst mar.nelicU 5aet /mintipalic alffec eeotoep* nicg Cjnn�fjerbp tp.Xaet�an Hattoutoe/geftoo�en met 5aA �an tuitten ^eul / in fojmc�an een etnulfie/* Doet get 3ei�e ja get �erbinft be gitte enDe f mette �an be%pue. �Uttoutoe-3aeii ggetoepcBtintoaterbacr fteel in gebluft ia/ gljemengt met een toepnicg poeper �an $�oir / 10 een fonbetlingge gnlpe teggen be �Jitte blaebt �arrbe ©jouiuen. ©e blabesg �an Hattoutoe g�jefo�eti/enbe met eenic� sopBen g�jeggeten/ oft Za» laetbaeeafggemaecBt / p|ir,cipaltc&|'a�ont0naben eten gegeten/Doet Qapen. 3Lattoutoe-3aet geftooten/ en�e met foto gemengt �an een �joutne bie een boeg* terljeeft gcbjagen/enbe toit een Cp/id feer goebt ont o�j't�oojljoofctebin�en/omteboenflapen. �Pecottie ban1Lattoutoe/gefo�enin45erfie-toater/ggebjonc« Ben/�etmeerbert fier m icB �a^©aetfljw& tfi bat men baer nae be bojftrn met ��tjant tojijjf^�e gene DieEonggerfucljttcp 3tin/ 25toebt fpoutoen/Bojt �an 8efTem3gn/enbebie&uibesenbeggeeren te Brijgen/en beyoojeu geen Hattoutoe te eten. Van Endivie,Ganfen-diftel,endc Cicoreye.
GAP. XV. EfSi�i�ie nMtfmalleblabcrjS/anbaTuirff" totlbs Hat*
toutoe genoemt/ Dient mees totDetnebecgnen/ban anberftntg/ eubeentoojntibei^o�enmetgeoeffent/ ' om Dat fp alt g t bittes t�/ goetoel battet een 300? te �an 's 3lattoutoe/�f eer �an Ctcojepe i�. l©el 10 toaer /batfe fcooj�eelte planten enbeljecplanten/�an fe'eenplastfe op s'anoer/oocB met gebonben enbe gebecBt te toefen/ int 5ant / ggebuerenbe oe tointce / gaer nature macg beranberen / jae malfcg enbe toit tooien / enbe met SSepnemoepte�anaentlu�eniet; beggeDeele tointee �etoaert toojben : ^'toeitB onfe ^ouenietgf piactife» ten/ mibt� bat fp ggefien gebben bp erperientte / Dat �e tot��e <�ieo|epe (eet fegoone enDe birbe toojbt / nae Dat fp �an De wateren obttoallen 3ijuce/ met aerDe ef pnbtbeOsrutig. #anfen-Difielin �-atijn Cicerbita genoemt/t^ees*
tijt0 feer foeggeert ggeto�efi boo| 3alaet / maet nu en maetbt men gijeen toereB Daer af / enbe toojot alleen booj ^afen enDe Konijnen g�eglucBt. <$ocB en toojbt biciu Ds �^o�en niet ggejaept / mibt 0 batfe ggenoecg Int beltgtoepet. 5&orf)taiijstoo?benbanDe ^ta�iaeuen tnDc "�Dintsc �oo} falaet gljetaupcBt �aec toojtelss/ Dte goetenbeUefltjt639n�anfmaetfee. ®e fiele (ss ubi meier/Dat fomttjt0 geelatfjtico i0/btoelcite gljebjont» Sen een fonbetitn�De l�nlpt :0 ben g�enen/Die ftojt �an aeffemenDefeiet�enbej�n.�let beKbigft oot& be pgne �jetoojen/ alfmen eenig�jeb�uppel�� baetinne D^uppt/ PjfntipaltjtH alti met olie i.i een <©�anaet-appelfcl)il(e gefoben �eeft. ^et geneeft oocu �olcomelgcft De coube piffe/alfmen ontrent een Ijalf uperBen baet af DiincBt. <©eblanetj��an«i5anfenbsf�elgDe&noHt/ �erb^�en Denftauc�ibenmont0. �ttofepe Deeft be natttpje �an «Snbi�fe/maer bjee* s
be blabet'0/ enbe fonber goebe ceffeningDe/ foo Debout fpaltrjbt0ijscrb!ttcr{)epbt.«55elcgroepetg�eenieop boc�teplaetfen/en�e toelgeatbepDeaerbe.S�ls fp bier �laoer p geeft / fai men bie betjplanten in een toe! gDe« jmcfi UtiDt/ en om batfe feec fcgoone/ bitioe enDe togt uptaefp�epbeblaDetiSgebbenfoube/fofalmcnfogaefi alfSip&sgonfUimgwpen / Um mimi Mn Hm |
|||||||||
|
bla�erj� een c�epne ticcSe�k8B?/toant bp fuIcBen mt�»
Del fai fp ones blaberp uptfp^epbe^ enbe meerber Deb* beu. ©eurDefe gcebc oeffeuingge bcrlieft fp Daec me» tergept/ en too^t inDe �^intei; �ooj falaet gtbjtipcf » 'SCot Dien epnbe too|t fp int epnbe �an ben <©ogf� �er* plant/ enDetn^eptembecalPbeblabersigEOBt sgn/ fonbetpettebje&enupfgeftfBen/ etibemet �jatfttoo beblaber�foetelgtfefonber perflentfamengebonDen/ in goebe �ette aerbegegraben metbetoojteiom ftoo* ge/ maer bcb?n toojbt ftroo gelept/om Die tegen �ojfl enbe quabetoiuben te betoaren. ^'fei�e toojbt mk metter 4�nbi�ie g!J�>aen/ btementntuptgra�en tou bint/enbe feer goet is om eten- ' Co.'tenfei�enepn�e binbeu fommtoge alle telila* benei �an�e »�tco|epe at� Dte uptgefpjepst jgn/met ee« nen Dfaet te fam�n/ enbe �ec&enfe ban met eenen aer * ben pot/om batfe alt «Mg foube beur De too?tel �oetfel �an De eecDe tret�en : tuant bp fufcBen imobel ertic�t » feeenmalff�epbtenbe�jtmcDejDt / enDe�etitefieen groet Deel �an (jaec bittergepbt,. �en pegBeigca toeetgoe ppfgtettjt Dat be becottie
�an Citojepe geDjanr Ben 10 tegfjen bc is&eelfur Ijt / oft �itte�anDe He�ec, j�ap �an «!to|epe o�er anDec Dati) nutgter ggebjoncBen/ g�enefetbloet-fpoutoen. <�tco|epe ggeftooten onber De recgte boifr gljelept/ ge» neep De pgne �anber gerten. 10anbe toil�e �itojepe een becottieg�emaecBt enbe gBebjontBen/ geeft beu b}outoeu fcijoonber enbe fraepec toleur* Van Artichauts*
GAP. XVI.
D� plante banbe ^rtitgaut0i0eeuanberDanbi�
�an oer �i;Di�ie oft �ico2epe: toant �anDe 'i�«t« tgau(0/om bie inben�^erf(i te planten/otoeltBe i0 on* � rent be maent �an #ctobee/ ijoe buttfjtbaer Die ooefs 3'jti/ en �jojben niet ggenonieu DanDemeet�eblaber0 met Dun tae&en �an De g�ene Die be fcgoon jie �jittgten bjagen/enbe ootB f&o bele ban be ftocBen bii w.m mib' ben flaen / De toelcBe na Dat be fcljeuten afgijetrocBett enDe �erplant5�n/niet meer en Deuggcn : men pleegt oocfe De fel�e ftocBen toedj te tooien/met te min mett graeftfe eenen boet Diepe tn toel ggemej�e aetbe/ mee Diabete om fjooge bo�en met toat fttoo gebonben/ cft be ftotB plat tn baerbe enbe feet toel o�erbetBt/ Die al* foo tooit betoaer t/ alterne 10 De f et bf. met toater begte« tenDe/ inDicn gettoebes met nat gfjenocclj en ig om Daer af inbe Sinter oft op aubes tuben CarDoeneu ta maBen.|Baerbe jonge ftgeuttn freerBtmen toeberom in toel ggemef�e aerbe/inbe �©inter feec toel betoaert enDe ggeDw&t met taf �an �lapoftBemptegljenbe bojfi / om bat f p tut nabolggenbe jaer fouben nieutoe �jucgteu �oo?t0 brenggen. iaoojt0 foo tooien ?8ttitpaut0 gefaept in toaffen*
De quartier �anbe jteaertftge jlBane / op toel gBei w« fte enbe ggebetetbe aerbe / maer men fai ggeen bolco* men bjutgten bertoac�ten Dan in't uaeft�olgljen�e jaer. Sfc Dat g�p totlt Dat u faeDt �jofit�re/ maet&t putteBen0 op u bebDe / eenen groot� boet �an ntaitati " Der flaenDe/ban eenen galben �oet b;e et en Diepe/enbe bullet bie met tojtmef�clepngueb�oBen / enbe goebe ftoerte aetbe toel onber een gemengt / plant baer op u faebt ban 98ttitgaut0 ttoeebinggerg biepe m b'aerbe met De puntt optoaert�/legggettDe in een ron&e �nf of fe� faben in foo �eel putteBen?/ om batter een fcljoou enDttBeplanteuptfpjupten foube/bectfeban foetelgtB met eerbe fonber beelDoutoen� of ttebeng. ?8l0nube ^rtitgautbeblaber� fairebelgtfegrootgebben/ foo moet bie befpjoept tooiben/ en ifl Dat Die fiaet op eeng feer bjooggen gront/foofalmen bit nat maBen onDer * gouben/om batfe feer gre-ote en malftge bjucgten fou» Den bjagen. jBaetfonberlinge moetmen toefien/bat* tet faebt niet en toojbemetbe punet nebertoaert� ge- jieet&en / toant baet fouben tromme «rtitgaut� upt grotpen i>ie tlepn enbe Jjatt fouben s�n, iBen fai ootfc t'ftSoonf�e if� gtofllefa�t olant�/batmen Wnbi mat� |
|||||||||
|
Het 11. Boeck
|
|||||||||||||||
|
7©
noe be guttttctus bwi� �an een ttuftett/om bat b'een
fjlanteb'an�eumteiMuwbebeEopicfeen;, tocligtuaer battet betet 10 be ftpeuten enbe tathen te planten/ ban t'jaebt/om bat men m appels baer afgeeft / enbe alle maent be jonge ftpeuten toeber tn b'eerbe flebenbe/fo tjeeft men bwtpten on bibttftpe tyben ban ben jate/ nae bat be grom bet of mager ie l euoe op eentoaeme oftbotbtepteetfefiaet. jilaet ppntipautb foo plant Danbe gpen�ote be ftpoonfte U|ut jjten bjagpen/want Baer ��noet ban biberfcpe3uOjten / berfcyillenbeln gr�ote lengte/tepnitpept* toleur enbefma�rbe/ enbe fommtge jon flebenbe/flnbece pebben gee:i punten. 3fl oat gpp ojilt bat u «etltpauto fonber ftebenbe
punten groepen foo fuit gpp t'jaebi tegen eenen (leen tDjtlbei»/ enbe be punt bjefecn/ oft pet 3aet fipelrjtB een griffie in be toojtel ban Hattoutoe fielten / Die fonber ftpoiffe enbe tn felepne flucben gbsf neben f0/foo bat tn tlttt Hutu een saepuen ban be 3tet�cpaut0 gpelntet fp/ enoe alfoo tn b'aerbe geplant. <©bp fuit toelrierbenbe t�rttt Ijautp �ebben/ tfl bat gijp t'jaet tn ?ap ban �00* feit oft Helien/bjp bag�en taet toeptBen eer gijp bat plant : oft ootb in olie ban ffiaepin of ban Uabenber/ oft eeniti)anbe«toelrietBent3ap/baer nae gpebjoogt enbe gpeplant/ Boemel bat eemge/ aengaenoe be boo;« fepbe 4Dlien/ban anbere opinie 3fln/feggpenoe bat bet «e�t in be<©liebeberft. �>pp fuit 3ttticljaut0beb* ben/met ben teutne ban ben Hautoer-boom / ifl bat gpp in 25auelact een gat maet&t/enbe baet tnne u 3&et Dan ben Hrticpaut0 legt/ enbe in b'aerbe ftebet. »r- ticpauts lullen foet raefen/ifl bat gpp t'jaebt in melcb laet meprben/ t'sclbe ttoee of bj pmael bernieutoenbe/ mit0 battet fuesmojt/enbe ban geplant:oftoot tu fio* mep /maer pet moet gebjoorpt jgn/eer gypt plant. CtoeeberbanbeOSeeflenetenbetoo�telo ban %ttt*
�fiau 0/ be JBupfenenbe JBollen. ©ercben�-mejl/ oft afftpe ban ©pgpe-boomen�out / tonbtomme be Djojtetg uan be 2lrticbaut0 gpeflropt / btttygbm be jiBupfen enbe JBollen. Cfelbe gefcptet ootb/ ifl bat men be mojtete in be 1® olie totnbei.dommige om te berbjbbenbe �attenbis be tHrtttpauts onber be aes« be beoerben/fleecbt eenen geooten palben boet biepein b'aerbe rontomme be %%m\jmm eenigpe flotben ban ©lier/biet bingera ban malcanber flaenbe/ taant ben teucbe ban Wan 10 befe beeflen fo tegpen /bat fp notp bouen/ nocp onber b'aerbe en fullenbaer ontrent bo< men/foo langue alfi groene i0 : baerom fai men befe flocben/al0 fp b{ooge jnn/bernieutoen.ainbere leggen feer bjoogbe enbe f�e&enbe boojnen/oft fnoepflers ban Cafiaigmen onber b'aerbe rontomme be planten ban be 28rttcpaut0/been neffenjs b'anber/om batbe �at« ten / aen befe booten fiomenbe / terflon t fouben ber» ttecben, anbere fieben Reenen in eenicfi, bergifutb mater/en fleben bie in De rjollen ban befe beefren/toant foo baefr al0 fp ben reutb&rpgen/ fo Bomen be �atten betroaertpgeloopen.aengaenbebeJBolIcn/mpfulIen Uier nae be maniere berciaren om bie rebecbj�ben. 2 g&e toojtel banbe Mttitljmt� in Wgn gpefoben enbegeb)ontBen / t� botter maten goei tegen se tyup< pel piffe/enbeben gijeenen bte Dun toatet qualitB Bon» nen maBen/ t'fpboojpocBen ofanberoo;faet6e: ootB tegbenbenftantbbanbe^cfeljS enbe �©atee«furOt, $er JBarcB ban beSpptl^biemet ©leefe� jop gge* fobenjtjn /met Zout / #eper enbe <©aligaen-poeper Sftegeten/bettDetBt bp-o apen. <&e Italianen etenfe fmo{gen0raem nwt&joot e�joat/alst fpfoncBspn. VanSalc�cer cndcPirapcrnellc.
G AP* X * Ho
H<®eu)e!bat ^u1tle«eribePmpemeIIeoberbloe<
bit� ban ?elf 0 in be ttetr�ben groepen / nocgtan* |
|||||||||||||||
|
oeffent bjoibfti / tbflteti M eerflfe befpjoepet toefen;
maet bie jaet baei af tuil y ebben/ bie moet f� ber platv ten/enbe uolcomelitb laten groepen enbe bjoogcn .^§>p en bieefen notp Boube / nocp boift / notp feer bed ma* terp : enbe ruiUen/ppncipalicB m ^>ulc6er om grooi te maffen/ bjp of biermael f ' jaer 0 gpefcpooten ;nn. alle foojten ban $ultfter/ fo Duel 01e mt belt/a(0 in n
be yobeu groep�/pebb� befe Bracbt/batfe met bleeftp *■ poe out enbe taepbattet macy toefen / gefoben spnbe/ i'3elbe malfcp truetB/t enbe %amec-gantB gpeeft. ^ulther-blaber0tuffcl)en |)eeteaffcpegpeb)aben/ B
pebben een fonberlingpe Bracyt om be gel'toiilen ban & beoogpen te �erbjijben of boenapoflumeten. «een plaeflergpemaetBt oan^ultBer-blaber0/met tmee^ ntaelfoo beel out fmep}0 / t'famenroelgpeclopt enbe gyemeng�t/ enbe ban in een �Kool-blabt onber fjeete affcpe gljelepbt/ »0 een fonberlingbe mebityne tegljere alle apofleunien. ^>ultBer-3aet Btepn geflooten / enbe met mater of uign gebpntBen/ floptet roo jBeltfoetu �ultBer tn 3*5011 gljetneptBt/enbefniojgeng uutptec gegeten/(0 een p^ierbatpf tegen be l&efle: ^efgei.tjtp pet Sp�oop oft Slupel ban paer 5ap gljemaetBt. <®>§ ^ultBec blabet0 mei gedampt/ enbe op be $o\ft ge« bonben/berfoeten bebjanbenbe pitte ban be &o;tfe. ^e %sf #impemelle t bit men in Ealaet boet / ban »
be toeieBe top pier gpefpjoBen pebben/enbe m ILatpti Sangui (orba gr)enoemt/tneenbjanrB tngyetioiiien/t0 een fonbecltngpe mebttyne om te floppen be oberblce* btge maent-flonben/enbealle anbere buptB-loop/ppn* ripalitB pet root iBeltfoen. enbe bient oor om be toon* ben enbe quabe f meeringen te b|oogljen / in fo; me batt een plaefler baer op gelept. /Ben tnarentec in ttjt ban |5efie groot toert» af: jae men fegot/bat be f&imper* nelle/ btcBtotlO gpebjupcBt/ fonberlingpe fiet 5ap nan bien/ een ertellettpjefetbatrjf t� tegpen peruuleufe fietBten/ mibt�bat fpbebratyt beeft bie �e�Lebec/ pet Certe/ enbe ben 4$eefl uoebt 10. 3©k blabero ban #tmperneile in �©ijn gbelept / malien ben 1®yt; bef* licBetenbetognatpttg�erbanfmaerBe/ enbeeei np* fuit0 fpeterpatfjtit^/oft ben fmaetBe ban ben JBeloet? pebbenbe. ©e felbe jfjn oot feer lieflicb in 3alaet mes oIie/3QUtenbea3yn gegeten/geiyc top bagelictfien» Van Hertf-horcn cnde kleyn Donderbacrt;
CAP� XVIII, l
H�ctf-poien enbe Blepn «©onbetbaert / beboebeti
luttel oeffeninge / toantfp groepen bepbetn fulc« Ben eerbe alfmen tot! / t'fp gpefpttteofniet. »D�ig toaer/ inbien gbp ftpoone enbe toel geblaberbe I^ertf« boten toilt pebben / bat gpp bie btcbtoile moet ft pee* ren/ enbe een rolie baer ober latenloopen/ eftmet boeten baer op treben/ toant fp peeft gpeerne alfulc« Ben oeff eningpe / mibtjs bat fe met en toil groepen ban tegpen beaerbe. ^eblepne ^onberbaertenontftef gijeen boube / enbe groepet feer gpeerne op fleenatp* tigpen gronbt. <©efe ttoee Brupben gpebjupebt m;ts in ^alaet in ben Corner / boetoel bat gpeen nan bepben/ notp reutBe notp fmaetBe pebbenbc/ baer toe bienenbe. ^ertf-p�|en f0 goet om ben buptB-loop te floppen. G �lepn 5&onberbaert gpeflooten met groot 3&on« berbaert oftHattoutoe / enbeopben#olflg{)ebon< ben/ tempertbegrooteptttebanbeJio�tfen. <©pe^ bifltlleert toater ban Blepn ^ouberbaert metntpmael gpeb�oncBen/ gbeneefl bolcomelitb be bianbenbe enbe berbs�ojtfe. Van Creta Marina»
CAP. XIX. |
|||||||||||||||
|
�
|
CReta marina b)0}bt gbe3aept op boeren enbe fabel*
|
||||||||||||||
|
fptmpernelle groepet toet op een beogen enbe ongbe*
|
aebtigpen gronbt / maer totl metten eerfleu be<
|
||||||||||||||
|
--■s-" -rrv......-�w goten oft nat gpemaecBt3�n : ©iet'�aebtbanbten
m wgront.®*ff iteti �ts�i�H)^
|
|||||||||||||||
|
van de Lancfc-winninghe*
|
||||||||||||||||||
|
7*
|
||||||||||||||||||
|
enbe baecnae t'faebr laten Djoogg�n op De maniere
�ancoisn. H j©en mat!) De Creta Marina fti 05ga enbe fout leg* geu/ oeltjc men oe idjjcelepne Doet/en�eDefe io upttec maten goet Den grenen Die qualrjc� gun matei; tonnen ma&en/enom Den fteen te bjchen/ ootB tegen De geel» fudjc / enbe om De maent ftonDen �anDe b jou toen te toertuechen/maer tnt eerfte �anDen maeltgt gegeten/ maetBtfeappetnt. BpgebjcBe�anbe gene Die inDen a��nligt/ marijmen een Decome maBenttanDebla* berg/ toojtele/ cft bant faet tn tofln g&efoDen/ om te* gitfn De fd�e gebjeBen te g�ebjupcaen* Vande Gcudt-bl�cmco
T"^ ^oubt-bloemebegoeft luttel oeffenfage/ toant
■^ fp gioepet ban felfo tube �dutti / etiDeop fulcften gront elfmeu uutl/ootB en moetje aiie jare niet gefaept toojoen/ toant Daer |'p cenp t& ggefaept/ gtoepet �oojt aen �an fdfgi/en�eget fi oen eerjten ban eicher maent |)aec biaemeu/fo tod ��intec aS0j>uitiec;toaeromme baile i)iwDe3altaii�331ocme aanalSe maent genoemt toojt/etiDe metten hojt|ieiigefepc/ oaec fpeens igge* fatpt martjfp qualtidiuptgeiospt too{�en.|©aecali3 fp goe luttel Damt 13 ggeoejfeut uiejt/ en�c�uhuiti� geft�ojen / 1"oo tjacE�tfe f��oon�et; en�efjiee�ccbloe» men/maet mete tuben jjetff� Dan inoe Henten, A ^>ap�au <$5outb!oemeti nudjtergeDicmchen/ bec toectDeniaentfionDeu �anDe tooutoea, CfdbeDoet oot Den roocfe �anbe bloemenDeur eenen tcati)ter uiDe bjoutoe�djeptontfatigen/enDejaccDtafDena-toeen/ oQfls beneemt hp De bleecbe mi toe ban De jtonge boeg � tet�. ®e ronferbetean ^ou�tbloetnen/getft De feloe sradjt.a&ejltauaenfdje�joutoen tooften getfapetiDe fee malfdje tfophens met Dopereu �an epers/enbe eten Imt/foo toel om gun maentftoiiDen te bertoer&en/ ate om te floppen.Cfclbe fap met een toepmrg toijnjs oft ejrjnij Die laeu ie genwiigt/ttf een fou�erltnge «meute |
||||||||||||||||||
|
Oaec/te toetf/m rpgaer ao�te perfet Me m'et gn scScBt/
Dan int becbe jm m Datfe gefaept io toaec omme oac tcft Den Jlobetiiet foube raoen/ Dat pp�anbe Weew geen faet foube toinnen om te faepen Dan t'gene oar fp tnt DerDe jaec �oo^ts b;engt /toant ban fulttten faeDfi groepetfefjoone'JSeete. 35l� Dat g{jp ftjjoon 25eete toilt Debben / neemt lie*
bet�etoitte/ Dan Die ftoerte oft roo�e/ mtotiaDatl� ftfjoonDei enDe malftDer 10, &mu om te f)ebben otej feer groot enDe toit is/ foo moet men De toojtelmee �etfep #ffeu mefl DetSen / eti�e oe fp^upten blie�en/ gelrjc men De $arepe Doet/ enDe Daer bo�en op leggeri eenen bjeeben jreen of �arreel fleen. �©tlt g{jp roooe beetz tjebben/ befpjoeptfe met rooben togn oioeffem/ oftplantfe opeenplaetfe Daer fp be Beete,|>onne {jeefti ^ottagie�ati^eeteg�egeten/ maetfetfac�ten�a» G
mergancB. &ap ban 7S>eete Deur De neufe opgegaelt/ fup�ert De �erffeneu.'t^el�e fap ope faoft gefheKen/ Doet De lupfeu en neten ftet�en. i@o{teijS ban Beete in �eete affdjen gDebjaDett enbe gegeten / �erDjg�en Den quaoett reudt ban lootft Dat men geeft geteu. Wcitel �an ©eete gef�ooteu enbe m togn ggetooipen/ btnnen Dip uren Daer naer ijs De togn in 3»3gn �etan�crt. jeapec too^inDeif�eerte gefaept enoe fpjupt gaef� n
uptbereerbett. 3S(� Datfe in toel geoeffentianbtgpe« faept too��/ feo falfe tn De naboIgenDe jaren ongefaept upt Romen / foo Dat men De feloe qualucft tot roepen madj. JiBaepecmaecfttfat�teuBamerganc* IBatee Daet De toojtelu enbe blaDerts ban JBaepec m ggefoDen pebben/ DooDet be lupfen enbe neten 50e blaoers tuf* fcgen geete afftgen ggebjaben oft ggefoDen/ ggenefen De berb|ant jjepf. i&et eecf�e fop baec jBaeper tn gge« foDeit geeft/ met«©ffe-ga�eeuDeoIteban HPrjn-peett gemengt/ Doet alle �lecnen tot De �lee�eren/f'ouoer Die tebefegabiggen/ maet men moet beplanfe twjlons met laeu toater toaffegen. Van Mc�de endc Spinag�c^
|
||||||||||||||||||
|
om tef�ill�n Den feer aroateti�acf�f�jeerc/ eiiDe.taut»
|
CAP, XXI�
|
|||||||||||||||||
|
f uueete/aif! bp bojmc ban umffdjmge geb&upct toojt.
Cen once �an ftet fap gpebjontfien/met een biercnDed looto poeper b�n becepoe pier toojmeu / i�feer goet legen De �»eelfuc|)t/ JBenfeggttatDe blaber��an «S&oubt^bioems du Stette geren/goes ggeftrgt mahen, «©eDiftilleecttoatet�ana5ouDtbioemenblaDersitnDe �ogen gebjuppt/oft een Inn� ooetrhenDaer tut nat ge< niaefUtopae�oaengslept/berDiQftDerootBept�an' ben oogcti. �doepet �anDe g�sDjoodjDe blaDere in�e Dolle fauDeng�efleer&cn/ �erDjuftDe ptjne �an bien. | Cfap �an�e bloemen De toeerbe �an ttoee onren iuge* ��om�iii't begtnfe! uan�epeftdentitileuojufen/geneef� bepefte/ f�o bcueal�Be itedttfo Dacfraisgp �anbtt fap�eef�g�ebjoutlien/ gaetltggeu cpjnubeDDe feer toel geD�tfet etiDe ftoeetet: 'Sgei�etf� ooc De 4&eelfutl)t enDe^est-lUeuptn�e. delbebostoot�D» Coufet�e banDe ^33ositfcloemen. � «2en fjaif use eer De bierbe co|tfe aen tomt/gebjonff B Ben ontrent D:p onren toittentoijn/ Daerfeuenfaep feen0 �an <CiouDtbloemen in g�jetoeptUt jjebben 'enbe tfelbe fmojgen� toat t tjt�s onDerljouOen/i0 ceti fonDec Singe remeDictegen De bierbe 6o|fe. Van AldcrhandeBscte.
CAP. XXI, AUber�janbcbeeteen toojt niet alleeneinbfibaf�en
g�efa�pt/maeropalletgDenbanDeti lare/ maer jjjiutipaiijtfeban 5©ecciuberaf tot Ijalf JBeerte/ enbe ehtiitn (©oflfimaeut ornal�ijDtp ouDeenDe longfjete lebben / cnDeomfaeDtte toinnen DatDipjaecgoet bluft. JBaer tot Dien epnDemoetfe berplanttoojDen alo fp bnf blaeDerfi fjeeft / enbe �an �)et ontrupt gfie* fupbertjgn.^p groepetg[)eno«Denbetomt toeDer totalis fp afgpefiK�en/il� Datfe in �ette toel gljeme- j�ee��D�oOeplanttss / ^>p�f�fttoflt fon�e��nguin |
M0M fo toe! toicte al& roobe enbe groene/ groept
natuerlgcuinaerDe DiemetpeerDe meftgemefl ig/enDeopptaetfenbaeceettgt0 toarmoe^ gegroepec geeft. &p toojt oqc6 root gelgcn Beete/111 lanbi oac feer �et of toel gemifr tjas. 53e if�elbe toojt gefaept in ^jpjotfeclle/ jiBeerte cnDeUlpi�/inaer fp toilDun gpe« faept 3011 enDe Dictoil� bodjtjegept gebbetu ^ommt> g�e 3aepen Die in ©ecember/om in De �©tnter te gge* bjupefien/ maer fp en toil geeufing berplant jgn /mm �tclitoil0getoiet/befp{oepet/metgoetmeftggemeft/ DicfetoildgefcHoienen�t meteenpfet gefup�ert 3gn/ omDatDaeegegeelefubftautienietenfouDemblaDer^ �ecanDeren. JBaer ppnctpaluru moet men foo gaef� al0 �et 3aeDt in De aeroe gge toojpen 10/ Dat met aetDei f er hen/ enbe foo Dunne faepen affi moggelgt B w / om Datfe te grooterfouDetoaffen, 3Snmtuali3 beertgien Daggen/ i& fp bereet om eten. 3Be Italianen mahett bau iBelDe een Laerte / fp fcgerben De blaberg feee Biepu/ enbe frampenfe met Baefe/ �erfege boter/ enbe ooeperen ban eperjs/'ttoelcB fp su Deegg legggen/enbe aIfomben©�enbatBen. .�pinagie i& ttoeebedjan�e/ b'eene manneSen/ ge�
anber togfBen. ^et togfBen en Djaegfjt ggeen ;aeDt0 ©epDe foojten too}benggefaeptin «©ogOit-maenot/ September en «©ttober/om tn De ©afien te geb^pc^ feen/maer in lLoumaent/5Betember enbe j^pojthelle om tn be Corner te befiggen ^pinagie macg toel te«> ggen�ojf�/ BoubeenDefneeuto/ enbe gtoepet in alle aecDe/at� Die toel gefpittet enDe bocgtacgttgg i0,<©ns toel te groepen enDe fcgoon te too|Den / begoeftfe alt� a�ont befpjoept te too)Den/enbe met f�too ggeDerBt te toefen / maer en toil niet gefarcleert oft ggetoiet^ijn/ nocDtand a�� fp tsmmm gftefcgojen w foo too}Dt fp beel ftgoonber. JBaec bie toil batfe lange fullen Due« t�n enee Piofgt been/ �i? msetfe op een sepfs M pdf 6 |
|||||||||||||||||
|
Het � �. Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
»an ben f cDeufe af f ntjbett / enbe op een anke tepfe bc
anoer Delft, giacbe gl)cne bie luit oatte eeniggen tgbt groepet/ f onber alle jure fltjefaept te tooi�en moet Die tut eet (ie jaepen ban wel gljeboet 3aebt / bjai it ban fai fp De naebolgtjenbe jaren ong�esaep�t groepen / goe toei Dati et viebt �atfe fai Djagen int ttueeDe jaerniet sn fai fo goet 31J11. «©mbie boojbebojfitebetoateu/ moet niente mec Jiote-blaoi tg becbeu eer be ami ge» taetbt te ballen. opinaste t� goebt gljebjuptU ban be ggene bie be
fieinme oft Den aeffem belemmert gebben/ enbe ostfe* ijoil0 goeiien/ yitntipaluU sfi Dat menfmojg�ewseen jopueu�an^piiiagtefupjJi/ bie met betft�e Boter oft olteban foete ftmanbelgt gefo�en geeft. J>ptnagie maeebt fac�ten bamer-gantB.Cfap is* goet geDjonc Scn oft iuuieuoicj) getyupebt/ teggen be fieet�en San ^cgojpioeiieu enoe^pumgiu Van Bernagie ende BuglofTed
CAP, XXIII* Ctnagteenbe JSugloffe 38n ttoeetritpben bie �i-
uctytns betfchelUu banblaberg en�e bloemen/ |
fie t�/bat men bie bubmif� nmt Itapten/ tsaren »
De meft�/fon�eritiige�egcbiiobbd�e #arepe. 3$ao|t$ om be felbe feet groot te Doen groepen / fo Doet «ton» tommer oft t�aep-3ae�t tneenggefpleten tarn l enbs fieect ijet �iet in De bolle ban $�arcpe alp gbp bie bec* plant» <©ft ift Dat ggpgrooteen�egtotoe bollen bati #arepe Unit jjebben / foo legt foo beel ?ae�tj3 als gpp tuffeg� bjp biugetjS meutgt batten/m een out en bupl Ignuiaet Doecj;ben/en t'felbesn b'eerbe gefieben/ober* oetbt Dat met meft / enbe begtetet / tuant bit IjoopBeis 5aebts/ bergaDerten�ebeteenicgtsgnDe/ falboo|tg bjeugeu eenen grooten enbe groben bolle bmt #ac? pe» l�ero QpebfupcheaUe mojgen #atepe-bla'oerjS mes
<©lie/om een goebe flemme te Rebben / |)oe Doel Dat De fatepebe Jtoage fsgabelicb i& / om�atfeb�ni�ett maecbr/ten fp Dat|e m Deer tvaeebe (op gefo�en tg, |
|||||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||||||
|
3fi Dat gbp �ommi)netet eergbp#atepeetei/
MDoen aeffem en fa! nae De $arepe niet siet&en. ©la�er� Dannar epe met gontcg enbe ge�epicp�e H
geftuollen «noe feer Dosnbe fpene/ 31311 xrnt butter ma« ten goe�� tegmen. a&la�erjs ban #arepemet�onic§ gbtftoeien/ enbe g�slijtiteenglaefiec grjelepbtopbe fteecben ban be ^pinnen / oft telen ban eenige feiuj |
||||||||||||||||||||
|
maerbFuioitel/�aetenbe«acgt jrjiifpmaltanDeren j niaebeelten/t�Daer toeeenf�nDerUngetetneble.^ag
|
||||||||||||||||||||
|
gjjelijcb, ©ebla�ersi aljsfpnocg jortbenbemalftg
|un Dienen in pottagte / enDe�eblotmentM5aelaet. ^p UJu|oeniit«©oginnaent enbe&ep�mbet ge3ae� f toaoi t'gtjebjupcb uau Den lEinter/enDe in t»ppl booj beu Cornet. �>p moggen oocb tot allen tgoen ber* plant UJojDen/ maet t^aeot bJoiDt ggeplucbt alf� galf stjp 10 omDatfeaitDegulienntet�allenenlowDtn. |
||||||||||||||||||||
|
ban #asepe met %3tjn gemer gt / en�e op t'boojgooft
gejireben/flelptgetbloebentot DerBe«fe<> #arepe« 3aet geftootm/efi met uoitten oft foesen togn gebjont». ben/ geneefl�e bjupgel-piffe. J>apban#arepemel togn ge�jontben/ booten be bjouuien bte in ar&epM jtjn/ om te baren. Zaebt ban^arepemet JSpjt� gefteoten/enbe �©eegb?ee-fap gDemengt / i& een fon* DerlingBe guipe om get b�oeDt-fpouboen enDe bloeben |
||||||||||||||||||||
|
ne m&ufc�to ggebiupeben / mant fp betblgbtget | toeter j&eufete fielpen. Qawp* «n«en ba tomut
herte/fup�ett t)8t�loet/en berretti ben geeft. Cfo» Q�ettJMpen / maecbtfcatDs Ww niet fuet en toojbt/ �aec l�ugloffe tn g�efo�en geeft / maeebt fatljten ha* s enbe Mi oatgp («er tg/ get boet gem toeber goet t�O|« |
||||||||||||||||||||
|
niergaii�t. ©ebjojtel bte bjpfiotbcn geefigBebfa
gen met gaet ;aet ggefiooten/ enDe in Wgn gefo�en / 80 feer goe�t teg�en De betbe baeggfe feopfe- �Bgn baes 25nglo|Te-bIa�ergin ggeleggen gebben/ Det�}ijft alle bjoefgept. ^>ap ban ©uflloffe / ^arepe enbe #eter* celie met 3©gn oft olie ban foete �&mauDet� gemengt/ i& een fonoerlinge mebttnne om eer ji ggelegm ©|ou* i�etiDenae-�ijeen teboengebben. ^>ap ban 2Bema« gte enDe J�uglof fe i� een mebitgne tegen m genomen jpentjn enbe be beten ban fengnigebeelien. ^t3�u* gloffe al0 fp bjp blaberss ge?ft/ met3aeM en�eruo|te� flhefiooten eno'e fll)eD|ontben/is goet tegen get frbub* ben enbe beben ban be �erbe Cojtfe-JlSaet De btet b!a« berst |)eeft/t�ggen rjet ftguDDen ban bebierbe 3*ojtfe, ^aer ggebifiilleeit mater io feer fonberhnggeteggen be rafernn? Die men in be &ogtfen geeft / enbe leggen Siergittingeenbegeeiegbefbrillen bet ooggen» Van Parcye ende Bicfloock»
CAP. XXIV. Pfttepe enbe a�it�ootfe en foecben foo bette notg
gemif�e eerbe niet alf� be boo}fepbe brup�en / enbe mogen totallen tnben g«3aept tuofben / maer om jaet te bjinnen/fo mo�t Die tn 3>embet/Houmaent en�e jg>p;ocbeIle ge^aept mo^ben/ om te plutben na |Beer« te enbe galf >©ogfi. |Eaer fo ftaefi al0fpge3aept3gn/ �te�et op De booten/ enbe begietfe niet boo} bier Dagen siaebatfegge3aept3gn. jeenberplantfefo gaef�at� fpbotggetomenjgn/
oft iti boojbenis bier bingger� banmaltanber/ enbe ban en bioj�t bast niet af ghenomen oan be puntbeng S3anDeblaber0t «©ft in een gat/met eenen fioe&g�e» maetbt/ enbe ban fupbett men De mopelg enbe bla* bm met fciiaren / menggenbe �>abel onber be serbe. #f t gijp fultfe betplanten om groot te bjojben / leg» genbe eenen Cartel - fieen opt poof t ; nae bat gpp Die egeplantgebt. ^ttfalinHp;tl/IBepeenbeggegeel a©ebemaentggebaenbjo|ben/ om tnben Cornee te fiebbemen tn «©ogfimaent/^eptember efi «©ctober/ om in m ffltimt te s�bbetu lisse fie t ^intipaeU |
||||||||||||||||||||
|
ben. $ap ban ^arepe"/ oft ^arepe in olie gpefoben/
berbjnft be pone ber oojen/en�t be tno|men. i�areps tn tszzteai]�jmf$ gljebja�enetibe gl}egeten/i0fonber* lingue goet tegent fenpn ban be �ampc tnotllen/ enb@ om �joncbenfc�ap te berbjybeii. 3ft bat gfip fdarepe met#ierb)ojmcnin<©lteteet3ieDen / tot �attet tm berbenbcelin gcfoben iiS/enDeoaitbefe<©Iie5Mtpt$i/ befelbe «©Ite fai een fonbesung&e ttmebte 3gn teggeto' be guabefibeeriuggeH/erbe gperupfcg btt oojtn. 25ieflootb moet in be Een te gbeiaepbt 3gn/naeb�t
b'aiiber biupben e9e3aepbt 3tin/ blveltb�lMfiicgom ftenfis/ om 3tjnbiepne enbe Dunne blaberbeii�/ erbe om battet t'g�tieelc jaer ober groen jiaet. �©it a&tef^ lecce too?t in �alaet ggebjurtfet cm be boabe te tem* pereren ban b'an�er 3alaet-trupben/ cm Dattet S&ief" lootb gijeen bollen en geef t/eiibe met meer ban fcge»» tenggelgcb�e#arepe<, Van Porceleyne,
CAP. XXV. P©�celepnei0ggeecnefn^>p|oc6flle / IBeette/
i- Mppl |Bepe/enbe3©ebemaentggefaept/enbeog ggenen anbeten tg�t ; boant fp en marl) De boute nies beibjagen. ^pgroepetobetblcebitg op lebben mee oube mefl bei ggemaeebt/of t in feti bette aetbe/maes pjinttpalitb onber beCoolen / SUjupn enbe ftoreps ggefaept/enbe ban batfe ttu grotit gebooone ig i fo fai fp Daer groepen alle laer fonber 3aepen / notgtang be» geertfe�itbu'it�befppjept tej�n. lEaer om bat fp ggeen goutatgtiglje fteelen en foubeu br tjgen/fo moee fp ggefielt 3pn onber De f cpaepe ban be 20oomen enbe bebbenbol �rupben / r.ocgtaniS met bicbe fiaenbe/ mant fp en foube niet bonnen bjeet mt loopen. #o|telepne gegeten i ggeneefi be boomige Canben/ 4;
fp beneemt get bloetfpoutof / enbe leffirget De gttte ban be Bieren/ niet tegenfiaenbe bat bit brupt luttel boet^ fel geeft enbe fmaet om berteeren ie, #o;teIepne opt booigooftggelept / berb}tjft be pgne ban ben goofbe. <©p ben nabel ggebonben / boobet be uiojmen banbe }ongge&tn.bet& ff�&tw baes be blaber^ oft jae�t ire ggefobm
|
||||||||||||||||||||
|
van de Landtw
|
«5
$nbei0feet:goett)ie&o)topbeboi(!enfio)t��ti�effetn
3gn. j�eemt tot pet berte ban�en �ljupn/ enbe bulles
�atmet ggeflooten comgu/$toppet/ en�e laet Dieatfoo
betept in peet$ aflegen bjabeu : ai@ gp gpcbja�en w
petffetfap tot/ toant Dat 10 een feet fontt�iugpeme*
bienne tegpen pet tupffegen banben ooien enne �oof »
gept/ baettnnegpeb{upt Debuptenfte fcpcUeuauo
Denajupn g�ebjan�t/ oftonber g�oepew�e afftpen�
gpebja�en/fiilletDe Detou�etDe pgne banDen gotf�e/
ijibat ggp een blepn buerhen Daetaf met olie ban
i&oofen oftban3�opn befpjoept uiDeoo|e/ fleercb�
opDejrjDe Daerbepijnetn aijupn met berfepe botec
ggeftooteu/ fitllet bepgne banoefpene. jt�aemut
Ponicpenbefoutge(ioojen/i0eenfon�erlit:gereme�(e
teg�eii be bete bauDs ouilepon�en/enoe anoer bergpe*
Igcbebeeften. f�juptimetpoenbetfmoutgpenmigt/
neemt toecp �e coooe en blaeu toe plzcben banben aen «
fitpt/maet met togn of toater gefo�en/ baer na gepo*
ten enbe ggerooft tn gliemepne olte/enbe in fojmc ban
plaeftec onber De nabel ggelepbt/ fttllet be toeen banblB
bjoutocn/ Die eetfi gpebaett Ijebben. %yaim op pee te
tolen gebjaben / enDe met peefoeecg enee olie ban %x*
liengpetnengt/DD2tbeggeftoiller.uptb{eben,jSemeE
pett «pt ban�e 3t jupn / en�e bu�et De pollirgepbt met
fgnCettabeloft �BetgnDaet/ met Cittoen-fapgge*
mengt/ftoppetgattocDermett'frgtjfbenDaUerafge'
fneben 10/ enbe Bjaet gen Dan in peete aflc�enp fo (an »
ge tot Dat al t'fameu toe! gemengt i& baer nae perffeC
oefen gpebia��n «jupn/enbe geef tte bjincben t'ggenc
batter upt gljepetft toojt/ De» genen bie be pefte Beeft/
enDe Doet Dem terftont op 3gn Be��e �ggften/ feer toe�
gBebecfit om te f toeeten : ©efe remebie teoeii De peft�
en fieeft paetggelgcbe niet /foo berte alfmen terflont
maebftoeet�n.
Hengaenbebe^Stpatoengnen / btesgnben^jupn
iiaerber ban De ^arepe/gpelgcbmen aenDen fmaecbe macpmettben : toant fp en pebben metter #arepen {[een gelgcbeniffe ban ban pgpe enDeDatfe geenen be�»
e enpebben. ®efe moeten in�e aentegpefet toojoert in bette aet�e/gelgtb Den 38jupn /enDe % gn feer gort ir� �>alaet/ om be coube ban anbet ctupben te tempten, Van Loock.
Cap. XXVI f, L#�ci tod ggeplant 3fjn metter ni eiitoet liane/
inDenfelbeuttj�tDatben mjupti gpepiant too/bf omgro�ttepebben ; nietmet De gepeele bolle/ inaee ban depn� clifter0 baer tn bat Den bolle gpebeplt too}bt. j�kn fai bit op be tge planten op be��en Die met boo)ben0 gpebeplt 3gn/om bat bie ban pet �&tn* ter-toatet niet en fou�en beberbeiu S9ant befe plante begpeett een beooggen enbe feer tonte aerbe/ Die niet feet bet neep ggemeft enist, f810 fp fulteu b;p blaber0 pebben / ban fai men Die moeten toteben fob Ditbmael aI0 moggelgcb >0: toant baer bcut fullen fp fcgoonbettoo|�en / enbepunfaetfaltegrooter 3gn, 35 ie maben toil bat be bollen groot toojD�n/ Die moec eer ('pfebteten/be pnntboben af bjeecb�n/oft met boe^ ten tteben / foo fai pet fap toebet tomen in ben bolle, lloocb @roepet ootb ban faet/ maet ttagelgcb : toant int eetfte laet ctgget be bolle ban ^arepe /bet ttoeebe jaettrggpetcltfter0 / maetlnt betbejaet 10 De bollere boltoaffen. Sft bat ggp HoocB faept/metten afgancfe ban ben jl©ane/efi upt ttetbt at� be mane onbet b'aet* be 10 / ggp fuit HoocS pebben bat foo f�ercfe niet en fa! tiecben. �et contrarie/ (flbatgpefaepttoo�Dtin'it toaffen ban De mane/of t met be nieutoe ^ane- 3©ef- gQeliitbjc fai net ILoocb eenen foeten fmaecbe pebben/ ift bat g�p<©lgf-fteenenbaeE onbet plant/ atftgge* faept too^be/ enbe tf� bat men int faepen ba(� baet aere gpefegjabbe <©joffel-naggel0 leggt / pet fai De fmab» enbe teucbe baet af pouben. ^et fai ootb beter bare fmaecb3dn / i(i bat 'tfatbtttoee bagpeneer bat g�e* faept too|bt/ingeie�enttiOJlgDetoepcbtpeeft/enbe b� 0 itti bollcrt
|
|||||||
|
�fWobeti 50ti/ oft ggeWflttfeert toatec/ t� een fonbec
itnoDe i�u�pe tegen pet t�ootmelifoen/ enDe tegpen De Swojineu banoe pjugije1 fetuDetg. Cenbiat ban po|< �elepneop tie tongge gpelept / berflaet Den bojft �eu plaefter ban tE)ojtelepiiegnbe<©etften meel/op oe He» Utec enbe �Uncben gelepi /i0 fon�etlingpe goet tegmen �e bjanDeiiDe bojifen. �en falfben gijeinaecbt ban fionicg een poepet ban ptofcelepne toojtel g�sDjooc^t/ geneeji De feitwn toanbe tippen enbe panben. Van Aiuyn ende Schaelocngnie,,
GAP� XXVI. A aupntontofUancb/ toitoftroot/ toilinHouy
■"maent/ ,;g»p|otbellei;nDe jBeetteiutoel gemere/ bette bocgte uiel geroer�eenue nati fteenen gefupuet»> be aecDe gptfaept 3gn/ of ui roo�e bjufe�argtigpe aer* be/tuaet�a gp tottec maten gsoot gtoepet:§uoe bul- lenin�sn fllpjil oei plant 5tjnopoe tijet�gi ban mal» san�cto-JtU u)elgge(�pbettenbe geoeffentoirs�atfp groot ("ou jen to^oeti/ en�e ban Den jSooj�en tuint Ui' uiae«3iju. Slii�en '�itupntseen natuete te metcben �oiuiauebananDe� bcup�enenbeplanten/ Detoele- Mi itiicbet iQixint uiaffen Dan int bjeecben baube 5�4�ie coltrarne uanDen2t}u�n/bte int bjebeu ban De jaune f ietcbet 10 enbe int maffen Djooger enbe Reep« m. ^e^ljeneDiemen�Jilfiou�enom 3aette touwen absfp icljieuu enbebeginnen om googe tegtoepen/fal* men tujfcgen tinse [toef fcenp- Jte�le» om veegt te �Jou- ben e.-.oe tebeleuen Dat De tornt �unpnpe nt.t en bje- lie. Kjupn to�jt tot gettotben met frpoon Djoocp toe' biriutbjebmuanDeiBane/ al0Depgpen beginnen te �joogijen en�e tfae» f toert tooj�n toant Dan moet' men De ijegetle pope of treeften en�e inDe^ormeD^oo' gpen, jf�en fept oocb alfmen Die ;aepet en�e plant al0 be ji©ai;eonbesb'aer�e i0/bat fp ftetcbet rencbe �eb* ftc-; en�e hlepiiD?* ballen; tioojtu footoojDen fpgljc Dtffent enoe gberegeert gpelijcb oe #arepe« Jf�aet men fai toeeten Dat Kjupn gpeerne gtoepet fnroobe serbe/ enbe uni met fcpQontoe�et�ntafgaenban�e j�ane gefaept jijn/er.be Dan batfe totcomen befp|oept §ign. JBaet om De groot tegebben / moetmenint netplanten botten �e t foppen af bjeben enbe be bollen, «©octe moet men ttof nttcp Dagen eer gpp Die berplant b'aes�eommefpitten enDe laten bjoogpen / om Datfe fon�etbatgtirpept fou�e toefen. iBaeccm temaec gen Dat Den &pipn niet en tolte foomoetgpintoasih toater gbefttben enbe itibe Jbonne toeoer glje�joocpt jtjn etto? Dacc na opwerpen fitoo leggen/foubet mal* s�n�eren te getaecben booj Die befte toojoen genomen bie tont enoe toit $gn/ mit0 Dat �e toffe oft toooe Bes» iet enoe fier cftet^gn. Sjupn poe toe! Dat Boeten Bof�t�/ f�nocgtans
goet ggtbjupebt / toant De ggene Die alle Dagge mal' f toen Sljupn nucptet met gonicg etet / fa! te gpefon* Sier letten/foobetre al0 pp niet tebetfepen i0. �©ant beDjoogl)ei0ttedggcfonDetbanbegtO8ne / begge* Iwa�sn DanDetaeuboe/ enbe De geconfute 3gn beter ban De Djoogfje. ^aetomme moetmen Dgooggene» men om te befigt«en intfalaet/ gperooftefpgfe/ gp�« taptttleefc�/paRepen/ faucen/ pottagie�anbaonen enoeancereDisigben. »jur n fap Doet gst gap? toebetc�m�n / get fwpber t
Deeuecacljttijtoofen/Oet neemt toecp �etoitteblet' Senfootoelban�en aenfirfjt aliBbanDet tefrebeiSlif' �jaemfi. aijupn fep met I0ent6el fap gljcmengt/gfef « uct'ft �e toater fucgtDie eetft begint. JBaet stjupn fapDuer �eneufe opgljegaelt / fupbert De �erffenei Cfelbemct lioenDcr fmbut ggemengt / ggeneeftbc aar�Dielen / enDemetlgntoaetop be betb|antgepbt glit lept neemt toetpbe pgne. ttjupnfap metftre ben a3pn ggemengt (�oppet/bloeben totter nenfe/alft snet een ue�et inbe neufe gaten gebaen toojt, Kjupnop geetebolen gebjaben / enbemetfuptb�t/
9ll� enbe «n toepnttg a$gn gegeten geneef� Den goejl/ |
||||||||
|
Het II. B�eck
|
||||||||||
|
74
|
||||||||||
|
bollen fullengttwtet enbe betesstjrt. 33cn bequamen \
sn�e reto ten tnot ban Bet %ootk tot tcetfen / W int ! bjeben ban be jif�ane met ftfjoou bjoocg tocbet/ a(0 De, j�cci met meec en San ober «pube bigben «Hoocb gout i ijemfeee toelonge�erftt/op jhoo/ of inbetuoeebtn be: ftjjoutoe gehangen/ of een toepnirg tn 501« toatet ge* toepebt. jBaet om langue goet te gouben/ moet men Hootli toel rnp laten tooien / enne nae battet tot ge Sterken joyfo� langue tu be Jbouuc �ou�en / tot barict tel bjoogbe 10/ enoe ban op een bjooge plaetfe leggen/ baec geen ^onne en bomt/ anoetftnttf foutbebecben. 3Bacc ifi bat ment'felbe toeDectoilplanteu/foo en fai men bat uoclj tn ben coacb gaugen/uocg tut 50m tua* tee leggen/toant baecbooj toojt peton\jjacS)tbacrs %ooiU tn fpgfe ggebiupcbt/ g�eeft eenen fiereben
teucli in ben moiibt : maec om baesaf bjp te toefen/ meel men tetfiont baet- nae een tatutoe S�oone eten/ oft een iibbe ban 25eete tn « |]clje gljebjasen/oft fjof' fecmarcbe/oftgtoene�peteicehe: oftoatbetetus fo toecre a!0 u be fmaecbe ban fiet llooc be�aecgt/ fonbet fictcben aeffem baet af tebe�ouDen/fo gebjupet tSjgn baet in bat getoepebt geeft: oft boet u fcgotelis/ baec u fpjjfe in (al liggjn/met %w& ficgebeu / foo fuit ggp be fmaecbe tn Den mout gouben/ fonb�t eensgen ftetC' 6en aeffem te be�oubeu. Hoorb nucjjtec gegeten \#i>t Cetlabelban be 23oe*
ren in tgben «an i�efte/ enbe anber fojgclttbe fiecten/ jae tetjljsn aile 3oopen banfsngn : ���d i& tuaet batt�t �ojft enbe Ditte/al t'inf dooj bettortt/enbe butoi�p ge* bptptbt/�ooft-ftoeeteniaecbt : maec�efeaccibenten fuit gijp licgteUcbctecen/ifi batg�p Cppeofi $etec telie terfiotit baec nae etet. «©ace 3gtibec bjele/ bit int geefte ban �e %mu (fonberhng�e oocb op ben eeefien bac� fflw) olie morgen llooeb met necfcge23otcc eten / toaut fp ijoopen baec boo} t'ggebeele jaet fiecfb enbe gljefont te bigben. p Sloocb bp fenne ban een plaefter / op be beete ban
een ^iange/oft bulle ^ont ggelept/ijJ een fonbetltnge remebte baet tegen. Ccn salbe ban 1Loocb/5out enbe 3�5�n gemaeebt/boet be llupfeu enbejUctcnfletben. E detectie ban oug�ef�ooten Hoocb in een �lifterte
gefyupet/oft bp fojme ban ftobinge 09 ben buptb ge* lept/uecbjgft ce pijue ban be Coline enbe �©inbsn. f Cegen aecouberben ^oefi/tot bou�e ben oojfpjont
gebbsnbe/ig fser goet/bat men get Ijol ban be boeten/ ben cugge-rjract/en be bupfien met een 3albe totgft/ bit gemaerbt 10 ban bjp bollen ILooct/toel ggtfiooten cnbe gemen gt met ©eccbeni� -liefe.�:egen be ^anbt* f tome bie tot bou�e bomt/fo en i& niet betecsyban in beu mout te gouben 2S3tjn baec 3Looc in gefoben geeft. <©f c op ben f tueetenben Canbt gpUept bjp clifiec!» oft bollefien0 �Loocbmet^gn geftooten. »©m be lBoj> twen ban Ueh�epncuinb�co te boen ftecben / fai men �iun ?Loot6 mett�ecfrbe �Sotect'etengfieben / oft een Ijlaeftec baet af maettten/ enbe op get puttenen ban be iii�'je leggen, degene bie qualit� gun toatec bonnen mafien/oft bant <©cabeel gequeltjgn/geboelen gcoo* te labinge met Hootu te eten. G <©m te ma&en bat be I3og�e!0 geen Dinbet en boen
�iet nieutoe jfcupt/foo falmeneenigge menicgte ban Loof B aen be tacben ban be Zoomen gangen. Van Honts-loock oft Appstijts,,'
CAP, XXVHI. Tj <©ntf-Ioot& oft appetijt 30n ban tcutbe en fma*
n be benlLoocb gdgcmiaet ban ptlpe enbe fatfoen/ ban blabetg jtjn fp ben SSjupn ggelgcb/totgBenomen bat tot gun tlifiet oft bolle beelftgellmgcoepen / bie beelblepnetonbeblabeE0b0o?t�b|engeu.3Megt0e' pen beter geplant ban ge3aepts I0atit als bie sDejsept 3gn/baec en 10 geen gcoote fcgoongept boo{ ijet t toee » be jaecte bettoac�ten. jSBen macg bie planten ban ben eetfien bac� ban iSobembec boo;t0 tot in ben tn^nt ban �p2otb;Uevom tn �$ naeftnoigen�g %m k |
bebmegt te�ebbert i enbeto�|be«fl!)e�vjt68etlloot!�
ggcpLint / maet moeten gepluebt toojbeu eec be ©io»- letten bloep�/toant ifi bat men toeft tot batfe gebloepf gcbbeu/fal ment feec biepn enbe magec btubcn. �@eit (al ficn battet typ 10/aId be bl-j�erj� onbec becbj oogens �Battomte maben battet gcoote enbe gcobe bollen geeft/fal men tontomme be vnojtel� Cac ceel -fteeness leggen: gfjelgtb top ban ^acepe gefept gebben. SSiengaenbe t'g�ebutpcb ban ben ^outf-lootb/ baec
en f 0 niet beel gulpe of p|of g'rsi afte bettoacgten / ban boo? be ggene bte meec tot oncupfegept / ban tot ggc* fontgeptB�enegen3ijn. H3ant �ijoutf loocb enbtenl necgenis toe/ ban om be lieben tot ontupfrtjept te bet: « toecben enbe appetgt te boen gebben» ^etgeeftbe felbebcacgtbanbeuiLootB / ban bat g« bej�Bagge moeptlitber i$ mtbf 0 3tjtien fmaetb� / �ie fieetec «u�s fubtglbeci,�, �anPeterceIte�
C A Pe X X � Xf Peterceliebegoeft tSepn oeffenitigDe/cnbebsggeret
eenen fteenaclmoyen enbefabelatgtigyen gronbts ^>P en beg�eect ootb ntct bert -�otinen/ baeromme fp goet onbec gaghen enbe Dutten ban be togngaets gDefaepet jKaecbobenal/ footoil�eiaeteccclte fece toelbefpjoepetjgn: 3Datalfooti3/blntbtaenbeg!jenei biebpeensagefontepneoftbebeggcfaeptt� / b.efeec ftgoonenO�Dtcbgroepet. jBaec ifi bat pematu bie bcgheettbieetbanblabcrjs te ftebbsn / bis fol ineer� piel Ignen boetctoi joo teel faebt legg�eu/ aljS ba !ne��?pbmgge�0 batten iiraclj / enbealfootuffcDen �aacred fieenen fieertten : eft bp fai in eenen �>men beuteleen beet ideteccelie-fae�titeccben/ enbealfoo in b'aes�eplanten,, Sfibatfepemant g�eecontbelt be^ gfjeert / bk fartiaebt met eenentotlgljcn-fiamyes jiooten/ tot battet be ftljeilen becltef�/ en bnn in eenen Innen boet�ben binben/ enbe alfoo tn b'aetbefteecben. <©ft men mat� bie g�ertontbelt maetben/ fonbee bejenac&epbtteboeu / tf� bat men eenen colle of ��u« ben fleen baec obectaetloopeu / ban bat fp begint te gcoepen. #etectelie bient ggefaeptbanijalfif�c pe tot galf 5�U1UU0 / toant fp beggeett eent'tgft'ms b§ toacmte» '��'faebt ban cetnen giare en bient niet om tefaepen ; toant goe�jet faebt oa�ertgs/�oe bat beteg i$ I enbe buert langger fonber gOcfaepttetoaiben/ tn boeggen bat t�eten fai ban noobe 3gn in brjf Storen te faepen ofte planten / al fft oocb bat gfjefaept y�n* be/booj be ttwee maenben nietnpt en fpjupt. jSotlj» tans om bte te bojbereu enbe gaefl te boen gcoepen/ foo falmen't faebt toattfibt� in 03911 lat;n tocprben/ enbe ban faepen tn toel ggeboube aec�se / bte fialf bo� affc�Hr� ban 25con-ficoo �Bemengt io' : enbe fogaeft alft flfjefaeptijj/ moetetbiebtoiia enbelicgteltjrb met feec toepnfcgg&eb?anbetognbcfp^oept3gn /enbe bati met een latten beebfel gftebecht 3fjn/ om bat be toatm* te niet en fouBe becblteggeu. 25p fultben mmtl fai be $etetcel.e fiaefi ttptfp^uptett/ enbe ban moetfe out" betbt tooien/ enbe btcbtoit� befpjoept jgn/ om batfe eenen Dooggen enbe feec grooten fc�eutefoubeupt* toornen. <�en plaeftec ban $cterce!se-blaberg met mipme
I ban \3iiitt tyoot g�emaetbt/ becbjtjft be gua�e feetic gept enbebegffcciUen banbebo$fien/ fae ber�|uoogee focg banbe bjoutoen bte ban btn�e gelegen 31)11. ^gn �an^etercelte met a^tjn upt geboutoet/en�e met mae foutie gljemengt/ bobjbect be b?outoeu bte in acbepbc 3t�n ban binbe. $ereccellebtel g�eten /beneemt bett cjuaben affem/«Hncipaltjcb ben genen bte te beel loocft g�ebpjntbenoft Eoocbghegeten f)cbben.®aecom be g�ene bte eeneti buplen aeffem fiebben/enbe gcoote ge* felfcgappenbjillenbantecen / begoojen �au becffege $etetceiie-&laberi8 boojfien te toefen/om bie te bnouw toen oft tube mout te �otibcn. m coctft ban iaowte oft�lab^banpetecfdfe;
b�rtoetfii
|
|||||||||
|
H
|
||||||||||
|
van d� Laadt
tsettoeeutbe maetitficmoErt bec bjoutnen/ fpboet ootfe
tttateemaben/enbejagDetgcabeilaf: jBaetbpfof» me ban f�obfage gebiuptfet/ ftilt le be pone banbe «o* lifee cu�c lenbenen. ^p bient ootfe teggen De betfiopt* tjept Danbe kuec / Sjoemel Datfe nutter ip Doo j be fteg» matgbe/ oan �ooj De gene Die colectjc oft fangugn 3jjtu I <De groene bia�erp Dan #etettelte op De fiaenbe ' wateren oft Dnberpgbej�eoept/ ber maben enbe lec Deuggeu De fiecbe �iffc�ciu Van Rakette endc Dragon.
CAP. XXX.
De �afiette Dfe beet tn �>alaet ggeb|upc6t toojbt/
om te temperen befioubeoan?Lottoubje/ marj)ggefaeptenbeggepUut wojben foo wel in ben 1©iii' tee ais ia �e Corner/ watitfpenontfetnocg boube noto Ditte/ �ock en begoeftfe met Deel oeffeninge/ Doe Wel oatfemoet g�emeftenoeggewietwotben ui fa* beiarijngDe aerbe. % «ftabette en uwcD niet altane gDegeten tooiben/om
befeergtoote gmebtefpbpbjenggt tnteten: maec menboetfeupbe �LattoiiWe alpmenOietn$>ataete* tttt Wantb'eenetempertD'anbtr. jSotDtanp tPfp goer om mater te boen maften/ alp bp fojmc ban pia � fier botten op De fc�amelijept gelept Wojt. jf�en fept ooeft / batbjpblaoerpban�a&ettemetbe flincbee DanDt ggeplutbt/ met Donici) mater ggefioten enDe in guenomeii/ feet fortDet lingDe remeDten 3gn teggen De «j&eelfucijt enDe DeiDicDept Der milte. g aabette gDefooen enDe met «�nptfeer gBemengDt/
gOeneeft begoeftDanbejongDe utnberp. ©jagon teojt gemonnen ban H�jnfaetop biUesfcije
plaetfen in eenen rooben ajupn gefteften/ maer Dan De (�er cbfte Die men binbeu mat f? / en alfo tn mei gemefte aerbe geplant/maer alft eenen Doet Ijoo ge oft Daer on» trent / upf geroept 10/ foo fai men be fcljeut en nemen/ tnbein De feloe aerbe planten enDe otcwtlp befpjoepen. ® jagen Deefi be felDe firacDt ban �abette/ enbe en itiatD alleen niet gegeten wojben/ maer met Hattou« toen/enbe berggelgcbeferup�en. Van �offermareke, Kervel^ pepercruy tende
Coriander. *CAP, XXXI* |<©ffermarffie moet tn mei g�eboube eerbe ontrent
*eenen nuiergfje|aepi30ti/ mant fp begeert be lom» bec enbe groept mei op alle gront. jf�aer bat fp eenp ggefaept 10/ foo beerealp Die niet nietgfielieel tetgfje- roept en wojt/ enoe bat men baec een fcgeuten alle jaer laet otn 3aet tebjag�en/ fp fai altijtp bigben/ oocben begoeftfeniet Heel mieben0. «©eie mari) gefaept Woj» ben uan De maenben ban .abpjocbcile / tot ben eetften bagb Dan September : �p [}eefcOe bcacljt bien ban beldetertelicgbelgcbAnietom eten/ maer boojmebe» cgne. ^>p 10 boeft goet oooj bupIUaggen enoe geftolt bloebt/ Dan mat ttat� battet 3p. $aer olie $0 oot goet tegben Deel gbebjsetben/ maer pjtntipaelgtb boo} be touwitbept binnen bc fiele flip men be geguetfte par« tte bitmtlp baec mebe ftr gt&t sttDel 10 maer bat <�ppe �>ebaIlenbe3tet&cebesmetfit/fo^lituu0fegt/Doetoel �>At<©alenup int g�enefen banbe Dallenbe jiecfete/ be toojtels Dan SJoffermarcfteenbe ^etettelie ojbfneert. 3Stb hebbebttbmil0 Der foc�t enbebebonben / bat be blaberpDanaoffermarcfiegeDeelrauWegefinaut/be snaentftonben ban be DiouWen becWetuen. Vermei mil in mei gemifte aerbe gefaept 59n/enbe
bat tn «�pojtfielle/JBeerteen «pjil/ fomtjjtp oocfi tn «©ogftmaent enbe &ept ember/om bie in be Winter te fjebben/enbe Wil DicbWilPbefpjoeptsgn. met Del maetb t appetgt / enbe ip feec fonberlftigDe
om mater te boen maften/ enbe'tbloet te fnpberen.
r ppermipt en n&arfofilate 3g'n luftigge ftrupben/
^ om een fpeteriatDtigenf mafie te gDeben in pottagten
enbe^alaet, «©efetoiHentti HpiilenbeJBepegBe*
fa«i>t fflV mm in j@obembec berolant.
|
71
©efett�ee Be�beKfle fmaiiebatt peper inbg <@jof
fel-traggef�/maerom bat fp ootfi bienen om be magpe te berftetrfien. #ommtgue mafienber af/ om appe* tgt tebermetfien/ «en groette faute met tmrtbe�/ om metbefpbfeteeten, «©emebecgnppjijfenDet peper D firuptfeerinbetoctie/tegDen beb{aepiugDe ban Doof* be/ Dallenbe �ietbte/ bempicDept^ matetf utfit/ gDtel- futbt/ enbe oorb teggen Detoltbe/ graDeele/ fioube* piffe enbe om be atDterblgbenDe maentfionben te ber^ metfien/ ootombenarbept ban ftinberen te, boderen enbefeton�ine af tr jaggen. Van Sparghet.
CAP.xxxn. I r^argelgroepetgrofenbebttfie/itibette/bolatDti^
Ofle/ mei gefupberoe enbe Wel geboutoe De platteen effen eerbe/notjj en begeert niet befpfoepet te san oaw tnoen #erffieeu mepnuy. 0m jaepet tube num metbe malTenbe jBane/ maer Det tp betec batmei. Do mojtelp plante/ be meltfie beter bermentcDbulbigen/ enoe 00 tb eer ban Bet saet. � Boer Det ;p oatfe gefaepf oft Dan mtytelp geplant mo|t/ bat moet >gn in grub* ben Dan b jp bttigecp btep/ enbe op alle jpben een goebe Dabetti b}eet / ban maicanber een boet serre ftaenbe/ leggtin elcfi puttefien tmeeof D{p 3aoen/maer bat bef« puttebenp ontrent eenen boet Dan malcanberen ftaen/ binnen DeertttD bagDen baec nae bergaDeren De $mi% te famen/ enDe mo 1 jen een : Klip Die alfo geplant 3gn/ fai men Daer op mojpen/ get becbenbeel oan be aerbe batupt be grubben gtjegraben ip/ na bat fp g&eftft m bao| een pfereuftfte/om batbe ,<§>onne te bteper foube mog�enboojgaeu/ enbe allen be �pargDel tot (fem tretben, «©aer naer moet Dp bicfimilp gDemtet 5tju/ enbe tu<©«obermet m<lbetrotmeftban ^eer&en/ dtDapen ofte gbeboggelte/ oft bat beter ip met Qtjrg ban begoten enbe Dupltrgepbt berp}ibaten gDemeft 3tjn/etibe boo)tp met fiof bat upt be molle ggedopt tp; oft menicDte ban mactb ban Wgnbeften obeeoecfic 3�n. if�aec in ^ipojbeUemoet fp bitfimilp be aerbe DerberftDtgebben/ enbeberftDmeftbr�gDen* %n Det tmeebe jacr moet men befgDelgtbp boen / oocfetu Spjofielle/ JBeerte/ enbe alle jaer in <©« ober. Wel ip maer/batbe^pacgDei in bet tmeebe of betbe jaec/ moetberplaut3ijn: jBaecDetmaerbeterbatmeniu fiebe ban berplanten/ be mojtels onbetfite/ enbe bie te Dele mare/ af name om eloecp te berplanten/ enbebe refie fupberbe boo} be bertyootDbe enbe bebo^bcn mo;telP. Want be ^parggel en muti) niumtermecc ban Daer plaetfegDeuomen mo;ben / banalp be mo;* telp tebitfie liggDen. �©antbatboenbe tmee oft b|p jaren at�ter een / men fai toertj nemen alle bte in een ggtblotgten enbe bjofrtj 3gn/enbe fupbeten ban be re» fte/ bemeltfie menfalbecfien ban Doet tot Doet mee tuelggerottemefl / gfjemengDtmetfoobeeigDeftfte eerbe/ en be ban baec op ftften be refie ban be aerbe/bie ban te boten baer op map/ enbe meber leggen op Daet plaetfe/ggelgcfi men iste Deeftgebonben. j&iet te min fai men int nabolgDenbe jaec mei mogen een Deel Dan beupt>fp}uptenbe^pargDelaffngben / enbebereftej laten om iaet te gebben. «®m ftijoone en beel $pac« gfjel teljebben / beberfitbebobem Dan be putten met tjoogncban beeften / of firoepet in be bojeti baer g�pfe faepet of betplant/ g�ecafpte Dcoyte ban milbe Qam- menoft�^amelp/ oft anber/ baer naebegietfe. ^Daes om ifi bat fp tn be beembem ban felfp enbe natuer Icjtft gcoepen. SBnbetefegg&en/ toelcfieeenbjotibetlgta btntft fp/ bat men nieten mat� ban be gooden beur* booten / enbegcabenbie in goebe aerbe / enbe baer fai $pacggcl upt groepen. JBaec om te maetfien bat be&patggel bitfimilp upt fpjupte / foo moet mets bemo;te«p ontbetfienenbefupbecen nae bat beb�utftt af-ggefttebenfp/ enbe baec obeeftroepen Det meel ban be boorfepbe Doornen : t�ant foo manneerat� be plantealfoo g§f �effent i$j fol fp notD gettp �pu&ttix "^" mm
|
|||||
|
Het I �. Bo�cls
|
||||||||||
|
J�
|
||||||||||
|
G ^pacsBcl �^ een �tcff �c&etoiuc&t cttcettpegcl�ffeen
gefont/ pjmtipalncUalg Die bic&e/ malf cD/ foete enDe
niet te (est gcfoDen en igf. &p geeft Den 3iecfeen men- fcfjc appetnt ; enDe ift Dat men oie booj oen eten gge* bjupcfei/fo Doet fy mater mafcen/en opent De berfiopt' pept ban De leoec enDe nieren. © e UJOjtel op De fboee- reiiDe ran�en gelepi/boet De pijne bergaen/ tnacc glje» bjooryt enDe tn�e tanben geitenen/boet Die uptbalien, Jbpargel in �ecoctie gljeDaen enDe bicmjuilo gtjeujonc ben/ bjeecht Den (teen enDe grabeeJe. <§>p geeft oocfe cjoeD� berme in'taenfitgt/ enDe oberaiget licgaem goeben r euefte/ma�r een ftinefeenbeurine» Van KcHl� ende water Eppe�
CAP. XXXllU tf ^�ffcenbetoatec eppebeg�ferenbocDte plaet*
�iV|en / enDe Decanten aan fo ntepnen enDe loopen�e btUen/Daeromme en toillen fp anDero geen oeffeninge inoe ijoben/Dan bp De Eafroutoe gljeptant 5011 / enDe Dtcfetmlss b?fpjoeu'et te toefen/ om altgts toater aenbe toojtel te Debbeii. H ©efe tujee fetupben ?ijn feet goebt fa falset ban
Hattouiuen/ enDe yebben een groote feracgi tegen Den (leen enbebuippel-pslle. ©acrenbo�enbeCof feetffc �n een fojme ban plaefter ge��fupt&t/becbjgft De Car* I)iint&eii8/De Pgne ban Sciatica / De bloeotftoeeten/ tn�e aile an�et foojten ban 3$gofiennten/p�fanpaUjcfe met ^eefoeeg!) gemengt: fp Dbec 00c De't��|inen ftet- fcen/ gS)elgci30�rBl)aec5ap boet/met fap ban j©ume «noe to'gn geoionc�ea. ^apban �terfTeihDeoojege' fcjuppt/geneefr betantflB�etebie lut couDe comt. J>ae�t�an Stetffegye&ttputenbe inbemonbtgfje'
$Quben/ issgoetteaymbeggeraecfetgept banbeton* gDe. iBaer tcg�eti De �ammitgept ban an�et le�en/ moetmen op oe felbe leggfien farjcfeeno bol �tetfie-' 3aebt in totjn gefoben: ©e felbe temeDie is ooefs goet �eg�en &? CaliSe. & wmt 42ppebecfie«t bwtftobfagBebe bettou-
De magge/ fp bertoec&t De tttaentfionbtn/ fp tepn itgt be moeber/ enDe bercp�t Die mn te ontfanggen. &p to�tDjgft �e Calir&e ban be moe�er/ift Dat gfjp �ie met 25pboet reoliet op een giospeuDefoguppe en met too« ben vugn befpjoepet/ enbe op oen buptb legge. ^>p i& fon�erlfage goet tegen De pijne ban De moeber/nae Dat een bjcofteie ge&aett tjeeft/ift �at ggp Die met bloemen ban Camille/ enbebla�ergban23pboct/ filepngfje» fcfjeeft/ ente met biet �oeperen ban eperg gemengt in iati panne met olie ban fielten rooft/enbe al toatm op ben bupc� eu�e nabel legt. ^apban Defe Cppe tont* ornine be manueig�%zpt geficefeen/ beneemt bp nactjt �!li2afgaenbanmanne�gc��3aebt. Cettplaeltec gge* jrtaeent ban be blaberg tian <2ppe/ blabetjj enbe boof* teiss ban rapen / enbe ^etercelie toojtef� a! te faemen toel alepn gefegetft/ enoe met fupbeten torjn enbe bo ■ �ec g�etooi�/ Doet manen Den ggenen Dielang�e glje< ioeei� �ebbenfon�et te Bonnen ptfiFeu/ boben�efcga* meipept enbe op �e liefegen ggelept» VanSaffraen,,
CAP. XXXIV, C^ffcaenbegeevt (gelpcB giet na falberdaettbjoi*
*>oen) een miDDelbace/ enbegeenftoate/ oftfeer fle* �nefte aecDe/nocgtan� lotgtige/Die oocfe toel tee <§>on< tien gfjelegen enDe geboutoct 10/ enDe gtoepet feec Uit 1 op plaetfen baec 38 jnpn geflaen geeft.cen f'oecftt geen luatec/ maetb�eEft�eiBupfenenbeJBollen / en�e gcoept betet ban difteria geplant ban ban ;aet. %gn Cifieri� �ie be bollen ban ILtlien / ^mpz oft <§guil* len gelqcftei'/ �jojben met boojnfieng geplant in 3tp}il oft Jff�epe : maer men laet eetft De bollen/r gpen op een i)oop6en/ontrent acgt Dagen/ uptter jonnen gelept/ op eenigye D;oogge plaetfe / enbe men piantfe met De toc-itgl in toel gebote mW ontrent (in Oalbe galme |
||||||||||
|
ban maleanber/ bjp tifasfiecen W$t in b'irnbt f en�g
groept beter aljt getre�en i&. J>afrtaeu bloept alle jam in Den ii|cKf|i een maetiDt lancfe/ enDe laet Dan ter|ton� ;yn bloeme ba�en/maec De biaDerg goubet tue! gr se« m Den gegeelen I@intetobec / tot in De Lente : inmt ban beginnen Die te beigaen/ fo Dat fp tn De fomec niet gefien en U)o;Den. ^affeaen geplant ;gnDe/matjj nw gen jaren bigben (ia�n/ enDeDanelDer0berplant/fal natii moglj�npjofgt Doen : �®el tss tuaer oat t�cel aes^ 6en0 enbe bolle6en0 DjaecgtADetueic&e men moet aite d?p jaren to�cg nemen / anbecfints» foubegetfecupos becbiuct buojben. dommige planten booit'befte bare palpagli tot galf September / enbe leggenaenbf toestel �©gn- befieti bie tot geperfr jgn / en latet ttoes oft D|p jaer in D'eerDe liggljin / maer alle jaer tn 3tpji� en�e iBepebtntmenDeDjoogeblaberg t'famen/enbe men tteetfe met boeten ontrent tuuee bingperg Diep ttt b'eerbe/foii�itDn CliftcttecttetfeR/enDenaeDatmert get onftcnpt ineSlut gljetopet geeft alg be bloeme r�pf ist / gcSijt�m <©ogft maent enbe ontrent Den ^erfft/ fai ment fmojgens metter ^»m�nen opgatica plucfeert enbe bjooge gou�sn tn een befloten glaetfe. Wao}tg fai ment'goct Jsaffcaenfeennni/alft gtof ban blaDeriS tg/ enbe tn eerage bocfjttc�ept gelept / t�r fiontjjfa btrtoe »erfcgiet/al|i ggeganbeit jijn�e/ enbeaen �et eenficgt g�?e�otj�en/fa't oog�e bijt/enoe fifjoon ban �ect�ew/ ooclt alft be binget0 bectoet/ en&is battet eenigen (tec^ &en reucfe Oeeft/enbe niet feee&jeuc&tr�en ijs,- ^>aff ia�n een bjepnirf) in genomen/ iis feer goet te-*
gen be meecfee Jllagtje/ enDe flautoichept ban gerten� l?et belet DjoncSen te tooien / enbe giieneeft be beten ban ^langen enbe Spinnen. jBaer b�le tn genomen/ oftbanbuptenopgOelepbt / maecfet groot? pgnein� gooft/en�e fcfiemerf nggs ban g�e fiente, Van Steeck Rapen ende Parijflche Rapcn�
GAP, XXXV. SCeecfe �apen enbe flar�fffge JSapen jgn �toee*
beruanbe/be(fci)illenDein|mafee/bera3eerDegco^ titcyept: 31i)antDe^teecH--i5apen3tjn Degroffteenbg geelacuttc�Pe/niet fo �itfticban finale: iSaer be |0a« rnffcBe�apenjijnmrnDec/ tolt enDe beel betet Bats jma&e. "«©efe t�jee joojten Uiojben op een maniere ge* jaept/ in cl wel geboube aerbe Me gemep; enbe getoete t� / om bat be i&apen te Dieper fouben in b'aerbe Isoph oft 00c tut lant bat men niet en uni faa&e laten leggen/ oft tuffcfjen �ltciS efi �5an(c6ojen: j�aet men mengel jaet onber ftlepn getojeben aetbe om bmnm te japen/ t ' toekftc ober be bjp jaren niet en macy out 5(jn: tuanf alft obet be dip jaten i0 / foo gtoepenber lioolcn upt/ maec ttibtcn �et b|p of biet bag� eet get gejaept toojt/ gSjebjepc&t oft nat gemaecfet ta met jfielcfi oft fBoft oft Honic�-boatet / be iSapen fu�leii betet toefen. 31I� bat befe �apen te bicS bp een gtoepen/ mett
ttecUtet een beel upt om eloetsf tebecpfanten. ^js moeten toel ggetepnicy t enbe getopet 3im/ maer men fai De ff goonfte enbe gtootfte gouben om 31« te toin« nen. ^>ptoo|Denin-©ogmactugesaept. lUaetotn tie te jaepett / fo moet men toargten battet bettcg ge« regent geeft/om batfe te beter foubeti upt feomen/euDe bobeu al moet men fien batfe niet gDejaept en toojben baer gfjeen oft luttel Coirne feomt/ toantDe fcDapeiiS gun geljcel contrarie/al io be aerbe goeDt enDe �jwcDt» baer. 3n JBobembet toojDen fp tot getrocnen / enbj UO)Den in De ��intet in Defeelberis op Sabeibetoaer� om alle De 3©in tet lantfe/enbe in be ©aften te mogBet� eten. 3&efeb}UcgtmaetuttoniDett / enbe boo) gaes foetlcgept geneteettfein De jonge SinDergf ©ojmen/ maer fp moet met JBoftaert gegeten tooien, 1©el ift toaer/Dat gaer 3aeDt goet tegen jfenijn ip/enbe too|�t baerom in Cetiafeel gDebjuptiit. $et boet ootfe bt tooimen f�erben/ alft gemengt io met jap ban <©;a» gienoft�Limoenen. |Baec met Detectie banlP)ou« to?n/�flW of� S-tnfen 8D?�iupc6t/jagB«tupt Defelepti gocp6in^
|
||||||||||
|
c
|
||||||||||
|
van de Landtw
|
77
enbe Doet rijpen be ghette We Bern eten � JBaec t'jelbe
mac�i g�ebetert Uipj�«vjtfl Darmen tetftontbaec na» |
|||||||||||
|
p�crBeit� en�g mafe#. «S'fdbe nut aBehj'cfee afte*
�utcftiebaii Htjn-3ae&tgbemetigt/enDeitjec �Pnniit |
||||||||||||
|
Benomen/ boet taatec loffen/maec met �onitft/ai�nn ! wnig��jopftenjt ban l|pfope7ofi�6pmuo7oft �j�
|
||||||||||||
|
ga eut/oft Dat bp met olie gegeten aao"|t. jl�aer tegett
Dit gtjebjec�/ fteeft ftp beel auoec goeoe &cart)ten/aoo{ DegtjefontbeptbanDeiBenfcben. ©etfiben f�a�gia B Silepii getapt/en met fttpbecen mitten wtjn befpfoept/ in een tranne getoarmt /enDebonen De J>cftamelftepl gebotiDen/boet De geene Die feec guaite (juii mater bon< nen manen / beel taater0 loffen. '� tace oneen jap ban tftaDn'0 met iBaibefepe gfteD^ntKeu / Doet ftet felfoe. /liceo u een once fcftellenban �aonsi /enoe fo beel bla' Den? ban 25ingel-UrupDt/biec gcepnen ^affcaen/eeri btecenDeel footjs HabenDec/ enDe een balf (oot 3ap ban ^>abelboom/al te famen in eenen mojt ter feec mei ge" ftooten/en in een Doetjtben gftebonDen/i^ een fonDetlin^ gfte Ijulpe Den ©jcuuien Die in aibrpt 3011/111 De b{ou< meltt&ftept geftefeen.^ap aani&a bgp/gcmengi met olie ban foete oft bitter 2fimanDelg/euDe een luttel mit" ten mijn/met een toepntcb �olloqutnte/al t'famen op ftet �pes marm gemaet�t/ eube Uit gepecfl / Daec me iutoo;egeD;uppt/becD}gftDecupffcftingfteenDemiu� Dec ooien: maecmet ^dnicft-toatei gtDjoiuben/glje' tiee|lDe<tr>eeUfucftt. ©luDecoaan uaDijsi booj #ot< tagte gegeten in fte�e ban Poolen / aetoinben De bec< f�optbept ban De Hebec enDe iltlte. Sa�y0-?aet ge< ft�oten enDe met mit ten mnn Dette geDaen/10 feec fon« Detlinge tegen alle 3oo{ten ban i'etujn enDeatiDec fo^ geitene fteenten. �aDfti�t uutfttec gegeten/bemaert Den menfcftboojallefennn. tiiaogogeiepe in fttutfeenDen mpn/neemt ineeft Den guaben f malie- �abtj�-�ap bec< Dltjft De bletfteu aan bec aeiigftefirftt/ enDe gfteneeft De blaeuoje pletnen Die met miflen oft coeDen gfteOag�eti ?tjn/euDe aullet De itale plaetfen met ftapj: maec bobett al en 10 Oaec geen febecDec cemeDfe tegen De pnne ban beienDenen/ji>teen/45cabee!e enDeD)uppel-ptffe/ Dan 0 bont enbe mojgften aifmen op (raet en flapen gaet te
Dmit&en ontrent tmee oft t>ip biiigfjer bjeet (aeumen mitten Wgn/D�ec in Dat Den trjDt aan acftt uren gele* gften Beb�eii feftojffen ban �aDgiS/met ftet btecenDee! peepet ban jBifpel fieenen.'Cof t'fe�be mat�men ee^ nen 390nu becepDcn om lange te beftgljen/ baer tn lac eenigen ttjt poeper ban geDjoorftDen 0aDg6 Beeft ge« legen6t©icBmil«( �aDgsi gegeten/geeft Den ©oetf�er� beel meltr.«Sen �jatec poe fitnt�enoe Dattet tjs/ifl Dat" ter �mg0 in gljefoben beeft/fai goet mo;Den. VaaPanickoren,,Pa(linaken,Garotei4
etide Pcert. C�P, XXXVIlt.
tj *Snk60�en/^afttnaBen/�aroten enDe p�en/bJoi«
1 Den al t'famen op een maniere g^aept / in een mei
gecoecDe/gefupaecDe ban fieeneii/bcup�en enDe mo{< tel0/Diepegbefpitte enbe mei g|)emefteaecDe/maec fp en mogben met Dic&e gfte^aept 31)11/010 bat fp gcootee enDe gr�o�ec groepen fou�tn : maer foo baefl olofp gejaept jijn/ moeten fp befpioept mojDen/etibe ift bat ftet Diootft meDect�/ een? ter 3@eet&e/ tot bat lp mef mt gjjecortien sgm 30en ttjt ban piepen 10 in De �le uts enDe 111 Den # erf ft / maec oen �^ecflt ie beter / om Die ©aften temog�en ftebbem 3©ie mil bat be UPojteltf I cftoon /groot eube gcof 3�n/fal m Utuiiis bun b laDcijS af t leciteti. «�en Jjalf Jaer «ae bat fp gbefaept 3911 / fai men bte mt fleet&en/enbe be blaber 0 of t rec&en/boojtgi in ^abel bebjaren/pjuiripalitb tnben Wiattt/ mant fp mojben Doo| be bojft �eDojben» fiaftinanen mogen een jaec oft tmee in tfa�tbe goes
gbebauben mo|ben/be melcbe in be �Dsiitet enDe Wa« ften goet5�ivgefrupt oft ansetfintji. Hlle befe ftebben be Btacftt ban mater te bom loffen/ f
be pnne ban De �ol�cbe te fttllen/enbe be maettt- ff on* ■ ben ban Desolimeli tebecmecBen : ©eblabetsge* ftooten/enbe gelept op De guetfupien Wf 09 be Reenet! bomen/sflnOaeswefwcnut, |
||||||||||||
|
eu �aeum uwee in gbenomen / Doet De raeuiiiicfte�ett
ban Dee jBage onec gebeukte ban Cgppieuma&eii Baeeaffeecgo«De<©I«ee Van ghenneync Rapen.
CAP. XXXVI. RSSuen 5�n tmeeDecftatiDe / te toeten / ronbe enbe
laiige/oocn en aecfcyilleu Die niet bele banoe booj^ fepoe/panm geoaicftept tuDe fmactbe: WautDe t�a- pen 3sn teel gcooec enDe lieftirbec nati fmaeche oan De j�teecK-E�uetu *©efe uuojuen geoeffent bpcanto gjje» bjcfcDeboojgaenbe/maecfp milieu «oeltrfe �tcKgye* 3aept3tju / tut epuDe ban tgop-maenc / inbocftte lue! �sbemefie enDe jj�etocc jc aecDe. iBaee alp ote ui bellen te g�ejaepttoojben/ moet
men fojgfoe bjajljcn Dat bun blaoeci� ban De finnen enoe anoec gebjojmte niet af gegeten en uioj�mu <©tn Sjet UJ-dc�e te beimen / men fai foaecftgeermenDte jaepen Util / t'^aeDt mengen enDec roet Dan Dee ftt�ou» me/ oft te laepcaen leggigli in 3ap Dan ©onDecbaert/ enDe Daec uae met mater befpjoepeu / om Dat eemglje boc�ricftept Daer af fou�e nemen : enDe alf� alfoo glje< inepcatts / fooialt�'anDetDaetDfSgl�ejaepttuojDen, jBaer men fai foiiDetlwge teel toe fien Dattet jact met en ipobecbe Djp jaren out / mant anbec3int0 foube men tn fie�e nati �apen;3�oolen hebben, <t&m Die feet poot enoe fcboou te Jjebben / falmenfoobaeftaljaifp seuen Diliger tutft 5911 op De tge berplanten / enoe Dan snet aesoe Decfeen enoe f tee mei treben/ mant De jeucftt bie in bta�et? enoe f cfteutcn fouDen beranDert ftebben/ fai tn De iftipen becatioesen/en�eDte groot molen. t�apen fuilen in j&obeittber geplucm uoojDen / enbi
dm Den ghebeelen ffitntec goet teftouDen/foo fai men bie in putten graben / oft met blfluettf becUen / oft in jBof�aect-3aebf graben. P �&apen en 3tjn met feec g�font gegeten t mm t'bja< tet oaec inn� fp geTo�en ftebb�Vf� fonDerltnge goet otn �e boeten te mafft�enbe gene Die t'Jfiece3nn Sebbene ©e jBeffe-ma&ero enDe $arna»- marne? feggen/
bat De jBeffen enoe .gmicetDen Die Djp ofcbicrmael int fme�en/afteftCH�n mt�Den in *ap nati l�ipen/gb�' mengt met f� ned ujatero/ oft ;a~p Dat gfteptrft ip mt gftefiamp*e i�);er-njo?men / De freDefo Dare enDe foo baf� Jjebben/ Datfe f fet alfoo g�ematHelttB al# %oot foaben fnjjben. Vari Radijs.
CAP. XXX Vit Ti R1Bbgj3t�o?toii Dibetfc�etijDengBesaept�cmD�n
me�freu�etlbefl Saer.sDie ie hebben : JBaec Die in De �lenten ge�aept tao;t fcljtet Itcbtclttb. ^p moet int bjetten ban De jif�anc gejaept ;nn/ence fo �jaei� a\8 Dp gesaept ta/ fo neemt \)p teri�ont �cojtel: iMaec men lal oe blaoec� �ertccDen/otu Dat De tco^tel fouDe te Die bec UJOjDen. ©cfe en mogen bp genen i�Hjngaert ge' |apt UJOjDen/ taant Ijp 10 oen tunngaett ge'fteel bpant/ enne Doet ijem Doo^BaecfcDecpithept tranen Djuppen. 4&m foeten f�aDng te (jebben/moet men t'3aet m foe» ten �©iin aiepifeen/ oft in mater Daec &05tjnen in §t> fo�en Ijebben: J�en moet ftem ootft D�chujiIiei met fout iaatec befpjoepen om Dat ftp malfdj enDe min fteet foube^tjn / mant ;out mater beneemt bele�anjon Itecrlue. W? ften oocb Dat ftp jomtgt jJ met jout enoe ajtin gegeten U)0|t. ©e Deucftt aan Den iSaDtjg/ 6ent men aeuoe biaDecsi/mant ftoe oie foetec jijn in be ban- tieltnge/ ftoe De iRa�nsf malftfter cntelieflitfeet i& om te eten, 'QETelbc bemnft ooth De fcfteUe / mant boe Die tounnet is/ljoe De �aoua UeQitber 10. *Bt if��Decnno jeggften/Datbe �aDgiSonbecanoec
gBsbie�sn beeft/ bat bp oen Canben niet goe�t�a W |
||||||||||||
|
Het'IIvBoeck
|
|||||||||||
|
78
|
|||||||||||
|
■n�0 Dp �egitit te egpew / b�t hm cegen en�e enbee «at"
ttc�ept Ijem ge�eel bpant jgn/toont gp tooit flapper/ fonber fmaecBe/enbe onltefttrB* 3fi bat men be Con* eommers groot enbe fchoontoil fjebben/ moet met� ais plucBen met be bolle mane/ twant ban too|t J�p bic« Be/ enbeopanberttjben Blepnber. H9osjt0enmatp ontrent Bet bebbe ban De �oncommec0 g�jeen bat bol «©lie geftelt b>s»�D�/ om bat De Conrommer een gronl bpant (0 ban be <©Ite/ jae Bp Ban met gtoepen / ijl hit. be gene Die Bern oeffent «©Ite gfiefianbeJt Beeft. 'S'g^bjupEBbaH De�ontommer0i0gpeBfeIon< p
gfiefont/ om bat fjun tsoetfe� enbe 3ap in be aber0 hcfj* telttBberrot / toaer uu bat tn onfe littjamenBeete if.o|tfen groepen / enbe bieguaetomtegtjenefen|nn> «©aerom tft betee batfe ben iBupten enoe Cfel0 a&�" gebentoojoen/bie bs �ontommer0 (eer geenie eten/ enbepjofntelic&er^nn/ banbelBenf�ljen. �©el \& toaer/ bat Bun jaet in gepelbe «©erfte of bet ottte g�e-' Dsen/toateB boetmafeen/be tjttteban be fenbenen ber« bjtjft/ enbe be Bitte enDe Dojft ban be iio^tfe bermii�'» oen. 3�>etoette gf�emaef Bt ban Consommer- 3aebt/ jtetietBen ban ober Xet/ j®alutoe/ tuitten ^eu�-3aeS met^ap ban �aBfftBout/eenbo?pt�i��;JBui'te/45oi»« me ban 3Srabten enbe ban '©lagant/ i0 een fonberltn* gBe (julpe berajbe tnt-teerenbe fiet&te enbe Eong�es* Boefi/en�c �ooj be g�ene bie met fmette p#n. jKen fept oot/bat be �oncommet0 inbe lengte bp een jon«S Bint gljelept bat be Bojtfe Beeft/ fo lantBalji Mixt^f gBe�eeiba4i be�ojtfebetloft. Van de Cavtfoordenv
CAP. XLl.
r^t�t�oo�tl^ntreg^erenbefelbeaeEbeen�eo<ffenfn8i,
V-«ban �onc�mmer0/ fo bette a!0 fp tuel ter �onuf ftaeiuiitaer fp moeten bJijbet ban een fiaen/aen fiaBc» of t toageii0/ om be geuoesBte te Bebben ban be bjucBi tefienjjangen : taantlpentailleiilangabeattbemee Btuppen gyelncB be Coii�ommer0/ maer om ooog�e BHmmen. J^en moet Dun 3aet eer Bet geplant tooit/ een g�eBeelen natgt m toater laten lfgg�en/om tefjg» toelcB bat goebt S0 / enbe ban fai men planten t'gBene bat te gronoe gast / enbe t'anbet bat boben blot/ aig onnut tufct* toerpen. Jf�en (al ttoee 3aben t'fmnsn planten met bc punt om �ooge/ tn putteBen0 Die ttoce boeten Diepe en�e bjeet 3nn/e» Djp of bier bflcten betre banraaSranbetfiaen/bol&ojtEmeiTgebaeVofoitiDar» (e te b^oegec (ou�en tot fpjupten/bolpeerbe-roeef* Dai marm tot ben fiai Bomt. ©oo?t0 en beftoetoen fp imt beclmoepje / foo betre aie fpbacfitteBep��gDenoed� ijeb�en/ DoetoelbatoegcneDiemennisiifi faibefpj�» pen/lierlitlier fmaecBe (nllen Bobben :. ©aeromme tft bat fp in eenen bioogljen etibc boeren grontgnsptoi� 3ijn/ foo moeten bp p-en eenfge aetben potten bol toa» ter0 gijefielt 30« / tot be toeitne bat l�ften fullen Ijan» gen/�te eenpaticlj fullen bjuppen enbe mater gBebeuf t'toelcBe gljebuerenbe be groote Bitte / Bun feer booi# beten faLHMi0 toaer/batbe btucBt enbeftBoon�ep� ban be CatooojDen gfieBee! gelegen fa int 5aebt toe! ts Btefen enbe te planten / toant bant jaebt bat ontrene ben Bal0 ban be�atooojbe ligt / groepen beiarglje/ ban t'g�ene bat tn be nubben ligt / groepen be ron�e; enbe ban Bet anber bat in be 3p� ligt/ Bomen be Bojts enbe bit Be. Roerom ifl bat men be bicBe sJTatocojbe» toil Bebben om � leffcBen baer afte maetBen / 010 fp bjooge 3ijn/ foo moet men 3aebt nemen m���sen tot bg �Catooojbe / enbe met be punt nebettoae«0 planten: maer bie Catooogben toil Ijebben om te eren ofte bec toopen/ bic fai 3aet ontrent ben Bal0 nemen/ enbe met Bet ft�erpe boben planten/alfo (al be bjutflttancgtoe* pen/malffBer en ban meerber toeerbe 3ijn. ^et pluc« 6enbanbe�atooojbeom3aebt te Bebben / en moet boojbetofntemietgBefcDien / enbcal0fpg�eplutfit 3tjn/moet menfein be ^onne/of in ben rootB/oft aea ben &Q[t>a te beogen gangen / of neb?» een op ba*« |
|||||||||||
|
Van Moftaett-ziedtendc H�ul»
GAP. XXXIX, |
|||||||||||
|
\J\ <©f���tt-3aet groepet geenietn toct�e mix/ enbe
iV1moiD[ meiten poeper glje3aept/boojenbe naeDe 3©(ntec /maet moet DtcbbJils getopet enoe befpjoept tooien / noci)tan0 en Vsit l)et niet Ditti uDt3<>epi W«/ tornt Jjetbmuemcymjluicl);UctjtelicB. dintbaert eenpw g�ejaept gijetoccf�/en fal�et met jjaeft af ent* ' Clagen }«n : �et 3aet U�t>ft tojf jaren gset / maer |iae |)et uerftBer i& / j)oe Dec beter 10 om te wen enDe te eten. j�enfeensjijnbeucBt/ alf�binnen greenenbe tuer tott gtjc�oti&eti teo�bt int Bnoutoen of int ItwcBen bgtcn : �>ant if� toit / [00 ifi out / enoe etv beucBc niet om te eten noci) om te 5aepem 'STg&ene Dat gijp toitt betoaten booj u eten / baetaf fuit gijp Bet btupt net* planten/ touMbanfaltbeelbicebetop groepen enof fcBoonbet toojoen : maer t'gBene bat gBp toeoes tot�t 5aepen/en �oeft men niet te netplanten. f j®of!aett-$aet gBe&nout enbe onber be tongpe q�$*
jjeuD�ii/ us feer goet tegen begljeeaecBtBept in De ton* glje/jae teg&en alle gljeraecBtijepbt / ifi Dat men op De gecaecfete ylaetfe eenfaerften legt ooi iiaoftmt-wt/ bat eetfi tn togn Beeft gefoDen.^aepcr ban moJlaett* jaetinoe $eufe gijetoojpen/�eet mefen/ en�e lupbest �c fierffenen ban yaet eocrbiGe�uBcpt* ©�corne ban 5Bof�aert-5aeot (iiltet oe 'Canbt-f toeetebie toe Uou�e Bomt/enbe g!je�?antuen / bjeet&t Den fteeu/enbe bet' toerist De maent-ftonnenbanoe ©jouli»*n. ©efelbe tepnigljec Ijap^/enbe bdettet totballen ban Dien. <©Be Uan jf�oj�ae«-3aet 20 feer fonoetitnge om een falf�en te manen tegften gnatica enbe flap�ept toanjenuen. iBof�aert-�aetg�ef�ootenen�ein mofi gijelepot/boe� �)emlangtje3onfoetio>pb��5ouben/enbebelet bat Hp met en beberf i/mits bat'tet f pinnen jtjn belet. Cfelbe �jeftcoten enbe met $5�'n gemengt/gf�eneefi be fte&en �an ^langen enbe#tBojpioenen.ll�aergebjontben/ neemt De BracBt ban be fenn'nige CampernoUlen/ Die men g�egeten beeft. <3Tgelbemet ©jpnebanjonglje l�inber0 gemengt/enbe op Den buptB getojeben/ ban �iem ti� toatetfutBsicB fg/boet �jem Bet toater afga?, 3ft bat gbpt met mater bjeecBt / enbe baermebebe ftanben/ef eenfg�e anbete partijen tojgft/bie ��erep* nic��t moeten ^tin/gijp fulter groote bate bp binben. G 1@itten ^eui/�ie men fomttjw in Jtottagfe/ <©et<
f�e-papBeng / Caerten enbe Conftmeren gebjupcfet/ om Den Dojfr te becflaen/ te boen flapen/enbe be groo � te Bitte Der �l�o)tfeii te bewoelen/en groepet nemmer^ meer ban 3tjn ou�e biojtel/maer bJtl alle jar� in J�>ep« tembergoejaept 5�»/in learme enbe DjoageiLonben: op anbec plaetfen nan Eoumaeitt tot in jBeerte/maec g�emepnelicB too��etmet be Cooleng�ejaept, Van Concommers»
CAP, XL. C<®ncommet 0 bjojben tnbe JBeetteop be�bcn ge»
3aept / maer om tltt pergtbel ban be bo^fi tot ftalf IBepe toe met ftroo geber�t / tuant ban moet men oie tn n�tte/fac�te enbe bjelgtjeaerbeoerplanten / om bte �ancjc be oetbe te laten loopen/enbe rtjpe te bJojDen/oft eocH op bebben bie met betteenbegpemefteaerbeop gebult3tjn/eenengi;ootenboet0ooge.«©m biets plan» ten fai men bier of bgfsabent'famen planten / ban t�jee tot ttuee boeten/ enoe gfieenfin0 tupeben/mibt0 batfe TcDoonber tooien/ als fp met �rupben rontom* me bcfet 3gn, ftjet ts oocfi goet batfe btctoil0 befp;oept twojben/tot batfe bot Bomen/ jae qocr baer na alti tuat f yt0 b^oottj uieber 10 getoeefi, 3©ant be �oncommec f oecRt botijtttrjept botter natueren; tu boeg�en bat foo berte men eenen pot bol toater0 onbec be Contom» itiet0fleU/menfaUfanberbaecI)0bebinben/battetb|p ringDet 0 gDefontben f 0: maer [Jet tuater moet aen be Boojtel fiticften / fonber be Concommet te gfteraBen/ toant Dp foube �aer �ooi betargDeten, m$ i# toaet/ |
|||||||||||
|
van de Landcw
|
79
IBeecte/yutte&etu�ftiUiBelaett-bebbe/ l»?p oft t�en
baeten Dan malcatibec/ enbe tuiee boeten mjtenot] Diepe; enbe ifi bat gOp get meft niet en meugt becben/ foo uitliet met oti&e mefi ban ^r.gapen oft <©epten/ bie mei cot enbe filepti geloften !0/enbe mengget meC ftaacte htepn ggebjo&en aecbe/tot �at fp op ttuee bui* glj�K0 naebol 51311- dommige (eggenbecboaempeec ben meft in/ bat marin upt ben fra! homi/ om barfe te laffc�er fouben upt bomen / maec bat oe�ecft |eei ei fmaecue enbe beutgt uan be IBeloen �� ©an fuit��p Daec op fe.s of toten jaben �an be if�efoen fteBen / mee be punt ne�ec�aeciovgoetoel battec fommtgjje mae» �iec of togfen fteecuen / enbe betStfe o�n foeteluft met aecbe/ fonbec feec teboutuen oft te tcebeti. 3&aec iiag fuit ggp bie tegsn ben bojfl met firoo oft matten bec Um bie op ftot��eii0/iubebebbeii fteltenbe, �erljeben tuilen liggen : ofifi bat g�p�e ntib�lueut/met groo* te plancKen oft bacbec0/bie op fieenen ofte gemetfel�e ptlaec&en0b�iBeben liggen / fonbert'�ebbetegDeca* f�en/betoelt&emen fai mogen af nemen /al0 be «�on* ne �eet ftjjgnt/ enbe toebec op leggen/a!0 ben no�jbeu min t�jaept/of bat pettyteft i©aecfoogaef�a!0 be bl�bec0 cebeli�fe gcoot sgn/f uit ggp met eenen toolktt Itlfie/Sut �jatefc liggpeiibe/ laten bebjuppen/ fon�ec be piante te gperaBen / enbe p|ititipalit& op ten Djoog�� plaetfe/faebatgetbifiillerenban't toatecsontiuuece/ tot �fitbebjutgtfoa gcoot 10 al0 een #}angie-app�L JBaet ifi bat g!)p bie tn manben gDeplant �e8t fo fulc gpp m nae Dalf jBepe becplanten / Upt pecgc&el ban alle �ojft/ontcetit btif of fes bo ten ban malcanbecen/ op een cue! gpeeeffent enbegljeineft be�be / eaat boojc aeit n�ecftltg t�pen ban alle onecupt bat baec ont cent geoept/ enoeb'flerberoecenontcent betuo^telfonbet be lao^tel te guetfenhnaet a�� be fciloeme fai boojt� &o* meri / moet men bejop&en� ban b�frfjeut�bobenaf �ieften/ om bat baec meer bloemen eii fBeloenen fou* b�ti gro�pein �»m goet jaet te kiefen/fult gijp nemen banbeeeeftgfjebjaffeu jif�elcenen / f�o bert e al� ben jiBeloen-ljof niet fpabe en cript : t�sint ban moet men neiti�n �an bie laetft gpecomen 3Qu/en�e �aec toe ban ben mtbbe� tot aen be fecupne/enbe met bi�/bie tee 3tj' benliggpen/ ootli oan begcoffie/fujaecfie euDe�oIlgV» big�fte / maec af gpp ut pjoebe int toaetec fuit boen/ lumufui�ben 3aebt fai te gronbe fintiteli, ©attetootfe maeceetijaecoubtenfp / toatitutiDer0 8�e�etfupie snbeonrgpebjucgtert. . js�eloenen enbe 10ompoenen moeten fmojggen�
tbc} oen opganta �an bec jonnen g�epliicut 3011 / te uicten/a!0 fp ben fleert Beginnen te uerf aten/enbe aen pet epnbe een goeben ccudt gpeben/maet ban trios ten f P ban �e Statten mei g�eiaatpt mojben/ bie baec feec amoureu� af�giu <8nbe ift Dat gpp bie toecre voile fettb�n oft bjagp�n/foo moeten fp mat tgt0 gpepIutBe �jo|ben/eer fp cppe 5pn/enbe baec toe met bec panbt/ feinbet eeiittp pfec�jertu te geb|uprBen/ toant ban ful^ lenfe bolcome'tch cgpe cbojben / pet tueltuepunpeC f ngben ban pet me0 beletten foube ♦ jgu fiaet te meet* feen/ bat be tuintec §ompoenen nimmermeer op ptm bebbeticgpent�ojben: maec dm bie teboencgpen/ moeten fp gpeplutut �nbe aen ben baltfe gpepangpen uiojben/bte men fai eten al0 f p gpeel �jojben. #m ban put� beugpt tefpjelteu/ foo ftaet te bjeteti;
battec 5pn bibecfcDejooiten �an|3ompoeiien:befom# mige 3gn �jgffeeng/ bit men pompoenen uoemt/ Die ootb langpec jgti/cnbe fonbec mercSefif&e ficepen ofe rtbben:Hlnbece ^gii btefe enbe bupcfiacptigp enbe peb« ben meecuellcBe ribben enbe boo;6en0 uptgpef�cet�t/ �an onbecaen De fiee�e/tot bob� aen bcBcupne.Som* |
|||||||||||||||
|
teg Iegg«n/anbec5«it0 foube fiuti $m bewotten: oft
menfaloieitufcojetigcaoen/ baec fp niet alleen bjp fullen 5tjn bau cotte maec ooc top ujojben. «©e gene mz meo uuleten/moet men pliic�en/afs fp rgpjgn, . «ffau�Jocruftieti3tjnfoo ongpefonbt niet gpegeten/ fl�0 oc «ffoncoininecjj / |obecceal0Bunujatecacgw< liejit met Dingen baec toe bati 11000e gpetemyect ioop �en/ gpelgcBmet^aff�aeu/ #epec/ oftfulc&e anber fpececyen : <®ocli oat men pjinnpalit� neme bie�Jit Mue lane 3gn / �e uuelc&e oe befte ban Djp ^OQjten 3qn. «Pc jlleuutjii� mepnen battec geen netec binc&eu 10/ om oen bjant te leffcpen ban be�tecigpe �tojtfen/ oen Dojft te�ecfiaen/enoefarpten&amecgantB te maften/ Dan btci�bJilg te gebjupcBen upt gepetfi jap Cau�jo?' �eii/ in eenen nieuwen aecben pot fonbec tuateegpefo. Den/ in eenen tuacmeii ©ben. UBaes en tg niet betere tegen be bjoogte op be tongpe / oft feperpe «nbe ty ari* tjenbe pumeucen/ oft booj imgfjerepecfooneii/ bie be Jloitfe pebben ban t'gebwprB �an bleeft�/banbeCt' trulie/oft &piq$ ba» pmi3ap gpemaetBt. Van Meloenen ende Pompoenen^
CAP. XLI�, jl /«Sloenen enDe pompoenen en groepen Biet te
JVlianbe f�o mei met / miot0 oatfe een macine toept
enbe gronot �egearen / maec dqoj acbepbt enbe Bonfte
toojoeu fp gebtuongen / mant men piantfe op berpe*
�'jH�ebben/up- De�oube'tegpent jupben/ ontteiiteen
tuuec/om De tueuetliac� banbe forine tepel�b.n/tiiet
u min De Carnet 10 altemet *i fo otigefrabiit� aan pitte
euDc Baube / oft «ante gcoote �joogte oft oocpticpept/
Datte? m ben#erf|�Is eec fp rup 3911, 3Bactom moe*
ten �sp Die �ecpaefteu boo) meft enoe pitte uan be beb*
beii/t'UJelf6not�tan0 De gefoiitpept niet en i0 ban be
perfoonen/ etiDebeberftoe�eucgt enoeceurfebanoe
Jf�eloenen. j®en fai �,iu een OjLUC�ecbeUjacen in ben
gaf �aee De Jsow.e pp mu miboacp biatB matp fcfjtj*
iicn/tegljen een muer/ om ben �ie�etCUtp te �eb�eti/
gnoe Die u^p 10 bau oen nooj�en cotui / oor6 geen letfel
En peeft uariKdomeii/off pet a�i�'ca bfflt peufl oe $1011*
pe marl) benemen / maec bat Die aeroe goeot enbe bet
fp/ban aile ouceupt t�el gefftpiject/ lUei �ooj accebept/
ii�fcegeb?oor$u» enoebo�ai mei effen enbe gdsjc.^eE
quartier fai in riteeen ge�eplt Wojbeu/ «nbe op peteeii
Uitren�eel planten t'jaet ban De jf�eloenen �te gppbat
late ��tlr Debbili/ lat�iibe �'aiiDer typ beden ujake lig*
g'jeti oiri w\ j ite iot jate bp gpebencte/ een Ban �efe
to�etenbeeleute bepSan e,i/�iaiu alfoo fuilen be ilDc�oe*
rien nauip|lit goet ujaffen/ mita bat f p upt bec iiatup*
KCnbe�ffc�eaecbebegeett/bietaelgedtbept/enbe niet
Rpemefieni�. jBaeuft �at�cfeaetaeeenigDeliulpc
b�a�eect fai uien tri beu uasnterfi�oo ofc bjoogemeft/
oft uepl roet Kout baec opbjan jen / enoe oe aecbe met
t� afjefje mengen/ em oa'fe gebt�renbe ben i©iiitec/
Baec natupje fo'nben nemen, Cube tft oat De.felae aec*
D�/ meerber ijulpe ban boen geeft/ fai men bie mefien
met fcljapen oft gepten mefr/bat tueS bercot t�/ lange
tit men Ijet jt�eloen-jaet baec fai planten» iBant peec
"beu oft Hoepen mefi en fai men tuet befigbett/ten mace
bpgpebjeecSe �an alle anbecmibbeh JBaec atomen
mt fai ggebjupcBen/ moet men Ijet baec op fpjepben/
Eiibe�jeS baec onbec mengljen/Iauglje eec men t^aebt
fai planten/ais bosjfepbt 13.2S!eugaenbe t'?aebtban be
j�cloen/bat men planten t�tl/ fai uien nemen t'geene
�at �irls enbe fjact ban ftljojffe/ enbe binnen gcoen tg/
enbe ban �eg�ene�ieeeritgDetuaffenj�ti/ enbe on*
tient be vaoikl gefiaen �eb�en/ bie gijp tn utoen |©e
|
||||||||||||||||
|
toen- pof fuit betuaect pebbeti 'tot batfe gpepeel cgpe mige toojben geuoemt '2Curqutnt0/ Die be fcpclle feec,
toaren/enb�om 3aet baec afte pebben/ �jaiit t'jaef 10 gcoenpebben/tcetBenbeoppetfcoact: iBaecanbera |
||||||||||||||||
|
fcttec / alfo upt beu jU�loen genomen / Dat in 51m fub
jran�ie enbe litpaem t'0 beruaett getoeeft / ban t'gpenc batter upt getoeeft ifi, l�Saer tnilt gpp battet paefi upt f�jupte / latet atpt oft tpien uren in laeu�i tuater lig* gljen / enbe maetBt ontrent ben tpienben batp�au |
||||||||||||||||
|
3gn geaeU�J/gPeigtB 43ue-apgel0/bat be reepte JlBe*
loenen 3gn/enbe pet bleefcp ftg�ec enbe �afier pebben Dan be pompoenen / Die ootB foo beel rimpet� niet en pebben op punfcnellen / notp oocB binnen foo beel �otB«aBept0 ; ootB en jgn bie foo grof nf�t/ enbe 59nr m tottatD^ |
||||||||||||||||
|
Hctl I. Boeck
|
||||||||||||
|
go
|
||||||||||||
|
sjjitacfitfnft uan b�eefrD/ ooc gebbenf� twee faetis ban [DeuoojtelontbccBen / enDe met otitmtttowtmtm
5e ©ampoencn. <©e anber mogen Citrullen genoemt toitte oftftoerte J�ieftoojtel intuatec gpebjQ&en me# B3o�oen:ce toeltfte 'tfatfoen enoetoleut gebben ban be i Pen/enbe ban toeber betfeen. «©ft leggetfaet bjp Da* ' g�eneerggpbatfaept / te toeptften in fnfufie bare
Scammonee/ oft t&abatto/ oft fipttcwm/ oft atv oer fooDaitigge purgerenbe meoicgne- «Sm te minnen toelrietftenDe pompoenen oftjBe*
toenen/fo fuit g�p r�aebt/ fo �ae|� alfl upt De jBeloen getiocften i0/toelDjoogen/enbeoiiber bjooge Soofen/ ofcontient |Buftu0 �egg�en/ eitbc alfoo betoaren top battet ge�aept moet jtjn /om in Dient u goet bunct t'fa* men te5aep�.«©ft legget 3aet�ierbagen eer Dattet $e« 5aept tooit in �amafi oft pettfumeetttoat�r te toept* iteti. 2&p gclijtfee mtbDelen fuit ggp Die alfulcften rent « fee/oftfmafte ge�enalfi ubelieft/tft bat g�p t'3aeDt�t� alfulcften bocgtigljept laet toeptften eer battet gefaepg tooit/ gelntft in J|ontg8* toater/oft Soofe-toater/ be* fitopt met&upcfter oft jBuft U0 : niet te min {jet be* fpjoepen neemt beel toetj) ban ben baoj?epben uutkf ehbe ooeft ban fmaeeft. #11 te toittnen .�uptftet �&ompoenen oft'Cette
tommeriS/leggett 'saet in roei ggefup�ertmater / ofe in #ontgij tt roepcHett : macc om fuec te maeeften/ tra ^«�apen- melcft/oft ^ontt�-toater/enbeiaepet Dans maer alf� upt gecomen i0/fo beftroptfe met fees Djoo* ge aet�e/ enoe maeefttfe mat nat. <©m te maften Dat men Die mat g lange goet go�bi/
fo fa! men Die met309ban ©on�erbaectbefpjoepenc 3810 een �jomne Die �aer maent-ficmDen geeft/nef*
f�ttjS De beDDen toanbelt bau be i�ompoenen / <8au<» tooojbeu enDe «tLontommerg/ fp boet Die flerben enfce berbjoog�en/oft ten minfien bitter toojoen. Contornine^ binben langlje ber ftg/ ift baf fpiie
tyoefTem banfoeten tonti gelept tooien/of oot tn pe* ftd/oft Dat fp tn een pot gangen baer toat $30110 in tgf. pompoenen fuiletiDe rcwtft ban De iSoofen gebben/
ifibatOaersaetmet fioofen gemengt en�egge5aepb& toojt/ enbe Dan jgn bie goe�t ora ben bojf� te becRam' in�eete&o^feu. |
||||||||||||
|
�jfbp
|
||||||||||||
|
<©m Concommerg te gebben�anaifultfeeralje'
Baente enbe fatfoen al0 men beggeert ; foo fai men ok tiocg tlcpne 3i]ii�e/met De rantne Doen tn eenige �aten Bie �an binnen eentge figuete uebben / e nbe ban ront* emme tosi bmDen/ mant be figueren enlettergs of an* Bec bingen/bte binnen in be �aten gemaect3tjn/fullen in De �oncommers g�eDjucnt (ia�n. Jlaer al? men Bte rangg totl gebben/foo moet men bebtemen bjen- gen tn een net Dat: �an binnen tod gefupbeme: toant Be�o!trommec0 fai oen toa.o nemen na ben lenggDe Sian get ciet : of men fai eenen pot bol toaterss pellen/ ontrent eenen yalueii boet �an De �oticommer0:toant als Buo�iept 10/ be Concommer0 begeecen fso feer be �ocgtw'gepDt / Dat fpDaer Deur te beter enbe iangger groepen. 'Cfelbe 10 ootn�an De Cautooojbe. <©m De �otitommer0 bpet� te gebben / foo moet
men Die in m\�m oft manbeti/ oft anber gcoote baten �ol gefifte enbe toel gemefie eerbe faepen/bie men ban B'een plaetfe op b'an�er mat�j bjag�enoftfleppeft/ «noe int* �onne oft int bjoog�e (iellen/ om te b�pen �anbPQttaDztoinDenetiDe�oi��/ maer atefp�egtn* �ien te groepen/foo fcojtfe bonen De tfop�eng. <Bm tebeffgiermen uooj*tgetoo?mte / enbeeeibt'
�lopen/foo faepet baee rontomme ^ega/oft (�e�tfeei !ujfcijen be planten tatrften0 6an <©jega. >&,n te maften bat oe Cancommer of iBt�foen bin»
«en ggeen toater en gtbbe/ foo fuit ggp te bo^en/baer gijp u faet in toilt faepen/ galf b uilen met taf oft met feer ftleptietogiigaert rijfftenis / enbe ban aerbebaer ap toerpen/Daer nae «faet : boo?t en fuit g�p Die «iet/ oftimmers fee rfel�en begieten. #m JBeloenen efi Cofltommeq� te toinnen/bfe ta»
metoantfe maften/foo fuit ggp Die bgf bag�en lantft/ enbe��f iraelf'baetD0 nat maeeften met toater/Daet �ooitelbantoilbe�oncommer b|p oaggen tgbt� tn SSUwpcBtm%®f men falfofiaeliatefp uprnmtn |
||||||||||||
|
�andeEcrr-beliet�0
CAP. XLIV, E�rt-ˣfien begoeben luttel oeffentnge/fo terre affff
DieingoeDe onggeme�ie aetbe ggepiant tooien/ maer fonberlingge tn lomberaty tigge plaetfen/ .toant fp gebben gljeeene De fcgape �an anDere ftrapbeii» iBen �mDtfe ooeft in be boffc�en �an fe�f� groepenoe^ �lMi�toaec/ Dat fp feer toel in be potine groepen/ fo �erre al0 fp eens oft ttoeemael ter i©efte befpioepfi toojDen/piincipalicft als Die beginnen root te toojDen, jBaer oit� fc�oonebiuc�ten tcgebbsn/fal men Die alle �jp jaren �etpianten/enDealle im fnpberen enbe toie* Den/ontrentoe i�ecfimtfle. ^>c aerbe baer in JafcggV a. Die toilt �ecplanten / fuit ggp eerfi mefieii m^tmmStr oft ftojt ��oepen oft fSeerben me^ / enbe met D^oogjjr toeber be aerDe omme fpittett / baer nae laten rufien/ enbe boo|t0 met een botgttoeber fonber reggenber» planten/ eenen galben boet �an maicanDeren. jiBaeE een toonber�itl�e faetfie m �an De �ett-befien sente mertften/Datfe lancr De aerbe ftrnppen/eiibeeenpaes^ (geft �an flangen/ aftetiffen enDe anber fengnigOe Diee nggetrebentoojDen,^fonber cm�ljfint0 befntette ojpMn/ofteenigflen fetujniggen fmaetfteDaerafte ferggen/get toeJ$#eenteetSenfB batfe met get fengrt ggeen ggemepnfcDap en Debbett, <©nberanber firacgten bii fp 8ebben/foo i0 getjap «
bat upt be 4Eert-�eften ggeperft toojt/een feer fonber* m lingDc remebie om be roobe blecften enbeftlepne peut- ftelp te �erb;gben/ lit tot gitte ban be Eeber tnt aen» fitgtftomen/ enbe om te berbjgben bebletftetienbff pet»cfte!0 �an 3la3eEije.30ef�eItjtr betottie ban toojtel enbe be blabewi ban �ert-befien tn torjn g�efoben/ is feer fonberlingge tegpeti De <©eeleftifgt/al0 men eeiu* ggen tgbt gge�uerenDe / alte moneti t>aec af bjineftts �ff�Sf'
|
||||||||||||
|
van de Landcwiniainghe.
|
||||||||||||||||
|
t<
|
||||||||||||||||
|
befgMi�tf oocb om te bettoetben �e maenbMtonben
ban De ©joubJen/nocBtang f�optfe be mirte bloet e nbe �ootinelifoen. SDefel�e ftijftgettanbt-bleefc�/enbe beftig�t be tanben/enbe Jjet beneemt �e flurien ban �e Catatren. at� men baer meDegojgelt» Van de Medicinale kruydci.'
CAP, XLV, Wf� Rebben gier boajen fommfge bebben geojbon*
ncett benebsn tn ben �©atmoe0-bof/bp ben �a* gen oft mueren ban ben 25ogaert toooj bemeDt' tinaie btupDen/ban De boelcbe bop mtllen bat De �foe» bentrffe fiennt ffe fai gebben / om be f tetbt en ban Daet Supfgefin te genefen. «©aetom en fai nie mant bjeemt Bf�en/ i|� bat lop bier een mep nicg roeien ban fotti* mfg�e btupben / Die be ©joufcuen meeft gBebmpcben moe beft Bennen / mibi0�at mgnboojnemeni�ben I^oebenaer enbesgnDer �$upf»bjou�jen te lesten t'ge* «e oat ban noObtn mat}) lue ten tot on�ergout ban jgn �moe enbe 3|upf-gDefbn �nbe ten eerftenfcBjnben ban be J�alume/ aU$ be gfjene Die alD�tbtfi inlmit i�, Saluto*.
i|oe mei bat be jBalume ober al gcoep�t/ notgf anj�
ifi bat men Die �riljaepen/t'fclse fai feer boel mogbett geftyteben tn ben �lerfft/ beter Dan op een anber ttjbt/ ombatbQQ^Betaen bomen ban Debiiuter �jaet groe< pen in be lengte foube mogen belet tuojDen ; baant Koe �e �f�alutue blepnDer i0/boe bat fp beter i0/jBalttbje groept getcne tn bette enbe bocgte aerbe/enbe begeert netplant te 59'n/fo Ijaefi aio bet bier of brif blaberbeng g�ectegfiet) Beeft/ Boemel battet beter fcuatebatfentet netplanten b�oj�e / niibt0 bat Baren fniaec�tcfoubete beter jyn ; maec om batfe niet en foube fo ftaefi ai0 fp MPt Der aetben gefpjoten i0 / gtoote enoe bocge ft{jeu» tenupt �jerpen/ fo moet men een ticcgel-fiucb mib�en op beblabergleggen» <©e JBalume mil�sc�imtlssgc' fupbert 30n/ maer at� men bte berplant / ifi Dat men �e b!a�et0 boben t 'famenbuit/ fai fp een fabelacBtfge mojtel fe�ijB�etu ®ete0|�6lbanflDatutoe een n.eBecIenbacBuima<
t�e o�^U�cpct/baer siae (n een pampter gcmonDen/enDe in l�cere aff�tje geb^aDen enbe geD|oogt/i0 een bcquame remebte om be tan�en te smn�cnenbe tefupueren/ enbe te ontlabsn ban f)et flgnt batter aen Bangt Sap Uasi jlalu��e tot een Ijalf pont geDjuntben/oft Decor» liegbemartht ton beiaojtelgenbe blaDerg/ bieeenige bicbBept fjeeft/ io fonber�ing�e goe�t Den ujoutoen Die fcen arbept f�ebben. iSaltttoetg oocb fonberltnge goct f f gftcu �eelfiecbten/ toaeromme Datfe. oocb tn ftatiin �cnnimorbia gfjenocmt teojt. Wim ^altitude.
«Ditte JBalume cpfcljt De felbe offfemtigebaube
ggemepne j f�alume / rottjs oatfe �an sene fpecie3tjn. «©oca fa ftaettn alle bepDe/fMiDctisngrje De ggemepne ^aititele te metcuen /alss een feertuoti�erlnc&efa&e/ oat De blaberis enbe bloemen met ben opgancB bau ber potine open gaen/enbe gelijcB De «©ou�t-bloeme met ten onDergai�clt ban Dec .�onne rnebec flupten. ffiepDe Defe roaltiuien bebben een grootemurtoe'
mal�cnbe ficacljt,' euDe Dienen oocb om Kamec-gancB te maecBen / fonDetlinglje be ftlepne matfc�e fcfjeuten; baerenboben oocb om be ptjne ban be lenbenen te bec< �jgben/ enbe mater te boen loffetu ^et5apmetolte gemengt geiueft De fie�ten ban be IDefpen/maer met �mjn gemengt / tjdpt be fyoumen bie ben arbept beb* ben. SDeblaoeciS�an jBalub]emet3©ilgfte*b[aDeri8 oeftooten/benemenalle BeetegefbJtllen. -�en plwfter Dan De blaDers gemaecKt/ oerbjtjft De {jerbigbept ban te moeber enbe anbece IcDen / fonberltnge ban De gfje* mcpne j��alulws mu oite bau �oofen Q�emengt, |
||||||||||||||||
|
0mt�m\e*
|
||||||||||||||||
|
mnitme groepet feet biel op Boog&e piaetfen / bte
mei ter locbt ftaen/enbe noebtanp tuaeteracbticy 3�»/ enbe eenic0| int 0 fctiabutue bebben > B 35tt fertipt bectoerbt booj 3t�n bitterBept De maent* *
ftonben ban be tyoubj en/enbeboetmater maee�ten. 3@etgbeDimileertmater/fonDet!ingbebanbetooitcl/ booj glafen �elmen/enbe fiebenbe loater/Bbei>eefi feet monDerlicB De 3ko)tfen Die mtberftoptpepbt Romen/ ban eenigbe principale pacttje : 3Iae bat meer 10 / bet boobetDe mojmen / enDefupbect alle be blerben ban |)c t aen fico t/aio fp baer nube btcUJiisi gemafftb� 3pti. f�aet U)0)tei 10 een feer fonberltnge remebte tegjjeg "
besefte/ niet alleen e ben rnenf dien/ maer ooctt alle heeften ; ^>p t� een opjer^te remebie tegen alle fennn/ eubeeen feiaaerniffe tegen alle rotting�: bjaerom Dat oocb De ^taitfec� Dan Defe b)o;tcl ooeti/ fo mei onoes bun epgbeu fpgfe / at� onber De fouragte ban De bee< ften/om bat fp in goeoe ghefontbept fouoen bltjben» Wmt peper bie ban fommtge l^ecftcatia genoemt
iooit/ begeert b|oecR-Iant/oat bol maeterp is oft ten mtnften oat feer nat of bic�toilsi begoten mo|Dt» i|et groept oocb beel beter baumojtel geplant �angejaept. �©ttbruptijSfeecfonbetlinge in 3albegDeb}upcbc/ o
tegen bebecouberbe guabe fmeetingbenenDefi|lel0/ baer en boben oocb in C�fterien tegen ftootme�foein ©eblabers ban be#ecficaria iti bout mater gefieec- ben/enbe gelept opbe guabe f meeringen / f o mei ba n ds jBctife8en/al0 ban be heeften/ nemen tecflont toeft a�epgne/enbegoenefen bte gfleDeel/ gbelncfral.� 30« gbefmillenoftguctfuren ouoec De faoelbanDepeer» Den/met �e feloe Dag�el�'tp betfcD op te leBg�e»/fon«' ber te laten met ben peer�e rijben. <©ft nemet groen brupt/net bet in bout mater/enDe mjtjft baer me�e be gbequetfte enbe gfjef mollen plaetfe baer noe legget op een plaetfe Daert basii mar� rotten / onb�r eenen �er* ben t�een : toant foo �aeft alft brupt fa! betrot 3tjn/foo fai De quetfure gbenefen 5011, ©itbcuptinbeboetfenoftbebbe-fttben gljelepbt/ H
boet betoeegb-lupfen lierben» <©bP fulletg�efouteu fpecb b?p ban alle toojmen bouben/ ifi Dat gbpt ront« omme met befe blabeos becleet» <3T*,ap BDebmppt in mojmaebtigbeoojen/boobet be momiin. |
||||||||||||||||
|
c
|
||||||||||||||||
|
Claer-ooge begeert eenen Doeren gronbt enbe l�m*
beraebttge plaetfe/ bit iiocbfauji mat bocljttcb 10, ge< Igcb o�0 3pn bemben enbe boebelg, ^©tt trwpt groepet lian mo}telenbe niet ban faebt. ©it brupt tis feer fon�erlinge tegfien be ft�emertn*
gDe/ tranen/ bupfierbepbt/ flurien enoe beanebbepbt ban ben oogDen enbe gfieficbee / foo mei banbupten baer op gbelcpbt/at� ban binnen tnggenomeu. jBen maeebt pul oer ban De gfjeD{oogbbe blaoerg/get mele ibebicbmils�ngenomeu met ben Doper baneenep/ of 'alleene/ off met Kiloen g�jemengt enbe met mater ban; ©encbel oft ban f fet-ccupt ing�enomen/ berfierebe enbe Ijelpt monbetlgtb be brancbe ooggen. heggen 'tfelbe mo{t feer ggepjefen be mgn/ baer Clacr-oogye langbentgbt in gljemepcSt geeft/ oft baer pulber met mgn gftebjupebt. jBaer (jet pulber alleen/oft (jaec be* toette fonber mgn/1$ ongelgcb beter ban be mgn ban Claet-ooge/gelgcb mp bp erperientie bebonDen beb» ben / om bat betogiiboo^gn bomoenbefjetflenen bullet/c nbe tatarren bertoect/maer om fulcj; te frftou* men/moet men ben mijn met @encbel-mater tempe* ten/oftfupebee baer in boen. $!tnout ban Villeneuve berclaert / bat Dp met lancbgepbt bed tgbt$ gbenefen geeft een oube man bie alcee'tgbeftcDte berlojen bab* be/ boo{bitbroil0Deb!aDei:0ban�la$c-oogbe/ foo mei groene aWbjoog�etf flpebjuptben / foo mei in fcgf�al0lnb�ancb. |
||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||
|
Het I �. Boeck
|
|||||||||
|
�t
|
|||||||||
|
�ffeccrupt
f fer-trupbt fooiuelmannefcen $\& toDffienitioet
�an�Jojttl ��ejjiatit jgti tnboc�teeerDe/ t)ct �jclthe om �taotec �tibe fcl)eoiiDer te groepen begeert op een anoer plaeife uan De feloe natuereberplantte 3,111. h 05cl)alUEti t»e fjulpeotebttmspt Dencranc�mig�e' ficfjte ooet / foo vji feer goebt tegljen oe pone oan Den Doof oe/enbe tanben/ooc� tegen �c Duple f �eeringUen �es tttjntg en�epjtnctpaUjtu tegljen oe gebjeHen ban Der Ijupt/ gl)elrje�i ala oe rrauVr/ igte guaet('cet/ turit Wee/ ineelacijttglje fr[)urft{)cpDt/ incldctf!)ept/alf�in sen oat / oft bn rjopm oan ftoatnglje met water ban a&jsfetumeiiD� ajnn gyebjupeut tuojt» $toiu«uwtel.
3&efepianse en tuojDtmet gtMaept/ om bat Daer
faeDt ggeen «utljt en ijctft uoojotg te tomen/ maer moet eer met fc�uethews Die Dan De U�ojtel uet; ocueti tuojDen/fces Diepe in aJilgebouoe enbe g�untfieeec» �e geplant 5tjn/ Die niet fser �ocljt en 10, maer opeen lommcratDtige plaetfe, ">©efe plante Dient �jtlgije* plant in't.&egjjtnfeluati Jbpjottelle Dpe Boeten uan iuulcanbereti tuontfp crncytgcooteblaDergenpaer toojtelp fpj�p�en tt> qot upr/glj�lBcf� Die �an «Ster. C 3Be t�jnDaer �e too?te!0 �t«c-en-tujtnttgij uren m ggeb�eprUt �eeft/i� feec fon�et itngjje teg�en De <�oli' he/ aio int eerfk' 23oet6 berriaert i& C�ap ban oe i�)oitelt0UPt oer matengoeDtom tetmoct�on�eiiDe goeDc bertae ban � ajoutijen. ©i boojtel 10 oqc� goet in�ecottieg�ebpipcJit/�m t'yerre te oet�euflifen om tjoaterteDoenma&en/ om�emaent ftanben aan De fe�ou�ien te bermer&en enDe om te Doen flupmen upt fpou�jen: maer moet ban binnen gebjupcBt booten a�0fo greenenDeaerfcpiS/�jan�algfp o�tDtgspiur&r enDe gebjoogfjt i0/ iroet fp oan bupten op gelept enDe Mietiti g&enornen tuojDen. pcpeE crupc.
$epec-ctupbt Dat�sm fraa&e ban $epet en f!Bo< ' J�aertpeefc / moet �ooj Den eeritenoac� ban jiieerte geplant jg'n/ooc&afgljefne�en eiiDegefc�oien gljelurfe 'm patepe/maet niet fo oisfe�iSa; teant naec Den eer- den ban ^ottembec en maclj |jet niet of gfjefneoen ioofoen/ �in Dat booj De bojft enDe toube niet en fouoe Jierben. 35efe piante fai ttoeejarengoet bigben foo teeraat�feigneerftttDgeuuct etiDegfjetnef�bwot jae fp bluft op fommigeulaetien.ttjten jaren fott�cc bet* gaen. enDe ean qualtjck laptgljeroepec uiopen. j3 ©e �jojtei �aii peper crupt met berc&en�ltefe ge* booten / oft met Sltaht-tojojtel/ enDe tn fomre ban placf�er �p oe Heupen gljelept/ gyeneeft De pijtie ban oe ^sciatica. m>e felbe neemt toet� be gtoote Blecfim/ fpioeteltn �nDe geoobe mcclatfjtic�ept ban �et aenge« fi(|)t/maet fp guetfi De papt �joe�j-luat fulc&en guet« fuie met salbe ban iftoofen licfjte�ch genefen bao)t. C�fibot�ie gr0epet op aite gwitbt / foo becte af� fp
fc�aDwue Deeft / eitbe wti m ^piocBelle ge5aept y&u/ �e��elcfee tmec jaren ober �l�ft / foo betre alp men �aerfleelen af fntjt/ opteer bitigesjS nae �p be �jojtel foo�aefiat�fp�aersact �rggljt» -, C'fap �an �e �loemen ban �eIIDonie met fenici) oft bjoubjen-fot� / of petanbersi Dat jdn fr�etptjepDt terape�t/geniengt/ .neemt Bieco Defc�ellebanket oo- !je/ljetD|oogt befbjeetingen ban �ten/ enbegeneef� De meelac�tige ftpurft�ept ban Dr !)upt/8et jentfelel ban �enyoofoe/ enbefjettoitfeerbanDejong�ife�i�eriS. 0ti\ fept M De^j�jalHtoen/at� Bun longen bltnt ge- maetfet 3�n/�iefelue tueberfienbe mabentnetCeliDo' meWa�ets baer op te feggljeiu flen fept oot& bat De Blaberg ban Dit brupt tn De ftljoenen/tegen �e naergte �lante ban �e boeten ge��agen/�e<l5eelefut�tgenecfr: maer ep oe bo^engelept/|etfotfi bermtnDert. 0et Srupt met �e uoojtei in 9lfe ban «amifIsa g�ej�eoten/ |
atm gemaetfet oft geroo^/ enbe opbe nabe� ge�epf/
bc��pift De «�olijtne enDe ptjneban�emoeDer. ^e ljebeele plante ge�joogt enoe gepulberifeert / geneefi DeuuotiDenenoequaoeftDeeringljen. �^';ap tn eenen Dollen Cant g«Dacn/ �oe� Dien f�eiben enDe upt ballen/ enDe ooet oocn oe iPjatten af ballen. Mepne �f!j�onieoft ^toaeloje-�tapt /groept feec f
t�elop botljte/bjaetesacijttg��e/ enbe lomberatljtiylje plaetfen: ^p groepet ootn/maer niet fo tuel/op bloc g�eplaetfen / oormeluatfebaer een f�ljerper htatljt Hrgut : ^»0 toelDc blaoertsal^ De bj�jtel/gfjenefen De fet'oppenoft ftueeringenaen De �eele/eiiDeanDer bupie fiueeringen oor De fpeile/DeSantKer/bJ�atee^/^bJam'■ men/ enbe bouoe gl)ef �Jillen/ ooo{ een ft Jjat-maben�c enDe betDeplenDektaentDiefp �ebbeiu ^afel-vjjtgteibegeeKt eenen magfjeren cn�e botert
jro.it/enoe lomberacljttje pSaet jen: oocb groeptfe te" lergljeplaut oan g�e5aepr. ©e uuo|tel aan oefe plante gcb�oogt enbe gepttlberi' «
feett / een bierenoeel lootgi met �Jttten bJ�n tn gheno» men ts (eer goeDt om te boen bjaften/ tuner Doo; Dat �e oetDc cn�e bicroe bojtfe geneeft: �Daeromifi ooth 'Dat fommtge om t genefen ban De DerDe ei s�s ofer�e Bo|t# fe/ ahe oagije/ of o�ct Den an�eren Da�p te bpn�ben eert �oUen kioee/Derctae gemaeruttn tognmet oe issateli ban Dit fecupot/ enoe #�ntgij/ Daet Bp boenbeCantei/ 18ati0, enDe an�er �tetgljelgrfee fperertje / teaer Boo| bat fp ban bouenenbe ban on�ts purge'rf : ja bat rnee� 10/ fo paef� al0 fp ijeooelen mt oe j�ojtfe aen feomt/foo Doen fp ben rujgz graet enbe t'gol ba� beboeten met tuarme olie finnen �aerinDatbEbjo�td ban Dit feruptin De lieete .gjonne geUJeptiifjeffi/enDe gaen Dart uit beDDe Itggcn/fo bat baer �cra? oe Ijupbertiig�e bee« minoert/enDegroot fajcetbertuerfit uuojt. �t'erottie b<iu ^afeltaojtfliefeer goet tegen bet ^natira.l^cc tnfufiein U3i)n/geueef� De ujaterfutljtenuegeelefutote. �^aer �ap tn De ijoecu ban pet ooge ge�juppt/berD^nf� Defcljdlen enbeft�vmenogfjen banbeoogljen. ®e bjouojen binben be blabew oan ^afel-bJiojtel �p �ets polf�/omael�ttte ban'De �fco?tfen te berbpiben. 31 n �; oeelen ban befe planten (�aen te me�t&en bp«
canto contrarte utercfecn/U�ant De toontl aoet tyaBettf «nDeDeulaoeE05giiaromatnclteaDeltefltcfe, ©.lisciane groepet feec aj;l 1:1 ooeg�e enbe toe? gf)e*
mf,f��aecoe.«ooffebejeertfeDtc6uuti3uo��)j�cljcpt/�ii� Datfe eenen feerijoo jen f��eifoube li r dg i�Eti. Valeriane is goet gebjwpr&t tegen Ijet (joofe-ftoeer/ p
enDe om tua?er te Doen marni oft De maent-fron�eti ban De ©|0u\uen te becujeciten. gift oat men een plapmften in 3ap uan ©almatte nat maer&t / enbe freeci�t tn eentglje ojonbe/ Die md een pijl s�efrfjotcn/ oftiuetcenfttJeertgrjcljouujen / oftauDecftntsgije* maetft' i& 1 enoe Dan Ijet tipt g�jeperfr ftrup�t Daer op legfjt/fal ijet pfet/ itiDienbatter matin gjje&Ieben i&/ Doen upt feomen/enDe De toonbe gljenefen. ©e �atten eten bit ferupt feer geernet^fln becortie
Dient tegen fentin enDe pefre : i& ooih goet tegmen feo|* tigfjepDt ban aeffem / ift �at men �a!tffe-|)oubt etibf lange �ojpnen �aer on�er mengt, angelica.
«ngelicatPil in boel gebcu�jebe aerbege35ept/bic6�
M�0 gefup�ert enbe mateltcli befpicept jgu. ©etooitelisifonberltngegotttegljen bepef�eenbe /$
allefentfn. <�>oo une een SJepn ftur^&en ban Dien in ben monbt fai pouben/oft Dtefniojgenj� m ben bJintee niet mecE ban eenen fjalutn roemer �©gn / etibs �oofe-toatec D�int&t Daer fp in g�etaepr�it Deeft / en fai bien Dart) ban gfjeengua�e locljt befniet bJp|ben» ^e�ngclfrfjengfb^uptben De blabergenDetoojteliS banbitBniptin3Jure/metfptife/o!nDatfetDegtoobg �HmeM�jnenDef��ntSen�en aeffem betett / enoefeeg |
||||||||
|
van de Landt winninghe.
|
||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||
|
ge�pt ff eseti. »©e h\mx$ ban angelica gedooteu met
flapte blabecg enbe S?onig�j/ etibe �p fouine Don y las» f�ecgebjupct/genefen De beteu ban Dulie goiiDeu/enbe fte&en fengnige biecemmaecopt gonfi ggelept bau ee» tien Dte beBojtf e geeft/trecBen uae Dun alle Ditte banbe feoitie/enoejua �otU goet tese» alle toooecnge.�©atet Dan angelica geoifnUeert /10 fon�ccltiig; goet teg�en te flaui��pDt bau Ijecten/ beten bau Dulie beefien/ (noe f�eiiea uan feugnige bieren/ maec pjinripalijcft legBeit Se pcf�e/�ffc Dat men met Dit gebiflilleert toatec mengt een anfctfrenbeelfoottf bau De geputoerifcerbe toojtel/ «noe een biecenbeellootg ��ertaftel/eube Dat Depanent baecnaeaebept om te f toeeten/ toantbeelpecfoonen gtjnalfo genefen ggetoojben. ©etoojtelinoeugollen «�Cant ggelteBen/becbmft betanbt-ftoeere : maec ge» �inout/ttiaecfet eenen goebenaeffem/enbe beneemt ben leucB ban {jet HoqcB / oft anbec biecggelgcBe fp�fe/ iste eenen fiercBen aeffem maecBt. Carta 29eneDtctU]9i.
Carba Bencotctu� bcgcect De felbe oeffeninge ban
De angelica / mate fp moet metbetujaflenuanDe l^ane (ontrent Djie bmgece Diepe) tn b'eerbs gejaept 3�n« �p groept ggeecneonbecgetfiojen/ enbeenfal uutfie&enbe 5gn tjiDatggpocpuit bant5ae�topee' «en Reen af tojgft eer Dattet gfteiaept toojt. Cacbo Benebictujs en geeft gljecn mmberBracgt
tegen De $efie enbe al�erganbe fengn / Dan angelica/ t'fp ban bupten oft uan binnen gDebjupcBr. ^©oo? De fel�e ftcacljt becDjgfife De jBolleu «noe anbec beeften / bie �e �obett fcgabclif u jijn/�an �e plaetfe enDe gtont ijaecfpg�epUntijs, ©egeeuebie beuierbeoftanoet Stojtfengebbett/ Die met Boubeaen Bomen/ toojben gfjenefen/ ifr Dat fp bpnc&en natstee ojp oneen Cacbo 35eneutttu� toatec/ oft ban jijit becottie / oft een bic» renbee! lootj� ban jgn gljjpuibetifcect 3aet, 3F>e fel�e meaictjnci� ooc&goet teggen get peuri�/ enDe bal' lenoe fiet�te �an De jongfje Binbecen. Catbo�&ene' �!ttU0 in 113 tjn gefoDcn enDe geDjoncBen/i� fece goeDt om te becbjij�en Depilile ban De ILetiDcneii enbe�o' lijefee / enbeomDe^ojmenteDooben / oft te Doen f toeeten. «Tnrbo 'JBsneDtc�iG' fo tod btooge at� gtoen tn genomen /oft nan bupten op gljelepot/ g�eneeft De «jusoe ftoeeciiigljen : bacrom to�lenoocBbe |Bebi« ttjn�/ Dat men oiebsjigfjeinDecoctien enbe DjantBtn leggen �e $ot&en, ^eetfggefpaii groept op routoe / ongge&outoe�e
plaetfen enbeen begjjeert gijeen oeffemugtje : j^oc�' lanj� ij� feec goebt tegen begert-utoppinge cube flau» Dept ban get gert/toaerom Dattet int �Lat an Cardiaca B�enoemtt.8. C�crtoec&toocB De maen�t-ftonben �an�ebjontoen: getopentbe�erftoptgeptenbe Doet toates mactbeu : �et Doet ftupmen upt fpoutom/enbe berloft�eiLongBerbangaer ober�loeDigge flegma- «�jcke�iQC&ticijepDt / cn�e Doet oocB wWopma ftw< ben. �>8;D�oogBtenDegt)epuibefircert eenen llepel bol met ©un in ggenoincn / |)elpt feec toonbeditfe be ©jcutoen �te tn atbep�t jtjn / ban Wnoe bec* lofjen. <5ulbm rocbe.
«6ulben coebe toil in bette oerDe / baecbe^onne
luttel Bomt/ gejaept 50n/ enbe tn be lomber banfoin* imgge2�»oonieii/oft top ban �et ^gebergte/oft an* berbierggclgtne. <©it brupbt geeft een feec t'famen-ttedtenbe/enbe
not'g meerDecb;oogei)befiratgt/Doo} De toelcae bat De toonDen/guaDe f toeeriiiggen enbe ftfiel�Vfoo toel upt» toenbiclj nl.d intoenbul) ggeneeft : getftelpt alle flu- j;ien/enDefioptDenroobeu�amec-gantfe/getgeneeft be ftoeecingen enbe geetegefbiillen DeiS monbt^: 3ae bat meer is/ get Dient fonoetUngge om toater te boen �Hali�n/eiibeoenf�eent�bj�ftw» |
||||||||||||||
|
M>tunbtth$.
^teen-bjeBe fo toel gcoot al0 ftiepn/beggee�t bjoo*
gen.6tgtacgtigeu/BWacgtigen/fabelacgtigcn/fieeii« aegtigen enbe gegeel bo?ren gront: .j&p too^tggesaept ban felepne 5aepaen0/D:e menaeu Ijatc toojtet� binDi �angetiue.^)p Doet toarer ma&en/enoe jaegt ftet <©ra* �cel tot Dektere enbe Blafe / ifiDatrueu Detou|tei eube t'^aet in tugn laet [icoen. Qet uectoect De maent* (lonDeu ban De bjouuieu/ enbe jaegt af De jeconbiue. �UCTet�.
«©root enbe filepne Cliffen be�oeben luttel oeffentn*
ge/ toant fp groepen fo toel ban De toojtel gep!ant/aia gejaept/fp groepen in Dojce enbe ongeboube acr�c/ge" luca aen gcatOten/enbe laug� De toegen eube bclben. 3&e toojtel^ 3aet/enbe 3ap ban Deblaberg/banbep*
&ebc3ooneubau�UiTet� / 5ijn feer nut om toatecte boen inafeen/ben fteentebjeHen/ foo toel ban De JSiece aio ban De SSJafe/ enbe om �et root jBelifoen re (�op- pen.^';ap toon met vuttten toiju geb�oticS�eu/of uoefi alleen:Defgelgtj; ooc� t'^aet t'tucictwir.et fupeberge» confit tooit/ om Dattet te lieflititer fou�e �tjn/ De bla* beco met toat 3outiS geftooten / t� tottec maten goeDt gelept op be beten enbe ftefeen ban De fengntge Dieten/ ban flangen enbe ban bulle gonbeu. ©e toojtel of 3aec ban be felepne Cliffen geftooten/jgn fece goet g�elepot op feoube gefmilieu/ sroppe 11 enbe hltercu Die guaiuli bergaer. enbe gDenefen toilleiu eteree *©tftel.
.Sterre ©ifiel groepet op ongeboutoe&e plaetfen/fa
toel ban too|teIalj�ban3aet. <C'5aeDt Dan bten gepu��erifeect enbegtjebjontfeen
met toijn/is feec goet om toatecte boen ma&en/tnbe t'<0rabeel afte jagen: toekU 3aebt foo geooten fetarfjt geeft/battet booj beel g�cbjupcjc fomtgt^ encjsel bloe� boetpiffen. ©ctoctte uan De toojtel met�onieftg�e» maecHt tu f ojme bau �$onicg-toatec / Doet Ijet felfoe/ macc niet fogetoelbitg/enbe foubecbloet te psjfen. * #nfer�3;�uU)m �biM.
<^nfer ©^toen ©if�e� begUeett eenen betten enbe
toergtjebouto��iengr�nbt/ enbe befelbeoeffetungge ban be #acepeV Boetoel batfe ootfe toel groept op on* gfjeboutoebeaecbe. ^'3aebt enbe be toojteigetf t feec be felbe Bratgten/
ban De �erfroptgept te openen/ toatec te Doen malien/ enbe ben Reen te bje&en /gelmU be^terre ^Dff�el.®e Italianen gebwptfeen be to�jtel in jalaet op be manie* teban28ttic[)aut0. ©earmebjoutoen paffen t'3ap baec upt om te eteu.HEen maett ootB een ptifabic met betoo?telbanbefebiftel/gepulberifeert©encfiel-3aet/ enbe een toepntcg lange $eper / om be boetftcr� te Ia* tengeb?upcBen/ biegebjetbbanfoc&gcbben. IBatec ban be blaberjj gebiftilleert / i� feec goet tegen be pijns in De 30be/ gebjontBen een acgten�eel loot0 ban t'3aet« #anfertjeB groept gljeecne op een bocfitfggett enDs
grafac�t igcH gtont/ al en i� Die niet toel geboutoet. 3Dit Bcupt geeft boben alle anbece een fonbeclingge
Bcatljt om Den fteeutebjeBen / bequabeftoeermgljen enbe quetfueren binnen in'tlicDaem te gDenefen / ben coobeu BamecgantB te f�oppen/enbe geclontect meltB tn bebojften te Domfcijepbeti/alf� gfjeDjoncBen tooit. �Ben fept/bat foo betre men Dit Brupbt tn een betBen leggt bat galf bol Bout toatec t� / enbe t'felbe met een anbet betBen obecbecBt toojbt / oftmeteenicganbec betfefel/ battecinbe Dollitgepbt ban ben becBfel beel Dompen fullen becgabeteu/bie in toatcc/g�elgtB g�e* bif�illeecbe toatecen fullen becanbeten ■ <enbe fultB ge* bifttlleett toatec tugoebt/ om beblcdten/fpjoetelen/ plecBencnbebecb;antgepbtbanDe^onjtg / upt �el aenBi)tfttBtte,bscDjp?n- \ uni |
||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||
|
c
|
||||||||||||||
|
4
|
||||||||||||||
|
Het'IL Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
84
|
||||||||||||||||||||
|
betsJben bloemen fymm mmftmotim mirti/
enbelter�rtetifmatte,, |
||||||||||||||||||||
|
33orte-Maoec0 groepen geerne op mk enbe boto»
te piaetten/g�eltjt u top bte oort beet Oen toafienbp De �itbiecenen�e loopenbe beaeu. B © e tuojtpl 10 Dooi ftaec stoute bittetgept enbe bjoo* . genbe ceaefti een foiibecutigge mebtcyue tegen bepe* f te: toant aio Die g�cDjootftt enbe gepuiberrjeeri juu* De/met toytt bjoj�uugftenomeii/ foo ber jaegftt|e alle fenftnbati oer pets eu/ Doojtgtootfium�at |pbec« toetst. �>om:iuge nemen tot oe feite fake befeftojffe enbe tiet {jette Dan be tooftel/ be toelette fp tn 03911 ie toepcae leggften/ enbe matten baet na ban befen 051)» fap ban iSupte enbe <3LetiaRel eenen tyaurt/ om 111 te nemen te aften bepefitlentialefcoitfc. 4�et pulbecban bel e too?f et met tonti ge�jontaeu/tg een fouoecftngfte fjulpe tegen Uet opltggen ban be moebet; en mmpiu* .geDe0bupcc, «©ttpitlbciboctoocabetoojmeu(tee* � ben/t'gljcneeftbe qua�e ftoeertngften/t'guaetfeet/be kacgtelen enbe bequabe fcgojfigeptban oe neetben/ t'5P ban btnnnen gyebjupcbt/ of t ban bupt�n baet op gelept met �aec (ap ofte becoctie, ^cacneufrgcoepet opbenfelb� grontbaerbe33oc
6e~blabec0 groepen/te loeten/tn boilcgen/ ongftebou« toeoe plast feti/ enbe pjiiitipal�c tn tabelargt igs eecce. r 33 tt ' ttupt f 0 nawerlgcfe g�ct tegen ben ftoeft enbe twbjcBen b�n ben llongec/ enbe tot bien epnbe too|bt 5011 fap uptgepeeft/oft ftet too|t gebioogftt enbe gije* ptilbertfeect / oft men maerfuer af becottte. jtien �■niaec�toortCoHfecbetoanbe bloemen. 5©cblabec0 of t too;tel0 ban Dit ccupat gfteputbertfeert/5gn goebt cpbe ttaeutoagte enbetottte fc�u�ftgeptgftelept/ oft ootii met altenen falben ggemenggt jtjiitot befelbe fasen feec goet/ enbe pj�nctpalncH teggen be pefiilen* ttale carbuncaels* toant tfi bat gtjp bte tojgft met ben fap ban $cabieuf e/ fp f uilen binnen bjie uten berDje» ben 3i)ii. J>ap ban ^>tabieufe btec oneen f toaec glje- bjoncBenmeteenbietenbeellootiS Ceriattel/ ijsfon- betltngfte'goet tegljen be pefte / op Deeetfiebaeft g�e» bjupcht/ foo betteuli$menop3tjnbebbegaetltggn�n rf toeten/ enbe bat men befen Djaurtbtttoilg gemerne. 33"e felbemeblcgne Dient ootb teggen be beten ban be fengnige beefien/ tf� bat gftp baet en boben be geftoo< ten blaebecg ban bit ttupt op be tutetf ute legftt. �en falfaenggemaecat bant fap ban «�cabteufe / poeper ban OSojag/met een toepntgft Camp�ec/fg feet fon* berlingfte tegen bie meelatgtige fcgutftgept ontftnt becinne/ccautoagie/fpjoeten/enbeanbecbtipligeuen oft nriftmert tgeoen ban bet ftupbt. jBaer boben al ■�e beroerte ban ^cabiewfe beecttgSj bagften betbol' gljen� gebionrten/ ggeneefi beleelgeae meelar�jtiglje fefturftgept on «ent ben �at�/al toate bte ooca bau De jporten g�ecomen/gel9c6tt&btclibJt!0betfoc�t enbe bebon�en ftt�be. ^teen�ettf-tongetottiB fieenaefttigge oft fabel'
.acgttg�eplaetfen/ bte ban eenigge loopenbe bette nat Bftemaertttoojt/ggeplant3gn/ oft moetbp ggebje&e ban bien DtrttoitebefpjoepttoojDen.jiBen moet gaec too�tel nemmecmeec upt tcec&en/ ban alleene be bla» bet0 af fntjben / toant fp en maio niet gftejaept ?tjn/ rntbtis batfe ggeen saet boo}t en bpigf:. n 33e felbetn tof «en togn g�efoben / Wenet upt bet u maten toel Den genen bte becljetbe m�te �e�bett/ m» �)eonDecbanigft3gnbanbebtetbetib{tf«, 25«onte.
fetonte t� gOeesne op een uou�e boefleefltone gfte«
Saept / enbe ontrent eenfgfte mueren om be feftabutoe te�ebben/ toantfp enjjeeft ntetgeetnebe fltalen bet i&onnen. 3^e toojtet�fieeft contrarie wacgtbanbe felaberi� enbe bloemen: toant be toojtel t'0 bet magftett nuwwlS*/«m» onlle, flgcfe in &�» mont/ mst ft« ola* |
||||||||||||||||||||
|
«©ecoctie ban ©etonie in toitten togn/fifllet beptf*
|
||||||||||||||||||||
|
ne ban be (enbenen/bjettet ben fteen / enbegfteneeft be
«©ee-fuc�t, 33eblabec0 gfteftootenenbe gDelntlteen plaefiec gftebiupcBt/gftenefen terf�ont be to�nben bat� benftoofoe. �en plaefiec ban be btabetis enbebetc» ftenp Itefe gftemaetltt/ boot be bloebtftoeeten enbe atto anbecapolieunten tot bjatftt ftomett. �»«blaberp mee toat 3outjs geftooten/ gljenefen be fto�leetioeBancBer" ac�ttge | toeectngen j�f�etbento?t{ten gefept/btt ttup� fteeft feec beel enbe gcoote »acftten« ^ene-gcoen toilop fieenacftttgften/b;oog�ien «nog
beteftaeftttgpen gtont geplant �gii/ettbe en foertt niec beeloeffent�g�eii. 33e blauetgefttoojtel03gn«pt bet maten goet om 8
foo toel upt toenoige al0 tntoenbige toonben te gftcne* fen/enbe tooj�enoot&in toont-b|ancBen gebiupcltt» 3Mc�imil�e gtoepet m riepacgttgfte/betf e enbe roo&g
aec�e Die toat bocgt in/ maer gemepnelgtB in beuiDen Ooogftegljelegen. ,,33« ctupt fteeft befelbe craeftt bantien ^enegroen &
enDei�antbel/ enbaecenboben nemet toecg bepane enbe ftttte banallefteete0ftcftotIleiienDequaDeftBee« ttng�-Cfelbe impt geftooten op Ds bojf�c ban de tyoti* toen en jonge boeftteco gelept/ inaeet ose ftect en ftgf. V&�tl-�BOlUl
1©ael-too?f el gtoepet tn boeftre plaetfen/ enbe beeft H
m fel�e ecaeftt ban Den ^ene-groen/ te toeten/ ban oe toonben tegeelen/ toelcBe ccatftt in alle bepbe fo groot t0/batfe tn eenen pot gfteoaen baer bleefcft tn fieDet/ og gs�o«menftncKenujeoertfamettbereeiitgt.50ctoG�* tel ban �©ael.too|tel noeft groen enbe �?tfc� upt oes aecben getroc�en/ gecafpt enbe op lebec oft lunen ooec gebiep t/ enbe gelgcS een plaefiec gelept op De plaetfen ote flepifgnarfmr� 3�n/fttllet ter pont De pgtie ban d I flepifgn/gelrjcgeno�tftbeboiiDeii togetoeefi.©e feib® toojtel geoioogt en gepulbert feect/10 feec goet gebaen tn Den pap aanoe jonge 6inDer0 Die gftefcfjeurt 5rin/efl ootB om oen bnpcaloop te (toppen. <�en plaefter Mm iBael-too^telmetbaonemsel gftemaec�t/td feer n-**t gftelept op begejt�euttftepbt ban be jongge afnoei^ |
||||||||||||||||||||
|
�&antBel groepet gfteerne in bette aerbs / baec be
|
�
|
|||||||||||||||||||
|
Coirne luttel tornt / enbe groepet ban toojtel oft ban
Ijaec faet/ enoe fteeft De felbe feratftt �ai\ «^ene-groen enbe �l&ael-toojt�lpjinctpaltjcluut ftoppen ban biaet- fpoutoen/enDe toot melt|oen /enbe om De toonben bin* nenftetlicftaem te gftenefen / baet men tiocfttotetae noci) falba gebjupcBen enmacft/alo men eenen Djancfe maett ban fap oan ftaec toojtel enbe blabec0/be toelc» 6e tuffeftenbe binger0 getojeben oft op be tonge gfte- lept, oen fmaae ban be j@epjce ftebben. Wattt-lo�th.
fl3atec-l0OCK groept ItcfttelgtB/enbe fonber groole
oeffeninge/ fo berte alftban Blepti ftgtut&en^ bte ban be tarten getrotn� 3ftn/ tn bocftteaec�e geplant toojt/ toant om toel te gcoepen/moetet eenen bocgten gront ftebben/enbe bittoil0 befpjoept 3t)n.��9atec-loot fteeft �e felbe Bcacftt ban beSlngelita tegen f engn en be pefte» ©aec en boben 3�n becottte al0 bjancB fettec bagen in* genomen/geneefi �e becbe tojtfe/fp opent beberfiopt»- ftept �ati�e mtlte/enbe boet toatec ntafoetu ©oef-Mabee� toillen ggeplant 3ijn tn feec boc|)t�
u!aetfen/enbebic6toil0befpjoept/tot teerten ban bien/ foo Tiet men bte groepen feec groot enbe fcgooneiii b�oert-iant snb�anwccawtnb�nbe toatewn. |
||||||||||||||||||||
|
1 11
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lande-winninghe.
|
|||||||||||||
|
SS
|
|||||||||||||
|
Hontomme be tost e� groepet witach ttch mofc�v
f noten ghP Dat bergabett enbe feet toet fupber t / oaes tta tn eenen innen boetft wiiioet met een weptttc�&al' peter/enbe alfo wat tnts (aet fieben tn looge/enbe tn be jgonue bjoogen / foo fuit g Op excellent boucfe hebben/ oin tn een I9pec f� u� te gijebjupefcen/bjant Het falfo �ichtelic Wpzz ontfaiigen/battet tnet ben eerften flat!) fal� jncfteti enbe ontfieften. a©tt itrupt heeft oivber anbet ftrathf en eene bte fon*
�erltnge t� om oe Honger teberftereften/met be gJj?» �jeelebojft/t'fp battettnbec�ctie/oft spjop/of bpma» siteceban parfume in oenmontontfaugen/oftanoer' jtrita gtiebwptftt Wo?t : pjincipaltcft als meneeniglje tacjcftena ban i^pfope en ©pgeboom / oft 'Epjop ban �Mope onoer becoctie mengt. <©roote i�ocf-biader� maer p|tnttpaliic& be Wojtel gfjepulberifeerr/ en�eeen . Dalf loot met mgn in genome/ is een fon�erlt'nge hul» I p teg� oe J^fte/ fo betre men tecfront oaer na fweet. - ^Pefelueis oorft josraen jpsecben tn gegeben/bie ban �e ujo?ineng[�(�u<Sr3tjri/of ftojten aeffem hebben, C�ettuojtel
$oo toe� be gtooteats be ftlepne <�bec-toojtel/Be«
geert ghesaept enbe (j�ep�atit te Wefen tu een oojce en pee r arhttgbe aetbe/�aer be mt�baecjjfche potine bip itMcjjbomjn. j ©e wajtel ban be groote Carline oft �ber-too|tel
gepulbertfeert/enbe een bierenbeei loot s f waer tn gije* nonen / t� een fonberlingge remeDte teg�en be tyifte/ lau�ept ban het hert/enbe oen geenen bte qualit� gun �uatec nonnen mafcen/ooeft om ben jieen febjeften/te» Ben be pane tn De3()�eii/enbe fpaunfngen ban ;enuen: maer tn M�m getuepr�t / en be ban bupten op gelept/ Dcroj�ft oeptjne ban gnatica, Crup�-blfteloft �Soet-wajtel/groepet tn ongfie>
�oumt iant / bat bojre enbe ntet wet beceenic�t en t�. ��gubaertmiebat wojtelban Ctups-btftel heeft
gefoben/ berwect be maent-fronben ban be bjouwen/ enbe Doet Water maften tbjtjft ooeft af ben meteen enbe t'45rabeel / t� nut Den ggeeuen Die De balleuDeftecKte l�ebbcn/ of �©aterfuc�tu& 3gn/ of btebe ©eelefutht f)cbben.»©eoec�me ban be wojtel t� fonberltnge goet omDfoiic&enft�ap te beletten. �©ater ghcbtf�tUeert Dan be jongeblaberfeensialleDage/jaefoo btc&wt�saift snogh5iit& t� / sDeneefi be gfjeene Die het lic�amt bol qua�e f weertngen ban be poc&ett hebben / mits Dattet te H«bec uerfterct. ©it felbe water t� ootft (eer goet tegen De bterbe enbe bageltc&l'cije ftottfe. ©e wortel in ghenomen/t' fp ghepulbertfeert of til becoctte met 3ap baer ffiojfien tn ghefooen hebben/ of bp ggebjefte aan Dien/met �ap/baer een <©an� in heeft ghefooen/t� een pjcferbathfvegen fengn ban #ab�en / �oof-boiffen/ enbefentlmgefetupben. <©e felbe i�oot� goet teghen Depiiiiebanljetljert / g�ebjonc6enm«tbeco«wban Vernaste of Conftliebe grepn, T�tmntlatto.
25eerenclaeto gsoeptop fteenachttgen enbebocDtf-
gengront/maerWilneerftif|)g�eoeffent3Bn/aiiber� sn wachter �hten pjofrjt af. � 3De wortel etiDe biaber� bermo;Wen f eer / maer in v genomen/beet fp Water maften. <©p gelept bp fo{ine ban een plaefter / fo 3gn bte een goeoe hulpe ben genen bte ber trompen enbe berWfongeti !eben/oft fpanntnge trincimeli hebben. §>p wot�eiiooc&feecbec�ghe- ij|upcftt tn «lifter ten tegen te IlDatetftith^ «Dupbefg &fte.
^upbe�fl bete behoeft BIcpne oefljnfttge/ maer Be»
i�cert een bette enbe ntet feerbochte aerbe/ ootftften Wp/ bat be felbe groept �p gfjebergten/ tn hagen enbe gheheelonb?uchtbare plaetfen.^pgroepetootftWel«berbioebith in b| m�m Die ntet f eer nat en jgn. |
5Be Wortel enbe be groene B�aberg t'f�ttien geffoo*
ten/enbe gelept op be cole enbe pefttleutiale gef willen/ geneeft bte. <&e Wtjn baer fp tn gefoben (uiten 3pn/ us fonberltnge goet g�ebiontften tegen be #efte/enbe te» gen be pone enbe op ftggen ban be moeoer.3&e Wojtf ? gepulbeftrem/i�feer goet tegen be UDojmen, ©Uf-�ingerrrupt.
©gf-Wnger-trupt groept geerne op leegBen/Iom»
berathttghen enbe waterachnghen gtont/ het groept ooeft op coire enbe fauelathtighe piaetfen, <&ecome ban be wojt t t.a uerD^gfc oe tanot-f aieere/
als men oac c mebe goigelt / en geneeft De guaDe f wee» ringen ban bemont. ©e felbe tn �lifterte gebiupcat/ (�opt alle 23upcfeloop en tootjlBehfoen. iBaer getyon* tien ijl een fonberltnge 0ulpe tegen be�>cet[uct}t/tiero (�optheptban teber/en tegen fengtitge lotfit en fengn. Commentale.
^ojmentiHetabanfteflhet ©gf-binghec firupbt
ggelgcft/ maer niet gheJytlt m't getal ban oe blabers/ Want Dcfe heef ter feuen. «©e piante beg}jeett|efelae eerbealshet ©gf btnger crupt/maer met fo water* fltotito/enbetsghenoemtCojmentille / om bat het poeper ban bc Wo; el oft De becoctte hei tojir.ent of os pgne ban be tanben betbjqfx. 33aer en boben ts bte een fonberlingemebtcgne tegen be j^efte/ oft tegen aloee* hanbe fengn enbe bergtfe. &p (�opt ootft alle bloebC' loop/ t'fp bloedt -fpouwen ofte bloet ban be bjouwerf/ oft roobencamer'gancft / enbe belet Ijetbpaen enbe nuf ballen ban ftinbe / t'fp batfe Wo;Dt tn ghenomen/ oft aan bupten op ghelept/t'fp ooeft batfe tn fub/iaiiue 'ofg�ebifiilleerttn ghenomen wojt. C^aeg�en palme.
U�aegben-palmegroept geerne op lomberatfttige
enbe boc�te plaetfen .* Wp fieri ootft De felbe groepen ia Dunne bofch&ens/aen be yag�en / enbe am oe ftanten banbeboffchen. «©eblaberafootoelittbetottie al� anberfmt�glje»
Bmpcftt/jtoppen alle maniere ban bloet/ t'fpbuptft» loop/bloet'fpouwen/oftobcrbloebighemaenbt-fron» ben ban be bjott Weit : j je fp floppen oen witten bloedt ban be brouwen / nae Dat fp g�efupbert enbe ghepur* geert jgn : �nbe bat noch meer t�/ghp fullet bloebew Wt be i^eufe fielpen / iftbat ghp De blabers ftleptt Wfg ft enbe tn be neufe fteftet/of : bat g!)p btt ronrom» me ben halo bint/oft een ftranfftf n ban bien opt hooft legt/oft Dat gyp bte on Der op be tonge legt.^nfgel�tt; fuit ghP ben obetbloeDighen bloe�tbanbebiouWeti ftopyen/enbe het mif ballen ban ftinDs beletten/ tft bat g�p �aec af bint be eeggentffe, f^ettf"ton0lje.
^o Wel be groote als be ftlepne l^ectf-tonge/groep�
geerne op bochtige/ WatejcarhttgeenDclombetac�tigfl plaetfen/enbe groepet o�r& op Dooge bergen. We it'ojtcl uan ocfe ftrupben flopt alle loop / maee
pztnrtpalgcft be oberbloebighe maenbtftonben ban be bjouwen, SfPaer en �oben ootft het ober bloebiglj Wa« terma&en/.als bte met fap oft water ban U0egljeb|ee ghebjontften Wojbt. ?De felbe ftelpet bloebeu ban be woube / als men het poeper (troept op be bloebenbe Wonbe. «JBefelbe met wit ban epersop eengloepenbe titthelg�eroo(l/ enbe terftonr ghegeten/ beneemt alle obergeben enbe beften. "J& ootft feer goet/ fo wel iti fubftatitie a�� becoctie/ oft ge�ifiilleer t ghebjupcftt te* ghen alle fengn/ jaeootft tegen be pefte/ tegen be woj* men ban be ftlepneftinberen/tegen Ijet toot ione/ enbe potjtftensban be fttnberen/oocb teghen rootmeiifoeu/ tot alle gheb|eften ban ballen/ enbe tegen be p que enbe tatarren ber tanbeu/ fo betre als gijp �te met Wat 36« lapn enbe f ptetrum tn be holle tant fteftcte poene.
pein§}�otoflma«ne6ettai3Wgffteti/to«aefaepl
� ng oft |
||||||||||||
|
«i
|
|||||||||||||
|
a
|
|||||||||||||
|
:
|
|||||||||||||
|
Het ��. Boeck
|
||||||||||||
|
$6
|
||||||||||||
|
baren ut b^outoen bie ia et6ept gaen/ jm ai ift &a� �t§
tymljt in bed moebet# litgaem boot i$- %Qtimotiit.
agrimonie tuil tn een fieenacDtig&e enbe bo}te wt�®
gljeplant 5gn/ oor & beljoeftf e felepne oeffenitig�e, 5&ecoctie ban agrimonie opent be berftopt|jepOt c
banbeEeber/etiDeberfiercBtbie, tfigrimonieg�e' jb&enenbe gl)eb{ont&en/ g^enecfibebeeten ban befe« nigije Dieren. ^>apban agrimonie/ sneta3�nenbp jou�t gemengt/ geneeft be crautoagie / alft baer me&e gljef�renen mo�t. agrimonie ui goet tegen ben boef� ttt ^jc�apen/ enbe beoi be bempig�e i>eerDen. '$ap ban�e becoctieban agrimonie / met «©jificum ir? fnpber meien/ Doet mater maec&en/ enDeberbaecBt �? maentftonben Der bjotivuen. 't Geneeft oota be craii' magie en�e alle jeuebfel ban ben hcDaem/ toaerom bat feer gotbt »0 tnt beginfel ban be melaetfSepbt. i?e� ?ae�t teglien be mo)men met fap ban agrimonie gljentengljt bpfo)trte ban pi�eHen0 / boet De too?,.« mm fierben. «©entert De gequetft t0/ foo finefi al^ �P Ban bit Btupt �eeft gfieg�eten/ t�ojbt gljcnefen» Wtt W�lhttup�.
Wit Wolfecrupt gwoepet op alle gront/ maer btttz
in rteenac!)tigj)e enbe fabelachtige aetbe / banelDetgf, iBtt UMie-fcrupt/ foomeSDeblaber�/ mojtelp/ ©
bloemen/ af $ jae� / fijti feer goet tegen albergano? f»» 11 Sn / enbe oortt om Den aerf oar m Die upt gi)egaen tsi meDertntefetten, ^otbienepnoe maet�enoorftds } ©loumen eenperfume met$ae�t enbe bloemen issu �©olle acwpt/ �a miUe-bloemen enbe jBajlrjcfe/ aJ ti famen felepn g�ief�oten* �^et fap upt De mortel gjje* petft eer batfe f�ecfen geeft/ eenen (ja�ben soemer mei i^ppocra0 of JBaluefepe biet mael g�eb^oncnen / te* gben ftetaen-ecmenbanbebierbe baegbfcge uojtfe/ berbjoft De feltoe gbe�eelncfe. �|et fap gljeperfi fo» teelupt be bloemen als be bla&eris/ enDe op De ru;attgii gftelepbt/ berbjijft �e feltie : 35e 31offroubjen en buiDen ootb gftcen beter remebie/ om oe rimpelU ups Den aengljefKljte te berbjpben / ban fap g�epesft ups bfoemen �an tuitte �©olle-b!aberi�, ^Be blabtx& tuf* frfien tmes (reenen g�ttoieben/ enbe gfielncb ecnpla* fier gD«tept/ep beboet ban een bernagljett |5cer* qt<> bet �emterftonteenfoBbsrltng&e t�titc�tii;glje,�©a'» ter ban BMle-arupt gebtfiilleert / bcrDjgft Derosfi int aengbcficDt/ at� baer mat Campfjer onber g�e* tncng&tts/ �efg�elfltB� ooeu�et milt bper/ crauma* gte / berb�an�thept enbe anber mifmaecHt^eben basi ber {jitpbt. 3De bloemen ban HMIe-lmipDt / gDe* mengBtmet ben boeper baneenep/eenbrupmebioot enoe #arepe biaberg/ floppen �)tt loopen ban befpetm Daeropgn�iepr. uontfombebla�er0bant1©olIe'Urupbt/ groepb� «
een graeuacf�tirft mofclj/ �etluelcue goeti�ombotufe inbper-fljgen te maften, 75inQl}tltmpt.
23ir.oBe�-Brupbt to' gljeerne in 1©gngae�t-aecbe
gljefaept/ enbegtoeptbaer feer oberbloebiglj/ fon�ec groote oeffeninge/nict te min/men moet boel toac�ten ban te faepen in 3©tjngaerben/ ruant De rurjii �k Daec groepen fai/ foube be fmafte ban aSingDel Brupt �j�iiv ben/enbe feer oii!terlrjcB3tj'n om Djintiien. ,§>ap ban�Dingel-BruptgebjoiuK�/boet beb|outuen F
�ntfangen/bertoerfit bemaentf�otiDen/enDe jaegtbe fecunbtne af. 3Becoctie ban 25ingel6rupt geeft Barnet; ganc/ 't5p ingenomen ban boben oft met een tliftcris, �>ap banaSingelcrupt betbjijft be toetten. �n t'faeg metaiffem gefoben/geneefr De upt-DjogenDefeojtfen/ ntaer 'tfap met &$ijn gemcngt/bjoog Ijt be tcaumagie «�petmc geoepet in rebelgcac bette enbe tocepte act*
be, 23iab^B0 ban<6erbje in betuteufe aejt�Ken/fieipej bloebw
|
||||||||||||
|
oft geplant 5tjn in bjooge aetbe/ baer be ^onne ftertft
p 'txaet of De mojtei ban Ricette geplucfet int afgaen
ban oe jKane/ enDe aen Den balei gehangen/ oft op be golft gebonoen/ t>p alleene of met iBarentacB/ts een ton�ethngpjeferbat�fteg�bebanenbeste�tc/bceb�el icn u ca�e / bat afop u txmou�nn niet fo bafi Daet op tu fielt / maer fait oot&anDere remcDten bErfoer&en. ^p tjSfeer goet tegen oe feninfge beten enee f�efeen/fo i»ef ingenomen/ at� Ban bupten Daer op seiept. ©er* �irfJsaDen ban pioenen rian Defc&eltegbefupbert/ ge* floten en�e gepulberifecrt/ met tunn ingenomen/boet lueber krijghen De berlojen fpjafie. �cren-p|tf� fo toertmannefien alft torjffef/�Di�gfe"
faept of gfjeplant 3ijn m De fei�e aer�e ban De i&wene* 3]Sit arupt/ maer pjinapalnca het blijf fcen/ tnoi�t
E om 3|jn ^cac&tcn fesr ghepjefen: tuant |)et fap Dat upt �eb!aDerggljeperft toojt/ of t mater bat baec»angfoe< bilrilleertr�ojt/gheneeitallequetfuprcn/ fo mei ber* it\}s &l$ Dieberou�est jyti/ oaca�U foo|ten ban q�a* 6e feeringften / eten&e f meeren / Jjecte gef uut len/crasi* boagsen enbe «l�e mifmaecatheben ban �e ftttpt/jae Dat sneer i$/ fjet DiratuilRf g�ebjttpt&en ban ben fap of ge' �ifiilleert mater ban oBeren-pjtjja/geneef� bolcomclnc be melaetf Ijept/ men maecater af een balfem/ Die alle embere te boben gaet tnt gencfen ban a�berrjanbe loon* Ben efi gua�e f meeriugen/ enbe ooc �e melaet f bept. F 3Dit arupt tg feer goet in rleflerwn/ tegen t roomeli' foeu:maectnD|atit/tea�peftilentiale&0|t|en/fU3eertn' ge» ban De longe*/ berfioptgept oer lebec enbe mitte8 l&eerle-Briipt groept beter ban faet ban geplant/
snbe begeert bjoogbe/ ongfteboube jteenat^ugbe enbe iuellocgtigljeaerbe» 't^ap ban De b�abergf/of poeper bant 3aet met bjg�i
gheujoncBen/ heeft een fonberlitighe Bracht tegmen bc grabeleenoeffeen/ enbe om mater te boen inaec&en. SJnfgfteigcbsi een fjalf loot ban Dit 5aet met b?ou\uen* foglj gbeDjoncBen /1& ben tojout�en DU in ben arbepbt gaen/ een fonberlingpe �uipe. ^ppttuon.
�?pperfcon begeert De feibe oeffeninge ban be^fr0/
�icrfttans en tuepiihert bie niet be bette enbe toelgbe* liouoe aerbe. 3t^>ap ban De Diabete" enbe bloemen/ Deelt be mon »
ben. i|ct 5aet met tuitten tmjn gcDjonrhen/ berbjfjf t beber�e feojtfe. t©e bloemen enoe 'tfopBews lubben meeft gDebjuprSt om balfem te maBen tot genefingije �an �e tooaocn/ gheintB alj� Dcfe tg. A jSeemt be b|ucpt ban be <®Iiben/ bloemen ban $p< pericon enbefioofe-Bnoppe n/boet bie al t'famcn in een giass/ en�ef�ellet in �e «�onne/ t�t bat gijp Die in fuit» �er boegen berteert ftet/battet al root frhnnt te toefen/ baer na �otituet al t'famert �ooj eenen Igneo Doer/enbe Detoaret om te g&eb}upcSen. Wtlt.�pp�t$.
©eit-CppieiSgroepet gheernetn bjoogBe/faMatB'
«glje enbe ftcenatfitig�e aetbe/ oocb foogroepet beter |
||||||||||||
|
�j
|
gDeplan�DangDefaept.
|
|||||||||||
|
©e gefjeele piante in fonico mater gDefoben/g�e*
neeft be ©eelfur�t/ enbe bermetfit De maen�tf�on�en ber bjaitoen/ fp Doet mater maerfien/ enbe i� een feer fonberlinge l>nlpe tegen ^ciatica/fo toel boo; Df anc tn 0|�?nomen / alp bp maniere ban plaefier op be �eupe gelept: mant'tge^eel brupt met bloemen enbe tuo;tel gepulberifeert/ enbe beertit� bagen met een BaSf once <3Eermentp0 ingenomen/ geneeft bolcomel�c be^>ci« etici, ©e �onferbe �ie ban be bloemen gemaernt m/ i� goet boo; De gitgtiglje menfc�)en. <©e gebeele plan > ts is< �jgn sscfc�en cube gebjonef�n/ botert feer btt |
||||||||||||
|
van de Landcwinninghe.
|
||||||||||
|
s?
|
||||||||||
|
fr�jctttrlfei
|
||||||||||
|
S�oeb�rt/maec fri tU'flerfen gebaen/ f�opjjenfe {iet toot»
meltfoen.<�erbje bie bbtte bloemen Djaegr/met Baec bloemen geflooten/en metfiaer toatec/bat met 4&ep* te mele geoif�tlleert tg / berbjgft Den man ? de �soube pff�/ enoe flopt Den tuitten bloetber bjoutoen. �abn'c&gcoepet beter geplant ban gbefaept / eube
, begeert bette/gebeterbe/ eneenirbftnjSbot�teaerbe. n &ap int be UJOjt�li� ban i^abjjc geperf�/fe&eren tgt gebjoncken/ beboetban ben ftep^nn. ^aet ban^a- Dijt biel geuoaffcijcn/eiibe een bierenbeel laotg ingeno» men/ nat battet nlepn gefloten t�/enbe eenen gebee�en natbtin mnngetoeptlit beeft/ geneeftbetcaterfucbt/ tnit0 bat (jet ban onbec af bjtjft, enbe ban boben eenen grooten Doop toateri? boet ober g^eben, ^raepj-toojttL
^niepj-toajtel groepet meef�enbeel op botste enbe
SoinlicroKljtigUe plaetfen, «©e boeten planten gbeerne Dit trupt op j|>. giano a�ont in boutefcijotel oft tati' itojen / of tn eetugye fplete ban De muer en / onbec met �joteerbe contornine bef et/ enbe bangfieii't ban baer't
anglje groene blijft/toaec bat oor � groepet enbe bloe* men crggbj/al|tfbmtr}t0 befpjoeptruojt. � ^>ap ban bit ferupbt oft be betoctte b� een fonber lin * 0e remebie om bionben te peelen enbe 'ibloebt te /rel' pen / oocb om bfembjenbtgljc taionben enbefbjeertn» gen enbe be gefcDeuttljept te ghenefen. Cer�c-Uep! �ft&n�tt-f$�l&&
«Sert-bepl groept ootb op boebte enbe lombetatf>
tiglje plaetfen.
B ©ecoctte ban bebl�bers- beeft een gtoote Bracbt/ om be berfloptijept ban be lener enbe rmlte te openen/
piti ruatcr ie boen rhafeen/ enbe be ttiaentftonDen ban
�e bjouujen te be�tnceaen.
C Jbap ban«Se«�ep� met reeft ban Boop�r gemengt/ sifeeKbeguaein tegen be fifieb�eftJjQlle ftueeringen.
$O!it0 ��nglj�-
$oht N�nge" groept bcbtcl�'c op fattela tOttg� enbe
engeoeffenbe plaetfen.
� «©e bia�et0 aan ©�nt�-tt�nge gefrooten / efi gelept pp berbjantppt en unit btei/ op ou�e quabe f �wenn» gen/ toonben en�r beete gef �Jilien/op plaetfen be feer S�sn/ op mirteti enbe op De fpene/D�en gtoote batf, Jlatct tonj&�ri.
fSatet-f fengen willen fon�etlinge eet' betten gtsnt
ijtbben/bie mei gcoeffent enbe bodjtt�. ,&p groepen eotfetn De�emben/ maecoeagaen terfiont. « <©e blflDecjs gefrooten / 3911 feer goet gelept op ber- bl�ntbept/Dee�egeft�i�en'feSoben/maerputicipalntb opbjon�en en�e ijua�e f �jcertngen. 3©e roo�e bujn/ fc jet- be gepeele plante tn ofjebjeprbt fteeft/ i0 feer nut urn tebenemen oe ftujeen �teopo'ooggen ballen» �lnft��pU.
e�eef-ct�p&� groept tual�erJjaiiDe aerbe/ enbe Be»
joeft luttel oeffeningjje.
v jf�en btfltUeert mater banCleeftr�pt/bat feer goet * «3 tegen i&leuct� enbe anber pijnen in bc 3gbe/ all�tnt begtnfel bau be ^ecitte gc�|ouctten �uo^t/enbe ooe� te»
Bijen beten enbe fichm ban fentge beefien/ inbeum be
pttte bau ben �tanef�er te U ffcDen ♦
Colle ofttet�ocn imi
Colle groepetgficeme in bette enbe biel-geacbetbe
enne/ ge�rjc aljJ «Co^en-belben/ macr batfe fesefefioon enbegtootgcoepet. G Colle bloemen in becottte gfie&juptfi�/ oft gebiftil' leett uiater/ ofte in fpjop/ oft in polber/f�et getoit�te ban een ac j)te beel loot» / ijs een fonbetlinglje remebie tegijcn ijet f If «rijt/ �n&e om de flupm�n t�ooin upt» fpoubJtn» |
||||||||||
|
if ajrinei�efoetfit ooeb eenen betten enbe toel gBeoef*
fenben gront/ en baec toe neerf�i tflept om te bel p w en/ enbe boo} be boube ban bec locfjt te bebjacen, i^aerjaet/iQo^tel/blaberjEt enbe bloemen/ footne! ti
ggepulbeitfeectat� tn becottte gbebpjptbt/boet frater malien/ b;eecbt ben fletti/ bercoetbt be maentftonben ban be bjoutoen/enbe jaegt af be boobe biutfjt enbe fe* cunbfne. JBet iaabatbec enbe tSupten gegeten/bootfs betbojmenenbefaegtfeaf. llaerfapban bupmigs* b|upt� t / tretbt De �oognen enbe fplintetg lut. %&up�m�.hti��p of f�rtaulD^.
iinautbel groepet aen be banten ban be t@fjngaer«
ben/ enbe op oaggeboiibietlant/ pjtntipaltjtfe' aljl eet: bocDtjaert�. 4Bnbec 3gn ppntipale uratfjien foo tg een/ bat 3tjn g
gfjebifttlleert biatec een fonberUnge Ijulpeio ben gbe« nenbiebunbiaternieten bonnen m�etben/ g�elgt� �tf�btt&iMtiSbebonbenfjebbe. Salomon ja feg�el moet ggeplant jrjn/op bjoogfjen
enbe�oogDengcont. 5DegeI)eeIbecftftebio|tel banbttbruptgeffooten/ k
of bet fap ban bien/ neemt vaeslj alle fp;o«ten/blet�en enbeb!augeflagenpletben/'t3pintaeiifK�tofelber0/ baet af u>o}bt oocb een uuatet gebtftilleert Dat feer be» quaent i&/ om be tyoutnen teblantbetten. 05?oote /&peer-bJo;tiI moet gftepiant 51I0 fn goebe
aerbeenbe op lommerat|)tige plaetfen. JBaer benlep* ne foetltt eenen bocjjten enbe materaibttg�en gtont/ ontrent be fontepne ban ben boebe, ©ebjojteljsban befebrupbengefobenofrgebjaben t
enbe met fonico gemengt/ ?nn feer goet gelet Sr/ �en gfjenen Dtcbojtban aeffein 51311/ of quaben ijoe|i t)eb« ben/ enbe qual�tb fUipmen bonnen loffen/ beur bat fp berbeplen / ripeti enbe ber teren be grobe enbe taepe Ommuren. ®e felbe g{jeb?oog�t enbe gepulberifeert enbe met fonico gbemengt / gbenefen be quabe enbe boozbtjs etenbe fmeertngf�en/ fonberlingfie oie aen be neufe nomen ^olppu� gbetioemt* ?Be blaberj� ban m�t brupben op be feafeti grjelepbt/ bewaren Die boo| bebecben enbe rotten. i&�ati�mb� Mbt iJOu�eMeteltf.
©e J9ete�0 en begoeben norb gfjefaept -of gbep�ant
te 3ijn/ bjant be felbe groepen tnbe boben meer ban ban men begBeecbt/ nocljtahts pebben bepbe foo^teti een groote hrat�t» ^De blabecjs/enbe fonberbnge De t»o;teI ban be boes * 54
be ©etelj� gef�ootcn/l�elpen bet bloeben. 35e blabets ban be fieete netel 0 met mat i@p;re gbeftooten/ enbe gbeln'tb een plaeftec op be nabel gelept/ Rebben gcoo^ te brat�tom bemaenbtfionben ber b|ouuien te bec bjec&en. ^>ap ban De j�cteljj febee Dagen geb;ontben/ boet taater maben eubeb;eec&t Den f�cea,een falfbets gljsmaecfetban jpjctclen-blaber�V 3oubt enbe olie/ be» fetjermtDeleben boei; alle boubeenbe �wpbertuge/boe groot Die 00c ijs/ al0 men Daec nube ben rugge-gcaet/ Ijet Ijol ban De boeten enbe ben polfi itcrjct :ja oat mecc W bet fap ban be B�tels met mat (3op�er �ci�e gije* mengt/ op be polfi gpelept / berbjtjft be groote bitte ban be bo|tfen. 't&elbe Doen oocb De blaber� ge|too< ten enbe gpemengbt met olie ban l&toletten ofte bari #eul op ben polfi gtjebonbeti. ©en bomp ban be De« coette ban jJMel ;aebt : opent be betff optbept ban m u�ufgaten. ©egljinebtcbenljoeft�ebben met roe cDtUtiglie / enfo�bengbeen beter tjulpemogljen but. ben om flupmen te loffen / Dat met eenf gfj fp;op ofte becoctte pettojael inne te nemen/ 'tgDefricfjte ban een balbe broone Blepn gRefioten j�ete!-3aebt. j�otfj beeft De IRete. I befe &eat|)t/ �atfe in WW pot gfjebaen 1 ?PD§ |
||||||||||
|
Het ��. Boeck
|
|||||||||
|
upt Des neufe fte�get» '~t�e!be taMtfi iet gpebaftm
ban fes oneen meteen om fupfaes sebjontfeen/ fre�^s tetf�ont �et bloet ban De bo$/ oft mage/ oft �eber/ er� B�eneeft De baten/ uibten Dattes «enige ge&jo&en jtjn/ gelrjcb m felbe betfcsftt enbebonben |;ebbe. ^et fap gljeojonr&en met een palf loot ^ontt�-ajnn / maethi Bainergaiitit/ enbeopent DebeeftoptBept Derlebetet� milte/ tuacE�m Dat teeegoetts teiOenbebaatetfncttc enbe gfjeelfw�t* 5Baes om 5gn g�ebaelt tebenemen'/ moet men baat jS©a(rgt6 / ef ^otemufcate/of f�fja* batber Daer bp boen : $et en i& niet om geloben/ wat betlitlj�tngDebat hetfapboetin De Coline enDemiDes bergljel�tUe brimptngen Des bnpe&S/ alff in difterie» B�emengbt iS- iBocJj oocb Jjoe goebt Dat es in �albers enbe plafiets/ Die men ojDtneett �egpen De �erbic�epi; enDe gljef uaillen ban De mtlte enDe lebec* gift bat gjj? De toojtels 6kpn gfjecapt te baeptben legtjt in ohe bats t&oofen/ of CatwiMe/ of foete S�rnanDels/enDe baer na ftebet/nmt�atuaijns oaei bpgeisocQgt/eHDsbanba^ perft/ alfulche olie/ te uaeten / tbaee of D?p bjuppels ia o'ooje gbeojupt/ g�enefetfupfen Der oojen enDe Doof» f ijept/foiiDirlingfieift Dat gijpopDeoo?8n fabon�s.'10 men g �psii gaet/ pet matcf) ban Defe too|t«i bint. <®f fcuipt Defe vuo|telbielfetepn / ftootfemet feeernenbati l^erffen enDe bitter fSmanDelS / legfw Dat t'famen i« grb|anDen uann te baeptben /enDe pecffet Dan upt/ Sae� aan oefen een jgi)e Djuppelo in D'oche Dinppen : baans� Dat tseen fonDerunge Jjulye tegfjen��t fujpf$n �an&f oojenenbeboof�ept* i&cttut-bl�tmm�h ^mtttoit.
®aec jynfes fooien �an bit btupr/Die alle gDe�nrB
g�eerne in b^oe Jtlanot enbe boc�te plaetfen groepen/ oaec oe bo^cben gbeerne baootien, ©etbaeefooien uaojcen laefi tn oe meotcfjne e�ebiupebt. ^e gljene oie encbklgoutgeele bloemen Diaeg^t, Jjeeft beelfalin* gijenaen�ebaojtel onDer De baelshe Datter met mnf �teljisn meeft upt ittben enbe gcootetsijn Dan Dean* Des/ De uaeltfeeop ben polft g�e&onben/een fanDerlits* g�ebtacbtfeebbcn omfoouaelbe bierbealSDsDetDe tojtfe teber�jp�en. 4&fte neemt Defe tbaee pjtnapate bao�tels/ JnDe�ftDatbeteenmaiigpetfoneiS/ Dteb® boftfe beeft, bint Die op De incfeepoift, oftbanbinnets tegen Den flmeben Difj�m:jBaeri«teenbjonbae bintfs BpDenretbienpotft/oftrjaabsinentcfieiibente�t)«t�
Dttpm/ itielftyf met een linnen Doec/ eii�elaetferoae^ Dagfjen Daer op hggljen fonDer roe�en. *Ee atibcr met De Dobbel�e bfoemea/Die niet foo gec?
en ts/ beef f een ujitarbttgbe bnobbelar IjtinDe baojtcS/ Die fcer ijcet ban fmabeis.^e blaoers ban Defe / 50» fo wel als Dr uao�tfI/alio bjanben�ea!»3Dupbe-mts/ oftbaijn-affthens / jse�et ftercfeft-bjaiiDeeature Da§ men matj) binben t 3©ant al ijl Dat gbp een boerjtte legbt tttfff tjen bet bleefrb ' enbe Dit btupt Dat b�f of m fesDubbdiS/ noe�tansen |Dnniet�atente5?anbm/ enbe Diepe Deurgaen tot int bkeftfj. ^Bet Dit Srupt in ©jaben bloet gebaeptbt/ tujtjben be fnoobe ftelen te armenof beenen/om Die open te palen enbe mifmaet� temhben/om Ijet noltb tot meDeltitien berbaetbenbe/ meerDet aclmoeffen te bt�g�en. Vegeti De mfit en�a catbuntbel/ neemt ^ane-boet Die baojtel jfjeeft gbelrjcfe een nlat 2�jupii&en/Defe baoftel aileeiv inDien fp groot gfeenoeg�iS/ tbjeeofDjpblepngbeftooten/ enDeop Den Dupm gBelepbt ban De �anDt/ ban De jnDe Daer bs peftc IS/ onDer b'otbfel oft op Den grooten teen ban Ds boet ban De 3ijDe Daer De pefte 10/ Daer op latenDe bier* entbilnticbasen/fal Daer blaerfiens maec&en/Dooi Dg baeltfie als fp upt'g�ebtoben jnn/ De matetien ban be peffe upt fai trecben. teaer omba� befebaoitel ta ffer tb is / foo moen tuffeben �aer enDe Den Dupm een Doetbfben (ban ftereS enbe Rieu�algntnaet/bietof bnf Dubbel) legggen/enDeDan betben enbe binDen. �©aes nae fat men Dequf tfupjeban Den Dupm gbenefen/me� boeper0 ban epers enbeberffrfje boter/ t'famen g�e* blopt/mitf�utofpnirtjg�fl�oot�n^ene-groen/oft BBctoafjc�w
|
|||||||||
|
3gnbe baetMeefcbfnffctei/ �etWeefcliwe routeer
mi fieDen. 3tip0.crtipt.
5�up0-mn>bt moet op een tamelntbe bjoogtie en�e
lommetarljngDe plaetfe g�ejaept$nn. A 't^aet jjeitnoiu ctioc m oen mont ge�ouben/ tiecst naecbem / Doo^rjngsoote onte/ ned bocDtbDepbrs/ maec gljeftotenenbe met olie g�emengt/ �ctDjoft De Ihpfen ban D�ii |)oofoe/ en Q�i�er �eelen Des Ittbaems: 4|et �enecf� De rraubaaBte:2na3in geuaeptht enD� m ben mont gebou�m/ fi�letoe tant-luaetre. �ap Ban blabets Dan �lBegljebjce/ Dft ban t� tiiop
tels/ geojoritbeu eenen bal�en roemer/ tbaee ureneer De boffen amromen/ �ertacftt bc aesoe ftojtfe. B J&labetS oan �Dcgbebjec met uatt oan epers ght« gooien / eiienefen Ds uerbjanbtbepDt. Cm plaeftet gbemaeebtban fapteau l©tgiiebjee/ unt�anepers/ RH�c ffiolus/ op {jet �ooj�oo)ft gtjelep t/ Jieloet Moeoen tee neu,e. pmt�tttt
|9eett-fteert/fo umi groote als blepne/groepetgeer*
ne op feer uor�)t�g(je plaerfen/ als tn beeniDen/fiaenbe tu�tes� of yieeiiigfjeicraberacljtigeplaetfen. C ^»t ftrupt tn tener of barjn glje�s�en / fielpet Den bloeDtoop enbe aHe ahDes fturien/ 'tjp rootmeltfoen of «uioer Dttgljehjtfes. i?et fap t�an 2§eerDe-fteert in De tieufe gljcDaen/ftelpet blocDen upt be netife maermet Eenen ueffue in be bjou�ae bjcb�ept gljebaen, gljeneefr jjen�Ioet�anDten tiMt�-rrapf.
' <�5iafcrupt en behoeft noci) fagbe rwD oeffeninge/
baant bet gtoepet ban jelfs ontrent Eetugpe mueten. o dn plaeftet ban 4Dlatc>uptcnbe3�ecbenoft{pep; !en roet gemaetbt/ is feti goei aio men ge Hallen beeft enbe tcgtn fteprjsni. 3De Diabete met berfrbe boter of tfoppoenfmout g.toofi / enbe bpnojtne ba neen pia» fier op ben bupcb u�elept / fi�len De pont ban De <�o< Iihe. %et fap m gdi�tfee mate met bauten BDijti/ enbe �secfcD �eft�gro o�e ban foete^manoet� gemengt bpf foet begroo�epnne ban Denfteen.Csnplafiergemactt ban groen «©lafcnipt/ gijeftooteu met een brupmben fejoois oliebanllelten/nan t�oofenaf <�amille/refol« beert �'apofteumen Die in b'omaaen bojfren bomen, «©lafcniptisooc&goetta ebfien�uDtefactjt� ma&en/ fii�ebsDen&iefup�eren. (�t�km$-tmpt.
Cef�ens-mipt groepet opalleplaetfen/maer pp"n«
�ipalntf�n fieenacbug�e gro»it enbe ontrent mueren. _ ©itbrupt inregen toatccgljefoben met�fc>egbe« * bjee enbe ^5o�Hs3/cn�e fommige Dagen fmojgens njie* Djontiten/off met clifterien iugefet / fiopt ben bnprb' ioop enDe tootmebfoen i $et beneemt ootb 'tbloebt' f uouoaen/ mact een baDt berepbt ban een Decottte ban 3vjnblaber07 fiopt De oberbloeDtgije maenDtftonoen &*r Djou�JeK * S?et fap in De berftlje tooi .Den gcD^uppt gljeneei� Die : %x\ De floten gljeb?upt/ D|oogf)t De qua- be fbjeeting�enbecfelbec. I>eblaber0 gljePooten/ berb^pben De fjeete gOefbaiHen enbe bJilbt btec/ als Die geltjcb een glaefter Daer op gelept �aofDen.*Be blabetsJ geren/ (�oppen alle bloet-Ioap/ trtaer in be neufe gefie* hen/ of in De Dant ge�on&en/ftelpet bloeden Ht newfe. Wmktws tornt-
©ertneng-bjo�t foeebt een lomberatgttgrjep�aetfe/
gUelgcfi onbet een boom of fjag�e / Dte norfttang bael bet enbeaftebunt is/ om Baec tuo|tel te boeben Die bol «nbe grof t0/ bptans gDelge 6 een �ape. p �|et is een bJonDetbactlnc�te faae/Dat �et fepban De �DO}telban ©etrbens-bwoDt/Doo} De neufe opgetroc- Ren/ oft �aes: gtfifi�lettt toatet/ te, rfiont �?t Woe D�n |
|||||||||
|
I t
|
|||||||||
|
m
|
|||||||||
|
van de Landc-winninghe»
|
|||||||||||
|
g$e�iaf)cDeti 38toe baer onber gemengt. <�nbeif� bat
gijp gBeen groen toojtel en meugBt �eBben/ neemt bjooglje Die oocB goet 10/ maer ban en moetet Igutoaet tuflc�en bepben foo toeel bubbel met 3j)n. ©efe toerc fetiige gsfc�iet fjaeft/�oojtoaer ootfe foiibec �loet laten cnbeaubec purgane♦ $jati0»ttio;tel,
' $janoO~tonjtei groepet ober al/fo in bcemben/ at*
Berg/ tyoog&e/ maghev/ alp bosBte / ofrg�eatBerbe/ oftougeoeffenDeaeroe. <©e too?te! ban Dit Brupt/ foo toel in poeper/af� be'
eoctte/ of �et toatee baer af gebifti�eert / iiae Datfe in Dobbelg�etoicljte ban J©aluefiegftetoepciiit Beeft/ i$ fece goet om uwt cc te boen maBcn/ bc maenbtf�onben �anbebjou�ien te�ertuecBen/ enbe te openen De ber» fioptljept ban be m�te enbeleber / ttiaecbobenal om �e moifelen in pepe t ben fieen enbe bie upt te Djpaen/ etibeootBointebertcrenbe bleeficftat�ttg&epbtDie tn �cblafeenbe mbeii loap ban De mm gegroept ipd®u pospet moet met mum ing0enomi5i»3y«» ^iptamug.
Tplptamug ban befen lanbc groepet op bjooggen
rabefteeuac�tigften gront Die luel ter jonnen ftaet, ©e �jojtel ban Dit fmipt luo|,t feer ggepjefen tegen
fenpn/becgift/�jopnen ban Blepn Sinbetgenbe Bou» be gtjebjefieu ban be moeDer, ©e felbe bp betottie/of een jjalf loot in pul�er met mijn ingflenamen / oft int toodung0e gDe�Juptfct/ bertoer&t �e maent-fionben Dan�ebiouiueu/ jacgfjtaf De fetonbineenbebeboobe tiiuclit 'en�e oen fieen upt De nieren. JBaer fonDetlin' g�e te Die goet tegen De potfien / alle mo|gen een fjalf SootmetDetotnebanporBftout ingBenomen. ,�>pig oor B goebt tegfien De pefie/tu toat maniere �at fp gl)e> fe|Up�fett�O|ta ,
«Batnanhttlln-
#ai�8nbe�tin groept fjier te l anbe feet oberbSo�big
op bojre enoe o|ooglje plaetfeu. ©it Brupt in betoctte eenig�" ttjt fmcjgeng geb|�nt>
Ben/ g�eneeftbeDecoeftojtfe. ©eblabetgiboojfalaet mojgenss nuchter gegeten/ ics feer goet tegen De pefte esi�e qnaDelocftt» ©ecottie ban «�Bamanberlin eenen langen ttjt ge6juptBt/t0 f eet goet tegen De geel fuef�r/ �3�i!enDe-3iet8te/ ftecfr-ftoeere enbe an�er g�e&jeBen ber BerfTensn/ oocB tegfteti De toojmen* p�o�dlt.
|0jlofe!fegrc�pet beleop fabslat�f rge oo?se ehbe OH'
gllsbou�e gton�en. s©(t Brupt �eeft tm feer t'famen tretBenbe Braefit,
"©seront f�jojben ban be jBeberijniet gljebjuprBt De biabetg tegen Den rc���n Bainerganrfi enbe bloet ban be moeber/ oocB om te g�enefeu foo mei �ptt�enbigfje ala inUjenDigije quetfueren / �loeot-fpou�aen enee ��efc�eurtljept. 1Lttgra0/ groept fonber faepen oft planten in b? 9o'
ben eii�e aefes / sneer Dan men toel begeert» We �jojteltiiojt ia DenieDetijnegfiebjupt&t/om te
toerberff Ue« euoe miDDe�matig� te Djoogen/ enbe niet te min om De openen De UerftoutijeDen/ enbebenfieen u bje&en enbe afte jagDen/�oe boel battet jaet fiertfeer bjoogt/ enoe eenitbfind t'famen tretfet, Ichn-trupt groept in boc�te/ mtmt�)tiQtpMt'
feu enbe b|0fc6laiiDt. ©an De tuojtel bie in be $etfi� gBetrotfeen enbe toel
gljerepnicfit uiojt/ baer na met berft�eboter gfiefioo» ten/ enbe alloo in eenen aerben berlooben pot gDebaen enbe ba|i toe gDeftopt/ enbe gefrelt op eeuigbe bacljte plaetfe/ben tnt banbnff|)ienof ttointit� bagen/enbe oa«cna�be.botes:op0ftittiergoefmoU�n/ m�c �wc |
gDebaen/ too|t een jal�e g�etttaetfit / bie feer goet 13
om te fir^cBeii De ftoeeriugOen outrent oen ijafe eti.e oefpene, <©efeujo?tel liei befet met oed miobbd^/ 01 g�eoaente (jebbenbe bau oe fpene of &topye.iv 3©onbec-&oom groepet ibnber groo?e moepte 'fu m
Ooben/ enbe g�efaept3tjnbe / groepet obetbloeDiyijt ban men toel begeert. 't.�aet purgeert be boarerfucDtige/ alfi met fur m r:
m�lee in gegeben tooit. 't,$elbe matf) oorft geb/uf w Uio^Den fonber ftinbec ban be mage teu3p DatytiooU enbe gef ruptijet/ fonberlingegemengt metSlsniie^ ©encfeel-3aebt. ©oo| gift feer bequaemm begoueu gDeplant/ om be Jlollen te tter ojtjoen enbe ooooen. t&atmt.
©arent t'0 ttoeebet�anbe/ te roeten/manneBen erb#
bJ�f&ea/ maer fiet manuehen te genoemi ©fmunte ' en tjet ujgf&en �9arent. J�epbe Defe cruDbew � 1 o p. n op alle giont/ maer pjfntipali.rb du becb 1«, ©etoctte ban ©arent iu feer uut / om ie bertut t�-tn p|
bemaeiit-fioubenberbjouuueu/ beoro. ebjutlitaf e jaghen/enoebe�joptte:!teDoooen. �>ommtge qtie* b^uptBen bie�m begljefc�eurtoept teg�enefen piai* cipalgcBban tarent uirjf lien gijsmavcst. fdemmigijCi'UpDe-
#eitning�-crupt gcoepet fonber gtoate �effemnge
inboc�teaecbe. ®e ge�eel� plante t$p fit bett�ctie ofgepulbenfeert/ *
maer fonoerlmge 'tgebifiilleert uwer mu �imm tin erceilente me&ecntie tegften oe gflefr�eurtoept, wiopcmp�Jt.
IMoptrupt gtoepet geeme in een �ette toel gemeffe
euDegebeterbe gront/ enbganberfinaeiujsf baer geelt beuebt af te bertoadjten- ^et 3aet in een bet�c&ept met a3gn gDeb|ocDt/g�e' �
nefet toilt bper/enbe be meelat!)ttgi)efc�urfttjept ban K benaengDefitpt/ maeropttjooftofteboof�ooftglje" lept/ftillet be ptjne ban ben Doof dc. J|et berDjrjf t ootfe berootBep�tbanbeoogDen / baeropgj)elepbt30nbe; ^ettoaterban©loeptruptgebifiilIeert/i0feergoebC t�gften beprjneber oog�««/ t�eeof Ojp b;uppel0 baec in ��ebjuppt» �®it Brupt Begeert feer bette/ toel gemef�e enbe ge*
oeffenbeaerDe roocfien top battet oberbloebtg groepet oparBet� baer men Cectoe of «©erftefaept. ©it Brupt i0fonberlingt)egcebt inbetottieom be r
becfiop.-e leber te openen/ enbe be bettyaube Bumuren tt fupueren : ©aerom toojbet oot geo;biueert in uiep gljefoDen/ boot begBene bie BtauU�icB/fryurft/ rap- piglj enbe melaetfcB 3tjn. f et fap 10 fonoerlingBe nu� I om be bupfier en fcBemecenbe 00 jen teftipbereu, �tuptcmpt-
�mpftiupt gtoepet in alle aerbe/lttet Blepneoeff�"
ninge/ top fien ootfe battet groept bp mueren enbe op beften ban fieDen.^et ftaet 'tge§eele jaer groene/enbe bloepet bpcaii0 alle maent, �enigftemeenen bat 4EttipfcrBptgebifii�eett/feeK
fonbetlingBe tsteg�enbe toittebloeotber b;oUtoen. M iBaer en gftelooft m niet/ boo; bat gBp 0et becfocljt gebt. 1©ant tcBfieb&ebiberftfle repfen gfiemercfet/ batbitBrtipt/'tjpBpbecortieofanberfinst/�emaen�* ftonben Dan be b^outoen tortoecBe« <B�it$tlmk,
«©flf�erluae/fo toelfangBeaW ronbe/tttoer ia bctts
enbetyuc&tbateaetoegeplatit jrjn,, ^e�3Oitc!0uebb�onberfeer�ee�eenanberBrarot/
batfpbemaenbtfioRbenberb^ubjenbertoecBen/ be "! loof�fuyber�n/l�Hpmenbo�nrofen/bfn�oefrgenefen �nb�
|
||||||||||
|
p
|
|||||||||||
|
.?
|
|||||||||||
|
Ha �LBoeck
|
|||||||||||||
|
'fO
|
|||||||||||||
|
enbe bjatet been nia&tn. 3a b�t meer t�/tft bat men 1
«en banbefe tloee toJoitelsVpunripalgcB be ronbe/ ge' gulbetifeert / met peper enbej!f�p?re in neemt / foo jaegtfe af �s fetonbtue/ De DooDe tojucBt/ enbe alle au> �er bupiielK�enbic ivb�moebet HggBen. �^etfel�e �ort fp tip bomte �an l^eflii�S tngBcfe�. C�rDf gal�c»
<�?tr�t oaf�e/ fo toel gracie alo1 Blepne/ begeert Teer
bette/ �iucSjtbaieen�cujelgeacker�eaerDe/ cnDeBoe« �uel befelue fulrr tg/ �mtBtaws en groe?et Die nfc� fort* Der groote ueetj�igJjcpt �an ben �^otoemer. ©e bjojuclp ban Defe Brupbsn in Detoctie / fap ofte
pulbet gebjupcBt/ berusecBen De maentfionben Dan be bzouttneu / fp Doen vuater maten/ fp jaS?B afoc boobe tojuc�jt/ enbe purgeren be flcgmatijcBe Bumeuret�/bie be Sciatica toeroojfaecBen/ fpopenen be berfiaptBept toan be letoer en mtlte/ enbebcobcn be toajmen. <©oeB feienen fp tegmen be lammuDept. fpantitugeban semi» enenDeleben/enbeberclarcn't��elKljte/ afnemenbe alleDupftesBspt enbeffBemeriuge/lonDerhuge fret fsp in bc oogpen gljeb|uppt jnn�e. *©it Btupt Ijeelet oocfi fee berff�Be toonben/ enbe genefet be toetouDesDeguab* fcceettngDen* 4&tpttihi)l&tiL
<©eptcn-D�at begljeeit luttel ocffetiitigBe/baant Bet
Ctoepeto�ei' al < enbe tnal-fultfceaerbealg men totl/ linei 10 tnaer/ Damt gljeerne grosgtonber ©jemy een �^agijen/ enbe aen bc Baiucn �au oe toelben. ©eb^ut!)t�an a�epten-biabt/bcerttcD Dagen JaraB
met t�giiing&enomen/opent be berfiopte mtke/ fup- toert be urine/in fuIcBec boegen/ batfeop ben �Bienben DagB bloebigB Bomt/�ooitj� j)eipt|e be bjoutuen bte in atbept gaen : jif�aetbeblaberg tnbetottiegebjuptSt/ oft�jatetbaetaf gebsfitlleett/ genefen m toupie mon» toen en fiueetiiigBen / enbe berbjpben be blecfeen enbe �k&te&enenbesi licBaemg enbe aengBeficBt�« <©upt�)eID«Pl Deefttoobeefibiaeutoe bloemBeng/
enbe groepet g�eerne op een tootBte enbe lomberacBti* ��eplaetfe : w? (ten ooc&/ bat Bet on�et Bagljen enbe fituprnen groept. <aupfl)2l|�epl met roobe bloemen gBefrooten / enbe
op bc Dog�en gijelept/ of'tfaptoan Dien in b'ooae gBe* �juppt/ uerojijft�e berBittinglje/ DupfJcrgiepbt enbe ftu�ering�en ban beooggen/ gBeneefi ooeft be B�tc Bef�Jiilen ber fcBamelljept. j�ider <�?upcBel�epl met blaeubloemen/ met jout in roatergefo�en/tis feer nut om be etautoagie en fierBen� toanbe Bonben te berbjp* toen/ at� men bte bitHtoiJp baec mebe bjafc�r. Elatine ofc cleyneMuy fen-oorkens�
CAP, XLVI# 03lt Stapt t� feet gemepn/ enbe gtoepet toeei onber
iiojen/enbeop luel-geacfieEbc �elbeu/onttent ben <0ogD��. «©m'tfel�eurupt uieltemog�enSennen/fo bjeng�et boojtupt sjijn toao^tel/ topbe/feffe/ fe�en/ oft at�t Dunne tacjebensi/bic meeft op ber aerben liggljeiV ban een grootepalme/enbe fomtgtp eenen tooet lantu/ baaer aeu �eel blaueruen0 groepen/ bpeanja biz ban be Blepne Wrange/ of bJ�ibe gUelgtu/maer mtnber enbe rouber/cUDe 3tjn rou enbe toat g�elrjbttD. ©e bloem» feens stjn &l8pn/ banbfbetfcgecoleut/ feerttecfeenbc op Bet bleecb gljeel, jiBaer ban groote Bomen W feet natienbloemBencibanBlaer-o�gBe/enbebangebaen' te be bloeme ban be iSetel. gmt Brupt gebifittleert/ tetbJ�leubatDetinjtjne
BracBtt�/ mbalneo, gljeeft een bjflter bat feet ejccel' lent w om be Banc&et in be bojf�/ enbe tooojts Brup# penbe ^olppusj te booben/ enbe Bun boojt Bwppen te beletten/ niet tegBenftaenbe / bat men befe g�ebje&en �JoosongBmefe�jc&Dout, ^etfelbp�atibuptm op't |
|||||||||||||
|
boojBocft $�MpxyMlmm� toetB be Bttte/en�e toep
Djpft Den Booft-f �jeere- «©it toater gBebaen in taon* Den enbe anbes flueeringBen/fupbett bit/ enbegenee�� baer nae be tojonben. #otB bjoogBet feet Batf! be fi« f�cl� enbe quobe fbaeesingen/bie Doojanbere temebiet? litBteltjeBtoerargljeten. 't^eltoe bjatst in loopenbei oogen g�ebjupt/geneeft bte/ enbe beneemt alle fturiet? bte baer mogtjen �p ballen/ bie inflamatien enbe ftBc<» meringBsn beroojfaBen. jBeteenen lijnen Docr�gBe» lepDt &p meelacljtigBefcljwftBept/ qua�e feertcBept; blaerBetW (cBurftBept/ pucBelo/ bJilt toper enbe bter^ gBelpfie gBebje&en/ baobet De felbe in feet Boften tgt/ gljel�tUbat oocB boet anbet.feet Beete inflamatien, i^et felbe fammfgBebagljen gBebjont&en/ beneemt alle ftutien ban tatatren/ bja&en enbe bupcBloop/ Beg b|oogBt be toaterr�ljepbt ban be �JaterfucBtigBe/ ��C ftiltet Deppen ben beColpe/ enbegBenee|t dc berbe enbe btetbc-bacgljfcBeBoffen: jaeic�s meene battet ootfefeet goct foube gebpne&en 3gn/tegBenalleanbe« &o?tf«n/ 0BemercBt3pn temperament/ enbe feet beef ban be berbojgOen ftrarBten Ut men bagljetgcfe^ baer m bebtnt.'t^elbs tnater geDjont&en eenigen tjjt/enD& oocB banbupten op gelept/gBeneefi be gefcBeuttBept/ enbe Bet neber irtJoBen ban be moebet/enbe flopt be o« berbloebige maentft�nben ber bjoutoen/ en aile anbee bloet- loop. �^et felbe met toja� bJijnsi gQemengt/ enbs baesmebe gegofgelr/bjoogtbe quabefbjeeringenban ben mont/ maerbaermebeaUeeneaBegoigelt/ ij�tipr bet maten goebt tegBenberr Bupclj enbe fquinantte.' �©otB tft feer goet op be fe'toe maniere gljebjupcBt/ te^ GDen be f uoertigBept enbe rou&tgBept bet tongBe/btc ban De qBe�uerige Bo|tfe geromen t�. �|et fap ban De blaberg/of be becottie ban bten/boen DefelbebJercBen/ foo berrsalfi l�rupt/booj be fjittebcr Corineti/ niet te fecr�ojrc glje�jojoen Wan Dit Brupttoojbt ootu een ge«tmponeert toater ^
SBemaetBt/om Be�aenfirBtfcBdon temaetBen/ enbe fonbeseenigBetbJ�feSbe fpioetenteberbjpben/ Bet toelcBe alDusS gBemajtBt bjojt» jBeemt ban befe bla* berg/ in een rtfojuer gBeftooten / ttnee gtoote Banbt" bollen bJojte!0 ban ;§>alomo�ig feg§el/bie met een Itj" nen boetB �jeI fcBoon gemaetBt 3911/ estbe baer na ge", fiooteneenbieienbeel/mengBt bie f famenenDelegtfg slfo/ben tijt ban tmaelf ur en/in bJitten bjgn te toepe* Ben : bat gebaen 3ijnbe/ boetet a! t'famen tn een bititl*5 leert g�ass/baer bp boenbe f»ip ban b?p ?timoenen/of�, <©iangte-appeJ3/enbe btji�lecrt in balneo,bJclcbjates g�p feer iuel fnlt betoaren in een giaci/om te gebuipe^ Ben alfi tijt t� : iBaer gijp moet ban te bojerip|obifte boen ban be botljticBept ban be �jojtel ban %ponte/ be toelcBe tut epnbe ban 2SpjU/ oft in/ begiufel ban De: jiBep/tecbJijicu bat Bet nocB boubjet/bergaeit moes tojojbemnbefetmanieren: lEenfurjtaf'tBooftbat� befe �jojtel Die een tocpni�lj ontberBt i& / fonber bJt^ tcet&en/DactnabJojbtbefebJojtelbJtge�ol�/tbJceof b|p btng�er0 Diepe/ enbe tuojt met Baer Booft iucbeu gBe�etfet / baer op nocB legg�enbe eenigDe blaberj� : be� anberen baegBiS fmojgBenss boof�cc jonnen op» gantB/ alfi Boof t toeDer afgOencmen t� / bint men in Defe fjolltgljept een bocBtigljepbt / Die men met eeneis lepel upt neemt/enbe toojt in een anber gla� betoaert/ men betBt ban bJeberom &e toojtel met Baer Booft als& bo}en / enbe tooj�t bagljelijt&iS aifoo gBebaen tot Balf it�epoftlangfter/ inbientugoebtbuntBt. S�l�gB^ baer af toilt gebiupt&en/foo neemt een once ban botB»* ticBept/ enbe meng�t bie in een g!ag/ met tt�reontem ban benboojfepben gebtftilleerben b)ater. fimwt ba» fatoontsi aio gBp napen gaet eenen lijnen boee/maer&� bte nat int matet/enbe fpjept Ut op u aengcfttBt/ b»r. op latenbe een goet beel ban ben narBt- jS)aer fanbet* baegB� moet gBP ubjatBten upt ba Jwmnen. Wit fuit gBp alfo fommige natBten 'onberBouben. ^oetoeinubitBrupbt alleene 5tjn fap / 31311 toatee
enbe3t'jn beroctic groote BracBtenljebben/ gBeEgife lic�telu�B i& te merrften/bp be jaBen bii boojfept jgn s |
|||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||
|
B
|
|||||||||||||
|
2D
|
|||||||||||||
|
van de Lanttv
|
^1
op b'een notlj �'an�ec ?�be {tellende/ bftR/ toto enbe
Igmacgtirg:©eblabers jgtt b;eebt enbe t�nto groeit op t'gele tcetUeube/tou/fatgt/ igmargtitp/ bol abec �enja/ niet gefeetft notg gefneben/ maer beel grootet: ontrentbe toojtel ban boben. 2S!� bit crupt tiotg dep * ne i�/geeft get beel blabetS/bie bpcants plat liggljen/ tnaer trggenbe ;gn (reelen enbe opgroepenbe/too{beC onbec ban 3tju bla�erp eenfbeet� betlofi/ enbetoojpt toeften upt ban galbe tot «albe boet/ enbe ergegtfeet beel blaoerfl/foo Dat bier oft bgf boeten/jae bfp/biec enoe b�f tubitub googe groepet/nae bat in toarme c� bette eerbe gpefaept i& enbe neerittttj geoeffent tooft. 3@e tatben fpjupten upt be unoopen banbe f�eelen bte eenen galben boet ban malcanber ftaen/banbe toelt�e |
|||||||||
|
fatgtang gemetcst bat een ftmpel crupt/ oft bjooge/
of bele ifatuen geboetgr tucl te pjopoofie met t'gyene �aerom oat oe compofitte gemaecfet toojt/ bed meer' Dec ctracf� �eefft omoe�ulpe Dice oaeraf ontfanggt: P ^>oo itk u gier tui �eelncgtit� inane baneen toonbec baerlicKC lalwe u� Defe «filatine/waer af De compofitte befet�. jtieeniitl'ap tiauoebtaoecp �an «�Slantiue / Die �teteiu�Jinttct) uren in toat tuitten togn gfcetoepr&t fjeb�eu/ ren pont: ,§>ap ban Perbene/ Die noti) ggeen tartten of |eec luttel uptge�jojpen geeft/inbe felbe ma» mete g�etoepcfet/een bterenbeel: j�>ap aan gBele Bil' feti/ DtemengemcpnlgcU clEpne j�icotaneofr Coiiin* gitinecrupt noemt/ een palf pont : <©Iie �an «©luben een pont/metigljt Defe tfauien tt; een patme/enDe laetfe mee een clepn uieciicn fie�en/ be felbe oiclitoite roeren' be nut een gouten fpatel/tot Dat be f apen bpeatttp bec foben 3gjn. SPoetet Danbpftucbeu ban nieu toa� enbe l'ptegtigerlt ban elcr een bierenDeel/ enbe iatet tjamen alleaiten»> fmtlr�/ roerenoe noty met De [joute (patel/ «noe o'eerj�euier onoer�oubenoe fonber berineerbe* ten/ �'teJelciigDeDaeti�nnDe/ neemt be panne banben toiere/enos laeter ban g�elncn een Djaet m Druppen ee» tien bierenbeel ©eneeti'c�eti Sermentgn/altgDtsmet bc fpatel roetenoe-��lsf bef albe begint te figben/ttiojp' ter tn g�jeflaoten JBalitjt&enbe 3©teeoota ban eirfer: een �aifloottfamenggemenggt / eti�eroeret alleen Blei bojsH / tot battei aile tfaineu toe! gljeiucojnoreett 10. i^ettceruen om te toeten toa�nieerDefefalb�bo!' wwet�t tal 39a/1> afe een bjuppel ban Dien op be nagel B�elept fai |�ijf tooj�en/ oft cat aenbe felbe oocb blijft. �iD�et �an oefe falbe in eenen fteenen pot / om te beft» gen alf� noot 10. Wtfe falbe ia boben alle anbet een fonberlt'tigye re>
tneDte tegen be Canc&et/fo toel banbec bojf i/ als men BHOetleoen/tegenbe idoippas/No� me tangere, «top* pen etioeftoeetingeu ontrent be�ele/ geplette nagels/ utonben foo toelouDe a�snieutoe/ fifiet�enbecjuaDe f une ringen lm toebsr fpannic� bte ootk 3un,^p bao« bet alle �?ete ggeftoiUeu oft luflammatien / pet toil�t bper/enbe gheneelt alle �erbfantgept/ foo toel ban Bet toa�et als ban bpet,�>p geneel� gronbeUlcft alle meel' 8r|ittg^eft�Htftl)epDt/quaet fecr/aubetfrfiutftpept/ pupfien cnDe alle auDec btergelgcae gebjefeen. �>p bul» kt be �olUtljepbt batibe tioben / Die in be {jaaben enbe foiioamenttomen. <�pifi fece nut booj beur gtte�oti' toen 5enubJen/i(r Datmeri baer bp�oet geltoot� #ier« toornen. ^>p gstteefl De toute ff Durft Jjept i|r Dai men fj?tyapj toi1reenteer iiieu i'iymft baer meDefrrucHt. ^5p Do t O�tfU�illeti en�e ucrbjtjft be prjue banoe fpe» ne/be felbe met meufrgen f mout e� toat oite ban �oo« feu gemengt fii�ei bepgne banben fIttt3rinbaecopge' lepti�noe. ,�>pfupbertfeer enbetret�t�JouDerlgcfe na Ijeur be �ooDs dooten Die int lijf gefcljoreii 3gn/enDe �jenetf� �e toonben fonoer pet an�ers meer baer op te �e�g'-tvet'�eber��iiftbetJ�ugcaagenplet�en.jliett� tonl�en gljefept/ fp i� eenfees feber remeDie Deur gaer temperament tegenalleapolteunien feo toel rou�e als fwet e enbe Doet fc�epoen alle ggef toillett Die niet en be< Ijoeben tot D?atgt te tomen. jBaermen moet note* ten/Datmen booj tgebjuptfeen ban Dien bepoojt te ften tont giimeur Dattcr De ftgult Beeft/om Die generalgcS oft partiruiici ludi te purgeren bpabbgs ban een ge- (cgtfiitllSeDitgii. Necotiane of: pjtum manneken.
CAP. XL VII. H#e toel bat bejSitotiane nu onlantp in befeHan*
ben ib bebent getoojbett/ notgtans ifi D« pjinci» paeifrecruptoiJDerbe me�icinale ttupben/om �aee Jeer fonberlttigecrat�teii. ®it eruptie ban gebaente/ fatfoenenbettac�ten
ben I©ael toojtel gljelgt�/ in boeggen bannen t 'felbe Dooreen fpetie ban bien eet fouoe gouDen ban ban fleclarpttg�eSMfe/albfommtg�egemepntDebben. ^et�esft be fteei� feec tetfit ober epnoeftaenb^/notg |
||||||||||
|
be goocDf�e ban gtoote b'onbetfle te boben gaen Mm
b'oppertle banDe tatfeen groepen be bloemen bien ban De nigelle bpcan� ggelgt6/toitacgtitg of l�fbettotr� ban roleure / t'fatfoen gebbenbe ban een tlepn cloc;« nen/bie toteen gupfsen tomen/gefatfoneert gljelgtls een clepn pottefeen. �©elcugupfben tont toojt gelgtls een oppelfien fco tjaeft al0 be bloeme bergaen 10 / enbe i& bol hlepn 3aet/ Dien banbe gele 25ilfen gelgc/b'toelc ftoert 10 type 3gnbe/enbe groen eet bat rijpe t�. 2in �eetelanben Beeft bit crupt blabers" / bloemen m$mt op eenen tgbt/ jae beneggen oft tgieu inaenbenban Den face. 55efe plante ftgiet onber feer tot/enDe bet- nieut Baer boo{ menicDte ban fcBeuten / norpf«10 te BaerbJOitelbanfommiaBetlepnebefelinggen / enbe ootubasi anDetbiebjat grobetmaet rojt e�enoec� 3t�n /na BoocBbe banbe plante, ©e blaDer� enbe too?' tels gebenleen igmacBticB fap/bat geelat fjticg i0/mee een pcrf�atDtig� teucbe/bie niet onlieflitH t0 ban fma* fte tjeet bptenbe en ftperp/Dtoelc een teetEten is / batfe ban complete geetec i0 ban inben ttneebS graet/enbe bjooge tnben eerfien/toaec tot biel te nemen fraet/bat ggeen foojte en {0 ban geelacBtfgge 35tlfe/al0 fonimi* gDeggemepntgebben. j^tcotiane groepetgeetne in bette enbe toel getoet*
be eetbe/ maet toel gemef� in befe toMbe iLanben/ bat i0tefeggBen/ irieeneerbebaerget meftunbergBe* Ht�ng�t30noe/g8e9^i?et:beQB�s»O|be»t0/fonbeK |
||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||
|
51
cenici)mtft bacctm&er te tnaRem ente begBeect: oocit
ccnuocfiteenbe lommetac�tigge plaetfe/ bietoyten bjeet io/ man t op een enge plaetie/iouoe fp tuet gcoot/ rec�t/nocy googge/notb uiel ggetacfat toojben. J�p begeert be mibbacbfcge ^onue/enbe eenen mu�e act)* techaet/ ombanget jaoajbebebjgtte 51)11/ etibebe toebecfeggn banbe «�onue te Hebben: oot vuil 3p uooj yetbj.jueu uanbeii totnbtbetoaett 31)11 / nubi0 gaec raael|cneps enbegooc|)be/ toeltpuaecbatfe tof «Ile pertebeten banoen tornt largii/ Mioatgacs toojftet btepe tnb'eecbe ggeplantip. ^gspgroepet ootb Inter alp lp oishiutipbej'ujoepi 10/ fonDeriingljealf� toeber bpoegacyuti} (0/ Uiani lp beigeut btbaer int toater, Sfittcrup�ten macfogpeencouoe bc tragen/ baerom moetettiiDe mintemi bci�ersbie toanu5911/ enbe lutin bebben / betoaert 30« om Datiet niet ftetben en foiioe: <©ft betleet tuojbeu met bobbelmatten/en met een tatrbenaeiibe mueroberberbt 31)11 toelbtcb met firoo gebect.enbe a\0 De «bornie op De miobac� ftfjijiit een gat opnemen tegen ijet Jsupben/ om Dat Dit trupt De formel ou oegljeboeteii. <©m befe piante tesaepea / f 00 moetmen in b'eetbe
met ben binger een gat matten/ foo Diep al0 Die bingec latit� tg/ enbe baer m toornen tbietiofi tmaelfsaep" beii0tegabec/ t'gat toeber oecbeti/ tuant t'3aebt 10 foodepn/ foo berre �aer maeiDjp oft bier 3aepbeti0 tu ggebaen toaren/bat De be eerbe tfelbe fonde berfiic< lien, en jft Dattet bfoocy totbet 10/ fo moetmf beer tien bagheti baemaeoe plaetfe nat maerben. ^p mart) cocbgfjelgtb beiattoutoeenbe anDerfulcbe crupbeii ge5aept toojben/ t'3aebi feectoel metter eerben men» genbe enbejeer toel oecbenbe. ^ommighe mengtjen met befereerbe/fecrfupber/repneeiibe fgnaffcgen0 maeefeee luttel. ,t>pi0laiigpeeerfptotfp|upt/ oot� me oat fp totgpenomen 10 / moetfe banbe coabe enbe bojf� betoaert 31)11/De felbe fnacbt0 becbenbe/ pj�nct' palgcb a�s Die noefi clepn 10 / foo fai fp alttjDt* fchoon enbe groeu blgben.2810 nu Bet crupt totgefpuipt enbe getoai jen ss/cu�e bat eleb 5aepben 3pn (lelefat boo{t0 gebjocgtbcbben/ enbebatoe jauitnghen battue mo^ tel0 onbcr matcanber toertoatret 5911 foo moetmen met een groot mes eenen grooten ritub in beeebe ina» ben/ contornine befe plante/ enbe bte met eerbe met ai Uitnemen enbe m eenen emmec met toates toojpen/ om bat �certie afgaen fouoe/enbeDe jonge fc�euten op i)et luater fou�e f toemmen/fo fuit gjjp been na banber inogften nemen fon�er bjeben / enbe ban met be felbe eerbe/baer fpin gf)cgroept3gn /omtotnbeti/enbe ber* planten bpbebos^epoemuet/ontrentbjp toeten baer af/enoe bier boeren ban maicanber: jlBaer ifi bat beer< be Die outrent De muer ligfjt/fo goetmet en I0at0 toet ban noobe 10/ men fai bie beteren at� boojfept i0/ enbe fulDtbe berciarne planten bitbtoil0 met toaeterbe» (pjoepen.t©en egt ban te 3aepen 10 tjalf Uipjil/ of ootb t'bcgtnfel / jae nocg eer ift bat be Hentetyoeg�ec goet t0. ^eSlnbianetunbe^paiigtaert^saepen oteinben $erffi. Hengaenbe gaercracBten/ gDemercBt&at jpbeet
f nbent toeeben / enbetyooggeinben eer|�engraeti0/ gettjeb Baer fc�erpgept enbe �cete 1 maet�e betogf� /fo 10 fp onget toijffdt feer nut om te fupbeten enbe sefol' toeren / maet:feer fonbertinglje tot betoereben baer in bat fp 10 gftepjoeft getoeefi/ te toeten om te g�enefen Noli me tangere, alle ou�e �JonDeti enbe boo|t0-eten�e �toeermgtjen/ quetfuren/ meetachtigDe ft�urftgepbt enbe quaoe loopenbe feeren/ i}m quaet bic ootb mogen toefen/ toot)jt0ftl)jopoulen/ contuften/ apofieunien be fut / rootgepbt banaenftcgt enbe beel meecanbec ggebjeben/ DtetopDternaeih particulier fullen ber » elaecen. $m 3�n tot befe effecten be blabei 0 be befte: maer bp gljebjebe ban bien pet 3aebt/boetoet batfulc generata niet cntjeeftala.'bebtaber� : Jteeugfte* bjupebt be booifepbe blaberd oft groen al0 3p bol* maffen w\/ oft htooglje betoaett jijnbe tnbe tointer: Dftfiet pmm �au�e 9D«�|oo�fi�e biai^r^ 3©gma* |
|||||||
|
titere ban bie te betoaren fullen top g�ec riaeberclaren.
©in tnfonbetijepbt te Ipjcbeu banbe tracgtenban ber Ricottane: �aenfalbepgnebanbenboofoe/ ar« men enbe beenen bte tot coube en tomben rouit f�tllen/ tft batmen tip bibetftge replen baec op iigtjt een groen blat ban Return/ bat ober pet bpec aemumftceect 10, 4Be quetfuren ban arme it/ beenen enbe anber partien banben litbaem / boeoubtbie oorb;cjn/ fullen bolco' mefich genefen too;oen/ ifi batmen bie eerft met tott* ten togn oft piffe toaffcyet / enbe ban met eenen Ignen boecb toet fcgoon Djooct)t/ boo}t0 terftout baer op leggt eengroen blaotoft ttoeeciepn g�eftootenmet fop metal/ oftpetfapalleeue/ enbe batmen feer tolt plucb ban Ititi maet/ oft tuitte boetbrbeti0 baec op legtjt / t'felbealle Dagge onbetDoubenbe tot bat nljs*.* I)eetgftenefenl0: iBaer geeft men ghetti groen bla" bec0/foo moetmen bjoogbe nemen enbe puluetiferen/ enbe ban bit poeper op De queifurc legqtjeu/ tiae barfe ai0 boojeu gtjetoaffetjen/ enbe met een f cgoonen Ignen boecb gtjefupbett 10 30e ^nbianen gpebjupcbeuf, om be crancbe enbe qualych teerenbe magge te tlerc» ben/fttgebenbe bie eerft met olie ban bigben / enbe ban baer op legghenbeeen blat oft ttoee banben f>e* turn bie ober Ijet uper gemo{tificeert jytu ^nbtanen biemen <�araibe0 noemt/ geb�upcbent teghen fenjjn/ baer mebebat fpijunpnlen firgebet; / toelcbefeugu terfiont bootlgcb t0/alfmen totten bloebe gbefcgocten 10: H�ant al0 fp ten ftrgbe gaen/foo bjag�en fp tnben tjoojne ban eenen ^ertf-boetuant felbe feugn/ enbe in een anber ootb (ap toan groen #etum / om bet pe* rgcbel te beletten : IBaer ifi Dat fp gljeen groeu �efe * ben/ foo b�agben fp bjooglje met gun/ toant foo �aeff alft op be toonbe gbetept 10/foo 3gn fp totten pecgcbeS bau fierben/ boe gcoot bat be toonbe 10. ©efepjoebe beeft ootb bit'btotl0 in Jbpaengten gbebaen g&etoeefr, i©efe felbe remebte mach oocb Dienen op ben bete ban eenen bulten gonbt/ foo bene alfi ontrent een bieren» beel bancer uren baer nae opghelept too|�t. ®e bta^ bec0 oft f)et fa» metten gbeftoot?n tcupbt ggeneejl alle quetfueren ban beften baer op gljetept 30'nbe/ enbs becb;tjben beto jatten banbe $eerben. Return ber * biijft �e pgnebanbe gnatica/ tft batmen beplaetfg eerfi met olie ban ©Igben firgtbt/ enbe ban een btat bat op tjet bper gt)emo)tifireert 10/baec op legge. Top gelgrbe miobeltoo{benalle pijnen ban toat lit battes 3P/gtjefrilt enbe becbjeben. ^ecocttebanbeblabec^ m mater gljefoben / enbe met fupt�er in een «Spjon/ !3ulqi/ oft biantb beranbert/ enbe alle mojggeu ttoee of b{p oneen baec af ingrtenomen/geneefi be pgne ban ben aeffem te bec�alcu/ben berouberben goef� / cube boet totfpoutoenbe gcobe enbe taepe Rupmen/fo bec re al0be patient boojt ggebjupebeuban befer becoc tte/ generalgcb 10 gepurgeert beur eenige purgerenbe mebictine. ^fap enbemaeeb banbe gtjef�ampte bla* bec0 opent be ber|toptt)ebeii/etibebermojtoetDegec< btcgept ban�ec JBiIte, fmotggen0 ban bupten baer op ggelcpt/ maerbpoliebjebe ban befe blaber0 falmen moghenbanbet poeper baer op Iegggen gbemengbt met �enigfie falbe bte baer toe nut enbe bequaemi0. ©efe felbe cemtbiei0ootb goertegSjen bepgne ban bec maglje/ banben bupcb / Colibc enbe anber uit tot coube enbe totnben fpmpten/ toarm baer op ggelept/ enbebitbtoil0 bernicut / oft foo langt)? tot bot bept> ne gftef�tllct i0. ^efggelgcbr 10 Die feer goet tegjjen be pgne banbe moeber / OI0 be blaber0 inbec maniere boojfepbt op De nabel ggelept toojben. 3fl batmen be blaber0tulTcgen l)eeteafTcgen0toattgt0 taet liggen/ enbe ban totgtjenomen fonberaffcDubben banbe af- fcgen0/ ggelept op ben bupcb biet�beelgljeten enbe g�ebjoncben beeft/ iiis te feer grootefapbept fat ber* minbert too;ben. ^>ap banbe ggeftooten blabers� ban Ricottane/ ggeclaert enbe gpemenggt met gefmolten fnptbecin bo;me ban fpjop / enbe fmoighewe baer af tngbenomen/iaecbt af enbe boobet be toojmen/ntette* uUm m?» moet ban ootb op ben nabel banben patient QDeftootetf
|
|||||||
|
van d« Lantw�nninghc.
|
||||||||||
|
9$
|
||||||||||
|
gpef��oten b�abes� met eenen tatb bf noen enbe Bern
Saer na een c�ftecte (lellen ban mslt� enbe fupchee ge» raaecbt. «Uep�uen ban;be joncturen Die upt touoe fp�upten/ofc touoe gBef willen enbeapofteumen/ oocb pf Willen enDeitacbpjelen banDe jong�e �mDscfS/ met teer gcoote ieucbfel�/toojben gfienefen met De blabei& ban Return Daec op te leggali. ^>ap ban Return op be dtacboncbel g�elept/ Boe peftelentiael enbefeng» m�)Dte t�/wojDt terftont gBenefen. <3t'felbe Doet Dat ootb inbe ouDe f weer ingBen / al ifi Datfe totten beene toe penetreren / a�f� Daec op g�etsjupcbt wotfit foo lange aifi ban nooDe isf/ want {jet Doet t'olcefc� webet groepen/enbe et et toecB De cottitBept eri quaet bleefcB banbe felbe f weertng&en/D'toelcb tcb bebonben Jjebbe aen tbaee f toeetingBen banDe neufe/ Die Dan De pocfien ben oojfpioncb Baboen / upt De toelt Be Dat een groore memcBte ban toojmen DeDe tomen. WstHije toonben foo betre al* Die niet feecbiepenjgn/ toojben op u* ihengacB g�ehefen/ alfmen bant fap enbe ggefiooten crupbt Daec op legUt/maer ifi Datfe Dtep 5�n / men fai tue met top toaffc0cti/ enbe Dan tfap enoegBeftoeten zrupot met eenen oof cr Dte tnt fap nat t� gBemaecbt/ baer op binDen/of t om noci) eet g�enefen te Bebben/fo fat goet jn�i batmen be toonoe bupteu en binnen waf* � ftB«* metten felben fap.
** ©e oDe�joot�bejiitotfaneBecftbefel�etcacBtt*'
gen Deftecbten enbe gebjeften&iec bojen berBaelt/enbe iuojt alDus! gc�joocijtia��p fuit nemen banbe ftgoon « fie enbe mtboel�areblaberjei/etiDebie tfamen aen eenen �jaetrtjgoen/ baecnae te�joogljen BangBeu aen�en balc�tn een camer/ enbe niet mos �onne / noto inbe Wint/ noti) �pbs biere / toantalfoo fullenUie gIjeB«l bigben/ omnaDec&atitarfouOjoogBe oftinpulberte Si�ebj�pcfen» <©m nu int particulier te fpjeben banbe
tecbten/baer toebatbegBebjoorBbe blabergtfeecgoet §p: SSft Dat g|sp be bjoogBe bJaberi�banbe j3ecotfane ep een tonfo» met bper legt/enbe beur eenen teecfeter �tn coocbinben mont ontfangt/ �'Booft Wel gBebecbt Jtjnbe / gpp (uit upt ben monbt foo gcooten Boop ban ftegmatibe enbe taepe bocljttcrjept qtt y t wojben/bat u SieBaem baec af foo m ag�er fai toojben/al of t gijp f eer Sanglje g�ebaf��abt, ©aetuptmacBmen menden/ batoe watetfucBt btemen met langlje en Beeft gBe* gjabt / beur fultben ont fangBen banroorbfoubemo* gljen gBenefen toozben, juichen roocb beur be monbt entfangen/t� fonoerlinge goet oen genen Die bempicB jg'u/be ItongBerfuc�t oft benberou�crben {toeft jjeb' Ben/ oft betcout jgn/ want fp boetfefeer Deci �icbe en taepebocBtityept gutjt toojben. 1$ttop fitjgBen ban- be moebet toojbt Deur oefen rooc&tnbe bjoutoelcjfb* �ieptontfangjjen/ gBenefen. �egBenbeBooftftoeete Die upt toube oft tomben ben oojfpjontH Beeft / tfit Dat B�pgeen groen blaberismeucBt trggen/ neemt tyoa< ge/ enbe �uaecet bie eerfi nat met rngn bjoucotfe baec tia In Beete affcBen�/enbe befp�oeptfe ntet jSaf Water/ bgljtfe ban opt Booftofte anber Derg�el�rfie plaetfen/ �aec gBP P3»c geboeSt.*0BP fultootfe t'felbe mogBen boen metten poeper banbe gijebjoorBbe blaberis/ baet onber mengenbe bingo�n Die tot Dit gBetyeru nut enbe bequaem 50n .«©e gBcne Die onDerBabicB 5Pn ban �m U toojben/ romen terftont tot Bun felben at�fp Deur be monbt oft neufe gaten ben rootS ont fangen banbe boozfepbe barnenbe blaberj�. SiaeDat meer i�bt in* �joonberis ban � loiiba onoerBouben Bun feberen tobt metten rooc ban bit rrupt/bien fp tnben montontfan- gen/beur mtbbel ban eentcB fatfoen ban �oo?ne.30efe ontf�eben be blaber $ aen bat epnbe banben Boo|ne6en/ enbe ontfangBen Den rootfi foo bele al0 fp mogen met spenen monb�/btut De Welt&efp bafieltjt feggen batfe §eboe�cn bat ben BongBer enbeboifi becgaet/becratB» ten bernteut toojben/be geeft berljeucBt Wojt/cnbebe Herffen� met een bjoI�tBe bjonc&enjcBap gebult Wo{# ben : jaebatfpootb feer ueel ftegmatiue botBtitBept |
||||||||||
|
ne at� bjooge/enbe ban getpepec ban Men/foo Woj�i
ban jSitottane een water ggebiftilleertmet glafeba* ten/ �atalfoo ettellent tpa�js Baec fap tot wonben/ gBef totllen/taebBielen/enbe afgBeballen nagel? banbe btngerjs/i alfmen ban bit Water ftojt opt gebiedt enbe ban igne boetben Daec op legBt/bte tnt felbe Wat ec nat gBemaetbt3Bn* iBen Dtfttileettec ootb afpet defcenfum een 4DIte m
meteen glafencrotn�alj�. jSBenmaertcr ootbafeen ^out/weltbe twee ongelptb beter 3t)n tegen De boo;« fepbe geb;eben/D«n Bet fap/ blabecd/ poeper/ oft gBe* bifitlleertwatec banbe j&ccotiane/ om Dat De <&uin« teffentien bit upt Defimpelen^gngBetcorben/ Defub* tyle gBeefien ban bien 3pn/ inbe Weltbe bat be recBte rracBtittBt banbe materie DaerfpuptgBetrocbenisfo «©e maniere ban befe *©lte enbe jbout upt te tretben enfullen topBiec tuetfcB�tjben/ maec i}wW\ booj onsei boecb banbe fetcete remebien. j�enberepbtfalben op bibeeftge manieren banbe C
Bicotiane/Bot Wel bat bit tcupt alleene genomen enbe gBebjuptbt gBelntb Bier bojen berBael is/ ongBelptft cracBttgBer i», 3*faIBtec alleen ban twee faibeti mentie maben Die mp bunt�en be befte te toefen. 3&fe eerftei0Defe:jaeemt een pont banbe fcBoouite/ groot* fte/groenfte enbe betfte blaber? Die gBp bint/ repuicB� Die f eer tod ban alle ftof met eenen Ignenboetb/fonDec eenttBfin^nattemaetben/ ftootbteineen Bouten oft fteenen mojtiec/met eenen Bouten ftamper/baer noes fmtltecn fta�f ponbt ongBefoutenbercbeno fmepi/D�l ban alle ?gn bellebenjS gBefupbert tg/fn een toper pan* neben/Doet ban baec bp t'geftooten trupt met 39'n fap a(�t boojfepbt tp / enbe (aetet t'famen ftaen ftebeu mee feecdepn roei bier op eenen treft/ oft in eenen betel bo! fiebenbe toater/totbatg^pfiet Dat alle be toateticBepe banben fap berteett t�/enbe bat be cefte foo bitb i& altf een falbe, ©ettoeebe falbe t� befe: ^milt enbelaet t'famen fteben i&pf egeifiacfi/ nieuw 3&a� enbe ^ec« mentgn in een copec panneben met bier ban colen /na* menbe ban eltbc b)p oneen : ISlft nu al gBefmoIten t& enbe begBint te fieben/ neemt een pont gBeftooten bla » berg metten fap wel gBsrepntcBt enbe gBefupbect alti bojen / enbe laetbie fieben metten T@a0/ fptegelBacfl enDe tesmsnt�n bentg�t ban-b�f oft fes uren toep* nfcB meet oftmin / opeene tteft mettlepnbier/ oft in eenen betel bol ftebenbe Water� / alttjbts roerenbe to t bat De WatericBepbt bant fap beeblogBen 10/ enoe batbe ceftefoobttb iisalsi een falbe: DanfuItgBp bto beur een flamtjne boen / enbe weberomme in�e pan* ne tyengBen meteen Balfponbt ©eneetfcljeu <®tt« mentgn/ fonbec te laten fieben/ enbe tueret fees Wel/ laetetbancoubt Wojben/ enbe boetbe &albe inpottenombietegB«b{uptben. ^ommigemt ma« ben ban befe ttnee falben laten Bet uptgBeperft ttupbf acBtec/ maetbeBouben allen Bet fop/ BetWekbemp nietgoetenbuntbt. Stengaenbe bectacBten ban befe twee salben / foo i$ D'eerfte beter alleen booj be won* ben/ boojtg-etenbe ftoeertngBen/ meelacBtigBeof� gBeftBeipte feerit�epbt/ quatt jees / enbe roobe peuc^ htW tnt aengBeftcBt/ mtbtsi bat Bet meer bracBt Beeff omtefupberenenbeteDoenft&epbeti/ uit toelcbe be pjinctpaic bratBt 10 ban be jgitotiane / mit? Datfe ntee en wofbt belet nocB berminbertboo) anber faecben bie baec tn bomen- ® e ttoeebe 10 beter om bleefcB te boeit groepen/ enbe alle quetfuren tegBenefen/apofteunien enbe gBef Willen te boen ftBepben/be pijnen te bectyg* ben/etibe anber Wertben te Doen» 3&eBaltoenbefettoee halben / macBmen eenfeec _
eccellente25al?em maecben banbe jBicctiane/in Defet D manieren < jtomt blaberis ban Ricottane/ ftamptfe/ enbebjutbtBet5apupt/ maec Werpt Bet raareboft bcupttoetB* <©oetbit;apineen glagmetfofeselolie ban <® Igben/enbe Helt bat gi�? een langBen uw ia be &onne/ feec toelgeftopt met gegomt Was 1 enbeeen ftereb pattbement/baft baec e�ec gebonben. <©ft fieli |
||||||||||
|
beu
|
||||||||||
|
29eBolben %' gs�iu^f b banbe blaberpvfoo Vbtl gree» {bit glag in Bain» nMnr,of graeft Bet in f asm awg/
|
||||||||||
|
Boeck.
[ gtoote tombe/ Bet �ftltfi Bent rontom een tricot Wm
bet/ofteenflaBe/loopeubebanfelfri om BoogBe/enbg tontom be (tabe efi «et. <©e (Ituptn enbe tatto wn ban btbetft�e bettaen onbet een gemeng�t/alg �ael « tae/groenat�utD/tooiat�tttB enbe aft�bettoit{).©e bla�et» �ebben luttel bot jjutBepbt / bol tlepn fentien btnnen/ fpitftbboben/maet beneben tont/groen enbe boncbes. #p bjaetftt bjutfiten onftn tyupben eenitft> \m& geltjtbenbe/fo gtoot al? <�ojtanbet faet/be boeit» ite in ^eptembet ttip bjojben, 31nbe natfibolgBeubei ILeute ttijt btfe onttent be too|tel tlepn tattbenst enbe ftbeutben» bte lancur bet eerben loopen / ten fp batfe aen eenigbe fiaetben 1 ujlen / baet fp ijtintontomme vuitiben. <�'faet t$ oien banbe gtoote bimbe gbeltjrfi. ©efe tnottel t�'be toojtel banbe imporne feer gelijcb/ fotuelban bettoe/fc�oiffe enbe timpen/als ban grof* tjept enbe bitbte/ boeetom bat fp ootfe ban fommlgeit mute a&iponie i$ genoemt getoeel�: jeaet ift bat gftn bepbebe ujo^telis pjoeft / gbp fuit bebinben bat fp ee* nttbfiru� betft�tllen : �©ant be JBet�oata i(� bat gfip bte huout/fult g�pbebinben fonbet fma6en/ten mam ubelijtb ban meel / ertoe niet fteet met een �wpnig�c t famenttetfeing�e, <2DeB;pontetis bptenbeenbelaet eenen guaben f mafte tuben inonbt. ^pi0�8 f biette J�jponie oft ben turbiti) ten mtnflen ban ttatbtege* IfltBe/enbe ootfe in Dat ip bepDe goinatfitit� 51111. atengaenbe baec bsuctiDen en ttatbten be3yn tbiee» �&
betbar.be. 59'een tomen bit �a^t openbare gualitep* ten/mit» bat fpuiatmipbptabtis tottnbentboeeben enbe Dpage bptant� tot tuben betben grae�/eenfbeelss gemaet�t wan lueijtigtjeeubefubtyle beeien/ enbe ban eeiiig�e eetoat�tigbebeeien bte [saet eentgf�e tfamen» i tetfett-ge geben/enbe baet beut tornt bat fp int pus* gf)etent�iifo|teett. IDobenbien fooopent fpbebec* (ibptijebeii banbe miaenbigbe leben/pn'ntipalptfe ais f p bp tnfufte gljcb|upt6t toojbt. ^aet anbet trat�ti tl tomen upteen betbozgen epgenft�ap/beut be m�iU fp bpg�elnthenil�e enbe gemepnftftap ban fubfiantii purgeett/pziiitipal�tlt be toatetatfettge/ bjepat�tige 1 eft negmattjtbenumeuten/baetnabetoletrjtfee/baeK § nabebettyanbeenbemef�ntoltjtf�efjumeuren/ niet f alleen bot be mage Sebet/mtiteenbeing&euiant/maec Iooc banoen boofoe/ bo|(ienbe jonttusen:toaetomme
bat fp goet ta tegben oubetoufen enbe lange fteebten/ maetpnnttpalgtbenbjatetfut�ttgen/tegenflep�ftjn/ fc[)|�fulen/ttoppen/toube gefttitlleti/ fiooftftoeecen/ toutt�ept op be bojft/ to|ten aeffem/ g^ebjetb banbs moeoet/tolntee/ pgneiuben bupt6/ toubepiffe/ftet* btebept ban bttprfe / tojtftn tut bitetfi^e �umeuren/ te uietcn tipt flegiufttgcSeenbe foktgttte tefamen ge' mengt / bageltjtftfte tojtfen/ ongefiaWgecojtfen/enbi metten tojtften g�fept/ tegen alle fietbten bte upt ton* be humeuren benooifpjonc �ebben.5Daeicom en bien! fp ntet in tjeete notb in tolettjtbe tojtfen / notij anbes bergelt}t6e fietten bie met gtoote Ditte enbe ot�fre&in* ge tomen/ notBootB iuberbtanoe bttmeuten. �©an� al 1(1 bat fp bic putgbeett/ nothtanis laetfe baereen mettuclgt&e bitte : Wel i& biaet batfe int boougaen ban bien fonbe mogben Belpen/ naet battet fubtglfte geputgeett/enbe t'gtofpegBeblebrn ifS. <Cp;ofpt battet ie int gebjuptfeen ban btfe too|t$I
10/bat fp matB op alle tijben ingenomen tuojbett. §>$ en i& niet quaebt ban fma�e notfj ban teutg / notB on# Iieftgt6batibettoe/gel�ft6al0 anbet mtbtt^tien ;tjn« ^P en maetbt gfjeen bialgingfje inbe magBe/nor B en bettoecfet gfteen ttimptnge be$ bupcfejr/ r.otB en boet geenflwa bjaetben/fp purgeert foo liE�titS batfe geen dappit�eptnot� ilaubitt�ept bp enbjengtinbema* ge:fp en tefolbeett niet benattwkjt&e ttatBten/not� en balkt lit'Baem niet lamcB/maet manet ter tontta* f tie b|oom en (ietto/ al oft gfteen iBebteiJne en tnare/» maet een fafie bieonfet natuete Iteftntenbe b|ient W bboeltgemepnlitin anbet mebitijnen ntetentEtl@atc om bat be jonge fctnbetlavoube lieben / en alle anbet bi« boo|Ue mebitijnen gcoutei/befe fonbet senitB pertSeii 1 mog�et� |
|||||
|
<g^. Het ��.
�sm latenbeben tgbitoanteeriisB bag&en/ nochtans
fomnjtjs get meft betanbesenbe, 2813 be beesttg� Da* gen obet 3 tjn/ fo j�tlt gfcp int glass een ©alfem ainben btealfottatBtitB w alj�be <©uinteffentie banbe latto* tiane bojen bedelt / tot alle fa&en biemen ban �efsn fiant? fouDe mogen betteartjten,, Pctum Wijfken.
CAP. XLVIII.
D4� taojtel/ be (iele/ blaberis/ bloemen f n fast ban
befenbetftljilkt luttel/ enbealleenmtlepn�epbt banben (Detum manne&en. aengaenbe t'gBebpiptfe enbe be cratgjt ban f&etum
tour kei! /bie $�n bptang bte banben Return m�imc M fldycfe enbe Uio$f oorbbp gtj«Uje&e ban b'anbs�e ge» bjupt&t op be mankte boojen bettlaett. Cott verhael van de wortel Mechoacan»
CAP, XLIX. V\j !? �ebben binnen fommtgeyacen Ijerniaertg
V tut SJnbien gectegen be b>o{tel ban een ttupt gfjenoemt jftetBoatan/ bie be e��clie tjeeff banbe t)U' meuten te pmgeten/ gelnttt 04 pucgerenbe jBebtcif » nen boen/te tueten/Hgarituwt/ SutbitB/enbe anbet Detg�elijfSe. <@efe tnojtfi t� Dirne enbe ftnaet/ tjaec fc�of(Teifl aft�bwintc� waet t'binnenfie i& wit/ 011« becfc�epbcn met bee! ranben oft titc&el� fonbet fma» 6�/�en aiate ban meel/ tuant fp en t� not� fuet/ not� fret not� Wttettf�en Beeft ooefe geen seucae/notBen �jeeftgeenftn� eeriicB inatto. ©e befte is be wufte 1 enbe bte i11 fjaer felben tnef
baft enbe gegoten tjs/tebeltc� f luaet/ntet gegaet noto getoojmlh-erfit. &p tuojt metter trjtgcaeuatljncg/ oft finertat�tit� , enbe baet aen fietmen oft aie betfe� oft oubt 10. �Dat! t be bttftbe i$ tau/ « noe bte oube t� graeuatljtit� oft ftnertat gjtitf;. ©et t� os o»)te( ban een ctupt bat een foojM i$ ban
|
|||||
|
van de Landt-w�fl�inghe. 9$
bet �ergDeuj'c&e Srupben ; enbc fai'mo�Oeti gBenoem�
tooj�eu/ben J)of ban De tuelcietaenbe �tupben, |
|||||||
|
Kioggen in nemen. <�p ben batB btoou/moej men Bern toann/enbe
|
|||||||
|
<©e toelrtecuenbefirupben enoe bloemen fuitai ge^
ojbonneert tooj�en/ met bcDben enbebiercante pre feen/ ban gfjelrjrfie groote enbe bptttialg een leat" moes�-�of/ fommtge eDemaerfit metiit-f�cceu/enbe met gangen �sie boo| een Jojjen geintb. cool-jjoben/ tot genoec�te enbe recreatie ban �et gef icjjte/ ban ujekfie ferupben/Doetoelbatbemeefienbed banjelfs en�e tot bec natueren groepen/fon�ecoeffentnge enbe arbepbt ban ben l)oebenier/u|intipal!cf$ �e & tupDen om^npl * 6en0 te maetfien/not�tan� be gene Die be oeffenii.gfje be�oeben/fullen gesaept/ geplant/berplaut/gepluc�t en�ebetoaert toojben/ mm noti) meer ban bejjotta^ gte-firupben : toel gae flaenbe eii6 �aec natucte. Van de Kruydcn, toe de T«y 'kens infondsthcyt.
endeeerft van de Vioktten, C�P. LI.
D� ©iolette fo toel be entfeel cliS bobbel/ moet geo
plant toefen met Jjateu gtjeljeelen firupc� in toet gemeft lant/bat eenen boet Diepe omme gefpit ijs/booj ben eeifien Dar�j ban j�eecte : 3ft bat gijpfc ?acpen toilt/batfultg�p mogen boen tuben �^etfji enbe Hen* ten: maerpHucipalirl� en matf) men ntet planten uocfj 3aepenbeuioletteaIlciaecopeenplaetfe / oftanoer* finto fo fai Ijp boousbjengijen een ulepne blceme/ b;e luttel reut% Beeft. <©ljp fuit ma&en/ bat een ©toletta alleene fjebbenfal/beeoleuren ban alle �s anoer/te toe* ten/toit bleer�/g�eelenbe rofefj/ tfi bat oBp te fameu mengt/ t'jaebt bjua�eu/gljefiooten in een boeernen/ eu�eleg�tba�alfooineen toelg�cmefr (anor, . ©e ©tolette moet booj ben opgantu bancer^son< g
nen gepluc&t3011/in ee« bjoctp tocbet/ift bat men toil bat fp Jjaec firac�t enbe goeben reutu Ijoube. 50e ©iolettenopt boo|fjooft gebonben' berbinben
be pgne ban ben ijoof�s / bat bm te bee� bjintfeen� Bomt/enceboenflapea ©ie een flacljopt�ooftont* fangen Qeeft/en fai ntttfupfelen / noc� meerbet anbec Utfcl Erggljen / tf� bat �? tevficn� grjeliooten ©iolet# tenbjint�t/ enbebefenDjantbeenigOen ttjbtonbet* Bout. JBeumaecfttfpi�ge en�e conferme ban©iolet« ten/Dat fegc goeti� tegen beiuftammatie banbe 3Lon* ger/#Ieutij37�oej�eH�e Cojtfen. Wnttit��ht m�e geele S3t'oIt'irett.
�©itte/rooDf enbe geele©�oIiereu, begeeren be felbi
oeffeningeban ce ©loletce/enbe groepen beter tegijeu muereu/bathen enbe op ou�e mue ten / ban ghjpians oftgeoeffentiubeljosben/pjinc�pal��l�begeele/btetop 4>teen-©iol!ereu Jjetten / bc^ekbebeuatueremeec licbbeuban eenJjoomUenbanbQr.�ruput/mtotg� Das fp �o�tac�tig�e/ fjaween�efeergDefacfttffielenoff rgf&eniSBefeben. SEaeDt�an ©iolieren g�eRooteu/ pube met toeten t*
3©�n gBeb|onc6en/i0feergoetomb8maent-f�pnDeu banbe u;outoeu te towmtkm/ eubeteboo|bermD@ gene eieinar�eptgaen/om te gehggen, j^abe�ieben en mogtien niet ge;aept toojben/maeE
op befelbemaniere banbe ©loletten gDcp�ant 3iju. ©efcbloepen meefi�'ge�)�clejserober / i|ibatfp toe! �BeoeffenttoojDen, �Sabeliebe-urupt met 2Bp�oet gef�ooten/ berbi�f� i
be Broppen oft fcrofuIen.<� en plaef�er ban jfiabeliebe fetupt gBemaetfet/ tp goet tegen be gitfit/ enbe albec» Dan�e J^lete�ijn. Ceg�en be tju�tfueren binnen op De boift / baer men g�jeen toiecuen en «iato getyupthen/ i0 feer goet twflont eenen bjane& in genomen/ Die ban gljeftooten 3©aDeIie�e-Brupt ggemaetBt is. -STfelb» BruptgBeBnout/g�eneefibeblaetBensopbetonglje/ enbe in ben mont.Cfelbegefiboten/berbjBftbe tjeete gfteftoillen ban be mannelttfiftept JBaer injalaet of� met b!eefcJBop gwMn/maetfitBamrt-gani». % tu $mw
|
|||||||
|
Den/�nDe luttel eten of �jiucBen/enDe geen anbec errej�
boen/men maro foo BaefialftingBenomenus/ tenute Clapen/maet niet mcec/fo fiaef� affi begtnt te toertBen. -Sen tj? oeeB ntet ban noobe bat men cenitB fuppfeen m iteme/t toee of b|p uren na Dat Dit ingenomen 10/toant Bet t� fo ebelcn rue�erifne/ Datfp bcba�men geen Jjin» bet en boet. ^'anbecoaec�jsi / ift bat be Bamee- gaucB fjattiiS / (moet men mes ��|terien oft anberfintj� Ba* mec-gawfe borni ma&en/ enDeinbteubcpurga�feniet groot o�enoer!) eni0 gDctoeeft/ fai ment toebet in ne* men/ tot bat men bate geboelt. Sengaenbe eenige ac» tibentenuietgfjeujupcB banbe too|teImacBbpbjeu' gen/mogen Uc|)tel«B gebetert toojben/Boetoel bat Bet niceften�eel �an bien eer Bomen upt gBebjupcfi ban be Bumeuren/ oftrjuabegBe/�altebes lirBaemobanbg gBenebiefe in nemen. »©efe toojfel en blijft niet �angpe Qott/ enbe be�erft
0ae(�/ toaut fp buect qualtcB djp jaren/ ten !p batfein jBilte�egtaben i? / of t in ten toaff�uBIeet getoon�en i�ojD�. ©an ben �mpi�ot
Vantprofijt, genoechtc, ge!cgcnthcyt,ordon!ian"
nanne endc oefFeningc van den Csuyi-hof, CAP, L,
H�t alberiufh'tBfie enbe becmae�Belit&fletesnbej
�oeb�, i$ �e �rupt(j9f/fo toci iot retreaiie ban D� lleeteDet�joe��/aifliooc booi�eSpen en25petO|ben. ©en �r«pt-Bof/ oig bojenf.0 gefept/ �e�oojt gjje*
maetbt en�e gcffelt re toojben iieffeng oen �©annoe�.< Dof/Be�benbe tuffcgenbepbeneen bj�eDengancB/enbe af gefc�epbeu jijube niet een gtoepenoe |)ag|3e/bieb^p in gangen Heeft/ �an iue�cBen Dof Degront en�s aeree taoeiefbe beucDt fa! 35)11 / en�e oocB alleer� gjjefpt sn�e s��eoeftfent a�0 �su ©armoesUjof. �ucegeujcB ben «Datmoeg-Bof rontomme Besft beplant gemeeft »«et jonge ��Jgngaett-ftupt�u «De rancBen/alfoofa! ooc�beri �ti�pt°|jof r�utomtoe beplant toetoen/met ftaegjjfienjmae�eto�gi Bomwitutuan <(&elfem?n/ i»ooiemarnn/�5almen/4S?giiebe�Bout/ Cppjeg <�a* b�lbuow/«.eDeri)out/t�oofeIucrj3/ cn�can�er fouber< �uighs planten/ eerfl gDcfupnert enoc geplant nae ben epicnbanef;npgJ38{if,taettenDenatuete/ en�e baet tme niet lairen enos roepen ban XDilgeu oft <�5eneb«r' |juut effen s&ebQnb�u giielntb �af c�fBenp. ©e gangen enbe paepBenp (iillcii bsbtcut enbebe*
flropt jan met fijn gairot toel Bart g�etteben/dft met fsgfte meel ban jS�atmt�-ficen / of� guipfl ban anbet tf eenen Dte uien {joumet/toei ba«t eu�e effen gljcclopt/ met een fjoiu bat baec toe mit en�e bequaem 10. o�ft fp lullen aecbit�gep�abept ?tjn met gocben «tfarseel- (ieen/of Sitjjelss / oft gljeD�utoen f�ectn 3Be C�upt t�of fai met eenen gasnrS o ft pat ban feg
boeten bjeet/in ttoee gijelijdie oe�len gc�epSt toojben/ toaecaf |)2te«ribee�falljebben be Srupbmenbebloe' rcsgn bieueube om tupIlsene/Uoepfeens enbe cranf�enj� te n'.aaen geltitlt ©joIetten/t^inoffeljS/gelupmtenjS/ Cuuci�bl�emen/�Denfeen/lBaDe�teben/^teenbloe' men / Usitteei;beroQ�e�Piolieten/<©oubt-bIoemen/ jf�epbloemfieniS/jfiBugiiet/lLtfrooberlee/StSelepen/ irlutoeeSbloemcn/�encbenft!jelIe/oep6enj3/ILeIien/ enbeanber�ei-gelncfte enbefalmogenbenCupHten�» |�of gfjenoemt mojben, i^et anbec oeel Tal ijebben a�e nnber'toei rieflier.O�uriipDen/ bicgl�eenbloemeneii bjagen :oft m bat fp bloemen �ebben/fo toojben nocB' t�nti fuIc�e bloemen in geen Cupl&eng gebaen/ maer niet t'flefjeele ferupt gebjaptfet/gelgtB fSberoone/HlIf* fem/ Camille/ �oormacgn/45etfemtu/ JBarioIepne/ 25aI^/lBunte/^oIepe/�ofluj8/ �f pfopc/ Habcnbe t/ ©afflefou/^abie/Ce�le/�ute/�epnbaf/Cppmuo/ pab�eb!oemen/2Bpboet/ grobe |Bari�lepne/5Septe/ Confili? be gtepn/f«lg«eb�/«Pille/^»fllwo?/�no� an» |
|||||||
|
Het 11. Boeck
|
||||||||||||||||||
|
9«
|
||||||||||||||||||
|
fu�toee�-otoemm.
Wt jFlutoeel-btoeme berBcurBt Den menfc�e meet
met Ijaes wertee Dan met Dm reuefte / gBemercHt Dat fp geei.cn rcuc�it ter lucre�t e» Ijeeft/ niet te min Die De f e lue in jgr.en ijof �h! bebben / [al �te moeten planten inufoogeenDefabelacyngfjcaerDe. «©ebfaemeban Dit iunpt in pottagiegegeten/fiopt
Den bupt�taop/enbe De �Jittcblotbt ban De bjoulnen: fp fielpct bloes* fpoumen / principalit� tilffer eenigBe @Der in �e Honger of op �e 25oj(i gljeboifteii ifS. 3&efe bloeme in buitten UDgn geluepcltt een ur'etgtp/maett beu H9tjH toot/met Detoet�e men be�jiegyen maclj/ be gene D�c De aisojtfe Bebben/en�e gun niet en feonnen �anben��tjngBefpenen. khtltpm-
SBelcpen foo toel enclielt &\& bo&beft / begee�en een
bette en�e mei glj*betetbe aerbe« <©e bloemen met taricen meel genmigt / maeeften
een goeDe plaej�et teg�jen De tpiabefeljutf ijjepDt/ enbe an�eE DetgBelucfeefecrigBepDt / gfiel�tS oocfe Doen De iao?tel0 tn tottsen tatui gBefoben tot op oe �elft/ in be logiche eenen lijnen �oecfe nat ggemaetfet / enDe op De j cpojftpept of t quaet &m g&elept; De felbf ggentefi. ©e �iojtels in totjn gDefoDenenDe g�e�jontSien/gBe' nefen alleintoenOtgDe gOe�cjfieu le�en/fp tepnigen De gequetfie Honger. enDe genefen t 'bleet -fpowujetuSBe too&telg�in fo|me ban meei gebjotftt/ en�c een bieren» Deel lootgmet ttoee of ajp gcepnen Jbaffracn in l©tjn oeDjoncBen/iiS batter maten goet tegen De <0?elfucgt/ iltbat men terflontfeer baelg�e&eeiu toojto ®efeibe kml)t geeft pet mates Dat ban De 25k>emen geDt(i�* leert tooj�t, ^'fap upt De 2a)o}tef�enDebIaDer0gBe» perft ente op toonben gt�cpt/geneeftDte terftont.<�e* nen $effusf met Dit fap Deur nat gemaett bertoect De maentjton �en ban De bjoumen enDe jaecyt af De doodc �j|uc|)t. % ' felbe m D'ooje geDjupt/baer blopen oft ge* luojmte in gecomen 5g'n/Doet Die frerben. ©an lizpfom� mm f$lupraften0.
|
||||||||||||||||||
|
®e mm& bloeme Boe biel bat Die ftt al�e mU
groepet/notBtangi ift bat gijp Die plant ban Baer plan* teofttatfr�&cnia / ootis in bette boel gfjemefre eerb« faepet, ppncipalgrfi int eerfie ban Copimene / fp fai fooljoogge groepen/ Datfebpcantgeen boom�enfall fai toonDen / enbe upr Ijaren (Iele fullen beeUatrRenS UBteteii/gljelgtfe men ftetaen eenen boom/enbefalbp tfelbe mtDDel Bae� bloemen boo^t� bjengfien bi� toe Den Sinter (uilen Dueren, «©te 3�n gBefontBept bemint/en BeBoo|t be ^wnejS
bloeme niet te rietfien/ruant ben rencli maecl�t �ooft * fbjeereenbe fupfeltngBe/enbe ootB een ballenbe fiert�^ ia be bloeme isr �eel fengntcB» ^amaft bloemen.
^9ama(�bioeme crupt Beeft groote bonifier grogiS
blaberjs rontomme geaeift.©e bloemen fnn bait enbe ooc�lnf bettuicB/ ban gebaente be «©enoffelfecn� niet; feer ongelgtR. ^Defe plante groepet fomtgts fo Booge batfe tiser De natuere ban een� boom fcB�ntte Bebbi* 3ofep�)5 �5oemen,
3ofepB^ bloeme oft^orr;baert/om bat Die ftBoon;
Dobbel en bolle bloemen Beeft/ begBeert toel een betre tntie botBte eerbe. ®e bloemen gaen mettgr^onnett opgat'tlt open/enbe flMpten op Den itubDaEB. ©efe bJo^tel ia toater gBefoDen enDe g�eD joncSen/
b�rbj�ft DepgneenDe (�eecfeteinbe 3tjbe« 3nbjatee gefo�en enDe met fupcaer geconfgt/ i& Die een foiiDer* lingue remebie oft pjtefecbattjf tegen bepeftc/bergift/ fengn/enbe Deotl�tfee f�nnmge Jiefeen. '�sT'fap oft ge*» DifMfeert mater ban Dit ttwpt / gBeneeft De berffcBe toonben/ifi Dat gBp Doesrftenjg baer fn nat maect enbe opDebJonbenlegljt, ^B^etoajtelban Dit crupt raoj�g boo| een ercel�enteten tot falaet gfjebjupcftt/alsJ be fef<» be tn eenen pot met calf bleefc� enbe Bamel bleefcB ge foDen / baer na tuffcBen tluee fcD ofet� met botec enbl matfisgn^gel�ooftuoojt. |
||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||
|
«©�enoffelnengban alDer�anbefoojte/ DeboeltBe
bflf�erBanoe 5fjn/toojocn felsen gefaept/maet nieef� ban �jojtel g�eplant oft ftpenten Die banDe plante gljetrocHen tuo|�en. 30e bjonel moetggeplantjnn uit eerf�c banben J|erfjt /tn feei: bette eerbe/bie tn pot* tent�gjjebaen/ om battnen Die fouDe mogjjen tn�c 1@inter ont �e coubecn�ebojfr m Bupis (tellen. Hifi Cornei- g�jetuojDen ia eer Dat De groote plante «nop- pen Beeft/f alinen mogen beel clepne fcycuten ontrent De mo�telafbjeUen / g�3"oecbomeen be�befeente buUen/enoe nteubae plakten te manen. 50e «©enoffei�enis fuilen Deureut&eban Stoffel'
�agelg l)ebb2ii/ijt �at gijp r ontomine De mortel eenen gOellsoten <J5?offeInagDtlleg{jt : «©efgljelijcKrfult ��poocfe Ijim bloemen fcBoonaer/bjee�er/ lufiigljer enDe becterban wut&t boen groepen/ alp" gijp gun blaDers" Dtc�mtf� fupbett/enDe D'eerbe neer j�icB roert enDe bef^oept. T&e, i&�v�tw enDe ootB gun tno�telj�tiupttecma»
ten goet tegtjenDepef�e/ Daerombe gijene bie booj^ ficftticfj 3ijn maSentntgbtbanpefieeen tonfecbeoft ajg'n ban �efe SepBens� oft «©enoffelfienjs/ teggen De guabeloc|)t. (Crapen-bloemfienss foo toe� tj�itte aljS roobe / Boe
toel Dat Die aenbe canten banbe belben/ enDe lantbr De baeggen groepen/ inogBen not�tang tnbe Boben gBe« plant booten / bet�elcSebtco�jilsberplant bobbel bloemen trrjggen. �:f9et/ttupt en be geBeefe plante f & feer goet tegen
be (�efeen banbe .ScBojpfoenen/jae fp gebben baer t$> gen fo gppt� cratgt/batalle� Bet crupt boo? be^tBot' pioenen gBetoojpen/ BenlteDeu be iratBt beneemt ban �jtnber te boen.Cfaet ban bien een Balf loot getofcBtg ingenomen/pwraeertbe B«twn colergcfi�oMmuemi. |
;©e jfBarietren 3�n tueerbicB omPaerSteDeEfcgooo
ne bloemen/ batfe tn bette enbe bjeiggeoeffenbe eerbe gcfaeptbJojDen, *De bloemen 3�'n feer nut om in go^geltitge te glje *
b|upc&en/ tegBen be fjeete gefbJi�len enbe fmeranget� banben monbt. ©al �� tliUtm.
!©et©aI?Le�t6en0a�i(tbatfp inbontlet �ofjcBen
groepen/ notBtai�S ^tjti Die tueerDtco mDe Boben gge» oeffent te 5ijn/ fo loei om De aer�icDepbt ban be fcBoo* nebloemftcnsDte'aHt3ijnaliE( eenen fneeuto / al? otre Denfeer lieflqc&eurenene/ Dien banben 3lelienntee oiigljelgclJ/ en�e oocn om be crac�jten : �©ant Bet toa<> ter Dat banbe bloemden!? gBeotliilleert �iojbt mes feew goebentugn / boet begBene Dieinbe tongbeglje» raecHtjnn/ DtefpfaecaemeuercrggBen. 'CfeibeiiS goet�en gBeneu Die lam 5tjn/ tflep?5gn Bebben/ enbe tegBen De bef ttJgmtBepr. plompen.
pompen foo biel buitte als1 gele/begBeeren mater"
JacljttgBengronDteuDemaralcB : bip fienoociibatfe; groepen in bgbetjci enbe Iraenbe materen. «©e toojtel ban toittc plompen tn groben roo�en
bjgn gefoDen en gfjeb;oncben/f�opt be bJttte bloet ban beb;oubjen-t©ebIoemen/mo;telenfaet/fo boti inbe« coctie al? conferben/3�n feer fonberlingljeom te Doen Oapen/ en be perfoonen ban oncnpfcBept te betoaren» 3acinten-
3atfnte groepet feer toe! in fabelacBtlgBe eetbei
306 tooitel enbe t'faebt in bagn gBefoben enbe qW �|ontSen/i�opt�e�ibHpr&loop* iSawffTttt
|
|||||||||||||||||
|
F
|
||||||||||||||||||
|
a
|
||||||||||||||||||
|
pi
|
||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||||
|
van �c Lande winningh�.
|
||||||||||||||
|
Mttii�m-
SSartiffen to�len m bette en�e boc��e aet&een&e
toaniielo�fitflDefaept3on. , 39e toojtel gefooen oft �ebjaben flet�» oft geb�onc Ben/Doet obetgeben. <©e feitje met voat DonitDS fl�e J�ooten/genee|t �e berbjantDept/Daerop gelept/maer met netel-faeDtgDemeng�t/ berDmf� De blesBenenDe fpjoetenupt�etaenfitljt. Hift� foo toel biaeuto ert�� tott/ toil galant 3gn ban
�ecfTcBe planten injBeerte/ enoebe�oeftfeet luttel oeffentuglje.nOJe bloemen 3nn tn Defen ben <J&outbIoe» men ban natueren ongelgtB/ bat be 4&outbloeme met �e �onne open gaet/cn bte ban ben �ifcb baet �upt/ en�e alicene in tout enbe bocljt ujebec open gaen. ©e toojtels moeten uprteeaetDengetrot&en toojben/om goebe reutBe te Debben/ in't eerf�e ban be �Lente/enbe ban in�e $onne ge�iooigt toojDen.&tjmmige leggen bte en tooge te toepefeen/om te benemen Ijun oast�loe* bige botiJcttDepbt / toaer beute bat fp banbe toogmen foo lael tn b'aer�e/algi base bupten geten tooi�en/Daer �ia leggen fp bte te bjoog�m/ enbe betoarenfe om ign» toet' enbe felee�eren boel te boen ttec�eu. <3E'fap ban be toojtel in difterie gDeDaen/ becfoel be
pgne ban Sciatica- ©e too|tel gebjooctjt enbe Blepne ggefrooten/ f upbert enbe g|)en«e(� be buple enbe Dolle ftoeertngOen/ maerm ben inontgefiouoeu/ maetBtfe goeben aeffem. �ufieDen be Sleeberd gDelepot / be* fcljeimtfe bte booj ftljieters enbe motten/enbe geefffe eenen lieti utBenretk&c&TapbanDe �ojtel DitBtotf� ingenomen /jaec�taf b'toarer banbe toaterfutbtigfje perfoonen / pjuictpa�tjcfe alft met bopjenbanepers fjalf gewaben ingenomen bJOjt,^e tooj'fel ban HifrD n\et be too|telbau fSt�ftrupt/ enne ttoeemael foo beel gonttDs gbemengljt �erbjgftbefp:oeten/roobepuc BeiS/enbe alle bletfeeu Uptten aenf�tijt/ �aer op gefiee*, Ben. ^ecoctiebanbetoojtel/opent Deberftopt�eDenl bit upt grobe �umeuren tomen / fp boet mater tnaee» fien/be toornen (letben/enbe jaegDet grabeeSaf» Ee�ten.
Helien moeten in �cfe lanben in iB��rt� �nbe �bili
Qcpla.it 3nn/maettn �eete lanben in �srtoberen $0« Bember/foo tod 'outre als anoet/tn bette enbe lue! ge* oeffenbe aerbc.«©Dp fuit oen bloemenalfult�en toleur boen Debben nis oftP bJiU / �tBatgDPbetoojtelce toept&en legot/eer gfjp Die plant in olfult&e geberto« bc fubftantte als gt�p begeert/ enDenaeDatfegg�plant i&/ bau De fei�e �otD�tDept in Ijet putte&en Doet Daer fp ftaet. jlBen fept batnittt Ds Hellen root oft purper maett/ fl!s De irjojte! eet Dat fp geplant is/ in bjoeffeni ban rooDen mijn / oft in ©ermiltoen geVaepcfet geeft/ snbe Daer nae met �e felne b|oeffem m putteBen Daer fp gljeplant too|ot/begoteii ts, <©ft oot� al.� be Hehe �Jloemeiiljecf�tn�Be�emaent/ men fai nemen igieni oft tbjaelf planten/etiDe Die tfamen binben/enbe alfoo in benroot� gangen/bjant fp rullen blepn �JojteH�enj� ferrjflUen/ gelrjch lutltlLootfe : enbe aio Den tobt g�e* tomen i& ' om Die te planten/ DbjeltS i0 in J�certe en Sfipj� /fooleg�tbefelbc planten in Djoeffem ban roo« ben uoijn te toept6eu/tot oat fe mei gebecint 3gn / en�e toel root al0 gijp Dieuptneemt / plantfe ban op be rtje tn puttekeiiiS / enbefiegietfegtjenoetjjmettenfelben b?o:|Tem/foo ftillen fp toobe bloemen boojtis b?engem <©l)P fuif ootfe 'tge�eele jaerbetfltDe Eelten Jjebben/ <)� bat g!)p Die plurfet eer De bloemen open jnu/enbe tn eenen pot coet tud baf� gef�op: / foo bat fp gBeen lot�t en gebbetu <©f t �tiptfe in eenttji bar ban eptBen Dome gemaetBt/Dat mei gfjepet&t W om battei mater baec tiiet en fouDe in Djingeti en bjojpet fo tn eenen put oft regenbatB ofttn blieten�e mater/enfullenrg�e�eele jaer berfttj bltiben. iBaer t(� bat gijp Die fomttjot� binnen Den jate 0D?bjupcfteri to�t/iegtfe tn �e^onne/ |
||||||||||||||
|
ombatfebooj beUiat'mte bati�e Coirne foubenmo*
glienopen gaen, <�nbe om batbe kelten opbibeticye? tnbenfonben mog�eti bloemen hebben/fo fuit gijp me plantenbanbten/fommtgBet�jaelfDtngftetsi/flrtDe»: at�te/ enoe anbet bier/tn �'aetDe f�eBen/ foo fuit jjbp laiifllien tijt Eelteu Bebben* �eu plaeller/ gemaetBt ban be toojtel ban Helien/ �
met ©ettBen^-liefe enbe olie ban �amtl�en/ Doet be Blap-oojen mt bjefeen. Cen 3aibe gemaetBt ban De fel' be mo?tel0/ olte ban bitter Uiuanoeljff enbe mu tuas/ Ijeeft een fonbetlinglje btac&t/ om ftet aengefttDt fup* ber en repu temaBen/ enDe De rimpels te uerbrnbeu. �©ater ban be bloemen gebiftilleett/�erojtjfc De nm* pels tot ben aengOefitDt bet bjoutoen / enbe gDeefHe een ongDclorTritBe totttigflept. 3De toojtclgefotsei. of in Deete afftBen� gljeb|aben / enDe met olie ban <©lg« ben geftooten/ ts een fonber lingue remebte tegmen al« Der �anbe foojte ban berbjant�ept | oo toel ban bper/ als Deet toater, 3De felbe met KLootB gebjaben/ enb� met �joeffemban roobenmijn g�efiooten / g�eeft De bjoutoen bie ggeen goebe toleur en bebben ' na t oar fp tot Den Binbetbebbe getomen 3tjn/ een ftgoon bertoe/ ifi bat fp fabonts fiun aengeficftt Daer mebe (trnt&en/ enDe fmojgeni� met «�erfie toater toeber af toaffttietu 3@efetoo|telgDeb|aben /enoe met oube Bert�eiis* lieftlje g�eflooten / betb?nft�e �erbe uieeren ban De boeten / foo berte als fp Djp gDefteele DaaUen Daer op blgft, 1©ater ban De bloemen gebtf�illeert ingljeiio* men met toat ^>aff raens enbe �aneele/ boo? ert bett b�oiitoenDietnarbeptgaenom te baren / enoe jaegfit afDefetunDine. «©Ite�iebp infuft'emetDe bloemen gBemaetBt iao}t / tg feer goebt om fjarDe ggeftotllen murtoe te mafien. fjf� bat men be b;on toflgr&fiepDt; prijcBt met�LtJtifaet-fmctit/efi batmen op Den buptB molle legfit/ Die tn oefc olie nat gDemaetBt tis/oe biou* toen Die m ben acbept gaen/ fullen groote �crltcSjtiugtj gljeboeiein penfeen.
|
||||||||||||||
|
#enfeenbegeeren eenen Diooggen enbe fabe�atDti'
|
B
|
|||||||||||||
|
gl)en gtont/ enbe toojben in De olente gDeplant Dun
bloemen giiebenDe tot tn Den �^etflt / iae tot in ben 3®intee/ fo betre als �iebittotlsbsfpioept enbe neer* PtcDgDeoeffent too}ben. ©e blabers oft 'tfap ban #enfeen ingDenomcti/oft
ban bupten gDebjuptBt/ 3911 feer goet dm be toonben teDeelein ©ebloemengftefobenenbegDebioitBen/ uerbnit�en of ftillen De ballenbe ftetBte ban De jongDe Btn�erstal�fpftDupmen. ©e felbe bloemen met Dun Br�pt gOeroDen/ etiDege&zontBen/ fupbetenDe longec en�eboift/ enbe3gn goet tegen Bo?tfeiunDeintoenDi=' gDe Deete gDef toillen. �|et poeper ban De gljebjootljbe blabers / met eenen Dalben lepel mqn� gDeb|outBen � 3QU feetgoettegDenbe gDeftDeurtfjept» |
||||||||||||||
|
Van W��-i�eckende Kruydcrt.'
CAP. LH, i&m 25af�iicon.
B^fiitcon titojbt tn 38p|il en�e iBepe tn betteaerbe
gljefaept/ enbtfpiupt t�rftont tot/ tfi�atrerffoiiC na battet gefaept 107 met lau mater befpjoept toojbt/ �|et matb ootfe in be $erf(l gefaept mo|Den/eft 't3aet begeert toel in ben ajfin een toepnit� te Itggen/enDe tf! bat Det baet mebe befp;oept tooj t/ Doe luttel battet 3p/ 'tfal geitje een boomften 3gn tateeu bit toojpen, 3ff bat Det tn �iooge aetbe gefaept tuo?t/bie toel ter^ou- nen (laet/'tfal tn (®nenbel of Berffe betanberen. ^00 Baefialftg�efaeptiiS/moetmeneentotleoberb'aerbe rollen/om bie baft te maBen/toant tft bat be aerbe log blgft/'tsaetfouDeDaeftbeberben.lBen moetet op bent mt�Dag� befp�oepen / tonttatie alle anbece Brupben/ bie be«t mojgtjeniJ ofte fabontss totllen beroept 3�n. #mte Doen poot tooiben/moet�t tn«tbe w»aD«t0 %m
|
||||||||||||||
|
Het IL Boeck
|
||||||||||
|
*J%
|
||||||||||
|
�tc��totljSsDefuptf �� 5�« / ente i�istfiB««' meflenof
pfer. Jlien fept �an Den 25af iliton/ Dat Die Deel groo « ter en�e fdjooii�ec groept / aiffe met �erbloeclmigge enoef jjiittfle usoo?�tii g�efaept�jojt. ©e «ome Die cinoetua�tgij 31)11 wan Doof c-ftocere/
cfttojtefen Daet af gljegueU. «e melen/ Dte moeten Ijun f�acyten nan oen reume van s&aftiiton, '«©e nicefie ferait Die De hrnpt foiioe mogBcn �ebben/ 10/bat een i)jo»�)e Die ia Dui atbepDt aa« / fjtbbetiDe een toojiel tei �ttferuptmes Deplupme twneeii^toaiu�iein De Da net/ tetfiotitfonDerpijne fai bara, Hupte.
etupte/foo toc! tamme sii* toifre/en �sgeert gficcn
�or lue nari) t�ouDeplaetfe/ noe!) oo�& eenen feetglia- tneften gtor.Dt/ snaer Die Jjee� cnac Djoogije te/ fouDer �wmt/ euD� Date De Cernie �ele icUijm/ wacwm Datfe Den gefteeleu 3©intec moet met affeijensi ge�ecUi 3911/ inane dooi De natuetiut&e toarmte b'an De aficye» tue^ terrei lp �efeou�e, jBtn tnat�Deiiuptelaepen in �Bcerte/ «©ogitmacnt en ^epteinber/ |k>c mei Darfe beter flcoept/als fp tsan toosten of tary&eng gijeplont too?t/ pangefaept. 'Iii.� fp out tuojt/ fa toojt fp ijout* n:�ttglj: 'tuaeromme Datfe itocemael 'tfjaerp t or aen De vuoici moet afgefutbcn luoj�cn/ om Daife fotiae 0$ fin a�cu upt (t�ieren. |Ben faloorfe met g!)ebogen fo Berre alfe mog?i�t t� /batfe bloepet/toant fp uer�joag� tebjoegera!gfpboeper. jjBenfepfct�anbitferupt/in* town eemge �jou�jcDie Dae� oneerlij�B�eeft gebogen/ ofl�aec maeubiftonben �jeeft/ |>oe lunet Dai fp aen D�t ktupt �omt/ infimi fuift, <©in te maSen Datfe feet fc�oone en�eteffelgtS ban
renette jp/ io fai men Die planten onber De fe�aepe ban eenen Ehig�e�oom : off grifften tu be feJ)o|ffe uan ee- nen Bggi�eboom/ toant De toarmte enDe foetigijepot ban ben ©ijgftebo�m/ tempert De fcyerpDept ban bc De tSupte, jilJer» fepbt ooe&/ bat De t�tipt� fa! ft�aon» Der�JijjDen / if�batmenbetatruenpiti eeubooneof I SSpunfteetBt/enbealfoo piani. jBenfepbtcocli Datfe | Soeei frf)oonbet oroept / bpelDietiDatmemnt faepen of planten/ tesbioer&tngijen eiibefpntigBetooosbe» gljebmpt&r. ©e tflitoe �upte Beeft beel ineerber SrarB� ban&e
tamme/codi Beefrfe miploe* enDe ongefonbec ieuci?e/ jae met een foo fcBerpen Demp/ batfeu Det tetiDt�per in aengfiefU'�t fai malien/ ifi O�� gftp met ben aenglje* f�ljt, ijoe lut»! �at Iju jp/ Daer ontrent Itoiut. fytt jaec �an bepbe �uptsn/ D�esj Den ijeeten enbe Djoogen bomp/ berDjogf)�tmann�li)tfie5aet/ enbemaec�t De tel&Qr,\jy.ii�jtbm. 't^aai�gcetgBe&iuptntin De« toetten teaOen Det flepj5i)ii/ enDe �e bociJttgDepbt ban �upie�eeft ccufon&erltng�je&rflcBttegDen after-
gnn�efenrin. �Bplefenooe^Dat Dc^onuufejif��t!)?!' DaetfSaOcituooneUJasi/eciipjeferbatgftegeUjuptluii/ �antiotnttr�bla&ers t�npte ttoeebioogDe©ijgDtn/ snbenyee<Bh?momy metluat30Hts / om Jjemfe!< �en ��oat ai�eroaii�e f«n"jn te betaaren, 50aerom fai tnen tn �� (jouen cube bp De �>t Daep��allen/ ^oenDet» ��tten / en�e anbere eenen grooten (joop «Supteplan- uu/ l�ant De ^langen/ SdUenffen enDe anber fenijghe beef�eu/ en tornen de 0upte niet naerDec/ ban|)aer feftaepe en fizulit. 3ae men fjeeftbp erpewentie be^ �onDen batter niet betere en t� om De Catten eft jflti* tonnen of ©iffcfjen ban be �^oenbercotten en g&iipbe-1 Botten te ber�|!jben/ Dan tn Den tn-gantB ber feitje een | goet Dee! l�upte te leggen: �nbe om eenige piaetfen te oebfnen �an�DIopen enlBantlupfen/Dietebefpjoepen meteen tatiefeemftupte. g|n tgbenban pefre/entft niet �oet/mct�eneufcontreutbe t�uptete�omen/ notD' tatto oai naee te ttct&en Bet toper ban een pef�ileittfale Sole/ en macB men niet beters baer on leggen/Dan een piaf�er �an �upte g�e|�octen/met be�ffem/ bercitene Iiefe/apmi/upg2ivoiigebiufiel�alc6/feep/^aflenft�e �iiegUen/enbeeen toepnit��tia6�f« |
||||||||||
|
mmu'tip tamme of tutto*/ en begeert geen a&e*
mefre nor D ootfe bette aerbe/Dte loei tn^oiinen & niac�eereenbof�teaerDe/ofontwnttoatereti/toS
bp g9eb?efee ban bien / moetfe wnpawl�c& �efaxS jown/ ofanDerftngftetftfp. ASSSgSS gbefaeptbangljepiant. jgaer fftbatfegeplantto"iw ban moet3sn�)0)td oftat^ems iiiDen & ofnt tember. 50 ie geen 3aet en fieeft om tamme te faelS/
falmog�entnfteDcDerfdbcr 3aeDtban totS]SSn a foepen / maer metbe puntenebertoaerbt^/ JmS totlbenatuere ee benemen. II0 fp g�egtoept «J /ftf men bae� met gbeen pfer aen Bomen / SSouDe fter�en. jBen befioeftfe ootB niet a� e jaec te Sn/ otos[arb?^f^
Dte/eiibe beiet Dat fjet fog� met en «loutert. SSffi
lept. ^e fcjbegBeflooten berfiert�tte flautoeinane/
cube te�pi D;e teeten/ gijelncK een plaefiet�aeso�Si �en�tth b?aerfeenenbero!er�f«epaffien. jSnuiJ
fwiDertaigfje goet/feer bttfetoii^ aen bSnftBS toc�er te ferpgBen. fft poeper ban be gfieDioocBul
blaberis met te�ten �a�n g�e^ont fier1 / S SS gD«rii«meltfi eren/ be�oojen foo Baeft ate ip Kfi"
ge enfjebbEn/b!a�er^mikunteteKnouK
beletten Dat be melen in De magBe vietSe/Shl mum Deeft DefeSracllt / taB�SSffiffig tojruptieenDerotttngf)e / afeWemetSp oftem tS
banieuntenatgBeinaetKt^ ©efelbeSpLtS toegljen enDe Jjagfien groept. wwmwpoe-
^anianttn-goenomeii/ofbaermebegfief�ooft/
t�outoen/ bat fp cat meten UeSjoo|en tegfiS K
BPtbet maten goctInflo�ingte/t?^,teSinntg
maglje roIDtae enbe fle^�n. ^etfapSSS S Doetoetoojmen fierben. Cn�eoocfembeSe��a b|upt/boet baec De tuojmen (�erbeiu S� ^gtmtijfif.
^Dpmuig groept beter gBepIant Dan aefaePt/enb»
begeert een plaetfe Die toe! ter lonneii Smma geplant.?sn/tnto�lgeroerbeaerbe. «©mDatbealaii*
ten ebetefgtoepenenbetoe-nemenfSm/ et S �ateteftBoonberenDtcSerfo-i�engroepe/fooSi goet/Datmen De plante�tcto.ls bef�oept» met- trates wetDjoogen^{,pnm0Ee�Bt�w� D��mg,S�2 Beeft. 3ft cat nien 't3aet toTi bergaren/ fo moetS De bloembenis bergaren baer in bat Set I gfit/ « S e feattbaermetafgBefc�epbentoojben. en «Een plaeftergBemaermbonCBpmu�/fn tarin ne* C
fobetyberqjnftbe pone ban fciatica/enbeDcuSm gje ban ben bnprfe enDe moeber. i$et rietnen toi oui ^Dt>mu0i0 feer goebt/ om mat�t te mafienXa be�alIentejtoStellfgg�en/iaombfetocK���
ren/ foo <0 goet/ batmen blaDer� ban ^{jpniu� mnt^ omme Bun bebbe legt, ^fipmug DitfetoX met Si |
||||||||||
|
G
|
||||||||||
|
B
|
||||||||||
|
vande Landc-w
|
S>9
enbeberoecinge ban fierfenen/mae� n�ec bert eten ge
ten/ [jeiye t teer en / enbe boet be Uiinben fcgepben fora bec» alfi berept i&, 3Be maniere ban becepDen us Dat t}etttJeigeb20ocgt3P/enbebaernaemetmrjnena5nn obergoten 3gn�e/ ben tgt ban biecenttmntic� ucen te laten U)eptften:baer na boebec bjoog�en enbe betuareii tot gebuiptft ban Der i�ie�ettjne. Cojwn�ec geftooten enDe met 03011 gemenggt/ beUiaect bleeftD fonbec be* becben baec op gegoten.Cottanbec becbaett De maent* ftonDen banDe bioumen / jae men f epe bat foo menicB faepften al0 fp met tuitten m tjn innemen/ foo beel ba* gben Bun maentftonben Debben. Cfelbe faet met fap bana�janaetappeto geD{ontften/ boet be baojmen ban* be clepne ftinbetg fierben. aiibecflanbe ^abie iwojt ban tateftenu ggeplant m
onDec gemjongen enDe gefnp�er t jijn/ enDe ootft nam mo{tel0/fo mei inbellente aliai tnD� liecffi/ enDe biojt 00 tft op oen ieloen tgot gefaept. ©e uiojtelber^euebe Daec alff fp contomme befet �& met aflc�enbaec iooge mebe gtjemaetftt bs. Jif�en moet bic oiitcent De �upm planten om te bebjgen ban ^>langDen enbe Kftetiffen/ t>ie gyet�onnesgn bun leger te maften ontrent De Jba* nie/gtjeltjcft men macg 3ten aenDe WaDere/Die De pun* ten DitftU}il0Do{ce enDe bjoogDepebben / beucbatbe fenijiuglje beelten baec aen ggeuieeft / enbe beaeffemt bebben. �>abiegcoepet/foob)e!intoube al^masme loclu/ boe biel bat fp mt baec namece op bojce/ fieen< ac{)� tgge enDe tjuaDe gconot maffet. <©m feec ftboone tebebbe»/ moet bie contomme melgbecoecbeeecbe ftebbeu enbe mei gb^fupbect mojben banbe tareftenss enDe bla�ersi Die beDofben jtjn. «i�abic beeft een fonDetiingpecratbt om betrantfte A
en geplette 3enuen te (rerrften.-jBen maett 00c tot bien epnbe ^abie-boyn om te bjintften / enbe beton ie ban ,$abie om te fioben/tegDen bet beben banben banben enbeanber leben. ^abieberfietct bemoeber/al^bett root baec af ban onoec ontfangben biojt. jt^et fMlcftert root bio?t 00c geflopt be mute bloet banDe bjoument *©egene Die bun tmitbten niet bolb?agyen en tonnen/ enDe oeuc clepne oojfafte mifbal ccggen/bebooien feec Dtttoilo eenige^abie-blabecis fmo;genf$ t'eten/mant fp y out/Doet (eben/enbe fiectt De bjucyc /en maett 00c be bjoutoen feec bmty tbaer. «©m appetgt te bectoec ften enbe be mage te f upbesen i>K bol quabe bumeucen ijs/moetmen bittoiliS Stable in jijn pottagen geb;upc* ften/en oot anDcrf�nj�.<$abie beciityt De ptjne iianben yoofDe/enbefupbect bet tantbfeeftb enbe Die tanbi/fp maett goeben aeffem in totjn gefoben. �©iupbctitr upt gcoepet geecne op fabelacbtigen m
bo)cen gcont/oft bi toater.atbtigb lant bat fantaty tit� i0/gelytfttopbatootftinioopenbebeftenftengcoepenc Hifi een $ t� gefaept/foo en beyoebetniet meer gefaept te3tjn/toant�etgcoepet jaeciytfijrmeec ban men toel begeect/enbegroepctbpcantpgelgcfteenboomftett. Synccacbten tomen feernae bien banben ^yp* B
niufjs/ aengaenbe bet bertoetftenbanbe maentftonben ber bjoutoen/en toatec te boen maften.3Hft gebioocfit; enbe oubev deebec0 gelept t�i geeftfe eenen liefltjtften reutft/ enbe bebj�btfe banbe motten enbefc�teter�. getempt opeen gloepenbe ticBet gyeroofr/ enbe met malbefepebefpioeptopbenbupcft gbelept/ fttllttbe Pline banbe moebec: mnrr norfj fiecefter alis baec bla» becj$ ban ff�pboet en Camillebloemen bp gebaen 3yn« be/a! t'iamenmet olie ban leli�n enbe Doperei! ban eperdgecoo|itoo}ben. paltone*
IBalrobefoo toel ruitte at� ftoerte/ groept in alfe
eecbe/ jae eec ongyeboutoet ban ongbefpit: jBen fier �te oscftlgcoepen ontrent moeren/ gagben/ toegy?n/ enbeaenbe. caoten banbe, bei�eu : toftti»toaer natbe trjfibe
|
|||||||||
|
^enbec�cBenbeg�eert gbeen bette/norD gemelle/
«eco geoeffenbe eecbe/maec licgte en f�eenatyttse/bte toel ter jonnen fiaet. -Ceiiber ijc enbe ^ypmu^gn fcec nufebooj be bpen
ie boeben/enbs om �e faucen banbe fpgf� te maften. |
||||||||||
|
<©iegaoft gtobeJBartelepne Begyeert een rouwe/
fceeuae�t ige of gcup jacy tigfje eer oe/Dte Itcljt enoe toel SjeroeBtt�. jtaytans milt fpmel gemeft enbefpjoept 5�n tot oatfe�aren mag en gcoote beeft/boe toel bat» raen�feop�ee�plaetfen fier groepen fonoer befpjoepen oft meden. &p mac� oocfi Dan jonge fc�eutSens bec « �JJant toojb� /yetonoecfie optoaectei/om Datfe nfeuuoe fcbeuten fouben toojpen/enDe ootft ban faet getoonnen l�o��et�/DtoeSc Doe Dat ouoeeioyyoe bat eeefpjupt/8oe luelbatbe «©jega�ooj benDectic�fieiibacy permet en bectoont. jften faept bfe op beel plaetfen ontrent be bpeto|ben/ombat beBpen g�eecne baerop bltegen/ enDe fcec excellent yonity �ergaeeen. � #jega m tog'n gefotien/ enoe op be lenbenen gelept/ fielpt be gene Die met prjne l)un �natec mafte. 31 n tutjn gefoben enbe gebjoncften/ift feec goet tegen De fingiti* gebeef�en/oft fieften Dan �>cyofl3ioenen en apinnen, <ffien plaeftet gemaect aan <& j�ga en<J5et(�enmeel tfa» Rien gefo�en �eeDjgft De f toeertng� ontrent Die cojen. ^ccottie ban <©jega t� feec goet om be fenuen / enDe Kioe�e enDe flau�ie leben te berfiertfien. Cfae�t met i»on glje�foncfeeit/maecf DeD;outoenDegnarne om te o: «fangen, «©e bloemen enbe blabere opt Dper in een eerben panne g&ebjooi�t/enDe toel beet in eenen tnac uien boet gyet�onDen/op tyooft ge!ept/enbe bafi g^e' maszWQbmt�i be bertoutbept ban ben Jjoofbf * laptop*.
^Pfope enbegyeert not� bette noty gemeffe eer�e/
;�Ben matb Diefaepen of planten ontrent balf jBeee* Ie/op eenplaetfe bis toel ter jonnen j�aet.^n <©ogfi maent moetmen Die affng�en en De beoogen om te ge' �jupiften ti�De �©f nter pottagien. ? <@nber baec onDec principale cratyten fo t� fp goet tegen De ge�jeften banDet Honger enbe om be maent-" fion�en Danbe bjoutoen tebertoecften / alsf men een fuppen baec af maett om fmoigenp" nntbtec baeraf te guppen, l^pfope met ©tjgben/ �upte enbe bonicb in liiacet gefoben enDe gebjouc&cn/t� feec goet Den genen Muoit ban oeffem ?o« ■■ enbe Dieeenen ouben enbe qua* ben Ijoefi btbben. ©e fel�e met font/com tjn enDe go» siiti) geftooten/ geneeft De fieften banbe fengnigye Die* sen. j©aer met olie geftooten eiibebaermeoegeftre' Seti boet belupfen f�erben. �m\t.
�eule moet oorft gefaept oft gyeplantstjn op eenen
pront Die notfj bet nocbgbemefient�/ maec�jelter j&onnen (�aet/toant men fiet Die bicfttoilis op be Dojre plaetfen enDe ontrent De 3ee tan felfis groepen ^p gtoepetbeeliterlgtfterenbebeterbanfma6eal0fpon< Der Den Kljupn gfjefaepbt tg, �eule bient feec toelom faucen op fprjfe te maften. G «E>e blabei-0 enbe bloemen gbelijcft een yoefften oft cranfften op t�jooft gelept / roaetftt �Jacfter De gene Die �n(laepe3tjn. �enplaefter ban�eule enbe�ectoe' meel gemaei&tgljeneeJ� t)et Jaciatfta, Cottandec
<Eojfanber gcoepet gfjenoecy in alle manfeceban
eecbe/maec beelobecbloeDtgDec in bette enbe �esfft�e cerbe/enDe beggeert een macine lotgt/mantbe gfjene Die op plaetfen gcoepet Die toel tee jonnen f�aen/i� ongelgtbetec ban bie op ttecbontftecbe plaetfen gcoe- pttM$ g�p Die milt faepen/nemetoutftefaet bat gBp ctijgen moec�t» H Cojianbec te�elegebjnpct/maetftt pfine int Rooft/ |
||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||||||||||
|
�OO
|
|||||||||||||||
|
toiiDc gDwrne groepet ontrent Het toatet/ atn gcatfi*
ten/befeen/enbe leege boc�tc plaetfen. jBalrobe tg feer goeDt tu becocue tegDen ben Ooef}/ ' en�e Die met p�ne ben aeffem becDaelen/tBantfpfup» beet De �LongBer/enDe boet flupmen iof�en : �$ct bes» roeebt oat� be jTuaenut-neaDsn bau �e ©jowusen/ �tibe jaet�t af be fecwtibtne. ftlfftm.
Sllberfjan�i SSlffem en boo^bt fo feec niet g�ejaepb�
oft gUeplant om fateti rsusfee/al� om bat fp feec goei 10 lottec��efeiui�fpt. 3Bs «ftoomlc�e ftlffeni groept K>p fabelacgtigDen gronbt ; be jee 3Uffemiii3QUtecn afcpacDng(je eerbe : be gemepne op bercDacBugee»De fteeuacDtigeDojteenDeosigeufffenDeplaetfen.1*lfmen Die tuil planten/moet men oe tuojtete bopngen- , SSlffem jjetft onber Daer anbec ItracBten / Die b> cantgfouoer getalenbeiDenberbarrlgtJ^gn/ bat fp pjtncipalncliDej�Bage fi�rent ine nut coler grUe en�e fl&e�uflrgmatijr&i'Dumeurcnberlatenws ; Cotbien «pube wojtOQC&ISlffem-tatjngeineecIit, ©oojt0be# bj�Dt fe ban bjoncfaen te toojben/enbe t� een meoeetjne booj be gene bic fentjne Compernoilleu eten/ of eenicD femjn tn gtjenomen Debben /pjmcipalycfi ban ^tbec itneh/oft tegen beten enbe (lenen ban apinnen / enbe anbec fentjntg�e ©uren. fopban SSlffem met hees* tien ban$erfc-fieenen getrongt/Doet be uoojmen fier* ben. �Ds blabe�iS tot ajfeben besbjai't/enoe met jaltie ban �oofeu gDtineng&t/ maften BetDapjftuart. 3&e blabere tn De Max- fcBappjape gljeiepbt betoaren De ileecen/enbs bigben De ©liegen «t�e JBuggen, SSberooncgrospet beter ban be bJO}teloftft�ieuten
geplant/ban gejaept. g>$ en asiaco noci) greate Ditte/ tiocD few fierc&e �ou�e berbjagDen / baeroni moet bie geplant mojbeu op eenige getempetbe plaetfen, �Cen bierei bsel !eot0 bau t'�aet ban SJberoone ge*
f�ooten, met eentglje Ulaceig ban bien tn milieu �&ijii gebaen/en&eeeuoube $9te / met boat 2M«f3 ban 28c» menien baet bp gebaen/ en t';amen boojeen (lamgne gebaen/en�e gebioncben t0 eenf�n�eclftigeDjanch te* gtienbe#*fiee!ibeal�erDanbebergift. ®e jeptaig enbe bloemen tuel gijeflooten/ en�e met oiie in fojtue ban een salf &en g�e&jocDi / 30n feer goebt om te bes* bjgben alle DupbersngDe ban �o|tfen / alfmenbaer jn�oe �jjiift �' t Bol ban be boeten/oe Polfien enDe f�et fiugge-gtaet/ban ce gene bie beCo|t jen Defeben. 38« becoone fo tori tn genomen/ a!0 ban bupten op gelept/ �oo�« oe ©ojmen ban De jong&e �!in&«0« f��ofma«pn.
�Soof marepn groepet feer geerne in rebelgcfie bette
eecbe/enbetn alle Iccgt/maer bet ee ontrent be3eefiam
ban elDeris. �|p moet in be Hcnt� enbe tn ben j^etfft
SDeplaut 5ijn ban mo^telg oft ban tacjc&cnj, / bie g&e*
tojangen 3«n/m b'eec�egeliefi�/op een toarme pJaet*
fe/of inmerp Die biel ter $onne ftaet/en niet teboc�i
enW/ b�waestba Den jgoojb� toiut/om Datbefeplau*
te De ttouDe niet mei becojagen ftan. ©aerom fai men
bie tegentjupben planten/ontrent een mup;/ban jon -
ge catjr6eii0/ bjp blng�ers Diep m b'eerbe/be felbe bo>
ben baft tiebenbe/oft een Deel ban ben top ban bien/De
toeUUe nae Der Omit geijolpen jqtibe / met be eerbe on»
trent Den te roerf / berfe� blijft «ft bermenic�biilDlcDt
fonder De felbe te befp}oepen/ten toare int planten/ in*
bien Dat be eerbe bet i0:|bcD tanjs ifi bat gDp gem be.
fpjoept/fal DP te meer groen / enbe beter bloemen ge*
bei.^ebJtjlebat Op nocD jontS iS/moetftp mgiglje*
fupbertenbe gDebapet 3�n. �^pen begeert geen mefl/
maer goeben gtonDt / enbe toef befet met goebe eerbe.
a©gnbjoeffemei)begemHlban Sarceel-peen onber
aen ben boet onber o'eetbe gelepbt/ boen Dem feet mei
groepen, ©aer 3t)n tmee 3oojten ban «Soofmarepn/
toaeraf�'eeHeia^tbisecDt/enb? b'anO�r niet. ^otrt'
|
|||||||||||||||
|
�ttige planten p i met goopett ontwilt be bpe-ro|betj;
om bat Dp tyoccD bloepet/enbe bat bc 29pe» feer geer-* ne baer op bliegen enbe te gefonber bigben / jae betee ionico maften Dan be gene bie op geen en nomen. 3Dg bloemebatiDen iSoofmarepnfaleeujaer of tbjeebltj* ben f onber 6eberben/tfi bat gDp bie repn pluttu/enbf fonber pet anberj� Daer onber te mengen/een Uiepnicjj in be Coirne laet D}Oog�/tot Datfe Daer beifcDept bes- laten Deef t / enbe ban boo}t 0 b}oocDt tutter jonnen � fonber op te Qupten boo; bat Die mei b{ooge sijn, 3n tpbt ban f efUift feec goebt bat men jjet D«P# s
metlSoofmarepn berooct/mant ben rooc&berbmft ds quabe loiDt.^e blaber0 en bloemen banaoofmareptt 30» feer gott tegen De pijnen ban ben Doof De / efi oosfe om te fiopp� be mitte bloet ban be bjoumen/ tfi bat fp Die fmo|gen0 lang� t�t gc&jupr&�. �Baer fonber linge om t'geficDte betec te inafien/ifl bat be gene Die tirane geficDte Heeft/ alle mojgen nucDter met b;oot en 30m etet bloemen enbeblabec0 aen eenDangenbe.<�onfer« be ban bloemen gemaetfet/berflercBt be jSlag�e/en�s (0 goet ben genen Die fbjaermoebicD j�n/ooc� tegen m bailenbe fietfete/popelfie enoe gtcDt.<C'3aet met pepeg enbe Uiteten togningenomen/ geneeft De <©eel-fut&�^ enDe opent De berftoptDept ban De Eeber.<@e blaberi tn tuitten totjn ggefoDen/ ftercfien De nappe enbe bec moepDe 3enuen : enDe iftbat men t'Dooft baer trtebe tbafcDt/mc;tbeDupt Dart/ be Dwffeneuj�nber meof 1 geftercht/enbeffiapj fai foDaefl niet m ballen, ©ati eecgfBen0 mo|ben feer goebe tant-flo6er0 gemaect/ enbe coienom fcDil�ergen te tcecben enbe bet»o^en« <0e�femin.
®eo;ffeninge ban ben «©elfemin/t�ben �oofma^
repn gelgc/uptgenomen bat be 4Mfemsn situi grog» ftaet/enbeben bojjl niet tyeeft/gelijt ben�oofmareptt boet/enbe bJO}tt}eelgeb|iipcBt/om DaecDf&en0/p}tef« leu/enoe anbec aer DicDecen in bc ^obeu te mafesu* <HaenbeI/of( onfet B?ontaen �eDSt��»
«Buenbel i0 gfiwene gDepIant oft gj)e5aep«/bp fon»
tepuembe�en/oft putter, tnong�eoepnbeeerbe/ Ui in be Corner bjooge/ enbe in Den WMes bol tuater$ li0/mai!tboo{)UlcBenmtDbe!{trtjcDtfefcDoonDecbIa« 1 bere. «�»p bsgeert ooc� aiel eenen gront/ Die nocD Het nocD gOeii>efi m i&; maer tuel ter jbonneu (laet/ enbs tuil oie&'jptte berpiant jon. «auenbel nomt Ditete�it� ban ©afilicon bis gualpcfe gljtoeffent bjoit. 4Biuen�eI gDeiobeu in H3>jn enbe <©lieban Jlosfen/ Q
enbe in beu iiacj) ban benDoofbe Daer mebegeflre�en/ berbjDftoe pene ban De> Dooft- ®< felbe tu ©�nge* foben/enbegrjeb;onrien/becU}ecbtbemaentHonbett ban De ©joutueu / enbe jaecDt af be boobe bjucDt enbe fecunDine.|©aec met ^onicD fuppcri Det be Honger^ enbe 10 goet tegDen be ballenbe fierfetg. ^ecoctie torn 4�uetiDel i0 feertiut tegDen be loinDen/fbJfliingDen/ enbe DarbuDebenban bc J�oeber. «auenbei geb|an� boobet met Den roocu/ferpenten enbe anber fenpntgDe bieren/enbe b?rb;ijft be blopen. �en bterenbee�ootg poeper ban gDeb}oogDDe4&ueuDel / met bjatecgD$« �joncfeen/fitUct be brimptnge in ben buptft/�nbe Q&& neeftDeEioubepilTe. ^o�epe groepet feer bjelt'fpgDesaept oft geplant/
maer ifi ba» fp ban toojteloft tacrfien0 tn ben ^etfft geplant toojbt/falfp ontrent DalfiSobemberblabers enbe bloemen leberen. 3110 bit fecupbt cernei 10 g^e^ plant/ fo bigbet alter / foo berre bat Det alie jaer gDe* fupbert bjoit/maer moet feer tuel befpioept 3tjn. |
|||||||||||||||
|
�
|
|||||||||||||||
|
#olepei0 feec goet tegen be toatetfutDt/ milt fiHfit/
|
ii�
|
||||||||||||||
|
geclfncBt/ �iDe om be bjoumen Die tnben arbepbt jDn
te boen baren/enbe be feconbine afte jagDcn/ ootfe ora bemaentftonb^nbaube b|out»en tebermec�en/ al0 bit met tnitten WOn bjo^bt ingDenomen. 5&en roceft banbefelepf �oo�et Oe bloepen en�e fenptge beeficn |
|||||||||||||||
|
vande Landt-winninghe,
|
|||||||||||||||||||||||
|
loi
|
|||||||||||||||||||||||
|
«eenpfoefrergemaetltbau )0o!ep<; » j torjn gefobeti/
^nliet be ligne Dan gnatica. mik.
�ille groepet beter ggeplatit bangefaept/enbebe'
gfteert fonbeiUiigge eenen Uiarmen scout. Wtii gl)P oatfe fcgoon en�e groot toojDt / foG beipjoeptfe bich» t�tli�. SMsSDilleggefaepiUJojt/ mcnbel)oebet3aebt tuet te bethen meteetbe/ uuantoeUogJje^eiUuUwt Hieteten. 3Mle geeft be tracgt te betbjgben �etrupfenenbe
CEiitipiiigyen itt� buptr/Det tyaechen te benemen enbe �zn gich jae metten teuthe alicene te boen uiatet ma* hen/en gelpet be mage teeten. ^pboetbe boefieriS |
|||||||||||||||||||||||
|
Wtnthtl
Wmttel groepet cu alle plaeifentnfccin �lletocgr/
notgtang lieuer in toaimeban in toubc lotjjt/ enbe m f�eenatjjtigBeban in beter eerbe/maer fantatfitiflfien gtonten begDecct jjpntet/ nocpengroepetbaerni.es toel.©nichel vuojt inbe Hente gejaert enbe ooth inben �|etf(i/tnf��elntr inbefelbetgben geplant, i�acrbe foete ©enthelijsiieber gpe3aejptban gpeplant/ Uebet ooth tnbe Eentebaninben �gerff�/ toautftp toojt ban loeteccnbegtootetban�aet.^efemoetglj^aeptenbe berplant tooien op eenen gtont btetoelter jonnen ftaet/tameljjth bjooge enbe licytus/ban�aebt bat nies meer ban een jaec out en tg: jBoet ooch mei afte U) tiet |
|||||||||||||||||||||||
|
4
|
|||||||||||||||||||||||
|
meel meier ct�gljen/enbe genefet o^figgen banbe moe'
|
lberb}uchttemo{be'n.
I �>m feer foeten�^enchel te Debben/f�eBet ?aet in een
©pglje/ enbe plantet alfoo: <©ft menget Donitft onbets be eeebe baer in bat gf)p u l^enchel ;aebt totlt ^aepen/ oft ftonieft tuatec oft mele/ be felbe berberHcftenbeeti coerenbe/gftelgch boojen nmibe i�eloenen gjjefept 10. ®e �Dend�el foo mei blauwe al� jaebt/10 ggefteel uut enbe epgften om t'ggeficgt te tlaer te mahen/enbej tot bien eptiDemoibt fomttufsfapmt beblabetisenbe jongtje ftelen geperft/tmelch ggebjoocgt enbe baer toe betuaert mojbt. J�en bifttlleert fomtijtis mater ban iBenchel alleene/ oft ooch met ftonicD gftemengftt» ©enthcl 3aet id 00c goet om be tuinben te bertygbeuy nae ben eten ggeten/ ftoe mei bat fboaer i& om �ertee* ben enbe geeft ben litljaem luttel boetfet�. j!Ben niacfj bien tn begtnfel ban <©ogftmaent groene eten / jjae be t'foppen enbe malfcge fielen / ooth be rroonhems met 3aet ggelaben mogften m eerbe potten met a3pn enbe fout gget on fijt 3ijti / om tot allen tgben tegftebtupc* hen/ inaet- fonberlinggealli mttecmaten {jeet mebec tg. Benchelbtchmil^ggebmpthc/ boetbel^oefierti beel melrjc Jebben. IBariolepne tooit gbejaept enbegeplant ban tooi"
tel enbe{tatchen0/gelt)t be ^a�ie, Jbp groepet geerne ojj lomberacfttig{)eplaetfen /in toel gemelle enbe bette eerbe/ maec moet bichtotl? befpjoept 31J11. «�pfa� ftftoouber groepen t|i batmen bie tnt beginfel banben Corner ber y lant, Maw be mortel moet �ooj be rat« ten enbe mupfen betoaect 3ijn/ mant befebeeften $gn be felber groot �pant/alfmen bp erperientte bebinr. 'itr'fflp mtbeolaberd gfteperft enbe boo| beneufga'
ten op getrothen/fupbert be {jerffenen/maer een logo baer af gemaecht/ D|ooc&t be catarren enbe buplicftept banben ijoofoe. �||et fop baer inne batfe gefoben geeft/ i& feer goet teggen tbegginfel banbe materfutgt/ enbe ben genen bie qualgt gun mater tonnen inahcn, oft bie crimping�etnoen bupthgebben, J�pUoct.
23pboet fo toel geplant al�t ge�aept/ groepet getrne
oS beoogen enbe fteenaefttigen gtont » «©itcrupt fteeft eenfonberltngge tratftttegftenbe
beten banbe nangpeti/foo toelintoenbitp alj� int toen # Ditti gftebjttpcht/enbe ooth teggen be pefte. #et geeft ooch een fonberlingge tratftt teggen be gtieO;efien banbe moebec. VDaecbeblabergmeen fatrhengge" naept/of in bonne ban een plaefier geb^oeft t/ enbe me( toarm ggelept onber be nabel tot aenbe ftefftpen ber* toethtbemaentfionbeH banbe bjoatoen/ enbeftillet onfingften banbe tnoeber. 39e blaberd gljcftooteu met olie ban bitter amanbete op De mogge ggelepbt/ becbigben bepgne. «@e toestel gfiepulbttifeertenbi met tuitten uign gebtonchen/fupbett be moeber enbg jaetlit af be nagljeboojce, jBeh feggt bat be repfenbe man bie 25pb�et om 3P" bwnen oft Dpeu ggebonben geeft/ nietmoebeentooibt: en�e bat be felbe bobe» be beute banben gnpfe g�eftauggsn/ alletoobecpen enbebupbelrpenbetbt�ft. ^igbebzetttoeinarbepitt 1 gaet/enbe ggeleg&«n 3gnbe be bpmoeb» met gupt en toojbi/
|
||||||||||||||||||||||
|
becoDoth mawhtfe alle gijcf uuUien type.
SSnggbeggeert een goebe geoeffenbe bette enbe ge*
mef�e eerbe/ enbe moet m /Beette gbefaept/ 5911 enbe bich&JiliSfaefpioept. «eenen pcgeltcheni�behentgoe goetbat 3fintj0faet
fmojgpeiig giteti t& 1 oen gftenen bte btchmiliS pijne banbe magge enbe tnbe bermen gebben / ooch tegijen ben gich enoe ripfen / ooth ben ggenen bte eenen qua' ben aeffem �jeuben/enbe bte een jcfjoon coleutbegtjee' ten te getiben: jiiae beneten ggeten/gelpet bemagtje» teeren. fHngo^aebfigben ©oefterji goet gieten om UeelmelcKtetrng�en. SOmmt.
SSmmi begeert alfulchen eerbe enbe ocffetungDeaUS
Den 38nt)j�/�'u)elth eeniai ggefaept $nn�e/ alle jare ban fclfss Ucytelgch gtoepet �an ;aet bat ban felf� afboUet, $etaroepet g�emcpnltjchop lant bat bieche Itgpt. Saettisi eet goet tegftenbetrtmptiige enbepgne
fecjs buprs/ tbertuect oot be inaenftonben uanbe bjou' toen : marr met togn ingenomen/boet pet mater ma# tien fo betre alft niet mmi\# getyupet en toojt/anber « fitiiSmaheteen blee�he coleur. 3Benroocban2llmmi repntcgt be moebet/ en maect be bjoutoen uiucljtbaet ala fp bepalben petontf anggenbau beien rooch/ ober onber �acSj alle mojgen met tu tui inneemt een bieren' beel lootjes �an bit j-jtt/clepn gpeftooten/ bjp uren booj ben eten c'fel�e bscr �ftbgfmaelis boenbe: jif�aec baer* entutfcOen fai be man 3911 �joume behennen ap bieba« bagen bat fp bit jae�t h\ beftgetuttoelthe een faeche is* biebithtusigUetfocgtt�. Cac�i oft toittcu Comiin.
«Carut bjojt gesaept tnbe iBap in fupber enbe sDc
mtficecr�e. ^aec �elpt De mage tecren/ftet boet Vuater mahett/
tbe��igft�lle�)tnben/eiiDeijeeftbefel�ecracl)tenban �eiv�lhijgs.'Skfelbe gepul�ec![eert/i0 lutter maten goet gnernencjljt onber m reme�tenbte go�t jtjn tegmen be blutfenoan fiaare flagen. Comijn.
*©fc feer fc^oone domgn begeert/ fai bte �aepen in
feec bette en ruacme eerbe/ of Die wel ter jonnen ligt tegen ftet «©ofte/onbet be moef-crupben/ tut begmi'el banben J�ep. Comgn ;aet geten/boet be luinben fcgepben Ue ban
boben comen/get ftillst bc trimpmge tnben bupch/en ber bjgft be coube pi|Te .*©m be \ ujecttcfiept te �etbm- ben ban eenen flati) (onber quetfuce/1& feec goet baer ep gebonb� nutter baet/feer f gn poeper ban �omgn/ bat op ftet bper boel fteet gemaett i0.®en root baer af ban ottbec ontfangen/ oft 5aet inbe btoubjelitgept ge' fiehen/boet be tuouuje ontfangen. «©en rooth ban bit jaet intaenficDt ontfangen/ mahetaenftcDt bleec enbe boot-betb}itD:U)aec mebe gntt feer mei tonnen begel' jjen fommige peifoonen bte ben gppotcgt mahm/ m moi bepltgge iiebenbJillen gfteat�t3tjtu |
|||||||||||||||||||||||
|
V
|
|||||||||||||||||||||||
|
il
|
|||||||||||||||||||||||
|
Het IL Bocck
|
||||||||||||||||||||||||
|
IO!
|
||||||||||||||||||||||||
|
fpjafie toc�er tomeu / enbe g�etieef� De bcfluijetitDept
cnDe ftaufjspt ban betten. Cfclbe Doet ootb De �011«
fetbe enbeb'bJatei; ban get trupbt gb^btmlleert,<©lii ban llabenbetbjoocbt be tatarten ; maer inbe nerfie gljeflteben/te bie feer fonbeslinge tegpen De �ewrom* ven en�e ber�oofbesenuen. Hlgoebe gtoepst in al�erga�e eerbe fo toel ongefaept
al0 gefaept/niaet begeert Dttbtoite befpjoept te �rjn. 2dlaber$ ban llgoebeg�ef�ooteu/ twfien toc De
boo^nen entse fpltnret� / maer bat bie aenuetlicpaem fieben/�aet op gpelept: 3a«&°etbebjomiienbieiti arbeptgaen/t'BluDt baren. 33e toijn baec lattei bare bien tn g�ebjeptbt beeft/ ggeD|onrben/ maetbt be lie* benbjoigcb bangerten/ enbeluft�epom bpflaepen» <3D'3aet inbe oogge gebaen/ enbe bittoit� met �e ooge« |
||||||||||||||||||||||||
|
tooit/ fo en if�ec g�cen beter wmebie bau onbet gaten
nabel te binden / eii op �e bpen en�e IteffcDert een plae» fier ban23ptooct blaberg gemaet&t/met «rBerfren meel gefoben:maer foo�aeftatefpgbebaertbeeft of bebp' moeber qupt te/moetmen �cfelbe plaefier af Doen/ an« Derfin�fou�e bie moeber neberbjaertsstrctben. ^ap ban ©pboetmetboperen ban cperj�gefoben/ baer bp fcoenbe ©ertitene ftmet en�e Comgn/ eb een placflct baer af gemaetbt op bemoebet gelept/ ber�jgftalie De toeen en�e p�ne Die na Ijet baren tomen. �iepnfciatn.
t�epnbaen foo toel groote at� Blepne groepet op
botbte plaetfeu / ggel�tB aenbe canten baube ribieten enoe�eUen/fomttjtgoar&opDjoogfjeplaetfen/gel�tB u;p �it- ften groepeulancj; De tanten ban�etoegpeneu' De�el�en. |
||||||||||||||||||||||||
|
o
|
||||||||||||||||||||||||
|
©e bloeme oft 5aebt met torin gebpntfien/ boet be ^r30mmSZmi �Z;SZ�ZTZ;Tr
onnenftetben. ®tttrupbtbtentocthomtoaterte L%^S^SOThelffiMffi���5�*E |
||||||||||||||||||||||||
|
s
|
Ben/ pjiutipalitB beu mansv gljelgcBDejIBatreDen
tojouUuen boet. I® atre begeert Defelbe gronf en�e ocffetungfje bati'
ben 23pboet.<©otfUjebbeiifebpcanggljcuirlie traeft* tin/ en birtien aiie bepbe tot �cflebjeetfien benoemde' Der; #oc8tan0ti)o{tDejBatregteringbep?efen/ Dat Iiaer bloemen/en fonberltnge be blaoers/geftoten cube 00 beu tant gbelept / oft in D'ooje gljefteSen op be �tjbe tactbepriness/Dentantf�Jceregeljeelbetbjgft/ enbe be flegma�ijftie toaterirljept bie be prjue oojfaet&t / met feberen tot Den mont Doet tomen. <©it trupbt te ootb goet ben g�cnen Dte Diepingen int hooft bebben/ ftuaetmoe�icg enbe graDeeiacgtuft3nn. Mtpu oft Catte-crupt.
^jternpbt groepet fonbet groote oeffeuingpe op
bot�tiggeplaetfcn. IBenfeptbat jSepteeenfonberlingge tracht beeft
om be toou�jen te boen ontfanggen. <©oc6 foo plegen be JBe�Ktjii�i baoen en�e fiobingen te of bonneten ban bit trupt / boo| �e �joutoen bie niet en ontfanggen oft gheenBtnbeteencrgg�en. g>wl)a$-tmpt.
^tirftaSteeen feer t�elrietben�e trupbt bat Bierre
iaii�emia nt�iijje i^iaen geplant majt. ©itcrupbt begeed een toette eet �e/ Dis loei ter jonnen (iaet/en�e ton" groote oerfewngge hebben. 3Decottu/ «�pjop/ oft gebipt!leerttoaterban^»tt'
c[>as/ fietelit �e �stffenen en�e memo}te/opent De ber' f�optljept ban�ele�er/longer/milteen�emoe�er. �©e grjene ote b m Ijeete en�e �jooge tomplejcie �tjn/en ful« lent niet gebjuptben/toant bet tutbeert/Doet bjaetB�/ altereert/enbe ober t'ge�eeie hrbaem bitte bertoetBt. Ha�cn�cc
Habenber fo toel manneBen al0 to�fBenbeg�eet�
bjocgftcn enbe f�eenatljttgen gront bte boel ter,�onnen l�aet. ^p moet geftljoojen jgn eer fp bloemen ccgc0t/ enbe tuelabefupVJerttoojoen. 3labeuDet beeft feergoebenreutft/ enbe Dient om
teieggften onber lijntoaet enbe cleebewi / biebaeraf eenen goe�en reucbetrilgben/en�ebaojDe motten be- toaett 3�n. �LabenDec iis tottee maten goet om De moe�et en�e betmaepbe 5etmen te flettfien/oft bte oot anberfiu0tottou�eoo)raecBequa!ttgefMt3rjn.3Baer'
omifinootb be baben enbe liobiugljen ban ILaben' brrgbt maetbt / totter maten goet boo}begitbt/bet« trompen le�en/ popelfpen/ enbeanber biergbelgtbe fietBtcn. ^r. bloemen met "Taneele/noten iBuftBa» ten enbe �»roffelnageliS gfjemengt/ gbenefen beijert' rloppingDen. ��ater ban bloemen g^ebiftilleett be toeerbg banttoee lepelt ingbenorncn/ eoft&�to��lo^n |
psssgssssmtt
|
||||||||||||||||||||||
|
battet totten oogeu ggetsoct�et� ip, 3E>e bloemccnbe
t'5aebttn een bat bolfoete torjugljebaen tetoplebac betognnoc�tuert&t/ g�ecftbem ben fmattbe/ nan jjSalbefepe/ f?oetoelbatDefelbetognIjaef�faibjonc* Ben maben / en�e prji'e int �ooft gljcncreren / gijeSn* top ftenbat tbier boet baec tn m bjomuevs in fie�e bats �loppel�lpebeboeiu ^amme tigelle moet gbefaepbtjgn (nbet�etoel
gbeoefftn�e eerbe. 3&eroocb bant;aebt beneemt De tatatten/ bpo*
get De betffenen/enDe bjengt toeDec Den toedoen reat* Be.^ff Ibe met toater enbe a3gn gBefoben/�ii�etn �ert mont geboti�en/geneefi be tantf meere. Conflits �e scepn.
<©Piet0te Conftlie De gtepn qtenpit eer inbe Soffra
enbe fojeefien ban inbe fjoben : jSietiemin bie be fel�s tube gobenbegeect/ fai Dit faepeu in bette enbe toel ge* beter�e eer�e/baes be {tt'tte ban�er^onn�" luttel tornt. ®it trupt bient om Jjet �ertetebergeug�en/eii ben
ggeefi teberloffenban ftjoaermoe�ige gepepnfen: #et 10 oorb goet niet alleen regen beten en ftebenban feng» mge beefien/maer ootB tegen be pefie/tn toat maniere Datg�ebmptBttoojt: jaebar meer t'0/inbienpemaiit ttotjff elbe bat op eenige fengiuge fpgfe geget? Ijabbs/ gelrjtl bit�jit�gebeart ben genen bie�ampernoiIlett enbe biergelgtbe bingen eten/fo t�btt trupt baec tcgi fon�erlinge goe^.^e gene biebpen muien pouben/ful* leu om be f elbe te bebouben enbe te boebeu batfe be bp@ tojben ntet en betlaten/ oft om toebet te boen Beeren/ al� fp geblutbt 3tjn/ �e bpe-tojben (rrtjtben met bloe* men ban Confate �e gtepn/ gljeltjtBfp�efelbeme� bloemen ban jBatre ftrgcBen/ om De bpen te bet�jcj« ben enbe te boen bectretBeu. Camille.
�a«ille foo toel toittea�� geele/be�oeft luttel oeffe#
ninge/�et i& genoetfj Dat fpop eenen bjoogen/ mage* ren enbe fteenatgttgen gront geplant i0. Camille te een fonbet litigi) goet ttupbt/ om fatfjte
bunneenbetoeetbtemaben. »©aeromente ootBto� Dien gbeen beter remebte tegen be bermoeptbept/bau een bat banblaber� enbe bloemen ban Camille gbe< moetBt. ©e blaberiS ban Camille gbef�ooten met tottten toijH ingbenomeit/maetBeu eenen feer goebett bjantB om alDer�anbetojtfen te gljenefen/maer fon* berlingbebeberbe to{tfe. <@otBbettoatesban Ca« milleintaentomen banbe to^tfe laeuto gBebjontBeK gfjeneeft boltomelijtB beurbiaetBen biberbe tojtfe. ®e groene blaberg ban Camille op een gloepenbe tittbel oft panne gbelepbl / fitlien teiflont bepgneti �anDen�"°f�c, |
||||||||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||||||
|
c;
|
||||||||||||||||||||||||
|
N
|
||||||||||||||||||||||||
|
van de Landtwinninghe. toj
|
||||||
|
enbefonf�rbenmaBenbanbe�ia'nber�bJOjtels/ gelij's
ban <©tmiane/j0ioene/?LiffB ban ober 5ee/25jpotiie/ �^afiitiaBen/iSapen/ datoteli/ #een/ �uDi)0/3gobe" au?/ Carbp/�iup0-bifielenbe anber bergelgtfee/bie beel lieffel0tfter falten sgn/ift bat g�p bp bepbe tenfg* turen een bjepnitb 4Tatieel0 boet. ^ojcelepne �iojt albu0 getonftjt: �Murttt be f>o?te<-
l�pne eer fp3aebt brgg|)t/ neemt oan �e malfttje ftee» l?n bie bol blabet0 3�n/ fnijbt be �jojtel af en Uiafcijtfe Dan ft�oon/batter g�een aecbe noclj 3ant aen fjanglje, 3Laetfe toat bjoog�en/ tot bat gbp fiet/ Datfe Doat be* gitmeii (lap te uu�^ben : *©aer nae leg�tfc met lagfjcit in een tonneften of aerben pot/ ciche lage rebelntft mee 3'owt beficoept. 2tl0 nu Det tonmfteu of ben pot nol 10/ gieter 030110 g&enoecj) op/of etn beel ueriups en trcee beelen a3gn0. �Q)at g�ebaen 30nbe/ ftelt get tomiefteu opeenbioogjjesnbe gbeen borljte j-'laetfe / op bat do confiture gijeen ftftimmei en ftr�gije. jBaec fiet uiel toe/ batbe $ojcdepnealt0t0 met ben 33911 onecbetftt 3P. l�lsgfip�aeraf gfjebtuftftenb�lt/ �u-affr0etbie eerftintaeu bonter of vjogn/ eubenioecKtbatraf g>a* laet met olie ban <©!t)ben. <©p be fdtie maniere mo« gen ooeft getonfijt bj'ojben/ be fc�mten nan .Sparge!/ �|ert0-|iojen/ blepn ©on�erbaert/ 25jem-bloemen/ �apper0ense �ontommer0, a,attouijoe bjojt in befec manieren getonfrjt:|Een
neemt be ftroppen ofte fteelenban be Eattoutue / rx-e! fcboong�emaec&t/ enbefonbecblaber0 bar. beneben/ tot baec be blaberp malftb 3611. 55)efe fai men fouten in een batrfien/ enbe eenen g^epeelen bag� enbe natl)« laten f�aen/ tot batter ijeftel ftomt. ®aer nae fai men be pelici af-bjafftfjen/ enbe upt-gf)ebouajet5gnbe/o? Dojbenfpiepben/ totb�tfeioelD|eogf�e3�n. ©au moetenbaeronberleggf)tnbjoogl)e ©tlle/ IBmtM/ baat �upte enbe ��arepe/ blepn cjDe&apt, ��Ten laet# ftenlegBtmenbtfe aattoutnett alfcogDebjoogtuue* nen pot/ enbe gieter een faute op gljemaec&t ban twee beelen ?.5�n enoe een beel pekel : ® aer uae iegbt mett beelbjoog�e ©entbel baec op plat g�eboutoet/om bat befaute baerbeuc foube palieren enbe boben&oineu. IBen moet ootu meniebmaet biaer nemen / bat be tonfituten niet �jcagfje en Ugg�eu / om ban altpbtis faute baer op te gieten. 4Dp foDauige maniere mac^ men ootft confiten/ 4ticojepe/ <enuiuie/i|ert0-oojen/ be jongljeft�euten ban De �Sjamen/ be t'fopfean�ban '3Ebpmu0/vti�Ule/ <©{cga enbe �abtjfen/ maer fulcSe confituren moeten int Degmfel ban ben Corner g[}e< maeeftt buojben. 35e confituren ban be Brupben/ bte met 3oiibt enbe
a30n g�emaecftt30n/ l�iojbenmeef�glKiijuptu�t�oog ^alaet: |©atr bie trtctftipcfter of{jomg� gbemaetac rooi�en/ Dienen lot Der mebecgne / fobaniggs al0 3gtt Die�iernarjo�gDen. ^eerfelben mojben confituren gDemaet&t/ baiibe
blaber0 enbe bloemen ban ftrupben : jSiet t e min be ggene bie be felbe fouben boillen conf gten/ fouben mo* genalbu0te�3eccftegaen: J9eemtbeb!abec0 ofbloe* men t�an aSfulcfte ferapDen al0 oDp beggeett/ fuptiert Die feer boel/enbe fou�er eenicbfm� te ftampen/legptfe geBeelupt-gpefp^ept in een pot of baetgen/ baaer oBP Die in toilbt betoaren / ftroepter ban op fijne fupeftee/ ftlepng�eftooten/totDattetg�enoecoi0/en&efiel(ee �aetfien te boiiineninDe potine, 3SnDerfin0 laet biemetfuptrierfieben/ op een ftiepri
bpec/ tot �atbefupcBer beg�ebaente�eeftban fp* roep / �nbeboetfe ban in eenen pot. *©f't uae bat gijp be blaber0 ente bloemen feer biel fuit gpefupbert (jcb^ ben/ boet uit tn een glas of in eenen aecDen pot/ gtetee Dan op guefoben fupcBer/ bit gbelnca felare fpiope is. ©an g�elg'cBen mogen b� iloofen/blaber0 ban jffeun* te/$teen/!|ert0-totigBe/i0?outoen-gap?/#)uptfier/ 2Sugloffe/ enbe anber bergoelgcBegeconfgtbJojbeti: I^efgDelg'tBenoocftbeapoubt-bloemen / �ico|epe-
bloemen/^ioletten/^em-Woem�n/^abie-bioeme» M |
||||||
|
#di��tt.
�Belilof c groepet op alle geont/'tsp bette ofbjooge/
tnaer begyeett toe! befpjoept te 3�J11. D JBelilotemaec&t los/ Dunneenbe mojtoe/ g�elgtfe be Camille/ en�e gj�eeft eenen goe�en reutlse/fonbec' lingbe als fp gtoen w of in ben Cornee alf� reggeut, ^>p berDjnftbepgne aan iaat (ebeti battet 5p. ©erangewj� �fc^H�l-appe�.
;©efe moeten in be �.eutegefaept3ijn/ in bette enbe
�aelgefupberbe aerbe/op e� piaetfe Die nu el teertonnen l�aet/ mito batfe geen feoube berbjagen moggen/ enee begeerenDefelbeoeffenlngljebariDe�oncommer0. 1 ©eel lec&ec pecfonen eten Defe bjuc�ten/ gBelgtft be 4EapeciuoIen/ fp boen af be femelle / enbe fngoen Die in ronbe fnebeit/ be tooelcse fp in toiater fiebeu/ enbe baec na coofien metbloem/ enbe botetoft olie/ enbe fttop» enber op peper-poeper enbe fnioubt. Quiche fptjfe betbjecltt feer tot bpflapen/om batfe biitiben maettu/ maer fp genereert colergcfte bitmeuten/ feet beel bet* jtoptge�eti/ �ooftfujeeten/ bjoefbept/fujaermoebi�e bjoomen/ enbe ten lang�fien langgbu�ienDe&ojtfen. «©aerom en fai men Die met eten» 0�ati�jagQ?8.
IBanbjagoja/fo boel manne&en aI0 toijffien/toojbt meet g�epjefen/ om 3ijn fedone bjutljt enbe blaoerg ban om ben reut&e/enbe moet gefaept of geplant tuo j- ben op eenig�ebotic&er piaetfe/ tu bette enbe tuel gye< fupbeebe aer be/enbe feer boel booi be hoube bebjnt/oie fpg�enfbtScnBan berbjagpen. I? aippel� ban fBaubjago|a boen f�apen / ift bat gfjp een aeptee u oote tegDt/ ate gyp int bebbe 3tjt gelegen. ©e bJo^telbatijlianDiagoja geeft een bjogbenbecnbe facDtmaftenbe fttacgt/ enbe Doet frgepben allegerbig- Dept ban leber/ miUe/fcrofulenenbe anber Decgelsjrfte gtjefttjiileti/goegact bte ooeft moggen toefen, <3u��en-appel.
'G ® efe plante ig lufiiger om fien/ ftan om rtec&en of
eten/ boant be bjucgt gegeten jgn�i/ berbaecRt bial* guiglJcenDebjaften. De maniere om Cruyden, foowel moes-cmyden,
als medicinale ende wel-rieckendektuydente
confijten ende te bewatcn,
CAP. LUI.
AHantteojtelbJojDt albu0geconfgt: Hts meniti
ayttobecoe&ojteUjecftupsteraetDengetrorftai/ moet men met eenen groben Innen boecft/offtamijne/ be fatiel of aerbe rontoinmeaf bijptien/ baee naemet een mes bat wel fnrjt/ fegoon fc�tabben/ enbe uae Dat De luojtel� �icfee 3tjn/ in ttoee of dip f�ucfeen / banee* nentiinggerlancft/fplptw/Die men fai meta5ijn in ee< mn&operen netelfieotn/ infultbet boegen/ batfe niet aen en ir�anben : t©jp Daggen baet na faunen bie in De ^HjnneDjoogfjen/ enbe in eenen nintttien pot boen/ bie towlbepecSJtig/ boofts�aec op ggefobenijagn gieten/ tot batfe �becbecat jtjn/ enbe feec beel Ceule baec bafi op Doublet! /baec nae flopt ben pot �iel toe/ enbe bet&t t)em met bellen. <©ft anbecfitr�/ fai men be Usojtel� feec fcgoonmaec&en/ enbefplgtenin ttoeeof Dipffitc kw/ ban eenen binget lancft/baec na eenen Daglj laudi tn uiater te toepeften freilen op fieetc affcyeti/ enbe ban fte&en / met tboee oft D&pmaelf�o beel ^onicl)0 ofte ^bupcfier. M en macg occ& tn bef et maniere confetbe ban D�'
fe toojtels maften, ^en eerfien falmen bie toel fcgoon maften enbe fupberat als boojfept t0/baec na in ronbe fc��f&enefnflben/enbelangeintoatec laten bdepcfien op lleete afftljens : 3�aec na fo langlje fieben tot batfe toelmucaies�n/ enbe (�ampentboo� eenen boeeftofte Samiine. �enlatflenlaet bicfie.be.n met0{pma�l foo
iti �|onia� of «Iwpe&�r» |
||||||
|
I. Boeck
Wilt gbp tonfetbe mafien Ban g�cbjaot�betMalcf *
ten/ maeebt een infufte of itoee ban trioletten/ ftebe� baec in fnn ^uptbtc/enbe boeter ban bp een �alf once gbepulberifeetDe bjoogfoe ©ioletten/ boo? eicb ponb� ^>uptbcc0/ laiet bie t'famen fieben/ibt battet genoec� 10/enbe neemt ban be Confetbemet fiuthen upt/ mee een bouten (patel, <©m JBoftaeit te maet&en/ foo moet men bet jt�o*
ftaett-5aet uiel fupbeten etibefr�oonnia�ni/baec nae fiften/enbetn bout toater UJaffcjjen/etibe ban een gbe Jjeelen natbt in toatet toepeben laten; jseniet Dan tut/ enbe alfi met be bant feeruiel 10 uptgbepetfi/fultgbp bat in eenen febooneumojtier boen / cnoemet mmv' ftampet feet biel tojpuen met ftertben a3tjn / enbe bare boojeenen boecb boen. S�nbecmabenalouefeer lifFe» Bjcben jBoftaett: jSemen troee oneen iBof�aertfaet/ enbe een balf onte �aneele/ t'famen feer blepn geftoo' ten enbe gbebJieben/ met jjonitBina^tjn/ maetaf fp een beegtj maeclten/ enbe bant felbe biepne bjopbeno/ bte fp tn De �onne of t <©�en laten b?oogben. 2WiS fp bie �Jillenbefigben/ foo bjeetben fp een bjoepben me« ajijn/ oftberjup0ofanbetnati ^>ommigbe om baet be gcoote fcDerpfjept te bene*
men/leggen fietjIBofiaetHaet gebuetenbeben twijn- tgt/ in mo|i te toeprben/ enbe betepbental^ booj|epDI ip/ Daer na Doen fp Dte in tonnebetijs. <©m Concoinmew ttbettiaren/fal men bie in toit"
ten �jijn-bjoeffem leggben bie niet en rrerc&t/ m eest gepeebtbat/ enbe bat mei toeftoppen. <©f men fai Dte uipebellegg�en/of in eenen pot ijatigljeu/Daec toata» jrjn tn ig/ feer taeltoe-abEf�opt. ^�ommige leggen bie tn eenen aerben pot mef 3ottt/
ajtjn enbelKariolepne: ?lnbere grobeii bie in ta�ilat�* ttgijeputten / enbe becben bie met iBoftaert-3aet bte meta�nnB«to?eben oftgeftooteni0/ enbe leggen Con baet op Djoogb Bop enbe aetbe. «©m �au.!oerDen tebetoaren/ tieemtfe al0 bie notB
malft�jnn/fnijtfein fiutben / gieter Dan op (eer IjeeE mater / enbe laetfe eenen natbt in be loclu ftaeti bott�t: bjojben : �©aec na legbtfctn fierebe pebel/ fo fullen \p langljegoetbigben, 4Bfb|oorbtfeinbepotine/ enDe ljangtfebanergcnptnbenrootb. 2Sn©|aiiCbrijtbbe^ luaert men Die �en gbeBeelen�©intetalgebeelaeii bett folDet gtjebaii gben / of neben een op barbete ghelept/ maer p}inctpalrjrbbe�ittnllen. <©m3«jtipnte betoaten/ fai men bie in be bornie
bioogen/etiDebanopeenbioogbeEnbelocljttgeplaetfe leggen. SHnberemaben al�ne confituren Daeraf:^>p bjoogen bieten eerf�en tu be^onne/enbe leggen in oen bobemban Den pot '5E()pmii0i'nbe�euIe/Daer naleg* gbenfpbenSSjupn baet op/ enbe gieten ten faute baec ober/ gemaeebt ban bjp beden 33011/ enbe een Deel pe» bel/ boojte leggen fp een buffelben Ceule it&iv op/om bat betrUjupn inbe faute foube fituBen/enbe builen ben pot met be felbe fauce. «Eentgbe toept ben bem alleen tn toater/ enbe betoaten bem ban bet guercie jaet tn ben 03011-, Korrvcrha«Ivandeboomencndeboomkens,roo
Wel wtlandtfchealsghemeyne, die m den Kruyt-hofF
geplant oftvetplant worden, ende eetft van deghens
' daerde haeghskensvandenKruyt-hof afghemacdl
�ijn infondetheyt.
CAP. LIV,
D�n mrupt-Bof/ gljelptBbojent'ij gbefept/ too��
alleen gbemaetbt enbe g�efcbifbt tot gbenoeebte ban ben �aoec beeBupfgbeftne/ toelcbeniet en foub« foo beut-groot mogfien toefen/ met te riecben be tuel» tietBenbe bloemen enbe brupben / tentoare bat^P ootb groote gbenoeebte enbe begbeerte Babbe / ban te fienbeboomenenbeboombenj�/ foo toeHt�t-latitfcbe aie ^ier-lanbtfc{je/ bie niet alleen en gbeben oiigelgtb bee. I lieff elflcB�t mm/ ban be Btupben/ maer ootb be meeften*
|
||||||
|
�o4 ^ct '
«n�e anbec bergelijtfie. guk&e ronfgtueren 3�jn ootb
Bcfl rjefee e Dan di confettoen / om Dat be Diabete enbe bloemen alfoo beter bet)ouoen baec UcDec natuerltjtfie renetten / ban in be cotiferben mto tp bat Die in be ton» feroen met ben .�upcfier gbeftooten 51)11/ b'toelcb fect �jcci) neemt enbebermmbert beu natuecltcben teutbe Dan De blabece enbe bloemen. jan om cotiferben te mafeen ban be Diabete ofbloc*
men ban be brupben/ moet men olDii� boen : jBeemt be maiff Ije beeleu ban be bloemen of blaDere/be Baso» ftc uaetb uiojpenbe/ be toeltbe 3311 bet uut ban be�oo > fen/De fteelhenp ban be Jf�unte/,�>teen/i$erte-tonge/ 13jouU)en-8apjenbeanDerbergl)el0cbe : jBaecbtfe toelfcboone/ ftootfebanin eenen fieetien mojtiec/met eenen leti barben damper/ tot bas ff gelgrb een beegb 3t)n : ©octer Danbp tujee ofojp mael foo beel�>upc» keep of if onir�. JBaec Inbttn gbebeutt bat bebooj- feybe blabere alfoo gljeftooten/ wat te botft? 31311 ban felf0gftel8Eb ale 3nn ©toletten, bloemen ban porn» yen/ ban 25ugloffe of Bet nage/ boeter bp te meet ge* ftootenj�upcBerp : »©at gtjebacnjnnbe/ boetfein eenglae/ enbelaetfeeen maenbt tgbtembe potine ftaen / ombatbeobecbloebigbeboci)ttgbepb>foube juogben berteetDttoo|btti / boojbe�jaimtebanbe Coline/ enbe toettfe bagbelrjtbe emme. �>fgbp meucbt(toiltgDp)t'gta0opb�eteaffrbenfttlien/ om ie g�eben een blepnebecoctie/Boe boel battet betettoa* te/ batfpinbe<8>onnemogMic�nf«teu. <©pbe felbe maniere matb men confectie maecben ban uoofema* tepn-bloemen/ �>oubt-bloemen/ Cetonie/ pioenen/ jBarioiepne/ �oufille be grepne/ j�cabieufe/ ©liet* bloemen/ ban j!Bunte/<�?}tfecom/ <Elaer-ocge/ �ico> r?pe/ $erfe-BIoemen/ ban ^§>abie/ Bjern/ *©?etige« bloemen/ ban jiEalutoe/ toitte JBalutoe/enbeanbete �crgbelgcbe. 5Be tfopbene banben-Cbpmue/^pfopeenWem/
ban be toelette top bojen gtjefepbt Hebben/ bat be ton» f erbe upt Der natueren goetipben boaterfutbtigben/ gbeltjcb oorb ie bie ban be $erfebloemen / enbe ootb biebanDeSSiemtegljen bebetftoptbepbtbet JHeren enbe (Bilie. JBaetambat be conferben ban &00' (en enbe ©iolettenbele gbebfuptBt toojben/foofullen bop nan bien eltbbefonoec fcbjgben. <©m tonfrrbe ban u�oofen te mabeu/ foo fai men be
blaberiS nemen ban toitte of coobe fioofen / bie noclj niet open en 5fjn/ enbe bie fupbeten enbe f�ooten/ fon* ber eer(� teb?oogen/in eenen fteenen iBojtiec/baecna njp mael foo bee! ,&iipcbcr0 baec bp Doen/ enbe tn een glap/ g�eberbt metparcBement/ beu tijbt ban b?p maenben/ inbe&onneftellen/ enbe meeftenbeel alle bagbe be tonfetbe eene om roeren. ��ilt g�p tonfer» be maecben ban gbebjooebbe fioofen / laet tn een Ijalf gonbt tSoofeu-toatet fteben / ontrent een ponbt fijne J�mpcber / enbe alp gbp fiet battet toater betfoben ip 1 toojpt een once ban begbef�ooten g�ebjoccbbe iSoofen in biefbuvtfier/enbe laet bie t'famen fieben/tot battet gUcnccfil) u*' enbe ban met een Boute fpatelbeconfet' be met fiucBen upt nemen. ainberfinp/ maeebtbjp infufie ban aoofen in �oofe-toatec/enbe laet be berbe ftaen tuften/ ban be toelcbe gftp Bet onbetfte fuit laten ftaen alp be aecbacbtigf�e partie/en 'topperfie nemen/ baet in fuit gfjp u ^mpeber fieben/efi ban baec in boen ontrent een Balf once poepecp ban gebjoogbbe�oofen/ trtbe baec na boen alp bootfept ip. <® m eonfecbe ban ©ioletten te maetben/moet men
berffc�e©ioIetten nemen / enbe befteeliews met be �elcrUeniS baet in bat fp gangben/ af fnnben/ baet nae boat tft�tis in befebabutoe bet: j&onnelaten bjooghen/ om beobetbloebtgf�ebocBtfgt�eptaf te nemen. t©neu nae foo ftamptfe in eenen fteenen mojtiet / met ttoee niael foo beel «�upcBecg / enbe boet bat in een gia�/ DetboeltBebe tnbtbanb}p maenben in bedonne fai ftaen/ enbe onbettuffeben bicBb)i(0 gRetoert tooi» Ben / gBel0c& top ban De wnf��b� \}nn b� Aoofcn gbe« feptfieBBfn, |
||||||
|
van de Landcwinninghe.
|
|||||||
|
tet alfl bgf oft M ja«rt out is /aft� bat inbt� mmm
enbeKp}il: Mmt ombat�tjn too|tel3 tyeebtupt' licecut/enbe niet diepe inb'eecbe en too;pt/joo faimett ben put baec in bat betplan� faitoojotn/ toelbjeeot opboo|beel malen/ maec niet feec biepein �totljmt gtont/enbe in �jooggs lant oiuietit ttoee boeten btepe» ©en l&obeniec faitieeEf�tcgepbt boen om bat bano� J@ieten te be�iavctt/mitg bat Dcfe�e�fHtcnp ben �p<^ Pje�t feer begeecen enbe bicutoif� boen jtecben. <�ppjejS DoUtiobouen allean�ec fece nut ombecl«
ben/ cofferiay cabinetten/en 'rieeefegapp^aepen te ma* B�n/ombatbehalben5tjtiengoebenceucBe / feet lan- gde gebuect fonbeE bebec�en/enbe en too|bt ntet gfje- too|iu|teefst/ jae bet toebeeftaetfoo feec alle oncrupt enbe getooimte / bat be nootbenis enbe blaberg on Dee be tleebeten gfielept/bie boo; be motten bebjgeu, <©� blabecjsenbetfaetjjju upttee maten goet om betoog' menbanbe jong�e UinUetd te boen ftecbett. ®e noot* Ben0ina5gng�efoben / bec��gbenbentantftoeete. alfmen bicutotl* baec mebe ben mout fpoeit. Cfelt�s boet oocuDe betottiebanbeblaberjs. Stfftgen ban* be �ppjeiS-nootBer,jj enbe banbe ^agcl banben jBupI t'famen met olie ban iBpjtus g�emengt/be�ettet uut ballen banbenfiapge. <©e Cppiejs nootfeens barfeft gBepIutat in ouoen ujtjn g�efoben/enbe alle bagge bjp oneen baec af ggebzoncBeu/ iis upttec maten goet ben g�enen bte g�efcDueEtjgn/ itiaecbaeEen tujjtgen fai men be tulleucng met ggefiooten blaberg ban �pp;e0 fitgcBen oft tojguen/enbe is een remeoie ober langen tgbt feacE enbe gcet gljebonben, 50e felbecrat�t Dab- ben be jong�e fcljeuten bah�en «Tppie^ geanout ettbe t'faptngpefujolggen. �oofelaec �oef�jt fiem uaealle locgt/ t'3p toacm of
Bout / maecinljeetelanoenbie eetucDfit^bocljt^tjtt
gcoepetbe^oofeobecbloebiggec/fcgoQtibecenbebeel
langue tgbt banben jace. laoolelaecbegueect eenen
betten gcont enbe matelgtu boef t / toant oe fabelaclj*
tiggeoft foutatgtiggeeeEeei�ben iSoofeiaeEggegeeE
�inbeclttB. %n Deete enbe b;oogDe lanben moet gp
m <©�tober/ jgobembeeenbe ©ecembeE geplant 3gn�
maeE in eottbe bocgte/ in ,f>Piotuelle/ jae in JBeeete:
enbe bte inbenae fapfoen gljeplantig / fai bat fcibe
jaecnocg Soofenggeben/ (jet toelcBe met en fullett
boenbie b;oetg gljeplant jnn. ^ftbatbeeecbegoec
gDenoecDt�/ foo en falbe �oafsiaec gijeen meftbatt
boengebben/ ootKfalbet�oofeboIfomenbet lettcfte
bebben : j[©aer ifi oatfe niet feec goet en ijS / foo fai Die
moeten met mef� ggeijofpen 3011.
. «©eiSoofen jgnbeelbeE&anbe/te toettn/tatlbe/bK' k
men �glentiec noemt/enbeoocB coobebte tnbe Dagen
maffen, ©oojtp 3nnbeE |9jobenfclje/ J�uftus �oq*
f en / gljemepne enbe i>ie maee bgf blabet ft bebben.
t�oofela�c gto�pe� ban plante enbe fajebt. fspuso?DC
gDeplant ban fcijcuten oft Eoepgen0 gDefuebett in
f iocrlieni� ban btec bingbeca lanfK/ gelept eenen boet
Diepe in toel gbemef�e eeEDe.J^p btent feeEtoei bec»
plant/jae alle jare/ bJantbptoojbttefcDooiiDeE/ ofc
tenminfien al�bPbgf jasen oubtte (toant Dan be'
gint Dp out te toojDen) falmen Dem. fngben enbe jgti
obeebloebigDe tatsen afnemen/ toant bat beenteus
3tjujoncbD�pt- ^ft Dat gbp Dem b»Epiant/ becplatic
gem bp planten btec boeten ban malcanbec/. in gijee<*
nen betten/ nocDtlepa�btigDen/ ttotjj bocBttn gcont/
maec �nD|og0e enbe fieenacljtigbe eecbe. "«©egl)««
faepbe «Soofelaec gcoepet trngOcltta; Niettemin if�
Dat bDp Dienfaepet / foo faept Dembiecboeten Diepe
inbec eerben : �@aec en bebjiegBetu felben niet tre
Bet faebt/ toantbat tlepne gtjeeie faepben Dat miDDeti
inDe �oofeift/ en iflfaetniet/. nwt'tgpenebat gbe"
Gotenenbe gfjeboeebt iainbe felbeb)ucbt Dte be uoofc
naec ben Djupftgt uooj�� bjenggt / De toelcSe cgpe ifi
alo Die fatate entte f toeet tooit.
Om t� toimm Mout �oof'sn / fa� men ixu
M % 3ioofela?g
|
|||||||
|
Pie«f�e«te!fo9tt�tett&$ng«tt tooojt feec ftf�oone enbe
��onberlntfee bpjc�teu/ gDelgtu <© jauaet appel-boo* ttten/<a:itEoenboomen/4^angeboomen/3Umoeiiboo' men/i&mmllen/30attelboomen/©gge-ba�menenb0 anbec oetgt)eIgtUe:�nbeombat bjpmetbecgetenen fou�en ia onfen Ccupt-gof / baec be ©abec bejs Dupf» geftn�foubemogen3gngDenoetbtetnnemen/julien topmettojtetooo|benfpjeB�bat�beoeffemngebanbe booineneu�eboomReniSbietnbetfeupt-bofbeDo�ien ggeplant te toefen / toaeeafb�fommJgDegDcfcbicHt 3tja om te magen be SjaecDf Beu� basfc�en Ccupt'Dof Eontommethefettooit/gelfjc�ppjefTen/<{fc»enebec07 I&abelboomen/ Cebec�/ �Eoofelaergs/ galmen enbe anbec boomen.® 'anbec Dte toojben gefaept/geplant enbe berplanc op bebben/ oft in potten oft Kiften gelg'E %autoec-boomen/jiapitge/;©art'el-boomen/#gn' buomen/�itcoenboom«!n/«©jeiigebQomen/?ltm0en* booinen/©pgeboomen/<©lgf Doornen en�e anbec bef* gelflt&e/Die ytet: naet fullen becclaect tooj�en, ®an�etiCpp;ef-&obnt.
^BeCnpjef-boomfcoi�jel mannefeen al�togfaen/
en canute!: te lanbe met toel groepen fon�ee grooce
iieetfncyept�anoeu ^obenaecenDeucOt aaubeeeeF»
ben, llpgroepet�an planten enbe ofeeft feanfaebtop
tyooge laut/Merte Danben toatecen/i�iDiecen/ maraf*
ft�en/bocDteenbe ftucf�a�DtigBeplaet|en;maec betec
�ut�ang�etitoanbcbetg�enbaec be puntig op fcBgnt
�an inbe Dalen/ maec pjtntipalgcB gaet Dp gDemifie
E�c�c Doe luttel battet oocn jp/jae al en legt men maec
routibmine ben put Daecgpiit gbeplantus / eenfeg
nitfeb/fo fiet ft Dp co�ts baec nae. {get tg bpc-antg een
roicabel banbe natuere bant faebt ban befeu boom/
�toeicb al tfi fo rlepne batment nautoe gpefien en jan/
(o g rooms boom bae e up� gtoepenbe id t>ie foo Doogji�
toa|i; SSt�gDpt'faepentotlt/ foo fuit gj)p t'faepentu
jtong�ebojen/ batreieuttofntitDftenban ol»ctobec loe
thbe ©in�gE/en�e baec bp ootfe gecf�e; biant tuffcDen
kefettoeefa�eit t0foogvooten g�ettieenfc�ap/ batfe
Bpcantis feptjnen tegjjen malcanbec om t'fcecfte te
groepen; �©acEDeuEbatgpebuert alfteengoet gec
jiejaeris/�atteBoocBbeelCppje�gcoepet,, ^Sftbat
gljgt netplant/ boet tnfg�elgcBc: iBaet t�aebt u toel
bat gbpt niet en bef^oept/ De tacEbeng af en bjeet&t /
oft �efoppen af en ftbeect/t�ant ten matb gbeenfn�'
Seti liee�jag�jen Doe luttel battet oocli ift #et manne»
Bengcoepetgoogbec banb�ttogf�en / enbefieeftbie
fataen meet gbeliooten/ fj�tbiaecDtoocK nooffeetift/
battet mgfbeiintec en boet ,-
, Cppjej* bzaeeljt enbe t� in fapfoene Djpmael tfjaec�
te toeten iti Hotittiaen�/JBepeenDe �>eptembet/baec
om falmen in defebjp tgben be tioot&ems pUtc&en,bie>
men fai tnbe Jjonn� bjoogen/ombatfefouben goct om
tralten toefen / .�nbeffaet uptnemenbatoocBtnoe
bornie moet g^eDjootBtjgri. jBaetalfmen battoli
faepen (toaet af ben teelten tg�t ijstnfeec Beetelan*
��n in SUpzil/cnDein gDetemperbe tnbe J�ep/maertn
�efe laitb�u �atib�i ttointtfDi�eu #«obeE tot inbe
a^tntet) falmen nemep eenenftD�onen b|ocgen b���
battet niet en toaept/ en alfi gefaept UU falmen't met
een clepn gegaet fifte feer effen baeE op ftftcn e?n paeE
Smgljev�of meerbit�e. jSaec ban bat gfjefaeptt�
tot oattet�pp?ei8 uptggecomen te/moetmen bejiBte'
«en feer toelban baen Douben/en�ealle bjp Bagen met
toatet �efp;oepen boo; ben opgatus batibe garnie
i»ft(b'toflc6betet'i!5) naecbeEjonnen on�ctganr�,
SSlft nu tipt t� gecomen /beljoebet feee felben befpioept
te 3tjn / toant f je t btcliujit� nat maSen boet bat fte� >
ben: maec moet�nftebe ban bien neeiflicliggetoiet
$nbe gefupbect �tjnfonbeEaenbe toojtel te (omen oft
baecop te tteben/toantbanftetVjetrtebenfoofiwbet,
4KubK om bat b'eecfie enbe ttoee�e jaet f eet teec f�/foo
moet Dat tegen Die Ijitt� banbe �>onne enbe coubi ban
ht mtiit bien tgbt gDebuecenbe gftebecftt toojbcn/
gjjrtsj�fi �fl�io? |3«lo«n«ngBefepti0. ffimWilm*
|
|||||||
|
Het �I. Boedk
|
||||||||||||
|
so�
|
||||||||||||
|
&o0felaes op gein felteen gtffftei/ oft oocB op Cglen*
tiet. JBaer eesmen Die gvtfftet/ moetmen tube fplete een gtepn |Kufcu0 boen/oft eenb^ooto Wabtof tmee Dan uoelcietben�e �oofen, �>ulcbe �oofeB sgnfeet iHflttljom fien/om bat fp bleyne30n/ cubebe tloofe* laec Dol blaberg 10 /;>e t�oof e eocb fecs excellent ban seutbe/ enbe bte altgbtg tornt tn gaer fapfoen / bepal» �en batmen be tacben obec eenpgieelben maegiep» ben. ^ulcbe &t»ofen eu Dienen men om temaeeben j&uprber bau fioofen / oft om toatsc te bifiiHeten/ noty tot eeniggen mebeegu�/maet mogfienbienen se» Djoot�u om onbet tgntnaet enbe tleeberen te Ieggpen/ stut» ben foeten enbe liefl itben seucfcl&cttettitn men fept batfe camesganc b maften* <©m te fjebben fees melttecbenbe &oofS/men moet
ben&oofelaet planten oft faepeu op een bjooge plaetfe/ ofccontorninemet �Looc beplanten. #�pfuitujoety ( �oofen hebben/ �ft bat gfopecn pttttebf ban tmee pal' I men b)eet maect contornine ben aoofeboom/ enbe fa« bont 0 enbe fmojgen0 marni mater baec in giet/mwy* tati0 niet eet boojbat gp bnopbeng begint te trpoen, Cfelbe fai oocfe 3�n tft bat gyp ben f�oofelaer in man" ben oft eerbe potten plant/ enbe met fultbes maniere snoe neetfiicgept oeffent alfmen be tyoege Catusjben stibe �omommer0 boet/fo bo?en geleest i�» #|? fuit be fioofen �erftp in gaer tr acy t fiotto/
fllottgJjpbieleggttnb^oeffemban <8ise/ foo batfp baet mebe be�e$t sgn.ssinbec nemen get groen banben getfie met be mortel / Mm tn bat fp be ftoofe bnop* pen legggen in eenen onbetlooten sesbeti pot. <$gp fuit groen �oofen trpgyeu ift bat g�p ben iSoofeiaer op eenen ouben �oolftoch griffet / oftop�enftrupcb ban een «�pcbe / macroe ffioofencn f uilen gfjecnen teutbefiebben* <6ppfulc�e itifbecmiggc J&oofebiit maetben/tft bat ggpbie met folfec besoosbt ot� fp bc» gintopentegaen. <©gp fuit geele&oofen gebben/ift b�t ggp benzoo �
felaer met^gu natuetlttbe eecbe bp beneem plant/1 enbe ben fitupc banbenBjem met een boo; oeur boojt 1 gebbenbeint felbe gatbeel mojtete oft ggefs-gjabbV ff �eutben� ban ffioofelaet* planten/en bte rontomme befet enbe bereenicgt met be plante banben®|eni met leem :iBaet foo paefi als gfjp fuit fien bat be quetfute OBefiooten 10/ foo fu�t g�p ben ftrupcb banben ®jem bobent'gataffngben/ enbe laten beftDeuten banben fioofelaer groepen/enbe bloemen boojt0 bjengen/ foo fultgpp Debbengeele �oofen. *©e ecae� ten ban be �oofen 5tjn eenen pegelg�B be>
Bent. i�anbe tuitte enbe #jobenfege �ioofen mojbt 'mam gebtfitltecr t : JBaer tfi bat gpp toilt bat tet ma' tes niet alleen be tracht enbe gualttept banbe roofe en fjout/maee ooebben teutte enbe fmabe ban bien ggp fuit bie tn glafen enbe niet in loote clotuen btftilleeren/ gtjelgtfe men ggemepnelgcb boet: |Ben maect tnfufte oft fpjop ban roobe«5oofen/be tneltbe be tcatgt �gbb� ban <tEamerganc& temaben/ enbe oit toepatgtigge en j soler tjefe tjmneuren te purgeren/bie ooc feer goet fgn teggen be becbe bo(tfe geelfutgt/ yecttlopmgge/enbe ■ om te openen be becfioptgept banbe leber: ©egee�e faepbenis bie mibben tnbe&oofen gtopen/ floppen ben tuitten blo«t ban bebtoubien.^ebJitteepnben banbe
ijlaber03gnfeetnutfn betottteom te floppen albet' Sianbe loop.Cbolteben onbet beblabens geeft be felbe stxacyten. <®'fmm enbe gapticgeptinben bnop banbe fioofebe.ioctenfaeb� ggegeelebnop gebjoocgt enbe ggepulbetif�ett/sgneen3onbetlingge remebte tegen ben ujitten bloet banbe bjoutoen /oot om te floppen be snaentflonben/oft teggen be bjuppelptffe enbe affgaen ssan get manneitcf&tt een biesenbeeiiootsi met tmm SngnfogetMmwne |
||||||||||||
|
bo)te plaetfen bie tbe! te tofnt ftam, %p m niatg nfeft
geplant jon ontcent be plaetfe baet bea�pen f gn/toan� fp fiecben tetflont banbe bloeme.|Ben fept ooc bat gp beut3gnen buplen tetitbe belocgtbebetft. «©a�rons faigp fo itateJal0��wg�flge&tg/�nbenCr«pt-gof gea plant toojben. , , ^a�m gout i0 Ueq�mmt �m beelben/tamm�n enbe
anber infttumenten te maften oie ggebuerelitfi 3ijn/ ban tot ggeb^upeft banbe IBebecgne. jgocgtan0feg« gpen be j�Eebecgnp battet fag�emeel oftbe fcgabeo tinggen ban ^afm�out/ enbebe blabec0tnlooge gge» foben/ t'gapj gefutoe maetfeen. ^ammigge mepnerc oot bat get be&ratgt geeft bien S�an ben ^oc-goutge* Igtft/ om ��au tb teggen be pocben baet afte maetben/ niet te min itbgeb|aetfj0 mp m$$s tm be baet ban to§ |
||||||||||||
|
Saetti foo toeS g�oot al0felepne/to|bt�an fc�essteitl
enbe tatben geplant tnt b;eben ban be iBane / ontcens t'beginfel ban JSeerte ; iletmatD oot� ggefaept3gn/ enbe begeerteenen b|oogenenbefabelatgtigen gronbt» 3De bloemen enbe oocb get faet boen mater maben/
enbeb^eben benfieen foo mei banbe $iesenalss banb@ ©Sofe. 39e 25lflemen met bjantb tug�enomen/ boem bjaetben^e blabei0 enbe tfopbetr� tn mgn oft mates gefoben 3^1 ben matetfutgtiggenfe$rgoet/enbeooti om te openen be betftogt�epbt banbe ILebes / jlilte enbe jSieten. dommige ge&|up�ben be miffen banbets 2&jem:om ben mgngaert te binben/p om coojben aera facbente ma&eb / �tbeeggen bat fp bie in matei: te boeptbe lengen gelgtbmen Doet ben ttemp. ^paenfegen 2&;em gtoepetootb op boite p�aeefew»
opmoet int jaetberplant3gnbat gpgefaeptt�. {pp toojt tu $>piQ�MU gefaept/ enbe moet in jl�eerte et� per baes na berplant jon, «Be bloemen iubetottie ge* b�uptbt/boen otiergheben/gftelntb getmitjSteftrupi boet� �Baer t'fatbt alleens maetbt camet;ganfb/en«� �'aetfitafbeeimater0. ^teetbenbe ©jem groepet oponggeboubje&eenbi
fabelacgtifl�e plaetfen. ©e blaber0 tn mates oft bjgti gefobets/ftopgen albetganbe bloet oft !oojii? CeberBoom f0 luttel �n befe t�nb�n g0ebon&m<>'
5©�eromifi�afgl)p geminuuieii �oftotlbtotbben; ggeeftgemmelgeoeffcube eesbebie-melter J>onnem ftaet/hoetoel bat Op meeft' gcopet oe�oube enbe boc�^ te becgOen oie bol fneetito legggen. <8m mei te boen/ ggp fnlt oit faepeu in eesbe potten oft bijlen/ ban 3piH 3aet bat uptter maten tlepn 10, 'Ctaenban CeberBoomen tn fjol�'etanbtiigeti�en/
berbjgft ben tantfroeere/maer baer mebe geftreben/ boet be bjojm� fier ben/ en bemaert licgaem boo; bet" rotten, �gn goutt0feet moittf om fteti/enbe lieftitf�- ban seutbe/bjaet mebe batmen oot petfttinen maect» ^abelboom tnojt ggelgtb be palmboom gep�anfc;
maes gcoepet beel beter al0 gp met mgn b}oe ffem W fpioept oft metpoeper ban $ir0 beflcopet tooit» ^engaenbe be 45eneber/beggeert te'groepen bobes
op oe berggen enbe fteenatgttggen gront/enbe boe W meer banben mfnbt ggefcgutbiogbtepbe boubebec b)aeegt/goe gp fcgoonoet maffet. <Be <@enebecbeften 30« goet boo; be magge/ boo; oberarbepbe enbe gge« bojften perfoenen/enbe teggen albetganbe fengn/ t'yp Inwienomen/oft boo{ ben coocb ontfiingin/enbe soci ecgtti bc quote tapt. |
||||||||||||
|
I�
|
||||||||||||
|
parate tooibt geplant ban fcgeutenettbefat^&en0
naetbentmaelfftenoacpbanj&obembec.�pgroepet a&csmcosbcbtrgtKn/ cnbcootftfRS WW lum |
||||||||||||
|
©fier f 0 beelbecjuamec om be Sagen �anbf/8o&«t/
tm om Bestoft togp�nfi % raaec&f0 $nbi�supt« |
||||||||||||
|
van de Landcwinningh�.
|
||||||||||||||
|
/ sigcpiawsfoube metibpgfjebjeBe bananoec
feoombeng pent vnogpen met ©itecbepeipen. ©Itec iuil moe |©aent �au jao�embec gpep�ant 30» �an fatrbeng enoe jongge fcpeuten/op een uoici)tefDonic6eic plaetfe/ontrent eemgge Ue6e. <©m t'felbe toel te boen gsoepgu/ moet men oefe tiee�fiitjjept baectoe boen: $mn fai be eecbe metter fpaDe ommegraben en boO{« Bene mafcen ban een boetbtepe/ enbe meet ban eenen fialben boet Dost / baec nae lult giw tetftont nae §>� jBacienp baco ©Uec planten/ toaec af t'groffie epnbe bat gijp tn DeecDs fiebet / fai noefcg af ghefue�en $rjn/ �uelc in befe ommegefpitte eetoe eenen boet of t negen bupmen biepe fai gefteben 3pn/enbe �oben Dec aecDen ten minften anberjjalben boet / oft ttoee boeten tjooge MptftcecBen / tu �oegljen bat u planten ttoee boeten en een palf/of ojp boeten moeten lancB jgtu^et gpp'ttn �'eetbe fteetbet / maecfet mee eenen t�outen pfiem oft fcgerpen fiocU een gat tn o'eerbe/ om bat ban u plant» 3oen Defcgojffe tttet g{jeguet|l m toojoe met m �'eetbe te ftcBen: Sii bat ggp o� met booj&en0 ylant/fo moet ten mtnften tttffc�en be uoojteng b?p boeten (patte toefen / enbe fuit get ©Uec eenen boet ban malcanbet planten- �Baut at� bie alfo geplant jon/ fo en behoeft $pp niet meer baet aen te tomben / oft ggp en tutlt/ tan tnbe ttoee oft Djpeerfte jaten be felbe af te fngben/ iatenbe ten mmfien ttoee fenopen baec aen/ om bat Dp onbet bitse foube too|beii;. jBaec at� be twee oft b|p eetfle jaten ggepaffeett jtjn/io fait g�p biemogen alle ttoee jaten af f nu�en om fiahen oft toepen te m Mn/ maet fonbetUngge most t)p alle jaet ggefupbett jgn/ �an Dequaetfte enoefnootjte ftljeuten. jBen oifii�eest toatst ban be ©Iterblo�m�n/t'toelt
(sec goebt to om te (tillen beatine ban ben Doof be / �te upt bitte bomt/al0 men baet rnebe get boajpoeft enbe iet ottitetfie ban oen ftoofbe toj�fr. JBet be bloemen tDOfbt ooc�sfeec goeben tHjgn ggemaecBt / enbe oacB niet Ijet jajj ban be befpen.^et 3ap upt De fcBojffe ban be toojtelgepetfi/ boetbjaBen/ enbe jaetgtaf ben tua* t�sfucgtrgen Bet raatec^'^p upt be biabecjs geperft/ met eenigepottagte ingenomen maettbamec-gancB, W�m gebiootftt ef «ietenbeel loot� met tottren torjn in genomen /is feec goet ben toaterfutgtigen oft nette Itebeuom mages te boojben / alfmen bat eenigen ttjbt bnbet�out/en�e boat �aneel�aec bp boet/ mitg batter fjaeft boet obec geben/enbebe JBagge beroert, ^oofmatfpn �ttOt<ftiremfti.
�oofmatepn enbe «�elfemin / 3jjn oocb feec Be»
Quaemom gaethfBeir� in Den Ctupt-gof temaetben/ maet aanoe oeffeninge ban bien/en fullen top pier niet bttmanen/ om oat top giec �ojen bjeet g�enoecb �aer afs�efpio�enoe��m. |
||||||||||||||
|
©e Beoefen ban {iet gout ggemaetlt/ 50» feec nut om
te toeten/of ben Wij" gDetoatett 10/ tuant Sjet toatec fai iuDenbcoe^blnben/enbeben iWg'u fai tipi loopetu ^ieben befpen ban ©epl/ enbefobeel gepelbe beetneti ban ��etfc- fteenen/ tn olie gDefoben/enbe ban int liar� ban b«;n (joofbe/ enbeopt tooojjjoo'ft gelept/ geuefen be pijnebanben fjoofoc / Die tot be Jjeiffenen bomen. 'S^ap tjan be b!aber0 met cooben togii g�ebjontben/ u�enceft be geftoollen JBtlte. Cen mutit ggelrjtb een ftalen�upbe gemaett/ ban 13epl-bt�bec0 iranien ge* naept/ enbe op't gooft gebonbenban De Jonge binberd Die een ftgueft Dooft gebben/ fullen ggenefen tcojben. Ctoaterbattotbeaf gge�outoen tara banbe �Depl Dmppt/boobet Delupfen enbe neten. Kimtoflg&e.
�gntoi�ge groept meerin De 25jamen enbe gagen/
ban men toel begeert/ ban toaec bat bp fai moggen in Den Ccupt-gof betplant toopen aen De pjteelen. JBeh mac� banbe bloemen een toatecbffttlleren/1
bat upttec maten goet 19 om te floppen al�e bupcloop/5 bloet ban be bjoutoen bloet-fpontoen/ looptngen ban ooggen/enbe teg&eh alDeE�jan�e Camfeer/enDe boo^f 0 etenbe ^>toe�cen. Wt felbe Bcatgten ycbet 3ap/bat tot beblabecjsgeDjutbttoojt' fonbetiinge tegen be «Tane bet in Den mont. Wan De bloemen in olie gebaen, enbe in be &ortne gfjeftelt/toojt een olie gemaer&t/ Die feec fonbetiinge ig teg� be ptjne ban fjet gooft /Die tot fjttt� fpjupt/en�e ootb tegen ontftebinge ban De toonDen, Van de Kruyden om Prieefcn te �verdecken.
CAP. LV. �pi ggeb?eueban be boojfepbe Boom fieno / fa�met�
JDnem mogen behelpen/ om obec be ppeelen te laten loopen/imtfommigge&rupbenbitbupcgfametacben gebben/enbe bie met gun blaber 0 Die mogen beDetben. i�oDanigge 3gn 2&iponie/ #oppe/ Cautooo{benenbe <Hontommet0/ Cctoetenban ujotiDec/Crietben ban obec 3ee/©al3«m appel/eu an�ec Detgeiycbe planten. «SnDeaengaenDeDe 25jponie/ biegtoepet meer ban
trien toel begeert/onDec De ©namenen ^agen/ toaer* omme bat men bie fai moggen ban baec nemen / enbe in be �obcn aen De i�yeelen plan ten. «©etoojte�/foiiberlingge�aer 3ap/maec&tftereben g
Bamec-oa»tb/fp boet toaetec inaetBen/fp | upbertDe petffenen/ enbe opent bebetftopt jjepbt ban DeiBilte. Q0e toojtel met ®pgfjen gbef!�oten/etiDe op be iBilte gelept/�erbjoft be gerbte�jept, «©efelbe gtlgcb eenen peffug gebmpcBt/ bettoetbt be maent-fionDen ban be b|outoen/enbe jaetgt af be ooobe bmt�t enbe fecon&f « ne.�Bet3out gefiooten/�nbe�aer�p gelepr/geneeftfp bequabeftoetringben, 5DefelbefupbertD��upt/enbe berbjnft be cootgept ban fjet aengefttgt/toa�r toe feer? toel Dient Set toaeterbatinbeni©epmacgbergaetc toojben / in eenen put Die int fj�oft ban be felbe toojtel gema�tBt toojt f�noer upt te gtoben gelgc bojea bec*» fjaelt i&Me felbe &p foinie rjan een plaefter geDiupct/ i� feer goebt tegftenbe ^>tiatica/enDe om get gapj er* geniteDoenuptballen. 3&efetoo|telgeffootcn/enbe gfjemengflt met <©ffen-galle / �eefteen toonC�rigtBi bratgt tegfien be CantBer enbe $>eirrpen. �om ��tttmv0 m�t CauU)�o;5�K.
ISibtjSDat topboo;en banbe Concommere en�e
�autooo}ben ggefegjeben bebben/ foo en fullen to�s ftfec gfieen besman meet Daec af inaBen. |
||||||||||||||
|
!fi
|
||||||||||||||
|
'iB�pi/ (oo toe! gc��� alj� �lepn / toit �p bot&te snbe
�sjaetttattjtigspl'ietf"1 g�iplai!t3ijn/ban l�obembec tot iQeecte / maet en bloepet niet boo} m ben J&etfft/ tiocD jijn befpen en toojben niet tgp boo} ben tointet. Cen gc�epet ootU niet f)ooge/ten fp Dat tet ontrent een $oogtjen ©oom ftaet / oft aen eenouben |Kupj / ben takten bat ten laetften bebeeft. l�epl fai frJioont bc f pen bjagen/ i|� bat gfjp poepe: ban aiupn/ oft afftlje Swn ctbf atiDe<©ej�etffDdpen baet op fttopt/ be | toette *i0gp! fai toit toojbfin/tf� bat gisp atijt bagtjen laurfe be toojtel nfltmaett mei tottte eecbe in toatec gebjoSen, gfibatmen b|p befpen ban ffieplineenft�oonltj^
tien ooetr ben/met seti o;aet baft gemaecbt/Deni�iit» fut�jttgije» aen ben galg Jjanget / «nbebjp bagiien �aet Sjagljen, fip fai gOenefen 3911 ba n 3 nn (�ecfet e. ©e bla»- DetjS ban ©epl ggenefen be oecbjanbt&epbt enbe bec« f J�outbcpbr ban gei toatec/alg Die ggeftooten baec op gelept tobjben :®e felbe in I�5t�tigefoben/ enbe baet opg^�iept / ober «fi be gacbic&epbtbanbe|SiIte« tomaie ban Bepl/boobet Delupfen enbe neten / enbe mmht m sbvtfe �a«l baec fp op 0{vcfis(«c6vn tooibt. |
||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||
|
3Pe oeffeningfie banbe troppi i$ bte banbe asipottte
gelrjt/toant fp begeect be felbe gcont enbe fp;cpbulbtc«
gept .©e bloemen/tfopBen0/enbe get uptgepacfi fap/
mom b« �fcftopf0fD?ti banbe &e&ej �ribe jBim t
S� tg wm&k
|
||||||||||||||
|
Hes Il.Boeck
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
so#
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
�'gge�iup�&bati b�cti Ijs feee goet ben MUtlu�jU'
gcn/etib� men fj|outot't wtU inm�aw m&De/g�elgcB
ijtet na noti) fai bcsctam tooj�e» |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Niettemin to�tg�jitttisnbtfeto�ibe�an&enou&iet��
gen/foo moet pp feec Dee! potine gebben/ ggelnc�tia m De �eete lanben luttel potine begeert/ eet batlip be bottin belombet geeft. J&ocgtang gcoepetgpgeetne ontrent be 3«e- sant/ in mager enbe litfjte aeroe/ onbec een toaeme gget�mgerbelocgtbanjgnenaert, m moettnDen ^erffrenbe 3.entegeplant3gnban too� tel oft tacc&ensy be toelcBe in jf�eecte toel uptfpiupt* alft fap in befegojffe tornt, $p macg 00c na ben beet* igmiften jlf�eettegefaept toojbenin toelgemelieeet*' bemetbterbaBelaeria/t'famen eenen boet bicponbee b'eerbe gelept /enbe te» epnbe ban Den jare eibers bec* plant toojDen. ©e Eautoerboom bjeeft feec be couba enbe bo}|�/ baerommoecgp geplant oft gefaept tooi* ben gier te lande in een bafie aerDe/em bat be toozteis I geDuerenbe ben bojft/fneeHto/enbs an�ec rouDen/fou* ben baer bojen bebjgt5pn/betoel�Be niet tegen ftaen* be Dat be tae�en beuc oe toube banbe �©intec gfteffcn* be» 30»/ no�ijtanjet niet en toten nieutoe fcfjeuten in b� ILentei�oo|ttebieiigljen.�©antD8baf�tttjeptbanbeE
aerbe fai belet gebben / batbelocgtbe t�ojtel niet ere geeft geraec&t. iBaestfr Dat oegraibt baes oft» oere �Lautoerboom plant / fabelactj�tctj bfooge efl lic�t i&/ foo fuit gi)p op De toojtel basi ben %autoee-boom? (�toepen/enDe alle Be -QMitet laten i�ggen/aff�genjs eis taf / om oe mentite ban�er eerben te gouben/enbe te |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
-----------� � B- If --
2&alfem-appel Dient fece luci om fi�» pjieeten te*
gjlanten/enbe IjaecDf Be.ip Se ninfee»/ fa toel or n bat bie t'rjjoonc 3»n/al0 o�c&omDatDetacicBengbupgfaem jan/enbe UtUteine lange De fiaBen banben pneele op> dimmen, ©efeplante toilinbeUenteggefaept 30»/ in bette enbe toel gefupberbe eerbe/ fp en mat� �D«« �oubeberDjagfjen; oocBfoogaeftatebe bjucljtnipe sps/�ct toelcneinDen #etf(��i3/ berD|oocgtfc tecf�ont. ^Baecom moet Die op eenulaetfe g|[}efaept jtju baer De ^oniiegrooteeracgc geeft/ enbe moet a!|i feee�ect toebet tj/mcSitu�l� �e ipjoept 3yn. UBe ujucjjt wo|t ai September ggeplucfit. ®e(e appete 3yn glje�jtB filepn Etmoenen/atn gei
epnbe fcljarp/ tnbenitbDelbapcBacgttcg / enbe routo gelgcU�e<efel-�oncommes/ int ser|�egroen/eiide baer na rootatgticg. �>P \uo|Cen JSalfem-appcf� gljenoemt/ om batfp
beccat�i banben SSalfemgebben/ e.�coocii appela �jan�f�onoec/ ombe toonbetbaeclicbe ccacgtbiefp gebben banbe toonben tegnenefen. 3F>e blabet.o ban �efe plante ggebpDotgtenDeggepuibertfeert/ foobele | alp eenen lepel bol/met berocue ban �©eggebjeegge ' |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
uuviivu uat m couoe ntet en come tot aenDe too^e! *9i^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
gsefigetoepct/ geueeflDegeftgtuttljept �anbejouge
Btn�etp alfmen Dtc�otljS Daec meDe fttntt. ^>p maect |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
bafttcijept band�e eer�e:teau t n� bat l)em een b� bep»
�en gebjeec6t/|jp en fai niet toei tonnen groepen enbe |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
»«ontauc�ttoc^mitomij^�«t/«r»atfp
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
.«.WWV VfVHW^HtH^f'Vl (iJ-lJ^M!-!-» / ��»*�■* WMfc |f IIIH-I
batDaec toeDieiienDegebabet/enbe poeper ban De bla
beco ban bit arupt geDjoncnen �ebbeit/ enbe Dan met tomaia te boen gebben. CrUietenuantoontiee.
�Pefe piante Die eentcSftnd Die banbe Csfecfien ban
«©bet Zee g�elijtB is/ toojt luttel in �efe lanben glje* bonben / enbe geeft baerfaebt in blaeffaeni�beQoten/ ben Citeren ban fat (ben ggeltjcli/ gebbenbeinbe mib< ben be figure ban een gecte. 35efe plante begeert feec bette boctjte aer�e/�ie tosi tee jonnen flaet/ toant fp su matg geenfin0 be coube �etofage». � vite hm �an oUec %tt.
Crieceen ban ober mi anberfing ^l�eBengigge'
�ioetnt/groepen geerne inbetuongaeroen. ©aerom |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
op gem (elben gegeiff iet 3tjn/ooc& op ^>ojbcn boom/
op effc&e cube op crtet&elaes/gelgstop fbllenbj��f* ber becciaecen in t berbe boecB. 0Pltmi$ ttoeeber�anDe/b'eenibont&etgtogu eu
b'anoec bleet groen, «©'eenebjaetgt gele/ enbanbee toitte bloemen / ban�etoelcBe bslaetftebe befietiSs jl�ettemin alle JSp^tu� begeert toacmelotgt/ itcgte; fabelacfjtigge/b|eBeltt&ee»Demaggereerbe. j3oc�tf tan0 groepet fp feec fc�oone/ aen�e canten banbe see� fiaenbe toateten / b�berg enbe marafft�en. ff�pitug tooiotgheplanbtoftbanjongoe fleuren btebanbeiv top�anDenboom gOenoineiijtjn/ al^gpbier oftbrjf jaren out i& l oft ban fcgcuten Die onber tot be toojteK- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
�e ggene bte dc feioe tn 3�neti Dof M planten/ fai gun
|
ggegroept 51)11 / De felbe ftgepbenbe banbe principale
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
eenen grom foecfee» Dien ban ben mnnaaert ctel�cB.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
©e Blepne CrtecBe bieinbeblaefBenjS gtjefloten W
S)ient feec toe! om toater te boen maften ben genen bie niet ptffen en Bonnen / enbe oocB om te benemen be fcgetptcgepbt en be Ditte ban bten/toant gun fap glje- �tiengbt metten melcB ban toit ^eulfoet/ oft bccoc�e ban if�eloen oft �atooerbe faet/oft ban faetban jfBa- lutoe/off ^tifane ban «©erfte/enbe gebjontBen/ftillet toonberlijcB be fnrjbmg&e banbe piffe-^e toojtelban Uien bp De 28fp(esJ enbe 3l&etiffen gelept/ oft baer me» be ggeraecB�/maecBtfe flapenbe enbe boet btef�erben. ^�gijebiupcB banbe CtietBe i0 feet goet tegen be gea* beele enbe f�cciu Van de boomen ende boomkens, foo we! uytlant-
fche als hietlandcfche , die op bedden ofc in potten in den Cf uydthof geplant oft gefacyt zijn, CAP. LVI, Wan den 3tatiUier-6uom.
D�5,autoer~boom fltoepetop alleplaetfen/tnaet
en too}t niet malle lanben licgteltcB enbe fonber moeptegroepenbe gegouben/ toantgpgeoepet geerne upttet natuecen in toattne oft getemperbe lan» m/ mm tn tome lanben ni�t ban �?Hc6fDtoancfe, |
jaeroaer naefal bjc�eromme berplariten. jIBpitus
toojbt ootB ban faeDt gljetoonnen / b'toelcB tuffcfiett DeganDenmoet gUctojeben3yn/ enDeaeneen ouDe coojbe baft g�emaecBt 3gnbe falmen be felbe foo lanci al» f p t^ / tn een booj&en legg�en ban eenen boet of e oaer ontrent btepe / bat toocBenbeijs ban toel gfjeroe mefi/enbe banbeplaetfe befpjoepen. jBpjtugmoet geplant 3on opbeljoocgfieplaetfebanben gof / toane fpmatcBt beplaetfe beurgaeren reucBefeer Inftfcft,. ^pmacgoocBggelgcBbe ?Lautoetboom gBefaepbc toMben/maet gp comttraeeg boojt. fflpttm fai feec fcgoon enbe googe groepen/ ifi bat gp Dit&�Jtl� ront* omme g�efupbert enDe fcDoon getnaecBt tooit / enbe falgroote enbegoebe bmegten boojtbjenggen ifi bat ggp �oofelaer0 oftootB <©li)fbooiuen/baer ontrent planbt : l©antbe Ji!p|m0 cube ben <©Infboom3iinr makanbet feerbe&ulptcg : enbebeggeertbefpioept te 3B'n met menfegen piffe / maerfonberllngge mee fc�aep0 piffe/of t bp ggebjeerBe ban bien/ met toarm toater/bat gaerfeer aenggenaemi0. 59e ffivitus befien in een onbepec&t bat gDebacn/enbe toel baf� toe gefiopt/bltjben langge gacr groenicDept begoubenbe«> �ommtgrjefegggen bat beter te bannen bie met be Blepn tacrBgn� toecgieggDe. itSpjtussbieeir feerbe |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
I toube/enbe groepet geewebp ftaenbetoatercn/beBe/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
van de Landtwitininghe.
|
||||||||||||||||||
|
�09
|
||||||||||||||||||
|
imboQmi!mittttktfm�m�t�}dM$� / tuant men
macp Ijem tut treeften ; umt toelbat pp �ooj teuitg femntc� fap bat pp peeft/ben gepeelen gront befn.et/ be�ecft en�e onbjntptbaer maerbt. % bepof ft feec luttel geoefferte en gtegent te toefen/ tuant ftp groept genoetg Dan felftf tn De belbeu en�e bjil�erniffen. Jf�en math gem ;aepen tn bevente en�e tn �en �^erffr. 3�e dappere foo toel groote aio blepne / ;gn goebt
bos; &u�mt g�egeten/om appetgt te maften/�e bocp* natie mage fupneten/ en�e te open en be berftoptpept bet leber/maer fon�etitnge ban �e milte. <©e ftpo?ffe �anbetoojteliSenbe blabers Hebben befefbe ftrargt/ maer ftertber. 3&e groene Cappero f o toe! be groote at�blepne/ eet fpgefouten3fjn/ geben metr�er boet* fel. ^i>p3gn bepbefeerbeggeeu/ met foo feer om be bnupt/ algompMiifonfuutl/ biemeta3gnenpeBe� gpemaetbttoiijt. �©ant�e �flpper0bte notp meten 3gngeconf8t/'t3pgroenebfrgpe/ pebben eenen qua* �en enbe onlleflgtben fmaetbe/ maet ben 33 tjn baer tn oat fp geronfgt 3gn / maet&tfe Iteffefgtft cnbe fmabe* IgcB. ©e groote/ mita bat fp meer fapg�nbebleeftp pebben/ 3511 ongpelrjtb beter ban �e blepne / poe toel �at �e Bfepne meer appetijt;? geben/en heftut&er 5pn/ om �at fp bol�er 30« �an 33�n ban be groote. «©tn battSgnugCafiuiS feer na Bomt be nature ban
be Buiige/in be bertoe ban blaoereimaer ntet in reut* fie / foobegpeer�ppootfitn toacecatptigpe enbe feec �Dtuber piaetfen gpeplaut rejpn/ of ten mtnften bicB* totis �efpjoept te toefen. i©e blaoers / jacot en�e bloemen «tin fonberbngpe
floe�t/ ben gpenen bte tn repnicpept buiten leben/ 't3P ingenomen of uan bupten op gelept. J©ant men fept bat �eblaberw Qetym ofte bloemen/ tuBIepnefatr* Berna gpenaept/enbe onber �e (enbenen int bebbe gpe* iept/ pelpen betepnitpeptbetoaten/toaerom barmet� �ieinbeellanben/ bptan�tn alie Bloofferjs ban H�o* #ommigpe raben ootb bat men�mteBerlitpt�tf bej nieften enbe j&oniien geplant ftet. «©etotftegemaetb� |
||||||||||||||||||
|
«
l6l33otfjtoto�a
Wb«
pamss�gS�
Si�gs
|
||||||||||||||||||
|
j3gttgq
g«Kb�o
|
||||||||||||||||||
|
ban be biabecen / i$ f�ec goet tegmen be bntppel-pifje/
foo toel tuggenomeu / ai� baer mebe gfteftoofc / enbe oocb tsgljeu be berrloptgep�t ban �eiebet/ mtlteenbe moeber. %fl bat ggpeen tatcben fSgnwaCaftus obec u biaegt/ ggp en fuit ban beel g �ens niet moebe too;* ben. ©en toot6 bant ;aet tn be moutoeltirfigept ont* fanggen/bluft�tbeonbecfabelgtbebegeerteenbebt^ ricgept banbrflapen. Caro�e ofte $. JanjS 25;oo�t.
©e boom Cacobe g�enoemt/bte een lattgge/platte
enbe bjee�e�jut�t bjaeggt/�ie ban �ec �a«�te gelgtb/ beggeertban wnggefcijeutenenbein ^pjotbellc enbe jgobembec geplant te 3911/ in eenen bjooggengtonbt/ Die toel ter jonnen ftaet / in feec btepe putten. jBen matg Die ootb griffen op eenen j^tipiu of Mmanbel* i©e bmctjt i$ feer cjoebr om be ^tg'apen bet tema' 1 boom/ maer ftp en toil ggeenftn� ggefaept 3�n/ toan� |
||||||||||||||||||
|
feen/ en�e beel melcbu te boen ijebben. �nbe ig cocB |,
|
||||||||||||||||||
|
f et boo� be ^oeuberen/25pen7»©eptenenbe feoepen.
ommtgge inepnen�at get ^enebla�acpsgu/uiaec too|benbeo|oggen« �ayprr�oom.
<rappetbooth gtoeptop beelplaetfenfonbec eenfge
otffeninge op 3aeplanbt/ihaecopplaetfen baer ggeen en 3gn/ falmenbtt 3a«pen / op eenen beooggen fteen* argttgljen enbefabelatljtiggai gront/in geete lanben/ be toeitbe ban te bo|en fai moeten om-gcaben 3pn/ niet een blepne grati) t / tk men met baltb enbe fteen fai builen/ofte oocb met betteaecbe/b? toeirbe fai 3i�W ggelgtb een ftettbte enbebetoarmge/ om bat �e too|- tela enbefcgeuteu ban be �appetboomen/�efen bgtb met enfou�rnbeur bje&en ■ enbeboo)tloopen. Want tabten bat fp fultben toebet flanbt niet enpabbeu / fp foubenijaeft ben geljeelen ftof in nemen / enbe obec al obtruoctts&gcofiw* jgotfitatupm t� teim &a$> |
||||||||||||||||||
|
ftecben. ftp'moet o'trbtoil� begoten 3gn.
©e bjutgten 3gn bequamet otn be binberg of bert* b�ng bet te maben/ ban om bc mama te boeben. Wel i0 toaec/ bat fp foetert bamet-gancB maBen/ bptautis ggeuje&�e «Saffie, ^��el boom.
«Dabeiboorh iet ban bibecfege foojteti/�eufge b}age�
bi�tgten/ anbetentet. Wm oeggene�kbebjwtgten bjaggen/ e�nigge gebben tofacgugebjutgt�n/anbere toute/ enbe fonuntge gtaeutoe. ©oojt 0 fo 10 be eene manneben/ get anbec mgf ben. W>e een groept googe op/ b'anbec nebertoaectfl fiangenbe/bte men Palmite �eet/ enbe b'anbec tuffc�tn fcepb�n mibbetmattgg: jBaec 't3p Ddttettoil/ alle «Dabelboomen foetBen een feec toacme enbe meet ban ggetenipecbe iotgt. Wam infeergeete ianbenbjaeggt gpfeeeftgoone enbe feec s�P? ^aep�u/�n j�e«��im toel genoeep fonbecanbec |
||||||||||||||||||
|
Het ��. Bo�ck
|
|||||||
|
lattisela 3�"n eelt fptjfe bic fttt en&e �fcBtdgtB mt/i
baeromme ootb ben gDenen Die feer Jjoeften enbe upu teeren/foo betre al0 bte eenigben tijt in iloofe-biater« gljebjepebt pebben/ om �un ftberpljept enbe oliatoti^ gefubftaiitietebeneineu^ Welig luaer/ batfefuoaer« Igc betteect bjojbep/�aet om fai men bte met 3|onigg g�eben/ ben ggenen bte boubt toan nat�iere $g'n/ enbe met �>uptber/ ben gDenenbie beet jgn/ om g«n bas-' biggept te beteren. ^>p 30« oot& goet tegen be gitgt^ pgne ban be fenuen enbe be tuggge/ frgetptgftept Dan be piffe/ enbe bnaginge ban De mage/ met #o|cctopne fapgbebjuptbt, ©an btn topcfot-bubm
%�fen boom begeert een plaetfe bte biel ter^onnen
ftaet/ enbe eenen fteenacgtiggen/ bintadjtigljen/ enb@ f omtgtis bepasgtigen grout/ fep eenige ou�e muer en/ iaein be g�efpleten iiiiuren bie galf bettoallen3gn/ t� groepen/ pbncipalgth Die Deblepneugggetibiaeggt/ be bieltbe tuitasgtigg en�e feer foete 3ga/ gSehjtb airs jnnbieban jBarfilien,- 3©antfuleben©ggge-booms groepet geerne in �jbog�en enbe fieenatfjttgen gtont/ g�el�tb ter contrarie»/ Die grotite ®:ggg�n b|aeggt/ ruelcfee min foete enDerofegargngg 30n/ eenen betteis enDetoel g�emefien grout foecfet. 50e©0g�e-booirj groept feer luci in een toarme ggetempeebc lotgt/fo© berre alg be gront eenisbfiiijai tooebt i&/ taant bet ig tt� ; nenfeerteeienboom/ bteboojDebo^ftljaeftbeftgabi* gbettooft/ Doo��eto�nt5rjn!Bfbenbetlieft/enbebooi be D?ooigte bat gbemerg�elt toojot/maer beur batbe 3§ngen/ eer af ballen Dan rripebJojDen/breootblirbs teltjtb ban ben fneeaib/ neb�t/ mifr enbe groote bouDs febabeig�et/ baeromme moet gp in belLente/ at�be? bojfi abes tg ggeplam bjojben tegmen bet ,f>«pben of (©ofien/ in gtoote/ DKge enbetoelg�egraben putten/ banfepeuteu enbe fcb�ouc tarben/ Dtetuiee jaren oubC ?rjn/ ront enbe bol bnoppen/ toan� bie jgn be bjut�t^* baerfie. jfiBaer arn batfe tebetsrto�itelfouben frftie" tenfo fuit gbp onber ontrent een fialben boelbesre/b© ftboiffe af boen / noebtang �otb ban be febojffe �aee aenlatenbe/om&atfeinbeU30|telfci3beberSeeren, jBacbootbgbefaept �jo^ben ban gSetoeptbte W$<*
ggen/ bie met blepne �ooj�fbenss rontomme gbeban»? ben 3ftn/ baer nae ggeplanty enoe ban nsetftigb �egorf tem jffiaesfp mat!}beelbe4«ameropeen|&|upmen^ boom ofte ^manbelen-b��om §ftegriffiec tBO}ben/ toant JJP buett te laiig�er 1 Jlaer ��t 3p bat gp gge«f plant of geg�ifftett� / foobegoeft�p tnepnic� begte* teug/ mitg bat te bee! toaters� beDerfcrDenatuetlpibe fcBoonbf pt ban ben ©iigBeboom/enbe �aeft boet ber^ rotten, Weel beter tu�er t om fc�oon enbe bjurbtbaee te tjebben/ bat men be plante fteer&e in een See-ajupre of in pebel te toepeben lepbe/of rontomme met <©fjere meftenongeblufieBakbelepbe. jiBaerom tcbebjpetj booi be bojf�/ fai men bk ban g>, iliettens baglj fcee toel met ftroobetben/ oftemet ben oberblgffelen�are ©la�/ be felbe Dingen rontomme ben frrupt enbe tac* ben foo toelbinbenbe / bat men ban ben boom niet ctr fiet. 3(� bat gfip tuilbt bat be ©ggfje.boom fpaebej b^iic�ten bjaeggt/ 'ttoelcn f0 tegfien 3tjn natuere / fo© fuit gijp af-plutbcnb'eer(ie jonge ©ggben/btebegin" tien grootte woibeu/foo fai urnen Wggeboom anbere ©�gDen boojt bjengljcn/ bte tot be tointer fullen mo* gben goet blrjben. �|p fai ootb bjucljtbaer 3gn/ enbe bolcomen ©ijgert
bie feer goebt ban fmabe3gn/boojtis b|engfjeii/ ift db� men ban bat bp begint blanetis tecrggeii/roo�e aerDe; bit geftooten enbe gbebjepebt t�/ in be buplicgept bars be olie banoBl�ben en menfefjen bjecb/ aen be tuojtebS legbt/ of oocb aig bp begint blaberg te ferggpen / bal men be tfopbeng ban beblaberg / enbebe epnben bat; betacbenaffngbet- «Pe Wg'gben fullen bjoegb rgp bjoiben/ift bat men
©upben-meft efi #eper/onber een gemengt enbe ge*
rm�toett/rn# «rit� ban<©�ijbfn/�egt op be bjojtel banbe
1 maW
|
|||||||
|
Beffenuigge/ban ban te begieten/ baet fipin gDetem*
pm lanbt geen rijpe 3Daepen en fcrggt/ ofoocii ggeeti enljeeft» $?p begeerteenenfauelacgtigetv�outeiienb� fatorcfcaclmijtjuifls�tu/ foo berte alp Die �oc&t bjL a^kiom Dat yp feer toel groept aen De 3ee-bant.�u ift Dat De aeroe oaer l)r�D«l?la«t bjojbt / julcp nieten I0 1 fai men Die met 5uuc matec of pebel nat maecben. �)V vuojt ban blepne planten metDebJojtel gbeplant/ bi ben &ppIcfiit�ep/umetbjelBefet met bette aetbe. JBetipIant oocb�eberffrbe^abelfteenen/ baerbe s©a�elbcmiafgroepeT/in<©ctQber/ teltyp boeten �iep m De aerDe / bie met affegen i& gDemeng�t/ enbe met oSepten mefi uiel ggebetert/ met get fepety epn* te op�jaertg/ enoe toil ooca alle bagijen begoten30'n/ mM alle jaer rontouuiie tjem jout gljefitoeps Ijebben/ of Dat beter 10/ Dttb�Jit� nat gemaeebt jtjn/ met �ia» ter Das joutatpiigl) w. %at om Dat gp te Dooget enbe ftgoonDer fou�e ixsoj&en/ foo Beeft |)p gbeetne Dat 3911 bjoitet� nat gemaetbt tooiben met bioeflem ban ouoe tugii/ Die Dooj-gljc�aen 10. M bien o�cJ�/ Dat ban eenen fteen alteen/gualgtb een
^5aDelbocmmacg groepen / Die eenen fituptb fou�e flpu� g�enoetb li�bben om ben boom te bjagben : |oo fai goet jgn/�atmen ticueeof�jp fieenen bp een boep/ etioet'famentn lgnt�aetnaepe,in boegen Dat De ftbet» pe epnben bp maScfeanQcr bomen 1 enDe al! oo gbeplant iuojoen : �©aitt5jjiiDeDoojfulcbenniib&elDebrotfjt ban C�jee of Djp t famen gc�oegt/fo raatg Den fttupcb toan beu boom bolcomenoet en�e f�errber groepen* #ocfa (�a« te noteren/ tnbien ggp beggeert bat get U�tlfne n beeibjucljtrn bjaegt/�ai men �et manneben ban Den ©abelboom baer bp fai planten/ enDe niet al- icene een/ maer Dele/ ifl mogbelgcb / om Dat De nas* gpeleggentgept ban Den mannebeu maeebt / bat3tjn bracgt doo{ De tont tot get tonfben gfjebjagen toojDt: tuaer Doojbatbeobertoloebtgbepbt ban be bjucljrsu bomt. ji�aer ifi bat gfip be miobel niet en btbt beel «©abtlboomen mannebeng bp bet ujgfben te planten/ fco falg�enoeglj 3511/ bat glip Ditubailg met ben pan» ben aen iet manneben firijebt. �>fggp fultbloemen plucben bauIjetfopbanben manneben/ ofbanfoet luofcij toan't manneben nemen/ enbe Dat op �et tegf> Benfpjepben, est foo toepnit�j �aepen a!0 ggp meutfit/toant f p
berfioppen beleberenbemUte/ enDe3grv{teiaetomte Sjerteercn/ enoe maften ptjneintgooff.. ©an Den pijn-appel-�ootn.
3Deniagn-appel-boom gtoepet p jmcipaUjcBban be
beerne / Diegljeplantofteg�efctmoet3tjjun marrite lauDen / in «©ctober of $obem�er / enbetnbebouDe lan�en/in ^pjotaelle enDe IBeette/of met benafbaU leu ban be #gn-appel/ of «ojtg Daer me/ in toel g{je» fpaep�e enbe go�be aerDe, jBenfaiootbbe i�nn-op» pel met g�een g�ebJelt/notD meteeiacb bjeec&en/om be #ing�ei� te tjebben / maer men fai Die bjp bag�jen te bojen tn bjatec te mepeben tegg�en/ei ibe al0 Die upt ��etEOcben3�n/ febenffamenplanten/ ontrentbgf tjitig�er 0 Diepe in De aerDe- 1il& bte rullen upt g�eto- menanti/ fai men biefoobaefl niet berplanten/ ober' mitp bat fp gijeen bJojtelen brggljen/ ban met lancB» Jiept ban f ij�en / enbe | toaerlrjcB / fo bat fp ntet en mo' gen ban tot Dun gtootactjtec�eel�erplant 3130. &ot�)> tania ali� ben tgbt ban berplanten baer i�/ foo fiet mei toe / bat gijp be pjincipale enbe bttufte b)o)tel niet en guetft. ©en#ijn-appel-boom groepet meeffenbeel/ enbe
feerftpoon op googbe berggen/ enbe plaetfen bie boel te tuf nbe ftaen / bp foo berre al0 be plaetfe tjoaec men Sem beggeert te planten/ met foobaniggenneerfiig< gept bJ0|bt a�eocffent/ at� �et 'Sertoe-lanbt. ©p fa! �eel lang�jetftaen/ iftbat gpmenitftraael ban 51111 fegojffe berooft toojt/ obermft� bat onbet 3ijn ft�ojf' febeel&lepnebjoim6?n0gwei>en / biegcr�OHtfena' a�ww�c&�Djtbm* |
|||||||
|
van de Land^winninghe.
|
|||||||
|
boft tot tte�en/ enoe ooc b'aerpg bfe mett tiotS baec op
fat tooien/ of met «en gouten ftampec bafi ftioppen. ©oo} be bpf jaten en fuit ggpfe niet berplanfen/maee baetentufftgenfultggp btealle maenben moeten gca< ben/ enbealle jaec tn ben �^etfft met depten meft mi* ften/ootmettegen-bjatet befpjoepen/Iiebec ban met fontepn/ put of tibiec-bjatec/fomtgt0 boeit fupbeteu ban be �bectoUige tatften/ f�nbetltnge ban bojte enbe bjoogge feneuten/enbe onbec aen- maffenbe tar jcfteti0/ ten uwe bat be plante out/fttant enbe geloften mare) enbe becnieut begoefoe te toefen/ twant ban foube mett m\ of ttoee banbe fcgooufie moeten baec aen laten. <$otften fai men bie boo; atgt jaten niet fngben/ enbe baec t�e met gei b;eecften ban bec jBane / alf� fcgoon en D|oog& biebec i0 / enbe baec nae ban acgt jaten toe a�jjt ;areri/fomtgt0 ooc bsn boet ban beftetcfte<©ujf* �oomen/ met bjoeffem ban be olie ban «SIgben begiet ten/om te�eb;pen ban bemojme/ofanbecgebiecteert onttupt/ bte befen boom btcftbJil� Binbec boen» 0sn fai bte ootft betoacen boo} bet af eten ban be toepten/ toaet boos bat fp onbmtgtbaet toojben ; enbe bp bett ©Igf-boomggeenanoec planten / banben©ggge> bbotn of �^gngaett/toelfftec g�ebuetfcgap gembec {leutbt/ ttiaes boben al fo gatet |p ben �ptftenboom/ toanf inbfen gp ggeplant mare/ baec een �ptfte 10 bit gegtaben/fal tetftontfretben. jBeu maeg ooeft ben<© * lijf boom gejfftenmet 'tfdjtlbtften ban begtoffteenbe fietcftfle griffien bie men aen ben boom macg binbeu / Sielgc top giec na fullen bectlaten/ maet get toate bet*
o|en moepte ban be fieenen ban <©lgben tefaepen. jBen fept (get tueltfteeen to�nbetlgtfte faftei0) ba�
ben «©lijfboom ontyutgtbaet tuojt/ eft bbetbloeblgec bjutfit bbojt b;enet/a!0 gp geplant en geoeffent tooje ban petfonen bie maeggt jgn/ of bte een anbet0 bebbej niet en gebben ontfupbett/ jae bat meet i'0/in fommi* ge lanben toojben be #ltjf-boomen ban be cepne ftin« ber0 gljeplant/ ggeganbelt enbe gecegeett/ toaec boo| batfe fcgoon enbe b}ucgtbaet toojben. <® e «©ttjben moeten in jftobembet ggepSacft t jtjn/
aS0 fp beginnen ban bectoe te betanbecen en biel ftuetc 3gn/ ootft moeten bie metter fjanbt rjeplutbt 3gn/fon« bet eenttgftn0tetarftentequetfen/ toantboet beuc too(t ben«©lgfboom onbjucgtbaer» §>p moeten oot� met fcgoon/ bjoogg toebet ggeplutftt 3p'n / jae ift bae get toat ttj�� te bo?en ggetegent geeft/ men falbepbert totbat �ilebebocfitttgept gljebiooggt 10. «Se gtoene «©lijbeit bfe rorg ntet rtip en 31 jn/gege* jj
ten/bectueeften appeltje/ efi maften een goebe mag0e/ poe toelbat fp Barbe Barn ergane niafeeu/enbe gart om becteeren 3tjn= ®e tijpe «©Igben boen be magpe om' fteeten/ enbe maften toalginge, ,�>p maften ooc gooft fbjeete/ ebbeginbecen get g��fttgte. S�engaenbe be ftcatgten ban be olie/ XAt fullen top op
gaetbegoo)Iicfte plaetfe dellen / maet ban be«©Iijf« boom fuit ggp bgeebet int betbe boeeft btnben. Ban�e jfttticienofpittacen.
iftflicen toillenontcent beneecflenbacp ban�Spjf�;
foo mei manneften al0 blijf ften ban ;ab� geplant 3tjn/ maet 8et manneften met ben cugge nae get 3©efte ge" fteett. 3©ant al0 bit alfo t'famen ggeboetgt of bp eert ggeplant jfjn/ fdo blagen fp betet enbe obetbloebigec b;ucljten/ fonbeclingge al0 bte in fe�t bette enbe !ucb> ttgge aetbe ggeplant jtjtu We bjucg t/al0 �bitenn� fece toel f egt/ boebet biel/
en�e ftertftt be maghe/ toaerommebat gpooeft geo}« �ineett toojbt/ben gpenen bit beuc be^ccfttetot-gOe" matgelt jgn/ snbe lufitgg begeet^»t? toefen tn b|o««> toen-fpel. Citroen-��oemen/ <i;ehQ|^en/ �fmo�-
nen/ #ontp;en enbe ILimen»
Cttotn-b!oemen/<©|engen/Hmioen�n eft ^onrp«
ten/epfegen eenbetganbeoefftntngge/dm beggehjeft� natHte, eief� oro»slinge §^ft|n/pa?t moeten om gun |
|||||||
|
#ij88e&�8twt� : of ootft ffl b�t �Bp ontgpe ©fjgften
et� |p begtttnen toot te tooien / fmeett met fap ban senengtootenajupn/ ggemengt met pepec enbe olie, «©foatgpp beb�uc�tal0gptameljjtftgrooti$/ met sen naeloe oeuc-fteecftt/ baec nae met olie frtgt 6t enbe niet <©lgf blaoet0 becftr/ ban fai be toacmte/ geen Iet' fel pe�benbebanbe oberbloebtgge bocptiggept ban be ©�i��e/ oebjucpt gaefttgpe maften, *>gp fuie ootft ©gggen ban ttoeeberpanbe �ecbJe
Rebben/te bieten/ opbeeene3pbetott/ enbeb'anbec toot/ ift bat gijp t'famen in een ooecjeften binbt 't^aebt ban tbieebecpanbe ©gggeboomen/ enbealfo plantet/ «nbeoaecnabecplantet. <©�P fuit eenen mtom ©fig�eboom tam maften/
f ft oat gpp jrjn toojtel nat tmecfct met togn enbe olte/ g'fameiigpemengt. ^e ©ugfien en f uilen ban ben boom nfe� baKen/ff�
bat g�p ben ftcupc contom ontgcaeft en nat maecftt/ met bjatetenoepeftel/banelcftseben bele t'famen ge* �nengpt/ of bat men bp ben ©gge boom een ige gooi" sen ban i&ammen of gamete gtaeft. <©gp fuit be ojoogge ©ggen fonbec beDet�en g�tt*
fcett/ tft oat gjjpfa fpzept op een gojbe tn ben oben/ nae battu bjoot tot io/ enbe baec na in eenen uieutoeu aeE' den pot legpt/ bie niet gpepecftt of berloot ts. ;©e ©ggen met �pjope gijefoben/genefen b�n bee*
�Uberben. Ijoef�/ enbe beteren be gfjebjelten bec longe. 5©e ©gge maetftt ftametgantft enbe boet toel/fp boes f boeeten/rnaet bjooge jrjn oe/enbe met tbe�l banHgn* faet enbe jpenegriec» gemeiigt/boWfe beapofiumatien �n�e fterbe gfjej tutllen/ nip tooj�en enbe tipt bjefien. ©ggpen in oetocue/jgn goet teggen ben |)9eft enbe be ggene bie met pgnebenaeff�nop-fjalen. . ©e �on tnt�� jif�et Ij jibateg/ ttiaecftte een prec�sa»
ttif teggen alletganb� fennn enbe pectjcftel ban peffe/ ban ©cig�jen/ #oten enbe &upte/ ale int capsttel ban �e �upte bo?en betclaett t0. 1 ©ngeu pact ge�ja�en enbe gepu�berffeerr/ met een toepnicp toa0 gemengt/ maften een fonberlfoge ^albe tegen be ftacft � pielen.. 8?et fap ban be ©tigen gfjeneeft rupbtggept/rapptgl)ept/&lepnepot]!:6en0/ toot jont/ fpjof ten/ bJtt feer intaengljeftr fit/enbeanbete bleeften bes Itcftaerntf enbe aenftrfjt�/alft met meel ban gecoo' fie «©eifte bacr op ggefireften 10. 't«©peneefr ootft be tautftoeere/ elft met mat cattoenjS op be tant ggecasn tooit. �et opent cocftbefpetie., Wm ��n#�jf fio�i�.
t© cfen boom gto�pet feer liegt elgrft tn tu�t the gge*
temptr�� iatiben / maet iulan�en bte ftout 3gn / niet fonbec gto�tejo?gpe�nbempepte/ mit0 beftoubeban se locpt; «Baecom ift bat gijp in ut�en Bof eenen «©» lof boom reilt planten/ foo Bteft een plaetfe teggen Ijet Sup�en of «©o|t�n fiaenbe/bicgoogp genoegp 10 bec fjebcn/ enbe goet ban gronbe/ onbec fi�epacgttgg/ bo* benmetfiaabelcnbeftrgtgDem�ngt/ bitfte/ bocgte/ 8iiD8 niet inagcc. <©aer fuit ggp planten ontrent galf |@eerte/tiiet be fp;upten bte onbec aen bi boet groep* en/ maerbeicgeutenenbenteubjetatften/ biefegoon sn buirgtbacK 3iju / getretften ban be tatften ban btn «®lrjf-boom/ fo bieft aI0 een bnpfi/ enbe anbetBalben Saoetlantft/ bte ootft boeltont / ftlaecenbefupbetban fc�ojffe 3gn/fonoetra�' ooiftafgefneben metbenieU' iue ©nne/ be bjeltfte ggp berooben fuit ban be grobe ftg�jff� / ontrent een fpan becre/ baec latenbe be g rue* nenbtebunneci0/enbebanin&eaetbe(�eftenmfuitftec boegen al0 bie op ben boom fionben/ b'onberfte epnbe nebettoaert0 /enbe 'tbobenfte op�uaett0: mant ift bat ggpbte berfteert in b'aerbe plant/ fo fullen fp gualijtft isoml ur tigli en / of al ili bat fp bte ftrgggen/altgt on* bgucijtbaecblpben. |Ben falbieoocft fo teel onbet at� boberv beflrgcften / met meft baec affepeti onbet gge« ancngrjt 3iin/ enbeban fo btep in be aetbe planten/ bat baec boben op ltgge/btec binggeten bttfte filepne gge» l^oftenaet�?» ®aufuit g�p �issontemmf&cglant� |
|||||||
|
Het l�. Boccfc
|
|||||||||||
|
ili
|
|||||||||||
|
g�clgtft in be �oeg�je Supp�n / enbe f�fcSc oft bergQeV
igcbe baten fat men mogfjen berb|agen oft bec�eppem baec men mil : b'melt� mei te paffe fai bomen/om oie tegOeu ben iPttitcK in geoielfoe tolbesben^ te boecenl naec bat fp conbtomme feec mei met ftroo/oft fcrupbe ban « mm oecben f uilen becleet 3 tjn/enbe inbe Contee Uiebec upt te bjengen/ mue inbe Coirne te fieilen/ otta ban be {jitcc gDeboet enbe g&erecceett te 3tjn, 2t�0 tm alfulcBen plaetfe &i$ booifepbttiafnbenSJofoDebon*' beu ij$ / men fai be putten geaben met fpacien ban eeti ftaeuDe. <&nm om bat bie<®}eng{)eboom biepe mo|« telt/ foo falmen befe putteneen elle oft tmee btepe gra^ ben/ enbe anbechalf elle oft meecmgt/ meltheaecb@ 'uni gl�EEoert enbe gebjoBeJi moet jtjn/om bat be mo|« tel gij�matftelgtfe baec in maro f�secfecn/ meltne put^ ten opmaectjcl eomenbe/allenf �eiijj engljec fulleu mot« oen, m est fpaen ben boom Hu3>ten,#m mei te Doen^ foo befjoo{ben �efe putten/ tnbieutmogfjelpt&toace^ een 3asc oft base ontrent open tg leggljen / om Dat fp oeucbeel^onnefcDijneitenoebeel tegenss eenen goe» ben aect fouben nengfjen/ maes 'tfclbe mact) g�etjol« pen uoo^��n mciten bobem ban �s felbe putten te bec^ Ben met mei uerrot mefi enbe nieutoe aflifiens / b� nopt nat gemeeft ijeb�sn/enbe met een bJepnirf) bjatee nat itiaecfeeB�e/ indien battei fl®eenregenacl)tMl) iste bes en igi, <©ft metbe felbe putten googe op te bttlleti met ficoo enbe felepne ttjf&eng/enbe bah fjet bpes baet� ii«ie te fteecbei�/ latenbe tfelbe al tfamen berbianben/ eiibe be affebeng inbten battes niet cegent/befpjoepeng mant atljt of e tfjten �ogeti baec nas fwllenosfslbe put « ten melbetepbt enbegbeftelt jtjn. ?©anfai'meu me« beromme be gconbt enbe jg�en ban be felbe puttere mei toeren w�e b'aecbe bjeUen / enbe baec op leggbetc een effen Sagbe ban mefi eenen bingec bitbe/enbe baec op een lagne ban feec goebe secbev«@aec nas beu booms' baec op (tellen met fukfeej�betes .Sonnenmaect/ fois berce alftmogeltjtbip/ ais opeecftgeffaeu beeft/ te toeten bat bte 3(jben Us teg�eRBet^upbef�oiib�n/ toebec teg�en bet j�upbe m�gfien f�aen/mant anbec^ fin^fouoenfp gDenoetb te�tjben �ebben/ ftibienbir fpbe bse tegben bet jSoojbe �eef� gbefiaen/tegfien bef «©opte oft *©efte fionbe, «�nbe Ijm aen i& b�er gbele*' gben/gljemeccbtbat be gfienebjeoaec tn miffen bitB" mtl0 Hun boomen boot binben/ oft ten mmf�en bat fp lauglje jtjn eer f p b;utbten bjagben / oft luf�it� ftaeit: en groepen/b'toe�cfee fp fouben gebaen �ebbety laseri bat fp alfo geplant babben getoesf�/fo baef� alp fp butr eerfte fc�eute boben �cc eetDeit gaben.�nbebefe f�baa begbebuectmeefienbeelbegDene biebeboonien feee gco�tfatetitoo?ben inBi/�en oftcecbepotten: toan� mt�tg batfp biealle jare upt enbe in bjagben / foo ere nemen fp geen m�)t om bte te fieilen gcltj� fp int booi* gaenbejaecfionben. ffl& nu ben 23oom op b'eecbe gbefrelbtf�/ g^efgr�
ftp eerf� Ijeeft gbeftaen ter jonnen toaectu/ foo moet
men gbeinjBeb'jt& b'eecfiebaecintooipeu eenen bal"
gLaumerboomen fullen met ttoee rnpen gbeplant Ibenboetboogbe/enbebietoelbafitceben/baecnaeop
tooiben/ toaerafbet bolle ban b'eene/ faltegben&et | �efeeecbeeenlagoebanbefelfbeboorbbe roojpenbare
|
|||||||||||
|
tmto�bDDbul
6jfeBbjfUbf«Kb&
iicDffefege�fJf|nf
|
|||||||||||
|
poel bon b'onbetjiaen, jBaer bp gbebjeecBe ban
Blaamerboomen / men fai t'felbe mog�en boen met «�ppiefboomen. ��ant g�pmoet becfiaen/ bat <©' reng�eboomcn g�een anbecg�efelfc�ap ban boomen en begeren/ban befeboojfepbe/ enbe oen JBpjtu�- boom. j[©aec be befie enbe becfeetBecfie manif ce ban allen toace / batmen be felbe <©jeng�eboomen / �i � troenboomen/ enbe anbec biecgbelncBe piante in bal» betonnen bteg�efpleten3tjn/ oftaerbepotten/ oft Billen bte onber bjeebt enbe boben mat tng�e3�n/ gbemactbt ban gbefpleten berberis feec toelffamen gbeboetbt / foobattecnietuPtballennocbafftntBen watb: mani beur bet btcBtoiliS begieten/ mo;btbie aerbe �ooger ban 'tboubt/ tn toat manieren battet fp/ mibts bat bet nat maetfien ben boom boet groepen/ jnaec onber moeten gaten g�etnaecBt jtjn baeconp Djft Dwntfti/ om betob�itollitfibjst�rflft�loopen/ |
|||||||||||
|
goebe eerbe met goet mefi gbemeng�t/enbe oocfi feee
toel tceben/ tfelf be bp g�ebeurte boenbe tot bat be pug' Ijoog�e met een �obelBen op g�ebult ijl/ enbe ban be« gieten. SHebefe bingo�n falmen boenboo; bebollg' j©aue/ enbe int maffen banbeu bage/bat i& ten negetg oftt�ien urenboo?noene. D^antmenmepnt battes moimen enbe mieren fouben groepen / tuffebenbere firuptBenbefc�ojffebanben #jengfjeboom/ toaeel batfe metbe bolle �Banegbebaen mecben. W&fpale bui» becplant3tjn/g�p fuit bte oeffenen enberegeetet? foo mei in ben Cornee alp in be Winttt/ gbelt)t6 ftm nabolgbt : 3n be Cornee fulbtgbpbie ban bjp toe typ bagnen bes abontp enbe mo?g0en0/ of ootB bfcB» miloec begieten/ na bat be bitte fai gcoot mu Want um jengtebooiti begeectboben o! matec/enbe �eDoef� boojeltBcn boom ten minfi en ttoee epmmec to�teep, j ^ai�m30«osioW�$0�e!Hc&igB/ bte matera 1 |
|||||||||||
|
van de Land�
|
Ji|
fetn jSotDtanisom boo} foo ongpebjoonlit&e liou&c
bebj�t te3fln / meutDt gDp tboojfepDebetleeDen met anDerbaelbetrotmeft beletten/ foo fuit ggp bcfelbr <®?enggeboomen obergouDen. 5De gDeanffice Daer Dier na fai af gDefpjo&en 30n/3gn beel tceroer enbe eec ban De bouoe enDe bojfi beftDaDttD t/Daerom moet mi Die befetten /bedeeDen/ etiDe�jeDer befetten alsibooj* fept w : maer DoogDer om Dat De griffie gDeen DinDec en btggDe/maer 19 Die foo Dooge gegi iff tct/ Dat 'tfel�e befetfelniet toelDaeraennifitggDeraiiu!/ menfalDet flupten enDe bercentg�en banoe gi tffie met grof en�c DitblatbenomrotnDenenDebtlte/ enDe eenen reep ban een matte Daer ober Uitnben/ enDeitiDten nooti0/ met eenenfiabeonDer|c:tetn JBenDoutmfeergeete latt' Den/ BDelntb in ^paengien entte pojtugael boo^ feec* ber/Doe men De �>�eng�eboomcn moe 3©inter meeK begiet/ goe fp mtnberbjiefen / foo betre alft met put» �jaret/oft fontepn-baater Dat eerft gDeput ijs/oftmet bjaterDatin�e bornie oft ban DenbperelaeutogDe* maec6ti0/gDe�aenbooibt/ enDebattn D'aerDeniatg DjingDen. i��aeritbtiugfeleDatfulcbrin DefelanDen ntet en mat� gDeDaen 3pn/ tuant get luare te bjeefen/ Dat fp fouDen betbjielen. |Ben moet bau maenDe te maenDe/ foo berte alft ben tgDtg�eDootDt / aenben boet ban Den boom D'aerDe toeten enDe bjeetfeen/ooxf� meftDaetonDermengDeuen�e begieten/ el0 bcojen SDefepDt 10. iEaet om De tatben ban Defe plante te betoaten enDe jeuc&�iclj te gouDen/ men moet D:c allo 3iare meet oft miniateti fnijDen/ naeDateengDe« febitt �^obeniet fai Duncben ban noobe te toejen/tuant Defe teete en�e co(�elrjcbe boomen moeten tn �it affnti* Den nautuegaegyeflagljeiituQj�en. jlen moet cocb niet bergDeten te toeeren alle bupltcijepDt/ oberioiiic* DepDt/ enDe brupDenDte aen Den boet enbe ronDtomme groepen/ oocb Doojnen enDe bjamen metter DanDt of t meteentoelfng'oeuDe ine0bj?rlj nemen/ enoctft �at* ter eentg�en tacb �ooj bojfr oft an�et(in0 berb?oocDt/ bleecfi oftfruert too^Dt / men fal't berftojben ontrent be Eente in't bicecbenbanoet JBanemeteenfrDoon toeet af-fngben met een gof-fag�e / pftfeerfcDery me0/enbe De fneDe toel Detben / om Dat Den tatb fou- De mogbeu toebcremme tot Demfelben bomen : jae Dat meet (0 / Daer ta�vr&eng bupgDeu Dettoaertg bat bannoo�et�/ enDeDoogfjenof�leegDennaepftfi banDeefabe. IBenfaloocbDetfoppenetiDefcgeuten af-fntjben Die int Dppetfieban Den boom bomen/pnn* ttpalrjcb be gDene Dte te DooflDe loopen / op Dat f p |W Den mogDen mettameltjtbe mategeltitb ftaett.lBant Defebooinen/fotiDerltnge be dTttroen-boomen/tcDoo» ge op groepenDe enDe te beel fat�ten DebD�nDs/en Dja« gDen foo beel noeD foo goebeb|ucgten niet/al0 fp Doen �an D«n obettolligDc f toetsten betloft 3ijnbe-. IBoojt� folmeninDiennooDti� / een beel Dunne fiaben fielten ombetatbenteonbetfettenenDe bjagpen. |f�aert|� Dat fp niet tegDenftaenDe alle D� neerfticDept enbe foj« gDeboo}fepDt/fomtgt0 bomen te treuten/foo falmen aen Den boet ban Dien ^amel-gojenis graben / toang men fept Dat fp Daer meDe toeber betomen enbe jeuc�" DitDtoojben. ^ter gebt gDP i>it oeff eninglje ban beft boomen/ bte
�n0 ban anbet plaetfenobetgBeb^orDt3bn : jliSaec aengaenbe be gene Die top in Defe lanDen boen groepen enbe boojtiS bomen / menfalberfraenbatfptoojDm getoonnen/ oftbanftDeutett/ tacrben^enbegrifften/ oft ban faebt / oft Deur bat fp gbeintet 5gn. <©m nu baer af infonbetDept te fpjeben/ foo groepet De ©jen* gDeboom met groote ftoaritbept ban fcDeuten oft grtff ten/ toant beuc Dat Dp feet Dart t0 ban Boute/ foo f ft bat Dp feec qualit� ban toojtel brggen. jSocDtan js tooibtgpbanfommigDe alfoogDetoonnen. ^>pne* men een tatr&en banben©iengeboom enbe fupbereut ban38nfcgerpe puten / baer nae planten 3tjt metbe punt nebettoaert� in een boetbrben gbetoonben in berfcg calf0 mef�. ©an fulc&e planten bomen be <©?�ngBe.boom�n Mtmtn l^aenfeetijs g�et/ met groote �oofoes�
|
|||||||
|
gettoecD fn genliebet Hobeti / oft niet tece ban�aec
en gebben om Dat fp Daer beur geinepnbcU meet enbe
ftboonbecbwcljten fiebben ban goe�ecaert, %atbe*
gieten moet men toeften battet mater niet en tome
onDec aenben fttuptb banben boom / enDe Dat een
toepnicB betre ban baer gBegoten3pbtt ronDe/ om
�atgDelytftclitfeopDe tuojtel fouDe ftnc&en / totbten
epnbe falmen een uoojben rontomme maecben Djp
toinger� Diepe/enbe Daer in get mater gieten/b' toelcbe
men boeDer bctben Tal alft tu�tes ing�efonffeen 10.
gnoe Wimi balt De fojglje meecDer / om batfe niet
�n fouben natibe bojft ouetaetbtojojben: ©aerom
foo tjaefi alft begint te bjtefen oft tout te toojben / foo
fuit ggp Dte tntgtflbecben/ gelgcb ontrent 2�amiffe/
MtetcenDicftelooiaebanblaDer�gijemaecbt / Die op
flaftettKuff / oft elcbeuboom een logie maecben ban
matten Die Den ingantb Dceft tegen Bet,�>upbe.�om'
iniglje Decbenfemet tojcb/ D'toelcb een goet Decfelig.
SSn�er/ al0booreni0gDefept/ falmen Dte boeren tn
gije�jelfoe belDerbeng/ foo Dte in biften ftaen/ oft ton �
tien g�«plant 3pn. .JBaer toelcbe maniere ban �efe
�jtetoat3p / flbp moet maecben Dat 3? De tacbenbjp
ijebbentitljunDet&fel/�'toeltb�en niet in fai afgBe»
nom� mojoen booj Dat De ��3inter gepaffeert lieti $tet*
tcmmgbP moet toefien eer gppDie Detfit / Dat fp
nljeenfinis nat en 3911 / triant itiDien De cou�e Dun nat
obetbiU/De boom enDe bjucBt fouDen licDtelitb banbe
�jojftbe�ojbenmojbetu ©eBalbennotgDat befenat*
ticbept De bloemen enbe tyutpien fouoeboen rotten
«noe beDetben al0 fpgeb�cbt 3gn. ff�aer DegefcDtcb-
(ie i^obenter? plutben af alle De bloemen/ bottenen
tacr&ens banben Citroen boom/ (bie De teerfte i0 ban
allen) etrfpbeb�ucgtenbccben. JBen moet oocb toe
ftenDat tn�unlogfenieten regbent/ pjincipaltjcb te
togle Dat De f neeuva Dopet/mitp Datt�t fneeuto-mater
meet Dan eenitg anbet finn fcBabtltrbip: oocb Dat
Eie tlepne aeggDe niet en bjpbe beur gun Det&fet�/ oft
meteentgge luinD� op gen niet en tooj�c g&eD?eben/
toantttifulcben gfjebaUemoetmenDen fneeu terfiont
af jcDuoDen/enDe banDeii firupc toeeren/lnant fp ber»
iijant Dte. ©aerom ten epnDe men fulcben fcgaDe
fouDe moggen ontgaen / falmen De fpleten enDe gaten
foobetre alft Daer eemgjfc 3tjn tnoe logten / feerbjel
floppen met mcft oft mercb/ biemen fai mogen open
Doen alft fcljoon / foet enDe tlaer toeber iis / enbe Dat
�e^onne|cg�nt/omDat3tjnftralenfoubenmoggcu
lop�eboomentomen/ �nDeallegua�e lucDt betD?�*
ben / D�oogbeuDealfooDerotteuDe bocbtfcgepDt Die
banbe b�ncbetljepDt gDeootfaetbt i&. jBaer at�be
potine bertrec&t/ falmen Dte toeber fioppeu/ op Dat
�c cou�e Defe boomen niet en gcnpe. Cen toare oocb
�uet.quaet Datmen gDeDuerenDe �efe ftercben bojft
sn�e couDeeeo bier ban DjoocDDout/ oft banboolcn
baer maecbte/om Dat be toatmte oft Ditte groot gge »
ttoecg �Senbe ggenoecg buert fonDerDe planten met
beblamme enDe roocb te befcgaDigyen. |Baer Dat
toebooH pjtnripalitb beii Citroenboomen te gljefcDie» j
ben / Dte meeft ban allen ben bojft onbertoo?pen 3ijn
iaefoo beel meer Den gg�nen Dte meer fap0enDefub*
ftantie nebben/BDelgtbDie min fapg gebben/ min bc
tjoeben. IBett moet g�m oocb niet betgoeften om Die
te ontbecben/ al ift Dat Den tgDt eenigDe toarmte enDe
f thooti uteDer fcggnen te ggeloben/ mibtis twt De cou*
�eDietnecgftggnttegaen/ metjlercbec couuebirft'
t�ils toeber tornt Dan 3P eerf� lna0 / enbe be boot ban
Defe boomen met baer bjengyt; Cbefte i� batmen
eenigDe barDer� of benfter� ban befe logie open boet/
omDatoeboomeneenigge uptenbe bjarmte banbet
Coirne foube mog�en g�jenieten. ^etogle Dat Defe
betfc�gDeplanteboomen fullen gDebetbtsgn/ men
moet ntet bergljeten Den boet banben Boom eenen tu*
biute Doogbc te befetten met goeDe eetbe/bie met boel
loe trotni�ft betleet i& l enbe een elle betre rontomme
ben boet banben boom ligt. t@'bteltbe Dient om Dat
oebo�tin?enf«�rHe.w&«ibo�ftm*t enfowbe, De.tb|iS'
|
||||||||
|
Het II. Boeck
|
|||||||||
|
I04
|
|||||||||
|
Doof oen. «B serom ift htttt bat men Ut jaepbt in feec
goeoeaerbe/ cmD�piJuiUe/ Dat men/ niet tegenftaen» �e/ bat ijct noci) lancb lis/ eer De bjut�tcn DjagBen/ be felbe macB bojberen om bmcljtcn te D^agBen / met tc griffmu 39 e maniere om alle Dcfe Doornen te faepen/ ij�/ oat men ten eerften De aerbe feer toel fai berep�en/ Dtemef�eu/ met peerben/ 01 j'en enbe Icgapeumeft/ ontrent beu j�cp/ en Bout-affr�enj$ baer onDet men» Oljeii/ oft Dat noti) beier 10/ Dan Contommerg/ enbe 6au in putten ban een Balben boet toijt/bjp bennen Up een leggen/ met Ijet fcgerp epnbe optoaertg/ en 'tan- ber teg�cn b'aerbe, 33aer na moet men Die bicbtoilg nat mafeen met laeuac�ttfl� toatee oft fcgapen meltb/ toant fp fullen beter eiibe eer Der upt nomen. Jf�aer en bergetet 5aet niet te leggen in laeutoc feoepe- melcb eer gijp bat taept/ en tuilt gBp Die foet[jebben/ Doet Can» bgs> fupclier in melcfi/ oaer in battet toeprbenfal. <0p De felbemaniere fuit gBp in teel gpebou�eenbe
onggefaepoe aecoe Ijaec fcDeuteu/ tacfeen enbe grifften planten ontrent Balf iBepe/ fieetbenbe jjet Dic&fre op* Uuae«0/ cubebe put metaffcBeugban Concommerg �ullen. ^sp f uilen foete appelg boojt bjcnggen/ift Dat» men at ,g>?�io&elle Den ftrupcb boojt met em fpgebee booj/enbe een brom gat maetfet Dat niet beur en gaet/ enbe baerlati�i5]tD2bu�i3iici)epDtlaet upt fiiirBen/tot bat bie appela gBefpent tooien / uwer ban moetet gat met potaetbe oft leem gDeftopt toojben. «©ftfnnt een fnebe in ben bit�ften tatfe ban Den boom/ enbe baet bie fnebe gBeijebentis/ fuit gijp een fjol maecben�an een grootcn �oct Diege/b'toelc& met Boniclj moet gBe» Hult enbe met leem g�jeftoptj�n / tegmen beu reg�eu enbe �ttte uan �erjjonne'. M$ nu ben boom alle Bet �janitfj Beeft ingetrorben/fult ggp anber baer in Doen/ enbe betoogd nut pifle nat maecBen. ^en lae�f�en fuit gijp aile jongjje fcljeuten Die uptten boom fullen fpjupteu / af'fngben enbe toetB nemen alle begene oie aen ben ggefneDen tacft f uilen groepen. Jbp mog�enooc� op ben felbeu ttjDtspma�ranber
gegriffiet uiojben/te toeten «©jengBeop ben Citroen* boom /oft Citroen op beu C^eugijeboom/ oft ooeb op Sun fel�eu/geSgrCittoen op Citroenboom, j>omtgt0 oorbopCHanaetboomen/ tDeerboomen/ SSppelboo* men / jEo'rbsfteboomen / noeptan� felben tuffcBen fjet Jjout enbe befcBojffe / maer toel in ben ftrupcb bk ontrent De toojtel gljeopent i�* 4Bm bie totl te grif* fteu / fuit gijp be �efie griffie nemen titi gijp binben �ueuc�t/ g�dijf� at� gijp eenen goeben Citroenboom op eenen bereren milt grifften. 39e ��moenboom op «eu Citroen c�egri'ffiet/ DjaeriJt frpoonber buicDten ban be Citroen Doet op ben Eimoenboom g�egnf» fiet / om catbc Citroen-boom ongBeltitb meer boeg* ticljepDtg Beeft beo? boe�ifel banbe Utmoeu-boom boet. ©e Citroen enbe HUmoeu op ben oBjengeboom gljegriffiet / Djag�en meerb$uc[)ten Dan fp boen op �)�n natap|lijc&en firuptu / oot& en tojeefen fp foofeer bc conbp. niet/ om bat fp oeelacljttc� 5�11 ban De epgen» fcljap ban ben «©jengljeboom/ De toelcSe eeufeer Bart boutfouDermarrliljebbeube / Detouoebetertoeber» j�aet. 3Be puncipaelfte maniere ban Die te griffieti/ igiinbe fplete/ enDe Datinoti oft|Seerte : oft in rrupne/enbe bat in ben JBep : oft met een f c�tlbe&en/ te toeten in #opmaent. stlfmen met fcDilbeSen toil uiten / ban moet men af-fngben alle batoberbloebitD iS in be botten/ DtenietgBeintetenjgn/ jaeooc&alle be fcf��utBen� Die metter tflbt baer aen groepen. 2tf� fpgljeintetjfin/ gDpenfultgDeenurupben Daeron- trent laten groepen/ ten toare beCatooojbe/ Dtefp B Deerne ontrent fjun �ebben / mibtjs batfe baer af groote Oulpe tegfjeu be feoube gpeboelen/ jae bat meer ti�.'b'afftgeuiS banbe Cautooo^De ronbtomme be too?< tel� banbe c itroenboomen gelept / maBen bie f tfioon » fier enbeb?ut|)tbaerber. jfBaer om batbe Citroen* Boom tojucDtbaerfis / enberebelgtBeft�aerebincgt b?aecBt / men fai foo gaeft at� gpjijn b^ut�tenbooit� fl«ffty�&iot0t/�fn m ban bien afj?lur8?n/�nbelwtel |
|||||||||
|
baer op latett / toniti bmv fultuen mib�el fullen U
gliene Die baer op biguen / ftgoonber enbe bete» too}<* oen. ©e C�rengeboomn enfull�nsmmetmeet betb|ief9ts
nor l) ban be Hoube toinbt/ oft bojft fterbeu/ al& gp op ben �uljlboom gljegriffiet tg / maerbebjucytenfal foo goet m\ atn niet 3gu/al0 ban Den anbecen. 53'C>jengen/Cttroenen/|limoenenenie>ontpten/
bie men begeert te betoaren/ fullen t'fnatgta metguis b!aber0 moeten gljepluebt ?gii tufftgeu b'oubeenbe nieutoe jBane/ maer niet eer booj batfe rggejgn/er� bat b'©�enge-appelg ober ol ebeti gpeel is. jEen fai ootu niet toebeu ban bie te plurEten tot batfe bleette gDeei 31J11. <�5gp fuit bie berftg enbe goebt �joubeti/ifl oat ggpDtebercgt in gcopen ban eerfte of §tvg / of batg�pbiemettoel gljetempest plaef�er beftrtjrfit/ ftft allecue in potten flupt* jiBaer gijp en motgtbie pjmnpalnch be Citroen ggeenfir.fS bptoasuib|oob& legg�en/toant fp fottben baer beur rotten. <©m ©tenge-appel0 regebbenljaifajengpeetibe
Citroen / men moet ontrent begiufel ban M wne tm lonclf. roepben of tarrben ban De Citroenboom fng«> ben /bat b;p bingerg bitbe 10/ enbe op becjuamen tgbS planten/ enbe regeren abs bojen ggefept 10/ ten epnbej ban be jaeteu oft baer ontrent/ alft toe! gBcteojtelt igf fuit gBp tuflt�en iBeerte en «pul/bataf fagen eenen biugee biepe in b'aesbe/ enbe be fnebe toel effen maece ben/ bie gijp in be fplete fuit griftten met een berffege griffie ban beu «©jenggeboom/ bie maer ttoee jaerere out ta/ ban Disbte attojberenbe metten Citroen/ baee na fnlt gpp be fnebeen�et'fainenboegBingBebanbe griffie jfrgcfien met be toojtet� ban J�ron oft balfiS boet / enbe ban ronbtomme toel beftrflrben metletiw g«irjt6 men anber griffie» boet/ SeggBenbe aen be boec banbe plante berrotmef�/ oftnfjcfieniSbanCatoooi'» Den/ baer na ftUt gBp �ie befetten tamelgeb Boog8 mei goebe aerbe / enbe onDerfetteu tot bat biefier en fizttk gegroepet i�,|Baer gBp moet �erfraen/bar befe grif* fte gBefneben moet 3gn ban Den C^engBeboom op be� 5ij�e �k tegen Bet <©ofie fiaet/ metten maffen ban bec j!@ane enbe ban ben bagge / toaitt i'faSalfootebeteK efectueren, ©e Citroen fai root enbe foete toefen /tff bat Bp op
een JBoetbefieboom gljegrifftet iss / enbe f al al fulc�ere fojme enbe gBebaente nemen atfmen toil / t(� bat men eerBp�i�itoaffent� / baer ober tretbt een fojme Di� binnen g�efneben i# met fuItSe figuren alfmen be<* g�eert/ eiibs �oo|t!Sbaer injijnen bolieii toag� neemt* 25p gelrjcf�e mi�bel/if� bat �p gebaeu toojt/eer Bp bo� a torneine Ijeeft jgn fat foeti in een aerben oft glafsu bat/ toant Bp f«l i»t groepen t'fatfoen banbcii Bate nemen/ enbe foo grost alft bat toojben/maer baerentuffrBers fai men eenighe U leptie gaten int bat moeten maetben/ om�emlotlsttegeben. ©efe biutBten ban befeboomenjfinbaiimalcan*'
Der berfc�illenbe/ footoelinbertoe/ "gljebaente enbe fmafie/aijs intgljebiupcfe. �©ant b'»©|eug�e-appef� BebbenDefeBeMegeeleroftgoubfgee! / befmafiefuec oft foete / ofc tuffcBen bcpDen t'fatfoen ront gelytb ee* tien appel / enbe beguamer boo; be hebei en ban tot Ds mebienne. 3�e �-imoen Beeft een lang�er fatfoen/D� fcBd�e bleecBer/enbe fueren fmabe/ toeibieuenbe inbe beutben enbe mebienne om te berber ffcBen/betbeelctt enbeboofbjingcn. 5De Citroen is�antbgefa�foueert/ gBelgtu een ep/DitSe ban ftBelle/ban bupten geel/enbe fuer ban fmaecbe/feer beguame boo? be cojbiale mebi* cgnenenbepieferbatibetu 3De $oncp$en 390 ttoea maelfoo groot al0be|Ltmoenen / begBebaenteBeb* benbe ban be Coucommer/enbe be fcBelle eenen bupm birbe. ;©ebIabeB0ban be Citroen-boom gBebenben Blee*
oeriJ eenen goeDe teutbe / euDebeb|nenfeboo| t'gBe* tooimte enbe motten, 3&e fcfielle/ t'fap enbe faebt bat* Den Citroen *tjn feer goebt tegBeuollerBauDefengn enbe rjgrtjcbeTban be pefl? ; Cfelbe \$ oocb ban bm Himoejra
|
|||||||||
|
van de Landc-winmnghea
|
||||||||||||||
|
��}
|
||||||||||||||
|
%� m�etiett. ^ot bien epnbe macBmen «tien «tttoen
BiiDc ftinioeti al gBeBeel/in�oofetoater eiibe^upcte fieben/ tot bat Bp gBe�eelfn fap berteert t� / enbe ban macBmeualle mojgBenbaer afbefigBenin ttjbeban pefte eenen lepel oft tujcc* 30e fcBelle enbe tfap banben «Citroen/ B�etien eenen goeben aeffem. <©e fcBelle oljeconf ijt bertoarmt be magBe enbe Belpt bie teeren. Cfapbat uptoe fcBelle banbe Sfirange-apgeleu gBe* pecft tnojut/onftefiet licBtelgcu/ enbe penetreert tuf» ggelgct beur 3nn groote fubtijlBepbt beur t'glag / tot �uoen totjn bte baeein t�. ^'fap banben Himoen berbjgft be fcBotftBepbt enbe rappicfiept/ enbe neemt toecl) De fpjoeten/ enbeoucn be pleegen ban inc&tDfe oplnntoaet 3ijn. SSft batmen be�Ltmoen tegBen Bet bier Ien�t/!)et fubtgl fap batter fai tot tomen/ mallet aenftc�jt banbe jongljebocftterg fcBoone / enbe neemt iuec�beroobeenbeanbec DergelgcKeplernen. '��t'fap banbe Utmoeuen t� ban fulc&erccacBt/battet ttoee of bjpinael gebefiget 3gn�e / enbe batmen gefieele #er' �enbaertntoaficBet/ enbe baerinlaet liggpen/ enbe �acrnaetnne ^onne legBt/� 3p fullenbinnen btjf�ft ft�S bag�en foo fac�te als �ontet) tuojben/ foo bat gBp �aec af fuit mog�en maecfeen alfiilc&en fatfeen at� 8�jp begeert, ©ooftss fo tft fap banLeUtmoen fo bg> tti\W batmen m�ien gBp een f�uc& gouw fommigfje «ren �aer tnlaet UggDen/ t'felbetlepnber bang�e* totcDte fultbin�en. '�'felbe faloocugBefcBiebenift Bat gijp een fiuta gouts: inbe Limoen fte&en ;©e «^anaetboomen begBeeren een toamie oft
getemper�e loe�jt/ toant in coube lanben en crijgBeu' je gijeen bjucBcen/ enbe Doe toelbat Dun bjurgtcen banbe ojp f matten �etft/te toetwi/foet/ fuer/oft fuer* foet/ nocljtatt� begBeeren alle <©pnaetbqomen een», ber&anbe lot|)t/ grouten oeffentiigBe. <�p groepen op ai�erDanbe gront/ t'fp bette/ balie/ fteenacptigBe / �lepacljti��e ofcfaue��cBtsgJe / fooberre al? t'fant grof enbe eenuBfut� bot|)t t�. ^p en teepgeren oocS met eenigljeg�eleg�entliepbt ban gront / t'spbercfj/ bal of plepne/jae �at meer t�/?p groepen toel op fteen* atljtige/ �o?rc enbe soutoe plaetfen/ toant luttel boet* fels is &un gBenoecD / baeromme en beB�eben 3P foo �utieufelgtft niet gtjeoeffent te jgn at� beboojfep�e bmtuten/ mieto bat 3pooc& groepen banftpeuten/ enbe totilen inellrjben ijet graben enbe lepben inber eerben/ itifgBeUjCB�ooc&Bet gciffemjaetfibat gup ben arbepttotlt bsenat�3P jonen enbejeubicB jijn/ banfup�eren/ �ebjutBtfalongBelgc» grooterenbe beter g�efatfoneertjgn- JKaer3p moeten tegen liet j§>up�egBeplaut3gn/ enbe nemmermeer int 4�\ofte oft int Wtfie/ tuant batijSbat Jjunfootoelalssben totjugaert al�ermecf� ytnbert. 3Soc|)taH0 (uit g!)p mertben/ �at be tacfeen bte gBp fuit in tfeerbe leggen/ moeten gljenomEn 3ijnalsf bemoeber� gBel)Ot5gn/ enbemeteer/ (b'toekue contrariet� ben ftBeutenban allean�ere boomen) iaeuocubatbeft�eute 3p metter ftBoiffe foo cicli al� ben BecDt ban eentneiS. iB5aec eer gijp Uc in Beerbe legtjt oftplant / foo moet g&P be ttoee epnben toel effen fntj�en enbe met bercliensi.meft teij�en /b'toelc Bun beter (0 ban eenicB anber / enbe banb'to�rfe� inb'eerbelegg�en. ^p begeer en eerbe bte nocB mager/ n�cB boepte i&/ maer matelgcft bet/ enbe groepen Hrijter cnbefcBoonbec / tft batmen 3ec apjupn �aer ontrent plant/ oft emmers eenige 0w tuis. 39en tobt ban bte te planten ijs banjBeertetot inben jitSep/binnen ben feluen t ijt mog�en �)U op Bun felbengegrifftetjijn maer beel beter op benjBp?tuss Boom / �aec BP een fdnberlingBe bjientftBap mebe heeft. #e �itroenboorri/be 1©ilgBeenbe jIBoetbefie boom en �ienen Ben foo toel niet/ Boe toel bat 3P foni» jgti5 �aer op mogen gegrtffet 3gn. �e maniere ban grtffieniis/ batmen f�e&e inben
ftrupce banbeu boom een griffie bte ber ft� ban�tn «IP janaet&oom gBefne�cn i$ / *nty �m op �an f�ojte |
||||||||||||||
|
bjoeffem ban <© Ift/ too)b^ mt 'mm tef�r�cfte/en&e
met eerbe beine. SCengoenDe be Griffi? bve moetuan« ben «l�janaetftoom gBefneben 38» / uae �at BP botten Beeft/ geiger top banbe tacieti of fcBeuten gefept peb* ben: Kengaenbeboo|bt0�e cefiefcobegBecrenfc�icfi<' totlis begoten enbe nat gBemaecnt te toeftn/ �erujyle �at�e^onneiistn�Ltb^a. ^Be «©jannctboonieu b�rIiefen!�BteIic6 Bunbloe*
men enbs biucBten eer 3p rgpe 3gn / beur fiercBen re« gBen/ te feer grooten bauto/ enbe beel nebel� oft mift. maer om fulrr te beletten / foo moetmen ite omtrent eenen muer planten/en De tacnen trommen/ om batfa foo Baef� niet en fouben �ebotBntBeptontfargBcn bic Bun eer contrarie enbe quaet i;s. jiBen fai be 40;anaet-appel0 mog�en taug�egoep
Bouben/tft batmeu bte 111 fcBoon Beet luater fieuen eu terftont tottretBt/ oft batmen �iz ban malcan�er ber* fctjepbeniubioocBfau�t legB.t/ oftinBoopUeniSban rojen uptter ^onne/tot bat �ie gertmpeit 3�n, jBaee t'befle \$ batmen als be bjuc�t rgpe/en be nocB op bm boomt0/�en fiele een toepnicBb)iingt.<©ftIegBt�en <6janaet-appel intertjt mettoaier aUetempett/en�a laet Bern ban tube potine DjoogBen. <©cr& t� goet�ac men �ie in fcBabelingen oft famje-meel legBt ban^o* plterBout/ ^tepnpalm e/ of � BenBout / in eenen nieu* toen aerben pot / met lagen/ enbe baer nae ben pot toe! bet&e enbe bafi toe fioppe. ilSaer Bet pjinctpaelfie i�/ batmen ixn 45?anaetappeljSbieme"n luti betoaren/op een cou�e enbe b;oogBe plaetfe legge / enbe bat �it met Bun ftceineug ggcplucfu too;ben/iae inbien mogelgc� iiS/ met Bun tac&tfienis fonber ben boom tebefc�aDi»> gBen / toant bat i& feer goet om bte langBe te mogBen Ijoubett. &p m�eten ooc metten bje&en ban ber jsa* negBeplurfu 3�« / mibbelmattcB rgpe enbe toetb;oo* gfje/fonber eenfcBfin� nat te 5tjn. «©aer na eenen bat� �f ttoee in b e^&onne gBcBou�en/met be bloeme neocc toaerts/ en�e ten laetfien in eenen pot flupten toel toe< Stfiopt/ en�e met peeft oft toa� bermaeeftt/ op �attec
e lucBt niet in en tome.;§>ommigB& obeebec&enfe toe� bitu metpotaerbe bie toel gBetreben \$i enbe toel gBe« bjoocBt 3yn�e/BangIjen�ie op een t�ele plaetfe : tnaec al03p bie eten toillen/ fob leggBen fp bietntoaterte toepc&en/ctibe boen af be potaerbe.'Snber toinben elei alleene in �jop of (�ro�/enbe leggBen bte in fiiftfeensi. ^©etacr6ensiban�e<©ifanaetappel0ber)'ag�ehbe c
feng'nfge bieren/ toaerom �at oor �nis boojbaoer� on * ber enbe boben Bun coetfeh oftbebbentacrrtenjSIep* ben ban <�?sanaetboomen., iaan�cp�ac�nutf-
ptatan�iS il eenen boombtemeeKtepjgfeni^om
3tjn fcBoone blabersi eft loivtbec �ah cm �tjn bpicBten* ilp tooit gBeplantban fcBeuten enbe tacrfeen� banben boom getrocben/in feer boitBteaer�e/ ontrent eentgBe beBeoft fontepne.jaotBtane toilBpbiCKbJiljSmet ene Beltogn befpjo�pt 3gn/ etit�mitjt� met matig ptffe/ t�n epnbe bat BP fonb� mogen feer Boog? groepen / eis ?tjn tienen Teer bJtjtenbe bjeebt uptbio^pen / om mi groote fcBapc te maecfceii/maet ih �efe lanben toojbett �ieluttelgBefien. , |
||||||||||||||
|
iBen maect fcBotel� ban patanBoiit/om be ttim<
|
M
|
|||||||||||||
|
pingen in ben buptb te (lellen baer op gelept ;gnbe,
3&e ILotuiS groepet geernein bette/toeljgemeffe eft
gljearbepbe aerbe/bte toel ter ^onnefiaet tegBen Bec �upbe oft «©ofte.#et Bout t� feer beguaem om ftup* ten te tna&eu / nromBoieniS e� anber muficale infiru* menten/oocfeec nut om BecBtenbanmeffen/ baggen/ poignaertis en�e rapieren te manen- ©e bjucOt too;b� banbe gcoote peeren feer begeert om Baer gcoote foe* ticBept/ en feer liefltjtfeett eft iuftigen ceucne/ bk 5p in ben mont laet ban b� gBene bie Baer eten/ m �at meec i�/ men perftupt befe bjucBt gefiooten enbe getyouert eenen togn bie feer foete t�/en�e fcDtjnt rnofi te toefen/ maec �P «n blijft mm t^f�n oft ttoaelf bagBen.goet; % |B«|tgcfe
|
||||||||||||||
|
Het II. Boecis
|
|||||||
|
l��
|
|||||||
|
mjp moogt bie fo toe� latptn af� blatif en op be f«�*
be ploetfe baer be jlftee upt act raten i$:<@ f f aept baes ttoee of bjp jaer becbolgneng goebe Cai-tiic/ toant ff fai baer leer fcBoon enbe oberbioebigl) groepen / boo| Dattetlanbt baer beJ�ee Beeft gelaeptgetoeefi/bettet: enbe beter ij? gljetoojDsn. ��uiit men iwslj feggfjeis battet b|a&e Itg�t/ tertoylen bat be toojtel anDeri3 niee ban 6rup t enbe 3aet boojc biengt ;e»be bat be af ballen* be blaber� �et lanbt mefien. 3C10 nu ben^erffi gecomen is�/enbe bat men ftet bal;
be blabei'si beginnen geel te luojbeu en Bun natucrliclie bertoc berliefen/fo fwlt g�p be jiBee upt graben/ enbe be vuoitelo1 af ttetfeen/ bse gBp f�tt op u betfje�en beb* ben toojpen/en b?p of bier bagen al(l goet toeber i&, la« ten bjoogen/ of fes oft acBt bagfjen/ alfi nat toebeE t«i/ baer na faitten op nemen b'aerbe af tloppen en fcij�ab" ben/batter geen �efelen aen en bigben : 2tlfoo Qljefup» bert�ijnbe/ fuit betpaten/of boen malen/ om teglie» �jupc�en of tebercoopen. �en faBe i0 te bertoonberen ban be JBea/ba�fe be u*
rine bestoet ban be gene biefeBanbelt/ja bat meet; 10/ fp maect root be been�ens/ 'tbleefc� ban be beeflen Die eenigBentgtbaermebegeboet 3911. jlen fept battei (lof ban JBeefo fece penetreert en bpbe tieufe bat/bas Bet beef perfonen bergeeft/ en in Bojtc jaren boet {iet« ben, ©ctoetiebanjUee boet toatet ina�eii/bettoetB� be maentfronben ber tooutoen en bertoetb'epng roo� Die baer in gefoben toojben. <©e bla�erg nuigi fp m� m fclj�tp 3tjn / Dienen toel om tin te fcBueten» Vaa Wouvve ende Weet.
CAP, LVIII. ACngaenbe be 3©otttoe en�e �©eet/be toe�c Be ber«
fcijepben Bttipben 3gn/bie too?�en op oefeeru enbe faeplant gBetoonnen/gBelgrft be aapen/Boe toel ba« men baer af niet en begeert ban Bet opperf�e/ enDe Bet langBf�e ban be fioc&e enbe bloemen. %efe ttoee plano ten en bjeefen nocB bojfte norB W0"n / nocB onttJbigBe Boube. SDeS 10 toaer oat De feer bette gront Ben qua* tgtBbient/ toant fp Bebben lieber bafie aerbe/ ban bie mt��dmatigB enbe Uc�t 10. &p groepen oot& �etec op lanDtbat D?p of bierjaren bja&e gfielegen Beeft/ sf bat ttoee jasen ban te bojen �cemt ie g Be oieefi/�an op tod gBeboutoetianbt / Bettotlt&c fontrarie'be jfBee i0/ Die aifoo groote beteringBe ban Eanbt begeert ��$ be �:ertoe enbe �Dijngaert/ ja Dat meer tp/ fp b�itien bat Bet lanbt ober Bet anber jaec bjaed�c liggBe/of an* berftii0 De toojtclp bit foo menicBmacl gBeplant 300/ en Bomen tot geen perfecrie/ enbe berliefen Bun Brat B� enbe beucBt. <e>M gljclijcBbe jl�ee bengrenbt be� maecBt / foomaetlit De llDecbtbenfetben rragner/ baerom en macB bie op gfjeen magBer lanbt gBefaep� toojben/toaut fp gcocpet baer toepnitB enbe en Deur|)� niet bele/ mast fset tod tn gljcmefi lanbt/ ftet teeBM op een nieuto fai gljemrf� tooj�en/ eet men hit faepet» H1(0 Bet W er m gBefaept i0/ fai men Bet met be eggBa toel obedoopen om bot B?t wet met �e aerbe tod fou* itegBeberBt tooien. jBaet alpbeplantenalrebeButi blaberp Bebben ban f tuee bsngBerp laucB/ men fai Die moeten ontrent Balf �Spjil/ of later/ nas battet toebet: �joogpe of cegljenacBtigB t� gBetoeefi / be aerbe roe- ren/ enbefto?t0baect!aebebiaber0plut6et7, 5�f0Die gBeplut&t3tjn/ foa fai men aen beroojtel��iefonbet blaberp �fjn / bit aerbe roeten enbe De fetoc e��c moetie benonberBnnben / te toeten/ in IBebemaent/ �;op^ tnaent/ <©ogB(�maent enbe September/ in boegen/ bat/geIfftBen«�'0men ban plante tot plantebtjf mael beblaber0p!ucBc/ foo moet be aerbe foo btcBtott� los gtjemaecRt toozben : �©eltB roeren gBemepnlgtB fe* ben mael gBefcftiet/ te toeten befe b�f repfen/ enbe be ttoee eerfie repfen eer men beblaber� af pltitBt. ®c maniere ban bc blaberp te glut&en ip befe / foo toau* necB be blaberp beginnen tontomme enbe niet in Bet mtb�en tolewr te, BtiigBen/ al0 ban moet men bie ban pjantf
|
|||||||
|
«Baf�n'�&boom begeert Boogfte plaetfei)/ cnbcbio|t
molmt m ben mften bagB t�au^>p|o6cUc; ©�p mael -giaerp�|acgt t$bpscBtem ©ecottieban beblaberp/ fcHojlfeef Bout s^emaecfet/�eeft een t'famen tretBen* ne en�e fietcBenbc BtacBn ©aesom tooiben bacs af Canb-f�oBetp gljemaec&t. 4Eerbi«tB begeert een lecge enbebotBie gcont notB*
tanp eentoatmelotBr/ enoefeer toelter dormente f�aeu. ®e blaberp fr|}02tTe «"be �ohDS jpe��cn be felbe kiacl)t ban ben JBafiiK&boom, Van twee befondere Hoven, die ghe�egen zijn. Eett
eyn.de van den Warmoes ende Ktuyt hef,
CAP.LVII,
San $$tt.
, � ��Datmoep en $uupt-Bof/3rjnbeb�n�e Hooi»
' jcp�e groote/ moto notB tot Bemtoaeitp Bebben
�toee of d?�» gemeten lanosi/ tot ujofnt ban ben ©abec �ep �«PfS*( w'P °f�au Den laet/gelpc om Jfiee/ Won* be/ iMbtrp Caerbsn./ ©lap enbe �lemp te toinnen, 3S0C� fullen top mogen^ajf caen baer bp boegen.^oc toelaat alle�efe bingen/ ittDiett beaetbegoet enoe ua � metlijrtap/fo toe! alp tont of plat jaet/ lueccbtc� 313« een beibtoj3Uemfetoeu te Bebben/ enbegljeoeffeutte toefen/ gelytB graeii en tont of plat ?aet. 2©P lullen ban boo? be tamme Jlee / Die beter be«
S�eert tooj�toanbe toilbe / eenplaesfeop�aesfel* ben betoaren/ ban ontrent een bunbec of meet groot/ niet betre ban bm toater gelegen/ maet int goet lane/ bat niet te fmaet noc� te �dJt i�/ enbe Djp of niet mael s�iet ben ploegB ip gBeae&ert getoet ji/ of bat beter isv bat me� be fpabe tod Q�)eacbept ip/enbe met bebben of moten geojDineert/ bitjjtbp een (iaenbe. ®e jlleebe mail) �bcfaepi enbe gBepianttoojben/ maer gBefaept jgnbe/ engljeefifennritwcmtet beelpjofotp / ntet te min ifl DatgBpble to�t facpen/fo gebjupirBt boojeldt gemetfa bed jaefp / al0 meu �etnpfaet foube beBoe< imi/ en�e bat in jBeette/ op toel-gefupbetbe en g$e« m�fie bebben of moten: jBaer alft 5aeDt m b'aztbs 10 gciuojpen/enbernetbereggeof gtitfeltoclbaet in ge< mengt/ jooenbe�oeftmenbaeeiuettoeteboen/ Dan 'tgttaebt Brupbt upt te talen / totter tuut toe bat men fce fl�e; in^eptem&srfal «pt treeften om '*3aeDt te Rebben. ©e toojtelp bie gpp fuit toilleii planten en oeffenen/
moeten tianoe befte toefen bie gDpinoegBt BtggBen/ �ue� tterfc�/ feer geel/ �tch enbe fabdadjttgB/ trecBen* pp't ftotoaenp/ feet bitter ban fmabe/enbc tti be fenbe (alfmen bie totl pzoeben) roober en�e fapatBUget/ bat �$ te frggen/ riet fo bjogfie enbe bojtc ©en tijbt ban bie te planten i0 in JBeerte totBa�f
jBep/ masi enbentKtgjjeen pzofgt baer af te Bebben/ �anttoeeiaecnabatbe eerfieplanting�eg�ebaen t& iBaetgfjpmoet 'tbtauptban iBcefeet toelboo?a!le �eef�en betoaren / toant baer en is niet bat jjaet meer 8iflber0 boet. ©e tooitelbanbejBee toojtin italien ruetupt-g�etrotlien/ banboojtoienjarenofDaeron* treur/ na bat bie g�eplant of gefaept i�getoeefi/maer fngben a�le j�es be tacjcbensi af om' t3aebt te fjebben/ en�e oec&eti be too?tel ftaen� boets met aeroe / ttoee �tng�cr^ bitfee/om batf� be bo?|l niet jtfn&mn foube/ en�e oat oe toojtel� fouben bicBer toojben. jBaet int at�fte of t�ienbe jaer trec�en fp be toouelg upt be oer * be/enbe leggen uit in be potine te bjo�gen/ en a\& fpfe �Mi�len malen/latenfe bie in fiotoen bfoogen/bfe baer toe g�emaecRt $�n / enbe boenfe baer nae malen met ben jaois-meulen/enbc bit (0 be bef�eJBee : ©ant fp Re�* oen Bp ejepetientie bebonben / Boe fp be IBee lang�et! laten tn beaer�e / &oefp wti&kflmW WD?&W |»eeBf66«w, |
|||||||
|
van de Landt-wfariinghe.
|
|||||||||
|
h?
|
|||||||||
|
plante tot g�ante metter Banbt p�urr«ti / enbe in fuie
Bet buegften tot aenbe toojtel af ojeBen / Datfe met ee- nen ftcBel frO�nen afgljef neben te toeren/ baer nat fai* men Die op De tpe tnoe tomber leggDen / om Datfe De ^onne niet en foutse Rinberen. 30e maniere wan iBeebt te ma&en is befe: jiSenfal
be boojfepbe blabers in De �of-meuleu bje&en / onbec tiendeen biefneetuuppj ornine loopt De toelette tuat �oijberis/ban Den ommttoopistoanoenfteen: maec a\&alle geurupbt batopbefelbe mueients/ banDen peen oberlopen iti/ men Doet Jjct peect f�ille fiaen/ enbe men Beert De gepetfte blabers omme/ enbe men leggt iteaeiiD'een3ijDe/in fulrBer boegen battei fap batter lot loopt nas De miDDelloopt/ b'toekBijetleecpfief� Dan De meuten/ enDe aisbat upt ggenomen/ euDebe plaetfe toel gpebjootgt iti/ ban boetmenbefe blabers toeberomme onoer De muelen om te malen / ban De loekbe baer nae ronbe ballen ban ontrent anDerftalf pont f uoaec ggemaefht toojben/ biemeu tube potine/ oftalfi regent inben<©benb}oocgt/ enbealfooopben folberbjaecgt/totjis, j�lertens miffe/batmenbie booj De laetfie wpfemaett om tot poeper temaiten/DtoeltB �pgoopen g�elept tooit; iiaer inibtjS bat op eenen goopUggenoeBeetbegint te to�jbeu/ foo moetet om geneert / enbe met �tmterbefpjoeptjgn tot Dattet ban pffe nat iti i toant ggelgcB te beel toatecs tfei�e oer* �jtntttt/ alfoo bjo�bet beur te luttel maters betbjant. ©aer nae moetet opgegaopt tooien niet inbe goort> be maer inbe lengbe/enbe alle bagge ggeroert toojben tot Dattet tout getoojbents : ©aernae fait noce alle biereoft fes Dagen moeten geroert t�ojben / tot Dattet ggegeel toubtiS/ b'toelrB met grooter neerf�tcBept moet gebaen tooien/ anbefcfms foubeget �©eebt lig» �«n bac&en/enbe en fotsbe niet beuggem 9*1(1 nuberept iSgeujcBbatbegoojt/ menfairopeencoele enbetoe� ggeplabepDe plaetfe leggen/ totte� ttjbt toe battei ber" tocgttoojt / maergoelangecbatgetober �oopligtjt/ Doe bat beter toojbt,,©ieban Couloufe/ toaeron* tient Bat grootemenfcgte�an.�t�eebt gr�epet/ en �jengljcn be 3©eebt ballen sn ggeen poeper/maec bet» peren get 3apeebt!ngroo rebuffels enbe looppen Die onbetbe mettlen om De bocgtit&epbt totbe pecfTcn/1 baer maecacn fp banget tnarcB clepneballen bie?p ' inbe �onne laetett �jooggen enbe Daer nae rotten, ©efc ballen mojpen fpinbe nippen baeemeh bemolle ibertost/t'fpblaeuto/oftftoect/oftanDetroieur/gfje' �«c& be bertoerts begeereu. 30e blabers ban ��eebtbp fojmeban plaefier gfte*
�mfticBt�erb?tjben De tottbe gpeftoillen/enbegenefen toeberfic�e to�nben/fpftelpenbloctloop/enbeflenefen rtoslot bier/ enbe boojts etenbe ftoeertngetu Volders Ca�rden.
CaP. LIX. D<� Wolbt�� Caetben jgn ban rompete g!)a'
Itjtb alle anbsr foojten ban Caerben geet enbe fo}oogge. ©efe piante iti feer uut (te toeten get gooft �atfe boojt Bj�ngt)ben ©oibers eft fLa&ctib�repbers/ om De uieutoe laecBeug te r�utoen/ enbe De toolle op t� galen/ont boajts De latenen te betepben enbe gefienber te ma&en. jf��aerbe ggcnebiepjofgtban befe plante fiegtjeect/ moet Die Disti g�jenoecg faepen in feer bette/ Xoelgemefle/ toet Deur-arBepbe enbe gefupberbe a�r< be/ ban'tbe(�e3aetbat Bp macg binbeft/ enbeal(�Be* �int upt te fpiupten enbe te groep�n/gelgtti int begin « fel ban beu JBep/feer toel boen tuien/ enbe tnbien noot iti/ in �Bebemaent enbe ^oepmaen tb'aerbe boen tot' tenoftio� maecBen. ontrent Bam�ffe fai men be ftoof oen/ bit int eetfie |aec fullett gflebloept flebben/ af fntjben/ enbe D'anber laten fiaen/ om int naefie faer te plucBen/ als fp g�ebloept Debben, 3S10 De §oofDen af- g�efneben jgn/ men fai De planten mogen berplanten tn toeJ-gljeb'oube aerDe/ be toojtelsj in gaten fiefienbe/ eenen boet ban malt�anbeiv en met be boeten b'aerbe i>m ttoti begoo;itjc mm, mop* fafmen �ie, toeter |
|||||||||
|
il�ffen enbe roeren/als fp Begitthen t��ber lot Se fp)'�p«s
I ten/te toeten/ tn jif�eerte/ «ipjtl en |Bep/ enbe Dte af^ fnpb� De gene Die biertant 5yu/eft met Deugen /om Dae be bot Jjt igljept bau ber aetbe fou�e mogen te «aff� ho.- men/ be gliene biegoet enbe nut ;nn- enbe aengefieit bat fpint bloepen ban bob�af/ tot Datfe gejieel gebleep� fiebben/ fo fai men Die/ fo Ijaef� alti De bioeme iti afge* oallen/ fmojg�enis of fabonts af fntjben eenen Balberl boet betre, ^oojtg en matD met becgefen jgn/ Datfe moeten gefaept of geplant jgn met booi&eng/ om Dafe fp ban'tioater een eenpartge betfegept, foubenmogett ontfangen/ jae tiergljems faepen ban op een tameigcite toateratgtige gront/ toant te feer gcoote borfittg�ipfc maetnt be Caroe no;t enbe onbequamet. jlen fai Die ni�t af fng'Den nocD buffels baer af maetaen/ ban mee ojooglj tneber/ tenlanggften ontrent OBttobet /, en�a booj 'tbioegi�eupt-gaen�e ^>eptemper. dommige laten Die op een befonber plaetfe tn Defc�ueteb�oogen/ om Datfp banDeblopen enDe gBetooimtebefcuautgijt toojben/ biebeftelen beberbeubaesbei'eCaerbi'u og fiaen. 3Snbec btnben be tgien of ttoael�e te gaber/ eft ganjgenbte ban njialtanber geftgepben totter ^onne/ �f in ben to�nt / enbe niet in bedonne noci? op botgt� plaetfen- dommige laten Die in be geetepotine dwo » ggen/ ttoeeof Djp mael loenbenbe/ enbe panggen D ie oyiiocKenneffenSeen/ttoeeentttJee tefamen. 39e©olDerS CaerbeiSttibefen teat�ten/batfetoel
gebjooc�t�gnbe/infcmibben�en toonn�en geeft/ Ijet toelette aen ben galS geDangen/ of op ben po�fi gebon* ben/ be bierbe-Daeggfc�etto^tfe ggeneeli. �|et geneed oocB be pijne ban alle gefmillen/ Die ontrent be tiageljS idmeii/ baer op gfteboiiD�m V�n Saffracn.
... CAP. LX. . . , . Dat iruptalf�toelboltoaffen enbeggeoeffent iti f
biaeggt fefeer groote bollegens gelgtit loortt- bol» len/ enDe mibben baer op een bioeme / bi� ben rery terc �>afftaengeltjtf$. i|etboet ben lanDe groote beutgt/ toant get bat betert enb� bet maetftt/ enbe ten beboefl niet beei boctfel/nocp ten last nae Dattet ggeplutfett�/ gBeen toojtel atOter/ bte toeberotnme foube moggert groepen/ upt-fPiuptett ofte get lanbt beftDabiggen. ©air is toel fo beel Piofijjts aen get totnneu ban befert Krttpbe/ ais aen Den lllnngsenbe©entttel : j�aeE als Det at ggefept is/ een goebt f upfman btengljt alle btngL'en.totpjofgt / enbe maecfitbat get ter mertBC toel geU gel�et. ^et opjetgte «^affraeri / 'ttoeft�eljftnt oin t� beft-
gen in fmtfe/omfcgilbeten enbe ber toen/geeft arbep� enbe yj�f tjt > gelgtB bk ban <3Tottrs /^{obente enbe be |Bo(tegtefen toel toeten / toeltBe groot piofgtbaerbp boen. IBenpIantetgeltjtBbeCarnute intuptBomeit ban Den face : maec De aetb� m�et goebt enbe fe�r bet jgn/ men tcebet feer ftgfm�t boeten/ alf�jgn bioeme toit fcgietem maec affi jgn ftBeutenjgeeft/ foo moee , tnen benotuer�laten gljetoo{ben,, gjnt plucBen moet men QaepIaBens Debbett/ om fmo jg'ens en fab�nts te treeften upt 3tjn Jjupf B�ng: baer na fat men get toel i>v> Hnbioog�eninbeftgabuto�berjonnen/ �nb�bec Ben met fcgo�neJaften@/ban repntgen enb�fupberen/ tot Dat a�le�e bupUcDeptba�c upt is/ enDe ban betoa« ienineenbio�g�eenbetJeflotenpta�tfe.. .©e &lifier« Bens ban ben ^�affcaen fat men tn Deaecb� laten/enbej becSen met mardi b�nDiripben / DatrDetot�nberft^ upt geperfi is/maer afsfp bjp taet fullen Bloemt ge* pbt Hebben / fai men biefn ben jBeert Upt tretBen/ enbe fn be potineb}oogBen/om op een b{ooge plaetfe tebetoaren/tot bat fp op een anbec plaetfe in toelgge* oeffenbe aerbe ggeplant tbo)ben/ ggelitB gter boten it? l)tt?4, Capitt�lbertlaerbtis. ^�mmtgBe toiilen f cggDeu /bat tet te beel befigen ban Saff caen/be mtm ftgenginbert enbeguaetboet / enbe batter een parti" tuUerftngn^beoltD^t�/ntettemtn'tspbfltt^Wi^ |
|||||||||
|
Het II. Boeck
|
||||||||
|
��8
|
||||||||
|
latte/ente nietUetee / bantebetbianbeumetmiftg
�en tetDten goonie ban eenen offe/in fwltfeet* maniera? battet banallen ;gben eenen gtooten roocBbuttomts toaut befen xwtk fai betb;ijben ett tefolbeten be fcDa^ beUc�te loept/bie befe quaoe influentie bp brengt. #m te beletten alle f cDabe/ btebooj't gDetooimte
fouoemogen oen ttupoen obeecomeu/ioo fai goet toe< fer. Datmen alle t'fae�t batmen tnoen pof f aepen tnilt/ cioog�e optbe�ban eenfcDtltpab�e. 4Bftmen faite Deel piaetjen banben Dof planten �Sunte/ pjinnpalitfe on�et De tooien / oft ooc� faepen tuffcDen De po�tagte ctupben/ citeren/ oft ranstte / oft t'lanbt banben pof mtften met <©anfe mifi m pesel ggetocptitt/ oft t'faefi jaepentiit eeefte quartier ban�e Jlane. �egDenbeflecBen te (eet goetbe betfclje buplfc
Dept ban�e #iie / oft t'Koet mubt fcgoutoai gefttopg �nbeDoben. «@m De rupfenen te beletten / moetmen De ctupbera
fjefpjoepen eti nat malten met toatet Daet iuge toepc�c 5Pti affcDen ban m�ngaetr tancBen /oft pecfumerert oe ttupDsn en booraen met lebenben folfec dommige toepcBc De fa�en in looge ban aiTtDen Die ban pet Doue �au ©ggeboomen g�ebjant jgn/enDe om De i upfette te Doen fi�tuen/ footoojpenfe opbefel�e rupfeiipDe felbe a)TtJjen.28nber Debben iieber te planten een groo^ te fptlleoft fee apjupn/oft te berbjanDen �m� amper» notiien bse tot J�oote boomen groepen / oft een groot e menicgte ban btlioocB / om Datje Duet Den jlatuB Die �aet afromen fal/allegelgcB fonben mogen fterben, | «©e biopen f�erben terfiont/ iftbatmenfe 'oefpjoep� ; met ftetcBen a3ijn gemengt met fapbaBiifen-crupt/ oftmetuuasier baerfcgeerluubin ggejoben geeft of� |Bofiert3aet/ oft Daet tigelle in ggetoepcftt geeft. �Pemugggen fullen ftetben/ ijfoatggp iSuptete
teepcBenlegt/ enoeftrsptinbeDoben:oft ifi Dat gijp eenen rootBenbe o�mpmaccBt ban «©albanumoffi ban folfet/oft ban tomgn/oft ban effen mifr. 1©tlt ggp Die bltegen berjngen/maecht eenen rootPi
oft bomp ban �oloquinte:oft befp^oept De jjlaetfe met toatet DaeE Coloquinte in ggetopcBt lieefr. <©m te bcrga�eren op een plaetfe alle get getoo^ra t�
metfees beel boeten en�e anDer bscEgelgcBe ora te doo* �en/ foemoetmen opueytofe jJiinripaiisBDaer 3P: meefi5�n/totfpjep�euDc �etmenenbe get tngetoant ban een ftgacp DatonlancrDceft g�eboot. gije�Jee?iA bte nocD niet met allen frDoone ggemaecBt en gcbbei� getoeeft/maet oocB bol DjetBj; 3gn/ en�e binnen ttoee �agen baet nae/fult ggpfe alle gelg�B bp een binben m befe boojfcpDe Darmen, JBen falbe mieren�etjagen/ ^iDatmen berbzari�'
be mieren Die gljebangl�cn teojDen/ oftift Datmen De fcDojfje banbe planten Dart �j> met gvcete inentcgte ontrent jtjn/beftriidit met galle ban eenen ftier / ofe met betoctieban l�upineu: oftooru ift �atmen in" ben pof bjant toil� eConcom mer�/oft ift �atmen mes toit oft rootBrgt Den boom belirycBtDaer Demieren 3pn:oft batmen aen Dun Dol oBjega en foifer Jrgt, <©m te beletten battet faet ban�ebogelss niet geten
en too?t/ men fai tontomme Den Dof tertoe oft gerfie (tropen Die tn toqn i0 ggefoben/ wa Mtf tooit el sDe* mengt. <©ft Det faet nat maBen en toeptBen ik toatec baet rebiercreeften innegefo�en Inbbt/ toaiitai tgene bat ban fulcBen fai groepen/ falbebj�tj�n �ooi aiie pertjcBel ban beeften. <©ft men fai sae�t nat maBen met toatet en tonnb?oeffem. <&ft lantp Den Sjof ftropg gDefoben ?LoocB/toant fo Jjaeft ate 3P bat fullen inge* flgcBt Debben/ men fai ole metter Dant mogljen ban* gDen.j�ommigDe leggen tluen Creeften in eenen pos bol toaterg/bien fp DctBen enbe inbe^�onne pellen ben tgtbantgienbagDen/ baeenae maBen 30 t'fae�t Da6 3P faepen toil'en/ nat met Dit toatet / tot ttoee repfen toe /eerft eer fp bat faepen/be ttoeebe repfe arBt bagets nae battei gBefaeptte/toantbp befen mi�bel ift 3aeD� niet alleenebebzgtboo; be bogijete/ maet ooc&bocs aUcwiow�wlien, |
||||||||
|
DetbjengDtfeet gtoot pjofgtup / en�ebaetom ift be*
quame en�e begeert Jjan�en fit�pfmau/ bie met en toil bat 3pn Sflnr !*sse fonbet pjofgt te boen. Een cort vcrhael van het Rout zaeta
CAP. LXI. S4Bnbet ttoijfc�Bet ront fat�t te a�fo toel ban tioob�
Den Ijupf��eiti'/ alfi gracn om b^ooDt af te bacimi: tuant cottage i& alttjt toU aan noobe onDer een Dupfc gefin tu wat Dtipst battet ooc fp.&otnmigDe maecBen biooioanmiUe/ maerbattem tuben ban feergroote �ioot.jf�aenfptoatgettoil/ueboon�/crtoet�', cueren/ �utjeu/en tooien met min begDeert/ noch en3ijn niet erger ban finaecfee ban crben/ lupinen/ romgn/ fene* ncicr enlinfcn: ban toeUBemlture/ om Dier met mest* te fpje&en ( toant bet nooceloo� te)fullen top n fenben/ om al get tefcyeet �aee afte meten/tot be culture en�e tosntunge ban g tant en�e sont fae�opacBerlanben» Remedien teghende ghebrekendiede eruyden overcosnen» CAP, LXII, D«6 Ctupoeofoo toel berjljeplantc ate u gDefaep'
m in�e �oben Dier booj befcDjeben / m Ig�en tuetalleene ft�abebanDagbci/ bltcjcfera / Den�er/ ssojj�/ tiebel/ toeft enbe an�erguaet toeber/ mm toojben oocB gDeguelt ban Det berberben/ baS�aer boen teel toojmen en�e beeftBen� / gljelgcB fpjtncfe* Danen/rnpfenen/toefelBenoVtauen/fQ toel tamme ais toil�e/ catten/ mollen/ roteren/ bltegDen/muggDen/ tteermupfen/ taeec��upfen/ blopen/ Jbpaenfcge blte* g�en/eecgel�/bojffcgen/fiecBen/ �angDen en�e anoer Dei-g�ei�cBe gDebterte / baermen neerjtelgcB beDoo^t tegen te toefen/ oftanberftne fonbe beoeffensngeenDe tommng�je banbe BobenonpjofateltcBs�n/enuebe baDeEu�g�upfg|3eftii0fou�ebacc clepn genoecDte tn y�bben. ^actom fooberftaet mettojte tooo^DenDe remeoten Die ban noo�e j�nomte fcgoutoen fulcBe acciDentenienbe om bte int generale te toeDetfta�/ fo t& rjoet Datmen t'fae�t toat tg�cgm fapban 9Bon�ee» baert faet toepcBen / ofcruetban�ec fcDoutoeon�es tfaet meng�e/ oft emmert �atmen Die �sfpioepe met toater Daert innegljetoepcBtDeeft. Ceg&en alle beeften bie benDoben fcDabdicB 3ifu/
fultgtjp graben ter plaetfe baerubunctbat Defebce* ften aloer meeft fnn be moite ban eenen Damel/en met eentoepnicDeer�ebecBen/ gijp fuit ften binnen ttoee �aggenuaernacalleDebeeften baerbergaberen/ en�e eer gijp bte ttoeeuftDjp maelbernieut Debt/�gp fuit Hilboei hebben om alle befebeefien te becuielen. ■■SEegrjcn i>m Dag&elDeaben b'oubecu ben ombancB
ban tjareu pof tontomme beplant met tottte a�jpo' me: oftfp nagelben tegljen eenen DoogDen flgleenen StetcB 1031 met totgeftcer&te bluegljeien. 39en bUtpem eube bonbeten fullen ggeen fcgabe
boen/ t{i�atmengraefttntmt�belbanben gofeenen loofaojftgtn eenen eerben �>ot.ainberpangen;tnt mtb* bel bauben Ijof/oft oock ime �tec goec&n bauben gof ^letnt� plupmen /of t get bel ban een Zeecalf, Sdnbei: planten beel Hautoetboomen tontomme ben Dof. 33en ccupbenenbe planten en tentet fcgabelfcBet:
ban be ©ojft/ bte Dun obetbalt al� be fneeuto enbe Det po fmtlt.^u om be planten baet afte bebjpen / moet men boben op b'aetbe beel taf� fttopen/enbe a|TcDen0 tjoben baee op/ toant bp fulc�en mtbbel fai be tuarm* tebanbet eetbebetoaett30n/ foobatbe coube �aes in nieten fai gBecaec&en. M batbe nebel bjepcBt eent'sDe ftfiabe te boen/ foo
moetmenfjoopen ma&en opbtbetfcDe plaetfenbanb� �of ban afgefneben togngaett rancfeen enbanfitoa/ oft ctupben enbe boomfiems Dfe op be felbe plaetfe tot» BOetrotBen3gn/enbeban t'biec baec in fiefen : baant ben toot» fupbett be nebelacDtig�e locDt* ^egDen ben roeft / toeltBe een tojruptte te bie ben
sniptyntfi ��ometHoftocmi booi^nqHab� confici* |
||||||||
|
vandc Landt-Winninghe.
|
|||||||||||
|
<©rti De tt�efclBeng te b��ben/falm�n&alarmontar
m <3�ectoe rfamen te toepcBen leggen / en Dat f�ropen murent De pfoetfe Daer fp b�le romen / toantfpfuiien toeraffteroenofbetloopen/iftDat3gteten.JBeufept fft Datmen eenWefelften lebenbicD bangt/en Den fleert SKetDecIoot�affngDet/efUe�eiiDir�laettoaet�loopen/ Datmen baec na op Die plaetfe geen meer en falften. <©DP fuit De toojmen DooDeu/i|t Dat gijp Oen {jollen
�eroocntmettenroocban offenmeft/ ofc metencael bjoeffembefpioepet. <©9p fuit Die tutter eerben Doen eometi/ift Dat gDp De plaetfe befpjop t met mater Daes faetenblaber s uan licmp in gliefobeu �eb�en. <©ft sft Dat gDp �Lupiuea faepbt opt lanbcoaec gDP »eel �uozmeulHltfien. »�pOp fui toocu font lirjjtelicb Daer af �etlofien / iftbatgDpgDeDuerenbe De groote Ditte toanben Cornet t'felbeat&ert: mant gDp lult Die Dan |
|||||||||||
|
agnDento^rftenrmii/ om bat b$ m&i�en bminfou*
Den mogDen fpiingD�u oljssp Den gDeb�ugDeu mol fnarDtj� fullen Dooien roepen: toant De gene Die t'gDe* roep fullen Doojeu (nuD�g DatDefe bsefts fesefcfiecg gcDoojD^ft) fullen op Jjun. flDematS D'eennaeD.an' DerinbecSencomen: jaeDoemes�at�tc fullen In lio* men/Doe meer �atfc fullen roepen/fonber Datter eeni^ ge falcounen tutcruppeu / �uer baiti1! bu ben binnen effenenbeglatis. J)ommigDe iegg�jenron�ora Du« Dollen Hoocb/ I8jupn/cft#erepe / toant ce reucue banbienbetjaecDtfeoftboetfefierben.. l�lberljanbe dangenoftferpeuten tuc^fctnbtrbjebf
metten rooefe ban «©albanum/ ofcllectfDoojen/cfc toojtefjSbanlLelien/ oftDoojnebanDe�>ectc boeten oft ^pfop/ oft golfer/ ofc jdpjetrum / oft ban oube fcDoelappen. (©ocfeiiSgoet Datmen ergenginDen Dof eeuen©ltecftrupcH oft CfKDf plante/toant De blocme bauDe ©lierberbjijft Deur �aerrauBeos .(lamjrisu/ enbe De fcDape battue �ffcDe boet Die flerben. C; felbe isJ oocR banben ©janaetboom/ toant 3gn fcDape ber* Djgft �e femjnigDebieren, ,3nfgl)el�tH]c tp goetbaf men eentgbetatrltenieib�n ffiar�ntmben Ijof plant/ toant alleene beu reucl� ban ban bien berb?gftfe. ©Dpfultbel'coipioenenberbinben/ijfiba�gDpeetu*
geberbjant ter plaetfen Daer gDp bie tout ber jagljett. <©ft ifl Dat gDp een berooc&iiige maeetban ©eiuips met Balbanum/ oft gepten fmout gDemengt/ oft Dar gDp in utoen Dof cenigDen Daefeiaer plant. ®e©lep?mupfenen fulientnDeD�ben ntetb�icgett
t'ftDat g�peenberoocftttige b|antbatt©epl. 31ftDatgDp eenigfjen Doccfe banben Doff be galle
ban een gepte graefr/ aile be bojffcDen fulleii baer �er* garen/Dan fuit gDp Die gemac&ef ne mogen boctilaen. �ebojffcDen fullen ftongen enDe nictmeerroepett
t'f� bat gDp een� lanteern met een barnenbe 6eer fe flcIE op Den cant bant toater Dat rontomme Den Dof loopt* Van de Byen, CAP. LXIIU Dng pjofite�gefte opboebinge banberloeb� i# bare
De brengen fai Dan niemaut bjcmtgebeniiSDac top ben ©aber Dep gupfgeftitiS raDen Dat Dp neerf�tc� enDefojcDbulDicDfpomQP3on �oebe te boeben befe OSpen/en Dat top met cojte tooojDen togfen en leereu/ Doe bat be fetoe enbe Daer tobben bcDooien gDeregeert enbe g�eDanbelt te toefen / enbe toatmeet oat Dp �ett ^ontcD enbeDet �©afcD nioetbctgaren. De 3&pen,
'm wmi Deis Dupfgfjeft n� fai ten e�rf�en tot Dee
DonDeii�att5yn2�peneenfeer bequaemen�e feerctg plaetfen utefen in 3gnen�mptDoff tegen t'fupbe / tak toel ter jonnen fiaet / De toekfie noty te tout nocif te Deet/ maergDetempcitfal toefen:toaec ontreutbat groepen fai gcoote ntctuc�tl banCDpmuis / grote jSarioIepne/^enDericK/ Ceule/4auenDel/ t�oofma- repn/^abfe/iliftB�ber�ce©iolieren/biuletten/toitte iLeiien/ t�ofen/i'lutoeel bloemen/ adafilitou/ ,�af* fraen enDe anDer toel r iec&enDe crupben enbe bldeinet! baergDeen&ittetDeptinent�. ^efaDelgcr oocBeet» goet Deel btoemfien� foo toel �ie toel rtecHcn/gDeltjcfc Cppjeffen/CeDersi/^attelboomen/P�tibooniEietigi1 'JECermentgnbo�mencnDelLentifcen/ a�� anDerf supt«» boomen/ gDelDtnltmanbelbootneu/ ^erfe&oomen/ j^eerboom�n/ ISppelboomen / CrietBeb�omeu cr.�� anDer Dergelgcfee: enbe uocD boben al befe/een groorc menicDte ban crupben /Die foo bermaent nocD foo toel befient niet en f nn/en groepen op geac&ett lant / en in bem�en / toelraet'toafcD Doenbermeetoems / glje* IticB toilDen �aDtjct/toilDc Cicojepe-blaDetiS/ftoerte l^euibloemen boojtts tuilDe pafttnaBen en ooc Caroti, ^eBjem enSSrbutua' en Dienen niet totl om Douit�
te maften. ®en(©Imboom�ertoeet Den eenen bnpr*
loou/gelijtB oocfe Doe. i De, 13©olf� melcft. ^e paliti*
% ttj toom
|
|||||||||||
|
n
|
|||||||||||
|
met grooter menfcDte op b'eerbe binDen/ enDein co;
|
|||||||||||
|
toen mogen bergaren / om DeDocnberen te geben Die
Smet af bet fullen toojbeu etiDe beel eperjs legggen. <©�Pfult�e^!ec!ien DooDen/fogDpfebefpjoept met
toerffcDe Djoeffem b� olie/of met roet tattec fcDoutoen. <©e iSJpjincDanen en fullen Den crupoen geen |)«i'
Dec boen/at� Die met fapban 3$lffem/oft $acepe/oft «gertgalle/tn toacer gDeficaten befpjoept 3nn. jBaer omDieteDooDeu / falmen bitter llupinenofctotlbe «Concommcr�iup�teil'isDen / er.Debaec nuebebc» fpjocpeiu <©ft men fa! eenen grooten Doop �>pnnc6« Hanen bjanDen/ter plaetfen baitDaer gijp Die oesDje* Den built jjebbeti: tuant De teuc&etoanben rcocBfai Die �ooben : if�aer toiltgDp Die gljeDeel tut utuen ©of toerbjeemben / foo moet gDp aence DootBfle toornen ban utoen Dof ©leermupfen Dangen. <$DP fnlt De belt-t�atten berDjgben ifl bat oDpge'
�merenoeDe 5|ontfDagDenfaeDtban ^cDerlincB met jSiefujojtelenDe «i&erfte-meelgemengtin Dun Dollen toojpt,<©ftDat gDp Deninganr&ban Dun Dollen flopt tnet HautoerblaDersvom Dat jp int totcomen De fetoe bla�erg fouDen moeten metten tanben batten/ tuant alleene Deurt geraBen moeten fp fierben. ©ft Dat gf)P mengt snDer DefpijfeDie gDp toeet DatfegDeecne eten ^bubumaet / ofc gDecalcineert loot/ ofc f toette $ief» too?tel/oft DamerfiatD. <©ft Dot gDp een berooc&mge maecfit metten licDaeni ban een ratte. <©ftDatgDp �oonen ftet in eeniclj bergif t tuater/ enbe De felbe boo» hen Dollen legDt banDefe beefienDie terfiontnae Den seutue DaergDeloopencomen0 . . ;l �©DP (u^ ooc ratten enbe mupfen Doen fierben/m�t
��n D�ecD g�emaec&t ban Donici)/ coperroot enDe glje* f�ooten gias� t'famen gemengt/�'toelc gDp fuit leggen Daer 5pmeefl tomen. 39 e jH&oUen en fullen nemmermeee U eerbe feanben
|)of topeten / baer ban felf� off gefaept groepen $a* eet toiigf&en^ : 3a bat meer t�/gljp fultfe betb^gben �ft booDen/ iftoat gDp int gat aan ijunijfl baerjp tooonen/tegt een bjanben�e note / Die Bol flroo/folfer enDe Derfl t�: tuant De0ollen fullen banben roorn Die toanbefen�tefaicomen/ftertoenofttoecDioopeniJ&ft if� bat gDp tlepne ballcBenss ban Bempfactin biber* ftDeboojuen^ rontomme ben Dof legt/ t'falbeletfeii Datter ban eiberiS gljeen auber en fullen tomen / enbe toer jagen De gDcne Die Daerjtjtn 39aer3nnD?pmtb' Delen om De mollen tebangtj�n ; 3&'eerftei$ Datmen tntopgaeubanDer^>onne neerfiitD tuatDt DouDeon* trent De plaetfe Daer3p laetfte gereDen Deb�en / baant batig Den felbenttibtDatfe gDemepuucf� rtjDeuenbe tojoeten/enbe Dan falmen Die IttDtelir met een fcljuppe mttuo;pen enDe Doot flaen.'<|et tt�eeDe i^/Dat gDp tua« terlaet loopenter plaetfnibaersp berfcD gljetujoet �ebben:toantfoo Daefrals 5P Dettua�er fullen gDeboe- �en/ foofu�fen�p totcomen om D^n felbenteuergDi-n op een fioetoel&en/ enDe Daer fuit gljpbie mogDen boot flaen oft lebenbtcD 'uangDeiu'® e DetDeiiS/Datmen een lebenbtgebange inb�iif�eerte a\� jpD«f 13tjn/en in een DicpbecBen leggDe/ enbet'feroe bec�en t'fabontiS naer tw otibergantfe Danb� ^onne in ttwm grabe, tot |
|||||||||||
|
Het II. Boeck
|
|||||||||
|
S2.0
|
|||||||||
|
Boom geeft ben ponici) eenen cpaben teucBe/ be toelc i
6e t'��erfiant tutbeest ban bc gene tue bat eten/ nocp- f ansi if� goet ben genen Die De balleiibe ficcfetc �ebben. ©e plaetfe banbe ©pen beljoojt te toefen becre
banbemtftgput!en/p?ibaien<baet|�obe tnacaffepen/ bjoecblanben / flnebpopen enbe mobbecaebtige piaci * feu/ betoelcfeefouaen mogpen eenen quaDenteucue gpeueni maer eer (in Dien bat mogpeltcbig) bpeen tibter&en oft loopenbebeecrben t'toelcbe ban felf 8 oft �>oo; bunfie bltet in een bupfe oft gote/ baer in bannen boet t'ruater bat gbeput toojt tot be put oft fontepne/ s'toe!e&fairoiiDtommebet»mert5tjuenDebefebtmet taciteli ban ©oomen om be 25pen o» te fitten. jifcet te min pet fp op toat plaetfe battet �otU toeber
in ben �tupt Ijsfoft cloetf? (poe toel bat top baec toe hm CcUp�tfjof gocfc��e&t�jebbcn) befeltieen moet snel gpeen boogbe muecen affl�eflooten jtjn: maer tft �attnen bit om Dtw tenen totlle/ begpeett poogpe op te trecben/foo falmen inbe muecen ontrent typ boeien banber aerbe ommeren �eelclepne gaten omDebpen te mogpen boojecuppen s enbe baerbp een pupfben timmeren Ift batmen tofl/ baerbegpene tooonenfal bieoenlaftjalpebbenbanbe©pen/ enbeombe Boe- seetfepap enbe inftcumetjten eh leggen* Van t'facfoen ende vani f�ellen vande Byec�rven*
CAP. LXIV. AXjS nu be plactfebaetmen be ©petojbenfa! (fel*
lm/ alouis gpeojbonneert i$ i foo falmen na be tv p upine banben lanbenbebpecojben moeten maben. ©e bede jgn biemen maec�t ban biercante basber» Keng/bieiuet feer lauri maec bjeet geuoee�j jnn.SSfi' bec ootb bte lantb enbe f mal 5pti / om batmen foube ttoee foojten ban ©pecojben pebben/ te toeten : groot entiepne: ©egcooteboojbe ©pen�ieatcee potntp maben / enbe blepue booj be ftoecmen» «©efebat» bersene moeten met nagJjel0 tfamen gpeboeept stjn/ banbe toeicae een oft ttuee moeten foo liggpen oat* men biemacp opheffen alfmenben yonteg tuil tot* nemen/ oft be©pecojbenfcpoonematten, j&aerbefe 6equaemfie©pecojben bolgen be gene Die ban �ojcb gtiemaecnt ;gn / baec na bte ban jfetulen enbe �M« g|)en fulcue ate top in ©janciuijcii ften. �eguaetfte 3pn bieban soebatten eerbe : toant inbe Cornee bjanben bieban Ditte/inbe IBintec becbj;efen 3? ban coube. 3ru er. binbe nie t goet be gpene bte ban fitoo gemaeebt jtjn/oft ban tarreel f�een/toant b'eetfie3pn feec fonetici boojbeno?anbt/ eubebelaetfre enrau» men elft noobt 10 niet berbjagpen. 39e ©peco?ben moeten onbec bjeebt enbeboben eng&ejnn eenen e»< bituo tonbt enbe ttoee poogpe / ban bupten befet met takb enbe offe meft t'famen gemengt om batfe te lati* Oper fouben B�ebueren» j�cn fai bte op bequame bacbetg ftellen onttent eenen muet/ maer niet baec s�egneii / toant baer moet aeptet plaetfe toefen om bte te mogpenftpoone maben: oftoocbopfteene ptlaec items bte typ boeten pooge enbe bmbt stjn/ ober al foo inel enbe effen befet/bat be abetiffen enbe flangpen oft ander beeften/ baer niet en mogfjenop claberen om gttaette boen. 30e©pecojben fuilenin fulc&er boe< * gfjen gDeftelt 3gn batter tuffcflen bepben eenige fpacie fp/om batmen alf men een bef ien toil enbe fupbeten/be �iocfte niet en foube reuten/enbe alfo be ©pen berbaefl mauen/ bie fonbeclingBebjeefen batmen �aerliebec toa� toertu foube moggen toeren oft ontvellen/ mtt0 bat feer cranc enbe bjoofc& t0. ^etboo;fte baerlantt bat oe '©pen in b�egtjen moet meer geilen ban tiet acgtetfie/ om bat ben regfien oft ben bauto nieten foube baec in tomen / of. �p g�eballe ban bien / beut benfngancfe foube mogen totloopen. «©aeroinmoe* tenbe ©pecojben met clepnebacjc&enj� oberbetfetjgn efttmmet� jnettacruenis�eftWabeciS met leem Daec op baft ghemaecHt / b'toelt6 oorlt fai te paffe feomen SC0BW toube/teg&en$nbetiitte : nomm^m^mm |
|||||||||
|
be �ttte niet fo reet ben 25pen/ at� be coube : toaetoui
bat ac�tet be 25pecojben toel be�oeft een ijaps te ftac/ oft ten rainften eenen muec / biefe befc�ecmt banben uoojben toint/enbe becojben fiouben in �aec toarmte; ©oben bien foo moeten Die tobben/ ijoetoel batfe be« fchut Jtjn/ met oit Oup� geheert 5911 teghen bet fupt* lofiez om bat 'fmoig�enis ai e De 25pen totbiieg&en/ 3P �ebben fouben be toarmte banbet Coirne / enbe te toaruerbec fouben toefen : toant befeoubemaecfetfe f maer enbetcaeepten baerom be gaten baec booi batfe totblieghen enbe toebet intomen fullen/befjoo�en fcee blepne te toefen/om bat baeclancBp luttel fioube into- men foube/ enbei� gpenoeebbattee een 25pe alicene Dooj matlj gaen; toant boojfultfeen tnibbelen fullett oeg�efptcBeibeenbefen�nig�eeectfptnnen / nocy m �uple peettfnliegljen/ noto oe bgboutet0 met Bornet� �tttentnDeDonit�-raeteii» �nbe boben befen falmen oaernot� moeten ma�en/ nae batter meiiicljtebau ©pen inbe aojben 3tjn/ in een Det&fel ttoee oft bip ga« ten toat tont ban maltanberfiaenbe/ ombeBpenit� te Bomeii/enbe be a&etiffen te be�|tegen/biefe toathtere int tot�ltegpen om te bangen enbe te booben: tiw alfo falber luttel a�ebangfien toojben/ aljs fn mogljen out" gaenDooj eenanbetgat banooojtgijere baerbcaHe* tiffenofanDetfenniiiaeteeffenbietoarfjtenDe3iin. 35e logie enbe gljebetfite panben baer beBpetojben;
fullenftaenmoetenoot toelopen3gn efibeelbenfrets; bebben/ btemen inbe �Stnter met �afftnen ban cane* fa� fai mogen gl�eitiatfeeltcB open boen al0 �e �>ome fcljqnt/enbe foenuptenaljs beBpen in pun co;ben Dec* trof ben 5fjn / niettemin baer moeten gaten jtjn in be* fetaffmen/ baer lautfttbatfp mogen totbltegfjenotts �eBaenbaet'tflunbeltebenfal. HoedanichdatdeByen behoorente wefen.
CAP. LXV, f &i fiatg&p eoopen/oft bergaberen iai�t ben ftoecra
Iban ©pen / Die inbe boffc�en 51111/om potiteli af te maften / foo fiet neetfteltt� toe batfe bcfe nabolgfienbe tee�beneti �ebben/ te toeten batfe Bbp^gn/iauU ttctj/ntet papucb/fupber/Bout-geel / bUncaenbe ghe* locfegout/bobcn B�efpieaeit / foete enbetoienbelntBS toant poe bat oe©pe gcootecenbe latigper i& / Le batfe firaffec 10 /enbep jP to|eet foo en DeutDtfe niet Doe toel batmen IttDtelttB betert paetcjuaetftept enbe grpmft�ap / als fp anbers goet ban teecben 31111 enoe biucBtbaer/metDefelbebicuiil0tebifiteren.4uott# batmen nieten fau�e tonnen gpetoeten/ oft^p alle be boojfepoe teecbenen �ebben / ten fp batmen 1te befiet/fo folt g!jp/tft bat gppfe toopt eer bat ghc mm maetbt/open boen oebpetojben / wbt ften oft w bele 3.gn / enbe tft batmen foo toe! baer niet in en cariigne* fien /foo falmen bpeantjs metter gtffe bat oberflaen/ enbe ften of ter bele3tjn aenbeningaiitb / enbe oftmeti gtoot gDecupftg Jjoojt binnen / enbeoorb oft » al binnen bectrotbeiijpn eiiberuficn : toant fie�enbe ben montaentgat banben ingantbetibef��fbaetm blafenbe/ falmen mogen mettien of ter �ele�fie luttel in 5pn/ bon t'gpelupDt bat 3p terf�onbt tnaben fullen int gpeboelenbanbentoinDt. f jtntipalttb moetmen ften batmen btetoopefoofeecter naepenplaeffenalf* men ban/enbe niet in b^eembe fanben : toant be bere anberingpe ban fptjfe/ lotht enbe lanbt maetbtfe bec* baeft : maer en �natp bat niet toefen / enbe bat ban noobeisi batmen bette ban baer bit gartfoetben / foo moetmen toel toefien batmen bte metcnbiengheDiui boojftuoonetocggen/enbeliebennbeHemebantncK
��intet/toelfoctelitS/ om bannen fe nier en foube bjs natrjte toeritfi maetben/ op ben ijalg: toant s'baetnti moetmen bte laten rufien. boojbtjsaljs 5P�aera�ie^ b?ocpt $gn / foo en moetmen be ©petojben niet open boen/ notpftellenopftaerplaetfeboojfaiiDerbaean� t fabonbts : ombatfpbengDepeelen natbt gljerufi �ebbenbe/fmojB�ensi bjebelitbec fouben totb�teg�e» Doe toel �att'bef�e toaet? batmen bienteten benut* �ec�g
|
|||||||||
|
van de Landt
|
tu
gDeltjbenbielebtcDt�. ^aeromfflbatfe hel)ow$
Die nemmetmeer en toercSen totbjijben/cn nergtjenis toe en bienen ban om Det Doniti) te beberben enbe bec« flinben: ©e ©pen Daten fonberltngDe alle ftaucfe enbe quaben reucSe/fp en bliegen ootS nemmermeec tegen Det litDt/ nocD op bleefcD/ nocD op bloebt/ notD op ee* mcDfmoubt/ maec3tjn alleene te bjeben metblaberjS enbe bloemen bie toelriecSent fap ftebben. <§>p Doojen geerne eenen foeten enbe UeRicSen fanrS/ toaerom bat 3P ootS ban maltanber berftropt 3gaDe/IicDtelicB toe* Der bergaDert tooj�enbeiir eenfoet gfjeluptbaneen bec6en/oft tlepne belUSeng/ oft met foetelicB be Dan* ben t'famen tecloppen. jlf�ettentoefien gefept/Daec tofttipme enbe maniere ban leben ie bpcant� een toon" Deebanbenatuete. JBaer berlatenbe alle b|eeberbe<> fcDi�bttige ban bien/ fai itS alleene toonen enbeleeret� b'toertS Dat Daer gouberuement aengaet, Hoc dat de Byen t'gheheele jaer claer fullen
gheregheeit wotden, CAP, LXVII. D� gDene bie ben lafl �eeft banbe bpen fai ten eer*
f�en foige DjagDeu �ooj Daer boetfel/D'toelcSe top Dier boojen btrDaelt Debben / ootS fai Dp Dun Sojben ttoee oft b;p mael ter maenbt neerfttcD biftteren / be* gmuenbebanbeHentetotin j^obember/ toantbaee entfit gljeeneutrjbt buuien benjaere oft 5P en Debben pet gtbjetS: maer tft bat 3p toel geregeert toojben/ fp fulleutDten jaren �ueren» Ontrent De �Beette fai �P be tojben open boen en met een fttj�e be�er De Dotutfi^ raten tepnigen / miDt? Datmen Daer mettes �jmt met bp en matD/ om Dat alle be buplitDept Die iu�e Win* ter Daer bergaert 10/ foube mogDeu totgDebaen tuo;* beu/en be fpinnen bte De DomtDf aten beberben/ imtl} gebaen too|�en, ®aeniaefal DpDfe met^anbenbe offenmeflberootfeen / toant Dit meft ben bpen feee aengDenaem i� : �Baee eer Dp De bpetojben Danbelt/ foo moet DP toefien bat DP Den boojgaenben bagf) gDeen bjoutoe beSent en Debbe / niet o;onf6en en 3p getoeeft/enbebaecniet aeu en tornt Dan toel gDetoaf* ftDen/ fupberenDefraepgDecleet. ©atDpDemootfe toacDte t'eten alle fpgfe Die ft e ccS t0 ban reutSe/ gije » IgcS al0 39n gDefoute/oft gDepeSelbe bingen/enbe alle t'gDene bat na loocS/ apjupn/ oft bergelgtSe btugDen rieet / maer in 3tjnen mont Debbe eeniclj toelstecsen» Dn DintU/toant Daer Deur f uilen fp Dem m fultSeema* nieren beminnen bat DP De bpeto;ben noes�nen toillej falmogDen DanDelett/ fon�erDmber ban De bpen te ontfangen. <©p oefen felben trjt/ om Datfe ban begin* nen te bermeuirDbuiDtgen en�e j'ongDe bpen te Debben (De toeleSe fo Ijaeii al� 3p tonnen bliegen/ met en foec» Sen Dan te ontblten/ om bat 3p bp be oube niet en fou* Den bigben enDe onDerDaen 3911) falmeu goebe toacg� moeten Douben ban f modems/ tot ttoee uren nae De noene/enDe toefien bat fp eibers niet en bliegen. <©aeg om tft Datmen Daer ComngDen totten anberen can gDeSennen/ foo fai goet ?tjn Datmen Dun De bieugDeij� aftrec6e/ifi Dat $p DicStoilgi monf�eten/ enbe gDereet* fcDapmaSenom met Dun gDefelfcDappeu te toillen wectrecSen/ja Dat meer tss/ftof oft toater baer op too;« pen;toant bp fult&en mtbbelfalmen Dun betttecS be* letten/enbe ban en f uilen fp tot Dun palen niet bliegen/ nocD �«n Doopen berre ban Den laten gaen: <8ft men fai bie naer batfe tot geologen 3911 / met gDelupt ban betSenjS oft pot- fcDertoett betbaef� maecSen/ foeleltcK clincSenbe/ toant Doe tgDeluptflectSerid/Doefp Do' ger tnbe lotDt blieggen/enbe berber berfiropem maec jfl clepneenbefiille/fobigben fp nebec. «enbe 10 batfe opDentacbbanben naejlen boom gaen fitten/ oft op; een b?upbe bie aen eenen tarfe gDeljangen is 1 men fa! bie moeten metter Danbt toergaberen in eenen tozf bie met fap ban Confili* De grepn / oft met DonicDDpip* peljs getogen is l en ban fiellen bpibe anber bpecoi* ben.#ft om eerf� gebaen te Debben / men fai ben tac� toanton boom af fnfi�sn / enbe met �f bpen piefien* %m (noen |
|||||||
|
�et�e binnen be b$ baggert / mmt met pbel Itjntoaet
Dun gat toe maecte te togle bat bedonne fc fj�nt/enbe Dat tegDen a�ont toeber op beb�, |Ben flaet fo gDeen «cj)t oy be gene Dte gefc&oncBen ;gn noci) op be gljene bte tebelDeoftinbeboffcDen gebaii gen en�e bergaoett 3tjn/boeLoelbatic& gDeenfins1 en raDe/batmen 35pen Debbe/tenfp batfe feergoet3(jn. fl&mtalfo beelSofi �a�e moepteu balter om be quaetfie algf be beffe te on* �erijouoeu. $tettemin alfmen Diebergaert/men San Die niet toren geitje men me! begeert/maer men moet te tobben toefen met t'gDene batter feomt/ nocDtanj� alle mtbbelen berfoecSenomte nttjgDenbe befte Die» men can/enbe toel toefien batm�" be goebe met be qua' be met en menge:H3ant bequabefoubenbe goebe ont* cere /beuc battec toeel mi n DonicD fou�e toefen /beur be trage bte baer onber fou�en gementjt 5gn. <©DP fuitfe Dan iubefe maniere bergaberen. 3(!l0gDpDepIaet|e gDebonDen Debbet/baer be bpen met groote menic�te iieberbalen/ b'toeltS gemeenltci�S in boflcDen enbe fo' reefien baer beei toelriecfienbe Srupben enbe boomen/ groepen/ontrent eem'ge bene oft fontepne/ fofult gftp u totterf�e befte boen omte toeten Dun berttecn enbe tooninge/Det toelc&e gDp licijtelttS fu�t mogen mere 6en aen De plaetfe baer fp toeberBeeren/ nae bat jp aen 't toater Debben getoeefi/tjp berre oft bp.^aer na fuit gDp intbeginfel banbelLente nemenConftlie be grepn enbe 'Sfjpinus gefrao�en met anber bergelijcSe crup* ben /bte DeBpen geerne Debben /en�e fuit baer mebe be �pecojben fofltjf tojnjtoen / battei fap met ben reucSe baer bltjbe® an fuit gftp befe bperojtoen fcfioon ma&eV baer nae met toatDon�eDi�&inmienbefpjoepen/en Dat gebaen3tjnbe[anc]fbeboffcDenenbe fojeef�en f�ellen &P eentgfle fontepnen: enbealg Die bol ©pen 3t'jn/ ban fiilt gijp Die na Dupg �jengDen.Dit is" be maniere om be f �jermen ban bpen te toergaberen. Hoemen fai regeren de tararne Byers
CAP. LXVI.
D«S baber bes ^npfgDef ing fai ben Bpen befofgen
eenen cioecSen enbeneerfiigDengou�emeur/ Die �iocij beOjtegber / nocD bupl/ noeft onatijtfaem en 3p: toaut De25pe entoilnecDfcDerpelitS/ notDbuphcS getratteert toojDem t©acrom|alDet toercS3gnban De oDene Die baer af Den lafi �eeft/te aenmercSen Daer sofiutne enbe matuere ban (eben/ enbe fofeer al0 mo* geltc tiS/ljem Daer nae boegen. &p Debben eenen �o< iiinc/totenspin ais" oeftoojfaemsgn/enbebolbjengen al t'gene �at Dun belafi W t'3P bp Wiegen tot Dun coj' ben/ oft met vneberfieeren/ oft bigbenen Douben Dem plnjtss gefelfctjnp toaer bot !jp ootS iti: 3P Delpen Dem alp i)p ficc� m/1 p Dragen en beu�atea Dem alg DP niet eh San bliegDen, <©aer en is? ban Daer niemanbtle» btcD/maer)egelgf6Deeft3�»toertS/eentgDeu rapen baeuto/ enbe bjengen toeiriecSeu�e bloemen en�e bla* ber�/Den gDenen�teDonicD binnen be roj�enmaSen/ anber 5�n beficD met De DonicDjaten enbe camerSetiiS te matsen/ anber met DonicD/enbe an�er met eenigDe anber bingD�tu Jbommigge arbepoen om toas" te maften/ anberom tefcDepDsnDebuplicDeptbaiiDen ijonitlj: b'anber boen alle neetfiicDepbt omDuncoj* �enrepn te Douben/ be toelcSe nocDtang nemmer* meer ban Dun meft befmeurt en 3�n / toant foo bieS' toiljj aie f p tot bliegDen / foo fupbereu 3P Dnn int blie* gljsn. ®aet3ijnberDiegDcpaf�felic& aenbeningantB De toacDt Do«Den/ om Dat fp met alle D««n mac&t fou- ben toeberfiaenalle gDebierteDatDun fouben toillen befcDabtgDen, §v Djagen tot Dun robben be gDenebie boot 3gn / enDeal0 Dun ConintS gljef�o|ben t�/3p en gaen ban baer met/ maer tomen ober Doop ontrenbt Dem/ enbe ftD�nen met Dun getupfcD 5�n boot te be» clagen/ jae ten toare bat Dun gouberneurtfelbe mete feenbe/ benbooDen�onititSniettotenbebe/ 3pfou>«, ben eer ban Donger fierben/ban Dem betlaten. JBet' tento�tf�engDefepbt/ jegDelicfebanDaerlteber tisfoo ne erfticD in 38n toertS/ Dat 3p niemanbt ba�r �onne. n |
||||||||
|
Het � �. Boeck
|
||||||||
|
Til
|
||||||||
|
to�cn bpt�oif tot f i bie baer tue hiupt i$ / toaet af beu
inganthmeitognfal befpjoept jgn/ enbebanopeen battobec epn�eop �'eerDc ftelien {jcubciibe Deroy* jjerfie foo geftoteu/oat bebpen (uilen moeten intomen Beur t'gat Dat onber fiaet. IBaer ift bat befe terga* �ennge �an bpen paer g{)e(et peeft iube fplete oft Dol ban eenen toom / foo bjaeept baer eenen �pecojfoen allen 5ii�cn Voel berbonben/ m ootB aen t'gat enbe in* gautb met toeltietfeenbe ttupben/ enbe fielt bit botten Bet gat ban pet pol/ embatfebeucbengoebeu teut&e gfje!oocBt3�nbe/ gyetoillitpenonbebtoongpen baer in foube tomen. JSaet tfl �atfp ne�erfitten op eenige plaetfe baerwen metter bant met aen en mary tomen enbe Die quatsch iss gpeleggcn/ neemteen peertfe met eenen bpttojf boben aeiiD'epnbe g�ebouDen bie met toy nbefpjoeptit / enbe bjengt bte bp befenfttjecmte ban bpen/ tuant 5p en f uilen met laet en baer in te tomi 3DjaetDtfcbaubpb'anbct bpecojben/ toant3Pfullen paeft baer intomen. (©fib'toeUBt'bef�eisJ/ men fai memo bpecojben geteetyebbenombieie ontfangen/ alimeli fai firn barbe ntetitoe Coningyen me� pun jomB gbefelftfjap fullen totgetrorBen 3t)n / b'toeltfee fai Wel eenen barg oft ttoeeaenben ingantb baubcn bpecojf bp een bergabert fttteu/etibe gpenoesy te tien» tien geben/oat 5P een beguaeme enbe befonbere plaetfe boojljenbeggeeren : enbei|t batbeggene biebenlafi �eeft banbe bpen/pen eenen ggeeft/3p fullen te b|s�en jijnbasr�e&ujben. jBenfal mettuen bat bit nteu gyefelfcyap fai txtil*
�m tot ttetnen/beur tgeuer en gerupftp batte t binnen ben bpetojf fa! maften typ bag«nbooi5tjn berttetB/al ofter eenen iegyer toiloebertretnen/eube om tfelbe te tocten/foofalmen tfabontiSbeoojeaen eltuenbpetojf pcu�en om btt g�eropfcp te bernemetn 3©el i& toaer batbitghstier fomtijbtgi maer een teetBen eni�ban eenigge frc�toft muptetijebieonber bejongtjebpen g&erefent�/ toaer tri toel moetboojfien 5tjn: mant beur fult&en opjoer foube ben gDegcelen poop bergaen en patii temete 5p. iBenfiiiletlitgtclgt&tgebet�t/ met een toepnkp gfjefoben topn te toojpen/ oft gebo* nttpben totjn/oft anbet betgelijtBe nat/b'toekbe beur jgnfoettcljept/begcamfcDap banbe bpen macfjiiill�. jBaerift bat ggp mertttf batfultue tfrpben faltj�en gpebuerenbe/oan moet gypoeComngpenboo�en bie oojfa&e 3tjn ban fukfieu omoettn. ©e maniere ban bte te Doooen / t� bat gpp gae flaet
a�0 oen gegeelen poop tottenbpetojf gyeulogeu/enbe opbennaej�enratban eenigenboom geblogeniisenbe bat beggefteelftoerm banbpenaenben tatfspangpt/ geltjt een totjnbptpbe / bat i$ een teet&en batter maer eenen ConintB en i$/ oft t� batter meer ;tjn en bat jp eens 5�n/ ggp fultfe foo laten tot bat 3p toeber Beeren tuben bpetojf. |Baer tft bat ben gbeDetlen �ooptti Deel ftoopen ggebepltt0 / ongBettogfelt baer 5tjn beel «Eontngetvenbe 3gn tbJinit�.^aer ggp nu fiet bat be bpeu mee|t bp een 3gn bergabert / baer fuit gfjp ben ■Cotmifft foetnen/enbe u ganbeu met fap ban Con f ilie �egrepnoftgonttgficgt&en/ ombatfenietenfouben �uetg bllegen/ ai� ggp baer oen tornt/ en niet opgou» beu boo? bat ggp gem gljebonben Orbt / bie oojfaet&e iS banbefen (lrijt:bien gijp fuit mtnemen enbebobem ®e ConingDen fuit ggp botten anberen bpen bennen beur bat fp mat otootet/langget/tetgter ence gooaet banbeenenjgn/ minbetbanbleuggeli�/ ftDoonban bettoe/repn enbe net fonber gap? enbe angel/ten toate bat pemanbt bjflbe fegggen/ bat een grof fiapi bat ?p nenoenbupt&gebben/gaetliebetanggelbiaere/biaer mebe?pnotDtansi nieten f�eBenom pemantte guet» fen. jBen bint fommtgDe Contnggen bie fbjert enbe roubJ3tjn/ firafbanaenfien/ maerbat3tjnbeguaet* fte/baerom moeten bieootB gDcboobttoojben/ alen fffernotljggeenen f�rgbtonbes&c nfeutoeftoermen. t©aerom en moetmenniettoermonbert3gn/if� bat be tpenDemfoliefgtbbenbatfpamgem tebeftDetmen ftfl�jn (Oif �yantuR bie Bun romen befgicngfien/ gun |
leben bjagjieti/ �ieDaltwtt nocB be cseot� oeBo�irn�m^
yeptbte3p�unbetoijfen. Wt i�petoiben bie berept fullen ?g"H om bs Mieutoe
f�jermen te ontfang�en / moeten met be boojfepbe crupben gebjjeben/enbemetbjuppelti baugomtgbe^ fp}oept3gn/ ombie te beter baer m te uouben. %n befen felbeu tijt banbe Hente / ggebeurt j'omt gtis Dot, bcurguaet tae�er banben booigaenben IDintcr/oft beur ft tbte/benpoopbanbelipeu inou&e mputoiMi nitubetbiojt/bebjelttite moet toebet besfieit eu geoulc bJojbeii met eenen f meun jon gpe bpen/ maer boobeti benimigenfionintb/ombatbejongBefsubenmogcK met bjebe bp gun moeberp toooneu- JKaev ijl �atmctt geenen ntmtDenftoerm en peeft om baer in te fetten/ foomasgmenoen poopbantujee oftbjp 25petoj�ett tfamen bciggen/ en�ebantebo�en mtteentggefoere botptic�ept befpjoepen/ enbe $ in eenen bpecojf Uup# ten/pe« baer in eten geben�e/ rot bat fp baec geujoone 3�n/enbe ben ti)t ban ojp bagen baer itigtftoten pou« cen/tatenbe eensge �lepne gaten �m lotpt te ontfatig�* ISaer tnbien gijebuert tit ben mtm �oniii!n bie top baer ggelaten pebben tornt te ftesben/ men moet ban eenen anberen toetsen in banber tobben baer biberftbe 3�n/ bentoelt�en men boojyaerSteber gouberneuc baer fai f�eHen,�uoein gbeballe batmengeen mtbbef en geeft/ oft bannen niet en feegftsert be nieufee ftoer^ me ban onoec toetten te bertjaberen/ fo moetmen b|e« 6en allebe tamerfeenj� banbe ateutoe Cm�agyen/ om bat be jon ge f toer men bit in �encaoen tojf fullen toe* fen/nieten foubeuberttet&en / maerbltj�e&i onber be gegoojfaemliept banbe ouoe koningen/bet toeknc jp bpgD5l>|eSeban<i�apirgpn fullen moeten boen / enbe blribenbp bun moeberg. 1�lfi regenaeptitlj tocber i$ enbe lange geeweten�e/
mit0bat be bpen tot gaerliebertojben rast enmogeir b�iegen om boetfil te foetfon/en�* b|eng en ber jongeu- bpen/fi�maetmen Daeriteben ban fjonicij booifien/t os bat 3p mogpen totbiiegen om paer boetfel te foetSen/ enbe om paet�eber Ijontt�iaten te inaecfif n/toant an* berfini� fouben bie Ija^ft bergaen jgn/ gelptmen bitfa toil� D^ft fmi gebeuren. Zoolange al^be Corner gOebtiertfa�mftigonitft
bergaberen / toaer af top gier nae notp fullen berma* nenenbe in befen tgot alle tgten bagljen be bpetotoere open boen/enbe met offen mej� beroot6en/baer na* bec toelcn/enbe befpjoepen be leglje plaetfen met feer toel* toatcr boojtsi ootft fupbtrcn banbe bup��tbepbt te bsen baer ecnige te/enbe baer na ijen laten neeren enbe toenbenop be bloemen: maer ban en matpmen pent niet meer afnemen/om batmenfe niet te bcSe enbe bic* totl� en foube guelleu/enbe ban oagemoebif pept boens bertreiben. 3mt epnbe banben "lerffi falmen ijun tojben op eenen t�ar en en toarmen batp moes� fcgocre maBen/enbe ifibatmen baneenigRe gonicg?ate bine bte nocg niet en i$ totgenomen/ enbe maggst ijs/mert fai basromme be bpen niet boobeu / g�elgtb beel pet» foonen been/ maer eer bcbouben enbe befpjoepen mtfi cenbefTemfcen/ batinftoiiitOtoateroft mtkKt�uae ggemaet&t/ nae bat gppbic metter berooc&tngpe bp eenpebt bergabert/ enbe baer nae m Hun bpetojben gBeilotenpouben. H�antfoo langgealisbe Winttt buert/enmatgmen bte niet epen boen notg Panbelcrs maer gefloten enbe geflopt pouben totaenbe poniti)* raten/ fcertoel gpebet�t/ banbupteu toefroppeube met flg'tft enbe offen meft onber een gpemengp talie be fpletf n enbe gaten /ntet open latenbe ban pargii inganc enbe totgantb. �nbe al ift ooc bat be bpecojben oubes bacB fiaen/ notptansS moeten bie norg met frroo enbe tat&en gebetBt 5ijn/enbe foo feer at� mogely tB 10 ban* ben toint/enbetoube bebpjet fijn/bie fp boben alfebin* gtnbjeefen: <&ooit& moetmen toefien batfebanbert regen enbe fneu geen Omber en ttijgen / enbepfobifie maben ban fap ban Confitte be grepne/yonitp toatee fuptBer toater/ oft anber bDtptitDeptbie pun nut ifs/ inbe toeltfte m«u fai moeten bopp«n fupb^t enbe nette toolte/
|
|||||||
|
van de Lancfc-WHinitighei
|
|||||||
|
to�;pen/oft gBefobeti togn/oft gBe�onltgbe to0n/of«
anbec becggelgtBe bocgticf�ept/ biemetgaecfuettt' pept bte ben BpenaeugBenaemiss/BaecUebet gtam« fcgapfalfitlien* ©e ftraffeenbe tojeebe 25p«n fttllen tam gemateli
tooien met bttBtotljS te biftteren. <©aec3onfomfgt!Sfo beei Dotiit�-�ateu gemaetBt
batfebp gBeb;eBe ban 03pen pbel blgoen / toaec beuE ggebuert/ batfe bewotten/etibe ben gouitg bebetben/ btoelcBeen oojfaBeis batter oocB beelS�penfiecbeu- <&m bat te beletten foo moetmen be jongge f tuetmert in eenen 25pecojf boen / oft be berbojben �onit�taten met een ftgetp me0 af fngben. ^S>e bgboutec0 Die gen alumetg inbe 20pecojben
boegen enbe beBpen booben/fuilen betnieit en geboot toer be/ifibatmenaI0bei©aeIu toe bioepen/eii dattee een groote menici)te t�/eeuen googeu en engen tinnen pot tfabonts tuffegeu beBpecojben ftellen, e; <be tuben bobem een bernenbe Beetffe / mant alle be bgbuutet$ fullen terftont tontomme getltcgtcomen gebloggen/ enbealbliegetibegenbetb{anbeu: mantfp julien 3eer qualicB ban onder tube engbe troggen inebsr boben oiieaDen / nocg oocB berre banben ucfot tonnen togc* Ben/al0 3p in befen tinnen poi gstloten3i)u. <©tnbe mefpen oft |jojfel0 Die ben gonitg eten ie
betmeleu; foo fuit ggp teggenbenabont natmaecBen/ een becBfel ban mn�) bat b'melcB ggelept fai mo{beu bpbe Bpcco?ben/ en alle be toefpeu fullen op befe bec fe�s geblogen tomen om Ben te berber fcfien/ enbe usti bojfi te (efftBen bien fp tregen gebben ban te beel go* mc�0 te eten. ^00 batmen bie/bp fulcBen mibbei/fa! mag�en litBteiicB booben: �n b;eefi oocB niet bat fp tt fullen freBeii/toant fp en gebben geen angel, Hoe den Honich wt glieaomen fai worden.
CAP. LXIX, H�ttotnemen banben Bonito / baetom bat'gBe*
Beel jaer ober foo beel atbepw gebaen too{t/gBe« ftBiet op d�p biberftBe tgben/ te meten int epnbe bau« bevente/ inben Corner/ enbe int begBinfel banben ��|er f ft. j�iettemtn men moet om fulcr te boen gijee*» uenfeBerengBefetteu batBBebben/ maernaebatbte IjonicBtaten bolmaetBt jgtu�Daut ifi bat ggp mm neemt eer bat 3P bolcomelgcB gBetoe�snjgn / foo mo|ben be Bpeu geftoojt/ enbe gouben op nati mere» Ben/benr ben �ojfi Dte sp Ipben. jBen mercBt bat �m trjbtisfbeti BomtB tot te nemen/ aliSbeBpetigBeen groot getier meer en maBen/ enbe niet ban een fuet t�� clepngecupfcg : <©ftaIiSbegaten banbe batenbobeni met toa0 gBef�opt5gn : «®ftbatbeBpenbs�o|felen Ui be Bpeu gelijcB tot bjgben / B« uie�cBe een onnwt eubeonbeBenbicB gebierte i0,*@e ttjt banbe BouttBra* ten tot te nemen/is gljemepnltcB tnbeti morgenftont/ mant ten 10 niet goet batmen bte int Beetfte banben Dngc quelt enbe gram maetBt/ b'toelcB moet ggebaen 5gnmet ttoee pfer0 oftmeffen/ banbe toelcBe Bet eert fai lane;en fmal 3gn/ enbe btenen om be Bonic�taten te fngben/ maee�etanber fal�gnom bebuplitljeptaf te fcBiabben enbe tot te Balen/bie baer in fai gBeballers 3tm. ^'faiootBgoet jgn�atmen befe ttoee meffen bitBtoil0intoaterfieetBe/ om battei map baeraen niet en foubetleben/en batb�Bpen biebaer imiju ge« bleben/ niet en fouben gBequetfi toogben. iBen moes be Bp�cb)ben niet gegeel pbclen/notB alle be tyutBten tot tretBen/tnaer Bet tgtenbe beel baer in laten/oft ge* lijcB anber jegsB«tVBet bgf bebeel/foo mei inbe ILents al0 inben Corner/ maet inben ^erffi niet meer bars een becben beel to t nemen/ en banber ttoee beeien baee taeten ; Want bp f ultBen mtbbel en fullen xp Bun niet (tooien /enbe ootB ^�enoet© gebben om bp te leben. . 'Sgemepnfte en rebelitBfie totttetBen 10/ batmen tot be rtJpfteenbeboimaetBtfje BonitBraten nietmeeten neme ban bte ttoee berbe beelen, 'ift bat ben ®peroj|! BalfbolBonitQi0/ mentcecBt totbeBelft: JBaerijS ba�cmtn banbe �slft / foo nttmtmtn tot nw�at bs»> |
|||||||
|
toollc/ tot betoelc�etie35p�t�bebo��UcDept3U{Jseii
f «lieti. JBaee otn batfe in�e 3©inter gfjeenen Bonger en foubenlgben/ oftBontcB batfpmaBen niet eten en fouDeii/ nocBoocBt'gene batmen baer gelaten Beeft/ fo mare floet canneti in�m ingantB banbe Bpecoj* bcngabe mptjpBen�banrietoftbliec/oft ban pfes: cft lootgBemaecBt/bioag�je brjgBen gBeftoten/ofttn water oft gljefoben �jgn gBetoepr&t. Boo?t0 fai oocB Boet 3�n Datmen Ben gebe DjootU ro3�"u mat gBeftoo» ten enbe met mater befpjoept/ oftco�tntenmet mijn gBeftootenenbe tf famen gefoben : <©ftbjoogBe WitU corjc met Doniti) gpeftooteti/ enbe gefoben matei gge< meng�t : <©ft coecr&en0 gBemaetBt ban cojinten/ Die toel tripe jgn/ banbe befte og'g�en/ enbe togntfamen gefoben: <8ft Datmen 'Duet ben fogaiuB banbe Bpc tojben/eemge fuete bocgtic�ept fpupte oft melc/maec ynncipalitB gej� ten meltB / otn te uaeberfiaen t'gBe* JbjecB enbe armoebe ban Dien ttjt tot inbe �ente- UBen bint tube IjoatcB raten fiojfet� oft �jefpen/bie
ben Bpeu gf)elrj�&3gu/ ttiaergtooter/betoelc&eBoe i tod Dat fp niet nut en 3911/ mit0 batfe geen boetfel en toergaten / enbe op eten t'ggene bat anoer brenggen/ not�tanst bienenfe etgBenp toe / toaut fp bjoen t'faet baer �e jonge Bpen af gtoepen.<©aeromme en faim�" bte niet alle ggelgcB boooen/maer een fe&er ggetal be» waren/om bat be Bpeu niet en fouben ttaec� toojb�. Rcrnedienteghende fieckender Bycn. CAP. LXVUL D� Bpet0be pefiefubject/ toaer tegBen gBe�n
beter remebte en i$/ ban be Bpecojbcn nette ban baettebiagljeu/ enbeoneenanberplaetfete fteiien. 31nt Begtnfel banbe Ueniejgnfp banben loop g�e» quelt/als flet i©olf0 melcB bloepet / enbe bte ©luien tjaec faet booitbjenggen/ toaer af bat fp f eet giericB » IteBenbe moggelgtn eten/ mibtg bat fp ben gegeelen IBuuer Ijong�er gcbben gljeleben. &p 3gn oortt feer gtettcg om banbe nteutoebloefem0 t'eten/ SBelncB! anbecbaiiDe ueutoeb�ucpten/ toaet beur ggebeutt' bat fp gaeft �acr af fierben, ten fp Dat baer tn �oojfien fp. jBaer befen buptBloop tooj�t tetftant gijeij�lpen met De fcgelie oft Beetnen �anben ^^anaetappel gge- f koten enee �mec een ftamgiie gBtbaen/ baer nae met �jonitB gJiemengtenbe beroept met goeben (ueien H3i)u : oft met lancB i$05�n ggefiooten enbe gge* «miggnnstgaebeufueten �©rju/oft metgontcg ma« tes; / baer �oofraatgn in geeft gefo�enroft met fue�e ©gggea bte langge int 3®atec ggefoben gebben: 3©elcBe boojfepbeDing�enfunen in gouten bacyBenj� oft pgpBeti0 �en ggegyeben mojben / om bat fp bae� af fouben pic�en euDeb�intBeiu «©e Bpen 3gn f omtntg fieiB/alffec alle jate eenpa^
neg bcelbloemen 3tjn/enbe bat DeBpen meet acbepb� bm�ouisDteinaBenbantlepnc25pen/toaetbeuc.bat' ter bcle banben groeten atbept en moepte fietb� m�� e om bat beu fjoop ban Die obetblgben met en jgn bec» meerbett met jonge 23pen / fo getaBeufc alle ggelgcn te Iterben^aetcmme aliti tubelLentelbebemben enbe belben bolb�oemen3rin/f� fai goet jgn batm� alle bjp bagljen Dieinganggen enoe totgangljen ftoppe banbe ©petojben /niet open latenbe ban be tlepne gaten baet �e23pen ufettoten nwgljen tomen/om bat fp fouoen belet triigen ban goniclj t e maBen/en at� fp fullen fieit batfe alle get BDajS niet en fullen tonnen met oonit� bullen/ oocB jonge 23pen �eneetfteu te maBen» ^pbeegaen enbe �joogen ��t/alis fp te groote Bitte
ofttoube geleben gebben / b'iuelcBe goet te mettBen i$/ toaut men fiet buBtotlg bat b'eene tot gun tobben �eboobe licljamen baub'anbec bgaggen/ enbeanbec �lQben binnen tteuttt� enbe filile/ al oft fp in een Igt* fjup0toaren. Sfilo Ben bat gljebuert/ foofaltnengen acsJ maBen ban ggefoben yonitB/ getlopt met yoepes; ban galnoten oft ggeb{oocfjbe toofen. (©gp fullet ggebecgt dillen banbe ftoetmen ban
longue &w ��m teg^n b'anbet/ m$ toat fiof� te |
|||||||
|
Hct��.Bocck
|
|||||
|
ft�o^ii faWojt� fo ht�gtttien be ® peti bo�n totale*
ggen metten roorftban offentmfi/ oft ban ©alba* iHim/oftban totlbe j^atwtoe/ en metten fap ban Dtt felbe crupt moet ggc fire&en 50" �e 80«»« bie ben fis* «iet) fai tornente»/ tmi bebifit te 5f)n boojt fie&en ban fee ©pen/ oft [al om beter nerfeltett te 3911 een mom* aenficgt nemen met ttoee glafen inbe gaten banben �ogen/enbe eenen boet ft om Den gaSg/en tgeljce! Dooft totnben/enbeeen paet fjantfcgoeneaenbeganbent)e�» ben/om bte nae 3unen toiile tembgDen fianbelen. #ft ■QotU eenen capjoeu ban Irintoaet gebben ober -sijn ge» fieel �ooft/ ban lioffe gdntft beecfe gfjemaecfet '/ toant bp befen mibbel (al gp mogen f ten tggene batgp boft/ enbe banbe&pen niet gepelt jnn jBaer al tfl batmen be 33pen ban gen toaisi eu�e Donigg berooft/feo mo�t- men bte niet booben notjj bet jagen/ inbitn mogljeltje h 10/ maer betoaren/ om naemaet� meer pjof rjt baer af tetrec&en. ©aerommefalgoetjgn/ bat men om bte tebetoaren tertoglen bat be yontcg-raten ggerooft toojben/ f�lr&en toocb mafie/ batfepun be�i�ec&en fn centgen fjoer/ na l)et mlbbel ba» ben becufelban gaee» lieber&pe-uoif/ fonber ban baer te feomen. <©fbat men �fttbcrfefe�afgebaeu gebbenbe/ befelbe��et upt* bltcgen/ binbenbe eenen facit aen ben ttigantfe ban be»i feojf / enbe! ban een bereoc&inge ban onber geben/fo fui' lenfe alle gljeiijcH in ben facit trcrfef n/ bien gijp fuit toe innben ertoe op b'aerbe kggen/ tot bat ggp met gemat ben �otiie� totgenomen gebt : 5©an fielt ben fatfe toe* berom aen ben mont ban ben 3&pecojf / enbe leggget bes&fel toeber op/ f� fult�n �� 25pen toebet in beu feotf trec&en/ enbe gun toert toeberombegjnsen. .©ffre�t bp ben 3^pe tttjf bie gpp rooben totlt/ eenen anbeten bte le�rgg is/ be toelette berooc&t fai toefen/tube ron!< omme bebleet met toel-reec&enbe fesuipben / me� een io nt gat in ;p bccbfe! foo groot al� een bupft/ om bat be Bpen baer laneW fe�ben in gacn / mtbtis batfe ten epnbe gebjocgt gebben fjet toerttt ban gen Uonicp- ra ' ten tot aentopperfie ban Ijnten uojf/eft onber tot ober �jelft ban ben ffipefcojf. «©oojbefe frttbbelen fuit gBp na u gemat» rooben of tot nemen J)et gonicg bat ggp tn ben�Spe- botf fuit binben/fon&er jet te b�rliefen/ge. mer tb t bat 'tfelbt mat� alle ure al� men tot! /tor gtje* nomen tooien / fonbec bie fionitli-taten te befctjabi» bigen/�n fonber be ©pen te ftojen oft berjagen/mira be felue een birooc&inge gebenbe/ om in eenigen goerb bp een te begabercn/of met elberg in tg boen blten.flli� bie tjont'tfjraten totgenomen ;tjn/men fai bit b�ag&en ter plaetfen/baermet? ben fjonitfj fai toillen berepben/ maer flopt be benfierEt bSbe plaetfe/op battes bei&pen niet in en tomen/ toantfpfullen neerftitDben frgat foetnen bie fp berloten Ijebben/en tfl bat fp bien bfnb�V fpfullenbienberboen enbeberteerem Niettemin om fult&t te beletten falmen een tootBmoeten maften aen beningantb ban biepiaetfe/ toaet mebe �erjaetfit f ul« Ien tooien be felbe t)it baec toillen intomen. Om Honich endeWas te maccken.
CAP» LXX. j\<�n fionit� moet gemaett 3�'n op ben ftlben baefj
JL/oatmen be Bonit�tatenfjeeft totgenomi/te togle bat bte notfjlaeu enbe toarmat{jtit{i3rjn. imbatte boen falmen bie {tonici)*aten in eenen teenen to|f / topt genoccft geblot�ten enbe g�elgtR eenen yppotra� facit gemaecfet/ tegljen tnaltanberen fiellen/nabatbte toel gefupbett 3ijnbantfaetbanbeciepne:&pen/ enbe alle anberbuplicgept. ^Iidnubengonug booj befen cojf geloopen Win een beden batter fai onbec ftaen/fo fait ineetbepott�gebaen too)ben/ btemf toatttjt* &lop� laten tot bat baer in gefoben efi gefcfjitpmt geefr.^an falmen be frucfeen toan&e oonft��flten bieinben cojf j�n gftebleben/ tottretlenenbe pecffen/ toaec tot notfj fai loopen/maet nietfo goetalft anbec / t'toelc�t fai alleen gtbaen toO)ben/om batter gene bat (eet fupbec eft goet ut/banbitniet enfoubebeboiben 5tjrt,lllfment toel tot Pg8^ff�^^S�«fl|^n&en6osttfltoliH/�ni)e |
|||||
|
met foet toaret toel getoaffcBen jgit /inett fat bit h m
toper panne met toeter toojpen/ enbe op clepn bier ti
fmilten f�ellen, jQae batter BDa0 albus \$ gefmolten/ men fait beur eenen boecbin toatet laeten bailen/enbe toeberomme fmilten / enbe metten toate�in fultaefi bojme gieren alfmen begeert. De teeckenen van goeden honich.
CAP, LXXl. D�teet6etienbattgoeben�ontcB3ijtt/ batfJP <$
goubtgljeel/ liefitcBbanreucfee/ fupijEtenii�t/ ober al blincltenbe/ foere enbe feer liefttc ban fuiaeclte/ noc0rati0 met e�niglje fcjierppept / toefenbe t uffctjere btcheeiibebunne/rnaeranbet0f�toelbeteentcf)t oat metten bingeropgDelteteen aen eenblgft /gljeloctt eert iw&te linie fonbec bjeecfeen: UPantfuIcbenbiclieiuss een teccfeew�an tencoote bic&&epbtoft bunntciJept/ ofe ban een ongehjcRemebatnaDc tuben Dotiico-^at" tei niet lange en fp eer battet �et/eft fcet luttel fcfturm� int fteben.lBaer fonber linge battet niet te feer ei; fjeeft benreucSe banben <%\>vn\\x& l fjoe toel oat trft uiect batfommigDetfclbe groot atgtetu Cg�enebat tnoe Leute �ft inbe Rottier tot tj� gjtettomen / bat t&s beel Isttw ban tgene banben �©inter. , l®ittcn betticp i& alf�goct al� be gouf grjele/fo ber«
te ftlji fjeeft bte anber teecbenen ban beucyben / foba- niet) al0 on0 tot ^>paeugien enbe Carbonile cotnt/Dee toeltl«efecrtoit§artenbebaftgenoet�i0 / eft�aerotre l ongeljjc beter ban �lfean�ec roojtenban fjoni�ij^g&en ponici) f)oe ijp barffc�er 10 / ftoe op beter ifi:�outrarte toanben torjn/ bie meer gepjefen toojt out ban meato, S ^oc� ftaet banben �onic� re mer cacti �a�g�eujrlibe J topn berer i0 mib�en int �at/ enbe otpe botten/ alfo tjf beuDontc�fuben&b�embeter: toantljoeben Jjor.irlj batter en f waerb�e \$t 0oe fjp uoc� beter t» om bas DpfoeteviiS. ,....., , . . . �;'gpeb|upcu banben �ontcD «0 rot b�c� bingget�
nootelicK/ 0p ber�angBet leben banbt ou�e lieoen/ enbebantjieg�Dekebteco�bt3tjnb8Tt compiente, 5©a� fulcptoa�r�0blijc8tbpbe25pe7bteeeuclepu / Crantfe enbe �eer bier t0/noclKan0!eef� fp negfjeu oft toten ja» een ttjt0/ orwbat fp fjonic� eter. 50e naruere banbeit fjonicp i0 fulcjt / battet belet torttng�e ett�e beberben? baeramiftDaimengojgef-r�ieDttnnen�aetafmaecHt' om be ftoeertngfjen oe� m�tit0 te fupb'eren enbe g&e»� nefen. jBen btfttlfeett toater batiberf l)otttcfjr/ o'toelc« &e totgeballen gap? boet toeberommegroep% toae� ba�tet�ofBa�n{)etlicgarnefp9 1 Hoenscndiverfche'foor�enendc ^ompofitict�
van honich maeck^ CAP. LXXII, H<©nicg geeft fult�ten tracfl?/ battet alle brngBer�
beroaect ban rotten enbe beberben : get toek* 6eb'oo}faecuei0 / alfmen toil betoaren eentgge too^» telS/biuegten/ ttupben/ enbefonberltng�e�etfap/ batmen bit in fjonitg plcecgt te totifgten / toaer bwt top fegg�tn/^onit� ban ©ioletten/ban fioofen/ bare $taglQ|Te/ban lancb t�ofnn/ ban IBpituo/ enbe meet anber berggel�cfee trupben/be toelette ggemaecut jijrs ban gun fap enbe gontcg/banbe toelcue top alleeue of befepiaetfefullenfp�eben. �onicgban ©ioletren/ban �oofen/ban25trgIoffe;
25ingeltrupMenbe ban iS�ofmarpri/too|ben alle ggea Igtfe op een maniere berept. iseemt fap nati berfftpe �oofen een pont/ fupberen toitten Dotitcg Die gefobet� enbe g�efcgupmttWtgtenpont. Eaet bit t'famen op tlaer bier in een topet panne5teben / maer alft begtti� te 3teben /boeter bp bier pont betffrge eri groene �oo^ fen/toelBlepne meteen fcgaere g�efnEben / laet befe Dingen albu0 t'famen 3teben tot bataltTapbet3ooett t�t/maer ru�retbicltoiW met een gouten fpatel: ^at ggebaen jgnbe/ laetet beur een f�amgne l�open / enbe boet bat in eenen eerben pot om te betoaren/ toartt ijefc too�bt m twrtfiM be. tee. mmtfm$ m �soi t'beft�/ |
|||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||||
|
2*5
|
|||||||||||
|
J�oot betftpe ©oofen in eetictt moiti�s / bost baet bp
«bo beel yanigp / tact bat t'faementn De Coirne ftaen toinnen/ ben tgt ban Djp maenberi / boet pet Dan boo| «en ftamgne/enbe latet f ieDen/tot battet fo bicne t0 at� Sonico, "©ft neemt g^e�gc�tcbeden ban pontgD enoe �an bes! infuften uan �ecjcpe fiooi en/ laet Ut t'famen fK�cn/ tot Dattet fo Dtc&e al0 fpjop 10/ maet Doe meet �attet I0 ban De tnfufte �ani&oofen/poe De pontglj ban J�oofen bttet fai «aefen/enbe Defe foojce t� Dcbcqtiaem» f�e om f n te nemen/ grincli D'eetfte enDe ttoec�e i0 om in cUftetien te beftgfjen. <©ftneemt toerfepen ponicp/ Srebec kou ban gljef'oDen/ oft emmecis flecpteltjcH gge- fooen/ Doet bp ooenDe eetugpe guantitept ban foet tua* tee/ betffege coeDe toofen Dien oetfep tot bes jonnen BDebjoocDt 3�n/ enDe cmbec pet tuit oft geel afgljefne' fesa/ foobelealftbesDenbeelbanDenpantcp/ Doet Dit �'fametunemgla0oftbetlooDenput/ enbelie�iet tod fcafi toegeliopt moe p�ete.�onne/alie D?p Daggen t'fel» De ommetoetenDe/ (ofu� gppponicp �an f�oofenen* foe i&oof matepn be^uaemSnc berepoen/ enDe ongelgc� tietee Dan bep�e manieren boo�(epr. fonico ban jDp?tu0 toojbt gemaecfet ban een pont
J©P|tus3fagenDe ttoee pontponttp/ t'famen on een depn toet ggefoDen. Corneo �anlanclt �laetttoSlofgn too$ta!bu0betept/
fleemt lane �ofgn toef gefupbettban3gn fceenSen�/ �aet�at bierenttointicpucenintoatm toatet toept* ftenenbebait toelinojtoefteDen- 3UftnualbH0i0gefQ* fcen/Doettet bette een ftamgne/feet figf tot Djutfeenoe/ jnDe lactet ban fteDen tot battet fo bici* ie al0 Domei),. »®m te malien tognaeptiep fjomcljteatet. j&eefrit
een Deel ponicp/ enbefesbeelmteggentoater. 3@oet bit t'famen ineen clepn tonne&en bat toel gljepec&t ig/en�ebobentoe ggeftopr/ op Dattet gpeen tochten pebbe/ (telletmbepitte ban�e fonile/ toftenregpen ben tgbt ban beetttcp bagpett / alleacpt Degpen pet tonne&en omme&cerenbe / om bat D�pute banbec ^»onne aett alien 3g�en|oube Deurgaen. H�aer om craeptigpet te maecfien /macpmeti tnbe 4�ueappeltgt/ fap ban <@ueappel0 baet bp Doen/ te toeten/ tot een pont pontep/een towren�eel fapp ban <©ueen. ^om« mtg�je eet Dat jp t'toaterenbe ponicp tn't totmeben boen/ laetentop claer biet fmioet roocfe fteben / enDe (cpupmen �cn gomcft /boojt0 loetent 3p't foo lange fie* bentos battet genoec�!0/D'toeIt�«5pmetr6� Deur een e? bat fp baet inne too|uen/ toant f o Dat bob� ftoemt/ jfl gpenoecp/ mast finc�et fo moctet nocp fteben. ®e#olacBen/JB�fcot�ten enDedigelfcpen maBen
een foozte ban panico toatet / bat beel ueflocuetenoe gfiefonbet $ Dan beel goe�e totjnen/ Dtoek 30 jBecbe noemen. #>p nemen een beelljotiicp/ enbefe0Deeleti regentoatet/oft tebiettoatet/ oft jfontepn�oatet/3? lasten bat tfamen fteoen/maet fcljupment feet toel tet toijien petftebet/ totbpcants� op��pelft4 S�Sf�coubt getoojbentjS / Doen jijt in een tognbat/enDe boen baet Ibpfeia oneen gift ban biet of ban ael/ �m t� Doen ober gaen enDe ciaeten/maet pangpen baet in een boettSen toolCaneele/ j0epet/<JDembje/ <J5^epneenbe<©?offd' �agl)e�0/ jac3P too?»^enoocUtntbateenpant t�o�b�iet Bloemen, «®tt bat laten ?p innen Cornet beecticp ba � g�ien iute «�onne ftaen / maet inbe �Bintet boen 3pt inben feelbec 30efefoo2te ban poniep-toatec iisfeer goet tegen be bietDe cojtfe/ quaDe gefialt bes licpaernsi jgebieten banbe Ijetffenen/geltjt ballen�e ffccftte/ inbe |
|||||||||||
|
I gpecaetSt�epbt intoelcSs fietltsn�etogttbetbobm
toojbt. ^'3Jtalianen met bie banf lobence maften|Batfe«
pepnen �an poniepenbe aman�elj�/tn Defet manieten ; jBeemt tottten ponicp Djp pont /en toit ban b?p eperis/ flaet bat t'famen met eenen pouten ftampec m cen bec feen/tot battet get�cli mele ftet. ^�e it Dan t'bet&en op cen blet ban coisti feet ueetftiep met ten (lampet toe* ren�e/totDattet een toepntclj Dici» io getoost»». ©oe« ban baet bpfoete amanDel.cDtegoeyelt en�eg�erooll 3gn/fo bele olfi ban noo�eisJ om eertgBe Dic�gepot tej geben.'Set togle Dattet nocg tuatm ia/ 30 fpjepbet op eenen feet effenen fteen of tafel/eft maecfetct af jX3at« fepepnen/bie feet etcellent 3ijn nooj petfoonen Die tot» Djoogen/enbe om ftupmen te loffen. De teeckenen \ran was, ende van tcraaecken
diverfche foortcn van was,
CAP. LXXIIl.
G<®ettofliS moetfeet geel �an co�Het5�n/toe� ciec«
�enDe/bet/ltcpt/fupbet/bofi/toelbetenicl)t/rept3 enDe ban alle buplicpept gpefup�ett: �©ittoaj�teoa matetie ban alle anDet foojtenban toagf trie mettons (ienen�e ban DtbetfcpecoUuten scmaecittjijn/gelgce aliS 3�n ftoett/toot/gtoen enDe toit toajj. ^itoett toais too?t gemaecfet met aijcpengs ban ge*
b|ant papiet:4Bjoen/met^>paenfcg gtoen: aoot/met De toojtel ban <©?canette/oft gpeto|euen ©etmilioen, �^et toit toa0 toojt op bibetfcpe manieten gpemaett/ toaetaf Defe Degemepnfteig. ^>miltet toast m fe«tel3 of pannen baet toe bienenbe/
boet Dat beut eenen fiamgne / om te f up�eren ban alle 3un buplicpept. 'I8lft nu Deur tg gpeoaen/fte�et op een clepn bies ttait colenin eengtoote panne/ oftcopeten 6etel/om toatm enbegefmolten te pouben.3�aet nef* fenj3 fuit gppeen oft ttoeegvoote cuppen pebben gljgf Igcfitoae tobben bolput-toatet^/batbetfcp geput ��/ oaet in fuit gpp ttoee tonbefepgbennat maiten/ bie plat enbe onttent eenen palben tonget Dicit 3gn / enba tont gelgc een becfefel/ bteinDe mtDDel een clepn fiucr.* ten oftpjiemfullen pebben gelgcu een gantpabe/Daes mebe batmen bef e tonbe ftpgben fai mogen panbelen. ©efe fuit gpp toel nat 3gnDe/boppenint gefmolten toasS/enbe tetfiont metten 'm� Dattet aen pangpt tut toatet biengpen / toaet inne pet toap bigben fai Dat aenbeftpgbenpangpt. «6ppfuitDittoas totnemen/ enDe fpjepDen e�c&e fclnibe alleene op putben met Igne Eauenen gpebec&t / enDe inbe ^>onneleggpen in @op« maeue/ toaet Dat gfjp me fuit laten tot oat pet toa0 toit ie. ^etogleDattet inne potine te Bleptaenligt/ ift Dat gebeurt Dat De ^>onne fo peet fcljgnt Dattet tot» gpefp?ept toa�fou�e f milten / foo fuit gi> met couDI toatet begteten / cabebeutpet felbebanoebpen be* bjpen/ bteban allen 3gben baet op comen / gfjeblo* gljenom IjetponicD upt te palen. <©ftlaet pet toaus fo Dtctoil0 in toatet ftefleit/ tot battet gpp fiet Dat toi� too;t/poe toel Dat Defe maniere ban toit ma&eii niet fa fefeeten 10 nocp ban fo tlepnencoft/at� �ie eet(le:te� bat feet bi�ntoil^finiltenbanbentoais/ Doet batfeec berminberen/ gelgc Bppbpetpetientiefultbebinben. «®m^cgpeltoa0t� maecuen : jBeemt ttoeeponbt
nteuto to�0/een ponbt goet ^ptegpelpetft / enbe een bierenbeel �eEmentgn/twngett�am�n/eiios ms�^fe� tesafn^egpetoa?» |
|||||||||||
|
Eynde van het rweede Boeck»
|
|||||||||||
|
HET
|
|||||||||||
|
3�6
|
||||||||||
|
H�TDERDE BOECK
an m Boleti
|
||||||||||
|
Den fol
|
||||||||||
|
tnt w gBegtlffiet te too|oeii.<©p be anber sp�tfu��eri
top planten het fteen-frupt/'ttoel*e top ban baer fui- leu nemen enbe eibers: �erplanten/ enbe grtfften tn di * berfche manieren. <©�ttg�ene gpde ban befe ttoei groote bebben/ gefehepdenbantmkanbsrmet snai bieeben toecft/fuUen mp planten tn ten rechte �fnie on* fe acoote bocmen/ enbe ten epnbe ban Men/ fullen top ma&tn onfe fcheerbof&en/ 'ttoelcne booj 3�ne ghette* fetijcfepept fai mog�en �tbbtn be �erftgbcpt&an m\t<t ghebeetne. Van den Plar�tfoen-hofs dacff de Plantfoenct» wta
ketnen of zaedt voorts ghecomen xijne Ca �>l* Al*© *'f;*
- � - ^fl
Om tt maSen �tbie faep-piaetfe ban #eet&oo§tenJ>
mppelboomen/ <�ueboomen/ enbe anber die bars Reeenen toaffen/lofult ghp totlbiepeboenom fpaepcre een «toste t�ereante piaetfegoe�eaerbe/ btetoeltee jonnen ftaet : enbelubien het mogbelijtfe t$ / banits oe Sinter �aet te bojen bat ghp �aer faepentoilt z toelcbe atrbe bptanc 0 fai half toefen Ban goebt marca ban appelen die baet snbei fullen gt)emeng«3tjn / m toelcne fullen mogften rgpen enbe totten metter atte ben / enbe ootfe mog�en betoaert toojben met groote eemer0 / tot bat men toebes �pber of appellatiti mae*t/t'toeU&ets(iu^>eptembetenbe<©ctobeB.<©p toeltften tgbt ghp fuit nemen ban den mar* ban be boojfepbe b^Mtgsen / aliSfpgDenomcn toojbtaptbe petffe/�fi ton& baer nae / eet bat be fceer neu bebo|bere 3�n / toiijft�teendeDjoot�Mefeestoeltuffcheuutoe hanben / enbe maeeutubietcant par* met bebben/ bies boeten oft baer ontrent bject/ enbe tocl effen/ fo© lan* al� u goe�t buntbt of1 te paffe feomt. ©m bae men bie toel foube mogften Ban obet bepbeu 3pdet� toien/fonoer met boeten �aer op tetreben. 55ttgfie* daen 5ijube/ foo laepter op u marta/ in fnltfeer boegen bat d'aerdetecpt baet me�ebedetfttfp / ban fuit g�p baer toebet b'aerbeoptoojpen / bie gftp toccft g�enc» menlja�t/marcbenDebepaphenj�neffensbebebben� enbe oberloopet toat met een egghe/ om bat het mase niet en foube op eenen hoop Ugggen. <©ft anderftno : laet utoeboojfepbefteernenbjoof
gften/en�ebetoaettfe tot ben naetiolghcnben �©intecs baer nae fuit gijp bie faepenal3boojfepbt i$ / ontrent; &, 2�nb�te0dat�/ oft int eerfte bande Hente fonder Beel aetb� te nemen baube paepben0/al0 ghp ubedbcra fngen fu.t/enbeoberlooptfe toat metter egge/ban leg* ter op feet biel ta*en bunne gencetD / noe bat gijp ge* faept fuit hebben / ombatbe�oeu�erenof�ebett&e* mn baet g�eenfcftabe en boen* %\$ utoe faben of ueenen getoaffcBen/eu een jaer om «in/ fo fupbettfe ban alle jonge fcheuten fo bttKtotlj� aio" ghp moocfjt/ en begietfe in be Cornet alf� �jocg� toebet w teghenbe Winttt fo tret&tfe upt/ eer batfe toebetbeginnen te ftftteten/omban baer te betplantets f n benplantfoen-hof/enoe te griffienalf� t�t 10. <©mte marien batfe eer uptbcaccbcfou�cnfpjup*
ten/ fomoetmenbe&etnenttoeeofo�pbagften laten toeptlicn/in toatm toater of melc/maet gijp fuit hiec berftaen/ bat 'tj,as( ban be jT3oerbefie-boom foo hacfr niet upt en Borrit notD en gtoepet/ en biengt foo goebe Biatnt niet boojt al� bat ban ben ^ggtjebcom. «©m be «©ime te faepen /fo bergabert men 3Qn 3aet /
«t be, boom met blabw� i» betlset / het to�ic&e 10 int |
||||||||||
|
Van de verfcheydenheyt d�i? Hoven»
fOjSfef Dect inen gemeente* ben©lep*-hof
^Fvi\ of Hnipi-Bof/ baemtetenftaet ban '«^ groen grapof&rupt/�nbefontepnm ^TWy B«miooenmeteentgc flatanufiboo' 'Ms>^-- men of l�nben/ luaesaf DetatBenge* czzs w ieptengemae*t5�n/gelflteenpiteeS/ onberfetrttetttbbmen�efpatten/ wioer totlt&e beel meuftfien bonnen fehuplen/ gein* kb gefien bebbete SaWe�opmeetanberepiaet efi e b�t�V men boet oot neerfiiggept om toetij te boen alle be flemen/ enbealle hetguabe ferupt se&ertmet be tooiteluptto�pen/banbeplaetfebaermenbefen^lepe fiof maben toil. Cnbe om be tefte ban be toojtet� bte KSS« gebleben3gn/ geDeeltcbe«ntelen/fo niet men fiebent heet toater �aer op/ baer nae foo tteet menbeb oer toel hart/Dan legtmeu baer op een gtoote Stme�antuffcijen/leggenbebefelbemet'tgtoen St��/enbebe aerbe boben/baer na betreben me boe* alfiKne�amben�/ enalfotoojttenlaeftenben Dof
PS/btenenbe tot genokte ber 3on*b|outoen/ cube om ftaet-ltebet gbeeft te bermae*ent SmibeVmautetebanlobeni�bao�t�t�.g�e�o^
benVhetoeeft booi een lufiige piaetfe bes finten/ tte S gSm! toett een �peet- hof/ toeicne piaetfe be, �ial��'tminteUiteup�/batfeercoftelgtgcmaecttoaS/ n tloop nbttoacerinbeatathtenbaecom/ begreep o�t een oppet en nebet-hof/met haet fetupt-ftobenen Eetden/ ftoubof�ften/ toaranben/bgbetoVenb: al Et toel flaet enbe lufxelQc t� aen een pjtncelg* Dupf g^e berde maniere ban ftoben f* be gene bte top htee
«n meonmahe stln te maecben / toe�cfee fai toefen tn be Sa top boo? on* gijenomen Rebben te malien en te oj*
piueren/enbebaermtnobe�baet0banpjof}jt0tntfS(. VandcnBogaeitoftFriiyduhof.
*»s A 1 « Ile
AChtecBolgeubedan on* betoojp Dletbo^nbegte*
pen en boo^geDoubeu/foo begeert befeplaetfe/bat top na be��armoef-�oben enbe Crupbt-ftoben met fjaer toebehoojten/ ojbtneten enbemaHen een bogaert om be ftuptboomen/biealleett alfo groot 3ijn al* b'an* ber ttoee ftoben t'famen 3gn/fonbet eenige anber gan» alien rontfomme te hebben/ ban be fpacte tufft�en be hoornen/ 'ttoel*e hier na fai gefept toojbetuen fonbe* ujinntaae baueenighe Btupben/baetghp fout mogen btttoacbten eenicft pjof�t of btrbetertng�e : toant be t'tuptboomen toll fpn boetfelntet benomen Bebben/ noch en begeert in be IBintee be too?tel niet ontbeet te lubben/ en toll geoeffent toefen in ?gnfnpfoenen/ an» % lerfin* en foube pp 3gn«n meeftecgfteeu deucfit boen. 3©pfullen ten eerften ftellen mffenjS ben mgancban Uan ben Bogaert be piaetfe ban be jonge plantfoenen/ trie �aet beojts ghttomen 3tjn bant saet bat mtn baet nfiefaepbt heeft : enbe bajt baetaen b'anber piaetfe/ 2>m befe jonge plantfoenen/�te men fai nemen upt ben |
||||||||||
|
Uooifepden Bof/t? Berplanten/ om naebet�ant at� &tf
|
||||||||||
|
van cl� LandtWinningh�
|
||||||||||||
|
tftne ton iBeerte/ afe be �fmeb�fl�nt gpeelte tooj»
ten, ©it faet tooitttoeebagenlmuftinbe tomb�e ge» �joocgt/b'toelt&ebaec naegefaept too^bt m tebelgtBe �afie eeebe/eenen bupm biepe/ enbe toojbt in bfen bat niet en regent/bic&toit� begoten, jf�en foepet �en Hautuerboom eenen boet biepe in
te'eec�e blec bafeelaetis t'famen/enbe cen jaec baet nae �lantmen Die eioecjs; befgelgcr boetmen meValle m> ggelrjcfte fatteti. Valide plaetfe daerde boomkcns die van facdtoft
keernenghewaffchen lijn, votplant worden,
CAP. IX.
|
enbeoocB om �pbe� oft appelbjantg te ma&en/maes
pet f0 altp'btu befi batmen bie gtiff pt/toant be bnups bit banbe gtiff ie tornt i# altpotg ftpoonber/betet enbe gtootet: maet �k bant faet tornt/ beranbett alfoo �i�> bJilfi�/ alfmen ben boom betatibett biefe booit bjengt, «enbe boben bien moetmen mewSen/ bat poe toef alle boomen/baet af be bjiicpt ftmbii� / betet boojts co* men en gtoepen bant faet ban banben tacfe: noeptonss maeet men een quabeplante ban pet fpabefaet/ �Jeltft npt3�n gtont-eetbe gefet is. Vandc Stccn-fruyt planten,
GAP. V. |
|||||||||||
|
Tmtitee �teenftupiplanten/foo laet utoenf�eet�
bie betftp genomen i& upt be tyutpt/enbeDie n\)p planten boilt beooggen alf� De ^onne niet te ijeeten ftgpnt/inbe ftgaDutne banoet ^nnen/enbe laetfe b|p oft btet Dag�enboept&en in melt� oft ton ter/ eet Dat gpp bie potet. ©at fai mefen tntbeggfnfel banben i©inter/om batfe fouben met De Eente bjtfp?upten» CnDe ij�bat ggpbie omu ggematfevjoU laten ftaen/ enbe gtiffien in urnen plantfoen gof/ foofieet�t in elt� gat bjp oft biet fteencn: en tft Dat fp alle gtoepen/ foo en latetggeen ftaen banbe fepoonfte/ en�ettecut b'onbet vut om eloet0 te planten. aii� ggp ntoe fteenen fetten boilt/fo ftet bat get fp in
een goefce eetbe/bte boel Diep omme ggefpit 13/en leg* tet feetbeel co}t mifi onbet:ggpfultfe plante Djp-bin^ getj� Diep tnb'eetbe/enbe fettenfe eenen galben boet ba maItanbet:befpjoeptfeof begietfe bjpmael tet maent/ PiinripaigtSinden Contee alft Djootg boeDet 10/enbe fup�ettfe eenj� tee maent : n:aet fiet pjintipalnfli toe Dat ggp bie potet op een toe! gelegen plaetfe �ie toel tee $�nne f�aet/fo bette OI0 ggp een toel geboebe tyucge enbe Iieftytfi,ban fmabebeggeett/ mant tft bat insop een Dontbec plaetfe ggepotet too;bt/ al ift ineen gceDei eetbe/ foo fai uotgtans Debnugt niet Ueftgth 5on baa fmaet&e/goe toel bat gpanDetfuig ftgoone 10. 2W0 utoefieen�n bie egp ggcfet gebt/eentggen toajS
en boetfel genomen pebben/ fo ttettfe uyt ontrent btn $bbent/D�eggpbetglanientotit/enbetoit De puntten banDe toojteb�/ cnfnpt betatrtogaf/ eet ggp Die el« m$ fti�u �nbe mettftt battei ttoeeinael betplanteti be plantfoenen betet maett/enbe i& gaet feec goet. «Enbe aengaenbe t'patticultee ban gieken {�een/enbe
goe Dat gp moet geplant 5pn/ foi0 te toet� Dat b'oket<« noten/alle fpeeien ban petfen/ amanbels/ taflatgnen/ abantpetffcii/enbc fonbeilingge De boomen / tomen boojtg bangoeben aert / ggeplant jtinb�ban teneri fieen/fo betre bat fpoot btnb�nfecrg�eDe eetbe /enbe ootk foo toel tet jonnen ��aen/ als be boomen baet af be bjujgten banbe felbe (�eenen ggeplutfet 5gn ; i�eu plant beu petfiggen liera m touDe plaetfe^
eenen boet Diep in b'eetoe met get ftgerp neettoaettjs eenen boet topt b�nmalt�nbeten / e'ft bat tube maSnt ban j^obembec op googgeplaetfen/enbesn^aniiatia tnleeggcplaetfeiu ... r ; , . s JBen fettetoot&be p�upmfteeneu emen tei b�ep
in bette eecbe/inbe maent ban jgobembet enbe^-wjow ftelle: enbe men betplantfe tnbe felbe maenben in ont *> tesene bie nocg te boptnotg t� bt'ep en 30n. >. SSlbetganbe gafenoten enbe p^upm j/pet f�n/absnt*
petfen enbe gtoote abjttotp/ in goe goebe �etbe/ enbe' goe toel teB^onnentbaifeagefie,lt3gn / enbe too|be» nimmetmiet fb goet alis be gene baec fp af ggecomett ?ifn/ toaecom batfe beggeecen ggegciffgt te toefen in nac�np�antfogngof..... ©en battei fteen toojt ggefet.een elle bf ep m b'fecb�
bietijelgemiftgti0metgeptenmi|t/metgaerftgec- peepnbe optoaect0/enbe toi!olie bage begoten toefen/ enbe docB batmen alle fate fontftcope contfommebe toojtel/enbebatmen fiera becplante. ©etteecnenbanbeHt'moenen/ Cftcoenen/ Hvtm».
geappel0/^onctl(enenbebecgeltit6eb{ucgtentoo2bei! ontte.ni b�mawtban H>W«c ggepcRfnfnbwpb^ |
||||||||||||
|
�) B trent ben SCbbent moetmen becepben enbe om »
^mefpitteneen anber nieccante,plaetfe metbooj* feens/om te netplanten op be epe beclepneboom&ens Die gijp met bc menine jf�ane on teen t Den abont gtbt itptgettoEiien met foo �eet toojtelo: al0 u mogeljtfe tu/ fupbecenbg be toojtel banbe bef'elmggen/enDe oet� af» uemenbe beclepne fcljeut�tenj�/ ntetlatenbe ban ben ftengel banben bool�en» ilaec�u be booj&enis ontrent eenen Dalben boet
Siepe onbet be booifepoe frenggelis m goebe eetbe / jae in oien mogbeigcfei^/betec ban �ie banbe faepplaetfe. jBtetemin Defe boojfiensf moeten ggemaecftt jqn nae �ebeucgt banbet eetbe/ enbe aett banben booimtoaut inclepe of ge toe gtont moeten be bojenbjp cubitus Diepe gljegcaben 51311 / maet op toaietatgtigge gtont oft bjoEct�lant met meet ban bjp boeten, ^ominigge planten/ggelijcfeoe Cffcge enoe >©lyftioom/ groepen betet onbtept oan feet biepe m D'aecbe gefielt. glatit ub�ejeiigbe boom&ems m befe boleti eenen
palo?» boet ban malcanjberen / enbe bet&tfe feet toel/ maet laet eenen boet fpacte tui Ftpen elcfte ban u bojen/ om bat gijp fout moggea maften u paepfeenss nae bet pane tuff toen elcfie boo}e/bm gbemat Belijcfe u boom» Seng te mogen gae�fupbecen enbe griffien. ailiS nplautf oenen 6Uefeten3�n/ foo moet ggp ben
jlangjjel oft fitupcB �aff neffeng bei'eetben af fnpben/ enbe De paplienu bullen ine? mefl; f onbec anbetftng De planten te becfeen oft gtaben :enb� fo fp upttomen/ foo falmen bie feet toel tontorhme fupbet�n/�nbe afnetn� De jonglje ftfjeuteu/ eitbe inben Cornet altemetg� mat googer ontgcaben/fou�ec te na be toojtel teromeiuen oot&jabontg begieten/ alfi inben�arggeeft feecgeet ggetoeeir.^nbealgi fptnteesfie enbe ttoeebe jaer gge« ff goten Ijebben ntewuis t�tfien oft fegenten/ foo en laet aen elchplamfoen niet Dan �efrljoonfteftijeuteof taty �en offntj�enbe b'anbct aaft een ben f�rupcti» Silo fpiui opt�affen/fo fupbettfe feet «nel baiit tlepn
f�oubtDa�t�t rettele t��an �oben af tot beneben aen ben f�tupcft/enbe Dat in jBettte oft 'Hpjikenbe f�eccut in b'eetbeaen betiboetijan elrft plamfoen een t�epn j�ot�feen / enbe binbet baet aen metf�eccttgtagiom r ectjt te boen gtoepen/bsenbe pet bat facgt i$ tuffegen bep�en, -, . ■ . , �nbe odtSgDP fu�tfe oeffenen f�t batmen bie fai
kweten ban baet el�etss planten / ten 5p bat gpp baet fommigpc gtiffien tolt op bc plattfe. ISljSgljpDooj betgetelgt&ljept fuit laten f�acn Bcb» 1
�en u jongije boom�en� op be plaetfe baet fp ggefaept �u�aten/ttHeeoftbjpiaetlantbfotiDeruptttec6en/foo faltnenbieal� boojeng�efeptifi/ in boojen planten/ maet |)aet bo?en fullen Diepet inefen/norp gpp en fuit De bJojtel foo nae niet afftujoen/enDe gDP ftflt boben De tatrUenisaffntjDeti/naeDatb�nnoobeiB|. . JBen bmbt fteetnen ban pepjen oft appelen ban
Boebenaett/ oft Die ban te boojen bitfetoilis pebben segtiffgt g�ebjeefl / toaec w'ptbat �oomen booitg to« men alfo retpt enbe ftOoone ban poute/al0 oft fp gpe» fltiff Ut toaten: enbe Ijebben geen ftljetpD�pt be toelt« ge betoijft batfe boilt ?jjn :fultSe boomUenjs ift bat gpp i�ieolfoobetplanteuboilt/ oftlatengaenuptuplant* foen plaetfe fonDec anbetfinU te gtiffien/ fpenfuflen nitt �at�nugo�t f�uptnm eten �oojtg t� b|e,ngfifn/ |
||||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||
|
it.8
|
|||||||
|
Van planten oft in tfcct�o ftcken,met tacxkenS
oftfeheuten, CAP. VII. r�plsnt�t�an tatfeenoft ftgeutenjomt ifcOtelgc»
«^feet boo�t� enbe beter tot petfeetie ban t'faet pitu* tipaltjt bat gefaept i$ ban ;gnen grout/ enbe ban befeE foo)ten5gn bei9gg|ieboomen/<^ueappelboomen enbe d&ranaetboomen. jtlfmentoilin b'eerbe fiefeen tacrBeti^banlSoet^
t>efieboomen/®ggeboomen/4^ueappelboomen/<roi« noeluboomen / <t&ranaetboomen enbe bibsiftpe fooj" ten banf jupmboomen/fu moetmen bie aft nnben tuf^ ftften aibettjepligljtn enbe Iteefmifle / oft tojts baec na/enbe moeten (egoon enbe repn ban fc&ojffe 5gn/bol �otteivenbe bitfoe gljelgtft fiot&tn oft meetber / mm setgte/ enbe bol fapsi toefen/ Sebbeubemaereenera tatb/enbe jons ban fjoute/ te toeten/bjp oft bier jaren oubtoft baer ontrent/ enbe bat fpoorfc gebbensubt t)out jmi �et jongle/ be toeltBe men fai onber ftperp maeden gljelncu eenen ftaetfie/ eenen Balben moee uetre/ fonbec-op b'ecn^pbebefcbojffeaftemmen/ enbe00*alle betaf�e afnemen/ enbeftefeen �anbte eenen boet bisp in b'eerbe. <&tjp moet so�b tojingen |et epnbe ban «teen tac&/
baer g�p mutbat be mojteltome/ ofte minfien fplg» ten u\ix fie&eu inbe fplete een blepn Bep&en/ oft j�elleit get epnbe ban get tatphen in een bouten bufjen bol toa« teto/en grabent met tfelbetn b'eerbe/ en batmenfe og' beeJplaetfcn pi�nte/ baerm� totibatfetoo�tels�crtjgeo ©e tarlatosi moeten toefen banboomen bit een oupft groot5�n/ enbebjuc�ten ggebjag�engebbenf enbe moeten omk gantfry enbe repn 3511/ enbe mogen ootB nat gljemaetfet toojoen meteen g&te/ betoeltn@ loopt tot aenbetoojtel. : jBettiit ooch toe! be�gbebanben boom baer gijp
utoeftDuteofttacr&enafggenomenoebt/omteplan» ten enbe te fteBeu op be felbe yi\bs baert getooone i& te ftaen : enbe leggtet blicr onber / tfi bat g�p beg�eesfc bat ben boom niet hoog�een groept/ enbe altgtgleecfj bltjbe: betacpSensfullentebetestoenemen/ enbeen fuSlen niet buiten met tset&eu. �>m ben ©ggeboom te planten opbe ^erieboijifcgG
maniere / betoelr&e bjpjaet baer nae fai-bjutotet�- boojtjj bjengen/ en�e matg ggeplant toojbsn alle ijtn gantfegen ^omts boo:/fo moetmen neunen een tatr» ben baubenBggeboom bie b;ucgten bjaetftt ban ttoeej oft b jp jaren out/toeer bat gp not'j ;gn b;utgten enbe blaber� geeft oft niet/ enbe onber fcgerpma&en enbe fntjben/Mibe fielten metfpellen oftanberfinj�tgenebar: gijp in beer bs fteben toilt / en ban plantet in eenen put ban eenen Dalben boet Diepe/ maer balben tfop bobe» ber eerbe Mnbe met bjp oft bier f rbeuttungi of botten � latet ban ber Ben met firoo fee bagen rgts/enbe alle ba» ge begieten:baer na ontbetfeet: toant get fa! a�reebe ge^ fcBotenDebben/ enbeten epnbe banben jaereonerai ^>P�or6eHe/fo moet men beftgeute af ftnjben teel gare- ncffens ber eerben foo fait jo fiert op fcjjieten baltet im* ttoeebe jaetbjutgtenfalbiagen. De maniere om plant-fcheutcn oft p�antfoera
te maken.
CAP. VIII.
OIB plantfotn te mafeen ban beeIberganbefoo|tew
omteplantenalftt�btfal^tjn/foo�oti�jetaftnbe tointer eenigeu grooten boom/ift bat 8p begint geel of bleet te toojben/en baer af bat gijp begeert fgefiacfite te gebb�tfaegt ben ftrupc banbe groote tatlt� tn blotr » gene ban eenen boet of baer ontrent lonc/efi maett eets boietnbette «erbe/ faobtepebat ggpoefeblotrbenis ober epube baer in bergen meutbt/ fiaenbe eenen gal« ben boet ban maltanberen fobiepe batter b'eerbe bjp oftbietbing�erst ober tome. <©berbet&tfe toel enbe; begtetfe'inben Corner foo berte alft noobt \\m\m toefai/ enoef «poertfe toel banbe ft�tuten/fo fuit cop |
|||||||
|
�ebben euM g�emiffc eerbe/met t'ft&erpe optoaert*/
eleo feeerne ontrent eenen galben boet banben anbe* ren/ enfeeanber�albenbtnggtrbtepmb««�e/snbe millenbit&toil� betojoeptoft begoten $w : baer nae als fp eenen boet Booge ggetoaffen jgn/foeberplantfe f es�eneenen must int fup&� / enbe inben l©tnter/oft alft gattrij toebet is/ fuit gup bie feee toel betaen met tiroo gelgt & int ttoeebe boet» bettlaett i'bU ^e| gljelutfei� mac&men ootfe feggljen tfaflbe <©|a»
n�et b�omen enbe Hautoetboomen ggelnt» gijp �e&f moaenberjiaen int ttoeebe boetfe* 33e lEtetf* fieen totl geplant 3P» fio §aefr a�is I
fblcefttj afgeten us/met een tuepnitlj banben bleefc�e baer notfj aen Ijangenbe. jBaer om te langet te fiaen/ toil gp op beu Umaubelboom gegrifftet jpn. Van planten die van fcheutencnde tat�kens
voorts cotnenv
CAP. VI.
DCclepne ftfjeuten oft boomBeh� bseonbec feet
rafelacHttcH Jtjn/ groepenbe tot be «nomici banbe aroote Crtct�tboomen/ groepen eet enbe beier ban mnbe fteetieu eibers galant/man: Dtttet fp te togle batfe noci) tan* tfjn/te toeten ban ttoee oft ojp jaren: mant ats(p bttU "jgn / foo en groepen fp foo toel niet/ oft ten minden men fouae bie feer toel moeten be tac beu af nemen eer Datmen Die plamy enbe tgroffic epn* De eenen boet biep in b'eerbe (tellen. 3&aet na be eetbe toel Dart tteben, enbe aenben boet ban eitbe plante een aaffcl&cH (lellen/ om bnfi te gouben enbe te beletten ba e afteenDinber banben toinbten ttgggen. JBaet bobenal foo en moeten befe ft�euten met ban tnbf iDwtet afgefneben mojben/om bat fp ban gnn jeut�t binnen �ebben / baer fp naber�ant beur groepen enbe **SSwt Awom groepetfnfgfielgtBpban riep
ne ft�euten noc&tantf t$ beter bat bie gfieplant toojbt ban ott&e tat&en ban eenen ouben IBoerbefieboom a�eftoutoen/ ban eenen boetlatuk/ toelbtepin b eerbe ��e�reben/foo bat b'eerbe bjp oft biet binggecen Doo > ggebotonligg�e/ bie ootft inben Corner moeten be* ^S^o�efet^afriaet gro�pet befgUelgtuy ban
ilepne ft�euten / bie upt be toojtel banbe goebe f afe* !aers$bo�itss tomen/ toelfafelat&tttD/enbemenmacfj bien be taturfienis niet afnemen alfmenfe berplant/ten wbatfe feet groot 3tjii. IBaetbjppft btertaren nae satmen bwberptent geeft/ifr batm�ftet bat be ftficu. ten niet feftoon en 5911 enbe tec�topgbetoaffen/ foo mat�men bteutffenS bet eerben af fnpben/ enbe laten anber ft�euten poepen bie beojtss tomen fullenret�t tot betooitel banbe fituptuenbtemen geplant geeft. 5®e jongije ftfjeuten sanben «©igfboom btemen toll bernlanten/raoet lanc/ftfioon enbe jeut jjbttB 3ijn / foobiefc batmenbte matg ganbelencngtgpen metter Uanbt / ootfe en moet be feftojffe gfjeenfinu gftjquttft ?nn. jBenmoetfoo toelgetoppetfteat�b'onbetf�e epnbc befirgt&eu enbe betleben met mefi en afft�eni� tfamen gljeraengt/ enbe ban in b'eerbe fetten gBelgtK &te op ben boom g&eftaen �ebben/ te toeten/ pet me becfie epnbe nebettoaerts/ anbetftn� enfoubenbte niet groepen not� toojtel ttgggen. �'toelt&e ootfe moet int ber planten ban alle anber jonge ft�euten gae S8;©eiongBe ft�euten banbefeer fafetot�tig�etooj*
tel ban ooebe ongjjegtf ffibe ^jupmboomen / gpeben alleicene btuegten m beboomen baer ggp bie af g�e< nomen gebt. � _K _ . � jBaet 3�tt be f^upmBoomen gegrtfftit gpetoeef�/
foo moetmen banbe gtifften nemen / enbe griffen op anber fiupmboomen/ 0^ UUlbe Iecffelaes0 / oft op �terefctiet&eb�omen. ^ebeiftge #»upmenen groepen met natuerlgtH
&an ggeplante gaerbenof tftfjf uten/ ma» toiUeu ban |
|||||||
|
T~
|
|||||||
|
van de Lande*wi��inghe.
|
||||||||||||
|
j�fn�eri mettestfiftt / �atfe wpttoojpen fnllen ftbeutenf metgoebe meft/en tte�et bie/al�eenf�e�t�tie�«ttoaerf#
pft gaeebtn/ �ie BB? fuit mogen eibers betplanten m toel toeftenbe/ battes gpeen ban De boozfepbe gaetbera |
||||||||||||
|
fp �a^lac�ttt� 3�n/cnbe tVjaee of bjp jaer owt/en�egaetDen fuUenootb nocb anbeic inutoojpen: enbeift
batfe gfieen bjojtelg en Uebtsen/ foo" geaeftfe biel Diepe |
bjebeE op en tgfen / nae bat gbp Dit begofi gebt nebes
tetreoen. f�etbtet biel reept ober epnbe alk btepnben Die upt
betaetoeu bntben/foo |)oooglje alp gbp meut�t, enbe laetfe alfo jiaen fonOer ontgtabenbjp of bier jaten/toc Datftaecbjojtcleninb'aerDegefpjept/ enDe�jeIfafel* ac�ttg� 3tjn/ enbe fteec�t baft Daec aen (�otfeen om bi$ teEect�ten/enbetebebaarenbanbiefejn» < ^}P of biet jaren Daer na moetmen int �eginfel batt
Den �©inteE ontgraben enbe affnijben ban Den firupcfe beneben ben tojonc/ met alle befafelingen ban be \uoj* tel/ enbe planten jegelnc ban bien/ Daec gbp boilt Dat fa bigben : gbp fuit biel een ban Dten mogen laten Raen/ iiibien bat De plaetfe bcguaem m om Daec te blnbett/ maec ban Defe en trecbtiiietaf befafelttigb�ban �ets bJO^tel/ gbelgtfe ban Den snoeren g^eDaen ijs. , Hit bat De leDen ban De inten ban u gegEnben 0oub8
aim gcoot enbe getaebt 5nn/ali3 men oie tipt txetht/fa moet men De tatbeu af �ouba�n/eer Datmcnfe berpJant ejiDebanalst fp berplam 350/ foofu�en fp obec ai tairr ban eetbe jgn/ enDeoocb allebe gbeneDtealleenffieujS Dfle�MptgroefenfijIlen, 3(i Dat gijp toilt ben f�caprb Die g�P in b'aerbe ge
lept ga�t / toebec berepben uaec Dat g(jp afgbefnebett fuit Bebben alle be leben/ iaet Daet aen eentge gttfften/ foofalftptoeDeEommebooj�iS bjengbenen�efctiteteni nieuwe gaerben upt dj felbe tnnfien / ban De bjelcbej gbp noch fuit mogben maben an�eEe �of-boomen/Die in DeaeEDe liggften�e/ en�e ten Djp oft bies jaren eenss of-nemenbe. iBen fegbtniet onDecbe aerbe ban be gaerben bies
fonDec�3ujte�?�n: bjantfjaoDenfpb�o�tel/ foofou* bemen bie moeten upt trecben enbe b�rp�anten mee be fcfluppe, �m P�antfoenen ende ander diveriche boomen te
griffien, op velerhande manieren. , . G AP. X. YrCtplantenenin b'aeroe leggen oftfoogen/ gbeeffi
V ben boom enbe 3pne bjutljteu gtoote fttjoonbepbC enbebermeeEDeringb�/maeE nocb bsel mceE bet gttf^ fieu, �©antDooj grtffien en teiojDen niet alle De bjtfoe boomen tam gemaecbt/enDe De ontajuchtbare bjut0t* baec/biebanrjuabeftnabefeeciiefclgcb/ enDeDefpaDe in bjoegDe / �fteootb De b|oegfietn fpabeaeranDeEt t |
|||||||||||
|
in goeoe eeEbe/ombJojtebs te boen ctfjgen,
jgoteett oocb Dat alle boomen bief geuten tooien/
ift Dat ��PDieinDenH0intecaffn0Det / fallente ober- tiloBDtgljei Die iasDec uptruojpen/ enb« f uilen oocb alle gfteigtbgoet 31m om te planten, , ,. . . <©e ftsiielgagben/f ravnbeften/ faufeboom/ toojben
tJO�fe tnben �^tntet geplantbp gaerDct 0 Dieupttjaer �jojtelg fpjupten / maerfp moeten f afelarbticb 3jjn/ enDe ift Datfe gfjeen toojtel en bebben/ foo moetmenfe leggen in D'eerbe gfeelgtb eenen tonngaeEt. Om te leggen in d'cerde kheutenoftgaerden
van eenen jarc.
CAP. IX,
fJl �ngraeftbe fcBeutentn D'eerbe op biet manie*
�"^■remoftmet De frbeuten ofttaerbengbienotb te« 50« teleggtjen in putmi of boleti aen Denboetban Den boom gemaetbt/ Qijc�gch imi tiae fai getart toojben: of in een biftben of in eenen feojf bol aetben/ble aen [iet snbet fie ban Den tatb baft gbemaetbt iis: of met Doo{» boojben ban een �Bilglje/ fteecbenbe Den tatb ban Den boombaetbooj/ gbeigc&�ieEnabjeeoetfal bectlaest iwojben inttaptttelbanbegrtffien. jBen Doet mi ooc op meer tuben ban Den jate. JBaee
alDetbift ift te Doen mt beginfelbaiibe Lente enbetn be jiBeerte at� be boomen bloepen enDe beginnen jeug» biuOtet�o�Den. I©en moet be gaerben ban een jaes/ of jongde grif'
fien in D'aerbe leggen/int begmfel uan De i©tnter/ee' «en boet biep/enbe gijp fuit goebe meli mengen onoer m aecbe/bie gbp nemen | uit upt Den put Daet gbp �ie in giatoenenbeieggijeu bJilt/omtoeDce tebecben, !©en moet ooc Dic|)t nebenp Der aer Den af fn$ben be
©beE�lciebigeftbeuten/ont�entbe goebe bnoppen/ bte g�p�ibsaetbeb3�tles6cn/toantfp,foubenbe�tottetT, «jjtemmen moet �en boom tontomme ontgeaben/
fobe inaitela bpcaugfoalf ontbetbtjnn/ oan maetbtu put langst op be spbe baer, gbp u fcljeutsn of gaetben in D'aerDCMlt leggen./ m na Dat gfjpftet Dat De �jq|* tei� J>aeralDetbe�i boegben fulleu m Defe bwpeboje: Uanteectfe bac� foete�tjtb/ enbe Detbet utoe fc�iet�te ofte gaerbe/fo bat De tojnnc� tsm Iangb0 batter gegrfffict �0 gbe�neeft / teia�eegfoeE 3p Dan De ft�cuten ban ijst �itsuiwe bottt/ bat upt DeE aerben fpjupt / ban alfuStbe ©ooc�tealismagbeitj�b fai toefen. 31(1 �at Den boom �te gbp �Ji�t gcaben of leggen in
�'aeEbe/toatgEootatjjtigiis/enDeua� bp tefti�f t�om ncDer te bupgeu en in Be aeeDe te leggen fo fuit gbp De �tonr ontrent ftalf Dooj fnpbetl / iuffeben De toojtel en Den to?onc/ enbe foeteSut bttpgen in De boojfepDe bo|c/ be tatbenbie De grifften bebben bco|t gcb�oeftt/enbe fo �onDt a�0 u mogDelncb i$/ maet fiet Dat gijpfe niet en �je&c/ bulletDaer tiaebe fneDsmetgegomt bja«r0 3(� bat tu ben tu Die g�p in b'aerDe boilt leggften/
beel ft�euten/bn�open of leben ?�n/en Datfe alle gelgc Somt te bjcRen/foo ift feer goet batmen ben boom toe' Der retbt ober epnbe titljie/ enbe De toojtel bJeDerom met D'aeEDebebetbe/DieDaet ban te bojen op lac�/enDe bot men af fiipe alleDe getyobeufcDeuten leegcr Dan ban 'tgeBjobento: enDe laten �jemfo.l�aen tot bet nae< fte jacEbatteE toebef nteut�e febeuten gfjcg�oept 3�'n/ �jebjeltfteg�piubenT©�uteEfult m^gbenin D:aerbe leggtjen * jBaeE b�qftec een ftDeute Die niet gDebjoben ent�/fobaeEtboojtmetbietnDeaeEbetegcaben en�e fnfit af neffen� be�aeEDen ban ben bajontb enbe ft�eu» tenbanbegbeneuienietgBebzo6enen3fin* .. � gntleggen in DeEaeEben/fo fp?ept toeluptbe gaes»
ben ban utne tacben in bebo?e/enbe legbtfe boel Eonbt jieber/bjelbctoaeenDe enbe Dechenbe metter aetben/ tei� bDp �fi'C� upt g�egsab?!! B^�t/bjcl g^m�nst spnbe |
||||||||||||
|
J©aet �etoiutBtsngcoep�nout&beel ��etec fcBoon�ec
etiDebetec gbebaeDt/ enbe baec en boben foo beroojfa» Setgriffien/ batter boomen enoe bpjtbten groepen/ bteDemenffbenfeetDoen bettoonbeEen: gbelgcbtxip fien ban be Mppelg / #ep?en enbe fece mei aiiDerg bpjtgten/ be taeltbe Doo? bonft ban griffien / ban een anbeEtoleuEenbefinaec6egljebao�ben3gn. ^aereti boben foo maeebt bet niet alicene/ batb'een fpectein «n smbf t W�6�«�b� (ititi ootb mz�K betanbert bj.ojti mu ?bb*
|
||||||||||||
|
Het IH. Boeck
|
|||||||||
|
�$©
|
|||||||||
|
i naetboomen enbe ©���euoes��/ �e toe�fBe niet tcoen�
daenbebatfp Djoog�e 38" / bioeeg tmlienggegrtpl 3�n. ©et i� boo^feBec / bat be grtff ten moeten int bplim
ban�ec IBane gljefneben 3ijn/ om Die te tnten int felbe afgaenbaubee jf�aue/ofinttoafTen/ oftalfmen mei/ foo berre at� De grifften / yoeDanitg Die oocB 3ijn mo« gen/metten bjeBeti �an�es jlBanegefneDen 3gn, 3©el �St�aerDatDe griffie enDe tfc�ilDeBen beter groepets ot�Dtemetten toaflenban De it�anegejtljien/banan* Des0/mtDt0 Dat De jlanebjoutueiss bantfap/martS enDe botutit�e�en/ toelc fap Den bont is banbe griffie metten plantfocn/ e� 39» oor bes! ftertBet enDe ;eucg« Diger metten iuaffen ban met t'b|eSen banDer jfeaneo W>tui gelyt�e reDenen t� oos� berboben/ Datmen niee inten fai metten fupDen toiuDt/ om Dat fulcBen toinD� Beet en D;oogenDe iss : Cer contrarie moeten bc frljcu* ten int epnbe banb�n jlBaneft^gn gefneben toojben/id Datmen totlDatfp toeel bjucftten DjagBen / toantbars gebben fp gun fap tugeD�ont&en/ enDe bp Bun notB ets" bergaet f o fees niet metten fnijDen/ald Doen foube bie* fende in 3tjuen bollen loop enDe bloet. ^ommigBe mepnen Dat De bede Daggen ?gnom te
grifften De Djp of bier DagBen boo? enbe nae De nieuter jlKane, maer Den meeden Ijnop i$ ban contrariemep^ ntng�e: boant ongettoijfelt f)oe De �Bane cranc&er i$t Boe Defahen Bier �eneDeuoudercBer enDe min jeucB" �i�� 3�n/baer ober De |®ane �aer tuercB Beeft. ^eintingeDieopBetbJiltplantfoengebaent�/Boul
enbe gebuert beter Dan Dte op Den tammen�oomgBe* fcyseDt.ISaer De bjUcyt banbe grtffieDie 03 Den tam^ men boom gBeintet t�/ is beter �an fmaBe / gBelfirfe ogcB fai 3ijn De b|ucBt banbe griffie Die gBeintet t� op eenen boom Die op Den felben tgbt tsanDe griffie �d� fpiupt enDebloepet/ enbe De fcBojifc j�ubtcfj enDe bot�� Beeft/ baeromms falmen mercBen oft eenen boom ��oec� oft fpaDe 3tjn ojt�cgten geeft/ en&e �aee o» Der* gelntBeinten grifffen. UBen griffiet tnDe fcBsiffe �anBalf ^ogdeoe ini
begBtnfelbanben�©intcr/ enbebaubenacBtden bats JjpiotBelle/totten elfden banlSebemacntsmaer men! moetatDt nemen Datmen met regcnacBtic� totDer in» DefcBoiffe niet en fai snten / �Jant Dra seg�en belet W berfamtngBe enDe bereentg�e, 5!Ben intet metten fcgslDefien ittbe Homee/iSa.. sn^
ttent Bet epnbe ban JBepe tot in ©ogdmaent/ at� Ds boomen bolfaps enbe blaberjs 3tjn/gye�jtB in 3©sbe� maent enbe^opmaent/te toeten inbe�eete lanben bati Dalf 3©2�emaent tot BaSf l^opmaen� / maer in coube lanben rot gatf »©ogd/ nae Dat boat gBeregBentBeefto t�n�eidbatbe Corner foo uptter matenDjoogBet�/ bat fommigBe boomen Bun fap intretEen / foamoet^ men bepen tot Dat boeber t� gbecomen/enbe Dan sntets fo Baed alfmen De griffie gBefneben Beeft fonbes atB6 te nemen op Bec maffen of bjeBen banber jBane / t'jp int affnijben banbe griffie/ oft in fiet inten r Wslt� toaet Datmen fept / bar men nemmermees enmaiB.' griffien metten taaffe banber jBaneom beeib|uc�«> ten te Bebben/ maer toel int DjcBen/ beeDtnnen�e tes* dontnabe bolle jiBane. ,#en macB inten inbe fplete/ ald ber dB toeber W
fonDer op ben regen atBt te nemen/jae ban Balf ©ogf� tot 2ilber-�|epllgen/ inant Betommemintfelbatmet� rontfomme befe griffien boet/beletten alle Binber enbe berDerbeniffe/DieDenregBen enDe nebelfouben mo* gBenDoen. l�en moet ootB aenfien oftbeutgbt banDenjate
berbioetgt oftberfpaept/ teantbetijDenenBonDere jaerlfilt); gBeenen gefetten regBel oft feBet mate/ tnaec betbjoegBen oft besfpaepen /enDe treDen toel in mal* canbetfS umiten. |@aecinalleDe boo^fepDe manie« ren ban griffien te een fonberlingBefafee / enDe ban gtooteonbetBouDt boo) De griffie/ Datmen De toilbe plantfoenen met Boeps med betoa�rt/ Dat gSemengBC It�m�ltafoftwitd�oo, |
|||||||||
|
enbe bstbttoerfcBe totucBtenop «enen �nbe ben felben
boom groepen/maet Dat oocB De uptlan�tf efie Hoornen titer te latuw gBera&en/ enDe Die Dan Defe ianDe n anDer DjeruDe natten befoecnetu ®a jtjnDet befonberlncB bijf manieren ban ie grif»
fteu. © eerde t� inbe fcBojffe/ Datisstelegg�jen/ tufo feilen tiet Bout enDe De frij�jife. ©efe aBefcBtet in ouDe boomen enoe Die De fcBojf je Bart enDe uafi Bebbeiu�pe �to�coet0/ grifften inDefplete/ Dat tetefeggfjen/ tiiDe g�efpleten ftrttptB/ enDe Dele toofbt ggeb$upcltt tn jongije boomeit / ruant Die ouDe en bebben niet geettie DendrupcBgljef�leten. 3Deberbet�/ te inten metten fleut�en/ �'�j«1c& gljefcltfeDt alfmenDe fcBojffeban eenen boom ggclgcB een fteutBen uptfnijtom te bjen« gBen inDen tar&�an eenen anDeren boom. 39e rjtetDe «a-te inten metten fcpiloe&en. ©ebgf�e maniere t� inoculerei., loantoelcneumuieten ban griffien fai op 3pn be{)oo|igcne �laetfe prtitulierlgcB gBefcBie&w j �aer eer men grtffiet / faa moetmen biel mertfe'en
oftbegront enDe pet lanDt nut enDe beguacmt� booj fulcBen fyucBten/enDe tosat Doornen Dat beter groepen enbebjag�en. �?et beilo t� Datmen griffie o» gueujcBe fperien ban
boomen / Ijst ioti �at be griffien aljo tuel inogften ei' �eci� toenemen enbe groepen/ maet fommtge en epnD� Daet f o koel niet: CnbeBett� oMViogeltjcfeDatDes�ajee natueren jo toel fouDen ober een comen/befjalben not� Dat get frupt alt riDt� meet gouDttoan Den aerDt beg boont��aert op gegriffiett�. <�nbe menfalaenmero Ben �r,r Degriffien/DtegegEiff�tiDoj�tnop eenen coo�* pootB/ litetg�eDHerit�en^rjn/ enbe nieten oetigften/ enDe ialtnt� fmaetBennabetoolen. «GTgfieue ootB Damen griffiet op Den ©Ime/en fjceft tiemmermeer goeDen fmafee: ten t� oocBniet gBeDuertcB Datmen griffiet op Den witten BagfjeDoo�ne/ de&elyagye/ togngaertoft roofelaer enbe anDer berg�elfltBs boomen�Dant menmoetaltgt� grtffien op De Battde boomen oft plantfoenen/ Die dereberbau uatuere jgn Dan tgene batter on ggegriffnt �JOjDt, ^ett�toeltoaer Dattet eer tjoojt tornt ou foeter/ gBeltjtB DatfouDe mogen jgn op eenen poplieiboom/buet&enboom/enbe Der geIticBe boom/maet get en t� geen piofgt/enbe Bet rnojdoto geoaen mEerDoo^ruirteufoepDtofbebjotybanDen �|obcnietg Diefe tocber toercoopen tutilen/ om Dittottoet grtffien te Rebben/Dan anberfut�- jBen int et �e grtffien ontrent �erfmiffe/ oft inDeSIDbent/ na Den tijDt tout t� : pjincipalycBbebelftB�jupmboomen/uep�boomen, enDebte�joege bjuc'jte�oo^�g brengen. j��aee banbe appelboomen enDe mifpelboomen/ �i bster Datmen bertoebe tot ontrent Beepnbe banlloumaent/enDe in �pjotBelle tot jiBeerttoe/en�e tot Datmen fiet batfe beginne te botten/toanbie en BaedenBaer f o feer nietat�b'anDer. «©pDefefelben ttjt ift ooc goet te griffien De groote plantfoenetuffepen Deftgo#n en het gout /met fpabe griffienof Die in D'eetDe beujaert gekneed Hebben*
siile maenDen 5fjn goet enDe bequaem om te grtffiein runt maniere battes 5p/ up (genomen <©ctober enb^obemben maer De griffie VuojDt ggemepnlgt� ggetut inDen iBniter ggeigcgboo;fept t�/ at� De boomebeginnen te botten/en yet fap int gout t�. JBen matootB grtffien inten in Sdpitlen |®epe / i(i Dat De grifien BnoopBensijebben/ enDebegrabenggelegen�ebben in D'eerbemett'fopBen bupten/ tncoeleenftyabuacgtigge plaeifen. wt\i$ Ujaev'�atDen tijbt bagtiffien moet ggenomen jgnuaebe tomplerie banben IanDe. BE>ant in Boube lanben moetmen laetegriffien/en tnBeetelan�en bjoeaDec. jSocytan� om
te fpieBeu ggeneraltjcB boo; allen lan�eu/ foot�beteenten tijDt om griff ien / bant begyinfei ban ^p{oBelle totten eerften ban 0mf alt��tg argt nemenDop De natuere banbe boomen : toant De gliene Dmeed fap Hebben/ moeten eerd ggegriffiet ;fn / en�fe minfangc�bgn / latte ; Mptgg�nomenDp#s |
|||||||||
|
van de Landt- w inni righe.
|
||||||||||
|
H*
|
||||||||||
|
SSengaenbe beu befonberen trjt bah inten/foo ijs be<
tee bat men Deg abontsi �au fmojg�euj� griffiet/ enbe nabec De ujojoel oan Ce tar�en / want |joe De intingo? Iegf)eu0/ ijoebtemeer jeuejjt banbe botutig�epbt Dan�eaerDeontrang�t. �jjetgoereetffftap enbe tulrtumenten�ie een Sntec
ntoti �eb�en als �P U3tl griften / is� een nroef �ten om 3ijn gciffienin te leggijen / uoojtflleem oftpot-aerbe oinbefttebefebefetteii oanbeplantfoeuenoe bergabe* nnglje Dan De griffie/ oocu mol c�/ iaerc�/Doecjc�euS/ of baft / om te tujtngBen enbe bf noen oe griffie botten Bet Imn i maec De tutffe om aen felben U)jonc6 enbe bacoeerfel te binoeit en ts goj�en: <©oc gegom; uaaiS om te beclee�eu eti te befrcije&en be epnoen en tfoppen ban be gciffien bis �ecfci) 5rjn gefneoen/om oat ben re gen eim fton�e pein niet en fottae (jinbecen / of bat be tooctjttg�ept �an onocr opgetcorften/ niet en fou&e ge< ��jo�igen �jajoen/bjebsc ai Defecatesi te tsertreclseti, ©00310 p^ jjano-faegt'�eii/om oen fioco enbe ftcupta �au tiet �iifbt plantfoen te fagljen / bet mefften cm ce gciffisn/ Dcfel32 af tefan�ettenos tefcljerpen/ en alle {itilien te boen Die ban nooben jgn/'tudclcU aUtjtjS [eek incimo"tgeUJet5'4n/ ueteafupbee fonocr toefi tyx fclepn �oejgeffeen banyalmen-bout/ ofanbecbat �ael eben {s/om te fftaen tuffchen be fplete bant plantfoen/ �)et ijaumef ucn om Ijet plantfoen te fupbemt ban §tjn fcheuten/enoe eenen clepnen yectjt �an moeper of pal ■ men Bout/ etVDceenenfelJiabbe��antyefpl oftatiber Dont bat [eet Dattig, Cnlettet ntetopbeg�enebiefoo�aeft gciffienalss
fp �eboomen planten/oftfeec tojtg nae bat fp bie gDe- jjlant yebben. �©antljet plantfoen batiuetbanbovj Bemfslbeufu�ftantie oft boeDtfeimaif) trerfeen/ fai qualijcfe mogen be griffie mebe beeleti/ De taef�tee baer beur �5cowogenfal.<enoe om ae maec�ept te feggen/ \)zi plantfoen itj�et gfjenoec�j batupt 5gn eecbe ig g�e» iiQxnm enbe ei�et� sierplant » fon&ec Bern aen te Doro jiicuiueofi Dobbel ppnc: l�aeryet be&oojt legge* fcljte�en een jaet nae bat Den boom oft plantfoen bet» plant t� gne�aeefi / taant ban oiaecljt Bpeen jaer �aec siae.v©ot6een Doet nimmermeer De griffie groot pjo» f it/ift ostfe uit mfte jaes niet en Uooj�ect/ jae tfi batfe qualiii&gBeboojbertig/ foo t.� bie beter afggefueben/ enbe leegges gBefie&etu Vangriffiente kielen, nemen ende fnijden.otti cc
" intento fpleta, ftruyck, ende inde fchorffe,
CAl\ XL
M�n moet �iefen fr�euten ban een jaer / oft ttoee i
ten fiootBficn/pjiiicipaUjc ts� Datmen bie op eenen ouben boom vuil jie�en/ bie uuel \tmfj�icl) en �oiljtitl) 3�n/foo groot aljs eenen clepnen binglier/bie be botten groot fiebben/enbe bele bp eeu/�jant anDcrft�� en fui* len fp foo ("eer bjuc�tbaer nietjgn.^p moeten cot out gout �ebben/bat igtefeggljen/ toanbenboojgaenben jaer met ijet mem»e:enbegefneben3ijn< m Dien moge* Itjt� i0/toan �et opperf�e banbe gro�tl�e fac&en �an ee< neii�jU�l)tbarenbQO!tt/�ienorf)in3on?eut�tiJ�/enDe �aertoeopbef«pDt3i}�c; �wantfjetoofte en ijs onfiitt tjefc coube lanben foo nut nietienbe moeten gfjegriffiet stju ter ^onne toaertg/geltjcfe fp gefnebeii3ijn* �i'ant ifi bat g{5p bie tontcarie (�e�tet/ fo fullen fp lijben t'fel» be bat be planten ig�en bie upt een toasm tn een isouDt ianbtber�upft3�»-, . 4 � ..K L. t A ,
jBenfalbe griffienniet affnrjbenomteineenalgi beboomenbeginnen tebloepen/pfintipalrjciiin: bat be tooomen baer af be inteu genomen jrjn/ bjoetf) bjuc�" ieiib?agben/g5elnta «rietfeelaerg/ $atpmboomen/ i®tfpelb»men/2(lmaii�elboomen/^erfeboomen/en mibec bergftelnclie/ maecben tijbtban affntjben 10 oturent�tecfmiffc/enbe niet eer/bjant ban 3�n be boo» nten bol goet fapis. 3fi bat oDP «n bie moet bjoegger af fnt1ben/t3p oft om te Djagfjen ban een lanbt int aen ' ber/ oft beur anber oojfafic / oft toeft ten minf�en tot in 4�>ctotys/al0 &�n boom 50n �5ab?r?� Sfeft ^((o^n. |
3Bfi bat gDp bfetuilt beuaareu tiae bat fp afgBefne-
ben3!)n/ pjmtipal0tabegi�eneb,c moe frliojff� toile tuten (luant fuit�e gciffien mogben fonoer botlten� gftefne�en 3pnontcen: be tnaent nan #ttober) fte&et tJtetu D'tecoe aeuoen boet ban eenen boom/ in eenen put ban eenen ijalben boet biep/enoectfefeectuelmet eerbe/ teetfeeuenbe oeplaetfe/om te mogen alft tyttg/ befelue tueoei ups nemen, ^ommtg�e legg�en bie itt eerbepotte� feec toelgbebetfet enbe g�eftoyt/ otemen �oojt'�efte moetin b'eerbegraben, ^fibat gbpbta betre ujtit Djagyen/ foo moetmen �k metren epnoe in een groene rape fie&en/ujant Dat onberDout (jaerlte^e� fap enbe natueclocfee boci)ttcl)ept.»8f totutfe met tuat eeroe m eenen boecf�/ oft petanberg/omDatfpfouDeii mogen Ijanoelgc 3un om ce gnff ten/ enoe niet beoogen Duec De tuint enbe cracijt DanDet; ^onne;-©f Quptfe itt een ciet bat biel toegeftoa� iss/in tn.ii Honicbg. ^om^ mtge Seggljenfe om te �etnacen taffc�en t�jee f ict�eis tael met eecbe geaetbi bp eenige befee.^fl bat fp u ban; netre gjjefonuet » 5rin/en milt Die niet gcifl�en/boo� bae gijp Die joattijD �tn�jat er Ijebt laten uieptScn / ot« �un fap t� �erntetaen/ en l)un ttatijten me eentt�fiud gecreiiCBt3tjn/ weber te berfiercfeen. Hl.3 gop Die �Jilf affnnoen fnrjtfe tufft�en {jet oubc
enbe tueu.ue [jout tft batter out 0outi$/onber een bart be oube botten banbe griffie / in boegften bat De botte 3P beneben De griffie/enoe als fp gefimen fai 3ijn bup* ten be f gletebanoen plantfoen, enoe tfi Dat �etbO�Ken tetlepn iis/foo iji beter battet afgefneben 3p. 45�P fultmogen ban een lange griffie ma&en ttoee
oft o»p blotrneng/ toaer af gijp ootn fuit altrj�tss ma» 6en goe�e munge: enbe g(jp fuit toecD ooen befe griffie met fjaer out ijout/enoe gaen tot be groote houm ban �aec mibbelf�e/enbe inrilie boen onoec een ban Dim* SJiufnijben oanugiiffte maeentbat befneDe batt
bepbe5jjoen/banboben teer bielgebep�t enbe btercanE 3p/om batfe te betesfjaetfoube mogen boegen op bert Jlrupcfe ban [jet plantfoen/ enbe moet occ� plat glje» maect 5911/ fo oatfe na abbenant nebectoaectg cometi* be/ tjaec g�elrjtfe btnoein be fplete ban Dec plantfoen/ al�fpgl�ef�eltfal mn : notljtan� enift met ban noobe batfe ban alle canten baec aenboeglje enbebecfame. «isgftp affntjt begrifften banbe belftlje pjupm*
boomen enbe anber / foo en fuit gljpfe aenoe fnebe me� foo plat ma&en als b'anbece : baant fp beb&en gtootec mart� / Bet taeltBe g�p ban gbeen ban bepben 3obeu en meucljt genanen/ ban bat fp op be epnben beboojen ceDeitjcfe plat te mefen. <8otu tfi bat De booifcubc incifie niet gDeboubJCt
no�lj gUebepit en bwjbt ban iancp een3tjbe/ bat fai Ijet' befte �aefen/ enbebatfe opb'anbec 5fjDe alleene noefcfii gljefncben 3P / gCjsUir�� eenen beptel baer men ftoubt mebe dieft : enbe Dan maetut bepbe be jtj�en aen lje§ epnbe fpttg gl)eltjc6 Ijet pfec ban een laute. . 3|nt fnijben ban u grifpe/ftet toe bat be ftftojffe nfe�
af en gae op be bupten fgbe/be Uielt&e gijp bic�er lateit fult/ban bie ban biimetn Om te inten inde fplete, ende tuffchen de fchorfib
ende het hout»
GAP. XIL
l^^ei�titgepuptgeSofen Bebt begt'iffie/affoo moe�
v�gljp ootb atefen een plantfoen/bat fcboone/cecBt/ repnenbe gaebenbanfcl)oifTe3P/fonDec Knoop/jeuc�* Ditljenbe bot^t/ enbe ban eenen beambte bjucfjtett gljEDjag�jen ijceft :enbe Dattet gbeplant 3p in gljehjcfe plaetfe al0 ban baec gDp u griffie c�enomen bebt/ muien bat mogljclgcB i$/ op bat bet botte enbe bloepe op eenen tgbt. 3ft plantfoen «om / foo �oecBter be griffie boel in/
enbe maerfu intfngoen ban bien batfe bepbe t�elbec- eenigBen enbe t'fanienboegBen:enbea*«ff ben groot" flen plantfoen biebtcKfie grtffien, ^oe bat Bet plantfoen bunben�/ fjoebafmen�at
IWfl�fffal www affn�bw- 38fi eenen t�ngfieroft |
|||||||||
|
Het III. Bocck
|
|||||||||||||
|
SJ2.
|
|||||||||||||
|
fplete ttecBen/ ombatgaec fnmtenffe friiojffe foube
Bomen recljtopbe binnenfte ft�ojffebau* Bet plant* foen / enbe oocB befcBojffe ban Bet plautfoen moet boojbec upt-fteBeu ban ban be griffie/ op be 5pbe bars belplece. »;»IjetplantfoenBernWelrecBtfplgr/ fooentffec
geen per genei int (ngbenban bec mcifteban be griffie/ aliftoatmen bteopfommigBe plaetfeu us�t muffe» laet/ om oat be bin nenj�e fcDojflcn ban bepben te betec aen een fouben groepen. mn nm griffienfeer Welgeboegt jgn in Bet plant*
foen/ trecBtubeprel&enfoiteluc&upt/ fonber bar gBp be griffie niet en berfet: gijp fuit cocBmoggai laten tn be iplete/een Blepn epobe ban een beptelhen ban groen Bout/enbe'tfelbebtcljtaen ben (IrontBaffngben: ofte notti foo Daefi al» uwen bepte! fai stpt getrot&en jgn/ foo fieec&t een Blepn fpaenBen ban groen Dottor tn be fplete ban Bet plantfoen. ^ommigjje boen igm tu be fplete / ot� of i'p be fappen ban twee materien bJil�en tefaemenlnmensiibeaereentgljeu. Unbere (hoepen fupcBer of canee! poeper in be fplete/ of eenigDeanbere besgeInc6efpeEerte/ofteel-riec&en&borDuggept:ja] lp ffe&en be epnben ban be griffien inBonigB of anbets foete enbe lieffeltjc�e bocgriggeben / Dopence bat ba tyucBten boo? befe tttibbel benfmaec&e baec affuiten DoubeHo $iettemin't3pWattetWJl/ berBtbefylctej ban ber tnttnglje rontfonmie/ met leem of baf�e aetcej of met raas/ ijet wclt�e beter t�tou-jpt anber» om tg bccBen/ enbe oocB om be fplete beter te buljen/^ntreug twee tetn jjBeris bic&e/ op bat ben regen enbe \xmt baec niet tn bome/�nbe bewinbet met mofcD of Werc/enbe |
|||||||||||||
|
baer outrait bicBc / fo moetttien bat op «men boet of t
eenen iialucn na uur eerbeu noe» affnrjben/ om tube (plets te boegpen maer een griffie alisene» . 3111 groot ggelgtB eenen pech/ fofaegBt beu firupcB
boben tont af op eenen boet of oser ontrent na bec eet» ben/ out baer tube fpleten te boegljen tuoee goebe gcif* ften /| banbewelche bat gDpbennnfte enbe ctaucBfie (uit af w?u ! gtjen als ?p beginnen te botten, 3$ " plantfoen 300 biche al» eenen arm/ fagfjet oor
ront af ontrent twe oft bjp boeten Jjooge ban �ereer- beu/ omtefplgcen enbs bjp griffien baertn te (tellen twee tnbe fplete en banber suffc�eu be fcgojffe enbe |)et fjout op be fajeef�e 5nbe. 3jfi 500 Dulie als een been/ fo fagBet af biet oft btjf
boem; uar.oec eer ben/enbe fplgtet crupfunj» om baer tn te boegen bier gt tfften: oft fplgtet maer flecDtsBjtB eens/ enbcboccD?ertWeeinbefplete/ enbetwee tuf» ft gen fjet Doubt enbe be fcgojffe: oft bat t'�tfie i»/ 500 ftet Dat gijp cue gerjeeltjtfe tntet tiiffcften Det Ijout enbe �effBojffe al» Ds: plantfoen in jgn )eucDtt»:toant��t �jom U3!i 500 groote plautfoen pjangt te feer be griffie: moten niet/ 300 fteBeteenclepnbeptel&en ban groen fcour tube fplete f�lft plantfoengDefneben oft g�jefaecgt t»/fupbe*t
befuebe met fagDe meel of anber btnggen/ ma&etban wel effen en ut plat / met een me» bat soci ftpoon iisen* be ggeenenquabereutUe en geeft/ maecBet Weberom totlfc�oon/ battei geen gebjecBtaanben pfet en Boube/ fcoaer af ijet fap bauoenboom fouoemegjjen bebojben 31J11. kPcg�OQ�eDtci�eboomeiten mogBenniet gegrif' ft et Wojben ban op be tacBeti / mant 3p fouben ber rot |
|||||||||||||
|
�aefen/ eer bat bc griffien Baer fouben mogBen rueber | tojttigBetmeteabe roscjrBenj�of bJilaefcgojnren/�Nbe
toeflapten op be fnebe. btntfe tueS baft met felepne teene bjtf&eng / maec (kt ^>gn be tacften bojce enbe fonber boeBticBept / 300 tuel roe met binbeu/ bat ben tnjoncfe niet en bjaepe op
|
|||||||||||||
|
moetmeti btc afDouiBen enbe ftrontBen/ enbe ttneeoft
bip jaer baer nae / al» fp nieume fcBeuten boojbt g|)r. bjocgt �ebbcn/ foo intet be befie enbe Bout be quaetfre af, �nbe al» be griffien rnel upt-gefegoten enbe g�e* groept jgn / snoet men baer Bout aen binben / om be» fcjtnr» mille: of t0 beu boom goebt enbe tam/joo iates meubje fcBeuten groepen. UBen tntet groote boomen/ eenfbee�� in fpleten/ of
tuffi�eti be fcljojffc en Bet �out/enbe eenfbeel» 00c met plaStertngBe / ifl bat be ftDojffe er tBcl enbe teer t». 3S!» g�jp beel griffien tuilot ftellei�n eeufplete/foo
fiet toe/batfe eben bicB ggefneben 3ijn/ten roare bp a* bontupj bat be fplete Baer meer openbe op b'een 3pbe/ ' ban op b'anber : maetBt oocB bat be griffien eben laucB jgn/ ofDattetntetbeeleafcgele/ enbe'tfaSoocfegBe' nbegfj $nn/ bat elcBe griffie �ebbebjp ofte bier botten bupteii be fplete oft �cjoncB. 161» fjet plantfoen gefaegtenbe rontomme toel g�je*
bert i»/ ban 5�11 jon ge fcBeuten enbe alle 5gne tacUen/ fo legfjter op / eer gBp Bet fplgt/banbefagBelingljeu/ enbe fplgt Bet ban tuel foetelfltB met een me»/ inDet mtbben/ oft met een anber f cBerpfngbcnbe pfer/ enbe (ieecter u beptel» tuffcBen/ tot bat gj)P u griffien baer tn gljepafi Bebt : enbe int fplgten foo Bout u me» met se eene Banbt/ enbe be boom met b'anber Bant/ bat Dp niet te becre> en fplgte. <@an fulbt gijp metbe felbe Bant/ baec gBp bm boom mebe geljouben Bebt/fieBen urnen Bouten/beenen of Bpftlien beptel/met Bet punt tn be fplete/ om bien Betec upt te tcecBen/al» gBp ulne griffien getntetBebt. 3(1 bat ben ftrontB f pltjt / of be fc�ojffe te feer ban
Bet Dout fc�ept/ fo fplgtet leegBer/ enbe (ieecBt baer u griffien in/ maec fiet of Baer intifte bequaera enbe tuel l'upffe i» na be fplete / enbebat be ttoee binnen-fcBo^f * fen ban be griffie enbe Bet plantfoen mei tegen tnalth* anberenBomen: baantgecaBen btemalcanberet»niet/ fo en fullen f p nimmecmeer te famen bereenfgen:enbe snaetBt oocB u (piete niet b�ier» boo? Bet mercB/maer teattet3Pben. 3» be fttjojffe bant plantfoen bicBec/ ban be fcftojf*
f«banbe griffie/ foo moet raeitbegriffieboojb�e tube |
|||||||||||||
|
b'een 3pbe of op b'anber: enbe en Bebt gBp gBeen leem
of potaerbe/fo mengt Blepn gerapt Dop met aerbe batt beplaetfe baer gijp griffien fult/geJgc mojtel cf flijcB* m$ uwe inten fullen gBetojongBcn jijn/ foo btutee
fommigBetaerBen» ronbtomm� om tebetoaren. ©oo?t»if� bat ben (�tupcB ban u plantfoen fo bic&e
met en i» al» uwe griffie/maect be fplete in ben Rrupe noefc� feer effen / boecljtet oan in bte griffie / betleebc met Baer fcBoiffe/atco jberenbe met bte ban ben plaut- foen. ^JB&zc na beifet be plaetfe met leem of bette aer* be enbe mofcfj ban boomen wel gOebonben. iBaee om bat be boom niet en foube ban be Wint ofteanbec* finsletfclBruggen/ (teetBtbaecnebeneenfia&e/ ons bafite�ouDen. Om te inten aen het uyterfte van de tacken0
GAP. XIII. OM te griffien boben aent epnbe ban be tacfeen bfe
fcBoon meu We Doubt Bebbcti/ enbe boben groote jonge fcBeuten of gaerben/ alift batbeboomtebcjen gegriffiet i» geWetfi/en batfe Baec bollen Wa» met ere �ecft/foo neemt griffien banalfulcBe boomen al» g�jpj batlt: en fngt ban eenige ff geuten boben ban ben boorrs baec gBp Ut op griffien wilt/ enbe jgn be griffien bic* Ber ban be jong&e tatrBei�»/fo fnptfe btoer»af/ gDe* IgcB gbefepbt t» ban be Blepne plantfoenen. 2gii �e tat�&en» Ut ggp fngben fuit/ fo bicB al» u griffie/ foo fngtfe af tuffcflen Betoube en nieuwe gout/ of wat le« ger of �ooger enbe fplgtfe toat/fngt u griffie ban gBe* ItjtBe bttBte/maecBt be inctfie �ojt/bte be ftDojffc obes bepbe3pbenBebben/ fonber bat b'een 3pbebicbec3p ban b'anber: enbe (leBet u griffie in befe fplete/in fuie* Ber boegBen / bat be fcBo^ffe ban bepbe 3pben ban be griffie cecBt (ia�n op be felbe fplete. ^et fai gBenoegB 3�n/ bat elette griffie Bebbe eenen
goeben Bnoop of tweebupten Bet gep?angB:want ten ware niet goet/ bat men bte te langu liete : enbe men moetfe tunugen enbe beWinben met aerbe en mofcB / enbe ban obertrecBen met boetcBen» enbe figf binben/ BDeiydttooo2fvti0o |
|||||||||||||
|
van de Landtwinninghe
|
||||||||||||||
|
^ooj befenmf�MfuRgDpmogBen maetfienbat
eenen boom boojcp bjengpen fai beelberpanbe bjutp � ten. �nbe milt g�p op befe maniere grifften be rlepne plantfoenen / maec&i batfe ^ijn banoeotcute banbe gneffien/ en�e gr�ff�t bie feer naeber eetben/ gpelgcB �jpbingergoftbaer ontrent. <@efe maniere baugriffien aen Det uptetf�e banbe
tatBen/moetgebjuptt taojbenaenbeboomen baecbe tacBen pebben afgepout�en gevoeeR/of beur gebjecB/ ofoeur te feer groppe oberbloebicpepbtba» bocpticp' pept/enbe uptten RruptB nieutoe fcpeuten gpegtoepet 3�n/ be toelette b; poft bier jaren baer na mogen op be maniere piet bertlaett gegtiffiet tuojben. Om re gnfHen cuflchen het houtende de fchorfle# CAP. kllil. MCngriffiet tnbefer manieren/ afebe boomcn
begijmuen te berlaten paer bmnenfte ftpojffe/ gljelijcU uanontrent pet epnbeDan ^pjorBcllc tot in* �en^iJjil/�et tuelcBe i$ aljj be fcDojffeaibetbefi ftljep' bet uan pet paut/puncipalp'c»op otc&e plantfoenen ijw inbe mioocl niet en mogen licptelijc/t'3p int ctupce of t anbetftnsopefpletentBcjben/enbeopftroncBenenbe tacBen banbe boomcn bie �icfts enbe bette ftj)o?ffen |)ebben/ggelgc& bggeboomen/ pmpmboomen/pepj' booinen enbe caRatgneboameu. q^egjiffienbiemeiiDaer op bjilinten / moeten ian*
ge baer te bojen gefneben enbe bevuaert $ijn/al0 rjo|en gefept fe/ ten mate batmen ban eentgeboomtnbonbe bie late uptfpjupten enbe niet gpebot en maten/ baube tojelcfeetjien griff ten fonber botten foube mogen fng* �en/gljelnrR afe 3D" t�amboneiS/<©juentnggen/enbe anber bergcIgcBe. j�e» moetet plantfoen bobenaffagen/efi baer ban
fngbeu u griffien/gelgtB pier booj gefept fe: maet be fneoe en moet niet leer lancB of bitse sgn/efi be fepojf* [e ober al.toatafspenomen/enbegefatfoneertgpelgtK pet pfer �an een lance/enbealfobitBeop o'ieen 3pbe afe op b'anber. t©aer na fo repiitcpt mei utuen Rronc om petfagpemeei bjetpteboen meteen fcpetpfngbenbe pfer/ om bat be griff icn�ie gijp baer tn fuit �ocgljen/ Utel fouben baer mebe bereenige» moggen:enbe ReBet een mejsmeteen fcPerpen punt/ ofeenfcpaefmelBen Dan been oftpbooj�tepgpenoecptuff�peube ftpojffe snbe pet pout banben plantfoene fo berre bat/ alft tot* getrotBen fe i be fnebe banbe griffie baer tue! in gaen matlj/en Dat be griffie peet macp paffen op ben Rronc afe fp baer fai seReit 5p.«©atgebaen jgnbe/fo moet»* menfe fece wel DecBen enbe beujinben met poteerbe en" mofrh of e tuerc. 31» befet manieren meutptgppbeel grieffcen Re&en roui fomme Mtuen Rroncfc/ na bat sgti eir&tebecDjagenmacp. 3EIDU0 griff ut men opabantperfen/ appel&oomen/
abjicotsvperfebo�men/ amanbelboomen/ �ijgpeboo* men/tafiaigneboomen/ pepjboomen/ enbe jonge enbe bunnepjupmboomen / gpelijrB ban ontrent be bic&te ban eenen Blepnen bingper.tot be OitBte ban eenen arm / enbe biebe fepojff� fatate enbe bunne pebben. �©ant opbegroote bic&e bodm�n bie betfcpoiffepert |
||||||||||||||
|
bo�fap�Jfe/ eenen fect ftgoonen totBbfe M�otcen
fe/upt be tuelcfie gpp f ngben fuit met be punt ban een feperp enbe melfnnbenbe mes een ftutb banbefrpojffe in fo|me ban een jflupt&en / bat ten tntnften ti;p bui* gers� en eenOalf lancB fe/pebbenbe een gepeel enbe on* gpequetRbotBeii. �oetoocBbefgpelncr uptten tatB banoen boom baer gpp petanbet �iilt griff ten/ ut fuic&et boegpenbatbe ftsojffc lie gpp boer upt fnnc nanbe fel�e groote/lengbe/en �anbe leltje^�be banben boom3P/ afe be gpeue febte gpp pebt uptgpefnebetn om inbe felbeplaetfe te Rellen / eube oorlt een gpsljecl en ongpeguef� botbenpebbe eDcItjfBBtteerRe» 2tfe gpp bat milt baer in boegpen / boet alle necrftitDepbS bat b'eerReftpojfje baer m paiTe/ enbe ntet nat e»3p; in boegpen b�ttetbotBen xiaubeftpo;ffe bie gppbaec in uoeept/ effen paffe/ enbe ober een rome pp be botte bie gpepeel enbe ongpeguetfr fe gpebl�ben aen pel pout / enbe bat be felue cometnbe botte fanbe f rftojffe bie gpp baer op griffiet. ^soo f uilen bp befeumiObel alle bti'.gljen feer loei ober een Bomen/ enbe baer en fa! gpeenfpletenotpgapitigpetufftpen bie t'famenboe- gingpe �anbeftpojffe ballen, ^atgpebaen 3tjnbe/ bintbe boo;fepbe ingeboetpbefcpozflebouen enbebe' neben/ met Bemp/ bat gpeenftn^ nat en fe/ om bat bef ftpojffe te bafter foube aeudeben/enbe te rafftper aen» nemen pet fap ban ben boom. jBaer gijp moet feec jroei toefien/ bat ben banbt be botie niet eu gljeraetBe/ notp b e fcgo�ffe te (lijf en pjangpe/boant bat foube be* letten/ batfe niet en fouben �ereenigpen. iSotBfooen moet be fepojffe notp ootB �ta banbt niet nat gpe' maetBt jpn. Om tcgrifficn metten fchildekcn.
CAP. XVI. r% � maniece �an gr tffien met pet fcpilbeBen/ ber*
i-^frpiltmepnig banbenaeRDoo^gaeube: .vuant Ijefi ftptlbeBen Beeft voeleen botte/ maer pet pout ban ben boom/baer tn batgljefaet bJO{t en peeft gpeen/aeBitfe roei boet 'tgpene baer t' rtuptben in gpeboeept boojt. 31» ben Corner afe be boomcn tbel paerbotptig* pept enbe RercBte pebben/ enbe batfe nteu poubt peb» ben/ bat luat RertBacptigp fe/ foo fuit gpp nemen een ftpeutebobenaen petupterRebanbe pjintipaletacBen ban eenen tamm :n boom/ baer gpp be biutpten af be< geert / fonber pet af te fntjben ban pet out pout om te moggen pebben eeugoebtbotBenbaiiDe RpeutemeC paren Reert omtegriffien:maer nemetbteBReuptr RroncBt ben eerRen ten Reert tntmibbel af/ en toojpt: bebiaberismecp/ fonberbereRebanben Reert afte tret&en. <@aer na fuit gpp met be punte ban een feec feperp fngbenbemeg fnnben/ beftpojffebanbebooj* fepbe ftpeuteeen ftpiIoeSenaljoo groot afe urnen na* gpel: tuaer tn maer een bootBen en 10/ melcB �joogSjec Raet ban be mibbel/met be reRe ban ben Reert isk gpp pem pebt gelaten: enbe mertBt bat pet ftpilbeBen ban ben #erftgutr mil Pebben twee of b?pblabet� / enbe; ootB bat be ftpilt banbe fuere bjutpt biercant gpefnc �en 3p:enbeom pet ftpilbeBen af telttDten/ nae battei |
||||||||||||||
|
enbe bitfie pebben/ en fout niet ruel gpeftpiebenmo'l rontoramegM»ebenfal3gu/ fonber pet pout binnen
gpen/ ten biare batter eentgpetatBen maren/ biebej gpefneben te pebben/ fo moet men bat foetelgtBafne* Kpojffe bunne enbe faetpte pabben enbe beguaem om men met ben bupm enbe boo{Ren btugper/ cnbsalfoa |
||||||||||||||
|
fonberbje&en afttet&en ; enbe int aftrecBen foo bo«*
Uiettegpen pet Jjoutbaee g�u't fuit aftrctBen / op bad befpjupt� ofte pet botBen aen fietftptlbeBjn blpbes biant.blebetaen Bet pout ban be ftpeute/ fo en foube tt fepilbeBehriiet beugpen. ^ . <©�P fuit toeten of pet RBHbeBen goet W met baec iti te ff>n alR getrotBen fe ban Bet pout ban ben Uljeu * tz� ift oanbinnen gpegaet/foo en beuty t pet niet: enbe notgmtn/ iRbatbefpiupteaenBetgoubtgpebleben fe/ be toe�tf?e bepooibtggeblerjen te pebben aen pee fcBilbeten.
safeufcBilbeBentoelafgDelJcBffe/DoMbetewiur^
|
||||||||||||||
|
bat te boen.
Om te ir.ten metten Fluytken.
CAP. XV. "Hf � maniere ban te inte» metten jfluptBen / gpe*
'-^licB ootB bi� metten fcBil�eBen/ fefeec goetom paeRbjutpten te pebben/ maeconRercB/ enbe bie licpteiijtB maip gequetfi �jojben, © aerom en matp» men bie niet gpebjuptfieu ban aen boomen bie bol fap���n/ gpeajcB afe bggpeboomenenbe olgfboO' men/ ootB op gpeenen anberen tybt ban tn Mmii cnbejlBepe. |
||||||||||||||
|
doetfct&an m e�nen Ooombie oihcB��WS fnbe [ iiitomctoenR?««tHfltoenu{tppen/te.i:to0^w^OP
( |Bi!0 0P?WR
|
||||||||||||||
|
HetlILBoeck.'
|
||||||||
|
�f4
|
||||||||
|
m noto nieutoe jtj'ii / ' enbe bat men bieniet een toep«
ntcB ft�oiffe ftelt/ in be plaetfe ban een anber bat men afg�etrotften Beeft ban oen boom/ baer gijp ep tnteu �jilt. <©aer na bint men bat onber en bonen gtjelijtf� Bet fcDilOe�en/enbe bat tooit gebaen op ben felben ttjt eube�pbcfelbeboome». jiBen marB tnteu alle foojten ban griffien opalbec*
Banbe boomen b? befer maniereu, jBaer ttnee put* ten bpmaltfianbereu / bie ocer albtcr boeten togot 30'n : au een ban oefen fuit g�p een «©Itjftacfi plan* tin/ tube anber eenen tatfi ban eenen ©ijgfltboom/ ben uieltfien u fai goebt buntftcn. 2�!is ben «©Igftar6 5tjnbJo?telBeeftglJ«nomen/ fulbtgBpeen bau3�ne iongge fcBewteu/ Dieu buntat befcBoonfte te luefeu/ bupgBen enbe bitiben aen beu boet ban ben©ggebooni boo�fept: <©atgBebaeii3giibe/ foofnijtallebeaiibe* reftBeutenaf uanben <®lgfboom/ upt-ggenomen bs gijene Die gijp oo�U milt griffien. ®aer nae fngt af De �0ijgeboom/ enbe maetfit be fnebe feer eben enbe g�e* Igtfe/ fplgtbieiuBetmi�benmeteenbeptelUen/ enbe ftljjobt ban op bepben jgbeti/ Bet epnbe ban ne fc�eu* ten ban ben<©lgf boom/fultu? aio op Den boom ftaen/ enbe f�eet��et bis in be fplete ban ben ©rjgficbooom/ tu fukfier boegBen batfeboo^-gaen t baer nae betbint De fplete op bepbe �pDeu met leem/ enbe bintoeboojfep* be fc�euteu aen ben Dirapr� �an ben ©tig|jeboom/foo boelbatmenbienietenmacBaftrecBen. Sofultcnbjp jaren baer nae / be ©ggljeboom enbe C>lgf boom aerr een groepen/ maer in Betbierbejaeralgfpgljegroepf 5tjn / fuibt gpp Defe f�feuten ban hm <©Igfboom ban be moeber fntiben/ge�j�fi alg men boet be teelt he mer foogDt/ enbe fuilen ftfjgnen batfe ben «©lijfboom nief aen engaen. #m te griffien in f tupte/ foo leg�tnten een pgpt
bt'e Sancfi is �toee of bjp botten of fpjupten ban een niet taeraen/ ontrent eenen bingrjer Dicfe/ bat fecteiyefi ii. be lengijbe fplgteiibe* <©acrnaer onttiee� men eenen tatti bant plantfoen/ ban gljeltjtte lengte enbe bitfite/ enbebaes�eecut meninbe boo^fepbe p�p alfoo Diep/ aliS f p gaen roacB /Baer iatenbe De fr�ojffe Die Dacr f s belet�/ tot eenbebaaringBe. *©an bint men bieonbec enbe boben/fouber be fpmpf en te g�enaSen/enbe merr. fngbet Bout af batter ouerftBiet bobcn be bJo|tel: baec na ftoptment met gBegomt bja^ lang�s be fplete enbe aen Bet epnbs. <©m te griffien in eenen ftruptu/ foo moet men bea
boomboojboojen met een boo�/tot Bet mare toe/ enbe met getoelt�aet inbrengen een griff�e/bie ban binnen tluee of D?p fpiupten Beeft/ enbe bit gat moe�buel ge* fupbertenbetoegBefioptsrj'nme�bjag�o ©m te griffien in �SPilgBeboomenofinSolen/ fos-
fuit gOp boen boojen in eenen �©iig^en of Hool-flotl»/ ttoee gaten tot int mare/ eenen Balben boet ban male*1 anberen ftaenbe: J�eetritbaerinmetgBehjtfie SratBt/ een griffie ban alfttlcfien buicBt nis? gpp begeest/bie De ftljo�ffe geflapt Beeft in fukaer boegen/bat bc gaten geBeel toe j�n. ®aer na ftoptfefcer bjel met laag/e� fteetlit beu ftoe& tn b'aerbe/ niet betre ban �et toa�er/ on trent eenen Balben boet / foo bat bc griffie D|p bm« gerss onber be aerbe (�aen : enbe ten epnbe ban ben jare/ OI0 BP bjojtel Beeft gfjetregen/ fulbt gyp ben ftorS m fiucfien fngben/en eltucgnffte planten baet u belieft» <©mte griffien in trupnc/olsi Den firontli ban eenerc
grooten boom ble bobcn af-gBcfaegtj� ia/ nor\y niet te oubt en f0/ cubebe fcBojfi'e niet te Bart en f0/ foo opens men be felbe fcBojffc met ben lynlyt ban een filepn me^ bat ban been gtjemaef fit i0 enbe fece ff Berp/ten typ of bier plaetfen boben int af-g�efaeoD�e fluc�. 311 eie* BeopeningBe fteetfit men een griffie/ maer men moei toel floppen enbe ber firn be openinoBe boben met leem ofte potaetbe/om bat Bet Bout niet en bjoogBe enbe en beberbeboojbe bjcocBte/ nocB�oojben rcgBenniee Cil tl�CC�ttC
�©aer nae binbt men ben boom met een feoojbe oRe
rtem/ ontt�nt be plaetft baet bui boom 10 afgefaegDt/ |
||||||||
|
openen fu�t be fcDojffe banben boom/om beer luffeBen
te boegyeu/ noc�tanjs f onbcr bat natte maecKciu enbe fngtfe open gBeujcueen «rutile/ toatSangBer ban Bet fcBilbe&enDhtgBpDaeroylcgg�eiiUiiibt/ fonbcs {jet ©out binnen te fngben, SUs �e opentnge ge�asii t0/ fo fuit gijp �ie foetel�cfi
ban bepbe fp�eti openen/met een clepn beeneu mcf hen/ en ban binnen toatfcBepDen bc fcBojffe ban !)et Bout/ alfoobele al0�et fcBtlDe&en lancfe enbebjeet i0 / maer f iet toel toe Dat «jp De fepojffe niet en beberf e, $eeint u fcyuotuen bp j)et epnbe enbe ben ftecit bfe
�DP baer aen gelaten Jjebt/en (teuet in De f nebe ban De boom / pjoperlrjcu oplitBtenbe bepbe be jp�en �an be f�jojffe Dan dc boojfepbe fnebe/ met u felepn meffeen/ enbe boegetfcptlbeBenfeer effentegen Bet Bout/binnen be fnebe ban ben boom/ boutoenbe teat ban bupten o» bet be ftuojffe ban Den boom : enDe bat Bet opperfte ban �et fcfjii�efeen toel geralie metten epnbe be fc�ojf » fe ban Bet opperfte ban be fnebe bc0 boorng. <0in u fcBiloefien te binben/neemt eenen banbt ban
fcemp / ontrent fobicue al0 bc fcBaeljt ban een groote jen/ na bat be boom bit of buniss: enbe neemt u uemp �crgt tnt mibben/ om bat Bet een epnbe fo betre fou�e mogen ftrecfeen al0 Bet anber/ om te bitoiuben enbe te limoen enbe te berjoin�en lice boojfepbefcyilbshen bin» tien be fnebe ban ben boom: maer ten moet niet te figf gebouben toefen/ baant bat foubet bercenigen beletten met ben boom/ en t'famen te bergaberen Bet een bin nenfte belleken banbefrBoiffe mettenanberen/ enbe aotBDetfch�beKeii:nocDbeBenipbaer'tmebegebon' �eu toojt/ en matD «iet nat gpemaetKt jtjn, 25egtnt te binben bant atljterfte ban be boom/eben
int mibbui bet fnebe / en fiomt met u bintfel flupten/ bojen onber befp^upte enbenfteett bantfcBtlbeRen/ not�tang f cnber tebcbecuen be botte of fp?upte: <©an gaet toeber �oojt acBter binbeube ben �oom/efi fo lue* ber bo|en «omenbe/ober pet opperfte bant ftBilbeHen altijtH�Upftoeeg�biubenb�tjetfiemp: enbefieert ban boe�er tot acljter /om te bolepnben Het binbetvonbet be fpjupte/fobatbegeoedefnebebcbecfitjp/onberenbo' �jeiimetfiemp/ upt-genomenbat be botte enbe Baren fteect/bte men niet becfeen en matB/ toelc&e fleert ban felf0 f alballen/enb? fece Baeft naes bat be intinge boi' Biatotts�/inb�enbat�cfftoilbeBenbjelaenbattet. <©Bp fulbt oo&mogB'en in eltfien boom b{engljen/
tbjee ofojp fc&ilbefieng/ maer bat Bet een niet en nae boben Betanbet/nocBop eeu�Pbe. 3Laetutoeboomen enbeftBilbefien0 alfoo gBebonbenbltj�en/ ontrenteen maent/enbebe alberbicufte not� bee�ang�er. ^§>e0 maenbetibaee na moet ment ontbfu�en/of ten
minften BetueinpacBtet affnijben/eftalfo laten ftaen tot nae ben tointet/ontrent JBeerte of Stlpjii. %H bat gBp (iet bat be fpjupte ban u f t�ilbeaen bottet/ fo fngt ben boom ontrent ajp Wng�er� af baer boben / enbe binnen een jaet baet nae al0 be fcBeute bjel gljefierc&t fai 3B11/ enbe beginnen fai te botten/f o falmen noeg af « nemen be anber b;p btng�er 0 ban be boom /bit baet aen gBelatentoatem taant btefe te na af fnebe alfi eerft begint te botten/ ten f oube fo boel niet toe nemen noef� groepen. Sfilo u fttj�befieng f tgoon Bout fullen boojt gebjocB*
fiebben / foo fai men baet tegBentuelfatDteiiicK moe* ten fiellen filepne gaffef� / om batfe be Winm niet en fouben bjelien. «©pbefe maniere fultgBpUt�UUjcf� mogBengrff*
f ren bastie roofelaer� op roe�e / enbe roobe op uoftte/ om op een toofelaec te tjebbeu toofen ban berftgepben foojten. Andere manieren van griffien ] op alle foorten
van boomcru CAP. XVH.
%A�a matB interi met fpjupten of Botten/aWmen
iV*�?teMpt� ne�mt ban db fcfif Ht�n oft� t«jeften0/ |
||||||||
|
Van de Landt.
Im&a� ppnfetenfoK&efpijto/ aigmen�en beptei
peet6rmiTcoen'toowt?nD§ftfipiffe.f ©oojtp boegpt men oefe uiten tontfomm� oim pupc/togt ban male» snoer, ten ininfien biet bfagpefcg. Cenlaef�entoojt �e ftojbe of rt�tn afflpenomen/ fcnbe �e fepojffe met ee* Kenban�t toanbJiifengp�bon�en/ �tefoolangptp/ �atfe Djp of Diee Dobbel lontjoumietieufttupcR gae/ om �at bp fulcben mlo�el be griffienfou�en mogpen beu»a«rt 3gnen�etoafi p�u�entegPen bentotnt enDe an�ee gpeuie�t. ffiooj�p mojt ben flxupcft inet eenen fiaec�eon�erfet/ enbealle befepeuten rontomihe�en boom/ toojaen ofgefneben/om �at �e grtfften te Beter futi�en groepen. �mi te gttfften ut gaet�e/ men opent ben boom tot
Het maren mee een facrhen /enDeoan legt men �aer ti een jonge utjeute/enoe men Doppet met toae.IBnoer finp en eet / men neemt een gaecoe met eenen knoop Dan lupJigt meur en ooeter �e fepojffe afin Den nncop enoemenuoegetin eenen fepeut ctefoo�itlitpalpoe B ttffic/en�e t'battet ootfe mei ijaeft. 3jn fiuctnenp: ^n^Eeecte alp men neemt een fluc
st�fo Diche alp eenen �upm/ enDe langp enDebjeet gtje- ttoerp/ met jgsiefpjupteen�efc�jeHte/ fooboeeptmen bar terfiont in eenen tacn oan eenen anbeten boom/ De lcfjojffefpIgtenDeinDjp n of bieten/ entoeloaftt'fa* men boegpen�e int po� ; �: ten Den firupen/ foo bat pet l�ucjc�en gae in De fc�ojlfs oan pet an�et/ fon�ec jgne fepojffe te guetfen/efi 'tf�l groepen en beteenigen Con - bet eenigp btn�en of gereetfepap. fioeptanp en mate get niet guaet/ Dat men op �e boojfep�e jonctut e lep�e getempet�eaerbe toef Dictie/ enbefeet mei bonbemet een �oerrnen rontfom 'tftucrBen/fonber be fpjupte te genaaen. 3)n fSiimup enbe^uliup macp men op �efe mantetetnten/ boben op De tac�en fonber �inbenten�e alft f�utr&ei. beteenigpt tp enos gpetoatpeeft/ foofntjr men Den tacfeboben af. , <©m te g: iftten met �oojboien/fP/ alp men met een
boot �eur-boojt eenen ©ilgpen ftaet&e/ of anbee boit gout op 8cel plaet jen/ enbe bat men tn De gaten/ �fe ee< sien palben boet banntalcan�eren fiaen/metfojtfe fie* Bet be ftpeiiten tenfultSe boemen alpgpp planten Dflttot/ enbe bat m�n �iepotet tn be aetbe f�o bat men siiec en ftst ban Ret epnbe ban be fepettte. «©set na alp fp beteenigpt 3pn/ foa ftojt men De fiale af/ enbe men toerplantfee��eep. Sondcr�nghe dinghen van faoomen ec gtiffien,
te planten ende te faeyen,om excellente vfueh<"
t�a te hebben,
GAP, XVIII.
riEtfftet befietf� op eenen tammen l�oer�efiett'
V��boom/ of eenen tunufrocB foo falfcttoee maenberi �joeaes top toefen., �goeDat gpp mc^t gttffiet op ec «en boom ban 3ijn epgen bjucpt/gelgcn tam op tam/ enoe tout op nnlt/poe �e ttjucpt gtootet toojt enbe be* tet�anfmaSealpbo|engpefepttp. 45iiffiet Ippelboomen op SJppelboomen/ enbeoorft
cp Jjttecfeei-beften en�eop tamme jBoer-befie-boo» men/fo fuit gpp Den gepeelen Corner/tot Uloerpepli' gpenbjucDten pebben. ......� 4�m te Doen groepen palf#etfe/Palf j�cote/ne�mt
ten elc6p een griffie / en�e fngbet af foo tuel 'teen alft anDer/ alfo na �e fpjupte of botte�lP u mogpelgcR tp/ enoe f�pjabt �e fepeuten toat af / boegptfe oft btnbtfe feerteftt'famen : �aerno�fmit af boben befopBenp/ cnoe be bjucpt Die baer cp fai groepen / fai palf f esfe gal j^ote toefen. <app ful�teen bjutpt BebBenbie ben fmmiU� Beeft
�J�n toter bpjcpten 3tjn fpecie / t'fi bat gpp neemt bier gtiffien/ban Wet�erfcpepbenbocmen/ban eenberlep fpetie/gpelgcfi ban hkt flppel-boomenof bier pep{» BoomenJbint be uier feer mei te fame» tn fuk&es boe» fl�Ki V bat �ef c�oifjcn maisbmmn niet en g�saSen i |
|||||||
|
■Winningbe. |U
150aer naoberbectfemet Itjm/ieeiti/ofbetteaerbe/fe
bafi/batfemaer een griffie fepgnen te5�n:Eegtfe Dan ' in toel omgefpaepbe en gemelle aerbe/op batfe mogeu �roepen efi toojtcl firggen, fo fai De bjucBt bie baec af fai Ijomen/ �e fmaae pebben ten bier foojten ban Hp* pelp ofi�ep{en. jlBen gaet op �e fel�e mantecete mere be. tft �at gpp neemt ttoee grifften/een ban een fupje" 28ppelboom/en D'an�ec �an eenen foeten/bjenot bie fo baft ffamen/ �atfe maec een griffie fepgnen te mefai/ De toelcne alfo gegrifftet 3�nbe/ fo fullen �eappelp DW baer op groepen/ palf fuet enpalf foet3�n. |
|||||||
|
©feeenen taci ten eenen CrfetEeboom uptpoolbe
enDe tmercl» upc natre/enbe ban fcue�ecom �eiplante/ ijien foHDe bjMcgten fonber (�eenen crtjgpe�:<©ft toooj tbefte/pet tp goet batmen af gouDe een joncfe Criethel* iaerSen tot op eenen bse� na Der eer�en/en�efpltjte tot aen be toojteletibc batmen Don uptneme fmetcfe obee bepben jgDcii/eft bas�es teel tfamen boege n?et eenen ftercuen bant/ sn�e een faec baer na alp De Cri�enclaec te�er t fauicn gpegtopet tp moetmen een getff te ban eenen Crte�&eb�om bie nopt bjucpten en�joecp�aeK op gcifften/ en�e bie bjucpt fai fonber fieen toefen» ^ftanberftnp fngt ban aifuicBen boom ban fieen*
ftupt alp g§p toilt / een griffie �iemen gpematBigeS macp bnpgpen / maecfet �ie feperp op bep�en 30�en/ enbe tntetoocS D?fef�emet bep�en ���eti/ opt�uees partgen ban ben boom/ (�optbct�jee��egci^e�a plaetfen imt mofep en�e bette eer�e/ enDe bint oie toef teftmetf�erri�, Sllt�atgpptntnaefibolgpen�e jaec fietbacbep�e �sepn�en ban�egriffie botten pebben enbe eentgpe etaept ban�en firupcK genomen pebben/ fngt ban �e griffie inbe mt�bel beur/ en�e neemt toecpi pet meefie fiucB / laetenbe pet snber groepen/ bat fai op 3�nen tgt b^uepten fonber (ieen bjagpen. #et felbe fai oo�S gpebtteren / tf� �at gPp foogt De epnben ten�e �lepne tacyBenp ban eenen jong�en Crtecfeeboom/ ^{upmboom oft anber freenftuptboom /enbe alp g�p |Mltfientet3piDO|tel�ebben/fngbetbit&(�eepii�enf/ enbelaetet�nnflegcoetn > , Sftba� gppfplgt eenen tat&ofcen rancBeban�eK
�©pngaert/ ©ggpeboom/ Crtecnboom oft appel- boom �t� nopt bfucptengBe�jagpen peeft/ enbeped marcB baer upt neemt / en�e in jie�eban Dien baer tn legpt alfultBen laratgf alft u belieft/ Snel baft toe gBe* �on�en / gpp fuit mafecn Dat be b^uept fai laperai naej ben aert &an t'gpene bat gpp Daer tn gpeiept pe�t.^lfi: bat gpp eenigpe t�elrtecfifenbe �ingpen baer in legt / �e fijuept falbetnae riec�en. 3f� bat gpp't boet op aoo" felaec / �e bjurpt fai ben teucfie ban�e �oofe pebben; ©ie Certafeei oft jlBetri�aet lep�e inbe togngaett- rantBe be m�nifoabegBenefen�e beten �an (langen/ enbe ni�t a�leen�etoftn /;maeroot&be bjupbe / Den; ; S3ijn/be afgepoutoen oberbloebige rancBen/en�e oock �affepen ban Dien fouben goet toefen tegpenalle beten to�nfengnftuj�e&e�|�en« |
|||||||
|
Het III, Bo�ck
|
|||||||||||||
|
t$�
|
|||||||||||||
|
foofoubemen tnoeteu df-tt:ec6eu Stati tre �oomert / ^^
NlepnReeubeflecBRef ssfen/ tpjupmeu/ 28man�el$
bier §�n/om bat 't jap ban ben boom foube mogBen te paffe Bomen/ om be anber te �oeben/ bte g�ooter enbe fti)conDet f uilen ?tjn : tuant b� UrM)t ban �>m boom oie stptgebee�t 10 ut bele/10 mfober/enbe tot toepnitj ig�eel tttorbeto <©m te ma&en bat een CpcBe of anb�ren boom/ fca
toel groen ?p in be �Btnter a$ tn be^>otner/fo grtffee �te op een a^�oi'Jlor&. J�cljjijftepbe �nffie banben�tjgebocm 'tqf�tm
�at u b�ltsft/ enbe be ©jjgen bte baer op groepen/ fui* !en'tg{)efcf)Hft@Debbert. ^ei�iigytbo�menfa�^ijnb�U�CfennietberlKfen^
iRbat beRraptB gBeto&eben too|tniet!J18oerbeften? oft iji bat gtjp tettonlenbat be pieja�es� opgaen enbe BaerbertBoonen / rontfomme ben ffirjs&eboom boel putten gtaben/ en�e tfl bat gDP ben firuptu befpjoep� met peuel en�e mates / �an elcft� e�en bele on�et eet 1 gBemeng�L O0e �riecfeeuoam fai b|ag|jeu een luftige enbe tcef^
rietfeenbe b?utSjt/ja be gliene bte ban be t&upfeng enbs g�ettsoimtc niet en fai gegeten luo^ben/ ili Dato» ori een ILaucoer�oom g�egrifftet toop. 3&e$epjb�atn tin gijp imlt intert/faJ Jt�ufaijsi�epo
ren of tSoofefSepien bjagen/ foa g�P be griffie fpltjtA en�e in �e �plete een gtepn JBufrug/of een Djoog0 �laf �an toeltietfeenbe tSooftn bost/cnbealfo grtfftet.^Def* gBcItJcBi* fuit �Dp ban atiberefteut�oomeu mog�ere boen/ omtod�ft�esibebjurDtentefiebben» ®oo?'� felbe mibbell�iut men |®itfat0 f�oofen/enbe «©enof* fe�0 ftrij��en tjza reat&e ban <<5ioffelnagl)el0. «�cti griffie bic bloemen of b?uci)teu geef t/teBooj��
nietgDegrtfftette^�n» 3|ft bat be tottte #opultetboom op een jBoerbefte�
boom gegriffiet tooit/ tjp fai tuitte jffioetbeften boo?l bjeiigtjetu <©e StdecSeboom fa�bjttc|)tenSsoo| stjnengemep*
|
|||||||||||||
|
<@m te grtffwn fee* ft�&tp�gc/ neemt een griffte tmt ■
senen&noop/ tojmgtje/ euDc�oet De fc�C�fTe afeni5e ooc�i Den �i.noc>5J : Dan intst op eenen ft^ettte bte 31300 DicB i& al0 be griffte/eu�e tfal toe�es tomenigBen enbe t'famcn groepen. ©in te griff ten mtji�gaes! op totjngaert/nifn moet
bwiplytengljclncfe eenen an�erenboouv te toetesi/tot tut martfe,tube Dan boegen De gnff se tnbe fplere/ baer na Die met laas teeltojRoppenenae (eet Rijfbinbetu maer men moet seuuiertBeu bat dc toyngaetttuettu srsaclj gegnffict t�ojben Dan in ^pjetBeUetn toarrae lan�en/ enbetn Jf�eerteintoubetoen/ af�totb�ti te�jngaet� �tt&c t tanen UBen en�e gBcen claer ixsaees. jBen tnatj� cefel�cp Do�n tu JBepe �no� tut begttifel ma Suniuss/alg De toungaert algetraent Beeft: maer �fMt en tuffc�en falmen moeten betoaren�egriffien/ biesicniuieti uit�/op cou�e enbe bontfier gtaetfety om �atfe met en foubcn upsbotten. «©mal�eDe CorneelantB pjupmente Be&�en�an
biteetfeije foolieti/totsSlberftepiigBentoe / foo grifftjt bi�etfflje fpetien&anf�jupmen op ReBelbefic/tasmiie JBo�tbefien/oft Crietfcc�aeriS. C'tute maciBenba� Ds jBifpe�en/ CtiecBenen&e
fperfen nu etenftnaliengsltjt&eenfpecerse/en�e bat» inenfe betoaren tnat�) tet�e t�eutoe : griffiet bte op eenen IBoeibefiebooni gDelgfft it&ugljelcpt t)ebbe / enbe int griffies. 30c masent u gtifften nat in �oaief) / «noe firopter mu poeper g op banbiberfebe fpetesqe gclijt6banc�up�t/iSagl)eI)SiBuftatcii/enbeCatieele/ 300 fa�ne b�titljtDen fniaBeBebben. <©mte mafen bat ds jBifpelenfonbet Reenen 3�n
en�c foct ge�gefe gontf Q / griff iet Die op eenen Cglen* tier/ enbe int grtffien inaettfe nat tn t)ontt{j. «Sin groote jif�ifpelente �ebben/ ttoee maenben
�sjoeg�jcr Dar. b'anber/ enbe �at eenbeter $p ban ttotn* ticl) banbenanberen/griffijt bieop eenen Jloerbetie* boom of^teBcIbefic/cn�e int gtifften fut� gBp be gttf» fie nat maex&en el0 boo?en |
|||||||||||||
|
�>m fuer pejpenoftfuptlterpepiren te peb&en een I neti ttjtboojtbjengen/ ifi batmenongeblufcrjte�talcfe
|
|||||||||||||
|
asa be teckel legt/of bat men DiebicBtoiI<i tnst toatni
toatw begiet: iSeu fept ootB/ if� batmen eenen tuijn*' gaert bte �laeuto? ©jupben bjaeg|)t/op eenen Sriec* feenboom griffiet/bat �e tog�igaert ©jupbenfal geb* ben in Deilentet ^ntut Citroen op ^ianaet-boomen enbe JEoet&&*
fteboomen / be tojucl�t fai toot toefen. ®e griffie bie getntet toojt op eenen �lfen of Cpc»1
Benboom/ bjengt boojt^ een fcer Beogen boom: maec tyaeQl)i Bpb{U�f)t�n/fs en fuilen be felbtgeemnfma= teBebbeiu j�luptallerlep SCppelen of f eppn/ Citroenen ofte
anber b?ucl)ten/filg fp beginnen grootacBtig� te tooj* bcn/tufftBen ttoee bojmeu ban een pJafist ofge�flt�etS1 aerbe/ toaertn bat ggefneben 3911 / DtberftBefonjterg banfigucren/enbebin�etfoetelptB/ Debjutf�tfaS'm* men �e felbe gBebacnte : maer cnDerttiffrBen fai mere bebi?men moeten locBtgebenboo�BIepne gast&enp/ anberfint0foube De bjuc^t ban binnen bersottsn en�e beroerben. (©m te boen SUmanbetoi groepen euf>erfen baer op
gBefclJiifte ftaet: jBa bat gBp De $eefcofHtnanbeleti gBegBeten Bebt/ foo latrben Reen ttoee of bjp �agljm toeptfien: Dan bjeer&� bien foeteltjtB op/enbe neemt �e 2fimanDel baer uut/enbefcBi�fter op meteenfeopersrt penne of anbetfins : fcljpiftbpbcfrBojffebanbetilB* manbel'tgBene bat u belieft/maer niet te�tene-lsgtfc ban toeber tufRBenbe fcBelpen/en�e tuint M\ Reen in pampier of parBemcnt/ eiiue Recrfet Beni in be aerbe 2 be bjutBten bie baer af bomen fuilen / bic fuilen 't fei�i gtjefcljnfte �ooit bjengfjen. ©m roobe #erfen te boen groepen : petten Dagere
na bat gBp ben Reen gBcpknf Be&t / neemt Bern toe* berupt Dcraeeben/enbefegljtinbefpleteban be ft�je�* pe bermiltoen/ enbe plant Bern ban toeberom. <�ftc anb�rfinis foo int�tb� groote f �rfen op eenen rooben tfoofela�s
|
|||||||||||||
|
maent of t ttnV�peger ban banb�f /enbe Die goet big
�entot benteuba�/gcifftet�ieop4aueboornenoin fpa^ �e te Ijebben/eu�e op jteoe�befteboomen om b�oetfj te Ijebben. <©m jBoerbefien btoetf) tijpe te Rebben/ griffijt be
JBoerbefie op ^rs�eiueften/ en�e om fcer laet te Deb* Hen/ ontrent aiIberBepUgBen/ foo gsiffgt bte op eenen /©tfpclijosin ofc #ueboom. ^ilt�ibi� moei men grtffien met 'tmaffen banber
jBmfen/enne boo|tjetaIbeibffie b�poftbierDagfjen hooi 'ttoaffeube quartier : toant a�3oa beel bogljen alo 3P Ijebben fai / foo beel tijtbg fai Den boom jjebben om 3tjn bfutljten te D^ag�en. <©m noten fonber ftfrile tegebben/ foa neemt be
lieerneban be note bte uergljenp g�equetft en tg/ enbe tuintje m toolle/ oft tn toqngaett blaberg ofc plataen �labers / om batfe banbe mieren niet enfoubegfjeten lBcrben/ enbefetfejooinb'eerbe/ be noteboom/Die baer affai groepen/ fai noten fonber fecale bjagljen/ t'felbefaloot&gljefcbiebenben aman�elboomen / ift �atmen bic&totl�S aifcDen Icg�taenDenftritp�6 enbe aen be tao?rcIen / enbe getteraiiic& in alle anber bjut�* «enbiebuptenfcBale�ebben/tft Datfe op befe maniere Qfjepianttuojbett. �©tn groote noten / p^upmen en amanbelen te fieb-
tei neemt bier fteenen ban befe bootfep�e biuc�ten enbe fieetutfe in eenen pot oft anber bat bol eetbe/olfo na aen maltan�eral0 u mogfjeiijtfeijj; enbelegljt ben �iotmetbenbobemomBoog�e / raaetaenbeeengat �inDenfelbenbobem / boojftoeltttebe Reenen fuilen �noeten tutb�^ben enbe booitbjeng�en ijaet fpjupte enbe �oo� fulcuen bebroantB fuilen jp t'famen bet' gaberen enbe in een groepen/ foo bat 5P maer eenen �joom 3fin en fuilen/ Die olfi tgbt fai toefen beel meet* Der biutqten fai boojt0 bjengljen ban eentcii an�et �ansrjnbe� netu��in^ft om bat notB lie�ter t? bo�n/ |
|||||||||||||
|
van d�' Landt-w
|
'm
ofe mi�ben in ben p�upcS ontrent m Wmttt/ eenen
p;op bau groen gout/ pp falin bet nafte jaer b}u$teri Djaggen. <©1)P fulbt ^rietfien fjebben op bibetftbe boomen/
bie goBDt fullen toefen om te eten tot ttiberbepligben foogbpbiegnffietopbejl@oerbe|ten/ enbe ootk og �©�gben. 3Sntet be l�tfpelop be^teielbefte/cfi cp be jIBoer*
eefie / maes in bet gitffien foo maeeftt be gnffie nat m ^oniSb/ 8�P fulbt bioegger enbe oo�b beter ujucgten gebben. <©jiffief b]upn- f nc-pep�en op fre6elbefien on bjoet�
bjucbten te gebben/enoe op be toute gaeg-boojne/ cft op be fuer pepjboom/ om jpabe te bebben. <©bP fuit i^ngen gebben op �'een 3pbe toit /enbe op
b'anber ?poe rooot/ ifi bat g�p be tatjf�en® ban ttoee bt�erf tbe @ngeboomen toei baft i ' foni m bint/en alfo piantet. $10 fp uptgebot �tjn/fo bintfe toeberoni/om Datfe foUDen ao�jben een bout enoe eenen ficupcHInber pla�uent�aetbanta�ee�erbanbe�^ggeboomentefa» men gbebonbenineenboetrnen/ baetnaebetplanten fp be planten bit baer upt groepen. <©m roobe appelen tebebben / foo moet men ben
boommetpifft� jieten/ of i&oofelaertf planten bpbc appelbomen of jif�oetbefteboomen. <®f fteuet eenen fiaUeiubeaetbebpbenUppel boom/ enbe fielt baec bpeenen pot bol ujatec�/baet be ftcalenban D�tonne retgt op ballen/ fo Dat Den fi�mp �an Den toatet op be tyucbten maebflaen : >©fte ont�et&t in De 3Ltnte be toojtel/ enbe betpjoeptfebicBtoiliS met pif^/ beentfe toeoer tjjien of ttoaelf Dagen oaer na/eufebefpiceptf� fomtgtpmstpiffe. ©e peppenen fullen nietfteena$tigb jrjn / i|t bat
gbpbe plaetfe baerDe^ep^eboom faiggeplant 31J11/ feecneecfieigtufupbertbanDefleeneu / enbe baer op bjengbt gefifteaerbe/ enbe Dan feec neerfielrjcs begie « ten:maeri0beplantealreeee,iboltoaffenboom / foo moet menDieontbetBeutotb'onberftetoonele/ enoe toetfj nemen alle De (reenen / enbe ban toe�er baer op leggben b'aeroe btegtjp baer tyht upt glje�aslt / tnet gljefif t/ DoenDe Daer mefi bp/ enDe alfoo geDetUt 5gn* De fuit gbpfe begieten. ©en 40lgf boom fai een gt�ote menirgte ban feboo*
neb;utbten ojagijar,/ tft Dat bp begoten toojot met �©lie fftnoer 501501/ gljemengljt metfoo beel foettoa< terg : ofte oocs t(� Dat men �e toojtel rontfomme toe! belegijt met pot-aerbe of Hiep / met boenen ffroo ofte <©ffen meli Daer on�er ggemengt / enbe ban begieten metmenfebenpiffe/ enoe bat moet gbebaen toefen in De bontis-bagben. fi& ben olijfboom onbmtljibaer / foo maetftt een
gat ontrent bm ftcupc eenen bupm totjt / Dat gbegeel Deur gaet/enDe bat gat fuit gbp bullen met ttoee tact* nen0 ban eenen anberen �jucyt basen<0)lrjf boom/cnbe Quptet ban met gbeftroept leem of mojtel. 58l� bat ben ®l af boom luttel tyucijteti b;aeggt/ foo
moet men (ie&en in baer tooitelen een Rlepn bout Reu/ bat ban eenen uwlD�it *©h:jf boom gPenomen is / ofte ban een �Sgn�oom of �pce^ Si bat ben #lgf�oom jij 11 b}titgten laet balfen/fo
moet men planten bp 5tjn tooitelen een mate bonnen. t©i!t g�p bat be bjut�tenbanugriffien betti en er*
cellentee too}ben banfmane/ban be gnffie upt ber na» tuete booj t bjeng�j t/ foo laet u griff ten eer men bit in» trjeptftentn^onigbbatin�oofe-tooteroftoatecbatt jgafegbebioocften i$ / t�t bat bie beur -bfonc&eu stju. ®aer nae betgtfe toe! met maecfibe toas enbe anbere �tngben bie baer toebienen; v <©m tebebben ijalf appeUjalfpep|e/fo neemt ttoee
Briffien/epbefp��tbefelbe/ boec�tfeban tegen mah> anberen / (iellenDe feer baft be galbe griffie ban be pepje tegfjen bie ban ben appel : maet men moet toef toefien / batfjet toaternietenftometnbe boegfjeofte fplete. JBenmfltBbfeoot&teejgrffftwoptoatboorrc bat mentoli |
||||||
|
if�ooleiaer of #manbelboem/ef op be roobefiupmen
ban JJDamaJt, <©�p fulc oocfe be #ecfe boen �ebb�nanber coleus/
if� bat gbP op oeboojfepbe maniere / alfulsfeen toleur �aecbpbjemjbt. <©m te beletten bat be fer fen niet gfierlmpelt enbe
bercot en too;ben / foo raoec men be fc�ojfie ban ben tfruptu afnemen/ om batten eenige bot�ttgjept fonoe upt loopen/ enbe baec na be piaetfe beb�t&en met leem enoe ftroo. 2�D0|t ben firupcR ban befetfeboom ban onD�r/
enbe nemetmercbupt / flaetec ban eenen tatuinban UDilgpen gout of copioellte/ g�p fulot ferfen b/bben fonOec fieen. <Pe <i&janaetboomen fullen beeltyucpten boojbt»
�jengljen/ moten batgbpbenftrupt&befrrijc&tmet f�ojcelepne enbe ,g>pjiugt>Rrupt/ bat felbe onber een ggejlootem i�au eenen barben enbe bitteren ttmanbelboom/
fuitgbp maken eenen facgten enbe foeten / ifi Dat gijp �enfttupcRbe(iri}c&tme�#ojEelepneenbe|i>ppngg' Srupt onber een g�eflooten, Wm eenen �jax Den en�e bitter�nSSm�nbelboom fuit
B�pmaaeneenenfat�ten enbe foeten / tf� Dat gbp ben ificuptRban�en boom onbetfit tot bc toojtelen oie bo« Den aen o'aei�e itggljen/enDe O�cijtotl^ befpjoepet met toarm toater eer oatbp bloept. <©m goefjc IBufcu�el te ma&en/n�emt eenen pferen
bjaet/ enoe fieetlu bic in be plante ban ben togngaett/ bie Djp rantr�enS of ftbeuten geeft/ enbe bat alle bet jnarcuptgetrotften3p. ©aer na b�ll�t Die plante met j�ufcate noten/ en (toppet toebertoe/ battes 'ttoatee met in geraken en Bamenbe al Dat ban befe b;p raiirr» Seno fai boojt uomcn/fal jiBufca�elle toefen, 3Pe jBote fai feec minne ban fcljale toefen/ enbe feer
�itne ban �ernen/ifr Dat men aeusgnen (tEUpcu of aen �etoojtdeuaffcbelepr, . <8>m te maften eenen jSoteboom bie ojeen blabecS �n
Stygt booj §>. gjansS bagb/ enbe fai ban blaDerg enee Soututen t'famen geben/ett�e Dat be bptegt alfo bjoec� rnp fai toefen en�e getoaffeu als b'anDet t IMt eenen �ot met groene noten/bte op aj.�snS abrint geplusfet §gn / enbe maee�tt een gat in ben boDem ban Den pot/ toaer Dooj bat bet toatet upt loopen mac�j/enbe gcaeft bieop^.3ano"abontinD'aetbe. ©erplantbefcgeu- ten Die oaer upt groepen fullen/ enbe gbp fulbt $t� fob toebiubcn. . .. -, ,. ©s ipecfe i� Ketter gegrfffiet op ben pjupmb�om/
enbebe ideeftfigeopben «inanbel�ooin/.enbe bigben baer lan gljer op buecenbe. «©egujfteoanbeu #erfeftge enbe SSmanbeltJ�om
te famen gegriffiet/b� ftetne bie baer in gt�epet fai een aimanbcl toefen» ©e pmpmboom gegriffiet op ben�Bmanbelboorn/
{jjengt een bwtb* boojt gbelrits een Sflmanbel: enbe op ben j9�teboom/fo tj De febojffe bie ban be note gelgtK/ maetbanbinnentft#}upme. <©p een <&uebooin ge« jjriff iet / geeft ootfe een bjeem�e bjucpt ban fatfoeri/ na bet natura?! oan Den felben J�ueboo m, 3jmet be griffie ban eenfjupmboom of anber frtipt
�p Den ©ijgeboom/ foo fuit gbpbjutoten fj�bben/bie iioo?t bomen fullen fonbet bloepen. <©ctffietopeenenfueren tytfit of �itfartBoom ban
�ppelboomen grtffien/fo fuit gbp Ijebben bloemingen �n Caflaignieappeiis. <�nbe om t\ie te fiebbeutot 3111- ierljep�igben/ foo fai men bie grtfften op 4�u«boomeii enoe anbere bie fpab� bjut�ten tyagfjen/ enbe men fai biemogB.entcoeejaerbbecljebben. .,..,* lieemtttoeegttfffenbaneenKlppelboom/ fie eeiie
fuer en�e be anber foete / enbeboet�tfetoelbaftt'fa» men/ als gbp bie gttffiet/ fio falbe aiutgtgebtienban �jepbf De ornane- S\� bat eentgen boom feer langue i� ter fjp b|Utgt
ftjaegt/ of bat bp gcbeel onbiuct�tbaer t�/maer anber* fsi�B boi (loutd tu biAocip/ bigft inoe piintfsal� �m\t%l |
|||||||
|
Het HL B�ecb
|
|||||||||||||||||
|
i*S
|
|||||||||||||||||
|
m\\ te Be�b�tt gtrobi f capi m�t fre�tien/gelgc boo?-
fepuo banbe jSoten/ fdjnpiwn enoe Amanbelm/foo neemt eenen pot of een anber fiat /en stillef niet aerbt: baer in groef t Djp fteenen ban alfu�cftesi frupt als ggp begljeert/ iti fultuetboc�ljen/Datbefieenenof Iternen toereemgen raoggent enbe legt ben potmet ben uoDem oyiuaEr�gt/cnDe niaetbt Daet een gat tn/Dooj D«t fioelc* fae alle beltonen fullenbebtoO!igeti$gn goetftgeuten te ui��peii enbe in malcanber te beieeuiggen/ (oo �atfc inae t eenen boom 31311 en (tillen/ t�e ta 3g&ie« tfj�t fai Qtoote bwcgten bjagljen. ©e ©janaet-appelfal feer tout toaffcn/ tf�&at g�P
ben <�3jatiaeibooiu nietteatetenbcloogeifaineno�e' rmngljt begiet. ®e fuete <©?aiiaetappelfaifoet tooi&en/ifi bal gijp
betoojtcl banbe <lSjanaei-boom rontfomrae beoetfet met bcrtSeug meft/ cnbc begiet met raenfcgeu piffe< fernet �e griffie ban eenen i&crfeboom op een <©ue <
bootn/fo (ultg!jp#er|en enbe&ueen t'famen gebberu giin'gflgthp gr bat ggp be griffie ban esnen «SUieboom �itet op eenen $erfebooiru ©e griffie ban een Amanbelboom gegriffiet op ren
fDerfeboom/ ofte tee contrarien/ boetgebben perfeti enoe Amanbet� / toaessfbeftgojfften�ebe ueeeneu goet (uilen 3�n om 1 e eten. ^mtegebbenfegoon frupt met feeernew/eiibebjce*
gget Dan b'anber gegriffiet op een gout/fo neemt tac hen ban een en $epjecf appelboom/ enbeboojbtaen J)et onbetfie epnbe blepne gaet&eiw bte niet booten gaen/fiaenbe ontrent een palme ban malcuanber/en�e teggen een obet : leggt in elcfeer gat een graen 3oubt# ofte t&ice/ enbe legljt ban ben tach in tombe met een toepntg� gaberg/ enbe feajtct epnbe bobcii/gelni men be griffie boet alp� fp ggegriffiet i$. %fi bat ben tatft bosoerom groen toojot/ ijp ja! beelftgoonbet bjucgeen enbe �eel �joegljsr boojt bj*ng8en/bau eenigpenanbe» ren boom. <©m be Appelen foet te gebben / (co moet men be
too?ttl0 ban befel�e Boom befpjoepen metmenfegen piffe/ tener in bat gefolueert enbe gemengtjtjn <©ep' ten meli/ enbe bjoffem ban ouben togn. ©ut acoote ��riecBen te gebben/fultggp bic&to�jS
Befelbebooinenboenfcgeeren. <©mte hebben gtoote inenfcgte ban appelen/ foo
moet men benblotu ban ben boom rotitom beilaen/ ontrent een boet fjoog&e ban bec aerben/ met eenen looben plate/ bte genomen f� ban een gote/ enbeat� ben boom begint re bloepen / foo fai men beien looben �anbt moeten af boen. j!©en fai befe remebiealle jaer mogljen bewieutoer. om ben Appelboom bjucgtbaer te mafeen. �et felbe mach, men ben $ep#boom ine* lie boen. <©m te matten bat een boom ©jupbenboojt bjeii*
ggeboben 31m natuerlgcBebwcgten/(o legt een togn- geert tanche aen ben boet ban ben boom / enbe beur' bojet ben boom met een boa; / om baec �ooj te mogen jl�&en be topgaert rant&e/ in fulc&er boegften batter ttoee knoppen jgn tuffegen ben boom/enbe batter ban be ranc&e fai toeten in urnen boom : enbe albug (ulbt ggp bien pellen enbe be fcgojffe af ttecBen / om bat be fubfltautieban ben boom enbetotjngaert ranc&en gge* mac&elrjeu (ouben t'l'amen groepen enbe ber eentgen : ^toppet �et gat f eec toel ober bepbe �tjben/ tegen {Jet inromen bant mater/ enbe ten epnbe ban be bjp jaren/ fo fnnt be togngaert tancfeeacgtec af/enbeubjcn boom fai ©jupben bjagtjen met jgnepgften biutDten/ enbe al ban eenen firupen* 4&{iffiet be in te bandenen Appelboom op een |&ec*
feboam/enbe infgel�tic be griffteban een ^erfeboom/ |
|||||||||||||||||
|
Vati den tyt om t� planten ehde te verp�anr�� gc«
gtiffide boomen, fo vyel dickc als dunne GAP» XIX*
c�nigp8fegg§es« mbttet planten i&tii$tt mfle
E bau bevente/ obecmtbt0bat ban ben boom rafo fcperbjoitelt/ bottetenb$uptfp;upt/ p|intipalgt6iis feoubjlanben. 3(n ben �?erff� BeDooibt men te planten / �iectBiets
bagtjen boo; get «Equinotttum: j^aer op googDe enbe b|oogt)e glaetficn plantet men tn bepbe bstijbeu* |
|||||||||||||||||
|
©eneerf�en baggbau geftoafTenbeguartlerban bcc
l^ane i(i goet planten enbefaepen/maetf benbitj ir.j;;o rj. rtj.rig.rbg. enoeybig,nier. Suibj�ftenbanbcE jBanefoo Bomt be bjucgt bjcegger. %a be nieubje IBane foo groepen be boomen beft/ enbe3tjn langlje' g�jebueren�e / maer fp jgtt langDes eer bat fpb|Mc�" ten biaggen. 3ft bat ggp boo| noot plant int ta�ffenb'� quartier/
foo fai men be fcgeuten ban be boomen moeten aftree* Ben/ alio ggp 301 int epnbe banber Maat/ foofulleufe bfuc�jten bjaggen gge!gt& beanberv jBenplant inHomuanbt beplante'�t�n��tatBers-
noefc� af -ggeiioutoen 3gn/ enbe fteenen in getempet&: lanbt: maer in �jarmelanbcn plant men �ie in �>ctc*» ber/ iSobembec enbe ©etem B�r. jffien plant be boomen bte bicfee toogte�engeBBen/
tn <©ttober/jgobember en^etembeu' tuaerbe fcgeup ten of tatr&eng �Jo?ben geplant in JBeette/a�s fp bar� be binnen fc�ojffe fcljepbcn. t'<0[)etie bat geplant tnojt int BjeBen ban beji��atie/'
bjengDct mee|tp|of�t0bp/ enbe �oe meer bat met» plant naefl ben epnbe ban bellians/ Ijoebe�oomecB P�ofgt g�eeft enbe bjucgten bjaegt/ maer 'tgljtme bat men plant met 'tmaffenbe quavtter/ groepgt j�ertBes/ enbe uoojt meerber ban ��ojrel/Doubt en b�aDec0/ehb& i� langgcr gjjebueren�e / gce luci bat fult&e Booinets laug�er 3�n / eer batfe blut gten gl�ebeiu 50e boomen bfe beel merg� pebbsu/ger�fi� ©tige^
boomen/IBeetbefieboomen/�jafelner er.be berge!n<> be / tuo?ben geplant fon�et tooitel/ ban fifllf^cjjtai�^ BertotAlberljepliggen. �©!anbet boomen met toojtelg bcgoojeu oBep�ang
te toefen in ben Abbetit/ ofnojtjs baernae, ^ebic&e boomen toojben bcrplantet ban Be mw-
p!aet(eopb'anber/in be if�aent bau jgobember/eiibc menmoetfecanbelaren/ toantfpfuiietiban te Beter: |
|||||||||||||||||
|
Oaer bjttcgten bjaggen: maer m bat in fiet upt rutRas
|
|||||||||||||||||
|
SSSS^J^^WSssS^\m
|
plant/ enbebeaerbe bie rontomme benputis baer ftp
berplanttooibt / feec toel roeten/ om bat be too«els Oaer fouben upt frrec&en/enbe Jen felbw a�smatBe* Igt&mogBfn logeren. |
||||||||||||||||
|
mncgt/ be toeltse g�p geeten (uit buraciu- Apuet� of
perfie-appel�/enbeootR�depien.'t^elbefaloot�nn/ M bat ggpjntet&e grifje ban ?«n f epjboom/ gelncR i�efep�t^ |
|||||||||||||||||
|
van de Lancfr-winninghc.
|
||||||||
|
I$tf
|
||||||||
|
If�enfeerulant bat? Sfilbet&epligBen tot tnbe Jf�eet»
te/bac be boomen beginnen te fr�epben ban be binnen * jle fcBojffe: jBaer boe eer Boe beter/te toeten/ fo Dae(i a\$ �i blaoer?gebatlen3�n. jBaer in tonteeacljtige m couoe plaei fen/�aer bertoeftmen tot in Houmaeut en ^pjotfeelle/enbe men matfitntet boen al(l�egent/oft al? b'aerbe feer nati?, 30e jonge tnten bie gBp gegrift iet Bebt in ben plant»
foenfiof oft eibers/ bebojen betplant te toefen fo baefi aI?oegttfftengebatenbebeteenigt3gn/ aen befneoe bantplantfoen, jBen moet beboomen berplanten foo Daefi als bte
upter eerben geti;ocfien3�n / ift batu bturpet anber? Htet belet en toojt:jBaer moetg&p bat uptftellen ban te boen /oft om bat gBp bte ban bette boet bjengBen/ oft om anber oojfaBc/foo moetmen be too^i el? fo Bacft al? fp upter eetben jgn/met Ijun epgen aerben be&le* ben/berfcBeblaber? enbe ftroo/ombatben tegen bte niet en foube affpoelen/enbe int bjoogen ntet en fouben fplgten/enbc om bat ben toint/nocp be bornie bte ntet en fouben tyoogljen/notB be bocBtigBept afnemenbte be toojtel? in $m Bout / Jjoe toel bat ben tegBen Bun meeftfc�abelgcBi?. g&efnete �tetffelaer? en mogBen Bet berplanten
tifet hjben/ oocB tonnen be berplante feec qualora fc&euten Krijgen/fotioetlingeal? be ppcipale uuojtei gequetfi toogbt. Cermeti iw gt��tebo�menberplant/moetenbte al?
boojfeptt?/ gBetanbelaert 5tjn/ maeroeBlepne en moeten nocf) gBecanbelaert/nocB eenigBe tacBenafge' pouto� 3tjn/ten 3p batfe beel te rtjtue 3911 ban tacfien. 31(1 bat be toojtel? ban beu boom bie gBp ber pian «
ten toilt/beel langBer 3 n'n ban ban uobe t�/men moet be epnben noefcB affloutoen/naben epftB ban ben put baer gijp bien in (tellen toilt/ toanc beur fulc&en mtb* bel fuileti fp oberbloebiger be botBtigBept ban be aec be na ijem treeften om ben boom te boeben. 3SI? gBp be boom berplant/fo moet gBp be toojtel?
ntet feer bette eerbebebetB�/ enbe toefien bat bit graf» at�ttglje aerbe bie gljpupt ben felbenputgljegraben gebt/ op be fclfce tooji el? niet en balie/toant baer fou- be pertjcBel3tjn batfe fouben mogDen te f eet ontJceBeu 3�n/ oft bat befelbe ttupbentoeber uptfpmptenbe/ t'boetfel ban ben boom fouben berminberen. %\i bat be aerbe bie gBpuptbenput Bebtgegrabenbol too;> trien i? / bit be toojtel fouben mogBen beftBabigBen/ suetigt baer onberaflcBen? ban looge. 2Jf?be toojtel fiant Beeft genomen/ trebet beaerbefo fitjf neber alft mogei�c t?/oft ftamptfe neber met een Bout/ enbe be* giet ('e ban ift batfe bjooge i?/maer anber fin? niet, Vandeplacefeendc gront int generaeh
CAP. XX. T$a'm fpaelfie punt ban Bet opqueerBen en,boo§t?
bjengBen ban oe boomeu 1? bat Ben bequame aet > be enbe locljt toojben gljegeben/ om bat befe t toee ben boomeu jeutBt gijeben/ enbe ben recjjte froffoijn ban fienboetfel. <�nbe aengaenbeb'eerbe/ b'alberbefte enbe meefi
gepjefen i? be gOette bte bjoo? t?/ gljetempert in cou« beenbetoarmte/ enbe tameltjcbocBt enbe bet, 3Dtt {? eenen gfteneralen regljel boojalle fruptbootnen, 3!Baer int particulier booj elcBe fpecie ban bten/foo tg toel be&ent bat peg�elijtben boom befonber gront be- geer t/ttpt be toelcBe Bp een epgen enbe bequame boet« felbooj Bemfelben macBtretBen : 31a bat meer 1?/ cenigBefoetBen anber plaetfebaubie anber. 30aerom be boomen bit berfSept aen be toojtelbegBeren/groe» pen gBemepnltjtB beter in balen ban op Booge plaet< fen/foo toel om bat be plaetfebaet fp ftaen meer bocB* tigBept? Beeft/ ban oft fp BoogBe (tonben/ mtbt? bat be botBtigBepbt ban boben affmc6t/t'3p ban regBen/ oft batfe upt b� fonteptien Bomt bie in be BoogBteupt* fP�HiflBett, |
||||||||
|
3[tt toateracBKgBe plaetfen en moet ben put fm
biepntet g�egraben tooien baermenbe boomen totl planten/ uiaerop1 eenenbjoogBengront/ moettoat bteper gBeplant jijti/ oor h en moetmen be putten ntet te BoogBe weber op bullen / om batfe ben regBen fou* bemogijeunatmaBen. ^'gBene batmeu gBemepnltjtBfept battn goebe
aetbegoebe b�ucBteu groepen/ toojbt�erflaen bon ben goeoenaect/ bte be�jucDten upter iiatueren Ueb* ben/ enbe niet banbe oeff eniugBe bie be Ban�cn ban oe menfcBe baer toe boen moeten. l�attt Boefeer goee bat be toucBt i? upteruatuemi/ t(� bat be Bant enbe t'betftautbauben menfcBe om bie teotffeneu / enba ben boom repnenbe net te Bouben ban taclsen / baec gBeb{eBen/foo fai be toutgt beel ban Ijaer �cmljt enbe imaBe berltefen/ nocB en fai oocB fo lange tiietmogett betoaert cuojben/ fo bat be gemeputc boben berBaelbe regljel failleren fai. ^tet batgOpuboometi berptaut in alfo goebeaer«
j be of t beter/ ban be gBene toa? baer f p uptgBenomert ! 3�u, nemenbeboojt? ac�t op anber particuliere faBen/ na bat be uatuere ban elcBen boom begeert. Slaeinbten bat mog�elgtB t?/ berplant bte ebett
gBelucBter fonile ftaenben/a!?fpg�eftaen Ijebben ban ijtn eetften af/ enbe om baer in niet te mtffen/ foo teBent op be | cBojffe eer gBp bit ttptgraeft/ be 3ijbe bic tec^ounetoaert? (tout/enbe (telt bie toeberom na dce ^>oune» ©oojt? berplant bit ban een bjoegBe op een fpabe
plaetfe/enbe baneenfpabe op eentoarme. 33e meefteubeel ban be boomen foerfeen be m(b*
baeg�fcBe Coirne/ enbe ban btn Weflen toint bjp te 3B'n/ bit B«n feer contrarie t?/ fonberltngfjeSSmaii» belboomen/ ��bjicot?/ l�oerbefienboomen/ ©ijg�e* boomeu enbe oSjanactboomen: jUaer befe Caftaigne boomen/fuece =f�erfelaer? / <aueboomenen#wpm* boomen en outfien be toube niet �©ptoatetacBtigBe plaetfen tooien enbe groepeit
be boomen gBtmepnl0cB feer groot/ enbe rrtjgen beer blaber? enbe bmcBten/ maer niet foo fmafielgcBe/ nocB fo fcBoone ban coleure/nocB bie men lange mac�; betoaren. l©eli?toaer/ batfpgljeinepiiltjcltt'felbe jaer batfe gljeplant sijn/bjutiJten bjagen/ f o berte a�j fp gljetooon 3ijn te blagen. #p plaetfen bie toel te toiube ftaeu/moeten be�oo'
men naerber een gBeplant toojben» �©ilt gBp op een rou�e plaetfe planten / fonber bt�
beboomen ban becoubebefcBabigBt toojben/foomoet gBp bietn't gMpbtplanten/ enbebeb|gen bau ben jioojben toint. Van plaetfe e fitijt dat elcken fruytboom be-
geert ghefaeyt,geplanten gegrifHetteztjti, int parcieulier:Ende eertt vandeu Amandelbootn, CAP, XXI,
D«B3Cmanbelboom begBeerttoarme plaetfen fe<»
gBen Bet ^upbeoft �)oofte/ oft ten intuiteti eert gBetemperbelocBt/ gBelntB op Beubel?/ oftpiaet* fen ontrent bsngBebergBte gBelegBen/ bteb?oogBe enbeeenigljfin? fantat�tigB/ fteenacBrtBB oft mar* gBelacBttgft 3tjn/ op toelche plaetfen gBeplant 3rjnbe/ Bpntet alleen beel bloemen BrrjgBt/ maer btaegBC oocB groote mentgBte ban bjoogBe / Berbc enb� fmaBelgcBe «manbel?. ^er tontratten ifibatljp op een botgte / toateracBtigBe enbe Boube plaetfe gBeplant t? / foo en groept BP ntet toel/ notB en b�acaBt foo beel notB foo goebe bn«Bten ntet, 5Den bequuinen tflbt om bit te planten i? ban ben elfflcn 5©ecembii? totten laetfien ban befelbe maent/ oft toatlaugBer: �Dotitmit? battet eenen boom i? ban beerfte bie botten en uptfpjupten/ toaet Bp m be��.en' te geplatit/Bp foube mogen bupten 3tjnen t�tbloepe/ foo batbe biuc�t niet en foube tot perfettie tomen. |
||||||||
|
Het III. BocckJ
|
|||||||||||||||||||
|
140
|
|||||||||||||||||||
|
enbein�etflflflO ban ben Roofde/ bet�jyftbe�ooff <
foiere/ enbe boet ftapen/ gpntipabjefc alfi nen baec bp boet mater ban Verbena. ,$>oete «manbet� 3gngoet gbebupebt ben gbeners
bie eentge flgmicgept tn be bele bebben / oft & en %mu gerfutbtigen/ of Die grabeelacbttu� 59" enoe unet py/ ne bun baater matten. 3Pe gomme ban �enHmanbel-boom ftelyt terfions
betbloetfpoutnen. i^et bagbelntfcr gebjupcb ban befe bjucbt / bebatjfS
�etyjofgtsltirb bat befe bjutbt t� me men t'gbebee�- jaer ober gbebjupebt tn tkmanoel-mvicb/ pottagieu/ toerten/ mar feyepiien/ enbe anber 1er h% rnnen- Van alle foorten van Peifeboomen, Abricots,
Ande Mcricotons. CAP. XXU. r\� �tefeboom toojbt ban be |5erfefxeen geplant/
*^otemen tuaee bttigberis Diepe m D'aetoe jfte�ec met be punt oy�aaerDt�. tlpgioepeiubeerneoiafa* belacbttgben/ lainacbugben enbe bjuoggeu grotti/ baer oe �»onne bolle matjjt beeft : Mmi op coube/ botbttgbe enbe mtutarijtig&e plaetteu bergaet.bp baejt / ten^pbatbptegb^ifuiriteDuigbenbeiuaerE t�jojbt. H�ae�at benfteen g�eylant t� enoe itpcgbe* nomen/fa! men be aerbe rouen/ten uuufien me moei jS'jaersv enoebemgljetten mefimettieiteen ttlepue gemojfelbeaer�e/naai tgbt�/eer be l^uttes aenroint/ tnaer pjtnctpalncH berbett� melt / biaer of fp gtobec uioj�en Dan eau eeuigb anber mefr. �©ant beur befe mtbbelfult gbp goebe grooteenDetoelgbe�ieefcbtej ^erfen bebben, jf�en moet Die ootft bita�i�Hi cupf« ftbeiu ©oojtri atobPtbaeeiaren out t�/ moetij? ber « plant teogben/enbetn jonen put lance gelept uiogbeni1 gelijc .nen �etv, m gngaert boet/ latenoe met meer Dan |
|||||||||||||||||||
|
jBaer brilt gup �cm ban eenen f�cen boen groepen/
bte moet in g�eiettmcrDe lanbeiun Houmaeut enne ^�pjucbellegbeplatu uao|b�n/oftbt<i?ctoberenbe ge- peel jBotaember tn bete latt�e», <©m alfa ban db Dfutbt teuamnen/ moetmennteubae�lmaiibet�nemen/ Die groot enoe luit ban fcbelpe wi I enbe tn gbebontgOt mater tmaelf uren te uaepebeu legg� en/ oaer nae niet ffeberpe epnbc neberbaaerbJ mee �m@i)et0 Diep in b'aecbe planten / erioenoojtjS tuaee oft o;ie ruaelter maent/na oattet boebt of t Djoogb meer t�/begieteti/en tuaee mael fauleren. $p gtoeyet oocb ban taehrbett� oft fcHettten / als bte ban bet oyperfte ban Den boom gljefneoen txiojDcn/ enbe beel marrit beeft/ oocb gabe ban ftijojfe / enbe beneben ben bncop gbefneben t�, jf�aer om te tuten moetmen ben ��erfftnei�aacbten/ mibt�bat (,at� bojen gbefept) eenen boom bie b{oer& upt loopt / baant tnbieu gijp toeft tot in be Uente/foo Tuk gbp bem quetfen z\& bP bol bloemen t�. #m nu be griffie te btefen bte f eet goet t� ' men moet bie neme int opyerfte ban oen boam/enbe niet inbe ml�bel/nocb onoec/be baelcbe gbp fuit mogen gnfften metten fc&il< benen/ oft tnbefplete/ op eenen Hlmanoelboom / oft f�erfe / oft$mpmboom/ boemel bat begcifjftbe 98« manbelboom foo mei niet en tiert/ nocD t� beel b?Hc|}' ten bjaegbt/ale Die gbeplantt�. 3&e neerfttgbe 9Laet Ucl)oo|t te planten feer befe
ban befe boomen / rmbt0 bat fp luttel coften te otiber < tjouben/ oft om bwcljt te beujaren / moer bjengben eer goet yjofijt/ enbe min ftbabe baneenigb anber/ gfoemerebt bat onber be fritte bet toren feer fraepenbe frpoon groepet/ beur b&tben Hlmanbelbooin slepn enbe luttelblaberis beeft. ^©en onb;urt>bai-eii3SmanbeI&oomfal men bjaebt*
baer manen / tft bat men m be �l�intec be UJottel ont' Detitt : <©ft battnen een beel ban ben ftrupcb boret |
|||||||||||||||||||
|
neffenu bec aerben/ enbe een epcfeenpjop int gat daet/ leen taaien bobenoeaeroe/ b'melcbeoen itruwfe
|
|||||||||||||||||||
|
�acr op vuojyenbe menfeben ptffe.
Bitter «manbet� f uilen foete moneti / ifibatgbP
coutomme be toojtel ban ben 38manbclboom Iegbt bercSett� me(t enbe piffe / enbe feer beel aerbe baer op baojpt/b'bjelCH men alle jave boen fai, «©ft tftbatmen een gat boret tn ben (ltupc& ban ben boom / enbe een bouten pjop bie in boturij beeft gbelegben baer urne bj�ft: �>ft beur boret ben ftrupeb b'merfcft beure/ eubelaetbe bocbtigbept uptludpeiu jBaerbanfoete falmc bitter maecben / ijt bat gbp b'eerfte febeuten banbebeeitenlaetafeten. Wen S�manbelboomfal bebitjt5�'n banbeberben
ocut m\ uettcl / tft batineu eer bp bloepet blepnebep' beit� oft j�eenbeit� tn be «oojtel fteuet/enbe roeber upt neemt ald Op begint te bloepen. «t&bpfult Hmanbet� met lettera bebben/ iRbat
g�pbe fcbelpe ban ber Kmanbel pjoperlflca bjefiet fonber b'^manbel te quetfen / en�eala gbp baer op |
|||||||||||||||||||
|
menig�te ban �e toojtet� Die bp fai bebben/ bieberrs
booj een fonbament enbe boetfelfullen Dienen / maet? men moet b en lancr 0en t�th m ben reebtfien t�/ban alle be anber affnrjbem 30'toelcfee oocb beboo�t te gbefcbwben ban alle fruptboomen als ba berulane tuojben. IDDant bat t�be gbene bte ben boom beles oberbloebicb b?ucbtente bjagbett, ©ef esfebooiu moet alleen op bem felben gegrifftjt 3-yn/ om feer ex- cellent te baefen/boe toei bat bp, om lange te gebuercV cp ben bitter Hmanbelboom goebt cetutett� / ofo� eenen �&Hpmlaer ban ^amaft/oft o�ueboom/mitjff bat bP baeft out too^bi / nwer niet ban rne�ten fcbil- beHencftftitptbsii. liif�beet toebert�/moetbpt'fa'' bontiSmettoel mater begoten jnn/ fomttjbt� ooeft met mater enbe mijn t fame» gemengbt/ fonberltnne alfmen merrbtbat bp treurt enbe negnmt tebergaeii: Sae omtebefc�ermen afebp �iuertjcHelt� ban te |
|||||||||||||||||||
|
BDeftbieben Debtfulcrat�gtjpbailt/minbetoefcbelpe | �ergaenenbebecbjoogben/faihtcn WtaAen�fiio��>
|
|||||||||||||||||||
|
tnet flntn enbe berebene meft.
Slltnanbet� mo;ben gbepluebt at� be fr�ojffebeur
be &itte I banber J>onne open gaet/enbe af gbefmeten 3gnbe/t(� bat gbp be fcboiffe gbebeel afneemt/ enbe in yebel toaffc�et/fp fullen luit mojben/enbe langer ttjbt goetbltjbeu/fooberreat�biein be garnie gbeb{oogbt 3gn/eer fp mecb gbe^P1 baojben. ©efc�ojffefal lic�telotbafgaen/ifibatgDp bte op
flroolegbt. ^e pfatfebaecmen 3dniatibet� toe! bailbematen/
moetbjoogbe?rjn/ t3p coffee/ febappjapeoftfol�er: jBaer i(� bat gftp biz met groote bopen milt bemaren/ bat moet 3b'n in een open enbe locbbg�e plaetfe tegben bet jSao^be/maer niet tegen bet jSoojtuielte. We bitter Umanbel bejft be traeptbau b�ontSett'
fc�flp te beletten/ alfmen bgf of fes 3$manbet�etet eermengaettytnt&eti j l�aecbeboenbers enbe biet* fienisfferffenat� fpbieeten. We bitter amanbelge» f�oteti �n&e BfietoKben/ oft g�eboubcnoptSJOoiBooft/ |
|||||||||||||||||||
|
mant fp baojben baer beur lui�iob enbe bolber ban tat*
ben ban fp eerfi maren, i^p moet oocb met een gaffel oftftfl&e onbcrfet�tjn/ mtbts bat 31)11 mo?tet�feec bun enbe teer 3Qn/ enbe niet en cruppen biep in b'aer- be. 3©p ften oocb bat be Per feboom baeft oiibt mo2bC enbe«gaet. 3E»ebjHC�tbanbe f)erfeboom balt biberfrb / foe
mei in berme en fmaerbe als in f ubfrantte / bet mele* be meeftenbeel beur ben gront comt/ enbe fonberltrge Deurbe otffeningbe. Galbit alfoois/ blrjr&t bpoc f erfe boomen bie geplant oft gbegriffiet 3tjninbe mrjngaerben / be baeltbe ^erfen boojt bjengljen feeu goet ban fmabe/enbe ttafter ban bleefcbe. t©e fittfe- Boom op eenenlBoerbefieboom gegrtffiet/geeft ider* fen bie roobtaebbrb 3�n ban bleefcbe. S0e J^erfe« boom op eenen jBote-boom gbegriffiet/ b|aegbt #et« fen bie be frbojffe bebbl geitje be$ote/maer ben boont t� clepne/ enbe beeft be blabers ban ben ^manbel- boom/ enbetootacbtig&ebloemen» SDelt�maer bac fUltKCK
|
|||||||||||||||||||
|
van <k Landcwimiinghe
|
|||||||
|
�u�tBen�tiom onggegrnfgt tttacD 0Eoepen/g0elgt6ec
«i i0jane&rgc&feer �cleg�efien �joj�en. <©e $erf�> boom op oen S�manbelboQm gegnff nt/bjagpen 30eo feti Die be �teecne pebben geigcfe een 38man�et/ «noe De foelie metten bieefcpe bauDefetfe, , �'felbe macg' al ofjef�epi boojDen �on ssbji�otjs/
jlBencotons�/enDealle anDer foogten ban �derfen/ alle 85e tuelcue ben bojft gualptK tnoggen becDjagpen/ �jjintipalgc&SSujicotj)/ Die niet meer Dan beu pattien tg�tbanb� pifeboomen gpe�ueren, J&pfiaen alle Selgtfetn jjergtfeelban boifi,fneeuw/eouoe enbe nebel m Dun raogpen maer bat |'p gpebfoepet �ebben/ obes ballen, jlaee om booj fulcucn l�ojmen Die tebebwen/ foo tfigoe-c �atfpop «JBueboomen oft SBmaubel-boo' men getmet btwiDen. ©oojt fullenfe allegelgth groote �jjucpten bjagpen/ ifr bannen bie met geptertraeieu �Jegtetafefp bloepen, , , «©ebloemebsuDe #erfebeom i$ feec goet tegpen
f�jaermQeuigpepDt / enbe tegpen oe bjojmen/ift bat men fptopen maetut banfeben of acpttnfuften ban Wen om nurpter te getyupeften. ~�>e «©ommebau be sJDerfe�oom 10 fouber linge goet tngenom� tegen bloet» fpoutoen/metbjatecban !©egpeb|eeoft ^ojcelepne/ maer tegpen oen poe'ft enbe coj[tgi>ept ban aeffem met inotucpbjater oft becoctie ban f#oefbiaDeweuDe tegen ijeufieenenoe grabelemetfapbaniSabgjS / aft ban Citroen/ oft met tuitten wijn t'geujiepte ban een palf �oottnggeromen. SDeblauerggpefioten enbe op ben �jupcl» gpelept / Doobenbe �jojmen.Cfelbe boet 00c fjetfapin beoojengpeDjupt. <©e6eeinebanfaerfen ggeten/f��en be pgne enbe crimpingpe m ben bupti/ maec t' getal ban feite oft feben gpeten booj Den eten/ beletten ofcon�Bea te tooien «, qpe feibe gepot sn enbe in a3ijn gpefoDen gp�igjtB een pg&en/enDe Daer mebs tpoof geiujebeivbeletten {jet uptnallen ban ben papje, «©e fel�e gefioo�en �nbe gebjotgt in fojm� ban een faU be met bJater ban ©�rbene/ enbe op't boojpooft enbe flat� feu ben poofDe gelisenen/IWlst be pijne ban ben |)oofben.©iie biebaeruptgoeperffetloojbt. f�illetbg gtjneban ben doren : raagt intlijterfen geb?upc&t/�e pijnebaubeCol�tfee.., .. . *©egBen� bie$iin g�efontpept feer lief geeft/ moet
fo luttel ban befe bjucpten eten alg mogelptu 10/ enbe eer nutljtet Dan anbetftnis / cm Datje ince magjje fjaelt bsDecben, $Baec boben al en moeten bie niet geten toojben in tonti getoeptut/ traint be toijn en be* feit Die niet / a�js f�mmtgpe mepnen: jae maetfet eer �atpuh qttaet fap te c�lTt��et cn�c iicDtsigtfeer tot in be aoerg tretut. ©oog bebefie tooj�en gg�gouDcn De g�ene bie Djooglje enbe part 3911 banbleefcpe/ root* acl)tig�/ �nDeaenbtnf�eennt�tencleben« ©enmif�' ^ettjt&eleufeenbe Helfefijtfijis/ oQt�bte foo Ijaeft nut tn totten,tn�bemagpe/ 3gnbe3�bjitos^/ betoeltfee oocSbaii f�mmig�e nieten 3jjn gyerclent onberbe foojten ban |0ei[en/wasr ban f�jupineu/ foo boel om �jaten�ie�ftcftinieiitli�/ al^ooc&ombatfp ban bup* ten enbe binnenm�scD� #j�pmeban De �Serfegl�e- l�t&en. «©'o�eiiptiic kernen bau De ^bu'tor^ g|ie< peifi/i� upter maten goet tegpen be fpene/ftutllingen Sjangiiabefbjeting�e/beUmmert�eptbanDetong�e/ jnbcpgne�etoien. Van den Hafelaer,
CAP. XXXlli.
Ille fo�|ie toan hafelaer groep�to^' aliegronbt
k en be ii s alle lotljt/ ma?r fonbetlingDe m magfjet/ fabelatl)Ug�eetiDeboc[]teaerDe / ontrent Den toater/ cf op pjaetfen b�emen bifftbjito �eg|)it� ; Want Dat Ijelptfe/ fooujelomfeerbeelbjutDtenteDjag�en/ a�js im langj�e te bln ben fonDer bergaen / bebalben notf) 'oatfe ban tUo;teI enbe fdjeuten foo bJel booj�eren/ liatmen baerafmat!) thtm berulanten foo belealf» lUis�Jil. 38t�men biefaepet/ menmoetoej^oteu tboee atnger0 Dtep in b'actDe f�eften/maer op gtoepet li�tesban filante die sdeuwitdt t» of ban ftye.utebte |
|||||||
|
noefcD gefne�en W We oud� ente nfettlu 0out t'fameti
�eeft, SlnbjarmeenbegjpetemperDelauDfn luojbt Op in #ctober enbe j^obembec gepians oft in ^pjoe» Selle enDe iKeerte: maer beter ijt �aimen int planten eenigge my�wg Daer aes�ateDau batfefouuen ban enriielfc�eutenoftroepfeen^sljep�aiitbjojii�n/toant fpb^agpente meer biucfit�n. ^pmoetm Decente allejaec rontom ben boet gljegrabsn isofim/ en�e alle De ftpeutenmoetmenbjet� nemen/ foo Dat baec maer Djte oft bier gaerbeuenp en bigben / bte boben tnelguefiipbertsgn/ foo batter ggeentatfien op bue of biet ellen nae ben t'fop en bigben. ^aeromiR Dat» n»enbiebieftto��fupbertbantatuen/ fpfullenreto* ter/ effenDec/ enDe langger groepen / enbe beter enba fcgoonDer b{uc�tenboo|t0 bjenggen: iBaerif�bat'- men Die niet en fupbert/ foo faU'gegeel�oetfelin gouc enDe bla�ersi fonber bjutgten berueren. ©e b}uc&t i0 gpen�emt ^afelnote: maer De befte t.� bie De ftpeipe rootacp�gpljeeft. t©ebjutpt !0feetlttljtom Djoogpeu/ enDetoo^Dt
paefl geel/maer toilt gpp Die berfep enbe UJitpouoerc bpcant� t'ggeoeeljaerober/ Buptfe in eenen aerD�n p�ten�egtaeftfeinb'aerbe/bjantalfoo beojoert 3911- be/en i$ fp foo pinDetlgtS niet afe anDerg/ mibt^ Dat fa uptfjaer natuereeentgpepgneintgooft maecuten�e berftitttngge ban De magge.<©nis boo�-©aber0 pau" ten booj een gpemepu fp�eetu �uoo^t/battcr beel gou* uuelgtnen gpsmaetftt toeiben int jaer alss ben^afelaec liael geraett ijS:©oojt foo peeftDe hafelaer fob luelat� be bjutgt een f euer tracBt tegpen fengn/mant ifi bat» men eenen �iq#^afelnoien ergcujs in een gupjs Jjaugefc b,aereflfalgeenj>fpoipioeuoftanbetfeiignigebeef�e mogDen intomen/ maer fai terf�ont ban oaer blien^ 3Pe 3tan�,�- lieben pebb�u tot allen ttjb�n gijeuietrfet/ bateen fi�ngfje/ aaettfl�/ oftanbecfenungpebeefie tctfiont fteefe ban Datfe meteeneii tatb; fiotu oft roep» Benban^afelaeri0ggefmetenggebQeefi/ Q�'bjcicfs oot& niet te berbionberen in ip/gemercfit bat De �eer* n� m�t bng�en enbe rppte gpeten/t'fengn enbe be be* ten ban fengmgpebeeften �jebetftaet.^eftpelpebats be �^afelnete clepn� gpefloten enbe met CarDo Bene* bittUiS toater gpeDjontfeen /ggenefet Peurt� bat eetft aengpecomen tp. �tn�alf Icob� ban bien met rooDets bogn inggenomen / flopt btn buptblocp enbe Den �bitten bloet ban beb?outoen : �}etioffebanbeucer* m bat binnen aen De ftpelpe f�eeft / i& Daer tegpen on* gpeujefe beter. 'SE'boetfelbau�e ^afelnoteigbeelbe*' ter Dan ban not� / om Datfe �afi�s enDe niet foo bes enip. Van Ktiecfeelacrs, Kerfelaerscndc ander
foorten van dien, CAP. XXIV.
A Eie foogten ban Hriec&elaer^ enbe $tetfe�ae«�
L A groepen ggeerne in couDe en botpte plaetfen / im* mers Die «etempert 3 ijn in couDe enbe tuacmee/ mitj�i DatfpDefter ujacme iocgter.begemefie aerDegualgc tonnen berD;agen bjant pet mefl is Ijtm om 31m pitte Qpeijeelcontratte, jgotgtanjaalflmof�niettepceeen i0/ foo en lettet niet Datfe toot gpemcfi 3gn/niet meec Dan pet caltu aenben boet ban Den boom gpelept / ons be bguept te boogberen /gelgtn top terf�ont fullen feg* gpen:3©el ig �jaec/al�� bie alle jaregpemefi tojojben/ oatfe paefi bergaen, ^p �ebben iieber bat tontf* omme pun tooitel� gpelept toojben Slepne fc�eut* Jien�Soft t�t6rfien0banpun fel�en tn clepne Huc&p' ueniS Bp�fneben / �iaer af fp beter boojDereu.ban bat? mcf�. JBenmatpfepIantenbanfteenenoft ftpeutera op �iot�gpe enbe r�gpe gronDen/ in <® ttobet/ iBobem* bet/ december eu�e IloHtu'aent/ oftfool^allabiujS fepbt/ ban Denttnaelffien ban december/tot Dei* eerften ban Jipgotgelle. ^et befte tis batmeubie tntet m^p�otftel�eenDeiBeerte/�oetoelbotft��efleiurf* fisban�e&oome,nbieBommc gpeben/ gjef^Ktat� a � begeit^
|
|||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
Si
|
|||||||||||
|
Pitnci»aii|cKu!0|)p�pg�jeBieBe batlbotgttggen mu
matiratgtigen gtont geplant 0 /op btoogen f ieeiiatg» ttgenof Blepngsont/ toantban moetgpDitiibJ�i3be>» goten vuojbcsv Ulti men bele enbe goebe ujut� ten geb» beu. M& gp met�etooitelgpeplantbjcit/ fogroepefi lip foo toel / bat lip int ttoeebe jaer b;utgten bjaeggt; maer ban tacBen ggeplant/ en bgaegt �p fo Daeft niet« ^p to� ggeplant 30n met be toaffenbe IBane/ in $0* bember en ^pjotnelle» «Pefen boom i$ foo bequaems om «ubere hoornen baer op te griff ten/bat be ggene bie oaet op 3gn gemtet/langet bneren/en lieflicBer bjut�* ten blagen/ ban of f p op boumen ban gun cpgen fpecie gefteben toaren. ©e biaefit moetin<©ctober geplucBe 3gn/ al0 be nebelbegint te ballen/ enbe be b|ucgt gout geel too$t/ toant bat i& een teBen �at fp rijpe t� ; maee bat mou ggebaen 3nn met | tgoon blaer rueber/eube iiitbjeben ber Jf�ane/ baer nae fai men be�ap^iggepc af bJ�pben/enbe op Dojben in bedonne mum malw anbet leggfjen, �f� bat be 4Bucboom eenig�fnt� ftgrjut te trueten/
men f al be bjojtel nat mafie» met tyoeffem ban olie ere toater/ban elcsgeben bele te famen gemengt/ of mee nalcb enbe btgt met toatee getempert. �>§p fuit ben: <aue-appel Doengebben alfulcbe ggebaente al.s g�i» intlt/ tft bat ggp uit boet gsoepen in bomien ban goufi ofaerbe/Daer fulcbe figueren in g�emaecbt 3911, i^oa meitbefebiucgtenfalbetoaten / felini top Btesnaes berelaten» ®e tamme «�iue-feoom bie Infie g�benggeregeerf
too;t/ io ttoebergar.be ban b}tttgten/ te toeten ban aw> pel� / be roeicbeget matineben 10 / enbe �'anber bars peeren / Die get tugffte» i$ ? T©elc&e bomen tn Defett berfcBUleii/ �attstmannebenbuniier/ meerggerim" pelt/betes cieiBeube/b}ogec enbe gelutoerbanb?ucg« tcntsibanOettotiflen. ^etoilDe 4�ueappel geeft ee« nen fees goe�en reucbe/ maer gp i$ feee gart ban blee« ft�e.3(t bat g�p <Sue-appd op be 4&uepere griff iet f oft ter contrat ie foo fuit ggp malfc�e tyucpten gebbett otemen roum foaise mogen eten / baer bie anbes moefe gefo�en of t gljeftooft 3�n »■ 3DereutbebanD�ii«aueappeI�S goetteggen fentjn
enbe gift. jae be 4&ueappelgegeten/ berfiertfct De ma* glje/ fp flopt Den bupcft-loop/ enbe maetbt eenen foe* ten aeffem/ maereenbetoucljtebiouvneenbegooibe ggeentegtjebiupc�en / ai^fp ontrrntgarentgbtbatt baren t� i al Kt Dat fp gebuerenDe Den tgt batfeftoan* g!)er gaet/be feibe t� ggetyupt Bcnbe/ een fc�oon binbS laigebben. iBenmaecRt^uetruptbatfeerepeUentt�tegfJetti
Den buptfeloop op Defe maniere : Beeint «©ueappet�/ Doet De beriien upt enDe fn tjtfe m bie c Deelen fonber br fcliellen. Eaetbie feer toel fntoaterfie�en/ enbeboee bie boojf een f cgoonen lijnen bcecS / toel (iijf upt bou«* wenbe/ baer na fiebet met f upeber / enbe boet baer bp> tn �et fie�en een goet beel ggefiooten &�abasber. 50it <�uecrupbt purgeert feer bequameltjcK / enbe fiercft� be maglie enbe lebet : jf�tenmatgooeft inftebebasi ��abarbet cenig� anDer larat�f baer inne Doen/ gBe» Ifjcli ^enueblabetff/ Hlgaricusv oft anber bergelgcbej <^uetrupt ban sLpoit� / bat toerbt met ^cammoneQ berept. Van Oarngeboomen, Poncyrcn, Citrcenen9 Li«
mocnen endc Adams-appeis,
GAP. XXVI.
Aille befe Zoomen beggeeren te gljent'etea ber�
Eupben ofte ^upt-toef�en toinot/ tuant ban fo* banigge toarme enbe bocgte toinben/ tooien be feite bjucljten feer fapacptigg / ootbfrgoonber ban ber* toe enbe grooter / toaeromme bat oocn be Boften bat? ber ^ee / Die teggen get ^upbe of ^upb-oofie flaen^ oberbloebiggigtb ban befe boomen berfienjgn/ bie langge bneren enDe feer bjutgtbaer 3911 / enDe ongge* lgtftmwi:/DanWsteg�eno?t|8oo|O�,ofl�QO|btoof�8 fifKn»
|
|||||||||||
|
ftesomme ttocp triet ett tfioept / of featfe opgottbtban
�loepen^oojt� eii3gnbe �uiecbeboomen nemmer » meecfoo goetatgfp niet �an geplant en 5911/ at� gpe» griffiet. Jjpbegeeten toelDicntmiiS gefupbett te 3tjn/ isan De fcgeuten m aen De boet ban Den boom groepen: oocfe fiaenfe geerne in fjolle gaten enbe putten/enDe lie» gDeeren toel DitBtotls De aeree gbercettte�ebben/ maer ifi bat men begeert bat De, bjucgten bjoetJ) rijp 31 jn / f00 fai men aen ben boet ban be boom Balcb leg » goeti/ of be toojtel bicbtoit� met roatm toatet begiet ten : maer fultben toucgt beslieft beel ban 3011 name» selijcfie goetgept. ,�p moeden gegriffiettoo�benop�pjupm&oijtrign/
^oibusboomen/enDealDerpiofptelgcbfieop bomen �ian hun epgljen foojte: in boeg�en bat be foete a�riec» felaerg op f upje geguffiet/ facgter bjutgten Djagpen/ ban be g�ene Die ban foete totecBelaerg op foete gein» tet toojoen. *Pe Uriecbengtoepen beelftpoouoer op fclepne bootnbeit�/ cnbeoocBobetbloebtggeE �ansp geonteenbehootj�e. ©aerombie begnffieu banb� leeggc �itiecfeeiaerjS toilbe inien/ fp fouben beel meet toucljten/ enbe oocii groot er Huwenen nebben/wjinti' palncb als men int griffien�e botte ban be griffie ne» bertoaert� �actganggen/ toam.be tatfeen DieDaes upt groepen/ fulleiioocbalfoofiaen. <©p be �riec�e of se �terffs-boomen / groepen acgt
foojten ban�iriethen/te weien boo} be eerfte gftemep' ne�tttecnen/ met feer Bo�tefieelbenBVronbev roo�e bleef�hacDttg�e/ bolfaps�/ fueracgtig� met een foete �eerne : W�\t$ be Blepne �terffen oft bailbe/ bie luttel �leefcft ijebbea/ op b'eeti ?pbe root / enbe �'anber tolt/ toacr af �e (teen aent bleefcD kleeft : Wt beroe Briec* Seti 3ijn f biette/ biegetfapfoobjupngebben/ batbe Jan�enenlippenbaerafgrjebettoetjen. g^ebteroe 5jgu/ bie men in frant�opsiMerifcs noemt/ etibetoat Sntter ban fmaSe�jjn : be bgfbe3tjn grooteberffen/be toelcfee lanctoojpic� 30n 'enbe bele aen eenen ftele ftan», gfien feer foet ban froasrfee, '©efeftes�n^paenfrfie: fierfcn/ Die groot enbe toitacgtf gfj 3�'-V�art ban blee' ftfte/foet ban fmaBe enbe aen ben fieen Blebenbe : 3&e fetic!.ifie3rjn�ectefienfi / bemelcbeDetfatfoenf�ebben ban een men�cheii gerte/ foo toel ban bupten al� oocB Daerfteen. ^©eacgf�ejtjn Dtemen mfrancBopOAgri* ©tes noemt/ Die aloerlefi rijpe toogben/ enbemoggen ootB torre gljcboert toojben : fp39'nf»P�/ enbealbec* �eguaemfi om geronf gt te jgn. 3(i�atiben &rletBelaet ban be iBieren ggequelt
looft / men moet ben f�rupeb met fap ban $ojceJepne to|pen : maer geeft ftp te beel fap�/fbo moet men een gat fco?snfn3ijnp«n�ipae!ftetoojtel. � ®e Brterbeii ijoe fcljoone Die oocB 3fjn/ geben toep- nigg boetfel/ fp genereren quaDe Humeuren in �e ma ghe/ enbe «oojmen intlicgaem/ maer pjintipaltirb d�? men gertbeng noemt. Wz amper of fuer foete ftriec* ben/ 3tin De IteffelgtEtf�e enbe goebt om met fuptger te lonfgten foo toel booj gfjefonoe al0 fiet&e perfoone n. T&it men geet fHerifesi/ 3gn goet rouggegeten/maer Beter gfjeD�oacljt m faucen / paf�epen enbe taeeten. 3De foete feriechen toogben pisneipalrjcb gftepjefen om batfpisamergautfemaHen/ gelgcfebefueee (�oppen/ berberftgen/ enbe be git te ban be colergt&e Dumeuren temperen. SD e gomme ban be it�ecfiebeomen met toirten teijn geb|ontfien/ bjeSet ben fieen fo toel in be uteteals in be blafe. flater gDebifiilleert met �lepn bier/ ban in fetfien bie becfcg g6eplut6t 3�n/ te bieten «en ftalf once in gfjtnomen/ becfoft be ggene bie be bal< lenbe 31'ecte �ebben/ ban't aencomenban bfen/ 'ttutlu �ebp belei0bebonbenggetoeef�- Van den Quebootn.
CAP. XXV. T\ � «lueboom fo toel mannefeen m to�f ften/ enbe
f^oocfe be toilbe/ begeert eenen Bonben gcont/ maer fonbecling�e m boe�t i�/fo bat fip/alf� bioogft �aeber ^/�pS«blCl«�anw8en/bmto«sira(i|(eegoten5gn/ |
|||||||||||
|
--Tf
|
|||||||||||
|
van de Laiidcw�nningh�
|
||||||||||||
|
Hi
|
||||||||||||
|
Hm* «��mmlgB� fttaf�tt p�atitf�en&oben ombefe
Boomenban �eemente tuinnen/ oe rneleBe fp inbe JQeern gaepen, Jsp willen ootB feggftm oatfe ban ftgeuten groepen in tlepne �oojBeng ggefteBen/ oft fa sojuen geplant/ enbe batnten bte griffie op Den firupcB fcet na oe bjojtel/in $p}tl en�e Joep. jfeen mac� Die oocB griffen metten fcbilbeBen inbefomerfebe maen- Den. ©e HDamjs appelboom toojt ban beel "excellente ^obenier^ggepjefen/ nietom3ynbmcbt Die om De toaer�eptfefeggfjcn / fc�oonbecban pjofgtelgcBi�/ tm tbs Dat fip met goet en 10 om toutt) te eten / noclj | |
||||||||||||
|
ftjcujojbenfoot�cloj) �Cit firuptB/ ai3uibefdjojf}"e.;
jecn feptoatbe ©uglKboom ouDctDe» togngaerc gljeplatu/ Den bjgiigaettgbeen �tnbetencoct/ Bet bueirheoocft bjaett�/ t�ant Daet 10 een tyfentftgap tuffc�en De migDe 103 tin / oorB ift {jout ban bepben bol graf marcry mm bet laiirB ro3pn m bflgeblaoerg ge* ruonben en blijft met alleen natuerlgcB goet/ meet too}t 00c beter Dan fmabe enDe kuch: $ieuentin beur. oat Den bggeboom ;gn tatBen tuiit upt fpjept ci.be focs b|cebe blaDeriS beeft/ foolet Op oen togngaett oeuc 3gn febape. ji�en buit oocB clepne bfjg�ebooiwnbte* |
||||||||||||
|
om te confgren/ l�iaer Dient alleen om De �an�ente j men jaaenBeti0 noemt/ ggrlg m ban D'e fjterfeboometi
|
||||||||||||
|
ujaerofbe bjuc�t metten r�3�n f�obj�l accoi�eett/
batbei�erfetn ftucBeug�efuebeueuDe�n �ooDeujgtt g�elept / beel lieflttBer ban fmaecBe tsi / uuelc&e tbiec ben mgngaett luttel finten mogen bom al 3911 fp bate onbet geplant. �©ilt gljplSaenBen013�gebomen ftebben/ «nbebte
inaetbe potten aenubenfterjSmog�en f�aen groepen boot een gbeuoecbte/fngt af tnbe�lente be febeute bau een ©ggeboomeet bp botten beeft/ ro�tugetojijperfle met u bant/ en l�eBet ban alfo in D'aerDe bet bpuerfie neer�iaert0/fo fait gefneDen epnDe Dat bupten ir,bcei clepne tactBeii0fcbieteu rontomme ben pot/Die bfh'gs bijgfjen lullen bjageu/ enbe ben boom fai altgtgi leegt) bigben ,4&bP fuit bjoegbe bggben fiebben ift bat gbP beni^ggeboom met olie enbe bupben mefi begiet :en os ter contrarie fpabe bggben ift bat gbp �'ectftc botten ban bggen�fpluctal0|pfo groot 5nnal0 bonen. ©e Bijgbeboom boe �p ouber 10 goe meer bjucb-
ten bjaegt:4�m �em ban getoojmte te beb}pen/moet« jmeneeiiigen ajupnbaerbp planten, ©fmenfalom Ue geb)o;mte te boen fierben/ ongebluft f af c oft oube piffe/oft bjoeffem ban olie baer ftojteu. #p en f alftgtt b^ut�ten met berliefen/il� batmen ben fttupc met fap ban/f�oerbefienbjjgft/oft metplaefter ban root ergt beftrtjtt inbe bolle |Bane.^oo)t0fullenbebngbenal« fulcBenfigurecpbebben alfmenbJil/ ift batmenine grifftenbanben ©ngbeboom/ op be griffie alfuIrBen figuere teecBent alfmen op be©tjgebegeert te Bfbben» $j>eti0een bionbetltcBe faecBebaetbe bjucgt banben Bggbeboomfectfoet t�/ batbeblaber^foobgtenbe enbe bitter 3gn : jae bet bout gbeeft int b;anben eenen feer febetpen roocB/ toaet af oocB bie affebtn� een feet fupberenbefiert&e logemsfien. 33ocb!0occBteb«r« bjonberen/ bat bs ©ggeboom banben bonber niet ge* aagenenbjojt» -, Wp Debben bicBbcH^ I«bonben bat ttocc oft bjfc
iStjgcn eenen nacbt in gebjanben rutjng�elegt/ enbe ffmo�Q�en0 gbeten/becojtbeptbaiiaeffem gbenefen iitt melcB ban ben �Dijgljeboum tube oo�c ggeb^upt/ boet baer De �)o?mBen0 fterben, �©e blatera ban�en ©ggeboomgebJieben/berbjetBen be fpene. Vanden Appelboo�i.
cap. xxvnr.
D�n appelboom groepit op alle plaetfen en�e om
batbpt'biunenfie b�n 3tin bout begbeert bocb' tigb enbe fbJetent�e/ foo moet �p eBeplant 3511 ia bette/, liner�e enbe botbteaetbe/, maer bjojbflbpm fabclacgttgljeen�eclcp a�rbegpepiant/ foo moet 0p gljebolpm toojbenbiDmi|etfftmetbegIjieten/v me{ meft enbe clepne gbeb|oBen.atrba. %p groept feee bjelopbergben baer bp een coele bot{jt;cbepbtij«.ft/. bk bpfoecBt/maer fipmoet int fupbe ffaeiu .�pMoji ban Beernen gljebjonnen / maer,ifi bat �p niet m, bsojt berpIantenbegbegrifFet/fooen i& gp (q� f�n�et^ Uugbentet. - ^p boj�ert beter als gp ban taefteuoft fcDenten gbeplant toojbt / maer be bmebt foojbt late rijpe/ enbe met feer goet. Cbefteig bat �p �p toilbe Uppelboomeii/ fjapmboomen/ feer'uobmen/��et-' febomen/^erfeb�jgeboomeu/enbe<�uebo�men/maei; pitncfpalgcB op fpeetboomen/ toaer op ban f&erap' pel0 groepen bte be nature gebben ban tbJeeberfjonos biutbten ; ®%Igc a�� DV op.ben&ueboom ia getntet/ &i§ fobjengt |
||||||||||||
|
toaffeben/ofttn Die Ijantte ojagljen/etibeom Citroen
boomen/«®}atigeboometi/3L(moeuboomenenDeidon' rprenopte grtfften/ DteopDefenboom upter maten iati groepen / en�e baeft groote enbefc�ooii bzucgten baoitsbjengbcn/p�UsclnalijcB Die ^angebooin. ©e fioncpren 5011 feer goet ban teuefce/maecfoetenbelaf ban fmaetbe. «©aeromifibatmen �aerbleefr� eube ftljellemetfoutoffupeBeretet/ ofmetfoutenbeasgn. 'SEufjc�en beEtmoen cnoeCttroen ijs Dit onberfegept/ al» Dat be l�moeti bletur ban �ertoe ld / op t'gtoeue ttecBenbe / enbe pucuels beeft gelgc tepelg ban botfii, mengasn�eHibams- appel0/�efe5gn ront/enbetuiee oft D|p mael foo groot als ecu <©jangljeappel/maer be ftOelle i0 feet DicBe / ��ecrolt enbt oneffen / met beel mcrcBelicBe fpleten / ggelncB beten ban tanben, ©an fmaue 3911 fp Den Uimoenen bpcant� g�elgcB/ maer niet fo liefUjc. 3ft Dat g�p Die ouermibbenfngt/ enbe wet folfer tlepn gljefioten beftropt3tjnbe/ onoer gee> ie affr�etiB" bzaet / enbe ban batr meba ftrncBt op een lirbaem oft beel ban Dien/bat met meelacDtige feeng* ppt gepelt t�/g�p lullet genefen» Vanden VijgHe-bo�nio
,......,.,'c�P, kxvi�.
V^geao�mm �iagen bjucbten ban �ioerfc�e bleu '
reiu�jant fommtge3�u Igf-berbjigljanbeitoot» acbtt�b/bleecli/groen/enDeoucBDoncBerblaeubKDaet jijnoet Dte tyuthteii Dlag�eu eer De touDe tornt / enbe fltibei l�ter/b� alle befe 3gnber einige Dte clepne bp«b' �en Djag�n/te m�ten De bjitte/anber groote enbe gtoe* ne/ te weten oontBer blaeut�e/ banbe boelcBe oocB ee.n foojteiiSDielang�e ©ggljen inbe niet bupc&acbttfl� �jagljen/be toelcBe op bele nae foo goet iuet en 5gn alp �ietoitercnbe bupcBac�tt'gD 3tJ"« 2�liel9tjgeboomen groepen geemejn beetelanoen/ op eenen Djogljen enbe Ssvp�ici�ttgfjcu gront/ in buegljcn Dat fp met en laten te groepen en�e excellente buiten te Djagben onber ee* iienlj�ou ban clepne UcpBenj�/ foo betre nis1 fp aerbe gljenoeclibebbeuom DunVucjtelp metgbemacB upt teftrecbeiu ©efen boom (g�elgcB meer anbet) blent tn uoarme lanbeu / maer Dte befe in toube lanben bjtl opb?cugbeu/moet jplautenbanbe gene biefiunbjucb* ten leberen eer De toube gljecomenisi/ bebielcBebp coth inDen ID�inter moet. becfeeti/, enDe aenbe b�oitel legglien offen oft cfelg mefi Dat voel rot W oft aiibEt - (mis etifalDpgficcng�enoertueDaer afgeb'ben, ©e> fen bonm beeft f ter beel marcr/enbe 3gn bjucbt iss foo bocljt/�at niDien gpp befen boom begiet / ut ©gggen nieten connenbeuoaert vuo?ben. iliaetg�p moec�t aenbeu boet ban befen boom b'aecbe reuseu enbe gr�> ben/om Dat be bocbtitpept banber nact)t aenben tooi' tel foube glirraccfeen/ enbe pocB 3t)n ber tot enbe boobt fiout bem afnemen / fon��r te laten op beu boom big'* ben/ baant anbetfini� en foube ae bjutbt geenen fmaec Bebben. �?et planten banben ©gggeboom t'3P ban tacB oft
nfeutaefcbe�ten gefebiet in <©ctober enbe j^obember/ Daet be loclje biarm en getempert is/ maer in <t>pjo* ielle/ iBeeet�enbe3Su;tliucoubelanben/ uoc^tanp planten bk <&enebopfen binnen be gijebeele maenbt Dandogli benHHjgyeboom tacfemet bla�etps enbe ^ucftte^gbelaben. $engaeube 13« t tnten/Bp inatB tuben K^il gQegrtf»
|
||||||||||||
|
Het ��f. Boecfe
|
|||||||||
|
bja�en/ en�e met fap b�n CaUffi'&ouat /tloeme bai?
SCmelbbntft enbe �>upcfter befitoept/ enr^e fo fabontjs enbe finojgenp/ ttoee uren boaj ben et�sr/ ben gbenets bie Bet #leuris geeft/boet eten/ gftp futt fiem eenfon<« i?«»,ingij?j)Hlpe gbeben. Van den P«erboom.
CAP. XXIX, r^ e peerboom fuit gbp planten fnftiltfteaet�e m
i-/ben appelboom Beeft geftabt/ enbe in be bier oft@ btjf eerfte jaren fuit gbp B^n ontftBoepen enoe in m% aobent be too^tel ontoetften / bten gBp fulbt ban be fafelingBenfupneren/ enbe int epnbe ban Houmaent met be fetbe aerbemet goebt meftgljemengBt/ toebcs betften / enbe ban bien t ut boojt alle ftrupt toeten ban ben boet/ enbe Denfirupt&banbefeBeatfeeniBtoelfup* ber Boaben, 5doojot0 oorft ober al Bet mofcB enbe b� rnpfens af boen/ enbe alle tmt jaren in Bet eerfte ban ben ©uwer/ aen ben boetb'aecoe omrrte fpitten / foo f uilen be b{ucBten obecbloebigBer/ ftBoonber en f ma« Selgjfter groepen / enbe beter moggen betoaert too;* ben. ©e peerboom D»e op eenerfmageten/bjoogBen/ Srrjtarbtigljen of ftecnatijitgijen gtonbtgBeplantt�/ gtoepet feec qualgtfe/ en�e Djaegt nlepne/ routoe enbe gtjemeeiiltjtk fteenatfittgeperen. #ptoo|t ootft g{je« Igcii ben appelboom baa tenen gBeplant/maer ben tijt balt feci langlj ttt B? b|ucBt en bjaeg&t/ baant fip beBoeft bee�raegrtnotg om groepen Dan b�n appels boom, �|p groept ban eenen tacft gBeplant/ maer bae moet3tjh tn^>iptemberenbe«®ctcber in BeeseJanbens maft- ra Jjpjoht�e enoe |8�ert in ftoube lanbeiu enbej in glKi erapc rbelanben cp eenigBban bepbebettjbeno J�aer Dt peese&oom om IjAt� BjucBten te Bebben/iiS be g��i�e ok op eenen UJiloen ftrnptft gegnffiet toojt^ eitoeonber�omra in Demanitseboojfept: oocbat g�p> Bsm bjp jars» ba't im berpfan t / Dieper en�eb|eeDCB plaetfe gB^^�e in een toel g«oe�be aerbe. i|p mari oor & gsgriffiet tooien opeen ^erfeb�om/ <©ueboom; enbe amanbelbaom / maer 'bifte ia op Bern felben of 3tjn geltjt&e. �Ben geeftbeb�nbeii/&ateen peetboomt opeen jtlloerbefBboom gegriffiet/roobe peeren boo|� bjengi: enoe tft bat be bjucBt (teenat�tigB balt/ fcofaS men oe toojtelontberften/enbeb�ftBienbagBenbcr* bolg�ens alle bage/ op be toojtel ftoitenbjoeffem bat& goebcn ouden �uju. Peeren moeten in Den ^erff� g�epta&t5tjn/a�#Df
groote Bitte gBepaffeert is/ enbe niet eer/ boojba�be nebelenr�m bjpofbierinaefbaer opgeballen fyt�ft� toant bU tnaecfttfe beter ban finaftc/ enbe bstec om te mogBenbertoarwn <©B«nftns en mogen fp�j�pl�oe' 3ijn met reg�en/ niaec met bpogB toeber / aJS fp ban be ^>onne toel bebjoogt ��n/enbe moeten boeft fonbec cjuetfen of bluffen gepiut&� tooien/ elt& befon�er roe® Der Banbt/ enbe op een uprgefp?ept ftleet g9etegt3�n; om te fcBepben be rotte bebojucn enbe gl)eb!utfie/bare be gBene uk fcBoon/ geef enbe ongBeblntJlson/ om te betoaren ici fultfeer boegBen aljs Bier nae notfj-fal gfje« leert tooiben. ^oe toel bat benappel beel fapacDtigBec en&e mee*
f�enbeel gfiefonber is ban be peere : noiBtaWfi bat men toil letten op be fmafte/fo is be f�eere gemepstltje lieRfltfier enbe beter ban fma&e/enbe in Baten t ijt lief" l�tftet rou/ gBefoben enbe getonftjt gfiegeten/ban ben appel. �©aeeomme mp ooeft g�enoetB Bertoon�ert/1 bat men foo beel ^eerb�omen nieten plant alsappeia Boomen/ gBemertftt batfe (beljalben be boojfepbe re* benen) foo beel plaetfe niet en bepoeft / nor� t&W tac fteb fo toijt niet vtpt en fp?ept als benSIppelboom/enbe bie ootftbptants alle tare fcj�t�tenbiaegBt/ baer bere appel-boom meeftenbeel maer ban t�ee jarft� eesc DjaegBt. IBen maer&t ban be peeren PeeT>b?anr& enbe ootB
a3fln ban be toil�* f mm l SBel�tobiW b| appeler? BBe%« US, |
|||||||||
|
^)o fiicng�t DP bo��t^ la�c�bg�-ftpge�sr / toeltfteieen
toette tl mn *ppel-boomen/ Haaennens/enbe fuiras
bl^ra^�nim�>zn{�tupcft ban Den <©ue boomfelep» barritatele!-3^n appei'&oombegBeert ttoeemael sujette H toef ni /pnnwpalirftin'teerfte jaer s maev �p cu begeert g��n tnefi / tjoe toel Dat ftp bau afjcBens «nos �rnapen meft beter groepet. jffien moet ijem tjocl�Dsrg'iiil���aii�gnotieEOioeDig�etacfeenbeto��en/ toaer Deur BP temt» bochten bjaeg�t. @m batibe SSicrenenoe ftlepra too^muens niet gBeunaerjBt enbe be�ofben te toojben/ men fai fjein Daet af be�jpen/ ifi bat nten een jee-of upn baer ontrent plant/ of oat men atn De iDo?tel fegt Dcrc&ens-mefr/ nut menft�en pif' fc ghemengt/ vuant ben appelboom Beeft g�eerne De piffe. �nbe om bat l)P beel fcupti� fou�e �jagen/ boet rsutfomtraben ftrtipta/ ter �p begint t� bloepen/een frurft loots/ bat Ban een gote is gltenomsn/ inaer ne* niet ajebet af ban bat Ijp begint u bloepsn«3lft bat ftp fj�jnnt re ttu�ren / begtet Betn neer jrelijtK niet piff�/ en�e leg�taen jtjn toojtel CjelS meft met toater ghe* tempert : %\i bat gBp fo�le appels �egeert/iegDt aen 6e tooitel <©epten meft met ptffe gfjerempert, WiM flfjp roobe appels Bebfeai/ griffier �jetn op een ftoat* lenJBoerbefte.booin. Snoten bat ben appel-boom 3�n&fucl)ttuetenbp�3�ttut�at9prgp�ei/ bjengDt roiitdu�ine�en ftrupcit uan De toojtelaf/ eenen groo' tsn�i�ct f)oogf)e/ eenen loo�en tuiglj / eer ijpbloepet/ fenbealsbe appef� beginnen groot te too&ben / neemt benring^af. appela m�eten niet be �anb gep�mftt tooj�en/met
be bolle |Baeii/oiii trent IjalfSeptember/ alfifeboon Este toeaer is: ifoe men Die fai betoaren/ bat fa! Bies na norfj bere�aert �jojbea. «fi^pfuw be bt�&��fen appela enboepen rnbe tfmm
natuei Inrlieii fmaetli �jeber geben/fo gijp bte sn feOKt toater te tocptfeeleoB**
^aet 3tjn toil�e appels feer togange ban fittafee 'bte
Borentiombe t�ertaensrefpufen. ©anbcfeappels fai men ber jups maften / ift bat men bie g�elrjrft ©en appd-Dsane&uetfh iSien niaethter eod? altms asp af: jBenmoet
tele appels met �o�paen$ leggen/ enbe in ftueften ge fne�cii / �jpbagljenlangljlatenligg�en: <©aernae fu een tonne met be�oojlgthe quantiteptban regfieu» toater of fontepne toater t�ojpen/ enbe 'tbatgijeftopt ^tjn�� / �aer in bertiglj bagen laten liggften fonber aen is Komen : 3&aer na fuit gup ben a5nn af trec&en/enbe fo3t3eelujater0baet: op gieren/ a!0g0pa3gn baecaf fj�bt g�etrot&en. Wm aitber fooitcnban appels maetftt men een �t«
hu of appel- ajaneft/ ban be iseltne top &ier tmer not� fcftiip�jeh fiillen. 3f� bat eenen appel in een bat bol �JtjniS getoojpen/
�i��r op f tocmmet/ bat i& een teften bat be toijn onge< toatertiiS; jlEaergaetljptegronbe/ fooisibetoan g��toatert, ^aer 3tjn ontalltjcSe foojten ban appeljS / foo toel
upt bet natiieren fonber menftjjen toe boen / alg booj bwfts gegroepet/ enbe in jegelijtft foojte ban �ten een �efonber cjttalitept/ biberfe� ban malcan&�ren. j!Baer &e btftz ban allen t0 be ^appineft / bte met plerjcfteng gTjete&�tt i&/ enbe tjeeft eenen ej;ceUenten tew&e enbe f mafte bob�n alle anber appels : 3ae be tm�e f� foo poet/battet niet beterden i� in tijt ban peft/ om bero« feing�e te maeeften / ban be ft&eile ban beffen appel op fltoepenbe&olengrjefepbr. ^or�ljeeftbi f&upptarft eenanberfonberling�eHrac�ttn�em/ toant m �e 'feeerne uptgenomen 3tjn/ enbefn plaetfeban bien met fnn toierootft gebuU i�/toebec bafi t'fame� gfteboegt '^iinbe ' onber�jeeteaffcfjensg�ebjaben to�jt/ fonber te berbarnen / foo gfteeft f)P een fonbetlingfte �ulpe/ b«n gfjenen Die Bet #leuri�8 (jebben / af�fp �em eten. 39e foete appels jtin feetgoet tegen fmaetmoebig�e 3tecgfen/maet fenBetltngeteg�en�et petitt�:toant foo 00pem?n fo«fn appel onb?s mm��tfim lm |
|||||||||
|
rr
|
|||||||||
|
^51
|
|||||||||
|
vati c�e landt-f�innihghe.
|
|||||||||
|
m f «ere �eeft BeBalbeit anbet Brar�ten befe be«
fonoete ense pjint�pale bmljt/ bat De fietnen ��cfe* tolta g�cbjupcBt ben long�ecfucBrigen feet goet 30n : 3laeoot&ben g�jenen �te uee� Campecnoillen g�eren hebben : <©moe maglie ban foo groten taf! te bet' loffen/en t� niet betetis ban peten te eten/toant be pece boet beuc 5�n f toaerBept enbe t'famen trecBenbe fap/ be gegetenCarmiecnoillen in ben bobem ban bemage ftntBen» Van den Mifpelboom.
CAP. XXX, D� jf�lfpelboom geef c eenen DttBen fisuj>tB/en�e
mat� be feowoe toel berbjagen/ not�tan0 begeert Dp toet een marine enbe gBetempetbe lot{jt / met een toette en�e fabelatBngBe aecDe. i�p toojbr gl�cylant in fiobembec ban toojte� oft ban tacBemof Bp tuojt ban jieenen gefaept in trnl gemefie aeroe. lip fat feec beet imic�ten Dragen ift batmen aen ben boet banben boom ; legtaec�e metaffctjeng gemengt, «©e jiaifpelboom ', macfi op Bern feloeti gljegciffiet toofben/oft 09 fdeec « boom/ oft appelboom / oft op ©ueb�om/ ban grif* fienbieupt �emtooetosr» ben jf�ii petboom genomen toojben/ enbe niet ban ben top. opmoet oocBmoe fplete enbe niet meteen fcljilbeben gljegciffiet 3511/ om trntbe magecDept ban beftB�jffe oie nieten fauoe gtje* noetH tonnen boeben, fjftbat g�p�emop eenen <Sueboomgttffiet/ be
tojucBt fai feec fcBoone3�n : maec noci) fai �poiig�s» IgcB ftljoonbec3tin/ ifibat tjpop ben J&auceboom gijeint�tiuojDt, fep mattj oori« bequanielgcBopalie foojrenbanboojn�n gheiie&eu toojoen : maec ift bat fjp op eenen boom go.'griffiet t�ojot/ Die ban 5911 fpe* ite niet en ijS/be JBifpel en fat gOeen/of luttel/of c feec tlepn fteen&eti* Rebben- 3jfl Dat be toojmen ben j�if * UEiboom aenfioot boen/men fai ben ficiiptferwta3gn nat maecBen/of t affcben^ oaer op f�roepen. 1 /Ben fept boo? febee twttet bleefcft / enbe pjinciga' !
IjJcBbecSspu fieenen �an�e ilBifpelg elcfe alleene oft t'famen gIjsbjoog&t/enbe Blepn gBsftooten/met tou> tentotjn tngtjenommi baec inneuiojtelis uani&etec' �eliegljefo�enflebben/ Denftcenbjefcen foo toel in be inecen als tn De blafe» jBenmatljeen plaefter maec* fien ban g�ebjoogtj�e jJBifpeliS/a5joff InagBeisi/toilt een root �ocael / enbe noten jBufcfjaten alle t'famen metfap ban �oofen getiicojpotmt om op ben buptb te leggljen tegljen feet fiercBen bupr&loop enDS op be fcojfi �eg�en t'bloetfpotitoen. Vanden Moerbefieboorh.
CAP, XXXI.
D� IBoerbefse'boom is be gQeene bie al�erlaetfi
botten/enbe nae bat be Bouoe ober i0 / foo bat tjp gpcen blabeceenBr�gBtaoojbataile anbec boomen �olblaDerg ^rjn/ ten 3p Dat glipbem bjoegbecbost botten met becfrf) nteft te leggen geDuccenbe be men» tue j�Baneban ^piotfeelle; %efe boom igttoeebec JjanDe/ te toeten/ een Die tottte jBoerbef�e/enbeb'ati' �ec Die f toectebiaeg�t 1 30e toetcfee/ al ift bat fp ma!' tanberenin befen gljelntfeen/ batfp latet ftunblabecg etggften baneemgfte mm boomen / notfitang $gn 50 malcanberen fee� oiigljeltjcS ban bloerrien/blaberg $tibe meec anbec bingfjen : toant be f toecte en bjaegBt niet alleen frboonber / fmanelntfecc enbe beel fapatbti' grjec b�titftten ban be tuitte ; maec Bp Beeft oocS ben fit upcfc beet gcober/enbe be �iabers* gtoiec enDe ftart. «10 Bp gBeplant ia I foo gcoepet Bp f ma�tlgtfe < enbe ijeBoeftmeertnbt� om groot te toojbenbanbetoitt�, |0aec foo toel been m b'anbecbegneren een toatme/ aftten minfien een ggetempetbe lotBt / met een bet' te enbe toelgBemefie aerbe: fp toi�len �otfe aen ben Sjoetban benmofr� toet gBefuptoert 3tjn/ enbe fon- �Jetlingfjeban tupfeti� en�e becfiojben �oubt. &p toojben gBeplant (P�intipal0t6be tottte) ban tooj» UU «Hoe ob�S ban fc�ewt� / cn�f m in @«o�e� «nbe |
Bobembec/gBeltjci De #�gt)e%«>m. 3ln't planten
moet fp Bebbcn Diepe enbebjebe putien/ en�e tui 1 Det« 6en met aecbeUi met affrijensi gemengt i�, ^p mo» gen op be Cafianieboom / oft appelboom /oft mii�e ��eecboom/ oft^ojbenb�om / oft �>lme/ oft appel* boom (ban Djagen gen fp tottte J�oetbeften)geguffieC toojoen in be fplete / en be op be ©ngBeboom metten ftfttlbe&en. ^pmoggenootltop Bun felben ggeintct tooj�en/ enbe b'eene op D'anoec/ pjinr �palrjf U metten ftupiBen. jlKaet in toat matiietebat fp gegriifret tooj * Den/ foo moetmen be inten btcb gBenoetB nemen bart boomen bif De bjucBten bol grepnhenss D|agljen, i$ti toaecbecloren arbept batmen m befe couue lanoeti m fou�e totlknbanfaettoinuen. �©ant beBalben Dat* ter luttel Jloecbefien 3911 DiefaetBebben/ fooeui�'» metibec gBeen boomen notB t^urljten afDiebeeiDeu* Cisen. Niette min op toar plaetfe Dat gBp Die plant/ intetoft faepet/Dat�ecce fp aan De fy�pfin/am Dat De �coote meni�Bte banbe bliegen Die op De cgpe /Boec Beften fit ten/Die ban ben Bupfc mt en fouben guellen/ maec toel op fulrfeenplaeife taecbe Boenbec Die mo« gen eten at� fp af ballen/ toant Bet \$ een fpgfe �aec.fp feec betaf tooiben. ., <©e i®oerbefieboom tfteft tot allen tgben feeebe*
geect getoeef�enbenutin be la:ibenbaec jnben lahen� sBemaetfet tooioen / om bat be 3nDetoojmen gBeboet Q�oiDenmet Deblabecg aan oefen boom» C'�out banbe j�oetbeftchsom 10 feec nut om rof*
fec�/booi&en� enbe cepen of DtersBelnr&e toertuen te maet�en ose bupgtJen/Btl toojbt oot& tn fc�epen enbe f�Bupren gebji�p�bt. , jfl�oecbeften moeten �ooj a�Feanbes fp�fegBeten
to�jDen/ |ae mt geen cfte feec luttel bjoof 0 om batfe met anbec fppfeglj�mengBt Die Doen beberuen : toel itt toaec bat je betbetfftfien enbe feec oesljttcD ma&cn/ enbetamecgancfe geben. *©e jBoec�efien in een gla� gfftbaen toelg�eftopt/ i
enbe met Bun fap obecgoten/bltj�en fece langfjegoet, &ap ban JBoerbeften Die fjalf cijp 3tjn met BonitBi
ban �oofen gBemengt/is fonbetiingtje goet teg�eu Di cotte tan�en/enbe f �erence tant - bleef t�. Van de Avant-petfen,
CAP. XXXII,
A�Sant-petfen 5gn een fpetieban^ecfeh/ mm
clepnbecb^utBten / enDe Die eet type 3911 ban oe �9erfen/ maec goeot ban fmaec&e/ enbeg�mi&inDei: �oenbe.^co!t0 ban be tef�e / if� befen boom oe j�erfe* boom gelgrB/ be t�elcfeeallc bepbe feec Baren be rotiDe enbetointacBtigeplaetfen / enbe en foertten geen mef� ban Bnn epgBen �la�et0 / bie ootfe maec ttoee oft Djia bingtierg biep in b'aetbe toll Q�eplant 3tjn. Jf�aet tfi batfc geplant jijn/baec be tomt blac matb op toaepen/ foo moet men eenen muet Daec tegBen ttetnen / oft anber boomen planten / Diefeban.ben toinbt mogBen befc6»b&en.©efen boom begBrccta! fulcBenaec�c al^ oe #jupmboom / enbe gcoepet ban fieen oft plante. �|p too^bt gBeplant in ©rtobec / oft saobembec /oft tnlLoumaentenD�^pjotBelle. <©otfitoo?DtBpfeer toel og Bem fjlbeit g�egciffiet / oft op fSjupmboom/ �9erfeb�g�t�oom enbe 3�manbelboom; umecmoec fllfib^dog� toebet t� b'aecbe gBetuectBebben enbebe* goten tooien i ^pbegB^rtoo�BDefel&eocffemng�j �anbe#etfeboom,........ ,
3!ft b�t gBp een glaiS �f ��C&en pot bullet toel f��ftu
g�botito�t/ met &ecfr&e bloemen ban tstsantpecfen of �becfen/enbe ban feec toel fiopt enbe lutectt/ fo battep geeen bocBtigfjept matB tn Bomen/ enDe alfo ten boefe of ttoee �iege in be aetbc graef t/ ontrent een beBe/ oft een majnt tant fn eenen Buop iNf�e me|� gcaeft/ enbe baet natre bloemen met een pcffeapt-pcil/gftpfal� een oliegebben Die uptec maten goet is om time W fen teb�cb�pben/ al� men baec mebe ben polfi fttgtU aen bepbe acmen / enbe ben ftatp bant Booft met b�n n�TOMW�t/f��telwitfwiitnconmi, 0 Uff Van
|
||||||||
|
H
|
|||||||||
|
Het �li. Boecfc/
|
||||||||||||||
|
Van den Notebook
CAP. XXXIII. |
groepen enbe �aeft biu«Bten�i{�gcr�/tf� bat gfi» fit bm
llruptb eenen Koperen nagbel of bonten P{op flaet tel aen bet martb. 3De noten fullenfonber febelpen groipen/ift bat gb?
be fcbelpcbjeetbtfonbet; ben Beeft te quetftn/enbe ban tn molle of ber ftbe tobugaett-biaoer 0 bjtnbet/ en bai� plantet. «©Op fulbt ben JSoteboom boen flemen enbs berbjoogben / tft Dat gijp een gloepenuenagbelofee* iien ftetb oan jBpjtug gout in De �jojtel flaet; oft aere DebJojtelboonenlfgbt / ofteeenenlyneuooetbDteiu liet maenbtftotiDtfliJbloebtbmtDeb|omwii tmtgjjs^ maetbt t�. 3©e noten moeten afgeflagen toojben/atis �e groeni
ftbetle Begtnt tefpltjten/met om terftontop teflnptet� foo Iiaeft al0 fp af gljedagen 3�n/bjant fp moeten eerf! tn be ibonne gbeDfoogt mojDen. , IBan De Bot eboom bomt beel goctjj/ tuant ontren t J�.3ans jEtffe/Dtenen De groene noten omietonfg« ten,- ®oof to g�eeft bp Dom om in be feeuc&eu te bjan-» ben / at� bP gbefupbert tooit oant berftojben �joubM baer a f bP DicbbJit� Vucl berften ii�/macr men moet ire bttafboumen ban Defen boute toel toeften � batmni'e �iietrotitafboubje/ ttiaenioefe�/ om bat ben regge» �aer met op en blnbe/ enbe ben boom tot int berte ber* totte. j�otb geeft Ijpbe groene febojffe/ bienenbeto� Dingen bter na �erclaert ; ©ooitf� be f cbelpe/ baer af goeoe affcljeniS gbebjant tooien. i^p gbeeft be Beeft boo? bc-tafel gnoe feeucBen/ enbe booj be lampe.©oo|E Ijet hiartb ban be felbe fieerne / 'tbaeltb bco� Beer fleti GbebjuptBt bJO}t/ �i De lanben baer be o\k bier t�. typ Gbeeft �et bouten belleben/ bat tuffcfjen be Beefl ligt/ '�toelfBeupt De ^>dnnegbeb�oog{)t/ foobae^alft ban be Beef* gbefebepben t�/ enbe filepn gbeflooten / mee eenen balbsn roottier rooben �j�jn Migbenomen/ ftille� be prjne ban De rolqt&e: 3lae bat meer t�/ be bjur Jjt bis OP gbeeft/ at� bpgebeelonnut gbebJO|ben 3p/ge!�tfe De note Dte gbeljeel ouot enbe besftbtmmelt t�/ en Iae� baerom-gljeenenbienft te �oety �©arit ift bat gbPbte flecbtelBtbtoofi/ofte met een [jeet pferfoeteltj�fibous toet/footiS be olte bie baer upt bomt/een fonbe�ltngbe remebteom be blaeu gljeftagen pier ben/fjet\$ aen o"c* gben of el�erp int aetifi�)t/ oft aen iju Itcbaem te ber^ I D?pben. «©e oube note usent ootB tot anber btng|)en/ �ie�jp terftont fulleiifeggbea. jSoteboom-boubtisS oocb goet enbe aetbtgb om te berujerrbeuenbe fraeps mereben te maben/ mit0 bat feer effen 8^ uuter natu* ren enoefcer net. ©e&tepne Ratte�eng �ah be JSoteboom bkintg
iBeerte bocjts Jtoinen/geDjoogt enbegepuf�esifeert/ en�e met buitten mijn gebjontben een bi�renbeel i�otis fmaer 31111 upter maten goet tegljen get opftpgen batf be moebet. (©lieban jSotett be toeerbe banbtjfoftfe� oncetr
gbebjonrben / geneefi be �oltitbe : 5t�aer ift bat mets toat Baltb�mengbtonber olie ban noten / bet fai ee» fonberlingbefalfBen 30« hgljen 'tgbef�Jt�eube fpan^ nen ban be feimen, <&itix olie ban jSoteu gljeueft |)s* quaetfeet, 3fl Datmen be groene fnoefter ban begoten fiamM
enbe int mater tuott/ boo?t0 't felbe mater op be aerbe frojt / baer fai eene feer groote menicljtc ban toojmere upt Bruppen/ toelc&e ('eer goet jtjn booj be ©tffcyerss omtebiffcfjen. ^fr bat men be gtoenefcbelle in een betel met tuatet
ficbet/aliS fp ban ben boom 3011 gbeballen/eu ban feifis open gaen/enbe met Dat mater eenigerbanbe boit (jouft (�tgcBt/ 'tfal be berme Brtjgeu ban jSoteboom gout/ enbetefeboonber tao{beiu ^ommigbeileggbenbeftbo)f)'eban be mo{telbat«
jSoteboom tn a3tjn te toeptBen/ enbe btnbenfe ban ae« ben>pol|� ban be ebene bie be Bo|tfe bebben : mant baa ttecBt na bem alle be bitte ban De Bo;tfe; maer bet bel gaet baer af oaec't gbetegen beeft. j!Een maerltt een feer crccllcnte JBetbiibaet tegbett
�e pede/ al0 bojen g�efepbt t� 1 bail twee ottbf moten/ |
|||||||||||||
|
De woteboomw oberai (cet welbcSenr/en groept
(eer gecrne tti bette/b|�felat�tigegeroerDeaerbe/ |)03 imi Dat Dp malle lactjt entte aeroe luel grpepet. <©m l)etu te p lanten/moet irmi nemen alfulcbe jSoteu EiiDe jBcieuoomen/Dte feer t�eel bjut�ten Djagen/ Dun ban ft�elpe/ oie mit/bol en groot 3tjr>, <�iu>e6mtjetti re unnneu/mocb men noten planten met 'titbetp epn» �encDcrttiaert�/uf |'eer(t|)oone(cJ)HUen / inbebatin jSo�ember eiibegebcelS&�cember / in Iieete lanben/ iDaer tn j§>pjocIt«lle en jBeertetn bou�e lanben/ enbe in getcinpeiDs lanben op centgDe ban bepoe Defe tp�en. jao��tan0 �egljene Die begoten m JSobemberen�e gljejjeel december tollen pjanten/snoeten ften tene* men een note ban ben felben jare/ Di� fcljoon ban febei' pe jovgabe enee toel bjoogu maer ift Dat Ds� tn �pjo�' itelle of j^eerte t�/ fo moet De note bier of mjf oagbeii tn B�nbei ptfje �jepebcn/ eer l)p gbeplanfct buojt/ ofte oocBin�toepemelcB/ yet�jelrbe'tbtftei�i/ taant De jSoteboom Diebaer affai groepen/ fai noten Djagbeu/ Dte a�foo bjepntrftfuflen Ijinoeren/ 't;p gege ten/ oft t� olic/ate ofi foete3Sinan�el0bjare«. iGDilt gbp Dat Defen boont groot en fcQodu groepet/
enbe beel noten bjaegut Die goe�t ban fma6e jnn / foo moet J)p berplam toojben/ eer |)p bem ge�jeel meefter g�emaetbt beef t ban De aerbe baer bp eer ft gegtoepet «s/ 't3pbangriffieof anberfinjS. i�ommigbeenbin* ben niet goet/ bat men int berpIatUen �e tuojteli� boj* te/en�e futmere ban alle fafeltngfjen enbe aentcaffen�e bjo?tel0: jfeaer mfln opinie is contrarie/ jae bac men Dori* bep}tnct'palebJo?te�j�onDerbo}te/ om bat bp te beter fouDe mogljen De bot�tlgbept ban be aet�e naer gem treeften/ enoe bet nicutoe boetfel�at bem gljege* ben bjojt. flengaen�e be putten Daer g�p bte berpian» ten milt/ moeten feer Diep enbe bjeet uptgebooltjun/ enbe D' aerbe tontfomme boel roeren / maer tufleben malcitan�ereti Dertitf) of beertigb boeten fpatie laten/ �mDatfpbumietatben fouben mogben upt (itetben. ^Baeromme falDt goet 5jn/�at men bte plante lang!)& be Santen �anbe megfien/toant bpfulcben mtDDel en fulieii �e vutjtuptgeftretbte tacben/ be gefaepbe plact* feti maer IjalbefcbaDe boen/ enbe Den UanD tman fai iiiagljen jqn fpiegnel bp bem bebben/ om te fsen boo? be bjacljt ban be j�oteboom/ toanneer bp beel Sojenp fai ijibbm : Want Dp Ijont booj een feber toaer teer» ben/ batter beel �ojems fai 3tjn/ a�jS be jSoteboem vuel gbelaDen tjS. �enigfien anDcrenboomtnffcbenjSo' ttboomen te planten/ en mare met goet/ mant De jSo« teboom foube bem alle 3tjn boetfel ontretfteti/ en �ooj 3ijtie batjDe tatbenbedonne benemen met�eloc�t. «©ocBfalmenben JSoteboom niet planten noc�bet* plan ten bp ben <�pcBenboom/ notljoocbtn eenen put {tellen baer eettrj�tg een <�pcBeboom gbefiaen beeft/ tmnt tufTcbcnDefettoeebootuenifSeen natuerltjtben bpantftbapen�eb^et/enbe en bonnen malc&anDereii niet Itjben. jfQen grtffietbejSoteboomiri&p�otKeHe opbem
felben / ofte op eenen #jupmboom tn ben gljefpleten flrupcB/ Boe ruel Dat bp vnepnicb boojbtrt el�eru ban op bem felben gegriffiet/ mitjs Dat bp alleanberboo* men Ijatet. |Ben beboojt bem rontomme te graben/ om Dat bP boo} bet brupt niet en foube bol toojDen. tp moet tnbeetelanbentn<@ctobet atejgnblaberg 3tjn flfgbeballen/berplantettbO�Den/ofteDatnotb beter is tn jsobembei' : jIBaer tn boube lanben tn ^Jpjotfeelle enbe jBeerte: %u gbet$mpecb$/op eenig�uan bepbe bettjben. 0et i0 eenbeeembe labe banbefen boom/bat gjoe bp
iaeclrjcbp meer gedogen t�/ Hoe Dp int naeftbolgeube )aer meet bjucbteu b{aegbt. f�f� Datmen aen ben firuptb of aenbc too{te!s bitb«
�nfiisaffeben fiojt/bessote falteecberbanftbelpesgn/ «HD8 b« Seme beel b|o|Tcfiec, i|p fai b��l fc�oon�et |
||||||||||||||
|
f r
|
||||||||||||||
|
Wf
|
||||||||||||||
|
f 1
|
||||||||||||||
|
van de Landt-winniria�ie.
|
|||||||||||||||||||
|
�47
|
|||||||||||||||||||
|
tyfe �P�Jgffen / ttoftttsgf) u�ptibmm/tntma ta<
seufot�if�'.
Cen$ote gBef�efecttfn eenftfecBen oftcagoenat�
men bte wil ficoen/�gf ooifafte battei fcfccfceti of capoen neeggenoetgt�. Waut oDe�ifl��e�Ef ban gcofne sloten bte ontrent
^. gjanfmiffe g�eplut&t3gn/ t� feec fonbeeuns�e te 0[)cn De bcttt Cojtfe / alftnen biec oft bgfbing�eren fcieeb� Daec �f DjincBt ^>oo �jel be becftfle alg bjoog�e j&ote / maec min
be Djoog�e/t� f baaec om bectecen/fp maeent pijne int poft/ enoet�quaetbeng�enen biepoeftenniDecojt K Uanaeffem3tjn,
* %egt ge�eele i^oten met fcge�pe enbe fnoef�en in fo
toeel baatet� te toepcKenat�goenoerpt�/ tot Dat De ff peine biel faecljts en�i; Deur nat t� gfjeluojben/ enbe Dattet belle&en Daec meoe De geeft becleet t�I foo Ut$> �eltjcS afgastot�baubc groene iSote. ©atgpebaen 3tjnbe/neemt be j�oten al�tt� gepelt/enbelaetfe Knepc ben in eenen ruel geDetten pot in feec goeben g�ebjati' {ten mijn. �3an befe fuit gijp tmee Dagen baec na/tmee of D?ie ban Defe ge�eele Keepen t'eten gljeben De �jou » toen Die �aec ftonDen niet enctggen/t'felbe onbecgou» benDe acgt oftttjien bag�en booj ben ig�tbat fp gf;e< fcuoonlicu t� Die te Debben/ maec fmojg�eng nae �atfe gepnegeettt�. 3©antbefe faecfee en beeft paee^ gBe» |
|||||||||||||||||||
|
■ beplanten/ ffeltgetti fnbefelt» timimUi fo»us<
I baaectj�t/al0�P«ecft�eeftge|}aeu. <©�P meucgt gem ooc int en op �em felben/enbe fai
bangcootec enbe beter -©IgbenDjagljeu/ oft op Den tnilDeu «©IgfbootHV i)etmettRe|oonutnieteui0al0 opDentammetu ^pbaoiDtobts Ditruilg g�efupbecf ban 3gn obecblocDtg�e tecfieu /nae Dat De bigben af geplut«t3gn. �^enoisaecbatben #lgfboommoet atgt jaren oubt 31311 eer men gem cc tacfteti bonen fuoepet/ Mm De jtgeuten Dte onbec aenbeu boet upt» fpjupten/ mat�menaffioubjen�oe jonraDat�pts�. Cg�ebeuct Dtcsbailj�DatDen <®lnfboom eenen tatfe �eeftDiegcootec enbeft�oonbec iisoanalle �'anoer: maec Die moet Dan tetftont afg�egoa�aen 3 gn/ tnant �etisieen teec�enbat Den boom metter s tjbt allega jeucptDaectufouDefenbeti/enDanDecbecsaten/toaec Deur Dat �p ten taetften onb^uf�tbaec foube baojDen. b'4BlDben en mog�en met ggeen (iocfeen af g�ejmeteti �jojoen/ maec met onbec letten leeren metter foaitDt geplutst toojDen. t©aer 3pn lanbebaec bev©lgf�oom een jaec cufi ban Dragen/maec �et jaec Daec na/ Dragen fp bjuc�ten fonDec getal / cnDs �'olte Dte Daer af tornt t�uptec matengoet/ g�elgclun�doMigael. �Bucc pjtncipaigtK moetmen atljt nemen en&c beletten be fc�aben enbe �inbecniffen Dien De ©Igf-boom fubjetc t�, ^tclJbjil03gtiDteop b;oog�eoftbocgteplaetfen beDoibeuenbe bol mofcg/bjeic&e met pfer moetaf ge» |
|||||||||||||||||||
|
h
|
Igtu niet om De maentfton�en te becroecimn
|
||||||||||||||||||
|
^ftbatmen op&enfelben bae�batpemantbanee»
nengonbt t�gijebeten/ baecaftoarifelt�at �p foube mog�en �uls�'u/ legpt een cube &o�e riepn g�efroten gp De Me/ neemt Die base nae toebec af/ enDe mojptfe toj een Ijongerige gitine of �ane/ift batfe Die etet enDe niet en ftecft / bat tg een teersen bat Den pont niet �ul en t�/maee fietftfe/fo tfr fefeec bat �P bul t�/enbe Daer sm moetec Binnen be Djie bagen tegen �oojfsen jgn. Van den olijf-boom. CAP. XXXIV, D�n ©Igf�oomt� btcimnt� te fcjeben stiet luttel
aerben/tuant �P groept in bed plaetfen og r otfen iite niet al te feec met aet�e geoect en 3tjnof in eeuig&e aetDe Die onbec fieertaebtigg genoet� t�, Jf�aer tft Dat S�P�ens geeft een bette mot f cft alfulcneaeroeen potine alp be togngaert begeert/ gp fai nae assenant bjutfjten bo2?t0b{en8l]�n, ©en ©lufboom bjojt betmentt�butDit�t &P fym
fe�beu /ban ff (jeut� Dte l)p onDer aenD� boet upt toojpt/
be biekhe ongequetft of gei roetten enDe elbecp geplant/
comeu �aeft tot boltomen rnagi- JBaesomtemaBm
�atfe mei groepen/ foo moetmen een jaet te boojen be
jutten gcaben Daer ghp Die unit planten ban bter noe»
ten Diepe/ niettemin ift Dat g�p g�eeu en moecgt beb-
ben bis foo lange Daer toe berept 3911/ enDe Dat g(jp bte
moet planteniu putten Die berft�er gegrabcn 3gn/foo
falmmbiefUpbecen metblaDewenoe HcHenbam©-
Itjfboomen/ ofttenminjtenficoo Daeriutebattien/
SDanttpetbiec b;oot�tDeguaDeboc�tigDept ban Den
felbenput / tneltKDe potinefouDebinnen een jaet al»
leeni&enjs g�eDaen�jebben. %\& g�P Dem plantet ban
eenen tatU / foo plant Sem in aecoeDie noch neten tf�t/
tuant i|l Dat pp in bette aerDe ig ggeplaut / Die olie Die
Daec affai eomen /en fai fo goe t ntet 31 ju/aSjS fp anDec0
I8n foube- D'4Dlgf-boom bail alle jaee berce int ronDe
b'aerDe acn�eii boet ommeggefptt �ebben/ maec fon«
i&erlingfje ujillen De baojtelsi bjp fpleten �ebben / enDe
niet gbeperft (ia�n : �nbe ift bat gpp �em meftet/fo
geeft �em gepten oft peerDen meft Dat knel berrot is/
nae bat De aerDe contornine acuDen boet roei ggecuect
10/ ten epnDeDattet meft Detti feec bael mengpen met*
tee gljeruecbe aecbe. 5Sa bat �p fai o�eplant 3gn/ foo
sn fuit ��P�em ban baecntetbecljupfenban bier oft
|
�aeu bao$Den/oft an�ecftn� en fai gp ntet �eel bla�erg
oft bjuc�ten ecggen. '^'gebuert fomtgbtg�atben ©Igfboom / al t� D�»
fc�ooue/g�een b}ucgtenenb}aec�t/ maec Dan moet men meteen boojDenfrtupc��'bjeergDeuc booten/ enDe op eldte 3pDe bant gat wel otepe fiefien een griffie of e� gcoen tatcfeen b� eenen batlben/ of anDec b|ticj}t* baren <®lgf�oom/ enbeDetbiee gaten floppen met leem enDe f�roo t'fameng�emengt/ foo fai Den boom beuc befe tngefette griffie at�bernieut3gnOe / biucijt- baec3gu:3�nDece�ieontgcaUcu�emeaDe��el!cj]ge!tf anbeciS.|Ben mac� Dent ooc helpen fonDec ontgra&�V met ftellen piffe ban menfegen of becc«en0. Cg�ebeuct oocfe fomtgDtp Dat De bjut�t beDojbett
10/enDe beclojen beuc De quaet�ept banoe oerbe/ �aec �P g�eplanti0/ D'bJCltb ocebmoet gebeten vnojDen. J@eu moet ban bie tnoj,tcl ont Deciteti / enbe calca Daec oplegg�enluttelofnsle / nae bat ben boom groot t�: tjuant eenen clepnen en begoeff ec niet bele. ©e <®lgffaoomD?aecgtDtc[�t�i!0becl bjutgten ofe
bloemen/ ruaer Deureentg�eberbojgiten fJeclifeDieiti gem t� en tan �p Die gOeen fitt� tot perfect te brengen* St� bat gjiebcurt/ foomoetmenDeu fccupcltou�ec
g�e�eel ontoetneti / enDe oaec op gieten bjceffem bati olte met raater g�emengt. ^omtgbt0 ftaet Den ©Igfboom g�e�eeUreuctg�/
liet baelc�e mat�tomen �eur luo'me oftauDecg�e^ bterteDatbe bjojtei Snaet�tenbebeDeift / ban moet: �P onbec aenben boet met Dioeffem ban olie natgge* maec&t 5gn. Cgebeurt ooc6 alremew bat be bjuc�t fonbec cgp
bJojDcn af balt/ om Det bjelthe te beletten /foo neeme een boone Daec een bJojm�eniui0/ (loppet gatmefi boa0/ enbeneemteenciftDaecbebanontcent�eUio^ tel banDen <©itjf boom/legt baec be boone/enbe Derft tfe Dan mettes aecbe / foo en fuilen b'aDltibcn niet af ballen, |Ben moetbe «Slgf-boomen fonaceli tinge toarfj*
ten ban ^ojtelbupben / ^pjeeubaen enDe anbec bec» geltic&e bog�cljj/�ie De ^lgrten uptec maten g�eecne; eten- Ban�et maftenbanbecolie/ fal�tcc naenotB g�efepttoojben. Vanden Datelboorni
|
||||||||||||||||||
|
hgfjarenbaeena/jaenbecboojbectttfelbennietfulcr GAp* XXXV.
te�oen/ booj Dat ben ftruptft foo bitbe 10 at� eenen f^<� Wei-boom bjaecBtqualgtfe biutgten boog
arm/ enbe baec toe mebenemenbebefelbeaecbe baec Ubatgpgonbectiaeeaubtig/ enbe ruil �ebben
SP in ff�et/ enDe m?t jrjn tooitelg bafl \§ i |iaet int \mm oft flB^WK^ N�* W&C %>mm' W
gt�epcs
|
|||||||||||||||||||
|
Het l��. Boecfc.'
|
|||||||||||||
|
�4^
|
|||||||||||||
|
flaben enb� toaggeii� ban togi�ga�Kt/iob�it/pattbeti
enbe anbere plaetfen afte flupten. ^$afggeoa!len blaber$i banben Caffotgnieboom
bieopgiienomen y&n.m DenregDenDaerop�benaS^ leti vai Dtenen om Uitere booj De beefien te maben/ iM, oocb gact mefi t�ojben, ^p toojben oocb ban font»- mt�De gBebiMptbt om tuitten te uullen, apeafftftens banbitDouten bienengljeenfinss orni
loge te maecben/om Dat fp Jjet Igntoaet f o feer plecb�/ batmen De plecben nimmermeer uptmacgtrggue»- «taftatgntenmeta30nenbegerfirmeel/ bpboime �$
ban plaeflecop�stbe bojften gpe�ept/ E�taecbenDie J facyie : JBaer met fout enbe goracy gpef�ooten enbe , gemengt/3�ivfp %m gelipt op Hu ban Dulie f�oiiDen* ©e fcboiffe of fnoefier ban �e � af-atgusen tuojt mee* ficnbeel gebjupc&t in logen om ggeel l)ap? te maben, ©e bmnenfiefcDeUeof t'bel�efe�n Daer De beeft meD@ GDeDetbt (0/een|)alflootf�Jflec ingenomen/fielptalle buptbloop enbebloebtloop /. jae ootb ben toitten bloei' banoe bjouujen elft met foobeel pboir ing�enomeis U30|bt. 3Pe Caftaignienom batfe �iinbeti maeeben/» ber uier ben tot oncupfgept/enbe bele geten fc ber cuec^, benfegooftf meere/ fp bo^nf biillen eube maben getbe- camerganrus oo�b3�nfpquae�ombetboulueii, 5Be, ggene bte in yeete affegeng gljebjabeu 3gu/ letten mire ban bii rou�J oft gefoben/piincipalijtb alfmen bic meff peper enbe fout of fupibes etet» Vat�dah Pijnappelbo�risi
cap, xxxvir.
D�nf gnapuelboom begeert fabelacgtrgen Utdtm
«noe (ieenacg�ig�en gront/baerommegroept op bele ontrent �e feecant. J|p t�ojt Sii «^ctober enbe $o» bember gepiast/ enbeen too^bt niet berplant ban typ jaren baer na/maer ba moet �pin resi geroerbegrons met pt��'mefi gebet ?st/gefte�t booiben.^e natuere ban Defen boom 10 contrarie Die banbe jgoteboom/ toant pp Doet oeuspt alle tgene bat gefaept off geplant; iiswiberjnnftftdbutoe/ toant ftp enig foo DicbbRE blaber^ met/ oft De ^onneeii�e toifit en macp cornets aen t'ggene Da2,ontrent enbe onbec bem groepet. <©3 fingels moeten betoaert too?ben/(n gun fe�elpiMt» lept in nieutoe potten nut aerbe geutUt, «©e ILongljer fncfttigps/ oft bte beur tahggs fiecB�i
uptgpemargelt 3011/begaoren te foetSen fojeeficn of�! bofjt�en ban #gnboomen / om bat gen be iutyt tot* tes maten goet i0. ©e pingget� in toatm toaier gpe^ toepcfit / om gnn betttcpept enbe fcpe?pfiept afte nee men/bicfttoilp gpeten/gfirafen be p�ne banbe fenues euberuggye / enbe jtjn oocb goet�oojbegicljtigge/ bebeube/ long�jerfuc�tiageenb�nigtngyepecfoonej� baer e» boben tegpen beftoceringfien �anbe longper/ nan De nierenefi b�afe/�fifc�ierpig�ept banbec urine, ©e magper enbe Dojre perfonen �jojben bet baer af/ enbe ber&Keaen Decoele gpefellentot bieucpt» &p ggenefen De guetfure banDer magpe/ met 3©eggeb?eis toater/ oft^jocelepiiefaptrggenomen. «©e green #gnappel0 g�ebfftillee�i:/ gpeben een excellent toater O om De rimpels upten aenfiepe te berbjtjben / enbe om te beletten get totjt uptgroepen enbe groot too|beu banbe bojften/ ip batmen eenen Innen Doetb Daer op Ieggt/bte in bit toater nat gyemaecBt t�. �iet booiw intttoeebsboecb. Vanden Pruymboom. \
CAP. XXXVIII
D� fp;upmboom groepet in alle contrepen / i|gg
toe l Dat bte ban 3@amafilieber groepet in b^oo* gge enbe toarme lan�en. ©e pjupmboom gres*1 pet licgtelgcs enbe bermem'c�bttl�tggt feer. ^peis beggeeit g�eenmeflom Dattet3nnfcjucpten toopi* ftebicB maeebt/ enbe licU�elijcbboet af ballen maeE totl toel batmen b'aerbe Dicbtoi(0 toert foo berte? al03tjn toojtel0 ftcecben/ enbealftbjoogpe toeert� begoten 30u» ^«f?n&(?0mgc�epf� banbjftffneeraii |
|||||||||||||
|
gvcepef �eesnebit�gie^ttbefabe�atBtfgpe aerbe/ �at
ongeoeffeii� tf/ of tut Uelt. $p vuojt tu «piti of M$P g�cpiant wan een jongye plante met De tuoitel. 30en ��attelfiesn toojbt betfcb tube aerbe gljefieecben in 4Mobec/niaer men moet affrtjeug Doen onbecbe aet<- �e baer gp gyeptant toojDt* «jgwet bsojtg in Bet ttoee* vibeBoecB, 39e gpene ose 3ijn gyefontgcpt bemfot/fai foo toep*
nigp t©aepenetenal0|)em rnoggelntbt�/ cm batfe j&ooftftoeer maben enbe betfioptfjeben / brimpingbe Dee bupcb� enbe pijne tn De magge. <�ben toe! ftop* pen fp ben bupcb-loup/ enbe tn De gojgpeliiigyeti gge» bjtipcbt/ foo ggenefen fp be guabs f toering�w/ tm tn Den mont bomen» Van de Caftagnie-booiri.
GAP. XXXVI.
I � «flfratfltueboom i� een feer gocggsn/ grotten
'sn�e bicbeu boom/ Den j&oteboom niet feer onge»
lijtb/ euDe�xaeg�� eenfeec p|Qfgtelgcbei3jucgt/toant in bibstfcDe contrepenban iDiancbrtjcbboffcpentoaii �aftai�en (ia�n/ Daer leeft een groote msntcDts ban bolcb alleen banbefebpjtbt/Diebefelbefomt�si gpe' foben/fomtgtis ggebja�en eten/ enbe oocb bjoot oaer af batben/fomtgijs oocb me�tb totpspgpefoDen/enbe in meer anbes manieren, '©efeboom gtoeprt geetne op yoogpe boube plaetfen / Uebec teg�eng get jgoo|« Den oft iaoofboofte in �ocpte aerbe / DantnD}oogg$ tegljcii�etzupb�n. �|ppaetUe�erinbo«eberep�aet» feu ban toel ter ^onne / in Dalen Dan op bergften / in facpteaerbe ban in bafteenbe garbe/mltcgteDienorg» «an0 ntet fa�elac gtigg/ noc� blepaty tigb en ig. <@m feer oeel Cafiatgnien te pebben / foo i& beter bat men Die faepbt ban piant / in een toel-gpebjoben enbe om* gpefpttte aerbe / bte mei ggefupbect enoe gpemeft ts/ jsnbebatinjBeerte/fieecKenbegrooteCaftaignienbie snel rgpe 3gn/ met De puntoptoaertg eenen �oet Diepe «n De aerbe/ uier of feffe t'famen/ een elle of meer ban snalcbanbet. jBaec ttDeeofDjpjatenbaemae moet men Die eioerg anberg planten / beeiligp boeten uan «en ftacn�c � Wi\t ggp Die ban tatben boen groepen/ foomoetenfe toojtstgctiben/ mant fonber toojtelen lullen bte niet groepen, j�scytang mogyen bte gefoorgt ■�Jojben/leggpenDe De jongge fepeuten tn D'aerbe. i#p toil gftegrtffn 130« i» ggefpleten firuprb/of met flup* se/m jBeectc/25lpjil enbe i©ep/foo op pem felben/ali� op ben 33uerben�oom oft �Btlge/maer �p j�erft/ban fjaefr/oocb 3tjn De b?ut�ten fiertbec en onltefltcber ban fntaecbe, ©e �aff aignieu tooien inben 3|erf(� rijpe enbe af'
if?!)c�!agfjert al�be fnoefier begint te gapen enbe yaer bjuc�ten te laten onttoallen. j[Baet tft batmen Die "augfjetotlbetoaren/ foo t� beter batfemet pertfen ■af geSafl�en teojbent�lo 3P groene 3tjn/ fonber te bep- -ben tot batfe toan felf� tot�allen/ toant f ulcbe en bip ■Mn niet otiec be bgftgten Dagen goet/ tft batfe terftont niet en tooien inben rootb gebjoocgt. 33e maniere ban Caftatgnien te beb�ar en tg / bat'
�-snelt bte met^oten bect/toant De jaote geeff De cratgt I T&an te bjoog�en De oberbloebigge bot�tiggept ban ' allen bttigfien caerfpop ggelept toojt, <©ftmen fai �te afftaeaat� fptamelgcb rtjp3g'nint b^eben ban- �ec mam/ eu&eop eentoele plaetfeleggDen infant oft in eeniggen pot / Die foobaj� toeggefiopt t� batter .ggeenloegtmatg incorniti/ toant anbesfin� foubenfe iaeftbebo�bensgn, 3&e feboonfte Caftaignien 59« be gene bie int boftb
han Hponjs groepen/ �jaecbeuc Datfp flponft�e Caf�aignten genoemt 3Sn* 2Begalben fpiofgtb�nget boetf�lbarbe Cafiafg*
siiefjeeft/ foot�betgoubtbanbeCafraignieboom feer goet om tonnen enbe baten te maben / baermen totjn «nbeanberen Djantbinboen matlj : oocb om buig* 5&en / goten/tolummen/enbealleanberbingljen te |
|||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||
|
1 1
|
|||||||||||||
|
::ti
|
|||||||||||||
|
van de Landt-w
|
�4I1
Dem aDeigcb eenen tnf�gDen ftaBe Dt b'aerbe f!eben/
maec oe maniere ban planten enoe Dunct mp met nut. <®e <©jar.aetboomeiM�i3t)n bloemen niet berliefea ifl batmen als DP bloepet, eenen loten riutboft Det bel ban een Batige rontoinme ben (trupib Doet. Ho un oan «©;anaetappei0too{bt sxlom gcitwetBf4
Meu neemt be rtjpc beernen/ feer toel ban Dun belle* benu geiupbect/bte men in be perffe legt enbe uptperf * fet/baer uae toopt DP terftout beur faeben (Die baec to�iiut�un; gefgget/ enbe tu De tonne gcoaen/ tot bat �pban5gnaupltcDept berlo(�enDegDeclaerti0/ ten Uet f�eu too{t baer olie op gDebaen / om bat Dp niet en foube beberbeu uocDfuer tootbeu. ♦De «©pnaetcippelin eenen iiieuiucti aerbenpot ge< B
oaen/ toel gebecbt enbe met potaetbe gDelutert in Den obeti gefielt enbe ten laetf�etifogDebto�gijt batmenfe macD ni pulbet b jen gen: ^ultb poeper een Dalbe tro=> ue I toaer met rooen totjn mgetiomen/ i0 upter maten goet tegen ben toben camerganc. «©c�itiner.fie bloe* utenbanbe «©fanaten met .�tipberttieen �onferbe gebjocDt/Debbt enen ongelooflgcbe cracDtom te fiop* pen alle bloet ban be moeber t'^p toit oft root/alfmen oaer af een iialf once in neemt met fap ban fuere �>ja * naetappel0/ oft r�beu togn oft gtflaelt toater. j�oc� Deeft oe felbetracDtom» (toppen Deti&ootmelifoen/ faetbloet. M�rie ban be ihilte/ enbe ben bupcloop. ©e beeruen ban fuere©janaten gebjoocDt enbe clepn ge< ftooten/enbe een bietenbeel lootbS fgn toieroocb clepn gefloten onber een once b� bit pbeper gemengt 3gnbey alle bage een Dalf loot baer afingenomen/ (toppen ben tuitten bloet baube ©?outoen. Vanden Sorbenbooma
CAP. XL. D� ^ojbenbwm footoel manneBen af�togfBen/
groepet geetne in coubeii/bocD ten en bergarDttgi gront/toantin toarmeenbe effenplaetfenen groepet Dp niet toel- ^p toojt ban neerne oft ft een getoonneu/ en ootb ban fcDeuten bit in ^>piocfielle en jEeerte ge- plant toojben.�lp toott int epnbe ban jBeerte eftSJp�ft op Demfelben gegrifftet/of op«©oo|ne/ofaueboom/ oft Uppelboom enbe^eerfeboom/ mDefcDojffeenbe op ben firuptb. <l|p moet b�btoiljs be aerbe gDerucrt Debben/enbe begoten �gn/enbe aenbe boet moet mefJ gDeltpt ��nmetafTcgen gemengtin biepeputten. ©e J>cojben toojben eer fp rgpjgn/ tn ben ^erfif
gDeptucbt/ enbe metDantbollen bp een gOebonben/of menlegDtfenebeneenopftcoo/ omtef�ten rgpen/ toant men foubebie anbetfin� niet tonnen eten om Dunf�BetjifgDeph CDoabt ban b�n ^»ojbenboom i�feet baf�enbe
Da�t/enSebaerom feer begeert om tafels enbeanbee Dupfraettemaecben/ enbeoocb om roeben enbeftoe* pen te maecben booj <©ffen-fiou�jer0. ©an ^ojben toott bjancb gDemaecBt g0e!gcb ban �
^eren. 3&i j�ojben fioppen ben bupcloop/fp toojben oocfi tot bien epnbe gDebtooggt inbe potine eer bat (p rgpe 30n/enbe ban g�bjupcbti 55en gene bie eertgbt� Deeft ban eenen builen Dont d
gebeten getoet (�/�n moet onber befen boom niet ruff� nocD flapen/o f anb�rftn� fai Dp in pergcBel 3pn ban te tomen in jijn getf�e UptfinnigDept/toant ben^ojben- boom Deeft fukbencracDt bantebestoerften enber^ ntentoen een geftilbe bttljfcpt. Cornoeleboomi
CAP. XL!* r\� �|�noe��eboom fo toelrtianneBen al� togfneii
UbtQtttt te Debben een bette enbe fabelacDtige aes< be/maec boojt0 geplant enbe gegttfftet te toefen geitje be �>o}benboom. IBaer boben alen m^DDP c�cenftnis ontrent be
bpecotben gDepIant5gn/ notDtnenmacD D««aotfe ban felf0 baer niet laten groepen enbe groot toojben/ oro bat be bw &an be bloemen gepjoift fiebbenbe ben |
|||||||
|
Doet biep tn bette aecbe fl�eplant/ enbe nat in jSobem»
bettftm^piactelle/ nae Dat oen fieen �jteDag�eu ofmeerinloglje Deeft g�etuepcnc / ofuntoatei.uet «�atiele gDemenggt / t|t oat gijp Den $jupmen eenen amoratgrben tenche toilt gijnen, «©ft DP toojtgDe» plant uau tcDente met taofcel/ tri eenen onbtepen put/ out Dat DP $yn U)0}teli3 niet Diepen (irstw / notjj» tamstnuoel goeroeroe aerbe/ ombatDp 3gnba|tig* Jjept(ou�e te beter nemen, �l^p groepet oec� feestoel wetten frDiIbehen gDegnffiet t'jp op Dem felbenoft it?rfelaer/of ootb gtjeftefaeii op De ttoee boojfepbe/ of op Den Appelboom/ SUmanbelboom/ ISetfeboom/ of ^ojbetiboom / goe�iel bat beft 10, op Ijem felbenoft op Den Ketfelaer. 3E>en bequamen tgot om Ijtm te «iien / io in �pjocbelle of jiBeecte / enbe ootu hebei' op Den firupcb Dan in Du fcDojffe. Ijetcrng�t een maniere bau gebjec/Dat Dem fomt
beur bannen �e «©ottime telati^ baer op laet/ oft beur (jet mofclj bat Dp bergaDert. «Baerom moet be «©ornine afgftetrct&en tooj�enint aencomenban be Wintw/ en�e Ijet moftj) met «enen grotten lijnen boecbaltgfg afgDei*jebeiitooiben. i#pbrggDtootb eengljebjecbbp faute ban beboet ban ben jiruprbte fupbec en oft bant bev tot enbe getoojmfieeebt gout af te�outoen/ toaer�eue ben gjje�elen boom ten laet flen berboiben toojbt: ©aerom al0 ggp fut bat Dp begint te trollen/enDe op eenen Doop te lopen /foofult gijp alle c'qiiaet rjout afDoutoen / enbeaen benboet b'aerbe fece toe! roeren / enDc omfpitten/ om Dem te benemen De quaoe borDtigDepbt Die Dem Det Doubt alfoo cro�t. #ptoojotoocbfomtgt0 beureenigeber« bojgljen oojfabe fo treurenbe/ Dat DP gDeen bjucDten en bjaegljt ' fflw*om Ijem toebet jeucDt tegDebetv moet men �'� toojtet� ontbeeben / enbebaer opfioj» ten bjoeffem ban olie met toater gftemengfjt / oft of< je of menf clje ptfle /oft affcBen0 ban togngaert tantp neme toel gefoDen baer op moppen. 24lle #jupmen sijn tout enbe bocDtmeerof min:
♦JMoete 3iin minf� tout/ De fuete enDe tojange meefr. . §>mt "f�jupmen maecben camergancb/ maer Dan Debbenfe een ineer purgetenbe cracljt/ ifl Datmen al# ben boom not� jonrb 10/ een Deel ban Den rnareb upt» ten (�rupeft neemt of upt een ban De tat&en / enbe met Scammonee baeber bullet. ^pfuIlenoocSeenflaep» maecuente tracht Debben/ifibatmenfap banlBan* bjagora off Drul Daer in boet. ©e fuere $jupmen Debbeneen t'famen ttecbenoe ctacDt/ estbs floppen tamergantfe. Van den Granaetboom0
CAP. XXXIX.
D� «©janaetboombcgljeert luttel oeffeninge/tn�e
mus 3tju leltjcbe tatben nletluftigD int gefic�t/ maer fo lange als"Dp met 3nn ropebjucDten f�aet/�te open enbe gefpleten sgn/ifr De lufiicDfte bie men macD ften/toant 51111 bloniieeuDe bjucgt f�er biel beften fgn» beisi een tiionDet toert banDe natuere: HBantbaeren is regen nocD potine / nocD bpcant0ootb Den onber» bom / Die Dem D« fcg�un t^jot coleur macD bcnemen� i^ocDtan� groept Dp fonber groote oeffentnge/ a(0 nu «eneenigcn mue�/ ald Danonber eenen grooteufiejn/ foi �tijt 0 ootb in Dagen lanct be wegen. �®el 10 toast e bat Dp toil groepen in Dete lanD� baer Dem be potine «iet en 10 ogefpaett: j^aer tf� bat Dp gecatebt m bette serbe a?p!ant te toefen DP boeter ooefeer toel pioffgt. Sin Dete lanben en begoeft DP gDeen omfpitten oft �euringpe ban aerbe / maer toel in toube lanoen baer i)p quaiutb groepet / toant baer moet DP ttoeemael js'jaer�/ tetoetgn in ben �^erfft en ILente aenbenboet Siati ben j�rupcKb'aerbe toel ggeruevt enbe gDearbept Debben. #p groepet ban toojtel/ oft ban griffie op fieni feltten gg�fieben in jlBeerteenbe?SpfiI: JBaer i(i ba^gfjpDem banfcDeute met toojtel toiltplanten/bie moet genomen toojben ban een bupfit bitb/ enbe gD«' 8l»it 3gn in toel jjijebjoftcn aerbe; Commise toilkn |
||||||||
|
Het I��. Boeck
|
||||||
|
s 5©
«jupcBloopcrtjgen bm fpaf fietben. Wm menfcpcn
ftetmen contrarte gpebeuten/ Die Deur eten ban �oj* r.oellen/ oft ban conferbe ban De bloemen oftbanbe <�ojnoeIlcn geniaecBt/part ban ranicrgancB uiojben. SDetowpt�aiibefen boom i0 lauto en�e rontgelgiB een «©Ujbe/bte met rijp en is Dan in Den �|etfft/al0 pp roatt� oftgUeelgelgrBUJas. 2&mnenpeeft pp eenen pecben fteen. j!Ben maechi ban vjn t�lc�fcU niet fupc her een confluite gelgcB©uecrupt/pet toelette fonber> �inge goet i& tegen't tSootmelefoen/enbeem te floppen De maentftou�en ban De IDjoutoeu. �ubube-boom.
CAP. XLU.
Tn\�fenboomtoojt pier telan&eluttel gBebonben/
.L-Jitiaet bcle in l&jobincien en�e in 3Lanu,eoocB. #p ■gcoepetgeeru tn toatmelotpt/�ti toat aerbe �attet jp; maer toilt gpp pem pebbentn coube lanDen/foo moet pp tn Dette aetDe geplant 5pn/ tnbe gemeft met t©up» ben meft/enoeseptee eenennuterljebbeubaer De mtb' baegpicpe potine op fepgnt Die pp naestjnen toille macpgenieten, ^p groepet terftont ban ftenen/alffer �jieoft btert'famen meibeount nebertoaert0 glje* glatit tooien in gaten Dan eenen boet Diep/ De toelcBe «net �oepe meft en Wgngaert afftpeng onber een ge» «mtgpt gebecfet mojben/ enDe Dat tn ^pjilin toarme lanben/ enoe tn De i��ep tn coube lanben. $110 pp nu 10 gegroept enDe ftercBacptigg gpetoojben/ D'toelcBefal 300 anoerija'f of t t toee jaren Daer nae / fai �P op een anoer piaufe berplant tooien/ aenmercBenbefulcar als boojfept t�V na Dat pet lanDt peet oft tout t.s. iEen plant bteoocSt �an jeuepbigpe toojtel/ als pp fepeuten gpeeft Die fafelacptigp 5tjn/Dle men ! oetclgtk ftljepDet «noe tiecbt Dan De principale toojtet� / om Dacmeu De fcefelingpen niet en foubeaffntjben. 3&efe too�ben ge plant in gaten Die bpftptenDagpen ban te boojen Daer toebeceptf�n/iniie�teaecue/enDeDattnlBeerteSdeiv gaenbe ban fepeut� te plant�/ Dat en t� fo f efiec niet Dat men Daer me�e ben tgbt bepoojt te bei flgten/maer te grtffien op pem fel�en/oft opjSlifpelbomen/oft<�me< bom�/bat mengt gpp boen/niet te minate pp op Ijem f ettjert i0 geintet/ fo fullen De bjuc�t� grootee en beter �an fmafee 3�n/ gslg'cb gemcpnltcB 3tjn alle bjucpten &te op gun epgenfpecie gefiefeen 3fju. dommige toil< leu fegggen bat pp (eet ge�nte peeft / foolaugeal0bc 2©intetgljebuert/ eenen grootenpoop f�eenenront' omniebenltriiptblijj�Oenbe/Dlefoo paef�at�be §>0' «ter tornt moeten toeep gebaen bjojben. �|p begpeert oocB toel bannen btcBtotlg <©ffen mefi aenbe toojtet� ieg�t / poe toel bat fjp tnbe lanben Daer pp o�esbloe' bfgp i0/aifulcBenbienftnieten befioeft. Van de Lauwcrboom»
CAP. XLU!,
D<8Haub3erboomt� genoec�befient enDe groept
tn alle aer�e /ja beur pollen (�eengopen/foo bat gn ��tcUJtl0 �an onber tfonbeerfel �anbe mueci upt tornt*, �^pgroepet oorft in alle lanben/ maerjgn natueret� in loanneoftgetemperbe lanben tegcoepen. ^n cou* De lanben moet �pgijeflag�jen 3tjn / enbe ggeplant in goe�e bette enbe bafieaerbe ontrent eenen mwerbaer ie mibDaefl�fcfie^onnc b{pmacpcomen/en op pem �e bjeberfcggn gpeben. «©otBmoetBpintaencomen ban De �©intec met mefi enbe lance (Ir� oft met mat» ten berleet?tjn/ boo|t0ttt JSeerteenbe «pttlin�pn bier oft btjf eerf�e jaren aenDenboet tfaerbegperoert f)ebben.�nbeiftbatpp(mettegenftaenbebefefo2g^ bulbtgBept) ban be bojft obetlafr I0Bet / «noe Dat 3pn filaber��erbjoogen/ enbe pet pout ftoert too�bt /men falfiem neffensDec aerbeaffniJDen/ toantpetmeft fai De toojtel betoaert pebben / in boegpen bat pp ter* f�ont fai toebet; uptfepieten: De toelcfee men in De naefl bolgpenbe JBeerte in b'eerbe fai mogpen leggpen/om toojtel� te erggpen/fo berre al0 gpp een tge menigpte Dan bim beg�mt te fmvu �^p aw�® wcR m |
||||||
|
banfepeuten/ foo betre al� bie �9e(�eBeti toojbenfii
ftoerte enbe bette aerbe Die Docpttgp t0. Den tgDtom pem te planten ban jeuepbige tuojieLa /plante oft tatk 10 in Den ^etfft oft in De olente. �}p too^�t aotk op be felbetnDeu gljefaept/ eenen Doet Diep in b'aetbetjati Dier babelaers t'famen ggefieben/ maer een jaer bnes na moet gpp �k planten baer gijp to�t bat pp bign�, ©ellautoecboom enmacpgpeenftn0 gpeylantjgt» ontrent eenigpen togngaert/ om bat pp gepcelbpanfi 10 Dan Den togngaert/ foo toel om 3�n \cpabutoe/ aljs om 3tjn pitte/ Dte Den toas Dan oen togngaert gpepcel beneemt.^>tetDaerb{eDeraftntttoeebeboet&. �©e ILautoer-blaber0 betoaicn fonbesberberbett
Den gpebucben Dtftp/fonbecltngpe Dte in olts gpef rupi is/als fpmet lagpenD'een boojD'anDer gelept5gn. 'Sfe�De boen fp 00c Den Djoogen bijgen/ en alberpanbe to3gn/al0 fp in becojDeu baer onber gepatfu jtjn^ 30e llautoer-blabers b?oge 5nnbe/enbe tegen ma!' Aj
canber getojeDen, alfl�r tuflepeu �epben toatgijefto» ten folfer ligt/toojpen gltnfter0 geltjcfe een Dierflagp,. Cfelbe 10 oocii Dan be ©eplblaber0. /5EacrBen0�ait �Lautuerboomen in cojeu Delben gefteh�/ beb�gen pe6 co?en Dan roeft en b|ant.fLautoerblaber0 aeu folber0/ beute oft Deufterg Danbenpupfepangenbe/Beereu af Donoec enbe blttrem ban beu pup!c. «©ejonscfcpeutbeti0banDen iLautoer-boommet e
bloemen ban �a�enber in tog» gefo�eu/ genefen pet traegp gepooi/ en rupfepenban benojen/ alfmenbett bompbeur eenen trecgfec inbeoienontfangpt. g^e babelaers itlepn gljeftootcn mettectu� femc q
len / «©enenetbefien enbeHoocfe / op een peete panne met tonti befpjoept / enbe op be liefTcpen gpebonben / boen toater marciteli. ^ftDatbe�ebiucpte D^outoen Die ontrent Den tgot �an baren jgn / alleabout feDei� 23a&elaer0 eten al0 fp flapen gaeu/ fp full� ben atbepg te licpter pebben. Van de fpacie die men moet laten tulfchen do
Fruytbomen inr verplanten,
CAP. XLIX.
1$'t berplanten ban De Jrupt-booitteti moet ten
■^eerfrett aenmettbt 3gnbepooagbe enbetoijbe ban betac&eu / baecpegpelgcbefoo^e banboomen gOe» mepnelgcB toe tomen. 39aerenbobenoB toatplaet-; fen bat ben boom beur oberbloebigijept ban boetfel/ inpoogpbe enbe�)gDe5tjn gpemepuefratueretebcu benmacg gaen/ toantbien acpterbolggenbe moet» men plaet(e enbe fpacie tuffepen �epben laten : Wam tngeebe bette aerbe/ Daetboomenfeer toel groepen mogen/ moetmeerber piaetfe tuffepenbepben g�jela» ten 3tjn/bflti ciber0.�©aer op te mercfeen (�act/bat ee" nen boom rttpm geplant op toat piaetfe Daitet3p/bee� meerbiucptenbjaegDt. 3ft bat gijp bitse boonten op be rge / oft lancBr b�
toegen/enbe tegen be pagen ban be belben toilt plant � fo moetmen tufftpen bepben ontrent btjf.en-berttuo boeten la^en. .JBaec toilt gDP meer rijen op een piaetfe planten/fo moeten bie toel brjf-en-beettig boeten ban malcanbec (�aeti: <©orft foo faleltBe rgefoo betre bait malcanbec ftaen/ om bat be tatBeu put� foubeu te gpe< macBelgtBer aen allen jnbeu mogen uptfiretBen. 3SeiigaenDe be #eecboomen/f�ppe!bomen enbe an«
Der ban DiergpelgcBe gtoote tfi bat gf)p maer een rpe en plantet tegpen be pagpen ban De �elben/oft elber0/ foo fullen ttointigp boeten fpatie tuffcpenmalcaubee genoecp3pn: jSBaettfi batgpp ttoee rpen piantlancp be gangpen ban be po�en/foo moeten fp ontrent rr�* boeten fpacie in't biercaiit ban malcanbereu ftaen / in boegpen batfoo toel De gancB alsbe fpacie ttiffrpets elcBen boom op allen 3�ben een recljt bierrant fai ma- Ben banrr b.boeten groot. jBaec ift bat be fpacie min* bergpegpebentoojDt / foo moet bat gpecompenfeerc toojben metbe boomeu te planten met reept tcgljeu malcanbero�er/maer feeralof fpgfjefcpaHefrt fiotta De,n.^ommige tolllen Darmen te togle Dat Dcfe bom� f�fltn
|
||||||
|
vao de Lantw
|
lil
fiompenbane�nettbfttgeclane/aftetnefi�meercfmitt
na ben epfcD ban ben boom. 39e clepne boom�en0 bie nocD fonbec eenigDe tac*
6en 3fln/efi maec een coeptten en Debben/ en bijioeben boben niet gecoat te roef en alfmen bte betplant/maec De plantfoenen�ii gijp getfpet 1 boilt/ beDooien be tac* «en gDefroept te Debben/eer bat men bte betplant in oenplanifoenDof. 3)10 gDP u bomen (tellen fuit in be putten/ foo moet
0�P oe ujoftelen boel uptfpiepben/etioe maectten batfe aile gDelgc� nebecuiaectp tcecsen/ fonbec bat eentgDe ban oe epnben op�)aect0 «ecen : ^p en mogDen oocb niet foo feec biepe tub'aecoegDepIantsgn/ t'tegOe* noecD ai0 be tuo^tel fooDtepe gDegcaben 10/ batter b'aecbe ontrent eenen Jjaltoen boet obec Uggtje / ten ujaere oat be plaetfe feec ^szt enbe fieeuaclj ttg'D toare; �n oullet oota foo feec uuieu put niet/gDp en latet ee« uigDeplaetfe contfomme oen boom/oaec't tuatec aljl cegeut macD in binben liggen. 3il0tt bomen fullen fiaen in ben put/ enbeibatbi
t�ottel0 toelbjeet ItggDen/ footctDetfoetelgcB baeu op met ben boet/ enbe ban mengljt boel gemefte aecbe met een beel ban be gene bie gDp fuit gljegcaben Deb» ben upt ben put/enbe ftcoept oie op be toojtet� / maec en lesD t be gras 3t)be tegen be toojtel0 ntet/ boant bat foubefp mogDen te feec nectoermen. <�5DP fuit o'een aecbe boel mengen onbec b'anDec/ enbe baec me�e ben put bullen / latenbe ban be clepnfle ballen tuffcDen oe mortelen. «Enbemaect batter tuogmen toacenitt b'aecbe bte
gDP baec tn leggDen fuIt/mengD ter onbec maiaff�jm baecmen logDeaf gOetnaec�t Deeft/ om Die te Doen ftecnen: �iant fpfoubenbeujojtete mogDen befcDa* btgDen.2810 nu urnen put fai opgebult toefen op eenen Dalben boet na oft baec ontceut/fofaunen b'aecbe met be boeten toe! fi0f nebec tteben/enbeooc tecfjt ontrent be tooitel/maec meer / ift bat fp bjooglje t�/bau oft fp nat mare. IBaecifibat gDp (�eBetoft plantetin b'aecbe ben
boom ban eenen tac oft fia&e �ii gDeen too|tel en Deefe metten Damer oft metten Douten cloppec / en maecut Dem geen gat te bo;en met eenen anbecen (la 6e/ maec laet Dem 5 n'n felf0 gat manen/nocD en laet Den fo Dtep niet in doppen/bat Dpet ntet en foube mogljen ingaen fonbecbefcDojffetebebecben: enbe al0 gDp ben(�a&e fuit tnb��ben/binbt Dem boben aen Detepnbe/ opoal Dp met inbjtjben niet en fpltjte. Van de bomen re Caceytn , te ontfehoeyen,
endetecuyflehen,
CAP. XLVI.
r\«2 trage en onacDtf aem 2!c6erman/ fept batmen
Unimm ecmeec en beDoojt te tomen aenben boom na bat DP geplant iptmaes be neerfiige Dupfman fept/ boet ben oefter enbe ben boombeucDt/ foo fullen fp« beucDt boen:<enbe ooc6 Di' en fai nimmermeer beucDc nof�beel b;ucDten ban 3011 boomen Debben/ bientet neerfiigD en i0 om Die te rupffcDen in oe �©inter enbe int epnbe ban ben Herf(i:mant aengaenbe Det fnoepen efi afnemen banbe tac6en/Det i0 febee bat eenen boom bte beel Dout0 crggDt/moet gefupbect enbe gDefnoept Woibenboo�^etmtfjetnbeu38bbent/ omDemafte nemen 3�n oberbloebtgD Dowt enbe fcDeutrn bte Dp te groot enbe lancupttoojpt/ be toelcfie Dem belettl beel botten banblceffem0boo?t0 te b^ngen.-b'toelcDoenbe foo en neDoo|t men niet te tomen aenoe principale tac* 6en. jBen moetD«n ooc�be tac�en benemen enbe cojtenal�DP f�aetacDter anbec boomen bie Dem 5g* nen basD benemen/enbe beletten op te dimmen om be ^onneboben te minnen. SJft bat be ,$onne niet en fcD�nt ober al op bi boom/
be f tuften Die be cracfjt enbe Dei UcDt bec ^nnen niet en Debben/ bte en Bjengen geen bpicDten boojt: tuaer* om batmen moet aenmerc&en / nae bat Dp groepet/ bi �at^en bie b'anbec becbupf�ecen rnbe e«t "'B« (@ benemen/ |
||||||
|
paen f ti groepen lanc�e ranten ban be gangen/ enbe
tlepn boomfteng baet tufftDenpIante/ niet om alti) t& fcaer te laten/maee ont namaete aie bte anbec beginne groot te U)o}ben/Vuebet upt te nemen» Jf�aer milt gDp oe plaetfe geDeel beplanten met gro-
te f tuptbomen fulclii; at� boojfept 3�n/fo fuit gijp oie opinerei! geluc een ftDaec&bect/enbe (patte laten ban �UJtuttgU tot oectfg� boeten tuffetjen bepben/enbe ooc fo bele ban �'een ene tot b'atiber. ©e �Sjupmbomenen�e anbec f�een-fruptboomen
Ban biecgelgcfeegroote/ begcesen maer beertDten oft totjftDten boeten fpacie tuffc�en malcatibereu inelcbe rne;Maet bjilr gbpei alleen ttoe tijen planten lanc&r be gangen ban oe (jouen/ foo en befjoeben fp maec U& boeten fpacte int btercant : jf�aer men moetfe ften te pjopojtioneren na Ijaer lengDbc. ©eSterfelaet* enbe fpaenfcDefterfen begeeeen tDt�
oft ttoaelf boeten fuatie tuffcDen bepoen/ maec om te Pellen tn oe gcoote Iepen ban utoen {job�/fo fai Den ne* gen oft tDlen boet genoecD jijn» <©e tlepne bomen gelgc Hiciee&elaeto '«©uebomen/
©ngebomen/^afelaerg en anbec Diergelnc&e bomen/ lebben fpacte geiioecD aen acljt oft negen boeten tn ee- nen bogaert/enbe btjf ofte feg boeten lancr een lepe oft gantS ban ben Botte. Itisi gBp bJtlt planten tbjee rijen bomen/ pegelticBe
sije met 3tjn foojte ban bomen / foo plant�e oe minfie ep be 3.)be ban baer be potine tornt/ om bat De fcBa* bulJoe ban be grootfie/etibe minde nteten Dtaberen of letten en foube. Andergheboden van Fruytbomen te planten,
CAP. XLV.
I&t bat gijp ptantet pepjbomen enbepiupmbomen/
o'een metten anbecen/jo t(i betec bat g�p oe pjupm* �)oom fielt tee jonnen boaett0 / trant oe peetbomen �wogDenuuelbe lombjelgoen. t'Wattnum goetalit �|Ojje �Jebeci0/enbc oocaiibetfuus batmen ben boom fleuoe boojtelnatmaec&teeec bat Dp btrplant uiojbt/ om bat baer�e betec Oouben fouDe aenbe ujojteUiuant Doe g&p bent mete san $nn aecDe meugDt laten / Doe �etec. �>laet ooeft wei ga tn boat geboete oe0 ^emeljs bat g�p Den nemen fuit om te mogen (lellen in gelyc Ue jiiuatte. uien befjoojt niet te berplanten be �oomert bis ben
top af gegeten/gefcDojen cft gDetyoben D bben/toant fp en groepen foo wel niet : ten tuaere �at gDp (tebec jja�t Den gDcDeelen top afte Douvuen / om te pjoeben oftfpbooj fulcae uitbot! fouoe toeuergijeraccbeti te groepen. ji�en macD oacu planten fonbec toojtel/be boomen
bit ticel mercr Debben/gDelncb ©ijgebomen/ jfloet» EeftcbometV^ajelaecsi/euoeatiDgEuiergpeltjcheienbe m putten ont u boomen te planten/ beDoojen fep boe* tenbtep te UKfeii in depacBtigDen gtonbt/ maec m �socDtigDen gronbt foo beelmet. Mankt ootb u put' ten mijt enbe bjeebt gDenoecD/al ifi bat be boomen Die g�P baet tn planten te��t/ be teojtelen niet feec gcoot en Debben : ©fint umi moet goeoe aecbe contfomme toefen. %� b'aecbe tetocecfi/ baecg�p utoen put maecut/
betert fe met bjoogDe aecbe/ oft bectoeft tot batfegert tuojt .310 fp te Dece en te bjooge/mtflfeenbe maec&tfe liof�t met U)Btec:<©oc moeten u bomen met be bjojtel in matec g�jel�aen �ebben/tfl batfe iangDe uptec aecbe geboeeft fjebben/ontcent tbiee oft bjte bagen. 3(i bat fommigDe tooitel� ban uboomen te lantfe 30n / of De fc!jojlTeafi0/ bte falmett tioeftB afOotttnen/ maec bat tte 3tjbe bte meeft gfiebloo�t i&/ beneben come al0 beu boom geplant fai �jefctt-TDant contfomme ©et afglje* goutoen fullen jonge betelen groepen. �^e 110 eenen generale cegDel/batmen moet alle boo'
men eec bat men bieberplant/ enbe fotiberljngfte bte ieetnebjucDten boojt0 bjengen/al0 fp bttae 3gn/eerft tie tttften beneben enbe cojten/ enbe Den niet laten ban |
|||||||
|
Het UI. BoecL
|
||||||||||||||
|
i�%
|
||||||||||||||
|
«enbe in beu &ome� of't alft «pte* maf en �cctbs/f©
bepoojtmen te betoaten enbe te betgabeten een boop* ben becfepe aetbe aen ben boet ban ben boom / om te ontgaat oe (jttte enbe b;oogbte ban bef en boom, jf�en inoeptfe enbe men tojt be tatben banbe born�/
alp fp beginnen groen te tuoc�en enbe te botten/ie uie* ten tu If�eette enbe «ujil/maec bet obetbloeo�p boue moet bafl aenben f�toncb afgpepoutoeu 3»n: mant be betttgljept ban ben boom fai oen boubj baefi genefen/ t'lbeltbe foo boel niet gbe|tbteben en fouoe/uiaett bat' menfe tube l©ttuet af tjteutot : «Enbe om te bematen ba. fe boo; be bttte ban befuiate enbe btcbe tatben mee af en ftbeuten/ foo en ftpepbet be ft�ojffe niet aan bets ftrupc/maet fioutfe eerfi af eenen balbeu boet �an bec aerben/ enbe faegbt ban be tefie �oojijs af bail aen bm boom enbeleget,fag�«meel op ben jneoe. 31(� bat gijp (uoepet enbe fitontbt ui oen ©intet/foi
la« oe tatben uotb lane genoetb/om nabetbaut boojtjS afte tojten in iBeerteenbel�pjil: maet bJtlbt gijp os btcbe enbe oube bomen fnoepen/ enbe ben be tatben af* nemen om bie te betuieubjen/al0 gbp fiet batfe begin- nengbeel te tornitoli/ bat falmen n,oetenboeti tetfiont na28ioer�epltgben/alfl loof getefen t0/ enbe eet batjg �jebcr beginnen paet b�cpttg�ept te rtijgen/ enbe af « boutoenbe enbe af fagenbe be tacb�/(o later noti) (lom- pen uptltaen aenben (ttuptb/ ombaeropte gufften iiieuboegtifften / afljoumenbe fommigije boel lattcb/ etibeanber to}tet/na 'mi epftb ban beu boom/enbeua bat be tatben quaet 3tju/om bat be gene bte binoen/ te meer bocbugljept0eubefub!tantie jonben bebben. 3(� bat ben boom ban oubetbom of anbetftnp niet
meer en bjaegljt gfjelptb j)p placb foo en falmen bert» niet gebeel enbe al be tatben afnemen enbe fitoutben� maet allene be boobe tatb�. |Een moet oot De ujojtel� onbetbeu na 3Slbetljepltg|jen / enbe (pinten be bitbf�s tuoitel0/ enbe in be fpleten fieetben l'cb�rben ban fees barbe (teenen/enbe baer 00c m lateti fteheu/ cm bat tee be botbtigtjtpt ban bet aetben foube mogen tucometu ©oo?i0 int epnbeban ben 3©inter/ fuit gbpfebje�ee becben met goebe aetbe. »10 be gbegtifft�e tac�en ban bjt'ecft bietiaeren
out/gebjoben/ afgeten of beft ba�fgBt 3jjn ban be faee* (ien/oft batmen jtet battet bout met Deugen en fal/foo falmen bte af ftoutoen/enbe tcebet gtiff ttt: baet op po* ger oft leget/ ban fp maren. <j�pp fuitet oocb mogen op grifften ban pet tam pout bat gppet afftipbeu (uit/ maet btt (al moeten leger 3rjn tut plantfoen/ enbe ootfe battet boeberom Voel toegpefloteu 3p gpeuiesft/op pe� plantfoen bon b'eer(�e repfe/ battet gpegtiffrjt uja�: maet en ttece be ftpeuten suet af bteupt pet plantfoen tomen/tot bat gbp ftet Dat De grifften nteutoe ftpeuten gpebjojpen pebben/ Voant gbp foubtbp abontueta 'tplantfoen boenfierben / 'tbJeltbegbpfont tuel mo* genbjebergtiffien/bjaectbatbettutijf�oibetu »10 bcgrtffieu bie gpp gpegrtfftef bebt/ nleutae
ftpeuten gpetoojpeu pebbeu/ geltjtb batt tteee oft bpa boeten lancb:i(� batfe upttooipeu ciepne ober�loebige |
||||||||||||||
|
benemen / enbe bie af-�outocn alf� loof �Be�aUen ijs,
f'--;t\ moet oocli De tatben nfpoutoen Die neeitoaett0 �iaugpen/�f t bte m be mtbben ban ben boom aen mal' tanbet paben/ be toelette 3011 meetbettngpe beletten. ©it afboutuen ban be tarnen moet gpebaen 39a
int bjeBen ban bec jBaue / alft niet te f ter tout en 10/ noc|) te totnbigp enbe met en tegpeut / maet altubtg niet een (eet ft ucrp �onmep/ notptati0 ntet aI0 be bo» men bloepen/ ioaiu (p fouoenban Itcptelgtbniogpen betbjogpetn #et i0 ooth aefjee� febee bat pet boot gout aen genen
boom beu tacfaooet frerben/en�e botp ten laetften ben gepcelen boom/ oft immevis bekt op te rltmnun enbe te groepen. Jfroo moetmen pem ban afnemen bet boot i)out/t'5pinben �©intet oft tnbeu(S>omer:Dai quaet gijebeurt pjintipalgca ben ouben bosnien, ofi beu jon* gpen/ bte be �>onne te peet enbe te fletcb gepabt pcb* beu/na be plaetfe batfe f�aen/oft boo; centgp ongelutfe ban blirrfern/�onbet oft fiojm/oft ban eenigbe beefte aen be tomtel/bie baer eentg fiutb ban be too^tel afge* beten Deeftv oft bat int fintben tn b'aetbe/oft int ont' betben be fpabe oft pouiued be toojtel of eenige tatben macp gequetft bebben. «JEnbetft bat men remebte boet acn't gbenebatbo»
ben bec aecbett 10 / norfj meecbet neerfiigpept bepoe- bet t'gpenebat in �'aetDe i0:toant be 'warmte ban be aerbe enbe ban pet mil 'tb genereert getoojmte aenben boet ban ben boom/ bic De tuojtelen eten*.of t toojpt 00c oltemetjSrontfomme banbem booj obecbloebtgpept ban �oetfeifoobeelltpeu�en enbefpjupten / bat fe ben boom beberben enoe onbjut�tbaec maben/ bebalben norfj �atfe b'anber boomen ptubeteu/ enbepaer boet' fel beuemen:©aetom falmen bie in be fi&tnter tot bet �icpf�ebauoe toojte�ont graten/ enbe afnemen bat Bern lettenbe 10 aen be toojtel / enbe fnoepen / enbe be ftpeuten el�er0 beiplanten/gelrjcb ban appelbomen/ ^upmboomen/enbe fu�ebe meet onbet boomen/ om bie bjiejaet baet nategrifften. jBenmoetootbaen» roeccbut/bat be berplante gelate fc�euten/ be befte Rateinoteli boojt0 bjengpen. j��en fai ben boomen ootb gpeben eenigbe recreatie
in ben �©intet na ben arbept bie f p gbepat bebben int boo}tp bjengbenban bare bjucpten / foo batmen met outbecbenbetoojtelenfupbere : osnbebett� loei ban nocbe bat ton tegen enbe fneeu bte bet maben/ pjtnti» palrjtb in peete enbe biooge lanben/en plaetfen Die feet ter jonnen (ia�n. 3fi ootb batbe ftpojffe ban ben boom begint te berbjoogpen/ obermibt0 batter luttel boetfels tn 10/fo graeftmen aen ben inojtel eenen boe ben bont/of anber boobe beefte/ om te berpeugen/enbe fommigijemanoeu ban goei enbe tojt niift om te bet' toermetr.maer ter contcatie/il� bat baetbe te bet enbe toojtuailjtiab 10 / foo bcetmen baet aen affepen baet Iogfte af gperaaeebt 10. ©an oubtpepbt toojoen be boomen mofepaeptigp/ enbe be jongde booten ootb mofepaeptig ban feet grote botpttgpept enbe �?oogf> te: bit quaet etet enbe betmagett ben boom/gelgtb be j |
||||||||||||||
|
fc�o^ftbeptbebeefien. jBenmat�met gpeloben bat | ftpeuten/onttent be goebe tatben bte gbp tuilt �ou�c
|
||||||||||||||
|
gtoepenbe/fo fnpt befe qua�e ftpeuten af/toei bafiaen
be griffie/ja int felbe jaet bat gbp bte gpegt tfftct pebt; jBaet battet 3pinben tgbta!{tboutt�ctb 3gtijeutpt: enbe boeptigpept beeft. �|et falootb goet toefen batmen affntjbefommtge
ban be principale �ebcn banbe fepeuten en gi ifften/ int eerfie jaet/bp albten battet te bele t0 / enbe bte eibers* opgtiffien, �nbe binnen D}ie oft biet jaren baer nae bat fp fullen gpegriffiet jfi'n / enbe bat be grifften toe! fullen befloten bebben bet plantfoen/ foo fnnt baeE toebetom af/ i(i battet foo bele gpeblebeu 31311 : toatf� bet i0 gbenoecpboo? eenen boom/ batmen bem late een goet lit booj eltbenftomp/ p?inctpalricbbcgbene biejoncb bebben gpegriff iet gfietoeeft met een grif* fte/ toantbe boomfaitenlaet(iente ftboonbet en�« betec 5�n. IBaet beeft ben boom gpegriff nt getoeef� bitb 3tjnbe met meet grifften / foo foube men pem moeten
|
||||||||||||||
|
gen fuitr foube mogpen toe tomen ban pet moftp bat
men binbt tont fournie enbe onbet ben tojonr « ban be gtif�ien. jf©en moet bit quaet beterlmetonfcboepen/ gelntb piet bo;en betpaelt f 0/enbe oocb in ben 3©tntet tupfftpenmet een bouten oftbeenen tnefbeti/ om bat bet mofcb niet en foube boojt0 truppen / enbe metter tgbtben gpepeelenboom bebetben. ©tebegpeettte bebben fcfjoone jongpe bomen/bie moetfe rontomme b'aetbe omgtaben/enbe fupberen banbe jonge fpittp* ten ban J&eerte tot m<©ctober/enbe bat fo onbetbou' ben tot batfe gtoot ;fjn:enbe al0 fp fullen gtoot toefen/ fo en falmen b'actbe maet ttoeemaelopfpaepemmaet tn ton Winttt oft fp gtoot oft clepn jtjn/fo moetmen b'aetbe bjetb nemen rontfomme ben boet/enbe men* gen bie met mift/enbe ban toebet legg�en tn ben put/ om bat fp altijDt� fouben fjebbtnbocgtigDepbt enbe foetig&eptbanben^emeU |
||||||||||||||
|
van de Lanc�t-wmninghe
|
|||||||||||||||
|
15}
|
|||||||||||||||
|
tofot>/ oft sn�ecfins* fui�ea gger�otoett of gpetyofien
uiefenoie falmen pclpenenbe ypenefen met flut/fepa*
pen enbe bcrc&ewsmtft. 3De trupDen Die routfomme be boomen groepen/
treeften na paer t'boeotfei/Daerom moet men Dte neer» ftelncftupttnneii/ enoe metten Jjoume� oplugtenoc fcpellebanbenboom/maer nieiDtuerfcg. < $10 Den boom ntet bicft en toojDt/ enDe te feer laiuli
tg eer Dat ijp tac&en upttoojpt en op-toaerte gtoepet/ foo fuit gpp nae Dat gijp Ijem De toojtel ontbec&t pebt/ op DenboojfepDcn tgtpein fommtge mojtelen/ maer nietDepitntipalefpnjteii/ etiDeDaeropieggyen bert* &eni5 inift gemenggc met anDer aer�e/ en De fomtpttf ronbtfomme be luojtelsi toojpen Djoeffem ban feer fterrfien mgn/ enue�etmoftg afftgjabben meteen groot ponten mesf/foiiDer De ft�ojiJe te guetfen.«en�e tiioen Numeralo D'�cr&eteiiatij�/ (oomaett goet Datmen groebe aen Den boet �an Den boom/ton tf om* me tuojtelen / ban oe gbene Dte in Den iDmter niet en gebben onftboept getueeft/enbe mengDier onber fem* migegoebcaeroe. «�&gp fulot eenen onbjutgtbarer, boom bjucgtbaec
maecben idDatggp tuflcgen^ijn tat&en gangbt een fatrften bol faetjs Danuofen/enoe iBofiaertfaeot/met Den boet ban een ©elelnen. 30e f�l lis een fiecbte Die De ftiiojlTe berteert uan be
bometumen moet Dan mei repu befe f mette aff ngoeu in't epn�ebanben Winter / met eenfcgerpfiigoenoe mes oft pfet/en�e legggen op De toonbe oft fneDe toot oflenoft berclien0 mtfl / enDe omtninoen met ou�e Doetjetenis enoe feer bafi binben met tenen tuiffen/ ei� fo lange alfoo gebonben Utcii/eA� be plaefier? caer aen �0H�2U mogen. ^eg�en De toojmenbiein befc�oiffe groepen bau
ben boom/ fo moetmen tnctfie boen Daer gijp De fcgoj* fefult gefmoUeiiften/enDe Die f pinten tot aen fjet gout/ ombatoeborgtiggept enbe bupltgijept Daer uptfott* oe mogen loopen : ©oojto fu�t ggp met een gaerjraen betoojmen enbe Bet rotte ban binnen npt galen/ foo gaeft alp u mogfiel�cb i� / enbe lieftet binnen Daer tn/ enbe oot boben op De fplete/een plaef�er ban offen mifi oft bertbenss liront/ ggemenggt ente cgeRoten met fabie/enbeeen luttel ongeblu(� talt&/e;iDe tombetenbe bincet tocl bafi Daer op/ enbe latet foo langge baer op aift ftouben marl), �©gti Dioeffem oft grontfoppeban ber oli�n eega*
ten op De �iojtet� ban ben boomen Die bc gele gebben/ off eenig�fin� fietfe3nn/boetfegroote beutgt, ©aer groepen oorft tlepne beefiftenis feer gpelijrft
�alanbers(/enbe fgn mat peerft�of fmett ban coleur/ enoe fommig�e pebbeneeu betnlantfe eisbe ftljerp/ enbe boen feer groot ptnbet enbe ftfiabe ben gljegrtffi» |
|||||||||||||||
|
moeten meet laten/ naet bat g&p fien fwl�t batter ban
noo�e ia/ om mebe t toe! te ober oecften De frieten enbe fneben ban pet plantfoen. Sis* u bomen beginnen f uilen te groepen/ fo falmen
�Jfe mei moeten regperen bjieof c btet jaren/oft meer/ tot batfemei gpefatfoneert ;tjn / ^sec affnoepenbe De topftengt boben af/enbe De tlepne Dunne tacbrfceup ban tiet obeeuloeDig� {jout / toi: oatfe ;gn een mano leng' be |)oo jeoft pooger/in bien pet mogelgc t&enbe retjit en fcpicut i)aec teer mei Depjinnpal� leoen enbe tac* ften / foo Dat Den eenen taeft niet te nae Den anoeren en front! : enoe en bint oot D'ecn aen b'anDec uiet/at� f p bc ginncn Diritte luopen : men moetee ootlifommigpe af potimeli / ifi Dat Den boom binnen te Dieft ban pou* ten io/om batter De potine ooojfcpgiien foube. 2Bn�ten gpebeurt Dat Den booinnocpjoncH3tjiibe/
nia meer en gtoepet in De Dichte / foo falmen pem De fepotffein buren [pinten foo latitfe al# Den ftrupca 10/ oft oorit tn bgben na Dat pp bieft jg / foo fuit gijp pem op cojteiitgt feerfien groepen. ilen mat!) aen oe boomen goutoen ban ben eerden
iwg�) aan j^obembec tot int epnDeban iBeerte: maer tiet toe oatiisen niette D�pe en poutoe : enoe i(i Dat jjgp�e uiateHcpeusen ban ben boom afpoutoet Die �tjeeit bjucpten en bjagpeu / enbe battet 3p int ujefteu enbe lae�fte quartier ban Der {Bane / Dat falfe Doen te beter bjuc�ieu biggen. «iSuDc al& Den boom Die gpp fuit gegtift'flt pebben/bitfte fai toefen/ fo fuit gpp pem mogljen De fepeuten afnemen/ enbe laten Jjem alleen �egetffien. jiBen moet ootft ban be boomen be b|oogfje blaberg
afnemen baer. nepen enoe cperg ban raptenen enoe anDer Diergljelytfeeg�jetoo|mtein befloten 3�'n/Die be fangDe bluoer� enoeooeft bebjucpt felbe bermelen/ Knagen enbe beoerben/ iae Ditajtlj$ oen gepeelen boom ooenberDtogljenenbefierben/fonuerliiigOeDeidepj' boomen enDe 3«ppelboomeii / Die Dit f no gpetoejnite meer fubject jtin Dan alle anDer fruptboomen.�Soojtg moeten De Rtupcften ban alle cjuetfuecenbfefpbanbe toojmen enDe mieren ontfangpen gebben/gpef upbert jon/ om bat stee�n oojf^^jgn ban bun beroetfauffe enDe boo�t. 33e bomen en mogen niet begoten jtjn ban alf� feer
croote �joogpfete / met aen betoojie� iiocp aenDen Prapcu maerrontfomme/ b'toeltbmatelticB moet 8?Dacn toerben/ taant Den boom geeft Iteber boept ig# Sept te ontfangljen Deurtgcet meftban ban mater. �©p (ten oot Dat De butcljien Die op onbegoten plaetfen groepen/beelfmaDeUjcfeersijn/enDelanB�ergoetblg* ben Dan Die ou begoten gtont gljegroept 3tjn/ poe turi batfomt�bts Deur De �joog�te �efe �juc��t garen be* |
|||||||||||||||
|
gc
|
|||||||||||||||
|
3fi bat op fommig�e jaren gljebeurt bat be bomen 1 be tuten enbe anber jongoe boomen / baant 3pbgteu
|
|||||||||||||||
|
af De jongBe fepcutenbte notp malfclj jgn enoe eenen
bitigljer lancfe: men moeter metfepooner. Dagpe/ alo gpp btebaesaen f iet/ focrelilc� bepanbtop leggpen/ fonber ben boom te boen roeren / mant fp laten poer terftont ballen a�fmenfemepnt te nemen/ cm Datje niet en tonnen ter��ont tocco gljebliegpen. Cnbe \ft batfepaet meten laten ballen inupant/ neemtfe af metbe anber ftan�t ban befepeute. 'Segen be Heeften enbe mieren/ fo legt affcf)tn enbe
fagemeel/of meel ban Hupinen aen ben neet uan ben boomt �nbe alft baer op gperegpent �jetft/ foo legtec toeber anber op/ fonber toerp te nemen pet gpene bat gpp eerfibaer op fjebt gpelept. #ft fettet oorftfom* migpe cleptt potteften? bol toaterd aen ben boet banbe felbe bomeu/oft gieter tonnbjorfTemrontcmme. 2�l0 ben boom 3t jn bjutpt nerliefi/fo moetmen om
ben firupeft ban ben boom I3epl totnben gijelgrft een tcone/oft een plate ban loot baerom leggen, «©ft booj petbefie/ foo falmen De toojteigban ben boom om betften/eube booj bojen/enbe int gat fteften eenen l�ec�s banjboibenpout. %\0 De boom 3SK Woeffem ber lift / oftbatpembe
# Q blaberd
|
|||||||||||||||
|
beel meer gjjelaben 5qn ban fp plegen/foo battes fom
tiibt�S meer bjtitljten Dan biaDer03tjn/ men moet be Delft op een Dercenbeeiaf plutften .� mant be g�ene Die batrblg�en/en fullen niet alleene ft�oonber bJo^Den/ maer ben boom fai De* naeflejaerte meer biucgten fcjagpen. Om de Fruyt-faomen te ghenefen.
CAP. XLVII. G�^Ii�tft alle bingo�n Die paren toaffe enbe ftertftte
nemen banbtraerben/ eenigp gljcuoelen pebben i)an t'genebat Ijun nut enbe pjof gieigtfe ts toaer Deur bat|eleben:alfoopebbenfpoorbfommige particuliere fietluen toetomenDe enbe ooffpjonrft pebbenbe ban t'spenc bat gen contrarie tss/oft oocb boo^ ouberbom/ oft g!)eb|eclt/of t te groote oberbloebigpept ban t'fl�Jc m batfemaebet. j@en falpemban niet bertoonberen �fi bat be boomenuu particulier alterner� Inben eenige fcpabe/biaer boojbatfe foubcn moeten ftertten/tnbien batter gpeen pulpe cube remeDte terftont toe gpebaen Mi boomen bie Dooi po|m enbe cracDt ban ben
|
|||||||||||||||
|
Het II�. Boeck,
|
|||||||
|
154
|
|||||||
|
ttuee beelen olie ban <@lijben/ entte m\ beel (roert peti
t'famen getnengt/enDe fisgttfe Daer mebe ; ofslegfit offtijeug aen ben boet ban ben boom/oft eenicf) bat bof roaterg rontfomme Den boom / oft eenen reep geftte* ben enbe gDefmeert met "�>etetolte/ oft een too)Denett befireben met ©errtenss bloet/Daer qutcsftlber onbes gDemengti0. �»tr»De jBtetw te boen fierben rontfomme eenen
boom/ men moet D'aerDeroeDeebertenontrentbtn felben boom / enDe Daer op leggfien een goeDt Deel toet banberftDouroen* Beemtoortept�enfagDemeel / enDeleggftetme�
Dtrt aen ben boet ban Den boom: <�nbeDen regDe" Dte Daer op fai ballen / fai mo�en Dat De iBieren ban Daee bertretfien fullen/oft fierben. ©oojtjs aengaenDe an* Der actioenten Die De boomenmogen Dtnberen/ gclijcg Dagel/nebel/bliegDen/bojffcBen/ enbe anber fultfee fa* hen/ftet itrt no- �op, ban ben troeeben bosrt. Ora te bewaren enti�re houden devrucbrendec
boomenjom genomen ende gegeten te wor- den in ende buyten (ayfoene, CAP. XLVIII. TCn en is? niet -gDenoccB/bat men Den fruptbootti
gljeoeffcnt enDe roei onDerDouDen Beeft / alfttien t'frup't niet enroeet teDouDenenbegoeot te beroaten/ oftotntebettoopenin'tiipttometibanDenjare / ofs boo� t'gfiebiuprt ban ben Dupfmatt enDe 3gn Dupfge* fin/ pjtncipalgt op De plaetfeu/ Daer De bej�e enbe fma» �eigtbfie �jHtBien groepetu �©aerom bat top toat fcDigben f»llen ban De maniere om'tfruptte betoa» ren enDe goeDt te DouDen / enDe beginnen ban be 38« manbei. ©'amanDel t& rgpe o!0fp begint §mftljoif\m
berlaten. 3Jfi Datfe gDetoaficfien tooj�t in peetBel/foo toojtfe roitenbe bigftlangBe goebt/enbt noci) lang�se ift Datfe tetftonDt gBeDjoogfit roojDt : 3ft Dntfe l&tt ftDo?ffe niet en can qugt toojDen / foo moetmenfe mal tgDtis opt ftroo laten figggen/ enDe to|i0 Daer na fai fp Die berlaten. 30e «ffaftanien fullengoet bigben tot in't beginfe�
ban Der �tente/ tft Datfe eetfi gDeDjooggt bJO|Den in De lomb?8/ enbe Dan met fioop�ene gljeleggt op D|eog�e plaetfen/ oft in fabel oberbertt. .eomtrtigDefptep» �enfe op DojDl/ oftfp gtabenfe in fabei/in fulc&er boe* gfien Datfe malcanDeten niet en ggeraBen.3StiDetleg« gpenfe in to;ben oft manben bol firo. «©Dp fuit ptoe^ ben oftfe binnen goet ?tjn/ ift Dat ggpfe toojpt in tont roater: toant ftnrtenfp te gron�e / foo 3gnfe binnen goet: maer froemmenfpopt' roater/ foo�gnfebeboi* ben enbe gDeftgent. j�enfal Deltrtct&en beroaren mog{jcn tft DatgDp
bie ban Den boom plut�t booj Der jonnen opganrt/ enDe Dan ncffewS eett legt in een bat Doet in Den boDetu een lage licDt ban CeulegDemoertt:^aer op fuit gDp ban laggen een lage utierten/ enbe op De Brtec&en toe» Der een lagBe Ceule/enbe Danbefp;oept met een groot Deel foeten a3fln: 3nfgDel�tr fullenfe mogen betoaeci bJO|Den met rietblabet�/opDefclbe manier g�elepL IBen D{oogBtfe ooch roei in De potute, oftfp toerDen gljefoben in Daer fap/enbe gDttonfgt met fuptiet om langDegoetteDouDen. 3ft bat g�p De «Citroenen befirgtBt met getemperc
plaefier / glip fultfe t'gfie�eel jaer goet IjouDen fottDes berrottenrift Dat g�pfe bergt oft oberDett met getfte/ fpfullen niet rotten/ oftiftDatgBpfe�npt ineenig� batoftmetcafDertt. �©e Comoillie roo;Dt gDelepDt om beroaert enbe
goet gBeBouben testjnfn een gla0/ bat eenen tebelgc Ben togben monbt Deeft/ g�efieBen in fupt�er oft Do» nigB/ moes �etfap baeroe Cojnoilliein gBeconfgt roo;t/i�t feet goet tegmen ben loop oeg buptr/enbe om appetijt te maften, ® e <Sueen beroacm Ben feec mei in rognb{oeffe»i/
enbe:
|
|||||||
|
�tetJcrgt afbaUcn / foofalmenberooitet�ontbecBen/
enDe rontomme met bootte» fiso beroinbenbat in roa< ter gDeroepcBt U3. 40m te beletten Dat De toeft Den boomen geen Din»
bei en Doe / beroortt ue boomen in DeHeute metten toortbanfiro. $et befte ia l Dat men in Den romtet fiet na be rup»
f enen/eer Dat De boomen blaberp Bebben: «Cube tft Dat B�P eeniglje peppen/ netten of faet fiet ban rup�enen/ foo ntemtfe af met tnfirumentenbaertoebienenDe/ eer Datfe lebettDtgD roojbetu guati en fngt ban ijet Hout tuet/Daec gop metter liant niet aen meurfit/ Dan foo lut tel al is gbp meucfit/ enDe fupbert het Bout boel ober ai/battei geen eperen en blflben/enbe fiet Dan be« rteoen aen oen boet ban Den boom / ofter g�een clepn ru pfetien en jgn/Dte Daer fouDen mogljen f ptnnen/Dte gecropen toaren enDe bafifatentuffcBenbefcBeuten enDe roojttlen : 3,fi battei eenige netten gebleben jijn tot in De �ente/oft Dat eentg�e meft oft nebel nieuwe gegenereert Beeft/ fo fiet op Den mtbbacb roaer Dat fp tajoonen / enoebaer g|)p Die fuit fien fitten met fioop' feeng bp een / t'3P t ufjtfien De tarten oft op De tarten/ fo fuIDp Diemet u hanDen omroonDen metouDe tsottp feenfi oftbjee�e blaoetstafrooipen/en neetfielgcB doo» ben/Die tetfionbt met bepDen ganDen DootDouroenDe/ buBroilg Dat gerDoenbe / enDe bJel toefienbe Datfe met bttieDen Dei- aetDen en ballen : JBaetroacBtu Datfe u niet en fpupten m't aenfiefit. ms Den boom te feet uptloopt / foo moet men fiem
na Dat Dp ontfcBoept ns/fommigDe mortelen fplgten/ m.ier ntet ban De pjincipaelfie / enDe t'roatet �atter tn !0 Doen uptloopen/foo berte alffet eenit�tjs / t'toeirte Demalfoogoet oft beter io Dan Den menfefle fiet a�er* flaen : roantuoojbefemeDecijni geeftmen Den boom eennicuroleben. ©e fietUte enbefg�etyertbanbefcBoifrebanDen
boom/ feomtbanDebotfittcDepbtbanDepIaetfeDaer ben tart fieeft geplant geroeefi : enDe oort ter tontra» tten De boonten roojben erom enDe flttn/ al& De plaetfe Daer fpggeplatU ittn te Djoog� t�. <©m teberoaren De iotigfie tamme boomen in Den plantfoen l)of / enDe te malien Datfe beter gtoepen/fo moetmen Die een matig lengrj�e fioogfie Derten met fttoo/ enDe Bet betftfelfal ruften in De SengljDe enDe b|eeDeop peettfen. <©m eenen boom iiie te langhe w fotiDet bjut�ten te
bjagen/ tebcj�eten/ boojt een gat in Den Dirtften tart ban 5gn teo|tel/fo!'DerDteg�eyeel Deur te bojen/enDe rteertrt eenen fiec&in't gat Dat gBpgeboo|tDebt/enbe f�opij�t�oojtg!metteaiei : DerttDanroeDerommeDe f�oj�cl / enDe Den boom fai fietnaefiejaerbrneftten Djagijen. a�hp fuit DeboomenDie eerft Bebben g�eplam gfie»
toeeft euDe beginnen te berbjoog�en / feer Delpen/ ift bat gftp De aetDe omgraef t gnoe begiet : jf�en moetje oort beft �ermen tegen De Ditte/ Bun Belpenbe met ee< ntcD Dtncl» oatfe beDertt / enDe tegfien De BouDe moet« menfe Dee ben met ftroo. jBet Doet beroojmen fierben met ©etrten firont
of met menftDen ptffe/ geDaen tn*t gatbaer be roojmf sgn/oft ooc met ongeblafie BaltB: jfeaer m De fel�ojffe te beelplaetfen geguetfi/batmenbiefpigte/ enbeoocfc eett luttel aen Den boet ban Den boom / foo batter De bocDtit&ept mat� uptlopen. �©e toojmen groepen alft tootytroebertg / in De
bjucBten Die tlocBBupfen Bebben / enbe Dan beDoojt* men booj't befte Den boom gBeBeel te beurbojen met een booj/olfoo na be rootte! afft mogbelgcfe w om Dat bebocbtirteptDaetberooimenafgeoepen/baeclantr lipt Druppen fouben. I
3ft Dat De appelen ban ben boom ballen / fpltjt De
toojtel/enbe fteect in be felbe fplete een Bepe/ oft eenen
fjouten ftert.
3fibatDebiucDtenmett'ftD«peoptoa«t0gtoep' en / maf rijt ben boet ban D� boom met pojcelepne roa »
tee eft B3fin/ oft boet Daer in roSnopeffen / oft neemt
|
|||||||
|
Van de Landc-winninsHe
|
|||||||
|
?n�etiotp«tctff�/ batfe aMepbt toojben fn �eti�n
nteutoen pot/Die boel toeg�ejropt iti/en�egefloten in seti toon bat/oft in beu wijn gBeboo�t, 3in befer ma« 'stieren (U�en De <©ueen berfcg bigben/ cube De togn fai Teer lufttc� en�e fma&elgc 3ijn, dommige beujatenfe in taf/ oft in gecf�c/ oft in fagemeel/ oft tn bggBebla* becs- 2Sn�ecbec6enfemet bla�etti enbe leem/oft met 'gocaerbe/ enoe Djooggenfeban in be donne : en�e afe fp Die gebjitpt�en totllen/fobjefienfe bcnleexti af/ enbe �jtubenbe «Siueeii alfoo als fp b(e Daec tn gljsbaen Ijn'j* se». d0,�l»«8Be leggimi Die al gBegeeltn jjonic�, J�iaer g{jp fuit toeten/bat men be-Sueen niet en maro belbaten op een piaetfe baec anbec fcupt lepbt / taant f p booj garen reut&e enbe btttetBepD� bebecben De an' bere bjucjjten ose baec onttent 5911/ enbe baec toe coca Dot bat. 3Be bfiggen fullen alttjtti becfcB bigben/ ift Dat gBp
bie Ieg!)t tu eenen pot bol Ijoimhff/biel toegpeftopt, tn fulcher boeggen/ batfe nialtati�ec met en ggecaet�un/ nor�j ooc6 Den pot felbe: <#ft oqcr ift bat ggp elette �tj' gije op fyaet felbeu in een Coutoooj�e leggt / enoe bau be Coutooojoe gangetop een lombecatgt tg�e piaetfe/ baec bpec nocg cootfe tomen en matlj ; ©ft ijs bat ggp bie in een glati boet fest boel met toati gBeftopt. ©e bjoog�e en fullen nfetbebecben/ifi bat ggp bie neff en? een leg�t op een go;be tn imx oben / nac Dateet bjoo�t Rjptgetrotuen iti/enbe baec na leggt iti eenen nieatoen getben pot bie niet becloot en iti. t@e noten fullen langlje goet blrjben/ffl Darmen bie
tmt ft '■ 00 ber&t/oft met Djooge note Wa�erti/ of in een toffee (lapt ban jSoteboom-gout ggetnaetBt : <©ft ift banmnot�menggt onbetajupn/ bentoelcfeen fpaf nemen get meefte bee! ban gaten flettuen teute. jiBenfeptootfe batfe een ggepeel jast fullen gtoen
bigben / tff batfe gtoen ggeplut&t ban be fnoeftec be< roof» enbeingonigg ggelept ujojben:t©euc befe mt�< M10 beu gontgg fonDerliugge goet ggetoojben om �ngojgeltngen tegebjuptfien tegen Dequabeftoectng� banDet&ele......... , . ©e^anaetappelblgft goet In f�tte o�te/�n gotiigg/
en�eoot&bcbonDen tnbt ggcgauggen aenbenfolbet/ tn een piaetfe W feec Ditgte toegBeftopt iti/ enbe Daett niet en bjieft/ oft oocu in Den Beloer ; maet fiet toe bat gpnietentoerfcgtmmele. ., . . , ©e appeler, bigben goet oy een cotibe plaeif�/ bie be
Uenfteten geeft ftaenDetn'tuoojDen/ DetoeltBe g0e* opent fullen tooien alft fcgoon toeDet iscoft op fttoo/ oftggetfte/ oft in eenen pot �it ban binnen metftroo �efiteBen i�enDe ttiel toegeftopt : oft in ten acrbeb bat bat niet betloot en iti/ en gaten geeft in ben bo�em/ eft �obentoel toegBsl�opt/gettoeltUe alle D9 �f�interfa! S)angcube bigben aen eenen boom/enbe bappelen full� alfoo bigben alti ggp Die baetinggelept�ebt, dom* ituge touibenfeelcB op Bern felben in bggBeblaDetti/ baec nae oberbccUen lp Die met iuo;tel ban tuitte pot � aetbe enbe Djooge mojtel/ enbe ieggenfein De donne. 38nber nae bat f p g�ejilucKt enbe uptgenbmen geb'
ben be gaef fte/Battfie/ fcgootifie/ enbe niet te feet rg< m appels/ naeu ren tonne ben bobem op/ toaet in bat fp Dele appels neben een obetepnbe fett�tt / enbe baec na met een lagge fttoo beffi�n : ©an leggg�nfe toebec een anbet lagge �aii appelis/enbe ban ban fttoo/t'ftIbe boenbe t�t bat be tonne bol iis/De mele he f p ban toebec met ben bobem baf�toe�aen/ fbo battes ggesulutgt tnencomt. � »..... - <©e Jf�ifpelen toojben DetoaettinBlepn bepetBte
Men/oft oocB gelegt ftt potten tufftgeti totjnbjupb�n. *©e «©l�ben UJojDen ggerpnf gt met peuel/ oft met
een mittuce ban gotiigg/ a3gtt enbe fout. dommige Doennetbp^olepne/ |Bunte/ «©tlleenbeiLeiiticujJ Ma�ectf, 3BnDec/ Uautoetblabeten/enbe anbec %m* toetbeften oft Banelaec» ■ ©e pepten fwl�enlaugge goetblgben/tff batmen
�jefteetteuban be pepten bepetlit/ enbealfoopgatf fl�«MSnbet l«0B9enb� f epte,nin eenen nie, «toen ace- |
|||||||
|
tien pot/ enbe meten baec op fo tKefgBtfoben togn/bfs
mof i/of t togn/ tot Dattet bat bol 10. %\\btt beuiateis be #epienobetbetfit metfagemeeL dommigljeUfef gBenfe toccl) met OjoogBe Boteu-blaDeceu ; oft oocfe in eenen aetDen pot/bie niet feet gBebacBeu en to/enbc gietetiDet op lugn enbe moft/ en ftopent toel toe/ enoet betuatent* 38nDetleggBeufe»n putten/opeenplaetfet bie niet bette ban lopeiioe tuatemt ia grleggciMdtiDec fngDeu �n quattieten De tokte Cafftnen/ be �oDus pepieneiiDe Cufebeanen: enbe nemen alle befieetnett upt/enDB bjog�enfe ban in be donne, om batfe foubers pet iwefentiiDe Utente, ; , .; ®e|B�etbeften/ Die tv, een .glati feet toe! gBefiopt
'f�aen/blg�en lange tgot goet maet men moetfeobec gieten met BaetjVip. , 33e <ttttocii enbe ^cangeappel tooiben tu be SelDei*
goet fteuoaec t/ltggenbe berfegepoen ban malcanbecen: oft in pefolban betjupti/ oft fonbec fout/ oft g�eltjtfe tonfitu» e met fottt/gelgtu De <©lnbe» . . ©e^etfen �iemenljeet ©�catinen/ tooien be*
toaecttn peael oft foeten ��gn / oft ocrtB De fteen upt gebaen 3�nDe/tn be demie gecoat/ ae[g� De bggetu dommige ronfijrenfe met tjotngi). *©edoi�en toojDengecouf�tmttfosten togn/ off
ootfialti fpgiplutt ;gn/ fo necmtmenoeljattrre/enDe men legtfete mo}toentn aecDebaten / Docr.be Dtebol/ oft bptantti bel/ befet met plaeftet: De toekKemen fee oft gtaeft in eenen put ban eenen boet Diep/op een D;o" ge plaetfe/Daet Denotine tomt/toel obetotct met aec* be. �Ben tnac�febotft obecmibtti fngDen/enbe banitt be donne te Dzog�jeii leggen. «©e |5;upmenbfin ©amaf� fa�menfn potten leg*1
gen/ etiDe obetgteteu met nteutoeu oft foeten togtt W, bat Depot bol tti/enbe t'bat feet toel toe floppen. Eencort verhael van dranckcti die van fiuyt
ghemaeckt worden.
GAP, LXIX.
Il^beiaribenbaetbe toSngaettombegfcootetoubej
enbeongBetempett�epbt �an be lotBt gBeen b^ucg«> ten en gyeeft / enbe baec t'fttipbt fnbe piaetfe batt bien feet obecbloeDfgg enbe goet gtoepet / g�jel�cH m 35}etatgtue / ^oun�ubie/ ^outaineenbemeec anbet Sanben/ al.ift D�tmett baec matg biet biou- toen/. notBtanti too^D� batt/ om ben m�nfienBofc enbe tneefte psofgt / bj�ntaban fcupbt ggemaetut; Die �oru gBenoemt toojbt nae Debjutgt baecgpaf ge* perft ip/ «©BelgcK appclDjarit b /pepjDjantB/ enbe foo boojtp. jBaetmennioetaenmeiraenData�efrupc niet nut en iti oin Diantft te maften/ Dan alleen t'ggeus Dat gaefttot enbe feec fapatBtigB iti/ sBclSt&al^5g« be gpene Die Biet bojen bettlaett ftaen. Wan iitietfiett en toojbt nottanti gljenenbjantfegBemaecKt/ Deuc batfe teeftont bebecben enbe cotteti/ nocB oot& ban: 28manbelti/ �>6etnoten/ i^afelnoten/ pngpelti/enb� anDecDietgOelgtBeftupteu/ om batfe een o�acgttgft fapin�ebben. . , ©e maniere Dan ban fuIcBe bjantKen te maetfien/
int gljenetaie gBefept/iti batmen be bjurfj ten plutt etc fp gepfel c 8pe 50»/ enbe toot tijtti inbelocBt laet Djo* gen/�f �ot inbedonge/ om be toatetac�tigBf�e botg=» ttgBepbt .tjlaten liptttetBen. ©act-nae boetmenbie ftampen oft bjeBeu m�t meulenti oft anbet Dtergelgc* Be fmat� tufirument�n/Die boojtti met De petffe gge* perft toojben. BotBtantiftaet temerctteu Defebefon* beroept in fommig�e appelti/ be toelclte poe fp tgpec 30'n/enbelangBet gBeleggen Bebben/Boe lp uetec enbe beelmeec nattigBeben/ �l,enmarBtfoolangBe niet goet bigben. ^ett�nttarieDatDe toilbe peren mete enbe f maetBe�gcltec nat geben/enbe bat langBer goet bigft,/ ban be tamme. «ItibitfapupttenfruptgBe" petft iti/foo moetettn baten gBebaeu3iin / omeenf* gBen tgbt baec tn te ftaen fieDen/ en�e gBeregDeect te toojben/ gBelgtBnfen benmoftplegBtte Banieren/ �lMM 9t«c na� in fonbetpeptfai ggetoct tooien» 0 ig Hos
|
|||||||
|
Het HL Boeck.
|
|||||||||
|
-!5<S
|
|||||||||
|
ip/falmen beboottteti ban be bdteti baff toe ttaen/enbg
m be Beloer boen/ om 3® Inter enbe Corner mi ba^ toaertte�tjn; 38ppelbiantB gout gem aengaenbe ism fmafte/ggc1
ItjtU be �Jtjn : uiant metten eer (leu i? ijp foete/baer m teert ijp/enbe t? ban mat fegerper. itiaer al? J)p qDz» Ocel geclaest i? / foo Beeft gp eenen fcgerperen fmahe/ maer metter tg�t beranber t gp ban f malie sbellica be �iijn / niet te min �p i? in't tiaer tooj�en beel liefltjc Ber ban al?gp gegeeltlaert?. �ppelb;auc matlj beter bemaert tooien ban j0eer«
bianda )aemenbinbt38ppel�;antBen bau tmee offe �}ie jaren. §>p moeten foo mei toeggeftopt ggc�ou" ben �joj Den al? be tugnen/ enbe iubten mogbeigcB W gljetapt mojbcn fonber loc�t te geben/ oft ten mtnftei� get foffet maer �alf open boen. 3(1? Bet bat ban ben Ct'Der afgelopen t?/ foo en moetmen be gift niet L ige baer in laten / mant anbetfin? fouben baet een groote menicgte ban toojmen groepen / We m't bat eenere buplen reutBe enbe (iaucB fouben brenggen/ enbe ma» Ben batmen geenen Ciber meer en foube moggen �aes in boen. IBen matg ootBappelb^antB maBeubanmilDeap«
pel?/ maer fultfie �ibje goe uielbat gp lang�et goe�S blgft Dan bie ban ben gof-appel? gemaect i?/ enbe i^ nocljtati? foo lieftgtB niet/notg foo nut boo| be magc SSeiigaenbeDettacljtenbanDenSSppeiDjancB / bi@
moeten genomen toojiben upt ben fmaBe/ ouberbom/ gebupjitgepbt entte 31m maer&fel. 1©ant be �tbje of� 38ppelb|antB bie foeti?/mtt? tjaer foetkgepbt Die upe een getemperbe Dttte tomt/bermarmt mib�elmatltSi enbe bercoeit minft ban allen / maer geefi meefi boet« fel/enbe t? De nutfte om teb;iutBen/ pjtucipalntB but gene itk tout enbe tyooge ban magge jgn / ggelijtB t tt tonttatien niet feet goet ben genen Die eenicgftn? geel ban magge/ oft bol botgtttgept/ oft toeecB ban mage 3�n/ enbelicgteliitBcolet�JBebocgtit�eDenoberggeff ben, j�aer in alfuItBen geete enbe toIetgcBe complejcie ban mage moet men De foete «Eiber gDeig�B Den bjfjti ttiateren/aSfinenbietoJl bjtncBen puutipa�tjtBbooi be g�ene Die be tojtfe Debben/ enDein't geetfle ban be Corner / foo berte ai? �eggene bie bien DjinfBtniee en i? onbergabieg ban De ColgtBe enDe ttimpingBe in ben bupcB : om bat be foete �ib|c bienieubjggeperff i?/upt foete appel? ban natup;en mint genereert / foo toel al? be foete appel?, «©aeromme en �tin ooefi befe appel? noto be <ItD?e niet goet geDjontben ben ggenets bte'tf�epi��nbebben. iBeferpe oft fueratgtigge <�ib?e / t'jp bat 5p bats
fuere appel? gDemaetBti? / of metter tn�t foo glje^ tijojbeni? / beurbatgpfeermaterar�titgenoebJa� aertatgtitgi?/maer feer fubti�l enbe beutbjiugbenbey niettemin een bjepniggberfterrBenbeenDet'famen^ tretBen�e/ i? feer goet om te temperen be bitte ban be feer geete jlBage enbe Eebet/en ban een outfleernen'6 enbe coiergt�e bloebt. «©ocB om te benemen Detb;aec« Ben enbe betoletgtBe Hutten/ om ben bojftctcbete flaen/ om be grobe enbe taepe / foo mei geete al? toube Humeuren te berbeplen enbe Dunne te maecBen/ p;tn« cipaltjtBbtegeetjgn. ^ulcBeu appeIb;ancB ie fece nut in fiebe ban unjit/ben gpenen bk be tojtfe gebben/ bie geet ban leber enbe bloet 3^ n/ben g�euen uit tvm» mfgg fgn/enbe bet geet flepjftjn gebben/bien fp onge« �iater t fullen bjf ut Ben. «©ef)erDeoftftraffe�iber / mitb? bat gp feer coti�
enbe D;oogfte i? / en i? ntet goebt ban met �antftljepDC be? ttjDt? / enDe niet eerboo? bat �p 3tjn �erbitDepbt geeft betloien/ beranberenbe 3tjn groote Boubeenbe Dioogljte tn een mtnber/metbjat boegticgepbt?gge*' mengt/tretBenbe op't foete oft ferpe/ gpeigtB top fiere bat betyucnten bie nocfj niet rfipe en 31711 / eenen feetz tojanggen fmaetBe gebbeu/ maer rijpe tooiDen�e^ geuren guaben fmaBe allenf Ben? in ferpicljepbt/ enba baer na ineenliem'jtBefoetitgeptberanbereu. ^Paer» om en moeten fukfis Cibjeu ntet geb jontBeii inoibei v , bas? |
|||||||||
|
m ©jancBen ban ftupt gljsmaecfet/ Diemeefi int
0ebjuptb3tjn/ bat 5tjn IfippelDjancfe enbe ^eetbjant/ en�e geigcft De fel�e upt �iuetfcbe foojten aan Sippe» �en oft #eren geperft �iojben/alfo ber|tpillen bte ootfe foo ujel m (malie al? in beucljt. <©m SUppelojanc te maBcn/ fo en mogen �e appel?
niet toilbt 5011/ moet tam/ ratuto/ enbe gegtoepet in iucl gcoeffenbe bcgaerben/moer puntipalijtB motten fultBe appel? part ban bleefcg enbe bol fop? sgn/lief' lyrli �an rair�e enbt fmaetlie/enbe fcpoou ban coleur, <©ebcquaemfteueiibe gpemepnfieu tobt om befe
appel? te plutBen/i? ontrent fjaif September/na bat fp �eljmeban ben Corner geleben/ enbeeenigenfoe' ten tegen enbe totnt uaa September ontfangen peb» bsm/toefenbe befommigpe ixielrijpe / enbe aubetmet gepeel rijpe/ pjintipalgc ce genebie �attfi ban bleftge ente met fo lieti ijtB en 3gn/toan be toelrlie be meeftetn' teel toat tt)�t0betoae�t jijnbe/fapat�ttg�eE toojben. ©m bte ban ben boom te ctgfl�en/ men beftelpt Jjem met ftocBen enbe pettfen/gljelgcbmeti metter IjanDt pluc&t �3k men boil bematen. «l� befe appels ban ben boom sou/ men fai bie terfionbt niet laten perffen/ maer bue toeecBen oft een tttaenbt laten muptBen/ oft meet of min / ten mtnften met gae flaen batfe niet en rotten, flegfjtfemetgtootegoopeninbegoben/ oft onber eenitlj batb in be lotgt alft met en bjtejl ; oft alffe bpefl/bet&tfe met fttoo tegen te bo}|i* ®e maniere ban ben appelbjaiicbupt teperfeni?
befe : f�m f al bte ten eerften bfeBett oft ftampen/ enbe tan in De petffe leoflen oietmt gemaect i?/enbe groot int toiibe/ ren minfien feben oft acljt bamen/ in tuelc- Ben ommeloop fullen bjebe entre Diepe bacften ftaen/ ten minftenttoee boeten Diepe/ mbewelcbebefeap* pels gelept fullen bjojben/om naetbet bp een enbe ba* fierteleggljen. g|n DefebatBen falmen (lellen eenen grooten meulenfteen banfteen/ oft ban Sart fuiaet enbe mafftj? bont g�emaetfet/ be gebaente pebbenbe/ ban een rat bat ban eenofttuoee ftertBe peerben om* me geboert faltoo?ben. 2(1? nu befe appel? plat enbe Blepn gbenoetb�ong�emalen/ men fai bie in tuppen toornen �ie baet toe Dienen / enbe foo laten fiaen ceni» gften tn�t/ gftelijtB men ben togn boet/ enbe baet nae t'fap uptnemen batter uptggelopeni?/ ongfteuetft enbe in baten gieten/ t'spp�pen oft tartelen/ oube oft «ieume/ foo berreal?fp geenen paben reutSeen peb» benmiaetbebeffe bateri5�nbegDeneDaer tognenDe pjintipalijtB �jitten ��ijn in i? getoeefl: mant be geur ban ben tiitjn maett ben appelbjantB IteftijcB enbe bjienbelijtB. t©en SSppelb�ancB oft Cibje bie fonber p et ffen tornt/ i? be befte e nbe foetfie : n�t [) tan s niet fietcBet ban be gpene bie gpeperfi toojbt/ ootBi? beel beter enbe ertellenter Die fonber bp boegen ban toater gemaett t? ; poe �jel bat niet guae t en lp al? be appel? baft enbe niet feer botftt ban bleftpe jfjn met eenigben fc�arpef maBe/ batmen intbjjeBen ban bien mat boa* tet? baet bp boen: ja m� fai ooc na batfe beur be bjaep' enbemculeng�eb�ootBeu�tjn / enbeinbecuppeftaen en tuffen/ enbe eer fp upt be tupp� inbe perffe ggebaen ��o�ben/mogen toater baet onber meng�/om tebelet» ten bat benflppelDjantb niet bet/nocg oor te fuec noci) groen en 5P^e rcf�e bie in be tupp� blijft / falmen in be perffe blagen met lantBfiroo baer tuffcben gpe* !cpt/ombattet fjem inbe perffe nieten foube gieren baet fpjepben/ enbe t'g�ene bat metten perffen fai uptiopen/ fai in baten gpegoten bjojben/ enbe on» bet get eerfte ggemenggt tooien, «©ft bat beter i? alleene glje�aen/ gljeltjtfe men ban ben totjn boet/ fonber te menggen onber t'ggen«bat onggeperf� i? g�stottien/OetbjelcBefteKBe� lp/t�iflec niet foo forte/ noto foo Hefl�tB al? befe. 2(1? be�ibjeinbebatenf?/men fai gem laten fiaen
fieben / enbe alle ;gn ftgupm enbe bupltcgept op bjo;< ^n/gclgc6�etoptiost/en�eal?gp�KlsS^B�;tet |
|||||||||
|
van de Landc-winning�i
|
|||||||||
|
*S�
|
|||||||||
|
�an feet laie � offfl�atmctt t�e moei tyfntften/ men
faife ban g�jenoec� toateten/ anberfins foubenfe Der* becametgancft maecften/bjuppel-piffe/ cojtigDepbt ban aeffem/cnDefeet beel betltogtBebenbpbjengDtn/ ooc& foubenfp beet touboigDeptstn be mage/ bermen enbe principale aDers bertoecben/ een ctantBe maglje �eueruen / een gotf/ cout enDe flegmatgcB bloetin De llebet gBeneteren/ beel Diche Dompen in De �etffeueu fenDen/Dtepijneint Dooft fouDcuoojfaecKen / enDe Die fenuenenbe jonctuten guetfen of�jtn�eren. BDe�ts �mzz �atfe eemgDI'ins een f uoatfte enDe flappe magDe ftetcBen Die Den appetgbt besloten Jjeeft/ g^elgcb als IS Die ban De bjoufcmt Die onlange bcbjucD15 tjn� <©oc& 3�« fulc&e Cibjen een fonoeslingtje gDetebe/
inDe bequaem temeDie teguen betyemue luf�enban be felbe bjoutuen /f p benemen ooeft {jet te feet tya&en/ fpjioppenalDetDanDebupcBloop/enberiurien/jae�ie in De jontueten balleu/fp betbjgben De Dtttcloppinge enbe flaemutgBept ban fjetten/ enDe int epnDe ban bec maeltgt gljebjoncBen Belpen fp t«ten/foo bette ais bie een to�pmgjj getoatett ;gn/om te benem� Defe 1 uwe» Dept enDe traegBept ban bent te Djingen. 3&e laffe �tD?en/ Die als gDeenen f mafte en Debben/
om gun gtoote tiiatetacljttgljept beberben feet Ijaeft/ niet alleen in Daet bat/ maetooeft g�tDwnc&en enDe Dooi Diane» g�«b|upcftt/ baerom en 39» bie nut te aebten. Hengaenbe be Cibjen bie ban gBemengbe f maec&e
5�n �D�lDtftfuetenfoet/oftfetpenfoet/of�bietaBe' igchGanbetgBemeugBbefmabe / foo 3gu De fuet foste beef beter enDe gefonoec Dan be fetp foece/ om Dat Die titet alleen beel UeflfjcBer / maet ooeft meet Deur Djiii* (B�cnbe enDe betbeplenbejgn banbefe anbet/ tube juelt&eom beferpig�ept metbefoetigDeptgDeboegt een gcobiggept enbe fuiaet�cptisi/Diefelangljeljont in Den tngBebjant/toaet Dat fp toubJiflDeben enDe beel Juerflopt�eften mogDen geneteten. SSeiigaenoe Den ou�erDont ban De Ctbjen/ be gliene
bie nieubj ggemaec&tenDe nocptutpelsgn/ oft nier gDeclaett/ en jtjti niet gDefont/ not� en tonnen niet g�ebjonc&en 31m fonDet Dtnbec ban De maglje / oft fjooftfttieete/ oft menigDecDanDebetfioptbrDen enDe anbetquellinggentegljenDegljelont�ept. 30egDene bie te feet out 3tjn/ enDe alteDe br gijinnen fuet te iaop beu,- ��nalfoo fcBabeujc&alSbc boojgaenbe/ Daerom eumoetmen bie niet Duticften Dan als fp boel gebtaett 3tjn enDe int miDDen ban bun �uoetbom/ggeltjtb tup fien Dat ban Den togn gebaen Vuojt, SfiengaenbeBunmaec&ftl / De befte/De gDefontf�e/
enDeucijffteomberteteu/ �ijnDeg�eneDte banfeer r�pe appels bit op Daten ttjDt gljepiucftt 5�n/ fonbet feetlangtjetebetoaten gljemoetht3gn. «©ft Die ban een foojte ban appels alicene ggemaec&t ;iin /oft oot& �an btbctfege foojteu / tnaec Die ban fmaecBe giielncB 5tjn/ oft ooc&ban berfcDepDen fmaetfte / maet fulc&e biefoo malcanbetmacB timpeten Dattet eenen f ma», ite uptftome/ bie beelHeft ijebet is ban elrft aileeue/ge' j Igcftoftmen onb�tfectfoete appels mengDDe anDet bie fuet lumen/ fiilcUen onbeteen mcngDen foube een �iD?e maec&en Dtebee* liebet enbe nutter foube gijn ban bie ban een foojte allene foube ggemaecut 3gn. 3!nfgl�eltjtrtr oocbd� dTibjen bie ban entBel appel� gemaecBt ;gn / bie 3ijnbetet ban bie ban appels enDe pepten t'famen g�ejiuten enDe gDepetd jgn. ©oojts 3�U oocB betet enbe gfjefonbes bie (onbec matet/ ban met matetgDemaecBt ^ijn/om batter boatet Den boet betliefenDatennatuerlijc&enfma&e / enbeltcDtelgcB boet fuet too&ben enDe bebetben/ belettenbe oocB bat' men Die niet enmacDbebiaten / baetomisbetes bat- ter geen matet int maften bp gr toen mo;t. <@e fletDtfle ban alle appelDiantBen �t be g�ene bie
ban l»ilbeappel0 t� gDemaetBt/ bit met eenen (lam» ptgDebioBen^�n/ enbe ban gOe�Jojpen ineen bat met beDoo;lft&equantiteptban fontepnbiatet.^ocD srta�esi�S Deggenebie Bp�maetBSisi ban gel; mattft |
ban De uptgljeperfle appels/ bat in «en bat metbe^
boojltjcfic quantttept ban tuatet gDeisojpeu taoibt., 30aetomme na Dien DeCtDjen Ijoe iieflncb enbe erteU lent Die oocB 3tjn/ Den UcDaem geen boei fel en gbebei! �at Ijem feet pjofgtelgcB i�/g�elgcB bip Diet na norji lullen betDalen/ |oo fai De gDeue Die jjju gljefontbepDc bemint/geen gebjuptBen ban ban De befte. i|oc &e|dep2D;anrh gfjemaccHc Mom
. ^epjbjancB ttioibtban beelbetDanbe foojteu Dais
peprenggemacBt. ^omttjDt� oan tou�je/tuanglje/ lueteetiDetoilbe pepten/Die Deutplanten/griffien/oft atiDecfmis gDeenfin0 en jrjn gDeoeffent/buelclte pepj» bjant� lauerfe goet blgft/ja Djie enbe uier jaren marflt be�jaettBuoibeu/ Die tn'tlaetfie betet is Danin'tbe* ginfel. ^omtgDts ban tamme pepten/ mtithe pepi- D|ancB �ooj eenen tgbt lieftgcB ts/maet als ijp �gf of fesmaenDenouDtis/ foo betlieflDP3�'uen fmaecBe. ^Depepten smpepjDiancB te maecBen/ moeten gge« plucBt5�n/ eenig�e eet Dan De appels/ anDet later/ oft met (iocBen enDe pettfen afgijefmet«n toojbeu. ^ommigDe als fp rgpe jgu/ btemen terfl�nt met Dd D^acpenDe meulen fai bjeben / gljeltjca ban oen appe- len gefept is/ anDet moeten gDeplucBt 3311 eet fp rijpe 3�n/flDelgcB De gDene Die Dart ban uieeftD 3Qn / Dart ban fcDelle enbe fiuaee 3ijn / Die om De getbigljept op Den boom niet bueltgpen mogen. |@aet Defe en moe- ten niet gebjupebt koo)Den om pepjbjancB teinaBen/ boo� batfe gemupc&t Debben enbe getgptjijn/om Dat fpfouDenmalfc�e enbefacfite UJojDeu / enbetemee� faps Debben» <3T3P Datbepepjen bi�ecDoftlaet g&epiuc&t 5I]n
enbe g�epetl� toojDen / ffelue moet gljefc�ieben mes aifulcBeinfttumeuten enDe mibbelen als ban Denap» pelbiancBb5tcIaettiS/ telneten ban te laten cufrert in be cuppen/fieDen/ftDupmeu/enbe tonnen ban Dien * met alle anDec DtngDen Die ban nobc 3nu om ie be>< bjpen ban alle attibenten bie Daet mogD en toe tomen t bemelcBemetminbet/ maet meetber 3911 Dan ban ben appelDjancB/piincipalrjcB tegDenbebo»f� Dra Do pewtyantB niet Igcen nocD betbjagljen en macD. «Baetommefalmen foo langde als be HBmtctDeutt/ De benfeets of t gaten ban be BelbetS Daet Dp ligt/ fee c boel floppen met Ittoo / oft pet anbets bes gDefDtBe > om be coube bupten te Hupten / beDalben nodi bat bt� peetbjancb/ foo boel niet Duetenen eau als appe^ DjancB/nptgenomen De gDene Dte gDemaecBt 10 DanDe pepjen Die Datt ban bleefclj enDe fcDelle jtjn / De toelc* BetttjeeiatentgtsmogDen goetblgben/enDefeS lue* Ben op Den tap lopeu/foo bette als Die loei gneregcer r bJ0|�t. tsie peerbjancB lebert alfoo beel gift als Den appelbiantb/ banDet boelcbebe baten moeten glje-" fupbert toefen foo Daeft als f p afgDetapt 3gn / anbet- fins foube Daet een gtootemenigDteban bJO{tt:eniit groepen/enbe eenen nuplen fiantb. ^ommiglje ma- ften oocB ban Det match banbe uptgpeperfte pcmi/ flecDte peetDjancft gbeltjcft uan ben appelDjancB gge» fept is/anbet tnojpent op Den msflDoop. ©e tmljt enDe beutljDeu banben pep;b;autft moe<
ten gljemetett buo{ben( ais ban ben flppelbwncft gDe« fept iS) bp ben fmafte/oubetbom/ enbemaecBfel. <©c fmaBebanben f>eetb|ancfi ballet feet naebefmaec&e ban be peten baetuptbat Dp gfjeperft is / te bieten foete/fuete/rujange cjDemengDt oft laf /enDe uolgenDc be felbe fmafien moeten De csacDteueube DeucDton- berfocDt mo(ben / gfjeltjcfi bjeebt g�enoecD ban ben «ppelbiantB gDefeptis. plette mm Doe boel battu 2&{etatgne enbe jSojmanbicben �ppelbjanch mcec geatDtenbegDeptefen VDoj�t banbe ^eetbiautft/fod iS ndcDtauiB be^eetbpneft gljefonbet enbe betn boog DemagDeenbel�cfjaembanbe 58ppelb?a»cb. usant beDalben be t'famen ttetftenbe enbe betftettftenbe ttatDt bie in Daet is ban be maglje / tomenbe upttee aettstDtfgfie Die upttet natuete tn allen foojteu ban mm t�/f 5P batfefoete/ fuet/ miang^ oft ban anbe« (0 «�
|
||||||||
|
Het III. Boeck*
|
||||||||||||||||
|
3 $3
|
||||||||||||||||
|
ftnaet&e sKn/fo musimeli in fce $Mrbiatit&ntetc&en
een beibojgenenbeonuptfpieetuel�tlie BratDtDieDp Deefi tfoui alle fetujn/ pjumpalijtU tegenfengnbat in �e mage gecoincn (0, beur B« eten Dan �ampetnoeil> len/ttultbe cratljt hem t0 S«bleb� ban �e fepjen/Daer Dpuptgeperftip.jeaecmitpDat�elSepiD�autfeDifk toilDev coli>cf�s en crimptuge m Den bupt B maerBt ban S�ppel�jaut/ fouDerlutg«Den genen Die �aer afonber» ijauitj) 51 jn/om Da^ ijp 100 Daefl niet af en gaet Deur u» trine i� camcrgancB/etuw langer in De mage etiDe ingc» tu^nt blnft iiggcuDe Dan Den upptlD&ancB.<�>o ijl beier bat i)pt»t laetitebau Der maeUijDt Dan int cerfieeDe» Djoi tBc toojt fo betre alffer geen bjaBtnge noc�) bupc» loop en is. '�Dant alp 3&tofccjiDcja f egt/ De peren uuc�» ter i(et�n/5ijn De mage quaetenoefcgaDe�fcB. tpc mantes ban ^ojben-�|ant&
te maetBetu
klucht De ^jojben Dalf rtjp / enbe fob Jjaefi at� Q�P metrBt Datfeoan Denboumbeginnen teballen. CiiD� iaeite oor� niet nuipfien en rijpen/ ten mare feer toep» nuU toant alp fp ittpe 31 jn/ foo en beugDen fp met om bjaucH Daeeaftepe'tlTen. ©oojt0 laetfe �ctDts!i|t& in Den bar Ban De perite bjeBen/ enDe in �e tupp� ftaen tuilen/ pcrjlfe Dan upt /entomi�t Det uptgepeifi fap, 3i>aer na leggDet in Den Beloer / etiDebetoatet langde. Wam |)oe oefen �^ancb langjjct bemaerttoojot / |)oe i)p beter 10. Etjn De«cDt fuit gBp hennen alp tjp jgnen tojangDt" fma&efaliu eenen tonuatBtigDen usrheett liebben/enbetoitUanbettoegDetoojoenig. «©fttotlt gijp met toeben tot Dat tjp gt&eel riipe ics/cnbe DjinBc» ttjr/ t�atert Dein met fuiitepiimatc� tot �attet genoet� tp/alpgDpDem toiHDjincfe�n. 30efenbjmitB(Doemei Dat Dp D'eerfteiiS gBetueefl Diemen ban frupot geeft fjDemaectt') 10 notDtanjs fo toepnigB goet totte* gDe» «oniDept/Datmen Dem niet en bcDooute acDten,�B)eI iptoaet Dat Denlant-manbpgDebjeBeban anDer re» Hie�ten/fal mogen (alfi noot tp banDefenDjancDjinc» Sten/tegen Den fseccBen bupcBloop/rjpiftoou wltfoen/ ©ft anDer DiergBeltjc&e fpecten. �&w oft Djant�* ban �>�e|jen.
tJ&egoeDe DupQieDen ban BoopuanDie / Die niet en
toiUen laten uetloojen gaen/ nocDtanp fojgDbulDiget |
||||||||||||||||
|
3©iit bDp goebe en&e eccell�nte jBatthelate maai/
neemt <©ueappel0 We toel rpp eube geel 3gu/en fup* uertfe ban Dun Bewneu I fonDer ts f feilen /om bat be ft Delle ben teucBe bermeetbect: Jfiaer foogDp bic obermttgfn�t/ inquattieren/ tnDefsBoonmatc&M toojptfe terfiont m een bet&en met fcDcon toater/ toaut anberfin0 fotibenfe bwpn tooj�en.HaetfeDarc ficbcn tn feer beel toaterd / tot Dat fp gDelgtB een pap gljetoojDen 3�u. 38lPfpnutoelgDefoDen5gn/ Doec Dit mater Deur eenen nteutoeu ignen Doecfe Dietoei DicDte iB/enDe bou�uet al t'famen foo fttjfupE aig mo* gDelgtfe W« '3tot befe Decottie boa een jjietsnbeeB fuptbergtlepnoDefloten/eubeluet Dat t'famen f�ebew o�er een tlepu enDe tlaerbperhetuneenb|eeDecope«> ren paune/aligtp om roerenDe/om Dattet niet aen ber» nen en fou�e. 91)3 DitbeegD falgefoDen toefen/foo faie gfiebaen toOiDeutnDofen enDebuffen omtemoglteti gDebjuptben. <©m noten tetonfnten/ neemt ten eerf�en Blepnf
groene note met De fsDojlTe / en�e l�eecfitcr beel rlepit gaetiseiig m. �©an legDtfe elf oft ttoaelf Dagljen t« toepeben luttel meer oft miniti toater. ©�tgDebaeit 3�n�e maet&tfe toel ftDomi ban De* beileuen oa^ op DeffDoiff�falligoDen/ fonberbe ftljelle aftencme�i en�c laetfe langlje fteDeitingetlaertfupcl^t/ �ocnbe oicbtoil�Snoc� sDeWacit fupt&er �a�rbp/ �ocj bae tnlansDe fieDeu berteert tuojDt: ten faetfren boetf� tn baten/enDe boeter fpecerg'e bp gefloten ban nagclpy geinber enDe canele / maer niet beel nagDelen/ toant fp fouDen te bitter Daer af toojDen. <©ft ggp moetljt' feaii�etfin�tonfyten: jgeemt groene noten ontrent j^epe oft 3�uniup / ter Datfe DarDe fc�ojffen Debben/ fcDcltfe/enDe leg�tfe te meptfeen negen Dagljen UntUf oft toat meer oft mm / nae Dat g�p fsen fuit �atfe fui* len toeecfe too?ben/ in fcDcon toaier / Het toelcbe Ql)p alfe DagDebjie oft bier maelfult uernieottien: Daes nae laetfe fieDen om notD mo^toer te Debben: gbefo* Den 3�nDe/ b^ocgDtfc in De ^onne / of Df cogl)tfe met eenen Ignen Doeth/ enbe (teecter Dan canele enDe crupr> nagDelP in. <3Cen laetfien fetfe te fieDen in gtjecEaers fupeber / tot Dat gijp ften fuit/ batufuptfeetfaltoe' fen gDelijcfe een fproop. 3Dau fuit gijp Die Doen tn ten* nen oft aet�cn potten Daer tee gDemaet&t / mef het |
||||||||||||||||
|
Dm goei.Danom gefontDept te peb�en/iboen foo Daefi 1 �woop �aer fp jn gefoDcn 3�J1U dommige Doe»; not�
|
||||||||||||||||
|
ti ethpiiiftprfrt-toniernmpii/eMiarnntfimrnfnrHi»hun
|
anDerp: fpplucnen De noten at�fpnoc� groene jgn/
enDe freec&enfe met Det punt ban een fpiile/ oft een anDer btergDeitjt&e Dincfi ban Ijcute / enseniet ban pfer : toant Det pier foube Die nocl� ftoetter mmken/ enbe leggDenfe tetocptUen in toater / Dat fp Dttntoils becanberen/ ban latenfe Die fieDen/ tot Datfe mojtoa 3tjn/enDe mojtoe 5ijiibe/foo �Jo?pen fp Die terfiont int toutfcDoon toater.��l0fpfout3t][i/foo fupberenfp Die ban een felepn beileuen / DatopDefrDelIc�omt/ enbs DjoogDenfe met eenen Doet�. ^en iaetflen fp fleec* feenDer |5ag[jelcn enbe Canele in / enDe Do�nfe alfoo in potten / enDe obergietenfc met ^pioep om �c betoa<* ren. jBaer t� bat �e «Spjoon eentc� ttjbt Daer nae ta Dunne getoojoen 10/ fo DerfteDen fp Die / enbe gtetenfe ban meber in ben pot: «©oojfulc&enmibbelmatlj* , menmaetBen Dat be noten alttibtp groene bigben ime Daer naturael.9n fleDe ban ^npcBer oft ©onitD/foti* De men m�gBen nemen / om te maetnen Dutincconfi� turen/alfulcfien gefoben toon/ alp top urt bgftieboec fuIlenbefrD�iiben.�EietoekuealfoogoeDt�n�iefcetetp� al0�|onitDoft�uptlier. <©m te tonfgten ffljeilenbanCifroenen entrait*
gten/ neemtDitbe ftDellenbanHrangienoftCitroe* nen ggefnebenin bier oft fep Dee�en / gDefijpbertban alle Bet binnenfle/enbe legDtfe te toeprben negBen Da* gBen in tiare logBe / De toglie beraiiDerenfce op bert bfjfben bagB» *t� be negen Dagen ober jgn/foo �cgtfe biebec te toept&en in fcBoon tlaer toater/ tot batfe foei toojben /enbeberlojen Ijebben Daer bittetBepbt : jae totbatfefcBtjnen boojluttmrB / toant ban fullen fp g�no�co JKto�pt&t 3B«» ^«n fseife in een ftDoone to* |
|||||||||||||||
|
�is ten i^erf d ip" gljecomeu/eeu groote mcnigDte �an
fieDen bergaren/t'5P rgpe oft onrgpe / Die fp in een bat toojpen met een be�joojlrjcfie quantitept ban toa" ter/enDe floppent toel baft toe fonDer meer aen te co> men/en�e eer De maent upt ip / foo Deeft Dit toater De bec toe en�e/ fmafie ban eenen qua�enfuereu Djantli/ nocDtani3feergoetbooibe�oj(iigetoertBlieDen/enDe omDaetiiebetDojfi tebetflaeuinbe groote Ditte ban becojtfen. Confiiucren van ftuyt,
CAP, U taan «�uecnipt.
OM <�uet�iipt te maben/ueemt toel tgpe enbe ge*
Ie <&tieappel0 / ftljeltfe enbe boet be fieernen upt. ^itetfe ban in een panne inftDoon toater tot bat fp {pinten, �oetfe Daer nae beur een ff fte/of beur eenen fttjoonen Ignen boec/fo batter niet in en blgbe ban Dei g tooff�e: j��eemt ban aefjt ponben ban befe beur geDaen jloffe/en Dite pont fgn fuptber clepn geftoten/meuget toel onber een en (atet tfainen fieben op een tlepn bpjt ban col�/feer toel roewnbe met een bjeDe Boute fpatil tot battet genoecD W gefoben, ©toeltlte gDpfult toe» ten/ alp gDp fuit ften batter aen be panne niet meer en tleef t / Det toeldte i$ Det teeftt tefi� battet genoetD ge» foben is, 3ft bat ggp Daer bp milt boen eenige fpece* t�e/ gDelgtS Canele/ 45ioffeInagBeW / J�oten jBu» fcgaten enbe<©Dembec/ mtnfalbtebaertnboenalft �pcant� gDenoetDt0/ enbe met befpatel onber een toeren* <©pbefeloe maniere fuit ggp�&erfen/ t^ep» m\ mH mm tywcstw moacn confgta«« |
||||||||||||||||
|
y m de Landt-winninghc
|
|||||||||
|
JJ9
|
|||||||||
|
fceten. panne of betteten pot metfontepn-teatcr rot
tiatfe mojtoe jon : fCIo < palle De uiatevaclmcljepot gugt 50a / (oo teggtfe bter-en ttotntirIj ureti te toept- fcen tu 3ulep / sOeiuaecbt uan eeu oeelfupt&er0 enbe '�jte Deelen toatei 0 enbe l�etfeban met hlepn oper be< i)oo{IucS» opfteben. j�eetntfe upr oefen 3§ulep enbe �egbtfe m een yldS/ gieiet;De Boojtp \mt opeeu 3ulep ban Ooofeu bd butte gOeuoec^ te / om �aer baer met leggeben bptawp eeu tojfte : �>gp fuitfe ootfe mo- gen uaelrietHenbemaecfceu met toat ��mbjegcnj etibe jBufttitate. �>m gljeyeele #erfen tetonfrjten/ foomoetittenbe
i^etfetifcgellen eiioeftt�ooiie maben/ foofeera fi mo gljdtjcU s» / baer nafte oenin Sulcp aai toateracouth gt)enoe(bt0/ nietomboltomelutHetelieDen/ uaec alitai ain bie te fupbereu ban Ijate uiateratg«tg?pbt/ toeitb fp otiet bloebit ij gebbeu. 5F>aec na fui men Die feolcontelntb ftcbeti in eeu aube* 31ulep/bat beter ghe» fooen iis/tot oatfe mojtoe 51m. Cen laeiften fai iten itelega�entneenenaecben pot/ enbe obergteter. met ^PjQop/ �aer Ip tn g�)efoDeii gljetoeeft gebben/ om te betoareu. jleii fai e ooeb mog�en toelttetbenbe ma - ben mer toat Canele en De j&ui eu*. ^ cf e maniere ban gUegeele j^etfen te confitteti /10 generalntb bieneube/ o'u te confateli aile aubec grobeuutet�ten / ggelneb ^aueen/loefienyaippelen/Stbautperflen/Kilbetghen/ enbe Ubatala. <@m �metuen te tonf gten/ fo moetmen ten eerften
be ftclen ban be betetaen ten halben af j ngben/enbe ban laten fteben tn $upcber met �aer epggen fap/nemen» be tot eltu pont Kttec&en etn Balf pont fupriieris / af » nemenbe alle Set fthupin batter in't fteben op bomt, m$ fp gftenoecg gyefoben 3g» / foo falmen bteboen fn jjlafen/ enoe baec op gieten fpjoop baer fp in gfcefoben jgn.fBaer bunt&t u oattet^pjoop nor g te toateracg* tlcy t�/foo falmen't boojtp gtjefieel op fteben. <©ft an* tterfino enbe beter, jSeemt een beel Brfer6en/en perf« fet fap upt/ tot oat gyp genoech (jebt. %n bit fap ( foo jjaeft aift uptggeperft 10 ) toomt u ^mpcbec / fonber an�er nat baec bp u boen. ILatetterftontfieben/enbe in't fteben toelfc�upmen. Stift toelgfteftgupmt/ toel ggefupttert cnbe root is g!)etoo|Den/b�etet tn/ fonber fcaa ben ttper te nemen cftjet fteben te laten/be briec ��n/ fonber eenttyfinfl te toeren / tot battei gbenoecy flljefoben is / alto�t0 met een fpatei Bet ft�upm afne' menbe. W nuflctiiec��ss gbefobeii/'ttoeicb gyp ften fuit 'alfi i&r��p op een taiilooj gebjupt/ ftgf 10/ nemet ef enDe Doet u confiture in glafen om te betoaren. 2SI* buts moocbt�bP 00c coufntenp|upmen/<SGjnoi!lien/ 35erbert0/ ©erjupf.befsen / en�ean�er btergljelgtbe felepne bzutbten. aBm^jupmeub�eef'clj�emaefSen / ntenmoetbe
^zuwmen ten eerften laten fteben in toat toaters/ feitSmtliSommebereu�e / ombatfentetaenbarnenen fottbcsi : ban fai men Die oooj een ftf te boen / enbe toe» gen /enbe tot ritlt pont Doen eeu bierenbeel <$upt6er0/ ftellenbeban t'famentoeber te fteben/ enbebttbtotl� onuoeteii / latenbe a�feo fiaen / tot batter fcljupm bat booen lignt g�eiieel berteett iiS. Ctoeltbe gbebaen H�ube/foofal menbiealfoo fjeet «rg|)eni8 in boen/ enbe fh-Uen in be potine beu ttjbt ban ojie bagDen / enbe ban fuit gfjpfetocflupten. jlaerals fpberfc�imme« len/ oft batter mater op ltg{)t/ foomoetmenfetoe�er in bedonne ft ellen, ©efe maniere ban boen falmo* flhen gmevael toefen om te manen een bieefrf) of�eeclj ban allfanberftttpten/ gtjelijt&pten/ SBppelen/ «�rietuen enbtferfen / uptgjjencmai bat men fai moefentoelgabefaenbeqaanttteptbanbm fuptBcr: toe! tb� fai moeten mcerber oft minber toefen / naebe tjotftttthepbt ban be bjuiDten/ Dte men faltotllen ton» fijt eutot een Deegl). <©m$erfenoftanberfrupt tebetoaren : jleemt
be l�erfen of an�et bjutijten/ bie gijp betoaren toilt/ slft fcfioon bronco toeber 10 / enbe f nijtfe tn be mibbt 1 egmintmiw oe Ji«en upt/enbe legtfeeenenbacl) tn be |
|||||||||
|
potine te bjoofl�en/ oft fneenenoben alfi tyoobt upt*
genomen 10. 3Mn neemt toel gefoben enbe gefupberc lupeber/ enbe tojnft Ie baer meoe/ enbe legt je ban ben anberbaetlje toeber tn bedonne / enbe to;gftfeaIfoo uitUtoiis met fupebe: aU fp beoogen fullen/foo langge toi oat fc een cojftc tjebbeu / ban legtjtfe toetQ enbe bc toaertfe tot utoetbeiiefteu. <tDHi<©li)uen te bet epDenotf eenen bagl). &mm
groen o&lrj�en enbe fmjtfe toat ter jiibetu ban legljtfe tntoatecii etbaltfeenbeaffctjen / toel berflaenbe oat* men nemen moet tiueemaelfoo beelaffcDenal0 fiale/ enbelaetfe fo baer in liggen toepeben rrau.uten ttjt0, ^anful:gbpbteuptuctueu / eubebter of btjfmae! toaffcljcn tu iaeuto toatec/ enbe ban leggljett in glafen of (reehen baten met fout toater /enbe alfoobetoaten/ maer alle b|ie maenben be peb-rl betnteutoen. «©m@li)beutetonftjten ; laet be toute <&Itjbett
toepc&en fe� bagen in ^cetuater/ ban boetfe in een bat/ enbe gieter op nteutoeu moft ' maer en bullet tt bat foo feer niet / op oat be moft in't fubeu niet ober en loope. 'Ma be moft gbefoben beeft / foo fuit gtjp (iet bat toe* froppen. dommige tooipen eerlt baer in eeu pant bot fout�/ enbebangtetenfpbemoftbaerop/ eubebaec na Doen fp beginnen baec tn/enbe al0 be meli gefoben i0 / foo floppen fp Ijet oat toe. <©ft anberfin0 laetfe beoogen upter �onne / op een plaetfe Die toel te toinbe ftaet : iLeghtfebanmcei enaerbenpot/bulletbiemee poniti)/ enbe boeter onber eentgtje petertje. <©t maniere ban <8Ue te maerKen.
Hoc datter zijn drie manieren van oli�n te ma»
kennende hoe die olie van Olijven
ghemaeckt worde,
CAP, LU
OM generaujr� te fp \n t&en ban ber olie / fo raarg
oie tn Olii mantereu gemacebt toojbett. Ceti eer* f�en bp uptperfjtng�e / be toelcbe be g�emepnfra enoep?inripaelftei0.5&ettoseoe t0bpimp{effte. me berbebp bifliUdtte/ou be maniere ban be geotfttlleeroe toateren. 30e maniere ban olte te malen bp uptperffir ge/ en
bientmet alleen ben *©Igben / Inaerootts meet aubes biuclj!cuenDefaoen/gOeItii|».<©Bert:oten/*i�iflnbel0y 13oten jSBuftbaten / ILbM�W^empfaet/ enbe meet anber bterg&elrjcbr/ baiioe toeltbe top gier na fullen fpieben. jstet te min om bat be npiube meer olie geeft ban eentge anber b;utgteu enbe faben/ fo fullen top al* bereerfi beginnen te ftfmjbeu / be maniere ban te ma* ben olte ban <©lnben. lis ggpbatiH bigben fuit geplutrtt enbebergaett
tjebben/ gelgtb top in't ttoeebeboetb ije�beu geteert/ foobeft.tneerftelgt&/ofbeplaetfebaermenbieoliefal maetben enbepecffen/ ggeftoffeetti0 ban alle t'gftene batter ban noobei0 / te toeten ban tuppenof tonnen/ om baet in te boen be berftgepbeu foojten ban olie/ ban pfer lepels om oe olte upt te ftftepptn / ban buh* fels om be baten tebetben/ ban groot enbe tlepn fpon* ften enbe potten om b'olie upt te bjageti/ ban roojben/ ban bemp oft b;em/enbe ban beel meer anber btngen/ Dte men gOereet moet gebben/ eer men b'olie inaetbt* #f t ootb be meulen0 / ftot�ett om te to}inggen/ enbe perffen toel repn 3 t)n /enbe ootb alle anber inftrumen* ten/bie btenen moggen om b'olie te maetRen. j^or ft fuit ggp goebep;obifieggebaengebbenbaugoutom goetbpet te matten / enbe om langge ban te boojen toatm te maetben beplaetfe baer bepetffe ftaet / foo berreal0bieban gaer gelegentgepbt niet toatm gge* noerg en 10 / toont alle oliatgtigge bothticyeben fmiU ten beur toarmte/ enbe figben boo{ toube. � <©a�tom foube goet 3tjn/ bat be perffe tegben get $upbe ftono be/om be blaetbept ban ben mi��agtj te gebben/ enbi om bat men rotg bper noto lampen foube ban boen gebben/ al0 men be olie fai perffen. ftt�nuallebefe binggsnalou^bereiit^gn / foolwtie&imaer* enbe |
|||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||||||
|
ifio
tocrcbUe�en b'4DUjb�ii toc� fupbercn/en�jc �t�oie mei
Befupbettsgn/ terf�out m&s psrlTe D^g�tt/enoc baec
unoec �t�eDctUEQ�l�en in tenen ccjben (mibtp Dat De
to�glic D' olie l'est (cpnen maerbt)ten epnoe bat fpmet
gOcuuuue/enbc fo facttte ale mojjbxulrfet�fouDen ge»
perft toojoeu. �lSeliptoaec/ Dat fcet ga�t fotiDe jijn
Datmen bic met boeten creoe / eet fp in dc perffe gbo !
lept toojoen/ om Dat oe ohe Die met boeten ip gbeire*
ben / ahgt� beter/ focter/claerbet eu�e hcftgcUer «0/
om met falset t'eten/Danbie menpetffet. jBaer om
battei treoen moepehjehet balt ban hst perffen/foo «a
be gemepue maniere ban ohe te mab�/nietter perffe, j
5©actom eermenDie «©lijuenfal tn oe perffe legghm/1
foo en fai niet quaet 3011 / Datmen be fciifUe enbe {jet
bl�cfci) metumilenpbjebe/Diefachfe gljebjacpttooj»
Den om Dat Der. fieen / oie De» f maerfee ban De olie be*
beeft /wet en foube gpebjohen 3tin,< Datmen bte Dan tn
Dt perffe noch betet male/DoetiDe otec pont grof foutgs
tn pegUeltle� meuben <©lgben/ enbe �atmen Daet noe
ben (teen ban Der «©Itjbe alleen perffe. ^De gtjene bie
be ohe fai upt frbeppen / fai in toecfegepeen baten baer
toe DtenenDe/boen De Dite foonen ban oli�n / Die men
Deeft uptgepetji. flf>ant het toare groo.e fchaDe/bat »
nienbettoeebeperffing�s/ enbe noch meet �eDetbe
fotiDe onber bie eerfte mengen/gheinetcbt bat De geen
bteupt be perffe ip ghecomen met luttel boutoen of t
perffen/onghdneu betet tran (mafte tp Dan Die ttoebe:
«Occii foo ip fultfee olie JBaeghoen ohe g�cnormt/ Die
feer feboon en nut 13 omtnfpnfe tebsftgen.tBettoee»
be ip go�t om faluen entcanDer btergtirjtfeeDingen te
nwecben/ maet De Der De / om in lampen te bjanDen.
V'ooits foo lp oocb gcet Datmen b'oite/alpfpin {jaer
turpin g�efct ip/ in antere bergiete:�lt)ant Jjoc be ohe
meer beruueert enbe �ergotett ip / ()oe fp ciaer�et ip/
enbe minbjoeffemg oftgiftiStjeeft»
©e Dateti enbe pgpen baetmen b'olte in boer/moe»
|
|||||||||||||||
|
�ft bat b'oUe eeut�De fthitfictibe of� qwabe teuebets
ghecregen�eefc/fofiotet groene �>lgben/enoetoojpt Die in bolse fonoer bc frenen : <©ft wojpser rcupnieu tn ban gger|ten-bjgobt, met eetughe fout eocene gbe» mcugtjt : <&ft tegl)t bloemen ban j�ehloie tn b'o�e ta toepcueiu �ftbat b'oliebebojbenoft fittichenbetp7 �angft�
m bc tonne een fiant bol tonatibet ctupt / enbeto'03» pet bicbtotlp boet in/ tft bat glip fiet Dat benfianeft nieten uergaet^fDoetD'olieineenanDerbat. «fi>�P fuit oocb du gljebjech beteten / t|t bat gijp neemt ilio* 3ijnen/ enbeDe|tcenhenptiptgljeo�eni)efabcnDe/ Die (tainpt/ enbe maecht ballehene oaet af/om int bat te toojpen/ maet thien Dagen baet na moet gtjp boite tu eenaubetbatbosn. b'�>lte fai fee t claer 3gu /ifi bat gijp De fehojffe enbe
blaberguan Den<©lr)f-boommet fout gejrotstiitieea boerrhen bnoopt, enbe int bat ganght, «©uio'ehetoelucrben�� te matten neemt $®Mtl)*
ben ohe Dte beceiftetp upttomenbe fotiDcrbeclpetf* fenp/ enbe toojpt oaer m fon poepet ban %m'mubi&* ber� ban�lfeu toojtel/enbe ban totlDe �>altgaen/3» nop tuojtel/ oft �lfulche onbet toeiritben�e ttngiun alp ghp ttJiIt/alffGmeutoelgebjogfjtenbefeet tUpna gcpoteii enoe roeret bat feer boel: 2i»�cr na Doe�et fous: infeetrlepneg�efiote� / enbe fiellet bat Dent noi bau �nftijieu baglien in De potute. <©f t (tellet mt luti g�* b�tbc in eenen betel boi ftebenbe tontes 0/enbe Intet foa ftaen fieo� met tlepn bpet ben tgt fc� Djie uren: J�eeme ban upt/ e�la�et loat tyt0 ftaen tot batgSjp fict Dattec olt'fameti bael gemeojputeett ip:©cet Dan u che Deus eett (�atiitjne/ enbe betoaecefe ht «enen pot �ael gefiope �oo|ugebfUp»;�. Hengaenbe nube traefit enbe ep�genfefiap banbi
ohe/ foo heeftfe een fonbetltngfje craci��/ upttoenbietji ghebjuptbt^ <©otbfooheeftfe ban binnen .ge�juptSt g�eeti minber trat�t / toant fp maetbt camerganeb/ |
|||||||||||||||
|
itintec tortmet toatme�ogljc ghefupbert/enbemet 1 enbe berbooftbe trat�t ban ben faign / enbeboetbii
|
|||||||||||||||
|
een fuonaie aftebiooaftt �fjn/ om D'oUe te ontfanghen
|
|||||||||||||||
|
tettigli bagljen naer batfeg�emactfat faf;ijn/ te toe'
ten/ \m bat oen bjotffem oft gift fai ghefontbtn 39"/ 31nfg�eUjtSr moeten oocbDe facbenbau geptebellen toelb�tept vin/om �! olie te ontfaugBen. &ehelb�r Daerbeb.tten metter oUefnUen ruften/
moet opcenigtjetoubeplaetfeftaeu: ��9ant g�je�pc& 010 oli�n �euc toarmte fintiteli / alfoo J�ollen Die beur bcu�e/ maec bcfeohe betoaett haerfeer toelopeen hotioe enbe bjooge plaetfe/te meer om bat be toarmte tnbe borftngheputhaet contrarie3tjn. '©aeromme ifi Datmen b'oho gljeerneleg�tinbeloet� bietes�en |>et jaoojbeftaen/enbebat pitncipalijcbb'olie bie ban groene enbe onrijpe ©lijbeu ghemaecht toojbt / enbe oleum Omphacinum g�enoemt Win glafen oft (leene uotteu betoaett toojbt. giftbatb'oUetnbe �©httct met Daer gi(� oftbjotf'
fem aetbuefi / men fatoer g�efoben fouot moeten tn boen : �©antbat ooepet b'olieenbe boetfe fmtlten:jae fcfjepDctljaec ban alle t'quaet batfiaer mach toero* men. l�ien fai oot niet toeefen batfe fa! fout fmaetben/ toant al Dette men feer b�el foutp baer in/ �'olie en fai' bernietnafmaecben. ©mb'olietcbetoarenbanftcrtft tetoojben / fm�»
tet toap enbe olie t'famen / ban eicfir eben bele / enbe meiiQljet baer onber g�etoofifoubt/batgbebaen3tjn' �etoojpetal t'famen in een bat met olie. -STfelbet� oocb goet gljebaen / olfi be the alce fteteft gDetoojben is/ om Die te beteren. 3&tt boet oocb ben angp int bat gbetooipetu gpbieolie tutbel/maettbie tlactenbefupber in be
^>onpeoftbpDenbpere/ oftgietfie�eiibe toatettn't bat/foberrealfintct bjebenen eau. 3(1 bat De ohe bol bupugBfV* W/fw toop fout enbe
tooipet gljeljef l en heet tnt bat. 'S'felbebottootbbe pgnappel ghetoant / oft bjoeffem ban olie g�croofi/ tube �jo'ipmint bat metter clic. |
|||||||||||||||
|
anber0 bat bianbt op be hupt �cgftt/ enbe t'b�l begint
te quetfen/foo en iff er niet beter om hit crac�t te bene» m«n/Dan te (irncben met berftfie olie. #he op toijri off eeniglje anDer bocgtigyept gfiego»
ten belet batfe niet eubcrfrftalen. 35oeroi�!ir.ei(lD�r be cloec&e tofln tapperpen» tebeletten batbs toit�B tognen niet e>i foucen roa toojDen / een pince ohe bats olgbenplrglj�it op l)un toijuen te gieten. *©'o!iei0bpant banbecrupDen/pjiucipalijcbaubg
CautooojDenenDe «ffoncommet�/ De toelchetctl�oti� f�etben/ i(� �atmen onrrent Dien centg� glajseftpot met olie fielt/ oft bat bc gliene biefeoeffent/ cliaelj» tigBt0. ©�oeffem ban ohe ip feer goet om ciment te maec»
ben om coojen folbetp te befetten / toant fuit h timent toetojgft bemupfen- 3E0ootbgoebt om alle toerei* getup�Dbanpfer ooojroef} tebcbjgetnenbegeeft Den (©ffenappetpbt/ e�fmen l)en boeragse baci mebebe* fpjoept. jfeet befeibe Den boDem ban een toffer gefite* hen bebjrit De rSe�cren ban De motten : $?et Dient ooefe om houten fiupfraet tlaer pnbe ghf�ereti�e tema�etV enbe om hout te Doen barren foiiDerrootb. Hoe datmen by uytpeiffingheolien rmeckrvatt anderfruyten endc fadcu. CAP. Lil. DScr 3�nbeelb?ncbtenenDe3Qtben bie beur tipt*
petffingfte een o�egfceben/ g�elytftbie ^lgbe boet/te toeten/«©6enioten/�afeh;oteu/jS�tcn s&uf" caten/Hmanbelp / foo tosifoetealp bitter/ gubiaeu* frhe Voteti/38nacarben / f&erfefeeernen/ i»tiig|jel0/ iteernenbanMbncotjs/ ban3�tut&tu/ ban^up* men/ban ^ifticfien/ILgnfaet/�aepfaet/ Eempfact/ ^eulfact/2Si[fcufaet/ ifimpincliefaet/ Cittocnfaet/ «©jangljefaet/ deernen ban oppelp enbe peten/ faet ban Cancommer0/ ban Cautooiben/ IBeloeren/ �ittuUeit/
|
|||||||||||||||
|
vande Landt-w�nninghe.
|
|||||||
|
�t':Eu!len7ettf>emeec an�cc bfecge�gc�e/ ban be mele*
fee uip ymtmhwliith ftOjpben fullen/ om Dat top to'
sien (ouoen be mautece. ban Dte te berepoen enoe te <©ite natt foetelmaiibelj� toojtalbud gemaemf el»
Iet o »man�el0iiaOQtCptn laeuto toatec mat i pots B�eoisprlit pebben. g>icmi Die m eenen fieiien mofttee met eenen pou.en dampec / enbe maeebtee af biepne bjopheuo/ Dte g�p onet Den �otup ban 0» si toatec lan» gfc fuit metter gant bneen of ftanoelen/ten 5p bat gpp iieuer tjebt Dieop peeteaffcljen� of faut een ure tntss te bertoacmen/ oft nnf ureum De|bnne te (lellen: oft te (lellen tu een glao �at ooa: Den bornp ban fiebenbe uoa « tee (jeet fui toojoen : ©a�e na Doet Die In een ftamtjne ofibempen facb/om tn een petffe te perffen bte ben bo« bem u tgeiJoU geeft eubcpelleuoe/of tuffebensttrffen baet af oat gijp be barbets peet gemaeecpebt. ~ftot\)' tans ilae: pur te notecen/�at �'J�man�elp niet enjnn altgots gpepelt/eetmen olte baet uptpetd/toant men Beeft btebtuits oen tnt niet/ Doe toelaat betec is Datfe flijepelt jgn/otn bat o'olie tefupbecbecfoube joh. ©a bat o'ffi.uaubeleatous upf�peperd�fjn/ foamat�' men pet marti» onbec tjeete afficene bacnen / enbe tn fteoebanbjoo gljebjupchen. jBuftaetoocb temete ben / �at jukte berepbtitgfte ban oec olie ban f eet e Slman�elS/ alleen Dient boo; �'olie bie men in neemt/ om te j�tllen De ineen ban bebjoutoen biebecfcb g�e* legpen 591» / oft om te betfoeten De pgne ban De Colt» fee 1 of aan be nieren / i(l oatmen bte met ttoee oneen inttten topn ujmebt/ oft met gljebjanbe togn. jf�aet fulcbeolieujojbt btcfetoilsuptgyeitotben foubec bpet oft eentgetljaube inarmte. j&omtgts tooft men t>"8* maubeia om ttcptelgcb te bjognen/ baec na pesd men bie olie upt. «©Ite ban bitter fSmanbels iaopt gpemaeebt ban
S�manbeis in be nanne getood/enbebtctoils gbecoett om bat fp met enfouoen betbarnen/ De toelette baec ra jhjf uptggepetd toojben / tot batter gj)een olie meer upt en tornt, «©gbefe maniere maebmenootb ttptperffen tbJee anbet fooien ban olie ban foeteSi- tnanbels/ b'eenebte bequaemts om falben te mafeeu/ om te ftetjtben bte leben bie Cete boen. 3t)e ai bec tooj�t nari be parfumeer berg gebpipcBt/toeltb ttoee f oosten gtjci naetltt jtjn ban foete «manbels/ bie oubt eabe gpepeel jtju in eenen facit oft (lampe g�efloten. ©e oli�n ban pdac�en/ «©betnoten/ ^afelnoten/
3tnbiaenfcfte#oten/pingels beertien ban�ttwcben/ faetbanCautooojben/ Concommers/ jt�eloeneo/ �©onberbooin/ ban�tcmpfact/ Hnnfaet/ �^eulfaet/ 2&tlfen!aebt �af�aert ^affraenfaet/ban ILupferrupt/ enbe anbet tyutbten enbe faben bicoltacpcigp 3Pn/ Inojben uptgljepetftopbe felbe maniere ban be foete 9tmanbels/maer altnts onbetgoubenbe bat befe upt « petfftngpe toatmgefc�ieoe/te toeten/bat bebarbecg ban be meuleno oft perffe fieet 3�n/ oft |)et faebt peet jj'jemaeebt. <©lteban ©apen toojbt al�ugberept : jBeemtber*
frbe�abelaer (loot bem enbe maeebter af bjoepbeng of ballebend, 3�>aet na laetfe langefteben in eenen fie» tel met toatet /enbe boet Dat beur eenen (tamijne: %a- tct (ia�n tout inetben/ enbe bergaect De bettigbept bie op bet bjatecfbjemt/enbe betnaett bte boo; olie. <©ft laet alle bet toater beur een gat bat tn Den bobem fat 5«ii/ upt lopen/ t'bet batterfai bigben/10 bte olie. dommige en laten Den babelaec niet fieben na bat pp inbaUebeti0gl)eb;otgtti8 / maerperfenbten metter perffe/ enbe laten D'olte Djuppen in eenen put bol toa* ter0. «©f neemtBafielaer enbe<©lgben ban elcr eben bele/ftootfetfamen/enbe petfietb'olte upt.b'©Iie ban fJSaepen is feer goet om te gebjupeben in tltfterten te» gen be tolttbe enbe om falfBeno te mabeittegen coube ggefbJtllen/ lammtg�ept t'ftbubbenban DebietDe toitfe/ tnbetoube ggebjeben ban Dejenuen. *©pbe felbe maniete macOmen een ftmpel olie maecben ban lefien�att fftitm/ tm&mt�m/ ban|»ajl�tB' |
boom/CetebtntBBoom/ enbe ban W�pl I betoekfte
oocbfeec goettj�tomialfbenjs temaecbeu tegpenpet coubeftsp^tjiienoe bobe leben. jBen neemt (omtgtjs «t�euebecbefieu enbe ©ahelaet ban eltbc eben bele/bte men in tngn laet mepeben / en baet na b olieuptper(i. jlf�en macb 00cben Babelaec tn otte laten fieben, enbe ban uptperffen / oft oocb fonbet petaubers bp te boe» gen/oft anbetberepoinge/ neentt mtn rijpen en groe< nen ©abclaer/upt be tuelcbe metDeme�lenoftperffe D'olie gettocben tooibt. «©he ban noten jKufcaten teojt albu� gpemaetbt/
b^eetbtbe noten in ftueben/ enoe (lootje met eei.eit bouten (lampet/enbepetftfe ban upt tujfcpeninatme batbetgf. <©ft maetbtec afclepne(lutbea enbeiia�t ��ie Djte Dagen te tnepebeu in feer goeb� wun/bjooggt< (e ban uptet^onne ben tyt bar. ttnee ggepsele Dagen/ baet nae maecbtle tamelgcb luatm in een panne once t'npet/ De felbe net taoofeboatetbefpioepenbe/ enbe terllontmet beperffe uptomtbenoe. 5�nbe|e foo?ie ban olie Die met uptperfftngtjt ggemaetbt bjojt/moe* ten De materten bit�nls met luatet oft ingn befpjoept bJo}ben om te tttptelgcbet enbe meet olie upt te pet f « fen/gelgcb lup ften int uptperffen ban be fo�teSBman* bet�/bp be ttieltlte men (omtnbts at� f p bjooglje 3tjn/ mat maters boet. 3jn anbet ooetmen mijn/ gljelijcb in oli�n ban ©apen/ jBufcaten/ «©enebet/ cuce Dist « gDelyche. Hoc tnen Olie by Imprese maeckr.
CAI'. LUI. O Uien bie bp ^mpjefften g�emaetbt toojben /j�'n
gemepnliic ban olie nan<©lgueu gemaect/oiii bat lp be getemperde o ban allen/ enlicptel�t�ec crygbt en betec bebouf be natuece ban oe buigen btemeu ba«c tn boet/ t'jp batfe peet oft coubt 51m. <©m olte te ma* ben bp fmpteffte / moet men �pe (.iben aen meufeen/ ie toeten betoatmte DieDeraufe efficiente 10 ban bet maben ban be olte. 3&equalitept ban ben bmgben Die baet in comen/enbe De quantttept ban Dien. ffiengaen* Debetoatmtet'5pbaiiben bpetoftbanbet potine/ of ban anbet bingen bie inarmte gbeben/bie moet ge< piopojtioneettjgnnabe qiialitept ban be fubdautten enbe matetien �>k mal0 oft Dart 313mtomt be blcemen en epffepen foo grote toarmte met/ al 0 be bjucbten of mo)til0/ toaetbeue oocbcomt batmenintmaerlten ban (ultbe oli�n/bicbtotl010 te bjcDeti met be toarmte ban bet ^onne/oft Dan een fiebenbe toater: 3ac mtit? mepningpe t�/ bannen om befe oli�n ice betepben/met en beyoiwt te g�ebjuptben noci) coiai / noci) aubet foojte ban bpet/ ban alleen in fiebenbe toatet. Want gtjeujcbbeutbe foete enbe Ucflijcbe toarmte banfte* benbe toatet / alle be pattqeu ban be bingljen bte baet in comen bemaett ;tjn/ enbe b'olte betept enDe gecooct i0alfoobolgpteetbeutbe groote pitte ban eendettb bpet / een toecfjtoocBtngrje of betbjaubinglje ban be oltacbtigpebtngBen/ baneencoobingpe. ©e berep* tmiglje ban fulcue oli�n / bie meet toarmte ban noobe fiebben ban be pitte ban bec potine / fa! beel betec 5pn/idbatgi)p De materten Daec af bat gbp toilDtoIie maetben/in een glas oft tennen pot Doet/ om olte Daec op te gteten/gpemengtmet lutiti oft toater/ oft aubes borfjtigljepDt baet toebietienbe/of oocb fonbet boeft* tigpepbt /nae Dat De natuete ban De Dtngben bit baec in tomen/enDtDeteg�entooojbigljefafeeepfcpet. %l& nu Dit bat b)ie bag�enfal gpedaen fjebbenop dtoa oft tijfbens ban eenen beffem / in't foet fiebenbe toa* tet:<©ft Dat int toatet niet en geeft ggedaen (b'toelt* be betec ie) maec alleen ban onbet Den oomp ban Den fiebenbe toatec beeft ontfangtjen/ fo fuit gftpmog�eti be Dingpen bie in b'olte geoaen ^tjn/ uptboutoen Deuc eenen gcoben dereben Doerb/ enbe berfege materien toebec baet in Doen inbient ban noobe t�/te toeten tot batoebotfitigbeben Die men fai baet onbecgpebaen pebben/ oftbiebanbetngaenbematetienggetometi 3��l
|
||||||
|
Het HI. Boeck
|
||||||||||
|
�6i
|
||||||||||
|
jgn/fullen betteert toefen/ mise tan flf�bojen beur, ten met bit boo�fepbebeurg�eba�rtoWcuaebener*��
Doen enbe upt�outoem ^©efeu�be maniere bie men ;Umibetfalien/foot(cii:eali8eeni3{jegomm�E!fen,a!f^ |
||||||||||
|
oliengtjebaenajojben,
Patticulicrc berchrijvinghe vanOlien,dieby
imptcffie ghetnaeckt worden,
CAP. LIV,
OEfe ban �ofen toojt a�buis berept:neentt berfcHe
olie aan dDlijben/joo bete alb ubunct ben noobe t@ toefen/te toeten gljenoec� omiufufie aanuiSoofen tg malien/ luafejjt oie leer toel/fo ombietuuber enbege» tymncrbet te nwethcn/al«i om bte te fupaeren/of t otg bpanoniuereeentgijfoabt oftbuplyiitp�ttn nebbe. «©*fe uiafftiig�eial g|je|tl)tebenmetgyelijc5«e ueelett ban ruater enee olie/ bte in eenpanr.etaelt'famen toerenbe tot oatfe gemenat enbe geintcipoieertjtjn/ iaten�eooc& eentgen tg�t t'famen/totbatfe ban mal* ran�er fcljep�en. ©aet iTae falmen een gat matchen tn ben bo�em bant aat baer tn fp 3311 f uilen / om Dec uw.re afte laten/enbe men fai toeoetoni anbec toatec baer op ooen/ b'toekn men fai omme roeren algbo* ren/euse t'felbe bermeutoen i>iit oft bier maei ; mact t(� batmen �aefiigb i� met befe toafft�ing�e/men faS bit ba*: op eemgjje toarme plaetfepouben/ om bat b'olie te rafftj)et aan ben toatet fou�e fc�epbeu. |5sel te min gbp moet toeten bat b'olie niet eu moetalbuS gftet�a||it)en toojoen/ ban om te maecnen betroe» leuoeolieu geigck olie banf�:ofeii/Dioletien enbe an# bec �terjjefntl«. ���-ellp toaec batmen D'olte meten (al beijoeoeu te ruaiftgen/ aft batmen tusm groene olie #inpoatmum g�eiiotmt. aw bie olie tg gijeusa!'- fcijen/ neemt t�ofelaer� foo beleaip g�enoec!) i�/ enceleg�soiein befeg�etoa�fcjjenolie/ tneenbanne oft glas met eenen engoen jjalp/ �at op een aiercnbe�l na Doits feet toelgpeflotenenbetoeg�e�iopt^tellet alfoo in be Coirne/ oft op een laeutoe plaetfe ben trjbt baufeben bagen/ baer nae Pellet bie te fteben tn eenen ftefei met fieoenbe toatet / si$ booten gpefep�t: <©f� laetfemet clepn aper in een eopec panne ttoee ofb|te uren tgbtis fteben/ enbe ais b'olie yeeft gpefoben/eube een Deel ban ijaer bocl)ttgyeptaetieert/foo falmen dis boen beur eenen grotten en fiere hen �oec enbe toe! ufU Doutocn: ©aer nae aerftDe �oofeu toe�erom baer tn �oen/boenbeal�ibojen tot bjie repfentoe. «Jen�ae�* (ieualgfp beurgebaenenbeuptaeboutoettj�/foo fal- men baer bp boen foo beel toateo� baer auber �oofeu mof�etoeptfet�ebben/aljTeroIieisi/ bie men fa! t'fa» men tn m «�omie (tellen aeertigy �agen tgt�/enbe i'a� ntogyenbaer nae ban btr olie gjjefcyepben toojben/ gyeii�c�i bojen 10 gyefepbt ban ijet toatet om b'olie te u»9(Tt8eji. Bizi te min men fai �och mogijen te bfebeo 'ijcefe�i metten tnfwfte ban be �oofen in b'olie / fonbee anbet toater aaninfufie baer bp te boen. |J0en men* get ooch fomtyts' in �e betottie ban�oofeu/oft togn/ oftfapbau berfege f�oofen / om te beletten yetaen* barneubatt betolie/ oft batfegijeen quabe reuchen ffowoeceijgyen. Jlen fai toeten batmen ttoeefooftet� bano�ebantSoofenberep�/ b'eene ban olie ban rijps <©Ujbenenbe �oofen bie gfte�ee� open 3ijn/be toeitfes booft befte bel)oo|en root te^gn. ^'anber toojt gye* maeet met t�ooi'e hnopaen batiolie ban onrijpe <©la# ben.<©f t i(i bat §fyf gljeen «©mpyatinimi en yebt/fo fuit gyp bie berep�en aan anber olie en�etterjupss tfa* men gefoben tot �attet berjupiEf gyeyeel mgefoben i&+ Cube befe t� meer bercoe�eii�e/t'famentretfeenbe tri tcpetru(t�f/ maet b'atibet 10 meet bigyeterenbe enbe pgnef�illenbe. IBen maetSt fomt�bti� olie ban U�oofen fonbet olie
ban <®Iguen/met te (lellen toobe/oft ^�ottenfrye/oft JBuftu� �ofen/in een glaiS battoel geflopt tjst tn peer* be meHYeen geyelemaent igt&�©ekhe oltefcet ertel* Jent ie aan rcntlte. ®efe maniere ban b'olie te maecfeen matfionbec»
fioH�wtooibtnint rnaec�en enbe berep�en ban couba oft ge*
|
||||||||||
|
moet gebjupehen om tort te berepbtn be oltcu bp tm
pjeif�e.��M ts uwee batnien Die met miuber cofl enbe I aeel eet l&uoe mggljcu beupben / met oe maniete te fielten opt upei ban celen tu een gtoote f opere panne/ toaer bat fp met ciepsieti bpere detteti fouDeit/ tot bat bc nattigycpt bic bp bet olie geuoeg t tg/ oft be bot hl � tiggept Die ban be Dingen bie baer m gaen/ gyecomeu 59n�e/be«eett isvenbe ban beutgebaen en�e uptgije» bouuiet op be maniere aoojfept. ©oojtsHQ toeet men oat D'olte Deef t geheel na yeut
gftetroratnbs cratljlenbauoe �ntomenDe marnimi f noe bat De upge�orgU�e ttocy�gpebctt/ofi bte ban be tucomenbe materien gyeromenwf / berteert 3yn/ ift Datmen meteen f)cuteu dapel enige bmppelg ban bet oiiciu aper tuojpV.tuant iji oatbte terfioiu out|�eect/ ijtt 13 em teiteit oatfeiupbet�S/ maer craechtfe/foo tifer �ioci� eemge bocyttgyept m. 'Sten anberen aio fp tube betel (iaet eimeftet/ foo maerhtje bobbel^foo langhealjs Daertoateug$epDtinig maerabjiDie ber* teeit iss/faoftaetfeghe�cel (Ultefoncer getter. %n tl� bannen een bwppelop be yanbt laet ballen/ tn Dien baecnoti) eentijljeiJottjUij�epbt�nija/ fpfalbaetou bjijtten. Hengaenbe be guelftept ban be incometi�e btngen/
bic 10 gijvlfgjjen pjiiiciualych tn beien/ bat fp tou' oft Jjeet 31111/malfcb oft fiart. Zijn bte toubt/ |oo te aan uoabe oatfe meer �an eeng ttemuttat toojbeutn D'olte/ ou! O�� De cou�e rracljt aan bien in bolle lou�e mogen gesmet 3ijn.:�Pam hoe aiel bolle ban hintten geiim< lieert us / notatane Hecht baer compierle meet tot tearmteban anberfirn�. ©oerommoeten bie toro* ��ienbe materien tot biberfctje tepfin betnieut toojb�/ j� D'olle in cernei) �aater tuaftcheri/gelgchmp tn bobe aan �oofeu bertlaien fulleii. jSaer jgn bie mtomsnbe btngen tuatm ban compierle/ fo i� een �eruteutotnge aan materien genoech/om bat boite met be manieren lu warmte atcoj�etcn. 3 ft Da: Die mtomenbe materie Dart enbeftoaetom
bujireren 30n/ enbe yen trachten m b'olie te bjucheu/ fo falmen �aer mebt infufie maecnen/eermen bte fie< btt: ja eeniglj nat baer bp boegen/ gijelijcB togn/fau/ oft anber bequame bar yugbept/fo mei om Die te �ige* ter�ii/al0om te beletten batfer.ieteufoubcnaerbjaiit toojorn ofteenighenqHabenreuruectvjghen: i�aer 3nn oie malfch / foo t|� fomttjtg gyeiioecjj oatfe nuar in bdboniie&ftopclejmttper fouoeteiugD fiebeiige* f��U U�open/gdgrh bloemen/oft niet meer ban Uni) � t�mii uiat fieben fonoec infnfie/ gSeliJcfc beel aroma» tgchebtnghen- i)oojrjB aengaenbe be qualitept ban be intomenDe
Dinghen/foo fractie mercfeen bat b'olie�p tmp?cflie niet alleen en ?�n g�emaetfet ban eeniglje beien ban trupben/maet ootn ban gfjebierten/ beien enbeertre» meiitea ban bten/be boekbe niet en moeten bernieu�jt Uio^bes':j�c baer en i$ anberg met te mertfeen/ ban ifl: bat bebcefien tlepnejijn / batmen bieinb'olte boet frecben/ geujcUin olie ban ^toipioenen/Serpenten/ �eojffc&en/enbe |Bieren:l©aet 3gn uit gtoot/fo iaoi» ben �ie eerfi gl)eboot/baet naeljet ingeiaant uptgge» baen/enbe ban tn olie gefoben/ gelgtfe men boet in olie ban Wo (Tenen. aengaenbe be cjaantttept ban betneomenbe bingen
baer beur befe olsen bp tm�jeffte / ftmple of gbetom* «oneettgljenoemt 30n/ foo moet men fienaio D'olte aa« aeel intomenbe bingfjen g�emaecht toojbt/ bat» men befe ojbtnantte bolgfte / �e�aeltiieiiS/ batmen neme betneomenbe bingen bie groffie enbe �ertfie b� fubfrantte 3ijn/ enbe ttiie bagDen te meptfien leggen / baer naet bic mtbbelbace ban fubftantle 3�n/ traee baggn/ bie gefteel malft^ 3tjn/fubtgl enbe amotatgc/ eenen bagh en�e nacDt. ®e toelcae baer na bp ojben fuilen gefoaen Vuojben/ en�e maer eenjs beur gftebaen ipii/ beujareube begommf om te mengen en te fmil- |
||||||||||
|
van de Landt-'winninghe,
|
|||||||||||||||
|
aft gfttt�igeiofstt�e fimpele �im/ guelntb ala 3911
alten ban Pletten/ ban Camille/ bau jBeliiote/uan seg|�OfaooDB©ioitece«/ tisu felabccg enbe bloemen/ bau ©ilie/ban lielien/alg Het geele upt genomen is/ banfUfcb-bloemtu/ I<ec-bioemen/ batH©olle- ftcupt bloemen/ ban <©elfem�n-� loemen / ban ^eul- bloemen/oft aan m blaber0 enoebollen ban �?eul/ban ILattou toe-blabeM/en bloemen ban tuitte Pompen* jBaer tut maften ban befe oli�n ift te mercb�/bat men tuat� bp gebiehe ban olie ban onrrjpuBljjben/nemen site ban foete aimanbel0/bie ber f tb gfjemaecSt iS/nft ban $afelnoten oie ban te toojen gfjeinaffcoen i0. «©lie ban <©ue-appel0:jf�eemt ge�ecte 4�ue-appeljei |
|||||||||||||||
|
oft bp gebjefae ban bf en/�abw�et/&$ omen/Mobcn*
ban jBawolepne enoe Hatitocs WaDsijS/tbjee oneen/ toojtel ban bJiloe «©altgaen/ «lant-toojtel/enbe bout ban aloe/ ban elcr anDec�alf once/j�ote-iBufcaten/ bjp oneen ; leggt elcb alleene te toepefeen in g�elfjcbe gbetoiebte ban �lt>gn enbe ©atee: 2810 befe infufie boibjaebt i&/imt al t'fameu boeu/enbe met fo beel olte als gbenoecb iS mengen in een «©Ia0/ f tdlenbe t'f elb@ tn fiebenbe toater biet oft bufate» t g t0. ©at gebaert 3ijn�e/ boet bet beuc / enbe bebiaect � 'olie booj u gbe* bjuptft/te toeten/tegen boube/ pune De jBagge/ #11* cen/3�tiptH/jlBoeD«t:enbeanbcr1Leben. «©Ite ban Boffen : j�eemt een lebenbe ©00/ble niet |
|||||||||||||||
|
met �e fc�elle/bte tod rgpe *qn/ enbe alft 5aebti0 upt out en is/ fdjoonban Iflf / melgbeboet/ enbebjel bet/
|
|||||||||||||||
|
I booDet ijem/ boet alle bet ingbeiuatit upt / enbe billec
Ijem : ^ommtgbe en boen niet ban ben b{etb upt f�et ingbetoant/ om bat be darmen toel bet 3011 : ©oojtg f o blopt alle 3tjn beenber0 in flueb en/om battes marc foube upt bomen .©at gebaen 3btibe/laet bem in peetv bel/oft gbefouten toater / oft Zee-tuater fieben/ met noto een0 fo beel olie alfs toater / enbe Djp oneen ^out. 3u't epnbe ban' t fteben boet baec bp biabers ban ^a» bte/ �oofmarepn / ©tlle/ -©jega / i�ariolepne enbe «©cneber-befien. ?8Ig bp nu fo lange �eeft gbefo�en/ batbetbleefcObanbcbeenber0gaet/ boutoet ban al t'3amenboo{ een ftammgne/enbebetoaretom^alf^ ben0temaUenteggeu'ti!lepj3tjn/ gnatica/ g�e» Lueecben ban be &enuea / enbe pgnen in be Henbenet» enbe �uggbe. «©lie ban BDojmeu : j^eemt een Ralf pont Qiete
toofinett/b�aff�t bicfeec toel met milten togn-Haetfe ban fteben tnttoee pont olie ban «©Ipett / enbe toae tooben WQn/ totbatben�©gnberfo�en i0. «©oetfe beur een boecb enbe be�amt bie ©lie. I^et toaer ooc& goet bat men berfebe l©o|men tn befe «©lie �e�»/ baet in latenbe foo langbe at� be «©lie buert. «Befe <©!ie 10 feer gost om te becftertben be beccoube �bmmn/ enba tegfiett be pg'nc ban be joncturen. «©lie bau ^erpentetu^eemt g&ef�eele Serpenten/
boet bie tn eenen berloben aerben pot / bullet bte mei Hiep -boter/ enbe betbt bem met een beebfel toel gbe« luteert / latenbe bobeu een blepu gaetben. ^stelt befeti pot bp ben bpere/enbe laet bem eenen balben bag&fte» ben/om battei al t'famen feec toel foabe gfiefobett 3�u, «Boet bie ban beuceeneu Innen boecb / enbe �ampt be refte feec toel ii\ een j@o#ier / enbe boet beur t'gbene bat onbec tn ben boecb 10. jBengbetbefettoeeoeuE g�ebaen bingben onbec een / enbe laetfebout toojben/ baer nae boetfe in een «©Sas/ om te gebjuptben regent jFJep?3tfnenbe«©tc�t. ^ommtgbe nemen W�tzv- flangben/ fp fnfibenaft'�ooftmetben deert/ enb« laten bie elfo in «©lie fieben / betoeltfiefp gbeb;upc« bentegbengbefc^tlptefeerigneptenbe peucbtb> ban llelaetf�ept» Andere zoorten van Oli�n.
CAP. LV. D� berbe maniere ban «sBben te maecben/ gtf t§m
bp bt(lillatien/ bit nae be bifltllatten ban be toate» ren fai bertlaert tooiden, ©aer en boben foo iffer nodji een maniere ban «©lien te maecben (boe tod Datje in fommige bingen bp upt perfftngBe g�efcBiet) biebefa berbe maniere bp bifttllatie feer noe bomt. ©e tutltbe geb{upcbttoo;t in �pec0/ Cactoe/ jlBoflaert-3aebt/ �^op/«©erfte/1®gn-(leen/ golfer enbe meet anbere* «©lie ban <eper0 : j&eemt boper0 ban «Sper0/Oac� g�efoben in toater / ofteonber&eeteaffcbeggetyaben ontient becttgb/bjeetbt enbe to;nft bie lange tuff'e beni bebingbet0/ enberoodfe in eenen berloben panne op een facgt bper&en / toert enbe beert bie bicbb)il0 om met eenen bonten ILepd tot batfe root tooien / baee nae boutoet bie met ben ruggbe banbenHepel / oft legbtfeboojt befte ttiffcpen ttoee barber0 / om u?t> te perffen / g�dgtb men te «©Ite ban 3Smanbe!0 tiuKcit/ snol Datcfalpwlml <©K« wpttane»: m » ttdcM
|
|||||||||||||||
|
gbeuomen / fiamptfe/ enoe l�ggtf etti ohe ban onrrjpe
«©It»beu tetoepeben/ of auberbietoelgetoaffcben »0/ in be g>m\m ben tot ban beertljten bagen.&teltfe baec «ae in fiebeube toater met fo b�eUap ban &ueappel0 alffec olie i$/ btec uren tgi»/ enbe bcrmeubit ttoee oft bjtemael Set bleefcfo. enbe ?ap ban be .©ue-appete/ SnebKommeinbe jswune flelienbe / enbe als bojen fiebenbe: »©aet nae frjg�et al t'jamen/ enbe betoaest Hef at baten/ om alft tgotta te gpebiupcbm, C?ap banbe©u^ap»el0fultgbpucbtel�t&ec / enbe met nteerbec menitbtc Stijgen/ if� oat gbp Die fc�jaept/ in f�ebe ban tu ftucfeen te f urj�en � «©Ite ban �Baflgeb: jStstnt olie ban �oofen oft olie
ten onrijpe «©ltjbcti/ oft banque-appela Dupont/ tnbe at�t oneen goeoeii togn/poeper bani�aft�dt bat ggpurtlaetflebaec in fultboen/bjp onten ; Haetbefe iranien fiebeu/bttbtoit�omme coerente/tocbat ben 3® �n gpeO«l i& betfaoen / om bat be jBafi�'cb fono? mogen fmdten/enbe fiem mettes olie mengen. «©lie ban ©iicr-Moemetu ©ullst een «©las met ge»
toaffc�en olie/oft ban onrijpe ©Itjbeti/boet baec in foo beer©ltee-blotmenal0bannoubei0/ «noe fielJet bit 4B!a0 in be beet e bornie ben tgt ban feta bagen: «©aer me boutoet bte toeber upt / enbe boeter berfcgebSog* men in : mt boet fo lange a!0 be ©lier-bloemen (ge* Suecenbe ben Corner)gun feraebt �ebben.«©efe olie 10 feer goebt ombe �>enuentetaecftercueu[' om te fiolen be ptjneinbe joncturen/ enbe om be �upt te fupbeten. «©iisban�?pperiton: �Leg�t be3op6en0banben
Usuratovi / bjp gebeele Dagen te tocpebeuin toelriec Sehben Wijm fielt bte toat ttjt 0 in eenen betel met fie' benbe toater/enbe boutoet bte ban flappclftt upt.lLegt bisbecom in ben fcluett ©tin / Den boojiepbeti trjbt te �ocptBcn fo beel ban bc 3opfien0 als bojen/ftelt bet te ffebeii, enbe boutoet upt al0 bojen: foeter oau bp bjp oneen ©eneetftljen ^etmentgn / fes onten oube olie/ tn�eeeafcrupcl^afftaen/mengett^amen/enbelatet ftaeninfteDeiiDetoatet / tot bat beu BD�tunfltMoben 10. Cgene batter obec blQft/bebjaert in een «©latf oft berloben $ot/om te gbeb^tipcbeu fo j)eet al0 gbn bont in nuabe^toeettngen/fonbetlingeban be ^enuen/op ongebleefti)tc leben uit berbout ;tin/oft tegen be fteec ten ban ^enuen/tpgen -SEanbt-ftoeere/fpanninge ban fS>en«en/«6efbJtllenenbe JPlepKrjn. ^ommigt ma»
en befe «©Ite geljcel 3impel / nemenbe alleene be bioe« men banbe l^ppericoti/bie fp ben gebeden Cornee in be potine (lellen / in een 45Iaj3 met gebjafft�en «©lie/ am te toinnen/ be toeltb fp ban betoaren. «©liebanuupte: J9eemt aupte-blabetiS bietuat
Sbebjoogbt 3tiu / laet bie ben g�ebeelen Corner tn een 451�0 met obetn be pointe (lellen om te totnnen:©ft ber meato t be blaber0 alle atijt bogen/ elcbe repfe beur boenbeenbe uptboutoenbe.ai0 be Corner gepaffeert ts / boet bte beur fonberfieben / enbebetoaertfe in een <©la0 oft ^ot. «©pbefelbe maniere bjoj�en berepe te ©lien ban jBirtus/Stlffem/ If�ariolepne/ 'Ubero* «e/'SC�P mu0/ Camille/eobeanber biergelijcbe/bpbe toelette fomttibt0 bier g�elgtbe quantitepten gbebaen toojben ban t'jap oft bloemen ban t'felbe btupbt / bte met be «©lie in be �>onne gbeflelt bjoibeu. j^g((l-Olt(: l�mufbaube op{et[)te Spica Nardi,
|
|||||||||||||||
|
G
|
|||||||||||||||
|
'O
|
|||||||||||||||
|
Het IH. Bocck
|
||||||||||||||||||
|
[64
|
||||||||||||||||||
|
toelcbe fonberllngBe goet f S om 6e tottte ferigBept te
genefen/enDe Dapj unoer te Doen groepen/ oocb om te generen De quaDt en m Dolle ferigDeDen/ enbe pijnen te (tillen/ DeeupDtgDeputbanDec�wptte betfoeten/be tlooen Dan De lippen te genefen/enbe ooeft uan Dantisti/ boeten enoe fonoament, &p neemt oocb toecB De Igc rebenenban Dener�jantDept/maer fonDerlingeiSDie goet tegljen De f toeeringDcn ban De bcllcbens wan Den lier fienen. dommige en fietsen De epers niet Ijast om Defe olte te berepDen / maet roofien Die gfteljee!I tonto/ Daer na petffen fp D'otte upttuffcBen barbers, oft met een petfle Deur eenen facb. .©Ite ban Sertoe : $erffetbe Cectoe tuffegen ttoee
pfere platen/ Die matelgcb {jert of. gloepenoe jijn/oft tuffcijen een JBatbecfteen / enDe een feet Dicbe pferen plate Die tod fieet 10 / ontfangenDe alfoo D'otte Die Daer upt comt. «©ft pellet De Cmue/baer nae bift illcertfe op De maniere �aa De olte Dec #ttilofopDen. ©cfe olie toarm 3tjnoe/bicoj�ft De blecben oan Dec Dwpt/fp ge* neef* oe gefcBulpteoft meelatijtige fcBojftDept/ftfielS enDe dotten Dan ber pupt / enDe oocb De quabe f��o|fe* Dept Dan De tlepne bttibe�b,<&p �efeltte maniere too?- Den oocb gemaect De oli�n �an «t&eifie/ J�ofraertfaet enbeaaoes Dtergdgcta oliacBtigDefaoen, ��ite bankop: .�teltet een goet Deel #ap tnoe Wam*
me/enDe bltofet tecfiotit. %eggD«tDaernae op holen/ enDt te toijie Dar roocitet/ letter a�er een pfecen plate/ baec fai een �et�gl)epr aen bergacen/ Die men Deet olie ban i$op. ©efe 10 feer goet tegen quaDe fcpojftDep�t/ toiltttpet/feDoiftBeptenDerappicBepbtbanbecBupt. <©lte ban iBtjnfteen: J�eemt tottten tognfteen/f�oot
�em toel riepne/ bint Die tn eenen boecb/ enDe Iaet Bem toepeben in feer goeb� niitten «5tjn: <®ft calcineertDie fonDec toepcben/legt Dem tn eenen Dpp&cras-fa�&/oft tn eenen offen oft tteccben� blafe / enDe legBt fjem alfoo onDec Deere affcljenS/tot bat Dp toit roojDt,, «©ftp fuit f ten Dat Dp g&enoccb gljer aleineect is / ift Dat Dp claec toojt/enDeeenicDfniP tyantopbetonge. «J&fip meucDt bit oot tuit maften / ift Dat gBp Die lange in toatet Iaet fieben/bictotlSDet fcDupinafnemenbe : baernapnl* berifeert Dem notD eens/oft calcineert Dem toeberom/ enDe Dangt Dem Dan in eenen apportas fatft aen eenen fioco in Debeloer / of op een anbet coubeplaetfe/ Den tijt ban acDt Dagen/ totDattetgeDeel fnoliegefmolten t�:enbe ift Dattet geen olte en toojt/fo boittoet enpecf* fet Det upt/maec fletter e� glas onDerom D'o�te te ont* fangcn/oetoeltbe gpeen opiecgte olte ts/maer een feer fcljcrp toater/ofeen roffe bocBttrDepbt, ®efe olie is goet tegen aIlecrautoage/ferirDept/fcDo?ftBept/quaet feer/ enDe anbet DfergtIt�cfte gebieecb�n ban Der Dupt, j�p maftetaenficDt toit/net enbe jontft : §>p berbjgft De timpels enDe blecben ban melatitolgcbe Dumeur: 'S'Dapj maect fp geel / fp belettet Det upt ballen ban Den Dapte/en Doet Dat btetoeber groepen, <§ptna&et toper enbe ftlber toit/enbe neemt toecD beplerben upt* ten Igntoaet/alfmen Die met Defe toarme olie blijft. <©lie ban golfer, ^angt ergens om Dooge aen ee*
tien topeten Djaet of r pfeten Daec een glafen tiotfie/ Die botten met potaerDe beeleet is ban eenen cubitus toijt |
||||||||||||||||||
|
poc6en/bte qttal�cB tofllen genefett. Ibommfge gebeft
Die De Djint�eu nucgter met toater ban �onfilie m grepne / oen genen Die qualnrft ban De pocben genefett 5gn/om Bet fengn upt te trec&en. 59efe olie ban ^>ol* fee macD 00c albus gemaect bjojben : Haet golfer in gebjnnDeti togn fieDtn / tot batter een oliatBtfgDe bet* tigDepDt op Dfijft i ©ergaDert Die met toolle oft lgn« toaet/oft met een clepn leppelfeen : j©en moet Den ge« bianDenbJijnaltemetSbetanDeren/ tot DatgDp olie genoerD bergaert D«�t,3lft bat men met befer olie een licljaem firfleftt / bat met dautcftfilber befraet ts tee» ftont na t'baoen/fal t'*Suit6ftlber upt trwfien. Befthry vinghe van fomraige Baifcms
deut konfte ghemaeekt,, CAP, LVI.
f\ JB bat be biaecacBtige enbe nat wpjl�tise balf�m
^-'luttel oft geen gecreQ�en toojot/ foo Ijeeft De be* DenDigDeptenoe confie ban De menfepen olisti bebac�t enoe gtjemaec�t / Die tn ItracDten oen recDten I5alfetn feer na tomen. 3Ufulcfte oli�n loojoen bp Dtfiillatie of � itiD;utliinge ge. aaect : �uaec Dier f uilen top fpje�en al- leene ban fommtge Die bp impulite oft inojucBingDe gemaect jon/ iatetiDe De geDiftilteecDe booi be gene Dis Den onDertomben int btifoe toefen upt alleDtnoDeii trecUen/gelnctt g�p I uit mogen fien tn ons 2$oetu ban De Depmeitjctte cemeDten. balf�m banBalfem appel: j^eemt bebjucBtenban
2&aSfem appel Die toel rgpe ?gn/met oft foti�er fae�t/ leg�f Die U\ een glas met oube oft becfcDe olie ban <©* Igoen/oft olte ban foete «manbels/oft �Lrjn3aet-olie/ enoe Iaet Die lange t^amen in Denotine fiacri/ of tn een ��erelmet fie�en�e toater/of tn toarme ^eecDe-niefii oft in D'aerbe gegcaben / feer toel met 3ant oberDecftt/ �uaec Datfe een gDeDceliaer / )ae ttoee fai gelaten too;« ben/ om beter te toefen, ©efesie fai oocbmogDen banbeblaDers enDe biautoterbens gDemaecbt too{« ben fonDec De bjuc�t. ^ommigDe Doen bp be 3tppel0 in (©liebanfoete «tnanbelsoft E�tt-saet geDaen/eetf* onte Dunne ©ernis tot elcb pont <©!tc; ��ultbe<©lietseenfonDerlingDe ©aljem boo| alle
bJon�en/Dfcte gDeftotllenbanDe 2Dojfien/enoeomte fiillen De onlgDelttbe pgnen ban Dien : <©oc& tot De ge» f cDeurtDept ban De jonge binDerS/ f toeeringen ban De jBoe�er/enDe om te boen ontfangljen/ifi oatDe biOM»* toe/ naebat fp upt Det ba�t 10 geromen/ tot Dien epnte gDemaecbt /De IBoeDer Daer mebeffrgt&f/ enbe met toitten �©gn/poeper ban DeblaDero tn neemt, ©e fel* be is oocb feer goet tegen bepgne ban De^peene^gije* mengDt met olie ban foete aimonbcls / oft Hgn3aebt f mout. beoli�n ban De bloemen ban i�oofmargn/ ban l©olle-6rupt/�an «�renpjgs/ban BirotianeenD� ban ©nberDabe/ berept als uojen gljefept is/ Hebben De bracDt Dien ban ben Balsem gDelgtb. Cehanoer Saljern : jl�eemt b;ucDteii ban be <©ig<
ben/ bloemen ban ^ppericon enoe �oofe-bnoppen/ boet Defe t'famenin een «©las met olie ban «©Inben/ ftopt D�telas bafie toe/enbe laf et fo lange in De j�oit* |
||||||||||||||||||
|
s
|
||||||||||||||||||
|
paeronDer,iel«ontrenteenencubtt«si�ege7eVan^K^^^
ber platglafenbat/batfooto�tenbjeetisals eert ^\^^^^ZmSS!&^SSSbt
|
||||||||||||||||||
|
-*��"«.*.�' ��■-- WJ- «N*Miv«iiiivutl («t |4t3CU CCU hlUK)
ban gebacben aerbe / met lebenbe folfec bat nopt gDe -
fmolten en is getoeeft. 9IS gDp nu totlt boen bifttller� u olie ban golfes/ foo neemt een gloepenbe pfer-plate ban bier bingers btcbe/eiibe legDt bie in ben croes om Betj&olfec te ontffeben/toant ben coocb fai opjijfen in be opgeDangen glafen tlocbe/ toaer Dat DpDaeft fai in olie beranberen / bit neber fai ballen int glafen herben batter onber ftaet. ©esgaert befe otte/ enbe bttoaert bie in een glas toel toegDefropt/om te gDebjupcbeu te" gen beboetfs-etenbeftoerincjen/fif�eis/quabe ftoe* tingDe ban be mom enbe gefcDulpte fcDo^ftDepbt/ bie men met be punt ban een bebere/ of met een ptnteel ftt§t&t.$v t$ ootb goettegen quabe f toe rtng�en ban |
||||||||||||||||||
|
38nber 25al3em : J�eemt 4. oneen «©ornme «tElem*
ne/«SIie ban pecbjojmen/ban f�oofen enbe f ppert* con/ ban eitje ttoee oneen/ ©eneetfcDen Cermentgn/ ttoee oneen / meng�et befe t'3amen/ enbe laetfe op een bper ban boleti toel besgaberen: <©oet Die in blepne glaefbenS/enDe betoaertfe. fdnDer a�al�em: #eemt bloemen enbe;aet ban ^p*
pericon/bter jjanbeu bol/(iootbie feer toel/ enbeboetfe in een #laS: ^teltbat tDtenbagen in be ^onne/met bier pont oube olie ban «©Irjben : toaernaeboutoee biefeer toel upt / enbe boeter in foo beel bloemen enbe pebt ban ^ppericon ais boten / enbe Hellet toeberom t�ieti Dagen in be potine, mm tgt gepafjeert 3�nbe; bou�wj
|
||||||||||||||||||
|
}::
|
||||||||||||||||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||||
|
i*5
|
|||||||||||
|
feouto�t toebe�omfeettoelupt/enbe boetbaerbpfuu-jc
«lis Ijter tiaerbolgDt/tetoeteiv<©iIleoIieenbe©eneet' ftljeu Cermentgn �an elcferanberD�lf pont/ gtbjan* ben toon een Ijalf pont/ jBHmie/fUoegfjoubt/ jfea» It�cb/jBP�tc/ «i&ommeban ©ep! �an clcjc anberDalf onte/ �gnftQen l|erfr bjie oneen / �>affiaen een Dalf once/ «©�offelmirj�tl�/ J�oten-mufratcn/ �anele ban eltjcbjie�terenbcelloot�s: jff�engljet alle befe binglien tfamen/enbe laet Die (teilen tu eenen Betel met ftebeii�e toater Den tgDtbanbjie uien meen toelgefioptgiag' oa batter gDeen cratljtupt en bliegDe. 3Baer no fiel- iet Glas tDtenbagen trJDtss in be potine/ enbe betoaert �an oefe olie om te gebjuptuen ten� be pgne bei oojeu/ in monben/ftftel3/cancUeiS/Nol; Metangere.enbeom �enruggljegraet tefttgefeen toattgbtpeetbecojtfe f o n 11D te met cou�e aenbalt. SnDet ©aifem : $eemtbebjucD�enbanditimi/
toaer inne gijp een bcttlgDept fuit binben gtlgcn olte: Hcg�tt bU g�jeljecl tn een f teren gla0/ ftoppet fece bafc �oe, enbe gtabetboo� ben tg�t uan byftbtenbagbenin feet toatin berrot pcerbe trteft:3E>aer na fo ftellet booj centgen trjbt in be Dee!e J&onne/ enbe neemt �an sf Det riaetfte bat boben falbf�ben/ b'toelt&c ufal bietien booj eenfoiibedtngfje Balfem. S�nbetfing/foberga' beet alle De bette bocljttgDept oie ggp lult tu be bjuclj* ten ban be ©Imen bin�en/ Doet bte tn eenftereb gia�/ en�e �acrbp bloemen �an ?�ppericon enbe olie ban «©luien/ ftoppet giaci baft toe/ enbe grabet booj eenen �amelnt hen tn�t tn ttiatm pcer�e mef�: �retuet baer na upt/gDP fuit een excellente 25alfem Ijebben. �perpael �anWntttm te Di�tilcwn.
Va n het profijf van de Diftiliatie,
CAP. LVir. T�tx fai tiiemattbt bjonber gBebett/ ifl hut top met
tom^tooojbengDeieertfjebbenbebe manieren om oli�n te manen/Diee ooc een co|t bergael mafeen na ben epI'cD ban be nootfafeltjcDept ban Dee ijoebe/ ban toa* Iteren te �tfisllereu en�e «©uinteffentien upt te treinen rot bel) oebe ban be �foclsenetffi/ fo toel om gaer gupf= geftn te Oc�pen/alss oocn �aer gebuerlieben als fp cranc �nbeftec&5Un. Wat dift�latic is, ende hoe veel foorten van
Diftiliatie dactet zijn,
GAP. LV1U.
,9ifttlieren t�epgentlnfueetuonf�eenbe mibbel/
' uj�e� ocuc De bocjjttgfjept ban f ommige btngDen
�iojt uptgDetrot ften Deur De craebt ban Den bpcre/ofr
ban DicvijijelgcSte tearmre ais be materieti begfjeren :
jBact men mout tuet oenmcrcfeei'. enbe hennen bte
SjctfcDcp�en gtaben ban toarmte cm aSjulc�c toarm»
tetei�icgDei! gDebutftiien alate niatetteuepficjjen/
�yaut fommige begeven toarmte ban claer bper/of ta
tolen/of ban Dee foni ie,oft ban affr�eniav oft ban faut/
oftbanpfc�bijlfei/ofbanmarcbauuptgeperfleaBl�'
toen. ISiiDeruegDeren toarmte ban peeibemcfr/ ban,
ftcDenbe toater/of ban Den �omp tan ftebenbe toater/
ofc ban ougeUlufi raicfe/cf naneetitgefcDojfje of anber
inuru�atbetrottis» «enbe bcetom falmen merc&en
met grootet neetfiigljept bier gtaben ban toarmte/
toaet af b'eerf�elaentoiia/gijelncu ban toater bat Dalf
l)eet tjs/of�en Oomp ban eenigtj liebenbp toater/tuaer
in geen penjcliel ban quaet can gelegen jtjn. t©e tbjce»
�et3 toat�jatmsc/ nocrjtan^DtefonDerletfelmacfj
berbjagljen too�ben. W>s �sr�e t0 noc� beeter / be
Ujeltfeefonber groot fiinbec met encang�elebentooj»
ben/ a�fmen De �ant pet langlje �aet in Ijout/ gtjelrjcu
a\0 io De Ditte ban fanbt. ©e bierbe graet i� foo gfte-
teelbiglj / bat Dp feec qualrjcfetan berbjagDen tooj»
&cii/geiij�&al0i0be Ijtuebanfingel.� enoepferbylfel
Wmfts Dient ointe Dtf�tlleten teere en�e bscDte ma*
|
|||||||||||
|
tenen/ geltjcB bloemen/ ccube trupben/ �fieltjtfe <en«
btbte/ iLattou�jeu/enbe anbet btttgeltjcae. ©ettoecbe om te btf��lcren fubtgleenbe bjcogDi
bingen/gelnc� al0 3�n bte bod nec&en/ te b;eten/ #e< per/�anele 45engbec/«©jcffeli!aoElsi/ei!bebeclcrHp' oen/gelijt6 SlilfTem/Jjabte enbe meer anber. 5&e DecDe tg / om te biftiileren De materten bfe bic6
ban fubfiantten enbe bol fapa" �on/gfielpth aio 3tin HU Mcr| tlje tuo;tel0.^e bierbe en Dient niet ban tot btfiil' latie ban metalen enbe mineralen/ gelytfe Wupu/ i�i» fenicum/enbe anber btergeujene. Op wat tijdt datmen moet diftillcren , ende vrat
cracht dac deghediftiiieerdc wateren hebben, ende hoe langhe die goct blijven, CAP. LIX. AlLlebtngen moeten gebifitllcerttooj&en at�fpt'n
DaermeeflectacDi5ijnteujeteH/toozteliS/crup��/ bloemen enbefaet alp fp cgpe 5ijn:©e geoterten of De* lenuattbten/alis fpm�aerfteretcenbe jeurijt 3911.^0 bele als aengaet be r�pig�ept �an be toojtet�/crupoen bloemen/faet, tn bmtDien/t'felbe (iaet b|�et genoec� bet�ae{ttnttbJeeoebottR.jSoti)tans!moetjsien toeten bat oe noot bir�totlg d unngljt bpogtje trupoeu te bt< fttlleren/maer Dan moeten bte getoepttu tucjDeu enoe befpjoeptineteeiugebeijuame snateren oft betottten/ naeoeiracDtbanfulcae matcrien/ om eentg�fnis te bertueubjet! tjaer jeucljt enbe te gDeben eeutgije �ocD* ttgDept Dte foube mogen gelrjcU �jefen bte fp eerft �an Der aerbeu ontfangen Dabben/ gelncs bjp terftotit jul* leu ocrtlaren. Hengaenoebe cracBtban be gebif�tJIeerbe toateren/
lmi# lener Dat De g�enebtemet fte�enbe toacerciDe' btfhiker� ujoibeu/gemertbt oatfe ben fma6e/reticBe/ enbe anber guaUtepien ban be mateiien be�oub�/ oaec uptbatfp gljebifitlleert jgn/ niet alleen oe cracDtett gDeltjtfe Debbenmet trupben enbe matecten ban be Eoeltfee fp �Betrocften 5911/ maer5qn oocBltiflitneE baufmaUe,enbe fc&ooiiDer in D'oog�e/ban fjetfap oft be becottieban ftaer matenen. ��eliis toaer batbe toateren bte beur lobeclocaen/ oft tinne Delmen/ofe ban toner oft anbet metalen gljebifitlleert 3911/ t'bef+e enbe fubttjlfte beel berltefen ban be fubfiantte ban Daetmateiien/ batinbelotDttret&t niet en 3911 ban foogtooten cratDt al^ Jjatt planten, jbiette min De gDeDtfiilleerbe�Jateten5r)nliefl9cherbooibeftefuen/ gereeber om te gDeb|uptnen / beter boo^ mebet�tieii Der oBogfjen / om ftotiingDe te maetfeen booj t'Dette enbe lebcr/om blatttaetfel te berepben/ om perfumen enbe �jelrtetfeeube bingo�n te ojDonneren / Dierenb» foo buel tottet mebttgne alia Iteflgcljept ht& IttDaemg/ ban Det {ap oft oe becottien ban be trupben : baerom* me moeten Die ootS met meetber fo^gDbuibtgDepbt oDebifiilleert 3911. Wz\i$ toaer Datoe toaterenbte metten fiebenbe toater pjtnripaltjcK bie metten bomu ban fte�enbe toater gDe�ifttUeert 39n / niet langbe tu tratDte bigben/ jaefeer qualgtb Det jaer pafferen/ maer bk moeten alle jare bp ttrtulatte/ oft Derbifrille' ren met nieutoe materieti te leggen op Det marco bau beeerf�ebtfttllatiebemteutottooiben/ oftfpmoeten/ aI0 top not� fullen ber daten/ Deur De buie �Debifti!* leert tooien. Hocdanigh de vaten ende infirumenten moeten
wefenom wateren tedittilleren,
CAP. LX.
T'�l9ee baten 3Jjn ban noobe cm te otf�tHeten/
bie men noembt �elm oft Clotne / enbe De pot baet be materien in Ugot bte men toil Difiillerem ®en �|elm fteeft fomtgbt0 eenen langfjen fnupte/ toner beur battet toater met bjuppels balt tu een anber gla� / D'toeltn ontfangDer gDenoemttoo;btt |
|||||||||||
|
^omtrjbt� i» DP fon�er betu oft fnupte / euoe
f y toojbs
|
|||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
iGG
|
|||||||||||
|
bompen nieteufouben berbliegBenof upfaeffemen/
maer bttu tooien/ enbe in Water beranbeten/ ban b'toeU&ebefebe figure 10, |
|||||||||||
|
too jt gDetyupf6t aw men tot! ciccai etetn �efe ttoee
tnfttumenten boojfept?tjnfeet berftHtilenbe/ foo toel ban fatfoen enbe figure als ban mater te. ©'eerfte ge» bonoen blaren ban loot gljemaecltt gHeltjcfe een clocfte/ bteeenauberbat bancoper bat bol ban materie toajs om tebtfiUleten/oberbecfetetubjekfee eenen pegHelno ben gHcnotc�i oe&ent iovenbe ober al gebjupcfet toojt/ om battet grooter menigte fi» bJater trect baneentrf) anbcr. jftabec�an�t Heeft men een anber fatfoen gbe» bonoeti bp b'toelc&e beelbaten / pegHelgcfe metfiun loDen Helm gHebetfet jqnbe / al t'famen met een bpec gfjebif�lleerc �ebbenop een fojnaig baute-totj0 gHe* maect/om batmen met iiunber coft enbe moepte fou» bc mog�en beel toaterg bifttlleten/toaer af Hier nae be figure fraet. <©mbat nube toateccn biebeurlobc clocfeengHe'
bifti�eert toornen gheeufur� en Hebben reucfee notfl fmaecne / not� alle anber qualttepten ban be mate» nenbaec af bie g�jeDtftiUecct 3911/ maereer nae ben rooruoftb?ant�iec6en : 3�aer enbobenbatbetoatc rea Die ban fcljerpe/ bptenbe enbe bitter trupben gH> bil ttl�eert jijn/geenft nst en Hebben eenigfte bittetHept en�e fc�erppept ban Haren trupben/ maer eer een on» �efltitfee enbe laffe foetiggDepbt : boojtiSDattopge' mepnlut&fiett batbe toateren bte beur loobt 3011 gbe> |
|||||||||||
|
3Be Mthecmu bienaberHanbtsQn sBetomenenbi
beter bebacHt toaren/ pebbeneenbeel beter manier ban biftilleren gHebonben ban befe boojgaenbe/ te toeten beur Het Bakieum Mmx, bat i$ tefeggHen/ ine 25atbaneen fieben�e mater / oft ober ben bomp ba» eten. �©an t onget to�ffelt f uk fee toateren «ju ongHe» ifjcb beter baubseanbere/ om batfp Hebben niet at* leen ben remue/ maer ootfe ben fmoetfee enbe anbee qualtte^ten ban ben trupben. 3D'toelcfe gHeft�tebt om battet b��t ban ben uebenben toater beur 3�re bocHttgHept baft Hout/enbe betoaert be fubtglfte par* tijen ban beplanten/ enbe belet baer beur batfe niet eti berbliegeunof p upttoaeffemen / geujefe gebeurt in b® gene Dtc met f te re bper ban Hout oft coien gebiftilleert 3rin/toelc alleene b'oo|fafce io/batter alfo grooten ber* fcHil i0 tufftljenoe toateccn Die beur lobe clocfeien ba� ban ben ftebenbe toater gebiftilleert tooj�en / a�u tuf* fcBen lootenbe gout/ntet aliene oocom batfe beHoubea be epgfien qualitepten ban Baer trupben/ te toeten ben reucfee enbe fmafeeunaer ootfe om bat fp tlaerber/fup* ber enbe beurlucHttgH Jtjn/fonber eeiiigBft rns Hoe lut* tei�at fp na ben bjant te necfeen/eontrarie ban be ge* ne bit met lobe rlocfeen gHebifrtlIecrt toojben. <&m anberen/ betoateren bie in bit an ber toperen bat gebi* ftilleert 3Q11/ b'toe�cltban binnen bertinnet i�/ jure ootfebeel beter enbe ban meerber ttatljt ban bie Deus loobeclocfeen gHcbifnllcert 30n/ om battet bper bau ben oben nieten tan berbjanben / noto meteenigHen roocfi be materien befmetten/ om batic toeprfeen enbe fiebenin toater: nocHtan�en Houbenfp nietgHeHee! be cratHten ban bien/ om Het toater batter mebe gHe» meiigHti�/ b'toeltH Hun cratHten ber Dooft enbe ber* fticfet. 3&aerom falmen boben alle anber ben pgijg gHeben/ benujaterenbtetiit ftebenbe babt/ oftobee ben bomp ban fieben�e toater gebiftilleert 3j)n/maee pjintipalntfe btetoarm 31m ban compiette. Wei 1$ toaer/ batbegHene bie ober ben bomp ban ftebenbe toater gHebiftilleert 3fjn/ beter 3ijn ban b'anberebaee af bt pot met be materien int fieo�nbe toater gHeftaen He��^
|
|||||||||||
|
fctfttlleert / meeftenbeel�tjn met eenen fcfierpenenbe
f terchen bomp / Die Dn» tornt beur een fout bat Hem btf'iolbeett ban be baute baer ben btftilleerpotop ftaet/ b'tyeltfe be testeren beberft/jae Dieft enbe tott gDel�cu melen maecfet : «�oo Heeft men een anber infttuntent gebonben/toaer af Het enberfte bat enbe ben Helm ban toper gBemaecfit 3tjn / tie t'famen op een fournap� fl�jcftelt toojDeti ♦ l�>e�cfe inftumientbecjuaemt�/ niet alleen out gebjanben torjn te biftilleren bit ban togn/ oft t�tinbjoeffem/oftban bier gfiemaerfet toojt/ maer oocb alle anber foo|teuban trupben bte bp tnfuftetn een prctotbeel toaterg gebaen 5�n. ©oojtiS foo moet ben Helm eenen grooten enbe langDen fnupte Hebben/ bie binnen Deur een tonne loopt bo! toster� om batbe |
|||||||||||
|
van de Lantwinnihghe.
|
|||||||||||||
|
iCy
|
|||||||||||||
|
©ebben / beur bat be ftt&tgt(I* eracBt beter f* uptgBeo
troc&en /�oetoel batfe bepbe feer goet jgn/ enbe g�een anber g�ebjecB enig / ban bat fp foo langue metgo�t inblij�eii. <®m nu te tomen tot onjSberbein�irument/b'toelc
Baineum Mari*, of� Dobbel bat gDenoemttoojt/batis: Bemaetut ban rtuee fiucBcn/ toaet af b'eene een groot sogeren Bat i0/gDelgr& eenen Bete I ofi pot / tomcIpcB groot enbe Booglje/geftoffeert met 3311 DetBfel/ toeic� �?at op een fonrnat^ gefislt iay enbe fiouc in tjet ftc�eti* fce �aater. i^et ttoeebe 10 jjet �tftilleer-bat / toaer af fo'onberfte Deel/ te teeten fie pot/ban roper gDeniaerBt �0/enDe in fuifBer boegen teafi gemaeebt metten beeb - fel ban be fietei/ ba «et een aen b'anbcr �?ou�t / ootf? en �anb'een fonber D'anber ntetmgfiefieltnor� uptgDe» nomen tooj�en, '«©en�elm f��anglaiS oftttn g�e« ittaee bt/oft oocb ban gfrebarfien aeroe. %ut becbfel i# em gat gljemaetbt Dat nafi toegbefropt tuo;r met een pjop/beur b'toetebe uptgftenomen toojt bant fiebenbe toater bat in be Betellangije gftefoben �eeft / enbe feer eDemtnbert ijs.Cube ban beien ntftrttmenteDebt g{jp tjier na be figure, jSocfj tffec een anber foojte ban Baineum Mari*,
tuaec tn Htz btftilleer-baten ftaen/ban be toeltBe bon» '�etfte beienmog{)en toefen uan glas oftttn/ enoebe helmen ban glaiS. JBeJjaUjen befe bier baten tffec �iotlj een Dat beel�oggetis ban Die anbec/ b'toelcb alteen ban ben bomp Dan beu fiebenbe toater bei' Inarmt toojDt/ bie�euceeu grootepfjpe om�egfje t reet/enbe Die gebet befte Uiatec ban alle banbet biere. Siile befe baten toe! beteemgDt/ enDet'famengBein' eojporeert/ jgngfteftelt in eenen tamelrjcBen tojjben enbe Diepen coperei! betei / al t 'famen toe! bertinnet/ enDeiufuIcSec boeg�en berecnigfit/ Datter gfteenen �omp uptcan bliegDen: jaealleoefe Jnfrrumenten jyn foo toei neben een sDefet/enbe t'famen gfjefatfon» |
|||||||||||||
|
nael/ban bjte boeten groot/onbet feer iugf enbe boben
toateugber. 5DeboDemenbebupt6 ban DU bat (tas? ttoee groote boeten bfepe tn fie�enDe toater / enbe Dee opperfiecomt eenen grooten boet ftooge tipten toateE beur een sont gat/ bat tube mibbel jiaet ban {jet berb* fel ban be betel bant babt, «Bpbitbupcbatbtigbbac toojDt eenen tinnen fielm gfiefteit/BDeDefbteuDeom* ttng�tltmeteen anber tinnen bat batbecltotjbe�fg/ toaerin bat tout toater balt / D'toelcfee baer in loopt beur een toperen gote oft pijpc ban een anber b�t / bie rebelgcB lanrB 10/ enbe bat om�jtm eenpatrltje� te bercoelen/ ombatDebompenbteop gftebjeben tooj* ben/ te beter fouben bttbe toojben / enbe eer in toatec berberen. jKaerom bat feer ftoaer om boen 1$ Dat* m toater bat int bat i$/ D'toelcb ben Delm omcingclt/ beurlantb�cpt ban trjbtnietenfoube toarnt toojben beur DeDitteban ben �elm : foo Beefibit bat een pijpij |
|||||||||||||
|
li�iW foitcBiJ bit toater terf�ont urtloopt / aijS mm
be traue open boet/enbe too^bt ooch terftont met cout toater toebei gebult/ b' toelt� upt b'opperfte bat ban Der fontepne f ontt. jBaer om batmen |� grote moepo te ntetgebben en foube om fjet iject toater fo bitUtotl� af te laten / enbecoubtbaer op te boen/ foo mat�mers infuk&er boegljen o;bonnerenbat tipten bate tonen in be pnlaer ftaenbe/eenpaerlnc alfoo beel tout toatero balie/ ald ban ben toacmen mach uptlopen/ met eie tranen te fiupten oft open boen alft ban nobc i�. �nbe om bat be betel bant bat / alt Bbtjs foube ebeti bol toa» ters ;rjn / b' toelt 6 anberfiu0 beur be fterr�e enbe een* pariglie Ditte bau ben oben bermm&ert : foo i& bene* oca in De tolomme een anber bat bol peet toaterov b'toeltg comt betireenpgpe meteenen craneintbat ballen. �nbe bit toater toojbt in 3�n bat toann g&e^ maetBt/t�an t'felbe bpee battet bat �eet inaett/miDtiS bat be muer banDetolomueOolt�totaenben bobent ban t'felbe bat. ©efe maniere ban Baineum Marix, ij�S feecbeguameom brei maters* tebifiitleren/ beur Dec cout toatec/b'toelf B be Dompen m tn beu Delm rijf?» terftonttn toater tofran�ert, ^©e figure banbefentor wmm m (fi m
|
|||||||||||||
|
Keert/ Datfe maer een (�ut� en f tD�nen te toefen/ upt»
genomen ben S^elm biemen macj) afnemen enbe toe* 6cr op ftellen alis men toateren toil btpilleren/ geli)* i[ft bhjcBt bp befe Jfiguere. j^och f tettiteli een anber maniere ban Baineum Ma-
ils, bat feer ercellentt�/ toaer af �et bupcBat�tig� uatban tin t�/ g�?»naetlit �Uelscft «en grooten mi' |
|||||||||||||
|
Het �I�. Boeck
|
|||||||||||
|
tes
|
|||||||||||
|
f�obcti jjeet maBen.Cnbe inbiett gBeBeutt battei bpets
tefteccbig/ fooen jaiinen foibe baten met boen booj bat Defitte tuat beinunbect 10 / oui bat Deccupbeu/ bloemen /enbe anbec fulcbematecien tuetenfoubeit betbjanben. «8>c monbtban benoben moet altrjDtg t�ucl naft g�eflootcu enbe geflopt 31m/ om bat be pitte l'oube binnen bl�ben/enbe foo beel baten gfoenoec� Die*» nen- Cm befen obente reggeteli 5911 uibetftjje use- naetgbannobe/ foanbetuelcbe eemg�et'bpec cegfje* cen/anbec ctupben in be potten boen / enbe anbec oen lielm op (lelleiu 25p befen mibbel macinimi feec beek watetgbifnUeten/ jaetoel fionbectponben tuffc�en bagh enbe nacbt / enbe fultbebJaceten 3911 beel beter ban be gliene Die met lobe rloc�en of t ban anbec metaeS gemaecbt/gebifliUcett �iojbeti/ om oatfe ban be meta �■ tsiiiiieten^aiigeiiifetteect. <�nbe ban befen tg befe �@ Jftgwe.
jioch jijnbet anbec 3n(�tumetiten/ toaecaf�et
buptbacptigg bat gfjemaeckt tg ban eopecoft pfec/ oft bananber metael/ meteeniang�en/ bickenenbe tebelijcben eugfien balg : op be incitile cocfo een tope» ten helm gbetooegljt buojbt / bie Jjogfoe enbe (pitg ig/ glielnrk een fBptamibe / enbe igomfuiggelbt olg bun eenen tmmecbol toutgtoaterg/ omoatbenbomp raffeftee enbe niet inectbec inctitg�Jte jouDetn ujatec bcranbert uiojben/ enbe om bottettoatct fceqitait* tept banben bpece niet foonben en foabe. .�omimufye bebben in fiebe ban befen langfieu balg enbe Deins een pijp ban �jit pfec oft anbec metael / Die feeclancte enbe trom »J/ gjjenoemt be «�trpetitmne/ oft lite batt beel fiucben gfjemaecfot tg/ g�elepbtmet tecljte fooec* ben/ coineti�� beween tobbe oft anbec biecg�elgtbj bat bol tnatecg. ©aet 3nnooc6 meecanbet fatfoenen ban fnftru*
mente om te Dtfiilleteti/tuaetaficfi biec nu niet l'c�jg* bm en fal/tebiebenspbemetbe gene bieicfe biet bec» maentbebbe/eiibemeefi gebjtipcfetbjojben/ bieooti alleen btenen om toatecen te bifiilletcn/ ban be meleto; allene lup booj befe tepfe bullen becmanetw Wooiw gtjemewfot isamt gfjebif�il�eert toaetec
meefi 5gn toefen/bicbte enbe anbec bierg�elgcfee qua* litepren neemt ban be �elmeu/fQ tg ootk goet batmeti be befte fotefen bte men macb [jebben. <©nbec alle foo 39'nbeglafen bebff�e/ baecnabieban aecbe bHpten enbe binnen becglaef! / oft ban f leen. <3�enbecbenbie ban tin. ^en bietben bte ban copec tueJ bettinner. ^enbyfoeubtefoan geel copec tuelbectinnet. i©aec j tu befe ttoce laetfie ttoee bingen Ui guact 31311/ b'eenen f bat fp be tbateien togmaetben enbebalf betbjatibt: b'anbec bat in bepbe be fooien ban topec eenen fentj ■� nigljen aect is meer ban tn eentg� anbec metael. 'Sett feften oie ban pfec/ pjinripalijtb alfmen �Jilpet btf�il« lecen batquaet ombil�illeceuig/ bJdtbban bnptea, moet gb eb^uptbt 50'n enbe niet ban binnen, ©e gfj� * ne bic ben cofi niet en ontfien/g�ebjuptnen fiibece oft goubebaten: jBaecombatecn pegfjelrjtbfuUyntet enbermat� /foobeboojt �P�JemtelgDenmetglafeit baten/oft ban fteen/ oft ban gftebaclien aecbe/ binnen enbe bupten betglaefi oftbeiloobt / liebet ban met bte banloobt ofteentg� anbec Jteetael. 39oc�tatijS3gn bte ban glag be befie/ baec nae be (leene/ oft aecbe bte bec» glaef� oft betloobt 3pn/baec nae tinnen baten, ©oojw om batbe helmen met en?nn metten potten becee* nigfjt/ foo falmen be felbe t'famen boegben en De fiup» ten met bempen boetb / bfftecben met lutement/ g�emaetbtban b�tbancpetg/ 2Docne meel/ enbe baat |Bafiit60. �©eti ontfanghec fai ten glajs 50« met langben fialfe / maec in be fnupte ban ben {jelm fai fleben/bie oocb tfamen gljeluteect fullen jtjn rntt* ten ttoojfepben lutement / om battei tratet int biflii' lecen niet en fonbe te feec berblteggen / Qoe biel bat top fomtgbtgfommigbe ften gbettjtb eenen W�iml gbemaeebt/ bte g�eenfui� aen Den bet� ban ben �elrte baf�0fi*m�fcfet|gn Hoed*-»
|
|||||||||||
|
33e©eneerfiaenenbi!�illecen fjtinbjatetfn bufba»
nfgfjen infiniment. Cfojnat� ns tont/enbefieeftaen allen 390211 int ronbe beel becglaef be aecbe baten/g�e ? lic urinalen/bie met leem feec twel geluteect 5011/ enbe siebtd gl�e�erfit met eenen BelmbangDebac&enaet* �eoft glag/ fjebben&f aenben betfeeen glas nut ee« |
|||||||||||
|
nen bictien bjaet baft gfiemaetfct / om te ontfangosn
iienraatec batten tRfit�leect, ^efenoben toojbtfteet B�^�waecftt / 0tyijicb top tfen bat dc ^uptfcfieBtn |
|||||||||||
|
vande Landt-w
|
�69
Beelen bagp/tme oft b�{e baggert/een oft meet maert*
Den/uae De natuere Manbe mebtcgne/enbe nerfrfiepbei� meening�e Man be mebec »u/ eube teg�entoooiDtnpen noot, ,S)omtnOt0 bouMjen mpuptbe gpemepebte buigen booj Ijet biftilleren/eiibe fcup Difttlleren<bie upt» geb�ucte toocgtigpept. .�omttjbta bifitUeteutupoe gpepeele tnfufte/bat 10 te feggfjen/ be materie met De Mofptigpept baecfpui peefir gemeprttc. 3Ben tpt ban uiepcben moet genomen ;nn na be biberlpept ban be muts nen.')ii>ant De gene Dte Oert en Maft jgu/oft djqo* gpe/of tongjjebjouen/moeten langfjer boepeben/Dau fartjte/ oft groene/ of gpeftampte : ©aerom ift oocb Dat De k�o|tcl0 enbe faet bobbelen tgDt epffepen, om te tioepeben De bla�ers enbe bloemen encbelen tijbt/enbe alfoonetbolg�en0 Mananber Dtetgpelrjci�e materien, |
|||||||||||||||||
|
Hoedan�gh dat die Ovens moeten zijn,
om wateren te diftilleren, CAP. LXI.
T'jf atfoett Man be obeng om matet te btl�f lieten t&
toeeloer yanbe/ nae De biberffjepbt/ foo uitl ban be matwten Diemen tuil bifitlleten/ al� ban de baten bie* men bacr toe tuil aDctyupcken, HleugaenbeDemaie' �ieu/eentglje ;nn ggemaer&t Man ouggeuacben care tl» fumi Die (eet mei ut De potine ggcbjoogtjt 10 om Dat Dteganeelgcher 5gnban�ie gfietjeel ggebacben 3tjn/ ooeb macgmen Die f ngben eube alfulcben fatfoen gtje» Menate men beggeert/ etiDe met bette aecDe of t leem t'famenboeg�en. j�ommtglje metfen metplaeftet |
||||||||||||||||||
|
alleen/ fommtgemet leem alleen/maetbebefteoben0
|
||||||||||||||||||
|
rrCrZ^� 7^ntT\n��Zn�o�rt�7�am I ®e �ocptigp�ben baectn bat te Mjept�'enge�ept tooje
|
||||||||||||||||||
|
«uoeftroo : 2Bnber met carreelfieen/depri gDeffooten
toerclt/ peerDemeft/petferucUbanoffen/ enbe bette aecDe oft leem. SHengaenbet'fatfoen/ bat moet actoj« beten met be baten btemen baetopftelt eenigpe 3ijn gge�eel roubt/enbe bcfe 3911 be befte enbe beguaemfte, �iuber Mtercaiu / anber tjooglje gtjenoetl) opglietcoc � �enin fojme Man pptamtoe / anber rjebben t'fatfoen Man een bonte/ anber Man een ftoobe/ g�elftcu gijp �iiercUel�c� moegtjt fien bp be Moojgfjeft cloe figuren, ^ulche fournaifen moeten /g&elijcli gfjpfienmoeggt tmee bobem0 Debben, tenbie be leegljfie 10/ om De af» frtjen�t�onifangjjen/ etiDi:b'atiDer Dogger/ bieben rooftet Deet/ baec De betnenbe celen op liggen/ enbe i0 gemaect Man pfec gaerben Die gelijc een tratlleltggen/ om Dat b'afTrt)en0 fouben bencoen Mallen/ enbe t'upet bat be bifliileer- Maren ruann uiaeckt / met en fouoen Metfmacgten. «O'otiDerfte bobem falmoggen een oft meet beur«
6en0 Rebben om u'affc�en0 upt te treeften : jBaer bopperfte en macg maet eenen pebben tamelgc groot/ ombolenoftgouttnben oben te ftefeen / enoeboben tteec oft cue loc�t gaten/ om get bpet te Metftetcuen. <5>efe beur6eii0 fullen ootu �aer ftopfel0 �ebben/ om be felbe te mogen toeftoppen.©p grjebieUe Man oben/ fout g�p moggenu Mat tn eenen beul op eenen treeft fte'.leu/enbe Man onbet Mper ggeben. Hoe de materien moeten bereydt zijn
eermen wateren diftillcert. CAP. LXU.
TCn i0 niet ggenoecD bat beoben0 enbe btfttlleet
baren in oer maniere Moojfept/ ctjereet gemaecW jgu : tnaer u materien moeien oot b�rept jyn eer Dai yDp Die tube baten Doet.^eie berepbtngge gefegtet m &jie manteren/oft bp infufie/ oft putrefarne/ oft fer- mentane. 3lnfufie en 10 anber0 niet bun een mept' bingge in enige Mortjngljept Manbe materien Die men > �bu Dtlrillcreu / met alleen om be materten geteber eii iictjter te maiteu om Diftilleren/ maet 00c om te meet fap� te Doen bebben/oft om Den teucbe te bemar �/oft om een meutoe qualitept te boen gebben / of om gaet �tart)tenteMermeetDeten/ oft omeenige anber rebe* neti/gnelijcb mp int particulier fullen berclaren. j�iet te min alle materie en Ijeeft befe berepbingpe niet ban tioobe. �©ant eenigge en begoeben met g�emepcbt/ maet eer ggcb^ogljt te mefen eet men bie btftilleett/ omgaee groote Mocgttggepbt: IQnDeteenbeggeren maet mat befp^oeptte mefen met eenigge bocljttg< Uept/gljeltjcli gebaen bjojt int DifttUeren ban b;oogge j&ool't� eube Camille/ bie niet ban met mater nat ge tnaec&t mojoen : �tn�er Ipjepbeu Die op eenen lijnen tjoetb/enbe laten bte in ben Corner alft fcgoon mebet f 0/Deu gegeeleu uacl� t onDet ten biaeume n �?tmc�lig* B�en/ om Den baum teontfanghe ' enbeal0bie borgt ggeuoecU 3911/ te biiitlleren. 5De g�ene bie men te mepebe legt/ftaen in De ,$oiine/of t opt bpet een galf- |
enmoeten^e� aikenacco;Deren tnecDe qualttept toan
t'gpene Datmen mil bif�illeren/ foo Dat toarme mate'
rien in tuatme nattigpeDeti/ enbe De couDe tu couDe te uicptlte gfjclept U)o|Deu/mact ooeft met intentie enbe epnbc Datmen tocttoacljt Man t'gpene Datmen Difrtl* leert/ D'melc&e alleen D'oojfa&e te baube MetfrtjepDen botgtig&,eDen baermen tn te mepeben legt/ enbe fulcbe 3ijn gemeptil�c regenboater/fontepne/baum/ enbe ut felbe rouuj oft gljebifttlleert/ fapen ongeDtfitUeert oft gemfitftilleert/geDift! lleerbe materen/gebjau De man/ =it5noitgeOtftilleertoftg�ebiftilleert/ �ifjn piffegge* biftilleert oft ougpebiftilleett/ mepe gljebtfitlleert oft ongijeDifttlileeti/menfrpen bloeot/ berebens bloebt of bot&en bloeDt ongebtftUleett oftgpeDifiilleett. 35aer« om be materien Die luttel fapg hebben / gijpujeft^o' Mie/2&etonie/�onfiltebe <©?epn/ailffen/oftbe gljene bte fterc&cti reiic&e �ebben/gpeltjcK al�etgaiibe fpece* rgen/al�etpanDe cuipDen/ fcljojffcu cnoe UJelctecBeii* ocfjout/ gpelticualjst Cauele 10/ Muilen tumtjngpe» mepebt 31111/ om eenigp fap te Metmecben ben gt�enert Dte luttel Debben / enbe be melrirben�e guimuclie te beuoaren / Die beur be Ditte paefi martj Mertoliegpen/ miti ces tjun Dunne enbe fubtile fubfiantie- �)qc roei bar beter 10 enbe Mecfeaerber bat men De f peter gen en aro-' matrjtbcbingpenin Voatett�Mjeptbe leghe/ banm tmjn oft ggcbianben mijn/ mi�t0batint Diftilleren be bompentepaeftfouDenopftrigOen/ cubebe cracgt Man be Specerijen niet mebe Djagpen. ©e gerbe enbe metalsjcbe materien/ gljcujcb Heerlen/ Corael/Cp* erfc.oalen/C�?�f�al/<einer�uben/3lacint()en/enaiibec bierghel�cBe / luojben Ufruiamelijru gfiemepcfet ut a3ijn gljebifttlleert oft ongpeDimll�erc/ofttn piffe ge* biftilleert/ oft ongfieDiftilleert / maet fulcte �jateren moeten alleen Man bupten grjebjuprut 3tjn / enbe ntec iugljenometi toojoetu StnfgDel�cr al0men �il bat eentglj toatet feeropenenbe enbe beurbnugper.be 3p; men maclibe materien in ggebifiilleerbe oftong'ije- biftilleer Den a?ijn te Mjepr&e leggljen/g�elgcB alp 39« betoateteti bic men biftilleert teg�en ben (leen enbe aratocele / oft om te openen be gcoote bcrfioptgebeit Man EeMer/jBtite enbe jDoeber.3810 men tuilbattet mater te beter be rrac&t tjoube Manbe materie baec uptbatgDebtftiIlcerti0/ men mart) bie Mooj t'bef�ete MjepcHelcgonen: jabifttlerenin naerepg�enfap/oft in lap bat btergt)eltjc6e ccacDt Ueeft, fion irijbtp ruo{- ben ooch be materien te Miepc&e gljelept in menfcDcn/ Marc6en0/oftbocften bloet / om Bun cracfit teBelpets oft Metmeer beren / gtjeltjcubruater Datmen biftil* leett om ben fteen te tyeuen / t'3p in be nieren oft tube blafe / be materie mart) eerft in botuen bloebt gtje« vueptBt {{ebben. �'felue macljmeu bentBeti Man be MJepMan geptcu mcIcB / MJaer in te vucprUe gljcIepDt vuojbeii be materien om wateren tcMtftilleten / Die men g�ebjupcfien totl ombe fmeringgeMan be nie- ten oft Man be blafe te fupbeten.<�5eneralr)c6 gljefpjo* Hen/ foo moet men toefien bat olie fnfufteti gfjef cfjte" ben in Mocinigpepbt biebectaept Delptoftbermeet* |
|||||||||||||||||
|
bert Man b�matecien bie men milbifiilleren/ be wit»
|
||||||||||||||||||
|
ure/oft meetuten/ eenen gDegeelen nacDt/eenengDe' be fw�en tlepu gbefneben oft gefiooten mefen eet men
I & tig biett
|
||||||||||||||||||
|
Het III. Bocck
|
|||||||||||||||||
|
17©
|
|||||||||||||||||
|
banpfet �ametflagDt�eptie BDefroteti/ oftbanpfre
btjfeliS/ fo moet u ojfttlleec-bat (t'jp Dat ban glasi/ ofi topet/ oftuan anbet marette (g) jiaen tontfomnte in mei geftfee afftjJflW of� fa»1 / of» tffcr biiifel tleprs geai2ebe:t/ tn|uitliet boegljeubat �efel�eeeiisngicw ten balocnboet comenbo�en oe materten bie men totl Dtftii�cren, 33e affc�ene fnllen liggen itit opperfie beei ban ben oben/of tn een t eple Die op ben oben iraet/snpg bettoarmt toojbt ban een bper ban rolen/ bat int on» beifte ban oen oben fai liggljen. 30e tnateren Dte alfaa gDcDifttlleett 50n/big�en lang{)er goet ban Die metten Ijeeten toatet gDebiftilieett toojDCH/anbetfine lyMm fpa�eltjcl�ertat�t. 3|� batgpp Den tgbt nieten�ebt om Difft�atier^
Deur ben Jjeim te Doen / enbe bat g!ip eentglj fap of lt« gueut tont bifiilleren / fiebet fap tn een gkd oft pot/ enDe leg�jt baec opeen gtags / foo fai �arr tn ben roorft tn DOi�ip �eranDeren/bie nabcrljanbf tn toatet fai bet* j Beren. 35p Defenmi�bel toojot �m aj�n iicDtelrje� ia I toatet beranbett/b'toclrl� feet goei js tegen De bietta enDe fr�clSm ban Den oij�^n / pjincipaWjt&iftbatinea �ooj oe bili�Uacie fommigpe tacjeften^ban ^upie ia, lutttcn o3gn iaet fte�en, ®etoatme materien om toc� ccacfjt�flD te toefen/
begeren ml D|ieoft bier mael gfjebifh�ectt te toefen/ gtetenbe befeloeelcUe repfeop�etfeije materien. #f moeten alleen g�jerec�fiteert uoojDen : J�iaet booj �e touDe matetien g�elijtU tSoofen/ i& een biflillatte g�jes noeti) 2 lss)�ntb^Defemi�t!el3�sifp?etcu��t/ g|g» mertbt bat De ctdt�t ban ben bpere Den csnoje» loarmte enDe frljerptebp bjeng&�. Silo gjjp eentglj loater i>}te oft bier mael to�t �ifM*
leren/fo moet gisp elriie repfe �e fjitce bant bper eenen tjalben graet minbeten / tot oat gijp comi totten eet» ften btemeti laettto noemt, ©e te�en ijs/oni Dat als �@ materie DeuteltSte bifrtilaticmeet enmeerg�jcfubt�* Ueert is/fo en bc�ocf tfe fo grooten Ditte int laetfte niet alfS f fi mi bcgtnfel boet/ te totjle batfe grobet enbe Dit* lier i3.|©uetmenDoetan�etfuwaif!nen mil t'bijf&g toefen �aneenigebingen upt tretSen/ toantban most be Ditte meer en meetbermeerbert tooj�en* 311 alle btftii�atien ban toatweu moetmen neerfi«<«
Igcfe fcljepoen enbealleeu fielten Ijet flegma / Dat ie t$ feggen be grof(�e/ Utfit m teatctacj]tigljfic bocljttg* Dept.<Sn�t:om \akx te boen/moetmen neerfle�tjratS� i;cmen cp be materie bfemen biftilleert/ toant fom* ttjtb�gaetbcflegmatiitlie bot�i�ghepDteerft/ foni* trjtiSlaeft af int biffilleren. 43elgt6 int bifttiteteti bast Den gebjanoen burin/ bluft fe be lactfte/al tooj� Dp B�c* to�!0 gebiftiUcctt: jif�aer int biftiileren ban Den mce« fenoeel ban alle auber �ing�en/gaet Die cerf t upt/gfie* Igea tsan ben a5tjti/ofc Donig�/en�e anbet Diergelrir� Diiigijen/fjct toelcne gDp mosgDt fmafeen aen b'eerfte enbe tast fteDiftiilatien-«Cn�e ingeballe m flegma alfe niet en toojt g�eftDepben/gDeltjen elft n iet eu tooft ra beei toateren baer onberDat notft gemengt blrjfi: ban moeten be toateten fommtge Dagen in Defonnt gefcle tooien in baten bie met eenen boecfe o�*ffopt 5tjn:of meteen f canton bat gDcgaett�/ omi?at al�e fu!r!sg bot�tigDeptfoubeberteetttoojDen. <©ftbpgeb|et�e ban^onne/gelritbinDetoiiitir fel men t'batmetbs gDcDiftiileetbe toateren f teilen in eenen fietel bol tose terjS/cnbe laten een berbenbeel m fieben. jiBen fai Douben bat be bifttllatie toel gacr/al� men
tuffcljent'balienbaneicUe DjuppeltDien maro teilen; baet upt toojt ooeft g�enomen ente betftaen De trar�t enbeftertfeeban ben bpere. 31 ft batmen toilbatbe toateren ben reudte/ of�
fma&e/oft anbet gualitept�aneemjDenDtngDe Deb» ben/gtltjt6 ban ^onigDManele/CampDje/fBufrili* ate/of anbet bietgDelgtlte toe�rirfeenbe materien /t'$p omeenigen tcut&e te gDetaen ben gfienen bieg�jeenen Debben / oft om goetsen reut&e te gD^ben ben g�enert bie f tint�en/ gDelrjr& top roitis fullen feggDen ban Det toatet bat ban mettfc�en b|et6 sDebiftilleert toojbt; |
|||||||||||||||||
|
Mete toepc&c leg�t/fomi�t�bpUuegen�jeFiet ttoaelf*
be beei fouOtsf/ tot be materien �ie feetbot bjigD 5«n/ g�jelncb alberlepe bleefcD / bloebt ban J�eiifcDen ofe aan anbet beefteu/foo toel om �ie te betnaren ooojbe' �et�en/ al� oiu�e botbngDept af te 1 ctjcp�sn Die gjje* �ifhlleett moet 3011, ^omtgtg toa&t cocbe materie bie men tosi bifWle*
«n te totten gfjei�elt/ cn�e 0I0 Die cot 5�n/D�fttitereit top bie: jae bat meet t�/ be felbe touitigljeift De mflil- latie/gelijtK �jp Diet ua fullen feggen. jfcrinentatie ban be materten enDe tuf uften gefcDtct
In be feet �eetc fonne/oft ou ben ob�/of in pcetDe mtft> ms toelette meet bagtjen toan nobe Deeft/gije�neUban totere oft meet:/ enbe Doe be f ermctuatie cime berep* binge beter faljrin/ Doemen meet toatetj* falcepgD*" oft Dif�t�eren. Generile ordonnantie» om wateren te diftilleten.
CAP. LXIII. |
|||||||||||||||||
|
'K
|
|||||||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||||||
|
$ nube materien berept 5tjn fn bet maniere
|
|||||||||||||||||
|
. t�oo}fept/|c en tffer anDetss M�t te boen i>an befel-
be in De Dtfiillcer baten te boen. ^S�n et tjien fiet toe bat u fournaifen op alfulchen j/ketje l�aeu / battetjjupg teut ben bjaiu geen ffDabeencrngDe/ oft batter cotb tuet en 3P bat op os foutneifen ballen marl). 3ft Dat gijp «©mtufilaer oft anbet Dietfl�elijtBe
�lngljenutfnlleeu / DteeenigDfiit0fentjntgD5rin/foo en eomtet niet bp ban Dan tiene, foo tangtje aig sp Dl* ftilleten: mant ben Demp of root&oteban Defe feuuni< gi�e Dingen «p��Siegi)�/maettiainmiol)�pt/oftquetfi �elonget/oft beneemt De «tentone/ oft DoetDicI�uhI�S ' 3ift b�t gljpiii g�afe baten Di|�tileert/gDp fuit mme
bie tuet gebatfeen 3un/fonbet «utbet� of fenopen/ODer alien ftjDen effen/ Diefee/ cnbe atre �ep�oeff* ^euclen fulicti gijeDeef ontfteben enbe Dalf bet*
bjant 3�n/ eet gijp be materien fuit in be potten boen/ om bat oen rocca oftan�et bietg�elgtbe guaoequa» li�ept ban be holen foube betgaen 50n. <©f« leg�jt ten minfien tuffr&enu bifitllcec-�at enbe ben oben mat �fft!)en0 oft fanbt/ om Dat ce kolen beut ben toccu met en fouben f)«t toatet befmetten. jBen fai oocb. rjijeen�petfrobenmet ij8utD.;t|�a!f betcot oft pine feenbe i�/ofi met gDefmoope Solen/oft ficen roten oft fmccolen/om bat oe bifhllett-baren enbe toateren ban Den bnple cnbe frineben�e renette niet en fou�en befmet tooj�cti. tpat jjet bper int eerfte niet feet (�e rtfi en jp/fo toe!
om De baten tebet�arcn booj berflen/ ais fp te (eet tapper bctjitteosirfa�gen/aipautom bat be materien foe�elijcb fou�en be toarmte aennemen: Borljtans fat' men �ie mogen allenffcens bermeerberen : jae in bient noot is* /tot in ben �er�en grast. jBen falootb m (jet �ifulleer-bat ntettebeclma«
terien Doen / anbetfinss fouoe Die mog�cnobedopen/ enbe baet tos anbet bertoauben enbe boben gjjeDeel bigben, ©aerom fai bmt toefen Datmen bie bicfc* tod". b�t:uetttoe:bjant bp fultltemi�bel falbet te meet toatergbift�leren. I^et toatee ban Den Baineum Maris, en moet niet
toatmet 3ijn ban bat g�p utoenbtngee baet fn mogljt Itjben : tjoe toeibattet fomttjbt� materien ballen baet thtebifh'ilereny bsemeetbec toatmte beljoebenban fbabt martj gtjeben : �aerom tooi�t �aet f gii fant bp geboegt/ om be t)itieban ben toatet te bermeerbeten. gilibatu btfiiUeetglasi in be toatmte ftaenbeg�e*
taet�t te betften/ gijp fuit beletten bat be gDeefien niet en fullen uptbliegljen/ifr bat g�p btbetfelje boecjeftema In toit taan eper� nat g�emaecSt / op be ft�eute IcgDt toelljeetb'een nae b'anber/te toeten/foo Daertalseeu fai gelrjcS een to}fte g�ebjoog�t 3�n/ bac Dp iiet anbet baer op legglje/enbeaifoo berbolgen^. 3ftbat g�pu toatcren btfiilleert metbe toarmte
im\ afftljm (selfit� meefl geft�iet) oft ban fant/ oft |
|||||||||||||||||
|
van de Landt-* w
fo fat goet %i\\\ bat men ben helm met fulc&e motetten
�uju oe/ oiii oattet btfiilletenbe toatet bmc �efe mate» �ien ben renene ofc anber qualttept fou�enbeijouben. <�ube om bat betoaieteu bit bent tracht ban ben
topetegebifiillert�gn/ altnbtseemgh tehentoan Bitte behouben/foo fai t befte 55311 bat men tetjtont na be di» tttllatie/be glafeu oft baten baertnne menbefelbe uni betoaren/ mat tutu ongheoet�t late/ nocljtan» toe» fteube bat ben teucij enbeeen beel ban be trat�t met en �er�lteg�e; ofc oat men boo| Cfe&erfte t'bat fte�e toe! �oeg�e jiopt sp een coele pksetfc tn nat fant/om De geo * te Ijute te betmtnberen. j�ochtanp ftaet temere» ben/bat be �erxoelenbe toateren bte men tnBalneo Ma- ria: geeft gbebijtiiieert/niei en fttllen beljoeben onDgcftt teftaeti/ maercer inbe Sotme gftefielc te toefen 111 een g�ajs bat tuet gfjeheel bol en tfi ; .©ft batfe beerttrh bagljen tn toarm faut f�aen / om Dat fttm quabe t�ate* tighept eube grQfitebortjtigfiepDtfoii�ebeEteert tooj' ben. 3li bat be toateren b<e gbebiftt'IIeert 5ijn onriaer
tooien/ g�p fuit bte tlaec maften met een bjuppel oft VMtafyiw boojeU�pout toatet&baecin teooen. |
■ijl
10 tegben fennn / aI0ootBump!«Benfeberbjtiben/
be maeuf toi�ueu ban be bjoutoeu te bertoetben/ enbs loopenbeoogeii tebjoogen. ^efeboojfepbecracHtcn fal't uptermaten groot bebbeu/ t|t batmen geb^anben lygubacr tiubfcmeugbr. ©ebinnenfiefcDojfTre�anber «�ffebe gbebiflii�eect
geeft een feer goet ruater tegben be pef�e/ ai|i met gbe» Ujtbequantttept�ang�ebjaubetorjn/ te toeten / ban eitrojte onten gbebjonrfeeti toojbt/ pnnripali�tliaijs befen ojantb bjte uren baer na nocb eeu0 tnghenomen toojbt. i^et t0 oocb goet tn b'ooie gebjuppt tegDen bet ruplfcbeti ban ben ojen. ©e gbebjoben fteenen ban ftoerte ^rictben/oftal*
leen bet oleefcb ban Defe ^necbegbebi|ti!icert / geben een mater bat gbej)eel beneemt bet aeuromeu ban be ballenbe ftetUte tn be jongbebmoers/foo baefi alfitwn ben ontrent een Ijalfontetn ben mont giet. 1©aiet goebtftiHeert banberffrDe ^nyluate/ eeit
[ialf loot ingenomen / t'0 een gereebe remebte tegen De �olgtbe enDe campingbe bes bupcr/enbe i0 feer febee eube berfocht. 3©ater gbcbipilieert banbe fc�ojffe ban ^abnc�
oft ©uec/bitHtoibsgbebjoi.eben/ jaegtaffiettoatec ban be toaterfucbtigbe menfeben. Cetonie toater : jl)eu moet be blaber� (loten/ enbe
toattnt� tn tofcjn laren liggen/baernabiitsUeren.SDef* g�elt]crtoo}toocbgt)ebt|itlleert toater ban �or,j�!ie De grepn enbe «patite. aDetcnie toatert0 feer goebt |
||||||||||||
|
Hoemen -ie cruyden, fcharflen, bloemen, vrucii-
tenendo wortels moetdirtillcteninfonderheyt, CAP, LXIV.
|
|||||||||||||
|
k� toateten/btemenb��tlleert 3ijn bibtrfcb/ ge
'ltjcUcosli5PDe rc�ctjt�n- ^ommig�ejgnsue. �icnwei geigcfe �afetoater/^abie toater/ jBanolep* ne laatcc eiioe biergeltK&e.��iiber gbeben boeifel/ ge* Intlibe gbenebie tcft�arereti. IMes�nberbie me< �ictnael enbe reftauratros / bpbe toelthe mebittnali Dingen gheuoeggt toojueu. f�ubet maken camerganc/ geigtS toateroft boto*
�i�bejnbaai$.habarbet/ iiiDienfp berfcb eube groen toare, 28nbee?Sn gemaeebt omteenftcntenbchati' �enfehoontemaben. fSubengn�ielriecbenbe/ glje» Igcb be ghenebie men upt Specerijen treebt/ enbe an > �iet f implen bte goeben teucfee hebben/om te toaffeben fianben/ aenfscht/enbe t'ghebele ltchaem,#ocb fo 3gn B�ebefefoo|teii ban toater oftfunpelghecomponeert. 5©aet top fullen ten eerfien fpjebenbanbefunpelen msbicitiale toateren. SSlffem moet in't beet toater gbebifii�leert ;on/ om
een toater te trecben m Den reutlte enbe l'inatte geeft ban bet Hiffem/en�e boo| t'bsfie/ foo en moet bse uiet geheel bet'jrh gebtl�ilteert toopen/maes een lutte!ge» bjooght/ eerft intont� gelept $nn/ enbe ban beurben Balneura Maris g(jeDimU>eet UWJOCIt/ Oft lil bete af «
jegens. Slfo tosjben ge�iftilleertBP�oet/StgtMiomc/
^«rcnel enbe atiber oiergelur�e planten/ ouberhou* �enbeDegenerale regelsSjseruoreuaetdaett. 26!foo toojbt oqeSs gebifttlleert toater ban Unetlen ban ober 3ce/ b'toeirh bteut tegen ben ficeu enbe grabeel foo toe! tufte gieren ai0 inbe Blafe. Wt f noef�er ban <©ber noten t'?p batfe fegepben ban
be j�ote oft niet / macl) tn Jbeptember g�ebiftilieert
to�joen. ©'mater bat baeraf toojt gebifitlleert / een
luttel tngbeuomen meteenberbeubeela^ijnfi/ tfieen
feberremebieteg�enbe pefte/ili bat men bem boet
laten cermeti bat b|tntUt. CfelbetiS oothfeergoet
" om te gojgelen tegben Dr ftoertugen in ben mont/ en*
beom tefto�ettbeplaetfen ban ben ftepjftjn/enbegoet
om t'bapj f toert te maBen. Water bat ban be jlote
blaber0g!jebifiilIeerttoojtitrtepnbe baiiben jBep /
i& fcer goet om quabe ftoertugen te beogen enbe boen
Hupten / ifi bat meubiet'fabonts enbe fmojgbeniS
mafrljt meteen boetrfeen bat tu bit bet toatec nat tooit
gbemaeebt. )
<®»meeetbefien tebif�illeren: .�Beti moet blein een !
gleis laten rotten/ baerbp boen�e toat fuptber� oft I (out/ eube ban B« toatet uptttecfien/ bat feet ejrtellent ' |
eg�tn bte gljeb^ebenban beu boofbc/ lenbenen erbe
lafe/toatec ban �onft!ie be grrpn berbeugfit be be» en / betojet bit oorn booj be geraectbept enbe aenco» en banbe ballenbefiecbte/ ijtt gbeeft een ficrc�e emorie /t'berbjnft ben tantftoere/tb^eect ben (ieen/ 'gbeneeft be toaterfucbt/ enbebebjijetbooi t'fengn eg�enebieeenig�e fpinne ftigljenomen�ebbeu/allt bebiotitbentoojDtfoo baefl m Die ingpeftoolgljeu s. toatec ban <©eiitiane:i9eemt bier ponbt groeit
ottel0 / oft lieber bjogDe ban <©enttane / capt bis el clepn/enbe legtfe tn tonn te toepcBen/of befpjoept * e alleen baer mebe / baernabtfttlleertfe. «©it toatec 0upter maten goebtteg�enbe pefteenbe alberlepfe* uju/ oortt tegben ben fteen uibe nieren enbe blafe/ en* eom te gljeiiefen tntoenbtgDe opo��eunenenbeftoe' ruigbcn. W&ttt ban �dpretftjum : #eerat be toojtel0 ban
&ertram / t'5p groen oft b;coge/capt bte toe! rlepn / nbe laetfe in goeben tonu toepcfieu. ^et toater bat aer af tooibt oDeOtfliUeecc /10 feer goebt tegben bzn ant-ftoeere/enbeombfetebefitcben enbefcfjoon te oubcn/ iftbatmer.fmo{g�en0oft alfmentotl/ ben onbt baer mebe fpoeit, c©m te mahen toatet ban daerogbe : jseemt be
labers enbe bloemen ban «�Bogentrooft/btftilleertDtt ant bet toater batter upt roemt/ fapberetgbeficbre. ^ffg�elgcr toojbtoocb toater ban �erenpjij0 ge*
iftilleert/b'ujekl� feer goet 10 om toonben/ meelacp * ttgtje fcboiftbept/enbeanbergbebjeben ban btttjiipt egbenefen.Cgebjupcb ban befen ttater 10 feer fon' erlinghe boojbe melaetfcbe menfeben /tegen pef�tleu»1 iale cojtfen/berftopthept ban beEebcr enbe milte/en' ef meritiglieli banbe ILoughrt. Water Dan^pfopemoetinbeeteaffcben0 gebtfttl«
eert tno)ben/enbe �g feetercellent tegen ben tantftoee«
re/ oftombemaentftonbenban beb;outoen te ber«
toecben/ tegDen ben boeft enbe anberg�tbjeRcn ban
beUongfler.
Watertoant�apetuBeemtgebeeleougefcftelbe m*
pen / oft alleen be fchefle / enbe bifttlleertet af toater/ punttpaliicbanbefcbelle/ b'toeltbfeer goebt faUijt� om toater teboen/ma&en enbe te boen ftoeten, Water oft fap ban Utmocnen i0 feer goebt tegfien
ben fteen inbe nieren. �Pencbel toater : jBeemtbetoojtel� enbe bfabec�/
|
||||||||||||
|
btftt�eert Die ' oftla?tfe in toater fieben/ legtfe bau
gl)«D«�
|
|||||||||||||
|
Het ���. Bocck
Hoe men vlocyende matcticn fai diftilleren»
CAP, I..XV, |
|||||||||||||
|
17*-
|
|||||||||||||
|
Gftefteel fteet in een turnen cf t «peren fc0otel /m\ anber-(fDose'fa' gebecfer3tjii/ ctiDeoe bocft
|
|||||||||||||
|
eie ani Debo�enfte frpotel fai �angijen/ fat men ui eeu
|
|||||||||||||
|
Clagbetoaren/ouuciiDmppslteboeuiiueuooecUban
be ooQl)e/tcgen De gebjeSur. ban dien. l�eiercelte toater : j�eemt enbe fsootiii eenen moj»
tiet Debla�etp ban ^etcrcelie, enbebtjtilleettDie,© tt toatcrfupbertDemage/eiiDcftertlicDeletiDenen. ^lfatoojDenooc&geEifrilieert toatereuban �nue/
35ofiUcott / 23uglofl'e/ j.liunte/.4tanuHe/4&ouibloe'
men / Carbo-b�iebtctugi / Celtoonie / �icorepe/
©jouojen-ftap?/�erbel/ �noibi/«©jtfecon/ 25}em
3�epl / i^ecr.lieert/ Habeuber/jf�arie�cpne/jiBe�i'
lot e/ jBaiutoe/ toittej�iaiuwe/plompen/ tigelle/
«©cep/ poenen/ .�sul «©laftrupot/ pmpcrnelle/
�iDegftebje/ i�ojrelepne/#olepe/fiupte / t�toolma»
tepn/iBeoe/ fatile/ �eule,< (|>cabieufe/(i>t?enftert<
fW.ge/&acftt|cftape/©Oi.DerbacEt/^ilge-blaDer0/
��lruof-ccupbt/Ctjpntug/ �©olletrupbt/ iSepnbaeu/
��}aiEnaue/f?i"eE-crupDt/2iMa�erp ban fteeteeuDe��toe
j^e�eijs/ enoenan beelmeet aiiDer planten / on�et*
|)ou�en�e altij�t� DegDeuerale regftet� toojenbefc&e'
li gM
«rancie �jojtital�ua gflebiS�illeert.- Ji�eemt een pont
frjtie baitele/ ftoot�ielufttcincK/ enbe legftt bis mat tg!)t� te ujeprueuin mee ponden g�ebt|ltUeeet �oofe' laaiec/ «voeeen ftalfpuit feecgoeben toitcen uunn: ©ace nac giet Die t'famen iueenglafen �tfi�ieer-bat/ D.u fe�i�iUlei:cnt'5popU)armea|ftJ)en!S/ofin Balneo Marias, ^ulcbea uuaier usfeer fonDeiling�e tegljen alle roube fiecBrcn en�eg�eOjfUcn/pitaripalncli banbe iBagfte/ J�tlte / Heter/ �j>erfienen / jBoeberenDe �3iiU�!i:jaetegOenoebefbJijtiuoep�tetiDeonraatl)t 43ari$ oni be iiwentflonben ie ijectuecfeen eu�e uaatec u boen malien om tbjaeciien te f�t leti /enoe om te �je> betf�aen be quaet�ept ban albecftanbe touot f enijn/of t om te �oo��ei'cn Bet baren ban De bjoutoen bte in ben srbesJbtgaen. �oofe toater toe?�t gDebifitHeert oft ban toetftfte
oftbanbjoosfte&oofeti/ t';puan Pjobenfcfteof lait' te. ©emarkere ban Difiilieren tg Dt�ecfc� : 3©ant fomt�btg toaj�et gljefcifiilleeit bp nebertoaertg tree* Ben/ ftet melc�e grjenoemt too?bt per dcfcenfiim, g�e-- itjta^pftietiiai;it7t. Cap. fu Hen berciami.^>om» tpt0 toojset «fteDifttileett in be «gonne/gel�cfc top uit fcJ�e 4L au. fu�en toeiTiaimJ�wmtijtg ooi� eiiDe mee* ftcnbeel(-ii0 boojt'befte) ui Balneo Mari», j��aereer men bte otefiiileert leis gogt/in Dienbe i�oofen D|oo<aS�zsdn.'bfitii.en bte ttoc�)nnaec&t metten Demp ban eeug�jf�ebehbetoatcr/ eftmetbeuto. ©'toaterDat gfte�tf tiilten is ban ppbenfefte �oofeti/i� meer toy- btaelenbebcrfterc&eii�e/gEjeUjtS t'genebat ban toitte i�cmf?!i cl�EUi�cc&t i0/ mesr bercoelt. ©aeromme om goet tHoofeiaatertebtfnileren/nienmoetbeUco' fen te vuepeke legg&en m gfte�tfalieert «�oofe toater/ off tn fap uan tSoofen / Dea trjDt �an ttoceoftdpe Da* gftentneet! bat�aitoel gUeluteert enbe gfteftoptig/ eube Daer na boen in een bif t tlleer glas met jonen ftelm gebetat enbe toel geuneert/enbe met jtjuen ontfanger mei �actaen gftenoegfjt enbe geluteert/ b'boeicf� fai in
Balneo Marias, gftef�elt toOJ�eil.
��ate� ban bloemen ban �Kcangien / batmenOeet
IBaf mater /beur De clccuc glje�tfitlleert/ts$ goet om te boen tyaec&en/ enbe oocB om goeben reucfec te geben. �©ater ban boilbe appel0/enbe ban �pcoappel0 Die
niet rripeen3ijn/of ban Caf�aignen/QfberjupjS beften Die �alf rrjpe ?rin/ i� feer goet teglj�n be rootjjept ban ben aenficljt enbe fterein j!Ben moet op De maniere ban Den �oofe luatec/
�tfiilleren toaterban bloemen/ oDeltjtliUan jSoofe» marepn / t'roelcn goet i�/om teberfjeugf)cn:oft ban ©lier-bloemen / b'toelefc Ijet aenftcijt betoaert booj petbjupn �jojbenban be ^itteber Jbonnen: of ban <6out-bIoemen/Dtoelc�it'g�efir�tcberfiertlt/ enbe meerauDe��ter�lielijtiic. |
� <�Ii Bcete Bier bloepenbe matetien/alle t'gctie Dat een
1 natomi toefen �eejt/ t'3pfap/ botUtigljepbt ertce» ment/oft anber biergelnciie �ioepeitoe Dnigen/gelnc torjn/a3gn/ tjonigf)/ Ptffe/ enbefap�antiupoenofe b?uc|)tf n.4Doru falmen meten/bat mater uant fap bati trupDtui oft bjutljten g�ebipillcerr / ongdijca beter is ban t'genebat Dan be trupben of bjutDten feibegebi* ftilieerttj�t, �>t)eb;anben toijn tooj�t albuss gOebtfttlleert: l|oe
toelbat alberlepe toijn bequame ;pom gl)eb;anben tunn te �t(tilleren / foo berrebte nier fuer/ �erftjjoelt/ ofe g�eenw quaben rentlie enijeeft: fooignotljtan^ De (rercliiteen�s Iterl�jfiifietlaretto�jn/t'jp roobt Q\t toit/ Debef�e. j�eeiht Dan ban f ultimi toijn nae beu epfcl) en�e groote ban ijet Di|tti�eer~�at / uullet mee toyn be itoee beelen ban bten/ om bat be Dompen feu- un (patte �ebben / f�eker Dan op ben Delm / feer toef Daer aeu gijelttteect met eeu luicment gljetuaetut �an tott ban epergf/25oone meel/ enbe inat jBaiincbjs/op batter gijeen fubtfllegijeefienupt en uiteo�Jen;euDela- m Diftuleren met feer yeettoatec Dat met en fsebet,* oftointamelgcue toarmeaflcljcnjs/ oft faut/ allcnf* beug be Ijttteibenneerberenbe/ altubtg tuei ga flaen» be bat be mrjnntetenfieDet. 4DmiiufeergoeDeng{�c« bfanben torjn te �ebben / foo meugjjt gijp �ten weE oftbijfmaelDifitlleten/uiantDociJpDictiuitloergoe* btfii�eert too^bt/ �oeijp beteriss/ g�eltjeU top alrebs gefeptgebben. ©oojd'eerfieDtfttliaunisgeiioecl) Dat mentreefet�Ett�ieiiDebeel/te imten ban tnieii puiten een/luttel meer of mtn. �Booj De ttoee�ejelft ban �at gBp te bifiillereti
fielt/ D'toele�e toare eenpalf ptntc. ©oojoeber&a repfe/toebecombe�elft/ ofttoatmtn/ te toeten eea �alf uperaeti / inboeg[)en�a�i)oe meer ftp gljebijiii* leert too}bt/0oef)P«unfai3011/maerbeter. 5t)aer* om moet men ten eerfien/ beeltogngiuemen/oftt�t� minf�en beel baten Bebben. �©el i& toaer / tu bien Ds Diftillatie tuei gfiebaen ig/bat bc bterbe bijtillatte alfoa �ele fai g&eben alHes te bifiilleren gljefie�t tooj�t/met betoelcuemcn beftoojbtte b�ebente toefen/ foubec meer te btfitlieren: toant foo oit�totte ober te galen igs moepteenbe grcoteiuofi. ©acreuboben moettuen toefienbatbe toarmte in peg�jeJytlie btfitl�atie eenen ftaluen graet g�emin�ert jp / foo batfc ten iaetf�n co* men cotteti eerften graet bte maer (acuto en i.0 : �gs toel�at mnn mcpninglje31311 fouDe / Carmen b'ectj�e btfitl�atie jou�e boen op Beef e affrfteujS/ enbe alle ban* ber tn Balneo Mana;. ©it oic&to!�0 b�ftiUsren bteut om i)em te ftipberett ban 51J11 onnutte toatertgfte»be Die onber blijf? tnben bo�em/en�e alberlaefi obertomc at� �P toel gljebig�ereert mojbt beur btrutoilg te bt > flilleren. Uooft� foo falmen bpbefe tcfeeneu toeten Dat�eg�ebjanbetotjii gftenoetB i0 gBe�iflillcert / tfl Datypioobeei obertomtaSpftp tngfjebaen too}bt/of Datbpoutf�eBen3gnbe/D�oog!jeuptbjant/ of Dat tea Doecruen �aer in nat gftemaer&t ontfie�en 3pn�e/ nietberbjant entooibt/ eftbateen bjuppeioltebaer ingljebjupt te gronbeu gaet / bat een huppel aan �en gftebjanben toijn moe palm ban Der ftanDt glje* b?upt/terf�ont berbftegt/oft bat be gljeljecle >��nimKE barnenbe Daer in gljelepbt niet upt en gaet /oft Dat ot Camp�jeDaeritifmtlt. <®o& igjte nierenen/ bat ftp fomtntstoan goeben tosubjoefTemtoojbt gBebtf��i* leert/ Die niet fuer nctftcrarfttelooj�ip/ nodjquabcti reuche en fteeft/eti�e fulrue i0 fomtpetg alfoo floet:jag beter ban oie ban encKelen toijn oftebif�tllEert 10: 3« in bien ftp birBtoilg tooj�t obcrgftegaclt / ftp i& betetc en b?eoger ban Die ban Den toijn gftetiiiilleert too:bt: maer Die ban ben torjn i0 �efiijcnerban fmaet�e/ enbe beter ban reuefte. ^ptoojbtooch fomtpDt^baubiec gftebiflilleert/maet ntetfo goet a!0 ban Den toijn. lit baten om gebjan�en togn te bijlillereti/ 3nn bt'btrf*ft/ te toetett
|
||||||||||||
|
vao de Lantwinninghc.
|
|||||||||
|
175
|
|||||||||
|
ft torten be reept epgaen&e bff�illeee-pot tnaflepeng
«ftfantgpeftelt/ oft oen erompete enoebiafetnBal- neo Man», *?pmac� ooch gpebtfitlleert toojoen in «enen coperen pot oft betel met een cappe g�e�echt/ lue een reepte pnpepeefc/ comenbe tnoe terpentine bie oeut een tonne met tout maree loopt, 3810 oe gpe» bjanoe mgn i0 gebiftilleert/men falbemin De &onne Pelten wat ttj�w/om meet en meer iubtglbec te tooj» Den. 3|ufgeliicr mogen ooefs elle foppen enbe oioepen' bematerieii ��e�ifiiileecr uuo?oen/ g�ekjc� menfepen bloet/ptffe/ajijn/bautu/mcUb / uitt enoe oopren ban eperjj/ teOfecfaenDemenfJcUenOjjecft: ©e troepten fcauoengpebjanben VMtjnjrjn foncer gpetal. �fp bet* loft uanpetaencomen ban be ballenbtftecten enbege« saccUt�ept/ foo oat be gpencme baer af onbetpa&tgb %W, be�oo�en alle mojgpen een leptlhen gpebjauuen t�yu mei gefupehert in te nemen/en een fruerfe� toit* �tbiQotjs te eten.lfp �ertyrihet fengn/efi bemaett ben tnnuban trat�celoop tetooj�en / oftfinuftenbe oft onclaet. i^p gpeneeft opco;ten tpot alle couoe gpe» Ijjefeeubaa bef�nuen/ mufeleu enoe betcouoe leoen al0 bte �aec mebe geftooft 3911. #p boobet be ujojmen inoe betfoet ben tantf mete* <©ma3�ntebifitlleren / men moet berfiaen batter
10 onbecfepept tuffchen yet btfttllecen ban ben glje* tyanben bagn enbe a5pn. IGtant mibt0 bat be mqn fcanoompacptigpenen�ebteGigpe fubfiantiet0 / foo comi 3yn befte enbe ccacpttgbfie Deel albec eerft obet/ fooatfgpenebattet nori)biu'febpcant0 gijeen «acht smer en peeft/enbefeergpelgch mater fmaeebt. ^ec suturane Deteerfte bat wan Deuajtjti obercomt/ en �jeef t gjjenen fmaeche / enbe be reepte fuertgpept enbe ttaepttornt aeptemae ober. ©aerommme ouigoe» l>en gljebtfitlleeeoen ajtin te pebben / falmen be tmee Serbe oelen ban oen bifitileerpot met 359« bullen/enbe ttneetftenOe materaepttgpeboeptigpept aftrechen/ biegbp tneenglatf fuit op paecfelben boen. m&m ,|et �etbe oftbtesoe beel ban oen 03911 ober gpetroc» isn 10/ enbe bat men aen ben fmaeche gpeboelt bat be tuengpept tornt/ fo falmen t'bpet maf fierchet geben �nbelatenbifhlleten / tot bat bena^jjn begpintsofeft temoi�en/enbefoobtcfeeah�homgp/bie men ban fai mogpen bematen /n iet oin in mebicgnen te gpebpjpc» ben/maeriuelui metalrrjthebtngenenbe cojrofntoen. U&ant uit berbe mater fmaecht noe ben bjanbt / enbe toojot gbenoemt be bloeotglje materie ban ben a3tjn. «3gn mojc bequamelgch gebift illeert in alfulthe baten m l�o�fe-matctgljeDiftiiieert mo?t op peteaflcpen0 oftfant / Itebetbantu BahieoMana». 3nfgprlgcrfal men biftiHeren 33911 �oofeii/ ban Mier / ban gtoff el» �iagtjet� enbe meet anber. »3Jjn gpebifhlieert/ i$ om te fol beren hatbe enbe metalliche Dingljen/gel�ra petle/�otael/Cpetfc�alen/�rtfial/eiibe<jemerauoe: jaocijtait0 en mojbet gout noch ftlUec baer mebe niet chefolueett. ^>o«t mater ofjeetaater mojbtbp befee maniere
foet gtjemaetht: Bullet eenen pot met foubt mater/ fielt bte aen getbpet enoe laet rjemfteben. T©aernae �iifttlleeret bem �enpelm gclgt6 fioofe-toater/ffout (altnben grotiDt bigben: -enbebiti^be mibbelbte men ggebjuptUen moet om ie meten mek� metael meeft i& in be minerale Snateren. ;©emaniere�anootugDtebifttUewttt� befe. %$
nen Doniglj feer mei 10 g^efuptoett/boet baer af/maet «iettebele fmaeliS ineen biftillees-toat/ enbe Difttl» leerbt bie met een laewme Jjltte in Balneo Mans, pet mater bat eerft obergaet/ t�befteggma oft mater- scfltig�e botptig�epbt/ �it men alleen marl) Bouben/ om ben boert te tiertoen enbe boen groepen. 3&aet nae/ bepitteeen toepnigD bermeerberenbe/ falbes fibertomen een goubt-gpeel mater / b'toeltb gDp fultmogfjen ineen anber glag betoaten/ toont Set Ijeef t be tracht om te fupbecen foo mei btepe al# anber bjonben. ©oozts�berbolgftenbeubtftillatie/ foo fai* m eenan�et flBeWstoet toatw obirgaenbRt goog«s |
ban berme fat jgnban t'booigaentie: JBaee bat fai
betecinaffcgetu) ofifanbt gbebtfiilleert 5gn/ battu te feggpen / men fai pet btftilteet-bat tn affthenis oft^an�t graben bpcanta tot boben toe/ enbe bac bte affcuen* oft fanbt met meec ban tmee oft Djie Platte buprnen bttfee onberbenbobemban petcifUk1 teer-bailtggben/ berfterthenbeboojtisbepitte/ foo fai ban bp fulchen mtbbel een Igmacptig�et mates obetcomen ban be tmee bnojgaenbe 3�n / b'melcft fai mogpen olie ban poniglj gpenoemt 3yn. aifo� fullea mogpen S« tugntgn / enbe anber biergpelgc he Diche enbe Igmacptigpe matenen gpebifttlleetbt toojL-en, f$je mei oat tulthe beter beur ben erom* palpt/ban tn Balneo Marix, fouben gpebtftilleert mo(* ben/ gpehjchiuptnbe bifitliatienuan beoli�n fulleii berciaceli «©ra bottai bloette biflilleren : #eemt bloebt ban
jongpe enoe mei gpeboebe bochen/ niet het gpeene bat alber eerft oft laeftupten lichaem ban ben Boch fai lopen ime oat pp ontpalftt�: j^aecbat itibemt�beE fat comen/ laet bat mat tgotg ftaen tuften/enbe gieter mater af batter boben op ligljt. ^aet nae roeree lan« ge enbe beel met een tptenbe oft tmaelffte beel fout/eff bat ggeboen 3pnbe/tluptet tn een toel gedopt enbe ge* (uteertbat/enbelatetbeertigtj baghenbegtaben ftaett in marm peecbe meft : ®aec nae bifiiUetet bibetfepe repfetv t'mater alle repfe toeber op pet march gteten« be. Bae beuieroe oft bnfbe biftillatie fuit ghpeen teerercelent mater pebben/ maet ongfjehjeh beter/ tft bat na befe otftillatten noch een0 beecttgp bagpen/ mpeerbemeltgpegrabentoojbt. juichen toater ie feec t retient om ben fteen te tyeben. «©pbefeloe maniere mo{btooch ge&i/lideettmen*
fepen bloet/ gpetrochen ban jongpe perfoonen bie toel te paffe enbe gefont 5011 / out ontrent ttotnttgp jaren; toel gebaen enbe mei int Igf/t'melth btent om be upt« gpeteerbe/uptgftemargpelDe enbeuptbjoogpenbe Ite- hamen toeoet tn fiate te bjengpen / enbe ooch tegpett t ftepijtjn/ als be g�ebiehelnthe Ueben baer mebe ge« (looft mojbetu ©loebt ban Oe «©ent oft Cntbogpel/ toofbtog
be felbe maniere ghebiftiUeert tegpent fenrjn. ^eil gDelgth ooch t'bloebt ban haffen / Calbetg enbe talen. IBelchmacp gbebtfiilleert toojoenopbe maniere
ban ben gebjanbe mgn.�ommtgpejIBebecpnjt mep* nen bat gebtfillleert melch goet i� tegen oegeelfucpt/ enbe teg� oe bieroe co|tfe/aIft met gelgche guantitepl ban mtjn gpeotfitUeert mojt. jBen bt|itlieettbtcmtl�i43epten mele/om te «epni*
gen enbe te fupbecen be f metingen ban be nieren enbe blafe/maer toe het melth fai ecaeptiger jtjn/ tft bot be <&epte meft met pmpet nelle geboet too jt. jBenfcben bjech toojt in glafe baten gbebifiilleett/
op be maniere ban ben getyaubett mtjn. ©'mater bal baer af tooit gebtfii�eett/ pjinctpalgch ban b)eth ban roffemenfepen/ i0uptetmaten goet/ om biepefme* ringpen/fifiehs / enbe anber bte oubt enbe quaet 3ijtt om genefen. <©ot om be fchelle ban-be oogen te neme ■ft'felbe toater g�jebjotithen betloft ban be ba�enbe ftechte: *©ft ooch alft hooft baer mebe gpeftrehert mo{t:^oo}t0 jaget af ben (leen tn be niece enbeblafe/ enbe bej�jijft Detootecfucpt. Cfel�e 10 ootfeec goet ben genen bie ban bulle ponben gpebeten 3pn/oft ban anber fen�nigpe heeften. JBaee ombat fulchenma* ter alleene enbe fonber anber mirture gBebif�tlUert 5tjnbe/ben reuthe houbt ban fukhea biech/fjo fai goet 5 jjn om t'felbe eenen goeben reuthe te geben/ batmets in ben bechban benpelmleggpen eenboetphengpe* nnoopt met jBufttt�/oft battnen t'binnetific ban ben fielm toj�bemet |Sufcw0/ oft anber biergfjehichi toelriethenbe bingen. aufoofult gpp ooch mogpen b�lilleten mefiban
Koepenoft ?Biipbfti/toilttoatw�Psti0 ombeu firn UWWt Hoc men
|
||||||||
|
Het HL Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
*J4r
|
||||||||||||||||||||
|
i eperj�met sentoep�itg'� JiafttcS. gntfel�e bat full
S��p ooctt boeneen balfbanbt «olgpcpcl�e Ofrcrfie/ |
||||||||||||||||||||
|
Hoe men ghedierten, oft delen daet af (al
diftilletcn, CAP. LXVI»
Oi© Bet Iltbaem ban eenigbe beef�en te blfrillesen/
men |ai Die teneerftentoojgben/om battes geen bloei enfouoeafgaen/�aetnae alle t'fmepjupt nemen metten tngeuiant. ©oojt� falmen t'bleeft� ctcpn cag« §?ra / enbe �ct tijtenbe ofc tvjoaelffte bccl foute mtt op toojpen / baer nae bifiillereu in Balneo Mari», oft op �eeteafftbenov gOelijtb bc iSoofen gUetifJtHcctt tiiO}� Den. 3Slfoo toojbt be jongbe<&pebaer gbeDifiincgrt/ Die notb niet en ijecft gbeblogtoen / ben meltben ten eerften moet bet ingfie�iantupt gbenomenttiojben/ enbe bat gijebuit ?pmet een onte Campbes enbe een btercnbeel loobt 0 »mb|tgr ijp : mant bet toater batter affai Dtf�iileren / io feee goet om te firijtbcn ejiDe ftobeu teghen be gttbt enbebertrompen fenuen, SSIfoo toojben ootb gbebtfUlleert oie <�rter/ be �0oftb ie &letben/ be jBieren/be letoer enbe longbet ban een �alf / ban be ©op/ enbeanber bietg�euitfeebecfietu fioe \oel bat bie fonbet befe langbe berepbtnglje te ge* Ibjupf ben fou�e mogben tettfont op be" montere ban anbere uiateren geDiiii�lectt luojbeii / g�elijtb top �jaefi fullen feggijen mtebifiillaue �anoe refiaura» tiben, �Datetban �toalutoen� Beemt $toalutoen f«3
oneen / 2&eber jnn een onte / laet bie tenen gfoebeeleu natbt in toater toeptbtn / enbe ban beur ben (jelra �t< pieren. 3Bit mater tsafeer goet om te beb|denboo| Deballenbe ftetbte/ altsmeneeiustes maent nmljwi len lepelben baerafin neemt. C'bbeftbbanbebeeflen toojtaibuggBe�ififMeeet.
tfappet t'bieeftb toeltlepn/mengbet feer toel meteen tDtenoe beel foutp/Doet bat in een bat g^clgc� een �m |
||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||
|
eeubau�tbolghebjoogbbeoft betlcbe roobe i�oofmi»
|
||||||||||||||||||||
|
bis eerf� in fap ban <©jatiaet-appei�3 oft i�aofc-tofltes
gbetoeptitt bebbeti/ enbe Ibat <� anele, ©efe bingbe� full gbp met tiepne lagetunubifftlleer bat ftbitben/ enbe baer op (troepen poeper ban Eieftuariura Dia- nurgaricion figidum , oftdeGemmis , met een luttel
brecpoe enbe tlepri gbeficoteti Cojianoie/ om be tutu- ben te boen frbepben. 3ifl Danne» bit t�eftaurat�jf totl meoetinael maetben/ men fai baer �pmogbets boen bingo�n bie totbe fietbten enbe gi)eb;eben bie men beeft goet 5gn/gbelntb trupben enbe wojtet� t»e t'booft oienen teghenbe gbebjebenban Denboofbe/ gj)el0t&al05gn ©etonte/ #olepe/ .�tetbap/ «tDtega/ &abie enbe anber biesgbeltjtbe ; �egften �e g�rbie* ben banbe letiDenen / U�ojtelg enbe trupben Dtebe* quaein jtin om beu fteen te bjefeen: heggen be ballen* be fieebte/faebt ban ponen/enbe jearentatben.'Se* gben be bietbe to|tfe/<�pt bbareu/flcen ^ertflongb^ enbe bDO|tel0 ban 'Samariftup : 'Segbenbeg�ebie* ben banbe potben/ toojtelpban Gentiane/ 2lilant« too|tei/enbeiDotb�out:enbe elfo boojtjS �an anber ge* bjebeti. jf�en mat� baer ooti bp boen %maM l enbs fommigbe Conferbeu/ nae bat be uoobt falepffdieiu ^lssbe materieu aloud gbefthttt vjwiw u bif�tlleeg- bat/foo fai men Ut toel gbeluteert jgnbe bifiilleren m Balneo Man», oft op afft�en�/ oft op fant t <©ocb iai goetjgiieermen �etbleefthf�eSt te�iftiUcren/ Datfi eenbjalleben ofttneeg�efoben Jjebbeuin eenen nim* boenaerben pot / om pet gtofj�e ftfjupm oftbup�g* �eptaf te nemen. 53e �eftauratgf is feer ereellent/ enbe moet ben ftetben pecfoone laeuia ttigljeg�e�sjs too|ben« <een anber �eftautat�f op be gta�laenftfje ma* { niere s jSeemt eenen Cappoen oft goebe#oe!be/�aet |
||||||||||||||||||||
|
S�e «ouujopibeg�emaetbt/ toel ba(�"gl)eftopt/enOe j Dteiebenbeplutben/om'i&Vt'Woetlbob�gtr�ertVnbi
|
||||||||||||||||||||
|
ober alle bet litftaem g�efpiepttoojoetn «©beplucfei
jgnbe Doet Die basmenupt/ enbe floot alle be refl�te eenen mojtier; «©oetts bp alfoo beei crupmeu om btrftfid gijebatbeu bjoot/alffer i$ gbefiooteii bleeftb/ en flarnpt bat t'famen met un bant bol groene aft �joogbe^tabitulfe/ enbe ttoee Cngelftfien grflagbttt goutsi/ laet bat t'famen eenen gbs�eelen natfit fiata ruflen/ enbe biftilletit §et Dan tor btn §elm niet tyis pont feer goebentoijn, «�enatibrr maniere ban reflautatn'f : ILaet eenen
Cappoen oft anber tierghflntbs bogbel al gftebee� fieben/metS&ernage/ Touq�offs/ C�torepe/cnbtt�e/ ILattoutoe / oft anber bicrgljelijclie trupben/ bie tot*» ter ftetbte fwllen ban noobe 3tjn / enbe a�0 Die gbtbeef plat gbefoben vi neemt Dat fopben/ enbe Doet bat inu Difiilieer-bat/ baer bpboenbe routo blecftbis ban pa* tr�ffen/bietbenist/ oft anber biergfjelijtbe ©oghclis/ toel tlepn gbetopt / enbe boet boo|t b�er bp notfl aen* Der matenen/ biegbp toeet bat tegften betegentnooi* bigfte ftetbte nootbjeb �ijn/gel�tbConferae banaoo» fen/ bana&ugioffe/ lantb �oojpn/ enbebieraftelnffei bingljen/ enbema^tbt banu bifliUatte alsboien m g�efept. j�ommt'gfteen maetben gbeen �5ef�a«ratibenbaa
banbleeftb banbeoubtfte Cupoenen btefpmogben btnben/be tocltbe fp berf�itben enbe plupmen fonbee f ti beet toater te fiebeu : 55aet nae boen fp De bermeli upt/enbe tappen t'bleeftbsi feer tlepn : jibp boen o�tli baer bp bloemen oft Conferben ban Bugloffe/ 2�et* nagDe/Iantft aoo�tju/gbebeele gljcpelbe <©etfte/<Co* rianDer-faet/$erlen/poep�t ban Eleduarium Diarho- don.oft een anber biergelgtb /enbe blabetd ban gefla* gen goubt. gSitbif�illeren fp te gabcr/eubegbeben tt gbebjuptfien fietBelieben/bjoutoen Dis flbelegen jp/ enbeoubebeben. #mgberebet / enbe met minber tof! enbe imtpte
een �ef�aurat�f te maetben:�apt toel tlepn De bleef« ftgta/at��ufRigg#ej>�S�0/ Doit Die in mi filasi ua& gro*
|
||||||||||||||||||||
|
grabct in b'aetbe tontfomme befet n�e't �ngfiebluf�
raie enbe ftalf berrot peerbemefl/om aloaer een maent tg�tisg�ebigDereert te too|ben;maer baer en taffc�en fuit gljpbeftn taltb enbe mefi �itbtotl� met laeuto toaterbefpjoepeu/om be toarmtete bertoetben/enbi pet taltb metten meft i>lit oft biet moei ter toebe ber* nteubjen/ toont bp gbeb|ebebantoarmtefoubel)et bleefr!) in flebe ban btgeteteu moggen rottfn. Hifi nu g�enoetfi i$ gfje�igDereert / �'toeitb men fai Senncn bpt'fr�epben ban be groffle materie banbe fubtijle/ foo falmen t'bat uptnemenenbe eenen Helm baer op {lellen/ enbealiSbefnwpte toelgelutterttp/ btfhileert materie in Balneo Mari« bier oft bijfrepfen altiibt� |)et toater toeberomme op bet martb gietenbe:|@aer naer be b�ff�e repfe fai men �'toater betoaren/ ten?p batment'felbe tot! tirtutecen/om te trggben hpimm etubiifbe toefen. �^et tait ©ft be bopren ban epers too;ben mtk alfoa
g�ebif�tlieert / maer bie en moeten mate �ijf ofi ten lantbften fep bageu gebigereert;tjn. �®e toateren Die alfo gebiflilleert tooiben/jtfn meer
�an �efraueattbiVDebbenbe be tratfjt ban DeiIt'tgaem met be leben/gbelgt� toatetatfitig� bleeftjj enbefpgfe fubflantier�n« Hoe men Raftaurstiven moet diftilleren»
CAP. LXV1I, R�fia«?atiben toojoen op biberftgt manieren be*
cept/maer befe m be befte en ghemepnfre<f�eemt «alfo Weeft�i�/ oft<©epten/ oft Carnei bleeftg�/ foo tlepn gbetapt olfl moggel^tb w< <@ft neemt f pieren enbe bgten�an »iecben0/ Cappoenen/ oft toette enbe toel gbebleeftpte jennen/ Die bol aberen enbe fenuen sfjn/toe� tlepn getapt® oet baer bpCalf� �oeten enoeblabesd ban gftenag�en goubt/ enbe boet bat t'famen in een biflilleer-bat / toel gbcluteew met ftO�wnt g�emaetii ban ^ooneit.miiS / toit m, \
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lantw
|
�� *7J
men/enbe mfi�lmt in glafe baten* Wit boatu t� fon»
�edtuglje goet booj het cranta, geftcgte* iSoofmarrjn maten jBeemt gebjanben totjn bte ban
toitten mijn ggebiffrUeert W biater ban �oofmargn gcDifttlleett/enbe ban $a�ie ban eitje btjf ponbt/enoa imeeyotibt fupcarwi/ Icgr te mepthen inbefcibe ma' teseti lien tgbtban acgt Dagen/bloemen ban ftooftna» rgn enbe^abte/ban elcjc Jbiee ont en/f jjget bent eenen boetn/enoe bemaest mates om be fif�els ban ben #o» gfjen te gjjenefen, IBatei�an GiljtmM : ©tfiflletet in glafe baten
<� {jerianel met gekit Ite Dcelen ban gebjanben mijn en a;p.^)ulc matei � feet goet om te tfrtjtnen beferig» Ijeptenbe f metingen be0monr$/ piuitipaliicaipbaet mmat25olu0banl�mentengefolbeettt0. Ulnbes 'Sgemeel matec : jfUemtcen ponbtcube
^gerta&el/�ilantm�jftelpban <©entiane/ban miiben �>aligaen enbe ban Comtentilie/ ban elcr een onte/ «�atbobenebict een S�alf once/<�onferbe ban 25ug!offe/ 25esnag�e / iSoofmatijn ban eltc een once/Iatet al t'fa» men bjepcfien in bjlelponbt toitten m«n / anberJja�f ponbttegentoaterg/ enbe ttoecponben �oofe mater* ®f fi�leett bent ben gelm* 3©atet ban <©joffelnog&eii8 : J&ecmt <6icffelna.
gBel^/^epnbet/ bloemen �an�oofemarepn/ban elrjc ebeti beete/ laet bte ben ttjbtban ocBtDaggen tnfeec goeoen totjn mepc&en/ baeruabiftillerrt. ©urna* terftere&t bemagge/ fttllet be pijnen enbe trtmptu» Q�cnDejS�)upcb0/ DetboetDcmojmenfletben/ enee |
||||||||||||||
|
{Koot geuoecD Win fuMer boegDen Dat alle op liucp*
ftcns bleefcl) met eenen Dobbelen D?aet beur fie&en aen malcanber baft 3tjn/maet bat ben Dobbelenbjaetbup* ten Uec glas rome; b'teeltb moet feet biel ge|�opt3nn met tattoenoft lijnuiaetbatnat g�emaecRtteinurit ban epetpimet gcrftenmecl gfjemeugljt. �»teltbic glad tn eenen uetelbol luatetp dk metclepn bperfal fteoen/ baec tn latenbe ben trit Ban biet men/ oft meet oft min/tot bat een goet bed ban ben blse|c� in matei; becanbettis, tfBaerut batugla* totten balg toe int teatet ftaet/ fonbet ben bobem ban ben netel te g�ra- fien/aen allen f nom biel onbetfet/om bat ntet en f oube biaggelen. f(l0 be bier uren ober 3Qn/minbert alleiif* 6en0 u bpet/ ten epnbe bat u glag allenf Rend bettoele/ �'baelcne betften foube / tn bien batf)cet uptgenomen tuatSt *©aer noe ontftopt u glas/ enbe treclu upt ben tyaet metten bleeffcye boel foet elg�B/ foo bat baet niet in en bign� baii�ecfop. <&i)set bit fop g�elgc&men �oetben Supportais/ enbe atomattfetetm.ee fupcnet enbeCamle/om teb;intben te gebenbenuptgeteetben (KtSen mtfoon. , Om te diftilleren ghccomponcctde wateren.
CAP. LXVIII*
D<e�nte«;enb30{ben gUeotftiUeert niet alleen ban
«en irnmel «upt/boceug�ep; oft anber materie/ tnser oac� aan oi�erfrge t f anten gemengt; De toelette |
|||||||||||||||
|
58ti bjiebetyanue: �entge 3911 mebicinael/anoes toel» 1
|
|||||||||||||||
|
Tteclitnbe/enue be Desbe Dte'uen om te blanrfceiten enbe
Dei �cpaem te betttetm. if�act eetfi fullen mp ban be �ue�itistal? mateten fpjcuen/baet na nati oen anoeten. Wmt ban .Swbts gbetomponeet'. i�temt ^>abt«
«n&p. l^olepe ban elt� eben beele / ftampt ole tn eenen inojtterenbebijtiileettfc. 3int matet betbj�ftbe pg> sie ban ben bupc/enbe fttllet De pnne oa.t cout (lepijgn flli� met een mepnig� 25ebet3gn g<fe|ont�en mojt. �^atet ban �apsn gecompouesttj ji�etmt �apen/
bjojtelgi ban �pye enbe #etettelte met 'I8ngf-faet/ �egljt Dsfe t'famentebiepcBentnbiittenbJBn oft28' jgn/enbe btfitiieset mater/ D'meltfe (eet goet tg tegen tien fieen of giaiicle. 3t©,�ter ban angelica:j^eemt mo;tcl� enbeblaDetg
ban ^ngtjcltca/maet pnutinaiytb mogtet� enbe Uioe' men baniLabenbet ban eitje euen bele/ Jegt Die t'famen in toon te biepc hen:Daet affai ban een feet goet mates e�ebtfttlleest mojben tcgUen �s �allenoe ftette/ tf� bat tnenbaesaf tbjeeof bjie kpeiftea? in neemt, ��Datcr ban�eltbo»ie:��lut� tut setfte ban DenlBep
blaberg ban CeUcome/ %j'etctupt/ �upte enbe ©ene 6el/fioot elcS allsen/enbc ttect ban pegelgtit bjie oneen fapg/menget al t'fanten/cnbe Doet baet &p fommtg�e laoofe Itnoppen/bjie oneen fnpenet aranbysJ/uset onte goebeCutl�ie/e�i&efobeel �P�altebloet. ©tfttlletet bent Den Ijelm. «Bit matet bet�inf� be tmi'g^� ban ima aenfitOt/enbeS��ff Uelle ban Den oogetu �®ate� aan be ©angaett : jgeemt matet bat upten
3©9r.fiot& bjupt/ nae bat i)p gD�fneben i$ / btfitlleett bat metfoobeel jjonigD. ^it matet geneefi jeutfelg/ Ijitte enbe be tootjjept ban Den oogct;.Cf;lbe boet oot Det matet ban ben mgngaett ongebifttlleett» fio�fe matet:peemt D|tc beien �oofen/^encltel en
fiaptebanefcr een beel/ fe�etft bte feet tlepn/ enbe l�teng�tfe toe! onbet een/ baet na btftilleettDie / enDe imet&t battet matet batter af btfitlleett/ tn cengia? balie / baet een \)ivM bol tn in banbe boo^fepbe Ittup' ben. Wilt matet fiettfiet gfjefkljt/ iftbatmen baet tmbe in Die fernet �'cog�je maftjjt. 3©ates ban �laetog[je : iSeemt Celtbonie /©ene
beI/ilHpte/<©og�entroft/lifettcupt cnbetoobe �oo» fen/banek]eeenBalfpO!!bt/ «©ioffelnasDels/ enbe laiult f egee / ban «it�g ttoee onten/ (�ampet aU'fa* |
|||||||||||||||
|
'�©�tet ban^>teenb{eBe:^eemt ttoee pont fapis ban
^SteenbjeBe/fap ban #eetlecfupt/ban$etercelte/ban 2S!!ij0 enbe ban 4Ltiffen/ban elcr een na�f pont/mittett �3gnati�tonten/bt(itlIetet t'famen, %stt matet fmoj» geii� geDjontnen/b�eett Den fteen. WMt ban ^malumen: j^eemt ^toalumen/enbe
b;oogtfe in Den oben/Daet na (toot (e tot poepet/mengt bat met mepntgD Bebetfgn enbe feet luttel a3tjii!S/ btfitlletett'famen* 3Bit mates fmojgenis btet Dagljcn tantU gebjont�en/geneeft De ballenbe flette. �©atesban$eettfteeit: jSeemt ^eettfteert/ Wc*
gfiebje/�oobe �oofen/ Itttet&en banobet 3ee/temr» ten te beften/ mo}tel0 banmitte JSalutue/ geftijaeft/ tfoltfftljout ban eltt een once / t^�un ban ?i�vmi�«ki� een |)alf once. ^aeDt ban Cauuiooj�eu enbe �011- commer^banelctD^te btetenbeelloobtst/ mtt^enl* faet anbetftalf loabt/ feeetnenban #ueappels een jjalfonce: ILeg�tbiealt'famentemepcfeentmeeba* gen tiibtp in mep ban depten melrit/ baet na bifitl* letet matet/b'mclcB fai Dienen tegfjenbe fmettng�e banbe iBiese enbe 25lafe /iftbatmen baet af biet on- een nucfttet inneemt. l©atet ban ILifcD ban obet 3ce: j^cemt Htfc�) ban
obet 3ee / 3|pfope enbe S�betone ban elct eben beele> fiampet bie feet mei / enbe laetfe foo mat ttj�t0 ftaert baec na biftillesetmater/ b'melc goet v? om te lm» meriicn be maentftonben ban be bjoutoen/ enbe �oo* ben be molmen ban be clepne mnbet0. pimpetnellen mater: jleemt faet b� f tmpernelfe/
<�pp� /^etercelte/blaber� efi mojtcte ban �liffeenbe 5oaffermatf Bg ban elcjc eben bele: ,g>toot befe Dingen t'famen /enbe Dost baet bp een once<@|aecsebIoet mee mat a3tjn�:1laet befe Dtngen mat tijts t'famen mept» uen/enbe btftelleett bte. SDit mater �ceft een monbet» baerigc&e cracgt tegen ben fteen enbe gtabeel. �en feet etceilent mater teggen be grabeeie: ^eemt
tooiteljs ban jaetertilte enbe ©encltel/bi? feet mei 3tjn ggefupbert ban gun �tnnenfte maren/ ban elcns biec ijantbollea/ laet bte fiebentntmaelfpottenttbiettoa» tet/ enbe ala bte galfgDefoben3�n/ boet baet bp jon» grjeftgeuten b�n iBalume/ mute JBalutoe enbe ©toletten met Ctitgmujs jIBarin / ban elc&� bies pantboUen; Haet befe t'famen ftebentot|op begelft. Wm na fjget bent een fc�oone fetbette./ en btfftlleret <� tn glaf«
|
|||||||||||||||
|
Het IH. Bo�ck
|
|||||||||
|
�76
|
|||||||||
|
IBattelepue/too)teI ban Srea0/ ^pfope/ Ceule/ &&?
Die/ �onft(iebe<0{epne/ Eabenbec/ Hiooimacepn/ ban ekr een tjanbt Mol/ <^{offelnagel0/ Cautie �oten muftaten ban elc; een Isalf onte/ �ik oft bier Cttroen� intamelgtne bitkt fcljgfliens gljefneoen. Haetbefe bingben t'famen te toeptbe (lellen in foo beel f�oofe toater0 al0 ban noobe 10/ben tgt v?an Djse Dagen: baec nabifttlleret t'famen met clepn bper in Balneo Marix, enbe alliai g�eDifiilleert t0 / boet baerbp ttointig� grepnen ieuftu0. ,.:jliuf�U0 laoofe toatec : .ffteemt �oofe^noppen/
fntjt onber Jjct toit af/enbe boetfe in Ijet bifit�eec-bat/ maer kgljt in be mibbel ban Dien een boetenen boee jBufcit� in g�e&nooptis / enbe laetfe foo btfiillereu» ^ptjcli toatet: jSeemt ^tptjtfteetc be bloemegjje*
fjeel open f0/enbe boet af alle �et Ijoubt/ maetiit Da» een lagtjeban ^>pijt6etntbtmlleei-bat/ leg�tbaes op een anbet laglje ban f�oof en Die bpraiU0 open 5tjn/ met een bofpne t�joffelnagljeI.� :maet �ebt gijp g�eeti 5>pgt6efo neemt Habenbet : ILaetbefetfamenme� g�etempert bper bifttlleren: gebentie foo luttel lorbtri al0 mogUeliitUiP/ eubealstbebiftiilatie bptantgterc epnbe t0/ befp^oeptbe materten meteen luttelfeec goeben tojn/eube bolbjengt Dan u bttUliatie. Ifet toa« tet fuit g�p <n glafeu bioien betoaren toel toegefiopt. «©amafi toater:Beemt ttoee {janb�boll� en een fiaff
roobe iftoofen/ bloemenbanfioofemarepn/banfiga benber/ban J>pita sbarbi / ban ekr een blepn |jan��* boI/C9pmu0 tacr6en0/�amtlle'blomicn/ e�el J»a* bie bloemen/iao�epe/jf�arielepneban ekjeeen Bant- bol.fLaet alle befe bingfien in tokten lutju te toeptketi leggen 24. nren tp�tg : 3Daet na boetfe int bifttlieer* bat/enbe befpjoeptf e met feet goeben toi tien toijn/en ftroepter op aan bt t nabolg�enbe poepec : j^eemt an« ber�alfonte uptgfjelefen «JpjoffeInag�eW / een once j�Buftaten/25enjotn enbe^tpratj: Calamite ban eitje eenfjalflpot al t'famen clepn g�eftooten. 50'toatee bat baer af g�ebfitilleert tooit fuit g�p in een gla� tosi toegeftopt betoaren. S®m maccfet oocfe toeltfotBenbe toatec ban elare
berft�eenbegomae�ttg�e JBirrein tlepn ftutjCHensS gebioBen/ bie te to�peben gelept toojt m feo maelfoa beel fapd ban ftof�.3&it toatec moe: op Ijeete afft�eng metfat�t bper g�ebiftilleert toojben/enDe t'felbe bec* ftecchenDe fai b'olie metten toatec obettomen. Wm oefen toatet geba� niet meet bat e� Druppel in fjonbeit put toater� of fontepne/maetBt bat feet toclric&etJbe. j|@ufcu0 �oofe toatet : Jgeemt een glas Dat on�eK
totjt enbe boben eentge i�/Doet boer in ttoaelf grepnen I@uftu0 of meet/enbe floppen met goet frantrju/fiel* let bper oft btjf bagenin be Jt>onnc/�aec na neemt een anberglad bant felbefatfoeu/ enbe bullet met iSoofen Die toat bjooge enbe ggeftooten stju/ftopt bat bafi toe* met eenen poelen lijnen boet of me t een ftamijne/ enbe fieett ben mont bant gla0 met be-�ooftn in ben mout ban ben anbeten metten jl@uftu0. Euteert befe ttoea glafen toel baft t'famen/ en fielt bie aifo in be potine/ tn fukBer borggen batter gla0 metten �oofen ;p/boet t'gia0 metten ASuftu� ergens in eenigebtnf�er/ofe�» berg baec be �onne feer fjeet fc�tjnt : toant bp fukBeit mibbelfalbereen toatet ballen op ben 5.�iufcu0/ feec bequam om alleen/ of ootB met anber gemengt te ge* biuptlien. �>ft neemt ttointiglj grepnen IBuftu�/ IBufcaten/«©joffclnagel0/CiaItgaen/ ^pita jBatbf / ^acabtj0/co;en/jBaep0 enbe Caneelban ekr ten on* ce/fiampt alle bingo�n enbe boetfe in een biftilleer-bat met anber Balf pont roofetoaters / (atet fo bier of btjf bagen t'famen j�aen/enbe bifiilleret ban. �®atecban «cangge-appels : jBeemtftBel�ebat?
<©cangrje-appel0 enbe Citcoenbanekr een Dalf onte/ b�f of fe0«6?offelnagel0/becftge bloemen ban^pnc* Be oft ban Habenbec fes oneen/ fielt befe Dingen t'fa* men te toept Ben ben ttjt ban bier oft bijf bagen iti feti pont soofetoaterss/baer na fo biftilleret. �af-toate(:.$gemtb(oemenbanmange<appel0/
Diftill�te�
|
|||||||||
|
fn giafe baten met ttoee ponnen ©etwetfc�en <&tv
meiunn. <�m feet ertellent toatet boo� De <©ogi)en: J&eemt
«�cit�ome/Cr�c-t�upt/25eiome/40ogen-trooft^iaup' te/i&encbei/ te bieten al t'famen groene/ wanek&s tvuee fjanot bollen. Stampt �rfe te ga�er/ enbebe' 1pjoeptte met een Ijalf ponbt witten torjn/ perfjfetfap baec upt/enbe legt oaer oanm te toepcBen $ eper enbe «�epngbet poeper/ ban ckhp" een Ijalf onte/ �>affcaen Djp mecen-Dcel loot�/ jBpjte/ 3Woe/ �atcorolleban tiene een once/goeben t^omgl) een pont/bifiilleett alle befebingo�n t'famen in glife baten metblepu btet/ enbe g�eojuptBct toatet om be ft�elle ban De oogen te �erbipben. 26lupn-toatet: .f�eetntberjups/fapban Wegebde
enbe pojtelepne/ ban eitfes een pont / �et bJlt ban fe> ben<eper0/ eubetfjienoneenfoulielSlupn/ mcngljct befe bingen t'famen/ enbe btfii�eettfe beur ben�clm: «©ft neemt �Beg�ebjee/ #ojcelepne/ «SuctM/ Cou- �Doojbe? $aftapeenuel0ecjup0/ banelcBSeenoanbt bol/ ftampet al gcobelgcR / enDe mengftt baer onber �ettoitbantDieiiofttoaeifepecd. ^tellet al t'famen te bfftiUerentn aetoe oft glafe potten / Daecopboenbe een �alf pont mtupn met idgjjen gljeiepbr. ®it toater t� goet teg�en be Canektt& / f�oofe enbe quabe ftuce» tingrten/ als men Ione boec6en/in bit toatec nat gBe» macche/ baec op leg�t. !©cn macl) ootB lacetenbetoateten btfiillecen/ ai0
men pucgerenbe mebetnnen/ foo toel ftmpel at� g�e» componeecbe/uan be ber fcDte bte men fjebben marl) in gebjanbe-togn/ oft totjn/ oft meltB oft toep/ oft ge« bifnlleecbs toateren/ oft Degnarne Decor tien te toepcfie legnt : CuDe fultBe toateren fuflen De felbe Btacfjten fjebben ban be putgecenbe mebecgnen. Hlfo fuit gijp mog�enDifiilleten ©fotat�oliton/ ;©iafemcon/�on« fettie ban Spineto / cube �lettuattumbanfapban �oofen. SMfoofalmenbiftilletenu�abarber/ 28ga* ritus/ jSieftoojtel/ Scammonee/ enbe anber bergli Igtne berft�e laretenbe btngfjen, 53e maniere om (Sfjabatbec te Diftilleccn om te lar <
eren : fieemc een goet beel groene enbe berfcfje iSfta< barber/ 't�p een ponbt oft een �alf/ ofmeecofmin/ fngtfe inBlepnefhittBens / of/iamptfe grobelgtB/ giet baer op fap ban 25ugloffe enbe SJecnagf e/ban ekr ttoee pont teg�en een pont ��abarber. ILaet Die f fa « men f�aen toepcBen op �eete affcfjen� eenen bagli enbe naegr/ enbe Dif�lleettfe Dan in Balneo Mms, ia giafe Baten» Van v vel-riecksnde wateren int particulier.
GAP. LXIX. TT T7«�lciecBenbe toatetenbienenom�anben/aen«
V V ftcijt enbe 't&apjban ben Doof De enbe baerbt te toafftpen. <©ot& omlrjntoaet/&l8ebee0/�antfcBoe* iien enbe bisrggelgtBe binggen te Doen tieclteti. Uabenbet-toatet: jieemtbsrfcDeofD�oog��bloe'
men ban Habenber/ legt bte te toepefien/of befpjoept* fe met �oofe-toatec of torjn/ of gebjanben togn/enbe Difiilleectfe.' t�Patet fai te beter teut�e �ebbeti/ift bat be bloemen fn een gU0 feet toel gjieftopt/in be ^onne Seb}oogt 3tjnbe/ met buitten tonn nat gemaecfit \aop ben/enbe bat men in (te�t ban bifttlleren/al� men tee fiont een toatet totl gebben / bat ben teuc&e ban %a> �enbet geeft / een tyuppel of ttoee ^pijrfe-olie in een goetbeelfc{|oontoatec0toojpt/enbet'famen roere en ft&ubbe/fn een glad met eenen engften im\&. bitton* tee/ Boe toel bat �et niet en f0 gebifti�eert/ geeft norg » tansuiettemfn?flntoel«tfet6enbe ferotljt. H&atec ban <©joffelnagoel0 : j^eemt een Jialfonce
tnel g�el�oten <©?offel-nagel0/ legt bie te toeptfien in anbergalf pont Aoofe-toate(0 ben ttjbt ban 24. mm/ fnOe bffrilltcet ban fn Balneo Maria;.
2Pei-r�ttonb« rmsc : Hf tint asaf�iten/jBiintt/
|
|||||||||
|
r l
|
|||||||||
|
van de Lantwinmngtie.
|
|||||||||
|
*77
|
|||||||||
|
Wam gijeWftiHewtbfltt geltjcBe beelen ^er^ebla*
Deri� enDe Wilgyebla�ec� / berooft De rooDe bletBen enbe putBelU upten aenfirgt. �iDater gBeDifttlleert ban toit baneper0 enbeHt'
moenfap/ban eltr eben bele genomen/maBet aenfcpgn feer feftoone enDe fupber. 3m plaetfe ban Dit toaeer ifi bat gijp gtjeen nubbeleugebt omtebifliHeren/fofulC gbpfebenoft acht Himoenen oft Citroenen nemen/ enDe tu bier quartieren fngben / enDebantetoeptbeti (rellen met tomen mnn in De bornie. Cen anber mater : jieemt fe0 oneen trupmenban
mute bjoot / legt Die te mepcBen in tmee ponDen �ny« leuof «teselinnemcltB/ feer mei tfamenmengpenD�/ en�e (tellet Dan te Di(h(leren. "t�oater ban BletBen : �) eemt ontrent Dertigfl toi M
^letBen/tmeepont<J5eptcuineicB/D}te oneen fmoutff ban een Ujaetbertrfien/ oft jontft ©eptfeen / enbe eert btereiiDeel lootis gftepulbenfeert Camp�e/ biftilleret oatfamentngl�fe baten. IPater ban mit ban epers�: Ueemt �jtt toit ban on*
trenttmaelfberfc�eepens/ een once ftjne �mmW «B^dinne melcB ttuaelf oneen / DifrilUret t'jameniu glafe baten. <©it mater maecBt eenen perfone feec jentftDigh/jae bat �p fai ftpijnen mactbnftfiien jaren ou�t toefen. muer tjan<tfalffit boeten: j^eetnt �alf0boeten/
boet af t'bel met be jjoojenss/enDe fnrj t be refle gpe�eet in (lutBen/te toeten DebeenDergf/ fenuen enbe mate en Diftilleett We. <©it mater maBet aenficDt WofenDe/ enbe betbjijft be pletBen banbe t lepne pocfeen» <�en er relient toatct om toit te maBen: jBeemt me(�
ban depne aiReiiffen/toitte IBgnf�en/fcpabelfnge ban �|ertf-Ooieti/toit corael / meel ban rgjs/ ban clr^eben «cle/fiampet al t'(amen feer faiig&ein eenen monter/ enbe maetBter afpoeper. ^teit Dan eenen natgt te toepeten in toatec Dat geDifitlleert i& ban foeteaman* DeljS / togngaert QeeBen / enDe bloemen ban VMle* trupt/ban ekr eben bele gf�enomen/enbe boet Daer bp foobcelgonigpalfr tjamentoeegyt/ enbeWftilleret t'famen beur ben ftelm. Water ban trupmen ban 25}oobt ggetotrtponeect.
©eemt trupmen ban <�?erftenbjoot bat tuffthen toic en bjupn fiet ttoee pont / <^epte mele Dpe pont/toit- ten mnn een ftalf ponDt / ban De bpet groote couDe fa* ben/ban eitje ttoee oncen/bloepfel ban boonen oft d joo* glie boone/ enbe Citeren ban eitje ttoee pont/ �tjjs een palfpont / bloemen ban plompen en be toitte �oofeu ban elrjK ttoee depn gant boIlen/Oet tott met Die bope" ren ban 20, epergbifiilleretaltfameninBalneoMa- ris, maer Det toater fai beel ejccellenter jtjn tf� Dat gpp ©eneetfcpenCermentnninDebtfiiUatieboet. Water ban Cappoen fopBen: iBeemt t'fopBen ban
een Cappoen oft gitine/ oft ban MietBens D)ie pont/ �Ltmoen fop een pont/toitt� a��n een ijalf pont/bloep< fel ban boonen / enbebloemen ban pompen ban clt^' btit tlepn Bant bollen,^et toit ban ttoee oft D;ie eperp/ Camp�jeeen Oalfloo�t / enbe WHilleett t'famen:Wt toater Oeeft een toonberl ijcBe trac�t om De pletBen e� biecBen ban Den aenfic0t en anber leDen te berDjijben. Water ban femelen: jSeemt ban De befre femelen Die
g&p meugDt trpgt�en/ftft Die feer biel/ en in fint Ben a3pn gfjeuieptBt 3ijnbe/boetfe int bi(lilleer-bat/ enbe boet Daer bp tpien oft ttuaelf Doperei! ban eperp/ enbe DilWIeret t'famen. mt toater maBet aenficptbltnc* BenDe/fupber enDe feer ftgoon. �eu anber toater : j�eemt bloepfcl ban boonen/enbe
bloemen ban plompen baneltr een pont / Crupmen ban toitte-bjoot/ meel ban Bm/ bloemen ban 3Uft0 ban obeejee/ baneltr fep oneen/ poniggeenponDt/ toittentonnenbe fontepne toater ban eitje D|ie pont/ meng�t alle befe�ingljen feer toelonber een/ enbe bv iMeertfe in Balneo Marise.
�een anber toater:jBeemt tortels ban^nop en toif'
beConcommerp ban elcr bgiepont toojteip ban toitte
l�alHtoeenbsban fLeJieu ban eitje ttoee ponDt/ rijpe
<� � b|upten
|
|||||||||
|
�fftfllecrt We inalale baten oft tnaeebe baten We ber*
Olaeft j�n met facDt bpee. <©pp meugter ooc bp Doen/ lalt ghp /bloemen ban Citroenen, © 'mater moet iu BlafeflcfTdjen betuaect toojoenDie mettlepne biefen betleetsnn/fece toeltoegefiopt. «Secoutecfept ©af toater: J�eemt Bnoppenban
EooDe laoofen ban De Dobbelfie We g�p meugt binben/ itemet gele upt/enbe maecBter Dan'af een lag�e in u Di- flilleer-bat /enbe Daer op een ban Hdien/euDe Dan toe» fietommeecnban�oofen. eternaceli bauHabeti' �ier bloemen/ enbe Dan toeaeromtneecn ban fcoofen/ 5®aec tuffcpen elcBe lagfte fuit gijp poeper ban<l&jof* fel-nagljelP (troepen / enDein�e miobel ban allen een outteBenmaften/ toaertngljpfultleggljen fommt« g�e gtepnen jBufcnP/oft Ctbet/ctftSBmbjegros/oft eemgeanoerfeerujel tiecBenbebitigljen. 3DifMIeret ban met facDt bper/ enbebetoaret toater mei toegfte- flopt in acf&cns DJemetbiefBenpbedeet 31111. Itln�ertoeltletBsnbe toater: j�eemt jf�arielepne/
<©�pmup/ Haben�ec / »Soofmatepn/tlepne�Mpe/ mDe&aofen'©iolmen/<55enoffeld/CeuleenDtfc�el' Un ban Jflrang�en/Iaet DefeDingljen in foo bed tuitten mijn toepcBen batter be crup�en mebe oberDec&t 3iJn- ;©aernaeljadtfe tinee oftDjp mael ober Den ftelm/ betoaeret mater in toelgljeftopte fteffienp/ enDefiet niartB om patfumen te maBen. Hoe men wateren diilillctet om te blaticketteni
CAP. LXX.
D� toateren om te BlantBetten Wemeu generalijt�
loi D|ie betfegepben g�ebjnptBen. �|et een lp om De ijupt l'oo teel ban Den aeiifteyt / alp ban anber beelen �ep (idjaemp fc�oone enbebltnt&enDe te manen- 3@at anber \3 om t'�apj ban ben �oofoe enee ban ben baert te bermen. let berDe 10 om De tan beu ruit te mafien. <©noee ocfe toateren 3911 eenig�efimpele/gfieigrB Bet toater ban ��oonebioepfel/ ban Cettbefien / ban De 3©gngaert/ ban^aeuto/ banCJeptenmelcfi/ban Cfelp mdc/ban mit ban epers/ban�lelien/ban b jaec feetoojtel / enbeban Calfp boeten. �Bte anber 3tjn gtjemaecBtban Dibsrfe�e t'jamengeboegftbe Dingen/ geigtB gn? (uit mogen ften bp Bet tojt bergad Dat top Saer af lullen mahen. Water ban «�ertbefien: j&eemt rijpe �ertbeffen/
�aet Die mat rtjts fiacu rotten meen gisp/ DoenDe Daer bp mat [ours oft fiipc&ec/oaer nae �tftilleret Die. ©tt toater neemt toetij De blet&en ban Den aeufit�t/ enbe banoencogen Dte Deur couoe oft �eete gumeuren ge cot�tti�jgn/maer�etfalaeelmcerbertracBtfieb&en/
tft batnm� �c «gertbeften in gebjanben tonn te �ieptUe leggt eet fp geWfrilleert tooijoen. Water ban Boonen bloepl'el0: Jieemt bloepfcl ban
boonen/ (lelt Die tetoeprBen eenen Dag� oft ttoee in lonten wijn / in een g!ag Dat in De ^onne ftaet / Daer riaDifriileietDie. 3Mi mater neemt toedjoe plerBen baubenaenftc�t / Gi�tfmo�gpenp enbe t'fabontp Daer meDegetijaf�djentoo$t. 5©c�io)tel� ban groote ©jaetBetoojtcl gDebif�il'
leert / gneeftemercdlent mater om teberbjijbenbe Igc&te&eiien ban be pochen, ^'fe-ibe Doet ooc& pet ton* lat ban Dt bjojtel ban 2&jionie/ ban gireOjS/ ban bert» fcenis bjoot /ban 2&jefilie peper/ ban angelica/ SSlant- i23ojteJ/bauoaonsi/bantoiiDe�ontommer0/b)itteH S5jupn/bau<�5entieue/banCapperiS/baniLelien/ban JBee/ban©j&anette / ban©9fWngl)et~tcupDt/ban ^crtf-ftoojcn/ban tolueni CaerDen/ enDeban meer suDertrupDen. �©ater ban potB-pout : ^eemt ^ocB-�out/bjenet
in tlepn flucr Ben�/enbe laet Dte mat t ijDt� mepcBen in �ecoctiebanftacDout enbe een DerDe bed toittenbJtjn. ^Daeraaebtflilierct inglafe baten, ^et mater Dan batDaecuptfal tomeniiafeer ejttellent omtebecb}g' ben alle bletBen upten aenficftt/pjindualijcifi Datmen int �ifiai�MH Hete U)o}te!0 baci bp mu |
|||||||||
|
Het II!. Boeck
|
||||||||||
|
178
|
||||||||||
|
fialf loot/ mengel al tfamen enbe befpioepet met tott«
tenmun/baer nafobifiilleret. �en anber mater tot ben felben: j^eemt lane pepe�
een fialf loot/^pretrum enbe Hupfecrupt een bieren* beei loobtjs/ mabet t'famen nat met een Half once gfie* b;anbe mim/ boeter ban bp anberfialf once mttten Jjo^ nigb/ «nbc bifUlleret t'famen; � De msniere van wateren te diftilleren by
nedcrdalinghe, CAP. LXXI.
A Elebiflillatiebie beur ccacfit ban bpere oft bier*
jt*Belytfee marmte gtftt]iet/i» cmeeberfianbe.^ee* ne gefcHiet bp opc�mminge ban bompen/ cnbe D'an" berbpnebeibaliiigHe ban Dompen enbe becfiugfiepre m)e matereu mopen meeftcnbecl bp opclmtmingfia ban bompen gebifiilieest/ gelijcb be oli�n uicsfienoi cl bp ceDetDalingeucb (egge mccfienbeel/ombat fommt* gemateren fomtgotobp nebccbaltngtje ban bompen gcbirteileert tuo;ben/geintb ootb fommige olie» boen bp opclimmmgtn/ gelncb ate ^gnbie getrocben too|« ben �on blabersi/ bloemen/frupbt / faoen enbeaubet: Diergfielucbematertcn. 3f>e xufltc�cii Die bp neberbalingDe ban bocb�cjficpr
gebtflillcett mo{Den/ 31)11 pjincipalue Dit mclriecbcn/ enoe gemaect 3tjn ban bloemen enbe blabei� ban mei» necbenbe crupben/be melcbe alfoo gebifh�eect 3rjnDe/ fo;t)aefi met en berbliegeu int bifii�eren/ enbe fiouben beter enbe langer fiaren natuerlycbeu reuebc. *©e manici e ban Diftilleren te �zfv ^eemt berfcfie
iSoofen oft anber biergeluc&e bloemen/ legt(ein eenen lunen Doec/bie op een topec oft becioten eer beu becbeii uptg�efpjept te : oberbetbtbitbecben met een anber: aerben oft «peren bat oft becben/bat gclijcbeen sonbe panne te / fiet melcbe ben bobem met gloepenbe colen fai gebeebt fiebben/ maer en latet bper niet lange boer; op Icggfien/ op bat niet te Heet en mo;be / enbe batter mater na ben bjant niet en rieebe- 33u io be bcguaem< fte mibbei ban allen/ om op co)ten tyb� met lutielcof� beel mateco te treeften upt bloemen enbe alle meltiec benDe materien hit bercoelen enbe floppen. ^ee-«)upn mojbt albup grjcbtf�tlle««: ^n�tben
Xte SUjupninfffinfben�/ IcgHt Die in cenaetbe teple/ Die beel clepne gaten in ben bobem fieef t/ enbe maeebt bat Den bobem ban Dit bat flupte tn Den mout ban een anber aerDeu bat/ feer mei aetueug�elutecrt/ mele�t bat fai in b'aeroe fiaen tot aen ben fiate : SDaer noa legfitrontfomme t'bobcufie bar een bper ban gloep- enbe colen Den tijDt ban tfittn ofubiaelf uren/ foofal» bereen mater ncbermaerts Diftilleren/ fict melcbe met meel cftbjoobt gfiemengfit/ enbe ballebcn�S bacs: af gljemactb�/ feer nutisi om be j�upfen enbe ©af ten terfiorit tebooben/pji!icipaI�j«ate baer matgictte bpgfiebaente. Mm matfi ootb aiiberfir.0 bloemen bp ueberha*-
lingfie fonber marmte ban bper bift�leretu jSeem« tmee glafen ban een f at foeti/bic bepbe ben bobem tei^ gfienoer� fiebbeu en be ben fiais engfje f sfitlgcb uri* nalen/boegfit bie |«r md op malcanber t'famen gela* teert leggfienbetuffcfienbepbcn een bun lijnen boccr- ben.<3t'bobenfte gate fai bol �oofen oft anber bierge- Irjcbe bloem� 3t�n grobclijc gcfiampt/enbe Het onber* (te pbel- ^telt bie tn be pecteSonne/ baer fai een lief* Igcb ctecbenbe mater upt bimlletcn. 3fclfoboojbt oocbg�eoimileert tjeUBufcus �oofe-
mater baer mpaf fisbbeugefpioben int �ap. banbe mel�ttbenbe matcren. SSllfo bjc^btgebimlleett t'grels ban be bloemen enbe ©ioletten/ maer af b'mater l�n- bcrlingfie goettetegfienbe rootl)eptber<©ogf�en. ■niion mojoen gfiebifuileerf be malfcfie fcBeutBeu�
ban ©eucbel/ biegHeplucbt�ijn eerbe 10encbel3rjn bloemen gfieeft / maer af b'mater feet goet te cm be bupligfiept ban ben «©ogfien te fupberen/etiDet'afie' fitfiti beter enbe ftertber te maben. Om te
|
||||||||||
|
bjupbetteen fialf pont / bloepfel ban boomm enbe bla*
beu» ban �>l»»icrupt/ban dep een fianDt tool:2&Ioemeti Dan jploiupen enbeban jL-utume/ Dan city een fianm toohnui men ban �>erftetyoot eeiipout/ leg�l iilic befe biugfienin buitten mgn te tuepcfaui/ oftuibuepeban «irepica incieli / bocnoe bacs bp een Half oi.ee ifinDiip moutte / eubeeeufialfouce ban bc bier grooteroube faben/ meteeufialfpot jBaegfibepiffe/ latei t'famen btftillecen, 32 it ujaiet o feet cri client om bc fpjoeten/ igetebenen/ pittimi ban be cltpn pocben/ tfielleanber blccltcti ban m Hupt te beibmben. Watu oat ban De eoei b}oMJueti ban ben fiobe glie*
bjupcbttoJOibtom fietacnUcfie boit cnbe jeucHDigfitc fioubeu: fleemteenmuie�upbe, eenfialfptiite*©epp ten melcb/bier otitcn �eticfie boter/bier fiaubt-bollen �t�egcbje/eubefobeel biojitlsenbeblabetiSban&a» lomoup fegbel/eeu once �amp|fie/ een Half once fupp ka fianbtjs/enoe een Half loorflilupn/laet Dat t'famen Jtaen ruften cnbe DifttlUtet. 2tnber �uater ; jt^eemt crupmenbantoitte-bjoo�t
tujce pont/bloepfel ban J�ounen een pont /mute i&�o* feu / bloemen ban pompen moe ban l�inni ban der tbjee ponDt/ �>epten-itiKlcb/|a> oneen/ bloemen ban ILticfiban obn3eeeen once. SDtftilleretal t'famen: ©tt �jatcv10 feet nut om bc J)ancen mute maecben enbefeboonte�ouben. ��atet ban �oepen melc:$ecmt tn be jEcp(bJant
inatibet maenben en tft niet goei) ttoeeponbc �oepc melcti/bieti©iangeappvl0/6nbeb�f�ittoenen/gl)8" foben 2�upn enbe fijn fupenst ban ckr een once/fntjbt �' frange- appete �iibetfittoeiien in fiut ben/en legtfe tu fietiwicfc te tuepcfeen / Daecna Dtffi�eret t'famen. 3Dit water 10 feec goet om beuoleur neten jeucfi' bigine Houben. Wam ban <�2petg : J&eemteenfebct getal ban be
bulcbteeperg btegfip btnben mewfit/ itrjfitbieiu fiettben a>g» te mepeben bjiebagfienenbe bnenacfi' ten/ baer naefteetbter beur met een fptile/ op bat al b'mater batter mus/ mattiuptlopen. 3&ittoaterDi' fhlleert �mt ben Helm / mant fiet w feec excellent om J)tt aenftc�t fcfioon te maben. #et aenlicfittetuaf�tbenmet 8manbeImelcb/oft
Scfiapen/ oft<i&epten-melcb/ ofteenboeerbeuopt aeuficbt te leggimi al»men aapen gaet/ battn befe roelcben nattp gemaec&�/ te fece goet om fietaeuficfit feboon te maben. ■JBnbermater: jf5cemtttoeeCalfi�boeten/ laetbie
fte�en m rebier mater tot op bc Helft/boet ban baer bp een pont �uev ctufmenban bmtte-bjoobtin«finpteu nulebgHctuepcbt/tujeepoiibtbetfcUc boter/�«t mit bantfiien bcrfcHeeperjsmet befcfialenenbellcbeniS. 59tftilleret al t'famen/ cnbe boet int gebifttileert ma- ter een mepntgfi �atnpHje cnbelSlupn fucarnn.^it mater mabetaenftcbt fecr fcljoon. 3©at«tban Specb: j�eemtfoo beel fpecpate gijp
milt/ fcl)jabbet ten beften bat gbp meugfit : baer nae (lampet in eenen fteenen mojtitr/totbattetgebjeeen beegfi us. ©ifu�ectt bat in glafen baten/ baer fai een mit mater ober tomen bat feet (ouDerlingfie te om bet fiap� blincbenbc geel te maben. flater ban fiontglj gebiftilleert als bo?en te gefept/
malici Hap; lancb enbe fcfioon. Watti ban Capperg: jfteemt groen Capperi enbe
btfiilleeertfe.3M mater bermet tjapj groen Aft battei in be Sonne g�eb^ooggt mojt/ alft baer mebe i0 gHe' toaffc�en. 311 nber mater : #eemc een pont feer goeben Qontgtj/
enbe blakers ban Mucrone manneben/ tmeepanbt' bolteH/ metigHtbefe t'famen enbe biftilleertfe* 5Bit mater 10 goet om fiet fiap{ ban ben Hoof oe enbe baert fcfioon te maben. �©ater om tanben frfioon te maben: jSeemt^iabie/
<©tega/grobe IBartelepne / �oofmarepnenbe^O' lepe/ wan elcr een fiant bol / #pretrwm /^Bepngber/ 0^ffei-»a0i}ete enbe l�oten j�uftaten ban ^tU& een |
||||||||||
|
T PE.JT
|
||||||||||
|
van de Landt-winn�nghe.
|
|||||||||||||
|
179
|
|||||||||||||
|
©m te diftilleren deur de Viltr.
CAP. LXXII. DC maniere bau te biftiilerenbeut be ©ilte I t�/
bac mei! peeft �;p -Seplen oft BecB�tt�/ ofanbet ©aceti bau all�lcnenft�f alp baunoosent�/ nabeij SFfcpaanbe materie oft ttae bat gijp tout Difti\leren/ &'eimjoogDetoanb'a!iDergpeft«lt. *?W booenfiefaji m pouben pet 5ap bat men �jil bifriUereb / t'toelcB in't onbecfie fai bjuppen. 3|n't boaenf�e ©ai fullen liggen een oft meer laiia�eftucuen aan ©Ute/ bicoen'teen epube bjeet/ enbeaen't�nber epnbefcperp fullen �tjn: ^zt bime epnbe fai tn't 5ap liggljen / enbe pet fcfjerpe falber upt pangen / �iaer dooj pet mater of Ijst 3ap fai guppen tu be onbetfi� Cepie / foo bat pet uuplfle eiibe Oijmaipticplte in't oppetfie ©ai; fai bigben. jBenfal oocufamt�bt�uefe ©tUen moeten upt bouboen ente li�affcljcn/ale fp togintien ftaart te Ujojben / mue bat �sz Djuppel.0 lanrfafaem bjtippen / Dooi be buplicpepbt baeraffpbolj�n/enbebaiitue�er inleggen. 3Sft Dat inenee.'i53p�itft�J,���Jtlbi�ltllet;en / foofalmenbe Cspierib'e�n boucn b'anber mogen fcpit&en/g�elgcb frappen / enbe (n alle be boaeufte/fuu&tn bau ©lite leggpm/at� g�efepbt t�/ foo oat tu' t onberfte ©at alle �e oifrtllac�en bergabereit fullen. b'Stpoteberss g�s' bjuprfien bitumilo apportais Bouffen in fiebe ban ©ite/ �jaecmsaebaifpjUiSJbeceiibeBlaer maetBen gun Jjpjopeu/gialepsn enbe ©ccoctten. ^jjnoefeniuinerenyjojtooojbe ©iite geoif�illeert
t'gene bat mei jSJaecpbe-melcb peet. jgeemt <��out- glttte Blepn gefloten ' b^p oneen/ (lelt Die bjp uren trjtfi �e�ieptiten tnfe� oneen tuitten «3fjn / t'fp gpebifiil< leert of ttiet/oftin Ujgu ban gee-:»jupn/m een st�las oppaecfclben. SSneenanbec <�>la0 fielt Salpeter te toeptBen/tn gemepn bjater/oftban j3acptfcpape/oft 3©egeuje/oft anbec baer toe btenenbe:lact elcB op Bern feltsen beur be ©ilte bifn�leren/enbe ale* Dte 3pn gpebi' fh�leert/mengtfet'samen. Wit j®�ec�be.meltBt� feec goet om te genefenbequabefepurftpeptin't aen* �efttpt/ be �oofe enbe toobe pleegen tn't aetigefitpt. |
©loemen: ©loemwl�att Eabenbet;/S©oUe-tcupt/
©pp2ricon/<©fengen/ ^fo�enft�euoofen/ <6elfe* mijn/t�oofmarepn/enbe meet anbere. ©jucfiten : <ti?enebet-beften/ 25a6elaer/ ©epl-be*
fien/#inafiel�f/<Jtappec0/ «bjicojS/ |9erfen / enbe i>perergen : �atitel/^eper/<©roffel-nagel!�/j!Ea'
ti&i rteckenb�n Coftuo/ angelica / jBeefler-iuojtel/ <lc»aUgaen/4E>cepne/jSote-.�lufcaten/45epiiber �u* beben/ «tppjes/ *©{enge-fc!)ellen/ ditroen-fcftellen/ fiioefterj� ban *©Hernot�n/enDe meet anbere. ^out enbe fcDoiffeti ban 5jout : f�oofmarepn/ &&
beIboom/«JDeiie�ec-ljout/(ei�t�en.f)out/lDorl�-�out/ ©lier/,$ag�e-meel enbe ft�abtng�e ban �ouf. 45oinmen:JSa|t0co/�i0ierooc/ji�ip�re/2oen3oin/
3LauDanuin/Cermentgn/^>tpjacr/«lalamite/i>etSs/ 'Sarre/enbe meer anbere. 25eef�en/oft ©eplen/oft JIBef� ban 15eefien/^lan«
gen/©oift[jen/<�c�ojpioeneu/ iSiereu/ iBeiifcften- bloet/jSBenftljen beenber�/|Benft0en-bjec/«©anfe- fmout/4Eper0;�?onitl)/�©a� : iBetten Bojtfien g�e* fept / alle materten biz toarm en bjooge 5�n ban rom* plerie. VB� i$ man bat men ban boube btngen/g[ie * Uj th al0 3@ti Brupt enbe 3aet ban ^eul/35ilfe/enbt an« bete btergelijcfie/oftban bacDte/ oft ban be gijene bis bet 3ap Debben/ eenitf)fin0 be olpatpttge quinteffentie macy ttecBen/maer met grootcr moepten enbe lange* t �t / hk oocB nocp niet en fai (jebben be rec�te bracht banbeHrupben/batruptbatfpi�g�etrocneii / maet min Bout oft boc0t ban be plante felbe / jae b'4Dlie bw upt uoube oft boedte Bnipben gDetrorlien �nojt, »0 eer ee'n tuaterac�tig0e/ fuere enbe fouts/ban olpatjjtig�e fubfiantie. ©aerem jfi beter bat men beftou�e oft aocpteftmpe len bp rottinge bifiillere/ban booj Bratlit ban ben bpere: JBaer om met een aioo^t te feggen/be �^lieii bis metten bpere bp bonne banquinteffentie uptb�materiengDetrotgenb)o{ben/ 3tjneenbettig< pept cftrabttale botDttgDepbt / �aer tn 0et leben enbe be �tcatftt t� ban pet fimpel/ foo bat bc tefie niet en 10 ban aesbe enbt buplit&epf, |
||||||||||||
|
Cen U�jt Uet&ael tian�e DiCf ii�atte ban
<©lien en�e 3utnt�ffentien.
H"tprof7jt vanciegli-diftilleerde Olie» ende
Quinteirentien - Van de welcke QuintefTen-
tien hier fai gefproken worden.
CAP. LXXIII.
N��er &atbjpmEt6ojtctooo{ben berfjaelt Rebben
De bifli�ai ter. tifiti bc Wateren / loa en lal piet niet rjualtjcb te paffe 60 men een Bojtebefclij�bingetema' Ben ban bebiftillatisb�n bedien. «�noe om batbe g&ebif�tiUerbe alten brei itert&er/ FtcatDttgfjcr/ lief* Iif�er/enoe uaffcJjer �elpen baneentgijeaiiberereme' bien/ alle joojten bin fietsten / Die qualicB willen gpe» iiefett/pjincipaBcb �Donben/ <�iueeringj)en/^nneH/ «©pef tutllen/ enbe anbsre upttoen�igpe gfjebjeerfien/ foo fai ooert boel bosgjjen bat men bat felbe Banbiftil' leren / pjiticipaiita ban be ciugpen bi� iv. ben ^of enbe a&ogaert groepen / enbe $l)tlgtb al0 befe naebolgenbe mogljen bjefen. Krupben: uoofmarepn/^uenbel/Uupte/Cala'
minte/»© j?ga / Ea�enocr/ «Tamtlle/ J»abie/^pfope/ 35afil!�um/�ppc/j�Bunte/aienbo?en/4euIe/al|T«m/ ILebefclje / ^EJjpniusf/ 23etg-$oUpe/©�lt-<�Eppjej5/ ^abel boom/ enbegf��neral�tltallefirupbenbtefteet enbe b;oojDe;du ban tompUjeie / enbe eenen goeben oft fierc�en vnscli Jjc�bcn. ^>acbt : �aebt ban ©enc6el/28ng0/4Eomtjn > ^c
fercelie/ �ermonta�ne / 3Mle/ �oomfc�e�HfJem/ luitteenbeftoarte jgtgelle/^abelboom/ botloe Caro» teii/enbebeel meer anbec j>aben/Dt'e. eensu floe�en oft Ptrtbenrcucbe Rebben, |
|||||||||||||
|
Hoedanich de Ovens «lootenwefenomd*
Oli�n te diftilleren. CAP. LXXIV.
D<� «©bengi om #lten te bil�tllsren / 3ijn beef ber*
paiibe/nae be biberfftept foo Uiel ban be mattrien bis men lati Diftilleren / aio ban be ©aten bte men in't o�fiillereutDtlg�e�iuprfieir, niet te «�int'�Oemeettf�a eiiDebequaemlie fatsoen t� bufbat ifp. jlBacrat eenen #ben ban Carreel-fteenen / oft STicpelis enbe Eeem/ oft ban enr&el plaetjier/ bit ronbt 10/ ten minften ban binnen / om bat be pitte fottbe mogen ober ai gljeltjt� op t return/en�e mattiteli poogD enbe bit fee/t e meten/ niet ober be Djp boeten pooge/enbe binnen ten mtnften een boet cugt : Su be gepeele pootpte fullen Dip fpat* ten 3nn/b'eer(�e ban eenen boet/ be ttoeebe ban anber* palben bset/be berbe ban be rcf�e ban ben <®ben. �>p b'eerfte f�agie fai een pferen f�oof�er liggen/ baer meu op ftofeen fai �e Boleti om aper te maBen/op be ttueebe fullen taiee pferen «©aevben liggen / bier bmrjeri� ban malcanber/�jaet op een aerben 'SepI fai fraen / fulrBe at� top BoitsS piet naer fullen berdaren. t�erjilt onbec en boben ben rooftet moeten tbjeebicrrantegat� ftaen met pun ftopfel�/gljtlilcB bsn monbt ban eenen <©beu gpemaeebt / langp� petonberf�egat fai men b'afftlj» upt ttetBen/enbe booj petopperfieBoien in ben (©ben boen enbe t'bpetotitf�eBsn. ©oojW moet men boben in't opperfte aan ben<©ben b'aert bef�e te paffe Bomt/ eenige anbere Blepne gaten gemaetBt laojacn/ om ben tootB upt te tretBen : geltjrB int bifitlleren ban be tua- teren. �>omtnbt0 maro men tn ben noot fiemfonbec <©ben Iqben/efl bepelpen met eenen kreeft baer men pet bifiilleet-aat op fielt in eenen aerben oft pferen �Dot oft ©etBen/enbe t'bper baer onber ma�en. 1 <�<0 Hoe. |
|||||||||||||
|
Het � I �. Boeck
|
||||||||
|
if©
|
||||||||
|
A. IfSbepot�aetb*
matertemiiat/ baetupi bat men b'<©lte mlw ftilleten. o. ©e mont bant'felbi
©at/ baet in ben Bat# flupt/bie ban ben Relira nebetteaettjSbomt. c. ©en Baie ten tnfn^ ftenbaneen boetlancb/ bie gBeboegBt teo|bt m oen mont ban ben bifttl* leet$ot. D. «©en�?tlm bie tont
ig/eft boben niet fcBeip- E. §et �tuppbeu bat
tonbtfomme ben�lelnl loopt/bjaetinboutmaoi tet gljegoteu mo;bt/om ben^elmcebettoeleiu F. «�>en «©ntfangBet bielantfemojpiglj is.
G. «_>cfnupte oft bet» ban ben l^eim/teaet boo;M
olpatB«igebotljtigBept�nben©ntfaiigetO{uppt. H. ^et Staeuben teaet meoe tja tester ban fi�e
Stupputti alft Jjeetij5/af gelaten teojbt/om anbet baec tu te gieten, 3&efettoee boojfepbe ©aten/temeteti/ be^otmet
ben �^elm/ mi�tg batfp ban �ioonet g�emaecHt3gn/ moeten binnen betttnnet 3911 /om bat o'»©iie gBeenea quaben aert ban Bet JBetaei fetiigBen en foube / gBe«= metc&tbatwt��opet niet betttnnet 3ijnbe / alft bet* marmt is/eenen quaben fmabe/ofi teucfee/oftanbes quaben aett b'<®lie macB QBcben : maer alft betttnnet iS/f o en KtggBt be <©lte genen quaben teut be oft anbei b}cmbem aert- ©actom fai men mei megen in befec manieten bopete ©aten getyupcfeen/ om <�Mien tebi* ftilleten/Boemel bat be ©atenongBel�tB betet foubeti toefen ban ^tteen of <$las/ban ban eenttB IBetael ge* tnaecfet/ten mate Bet petgtbelban betf�en oftb;eben/ baet be fteene off glafen ©aten/ als fp Beet jgn / feee onbetBabicB af 3gn/niet tegenftaenbe/bat fp met leem oft cement/oft pet anbets befet ?tjn/ mits teelrb bje* ben oft betften gcoote fcbabemacB gBefcljiebeu / al0 men boftelubc ©beu btnilleeit.fbet te min een pege* lit» mac� baet af boen 3gn gebefte/ fo betre als BP toe ftet bat3'gnbaten nieten betften nocB ftBeuten/ ijoe* meluotBtans bat men infommige bifttliatienno�tfao belttb glafe ©aten/ oft ban berglaef oe aerbe moet ge* bjuprben/ enbe geen ban ��oper of Hattoen gemaett/ inbeteulcuefeet qualtcb mogen oDiien gBeDiftilleert tooibenbanfuerematerten/ t'fpoftom �attetHopee een oergelgtbe qualttept Beeft/ oft booj een berbojgen SratBtbt�baettms. 4&dtjcbmenfiet in'tbtftilleteu ban be ©lieban aofgn/teaet af b'<©liein fuif Ben ©ai eet betanbett in gtoene toeft / ban in ecu bunnen enbe locBttgen bomp inteal maniere enee met teatbonfie batiet bpet gegeben oft gemaetbt teojt. |Baet om te biftiUeten ©lie ban mel-ttetBenoe materten/enbe bie eenen atomatgcBen enbe foetenfmaetbeljebben / oft ban anbeten aett 3�n ban Bet Boper / fooftB�nenbf metale ©aten bequaemft te mefen. Op wit tijde dat d'Olien moeten ghediltilleert
_ijn3 endehoedeMaterien moeten bereydt
zijn voor het diftillcren,
CAP. LXXVI.
D<C matetfen moeten gBebiftilleett 30n/ als fp ten
beften3�n/ te toeten/ be j�aben enbe�Htoma* tycbebingBen/ als fpbetftB B�eplutbt3gn: toant goe bte betft�et enbe gtoenbet 3�n / Boe bie meet ejc * tellente ©lie fullengBeben / pjtntipalitb be toeltiec« Bimbe enbe atomat�cbebtngen. atngaenbe �efctup* ben / men moet bie plurben als fp in Bun meefte BtatBt 3gn/ bat i$l ais fp bloepen ? mant ift batfe Ia» |
||||||||
|
Hoedankb de Vaten zijn moeten om
Oli�n te diflilleren. CAP. LXXV.
H letsel battes beclbetBanbe fat�wnin ban ©a*
ten mogen bienen om ouen be oifttlleten/fo fai tels liter alleen booj feouben ttoee 3oo{ten ban potten baes toe btenenoe. <E>'een f eer nut enbe uequatm om te bt< ftilleten�uupben/ bloemen/ ^abeni/ ©iUt&ten/ �Dojttlp/ steseti/ oft Oleica / oft JBefi banbeeften: b %ii�ct booj be fouten/bommen/ <% we n / um m* bet �aifi�tptifilje oft bette m�tetten. i. jBcn�aleen ©at manen Dan goebe #ot-aeibe/
.lie wel tupbet enbe totl g�etteben is, geigrb be#ot~ bathersBu" aet be tteben cnoeberepben/ ban ontrent eenen nmgBet b kb / tfat^ocu Bebbenbe ban een <$p/ bat mat boben be belft is af gefneben/gt�ot enbe bigt/ iiae ben ept cjj ban {jet Bopeten Bat/ nor Bians bat 3gn groote/ enbe fonbetbngBc be jpooebte / atroioeett met be betbe enee laetfie ftagU ban ben ©ben/enoe bat oot Dm mont effen paft in ben mont ban ben ©ben. 5©ef* geiger bat �e bjeete ban ben ©oom iaat meerbei: fp/ ban be ttoce pfeten ©aerben ban een ftatn/om bat bet feibe ©at foube mog�en baet op geftelt jijn/enbe baft fiaen. UDaecomme Ujaer [)et beter/bat men ben ©ben maerttte/eerbatmen�st ©atmaetbr. jttsmenin't biftilietenfeet fiettb bpet ban boen Beeft / foo too�bt f orni gt � befe $ot niet ban aerbe/ maec ban pfet gge* tnaetht/ tjBelgcbmen fut tn be StlpoteBen. _____ j. j|(t ttotebe ©atfai
3�n ban Coper of Hattoen B�emaetBt/ t'fat3oen beb> benbe ban een ©p of tfau» tooojbe/enbe beu mout ta* melica totje/toaes op eenen upt getetbten Bals fai ge b�egt 3p/ ten minfif ban een grootenboet lant6/af< _,-------------------------Bomenbe ban ben l|elm/
Dooi toclcBen Bat� be bontpen ban be matetten bie in j
beu onbetften #ot 5gn/fullen in ben ^elm tgfen.® it ©at fai �oub� fes of feben potten/ of Bet fai groot 3gn uae ben Boop ban be materie bie men teil bifttlleteii/ b'teeltb gemepnltrb is/bat men tot een pont materie/ te boeten/ ban Brupben oft 3aet/oft anbet/baetin giete negen oft tuten ponben toatets. ©aet en boben moet bit bopeten ©at ui fulcBet boegen ban groote accocco Ken met be togie ban Bet aerben ©at/bat in ben ©ben ftaet/battec cufftBen bepbenfpacieblgbe/ban ontrent ttoee ofte bjp bingBer0/ om met 3inbt gebult teteof ben/ gelgtU rap nocB fulleu feggen/ enbe in be Doorijle tenmmfteti anbetljalben boet met jgutu geliti bobe» {jet aerben ©at upt fieeefce. � . _#et berbe ©at fai ben S?elm 5gn / bie boben fai
tont / enbe niet f cljerp sgn / om bat beu bomp niet en foube teebet neber ballen / bttoelc&e fai roiitfomme SBel�cB/met een �auppBeu gBemaer Bt ?ijn/ baetmen bout toatet falin gieten / in bun men bul / om bat be bompen tetaffcBet eb Ut�telicBet fouben bicue teo^ ben/eube t'3amen betgabeten. KIen b'een jtjbe ban bit �uppBeu fai een fnupte fiaen/ te teeten/ben becEt ban ben l§elm /maec beut b'olie in ben ontfanget fai b;up« pen : ©p b'anbet 5ijbe fai een Stane bomen / om &et toatet af te laten bat manti is getooiben. <©efen ©elm falgBeboegBttoojben/booj mibbelban eenen langften frais in ben monbt ban Bet btfiilleet.bat mei baft / om bat geen ban be bompen bie op- dimmen/ fouben mo* gen upt bliegen : enbe aen bit tn eene boege f uilen ttoee sunben 3Qn/om te baftet t^amen te boegen. 4. t'©iecbebatfalbf ontfanget3tjn/baetDebffitW
lerenbe ©Ite fai in bjuppen/Bet toelrfie fai ©las moe « ten mefen/om be blaetgept enbe fupbetBept te Bebbf, ® efe 10 nu be f iguete ban be eetfte joojte ban ©a« ten/ m fbttet biftillatiebunen / ban m olie/ ban Krap* t!in/3ft�in/ bloemen/ itt, 1 |
||||||||
|
vande Landt-w
|
1S1
meer oft min f�am toepc6en/ mt ben epfe0 enbe fub<
fiantie ban De matecie. <@ft fonDecDe felbete laten toeptfien/boegDt ben Behn op a bat/t'famen loei g[;e* luteert metlutement gpemaecRtban tottban epets1 enDe bloemeoft meel op een Doecruengljefujept / ter plaetfeu oaer fpt'famen gijeboeg^t 3ijn. ©at gfye» oaen sgu�e / fteliet aeroen bat in Deouen op De ttoee pfec gaerDen/ feertoel met leem oft mortel Daec in gemetfi/ Daernaeftellettopecbat tnOetaecDenbec* ben/m fulcber boegen Dattecfptuffcben bepDeDebo' Demp ttoee oft Dpebing�et-0 Diche Dan fanDt/ enDe �oojtg ronbtfomme bet Dat tot bobcn toe / jae inDien mentoli tot boben aen Den balg Dan bet coper bau Wooiw foo maec&t Dat De �>nupte ban Den belm Daec lanche De ohe Diftilleect/ gbeheect w aen De reebte oft; Clincher 3gDe Dan Den oben. j�iet te min men moet toeten Dat in De Difttliatie ban DefaDenenDefpecetgen anDerjs nieten is�an nooDe Dan get aeroen bat met DenfanDttuffebenbepDen/ maecm'ettn DeDtf�illatie bat? De crupDenttoant oe faDen en�e fpecergen 3gn Dan teeroer enDe fubtgloer fubftantie/alsi ggenoeg� blgcbc bp gun gcoote tutte enDe Djoocbte / ooch foo 10 De olie Dte fpgljeoen Deellieagcher enoe Dafter. ©aec om fouDe mogben De fecacgt Dan Den Depre eentgpfin0 bt* letten gaecperfcete Diftillatie/ Dati�tefegg�en/ De Difttliatie fouDe toat onhlaec obec bomen / )ae fn't eecfie/ inDien De Ditte niet gbemoDeceett en raars DeucgetaetDe bat enDe fanDt Dat tufftgenbepDenip. jRacc in't Difitllecen Dan be hrupDen moetet hopec Dat tu Den*®ben gOepacfi toojDenfonDcc getaecoen Dat enDe fanDt tuffcgenbepDen tegeuben: om Dat De hrupDen om ftaec iteDec bafttgbepDt enDe geroer fu� * fiatine ftereber bper ban Doen bebben: toaer upt te metrhen ip/ Dat ggeen oli�n in Den b alneo Maris mo« gpen ggeDiftilleect 5o'n/mibto bat De Ditte Dan Den fie » DenDetoatec nietftecch gbenoegljen i$ om De olie te Doen in Den ge�m rgfen / enDe alfoo tn Den ontfangpee neDer te Druppen. 41P nu get Coper Dat alfoo in ben oDen gpeboegfl�
10 / foo boeggt ooth Den ontfangger aen Den bgth Dati Den gelm/ onottfet 3sjnDe met een fcpabbelhen / gge* Igch ggpinDe jfiguere DierDoien meutptfien / en luteettfe t'famenmet lutement Dan 25olu0 / oft Dan toit Dan eper0 enDe meel ggemaetht/ op een Doecrheu gbcbiept. ©aet na ontfreerht De colen Die op Den roo ■■> (1er leggfjen/ maechenDe int eecfie een fac0t Dpe r/ om Dat De materien allenf&enp fouDen toacm tooien/ enDe foo langue tot Dat De materie Die in't hopec bat ipmet Dentoater tornt te fieDen/ nocgtanp niet foo (terchbatDebobbeI0 teg�enjDengelrnhemen/ gge«' itjch men gDemepnlrJth fiet gDcfcijieDcn inDebtftil« latte ban fommig�e faDen/al0 fSiigp / toelch om bun fubtglefubfiantte/ enbe ooch om 0un Igmacbttgljept feei Deel bobbelp op tooien : in toelthen ggeballe bet bper ggeminbert moet jgn/ oft ifi Dat baerDoo; Dit bobbelen nietopenbouDt/ foo moet Den gelmaf ggenomeu toofDen/ enDe De materie met een fiocS ge> roert 3gn : foo fa! get fcgupm in eenen Dompberan/ Deren/ De toelche nae Der ganbt fai nwgljen met miD< betbaer bper ggemoDereert/ ggefiilt enoe gpeD;oogb� toojDen:©au fai men Den gelm toeDer op ftelIen/enDe luteren alp bojen. «©nbergoubt ban Doo;t0 u bpec in alfulchen graet / tot Dat ggp geboeft Dat Den gelm toacm toojijt, ©an meucgt g�p / oft ooch eet get cupphen bat rontfom Den gelm fiaet / met couDt toa« ter bulten/ b'toelch ben helm bercoelenbe/be Dompen enbe g&eefleti Dan Der olie fai Diche maechen/ enDe in olie DeranDeren. J&aer alp Dit mater beggtnt geet te tooiDeu/ men fait terfiont metten hraen&en af laten/ enbe anbec couDt toatet baerop boen. ®aer �fjn�es fommig�e bie befe maniere niet en p;rjfen/enbe itebec b'olien beur befe ferpentinne btftilleren/bie in een ton* nemetcouttoaterDafigemaethtlg^t/ombiberlcge nbenen. ©«tlwlgfit ttw W &«f« roibbelenbe; WIMBWafon-
a »ej �erop/ |
||||||
|
fecg�ebif�tUsecttooien/ b oliefalfcBupmac�tiggtt
«noe niet goet ban teucfee 5�n/�aec en boben ooch niet foobele. »tp bieopfulchen ttjDt gbeplant3tjn/ men tnoufe �?oogfje uptec potine Den tgt wan een oft ttoee maetioen / om Dat een Deel Dan gaec toatecacgtfgpe bocgtig�ept fouDe g�eminbect jnn / enDe Dat Die olie en�erautcaleDocgttggepDc te lepnoecen�efupbec' berfotiDe rnoggen uptgpetcochentoojDen/ cuDeooch om Dat De felbe te ggemacMuctec fouoe mogben ge floten inofKK^Ltt contrarie ifi Dat De crupDen toecfcD Seplucht/gDeDifiiUeerttooiDen/fp fullen toel ucci olie Be�en/maet fp enfal (oo hcacgtig�/noc� fo mei riec feen�e met 3911 / aio oft men tu(|c{;cn oef e ttpec een nuDDelmatemoeft gouDen: HScngaenoe nu De bewpoinge ban De materien Daec
upt men olie tuil ttechen/fp en moeten niet getoepcht aioc� gerot mojDen/gelrjch geicgtet tnt Difttileren ban ben toateten : mant (jet toepcueu / t'5p tn toatec oft togn/oftgebjanDetogn/fouDeDteepgetifmaheneuDe teucben Dan Den oli�n met anDec Dingen mengen/enbe 'mtt enbouenbjatecat�ttger maheum'raelc nieten m ban nooDe om tepne ernie liipbei: ohe tetcechen* ^fi �atg�pDtem peer�emeft/ofinD'aetbje/ oftopheete afft�en� /oft in fieDenbe ueet toater te rotten fielt/om naDerganDto'olietebeterafietcecben / bolggenDebe miDDeten Die top tetftont fullen ber palen/ foo fai D'olte mogen eentgb gebjech roggen. Wan t een olte Die ban be materten alfoggecot3gnDegpeDtfiilfcerttoojt/poe Doel Datfe terftotu niet en beoeeft/ foo gefcgieDet noti)' tan0 op cojter t ijt / jae ongelijch eer Dan Die anDec olie/ b'toelrhefoiiDer boojga�De rottinge geDffhlIeert toojt. 3&act om fullen De matetienniet meer Dan gefloten/ enbe oeut een gcoDe Ofte gefift toojoen/ en fultec met tojteDjuppef� min olie upttwtben/ Dan oft Dieflaeti sottenpaDDen, Die middel endc ordonnantie die tnen moet
houden intdiftillecen van oli�n»
CAP. LXXVII,
NU Dat De materie alfoo berept ip/toojpt Die in Det
coper Difttlleer-bat/ met fehet matefontepn Dia* tee /te toeren/ tegen ttoee pont Dan De materie ontrent acgcpien pont matecp / Daec om moet u bat feben oft �c�is potten groet 3uu/om Dattet Dec�en�eel uocp fou> lic poel Diiibeii. 39 tt mater Dient De matecten om Daec tsompen cp te�oeren/enDe Doen oDergaen/ooch om De {Himeucen te fcgep�en DeurDeoecoctie Die Daec gBe» febtet. 45�JP fuit oen inenictote ban De toatec mogpen meetDec�ii oft muiDeren/ nae De mentcgte Dan De ma» terteDieg�p�JiU Difttlleren/ altrjotpmet conDitte/ bat ��P fuit neggen oft tgten macl foo Deel matera alp matecie nemen/enDe �at u bat gepjopojttoneett 3p nat ben Uoop ban De mat enen me gpp milt oiftillerfctoaiu inDien Dat te groot oft te clepn toare/ghp fonDt arbept eu coft Deiliefeu.HMi$ ma» Dat De ttoee pono� ma' terie met acbtbten pont toateep De Decfe&ecfie guanti* tept ip Die men macb nemen om met meniebteen ge* aiatheltjch D'olte te Difttlleeen ; toant ift Dat gpp meer neemt De lancbliept ban Den tgt fai u DcrDjietentenDe neemt ggp min / g�p en fultec nautoe toten Djuppelp ofte upt ttechen. ��aecinmen mngtanpna Deerpe« ttencieban fahen moet leben /om oattec materien 3gn biegeen olie en geben/ten 3P Datfe met mentcgte geno« men toojDen/ gDelgcu m\p-^tm/ enDe meecanDec/ at�topyiecnaetnpacticuliecfullenbevulacen. Sfrotl) ftaet Dice te mecefcen Dat De ccupDen meecDec bat /enDe meec toaters toillen Bebben/ DanDefaDen oftfpeteri' jen/om Oen olie upt te trer&en/ om Dat fp tu g�cljjche g!}etottbtegpencmen/ meer plaetfenemen Dan De fa". ben oft fpececijen/Daec om moeten fp oot naaDbenant meer toatecu Rebben / om bat fp int coper bat niet en fouDenaenbarnen. m&QW nube materie metten toater t'famentn't
saper Dat gtjs�am �eot / Jaet Die D�f oft {m wen/oft |
|||||||
|
Het III. Bo�ck
|
|||||||||
|
m
|
|||||||||
|
fpit0pabbemeteen gattBenfnbettbobem/ bai met
toao oft goct cement / gDebuerenbe be bifiillatiegi)e< ftoyt toare/ D'toeUtt fouoe mogl)en na De Diftiliatieop eenen treeft in be coube locDt gijeiielt too;Den/enbe aU D'olie figf toare/ontftopt 3911. Cnbe ifi Dat »nen mete* bclncb liet/ bat b'obe in ben bobem 10 ban ben ontfan* gljer/ menfalbiemetbitgaetnenteontftoppen/ of* tmiicn/ enbe net toatec fai nibenontfangBcc blij" ben / t'felbe goetnen olsa b'olie npt 10 / toeftoypenbe/ foobetreal0 gljp't baer intoilt Ijonbeti. 3ft Datbe olie boben blijft / ontfloppenbe ffeluegaetten/alljet toatet falaflopen/enbe b'olie fai blijden op ben bobeiu ban ben ontfang�et / foo betre 0I0 gtjp toel toefict batfe metten mater niet af en loopt:�^aerift Dat b'olie ober al int mater to gijemengljt/ gljelrjc� een too�ciaf * Ben / 3�g{)et toatet tn De couoe Iccljt beur eenen Igncst Doits / D'olie fai baer in binben bie g�)p met eenme� fuit bergaberen/ enbe in een gia0 boen maer bat fp ten laetfien inDiennoo�ti0/in eenenbunnen ofefubttjlcij liguent beitt De toarmte ban Der Coirne ofttoatme a|TrDeii0 fai gljebjot&t uoojoen, 3\i Dat De oltc op &t toatec bftjft / gijp fuit Die ooc& mogen fcljcpDcu u:e� eenen filaeten kpcl fraenDe og �en �»ncti in De gljef�e. j�oet) fuit gjjp mogljen atiber miDDelen gijebiupclien om D'o�e te ftfjepDen ban ben toatet baer m?be fp ober: gljebjoc�t 10 uijelgcfe met eenen qlafeu trecjjtec/Dos» beiiDcbe bitig�er onbetaen be pinne/ met Dit�toilss �et toater Daet in te gieten/ enDe �'een ofc b'anbet on- ber afte laten. t'^tl'�efu�tgf�p oorS
boen met een fupgtjenDs infiniment / Ijet toatec uptet'. otitfangec Jjslenbc/ b'toeicn b'o�ie in Denbo* Dem fai laten.l&it infira» ment iiioetgema�cStsij�t Ibauttoee pnpen bantoiS pfertjoectou0 t'famen ge« boeg�t/gBtlijcB gijp ijiet bp be � (gu�re nieugijt fieiV beur be toelt&e op coaten ttj�t fgefieele toater upt ism ontfanget gettotfeen fai 5gn. Van de ktaciucn t'^edueren endc gebruyek vande
ghediftilleerdc oli�n, CAP. LXXiX.
A<�ng�efien bat be gDebtf��eetbe olfen �e rabicale
bQctjcig&epbt y.w uan aliemateite/toaer aen elle Ktac�teuenDetoe�cninge ban De fclbe materie feleben: |o en bal et niet te ttoijffil�ti ba-i Dat De genette iml)t ban Den fanpeie �xi upt batfe gctcotlicn ufi gijebtful* leett 3�n baet in 10/ ja bedfupbetccr enbe fubtijluer/ om Dat Defnbigle luBfiawtebturbe toarmte ban be; grobe matetici! gcftflieDeu t0. fo Dac De ge�eeie ht&tfyt Die in een pont toa0 b Jti Den fimple / in een bietenbeel loot0/ of imet oft min befloten 13. 39aer en bonen fo tjebben fulclie oli�n otibct meer anber Defe epgenfepap enbenatuece/ batfe bcut begroote fubttjl�epbtnaii fubflatute Die fp ban oen bpete octeregpeii pebbeti ter* fiont beuc opn^m tot int bmuenfie ban De luna; enbe toonen terfiont pun hraepten. Henga3ti�c paer goet bltjben/fo mogen be felbe lan*
ge bnecen/panctpalgcEi ift bat fp getecnficeect 3tjnbe/ Dat i0 ce feggen/noci) eens met cSepn nper op af fcgetis Deac oen tto(iipal0 gpcDif�iUeett jgnbe/in (�ertne gla« feu gljeaotentoojDen / enDe feer toel met Cement oft j�aftijcfe/ oft met �©a0enbe jf�afiijtS t'famen gl)e* mengt/gefiopt3gn/ be toelcneanuetfing niet en ton* nenbetoaett too|ben fon&er Mtiiite. ?8engaenbe nu t'gebjuptK/fp en moet niet gebjupre
too;ben ban met D:uppel0/ al s.gijp Die alleen enbe on* gemengt neemt/t'3P intoenbigp oft upttoenbigp/ge« Iijt6 ptetnaetiocijfal betuiaett toojben. jBaerom bequamel�rnfi Die intoenbig� te gpebjupcfeen / foo moctmen fuptnet laten fmilten in �oofe mtcv/ oft bieletttR
|
|||||||||
|
ber oppouben / ontiet pantonbe Bet topet in ten felben
graet/oftoocB iti Dien noot i0/t'felbebeimeetbetenbe/ tot Dat alle De Dompen o'een na D'anoei btt&e �if)ctoo? - Delibiti/ enbeDatalleDetoatericgeptDtt itu coperei» �atis/ui Denontfatigeri� obetgecomen,D'�©elcnun fai toeten/ at�menftet Dat bau beacptljien ponben luatere oftbaet onttent/be ipine fullen o�cr gecomen 5ijn / enDe Dat De bifiuJeceiiDe tappete gljeuentmafie meer en ijcbben nati De materie : 5©an moet men op* Jjouben/ om Dat De materie Die int coperei» nat ijs/ met tu foitDe oiuftehen/ of aen beuboDem ban [jet bat niet en fou�e aenbanien/of niet bojce toojben. jl�en fai ooj* fcclca Dat De Dtf�Uaite boel gaet/ift �at tuffcpeit t'ba�en ban elcne Dpippel bpcants geen fpatte en fp/ maet Dat fp cejt op malcaiiDtr toalleti / luact Deure men ootfe toeer befferete ban bet pitte- Bp befen tnibbel toojt opcojteutubtljct copet�atggegeelpbcl gpetttaccRt/ b'toclcnemeeftenbeeiopf�0offe�etiuteiurjut0/gpe' fcytet/fo betre ate�e matei ie ui paergetotepte metten toater i�tcsj�f eet Dat int bat igs/tc lusten tct ttoec pont materie/ ac�tljtenponttoater0. 53oih fiaet nier ootb te meresen / Dat De olie t'fa*
men mesten toater ober gaet/ aiaeDa�tet mater bat metter olte ober tornt, niet alleen en comt uan pet ftm< pel/inaer coc �au tgciie Dat �aer up geboegt i�/ Dtoelc Ue Deur fetacijt �ati oer Decscue metten fi.npel of ma* tenegtoueceube �e ciililiatie ,|)�ljeeftDeuE oefetaept bau osti npece tu De geliootenmaterie gemengt/toaec BfoatDegelsccfcKcac�tmeuepeeftgeaoect/geliicm�' luacp merc&en bp oen reucBeetibt fmaetbe ban Dien/ Die De felbs i0 ban Ds matenen, ®aerom fci; toatet Dat t'famen metter olie obcc
tainr/enpeef� geen minder maer meerDetenoe fiere* �er&racpt/ ban t'gjjcr.e bat ban Den felben brup�en oft ftmple Deur Den Ijelm g�ebifltiieert tg/gpemercitt batneelmeet Den teutfee 5/ceft ban ben fnnple/ ban liet atiber Dat ober ben ijelm gftetroc�en 10. 30aec en bobenom nocpmeet �ecfei%rtte 5flnbat Dit toatec be feraept ban Ds materie {jee-ft begoubeu / Daec meDe Dat int btfiilleren ban Der olie gpemengyt toa�foo macp men t'felue noci) eenss / of 1 meer repfen Dtfi�le' jj ren/ toaetbcur gijp bebltiben (uit/ bat alle ben tctit&e enbe fmabe ban Den fimple baet in berfaemt i0. <©tn b'toelcfee te Doen/fo maert pet coperei» bat toel fetjoon/ enbegiet Daertn alle D'uoater Dat gpp ghebtfftlleert {3eb�mef?ero!ie/fri5!fEetcHDeojDunneertalleumgoen biebaii nooDejtjn / gfiel�ru men in Defetf�i�atte ban bitoliebanDenrup�en petft gpebaen / enbeat�gpp fuit itetiDa� gfip ban ontrent De febentpien poiiben een pont totiterg in ben oiufangpet hebt/te toeten ben bcojiuop'betoaert�at/bJantalUbenrac�tbant�e�le toatet fai baer in brrgabertjnn/ enbe en fai niet feeel mm uracpt0 ijehbeti ban D'olie. Hoemcnftl d'olie fcheyden van dan water die
t'famen ghediltilleert iijn,
CAP. LXXVIU.
DC olie bic metten mater ober gpepaelt is enbe
�anpaec materie gfjefepepoen / iealtptpmet' ten toatet in Den or.tf angijec/ maer altgt0 niet boben D�ijbciibe/ mantDita&il�t�DieuiDengt'onbt/ enDe fom:tjbt0 ooce ober al metten toatet gfjemeng�t. Sifibat D'oliem g^elgcBe mate fmaerberiiSbanket toatec/ fpfalon�et3ijn: j�Baeriftbaifebeu�boube B�el�c&in toolef�en g�eflcolt�s/ oftg�eltjc� uiep* netoolcftfiten�/ fo i& fponoer b'baatet gftemeng|jt. ^en anberen D'olie fai te gtonbe gaen ift batf? ban een bic�e fubfrantieenbe bael bergaberbe ggemaeent t�/g�el�cfealssi�olie ban Cancle / <©joffel-nag{}elp/ enbe anbet DtetgDelgefie. tD'o�en Diete tople batfe beur toube Dirne moneti obet al metten toatec g|)e« mengt ;pn / bat fp oli�n ban Unsjg enbe ©etuhei<,#m b'ohe ban Den toatet tefc^epben/ foo toare teneec (lengoet battenoatfangjiesbenbobeiiuentoepmet) |
|||||||||
|
vande Landc-
% i�lettett-toatet/oftCaneeMiJaier/of t in ante bf es*
g�jslrjcte toatecen / cube�aeiitieenD|iipp?�ofttku«e boen ban bec olie Die gjjp tout gBebjupcben. Particuliere bcfchrijvinghe van ecnighc olien,
die acheer volgende de voorgaendc ordon-
nantie ghediftilleert zijn,
CAP. LXXX.
OILten ban faet/geltjcfi banmn�0/i0enr&el/©lier/
Comiw/enbe meer anber/toojben ai�u� gebiftil « leert: j&eemt ten eerdenfo beelfaetat� gDptoilc/ t'jp hyf of feu pont boo� t)et minl�eenbe belle ; ^>toot bte gnj�elnc/toeltoeftenDe �attec geen faepfeen otige�joii� en bittoe: 3&oet�attn�)etcouer bat/ enbe giet baer op 25. oft 30. pont feerclaerfontepntoaieeimengBt bie feec tod onDer een/bet&et bac met 5�nen 0e[m / enbe boet boojt0 alci uomt gefept 10. <®'otte Die alber eeeft ob�i tornt 10 b'alo�rbefte/baeromfal men ben ontfan* gei' tuiee oft bjte tuael mogen beranbe ren. jt�u ftaet te metc&en bat olie ban t8nij0 quaiijcb
matB inben Cornee g�ebi|tilleert tooi ben/mibt 0 bat �yngljecf�en tefubtyljijn : jaebeelfubttjlbecbanDie bauo�bene&el/ foo batfe beur be toarmte ItcBtelrjtfi betbliegBen boe filepn bat ootfc Itft bper macfj toefen; j�iaerfeet toeltnben toiutec: Wmnijot be 3©inter toubert0/ Boe b'olie bicfier in bojme ban CampBje fai 3tjn/�l0 fp in ben ontfangB« bjupt. 3fil0gBpbie beur eenen repnetiIpnenboecfi f�gBet/alle be toatertg' Dept loopt bene / enbe b'obe blijft m ben boecfi/bie nae eer Datibi' moet in een groot gla0 met be toarmte ban ben fiabe bun ghemaec�t toojoen : in fuit fier boe» gBenbiojtbet toaterigB Baeft ban b'oliegeftfiepben, <©efeoUet0 feerertellent/ t'3p batfealleen bpbjup» peljj met torin of fopfien/oft met plaet fuptfier ingfie* nomen toojbt/om be magfie te fterc&en / enbe Belpen teeren/om bie toinben te boen fcfiep�en tegften t'fleir � 3911 tegfien be gyeb jefien ban be long&et / (00 toel al0 ban be j@oeber/ toaerom batfe ootfi ftopt ben tottten bloetbaubebjoutoen. ®e bjutljten/ gDelijtfi <©enebet-befien enbe anber
mme bat bie meer ottatbtigBe fubftantie in Rebben banbe ctupben oftfaben/ en bepoeben ootfi foo beel luater�niet/ foo bat bool�en ponbt ban bebjucBien b�f of fe0ponbt toater0 gbenoer� ijs. «©efenmoeten blepn g�ejiooren ;iin/ enbe ban int bifhllcet-bat 3ijn< toe gebaen laojben gbelijcfi ban be btupben enbe 3'�ben B�cfeptus. ©an Defe tornt b'olie eerft ober/ baernae fjeet mater. ^peceruen enbe Minoratijtfie bingDenraojbeiiop
be feine maniere ban oe faben gjjeoifhlleert / maer int Mftilieren bau uien en fuit gyp noti) toijn / noeft �D»' bianbeto�ngfiebjuprfien/ gDelgchfommtgde boen/ maer tlaer foi�tepn mater / om bat betoon enbe gfie' bjanbe te nn ter (lont op tret&en/en geenfiii0 be cratftt ban be fpecertjatljtige bingben mebe en boeren/ maer Der puer mater en rnf� niet op fonberfpeterijatBtig' Dept. ^'oiie ban Boten JBufcaten/enbe tK ban ben jDarti�/ bigben botten op b'mater. �>mfeer eccellente olie ban Caneel te �ifiilleren:
lierait een ponbt goeben eTaneel gBeftooten/enbe beur een grof fiftegljefift/ boet bie in een gla0/en gieter op toatec ban Bugloffe/25etnage/<�nbibie enbe Confitte be <©}epn/ban clrr een fialf pont / Iaet bie bies oft btjf bageutoeltoegefiopt ftaen toeptfien. t®aernagietet el t'famen in een bifttlleer-bat / f�eIUtin een teplemet fanbt op ben oisen / enbe maetfit int eer jie clepn bper/ t'felbe allenfbtn0 berficrcfienbe. Stift nu eenen tijbt albu0DecftghebiftiIleert / beranbertbenontfangtjet toant befe i0 be ertellenfie/enbe beel trarljtiger ban bit ria bolgbt/uelcfie ttoeebe maclj betoaert toopen/om atiber Caneel in te toeptfien. (©p ftefelbe maniere fuit gf)p �ifiilleren <J5jof»
fci-nafl��W/ ppec/ ni^ljium/ <$aligaen/ enbe anber. |
||||||
|
winninghc. 185
Hoc men olie uyt hout diflilleert.
CAP, LXXXI, OM bat be oliac&ttge fubftantie ban be gou ten Uw
per enbeaenclebenber 10 om baer Inmatbiigbept/ foo is cocfi bet upttretfien ban bien anoer 0 ban Dan be t rupben enbe faben/en too jt gebaen met meer ber coft/ meerber moepte/ftoarigoept/enbe be�enbigoept/ban bie ban betrupben en faben bietopbertlaert Ijebbeu, 3|tfi toeet toel batfommtge bie upttretfien bp nebet* toaec0 btftilleren/ b'toelt gefcbiet met ttoee aerbe ba' ten op een gljeboeg�t / enbe een pfer plaetfien met beel gaetfien0 tufft�en bepben ggelept/ maer fultfie olie en beutptiiet/toantfp ftintt meeft" na ben bjant^befti i0 batmen bie opfttjgenbebtllillere/ om feseer relient/ fcOoonenbebeurbitiigenbete Jjebbem toaec afbema* mere t0 befe. jBaett ben oben ban materie enbe fatfoen al0 bo;en
uptgenomen bat ergen0 boben in ben oben eenen fierf 3P/ ombenj)al0 ban pet biflilleer-bat te bequames mogen ftbitben enbe boegen. Cbat fai ban g!a0oft aerbe binnen berglaeft oft
berloot ggemaecfit 3tjn met tenen trommen Dat0/foo groot batter ttoaelf ponbt toater0 matD tngaen/ben �al�oebbenbeanberftalben often tninfteneenen boet lantfienbenebertoaer0 gbecromt/ toeltfieubal0ban ttoee ftutfien fai gfiemaetfit 3�n/ fteteenban ontrent fe0binger0lancb boben benbuptbban benglafe/enbe f 00 topt batmen baer beur matft be Bant int tta t bjen * gen omfeboon te mafeen:«©'ittiber fai filttj�tg engBec tonjbentotben epnbe tee / fyttoeltfiegl)e|ie6enenbe geboeg�t toojt tnteerf�e ftutfi meteentgpE«tement/ oft flement enbe 25olw0/fo batfe mogben t' famen ge* boegpt enbe toeber gbefebepben bjojoen n�s men MU 3@aer af befe J'ignere 10. H.gi0be4[rom�al�ban
gla0/oft besglaef be/of t bec« lobe aerbe gbemaetfit. 0&. 310 be monbtban ben
� romba 10 / om be materie bae r in teboen/ enbe cot om be banbt beur te f tenen / om t'batftboon te malien: <@e toeltfietot bien epnbe moei toqber 3pn ban bier g[)eton« terfept ftaet. �. ^etanbes ftutfi ban ben � combat int toelcfie be mont ban b'anbec beel ban ben bate moetgbe* boeg�t3bn/ �ebbenbe eenen tant baer be hepbe beien ful# len t'famen gBeluteert 36n. ^. 3&'epnbe ban btt ttoeebe fiutfi/bet toelette irioec ftberp enbe bun 3ijn/ om battet foube mog en in alber » iepeglafen geftefien enbe gbebQegbt toojben. <©m nu bolle te tretfien upt oliar�tigli �oubt/ men
moet ten eerfien bet bout clepn tyefien nu t ten b;aep* bantfi enbe niet fagbenoftin leutfien boutoen/ noeft ootfi tot poeper ftooten/ toont Jjet ftoelt tefeer in't fieben/ gftelgrfi ootfi boen be flut r fieno bie met een me0oftanber inftrumenten gfiefneben3nn/ foo bat ftoaerlncfi3gnoliegeeft.<@oetbantnben�romfjal0 ttoee ponbt ban btt fjoubt bat metten b;aepbantfi gl)e< bjofien t0/enbe foo beelgbebjanben torjn om te toepo fien/Iatet foo eenfgbe bag�en t'famen ftaen/ toont be« feng�ebjanben taijn belinone fubtn'lf�ept beur bjtnt* getbetetbaneenigbanbetnat/ enbefebepbet fonbes: eenfgbe grootemoepte b'olieban Baer materie/ fon* ber eenig�fiti0be natuere ban ber olie teco)compe« ren/beuc bat be compierle ban ber ol e feer nae tornt, ©'fcwlcf� b'oo?fafie io bat top Uebes gBeb)anben totjrt ban toater baer bp boen. Stift Bout gBenoecbBeeft gBtbiepebt / fteltbe repte
boben op ben oben op be pfer goerben / enbe ftelt ban ben Ctamfialj� in befe tevK nmtfomnw met fanbi befei
|
||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||
|
i84
|
|||||||||
|
reebleenomte beletten bat be ^ermeutgnnfetopeiH
tpj�. ©oetbcfebinggen t'fameninben «�rombat�/ bte gftp fraep f uk (tellen enbe boegljen tn ber maniere booifept op ben oben. J�aetnt baninteerfle faecgt bperomijet Uiaterbat eerftfalafgaentebtfiilleren/ baer uaer uermeetbert om D'otte ober te Ijaltn. ^Befe olie Um|t oocbggebifblleert met be nieuUi ggebonbtn mibbei.j^eemttUieepoutCermeutnn eubeatgtpont feer blaer fontepn-bjater / boet bat t'famen tn ben brom-gal0/ en biftilleeret met matige gttte/bolgenbe ben regel ban olpen upt fterltacgttgc Bouten te trerbni gier bojen befegjeben. «©'olie oie gfjp baer affuit �efa* beu/fai (eerfupuer/repn /blaer cnboojIutgtiB�3gn/ feer heiige ban teutbe enbe ban f malie/ b'boelc met en toojt bebonbeti in be olie bie op be ggemepne maniere/ gebifiilleert t0. «H>cfe olie fai men laten bjuppen in tt* nenontfangerbiebalfbolroutmater0(0/bu}elcb'o!ie feer betert/ tn boegen bat be felbe fonberlingge goet i� tot alle gebitfeen te toeten/ tegijen cojtigftept ban aef- fem/tegen benfteen/ tegen becclune/enbe gljebjerhs ban De longer eeu�alf loot bent ben mont ingenomen, «©och om be g�ebleben lijctebsuen/ fp;oeten/{iletben/ enbe anber bietben ban ber bupbtte berbjnbenbaa bupten baer op gefireften/tot alle b'toeltn anber Cet" meutn'n olie op b'eerfte maniere gebi|iilleert / glje�eef onnut i0 enbe oubcquaem. �©iltgljp nu toeten toanneer bat bef? btf�illflti'ebaa
ber olie fai bolbjogt 5gn/foo neemt atfjt toanneer bat- ter niet meer upten brom-gal0 inbenontfargberen b|uppt / toant ban i0 be befie enbe creeilenfie olie obes g�etomen. J®aer ifi bat ggp upt be refie/ t>k noeft ire benbrom-gal0i0/ meer olie toil�t upt-trcc�en/ foo too;pt baer in ban bo;en Dooi ben ftaf� met blepne (�HcSeng/ een onte lootp/ enbe luteertal^bojenbcti ftal0 toel bafi, �©ant �et loot gljefmolten 3�nbe/ fai Bet obet blnffe! ban be«©ommen boen fmelten/in boe* gen/ bat al 'tg�jene batter oWatDtin� in fai 3�n/ gelgtS olie baer upt fai bjuppeu in eenen anberen ontfangger. #et toeltbe gebaen jgnbe/ neemt ben brom -galg ban ben oben/ enbe maerbtbienfcBoon/cmin bierg�elrjc» be toeberomme te mogbeu gfiebjuptbetu Om Olie» uyt harde Gommen te diftilleren.'
CAP. LXXXIII. H38rbe«©ommen/ g�clntbal� : �©ierooc6/25ei!*
jopn/ jKa|igt5s enoe Wa&/ mtbtp Dat bieaerbt^ acgtiger jtjn/ gebben een bafier toefen/ enbe en refoi« beren fo Iicfjtelijr niet aio be toeecse ©ommen/toaer* ornine bat D'otte mtt meerber moepte toojt upt-g^e~ trotaen. ^§>p ftebben 00c eenige fco?te ban olie efi ma* telnt&e ftitte ban Doen/ om toeerh te tooj�en / om bat men baer na te ggematltelrjt&er De olie foube mogfjeu upt ttetben: VDeli0 toaer/batter eenigfte onDer Defef* be5�n/ bie moepelijtbfr3gn ctntefmelten/gOclpcfe ©ierrootb enoe OSenjopn: fommige ootb licgter ora fm eiten ggelntb bet �©a010 : anoer miDDcimatigb/ gbelgtb be jKaftijt� : 3jn boegen bat alle befe<©osn« men na bat fp Itcftt of mopeltjtb 3011 om te refolberen/ moeten toeetb ggemaetbt enbegbefmclten 3ijn / met bemtbbeltn bieinbebiftilatie banbetoeetne <©om« men berdaert 3gn/ upt-geucmen toater/ get toelt!i« nimmermeer en moet tn ben brombalj� met befe ma« terien g�eoaen 30n/ gemereRt bat be gerbe «©ommen feer qualnrb bet toater mogljen lijben/ mito bat fpfe ben beom-babJgljefloteu 3gnbe/ get gDetotlt ban ben bpertoeber-ftaen : jBaermen mac� in plaetfe bas toaternemen bfponten'Setmentijn olie/ foobjeloni bat befe olie feer fupberi0/ enbe met matigge bitte gebifiilleert/ al0 ootb om bat fp een epgenfefjap geeft Die ber natueren ban be «©omrne naerber bomt/toaee booi Bet ftfttjnt batfebeQuemerigom te ggebjupt» ben int bifiilleren ban befe materftn/ enbe om�wc betbig&epttebeterein «©oeft
|
|||||||||
|
befet / mm matent bat ben RaW tome beut ben Beef
ban ben oben enoe nebertoaertg yangge nae ben ment
yaii�cn ontfangljer inbe vuelfhe botgp toel bufi moet
bereeniggtenbe gcluteert3gn. 3&aernaleg�t allenir-
beug bc gloepenoe tolen op ben roofier ban ben oben
^omtrjotg fai oocfe goet 3011 batmenglcKpenbe colen
legg�e bobeu op ben «flron.galg baeroe matetienin
gljcaoieujgii/ tentoaere bat men iieber eenaeeben
replc baer ooer bielfbe / om te yebben ben toeeruagb
ban ber bitte. 3&e|e bingben alciw gljebasn jonbe/
falmentnieronbcr�ouben/ cft nae bat noot t�/t'bpet
atienfbeit� bermeerbereii/toelgae flaenbcf berbolgft
Uanbe btf�tllatte/ tot bat be gbebjanbe togn bie op
r'gout ggeoa*ni0/ gljegeelbsggebifiilfeert/ toantIjp
tornt aloer tufi ober / enbe beegaert bent tn ben ont'
fang�ec. 3Daer nae bolgUrbeenibelobe alleen/ jaein
fultber quantttept/batmen niet meer baer af en moet
bertoacljten toat putrefactie batter ooib3gn maty,
25etoaert feer toel befen gbebjaubentogn/ Die u tot
t'felbe toereb fai mogljen Dienen / om bat ftp altgbtj�
bpftem ftcuDt eenigtje tratftt ban De fubfiantte bte
baer in geeft gbeleg�en/ te meet om Dat ftp matft tu»
neiitottU!ceofiD}pD!ergS)elijcftei!ifuneu.1fil0nuDen
ontfangljer metten ggebjanben top iis afgenomen/
menmoeteeeen an�etaen boeggen bie gaifbolclaer
toatetis/ oaer b'olie in macljDijtlleren. 3fi[0nubefe
fcif�iUatieboleomen 10 / b'toelc&g&p fuit toeten bpoe
te benen boienbetljaelt/ ftgepbetb'oite banbentoa-
ter al� bajen iss g&eleert/enbe fuit met tene / of t boo|
alle anber btngften ben Cromftat� upten oben nemen
enbe Den Ijal� af Doen / eube De buplttftcpbt bte Daec in
10/ uptuemen/ bebjelrnemen naberyanbtfooDicH»
tolte met toater fai tempeten/batfe Deur een frantane
gtpaffeer t5 nube enbe yerfoben geinen een pap toojbt/
be toet�e fai Dienen nooi De felbe fiet&ten baer toe
�'oiien goet 3gn. 23p befe mtb�el �ojbtgfte&iftilleert
b'oiie ban f orb-ftoubt/Diefeer goet i0 tegljen beftoe»
ringen en�e pgnen ban#ocgout.«©'�lie ban «BffcUen*
gout/De toelcbe upttoenbigb gbebutpefet/ feer goet i0
tegften bet tou�tt flep�3�n/ gtcftt / enbe om bet fuot te
refolberen/ mact ingljenomen t� Die een fonberlbigge
ftulpe ben genen biemiltfuc�tigftjgn. <©lieban«©e'
neberftouns een ercellentc mebicgneom belenbenen
enbe mocber te berftercbtn,
Hocracn olicn dift�lecrt uyt de Gommen,ende
cerft van de gliene die weeck zijn, CAP. LXXXII.
OIB oltcn u pt bommen te bifltlleren / moet men
ben felbai oben enbe Cromgalis gebjupc&eu/baer in be oUatftnge Dosten gebif�illeeit toojoen/be Uielrbe om be ujaecgepc ie fegggen met fonber greotemoepee gyettotben en teoreti / om baer taepe enbe baft gou* benbe lamtg�ept/upi be toelette fonber groote moepte enDebeyenotgljepbt berabicale bocgtigljepbt nieten rangetrotuentoojoen. ^abat meer 10/ baer3�nfoo toeel manieren om oli�n ban «©ommen te treeften/ alflrrfoojtcn jun�ati «©ornine. �©ant^»ommigfjc 3nn tueecb of bloepenbe g�elgcb <3Eermentnn/m�ime of bloepenbe «j&tpracr; / enbe anber bierg�elqt&e / bte niet clepnbper Jicgtelgcb f milten. Sfiuoer 3911 part/ gljelijttt boierootb/ 2Benioflu/ |Ba|int/ bte een matt» gfte fjttte epffc�en om meetb te �jojben. ^ommlgpe f milten met een bjateracbtigge bocgtigbept/gljehjcb IBpireenbe «©omme ban arabien. «©m nutebiliilleeren be bloepenbeefi Uieerfte gom-
men /enbe b'olie baer upt te ttecben / matb men ttoee inibbelen gpetyuptben. Wm\z beeft ober langden tobt g�ebjupcHt ggemcclryb'anber i0 nieuttier. i^ol* gftenbe �'eerfre maniere/ foottiofDtboo? erempel b'o- lie ban 'Setmcntnn albu0 gbebiflilleert. j�eempt (laren ^Tetmentgn foo bele ai0 gijp tetlt/enbe tot eltb |)onbt Cermenttjng neemt tyu onten a{Tcgen0 ban «entgD I58W goute/oft fgn fanbt/ oft mpm ben �ar- |
|||||||||
|
van de Landt
|
6«c. 185
inbeeifiucufReniS gpepauben/ enbe latent mei gpe*
DetRt t'famen (�aenfie�en/ maecoIjSbempningpe* f oDen 10 / foo gieteufe anberen mpn baec op / tot Dat ekn ponDt map tpien pont mpns peeft berDaen/ enDe foo fp fien batter nocp mot mm bp pet map t� / foo nemenfpgetma0 ban Den bpec/ ombattetntetbacn� en fouDe / enDe gieten ter ftont pet ma0 in eenen anbe« een pot Daer mat mitten mpn in 10. Kilft mass i0 tout gpemo)Den enDe De bocptfgpept afgpenomen/ fp pel- lent tn oen � rompais te Difiillereii. |@aer fonDec Itngpe moet men aept nemen Dat uit bi|hilecen§et ma0 niet enfiebe!/ gpelptu men Doet int bifitlleren ban Den termentpn enDepontgp/montfultuemateci* en f milieu IttptelgcB op/al0 fp aermaimt 3pn. «©aec om moetmen int eecfie facpt bpec masen/enDe boo)t# allenf feen� becmeetDeren / enDe Den pelm bertoelen/ ja om pet opitsoen tebeletten eenigpe tlepn fiu(tBen0 loot in papier gpemoiioen Daer in moppen / oft ©epl" blaDer0/oft fpn fanDt, Defe olie 10 uptermaeten goetompeete gefmiUen
oft apofteunlentot Djaetpttebjengpen/ Deppnente fitllen/ DeparDeenDe gpefpannen fetiuente berfoe* ten/ enbetegpen Degicpt. ©'materDat boo^D'olie obec gaet gpeneefi monDetbaetlntu alle focjten ban monoen/ al0 fp Daec nie�c gpemaffepen mopen / enDe bat men eenen ignen Doeccj&en baeroplegpt DatDaec mebenati0gl)emaetut. (©pDefeloe maniere fuit gppDifiilleren Benjoin;
Ben/EaDanum/enoe anDec DiecgpelgtRe «Bommen t poe mei Dat De felbe ootu mogpen met mater gpebi* fi�leert rnojoen/ gelgtfi De oli�n ban De «upDen en fa- ben bojenberclaect» Hocmcn maectolie van Myrrc3Stiracx Calamite
Gomme van Arabien,cnde ander dierghelijcke,
CAP. LXXXIV,
D� materie btemen tretst upt Mpixe / «Bomnic
ban 3(cabten/enDe oprate �alamite/en 10 geen oiie/maec een Dicbe/ taepeeiiDelgmacpttgpe matecie. «©'meltRc te mectben 10 / Deuc Dat fp niet en ont* fieecRt/ enDe ifi Dat gpp eenigpe bint bte tyanbt / 3pc febee bat anDec olie met gpebjanDen mpn Daer onoec gemengtt0. j^eerat Dan feec betfcPeepec0/ laetbie feec parDt
fteDen fnptfe Dan obermiot0/enDe neemt upt De Dope* ren: JBaer bullet De plaetfe met foo beeI«Bommen eec Dat3p cout gemogen3P"- ©aecna boegptDefepelf* ten te gabet/ enDeimaect aent feperpfie epnDe een gat; ^angpet Die in een uelbec / ten epnoe bat De «Bomme Deuc oebotptigpept ban ben beloer (t'3p |©p{ceoft ^tprar Calamite) te betec cefolbeten. ^telt ootb on* Dec elcb ep een glas /int bielcbe De materie fai ouippen gpelricbponigp oft Dunne Igm/ gpeDaen 3pnbe/ ne* met t'gpene Dat in be glafen gebifiilleect i0/ enbe flop- pet glas feet bafi toe/flelletiDe boo;t0 mei Diep in peec* oemef�/ ombat Deuc 3pnmarmteDefe materie fouDe Dunner enbe boeptigpee gpemaetbt moj�eu/ enbe een oliegpelptb3pn. ILenact jftec-abent/ beceptb olie ban iBptretn
befer manieren tt�eemt opteepte enbe geen gebalfcpte jBpjce fe0 oncen/gpeb)auben uifln bie gpetetttftteeit i0/eube gpepeeluptbjant/ttoaelf oneen/ mengpt befe t'famen in eenen glafen Ccompal0/enDe fieltfe fejs ba* gpsn in matin peecbemefi tebigPereren/ baec nae bifiilleectfe in Bainco Marie, tot bat alle begpebjan* bempn gp��ifiilleect/ enbe gPepeel obercomen 10, © on fuit gpp in ben bobem ban ben <t rompale b'olie fien liggpen/bte gpp Deuc eenen Ignen boecb fuit boen/ enbe bemarenom petaenfiept langpeftpoon te peu* ben/ enbetnspn jem�t enbetlaecpepDt tebeJuacen, ^Defeoliei0een opcecpteBalfem om terfiont be toon* ben te genefen/enbe alle anber fnVaenbige fiecten/ alf~ men een palf loot ban botyn in nnmt * *P (0 oor goee |
||||||||||
|
4©0cB faunen �p befe miboe� tel meer olte�aecupt
«recueil/ Dan oft men fabel ofc fnn�t Dat gpemaffcpen 10 op befe materie DeDe.CitDe inguaile Dat gpp g Ijeen «ecmentgnolie gpereetenpaot/ gpp fout mogpen auoec olten gpebjupcben/foo mtre al0 Die ban a�e bo* leucienbe reutbfoo feec al0 mogpclgcb tst berooft ma' ten : nocptan0 en fuit gpp baec meoe met meecbooj- fcer�Danoeuc De�oojpen�e.�Pai�i Daer5311 forami.» ge foojten ban forame 3pn moeplpc Die om 1 milten/ gpelgcb De luTMecoocb/Datmen in Den «trompat� moet f tur jcueu� Dan looDt taojpen / aliS �ojcu g�jefepot ��/ maecDen papsbanDen erompalo moet iaat poogljec gpepee�etijpu/ DaninDeDiftiUasiebanCecmentgn tnoe oltacptigpe pouten. 23p Defe miDDel fuit gijp nae Dat De matecie matin gpemojoen tg / onapettag* feit fommtgpe oneen olie ficn o^ben opt matec Dat Iin Den ontfangpesi0/ Demelcbe nuoto bai fe fuif enfeppnen eenen quaoen ceucbe te pebben/enbe otiu'eflijc te jgu ban fraaie/ moeten gpebetect 3pn Deuc beran « becingpe aan touDt mater in Den ontfangpec/ en�e ban beujaeebt tooien totten gtje�iupcbe piec nae jiewlaect. ©efe Dingen mei beeftaen jfluDe/ ifi bat gpp meet»
bec poop aan olie begeert/bie doelt claecDec enbeercel' lentec ia/ gpp fuit nemen tmee pont aan De felbe ma* tecienenDe «Bommen �aet af D'olie gpemaecfett0Die gHpbemaect:3@oetDiet'fainieninDenmelgefupbec' ben «Ecompat�/ enDe fielt Dien op Den oben/ met Den paW meet iteDeeiaaer t0 pangpenoe / foo fai op cojtett tgDt/foiiDerfeecf�etcbbpee/ oemateete gpelg'cbeen boter mefen/en�e feec bloepeube / pebbenbeeenmiD* belmatige oicbpepnuffcpen forame enoe D'olie aan lebojen gpeDiiiilleect. jaeemt bieDerommeDefeba- teraeptispe matecie/ Doetf e in Den erompalo nae Dat m feet mei 8erepmgpti0/eitDe fielt di� uoo|De tmeeDe tepfeop Denobenmetfommigpe oneen aan De gpe* fupaeroeolte/ Die gpp tneefi upt De felbe fpetie aan «Bommen pebt getrotsen . Bp Defe miDDel enDe pulpe aaneen miDDelbaecnper/fultgppalfoobeel/ jaefeee eccellente olie ttecben/al0De confie enDe nature fouDen mogpen t'famen geaen. $ter pebt gpp Den berfebec* fien megp om olie uut pacae domine te trecben : en boemel oen feiaen coftelgm balt/ foobepoojt Dien notptait� om Dt eccellente eer gpebuipcbt te tooi* ben ban begfiemepne maniere/ Die met fabel/ oft af' fcpen0/oftgpemafTcpenfanbt/batinbenCtompal0 met Demateciengpemo{penmo}Dt / te merebe gaet. 33p fulcben miDDel fnlt gpp olie maecbenban Cm» mee/aan «Bagaetfieen/ban golfer/ enbeanDes Dier* gpelgtbe Dingpen/ naeoatfptlepne geftooten 3�n/ baec bp DoenDe o�eban «Bigben/ nae Datfein eeen lo- Denbat oft in laeume mater mei gperepmgpt enoe gpefupbertie; <©lie ban ma^mojDt aioit� op De gPemepne ma*
nieregpemaeebt : �>miuet ten eecfien opt bpec/enbe toojjjet in eenen pot bol mitten mpn / Daer nae pan* belt meter panDt feec mei gpelgcb een Deegp / at� nu uptttetbenbe/ banbjebenbe/ enbe bitumilo opeen �neDecbjengpenbe: 3Bat gpebaen3pnbe fmiltet nocp eend/ enDe mojpt meDerom in ben felben mpn / enbe DanDelt af� bojcn/ b'melcb gpp bgie oft bpec maei fuit pergaen/en tot bat gpp f iet Dat pet mag een pinte bau Den mpn berteert peeft. Dat gpeDaen 3pnDe boet bit ma� alfooberepDt in eenen Cjompat�/ enbe toojptbaet op fabel/ oftgPebjafTcpenfanbt/oftgpe* f�ooten cacceelfieen / poe me( Dat gpebif�iUeert tnacD toofbenfonbet fabel/ fanbtoftcarreelf�een/ gpelgcb menbperpecientiebebint. Huteectban ben erom* fjalsi tontom/ tot De Delft toe ban ben pal�' / enDe fielt fjemineen teplebol afTc�ett� opt bpec/ b'meltbtnt eecfie :lepn enDe fatpte fai 3pn/ t'felbe allenf ben0 ban gcaet tot graet aermeecbecenDe / foofalb'olfe tlaec obectomen. 39uDecma6enbieopbefemaniere: �>p fielten eenen potaol mitten of tooDebjpnopt bpec/ |
|||||||||||
|
tnbea(0D«mgnDeeti^/ mojpeiijpDaet: foBtttoniiI «amij^ji�f8o|«i
|
|||||||||||
|
iftiiWn
|
|||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
i8�
|
|||||||||||
|
tgienben bagfj ban ber iBane/ lenbe nimmermeer ir&
nfgaea : ��^antfoofp be^gbe baer rontfom fnllei� maetBen/foo fullen fp biz boo^tf- bjengijen op ben 40. bagg / al0 fp fullen fierta 3gn in bocgfien bat bte epn* Den enbe ftgo|0 fullen grooter/ perber enbefgnbec ban poil oft gap; 31'ju / ban anber Die op anberttgben bsoitgebjotgt �tjn ; ilaer be gDene Die tut bje&eii batt ber jBane gDebo^eti 3�«/ bie 3nn altpr 0 onfiertb/enba been ggeen piofgt. ~<®z mibbel om bic booitjs te bjen* ggen i# l batmen be felbe naer bat fp met bJittera rogn befpioept oft nat 3gn gDemaecfet/Jteber ban me� lacu�j tuater / bp Den bpere leggge tot batfe laat bss* toarmt jQu: <©aer nae fai men bie «uffepen tmeeooi' tuffend bol plupmen legggen marmatgtigg / oft tuf' ftgen be bojfteu ban be b^outnen/ foo betre ai� fp \)m, f�onbennieten�ebben : enbe foobetooimengOEbojm tuo^ben/falmen Di& metbebunfte J©oeibefte-fa!ab�riS bau baer nemen/ enbe leggen op barbera of taertfpeS/ bie met $lffem/ of1 oberane/ oft anber DiergyehjcKe trupt gpeto|eben3gn, ^tefpiiugfjebojensijn/men fai gun t'fabontsienbe t'fmojggen� |Bo?rbefte-b!aa b«c0 ggeben/enbebaggeigrr meer enbe meer/ naeba� fp groot bjojben tot be bperbe jf�tipte: mant ban fui» leti fp fnoeng ootfemoeten blabcrg gebben/ mi��S bat fp meer eten ban fp pleggen.iBaer nwn moet toe* ten/bat men gen moet ftyaersigDenotcp gijebena�si fp muteren/ mibtgbatfp �jeeta5B'H/ maettoojal moet men toefien bat De blabetg niet bo|re / botUt not� nat en 3911/ oft ifi batfe bocgtoft natsgn/ bat men bte met ftgoone boeteen af bage enbe bp be bpere b^oogge. ^p moeten ootfe ggeplur�t tooj�cn bau jBoerbefie-boomen Die tue! ter J>onne fiaen/ enbe eec out ban jonta 3gn/ bit ooth rootat�)f igeoft f martat^* tigge beften b?ag|)en / bjeltae blabcrs mt m ma» g�en t'fmoiggens geplutat 5gn a�!3 fp ban ben baeuia oftanbetfins nat^gn/ meer nae bat be isonne bae� op geeft geftljenen:«©otH moeten be goebe ban De qua- be ggeft�epben toojben, «©efe bjojmen tnoeten foo luttel ggeganbelt toojbenolis moggeltitatis: Wsvt. fjoe bte meer ggeBnnbelt �ojben/ yoefp meer beftoa* bigot toojbenmibt� barfpteer6eng?p/jjjtnctpaUjffc als fp muteren, ^otgtan& moeten fp repn gorgo» ben 3�n / enbe alle b&ie ®ag�en moet men paes bup# lig�epbt toetg nemen/ baer en bobenbe plaetfebe* roocfienmet�©ietootK/l.osta/2�jupn / ^crrpeoft ^peca/ oft ^auctffen op gloepenbe Kooien gebjaben/ om�at bcfe beeftaeng g?n fouben bermafien / enbe ift bat fp fica 3�n/ met befen reurue fullen fn toeber gf�?* nefen- iBen moet ooca ive! gse fiaen/of fp niet en fia» pen : bJantcitibatfpbtenrae� fiapen pjirctpai�tS af� fp muteren / ifi batter cenifgff�tj'n bte (Adiw�tta fonbec Mapen / men fai bte moeten alleen f] elienfon- bereten/ om bat fp fouben flapen/ anberftng fenbea fp berfien. IBaer ifi batfe norg alepu 3i]n/ foo moet* men Die feberlnta t'eten gcbcn.aiiS fpbebter�e repfa g�emutertDebben / foo eten fp ben betDeubagp bars na beter ban fpoptgijebaenpebuen / tot Dat fnm lic* �aem blintaet / enbe bitatot!0 be ftjbe toonen bie fpia i Den bupta gebben, �nbe ifi bat fp be felbe fullen tei� leberen/foo fai gun gooft foo toit at� 3ilber 3�n : mees ift batfe geel iis/t'fal gout geel?gn/enbe ifi batfe groea oft^angetolenrisJ / t'�u�ftfc�befelbebErtoeyeb* ben. M\8 fp ggeboelen bat fpberfaebt3tjn ban eten/ foetaenfppet batpenbientom baer aentetlampeii/ enbe Den ftjbebp ojben beginnen te mafeen/ pegfje�gt� paerfelbenfluptenbeingaerftgtlpeoftftoojffe / be toeltaefp maetaen op ttoee baggen oft lattei meer- 55an moet men blijtigp 3tjn in te legggen ronDtfpm be barbere beel 25jcm/ ©aren/ ��nngaert-rantaenf �ptfientatrBen� / ��ffat'gnie mepaen�/ enbeanbes bingen bie toel bjoogge 3�n / toant be botgtiggept ijs gen bpant : $otD en moggen niet betlaten 3gn / boot bat fp alle ggel�t6yanggenenDeggetIampt3gnaeB Defe tatraen0 / om baer gun toerta te boen / toaer tea Dat fp foo gretigp gaen/ batfe meteen futiejen felbets tn Mt
|
|||||||||||
|
kanoen Eijfce-foiojm.
T'profijc van den Zijden -worm.
|
|||||||||||
|
CAP, LXXXV.
D� ^>ij&e-toojm en moet niet min geacht too»ben
d» De©pe/om 0« feee groot profijt/ Dat ban paec 3ijbe-tos«fc�cmt / baermeDe�tepferss/Coninggen/ $jincen/<eoel-�eDen/#ielaten/ «S fftcierp enbe anDe» DietflUel�tUe Ue�eu tevhett fpn ; 3a Dat tweet tgs / be 3ij�een Dient niet alleen tot bertimngBc Dan De men* ff gen/maer us o�* rea fonberlinye guipe om get fiera fiert te fierruen/ te bergeugljen/ enfce De bcbjutfere oft bjoebegeefren te bermaaen/gelgtfe men marp mere* km bp �e ebel Confiture asluermeg genoemt/Die iv.u* f�enbeeiusgemaeetbanDctottieenDetnfufie ban 3pe iii fay ban�aemic0/efi ingenom� een fonDerlinge pul- pe is tegen De flaugept Dan perten en bef togmty epbt. De gdegentheyt van de plaetfe om Zijde-
wormen te houden. CAP. LXXXVI.
D� plaetfeom�e Sgbe-tooiinen te gcuben / mees
eec pooge �an leegp 3�n/Daet goebe loept i$ie\\be niet battit : ;a f oa luti san benfierg gef�offeect / batter be Coirne fmojggens�enDet'fabontjS macy intomen/ elft oen genen belieft oiebefe toojmen regeren, i^aer �efebeufittg moeten toel met glafen/ oft blaffeturen/ oft f»jn Inntoaet gysflotensgn / om Datbiefoubemo* gen a�f�rcgem/toaept/oftct)ubtenbe borgt toe�eeii3/ boft toe QlyQ�ii�en tuojDen : tuant an�etfing fouben ongijeibJi/ffelt �e beefienDiefeerteer 3gn/�an t'qwaet iami ter front moggen fterben. ®aes moeten garen netten boo; De benfier.s 51m/ etnbataliSDebenfret� opf�aen /be JBuffcyen/ Jjtoalutoen enbeanber bo< geien nieten fouben binnen comen om b«fetoomien te eten. «lira moet baer ooc& gijeen ^anen noty finnen laten intomen ; toant fp fouben fjetifoofaDt baer af eten/Datfe berfien fouoeu. 3&e bloer moet toel tepn 5(311 / De mueren oftoanben fon�er gaten offp�e» ten/toaer beur Dat be�reKelg/3lisetiffen/iaatten enbe en�ec ggctooimte oft gyebterte fou�e moggen in- tomen/ biebefetoojmenbp�agyeoftbp natste fou- ben moggen Daobcn. ©at men ooca op De felbe plae�' fffjct�terss D k�ctfcf� ober een legoDemtt guitton* feerftuep�en/ toaerop brei barbere/ of matten fullen egelepbt iisoj�en / ietgfjergfbanbefetoojmen. 39e toelfhe fullen moeten met een luttel 03(^0 befpjoept CiioeiuetbJclrtee�enbscrupoen gfjeto�e�en3�n / eet' men befe Dierlsen� baer op fielt, 3©ant fp De&ben g�eerne�e goebe ratesen. Hocmeii de Sijde-wormen fai regeren»
CAP, LXXXVII, D� wetfifge �^oebenetfje fai fo gaef� ot� be 2-ente
aentomt/enbe bat be/Boerbefte bomen beginnen te botten/geteet malten b'eper 0 banbe toojmen bte fp ben gegeten muter geef tbetoaert / om Die te tyoeben te legge: �Baet in bien fp merct bat be jBoerbefeboom fpa gecaett te botten/ fo fai fp berftg meft aen be tooi* telg boen leggyen/gyebuerenbe be nieutoe jBeertftge J�dane / om bat fp te rafftger fouben botten : «gant �nbetftng foube men moeteubp ggebjeae ban jloes « fcefie-blabesg / al�befetoojmen fouben gpefiipt 39« booj Den boetfel nemen be jongge blaberaeng bau boo|nen/8nbe ban <©lmen/of jonge ftgeuten ban $e* tels/ enbe meec anber. S�engaenbegetaiefenbanbe j&tiDe-tooginen om bte te Doen bjoeben/ foo moetmen faebt nemen Datobereen jaer niet out enig/ eubebat tn be togn g�jelept 3gnbe te gronbe gaet / enbe niet en f tejemt : ^attet oor be teaenen geeft bie bjp nocg fui» !en berriaren. SDeiitg&tomteDoen/bjoeDen/ io ben 15. oftzo.�aflDban^pi�/ ban�?nbie�bmtottcn |
|||||||||||
|
van de Lancfcw
|
187
toitf e ��abei�S ban uapfet oft batbec ttat p fpjepben om
gaec eper0 te ontfangen: j!Baec get papiec 10 base toe bequamec ban get Ijjntoaet/cm batmen gemacftelg�ft met een mejs Daec op fcg^abben matg / om D'epec0 Die Daec aen blgben/te mogen af nemen/fonbec Die eemg» fuite te bebecben, 3iieugaeiiDe De fietftten Daec af befe ftlspne beefi*
ftene onoecgabigg 3gn/aI0 men niet toel nesrftigg en i0 om Die te cepnigen/of batfe ban Den noojDen Wint/ oft mibbaecgfege $onne 3ijn gequclt/oft batfe te beele gebben gegeten/fotoojbenfefterft : ©aecommemoet men Die cepn gouben / bebenftec0 enDe gaten floppen Daec Die ftow�e toin�en Deuc Bomen/ enbe in gaec logie gloepeube Bolen fonbec rootB ojagen/enbc Daec op leg* ggen Wietooth oft jgtaucgffen tn conte \tlmfkm$ gefneDen/toant fp gebben Defen reutBe foo geewe/bat fp baec beuc genefen/en Die \du� befpjoepen met j�al* be3epe oftgebianbentogn.flft batfe ban De miDbaeg» fcgei�onneDeucbegcoote gttte gequelt3tjn getoeef�/ moet menfe met �oofe-toattcbefpjoepen. gfr Datfe te beele gegeten gebben/men falfe met fobecjjept gene* fen/enDe ow ofr biec bagen fonbec eten laten.gffi Dat* tee eenige 3pn Die geelachtige bietBen gebben/en be Dat menoi.becgatenbuptB eeniggebocgtitgept fiet Diefe nat maecfet/moet men bie teeftont ban baec nemen en elbecji D{agen/ enbe DatiDece Die gefont 3pn fmojgen� ��o| ben opgantB bec jonnen mat ttit in be ledit ftel' leu/ enbe ban taiebec op gun plaetfe brengen/ enDe met fteccBen "Mj�n befpjoepen / enbe ftcg'cfien met ailffetn en SSbecone/ Daec en boben oocB locgt geben/ enbe gen laten De wacmte ban De ^onue ggeboelen/ fonbec Dat De Realen gen gecohen De benftecg fo luel fcgicBetiDe/ batter De riiojgen locgt macg tn Bomen. |
||||||||||||||
|
in Pact* tloutocttg toinbcn / al oft fp gen felben fouben
betfiicfeen: ©an moeten fp ggegolpen 3*jn / enee ma» feen batfe niet af en ballen/aft ift Dat fp af ballen / toe* �ec (lellen op een bequame plaetfe.^p gebben op t Uwee of Dne Dagen gen toeicft mibp�)i/ oft luttel meer oft min/na o at te t |)eet oft tout toeDec tfS:*©uDe gel pc men toeliioojt manneec Datfp alle gelijc weceften/ fo laten fp ooc feec boel gojen toanneec fp op gouoen/ enDe gen imic ten epub? gebben. �>p bigben ten albecgooggfr� ttointigg Dagen tn gun fegojfle/oft boat meec of min/ na Daitet5ijbecloutoen Dunne/facfit oft gaet i0. 3len» gaenoe De fteufe ban gaec fcgelpe oft fcgojffe/fo jgn De ojange g�)ele De befte/ baec na oegout gele/ Daec na De mute enoe gtoene / maec int nemen ban De bobbel oft encftjl/foo jon D'encftel De befte/om Dat get manneften enDe totjffcen tn De bobbel tip eetutjn : mant foo gaeft tiet togfBen t'fmojgen0 gaec eper0 ggelept geeft/ foo boeget Sjaes bp get manueft�.lSlt� nu De ftgelpenalbiw� 3�n uptgenomen/falmen De gene Die goet 5911 om Daec af jonggen te gebben/ fiellen op een plaetfe Daec ggeen Bof en t& /feec mei gebect/ enbefcgepDen b'entftelban be Dobtisl/ om bat je te fcgoonbee ;gbe foube maccfeen/ maec�atmen boo; al bolcB gebbeban bebefte toeceft' liebenbiebejtjbe Bennen / enbumetfulcftenbecfiant be felbe af < vet Ben batter pjofij t booj oogen 3p. %\� nu be toojmen upt gen fcgelpen 5�n/fo moetmen ooeft De bsfie tipt nemen om jonge te gebben/ tarant De gcoffte eno e ftoettfiejgn Defletette' Diebetecfaetgebenban eentggeanbec. j�Benmoet oocftmeec teJtjf�en� Dan manncBeng nemen, �nbe om oie te onbetfegepben/ taiojt aenbe oogen genoecggefien. "uDant De togfften0 gebben bte clepnDer/enbe fo 1 meet al� De mannek:?ti0. |Ben falDie alleen leggijen/ enbe toit Igntoaet/ oft eet |
|||||||||||||||
|
HET VIERDE BOECK.
|
|||||||||||||||
|
De Bemoeit.
|
|||||||||||||||
|
becce en i.� gelegen ban eenige befte/ oft bgber/Blepnji
iSibtecen/ofctea miuften Dat gp onbec bocgt is/ enbe
Daec men eeniggen put met feec wepe gcabeube/ obec
bioebigO toatec bint: i&antbebocgttcgeptt�een ban
De boetftec0 ban ben gop.Bp geboefte ban fultften bet*
ten enbe jeutgbigen gront/(o matg men op alle gcont
t'fp f toaec oft Utgt/oftmagec 25emb�n maften: ^00
bette o�� Daec gerief t� ban een 23eecfte / om oie nat te
mauen / enoe Dattet belot mat geilenbe Bomt / niet te
feci arlopenDe notg cecgt ft aenbe / maec baec get op *
pec-toatec / nocgoocBt'ggene Dat ban De beften bate
obecIoopmietlauggeopenblybeligggenDe / maec
IqfelgcB afloopt, ©aerom confentece teft toelbattee
een lanbt met en 10 foo goeDt al� D'anbec /om get gop -
3aet te ontfangen/enDe Dat ootft eenige gconDen fo gg*
ceetnocg foo nut niet en 51111 om grag teggeben / algi
Deggene�ieontcent gtoote �ibieren/ 19nbecjs/ enbe
anbec bfeebe fiaenbe toatecenggeleggen3gn/ bieft*
terit� boo; gaec obetbloepen ban be felbe toateten/met
toatec tuben tointet obtcberftt3gn/toaecom bat ooti
get gcais foo ebel nocg fofmaecftglgcft niet en 10 boog
�ebeeftea/ maec gcobec enDe bol gecbe enbe gcobe
BcMpben / bie Den beeften niet foo aenggenaem not�
fmaftelgcfteii3gn. JBaec get fpgoe Dattet toil/ get
gop oft gca0 ban De qualgtft gecegeecbe enDe ggealt?-
ceecDe toa.ecen/ nocgooeft t'ggene bat baec ontcent
ban 5elf0 gcoepet / en i0 fultr niet al0 be ledete bee*
flenbeggecen / niet meet ban t'ggene Dat ggemon^
nen tooibt in \m�m Qnttent be Eee ggeleggen /
m mm
|
|||||||||||||||
|
Dattct zyn twee zooctcn van Beraden*
CAP. I. Set bojen gebben ttsp befeg^eben enbe bet*
gaeltt'gens Dat begoo^lqcBenbenoobtlgcB 10 tot boulningcenbe oeffentnge ban De i|o* ben enDe ff�ogaecben : iSaec uu ift ban no» ben bat top ban De 35emDen fpjeBen/toaer af get p{in* tto�le boef ffl ban ben 3@eeBomt : 'SCen w-�s oattup foti�cu bicbolggen enbe onbetgouben b'o)btnantie boiengljeiielt. ^en cetften foo 3onDecttoce3oo^ten ban 3&emben / D'eene botgtenbeD'anbec b^ooge, We bjooge en begeecen aubcrsi geen toatec om nat te uso*. - Den Dan ban Den tcggen/nuDtjS Dat be gronbt bet cme jeucgDitg i0/toaec Dat oocB get gcais oft gop ban ^elfst ficoept/enbe oiigtlijcB beter is Dan t'gene Dat men met nat maften Doet groepen. ®e boeftte Bemoen gebben eenige beften ban boen/ Die gaec boet enbe bet maeeftt/ 8«jtis be licgttggepbt/ Droogte � enbe natueclgcBe ma< ggecgept ban Den gconDt. "Wat gronden goet zyn voor Bemden.endc hoe
men nieuwe Bemdenfal maken. CAP. II.
D� bette cube j'eucgbtgge gconbt/ al entoo;btbte
ban ggeen befte nat gemaeeftt/1& goet om gop oft Stap boost te bjengen/fo beccealpfulcBtn plaetfe niet |
|||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||
|
Het IV. Boeck
|
|||||||
|
i88
|
|||||||
|
feer goeb t Claber-faebt befaepen/ toaet «f ons booj»
babets groot tetti» maften / usant | p Usonneit bie op haer felben gelncB De ©itfen/enbe facpen Dte als <uato enDe jOallaDiu? leeren/ in Houmaent. '®e maniere ban bitte facpen/ faliirifebenffe ©oetb feefchjeben UsojDen/baec top ban plat enbe rotu-faet f uilen fp;eec<> Ben. 19oo;t0 foo 10 ootB feer goet f);t faet ban be 43a* riophilate/ ban be toilbe Witfen enbe gfjeba�rDe «ebe* ne. ©aer bienenootfetoelbeftlepneusilDe ff�aiutoe/ enbe be Botetbloemen / nis? bis geen Bnobbelachtighe toojtel en heeft/ batiiSroiibtgheltjcBeenenfelepneti ajupn / toant btetisquaebt enDe feniimglj boo; Debee* ften/maer be too^tel moet fafelachtigj) toefen. ®epbe De DanbeBen0 ferup�en 3tjn ootB goebt op fomintghe plaetfen/baer'tbanfelfsgioepet, 3nfgeltjcli]coatB belatimeli /ban be toelcBe b'een
b|aeght blacuto bloemen/ enbe b'anber rooce/ hier in toerft�jtllenbe ban �ct�^anbeBeniS&tuj'bt/ bat Ijaec Blepne BnopBenst iu�ixt ban een ftaen / enbe betec rietBen.I^eel �©egDeb|ee en iffer niet goet/ten 3p bat* fefeer Blepne 10. i^ogtjd�-neftigoucfegaet/t'toelcBe is geltjcB een fpecie ban be toilbe Caioien / pjintipa* hi�B t'gljene bat in'tmibbel ban De toute bloemeDte'e heeft geitje een croonBen/�jaegt enbe toogt een graen/ oat feer toel riecfttalfmen't op De hanbt �ajgft / g()e* lijtft ftftaetlaBen grepne ban reurBe enbe bertoe. «©e 4f»amanb }e 10 oocB feer goet / De toelcBe De <©|ietfinj heeten biepn eptBe/ om De ghebaemebanhaecbla» Der0.^>eer goet iss ootB be �aponcel/bc toeltBe D'ou« �etishteten�lepntabr|0/ om Der too| cele lui�e / De toeltBe in ben l&aften het falaet bcrtiect aifoo tod a to be&erffe. ®e ^ermo�actilen/oftCijDdofcn en &»e* nen oaer niet / om bat foo toel De bloeme aljs De too^te! bebceflen boen fiertien: gelgt ooeft Doen De ftheerlinc/ bie mei t fjcet <©anfen boot: noci) het toafer peper/bat fentjnigh enDe heettiS/ enbe gtoepenbe ontrent De lege ftincBenbe toateren / gljelucB De �eucftenfcf)elien oft apium rifus, otn Dat be beeften enbe menfcjjen bpcantjs al lachenbe baer af ftetben. i$tt toilbt toeet / bocfir* baerbt/ 0«nbcl-Br«pbt/ be toil�e algoeoe Die leegfj groepet/ bepDefoojtenbantoioIettcn/ befilepneaert* galle/�ebjte fpecien ban maDelieben/enDeoocBfonDer^ linge be botter-bloemen/be claber 5811 feer goe�e enbe fonberlinghehrupDen enDe pjofot�lgcb in De bemben, ^et to�t loocB en Dient er oor B niet qwalptB/ fo en Doet ootBhetopietljtenBicpn^tojDi�m / maerbegtoo" te menig�te maecBet Ijop qualiicB ciecfeenDe / g�eltjcft be $olepe / bep�e De iKarie�epne / oft �e Djie foojten ban 25aifent enDe be�Gfcu0 todtiecBenDe maetBer. ^BaerbeJBuntenothbejii�altoiiecnDcugenbermer toeele.^e menigte ban De toilDe bitfen maSet hop oft gra� groot ban boetfel boo} De bceff e : De dep ne 3©e« gebje/-©anferoc/$erficaria/pmpmeIle/DeD#efooj* ten ban Cranebfcfe/Doenbebeef�eii groote Deucgt/en ftoirtsenfe b?p ban be grabele/ enDe boenfe feer toel toater !offen.<6ertoe een fpcr hedfaem Brupt/ i& ootB goet enbe foet genoech «an rmdie : jiBaer Bnoopgras bat ben lantman neen peet / beberftbe bemben. ©e IBeliffe berbetert bien enbe betmeetDetthetmelri� ben Boepen geltjtB be �tf hpfn� ben gepten boet/ enbe oocB ©erbene enbe �tnpfcrupt/toelcB feer goet crupt t'0 boo; be Conhnen : ^siet toe bat beDtflel^nieten groepen in u bemben/ten toare �arbo-benebictu0 Die geele bloemen bjaeg�f/enbe pjincipalijtBonfer ©jou# toenbiflel : ©e rooDe enbe blacutoe gupcpel�epl/ jae oocB be toitte btenenber alfo toelals het bingel-crupt manneBen enbetotjf�en/ hoe toel bat nochtans crup* ben 5rin Die ontrent be torjngaett enbe lancr be tongen gtoepen/geliicB be toh'nbe enbe nafcape:^et toi�t biais bat ban be �fula neefthtllet/ om batter geen meltB en geeft enbe bat oorfi l)oO0ce groepet/ gdt)chhetbla0/ ban battet heep een gbeheele bloeme iffer oocBgoebt/ maer be «Cfula en Die titer niet meer ban be^ppcricon. 3Befe ttoee crupD� 3011 te heet eti fjinberenbe. *©e toi�* be Betbel bte bla�er^ heeft btn b�nc&d edyiB/eh beel blepne
|
|||||||
|
iam af be fece foute fttidecSe bebeeflen ben appectjt
boet bergaen / intt� bat fp fulcBen toepben met en51 j11
getooont/behalbcn nodj oat be crupben boben be gtje* tnepne te ftcrc&ec en te feee ongelgcft ban i malse 3911. <E>aerom tfl bat gijp nieutoe bemben totltmaBeu/ foo nemet ben beften gronbt Die gijp nieugh t / bie g�p eenen gefteelen fomer Tuit laten bja&e liggen/enbe baer na in Den I#etf fte bicBusile' omtoojpcn enbe eggenen/ baer tu t�ooj b'eerftejaeefaepen be iRauen / oft #8» ttjfcbe iSapen/ofci|tc0/oft2&oonen/oft ^ftber: booj bet ttoeeoe jaec Cettoet maer tn't berbe jaerfultgfjp bte neerfitg() boutocn enbe at Beren / faepenbe baec op ©itfen tnet �^opfact ghemengtjt/ enbe boojtfl regeren qcIijcB anber bemben Die alree gcmaecBt jtjn/ gelijcB top ro;t0 btec na nor{j fu�en berciaceli. Watoeffeoinge dat de Beraden bcgeeren.
CAP. III,
Met lanc&Depbt bes* ttjbtg too?t alle lanbt moebe/
enbe moet op f ommige olaet j'en uer�erftht tooj* ben/ jaetoebetombefaept/ enbe een meutoaenfitl)t ontfanglien/ fooberteallinoobt{0 / fonbetling�e oe toepben enbe bemben Die toooMJoojnebeefieugntoj' cineect 5tjn : baant be Schapen enbe Diergljeltjctte foecBen geen vuateracSj�gc plaetfen/ niaec 31)11 te bje ben met Bojte toepbe/ tat� r be megije» gaenbe na oe athet'0 etiDe faeplauDen. ^e jongde ^ecrbeu enbe 4?5ci0 mogen feer toel enbe bequaemlgc met be t)oo{< tie beeften toepben : maer <fi>anfen/�alcoenf cjje jjoei.» beren oft anber groot ghebogelt en fui men bageiijt&r in be bemben met laten gaeii: usant ban ben Donft enbe plupmen ban t'gebogeUe/en�e ban Ijaec meft tooj�en ^eec�en/��?l0 enbe jBuplenftetB. But te mint'w wat bettoli/ be iieerftigfie Boebc
tiaet en fai met bergeten ?tjn bemben te ocffenen. �en eetfien en fai Ijp baer gBeeii bonieu oft �ag�en/bifids oft groote Btupben laten gtoepen / ban be toelcBe Dp fomintghe fai moeten in ben i|erfft of booj be tomtec upttcetBeii/g�elucBDojnen/bjamen enbebiefen :�tn« bere tn be lente/ gbelgcg �icejepe / SBupbe-berbel/ enbe anber brupben Die meten Dienen tot boetfd ban be $ec��en/�)p en fai baer oocB geen fteenen laten/ of pet anberg bat hem in't fpittenbanberaecDefoube mogen letten. %l& De plaetfe ban be J�eenen toe! gt>' fup�ert i& ! men fai t>U geDupjenbe be ttilnter feer cf» fen enbe gfjeltjcB magen/ baer na metten ploegt) neet' Otto omtoojpen/ enbe metter egge ober loopen/ pjm* tipalijcu mager lant bat hellenbe leghe / enbe niet ban ijanbencegjjen natgtlemaecbttoo|bt/ jaefalooclt in Houmaent enbe ^spjodulle ghemefi toojben metten maffen ban ber «Batte/ ombattetfoubebettoojbeii/ eube eeltige teut l)> Kragen om gras boojtg te beugen. 3&e befte beteringe Die men foube mogen geben / i& De fciepn gebjoBet� aeroc met meli ghcinengt/ be toelcBe bed pjofijtrttjc&ec fai uiefen ban rbeftefupoermefl bat ia ben (ralmacfl tnefen. <©m fulcr te boen/falmen In ben Corner het ftof ban be toegen op nemen / enbe mengen met meft ban bebeeften / enbe ooc&be bnp- ligljepbt ban ben hupfe/ t'tttjcB ban ber ftraten/ enbe Becffelofc�uplfg�eptban be plaetfe of tneethof/ met fioenbec-mefr/bup�en-meft/oft ban offenen peerbeii enbe alle anber bietgelijtBebuplicBept : W�rnlt men fai ben gBefieelgn tointer laten onbec een toojpen /tot bat befe materie ban ben regen beur natghemaec&t/ enbe ban befeoubebeur loopen�tjnbe / ba» toeghe« noeth berepttd- t©ant befe materie albuiei onber een gemengt/beuc-b;ingljet beter ben grontban beaeebe ban pet mift/enbe beseenig�t betec metten aecben. Wat in de bemden ghefacyt moet zijn.
CAP, IV. fYjfc'te bermaetBen bebtooteenbebjoogeblecBen
v,ban �e bemben/ fooberreaWfp tebloot3gn aB> wfim t «ipimo?tbiein'te?rft«battof3teiHcntef |
|||||||
|
van de Landt-w
|
i8j>
op be linie in tlepnegiubb�n tuffcDen tDxt (Inien/enbe
clcbeftbeuteoftatb moet ban Den anDeren fiaen bpf boeten enbe een tjalf/om Datfebaer tat&en fouDen ino« gen nerbjepDen/enDe upt fpjtpDen» 5Be teenen en jon niet geer 11e beDetbt Dan De groot e enDe Ijoogc boom en/ mant fp bebben geecne De miDDaegbfcbe <&onue. ©s tamme roDe Uotffen oft f eenen ? nn guaDer te toinnen/ enoeDjefen Den �ictrtftben Do;fl/ tube De quaoe bup' en enoe truatet Dat te tout 10: ©e toitte enDe groens Die baer met fo toelenbupgljen/ not� en fpinten/ 3nn �etDer ban nature, enDe groepen beel bcogber. 'S'fal goet toefen bat men in D'aetbe ftcfie meer ban De tam< me/Dan ban D'anber/ enDe Datje altrjtp typ ;nn ban De Ipnibje / enDe oocb Dan toater bootten aen De toojtel/ oft pmmer0 oen meeff euDeel Dan Den tpt/ Daerom fai men Daer toe bojen malien om Ijet toater te betoaren/ enoe te onDertjonDen.^p moeten om toe! te groepen/ ttote mael t'jaet� gbeegfjent too|Den / te toeten fjalf iBepe/enDe int laetfteban jRobemb�r/terfiont na Dat De toiffengljefneDen3�n/ D'toelt&corfi Den tot ie ban Dtete planten. �p bebben geerneDat menftetlanDt metter fpaDeomme toojpt/ beertbien Dagfjen nae�. jIBttfitel/eube De tuffen tege* De toojttl cm bete/ toant ban tft Den tg't �atfe gefneDen en opgebonDen toojoen. *Be groote buffels ban eenen baDem of ttuee groot moet men botbt enDe toei {jouDen tn Iseloetw enDe tft Dioogb toeuer/altemett� geljetl en al begieten, ^iom» mtge ftroppen int fng�en De blaDet0 af / ^m f e mafien gocDealltljetuanDet laten DeblaDeren ban felf� af Dal* len/ en tapenle Dan �f Dooj bet gebjupc Dan Den bupf' gefin/euDe om inbe tointet Den hnetbten een genoerjj' te te bebben bpDen bpere/ met De toijfm tefpl�tert boo} oe manDemaber0: dommige en fn�Den ban bet ft&eerboftij auDergniet afDan�eft�cuten enDetatjc* ben� Die rontfomme (�acn/enDe laten Den pjtnnpalen tat ftaen bflf oft fe0 jaet lanc/tot Dat men get^ttjeet* boftb moet op een nieuto gaen f!eben/ toant fo la 1 g�� geDeurt enbe gtoepet Defe plante/en boo)(0 fo Dioorbt* fe/enbeoen tatb toojt �erw. HetWilghcn-bofch,
CAP. VIII, Het 1©i!genboft � begeert be felbe oeffenenge enbj
boutotuge ban bet �*beetboftb/ om Dat oe totl* ge riet en beri tbillen Dan int gebjupt/ oft tu De groote enDe maniere bau fcfiojffe Dan De teenen: toant DellDtl* ge Dient tot De toeDen/ er.De De teenen (al0 Doc;fept 10) tot totffen om te binoen Den togngaert enoe De tonnen ©e migeip DttbcenDebooger opgetoaffen/De teenen 3pn Dunne enDe Itget. «©e it�ojfle banDe totlgbe beeft Dontber r�ottoleut be teenen een blont geel tolcuttmet te mtu/DeBtlge begeert altgttoateratljttge plaetfen/ enDe too;t geplant Dan af gepoutoen ftbeutcn enDe tat' 6en/oftuan ftaben. 5De ftabet» toojDen ban bobeu ge' nomen ban goeDtr Dttbten / notfttau� niet bitbet Dan eenen armrenDe be�oojen geplant enbegefteben te toe» fen fo Diepe in DaerDe/Datfe geraben Den Daden gront, 30e ft�eute Dan Den fop g�efncDen / matb latte tot jen anDer balbeu Doet enDe In DaetDe gefteben/ be felue een luttel ostbenoe.Cgene bat gbp planten fuit/ beboo{t toei Djeoge gebouto� te toef� banD� boom toant toot' bet aftj�e�outoenalti nat tp/ten falniet toei groepen: Daer om fai men regenat�tigb toeoer ftboutoen om t� boutoen De toilge. 3&eu btguaemflen ttjt om De WiU gen te planten/10 int epnDe Dan Eoumaent / enDe bc gtnfel ban&piotbelle/at� Den meefien bo;(i geban 10/ bie De tie�ff y geplante Wilg�en DitbtofI0 bin�ett. �?p matDootinteerfteban j^obembet afgepoutoen enoe gbeplant tooien, ©e planten f «Hen fe0 boeten ban tnaltanberen fiaen/ gefteit gclflc een ftgaetbert/ enDe fu; Itn nee ff�elij tfi geoeffent tof fen / pjin tipalg t be d/ie eerftejaren/ gbelgtb�ejongljelDnngaerDen. �»bp fuit ban De. �@i!pn bieebecbefebept binben mtatbtfle � g iet tea*
|
|||||||
|
�t�eptte tolti* bloembenjs ban malranberfraenbe/ fis
bangtooterfetacbte nDe beeft oen uutbeban �e mpj' �be.^e groote enDeulepnejt�ellilote/eit metten rojt» f�en gefept/ De carote enDe catneDtenen graotelnt » tot tooetfeleu�e DeutDt ban bet gra�, Romina Den bemt ine toelroiiDer�ouuen enDe ga glje Jlagben toojt/bjt ngt altijt � Dobbel mofnt tegen Den genen Die qualgtb gbe � segcer t enDe oioer�ou�e u toojt, Datmcnde hemden moet fuyveren, natmaken
ende ghcflooten houden, CAP, V.
B�b,i!teis�et faetbanDegoebe&rupben/ battu De
aembenfeec nootlgr� �sS/3qti notbauDetutugOen iwinooDeamgoet gra0 te Rebben: toant men moet be gritfeleu foo �aefi afc fp befaept 30a / enDe De clot< ten bje&eit. 3Jfl Dat De groiiDt Dan Den beinDen Dojte stt�e Djoogfje t�'/ t'fa! �jaer groot bojDeeljtjn Dat men ten mutften De tointet lantbeemg�e beb� �aeioplaet bloepen om Die te berberfft�en/ D'�elc Bet retfji noet* Cel ts Dan Den gra0/en�e bel^oojt gebaett te toefen gpe* �uerenDe DemaenDen ban Jiobembet / december/ %tutoe/enDe^u|ocbelle/ enDeaI0 DeaetDeg�toatert 10 getoeeft/men �alDepaffagte ban DentoatectoeDer floppen. iBaettft Dat Den bem�t int�atigen fiaet Dan eemgen boebel of t booge lant/fo en fa! Da?? bet watt* ten niet Dan nooDe 51m / toant Den eerfien regljeaDie baerbalt/ falbenbeinbeti toater0 ggenoetbbiengen/ met De oeutbt enDe bettig�epDt Dan Den mefi Dat gbp op De 0003e plaetfen fuit gelept Hebben, ^et wateren en lalooch met ban nooDe jon Daer beel�laber0 groe* pen toant otefouDenterftontfierben. /Hen moet 00c b'ouDe bcmoen niet toateren / gtjeDuecenDe De groote iouDeueuDe (leniteti bo?(i/ten toare Dat pp lange fou�e tuieren / toant ban fouoe DefeaetDe Detti-Den gtooten �ojft Deel te igDen bebben. 3(1 Dat tn u bentDen tuatec Wtjft fatbenbe/ oft maraftbt 0/ men fait toatet moet� aflaten met grubben. M0aut fonDec ttonffelD'obet* BioeDigbepDtban toaterletalfoo betlealft gbebjetli. jBenfalooc geen bercitene lu De bemoeit laten gaen/ oiiiDatfealttjDtmetbc mupte tojoeten / eiiDegtoote tuffebeu ban aerDeop balen/ notb oocb gtootbee/Dan elss D'aetbe feet DjoogDe 10 / om Dat Den�joo�enban De boet te Diep tnftur&t/enDe t'gvau beDetft/ of De ioojtcl affnqt /fooattet met «teer en tan groepen en benne' iitcQDulDtgben, Van het hoy te maey^n.
CAP. VI, H «Kt bop moet afgbemaept ;tjneerDattetb�ooge
10/ tuant in� beeft Dies Dan Deel meer/en�e 10 00c beelfinafeelgtberenDe lieflprbec om eten �oo� De bec fieir.�f�ant toaett teDjoogem geDa� petfouoealle jgn jap/enDejrjtifiibftdutieDetliefeu : tenfouDeoocbitet btettetiDan om De beefren te (Iroepen/enDeop te liggen; «enDe toaett Dat Deel te groene ingeDaen toare/fo |ou> be bet liggen betrotteiiQpoenbopta0offoluei\ Kift gemaept t0/men fait met ftyoon enDe blaec toeoer la* ten b}ogben ttoee oft bjie awgen eer Dat ment tu �up0 ttoet *. ; f�aec t|t Dat Daer en 1 u i frben eentgen regen ober tornt / men fait niet iu Doen baoj Datset op een mettine geD}oo(ljti0.»l|l nu oberai Djooget'0/ fo fuit gijpt op tiopeu/ enoe Daer nain buffelen binoen totgbeb|uptb Dan De beften. Van het fchcerbofch oft teenen,
CAP. Vil.
D� teenenbe toelt&e DouDets gebitrptten/en not�
gebjupet tuojben om te binben/ enDe begeren foo nae Den toatet niette toefen / maer toelint af fintbtn gnDe neDer gaen ban een ba�epe/ foo Dat Stbwtbof 11) tornt epnDe te nemen aen bet begintfelban totlgpen' Ijofc�. <©« iwii�n beoogt! g�ftefeen t« mfca in b'aetot |
||||||||
|
Het �V. Boeck
|
|||||||||
|
�j)0
|
|||||||||
|
ntg�en anDeren twom Bf t toater : enbe bat be Hieef�su*
Deel ban 3pntoojtel in enbe onbet D'toaterfal ftaeu/ toant BP en fai anDerfinfS niet toel groepen. <�lfeeit too}Dt niet gyefaept/om bat BponbmtBtbacr i0/enb@ notb bloemen not� bmtbten en bjaec|)t. �?p marin in ttoee manieren gBeplant too?btn / ofibantctbut bie ban groote «Clfen gBeljoutoen 3811 / oft ban qtot- netoo)tel0bte metter aerbe upt natte piaetfrn g!)e" nomen 31)11 / De toelt&eoocB toeber om moeten in aw bet Dierg�elgtBe botf)tegionben g�jeplant tooien/ fooDtepDat tenmtnflen oeBelftbaiibc groene too?* tel0onDer Bet toater tomen/ enDe met eenen biuglut aerbe bebetBt 3ijn : baer en tufft�cn fai men boo? Bet berplanten alle be tarnen af Boutoen op eenen mngijer nae be toojtel / bie baer nae bed meer ftlieuten fai upt toojpen. 3&efenbocm groepet ItrljtelnrB op borile plaetfen/ om bat Bp beel martr Beeft/ foo bat bp beel Jjout0 op tojtet tpDt gBeeft. «©BP fub ootb Bet �lfen boftB mogen maBen op eeuigbe Hoogfjc plaetfe/ ma&t niet fonber groote moepte enbe luttel piofnt / om bat Bp altijt0 foube moeten begoten tooj�f u. ^0010 ban beter bat u aElfenboftB f�aeop eenigljcn toateratljti* gen gront(als nu gefept 10) om genoecBte enbe pjof�t �aer af te Bebben. 10auber�lfe nieucIstgBpb^bec fienintacBtjte25oct�, �©e groene blaber0 berbjijben be Beeteg�jeftoillen:
maec onoer Bet Bol ban be boeten gBelept/tretben feec be betmoetBept uptbanDeBBeneDiemcebe 3rjnba« beel gaeti0. *©e felbs feer nat enbe bol Daeutog fme|« gen0 in De Corner in een tamer gejtropt/Docn be b'o* pen (�erben. ©e fcijojffe bieut om jtset te maBen/enbg Betlepiftoarttebertom. Hoe men Vijvers ende Vifch-puttcn maeckt.
CAP, XI. D� goebe 8up0-Boubenbe man enfal3tjn bifftBe-
rije niet luttel atBten / asugBcfteu bat Bp baer af macB treeften b�tfelenbe groot pjofrjr. ©m3�nbtj* ber0 of mff B-putten te ftellen / foo fai Ijp een magljec plaetfe nemen baf� aen 3un bemben gljeiegen/ Daer Bp geenpjofgtaf entrecBt/ notBtan0op eenen beften fa* telat�tigen/offantaf�tigf�ei! gront. 3©ant op fultBa plaetfen groepet De teifcli feer toel/Boe usti Dat oe ttgc* atBtige gront bequaem jr 10 boo| De Itoiitoe/^aimrB/ enoe meer an�er DiergBdr)rBe ©iffrBen. jiaerlie 5i)n gBefontBept begyeert / en fai net bed ban fulrBe ©iffcBenopjgnen��gberDoen. ©e©sjberfai uptec maten toel gljelegBen 3tjn/ifi Dat Bp een pae tlntB be 1- berftBti0 ban b'tuater baneemge fonrepne/cft bshe/ oftri�ierBen bat Daer in loopt/enbe D'eerfie toater upt Djgft. ©aeromfalDe bijber (iiiDien mogBdtjtB^) eenen upt-gantb moeten bebben om erggengj jgn toater te betltefeu/ toant bpfulrisen mibod tooibet toater litBteigt&crberberftBt er.be�ecuieHtot/ enbe be biftB berfraept enbe groepet m mttn \Ut. ^ec tontrarte Bet buple enbe Betbebojben tuatergBeeftfe quaetboetfel/ enbemaetBt Dentafdj enUsAgtbotn eten/ enDe quaet ban fmofee. iBaermenfalmetser* gBeten pferen traitlen te fiellcn aen be goten bate D'tuater 3gnen ingantb enbe uptgantB Jjeeft / om bat De biftB nieten fou�e upt trecben. 'Cfal ootb goet3�n bat De Bijber feer groot enDe toijbt sp / om DatDelMfjfcBenDte baerop3rjn/ foubeu'bee� fpelenjj Bebben/ enDe niet gBeboeleii batfe baerni benooten 3�n. 5^otB fai goet 5gn batter eenigBe bertrttben/ g�elgcb Blepne gaten en�e uptgBeBotiDe plaetfen in eenen muer 3gn/ om batter plaetfe foube mogBen 5�n Daer Bern bebtfcB (gBebuereubebe groote Bitte ban ben Corner)foubemogBcn bojgben enbebertretBen/ foo betre alft toatec batter ingBetomen 10/ Ut�telijtb raatBuptlopen. Hoedanigh
|
|||||||||
|
i$tt toatet ban �t�iige- ulabecg gOebtf�iHeert/ f�opt
Bile bloetloop. ©e felbe m loogde Dan �©ilgljen Bout affcBen� gBefoben/enbe gbebjOHcBcn/boen De eccjj�len f�esben Die in De fuie Bangen. Van plantagte van Olmen.
CAP, IX. \T\T^B«bbenHen ©oberbegBupfgBeffngbelafl
V V Dat Bp een plaetfe foube met ©imenbeplati' ten t«n epnbe ban snnen bogaerot/ om &et tS0 te Deb» ben / ente ossi De toielen cn�ie aeffen ban 3gn tnagben enDe ploegen te manen/ oorB om batninge/etibe meer anbet gerufte Bebben/be!)alben noto be luft�gBer t bie men in De Cornet ban De <©Imen beeft, «©m pianta* aie ban «©Imen te maBen / neemt een ftutb Ianbt0 Dat mei bet enbe t amcUic bot l) 110/ boe toe! bat bp ooclt op alDetlepe gronbt groepet/bjeBet enbe fptttet om/enDe flaetalle dotten infiucben, 3|nteerfrebanDe Hente fupberet metter eggBen / enoemaecbt De plaetfe toel effen, ^aepet ban Daer in toel Dit faet ban<©lmen/Dat alte rootatljtig^ fai 3tjn/eiiDe lange in De �>onnc Beeft gelegen/n�tluanfj noci) Bcbbenbebaii sifjnn atnerltjt- bebotOtfg�jept/ bJelta in fuItBet boegben moet glje* faept �ijnoat b'aerbe baer. raebe gfjeBeel gBebecBt 3p/ toojptban oaetopfcer nlepnegijebjcBen aerbettoee bing�trenbicne / enbttefpjoeptfe: Daetnaebetbtbe plaetfe met fico off trjfbenss / oftgBebjoBentat&en/ om bat tgljene batter upt fai fpjupten / nieten fonDe ban De bogbet� g&eten toojben. 2�l0r.uDe fcBeuten off gaer�en begljtunen fuHeii op te groepen/ neemt bat frto enbe tac&en toetB / enbe latet guaebt Brupt neer > f��gB upt toteben/ maer toefien bat be filepne toojtete ban be�>lmen bte notb fset teer 3(jn/niet upt gbctrot Ben en toojben. ®e bebben en parcfien motten fo tod gljeojbonneett ^gn/bat be gljes e bie De BrupDen fai upt teieben gematBeltjtB mattj metter Bart tomen mtb' iitn op betbeb�e oft parc/toant toare fp tebjeet / men foube moeten int toteben b'aerbe betreben/ toaer beur be jonge ftljeuten foaben mogen �tuber Iflben: mi0 nu Dele boombeng D|te boeten booge jgn/fo moetmen bie elber� geplant toe-jben/tn baer na noti) eeii0 berplant iWMen <©lm mat� ootb ban jonge ftBeuten of tate Bcng bkban begroote #lmen getrotben3tin geplant tooi�en / maer bed beqnamltjtBet in ben i^erffi/ban in be llente/De toclcBe Driejaren baer na moeten bec plant tooj�en/ ban Den �|>erfftboo?t0al0bf aeroebe* gint bochug te toefen / tot in De Eente en a!0be tooj- te�natrjupt gftctrotben tooien fonberft�ojffeatB" ta- te laten. <©Bn fu�t be #!men mogtjen planten beerttgb boeten ban malcanoer/ maer in ttoee jaren baer nae met meer baer aen tomen. 5Sae be ttoee jaren fai men b'aerbe bjebcn/ enbe roeren rontommeben frruptb/ enbe met ben Boum«0 be tacBen fnoepen alle ttoee jaren. 3©pen fulten Bier ban be plantagte ban <©lmen nietboojbet fpjetbcn/ maer upt (lellen tot int atj)tfie2&oec6. Van Elfcn-bofch.
CAP. X. H�t «Slfen-boftB i& bet Boeben niet min pjoftjte*
bjtB ban t'geplant ban De <©lmen/ nutstDat �1» f enBout feer bequaem 10 om Eeeren/ toagBenleeren/ pertfen/ftelen ban toercB gBetuptB/Bopcribben/enbe anbet bteegelncbe Dingen te maften: <©otft om te leg * Qtjen on�ett'fonueerfel batUjupfen bte tut toater aen tibieten/ maraffcBenenDebgberiS gBemaetbttoo{< ben/miDt0 bat nimmermeer int toatec betrot / enbe bpcantis eeutotob gebeust/b)agenDe eenen ongbelobe' IgcBenlaft. #et o�-lfen boftB fai geplant tooien bp eenigge be«
Be/in een feer natte enbe toateratbttgBe plaetfe: toant ben <$ifcb0om beggeitt tipt«t; rtotHeten meer ban w |
|||||||||
|
van de Lat�twinmnghe. �$�
Hoedanigh dat de jacht van de vijvers oh J tetiangen metBangeltoeben/en&e\UOip-Mtttni\Dmt
fiet bpec / enbe De pafte of beeglj t� berboben in allen
retfiten/ maet t'genoetfilritfte ban allen tg met netten enbe �angelroeben te bifTtgen, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<�t genebat een erbefeec pjgfeJtjtimactBt/ t� te
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l tie��en buptcn �e jat gt enor De bifftDerye. 2Se" '
gaeuDe De jacjjt / Die t� een0 osti.0 in't bof tg enDe toa* ranoe/ujaer afiwp op gaetplaet lefpje&tnfHllentfenf'- �cet� aotk op De ^aeplanbeu enDe �jaetft oetoen, gelgth Den gcootcii en�i fclepnen �|afe/�e #amj0/ De >©uat* tel en�e 3leentoettlie : enDeeenfbcet�inbe�Qffryen/ gyelgc& Den f?ert/ De f?tnbe / De ® epu t enDe t'toil�t l�rafen : enDe aengaenoe De Martini De �out s^up> te/ De ujil�e 3Bupbe/ De tojtd #upue / De jf efant, De minuter en�e anDere. j�u om toeber te Beecen tot ons fraetibe toater,'De jatgt ( pjinctpalycft �an Debogpet�) i& �aec ban Den ^toane / i&epgee / «^neppe enDe toa- tee Ibneppe/ b?n <�ntbog�el/ .�tocrner/yalf bogfiel/ t�il�e 4&an0 en�e ^utooj. $ot& ifleeooeftaengaen- be De beeften Die De ouberss Disten Ban �toeeDer-yan�e leben/Dat t� te feggyen/bie alfeo beele int toaterleben at� Dac� upt/gyelijtfi De <©t tee (De toelefce inber toaec Dept De fleert gljelaDen �jeef� metftyelien gyelnf&be tufft�jen/Dc toater �atte/Den Uscititeli top toeboegUen fuU«nDe^>f0�Dt"paDDen/ bie De letnernye t�banoe zplintm enDe groote peeren : �^oeUidDa�Defonoec lintl�f�e enDe C�elfte tonn (maet&e t� Die ootkmeef� feegeeit toojt/ Dis in uofl�gen waant/ enDe gaer yolen �acr geeft» Watvif�chen darmen op ftaende waters , vijvers
ende vifputtcn behoorctefettenom te
vemienigh-vuldighen.
CAP. X11I.
|
Datmen de vijvers moetaftreckenende fuyveren#"
CAP. XIV. I &t bat gijp begeert pjofrjt te ye�b� ban ut�e tofj�e�
1 oft bf fty -put/fo moet gy p fojge Djagen bat gyp Dien aflaet en�efup�ett ban Djie jaer tot Djie jarcn/enDe yet riet/ bebiefen enbebjebeblaDeren Diemen �??t 10!om> pen/upttetutoant bat belet Debtfftijen gen te berfiae» pen/eiiDe maet ntfe ftymaegtigp cuDe quaet ban fma* 6e:UBen moet ooen bangijen De toater-ratten t'ip met ceiiisyinfttnmentoftianDerftn0:enDeootliDe#ttcrS efl 23ebetja/ De toeltfceben tojber feeroeDerben:$orf� moet gi>p<oorlifo?3i)e bfagljen Datmen niet Ditfttoit� int jagyen ban De toater-�og&et� en fc[)tete met De bogyel-buffe/toant bat betbueft feer Den biftfj / enDe Doetysm Didttott� fletben. �©aec:�gnoo(fi toelan* Der mi obelen om Dit t$ bangi)en;l@ant De trupfbog�e Uut 3P met doten oft pqlen/ en t� foo fojgljeiiitfe nier* �&ti�Q�tU f roep te fc^ietenmet tloot-bogljen enDg 'Soirc�e�og�eii* Datmen moet forgile drag hen de canteri te
onderhouden van het (iaende water, D<C meef�e cofl ban Jjst ftaenbe toater us ban obee
bepDen f�Deu te onDer�ouDen De can ten enDe Dgc» 6en met De flupfe efi g�ac�jt/ om gei �jater afte treex SenenDete�ouDen (�aenbste tople Datmen bifjc�et/ enDe ooc l)et fnpberen ban Den O tuli» enDe quaDe trupo |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Den De toeltne oojfane jgn / at� t'ujatsr ban on�er foo
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A
|
�ngaenbe be btfty ban
|
ftercfc niet en tornt/ Datietbetfiopt/ esibeDa�Dea�e-
» uo ,«»<� �«»'""'' "X*h,» ! «" berbjoogfjen/ foo Dat �et �jater ?gnen loop elDer� |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
oft btftO-putten/iots De aemepnpttfj«»oc�ue. . ^^rora fHllen f^ne ^0^, alt�Dt gge.
nteeSl �crmenig�-�nlutgt/De <larpec enDe �e »««iel j fioffw|.t gn uan fgr ; m u n Dg f?^n w^ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
P�inttpalgt als |>p t� in lopenDe toatsr ofi �aer eenigg
«bierDoodloopt: if�aeE Dat pergtBeltfj�t/ Dat gp een tpran t� on�er De biffcDen ban get f eet toater / enbe terftint enDe etet Den tlepnen \a\�)I (o Datmen int bjf * fcgen niet een ban'�ijnjongyen toeter in �ebgber en tooipt/gcl�it&men�ananDer Dce�.^e clepne bit tg Die men tstt biag geet/3gn25!iecUen/�0ofi�/25{aeffemi3/ Ww�vM <©�ubilfee«0/ #2or.Deiu:gen en 23aefbeng(/ |
; liw/ enDe ban garDefieenenenDetaffpe Reenen/ om
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
teonDetgouDen Ce tanten enDe Dgc&en.
Hoe datmen den vijver ende vifch-put
moetbeforghen. r\�bgbe� enbe bifcfj-put moeten bitfebJit�afflge*
'-^faten enbe (cgoone gemaetnt tooiDen/ enDe beeftfj biftg oaetop geDaen tooj�en/ ggelgtfi toit bffcg&enj� enbe 3Sntenoifen : taantaltgtg te banggen/ enDe niet |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f)oe teel Dat D'eerfie De befte jtja/ enbe meefi beggcert
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
imoifiKBC menftgen enDe lettore lieDen: jBaeto'ejc itoeDerop te Doen/Dat Do�t Den Doop minberen. «�nDe
teSIsnf�e enbe <efcelf�c t� be Crupte/ Die nimmermeer |00t8 een goet gobenaer i^ alttj�ts fojs�jbtiiD�gr) enbe en im� gyebonben Dan in lopenDe toeter oft in greote ; neaj�isD st� gp btftgt / ban altgt bet�epn biftgfeenst fontepneu.^te ^almtrute i� ooch een �Del en�e let' ■: ^eber int toater te toojpe/ fonber eeni�ljfiug te'quet- feet etemDP geeft ootn De Btl'cO gatber enbe tooDer ge» fen/in Dten bat mogelgta ts. �^et t� goet bat gp tont* �riei� De M>&\m i toaer af bar yp ben ji5amt bont: ©e i fomme�gnen �ifc�j-pnt oft bgber plante een goet Deel Sloutoe/ �Sel/ enbe �opltntB ^ijn ban De C etfifte enDe I toilggeo: ja fommtge fettenber elfen enbe <©lgben/te« |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ftgmati)tig!)S�e/geUjt&Def^a!iittB/Dietiotlitan0fon
�etlinge is ia De groote ftaen�g toateren: J�aer fom» ir.igge betatgten Den $aluu& om Dat gpfatljr Dan bift� igi/enbe act om �atmen fept bat gp te Doene �eeft wetbe 5?Iange:^et 3p toat izil/�h binbefealfoogoet in een fmth lopenDe toater at� De�Lamp|epe/Dat in De 3se een fengnigg bift& W : JBaer at� �p get fentjn upt gljefpogyelt ljeeft/fo tornt fip in be groote ntoeten/gu ij? ban reDeigc� goet boetfel / ban bat gp Igmaty ttgfj t0/ enbe Dart om netterai/ poe toel bat Ijp Dotfs ber ept matfJ5�». ^ .
Wt buplig!|cpbt ban be ftaenbe toateren baer men
af etet/gelgcatoft�/3�n ©ojftfjen enbe Cteeften.t^e 1^o?ft�g!�ebange!nn3�nenfaifoen/ at�ljpniet meer in rijt notgen ftljtet enbe toel berep�t t�/ geeft ben fmaetS ban een jondi feier&en. ^9e�rjeft berlabet meer De magyeban yp boet/ notgtati0tft tooo} ben at* �erman enbe goebenacr/ enbe 3nn yupfgefui een trtel' lente eoft/bte op aetg te fjepligf) Dag�en 3ijn genoetyte |
ggenbe groote tjttt© ban bec jonnen: fSnDertoitten
enbe groenen populier bcom/ nae bat be aerbe enbe be gronbtgljepeltt�. Vant voetfel der viffchen van de ftaende vpatereu,
vijvers ende vif�h-putten. CAP. XV.
r\�bifftDenbieinb85ee tooonen oftinbe logenbe
L'rtbteten/gebben beelbef er le�en efi meerber gge* rief ban boet fel/ban be gene Die geflo�S 3gn fn be |iaen« be toateren :bgberg efi �i|'tBp»iten. �S�aiit De gene bie fjaer b}ygept iscbben in be bo�e 3ee efi ribieten/�inbeu aitgbt� eentglj ae0batget lopsnbe toater Daermebe bjengt/begalb� not� oe meniggt2 ban be tlepne biftg* Benp/bie altgtg De f pnfe en boetfel 3911 ban bc gtoate: IKaec be anbec bie gegouben en gefloten jsjn in eenen btf t�pnt/en tonnen(geen ae� gebmben notgigetrggetu Daerom fai ban nooDe 3ijn/batmen gen altemew tooi* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Viestut in tii� ie. ft Di�ten/ g�lfltfe oom ben (Upnen biftp I m tlepn bifrgftejt�/cn�s �§ Datmen enbe 8et ingetoanc
�fij bandi
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het �V.Boeck
|
|||||||||||||
|
ten omringen/ enbebefpannen be plaetfe baer be Wfe��
3�nfal. Ora te vanghen alderhandt; v'tffchen,
foo wel cley ne als groo te, CAP, XVIII.
Vr<�emt fcBapen tuet/gebjanbe ^efame/ Hooc6/
J■xgoebenbJrJn/grobei�arielepne/'*Ebpmt10/g�e', b;oogpoe gofjf�artelepne/ ban elcr eben beele/enbe f0 beel affi- beftooit/ftootfe met bjoot/ enbe gebet ben bif« febjn. #ft neemt bioogefemelen/fiootfe enmaectec pitten of om ben biffc�en te g�eben. «©ft maecBt bett beeg�ban calcB/�©rjn/oube �iafe/enbeft�apenruet/ bjojpetinttoater/gop fuit be biffc�en terftont bobe « opt mater fien tomen, me l&ifft�ergat� fp metter. ang�elroebeBlepne biffiemsbJillen bang�en/ fieBett aetiben ang�el clepne �aoimhnt� I bie be biffc�en feec g�eerneeten. <©ft neemt Ocuius Indi, Conujn/ ou�e »afe/enbe tertoemtcl/tempert befe bingen onber een met bjgn /enbe maecter af �eegft :ban bit beeg� maecc clepne boHeBengfoogrootalstermeten/enbetuojptbie in be ribierealfi toater filile t�i alle be biffc�en �ie ban bit beeg� fullett eten/fullenalst oft fp bjoncBen toaren/ aen ben cantban be toater comen g�e�eelberbaefi/foo batmen bie fai mog�en metter �anbt bangljen. <©fe inaecBteenae� banbetno�tel banrotibe «©ofierlucie Bl?pne g�ef�ooten/oft ban bercfieu?5 bjoobt enbe calcB/ tuo^pt baer af een beel int marer/be totffc�en ('uilen ter* ftont baer comen/eube fo �aefi alst fpt gepioeft pebbsn fierben. Om '■leyiie vifch re vanghen.
CAP. XIX. "VT^emt^�ecBe bleefc�baerbe fieectaft'0/ cnb«
iX maect baer aesi af/ maer en neemt maer een flec Be fmael�: oft neemt beelfc� enbe bloebt ban een «�alf boel g�eftooten enbe g�etujeben/boet bat in eenen pot/ enbe latet fo ftaen Den tgt ban t�ien Dagen/ baer na ge* bmptBet boo;aesi.?Snberfin0 neemt bjoog�e femelen/ toj�f tfe clepn/enbe maecter af pillen/ be turitBen g�P ben biffc�en fuit geben Om te bedriegen de Schildt-paddeii.
CAP. XX. VI «Bemt^alarmoniacecnonce/ajupn een b|agma/
1 xcalfg ruetanber�alfloot/ma?cter p�l�affo groot alp bonen/enbe geef t fe ben^c�tltpabben/fp f uilen ban felf 0 tomen na ben reutBe / enbe �en felbeu batig�nu Om te vanghen de Sepia.
CAP. XXI. N�emt fierrbenbiijn bjoeffem/ enbe meng�t bt�
met olie/ en ruojpt bat ter plaetfe n baer g�p fuit; toeten bat be ^>epia �aer.f toert bloei gefcljoten �eeft' enbe �P fai comen baer D'ode fai toefen/ enbe alfoo fulC g�pfe mogen bangen. <©ft ooc/neemt ttoee oncen^ia* latmoniat/*t5epten boter een onte / ftoorettoelonbec een/enbe maecter af clepne fac�tebfopfienjis/eitbebaec mebefultg�pbefirpcBen eenig�faeteft Blepn Ignea boecrBen0/bie ggeeu befeling�en en �ebben/ toant be pepten fulien baer aen comen/ efi ban baer niet gaen/ fo fuit bop �ie terfiont mog�en bangen. Ons te vangen cley ne viffchen die men
Lochen heet.
CAP, XXII.
RJ «Semt tettoe femelen ttoee pont/ge�ele linfen eea
■^�alfpont/menget onber een/enbe tempertfemec foo beel peBel a�ft g�enoec� tst/ ban boeter bp een �alf pont &efame:en baer affuit g�p nemen enbe tootpen �ertoa�st^ enbe ber toaert^ Wmt foo �acfl stljce g�p't m
|
|||||||||||||
|
ban be gwote/ oft bgg�en clepn g�eftieben/ We Beeft
ban De noten / fac�te g�efo�en fojben / betfelje Safe / mtcjcbensi ban bjupn bjoobt/ fommiglje bjuc�ten �lepn gecapt / alber�anbe g�efouten bifc� enbe anber bierg�el�tftefpgfe. ^>ant tfi bat De bifc� niet g&e* boet enbe bet g�emaecBteni� met fpgfceube w& Dat bebabecDcsi �upfg�tfuw oft Ijoebetmev lieti fai boen gfleben / alfmen Ijemfaffermewfet bjeng�enomte bercopen / foo fa�tjn inag�ct�epbtg�enoec� te hen* tmigijebenbat�pinbe bolle Zse met ernst g�ebati' ��en g�etoeefi/oft tneentg�ebjpe tfbiere/ maer in eenen bifc�put. �Paerom�Ptoeeitemintei: merc&t fai gelben. cet faloocB goebtjQn Dattnen fomigrstop'ttoater
banbe bgber� enbe bifc�-putte groene petercelte bla' beco ftroent /tuant fulcBe b\mt& berUcugen enbe ber* fcapenbefiecl�e biffc�en. VanV'ffchentc vanghen.
C A P. X VI
|
|||||||||||||
|
h;
|
t bifc� bang�en t� meniggerlep na be : tbleten
|
||||||||||||
|
■ cube toateren oaec De biffc�en tooonen/ befgelijcr
ooc u na be Diberfitept ban be biffc�emtoant fbiffc�en gaet anbec0 tetoerebe in be $ee/enbe anberp in be foete mateten ; anDerfins* toojben gebang�en De gvoote fcsf- |c�en/anberfinsf bepaltnc/atibecfinss D$ �>noecB/enbe anoeiftus �e «star per. <©m bat fuicBe mentg�er�anbc maniere ban te biffc�en feec lane enbe f maer foube tue» feti te beft �?9�en / foo fulien top betoete baer aflaten be�ouben oen gftenen biebaguelnr(i0 ben bifc� copen enbe Uiebec bercopen / top fulien alleen tot pjofot ban ben baber Desi �upfg�efiu? fego�en/bat be principale manieren ban bifeg te bang�en t� met oe matibe/met poeperen/met be ang�elcoebe/met De cooibe/enoe mei u� netten. jBaer met be netten tooibt meer ber mentente ban
bifc� cDefang�cn�annnber�/ niettemin fpcoften tocel ban o;iDcri)ouben.,$oo tuojt ooeli met poeperen. W e angpelroebe enbe cooioe 3�n cotifiig�ec/maer niet fop�ofntel�cB. «De bequaemf�e tgbtom te biffc�en tn ben %rff�/
t� uae ben onber gauch ban ber Cerane / principal neh f uffeyen iti�t enoe bomber/ tuant ban 3011 be btfic�en fiapertg�/ enbemog�enrufienbe g�ebang�entooj» ben met barante tojtfen enbe Aambeien. 3fn be tutti* tcristben «erwten rrjbt om biffc�en ontrent benoene. Sn De lente ben gpejjeelen bag� ober/ maer pjinctpa» Ige� boo; ben opgaiicB ban bec Coirne. «Be Unite t� ben bequaemf�en tgbt ban allen / mibt� battet tua ter laeuto 10/enbe bat be bifc� bettoerBt �tjnbe om te glie* nereren upt be gront booen opt toater/enbe meefr aen be 'tartten camt.�'onbeguaemfre tgbt ban alien t��e ^o;iier/principal cc in De^ontf bagen/toant be geoo* te hitte boet ban beri btffe�en iierben : ©aecom moet' men in be Corner altg�tsist'nar�ti� biffc�en. men moet oocBalt�tst mertfien op Den ajtnt/ als men gaet bifft�en/bJantalsf be ISoojbe-tointblael�/ban moet- mett oe netten tegen t'Zupbe Beeren/ enbe ter contra* rienalisbe totnbtgupbtt�: ^nfg�elrjcjctegpen�et #ofie/al0 be brfnbt Wtf� t�/ enbe ter contrarte: maer pjinripaitiffi moermen btfftfienal(�|�irbJeber 10 en De ntetenf!o;mt. Om de vilTchen te doen vergaderen
op een plaetfe, CAP. XVII. TSJ �emt ��oiepe/ tfetile / *t5ioene enbe Bof macie'
J- > lepne/ban clcjc b?f e bjag&men/�©iero�r& fcfiojffe enbe jBp;re ban eknst een once/ bjoogge femelen B��timpett met goeben mgn / een Balf-ponbe/©erc- fcenjs lebet gpebjaben/ «©epten-fmout / %wtk/ ban elcr een ponbt : poot elcB opfjem felben/enbe boet ban baer bp f�n fan�t/enbe met befe misture fu|t gbp «en ure oft tt�e? te omen ben tf fcBafen/ enbe mit ben�t' |
|||||||||||||
|
van dcLandt-'winninghe. 15^
ae� mali�n ban «t&eptelebet/enbe boen bat aen ben en*
gel/oft nemen gelen ©qbontecjs bte btfegen/enbe gtp* ten cae0/banelct een loot/«©poponac6j een fjalfloot/ bereften bloebt een loobt/<©albanum een toobt/ff ootet al boel clepne/ enbe meng�et t'famen/ enbe gieter op fupberen groben toijn/enbe maet&tet bjop&enis af/af ofc inare om te petfumeren/enbe laeife bjoogen uptet* jonnen. |
||||||||||||||||||||
|
fiiltgetoojpen Bebben/ alle befe clepn
baer toe comen gelopen: 3ja bat meetgaDereu op een piacile bp een/ al marbtecenbeel ban een mtjle ban baer. <ban offen/ban gepten/fcfjapen enbe bDen (iront bte tn be clppneberm&ena* i��pmu�/ojilbe marielepne/$9lepe/clepne/ Eoot� enbe ojaefTem ban goeb
|
||||||||||||||||||||
|
ebetibeele/ banket ruetoftmetc&ban bebootfepbe
beeften fo belealft gcnoeclj t0:ft�oteiCH op fjem felben/ enbe tnengbet bat t'famen/enbe maeefttee ptllen af/be Ujelcfte gijp luojpen fuit tee plaetfen baer gijp tntlt bat �ebifcl) �ergaberenfal/een ucete ttojen/enbe toojpter �an netten. SHnberfnijJ / neemtbloetban eenftoerte geptc/bweffem ban goeben �agm/ger lie meel/ban elf r staen bele, fiotet al tfame n met be longen ban een gepte siie toel clepn gefneben ioymaecter ptllen af om te gfje» bjupeften op be boojfepbe maniere, 2fln�et!�w3 neemt een fjalf pont looc/fo beel gebjanbe fefame/polepe rail' bemartelepne/tbpmuis/tjof martelepne/ ceule/ totlbe jiafifagce/ ban elrr bier oncen/gerfien meel een pont/ enbe fo Deel gerften beeg/boierooc ft�ojffe tuiee oneen/ mengt al t'famen metfemelen/ enbe gebet baeraf ben bificfjen. Om Baefcn te vaghen.
CAP. XXIII. D*e 25ac8"en iaojt niet ItcljtelijcH g�jebangljen met
netten noci) met ben Difrp cojf/maer eet meteen ipgen ae# /enbe bat in gewen tuater/ baetom fai men ] |
||||||||||||||||||||
|
Om te vanghen Salracn, foo wel Riviet-SaSme»
als Zee-Salrtien. CAP. XXIV.
N�emt «fane-oiifcn een onte/g�etyanbe pfngfteW
tiueeoneen/ fl��tfebepbet'famen tot �atfe39« gJeujcB meel. aSnberfjniS/ neemt saebt ban bJilbe tupte een once/ Calfdtuet een once/ Sfarne linee oneen/ (�ootetallebefebfngfjent'famen/ enbemaec" ter bjoepftenj�af/ betoelcfce g�jPfuJt mog�en gfje* bpipcben. <3Crupteb enbe 5>alm-trupten toojben metter fjane
gOebougen/ oi� fp in gun bollen bert toeften 3fi'n ; *©f e met be netten oft rojben/ fomtgbtfS oocii metten lic�t banberfteerffe. t'^eubi&en toojbt met een Uugfjelroebe oft met
poeper g�ebangfjen, «©eCarpel metten nette/ an* g�eltoebe enbe rojf : maer ftp bebjiegfjt bicntoJite Set net/ ftebenbe 30« �ooft int flncli / baer W 8�e«" tieinlict�t. |
||||||||||||||||||||
|
HET VYFDE BOECK,
|
||||||||||||||||||||
|
pa0/ om IttytelfjcEten te toeten ronber eenffift tott�rtmetit / mmm
bau met een ftropgl be uren ban ben Dagge.
men een Son-wijfer of Son-corapas in een s'Menfchen lincker handt claer�ijck
befchrijven fai, (eet nut voor Ackerlieden , Boden, Schiplieden, Cooplieden, endealle wandelaers te waterende te lande paflerende,endeoock tot dtLantwinninge dienende, Cenbetben/ onberbenBergfioftBalbejSbupmiS/
gaet ringtoijs om ben bupm/tot ben epnbe oeia �janttf een lini/genoemt be lini oeis lebenjf. �en bterben/ boben tuffc�en ben bnpm en ben 3te«
ger oft bJtjf-btngfjet tut mibben op benaenbangtj oft beginfel ber lini bes" lebenis i0gefo)tneert/ali8ge(teftett oft fteccybJ�fe ingefet en fiso oft fttobolm t>k fler�j op ben miD�cl geitje in be bant rechtop boojfieftffteeftet/ bte be fcfta�Hbje geeft om bte utl best baeg? te m�fen. &U �infler* tnber �ant tooien alfoo
ggenoemtenbebeftent.
«Dt'e eerffe blngges bjO|t gfjenoemt bie ^upm. «©ie anbec toojt ber buptft b� �Opf-bingjjer, �©ie betbe in W ��gf-bitigDet g�e'noeint. ®te bperbebrngger Jjeetinenbie^oHbt-bingBeCo �©te b�foe bing�er tuojt ban ben gfiemepnen bolcf� Die <@o{-bingger gf�enoemt. |
||||||||||||||||||||
|
Hoe
|
||||||||||||||||||||
|
TN<tDJL/0
|
||||||||||||||||||||
|
bmgerenbeftentbooiben.
Ccn eerften fo fiet gBj> bupten ber liant ttt bier be'
lenberiPerelt/ namentltjtft bupten ben bupm mtb* iiacjjt ofte Juoojben/onber uit tjant mtbbagtj oftZup* ben/enbe totter ret�terftant/opganc of t«®o(l/enbe ter flintfter bant �Defi oft neberganeft ber jonnen. 'STen tmeeben/bebtochtmgD binnen in bet dineftet
Dant/ op ben bupm i# gefc�jeben berg� beo bupm�/ inberberofbjsbecteg�sibecrecptecfgb� bet bupm. |
||||||||||||||||||||
|
Hoe men die ghetalen der ftondenin der lincker
hant ende op hun vingeren bekennen ende Ieren fai, &tonbtboojmibbagb.
f-\Ut getal binnen t'nbe btngerboo�aen't eerffe a'Ut U oft lit baer bonen oft booigfjefttjjeben jlaet /op- gang bat tg booimibbag�/enbe ftnet op benW�f-bin» gertnetcpffer/alfoof. «©P ben nwooillif binnen bojen ma ee rfie ut fiaet m ii� fenilici |
||||||||||||||||||||
|
Het V. Boeck
|
|||||||||
|
194
|
|||||||||
|
feenoft anbec�batg�pbaet �oegfjefejupr�en toilM/
atfoo lanefe al0 ben topf-bingper 10 / ban bojen af tot aen oat uotmiDcentu Detpanbt/ boben �aer De Unte �e0 ieueitjs begint/ met De (�lue iengptc legt ben ftro op be booj(3.begmfel0 bec Unte bes lenend / tufftpenben btipm euDe �uue-�tu�per/ enbe legpi De bupm ep Dat pro/ Datg!jpoat Pro beute beter eti�e flfrt��es icr�t pouben mettgljt. 2�l0 bat nttalfoo gpe�jio gpefcBiet/ !�o pebt atpt op �jelcfc U�t aen Debtnaper/ ofte in be� pauDt De jcpabu ban oen Pro u toijp/baer npt fpjectfet tipt be Ponoe bie be ftpa�u bcbupt / foo betona gpp u begereu/foo gpp anbecs na ber jonnen Dpn Ipf cetp� gpepretkt pebt/alfoo pier na bcifl�t- Hoe ghy u lyf ende de flincker handt (lellen ende
houden fuit om de fchadu we van den (ho recht te
ontfanghen doot het gheheele jaer.
S<© bat Pro (al0 boben berpaelt) alfoo retpt g�ems*
ten/ enbe op bat beginfel ber Unie bes lebend gpe^ legpt t�/ enbe reept gijeDou�en too^t. ^>co pebt aept in oen JSomec/ bat gpp u Pelt Dat u be potine nae Den rag�P�nntt ^oobatgpeftpiet/ fooijolbtulincfeec pan�t met ben pro bjp fteept nae be Imene ?pbe/ enbe lieert u met ulrtf facpteigtfe / alfoo langhe/ tot Dat De porrne b^p tn De paubt fc�pnt / enbebe ftpaDutue De» jonnen nat; bet bergp ofte bal be0 biipmsi eben in be linie be0 lebend/ tot rontfomme Den bupmfirp eptibi" get/ enbe Dat be ppabutos niet ober De Unie bess Jeben� fitp Precfet / enbe foo bat alfoo gUe�Jiss feprinet / bau bjpp u De fcUaauboe be0 fl roos De ftonbe / gpelnife �o« reu aengpeicefen 10 tn ^omersi tpoem Hoc ghyu in de Winter met den (�ro-haim hou-
den fuldt, om de ftonden des daeghste bekennen» C^ogppinben ©tntec beftonbeDessDaegpg mie
O Den ftro binben toilot / foo totttu aengpeftept naa ber ^sonne/alfo bat be Pcopalm tegen en m bedonne Ujpfe: ^>oo bat gpeftpiet/al� ban polt u bo|bcr in alle bingpen/al0 g�p Pier boben in Corner ttjben te boenf berttpt 3pt / foo betomt gpp ootfe u begperen. In Somers-tyden �nercT: defe lecrj
Dijn rugghe nae der Sonne keer, Dan wanneer die VVintcr vanghe aea Suit ghy voor u recht op-ftaen, Dyn aengheficht na der Sonnen keercu, Soo ghy boven hebt moghen leeren, Ie vinde recht de rechte uyr. Als ie dat nu hebbe ghelcert hier. Door defevvyfer in lincker handt,'
Soo ie de rugh ter Sonnen want, Wyft my die ftroo de rechte tyr, Daer henen fynen fchadu geyt, Dyn lyf te Pellen hebt goede acht, Na dien hier boven is ghedachr, Doet dat met vlyt, foo vvaerghyeont By Sonne-ichyn des daghes ftonr. |
|||||||||
|
f c0 met «Toffee alio geftpjeben 6,eft bebupben 6, lacci
mibDagp na Den <©oPen oft ougangpes Des jonnen, �©poen geutst-fcingper binnen noo? sent eerPe lit
ftaen feben met Cnffier/alfo/ 7- Bi�ef3- bebupt 7. booj mi�bagp naet <©opeu oft opgang!) Der jonnen. <©p oen «©oj-t�ngpet binnen acn't boojPe libt f�aet
ccljt mee <apffet a�foo 8 ■ eu�ebetekentbieS. ponben tooojmibbr,gp. <©p Den felben «©oj-bfagei: na bet fiant feptibeti be0
terpen UDtp/enbebeg�nifsIp�e0ttoeeDcnUbt0/(�aet tiegpen metCuffcr alfa gcfrpictoer.o.eiibe bebupbeno. bo�?mlbDagp. �33pDec cp ben ftlben <0o|t>fnger t'epnbebei� t�jee<
ben it�t� euDe beginfelbes Derbenltottf/ paet 10. met Cpfferalfoo tcnenbe bebupt KUtrenbooimi'Dbagp. '�en cpnbe De0 berben It�tj� tn Den felben <©oj-btn'
gce aen bie Bant paet elf met Coffee gefcpjeben/alfo/ u. enbe be�upt ». noojnnbbagj). $a Dat t'�er�e U�t be0 «©oj-fenigesg/nii��en In bet
liant on�et op bat lit ftaet t�jaelf met �gffec gefepie' iwvalio/u.beoupna.ueenoftrtiiDDaap, Nu volghen die Ponden namiddagh,
j t� neren top on0 twebf romme te ruggpeom bic
» uren na mtobagp te erbaren/te Uieten �aer bojen binnen in �e ©0} btuger elf gtPacn peeft/alfo u.paet nu bupten og Die biages ee»/alfoo/t .enbe bebupt i ,ure iiamibbagp, Hentepnbc �e0!tosrbtn�btbaer »0. ftaet binnen
bie bingcr/alfoo/10. DaerftaetbuptcnttBee/alfo/2, enbe be�upt 2. uren na «ni�Dagp. Sltciti D.net op �c f�itJ�g�e oo?-��ng�er 9 .«uren ftaet
onDeebefclbepiaetfe/ fmiubjpalfoo/3, enbebe�upt S.ureunanubbagp. ^tem baer 7,ftaet Daer bp fet ?♦
3tembp6. feto. r-
gtemtp y.fet 7. nameitjcBop bentogf-binggec/
ei�se bebup�enallebeftonDenna mtuoagp/gelntHtnt aenfcpou�en be0panbtgmacpbeheiu �jojben. Nu volgt wydet'tgebruyc,hoe men door een ftro
of ftro-halm een yeder ftondedes daeghs leeren en
bekennen fai, Endeeerftom de vierdcelen
det werlet te bekennen.
T<� ti eer ften pebt aept toaer Been be fpi r0 beg ftro»
palm0�jpp/ batignapetEup�en. bigban tonfen be biugeten ben op- gantfi/enbe bat epn &ebpn0 pano ben nebergancli/ enbe paet be tuggebung pan$0 nae Det jiioojben. Slfoobe&ent gpp be bier beelen ber 3©erelt/ f00 gpp/ al0 nae �olgpt Dgn ftro-palm gpe< ojbineett pebt, Hoe men de ftro.halm in de ham fai nemen, ende
deur zijn fchaduvvealle daghealsdeSon ichijnt,
een yeder ftonde voor ende nae middagh
bekennen fai,
S<& S�P gpeesne toilt toeten enbe befeewien/bieltfee
ure be0 baeg�0 pet 3p. $00 neemt een fieept ftro of een anbet tteept toffee»/ bat niet bits en i0 / of een Pjiem ban een mep / enbe met ben feltotn ftro of t g(» |
|||||||||
|
HET,
|
|||||||||
|
w
|
|||||||||||||||||||
|
HET SESTE BOECK,
|
|||||||||||||||||||
|
Cracteren�e ban �>e Xantt-mtferfc
$u �jo�g^t �ict een fto?te &ot>*-gttmtfggie mtlavitiaUe
ban pet 3LanDt-meten.
|
|||||||||||||||||||
|
Van de inftrumenten ende lieden die
mca tot het Lindt-meten van noo-
den heeft,
E<�n2.antmetet moet ten eetf�en pebben tpfen
oftelffieec&pglen ongebeeteen clepnenbiu' gec Dirti/ Dat ftp alle t pien in een gant tan Ijou» Den/en�e Die otiDer fcfjerp gemaecht /enDe met feparpe pieten pupf «eng obectogen/enbe De pylen on* geueec ttoee boeten lancu. �Pp Hebben g�elept ban tpien oft elf f�eethe polen/
boei) met tpiwican «ten �ol�oen/cft 10 genoetp/mtt0 / bat oe refeeningp «te a�bercn/muItipUceten/etc. ©eue tplenbequamecenbelfcpttlgtket betti boegpt/ Daer» om met toten pnlen genoetp fai 5911. iDijDet foomoet een llant-meter Ijeb�en encegpebjuptten een pferen beten �an bgf oft fommiglje pebben ban tpien raeocn lang�j/�antcltpou�e b.quamtcbau btjf roeDente5�n oojfat�g / batmen beter tan ooecfien biif toeDenDan tpien Eoe�cn/ off fp mei reept uptgefirect tg ofte niet. «©orti ioofai ekfee roeDelant0af gefcpepDen 3pn met een ringp aifoo oat men eltbe i'oe�e onDerfcpepDelgch ban maltauDer fien tan/ enDe Daet bp een mate ban al- lo bes! boeten lanci* at� Dea lantjs uopfe 10 nifi lant me* be bjengt/ om fo wanneer Die mate'ofte neten te lant & ofte co|t mcdjt 3ijn/ me�econtaf metenpoebeel boeten/ ja oorti oupmen batter te bevi ofte ujeptuty iti ber mate tomen/etc. Sjtetti tot betct berftaenbt/foo macp men Me pijlen
enDe een Deeloeg fcetteius bp oefe bpgefette figeut ont' iuojpenenDeaenften. Stem Dat alDer boojnaemfre infirument Dess lant-
meters/Darr Deurpp gantg gebJigeitfw feberlgcbtn* ben can/oft Die fojm Dei6 lants Dat men meten usti, of* ie 00c recfjt biercanttn 5gn paechen 3p gelyc een reepte �muchelpaec/ enDe Dat is een biet tant infirument aan pje� o ft tean renet gemaertu met bter �etficppeg glje» maertit/b'�Klrtifeer net m 5tjntitsi:poechengpe�aen moet 3tjn/ en oit infirument �jojt genoettit een UJtnx* �cl pfec/oft tesfirtj off een fnupff. �midi mittftel pfer fa! na mtDcen peb&en een 1 ont
gaetben Daer Deur men een pieren frbfoeffeen f�efeen macpomalfo op �e0meeer0 meetfiaf ongebeer fo l�g nl0ban5ijn boeten tot3nn©ogljen!ant&3nnDeba(i fcpioeuenmartj/ tod tterj�aeu&e Dat Die meetf�af Daer 1 toe aifo berept 3 gnoe boten met een pferen Dop om in te frtjjoeben/ enbe on�er meteen frperps ronDe pferen pen/omalfo in Der aetben te fieben/enDe met Der Dani' om te o?aepen/fo?nn begeren Dan epffrpen fai. i^ter boben is berpaelt ba een mate ban eenige boe*
ten/ om wanneer Daer eenige ober ofte te co^t comen/ bit Dat heten te lane ofte cojt mocflt 3nn/ fo gijp ruilt/ tont gpp oen tneetftaf �aer toe gebjupchen. i�ier �ebt g!jp Dat H0inc6el-pfer met oen meet-tfaf
<©ogbetifr�t)nlnffe. Wifret foofalDenUantmctecbetfien 3�nmeteett
tafel'boecrBen / Daer in ftp fai tehenen Die figuete De0 lants» met 5nn gangen Die pp baer ingaet/om te met�" baer pp Dan te beter can vtm calculatie upt ontriepten/ om niet in 3«n calculatie te Dtoalen oft irten, 3©g�er fo fai Den Eantmeter berfien 3rjn met 9«lp
uat�io�cli/een Die Den &eten trec&t enDe Die pnlen Daer iiifiwiu/ Dt«e\)0|enuj?i onDeiw�t moet 3ijn Dog |
|||||||||||||||||||
|
enbe in tbat manieren Bp biefie&enfal/ �nbeitioet boe
onpartscD 3gn tuffepen Den betcoper etibeeoper/oocli tufTcpen Dengfienwt biet lant laet meten/ �«3Pban arbeptst loon/ oft poet pem toe matlj btag�en ��fgBe* Irjc&falooc&oenllantmeiei: bjelonberric�ts�n nau Die grenfen oft fcpep�ingpe DejS lan�t0/op Dat pp niet te beel ban anber lanDen baer 111 en mete / oort* niet te toepnict). In Tvelcke wijfe de Landt-meter zijn werek
beginnen ende volcyndenfaU A 1,0 ban �en �Lant-metec g{)enoecpfaemmetbo<
bengemelDebefcp{pbingpeDe0 geteetfebapbee fien ijs/foo fai pp Hem boel beb^agpen De cofiupme DeiS lants Daer pp berfocDt �JojDt om te meten/mant eleo lanDt befon�es cofiupme �eeft/D'een lanbt geeft ponto mate/D'anDer peeft mojgen/o'anber peefrgiafen/etc. enoe poe beel pDer roeDetn paer mate jjebben/oorti ijoe beel boeten op een roe�e / ooc& poe beel oupm op een boet5pn / baecbenlanottnctecailegin erbareumoet Srjiuetflltu�ereiu |
|||||||||||||||||||
|
U
|
|||||||||||||||||||
|
t�
|
|||||||||||||||||||
|
SBtem tot een erempel een (iuc
lant bat biercant 10 met retg" te b-'inthelen el0 pier a b c D/ ban ban Die ttoee 3pDen 3pn ao !an c elc ao, roe�en/enDe bepDej |
|||||||||||||||||||
|
%o
|
|||||||||||||||||||
|
epnDen3pn bjeet elcb 15. roe'
ben. �>o multiplireett D'eenei 5sj�e De0 lan�ts met De b;eeDe 1----------------__ be0lant0/al02o.mett5.comt
t 15 b 300. roeben toelc t0 in foliant
een palf mojgen/ineemD erianf
een gra0 lant/gnP�upcen een mojgen: ttt- enbe op �iiDcr piaetfen anber0/baer ban ben^antmetec mm onDerftpept pebben. e liguer bc01ant0 ban bit gefieltie
exempel/ t'toelc&ta beil�erlepe �igfe tangefieItbjo;Den. 3tem een erempel gpefieltban bm
autpeur be0 Boertig alfo lupbetiDe.
i�oo een epnDe »e0 lan�tp tyeebe pofr
, bier roeben / en�et'anDer epnDettoee
' coeDen/enDeDie<en3pDei0t6, roeben/
enbe D'anoer 3�be to. roeDen lanrti39n«'
be/ratcufeeit pp alfo /pp atfteert Die mie
3pben t'famen / tornt 26. roebeb/ Dan
��aDbeer t pp 00c bie ttoee epnbeti te fami
al04.enbe 2.comt6.oefettDeegetaIen
elcSgemebieert/comt ?.en�e »3.�'t«elc
PP met malcanber multipliceert/ tome
39 roeben booi �«0 lanotg gwote oft
inpout,
Item bat fuU� gef�e�&e exempel viti
bef�aen enmacp/ i0nHlicIjtelgrfiente bemonficeren oft te bebapferi / tuant toaer Dat een epnDe bjeeDer f0 ban bat g anber epnbe/ baec en tonnen btettuee p 39oen niet parabel3ijnom bii3\}ixn enbe epnben in Dier boegfjeu teabberen enbe toebec te mee teren/ en&e alfoofe caltulecen�ie grootebed Ianbt0. |
|||||||||||||||||||
|
HctVH.Boeck
|
|||||||||||||||
|
1^6
|
|||||||||||||||
|
«stem foo men bit felbe to�" meten/ ttioeltmenbat
feioe alfoo meten/men moet metenbielangljbetiane tot f/ ootu ban f tot fc / enbe at� Dan De tteee gpttalen met tnaltaubet mulupliteten / enDe Dat pjobiitfet ttteDtetent� benin�oltban ben ttiang�jele f &. 3�ef» geluthff men oot&�an g/ tot b/ �nbe ban g/ tot i enDe Dte ttoec gtjetalm t'famen g�emultipliteert/ enDe Dat moDtuicfet gemeDteert/tomt Den inijolt be# trianget� a/ b/v at� D�tiaDDeert Dteepnbeng/ t/totf/ 6/ enDe tat at»C'al g�emebieert en�e DoetmeDe gBemultipIi- teert Dte tangbe ban f/ tot g / foo �ebt gbp Den tnljolt fcan Den «tettante f/ 6/ enDe g/i/ at� Dan aDDeect Den in�olt f/ 6/ g/ i/ enDe ben tnljolt ban e/ f/ 8/ eu�e oen tn�olt «an g/tj/i alle Djfe t'famen f o pebt gDp Den m* Bolt beacele put*. fa 3Et«n tnfgcltjcp teect Jjp
ban een gelgcfefpbige trian*
gljtlDatmenD'een jDDefal multipliceren met Dte anber Ijalbe 30Deal0 n, met 6. tornt 72. enDe foube Den in* Dout Dep {jeelen fiutiti jtjn/ t'felbemetgoetenig. «©anmofialfoo glje�aen
toojben/men moet oie �eug« be b �/�s ulttplitere' met Die lengbeab/ tornt ben tnljolt fae� Delen f�nrit�. |
|||||||||||||||
|
P
|
|||||||||||||||
|
^©efoBe��tr twtt anber ttfang�itrsf/ fp jgn gDdtjtS
3gDig^oftongtjelycne;nben/ te toeten fooljetongs* Igtfee 39Den ?gn als? Bier e fjj/ toelc men 111 ttoee mae! te multipliceren / uamelqt� Die lengDe f g/multipli* teert met eg/ enDe bat pjoDutftt mebieert tornt we grcote�anefg/ befg�el�CH mu�tfpliteettfg/ mes �jj/ enbebat pjoDucftt m�bieeu tornt Den in0oltnaii f gfj/enbe ban ab�eett De ttoeein&olben tfamen/tomt be'n tnljolt beo'fteelmtttarigljel^ oftbaer alfoo multi* aliceert Die Ijelft ban f g/met be lengbe e&/ tornt ootft ben Beelen in�ouc m Beelen flut/ namciij t& beettBira roeben» |
|||||||||||||||
|
HET SEVENSTE BOECK,
<Ean ber ^oefom,
laan ctaen en�e ron�t-faet op Mkttft en�e faeplan�m re tvt'nmtt.
|
|||||||||||||||
|
enbe effen ItggemtDant �efial�en be geiioet�te bit g|p
fuit jjebben aan te fien ban D'een epnoe totten antere/ (o fullenfp tegema�feel0t&er om pioegen/melietienbe faepcn 3tjn.<©jaefter oof6gratJ)ten tontfoni/ofte tett mttiften aen De tt�ee fnben/fo toel om Bet regen loatet re Doen afiopen/oft anber �ie baer jouben mogen f�tfe� al0 cm te beletten ftet oucrlopenlwn ben gaenbematf Dte baer fou�e moge pafferen. �n plant oot op u faep* lantnotpoottontommeetnige bomen/om belombeE wille; tuant fjoe bat ulacbee liggijet/{joe bat be ^oune beter fai genteten/ en 00c ben unnt Die bat ban Den fiof fai fupberen/en meeftenbeel befcfjermen ban ftieeuto/ nebel� en ftojmen. ^n geballe Dat g�P Daer uoojutue genoecBteeenige bomen fout uitlieu plant�/fo en plan* ter geen anber DanBMgebomen/of ariDer Dicrgeltjrfte Dte luttel ftDape )��ojpen/maer rimmermter �doplieu bomen/ «beelen/ tiot� <�lfen/ toaer af De ftljaepe nies alleene Den faeplanD� liinDerInteri quaet tp/maet tree* feen oot na �en met groote/bicfee en�e menirljbulDigije tuo^teliS De bettitljept enDe jeuc�t oer aerDen/ en ben?» men alfo fbefle Den graen Dat baer gefaept i&. Van vetfeheyden manieren om landt te «rinnea. CAP. UI. Daibereerfte maniere ban arbepbeninbjaeriant/
id oberai feer nautoe be flen� toet� tencmen met* tet eggen/oft anDetftn� tuelt tjet toert ii� ban De jongs lteben:raant b'acrbe �k niet geboutoet en iis/ en bjengt �anBaerfelben niett�oojtisbanfienen enbeflertbecu* piofijteitjt&e&rupbgald�etoberblnfftlbantberteett enbe betbjoogt mtfttj tot in be brjfoe graet b� toarm* te.�nbe baer en �i� geen trutjfel aen/bat oe goebe bette aesoe/a! en foube f p niet boojt0 b{eng� ban ttupfttupt Etnoop/<$ra0/t@|ant/:8ingelttupt/ btbecftpe foojten Dan
|
|||||||||||||||
|
Van verfcheydenheyt der aerden.
CAP. I. GUel�tfc men g�emepnltjrS ftet bat be �om*
pletten Dan De inUsootiDeris banDeEatiDen �an een (eer groot SLanbt-ft�apnaebeber' anberingtje nan beEotfit oft tlimaet ber< ftljtlUn b'een tegtjen D'anoet: alfoo |»et mtnootl�De natuere en�e &wctjtt)aert)epDt ban �>atplanben oft acfcerfS �oo^tg bjeng�en oteiitefc�e tomyletienenbe Qou�ernement in Deen plaetfe tneerbaninb'anber/ iTaDatDlgtontfeepatljttoU/fantatOtte�/tr�tac�^ci)/ Ileenat�ttg�/Stupfat�tig� oft goet toaii aerDe son. Wat kHgde endc brede dat ackers behoren
te hebben, CAP. 11« \7xr3\bt g�ipu atfeet� enbe bat fatpbmtt 30«
V V lufiitb om (ten/ sBematueltjtBom te y toe* aften enbe ban groot gljetotn / beplet u 3Lanbt in �eel Sterrante (tuinen/ bte ten Boogljfien niet meer ban ttDintig�/enbenietmthban 15. roepen lantKen5911: fBaetiftbatbe gueUg�entBepbtbanben lanbenniet enbetmac�/batfebiertant fouoe 3�«/ maettfe langer ban foeet/nocDtane niet langer ba oeuoojfepbe turni* tia� toepen/ �iant beljalben feer beelanber gemafeen enbe genoetpten Die �an be to|te belben tomen/fo Hal- ter not� bit anber groote piofgtrte tseten/bat be peet' ben enbe offen uit t'fel�e nloegfjen met minber atbept enbe lafl bat boen/ mtt� bat fp niet alleen en toetf raepe enbe ben «eflem beroalenat�fpten epnbebanbeboje tomenrmaer ootfeat� b'atbermanbeneouDet fupbert �an aerbe/enbe oberleg�t om een anDec boje te begin- nen, jiBaect 00c in Dien mogelntijs/bat Hac6es? 8«�c |
|||||||||||||||
|
van de Lat�tW
ban biftet�/Oabt'c/to�be bitfen/roobeioojnebtoemen/
gpebaer�e euere/ berbeiie/blaem» roojnebloemen/ fecurt�abe/oft fuir g an�er onpfofgtel�rfee/ crupbeh/ fott�er oatk te berg0eten be nf gpelle/ loitum/ enbe bat men ftalcrupt peet/ of ten minfteii eettrocb/ enbe bil « feu/foo lal fpnocp toat boen:3afominlBe3r)nDeebte ban felfs boojts bjengen toilbe ramille/bJil�� berbel/ eiibeibatinea Deet belt Cppje�- ^ooj onberftpept ban befe cuipb�/fu betoonen DeoifMs be ujarmtebanben Stout / ijet bjelcbeblrjcbt bp be ureIttecKenbeb)o|teI: ^cperltncb/ttJiibe eppe/ enbe eerbtroocb groepen upt |
IP7
roepembe eggpe met Ootif�t� efc pfercit i�nbett ioni per faet met aerbe te becBtn: befepfens�mr�bfcB�n: be blegers om te b��ficp�n:be t�anntii �no�efifr�n orti pet cojen enbe goet faet ire fnpberen ban taf/ ft�f enbe ai i« b�rbupltcpept. Steencnendc grtlys �yt te werpen is d'eerfl� rha-
niercvan Laritwinningh�, CAP, V. M&ftfupbertt'lantnanbe f�eettenin ben minteti
pet $pnieuto lant oft bjaeclant/t't |
|||||||||||||
|
�ottinge: ©e groote enbe clepnebumbe groepencenf-
Deelst ban bioocpte/eiibe eenf be�l� ban alteratie ban be bocptigpepbt: 3B e groote enbe tlepne jBafrape tomen ban oe couoe/bte fp trecb� ban be bocpttgpept ban ber aer�nSBetbJeebingelcrupben/beoogentrooft/Dieoor ttuee off bjte�erjbanbe bloemen peeft/be fepaeps f ure» feel/be bjte manieren b� bjegebje/pouben bant tout of getempenmaer be berffe/tabette/ toilbe moftaett en faine psbben beefrpepben natueren/enbe 3tjn peeter na ben pumeur Die Ipuetoiifenb� paet epgenfcpapimeN ten rojtfien gefept / pet 3�n fe&« fpeleti en genucpten ban Der natueten / be toelcite nimmermeer el en is fp met gpeoetfewt in paer aerbe/ en �jiI lebigp bitiben oft foiiDereenigptoercbeeboen : biel is tnaer batbnoop g cas enbe ftalcrupt meerfriignentearilleri b'lantin |
t�oftboojben minftcn coft/batifenapenenbe maertert
Die metten ftatiben al bmhmht �t fteenen op rapen/ en baer niebe builen co|ben enbe manben / be toeit be fp ojengen int mtbbel ban Der fitaten/enbe in toagenlefen oftoocBopeenige berlo|en plaetfe/op b'epnbe bannen acber. Jislen moet ooeu oe ftoppeis enbe t'ftroo toecj) nemen ban be ariters Die tettoe of anb�r cojen/ ofr pao bec/oft aflber graen gpebjagpen pebben/ foo fiaeft alft graen gepitbt enbe afgefneben is. Vani landt te bcreyden cnde te rniften.
CAP. VI. DeacBers bepoojengebetertenbe gemili te tooj*
ben int beginfel aan be minier/ontrent berfnmfe 1 in ben $Dbent/ en bat alle bne jaren eens/of met f cna« |
|||||||||||||
|
nemen ban be berbene en petb'upfent bnoop topfben/ pen mijl of mager lant om foarmte te geb�n/ofV�otB
|
||||||||||||||
|
met peerben enoe boepen mifep onberlen gpemengt
om een gpetempetbetoermte tegpeben.|teen moetet leggpen mtt poopbens lantr be bojtn biemen in filine fjKft te maben int ploegen/om upt te fpjepDen alft tut 10 pet 3p bet rot mefi oft margljel. Cn�e bat fai piin- ripalncu geDaen bjozben in ben tinter met regimata* ttgp welter/ om battei Dooj (milten ban fiiceuui enbe regpen bie baer op balt/ foube mogpen plat enbe fatpt bJof�eu. 35c onbjrjfe lantm� fp^epbet al peet opt lant/ maer ppftet 00c b'erpertentie ban pet ontrupt battec boo; groepettboantals pet mift ban ben eerfi� gedept enbe uptgefp;ept is/ poe biel bat atpter na plat tbojot enbebertoonnen/ notptanfit'graen battei in is/ pet toelcbe baer in peeft Pu ftal gpeftott gpetoeefi/ groept eerfiongelptbmtniiatuerlritlienbeb;utptbaec / ban t;faebt batter naberpant op gpefaepbt bjo^�t : 30aer» omtfibatbefgnfie atberliebeupaer lartbtm-iien ii^ be^omer/om bat mtft foube berrot bwfen/enbe tlant flpemift in'ben ^erffl: oft alterner� langper: 3ae bat binbenfp ontpoubenbebanoubers totoubers/ oat» ter met en ts bceter ban pet mift in ?pnen tpbt efi fap« foen/om pet lanbt te b�teren, ^ommtgp» nemen pet mift batbpeants noepbjarm enbepalf bertotltgpt op't epnbeban paerlieber erbe: /�aer3p boen pen felben groot ongpelgtu/ mits battei mift boeltb noc� metberbjontieneuts ban regpen/ fneeumoft anbec �?emeifcjjc botptigpeben / blrjft als routo enbe onnut fonber pjofrit te boen/ enbe foube beter te paffe ra* men boot tmeebe taer ban boojt eerf�e : 3|ae bat meec ; is/ pet betettet bat be befte b;utptmetbje(entaube' bnen enbe uptgpefrpieten. It�eliStoacralS men een onbnitptbaer lant b�tit bet matten / batmen eer moet nemen mefi bat betfeft upten fiai gpepaelt tooj�t/ ban bat out ts/enbe oocb metten blaffen ban Der jBa" ueuiJtfplepben / niet langer e�rmen t'lant gaetbefae* pen/fo berte alft tetftont in b'aerbe gelept tuojt. iep buntbt bat be gpene bod boen/Die terftont/nae bat pet graen bau bert belbe is/ oft in <©ogft/ oft in ^eptem * ber /enbe ben apren rojt ftroo (atenbe/afgefneben peb- ben/t'bpec intftroo fieben batopt belbtfiaet / enoe banb�affcPenalSeen meffinebmaetben boo|ben re- gpen bie baer op tornt, ©at bien penbooj b'eerfte mefffngpeban pareacbers/ pitnripalrjcfe 01e fatibt» aepttgp of i tlepatgrtgp 3pn / oft eenen bafien gronbt pebbeM:1|et fstoelbjaerbat 5P'ttiittalleiaer en boen om �atfe niet b�tliefen en foube t'gfjerief ban te bec ben gaetUebe* i|upfen/ enbe pet firoepen boo; pen bteft�n.Cnoe mp buntKt bat fp 00(6 feer biel boen t>k t'ftra
|
||||||||||||||
|
enbe baer fp bigben enbe berbjoitelen/ isDoo; geb^tn
banarbcpt en bouininge/m^r fp bjeefen upter maten feer {jet ploeg�pfer. ©elaetfte csupbenafgefneoeiien uptgeroept 3nnbe booj lange en Diepe boutoinge moe» ten baer na(pnnctpa!gtDe bifteis)fot'onoer gljebjot�t �jojDen enbe betnicH/rei batter «nig�en tornt �atttr ban Dien tmt meer ban ban De fengnigfje (lange foube m ber Dont meer meupn af upt (puipteu enbe taeber groepeiKinant flaet natuere 10 bat fp fo fjaeft als fp e� luttel tegeng tjebben/ pen fo balt btnben enbe boegpen met ilgciibau�er aerben/batfebaer ef fukhcn poffef» fie nemen/batfepaec bitbJilS becDjucfeen enoe t'onber- b�ngen. 3Bc manieren ban te bouwen be ataersenbe faeplanben / 3�11 be ftecnen upt te �jojpen/ miften etibe met mift of inargpel t'lant betecen/t'tanbt ten eerften om too|pen/bo?en mafeen/eggen enbe betfeetu baer na alti Daer op geregent peeff/falm� atfierenop oe t�tfe « be maniere/ rrnelcK men peet be bojen metten ploegp f n�'Den:8iibeboo| De berbe maniete/befaepen/becfien/ pet ontrupt upttotebcn Dat boo? beel regens enbe bet* tigpepbt ben aerben obergroepet enbe rjerb^urut bet roojne bat eerft opgroepenbe 10. «?n�e ttooj be lae'tlie/ falincn oogfien /maepen cft pttben/iu frpoben binben* beetiDeDojffrpen. Dcgbetectfchap cnde indrutecnten vanden
Ackerman. CAP. IV. D� neerftige atfeerman moet lange eet pp 30'n at<
t�ers g?ec berepben/befojgen bat ?gn geceetfejjap enac infrnmienten �m ari�eren geteet enbe toel toegc t u|i 5tjn /om bie te gebjuptfe� alft ban noooe ts/ te toe » ten/een� ploegp of twee -na bat be potbe of erbe groot ts/enbe Die nubbelbaer groot enbe litpt om panbelen/ biel boujf'ten ban toteleu Die biel fiere enbe gpenagpelt 3t)n/pooge genoecp/ maer atpter meer ban boien/ boojts een oft meer boagenS biemen langer oft contee matp ma6en/na ben epfep ban be Dingen bie men baer op laben fai .«Een litpte barre onber met barbers gpe» ftoffeeM/bte fiere genoetp tsom co?en, bjjjnen/pout/ fieenen/ enbe anbet f tnaerber materialen te Dj�gpen. ;©c ploegp met 5ijti�fnij�enbe co�ter enbeanoer fiuc Ben gpefioffeert : be ommeflaenoe barre�ens om pet meli op oc ailiers te boeren: De berien enbe botten om gemeft te laben enbeb{agen:be bojtben ombe frpoben te laben en taffeir.De poutoelen om te bjeben be groot» i�% tuffetjen oft f l�tten:3Dcn volle om be tlattetue bje- �en/befttftgl enbebJtepfei-0 om pet qua�ttrupt upt te |
||||||||||||||
|
HctVlI.Boetk
|
|||||||||||||||||||||||||
|
�$>8
|
|||||||||||||||||||||||||
|
t'ftrofliantBo�6etijeUgMaeteti5ebBenfn,tpit6en/, few front/ omjtfitatooteOitte/ towrofbeaet�e
ffl^ �weSt «mmetoojpen/ omlegBe terftont bernant, 100010 aengaenfcberefte/fooea Eomenb.�"felbeft!ometl.equaoerrupben/ombatfe fai nimmermeeren gtjefc�tcfet actetntan 3tjntorn- ffiffSynSoXtttimwftfci reghen. Jteaet neubelanbtmii�enfnttoaffchenbanber:jKane/ttunt |
|||||||||||||||||||||||||
|
S
�
|
M musi umi »p w »»»!�» ��»��»-
enbe te beteren/ en bte be felbe niet en beb�/ bie en fou
be tn tuuee jaren met ent fangen ban rogge toooj tenue/ toitfen booj haber/enbe toiloe bitfentoooi bitferw Cenisoot&iuet ghenoech batmen lanbttoelmefi
em te beteren/ enbe magber oft ontyuchbaer atfeecs tyuciJtuacE te maecaen ) maer men moet uccD anbec tmbbelen baectoe gljebrnpcta/ banbe toelr&e mp buncfet fjet gnncipaelfie te toefen/ batmen t'lanbt een jaer oft ttoee laet ruften/ f onber notbtan0 te bergeten t'felbete acfeeren fo winter a!0 Corner.ja boo)�'eer » fie repfe batmen baer bmchten totl hebben/ met 3Lu« ptnenoft ertoetenbefaepen/ foo betre alft lant niet mtMt en is : 3at \ft bat bef e mtbbelen niet en helpen |
| bttIb^00jt �p te mtnften tn ;§>pjQCK�ltc/in toaffchea
Mix ber jBane/toant baer boa} maft het qx�� feec obss *
bloebta�lDt�»
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hocdatmcubehoordtccr datroen faeyt het landt
voorde tweedereyfeteackeren, CAP. VI».
C <©mmf ge bie laat curteufee jijn/liaen gabe het ge*
^meene fp�eettoo�bt/batmcu fai planten int toatfra bau ber |Bane/enb e faepen int bjclien/gbelofceubebat het faet ban beter enbe p ?of tjtel�c&er boojt0 tomen f al anbes 3tjn ban mepmnghe (het totltBe mp buncfet |
|||||||||||||||||||||||||
|
foo tal �oet 31 n .^?«ni^i^?«^KHS
|
rocR)batmen behoort te faepen al iisigenbe/enbe bat bi
faepec bln�e enbe ln|ttgf) 5P/ of anberfin0 bat t'gcssu niet voelboojt0 en tornt. Cerae enoe �n�flelupu begeren t�nte manieren bati
aeaeren eer batfe gefaept baapen.^eet (ie maniere i0/ bie gebaen moet baefen foo haefi aio bet me|l uptgtie* fpjepoet »0(anbctfin0 foube Ijet mift 31111 trachtbetite* feu booj be hts te ban bet ^onne/baaett niet ghebetlti) enbebefeeetf�emaraereio om t'iant om te�jo?peneii tebetepbenom te ploegen, v©e ttoeeb. maniere i0/be rnelcde in ben baintet gcftljtet/ eti bacr naalj� bjooglj �jebet 10 met bei! ploegt) m�e metter eggen of rollen/ om te bleken be gecljnterDeaf rae/welene toile op bet- te aerbe behoeft tuelban gtjefiepen matbcc l�miti toefen. Dat men hem behelpt met verfcheyden beeftea
om de lantwinningete doen.na elcs lams maniere, CAP. IX.
IJS bette enbe f�ertfee at6et0 (at� boojfepbt {0)baec-
men bjie peetbeu behoeft aen e« nen plaegh ban bpf. toten boeten (fo niet tngtfpantien/geltjr&baermen ac» Uettmetmettien/ejeld/�nbeof�enofjbuffdgi ) baes moetmen na beerfie ploeainge be gelonterbe acr�e bjt* 6en met rollen/enbe effenen met oe planrfte. gn magher fantac�iglje acbsir0/biefo bafi nieten
jtin' en behoefuuen foo gro�ten coft ban peetben notgj ban bolc niet/toant ten is niet ban t;oobe batfe fo �>k* pe boje;i Ijebbetnooc ijebben be at�etlieben ban fuU�eu lant u�-leecgeoaen�anb'anbet / enbeac&eceu later/ ombc iociit enbe Ijet toebec ban {jaer lamjoaec toe ac* |
||||||||||||||||||||||||
|
(�coepetntepnbcban�pjocfeile: toantbe�alben bat
b'aer�e leer bet maecltt toofupoettootB bengronbt/ et'.be boobetaloetlep ontrupt / toaer beur batter meer tyucBten groepen ban ban allentili batmen baer on» feerfoistie mogen mengen. ©oo?t� tft bat Itcljte gront t�/ten fai niet quaet3m.batmen opttojen ben tijt ban t Dien bagen ofbaer ontrent eentgl) mater laet tomen/ �'todrftfjemalfoobeel pjofgt�fal boen alft mtft oft anbetbetering�e. Vant mift uyt te fptryden.
CAP. VII. M�n moet Bet mift of be margelfpfepben ontrent
�>■ jB. riens bagij m oen tointet/bertoachten* be battetbjaetlant taeott tot hem felben getomen 3»/ maertjt ooojteerebelgraen/ \aoialmeumotten rjet mift fpjepDen tetftont uu epnbe ban oen i^ecfji / om bsv be atHec0 be mule fou�en hebben om te ontfangen be toascren aan be loetje/ bet �wlcfte benlieoen Dteneti fa! tot beter rotttuge ban 0et faet/ aenfienbe oe ttant- tiept aanber aeiben:j!©aectit booi toggtjeoft mefte- lupn/ fo moetmen bet mift uptfp�epbei int tjecte ban bt �Jtnter oftboit toto�get/ boe boel j&wnmi��e ber* toeben tot tn meette om te ontfangen ben Spiilftben reg�en/beb�elcaet'lantmat�fie�betecen/betttjatlj' tenue�et epnbebjn September/ als (pfaepenmet eenftuosenbe enbemtnbigebjoo^hte/ becuaachtenbe ben eetilen regen enbe be beceottinge ban ci<n. j^iet te min Ijet ~,n Doe bat m\/ gftel tjefe bat beter 10 t'lanbt te miircn/ ban niet te mtnficn: alfoo 10 ooeU beter oat« men bitUboilS mift/ ban te feer gbetnift. l^ant gfte» |
|||||||||||||||||||||||||
|
l9'« L��rfflffiSnot Op ooiB al0 hp te feec ueren fp oot& met e5el0 enbe pfljn.
m�Zt^S^S^Sm^Aomiia�m] anoec toaerljepbthetatberen met offenen gaet
Ol^«ft«2KS��Wffl«ft fo feec met fo oapper met te toecc&e/noch en 10 foo paeft met gfce*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
enbemenraoeterooc6mcec fjetiben ban peerben: fp
cofienoocfemin te Ijoutoen enbe tn'ttopen enbe bec topen / hoe toel bat gijp oorBbeno0 meug�t eten oft toeberbertopeu/ nae bat yp u eenen tpbt lams g�e* bient heeft: ©e ghenebie 0'mojghen0 gljetrocaea heeft/moet ruften nae noeiie:«JDnbeooc6be offen gaen bjoegher te ploegljetoae«0 / maer Beertn ooilt een toebet ban ben ploegfj ban be peetben : ^et bef�e bat* terbanbeoffcni0/ batto/ batfe beter l�benmoefjeis het quaet toebec / tnbe in bette aetbe treben fp btepes m/enbetrecfeen�en lichteu;ca toeberupt: <©otfem behoebenfp fobeelpfer0 ntetnofhghetupthg intlant baerpferenbeanber aerecefcBapbiett0. «�pen 3130 ootB foo bcel fiecten niet onber toojpen/ ban batmenfe moet machten ban betfttjben / bertout�ept enbe ban ben cegen/enbe toel bec&en. ^itBen binbe gljeen «BettugRe bte min toft bau
metten e3el� : �Eaet gfieltjtB ben cof� riepn i0 b�emen baes af �eeft/ alfoo ift Pioftjt ooea flepn ban beo |
|||||||||||||||||||||||||
|
Kbermeeft mift hebben / om bat als �P mi m*
Son b : toatmte ban het mift. m �iooghe lant en be»
aeert fo be eie niet/om bat upt bet natueren toarm ge* noech i0 boo?3nnbiooghte/enmetfeer te meften fou: Seinoatn betfent toojben. JBen moet oot acht neme op be beutht ban het mift/toant goebe mift behooj w t�t0toechahelept te toefen/en een jaer germi te Deb' Lln/eSKoerBo�beter. ^etalberbepemif�ban al�n 10 / Betbupbenmift / baerna menfchenbjeth/ ^Ml�cal(llpmeii8tWroetap.b«�wU8Jiep�to Eupfe/ toamban�onbernfltuerenfootfiteBeet. M�t/ om bat befe beeftelancfamlijc hnautoet efi trage-
Itjcetet/ toaerboo�batfebef� berboutoetenbet'mift Betermaecbtenbe beguaemom terftonttlanbtbaer meoetemiflen:ljaernat'fchapenmift'baecnae<©ep* ten mift ' enbe ban anbere beeften alfibflu peerben Ri�rrien�no�^ffw/u�ta�thft� Dan alle.n 10 beiert- |
|||||||||||||||||||||||||
|
van de Lant-winninghe.
|
|||||||
|
at�^bt hi e men bais met boet /enbe baetom bienen fp
bef� tu mages ian�t: met �enjBupl Ban men mei beel �ebtpben / maee l�ct moet al met groote moepte g De* fc�ieben/toautbej®upli0eenqua8eenbeftegebeefte. j$et ploeggen Dan De 25uffel0 i0 goebt tu bet enbe fclepacgttg� lanbt/ fp Boften ootB min in getnpgg/om Datfe foo Bojt e golfen Ijebben / itnbe maer eenen rincB en begoeben om te gcuben en te binben aen ben mupl: maer tu ben Cornee itjn fp fojggelgcB / enbe tooien btcBujiW gtamenbebul/ pitnctpaltjc&at�fpeenigpe coobe Bleebercn (ten. $ocBtan0 moggen fp langec at: � bepben/ enbe =?i)u ootit neer fliget ban be «©fleti. �tiet Den fcojtfieii gefept/ befe beefie en tp utet alleen pjoftj- telgcf� om ben arbepbt/ maec oucB om get meltft enbe O'n De gupt/ meer ban Soepen enbe <©ffen. Van de dotten der aerden te breken»
CAP. X. MCtt moet na; gee eetf�e ac&eren bec aerben neec
ftelgcB tyeerfteu be fclotteu / enbe o'aerbe atei effen m�etBen/otu te lutee te moggen gtjelgc&elgtBen faepen enbe upt beelen 't3aet ep bec aetoen/get ruelcfie men ggemepnlgcB boet alfi bjoogp meber ip : loert moet foo DtcBtott� Ijet lan�t ecen enbe toeberom ecen/ tot bat be aecoe ge�eel Blepn gebjoBen ip/ fo secce ali! mcgljelgr BtsS/ om batter g�een Blotten onggetyoBen s-n fo��en blpben/ nae bat men gefaept geeft: uoaerom na bat be Blotten al�el gijebjoBen enbe gpeeffent jg�i/ foofalmetiboojbettoeeberepfe 'tlant lueberploeaen ontrent &alf �uiitup foo betre alft ber enbe bocfjt W eft ontrent galf September / 10 battet magtter enbe bjooge i0/anDerfint0 foube be mager aecbe ber�joogr enbe feerbjant toojbin ban bec jonnen/fa battec nodi jeutDt noto beutBt in en foube blpben- jf�aer pnnci* plrjcB moet men befemibbclint acBeren gouben/ oat De aerbs niet b^oogge not� te bocgt en jp/toant be feec gcoote natttgpepbt maecBt Ue tttjcBacgtigp / enbe De gcoote bjoogte beiettet biel te aeBeren/ om bat De cou* ter niet mei in b'aecbe en Ban/ of al gaet gp biel in/pp enbjeecBtbie niet g�enoegg/maer geftenbemojpt op groote enbe bpelx Blotten aeroe* ©oojbjaet men Ban een at Ber niet mei 5 tjn epfrg geben/ alp b'acr be te gat t i&. «©aeromme een f�tte lantsf bat eerfl met een bjoog» te Beeft omgebJomen ggetueef�/ moet booj be ttoeeoe repfemet nat toebet/ baer men nae toeben fai/ ggeac« feectbjofbeu/ om bat be nat getoojbeu aerbe te litfiter ®\iK te beter foube jgn om te toercfien. Van het faeyen.
CAP. XI, K(©2t{(uabefetmeebeatBecingge falmett moeten
De becbe boeu/enbe tesf�ont baec nae/ 'cbJ�tBfal toefen ontrent galf<©rtober/'t3aetfaepen/enbegeIgc- fcelijcB upt-beelen op't lanbt/not�tanp op gfieen anber tilt ban met Bet maffen ban bet |Bane/enbe nimmer* meer int bjeBemijet utelt&c a biel baten fal/tfi bat gijp ecnigge Blepne regen bectoargt/ maer tft bat gijp fiet bat ben reggen fpabe bp Bomt/ fo en fuit gDp(tuant be menfcDe geen machten geeft ober pet toeber) niet upt ftellentefaepen/pj�uipalgcBopDjoogBlantttoantget gtaenbaf ggefaept toojt op �joogp lanbt/ent» toelgc* egg�et enbe g�ebecBt i0/ Wuft baer Iragen fonoer ee* ntgg rotten/at� oft nocD op ben geaen-jolber Iage:enbe fiomter eeniggen reggeu/foo fai 't�aet Dat langge in De aesDegelegen�eeft/opeenenDag�upt-fcgieten. ®en faep-ttjbtgaetupt/ontrent $> JSerteng jBtffe/inDe KiDinter/ toaut ban bsojt D'aerDe boot beBoube ban be iort) t geel gefloten en gert/fo batfe 'tfaet fo biel niet en foube Bonnen ontfangen/ enbe Ijaec pjof rjt baer mebe boent ^n Boube lanben moet men bjoeg faepen/ in ge* (emperbefpabe/eningeetenocglater/tnBoubelanben «11 ontrent be w S^gen/in ben nmm of noef� tette. |
|||||||
|
Van uyx-ghelefen zaedt oftegraen tekicfen om
te zaeyen. CAP, XII.
D� fotgBbulbig�e %anD-mau fai nemen �erW
Die bol 16/ Dit»*;/ ftoaec/ Dafv rooDtban beruie/ Blaec en fupbcc/niaer eeu jaer ouot/enbe 'tbjoo�t ��t* ter af g�ebacBen uuojt/10 feec goebt enbe fmaBelgtB: booMp battet oqcB geiuonneu 3p op bet lanbt/enbetes contrarie bec plaetfen baert g�efaept fai mo}Den/gge< IgtB ban een berggatptigg tu een plat lanbt/ enbe ban bocgt (aubt op bjooglje : noegtan� alfoo / bat eer pet graen bat op guaet lanbt ggebjaflen i&/ gefaept metbe op goebt lanbt / ban ban goebt lanbt op quaebt lanbt : tuant be 3aoen/ Boe goebt Dat fp oorB toefen mogpen/ berecggecen alt g m/ enbe genereren �cgteiijtB alfe ge" faept vrjoiben op eenen guaben gcont. 'Sen toare niet guaet / bat men 'tgraen eer bat Set
gefaept toojt/ eenige ucen tn toater liet toeptBen/ enbe ban upt-fpjepben uptbe ^>ontie/om fo toti te bioogen battet int faepen foube mogen rollen. 23p Defe mtobel fai men moggeu nemen/'t fcgoonfie graen om te faep" en/ 'ttoelcB te gronbe fai gaen/ bat oocB binnen bip of bier Daggen fai upt-fp?upteu : enDe men fai afnemen 'tgrjeue batbobenbigft/ al� niet goebt sgnbeomte faepen/ 'ttoeicB nocgtaujs boo; be goenDetfi fai mogen tepaffeBomen/oftoocBom te boen malen, ^ommi* ge eer fp't graen faepen/befpjoepent een mepnigg met ntaterbaec ©oubec�aer�t of ^aebt/enbe �io^ef� ban -65e! concommerp Blepn gefloten/ ingetoepcBtpeb* ben/om Bet Bojeu booj be i'So�en/SSoikn enbeaubec biecg��lgcBe beeflen te bebipetu © e menigte ban Bet graen batter ggefaept fai few
Den/ fai ggenomen fcjojbeu enbe g�efc�at nsec bat 0e8 ianot tecmant Bet ggemet lanbtp battet bet(iet0/ toil be meeftenbeel gebben btec meufien� terme/ get mib* belbaer bpf meufieng / enbe get mag�er nocg meer r �0ant«nBounc lanben enDe bjateracptigDe gronben/ bie ggemepnujcB fneeum Bcbben/ baer moet men beel DtcBer faepen/ Dan in toarnu oft getemperbe lanben/ enbe in Djooglj aertrijcB: mant be Boube/ Bet mater en ben bojft/ bebetben ben meeftenbeel ban get ggefaept graen. �©aer en Botai moet get toeeber enbe ben tg t toacc
qBenomen ;gn : Wam in ben l^erffl moet men �utt faepen/ maer in Den Uiinteceube baer ontrent btcBer/ befgfjelrjcB�oacB btcBecalft ceguenacfitig� / ban alft �jooggtMbecij!, Van het egghena
CAP. XIII. T<6rftontnabatu gcaenfalupt-g�ebeelt toefen op
Bet lanbt/fo fai men booj be laefleacBeringe moe- ten eggen/om Bet graen te beclten/enbe te boen ujoitei hengen/ enbe te beletten bat get ban De bogelen niet op ggegeten en toojt/ enbe alfo eenen gegeelen �©intec te betoacen tot in be �lente : jBen fai ben gecbett Win* ter beur/ riolen maecBen/ omljettoateraf telepben/ batter met ben reggen op ggebalient�. Van het vvieden.
CAP. XIV» AH0be1tentefaIgecomen3tiu/eribebatbe'$erto�
fai genomen gebben Baer batfe usojt ei/ fo fai men Den atBec moeten toteben/bat ip/ �et quaet Brupt upt tretBen enbe (upberen / Dat Doo{beel reggette ban bm �©tnter/ enbebettiggept ban beraerben/ tjoogerenbe flectBec grjevnoibeu 10 / Dan Bet �ojen Dat nieupupt' gOefpioten t'0/alp/ bttfen/toilbe bitfen/ toobe Bojen* bloemen/ nigelle enDeanbec becgelgcBe Bcupben :cu�s �et fai oocB goebt mefen / bat ment noc� cen0 �aim/ alp be aren beginnen upt te Bomen ; Want alfoofal u BotenftBoonenbe fwp�e�fiaen. & Va^
|
|||||||
|
Het VII. Boccici
Hoedanigh de graen folders behoort te «refert^
|
||||||||||||
|
�OO
|
||||||||||||
|
Van Oogften.
|
||||||||||||
|
CAP, XVU.
D� gtaen f olbet baet be �ectoefal betoaett tooi*
ben/ fal5gn Ut jjt fcgeppen int boften/ enbe ma' telgtbbeutbjaejitjgn ban ben $oqgoen enoe Heeften bJtnt/ maer pjincipaltjc banbeu jftoojben/ biet gtaett biooge enoe coel gout/enbe geenfina ban oen^>upDen/ oft anbec Dtet�gelgcBe. ^pfalootb beel fpleten oft gaetkenagebben/ toaetbeutben metmenoompfai mogen upt (teelten/ enbe een betcoelenbe totnbenente comen.^penfaloocbbobengeen fonberlinge gebben/ om bat be mmt foube moggeu te gemacltelgcnet btut Det bats b|tngpen/ enbe bat be plaetfe tot allen trjben foube mogen te toelbenfln, l|p moet oetkbjp 30n bi alle natugpept/ enbe anbec guabe teuc�en enbe flinc benbe locgt/pnncipulnc ban bepeett-ftallen enbe coe- fiallen/ enbeanDerbecg�elgrlte. ©e folbecingge fai beteptenbe gbemaec6t3gn glielncbbebojfcg-bloet/ te meten/ befpgoept met offenblo�t/ gJjemetig�t met onggefout en olie ban <©Igben /baet na ef�fen cube glat ggemaeebt met eenen blautoel oft ralle / ttiaet tubar oocb nocg gat nocD gollefeen/ goe clepn batfp fai gge* laten tocjben/ oft ten $p met mojtel ban calcb enbe fff* bel gljetfopt, WBeH gtaen folbet fai met ajtjn befpgoe» petujo;ben / enbe bernanbenfullen met mojtelbefei 3tjn/ bteggemaetbt ia met mater baet luojtelaanos blabetaban totlbeConrommeia tngOea)epcbtgeb« betu(®ftmetcalcbbat met fcgapenpiffebeflagenia/ �'�jelrb fcec goet fai 3tjn teggen alle ggsfcuojrtueen&e beef�en tikt coogne eten. #p ben gtaen-foloet �3ie albua betept i$: fait gram
ggeleptbjojbenalft toel gftefupbett ta/ toant�oe bac
fupbecber la/Boebatb�calanbera enanbet getoonn*
te min befcpa�igt toojt. j�iet te min alfi op be gtaen*
folbet ligt/men fait om beloaren booj�it getoojmte/
bic�bJtia berfcBteten enbe toeten/ enbe tontomme bs
Hopen leggget: b)ilbe*@;ega/oftb;ooggeblaberabati
j5|anaet-bomen /oft «iffem/oft �fibetone.«©ft boojt
befte/ men fai onbet tgien maten cojena bat tuel bjoo*
ge ia/mengen een mate tnclgefupuctben #ita/ toanf
beut be couoe ban ben�^tra fait cojen boog t'gebooimte
eri alle �eet mo;ben bet�jaert 3gn: toeltben ^ita matft
beut be ftftelirgtelrjc ban ben coren biebet geftgcpoeti
3gn/ja bat meet ia/om bat baet eenige meetbetingge
foube mogen ccrjggen/foo falmen ober be cojen �open
firopen^salpeter/�tibe3t|tienftBupmc[epne gefloten/
enbe met feetclepne gebgobenaecbegemengt. jfBaee
ingDeballe Dattet coren niet tod ombetoateii jrjiibe/
ggemalenia/foo moetmenomljetmeel tebetoaten/
Ujoepfeena maben ban �omgn enbe �sotit clepne ge*
ftoten/enbe b^oge onbet get meel boen. <©ft ift batmi
ftet battet calanbera oft anbec bietgeltlcftegetoogmte
int togen gegroept ia/beut baret beet i& gebjogb�/mert
falterl�onct'Pofuptftften/enbebanttptfpgepbeninbe
geete potine tot ben abont roe/ baer na affo toatmert
ggefupbett op ben gtaen-fol�ertocber bgeng�enfoo
googbe ala men mar g / foo fai bef e fiitte afle bit gge<»
toogmte boo�en enbe ftet togen fai foo becfefi toogben/
battet ge�eel boog befe bebetbinge fa! beb�ijt jfln.Hen*
gaenbe boogt0 �et bercojjen ban ben cogeri/foo moet ca
ILant-man toefien/ bat gp nocB ban be metera/ not&
bp be mate beogogften en toojbt / be vr eltBe ftet gtaen
metter ftant bout�en/of be mate met fien finien fio��/
om battet te meer gtaena in ga� foub�/eti te baf�er bjs
een foube Ifggften: r^tfe pjact�tbe ia b'oogfabe bat b«
laetfte metinge met b'eetfte niet ober een en comt.
De winning he ende oeffeninghe van andet
foorten van coren,
CAP. XVIII.
R<©gg6e en befioeft foo Beetfrfgfje oeffenfggfii
niet/ Rotgfoobet�nbetoelgbemefi Hanuain bE'S�t��S
|
||||||||||||
|
CAP, XV.
D<ft laetfte oeffenfage enbe acbetuige/baetom bat*
mengetgeheelejaeefoo gtooten acbepbtgebaen Ueefc ia get bogen te pteuen oft maepen/b'melcBe m� fai bef�aen te boen ban battet cgpefal toefen: enbe alft begint ooec al geel of Mant te tooj�en/ enoe eet bat tiet gtaen gegeei �n al �art oft toot ta/om battet gtober. foube toogben op ben Moet en in be f cguere ban op ges belt: toaut liet ia fefeet/ inbten battet in tijtagepit&t toojt/battet baet na meetbeten enbe gtoben fai: <�n tnbien men bettoeft met ptcben tot battet gl)ehee( bjorgt) ia/fo fai benmeefienbeelban Bet gtaen op tjet belt upt ballen tn't oogden / enbe een aea toojbenboog toogljelen enbe anbete bieten : 3&e tec&te ute ban pic ben/ ia fmoggena met get opgaen ban ben �agpe/ aia De fiolen aten bol ban ben bautn jgn.^e mantete ban pic&en ia / af te fngben ten fialben galm om ftto te Rebben/ om be lant-gupfen te becben/enbe ooc om ben bac&.oben te �eeten/ in lanben batt gualricb gout ia : oftaftcfuijben op eenen boet na bec aetben / om te meet ftrooa te gebben/ Bet toelc&e fai baet na te paffe bomen om onbet be��en te legg�en/enbe ben peetben oft anbetbeefien tefitoepen/enbe ( bat not� bet mee- flepjofgtbanallen ia) om matten te ma&en / tot ge' bgupcb enbe gftetief boog be barneten ban ben Bupfe : battet ban not� blgft / (al met ficbela oft fepfena af* gfiemaepet toogben/ om in ben tointet te batnen/ oft hienfal't op get felbelant berbganben / om te meflen met oen toecomenbe tegen / pjinctpal�rft op tilepar�' tigfi enbe bet lanbt/bat baft ban gtonbe ia. «Ij� Bogen gepitt ta/fo fai men bat betgabeten en op binben tn ftgoben/ enbe ban boeten in befcfiuece/ be toclcbe berjoogt te ftaen cp een tebeltjcBe �jooge plaetfe/ nocgtana niet bat be tointbie�aet come fal/foube ba< ten tegen be Bupfen oft fioben/toant Bet taf foube ben menfc�en fcgabe boen aen �et geficgte/enbe foube ooc f eer ginbecenben fjoben en boomgaecben/ ombattet ftangenbe aen be blabeten/boomen /enbe bgucgten ban ben $etff�/ee felbe bgoogt/ enbe maett batfe licptel�c boog be Ditte ban bet $onne betbgant tooj�wu VanlDotffchen.
CAP. XVI, NW en faibec boog ben laetften atbepbt bea lanbt»
mana niet meet te boen bigben/ ban ijet gtaen te bogffcBen om te f apen/oft om ueuaacen op folbeta/ en bat met eet ban bgie maenben na ben @ogft : lisant al iH gtaen tripe gepitt enbe in gebaen geuueelt/fo nemet no c�tana altgta mat toe in befegueten. Cet batmen bogffcBen fai, fomoetmen ben bogfrg-bloec betepben/ enbe befpgoepen met offer� Moet/ ggemengt met onge* fouten ola ban �>I�ben/baec na effen enbe glat maken met eenen blautoel oft tolle/om battet geen Becben of fpleten en f ouden tn toef� baet in get gebogffepen gra� foube mogen betloten bigben/ oft baet be mieren fou> ben mogljen in gtoepen enbe ftaet becboggen. ®e be* cjuaemf�e enbe gDemacBelijc&fte mantete ban bojf* ftpen/ia met ©legela/ enbe ban te fupbeten ban (ito/ taf enbe anbec bupligftept metten 1©an. jSBaecbooj oifooen falmenbe ^ertoemet langgein beftgoben laten mita batfe/ op een Itgggenbc/ Beet toogben/ienbe alfoott�gBtfebeelbgfuouteta/ftgieteta enbe motten biefe bebetben. jBen fai oocB get caf niet laten bet' logen gaen/b'bielc niet alleen en fai te paffe tomen boog be peetben enbe anbec beeften met ifabet ggemengt/ moet oocB om t'fcupt te rijpen enbe betuacen/gelgcb top bogen ggefepbt gebben. *©e �paignaett� enbe Italianen g�ebgupcfient omfneeutu allebe Cornet lanen tebebAaten/bjantfp gtaben fee* biepe putten tn b'aetbe/ battiti bat fpbe f newmlegggen/ inbemet |
||||||||||||
|
van de Lant-w
|
iOX
macp. Snfgelgr&rbe-geetrfe ocra wel bjoogge/bojre
enbe leer geeteplactfen enbetontrepen. Cgraenen berlaet 3gn taf oft bellenen met ban geroof� jgnbe/ooc moetet nat gemaetat enbe geroojt oft fferra ge&iocg� 30n/omtemrtcnenbeb|oobtDaetaftebatntn.j!BaeE
om te faepen/men Jnetet tn 3�"n fcgubbe&en/efi tooj&e oor& alfoo bebiaett om toeber te faepen.^efe Cpi toe is (eet ftoaet / maes niet fooggetoic�tief) als be beffe Certes/ noctjtang beel fupberber / enbe meer mesl0 enbe bjoobtji gebenbe ban onfe Certoe. �IHttecenDe Corner <<!�t�\m.
^efe Certoe moet gefaeptjiin op feer tolacfie p!aet>
ren/ bietoarm50n enbe toel ter jonnen fiaen/ Jjoe* toel batfpootS uietgualQtfe en groepet op &rgtatf)tt» ge/ bicDte/ enbe borijte gronbt / ban btt graentoojbet tottbjoobtgemaecKt. Jiot�tffereenanberfoojie�anBO^i� / bataf�een
msbbelmate in tufftOenCettoeeuue^erfie/ maec ong gemepne 'Sertoe gDe&eelongDeltjtB/ban be felbe natup^e enDecracBt ban �e ^pelte/baer top terf�cnbe fu�en af (pieetSeu.^it 6o|en begeert be felbe maniere ban aclieten enbe oeffeneu ban be Spelte, jlen maec&ter af feer toit bjoobt. aprite.
Cgraen ban be Spelte iisminbcr enbe b?upnbec
ban be^ettoe/Oet tooit fomt�tis bobbel/en fomtgt� encftelin oeare g�ebonben Die lanci gbebaert ifj. §et moet in bafie enbe (jarDe aecoe gefaept 3tin / oft ten fa! anberfinistiict boojberen : ja baeren tisg&een �ertoe Die b'aerDe lafttg�er balt ban befe Spelte. Cb^oo�t batter af gebat�en toojbtti� feer ercelknt. |
||||||||||||||||||
|
a�iS t>? CetMxnnt ft> grotpt op alle lant fo oberbioe*
�igp/batban een graen (jonDert boojDtgSomeu/ ftoe quaint� Dat oocfc �et latibr gf at&ert etibe gljemefr 107 geitje men matg fien in be feempen baer be �ogge feer o�er�lcs�igU groepet / niet tegenftaeuoe batist oojre tnagijg� enoe fabe�acptiglj lanbt ijs. 't<�?jaen ban ben Jlogge t� felepu enbebojre om bpCattee te gelijtben/ enbe 't�?oot batter af gebat&en toojt is ongeften/ bet/ taep/ f toaer/ beegatgtiglj enbe bjupn/ nutter om 'tge* sneeu 8 boten enbe �e boeten bengonggette f�oppen/ �an otti te boeben/ �o�S en toojbet ban be rijt Se UeDcn «u�e peeren niet geaegt. WtU0 toaer batter bele 50a �i» De iBogglje met aerine mengen/ om battet 'bjtoot fe langer fcerftj) foubeblpben: jae bat meer fs$/DejBe« tgng aan benlfobe/ ojbineren battet be koningen efi Stoot? peeren inteerf�ebaube maeltgtfoubeueten/ imnttpalyc in be Corner/om te �areren. j�iet te min �negungefontgept toiilen toaer nemen/pnntlpalticbg gene Die metben�cpaem geen arbspt boen/ en begoo* Een geen bjoo� te et� ban enc&el �cgge/goe toe�bat be toercB-�ie�enenDelanDMteDenmepnen / batgetgge» &|upc ban bit bjoot/ be licgamen tojomet enbe (�ert&er unaeri�t. <©e #afiep-bacBerg ma&en be Kojf�en ban &e#aflepenban �oggOe-meel/ ombatfptelangger fouDen goet blpben. ~<®it ftojen t� be bsr�uftijtpi (eer en�ettoojpeii/ om battet bc naftfggcpt aan ben regen tn jijn ftaf betoaert/baeromme fait moeten ��jegolnen luoj&en / met be remebien Die top bojen gjjel'tljieben jebben. |©en ggebjupc&e 3ijn flro/ om battet bupg# faem t^/tot Dc�Dgngaeit te binben/alft inteater gge» leggen Ijeeft/ en�e [jet meel tot plaef�er� te maetnen/ om ?8pofreiuuen tot bjaggt tebjenggen. 'toBjaen in tejatgrgefoDenmet�onanbec-5aet/Do�tDetoojmeu/ enbebe^serbe-meefierss ggebentbe peerben We ban &6too|vriengyequeIt3gn. |
|||||||||||||||||||
|
jBef�ellupn en Wggeen befonberfpetietanfiopn/'. sUmelbont&enf�! igraen / maeteenfoo�fe iu,-
maet basi �oggBe enbe Sartoe ontct een ggemengt/ ?en ertellent meel bat ban feer fcnooneCertoe g ma" taant- t»fettiu� fouten taan urani knotten anbet ten ' Un/enbe beur een feer fgnfiffegefifti�-©an Din ed |
|||||||||||||||||||
|
too?tupt#?ooencen fcetbeelein ©jantrgc&geb^ocljt/
btoeltB�e «Beoecgnsbenfietfeen oibonneren om eert papfeen te maetBen met Cappoen-fop. ®e Certoe baer af ben Umelbontfe gbemaecfet too?t / begeert bQ f elbe aerbe enbe oeffeninge ban bsu il�c/t? Jfupn, mica.
llica i& een foo?te banCertoe/bM bc toelcwe na bai
fp toat tgtis in't toater geeft g?toepct/oaer na gefioo* ten/enbe ban be fc�ubbc&eng gebioot ip/ten laetfien irt be j�onne gebjooat jgnce/efi gref gemalen/een foojte ban grof meel gemaett toojt/bptantjs beu <©ojte glje* Igtu 'toaer af ate nu pap too^bt ggemaeclst/al� ban in fopben� �anfpijfe gebaen �jo^�t/toelc�e fpijfen booj* toaet meer boetfel ban gefontfjept geb�/ toant fp ma« Ben grof bloet/ en 3011 feer fjin�erlgc� Den ggenen bis banberftoptfjeDen/(leeuengrabeelonbert)abitfJ3gn« CurtBr-feojen bat Dier telanbe niet en toojbt g0e«
|
|||||||||||||||||||
|
BBemengt/gnefaept/ g�jep�tfetenbe t'famen QDeboj»
fe�en / Ut g�emepnltjrts IBef�ellupn goenoemt3�n/ jBefiel�upn �egDeert een g�emengbe aer�e enbe oeffe^ tiinge/ maet booj't befte alfulc&e al0 beCattoe. #et 6}ooc bat ban iBeftellupn gDebatsen too;bt/ tsS ban't Befte enbe !it0tfle om berteer en, ^)outt;on i� een foojte ban graen bat feer bojre/
Kiagfjer en�egerlmpelt tjs/ eeiiicijfinpbe aBerftegije' igcli. ©itgEaen moet gefaept 31311 iu Ijet groffie enDe betftc lanbt bat men maro Ijebben/Boe toel men fep�t batter feer gcerne groepet in iirljte aei�e/mit� bat ben febenf�en bael) uptfpfnpt/ na battet gfjefaept ig/enbe tgroffte epnbe beranbertin too?tel/gelg'tB Jjet fcljetp» fie tn �rupbt bat bloepet. <©eu bequaemften tgbt om te faepen m ontrentbe5B«rte in cou�elanben/ oft entrent fjalf �Loumaent / airi eenen loeten finterie, ^out�i�n gfjeeft feer tott enbe Iftijt meel / om battet luttel femelen Beeft/mtW battet graen booB�n boet* fel luttel Beeft gfjetroc�en/enbe baet toe be Itcbfie fub |
|||||||||||||||||||
|
fiantie ban ber aerbe/ om ben clepnentgbt battet tn faept Dan tipt genoetDte/ moet met befe neerftigbep�j
|
|||||||||||||||||||
|
gljefaept toofben. Ceti cerffcn moet De gronbt feet:
neet jligft ggeat�ert 35m met alle manieren ban oeffs- Minglje bie benfaeplanbenban noobe 3un. ^Daec uae fai men in't epnbe ban IBeerte / ai0 be ^jonne begint matgt te gebben / be granen ban befeurojentujee ggeljeelebaggcntn toater te toepcfeenlegggen : bat gebaen 3�'nbe/ fai men toact'teu tot battet regent / efi ban tetfiont met eenen frgerpen floce gaten in b'aer* bemaetuen op eenen bjaetebenberre ban malcanbe* ten flaenbe met be�ooflgtKe fparie. 3n Defe gaten fai men bier oft bijf granen toojpen banbttfeojen/ enbe b'aerbe terfionbt toe floppen met ben boet /bul* |
|||||||||||||||||||
|
b'aerbe geeft gclegen.Cbioot bat ban btt meel iDOibt
gljebat�en i$ feer toit/maer feer IftDt enbe luttel boe« tienbe/beterbienenbe bco| be boeren enbe Dieneer*? ban be bupfen/ban boo? De meefier� efi rijene lieben/maer in be lanben baer bit graen beele gljebjuptfit teojbt/ tnenggt men Cettoe baet onber om gupf-bat&en &|oobtte«iaette�n ^paenftSe Certoe 10feer gart enbe grof/ enbebe'
geert een bafte aerbe/ al en w isie ten beften met gDeac bert.^p gsoepetooc toelin toubeplaetfen en contrep |
|||||||||||||||||||
|
�ruto�tu fp en bjeef� geen fombe/gjee gtoot Dt« oot?ijn ! {enbe. tn �tfer mantwe n een gegeel belt mee bit feojeiu
|
|||||||||||||||||||
|
Het V!�. Bocck,
|
||||||||||||||||||||
|
102.
3(1 bat b'Mcbebct W «ibet'gtaen toel gBrtwet/ f fai, aDen/mtt* batfe tout en fyooge/ en�e tiiet bftBte en t�
|
||||||||||||||||||||
|
ongBet togfelt binnen feben bagen uptftgttten / enbe
btnnen beettigB bagen/tbjee of bye/ oft ten lantrfien
biet maenben mogen af gefne�en 3tjn/ oft tyoeget oft
later / nae be beutBt ban be aetbe/ enbe Brat Ijt ban be
potine/ bjoegcr op een Jjcete plaetfcDie teel ter &mu
tie fiaet/enbe tn goebe aerDe : ILatet op eenen ftou ben
en magere gcont.^et Ueeft be felbe tomplertetoan ons?
!�D| m i maer \) eet er/gelgc& men matl) mcrcben aen be
foetttgcpt ban't bjoobt bat baer af gBemact&t toojbt.
j�ijn meel i0 beel untter ban ban onfe Cettoe:jlBaer
t'bjoot Dut baer af gBemaec&t tooj�t/10 ban grober/
bitl�cr enbe tapet fubflantic/foo battet boetfel grober
t�/enbeeenberfroptBeptmaef&t. 30aetom inbtenbe
noot btoouge bat men baer af foube moeten bjoot bat'
Ben / foo ifi beter bat men wn meel mengbt met 0110
meel/ban baer af alleen bjoobt te batfcen. ®tt meel
gemeunt battet tap enbe bitftt0/foube f eet gocbt ;ijn
om plaefierss te ma&en bis tot bgaggt bjengBen: toant
fobat b��i =srjn bettitBept be f toeet gaten flopt ban ber
Hupt/ t'foube be materie ban be apoltumi r gp ma&�.
|
gefaept t0/enbe te beel regcti0 ontfanpjt/fp cr�gt �jaeff
ben toeft/ enbe beran�ert in l|aber oft ILolium, ©g felbe oeffentnge begeert bie men Beet gepel�e <©etfre/ om bat tjaer taf oft fcliubbcBeti0 tetfront af uallen/ei! aen �et graen niet bali en BouDen / gelgtli fp boen aeti be gemepue d5etftc.mi0 gBp fiet batfe rgpacljt uB 10/ foo moet gBp bie pitBen eer ban eenicB anber coien/ mant gacr firo 10 outf�ettBt/ enbe Bse�i gebjo&en alfl feer bjoog too|t/ootfi en tft graen niet toe! met taf be* hleet/ foo battet ban felfa litJjtelgtB op b'aerbe foube ballen / toaetom batfe oocB beter om Dojffc�c 1110 ban eentcb anber graen. Ha batfe i0 afgemaept/foo fai feec goet^gn/bat men |)et Buiteen jaer laet ruften/oft im* tnerefett tuel mef�eti/enbe alle bequaetfjept/bie bate tb gebleben toetpnemen.Stift bieren tg? is/bat t men <©erfteu bjoot/gelijcB top Ijtet na nocB fullen feggen/ battet beter i0 boo& 'tghebjupcB ban ben armen bats banbenrijtSen/tiot�fangin eenfaBe tepjr,fen/tetoe» ten/battet nut enbe pjof gtelgtB 10 ben ggrnen ��k Mm benftep�fgng�eguelt5nn. jBen maett ban be <J5etfie eenen tifane bte ^tifane
gf)enoemti0/ enbe een fpjjfe bie feer nutt0booifietije menft�en <©}beat gljenoemt/ oft gljepeioe <©erfie/ be toelcbe be �^oebeneiffe al�u0 fai ttiog�en berepben ; jgeemt toel furber gepel�e ©erf�e / laet bie fieben toe b�tfe ber(�/f n gelgceen papfeen i0. »©aer na j�amptfe enbe ooetfe oeur een f qne flamnne / boeter ^uptfeec bp ofc tap ban gl>ftooten foete 'Sm.w�el� / oft ijeu�* faet/oftuan jlB^loenen/oft Hattoutoe faet/na battet ben nooot fai c�'fft�en. >©ft neemt ban be befte enbe «crfttjfe «J&eff�e/ boet Die in eenen mortier/ eft �iojpt baer op aoarm mater / om nat te maetBen / enbe met oatiefvoemme/ ftootfe�an pjoperlntB metten �outen moj,ter-ftoc&/ tot bat be fcljubbc&ens ge|)eel afgaen/ Daer na bjoogrjtfe in De �onne. t©at gge�aen jgn�e/ I, neemt een fjan�t bol ban befe <©crff e / enfce boet Die in |
|||||||||||||||||||
|
IBoetBtoept t0 eengraentJiettelanbefeertoelbe
Bent/enbe math in alle aerbe gjjefaept jfln/t 3P fatte!' achtigBe of anber e/pjlnripalgifc in ben «pittiti Ijeete lanbeu/of anbete in BouDe tontrepen/ en tei lo biucg:* baer battet ttoee mael e'jaergmatg op eenen Sjeeten Qtonbtbolmaflen/gotlijtJimenfiettngtaHen.^jte maenben na bat n&efaepti0mat&gDepitbttoo!�en. mu graen �iojt Bier te lanbe beele gebjupcBt/om bjp rnbe uoecBen tebac&en/toant Bet t0 lieagcB gljeuoecp om te eten / enbeenla�et ntetfeec be magbe / boe tori battet toinbenmaet&t/nottttane niet fo beele aio Bo � tien enbe <�ttoeten. Ctoojbt oocB ben 3&upben enbe 3^oenbet0gegeben. |
||||||||||||||||||||
|
&oc� ?�nbet ttoee anber fooien ban Certoe/ We jeen pottefeen/ battet baer mebe galf be� 10 : bidlet;
|
||||||||||||||||||||
|
boo|t� t'pottenen met toa*ec/ enDe laf et alleni feen^
ftaen fie�en tot baffeberf�enregljelt1cfepaptoo�bt/ boetfe Deur eenen �oecfe enbe boutoet uet fap upt» ^oetoelbe�^abet ongcfaept groept cnber �et tm»
ten enbe be <©etfre/ o\s een onnutte faBe/ nochtans i& fp om get pjofgt Datfe bp�jengt tot boetfel ban groot bee / enbe oocB tn noot boog be menfenen toeertJiglj tg Oebben een epgenc enbe parttrnltere oeffentnge. ^aber mil gefaept ^pn op een magger enbe timqt piaetfe Die to?l ter lac�t ilan/ Die alreeoe ttoee mael Ijseft ggeac* Bert ggemeeft/ enae bat in ^psoe�elle oft iBeett/�ie notOn>i0 in coubelanDeu in oen 2�pjtl enDe fBep iiorft gefaept tooft. §>p begeert toel regeu/tuant fp groepe� baer beur te �ica?r en�e fcgoonber.^p moet gepic&S 50n terftont na be fSogge enbe <©erf�e. $oe toel Dat �^aber niet en Dient om bootte bat*
Ben/ ban in een upterfte bferte' notgtar.0 tooibt bie in eenen mojtier geftonten enbe <!9o? te baer af gemaect/ be toeltbea�eene/of�net �leefc�� apcfobcn tooj�t/om alfooteg�cb�upcBcn. �Sej'Bebitnt^fega�enbatbe «6onealfooberept/ f eet toel boebet/ enbe t� feer goet tegen be grabf le /erbe om toater te �o?n maften. 2110 bie alleene too't gefoben / men Doet Daer bp �toepen of depten meu&'omliEflncfeet teboenmaetBen/cftfop banfoeteUlmanbtl�mftfuPffier. t©e�oog0 «SSupt* fc�Jen maftenber af pap oft bjp Die fp ge�nte eten. «©efBoftobiten boen toater ban �|aberbtf�illerety
'ttoelcB fp bjintften in f�ebe ban totjn/ entiet'felbe en bectoatmt nietmtn/ not� etimaetBtoocB niet min bjontBenbanbentogn. I �f r� na bat toat tgbt0 in toater Deeft g�etoeptftt^
|
||||||||||||||||||||
|
men gi�tTe lanbe ftoomftge Cettoe noemt / oie on»
fen&oggentetfeetongeUjt&ente/toaecaffeettyupn bjoot gljebatBen tooj�t/ b'meltBe out ggebatBen feer
onltefl9cBi0/maetuieubatBenfeetlteftgtB/entoojbt gebatben gelgtB f�ogge. 50efe'»I!:ertoeeni0be 2Wita viet feer ongelutB/ upt genomen bat o aer meel ongc �gt� meer femelen g�eeft/ ootB i� Baer bjoobt bequa» mes om te lareten ban om feer te �oeben. De winninge van Somct-vruchten
rondt ende plat faedt. CAP. XIX.
Ban �e ^ertte.
■jwjf�etMt top totjt enbe bjeet ggefpioBen Bebben
1^1 ban Ijet coo|ne/fo moet men berbolgen0 fpjeBen ban be Corner biucgten/ ronbt enbe plat faebt/ toaec af be oeffentnge in't generael Die ban bec Certoe g(je< igeft ts/foo beel al0 aengaet get upt-rapen ban be ftee« tien/ mefieny bjie matig teatBeren/Blotten tebjeben/ faepen/ eggen enbe mapen / notptan0 in fommige fa« Ben berftgillenbe/ om get natupjigcB berftljtl ban bien/ toaeromme oocB Bet beft 10 / bat itk baer af be' ftBftjbeeltbbpfonbes. <6erftemoet gefaept ?gn in bc|re/mager enbefect
Blepn geb^oben aerbe/ oft op lanbt bat feer bet i0/om batfe Bet lanbt feer upt matgBelt.3&aerom toojbt fp oncb in feer bet lanbt gBetoo;p«i/ toleng bettt�t enbe �racljt fp niet en mat� Bttiberen « <©f t in mager aerbe/ baec men anberfms niet en foube faepen. j@en fai bte faepen op ttoee mael geatBect lant / in fommige lan* ben m (©ttobec/ enbe Bter te lanbe na Ijalf %m�f tn< bf en bat u aerbe bet t�/maeu b;oegec/tf! batfe magljer t�.lEen fat oocB niet toatBten na ben cegen/gernettt |
||||||||||||||||||||
|
bat De 45e�f�eUeel�ot�titBept0 niet en nw� �wbw»! tot�fmoigens oft fabont0tnucBte enbe B�epn geb?o^
Ben aero
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lant-winninohc.
|
||||||||||||
|
2,05
|
||||||||||||
|
Scttaes&�/mefbe toette CfWft�Ptsgn. �^etcn groept
niet alleen in faselac�ttg&en/ maer aoclun fantatD' �igfjeti grouDt/ ais Dte nat eiiDe boc�t is/maer fonbet' Itngjje entoiilet ingoten bioog�je enDe fertjtatDtigfle oft inarabelacDttg��eaetbe jjiicfaept 3ijn / nocDoocB laoo; oe ILentc/Uiaut fet begeert �itte. ©aerom fatt �equ amelut 8 int epnoe ban jf�eerte oft later gbefaept U!a}�ett/ om Dattee �enbaubJ fouDemogDen lange ge* niesen en�e btijszft lutt el oncoft / taant een feer tUepn Doop&cn faet ballet een groot ftuc&Ianbts. �>oo{)aeft airi gefarpt is / moet Dat roet een (ttiaec gelaben t)o?oe gi�ebou�oet5911/0111 te bebjarcti booj De tjitte ban Der Coirne alf� uptfpjupt/anDerftu;3 fnuoe t'3aet berften/ enbe Duec De Dette firalen ban Dec potine berbjogfjen: jBaer fjet �il bteuiils en ijac|� gc�jtei 3511 om fjet on* BtuptqugttetBefen/fonberltngeDeftoertellics. &a gaeti aljiaren�eeft/eft eet Det faet Deur be groote�tc* te Dein 1 iet fien/mo?bet metter {jantafgettci&en/enDe ban na m D�tonne te bjogen gelept/o'm elche Dan op geQat� teojr/bjant bpbefe maniere betoaret{jem lan* ger Dan alle anDer 30«. «Dit p?oftjt Doet ben �pits Den |
||||||||||||
|
magen {jinberlnrV cnbt ttwfien tofnben tn be bernien/
beraupfiereu t'ge j�cfjte/ enDe oojfaSen f tnare tyoiwn/ c�n�e 3011 ooci� niet goet Dan met bleefc� gefooen; of'S inollegtjerocft fioomfcfjeJ&ooii&eniei groepen mei op cojentanb�/
maerbeterin betteaerbe oteailejaece omgyefpitfif. &p bJo|�cnin befe lanDen nae |ialf �p^tl gticjjlant tot int eetft� ban Den jBep : jBacr eer men Die plant fui' lenfeinujater gijeuiepcitt tuojoen/ om Datje eer upt aomen fou�en/ enoe moeten gneplucut 3tjn foo fp rgp ttjojben. Jbp beteren fjetlanbi baer fp jjtjeplant toof * Den/ en�e gfieben oeel b|uc�ten/Die men langue mac# �ebjaren.^nt fie�en f �jillenfe enDe 3tjn alle man aen* gl�enaem:i�i>d is toaec oatfg m�mu magen en ftuaes om berteren3na/nocDtanjibequaem om tot bpflapeti te beetijecKeii/tft Datmen baec op f�ioptm Datti gelo* Den 5tjn een fauce ban $epet/<tf3altgaen enbe j�upcbec SDemaecSt/ pzintipalrjcU als fp tn feer goet nielc� ge' foben �)0|oen tot berften toe. jBaer bJift Qljp Den be' nemen Det genereren banbjtnb�/eetfe met moftaert/ |
||||||||||||
|
Ian�e oaert gepluct i& etibege�jonnen/bat Demojmen i
|
||||||||||||
|
geeufms en fullen befcDabigen t'faet Dat terf�ont na D� oftsac�t ban Carbi. 3ft Dat gDp ban eentg� peetDt
|
||||||||||||
|
gDebeten bjojt/neemt t�oomfcpe ©ooiihens�/ htiout*
fe/enbe legtjtfc alfoo gefenout op De berfcDe quetfure. 3^e SoffroubJenboen mater Difiilleren ban iSoom* fc�e2Saonfeen0/mant fiet tg feer goet om �en aettfufii fcBoon remafeen. Eupineu oft 25c«:-tJ�nen.
Eupinen b^�oeben luttel bouaitnge/ enbe 50n goe*
ben toop/ enbe boen meer ban eet>igij anber 5aet c'lanoe DeutDt:u>ant als be bjgngaeroon enbe faepianben ma« ger jrjn/fo bienenfe Dien »oo| mefi.. ooc� moa�en ie bp y «�jefie ban meft gefaept mo{ben op tant bat meli b� boen Deeft.'jf�aer foo Daeft als fp�entbjeeoe bloemen urqgett/moet men Dte metten pioegDonberb'aerbe UJomen.jg>p groep� feet mei op mager lant/bat moe* De is ban anber graen te �iag�en.. enoe mog&en tn alle lant gefaept moioen/ pjinct�algr�� tn ftoppel lam/ jac Dat me t m is gijeacbm / bjan t in mat maniere Datfp gefaept bJo|ben/fp groepen/enbe en begeren niet g�e* laiette�tju/foo biel om Den enc&el mojtel/ De lueicSs gijfquetfi 3�n�e / terftonbt fterbeu/ als om Datfs }uuoe berioren arbept^tjn/getnerc�tbat fpatleguaet liruptDcojtn.^aerommetDojDcnfebanbeleinbJou* gaerben ggetaept/om batfe alle oe bittertjept ban oen ��tniga�tt fouoenna�aer�rerfeen/bigDunbiienbtis» 3^oc|jtans en moeten fp niet Dupe gefaept 3tjn/ tuant nsenacljtfe nut als fp bloepen. <©iiDer aller bjucjuen bie in jja^u�oen groepen/fo en begerenfe niet te liggen noci) bebjaert te xuefeit op cojenfolbers / maer eer op folbets Daetben toceft tornt: �®ant ijl batfe bocDtig� uiojDen / Daer fullen toojmen in groepen Die Oer rec�l 3aeot fullen eten / foo bat be refie niet en fai Deugden* f�)en moet Dte *. Itnlien nae Dattet ge regent geeft/ mant dl ft bjoogD mi>m$ I balleufe upt De �aeubjets eiDebeDerbtn. �Lupinen Dienen melomlnbe tofnfec be*©ffen te
boeben/na Datfp tt; fout mater en�e �ibter-materge» lutrrUi enDe gefobeii 35:1. ^-p Dienen ootlt cm bjoooe te barben als buren tubt ts<? Wsfr fonberipcltijepbt uiojbt aen De �uyineii gDeinercStt / bat 3p alle bagfte fnm acereti nae ben ommeicop ban Der^oune foo Dat be merruliebeu baerbp tonnen meten bjatbe »loc6e geeft /al en ifi geen hlaer meber. Hupmcn gefloten enbe op De nabel gelept/ boobeti be
bjojmen ban be jonge BinDer0.®ecoctie bon�lupittei? beruietut De maetuftonben ban Debjoumen/ enbe ne« men wed» be DupfterDept ban ben artificit / maerom Datje feer goet3ijn Den jongen botfttets enDe®joumet� biefeerble8t&3ijn. Veelban Euptneni� feer goet m een plaefiec / om te berbjijben be Kroppen erbe ijer�e g�efbJillentn Donici ajgnggefoben/enbe becDj�ft oe ppctiaubinfiuepta. M> i§ 35onm
|
||||||||||||
|
$trs ts tu/ti) genomen/Dacc gefaept fai 3nu gemerci
'm� bz tuojmen t' >act berlai eube/ oen De jtoppelenban 6en#t�ie fullen ballen. 3jn bieren tfjt bactmen oacB bjoot ban ^frsVb'teelt
0� �eei onliefltjcfe ts/pjincspalijch outgeb�chen. |Ben moeeter ooct» pap af met m�lc� Die niet feet iteriyrtx eu i's. %izt te min �ocij t'bjoot nor� De pap en geben niet besi boetJel�/beljaloeji bas fp oocfe (toppen/ ram Dat fc�»^iriS tont t0iu Den eerften, eiiDeDioogfj tn ben ber* ben gtaet. latro met fout en�e Camille bloemen gDe» rooft /enDe iti een fary�en geeaen/ig feer goet tegen oe colite en�e SirmptngBe Des buptr. Mo men �yabar * ber/mgaricum enbebierg�ehjr&e JBeOtt�nen tuil be< tsaren/ enbe oocR rjet bleef cl) booj beberben enbe ber' touen/nieti gtaefc enbe DecUt bie met �|tt $» ^jfamum.
^efamumbJ�uifoierte rotte en bot�teaetbegDs'
faept jtjn/ t'groept ootlt mei in fanftt en betten fabel/ oft 111 bp eengeraepte acrbe/ enbe-tiSalfoobjutDtbaer a!� ben l^stgoft patiitBsjen. Biet te min ben goe» ben ^oebenaer en sai fjetn wet beel mocpeu otn t'�eibe U fapen/ nm� bai i)et u tieioen onbjuiptbaer maett/ enbe nieten bjoj�t g^uptBt banomoite baer upt tcpetffett. Cenmacf) ntefg�efaept bjo^benbantn't geets ban een Corner/ baseer, boben met �iooglj bje �er/enbc battiteli in langen ttjbt grenen regen en ber- toac�t/ toant Den reg�en fst ftein rjuaec aSjr eerft cj�e* 3aept is/ contrarie ban anber planten/ bie y�eerne re» B�eti fjebfenfoogaeft al0 fpgfjefaept 3tjn. ©'olie m uptt'saeb� g�eperfi t�ojbt / entooibt nimmermeer fiijf / enbe ts be ItcBf�e ban alle be oken / nocfjtans in togn oft geb|aiiDe mijn gebaen/ gaetfe te gronbe. "®U jast en Dient geenfiiis fotboetfel/ toantljetbe�erft be trtage/ mhs is geiucfe alle oliacjKige bingen feer f �jaer omberteren, %intm.
Utnfen moeten op ttoee tg�en ggefaept iao|ben/ in
den *?etfft enbe Hente/maer p^incipayt� in beHente in coube lanben / metten maffen ban be ji�iane/tot op ben tbjasiff»et! DaciJ ban be IBaue in lit�te enoe fclepn gebitten aerbe/oft iu bette enbe bjoogeaerbe: W&nt a\& f p bloepen / foo beberben enbe bergaen Die beur be fltoote bor&�lB�ept/ of beur be oberblotbigj) uptte fcDteten. jBaer om tsit bjoeger enbe grooter te Debbc/ fomoetmenbiemeng�metD|oognmift/eerfpgefaept toojben / enbea�� fp bier oft bof Dagen in bit mtn; ge* Segljenfiebben/fahsieiibtefa^en. jlBenfalfeootBmo* gen bemaren tfi bat men bie metaffcoen^ mengt/ of f 11 potten kg�t Daer men c�en / faucett enbe confituren bebjfl�st» ®i?3linfen3�nquanombettfte.n/ b�c |
||||||||||||
|
Het VI�. BoecL
|
|||||||||
|
i°4
|
|||||||||
|
Citeren 3pn goet gebtuptut ben genen Ut pnn mei
bpflapenbetmoeptpebben/ enbefonbetlingeomDen (leen engrabeleteb}eDen/befgelfitr oot Den Honger* f utptig� en Die Wepn ban flemme 3pn/fp 3«n oot goe* Dooi DeftoaetmoeDtQpemenftpen/ enDebetioffeuDii ban alle guellige gepepnfen/ mafeenDe De felbe bjolpti enluftigp / ijl Dat gpp Die int toaflen ban Der J&am legptinDe JBanefcppn enDebooj DeuopgantDanbec Coirne met olie t� olpben nat maect /leggenbe woojt^ Defel�e ttoee oftD}ie uren in toater te toepr�en om DatfefouDenfacpttoo?Den/en�eDaernafieDetomt'e-' ten. <CgpebjupCH ban Dien i�/ Dat men licnet pet fop etet Daer 3p metf etecteke toojtet� in gefoDen p'ebben/ Dan De Citeren felbe. platte �tUi«en.
platte «Cttoet� moeten op eenen betten gront/mei
nat toeDer gefapt ?0n tnllouma�t of ^»p�«teile.5t)e* f e befrpaDigen mtn pe t lant Dan eentge paeu �u-�j� rtj" ten/maet fp en tomen meefienDeel tot geen perfectie» �©ant al0 fp bloepen/ fo en mogenfe De ozoogpte nocig Den ^upDen toint met DerDjagen De» toelt�e Den tgbt Dat fp bloepen/feer peftigp 3pn. «ectsetea.
«Ertoeten begeeten magercnDegeen bctpteplaet*
fen:�jant3pbeuetbenfomtpt0/ ei» fp te feeropfrpie* ten enbe te obetbloeDtgp groepen. JBen macpfe in Den �etffifapen/ oftititepnbe D�i� lloumaetit/enDe gijcpeel ^�pjocbeile/ maet niet in jeeerte/ want M�a» ren�ieinDefemaentgpefaept/ fpfouDen Denbeepin* DeclgcH 3pn/p|incepaipt6 Denoffen/ Dien fp Deperite'1' tien fouDen beroert mahen. Bufen.
©itfen tooiben ttoee mael rjaer� gefaept/^terf�e
repfe ontrent palf September �ooi boeotfel ban De beeften; 50e ttoee�e repfe in ^p^otuelleoft ileette: Defe laetfte repfe is om t'gracn tepebben/ enbe Daer af metanDergraenbioot tebartmi. 25epDe Defe tepfen mogen geftpieben in Oiigpcfc'ou toebe aerbe poe toelcat beter i� als fp in ojte maniere g?atfeett 3pn. 31 � faet en foec&t Den Daeuto met / Daerom moefet
ttoee of Djie uren na Den cpgant ban De J&onne gefacpi 5Un/al!3 oe botptigpept ban Den toint oft ban D?,�oti« ne berttett is:�en tnocp 00c niet meet gefaep13911 DS foo beele al0 Dien felben Dagp macp gpeDeckt toojben: �JanufiDatDenarptljem oberbalt/ enbe bat eenigpa bocpti�pept ontfangpt eer bx gebect ��/ t'fal terRont b�bo�bcn 3pn .<©'a�e�e �aer t gefaept tooj t/ en bepoeft maer eeng gear&ert te �Jefen;oo�l3 en moetenfe niet ge* toiebt 3�n. jBaer t'pjinnpaelf�e i� Datfe niet en moe* ten �oo} ben bpf tpienlien Dagp Dan Des jBane gefaept 30n/of anDetfmjs fai t'faet ban De Oetken te IpDen peis' ben. g>p en moeten oorh bp geenen to�jngaerf gefaepe 39'n/oft bogaert/oft plactfen Daet eenige bomen f�aen/ omDatfenapunttctfesnt'fap ban De planten Dte�aes ontrent f�aen / poe teel Dat De ©itfen per fanDt niet en mageren/maetbetmaefken:�utfulfralfoot0/blpt�t toant fo paefi al� be©itfe Ijph Den belbe ip/men matlj Daet «ettoeten/ ^itis / cft eenigp anber p&cute goe&t 3aepen. Panic�?�Kn.
<©eg8eneDte�9atiicK0Knto�l fapen/ mortfitefett
eenen Ittljten/ ^abel�tpfigen/ farDtacptigftesi/ f�een* atptigp�n/ �fpanger.Dtti uibebergpacptlgengronDt Daet luttel toatet tornt: Wam wm& Dien Dat pert ipbannatuete/foo fp^uptetenbegtoepet lirptelptucr ban ben gititi. pMicKcjen moet in De Cornet glie* faept 3ijn b'toelcl foo paefi upt fpjupt bat binnen fej� toeBennabatgliefaepti�/ gpemaeptmatp��n. �©e Ciaftott!» bacUenbcr bjoobt af / maet Dat ban een moffelt gpfietk flfftbetiie oft fabel: «nDcr roofien* met botet oft olie: anDir eten met melts/ oftjopfeea baneenfgtjefp�fen. i^ens*
|
|||||||||
|
ftontn.
©enen moeten in betteaetbe / oft Die toel gpemeft
fg/gpefaept oft gpefet39n/na Datfe ttoee ac&etingpen ontfangpen J)ecfc / etioe poe toel oat mate in aclierg Die in De Dellmgpe �gggeu/Daer alle &e fubftantie enDe bet titpept bant poogpclaiibt gpcfonr&entomt/ foo moet nocptaws p ti lanDt fece lue! omgefptt 3gn/ enDe Defclotteufeet usci gijebjofeeu cermeti dw lopptof fet. Huant poe UKlDatfconoerbe pacuto-bjuepten minft De oenent euDf jeucpt Dan Dee aerben Derieren/ uort> tang begperenfe feet toel met aecDe geoeciit te toefen. jBen moetfe ooclt toel toten aljs f p eetf� upttomen/foo fullenfe te meet Djutpten gpeben/enbe De f ctjellen fui* te» te malfcper 5�H.3&onen t'3p groote of tlepnemoe' tenin^pjoc&elie/ jBeetteoftttpjil gpeferoftgpe' faept3nn metDebolle jtBane/toantbau fullenfe meer Djucpten Djagpen/ enDe ban eert-blopeu mm gpe< guelt 3 gii/ Dan oft fp metter nielline jlBane gpeplant toaren. ^b'DaegppeetmenDiefalplamen/moetmen Die in Djoeffem bau oiie ban #lpben/ oft faipetetatp' tigp toatet tetoeptken leggen/ om Datfe te be�etfou- Den pacutoen/enDe eer gefooen 3Bii/ooch om bebjgt te 5pnbanbe toomt&eniB enDe raIanDer0 &p moeten �orfe metter meutoe jiBane boo�ben baal) uptgcttoc Den 3ijn/ Daer na in oen Dojftpbloer gpe�joogpt 3p> De/ booj De bolle jBaneuprgpeio}fcpt5rjn/ enDe Dan on De grae n foloer geDjagen luojDen/foo fullenfe Dan t ge toopnt e ongequclt blpben. 40m bonen lange te b�tuaten/men moetfe met fout
toatet befpjoepeii/ meeuw l�ebcn en «mcb men geen fout Daer bpboen/nocpoot int fout toatet fieben/toant fp f ou�en Daer af pert tuojDen. jBen moetfe oots met on�et Den blau�ien Cernei leggpen / toant De touDe maec&tfe gettoni fieoen. <©m te bebjijen boo? pet (Men ban De toojmen /ns �
moetfe met olie Dan <&lnben firgcHen D'een booj enDe D'anDet na/ tot Datfe ban Det olie Deutbjor.t&en 3911. l&onebloepfel/poe toel Dat eenen liefl�cbcn teucBe
f leeft/ ptnDett norptanpi be perfl'enen Die niet fletei enDe Ijaeftberoett 3yn.t^aerom j�ii�et ootk Deel fot < ten al0be bonen bloepen. �rtmmt.
«�rtoeten foo toel groote/ mibbflbaee/ aUMtpm
moeten op betten enbe uunnwn gronDtgpefet 3ijn/if� Dat gpp Die toel gpepaeutot/ enbe beel bjutpten mim Debbili / met een boept gpetempert toebet in �pjor< belle oft JBeerte/int blaffen ban Dec /Bane/ enoe om Datfe D�tonne begeren/ fo ifi beter Datfe getrjft 31311/ Dan oft men Dielant&gbet aerDenltetsruppen. g>p moeten tuflt ban malcanDet gpefet 30n/om Dat f p pun sanciteli topDer uptfpjep�en Dan eenige anbete [jaeuto bnicpten. &p jgnt'gpetoojmtefeet fubjett / nocp* tang 3pn Degene Die gpetoomifttcut 3pnbetetom te faepen cftplatnen DanDegpepeele. tPaetom iftDat f [pp toiltDattetcojen ban De toojmen gpeen fcpaDe en
oDe/faept Daer<�t toeten. 39e gtoote «Srtoeten 31)11 beter om te planten / ifi Datmen Die eenen natptlaet toepcuen in toatet:�©ant fo fullenfe eet upt fpjupten/ enDe berltefen een Deel ban DefouticpepDt Diefpuptet natueten pebben.�ttoeten moetenfopaefial0 fp tg- pe 3pn/ int bjeaen ban Dec jBsne gfjepluc&t toojDen/ anberfui� betb;oogpenfe enbe ballen upt be pulfen. Watt De en bepoeft maet een atftetinge om Daet in te fettenoftfaepen. Ciceren.
Ctteten groepen op bette botpteplaetfett/ efi moe*
ten met regenacDttgp toebergpefaept;pnt &p teren feet pet lant / toaerom bat fp ban be Hantman luttel gepiefen toojDf.Niette mtn ifi bat gpp Die toilt fapen/ foo fuit gpp Die eenen gpepeetenbagp banteboienut toarm toatet leggen/om Dat fp eer fouoen upt f�up* ten enbe grootec groepen.^ommtge leggenfe in^ai* peteraepttgp toater met pun pulfen te toepeftn / om batfe groot enbe ftfioon foubcn gcoepen. |
|||||||||
|
vah de Lantwinninghc. 105
f intox tecfc/Comi jtt/�9�&a«t-3aec. f W m�^mwm^m^t�/ b�fcfiMt* **«
j».»Uhhb,^ 1 x j 'bagetebageomfcerenbe.JKaeemenfalgeenftnttfge'
Dofj�en / Dat be beefien pefe nlabercu ai De bemben af
|
|||||||||
|
toepben/toant be bete enbe ben aeffcm ts� foft�abeltjt/
batfe baer af bergaen/ of terfiont fierben. 3Be beefien en mostcnfB ootfi niet groen eten / om batfe ban bb bocfjtirpepj&t enbe gitte niet ftetfi en fouben tooien. Da�rom moet menbertoeben tot batfe b;oog(je 3�n/ eer men bie ben beeflc t'eten geeft/maer luttel f maetey om bat bit firupt fo beelbloebtis [jeu gfienereert/bat fp boo? te beeleten� litfitclntfi fouben betf�icfien.�e ge* ft�ttfite Hant-nian moet neetfiic� jnn/om ban t'sart te bergaren/om toebtr te 3apen alfi ban noobe fa! 5�n� nor�tanj� in't eerfie iaecenfaltjpgfieenbetgaberen/ maee toelin b'anber nabolgtienbe jaren/ in Wt�e* muent enbe ^opttiaenbt/foo fjaefi ale be fcijubbpfee»i(S baer t'3aet ig tn gftefloten/ bjogfie fullen fc�gnen/enbf batter 5a?t gfieelacDttgi) i$, $ttt�3t'\)Qiptt.
fjeerbe-tjoeper moet op bette enbe toel-g^emetfie
plaetfen gfie3aept 3pn / bie alteeoe ttuee manteren ban ar&eriuglje toecD Rebben, l)zt fai feec goet jgn/ifi Dat* tetban gepelbe eerfie ge3aept too;t: ^omtgtg tuoi* btt ge5aeptban ©fier fie / �^aber/ ©itfen en�e J^ene» grtecfi onber een gtjemengt/Diemen tfamen laet groe» pen om groen oft riipe af te fngDen / enbe ten beefien in ben 3©iuter te eten te gfiebsn. �00/foo toel root at� toit/�eggeete een feer itat$t�
plaetfe: jBaec t� Dat g0p gfieen en fjtbt onber u faep^ lanben/fo neemt eemgfi mager eubequalgc gefupbect lant/ oft eenigen lutjten gront/bie notfitati» toel effen 13/ beur b'toelcfie g8p eenigfie befie oft toaterloop full mogen laten lopen. 30tt tant fuit gfip De o?p manieren ban boutoen geben/aI0 flfip tl rgs oaer op totlt fapen/ «noe alfi Die outfangen ftceft/faepter opu t�ij0 Dat ee« w<\ gepeelen bacfi tn mater fieeft gfielegen,^oo fiaef! alfi au gefaept i^/later b'toater ban be befie op tomen/ b'toek menunf maenbeu ontrent ttoeebingtrfiooge baer op fai iateu:|@aer ald gDp ftet bat begint galmen en aren te aiggen(toant get blcepet enbe firtjggt gral op eenen ttjbt ) foo Dcbbleret toater/ om bat be bjucfit niet en foube ben �oefi firggen enbe beDcrben.f|fi bat eBp't alfo regeert/g�p en fuit niet allee beelugsi tot'n» uen/maer fuliet ootfi mogen bjie jaren berbolgen^ fa< pen fonbeclj�t lant te laten ruficn / enbet'laetfiejaee falaifoo tyucgtbaer 30s» alfi eer|ie:tpaer en boben fuie g�p ulanbt bettee/ lufitger enbe beter gefupbect ma' ben ban alle onfitupt enbe fdjabelijcfie beefien bie Daee toaren:3la bat meet 107 ghp fuit mogen baer na ttoee oft b{ie jaren berbolggen� oft �ettoe oft goebe jBe* fielupn oaer faepeu/ D'boelcfie beel bjucf)ten fai �ocjttf bjenghen. «Benquae�ifferbanbent�tje!/ bat Deur �e oaerbloebtgljepot bau inaiti Die't bof maenben lancfi moet gebben eett quabe lotfit geeft :jBaer baer tegfien gebet goet boetfel/ enbe toojtin pottagte gegeten/ oft men barfitet of biooDt/met �oggge/of J^irs/ oft alle bnet'famengfjemenggt. WtU$ toaer bat feer fiopt/ Daerom tootbet oocfibeelegebefigfit ban be gSene �is raeecS ban bttpefi 3ijn/ pjincipalntfi Ijatbt gebjooggt/ enbe met Soepe meltfe gfief�ben/baer beei fiepen in ge* bluft 3�n. $& et melcfi gefoben/met «Tonele enbe^upt* fier ggtgeten/foo bertoecfiet tot bpflapen. �temp moetin bette toelgemefieenbe borgte serbe
gnefaept 31111/ bte toef Diepe ggeploegDt 10 / toant ftoe b'aetbebetteri0 fioebeftgcijfTe birfierfaMgn. ^'faf in be jBeert�ggefaepttooiben/enbe nptgetr�rfien alfi 3aebt enne ip/enbc ban in be ^on ne/ off met ben unite ofttnbenrootfi gfiebjoog�t / baer naetnt toetergOe* lept ont te rotten/ oitiMt btfcgo;ffe teggematfieI0C' gesfonbeban btnftotfe fcgepben/ enbe bate nae tot �ti0 tooiben
|
|||||||||
|
toelrfie ntet en moet Diepe gpeploecfit jtjn / Dan alleene
btcfitebp een/on�iepe g�ebjofien/ toant inbien du jaet mut Dan biet t�ngersi Dicfe met aetbe oberbecfit tua» re / ten foube niet fcflteten noti) op groepen / Daecom moeter Den piafcg �ec��eltjcfe beurloopen/ enbe be egggelfcptelgcfi beurloopen. jf�eeluati jfenegtiecfi met Solfer enbe Zalpetec
gemengt/ neemt luetg De fpjoeten upt {iet aengeficgt. <3�'3elbc met Bet bierenbeel ban �urffe-3aebt tn 3C$gn gemengt/t� � fonbeclinge remebie tegen quaet �>eer, gift Datiet met Honig�-buatet gefoben /enee m�t mat BertfiensMtefe gemenggt toojt/ berbjgftget begge* ftollen ban be bloten/De f toeerf ngen ontrent De oojen/ �e pijne ban ben flepijgn enbe artifie / en be geneefi be beetojongen jonrtucen. Cjclbe in toatet gefoben/10 feec goebt teggen ben betouoerDen poeft / enbe quabe ftoeeringen op De bojft/ ootfi tegen be boeptigfiept Die op De ogen balt / at�een boecjcfc�t�n't 3elbe toates nat gemaetbt/op't boojpoof t gpelept toojbt. Ban ben Comtjn enbe if�oftaett-^aebt Jjeb&en top
in't tmee&e boecfe gpeftpiebeiL 3iealtaenrc^e Riatteseti oftsroote
Silab�ren,
®aer en i� geen �^aeu&i-firupt/nocD ge enberfiaube
Soepbe/ fo excellent e ban �^ee te boeben/ alge befe 3|ta- itaenfe�e J&laDeren5iJn/ «noe niet alicene om ©eete boeoen enbe bet te mnheti / maer ootfi om beefien te gliene!'m ale fp fiecfi 3tjn. «l&gemercfet Dat Dit firupbt fo pjof utelijtfi 10/ fo lal be neerffrge Eanbt-man aitgt een ban 3nn befte fhic&enlanDtg betonateti / ombaec mebe te benepen. j�eemt ban om Die te 3aepen/ enbe �betbioeDicp te boen groepen/ een feer effen ftuc iantp/ bat biel fupbee/feec bet/en goet om acereti t�/t'icele be �jp manieren banac&eriugefal pebben eert befae^i luop /ootfi toelgemeft/toel gegtttftlt/ja f�ner mer rei ' fpape intbjeben ban Der JEane / ban metten plccrj) om getoojpen ifl/begint�enbebefeboutoingge in �B'b be-maent/ baer nae tn <©ogfi-maent/ <©ctobec / <&te tembec enbe J�pjoc&elle/ om Dat De ftrupbeu bie in cit lanbt 3ijn/fouben g�enoerp g�eboot ;n'n/ foo tod boo) be lutt� ban Den Corner / als dooj De bojft enDe fiou�e ban ben �Etatee.Ht� g&p met befe neerfiigpept u lant fultbeuptpebben/ foo begint te japen fn'tepiibe ban SBpni mette toafien ban ber Jl�ane/tegen beu aboni : �u�ntolftjact Deur ben baeuto fnac�)t0natgetoo)beu | ig/fo bomt bet eer en licptelic&er upt / Dan of t metter ! f)ttteban Oc Dage gejaept toare/om battei meef� alttjt ban fowDe berfien/enfoube alfo feer goet pjofyt boen. leen moet oocfi niet fparigp 3ijn in't japen ban
bien/toant poe g&p meer 3aebtp fuit japen, (joe oattet iitupt bttfeer enbe ober Woebigec fat groep�* / enbe Daec en fai ban geen anber fitupt groepen/t'toelcfi te meet' ber pjofrjt faisan. i&o�ae|talftgtJe3aepti!S/moetet gegcttfelt 3nn/ lancr/ bjeet enbeDtoeer�/ met �outen gtitfel0 Die Diche tanbeu gebben/ enbe ban boe; b'eec' (le repfe toat bef pjoepen : toant if� Dat gfjp te beel toa« ter� baer ober fpiept/fo fuit ghp alle t'saet op D'een 50« beban benbelbeb^ben: jBocJjtanis en moeten bie met begoten toerben oan September af tot in't epnbe ban S8p?il. '�E'fal ooc6 goebt 3tjn bat men bie booj t'eerfte )aerbtifoffei3maelmape/enbeboottgaHeanbecber< bolgen� : toant fp binben tDien jaer/ fae ttotnticD oft bert teli / fonbec op een nteuto gejaept te too;ben. 3De bequaemfle tijben om Ui te mapen/ jtjn USepe/ Wt> bemftent/�&opmaent enbe «^o#maen t/met tjet toaf> fenbanbe jnane. jBaec men moetfe niet meer ban eenen baglj in be bemben gefjeopt laten / toant anberiei fouben fp fo �eet toojben/batfe betf�icften fouben/enbe boen fierben be gfjene bie onber Den flaen/fo bat |e niet f neer groepen en fouben. «©atrom fai goet 31'jn batfe VS ren an wr glactfo berbiagfjen toojbf n/mbe foo &atfi |
|||||||||
|
HctVlLBoeck
|
|||||||||
|
2.0 6
|
|||||||||
|
maer men fai niet gebogen ban b�t fp inben t�t$ jgu/
batfeuptteraerDen groepen / toant fp forsDeu Jjass enbe bol blepne goetftcnjj bjojben. i^au be #acqfc|je �apen / enbe dock ban be �ayetj
ie bieet gUeuoet � tn 11 u»?e�« Bocta befcDieben. Waeifchouw'inghe, aengaende t'Graen,
sonde ende plat zacdc. CAP. XX,
D� goeftDic&e fLanbt-man en fai g�een Sanb�
at6eren / ©tjngaert fntjben noti) ('upberenbgf* tijten Dagen nooj oft nae §>. Entten oagij. ^>aept fo bjoecl) alp gijp meucfjt u 'Stariae oft H�ojen / fonbes ben ©tnter te Dertoacjiten. Cnsaept ooeft nimmer* meer 45raenDatopeengoeDm enDe betten gtoubt�S gpetoaffen/t'fp 'SEaruje oft tfiogge/ oft anber bierge^ lgc&e / enbe eenen onbjurfjtbaren vft mageren gront/ Ktaer 3aept lieber �»raen Dat op eenen magfjeren enba Do|sin gtoatgpetraffenis/ in De�teciiDeb2uci�tbare aesbe/enbe metten aoftflengefept/ �tm een quaber. op een gcont. ^Il3 g�jp 3aept / mmkt Dat be yaiiDt mee tiet uaojt gaen ban usti boet atcojoere/ in boegpen isa� De reepte uoetpiinctp�lgc/ pem trainen met De retp- te pant toer e. 3Sl� gpp Barbie 3acp�t / gpp moet Dia met oc bolle pant3^pen: maer «lBerfte/0ogge/:#sbee enoe meer anoes jaet / piinttpalncfe bat in ^alfen ge* floteni�/BeltJc6 �^ir� #ant�So?'en enbe 5&aep~3aeDt/ moet mjer met Djp �tnger0 genomen toot�em d�>m t'ge3aep�e3aet boo� ben boif� te belmjen/pjitt*
ctpalptB bat in noubt fanDe / enbe meefteubeel be no?f� fnbject/ gpejaepbt iis/firopt ualc6 op be aerbe eer ggp 3aept. <©ft mengt onbert^aebt�atgpptoilt jaepet� een fefte oft arptfie Deel fealcBg. Sm te manen bat u 3aebt ban be boge�en niet gege>
ten en mojt / uocp ban be mupfen oft mieren/ mafee� nat eer pet gBejaept toojt met 3ap ban 35onberbaert/ oft met toater Daec Salpeter in gijelegpen �eeft. <©int6maKen�at«ertoefen / Bonen enbe anbere
^aeuta-bjucptett paefi muriue 3pn / legptfe een bag� eer fp ge3aept mojbeu te toepeasn in toater baer Sai* peter in gefmolten i� : �>ft nisngt on�er t'Graen tn'� japen meli en�e Salpeter : fBacetsibatfein'tftsben notp niet mutbj� en tooj�en/ fo luoiptin ben pot toar mof�aert-3aet0/fp fullen eerftonibieftcn enbe murtoe 3tjn. Bonen bp Bomen geplant/ Doet be ruowel ber* bjogen. ©a Bonen fullen mogen benjaerttaojben/ifi Dat gijp Die raet 3ont toater befpjeept / Doe biel bstfe roet geen 3out oft $ee-toater mogen gefoben giln- �tterenfullengrooter groepen/ ifiDatgopfebeo!
t'japen ia toarm �sater laet toeprSen / oft met De pu!* feti in �uater/Daer Salpeter ia gefmolten i#. jBaer toilt gijp Die bjoerp pe�ben/ saeptfe a�� tnet�
De 45erfie 3aept. ©eUtufenfuUenfeerfcDoon groepenifi batgppbie
metten �ulfen in lucuto toater met Salpeter toeptnt/ oft met D�oogpe offen-mefi tojiift eer men Die 3nept, «SnDe 5aept Den #ir0 ntetteDtcnetotltgpp [jeu� gae« pebben : toant op een palf gemet iant0 en bepceft r.t'et meer Dan een bolle yauDtbol3aer0/ anDerfin��S f�u�es int topen moeten upt getrorten tooj�en. .fsaept be Huptnen booj alle anber jaet/ fon�er be»
tegen tebertoatpfcn/enbe eer fp beginnen te bSoepen/ jaetptec De aBfjenis f n/toant fp fullen as le onlmtpb� af eten/ fonDer aen be %upineu te fconten/ mibtg bat fjj bittec5nn. ^>p fullen foet tooj�en/ifi bat gijp Die D$p gpepeele bagpen in 30e- toater met ribut-water gpe* mengt/laettoeptHcn. �aepet alle paeuto-touffitcn metrjettoaffenbat�
be JBane/upt genonten be Cttoeten/ �nbsp�urntfefo paefi a�01 p r tipe 3Pn/ of anbetfintis julien fe ban jelf� upt De �ulfen uallen. j�m��af u 3aet tu0c�en b'oube enbe nientoej^ane/
i|i bat flUp't lange be�wen toilt/e� boet fu�eje ais* top |
|||||||||
|
tooi�jw enbe tanebef� f�Moe mogtjett geojupcBt too?*
Den. �empfaebt t� feec goebt on» De poenbeten beel epero te Doen �cggen, 3Sa oat meet isvg�ebuteube De touDe bau �m totutet/ fo b^auDen fommtge De groot fie tuojtelgban Den itemi; tnanne�en/ enDe gebjupc' 6cn b'aj�T�enia ombufurupt temaUen. �'fap oft becoctie ban De groen bla�ct�feer figf
upr qSjc�juc&�/ enbe o!K0oten °P «n plaetfe Daet �ecl mommi �tjn / DoetDie rccftonbt upttet aetDenferup» pen : jae t'iclbeinD'o^egebnippt/boet terftoiiDt upt» tomen Detoomienof an�er beef ten DtcDaeun speco- men jrjn. �tempfaet en moet geenf/inS gp«geet en oft BeD}onr6eti jijn/miw battetin De pesffenen tpft/enbe pnnett�t t)ooft maeent. �^oe toel �a�er ��emp manneuen enbe torjffien t�/
foo Djaegpt notptang D'manne&en Detfae&t / enbe b'toyf�eiiM'ct. Hgnfaebt en foube ner goeiig bcpocjen gpefaepbt te
tooien/ten inare t'gtoot jjjof yt ciiDe getotn Datier af rotr.t : toantbcjcpabtgpt feetalleiaii. «t�aerom moe* tet gpefaepbt ^nn op |tes bet enoe matelncu �otp ug� lanDt / maet boaeual moetetfeec toelflefupbett5ijii/ enDe toel Deur at ntri enbe hlepiie gpebioaen. Wlaia toojbt upt getrottien alf� t�p t�/etiDe gceltoo^t/ Daec tiae op folbers gijelep�t jgn/ otu ban oen tegSjeu enDe bauto�ebjgt te toefen/Die pemgepeel contralte 3gn: Mft nu Diooge ip/fal men't mu poiiten pameria felop* pen fo paift alfi mogdpt ts/om Dattet be roupfen niet linagcn en icuDen/en t'saetaf tretBen, Cerfiont baer nae lal't i'n't 'awrer gelept tooj�eu bier cf btjf Dagen tufTcpen D'ouoe en nituffie jBane/om biet of bgf �a« gen it rotten/ enee batter farptfoube too|ben/ enbe te itepter ban 3911 f rpojffe fepepben / om boopjs te fptn* tien/ en lijntoaet oaer af temaben.^ift uptget boater i0 getrotken/moetet op een poop ront getaffet jqn een �abeme oft an�erpalfujeet/sn met baEoergen grote fijnen gdaben/baer na fal't tube ^onne u?tgefp}ept itijgen/om Dattet te betesfoube Djug�en. ^et buufie ©lae bat geen 3«et en geeft i& t'befte/ enbegeIi}C3tjbe in't panDeler :00c fo t� pet gene bat lanca enDe grof 10/ couiner om te f pinnen, ©an frjn iMagfult g[)p garen fpinnen/ Datfeec toit enDefgtifal5gnemDaer meus ie napen/ in befer manieren. 3Latet ©lap in lopenoe i&�U� bof of fe0 Dagen t�ept&Etj 111 ^opmaenbt enbe <©ogfh�iaen�/tufltl�en b'�n�eenDenteuuje iBane/en fo tjae�� alj� upt pet U�ater ie getrocBen legggct in De ^sntie te Djogen/ fo$;ber op cen f)oop te taffen/ mant t'gene bat goetaff« 10 getoeeft/ alfl upt fiet tuater ge^ trocaen enbe geparft bja^/is bjupn g jjebJO^Den. ©an?ltjn3aetttiojteenoUe�eflagen Die ntmmee
meer en fujft/Ooe�aut bat tet Gocut0/enbe D�nt Den �Bebtcgn/ .�c�tlDerp/enbemeer anbere ruercn-lte* �en. �Ptsfeergootom�arbegefbJillen mojtoe te ma&eu oor& tegen De ptjneban befpene/ �lobett enDe f saertngen aen't fonbament/en�e met tSofe water ge* toaffepen/ gDeneerrfpbeberbjantoept. ^pigo�cn feer goebt tcggen jjet peurt�/af� fp beeftfi i»l bjant out 3!jn�e/berott!e/enDe boet bjauen. ^apen en�e ^artjfrfie �apen groepen ggeerne in
�cgte enbe fclepn geojo6en aerbe. Bot|)tan0" groepen De �apen Jteber tn De boc�teplaetfen/ tnaer De pariv fcije iSapen op fjoebelbeni� enDeaf �augenDe plaetfen/ in ftectjte enbe D^ooge aerbe/ gljelntfe Diefabelacottgo enbefteeriacgugDig: jsiettemtn b'aerbebaerfpful* icn g!jt3aept �Jojben / moet teelDeuc-boubjet / a\n, plsegljt/gegtttfeltenbebjel gDemef� 5tjn : �j8nt Dat fai mafeen Dat fp uiet alleen toel groepen fullen / maer bat felbe lanbt nae bat be �apen fullen upt gBetrotBen jtjn / frlioonber &c|en fai �oojt Djengen. fiapenbjo^ ben op t�jee ttjben ban ben jare gfje�aepbt/ te toeten/ in ^>pjocitel�� vm ^opmaeat oy toel a�emeft lanbt/ |
|||||||||
|
van de Landc-winninghe.
|
||||||||||||||||||||
|
2.07
|
||||||||||||||||||||
|
bojeu gt>fept Bebbert. 3Jft b�t gpp graen oft jaet toflt, len/�oo? bat toe! bjooge f�/ja fn bien bat nfet tod bio*
|
||||||||||||||||||||
|
beel meer meet� geeft/alftbjooggeiB-. S�nber maften
bat nat met fout toater / mcpnenbe bat baer beur �et meel beel tot> ter fai ?tjn/ if� batter ootu meer femelen 3�n fullen. jatet te «un Jjier te lanbe tooibet coie" fuite alf�fs ter meulen gefonbem Jf�elie toaer bat bc muf* ber 5t�n meulen matb. ftellen na batmen fiet meel stof oft fan g�emalen beggeett/enbe ooca na bat De* eoieti grofofihlepn/pettofttoeetS. Ban^eel/ aof�anS^eel/ tolotmt/
,f�ein�len/«©oe(l/3Smelboiit�^erf�e-nie�l.
^eaanbt-manmoeteecDpjyin cojen ter meulen
boet om te malen / bebentfeen oft Ijp tjet meel tul be*
toaren oft nientoant toil (jp bat ntetbetoaren/ het m
eisen gelgrb Ijoebanigg tojen bat �p ter meuleu �oet/
|
||||||||||||||||||||
|
;
|
||||||||||||||||||||
|
ne/toant ban meerbeeet op ben graen folder,
DeBackerije.
GAP, XXI, M$rr mepnlngge W bat ons ^oebenaer (al 3g"n een
Bat6er/25joubtbercuper/#aftep-batber : giae �joutoeralftnoobtfat3011 metten to^ftcn o�lsfep�t/ bat Spalle otnggen fai toeten enbe tonnen / biefouben snoggen gdpsu om 3911 yupg ie onbergouben/fpgfeu enbergcbe mauen. �^a« af dat djoou� gj?e&ac&en toojDf.
jBen nsfltj) bjoobt batbenban albergarle tojen.
SBaer nietban alle graen ofijaebt. Wam Uamta' |
||||||||||||||||||||
|
rV��"V^-^H�lul^r,wul w«* meuren boet/
|
||||||||||||||||||||
|
inhulfenbeflotenlig�t/enbeni�tgepufitoft�emaept 'S 0/^fSD8«�o^en:maert'geneoatbpte.
|
||||||||||||||||||||
|
maer upta�ettotfien bjoibt/ggelntb «Cstoeten/ ffio*
|
be te g�eb{upcKeii / bat moet gp boen malen �an bet
ojooggi�e graen bat gp btnben macg toantalft wt toel bjoogg en toare / �et meel baer af f out» terfro nt mogen geet tooo}ben/baerom moetet out geooiflctien 3dn/ enbe nret berftg upt be fthoof romenoe/ goe wel gei bjoobt bat ban meer ggebaciten 1» oat ban bet ft» ggeboifft�en co|en is gemalen/ ongelgt&beret i» �an bat ban out ggebojfltgen co|en tornt / maerbtt meel niatg gem beelbeter gouben ban bat ban berftg a�e« dojflegen tojen �omt,©aer en boben meet ben iLant* man om te gebben meel bat gem langge matg betoa* ren/ben mulber bebel�/bat gpt grof male: toanttlepn gemalen en (out fo �nge niet tonnen goet enbe berfc� bigben, jSocgtan0omalDeilepmcel/c'3p�an �erft� oft out gge�ojfftgen tojen ggemalsn toel te betoaren/ mwtnicn binnen Den bupse/tjp t'�ot/ltabt oft ftabt* gup0 een googe plaetfe ojbonneren/om baer ��ftgren OA^en te laten ruf�en/maee baer na moetet bictoit� ui plaetfe beranbert 3gn om toel te betuaren. 25» Defa mibbelfait een balf jaec goetblgaen/enbealft ort�jirs beranbert too|bt u plaetfe enbe ber�upft / f00 fait ten mfnfien getbyfoeoftfefte beelmeerbereu/ toaer af nocgtaii�S fo goet bjoot niet en fai g&ebacfcen tooiben/ als ban meel oat berftg w gemalen. 'S'goubcrnement ban ben meel / enbe ben 25jcob�
bat�eti beljoo|� toe be i^oebeiterffe / arguer bolggenoe be toftupme t»an be ouoe �omepnen. m& nu be f�oe* beuerffe op garen folber ftet meel Ijecft ontfangen fon fallpgaer neerfitggepbtboen om'tbjaootrebar&�n* maer eer fp bat boet/ fai fp gaermeel liften en bupoe* len enbe ftgi'puenbef�nftebloemeuptren meel /om nan befe ttoee berftljepben foojttn ban bjoobt te bac ben. ©an be f gne bloeme batben be ©aftep-batberd brupbt�©afel&en0/>©blten/�©afel0 enbe meer anbet lethecngen: ^'groffte 3511 be fenuUnbebjeltbebau be (tgoiffe tomen ban ben tojen. 'SEuflTtgen be fune bloeme enbe be femelen / 3511 nor� ttoe eanber beelen ban ben meel / m meer oft min fgn oft grof ?fln/nae bat be frf re oft bupbel oaert meel/mebe gbefift oft ae' bupbelt W/fgn oft grof is/ in boeg�en bat nae be bec* ftgepbenfooj1 teban meel en bloeme/ bieberft�efooite ban bjoobt ggebat&en toojbt / te toeten meer of t mm tott/nae bat be �elft / oft berbenbeel / oft bierbebeel ban be femelen beurbefifte ban ber meel geftbeuben 3�n. Be�alben befe berftgepben beien ban ben nteel tflec not� een an ber beel bat flupf meel oft blieafienbe meel g�enoemtw/b'toelt&int malen ban beritoien ttwtg blieggt/toaer af ggeenbjoobt gebat&en tooibt/ maetbe mulbet� bercopen ben boero binber� enbe ifi3oubtfmeben/om Bun pap te maben. ©aer ie" not� een anber foo|te ban meel in ILatgn Simiia g�enoemr. b toeltfe macg ^oeft genoemt 3�u/enbe alfoo fgn al� -Certoe bloeme/notgtang niet foo ton / maer uptten gelen fienbe: ©an befe en tootbt ggeen bioobt gbebac-» ben/ maer too|bt ggeb&upt&tin pap6en0/enbe fupo* Reni». ^pWfeet g�efent enbeg�eeft goetboebtfei. jaot�
|
|||||||||||||||||||
|
�ien/tftgfi/llinfen/Cpceren/ platte <�etoeten/Hup «
sicn/&ootnfcbebonenyB!tfen/jpenegciec, mbe anber �iergelgcbeen3gn nietbequaemombjoobt te barben ban alft f eer bieren t rit w/oft bp gljebjebe ban �ojen/ Qbelgtumen ftet in fulc&e ongnelutbtghe tgbenbat» menbjootbatfcetban �§>aber/<©erfte/ a&onen/ t�gey tyii�/ pantcbojen/ jae ban Reutelen / gbeDjoogljbe ©ifrg/ �-etuel�3/�afiatgiijen/tooiteI0 ban ©aren/en nteeranberebing�en. BanCojmmDe huklppbtn foojtcn
ban bien om tyoot te fatsen.
^et eEttllemfie/gefoni fte enbe befte graen om bjoot te batten; ipbe-Sertoe/ betoeltbe betftgtllet ban malcanbet/nabe lanben, contrepen/ ggetcif ten: enbe grottt baer fpggetoaiTentsvenbe neerftrggept ban ben Hanbt-tnan/ oan be ujelrbe ooeft berfcgepben bjoo�t fo toel ban fmabeat� boefctfelg�ebatftentoojot. Bu om toelte fctefenget gtaen / uan toat tontrepe oft getoefte bat ootu tg/om bjoobt baer afte bacften/men fai nemen/bat grof/bol/bttb/ f toaer, baft/ ggedenbe fupbee t0/enbe oat beel repn en ujtt meel geef t /�'U)elt g!1etoeptKteHbe�ltoaterggef��en/ terf�oiitftoillet: Datootb berftg gbebojffen 10: �©ant t'gljeaeoat gbec tancfe gebojfftljen 10 / boe tuel bat bjocgijer ijS/ ban t'gtjenebat berfcf) 10 ge�ojffcften/isf inbser/eube �gquamer om meel te tao{Dcn enbe m meel betoaert se iso|�en : jBaer t'bjoobt en 10 foo fmeuelutu riti / om bat be meejtenbcel ban ^tjit fmaueltjtue jeutgt betlcjen geeft / enbe beur alteratie ban bet lotljt feer eenen anberen aertlieeftberbreg�en. ©ooj�iaerbe gBefegtt&te rojen-briterg aljS fp gen tojen toel milieu bertopen / fp bjengigen ter merratbe felbe IBaenbt batter gebo^ffclifn i& ggelgtn ocr�� be berbarenb ic« 6ci-0 gijeen encopen/tn bien mogeigtS Ut, om bfoobt tebacnen/ tianco;eubatbetfcguptbe ftgobengbe- Ban partite malen.
%i$ be Eanbt-man jrjn �o|en oft ^ertoe getojen
l)eeft/gp fai ter meulen fenbeu r'3p toaietmeuleno of kuuibt-meulen/ na t'gBesief ban ben lanbe: jBaer in bien Dp macpfceufegebbeu/uefjtop een toater meu» lenbreuiet jlertltlopenoe toater maelt/ enbe eenen feer �erben meulenjieen geeft/ jae in bien moggeigtu 10 ban eenen (�urfce. ��ontbe jBeulettf bieiueetue enbefflcDtatgttgge lieerren gebben/ bjefien oft (�ijten ter(�oirt/altgbt0 eenigg fieeuac�tigg gre w int malen aigterlatenbe/ b'toeit�eonberget meel ggemengfit jgube/ t'bioobt alle lieflgtgept enbe fmake beneemt/ enbegemepnlBctuffcgetrbetanbenlirgfelt.^ele�gn ber bie raben batmen be '«Eerlue eer ff gemalen tooit lang�efouben (loten/ enbe int (�oten natmafeenmet toater/baer na in be porrne b?oogen/ enbe ten laetjten ter tneMleu fen�en.dommige en fen�ent niet tit iweu« |
||||||||||||||||||||
|
HctVlI.Bocck
|
||||||||
|
toS
|
||||||||
|
«©it toates moet in bert Corner berft^ geput jgn wpt
eenen put/ oft eet upt eentibter oft fontepne / nubt� battet put-iuater/gftelutb Dat t'f maerfte t0 oiiber hm toatcteu/alfoo matet ootHfmaerbgr bjoobt:enbe fon* tcpnoftrmteraiatertebter bjoobt/tn be minier falfs met beeftft btttoarmt water beeffem enbe btieesi enbe met t'felbe mater t'5P uiiuter oft Corner tmes arme» enbe Danben nat maerfcen / enbe iieetfttgD liaec �eea� bneen/langten tnbt Ueteube enbe menbenbe op allen 3Pben/ totbatg{)efteelbeuruueett^/ enbe bat alle be 1 �eptept ban De meel geb^oben enbe gfteDioogftt matH jijii/ om battei b)oot te ueierfouoejijnom teioutoen/ enbe niet fo Detghar&tej� tufftten be tanben/oftin os mont/oftinbemage. m bat nu ftet beeglj �JeS geteieet/ gefieert enbe te"
rept 10/men fai bat Delen in ftHcben/enbe mafeenber af ronbe bjoben/fo groot oft tlepn ais ftasr goet bun tSt/ om te lieten in ben oven ote tamc�nt test its/om battes bpot foube mogijeiibatten/ uabc groots/ Dictee enbe nature ban ftet oecg�j/�nant een b|oobc bat groot enbs Dicte tg/mil langer eiibe meet tteiStebbeu int batte» ban een tlepn bfoobt- %fl bat ootK ben obtn te fjeet i&f t'bjoot fai bupten bjrbjant ��n/eube binnen ftalf g�je» bafteii/mtts bat be tene beur be beib^anbe �cibetos« fie met en fai tonnen beur Djiiigen. 5^u(iaet tementen bat jiBefiellupu ban naturefs
teel b}oot!3 niet en g«ft alfj tettoi.^et i$ bet/jaa� i(l meel gefift of uebuplt/fo en tan men tnt ftiieen nautos be�aiu upt mtten/fo bat be gene Die niet gemoouera iH t'felbe te bneen/feei belabn: ia. jlien maettooc mei aan een meel biterft�e foojfen
ban bjao�t nar oat �e ftfte/bnpbel/fat o(t (lanuineij� Daet beur bat gtpaffeert-l�an iyu ongefifte meel enb� baer met upt gefift en i& maeci men bupjbacte bjoots ©an t'gtene oaer be groflte femelen upi gtefifi snn/ maectmen tafel bjoot.©ant'aene baerai oefemeien upt gteftftjtju/ Uiojt tetmit b^oat enbe ftceren b|uoS gljtmaetbt. ©an �'genebaer menbegroffic bloeme fteeft urt gefifi/enbe De ftr.fie galaten/ mo|i capterei bjoot/�©afeleu/Caetten &w-teecten/ enbeatibm �iergel�]ttegebfltben. iEen batte oot&bjoot optant �aneuctelfemEleu/taaecin necficaf ge�onben toojt/ ombeftonben ceboeoeu. ©e bequaemlie plaetfe om b|oobt te bar ten/ i$ ben
oben/om �atiet baer �e toarmte ban ben bperesen alle 3tjben geloc&autfangftt:jl�iier�i Ben �eett oft op bm roo(�et/D'een ?ijbe bie batt/enbe banber 30bc 10 taeto; J2nbeon�2E b'dfftoengientoojbet met toel gebactetr» <S'bp�r om hm o�en te fteeten moet gemaeebt jQ��
ban lEutjaett/ofi poo|terten0 / oft fpaeu�eten bau groot ftouot Dat met uertot en 10 / tictft en (ibubt/oft bp gebjebe ban �oute/met ftart gftebonben fiioo/ oft grof riet/na t'gerief ban ben lanbe. 'S'teootmoef matelot in benoben Batten met een
mattgte tette / Usant De rjroo�e lutte foube D'ogyerf�s tojtfte ftart enbe te feer bojre mnfen/fo bat be marin* te met en foube tonnen Deur bjiugen / erbe t'bjoot fot!* De binnen ftaif gebatten/ enbe vw Dan een bergft big* toen: -5Te luttel ftitte foube t'b�ottbt ongljebathen laten* Stilo nu t'b{cot ban paffe gftebarten ia men fait uptett oben ttetben / enbe megt) leggften op een plaetfe hmt gftenen quaben rentte/ ffanrB oft buple lot ftt en tornt; �Dant toarm bjoobt tree te Ittljttlgcb "ae ftem / enbe fupefttbefennnigtepebanDdarte. �>pbotte«�?l3^ jen too?bet bzoot tttf�ont fiapr tgft enbe tap/ enbe op te feetb�ooge'ftatt enbeberfcrjimmelt. «©eg�eftljitbre fttipflieDen bie ban pjoftelbef ten/leggen t'bjoot in bc Belbet/om bat te langftet foube gwr blnben/enbe min gfteten toojben: j®aer fimi i5oggenb|oot ergete ont* rent ben fleert. ^atibiootbarbati an�fcfaojtenban
graen gftemaetbt : jaebanfommiglje
ftactobjutteen. $?Wiit teoot moet fltebaeten bjojteu ban bebef�e
�t5«rfi�
|
||||||||
|
jBofp iffet eert attor foojte ban meel b�t f eet toit enbe
fgu f�/�SmelDoRtU ijciioemt/ b'�jelcfcbau benouberg tip berfcftepbeti manieren gemaef t biojt.�n Dcfe lati» ben fcuojoet albu� genwecte. Jt�en nemet De fcbooiifte enbe fupoerfie Senne Die men tan trggften/ Defe bost nini | eer tlepn maleu.«Dit meel uio^tmentn een eup- peoftbat batmenboojtisme» us�tes opbulletenbem� neemt alle be femelen af Die bobe» op buoatet b^ben: �SDaec na toojt alle bVoatet beur eenen boet off ftamte ne gftebaen/ enbe men gtet uieberom anbet matte int bat/b'toelt&�ueDerombeut; be ftamgne gebaen wojt. «SN t mater laetmen fiaen fintbeu / enbe be bloeme bie in ben grom blijft/ too?t ban in ht §>amt gebioogte/ be toelttebjoogectjnDe Urn te/bte baer uae/ bpf�Ucr� tetl!8gefnc�en/clepnegcteQtelltoQ�t. Centrato oocbineel�an anbet ban ban aerose
maten/ gftcbjtfeban ■©etfte / t�oggfte/ iBefteUupn/ fonction enbe meer anbet foojten ban gtaen/baer of ootb/alfi bieren tijbt i$$ / bjoobt gtebacten �jojbt/oft ooc&tnarme lauben / bpgfletyete ban beter graen. «t&erfte meel i s bol femelen/ toaecom bat ootU tbjoot baer af gtebacten/ lareert: $ot�tari!3 uio^Dt biet tooojtgtno meel gfteinastte ban #etfte mout/ b'toelc tu papteng enee fuppbenis gebjuptte �j oj�t. <&'feloe boet men oocb ban gqul�� <fikrfie. i&oggte mttl t? ootb. bol femelen/ enbe noci) meer
�|abtrmeei/poe boel bat be ©o?te W toanggeftooten �^aber ggemaette too^bt / toel gftefien w ter tafelen ban gEoot� perfonagten, jffiesl bau��tjg gaet ban Wit» f igl�ept allen an�ecen te b&beu.^ec meel oan l^aeubj > bjut hten toojbt meer tn ben mojfiet met /looten ban met malen gemaetut/ ftoe mei bat beter enbe gemat' telgtter foube mogen gemalen toojbem «Becffem-
«Beeffem t� een fiucU�cea�ss, bat tnt Iactfie batten
bemaertift/met meel ge�ecfet/enDe-toat foute/D'U�cIc tu mater ggebjoten uioj�t / uit be Aden ban ben meel baer af men beegj) mil matcten / om te benemen De groot e Igmiggepr ban ben meel. ©efen beeffem moji metter tgtfuec/ waet af t'bjoot eenen teSgtiseu enoe beteren fmabe ttgggt/foo bat top ften/ Dat/ goe meer beeffems int bjoar is/ gee Dat lieftgetet enbe g�elon ber is/ban baer min mus. typ 10 matelot �iarmtnbe een ruepnigfjtout/en mo|t DtuetfcteljCb gemaett/na be toftupme ban ben lanoe, Wp maten �w bau Cec � toen �eegft / om Cetbjeu bjoot te bactten / enbe ban f�oggeu/oinuoggentebatueiHiDommigljeboetiocr fout bp/fommigbe ojijn/enbe bceleboeiibet ©erjupsi bp.flilg nube l^oebeiierffe beegl) toil maten/f 00 fai fp t'fabontp te bojen baren beeftem btebtntnbaatmoft tout mater /na be nature ban Den t �ot/enbe epftb ban �tn tojen oft meel bat fp toil beda�n enbe batten/ ge- Irjcb top ned) fullenfeggen, ©e naftepbacteris en ge- bjuptten gljeen beeffem om bun beeg� te maten/ oft immetta feer luttel/foo toel om batbp een fuerigtept fouDe gljebenbenluitel beegbgbaeraffp betotift�u ban be uafiepen maten / aio cock om bat oen oeeffem alle De boter oftauber betbatfpinbe paftepen boen/ foube na tem tretten/gemertt bat ftp een tratte beeft ban alletoocfttfgtopt na ftem te t tetben. Woois tu bien bp gfteballe gtebeurbe/ bat be barbet oftl^oebenerffe befen beeffem te feerfuer bebonbe enbe gteen anbet en mocDt trtjgten /om t'felbe te beteren/(al Op bien tye« 6eniu �eeree�natet! Dan ofoen oeeffem m ��ntratftt toaec/om bat ftp beur be toarmteban Den toater fou» be mogen eenige tracte meber ertjgen: ^er contrarie m Dp ;nn rracte enbe Deucftt beeft/ fo en befioeft t)P niet ban een toelte. Ban bjou�t 11 �aclten/nn De tiftietC-
fteptban ben graen.
t©e $aebenetfie fai in ben Cornet met tout mater beeffem op ben mtbbatft tenbnfucenbneen/ enbe te mgm «ren fiaec bioo�t maetten / fonone failtereuv |
||||||||
|
van de LantW
|
��9
(P grobe fptife ban boen pebbenVen&e tyoobt bat luttel
�eef-bcegy geeft/ enbe niet fece gebatfien enbebeegp» atptigp en 10 I ootfibat ban^ouction i0gpemaecfet/ oft ban �oggpe met terme gpemengbt / oft ban «a* f�aigiiien/iRgjS/3�onen enDeanbee �iergelgche baeiuu bjucpten. 05{oobt ban bloeme / biet (upberf�e beel i0 ban ben
meel gpebatfien/ Dient petionen bie niet en toertfien/ enbe geenen arbept en boen/ enbeanberen teecen pet" foncn / �>ie (pule beboebeu bie lirflt berteert mac� 3Dn/ gPeltjtfe al0 Bet tott bjoobt 10 batmen tot be bat* fi�rj� eoopr/ enbe «tfapttelbjoobt. ©ooitgt'gpeneDflt |
|||||||||||||
|
^Set��e bf emett «ogen watB / Wet ban tgegele meel/
tnaecbau futc^bat metfiftenbanbe pjinttpalefeme» lest gpefupbect ia:�lM t'0 tbaer battetbjoot (eec D|oo« gpeenbuefeacptigp fal3ijn/enbe orange ban (mafie: ii�aec t'�ef�e irate batmen onbec bit meel mengbbe deernen oft JBef�elupn meel. 3D e maniere banbe* fiaen/ fineen enbe bachen / i& m felbe ban be detrae. �©{(geintje b)o{t ooc t'bjoot ban fonction gebatfieu/ maer gpeen ban bepben en Dient bsojben Jleefter/ tiotp boo| ben ILaet/ ten toare booj 3ijn Dienaer0 al|t bieren rubt 10/ om bat(p becfaet fouoenspn/ �otbael batter clepn bostel afte bertoac�ten 10. 3Mfoo �ooj�i |
||||||||||||||
|
oocfi b{oot ban �^abec gpebacBeii/D'bjelcfi niet gpeten toelgebeeffemt10 enbe toat gpefouten/mei anefine�t/
|
||||||||||||||
|
met�>ogpenban beelopgp�gaen beegpgpelptfi pet
peeren �|oot 10. 35;ootban encfiel �oggpe meel gpebacfien 10 (eec
b|upn/(bjaec / beegljacptigp/enbe een taep enbe (uiaec boet(el/ enbe baecom quaet om betteren/enbe retpten co|i ban boecen en belbec0/maec niet ban gcoote ^ee* cen/enbe pec(or.en bie op bun ggematfi leben. JBel ijS biaec bat be lBebicgn0 pjrjfen puncipalijcfi in be Co- rnee int eecfre ban bec maeltgt/ om te larecen/ gelgtft bip (ien bat tot bien epnbe in be l&oben ban be gcoote peeren gpebjuptfit bjojr; j�Saet (ultfienbjoot en moet niet gebacfien jnn ban ongefift roggen meel/maec bl gefift oft gebupbelt meel/m boegen battet bjobt coleuc peeft ban tuas/ oocfi bat berfep gpebat�en;p / mane oubt gpebarfien/ bio;bt (ueratptigp/enbe betitelt 3ij< nen goeben ceutfie. 3Dc b|ouUien ban Hpon0 en etett gpeen anbec baH iftoggljen b;oobt/ om bat(efcpoone/ bloemigp/ part bau bleeflt�e enbe jenepcigfj (oubett 5pn. ©e gflene bie te beel gpebjontfien pebben nemen bier enbe gemojfe�t iloggen b;oot/enbe etent met toat (uptfiec0. i3;oobt ban ongpefift Cecile meel gpebatfien / f�
mo�fe�acptigp/enbe gpeeft luttel boetfet�/baerommc ifi ootfi bequamer om te larecen/ban om boeben/ mi:tjs be af bagpenbe cratpt bie in De �>ecf�e t0:toel 10 maec batbeele mepneu/bat t'gebjupcfi ban <©er{�cu b;oobc be liebenmin onbecpabigp/ enbe meer bebjtjtmaecfic banbentlep;3pn. r�5}oot ban #aber enb)o;t niet gepjefen/ om battet
eenen onlieflijcfien (mafie peeft:peti0 beter batmen m <&o?te gebj upcfi t b ie ban ge/toten l^aber gemaert 10/ al0 bojen 10 gpefepttn be pottagten/fo taci bunten at� binnen bevallen. 25foot ban $lr0enbe$anicfiofen/f0op (ommigPe
plaetfenban ©jantfirgtfi gpenoegp gpemepn / mee allene onbec t'gbemepnebolcfi/ maec oocfi onberbe gcoote teecen/ Hit t' (elbe meer eten bp gpetyefie b�h goeben appetijt enbe upt cucieu(pept/ ban anberfing» 0et 10 (eer bjoogpe/liept enbe mo}(clacpttgp / maec bequaem om een (eer boept titpacm enbemagpe te bjoogpen. "®e (mafiei0liefl�tfi alfibecfcp i0gpe* bacfien enbe roei gpebi}ocpt / pjintipalgtfi oI|i al peer uptten oben gpeten b>o;bt: tuant ban pebet een Iteflic* fie (oetigepf :4Baeca!/tpart 10 gebjojben/ (o betltefet alle3rjngcatie, Bfoobt ban encfiel JBeftelupn gpebatfien /10 f�ee
goet eten/ om 3pn mibbelmatigpe (ubf�antie/ foo bat- tec bele 3ijn/ bie bat alfo ercelleut pouben al0b;oot bat banbe befte Serbie gebatfien 10. 25|oot ban (emelen gpemaecfit/ en bient nergDend
toe ban booj jaeptponben / enbe anber Die be (cpapert poeben/enDe pup(coatptec0. peeren b|oot bient be groote per(onagien enbe r Qt*
fie lieben. ff�ifcupt ban �:eccoe bloeme gemaecfit/ us boot be gene ote biette pouben. Btfcupt ubu �oggijs eri anber minbec foo|ten ban graen gebatfien/ is boo| be (cptpper0/ enbe �ie ia lieben belegert 3gn. #«pec fioecfi 10 boo} be letfiec pecfonen. ^etercelleiifieen�e&e|�eb|oobtt0 / (of�menBeuft�
peeft) bat ban encfiel goebe Cecme gftemaecfit t�/ nteutbeenbe gpeen oube/notpbtebetbuft/nocp bocp< |
||||||||||||||
|
iwojt ban int uptetfte �tccte/m�;0 bat (eet onlieftgc i0
ban (mafie. jDen matfi oocfi �joobt bacfien ban Wt� enbe ban
i�anituo jen/maec bat (eer bjoogpe / bojte enbe mo; » felacgtigpi0. ©an t�oggpe bao|bt ootfi bjoobt gpebacfien/ maec
bat (eer oeegpacp�gp i&/ tuaet af bip gefppjfienpcb' ben int befcpjgben ban De tSogge: Jf�aer om 3pn bet' fighepbt afte nemen / foo tuner goet batmen <$erfre meel boer onbec mengpbe/ofc eec ban Cectoe/oft bat tneu be bloeme ban Den s�ogp neemt.^'faloe bectoe ban bJBj� pebben / t|t batmen te bigle bat war m 10/ pet f toaec� baec op legpt. ii�en batt oocfi bf ooc ban &ij0/2&onen/ Spelte en
meecanbec fooiten ban gcaen eubepaeubJbjutpten/ apelgtfi men �ecb�en bjoot bacfit. ^(geiger macp be bepeubigpepbt ban ben batfier
�i�ecfcpe looien ban bjoobtbatfien/ gpelgcfi peeren bjoot/Cecraenbioobt metten grupfe/ enbe JStfcupt: Det b)elcaebjicberpanoei0/te toeten/ of ban �ogge/ oftilSelielupn/ oft<«t>erfte/oft^abec/ oft ban allen t'fomen gemengt/ b'bjelcfibecjuaem i& booj be feftip' pero t'eten/ bie een lange repfe tee 3eeaenbaecben/of t t�ooi begpenebleinfiertfiten belegert 3tjn/ gemeccfit &atlaiigperaatpbebiaectbJO|ben/enbefuItfieub}oobt geeft luttel beeffemg in. �^et anbec tooit gemaect ban encfiel tectae/jonbes pet anber 0 baer onbec gemengt/ b°b)6ltfi (eec bequaem 1$ boojbte biette pouben ban be �ocfien. 33e becbe foo?te i& ban Cettoen bloeme gpe> maect enbe int beegp ujo{� ^>upcfiec/�anele/^epec/ oft «©tingbec gebaen/ (omt�t� ootfiUn�is/ b'tnelt in beba|�en gfieten �io|t mettenfrupt tee tafden. jiEen niaecbt oocfi ^epeccoecfie met epeop oft �onig� /enbe tost #epec0 enbe Canele- 3De batfier^ ban ben fo�e batfienbjootmetmelcfi. ^f mtmtt uan alDc tpan�e &?oot.
^tommigye (ptjf en 3011 aengljcnacm beur ben (oc
tigljept/anbet om Ijun (erpigbepbt/^ommigpe om Dun (outigftept/ belc om Dun (cfierpigDept / enbe an « bec om Ijun Uefliiche reucfie : jlBaec t'bjoobc beeft in f)em alle be lieflgtfie enbeaeagenamefmafien Die men m an&er (pg(en mac|) binben: ^a Dat meec 10 /alle an< bec (pgfen/ poe goet ban (maerfien'bat (p ban �un fel» ben 3t)u/en tonnen nocg mogben aengbenaem oft nut 31511 booj be gefontpept/ ten 3p batter bjoot bp gpeten UQojbt : toant t'bjoobt betert be gpetyefien ban anber fpu(en/ enbepelptpunbeutpt. 3&aetomifieengpe< meen fpjeec-tooojt bat alle f'ptj(e nut en goet gpebon» ben bjojbt met bjoobt gpeten. �©p(ien oorfi�agfie* �iicfe� bat be meejtenbeel ban be gpeue bie pun f pgfeu t'3P blee(tp oft anber biecgeltjtBe fonbec bjoobt eten/ gUtjbtgeenenftintbenbe aeffempebben/ (00 bat niet te betgpeef0 en bjoj�t gpefept/battet bj oobt t'f�ael 10 ban ben pecten. 3$enge(ien ban bat 0'men(tpen leben in fbjoobt meer Dan in alle anber etteltjtfie bingpen gpelegpeni0/ foo(albegpeuebie3tjnlebenenbegpe<' fontpeptbemint/bioobtfiie(en na3gn matpt/conbitie enbenatuere. 25ioobt ban Serbie meelbat ongpefift t0/gpebac
6en/ bient lantheben/ (pittec0/!8mbatptllieben/ enbe |
||||||||||||||
|
mm petfonen ntaUgotu atbept boen/ mmm |tigp/potoeenigpf(ni»bg.oojb5/nocptelange6etoaete
ban
|
||||||||||||||
|
II. Bocck
boen toat poepet ban bibetfcUc fp�ctege/ fo M g«t jen
feet lu fl� che fame 10» deto�ffcben b{oot t0 eenfeet gefont eten/om battec
ben ticbaem een Itcljt boetfel geeft enbe geen betftopt» beben en maecUr/itu�ts battei luaf fr�en al!e3tjngto» btgbeptenbeaetbigbclgnitgb-eptbjetb nemen toaes bent bat liebt en gebeellucbiiglj getoost» i0.^ujelc Sbpbp eypetientfefultften/ iftDatgbp'tm'ttoateis toomt/ toant t'fol gbcUjeft ten (�hc Cujen f memmen; enDe ift bat gbpt tocegbt ua bat gbetoafjeben 10/ Qbp fuit u ban3pn lit�ttgbept bettooiiberen/mant tfal m Helft min b)egen^u0 booj babet0 bebben met | neb� gefneben/tn toatet gc�jafftb�/ moet af fp gtoot toetc inaettet in beetefiecteu/om bat 'ttlepn en Itcbt boetfe� gceft/fobantgb al0 in fultlten ftette ban noobe ig.Wp en maetuenbet nu tee ttjt niet min toeter af/bebalben bat mpi tn geen toatet en toaffeben/ maet tu bleeftb* fopaen0/gbeli)t& ban Calf bleefcb oft Cappoeuen/Up abontute meetaebt nemeubeoponfe tertgb^pt etiD@ oufteifte btemeetbei: t0batt btetn belttbamenban D� Qubersf to)a0.3®p gebjuptfi� iti piaci fc ban m getoaf* febeu bjoobt/eeu anbet fooue ban tyoot Dat in f tan* tbop0 Panade genoettit t0/en toojt albu0 betept fBet� mo;fdt metten banben be crupme ban eenen bagli ou� , bathen bjoobt/ of men tafpet clcpne/menJeggbet ban fommtgbe uren tn nteuto toatet te toepc&eti/ oft oot� tu tout toatet/ b'toelth bjteoft btetmael betatibet� tooj�t / ten laetften toojbet met blepn bper gpefobtn in een aetbettpotteRen met toatet suist boter oftnc� cenigb anbes bet. ©e gljene btet beel UefttitHct vutllen malien laten t'toepthen/ euDefteben't tntappoenof� Btecheu fop&en/of ban anbet bietgelijtBe fppfen/tfeb� lati gbe enne bele met een lepel ottime toecenbe. ®efa ^anabe 10 goet bcebtfel booj be abtene bt'e langbe ftethcen bebben/ enbeootb boo^be.gbefcnbebteeen toutoe magbe beb&eti/cnbe booj oe.gbeue bte cjualgtB benfpgfemogben btrboutoen/ maer fonberlttigba booj bc gene bic bem felben bette Die t'eten banbe pcc« ben totllen gljenefen. ©efe #anabe enberbtt niet gbelytbbiooot boet/ eer Dat gljetoafTtben oft a!fobe« tept 10. ffiloemeban 3SmelbonihgbebacHen/ofteert papbeubaerafgbemaecKt/geeftbietgeitjrBeboetfelo jlSenmacb oocb met #anaoe boeben jongbehinbe* ten �it nocb fupg�en/ be toelcae ben ongbe�jcls �eteE boetfel 10 / banbe pap btemen beu maetat bant gepte melcaei.be herteen bioeme/ ombatfukhepapbecl betftoptbeben/ tojtfen/ pgneint fiooft/ eube �soinm gbeneretrt. fommtgbe gbebjupcBenbp maniere tan pap bet
meel ban fomigb gtaen/enbebt�etfcbebaeuUs.bjuc�* ten/ gbeltjcbtop �o^entoonoeQljepeloe «©erftebet* maent bebben/bte fo feet ban be o'ube |Eeeicgn0 gbe* piefen 10 maetbefjalben bebetep�ingben bietopint �aptttelbanbe<�5berfte gbeftelt bebben /feobuntaen mpDefettoee nocb ban be befte tetoef«?.H,aetbe<ll5et^ fie in een gtoot beeltoatet�ficben/ tot battei toatec bpca«t0 betfoben 10 / bergaett te betttgbepbt bic bo# ben licbt met eenen lepel afnenienbe/enbeniaerbtet af gbefupbetbe «©erfte. «©ft neemt «©getfleti mee! bat toel gljeftft t'0/ boet bat tn een facjeuen / enbe latet foo ftebenineen gtoot beel toater0 / btntgbtbanbijfoft fe0uren. Jkcmt ban bet fatrfeen upten pat/ latet: berlec&en/ cnDepetffet upt met een perffe/ latet bjoo* gljen/enbeal!ll)?oogbei0/tafpetDeegb/enDernae(&t baet af g�efupbetDe 4&e tf�e. julien fept bat be <©etf�e btealfo betept t0/foo toinbigb niet en i�. jEcn boetes fomtgt0 bp ttupmen ban bjoot enbe gljepelbeHman» bel0/ombatfemeecboe�enfouDc. ^>prnaec6tbocb� enbe boebet matelrjc/fpbetbetfcbtfeet/enbe en mae�� geen tetmptngbe be0 bupet/ nocb en ftoilt gbeenfin� in be magbe.-JBetten cojtften gb tfepbt/ fp boet alle be beuc�tbie ^ppoctate0betclaett. jiBenmaecatoocEt papfeenj* ban ^ectoe-meel enbe ban iRfj� / Die boeio toaet meet boeben ban be gbefupbetbe «f�etfie /ti««c fp betlaben tt f«t to nugw/ f nbe maeceen totttben/ ppneid
|
||||||
|
ban ml gbcmalen oft gbtftf t meel/ toel g�ebeeffemt
enbe gbefeneet/ llebet nut ri�fet-toatet oft fontep» ite/ ban met put-toatet/ nimmermeer met toatet upt poelen/ ftaenbetoatetenoftbgbet0gbenomen/ noUjoo�Umettrttbel/ bica/ O�caacbtic�/ oftfout toatet: totlgbe�ebenenbebeut-aneec/ enbe bat toel gljebeeftt 3gnoe/eentB�e upjen gljetufi beeft / enbe een toeptugb gbefoutetr. bebjoobenoochmibbelmaticb gljemaecBt/ om batfe ban allen jg�cnfo� toelotibes a!0 boben be bitte snifangben foubeu / tn eenen oben �bebac&en / oie met mattg� en�e alaetbpecgbebeec til laan bout gljemaccat/ liebet ban ban fico/ oft tiet/ oft tot (jout/ mateltjcag�ebathen/ in boegben bat beur te feet enbe langbegbebarRenbebojfre tuit bec* bjanbt en 3p/ en�e bat De foertgbepbt ban Den beeg�/ �' uiclcUe De [ubfiantte enbe goelnra oe jielc 10 ban Den meel/met en toscblicgbe/ oft Dat beur te luttel bac&eng t'bjoo�t niet beegbacbug� en bltjbe/etiDeftoaec/ feet cjuae�t ombecteeten/ enbebattetbeeitoinben gene- reert enbe toateraebtigBe boc�ttgbepbt. <©attet ooca alft ttjDt enbeftonbt t0/uptten oben gbettocaen i0/cp een iocbte plaetfe te toclen gbelept/ Daec gbeenen qua* ben nocb fttneUenben reucue en Komt / om 3tjsi obec bloe�igbe bocbttgljepbt te laten betbliegben. &1A0 beu uput Datalfoo betept enbe gbebaciten i$ en moet f oo baelt / nocb op Dien felben Dagb Da : t et gpebacaen t0/ niet gegeten toojDen/ maec in De Cornee 0'anbet» �aegfij/fo �e Wivtti beu betben bagb'.�©untbet(c� bjoo�t/ppjtcf palgtb bat notb �j arm ii�/b�jmU nocb een gcoor Deel ban 3 gn bocbngbepbt e nbe taepbepbt enbe fonde alfoo toatm gbeten f Uitlleu in be magbe/ Do: !� maecben/enbe qualgcb mtt eect too{betvbQojt0 een optoojpingbemaecaen ban be magjje/ enbe bec» fiopttjep�t ban ILebec enbe anbet intoenbtgbe feben. jSotptan0 pjtjfen be #3eDicgn0 feet/ tegben be flou- jbept ban betten/Den reuca�ban eencrupmetyoot>t� �eet upten oben comenbe met totjn befppept. 2&joot bat out gbebatuen tjs/ pjinc spaltjcn ban meet ban �jte oft bier bogen/ berllefralle 3ijnlteflgcoeptenbefma' ue/enbe crogljc een �joogte enbe BetDigbept/fo battet qualat&betteerttoofbt/ Decametgancaflopt/ enbe fmaetbloetmaetat. SBerojfieban rb�ODbta�t0b�e beter ban f moue ban bettupme/enbebat be gemepne iQanmepntbatfebeiicbamen tyomet enbefretcaer niaecfet: $ccbtan0maecatfe grof en f toaetmoebigb bloe�t: ©aerom ifibatmen gbetooonei0aen De taf*» Ien aenDegtoote petfonagtenbe cofften te tafpeuoft aft» tappen* Cg�jebptpth ban bjoobt balt �iaecfcb. 33e ttoee
gbemepnfte manieren 3tjn / off alleene off met fpgfe t'eten/o'toelta niet alleene/alp bojen gbefepDt fes/ af� een ilefttjcbe faute ban be {'pijlen 10/ maer ooca om te beteten bun gbebfeaenin Dien Daet eenig�e3gn/enbe te belpeu bun ttatbten/ in bocgben bet alle fpgfe goet en�e g tjefonbt t0 met bjoat gegeten. JBeu latet fom» tijbti� met Dunne fneueng toofien / omin'tepnbeban bet tmeStij�t t'iten / om be feet boebt«gbe magbe te D�oog�jen / enbe te beletten pjlnttpaltjca in bette pet» fonen/ batbefptjfennietenfowben foobaeftobetal t'iitbaem uptgbebeelt3pn. jf�enfept oocb bat bieb' totl0gbebatt0b{oot nucBjtet enbebjoogbe gbeteube bette petfonenmag�et maecat/ eubebe toatetatb' ttgbe bocbttg�ept betteett btetn be magbe betgaert/ jaeoat oocu beneemt alle ftujcien enbe catbatten op u>at lebeu bat oott* 3�n.©aetom ift bat be M'Mtim 35tfcupto;bonneien / ben gbenenbfetatatt�eue enbe aep}3rjnacbttg�3Bn. ^ommlg�ebefigben gbecooft b^oot in torjn gbetoeptut met &upc6et enbe Canele/ om ben betloien appettjbt toebec toacBet te moetijen/ foo roei gbefont al0 fiet� 3bnbe. <S>omm{gbe mafeen een faute ban gbeb;ant-b;oot op bette coleti / b' toelcb 5P een ute of meet tn toatet enbe togn laten toepcaen/ enbe boe» bat bm nae bet» m ftompe / toatc bp jp |
||||||
|
vafl de Landt-
|
ai*
na bat graen fiett Win beBuojl�tBe cjttanrfrept ban rf^
bter-toatcr/ eer Dan fontepn of put-�jater. jReemtfe Dan upt De foirpe/ en Djaegtfe op De folDer op een ftcop om te ft�tete».'ftl.a fpgeftpoten bebben/fp;eptfeop De foloer om te Dojreu/uan Den fo!Decb{engt|e op Den aft ombooi�B te Djoog�en/ en�e g�eDjoogljt �pnoe/ ban Djaeg�tfe op Den folDer of een anoet luepttgije Kamer/ om te tuaimen eft ban alledof enoe oupliggept tefup' beren: batiDaerDoetfeopbemeulenomtemalen : ©at ge�aen jijnDe/ Doetfe tn De feuppe/ en�e gieter op jieben�e �iatcr/ na bemeiiicjjte ban Den meel te toe' ten/ anber�alf carteel�jateta tot bier federa meela/ [act f)et rnatec een ure ftm\ tn D;incfcen/ baer na roers (jet met ®ioumt$-QAf�dm / enDe gieter Dan boeDec op foo beel 3te�ent toaterfiala bojen. ©aer naneem�- ttoee iS�omaers Robben/ enDe deer&tfe int graen ofte mout / Dtegbp fuit laten bad bouDen ban ttuee of bjp mannen/om out Daer en tufftben een anoer fouDe mo» ghen Dtt mater / Daer in �et graen g�etaepr&t beeft/ upt Defe manDen in een anDer �uppe putten / Die baetz neffen� daet. J9eemt alle Dtt toater : enbe gietet in et» nen Bfou-fistel/ ban negben/ of meer ofmiu / amen groot/ enDe latet een goeos ure daen �ie�en / Daer me ft�eppe t upt / enDe gietet met feetela al jieDenDe in Do fe'jppe met oen mout/ baer �et eerd uptgsnomen ia/ enDe laet get tuat t rjta bacr op daen : ©aer na tretbel Blaer af Doo| eenen tap bte in Den boDem ban De Suppa la/ enDe gietet tocDerom in De f�etel/ Daer fuit g�p Bet ttaaelfuren tijois�laten3ie�en, 3nDttlaetdeDatbet bede enDe tdaerfle 10/ en ful�t gijp niet bergfieten opf of fea pont foppen te Doen. 211a �et nu ttuaeJf ureit [leeft gbefooen/f ret&et bper ban onDer De Betel/ en�c giet bet bier tn anDer barben upt/ g�elnc� fiMppen/ maernietmeerbaneenboetooog�e. 3�le�efbouti�/ del�e� te gidebttl een S�epit bat ban een fjalf taitee� groot met ttuee bctela bies / enDe gid ban bier Dat te tiojen gbemaec�t i& / om bat bet ooergaen enbe blace fouDeU3oiDen,3&efegtd �iojt gemaetbt bant'ftbupm Dat upt be tonne ober loojit/aljl eerde bier getonnet i$ m �e barben / toelc�t ftjjupm in gid beranDert en f�$f ttto|t:u�elc6e gid De^adepbatbera fomtnt0 gebjupc^ fcen/om De meedenbeel ban bun letfeernien te mabeito Wexfimt Den gid ban ure te ure met bier Dat altee f $ gemaetf�t/tot DatQp dereb g�enoecb ia/D'toelcl gftpi fultfienatdgenoecb fai gbebeben3311. ©anmoewt bier gftetont 31)11 bi carteienoftamen / etiDemen fa�s jrjt'iit). uren laten ober gaen/enDe int ba t fieDen/geben* oe t'feloe lorbt/ an�erfina fouoet bat Dei; boDtm upt« flaen. ©tt ia De f>argfrbe maniere banbiec te bjou* men bloeit goer enDe geDuerigb i& op allen t tjDen oan cain.�re/temeten/in�e�Dmter/j5omer/�|etfdenDe H.ente/iuettegendaenbeDatmenfept/Dattetbtectn�e iSeetteg�ebjou�uen/t'bede ban allen ia. ©e ©uptfeljs&joMueiibun biet alleen met^etde
fonberboppe/fomt�ta Doen 3p Daer bp een bierDeoft fede Deel ^PerVue/om Dattet mttv enbe meer ooebcoa fou�e 5rjn^omt�ta boen fp baer in bp gebjebe eft in fte�e oan^oppet'faetban #appe. ©ie ban Baljeinen enbe idolen b;outoen bun biet
met 4r>eifre enDe 'SerVue/ Die 3p te bjeptfeen dellen in OJater baer #opp / oft f)aer ja�bt in gljefoben beeft. «Engelfcfie enbe jgeberlanbera bjoubien bier ban
<©«de enDe ^erboe mout/elrjcebenbele/enDelaten'e feer toel fieben / b'toelcfeeban De «engdftbcn ^el/o^ Dobbel Stel / enbe Dan De ©latmng�en bobbel biec gftenoemt bJOjbf. ^pDoenfomtpDta ILotoubaes tn/om Dattet te meer foubein't ijooft rtjUn,©ie ban l^laenberen nemen mo^feli�gDe ban tyoobt/appelen/ boter/enbe boat iUoten- jiEufrJjateit/ enDe Doen Dat on t'bteromDatteDici;erfoube3dn. b'�ngelftbe Doeii baer op/om Dattet teliefltJtfter foube3�"n/a>uptfier/ Canele/enbe <©teffcl-nag hela / enbe roeren ban fee� toel De Cotitien, ©e Blamingben boen fowniM& bonitij eiiDefpeterije Daer op/ enDe maecb�gbec af een fpiei$ ban JBfty* jftiet te min in iaat manieren m batgtj�*
|
||||||
|
�r�fariptgcli at� fp met 6oepe melrB gefoben ?gn. ©e
jiapbena ban ^ira/^anitHojen/ #aber/ eime pjinci» pltjtf� ban ILtnfeti/be&alben �atfe nut liefluc en 3nii/ fo $i)n oie fo fmaer oin berDoutaen/bat fp nocb t'fan* tresdaeg^ tu De mage liggeiu©e paplscn^ oa�uerojc.» f8n/«iceren/iaoom[c�eI5ooii�en0/2Bo!�eii/eEben/ flupinen er.�e aiiDec �iergUelrjc�e Ojucbten boen �en bupcfmtllen/�nDe maten gtofen�eftaaerbloet» �SE'fon�ament oan De g�ebcie ^adepbacberne / t�
�e fune g�e j �fte tertoe bloeme/ bp oe tuelclte uieer ait» ber Dingen glJeDaen �tjn�e/ btberfc�e foojteit ban gttebacRg�emaecbt�Jo��en. ��antmen bacnt�ja' fels oan Cermeti bloeme met iaater getempert/eitoe toae fouDtg felsptt gfjefiooten Daer bp yDeacegnt/ Dte men tuffc�en tuiec pfera batfet. $Ben maetbtec soci* bie co|cec enbe beter jan/ alfmen De bloeme mee Uut* ten imjn en�e mater t'famen gljeatengbt tempert/ �aee bp �oenDe �operen ban epera/eiiDe laat fupcHcsa/ cnoe fout tn een Diep toafel-pjet gebacben Dat met bo» tee gefmeert ia: ©efe �jafeia tnoioeit tn geoote bant* Betten ter tafel gbebjoeftr. ©e�rupt laaf�la �jo�* ben ooci gebac&en ban Cerioe bloeme met wijn enDe laater gbetempeet/ enDe laar fupebets baer bp g�e» baen/tnpfee� gclrjc&Dte anoec laaftla/ maee niet foo bicfee* 5J|n �e oubliett toojDtin De flette ban fupc&er @oi!tt�Bsnomen.^iutoel0 usoj�eu gemaeebt gljelncb <©ul.lteu/uptg�enomen batter gjjeen �onigb/fuptbes Dfcueifoeeg�t'i g�eDaen taojDti 3§eiS2urcepepnen jgit gemastt san ui�ptttgB bloeme/maer ueet aman » Deb/#j�gjel0/ #iftaeen/ ^ajel-noteiienbefupibec sofaa/oje�Keoe g�e|unt(ie,lec�erf�eenbeUeflntB(ie I maniere t� ban alle taetten. l�enmattiit epercoec ben oan bloeme met mele/�opeta bsn epew enDe bo< �er t'faineng�efeneetenoegrje&ac6en. jsen maetfet &iaerfcbefoo?tenbantaectsn/ naeoenrpicbbanDen tnot / fomtttige ntet �etiigb f rwpt/i e toeten / appela/ l^epwi/KttetftenetiM i^rupmenpsinripalnt&in De ^>o.u��:�tiDer met ftefeelbcfieu/teuubeiie� enoeeert beften/uu beginfel bau �u Cornee. jiBeiimaecbtootb taettenbanferupDen/gelijtfebanCitoiepe/^iiOtoie, %attoU�Jen/3Set�el/3Sete/^U�tael/iouabffeenoe meecaabetbcuptKii/be�enotgbtfameiigdetempect; ntaecmeefl met berftrijecaf�of� toom eube lemmi* ge ten alle aefs Dtngtjen t'famen gemengt/foo Dat �e taettm ban �ioetfep doffe en�e toieur 3311/ te lasten ban {&}upmeti/&ciecb�/&te�e(beft�/�lltafe afroom. JKettcn �roitften gefept/alfo bes! lanben/alfo beel ma- nieren wan gebaey int toelcfte gemepnlgcb gee n jjeef* bee-a� gebjuprt en Uiojt/en�e «ut Dan �sat gift/ taant ! beeffbm fou^e Dien een fiie�g[)spt en ontoflijtne fina- ' §e g�ebctt. jSiet te min/Vaat oat 5P/alDedepe gDebatfe is meet �oo| m let&ernne aan De Me/ Dan booj De ge» fonttjept DeaitcDaems: intra Dat De mag[ie berlabet/ enfce met ijaeft ber teert er. �jo?m/ toel ta �iaerDattet int la^fte ban Der maeltijt g�eten/Dtenea aiac�/gfie « �ntU »aueHtuptomDes'pijfe te Doen fintiteli/ ?n�e een bupcfetcfioppen, «©tjeliit&tnbeeUanDen gftenen toynen gcoeper/fo
fiebben Die Daer tegljen obetbloeDtgtjept ban graen/ g�elgtfe tn �ojinauDte/ i&ttarbie/ aojabant/ ©laen» Die / en meer anDerlanDen j3oo?tbjaena gtjeleg&en. 3I11 �e|e laiioen too{t tnfie�ebanUjnn/btergOebjou' uaeo/gn�eDagljelgcrgDeD�o�t�en / toelthe bieren op fer�erfclje manieren gtiebtoutnen fcoopeii/en�e naeDe eofhnne ban De lanbeu er.De plaeifen. ^&�manierebanbi�rte bjoutuenbinnen pargolo
Dcfe : i3eemt <©erde en�e �aber uan De befte Die" ggp meucljt fertigen / neemt ojte m�el foo beel <�erfte ala �>awr/ iVaeDemeiug�te oan Den bieteoatg�p'mtlt bjouiaen / leg�it Die t'famen tn een cuppete taepthen ben itj�t ban wetenttotuttg� Ht�n/oftm�er oft min/ |
|||||||
|
Het Vili. Bocck
|
|||||||||||
|
een/ men moectet af getyanben t��it/ f o imi abf mets
ban ben toon boet: l©cli0 toaerbac meet oft mira marni i0 na be compiette nati be btngijeti Die baec to@ gtbwpct wojben int bjouwen/toaut pet gene bat met «�etf�eenbej�peltefonDer ^oppe off wepnitb Stoppe i0 gebjouweti/yeeft minfi toarmtcbie..allen/maer «s feeebequaem om benbo)ft teberuaeu/efi yet lityaem te berberficbentn begcoote bute ban ben Cornee» t'opEiie bat ban <©ecf�e enbe $abec i0 gebjoutoen t$ toat marmer en feer boebenbe.lbct te mm in alberlep bier oau mat graen bat ootb wojt gebouwen/10 ban grobec f ubfiantte m f toaerbec om Herbouwen ban bf rotjn:b'�Belt&in bien bat niet mei en 10 gbefoben/oft btrf cb/ofc Dtc&e i0/maect betfioptbeben snoef toillin* ge tu be binnenfie leoen/ pt}ne int booft/ coltne/ftceu/ grabele/roubepiffe/bpteuban urgue/ pjincipalgc alf� ftgetpe�0:maer ifl tefeer oute�fueracljticb/bet yin* oer t be mage en be fenuacy tige part gen/«©acronime moetmen gebjupcfien Dat tof l gefoben/Ujel obergaen/ Maer enbe matelnt&oati0. Slfi Darmen bier warm maett/eh be boete Daer mebe ftooft ban gene bte moe* De gegaen 3tjn/bet t«tt be moeDicyept uptte/efi ber» jierct beboeten. «�en^inneoft Capoenfalfiaefibet toojDen ift batfe infleDSban mater bier bjincben / ofi Dat men Dun eten met bierebeftaet. S\� bat gyp groen �^oppe in bier iact fteben/eft bal
in ben mout gout/t'falbentantf uoere tec�igbeiu <©»af Dient om in De winter feoepeti enbe berc&ettg
te mejien/al0 fp op t'ftal fiaen. |
|||||||||||
|
bat gOebioMttieit toofloinae battet graett gfieweptbt/
gbemengt/gefermenteert/enbe t'btec gyefoben toojt/ foo ifi biet fcbetp/bittet/ foetacyticy/ vaateracbtigy/ fiere h/tii|euDe/�unne /Mm oft tutbel/ enbe meer oft min tgtsf goet Mgbenbe. <©m te beletten battet biet niet fuet en toojbt/ enbe
lange goet blgbe/toojpt op u biet een fatiche met groe � ne cojen aren/enbe laet Die Umu�e baet op Uggljen.^ft batbegbintic berfcyaleuoft 5gn&rar�tteiierliefeii/ bangi uit bat tmee ofc o?ie gcb�cle eper 0, gift oat 3g> nen fmatte beeft berlojen/t'fal bien weber btngen oio S�P baer op Doet 3rio0/ «©eingber / �>|off el- nage!0/ jaot en- jBuftaten/36afeelaet enoe 4®a. 38cn gaenbe be natuere enbe complete «au be35icre/
fp i0 onget tutjffclt Wat m/nocjnatija meet oft mir./ua be ft off en baec af Dat geb jou wen bemant boe Wel bat be <©er|ie Dan baer epgpen natuere tout i0/nocbtati0 bes niet te�benfiaenbfctoo?tfeeenigbfin0 Warm/Deur bet wepcuen/ beeffemen/ bjoogijen/ nat maften/ enbe tfteben Dat fp int btrepDeu ban oen biete ly�et/te meet om Dat be ^oppe oft t' faebt toeltb baet onbcc i& gbe* mengt/be couoe tempert ban be 45crfie. f ©aer battet biet marin 10/blijctbp bcnfmabeen�egeur/De welt» beid oft foetoftfcttecp/ oft bittec/inbien battet bier goet 10: Want t'gene oat feet tojange oft ferp oft fuet t0 iflnotb. welgemaert/notb goet.^gn�JettB� tonen ciac!* 3iju mar mte/toant t)et uwer 1 be lisben D)ontben meer ban Wmi betooet oocft/ puncipaliicfe t'gljene bat met -Sertee eeuj�eele i0 gDetyoumen. Cen anbe» |
|||||||||||
|
HET ACHTSTE BOECK.
|
|||||||||||
|
fien b;ie oeffeningbe.Snlc&e piaetfen bjengpen boo|l
ftcrtUe enbe SietlgcSe wgnen. j@aecDaec menttyte ban f�eenen oft bepen bonen liggpen / Die en Dienen niet om �BgngasrDt te planten/ om batfe in Den M>a* mer binberen Deur De WeerQacy ban ber yitte/eube ia be Winter beur paer uptnemen�e cou�e. W� 10 toaec itiDien menbe �Bgngaerbt plant op fteetiac�ug�eit oft itepatbtigljen gronbt / Daer en moet foo Diepe niet gyegtabtn noci) gliefpit^gn/om bat De Woftel niet fo Di�pieen i&in D'aerDe al0 ban De gbene bte op eenen faiiDtatytigben gronbt gfjeplatit wojbt/ enbe timt $gn meefi twee oeffening�en gyenoecJ). ^rytatl)* tigbe oft matgyelatljtigge gronbt 10 rebelntb goe� booj be mgngaert: JBaec ftlep enbe pot-aetbe gronbt eni0nietgcet: «®otbfooeni0jiem befabeiatytigbe gronbt niet boel nut/ Ijoetoelbat Ijp toijn g��eft bte lieflijcb gDenoetb 40 ban fmabe / maer bp gjjeeft M* tel bjucyten : <S>otb foo i0 be m�ngaerc Daer feer otto bertiabigyban lecbeuoft b}uppen. «©tb?oogBeenbe feefjjtete gronbt gbeeft magyereuUiyng�ert/tensp batfe met mep ggtgolpen 10. ^engaeube bedonne enbe natuere banberfoebr/
foo en maclj be toijngaert niet geplant 3gn opt opper* fi*ban be bergen/enbe nocD min op piaetfen Die tegen bet j�oo;be fiaen � U&antyp begyeert meer marine ban couoe loept / eer feboon meer Dan reggenacytioj enbe t�eeft f�omien enbe ongemeerten/ maer bp beeft gljcerne eenen foeten enbe lietlgtbcc tof nbt / enbe toi� fiaennae D'<©ofreoft«�upoe / 3©eli& toaer/ bat ben 1@tjngaectincoube getoefienmoet tegen bet ,j�>upbe fiaen/ in beete latiben tegbeu yet<©ofie oftjiioojbc/ foo:becreal0fpbeb}t!t3t;n/footoelban be ,§>upbeal0 �©efie tombwi� |@a«ri0be plaetfefeer fubfeebtben toinben/
|
|||||||||||
|
VandenWijngaert.
CAP. i. M<�nmoet welbenrben batbelByngaerbt
beet meer p;ofgt0 fai gyeben ban be yoben enbe anber faeplant/ al0 yp neerftigy g9e« oeffsnt wojDt / gfiemert&t Dat men luttel gyemeten lanbt0binDt/bie)aeilgtb0 D'eenDeur D'an» bet gere&ent/ geen tyien oft ttoaelf cattElen togn0 en geoen/b'melc een groot intomen i0/fonber ie refeen� alle be flupten/ef� jonge planten Die men jaerlgtr baec af macijinemen/omeloec0 teplanten/bmelcallene ge* macbelijc al'ebe ontoftt n macy blagen bte men aenbtn mgngaert pangt. "#seron fo bepoojt of bet innecom�* bp be bercopinge ban bit jont piantfoenof t be bope b� ben wao oan ben totln/ben meeftec ban onfe #uebe te berttiecfien om mgngaert te planten. Watgtont cndelocht datdeWijngacrtbeghecrt»
CAP. II.
f *\ 28 ben K©ijngatrbt te planten/ bat bp foube tno<
^^ gen beie enbe goebe bjucbteu boojt bjengben/ foo moet b'aerbe fat&te/gefmpe/fubttjl enbe tebelgr Itcfjt 5 g'n/niet bat fultbe aetbe allene goet 10 boo} Den mgn» gaert/maer om bat bte toooj be mgngaert be bequaem» |te i0/enDe beft baec toebtent. t©e fantatljtige/ fieen* aebtige/oft grepfatgttge gronben/enbe Die beel bepen oft tiep in be gront gebben / wel oberbett met aetbe/ bte 3�'n goet fo oerre alffer bette aerbe onber gemengt i0/enbe bictoil0 mei biepe gefpu toojt. ©e fantatgtt< ge/btepe *nbe bafte aerbe moetmenboo) b'eerfle repfe feec Diepe gcabrivin�� fHltben gcont begtert ten mui" |
|||||||||||
|
V�i de Lanc�:w�nnifighe.
|
|||||||||||||||
|
n\
|
|||||||||||||||
|
tornt t'fal beter 31}« tcfl�cn get $oojben ofc j©ef�e/ fn
6l)etempe��e rontrepenteg�en <©o(�enoft �©ef�eu/ >.«flCE Uctei- int <©oiie. ©oojt^ om bat alle befe g�etieflgcb�ept ban aerbe
au�j�ioc�t tn allen latibenfeerquaet tg om binben/ foo falbe ge)'ti)tc&te ' «ietcfe-man 3911 3©gngaerbt planten neiggen na be natuce ban beplaetfen enbe lanben;U)aiu fep fulcUen mibbelfal �et erte&i oftgDeb^tfe ban be 'IPgtigaert plante beur ben aert ban bet aerbe geljol* pen enoe gebeurt ?gn/fo bat banbepben een tempera* ment fai tomen/ battotboojtg tomen ban albcrlepe planten ban uoobe i$,Wm$ fo en moet �P op gi)en«n nocfjten gront planten/ �©0ngaert bie be beften grof enbe teer imft/mwt me Der be enbe Wepn beften geeft me beelfteen&en�S.<©p p�aetfen bte mei tee mint (ia�n/ moetmen mgngaert ftcllea bie gerbeenbe bafie beften geeft/ mei baft aen ce bjupbe fioubenbe/ enbe tes ton* trarie/bie tere beften fjeeft/op geeteplaetfen.3jn b?oo< ge p�aetfen falm�platueu b� oe gene baer af be b|utgt l�egtelgri� ban ben reg�en enbe Danto berrot/ enoe op �oc�tengtont/be gene bte beur bjoogDtebebetf^enbe feergaet- <©p p�aetfen baer beel �aggelg balt/falmen planten bts Ijee�e enbe bjeebe blabsr js .geeft / om 0aer »jucgt beter temoggenbec&en. Dat gheenen Wijngaert ghefaeyten Wostg
dart vootghenoecht�o
CAP, lil;
|
|||||||||||||||
|
en foube mebe bepleit. 3&aet�ttime boert fp qual�cB/
�te alle jaren ben ���ngaert met mefr laben/ gpf Iritf� bti ban pirite boen/ get melcfsc b'oo^fage w/ bat bett meef�en fjoop ban geur mnnen eenen onltcfltirhets fmaec6egebben/enbe firgtel�rbbeberben / begal�eti nocg battet mtfr ben B�gngaert terftont beroubert t� onbjutgtbaer maecEtt / cm bat f e alle gen beugboin iti b'eerftejarenupt mo{pen« De keufevanWijngaert te planten.
CAP, V. . r\<� Beufe ban be �©gngaert planten / of Bet ftiipa
■L/ten/ranrlten of ggegnffijDe planten jgn/eu moet niet ggefielt tnojben tot goet-bunc&en ban ben berco � pe r/Die luttel b^aecgt na ben bequatnen tgt om te fw> ben oft upt jjraben / maer mei tn be fo;tgbulotgpepbt ban be gijene aiz planten m��t.^aerom maect betec batgpbtet�emein3gnenepgenen Sopiigaett/ of ten ShinfienDat �p toel �erfeBert (& ban be oeurgt ban bil �P begeert te fopen. �pp moet ootfe acgt nemen op De nar ure ban bes locpt/enbe gljelegentgept ban bc gront baergp3tjn plantagietotl maeeften/ ombaertiaebe planten te fc�tcben : aspant Ittfit �p tegBen �et ^up * oe / pp fai ban be feite 3ij�e jrjn flapten nemen bte Dp toii plauten:t(� bat pp op een �ocglje p Jaetfe mil plan« ten �p fai be ftupten op eenen goggen g�« legen ffign- gaert nemen, j^acrtgjgnen gronbtleerg/opeenle' gpe piaetfe. ^(� batgp planten totlop eenen toat* men/rouben/biooggeu oft bot�tea grou�t/ ban biet* g�flnche gronbtfaigp 3pnen 'ilDungnert nemen om te planten.. SBefeflupten en m�g�en niet langg�ron* gljeplant ggegoubcn 3�n/mant be togngaert/ nae bat �P afa�efneben iss/en mat� nietlangger upter aerben Ulje�ou�cn 39.1/ niet meer ban be boomen btemeu toi! berplanten- 53u om b�fc Supten toel te �iefen/ neemt ote ban eenen 3@nngaerbt uit niet beei marrite ere geeft/ om bat befe niet alleen beel bjucgten en g�eeft / maes ootb om batfe t'guaet toeber nieten bjcejt/g�e « Irit�fneeuto/ jSebel/jBifl/grooteroube/ notgoocfe �ttte ban be Cornet/ g�eigck a!«r boen bte beel m ar tp gebben. i?an fnlcbcn i@nngaerbt moetmen be r\up< teii nemen metten maffen ban ber ISane/ outrent benabont/ niet ban b'onberfie noto ban ben opper» f�en/maer ban bemibbel/bie ront/ licpt/ (iijfspn/ enbe beel botten gebben/ e»be ontrent b?te binggereti oubt �outjEl metten nieutoen fjebben ,^p moet feritone gljeplanttoo|beii/ om bat �peer groepen foube: of* men moet Ijeiri/foo �ae(� als� �P io g�«fneben/ ronbt- omme met aeebe befetten / om bat gembelorpt titel en foube befc�abig�en. Van de maniere van Wijngaert te planten.
CAP. VI. A %$ u iant toel gefupbert i$ ban f�eencn / enfte nae
L * D'eer|�e aefteringe toel gefeten enbe geruft/ en bett gront toel getepntgjjt ban t)tt fenoop-grafi enbe anoec ontrupt/fo aaet gabe in beujIBee rte �et foetf�e toebec om te planten/na �et lant enbe be plaetfebaer ggp 38it fult/en be nature ban utoen gront. ©erept/ ft gerpt/ei� erfngt be mortelen be fafelinglje banutoe 3©gngaerc planten/enbe fteltfe toel tes&oimen tegeti �etfupben� plantfe in be mibbel ban be boje/onbet �se fubjectie ban utoen »oet/b'eentegen o'anber ober/ gelgrb een 2�oj» goensi brup�/om te boen(na batfe mei g�ebetfet jgn/ > opgtoepen op bepben fgben ban be bo;e/aen be gopen ban aerbe ik op bepben 5�ben gemattt 3gn/toant olf� biengen fp meer bjucljten booitiS: �nbe befe.maniere Ijtet bobbel planten/ �et mele gem aerfiaet alleen ban be flapten/om bat/ofter een ftojbe/oanbec bat beha- len foube/ enbe tft batfe bepbe groepen/ foo tretRtmeii b'een upt om te (lellen in be piaetfe baer eenanber ge<* fioiben i$: toant�oe toel bat be iluptebeter boet enbe mottelmaett/foifinocotan^batfequalgc�etgtoepei; 1 � ?nbf
|
|||||||||||||||
|
i
|
<C en ben ban geenbet meeninge/ b�tmen ben ttjt fai
|
||||||||||||||
|
berusten met fl�nngaert te 3aepen/toantbegalbfcrt
dat eenen boom eer ban be tome groept bau be muti* gaest fou��fo cn iffer bos n��lj pjofnt noto betir�t om te8ebjKptfe;nt'getiebatbanbenjaetUoo?tcomi,30at mogen boen �e gen? bte booj Own genoecijte/en op Den ppgen oo^fj be matgt gebb�* te fapeu tfaet ban be fyup» S)uiuptb|emoelanD5n/omnamaels�/aliSbatgema)f� �g/en tpiantfoen tn beter aerbe berplant ijS/een� plant* «ora - bof baes meoe te raaften/enbe op be felbe te moge gtifften/ enbe boojtg tg toerplanten in beter aerbe/ om binnen ttoee jaren om na baet op te �ebben rebelatfee groot e enbe UefUieBe togucgten. ifeaet bit geplant beurt min enbe bigft onlanger goet ban eentgp auoer., �Bp en paden oocU met op be �ii)nngaeroen bte men op �o* men Iaet ulimmeu/nocpooc�op begeue bte met ipar» ren opggelept mojben/enoe latten metenckel oft oo�- foel�at/oft�jagcnss/�jantbSilOou en 13 nimmermeer foogogt/foomdomoat�e toojtelbanben boom ben aa&gngsert be�erft/gststboocn be Soolen boen als 00c om bat bcfe plante nimmermeer en mil ^ooge ber�e' ben (ia�n/ noti} ban be f parrai �oogper bebtc�t 59a/ bau een li�utii men? �oog�be. Eeriien de Wijngaert plant.moetmcn weten wat
Wijn de gront fai gheven.daer men die wil planten,
GAP» IV.
«Et mare betlojen atbepbt enbe obertolltg�e cofi/
ojtjngacrt te planten bie luttel enbe onlteftntBen WW fau�e gpsben. ©ep^oe�e baer affai mogen al« buis genomen toojben, $&mki eenen put in b'aeebe baer g�p �5*»» plant� to�t/banttoeeboet�bicp/neemt ban ban aerbe bie hwi t� upt gegraben een biotte, enbe boet bte in een gla� bol ftyj�er regen-teater/ mengtfe it'famen / enbe feloppet matct feer toel/ enbe latet foo jlaen tot bat b'aerbein ben booem bant glap i& gefon» Seu:©at gfts�aen jtjnbe pjoebettonter/enbeg�p fu�t eenen ttJtjn gebben ban f uic�en fmaetfee al(i mater t�. 51(1 bat gijp nu eenen bttteren/oft fouten / oft alupn- flclittgen/ofanberenqua�rafm�geint mater btnt/ fo fcoacltfu op fultnen gront umenl&gngaert teplanten. 3l(i battet ban alfoo tg/f o is$ becofiume ban ben mgn» gsert te meften/fees te mifpjijfen/g�emercBt bat feer iij) iaet om boen i� / bat baer be �k met inefr onbergou» ben enbe bet gljemaetgt i0/ben geur ban ben mifl niet �eyouDen en foH�e/en�e oor ten iaetfi�n �m W$n niet |
|||||||||||||||
|
Het VIII. Bocck.
|
|||||||||||||||||||||
|
ti 4
f n�etooiteUV ban te gbefotttbsn of flefofel�e tantueit/
altf� Dat De gefonrben foo lange met goet eti bluft/om bat�e flupuuaufelfsjtooitaur�gbu JBaet(pmoet gefneDenuuefen ban't gtoffie en getnoopfiebout bau beu torjngaett ttte «ftp toeet Dat fellone eti bjucbtbaet w/c ti moei bebben out en nieu bout/ en geplant �jd j=> benban eenen magheten gtont m een bette en toelge' mefte aetbe: «DeSD�ngaett 10 but jaet out eet Dat tip tyutbten bjaegbt/ euDe ift bat bp gbeen ongbefute en htnubt/fofw men bat bp �ettigb jaet goei b:bfu$a bat bp afgg�fneben io foo moet nicri Die f naben / ente tjeai inaet ten ijoogtjjtenDjp ofte biet bssoppen laten/ toaer af De ttoee tullen mogben ftaeuuptbet aetDen : euoe i|i bai ut eenigbe botte of fpjupte na/ bte [al men met ben uagbel ban �xn Dupm moetenaf floten. 2ft Dat gbp utue bojeii mtnbet maetfit/ foo moet*
men planten op 3�n2�ugeuin0 / ban ttoee boeten tot fasce uoeteu/een rantfee tufftben ttoee bopen ban aet» De/ gclntmen boet in beuplantfoen-hof uanbe ftupt* tomen/ enbe latenfe �aer foo biet jaren (iaen/om uw bet te ftnt&en 61$ i>p ge�iaffen fai 3911 tbaee of Djp jaet nae Dat bp ghefcbottn (al Rebben jjetfiertb enbe gtof fiout/|'oo Dat be �©ni gaett alfo gemaetut enbe onoet- Bouoen / gbeen onoetfet noti) eenigbanber Siiitb om op te ieggbeu/ ban boen en fai hebben: tuant bc 92ir.1t' pale toojctl enbe boet/gtjeeft on�crfetftle genoeg ba* ten jonge ftbeuteit. %n Uauguebotn enbe ftyo�ente/ plat 1 tinen oorb albuo / maet lp fteetfeenfe bojbet ban maltbanbet in be aetbe / enbe (teilen tufftben bepben �en «�lfif boom / btemet baet ft�abutoe met en be» neemt 'tgtoepen noci) De,S>oiiiie-fcbi>u ban benUDnn* gaett. jbp en laten occb niet/ gfie�ne i$ in 3|f altea/ te Pellen fuflefjen elcnc b�je/ bpf ofte fes boje» met ,g>0' mer of VDfnter Cattoe/enbe al ift bat f p Datt nut on » bet en metmben ben f�tjngaert/ foo en laten fp noto» tang Daetommemet/ «©Inf-baomen te planten in be jaep-ianben/gemerttbat 3�n fchabuttie/ate gefeptto/ Bijeen let fel en Doet bet toaffenbantgtaen. ©erantne met Oaet faftlinge/ toil gtjeplant 3gn fo
��ocf� sis fp ban Duras f�ruptb genomen io/ enbe oocfe h\ lessi int miboeti bun De boje/om (jaet fafelinge mille/ ban be toelc�e men niet en t tonfiU ban baer groepen: fp moet oot&boojDet enbe langttuptgefpjept toojuen en irtm�et plaetfe{)ebbenom teliggeiufp groept enbe toojte�e eer�er Dan De ftupre/ gelijt & be geuite ranthe niinfr isan all�Ditctt.#ae Dat gbpu flnpien of gefouo ben ranrben geplant hebt/foo moet men met Den boet ftnfbaeroptteDen/ omDaifefoubento�?teIen/ enbe ban �'aet�e ban bepbe be bopen / tie op bepben 3pben Itggben/ fliffen/ betoeltbeootb foube mogben ballen op Ds booifepDe planten, «een anDet maniere ban be flupten te planten/ enbe
niet be gefontfeen tantbe)toatu baer fafelatbtige tuo?» telen fout niet Inben) toojf gbenaemt planten met be batte of met fte&tn / te meten be boojfepbe flupten in ojDen in b'eerbe Re6en/of ttoee tegen ober ma�tauoer of een alleni/ gelnts men be Wilgen bott/en bner nae toeber betuen/tteben enbenebrr flaen/aleiboojfeptt0. Wocpp' om bat be nteutoeplantegaeff foube toofrel
fitrjgen/ fo <al croet j�n /bat men aen ben boet ban bien leggfje/ �ptBelss enbeBttfent'famen grof gemalen/ of bone-f�ro/ of out mift/ of 6af baii'�Certoe/'ttoelffi Bet bequaemf�e ini if� batter mat� 3ijn bat een jaer oft meer op een geeft gfjeleg�en/of bette aetbe/ moten be gronbt mag�er i$ / ba?r gDp ben �©f)ngaerbt plant: maer i� �p bet/ foo fai men baet leggljen matta ban upt-gftf per fte Djupben met mtfl gemengt/ te toeten/ ban toitte biupben/ inbien be Wrjngaett blaeuto i$j of ban blaeutoe bjupben/ ift bat hp luit ip, Wat gront endc cerfte ocffeninghe dat de Wijn-
gacrtbegecrtdienieugheplant is.
|
|||||||||||||||||||||
|
jftbat�pfien �Hlbebjue&ttiart 5�nc eerfie boutotn^
gimv foigdc�iatgDtbooi �etlan�t enbe planting^e/ maec me�e oat iyt � uni betmeutgljbulDigen 3pn eetft� plante : Want «et ia felter/bat ui een bajie enbe bette aetbe/ be �t�pgaeu meefi tojucjjten boo^bjeiigOt/ enbe min meftuigi)e ban noobe fjesfc-' ten 3p Dat mets binnen ttoee of Disiateti/ tjaet toat jUaertfrJjeaerbfi moet gfjeben/ of eentg�e betltcgiiugbeaeit beu boet/ naer ben trjbt enbe tiatuete ban ben lanbe. %\\ Del fantatptia5)cfte|ieenat{jttgDlanbt/ baerbe W\w gaett foo uttlujuc�tcn met en geeft/ moet men btcli" mglDers boutoen enbe meftenalst t)zt te paffe fiomt� maer bat |)et 3p me: �>ffen ofte poepen rnsfi. ^>a«: ban be pee t ben/ ban be �ertoenpy ban De j)tOapeu/ ofbanbemefttugiiebecmeufeijen/ toat gtonbt Dat Uet ootfe 3p/ ui)eeu en t� bic Daer eer Doo; en beratgets Dan en betbetert/ fonbecbatitoc�fulrftcmefiingfj»? maeebt / bat be U�gngaetbt te onlang�er gbebuetoe enbe (�aet/ feo totlDooj beonat�tfaem�epbt ban ben llanbtman / bis Ijem te feet bettoubt op De toarmte ban �tjii meft/ g�jelita beg�enebie ongljebJufteMdn leggljen aen betoojtel ban De piante/ ombatfe tyoe« gljer foube mogDenupt-lopen / enbe octU om sebjoe* g�er Doenfierben / als om bat fult�e S.anbt-lieDei« met en toillen graben aen be toopel/ alp Den tijbt mtt toe bequaem f0 / maer Rebben lieber �aten jC�eefiet: in Den boft te bjengljen ban nufi/ ban tefintben/ enba ban ftaecbenom DenDDtjngaetDt eeon�erfetten/ ban met regfrenati)tigi) enbe bequaem toeber te aibepocsi enbetetoetebeu. |
|||||||||||||||||||||
|
In vvattyd: dat men den Wijngacrdt moet
planten.
CAP. Vili,
f*»^p meuggt ban ben �©gngaett planten met $�
vj maffen ban bet j!Bane/of naer batfe mtt ofte bpf bagUen ouDt 10 / ban Den Hbbent tot flalf ® wem�ets tot oenabolg�enbe bozfi / nae be btacfjt of ftrafijepDi ban Dten/ om be toelcbe g�p u toertb fulbt laten (laen z mant tetoflltn bicetbeuenbe ontbetben beaesDealss fp betBaelbt 10 ban ben bojft/ bat ioboo; u foo beet at< bepbtjS betlojeu enbe b'attbe foo beel fcfjabe/ om batfe onbet be hojf�e ban ben bojfi baet binnen betftettbc/ om naet eet banbt baet braebt te toogben m bet upt« bomen ban Den jate, ©aetomme fal't beter 3gn/ Dat men inbouDe tontrepen ben ff�augaetbt plant; gbeDutreisbe De Eente : j®aetintoQtmeenbeb{oo« Qtje latsDen/ enbe bie niet nat gbemaerbt en siiti m ben $etffi/om Dat ben rfgben oiebegeijeele �Stutet: fai ballen / bel Doebet gljebjetb ban bet aubes water/ enbe om bat oe toojtcls te beter b'aerbe foube batten/ pjiii�paiijtU in ben tijbt al0 be tiatuete een too|te!jGS meeft boebtfeli� g�eeft. JBaet om te planten en fa! men goten gaten maer ben / maer putten graben bars auDetbattien boet Diep enbe bjeet / te toeten in<�tto« bet/ cis gbpbe flupten in be�Lente toil�t planten/ ofte in ©ogbflmaent/ ift bat gbp in Den a#etf fi MM planten. aiengaenbe beplanten ban Den XEXjngnert/ bie ban
eenanber lanbtftb'ap ofte gtont 3nn/ ban bet naturel ban be plaetfe/baer gfjp ben totjugaett planten totlDt/ enbe groepen nimmer foo toel tuant men ttoijffclt ai* tijbt / offpgbetroutoelntbuptgeto?en5tjn na beton" ftDetatie ban Delotbt / fjet gfiefttbte ban ber jonnen enbebanbeplaetfeubaermenfeberpluit. ji�en moet ban nemen beftljoonfleenbe bejiebanbet quartier/ baetmenfe leggljen enbe ff ellen totl : Want te totlkit btoingDen een attuti enbe fubjett te maben 'tgene bat baer natuere niet en betmatb/bat i$ een toert ban een groot meeflet/ gbemerrbt bat be boutoingfje ban een bjemtlanbt/ bonen beonfebetbepbt ban 0et toebest/ met bet toelette be plante genomen beeft getoeefi/enbe |
|||||||||||||||||||||
|
CAP. VII.
|
|||||||||||||||||||||
|
-^ *&,..«.«- ~~-, ootb ban baet booitbiengen enbe b�utijfbaetbept toel
|
|||||||||||||||||||||
|
rW
V/
|
'fotf� ban noo�e/bat b? jBtefie* banb�t ^oeben/
|
ban boen Beeft een partituiieren acBeartan bau bet
|
|||||||||||||||||||
|
quartier, ban baec fp gbetomen 10,
|
v
|
||||||||||||||||||||
|
Van
|
|||||||||||||||||||||
|
T "I
|
|||||||||||||||||||||
|
van de Landt-winning�ie.
|
|||||||||||
|
il �
|
|||||||||||
|
gDebonbett/om batfeluttelbjutfitettBebbeti/enbe nie�
enbienenban ombjogljensbau toijngaerbentema* fien:Bet Do�t banbicn i$ geltjt gier na fai gefept bjo^ Den int �apittelban ben tuitten �©migaert/ ban Dat �et bjat robet ig enbe be fnebe geelbet �eeft. Plantinghe van den witten Wijngaeit. CAP. X. HCt befte gDeplantban be tuitte �^ijngaett i$
t'i'rometiteau / |j« tneliBefiet gout geeft tcet< ftenbe op ©et geele/enbe ba�r na Set Jf�ufeabel bat root; ban �oute te/bacc na bet f jjnpnetfBnt'ou/bie {jet bou' te fjeeft tretBenbe op t'groene/enbe be befie geel gfie* ItJtS toa0. Wan alk t'gjjeplant foo en iffec ggeen bat beter te"
gben be bojfi tuacl) ban \}tt ^obeft/ [jet bselt&e tan*' nept ban Boute te /enbeleer �ithe ban ramile met tou« be blaber&'/cnbe Beeft feec bee! mutDteiu <®mi te een anbet foo|te ban »©oneft t'toeltS gBcBeten taojt ^ia* bie <�?obeft/aifoo gBenaemt om ben f mafie biet in otti mont geeft. $et tuoibt luttel gefocBt/Boe mei bat fjp beel bjnn0 boojbts bjengBt/enbe be bof ft niet fubjert en iS/niet meer ban t'boo&aenbe «©obeft. t'^bjutBibaetf�e ban be tuitte/te batmen Beet mit
25ojgeoti0/Bet tuelcue ban onttent tmee a tngBcrs en ti �alfgeBnoopt te/tfl Beeft be bjutfit met co^te jieet* ten enbe Dtcfttet op een ban Roteile : 59e blabetis 5tin feet ronbt nae ben aett ban be <�5abe(ten/boog be sej�e BetBout Bern toe! tegBen ben bojft, t'<©Bene bat bte ban ^artj� / om jtjn toertfiingBe
Beetenjpoirab/alif� grootet ban beften enoe ban Boute opt bla�to trecfienbe enbe feer �t'cfic/ foo ift noefttantf Bet fletBfte ban alien/ aengaenbe be fitat^t en DeutBe bantfap. 5©e iBefltet brengt bee! b&utBten.bco?f 0/ baerom
toojbet beel gBebmptfit int planten / Bet Bout te tuf* fcfien gBeel enbe root / enbe matl) ootfi ml tegB«n be boll�/ bsblabet�jgnbpcantssr�nbt. Sfiengaenbebe biffetentiebanbitgljeplant/ itfibtnbet b^iefoo;tetu 59'een te gBenaemt gBemepne IBefliet/ bie feec ml bjutBten boojt� bjengBt : ^et anbet iti gBeBeten Bet gcof if�eflter/ Bet toelt&e groffte ban Boute enbe ban beften te: �nbeB«tberbebeelebeljEef[ter/ toeltSe be beftebiutgtenban alle boo^bjengt/enbebebefien to�betbaneen. ©at ban 25o{beau0 bient beter om te mafien be op>
gaenbe �Btjngaerben enbe toagette tn be Boben.notB' tan� toojbet onber banbet geplant om te meet tifucfy ten te Beuben : Set te tos ban Boute enbe otcfiec Dan ee* nig� anbet geplant/enbe groepet oocfi Booger/ fo batfe langer en Booger fpatrtn en latten beboef t: ^tt bjengt oocfi booste grootet befien 1 maec baer en beBoebenj� niet bele on�et een goet geplant/niet meer ban en Doet batbaniSocelis/biealbet toitj�eban Boute i& notBtan� enift niet feet ben bojf� onbertoojpenU'jp oocfi toattet totl/Bet is laef�e rtjpe/enbe baer en beBoebeu ooc maet bpfenttointigB tancfien oft planten boo| clc quartier: toant Bet maecfit be tognen groene/ntet tegetiftaeiiDe battet Bem be fcBecp�ept geeft/en�e oocfi bfoogeenDe nunligueut0Boubenbe. De ocffeninghe van den volwaflen Wijngaerr»
CAP. XI. NSB bat be plantfnge fai gebaen toefen/ ge�gc boleri
berBaeltte/enbebat gijp ften fuit battefalbegttK nen Bet eerfte jaerpout te firggen/en be toojtelen/ Bet toelcfie moet gbefieu toojben ontrent Balf jaBepe / ate gBp oocfi bebint bat be ftBeute oeffentnge betb}agBett macB/foofalm�nbie moetenbegBtnnente fngbenoft Bem Bet Boat laten/ maec men fait fttpberen ban 3#n fcBeHten/ om te boen gcober ban cantfien tooien: baet nae moetmenfe tuien/ toant Bet eetfte regiment ban be plante tyengftt oocfi mebe ;gn eetfte bou* totngB? ? 3Snt fei�n foo tottcBtmen op be fiopen ban |
|||||||||||
|
Van de piante van denblaeuwen vvijngacrt.
CAP. IX. |
|||||||||||
|
k� tamme plants ban ben blaeutoen �©tjngacrt
"^coepet ouur ai: ©e tujlDi: maecfit fcBerpen gnoe Deroentoun/ fylcjci� �ieg�c wonnen toojotoplanbt battiieiitaommegBetoojpeu tegBetoeeft: j�aaec�e 3©�ngaert/bieom te tmnnen ben roben twtin geplant 20 �ttff toit �aif root/ gBeltjcU Op begljeert een anoet boutoing�eenDefituatuuanDegBemepne/oocfi is Dp �noeplicfeet oen te tegeten/enBe btBoeft mei een groo � tefojcBbnloigBept/ om bat De tosinoti oaetafcomt fcBoonbectetnD'oogBe enbe beter ban ftiia&e/ alen bjer.gDtBpfoo grootenbo�°bt(el niet bp. beplanten baiioenblaeatoenofroaDetttogngaertjgnjIEorillon/ ^angmoceau / jSegriee enne jSeraut. ©cbenbe tuelcfie om ben rooben daten togn men baer bp bocgt Uan een tuitte plante en g&«le/Bter naberfilaett/ fiei» �enbe tuffffjen bjie oft biet flupten oft tancfeen toot of blautoeene. «©e befte togngaett plantete b�JBortllon/ toaei
af {jet {jou�t be fnebe toot Beeft/ meet ban cenigB an» Bet ; bat befie tu Det cojte/ ban Dite bing jjeren fpacie ten BoegBften tuffcfj� eltfien finoop/ enbebicfic nafiet lantDaec�pg�egtoepetljeeft: <�nbebjaegBt b?up> Den �iebe belten DtcBtebpeen tjebben/ enbe te oocfi tonbecban blabetS oaneemg� ban allen ban {mi foojte. ^toeebe JBotillon te laitcfi ban Boute/ten mtnflen
ban biet bingeriS tuffcBen ttoeefinopen/grobet/enbe binnen meet mater ftebbenbe/ enbe oocfi mattato' sigB in be fnebe / toaer af Dat foo goet niet ente/enDe Ueeftbanbapten eencoo�efcBo?jfe/ enbe be Diabete instbjte fietbeu/ ofggelutfi beboet ban eengans�/ gBeujcfibebgg�ebo�m. <©tt ttotebe jt�orillon m anbetfii;0 f inetngrtot
genoemt/�et bjaeg�t luttel enbe fciepne beften/ toaet afbe togn ftmfite/ jae betec ban ban ben eetfien lUorillon. �letberbe jfBoulton te gBenaemt 2S�can�/ Bette
f toette ban ftmu en�e ooc banbefieti/ int bloepen Be» fcetapparentieban be�lt�tSms te�jtBben/ maerate be beften ctjpe toei�en/ foo betft�tllst tuelDe Delft tn te beften en�e meeftenbeel noti) meen De patelle te iancfift ban allen tuficBetjbe Unepen / enbegroepet langljetcn�e BoogDec�an fjotlteDan centgB anbet, ®tt Derbe jiJotilton te alb�t csrft r�pe:enbe geeft al* fo gotsen tui)ii oft beter Dan be ttoe�anDere. ^©e fango JBoteaa te oo�fi DjieoerBanbe/ t�aetaf
t�ebefteici cojtgefinoopc�n�e feet Bert ban Boute:33s ttoeebe foojte en berftgi�et niet bele ban bien : be bec» be |)cet gije&eEtelt fang Jf�dj�au/ enbe en D?acg�t oot maet met jaeren:#p ijeeft oocfi D�t gBebjeta/ bat Bp algben ttj�t ban bc beften tefnnben gijetomen te/ �itbtBitegoebonben tooibtnebcr tcraerbengBebal' ienfonbetfeefietn © e fiegrier met ben r�oberi r�c/Beeft ffjout lane
gIjefenoopt/gtootraertB/beblaber.6 feec g�eBetft/be bjupbegtootenbeHlaer/feertoot / bebwt�tenlaeft tnp/ en�e g�eeft eenen ftar&entoJtJn/ Die f eer Iang[)e goet blijft. tiDaetom int planten bant root men lut tel ban befc be�oeft te fetten/om �'anber te berfoeten en te becbeteren:pp fiact tuel tegen ben bojft/ont bat f)p geeft eenen Ijoogfien fituptfe. ®e heraut g�e[)«tenftaett 25ojg|jconsi/Beeft ben
ac�tenbe natuetc ban't ttitt 25o?g�eong/ �pljeeft Dett enbe feec f�jert Ijout/tjet mere Blepn en gefloten/ be Isnopcn niet bJijt ban malranbct/be blabecst mib" belbaerenbegef)eelront/enbebeftelefeertoot/beb�# ftefeeE bitDte aenmalranber/enbe fiaet tegen bebojft meer ban eenigf) anbet: menbeftoeftet niet bed te planten/ujant �P te feer ftetth ban betboen/fo bat be gene bie bele geplant tebbe/iufln �aer af ma&en boo; �e laben bertoeriS/enDc bertopen bien fcet Dtere. ® s ^lepne fiotelle enbe bat? $o|be. a»^ toojt littte.1 |
|||||||||||
|
Het VIII. Boeck.
|
|||||||
|
li�
fier�e Ut o�ec b�p&eii jijben ban be plante flaen / om
battet onfetupt betogngaert-planten niet en foube toeropteken. <�nDe men moet ntet altene boojtg gaen met De gade of fickel / maetoocb De gtiebjokcu ksup» benterneoettoojpen/ enbe met �oeten treben / om batfc mei en fouoen toebetop groepen, J�aet eer gijp bat Doet/ (oo moetmen oberai fier teel beften wat rantken oft flapten gbefto»totu5�n/finbert Datfe eerft Dcbbeit gbeplant ggetoe�ft/ enoeinbe plaetieban�ie anbete (lellen in be maent Ban j!Bepe : jac ift batmen begbeert tu befen tgbt / batfe altemeus ntet en fouben laten bptc�ten te bjagben: �Jnbtetvntet/ foo fuit gbp toettocyen oen toecomenben ^obent/enbe f eer ttiel te* benen ce plaetfen Daet ber gbebjeeekt / om Dat gijp te beter baer op Dencbeufout. ^ijuccbs jaet fuit g�P bte begbfnnen te planten /
enbe alle bc manieren oasi oeffentngfje gustosa btemen boet tot oen oottoaffen uogngaert / uptg�enomen bet leggen of (meten tn b'aecbc:toant Doe De nieutoe plan» te meer w geoeff ent enbe gljcljanteert :&oe bte oocb bc ter t3.3l(t oatmen int beroe jaet in bet topen (iet eent« ge fcyeuren met �toepfel/bie falmen af Reben met Den naghel nati ben bupme< %\ m felbe jaet o�ecftmen b'eerfte plantingbe
meft / loei repntgbenDe cube fupberenbe be bojen: «Entte met t'felbe mibbel foo ftojtmen enoe legbttneu baer meft in / bet toelcbe tiooj t'befte fai toefen koe* pen meft/ baer nae bet peerben meft/ Dacr naie �an bert�en�/enbe baer noe t'gbene bat ben armenlanbt» man fai Urggijsn moggenanbien niet/fco fat bp mat' «Helnemen/ oft nieutoe ftoetteaeeoe/ welcbe bet befte t� ban alle bet ineften. jSocfitano be fane lanot- manfepDtbatbe goece tognbieop eenen fteenacBsi' gljen ofc gtupfat&iig�en gronbt toaffct/groot�oeffc* ningljebe�oeft/ maetfeer luttel meft/ om bat bp De plante niet en foube boen boo; ben tgbt baer bjutbten Boetten. 3nt biette jaer fngtmenbeutamkfre enbefletbt'
fie af/ enbe De feboonfte iaetmen fiaen / om te (ten oft jparcojbeten f uilen metbe planten baerfpafgheco» men 31)11« ©'eerfte bouuaingbe ban ben H&ungaert t'3p oube oftnieutoe / isge�eeten b'eerftefptttuige of grabingbe/toaer doo{ bat b'aetbe g�emoebigbet enbe roerltitbet gljemaet&t too|Ot, 3n be(e bouiotiig�e entbetktmen be ppncfpaeifte tanr&en oft toojtelo/ en bat to be boogbfte piamtng�e/ t'toelette gbefebiet in ben foetften ttjbt ban jBeette/nae be plaetfe oaer fp 3�n: �©ant f n bef e coube lanben bte be uojft enbe nebel fubject sftn/gbelgck bo�en op oe �obelfeensJ/foo toojt bat gljebaen int epn�e ban ben �©intec I batmen beet te toefen balfjil�epe. 3B»e ttoeeoe tjanoeltnglje ban be plante ijs/ gbeltjcb
bozen gtjefepbt 10 rapen : fBaet eerft moetmenfeoti' becfetten/ gbebjtb men boet int fngben/ met be fpabe Heeften be ftupte enbe rantrbenp/om batfe fouoen blg> toen ftoenbe tn baren ftant/ enbe ntet becructtt tooien niet eenen ftertke n tuint. 5©e berbe orffeningtje ban be nieutoe plante / t� fa
b'aecbe re fintken enbe te legjjbcn/ maer baer af moet ntenbem toatbtenint ttoeebejaet/ enbe noti) meet tnt berbe jaet / ten toare op fommig&e plaetfen enbe baer toe �etftercbfte�out. 3nt bette jaet botten beboojfepbe oeffening�en/
tft bat De plantingfje f�cee tjs/enbe batfeupt getoo^pen beeftftljoonbout/ foobegintmen bietefincEtenenbe teleggbeninbaecbe bangalftS^llaf / enbe boo) bet feberfte tebalf JBepe/ enbe ban iaetmen be jongbe ftijeutencomen reibt baetmen bjeecbtbe Ijooghebb- pen ban een aerbe otoec bepben jri�en / enbe boo; befen mibbel rami bet fcbaecb.bart gljemaetBt baer <�alu- tneila af febjnft / in btt felbe becbe jaet ban be nteutoe plante/ naebeftertbte ban pet boubt batfe iiptgbe« tonmjen fai beb�en / niet tegbenftaenbe bat gijp af fieect met benagbelenfommtgefpjupten bie bloepen foubeu/om bimbette boien g�efepoi : jBocOtaitfnw |
|||||||
|
b'oberbloebtg�e�'tbon t'firoot ficut/ tut bat betojju*
gaert gbefneoen enbe gemefi tp/foo begint men te ge* oen onberfet/enbe te lepben enbe btnbeu/ om te mogettt jjDUbenbe fterttfie ftfjeute batfe niet en baile nebec teiR aetben enbe onber be boeten: enbe bat g�ebacn ��nbe/ falmenfe fupberen enbe bapentmaer not� eer bat mets bit boet/fo moetfe op gebeoen/ gebot enbe gbebonber� 3Qn metten eetften bant. �B en legt enbe fir.t�et be tantben in ben 3Cbbent eft
Eoumaent nae batfe gbefneben 31)11/ boe iuci batmett op boube plaetfen bertoeft tot tu ^>p;otbelIe et\m j@eerte;enbe om bit te boen/ fo neemtmen be (cRoon* fle fetjeute ban be tonngaert-ranr&e / bicmen fiet ba� ooltoaffento/af-fngDenbesBnmebe-ghefellcii tot op ttoeebnopennaebe bjgnftoc&oftrantbe. ^omtfit^ alo De plaine fttjoontiS/ foo neemtmen banbeeetfte plante ttuee rantben/enbe men legtfe foetel�c in b'aer« be b'een ban b'anber/ onbec aen be boet/in ben put bte gtjemaeclu m gbetoeeft noo} be ppnetpate plantcuae� na DetbtmeiifetoeDes met aerbe/ enDe men legtb'eer^ f�t joiigbe rancbe(eer Diepe/ om batfebet tiaefte jaee nae batte gefontben toert/ enbe be fcbeuien net gelept/ fotibet vu.iigb letfcl fouoe mogijen berbjagen bet nu|�: baermeu baer mebe meftenial: tuant nimmermeer en gUeeft men De principale bJ0{tei oft moebec eenigbi meft maer men ontft�oeptfe toel tn �Loumaent etme tn oen l�bent/ aio men beg�efonc�en rantben meft geeft/ort» batfe te beter ontfang�eu fouoen De fneeutti enbe bjet regbeu-toater / rtoeUbefienbeboetmaco Ditherboaigtoepen. Baer ben «©ogf� m�et men be 3©gngaert iamt
optecl)ien/t'3pouDe oftnteutoe/ enbeopeemiteuto� binben/ombe aoojgaenDstoermte/ De tudebe foube mog�eti flftdsi enoegebjooQbtbebbenbeeetftebin< bingbe:enoebangeeftincn ttoeebanDen. �©pbeb&e« beeg�^ten tefegg�en batmen te fjalf^Bep/ eecbat* men be plante opr�tljr/bie be|joo;t te botten oft febea - ten af te boen: enDe Dat boeube ojclboofbem tefiett batmen be jjiintipale ftbcuten Die men fai (ten bloepen/ niet en quette/Dan aiffer te bele i$ aen een ban De pini4 ctpaleftruptben. gnoebet�e oeffening�e/ betoJe�r&eg�effBtebt�i�
<@ogftmaent / rec�tmen op een nieuio �ieber op ben Wgngaert / enbe men �erbtnt �em baer nae alft foet toeber na : na ben regfjen/foo roertmen b'aerbe met bes fpabe toel foeteltjcb/ enbe men toojpt }jet quaet bsup� onber be boet:en fomtjjbt^ ift mut een boebt jaer lo// foo toiet upt bet onbrupt. 2Botoen befe ojbinatiema* nieren aan boen/ fuit g�p toeten bannen 111 bc tosjn* gaertaltgocg moet bebben be fpa�e 111 be banbt / bic baer totl pjofgt af bebben: en baer en Dienen bnecbtgi notb jonclitogf� / pjtncipa�jrK in't fintben banbe jongbe rantaen enbe in De botten of fcBtutenaftefte" fien. metten cojtftcn gljefepbt/ ban alle De manierest ban boutoe ban ben BDijngacct bter toen int langue
bec�aelt /moetmen berftaen tntgljenerae�/ batmen in ben $bbent booj3�er|inif|'eeiibetn?louinaent fngt benieutoe g�efoncnen rant�en/ enbe men fupberc b'oube ban ben bcoHeben, jactc / ontfrboepenbeDeti boet banbe principale punte / enbetoc�eromfatfop nerenbebe gefoncben rantben/enbe meftenbe fa berte alft noot t0.3In be JBeerte enDe «piti foo fngtmenfe/ enbe men maect pet nieutoe g�eplant. �>p ben felbett ttjt ontfeboeptmen be togngaetben/enbe men meft be gljenebie't ban Doctt �ebben : cojtss baer na falmen Die moeten tneberom betben eer bat fp uloepen /enbe met» ter bant bejong�efp�upten af boen/ p;tt.tipaltjcfeabc men fai be bbeuten nbtlj foo mate fteu/ batmenfe lat* telfal beboetten te gtjcraSen met be btngljeriS omof te floten. �o?t0 baer na falmen bie onberfetten met fra' ben/ enbe binben met eenen facljteu enbe gemoebigen bant/ enbe alle befen tnt gljebuetenbe/ met bergfjet en alle be manieren ban boutoinge Ue top gier bojen ber » blaectbebben* De ma-
|
|||||||
|
van de Lantwinninghe. 117
|
||||||||||||||
|
De maniere van deftWijngaert teftckcnof�nten,
CAP. XII. De �BgngaertmacB gegrfff�ttoo?benop�©gn'
gaett oft op bomen. SDgngaett op �©gngaerbt �ao�t gefteben tu ttoee manieren/b'eene op Den ftrupc/ snoe b'anber op �e cantile. <©m te gnfften op Den 'fitupc/ fo moet men upt-aiefen/eenen grouen ftrupc/ �ie uafr «tbc bol fapj� isy| enDe Die oot niet te out en W snDe fai gftefne�en toojben/ Diept ncffene" Der aetben/ of bat pet befte isv eenen boet in De aerDe/ om Dat De �riffie beter groepen fai in De aer De/ Dan b�pten b'aer � be. ©e griffie n Die men fai toillen inten/ fullen ronbt toefea/ba|t gebbenbebeel botten bp ben anberen/enbe. gfggcfnebenint biefeen ban Dei: jBanen/ enbegpeno* |
||||||||||||||
|
r gpelte&en �nojben/en�e bat) omtombeii mt nat pm«
pier/offtefiettn een ajupn (bjantben ajupupflptfeer; De flupte maffen) enbe plantfe foo tn Deaerbe. #cm* mige raDen/Datmenfe Dicfttoit� met toater befpjoepen foube/ baer benjoin tn gpetoepri« m tot Dat fp Ija�K fepeuteupt-gpetoo/pen. �>m beften te Ottima ia be Hente/fo moet men een
Hupte ban blaeu beften griffati op een aUriecSeboom. <©m Djupben te minnen oie be beften (lebben foin *
mige tott/ fommigljeftoett/ fai men moeten nemen ttuee berfebepben nupten enbe ote imbuca beur fplg* tea/ toelgaellaenbe/ batDefpIerenietenBomeinbe. Knoppen/en batter ban Be? mare niet berlcjen en gae/ Dan fai men tue aen malcntioereu boegben enbe paffen/ fo na aen een btnDett/ bat De fenoppen enbe botten tegen |
||||||||||||||
|
men ban ben firuptfe enDe boet banbentEJ�ngaer�t. malcanber bomen/eabegBeraetften/ fooDatoertw*
|
||||||||||||||
|
We maniere ban Die te griffjen is/Dat men f�eec&et in
ht»n Ir ri inrit ht» irrifripn miri^if rtiM>i>tiftmri<»rrt n^ha
|
a~ "--'.■■-»«"»�� »w»i»4i. ics» nu musi menue
1 «SSllS5iSel6!nlWn metPan'P'«/ enbe met bette
loflgmat�tigijeaecDeDecben/oftmetaiupn-frliellen/ SfflBSSKr* *�"" ' * Mfe
<©m ben ggefieelen Sinter ober biupben te betoa-
ren/ foo moet men Die fngDen naer be bolle mane/ iti fegoon bjoogp toeber/ ontrent at&t uren fmozcmen�/ alp ben ba�to alri.be toegfi 10 / enbe Dan fie&enn» 3ee- toater of jte�cnDe peftel/ gpemengt met een toepnia� tonnsyenDelegggen baer op «�erfte-f�ro. gommine tagfcn1 Dte tn baten bolmoft/ of in een battoeltoegt fioptenbegeluteert: mnberetn gontgg; Cenine flrtic* fe^metfap�an^tetepne : «nberebetoateufeat Van de zieden des Wi/ngaerdrs, cndc de remo.
dien daer teghen. CAP. XIV. r^cp�ngae�t&r�B�tfomtgt�letfelboo�'tguc*
y toelt ban ojtnben/of doo} qualgctoeften enbe on, SfNf* f e" 3®gn-boutoer /Se femeS�
fpabe gequek beeft, jif�en fai be geguetfe plaetfe bec* ton metsten of^tDapen-meft/gemenStm t fub' tBlcaerbe/en�sDu&bJiipD'aerDeptrtenbarrontfE bebojbentoojben/ iftbatmenopbiberfcge piaetfen
Djooge mefi bergabert of f�ro/ enbe alp men oen Saffi naBen�e ftet/'tbper baer in fiefien: mm ben roorS we baerfalupt-blteg�en/ falbeBratfit banbenboiftbS fien. fbcfttansofgftebeurbe/batbe�l^tjngsertbflrt be boi� beboiben toare/ enbe batter muJSSSS beb|uc�tberIoieafouDe3�a/ foo fai men Die Kaf. fngDen / om Dat fp baer firacfit fottOe blpben Bonomo be: toant ftet naefte aer fai fp DUbbelbe C boojtj�toengen. «fnryien <©mteber��ijbenenbete bjefien ben it�bei/blemett
alrebe in De locgt ftet �ang�en/ten cpnDe bat Bp niet tn foube op ben �©�ngaert ballm/foo moetmen tont om T�VSmm�tbimUm/ mtb^mnt!^ff(ti
Negeen be nebefc bic ben �©0ngaert BercB�h/�fl�
Bebben/ moet men ftooten�jojtelbofte blaDeraban
toilbe ConcommeriS/oftbanCoIoqmnte/enbetn toa"
ter te toepmen leggen/enbe baer mebe ben!©�iiaaer� begietenA als! be mefi g�ebaen is. jBen fept/ iffbat- men beiLatttttetoomenqnbeE ben U�gngaert niant/ bat alle Bet quaebt ban Den mijt ballen fai o» be\m* toer-tac�en. r ***«* IBen fept/ bat be onbjucBtbaer ©gngaett bzucBt^
baec ggeitmctttt too)Dt/ ifl bat rrien ben firnptn (relie menfc�en ptffe befpjoept/ enbe allenf Beniaet Dimmen op ben fttupcB/ enbeterftont baec na rontromineleD� mefi met aerbegB�mengt; enbebeferemebie moet tn
ben!�erfftgfiebaen3gn. JBen fai mercfien bat be 5©0nflaerbt �ocBtt��»b�
ban noobe�eeft/altf be Wabers feet tot 3fln/ maerm |
|||||||||||||
|
�enficupcKDe griffien ontrent ttuee btnghec� Diepe,
3S3efgbeI�'t60 fuit gbp Doen/ tf� Datg(jp Die totlt op De 1©tjngaert-rancBeri griffien. <©p De felbe maniere toojt De �Bgngaect gegriffgt op bomen/als Stricene* �m&/ Pjupm-bomen enbebergpelgcbe/ toaeraf bat «olumella feer bjeebe fcpjgft m 3tjn ©Im-bofcp. Sommighe fracye ftneken aengaende dcri
Wijrgacrdc. cap. xnr.
S#mm�ge «©uberjs Bebben groot toert� gemaeclit
banttta�el i©gngaerbf / om Degroote atar&tbte «jaren togupeeftteggen De beten Der .�langpen enbe an�cre fengtiige becfien/enbe niet alleen De topn/maer ooca De gpeftooten blaDerj� / gpelgcb een plafter op De Siete ghelept/ enDe ooca bcaffcpemei ban paer tanc&en. ^emaniereban�ie te berepDen/ W bat men fai fplg < ten De flupte Dte men planten Ml/ benebeu Djp of uier toingecen berre: enbe nae Dat pet marca upt-genomen i& / foo fai men f n be plaetfe ban bet matcb 'Sttatol baer tn boen / enbe ban met pampiec omtoitiDen enDe ^n De aerDefieBenbegbcfpleten 3pDe.. Hnbereen3fln metoefe maniere niette bfeben/martlio&ten^riaael op Ds tuojtelen. <©p befelne maniere matlj men be to�tigaert laperenbe maaen/ tftDat men eentgg Iara< tgf �o�t in be ggefpletcn flupte/ of tft bat men be tooj* telen met larerenbe Dingen nat maecBt. jBetcat nocg « tang bat De fluite bit ggefneDen toojbt om te planten fcan be trtalsle oflaratpe �Onngaert / be Brargtniet begouben en fai banbe moe�er/om bat be^ciaael enbe an�ec laratnben/ met lauc&gept ban tgot �aer firacy t tn Den �Prtngaert beritefen. , ^©e HDgngaert fa! l�gn boo|tb�ngen/ Die tot l�aep fa�berteetsen / fftbatmctiinfteueuanbcCetta&el/ �|eulffip ofoBpnim in De flupte Doet/of fap baafBan � bjago^a boet tn be fplfte oirg�ptit Den fituptu banDen 3©ijngaert g�jemaecSt Ijebt. t©e �Ptjngaert fel oberbioebtgge b|utgt�n bjagen/
enDe goe�en ftsrc&cn bign/Die men fai mogpen beuoa' ren/ boojt brenggen/ tft Mt De �Bgngaeit-fngber/aliS j^pfefngt/ met bepl ggecroont id : Biet te mm befe< Berfte ttuDDel is / bat men cgefioot�n <�etaelen enbe fl�emalen ©itfen tn De geobben legt, <©gp fuit langlje eer De ^jupben rg'pe 3g'n/ toeten
offer toeel togn� fai getoaffen 3gn / ifi Dat ggp met be �iingecg litOtcliicb een befte ban be bmpbe tcctbt/en�e batter toat upt bomt. 3Defg�cltjth& een goebt liojen « jaer t& een goet togn-jaer. ©en regpen ban be %xn* Een i0 een boo;>teaen/ Dat De totjnen fimb enDettratS' t»g� 3�a fullen. <©m be �©gngaert �aef� te iboen botten / foo moet
«ten bc Bnoppen ban bc ranc&ebte berfcg i# gefneben/ met mater tomben baer tn Salpeter gemeptu t (jeeft/ enbe �jp fai acgtbagOenbaer na botten gebbett. |
||||||||||||||
|
mercbuptbeflurteDiegBpto«�rp(ant�n/n�«K^
�peDwleflupte/ maecbati�etbeelbatmbea�tDeffll'ofrnenfcficnpifTer *iw*mvmt&mfwi
|
||||||||||||||
|
HctVI��.Boeck
|
|||||||||
|
ilS
|
|||||||||
|
D� maniere van de Druyven te fnijdeu, endc �i�n
W'Jn te maecken,
CAP. XV.
DCnlaetf�en atbept Dan ben ��tjugaert t� te fng*
oen enbe te petffen De bjupben/ tju mime met m be�uoitg�eDaentetooiDenDauDeniop-maii / uoo| bat be beften tfjps jijn/�ettoeUiteme» umteubeftet/ al0 De befieti f tuect mojDen/ e«De Dat De fieenlisng uait be bei ten 1)«" fwect toouen / enDe gDeD«l Djoog�je af» gaen/etiDeff!)epDenbaii pet btniienlte ban beb�jte/alg men be �jupbe upi-Dotivuet. jif�eti moet oe DiupDe» fngben alfi ft�oonenDe lilaet Die�et i$ / jae fob bette al|i mofi�elijtli 10/ int belten ban bet Mmm/ of ten minften/iiaDatfeacljtBtenoft�JttitieuDag�encutis/
enDena De Dat fp ouoet »g/ ujant De tuijn 10 beta en�e blgft Dteis te lang�et goeot. ©ooj Det fmj�en Dan ds DjupDe, moet mm a�e 5911 Dingen geteet lieb�en/alj�/ boj�eu en baten/om De�cfien in te leggen) fryetpe fnri meffen/ Daten Die toe! gebonben/ getoaffrJjen enoc ge* f up�erot 3tjti/ tepne feuppen/ ftfisppetp/ tobben cube Djaegp-fiotben Die Daet toe bequaem 3911 / D� petfjeu Dettoteit/oerepiugt/getoafTc�cnenD�eefroffeettmes alle De ggereeifcDap Die Daet bau kood* ip. ®e Qjgii 6outoet0 fullen neetfidijt�f�0epDen be
blaDeten/oiitgpe fiiete/D}cog�eenDe �ecrottebefien/ Dan Ds t�pe enae gefteele/em o«t fp Den totjii ukt Dsn* teren en fouben. Cubeomfeet BoeDetietiDelethecMt toyn te �cl��en/fal men De eDel befte Dan be @Demepii8 ft fiepDen/eiiDe De untt� Dati te f tactre/fon�et te men* genttoeeeDcl fooien ffameii/gelijcS oft men een fet:,. pen met foete mengijDe/ en�e tuitten Die fiertlt tg mes flesten enbe�oogeDan Deitoe. ©e afgt�neDen�Dmw Den fullen fp Djagl)e» m Defeuppi/enDe fullen 'isai�Det> DaegBgDelgtltbaettng�etteDenU�O�Den/metfiikfie^ neeif�tgDcpDt/ Dat luttel befienaeu DeDjupDcgyelieeS blijben. mttcDetS en be�oojen niet tegaeu m ba tupp�/ fp en Oebbeti eetfi be boeten gljetoafit�en mee Denlit�aem feet |c�oon/eubs gegokt met eentg� �em« De / om Dat Ijaet f ujeet ben toon niet fynbeeeu en fo»i> fouDe/enbe Daet niet eten. jBen fai De gettsDcn Djupben laten ftebeh/enbe OeeB
toojDen tn De �uppe jqrftp. uren/ mtet of mf n/nae bat stien Den to9n yebbcn toilrtosnt bte iangfifi jn be I�up^ pe g�Moben heeft/ biet� gtoffi/SSaet/toot enbe fieit s maer bte sr.tnft in be Buppe gefoben fjeeft/ is Den htf* Igcfjf�en enbe ftfnjien. 3ftDatg^p fiebben totlteenen (iertben enbe Sracfif tgDen togu/ foo ftilt ayp De feupue; moeten Detfeen met eei�g� betfifel/ cm Dat'ben bomu met en foute upt-bltegen/enbe De bracht ban ben tonn Dergaen. <afjpfuittueten DatDtu tonn lanofie nbe- noeg tn be Buppe rjef�aen ftseft/aljs gijp fuit f�en/Datfe riet meer en bobbelt/ nwligem fofjooge mee� eu fief* fetrenbe tetftent Daet na fuit gijp De to.�n af trerBen/of Dooj Df n tap ban beneben /of gieten ban boben Dooi eert manbc tn De tonneiiifulcften tot�nis gcmepnl�tB a�e* neeten eneftd b|Mppel ten 5? bp aDontuere Dat qjj» foo totlc Ijeeten begijene bte ban De beften loopt/ 'eet Dat f» gljs treDen toepen in De Bupye. i|ct mawB ban be ae * treben bjupben/bser notft eetuge fubRantte Dan tofitt fu i0/f�lgtjeb?neen toojben in De perfjfe/ om Daet upf»-' gbeperfi te toofben/ enoe Dem Daet aeben/ bjp ja biec Djaepen of Beeren: fiet i& toe� toaet / Dat bp foo Dele te onlteffeltjtfeet fai 3�n : maetbaeromme fuit g|)p alkeit flouben be fapDrt D|uppel / enDe Derftfiepoen Dan hm �fjeperften togn. mm fai De baten niet gfieheeloB* bullen met Den moft/ maer ful�cn f�at fpatte Ijebbetii' om be mofl te laten 3teben / enbe fijnen ftfjupm gfie* matBeltjcfeop tetoerpen : /Ken falfe bageliicBiS mos* tenop-bulleii/ enfcebatfoo�ang�e/ totbatmenffet/ bat ben totjngfieljcel fijnen fetopm cp-gBebJomen oeeft: enbe ban en fai menbfbom-gaten notB nte� Poppen / maer eer eenen fteenofte Siop-bommeleo» rjljen op bet gat ban ben trar�j�et. �nbe afe men fai ftwi/ batb�toijnglj�B�ei fiillew fonbttfitbtn/ ban |
|||||||||
|
q^e ©gngeett eDceaecfetfottitgt�feet te bjuppen
ofte tranen/ icaer Deur uptbeurt/ bat bp ghebeel 3tjn btacljt berliefi. 3Betemeste te/ temascBen een quet< fupje tn Den ftrupc/ etiDe Die te Itrgtben met ouebte op De �elft gbefoDen t�/of oocB met bioeffem Danoise /Die nuj� gef�tittu en 10/en�e Dan befpjoepen met fece fliw ben 93911, 33e t�gngaett te' fornttjtB' niet bafi Roubenbe/foo
batl)P3�n DiupDen laet ballen: DetcBentnsan/ alp De bla�ets mit �iioe b|oog�e3nn/enDe �e flupt�n bjee�t/ jban�elutB e« fac�te:t'fdbe fai moeten gpebetett 5911/ mecafftpenbieg�tfiagijetunbcg&emeng�t 5911 met frmhen ajgn / enbe Daet mebe fttnrBe» Den Doet Dan ben 3©tjtigaert/enoete bsfpjoepenal'tgene bat tont* emaen�enfrtupt&is'. ®eTJ0pgaectbte febeelgoufgBt�g�jt/rnoet men
feet Siojt fnjj�en/ en�e tfl Dat bp Daeromme niet op en �jout/foQ moet men Ijem ontfetjoepen / enoe tontfom �eti fmipcBleg�lW itWec-jant enbe toataffthenoft fieenen om ie bettoclen» Sftoatbe befscnopbeuftotB berDjoog�en / n»«n
moet af plucBsii Debuten Die Djoogije 3911/ enDebe atibete natmacfben met a3gn eube M?gugaerDt-a|' franiate famen ggemenggt / ofte�ooj�etfeetfeec* fie Den bo�t Dan Dm Wpgaerbt metftellepifle bc» flteteu. ® aer 3�n f ommtge ��tjngaetben toaer op De jon*
gpe beeflen umetteii/cet �atfe toelgpebeet enoe tgpe 3911 : <Segben ecfe fiftaDe moet men op De toojteleu leggljen/ oube affdjen of fa�el / ofte oocfe toutfomme ben f�rupcB/ 4Be�fre-nul/g�emengtmet 15o|celepi�c jset. �>m f e beletten Dat De beten ofte aeffetn ban De <©ffen enbe ��oepealDte Den �©tjtigaer$ feet filjabel�c 5jjn) Den felben giicer, Ijmbet en fouben Doen/ maerfcf tia�Deboe�baneltBenfttupcBbar.be��nngaett/met toatc� bast si: lep? ban #ffen ofte �toepen/ geaeptSt etibeme&e facljtegfiemaecBt 39«/ toant De «©(Ten enbe lioepen ^«ignfoofeerDenftantfeban (jet fetoetxia m I �atfe gftseuftng ontreitt ben 3©ungaerten fullen Bomen. ©e&upfenen en fullen Den �©gnga«rtniet beDer*
ben/is Dacment f unmee/baerfe meDe gefneDen toojt/ bef�rgcBe m et i3otBen-bloet. <©m te maften Dattetgebierte/ taf menfieet�©gn«
gaert-fptnnen.be SiHjngaert meten bebet�en/ foo fai men Die bp itafftte fngben/a�s De ^ane te fut teecBen Dan Heo of J>t|)�?pio/ bau Jbagittatiug of <�auttu�: <�5f�e men fai Den ©tjngaerDt begieten met toater/ baetin gfietoeptBt ijsbbcu tljtc�i Daggen langhmbe abonne/ tftien �tbier Kreeften ofte ^ee Bueften. «!&e JBt eten Die bet gau�t ban Den ©gngaeit bebet' Den tot in bet mercB/ en fulien gheen fcfjaoe Doen / tfl bat met;ben ��pgaert-flocB jtttKBtuiet<©fTe-B�lie of�5el�-toet» 3&e %i feite/ bet �jeic&e een bcefijen t g Dat De jonge
5©rjngactt fepeu�naf etet / en faiDefelbe ntet piiiDt* mi/ tfiDatgljp�temetfutj-mef�eufuBDt/ DtegDc* fmeert enbe bef�re&en 3fjn met olie / Daet befe beej�eu lngfjefoben3iin / ofbe itapfer.enbfemenbinDtopbe ��ioofelaerjS. «�&efe ftiw temebte fai oot& te paffe bo< men tegmen Heeften/ Djojmften� enbe f pinnen/ pjfnti< palgt tfi Datmen be DJijngaett f ngt/met meffen Die ge* fmeett 3fjn / met olie Daet fpaenfeue Diteguen fn g�e* �Dcpcfet Rebben : <©fooc6/f�ogljpfttt/ batbe3©tju' gaett Dan befe beefien bebojDen �3ojt/ foo fai men ten gatfume moeten maBen met �^etts fjoojn of «©ffen* mefl/ of met ben pojen / bte De �5et� en depten aen Den Doet «ebben. ^efg�elg�ft0 f)inbert feer ben Wp.qmt be %m>
toerboom/�lafe�aer/ enbe be Stolen/ aio fp op een aer^ be enbe gtont geplant 3fjn/ enbe aiDetmeeft De Voteti/ bf e fp oorfe ftet meefie fjatct. 1©aerom bat De ge(rpic&* te t^�n-bouDjerutmmeimeerfflepenoft planten en fai t'n5�nen hjtjneaetbt/ nctj) ^olen/riofoXaMtoet* boomno($3|afclacr. |
|||||||||
|
van de tant-winninghe.
|
||||||||||||||||||
|
»,�.»��»»>■»»�� wuwMvwviiiiu / Huween locgngpe
i�lnmx : toant men margis inbe Belber niet Doen booj Dat De moft gftegeel gftefrtlt i? > ©aer en tufftljen fai sen neerfiigft gupfman fteti te malien fijnen luyu boo? ^i�iio!C»a«0 rebjincBeu : etiDeDaerroefalbpberga» beren Dec mact ban Den togn/ ijet toeltBe mact een of ten�oogyfien ttoeeperffen gheleben falfjebbenin De tJerffe/ euDe fai bie toojpentn tonnen met alfultBen quantitept toater? al? ban nooDe fai toefen: l^pfal beter 3gn/i|i Dat pp ggemaeebt toojbt met het mart! ban De ©jupben Die maer gijetreDenjnn. $ae bat Den Wgn g�efeteti i? enoe g�eheel geklit/
foo maeftmen fiem Doen ia De laelber/ De toelrfce f ia�n moet teggen Ijet j8oo|Den / enDe g�eplabept ?gn met fabet ofte Droghe aerDe / enDe ggefegepoen ban alle quabe teutten / peert? frallen/ cibateti/ ftoben enDe tuateratbttgfteplaetfen. ©aeren fai oocBnietgcflo' ten 5 on ut DenBelDeroat eenen quaben teuthe beeft/ abeldcit �ae?/3Looc6/<©lie/ iep;: toant geen Dttit� en �wm foo haeft befmet ols De 1®qn / pnn tepalgtB De |
||||||||||||||||||
|
togiibeeliupber»
Der�nberepnbert�banopanDeretgDen. ainberrfeg< gBen/al? Den 5upben tornt toaepet/cm bat befen tottit Den togn feer beroert/ enbe fulcfefi toont Dp alp DP t?* maer 't$p ftoe Dattet totl/ men bel)oo;Dt Den togn nier tmtjiteren tepjoeben : toant eer Dat men ggegDeteti Ijccft/ foobuntEtteen Den fmaetfie ban togn feer nap enbe berDooft te toefenntotD oot� na bat men anberen togn gftepjoeft �eeft/ of na bat men 0« Igf bol geeft. 25oben Dien en macg De pjoebec niet fuer�/ fouts ofte bitter?g�egueten�tbben/ ncrljgfjceiiDinr&bat oen fmaetfeefoaoemoggen Doen beranDeren/maer en be* liooit maer fece toepnigp gegeten te ycbben/Dat oocfe not�ntetberteerten/?. t«I? De fiup?-0ouDenbe man ben togn totl ontf�eet *
6en/en�e booj jgn bjinrfeen nHeenffteb? tappen fonbec �ocftt tegljeb�n / foo moet ftp met een fojef boben een gatfeen bo?eu/enDe int gat et» penne fle�eti/Die op bsp' oe 3Pben open i�/ enDe ttnee bingger? �jee� langg i?/ |
||||||||||||||||||
|
maer op get bobenfie epnbe bat bttpten get gat fiehet/
|
||||||||||||||||||
|
w*:*W« "Hen °°n«^^^
|
||||||||||||||||||
|
�ften/ Datfe malcatiDeren niet raBen en fuifen / »Jt
|
rrr»pfVi07»�vr^�UV''.v,,w',u,J't,-ueiu,;il,:!I!5t em noot*
SSShL?08 �a^ op Iefl8Bcn natte a^Den? of Balco. Sffff r! 59nDe/mac�j ftp Defiraen intbat (reien/ enoe bP fulcBeu mt�Del fai �p 5gnen togn af tappen tot op be moeper/ fonbec locgt te gfteben. Sommighefracysendefonderlingheftuckenacn-
gaende den Wijn, cap. xvir,
Q�� ft "?a,?e" bat �e rt>off niet ober en loaeint fte*
^oeh/ fo fnlt ggp rontfomme het bommeoa S'ban Fango? Dat De moft fouDe ober gaen/ iSSgffiK! gett ban f olepe of ©ergg-munte/of bangrobSet «olepne/oft g�pfult binten ban ftetKatbatt
bmnen beftrqtfeen met ^open-melt�s of lees/ iSS aii bat g�p gergDeDeefe j'aer ober �ailbt moli t�eb*
ben/100 moecmen nemen Demotf biebanfelfgKPtba beften loopteer Datfe g�etre�en tooien/enofoK felben Dag�powun een bat Dat bupten enbe binnen be" peelt w/ tnfulcler boeggen/ Dalket bat mi���S/ enoe boben toel baft toe-gljeftopt .r.et plaf�er/foo fai bemof� lang�ein 3gn foetiggepDtblpben'enbe ftp fai hem ootnocg beter betoaren/enbe langer goet blotien / ift Dat gfjfite bat leggt in eenen put SSSSSm toetoe.afieftoptenoegenaepttneenft!epn&upS
�ett g� bagljet. baer laet liggen: toant om SS!S enfa gef�benftebben/ foolaJ'taltgot?mofiblpben : of fai ootlgoeb toefen Datmenfoetelgtl Debeftenin Kutten toiPbe/fonber te m te Doutoen/ enDeb moft DteDaerfaluptlomen/falgMtblpben/MnDerleS
oe tonnen tn nat 3anbt : fommtgge bepetfeen be baren maniere tn eenen bojne-put / in fulcfter boegfteb/ Dat
oe lanten alicene bapten Den toater HgaBeii. «idre oberbetlenfe met triarcl/enbeban honen fp nat 3anDc Daec ober ober. ? ®m te fienofin ben moft togn ofte toater f?/ fon
neemteetvbjoogebiefe/enbe toojptDie tn ben toon/ fa fai terftont toater na haer tretlen/tnbien baer eroina toater tn is. <©fteneemt rontoeenbe totlDe pepten/ fiintfe ober mibDen enbe repnigftfie : <®fto�bt o�»/ foo neemt IBoerbefien/ enoe toojptfe in ben toon/fff Datfe baer boben op ftoemmen/ foo i&�e t�nn funhet* mDaffeftnelen/foi?Daec toater in. �ommtafieb� f�rgtleneen net/oft Doubt/ of pompier/ offtop/ofte eetitg anbec firo met olie/enbe baguent toeber af enoe (teet&tntbaninb�n�©8R/ enbetretltnttoiDer upt inb«
|
|||||||||||||||||
|
�ften/ Datfe malcan�eren met raBengnfuIIen/ maer
laat fpatte tuffeften bepben ftebben/ om al Set taer beurete ggemac&el�ffeer g�ebifiteert�emogentoo2« ben.®e baten om te fc�otsiuen t'gljebjerft ban te bec* fcftalen DatDen togn gijebeKrt / fullenget loc�jt-gat feec toel g�efiept pebben met fanbt/ettbe met gtroert notft geenfin? aen g�etaft tooj�en/ booj Dat Den rech- ten ttjbt romeni? om De �©gn re Dienen/ ten«Jbp abonuteren Dat De goe�e �upf-mau terfronot oft niet Sang�e naer Den W$n tgt een Deel ban 5nuen toqn ' fo bat te paffe comt/ bercopentolh j&otgtar.? ukbs- �t'nDe aat D'ouber? om te ftebben fnp�erber/ repnDer gnDe fubtrjloer toiin/fpDen togn tn anDete baten tree� Sen/ban Dat De rnofi jqnen fcftupm opge toornen ftab« be/enbe ep.g;eit banjte�en: mantfp ya�Den oe mee* sntnge/Dat oe togn Die afgetrotBen toa? banbe moepet/ in De U0wter een fubtfllDer moeper maetfet / enDe foo fclqftfpootB beter go�bt/ enDehlaesteor&�i'�ecii ce petite Dan op jqn eerf�e moeper/jae oor6 al? 3e togn �ang�e blijf t op ?gnen ecrf�en Djoeffem/Die bet en frraf �3/Datftpl�c�)iel�tBberlteft3�nennatu?rl!c�enfma» 6e/enDe Bcqg�tOarDeren enoe oltlufttgereti/ meteen bette enbe DicBefubfiantte ; ^paenmetcten oor �aer en boben hst tocDer enDe Den loop De? �#emel?: toant nimmermeer en berttoeBen fp ten togn/ ban fjet een bat op'r anber/ ban met Den jSoozben t�int/ cnDein't toaffen ban De|Bane/of bat Delt�ne onoet bJaiS/eiiDe noch niet eer ban E& De �oofe faegoj�en ttpt te feomen/ Enbebel©nngaert te boffen. ^iDeatljtecbc�g�enDe befecaj�upttte/fo raet^pfiobuis/Dat men fai fcnep�en ben oppetflen toqn ban Den bate 'enDebie beneben on» trent De ttioeper Itgt/ ban ben gftenen bie in De mt�De! Iig��r: otn bat ben gftenen Die boben naefl bet bomme» gat �igftt/ meer 50n �ratfit ontgaen i$/ al� al�ecnaeft be locljt glielegen: enDe bie in Den bobem ligt/�aeft hu berft/ a!gs ^tjr.De naefi Den bjoeffem : iBaec Die tn be miDDelfept/ i? geouerigsr enoebequamer tot boetfel. ^efe maniere ban Den ouberis/en tuojt fteDensS-Daeg� nietonoerftouDen/fonberlingeinDefelanDen/toaercm bat top oor! niet bermanen of ft�jpben en fulien ban bitberbaten ban ben toqn. Van den tyc van den Wijn te ontftcken ende
te proeven.
CAP. XVI.
t j� qetfteBentnoetmen DefebooiftBtitfteptfiebben/
* Dat De inutt foo tottellocfttj� 6cQgt al? mogelgcB ie: enDe ban batter afgetapt tsr/poe toepmgb Dat (jet ooeti SP / foo moet men 8ct bat terftonttoeoer op-bullen/ om bat De tognbanj�n 6rac0r nieten foubeberltefen/ Sfaigaen�e �etpjoeben ban oen toqn/ qetjp om te bercoopen of om t� Djitirtten/ oft? Jj�t 3p om �� toe, ten |
||||||||||||||||||
|
Het Vii!. Boeck.
|
|||||||||
|
aio
|
|||||||||
|
tooiben iftbat gftpbaer inboet affcfteu� tsan roobe
i�gngaett : C� - tft bat ggp tu witten 33!)yn Vuo;rjS poepec bau|)onuubatfobtu��l0 eenenfteengefooeu i$/ eubebanb'eetibatopb'anberboetomt'fairten w mengen : *S>ft tft bat gbp tn Witten OlDyn wo jpt b;oo« gt)e wo}tel0 / oftootb groene uau alDcdcp iburcbeL i&m te moften wgaUntt/ foftloptbjiewttceuban eper0 in een ftbotel tot batfe f rpupmeu/ etibe boeter bp tott fout enbe fo beel tognp/ftaetoat toebesom t'fautf toel oubet een/ tot Dotte feer toit tooien/ bullet boa beftgotelmettoijn/enbe boetDatait|ameniube toga tonue/enbs beWaett alfo ben togn. 4&yp fuit wgn maften bte beel water Raggen fai/
tft bat gpp bjoogpt toojteien ban witte jf�alue/ enb� baet fagpemeel af maeciu / jpet torltftc ggp fuit Wo{» pen in ben togn/ bien ggp baer na fece toel fuit rogren; enbe onbec eenmengbein �©e�lD�tieufalotieeu blocm�bebbcti/ ifibatgyjo
in ben 3©gnlegt)t bioepjei^baii oeojuptjeu btegueo plueftt enbe gBeb|Ooggt jtjn/oft bitfcii meel: enbeulgt bet blocpfel enbe bet meel te gronbe ggefotitftet^gu/ fo uert retftt be togn op een otioet bat. 45�p (ulttg�foben togn maften/ ift bat gbp soebat/
UeSgtften enbe fmaftelgcfteui�oft laet ttebentotba� een bnbt paert in gbefoben 10 : enbe als bp e out gge« tooiben t�/ foo moetmen bie tu baten boeit om te mo« gljeugl}eb|uptbetu <©m te maetften eenen foeten togn biealt'iaer�bc�
buert/ foo falmen plutUen enbe nemen be gepele b?up» ben/ enbe latenfe b|te bageu uptgefpjept liggpett tn c® ^�>onne/enbe op ben btetoeu oag� op be nitooagb tre» De».©efoetelfi)gn/batt!9/befupteet�iiippcI/eftwgs3 bte in be cuppe loopt eet bat men t'mett ptrfiet/ moee upt guenomen enoe ggefobeu tooj�eiuenec nae bat pp gbefoben beeft/ fo falmen in neaptnt bien potten bcets cetnonte gbe�|cftett 3rta0/ enbe oooj boet» fonbet bets Dioeffem/oit boenbe fai bp foet/baji enbe oen �cbame gbefont�pn, <©m te maften togn gbclg�ft totjn greeeft/ gpp fui
fngben be ojupben ban ben IBgugaetbt bte �joec[i feer rppe beften beeft/ enbe laten cj'.e oagbeu itibe J>onne bjoogben : <©uben bierben bagb falmen bt@ tceben/enb� ben togn bte alfoo gpemaetbt 10/ tonnen/ toelbeueeifugbenbe batppggefupuert wojbebar.b� �upligbepbtenbe�joffem ai0ppfiebt. Cube op beri bgf�enbag� batbe3©ijn gpefupuertfalwefen/ foo fuit gpp boen twee pent Wit fout toel ftlepn gpeftotets enbegtjefift/oft tenminften eenuont tuacptpteu pot» ten/ enbe palfban befen 3©fln. <©m te maetften feer ertetlenten WQn/ ban een Die
(leegs enbe ftrantfe 10:$eemt een pant bol �iwberp basis $ilgoebe/ enbe een pautbol ©entftel 3aetenoe <�ppe« 5aebt/enbe toojpt bie t 'fameH op bet bat. <©m te maetften goeben wgn boo; be bienfi-boben/
fop moet men merrfteu poe beel bat belopen fai per tpfenbe beel ban beu togn biemen op een f Dagfj fai ge- troeften tjebben/eube gieten op pet mettft baet be togtf af gbetto�ftcnigfoobeelfo�t waters/ baerbpfalmets nocp mengben t'fcljupm ban ben gefobeti Wgn / enbe ban ben bjoeffem �k in be tupp� jgn fai/ toeltftemett eenen natpt fai laten toepcften:t'(anberbaegp0 falrnett al t'famen metbe boeten treben enbe ban upt perffeu/ enbe ban in baten bom batteruptlopenfal/toeicfte mi floppen fai als b» gefo�en geeft. <©m be turbe! toijnen enbe bte bo! biocffems ;tjn ti
boen fetten/ fo giet op fefii&� Hopen �©pn0 eenen pos olie bie een betbenbeel tn-gefoben i�: enbe be \xti)ii [ai eerftontfttten enbe tomen tn gijneneerfien flaet : oft toojpet in f e0 of t fe�cii tuitten ban cper 0 / enbe roert pem toel meteenen ftoeft. <©pp fuit ben1©ijn 51 jn traebt benemen/ifi bat gpp
in ben togn tooien leggt oie gftp te boten gpeftucuwet pebt/enbet'fap tiptgbetrotben. #mfecc beel�©ijii0 teb?tntften fonberbjontfeett
t? toojben / mo;tme.n eten ban een gpe�jaijeti ^cpte longpa
|
|||||||||
|
enbe baer boe? toeren Sp't : Want ift batter water in
De» �Bnn t* / foo fullenbe bnippeig bergaberenaen D'olle. "SSnbetewojpentogniu ongBeblufc�t baltb: enoe tffer toates tn/fo fai Dct «Ufi fmelteti/enbeiis DP louter/foofal bet taltftbaft aen een ponben. fournit' gbe gieten togn in een panne metfttbenbeolie/ enbe tffer water in benw�n/ |o0 fait een groot gljeiupbt maften enbe f eet bobbelen. SSnbere Wojpen een �p fntea�©rjn/iftDa«ct|incBt/Dfle�i0toat�tin/ftnt&et iitet/DaereniiSgDcentn. 3fi battei een rcgljenatptigg j«t i0 / cnbebatbe
bjupttfnnotbopbewgngaert3uiibe / feer nat Woj* �en: <©ft ift bat nae pet fntjben bon bebjupben feer ditti regjjeutijboo bat�ebeften natter jyn ba» Wel Ba» noobc 10/ wpfullenfe uootfafttlgtB alfco treben. «gnoe ift bat gijp merrfet bat be moft / bi� ban fultfte bjup�etuomt/luttel ftratpt0beeft/ BetWelr&egljp fuie mogben toeten intujoeben naebatbpgbetoont t�/b'ce�fte repfebat bp fttbenfat/ fo moet ppterftont toertont toefen/ toantalle betoaterigbepbt bte baet inie/falin ben bobem bigben, �nbe om bat Oe tosti neep ntet glje�cel fupber en fai toefen / foo fuit gbp in feftigp {iepen toiinjs eenen pot fottuta boen. $noet boen De togn ober bet bperfieben/ totfcattet wjfbe beel berteetteube in-gpefobetn0 / enbebjineften Die binnen tiet jaren baec na. Sftbatbe moftbie opoe boojfepbe manieren be*
rept 10 / nae bat bp langbe gbenoegb ggebuert beeft/ begint fuer te toojben/ foo falmen/ om baet teggen te 3ijn/latentoeptftenttoee potten gpefoben beften / tot �satfeg�epeelgfjef wollen 31311/ enbeboen tn'tacptfte beel ban ben moft/ of t laet ben moft gteten enbe lopen boojttbletfattt. . r, BBilt gpp bat be mefi binnen bierenttotntipp «ren
gefeten jp fonbet fieben/ omterfionttegebiureften/ foo tuit een bat metfelepn fpaenbemi ban beucken* fioubt/enbe giet op befefpaenberen ben moft / foo fai binnen be bieren ttotntigb uren be �©gtt gbefeten 3gn fonbet eenigp fepupm op.te toojpen» ^fibatbeiBgntoater inpeeft/ omt'toaterbaer
af tefcgepben/foo moetmen toojpen int wgn-bat ge» fmoltenalupn/ enoe ban t'bomme gat floppen met een fponcie ^h bol oli�n fteeiftt/enbe t'bomme.gat ite* ren tegen b'aeroc/ tuant baer en fai niet upt lopen ban t'toatenof boet ooeftbtengbeneenbat banbepi-gout oemaett/cn boeter in alfo beel Wtjn0 al0 baer in macb gaen/t toatet falber terftonr uptl�pen/etibe be Wijn fai fupber bigben. <©{jp fuit alDU0 maften eenen foeten enbe toel-riet»
ftenb�n togn : jaecmttnat jBpjtbeften / bjooggtfe «nbeftootfe / enoe boet f e in eenftlepn tarteel oft tonne met wgn/laetfe tgten bagpenbaer op / baer nae ont» fteltet enbe gebjuptftt ben wijn. <3t'felbe {uit gbp oocfe boe»! /tft bat gbp neemt t'bloepfel ban be biupbe(p»n > tipalgcft bte ban be TOpngaert op boomen ggeftlom* men �0)tn ben tgbt bat be�©�ngaett bloepet / enbe int bat toomt. �pp?e0 enbePgnboom blabertf ggeto^e* ben tegen be tanben bant bat/enbe gpetoojpen in ben {■uriti/ maften ben togn feer toel rtetftenbe. <©ft booj t'ItcDtfre/foo falmen nemen een Stanghe appel of een Citroen bie niet te groot en ie/ eb befteften met trupt tiagelovf ot bat ftp gbebeelbol;p/enbe foo ftangften in jjet wijn-bat fonbet ben togn te gfieraften / ban fal- men t'bat toeltoe (�oppen.<©f laet toat tiibt� in g�e- bjanben togntoeptftenbe matetienofftmplentoaer of ggn toi lf bat be togn ben reutfte beeft/baee na boet befen gftebjanben totin beur een boetrften / enbe giet Dent int bat metten togn* <©m ban tuitten togn/roobeu te maetften/ enbe ter
tonttattebanroooen�©gn/ tuitten/ neemt een onte fouts/ en too;pt w in tg jen uperften0 roobeu totjng : <©ft ootft giet in rooben totjn/ ftlaer meltftmet toit te totjngaert affeften/enbe roert bent ban beerttgft bag? toel om /en laet ftem baen ff aen ruften/foo fait tuitten tugtttooibfn; ^«stontrasi?/ bitoittf togn fai root |
|||||||||
|
van de JLant-W�nn�ngh�.
|
||||||||||||||
|
iti
|
||||||||||||||
|
^Sr^±�X^^I�^^
|
in't bat betit y et bommegat ten4DIa0 bol qutrfeftl-
1 ber0oberalbaf�toeggeftopt/ enbe laet bat aflenr&f- aeii0 fintfien nae abbenant batbe toijn fint6t/foo bat* tet gla0 a!tgt0 tn be togn fjangge, «©ft gieter op olie ban bigben. Van fommigc wijnen de Welcke dienen tot
t'ghebruyck van der Medicijn, CAP. XVIII;
O JIB^Ifem-togn te manen/neemt �oamftlje 211-
^-'feui/of bp gebefte ban Dien gemepneMifem/pjin* tipalgc bte co{te btaber0 enbe tlepn fielen geeft ont rent een onte/ floot oie eiibetnntfe in eenen lijnen boecf� Die met te baft getoeben en i0/enbe toojpet fo in t bat; ban gieter moft op / te toeten fe$uperften0 tot elcfie once Ifilfem en bat tot bat t'bat bol 10: en laetet in een lorgt gat op bat t'bat niet omme en sere in't fieben ban ben togn. 3@efen togn 10 goet gge�juptHt Stgpen pgne ban be magge enbe ban be lebec / enbe om te booben bs tooimen bte in be bannen 3ijn. <©m togn ban �ofeu te matten/jB(eemtbjooge'iao*
fen/2�ng0, en^onitg/ ban elcjc eben bele/ en een toep* uit j) $i»aff eaeng/bttiDet al t'famenenbe leggget in ben togn. <©efen togn 10 feer goet ben genen �k toeec ban maglje 3nn /enoe bte get ^ienti� gebben. #m IBalrobe $t>g'n te maden teggen ben (*orfr/ fa
moetmen in be befietgbt plurnen tere fcgeutenenbe Helen ban jBa�robc ; p}itinpaincHop magger enbe onggeboutoeoeplaetfen/enbeD^oogenbieinDe^onne/ enoe binben met btefen in buffels/ enbe alfo laten fine ben int bar: in bpfenfebenticg potte mofl falmen boett atgt pont ji�Mi-obc/oro te laten fieben metten i^giu ©aec nae falmen be iBoIcobe upttretnen/ enbebe �©iju feer toel toeftoppen. me. �©gn ban 26ng0 enbe ban Wa�U teseti be pgi�
int piffen:be peertogn teggen ben f�Oflganc6:be %m*
toettogu tegljen be ptjue enbe fectmpingpe be0 bupcr s
<©e JBanfoje togn tegen begeelfw�t/� et toatecenbe
be betbe co;tfe:be ^>abie toon teggen be pgne enbe gel
bettrabellereu ban befnetttoen/ moneti al ggemaet&e
ggelgtn ben «Ifl�m-togh.
<@mC0pmu0 togn te maBen/fo moetmen beCflp^
I mu0 p�ucfien af� fp bloepet/bjoogen enbe floten/ enoe)
9 ban Oie etnee tlepn niact6eii0 boen ir. een bat ban t'fef'
tigli pinten tuitten �l�t'jn.
(©mtcmaSen toijn ban fetonte. jSeemtb�abet'i�
enbe 3aebt ban Cetonie een ponbt /boet Oie tn beertig� pinten togn0/ en laetfefeben maenben t'famen ftaen/ baer na bdet b�n toijn op een an�et bat. c�>m togn ban �^pfope te maften : JleetntbladerjS
ban �lpfope alspn ggefloten / flupt bte in eenen f g'nen boers enbe boet Die in beertigg pinten mofl, Defe togn 10 goet tegen b� geb|e8en ban be Honger/ouben poefi enbe berfucy ten. <©e <0janaet-tB�ntooibt ggemaetfiebanbe �>&«
naet«appel0 bie niet feer rijp en 35111 / feer toei ggeflo' ten/ enbeggeb�entneenbat metfe0fefler0 gtoben roben Wijn/om te ggebjtiptSen tegen �eti floelgantB; tot get felb� Dient aoc� be �o{iioiIle-togn / be jiep;g» tgu0enb�<^ike-togn- |
|||||||||||||
|
amanbelen.-of t aiiberfin0/etet rouble toi�n 'm bat ggp
ftitntfct enbeggpen fuit niet bjoncBen tooien, jfeen lept bat een groot bjincf�er nimmermeer en fai 0|onctien toefen / g� bat gp ggeHsoont tjee met felepne tacrfeenjas ban belt tpp je0/of m bat tip b'eer(�e repfe bat gp D|inc6enfalfeptbitbeerfBen ban^onierng : lupitefais alca fonuic clemencerab Ida. ©at is te feggyen/ Jupiter geeft banbefen S'ogjjeifcergy 3P* junen foeten bop0 laten gjojen.
<©m jemanben ben togn te ooen gaten/ foo moet
men nemenbelubtijle Boc�tiggept bie nptben togn' gaect bjuppet na bat gp gefneb�ti ia/ enbe boen in ben bianca ban ben bjoncbaert alg gp bpncfcen toi! bat Up'� niet en toeet/ foo fai geni bergaen allen ?gnen iuft Dan toon te biincBeti: of mei toitt� togn gem te bjiuc» Nngpeben bloepfe! bah �oggge/ batggepiuc&tig aS<j De fioggge bloepet.(©ft neemt b;te oft bier leoen» be palinggen / laet Die in lugn ligggen tot bat f p fies» ben/enbe geeft be bjoncnaeri0 ban oefen togn te bjinc» fe«!i� #ft neemt eenen groenen toojfrp oie men gge» mephlgtB bint in fontepnen/ enbe laet oie in ben<togn fleroen.#ft neemt toet argt baer be �teeta upl ?guen tiefl maeefet / om temogijengebbenban3ijneper0/ Euectbte in een panne,/ enbe ggeefife ben DjontBaert t'eteiu *©m te maften bat be b?ont Baet0 folter toojben/foo
moeten fp eten tolen enbe tonfituten ban gonicg gge» maect/oft oocn groote tenggea «390 bjincBetn <©m ie rnaa� bat oe togn niet fleer en too|oe/neemt
sen (lut gefouten fpet0/�n�e mafeet baflaen ibomme" gat baer oo�f men ben togn tonnet / met bith g «ene �ut �'petfc ojaggen macg / ma&enbebat t'fperBinaer tecgt0 bea rumi ea gccaet&te: 3i>tt boenbefo en fai Den togn met tonnen fieriB toojben / om t'twt ebbe foui0 tolde/ betoelttebelettenDefubuliatteenbefeparaite/ baer oodjoe togn^tjn ftetcte fccgggt, «®m te matsen bat nteutol bsgn lerftotitbut 55c/ neemt bitter aman' beien njellet�aan eltf ceti once caltfltgo�t b{ie oneen/ fo beeUaoenberbloemen/aloecttotttn tuieeoncen/fto» tetenbebtnbetalt'famen in lenen Deed*enbe leggget �nbeh�jgiti jBenfalbp bef'c naWgBenbe manieren toeten oft
ben togn fa! maggen betoaerttoojben of niet: 2(110 gp fai ggetont toefen/ foo falmen gem eenigyen tgt baernae uertteciien op een anbet bat / enoe De jflgdeper la- ten opb'eerftebat/ t'tnclc�smenobee �lfeertueltoe floppen fai / enbe baer na feti necrftelgtfc fien oft ben �joeffemnteten beranDeEtofteeiiggenquauen reuen enftrgggt/ aftmugggeu �ftauDetb�einDebeeliReng boojtenbjengfjt. gSflDattnetuiietfu�tt enftetglje» fryteoeti/ foo en bar ft men niet fojgen bat be to 911 ?ijn gat fai �mtoojpen: 2jn bien �nberftn0/ foo mae�j men toel betffBert3ijnbat De togn beberben foube: Sdnber (iehtntotia benboDem bant'bateen pijpettanbliet of f ban �iibet biergelgt lic gout bat binnen uptgegoelc jan �nati) toaer boo| batf� toint na gem tret�en/ enbe boojfutHienn�ibbel3gnfpberfebertban benteuc&e ban ben: bio�ff�m enbe na be quali tept ban bien genen fp oojaeel ban bequaliteptban ben toijn.&ommtgye *iao>,fegggen bat dooj be bec�fel0 ban be baten / in oe toeltlu'til oat f ? gDeboel�n eenen tognatgtigfjen fma» 6e/ foo fegggen fp bat goeben togn fai uiefen : ifl bat |
||||||||||||||
|
eenen toatevatgttggen finale 10/ foo en atgten fp bien
top niet t��le. 3�nDer pjoeben bat aen ben" f mafte ban ben togn / be to�icue ifl bat gp ban ben eerften f c�erp t0 / foo gopen fp bat gp goet fai toefen : jBaec 10 Ijp flap/ter contrarie.Sft bat be moft alb ftp getont too|t Uctenbcliimnrljtiglji�/ get 10 een tenen pan goeben mijn : oftiflbatijpt0fonbeteenig�e(lertBU/foofa� gpDaeftberanbeten. #m ben toijn tot allen tg'oe ban ben jaete goebt te
Dou&en / toojpt poeper ban Slllupu in bedonne baer be meutoe ton n inggebaen t'0/ #ft poeper ban nlepn gljejloteu fout/of t felepne. �epfienp npt eentge lopenb« |
||||||||||||||
|
Van de gebrekenende geyal die de�
Wijn toe comen,
CAP. XIX.
r\� t�gn en 10 niet meer b?p ban ftyabe en otigge »
i-^bol/ban alle anber bingen bte onbet �i gemei 3gn : maec om te �oowomen alle fo|tttpnenbie'bentogn mogen toecomen/moetmen Dit tosi 0 eu neerflelgtg b$ baten bifiter�:nocgtan0ban batbe to^n�fnllehgebect enbe toeflopt jgn tot galf J�eette fai genoegg toefen/ bannen ben totjntefefenDecttgB baggeneen0toebec og bHlle/eitb« t>m noe ttoremael�; maec aW be Ww begint
|
||||||||||||||
|
Hec VIII. BoecL
|
|||||||
|
2,11
begginttebloepen MAtofltw/ ombatget bloeffem
niet en foube te groube flaenenbe ben fmafee ban Den tonn be�etben.iloe Dat �eetectoebet fai toefen/ Sjoc men De tognenfal DittotlDer moeten bifttereti/en met opBuUenbercoeleii/erbelut�tsebetutoaiitalfo lange alg �p fai tout jgu/fo fai �p goei binben. 3ft �ac oe togufuec begint te lu o^ben/fo moetmen
in Den bo�em ban t'bat feiten ceubolle bcupcHe toa« m ft feete loei toegljeftopt/ baec na r bat felbe feet toel tmjtoppen/latenbe een felepn locgt gat open : <©p Den bet�eu Dag&fal menbepotuptttetBen/ umctsn�at men lm toatet fai fiiittucnbebitiben enDe De togn fai fupber enbe goet 3911, ©e tognen toojpeu gemepnltjc Oet gat om ontrent
�Jalf aumuis/eiiDe g�eneral�CK al? De �>up ben toin�t Xuipet/�etfpiu De^omecoft totiitec/al{i feet tegen» ocDttgtj�jeDettj�/ aett-bebing�e offietcuen bonber enoealsi be to�ngaetbenoftofen beginnen te bloepen: <©mt'felbete beletten/ foomoet menate Ipfteoen baet in boen gefoDeu fout/oft oot&aontufroumartfee 5aetmetgetfte femtlenenDe 3lautoer-bl�Deiei) :oft tonugaett afftljen met g�ebjOHen bencuei ^aeot, 3tn« bet ggebjupchen bafbamgl�eti remebten: ji*eemt&p» boet taojtel en�e �^gfmu�erfe�upt/pul��vtfeect/enDe Big De togn gtjefoDsnfal nebben/ foo Do« Dat baet tn/ enbe De toon en fai t'gat met om toojpen.^it bat top ootU pfet �ft Deeffem ban �oggljen oeeul) / of t nepen lcBptaen t'Detfelb.ui De baten/ oatbctoaert oen tonti booj alle �jin&tt Die �)cm ban ben «©onber of &httm fouoe mogyen toetomen. ^>oete SJmaubelp g�etoof pen m co�en totjn/beletten gem ijst omtoojpen: *©ej3 gfje�ijciifi Doen ootfe D'affciien ban De epefce blaoerg in ben tonn ggelepbc. t'jBeelban �etottte �3tifenbe* toaert bentonnbanljetomtoojpen/ enee �out gem Boeot/ t'fel�ebocti oocii Defluiteti ban S�lupn oaec in gelept.^ee goelyct oac» ^oif�t/Calift/fant enbe placftet. SSft �at gebeurt bat be togn omg�etoojpen is/ foo
most men int bat tuotpeu een tamelgctt goet Dee! ge- bjoUen pepetg/ enDe neoj i 'befte/ beranbeien bat; bate fleemt ouit ban fefeet eper� / ftaet Die feet langjje ts� batfe jeetfcgupinm/enue usofpetfotntbat/ enbe toe* rettoel. «©ft neemt ttoaelf heeften ban feet ou�e ofcetnoten/ fteetutfe aeneenen Djact enbe laetfe on» Deru'affegeni� bja�en/ Ijanggt&ie g�tljeelgeetin't bat metten tonn / enDe laetfeDaer in pattgljen tot bat glip ftet �at De togn 5911 coleut toebet gge&tegljen t)ecft, 30 �e togn tnrbel / foo fai �P feet fiaefl �ilaer g�e»
maetiit tooien metgingotlgof ueecnenban jpetfc fieetien / of met tott ban eperg enbe een luttel feu�0, 3Snberftn0:j!ie?mt een Ijalf pont faillie olupn enbe foo beel f upc�ertt /pulberifeert befe toel ulepne enbe, tooj* pet 111 liet bat. «©uutur ubat beu togn bcberben toil/ neemt ttoee
oft �iteep�ts/msenfi togn uiaret/ neemt alleen ben 1 Doper ban een ep: enbe tfi tuitten togn fo neemt alUen 1 g et tott ban eeitep. ©an neemtbjte oneen uepfeen� upt een fieccUlopenbe tibieteenbe pulbetifeettfe/enbe | ttoeeoiicen fout� toel [iUpneg9efiooten:meng�t Defe ! bingo�n toel onbetecn/ enbe Doet bon ben tojjn ineen ! anbectepn bat/bat necgeii0 naenteet6t/ eubetoojpt ban baerinbefe gepeeletompofitte/ enbemengljt bte onbet ben totjn / allebaggen bgfoft fe^mael onbet malcanbec toetenbe D}te oft biet Dagljenlant�: jBaet merc&t bat Dit gDebaen moet tooien/ eet bat jjp gije« �eel be�ojben is/ toant toaet Bp g�efieel bebojben bit enfoube niet �elpen/en�e {)et toate ai betloien atbept. <©m Den tonn bte bet/ betbuft of betft�atlt ijs/toebet op 5�n g�etjeel teb|engen:t©oet op t'bat boepe mt les met toatfoutiS. ^>ommtgDe boenbetop�Slupn/talcu enbe j&olfet / moet tot gtoot ac�tetbeel ban bte {jem biiutUm. �^et toaet �etet bat men <©�enetiec-befien etibe3!rio0baetopbebe. SUI Dat Ds togn becftijaeU ft��nt t? toefen/ rollet
|
|||||||
|
bat ttoee oft Djie inael omme/ entte legset toe�eeom*
me op 3gn fteiungi)e/enbe builet toebet op. �>moen betbuften teuthe ban ben tonn tebene«
men/foo neemt JKtfpelen bie toel tijpe ®n opftvoo/ enbe fntjtfein biet quatticten: bttibtfeban metaenetf Djaet / enbe maetfeife baft aen ben bonime ban t'bat/ fo Datfe ge�eel metten tonn oberbec&t 3�u/ettbe laetfe baet een maent latuttfoo blyben:ban neemtfe upt/foa fultgop �ettquaben nucue ban beu toijuoot&�jetf� nemen, <®f neemt Eauujec befien/fiet Die in totin/efi too�ptfe Dan int bat. 3UuDetfin$i/ bult een fatr&eii mee fabte/enbe uanget int bat fonoet ben totjn te geraken. 'S'felbei�ootKgoet geDaena�SDe totjn fuetia tenfp bat gijp Ueber Jjebt om ben astja te bieren/ int bat te toornen pacepe-3aeDt. <©m te beletten bat ben toljn niet fuec en toojbe/ fo
moet men oe battn legg�en op een coube plaetfetoe� ibolenbe toel toegeftopt/ batfe g�een loc�t en Rebben. !<©ft ootu i)i bat gebeurt Dat men gljeeti coube plaetfe en Jjeeft/enbebat be totjn i0 in een utaime plaetfe/ofc bat men De 3©iju langfje most fjouoen lopenbe ten tappe/ om te beusaten ban feur te tooj�en / fqo moet men aen een eooj�e&cn Dong�en gen gtoot ftutSi fpecp teelgstoijnoen m eenen lijnen boeta/etiDenebeiiateu b�Oj i'bomgat tot int nuDDel ban ben mijn/ enbe ma» ken Dat altijd int aftappen miDDeii m ben toijn blijbe baet en bum en fo moet c'�at a� tj tss gDebecfet en�e toe! ggeftopt 3ijn : enbe Ijoe bat fftttcfa fpetftt gtootetjijti fai/ Ijoe �em be totjn langst �oii�en falfon�ertu^ tooiben. dommige tabenbooj t'fel�e/ Dat men Doew foube int bat olie ban ©!sij ae/f o wk bai fe De toijn oberi beet: enoe als De toijii ��j��jse� afgestapt 1'0/fo falmeij iitDsdtjt& D'olie toebet fert|g|jett. <©m be toaterttpept oft be groe�e botB�cgep�t bm
toiju afte nemen/foo [al men iti �et bat dobii biabetf n ban 45 pnae�-bomen. 3ft bat eenigoe beefte in ben toijn geballeu ip gnoe
Seft�|ben/ge�i)tB een Qange/Ca�te/jlEupie/om Datfe ben totjn gtjenen quaben fmaerhe en foube g�cbei Vf m moet men foo Ijatft ais men gfjebonben fjeeft getDoon lit�aem/batbetbatnen/ enbebecouDeaffcgengi too^ DeninoetbatbacttinggeballentoasS/enDeomruereti meteenen�outenftotu. fSnbetraben�atmentoarn� bjoot foube in b?.n totjn leggen/of esr.cn pfeseu tintM enb�t'feRijnfa�bergaen. Om Azijn te maken»
CAP. XX.
D� gomupnfie maniere ban njfjn ttm��mW�jta
men neemt goebsn totjn/ Die men boet in een bat/ tot Dattet galf boi m/ pet toekfee men laet ongpefiop� fiaen op een toarme plaetfe/ geitje op een opper folDes oftopuetbaffj. ©tei'eer�ael� fou�etei�len ajijnmaSen/moet lul
bat metten toiju toojpen/fout/pspec enbe fuerbeegg/ enbe tfamen mengen/oft om raffc�er te fiebben/fo fai �p een tictljd cf� bjijcfee / oft f�ael gloepenbe mauen/ en�e al gloepen�e toerpen tu ben laijn/latenbe t'bom* megat alti jrc open (ia�n: i©f� bat pet bat Djieoft bies Dagen geftelt ?? in be potine/ente Dat nten toat foutjS in be totjn boe. <©f ballet eeuaet�en batmetgoeDeti toijn/fiappet feet toel toe/ enbe (tellet Dan in eenen fie-» telbolg�efob�u toaterssoptbpet/ latenbe�ettoatee notti lange fiebeti/enfceuiKentoijnfalfuet toojb�. <©f Doet in totjn gebjQBen25ere-too|tel/oftge(�otentoo?» telttanUapljanugi/oftjlSifpelgi/^oiben/CojnoeHeH/ j��oojbeften/^�e�en/oft een (lui (©et (te b^oot betfrg gebatfeen/oft men fai g>oibw bloemen nemen in peu » ten tijt/en�e in be potine Bjogen in een gla�/enbe bau met totjn bullen of met a3ijn/endc toatm in be ft�ou* toeftel^n/tfal�aefi ftertfeenastjn 3tjn:maettoiltgOp bien toebetbjetig�eji tot 3ijn goet{jept/foo toojptet itt eentool-too|tel. Sommighe
|
|||||||
|
Van de Lant-winningh�,
|
||||||||||||||
|
l fai nett� son : Men bien in bar ej> ober pet bpe»
boet fieben pet bier be of bof De Deel ban o^tjn/snbe batt boet bp pet boo;fepoe/enbe acgt bogen laet ftaen in b@ ^onne/ fo fuit gpp eenen ftertBen en IteflgtBen 339« «j�bben. «©ie moiMS ban hnoopgraj� al03p oub� 3911/ enbe gnefoben tognbefien/ enee ggeftoten bla* DeriS ban Den tolleen i�epj'boom/ enbe23jaem-tocj» tel0/Blaerme!t�/ciiDegIoepenDewlenbangbeb|an»' be <�et�elgi/enbe gefoDen �tteren/enDepectetittgei0/ een pegel�cb ban oefen bp pem felben in ben asgn ge" too}peu/ma&en Bern ftertB. 3&e gljepeper�e a3nn boojbt gDemaetBt / ffi bat*
men too^pt oft baer tn pangpt/ gpefieel ��eper tn eert lijnen DoectBen gptbotiDen/ enbeatljtbagpen baerm laten liggen. �©ilot ggp toeten offer toatet tn ben ajtjn tjs / foo
legter falpeter in/toant tft bat pp ftoillet/al of pp fie- ben fou�e/foot�Daertoatertn. <©m 839n te maBen/Die goet ta" totter bigef�ie enbe
gefontpept/neemt een once jeeajupn/en ttoee fefieriS a39'n/boet bat tfamen in een oat/enDe boeter bp peper/ jeunte/enoe <©eneber<befien/ban elcreen once/ bien fuit g�p naer ber fiant ggebjuptben mogpen. �>raa3gn ban fguillen te maetBen/moetmentgiett
gpefouten enbe ggecomponeer De 3ee«ajupnen leggljen tu bierenbgfttgp quarten foeten moft/en ttoee potten en eenpalf fiere a5gn:mflert'0 pp niet feer fuer/ttcee* mael fo bele in eenen pot ban bierenbgftigp quarten/ enbe laten'teen^alme in fieben/ bat ia te feggpen/ t'bierDepaert: <©ftisbe toijnfoete/ foomacpmeti een berbenbeelbaer aflaten in fieben/ maerbe togtt moetBfarr �nbeban befupber bmppel toefen, %w Derfina Doet ineen tonne Dertigpfefierafeer goeben enbe RercBen a3gii/toaer in bat gpp ttoaelf Dagen fuie tetoept�enleggpen/pet binnenfle ban eenen toit ten jeeojupn / Die Derttgp bagpen faigpelegpen pebben in be �>onne. ?0aer nae neemt ben a^gu/ en laet xAtxt fit! liggpen baert u goebt buntBt/ om nae ber panbt tei g�jeb|upcBen. liuftaettemert�ert batter nietenia" foo nut om
ben %ygn 39" fuecigfjepbt te betoaren/ ban m De ton* ne beur't bomme gat te fteBen/eenen ftocBban toob@ Witgfie* �m verjuys te maken»
CAP. XXII, f*\ � gBemepnfte maniere ban berjupie temaBen/
jL/ta Datmen fngbetDe groenebefien banbetogn* gaerben bte poogpe op ggelept tooj�en/oft ban togn^ befien bii nocp met tgpe en 3911/ be welene men op b� tonngaerben bint nae batbe rgpe befien afgljefneben 39ti/ be toelcBe men ttebeteuoepetlTetggeigtBebe toi)nbefien:«©aet naeboetmm t'fap ban fulcbe bjup» ben in tonnen/ enbe fout et terfionbt nae bat ;i)nets fepupm opgpetoojpen peeftbooj t'fiebengpelgtBbe mof�. Snoe j^ootbetfcpelanben maetBtmen oocB atfao berjupa ban totlbe appeia/mengpen be Daer on* Der toat fouta. dommige maBen albua Djoogp bec* ;upa:'fp nemen De groenfte b^upben Die fp crt�gen mo* gpen/ De toelcBe fp met een per ffe upt bjurBeu / enbe t'fap baer upt bouwen / pet toelrke fp ban laf en fteben tn eenen toperen panne oft Betel tot battet gepe�l bicBe ia:baes na Djooggen fp't in be ,�onne/enbe betoarent boo? paetlteber gebtupcB.�Snbcr en fiebent niet/maes laten't ftaen upt bjoogen inbe^onne tot battet fo bit� ala ponigp ia. #m ben becjup0 fuerber te maBen enbe beter/enbe
te beletten bat pp niet en beberbeofomennere/ foo moetmeti t'fanber�aegpa na bat pp gpetonnet ia een b;upbe oft ttoee ban be jftegtfet alle be beften af pine* hi/ enbe beur pet bommegat be gepeele befien int m toojpen/enb« al� pp ifiefoben Beeft/fouten, |
||||||||||||||
|
Sommighe fondctlinghe 'ding'a
|
||||||||||||||
|
aengaendc
|
||||||||||||||
|
den azijn,
CAP, XXI.
|
||||||||||||||
|
OjBtemaBen frercBena3fjn / neemt Cbjtioeliett
ala fphegpuinen topDt te wojben/ en�e rejacm* beften ote.8alfr.gp 39'n / laetfe �joogpen / enbe floot» fe ban tot pulber / cube maecBt baer balle&ena af met een luttel f�ett�en 03811/ te welene gijp bjoogpen fu�t tn �c Coirne/ ban neemt ben toflnenbe maeeftt Dem toatm/enbe ola pp toarm 10/foo boeter ban Defe balleBeni� tn/ pp fai ter jioitt beranbett toojD� tn fiere 6enfl30'n. <©mB3tjntemaet�enbanbetbojbentoon/ neemt
Vjgnbiebettiojbeniaenbsfiebcpem / afnemenbealle �'ftpupm bat tut fieben baer opcomt / enbe laet pem bigben ftebenbe /totbatter eenberbenbeel afingefo* ben fa/ ban boet gent tn een bat baer 03911 geeft tn ge � toeefi/enbe boeter ooeft Beebei bp/enbe (toppet mei toe batter gpeen �oept tn en come/foo fai be ton�i cojta f�es goeben enbe fterc&en asgn toefen. #m te maecbeu bjoogpen 03911 / Die irai bjagpen
macp baer men toil:neemttoiloeBetfenal03P begin» nen tgpe te toojben / maes be co{nbelien 3911 noep be' ter/ enbe be j® oer -befieu al0 sp roobt 3911 / eno e feer groote ber jupa beften/enbe be miloe epr&el/�er bat jp rgpe i& : f�oot aile befe bingpen t'famen/ enbe neemt ban banbenbefien 33911 Die ggp rrijgen meuept/ enbe ine ojparcm aile befe Dingpen te f amen / enbe maet�t ban Dit beegp Blepn bjoooeBena/ �te ggp te beooggen fuit leggpen tn be^onnetenbe ala ggp fuit toillen goe - ben a39n maften / foo leglje enbe bje&et ban Dit beegp sngoeoentofjn/enbe pet fai goeben a3gn toefen. 38n» berftiijS neemt feer groene berji�pa befien/ffootfe met boat a�tjnis/ enbemaectereen beegp af/ ban pet buie SegppBIepn fejopfeenjS fuit magen btegpp fuit laten bjoogpert tn Be bornie; tMa gpp nu baer mebe toilbt ajgn maBen/foo bjeBet ban befe bjopBcna foo beel aia genoetp faljgtt in to�n/gpp fultpebben feer ftercBett a3gn. . <©m te rnaSen fl3�"n ban t�oofen/neemt feer goeben
buitten a3gn/ baer in Doet rooDe �oofen/ nieuwe oft sube / latenDc bie baer tn ligggen fommigge bagljen: ban neemt �e&oofen upt/ enbe boet beu a;g'n meen anberbat/ cnbebetoaettfetneenroeleplaetfe, 3t�e* leena fu�t ggp mogben blfec-af�n malien» <©m te maecben a�gn fonber tegn/ Doet in een bat
facpteenfitia&elgtBeperfen / en Doet ban baer op ge* bjanb�getfie/ laetfe t'famen torteti eenen bagg lane/ enbe beetfe ban boo? eenen boetfe/enbe gebjupcat bat: <©ft neemt oube ©ggpen enbe berbernenbe gerfte/ �fi�o�tbaet" t'�innenfteban befflrangeappela onber/ btiet bat al t'famen in een bat/ Beer tfebtrbtoila enbe feer toel omme / enbe al0 5» berrot enbe gpefmotten |tjn/fo boetfe beute/enbe gpebjupcBtfe. 4&\tt te mauenfoeten a3gn/neemt bgf moten pere
B�n a3#n/enbe boeter �p fo beel goeben mof�/bie ggp fu�t nemen ala b��eft�n gpetreoen 5gtt/mengpct baer pecB onber / en boetet al te f amen in een bat pet toele Be gpp feer toel toe floppen fuit :enbe alft bertigp ba» S gen filile beeft ggrieggenv foo meuept ggp bteg�e»
luptlteu. Unberfine neemt een tarteel mof�/ enbe nienggt bien onber ttoee eartelen ajiin/ laet bat te fa* menffebentot battet een berbenbeel ingpefoben m, dommige boen tefamenfiebentww eartelen mof�0 enbe een carteel 35911/ en�e bpe eartelen foet toateris/ enbe fteben bat foo�angge te famen tot battet een ber* beubeelaftngefobent�. #m te maften feer ftertBen enbe Btatptigeti 03911/
leggtte bjoogenttoee Dagen/ matrft ban toenbefien/ �eggfjet Dantnmoft / boenbebaer bp een luttel bee ■?up�/enbe glip fuit maet�en eenen ftertBen 03911 / be toelCBegppfuIt gDebmpcBen mogpenfeben bagOen baet na: oft anberfinp/ tx%tw f piettum w/ enbe f)? |
||||||||||||||
|
HET
|
||||||||||||||
|
»4
|
||||||||
|
HET NEGHENSTE BOECK,
|
||||||||
|
<Ean Der Soebat
|
||||||||
|
SDe�&atatt�e.
|
||||||||
|
jongen fouben gemaffjel�t&t uptter renne fa te 3©e.-->
ranbc tomen iantjcb'eenjgbe ban be renne/ bieafge* ftpMt fouben toefen met latten/enbe ftlepn gaten peb- ben om be jongge congnen upt enbe in te lopen bp be bopen.^et jp ban bat befe renne oft afgefloten plaetfe ggemaecftt ?p in be �©aranbe oft eiber 0/men fai oaer binnen moeten fommige ftlepn putteftenjt maften ge» plabept met barbera/ toaer in bat cotte toefen fullen/ gelgc&in be 5©atatibe3tinberfcgepben banmalcan* beren/ om be congnen in te bertrecften:enbe pet fai ge* noecp toefen tubefen plaetfe te fiellen eenen remmelaee boot aept oftihien bopeu enbe baer en tuffegen bert remaielaer altgtss geiloteu te gouben in 3tjn gupfftert oft gol/ om bat gp be jongpen niet mifboen en foube; toant be remmelaer bte berntelt (tegen benatueie ba» alle anbec manneften&Ojgn jongpen; Sfilo men fai fieti bat be bope gaer ;o 11 gen ggemojpen geeft/foo fai met; gaetterftont toebecftelleu bpben remmelacr tneert anbec gupfften om tebsrepben : toant get i& een fefteg bi�cft bat foo gaeft als> be bope gaer jongen getootpers geeft/oatfe terftont toebet bol tooit/ fo batfe eie matt ban ben ;ace jongen geeft. ©anbatbe CongnfeensS fullen groot�tjn/ enbebe
bope berben moggen/ foo moetmen bit biaggen tn be �li)aranbe om bte te becmeniggbulbiggen/ en te late» toilt ojoi�en 'M nber fins ift bat ggp bte ggeSoten gotte tn be renne oft int pertftbp gaer moeb�c0/fo fullen fjs tam too;ben/enbe altgt0blgben oftfp Qaperigg enbe f luaer toasen/gelptft beeonpnen 3pn bie in rennen ge» gouben toojbc; en fp fullen toefen bettes ban bleefcge� maet niet foo goet ban f mafte. j^ocgtan0 moetmenggeen greote Congnen t'jp
remmelaer oft bope bie tn rennen altgt0 opggeboebE
ggetoeeft gebben/ fteHen in be �©aranbe ; Want otti
batte altgts beftoten ggetoeefigebben/enbe niet gge*
i tooonensgn te lopen ggelgcft bte ban be Watanbe/
! nocggenniet en toeten te begoebenbanben aenf�oot
! bet boffen enbe anbec toilbe beeften/foo fouben fp tee
fftonbt becbeten jpn/ baerom ift beter bat men bie
bluft goubeube uibe senne baerfp ggetooon 3pn te
toefen,
#et boetfel ban be renne Congnen t�/Colett/Hat»
toutt)en/H^rupfftcupt/�e5ibonse/�itorepe/Congnet� 6tupt/©tftel0/Citeten/^aber/®erfteenbefemelct� onber een genengt/ enbe anbes bicrg&tlijcfte bingfiere gier boten bergaeit. Hoe dat de Conijnen van de Warande ghetcac-
teert moeten worden, GAP. IH,
H<©e toelbateen renne oft af�Beflotenplaetfe fee©
ban nobet0 om be toatfjiibe te ftofferen b� tong « nen/nocgtar<0tnbe noot foubemen moge 5ijn fonbee renne/ enbe fonber meer cofc fiellen in be toaranbe eet» fefiecgetalban remmeiaete enbe bopen/om jongen t s geneteren/ goe toel bat fp fobjucgtbaec met en jtjn/ nocg fo bictoilp jongenen gebben/enbe batbetoaran» be foo gaeft niet en fai berbult 3pn ban congnen/boo; bat be gene biebe toaranbe g�too� fgnbeel toilber ft;» enbe minjben remmelaer tegen tomen enbe gecopptic toojbeti; toaer boo; batbebopen ban be toaranbe ai * leen bjteof biet mael �'jaess jongen boojtp bjeng�ets bte bat?
|
||||||||
|
De ghelegentheyt van de Warande,
CAP, I, M<�n fai om pet gerief ban ber Roeten nw
fteneen�©aranbe opoep�aetl'e bojenber» Ulaect / te toeten tufftgeti bejaepdanbett/ togiigaetben/en geta�ofcg ban be oppen' &ebomen/ tenjpbpaboniBete batter goetggetief tg ban eenigg �outw-�ofcD ontrent bet goebenbaerbe Congnen ban (elf0 Den (teutten enbe tomen uuoo nen KiocfnoiijS 09 bat get jaggen ban be Conunen Die tn be gouto boffepen Dun met cet ftcn/ baat moepelntfeer 10 ban ban Die tnosi©acan�e tooonen/ enbe cat be cong» nen ban pet gouto -Uofci) (o bele niet en jtjn alp bis ban beWaranbe/pnncipalptfeombeboffen/toolbeienbe anber toilbebietenbiefemecfienbeelberntelen tnber< flinben/fo fai tot mtetbet ggemaeft enee ppofgt betes toefen/bat nieh een �©aranbe mafte. jBenfal banboojfiet manen ban bien upt gots�en
een bunbet oft ttoee fclep-lantg/ftofaegtigg of. fanbt' acgtigp tii�t bet/baft nocg bieft/op een pooape plaetfe bie toel ter jonnen fiaet / enbeniet toateraepttgn oft marafegsegttgg en i& mant begalben noti) battet to> ngnfeer gatetb� bocgtiggept enbe ton�e/fo begoebet om get gerief ban 3pn tjolf te jgn in een plaetfe/ baert nae 31J11 beliefte macg graben / om gem een logg0 te maften baett in tyoogematf) toefen. ;©efe plaetfe lal ggelgcft een parelt r ontfomme met
muetenbeaoten toefen bte rebekjcftgoogge3gn / om batter ggeen 30ofjen/�©olb�n oft anbee orilbt gebter» te in tomen�tifOHbe / �HOefelttepnc beeftenongge' Igrft te boen enbe te beftojmen. Jf�enfalin bit partit planten feer beel^amen/iloojbefte-bomen/^leen/ enbe �crtbefien/Bjem/�>tefterbefwn JBirtge/enbe feer beef C^enebetbom J:#ant pet tonijn etet niet lie* bec ban <�>cneberbeffens<Siibeaengaeubebe&rupDen/ fo fai men baer �aepsn/ ia bien bat be grortt ban fe�fjs sneeu b�o|t en bjen ggt / beet <5anfen biftetyCongiilh Brupbt/^ropffetupt/Cirorepe/Ct�len/�Lattoutoen/ �eUbonig/®tf�el3 aapw/Ctteren/eflbe anber biet' gtlqcSe tot e en b�etfetban befefetepne beefien. <�n Doe� ggeen moepte baer booj te beien lopen een
befte/ofteen cotibnpt nati foettoater/booj-gaer b|�nt» ften/toantbitgebietfegatetbe bocgtiggept feer. «En bost 00c geen moepte gen eenicg attber logggte
berepben banftrt Dol batfpfelbettiftften-fntien* Hoe dat rrten moet maken een renneoft pare om
de Warande te vermenghvuldigen met Coni jnen,
CAP. II,
np �ni0 nietgenoeeg bat men toel gemaecfit efi toe-
i- geruft geeft get pateft ban be �©acanbe/ enbe bat ijoojften geeft ban alle pet gene batter ban nobe ie tot onbergonben enbeboebtfel ban be congnen : matreet moet�oeft mettongnen t»elbefet toefen.^>oo fai ban om Ut tebermentggbHlbigen/ban nobe toefen een te * tign renne/ baer in batggpfultTnoggengouben fom* migetemmelaer0 enbe boepen/ bie alle maenben fui' ien jonge gebben rCnbetis beter/ booj �et meefie ge* tief enbe be nitrifie coli/batggpineenigen fjoet utoen fy0bgof/ofttoatrnoe0gofecnrenneoftpeM6maeeftt bat bierratu ts en fmal gpenoegp / afggeflooten met barbero oft met lemen toeegg : jnBaer get toaer beter battet ggemaetfet toareaen HWwmMi Wsmm |
||||||||
|
van de Lande Winninghe;
|
||||||||
|
zi$
|
||||||||
|
bk ban be rerate alte maetiben / met te min i'fp toatret
Ssil / tf� Dattet u beft te paffe tornt alfoo u toatanbe te SjetbuUer./foo fulten feb temtuelaerS ggenoecg toefen tot bier boenen bopen/ enbe fuit ootnuVt banggen it�eettoercr ma�enbanbebopeuDaubanbe temme» iaers. �^e�boetfci ban Dieu en fai enbets niet tuefeu/ osti aigs tooof gl�sfeptio : noe�ji anj� Hl �at sop fiet Dat in De toatnn�s taci Conijnen 3{jn/foof�l't goebt3tjn/ 'Dat men boben Dit uoetf sl/om Die D�tecte boeben en�e better te ma&tn/ noeg befaepe in be toaraube een gge> meet �anbts of� ttoee met �!?aber oft<©erfte / met om Saer afte Jjebben anbec b^ «toten ban t'gene batter o» ber blrjbm fai na Daer eten enbe �oetfci : JBaet pjin» ttpalgtS moet men bie met goebt boetfel boeben / om Dat gaer b�eefcg foo ��el elft �Ueftg ban ben $ettrrjjS ben retiens enbe fmaeefte gout ban ben boe.'fcl bacr fp mebe geboet jijn/te toeten ben fmaecSe banbe ©ene* ber/ tft bat De toaraube bol «©enebetiS/ enbealfoo Sjooj�ij ton au ber planten, ajt�atg�pftetej�itg� Canijnengolggefiopt met
Dop/ gras of r f�ro/ oft anbec bicrgelrjfae binggen/en ontj�oppetntet/ maer neemt bat alleen teaer/ enbe bentfet batter jongen in 30'n/Dte be bope boebet. toant �e bope geeft boo$ tof�upme/bat fp foo gaeft als fp ge. toomjn geeft/ t'fp in be renneofttn be toacanoe/ ter» ftonot gaer gol flopt met ftop/ firo of t anber nrupDen Die fp bergabereu macg/oin bat De remmelaer �e jon* gen met eri foube getoaer too��ert enbe tomen in Daer �)oS : mant quaem gp �aer in/�jp fettbe alle be tonggen eten/ get todcl�e De bope toe! tuetenbe / flupt gaer gol toe/rfp batfe Daer in blijft oft Datfe Daer upt gaet om tegaen toepben/ enbe eten te foetnenboojgatr jon* gen/ enbe tft bat fp als fp meber tornt get gol eenigg* fniSonggeftoptbtiu / foo bootfefelbc gaer jonggen/ mepiien�e bat ben remmelacr Daer in getoeef�geeft: baerom�ft bat De gefcft�'cfite jagers nimmermeer get fia en laten tn go�en leopen/ baet fpget gol ggcfiopt ften/ iSVrt Datfe De bope nut en fou�en gram maetnen/ enbe �ojfaue g�ben/om g�er jongen te booben: ^>p en | Sont altgts gaer gol niet ggelloten/ maer als fp toeet �at gaer jonggen groot ggetoojben 5tjn / enbe f�ertfe jggeuoecg om gaer bsetfeite foetS�n/ enbe te lopen nietten Gnberen/ foo beggint fp te maeenen een nlepn pat/om gaer jonggen eenen ttptgantn enbe Doojganta legg�beii* 9^oojt0 Bien fai ra'er bentfienb�t fjettonfjngetsp
temmelaer of� tope/jijn gol nimmermeer berggete» 'al/gae bstre batter sodi Ban Daer is' : ©ant goe toel sneu (cpt/ bat be tonijnen ggeen memorie en geb< te / not�l�aisa toeten fp' a�trjDSj� tosi gaer gal «e bin* ben/goe �e�re bat f? ban baec gelopen enbe �erfrruPt 3p. '^Bazmm ifi bat men oorli gemcenlgrfe fept/ Dat een oprecgt goet tonijn alto tg fierft in 3!?n gol. |Sen moet ooc �srirnett battetCongn upt Der natn�*
ren njecfe geefc '�ou|Den boss/ geltjt t'ff �ae» boo? beu �Do!f:get mclrfte een ��jfc�Se (0/ �attet bobeu 3gn na» �u��iijt�etoiltgept enbefcgontoiggepbt aSftnpt^gn gal tornt/niet en boet bau foweii/cnoe niet en bentt om te logea su anber golfen/ uocg bot int gol ban De bope/ om m jongge te eten: toant goe toel Datteti� pepfetibe �m ^riugol/notgtanjj en hv.iiket uocg en flagget geen acljt 053 een enbertf gohenbe oot be bope om gem te be« nemen alle oojfafie ban baet' op te letten / i$ ggetooon ben mont ban gaer Do! te floppen als? boojfepn?, Wacverrchildatreris tuffchen een wilt conijn
endeeen dat in de renne gehouden wort,
CAP. IV.
' <gn tonijn ban be toaranbe i$ roffer enbe fo bit bau
!igap2t;fet/Iifgtereftbunber banlttgaem/ toatfeer» beffa to�lber/ Infliger �an blecfcg/cnDe foo ftoaer niet alp get tam tonrjn : �®ant get tam toiigu/ om Dattet be b�pgept niet en geeft ban lopen/en boet geen groote ejwciti�/maet i$ t ammst/Dic M�r/0spr�gD�r/ftoa?r * |
||||||||
|
Der/flaperatgttger ente foo \mlxt t\ith enbcootfe ffl
bat bp abontuetegeftgiet Dat metten anDeren totloert ggeraerfet te tomen in De toaranbe/foo toojbet terfiont bernteit ban be boffen enbe anbec beeden bie Der rong * nen bpanbt 3tjn/omDattet niet getooou en t� tegebb� ben aeiif�oot ban fultne beefien. S�ngaenDe berefie/ bepbe Defe foojten ^finbetec
ggeten notg jont& en glepn/Dan grooter. <©e gerffe* nen Dan be tounnen3gugoet teggenDe pquebanben tanben ban benlepn6inDeren/alp Die eerfi upttomeu: $�oi\�tm\0 bie gun memorie totllen goebt gouben/itt* Ooien foo luttel at� moggelrjtB 10 ban Defe gerffenen t'eten/om Datfe berggetelgept bp bjengen, C'fmout ban Den tonijn is gee ertellenfi� ban Den tongn/ toane get 10 bobeu alle anDer remeDtenfeer nut om De Unbe- ticn te ftrgtnen/ ban be gene Die ban �cu (leen oft gra« beleggeguelt3gn. Hoe dat men den grondt behoort te aehraerefcen
eer dat men het bofch plantet,
CAP, V.
OJ& te ma�en enbe te planten een nteuto boftg/foa
moet men Den gront �enneu/�aec op Dat men pet totl planten/enbe toeten oft gp bet oft mager ts/ enbe oft baet ts een wnte ban betamelptbe aerbe/ enbe ooc oft gp niet toateratgtigg en is/om batter natuten ban bomen 3tju bte get toater begeeren/ gelgt �lfen enDa anbec boomen ban geer uatuere: toant nae be natueca en epgenftgsp ban Den gront moet men gem boegen/ etiDebaer op planten Daer mebe batgp p�offlt niacJj been enbe beu tneefter begaggetu OatdeEycke.Daftanieboomende Olm,dcedcI=
fte bomen zijn van de boffchen» CAP, VI,
M�n moet bocj al nenen Dat be gront goet ?p gge*
Igtn Dan nooe t0: men moet ootn infgelntr nee fiaenbatbe ttoeeebelfteenDe toftelqtfej�e boomen Die sneeft geit geloen/sijn De �pcne enDe Caftauteboom/ omttoeefonDerIingereben�;©'eer(�eomDatfefuliH0 Bjutgteu Djaggen/ toaec af Dat men in Den bieten ttjDt als fp gemenggt 3gn met toat gerfie oft gabec/ foube mogen bjoot bataen:3Pe ttocebc ia/om Darter geeneii betereu aert ban bomen en 10 om ttmmernout te ma" nen/ Dan be boojfepDe «�ptfcen enbe Caf�anie bomen/ eU�naljaergualitept. ©e betbe uatuere ban eenen eytellenten boom is
ben <©lm: �nbe goe toel Dat gp De minfte is ban befe bjte/ foo toel om bat gpggeen bjurgtenen bjaeggt/ ais ootK om bat 3�n b�aber�n mt fraep en 3gn/ om te gge�tjrKeu bp beblaberen banbe �ptneoft Cafianie* boom : jgotgtansin Defe boom ban uoobep;sutipa< IrjcB om bat gp ggef�rontft� tnatg toojben ggehjtfe een ©�gge/ enbeDatnsenmatgban bier jaeren toe Dier jasten eenen gou Daer af gebben om f�afien en mutfaert te magen: jlaer De �a|ianiebootn ts onge* igt�beter/fupberber/enbe beter bjutgtenbjaggenbe/ Dan anbec boomen ban 3�'nen aert: j^otgenbegoeft ootg foo goeden oft betten gronbt niet alS DeCpe&e/ enbe op gem en tomen ggeenrupfeus enbe anbec gge* toomue ggelu'tfe op �ptUenenDe <@lmen:baec en bo« ben ais De gannetons tomen/get toelt�e IS alle bjte ja» ren ggelptU kb gefien gebbe/ fo en eten bte niet De bla* �ers ban Den �afianie-boom/foo beceals fp Cptuen blabecS binD�:�©atit get felbe jaer ban be ganneton�i beratgtert een iSoftg meer ban een jaer : enbe boben Dien fogcoepetbe Caftanteboomrneccin ecu jaw/Dara beCptbein ttoee jaren. H)m (©Imgroepet UtljtelfirBcnbe oberbloeDelgti
nfl bat gp S�ncn gsont ggenomen ge�ft.«enbe bie orrt
© � Mffiffffft
|
||||||||
|
6 HctIX.Bocck
, , ..«*»�Mh«Hi»rtt«.fiPhb�ba�tonbttfou�e�j«' i CnDe men m�et oocfebetoojctt cube putten ma«
|
||||||||||
|
lenmeuMnanbemtuer^
|
||||||||||
|
ptnen/<�fjtpen/ Uibelen enanbet foojten wan bomen/
bic foube bat i»el mogen boen/mast (jog me�cCptften enbe «Lafianiebomeu poe beter. De gckgentheyt endc geftaltenifTe van het Bofch
met opgacnde bomen, cap. vu.
D^e een ftDoone buttante plaetfeftabbe banatBt
oft t|3ien gbemct�n lantoyenbe bat men Dte fouoe bJttlen eenen fttjp enbe geDaente geb� ban een boftb/ op Ijcpc ban bate afin toeeomenbeu tnt gijenoe t ijte te mogen bebben/menfoube Die motten in beteetfte jaet beftupten met muiren/ of met fo tinjDe gratbten enbe een groene fiagtje batter bebeeften niettngberaBenen motjjien : enbe mate tyu boojfepbe totercant be�oten met gratbten/ tchfoubs gbeetijenotb eemsmgn opt> nie fcggben/ boe bat Die gratbten btljojen gljeinaetfet eiiDegJjiEfteJttejtjn. «©enomen nu oat bet tooojfepbc beflupt gemaett sp
metmueren; en oat tnt felbebsertantbiet5peu 31)11/ te toeten trote in be lenghbe/ enbe ttoesin be bjebe foo 10 mini mepnmge Dat alle be booifepbe jijb� ban mue» ren bejtUct fullen toefen met groenirbept / enbe met bier manieren ban bcomen/fes boeten Diep enbe b^eet om Dat Deer be natuetebctblijbttn ber ftfjepbenbept op bat men bie mucten niet en fage/enbe bat men ga� niDtDtetuffcbenttoeegtonttoeben. «� iebe&iebenfa!gbefchieben na�ebe�eftebanben
j!BeeftEr/gbeI�rli b een 3tjbe/ ift Dat ben belieft/pjtn» ripaltjtfe beEupDt 3rjDemet �afelaerenbe boitte ba» B�eDuojne/omDattetj�ub'eerfieblabergbieupttO" men tnt upt tomen ban ben jare/enbe baer be jgac^te* gacl op tiefielt. Cen anber 5pe met berberi*! oft fau» ftboom/btefeer jtboon/enbetot toeelbmg�en goeiig/ enDe&em feer berb^epbt a!$ bp goebe aerbe bint, �©e becbe 3t)be tegen bet #ofte/met ebele tenen/be roeit* fee te paffe tornt ten DuFfoDeftn / eubet�lufitgbom ften. <�enDsbebierbe3it�e/met�Jilbepepibooni&en(3/ met fommtglje toitte bag�eboomen / gljeplantbtec boeten ban maltanbec/ i)et toeltbe be groenste 5p on* bet alle bomen / enbe f uilen t e paffe tomen om baer op te Q�ffien beel ftijoon gtifften/ enbe mentente ban groote|BifpeIen.30e paben rontfommebetboojfepbs boftb bebo?entroself boeten bleette toefen/ enbe op be tauten ban be fel�e paben / foo toel op be5pe ban be bootfepbemuctenaua op D'anber3tjbebef)oojt men te plariten/�>!men allebietentuunticb boeten een/bo* toen afgefirontiit/banontrent feben boeten j)oge/ om ben iepoen oft paben een ooge te gebetutoant al ili bat men toanbelt in be ftDootifte plaetfe ban Der �©erelt/ ift bat men baer niet en bint eenige foetlg�ept bet bef �jict ben jS©enfc�e:*©aetom tfl Dat bcn^ect belieft te boen planten lantjc De boo|fepbe,paben eenige feu ptbo» men/pjtnttpaltjt&banfiecnfrupt/ban allen ttjben ban ben jare bat matb l)p boen» ©oojtiS foo ftO�nt batmen befioo|t te boen planten
alle be booifepbe bomen bier boeten ban maltanbec in een rethte linie/foo boel tot luft bant gefitljtc /ais; ootlt om bat men altemetjSmaet&enroillLepDen intfelbe boftb: enbeal0 men be maten enbe linten tct�tebint/ fooiftte�it�teromboen. De maniere om te planten de opgaende bomen
van eenen bofch, CAP, VUL
P^beoin be boojfepbe bomen boel te planten/ foo
�-'moet men ban fton�en aen be putt«n maben/gelnt bojen om tntingaert te planten/toaet tn batfe geplant fullen 3p/ om bat baerbe&aet felben foubeboeben in be lotjjt/enbeUetUMJjbenbaii regen enbefneeu/toeltiie ballen fullen be�©tnterlant6 buerenbe/ tott'ntepnbt ban ^etembec oft beginfel i>m JUmmamU |
||||||||||
|
be flct�te aerbe op D'anoer 3tj�e/enbe niet tuet� rooi*
pen/op bat/tnbien be gronbt quaet toare ofte feer Die" pe/men be goebe serbe foube roojpen Die op b'een 30b8 U�l)t tn be bo{e:om bat be bjojtf 1$ ban be bomen uiefc en fouD�ii gaen foetben ben quaben gronbt in f�ebe bait in De bjebe pact upt te fpiEpben : tnu men moet ooris be boieu enbe putten alle be bJinter alfoo laten liggen/ om teontfangen �et roater banben Cernei alft ballet: enbe be putten moeten fo rogt 3fin/batter eenen Itotfe ban Dne boeten rotufomme in bjapc. «©«febooffepbe bomen inoetmen planten/ foobe�"
re alft roogljtlucfc 10 / in ©etomber/ alft goet toebeK ts/gelgtU alft niet en bjteft; Vwant eenen Itew&en bojf� 10 hem teg�en. jBen moet Uebet gljebjaffen bomeu planten / bats
�etKeIss/oft Caftamen ;acpen / om Dat men be�joefs grootefoigDe tebjag�en ombefe te Doen upt tomen enoe groepen:-�nDeaengacnDe Dit 3ae�t/be Caftante fitoepet eet Dan bs eetfeek enbe alfmen Die 5aepcn toil/ foo moeten fp ban boet tot boet gijelept 51U1/ booj het: albet bet fie/ enbe bat tnt epnbc ban De grooie boiften/ om bat te rotjle oattet blieft/ be belt-mupfsn be rafia" me eten tnb'aerbe. _ # SSengaenDe be gBsroaffen Boomen / bternoetmeit
boenuptteraetb�n etexhen met foo beel luoitelcn aif�: beft mogbelgtnig:enbe alp fp upt g�etrotesn jgn/�f�: batter eenige too|tel3 gebionen 3t)n/Die falm� af fntj" ben:enbe Die niet gf)eb|oiien snjgn/falmcnbe epnbeit afjjouujeu om te berber! t�en/en bpe oft bier bingetg lantfe/t�at meer of minma bat De rooitifei berbpgftere moggen. jK«n moet nemen jonghe Ijee�tergi/Dte rep't enbe leben ban ftbojffesijn/ ntet bangi) of mofatlK ttgb/ met een fuPbet enbe goebetoojtel/ reebtenbe landt ban (icupt�e/ fonbet litbteBen oft quetfueres enbe eer batmen bte plant / foo bjaett goet batmen in be baie tuerpe goebe aerbe/ban be Qljtns bic op be rane ban be boje iep t/ outrait eenen bing�jer oft t�nse boo « alje / enbe baer op Dan ftellen ben boom bie men p !an * ten boil/enbe boo|t)S ban be�&en met aerbe bebooifep* be toojtelen / f oetc�nt ft ncber bou�jenbe met ten ban" ben/ omDatfcgbeeniotljtcnf�uDenb�bben: enbe in'e bullen ban be boojfep�s bojen /fo moeten f p ober bep " ben 3@benafbangeuDs geiuaetBt 3(jn B^�t� een gote/ om bat/inbien bat regent/ben regen enbe De botfitig^ bept u beter aflopen foube* ^nDc ootuom tutu gyeplantc bocmen tebeteg
fouben groepen/ foomoetmen �c�anckfie tuojtelea ieggbentn�e bojenobcr bepb�u jtjDcn / enbeinbiett batter bp auonture lange 3ijn ober alle jgben/De iOdt" BentetenfouDenmog�engbematfoliitBgbeSntbJig* gen in De booifepbeboje/fofaimen Debole taatmeer* Der maetf�cn/ ntfyt aen De �joz�sIs baer ban ncobs (al jgn/orn bat fultfee toojtclcn De bafie aerbs niet en fou* ben gberaSten/roaer fouben fiaen ronbifomme sn gfje^ toa�e aerbe. .«Ben moet ootu alle be boomen binnen planten
tau/ bobenbentopaf�oubjen. te toten begljene Dis men planten toil/ omtem�er�e�opgaenbebcomsn/ oft om te ftellen lant��be Iepen buf oft fes8 boeten boogbebobenberaecDeu/ ombatfeteeer fouben een monftre ban boft� maethen. iSacr�c boomen Dte men toil leetb planten / enbe op ben Jjou mauen / m falmcn af bouroen anber palben boet ijooglje/ tont �et (ia gljenoegb batfe bier gDupmen hupten bet aer* Den ftacu/ enbe baer en 1$ niet aen gbdegben batmen be (ftaftanle'bomen ftbaetferiet tuffi ijen oe �pt&en/ t'en 3Pbat menmaet&enbJilecnbafc� g�eljeelebau �ptben boomen/enbe een ban Cafrantc-bomentenbe aengaenbe be bitbte ban be booifepbe boomen / baee en ts m? niet aen gbelegben/ oft fp 3P alfoo bitB aljs een �aflan(e/oft al� eenen bal/oft sA& eenen caetgjbal/ t'en m�iftcn batfe tocrfcD "PW oe��«n gb�trctBen |
||||||||||
|
7 1
|
||||||||||
|
van de Lahdc-w
|
2.5,7
tans niet en faigcfcDicbcn/ ban rtiei bien te bn�n Ma*
melgtne egeninge na batfe toel geplant 3gn/gel0c bo« ren gefept i$: 3Daerom Bebbe Uh tcillenoe oeffetitnge berfoet&eii/geltjtb be contfe enbe be toete bat bebedt/ enbe biein be toilberntffe (ia�n ongeoejfentlaten:maeK itB bebinbe/ bat Boe toel De gfjene bis tn be toilbernfffe 3tjn/ altemet? tomen tot Baten bollen tua?/ nocljtan^ en toaflen fp fooBaef� niet/ enbe be meeftenbeel fterft ootb:maer begfjene Die toel gBtoeffent enbeg�eplant 31JJ1/ we groepen loei bobbel/enbe baer af en fterft niet Den tBietifien boom/fo bat fp al groepen/ban toat foo^- te ban miibe bomen bat 3^n4 . jBen foube mogBen feggBen batter g0enen moepf *
iijt enbe noflelpcs 10/maer mtbto batter eeiitotgB t�t enbe bat gBenoegB t�/ bat men maec bier oft bgf jaex tenBoogBfienbeegBentngBeenonberBoube/gBelprft eenen nieutoen gBenlanten togngaest/foo fai men be» binnen/ batbefenbofifi�epnfai3t)n / aengBeiienbat na bat befen boft gebaen tg/Dat eeutoelijr� blgft/enbe ban gijenen uoben eni? nieutoe oeffenlnggen baer aen te Doen: toantbanbattct bofcB getoojben 10 ban fulc He Boogbe/fo �attet Ijooger 10 Dan De Brupben groep»1 en mogen ({jet toeicBe fai toefen binnen biet jaerentn* bien bat gBeoeffent �jojbt/foo berbjutBet be Btupbeit biebaeronber groepen/ enbebeneemtfe foobelor�t enbe be ^onne batfe (terben/ tnto ben boomen Q�jzm ietfel meer Doen en mogBen, Van de Bomen te verplanten.
CAP, XI. r\ I® Bet p�antfoen te beter te boen groepen / foo f� ^^ooc toel nan noobe bat men be bontibie op bjooge enbe quaben gront f�aen/berplante ineen anbei bocB* tige enbe bette aerbe/mbten bat mogBelgtB in. H9anc hooi befen mibbel binbenbe beter gronbt / foo fai beni boom UcB teltjtBet groepen/enbe toe nemen : enbe men moet niet ttogfelen/ Dat/ Boe ben boom beter aerbe Beeft/enbe Beter gBeoeffent toojt/Boe Bp eer groepen/ etibe toe nemen fai/ enbe meecDer Doubt fai BrggBen/ enbe be blabere bjeeDer/ geitje men ftet bp ejrpertentte in boube bofftBen/�c toeltBe gelegen 3fln in De bj«cBt-> bate enbe bette lanbetuof in be gBene Oit fiaen in fabel* atBttgB enbe quaet lant/baer be bomen Blepnbigben/ enbeonberbliuetn De maniereyandeBofschen te fuyvere�,te fnoey-
en, endetcreynighen,
CAP. XII,
D<� Bomen bfe geplant jgn/ enbe geoeff ent al? ho»
aen/en moet men mer geen pfer-tuercB geraBen/ Bet eerfie/1toeebe/ etibs �etoe jaer: nocBtans ontren� tjet bec�e/bieebe/enbe anber naBolgBenbejaer/ if� bat men ftet be bomen fo «afi geplant/Dat fp niet en groe- pen fo Boge aln fp beBojen/fo fs� men mogen be jonge fcBeuten enbe tatrBen? oit men fiet/bat nergeng toe ett Dienen/ afnemen/ enoe alleen laten ojp oft bter pjtna- paletacBen toe! gefupbert/nabe bifcretie ban ben lant* man/enDe,Dte fupberen ontrent be jtSeerte / nae bat be toHbe gBepaffeert in/ om bat De bojf� ben ber ftp gBe- fnoepbe bomen niet Binberen en foube:enbe De tomen mogen gefupbert toojben tot fjaif �Jp^tl/oft tot bat fp beginnen te botten /Bet toeltBe moet foeteigtB gebaen looiben Boubenbe ba(i ben firent ban ben bogm/ fon* Der De teojtcllois te maetBen: toefcBe fupbertngBesI^ jaer matB gBebaen toojben/ ij t bat men toil:enbe mee fultBen mtDbel Doet men weber groepen DefcBeuten enbe tacBen ban be f�rontBBouten/De toeltBe upt tooi * penaeBt oftfjien opgaenbetatBen / af Boutoeube be tatBen bte ter 3ijbcn groepen/ enbe latenbe ojte of bier ban De fcBoonfte tarBen / fpjuptenbc upt ben flrupcB ban be frrontBBouten / be tpelcftc men begBeert batfe BoogB enbe secfjt optoaffen:enbe fijn fp niet met Bt i�U gBenoetB Bc» felben ober epnbe te �ouben / foo maro men bte Belpen enbe onberfetten met eenige Biepu fia» Ben oft ftoc&en om rec&t ober epnbe te Dqmr, ©IS Hoe
|
||||||
|
^fjii/ enbe op betifeftmt bagU �B'Ptont/batfeupt gfie»
!MC&en5ijn/Qft ten lant&ften DeiSanbet baegfjis. �letojjeplant bofcBmoet mentile mael t'j�jaerio
oeffenemb'een repfetat epnbe banaipjil/enbeb'anber int epnbe �an f�Saliui�/na eenen grooten tegen bfe met eenen Donbet gljebnllen t�. Ctibe «fi batter int }aer supfener. comen/foo fai men moeten t'felbe bof cB baer afl'upberen. Van den tijt dat men het Bofch moet oerTenen9
CAP, IX.
M�n moet Biet aenmerc&en/ bat (jet pjiwipaelfle
i� suooj alle bomen/foo mei tamme al?3 toiibe/be osffentngBe Dan bien op beBoofincBen t pbt/be toelcBe/ Soefp meee getegeertefigeoeffeut luojDen/Boe fpbe« �er groepen en toaffen: toacrom Dat ben jongen bomen kan al�ee�anbe foojtc/fo toel fironcBen at�op-gaenbe bomen/De cgpeninge feer ban nobet�/gHnHpatncB in be Wet eerfie jaten/oe toelcBe men Dan bef�oojt alle ja» �e geBelgcB te trarteren tn t mee manieren/gtjelgcB be 3©gngacrt/te toeten mutent Balf 3!p}il/ alp fp begin» sieu te botten/enbe entrent pet epnbe aan 3|uniu0:Bet fcuelcBc moet gebaen toefen met �ocBt enbe regenacD» tiglj meber / en niet met een Djoog� toinbtgB toeDer/ of Beet toeber / om bat De goeroeroe aerbe ban niet en boet ban fiupben/Bct toelcBe beberft be jonge fcBeut�/ enbe boetfe fleebetuenbe ootBcm bat be boojfepbege* boutobeaetbemet bjoogBtoeber ItcBteigcBerfcBitat be bioogjjte ban be ommegetoojpen aetbe toe be tooi» sel BettoeltBeb�boomfeerquaetiis/toantomt'b�et» fei ban oe boomen tg be botBtfgBepbt feetban noooe. «©'anber reben is7 bat b'aerbe Oie nieuto gBeopent ig/ feooi oe openingBen boe t tomen gemacBelurfeee t toa » tee enbe ben regen/ oft ben baiito tot aen be boojfepne Jo�ojteU ...... #et pjinefpe�f�e ban De oeffen�ige ban alle bdmen/
i� om tipt te roepenbee! qwabe Brupben btein alle aec be boojf� tom�n/be toelette/ tfi bat ment Iaet op groe» »en/ enbe toermeerbereu/ foo trienen fp m Baer/ enbe benemen ben getsr enbe befttbf�antie ban beraerben/ "fso batter gijeen BracBt gljenocgl? en bluft / cm toel te boebenbetoojtel� ban De geplante bomen, «©at itiacj) sneu mert&enbp be oeffemnge ban totjngaerben enbe �io�en/�e toeltBe/Boefpmeer gBeoeffent too?bni/fjoe fp meer bmcBten/ enbe ftBoone fcBeuten boojtp bjen» g�en« 3B10US ban/foo ifl pjinctpaelfte/ na bat be hoo- rnen geplant 5�n/bie te boen egBenen in bocBt toeber/ ten minfientmeemaelt'fjaetis / t'toelcB Ben fai boen ftljteten ttieerber B°Mt/meetber ft�euten, enbe bobbel �ojbeten int groepen. enbe tn�sen bp aboiiture be^omer [o regenat Btf g
Mele / batfe sonbtfomme befet toaren met feet toeel firupben/fob fai fiaen in be bifcretie ban ben lantman/ �fi bat Bp 3�n planten ntee fupber en fiet/Ben te geben bebecDeegBentngBe/ oobatbettrapben be fietsten met betbwtBen en fo�ben/ enbe niet en foHben eten be fubfrantietian bes aerben: �®ant alle planten groepen booj mar mte enbe bocBt�gBcpt ; enbetft bunnen bic taet bebet&en be fcBa�Htoe ber boomen/ foo toet�en f p betD|U�Bt/en�e jtjn ta getgcBel ban beberben» Dat een Bofch dat ncerftclijck gheoeffent y/ort,
beterende meergroeyet,dandat niet
gheoeffent en wo«,
CAP. X.
f � toeet batter toeel bomen 39« m men �age�get ftet
1 groepen fonber groote fo|cBtoulDtrBept/ef� oeffemn- ge/ be �jzlcKc Baer natuerlgc boetfel nemen fonber ee» ntgeDulpeienDeDat/obermitgbe b?Ht{jtbaerBept ban bes aerben/ oft ban ben lanbe; not fjtan� if� batter een optomt/fo Rerbenber Bonbett.^Sc fpjeSe Bier booj be gene/be toeltBc/aljS fp fullen geplant Bebben/Bacr lic» ber arbept niet en toillen betliefen/ enbe toillen batter al/oft b� mee(iibe,elblgftgroepfnb�:Be{ tofltttnoty |
|||||||
|
HetlX.Boeck
|
|||||||||
|
12.8
|
|||||||||
|
men niet en fouben geganbelt i�uj�etu not� te t&tism
of ghetrotben tuo}ben:buant alia be jonglje ftfieuttn af geien enbe gebnaegbt jmvfoo mojt be boom gbegeil truerenbe/ftibe gbereet om te fterben. #p bef e manieren/ ban Cetbel ofCaRante te plano
ten/ foomatbbtebequatneltitb gbeplantenbe gi�efeS- bJojbetuufltUen be gbeplante bomen bie gftetuoHelE jtju/bebjcltbe berre gbenoeei)banmaltanber|taen/ ta foo betre batter tufftben tvuee plantfoencn negen/ of tbien boeten/of tbaer ontrent leegfie plaetfe is : be boeitbe men moet bouwen om be bomen te boeben m be btupoen te boen ftcKben. <©oo; Defe nuobtlu)Oitb'�itbelenb« tfafianie/of
anber bjafjet.be bintbgDtplant metter fpillen/ oft in bo;eu gefaept/ enbe geoeffent tufftben Dauber geplan* te bomen / mant baes tornt lottjt� gbenoegD tufftberi be ttuee boomen/om bie te mogen groepen/tot bat f p berbregbenbebbengelntbebooghbe/ oft luttel min/ al0be bomen bie boog�e gbepiant/ oftg�e�outoet� 3un enbe ten coft niet meer ban oeffenen / om bat bes telbelanbtbaeebebooifepbe planten ftaeti / gbebeei moet gljeceffent toefen. Cnbeom bat men bstbui�jS matb tomen in ianb�baer geen ficuboffr�en/ cpgaett' Deboomen/boojnen/nocbbagbetteti3ijn/baermoget« btggben plantfoen bat tornt ban be toojtelen/ Sots beeft mp goebt gliebotbt toat te ft&z�ban om te boen boo{(0 romen enbe groepen bet boojfepbe geplant bai* bet ;aebt. «©hebjrb men boet tn 9e frupt�omesi mm tamme Die ban bettnen gbegroept jgu smteber» planten tn be boben/ alfoo fai men ootb mog&en bont ban be totlbe boomen / be toeltbs na bat fa juMeu bol" maffen 5tjn in be beboojigtbe btebte / enbe gbegroeps toefen ban bet jaebt/fullen mog�en berplant too|bsi! baer men begeren fai De maniere om wilde bomen te doen groeyen lm
saetjom na dei hant elders te verplanten, CAP. XIV.
Het f0 fefeer/a�0 boben g&efept 10 / bat alle Bos��t�
romen ban plantfoenen/ban groote bjucbten/ofs ban gerajongeu tatben : enbe om batter fomintge lan« oen jijn/baer men rjual�t piantfoenen maro ferrjgen/ fo motlj men bet fetbe geplant boen groepen ban faeS gsl�tb men boet be plantfoen ban be tamme bomen/ ommefpittenoe/enbe miffcbenbe een|)alf gemet goes lant0/ oft bof/ enbe baerfapen bet fae at bat bc bomets bj�gen/baecafbatmen begeert piantfoenen tebebbl* <B>ati0tcUie�e!i/�tbElsn bie eprtte bomen begljeer� oft �aftanten: Dte Caftaniebomeu totl boen groepen/ oft fart oat aen be blaberg ban De olmeti gtoeper/ bie <©Im?n totl boen groepen: jl�en moet oefe boojfepbe fabenoftbiuiotenbjojpeitinbfutbtbaerbctteentoel gemelle aerbe/bte toat bot|)t 10 enbe teoiitjtben baft/ enbeljet felbe faet toebetom betben met aerbettoee boeten �joger^aec na fai ootb goet toefen bat men bie befp�oept/cn met tlaet fico oserbect/op bot Defe jongs fpuipten bie upt $aet of bjUtftten boo|ts tomen fullen^ niet ofgeten oft geb^oben en tooien ban bebogel0:etl absfpuegJjitmen te groepen fo | al men betflroo toetbj nemen / euoe beguaoebrupben upttoteben mettes bant/bie baar onber groeren. ©aerom falmen moeten bebebben oft biertante
pett&en ok men befape» toil/lancb enbe fmal maben/ om bat men gematbdtjtb fcube mogfjen bet onbrups ober al upt treiben enbe upt voiebcn fonber tetrebett op beftlbe bebben / enbe be felbe brupben foetelnt vtft tretben/ om bat men be jonge toojtel0 ban befpjupti �kt �inbecen en foube/meu fai bie ootb bietola moe* De0 abont0 befp;oepen/na bat be ^ontie onber 10/ ofs finojgeti0 ett be sj�enne op te. <enbeal03pfulltnb;ie boeten ftoog�e toefen / foo
moet men bie berplanten in een anber fiate/ eer Datfe groote* tooitel brijgfie»/ ftellenb� Dit ttoce boeten ban itialtfltiDtr/
|
|||||||||
|
Hoe d�t men de Eeckclen (al faeyen, om datter
foudcn Eyckcn bomenaf groeyen� CAP. XUI.
AlLle maniereu ban tutine bomen gtoep�" ban bec '
plante piantfoenen Dte goebe uiojteleti Jjebb�/oft bantataen/oft ban weten Die bjutbteiibjageii/ toaes booj fp |)cn nernteutoen. Wan Debecplante boomtnf� hier bojeu gbenoeth
flbefept gljetoeeft/be toelcbe dc befte jrjn/om eer/enbe leaeiDer te groepen: j>oo roatb �p jnnenroeef�et eer gbenoetbte aen Doen. m>e ttueeoe maniere 10 ban be gbctosonghen tatfien
in b'acrbe gbefteben/be toelsfe f o genomen 3911/ Dat � j'e mogben tuojtelen toojpen / enbe toeber groepen/ iiocl)san0 beje maniere tornt ttaegh tot toojtsku/ enoeiotftbteten: S^ettoelthemoet g�ebaen jgnoy plactfenbaermengljeen piantfoenen e» bint: tuaer* om oat tcber bier niet af fpjeb� en totl/ om oattet on * gijematbelutbenoe feeron.efeet \$l enbe baer men Iter late g��noctbte af heeft. O�eoetoe maniere 13 ban ?acbt / gbcSijtfe ban te
faepen �«iHkn/23eucbeu/ j&oten/ enoefaet Dat aen beblaoeio 10 ban be <©lmen/be toelcbe boopptyeug� al f ulcbe ba uien alp baer fp aftomen / enDe f wltf�e fa" benmog�en gbefaept toojbenmet blepn boo�beno/ B�emaetbt met De fpabe / inaec bier oftonf bitigerg bteptenbe Dan toeoet gtbeebt toelfoeteujtii met gtje. toetbe acr�itof 1 ootb met Den ploegh tnt faepen gbe» Inch men De bon en enbe t'tojeu ooet/of met be fpille/ jjrt ojsicts? fp beten een felepnftorrbenban eenen bal- benboe; lant/enDe tenen buigber/ofonpm bitb:maer ban Defe bjte manieten i0 De befte o' Cecbet� te fapeti ! of ie planten / oft bet anoer 5a«t met oe fpille/ eenen balnen boet / of eenen glje�tlcn boet banmalranber tn ee n rechte Unie, of met be fpabe mabenbe een blepn gat tn b'aetbe/enbe D'«2ctitel baet in legge /in gelntfee biftantie ban eenen halben boet ban ben anberen/Iantr De �oie: iSatbtang en tft niet ban noobe bat menfe al' f 00 na [ape/ oft niante: taant b'aetbe en foube foo beel �3omen/al0 boer af groepen fou�en/ntetb�eben ton » rten/ enbe metvfoube oie �erplanten moeten/ oft f pen fouDen tot gjjeen perfertteromen:�©aetombatmen toei marl) laten tuffeben ebbe boje/ enbe plante bier/ bijf/oft fes boeien op De juben: enbe tft bat bp aoon- tuere uut al en groepbe/fo fai men be guaetfle enbe Die qualtjt fef te gegroept 3011 upt ttetben. Cube gclrjt bat men egbenen moet bet ftheerbout
enbe beopgaer.be bomen/alfo moet men oock otffenen bet gbefatpoe / met op be felbe maniere/toant be ftc bel foube �et jaebt.enbe Deeetbel upt ttetben : JBaer men moetfe foetelntb topen/enbebe bcupben lanrr be bojen upt trecben/baet oe Cerbelen, of t'jaet geplant �S getoeefi/osu oat be btupben bie niet en fouben bet' bjHtben/er.be nerbont�et�/ofte be lotbt/ en be bonite benemen/enbehet boet ft l ban b'aetbe ^r�eU&e Dingen alle ben cijegefaepbe oft geulante bingen toel ban Doe> ne ftebben cm toojteien te ntrjgen/ enbe �et leben bat not� toncb enbe teer laV©ooj fultbeumi�Delfult gbp f ten bat be neetftighept enbe oeffeninge ban «Betitelen/ enbe anber ;aet/Dte boet groepen enbe boojberen/bat* f e b'anoer planten te botten gaen/bieben felbe fouben metter t�t mogen bertoinnen: maec blnbenfe bjoeft/ enbe ongeoeffent liggen/fofullenfebetbiutbt roojben ban be bcupben/foo bat ben meeften floop fterben fai: enbe bet gene bat ontgaen fal/bat en fai met feer gcoe«> pen/enbe fai on ber binben/ fonber buine enbe egentn* ge ten roaec oooj eenen feer langhen ttibt:fo,bat be fa' petisof planters baet geen genoec�te af fien en julien/ maec roei Doet erfgbenamen. «Enbe tot alle Tooit e ban plant foen / enbe tutlt ;aettt
t6 ban noose/batmentoel fluptebe befepbe/ofgfte-i plante plaetfe met gratbten/ftagben/ oft mueren/bat ter ghetti beefien in tn romen : enbe. occ om dat bebo« |
|||||||||
|
van de Lam-w
|
±i-9
^oojfulc&en mfbbelett falittentt�ettieiirBen/battel
lanbt/ DaerBetbofcBafgBemaetBti0/ mfnpfofgttf fai upt-bjengen ban aiiber fiojen- tent/ of met a©g'u* gaert beplant. %et 10 toel toaer / bat pet pjofijt beellangfamet en
ftoaecber bp Bomt alu ban feojen afte ©tmgaerben ; maer intlaefie Bomt {jet bobbel toeber iti: toautat� ben eetfien Bof� gebaen 10/ fo b|engt be natuere be op * gaenbe bomen en fitoncfi Bouten boojt/ fonber Rwlpe of eentgenarbeptban menfeften: Bet totlr&e niwent* ban Bo)en enbe T©gngatrt / be toeltfie titet boojbt en bjenghen fonber geouertg�en arbept; toaerom battet lanbt bat bofci) is/ toel fo beel p�ofew fai bp bjengett al0 anber lanbt / enbe fa! pet bups gfj emepn mafien/ Det toeltBe fonber ijoutgijeenftng enma�D beujoonbt toojben. 3tB fieb {jter toillen int fiojt bert Jaren enbe berlja*
Ienbegenoe��Jteen(jetpiOf0tD6t ban oeboffeti&omt/ om bat begljenebieDen arbep�tboen Die te planten/ niet bentBen enfouben/ batfp ben tgt enbe Bet gftelDc bat fp baer agn�angften/ berliefen/ enbebatfenieten foubenbertoon�enj�niiiteerf�ebanbenar��pt/enbs iangfte berbepben / gBcmetthtbat naeberljanbt �ett Heben blaft oe ghenoet�te/ enbe bet p?ofn� fonber Bo» ften enbe Bare nacomelingljen. «Pa�romme rabe itB/enbe ben ban finne/bat be fij-
ne Bupfman Bern bjoeg (ielle :otfu!c6cn planten ban boffrfie/om tebjoeger be genoecBte Daer afte fiebben/ enbe cotB bat Bp 3�n bofc� b|engOe alfo na bert gupfe/ Die Bp betooonen toi!/a!0 Bp maro / om baer be g�e* noetBteeflBt�P�ofBUfteBebbenrtoantfuIcBenbofrft fai ten minfien te paffe Bomen/om te b;cfien eenig�en guaben en g�elnelbigen totnt/ bie Bet Bupsf fouDe mo* gen Binberen/inbient toel.gBeftelt 10 a�jt beBooit/enbi men toel foUbeojbinetenmogBen. Van dcnatpere.eyghenlchap ende differentie van
de wildcboracn, ende wat gront die begeren, CAP. XVI,
f �B toeet toel battec beel foojten ban bomen jtjn/bf e
1 groepen©ofitoaert0�@efl toaertjs en^npttoaert 0/ Dieon0bpcan0onbeBent 3nn/ enbe be toeltfie om bett berfc�epbenatrt ban De lartb�n / Uier telanbe riet en grospen: ban De toeltfie tr& geenfina en meene te trac teren/ om bat mijn boo;nemen alleen ia in Bet fiojte te tratterei] / Bet ggene Datban noobe t� tot p�annngBe banbegBtmepnebomen/�legemepiiIijtBgiJebonbeB too^ben in be boffrljen ban o�fe ianben / enbe niet ban be biembe/ toaer af benarbeptbe luft fono? boen bec |
||||||||||||
|
8tta�tlanbe*/tot batfe tameltjt&e sroote Bebben/fulc»
Se at� boDen gfjefept 10 / enbe Die egenen/enbe oeffenen ban alle Brupoen/enbe begieten alf� i>?oogfj toeber i0. 3IIf«o fuit g |)p mogljen bcyg�en plantfoenen ban alle fooneu/ «noe ban beel oer Bati�e toiloe boomen/om na �erftanDt te betplanten op alfulchepl�etfen alftmen �egBeert/ enbebefelbe berplantebamenfullenfees �wlgroepen/be toelcBe bangBelBC&efoojte5on/enbe ban eenen ouberbom/ baetomenfal beeenDenanber nietmogBenBinberen. 3Btt war� enbe moet eBebaen tooiden op p�aetfen
baer men geen pianticene» genoegd en bint: maectn Janben baer beel {)ou boffchen enbe opgaen�e bomen 3�n/baeebtnbtmen plantfoenen gDenoegB fonber; bte tnoepte te Doen enbe langljen tutte bertoacBten. De ghenoechte die comt van geplant wilt houdt,
endc het profijt van dien. CAP. XV6
D� pjtnft'pale genoegde enbe lit flijtBBf ptbie ban
(jet brilt bafcB gomt/ t0 alg ijet ontrent �e fcoebe Jiaet/ ttoelcfi be ylaetfe t� �aen be�ocjt te fiaen/ ofte g�eplant te?gn/'ttoeicfe feer luftig� om ften w baant �aoj�ijnebtberfcBegco�nB'jp�t/�erblnDetenbe ber* �engljettoouDerlgcB ben gtefr. 3©etbjee�egljenaeg�te/MDattet�oft� / t�efenbe
ontrent oe Roebe/alttit bof <i& ban aloerjjan�e bog�e�* Sens/D� alle oe �letue -ehDej�otner oeuc/alle ben bag� snbe meeftenbeelaan ben nacRt ftngen/afd DejaacBte' galen enoeanDer foojten ban bojelaeir�/toelcBerfanc feer Iufiig� om gooien 10/enbe men Beeft be genoecB' te enbe Ijst gegob; ban bien op be Boebe/ tft bat fp on» �rentRetboft�gtjdegeni0. ©e�eroe genoetfite/ f0b�t In pet felbe�oftB aUtjt
beel ^out�upb�n/ ^pacfjten/ 4�>pjeeutoen/ �ranen en anoee f��^ten ban boge�0 5 ijn/b'toelr&e lufiigR jtjn om te fiehbltegen/ eiibe men mar Ij oocB be genoecfjte $ebben tn Die te b�tigen met giactgtBen/ �agett/netten enbe met �ubee manieren. ©e �ietbe i8/Mt m De felbe BoffcRen mogfien jgti/
Sontjnen/©afen/�c�bDoo|iiBen0 enbe anoer foojten ban Blepnebeef!jen0/ bielujtig'jom tefienjtjn/enbe feer toe! te paffe nomen om bp te leben. ©ebpf�eio/DatmenalftBeettoeDenov macfitnt.
goeie toefen tn be bofftBen / DieubefrfjermenbanDe poste Bitte bec jannen/ enbettercoeini enberberf» fc&en tegnen De Bitte: baer t'0 oocn groentgBepot Die u berblfjt/ fs tod aen �e tacben ale beneben op be aerbe/ De toelette fjaer groen Brupbt blpftBoubeuDe / booj be Boelte ban be bomen biefebebMoen* |
|||||||||||||
|
«Defeftetg/ batg�pj�nbetn De �Dintet/fn'tfelbe gaen. <©n0falalieen nu tertijtgenoegBtoefen/ Biec
|
|||||||||||||
|
te bertlarenbe natuere bartbpf �ffe0 fokten ban bo*
men/ eie gBcmepr.UjcB'tn btfe Ianben gto�pen/ enDe ootBBaer fpecien/enbe toat gront eltfieboom.10 bege> renbe. �nbe om te beginnen/baer 3ijn.tJi|jetgenerae� ttoee feojten banbonien/ D'eene Die men peet toater* bomen/ t>ie upter natueren alleene begeeren be Bauten oan De toateren/ beemben enbe be leeg�e toateracBri* gBeplaetfen. HlnberefoecBeu eenen bakenen be Bar« Deren gronDt/ bien Bet ober lopen ban bentoater mei fubjetBt en i0. jBaec eerft fai flettatteert toojbsn ban be toatetacBugBe bomen. Van Elfe, Poplier, Wilg h e endc ander Wateracfa-
tighe bomen. cap. xvir.
pv «et 30n bist of bpf foojten ban bomen/ Dfe «pf�c
L' notaeren groepen ontrent be tooteren/Die fonbec groote botBtigBept feer gnaltjcB groepen en boojt bo^ m�/onbet ahber t0 be�lfe/bte meefr 'ttoater begeert/ toaittfpuptbe natuere toel Balf int toatertoil ff aen/ oft�ttno�owmBij��n foo moet be meeftenteel ban be 39 tftj miw
|
|||||||||||||
|
betoaett «nbp bsbjpDt 5pt booj Bet setoelt ber toinbt/
enbe gtooteBou�e/be�jelfBe�anbe bomen gBebjolten toojben: enbe g�p 5pt baer oocB alleen upt ben boltbe/ baer aBP meua�tbefiflB toefen metlefen/ftBlPben/e B bentBen op u Dingen biegBP te boen Bebt/fonoer gBe* cpielt te toefen/ of u geficfjt te mogen toerpen feer ber ban baer/ mits bat Bet eDeftepte 'bofc� of be BagDen ntetenmat�beur-gaen. 25oben be genoetijteBomt baer oocB beel pjof�'t af/
fo toelom 'tboetfelberbeefien/b'toelcbe in be frijabU' toe t�/enbe batmen baer altijbt gra0 of Brttpt te toille bint/al� om be �et&el0/2Seuc&en/$oten/ Cafianien en (inbet biutljtett/bie be bomen boojt b�ngen/Die tot �©ttcben en anber beef�en te boebeu/oieuen/beBaluen bat men nocB matB met jaren Bout po�tof/om mut' faettte maBen/ beminge fia&en om be [jouen te fepte» feen/enbe f�at6etfel/ enbe om be t©ijnrjaerben te bja- g�n:enDe3nnbaecfi��titfiBouten/caf�aiiie-bomenoft 0afelaer0/men fa! Bern a!0 boojfept i'0/notB baer me- bemogBenbeBelpen om repen en �©nn-b�ten te ma» Ben/ fo b�ttit boo;fepbe bofcB niet alleen en fai Dienen om gijenoet Bte/ maes oorB om pjof^1 te ficb�en/ oie-t &aer(oetotl90ib{u))tBen, |
|||||||||||||
|
HetlX.Bocck.
|
||||||||||||||||
|
2.$ e
|
||||||||||||||||
|
niet Btjetontitiueett en toojbt/ be bomen bfe toerga»;
It�aet met Die te planten op Ijaten epgenen tii�s tua» tetaeptigen gcont/na ben epfc� ban bact natuere/fO0 fulleii fp toel gtoepen fon�cs oeffeninglje : iSotptang om DatfeD'eetfte jaten bat fp gpeplant tooioen/ gto* lelticbban boen bebbenuptteTpjepoen / enbeteboe^ Den �aet toojtelis / enbe bet bonot bat hobcti aen Den fituptb�pctoaflenii�/ fooiopetbej�c�at meubooi D'eeclle jact alle beplmitfocr.cn boet fnoepen/om Datfs te gematfa�lijebe� foube mofl�n boeben paet toojttt� � enbe oocb om bat be umu m De jongDc ftljeuten flaet/ b'anber niet en foube Doen los too}Den:pet toeltbe bit» toitgeen ooifobeisban We tg boen ji�sbcn/ Doetoell batfeootbg�eplJntjBn, Stbtoeet luelbattct niet aUtjbt�ban noobe c« tst/
fnlcKenneetfiig�epbttecoen (pjinnpal�tfibegbena biefebequamelgtbplanten)om�wteplanten/ cfts« b'actbetefiefeen, ji��aecicbfpj*el�te�bo�|begt)ens Die toiUen beb�tbte papbeis^ enbe gangen ma&en/om te mogpen gaen en�e tosnbelenupt Der jonnen / bg toeltbefp toilien op tojtentgtfeet bassi gtccpen/en�e pjt�fgteten : t'toeltbe fp boen (uilen niet te planten in bojen/fonbet een te laten betgaen. Cube booj moep» te enbe atbeptfultgljp be g�enoec�tc enbe lufiigfieps te eer enbe meeibcr tjcbbeiu ©oben Dien i& ootb te aenmeseben/ bat men ta all�
platitagie beboojt foa �uclte planten/ bat gbsen noobe en 3P Dat tocbetom te boen op een nieuto; �©ant (iet* benbet fommig�e / footj� fect quactanDtc te planten in beplaetfebaii�e g�eiiotoeri / immecis bte groepen fouoen/om bat be ftpabu�ue bas� �sk cetfie gbcgtoepe� jijn/D'anber boet ffettoen/enbe �e outfte enbe pei chffa berbiucbenbebtanebpe/ eii�ebucnfeonbesb�gben/ efibenirttot petfecttetomen, t^aetombepoojtmeii b'eetf�e feet toel te planten/ enbe te meeebet nttvfii^ pept baet toe boen / cm bat een faetbetg biecjualijcS macb betpatlt/enbe gljetcpatee�t toojben. 3&en tg�t ban te blanten �Bitg�en/ �lf�b/#opt(c*
ten/enbe atibet bomen /beeft altnts �ebonue ge�jeef� Be(� te 3nn int b�gmfel ban J^jotbeitc / oft int epnbe bauUoumaent / alsjbe meejie coube ten epnbCifss/ �i \sdthe bttbbJil� Dtnbett be nleuto gsplatuc plautfoe* nen/aS0 boben gbefept fef» Seng�enbebebtacl�tenbanbefetoatet.bomen'foi?
tooit ban be blabecg enbebloemen ban ben fiopeiiet* boom /�oe toel Die een toepntgp'toarm 5nn/ ecu bet* coelenDe tal�e gemaett/bte meu ^opliet falbe norm�/ oie feet begttaemu* om te bstbjiibeti�e pitte ban �t Ijeete geftoillen/ enbe om pet me!c te betbjogen San be bjou�jen Die eerfi gelegen 3pn. ©e Bertbelaet gBeeft 3gi� taticbeng om toepen te
maben om be quaet-boenb�t ,� te fitaffen /om bojben/ jif�anbebeuis enbe IMfcms te maben/ enbe ons aeE« Defleffen Daet mebe te beb�eben. 13ati Mn f�mptS toojbcnoottolen gemaettbie feet gs« 3911 om mera* len te fmel ten /enbe ban be ft&oiffe toefen tojtfen geo maect om fnat�t te licpf en/ geSgc be lantlieben b�e ge " bjupcbe.Cfap ban be O�a�ecjs metten vinfel gemengt/ beboet bebefen ban toojmeii/ en�e ban totten. %ft aat gbP een gat in ben flrupc ban b� bert&elaet �oo|t/ baet fai een toatet upt bjuppen/ b'tor�rb langen ttjcm gpenomen/ be bratftt peeft aan �c-n fieen tebjeben tn ben nteien/enbe blafe:met gojgeleti genefct be f toetin* |
||||||||||||||||
|
tooitel onte* Bet toater (t�en/ anbttftas foute fp fee*
Zffi itoepen/ (o batfultbe natute banbomen be- S «SSSk toojom ui toept* beniDeti/ ent* bp Deffl. Dteboot�e bemben lopeu/oft m niotafltben/ ou toeltbe plaetfenfpfee� toel gtoepen. �nboomgtoepetieetbcpteigcb/ enbebtpflp a�ematiZfetoojtel opbotpteplaenen / ombatte Cto�tojten tgot/ boojbe bocpug�epbt ban bel
inateteiii baet boo: bat flbeboeot toop. Xnmac�befe^lfen planten op ttoee manteten/
onSS S BlWwi 3Bi> tan bufee «aren SSn7ofttanbele�enbctoo,tele«iDteg�etwtbett tooSenupt be botljte plaetfen / met Jjaet aetbe /We toetbmermoet; (letten spante* botpte pron�en/ fo fattenKen DeljelftbanDefe toojtelen onbec Let toa fiacn enbe boben gebect jpn onttent eenen WnSSe�inaetbe: Cnbebaeun tufltpeneet bamenfeplantet/fofalmenoetatfeen moeten af pou* Kot op eenen totnger na betoojtel/De toeltbe baet liet toeltbe top �ietpeeten toit/ oft toeetb Dout/gelHC
SSSSe/enw anb�c manieten ban Domen/Dit netten De Kerenmaffen/ enbelantbsbestatutenfontep. ne� enbe benen / be toeltbe f p beel g�ebptpcbetun Italien/ laiup betibitten/ taualeu/ enbe conbupten Sn De wateten MefpUp�en�ooj paet�ebtt lanbt. Stoelcbe ootb Ucfjtel�cbmegDen g�eplant toojoen �ancctoaterenenbebeben/inae�albetgematbelijtb' fte/enbep2ofotel�cb|ie ban jonge toojteien/pitncipa' tanbanftOoone en&eftetcbe plantfoenen/oftatben/
S men De Wilgen Doet. ®m ©ettbenboom Die ban SS eentchj�tf ben flbcelboom gelnt 10/enbe San b&/Den©uetbenboom/beg�ewi eencoubes enbe boebtet Gtont Dan be fBoplietbooitu___
©�aSfw�te»nWfttet�ouDt/Wte�©tlBte/be
to'icbe/ gpel�cbtop fteobpepperientie/raet ujelen MoSt bantn watetWtfl�en gtonot/enbe baft aen i�etoepbl�cbbanpW�oetwbteB^itweAtujo�oen
�an�?tacb?nbanbietoilgen/be�eltb|bjDoienteDe< SSe bioom te toefen/ gljelijtb ban een bupfi B-toant noe oatfp bioitiet eube bitbet 3Pn/ poe ip meta upt reffieten/enoe ftetcbet tooien. &efeboom t� feXffe�eutbanDeWe: Wmtmmmtot Bel ge�eel onbet Ejet toatet Bebben/enbe De «Wjje Silbobenpettoatetf�aen/enDe«jntopjteliip fi»C� ben op natte enbe botpte aespe/bte neften* �et toater haut/ fonbetbe toojtel gpepeel mt toatet te�ebben: mam ootb�at be Biggen we aen De (Iraten/b�* SS/ enbe gcar�tenbaft aen Bet toatec �aen / ban be toe be bie too�telmaet en gaet tot aen be tant ban Bet toatet/beel ftpoonbet 38n/pogec/ enbebetet botoaf* ■fen/enoe jeugBbigec ban be s&ene bte ftaen in toatet » atbtig�e bemben/ betoekbe altgbtjj g�emepnlntb be tooitel nat nebben int toatet. , , �ten fesse niet bat men op Booge plaetfen nieten
ftube Doen poepen mogen/�©il8�en/�lfen/f opbe- ten/ eube toeetb toatcraeptigp �out : noeptan� paec |
||||||||||||||||
|
natute ut te toefen baf� aen pet toatec/baet fpfee* lue!
im»ni.*»c .'.__ .___f^..i .�»�., U**rtl*nntfrettimi Mnho
|
||||||||||||||||
|
nen/ enbe gtoepen ootb feet luttel; fo bat ponbert ban
fultbe bomen geplant/ na paet begeette tn eenen toa* tetaclittgben gtotibt/meet pouti�fu�en upt tooipen/ ban Dupftnt ban Dien op eenen Djoog�en gconbt/ toat neet(�ig�eptof oeffentuge bat men baec toe boet/enbe fUl!"bfeggb^
ut�epetbefeboomen / enbetoinnenoppoogpep aet*
Fen/met tebegieten/ enbebetamelijtbe oeffentngbe te gbeben/ fiettoekbe.not�tan0tie«l»o(�/ enbetpbat |
||||||||||||||||
|
Van de Effchen, Olmen, ende Vlcdcrbornen,
CAP' XVIII. D� «Sffcben begperen upt Ijaet nae�uere eenen
leeggen toatetatptigbeu gvonbt/ baetfpobet* bloewg�er gtoepen / ban op bis poog�e gronben: �©aetora batfe gfiemepnlijtb be�oojeti gpeplant te toefen in ieeg� toateiatptigp lanbt/ maet niet fca feeeal�
|
||||||||||||||||
|
van deLam-winninghe. z.t
fesrat� be *Mgen7iaopItei:en enbeeifen.&p mogen J ©en <6ffcBe Beeft een forthttlina�ieMatM ttnh,,,
gpe toaffen/ enbe reept en fcpoon tan pouie tooj�en. oft tac�en maecftte/enbe baer binnen aen ben «! > een
3goc�tan�ilieenfioHtD«gemepnet�enbegbeptant flangeW�e/enDeSuKj�ffiK�toS |
||||||||||||
|
jnarp mojben op aibetpanbe gront/poe tod �atfe ace!fr�t�e �ao|t0 comen in eenen betten bocp�gen gront/
ban op eenen imoDelbaren gronbnmaer pjmcipnlgcft |
toare/bat be �angelieber fai int bpet biie�en/ban nac
be bla�er0 ban be «�ffcge ncuppen. ©aeromme maec&tbenatuere DiefojggeD^aeggtbooi fmenftgett toeibaert/ Datb'«effcgebloepet mbeEente/ eer De �angftenen�e�l�er�augen upt gen pollen fertippen/ enoepaer blaber0 nieten berlteii in Den ^erff!ooo| batfe toeber jgn in pun pollen bertrocnen. ©aer om in�ten gpebuert bat eerigije flangpe oft fengnigpe beel�e/ een peert/ noepeof anber peeftgyebetcu/ baee en 10 g�jeen excellentes temebte ban �e ;ontf!e blabecjS ban be �ffcpe te ftoten/en�e t'fap upt te Diuc6en/en�e bat be beefie te b^incfeen geben/ »oo?t0 De refte ban be gefloten bla�et0op Dequetftiere!eggen.«©eferemeDt'e fai oqcIi mogpen ben menftgen Dienen Die ban eenigpe flange of aDerflange gebeten 3gn.©e fepojffe ban bec ogffcpeinbecoctie gebjuprt/igfeer goet om te openen be becfroptpept ban be iiSilte/ enbe ben toatetfucjj��k gen groot toater af te tretften/ oft be bette Isebsu ma^ gecbette maften. Van Cadaniebcom.
GAP. XIX.
D«E Ca/�anteboom ia fiercli enbe bpom / bie feeu
na ban naturen benSpcHm geigc� i0.i#p 10 pare cuoc goet om tor.geii0 afte maften baec os lugngaec* oen op liggen/enDe meer anber tocreften Die ban <�pc hen gijeuioicpt toopen : $p comt boojc ban pet ?acD� aan be Caftanie/ bie gpefaept too;t gelgcft be Cecftel/ enbe comt eer boo;t0/enbe tootpt eer paer poubt upt/ en�e 10 ftratptigper ban be�pcfte/enbe is gemepne tra olie lan�sn^ppgcoepet pjincipalgcft feer toe!op eenen fatuaeptigen gront/maer alDermeeft f o patet pp plaef fen �ie feer ter ^onne ftaen/toant pp begpeett afgan- gen ban pe«bel.� enbe gebergpten Die tout s�u/ftaenbf tegpenpetj@oo}Den. #et 3aet ban De �afianien / bebetft altemet0/gelgc
bat ban be �«tM l oft dooi te groote bjoogpte battei niet upt f papten M matp/of boo} te beel toaterd/ pet toelcfte be�aftanie enbe «�Jecftel in b'aerbe boet rotten/ oft boo; De beefieu/gpelgcft mollen/ eert mupfen en�e f ulcfte foojte ban beeften/be toelcfte eten enbe �efepasi* gen De Calcante enbe �etfte( in D'acche- 3f et planten en�e egljenen ban be �aff anie-boomett
enbe 4Bpcfteni0alteIeen0:enbebiefe toil feer Doen upt* fepteten/bie macpfe ftroneften na Datfe bjte oft bier ja- ren pebben geplant getneeft/enbe met eer int begmfe� ban oe �.?nte/toaet booj fp bobbel upt fcpt'eten* ©aer is ooeft pergcftel 10 gpelegen bte bjoeget met
pfer te fironeften oft te fnoepen/ toant bat boetfe Dicft^ b)il0 (�erben. «gnbe ift batter eenige tacften oftfcgeu< ten upt comen aen ben drupe int eetfie/t toeebe en ber< be jaer/biemacp men/ban batfe uptfpjupten/metteK pantaf treeften te toglebatfenocp teer enbe;onc&3�Jrt/ fonber me0 baec aen te fteSen/toeicftepet bsflt 10. Van de eyeken ende haer differentie, van de Car-
pijn.Bueckcn^nde ander diergelijcke Bomen,
CAP. XX.
|
|||||||||||
|
ontften fp be Djoogpe gronben Die pert etibe touto oft
fabelacpttgp 3ijn/ten ;p batfe cocii �oept 5tjn, $ U3gnoer �jie manieren ban <©lmen/�'eeni0 Die
Slepne blabeten peeft/eit ftoert ban Doute i0:�e t toee- be peeft bjeebe blabecen/ en De Den fteupr rebelgc mit « �e ber�e peeft feer bje�e �labecc; / gr&en cnbefcijoon enbe ben flxupeUbptant^g�cfjeel toit:enbebefe ttoee laetfie foojten 3gn De gpene Diemen moet fien te plan< ten: toant fp toaffen betet enbepoogpet/ enbebepal* ben �atfe De fc�oonfie 5ijn, foo toojpen fp meer poutg upt/enbe fpiepoen paer tog�er upu ©an �efe bne foojten poneer manne&en� en�e togf <
�ens:�©p Beeten De togf&ew� Dte meefi bjucp�en bja< gpen entte grobet jstm ©e manneftens/oe gpene ene minber 30n enDe paer 3aet �ja gijen int mt�Del ban �e blabcr� / foo batfe fcpgnenuocgb�uc�tnucysaeDt te bjagpeu. <�noe�aerom5tjnoeEneie oie ban De �Lant» tointnngpefcDjgben/D8�e!.c�ebafteiocHfep�en/oat oefen boom glieen 3aet en bjoegg/enbe Dat pp gtoepet ban plantfoenen oft fcpeuten:oan toelc&e opinie Cet» suelIiuiStsS.iaoE�tanst tftfefter batclcft blat eenbjucpt befloten Dgaegptint mi��rl ban (jet blatban ben ©!« me/toacraf bat ben «©lm groepet enoeboojtscomt/ aiti beDoojlgtfe gpefaepttoojbt, ©an befecopinie 10 4Eblumella/ enDe b'eppertciuie betorjfet. ^pmaecttt �toee btffran�ien ban «mimen / p:t enbeb'een foo$te/ be fctjconfieai�ego�g�fie �©alfcpe«©lmen/enDan» ber foo�te ^ta�aenfclje ©Imeni Cnbe tfi �atmen ban �efefcpoonftemacpbtn&en/ Diemoetmen planten/ urn batfe eer groepen enDe mee* pou�tg boojts bjen* �i)en.Cpeop�pftu0 en�e �'an�er auteurs fttllenber minber Differentie tuffepen/ nae&elanben baerbefe bomen groepen- 31« gebbe bteltebertoillen bertlaten ijp De gebaente ban De bia�eren en�e ban t'pout / om �atmen Die te beter foube Kennen. Het �efe foo|te ban Bomen matgmen (�ettenBIc
bec-gout boomett / om Datfefeer na 3�n ber natueren ban ben *©ln'ien:$p begpereti ootfe fulc&en bette en�e boepte aerbe/ fp groepen gelgtfe De <©lmen in alle g�» soerbe aetbetfp toojpen upt op cojten tijbt groote tac �enenbe lattei groene. «Pefcn boom geeft pet poubt feec toit/ pp bjaegljt �lepm biaber 0 gelrjcft feiabeten/ en�ei0 feer felDen met get geiaontitebelabsn. ©en ^ifege i& ter coiitranen upter maten feec ban
Det ge�ojmte g�cquelt/ foo batmen bic&toils fier alle bebla�erenaf�eten en�e bol felcpne gaten, ©anbefe foojte ban boomen/fo tod «©Imen/effcfien enbel�le' �er.gouDt bomen/ 3gn De befte Die alDer eerf� groepen en�e op coaten tnt meer pout0 u?t toojpen. seengaeiibebe epgpenftyap banbefe bjieboomen:
©e bocgtigljeptbiemeiun befeblepn b;ucgtenbefl0' tenbinbt/ maetbetamficgtfupbet enSlaeralftbaer snebet0ggetoaff«u SBefgOelgcralfmen Slepn ban» �eninDefe�ocgtighepbtoftfapnatmaec&t / en�e op �eggeftfjsurtljeptB�eboiibenbanbejong�eBinb�r0 S�eaeeft bie. C'fclbe fap ineen gla0 ontfang�en en�e |
||||||||||||
|
�gfeuttointugbagen toeUoegeftoptin baerbe gegra
ben/oftin mdt/mettea bo�em fiaenbe op een goop&i fout0/1'0 feet fonberltnage om te ggenefen be berffege toon�en/ al0 men toicc�en baet mebe nat gDemaerftt baec in fieeeftt. i^et fjout ban befen boom i& goet om beel�entemaben euDefngDen. ©ieoergout t0 in befelanben ban 0110 feer ggtp^efen
enber anbec btugen/ om bat ban De tac&�n fletto? bo^ B�«»8�«mw&ttooiDent |
D� �ptftef0 be biucptbaerl�e en�e be piofgtel�c«
Ile boom bie in alle befe lanben is. Wmt om heeft men alttjt� in be oube boJ�cpen enbe foreeften betoaesc be bomen ban �tfn fpetien/at� be nootfaftel�cfte enbl Piofotelgtftfte. jIBenmaecfit ban befe foojte banboomen biie�tf^
fetentien / enbeelcfiebifferentie poe toelbatfetn onf«
ggemepne fp^afteal eenen name pebben/ te toeten/
1 «ptft�/notgtfli^ia Eatgn�cbbfn fpelcB eenen ep-
|
|||||||||||
|
Het �X. Boeck.
|
|||||||||
|
l^Z
|
|||||||||
|
gene» nasm: b'een We ijeet f�obut;/ b'anget <©uet<
luoveube D'auberge* �
<©'eerfie Dan ban befe bifferentien i& l botter een
foofte ban CpcBen io bteDuU enDe bjoom 31311 / Deb' benbe ben tvuncfi bencben leer btcB, toeeratbjig� er.be f reicB/enDe f eet gtoote toojteten uptgDefpjept latuB� bec atro eu/enbe boben op beu f roucli Die cojt genoeg� t.� : bzaegljt�peen gr cote menigte bauDuBenenoe upt gefpje pDe tac&en Die feer lancfe jrjn/ be to�cBe be' flaeneen gtoote plaetfe / enDcbaerom toojDcnfefcer togtban malcanbec gDepiaut/ cm bic plaetfe Dic3p beDce�enomDatetatBcntebetbjepben. ^Defefoojte ban boomen 10 bequameromuatning�e aftetnaec ben bau timmerhout/ cmbatfebjaghen eenen troncfe bte oberOetBtt�: oocBen 3t)n fp foo Doog� erbe ronbt met/enbe Bebben be tatbencrom genoegij enDe omme gDefctert. ©an be�efoojte fietmen �etlboffr�en/ Daec be bomen grof enbe tojt 5tjn/ feet betre fe« malcatibet j�aen�ie/ence boben feet topt uptg{jefp�ept. 30e ttoee�e foojte 10/ ban De <�ptbe boomen Die Den
ttomftbicB enbe lantfe glienoegljiebben/ alg biet-en» ttotn�ig�ofeber�igg boetenDocgije/ enbebobenop ben tront� biet oft buf tacUen�te fioog� �Denoealj 3tju enserecgt/roaetniet uptgefpjept/nocl) oen tronc niet foo feet bebetBt at� Ds boojgaeuDefao&te:eiibe Defe foojre ban boomen is goet om ji�len enDe gtoote {jou* tets temaecBen/ utemeng�ebiuptfetin't timmeren/ enDeoo�f�omtefagtjenenbebUben / cmbatfetotec ac�tiglj enDeSjatt jnn 8�«l8tB beboojgaenbe. ©an Defe � oojte ftetmen oocb beel boffeben/ De toslcBe beter gefloten enDe ggefieffeett 3�nban Dome/ Dan o'anDes Daer itk aftome te fpjeBen / om bat De tarfeen EecDter ep toaff�n/ enDe foo�eelplaetfen niet en beflaen. ©e �erbe fooite t�/ban be epc&eu Die bun ban itone
3gn/enbefeemcgt/�etoelcBetoelbeerttgofrbrjf(igD boeten [�oog�etoaffenfonbet�acSen / enoeboben aen &et epnbe bar. ben trotuB �ebbcn fp Sutttl tatBen enDe fjouij� / foo bar ben gegeelsn boom niet ban een reclst opgaenDe-�joubt en is/ enDe Bet I tijyn� bat �jet opper* fie ntetban een croon&en en is". «2n�ebefefoo?te ban boomen fiaet Diepte bp een / met De toojtel comen&e Gen malcanber/enbe toaffen te famenfeer pcogDe enDs utj)t op/ toeit&e bofferjen feer pjof gtelgcB 3911 om te inateB�u ai��EftauD� foojteban timmetagie / foo teel ombtoc&ente manen ais anDer foo|teban SantBesibe mi�Del�aer Donor :\m\tk mm tot me�fen enDe basen rema&en. CnDe ban Defe foo jte ban boomen jtjn�er beel boffcyen in befe lanben- SH�ebefeDjte foo^en�jagen eec&clenen�s gpe�gtBe
bluotten/ Dan Dat fommtgDeujaggen bjeDeblaberen/ b'anber miDDelbaeE/enb'fltiber sninoenfppeb&ene�c b'eec&el�b'een langer enbe D�c&ec/b'anbecDscUet enbe tof tet/enDe D'anbec toat langer en De Dunner. jSoc|) ban befe �jie foojtenban �pt6en/ t�Sonber
elc&e foojte manefeen enDe totjf �en.?Be toiif Beug fjeet men gljemepnlijtfe/ (As Ci)eop[�|aftu3' fepr/ De g0ene bte meeft bjucljten Djag{)enenbeb?oomfte. SftDa�tet �ifooi0/ batmen moet �etenbe gene Die meefi bjucl}' tenD^ag�en/vnofKCug: foofuUenban D'anDecfoofte bie mtnft b^utDten biggen/ be manne�end 3911 : uae bien bat 3?'t nemen aen t)et Djag� en ban De bjuc�ten/ oftbatfe onbjutotbaer30!i. jlBen �eetbe onbjucljt" baet mannehen�/enbe be �iutbtbare toiif6eii0-^�ws' plftafiub fielt een anber Differentie ban Den anberen bte onbiuf Dtbaer 3iin/ toaer af Dat ttU nu niet en mep» ne noto'en boti fcbjQben om De cojtfjept totlle/fenben* be be gnnie bte't begeren te toeten in't lange/tot 'Sgc* op�jaflup ttHtjn bffbebostf� ban be Ijtf�ovic bnn De planten/ in't �apittel ban ben <epr&e-boom ♦ 5©ef » gf)elcjtu� ooi b ban alle anber bomen Daet Uk af ftotj- gen toii/ om Dat ie mijn «erft �oojnsmen niet en foube bupren gaen. ■aille Defe fooiten ban eptfien / groepen feerlangge/
foo Dat�ticn Daer toefcfiiijft te iebenenbe bueceutot tyie. Jjou�ett �mn m m totfsn;/ Don�f � t m *�' o»» t� |
gtocpen/Donbert ja�r Dm in toefen teb�gVj�ii/ en Dorf«
oett taec om tebetgaen/ijet toeltfee men fien mat j> bp De ouoeboffc�eu euoe fojeeften, CnDemuja'DatDefen boom lateenDe traegj) boojt^
groepet enbe late fietft/ fo en moetmen l)em niet bet* tootiDeren Dat beu OBlm/ ben<�ffcoe/ ©leoet�ouDt* boom / enbe anDer boonien uit in biergDe�jtkc of be« ter aerbe ggeplaru 3nn/fterciiet enbe meer fjoutp upt« too�penbanDe<sPpfltni: b'oojfaKe iss / bat be natuerei ban Defe boomen is bagger te groepen enbe te b;oe« gfjtr te fterben:eube be natnete ban b'eptne t�/laucf�* fameltjcu boo| te tomen enbe lange te toaffen enbe lat® teftciben: enbe men tan De natuere riet boen cornets boo; Den t�jt/ gcljjife men fien mac|s aen een peett/ t)ee toeltfeboltoaflen in in brjf jaren/ en�e oen menffc�eis? bofentteintigujarensenDe ooth b'eenleeft beellangeK Danu'anDec, Scb fegglje bit booj bc gene Dis terfiont toiilen bo*
men en Ijout Rebben/ toant fp er. be[)cjen niet te plan* ten Den �fftBen/»©imenenDe ©SeDetljoat-bomenDts jtetHelpc groepen/enbe meer ljout0 up jtoerpen in fe� jaren ban be �ptf�e su t Jjien jaren. JBaetDegeneDielufttget/pjofrjteltjCBcr enbe g�e^
buertgljer boomen eniseboffc�en toiilen Ijebben/ iioe toel batfelanfamer groepen/moeten planteuCpcben/ Caftanie-boomen/C�tpinen en�e ffieitcfeen-bomeii/ toelcfee �arpinen enbe 25netutn SantS�temtgl) gpe* noeg� groepen enbe lange oueren/ en�eteojpenreDe- IgcneUlfpnftlieutmupt/gljelijtoDeeptKen/fGDattel bomen 5�'n ban eenber foojten/enbe ban eenen toaffen/ en�e ban eenen tgt/at� bo?en gefept «�, i^etii� toeltoaer batb'eptne begfieett goebeenbs
bette aerbe Die niet toatcrae�ttgl) en ts/ gjjelticBDa oorpijn enDea�eutkenbootmnoc�tanssfai�eCarpgt� enDe 35uecKenboom beter op tomen enbe groepen ut eenen fteenacgttgen gront/ |joe toel Dat alle foojten b« bomen/lioeDanigij fp 3�n/foo fpg&eplant too|Den og! beteren gront/�oe fp beter boojtg tomen. iBaa- Daer iffer Die natuerlncfe begluren goebeaet e
be/gelti� De «�pcse/ift batinen toil Dat fjp toe! aro epe* 3ft Dat ftp goepianttocjbtinmibbelbaetaerDe/ foo groept Dpmi�Dclbaetltjts: maertoojr�p gpefetop eenen Dojren gsont/feer qualtitfe falmen �em Doenbe* �pen/er.be toojt Dope enae route ban f djojffm.Boti}" ten$ Dis taroinen enbe 25«etKen�uom«n gtoer-en tosS op miDDe'baer goebsn gsont/enbe moglsen toel piofg* �erenttifieena�^iS�eaetueen�egronben. JQen maet&t be putten �joeglj tn�e t§��t$ / a��
liter bojen gljeft�icben is/ mm alle De boojfepDe boa^ men toojDen uequaem�yrser gljcplant in fpjer�eite na bat De bc?ji g�epaffeert tsvgel�sfe &li&& SUefept i& gljetoeeft. ;©e fiarp�n-boom groepet op De felbe gronbt enbe
maniere ban Den ©Se�er-boom / oefen boom toet� eertrjtg gljcbinptat om De Jtelen ban be boeren Mom f enbe De jotbeu ban Den offen te mahen/ maer nu biene bp om te barnen/miut� Dattet Dioogfjtfis �ou� i& en&tj Dat De befte colen maet�t, 3De Knecuen-bcom en is ten Carpg'u niet feer on^
ggeltjcit / enDegtoepet op DierguelijtHe gronbt met �& felbe oeffeutng�s / maer tn beien is Dp meer te pjgfers Dat up nol sens Djatgljt Die elfoo pjofgteltjtB 36n als eeti5elen/ten mtnfien fco matchen Den baer mebe ttrj opc&ojeueng / CojtelDwben/ Cranen enDe onbet: bie�gfjelijt&e bogbeien. ®'cuDens maeruten banbe fcgoiffcbanDefenbsomDen �©sn-ioni!en / tluppeis enbe anber b|incB-ba�en, ®e3Linbe gtoepet feertoelop bergna�fjtig!jenbe
Dcogrje/maerboc�feplaetfen. 'S'DouDti� bequaem om toffees enbe taffen te matsen/ be ftjjoiffe om toi�* gDen enbe Binbet Bobben te malici?, 5Be tfujc&boombeggcert pierg�e�gtfie gronbt af�
De CffcDe eroe �prfee. ©et is een fafec Die toeerbig� !0 te bemereften/ batfe ban Daer fepojffe inacD fonbee I� tfe.1 li�topft tooib?n/ be toejtB? men bejicijt om bpe- |
||||||||
|
van dfeLant-winnlnghc. t.*
|
|||||||||||||
|
to
|
|||||||||||||
|
I fie enbe entftel tettee /met bonen en mare ban bjya »
1 befiemenbeai t'gbene�at goebentoop 10. Cn�eoiu batboUJtl�e beeften fouoen boeten bat»
me» ben t'eten gbeeft/fo falmen moeten tn bup0 bcb^ ben eenofttmee tamme bedien / enoe (lellen �ie m'c partft: �©ant bte falle» ober al lopen/ enbee'anbCE bpee» bergaberen / enbe bjengijen baer eten ftaet. J® en fai ootft bat niet alleen boen tn be bjinter / maec ootft al0fp bol3gneiibe(ongbenbebbe»/otn bietebe* ter te boeben. �t�ncrom oatmen btcft&tb? beftooifi gaete Qaen/ off es eentgbe jun bie gbebJo;pen |jeb« ben/om bte graen tegbeben. i©en fa! ootft een toilbt Bertften met laten -ober be
bter jare» oubt toojben: toant foo langbe tsaffet/ enbe boo;t0 gaetbettoeberafenbe uioj�t magberban oh* berbom / baerom falmen bat bercopen te t�tjlebattet fcboonenbeftertfti0. �en if er t matb men biel langbe gouben/ toant bp
Bl�ft langbe jontft/enbe leeft langbe. aiengaenbe beftlepne beeften/ gbeltjrft^afen/ �jk
befloten / baant mibt0batfe ftlepn 3�»/foo tonnen 3p ucbtebjjrfttufft�en bepbenbeure troppe»/ enbeupt* gant binben om meet) te lopen, «©aetom moeten baec partften met muer en befloten 3511/ enbe bua boetfel0 3�n ban <t5erfte/©itfen/ «�icorepe/ 3Lattoutoen/ �t« teren/enbe <©erfte tn regen boatet gebjeptSt/'o.ant ba jonge baefften� en eten nut geerne b^oogb graen. ^eplaetfe ban tot Utpg§tv0.
Defituatie van de Reyghers plaetfe.ende iioerae�
de Reyghers regherenfai. |
|||||||||||||
|
■MJItUiPI,*.
|
|||||||||||||
|
S�benboom gtoepet toel opbergen enberotfemDet
gout 10 fece goet om te maften coffee^/ teaetbamften/ �og�en/ptjlen/enbe anber Dtergelgt&ebtngben/Hiits «at ban be too?men niet gbeten en tuojt. 38cngaenbe be brachten enbe epgen jcbappen ban be
boojfepoeuoomen: "«©'epcfte�eeftbeel fonoerlmghe �tng�en: <©eblauec0/ be «©ai-uuten/eii�e be maten' tacfteiu J®en matb ban bejongbe malftbe biauerss oft botten een fonbesltnge enbe excellent matst bifhl > keen regtjeii be catfjarren ban be lener/ om ben (�een te bjeften/enbe be toittebloet ban bebjoutoen te flop* yen, T©egroote<©alnoten oft eptftekappet�geben een booj-uften ban bjte bingo�n / te toeten oo/log�e/ bieren t tjbt/of ftetfte: �lDatit tfi bat Qbj> open boet ote gbdiee� �gn/ oDP fuUec in binben oft een blteg�e/ oft een ftlepn fptnne/ oft een ftlepn Uiomiftetu Sili; battei iiliea�iben toecb blieght / bat i& een teften ban foeco» menbe oojloglje:3i|� battet tuomiften boojte Beuppt/ bat ijSeen testen ban bieren tqbt: flfrbatbe ftlepne fptnne Ijtecen baecloopt / bat i& een teften ban fietf * teenbebeel ©eftelenttale ftetftten. <$al-noten gbe« ?j|«jflft t enbe ftlepn gpeftoten / ftoppen terftonbt alle buptftloop. IBatenrachetut/g�enomw/ g^ebeneen gtoote berlitbtingbeben gliene» bte banbe ballenbe ftcfttegftequelt5gn. ©e J�uetftboom i0 fecr goet om manb�n enbe fio}*
ben te maften om ojupben in te bjagljen. ©e blaoet 3 geftnout genefen beftloben ban be lippen/en fmeringe ban het t witbleefcft. ©e baetften no tben0 g�eojooggft enbe tot afftjjen gebjant/in falf fteno gbemsngttt/3Bn feec goet tegen ben (leen enbe grabele» tytt ®attU ban �e toil�e Bu�rn.
Ds fituaticvan het parek , endetter gouverne-
ment van d� wilde B eeften die dacr in zij n* |
|||||||||||||
|
cap. xxir.
A �n ben �epgec en 10 niet ban cofl te boen/fonbe*
x^eenigijpfofnc. ©e^jincen enbegrootefieeren/ bte gbeewe jagften enbe bltegen/bie mogen genoei�te rapeBintbltegbenbanbeni^rbJet/ombenrepaerte
oangbCH/enbe ootft toat letfterngen baer afhebben t� tepget� bleeftbte eten/piintipal�cban bebo�ft.jiBeti teptootft batben tepgbereen «onintlncfte ftjnfei�/ maec befe g�enoegflte 10 bobbelen coft. Hart oni tu» bentften bat be baoer be0 ftupfgefinis enbe be meef�en ban ofife �oebe een pointe of groot meef�cr 3P/enbe bae bp gljenoecbte�eeft malberpanbe foorte ban jagen z� bbeg�en/enbe letftern�e ban eten/foo fait mogen aia» fc�ieben bat f)paltemet0 3011 genoeg�te fai nemen ut ben repgher/ftet 3P in ( jagben oft int eten: ten fai bari ntet tapten reben jgnbat bap mat ftftjgben banbe p�aetfe om repgber0 te ijouben/om bat top int rthene- rael ntet en fouoen atbtet laten ba» alle t'gene bat ban nobe matb toefen/tot be f raepflept enbe �olcomenbent ban onfe �oebe. vv «®m te maetften een plaetfe booj bercpgfter0/ be
toeitftentetalleen gfienoegftte en gfteben Baren mee* fiec/maer ootft pjof�t/ fo moetmen ten eerffen mete ften/batben tepgger een ongeftabtg� botjbeli0/a«een lebenbe/ enbe toat epgften ban ftnne / enbebie met en tooontban opeen plaetfe bte bem feertoel a�nftaet. C toekfte eeno&ifafce fp/ batmen op alleplaetfen fon* bec onberftbepbtniet enfalftellennocboibinetenba plaetfe ban be repgergijBaetalfeenl�c op eenblaetfe/ baerfebfint batben repg�ertn'toberbliegben begoft geeft nebet te ballen/ enbe�gn rufte te nemen/ als 011 eenplaetfe/bie bemal�etbef beftaegftt. ^ 3©antbe plaetfe ban be tepgetp raoetom tto�e 0020
faften gemaetftt too?oen/ b'een om be cepger0 baer te boeben enbeoptebouben/ombat/alf� bendeere befte*
ben falben repger te buegen/oft eentgjp heerl�cft enbe joftelgcft&anrftet te boen / repgoetg foabe» mogben �cbbentot3bnentotlIe. ^P'anbcr oojfafte 10 / om te toeften be repgbet-0 bie
ba^booibpbbegben/ tuamberepgbesiuebefloten 10
|
|||||||||||||
|
CAI** XXI,
Of® battopmetenfoubenat�ret�atenfnonfeBoc'
be/toaer af bat be ©aberg oe0 bupfgeftn0/ enbe �e jif�eeftcc foube mogen pzof y t treeften enbe geuoetb* ie nemen/foto�len top/na be bequaemijept bet piaet* fen/batme»partften maeeftte ontrent m boeoe/ urnec Jn men befloten bout ftafen/ reetalben/ bJilbe bertfte* nen/enwbtergelgtfteVoilbebeefttn/omoatbeiBee* per enbe lacere ban bies plaetfen/bem al emetss fou�e niog�entietbeugbeneubesg» genoecfite nemer, jnbe jacht te Iiten wan be beeften : enbe uoaer't bat ban noobe toaes een Bantftet te maetften/ batmen baer be fpafs moctjt btnben alfo geieet alp tn be fteueften oft bottel- sne/behalbeu noib iJei betcopen bateen fgn �upfman jaerlgcjcmachboenbanbefe beeften, Itetparefemaetftaen/ in bien bat m�gfielgcfttg/
intbofcf) ban opgaenbe bomen/ afgefloten met mue* ren bte gDemaecftt ?gn ban bjijtften/ oft met ftaftetfel banepeftenftaften, ©ooj befe plaetfe beft�ojt een befte te lopen/ oft'ee*
ui g be aoet ban een fontepne / oft bp gnebjefte ban Ie- benoe enbe natuerlgcft toater/ f ofaimen moeten baer toe putten of toateringften graben / enbe met fteenen tonbtfommebemetfen/ enbeonberplabepenomftet teghen toatec baer inte fiouben. ^11 befe plaetfe moet ootft ?nnfeer «©rafacBtigbe
aerbeenbe frupt-bomen/maeconbetanbei: foopigft* menfeec boo{be bJilbe beeften/ beb{ucbten banbe «eptfie/SBppel-bomen/��epj-boomen/^flgbe-flppel- bomen/enbe anbet btergftelntfte. jllaer een goet ©abec be0 �«Pf �Defttijeren befioojt
mtt te bgeben te toefen met be biuc Wen Die {tem baer « be ban felf0 gfteeft : jBaer in ben tgt bat b'aerbe niet Soojtg en tytmW enbe batter ggeen boebtfel en 10 in |
|||||||||||||
|
Hct�X.Boeck.
|
||||||||
|
134
10 Inde repgetge/toeiitb'aribtr bie bact booj bp bile*
Ben/De meleto De (lemme gDdJooit �ebbenbe ban Den
e (lot en tepgftet / tjoit�en op enDe bigben baet (lille/ enDe maUenijaer neftcn op bet badi ban oe tepgertje/ maer doo; Datcomt/Dattnen/ al0;p Daet eperen gbt« bjoet Debben/ tetftout neemt Daet jongen om te flap- ten int t cpgDet p cot. ^o tutUen mp Dan beflupten/batmcnbeDoojt/eet'
men t'repgDero tot faimalien/neetftelut� te letten op bebequaemDept Dan Det plaetfen/ te voeten / of op De plaetfe tot aitoet tt�Den tepgers gDtemc getoeeft 38n: �)un t i(l bat men Den tepgDet betlupt in eemgeplaetfe bte �em niet aen en ftaet/ fo en fai Dp oaer geen piofnt boeu/maerfal terftont ftetben. .1�0C& beboon ootft miD�ei� Dooj bc tcpgDettje te
lopen ceiuflbe lopenDe beb�/ toant Den repger i� eenen toater-bogel/enbei�geeme ontrent betoateren/enbe leeft alleen ban paUugDen enDe au�etDietgDeujc&e Ie- benDe biffe Den. ©e timmtragie ban berepgetge moet fiaenonDec
Den blaeutoen tyemcl/ctiDe moet Usci DtcDt afgefloten 3DI1 met latten en gdaegDbe basoerg/ ontrent rrrbj. boeten Dooglje/enDe boben feet roeigebeebt/otn Dat De repgDet0 DieDaet booj bp bltegDen / g�emacficlgt& foutien mogt)en mftelen boben op bet bac-a ban De rep» gljetne.
JBen falfe fptjfen met lebenbc palingen enDe anber
bictgljelndiebifjeDen/abemetg ootfe met beunen/jae oorli niet bleef et) ban Wolben enbe Doiioen talepngbe' tapt : ineninoetfeootUubeiioci) «'eteiigbc�ennin tue bet te malien tegmen Datmenfe bangljen luti enDe gijc bjuprUeninbantUetten / enbenietoiii)ung!)entectij> Olicu : baant luttel repg�etp fiellen Ijen tot «peten te IcggDen enDe te bjocben nis fp beftoten5tjn. gjcb fai met eenenoocufeggen/bat/inbien bennet
011131)11 gUenoegljtete Rebben int b�egljen ban Den repgljetg/neemt cenigDen tepgDet tn bewpgetije/foo en mach Dp Die niet laten bltegDen ontrent bt repg�e' trie/ maer betre ban baet: atioetfing fouDe Dp De rep' gDerp ban Daet betbjemben/ foo tod bic baet booj bp bliegljKi als Die beftoten 3un : !©ant Die Daet boo? bp bliegDen/en f ou�en Daet niet meet willen neftelen opt bac ban bet repgetfje/enbe Die Daet beftoten 3 tjti/ fou* ben berf�oojt toopen enbe b|cefe Debben booj Det fel.be perijr&d.
#oe roei Dat be repgBer eett Cmunc&l�fl�e fptjfe t�/
not l)t an� mi ut 0 Dat een maree-boghe! 10 / foo 10 3tjn bleef cl) Da tt om be tbomnen / jae meet Dan ban een�gtj anDet�Jatet'bogDeht'btftebataenDemiB/tfibleefcD ontrent De boffr. 10oojt0 foo-feptmen bat 3t)nen berit ect�gDcii t nt ui mijn gtjelegDen/Doet Dat De f doe Wijn be brocDt {jeeft ban tot (Tapen te bertoecfteiv ^ejac�jt.
Dattet drie manieren vin jachtzijn.
CAP. XXIII. V�tboiguenDe ons booinemen/foo rullen top toat
ttatteten ban be jadjt / «iet Dat top toillen Dat be babee bes Dupfg�eu'ntf bemaubeeftnfl faltoruejacjji begDeben/ban om altemet0 3911 genoegde te nemen/ en Dat al0 DP anber* niet te boen en Deeft/ in be plaetfe ban flapen oft te ojomen 1113911 Dup0. jBaee nu �ijnbet bdcDer�anbe manieten ban jatljt;
b'een ban bifft�eti/b'an�et ban bogelen/ enbe be oetoe ban bietboettgDe Dieren/gdgcfeban petten/jamben/ toilbe Berc&enen enbe $afen. 3Ju alle befe btfe manieten fai Dent mogen oeffenen
be l^eetban onfetftoeben / maerpumipaitjtfa mtja* SDehbanDebietboetigDebieren: mmt D'eerftebe* fjoojt benbienaet0 toe ban ben llaet/ D«be0Depu* gDen baegijp beDoojen Darcn ttjbt te bergtjeten in'r UiffcBen mettes ang�elroebe / of t met ben btfdHojf / emoatf* Ijebben foubeii eenfgDe errtojblnatte fptjfe om t'facDUtnoen� oftt'fa&onbt? t'eten, ©ejatDt |
||||||||
|
banbebogBelen t�eenfgMttiiS betmaetfeeltjtft / tiotf>
tan0 ifl Dat u»p toillen #lato gDdoben / foo i� Die eet one�elDanebel �jet jagDeubanuiebi�tboetigDebif* reni0al0eeneetlpcbe oeffeninglje aUgbtgljcbiuptfc� gebjteft/ enbe ban be rectjten enbe toetten toegelaten/ pptipalgebbe gDene Die niet en gljefcDiet bp natfite/ enDe Dte niet beft aen en toojbt Dooj leDtgljcpt enbe bet' atljtingDebanatbept/mact om teberctpgDen meet^ Det DappetDept/ltcDtigDept/IuftigDept/enDe flert�te ban licDametniet te min Det jp Doe bat totl/De meeftet ban onfet Doeben/ift Dat Dp een groot Deere isyfal Dem nltcmetp mogen oeffenen/ enDe 31)11 genoccDte nemen int jagDen/nabatDp39" Dingen Die DP te �oen Deeft/ algljefcUic&tljeeft, ^cjacljt�anben^ett.
Wat honden die goct ter jacht z'jn:
CAP. XXIV. D� jacDt ban De bicrboetigDe tieten/ al0 Retteti/
bJtloei^ercbeiien/�tdiaiuenenbe^afen/geftDul puncipalgcbutet^oubeu/ iBeerbenenDeJitatDtbe^ nrDaem0/altemetp metgaerne enbe netten/enDealte» mef.0 met Jaccbe-n oft cauebtt0:maet befe ttoee mante» ren ban jagDen/ jgn ter booj De lupe/ SlepimioeDigDe mm ber oaetbe mcnfdjen / Dan oso; De fioute ei� bjo< me/ DieDejatDt beminnen meeroin b'ejcetcuiebe^ litDaem0 enbe De gDeusetbte/ Dan om leibesnne eiiD� lu|tberbelen- 35e f�afet�tnDen/Die geo|bineett 31)11 tot ber j&t�jt/
%w bieroet�anbe ban �apj/ tost/ toc/ gtaeuto/ enbe ftoetf* <©e toitte jijti be bef�e / toant 3p 3tjn fubtpl in beu
rettene/ Dappet enbe bpetfgD / cuce ote titmmcrmect op en Doubeu ban jagDen/om eetugDe Ditte Die Duerri� nut�l/ fortDet opte Doubeu om De gDeue Dtetv.etDe peetDen teunen/ofe omt'geroep enDe getietoer meti" fcDen; #orDtan0 totllen f p gebolg�t 3011 enbe gljefe�» fcDap Dehbcu ban Det peerbe^bolcb/ cube oiufien Loafc Ijetto�tct/ fonDerltngtjeiubetomtet/ aifitouttoe^ Dett0« ©aet nae 30« be toffe / Die ooefe feet f�out jgn en&e
aennemeiiDe/eubt goet bau teutlte/feee toel uiacDteit" De boo{ De rjpctgrUeu bau Den Dert / bprant0 bau imi atu bau b? toitte/ uptgDenomen bade opf�tnater 3911- enbe guaet om te fat foneteit, noti) en mogljen foo toef tegen De Di«e niet: maer fp5gu&appetbct enbebieti* gec/ norD en bjeefen tuatet noto coitoe/enbe lopen ou" oetfaegDt cube feet fioutelgtfe enbe jagDen gDcmepu* iodi gDeeti'.e ben Det 1 lieber/ oan eentgD anber beei�c/ maet | p en b)agljen met beelna ben Dafe .■ ^egtaeutoe lopen na alle Heeften DierrientjenDo��
jagDen/maet fp en 3nb foo bappet tiocD fo bjoom met al0 D'atiDer/fonberltngDe De gDeue Die to0 ban beeneit 3tjn/tterbenDeopt'tuitte/ notDtati03gti3pbiettgDe enDe feet cotagieu0. j^otD en betbten nimmer'meet: De befte booj. Dat f ? Doot i0 / maer fp out fien De Ditte/1 be foule ban Die te peetbe3tjti / eubet'gDeroepbanDe nienfrDeu:<0cifeen begljeteufe niet feet een beefte bic P�atttjtDeu eiiDe beren gDetyupcbt/maet Daet tegDets 3gn 3P be uloecbfte int lope u/pjinnpalijc na be beefiert btefttarr beur lopen. ©e f toette 31)11 ftett enbe bjoom ban KcDaem/norD*
tan0 30" 3P Icegft enbe ton ban betien^p en 3511 ootfe niet bappet int lopen/Doe tod bat je feet goet ban ftct-- beR3Qn/b;efcnbenotD toatet/ notD toube > enbe foce feenb� meet jlinrficnbe becfteu/gD� iqrh Uuilbe betcue« neu/boffen enbe bietgelrjtDe /ban anbet/om Dat fp Det Dette niet en Debbcn / uocDbebapperDeptomjagDeu enbe bangDen be f nelle beeflett. fliu mibt0 bat men gDcmepttlijrb fept / bat ban alle
groote goeDe JJonben 3�n/ foo meeft geftDieben battet Dapj met bele en Deipt tot be beurDt be0 Donbt�/ enbe batmen btnbt ban aile foojt� ban Dapi/feec goebe enbe ft�oon«
|
||||||||
|
\'
|
||||||||
|
van de lant-Winninghc.
|
||||||||||
|
�5J
|
||||||||||
|
fc�oone Bonben: baetom foo moet eenen jont ban toBapj Dat BP3P/omfci)oon enbe goet te toefen/befe na�olgBenbe teBeueu ijMmv. i$et Dooft mibbelbaegroot/eer lanr��JO�pifO ban tyeetenbe plat:oeneugaten grof enbe togbt: be oren bjeebt enbe mibbelbae�icB/ beleiibeiiengijeboocftt/De billen grof/ belane
ften �jcet enbe grof /cojt enbe bicB ban bpen / be ftafeenbebeenenrerftt enbe toel geBlaut/benf�cettctt&bDe btllen/enbe �e refie �unne totten epnbe toe.fte t jjaponbesoen bupcftart/t'beenbetieoenbe ftnie bicB/ {jeplatte ban ben boer bjoogje / enbe g-i gcB bie ban be�o0/enbe be BI ui toen grof/ ftetacfttetfiealfoo ftoogalft boojfte. ©e rus beftoojt co^t enbe gftebogjjen t�jefen/eube.'be tette lancB. <@e beoiebtngBe banbefetefienent�befe: beiatjbneufe gaten betekenen eenen goeden ftom ban rtecBenbe g�eboogljDe lenbensn/enbe beteeftte ftafen en bete»
Benen bapperftept :be(�eerr grof aen't gat/ lancBenbe bun aen Bet epnbe/ faeteftent goebe flcrrnte ban lenbe* nen/ enbe oat ben Bont fimh banaeffemt�: �letftapj Dart onbec ben bupc/batebent bat ftp arbepben mach/ Bjeefeube nocB toater nort)rou�e:i#et De-� grof be boet ban bebost/ enbe be gtobe filautoeii / betegent bat Bp be boet niet bet en fteeft / enbe bat ftp ftetcB �p frjn leben 10 / om langde te lopen fonbec ftem te beftoaren. <©m bat feer guaet om boen 10 / na fijnen taille te
roog�en Briegften alfultfte ftonoen bie totet jarl) t ban «oooe 3pn/foo fai goet 5�n om feftoone te Jjebben / bat men een feftoontebe fteeft Die ban goeben aerbt 10/ fiecr enbe bucl aBepjopojcioneert ban leben/ftebbenbe be ribben enbe lanrUea groot en togbt/be toelcBe men falfaten becBen ban eenen feftoonen ftonr/ ftebbenoe be �oojjepbe teRenen/ maeropgfteenaiiDettnt/ inbien mog�elgt6t0/ ban onbes be teltenen ban Gemini en* be 2fcquariu0 / mant be ftonben Die ban getoojpen 3.0'n en tooien [o ftaefi ntet bul/enbe lullen meer teucBenst ban teuen 3ijn.2H!0 be tebe bol i0/enbebatfe begint bieb te tao^ben/ foo en moet men bie ter jatljt met lepben / om bat be jongden glieen ftinber en fouben Krijghen/ maet beftoojt niet meer banfancBt ben neeeftof enbe Bupfetegaeu/ fonbec t'n't rjau�e-cot te flapten/ om batfe treuricDeu�eq�eUijrfui�^t��ejotig�egetouj' pen 5(jn/ toaeeaf ben recateti t�jnt 10 fn Recete/ %» j�pj enbe Jl&ep/ meer ban in �e �Oinrcc/ oftgftebup'renbe be gsosze ^itts <om D�monter/enbe batfe begin*neMtei'ien/ menmoetfemetBoepemelcBfpijfen/oftOepten/ oftfebapen mele bat fupbetenbe nocf) toatml'0/ enbe booj be tasee maenben ban be moeber niet nc men/ enbebaet na noch boeben met me�cB/ bjoobt/ enbeal�eriep pottagie / tot bat fp tfttenmaenben oubi 3�n/baer na faimenfein't ftonben cotftouben /gelrjtB topnotljfuilenfeggen. |Ben beDao|t te boeDen alle be jaeftt-ftonben t'ffl'
men in een bequaem ftonben ljup0 / bat baet toegfje' maecBt t0 / om bat fp malcanbecen fouben Bennen enbebetfiacn/om batbegftene bte tfamen opgfteboet 3�Jn /malcanber beter berfia�n enoe beminnen/ban be j^onben bit bp een bergabect enbe flftenomen 5yn ban bibetfc�jeplaetfen. Rarefi toft fai toefen/bj oobt/gebacfien ban een ber*
�enbeel tectoen/een betbenbeel gerften/ enbe een bet* benbeel roggen/om battet alfoo gl)emeng�3rjnbe/ftcii �erfcftenbe aetft�iu/enbebebjaectbooj beelftecBten: Wmt toaetber ntet ban roggfte/ftet foubc ften te becl boen fcftjten/ en�e �jaer't niet ban fupber terme/ Bet foube ften te ftatt in ben bupcB maccBen/ uiaerom bat men b'een moet onber Bet anbet mengften. 3n ben mfnter moet men Ben blecfcft geben / piinctpalncB be genebte mager 3tjn/enbe bie Betten jagen : moer bie be i>afen jagBen/ nimmermeer/om batfe niet en fouben gebetigB toojben op be grootebeeften/enbe geen toerc weet maetBen ban be ^afen/be toelcBe g�emepnlgcB loopenonbet enbe tuffcBenbe tamme beeften/ om te ontblteben be Bonbeu/ be welcfte ban fouben ben ^afe |
aten lopen/ om te jaflBeM betattime Beef�en. met
Bonben bte petten jagBen en fouben't ntet boen / om bat ben f m boojber gBetotfien ujoibt ban benSafe" enbe oofB om bat fijn bieefclj ften beter enbelctBerlnc* bet fmaert ban eenitB anoer^'befie bleeftft bat men Ben fottbe geben mogen/enbe ban fp fierebft af ton», oen/10 banefel0 enbemuplen : maer <@ffenbke�rh/ i�oepenbleefc�/enbebiergelgcBeen fmaert ften fo t�t ntet;�et bleeftft bat men ften geeft/moet ceffi: aftewit Ke/^�usan59n�«W.©egeff�irtttcjaget�BoS
, J««�eelban DepottagtenoftButfepottenoiegcmaett 3Pn ban fcfiapeu bleefcB/gepten bkefeft/ enbe bS E offenDooft-boojbe magetftonbenbie beBafeniaoei � enbe men moet alterner onber befeButfe potten1 toat foifer�boenomtebertoermen, f>e plaeife ban be ftonben moet op een plaetfe f�aeit
tecBt tegen Bet<©ofie/toaer beur bat een beb� oft fon" tepn loopt, «et Bonben mp# fai ban totttemupte / enbe fonoetlmgen bte bafi in een gBefloten 3�n tt�tim* mert toojben/om batter geen fpfnnep/t n/C ©e gene biefe fai segeren / meet mm/ feer beleeft
enbe fatjtrmntcB 3fln/enbe bie upter S% b fion- ^nlteffleeft/biefefupbert/enbeneetftel�tBmetfiro.
totfpen tomft/enbe beel lecBernpe t�ren Bheeft/oo:B beuc be groene co|en belben enbe bembeu lepbet/ foo toel om teboeneten/afoom ften te leeren gh�ftooi ne" ben/boenbebefelbepafferenbeutbecubbeiSfo8^ pen enbe anbettamtne beefien / om bat fp bie fouben getoooni�ojben/enbeleeten Bennen. "i«w«i �J'F DflK De�?"Dra ff«*5�n/fo fai men gebjuptBcn
moeten be nabolgenbe remebien.-'Cegen lurfen/bioLf enbeanbet gftetoojmte/ baer m Bonben bSSSme� belaben�pn/ pjincipal�cBboojbegtoote ijSemort menbtetn'ttoatettooipen/ enbe boen ftocmmen/nft ten mtnftentoaffcBeu enbe netten/ metbVantebw gemaec&t 10 tn goebe quantitept / met thiett liant bo ! leu toi�oe Berffe/totlbe marielepne/fabi?roofmS rupte/pattencie/enbe fes Ijantbollen fout/al "S toel gefo�en/tot bat be crupben bernielt�tin <©m be tooimen te boen ballen / moet men nemen
gBeftotenfpiegelBatfi/gebiofienalbengeRootet o" gebiufeftt talc&/geb.�oBen lebenbe folfer/cnbe t�im� mm�S!tmm mmfe m mu f'"«" �S�Sc
2810 be Bonben gebeten j�'n ban bertooebe ftonben/
fo moetmenfe terftont negften mae! atijtet maltaubeE Doppen in een pijpe bol jee-toater� oft bp gebX «| jee-toater/in tuater baer een m surften fout0»n ah» fmolten 10/ bat falfe Belpen batfe niet rafenbe e\S. ben. «Enbe gefcjjtebent bat gftp «net terfiont gerem� DtettenBebt/enbebatbenBonbteUcebequaebtX, tooiben t0 / foofultgBpom tebetoaren fig� ben ban ffelbequaet/neerftelgtB baer feSen SlJ , Den bullen Bont niet en loope/ enbe fu!t Bern teiffonbt boot flaen : luant ftet is onmogelgcB te SSffi! Becaferqge. ©eteBenenlwnfa&eDirtffpt«�ϣ OP eaeertg&efteel cetfit op Bout/ befiffiK Beft" fC�"Pm/ cn�eEe'lD�°^eenbe bS" 3ft bat be ftonben ban flangengftebeten 50n/ram
moet bie terfiont ingieten fap ban CfTefteblabe^/oft e«" bo! S�30 Decoctte/gemaen ban Qute/ ©olie ccu�t IBunte/2&jem/ meteen bierenbeeHoot0 ^eria&el/ tfaiwnttiitoatetgBefoDefl/ enbeootBopbequeSe �:eriaBelleggljen. *««»inte 'Segften bequabe feeten /melaetfOept eubeftfto2ft*
Bepbt ban be ftonben / moet men nemen biie pont ol e bannoten/ anberfta�fpontrabeoltc/ ttoeepontoubt fmeec/bite ponbtgBemep.i BonigB/aubetBalfponbt 83�n/ enbe befebmgften laten ffameii fieben/ tot oat bena3onBalftng�efobent0/ enbe ban baer bp boen fptegBelBasfienDeB�emepnenftarf�/ &ane!t&jc ttoee f- pont
|
|||||||||
|
Het IX* Bocck;
|
|||||||||||||||||||||||
|
1^6
|
|||||||||||||||||||||||
|
eerfien Den leereti toerfiaen t'glje�upi bau ben §o?en: u*
ren f tuemmen/ettbe t'toater getuoon maften/ om bas fp te bappetber enbe geft Ditter fou�cn 3911 om Debee* fie te beioolgcn/tnbtenbatfp paerfalbsett in lopetiM ribieren oft fiaenbe toateten. ®aer na ten ijoogfjften eens ter tuefte te bel�e lepben: iiocptans niet �ooj bal fpfefipien of acptljienmaenDcn ou�t3on/ usant uooj bien ttjbteu 5911 fp noti) iiietggcpeel fteteft noci) bajt gljenoegp ban toen. jBoer pHuctualgeit moet men t�el mertnen tot bjelcftetjacptbat men Die beginne:? enbe fepitften to�/tfp om ben per t te jagen/of t gmbe/ oft toilDebercEen/of benpafe. I©antfult6ebeefte/alifi gppfebooj b'eerfterepfe fuit boen jag�jen / banfulejc lullen fp alttjt ggebacljt�glj 5«»/ ift bat gijp pen mt aftmregpeeft. if�eiimatOfeootB/inbtenDatmogOelOcBt�/fmoi"
gpens niet boen jag{jen/om Dat fp/ifi bat fp gijetooosi 3�»betoeite ban �emojgenf�ont/enoe tomen te jagra int Ijeete ban b� bage/tuet meer en fullen milieu jagen als fp geboclt gebbcn be otite Der jonnen, Jlen maef) 0c jonge gon�en met leren binnen t'bt*
flttpt bant gaetne / ombatbcbee�tetuet en�cet&ra ronbtomme lopen/ enbcniacpalfoo g�jeften toefen tiatiaile jgben tot alien fionber�aioe tfl oatmenie Mn baer nae ooet jagljen fonber gaenitv enbe bat be beejis taat bette loopt ban gaee/ foofulleafp �te igrfioi� betlaten. �^et beffe fai toefen ont bte te beter telerren enbe te
fatfoneren/ bat men alle bejongc te [amen (tellet mU |
|||||||||||||||||||||||
|
pont en&e m\Ba�f/ nieuto toatfjiseeti Balf pont ; enbe
laten Datt'famenfmelten / enDe Dan baec tn boen bsfe natoolgenbe poepers: anberpalf pont folfees/ twee pont gcrefincert toperoot/ttuaelf oneen fpaen� groen/ eu�e maftenber een (aloe af :macr eer irien Oie met be * fefaltie ftcgc�en fai/ foo moettnenfe toaffcpen met �uatec enbe fout. 'Stegen be usojmen ban be ponben/moet men eenen
bjancfi maften ban '�llfem/ Sfibetoone/ enbefagemtel Dan Igerts Doren t'famen tn Vuatcr gefoben/ ofc pillen boen inft�tlgen/gemaecHtban�lettsporen/golfer/ 38loeeuDe3Sil|�einfnp. 96Ij8 �e Dotioen feec bemo?pt5on/ firgtt beboeten
met een falfften/gemsctitt toati beperen ban epers/faj) ban «�&ranaet-app�ld / enoe roet upterftpoubjeulepn gef�oten/alt'famenfeer roti gemengt/enbe laetfe ban eenen ggeljeelen batp tuflen. ®e Ijonben tojojben bitubjil� gpequetfi op beel
plaetfen bea licpaems ban be unlbe bertftenen/tnDe na De plastfe batfe fullen gijeguetfi jtjn / moet men gein frBtcften om bte te genefen.30 be rnonbe in ben bupc/ enbe ont be Darmen oaer upt tomen fonber gequetf� te 3911/ bie fai men ten eerfien moeten bjebertn fie&en: enbe ban ban binnen ben bupr& reept tegen be quetfuc» ren leggen een fnebe fpetr/ en�e napen t'kjc� baer ober,' maer aeu ek&e fiefte ban Der nnelbe moet men ben bjciet ftnopen/enbe t'ekl«n-s�(iigDen:fQo fai men ooeft boen alle be quetfuren bte op ander plaetfen jgn / fie |
|||||||||||||||||||||||
|
hentst baer in altjjts een buine f pet);.
|
|||||||||||||||||||||||
|
<«Ecglieri be toonbenbanbe DonbenW t'fapbanbe bier oft �pfou�e/ algt men Die tuil boen jagen
roooe co'le ecu fonbethnge ejcte�ente balffem/ terfiont |
|||||||||||||||||||||||
|
gelept 3nnbeop bebaonDeom Die terfiont toe te I�elen.
<SegljenDe «Canc&erbte inbe ojeutoanbc Ijonben
tornt/neemt een b?agmefcep/�©gn-f�een/^alarmo» tuat/^)olfeE/^>paenfgieen/lactbefebitigen al tfamen tuel onber een mengen/enbe iutojpoierenmct toitten a3gn enbe fiert� toatee / enbe to|ijft baer mebe ben Canther uegljen mojgftenf�ouben. 3fi bat be ponben naer batfe gljelopen ijebben boo?
pfe�ng�eenbeanberquaetlueber/ of flljeftoommen fjebben in ribtsren e nbe bgber0 / in't toerbolgljen toan bebeefien gpetel toerfttjftsrjn ban toube: ^00 moet men tetfiont als f p toeber gue&eert 3911 in Ijet {jonben [jups/bte uiacmen enbe bjoogen boo^ een groot bper / enbe ban tu^Qben enbejiertuen ben buptb omt'flgt6 fifte&r�jgljen. 50itltrtitls oot tn't loopen ober �elbeu enbe fieen'
rotfen/gaetljent'bdban De boeten: toaet tegljen feer goebtfal3nn�at meneetft f)aer bonen t�affc�emet toater enbe foubt/ enbe ban een plaefier maetften ban bopcr� ban eperen gfjeflagQen met fiercfien ajgn/ enbe t'fap ban pilofelie, 3ft bat fp int jagOen ergen� gefieSen Bebben g�e *
toeefi mett'ftfjerpbanbe�ertsgoomen/ of met Den ijouboer bant te tlt lostr�en/foo moet men een plaefier baer op legggen ban be toojtel Dan toaeItoo|teI/ falbe ban melilote/olieban rofen/ ban eltj; e ben bele: �nbe eermen bef e plaefier baer op legt fofalmen {jet gap; af |
Dat men den Herc moet kennen, endc iv^tcn fij-
nen iegher ende piaetfe daer hy is, eec dat men hem jaeghc. CAP. XXVI.
DC Contng�en/ finten enbe gr cote tymmbm
ujclcfeen alleen toebefjoojt be lacljt bnn ben fjert/ en 3911 niet getuoon ben ijsn k jageii/boej bat fp �ats ben jager berfiaen ijebben �oebantgfj Dat ben fjert 10/ jont.oft out/ftfjoon/groot/enbe iste useerbigl) is ie ja« gsn;bae� na roaerbat be leger is ban ben gert. *©e jaggerfal ftetuieit beou�erbom en�e De fffjsoit*
fjept ban Den �ert/ �oo| fboniiiffc Dat �P fai mogjjeii gtjeben ban be ogebaenf e ban Den boet/ nm be plaet- len baer pp booj gljelopen is / ban De uuetcls D�eUerre ontb�llen 3911 / �an De treben enbe boctfiappen/ um tiauljet�jjg�en. ^'plat ban Den boet groet enbe bjec�t/�c ijklt �k6
cube bjeet/be fpletebats Den �oetbjee�t en�eopen/ijet; �een bjeebt/be goo|ne ba» ben Mmt tcjbt enbe biche/ enDe t�ietfngbeube/be fpooje enbe boet (top rcr.stenbe gtcf / 50ti tehenen ban eenen oubcii Jjert- 30cojt0 ett fullen nimmermeer be oube|jerteu b� Gtljtetjien �ee� boo|ber fielten uit gaen Dan De boojf�e luc�/macr aejj*" tet�jaertsbliibenten uunfiea ontrent bietbtnger0/ t'tuelt&e be jonotje herten niet en boen / toant in |jaeK fcljje�enfoo obetttebeiifp metten atfjterfienboet b@ boo�fie / oDelrjcft een nmple Die firatr aocj gaet. 50e |
||||||||||||||||||||||
|
<©mbe9onbenteboenpiffen/ gfjeeftfetebjincBen I Ijinbe�ceftggemepnlgtf� ben boet lanca/ jmalenbe
eenen bjancB gemaett banjiBaelto�/toittejlBaeltoe/ �ol/metftlepnefngbenDt�oonien |
|||||||||||||||||||||||
|
©eimeteis enbeD?tclt ban ben perten jtjn inaile
trj&en ban bsn jare niet aileleen�/tbant D'eene 3911 ge* Igtft oftfe gSteto}o�igen toaren/en�e o'atiber $a�. %n fipjilenbe jlBepefo maften beoube petten pace bnp* Itgltept al plat/enbe jtjn be ftuctelg bjeebt/ grof/ enbe bitfte/ foo tfi «en teften batfe 39n ban perten ban tptm tatften ik upt De pooien groepen : in Suniuj�enbe Cultus 3tjn be fteuteis gtoote tujongels en fier facpt/ notptanSbaer 3gnberfommigc btcfenotpplatfcfj�i* ten totpalf 3|uniu�. «gnbe ban ijalf Quitus totio� epnbeban<©ogft 3pn paer fttutelo grof enbe Sancft ge* ftnoopt/toelgecartelt/gefmeert oft betgultt fier bate poe bat men onbeifcpep�en matp be perten bsn tpteit tacften/ban beouw. |
|||||||||||||||||||||||
|
boojtclsban ©entftel enbe bjamen t'famen tn toitten
to�ngljefoben. Sftbatbeuonben p�ne in b'o;e^ebben/b;uptetfn
ber jup� met uerbel boater ggemengt/enbe onberyout Hoe dat men de jonghe honden fatfoneren moet
totter jacht,
CAP. XXV.
T<�n ia niet genoegD bat men Decft eenen grooten
{joopgoebe enbe fcfjoon ftoiibeu / biebe tefteneu Debben ban beutpt enbe ftpoongept bie bop Dier boleti S�efept �jebben/maer men moetfe Ieren enbe fatfoue» ren totter jar�c ; baer om fai paren «tpoubecneut ten |
|||||||||||||||||||||||
|
�
|
|||||||||||||||||||||||
|
van deLant-winninghc.
|
||||||||||||||
|
157
|
||||||||||||||
|
1 pfe/tng�en. 31n Eoumaent pebbcti fp fjaec plaetfe oy
De juten oau oe boffegen/ enbe lopen na be 3aeplauDen enoe t'gcoeu co|eti/ ggeltjch rooype enDe Dietgpelnc 6e.3n «�pjothelleenbe if�eerte/om�at fp gaecpooj* ue» af (eggpen/foo bojgtjeu fp peu tu De pagpen/ mm Dacr blpuen fp De Deels maenbt ban 'Hyjd entx j^epe« 3I113|:i:im=t enne 3uliu$ lopen fp in De pou.boffcpeu enoe na fgcaen/enoe 0an3.n1 fp tot paren betfieu enDe belten : &y gaen Dan ooth te water om De gtoote D(oocpte otefe altereert / enbe ooch De feec fier che pttte enbe ojoecgte / be toetc6e toecp nee mt oen bau du enbe oe bocpugDept bant bofep/enoe pouot pet toelthe ban begptm part tetoojben in^>epteuibecenbe(@aobec/ fcobstlatenfppaetya�peii/ eubeuiojDen peet enDe befp;ingpeti oeptuben/ Danenpebbenfegpeeufehec fpgfe nocp plaetfe / mibtis oat fp DolgDen oe megpen baer De ginoen gpepaffeecten�e oooj gelopen 501; /met Deneufe aeu D'aecDeom Die te riechui/fonDei' te mere henoftnaeDentoiuDt te riethen oft peinant ergpeng berbo;gpeu lept/om pen te piubereii^nbelopen ulfpo toel bp oagpe aljS bp nacpte/totfenbe foo rafenoe na De rjtnben/ bat fp mepnen batter met eu 10 bat peti fette» rnacg oft ginbereu/enbe le��ti Dan bp feec luttel Dititr/ mant fpeten alleen ban t'gpeue Datfpboo; peubtti' �m/ bolggetioe altnutg paren toecp, enbe Daec lanch* bat De ptube ts gaeube/enbe eten ppncipa!rjc6 De gr00 » te toffe campectioillen / be toelche pen Doen te bette piff.'ti tjet roet/toaec om Dat fp in fulchen trjDt ban ben �aregoeDtteOoooei^nu / toaectDatt'benotfongoeot tuaer. ^tetgoebatbe ^agpecfatint gpeneraetmcgpeit
toeten De plaetfen Daec gem oen 1$m bertretfct / om Dat pp peni nietelDec� foet&eneu foube baec pp niet gpetooon en tette toefen, jsualgt pp boojbe miDDelett Die top �tec gpefepjeben pebben/ berfehect fat toefen ban 3pn plaetfe/ foo en gljebjeet&t pem nietmeecto toeten ban 3pnen pactitultecen tegpec : <©nbe om bat Heeclteig�h te onbecfoechen/ fo fai men moeten frno;* ijpens feec ojoegfj gaen tes plaetfen Daet gp toeten fai oat pem oen ^ect pectrecht boo} bien tegpentoooj- biggeiu��e.' gpeltjchtopbcchiaectgebben/ enbe fat metgemlepben3tjneub;ach/ om te ctechenbeboebt* (lappen uauben #ett/ pebbsnbepem ectfiDeneufe gaten nat gpemaecht met fierchen 03ijn/8m bat gp te betec ciechen foube. �p fai ooc6 Dat mogpeti mere henbpbe anbece tehenen bie top gebbeu ggefpecif� ceect/ te toeten aen De boetflappen ban Denneet/ De ooojgangg/be teutelg/De fcp;eDen/De tiebectceDingen/ enoe toipbfngen ban pooitirri Die pp biuben macg on« bec megpen/goe toel oat �e jagf�er in Defen pem moet reguleren na oe Dtbetfc�epbt ban Der plaetfen baer pp pemfoetht:toantanbere pfactpehenmoet men obfec becen om te biuben ben leggec ban ben peet inbe pots- bojftgen/ anber in be 3aeplauben/ enbe aubec in be op» gaenbebofftgen/be toelthe meer benoo}tggetoeten te toefen Dooi erperientie en pjactpche ban ber jaept/ban bp t'fcgipbenbat men baer af foube boen mogenrenoa ooch om bec coitpept mule en fat iets baer niet boojDej? affp{t6en. Hoc dat men den Hert moet iaghen.
CAP- XX11,
D^ jagDergpetomen 3�nbe boo; beet foetBetus aett
be henniffe ban begcooteu enDeban Denteggee ban ben l^ert / fat tomen 3tin rappoojc Doen Den Co* ninth of 3ijnen ^eete(toant top pebben gDefept bat be jatgt ban ben gect �en �oningen/ld;mten enbe gcoo» te peeren toebepoojr) ijem pjefenterenbebe heutelen ban ben gert Die pp gefpoojt peeft/ enbe te hennen ge* ben alle oe te&enen ban ben gert Die tjp fai gf??f � m peb* beiuban fat De^eece mogen bari) en uce (lellen om Den gect te geen jagen/ tee plaetfen Ut gem ban ben jagec |
||||||||||||||
|
m e psff�Qten ban ben t&ert/ geef men alg een �at
|iaffce« �ooj een tachacgtig bofcg/ enDe metten pooi* een fioat tegttc» De tartan ban De boomeu: i©aet Dooj but tornt/ iiiDten pet pooft ban Den ^ette googpe enDe bject tj�/foa eu fullen De paffaglen niet feec bjeeot ?ijn. SSu be henuiffe Die �e jagecp pebbeu macg ban De paf' fagien/ ent?maecbanS�uliugaftot:Jf�eette: �©ant �'aiioec biec maen�eu/te meten/ JBeecte/SSpjtl/JBep enDe 3umu0/ foo becan�eren �e herten/ enDe a>o:pen tastf) gareQooitieti, J>p beginnen ban De maentuan SSpji! uteuU) Doornen upt te ( tehen/etibe foo De Coirne fjoo jer hlimt/enDe Dat oe fppfen groepen enDe barbet too/�en / foo fullen gaec �oojnen gerarht jyn met foo Heel tat6c» al� fp Dat ggegeel jaet Diagljen fullen / bp al Dien Datfe^nn in goet totnne-laiiDi/en�e ggeen bet- tyiei eu pebben: jf�cn mactj ooc bp De tac6eu ban gaec gooden feaapeu poe ouDt Dat fp jrjn: H9ant Int eeefte jaecen�ebbeufe nocpgljeenpoojrien/ itttttoeebe jaec �ebbenfegaeteetftegoojnen : int Det�e jaerpebbenfe Dtec/ fegofotgc tachen/ tntbiec�e jaec acftt of toten tattamt bijfoe jaec toten oft ttoaelf tattaiut fefte jaec «ujaetoe/Deertpien of fefipieu tathen: mt febenj�t im pebben �are goojuen alle oe tachen biefpemmet Rebben fullen/ toaiufpenbecmentcgfulbigrjcn met meecban tube Ditate: .fl�enfa'inocptang alipDtgoe ouDe bennen / al0fpDe plaetfe baec De .poojnen upt groepen bjeet enDe gcofpebben ben goopiefecc biche/ mtlgijebjupneett enDe gpepertee / recl)te/oe poojnen meer bjeebt enDe wtj�t ban malcanbereu jtaenbe, Dan ggefloienenueront. i&ooi oe fepjeoen fai De jaget ooc mogen feggen oft
ben (jeu groot enDe latte is/enoe oft pp lange fai tapen tsooi De gmioen : usant alle De pesten Die lange of torjDe Jc'U�b�ti ma&en/lopeii tangger bau De ggene oie toeter fc�jcoen�ebbeii/etioc StjncappetDe�/Iit�tei/etibe ban tatigtjecaeffem,. leen ftetoft oeufject fjoogetan beenen f�/enbe in f»
ggeltjcr toat groote enDe Dichte Dat ?rjn licgaem geeft tut aenfien ban De plaetfe Daec lancr oat pp gpetomen tg tut btr6e bant �ofctjt i n De bojen/enDe int Dun poubt/ toelth pp gelaten tjeeft tufftpen 5311 beenenitoant ban fulcher googtjbealg pp Die met Den bupc6tec neDes gtjetoojpen �eeft / foo pooglje fai men feggfjen Dat gp Dan beenen ie. ® t Dichte ban Den licgaem merct men op bepoen 3poen Daec 31)11 licgaem aeu geraecht geeft, taant gp fai Daec gpebjohen Rebben De Djooglje tat�en ouer bepoen �ijbeit/eiibe Daec boot fuite�p meten mo' BUen3g!iDic6te. fegaetiDe liet toipbe n ban Den ijoof oc / poe Dat De
fierten cttDer 3pn/ boe fp eet Bet pooft gaen tojtjbeti/ cufce Daec toe tegmen De Diche boomen :toaec om alg De jagtjer fien fat Dat be lachen ban Den boom gpeftoten enDe gpebjohett3pn /foo fai pp Voeten De IJooggbc eube bjeebe ban bei3 Oer tg t)oo;nen:poe bod bat De|e teheiieii met merchefrjch oft felice genoct�) en 31111. �^oojts �et inatD geftpieueu Dat De jager Doo? Defe
boo;fepbe tehenen De henmffe pebbe ban ben ouDec Domenbegrootebanben ^eit/ enDe Dat �p noen niet en toeet 3i)n legner / enDe De plaetfe Daec pp Jjem f ouDe wtigfieu duttoijchen : nDaecotn om Daec af berfchect te VBtfm/ moet pp tjebben eenen bjach biefeecfraep ban foecheti is/ enDe ercellctit ban rttc6en/ om bat pp te beter foube moQpeti citchenbe boeDtfteppen e<m bocgtjen ban Den $ert : <!2ube baer en tufftpen foo fst> Isogjt tit jagecfeec luette toeten mecfi alle De plaetfen ttaerpemDeni^ertbertretht^etoelthebeifcpepben 31 ni na De maenben enDe ttjDen ban ben jaec: Wmit De petten becanbecen alle maenben ban plaetfe enoe fp(j< fe/nabat bedonne hltmt. t©aer om moet meniti ISobembec De^ettenfoethen otiDec De pepbe enDe ta< itiartf cfien/ toaer af Dat f p gaen toepben De t' fopheng �nDe btoemen/om gen felben toeDerteb;engen in paec natuere/tiae bat fpgerupfi tjebben tnbe peet gpetoeefi 3tin. ^n «December bertcetheu fp int Diep ban be bop |
||||||||||||||
|
[epen om b|p te toefen ban toubeuoinben/ fne.euto en 'ggefeptip.
|
||||||||||||||
|
Spoeti
|
||||||||||||||
|
f �
|
||||||||||||||
|
HetIX.Boeck.
|
||||||||
|
%}8
|
||||||||
|
mogen tomben 3ijn laetfie boebtf�appen / In �ebjeltbe
f eer 11a beuurjf en (uilen De plaetfe baet pp fai berbo^gett �JCfCtl.
'Hiltrmetpalp ben {jert fiet Dat pembe pou&en fa*
gen/eube bat pp pem baer af niet outdaeti en tan/ (oo loopt pp (oecbeu ban b'eeu bttpte plaetfe in banbet/ be legpcrp ban ben ptnben enbe jongpe I^trtcn / enbe maetbt pem onbec paer gpefelfcpap/ ja altemetp lep* bet pp we bietp met pem / tuut ooetfe met pem boo? lopen ml een ure oft meer bJeegpp/ enbe ban ber laet' pp oic/ euoe out tomt lautbp eenigpen jpw-bjerp bie mijt en�e berce gpelcgpen ip upt alle biegpen: itnm i|l oat 3pn beD{ogp boo{'t biel cietben ban be ponben enbe bvtnuftpept ban De jagpecp ontbetbt tuojDt/foo beect pp biebec lautbp 31J11C11 eeeften vuetp om te b;e< hen jijn eer (Ie boebt (lappen / om alfoo ben ponben te beo;iegpeti : ©aer nae loopt pp op eenigpepeerbane/ Dcmcicuepp poubtfoolangpe alp pem 5011 (Imbte bjaupen marp. «©mfulrbeltflen te beletten/ foo fui" len Wetepeerbe�pn, 'fleti manneet Den l^ectpem gpe* Hek peefi onbec anDet Vbtlbe beeflen/ enoe tjoerp lopen fai met De felbe / omicbicujetlieu be oube jagpeube U�iibcn / bte tu tbjijfjeljnnben t?crt tebecbolgpen/ renuenbe altpDt ontren t peu oui pulpe en�ebpf�atrt te oocii. �;M i(l.Dat benlject bepeerbane gpenomen peeft, om bc ponben te boen beclicfeu be lotpt/be reuc be uan pem (ruant t'ip febee Dat allcrlep Dieren lance De peerbaite lopen / betnelcbeb'aerbe boen (lupben/ j'oobat i'ftof Duit tube boc�t(lappen ban ben ^cet/ enoe tecitom becfet pet tebeu Uan benboet)foo moeten oie te peecoe 5011/op o'aecbc (ten/ cube ueecflelijtb gae Oifti, oft f p cenigli, boet flappen (ten mogpen ban ben i^ert/euce Dan (ui en lp baer ueel tac hen biojpen/enbe oe por.oen becroerben ter jarpt / feer lupbe roepenbe; l^uutuarp. '<�'gebeur toorn altemetp1 bat beperten lopen obee
peroe be rbt ri � oc plaetfen oacc be pouDen genen reurbe en romicu pebben/om bat �m teutbe bant bpec (lece bec tP ��\\ bau ben l^ert/ ja De poiioen poubeu ban a�,- temetpop ban jageu/pebbenbeiubeneuffegebregen befen quaben reutbe.3Dan fullen bte te peetbe 5911 wat motten upt ben ruegpe epbeu met pare ponben/ enbe alp 1 p Daer boo; bp 31.J11. foo (uilen fp be ponDen tbebet laten jageti/eube pen touragie gebeiu &mitgtp loopt oen ifetc tegljeu ben biinr/om bat
31)11 lorpt foubeberftropt bjojben/enbe ntrtrcmen tot ben reutbe ber poubr 1 ucn�s oocb om Dat pp f oube mo« gpen poien t gclupt ban De ponben i)k pem becbolgeu: uan moeten Dte te peecbe 51J11 gabe flaen be boebtflap« pcnbanbenliierr. 33oben bteu/bacc5i;'n perten be bJiltheint frpepben
upt paren leger (lillcti poubeu / bjojpeiibe pen (elben boe; De jagperp Dte te pcube 51111 op pareu buptb/enbe gelaten pen lteben/al oft Sv om \>an ht pouDeti bafl ge< pouben te bJO}ben/feer moebe enbe mat �jaren.-fulrbe balfr�ept bebstjft/batfe frec Doodtrapt 3pn en feer lane ban aeffem/ om l.uigpe boo; be ponben te lopen / paer bettoubjenbe cppareficrtbte: fflattma batbeja- gpet p fultbp boel gaebe (lacn / om Datfe fouben De lillen enbe p?acbnjrfteu ban bm pert bennen:rnantpp gpelaet pem fomtptp moebe enbe mat te tuefcii/ mat ppentftnict. (Detebenenban ccn�?crt bie moebe enbe m&ti0/
5tjn befe : 3(1 bat pp int blieben enbe lopen boo; befe ponben/ niemanteupoo;tuotpet!fiet:ift bat pp pet pooft om her!) pout/frebenbe ben mupl tegijen b'aec* be/ficuutbelt oft vuoggpelt met be betier: enbe i(l bat pp ouberfienp eenigeu menftpe fiet/pet pooft op peft/ enbe gtoote fp;ongen Doet/om te bemgfen bat pp norb liloethenbcfteccbtp', ��obenbien/ iflbatppbebele f bjact enbe b;ooge peeft fonbec fepupm/eube be ton ge in gpetcotben. 3ftbatpp intbpenben boebt flapt/ alp of pp becfe&ect gtnge/enbe tecfiont biebec op boet enbe poorpt te lopen / bitbtuilp upt (�tbbeten met be boeten/ enbe met De Bnpeu tegen D'aerbe ftotenbe/enbe Dolgpet
|
||||||||
|
«©pben gpeoiDineetben bugi) julien ds jagperp te
pccc�e moeten tjr.c reet 3vjti/om fmojgenpi b;oegp upt tectj�en/ pcbbeubebppeupaecentepDtfman/ ijou- ht-ii/ !oo mei bjachen/lopenbe luiuDen / alp wc iu leffc gaen/enbe alle pace gpeceetfepap. «�ljeromenbinine tee plaetfen/foo fulleii fp tueoec oui neerfrelrjcb oubei> (ber t. Doen nati Den leg Dec Dati ben lier t / foo tuel met tien bjarbe alp met anoec miD�elen Dte fp btuben mogljcii / eer Dat fp De Don Den fielten oppaerplaetfe/ footuel Die lopen fullen alp Dte moe Ici je fulfen bla- ten, 211(0 Den [iet; t ban Den jagpe r te peerbe gpewacr ge'
Uio;�etup/ oft gljccohen uan ben ujacb / foo fai men moeten (lellen op o|tc oft bier |ebet plaetfen/ be tuin< beu tn leffe/ om oat oe Doiidcu Dte in leffe 31)11/ bpf�ant enoe fecouip fouDen mogen Doen beiibjuibeabie moe' begpelopetJ 5t)t» / oft betlo;enfullen pebbeubeboeM' (lappen uan Den pect/enbe oe jaept ban D� ijert bje�ec betnteuium.enbe fulche ponoen Dicin leffe ftaen/ful> leti fo met beaben geojbtneert 5gn/Dat men bp geb;cbe ban D e eerfte/Die ia« t lopen en jagcu/enbe Dat De laetue beuoe ban De flercbfie/bapperfieenbefiraffre ponbei. fai 50ii/ oe tuelcbe Dm peet met becbolgeu en (uilen ba aeptcc geitje �'an�er/ maer feer floutclijcUenDe tilocr> foelurfc ban bo;eu acnballcit. <©e toppeten poaoen gejlclt jijtibe op be plaetfen Die
men fai meten Dat De bequaemfte jijn / foo falmen lop laten De rutiiD� om te jagen na De plaetfe baec beu pen fai gpefien gljerueejl pebbsti. ©ergoerp banberjaept fullenbelopence ponben
beptiiptgp 3 pn/enbe bolgljen/blafeube oen poojne om beponDcn moet te gcbeti/uuo;penbebetacben ban bo- men op beruegeu uan oen pertom (jem 31)11 Dapper' pepot u benemen ban lopen/ inbtenbatter oejagpec bano'oaegpptebojeti metgpebaen ertpeeft./ alp pp foecbeube ruap bw legper ban Den pert/oft peerbe bolt felbe/eec Dat fp lop lieten De bjinben om te lopen enbe jagpen. 3(1 Dat nu gljebcurtDat ben peet gpelopen tornt boo;bpeen banDebeuoen ponoen bie in De leffe C�efrclt 3rju/foo fat be gpene Die De felbebebjacrt/aen» met tben of Den Oer t met berbolgljet en too;t ban eeni» gpe ban De jagpenbe ponbeu/iuant ban fai pp tecfiont los laren/ en ontbttiDeneenbenbeban 51)11 toinbeu/ol» ttps trompeube enbereeper.be/ bjojpenbetathen ban boomeii oaer Den pertboo; lopen moet: jBaec fiet pp bat De jagpenbe ponDeu baer wiet en 3i)n / euDebat pp ben poop niet en ijoojt ban bc gpene Die jagpen/ foo en fal|)p5nn (jouDenmet ontcoppelen/ macc altene gae flaen Den tnetp bit Den lint f jouben fai/ om Den genen bte jagen Daer af De Uiete te boene/om te toeten oft ben pert 1P Die men berbolgfjt oft een anber/om altemetp eentgp anbec ftert baer itwcp gOcfpjougpen romen upt bjefe/boo; t'gpelupt ban be jaggecg te boet enbe te peecbe. 5&ner en tufTcgenfullen altgtp be rijberp te peerbe/
bte jagpenbe gonbenbolgpeu/ enbe baer ontrent 5511 om Die te toec�Jcthen/eHbe �ieber op ben tiiegp te flel< len/ifl Datfe geraben te berliefen De onetfrappea/ enbe ben rerpten tueep niet en bolgpen. ,g>p moeten oorbgaeQaeuDe pfathtijchen ban ben
pert /De melrbe alp pp De ponben bafl bp pem ftet/ alle tieerf�tfl�cpt boet om te outromen/ enbe baer afte ge* rabeu/boenbebeelberpanbeloofepfattgthni, mant fomttjotpgaet ppfoecbenbe Dollen banbe
anbec beellen/ enbe �crept pem baec in/ eubelaetbe ponben boo) bp lopen / Die bat niet gperierben en ton» tien/ om Dat pp 3311 biet boetenonbec aen 31)11211 biipt fiout/ enbe 3�nen aeffem laet gaeti tegpeti be boctitig' tignept ban ber aecben : t?p Ijeeft ooch �it balfr�epbt tip ter natueren / bat l)p toel bieetbat be �unben beter r (et hen fijnen aeffem enbe 5ijn boetflappen ban eenigt) anbec Deel ban 5u'u Itcljaem. -©m bef e boofe wathtgc Den te beletten/ fo moet men te bojen tpojpen feer beel tartten boo;be tngangljen bon tiet bkbt ban oebof* fepen/ Daer oen peet booj lopen fai / om Dat mett fowbe |
||||||||
|
van deLam-winninghc.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
CAP. XXVIII,
H$e toe� Dat De jac �t foo xml ban ben Dcti at� ban
anoec tutioe uccf�en aengbebangben cuoe geoaen U)o{( bp De groot e �eeren/ meer om een oeffemngeoeffi licbamt�� eiiDe bermaben Degg�ee/�iav Dan om eentg� an�ec pjofyt/ nochtans en ip �et bangen ban Den h«� niet fonoec pjofyt/D'welcfeirii bebinDe t'weeDerlep te 3flii/D'eei! om De fpufe / etiDeb'anDer om De rtnteoiert ote men ban ;0n leuoen matb treeben. JtengaenDe De |
|||||||||||||||||||||||||
|
SffiS!,"!? fo"eften ' «* nani 3�n?n loop tener
E!2i?ni,e Dacc to0JPt DP �em ineenigfte ribieren oft belbeiug Denteitene �atijgnboetflapuen fer Un?
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ir»,,, vHHivwim e» in nt« eer heflric/u
|
mnt om De
|
||||||||||||||||||||||||
|
�jaerhepttefeaahen/ it»mwf'»»�"���-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
fiwft ftp De peactgbe/bat Op gOemeenlgcS eet metten
troont ne�ecrnae�to Dan tegben f�roam omaaEttfll hm.^pn~,;;Vi7r""^n"u,u,:i' e,Joe 10 guaetomber*
f»emmet/omoen�onDen^tienceHc6eteb°nS
meuujejaebt. 30 Den ArtgDjfpJnSnt��totet/
'3Pomjemteberbecficoen/ SmSavSlh |
|||||||||||||||||||||||||
|
toeoIutBt ban 3�« le�e� / foo f«Hen DeSK 5S
toaet: lance bat oen $,« faitnt �jatetgh comen?dn/ «noe�aetfuHenfpwo?penfeecbee� toac�tenben�ectopDenpaffagie/ ma rSpTa SP tipten mater met en comt/foo moetin fp ftae Son* Den Doen int mater gaen/ of m Dien |J b e S� Dat fe betftuben fouDen/foo ful�enfe bomfiSS�SS' oen/enoeiiu toatet gaen met eenen pojanaert in D'een
�anDtomnem teoooaen. iiorb�anl mSSaSXS |
g�eoient tooioenX: « 2SSK2 B.00t� ^emn
anDet gebpben ban�et �etten/feS /^�L �pen/enoJ
rttd ban peRe/en�eoorb J SBff�BKl,,,r ^ bepttntbaienfcbben. uc"w'ouu,cn�l«ftoarena«* »0« t»n tttmV/St »Sii»S^Si'��0'" te Bh
|
||||||||||||||||||||||||
|
3810 Den �^�tfjl gf)ebangen5�n/beafienerjfcfti>m
tenftefeefalg&eghe^n�ebben/bffittXnbS
trompen t'�ettrecfe/ om te becgab S �n ra� a. Berstenbe honDemenbe na Dat Dp De. r "S boet ban Den ©ertfai g�eKEfeMcert�tbbenDen S�tSfeoft �athp t berftaenfal. <e»De ootbniet bergbeten Den
Jonpenteuret«a�eben/ombatfeBbeDmfflSfoa"l
ben Debben ban De jacljt : ©en towKHfciE� ' Jtinnerbenfal giemefen fiebbenben ffiKS ^ett/fal Ijp gebet, {jet ftooft enDe bet pwte/�lffiS bat �em ban ret�t� aegijen toebe�oojS®2ano? en falOPB�«tienDen�at�Bn0eDe�ec(�ene^ oftoat oetetitf/ bjoot nnnenenbe m�Den Datin K ne f�ut&en tn een panne mtt tafe/ enDe temperen te fa- ' men met utermbloet ban Dtn bert/ en foo tertiontbB i «ure ftelienoptbelbanDenh�rt Datop gtSS o? mept Ui / euDp Daer en tnffcfien m mvWmSn f Men plac& altemet0 na De eetff e cettre notfi een an*
fieDeoppetjaaberalgoe�efl�enfiotiDebbooitoMnT/
nabat�pbtt gbefefteestbeeft/ enbe�"tina�etoffi |
|||||||||||||||||||||||||
|
Mn trmam Mc tot SSSSS&m * "»�
hen (hoien be feBpSJffSS?11/|U5C cm teScn W fat De
De��SnDeenS�Wftte8en Nin niet bert min, tot trarre Djoogf3 ,�/ «iDe!5�S25w obc" B��«»K
«npj!C0f�6e/aIf� met \o§^itfgSS BeWtt' ^iat�tuanttoiir Bmhtn.
Op wat tJJt van den jarc dat men behoort te jaeen
t Wik Vetcken.endedetekenen yan ' * een goet wilt Svvi/n. CAP, XXIX. |
|||||||||||||||||||||||||
|
Hom men Diemetten gO^pw banben �o/e« S
|
'a«Wtebetn«len/toeltfeS2^
9 '� jag0«c
|
||||||||||||||||||||||||
|
HeclXBocck.
|
|||||||||
|
140
|
|||||||||
|
jager t>ie fo? gfje booj ?Sn houben biaegljt om te jagen
beu �&est/ijet �eecalf/enoeben I&afe/en behoojt nim» mermeet l'totlt gmgn te boen jagpenDan 5911 mm* ben/mate eet ban eenbeelboggbeu /ben toeicften tiet wilt f m un een recljte yjopc tp : oft booj t'bejte mibbel tebin��nomie baugpeumett'gaten/ otttebooben metDenftoHiifpjtet/eu�etgfmeert/gpelgca top bet' blaten (uilen, lille toilbe ^touneu en 51)11 niet jagenp meert niaet alleen t» ebene Die noch gbeenmet jaren gpepaffwct en 5gn/alijl bat fpfcboon / Dictt enbebet 30n; �©ant nae oe biet jaren f o mageset t'lotit �>totjn banoubetoom/ enbeuectiefl iecftontalle3gnDeucbt. il�rn fTioette ooch met tqt allen tijbcnjagpen/ maer ji»iurii'filt�fti alp lp »11 |)aer fapfoenspn / enbebenoi* ('oen/: e toeten ban �alf&eptember / tot in^ecember/ als fp beginnen heet te uiojoen ; �^oe toel batfp in 'l�pjil enne jBepe gbematueliKHcr te twijgen 31)11 int gaten/ban opeentgpen anbeteu tgbt ban ben jateom batfp in befe ttoee niaenbeu beelbafter Qapen/ban op een anber t ijbt/ om oatf e (tettile arupben eten/Die |)en t'bloet beroeren/en oe Dompen Doen r nfen in fie Derf > feuen /toelcae Den m (lape boet ballen / enbe ooch dooj bat oe &ente ijen t'bloet betmeutue/toelc D'oojfaae 10 ban baten flaep. ® e jager fai Dan aennen/enbe toeten be fchoonhept
bant toilt abtoijii/etioc t'gene Dat CueetDigb ip gejacht te vuefenbooj traenen/ te toeten aenbe boetftappen/ tojoeteu/toentclmgen/enbe�jeca. ©e f ojm�n ban be boetftapp&n /groot enbe bjeet :be
nepen ban De boojfte ooeDt-fiappen / tonbt enbe Dica / t 'l cijerae ban De 3 «oen ban oe boebt - (lappen ber tieten fon�ecKhenteghebenbanfcberpte uiefen: ©ebteie bjeet/De (pleten gro fcnoe open/uwer rnebe Dat treben moet tus'aerbe op lies bar t ober al baett gaet:alle befe btngeu berogfen oat ttoUc�>tt>gn gtoot enbe fcboon tp g&Ef gdncp be acbterfie boetftappen bjeeber en togber ban malcanbet ban be boojfte/ betonfen De btcate tuf» f c�en be benende rimpels tuffcben De fpleten en jjie* len/tft batfe gebj�te3�n »' baeroe, betogfen batbe tre« ben gtoot enbe lanca 3tjn. �pet Itcateecaen ban be boet' (tappen Diepe enbe bjeebt /betogft ooch be ftoaerbept bant <§vtoiju. t©e totoeting�e toan't totlt &togn/biep enbe bjeet/
geeft getitpgge ban be bicte en lengoe ban fgn looft, <3Ttoentelen bant toiltj�togn/lanc/bjeet/en groot/
betcecaetit een gtoot toilt f togn: oft ooch alft upt ben flrjt a loopt baett tn getoeutelt �eeft/fo faunen mogen (ten be gr oote tn be ingangen ban be bichte ban be bof' (epen aen beblaberp enbe arupben baett iltjch aen co» men faUtoant allt upt t'Ont loopt /fo bjagettflrjcmet i>em/be toelette De blabetp teechent in ben iugauth/bp be toelcae men ften maeb/boe hooge enbe biche bat tp : of t'ghebeurt ooch altemetp alp het toilbt ^to�n toel bennet tp/battet hem gaet tojgben tegen eenen boom/ toaetbat een t'ehen laet banjijn gtoote. ® e heutelp bant totlt bewhen/gtof enbe lanca/be'
teheneti een gtoot totlt $mpjt/ hoe &tIDatfe be jager niet en behoojt te brenghen in be bergaberinghe:maer fiet moet t)em gbenoech 3p'n/bat pp t>ie befte ter plaet* fenbaerppbiebinbenfaU Vant wilt, ende tam Vereken, ende vanden wil-
den Beer, ende Soch, CAP. XXX.
D<� biffetentte tuffcljt be toilbe betclenis/en tam'
me se befe; 3&e totloe ©erchettp int ga�n/ (teilen altijtp�aetac�tctfie boeten in be boetftappen ban be boojfte/of feer na/en (ieunen meet op be nepe/of (pie* te/ban op be ftielen/fluptenbe be boojfte.boeten en tre' ben gemepnlgtinbeoetbemetbecantSbanben fci)o�/ be toelche fpbetbjepben ban bnpten.«©e tamme bere heng openen int gaen be booifte boetf/fteunenbe meer op be gtete/ban op be nepe/enbe garen ichterften boet «n trebet niet in b« boetf�ap�en ban bi�ooifis/en �eb» |
|||||||||
|
ben be fole ban be boeien bol biwit�/be toelche niet m
can effen mahen be teheuen ban be boet (tappe/ gelgtts bic bant toilt ^togn. ® efg�eigcr foo tojoet Ijet toilt ^»bjgn bieper in baerbe/om bat bet hooft t�g�r heeft: enbe alft comt op befaepbe acherp/fo boubet geetue ee* nen (trehe/tojoetenoe latice be felbe bo)e tot oattet teit epnbe tp:toelchet tam ©eschen niet euDoet/toaiit bat en tojoet fo biep niet noti) en gout 00c eenen fitehe tiiefi gelgch t'toilt Betcheir.maet tojoet tuigiet/banbaei;/ tont ban malcanbet lopenbe / b toeerp ober be bojen/ fonber bat be to joetingen aen malcanbet continueren. Boben bien/alp be toiioe laetchenp tnt cojen lopen/fo �ellen fp t'gtoen/ oft cojen in't tonbe/ enbe be tamme
^erchenp niet. ^'totlt Betchen heeft befe natuete/ battei nimmermeer meiaetfeh en toojt/gelgc een tam Be rchen. ©e Differentie tuffchen t' IQannehen enbe l^�fhenbaubetotlDeBercheiip/ iPbefe; © e ©eer fcl)arbebeent meet met 3nn acbtec(te benen intgaeit ban De ^>otg/enDe(telt gemepultjch b'achtetlieboet» (tappen op be tant ban be boojfie upt toaettp/ om ds togoe ban tuffchen be beenen/enbe be cloten/bie hen be acgterftebeenenboen tonberuptfetteu/ ftoelthebe i&ocl)0 nieten boeir.toant fp jijn poel tuffchen be bee« nen/ttoelche boet bat f p enger gaen.^e^och en heeft fo goebe hielen met alp ben 25eet/enbe heeft oe boeten langer enbefthetper boje/eh meer gefpleten/be boet' (tappen/enbe folen ban De achtetfie boeten engber ban oen Beer. 3be Beer en hrtjt nau alp ftp geboot toojt/ pjincipahjch alp Dp gcoot tp/ maer be �>ocb laet haes toelhojen. Den Leghervant wriltSwijn.
CAP. XXXI. T�@ilt f toon en heeft gei feaec tooonj�c�c/ om M
niet en boet ban lopen ban u'een bofch m b'anber/ nochtans ift ge�nte hem houb�be tnt Sant/en be piaet* fe baett gebojen ia gtjetoeefi: enbe in.Dien Dat glje jarlje toojt ban be houben upt eenigen Ijsge oft bofch/fo fait altgbtp boojlopen/etiDe biieoen fonoet op bouDen/toc battet ipi int iant baett gebacchelt heeft ghetoert/ enbe ban baer bat ghecomen ip/toaet bat hem laet bunthere betoaert te toefen/ enbeinstjnftetchte: iBenbinbeC ooch albetmeefi m plaetfenbaet beel ^afenoten/ enbe ©euchcnotenjgn/ toantbetetetueuet fulchefpgfe bau eethelen. Het vanghen vant wilt Svvijn,
CAP. XXXII.
ACngaenbe nu be facljt bant toilt f tofin/bte behoeft
meet bracht ban menfeben Dan ban houben/ om bat De toilbe f toijn� rettile moojberp ban houben 3tjn: niet te inin/raen mach ooch bonben Date toe gebjupc* ben/ maer met fulcaer boojfichtigbept Dat be jagerp te peer be altijt p geftelt 3911 onber De ijoiibetveiiDe tf totjn benau toenbe alfoo feer alp fp mog�en: toant al|t hem betlaben ftet ban honben enbe jagljets/ tft Datmetten eeeften aen aal feer benaut enbe be�toonrjben toojt/foa toojbet betbaeft/enbe tetlieft ben moet/ c� ban tn fte« be ban 3011 gramfchap te gebjuprh� tegen De honben/ ijtbebtoongbenbebluchtte nemen : aanmoet men ooch lop laten fommtgije totnben/uiet nau be jougije/ maer ban be outfie enbe gefchtcfefte/ om D'eerfie hon« ben te helpen/ enbe t'f totjn te meer be bluchtteboen nemen. Cnbe men beef niet bjeefeu bat het boojfie�en fai eenige liften oft pjoctrjehen boo; bat ftoaer tp/eube bat hem be honben te cojtop't gct3tjn. Silptiunae langhelopenp bejag�etp te peer De ften batt'^toijn moebe enbe mat ip enbe pem gehangen geeft/ (t' toelc bat niet en boet/ten 3P Dat feer baer toe ghebtoongbert toojbt ) foo begojen fp terftont alfoo fecretelgch alp1 fp tonnen/ batteomringhen / enbe met t'ftoeerttnbe panbt t'famen (tract bertoaertp tegaeu/ enbe niet nuffen bat te boen/ uochtanp en moeten fpDeganbt niet leeth Qouben. Wmt fp foubent aaen op ben cop/ mm
|
|||||||||
|
van de Lan
|
||||||||||||
|
maec fp moeten D�fiant BoogBe op fteffen enDe nebec-
DjucBen�e Hagen gpebtn/ kuelDoo; Den ftenDe Dat fp't met en Aaen op De 3�oe ban Daec peect / maec mei op �'anbec s��e: toant pet to�t ^topn Beert tecf�ons Det Dooft op De 3Q0e Daect pem gegucft geboeuvt'toelc een oojlaBei'ouDe toefen Dattet peect Daer afgeDoot oft ge* quetft fon�e toojDstu #et t� fe&er/ iftDatDetoitiDen palfebanDen met ose! bellen aen �ebben al0 fp pet toilt Vintin jagen/Dat pet Die (o paefi ntet en DooDet/maee fat De blncpt Dooi pen nemen. i'Profijt dat comen mach deur het vanghen van
t'wilt Swijn. CAP, XXXIII. T�©eeDecUp ili pjof gt Dat Dan pet bange cornt ba'
Den totloen #togn/gelgc ban Den peri D'een aen* gaenDe De fpgfe/ enDe D'anDet oengaenD eDe temeDien Dtemen Daeraf marij Brggen.HlengacnDeDefppfe/�et �leefcp ban pet toilt f mijn i$ ongelnt beter Dan ban D� ftecttmaec pjintipalpt De pure oft t'pooft/D'toelc& een feec fonberltngegoeDe fpgfe tss.JlSen pitjft ootB feer De De jonge enDe malftpe to�De ftogn6en0/tn maeltijDen en banc&etten ban De ��tnter. <©m�e toaetpeptte fegg�en/ pet b�eefcp ban Den totlDen ftogn boeoet feec iuel/enbe maett feec beel goet blosot/pnntipaigrB ban t'gene Dat met jagpen ge�angpen 10. SengaenDe De temeDien: ©e ptffe ban t'toilt ftogn
fjeeft�eel Bracpten. jBenmoet nemen Deblafe ban tftogn �aec nocp een Deel ptffe in i0.-er.De on&ec De ptffe toat olie mengen/Daer na Defe blafe in be fcpoutoe in D� rootft pangen/enDe Daec laten tot Dat oc ptffe fo DicB t0 al� t)omc�:Dflt geoa� 3ijn�e moet in� Die feec toel in De Wafebetoar�/omDaeemeoetelicpc�ey oe nabel, Qacp bun Den poofoe enDe neufegaten Dan De jonge fetn�ercn We ban De toopnen gequelt spu/t'toelticft Dirtoit�alfo bebonDe pebbe.t©efe ptffe alfo berept/bjefiet �en (leen itiDeblafe/ppncipal�c ifi Datmen een toepnicp Daer af tytnct. <©e galle 10 00c goet tegen De grabele efl fieen. |
Ht
©'anDer ijs/ Dafmen nfmmermeec be ponDen te*
jatpt en iep&e m Den mojgen-f�out/oin Den Dauto enoe nattitpept ban Dec aerDen/maer (tebcr op pet pootpfle ban Den oag e.TBant ifi Dat gpp pen De coelte ge tooone maect/enDe Dat gfipfe Dan Doen jagen toilt int poocgfU ban Den Dage/enDe geboelDen Dan eenige pitte oft clep« nen toint/foo en fouDen fp Daec na niet meec toilleu ja« gen notU foerfien. ^0 i& Don Den cetpten trjt om De jonge ponDen Den
�&afe te leecen jag�/ban^eptembec tot tn ^etembec/
om Dat Den tgt enDe pet toeoec Dan getemper t i0/enDe
Dat dock De jongpe paf en fot jpn enDe feec Scan tb Dan
j licpaem/enDe not� geen liften oft pjacf ptbeii en toeten
boo; te ftellen/fo Dat fp Dictoit� gefpping� comen boo{
' De gonDeit/Dfe Daec gpenoetpte in nemen enDe te betec
leecen/ttoelc fpniet Doen en fouDen toaect Datfe ban 0 i
bloeben enDe becce toecp liepen.
De tekenen van eenen goeden haf�.-van het man«
neken ende van het wijfken, ende van zijnen leger.
CAP. XXXV.
D� teneneuban eenen goeDen enDe fepoonen pafe/
enDe Die toeecDigg 10 gpejaeept te toefen 3ijn Defe: 39e gpetieDte pen ponDen in boffepen enDe beioen/ oft toepoen op De peuuet�eng totloe polepe oftquenDel/ 3pnbee(becec Dan De gene Dte pen ontrent De toateten pou�en/ oft Dan De blepn coffe pafen/ Die ban Den gpe* Qatpte Dec xonpnen 3pn : toant oe gpene Dte ontcent De toatecen toonen/jyu gemepnJgc� ongantftp. l^oojtj� petmanne&en 10 peel beter^an t'tngf&en. ^etebenenbanalle bfoep^nDefe : t'iBanneEien
fepp't gemepnlgc mtnDe^je <&mi Droger enDe ftpec» per aent epnoe/t'�©gf6�n cuk enDe tout/ enDe niet fo ojooge.t' Ui) pf tten i0 gcoDec ban Igbe/enDe t iK siine* ben DunDec.t'jS�antieben lopenDeupt 3fl n� leger peeft D'atptecfie toltaci)! tgp/al oft geplupmt toate:t jffian* nebeni0ro0 ban ftpouDecen pebbenDe piecen Daec |
|||||||||||
|
fommgpe lange papjeniftet peeft een co�ter pooft enoe
Dicber tanen Dan t'topffeempet ftsp} enoe baert pan De cabenlantb-.Deo^entojt/bjeetenDetoitacptigp : �$et m pf Ben Debet pooft lantb enDe fmol/groote o;en/pec papi boben De peupen gcaeu ttct&enDe opt f toect.2110 De ponDen t' �Dcfben jagen/fo Doet pet niet Dan lopen tontfomme paer plaetfe enDelanDontoe/feben oft atpt maeliopenDe lance een plaetfe/ fonoeceen^tetoillen filile f�aen. i|et jBanncBen Doet contimie/tuant gejaegt 3pnDe
ban De ponDen/ fo Iopetaltemet0 ttoee oft Diiemplett necceban^pnenlegpec. #m te toeten Den legger ban ben #afe / bat moet»
men De0abont0 gae flaen/ toant tegpenDe nacpt bec ttecBtpp iH3�nen iegpec / enDe niet fmo{gpen0/ om De0 Dan0 totlle / noto op Den miDDagp om per pitten toille. iBen moet meer letten op 5pn boeDtftappeu/ toant De gpeDaente ban Den i^afe poot 10 ftperp/ enDe gpemaeebt gpelpr� De punt ban een .ffiejs/ geflagpen yebteiDe 30n ft�epu Blaeutoen retptuiD'aetDe/ De toeltBe routfomme ttbenen fnllen comen alt p 10 ftper- per/om Dat Op alttjt� jpnen poot gefloten poot gelfltft De punt ban een me0v Het vanghen van den Halc-
CAP. XXXVI.
A <SngaenDebcjatOtbanbenDafe/DcncecOtentpDt
A pan Die te bange met De pafetoinD�/begint te palf ^&eptembec/efi epnDet tepalf IBpjil/om De bloem� en gcootepitte Die Dan begint te tomen/toeltBe Dingen De ponDen Den cencBebenem� uan Den tjafe/be�alb� nocpj bat tn bien tgt De pafen joncB en onfiect^pnuiotOiatijs iffec fe&ec la»t eu tp&en ban jace/baer De poiiDen gen I reucBe en pebben ban ben Dafe/ speltjcB in De toimer/ in plat * (feu tanDt Met bc 0uuiben petenot >a(t 30'n %m �ooj
|
||||||||||||
|
�©e 3ac|)t ban ben $afe.
Van de ghenoec�te cnde profijt van de Jacht van
den Hafe,ende van de honden die daer
toe van noodezijn,
CAP. XXXIV.
D�jacptbanDcn �lafet�SuftigecenDe geef�tget/
enoe 00c fo coftclticfe niet/niet alleen booj oe«t atU- lieDen/maec 00c uooj alle bolc ban (tate/ al? Dan eeni» ge an�et: bccj�en/ om Datfe menigperlep gpetioec pten eiioe letreatien bp bjengpt/mct tlepnen toft/fon�et in pecijrfeel re toefen ban neelfo;tupnen/ Daec in Dat De �bene Hallen Die Den pett oft totloe beccBeng jagpen : bepalben norfjoat men een groote gpenoecpte peeft banteftciiDett toonDetlgtben geeft enDe natueteban Defe blcpne beefte/ enoe De pjactpc&en Die't gebpipcfit om te tomen upten Blautoen ban Den ponDen Diepem becbo�oiien, f-isU'lir jatpt laten top Dan totten ©aDec De0 pupf*
gefiiipt/ja top uu Hen Dat pp Ijsm Daer tn oeffene fo Dic< toiifS al0 pem mogd grB10/ toant pp en tan Daec dooj niet Dan genoetpte enoe pjofgt pebben. 3HengeftennuDatDefejatpt ppncipalpcB gpefcpiet
moe te uiecc&e gaet met matpt ban ponben/foo moet be oBDelman Diefulcr Doen toil/en Die een jongpe piept Dan ponDen peeft te leccesi/ pjinctpalntB t toer Dingen onDecpouDen/om Die toel te fatfoeneren. ©eecfieDac pp Die gpetoenne ongpetoppelt te ftaen/enDe te lopen op allerlep lanDt/f etoeten: %n tielDen/boffcpen/ pou« bofppen enDebofcf)Ben0:�©ant anDerfiti0 ifi Dat ppfe g�euuennet in'teetfie te jagpen maer opeen plaetfe flllene/gpeljjcB in De bofft�en oft pou-boffepen foo en (uilen fp niet jagpen in plepnen enDebel�en: jBaer fui» len gaen foetb� Deboffcpen/ Daecfp full� getoaons ?�« be genoetpte te pebben en De De ^afen te btnoen. |
||||||||||||
|
r^HnmtFfi^B&
|
||||||||||||
|
Het IX. Bocck
|
||||||||||||||
|
142.
|
||||||||||||||
|
boo| natte $afe ben poot bol {jap^ l)eeft:enbe alp ijp
loopt/ foo blij ft be aerbebte bet tp baer aen �angijen/ �e toekbejjpmetbe boeten toecb biaegftt:ljet toelcbe allebei rterbentoec� neemtbatoe ponben ban bem fouben mogen btbbemCnbe oocb om bat in De toeloen gbeentachen ofthrupbenen 3nubaer{jpmec beult» tbaem foube mogen aenftnjtbcn/niet meet Dat op De toegben:©efgelucr en mo�t men De ponten tet soi Ju niet lepben nlft tojteft/ toant fp fouben br klaumcn af- lopen enbebe boete bebettoesutcr contratte baubeba* fen Die ban betec lopen ban cp een anber to,Dt/om bat jpbe boeten gsboebeect fiebben. 3D'eerfte punt ban ben �afe te toangen/i'it* te tomben
Jtjnen legger: enbeom bien te binben moet men aen* fien ben tflt ban ben jaet baet m� in ijSf/enoe toat toe* bec bat io: toanttft in be Hente of ^omn/fo enfiou' [ |
||||||||||||||
|
be {jonben jagen/fo fai fjp paffete �eut be felbe plate-»
fen/enbe be feibe pjaebt nchen boojtjj ftellen/bie jjp be« beop bien bagb bat pp bem gbefalbeert beeft/en baer: �ooj fai pp mogen jqn bali'cljep t bennen/enbe tiet lane �aettjptal lopen toillen / w�ealfoojgn �on�enfees: mog�en tjeipen. dommige {jafen/algfp ben�oojne�o?rn/r�ftno|i
upt {jaren IcQber/enbcfpjmgben tu «mgectbiere/oft ftaenbe uiatec: ban moet menbteupten bjatecboen romen/ ten beften bat men ran/enbe be iJonDen gtjeteec �ouben/om tetoangen op bepaffagie. 30e BPtjfteng beojgtoen Jjaet pjacttjcBen enbeltft ere
cojter/enDeDicbujiloeeDatiDe j�iannebeiuv o'toelcfffi be {jonben niet geern en Ijcbben / om bat ben bloecbcn enDe cocagieufen (jonben toecb;iet/ fo bicbtoilia te ftee- ten enoe om te lopen/ mits: bat fp begeeren een beefte |
||||||||||||||
|
fcenbenbe�afenintbicbtetoanbenbofc�ntet/ombe bie booj�aer loopt/ om upt allenaci matste lopen*
tnieren/flangen enbe abettffen biefe ban baer jagben/1 �>ulcben l^afen bic foo oicbttul� pavten toooztt? ftelleti |
||||||||||||||
|
moet men grooter omlopen maben/ om bai men allej
{jaet omberen bedupten foube / cube baer af met �w* ben bau'�en uptgancb : bat bombe/ foo beneemt men toel {jaet matbt/ enbe men bebtoaigUfe gbeen parten boojtjs te fielten. ^aet 3tjn oocb fommlg&e �^afen bit booj lopen
lanrr fommigbe ftraten enbe �Jegljen/baec be {jonben gbenen reucbe en tonnen tjebbeu ban ben / om battes norb tacb/nocf) brupt en ignoti) eemglje �otbttgijept baer 3p met ten l tjbe fouben mogfjen aen romen/ toaet boo}be bonben ben reurbe fouben mogben brijgljen/ gijrlgrbfp fouben/ toaect oat jpm anoet �ebetbts plaetfen'ojaten/gfjelrjtbboiTcDen/coje!! / enbeanbee ! mtijtige plaetfeu/enbe pjincipalgtb ai@ fp gaen mep» 1 ben in eentgb groen royen / mibtjS batfe metten Ue« baem tuften opeenpiactfe. 'Ht�be jagber te pcetbs fulcbe l#afen tomben fel/ enbe bat bp tgljtbjecb ban 3bn bonben fiet in eetrigben \xm�}/ |oo moet tjp tooo;t$ bigben lanct ben felben tucrD / alttjbts� bic bolgbentas tot bat be {jonben ben upt gantb Uin&en aan ben f�afe/ of pmmer0 bat fp gbetoonoen Oebben een blepn bellino g�e of nattig�epbt in't mibbcl ban Den toec�/ baet be Oonbenmepnbenbenreuebfi teeberteljebben. <�n�e �P felbe beftoojt ban ben pec-tbe te rreben / cm te fiets op D'aeree/ oft �P niet en fou�e mogben bennen eeiti* ge tooetftappen ban ben {jafe/fukbe al? tojp lm toojets befc�jebeu Oebben. �De {Jafe ftelt t�ocjfss beel mest anber liften ei� p?ac*<
ttjtben/be toelcbe toel fai neetftdncb mogben bc lettert een loas cube gefebirbt jager/ tft bat bp ban bat tjp &* fien beeft �ejS (jafen eerftencmloop / cu�e bat bp gbe* mertbt beeft ht lanbt baer �p �nn lopen neemt �ern ben bjerfi onbet gaet/om int geficljte te Rebben / enbe baet jgn {jonben uertoect/be toelette �p f albaett neml gtoate omlopen/ om baer in tebeftupteu alleb? liften enbe pjartijeben ban be Ijafen* 50e^afen eniebenten minfteumaet fcbeii jaet/
pnnripalQtb be manneben^. j&v bcbb?nb*febaifc0< bept/bat inbtcn (jet manneben enbe totjfben te fameti betgabert jijn / enbe toonen in een lanbt / fp et* fullen nimmermeer baer anber toembe l^ofen laten tooncn/ inbienfpmog�en/ t'en toate begbene btefp�ooit� gljebjacbt/ enee gtjetoonnen oebben : Cnbebaerotn feptmen: �|oe men meet jatljt in een lanbt/ Soebat men baet meer {jafen biubt / om batter Die ban anbtc lanbtn tomen. aiiSben�afe gfjebangrjen i0 / foo toaect goebtbat
men be bonben reure gabe / ontteberblpben/ enbe routagfe tegbeben/ om opren anber tnbttoeberte jagtjeu *. <©e ceure inacjj gtjemaeebt jtin met bjoobt/ CaeiS/enbe anber lecbernnen/el t'famen gljdepbt in't litfjaem ban ben bafe/om nat enbe l'^ujsn te maben M bloet/enbe ban upt gltefpiept op t'ftjjoon gco0. ©ooj bettoeebeceute/ al�booj een betec �Sancbet/ iftbat men een beel Ijafen gjjetoangljen beeft/ foo fait goebt toefen/batm� eenen bafetttel af ftrope/cnbe upt neme �e longOet / enbe ban ben balfe toojpe int mtbbel ban benBfiH'
|
||||||||||||||
|
enbe ban 3011 fp beoujougeri (jaren leger re bebben int
rojen enbe bnftetcbe plactfen. ^n be Winter boen fp contrarie : �©ant fp beniatjjtenbatun eenigbe btcbe {jagben oft int btcbfte ban beboffcljen / piinctpalgcb ale De j&aojben eobe ji5oojttoeften urinbt �apet/ bien fpfeerbjefen. Jlubannaben tobtenbe plaetfebaet men ften fai bat be {jafen Daten legljer {jebben, foo tal» men be {jonben moeten ftbicfeen om Die te gaen be» fPitngen in jtinen legec/tnbe ans bp fai upt gefpjonge' toefen/ fo fullen De faget0 ( bteoUec ceD;ie met bebo» ten te toefen)De {Jonben toetuoecben om bem te�olgen foncer beel te toepen/ofte tieten/om batfpbie nisten fouben te feer betbitteMfcet toekbe een oojfabe foube toefeu/batfe be fpojen taan ft$n fouben/tnbe ben ceco » ten toecb niet bouoen ernjip^n. JBaec baer en tuffc�en m�eten fp gae flaen be pjac
�Hcbentoan ben Bafe/be toelcbe memgbet Bar.be 3p: ^>omint0 gelgr&alir tegtjent/fo boitjjt enbe bombe $afemeetbe toegen enbe Btetbanen/ ban op een an» bet tnuen�eift bat bp tornt aen m\i${\ {joubofc})/ (jp en looptec met in/ mart {jp {joubt hem aenbe cauten/ enbelaet be�onben booj bplopen: l�lofpban boo| &P 3DU/ fo beert ijp beu felben tocc� biebet Die tjp ge > tomen i$/ op o'lant Daet�p gtjeb^eben toa? : H>aat |)p en bril met gaen in be U1 ijte boffcDen/om be boc{) » ttgljeptbieobec altntbofc�ts". '�teg�enfulcbe�ftetr gnoe piacbtncben beboo^t be jaegber te blrjben op on« trens {jonbert flappen ban bet bofcb / baer lanct bat beiate falgfjecuinen toefen/toant(jpfalbem fonbet faute ben felo� meco ften toe�ec beren/retljt na Bern/ enbe ban fai i)p3tjn {jonben mogben toebet toepen, 30e jager lal cotfe ften oft een |l)anncben/of Wtjfben �st/enbeoft i�Ptn bat lantgbeboetigt/ oft bat bpbaet obet gtjetomen w : l@at;t i& bp baec ban eibers ober gljecomen/enoe niet ban ben lanbe fo fai hp 3tjneu Ie - get bebben onbet t'bjooge/ enbe fai bem ttnee oft b{ie maelban Deljonben ontrent 3flnen legfiec laten op- jagben : Wmt bet iafebet bat eenen #afe bie in be< lant gebert enbe op geb;oc{jti!S/prinrapali|cb t'lBtjf ben/ift bat be jagber gae ftaet bet eerfie lant/ enbe ben ommebeet bie bp b'eetfte repfe neemt int upt trecben ban 3gnen leget/toelenbe tooo} be bonben/alle b'anbet beerei! aie bp boen fai ben gebeden oacb lantb / fullen lanrr be felbe plaetfen toefen/enbe be feibe Doorgangen enbe bort ij plaetfen/ten 3p battei ia eenig� manneben bat ban bette baet gbecomen toate/ oft oocb bat bem be fjonben foo moebe enbe mat gemaetbt babbeti/ bat tjp bebtnongben toate 3�n lant te tietlatemt'toeltb fp geetne boen ais fp gejaeebt getoeefl {jebben %toee uren fonbet op pouben* 3nt eetfte al0 oe �onben ben fjafe jagen/ fo en boen
fp niet ban ommelopenbe/pafferenbe tiiif of fejs mael tonte een plaetfe/enbe in bate felbe boetftappeu. «enbe men moet meten/bat/tnbien be bafetoinb� eews mif � fen eenen (jafe toangben / foo macfj be jag�et toel gae «aen bet lant/enbe be plaetfen baet �p gbepaffeett ie: toant ift bat pp bier notg totbes bem / f nbe bat Bem |
||||||||||||||
|
valide Landc-winninghc.
t»enBonl>en/e�beIartn�anBaeteten:»l0fpWeopge»/ r^«e jacfit ban ben ©od mi» hun *«« -itwr*'
un �ebben/falmenfebjoQt t'eten gcbetvom batfegeen Ubienat,aekaennerh?Jl «.K **"� ?flfllm t�neaeut'oecte�ebbenenfouDenVbfbieb/ebeS LffSS�ff��Sft fpoubjen/ooojbacoet�Uefcft�anbenDafeoettontra. banbcninKcnwnXnStbanFdmKJK���* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ff
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,VLL ■ t. u ' K6yi;,;''*'!*>0,'jnitiie boeten
�ebbenbe bp abontuce geen anoer oewf tan SffiS eten neen anherhlppfrh nanna., ia«o-.'"::'Lt'y,';/ en |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vii »»ijvn/ vim vul y^ i^ib lutlt UittVvl Un
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jhpfp.r nphnnhen hehhen hun Vian hm h«r»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
betec gebonben fjebben ban ban ben gafe.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
eten geen anber bleefcpban ban ©o|fen:maec op geen
anbec rgbt ban in ben i!?erffi/ ont Dat oan be Dog an* berg niet en eet ban �0gn beften / toaecboojbatstjn bleefc� baat te betec matg too|ben. ©ooj�jaer ijl bat int bangpen ban ben ©00 enoe ban beu *<©a/i"e cenigO pyjfgti0/ bateni0anbec0gt)een bau om bat 3pget genogeltc eten/enbe be tonijnen tn be toacatiben/ enoe oocfi om bat beJBeotcgn0 feec beei gonben taait be Ion' nee ban ne lina/hum hp nhona »;« 1».,.«.�<�..-<*-■ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van het profijt van het vanghen van den Hafe.
C.<VP. XXXVII, T&elue ujoftjt bat cup in ben gect enbe bolle ftoyn
tjvbben geoonben/ mogen top oocin oegafe geb< bm/ enoe teneerften om oan be fpgfe tefpjefcen / foo 1 xuojt oe felbe mei gefocgt enbe neel neten: oiel 10 toaec bat oe jBebecg.10 leggDet. battet b&fc� f mm bioebt |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
maect/endebattet moe mage gant om becbouiu�t�/ enbe rmVfSuS^mSSmttSSSS^
«»�eoot�gr°fbto ban ouoe gafea bie alce meet oan een jaec aat 3U11 /oft ! gegeel lit�aem ban ben boa lewWfPhn??S�? °.�'
bte uien gout op bloten plaetfen.jBaec be Wepne /ft ! ?gnen be? fiSnfba�b� S^dSS�SS ben /leen oft gca�eel. ww/**»en
Twee /oorten van Vaffcn ende Daffen.
CAP. XXXIX. r\ flee jon ttoee foojten ban bo(Ten/ enbe ttoee fue»
hr clm^n baflfen/temetengcootenbefilepnboffen/ Piocgin oaffen enbe Cfienin boffen, ©e tto |p �n banbo|�e«3gn genoecg benent:©efe ttoeefper en ban bafren3gn eentggftn* btffecent:toaLtbe vSmS gcaetttoec ban gapj / enbe�ebben get gaw boben ben |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
�
l
g
to
b
D
b
�
f
o
�
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gen/te ontBonbenenbe gOeneceten/ ja foo gaeft al0 fp muple/enbe onbetPwffl�\l&tbm�hzS^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fi�e�jopn geeft/ bpget jBannenen toebectefeeecen ' 39n ootfi g
|
�.»%«�«���»»»/ niu«y�uuwjor�ecgoofR
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bjDdch een oojfafee 10 oau |cigcooten bfiicfitbaecOept .1 enoe muple.^e motflu^mSSS»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
�:'felbe matg ootn ban be Congnen ggefept toojben/
6ieeen|ptcie3gnbanbengaje. / meec en boen/ fnmaprb»no.a*-^:�i""'r �■*""��*** |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
meec en boen/ fp maechen eecji een biepn putteben m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Safe
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ijw
leg
|
ife:CbUeic��anbengafemelgeb{aben/i0feecgoet;«n.^ecDenin0boengaecaeS
�en.�encoooentamecganc/enbeanbecenbapclo%J�oJ.©emotntn� |
f^^
i rf, WAe.tan fifl«
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
plebee O^ootDteni^enob^
W feecgoet oen gtjenennenwecb 3Unbanleoec. ©e 59n/8nbeop^eneplaetfiu5KKff�
�ecffenen md geicoen 3gnbe / op get tatitbleefc� ban ban bec �onnen/enbX eeZiX nS«e^?tnL,e
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ufjonpefetnbmng�e^ebtn/ftiHetbepn^
|
oocltbeelbettec bande rgent'ns,©ecgeiiui3 toonenin
De baile gronben of inbecotfen/mabenbe ijnir golen Dieper enbe engec b� oep{ocgtn0:notgtan0 en sgncei: foo beel goeteen enbe toeggeu mt in als tn bie ban be P{ocbtn0 / om bat fp in Om garben gront of in rotfeu fo niet gcaben en comien/gDelg'f n b'anbec boen int get faut enbe coeclgt�e aecbe.® e tgeniiis gebben de fiele/ be mupl enbe ojen geelacgtigg/gelgtfi be fiele ban een l@actce/enbe 3Pn beel f toectec enbe Jjoogec ban beu � banb'anbere. g^efe ttoee fpecienen toonenutett'fa' men/enbe eten albecbanbe bleefcD /ff bo� groote fega* be tn be toacanben/ fonbetlingge onbet befilepn lam' p;aeffien0btetnbe fiolen 3gn/enbe3tjn00e gretiger na oe jongge bjaet-beKjcfienflen bectken0/ban naaiibec bleeftgifp ef�nalberganbe gebogelte/agel^f ft ganfen/ fitetfieu enbe btergelgtfie:fp3gu fletrfi ban leben/enbe feec gert ban fiupt/ notfitan0b)acgten fp (eer garen mitpl / fp fiecben ootfi �ftgtelgrfi aifmenfe met eenen fiorii flaet/oft gecaect op ben neufe.^p 30n ben boffen boot bpanben/enbebebecf�tenfe bietola. Van twee foorten van Bracxkens om Voffen ende
OatTentejagben, ende de maniere van
die re onderrechten.
CAP. XL.
A «Cngaenbebe jatfitban be ©offenenbe haffen
-t*bie gljeftOietmet biaecji'fien� bte inbe Solen lo^ pen/be toeltfie emeebetpaiibe 30n: b'cen fttbbeii fiim*' me boeten / .en fiehfiim" j»h»mi»iJ-» ■�*- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tan oen / enbe oostf e groepen.
j�eenu eenen gegrelc» gafe met gupbe enbe napi/
�iiet uptboen�sDan get tngemant/ flupt gemin eeiien aecben pot toel ggeluteect en g�e|�opt/ enbe ftele bte in ben geeteno�en/enlaet �emcaecfoolanggeftaentot battet licgaemmacngeunlberifeettbJojDen. ©an bit pulbec alle morgen een biecenbeel loot� met
lnttten tonn ingenomen tuaee uren booj ben eten/ ge« neef� �e ojuppel piffe enbe bje&et ben (�een/ f o toet ban be titere aio ban be b!a|e/maec met t'gtbjupch ban bit poeper moetet licgaem ootbgepurgcect 3pnenbeae' buerenbe ooib Oet ggebjupefe fmien moeten tbaee lobe platen oan biec bingecenbjeetltgg�nbfetufTcfien ttoee
Igne boeteen. ©e galle ban ben gafe mef fuprfiec g9emengt/fup#
bert be oogen ban �e ��ttte ftgelle oft blecfien. iBefl ban ben gafe ban be bjout�en gelagen/ belet
fiaec liebec te ontfatiggen /eiiDei0 een feaec fane battet wiefl in be natuce ban be ©joubje gefttSen gelgth een pe|Tu0b'ouetbloebig8emaenbt f�onoen flopt/enbe be
tnoebec bjootljt bte te borgt i&, ^'bloet ban ben gafe ggeroofi oft ggebjoocgt/enbe
gelept op ftgojftgept oft tolt feec/ bjootgten geneeft bietecfiont. .■:■.. ©en gafe geef t een Klepn beenfien in be tonctnee ban
be benen/bat feec goet i0 tegen be tolgcne. 3&e jacljt �an Den bon/m �an Den �affe.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het profijt van den jacht van den Vos,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
! tas; WmmSAWSS
i matfieljjtSwtnbe fiolen iwhb'anow/wb^TK
1 totoe |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ende van den Daffe,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CAP, XXXVIII,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HctlX.Boeck
De maniere van Voi�en te vanghenj
CAP. XLl. ACngaetibebe jac|)t ban be ©offen/bteis beellicB*
ter �ttn ban bc ^a|fen/p;utctpalgcU om bat fp |c Uaeft alp fp bebjacj;&eii*j fjojen bsjfen/ etibe ggetoaec ruofoeti/totjchcii enbe tomen terftont ttpt gaer $)ol/be< gal�eiun bui tgbt batbe�Drjfhcns gaer jongen gei»4 ben/be buelcke lp niet en notile» beclaten. g>$ mabeti ggeerne garetjolen opplaetfen Dte quaet om gtaben 3gn/gelgtHiti rotfeu. oft otiDet eemggeboomen/enD9 en gebbeit ntaer een gel/ t'boeic feceberre onber D'aer» be loopt, enDe feer fmal ijs : Hls be tyatrltcns eens m boflenbenaut gebbeivfoo oerboeren fp (jen een luttel/ maer met met fulcben fiouiiggept enbe bratgt als oe ©affen/bocg en 3gn foo petijc&f leus ban bijten niet; jSocgt�npmenfept Dat De jjoffc Die pjacttjct�e geeft/ Dat {jpala gem De (joiiDen beuaut gouDen/^giieufteerl tuffttjen Debeenen trect/enbeDaerinpiffet/boaerme* De Dat gp oe gonben Dan bef p{oept/enDe bat be gonben als fp ben fiamft ttec&en ban jgti piffe/ber itukmj m gem laten gaeti. 3fl Dat men t ' toijf&en ban eenen Wog bangi als fp
lmt is/ciiDe Dat men gaer upt fntjbe uatuete snee beti bami Daer fp aen baft ts/met De &lepne nierSens / be boclc�e b'oojiafee 311»ban genereren/ getbaeltkijS bat oe lubbers ben tc�en uptf ngoeu als f p Die f ntjDen/ enDe Dat men Dat gljefneben tn blepn fiutvtiens Dotti» een blcpnpottelt�/neeg �}arm3gnDe/mengenDebaes onDec boat ga�banum.en ban t'pattclten roei toeftop* pe/om Dat De fitaerjt niet upt blieggen en foube; ©at fouDemeual[ejaerboo;beruarenmoggcn/enbefouDe te paffe tomen ais men taoube De boffen loeien/ enbs uu pacche! bjengemruant men fouDe lietnen be ftoaer» be bant fpec/enoe Die leggen op Den roofler/ be tuelc�a tuel geb|aoen 3tjnbe/men fai peel fieet fiefeen tn be pot/ baerbe natuere ban ben l9o# met ben galbanuirt tu ts/enbe baer mebe ma&en fieppingen oft trainecn/fca fuit gijp Dan f ten Dat u De bof jat ober al bolgen fullen: iEaerbegljene Die Defe tiet piiujlje boeit fai/ moet ba folcii �m 30ti fesoenen beftTcfeen gebben met �oe&iet/ om Datfe 3pn �oet en niet riec&en en fouben. $��� bact Doe Dat men De boffen moet Doen romen om met fine* ben tebengen/oft t'fabonts te fcgteten met (talen uo* 0«n. i^et 10 febjt/ifi Dat men een biarrben ba?Dft me� folfer of truccate olte/enDe boet elfo Iepen »1 belJolea baer be beffen of �affen in;gn/fp fuiieii ban baer ber* gupfen/fonDer in tuiee of �jie maetiDen Daer tueDec te comen. Jgen moet oacb mercfien/bat foo pacfra�S�s bjacrbenS/fo mtl ouDe als jonge fullen ggeioineu jrjn upt Deljolen ban bc Doffeii of eaffen/fo f�l ni� �te tuaf-» fcgeti met roarm mater tti lepe/om b'aetDeaf te Dce« rwllen Die tuffegen bel enbe papi fai fjangDcn/bJ�ti� fp fouben anberftns «togen fepojft roojb� ban quaetfeec/ t'�iekbefeer quaet foube om gencfen 5on. dommige loofe jagpers ban boffen bange» fon�jfg
fju'pfe ban gonben be boffen tn Defer maniere:3p tojg- ben oe fole ban Isun fcgocneti met een grcot (lue fpetje otilancr geb?aD�/ tetneten als fp baebcr beei� ne gupst uptbofcg ofroanDeplepnebacr fp toeten Dat De ©og is: ©efgelntr 3acpen fplancr De tocgen Daer fp paffe* ten/ftucr&eii0 rjan bert&enp leber in ijontgl) nat gjje» maeebt/en {leppen actjtec (jen een DooDe batte: bebos! gljelocbt 31)11 Qe dooj Den «ucbe tiar.t fpecb enbe leteec bant bercben/bolgijct gem na bp/maec fp Ijtbben ee« nen man Die gun gljefdfcgapiiQUt/ Die met eenprjlof� buff� Den Bos boot fcgtet. |
|||||||||||||
|
M4
|
|||||||||||||
|
�ot be ©affenlom bat fp latigDev ba« in blijtobeter Daer gouDenbe foiiDcrupt tomen. 3De e�«�re Doeren gebben/ Dienen tot ttoee Dinghboi fe opt lam jaghen gci�tl» iacfji-l�onDcji/ ei;met meer Der furie cnoe Pouttggepbt in De {joD'anoer: jBaet fp en blgbeiiDet foolangpe mebatfpgen quelle» met De Boffen euDe «©affebebeepten/pet ludcfec petibeDv�ingt upt te tomaeffemtefrgeppcn,
IBaectpoat gpebrurt Dat Dejagger ggtenbens en geeft me gpeleeti ;nn/ pp falie roogpefatfouereti. j�eii moetfebeggmueti te letrenfp arljt oft tljjcn maeubeu cuDt ;gn: Want tftbjat riuti or�cr D'acrDe niet en loopt alp een ja10/ fece qualrjcb fait Daer toc mogpen gpebjocggclcert U)o)ben ; men mcietfe ootb met met fi riecren/ not� ban De ©affen laten guetfen tn Detuant tuaren fp gljeClagen of ucrongeltjc&t/ fpben Daer met meer milieu ingaein �©aerom Dnimmermeer en begooftbe jonggeb»arrbensgaen tn De jjolen Daer ouoe �affen of boffen in 5pbat fp geleert/enbe een jaer ouDt 3rjn- jbtg mobooj {Kn altrjte bacr infepn�en een ouDt bjair&toe�erfraen mari) De furie ban De Daffeti.
©e maniere Die alDerbcguaemP is ombe ffeeren/ie befe: %i\ ben tgt bat De ©offen enbe ©jongen Jjebben/fo moet men turnen alleDe outstmwenbe laten Dtein De Dolen gaen/etiDe als fpbeggtnnentebaffen / foofalmenalleDejongljebens een feffenja (jou�en aen De gaten ban De {jolDatfe met toecgten en fouben/ ente Doen pojrn t'gj^aDatD'ou�e ©affen oft Boffen fullen gDebatoeftn/enDcbatter ggeeiiint�jol en 3�» ban Defoo moet men alle b'cuoebjarrbet�S nemen en�pelen/enbeban De jingpe laten Daer inlopen, geragie ggebenoe met te toepen: $ebetUMectsbcnS neDerruaert0/ iJouDt uaft/ gouDt baft: �nfp fullen baft gebben eeniglj joncb bafben/ of bmen moetf e ban laten boot bijten binnen int {joltoelienoebat b'aecbefteii metengmbert nutote �atletr.banfal men alle bejonglje bafbens enbens t'�up� btagen/enbe rooften Daer af De lebet'bloet met caejs en fmout/enbe geben yen b at bcuere/ gen tonenbe {jet �ooft ban bat f p ggegebben.
jBeu maeftfe ootb not� leeren cp eenaubct mre/te boeten : fleti fai boen rtanggen oube BofbalTen/ lesenbe/ ban De ouDe bjairSenp/ enbe btpen met tanggen Dte baer toe Dienen enDe ggav3tjn/enDe af fng�en {jet gegeel onDerfte cabebeetin bat Paen De groote tanben/tnDe niet aen b' optomen/ om Datfealtgbts toonen pillen De gramlaan be beefte/fonber temoggen guetfen oft feecban moet men polen malien in eer.entJemDt / Digpenoee^gn/ombatbebjatrbetiSfpactcenbeplubben foiioen om te neten enoe te tuenben/enDet'famen baet in te gaen: ©an fai men begoleben met berbers enbe ruffegen. ©at gpeDaen 3foo moet men Den ©aff� baer tn boen gaen / enbe bjatr&en� jontb enbe oubt baer in laten lopenfenbeenoe coragiegtjetienbe / tjgel�tlt boojfepenbe ala fp ggenoec� fullen ggebaft fjebben /foomen ter3pe ban pet golfebenoftatgt Oaggenmet ti fpabe/om gen toragie te geben a's men gfai. ©aetnafalmen be berbers metg «menon; rent bat be ©aff� t� / enDe gem met tanggeuptnemett/ enbeDootflaenboojbegonben/ o
|
|||||||||||||
|
boot brjten ban eenen gafewint/om �tnbaer af cuere
matten. «2noe men moet oocttraes gebben om gen tetfiont te moipen op {jaec milbt-b;aeot/aIft boobt fai toefent-en�e tft bat menbp aboutute get onberffe ca' lebeen ban be ©aff� niet tyeuen en tufiDe/ foo fai men af fagfjen alle be on�ecfte tanben / om bat fip niet bij* ten enbe fftt boen en foube. |
|||||||||||||
|
De maniere om D�lfjn te vanghen.
GAP. XLil. |
|||||||||||||
|
A<�ngaenbebe jacf�tbanbe©affen/ bieitjftoaee
berbanbanbs©offen/ gpelgcb bojen bergaeSt iS / om bat fjare goten Diep enbe engge 3t;n / gebben* oe beef polen enbe Praten batic ut : baec om moet men
|
|||||||||||||
|
van de Lant-w
|
*4$
�et onberf�e 6afie-been/ to�ttt ff� ba^ gOpfe met fiet bjf
bac/fpmogOenDe�onbeiu]ue�fen:enDeifrmetOetop< perf�e Baecbe-been / men tou�e Oaren mupl mogOe» quetfen/ Die fp feec teer Oebben/ e»De gOequetfi 3i)n�e/ Ooc mepnigO Dat Oet ootb 3P / foo (�erben fp tetftont. 28fe fp fallen «pt-gOetrocben 3fjn/ foo moetmen Die in eenen facft ftmhen/ en�e Dan DjagOen tn een plaetfe of Oof/bie met mupjen afg�ef�ofen t0 / om Daec te Doen jagen ban be blepne bjacrbci'0: maer Daec en(iifTdjen foo bc�jaert u beenett niet eentgOe leerfen/ teant als fp becbit 3ijn/ foo bomenfe De menfcOen bebecOfen gOe* Itjcb een �Jil�tbetcbenDoet/feo Datfe bitbtti�lrtoftrgc» ben een fturb )33n be feaufft/ jae ootb ban Den blesfiOe batter onoer 10. De jacht va» het Coru'jp..
CAP. X�it. |
|||||||||||||
|
men otti falcBeiti'atSt te barn/ cctieecftenOe�benbpf
offers mmnm/toefiznmtt fpatJsnenDeberjuame gOs'
teetfdjap omux o«aecDe te gcaaeii: baec na moet men
teniuut)�ci���3���5ii eenfjalf boftjnegoe�e bjacrb;n0/
efcb meteen fjafo" -bautaenben �als/ote o;p ttnig�crsf
bje�ti0/geftjfT«ctmrtbjIIen/omtegamtnDeOoIen/
omaat�e 3a)fe;iteeee fouaenbenautjijn/en�e oocB
omoacbe�alfetmioen l)m b�to.«enfou�en bangOe*
guetfc te bjoj�en. «Cao? a� men fai ften Dat De baffen
benaut�fjn/ofbat�ebiacr�en� moebeenbe t'epnoen
ben aeffmu�n/ofoatD^�elieben� bol aec�en3tjn/fao
moet men oe bjatr�en0 nemen enoe ftan�en Bai0«
ban�t af Doe it : maee in Uit bcg�iife� Samen fp �j?1
te paffe/ om Dat Ds oaffe Daec Doaj te eer �enawt toojt.
jiBaec eer. �atmen Deb|acrben0 tas laet / foo moet
men meecbett Boe-baniglj bat oe Ooien 3ijity en De oc
plaetfe Daec fp g�efiaen enoegOelegen 5915/ en�e toaer
Datfe ten epnoe 5nn : biant an�ec|in0 fou&c men bsc*
lojsn atbjpt Doen/ unit maren De Ooien tn oe af-�an-
g�en banoeOoogOben/ foo moet men De bjartbsn�
�aer in fen�en ban �eneben ontcent De beUtng�e / om
batfeDebaffenbenoateen foa�cn boben intp�ogOeban
beu �eubel/�aec be fjolen foo Diep niet en jtjn/enDe ge»
macbelgcbec om te �ooj-graben. fCn�erfin� / ift Dat
De Ooien 30« tn een Ocuaelben/ en�e Datfe geOeel ronot
3jjn/ Bet�eubel�en fiaenbeopeen effen plaetfe ; foo
moet men De bjacr6en0fenbe« t'noe gaten Die ntber-
�JoogBf�e f�aen/ in Oetoppecfte ban �jn OeuuelBen:
maec eec men Die fen�� mi f�k&e Ooien / foabe�joajot
men te Rmx ttointigp of berf ttj� flagOen met De fpa»
be/ op Oet ��ogORe ban De Ooien/ om oe oaffen te Doen
berQupfen upt Oet mi�Den ban bien/ en�e te ooen ne #
oectoaecbt0 gaen na 002 epn�e en�e Diepfre ban ae Oo»
l�n/'tmelt�et�tnton�ecftebanDenOwbel. Jf�enbe-
Boojtaltnt� rtoeeofbjp&iaecrbeir� tfamen �aerin te
fepnben /om bat fp in se bitte / oe ©affen Die bp een
5ijn / fou�en ban makbanDeren mogOen Doen loopen
EiiDebecfitoepen/ en�ejagDen tn Oet acOterite ban De
fjolen. Jbp Oebben een pjacttjebe / Datfe laren op Oen
baffenaeti�e�oeriien banfiaecgangOen/ enbebipben
baec fiaenbe tegen be h?aq:&sn0; maec al0 men merct
bat fp tegfjenDebpcrbeiid f�aen / op fnkbe plaetfen
foo moet men flaen �aer boben op/ ttoec of Djp (lagen
metter fpa�en : enDe ift" Datfe Daer �ooj nodj niet �cc>
Jjupfeu en Willen 1 foo moetmenfe terfiont ontbecBcn
meteen iangO booj:enbeal0 men ften falbatfetenepn*
bc3b'n ban De fiolen/ foo eu moet men oe nec�entet
bo�j-flefeen/ terOt baec men (iet gOeba0 bant Bjarbr <
Ben �03|t/ toant maect Dataient �ooj (tabe recijt ba -
ben Ocn/fp fou�en toe�ee Bceren in be gcoote gangOen
en�e Ooien / enOeDen �janocn oberiaft boen, ©aerom
fai ment booi bojen rec�t tegen Oet gefuptenbe bop0
ban �et bjaerben/ met een ront booj / toan�bat Djaegt
b'aetDe meDe op/ fonbec int Ooi te ballen: enDe Dan fa!
men terfiont een plat bao? fiefien/ int gat ban Oetroiv
be/om Dattet ben gangf) Rapten fou�eintDmeecfcOc/
om bat De baffe nieten fou�e bepfen op Den OonDt en�e
tojaert mogOel�tb te bieng�jen 'tbooj tuffen be baffe
enbebenOonbt/ bat maecfeecgoet: ojantanDerftnf0/
guaemt ban acOtec Den OonDt/ bebaffen fou�en fjem
mogOcifjcft gualtjcb traeteceli en�e bijten: mant alte^
met0 3tjn�8c fe0 ofte feben tn een gat / be toelcBe ben
ftonbtfouben mogfjeu bijtenenbete rugg�ebjpbei?.
3(il0 nu be gantb gfjefloten i0 met Oet plat booj/ foo
moetmen tecf�ont met fpa�en enbefcO�tppen ben ganc
opgeaben/ om eenen man Daec tn te gaen/ enbe Dan De
bjaricften0 in Den ganeft laten loopen/ enbe Daec baffen
�aten/ Daec men alDedepbeberOtmgOeenDeaenf�oot
macO fien. jBen moet ootB toefien/ bat be baffen Ben
niet en beeften met aecbe / 'ttockb fp geecneenDe gOe*
mepnlijtfe boen / al0 fp ten upteefieii ban fiet Ooi 3�n/
fto battec be bjatrben0 a(temet0 op mn / enbe niet tn
toeten tuaec baffe gOeloopen 3pn. 3110 men nu Oa? t
f lol ontbec&t Oeeft / foo moetmenfe met tangOen upt«
fjalen/ baueiiDB�te niet »net Oet (tt�a?m/ tnaenttet
|
||||||||||||||
|
vv.
|
�pbUn g�tfepDt int brattati ban De Ina*
|
|||||||||||||
|
canoe/ �an tuwefoojten ban M m&utn/ b't'en
tamme enDe D'anDer luiioe ban De tuaranDc : ce tam » men Die tu renne?! gije�ouDen booiben3on goet om yi* gOen / mi�tg baffe tam 5��<�; dis ban De maran�e >uit alten�ets qiiaetf� om bangijeii / om Datfe toilDec mu aer�teit�enatuece3ijn: t�5e manteca banjag�eni� pjiiicipa!.}d'ttuJ5eo«i;jja!!De/ eoDebepDegijeuae�O be« benDt/ oft metten nette aft metten frette: SBengaenbe met Den frette/ men �edet in Ijet �ontjnen Bol om &te febebecijren/ De tuelcbe Daec af becbaef�5unbe/ lopen tecf�ont up� �aec Ooi/ 'tube ballet; in De netten bienmi gOefpannen Qeefcaen oen ingantb ban Oet ijol. %\tt* mem tuo^Denfeban Oet fret binnen Uit Ooi �ooDt gOe< beten/toefc6eenoo?fabei0batbeiager0bitbtbii0lan' gOe bigben fiaai tuar�ten. Dat de Ouders niet gheacht en hebben ds
jacht van de vogheSs oft 'tvlieghen,
CAP. XLIV.
D� jacOtban bebag�el0en�-eft niet feec Qljepit*
feu of gfjebjupebt gljebjeefi ban ben �)uoer0/om De blepne oeffening�e Dte Daec in gOelegen 10: om Datfe gOeenmantecban jagBenen piefen / Daec �et litOaein niet met gOeosffent en toert/ om na�erOanDt te toefen bf�tecenDegefr�trbfer/om Dingen te boen ban meer* �eriinpojtantte/en�e oocb �vp en btnben sn Deboerben banDejacOt banbebog�elg. jBaerbaetomenOeb* ben be menfcOen ban oufe tsj�t met laten ii:tggb;uptS te b^eng�en beel�er�<w�e manieten ban jagijen na De bog�e!0/g�elfltBmetjatOt-bogOel�/ 'tt�eltbebee- belftemaniece ban allen t0/met netten/ tuetgaerne/ met een fjouten oft teenen peecDt / met ficttben/ met bogOe�-terce/ metbenbrup0 bogOe/ �atibt-bog�e/ met Den bo|f/ met Den flagO/ nut De biuggOe/ mettet fluptBc enbe meecanbere manieren bie ben bogelaer� gOenoegO bcBen�t 3O11/ enbe eerfi fullsn top fpjejeSeu ban Oet jagfien met ben �iJaltB, f et mfytn mtt �m W��tk.
Wat dat jaghen met den Valck is.
CAP. XLV, H�t 10 febee/bat De Bonf�e ban Wiegen enbe jagen
met bendale onlang0 tof een bonf�e gemaeebt $ getoeefi /geitje top boben gefept Oebben. ©e ouDel�u' teuc0/a!0l�rif�ofeIe0enPiniti0/bteOaerbertoonbert Oebb� ban Oooge fafien/ en neecfiige onbecfoebec0 5pn ban alle Dingen/fouDen nietongefrOjcben gelaten Oeb# ben fo gcoote beO^ibtgOept ban '0menfcOen berf�anr/ ban teleeren en te temmen Dcjat Otbogcto/toaertboen ter t0tint gebjnpegetoeefr. I�ant'ti0 toonberfeften eenen bogel bic toilt getoeefi Beeft/bat Op fo tam g�e« maetftt 10 / bat Op neber bomt ban �e f�c�t op ^nness meeltere
|
||||||||||||||
|
Het IX. Boeck,
|
|||||||||
|
2.4^
|
|||||||||
|
itteefist � Uupf� / enbe g�et foec&en anbet bogljd � tot
aen De tooldten/om te Doo�.'ti/iae te bcbecfjten De toa< tet-bagbeljS/be lanDt-Dog�et�yenbe te Dang�en wet' bocttg�eDieten/g�eltjca f afeii/Coiiguen enbeHam» pjafen. <@efecon(le i� nufooebe�ggefjouben/�at De gtoote leseteli Dtc �e«i Teluen toegljefebjeben �ebben/ enoe willen Die �ouben booj {jaec gljenoec�?e / jaefp �ouben Die in ©:amucgcB Dan fultfcet toeetben / Dat een jf canfcl) �oelnnn niet �wlban oen aabesen gye« at�ten toofot/ ala fjp Defe confie/ oftDiebanDejac�t met en geeft / aljj Dan tvue? De erccllcnfte bingo�n na De wapenen. «©�dtjca ©alc&ergebe confie enbe toetcnfc�apt�
ban u keren enDe te tenimen/gtup-Dogelg oft jadit' bogelss/ om te boen �ltegljen na anber bogelaV foo tuel Die �oogge in Delocljt blieg�en/ald ontrent Dec actDen en�ewatet-bog!)el�:alfooi*S�otBeen©alcBeiiactge' tiaemt De ggene Disnisambac�t enoe officie t� / fulc&e bog�da te temmen : enDe iMcai� eenen ger.etalen nacm Dan alie roof Dog�elg/want jjpDe piincipadfte i& ban aile Dat gsaac��e- Wat voghels tott�r jacht dienen.
GAP. XLVI. AHIeroof bogeljS oftfieec-bog�dg en Dienen niet
om jagpeneaDctoueg�en/ maer alleen De geneDie fiout en�c wel gemoet jgn/ enbe Die De bogclg mogen j.igen enbe bangeii/foo tod in De tibietm al? inoe Del* Den. *9anDefe3gubect�ienp}inciptilefpecien/ Dieee* tien pegdgeaen gijenoec� be&ent/enbe meefteubcd in �jaiicBrgcBfeergemepn3ijn: te toeten/Den treilt/ bea <©iec/ueni$aDicB/Den ^pacwar /Den*�3etfau/ De gemerle/De ©alch/be Hamer /be �acre enbe �o* bjeau. 1$ti meefienbeel ban Dcfe ©ogete / uptgljeno men ben «©iet/ �ebben g�emepnltdt De p!upmen tian benfteertieecgetoatettoft g�efplcbelf. ^>p �ebben alle gelncfe �c Mauwen enDe Den berk brom/ enDe 3911 maicanbetbpcanti� gnelgcR/to�Mfp enfc�gnen geen betfc�� te �ebbm/ban in �e grooie: pjintipalicfe mitsi bat �aet coleut betfc�epDentujCK beranbett nae batfe rupnen /b'toeltbe een ooifabe is batfe Daer Doo? ge�ee* ten tooj�en Vargas oft M>oi$/ g�dgcli men Den g�e* rooekten �atinca/Djoogen �eet. ;©ae t3gn Deel jar�t* bogfieis Die men paffagierg f�eet / enDe top en toeten oocb met tod ban mat lanben bat fp Bomen norfj ood? toaecbatfpbJebetEtten/ want top gebben alleen be Benntffe Daer afbooj �e gfjene Dtefe orna brenggen upt SStalten / ^Buptfianbt enee anbec bjemDe lanben, «©eggene�tefg ong bjengljen/bangoenDiemeejffeu< Deel met bogelterre/ D'toeltKe liun DeDeDerg boetbje* beu / maec men Doet bebog�d-terre aenmet toarm lutiate r. fopban batvrsenongbiebjeng�tupt anbetlaii'
ben / oft batfe 3gng�etoonnen in onfe lanben/om bie te leeren enDe tetemmen/ ten eerften en moet men Die niet nemen upt Den neft/booj Dat fp ftertb 3911 enDe op �aet benen ftaen connen: enDe Daet na fai menfe fttllen op eenen biodi of tecae/om bat fp te beter fouoen upt< fxtec&en�aetbeDeretn IBen moetfe fpgfen foo bieStott�af� men tan met
lebenbe bleefc� / toant Daer fullenfp goeDe bebeten af fenig�en. floc�taui�befp�fe enDe t'goet bleefc� bo* ben Den o}btnari0/t� bat men fiem gebe bgpen oft Den �al0 ban be runnen enbe&tecKenen: Cout uleefc�jt� Ben quaet:©ffen/©etcBenenDe anber fulcBen bleefc� t� fjen te (ject om becteren : ^cfjapen bleefc� / ban jong�e «TBupben oft jonge ^>bjalu)xien is beter: Mot» p� bleefc� it> Den quaet/om battei lareert/b' tuelr romt boo} 3gn f�jaetgept/tuaec Doo; bat ?p't met becteren en connen, «2n�eifi bat menfe fpnfen moet met grof bleefc�/bp goetyeben ban betet/foo moet bat gebjepet enbe g�ebjaffcljen 38n in lauto toater; aft in ben �©intes/ menfalmoetent'fapuptboutoen/ maec in lien �»om«t fai men bat maet toaffc�en in cout toatet. |
|||||||||
|
t'�Sleefc�batmenben ©og�e�engSeeft/ fa� fonfeec
bet/3enuen enDeaDeten^ijn: jBenmacfife oocBnje� laten op een mael fat eten / maec met pofen / latcn�e �en al rufienbe eten/en altemetpbojgen �en t'bleefrg/ eer Dat fp fat 3gn/enDe Dan toebeE gijeaen / maer Da� fp �et uleefc� met en ften/om batfe met bcc�t� en fou» Den. �|ettis00c�goet Dat menfelaet plupmenbleptt ©ag�elaenis gljeUjc» f p in't bofc� �eben.lSle jaer in't begljinfil uan ben �i?erfft/ ift bat fp te tiet 3gn / moet menfemag�ecmaecbenmeteen larcren�eme�ecgn/ g�elgcb met mioe onDec tileefcfj ggemeng�t/ Dat mett �en t'cten geeft / noc�tangfal menfe Daet en tuflc�e» fpgfen moeten met eer.icfj goer leDeuDeen war m ae�/ anberfitijS men fouDefs te laf mahen. j^a bai fpful» len g�eptirgecrtgetoecfi�ebben/fofalmenfe moetei! berepben tot Dliegen: jliaec a!s menfe fa! ttjillen Doen Dliegfjen/foo en fal't r.tet quaet toefen/bat men in �aes beel fteetKe toert met bleefc� o�erDcct/geUjceetipillg enbe f'aboutis Die Doen inftot�geu/ om Dat fp bief '«ia?» g�en� toebec foubcn uptuooipen met beel bocljtig�s �uplicfjept: toant Daer Doo? fnllen fp te gljefor.bcc 511U gre�igber/gierigijer / DappercecenDe toatfterter na Dtnroof.t'BercBen btefci) taarm gegeben meitoat Mfoe/ Doet ben bogdfc�uperen:maet men moet gaa flaen/na�atopaeputgeertf�l�rin/bat men �emftelle in een warme plactfe enee �onbenDe op be fiant/ Ijtm fpgfemet ecnigen lebenten �ogtl: toant |}p licef� ban De bermen u'eeca. Jf�en fai toeten bat fp Ucciijyn &1& Die (liet �en ftoillettn�ets�tocjt/ euceoochee neufsa gatenmmt<ioqt:$m �tbtgijp �e maniereiii'tgetie* raelban Die te beren enbe tam te maaen/nu f«l icu �s&t DoojtiS fctjjg�eu in't particulier. VaudeHavicx oft jacht-voghels inscpar�icu!icr0
GAP. XLVH.
D<6<6iec i# ben mceften roof �cgd eenen paffagles
in <�gppten/in Dsfe lanben betont/ meer Dc&i 39a Sci enbe plupmen ban ancerfing/ Dooj Dat De peluerjS Daecbojfi lappen afmaaen/ om teiegg�enopbema* g�e: iKenmac�feboeBeiimetpenfen/boo�ebecfiet� enbe Djecu ban beefien.|Ben fept gocb batfe g�emepn* lgcBDeleg�er^boljl)?n /om�e booben lic�amen/ fp en connen niet op toltegli* n ban �eraetDen/fonDereerfi �aren loep te neme oft te (taen op eeuig� greoten �oog aer�en. «©en ?Sernt i& gfjel)eeten De Contticb bet bog�elen/
feer quaet aan Wilt tam te malt?/ oiu Datseteenfioute en�eiieEcliebJefies0/ feetgereetenDetoacaerom Den balckeneer te quetfen in't aenfic�t oft elbcrfwsi ��aeromme bie eenen go. Deti'Sernt bpgeett te�e�"
ben/ bte moet �em upt ben nejt nemen/ euDe temmen merjacljtf�onDen om bat �p al.�be�onDentetjac�t gaen �lteg�jen fou�e enbe �e tjoiioen �clgeu/ be toeicfie opge�aen liebbenbebcnDafe/ tjo^/reecalf/ af anber Dtec gljelgcBe beefien/ uu Jliernt oaer op nebetteallen foubeomDebeefie filile t e Ijouben/ men mnc� fieni fpgfen metalDer�anbetoleefc� enbe pnnctpa�gc&bati De beefien bie �P ter j«[)t g�e�angenljeeft. «Be bak* aenaet moetneerfitg�3i)« om Ijem tod gae te flaen/ toant �P Ijaeft toeclj biieg�t : om Datte beteren moet �p be plupmen Dan fijnen fleert aen een napen: om Dat fjp Die niet uptficecuen en fou�e / noci) baet mebe blieggen/oft De plupmen rontomme ben aersupttter- ge n/fo Dat oen aerj� bloot is/ toant Ijp De coube bjefen* Defo fjooge nief Dlteg t en fai. *5>e betic�it enbe fc|!oon« �ept Dan Den Uletent lient >»en «te �p ro� i&/ met bie* pe oogen enDe een toittigljept op t'pooft oft ben rug- g�e. 3N,&pattoeren�ei^aDuBen Derfcfjillen niet Dan in be gtoote /enbe ^gntto ?e�ec�an�e/t e toeten Die men upt De nefien neemt / en�e Die toat oubet 3tjnbe/ enDe op be tataen lopenDe ge�angljentoojben : jBen maecBffe tam met lange en�e temutisi op De �ant�i �ouben piiucipaltjcB in ben bag�eraet. j©en «ent De fcboon�ept en�e beuc�t ban bejspac»
mat al0 &p gtoot enbe ttr�t f�/ �leya ban �uofoe / boueti
|
|||||||||
|
vandc Landcwinnfnghe
|
||||||||||||||||||||||
|
H?
|
||||||||||||||||||||||
|
^/�enbecfetame�gtfigwf/b'oogOentoatbiepat�'. «noe f�feecejcceltent/aW Op Bet Booft tont �eeft enw
riff�/enu��e tinnen rontomme ben amiElbanhm �n A 0, tmmimmiMKtSSSSSmS be ic�oHbewn tyeebt/ be beberen ban be bleuo�et�
Dun/be �gpen lant&/be beenen co|t enbe bit/ be boeten (toert/groot enbeMptgDefftetBt/ be&laeutoeu toert/ fcj)erpeiiDefn�Dmbe/ enbe mi�Delbaec ban groote. mn tam te maecben/ tttoetmen Jjem oicbtmb� op be gaapt Oou�en / i u gfen met bleugDelen enbe bgpen ban btec&eneniii�toaterg�ei�efien/enbefettenop�ontBec
plaetfen/ enbe alterna pjefenteren een b�ch� bol toa. frSSw c.e�*Den: m fp ��ebabtt eebben/falmen.
[e Djoog�en bp't bper : «Cerft falmenfeg�etoennen te 1,10 1(11 Menno ixnnHnt.,,, / >�._______}Z»*» **"*■"*". °
|
||||||||||||||||||||||
|
B«�meU1B
r
|
||||||||||||||||||||||
|
tooiben/fuO�tc6al^enenDupm/enb;;fooj,oog�enl0 ^mit^tK^/SttS^mSTSU
|
||||||||||||||||||||||
|
eenman/ ope!c6e5��ebjie ;; aenbe|e (toeten(uilenliaitaemaec�Ksnn/aroennettenDieteftinstfn/mpr
|
............BH....H jiuwv nivn ini miri uKiyye*
ten pemseure tegpebenbanbe nog elen biefpgpe<
bangpenpebben. <jg>pbliegftentoonbetIpt&en (nel/ en Klimmen optoaert^ ai b^aepenbe/ en neoertoaeit0 fienbe/efi ale" fp ften ben «Cntbogel/begansi/be firane/ ben eepgper/foo ballen fp nebertoaensf gpelpcfc eenen ppl/metbeblengpel0gpeflotenrecptopbenbog&el/ om bie te berfcDeuren met b'acpterfteglaeubjen: enbe ifl bat fp ben bogei miffen/ enbe bat pp toecp bliegpt/ foobIiegpen3p terf�ont tuie / enbe en con tien fp fieni nietBrngnen al0 gpebeten enbe bergramt 31)1 ioe/ foo bliegen fp ban foo betre batfe paren meefter berltefen* ©e ©alc� if�bobenalle facDt-bogpel^ beguaemoin cepgpet0 te bangpen enbe alle anber ribier-bogpel0> &gn fietsten enbe t'gpenefeu ban bim / 3y"n g�elgti Diebanbe^partoer, ©e l?ob|eau i& be mtnfle naeft be^merle/aengaen*
be be groote ban Iicpame/b�alle be roof-bogeI0:pp m ban be loper enbe niet ban be bupfl / toant Dp ia bane getal ban oe gene bie pooge bliegen/ gel tf cU be ^alcs/ be Hamer/enbe be^acre. ^Pefe bogei tfi ober alge* noegp besent: toant baer en i# gpeen conttepe baer be ^ob;eau0 be (agpet� niet en bolgpen/om battet rec�e ambaept ban ben i^otyeau 10 / 3pn p|o pe te bangpen Vian tiP fclptini» tini»»(boM«* >n» t.ii~ . -
|
|||||||||||||||||||||
|
baft gernaeebt 50'n/groen netten bie feec fijn jpn/met
een BoojbeBen bat tegpen ober ben ©ogpelaecfalfio* men. <©p be plepne fullen beel blepn ©og0d0 etenbe 3Wi/raaer pjtnctpalncu ,^>gfBen0/to�nt be ^partner ra etet gpeen ©oget� liebec ban j&ijf ben�.^e &$m* tose oie ftenbe/ fai terf�ont fiecifc in't net gpebiogpen bomen/om be Blepn Bogtielg te bangen/ enbe baer in im\� blijben.©an moet beBogelaespem nemen/enbe �'onbec (te ban be bleuggcte binben met be bgien enbe fleert/ om bat pp Bern niet en foube roeren/ noet� met be bleuget� flaen. |@en falfe ttaee mael 0'oaegpjS t> tm geben/of maer eenp /pjintipalgra alfmen Die 0'an � becDaegps mil boen bltegpen ; �©ant be ^partner moet ban pongertcg 3�«/ om bat pp te berer f gn pjope foube bangpen.^aer fpgfemoet toefen goebt bleelcp/ fon�erlitigpeban©ogpelsenbe gamete/ ombatfp toelbet fouoen toefen, ©e^partoer foube Itcgtelpr� jg'nen meefler berlaten / enbe om bat te beletten/ foo moet be meefier toac&ten / batpppemnietfeeren boe / enbe tn geen faeeften en contrarier e/ man t pet m etnea fpptigen ipogei : fSit� pp fai gaen bliegen/foo en mmt�t gDp Dem niet te beste laten bIiegen:om bat fip a!0 Ijp ben .^ogel mn pp uolgt/niet geertjgen eb can/ |
||||||||||||||||||||||
|
tograWc�apga�tbUegpen/ enbe Klimt opeenen iwftfcwil^ft^Sjg
|
||||||||||||||||||||||
|
bonben pebbenoe be jagpecp/ bie maer eenen feeeren
tpt en boltpt/al0 of pp gefette palen pabbe/ toant ban pen fcpepoenbe/bliegt pp op be can ten ban be opgaen* bebofftpen/baerppBem gemepnltjcBIjout enbe (lelt. #p peeft ben beeft blaeu/be boeten en beenen gpeel, be plupmen onber be oogpen feer f toert/ be firupne ban beu poofDe tufftpen f toert enbe baef/ojj ben pais t toeej tuitte pletsen/ b'onbetdebanbebele/ enbeopbepbe 3rjben tn ben fjlag� ban b� poofoe rofotptigg/be bleu« geljs toelgefptcBelt/ben rugge/ (leert enbe bebleugeltf bobtn f toert/be (leert onber gefpicselt met toffe plet* Ben/btoeer# tuffcDen be ftoette geboegt. me bp in be locpt bliegpt/ men fiet battet onberfle ban ben (leert enbe tuffegenbe beenen roe' ig.^e^objeau 10 fo liegt/ bat Dp Dent obontuert tegen be ifta&en/enbe bet f pem (leuen geben int bliegen, ©ejbmerlei 0 be ftlepn j�e bogei bie bsWnkMwt$
geb}upcBen:pet 10 ban b�bupfl enbe vist ban be loper/ poe toe! oatmen iti�e» noot foube mogen loperen/ pet �0 beu ©altH foo natnerltjcB gelgtB/bat niet enftgpnC te betftgttien ban ben ll)alcfi/ban in be groote : toaii� (jet neeft be lelbe maniere/plupraen/ enbe t'felbe toe* fen* �?et (lelt geni a�ontiierlgcK tegpenbe quacBelsS enbe patrgfen/enbe bat met fulcKe wuuQe/ battet bia b(cBtoil0boIggttotaenbe (leben enbe bojpen: ja tol onber be mantels ban be lieben: pp beggeert alfulcBen boetfel enbe tractecfugpe aI0 be ©alth, 3Be<6erfani0 eenen boggelbiemen luttel fiet ban
i n be Danben ban be ©altaeiiaer0 ban groote peeren enbe 10 feec groot ban licDame/ foo bat fommig�e ge< mepnt gebben battet een gedacDt t'0ban ben jjernt; $P i0 goebt tot olbecganbe blieggen enbe jagpen/ toant Dp 10 (lout/eobe en toepgect nimmermeer niet ? iiocDtau010 Dpquabecom tam te mafcen/tnoe totben lopec te gDetoennen ban eenigDe anberen p^op.bbgel/ om bat DP Wilt WW fatua(i# (0 : want too;t Op niee f foetei�tft
|
||||||||||||||||||||||
|
te isjcDen ?.in met t' gene bat pp baugen can/enbe ban
jgnen roof pem t'eten geben/ om bat pp toeten fouoe enbe fina�su/ toat pem 3pn p;oepe i$ toeerbigp gpe» toeefl/ euoe bat pp gebeten fouoe ?gn/ enbe getoilligp tct bliegen. a©ei9ogelen Die pp bangt/3p'n #att(jfen/ «©uatKelen/^pjeeutoen/jlf�erlen/ enbe anber bierge- !ntfie.<©�p moet oocn fojcp�ulDirp toefen om pem te BDenefen/ als Ijp fietS fai ^tjn, g|(� bat pp be toefen i�eeft ban langer asbept/oftbot�janb�r accibenten/ foo moet men pem (lellen in een coele plaetfe optonbe flocBen / bie beclcet�iin met natte boecrlen�/enbeal" IceafKenjs Uittel t'feffeii0 enbe bitfetoUiS fpnfen met bleefc� ban jonge ���ecuenen bat eecfl gelegen peefr in toater/ hm 3aet ban �amo}ben oft «roncommee» in getoepte peeft. %$ �p bercout/men moet p«m toarm pouben/enbe fy tifen met bleefcp ban jonge ^aenaetia/ oft met jonge ©upben in mgn gBctoepcat / oft in be< toette ban ^abie/j�aviolcpne/cnbe aubec bergeujebe 6rupben:�|eeft pp Uupfen/foo fai men be �cttfe baer Jjp oy fittet/ beHc�tfeen met fap ban j^aftapen of ban 2tlfem:i|etf t pp toojmen int igf/foo moetmen op 3tjn fpijfeleggpen perfe blaber�: i^eeft (jp Qeer3gn in ben bleuggel oft tut been / foo moetmeu Bern een bjuppel bloebt� laten tn be aber bie onber be bleugpel t'0 of on � ber be bgie: �^eeft pp't tnbe boeten / foo moetmen 3tjn boeten (iriitnen met fap ban ganfen buitten be peertfe oocn tiaer pp op fittet. ©fllcB/gfjeigcK top bojen gpefepbt pebben/ ig alte'
mebtfieetten gljenecaSen naem / beteftenenbe alle bo- gpelen om mebe te bliegen enbe te jagpen: alterner ifl fueciael / enbe baer 3tju�er ban bien biberftpe foojten hi toelc�te kit late onberfepepben be gDene bie gge< ftljjebenflebbenbaube natuerebanbebogtjel�. 55e 19alc&i0be |2ijinceban De roof-bogpet� (tcBbetdaei Dan tftcgejOom fjjn flowtigpept enbe gcoote toutagiey |
||||||||||||||||||||||
|
Het IX. Boeck, van de Lant-winninghe.
|
||||||||||
|
2.48
|
||||||||||
|
foctc�tje getcacteect/ en Beeft ftp genen facfttmoeDtgen
meeree Die ftembuenbelnc tcacteect/fo en fai ftp umi» mecmeec leeten notft tam too-to�. J�aeft De» sucent en ifTec gfteen ftetrbec bogftcl, fpp ftour Bern op Debiiplr / tiioeipooeblanrbbanlicJ&acin/ftebbenbebenbecb/be benen etiDe boeten blacuw/be ctacubjeii lane enDe tont optti : i^p ijs een meeftec om eebtee-bogel0 te bangen/ toant ftp maect Die fo moe�e/Datfe teu lactfic beDtoon- Bften jt)!i Den bet wonnen t» gfteben/enDe niet mees en tonnen gebupcfeen. �©e Jjacce te ban gcoote geitje DetDalcB/enbe eenen
bequamen bogftclboojDcn btecben-btef/ nocfttatt0 rnacftuien Ijrui ooch leren tee jaeftt/foo toel tot toacet boge leu ,110 an aere, om te bangen toil�eganfcn/fafan» ten enne patrgfen/en�e alle anDer fooiten ban bogelen. 3De groote �feeeen Die genoeeftte toillen ftebben ban te j agften oen biecben»Dief/ Doen peni beeftcen tegften De Jbacce/ en om Bern te Doen neDecDalen (om Dat ftp ge» vuoila f0 tn Den lama* pent feec jjoge in Delocftt teftou» ben)fo Doen fpaltgtpeenen oucbt-jagenop Deftant m ben©aicbenaee/�ien fp aen De boet gangen eene buffe freect/enDe latenbe Dte bltegften tu eentglje pUpne foo brggftt Debtecben-Dief terftonr De totlte ban nebec te batotoant al0 De btecben «bief oen Due getoace toojt/ foo Daelt �p tecfiont nebec 09 D'aecDe/ enDe bluft Daec bpftem ftem niet ooenDe Dan aenften. 3Sanluetmeu tie ibacte tegen ftem bitegen/ maec ggeboeteube ftem feltoen Ucftt f� me put ftp te ontbliegften/ toaetom oat �p terliont optoaettg blimt al DjaepenDe/fo ftooge al0 Dp can/enDe Daec ftet men een lufitgt) gftebecftt: maec baec en 10 niet Dat ftem �elpt/tuant oe^arre becmint �em/ftem neDec bjengenbe tee aecben met ccac�t ban 0agcn Die ftp ftem ban boben geeft. ©e fLaniecen becftljilt niet feec ban ben �&tlcb/en
geeft 00c bentoenaem©alcb/toant ftp bjojt geinepn» lijcb ge�e:ei! �Laniec'balcb:ftptooitgemepnlgtbge> bonben tn befc lanben/ enDe om Dat ftp liefl�cfe t� ban inaniecen/foogfteb)upcbtmen ftem gftemeeitlncb tot alle pjopooften : 3&e ©alcbena�cg&tefenben SLaniec bie eengcoot ftooft fteeft/Den bee cogt/De boeten blaeto enDe geelatfttigft/ Debooifreulupmengemengfttban toit enDef meet/niet obecbtoec0 geitje Die ban De baie ben/maecmet reeftte pleteen lamp Deplupmen:©en ftalici to;t enDe bieb geli jeft oorfi Den becb 10/bacE en i0 Ofteen bogftel Dte ftem betec op ;gn mk ftoubt, ©e 30alcbcnaec0 toillenbe benHantet leven bcanen ban gen/freKen ftem tn een leege camee/ fo Doncbec Dat ftp geen heft t en fteeft/Dan al? fp ftem t'eten gljeoeit/ooelt en ftouDen fp ftem op De bupfi niet Dan f'nacftt 0.<�nbe al0 fp geceet jtjnom ftem te-boen bliegen/fo maben fp topet tn De camee om ftem te bee toacmen / om Dat fp ftem nat maben fouD� in loutecen togn: ©aec na ftem gftebioogfttftebbenDe/ fpgfenfpftem met ftecffenen ban een ftinncenbe i ft batfp upigaenboo; Den Dagft / tee plaetfen Daec te jagften i& / enDe ftem eoojpen ban beece na De ceane ban bat begint Dagft te bJO)Den/enbe bat ftp niet en bangftt booj ben bagft/baec en i& gfteen berlant� aen :toat« De nabolgftenbe Dagen fai ftp goet 3tjn/p{inripalncbanftalf3|uUu0 tot ontcent ftet epn< be ban<©ctobec. jSa ftet cupnen fai ftp betec toefen Dan te boien/maec in De toimec en is ftp niet goet. ^©at i0 be mantere ban lopen enDe temmen be -©aieften enDe btecgelgcbe bogelen. JBaec ml moet beeftaen bat alle E>iop-bogel0 Dte men te bliegen oft op be cibiecen / oft in De bslbemban De luelche fommigfteblfegften ban be bupft en bangen mettec bltrcftt/ be toelc&e 30n be fta< bic/De fpactaec /be gecfan en fmescle:®anDec bliegen ftooge/ be toeltbe sgn be balcb/belaniee/be fane en be ^ob}eaeu.^>ommtge bjojb� tne�ee gecotpen ban tolte» gften/met pjefetitecen ban be btipft/enbe D'anbec met tep^efenteren Deelopec/b'toelcis een inftenment ge' tnaeebt gftelcjcft ttoee blengft�W ban eenen bogfteltfa» men gecoejnelt/geftangen�cn een leffeenbe eenen con' |
ben bal oft ftaecn ban been aen ftet epnberenbe be bo*
gftci-3 tooj-ben toeDec gftelotbt Doo} Defen loper/ bians I p mepnen Dattet een lebenDe fttnue �$ .©e f ommigfta en beginnen De jaeftt niet / maec begonnen 3�nbe ban De jager0/fo bolepnDen fp Die/gelgc «jp gefept ftebbens ban Den SBcent. ©e^jop-bogelenen fcftgnentiiet biffeeenttetee-»
fen/Dan Datfe niet alle gftelncR/alDecftanDe bogelen m bangen/maec elcn fielt ftem tegften Den bogftel/tot De tnelc&eftp geleert oft genegften 10 te jagen/enDe tegen gftenenaiiDecen. Sommige ander manieren om vogelen te vangen^,
CAP. XLVtll.
■T) IB bogelen te toane� met gepgp/fo moet een mm
^ftem bojgen in een »jaglje/euDe leggen Daec iacee» metblaoet�/en met een ferjupftct pnpeenoft �uptm/ al0 oft eenen bogcl mare Die gebangften 10/ of Dte mm bangftt. i©en beftooit te nemen een mufftfte/enDe Dte Doen feerjten met De bleugelcn of De boeten te boubjeii/ Dan fullen D'anoer bogelen ftem te ftiilpe comen/mep» nenoe Dat Den wpl oft ftet ftupbeb� (uuelc men Daee on* treilt faigeftelt ftebben op eenen fiabe bafi gemaecODie bafi fteeft/ en�e men fai leggen op De tacben coepben-s uietboijel terre befteeben:oanfullen De bogftel0DtcD3 mufftfte tcftulpe tomen toillen/ op De tacben neDec ja* ten/enoe ften beinmen/euDe fo gebangen toeebeu. <©m ^>gf ben0 te bangftcn mettee toojbsn/Dat i$ te
feggen/op een plaetfe Daec eenen groot� ftoopfgf UeiijS oecgaoeren/fal men moeten (lellen Djlebomen/biem� fai afge�outoen ftebben/en gefet in een belt toat becce ban iiialcanDec gelncb eenen o'neftoccb met De blaDeoS nettectoaeet0 geigrb een butte/ enDe baec tuffrften eers coo��efuanneii/�i� bafigemaect ia aen eenfiorb.-euDe ban�ee 30de �ggenDe/op een bojceben/De toeSrbe ftou^ Den fai een man ujtjbr nan Daec ftacnDe:aen befe cooj�e fullen ftangen ttoee oft Djie fn|'6en0 Dis Daec aen fullen bafi gemaeebt 3nn:boo;t0 f alm?» op De booifepbe bo- men leggen Dunne Igm-roepnens /en�e toat becce bats baec fieilen ttoee oft ojte bogelhupfber.0/ mau \n bat fullenfrjffien0toefen/ Dieb'atiDeclocBenfullen, ®e taelcbe comenbe om te ften be gene Die in be fttipf ben� 3un/ oft oen De coo?De ftangften/ fullen int Igm cot�tets fitten/enbegebangen tooien op De bomen. *©m ^actcgfen te bangen meteenftouteu oft tenere
peect/fo moet een man flaen acgtec een boepeof peect ban ftout/oft tenen gemaect en�e gefcftilbeet/ en Daec ineDe naDec cornea gdtjcb een boe-ue of peect enDe bats jgn netten toojpen op De pactgfen / ^ultbe mantcce ban bangen tra hu betboben.<Stn te bangen patttgfeti oft fneppen f'natftt� met bper/moetm� ontfeeben eet» lemmet ban out Djoogft Igntoaet bat geDopt ftecf� ge* toeeftm gftefmolten roet/enDe Dan ineen gftebJ-jongett gelgcb een to2fe/foDtcbal0 eenen acm/enDe^eneii wm tancb. 5@an moet men bepactnifen becbaefl maben/ om Dat fp opb�egen fouDen/enbe inbenetten �immtj een/Daec fp me�e ombpngen fullen $gn. <©m bogelen te bangen metter ftant/fal men ffjop*
en op een effen bloec coojne oft milte Dat getoepet i# in b}oeffembangoe�entoftnen�efcfteerltncbfap / nm Daec na gebjoogOt: enDe al0 De bogelen Daec m.%\ymxi ftebben/fooen fullen f p niet contisti toerft bUegeu/?iibe men falfe bangen mettec ftant. <©m bogelen te feftieten metten ftan tboge/oft boet -
bogfteop ftupfen, bomen enbe ftagen/fo mee� be fr�ut»> tee bobbel pijlen ftebben/bie boien gftetooicbt ;yn/al-� ftp fai toillen ganfen of anDec gcoote bogelen feftieten/ obee al feec fefteep / om Datfe fouDen boo^fngoen ben bleitgel oft ben ftal-3 alti fp Dte gerabcn: toant ftet quet« fen oft boejigaen ban ben gijemepnen pnl en foube ben bogelfofeee niet quetfen/ bat ftp baec af foube bigben liggen/ maec fouD� toerft bitegen met be quetfuce/ si bp abontuece e!bec0 fierben» |
|||||||||
|
Eyndc des neghenden Boccx»
|
||||||||||
|
HETTHIEND� BOECK�
|
|||||||||||||||||||
|
�la
|
U unm mmm iat§t/Mttotm �002 hm mm
SJan�an «Karavaan/ l$m �an &aan*/<@tm�$
�|onmim&anogX©efie�fi%��?
|
eti
|
|||||||||||||||||
|
Van den Wolf.zijn eyghenfehapende natuer, , ©efeaf�fp ee
|
................»»11/ juu WlH-tltHHWI
|
||||||||||||||||||
|
*-«n I m'untili M»!» mor nnnh.a... r^* ' .»V"W**»*I»*«»««
|
|||||||||||||||||||
|
CAP. I
D<� intooonbers ban »|�a / flfrtcaenbe �u<
topoi brotnjMn oagpelgtr gftenoegpfaem/ toatfcRadelptu/ gnmmiggenbe groufaem mtt een 3©olf 10 : ��antfe ntet alleen JBenfrften enbe JBenftften S�nderen / maer oota ben bieren/ ©ogftelen enbe bfergelgtfeen meet / gioo- tenmert�elgtfeen ftpaben aen Doen. ©efgRelgt�s toeeben ootit ote ban emetica / 2&jefi�fen-lanbt gfje« tiaetnt/ enbe tn ben anderen �plaiiben/ als 26n* tillen/ JMoribaenbe bec jfranfupfe Canaba/ <©i« tftiaga/ &anguene/ enbe ben nieutoen gflebonoeii lanoenr^oomede^to^/jilooitoeggsn/euDe ander landen <©of� eiioelPeft ggeleg�en ban fulcnenbec' fegeutenbe beefien ggeplaegtjt. j^aet naee bien gantfefttoepnitulKpoengfte�on�en toerden/ Die net toeten fouben toat be �Bolf booj een beeft jp / begaf « ben �ngge-lanbtenbe«ScfioManDt; &noRebbe uh notfjtans niet na laten coinen son ggebaente/ mefeu/ g&el�cgftft / natuer en�e onderftReptdet felbigljen te Beftftjgbttu 39e�©olf is een �we�atfirttR Beeft met f matten
Setften�n&etmengftt/onder den bupttttoitatflttgft/ Dieft eengroot Dooft/ flercae latigfle tanden / co«e f�ercfee oten : ©aer ban is bes J*rantopfen fpieetft' tooojt g�etomen : geft ftoube ben toolf bp ben uen/ a'S eenec als Rp P«t fepdt / endein ttoijfel 10 toat Rp toen fai. ©e poogfie enbebermaetbe ftfijgbec glfofu* ftpt
Cntrctj. �sp. �Sttsfebendcn boete/ biebanbena' ttKtlgt&e gpefeftiebeniffe Reeft beftijjeden / battet aenftRoutoen eens ©olfS feer fcfljjt feelflcS enbe fefla* belijtfe ts/etibe bat een menfdj fo dja ftp ecn3&olf fiet/ daet ban berftoms/ alfoo dat pp niet fpjetien notlj ee* �iigf) gelttpt fan flaen. %mn bat be Golden in «fetta gantfeg F�lepji 5 jf n / maer in be toube landen gantft� graot/g�tmnngl? enbe ftfJiirSeltjf 6» Jsultr Bebeftigfjt oom «©lans jf�agnus/ bis een
SSettfWflcBoptot ©pfaelin «©obt-lanbt gpstoeef�is in ben pij. tapina cbfg. boete �>te ftp ban ben men* fcfjeii / beeften / enbe bogfielen ber jaoojtftf�ec landen befeDie�en �eeft/ enbe fepot / bat pitnmet retRt enbe toaeracR�fgn ban ben toolben ggefcftje�en Reeft/enbe infonberftept/bat fp fjaer fcfmcfielgcse berf tjjeurenbe �oofftept op� Roogtjtfe gftetyuproen/ alffe in Raet Ret' �tflOeu loop metten bjolbinnen ftjmbatf e doc�alft fret tout i0/in grooter menig�ten t'famen lopen/enbe om Cer grooter menig�te m$ te (louter enbe grimmiger merben/ enbe b�ngen baerober ben inbjoonbews ban �en touben lanben in fobanigen grooten becbaertnept enbe ftojitn/batfef�aer niet barben alleen op ben baegb enbe liraten begeben/ of fp 5P te bojen met goebe bo » gen enbe boffen gfjetoapent:enbetnfonberflept ballen be toolben be f toang�ec bjoutoen gee�i aen/om w te berft�euren enbe te eten. <©aer jgn ootft notp anber gReflatRten bah tooi»
i$en/enbebe felbigfie notmtmen Hoffen/aljS Pinfufl meoe fept/baer ban maettmen booj ben ©o^fien enbe fl�ootc peeren ftfjoone peltetp enbe bceringe onber tendra en�e Mtotccn/ We fp piagante bjagpen. |
5p'tenbe etent met opgftefitet Rten �oof &? / enoe fiets
alfo ronbtom Daer/bergeten fiaet roof, latent leggen/ enbe foetnen eenander, ^efgpelgtit bef t�iuft be fe�btge ^liniu^ notf� �a§«
bete nu rwitg. tap bes boojnoemben boere/ ban een anber geflatgte ban Welben/ -^ijocss toolf genaemt/ Die3ijn langer ban lef enbe tojter ban benen als b'an- ber gemepne bjol�f 5t�n.«©ees 5�n mat0tig� geroftlj int fp;ingen/leben mede ban den rcof/ maer boen Un inenf tg� geen jtftabe:bei3 tuiniers f jjnfe flanftfj rupglj ban |)ap;/vg>omerSgantftRcael. fBrtf�oteles be aloer boo)naem|�e enbe beroemfie
fth^gber onber olim P�ilofop�en/ ft�igft int anber* be tap. 3ghS bgfben boetr/bie ftp bant toefen enbe te* Unge ber bieren feft}(jfnbnt beWclben be BUolbinnen befpitngften niet anders als de gonbe n beftalben datfa met �aer mede placfitentedoeu ufybben. «Enbe in f eerfle tap. bes felbigften anderen boerjefept fjp/ datde fcj�afi ban een toolf niet anbets iS/ als een anber gfje» meen been/enbe fobanigen ftgaft foube een �act/�oft�j en toefeUien mede Rebben. ©oojt fept pp tnt tcpb.tap.3gns fef�en boetjj/bat be
IBolben telen enbe gaer jongften b;agen geitje be Don» ben/eube effen beel tnt enbe dagen als be Donbengaee jongen diag�en/ end'e jgn Baer jonggeti in dm eerflett meoe Wint als be Ronden.�>p Ijebben paer loop op een getoiffen ttjt des jaerS/te toeten in 3|anuario/oft ten langflen tn Jf ebjuatio/ enbe te toerpen ontrent j�eps enbe als fp mette �Oolbtunen fn ben loop jijn/fo 3tjnfe opt aloer ftfijitBel�tfie ende quaet fie. " 3&eboojnoemde�Sri|�otelesfepdt notft togbersfn
jgnerbig. tap. 3gnS big. boete/bat inden landen �irenende Vdolben met de Ronden te doen Rebben/ gpelgcB in «©jiecBen-lant de Hatebemoniftfle ponben etten Cigres (open. ^0 fpfeetut pp tttedeint ettfi� oer int eerfle tap.dat onder den toilden dieren eenigge ebonden toetben/dielitRtelgtH metten anbeten bec* eilen en ganfig Rtpmlgt gatcbp ben anderen boegen: aer fommigeanbece ganftg niet/als be pantfjer etl oif/nadienfe te feer toiloe/arge efi Inflige beefl^gn nde de andere liftigge dieren litptelgt bedriegen/ enbe e felbige met artRlififgRept bangen. Sint bi�.boet int bgfbt tap.ftgjgft Rp/t�at efi 0oe«
anf ge fpiife de toolben eten fonder alleen alffe grooten ongec gebben/feptmen datfe alfoan aerde eten: fnltje ornt mogelg'c baer deuc dat fommige menftfien gefi� sbben/ben toolben pet bleeftR upter aetden ftgjabb� aet fpt te boten berbo)gen Dadden/alife berfaet toa' en getoeefi/en taften da t'felbige aen alffe geen anbet erf tfjen roof tonnen ge�rggenralfo it eenmael ftlf o» en tgt onderbonden ftebbe/toant als it eenmaelfoude e Roof gaen/fo bant it als ie boojt boftfl ban &. 45er«* ain gingR/ eens Rerten boet Rlaeutoe tnt fanbt upt' tgenbe/enbe trotti Rem daec upt/foo toafl een ftpoS<> en becftRen Retteti boutot/bie een toolf de booigaen' enatRtdaer in begraben �flbue. ©te i�)oIbm plegRen oocis Ret gras t� eten tornt-'
eeEfe fietfi of Brantfi 3�"n als be Donben/ daer deur fp» t obergeben tomen/ende bemagpe repntgpen. ©e olben Rebben een fondttlingen aert/dat fp dentlepn^ |
||||||||||||||||||
|
moedigfjen berfaegB�en petfonen alffe alleen oee�
f 8 B«
|
|||||||||||||||||||
|
Het X. Bocck
|
|||||||||
|
i5o
|
|||||||||
|
l)ct t 'Belt gaen/beel m ai* ben ftmpbtf fiacn felfp aen'
ballen. ©e fcoojnocuiDc �tuflotclcp bermeltmebe tu ben
negenben boec 3tjnbee pt|� oticn bau aloerpanoe btereti tnt rrrui, tap. 3©efgelgc Pirati* tnt big.enbep.boetB J�aturaltp piftoru/ bat De �olbett omrent bejee p.v lup meoctbep geuaemt/booi De biffcper0 Die baec f y n/ ban beu gebangett uiffcDen paer oeel ont fangen/ enbe toanneer 5P bat uer fupm�/fo berfcpeutenfe aen clepne ftucuen/eube betbetben paet netten enbe tuant, 3|m fefte boec tnt rbig.Cap.ftpjgf t pp/bat betool»
beu ucci fcpabelijcBet enbe gtimmtgetop malranber� 311U alfi tu oet bjolbenlcop t0/enbe fp De H9olbinnen na lopeii/iuaut anbet0 bupten oen lopen tgt/fo plegen fp maltanbeten niet temtfboen.^aerom matti te wel (eggen/ bat ite felfa met mijn oogen gefien pebbe/bat cents op ceu ttjt battet in paer looptgt map/enbe fp een bjolfm na liepen/bat ie ober betbjaelf uoolben gpetelt pebbe Die ben atiDeren betpalben betfepeurt enbe alfoo berbjont pebben/bat paerbet fommtge ben ganfepen langen ujecp peen gpebloet pebben/ enbe alffe ban aeu bieet ften mobbectgljen gtonbt quamen / foo pebben bebetuoonbe�jolben paet felben oaetm gpeujentelt baetbeutfp al0 een pebet biel betftaencan pet blos* beu geftemptpebben/enbe paet bjotiben mettet fUjcH bef mecen : oe felbigpe gaten fag pen oer gamfep bloe» �icp upt. ©efgeigt� fept pp ootfe int eetfle Cap.bep tr,boecje
ban Den Dieren/batfe foo geftabigen bpantfepap tegen maltanbeten boeren / Da: De tooi�en ben efel0/ftteteu en boffen gantfep bpant 3911: j��aec int anbetbe i�oer int febenbecap. blntmen oocu gefrpjeben/bat alle Dte» ra: /Dte ben Sebel bol tanbett ip/ niet meet ban eeuigen bupcfe pebben/baec onber 10 een menfep/een pont/ een bert&en/eenbaet/leeuin enbebjoif. 35e boojnoembe fepjgbent fpieec&tfn jgnbiecbe
2Boec&/in ben trattaet lucidi pp ban Den ootfaecb enDe oojfpjoncB Der bieten enbe paetbet le�en ijgcfcpjeben Peeft/Dat a[ie bieten Die gpefpoube lilaeubjeti pebben/ befelbigpe fouDen bgf btngperenaen be eeeptet/enbe biet aen De fltncBec boeten pebben : Hilp te toeter./be leema/be toolf/bePonbt enbebe pantpet .2811e �'attbet bieten fouben ooch befgpelijt&en t'felbigpe aen ben pala ptbbeti/enbe ben felbtgpen tonnenbupgen/ upt' genomen beleeubj e.�be toolf/pebben een ftercuen on« b��ieegpltjcKen netit ban eeneenicp bien, Dacron» con» nenfe Die met bupgpeti : JBaet t'felbigpe f cpgnt niet toaecaeptigp: Want icn peb toeltuolben laten ont le* ben enbe bebenbensat paet pais ban beel Bnoocuen eiibe ujecbelbenen t'famett geboegt 311:1 alo alle anbere bieten. iBaec�atip noeptanp bjaer batfeeen (tetc Iten/ bicben/ baflen necli pebben/ enbe baetom 51)11 be biolben maepttep Henk ban pal0 : Wam 3p gegpen een fepaep mtbbeii int Igf / Beffen bat felbigpe op enbe bjagpent in paet gpebit/ niet attbecp ban eeu&lepii Congngen- ssifoo ootB toanneec pp een boot peest oft noe in een graft btnbet/fo trec�t pp be felbige upt enbe eet fe/t'meleti bocp enbe fierc� ongefpannen peest niet foubemogpenboen. Watni� fpieetiu S�riftotelep int rjerb. Cap. 30110
fefien bofcr/batter oock pout-toolben gebonben tnet» ben / befelbigpe fouben Den aett enbe ttatuec ban een pont pebben/enbepatt jonge al0 anbet bjolben biet* pen/be jongen bigben ooefc een langen tgt fiaet blint/ fp metpen opt poogpfie biet jongen, t©e uiolftn bjerpt paet jongpen in een bttlie oft
bupfiete bofftpagie / oft etgpen0 onbet een gtoeb oft betcpf uen bat bol onntupbt 10 tegpent fupben/ om be toetmtebanoet �>onnen te pebben/ enbe t'felbigpe boetfe ontrent een baffen pol / oft ergpetts anbci'010 een biepen ftof/ om paet felben Daet in te berfietcnen/ foo men paet fotpte te obecballen. ^aetenboben al0 be toolben me reuen batfe ban eenigpen me nf epen oft ponben gpeplacgpt bio^ben/foo neemt fe een ban paet longpen tttpaetsBebtt en�ebjagpestoftp/ enbe foo |
paet jongpen niet Betoofc �Jecbert/ foofogpwfebfe
foo langpe tot batfe eten tonnen/ foo blijft alle ttjbt De Vnolfofte tnolfiunebppaet jongpen: jBaetalffetms beftaeitfelf0teeteii/ foo loopt De vuolf oft tuolfmter. jaept/enbe flet omme of tfe ergenpeen biet tebeefcpeiw ten moeptbiuben/tomtban tbebecom tot 3pn jongere enbe fpoubtban ben roof boo; beu jongpen upt/ eube fpijftfeDaermebe. 2M0 be jonge bjolben ontrent fo groot 3p'n gPetooi*
benal0eeiiulepn jatpt-ponbeueit/ foogaetbebabee oft moebet peen enbe bjengt paet een lebenbigp lam/ oft gan0/ ofbtc6U)tl0 een blepu ponbeuen / enbe laet paet be felbige betfepeuren/enbe alfoo pet panttoertfe baet na leren Mt io� geit en etent t'pooft nocp bel bats be ponben ntet.Daet en iet geen blepfcppott met nocp: tlacptet/bie fo neecftelgc bieet een fepaep te ftttjbeis aie 3P't roei eontten. iilm fo b|ae fp in 28ugufio of in ben i)erf|�groot 3pu geiuop j alfoan bjeng 1 paet be bJolf oftbiolftuuptten bofcpiiituteubje belrbaetfp eerft opgetogen 5pn oaer uiatptett fp enbepouben baer (til tot Dat be oube ujolf enbe een ban be outfie jongen een roof toebjenge/lebettbigp oft boot. ^>p begeben paec utetaltetudtbanpaetboftp/ enbe ban tanmwifenae fpojen alfttnbet nacptoft Dagp bappes gpetegljent peeft/optgeploegptoft in fanbaefttigpe Ianbet!.®aec tiabeftaenbejongpe bjolbeniuj^obembe^ enbebe* eembec/of toat tpbt0 baet na uptpaet polen te lopen/ alffe gpejaegpt taetben/ enbealfoatt canmenfeop'e al�ecbede int garen bangpen, HBaetalfl'e ben aan* uatiu0 obec blnaen/in vuelcfte ttjt be oube molde paec loop-tybt pebben/ enbe paet felben onbetlingpebet" fepeucen/fo3�nfe me�eop ommeb'anbereuDan paec te becjageti,�>ii!cjc gsfepiet ooru gemepnlgc t'ganfcpe jaec Deur mant �e oubebiolben bJiilen ontrent tuuee mtjlen intronbepaerplaetfebefcpecmenenbe «jijen/ enbe fp Igben in paet conttepe gPeeit anbet/ foo betta paetmogelgcBis. ^ulcp boen 00c anbet bieten meet/aI0 t*pert/t'bjilt
fmgn/betatten/beoubepafenenbecongnttenp: t'felp btge boen ootuesnigpen bogeJsval� be inacptel/be ra- ben/be tepget/be trapen en anbere meerheft peb bic« luti.0 onbetbjonbeu/batm� fep oft f cimi bjolben biept bp mijn pup0 gebangenpeeft/enbemeenbe baetfou» be geen meet onttent �tjit/cnbe peb een maent baet m gelticge anbete gpebonbeu. 3De boolben piacptmen ootu bietp te ttec&en/ erba
lueberom upt anbere berbelanben / alp upteu lioffcpp ban J�rDennen tot onp te tomen/ toant bat poubtmen boo;feuec / bat alle jaec upt bat uoo|itpembe bofep/ Dat een jaec be petten/ pet anbet bat f tnatt totlbf / alp De-ttttloe f bjgtien/ enbe baet na be bjolben baetupt co- men» ©e gtoote Btpgpen bjengpen oocb alle tgt becS bjotbcut'ntlant/ toantbebJolben ttetBenaltytnabe. (latpt-plaetfe toe baet beel menftpen enbe peerben w anberbeeboot gpeb!eben3gn. 35e �©olben Die een mael gpetooon 3�"n iBenfepeu
bleefcp te eten / ben feluigpen sfi baec 11a met biel mo- gelgcB/batfpbaetnaanbecbingpen foubeneten/eube aff� gpeeu menfepen blep0 tonnen becotneu /foo bal" IcnfpbelacBcpen enbejongpe maegpbeuett0aen/ j<s fombjtjlett be bol-maffen J�anueu alffe alleen obec t'beltgaeit. «Eenp peb kb notp aen ben biolben gpcmercBt/ bat
ban gpenen menfepen befcpieben »0/ foo beel icu baec ban gpelefen oft gpepoojt pebbe/te toeten / bat in bec ouben boolben nieren Hangen groepen/ enbe paer baec int ontpouben ♦ $ulcr peb ics in bjie oft biet bjolbcis flpeften■■/ fomtotjlen peeft een bjolf in een niet tbiee Hangpen/be cene ts biel een boet laucu / enbe b'anbec een fpaittte lantfe/fommigfic 51)11 ooeubjat co�ter gpe« toeef�. ^obatiigpe flangpen boobeu fomtgbtp ben bjolf/enbe tomen boofe betgiftiglje Hangen baet ban/ oaetomfietmen oocb/ bjanneet een toolf ergpenp een beeft gpebeten peeft/ batfe felben oft feet f bjaetlgtfe ggenefen/ t'felbigpe tornt boojt beibojgpen f engn bat in bec
|
||||||||
|
vandeLant-winninghe.
|
|||||||||||||||||
|
*M
|
|||||||||||||||||
|
Des beeo: m ban ben toolten ghebeten 5�n / toant tcfe
iiebbeel totnt-Donben gheDaot / Die banden beet bet |
! kiementn<anhitn\itoHh6fjM»u*r. ^ v *
|
||||||||||||||||
|
tarnen fatfru hebben/ ^SSaTSSgSS
|
|||||||||||||||||
|
taebt Daec teghen g�ebaen hebbe.
|
|||||||||||||||||
|
Sfiengaenoe be lucgufri�hepbt enbe boof Depot Dec
toolben/ fp plegtjen gigemepnlgcB fnat�tjs t'famen te lopen enDe te Ijuplen. 28ld fulcttd ggefchtebt/ ban lu* penfe been enbe gerjuen wel een ganfefjen 0ooppeec ben aen/ enbe Djuctteualf�of�gf oen/ bat fpfe �an Den anDecen boen fcyepbeti/enbe ballen ban be jonghe bo» ien aen/becfchnnenetioe eten befelbifl�e/ttel bighe �oenfe tod mebe aen ben o (Ten enbe (toepen tu bec toep» �e.�nbe �0 at& Lituo gijeleggentyepbt fooauigt) bat. , tee gfjeeu bfucgtbace taepbe is1 / ban lopend in be | Depennatibupgf te hups/ enoefoec&en nee bat ec Q�eniS ban een onacjjtfaem Dupfwaect bupten bes* floeren t�/t'felbighe batenfeaen / becfcDeucenten�e ctent. JBaec binben fp geen bupten be Italien/ fo foec» 6enfpofc|enx3C�)te!i beeosnen fujaneii / tfoenoettu/ ganfen enbe minsi- boggel�/Die ntenn hups aDeP.oteit 30n/enbe fofe Die connen tecomcii/fo tiecfc�eurenfe De felbige/enbe bjaggenfe met hacc tojch» JBaeciiaerghena' cencaloec ofefcyapen fcalbooj
hanben/ foo b»cbenfe ben i�albart ac�tecen open/ foie connen/ enbe tomen alfoo baect�i / foo becfcgeucenfe tue! t tointigh oft beecttgh �ae c ban/ enbe latenfe leg' gOenenbebioeDsn/ fonbetbateenpbec ?gn Deel met fief; toec� Djaghen. j�Baee foo fp be beiic Ban ben ft� met connen op bje&en/foo ma&enfe een bp fonoec gat in De toan t baec bene be fchapen ban ftaec hooft (lefeen enbe toillen upt fieti/ban netnenfe t'fchaep Dp ben top/ enbe trec&ent met getoelt �oo? een Slepn gat/oft trec* Ben ten minften t'Fjoofeaf. jl�aet op beulaetfeDaec fcuaepa" peetnen 3ijn 'ber-
famelmDaec�e toolben met hopen / enbe treffen De groote honben met fulc&cn accgltftigpept aen/Dat een pber toolf hem berftegeti een Dont f�ellen/enbe ujgc< tien fo te met te tugghe/enoe becboeceu aljoo be Don* Den een groot ftuc ujeeghi� ban Den pecefte/ban ballen b'anbeeaen be omhcpmnghe oft peccU met fobanigen gljetoelt/ DatfeDefdbigheomballen/ enbebeacme fthapeu bie hier enbe Daec berficopt Jop�/aengcrjpen/ Dooben/ en berfegeueen/ oftrecteeu ten minf�en fom* miflrje&ooj De gaten upr» &Pplachten be honben «och t�el op een snbec Wgi«
fe te uecHltighenenClC om te brenggen: «Cube oft ttoee toolben hott�cn fttlbpeenljupisoaecbc yonDen jg'n/ een anbic toolf locUet ergeng een clepn IjonoeKen/enDe b]er.B!?�tbccbebanbenfcl�!ghen gunfe/Dat blaft/Dan foo balt Op tot bat felbige aen/ enDeiaerj�t het tot aen Den beur. ��t�Dattbe goubt Dcoj t'gattn Den hupfe Jwil ontlopen /fo jgn be anbec bJolben baec/bte ontrent �en yapfe (iti ijouben/etibs oangen be fel�tge honben/ Sjcrfcheuren enbe etenfe* ;§>pachterhalen mebemet (onbeclingegefbJinbtgheptbe hectenettDecpeen/ foo mebe befacijthouben tejaghen/fulctiseen peghelncE: melbehent: ^afplegljecenhaecfelfanbecistnietban alfmen na een haf e Inpf�ert/enbe �JacljttntepnDe Des W,d\$ toi Dat banbee nyre�DuiDen naectbofc� Daec �jetiD�Itcocjag�ea 23erchot!U0 in cebnetorio movali / in Den ttitel�an
Den biccen fept/ Dattnen ben bjo�f EupusJ aio HeonisJ peg noemt/Dat i& leeutoen boet/na Dien pp meefi ?ijn Sracljt enbe freme geitje be leetibj in yin tilaeutuen en boeten heef f.Hlfoooc�Janneecbe tbolf met^ijn poten of Itlaeuuien ecgenis een beeft l�.iet/ fo moetet teeftont bast peen ballen enbe om ;rin leben tomen, 3li"tobo?ms fch��ft in 3t�n cn.boecu /hoe Dat De toolf
een ober-maten coofatjj�gh enDe niet atiDec� Dan een bloetgieriglj oiec i$i e« obecinit� 5ijn coofgtecighept enDe berflinbenDe natuec / lbo teefchcurt hp alfefiritf t'geneljpaentomf/entie Doobet alfoo. Irtirntclesi bec()aelt in ^rjn boet� Dec Jfiiiunalibus�/ 1^»-» Anti fA*»>*rt»«I«»«v«I** **.!*�'« - -'■ �- -
|
annera niet ale een trompet: ^>p lopen foo f nel al0DB
hecten/30n fcecgcimtuigDenDequaet/ DoobenenDc etenbelupDen. 3I�OOOJUSfc�j�ft OOC&upten oDemeen feggenDer
boeren/ Dattuattneec betuolfben inenfcDfiet eer ne meiifthDe�Jolf/ foober|iomtbemenff{)/ enDe3ijn fp^aecb begheeft �em/tuaiit De bofe ber giftiflheafetu 'w� uiolf becgtftet be lucht / enoe al� oc lucht uergif- tet i0,/foo becoeeft enDe becgtftet fp me�e ben mtnfc� Die bp h«n tjes enDe beneemt ijcm 3011 |�em en fp^aec. ZBat metien DatfelfDebat Btrgtliuistin3gn 23ucoli« CijSfepbt: Lupi m�rino videre pnotes,OCCfet53 DaecUpt
�etgyemeene fpjeec6U)oojt ghecomen: Lupusettin
fabula. t'UJelc&ban ben gpenighen gljefp^cben tuojbt/ Dte alfmen Dan hem pet fept / enbe ban feluec tegljen* ttJoojotgU romt. jf�aecD'anbec baecban infooani'« ghec tugfe ghefpjo&tn toect / Dte berfiomf alfoo/ al# oftmen hem boo_: 3gn top floegfj. ©c boo?g0enoemDe StfioDoji^ fept tooojDec/ foo bi
menfeh De uiolfeeeftfiet, foo uerltcf� &p beel ban 5911 gcimmtgDepDt:etiDe fpjeerfit uugbecsi Daec toe/bat De utolf enbe looi f tn / bJanneec fp met Den anbeenn fpe » len/Datfe niet langfjer Dan rij. Dachen beu ttjbt �aeciS ioopp hebben Datfebp ben aiibecen bigben/ miblectgt Irjbenfe grooteu Donghec/bafteu enbe en eten nict/nae fooanigijen langhen bafren 3tjnfe gantfeh tojatigh. ^efelb?ghefc��Bhent bectellff mebe/ DatbeHMf fjeecn �eefc Datmen hem fmeerfif :«©aerom plachten p ineDe jotighe feiuDecen te ftelen/ enDe met De felbige anghe trjt te fpelen/uoc�tat�� ixx\ felbigeu ten laetfrew ooben enbe ombrengen. �©gbecsfept beftlnige:bat/fo men een Bleet oft r�c
accltt ban De frolleeenofchaepsvbctbe toolf omge« ;acht heeft/oftbatmeu Defelbtghe toolle onbec anbec oebe toolle toerrt/fo fai Dat felbige Bleet ge eet; lupficf� ft bol anbec gebtecte tuoibetu Hcifloteles fpieechtoorfitxHj�ecsJ banbeboo;g0e«
cIDefaetfeen/ Dat De toolf enDe alle auDer bieren Die lepfrpbegDectgh3nti/alleti)tbeelgcimmighecenDe cljabelgchec 3011 al� fp jonghen hebben /ban op anbec gben: ©e jelfbefcgjgfaentin 3gn ochtfteboecS in't nfoe kapittel fept/ bat be toolf raeutu bleefr� alleen iiDetoepnig� kwpt�eten/ alleenlijcB �lffegrooten ongher hebben/oft toat fietB 3tjn g{jeujo;oen.�©ant iffe haecbau fabtbinben/foo foecben fp enbe cteh eer; nberitnghBrupbt / Daec beucfp Dat altemael toebec bec ghebeu enbe upt fpgen connen toatfe boot Deen te eel shegDiiteti hebben. <©pDefelfbe plaetf�fcDjgfc ct(�oteteiS meoe/Dat De toolf/ foo toanneec 3tjn tan* n ban' t been te eten al te ftomp ghetoo^Den ijs / foo uppt hp Hpt 5gn Dol /moe comt ergens* aen eenfcDec * n freen/toetfeenDe flepptalfofgn tanDen toeDenl^p pt oocB/ Dat/ toanneec een toolf een mael beghine te ughewn/ foo eet Dp foo gterigh om 3�n honghet te oppen/ Dat hP �aet ban 6ranc?; toert / ban beg�eeft hem langen tgot tot ruf�e/om hem alfo te berlHf�t* en/enDe t'fettiighe upt flapen. ©e aectenDe natuer dc� Wo\f0/i# af«i^cif�oteiei3
pt/gaufch contcarp Der fcDapen: ©aec ban fepf gft» en/ fomen De fnaten ban een biole oft een beDel / oft ptc/ bantoolf� enDe fcDaepji Darmen gheniaer&s Den anbecen foube toillen boegen/ foo f uilen De fna* n ban ben fthaepi� bermen gemaeit/ ban Den fnareis r toolben berDojben toerbeu* #omecu0 DealDer bermaecfie ban alle grierrft��
jcteu/ali� gp ban Den toolben fpjeect/fepbt Op onbeK Dere reDen/Datfefeec nuchteren enDe renbelrjche Die- n 5fjn/eiiDe bjefen geen DtngO «neer alft bper. «CnDe fmen meteen fieen na een toolf toerpt/Datmen hem ecBt enbe quetfet/ foo loopt OP toe/ enDe berfeDeurt |
||||||||||||||||
|
S tg foomif*
|
|||||||||||||||||
|
Het Xe Bocek;
|
||||||||||||||||||||||||
|
Zfr
|
||||||||||||||||||||||||
|
foo mifboet pp beu felbigpeit menfege niet bpfonberd
Dot]) aifoo pp wat too|tutg i�/ foo Mjly t pp p ct�i l»at enoe laeipem lopen. ©e ��)ol�Ejuii0 I|omeru�fept/;gn in paet ouber-
bom/ouer Deninenftpenfeetgnmmigi)/ encepoefe 0UD8C uiecben/gocfe fcpaoelflc&er jgii/ want vao«n> fe De aiiDer Dieren r, jet meet oiioer lopen cerne»/ tuant fp nutBiacpticp gpenoecp spn tot ('witje/ foo Dallenfe Den menftpen aen Des�tpeucen mm etenfe |o|e�ae« matptigp�ietben. «JDeuoojiioemDefcpiiibcnt beipatlt lutjoerfi I Dat
luaiiueecDe ili>olf ou�t ixiccc/foo tuettbefepetppept 3pnDer tauDeii enoe Blaeuttien toj�t/Datfe op oc jiiut- gpeplaetfesanfcpbloootenbe (ionip imtmn / alfoo ( Dat (e oacr uoepiucp Uratp ten m bepouoen / notptanfi f �p Viert f o iti (\* .s n*»*^» ***�■* ^*, »*««».*■.� -"»-" ■-'*■- -■** �f -
|
||||||||||||||||||||||||
|
pet molm \mm De pacoicpepDt m moeber� eX
tam» �etfaepten enbe De p�n1 yU�S pet DerfcpjicBen in13gn Oaep/eube pdpcii feec ffig-
o«n.©aecot« piaepten Die bai^arg/oen jongen Bi - Deren onDeranoee firnuB/Diefeoenfonberenomfian- g» NnMi tant infil�et: MSSSSREK gpeen �loon/ iupfen oft anoer ongpeDterte oau i, «�
|
||||||||||||||||||||||||
|
�oI�ih* fepbt bat men ben ou�erboiti m mif» *&o�pemaiu een & hfenfm «ff n,,�h^ *
am �?n tan�eu matp Bennen / om Datfe ou Den ou- beSZZh!! «2« '**? ?'r ^P1"0 ban *e,s DetDon�eelacgPeMiaenal/boo pen, WK |
||||||||||||||||||||||||
|
f�elen pebben/Dat Die De al�er fioutfie enoe grimmitp»
j�e 5�n/enDeDat oe tntuenDige le�en uan een mcif oan t �J�chcc natueren 3gn/ Die feer (icptelgcB tn pem �eo Dupl e maer b'upttuenbigele�en jgn gtoufaem past Die toeei Deeojagpen tonnen. $Unin0 jcpjijftinjijn elf�eboet Hiftoria Naturali,
Dat Der gepten enoe ©ol�en oogen /in Der natpt alfoo topetjgpen glans gpeocn/ a�js eentcp tyaubenoc Utpt, paet Deuccomt Datg&een ponDenDen �©oltoenbp Den natpt tullen jagpeiw $p Derpaelt meDe opten |
||||||||||||||||||||||||
|
fcm�en ntmmesmeet mat norp moeDe/ fomen paec
Den grofften sant Dan Den moJf aen�inbet.- «®p oefei plaetfemoetmen t'gpenegpebentBeti/�ag
§hmm in Den jejc.tap.Oe0 �oojf3 boerr mttii bac Dejs Wolf* Ittiet niet sm�tt0 gemaerBt is I ban gelgcfe ba peect0 poetjen.® aerom Dat De peecoen Die m oei: tuoi- mn boetftappen gaen/feet b}(beu. 3nbenboo|floem&�nrapttteIgpetftpinitii�b�o^
bat (omen mil uetpoeDen Dat geen UJoifiti ben fepaepsi (ra�le enbie�e/fofalmen een j�ut� aenrerpten/battcfe |
||||||||||||||||||||||||
|
�KlgwDebcatptenenberaewlttng^peKSc
intrrj. boet&int r. 4tap. ftpi�ft pp Dat efi ou�en ^«SSS^Xf^V"^"0»^/ «"
fengnfouDeimDt��efl.Wlb^
fiupotbieaen ben pala enbe poofti�. �otp peeftbtf I
beefifoDiintgpeuBtatpt/Dat�JauneereenpeertinDe F-JnBe.TrfP ,*,rm,�-. _.
|
||||||||||||||||||||||||
|
boet(�flpptnMne*mtB»olfi;|U/fwtottSiamMl Hoee;
|
eft Bracfcen tottcn Wolven jacht faHeten.
CAP. IH, |
ondcis
|
||||||||||||||||||||||
|
�oom enoe moebebaec ban.
Sommige m�decine die van des Wblfs leden ende
inghe wandt comen. |
||||||||||||||||||||||||
|
Oiolgcbiien / en�e bepatiDigof�en boiit/DieS
noptge,aetptenpeeft(fooVtmogpeSrtWSJeS bMpPjon�apperpeptDestebeter SttifffiSS? f IUpliefcofeuenDebiienoelrjcaen teeSen/Se Se
et n ge�en/op Dat pp�es te beter fonDtr een�n ffi eftpouto toer�cenbeaM�peenfieen SiSK
I fe lopen/ oofal Pp 5gn Pon�en Den m^SJSSm Bennotp aenpiffen/ maerfal nwWloJ SfiffS
.at�taaen/poePemDe�ontaenf�elt/eXffS �ftoont/offOPberfcPjtcBtisenDeff��utoXfo^ bjolgtB naetbofep/ fiobbenenbe �IbDbb /eS■ boos anbeconficurtnatiti toe mil enbeof p»S3 f*ft«t&t/oftneertoaert0raetDan8VnrS tS
jan fommjgOe «onbcti Die fiaer muP op SS/ fnK ^'."'��e biefe laten PangPen.F Serpe tf notp beelbetet batfe paec jeeufelDo�gjjr S ffl/ toant alfoo tonnen fp Den toolf oefi te SStm Se ^nbeat�De ponbtpemtoelpout en�e"g.iSS na �olgpt/alisDan fai pem bejag�er notiibefiTS *"«l aen/toelaen mpn iBanneBen/tooiaemanSe,�i
ban begeert enbe De jager Dan ontrent optoffiS
enbe aenbe teptBeno enbe boetflappeti becmertbtffi ttreen�©olfgpelopenpeeft/ fooS ppStotS lioofponben Beeren/ enbe metter fint.SmhZ peB/wbe�emlieftofen/ enbe een BoetflutSt'e?St Sem
|
||||||||||||||||||||||||
|
cap. ir.
PTLmim in 5�'n rrD.boetfe de Hittoria Naturati, fot
jrj.�ap.fept/bat eenfalf�an �©olffi bKcnemaect/ wee oe gua�e oogpen Daet meDe befi when/ foo faioe firantL�eptfeecaftiemeti.^eaiTfpeDaerDangDebiant
en�e onDerJonicp gemengt/ifi feec jgoet booz Djuppen. be oogen.^o ijs meDe Dec uioltien fmepj jeer goet/om be oogen oaer meDe te bifhgUen. ®e ouDeenoe tonae meDtc�ns ^ijfenotoec feet pet �©olben fmepi enoe 38n Sratpten:niet Deel bjepniget pou�en fp meDe ban Desi miDen lebes. �©ant De (elDfgp� geDjoogpt enoe gpepulbenfeett/ enbe een toepnitpinouDen �jnn oft SS«$ 8S?en tsf m mt *m De 0HDg �0^oft
b»s polffi Dooft �pepulbettfeett/rouDe goet boo ben
an fineer 3gn/tobintm� meDe fommigebeen� in Der
tooloeii DjecR/befel�tgeopten tanDtn gelept/peeft ge»
aal met uj�Deconcommerfl tojnen/oftMptaebMicten
haS»tJf»,ilcaj,(ttelDe!a �oojfepben boetr ftpi�ft hp/
Datbe otte otti een lebenbtgpe 3©olfoftWina�e foben m/ totbattet bleeftp Dantbeen gaet/ isfee" aoet boojt pobegra. ®at reeptec VMflSoSSfiS , |
||||||||||||||||||||||||
|
van dcLant-winninghe.
|
||||||||||||||||||||
|
afDeuuyletclit'uioIN�gljsii gBepteegBi �ebbe/nopf:
gljefcBi�t.3Daerom fulleu De ��ojfien eu�e alle groots; peeren/ fo�anigen aen ban Bonben op boeDen/bie oen |
||||||||||||||||||||
|
"�w»/ «uvtftfH»»»/ wt»miH«ii |ivi vuKviuoyinpt,
*©an fullen De fpemBon�cn na bolgBen/ tot oatfe oen toolf op gBefpoojt enoe jgn legBer plaetfe gBebonben |
||||||||||||||||||||
|
fcebeentgens aen oen tafel ober g�bleaen/taes Kt �i2^^^RS?n? �af * n?i,wi anDwn latctl
|
||||||||||||||||||||
|
«nbeanberSBemtoetoeUnVaerr.^
|
f tout enoe moebigB optuaffen mogen. 4 f�aer toauneee
men foDanige Bonben niet en Beeft/ Diementoel Ieren ta n/o fcote reoe gijeleer t maren/ enDe geer n Den �©olf jagen/ alf Dan falmen ergens een ban een boot bee opt� tant ban ben toater meuten laten boeren: jiBaerop b'anoer jtjDe in De toater meulen falmen een boet-bo- gen fcButter leggeu/oie l)mi met 31111 gefpannen boge berbojigen BouDe/enbeban Den toolf/ alp BP tornt om bat jtacK te eten/met een fc�erpeu bouajt |cBteten/en als be toolf geftBoten 10/foo falmen be jong�je Bonben Die maer een jaer out ^gn/ lepDen iantr t}tt bloet Daer DetooIfgefcBoteni0/ei)beBaeraenBtffenei�Delu|ligB ma&enen foo t alfoo gelegen ts/falmen Baer eentgBe perfonen meoegebenom gaer te lepDen.3!iIfo fullen oe felbtge BonDen Des te eetDer Den toolben bloet alle t^t na lopen/enDe Den gefcBoteti toolf foetben/Die fttB feer ftoaecitjc ban ben (cBoot fai tonnengenefen.^an fui* lenfeBem met baffen enbe lopen na (etten/als Bp boot neber balt / Bern bp benfpeuen grgpen enbe omtoer* peni2Jil0nufulcr gefcBtet 10/foo falmen De �©oJf diI- leu/enDe Bet blepfcB c�otfieu/etiDe t'felbige Qijecootut: 3gtiDe/aeu flut aen fngDen/enDe met toitte-b^oot enbe caep betmengBen/enbe t'felbtgBe in Den Woifp Bupt benapen/op Dattet alfoo na Den �©oif fuiabe/eiiDe Dan oen Bo�en blafe/ enbe toeberom Den lOoifg gupt npt » fpannen/enDe bes TE>olfs top met opgefpannen caec beu Daer op leggen/enDe Den tjono� eten laten alle toac in ber Bupt geiueeft ia.&ulchr. falmen meDeDoen foo Dttbtotl0 men Den eerften SPolfgBejaegBtenbe g�e* bang�en Beeft. Hoc men een bolderen oft Boffen gheluydtte»
ghen den Wolf maecken fai» CAP. V.
|
|||||||||||||||||||
|
ge �«»»ow �ie ganftB niet eten toillen/fo BittigB 3gnfe
«erjac&t.SSiSBPBenmi gBenoegBfaem gBelieftcoof� *$f ft/ als Dan fai BP lupDe itcgten enDe Bern opt fpooj » M/�0«i/of� Bp alfc�oon opten Boiengeblafen �ju/en ««epen met een: �|ou toolf/ Boe ja totlaen manneften/ Bnp aen/ boojt toolf/boojt manne&�/boojtaen/ftuci; tuetB/ftutr uoojt gef ell�/boo]t/ boo|t/oe toolf ts mat/ tiooicaen/boojtaeu. jBaer wanneer De jager Den toolf niet gflefieu Beeft
tooit lof tnDe boten lopen/ (tuant Bet gBefcgtei fom* f got feec felben/) als Dan fai oe jag�es/als gp wil/$gu lioof �onDen of anber jotiglje BonDen / optm i©otueu iacBt toel toeruften/ opten jongBen �Solben toatBten ongebaerlgtK ontrent oe maent Julius/ alffe begijtn > sien tut toont om te lopen/ enoe ergere int toout enDe Dttae loberen gaen/ baesfult&e wngBe toolbenBaer outBouDen/ enoe fai Dan 3�n Boni: oie Op tottet ftoben luti gBettiennen/Iate BP ban lange enDe bgeei Bier enDe baecHpt lopen tntbofcB/ totbatijjpljet legBer enbebe gplaets baer Baec De jonge toolben legeren/ gfjebonbsn ijeeft/enbeDan DejongBe tooluen jagen. «tEiioebp Dien m jager eenen fcBoonen lufttget/ toinbt-Bont Beeft foo snacB BP ben felutgen beneffeus be fpeurbont upt laten �open/enbe uit UcBtelgeft ban Der gant fcBttnen.30aer sia falBp ben ftoof-BouDen/DorBgematKelgcenbefin* «elncn tot Bent aen�otf�en enoe lief cofen, «�eit anDec maniere om De ftoofBotiDen te Uren.
S�lffer fneeooo; Banben is/ Dan falbe jager fmojgens bjoegB met fgn bjarBen otttt bo|cB tretfeen/enbe neer» fttgB beften oft De toolf Bern ergBens int boftB betfie» feen�eefti ©ebtn�t�pfultfeg/ foofalBp'tfpoojna* SjojfcBen/enbe De (jenoen baer op aen jagBen/paer lief lofen en�� �jtenbelgcfe toe fpjesen / tot Dat BP bes a©olfsie@Ber plaetsbinbet. ©aecnafalBpDe�oti' ben Bet fpoo; laten tta lopen / enDe Daer aen bjengen/ |
||||||||||||||||||||
|
alSberBaeltiS. ^ult&s is Den jagBetutBtelgtR om
boe n / tuant BP can ften bat De ftoof Boitbe opten rerB * �en toegB bl�ben als Bp foo Ijeen enbe toeDer tnt boftB om-loopt/ enoe Dit i$ alfoo De tons De ftoof» jjonben te leeren. jBaer men moet a�Bier be artBUfttghept enbe boofe
natuer Ujelobcrleggen/�JeltHfp/alfferfnee gBeballen i&t pleg�«n K gBeb?uptfeen/te toeten/Dat alle �jolben Ujanneer fp ttuee ofc Djp metten anbeten lopen / bat» fe altemaelinbeo eerftenboet-ftappcn gaen / batmen enbers niet fpojen tan/of baer i& maer een toolf gge- gaen/gBelnthfulcrDebagelgcbfeonberbinbingeieert. jBaer men mocBt oorh f eggen/ bat b'een ben anberen Qltgt foo gehicHin Den fteett na tretst/bat fp De boet' flappen becmengen/oft bat b'eenein bss anberd boet< flappen tn ben fnee treet / De togu fonber bat De boet « flappen gBebaent5�»- |
Nabtentopalfooop'tcottfiebeftBieuen nebben bl
Der epgenfcBap enDe natup? Der ©olben/fo meoe De maniere Boe men De&jabtn enoe auDer iacBt-fion* Den fai leeren/fo toillen top nuaeutonfen/ Boe enbe in toat to�febatmen Den Wolf jag�eneuDc bangenfa� 3n Den eerften fai men altyts Des abont0 te Doien n(� men jagen tutl/een Doot #eertften te becomen/of fo!t Des peeren/Die De jatBt aenftell� toil/geienentBcpti�/
foo fai Bp een ideest DooDen/enDe ergens ttoee oft bna boogB-Wjeaten toeegBS in een geploegt oft geept/ oft fantatBtigBlant Doen boeten, jeaet Bettngetoantfal men met goe�e ftertbe feelen ban baft (maer geen an- ber feelen mogen Daer toe genomen toer ben ) binben/ en�e t'felbige een man te peert rontom fbofcB /foo't niet al te groot is/ laten om (lepen/of op't miiifie al- teen op De Sant laten om boeren/enbe alfoo ten laetften bp ben booben f>eert liggen laten.^aer na fai De tnatt te ^eert een goeDe ftucU toeegs Daer ban r�ben/ enbe bigben beu Balben naeBt of notB langer in't belt/enb� gtns enbe toeberom rgoen/op Dat De �©oIben Bet boo- be peert niet al te Baeft op eten/ infonberBept fore betf abonbts Daer aen toilDen ballen om te eten / of als b� natpten alfof�er langB3tJn/alS In ben tointer piato te gert&ieben/toant alfo uiocBten fp te Baeft t'felbme aea op eten enbe toetB loopen. fl&aer toannees fp eerft te* gen ben moigen baer ban beginnen te eten/ fo tterblfr benfe in't naefte boftB / enoe tofltSen niet baer baL IBaer fo Daer mees als een boftB ts/foo moetmen 00c meer ban om eens eenigBenbofeB Bet ingBetoant om flepenvenbe gautftB geen anber toutoen baer toe afte* b(upcKen/Dan alsboojfept fs/atiDers fouben be WoU tinti SitflM rfVAl-ltfrFft tHrrt* V«>«k* ■«*«» tu/lf___
|
|||||||||||||||||||
|
Hoemende jacht-honden, om Wolven te ran-
ghen, falkrcn, CAP, IV..
JUl <EnbintteeIbupfentjatBt.Bonbl/ban�en toetc»
xvxfien botfi ntet een ben toolf upt� boftB tan jagen/
t'toeltB notB een toel bebaren jager met een eenigBen
lont boet: 3|ae bat meer is/De Bonben bte opten toolf
niet geleer13tjn/toanneer fp int boft� oft toont om lo �
pen fo aeren fp tetfiont toeberom/ ftBuDben enbe be-
Denbanbjees/eft gebeurtoor� toel/bateen toolf ttoee
oft bjteop eenplaets tegBelgcKaenbalt/ enbe bie be.».
|
||||||||||||||||||||
|
ftBeMrt�nb�orabiengt^attjtf�lbigealfo�P/toetw iSSmS^S^SSSSS
|
||||||||||||||||||||
|
Het X. Boeck.
|
||||||||||||||||
|
154
|
||||||||||||||||
|
Dagfje bp't aep fp. 3810 Bp baec 6p tomt/fo fai pp «git
floof-�onben cojt �ouDen/enDe naet aep gaen, enDe be» meset gp Dattet a ep niet tet plaetfen ijot baett ggelegert peeft/fo fai ppt Daec boo; you�eti Dat De oube Woimi oft iongen baec ban gegeten gebben/baant baetom fai ment alleftnp bcUennen/bat gpcen Doggpen oh boetere ponbtn bat aep ban jijn plaetfe loecp ttecat/ maet ttt tee fclbiger plaetf ebaet ban ban ppt gpebonben geeft, «©e jager 0 tonnen 00c tuel loeten/ poe beel tuolben bp Denanberen3niiQemeeft/toanntetfpjpetae0befrgou<» tuen/ciiDe fien oftet beel oft �jepnigpafgheggcien& �>o tonnenfe oecs Itcljtelnca loeten olffec gpepCoioJis lant ontrent tp/ua tua t quartier enDe tuecp fp gelone « jgti/na Datfe paer 3ast gegeten pebben / enDe Dan mo« gpenfepaerftoof'ponDen Dep te ggebaiffecloa laten/ maec De felbige niet al te feer ober ojgbetn ailfmen Diept bptbofr p gpecomen ip/enbe be f�oofa
ponbt niet flil «ocp gpepanDtfaem ip/foo fai De jagljec |
||||||||||||||||
|
jBaet bc petfoon bic fuUacn inflpetoant fai om «
boeren/moet fobamggen man 3911/0» metter baepbt» f pd enbe anbec gouben platst om te gaen. �>oo fai Op weDe een lilcpn gotiDe&en met ftc� nemen / enDe i'iel' btgoebgtbooDepcerbt iteti laten. 3©antalfoo fuUen Die uiolben �cp te ftoutec Daj�en aentomcn / om baec ban te eten. l#et tuacr oota niet quact battet f eluigjjc aep met topt uan een mater / oftbeictaeti/oft moec atptigpcu plaetfe lagpe/ op Dat De toolben baetupt bjtntUen muggen / cnoe tnt uaefte boftp bigben / enDe met uigt Daec ban lopen moeten alfje Doj|i gebben. #i)aecbemau Dic't peerDt gpeooot oft baecgpeboett geeft/ falDebiecquartierenban Den aep nemen enDe ergpenpaen Den naef�en boom ganggai/etiDe Daec na bcp «uberai nacptst ban Den felbtgen een oft ttuee laten af ballen boo) Den �ag�e. © efgptliji&� foo motljt men eenopfonDec petfoon
foot alfoo gijelegpeii iuacr/alp De maen f tpijnt /oft an |
||||||||||||||||
|
pere niet te Dupfiec maer / op een tia�frgDcleggen I Den felbiggen wat coiterponaen enDe alfoo l�pb�u/
boom Klimmen/ om Dis l©ol�en te fien eten/ Die | baec na alle tgt ober enbe arupfiugis/tot aen Dentane |
||||||||||||||||
|
bej�bofc�/enbeinttoouttcecl�en, iBaercomenbe tet
plaetfen oact be bjat�en be legper plaetg binden/ enbe begperen tugbecjJ in be petiten enbe gagen tu te lopen/ foo fai pp met Ijaet niet berber ingaeti/macc met gaes lieftofen enbe pem te ruggDe tret&en/Dat Dp niet tan* betp tn matg b?eBen/baaiit teli uaei beel ©olben epe* fien pebbe Die naulijcr een buifen f c�ootst binnen int bofc� lag�en. daerom alfteen oube 3©olfi0/ foo ftaetgpeen totjletgbts� aen ben cant�ess bofepiS fiil/ enDelupftertblijtitg toe. 3f� ij?eertgrsigejaegptge* baeefr/enDeOpDen (loof-&oni bent temt/oft�ern bau berte goojt/foo geftgpfttp terf�ontopsnbe loopt bare grooteangftefnmtjle oft t baec boojt. ^oopaeffeett jagpetDeobJolfiSlegljerg�ebonben�teft/fofal�p�i Den eetfren ingantb Datljpint bofcy tornt giet enbe baec eeu fiuta acs opter aer�e baerpeu/ ffelbine fai ttn mebe Doen oio gp Dieper in comt, *®&tt m fai gp eet? grooten rinta flaen/ enbe ergBettgaen eengtooten tuet� of fitate een ontbjgcB mafeen/ oft ergene in een bal (loo baec ontrent een i$) in nemen» ��aet merrat Opbatbe B�olftuecbtS/ foofaUjpgDcen ggeftto» not&gBetupmelmaaen/ macrfaltueDerom eetugpes fiutaenaeiS a!� te boren opten baegge bactpen / enbe een anberen tuetg ttetaen / enbe een meerbet pfaetfe ban teboien innemen. jBaer bebinbt gpbatfe niet baetfJ3�n/foofaI0poinfteii oft ecggenseen boffcljere oft ergpen� een ftpoon Ittfiigp DeubelBen tegfient fnp« ben oft �>o(ien gpelegpen te binben 3p/�at bol atup�E en tttpt� fiaet/maecalOermEefriiiDe Wiw�ni Wmt baecupt fai �p ggetots becf�aen Dat De ��DoIf Daer ge* tjji�jfjnkgfjet geeft. JBaec in Den Cornet �DeftBse^ bet beel anbers / tuant obetntiipbcgtoote,'litte/ foo ttetbt�paltgbtintujout/ enbelegptficp oubereet! bitljt bofrpfeen onber De ftgabubae/ oft tretfe� baec bet meefic gtootfie bomen (�aen. 5Daerom morftts b* ia« gec in foDaniggen maniere Dees boben berDaelbs miD* Delgcbiuptlten/enbcjUH fioofnonbeti alp boojfepsipy lepDen enbeaenboereti. J�aec in Dien baec geen 3©olf bp't aep getnsel� W / oft bat men gpeen aes booj gaec gfjclept peeft / alg ban fulieu be petfonen Die De fioof* gonbl lepDen beoabontppacebjatptenmettenanbc^ ten berbelen/enDef 'moigensJ booj Dag!)e op 30'n/eri�e een pebec na 3gii quattter tcetaen/ enbe poer niet eerf� int bofrg begpeben of ben Dagfj �paengecomen/njant btcBbai50 alp ita ergeng op ben tuegf) ben getueefi een goet f�ucft bant bofc�/oft atnt eynbe beist bojast flil ge« fiaeii gebbe/foo �eb itlifegefien intboftg iu fioet leges plaetis ttetaen. IBaec al0menf'mojggen0 bjoctgaen be felbigOa
plaetfe ingDecomenip/ alp ban falmeti op't baftcre enbe ftgjepenbec bom'�onDen blgtig� atgten / baant foo ergpenia een toolf boojgettotaen ip/ baet fcg2cpent be gouben met een gtoufaemgljelupbt : ^eelan�er� DaiifllffebenJBenfrgen placljtenaentebaffen. Wm macgeen pbet bael sgebeneaen Dattec in bat quartier eenbaolf
|
||||||||||||||||
|
uamaelp te bennen motpt gijeben/ goe beel Daec bp
benanberen ;tjn g�euaeefi/enDe poe oft bjaer penen fp 0Delopen3i)n/cnDepaecberfiCBcnpebben/ nacDatfe ban Den a�p^aDt gljebaojben 3811. �Santt'ip al een groot gljelucbDatoe oitDc l�tolbeii Dep cerften iiacpe baec ban romen eten/maer De j cmgyen boent feer Ittp- telycn. J©aer foo gaefi be oube tuolben tomen/f00 tapen be
jongpen tetftont baec ban/enDe laten be cuben na baec geitenen oau' ban eten/enDe eer De oube �Doif �aer ban eet foo loop: pp te ruggge Daer ban enDe tot neerfttg� rontom offer pemant ontrent ijs Die pembelrpaDigen moti; t. ais pp Dan bail beflaen te eten fo loopt pp eenp loopp toe, enee frgeutt oacr ttuee oft Djie goeoe ftutnen baec ban/en�e tugtht Dan tueber te cuggpe/ffelbtgye boet Ijp Dicbmaclp.3lt& pebber mijn lu|t ioti aen gpc gabt/aip itfe foo bcfcljjootnt faglj eten. �en ban mgn �upfgeftn peeftin^anwartobpbejcb). ��olbenfien eten ban een aei�, IBen platp t met een gpemeen fpfeet�-tooojt te feg*
Bijen/ bat gijeen �©olf ben anbeten f oube eten: JBaet Uk gebbe pet «mirar p bebonoen/ baant op een tgbt in ber natbt pebben De l©olben ttuee anber 3©olben ge* gpeten Die tcit gebangen IjaDbe om paecasn te lotben/ tot een aeis gelept paDDc.Stlgi een ��olf ban een baarm peert pont oft beccben eet/fo tonnenfe t'ftlbigc bleefrp niet tue�er upt�jaeelien/iuacr t'felbigeDoenfealle tgt/ al0 ;p t cout gegpeten pebben/ om Dep te fnelDer enbe f angljf� te msgen lopen/ enDe meenen meDe baec beur batDefatpt-ljoiiDeuDatfeluigefullenopettn/omoaet; aen paec loop te betginueretu Hoede jaghersom nate fpcuren fullen uyttrcc-
ken, om des Wolfs Iegher te befpieden,
alfTejaghen willen,
CAP, VI,
1�h peb in beel�ojflen enbe groot e t?cren Sotoenge
tuecf� /baer men mp ban Des tuolf� bangeti beel ge tyaegt geeft/enbe aliai ttn fulcc tnt lange berteli gabbe/ y oc irti enbe mgn gefin fuir y, gebjuptat gabDe/etiDe in baat maniere it met mgn tyatuui beo baolfp leger op* gefpeuct pebben/ fo latpten fp Daerom enDe arljtebeti t niet/enbe fepben ban bp bat fulrr D! retgten boet niet baast om De tuolben op te Doen.lBaer tee contrarp ge» topggt be Dagpeltit t f 'e ecbatingpe beel anber ��/ baant icapeb notpop gupben ttuee oft bpe batl-gpeleerbe fioof-ijon�eii/ niet tegpenfiaenbe bat beur onfenber' lebenni lanbtlrpcnBrijglj mp ontrent beectgienban mgn befie jac�t-gonb�n/enbe aept fcgoone fpilioenen ggeflolen enbe baecg ggeboert �ijn/tie ita alternaci tet S&olben jatDt gabbe laten Ieren* «©aerom baat jagpet ben aDoif tuil op Doen/ biemoetganftg tyoegpboo; bagye op f�aen/ mbe nptttetfi?n op bat pp tcgljen ben |
||||||||||||||||
|
van de Lant-
|
VS
m bien Bp fo beel bolf^ f e beet enbe te peerbe fiet/enbe
foo menige t rommel-flogijen Doojt, |�u Uiert bp bau banglj enbe berbaeft / bat Jip met tueet toaer bP �^m tueiioenUiil/ of�oebpbe'nleiben rebben fai/ bliet baerom gins enbe lueber. ^Moan fuit gijp berffc�c vnel uptgerufie Ijonben aenb^eugen/en ot l�lbige nut albermarbt oplijm laten loopen. ©an begint eerft be alberluiitgfte enoe fr boonfie jarfjt/ alfmen tmmet» meer me; oogenficnmacb- ii�ii�lertn� moet gijp op bes Ujolfsartblifttgijept enbebappertjeptaebt flaen/ toant foo Djabpnitt meer loopen tan / fooflupprbp ergbens in grootebiepe 38�a bollen/ enbe nityi ban atbteren met 33;!! fleert oaer 111. baerom fuit ynp ter felbiger trjt tnetfeniac�i-Ijonben uumiigben enbe Ia» ten baer iupoe baffen enbe ftupleii/ ofc bp fai Ijeiit atu �erS Ijiec oft oacc u:t naef�c� pia�tft arijter bcchen oft ljii3en�eifiertueti. ©aerom fai een poet toe loopen/ enbe bem babgen enbe �i�jg en. I 3]cii Ijebbe ml molueu af 00 op bjpen bel�e geban- gen/baer onber fommige 51m geuiteft/bie �af r feiben aebt ucen lamb tonben befebermen. Pubere biDben |)aer alfo in't bofcb berbojgen/cn�e baer afern fo lan* Bemgebou�eii/bat ben nacljt aengerotnen js/en�e top Doo�beoup|�eniiffe�efeluigc«etl�oien.^cfebe&rne<! be toel f�obai'tgrje luotben gbe)actbt/bie ganftDe atbt lionbenlang lueer btelben/enbe bat 10 alleen baerboo� getomen/batfe bttbtotls upr be toater enbe poelen/bie tr ben bofftbe 3�u/geDjoi;rften bebben/enbe (jacr baer booj gclaeft enbe berber�bt. �TOafr boo;. tornt batm� gfmeer.IgcB platl)t te fegg�jenfe toeten/ Dat een pbec <Crbcbfman bjte (�iirfeeu mot��e ober bem bebben. ^cteertfeis/barijp't mepofpelaen mme. ©etanbee Dectoolbenjatljt: enbeteulaeif�en/ba?ljpftcbfielle tegen een Unit ftonn. HDant een trtitbfman moet ebl fo moe&iff) fpn bpanben acntaf�� al� een goeoe Uiint* bont allcbiebem �oojromen / enbe als bp ban terug* ge moet torir&en/fo fa! bn 3�'"S fifems cf15ps prertj� toaer nemen, ^nbe toert Ijp ban ban 5011 bpant om» ringt/enbe totten flacb gebojongen/bat beni niet luti mogdotb is te to�c&en/at�ban fai bp oinfien/bat bp ergens een muer oft een bage/oft graebt/oft greppel/ oft eenige anberebafiitbeptatbtcrIjem/tot5�nbooj# bel enbe ber fetinneme / enbe �io ban fijntipanbt rib» berlqr&toeberfiaen. i)iecen tul�fben effen toel3fln febants toaer nemen/enbe (ie bat lw onbertfaegt5bn bpanben afb^cur� bos/ enbe alfo mi��en Dooi be oojb� 5ijnber bpanben beur bjinge. �Pp befc togfe bebben* Derbeelupt menigennoot�oo|gbeflageii. Maeial� glip al fcfioon ije Wdf in't bofcb g�ejaegbt fjebt/ batgbpbetnint�l / effen toel nomenfe besanberen baeg�js �j?beront / enbe berfieetben Ijaec in't felbi* gfjebofcl) enbefoecben lueberoinben anberen/maes tS niet ban nooben/bat gijp bem op anbere Dagen baec foeebt. j!Baerfooeenigbegroctc#eeren / oetoolbenmet
jatbt-bonben ten bj?en beioe o}i)�en en�e jagljen/foo moeten \'p bet gantfrbe boftlj met toin�t-bonben om* tingbelen / enbe baer bertigb oft beertigljfcbjeebeti toqbt ban't bofcb leggbeu/ op oat/ toanncer be molf nu een ftuth toeegljs baer upt Bomen totl / bebon» ben ban terfron�t op l)em ballsn enbe omringben* �©ant foo baeft een �Dolf eenmael ban ben toinbt* bonben gbfjaegbt is gbetoeefi / enbe bp bebint in bec boojgbenoembe mijfe/Dat/toaer bpfitb toenbet /Dat» ter een toinDt-bonbt op fijn Ijals aen comf /foo begeert bpgbe�it� niet berber upt te Bomen/ maer btuput altjjts te ruggbe/ enbe Derf beni niet in bet tijpe belot begbeben.JBaer foo bet felbig�e bofcb foo groot enDa bjeebtis / bat men ntet toel met toinbt-bonbeumat� O'^ringbelen/foo fai men bat met bojben/ oft eenige anbere langde flocben befteben/enbe bes felbigite met feplen een elle noogb berleeben / om berfdtiigbe boof een bo jfttoeer te fjouben /enbe alfon moebte een I0ojfi ofte eenen grooten l)m/ eenen lufiigen toolben-jac�t a�nwtflien, % Hoc
|
|||||||
|
mi WtAf �aojBatiben f 0". �aer na fai men ( foo bja
Denbagljaenbjeeflit) nae't bofcb ttetUen / enbem't trecBeuneerftiglj op ber aetDen jien/oft men ergens eenige �Dolfs bost-flappen morbi e betoinbcn / enbe Daer beur betfraen/toatujcti) �atfe getogen 5i)n.5i(j3 Dancanmeamc�e bcrftaen / foo'ieenureuftiiuee !joo| bagbe gberegent fjetfr/ bat w �Dolf out tent oie trjbtgljeloopen beeft, jBaeralfinen aenbe aerbe fier/bat beSlBoIfS boet-
frappen eiiDe toecfj rerbt na ben Dotti) toe loopt / alf- Dan fai men ben lage oft toacljt opten lang�eu tose?) bant bofdj bouoen/eft ben bonben Mtjttcb �cj� tocif� leger/ eiiDe of tee meer UDoluen 3tjn/ opfpojen laten/ mibler tnt fai men be boegen t�tjbt enbe fnbt met oej� betoeipeu een groot (Inch luecr�s/enDea�e bet uooj» Deel/ald �ootfept c/�/imxemcn. Hoe men de Wolf door jaclit-hond�n uyt
haer vrye ptaetfc uyt hitrcn3ende mec
gcvvclt vangen fai,
GAP. VU.
A% o nu btt alle� alfo bcfle�t is/ ba n fai bem be ja »
gec neu be plaetfe boegen / baer lp baer t'fameu* tom|t beftetm �ebbcn/ euoe eu pDer Die met be tfoof- Bonben oe �jaebt gbebouDeu beeft/ fai bp bjengben/ ttiatbpbernomen beeft. SBnernaalsmieen pber' besni�jgensU|0frtj eenbeethen gegeten Beeft/ enbe Detti gelaefr/ foo falmen (jet meeftenoeel Des langljen �necijs bffeften / cube be Bnecbten fullcu met baer �Jtnbt-{)onben/een pegeltjtt» aenbe plaetfe baer pace meef�cr/oftpemanDtanDetslJaerbeftelt beeft/tree» hen/ be (affJt^Donbcn fai men roppcl-tonSin bpfoti- ber Ijoopeu beplen/enbe boet fommigc ban bcbouben Die bes* ��ulfi� uoet-ftappen naloopen/ alsbe fioof> Donben tjaer opgeD�ebsa �jebben. j�en mactoor&ueerfttrti toeften/Dat men bteal*
Derbef�e roppds/bie al�crbeft gljeteett 3,'ju/ en fnelfi loopen tonnen / baer toe nemen enbe g�ebjupc�en. 3Daer toe fai men be felbigge/ na: batfe beel jtjn / op eenen iij�tna bat fp't �ooj goeotinficn/bertoiffeUn, enbe beljonbe-Bnccbt fai ober al te boet gaen / enbe gem naefi bp be bonben bouben/ bat Bp oe felbigbe/ alSbe ttjbtepfctjt/ Insilate, «©mfcieroojfaetben/ toaert fef r goebe / batmenBemterftouijteeiiauDet 6nect)t met uerficbe Ijonben bp�ocg��c/bic bp birtjt bp fj�mftelle' mant foo tonnen De cerfie ijoi.oen Dejs te beter tjaer�erberffcbcn. <�noe ombat�e(atf)t-ljon&en Des te bfoUjcBec Io»
pw mogen / fai men Ijaec DirBmaelS na roeyen/ enbe
opten �ojen blafen ' om ne felutge Des te hoeuer.' enbe
i|olijt6^ temaetben.iBantmen�inbt �eelljonben/
De tnelc&e foofe ban natupje» baer toe niet gbeaert oft
Qetoent 3�n / geenfms ben molben na jagfi1-'» torflen/
enbefonberlingUealfteenenonaenUiolfto / ttiantbe
ouben 5tjn beelbofec enbe grimmiger als be jongben.
j��iaeetoanneert'bofrb te groot is / enbe een man te f
peerbe baer niet cm runnen /fo bou�e irB booj't befte/
mt mencenbnecbtbebbebiebebonbenlep�e/ enbe
baer bttftt bp loope/ toil 00c bat bp bictotls ben boom
blafe/enoe ben Ijonben btcbutls toeroepe/ om baer bes
te moebigectemaet�en. ®eanbecperftinen/biebe
fionben niet na loopen bojben / fnllen miblee tpbt
gantfcl) fttl jtin/enbe be Bonben niet toeroepen/ mant
fo beelberlepijoojn gebla?s enbe menferjen gefcDjep/
boen ben Ijonben Doolen/t'is oot6 ntet mogeltif 6 oat»
fe te ree�j! mogen jagen/ais ben eenen Btet/enbe b'an»
Der baec roept. «Ili een ouben wolf is/enbe �p gDeen
Dintfi ftet/ oat Hem iw loop berfltnbeten moc�t/ foo
feplet niet oft t)p loopt �jeci).
�aerom f o gfip Bem/als booifept fs/op�itfen enbe
bangentiJtlt/enbefo gbpbaegsgenoet� baer toe fjebt foo moet g�p Dem in't bofcli jagljcn/foo bit&toils bet BDeleg�en t�/ aljs ban fcet�t be baolf aHerlep gaten te roec&eu/Daec Dp foHDcmogen dodj bjeetfee», jBaer |
||||||||
|
HctX.Boeck
|
|||||||||||||
|
1$6
|
|||||||||||||
|
Hoe men een Wolf iondcr ftoof-honden
jaghen fai, cap. vul
S�> eendeer oft �belman totlufi ofc toetmaeeam'
ggeglieeuieen BDoibenjacgt tu�oe aentetgteu/ en yp en gabbe tot fuUjc geen goebe toelgeleetbe bjac* ben/nus;i alimi anber gtjemepne jac})f-i)un�cn / Die notgtan0 opten l�olf turi aen nullen / foo fai pp bee?S op oe nabalgenbe maniere toe euften. j�Ben fai ten eet* ftcniommtg�e perfonen teboetenbetepeetbe bp een bjengen/ en�e be felblge t'boftg baet be �^olben gge* tuentjnngaer teontgouben/ te laten befetten / toant batmatgijpboo�gea)i0 gouben/ bat be �©olbenget ganfcgejaetin'tfei�igeboftggaetontgoutoen / enbe ujgcaen oaet ntetupt / alfmen gaer fletgt0 baet geen �bcriaft gebaen geeft/toantfe in foobanigen boftg 0«- tooien enbe opgeboet $nn. jlBaetbe anber lupben Die fte i®olben cpfpojen muien/ moeten ober al me� atgt fl mt op't geploegbe lanbt/enbe alle toeggen enbe toe- gangen na-�oifl��w/ namentlijtfe be0 Cornets op' t tant oft fiof/enee bess 1©inter0 op't toeetne aertr�tfe. �S«Ick0 tan man alberbeft mertaen/ alft ben felbtgen nacgt geregent/ enbe eer. ure oft twee booj bage opge- gots�en Ijeef t. KI (Te ban booj be boet - flappen tonnen betnemen/batbe ��Dalf tecljtbenbafcl)toaert0 tn ge» trot&en fp ( fo ttcc!jt0 get ftof oft tegen t'felbige fpooj raet toeber obetbstt Ijecf t ) ban mogen f p boel berftaei i enbe bentBen/batbeli�olf oft IBolfm�aettn'tfelbige baffi) ontbouben niet beste ban oaec / icntoarebat jgaerpemant booj eenlclj ge&r�fcg/oftmet jacgt gon» ben tn ben mojgen-front opgeftoocfet gabbe, jffiaer fo gaer peinant g�eften enbe aengefegjept �eeft/ oft foo« �anighen l©olf tis/bte booj gem gejaecgt te getoeeft/ foo fai men baet niet meet na oenenen/ bat men l)zm in'tfel&ge boftg foube binben/toant fpb�utgten gge« meenigt&en een goebe m�le toeeft. j�a bien be �©ol< ben foo ar tglifttcg 3?jn/ bat f p boel toeten/ mat gritn» mtggetafenbebeeftenfpsgn/ enbe baerom ban alle mangegaettoojben. jBaer foobe T©olf nf et aengOcfcgjept f 0/noc8 met
boeten-gonben / oft oogggenfmojggen© bioetg gge iaegljti� ggetoeeft/ alf�an fai men metten toept-fpel aencomen/enbe be jaetgt beginnen/ enbe be jelbigeop �e b?(�e oj�eti�ug�e aentetgtcn/at� htet na fai aenglje > rept&ent meteen. 30aer na fai men be anbet jatgt' gonben op gaer befiembe plaetfe (rellen. iBaec be ja* ger fai met anbet ban be befregonbentotfitl) nemen/ enbe na be plaetfe imi'm �©o!f gem ggeleggt geeft trccKea/ enbe aifoo baet be gonben aen be ftroutoelen laten ttetuen enbeopfpo}en/aen ben teelteen be DMf Bisfjptn't boftg getrot6eni0�oojgeboojtiis. Cube als l)p ftet bat be �jonben niet anbetg boen ban f tgue* ten enbe petten/ enbe fp niet lieber begeeten/ ban aen te loopen/banfalgpbetopuelbiegp uertroat/batfp alberbeft loopen /Io0 laten/ enbe toanneet een ban ben felbigen begint te Ijuplen enbe tebaffen /alfban fai Dp boel flut): noti) een roppel bettoaert0 toefenben.jiBatt �pfelbe faim bollet loop btoets enbe crupftop0 boo; t'boftg na rennen / f)aer fonbet opgouben aei�ijftfen/ enbe ben f)oo;n blafen / enbe Iwec met lupbet ftemmen toe toepen/�ou/gou/ljou/oft een anbet getooonlfltE� jagers geftD?ep na roepen.�nbe foo �aeft be �©otf op geftoorla i0/ ban fai men mebe be albernaefie toegije' rufte fjonben baet op fenben. T©ant fo men bte te topt totlbe galen/ enbe ntet nemen bte baet naefl bp jp/ fo ttiotgt men boolen/enbe be jatgt �er�inberem |
|||||||||||||
|
fal/efi ban ber gonben boei f!e?;pf onfcer�enre. ^B�tt
om al0 menin't ggepteeoSjbelanDe/ fant ofttoeetto gronbt oft fiof/be0 �©o!f� boetftappen oft ftjn gant� bcbinbt/ enbeggpttppffelt/ oft eenp boeren gon�tgi boet-f�appen 3ijn / foo fuit ggp be gebaente bts tteet^ toeltoaer nemenenbcbeficgttgen, 3®ant te Wol" bengebbengtooteb|tebeboeten/ enbemaetKen �jt'a tupleninberaetben/ onber't ba! gaerber boeten/ foo geef f gp oor h mebe cojte enbe bttfee f�lautoen / enbe be tonen aenberergter boeten altpbt t'fsmen gefpannett» j©aer fulrbr gseft geen gonbt.^De 3©olftn geeft me» be befgelntpeben be felf �e fojm en�e ggebaente/ u?t» genomen batfetoat langer enbe fietcUer boeten �stjft ban bedolf fe�fgf, ^tt fpoo? ban een lucfjt-ijon^t-
|
|||||||||||||
|
Ban Ut� wmm-fpooi ofc
boetftappen.
Cetttfenw'tboo�gaenbe epnbtge/enbetJterbe� tte»
be/ fai�etmt5ti0�eonntben0nietgwalgta ftgitBen/ bat ith op bee0 piaets aentogfe / Ijoe men t'fpueren eu be. �oet-iiappen tmt&W(Af�QfiWQ\iiiwt\hmm |
|||||||||||||
|
�©e �Dolbcn placg men mebe aen gaer epgen bjecft
te «enne/ bte fp ban gaec boen/alffe in't boftg of toon� tretben. �©antbe��)olten menenalttj�teengerbni bietR/na bp be to�geti oft beet-gaben/�aw DetEnpf- |
|||||||||||||
|
van dcLant-w
|
�5j
. alfmenoe toolben met oft fonoer toinfp�r�beuHjtija*
gen/fco refteerter nocp Dat top topDersS aentopfeii/op) mat maniere Darmen Dr jatpt met totnt-ponben oen* baugen fai. 3&acrom fuit gpp bocj alle bingpen op be plaetjs Daec De uiolf getoent 10 pem te leger?n/en baec pp 3�n upttotljt peeft Dertoaertg pp alle abent aloer* lieffogn gant neemt om Den roof te palen/u Daec on* treut nebcc leggen.�©ant fp plarpten gemectilgcf� upt paec legecplaetsJ upt enbe in te trecnen. ©aer na moet" men neerftigp aept fla�/ �atsn� De jaept tegen De tome aenreepte/batoe toint upten boffepen u tegpen comt. 1©antgeen toolf loopt tegjjeu De toint/ foo D|a pp Pet toepbtfpel Herneemt. lUacr in een Dal raiimen opren tuint geen arpt nemen-«5>e ouce toolfceu placpt� noto' tang lue! tegpen Den toni t te Iepen/ om in t bai De totnt teontblteDen.gc pebfebictoiisi cebangen/ ai$ temet* |
|||||||||||||||||||
|
towg�en3gn/enbe Han��tianberen fcBepben/enbebat
alleen aen Den bojen dubben / oft anbecjs eemgp g�e^ liolte". j�aec De Walfttmen Doen cecpt contrarp/ want fp matei paec D;ecft tnibbeu in ben luegp/ erna m Daec toe mum. ^>oo falmen meiie Den toolf upt {jet aBonDt gpepupl bennen / toant De Wol fin puplt beel jpelberbec banbe 3©o�f felf. �>ttler Doen be jongpe 3©ol�en mebe. jiKaecb'oube Wolf pupltfeergrof en f�iiDSK* *©aer beuc eaneenpDec jagec toel berf�aen/ �atgeeu toepDponDen nocp boeren zmM& ftnojgenjs HjoegBintbofcp gpetoeef� 3�n. ��nuerg alsf gpp ben jacpt-ponDim tot bet toolben
jacpttotltiereen/ (ofuitgpp toaer nemen gI.� boojfept 10/�aec be jongpe toolben ui guitti oft ?8ugu(�oijaeK Ieg�ecg!aet0placijtcn tepebben/nan ben fel�igen fuif gp» eenen oft ttoee laten jagpen / enbe paec meefteii' |
||||||||||||||||||||
|
beelDaesomtjang�eu/ Dat gpp beponbenmetpaer
|
||||||||||||||||||||
|
� r , *?-«.«. ---r - ■- � ^ttoepbfpeltamel�c&e�erbe pebbe laten af nouben
iaetfpeleu enbe fabben/ op oatfe Deste moe�tgpec J©aerna3�nfefienenB�eIopen/enbe�ebbenoentorif
enbe ujoltjc&ec tot dm: tacpttoecDen/ enbefulcpaer in'tBofcpmet grooter 1tnoebfg�epbt aeno�emenS Jjeelenbe DicKtoit� Iieftofen/ enDegoeDe beetfeengte ©aeromfuitgppergpeniSaeriTeenforeefi/cKat tl* |
||||||||||||||||||||
|
eten gpeHen/Die bebienaet in 3gntoeptfac6ealt0tbpficpgpereetpebbenfal.
4M al0 pp bat betont toie be beffe onber paec jtj'n/
Die paec alDergefepic&ft enbe naerbigpft te lope n enbe ter jacljt fcpica�V be felbige fuit gijp Boojt ter jacljt lee< sen/enbebictoit�Booj een toolfopitubben/en niet Den anberenjacBtpouben jagen lateneer en tuiTcpenj�lt gpp bictoif� met paec liefcofen/ en oe goebeftuct&eas te eten geben .<8i;De op batfe De? temoebigec toecben/ enbe men tjaec Relpe ben roof Dangen/ f o faimen Dief, > toils op ben toege gaen/enbe een �oo^beel tnnet�ien/erl alffer etgengs een berloopt/fo falmf fjem toel liefcofen/ enoe �ein mmtx- uab'anber �oop bjgben/baer na toe» Decom �oepen/cnbe ioeberom liefcofen. jBaeralbec» m*eft fuit g[�p fien o m fobanigBe �onben te becomen/ We geern betoolf jagen/toant men bepalben bie/ lieo' �eSgc� alletlep ponben tan Becomen, �©ant baes 5tjn fommige toar �tfjonben/bie alfeeii t'�up� eu fiof booj bieben en� boebeu betoaren/enbe be felbige aenbafj�/ al3 baec5�nDe groote boere reecKels^ommige '�jn* bec bie togt omlopen btemf fit ^paengim t�eeloeeft/ Die Den toil�en bieren bie Daec int belt ecgeng imbst* gen/opf�ooc�en en�ebsrjiag�.^a ?0rtbec tti�be eenige toater�.on�en/bie ben toogele1 tnt toatec m ftoemmen, ^>oo 3tjnbec noto anbsc {johben bie be belbt-goeu* DerjSenbcquartcl^opiaggen/enDebefelbigDenoemt» men bebetftasnbe�onDen/begaetoflept��nben jon De gene Die ih De gaten ofc {jolen Den boffen enbe baffen najagende «Eng�lfcfje Doggen 51311 �e gene Die tgrof toilt/ al0 t'toilbe ftoijn/ beren enbe toolben aenballen enbe neoer bellen. t©e tointljonben lopen fneS/enbe baU len alDerjjau�e totlt fiout enbe moe��gtj aen / fjebben Baec peeren feet lief/becljten boc& bictoiti�ijooi {jaer/ ja fp fouben t�ooi fjaec peeren toel fterben / alf)e niet tegentooojbiglj oft boot jrin/oft ergen berbe toecfi p» tcoc&en3gn.©efe tointljonben falmen bocfj fjouDen/ bte bat grimmigrj toilu�fffltin berbenaengrrjpenefi belen/foo mebe toel een toolf/ftoelcfc mebe een grou* faem bier i0/toant tointljonben 3jjn beel grimmigper aI0bebjacuen. �en poer tocet enbe Ij�cft toel gefien/ bat alle mgn
tointljonben niet foo groot nocjj fiere �ijn alffe toel ten ^ubeoftin4gngeIanbt3ijn/noc�tan!SbojbenfetoelfO' bauigge toolben aenballen / bte gcooter enbe ff crebre 3fjn aio fp felf� : JDaec be aert en getooonte tjelpt beel baec toe. 10aneenen grootcn Cngelfcpen bogge/ enbe eeufcljoone tointjjont canmen allefing fcljoeme toint* �jon�en totter toolben jacgt toecuflen. |
g gen be toiiiDt/enbe op een effen belc/oft aen Den boe�t
�anr gebergijte De jaept aenfiellen Mi frijnt felie eriDe bojfttoeringge moeten ce�ijt tegen ben aiiDecen ober/ aljs een peert$ fjoefpfer gemaect 3gn.©aer toe falmen: tenminffenfeben toppet goebe fiercrie enbe groote tointjjonpen �eb&en/ enbe ttoee coppelgi liefje gecatge fptfioenen/baer mebe men ccgDeng in bofep Jjoube/erl eie eenenbpfonberen perfoon te peerbe geben/Dic fjaec totten loop gpeltpDe. *©aer v.a fullen nocp D|ie an�ere toppelen/op De 5gDe�aer b'aiiber lopen �ouoen / en�e Defel�tge toerben genaemtbe befpbeu coppcl0. Dacr* omfalm� b'eerf�e ttoee coppelj� bie tegen Denanfccrert ober fiaen/enbe oe toolf baec tuffrpen loopt/eitje eenen ber gcucr Die tegen ben anberen ober {jouDen/ff rac op* ten wolf roe laten lopen/enbe De felblgfie Den ter 5ijDen tegen fcDicl�en. 3©ant afe' be coppelgDan ter jijDcu/tee rec� f ce �Q� losgelaten toerben/foo moet Daec De toolf recijt in Der loop tegen comen.f�lfoo oorb toanneecDe anDer coppel� ter recDtee tpt lo^ gelaten toer�en/enoe Dat men foo laugDc fjeeft mogfjen toaepten/ tot Dot be toolf aen Daec plaetfe tornt/ alfDan ifi niet mogljelgcfe Datfjaerbe toolfontlope. <©aeromfalbe jongDebte boo| aen ben fpit� niet 3pn coppelli f�t! oout/ met ^rjtt Donben Den toolf ban b�jsn aenballen. iBaer De fel�ige ponDen moeten fioutec enbe moeDfgper ijrjn/al.� anbec 0onben., jBaer booi alle btngen m poogfj ban nobe/Dat mert
�ooi een pber coppelDonoe" een fcpmfel�ebbe b� fepl* boec oft j�routoelen oft anbrc lof/bat bc man met 3tjrt totntponbeu peni baec onber macp Herbergt, ©e pee* lonen bit bp ben ponben pou&�n/ fullen op paec enien nebecballen/enalfo fii!pouben.<en toannetr tcalfulc* ge ftputfelen foube malss/f'o foubetcfe caftaenge b^uptt mauen/enbe be felbigpe op b;ie ffaecnen upt f pannen/ t'toelcfe beel beter i�. fflmt Daer onDer fraetDcman met 3pti Donben/gelgc als onber een bar/bat pem toe* bec nocp tointftBaoen macp.^o moetmen mebe ben gconbt m�t toilDe Haren oft ftroo beffroepen/ op Datfe Daec onDec fo Heel te beteren leger-plaet0 mogen fjeb- ben. �nbe inbient gpefcpitt bat be toolf ban �e toint* ponbeu omcingelt io ban falmen fuel toe lopen/ �n ee* nen grooten gpefpitflen f�ocfe oft fpirjSin 3511 Jjaljj tot De tarnen toe in (loten/op Dat pp De toinbt-ponben aen Daec fcpent�elj� oft gebit/oft mupl niet en befepabige/ oftanbecfinssalfmen beponbenopbeeS topfent�tt� pulp toemt/foo befepabigpen be toolben �e toinf B on * ben/ batfe paec aen ben ft0encBet� Hetletfen / �ftbcn copffutBcnbgten/ oftbefelbigPein eenigp� aubere manieren alfoo toe reepten / batfe bict�toit�baec fece Sicantu ban toerben / batfe heberHa�en.enbef�ec�en. �©anteen0�©oiftiBeteal�bojenbetoefenm/ t�fw� gpebaer �ijcii enbe peticuloosi. �u�e toonneer be pon* Den met Den roof nu een tgtiancBgMpMtenbegpe* |
|||||||||||||||||||
|
Hocmcn de Wolven met windt-hondeta jaghen
endc vanghen fa!.
CAP. IX.
|
||||||||||||||||||||
|
i^nttot ��pnunaebenepfcDbecfalenBetoefenfcojtftoiltpcbBen/ foofalmenfebaecnwianopecBri
|
||||||||||||||||||||
|
iNptbbenopmot topfebarnientbofcBBeffai/ tatm. �mmv
|
pactptfal 3�n ponben toebecotri
% 9 tot Berti |
|||||||||||||||||||
|
Het X. Boeck
|
|||||||||
|
2.58
|
|||||||||
|
begoube/ enbe alfoo boojt get gasifege bofrft boo; enbe
boo; ttetfteu tot aent peni/ ifet ban etgend een toolf boo; Banoen/foo fai gp feet f toaetlgtis baet tn bfpben/ maec gp moetet upt lopen. j�en motgt 8aecmeb© toel mettlepne �onben oft boereu reetKelj�booit big» ben na b'eene .�ijoe be$ boft|l IBaet foo't gebeurt bat be toolf na oc Dutte oft be*
ft�utfel / baet onbet |ornmiIgge petfonen arp t op gec gtaen�ebben�enen loopt/ ban fuilen be feibtguemef tojte futeppelen na be fcgentfeel toerpen/ cm gem be^i tefnelbet te boen lopen/op batbe toolf boojfgn fneliea loop get gtaen niet bekennen tiuw�/ inaet alfo onbet « ftenjs in be felblgge oft in ben bal|ttit� baile/ enbe batt bettoojgettoeroen banben genen bieaent gtaengge* (teftsgii. jBaet fo bjafooamgen toolf boot tsyat� ba« f aimeu effen toel pet gaeen toebet upt fpannen/ gfi eers pegeltjtft in jpn yuttc ttet6en/enbe alfoa op een anbee toolf toacgten.iBaet fobanige Dutten moeten ganftlg bit�t ban lobetenberupt�tesgn/ oftbanbititlgn* toaet gemaett al& boojfept i&. Cnoe op bat een poet bant botta bat te famen %\}t*
tomen ifi 1 enbe elcfie Ijope bpfonbet op $gn bef�embe plaetfe mac� tomen alfmen tnt �ofc� tretfeen fai / ifl nooDtfl� batmeneen groote bofl'e W ftgiet tot eett mertftteptfeen / battet ban tgot 5? batmen met gtoo� gjjeftgjep tenboftOtoaett in 'ttet�enHliaiDan fuilen ooc uocy foinmtge befonbet petfonen bp t'gaesn geojDon« neett 3�n/bie toeten gocmea be gcftur.gge bant gaem enbe bal ftticUen fai toe fieSlen rrsaer al�ecmecfi be net" ten/bie telt Dtttoilsi met fon�cr�nge Dact ?oe ge «inetta ttif�tunienten o��tgcoote lang.ge fiattis�ii geb laten fpannen/enDe met ttoee gebei.a ^an aeptcten enbe bats bojen 8eb laten onberfetten.UDant tn fobanfgget ma" tuieren be jatljtueti� te fpannen/ i& be alber bequaein» (ie enbe befte* ^00 ift me�e ban nebben batmen be «ptiiemcnbe
groote jargt'netten actt boomen/ oft goebe flsrtfte palen/ nabatfelane&ofttojt3�tvbebefiigge/ enbe binbe. ^00 tfl me�enoti) ban nooben/batmen be ga<° ge booj be �©olf0 firitfe toe�atebetfien/en�g ftgjt&e batfe teegt ggemaetbt toetbe* �©ant pet bicf�ujiias ggeftgtetbatbeg�enigfiebiefultfe^ maecfeenfulleti/ l'elf� be f aetfee niet toel en berfiaen/ toaut fp tnaetftenf@ te firatS enbe figf. Jt�aet bte 3911 beter toeggetuft/bte top �ier aeng8eba?fen 8ebben/toant op een pber epn�S �eefteteen fon�etlingge 5epl/ enbe een foDaniggen be*' jjepninglje/can opbepben 3tjben nut enbe pjofgtelgtfe $gn, ^aerbeneffeng loopt oorit gi�een �Doif/ totiae ftoijn/ oft geme toeberotti te rugg�e/ bat Dp ter jrjbe foethe upt te bjeben/at� gp booj D«m eemopen gat fret/ enbe ban bepbe 5g�en met $?eggijen nf gefc0ut t&/ Die 8em retSjtint Mt lepbet. «epiibslntk ifl ootfe becj al/ boo}allenbmrjDennatinoobsn/batmenbejatyt* gaetn/enbe 3©olf0 baden late opJteUcu Dact be totn�� albetfii!flei0. Hoe men de Wolven met valftricken oft mes
Wolfs vallen ende ander inflrumcnten vangen fai, CAP. XI.
Vil «En moet ficD in befer gefra�te/ber toonberl�tSe/
�LVienbe ongronDtljjcbe boo^tenigbepDt^obgbei" teonbeten/ goe b'eerfte jBenftge ?8oam in 3gn eeifts onftfiult/eet fjp gljEballen ie in 3�nbokomengept bte �em «©obtalmatgtirg in ben ae$;�au bet ftgsppings gegeben geeft fo bee! Dupfent onttellntlie bet fien optee aeto� een pegelgc met 3gn naem Deef t tonnen noem�l al0 fu�tjeint eerfie boetf� JKoOej�/ ©en: int ttoaeleffici, tap. geftgjeben fiaet.*©aereuboUer. �at�em ober ella fobanige bieten boltomen matgt/ tjeerft�appie en ge* toeltban <t5ob ben �^eete ggegebfn t�/ alsfultj; mebe tn ben betmelbenboctit int ectfle cappittel/cnbe tn ben atDficn #falm aenggetoefen toett. 5i)aet fobantgljm glje.tot.�t�nfie.e.rf�Dappie/ i.snamae.l0bocj batftb^c- fttlrjt�ie
|
|||||||||
|
tot �cm roepen enbe lotfen/en toebetom in 58» Dutte
ttccbcn/tniffroencftet noto eenanbet toolfint boftp Hooi ganben toaet. Sacrati fai tneu baet op loeten/ en�eDetoinbuDonben alg boottenlaten upt lopen. JBaecmeii moet toel toeficn batmenfe niet te late upt fen�e / taant [jet tjs beet betet Datfe toat eetbet upt lo « jen/eet be toolf toebet int bofet) tornt/enne alfoo met » tee loop Deutbje&en / enbeonitomen. �©ant algbe toolf eenmael ontlopen ig/foo t|� ftoaremoeptenenbe arbepbt/ oftftDoonbe toinbt-ljoi�benDemoptet gao {ten na lopen Datfe Eleni toebetom er pgen oft �angen, �Pj�u te peb beel toolben �ooj Dtj» tgt/ enbe noci) bin» nen toepnigD bagen/at� tc^ ban befen trattaet feDjeef/ opbtetogfegebangen. 28$ be toolf De jatDtgonben een mael ontloopt/ ban
ifi met boojbcrlnt bannen Daer toijbet na jage/ toant fp �ouben iietgljeiijs fttl/matt lopen met eenen fnellen loop toegD. .�omtotiSmogljenfeDaes tnt boftD bet- becgljcn/ fofe anbets fietth genoetjj 59«/ *nbe De Don » ben gaer niet al te feer obetballen/etiDe uptgematgelt Debben/ enbe bactbeutalbaerltggDen bigben. v®tg niet te min nemenfe eenigD boojbeel ten befien m/enbf lopen niet meer foo togbt upt/upt fojgDe men inoc�te DatreenigDe totnbt�onben tegljen fen�en. bigban matDmenfealDereerflbanbjgen belbegttfen. �nbe fultbe jatgt 10 boo|toaet feer �ufiig� om fien/ toant fo bja be yonben mettimi batbe toolf �etlopen 10/foo lo< pen en' ojingenfe gein Desi te neerftiger met groote b»« geerteenoc tiiolgtbgcpt na, «een Ditich moetmen booj af t�aer nemen / t'toeltfi
�cl� fclf� �lcto'Js gefiew Debbc/oatDc tuint DonDen niet alte gfjeern cengujtgge toolfinneaenballenenbeom* bjengen. jBaer fp begeren alt flt op gaer te (tijgen/niet onceria ban op een an�er tyat/ nocfitani� bitumen toel eenigge noene enbe (toute Donben/bie tot Daet aen bal » leu upt louteren gtooteu poer» Hoerncn Wolven fonder ftoofhonden oft windt-
honden in netten fai vanghen « Cal t X.
T©l not� toe Debben top beftDjeben Doe menbe
toolben met faejjtenbe tointuonbf jagen en ban « gen fai. Ji�aet alfoot niet tm& potte gJjelegent&ept t� jatfjtjjonbeine Ijouoen/cnbe pegelgtfe met berfiaen tan Doemen Die moet letten/ fo Deb te baesom niet nalaten tonnen/ eeufonbetlingge maniere aen letogfen/ tjoe* irsenDe�iolf fonbereentgD beguipber�onben motgt �ong�en enbe bettoojgyeu. ^aetom falmen ten eer- den jacgtgaet�/ncttcn oft toant maHen/ enbe bat op* fpannen laten opte gtoetetoeg� enbe fitaten/ enbe bat op een (leegte bietDagg oft anoer ggelegen tgbt( toant ben Jbonbagg falmen na be tijien geboben be� peeren toeren) De ganfege gljemepnte enbe nabuetftgap/ met ben bo;plupben bte ronbtom t'boftg oft toout/baec be toolben upt enbe in ttetben/tooonen/t'famen toepen/ enbe een ptguelgtl» op 3nn ggetotflen enbe befiemben plaetfe flellen. -eii�e als De o?bfnantiealfoo ggemaetfette / enbe
fp bp gopen ttw fpieffen lantnte ban ben anbeten ge' (lelt 31U1 foo falmen int bof eg tretuen / enbe een groot bolb�ren mntefcen / optengoomblafen/ enbeopten trommel (laen/enbe er gten/gou/gou/gou/met lupbet (lemmen/enbe recgt na t' toant toe met een geb;upftg onbefegjoemt enbe moebtgg 8ten ami bjf ngBeii/boos boffcDen/ �esgeen enbe 8ag8«n / toant in foDanigbe plaetfenplaepten ftaetbetoolben mceltenbeeltebet^ ber ggen enbe betfte&en/ enbe filile te legg�eu/ enbe laten een peggelgr� alfoo tooojt tretBen. ©acr upt tornt bat j'ranfopft�e fpteeebtooojt / �|p Doubeftct} al� een toolf in Derf)ole. i�oofalbanbeganftoeg�e' mepute metten anbeten baer fteen tretfeen / enbe een pbec {joop een bpfonbet |Eangeb�en/ bie boo} aen tmkt/ �noilia�s all�t^ fameiiingoot s^faantie. |
|||||||||
|
Van de L�tidt
|
■�wv. 2.0
ttofiffel boen fai) foo iff fcaer bat pp ficg toeberom ou
ben loop fai (lellen/ cube niet tiaei Der Bomen/ of be ja- gljecDtsbe �aitoc-rujlenictl/ moetteb^en get(ee� 30U rootli B�tnomen gebben. �>m fulcbss te �oen moet Dp toolfsi-bjecB nemen/ enbe Bet gantftfie fee� baer mebe bjfmcren/als een ft�oeumaethet 3911 bjaet met perii baet /ente Dir moet men (o bicfetuilp boen ain men oe ba! roe-flelUa tati, «enbe disi ggp uofjen ofte anbere totloe Dieresi totlt banggen/ foo moet glpp me* be met boffen oft atiber bieren bietU/Die ggp tmnggen toilt/ fmeren. iSaer fjet tsf ftoaerltje& om boen/ fooamgger toilbe
beeften tyeth te betomen / baer �ooj men g�eeru bert bal foube toeftellen/ atjB ban �©olben/©offen/50afferi enbe�BefeljS, ©aerom ale bejagger beiuolfg-balictt totl fpannen / foo fal�p een bagg te bojen lu get Boft g of fojeefl/ ofte toout/ Daer men aioermeeft fultBe �uil* be bieren bermoebt te jtjn / §enen tretfien / enbe bett gantfegen langgtn toegg Deur / baer gp bermoet Dat totlDe beeften 3gn/ oft langgjs ben feiben uiegg genen ggetrot&en 3gn/ met een greppel/ foo bjeet bec toegg of (Irate jp/ bier boeten bjeet omgrabeu/ enDe baer na be aerbeaen BlepneftucBen.o tot poibermaetBen/eubei be felbe plaetfe ujeberomme gantftg effen enbe (iec�t tnaben/ op Dat alfoo De nabolggenbe beeften/ bit baer ober lopen/ gaer boet-ftappen baer in bjut&en/ enbe Dat gijp beis mojggenjs / aip gpp toeber mt bofc� aen bit plaetfe Bomt / be felbigpe beeften aen paecfpooi moogfit otiberfiennen. jBaer ggp fulbt op �eel piaet* fen/ als berpaelt W be toeggen enbe gronbt alfoo op»= graben/baer beur ggpbesi te ggebJtffer3uDt/bat het felbigfie beeft ficg int naeftebofc�berftehen geeft/ on bat u�p alfoo niet te berggeefg be toolfgt-bal opietfitert berf t. �nbe at� gpp ben gronbt alfoo omgftegrabett �iebt/ fuit ggp een fcgenr&el ban een boebt peert/ e3tl/ oftmupl/ofeenigganberaesi/ enbe bat felbigge bett gantftgen iangpentoegD genen tntboftg omflepen/ tot aen be plaetfe bit gpp omg�egratwn pebt/ enbe aljS gpp ter felbigDer plaetfe ggecomen 3pbt/ foo fulbt g&p lommiggeBlepneftutjcBeng/ foogrootat�ten ep/ op befelbe plaetfen toerpen. jlasr al0 ggp get boe? ben ©00/ �asi of �©efel toefttllen toilt/ foo ifl s�enoegft bat g�p't ober-Wijffel ban een ginne/ oft toat anbere/ bat ban be peeren tafel-becber�S Bomt/ aljS fp g�ege.' ten gebben/ op be f elf be plaetfe legfit/ ofte men magft f toart ggerooft bjoot nemen/ enbe 'tfelbigge'niet bet*- ttgBept op fteben/ enbe op be plaetfe legg�enl T©aet2 na fmo^geni� bjoegfi op 3�n/ fo ralmen ougertogfelj ben b»ecB ber toil&e beeften / bit ftmefits te bojen baeg genen g�etogen 39n/ albaer bp fiet ae$ jjinben liggen/ met be felbe bjecB fineerbt ban be feelen bie ggp fpan< tien totlt. 'l�lfoo olfltpt mebe be ^eere ban j®ouffae� een Himonifc�e ebt�nian (nae bp O�alatB tooonenbe) te boen / gp 10 feer bermaert tn bit ftutB om be toilbe) ballen toe te (lellen/ enb?i?ieen fonbfrlrngfies�fiMS" Btg�e toepbt-man. |
|||||||||||
|
6e"t0t6(5�o�t)C«I<J5ob�S / DimiigetiftDeboojb'obertre'
buigt onfess ser firn ©aberjS SSbam.d gan| clj enbe gaec out ogen/enbe alfo gyciioroen/ bat gup�eufbaegg� be onbetnufngpe untoe oieceti De Jf�cnfc geti gtoote enoe raercfeelndse feynocaen boen / gaccbertoojg�en en&e ombjenggeu. ^§>u!t&!3 alleu te een befonber betogg li?0cnupt|'p|f6el��[i«ioojb«l!3 enDEg�jej�TOijjc�igs» recpt4&obcrj/baer mebe pp ber iBenftgenggeflatgte na3�n�oogj)e ggerecpticljept enoeftrengp #ojbeel Beeft tofllenCaftgbett enbeftraffen. «Paeromfu�en bp on on0 btllnefe niet ber�jonberen/norg eenuDfiwa tegpetN�ob murmureren/enbe ond feluca ottlgbfaem ftellen/foo be totl�e beeficn ben jieenftpen niet toilien ggepoojfaem not� onberbauigg 39"/ nae Dien pp jgn poog�ftcfcpepper niet gepoojfaerh neep onbcro�iiKfj t�gpetoeeft enee bat be jlBeiifcpbie4&0D bendeere foo tjoogplgcfegi)f quetp ijeefr / uu toeberom ban oen toiloenbEejlen opter aerben befcljabig�tmect, �gier legpen ift toeberom gewts enbe toaer/bat De almacp � liggen goebe <©ob ben jlienfcDc met ganfep toeeloo�/ of t fonbet goebe befeper mettbe mi Dbelen onber fulc&e boofpept ber toilbe bieten galaten peeft/ maer peeft Den be felbigpe [eer riickelycl� uptgpebeeltenbegpe* gpeben / bat pp effen toel fobanigpen tojeetpept enoe artOUfitgpe booffiept/ ber ftpabtigt&etoilDe beeften/ toeten booj te tomen /pen feiben befepermen/enbe ter tegpentoeec fetten. Wantbe jBenfcpenHebben booj fnplantingpe Des flllmatptiggen menigperiep toyjj enbe maniere berbotpt / baer boo�fpfo�anigpefeha» Delgtfee beeften paee onbetbanicp maften enbe bange/ alfmenfulqc aen ben �©oIben enbe aub�re groufame beeften f ten matp. j@aer alfoo top Bici: bojen bermeli gebben Doe men
fobanige tolte beeften met jacljt enbe tmntpoubeu fai �'ag�eu enbe bangpen/foo totllen top uu noci) tonberg aenujijfen/poe men be felbige met fonberlinge ballen/ enbe aubere b�er toe (rellen fat/ infirumen ten toe ftsl* Ien fal/om paer te bangen. ^>o falm�n eerft eenen ote* pen tupl ma&en/enbe baer ober eenfbttpten gebloed ten fioojt/ iti isti boegpe battet pem litgtelgthcau om ttaen/maer op b'anber ajtj�ebes beerfel�/fuit gijp een lam gang/oft een anber clepn bier leggpen. Cnbe foo Daefi be toolf begtnt ober fobanigen pojbe cegaen/foo flaet be felfbe terftont ftutr om/ enbe balt alfo be v>ja- ttge vuolf in ben cupide boo;noembegebloel)t�go;be moet ben rupi ganfep enbe gaer btcgt bebec&en/op bat be toalf Die � accpliftigp beeft ia tfeibige ntet getoaec toerbe. JBaer befe maniere om be toolben alfoo met toolfsi �uplen te banggen/is" feer gemeen enbe �ept te matten* Hoemen op een ander maniere de Wolfs vallen
fpannen ende Hellen fai.
CAP* XII.
M�n moet oocu toeten/bat/foo gaeft be �Dolf atti
beu bal-fttirft fiotti t / enbe bat feci bat bobenbe uwlftMjaMeffV getoast toojt/ (pet toeleg gpfotiber |
||||||||||||
|
Eyndc des Boccks.
|
||||||||||||
|
smm
|
||||||||||||
|
3nl)tM� mf�mm.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H�t eerfte Boeck.
IjM. ©an toat mani�re ban lanbtomnwgpe p. liet betuojpba�ugbcne ont pietnae fai�e*
fcpjtben toojDen. i
ili. Wat ban iiooos is / m bat men be |)otbe
maecfuofboutoet. 2
tip. ©anoeplactfeDaeetnenDeooebcofpet�tanopttpa
(if lien fai / mec alle n)nt toebepoejen. %
ii. ©etimmeringpe enbe pet bcgrtjp Dcrl�acbert» 6
b j. ©e officie ban een ©aber Dea �upfgpeltna. S )ii). ©e<©fficie�anben goebenacc, 9 bip. ©at tmpa�iUtoH Kaetmoet berftanbtpeb&cn
ba 11 De teltenen ban regcn/tolnt/fepoon toeber/enbe an*
Deeberanberinggebealocpte. 10
I; «f�at een Caetoft yoe�enaerfjetjotm ftenniffete peb«
ben banden loop bes bonnen enbe jtKanen/ent» ban
pun toereKingeefittracptenobec bc ILanttotnmnge- 12
j. ©f tot re:ften bie cm Hanbtman op elei» ntaent ban Dentare brrjoojttcftoin. 13
jtj. ©an�toettHDergdcbemiffen. t$
itij. Xteme�ien Die een �otbencrfTe bctjoojt ie toeten te
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
j�lr. ©an �Seteteelie» 74
jerr. ©anKaftcfteentie «©jagon» ?s
��rj. ©an 3offecmarelte/«erbel/i9iper8rtiist/ «ntteea*1
rioftolate, 7$
mt- ©an Spacgel.
WTCijj. ©an�terffeenDctoattcCppe. ?<3
rwii�. ©an ^&affcaen. 76
rwt). ©an ^teeeKrapen enbe $at(ffepe Kapen. 70
HWbf ©angpemepnelSapen. 7? rrrb�. ©anKabga. 7?
rr«w0. ©am&antcR0|en/?�aflenaft�7<$arotcn ffi J9�en. 77
icrei�. ©an j��oftaerifaet enbe geul, 78 ri. ©an <donrommera. 7S
rlf, ©an«Cautooo}Den. 7%
rlii. ©an jQeloenen enbe ©ompoenen. 79
ritti &onber!inge bingen boo) be «roneommesss/^imiU»
len/<Iautoo;Den/iiiati�ei!en/ert biergelpcae b;ucpt�, »0
........." 8(*
Sit
90! 98 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rCrr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cibili. �&etiunlujjfj�eito. 9«
nie. <Co}tberpaelb�ibetoo;teijiiecpoaean« h
l. ©ant'pjoftjt.'genoecote/gelegcntpept/oibonnan* cie/enoeceffemngebauDenigrupt�of. 9; li. ©an be «Crupben tot be tupitoia infonberpepbt/
enbe eerfi ban be biolette. 9$ h). ©anoetnelefecKenbeCtupDen. 971
Hij.. <DE maniere om crupDen/ (00 luci j�Boes B�upbcn
: ala J^ebtcinale enbe toelrietftenbe iuiipoen/ :sconfa'" I tenenbe betoaren. ioj litt), �ott uerpaelban be bomen enbe bo�mhme/ foo
toel uptlaiibifcbe ala gemepne/Dfe in Den �ruptpof ge» plant oft berplant too^oen/enbe eeeft ban De gtjcne este bepaeepfKenabanben<iruptpofafgpematcKt50t!tt�J fortberpepbt. i04. ib. ©an beRtupbenompjielenteoberbecKen. 107
lb). ©an be bootnen enbe boom�ena/fo toel uptlaut» fegeala gieclantftpe/bieopbcDbenofitn pottenin�en Cruptbofgeplantoftgefaeptjpn. )0g 8b(}. ©an DettoeebefonDercpoben bicgpclegenjgnte»
epnbeban Den i©armoeapof/enoe «�mpOtttof. 116 lbt0. ©ani©outoeenDeI©eeDt. n6 lift. ^olbers jsaeeoen. 117
Ir. ©an^affraen. ji?
liei. �eenRoubecpaclbanpetconbtfaebr. us
!k�. Keme&ien fegpen be geb;ee$Rcn bie oen fscupbcm
obercomsn. us itti), ©an be l�mn. u9
Iriitf. ©ant'fatfoen eft bant fielten banbe t�pceaibi, ta©
Irb. ^oeOanigpbatDci5penbepoojcntenje(en uo Irbi. goemenDetamtne23pen fai regeren- m Irbii- §oebe®pen*t�eelejaecfttilengerrgcecttoo|��,tir
Irbijl. lEemebien tegtjcn De jictsten Der ffiprn, nj Irir. goe�enponiBoHptgcnomenfaltoiij�ei!, us ltr> <©m ponigp enbe toaa te maften. ^4, Irci, «©etehencnbangoe�enponigp. 124
Irr�. �oemen biberfspc fooien enbe compofttien maecKE
banponigp. itt. Irttij. «©ttcHcnenbangoettoaa / enbebantemaRsnbj»
berfege fsmjten ban toaa. n © Het derde Boeck.
CKp.i. ©e berfcpepbentprptbeclljobcit. %26
i>. ©en ©ogatrt of jrcuptljof. 126
ip ©en plantfoenpof/bacc De plantfoenen bansesni
of 3aet boojta gpecomen ?pn 126
iijj. ©epIaetreuaerbeboomRena/ bfcban;aetof^cro
nen gpetoaffen jjjn/ betplant toojben. 117
b. ^teenfrupt planten. il7
bj. �Mantendfeuinfc�eutenenracr&enaf�omett, ns
bft. �&IantentnD'acroetcftcB� mettacfstofiepcutr.iiiS bitj. iKanierebanpiantfoenen oficpeuten temas� uS ir. <0minbeaccbetcIcggpengaerben of|e!)entenbais eeniare. ti9
p. <0m plantfoenen enbe anbee biberfepe bomen op be-
letpanbemaniecetegcifffen. JiS>
�j. ©au grjff�en te Wefen nemen enbe te fnjjDen / om te
intentnfplete/ frcupcRenbeinbefcpojffe. in
�0. Om te imen in befplete/fcpojffeeft pout. i3g
cip. «©mfefntenaenpetupterftebanbetaeften. 13a
m�, <®mteariffientuffc^eu5«fiout eitDefrpo}ffe, m �b�
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gpenoefiteftfen banpaer pupf-gbrfm. 1$
riti ©an De i�acpen ert�c «albera. 26
©e maniere b annoter enbe ��afete maften* 27
Dan be Kocnoercns 28
©anDe<6anftn. 31
©an�e«i;n�bogele/eiide anber toaf erosela. 33
©anbe jrafantenenoelfmogen. 34
©atiDe$amuen 3*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
K*
m
m
w
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tfr.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
©an De '«Softel�upben/ pangfen/ a�uar&ete enbe
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
IL p fiere,
irp. �« ©upbrcot. �'ritj ©an Den <#fTenpecber. rrtip. ©an ben ©crearne perbee, rsb. ©anben&cpaepperD�e. wbj. ©anbeniSeptenperDer* «Dij ©an bc go noen. wbifl.gBel�aancman. jerfj. ©an btn «Ciel. «er. ©aiibenjiEuplbJ�ter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
}6
�7 39
40
5'
�3
62 «2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het tweede Boeck.
CXp. i. «©eDclfgentljcptbaiibe�jobea'foo��iHjftn be
l©anr.w»boben ala Crupbf pnben. «4 /f. tijoe�anfgti DarpetlanbtenDebeoeffenitige&an
De gobmbepoojt te toefen. 64
ftj. ©e geoaentebanbe�jagpenbergobtn. 64
tip. ©an be gangpen aen bepben jft�rn bau ben i�>ar-<
moef'tjof. 64
b- t)�t iyttten enbefacpen ban ben l©armocf»bof. 6;
bj. ©e �i Datant ie ban be beu�en ban oen l©ae» raoef.pof. uy
bjj. ©e gbelegpempepbtbanbe bebbenbanbenUSac»
moef.�of. 65
tiig. ©entjitomte bcfaepeubeniBarmocf-pef. 6«
ih <©ppoe bedtflDt9tfaebtbatgpefaepbtia/upt bec aerben fpuipt. 6e
*. ©anDejJortagieftrupDenteDegletenefitopen. 66
se/. ©anbei�ottagieftmpO�te plantenen bcrplant�.67 *0. ©anpetpiucKenenbebctoareHbanfaebt/ looneis enbe bloemen bec ^ottagic-fuiiphen. 67
fi�rj ©an betfottaBieRrup�enintparricullece/in&eeerft
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ban Dt «Solen,
puff. ©anbeEatroutoe. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
66
6B
fi» 6S
70 7°
70 7t
7» n
71 ?i
?2 73
73 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ED
!tbj.
Ibrj.
t�iij.
m.
w- rrii.
Kri0. min
Mb
Wbj.
Wbtj.
mm
|
©an<�nblbie/ <S5anfenbiffeI/enbe «Ticojep*.
©an �tetiepauta.
©an ^ulcbec enee pimpinelle.
©an 0ertapoom enOe tlepu ©o«&aj&,
©an<�retamarlna.
©an «Gondtblocme.
©analberpanDe25ete.
©an �fccIDe enDe�>pinagle.
©an ffiernagf e enbe ©uglofli.
©an ©arepeenbe fiMeflooefc
©an �&ojetiepne;
©an 3C|tipn enbe ^cpaloegttie.
©ati�-oocft.
1 ©an §ow8o�>ffi efiJfpoetata.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
74
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Inhoudt d�s Boecks.
|
|||||||||||||||
|
�ti. <©m te fitten metten jrluptHCit. i? ;
l'ai. <©rn te getffien metten iciplDeften. 133
gbb'. Inbcre maniere bangrifftcVop alle fbO|��b�bom�.t;4
�biij. ^onberlmgeDmgcn ban bomen te arifftcn/te planten ttt�e te faeuen/omercellente bjnefo ten te tjebben. 13 s m. ©an ben ttj�t om te planten etiDeDerplantcngegrif»
ftebc bomen foo tu I otrftealo Dunne. 13*
MC. ©an Deplaetfecr��cgron�tintgeneraci. 139
Jti. ©an plaetfe enbe trjt / Dat elrfte f itsptboom begeert ge»
faept/gosptant/eiioegfeo^ff^ttcjtjntirtpatticuttec/enoe
ecef�ban acn ?CmanDeIbooni 139
jirtj. Ban aile fooien ban perfebamen/�bjicors etlilBcit*
cotons. 140
jcrttJ. ©anbcnl[ja$clacr. 141
jcritij, o m hcfecftetacca/hecfTelae�S/efian&crfooit� b5 �i� m
«b. ©anDen<Qitcbocm 142 Wbj. ©a!^jaugebomen/�&anc|jjen/<ilitroetten/�.miotnen/
enbe Mbams appels I41
jtrbg. ©a.ioen©ijgf:boom. 143
jerbtij, ©an ben appelboom* I43
(ct<r. ©anbenpiepjboom. 144
jrrr. ©an ben (if�ifpeibooiti. 145
icrtj ©an ben jBaecbefieboom. 145
jrrrjj. l�bantperfcn. I4S
jtir�j. ©au ben jliotebaom. �46
jertsijj. ©anbeiK�Ijjfbeosn. 147
jrctb. ©anaen^Jattelboom. 147
jerebi. ©anbcfiaftaigntcboom. 148
ycsbjj- ©an�ent��nappelboom. 148
jrrrbitj.©an ben �djupmboom. I48
perir, ©an beii<©janaetboom. 149
|
|||||||||||||||
|
(rr(r. ©an De ficatijteti/fgebueren /cubegebtupcfi ban De ge«
Dif�iliestbeolien. iS2
�jt.tj:. particuliere befcjmjbinge ban renfgfeeoIteit/Dfeacbter*
bolgen�eDeboojgatnOeojDonnantiegtoifiilleettJ�n i*�
tarj. yoc men oli�n uptbotitDif�illeert. 183 Irrr�- "t�oemen oli�n bt�illeett tipt bsiCommen/ etiDeterfi
ban �; gene Die tueecft?tjrt. 184
Irrrttj. «�m oli�n upt becOe ©omm en te bifiilleeren. 1S4
Irjcriin'.liioe men maecltt olie ban 0}pitl$t/g>tt>iav �alami»
te/Comme ban arablen enueanCcr�tetgeigtBe. t8$
Irtlb. Cpjofijtban ben^>�i�etoomi i8tf
Irttb), ©egbelegcntbept ban De plaetfe om De .g.tjbetoojmte
Ijouben. 18a
Itrrbjj. Roemen Dc�>ODctosjrci falrtgccren. i«�
Het vierde Boeck.
C5Cp. j- <©attet?tjntbjcefoojtenbanbemben. »87
rj. �Bat gronDen goet mn boo^ bemOen/enDe Jjoc men
nieutoebembenfalmaiien. J^� ijj. IBatoiffeningeDatbebembfiibeaeerfn. 188
titj. �BatfnDc Scmbenflefatptmoef ?ijn. »88
b. ©at men bc �enaDen moet fuputctn, nat ir.aechen/ cnbe
gfflooten bouDcn. 189 bj. ©ant�ct 4top temaepen. iS9
top. ©anfjet5>cljfcrbo)tl)oft 3Teenen. 189
|
|||||||||||||||
|
bit).
IX. x. fi. X9 teren is. |
|||||||||||||||
|
HDiig�enbofc�. '89
p!antag.'e ban «©Imen l9°
�et <Cifen tiofcb . 190
men ©j)bers enbe ©iltljputten maccltt. 190
oanic� Dat oe jaebt ban De b�bita oft j�acnDe toa-< |
|||||||||||||||
|
-'- IVI
|
|||||||||||||||
|
jet. ©an ben ^omenbooin. 149
,�ij. Cojnoellcboom. 140
jdtj. 3nittbcboom. «�°
jdjij. ©anbeuiaiitocc boom, *5°
itliilf. ©an be (pacte Die men moet laten tuffeben Defcuptbo*
m�it�ntjetberplantcii. J5°
jrlb. an�ce gcboDcnban Jrrttptbcmenteplanten. i;t
t ibj. ©an bc bomen te fnoep�/tc ontmoep�/efi te cupffcb,�.t5i jrlbij. <©m De jPctt�tbomentcg�enefcnt. i<^ jclbitj. <©mtebetoareu cnDeteliuubenDebjucbtenbct bom�
om genomen enbe geteutetootaeu in en buptc |apfocne,ij4
tilt, «en ceje bcejiael ban Djanclun bit ban fettpt gemacela too?ben. 15 s
I. -Confittbenbattfrttpt. i$8
Ij. tyoe battergli ra;tc manieren bau oliente maften/en�e
boe Die olie ban >©ltjben o,emaeciutoo?bt. 159
Ij} ^oeaatmcnbpuptpcrff�ngGeoltenmaec&tbati anbet
fmpte entte fa�cu. 160
Ili), ine men olie bpimpjefiicumaeeftt. 101
Ititi, particuliere fae;cBjnblngS)e ban oli�n Die bpimpjeffte f
"gemacela toojDett. 161 '
lis S�iDer looien ban olie, i«3
Ui/. ��elcijjijbmgc cs�lummisebaifeabeticcSfregemaect.^
Ibi). ©an�etp�of�jtbanbe<©tflillatten. i<>$ Jbitj TOat Dif{i�a!teia enbeiioebcctfoonebatiDtpiatlebat
tertijn. 105
lit. <�p mat ttjt Datine" moet �ifriUtr�cfi toat �traebt bat De
gcDifuilcetbc to.iterc bebb�/c� boe lange Die gou ltltjben.165
if. Hocbaiitgn eie baten enDeinfirumeiucn moeten loeien omtoatecente �ifitlleren. 165
lyj. (^ueOanifl�DatDeobena moeten jtjnombJatccenteDt-
(iilteccn. 169
Ui). l'Gf De matetici! moeten bereptj�n eer men toaicren oi*
fii�leert. 169
Iritj. <©ensca!eojbfnantfcn ontwateren te Dift�letcn. '70
Iriitf, l^oemen DeUtup�en/|cborffcr./b(ocmen/b|ueJjtetVinDe
toojulo moet Difi�leren infonDecJjepDt. 171
Itb. 'yoemenliloepeii�ematei'inifalDi��iUcren. i7i J
Irb). ijoe men gebseiten oftOce�en �aecaffaiOfflillecen. 174
Irbfl. �joe men Kefiaurattbm moet bif�illcren. 174 irbifj. «©mtebifiil�eren gecamponeerbetoatcren. 175
Itic ©antoeittccHcnDctoatercnin'tparncuuee. 176
lit. itjoementoaterenDifttiUertomtcblancNetten. 177
Irti. 59e raaniereb� bJatet�tebtfttllec�bpne�er�alfnge.173 Urif. <®mtebifii(lErenbsuebe©Ute. 179 Ir.tijj. 'C'p jof�t ban bc gcDifiilleerbe oli�n enbc qttintcfTentf en/
cnucbantoekkequintcffenttcnhiecfalgcfpjORenjijn. 179
Ittffjj. ttoebaiiijOcobensmoet� tiJefcom oliere Otfllllcc� .179 �tjrti. lioebantg De baten ?tjn moeten om olie te DifiiHeten. 180 l rrbj. <�p toat ttjDcn Dat oolieu moet en geDifiillem?tjn/enDe boe �e matetien moeienberept ?(jn boo? bet Dtfiilleten. 18 0
IjtPbij 5©emibDflenbeojDtnantie Die men moet youDentn-t Ciftilieren ban o�en i8i
Ij�biij.�joemen fai D'olie fe�epbcn ban Dm toattt/�ie te famen
|
rijj �Bat ©iffc�en Dat men op ftaenDe toaters/btjbers tft
©tfebputren �erjoojttefettenomte bermtnigbulDigen.191
riitj. 53atmenbe ©jlbcramoct afrretftenenDefnpberen isi jcb. ©au �et boef fel ber ©tffc�tn ban �efi aenOe materen/ btjberBenbebifeputten. iyr
Jri)j. ©anbiffcoen te bangljen. 19»
)tbi). >0mDebiffrbenteDoenbtr2aDerenop een plaetfe.Kt
rbitj'. <©mtebanBenalbfrljanDebifjctjeti,foU)tlfelepneala( fltoote. jSj,
tic. <©mRlepnbifcb,tebang|)en. i9^
rr. <®mte beu^egct�De5>cotltpaDben. i9*
xxi' <©mtebangen�e^>rpia »92
rrtj. <©mtcbangenKlcpiiebifffben DfemenEocbtnbeet.isa
mt). <©m�5ae|cntebangen. 193 ifiij). Om te bangen^almen/fohjclribtet: galmen als ?�e*
galmen, i»z
Het vijfde Boeck.
H «5e men een ^ontoijfcr ofte ^>on compas in eens men*
feben fltncftertjantfilaerincbffc�^nbeii fal/(ece mst booj Jtc{teert'ioen/3ob?7<C)C{)tpiupDen/<ttoop�upDc»/enbe alle luan�elaer» te mater enDe te lan�e paffjtenDe / en De ooctt toe Defe�LanDtbainningbeDiencnOe. i9i. 19+. Het feite Boeck.
\ 7 2CnDelantmeteroeopbaelc(iecujijfeDen�antmetcrfijn
V toecci�beginnenen�ebolepn�cn fai. i»j. 19s Het fevende Boeck.
C3Cp. j, ©anberfcbepbenljeptDetacrDtn. i9<�
g. lBatlengDeefib;eebeOataeliecs bcboo;�tebebb�.i9e<
ft), ©anbecfeoepbenmanieren omlanttebamncii. i9� itn. �©egerectfehaptfi infirumentenbanD�at!�trman.t97 b. �teenttiDegrupstipttetoojpen / is D'eerfte man (etc ban �LanDtminning�e. 197
bj. ©an tlanBt te bcrepDen inbt te meften. w?
b(J. ©an tmeftupt tefpjepben- t9S
blij. li oc bat men belioojt ccrOatmenfaeptbet Ianbtboo;
DetbjecDecepfetcaciteren: 193
ir. ©at men bem bcbelpt met bcrfcbepDcn bcc^� om lant»
toinningfje te Doen/na elee latita maniere. 19 %
f. ©an De dotten Der act�en te bjeftes, 199
rj. ©an*»aepcn. 199
rij. ©anuptgclefcnfactoftaracntefeiefettomtcfaepen,195»
ritj ©anCgg�m. 199 rttij. ©anbft�Bpen. 199
tb. ©an«©ogf�cn *oo
tbj. ©an «©ojfTcfcen. »oo
tb�. yoeDaiiig0DatDCHra«ifoIberbctjoojttcnjefent ioo
�bitj. ©e batnning�e enDe orffeniiiflbe ban anbet fooien ban CO|CH- z 00
rtt. aBetomnfngebanfomeebjurttfcn rontc�pfatfact.202
rr. l©accfct)ouu)ingbeaeugaenDet'Bcaeii/ entonDt/enoe
platfaebt. 200
Ki. ©e ��acUttge. 207
�et
|
||||||||||||||
|
Inhoudt des Boecks.
|
|||||||||||||||
|
%ri. 30e Situatie ban het patch/enbe bet <©otibert;emeiir
ban�e toilbe bcefteuDie�aer liijtju. 231 rrjj ©e .aiutarleban�e «epgera plactfe/ enDebot men De
|
|||||||||||||||
|
Het achtfte Boeck.
CHp, j. <©e �Btjngacct. 2to
ij !©at gtonten�elocbt�atbeto(jngatrtbf�.cfrt 211
ijj. t©at g�centn totjngaert gbefaept en toojDtDatiboo? gtjcnoecrjte. 213
fijj ^ermenbetotjnnaertplant mnnmentoet�toattoijn
Dcgtontfalgebcn/Dacrmen Die toil planten. 213
b. �Benenfe ban Den totjngaert te planten. 113
bj. ©an De mamece ban tonngaert te planten. u?
bij «Dat gron�tcnDecerfie ocffeningbe Dat Detopgaert
begeert Die nieuto g�t plant 10. 2.4
|
|||||||||||||||
|
tScpgctaregcetcnl. 1-- i33
j rritj. «Batter Difenui.iercnbaniatbttrjn. 154
1 iriij ��at tjoiiDea battergoer ter jaclirjijn. 234
j rrb. IDoe�atnun �r jo*ig(ut;OitDenfat|�inemimoct totfct
I jaebt. 2?6
rrbj. ©at men Den IJcrrmoet hennen enDe toeten jijnlegsr
cnDc plaetjebaer bp ia/eer Datn in umiaegt- 25s
Kbtj. t�^e Dar men Den tjert mott jagen i57
rrb ij «Vptofijt Dat men macb bebben bp bet bangtn ban ti?
Ijett 2)9
jr.f. «�ptoat tijt ban Den jarc�atmcn bebocittejafj�ttoilt:
©erchen eiiDetietettencnban een goetunit Itoyn- 239
rrr. ©atn Vo�t cnDc tam ©erchen/» nDe uan Den toil�� �cec
enbe^iotb �4o
frrrj. ©cnlpgerban'ttoiltftofjn. 243
; rrrjj. �ttbautjen Danttoilt5>to0n. a+o
j rrrijj '«E'p^oftjt batter ��tntn mae� Dooj'tbanabcn uati't
{ toilt^>totjn 24t
1 rrriiij ©anoe genoeebte enDet'p�ofjjtbanDcjaclit ban Dei?,
! t�afc/enDeUatt�eljonOfnDie DaertoelianiiDOOejijn. 24�
�trb. 3Be tehencn »an ttnat goe�en Hiafe, ban bet manneke
rnbc bant IBijfften/en De ba n?�nc« leger. 241
r,rrO|. IjetbanatnbanOen i?a�c 24�
Itrrbft. ©an betpjofijtban bet bangen ban ben Biafe »41
�trbt� «et profijt ban De jac�t/ banoen�oa/ enocban�cti
©aff�. 244
ritfr. artocefoojtenban©offenenDc"Paffen. 24�
ri. ©anttoee fooiten ban bjachcr.3 om ©offen rft ©affcij
tejagen enDe�emanlere�atiDtetconDcreec�tcn. 243
�lj. ©e maniere om ©offen te bangen. 244
tljj. ©e maniere om ©afftn tebangen. 244
r�tj. ©ciaetjtuantjetilonijn. 24y
ri�� ©at �e ott�era nietgljeatbt en bebbtn be jac�t ban De
bogelBoft tjct�iicgen. 34�
rib. �Bat Dat jagen met Den ©alclil0. 14J
rlbj. �BatbogeiaDattotterjacotDienen. 2.6
rlbtj. ©anDe�atoicbaoftgiagtbagelo int particulier. 24�
rlbI0- ^ommtgbeatiDere manieten om ©ogheUn teban-
B�«n« �48
Het thiende Boeck.
C^IJp. j ©anDenlBolf/?(jnepgenfc�ap eiiDcnatUDj. 249
>tj. giommigbe mebicijnc DiebanDeai©olfaieotnciiDe ingetoantcomrn. 25z ifj. Itjoe etiDefntoat manieren bat men be ftof honDrn oft
bjacltentot�tr�Bolbenlaelitfal leeren. tja iitj. Doem�Deiactjt�on��omlBalbentebangen faHeer�.25?,
b. Jjoe meneen'ioioeren oft boffe gclttpt tcg�en Dcnl©olf matten fai. 2j� bj l�oeDeiagtjeroomnatelpfurenfnllenupttrecftcn/ om
DeslBolfa leger tebefpienalffe lagen tolllen. 254 bjj. $oe men Den l©olf Doo^ gacrjt»0O!iDen «pt baer bips
plaetfeuptbitfen/enDcmetgenjeltbati�trnfal. t^5 blij. ioe men een l©olf fonDer ftof>i)on�en jagbtn fai.
ir. �DoemenDcl©olbenmet toint bonben jagen enbe ban»
gen tol, 2j? f, focmenlBolben fonDer (iafbonben oft toinDWjonosa
in netten lal bangben. z,� rj Roemen De aaolben met balftricfttn oft metl©olfsba!«
(en/en�c an�ereinftrumenten bangen fai. 2)s jrfi. tyut men op een an�u mamete oe toolfs ballen fpanntit
|
|||||||||||||||
|
bfrj 3|n toat ttjt Dat men Den totjngaert planten moet. 114
ir, ©an De plante ban oen biautoentoijngaert. 2.15 f. �Maitinge banbentoittento�iiqaerr. 215 rj. ©cocffeningebanDcnboltoaff�nlBiJngaert. zif
r�'. <®e maniere banben�Btjngacrt re ftt&en of teint� 217 Itftj. ^SaminigefrapeftttciunaengacnDeDetotjngacrt 217 ritu, ©anDc fiert� Des totjngaerwenremc�t�' Oaertcg� 217 tb. !©e maniere ban De Ojtipben te fntjbcn/ enDe Den totjn temaethm. 218
rbj. BanDcntrjtbanbentotjnteontf�eb�en tcpintb�.219
ibi). �ommfgefeapeen�eionbcrungcftuctun acngaenOe ocnlBijn. 219
jcbii). ©an fommlge tonjncn be toelette Dienen tot ggcbjupcft
ban ber meDi.fjne. m
tir. ©anDegebierMnefigebalbleben iBjjn toecomen.221
%t. «omlijn te maechcn. 212 *rj. dommige fonDetltngtDtng�aenaaen�eDtnUj�n 22j
jtjj. <©tn ©erjupetemaecltcn. '223 Het negenfte Boeck.
C%p j. «Begelegentftcptbanbe�BatanDc. 214
t). Hoc Dat men moet maften een renne off partit om De
IBaranDe te bermenfcbbulDfgen met «Tonijnen. 214 ii'i. �k>c Dat De Contjnen ban De �BaranDegbefracteerr motten toojDcn 224
iijj. IBatbeefc&ilDattcr te ttiffcben een totlt "Confiti/ en�t
een Bat in De tenne getjouDentoojt. nj
b. ^oebatmenDegrontDebooitteaenmctclienV ter Dat
men bet 25ofcb planter. 225
bj. «Batbeigpclte/Cafiagnfeboom tn�e <$Im/ becDelfie
bomen ?rjn ban De boffeben. 225
bjj. ©egefeaetutiept enDe gbef�eltenifTe ban ber 2So|cp met
opgatn�e bomen. %i6
bljj. ^e manie» om te planten beopgaenbe boomen ban
eenen boftb. 12a
f F. ©anbenttjtbatmenbetbofcljmoctoeffencn. 217
t, ^©at een bofetj Dat neerfteitjcK geocffent tooit/ beter en meer groeptbanbatniet geocffent enteojDt» 217
rj. ©an Di bomen te berp (anten. 227
t§ ■ ©e maniere b an De boffeben te fnpberen / te fnoepen
enbeterepnfgbcn. 2,27
jc-fij tioe bat men be «Settelen fai fapen/ om batter fouDen
«Spchcn bomen af groepen. 22S I
^tirj, <@e maniere om toiioe boomen te boen groepen ban !
jaet/om na Der bantu elDers te berplantcn. 228
j;b. 5©e genoecbre bic comt ban geplant toilt bomvenbe bet '
pjoftjt ban Dien. 229 libi. ©anbenatupiepgenfcbap enDe Differentie ban De toil*
�eboomcn/enbetoatgtontbatfebegeeten. 219
jcbjj ©an Den <�l|e/$opitct/ �Bilgeenbe anberetoatecac�» |
tige boomen. 129
tbitt. ©anDe<�ffeben/<©lmenenbe©Ie&erboom. j.50
ttr. ©an�e «taftannie boomen. 231 xi. ©an De «Spetten enbe baer Differentie/ban be Carptjri/
asuecbenegOeanbubtergeitjcbe boomen, 231
|
|||||||||||||||
|
enb� ftellenfal-.
|
|||||||||||||||
|
j ; 9
|
|||||||||||||||
|
Eynde van d'inhoudt defes Boecks.
|
|||||||||||||||
|
f enfiti* ban bet ^oot tot ben jieretr*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AEt�farchr�emmbe lefer/battcnmp Ijtbbt berbooibett cimigli
aboirten ban Cafei* oft f�egtoerg bp bit ut etilica mztth te boc gen/en ijefntct getoeett tot aitulcfcer intentte/orn De ^ntijeurcn m tjaer uoeccU te comreroUeren : �0aer tee contracten om \)tt felbe te beceeren/aenmercUenbe be groote bequaemtjept bes feimgen mljoutsi Oceftmp0oetge�otljt/befettBeeccgi(�crjSDaei: bp te boegen/ tot groot gerief bea %ztev$ imbe alle Etef^ebberen ber eerltjcue contten/om g�re- �eujefc te binben alfulcr ben Eefer rai noobtej} toefen Vale, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Catti oft Bccjtf�tr �tfes tegijentooo?
�ifs�en BotcUs / toaennneg�pte�eltcfe futtmog�entomben al-
fulcne namen uan Crupben enbe jfrupten Ijter mne befc�jeben /enbe bat
op De lettemi/baet fp eet jt meoe f pellen, te toeten/coth ailebocmeu/ geoiecien/ (oo mef-
�oeat�al0 uiiegDenbe '�o�l�cig enoe toiffc�en / enoe a�ej� toat D« HanDt-mati tot Dare botitoetge noo�toJ} fai toefen. Ghy fuit weten dat het CijfFer-getal, dat voor de fchreve ftaet, beduyt dat
bladt.ende het getal na de fchreve het Capittel daer het felvc in belchrcvcn (tact. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Byvoet, 101
Bijen regheeren > ende haerplactfe ordonne-
ren, no Bijen hare fieciengenefen, j^j Boter regieren, 27 Boterbloemen. gg Boomkens planten ende verplanten, 104 Boomgaert regeer en, t2� Bocksbooncn, 203 Boeckwcyde, 202 Boonen, 204 Bofch vvatgrondt fy hebben moet, 225 Bodenen fuy veren ende fni)den. t27 Bootnen des bofch verplanten, 227 Boomenfnoeyen. \^\ Brandende netels end e andere, 87 Brem. to6 buonic. to7 broot backen, 208 broot backen na divetf heyt van grane, 208 broot haer patuyre. 209 broot diverfch gebruyek, 210 brouvverye, m bracskens om Dafl'en ende Vofl�ntejaghen, haer onderhoudtenderegiennghe, 143 bugloffe, 62 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iii.
lxiiij
lxiv.
Ixvi�.
xjv,
xlv,
liv.
»,
xix4
xviii,
xix,
v.
x.xii,
xi.
xlvj".
xlv.
liiii,
lv.
xxi,
xxi,
xxi.
xxi,
XXI.'
xl.
xxi�. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxu,
xlv.
xxvi, H.
xlv.
Ili.
l�.
xlv,
xviii,
xtiii,
XXI,
l«i.
Ht,
Xlv,
Ivi.
xxvi�,
xvi;
XXI.
XX. xxx�.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XXI.
hi.
lv.
Ivi.
xx i.
xxi�.
xlv,
xlv,
j.ii. �i«
lili,
xxini
xlv.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f"* Alcoetfche hoene n,
^-'Caroten.
Cauvvoerden,
Cafrayneboom.
Cardusbenedicius,
Calaminthe.
Carny.
Catte cruydt.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XX.
xxxviii,'
xli.
xxxvi,
xlv,
hi.
lii,
lii,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
78
77
148
83
98
101
102
Gacnlls
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
REGISTER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Camilleblocm,
Cawoerden,
Cappcrboora.
Carabe,
Caitanieboom.
Caitanieboom,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Eeckclenfacycnom boomen te winnen. 128
Eyckcnboom. 2*5
Eyckenboomen ende haer differentie, 231
Elativa. 90
Elffen bofch. I90
Elffcnboom, 229
Eyntvogels ende ander water-vogels regee- ren.ende de felve vangen. ;3
Endivie. 69
Erwcten. I08
Erweten. 204
Effchenboom» i?o
Everwortel, 85
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fig.
oj.
FF.
Fl�j. F. FO0. FOI):
FU.
Fto.
FIF-
FOltj.
FIO.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
102
107 109 109 2*5
*3» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lO.
toi.
toi. bj. Pt-
! i»�.
Fit).
loj.
Fai-
llit). F'F. F». Fio. rio. FI�.
FU
1«.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Soc� hier voor noch van Caflanicboom.
Ceder boom. I06 Celidonia. 82
Citroenboonijhate ecffeninghe. Ut
Citroenboom, 142
Cypresboom. 105
Ciceren. 204
Cicoreye. 69
Claerooge, 8l
CUffen. 85
Colen, 67
Concommers. 78
Concommers. "I07
Concoicmer, Couwoorden, Citroenen.Vii-
loenen,endedierghelijcke vruchten bewa- ren. 80 Colle bloemen, 87
Coriandcr. 99
Confine de gteyn. 102
Confituren van diverfche cruyden , foo van
moefcruyden als van medicinaelctuyden, ende weltieckende cruyden, I03 Confuuere van diverfche cruyden, u 8
Compofitien diverfche van honich. 124 Conijncn, hare runderen te maken om in de warande te vcrmenighvuldigen.ende hare |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FVifanten.
Fencgrieck. Fifticien oft piftaticn, Fluweelbloemen, Fraxinella. Fruyt. hof regieren |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fbig.
F!F.
IO). I)
FIO.
tj.ltj.tft}
0. FFi. FlOl�.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
34
205
li 1
96 8" 126
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fila-
rlo. 19.
Ho.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fruydtboom,haer plaetfe,planten ende ti dt.
139
Fruytboomen hare fiedle genefen, 1� 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lt'0.
I.
IFF�'.
tj.ttj.
lig.
FU-
F«F.
FIO.
FIO.
I.
!)♦
IO.
io.
to. 13.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
{"^Anfen.
^-■Garjophilate,
Ganfcnck.
Gamanderlin.
Geytenhetder,
Gentiane,
Gervve.
Geytenbladt.
Geele violieren,
Gelfemin,
Geifemin,
Geneverboom.
Gereetfchap voor den ackerman,
Gerfte,
|
32
75
8j 89 5»J
81
86 yo
V5
100 107 I06 197
202 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F«J.
FFF}.
FIO.
Flb.
FFUj.
FIO.
FIO.
FIO.
Ij.
fri.
luti.
fittj.
ttt).
F0.
Of|.
FIO.
FF.
FIO.
Mot
F�.0.
FIF.
Ibi. FFFiF.
)♦
F��.
Flb.
Flb.
10.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
traktementen.
Cornoilleboom, Creta marina, Cruysdiftels, Cruys cruydt. Cruydthof.iijn profijt, Cruyden tot tuylkens. Cruyden om prielen te ovetdeck en, Crieckenoverz.ee, Ceule. Comijn, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
224
149
70
85
89 95 95
170 108
92
101
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ghelegentheyt van den bofch met opgaende
boomen. 22^ Glaefcruydt. 00
Gour bloemen, -.
Gryferiurn. g~
Griffien oft inten van boomen.diverfche ma-
nieren. ,,9 Griffon van boomen om te planten ende te
verplanten.ende den tijde wanneer. »3 8 Granaetboom. j,»
Granaetboom, j .�
Gratnende ronrfaet op ackers endefaeylant |
winnen, ,�5 ' Graen folder hoe hy moet vvefen. 200
Gulden roede. gi Guychelheyl. o0
Gulden appel. 103
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
DAdelboom.
Dadelboom . Damaettbloemen, Dal-lelien. Daffen vangen. Di&amus. Dille. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H7
109 96
96
244
89
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FFF�.
toj. Il
l�- Fld.
FlO. Ifl.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
io»
DiftiHatie diverfchemanieren.foo van waters j
olien.endequinteffentien.endeproprietey-
ten,tra�teert van het I65
tot I85
Donderbhedt. 70
Dockebladeren. 84
Dove netels. 87
Dragoen. 57
Druyvencruydt. 99
Drancksn diverfche van ftuyten ghemaeckt.
155
Duyvencot ordonneren, 37
Duyveh bete, 8f
Duyfent knoop, 87
Dulappeis. 103
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
100'.
IFFFHB'. FUtg.
FIO.
FIO. FFF-
ttj. Flir.
FF9.
FIO. FIO. 10. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HAfelvvortel,
Hadijtk, Hanevoet. Haver cooren. Hafelaer. Herrshoornctuydt,
Hertfgefpan, Hertftongen, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
82
O?
88
202
141
70
83 85 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fto.
Flb.
Fto.
F*F-
FFI0.
FU�0.
Flb-
Fto.
FFWg.
Flb-
Flb.
to.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Herten vanghen wat profijt daer van comt.
239
Helm cruydt. 89
Hypericon, iJ�
Hyfope. 99
Hits
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
EErtbefien,
Eerenprijs, Eertvey I oft onderhaven. Eertgalle, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
80
86 87
9°
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FKtfl.
Fto. FlO. Fio- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
register;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hits, 202
Hoenders» 28
Honden. ^2
Honden fatfoncrcn tottet jacht, 236
Honden hare ficckte beteren ende regie-
ren, 234 Honrs-Ioock, 74 Honts-tonghen, 87 Hoppe. I07 Hoeven hare geleghentheyt ende regictin- ghe. 64
Hoefbladers. 84
Honigh uyt ncm en , 123
Honighende was maken, 124
Honig aenmerckenwannneerfygoetzy. 124
Honigh water oft Mede, divcriche panie- ren. 125 Hoy maeyen. I89 Hculfaet. 78 I.
TAcynten, 96
lachtvan de vyvcrsen rtacnde waters, 191
I �chtvan de wilde ghedietten zijn drieder- ley. 234 Ende voorts wortghetracicert van de jacht
tot 249 ende tot het eyndedes loBoecx.
lacht honden ende Stof.hondcn orr.de wol- ven te leertn vangen, 253 luffrou marek. 75 Inftrumentenderdiftillaiie» f65,60, lofephs bloemen, 96 Iferhert. 82 lujubeboom. 150 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vi�.
�0.
FJCD.
mui, jejebtg.
FIO. io.
j.�.tfj:
! jclu. inv,
ij** im> fra.
bt.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mariolcync. lot
Mater, I02 Mandragora, �03 Mattix boom. 116 Maniere om te planten opga ende boomcn in deboffehen, 226 N�eldc. 71 Meloenen, 79 Mcchoacan, 94 Mericotons. 140 Mede oft honigh waters op diveifche ma- nieren» 125 Melikte. to3 �viee, tl� Mcerfchen ofte beraden, I90 Mefteluyncoren, 2oj Myuus. to8 Mifpelboom. »45 Moitaertfaet. 78 Moerbefieboom. J45 Muyfenoorkens, 90 N
NAterstongen. 87
Narciffen. 97
Natuyteende eygenfehap van de wilde boo- rnen3van hatedifferenuen, wataerdeende |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«O.
10.
Uh lot.
bip.
Wil. ing. jclotg, WJ.
iw�'.
iu.
iog.
#♦
rotij,
lot-
m*
jw« mi- riut. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gront l'y begeeren.
Nepte. Netes. Nicotiana, Nigelle; anders Nardus genaemt*
Noteboom. |
229
J02 87 9»
toi
146
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l�.
irto» !rtbg« l�. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3« 4.
ra.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F!.
08«
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O
Officie van een Vader des huyfgefins, 3
Officie van den hovenier, o Olie te maken zij n driederley manieren. Ko
i�i::fi_______ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
b�.
W»gt
ibt.
bt»
Fbig.
vla.
W.
jrib.
�lo.
ig-
ricbt,
loi.
FFitf.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
KAes ende boter berey den,
Kervel, Kerffe. Keykens oft pluymkens.
Kennip, Kocyen ende Kalveren.
Kriecken e nde KetiTelaren, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2t
75
76
96
205
20
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Olijfboom.
Olijfboom.
Olmboora.
Olmboom.
Onfer vrouwen diftelen.
Onfer vrouwen bedtftro.
Onderhavc,
Ouiterlucie,
Orego.
Orangeboom.
Orange ende Citroenbomen oefFenen.
Offenherder,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
wrt.
FVJCItj.
il. jnn.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
147
�i
225
230
83
loo «7
«9 99
142
tu
39
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hl wttg.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
LAttouwc,
La vender. Laurierboom. Laurier, |
68
102
108 t5o |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jmg.
l�-
to). tfig.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lantmeterye lecren , annoteren haer inftru
menten, I95
Landt berey den.ende t'felve te meflen, 197 Leli�n. 97
Lijftcrs vangen, 36
I.idtgras, 89
Lis over zee, 97
Linfen, 103
Lymoenboom, »42
Loock. 73
Lombaerfche bieten. I09
Lothusboom. 115
Luyfencruydtt 88
Lupinen. �03
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OAeuwen.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bt.bg»
ft. jclo.
li- Wbg.
lot,
ibi. ilo,
M* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
* Pairijfen,
Poreye. Panninckcoren,
Paftinaken. Palmboom, Pafteybackers, |
?6
72
77 77 I06 m |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m.
w�ff.
JOTOtg.
JWbtg.
litri.
wt.
m.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Parck om wilde dieren. 15 3
Pachter oft Lantman moet verftandt hebben
van de teeckenen van reghen, windt ende
ichoon weder. to
Pachter oft Landtman moet oock kenniffe
hebben van de Sonnen loop, 14
Petercelie, 74
Peper cruydt, 75
Pepercruydt, 82
Peen. 77
Peerlecruydr, 86
Peerdtftcert. 88
PeHninckcruydt» 89
SS a 2 Petum
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
big",
ft. vw.
jclb.
jcrjc�i�. ]ClO.
?l«»
Flb. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M
MAluwe.
Maechdenpalm. Magdelieren, Mariettes, Malroven, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
81
85
95
96
99
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rito;
Hb» H. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
li.
10' |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
register;
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
48 1
7?
84
189
84 203
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schaepherdets,
Schaloingen,jonc ajnyn
Scabieufe.
Scheerbofch.
Sencngroen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xlviii.
1 XIX
xx�,
xxix, xvii,
xlv,
xlv.
Ivi.
Ivi,
xxx vii.
li.
1«.
Ivi.
X,
xviii.
xlvi,
IX.
iiii.
iii».
x xi.xii,
xx vi,
xlii.
xvii.
Iii.
xxvi,
xlv.
xxxviii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Petum mannekens
Penlectuydti
Pcerden voeder,
Perl�e boom.
Peetboom,
Pimpernellc.
Pione bloemen,
Pilofelle.
Piftatien.
Pijn appelboom.
Pijn appelboom,
Pluymkens,
Plompen.
Platanus boom,
Plantfocn ende andct te griffi�n
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9l
97
205 240
140
70
85
89
m
100
»48
96
96
t»5
U9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rrg*
rtb.
lic. rir.
Irrr�.
lm®» jc�to. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
|
--�......fe'"1""» ,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sijdewormenregieren.haregheleghentheyd..
vanplaetfen, cndeoockhacr profyt »86
Smeerworttls- 87 Sonwijfer oft �oncompas in der flinckcrhant
desmenfehen.feergeriefljjck. I93 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ri'r»
ri. rr#.
rib.
ictois.
rbig,
rrrb»
rib.
rio.
rib*
io.
iw. b. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Soucriongraen,
Sorben boom, Spinnagie, Sparghel, Sperwortels. Spaenfchcterwe, Spelte. Steec-rapen. Steenbreck, Sterre dittels. Steen-lierts tong hen. Sticadoscruydt- Stekende palmen, Steen-ftuyt planten.
Surckel, |
201
149 7*
75
87
lot
20t
76
83
83
84
102
109
U7
70
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Plantagic ende griffie van alderhande plant
foenenvanftuyte,beginnendevanhetl35
tot het 15�
Plantage van Olmen, 190
Plaetfe daermen de Hoeve ende Landthuys
ftellen fai met al zijn toebehoren 2
Plaetfedaermende boomkens van faedfoft
keernengewaiTchen herplanienfal. 127
Pottagiecruyden faeyen.water begieten ende
bewaren, 66
Porceleyn, 72
Pompoenen , 79
Popel ietboom, 2*9
Poley. too
Poncyrcn, 141
Prang wortels, 89
Pruymboom, 148
QVackcle, 36
^Quendel. too
Qneboom, \^%
Quinteffentien van diverfche fimplicie n» 179
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
TAmarifcus,
Tcfkens cruydt, Tenderi|ck. Termentijnboom, Thymus. Tijdr wanneer men de BolTchen fai nen.
Tortelduyven, Tormentil. Thuni t bloemen, Turcx coorn. V
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ibi.
rio. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
190
88
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
99 ptj-
u� l�t. 98 lig, oeffe-
2271 ir.r.
36 rrt. 85 rio» 96 | II.
201 j polo*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XX],
Hi.
XXV,
Ixxiii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
R
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
RAkette.
Radijs, Rapen. Rapen van Paris�
Reyn varen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxx.
xxxviii.
xxx vi. xix. Iii, Ixii,
xxii,
xix,
liiii.
li.
Hi.
liiii,
liiii,
lxi.
xviii»
xviii»
xix,
Iii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
75
77 77
206 102 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rib.
rio. rr«g.
rio. rib. i�. t.
rrsf.
rib. it. Ibi.
rr&g»
r«.
rtj.rfg-
r«�-
rbi.
rbtf.
rrfe.
rib.
luti.
rir.
rot�'.
lic.
rit-
rlbf. rlbi�.
rlbfp, Waghc*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V Alenane,
Varent. Verekens herder. Ver ekens broot cruydt. Veltcypres, Venckel, Veyl. Verfcheydenheyt der hove n.
Venuys maken. Vyfvinger cruydt, Violttten» Vijgeboom, Vijgeboom. Vijvers ofte vifebputtenmaken,
|
E 2
89
46 h8
86
tot 107
12�
223
85 95 ito
I03
190 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Remedie tot de ghebreken die de cruyden o
vercomen. ji8 Reygers haer plaetfe en gouverncme nt, 233
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ri|s,
Reynvvilghe,
Roode violieren,
Roofmarijn,
Roofmarijn,
Roofboom,
Rontfaet fyne oeffeningho,
Rogghe.
Roomfe tarwe,
Roomfe boonkens,
Ruyte,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
205
107
95
loo
107
»05
«8
200
202
203
98
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vi/'versonderdouden,beforgen,ende de vif
fchenfpyfen. 191
Viffchen vanghen op veelderley manieren
t92
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VilTchen hare fiecien genden.
|
75
J92 89
106 206 230 »7
244 346 248 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vloye cruydt.
Vlier. Vlas oeft�ninge,
Vlederboom. Volders caerd en. Voffcn vangen. Vogels die rotter jacht dienen. Vogels vangen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
SAfTraen,
Saffraert, Samckel, Salomonszegel»
Sarie.
Savelboom,
Salmvifch vangen foo inde Rivieren als
Zee.
Saeyen haer manieren, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
76
«7 87
106
inde
»93
»99
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ir.
viti, Ittf ut. Ifttf.
rrffft.
tf.HJ* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vruchten der boomen te bewaren j'nha?en
tijdtjoft buyten hareu tijde, 154, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
REGISTER.
|
|||||||||||||||||||
|
Witte violieren, e$
VVilghenbofch. j#9
VVmningheende oeffeninge van alle coren, 200
|
|||||||||||||||||||
|
W
TT T7 Agheman. f5
Water peper, Si
Wael wortel. 84
Waterlooik. 84
Was maken.diverfche foorten. 12$
VVaterdivetfche ghediitilieetc, trae- teci. van het I7I
tot het 179
Warande ghelegentheydt ende hare
plaetfe. 224
VVaerfchouwinghe acngaende het
graen yan het ront ende het plat
zaet. 206
VVercken die den Landtmantot aller:
tijde van jare behoort tedoen. 15
Werck der hoc venerile» �6
VVeghebrecdt» 88
yVitwolIecruydu 86
|
|||||||||||||||||||
|
�
|
Winter cnde Somer ter we.
Wijngaettzyne oerlemnghc, tradeert van het
tot het,
Wijngaert haer lieden ende remedien daer ttghens
Wijndruy ven fnijden.ende den wijn maken TracJeert voorts vande wijnen tot het
|
2ol
ZI2
217
217
Zit
|
|||||||||||||||||
|
XXVllJ,
«iii.v-vj,
VI).
XXX �j, kIv.
xlv,
' xlv.
Ixxiij,
I lxiv, lxxij, U
|
|||||||||||||||||||
|
Wilde boomen doen groeyen ende dan elderste
planten 228
VVilc hout wat ghenocchte cnde wat profijt daer
van comt, 229
VViIghen ende ander waterachtige bomen 229
V Vol ven jagen,ende wat daer van meer is. 249
tot heteynde desx. Boecx.
V Volf zijn eyghenfehap cnde zijn nature 249
Wolven hebben, oock ecnighe medicijnen in den . lenden, cnde dienentot behoef vanden men-
fche. 2f2
wouvve cnde vveedt. u6
yvonderboora» g5
|
|||||||||||||||||||
|
X.
xl'.
xiv.
xly» |
|||||||||||||||||||
|
a« m �mmt*
|
|||||||||||||||||||
|
CtatuMjt�sm Bestia* btfes ttghtn-
ujoo2tJtgenoOEcU0/tnttoelcfeeoat�nffer getal �at bla�tbem*^/,
e n�e De letteren aen tirijum f)et �ettf�an poet �la�t/ �acr een peg�eUjefe
tumult bet Crar.t&�eDen «nue g�eft�je�en ftaen. <^{JP fuit be temebien oen
Ccasu&BeDen foeclien met De lemc bae* 3P
�erftmetfpeUetn
Ghy fuit merckcn wanneer ghy eehighe Remediefoeckt tot eeaigheGrano
heden, dat ghy dat vers daeru de annotatie van de letteren wijlen, ghehcle uytlefet, omdi»f-
wille dat meell in alle verfen ghefchreven ftaen letteren, dienende tot annotane van racer sense* dien dan tot een fieckte. |
||||||||||||
|
T&Qlfim toanbjouuien bie ftoeeten t�an o�eKb�ec�sg*
�eptbanmelc6,2og 98, a.
2&ojflen Die day 39tVflnf te maften. i9.d. 2Sojfl ofte Boe��. 85. c 39jaf��enDemaet6en, 76 c. 82, g to6. d »07» g, 172. e.
©laer�en beletten, 20, k 8j, ac 90, d98. a tot, a 172. e.
35janoenoe«)ojtfenbercoelen. 15. b. ©uptfeloop floppen. 2o.f 32. b h 52. h 70. e g f 84.1a 85 ,h k 88.c 90, d 96,a b 107.1109,8141. c »42«
d e 145. h 148. n 233,6 239. h 24$, b 68, e MS�
f 205.f 149c 158. b,
2&wpt&pgne8*lp�n.92,g.t75. aK>J. K |
||||||||||||
|
�nfscBffupberenbetIaet maften. 76.311.
a 82. a 26. 87. b 14.90. a 70, 97. b 13. tol-
a24.172.a70,185. b66- 203 b26.231.a '60.115. a 14. Stena�efic�t t�iecfeen benemen. 77. b 13,83. a Steigf�eftcot bleeca maften. 101. a 69. Steng�efic�t bla.tcimt eu/ai liei Capitt�� booj. f77. a 29.
Ififemtuelrtec&erto te maften. 115. a 3.142^4397- a 27. 99,b49. loi.a 23.54.^,
2Berfaarm cteupt ttiin uie�er mue te boen, 86, d. 2ilfg�eO°»bjen jetmen gftenefen. 91. a 47. 26iD«�anDe fea0mjjKj.33B(�ii en�e baiig�en, 119, b »7«
|
||||||||||||
|
S
|
Ctfrnergantft maetften. 32. c 69. a 70, d 71.5 72
f79.a8t.d86. f 88. f94. a 102. c 106. b d 107. g k t«9, ef 142. d 148-8176.C 68.c. h65. KoubjpfffegJjenefen.22.i86.g.too. gtoi,c69.&
SSpolmtnentot�iatBf bieng&en.34.k7°.e92,g. CouoegBeD»flIenber�2rjijen.83.fit7.o,.
aipof�eunen bUtjarbtenbe toleefcpatj�tt��3�n/ wel «oudepupbettg�eptbenemen.87.m. moitoen. 24. r- Catft�ieleng�enefen. 25. hyt.a73,b 84, bos, e
98pofieunen�fln�?ouujenbo�(�engBcnefen.2o. g. tit, h. JS
2Sppe!0Diebetb�ofen5gn/iMeDetinoaecnatHetei3jt'n< CatboncfteliSbercoerenenbe asbetfpeflaenttaJeete»
gfjen. 244.g. | fu3ilIenbecDirjben.25.x76. h. |
|||||||||||
|
H!3i)n maften. 7t. e.
2{3gn ban appetg maften. 144. g.
B
BISIfemen tot toonDen maften. 86. a»
jdegBeetlgcBepttotbpaapenbeEbjertten, 239. h 72. a79 .»205. f.
2SegBeerlgc6Bept tot bpflapen beletten. 109. d,
25eten ban bulleBonDeng�enelen. 26. q73. c74.d 149. d.
2&etenoan Dolle fionben/ (langBen enbeanberge�ies» ten. 72.a74. d76. b 82. a 84.C86.C87.f92,
g 98. a 147.1148, n tot. h 102. b.
SSeftmimt�ept beteren, 19. c 96. g 172. e 102. n, aSloeDtloop (toppen. 21. v 85. a 88, c 117.0139, h 148- n,
35loet|pourjDen beteren eubegBenefen. 19.3 32.069: b72,a h84.ab 88.ef89.d96.be t9,a 107,
87.m88.bcef18.n25.9. h.
25l�«penbe toouDen (�oppen. 85,0 87. e. ©loebtftoeren boentoergaen. 51 .a 76. h 78. e24,n, 251oetfupoeren.72.f75.d. 2&laeat» gbeflag�en pfeeften besbl�ben, 25, h 73,0 87. k8t.f tot.e,
:eSaoer0 op bet lu�aem boen conun/enbe, Uif bet fl��'
nefen, 88, g. |
||||||||||||
|
Canrfterisenbefiflelggbenelen. 260.82. f90. d 107.
ik 165. g 179. b.
Canrfieris in De monDt. 107. i. Campernoillen Die femr.ngj) 3�n gegBeren teBebbra qujjt te maetften. 26. a78. f to2. b 68. e.
Catarren ban De jjoofoe qugt te maetften. tot.g toz.a.
Cael�an papi maften. 207. h.
Camergancftfloppen: jboccfct inbeB. aSapcftfaos floppen.
Cement maften om gla$ te lappen. 32. q. Cio�en aen De Jjan�eu enDe tippen/ comenDe ban tm* be/tegBenefen. 32- e n 71. a 9t. f233, e
164. b.
dieren aen ben Balg te tarb�gben. 46. f8?. f. CUDerenbooifctjieters ofte motten beiuareru 97, c 99. b 105. a 14. k.
CnobbeliS ofte tomen beebjgben. 25. e. Coitfen quartana tietD�pben. 16.C71. b72- f82.2 84, d68. d 117.3173.1.
Coit jen ternana, t�. e 72.f 82g 84 a 86. h 88, a 89. C90. dt02.cto�.b.
Co�tfen Diebag�elycFtomen.78.h 81. e 82, g 82*
b8j. e.
Cortfen bie betoubert3�n. 94. f. 102. c« Colgcfte. 20. v 34, c 74. e h 76. h 82. c e 88. f92. e
9o.d98. bl7t. h 203, a 239. h 243. 077. f l6l. a. ColecgtfteBumeuren put geren, 94, f 106, b.
Coftenafem beteren. 143, f68. e 69. fg, CoitigBwt op be bojfl. 73, c 87.168, e. tfonniffen
|
||||||||||||
|
Cranckheden Regi�crv
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
45�jeftutl b�ti ben fcpmtcottienbe. 24.1 m,
apJjefiDtllen Die rontfom be naguelp tomen, 24. q. 117.a.
�a��efujtlien �erfacOten/ rgp maec&en/ enbeupe boen
bfefeen,5t. a 73. c8i.d 101, a,
«©(jeftbil bec oegen. 7°. c 7a.f. a&jjcfEDtl De0 monDW. »7>" i. «©gefmilaenbecloten. 205. c. 45ee(l berfjeugljen enbt toeriiieutuen. 93. h, *©yequetftelanoficng�eiiefen. 96, c. t©trbttggep&t ggeneien. 86. b 95. a 100» f102, n, <U?iegt puue ban be 3entien. 140. f 100. f 148. o. <tf5jaueel beteten / enbe Die met punt mater inaerfiw. 2i. f32. b 52. h 74 f1175. b 76. g 77. e 8?. c f
g 85. e 86 g 97, c 102. i k 103. n 140, b 175. b o pj02.h2o4, d 241. a. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
�otiraften oft biatfcn �Detiefen. 91- g.
4�opgtgeeIma&en. 46. ^
Cwpueti enae f tocimgUe onber �e kim oft Mt, 17 �
f82. f203. c8j,f8j.a.
C�imptng�e beo" buptp. 84. b 98.0 too, g loi. a e c gt7i.h2o3ato3. m 175. k nf.m22l. d.
Cranc&oBefatK�eritei-c&eii. 17.^9»« f94-h«
«Ccau�xtagte oft fc^ucftDcpDt. 16, n 82. 084, c8�. ce di^S.d , 90, e.
D
DSStmenpgnefWlen. toi. b e.
©le Baren reueft Ueciojeu hebben / lue&er boen ccgg�en.98.a, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
©oomenenbe jpunter�. 87. h 102.0,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«©juppelpiffeenbe test�e boen maec&en. 70. e to�.b
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
143. b 109. d.
©jonc&enfc�jap becbjgben. 72, h, 76. b 85 .e 100. d
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H!8pi boen groepen, 32. g 73. b 38. f124. a
164.ad. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
140. b,
f&iaeptngfjeoedliooftsi. 102. k,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^ooDeUjMf�teu�an�jom�enquotmaBea.^oettin ^apjtae�er�oen maffen bat ban fc{jurft[jeptuptge'
De v,©louuien, Udlfen 10. 52^164. a. �^ap�ftaatt inaimi. 100. d 148. n,
�|apjupt boen ballen. 107. k. Sterftenen f11ptteren.71.c73. b 7 8, f ici. g io2,n 89. e 100. f 107. k. I^Ctgef�upibe^enfcgenlic�aemqugtmaec&en. � �letffenenbjoogf�en. 102.a.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ai 26, t
<jgper0 root bermen. 116. n.
<�cterognen.,^oec&tinoe f v. toratfe». �m barin, ^oetfe t in be s « f penai, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i#ect pijnen 69. b72. f76. b8i. c8? e.
�|enen flauisigpepDt- 82. a 83. d 85, d 102. b t86.c �
^eetegpefujtlfen ani» foiibementoft matiItHfififpf, 90,094. a.
SletuegpefbJtlIenbecmojbjen, 28. a46.c81.d24. v87.dtoj.f.
�|ecbe gf�efbjolle boj/len ban bjoumen, 148. n.
�jjerbiggept ban benmoeber bjoutoen. 100, g. ^eeteenbe coletgc&e fiumeutenpurgeren,96.d, �letbemilte. 52 g86 f88. f92. g 103. f. ��erbc enbeinetaltg�e Dinglje» fotberen aljS jfjnrpeec- len/ corael/pfec/ ftael/criftfll/enbe D�etgfiel�t�f.
t73-h.
^ftSg�enefen.20198.3 tor. a. liftte ban be leber bertoelen. zo. n. #ittigijeg�ef milieu. 86. eS7. de88.c 9t. fi9od 130. h.
�^ittigt�eg�efbJilIentotb�atetbiing�en.isj.a.
^ittebercojtfenbeiieimn. 70 g 82. g 87. m 90. d.
�looftfbjceroft ©ooft ptj'ne fiillen. 16. g 69.a 71. a
73. c 82. b h 89. k 90. d 98. a too. f g 102. c 171. k
to7-ghi. �^ooft pgne tomenbe ban bjonr&enfcpap. t6. b,
«jooftf ujeet tomenoe ban toube. t6 i. ^oofoen Ut mute 3eren cp yebben. 26. p. ^oe|�engenefen.t9.t84. C32.172.073.074, f 8? Im89-n9^.g 100. c68.e22i.c69,g,
�^oeft bmi jongbeeinberiS.75. e. �loefr oie betoubert t�. 93. h 99. f 221, e, ^eeft ban febapen, 86. c. ^oniglj bi��illeren. 173, h. ��upbetigoept ban cojtf en benemen. 100. c, heupen pgne, 23. d. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F�ng"nbettmetifcBenqurjtttiaec&en. to�.fttt. g
It4.kt4t.ct7t. kl 172. e 17;. h 175. a 20a. gl3l.d 34.f51. a52.h72.f76.c77.e81. f 82.iiai4�. a8j. ac86. d89. b9Z, g98. h 239. h. ^enpn Der (jettes qwgtmaethefi, 239. h. jfentm ban campernoillenqugt maec&en, 72. h. �oo. df
jfenijn ban pabbenqugtmaet&en. 8?. e.
�fen�nige�iccen boo�en, 100, g h v. jfenintgUegDeetmenberjag�en. »5» b H'. c 141.d.
;fen�nigge�ocbtenbeiiemni. 85. h. jftftet� gbenefeu. 8t. g 83. d87.c 90» d9t,fi64. be 165. g.
JPifieliS ban beoogen gDenefen. 175. h. jr�t/eengSjefbjiltufftSjcii oen bsnghf t�. 91. g. 3tle�ec-3Qn p�ne berfoetenen�cte �ulpe ramen ban elle fooiten. 88. d 97. g 98. g 7t. d 23. c h 84.
h 87,h 173. k 205. e 2 59. h 68. c 163. e,
jPlautotgbqu�an betten beteren. 93- h 102. n,
J* �upmen boen Joffen. 83, c.
� lupt op Deinen betoaren boo| bog^els".74 g.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G*Mfutgt qwfjtmafien enbe ggenefnt. 20. o 46, e
52. h 71. ha7�. b77.e 80. b84.fi 85. h 106, bi73.l33/r22t.d, <#ecl &apzmaectoi.t48. n 106. c 164. d. f |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4&eraec&tfteben be�oebeo. 17. n 16. h 78. f96. h too. � jStoenbigBe quetfueren gei;efen.2y. c d 87.
|
� a,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f i7t.k. I ^gnmeiibioDegDeboifieiiiEoeti^o.e.
<^�efiti)tber(�e«fien.t7.d46.v52.b69.g(�9 b7i. ^nftammatiebanlongbei'/pleunggubeeojtfeii,
a8t a82.bioo.ftot, f171. n172.cgi75.fg. j 94. g.
^mmmtpt gj�enefen.23. b 84. h 87. a 89. d h i 3tuiu t«maetReti. t9°, d.
90. d 97,e 103. a to8. m i3t,c 164, f, #ggfi««l�a5 Eoot i0 bemoeien, 24. <*
«a U§ Helen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
laifliiiBaTTiinii��
|
l*TTMITiimmi --T1M m»»*..
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'B!!! ■Bill!!' 111 � ■IfflWMnBBIIBW
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cranckheden Rcgifter
|
||||||||||||||
|
«©ncupiDep�t/ bertaccFien totDp�apen. 70. «103.«
248. n.
«©iicupfDept beletten. 96. h.
�>ogpen gebietten/oogoenbic loopen. 17.190, d 36«
v87.e.
<©ogenbte root enbe bteng�3pn beteren. 17. * 89.1c
9o.ci7j,ct78.g7t.d.
�>ogen bacr touplmis tntsuptuieeren. 17. a. ©ogen bie gcflagcti5tjn/ bit tootljept oft blaeulKpbt gene�euoft benemeti. i7.b36. x.
«©ogljenDie rooae blcc&en fjebben/ ombietetoccbjg* ben. 17 o.
<©ogen tjtttige gcf�JtUen berbjgben. 17.0. «©ogenDietrauen,i7.e. «©ogen fcDelUn benemen. 82. eg90. a 32.f 175. � »76. a.
«©ogen fcfjemelen benemen. 18. h 37. b 8t. a, i <©ogentoorht!cl)ept. 205. e. | <©ogen fupbeten Dan De nutte tolet�ten. 233. b, <©ojen pgne benemen. 18. i 69. g 72. h. <©ozen rupfj�ijtnge etiDe tupunge benemen. 73, c 77, c88.f 150.b46.di4,f.
<©ojenDteftoecen.88.e.
«©ojen�jojmencft anDergljebtertenboen upttomen
enbe fteiuen. 206. f.
<©ube ujonben enbe tioo�t fefiere quetfuren enbe ftpe* ringegeiiefen.92,g93.g.
<©ffen / tjaer ficruten 31)» tif^ete�entin bter-cn-toeet* tigh beelen / be eeme�ien oaes tegenjs belgljen tn't
44.blae�t,
P.
|
||||||||||||||
|
*K.
|
||||||||||||||
|
K<�Iengotgel�ii.69.c.
�a!UUer«c�tigtjei�Je�fn8Dc.84,c. �iaiebeujaren oaubc�er�en.8 7. l. ludjcii ban rojreii aDem.Jboecut in be H. Q�e|?cn«, i�.u'Ul)iclc».^oec6t iti be C L.
LfllmmtgDepbt g&enefen. 17. o 76. h 90, h 97.g,
iUsmje^oerftf melaetljjept. H«i f tuait maken. 190 d. 3LeuDenpgne9eIjJeti,74. h77,c78, h8t.d83.b84.
ei7i.k,
KLcUer ggebrehen cube berf�opfljepbt. 20. m 74. h 7�.g77.e gy.h86.fc ioo,fi2t.a.
Hcttcr toewoeien. 20. n. %iwt WtslctrF«n.85.e. ILucUfet�cnsn gSenefen toantoetbrantf�epf. t64.a. SLongjjec ol�ebcect�en. 85. c86,f"93. h97. eyyj 100. g,
iLdnglje�fuc�ugljs Delpen»4o. b 148.0 68, e 204. dz2t.e.
1LoopEr.t!efcGgt!Ui7«tio7. i 171.C Hoopenbe3�teii.92.g. ILoo�toft au�er uiftrumewen upt toonbenboenco* men. 15-b.
Hoop be� ranitrganrr, .�oeent b . bupc&loop. Hupfcnenoe neten booen. 26.x 7^74. d87,a 99. »07. h»
M.
Ml�g�en gtjebre&en enbe pijnen. 20. i 76. a 98 b°
to6. f to9,a no. f tua ttf.k H2,et75.k "Mb. jBagbe quetfueren.HS.c
IBagf�en bcrccutljepDt, 7 6. a 171. k,
jiB.�gucn uetf�etcl�en. 92. g too. d tot. a b d.
f�uen�fionDeu ban mouttmi �cttuecbetu 22. m 7t. a
74. h.76. a8i.ctoo.cgf to7.kit6.nt47,k
t7t pV72. e 175.11203. c78.f8i.c 83 c 85, e
86. he f87. bhrn 89. ab hm 1190. 394,96.0
98. b99. fh bioo. htoi.ch77.f.
IBaent���iiDeuooen cp�oubjen cnDe floppen. 70,0
82. h 85. b c 88. e90. d to6. b 243. b* JBai;b8lnf«Hepcoasti�!:{)!tt0/�etcoelen.�2.v,
IBanbtli�cb t'aet GpDoutoer.,69, a 76. a,
jlf�afeiengtFnefen. 76,0.
JtSemotte i}erfiew6en.io2.mt7i.k.
JEcffeii en�efuceerDen ija«niaSseii.77.d.
iif�elaetfhept gficnefen. 86. e 163.6164. b.
jf�etantolncne �umeuren toert� nemen. 94. f.
51©iItfut!jng!)e�eIpen.2o. q77. e84.da36,f
loo. h.
jBtfbailen tjan binberen beletten. 8y. a b,
jBof�langpe foet!)ou�en.78.f.
IBof�en toerorijtoni. 89. g.
.fBonoen gfjebre&en. &oec6tfbotlling{)ebe0mont0.
IBupfener.be ratten baDen.178, f.
N.
N<©li me tangere gBenefen.25. k 91, f92. g.
165. g. gieren bietoerf�opt 3tjn openen,76. f. Jatefenbemafaetl.78.g, O.
fHk'f�er boen gftetoen. ^octBt B. braecBen.
^«©ntf�e&iiiB�e *wn l»onbenbejwtmuo7.u |
||||||||||||||
|
P�fm"cntiaIecojtfen.84.b.
^emlentialcpt�oiitUeigoff gef�oillen. S4.c8�« g�6. f939. ^)oec6t noci) Dies nasboojDepefie
prejerbatof.
#cecuequetfuienopbe rugge genefen, 8 tg. ideeroen tuojmeu quijt maec�e» / cft ban ben tojtw� afemgenefen. 85, c 201. f.
heetten bempigliept.86. e. C�eerlen (acBc taacclien. 115.f- ^afumeer.l«atcr0 �tbstfrije. 176. d, |)ee�ben ficc&tenjnn afptefceiu ui t'fefltqFlber�tanbe mct3iji!ercmectenbKtbo!gen0in't57. bia�t.
i&ffen�e nwkJti.^pectin De \v.�©atei; boe» maften* pnl-pfersoftau�ec tnfirumentenuptroonbeu boen tomen. 82 h.
feline Der bjouunnbojflcn. 92^99. b. §�«e ban alle 3(otvctupjen enbe leben comenbe torn touDe. 93.g92.g163. ad.
^ijne ban oen ^oufoetomenbebantebeelDjtntBen. 9�. g.
�9i)ne enbe f�ettfctzn inbejgtse. 9^. c
|
||||||||||||||
|
^jjneafemmabcn. 100 c.
Cojtboif�igijepf.
pnnetnDeDeunen. 10'. c b. |
^oetiitbocjtgtnbeC.
^oet�tao�t�SfabeC. |
|||||||||||||
|
�rimpkigf)e.
lagnctn Den bnpc& fitKen.92. g 175.3221. d.^oec�t tnDeB.Bup&pnnc.
fleurisflijenefeii, 19« x83. b87.fg2o6,gt4t.c 221. b.
#letfeen upt Itintoact boen. t6.4.d. faiecben upt Slceren boen. 71. d. fE>ope!rie oft bal'enbe 3icti�te genefen. 100. f. ^oet&6 in be v. ©allen�e.'&c
^ocr&ens ban Ulepne &tnberen boen uptccmen.76.le itt. h.
^ocBen genefen. 85. e 89, b 164. e. §jeferbatib«Jboof #efie. i5.a7o.f7i.a7?,cSi.f 82.h83. b84.abc8f.acdgk89. bc9�,eiooe
Ctot.hto2.b235.hti4.kmgi7i,dl.
fiitteheiioeiiDepiw^iiensJUanbepocylsen^berbig"
Den, 24. p. «aaetfa*
|
||||||||||||||
|
Cranckheden Regifter
! �>poutoenbe mattften. 76 c 82. g to6. d 10;. g,
»72. e.
.�poutoen beletten, 20, k 85. a 090, d98. aioi
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
a
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
f^�etfuren allertep oubeenbe toesffcBe, 24. v 86.
«f�utt'urea Die ttitoenbtcl) 3tjn. 25.cd 95. a.
«fucilami binnen t'itt�aem ban �allcn.Bj. a8�.c
vJ&uetfimn�anDetmeu. 108, m.
«f�uetfuren op De beenen. 77. f. «igMJetfttmbe. vv,
Woubm.
«©ueffuten banbeeften / pcerDenenbeBoepen.92. g. <©uabefUieringf)enboenbioogDen.86, e 87, e 91.*. 17 .dyo.f.
<�uabe fujenngeaen be ntufegenefen, 87,1, <©tiaetfeer genefen, 205. e. «tf�uaoe | lucriti ge op Debojfh 205. e. <&m�e ftueitnge ban be poesen. 85, e 107, k 164. e. ^Hflbe locateti yan De pefie, 100, f, R.
Raiferngeber�jijben. t6 k5t.a72.f.
«Safenbeljonuen enDe anber gije; immbttttnte gfteuefen. 82- a8}. f84. c86. c87.f92.g98.a
147.1148. n.
©tmpelupt tjet aeiiftcfit enbe Banbenbetbr�beia. 19. f8�.d.
Bootljept oan ben aenficln berbjijben. 17. q 92. g. �ootfjept ban Den aenfit�t ban �ttte comen�e. «07, kllf.k 272.f "75-d.
�oofe enoe roooe pletsen tn'taenfttuf.86. d 179, j. idoooe bloebt �an be bjoutoen. 109. a 149. t>. Jftootiueitfoengene|"en.2i.t52.h53.a7o,e72.al3o b81.g83.f8f.h8o.f88.cei49.b239.ln
Qoo�e ramecgant». 37. c 83, da 235. h 149, b 143. bl^S.b,
�upfen benemen. 20. h.
�upDigliept genefen, ui. btif.k 164,b.
$imth oie men �etloojen geeft Uieoetooen tomen.
}02.a.
|
a 172, e.
«j�pjoeten beebjgben, 82. d84.c87.k97. bemh
115.k.
openen genefen. 2». b c 73. c 32, f 86. d 87. d 89.f 9». f 206 g 164. f.
,<8>panntnge�a�i5enuen.85. f90.a ^pjaet&e oooj g�eraetai�eue uetloojen / toeoer boen comen.86, dio2.m
&pctn Dat gefouten i<3 bertoaten boo; tnojnten. 81 h «j�pltnrerjs/oojeng/ enbe DietgelntBewptDen lirBaem boen tomen-87. h 102, o
.�guinantia 19.d53.a90, d99 g 46.0 ,$>reen Dec blafen / nieren enoe leuerg- 21. d 108 n 142.di45. h 171.klb 175. blop202. h 241. a
243 b32.p46.cf2.h7i. h76.g77.c78. f83.
bfad84.e$5. de 89. ge 87.hn88-d 89 abe.
I02. i 103.1.
«�teet&en ban ^offfelen/^yinnen/ 2Spe 11/ S0efpeti/ ,�c{jo;pioenen/ enDeDiergelgtae. 46. f72. e h 78.
f8l. d99.e8z.a83.f95.dy6.e,
.�teerluen inDcrjUOe. 96, e. ^>ttnfnenDena[emoft monct benemen. 73 h 82. a: 69 g f.
^)turang�egBenefen. 83. d 86. e 87,691, f107, k 171. d.
«jtuneringe Deo monDtg. 82. b 83. d 85. h 90. d 96
f145. i 148.m 171. d 175. i,
�tijertngeaeuDeneufe. 871.
js>bjei;inge aen't fonbament. 46. d 206. JbUieuuge aen't maemntfebept. 46. f. j�toertnge�anDepotBen.85. e25,a. J>�jertuge ban De bojfi:. 205. e. J>U)etenDeboiftenbaiii3;ouU)en. 20, g. ^>ujectugDenDieguaeDtom genefen jyu. 25.g81. g 82. e.
^uierenDemaHen.i7i,a. ���jerinaUe oiiDer be aitine / oft aen be fiele. »7. f. 82. f.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
^jtoeringe ontrent beoogen. 18. n 99. e 2of. e.
s��jeringe ban �ettant bleeftf). 233,eu4«». ' ^�oertiig�e bet meten enoe blafen. 148.0173, l |
|||||||||||||||||||||||||||
|
s.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
S«©uttaatcrtoerfcBenDefoetmaecBeii. 17?. h;
jDanfeopfpnfe te manen. 99.d. ^bee�ig!)�pDt aeu oe Umus enDe aen't aeufit�t genefen. 24. °.
^>eectgl)cp&t oft ftBurfi�ept aen ben fcoofoe genefen. 107. h 87.e.
.J&eerisSjaengef�rlJt. 89. k 179. i.
^mtggeben Die qualijCB genefen �Jilien. 53. a 74.I1.
64.3.
i§Kt)UTftig�ept genefen. 82. be 26. n 84. e 91^92. g93. C96.C 26. n. t�4.eabcd.
^c�dieii ban De uogen: j�oetkt «©ogen.
Sciatica / spetti Der beupe, 22. d 29. a 46. f76.
h78.f82.dg85.d 86. b9o.a�2.g98.cioo.b
107.k. �ccofula enbe amier gef to��en Daer Barblfl�ept bet'
mojuien.95-a*o3 f.
�>euuen oicgeplet�t 3511 genefen. 23. e. Jicnueii Die g�efitfienoftgpefooiiaien 5dnggen«fen. 23. fg.
^>p�e- pijnc genefen. 83. h 85. d 87. f. Retateti ban be �onften genefen, 235. g, gieten te Doen fterbe,ti. 251. ^>lapenbemaetBen. »7.m�9.378, g96,hio3,f 234X
^lapenbefietftten te beteren. t61. ^>lnmtgl)eptfcn be Beele benemen. 140. b. ^lang�enupt��smenft�enlitljaeniquBtmaetBen. 26 f.
^n�Dtng�e ban ptfle, 108, n 100, f219.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
T.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
T'Sfinbtfbjeer ofttanbt p�ne genefen. 18. o 71.374
f 76. g h 78.f 82. b 85. a h 88.a I02, a k 105. a 1106. e m. h 17t. kmp i73,h.
�ai toen ban tlepne mnberen boen boaffen enbe groep *
en. 143. b.
'�Tan Den Doen Herben enbe uptbalien. 82. c. ^Cantbleeft�fupberen. 99. a 145.1. 'cCant�leei'cl) becfigben enoe balt ma&en, 80. b. ^an ben guaben reuen benemen. 19, p. ^anbenupt-etlnge beletten. 19. q. kantien toit mahen. 19. p 320.8 / c, 'SanbenDielotetenbalt i»iabe.-i. 18.0. degens eenen flato op'* Dooft. 95 g. d'ct�inogebansenuen. 90.3. .�oecStboojosmDg S. ^enuen: enbe tn be z. genuen.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
V.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
\738!lenbeftetfiten begoeben enbe ggenefen. 17. P
v 83. ^85. e86. d89- 067. e68. cioo, fg 142 di7i. gkt7j. hi74, ni76. 601233. e. 46 d, ©erbiantfjept genefen. 32. g i 73. b 86. b 87. d c 88.
| b9l.f97.bd2o6,g26,m|o7,h68,c. ©«fft8«
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Il II
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ri Tinn�
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Ti�m^^m�^y^-mr-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Cranckheden Rcgifter
|
||||||||||||
|
©jouwen twoe�erbfe gefottcBen i� Belgen. 22 p»
©}ou�jenmoeDecop(rootcnb�Iet�C!!,22. o 84^85. �93-h-
©jouwen moeber fupberen en�e t$ptitQDciu 76. h.
tot. ch.
©louwen n�oebEt beij�ercfeen. 99. a io2.k,
W.
y; \7�SterfufDtigc generen. 20 p 73. b 78. f 8z.g
V » 8y.ef17.h88.f89.g9j. h97.ciou,h lot, g 107 g 1 ito.m 117.1 231.d,
1©atcrac&� tgpe «iDe fteamattctique fjmt.eucen qntjt
maften, 94. f. �©atec �oen inaUen. 21, e 33.T70.C 75. d 76-377.6
78.h8l.de82.ch83.cd ef85.d = f86. bcg87 bhim89. na9o. 899, ebtot, g'02- �107. k, toS.n 150. e 171. a 172. e 239. h 77.f Z2l-d 32, b Wattt KQtnfl Wille malien beleden- 2t g.
H9ater te o�ecbloeo�g� malien ftoppeu. 8f.e.
WatttDat fhneitt weber goe�t maften 77 c.
Hoeren aeu't uc|)aemDoe:/ftijepDen.25 e.
©eren aen De boften enbe ftatiben betDjgben, 97, d.
X�eec�utpfcubaen fierben. 8t.
3©iitenbloet bau bebjouwen froppen.69. a 85. b 86
g 88.C 89.1*196. b h 106 b io9.a 141.C 149^233.6
Wih bier geuefeu. 1.17,0 86. d 87.d as.e 89.k 91. f,
TOittc bletften Dee aenfic�ttf ersbe Deja lit�aeuig, 73.^
164. a. SDtuben boen lofTen. 99. h to 1. d e f.
3®�n bewaren�at ftp niet fup| eu wojbt. 72. h.
�Bgn bttumn ofier geen water in .0.107. h 144, g4
'iBtttcn ��gn root matten. 96, b.
1®ojinen ban jongfte Utn�e�en Dooben cnbe qufjt ma-
ften / Defgelrif &r oocb ban groote Ite�en, 21. a 7 2. a 74.f76.he8t.e83.b84.b85.gc86.c87.h89. beh 90. a 92. g 97. c 98. b 399. h 100.d e 102.1 to5.a 203. c to6,e 173.h 175. kn 24t. a 68.e 22« a 239. h. �©onDengenefen.83.d84.afgh86.eh87.ade8t
e90.ad9t. f92.g92 . g 96. ce 97. e 23t. c log»
m 117. o 70. f164- f.
�©onDE ban Den fooofae genefen. 84. e. �©jatten betbjgben. 15. i 8 2. e 86. d f, I8iat�enbanj3eer�en.92.g. , �l0t�allEnDe0ftapi0beletteii,io3.a
©uplenbe �olleftoeringe genefen. 97c, Z
ZCnuenprjne enbeboojta�aergriefyeBen beteren
eii�eg�enefen.�3.egf8f<f9o.a99.ato2,niAg oi73.ht72.et63.ad22t.d. *■
|
||||||||||||
|
^OetfclbOOJtgHl&e
|
||||||||||||
|
©ecficBe �Jonticn gcnefcn. a 4., t
|
||||||||||||
|
�jon�en cnDe Q. 4&uet|"ureu-
©enuntgOe Campernoiflen gf)egeten fybbtu. 16. a. ^oECt in ee F. f enrjn/cnDec.Caropernoillen,
©erft�pte k�es. 20. m. .Sioert LlleOE�. ©erf�opie icbct, m�te eudclciiQE openen. s6.f Sy.b 88.f89.a90.ab 102. mioy Iio9.cdt71.013t.
d. ^)oect uo�jsp L letjet/ M uuite/L longe &c.
©erctompen jenueti en�e lcDcu �encfen. 85. f 102* n. ©erftoptoept'ban DemwenDtge leDen. 84. f, ©erinoeti^pt beteren. »02. c 190. d, ©erloo|enreucfe.to2.a. ©erroutuept ban�entioof�e. 99. e. ©erouDetbtn fcoeft. 205.092. h.^oernt iJoef�» ©erWjongen jotnttutentlelpen, 85.f205 e. ©ergsf;: ^oettiuF, jpenrjn. ©e�een�eonbetmogtjen uipDen mager enbe tenger malien, to7.gi7j.k.
©tfFc�etibaugen. 192. e. ©tfjctten fiechteu. ?<. a 192.fi. ©toet ban de bjouWen floppen» 8f. a b 22.1 m, ©IeriiEn en putten banbeclepnepotrJiengflJieiKfen. H-P-
©letnen tipt bet aenfit�t berb$8ben, 32.1x177,080. b8ue97.bl7,v.
©leefet) fon&ei beberben bewaren. 99. h. ©leerdjUc&relijrtt mojWe Doen fiebeu, 87. m, ©loepen Doen fierben. 190. d. ©iiegetitntiernuggftenuerDjgben 100. d. ©ooj- tenencn ban Dieren trjt/ ooiloge enbe ban f�ecf» ten teaenmett�en. 2 ? 3. e.
©joitajenbeguacmm�fenom teoiufangflen, 99. e 101. eio2.1.
©jou�enbrelfotBiS boen |)ebben, »9.e77.e83,h.
toi. a bf�8. c.
©putten biKt�ibaer nta�en, 33, r 37, a 108, m 22,k
99.aiot. e,
©jouwen �aer maen tf�on�� bertoecften.22 n.^oect
in De m. IBaen'fron�cn.
©jouwen ftaer foctj Doen berbjoogen, 19. f. ©jouWen arbept boojDereu/ en�c lit�teUjt& boen ba> ren,74.h77.c8t.cd86.gb83.c97.otoo,h,
to2 o i$o. o 172. e 139. h 94. e h. ©jouwen Die gewoon 5gn booj Baten tfjt te bari .ai f.
©loutuenDe J>ecuiiDiuaoft nageboorten boen booj* comen. 23. V83.C lot.h.
©jouWenna&eenftelpen. 2t.x7t. a73.ct6ta. ©jouwen Doo&e bjurftt qunt maften.87.I1 89,h n 90 a�6.c. ^>oetbtbooit0mbeD. t©oobebjurftten.
©jouwen moeoecbteoutfielt t�naer �et baren. 23. a 201. h 76. a.
©jouwen moebetbie toetst .0,22, q. |
||||||||||||
|
.FINIS.
|
||||||||||||
|
TotdenLefer,
|
||||||||||||
|
V4&�IW mmtfybp 13. %. regeeen te foeeften airulrr n ban boen fai
31UV foo m been (etter alisi m D'anbet : Wmt mm mi rottiti jbru eemge bjo^ben ban fietsten becanbett oft btb crteectibp erempel bjonbenbp quetfttten/fc�ucfttsoepbtbp crautDagie/ becgift fin bendn/enbe btccgeltitUe beefftgcfijrlieristr�ti ooclt beuiefen mit bphtt �legtQec/enbe ban been lettec tot banbe� u fender. ftetmebe W( %. en�eaneEieHje&bet*ben^eerebebelenbe/bibbeti#
de mtmatbepbt m bant�ete nemen. |
||||||||||||