|
ir
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
OóZ Uffa '
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ojy'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
DE
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
VELT-BOVV
opre
iLanM^tnmiìgt)tì
31nöouöe«ï5e eene t ecgte voel fce&elttagc eenes
$of0 u öouuicn : Cnipùt-gûbenenDt ƒ cupt-öotjen tg
maecsen : atoee{ianDeöomen te planten: ffipenteijouDen: tefciiiilleren ?
üeemoen/ünüerö itfi flaenDe tuatmn te mafeen/ «noe bie t e onber jjoa»
Den; 'iDificöen te Daugen^tbetlant te toinnen: T© tjnpesDen ie
oeffeneu: jBebicmale tognen teberepben:#arc Dooi ttrtlbe
2Bee|ïen te maten :jÉufpbeus W ï©olue- jatfit.
gilles btfcb reven van M> Kaerle Stevens, ende M. /an Libaut, Bey m
dt Dottoren inde tJWedicifne, Ende nu vermeerdert door den ïïrelgbt, leerde» Heer iJHelchior SebizJM Silefius der Artfenej Doïïoor. Int omflaendefes bladts hebt ghy deninhoudt de(c»r" - V/ ïh fi
Boccks in't kort. ijf |
|||||||||||||||||||||||||||
|
W
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
u
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
y'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
tl'*'
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
J.I-T
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Tot Amstelredam,
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
I0ÛÛ2 Hendrick Laurenfz. ©oecfc-UettOOptt op't l&Mtt in't £#JÏff-Ö0f C&
,1.ti.no.Vl,DCoXXVIIft
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ì
|
||||||||||||
|
3 ST. 4°
|
||||||||||||
|
\ in S / Ù 'f f
, ù
|
||||||||||||
|
f ri
|
||||||||||||
|
c
|
Uhm ^rth l4i60>
|
|||||||||||
|
Kaerle Stevens en Ian Libaut.
De velt-bow ofte landt-winninghe. Amstelredam 1627.
|
||||||||||
|
Een zeldzame uitgave van een populair werk over het landleven
in al zijn facetten. Zeer uiteenlopende onderwerpen die voor de praktijk van het leven op het land van belang waren, komen aan de orde: volksgeneeskunde en volksdiergeneeskunde, kruid- kunde, tuinaanleg, wijnmaken, distilleren, het houden van bijen, vissen, het jagen op wolven enz. De twee werken die eraan ten grondslag liggen zijn Praedium
rusticum van Charles Estienne en Maison rustique van Jean Tiebaut. Gekocht bij A.L. van Gendt, februari 1976.
|
||||||||||
|
IN defen leften druck der Landt-winninghen, wordt verhaelt al wat van
noode mach wefen om een Hoeve te bouwen: De veranderinghen ende verfeheydenhcden des tijts te vpprfìen ? Den omloop ende de cracbten dee Sonnen ende Manen aengaende de landibpuvvinghe te verttaeri: De crancke arbeyders te ghenefçjv, àMty ghedierteende ghevoghelte te voeden ende te ohenefen; Warmoes.hoven, Çruyt hoven ende Fruyt-hoven te makeiv Gran- aie. booraen,atrpen-bopme^ ende ande^^ te houden:Copferven te maken, vruchten, bloemen, wortelen ende fchpiflèn
te cpnfijten : Honich ende was te bereyden, allerley oeft boomen te planten, enten enheylen,cider, appeldranc,peyrdranc/orbendranc,endeoliën te makè, wateren ende oliën oft quimefTencien van alle materien den Landt-lieden die- nende tediftilleren,mct veel fîgueren van Alembicken oft helmen tot dUtilla- cie der felver,den fpinnende Zij -worm te onderhouden,bemden, vij vers,endc flaende wateren te maken ende cc onderhouden, viltchen te vanghcn,om met een ftroohalm inde hantdeure vaneen dach te weten,noch een ïnftruclieota landtte meten, acker.landt te winnen ende te bouwen, broodt te backen, Paftev-gheback te maecken, bier te brouwen, Wijngaerden te oeffenen, Medicinale wijnen te bereyden, Allerley houdt te planten, Warande, Reyghe- ïije, endeparek vpor de wilde beeften te maecken,midtfgaders den wpIvco *aC|iicr is noeh op een nieuw by gheypechteen Boecxken van de Intinghe,
Met noch een breedt Regiftcr om alles bcquamelijcken te vinden. |
||||
|
HET EERSTE BOECK
ait htï iÉoebtn,
|
|||||||||||||
|
XT ^»n;»r(>mn lanrff winninerhe ifulcBenpiaetfe/sliSmenfcuöeraogetUMnöen/enbeBfeÏ
|
|||||||||||||
|
Van wat maniere van landt-wnmngne
|
alM men toel fouöe biefen enbe oaer lullen top boutoen
|
||||||||||||
|
biet nact fai gheleeit vvordcn
cap. r.
v re ban ï&upfen te boutoen enbe te t tm»
Jmeren/ bte top Jjeben-baegss eBebnipc /hen/ tot toootunge enbe tufte oer inen- 'fctjen/ ntetbebonbetuntoojbt ober een w¥u. v te bomen met be maniere ban ben <©u« bers: alfo (ten top bat niet alleen b e Sanb-netuige groo- telncbberanberteiibeber|cbüt/ nabenaettbau beton* trepen/ gronbenenbe gbelegetubept ber plaetfen/ baer fp gelegen 3p: maer bat ootbbe fpjabeu/ bleeberen en Bettoetcfe-gftetuptB/beraiibertenoeberftBepbentebi alle lanben/toelcben niet tegenfiaenbe/ 5p top bejS niet teiiuuofqualicberberfienenöegbefioffeert / ban onfe l^oojfaun. «©aetbooj mogfjentop mereben/ bat onfe maniere ban lanb-tietinge ober een bomt met be lanbt* ïictmgeoer «©uûersv toeltb iô/ telebenbpbebuicBten ber aetben/bie topgeotffctiten befaept bebbetn Waeu om mpgijebocfjt |)eeft/battetban gBeenentiooöeeitté/ geöeelph te ftaen op bet beifcbil ban be ianbtoinmnge ber ©uöers bic ben gbeteguleett bebbeu nae bet lanbt baer fp gijetoooîurjçbben/ üanbe toiltbeeen jegBelijtb eenbefotiber maniere ban lebenljabbet 2Soben bien om battiteli bent fouöe boegen na be maniere ban be Heben/ foo tft alttjts begetooonte getoeeft/ batmen fjemfcBic te na be maniere tmn ben lanbe/fonber 3ijn Bette foo feet i c ftellen beurt lefen ban be oube boetben/ of booj te feer orootc tu neuf Ijepbt ( toeltb bebeberffeniffe té banbe goebe geefien enbe bloecbe betftatiben)op fo teel nieutoe manieren ban timmeren/ achertn/ fnje&enenbefrBjij* bei!.ïtDant DOojfttlciie nitbbeten/alp men meent be bin* nBeu te reformeren / for.ber bie bolcomeliicfe te bennen of re toeten/foo témetibtcbtoilfi ooifoecbe/ batbefeloe berloren toojben en te mere gaen. SDaetom en fuit gfjp u niet bectooiiberen/tft bat betimmetagie enbe lanbne' riiigbe ban onfe Ijoeben/ liter te lanbe niet gbeljeelen té gelurb beottöers öe&ben gebabt. ïöantonfe mepninge t!S(acrjterbolgenbefjetgl)emeenfp?eecb-tooo?t/batmen moet keren be oube manieren/ enbe boen gelticbmen tut boet) tt te otibertofjfenen teleeten/ be miobelen om een ï^oebe ofte ILanb-buuö alfo te ftellen enbe te onberbou* ben/ enbe alfo lattbtoiinimgBêteboen/ baer bp een goet ijupfmati enbe allefpn bupfgefm/ met pjofijt enbe gbe* totnmotfjtegbeboet enbe onberfjonben toojben : enbe baerom too?t bat lanbt toinninge gfjenoemt : toant baer en té geen bnuk ba? bon JBeeftermeer toittntngeftfbe pjoftitss bp brengbt/ ban een lanbt bat toel gjjeboutoet/ etiberebelgtb onberfiouben toojt. Het bevvorp vant ghene dat hier naer fai be-
fchreven worden, CAP. II, V<®ni een gftebentbemffê ertoe atëeenwatilm bet
ojbtnantiett ban onfe lattbttofiiningBe/ fo fullen top tt bc»? oogben leggBen/e en lanbt oft belt/ tjöeUgen o# |
|||||||||||||
|
nbet otittootfabeintbe bofteu/eeu bup$ met 3pen toe
eboo}ten/ fulcfefi oft feev na (booj oen ep|rb banonfen ijt) até be goebe «Hatoin ;nu iloomftbe iauotoiuntncje efcBreben beeft boo?3pen tyt; baer iup fpjeben fullen an ben ftaet enbe offi< ie ban oen J&oebenaer oft $acrj # ee/ ban 3ijn Bupfbjou toe/ ban 51)11 Bolt/ ban't bee/ ban et gebogelie/ enbe ban anbetbiergbelijtbeoutgljeu. €>p b'een 3pbe ban befen bupfe/retbt int «©often/ful»
en top fielten op b'een oo}bt ben 3uDneriu-nioe{$-bofy eltbeop banbec 5pbebaii3tjngroepenbïBagefaltjeb' en 3ijneii betju0 3©pgaerbt/ met be brupben bie ben upj e ban nooöe 5p / toaer bat to p oacb niet en fullen ergeten bemebitinatebrupben. <£n boojté tot meer* et pjofót/faffraen/baetbeu/toeebt/mee enbe bla0/ten are bat gbplieber bobt befe Dingen te toinnen op een lacbbelt/ metbefomer-bjucBiett. «8pb'anbet3pbe/ ullentopmabenben fcrupt-öofbanfejjoouebloemen n toel- rietbenbebtupben/ met 3011 citaten en partben ftbebben/bertiertmetbeeliutianbftbebsomeii. 4Bp 'aubec 3 rjbe bau ber bagen/ fullen top faepen eti fetteu e potagien/al0 erteti/ boonen en anbet foo jtcn ban bec elncbe b;utgten: enbe oocb meloenen/tatooerben/ton* ommer s/attifotben en betgeltjtbe meer anbere b:uD- en : enbe baer fullen top ootbfcb?pbeu ban be 2&epetn 5Sa be ï|oeben fullen top boutoen ben SSoomgaer bt/
ft frurt.jjof/enbe baer fullen top ftellen beplaetfe ban e jongbe plantfoenen om bk te betplanten / enbe oocb; m te griffieti. 3Daer nae betbiercante ban be boltoaf* ene boomen bie berplant 3tjtt/ toaer bat top ootb fullen cöjpben ban 30be-toomieti/ enbe ban toateten enbe o* Ipen rebiftiUeren/ enappel-b^antb temabcn. j^a öenrBoomgaert aen een blepnbeecrbeti/fuflé top
jbineren en fiellen/beti beemt oft toepbe ban öetbee/eri aee rontfomme Bet toiffen bout/be olmboomé/bet el» en-fiout/enbe be toiIgen-boomen:efi ober b'anber 5ijbe ullen top ftellen bé bifcDput of bpber/baer na be groo« ebeemben/boo} bep)obifieettbe renten ban bendeere, Cufftben ^tipbt enbe JBoojbt/ fullen top fiellen bet
3aep-lanb om graen te 3aepeu/en tracteren boe bat men bie fai meten /oeffenen en boutoen: enbe tuat poger cu be boocbie/balf optöangenbanben beubel/en öalf bob- ben op be boocf)te / op be 3bbe bK meeft 3uptft-toaert0 ftrecltt/ fullen top planten ben ï©tjngaert/ enbefeggen Boe bat men bien regeren enbe oeffenen fat / oocb teeren ben 1© tjn perffen/ met be maniere ban gBemeene enbe mebitinale toijnen te maben- ^CuffcBen JBoojben enbeïDeften fullen top ftellen enbe
maben be 1©aeraube/ «peen anber betgBfbenoftbeu* belben: enbe toat Booger planten enbe ojbineren t'bofcö ban opgaenöeBout/ enbe oocb bant febtsr-boubt/ enbe baer en tufftben enfullen top niet bergeten/t'gBene bat bient tot Bet Boutoen ban ben Boute/ en regeren ban be boffcBcn. ï©pfullenbec ootb mentiemaecben ban Bet pareb booj be toilbe beefien / ban Bet jagBen ban bien/ maer met Boue tooojöen (toant teniö niet ban noobe/ bat een goet ^upfmansönsn tptberfln'temet jagben) ootb banbe plaetfe baee öepgBetfS enbe anbece toil« be ©ogBelenBaec ontBouben. 'STen laetften fullen top beftÖiPbïnsnïBoiteSimenieïBban öogel^tebangen,, |
|||||||||||||
|
9 Ö ^"^
|
|||||||||||||
|
Het ï. Boeck
|
||||||||
|
::<
|
||||||||
|
bat bie alfe boimaetit{)eben fiabbe/ bit men foube mo-
gen in een belt begoten of bjeti|tfjen/notfttai:0 ifi bat be locljt quaet enongefonti0/ 'tfoubeeengrootebtoaef« Sjept 3ijn/ bod enbt arbept baer aen te ftangften. IDant toaer men w m eenparttft perm'm 1 ban jterli teojDen of fierben / baer en to met allecné 'tylutben ban be bpici)* ten/ maerootb'tleben banbeatbepbtv0aitpbi0inpe< rijcbtl/ of om beter te ('eggen/ be Doubt 10 baer feberbee ban ijet pjoftjt. ©aeroiu foo moei men (mbien moge< 1 ucb t0) ten plaetfe btefen/ Die berte ban maraffrhen cü ban beu oeber bec 3ce gijtlegfteu 10 / enbe toaer neri) be ^upbe/ ttoeft bc jBoojbe/tioct) anbere becgbelncüefoj* gbclncbe totuben gemeenlut b blafcii/ enbe bie oor ft met gcfieelentg tegen bet s upoe of jSoojfce gelegen/ maer fotiberlingebieecntgeaoebEgebupjeii ftceft/ gemertbt bat een oi!bcrb;ageU)rliefabei0/ alttjtfï tbJtfi teftebbeti met eenen guabeng|)ebt!£t. <©orb Die bette 10 gelegen üan eenige (leitbten of 1 plaetfen/ baer guarnifoen Itgt/ om ftet pertjihel ban Den oberlafi enfce moctboillirbept Decitct)g!)0-bnecöten. ©teoocb betre gDelegljcu i& ban iSibteren enbeftertSloopenbe toatcren/ bieliclitf" lutb ober loepen/ om be outoften bte oaer mogen ballen ban be butbagie. ï^oe ìììuùhì icb feer toel fouoe begfte* ren/ batfe niet feer bene gtjelf gen en toarrn ban een ri* biete/bie niet fiertb en loopt enbe frfjip baer ie/ten epn» be/ bat be lijftochten/foubeu moghen met blepnen boft eiberp geboer t toojben/om pjof v,t baer af te hebbeu /cü fonberltngljcontrenteetnglje goeüe ,étab£ / osn ban be bjuchten meer gek0 temaben enbe beter te bete oopeu. WeliB bjaer / hoe toel Dat De nooDt be üoufte b oojbtjs bjengijt/ enbe be fojgöe/ blcecltliept euDe arbept ban be pecfoone betujccbe/ foa en btntmen geen ongerief/ öefi en Ijeeff eemgö anber gljetief tot bergelbuige : glïcltjcfe op toarme plaetfen/ Daet groepen oe goebe togucu enbe b|iifhten bte men betoareu mach. 4Bp boube plaetfen bomen feet beelfoete matttm/ ente fosîittjtss ?ec-tua* teren /bie groot pjof i)t bp bjengen. <® p anbere plaetfen als be aeröe boben niet bziit jjtbaet en 10/ foo i0 fp mee* frenai! onber bol ban gefieentcn/enbe berrh-toertben/ enbe anbere bergSjeUicbe bing'jeu uk fulcr "berbeteren. ©aeromfo ftilteu top tebjeben 3tju met beplaeifeban onfer geboojten/oft ban onfer toooningen : enöetft bat* fe fulcp met en ttf/als een curieus menfehe/bte niet iich» teltjc te bernoegfjen en iö/ teel beaeeren enbe teenfehén foube/fofullen tup 000 befte boen/om bte te berbeteren Dooj bcmibbeïen bie ijm naefulIenberoaElttoojben. ,§eèr luttel f^oeben btntmen flaenbe / op plaetfen baec en 10 uiat op te feggm geljicb gebjerb ban biater op ef^ fene enbe bedjében plactfen^ommigequattferen 3tjn ban natoeren fantachjich/ fommtge feer iuateradjetr[| enbe nat/b'ecn crfitârhtity/b'anbtr rteenarötftl) : foin* «niglje 3önbepaci)t!fheirbebcqu.iem!ïeomton!gacrÊ ce planten. JÜtct te mm het 3p foo het tot! men can tiieê boutoen of tintneren op fo b?eniben plactfc/men foube toel moghen nemen enbe btefen/ bh beft ter J&owieu ijs gelegen totgefontftept ban be rjetoootïber0/en fcljicben bie tot 3ijn gemacb:maee tyt pjmetpaeifte 10 ben gront bant laut/bien bettmmeragenooffabelijtb cnbertooï- peniö / enbe baerom batljetDup^punctpalgdtgDè* maerbt too^bf. gift fabe ban bat be plaetfe ftocglje enbe effen i0/eii&e
gebjec heeft ban toater /fo moetmen maben toateratö* ttgeplaetfen/ontrent utoefrupt• hoben/en een riffertie in u fjoben/enbe foo u lant met bojen graben/bielanghc mogen be bothtteftept ftouben: JDaet 10 het lant bet eü feet goet/ foo en bcöoeftmen bat fo biebtoitë niet te mi* fleti / enbe niet meet ban te bier jaren eeti0 laten bjabe: liggen. fSfi bat gfjp baer eenen bojneput maect/maecs bien met een palepe/en foo b?eet/bat gijp telrben mocht op palen/ten minften een half bat toater0/ttoeicfte gftp boen gieten fuit in befonbtr barben/ en betooren tot be* ftoef ban u bolt en bee : maer boben al moetmen fo?gfte Djagen/ om te bergaberen enbebetoaren het regentoa* rer/0et3p tn regen-bacben of anbcrfin0.©en tegften* bflf 6 fai gBefîçU toO|bçH op fuît&en çïaçtfe / bat baec in faï
|
||||||||
|
«Enbeûlbttiï en fnlbct nfet toele te f cïjjtiben meet toc*
fen / banbinghenaengaenbebelufriröcptenbeöetpÈO' fgt üan een ^oebe/te 'neten ban fulthen als be gene be« öaojtte bjgheeren / bie rurieufeujtb enbe «DeUjcbtoil imcu ban 3 un lanbtoiuningöe. Wat van noode is eer darmen de Hoeve
maeckt of bouvvet, C A P. III.
G$clntbmenfepbt/batb'eer|rettmaieragfebaneen
goei J)up0 moet toefen be bcuchen/bat is te feggen/ be mite en Degront/ om het hup$ te ouberöoubemalfo fai anca het pnncipaeifie punt 3un ban eenenWaüet bt& Öupfgef iti0/ eer Dat hp 3«n #upjs timmert en oprecht/ bat hp trjel neccflefrjc toéfte/bat De plaetfe gehet lijc hem toebehooje / cnoe Dat hp nut meec te boen en ftebbe met ctcr0 cicoitears/rcnteniers oftgront-^eeren/biehem mochten afcrechen üan 31J n hanbeltngen. ©at hp oorfc gefowtmbebucaliconcoften/enbebolûaenbefolemtit' tepten ban juftttie/ cube namelqcb ban bc betreten enbe berg. Incile/ melcbebe feberfietocghei^rju/omueben* baegfjs te hoopen: toant men bint beel meer fotte boo' perp bau fotte aertooperjs. ©at ijct ooch jaer en Dagfj öcieDCH3p/bat hp ghe mangelt of nieuwe irhulöengbe» macchi beefc/ om te fnpberen enöe te blaren 3Ö11 eroe enbe bal hp Daer niet eenen fîupbecaen en Bange-ten 3P bathp geheelenbealober bonten i0/enbe3tjn palen af» gemeten heeft met 3011 ghebupjen/ enbe gljecocht eenen tojeebe met be haöerarhttghfre : JSetten bojtfien gfje* fept/ Dat hp üjp 3P ban alle pjoccffen enbe gebingen: of tff bat Ijem jet foube moghen noti) te boen blpben (ghe* Inchmen gbemeenlntu fept/ bat cröe f totfï mebebjen* göen ) bat hp eet aenlcggljcc enbe epffdjer 3p ban ber « toeerbec : tcb ujilfegghcn aengaenbejtin cepnfen enbe leen-rerjjten / ban bemclcbehp niet meet en behoojbt berlajen te laten gaen ben minften pennincb / €appoen ofte ooch üiat !)et i& l ban een ticcïjel ban 3ün bacb / bie met lanehfjïpt vm tjjbe/ als fp baec niet toecer op göe* lept en toojt/ beel meer anbere ttcchelen boetaf ballen/ ctïöe be 11 öupfe gtootc fcöaöe toeboetöt. Vandï plaerfe dier men de Hue ve cf het Landt-
huys (lellen fai, tri et alle zijne toebehooreen, CAP. IV.
j£>t bat u# #.itfitenaf r<s plaetfe ban ghebcojte/ erf-
i feiüffsofbcrrregciigortiuctentauptber uatupren/ fco uequamcatehp toel foube moghen toenfeben/ foo bcljcojöt bptefchuacn D0DJ51 utîonfîeenDc neerfltg* Dept te Doen 000? 31'jneii aihepc/ om bic foo te betbete ren / Dat ijp baer mebe moeftte te bjeben toefen / enfr genoegh hebben om l)rm feiten enbe befpnebaeropti otiDechouDen/ enbe een huns cp te rechten. ïü>ant ftp en fouoe niet meet Hennen bcgeeren ( ift bat Jjet gheineen fpjeetb-tooojDt ü)acrati)»glji0) ban binnen houbert jaren «nUanötman/ enbe binnen houbert jaren een «CDelman te toefen. ©atmen hier foitse toillen laten booj-fraen / ban be
ghelegenthept ban een $oebe / bie fu!cb0 enbe foo bol* maecht mate/ bat baer niet aen en ghebjaeebe/ 'tfoube im Duncben te toefen/een bingljcn bupten alle rebenen, ^et 10 tocl toaer/ toaert batmen fulche plaetfe moröte binben/ bner belotftt 'ttoater enbe be aerbefulc&ggun* «en toouben / ftet foube feer toel te paffe bomen : jÊaer 3teepfet0 en koningen moeten toel te b?eben 3tjn / met be gelegentftept ban fjaet lieber lanben / b'een toat öee* ter/ b'anbcr toatfiou^er/ b'een toat meer gfienepgt tot berrotttnge/b'anber toatonpiafötelgtBer om bturfìteu tioojfö te bjengfjen/ enbe fommtge anbere ban mibbel« baer foo;te. jüotfttanö ftoe toel bat be plaetfe niet al upt foo toucijtbaer en iö/ 0(0 men foube begfteertn/notft fo bequàem old be groore Uanbboutoer €ato begeert: 300 10 niet te min ban noob<7 batter 3p eenigRe goebe Dulpe tm ö§ lottit: toont al ram o? scaM öwcgt&act/ $m |
||||||||
|
valide Landtwinninghe,
|
|||||||||
|
3
|
|||||||||
|
fai moflcn bergabert too|tre«/ttuatet ban alle ht Datfteu
toacoeu Ijupfe/ oe toeltbe occ met tettai fai gemetft/eii fece toel ban binnen befet tooien/op bat tiet toater ntet Doo| en Danae/ enbe Dcn fmaecfte banber aerben ntet en ccggfoe* &ommtghe toojpen palmgben enbe anber ri blet -Bifcij/ m bun regljer.bacUen/ oui baer gtjsboette toeroeu/ enbe ont Dat ùooj jjun eenpancj) toeien/'t toa« ter fouoe ürjjtet wojben/ ênbeeemcljfmp be nature erg' gen bauoe loopenbe wateren/ maer iulcften water en 10 rjecnbng noti) menftljen noti) beeften goet enbe gefont. S^et Wave betl bttet Datmen tlepne uepen in ben gtonbt Dan ben regbcn-bacii lepbe/toant baer eoje toojoet Wa- ter berbete u enöe goet öljemaetftt. 3Dacï en boben foo fuit gbp/ om bet ongeriefbauben
fioutc/op fommtglje ulaetfen niet berte Dan u öup0/{)ct! lanbt boen mager maften met fanbt/t altb/enoe gemep* r.enffeljeu / enbe ban fuit gî)? baer faepen oft planten/ aifuìifte fooften ban boomen alssualbetueft fiilleu ino» gijen se paffe tomen/ Ijoe Wel battet goeî teare/ecr gljp fultjc bott/te pîoeuen Wat manieren ban boomen batter beft groepen |ouben.3ìft Dat uwe erbe jìtetfattctaen't toater/of ritiiete/foo(uilen ubembeu fiaeu nabet ttoa» tee bau u bupp/ bet Weltlie boo? bet te naer fiacn banbe tibteren / fece fubjectfoube toefen beu tatbatren enbe fintfteu banben Jjupfe: igei tg Wel Waer battet feer goet Ijs/ met berre banben Water te toefen/ cm fjet gemaeb/ foo wel üanoe btcften te Wateren / alBomlüutoaette tuafitben/bellen te blooten/blag enbe kemp te weptbéV enbe Innwaet te blepcaen/ of 00c om u graen te malen/ f ij ubjuciitenuanbenbelbe re mogüen fetioen tube fie- ben : maermen moei bief en be plaetfe bit boocpfi ber • fteben Ittbw om bet bupö baer op ie (tellen. 3tft late barai be welbijt banoe^lnten cnbegtoote
peeren/ bie om baer tiener gbenoecüte/ tuben Corner ïjaet Ucber woouiiigbe beböen/ ontrent wateradjtigije pïa2ifen/öïee^ttrentelö£g!ïsbouWst5t)n/üeraertmet Wateren enöe met alle lufUtÖecem ten bcboojt ootb niet be toft onfen ©asce D.'jS itupfgcftnjö cenirpfmis ben iufïc boebergaen: toantbefDjuttenljebbeit/Waei* mette «in [jaer lieaet loglio te beranoeren/na Den tot banben jare/ enbe btcawtla naé baren iuft banb:etcanttcJ)ronbtte matten enbe ban ronot biereantttf)- <©p een Dtooge plaetfe of bet betcf)atf)ticD lanbt fuit
gijp neerfticbîpt boen om foo wel u \)up& te fïelten/bat» set ftae reci)t uu ©aften / enbe opgaen banoer jonnen in IBeerteenbe ^epicmber. 3fï batter ts een Ijeubeifctn of: rtcpn berrfïfben/ foo
timmert üoben baer op regljen bet poften : «EnDcifi bstgljpnuoubelanbcnitjt / maetfttootbbcnfteriö le- ghen bet ,t>upbcn enbe luttel of geen tegtjen l)et $ooj « ben/ten ware op De cojen-folocrg >baer gljpu graen en* be nnber bergbelncfce Du gijf u bult leggen / tiaer t'gbe* tooimte enbe Calanbcrö mogben in tomen. fSenoc 0aojt-fo&e ban ben pupfe/ fuit gijp een bitbi öofcljüen Ijiantcn / om u ijupotn öen HDmter tegtjen ben j3oo?> Den-winbt te befebermen : Jfôacr tft bat gbp 3titin Reet e ianben/ foo fuit gi)p u 3SoftfcBen op be J-uïptfrjbe flcllen/nmubnpö te beft bermen boe? oe^upbe Win» ben enbe bute betvâonnen/enbe fuit wn uwe benfrerjj tegljen Ijtt fioojbe maben / pjincipalntb opuWe tojen folöerö. <©bP fultootbfoetften/bebeguaemfieplaeifen banu
lant/ booj be bjutljtcn/ bcoj t'graen enbe boo; be bem « ben/ enbe fielt 00c utoen toijngsert tegen bet ^upben: <ff»bp fuit ootb boen maften fommige ttupfuenfîetîS/ ftbeftoffeertmetljaerbuptenbenfier^ / opbe .êupbt' f uö e/om Die open te boen als ben uootocn wint toaper4 jBcnbfnt fommiglje plaetfcn inbeftliacfiticö lanbt/ îsiefeerbegbeertnbelotlniiptben ©often: noebtang luillen ?p ootb Wel Wat mebe berlen banben ,g»upi)en/ om be Warmte bte ben feer ban noobe 10. gpe bojneputten ïönber oottoel ban noobe / maer
omïetoinbenbe plaetfe baermtn biebebooit temaet' 6en / foomoetmen6iefenbet€>oftenintbegtnfclban' Den afgane nat Het $oo}beu / efi gecnftns Bet 3©efte/ |
maer nacbtane üefmiaert Jjupimi maer men moet/
naer batmen op Diberfrbe piatti en/ t)et aecttgcEt beeft D;p boeten wijde enbe bgf boeten Diepe ontbetftt /enbe fmo jgbenp metten opgantft ban bet jonnen oaer we' bet gbetomeu i0 / lupfleten {joc bat(ettliutfttonDec t'gbeftQot ban eenen buljten ftorb / baer onbet een pfec oft metalen totelften acni& / Qbeltjtftbetonbcr(icban eenenfeïjapecja-fpjet fonder ftaetb/ enbe ïupfteren bate metten oojen ftherpelijtti toe / goe battetonber lupDt oft dtntftt / bet 3P göelgcft eenen mojtter/ oft freenatö* tigljeaetDe/ ofttlepe/oftanber aeroe bte feer Sjcrt 10/ g0elgtfteen glaiebatgöeicDeuttua/ of anberfni0/ gbe< Igcft een bollitötpbt bte feer btepe 10 / enbe beu aert bau eenen (ieen-put beeft : want Dat tp bet febctfie tectften- <©f men fatta ^ogftmaenbtof^eptcmbje / alpi)et aertrgtft Wel b;oogens/rccbf boo; Der jonnen opganc plat op b'aecbe leggbeu / metten aenftcfjt tegben bet boften / enbe Utcfen ce plaetfe baer gijp eenigbett bonip/gljeb)tft eenciepntooïtrftenfietopjuten/ toont bat i& een tectften battet Water baer Ijcoebei.e. dfc om tojter erpettentie te bebben/foo falmtn puttenbtec boeten btepe maften / enbe baer tn fponften oft toclle bliefen leggen bie fupuer enbe toel bjooge 3pu/ bJtfttn' bebé felbeu met tatben ban boomen / oftbiaberpban crupben/enbe Wat ttjDtpbaer na befelbe Weber uptne* men/ be Wclt&e tft bat fp botbt 3911 enbe nat/ göeben te bennen üattet beel Waterts 10/ na be bocbtigljcpt bte fp Debben/ maer i(t bat fp bjooge3gn/foo en ig tacr gljeeü water, ©eie nemen booj een tcetfteu ban beel Watert/ aljö fpmet fcöooneiibe b|oogtjweber/ Dompen enbe tooltrftenp fien upt ber aerbeu op-rgfen. 3Baer fp af/ Wat bat wil: men matl) b^m met ucrlaien op be ftrup- benbte baetboüen op-waffett/ boojbat meneerft ü« pjoebe gebaen beeft: want onber begrooïc25oter-bIoe» men enbe i^oefblaberen/JBegeijjee/ianoopgruS/lotjfo bingbte-crupt/ Claoere en <©etbe / en is 'troater met ben e af: maer ten bcutbt met/ ten 3p Datmen Wel bitp graeft:onbçrî3etbetieof^fertrupt/too}tfomtgtsige^ bonben/ goet enbe biep water/ na bat be nature ban bes aerben tg/ efi bat be abet fchtet upt Den gront met bob^ beien/ bet 3p ban root 3anbt of grauwe rotfe/ enöe niet ban ter 3tjoeu / bit terftont betbjoogljt. iBen moet om putten te hebbeu/ bte feer goebt ban
Water 5ön/ enbe nimmermeer bjooge en toojben/pjin* tipaUjtfe fiiefeu/ fabelatbtigbe of f Werte/oft (leenatbtt* glje aerbe/bie bol nepen té/of root of ftlcpatötib/ maec fonberlmgtje/ De gene bte ftepatbtttb enbefabelatötttg t'faemen tg / enbe niet ftttjtacbttgö/ flrjtbatb tutj ofte moeratlj'.tgbW/notlj ootb baer ïlsblgben of titer/ enbe nbet biergtielijffte planten groepen t Die ban Water» cfttigbebocijttgbepûtboûjbtss bomen / toant boe toel at fultbeplaetfen bed Waters Ijebben/ fooen i$ not&» on0 'tfeloe niet goet/enbe berbjoogbt litbteltjcft.ï©aec m fuit gijp maben bat u putten foo berre ban be mefi» oelen ftaen/ alss mogbelrjtb i$/ of ban cenigbeauDere laetfen/ Die boo} be piffe ban De betften be felbe fouDeu ogljen Ijinberltjtft toefen / ten 3p datfe feer btepe toa" en. ï©e! is 11aer/ bat be putten foo beel beter fullen fln / aï0 bie boogber ban Water enbe niet feer Diepe en tjn/ toant al tft bat 'ttoaeter ban fulcftc putten tn Den Btnter min toarmte beeft/enbe tu ben Corner ntet fa oel tnin/ foo fait noci) tans mit 0 bat meer beplacb tittji 0banbe potine enbe locljt (toekftettoee'ttoaterfeer oebt maecben) beel beter 3pn: maer ifi bat men Doo{ e u a tuer e ban be plaetfen/ be putten beel bicper maett/ en fai be foute ban Den Water moeten bet eren / boo; ele enbe bit&toitë te putten / toant bet beel rueten jat ' toater goebt maften/ maer boben al fo en moet De put eenfttüSgbebetfttjbn. 4&P fultfte plaetfen 3tjn ootftbe fontepnen toel ban
oobe / foo toelom tgettef banben toater bat öeelbetec n Iteflt cfier f 0 ban banDe put ten/als ootft om De ft', iep* epDt battber l^oebe / maer om Dun abetü te btnben/ oo moetmen be mibbelen gtjetyuptften / bie top banbe utten g&eftftçbcn gçb&etj / uptggenoratn öatmen |
||||||||
|
% 3 xyRW
|
|||||||||
|
Hét f. Boeck
|
|||||||||
|
4
|
|||||||||
|
tegen De t $mpm mort fifcfen/ bm üoef toahbe Boogje
enoe gjoote iBetgöèit / tóöetin bat tmplaetjen3ö!i/ met giepjién omcingtlc/ toaht tri fult&tplepnén betga» bett Bent tftoater bp een / enbe bat afê ggp obètWro- mÏÏfM mWattitiêQfymv maetiftbatggp D'cpccï- léntte ban bey toàtérbegBeett / fco moetmen fctefen plaétfcn bté BóogBe eiibe open liggp/eii/ toaet af ben af» paiicbtegBen Bet poften ftaet/ want 0et toatet ban fiiUHÈJroatepueiii^bceiücBtetenbe fubtgtoet/ enbe jjoe bâuét \iitmt loèpt enbé bah boojbét tornt / enbé bat nfteéc lócfjï^ en jonnen fitéft/Boé bât bététtoojbt/ jjfùiùuàlgchalfiaf-cûmtbrtiBoogBé&ôtfen / aijsoft gtjenageneiibe fm?ftptitnusate/ Duo? Bét fieplaf-fial len banbe ficéaéïi enbe onefjfenBepbt bâhbe öotfen. jBen mùit ob'cfi ainititóf gen batfuicBe SétgBen trol ftjn umi $Cnoopgjâsî/ ÏDegtbjee/ fèetbtfteett/ txrilbe #okpé. iê|omucti-öap^/«©ertue/ Cameloen/ enbe ge- neialiiéft anbet € tupben énbe $lantèn / biebanfdfiS baet 6?oepeu enbeupt bet natueten g?üén fiaen/toel ge» facliet/toeïbielié enbe toelgBebloepet. mèü iìét\mm\\nì ti\bi öianoéii gégéelén jare/ cm fe=
Betft öé àcero bau poften enoé fontepnenté btnbé/?fjn bc iljaenbei! toni auijitfius en $eptemb{è/ toant ban mèr ttuien toet Detìtacfjt ban be a&etS/aljö baetbe bòòj bs gJöoté Bitte ban ben Cornet/ gfjeen bbtBtitBepb en Beeft uan ben tegen/ obc faimert uïêl betfeöett fim/bat fulr&e SCDerjS ntmmeimeeten juTlèn bttbjoogBen. 3lnbien gebeuttbatbte %wi banbetfontépne/ toat
bette gljeleilïeh té banben lanbt-BUï»fê/ men fai b'toa* iet baet mogen lépöéij tuSb'j cleprie 25eçcjcften0/ of notò betètbooj^uten énbe <2onüupten ban loot/ oftpóut/ oft gfjebacfien aétbi göêma'etfet 3Be befte fpn bte ban €Ifen Ijouöf / oft ban |9et6-boomén/baèt uptbat ben Ïletffi bloepet/ om bat fttlcften Bout bet enbe Beet is / :ttoclcBÏitBtèlöcB tegmenîjet toatetmacBtfaetu 3Baet m bie ban g&ebatfeen aetbe / ten toste Dat f et trater bat baet boje gljelept Ejojt/bctftoppinflBe oojfaette. 3Befe moetcii ttoeeötngeréh üithe fpn/ enbe aeti b'een epnbe ftljétp eenen ftnlben boet bette / om in maicanbet en te flupten. ^ie bau Iqot fpn be gtiâetfte oit» battet toatet batbaètboje cjebjotfit tooit eenigBen qüöben aett ban j Bet loot tcntljt/fo baibtcfttoilöben bupt-loupevbcmu bêtbècgèlritéefietBtèiiböifactt. JBattfttfe4Eonbup» ten iiipetén feét tóelbefet enbé gBeltteBén too?beti met ten ftimèni/gjiemaéfHtbati qngtjeblnft àTaltfefi &m* fïcha fmepj/ofbatt^erffHhbetoiïitón €peti8/ofban «Caic/toif tiaii «Çpètë/ ^lié enbe bölfel ban pfet/toant allebcfe binqen tocbèrfta'cn be tcttiiigfje enbe tó?ujprté bte ban beh ìeùìu tarnt. 3(1 bat eenitu gneberrbte net lepöèn bànben toatet ötici / men fai baet moeten gaffa* .,ge màer&en : ffia.et ijï bateentge bellthgfjé tfetbe Mal/ menfal baet ifótflen niaec&en/oftefta&ei jîtllen/om be éronbûptenbatibentoàtettebiagtjen. . Coti i $s niet gfjciiorcö / öètirien Ülöetjï ban jutten
eribe .fonïepnengetionben öeeft/maet men moet notj) letten op & öeutljjt enbe gefonbtfiepbt ban ben toatet/ aijs SlïifïotÉlesS leett:ï©0ntnabïenDn0lebennieiften* beel tögöeïeaöentn'tgBebjuptB bah toefen Clemente/ foo iis toel öèöoojltjtH bat be meeff et banbe $bebe fo;* gfje biagöe/ battèt goebt toatet fp / gtjémtttht battet iBAttt ben pitntipalen bjoti rfe ban fiju bienfiöoüe» moet agti / ebbe bat öetbioqbt bat Öpeii3fin|)Upfgt)efiRetet öaet toebe gefenebet / enbe bemeefienbeel ban fon fptjfe gfjefoben tooibt, 'Sr'belïe enbe gï)éfonbt|îe toâfet ban allen is {iet tegftentoatet/pîtntiçàlâtB 'tgöenebat intre Cornet balt alft toel bonbett enbe biipemt. jüocfttang rnaecBet régBenbjatet; Jgtbi tametgan«:B./ pjincipa* i nrft 'tgrjene bat tn nfeutogBemaetBtetegBenbat&en betoaett too^bt/ ootft foûbebettietlpaleft uptgîJenomen Jtg8ene bat in ben ì©ep balt/enbe alft bebblöenfö/.foo tnaPtBet een BèefcflePbt enbe tlépnenljoeifl / enbébe»- betftbeflemme, ©aetnàefftjforitepn-tóatet'tl»' ge/bat banö?B*ecgBenaftqmt / enbebMfftetfenenöe rootfen afloopt / bm mt Bet put- toatet / oft 'tgöene &atHptfpiingBtmtöföangBenknb?n0öföfwïi^nMt |
batinbtepte banbe toaUepe/30neti oöïfpjohtBBeeft.Éet
bietbe 10 tjet tôibiet-toatet, '^quaetfre 10 bat batt be btjbétïs enbe mataffcöen/ maet pjtnttpaïgtft tgftcnc bat niet en loopt is tfalüetguaetfie enbe oi/gBeion »tfte. i&neeu-toateïOfuaritje/isib'ongBcfonbtftebanfiaen/ om batta conötfie enoe attbatBittljfteijj / itmg&at booj be toatmte enbe ctatpt bet jonnen/niet en rfffóg* tpl gBemaetftt.Stenoaenbe 't toatet banbe putten enöc jFontep^nen/ btoeltlte niet tn toojbt altijt 0 enbe op ullett plaetfen goet gebonben/ fpn beuröt fafmén fteniierr/ tfl bat geenen fmafte/teutBe oft bettue én (Jteft/iioc0tun.« feet ttaec / enoe t'coleut ban bet lotfit Be&benbe / «c* flonbtbe bettoe aentiemenbe/ ban 'tgfj'ene battet in gé* toojpen töojöt / enoeift bat fupbettss / inbetcuuec laeuto/ inbénfomercout/ fj«ftombectoatmen/enbe tetfiotit mebet tout ; tn o'toeltfte ettoeten/boonen enbé bctgöelgt&ebingften Baeft gDefoben toojbeu / enbe bat eenigBen tybt in eenttl) nat gljeftaen ^btvbe/ t^p ban topet of filöet bat fcBoone gBeftöuett ts / gtjeenbéttoé notö bletften acïjter en laet / oft tn eenen Betel göefoben Ïijnbe/tii ben bobem gBeen buplitBepbt en laet. *©otfe tft bat be gftene bU beet af bjintfeen / eéit tlate (lemme Bebbe/gefont ban bojft jgtt/ enbeeen tlact enbe natuet* IptfitoleutbanaenfttBtgebben. €en laetften tgjjetie bat ittet befe anbet teetBcuen feet IkBt tis/enbe bien atö* tetbolgénbe/fo fai booî b'albetbeftc gcBouben toetoen/ tgBène bat metft Beeft banbèboojfcpbeteetfienen enbe qualitepten, j^u om te toeten toeltfi toatet Bet iitBtfte tis fob tóeetBt eltB toatet bp gBeltjtBe mate/ oft néémt ttoée / bjp oft biet boettfeetijS ban tfelbelijntoaet ban eenbet letigbe énbe bjetbe/ na be quantitept banbe fooi- ten ban toatet/ btegBptegen maltanbet toiitpjocben/ enbe maetBttltfe ban btett tot in 3gn toatet/ laet De fel* beuptlet&en/ enbe tïicctIjt b'een na' b'anbet / toantBet toatet baet tn battet HtBfieöteft nat göemaett getoeefî fai alle b'anbet in litBtitBepbt te bobeu gaen. ïBel is u octbatbe litBtitBepbt banbeh toatet f o toel niet glie* mertftt éutoojt aenBet toegen/aljsgebionrBen5t?nbe/ bat gètn gBeboelenbanftoaetBept en geeft tnbetngBerf toant/en bat tetHont nebetbaelt/ eot bat tetftont toatm eiibetoebettottttoojt, 5De bojte plaetfen enbe bêttBatB^gelanben btengett
gBemepnlijtBboo|t!S Batbefteenen/ b'toeltfiemenfiet aen Bet Banbelen banbe toutoe en ftljetpeaetbe / enbe ban ben ftéenen bit baet op Itggften/ be toelt&e tot anbe* ten tnben/ baet fouben mogen geballen enbe getoo?pett 30n/ fobatmen fomtgtsbinbt op beongeatBetbeaerbe BetFatfoenban bjutBten enbe ban gjaen / baftbpcen bergabett enbeljatt gebatfeen aïs fiecn:bobcn bien/ bat Bet gjaben feet Baefi baet afb'ejtperienftebetoijfr / foo matfj u bat bfenen om te mafien Bet afü tipten "ban utoe pnrcBen enbe toijngaeibtn/enbe om ecnitB anbet getief te maBen/ fonbet t'pjcftjt bat gljp norD totn mcrBttnt bettoopen banbe gljeBoutoen fieencii baetmeubeljup» feti ûfmaett. jlKaet toatjnù booj 'tbcbjotB banöefleen» Doutoetö/bte mijSbutoiijS Baten atbépt leenen tot ft Ba * deenbebetlieiS. €nbe boo? foo beele alft aettttjtBaengae t genet algtfi
gBenomen/ foobiagBetallebjucBten/ granen/ ttup* ben/ boomen /metalen/ (teenen/enbe anbet bingBen bte Bern tn 30'nftBeppinge Bebben toe geepgent gBetoeefly toaetom bat ban ben <©uber$ met goeben tetBte be j^oebet gljenoemt toojbt. jBaet Boe toel bat allé aetbe / n\ti& ftatfetowbt en b^oogljetis ban compiette foubemogBén alleens gBeatflt toojben / foottijtBtfe nbtBtanS bibeiftpe qualitepten / tiae be pattituUete gCélegoentBebcn banket gfietoeftc /gBe&uetftBap ett beelatDticB^pbtbanbtiigrjen/bfc ban conttatte tomple» tfett 3gn : toaetnpt bat gaetbibet frBe foojten fpjupten/ enbeootBgBebetftt / batalleaerüeaile bingBen tu'cteu bjaecöt / enbe niettneetban een oft ttoée btoaÇen ten ÖóotD^fteft.^aetbró tenêjJribCbatïïBp alle toft enbe at* bept fouben mqpjen fparen /foobetfoetfitofboo} utoe eppettentfe/ dfbòoitbtagBenaentitoegBebuete/ boat bmWtoatgisfïi/ oftoatfoojtcöan boonté» bm ai*
beifttji
|
||||||||
|
van deLant-winninghe.
|
|||||||
|
Dec beft groepen. Wmt mentoinbt foramigeplaetfen
öte niet an&CïSf Dati fogge boojtpen bjengeniD'toelrhe is tegö en ben aert bauwen gront:HnDerp ntet ban ria» eetertoe onDeralie <|>omet-biutgteii/enDefomtrjötis öe mefalen.SBnbec tontrepen 3£n tyucDtbaec in goben enDe fcuptbomen/anDee ban groen cube fruptbomen/ letiDe anber ban menici) te ban i£op : 55ocl)tauja mart) öte neerfiicgept ban ben ï^aber üesf gupfg&rfiws Doo? 3peulaecBgept becrancjigept ban eenen gcont tem» men/ gcltjci al!e beeften oooj ben arbept banbe iBen* feilen maggen ggetemttoerûen. €> u toateracfittgge plaetfen enbe bjoec6lant/moet«
mt!i ücm begelpen met t'getief ban ben toateren/ De toelttic gijp bictoitë afttetns fuit met fiupfen enbe go- ten tot jj;of rjt enbe betettnge ban «toe toepDé/ bnber.d oft bifrgputten/ ronbt fomwe be toelrfte ggp op be tt)e fcaectbeft te paffe tornt frellen fuit fult&i bownen enbe glantfoenen otepiofpteltjc 3fln enbegeerneuiaffen 011« trent be toateren. jlfêaer boben almoetmen mei ga (Iaën Dé gcont banbf lanbe/bie In toaferacgugc piaci- feti Dictotté be cfc{|t llenbe enbe bjcentt 10/enDe baetom tfi f eet goet na be natuerebanDen gronDt be boojfepbe bomen of t plant f oenen tefettenenbe te frDicfeetn m$ u güpti alfoo gefiaen enbe ggeleggett tss/foo fait
te fieecber toefen enbe oocit te lufüger tuben Cornee/ maec alttjtis meer repaiatie begotbenoe/ tfi Dat gütjt routomme betoateren ujslbt ggelijrë een eplanoeben/ fomëfien mucg op Ueelplaetfen itìl&Iaenbeien/tuelC' fceplaetfen get ggeiief gebben om tot allen tpöcn etiDe jionDenuifcgtecrögeu/totlDebogeleti/bomen/fotoel fruptbomenaiö anûere/ Daermen bacninge enDe ttm- mee-gout af maec&t/ enbe Daet toe t'ggetief ban feec goebe toepbe. jifâaer boo; De ggefon tgept ban u enbe lam muen gupfggefiiinc en 1 ft met goet/ piititipalgra ttiDé SBim'er .^aerorn get befie«i/te timmeren op be Dooggoe/enbe te laten be toateren beneDen/omt'gge' ficgte met tuft te toerma&é/ifi Dat ggp get nuDDel ntet ettgeöt batggegeel rontfomtns rebeflupten ggelac& een pere om u groot bee enbeanoec beeften/bte op oefe ylaetfe toelaerûen/uptgetionien Defcgapeti. 3Sft Dat utoegoebe me eftenbeelW geleggen intoiï'
öerntffeu enDe gepc/ ggp fulter af maet&en totnnenoe laut/ enbe Dat in 30unasnere (tellen met neerfteltjcö etiDeûtctottë orante te fputen/toatit btjfen/barent/efi anDe re bergïjeltjtfte trupben fi er&en lirgtelgcfe aljs get ïant Dtc&toildggearlierttoojDh jlBaerifiDatggpDtt nocgeee enöefetterDer toilt totroepen/fo fuit ggp tlant betiuee eeefte saren mefien/efi iupttten ofboonen Daet op 3aepen/op Dat gijp vut cl) ncraetiDe tgebjec ban atoé atuec/eenicg pjof ut fout mogen baec af gebben. ©cfieenacgttgge grotiDen mogen gefupüerttooj»
ben mei De (henen tuccö te nemen. jBaer t|i battette gtoote mer.tïbtc/foo falmen Daet af ftoopeu malien op (ebcc piaetfen banben acuer/ enDebp oefen miûbel fai b'aabec Deel leetf) enbe poel toefen. <©ft bat noci) beter t^/alis be batö-öueren banbe toercblieben fulteti goeben toop 31111 / foo falmen get ianbt feec biepe gra> liett/enöe in Diepe putten be fieenen begsaben enbe met aerbe otocïDecfeeu. %\l bat De öoebs meeft in boffegeng tg gelegen/ggp
fultec 3aep-lanüt af mailen/Die boonten met gun tooj' te!0 ggegeel totroepenbe: JBaer tfi batter ntet bele en i& 1 foo fai ggenoerg 3Ö11 be felbe afte goutoen enbe te öer uzauöen / enDe baer nae get Ianbt ottime te fpttten. <£nbefulcuen Ianbt i& gljetooone Uaojb'eerfiejaeren Deel bjutgten tjoojt& te bjenggen/ om Dat De bocgttg' tiepDt enbe fubfiantte Die ban te bo;cn beftcg Vuaj$ om ttoo;t0 te b;engen enbe te boeben boomen/gagen/enbe Ëtupben / gaer nu ggegeel f cftir6t totten graen Datici gijefaept toojt/oftomDat bet ggtmaet&tenbeberüe* tert 3önDe banbe blaöeciö enbe trupben ban Deel jaren bie tot ber natueren boojtgi bjorljt eer Datommegge- fptt toert/naeDerganDt ggenoetg toaö om beet bjutg - ten obecbloeDtcg teboeoen enbeboojtis te brenggen. |@aec alft ban 3 jjn cetfie üoetfeïp berooft i^/foo tooj» |
|||||||
|
btt metter tö'tmaggêrber/berliefeiifce be bsrft gept m
botgticgept biebaerboo?lommec oitöcrgcuceii toert/ toaerom Dat ootg fo öjutgibaer ntet en binft alft toa^ tntbeginfel. 50efautatgtigge pjaetfenmoggen ggebeterttooj*
ben met i^iftenDe jBarggtl/ Dittiocgtatis fonber oJUDinggen boojDemiDDetban fomtmeg toateroti' ber b'aerbein fommigge tontrepen gaerlteoer jEee» fïertoel pjofgt Doen : jlaer fp beggeeren ootfe rnfie enbe beranbetingge ban 3aebt, ggelntft tont jaeb t n as Den rogggetbemaniere om DtetêBennentiEtgemepne. 3810 get 3aet bet enbe geel is/ Dan tfi goet boojt graen/ maec alft toit enbebjooggei0/fooift bequaemtct bof' ftgagieenbetoilDebiucgten. ISaernttmoetmen gem boegen na ben aert bant iant/snbe Daer na 3aepen enDe planten op plaetfen bie baer toe bequaem 31)11/1 n t'os- tie Dat baer geern toafï/gel0tlï«Eiten/25ooiicn/^if0/ ©oet6-toepDe/ö00/ ILtnfcn/©ttfen enDe buigen Die ggeen grootebettttgept en foecuen. ®ebette grouben ;gn goebt om toiluaaert te plan-
ten/De toelette oocn boo|tp brenggen feer weel ter toe»/ fooberre alfteetiDpocgjaertgi/ fonDerltngge tnbeti iEep/maer feer luttelanber bjutgten. «Socüalfiecit feer nat jaer iis/foo bjenggen bte boojtjö luttel graenss/ enbe feer beelftroo, liiiUto enbe oneffen tant t0 feer qnaet om oeffenen/
oocfe en b|engget geen tertoe boojt 0/nocg pet anber0/ Dan fece luttel/ al tftootB bat De tnben banben jaere m reggen tnbeD?octpte ggetempe«3gn. aömfultnen ïant te beteren/fo fultggp Dat feertoel om fpttten enbe argeren/ enDe met beel mefig bictotlo betmauen: enbe alfo fuit ggp bat beteren/enbe benemen De groot e gt'" te Der jonnen/ oftDe firaffe totnDen enDe bo;ft:maer fonbcrlingge en foetbet geeuen regen toan t get toatec eni0gemnietban fengn, ï^ct clepacgticg fanDt/enbe bat feec bet ig/toil ober
al grooter enDe Dieper bojen gebben in get ar feeren/otn getafftnefeenbant toater/batuptec natuere baer me* De ggemenggt t0/ enbe boo; be bettitgept banbec aer * Denfooggematuelg'cunietaffint&en enmatg. ©efs plaetfeeni0foonutnotg bequame niet tot boomen/ nocg tot togngaert/Dan tot fommigge f ruptboomen/ bie toel ggéoeffent enDe onDergouDen 3pn. timmert Daer op teggett benaenfioot ban Den toinbt en ban on* toeDer niet berre banbe rtbiere/enbe neemt 0 'een gef ft ban Den boften /enbe b'anDer gelft banben jiJcojben/ om Dat befe plaetfe tot berrottingge ggeneptgt w enbe onggefont. 30en aijt gront enDe fcgaille-gronbiijSggefonbei:/
goe toel bat gp foo biutgtbaer niet en tö : ili^aecmeu moetbten tuel beteren/ eubebe3aepen enbe beplanten mett'ggeneoatgpbeggeert:ï©antgetp?inripaelban eenen gupfman w Dat gp toel Senne ben aert enbe na» tuere ban 3gn HanDt / enDe Daer op niet en 3aepe oft piante t'ggene Dat gen contrarie ig / t'3p toat bate Dat men Daer toe Doe: îiDatit men geeft niet meer pjoftlt0 bant ïant met bebtoantu/ Dan toanbebecfien met gge< toelt:ï©atit tfi Dat fp u Dienen Dooj ggetoelt/ fotoften 3P u foo beel te meer boo} quetfurett/ f terftten enbe an' berftttîS/enDe enblgben nietlangge toel te paffe- €nbe ooru get 10 een oubt fegggen/Dat een goebt ISaöer best gupfggeftn$ meer letten moet op get pjoftjt enbe tan» ge cueren ban t'gene bat tot 3rjnen btenfte ftaet/Dan 00 3p'tt ggenurgte enbe epggen pjofnt alleen. Siile lant baer goeben toiingaert op toaffei/id fteeu<
atgttrg enbe fantacgttrg oft feeporgtirg / enbe groept alDerbefï op be 3«pt-3gbe banbe gooegbe / of ontrent get gangen enbe neberDalen aen be rtbiere: 3&tt quac tier en ijsfoo goet niet boo^t graen: opgetefffettfie ban befen moetmen mefren enbe t'lanbt beteren: iBaec&t baer u pupö int ganggen banbe gootgDe tcggen f upt ooften/maer en gaet ntet betre banbe ribiere/om tge» ne bat gter booj ggefeptig, 3Pe befte aeroe "tó De f toette/ bk Itcgtel ora fymW
bat 10 te feflB«n/D«UcötclSc6 tHfftgen De IwnDsn öjg- felt/
|
|||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
felt/enbeöie bet enbe f at&t tnt Rawbelcniö/toant bie të
nut cube bcquaem om alle wjucljt t otoettjlotbitb tooojt tetojenggen. »©m nu gewralijtniefpieKcn,men fai metc&enbp
Defs tntbbelen bat o'accöe ücel bjucgté fai uoono bjen * öé/tfï batfp ftoecratl)ticj}/ of gselasuaclj 10/tlt bat fp nut l!rj)ii)ai>ecnciM'c()efïoIs>D.e qualgcagbeoeffent teojt/ïft batfe met agtaatbutü e» tp gDcujojoeu dooj t'getoelttoaubeu ûberuloecîger.tigljen/enbe oatfealle Öu toattttnbjmtt batter ballen act) DefeluetiocgtiC' yeptetiDeUïiftücptUiiigOeiitöbibcbouDenbe-.tfibatfe moe i©iutetboueumetgattentoou: tft batfe onglje' orffent of niet gebetett jiinoe Dooi eracljc oan atneren ofe ban ücel unii lufitge crupben enbe googe en rerpte bomen üoojtg bjcngt/biebtcHeenbegctacUet5pn enc-e toe el njuchten öie goct en fmaec&elgt 3ön booppbjeu« gen /of batfe tojucbbaettoan cojen i$: ui batfe booi nat malien of regenen ftotllet/ftoetttoojt/enbe niet lepj' ncfutch ofgtqss : 3ft bat het toatet bat baet afloopt |oetei0/ oft bat tn foet enbe goet toatet getocptfetDen tgt ban ttoee of Djp uten/befmaite öanben toatet ntet entierargerm b'welene men fai pjoeuen na bat gefg« get enbe clan getoojben is; Want upt bet natueten fo JjOUbet toatet oat lut bet aoet comt / of caer pet itine ghctoeprfer 13/Dcn fmaae ban 3011 aerös 3ft. batfe tot gegratoen 3nnbe enbe ttoee of ojp bugc baer na weber tuben feloni put Daet 3p totgegraben w gebaen 5tmbe/ hooger tomi ban ben put töitoant bat boenbe foift een betteaetoe/ jBaetifi batfecffen ben putbuliet fonbet sneer fo ift een mibbelbaer aeroc: enbe ïft batfe ben put meten üullet/fuo tft etn lichte attbe : Soojts tft batfe fceregentïtjuöeeenenliffltjcacnteuc&egeeft.^ctcon» tranen foo fai een aerbelttgt en gnaet geooïöeelt tooj' ben/bie alle befe teecnenen toan oeurtìben met en heeft/ PpneipMgt bie tap enbe tUpachucg ts/toolttm 0/toit« arguti» ernie bic beef t/oie oocb te feec Dart 10/routu en, toajï/of toatetatDticö enbe moerachtirö /Ut eenen fou» j tetiofbtttetett fmaetnegeeft/ biebitteretoubeenbe boomaröttge bomen enbe ttHpbenboojtsbfeuggt/als #a!men/©aten/i|epc/^liTem/45eneber-hDUt/ï.a' benber/»?em/^>te6e!ibe $aUne/enbe anber betghe» Iiïrne ttupben/geltjt oor 6 ter tonttarie 2&tefen/ tötet/ clepne crupben/ <£latoersf/ i^abicu / 23jamen/ ficheti mue atiöct bergelncae bingoën be beucfit enbe bjutftt» bacröeptöaiiöeraeïbenbeffiBfen:ï©antbeöooïfepbe binghenen teojöen niet beele ggetoonbenbanopfoete gtoubentoanaecbe. De tiroracringhe ende t'bcgnjp vandc Hoeven. |
CAP. V.
Eenclepn Bupgban goebet fioffenniet feertofïe»
hjen/toelgelegenenbe gerieftgea gemaect(foobat' ter ban alles toat fp)té beter ban een toficlficfee g toote plaetfe/ baer be groote perfonagien na ha&en:<©ft Die metlancaöcpt ban tgbe haten meefier bebtoinglje tot betcopeu-.toant be gotbe Cato fept/bat be meefiet m$ Cupfghefin0 beftoojt foo bele te boen mettlepnen booj ïtjnen atbept / bat gp meet ftebbe te bertoopen ban te cóopen.<©oc& behoojt men btctoiliS 5ön hoebebupten te gaen beften efi tsit te repateten/ om bat het uettoal- len ban eenith Deel oft ban eenitfi btncB Daet bienenDc/ bat maer een jaet alleen ongereett en i0 binben liggen/ bipmaelmeet cojï tebetmahett/ ban het binnen een ttiaent of beetthien bagen Daet na getofi foube hebben: gieren geeft niet te bebieben t'genebatfominigefeg. Oöen/bat een bereben lane Balf gneten ig/enbe bat een bette gelegen lant niet bp en tyengt ban fleffthenenbe pbel potten. WanttcberftaebatbemeefietbaeE meet enbe gepalïelncnet fai toefen ban tnbe fiabt/ efi bat ftp I)emfcf)ic&e3ön boetfelbaetopte halen enbe p^opet» ipc te leben/anbetfui0 fai hp een hups* oft hoebe geb * ben meer booj 3ijn btenaete ban toooj hem felben/enbe bie mm fai cofiea ban p|of (jt ghebçn, ©ooitis öooj bs l |
|||||||
|
refle/bat gp bupten toootienbe/3gn BDetieMthtenemC
tn pet ppilofopheté/ en 'ttegiment ban 3tjn goet neet' fielijc gae flae/foubet jy nen cijt te betfipten met jagé/ met bantbeteten/met gtaot geftlfthap aen te houben/ met b|oncuen Djinclicti/ ente met be gaften te onthalen i>i( hem obettomen/enbe boben maten hem te begebt tot 3pne genucp teu/enbe tot toellufte ix0 geefis. l|et hup® fai ghemaetht toojben boben op een clepn
betthfben oft heuMben/ tnbten bat u lant bultatbtu^ enbebetthttth tis/iunnt hp oefen miDDel fait gfjenteten een bjue lorht/enbe een fepoon upifien pebben/tfal 00c betoaett 50» tegen het letfel banben nebel/ noen tuben tomterboo; bebojfltefeertout/ notôtnben J>ome« te fret heet/ 00c en fulleubetoateten bie banben gne« betthte aftomen t'fonbament baubéhupfe met beber» ben/maer om bat ben tornt enbe tegen met en foube t$ I eet otibet booipen 3pn/ f o fullen De beuten en benfrerg tegen Ijtt «trofìe gemaectu too;beu:1Bant be toinben/ bie ban bat getoefie romen jrji 1 b;ooge en meer toarnt ; ban tout/ oocbfeerg|)efontfootoelboo} hetlirpaem aliai boo{ ben geeft banbe menfthen : en be toarmte bes jonnen tit |mo}gen0 tn hups romt/betminbert enbe bpiûi î be gromrhept enbe bupfierijept banbe locfit:;as hoe battet fjup0 meer tegé het «©often fiaet/hoebattei f nbe^omer Itcljie üjtUt ben tosut fai ontfangen/enbe tnbe tati i tet mm banbe 00\\t enbe quaet toeber gequeli 3öiu 3De cojett foloerofullen hun uenfiersj pjincipalge tegen het toeflehebben/ enbe00c een iiptften tegen ye? jöoojbe/Mii tebenbojenbethaclt. Jïiaet be ftaiiinget? ban alle beefien/ fullen beueûpetiS tealienhet^upbe hübheiuUM i& toaet bat tube f>ee«fïaïlen een ueufleK moetftaen tegijen het j&oojöe/ bie men fai int heetfts banben ^ometmogljen open boen/ enbe bat ten tijbe batfe ruften/Dat i& op ben mtDba$fl/toant ifi bat fp bos geen betcoeiinge en hebben/ be hu te banbe potine bte tnben fïal foube (laen/ enbe be toarmte baubé mefl bis tuben fiai t$/ enbe ben aelïem banbe fpectben itit baes 3tjn/foube be feibe f o boen f toeeten en laf matten batfs baer fouben meet moebe toojben ban tnben ploerg. <Sft oengaetibe be refie toanben hupfe of ben neerhof/ Daet en w niet beelaen ghefegen waer bat gijp bit fielt/ Dm toel bat feer toel te paffe foube fraen tegen het jjioojöc. i^tetemin befe oïbêunatit ie ban uwc benfierg te fieli? enbe ojbamieten en i& fo feet niet bebtoongen/ of men foube Dte inogljeu bcranbeteuuae benatuete banben latiûe baer be hupfen gefielt tooien/ ghemertt battec tn fommtgegetoefien totube gebonbS wojben bie baer gemepnlt)ttoaepeu/be toeltfec na béaert banbe plaet* fen feaet fp paffeten /met bïengeti eenighe htiiberlptfie cf luttelajofiterenDcqushtept/op toelrfee plaetfen gijp eût fuit mogen De ttoojfepbc oiöontiamieberanbeten. €nbe om be toaerhept tefeggOen/ghemetrltt batmen booi betoenfierö enbe bupten nenfieriS bedonne maro upt ben hupfe toeeren/enbe alle toinben uptHupten/fe Ijcbt gijp bebjphept ban ftiltne benfiers te manen alg uban noobe3guop toat3übe bot u goet buttent/enbe laan noobe 10 tegen t rjuae i toeber. €nbe hoe toel bat etn pegel ur timmert na fijn goet*
bttncnen/fobehooit notljtans betebene altntg booste gaen /enbe be menf the foube geatljt toerbe ban rlepncn toetftanbe te ^gne/toaett bat ijp be plaetfe enbe het ge* tief gabbe bat h? met en maecte batmen ban been ftibë ban 3ün camee f ten mocljte booj op be plaetfe en beet « fie tn tomen öan 3pnbet hocbemenbe toan banbet güDe tube boben eubesrjn piintipaellant.€nDeom batmen te gematnrhjther foube mogen ban nfeujS op timme* ten eenirg Dup0/of t bet manen na jön fantafie/fo fal« men moeten boen inbet manieren dte gier na bottpr, OSetoojpt een boojhof oft plaetfe bie feer togbt enbe groot tja / enbe ggeheel bierrant/ enbe tnbè mtbbel toan bien foo boet grabenten mtnfien ttoee poelen// beene boo; be 4&anfen/ €nbtbogljeI)S enbe snoet bee« fien/banber om te toeptbé beUupinen/H&tffen/uoe* ben/enbe onber bergelötae binggen/ootlt om het mifl fntetooipctunö? toten toertotten/ tjuDetoatbooïbee |
|||||||
|
valide Landtwinninçhe;
|
|||||||||||||||||
|
ntaecbt eenen bojnept met ttecc oft bjp fîecncn bac*
ten/om u Dee euoe gBebogelte te bpncben/ift bat gbp geen gerief en Ijebtbanfontepnen. JBaecBtoocuttoeeineftputten / ben eenen om bet
nieumef tante aboojpen entelatenrotten/toelcbe |al betuactc too|Den/t«cjöen bet nabolgbenbe Sjaer/enbe Un anbcren/ om bacr upt te nemen öet oube wfì bat toereottö/enbeopbetlant teboeten*;©efetU)ee mcjt' putì en moeten betre banbe bejneputten fïaen/entn't csfljaügbeu banbe boojfepbepoelen / foo betre altfbe plaetfe ùaer toe bcguaem lp : <©flaet bte ten mtnften mei Diepe graben / enbe onbet inben gronbt plabjpen/ op bat u bocpticbept niet en tretue tn baerbe/toaitt De jiBe(ïmoetöltgQi0natenboc|)t5ïjti/ ten epnbe/ bat alffer ftruo ofte ca f tnne gebjor tjt toojbt/ baer eenicb graen efe faet Ban e«iittt) ctupt Up toare/foube mogen rotten / enbe met fchieten oft eentghe quabe trupöen tooojtjj bjengeu/aifi meli op t lanbt gefpjept i&, enbe baecom fo ùetben De gcfcljttl3telanDt-.ueoen met Ijuï' ben (jet mefr/öat ?p upt De ftailen toojpen/ om bat bet Banbe toinöt niet en foube geDjoücbt'uJOïben/ oft bat |
|||||||||||||||||
|
föbe banbe beucben / falnocfi ecnbctgBeiötfee fpino8
ftaen booj be J^obernerffe/ om baer fpgfe te Hupten/ enbe baet onbet een belbetneu/toaeiaf oen trap aenb^ beutben-beucefa! tomen/ oocfalbttlaetfte fpinbebeu bienen/om be potagie time te fiellen. <©p b'anbet 3tjDe banbe beucben fai be fl iep carnet
ftaen bannen j$obenaet / enbe een anber corner baet: ueffeno/boo^nnniuberenenbe Dteiiftboben/ enbe een anùer om bet nuplunnetoaet tune te leggen, ©aft aen befe Carnet fuit gbp betboigeng maecbeu/ cenanbec € amer/ bte rebel pen groot 3p/ isaer af ben tngancb fai toefcubupten op ben bjtjbt-fiof/ om baer tn «leg* gpen 3011 barntuge/5tju tuetcB-gctupgen/enbe anber bingen bie bp ban boene beef t / maec {jet cpperfte ban befeubupfe fai btenen tot foloerg/ omfcupt/ «Enen/ a5oonen/€>taen/,g>aebt/€riipbt enbe ïlisojtelen/ ötc. menbetoaten toil/baer op re leggben. <©p be reebte 5tjbe ban't jdojtael/ foo men in tornt/
fullen befdcert'ftallenfiaen/met een tebelnc6egroore neer-camer/btebafi aen bet ^ojtatl falcomen/om De Uöpgetnan enbe anber btenaetg tn te flapen/enbeootfe |
|||||||||||||||||
|
fiet banbe bornie enbe Wint/ niet en foube bsrbjant/ om Daer in te leggben be «©ojeelen/ fabels/ £>trtn
|
|||||||||||||||||
|
eiifcetotpniaerüJojbui
«©efen Boojbof grost 5tjnbe negenttcD toeben bier*
tant/ fai rontfomme beQaten euöebemuert tocröen/ met eenen mucr ban anberbalben boet btcfee-eiì tljien boeten boogde banbe taffne af/om Bantonnen u bup« fttigbeöaet aen te fiellen enbe Baft te maecben / enoe tcgben tperucnelBan be biebeu/ fullenber toefen epe fceiHsouiceg tuben ujecb / bplagbeninmaleanberen ïxiel baîi gbemaeebt / na f)et gbertef ban utoe placife enbeftoffe. 3lnt miöbelbanben muer ban boo|e/toeïcfee ftaen
fai tegijen bet I©eft2n/ fuît gijp maben u pookte / bo « toen ouetbecfct met een poouael/ om baer onber int bjooglje t e ftaen nlji regent/ be iaelrne poo|te foo Ejdo* glie enbe toijt fai tiJîfen/ batter eenboebec i^oep^eft ^troe?,s g£mac&els]c& Doje baren matij. ï©efe poojfe fai TO;en Halben toott banbe caffije
toerljebenftaen/ meteen gosbe g|)emetfte fuile baer tegljen / om batfe boojt loepen toanbe buateren niet en foube berrotten / enbe Dat bebtetoen bie met en fouben öan bttpter, mogen met boomen oft pferg op fteffetn Vegeti obct u iSojtael ter ftraeten toaert0/fult gftp
afberlen/ iuar iantjs onsrent een bunber groot/oft an- î3crî)aif/ rencfomme tr.elbegiaben/ en met eengroe« ne öagöe befloten/ om baet te uoepben u bee/Dat moe* tocöfc fieli» ns ' UüPÏcfï met ben anbeten ntet en fai mo' gen te belbe gaen/ enbe oot om be beefien baer te laten tullen/ enbe ItggDeu Dsrfsnauœcn Ijaeilteber etetvon» Der beu blauüjen Cernei /aft f eer ÖeetUieber i0. i^et lmp# ban mnen pacöter oft poebenaer /fa! feer
teci ftaen iieben ijet pojrael op öc flt'ncfee Öanbt / enae faliiilit ff lappen aen be ftrate llDeftlnasEt / öoebjcl; bat 3ijn crispf-benjierjS ftaen fullen aen ben bjnbt-fiofi C'Ofti«acrt |
gt)en/3Bec6cleebeten enbe anber gfjereetfc!)ap booj b e
peeiöen.Ênbe berbolgeniS/foo fuit gijp maben mffen be fteert-palle/ be ftalltngen booj m «©(Ten tn Stoep» en. Jfâaer boben befe ftallmgöen/be^oibcriö cm Ijet ï|op enbe ©oeber/booj be ©eeften te leggfjen. 'Sien epnöe banbefelbeftallen / fuit gpp een ftallefeenma* Utn üoo} be €alber0 enbe©eerfen / bie g|]p onlancjc/ banbe iBoeber gfjenomen Jjebt/ om ntet meer te fup* geu.lCen [jet cpt-.be banbe ftalbngen fuit Qljpttiaec&ett i)gï tjonbecot / tenfpbatgiïptliïbcrt5ebtmbemibbel banDenbj0oij5ofonbereenOuttemct firoo gijebecfet/ oei! ttoee 3ïjben open ten epnbe bat be S?os;ben foubeti mogöen mtUm/ cube ban tföcc jflben be locljc batten mant befefc[iuûtbjacljtûîfaogoejîelt/ fai bicneu boos ben ge^etlen fejöotljof, tàet{)t îegljeuober l)ct ^dojtael ban u %m\ttffup0t.
fai ftaen be boje oft ben mgaiub ban utuen ^upfe/ toekne u iepben fai met een pupe / ten Ijoocöfteu batt atftt trappen |)ocge/op beerfte ftagie ban uboen ^up« fe/ enbe op berecijterljanbt ban befe pupe fai ftaen bs &eurfien/:z&otïeirpe/enbe een berttetli boo| tbjee of is bjp btenaeris/om ü te btenen. '5lufft{)en bjelcue iieuc* Seti enbe 25ottelrpe eenen ÏDenbeltrap fai tomen/1)\% 3ijncn tngancK fai fjebben ban binnen beStcucnen/oin op be *ï5raen-fQloer0tecl!m:Ben. ©oo|t0fultgbp berboSgengi maSten u^erffen enoe ïDtjutuppen.oDpi b'anbet 5t)be fullen ftaen uteeï©gn-fiêlber0 / enbe baer utoen Sppel -bjanefe fai liggen/ met utoe anbere 3üelbet0 baet onber. 45ÖP fuit S^n Uî utec €amere/ enbe Üaepf amer/lançai be reeljte ;gbe : enbe op ban * bet ^ijîiz fuit ghp laten foobeelöupfingöenbco^be bjienben / enbe Booj hza gaenben man. ffioojts fulÉ gDpup|incipaellicl)tffDeppejï / enbecrupfbenfterö maËen tegen I)et<©ofte/öóubenbe alisene l)alöe tttipf* |
||||||||||||||||
|
3De ïtetttücn fai ttoce oft 03P trappen berfjeben ! benfïeriöopbentoïöbt-öofcomenbe/onttefienBjatts
|
|||||||||||||||||
|
toolcfe boet/en \oit inu öupjs gaet oft comt. -^en epu^
be ban elcfee €amet óft ^ale fuit gbp een decreet manen tot beboef ban eltb beeibanbefen^upfe / ba boeltbe ^ctreteu oocb faeneben fullen te paffe comen booj ben i^oebenaerenbe 3önbolcfi. ï^et opperfie ban utoen ^npfe en be ^olber0 /fullen btenen booj <©raen-folbersS/ op ìksìì sijbc bco^ tüogg^ enbe 'Sertoe/enbe op banber 3tjb? booj ront faet.'îCeu epnbe ban utoe -teelberg fuit gbPttiabenu^oenber« cot/enbeutoe anber bogbelboutocn. ©efgeiycs ten epnbe Banbe plaetfe / baermen ben t©tjn enbe Stppel^ bjancb fai pecffen/baet fuit gl)p (lellen u bupf ftupsf ♦ i^et ^oenbet-cotfalfoo gljemaernt tuerben/battefc beneben bienen fai ben l©ater-bogDeli3/ gbeltjcb ùm «öjanfen enbe €utbogf)elö op ben felben / enbe boben. boojöeljoenbetcu / met berecben baer f^ op fitten/ enbe met be £o;ben/ baer fpftaer Cperen tnleggben? gbP fuit oocb maecben onber be Noeneer plaetfe/een 2& ôfftBiP»
|
|||||||||||||||||
|
ftaen baben be cafftje/om typ te weien banbe bocijrtc
ftept en boat er/ bat inben ï©intet inben neerrjof ftaet. g>p moet ootft groot enbe IjoogOe ban ftagie 3911/ om bat be folberinge boben upt Den pertjtliel banbjanben foube 3ÎJ11 / enbe om bat alle be btenaeriS en öupf b?ten* ben tot allen tijDen / baer foubeu bun bettretb mogen gjebb£n/3tjnen »©ben fai comen uptuiaetts bupten pet liu?0 / maet be moiibt banben <©ben fai comen in't fclioubje banbe beutnen / enbe baer boben fai ftp 3gn plaetfeljebben/ ommeeltefiftenenbetebuplen/ enbe onber dm Daffcftenö te Uggften. j^cjfens be beutuen beure/op be 3t|be baer be^on*
ne mtnft comt/ enbe bie be coelfte i)S/ lal ftaeneen gfte » plabeptcamerbcn oft fpinbecben met een gote / baet be üoebenerffe baer mele fai fiellen/ enbe baer boter enbe bae0 maben. ©e gote fai bienen om upt te laten loopen btoater baer be botet-ftanbe enbe anber gbe» seetfcbap nseöe gbeujafjeben toojoeu. t^pb'anber |
|||||||||||||||||
|
Het T. Bocck
|
||||||
|
men falboojutoen fttBantBaHeen/falaetf^ffeerf enbe
gemaernt ;qu ban ttoee crabeelen / ftaenoe op een ta* pit tel allee met bier of tonf canteelen/ en g( floten meÊ eenflercBebo^e/toantDaeclarrcfuU göp nomen mit Dups/en f eert telit 6 tot gaen ' a!|i tt beltebcn fai Dattet u bolc niet en lal toeten en gijp lult ujn toefen ban alle ftertlte reucnen ban be fielten en ban û tooojtjef. cêuds Daerom fait gijp ooc manen een beionDereniotgancö ban utoe fiai inbe ljof/on> utoe beefté Daec tot te Dalf, De officie van een Vader des huyf-gefins.
CAP. VI. ]^T île bat Der Bupö albus geo|Dineer t is/ foo ber ff ag ■*• xicH/Dat De ©aûer üeg tjupfgefUiS/een man fp, Die gefcDicntiS/ enDe goet üerjiant ijeeft banlaiitneeriuo uDe : mant Die fultr niet en uieet/of oie ;tjti geneurljte enDe occupatie neemt tn anber Diugöen / Die moet Dein nootfaseluc» boegen enbe ftellen op De confitente nm eenen $ad)ter oft îLaet / ùk Dem bsDjtegDen fai / Da£ I)P t'ftei/eiiDe 50113lanDt enbe ï|ups üerargtreti/ be* ÖalueiiiiocDcei.en Doop ban p^ocefjen / Die ijp Öem boo|ts bjeiigijenfal. ^jftöPf^l Dem moeten üetron* toen op eeneii toei'ienDec enoe apouüenieur / Du* oooj loofljeptalcensial 3rjnmctDe jdaiiJters/ enbe gent fai getoen tebecliaen/enDe te kenné De Delft ban t'go neDattecûf50nfaI. daeromeutffer wet beters Dan Öet toefien enbeDeteeentoooiDitDtpbttoanoen /lite* fier felDc/Die goet bet fiant Jjeèft uan ûe ilant-tieerin» aC/CnDeötc feiue neerfiicDept Doet tot 5tjn epgïjen p|o* fut / enDe Den pjincipalen laft op Ijem Dout - enbe ai* ttjtS be j'ojge Djagc bau 3911 toulcienbe met en becpacljt noclj en berDuert/Dan t'gme Dai DP feltoe i.ter teglj*e* renen toil/ Dan metter oogijen. 4i)ofUfouüetfBiiet milieu Dat Op eenicD \jetbonDt fouüe ma&en booj jla*» taris of bp gDefclj|tften : want Doo? tultbenmiDDel/ berooft Dp D«m felnen ban 3911 bipörpt.3Pat Jjp ocra uieteenûefeertolueiuie ' ben atrte.ibeimtutrecan Den meiifröeu/ban Debecfieti/enbe uanD« lanDt/enbe batter geen taertn en fp / Dat Dp düe/ alft noot toare/ niet eu louDe nonnen Doen/ oftfeerujtl Deeten boen/ of ten ölDermtnften/ Dat Dp baer af öerftaeDetooen/ oe fapfoenen 'enöe öe geuKonlncnc manieren üan Dof, % cu eerftae onc& bat oe tooomnge ban oen V>mzt
Des Dwpf'gljefinS/ fai flaen op 31J11 «Ertoe enbe »6oec/ enûe oat Dp m ouerDept Debbe/ecûe De p}tnnpali fleu* tels ban alle/ enûe Dat hp fecretelgcBtot enûe 111311« ï^upsgae alft DemgoeotDuncnen fai om alttjDt 39« toolcK in Daec lieûec toeren te DouDen : "©u is De re* Dene/ toaecom öac top Ijem geo^Dtrieert am gemcect Ijebbai/ eenacljtecDojergtepncebansijnbeflupt. ©at Ijp in Defiabt met en gae / Dan osn 311Ü pjtt cipale affaicen/enöeüatDP3gnp}uceffenDoe beleuüett (üa« be toelcne Dp feer qualuch lal nonnen b^p gljetoefeu> boojeenen getroutoen folicitateur/ Dé toelcben Dp mit getoen en fai Dan De coppe ban 3 tin principale fluefeen; enüe Dat Dp felbe in perfoone rüet iu oe fîabt en repfe/ oan tegen Den ï©t-iter/ a(^ $dn ü|ucljten tn tjunis ge« Daenjtjn/en5inï©intec öjurftten gefaept 3;]n/c>p es* Dp Dan al met een 3011 pjocèfftn gae flae/eti 5un fcljuï* oeninljale. 3c6begcereoccbatDp3ijnen toolchegoe* oecderen fp/ftiDe met en gebtebe in gramfrfjap: toant Den jBenfcDe en toil niet meer ban fiet |0eert/ met ftraffi.cDept gDeregeect toefen. 3lcBentoilootnnietbaïDp met5ön ©olrptebeel
fpjaUe. enDe te grooten gïjemeenfcDap Douöe/ Dan foj* je.-bat fp Dem oaer Doo? fouben mogijen te nlepn acö* en: nocDoocDenlieue!i3uimepnirgeefttooo?neme» niettetteuueuengtjebe/ oan allee» l.,tb «Iremets om Daerüebcr raet te b;ageu:enbe bat Dp De montere mee» fienbeele mafte/ban te üoeu nae Daer lieber raeDt 'al tft DatÖptTeltoetoanteüojenalfoo beDacDtDeeft: toant fp toertfté ban met beter coucagie/als fp mepuf Dattet fatfoen ftomttot Ijwitoöer fantafpeen t'iibeniie.^afc ÖP bnentfcDap Douöe met 31)11 gebtieren/etiDe Den bp# (tant boe tn öaeE-lieber noot, i^ocDtans en Ie,ene Den# llCDCtl
|
||||||
|
Bf-fctjepbttigebooîbe CalcoetfcBe Bfttitem cnbc onber
be folDEttuflç ban öten / (uit gijp (Mien u jpaifanten in een renne Die met ila ten af-gfflaten i.e. 38ei>gaenDe bc ip.iUitïcn 'Bis fuit oUï> laten fitten enbe ruiten/ toacr opoatfptoillen. ©uj^cIjacjji.palleenbel^ertBen-fioUen/fultgfip
mabeiunt 3upûen:fo Datfe anbers geen vjutf.cn en Deb* ben/aan op Denö|nïjjof/efl in Den pniicipalc<!&clja«p' Jïalfultgöp cea plaetfeaf-fcDutteu met tjooge Dojûê/ om te tjouDen be JLammeineus Dan De jlSoeDer/eiiDe bc Boenen oornjötiertoafi aen Den lierenen fialfult ötïP op trecuen tujcctrcfluptfelö toan muerf/oner alle 3uûai toel befet / D'een toooj De ^ocljs / eiiDe D'anDer booj oe ï&epfen: ûefgelncr fuit gDp oocnDoen in eenen fliioeren (lal op ftem felben nooj oe «©epten enbe jonge ^3eptnenS:enoebotoenfteban Dien fai u Dienen tot foi fcecö om oaer op te leggen be üoeoeringe banDebeefii. Cegcn otiti De ,&cDaep frallen/ fuit gDp maften De
^>cl)uece met Daer gtoote ©oo^e / alloo bjeet als Ijet iiuDDelfle fïcqrlt .[joiiac / om Dat De Doïffctjetp fouDen inogenltcln Ijebben /enDeDaerbotoetmn$ojtaelom f gijebogclte Dacr in tefctjupleualfi rcgDeut/of al^De ^unneteDeetcfcDönt. 3©'cen 3nöe ban utoe «jficFjuere bjp baltncn of ftcfje-
ponten Diepe/ fai toefen om te leggen u fcDoobentoan j&ogçj&eenDe *Eartoe / enbe D'anoer 3nbetoanbe feltoe Diepte /om te legge fiet tont Zaet enbe Corner tojuclj* ten :©e imDDeljï fai toefen alfoobji etate De Œoote of Det p^tael is/met jnn batu Dattet op Urijt, <enDeruffcf)enDe «ârfiasp-ftal enûe ©ercften-ftal/
recDt tegen ober De^cDuere/fuIt gDp mafte een plaet* fe tameliitff en Dooge/ gfjelticft een DaugenDe Dat»/om baer ouoer int o^oogfje te ftellen utoe poegljen / Wa* 0enö/ïiarcen/4£jyen/$t!pegalcn enDe anbet infitti* inenten enbe geceeifcfj?,pom Sficfterf : 'Senfp bat gDp bitlietoer ïjebtte mafteno betu ©upf-DupSoft©u gel Ijnpss/beaurojitept niet Ijcbbenbe/ om een te ma* ben tot oen gtonDe op/met eeiien boet. ©an onûer utoe #une tf ban tee jtjDen/na be bacete
isanu ^ups/falDeÏLaetoftlloeüenaecgaenin be po- loën : maer gijp lulter in gaen langs een anbec pupe/ betodrae oan utoer «Camee fai ftonun op Den ©of: ban öe toelcfie ©oüe:./D'een fai toefett booj alDerljanoe ïBarmoes enDe Oottagie 'enûe D'anbec fai toefin oen 3tcupt-öof'booj De bloemé en toel tiec&enöe Urupbé/ Ctten eü iöooné / met De plactfe booj De Bpecojbeii. <©p öet epnDe ban eenea langen ganr / toelrnsn gijp
ejöineraifuU en mafeeuüan upupe af tot ben muer/ ban une Bogaect/ tufftljen bepbe be ©oben / fonöcr eentcf) an Der af flupt Dati toan t toee groene ïpqtn/ fai ben Bogaert {iaen'afgcic'jepbenbanb'anbei: ©oben/ met eenen btoeetftöen muer/ fireeftcube tot aen bepbe Ïtjbeubanj'beQuptüa iUtoen ^of. <£nbeint miDben ban Den fslijen langen gancfalftaen Debojne-put/om met canalcn en goten te befpjepen in be <#otien/t'gene bat botl)ïicïjci'ör ban boen Dei ft / ten toate bat g[)p Iiebec Ijaüt bact ce boen Bomen De f onteptie / enDe te foetfeen beaûeten / oft immers baer toe Doen manen ccnû;gf)enbacB/om[)etregen-toatertebetgaDereu enDe te bewaren. g&en 25ogaertfal ma&en/ fjetafflupt enbe be flupt
ban uöjen Duple/ toaer langö Dat gijp fuit gaf in utoe SuepDen oft bemDen/liggenDe aen utne behen/ntó utoe 3&ogaert toel groene flaet/ langs uielcne Bese/ enbe oota langs utoen ©nbet oft ï£ift{j-put / fuit göp planten utoe plantagie taan 1©ilgljen. gintinfeomenban utoen SSogaert/ opbe3öbebar
gen ©of fultgöp opb'eeujöbemasenutoeplantfoen l^of/enbe opb'anber 5tjcebe platitfoenen flellé/ om te giiffien / maet mtmibben f uilen fiaen be boltoaffene enbe gegriffibe boomen. ©oojts aen Det leetö epnbe/ fultgljpopDertje planten/ utoe toiffen of teenen/ be toelrfiefullen mogen ontfangen totjjaerDer beftoef en iioebtfel/öe berfDept enbe tootöticfjept ban be bene. s^et öWtRen op be jtjbe ban bç bemtyn/ tueith Ut*
|
||||||
|
vande Landt winninghe.
|
||||||||||||||
|
fpnatgetalBanjönfetietötenof toercBtteben / op bat
Öp ban 31J11 gljebuetenutetontleene / auberfinp |ou6e Öp meet betUefen in bacö Duren/ biegualtjcB üefteet bjaté/ ban ÖP geit foube bjtgebcn om f uier te coopeit/ bat öp oocb metten eerfïen 3nn toetc |o Wel fie te boeni batöetmetenfpteöecboeu: bjantalfmcniuiinctbe^ teteu t'geuebaetmeu in gljeiiuli öeeft / bcoj qualtjcfe toefienoftbooionacötfatmöept / foo tooît bçftslnen tbetlte0 banben tijt/ btemé beJjceft om ce faue te öet* maken/befelbefaftebetargett/öet Welene bt^îleerett ftDane té/en en bjeiiQt baec na f o beel p^of ntp met bp/ batfefoubemogDcn tbeclieisbergclöeu/enfobeel pjo* ffltgt gebé/ate fp ptoct) te boen/tube boojgaetibe jaren» ©at Dp ootfe aitili «3 D'oogDe Uefebc op 5311 bolrB/en
30n beejien/alle bage befoerhe/met alleen mbefiallen/ maet coc al0 fp WeDctfieeteu ban l)un üuercfe / oft upt be toepbe.©at öp wel gae flae/ï)oe fp Dun ijebben tn't gacn en fiaen/opbatöpmetcfèe/oftet eciuge fiecB oft ccancB 59a/ bwelcfee be fo?ge tss bk ijp alle bage most bjagljen/bco? be€>ffen/$ioepen/©eccBen!3( en <êcöa« pen want fp gaen bicfetoilg fmo;geng gefout tet toep* ben/enbe tomen tfaüont^ Webet al fiet na öupp. ©at Dp ooc^ niet flapni en gae/ fonbet alk abont een pege * lijch ban 5911 bolc&e te bebelen / wat fp tfanbetbaecDst fmo?geni3 boen fuileti. ©at ijp be laetfte fp bie flapea gaet/eube fmojgenis metten bageraet opjïaet/ om ym Dupfgöeftn te ften aenc toevcB gaen. ©at ÖP alle&ap befte öoe Dem 3Ü11 tont ö^ft^at ijp ooc h 31)11 hmfìm niet en toet betcouben tnt werc / enbe mU be n-eDtcrj^ ncn Benne üit finn Dienen/alo fp göeballen Debben oft üecto|ongen3tjn/oftanberoiigebal!en/enbegebjeBen enigen. jBaer pjinctpalijca bat Bp WaetacDttcö fp tn fijn Woojt Doube/ Dat Sjp niet en blocc&e nor ij f ïamx? enbe fijn Dapfgöefm ^ fnlcfeen erempel toog,t)e/ bat fp Dem baer Doje atijten/ eeie enbe rebeteatte mogen be- Wijfen. Waiit göelgtB een opjccöï cube waeratljttcfi tooojt/beu petfoou boet acDten/alfoo maec&t öem Bet bloec&en en bannen/ ueel onnutte en oncuplcije tooo|* beu/ oft beel fpotten en gecben/ ban een pegöcIptKen beracDt. ©at ÖP eeteen bjinc&etoan tfelbe enbeacnba felbe tafel baet 3gn bienaerg eeten / bat ijp bie Wel be* tale enbe lieflijcÈï onberWijfe / maer geen geit te boje« gebe/ten Wave bat fp beroep öabben/of fiecB tuerben,. Sflbatgtjp Demfommige jiucfeeulantsinpacDts
geeft/ (Want icB berfïae bat ben pjtnrtpaié laB en obe* ticöept falubje 5tjn ) en laet beene tijt banbebetalinge bauber nietacötetDalcn/op bat BpuietonatBtfûcm en toetbe/enceriqtsaet betaelcet tot 3i)neenbeütoefröa* be/ Ijem iiocDtanö ercuferenbe met tquaet Weber enbe quabe jaec-fcöate/ttiDicn batter eenigebalt/ Want ban (uit gijp met öem mogöen Wat patientie öcbben/enöe een gicote beiaiingije beplen in beelclepne/om öem a« femtesDcnen : *©oct» fult gijp nemen peuniiitBbooj penmncK/teu epnbe bat be parfjict qntjte 3P/ enbe gBp betaelt. <©ÖP en fult Ijem niet fparen be noteliprUe |
||||||||||||||
|
Itebeiirttfet ban m fece toel te paffe Bomt/ enbe t 'gene
itmip allo lief fai fjebben te beciiefeu/ aïjö tweemael teöepffcöeii, ten ware in DaerliebetWtetfie noot enbe gtoate atmoeûe : ©at ÖP bctbjage be ongefcöictöept enbequeUijcBenatuere/ tran be göene bie ÖP Weet bat hem beugoen / enbeoocB nimmermeer tegen {jeu Ite' toen en Bijbe/nocü oojfaiie eit gijeüc aan eentge gram- fcliap- maet bat Ijp mffunulecenbe/met t'gene bat DP sueer ban Ijact-üebet natuete/ öen-lieben alle Wieubt' act) jp boe/ Die ÖP 6an/ alfi paffe gljeeft/ al ift oacB bat lip wel weet / bat fp 'tnimmetmecc be&eiincn en fuU lat. Hlfoo fai DP mogöen noopen tufte enbe njebe. Dj officie van den Hoevenaer. CAP. VII. N€emt eenen îLaeï bie niet te joncB notö te out en
ia / niet fuco tee tieten/ maet Hloechenöe jtercfe/ enbe (inbieiit mogljelBBu*) ban ben feloni lanbe enbe ranttW baer u *?oeöe lïaet / enbe alfulcfeen bien göp toanotietlangÖenttjbt/ofbooitTesgÖentiangettou. toe necfoonen/bntt ie Wefeueen man meteeten/ enbe
Sflllupf-tMOUiue een UloecU Ijupf-Wnf «/enbe be Eten Selgemaniett. liegeen ï|oebe of t etbe ru heeft ontrent uoien Dupfe / enbe ban joncr bet Dart om taffcüer be fUni-netnnge teleeten. ©>at 3? ooc
"Sfuat ÏJeubefobetman/ metacm/iiocljioopct/ Klappaert/ noc^ öjoncaaett / bte 5nnbegeert» c* S1 wenneet te bebWtngen / enbe 5ijn bonen wei te S eabete gebieben/ûie geen fasen en toet betgaen «och ttetöaUen/f mofflttiji D'eetfïe tnt opfiaen/eube be a-Lfteintflapsngaen: ©iebematcBten norD jaet- mStn ban bebo&pcn flBenifuuï en bolcOt/ ban om W«uooifatteUfftDept:®» met ea geooogt Dat men ee* niae meuuie mmm oft boet-pabe 03 50" tont maect/ Kttenlit peinant op be ettte ban m Soetoe / pet SecüoSoeten/uianteenen bupm tonkop een ,aer nee Si/ia eenen boet iwcctt twee jare n baee nae: ©te Kant te gatfe en ontfangt/ban bie goetbjteut enbe rit œmepnfaem in met 3önen 4?eete. ©at oocB alle SSluft aetleet jiin/ent» Allecnltc üetoaett tegen1 Wttit/
S enbe terjê/ waer toe bat mouwen en tocBfftensS Sfenbenen/gemaectban bellen/enbe oocB be Sappen inie iwïpioett&enö. »p Defe mtbbelenfatber geenen SetcB'n. ©at lip ntemanten tjebbe m jijnen btenfi/
Ko\"tenWercUeban3dn^oebcenEantWtnntnge hem e SnnietljauDeieu/ noti) het geltban wx mee<
SanStae' beletten ben rçoetieiiaew öebinge Bannen ïnecnSt floeoc teBentnge boèV ja ift bat men Dun epf. |
||||||||||||||
|
ICI OP üïlllïSt.11 lUWU «MIUWUWWWWW «o*»»^!-
fenen ban een pacöter oft toet/ Dem bic&Witë ouacöt *
faem of biefacöttcD maetBt.f ïijfi Dem ban tgene bat öDpfultbebinbenWtjfeSncB opuWeöoebc gljebaen te toefen/en en bettfpt Dem met bittetlfjc / ban tgene bat niet foo Wel alfi beöoojt gljebaen en Wett/ maer rabet Bern bat öp fulcr beter/feggébe bat Dp fulcr boenbe/u fai liefgetal mx\.$ï\x ter tgt en toojben bepacötete foo toele met genegen alfmen eettgtis bebetbaetom en con^ ai nu tet ttjtbe meefïetss/geen WtbeleBtefen naöt'.n» tien Wille/ maet moeten nemen bat fp binben tonnen? (£nbe Bietom tiS wclbannoobebateenmeeftetBen* ne/ Betnatuteelbanbe bibetfcöe natten Ban ©oUBe: Want fommtgöe Willen met foetitöepbt/ en fommige |
||||||||||||||
|
&oet i'tiunben: Want Det papier macfj alle Dingen bet-
toi SI S moet oocBbecftantBebben Ban alleane ie maBé/ Die ÖP m 5«n lantWlnntnge ban bcene Beeft/
toStoiibetft alen toaetbet maet eenen fieeï ban cci e nftouweelgebïee/ oftaen ben wagcneenennagel/ SeSSngagiêöabbe.ïSelt&ebtöenbtcBeptöem
SSuepafTlBoni /om te ften/ of Dpbanbeanv bacö 0-lieûengettoutoelicgebientWoît/ bien fpfora* ttìbttìifouùemogen te wetcBe(lellen/omtebetmaBen SStóïön wetc-getupcö/oftom nieuWe te maBe. |
||||||||||||||
|
S
|
sssïssKsasssaiWsw
|
|||||||||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||
|
IO
doet ettbe ittöeiihjf/fomtttfgöe tieccfîtcfi enbe fpatttlj.
g^aerom fuit gfi p nac De complexe enDe aerbt batiben lanDe/ ban utoe %m ti e gijp op u fioebe fuit (lellen/ u felbeii boegen/om fieni met foettr0ept enDe befienbic* fiept te fianbelé/ omtotutoen bienfïöctmecfïe profijt te trecBen/toinnenbc in fiemenbeufelbe boegenbetnt gene glip tu fieni fuit ften niet te beteten: niaecban be- le enDe biberfrDe natten fuit gfip banbe rjuacfie be befîe nemen / cute u felben toatfiten booj tgene bat u matl) fitnberen/of letfelboen.SilenmercBeube bat geltjcB f)et aetttntBbiberftfietîf/ enbebefouber begeert Dat fieti aeu(ìaet/al3oo 31)11 octB fommigfie perfoonen tot been fa&emeer nut enDe genegen/bau tot banbec. Dat een Pachter oft Laet moet verftarst hebben,
vande teeckenen van rcgen,wint,{choon weder erv-
deander veranderinghe des Lochts.
CAP. Vili.
H ©e toel Dat utoe Idarfiternieten befioeft geleert
te toefen/ tiotfiraug behoeft fip tosi booj lange en fecBerCjCpertetitie/eenigfieBentiiffetefiebben / banbe teetBeneti ban regen/totut/ (rfioon toeber/ banbe bec* aiiDermge bes JocötpVban be beelen batiben SSaei enbe JDunqualttept/ baufroimê/oiitoeûer/DouDer/bltjrem touûe/bo^t en fiagel/ten epnbe bat fip ita De beguaein* fiepDtDeetntìSf / foube mogen De öanbtaen liet toeitli #eerBcn/enbe5ün toertB-lteben Doen toerrBen. fìrgfien fai fip booijeggfien / boo? befe euûe anbet
bergelijrBe teerBenen.^ft Dat bie jilSatie a[0 3p pnemt bupfier fioetfeen oftpunten fieeft: maer ift Dat ben op' perfteii fioetB Dupff erDer 10 Dan Den onberfreii/ 50 fait nu barben bauDer Jfôanen regljenen/ctiDe t(i ter ton* tratte / fo fait metten toaffetiDegiiattierenregöetien/ maer 10 DietiiDemtböel ftoertatfisirfi foofalt metbe bolle jBane regfienen. 3fi Datbemeu jBane fiellet enDe ftet naec D' Wtfie/ bat ie een teecBen ban regfien/ <©ftift bat be bolle jBanemet bompen omringt 10/ enbe een oft meer f toette enDe bicBe ringen ïjeef t:<©ft tfi Dat De jlïatie bleetBban bertoe tg. «©ocBfalfip gaeflaenopDeu bterben batfibanber
jBanen/oftregfienatfitKfi toeDer 10/ toautaenbien öatfi tooibt gemereBt Den gefieelen loop ban Dat ji©a> Iie-fil)i1n/t5ptu regen, toinDen/ of ftfioon toeDer. ^Pfaloosö Den regen booifeggfjen/tftbatbe^oii'
11e int opgaen root te / enDetecltontbaetnabaurBcr toojt/ of tJi Dat rontfomme De fttalen banDer opgaen» ber jonnen / een tlepne boncBer tooItB fiacr laet 31'en: «©ft ift bat De potine tot opgaen fcfitjtit fiol enbe ïnge* ballen te ïaefeti/ of ontrent Jjaec eenige rooûe tuolcfecn fieeft met anbere f toette oft grautoe gfiemengt: oft eenen rintB fieeft gljeïëtB Die öanDer jììanen. SfiDatDe^onneeeiuge firalcntooipt oftoolcBen
Beeft ni «giupDt-oafle of ^upbt'ï©efiè / oftbat3p int opgaen ofjotibcrgaen gebjoocSen enbe berrojte fitalen gfieeft/v®ft bat 5» int opgaen bupltccenbebe*/ tommerbe firalenfieeft / fcoberre alptfelbe nieten toomt Dooi eenigetoclcBe : <©fttfï bat 3p int opgaen ö'toerfcfibooj betoolcBcn langde enbe totgefiretfite ftraïenftfiiet / alifibat3pbûojî0tlaer enfupbett?: .©f bat 3Pboo? fiateuopgantB eetuge firaleu tooipt enbe laet fien.5t(ï bat in fiaren opgant fo toel int-Sojle aie in Det $©e|ie/ roobe tooltfeen 3tjn / oft bat int 011 » öergaen ontrent fiaeraenbe ntncBe5tjbeeen toolcfif» Benlïaet: <©ftbat5p int onDetgaen in toitatfitigfie toolcBen befloten te / bte gOelijtn blotSen ftaen/ enbe Öaerberbiepben/ toantban fait binnen tolte bagfjen teg&enen. 3li bat Datiber planeten eenen tintfilieb* ben / bat 10 oot6 een teetfeen ban tegen, gifî bat anber ftertenniet euquintaen/of g^ooter fepanen te toefen/ oft eenen tlepnen tintb öebben/ bat të een teetBen ban grooten (ladj-regen. ^ft batbliremt alft ftöoon enbe riaet toeber iö/bat ië ootfe een teetBen ban regen/of tft bat tttben Roemee Dtcfttoölbcrblt^mt Dan bonbert cft bat op b?n mtööstfi bonbett. |
|||||||
|
3l(t bat op öe toppen banbe öergöen eenigöebltBê
tooicnenbrnbeu / oftbatnaerijetopöoiiocnöanbets regen/eenen ftôerpeneiibefouDentotntopliaet/ toant Dan fait toel Dapper op • ui nteu regöeneu. %$ bat De toaterbogetèengeenpaetlncmt toateröun toafffften enDe nat maetlten/oftoat De<t£raepe fjaer h,<mft aeiiDen; cant batiben toater nat maect / oft üaer tmiei toemt/ enDe tegen abotiDt feir torpt entiert/4£*ft Dar dc 0abs met een dolle ntle roejjt/enbe 30'n bleugDeio flaet, %$ bat be 45anfen tieren enbe bitgijm meer Den bun %\)t* tooonte 10. <©ft Dat De 23ern niet berte ban |îuh aöps robben en bitegen. «©ft Datbeöepger D?wbttD WigDac enbe Beert kuifje üe belDen. 3lfibat De <©ffen meereten/Dan 3P gfKtooonejtin/
oft op [juii retlite 3nbe liggen/ naer liet .jènpbeufien/ oft jiun uagljei0 rontfomme Iccfccn/ of Dat De jüoepetx om Jjooge jten cnbeblafen inbe ioriit: of. bat De €jel0 roepen enbe tieren / ofDatDeijatisuallsiitecraepen/ Plintipalijffe tfabüiiï0/al0 fp te nefte 31'in / toant tge» traepbanDenijaiie/opongctoooiiiijtiïeuteii/ gSieUjfi ten iiegöett/ toten etiDc elf uren batibei natïjt / betree •* bent beraiiDeiiiigeban toebcr/ban ö?ooc|j tot regfleu/ enbe ban regöenatötitJ) tot ftljoon. 3!fï battet 30ut borl)t toojt oft Dat De pjibaten meet
ftintfeen Dan fp p(egen/oft Dat ûe menftlien fo toel niet üapen/a!0 fp getooonïrjii/oft Dat De WoVsm Ijupleu/ enDe outrait be Jjtipfen tomen geloopen/of 'ùatïis f pin* ncn tetaerDei! ballen fonber banDen mint gcflagen te toefen / oft Dat be UoiiDeu op DaetDe ?)un iteeren cuba toetiDen/oftDatbe©upbêuiatetetotteteeöetBeeren/ of Dat belêltgen/UMpen enbe tiojfeïen/ ©loepen cuba ïlBeer Ji-lupfen frijerpttbtlten Dan fp plegen / of Dat tgeluptbanbe «fiiotben lupDetgaetenbeiöergeliooit tooit Daarnet: p!eetjit:Sfr Dat De Cranen bebaien test* laten/eiïbe biotrj) toeDer Beeren/oft bat De Cfrls enbe JEuplen fonDet tegetitooo?Dtgeoojfalie/!angeljnnoo« ren tojpben:2lfi Dat be ©oluerg-töerDfn geplurtenbi ergenjSinlmp0gej)angen/ ijiui flUFteneïtljUüfdjet* picfieptberlaten/ of bat be Jluffen fmojgetiö tieren/ of De 10O2fft0e:imeerlie?eBen/ban fpgetooone3gn/ef Dat ijctöuet ban Der frljoutoe fecr cü wtie ncbettjalt) ûfbafTc|îen0ronbe bofielieiigtoojDeu / of Dat Dccüs inbebattieiiDelampenfpieiictelt/ oft bût De öTJaber* blabetiS ïjim blabergtefamen treeBen enDe flupte::: 3i(ibatbe Wenbevg laügfie fpeien enbe liertoaettiS efibettoaett0ioopen/f£ÖubDenDcenbeb|efeei!bc/tgena Dat fpal loopeube metten tanben gl)ebatl)ebben / ofi Dat De 1©oiineii tot Der SïerDen truppen / oft bet ds Catte/naer Datfe langöe fjaer rlaeutocn Imfi geler Bt ƒ Dafrfjooftflrrjf&t / ciiDeDtrfttotljSDedaciitoenobeE Dooie iaet gaen. gnifgelötfije fai Ijp fecr bee! regftens booifeggl)en/al0 be BBoltfien Dotirfier/giofeuDe biffas ftjn/of Dat beb?uppel0bie tot öedotïjt ballen lutïarö0 tttl) 3tjn/ enbe beneben gebal!en3sjnbe gr cote bobbel^ maetBen/of Dat feer foete regen/enbe met tlepne bjup* pelBenö begint teregcnen/ofbatfjfttoaferDatgebal» lé 10 met gfoote meiucïite ttc aerDen fanDer toint/tet* (iont in DaerDegeDjoiitnen ie/ oft battet toater tante poelen enbe maraffen fonber eenigeijittebanbet.jgon» iieu/toatmer t'0 ban Ijet pletljt.âit bat beginnen met Dun Btetbfiien ban bat begint te cegöeuen nae UunCot gaeu:©ft Datfe fmojgeng tragcüiflj/ctibeQOelgrBtip beDtoanc rofi gaen foetBen: <©ft Dat üe öegfjenbogïie naert ^iipben ftrett oft b?» oft bier Dobbel bertoont/ enbe geftcn tucït na Dat geregent Deeft/fo en ie notlj Dc bieefeban meerber tegen/niet toerfj. $p fai booiften tuben 3©inter Dat fneeutoen fa! / tft
bat Dp fiet Dat De ftoerte ïDoltBen graeuatfitti D toc?» Den/pjititipaltjc aie De |5oo?De toinDt toaept: 4Bft a\0 rontomme bedonne oft jiïîanebecl lieetBeoft ijaif roobe ringen gefien toojben : ©ftbatgebuerenbebe gtoote toube bc lotfit btrBe:enbe een toepnicfi gfietem* perbectooibe : <©ftbatecnb?oogfie toube t0fonbec boift/ oftoatmen metbeeltetBençnbajt regDenfîel bat &g cotti» iraBeubetf. |
|||||||
|
vancle Land
|
n
eenigfj : teechenen fjebbe» banbe e]Cr raojbsnatie btgiux
fels eube tot gangen / oan be feloe Deeleu Oan ben jate: 45 elij dier m jj 0 «w betoater-OoQelst betoateteuuet» laten/oft bat be tamme j^atgiegale/fonbetlingge bet inannneheu/lupbet ban aUeanbereboaeleu|inflt:<ô)ft bat be iütaiuen bp een üergaueten / enöeO&öet Ueetett noe beplaetfen üan baer fp ggeiiomen ^ijn : €>f bat oe >©anfen met groot gefcgal om aeie nctljten: é»f bat be jieufftgefuiojgljeuïs meet tietr ban fp pieetöt/ toant banfalmeufegöeubatbetotntetü0ujoeüeureii6.3fï bat gp 00c ftet oat ben tceften IBtnt begint te toaepé/ cube {jet ïBebet foe i et too{öt / of Dat öe ^toaluuitn met goopen )xitïiet neeren/ oft öat be >önt tioacls int epnöe üan ben Wnuer / een toiae bojft (jebben / fo fai IJP feggen bat De olente feet bp ia: uiant lulttte gsbter* ten geüoelen mcrtnclgc be aenaonienbe enûe nafeenbe fapfoenen/goe ongeregtltbat bie ooca komen. S ft bat gp metct int beginfel üau ben tinter enbe
ban ben bojft/bat be üogljelsJ OatiDeftaenbe toateren/ Oun in be ûeOieten en loopeube toateren ücrtret&en/ Die niet gaeft toeenOnefeii: <©ft Dat be fticeuuj bie upt belocgtüalt/ Blepn'eiiDefnbtglts/ ofoatbeftetreit fcoöneniubeni9cmeltlaetDerfeftaen:banfp};l?gen/ of batter int beginfel Oanbefciojft/ tlepnen tosiDen cü totttea gagel balt / oft bat De üogzllwtö ijun m be ga<« gen bojgen/eii atjS ontrent be fteoen eube bo?pen fo.e nenrof battet üiet blacrber bjantenbe gloepeiiDet hoo* leti geeft / of battet lafcen en irintoaet int Ojater geftc l»2ti/ter(ïoiitft!Jffp/ofbatö'upterftcbeclcbanfineu' ftDen leben tccflout tont toojbert / oft bat tn öe touitcc De bingeu/bie nat enbe botl)t plegen te toefen/bjoogec 5i1n:*©fbatbebjnppel^b!7eba!iDebache!ibesgupfen üallen/tragelgt bjuppen/fo fjïbt gijp fefeet te iu'iiueu/ bat be Koube iö nalieviDe/of bat be tegeaojooj Dige f eetêï Ijett fai 3i)!i enbe langfje bp bliiüen. ^pfaiooeft oerclaten bat be ïBiutet lanflfje buereri
tal/ala ijp fai fien ï><n bc epe (te boomen feet w& eecöe# leu bjagen/ of bat be Ciituogel uu epnöe oan De totu" eet een roffebo?ft geeft/of Dat be^ojffelen Dooi t'epn* be ban €>ttobjè Dun laten fien: ©foatbe bceflen bie met tubben Ijunae^foecüen in b'aetbe tojoeten, ^P fai feggen bat eenen feet ijeeten Corner fai jfjn/
ifi oatgpfiet/batberammê bictoilöDeopeubefpjin* ggen/ggebueteubebe1Lente,ï|oc toelootöbat Ijp upt , t'göcfialte ban fjet een beeloeö j icrö/ licftjelticfe ban I b'anbetmatl) oojbeelen:toant geniepnltitfealjS get wt ; beel ban ben jate/tlaet/fcgoon ente b;oogei0/fo moet getnaeftöcïgDcnfceregfienargtttojün: os&gelgr&als! Denil|etfft/ft|)t;or!eenDebjoogei0 ban moet DÊï©m« ter naefibolgniDe nat en oorl)t 5gntenbe ois Den l©iu< tee nat en tìotlìt ia/ ban fai be ILente bjoogesgn/ cube alfoo berbolggcnfj/ban D'aubet bcelen be0 jaer^/ aeii* gaenbe be pitte/toube/bacgticgept enbe b?oorgte4 (©enerölgfRfaUjpmogenboo|fegg£!i/bÊgl)efÏalte
Oan m\ gepetlen jate 'nobe geftalte oan js. ü)autoei?ï bcneeriiigiien bacp/te toeten ben 25, ban Houmacntj il3ant ia bat befen batti 1 ftpooue / fupber enbe claec i&/ baer fai poope toefen öan gtooteobetOloebttpept/ banbjucpten : jiBaerifi bat op befen batp nebeiatij* ticlj toebet ijs / foo fullenbet beel bsefien fierbeti. 3IÎ battet regpent oft fneeut/foo 10 te befojgsn eenen M& ren tgbt : 3(1 battet toaept foo fullen oo^ogpen enbe op?oeren opftaen onber be gpemepnte. % fai oochbegpefïalte Dan eltBemoeitDt ban ben
jare toeten / bp begpefialte ban ben iterfioacp / enbe naeftbolggenbebagpen/inboegoenbatalfultkentoe' ber fai 3tjn in ILotimaent/ alfttoafi op ben 3üerfbacg/ enbe alfoo fullen oer bolggcnis b'anbet maenben gun gebben/gpelgcH be naeftbolgenbe bagen/ naet Serft^ ttiiffefeomenbe/öttn fiebben. #pfal oot ueetfieltjf atDt nemen of get jacr b|oet&
oft fpabe fai toefen: toautifibatnae be ïDijn-leftii»- gpe/priticipalnc&booi Oetepnbeoan «©ttobje regent/ fo fait een bjoetgjaerjnn. 3fi battet regent int laet* fiç ban <@ttob)g/ foo fait een mibb?lba?c ioecsnns 35 ig
|
|||||||
|
3nfgelrjtfal Bp ben Dagel boojfeggen / ift bat Dp in
toc Lem e oft uioen l^erfft liet/bat oe ftoatte en bont* fette tuolcneu graeuuo of tottacpïicp toojben:€>fbat ontrent fien "SBpitl/ met oee'. tellenen oan regen/ tuitte enfto«tfebjalcH£ii/oabertcngemciigtobet-toiueii, <©ocb fai lip Oan toetomenbe UJtubcn / bp öefe teet'
benen boojfeggen : 3ft batbe.&oiiuetntonbee- gaen feet ïooï is/ of oat be fonile met bjupne tooûe too'.t' ften onbet gaet:«©ft bengepeelen baci) oftlanope booj Den onoet-gant/ bjupn-toot is getoeeft/ en int onber- gaen fcjjijnt meetbec se toefen ban pp pleecpt,3|i bat be Jfâaiie root liet: oft bat öe tooUttcn alfï fcljoon claet baeber tö, googe betgebeu bigben : '©ft Dat be tooit < feeii bte in be locpt gaugen/bp een bergabett 3gn gïje* lijcii eenen goop fepopen: 4Bft bat be boffcöen enbe toppen ban be bergijen eenup ggclupt gpeoeu. 3(t bat be jierreu op alle De 3tjben berfepieren / of
bat oe (letten fepnnen meetbet te toefen enbe meet litptö te geoen/ban fp plegen/ of bat fmojgcnov of in ben mimet bonbeci : <éft bat iube Cornet otttoiiloet bon beet Dan blitemt :of öat 'tgelupt batiDe clocïien ató nu UcpterlgcB/enoe ala ban qualrjcEt tan gefjooit tooj« ben.3ft oat os jüiuffcpen feet tieré/of oat De t^ortben ben op be aetûe tuentelc -oft De toebbe ban bc fptnnen tubelocgtbliegpen/ of oatbeCntbogljciiSötc&tutlgs enbe lange gun üleugela totfttetnen/ of bat be repger tegpm aöonbt al bliegpenbe roept /of bat De Diamme ban ben Diete beel clepue gepnftcrö toojpt / oft battet ÎJûutmeer ctaetb? ûant'gpetooone ia. ï?P falootfe öoojfeggen oonbet / bitrem enbe onge*
toeecte/als$ gp fai fieti/ bat be pionne fmojgljeng enbe faüo:it;ö/m be&omet/oft int beginfel ban Den^etf ft/ Deeter fieec&et/ ban fjp getooone ijs/ en bat in be locpt een feet oicne enbe biepe tooICKepangt/<©fc batter efc' ncn ftetf feen bjaepenben toint toaepet/ en bat be locljt boloic&cenoe bontfter toolcnenta / oftbatbebagpen ban be Jbomer of oan ben $etfft meer bjanben enbe Dettet5«n ban ben tntuanben jate tpffcpet/enbe bat < fomïijow int onöec gaen ban bet jonnen eenen He*! Qtjetibogv)e/j)cmnaetöettueftenbertljoont/of battet beel btcricpeptis in be lotrjt gpefien toojt. ï^P faloocn oan fcljoon \ntbtt betfe&ett 3ijn/ala Dp
fai lien Dat De potine fupüet opgact/oft tlaetenblinc- feetibc onber g iet / met beel toolcrueng on ttent pem/ bie oan eé OerfcpepDcn fiaen/ en rootaeptiep en Dunne Jiju:v©falj3 oeêcnnein regenacptirlitoebergloepen» b'e eü rootaeptieg onber rjaet/of atë De öageraet ec na< tuetln tfie toitte nertoe peeft/tonnt fulcr iö 'tgemepne fp&eectoûoj?:€etirooöeïaDont-ftonten toittemojgen* (fout 31111 bc begeerte ban bc repfenöe man. %ft bat be jBanetntpnemen/te toeten beu beiben of üébterben baci) 'Oan Der nteutoer IBancu yaec fupber enbe claet bert poont:<©f bol 3gnbe/fcpooii enclaer is/eïibat be JKelca (irate pel ffulaerftaet cf Dattn blabont fon* fceteenigebotiDeroftoolc6enOiectiit[)t/ofbatbeiSa' bontîJ oft fniojgonjs/in toat tfltban Den jatebattet fp/ fecteöautoet/ofDatbé$oo{öétoititgetoelutcpbiae|t. Sii bat be ïtertn upl/ na ben onberganc ber jêonnen tjem üertgoont/tn 3gnen fantben geöeelen narljt fon* bet op te Ijouben fingt :dï>f bat De muggen öooj ben on => öetgant ber jonnen t'fanien Oetgaberen en Oliegen/ en in be potine fpeïen: >©ft bat be tSoben met öoopeu bp eenüergabeten/ciibcfeetlupDe roepen :<©ft bat be ïtrapefmojgenjSrocpt:©fbatbeî9ltetmupfc mette onbetganc ber jonnen uptljun gaten tomen/en ober gii toeberbliegen: «JBfbatbeïttanenfeeröoogeülie' gen en niet Daeft toeber uebet nomen t <©f bat be toil- öe <fi>anfen tè toepnttg ban be toatet&ant üettrec&en, «Enbe goetoel bat oebeelen banbenjate op fener tg»
ben/fjuii beginfel enbe epnbegebben/gelgcubelLente liaet beginfel fjeeft ontrent ben tftienben ban jiEtette/ enbe pet epnbe ontrent ben elfften ban ïöebemaent/ ïtibe alleb'anbet alfo berbolgena/ notgtanö mitis bat be fclbebeelen bientoüö foo toelbetbjoegfjen oft bet* fçàtmi/ foo fai be goebe Hanbt-man be|)a!bsti De felbe |
||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
lì,
jBaer tfl m int eerfìe ban jl^uüemb?c begint te rege*
neti/jo fait etti late jaerfcfiare 3gn:en ban moet be goe* toe peuter meer 3aetss faepeVmttis bat ontrent 'tmtb- tten Dan ben tut/bed graeng in be aerbe beöojbé toojt. i)V fai oocb beboo jen te toeten be teecbenen ban een
goet cube quaet jact/ en oocb luci berfïant gebben ban fcen «©oft öte gebaen ipyiu be getoeften enbe tontrepen ontrent Oen gslcgcn/ cube in ben laube baer 3511 graeti gemecnlnta geboert toojt/ oft in ben lanbe ban toaer bat geineenlnc in jnn getoefìe gcbjotgt toojt/ten epn» öeDatöpbooj boojgjeriûcninue-toopbangraen / of öoöj bewaren enbe fparen bocjlìcn 3P / ban alfulcaen graenaljsöp fai bemertacu bat bier fai toojbé/fotoel totbegoefenboet|"clbau5gngupfge!inenomte5aepé Big om in t gt en (tont tot groott pjofgt te bertoopen. ï?p fai boojften een goet etì bjucgtbaer jaer/ ift bat
fip tube <i2ptuel-appelis een bliegge bint : «©ft bat beu 3|tcf|iftl)oonenbebpcgeij8 / be lente mibûelmattcD marin/ ifi bat cp bequamen tgtbeele fneetot: «©f bat bc boomen luttel ftuptsbjagen: «©fi bat öeribtcreu enteloopence toatcren luttel MfcfJboeben:«©fc bat be bjcm beel bloemen geeft : «©ft bat be noteboom int etrfìe ala l)P bloepet/meer bioepfelis ba blaberjst geeft: «©f Dot be maftge-boem toel geboebe bjutgten boojtg bjengbt :«©ft batbe^ee-aiupn een frbeone enbe groote btoemeöjaetöt/btctiiet blieft en bergatt. Qïxi contratteti faiyp toeefe Ijcbbenboo} eenon«
bjutgibaer jner ató Ijp fall leu upt eenen cccüel-appel een f pinne ttuppen : «©ft batter een Comete göefien ïuojt / oftbatbe ïleiuectibe Corner te feer nat 51J11: <©f Dat op baerbe etì tu be loeljt bcel fpinnen/toojmen etì fpjinrtjanen 51J11/ ofanber öergelijr&egetooimten <©fc bat be noteboom meet blabcrs ban bloepfelg beeft/ of bat be bojlï enbe bauto op oabecjuamen tobt tomen / <©ftbatoebogf)e!0met grootetuöüenbuii eylauöen enbe boffen berlaten / eubetebelûetcetaen ofnaebet©ojpenenbeJ[>teDen / of bat ben ï|upben fiem ntetmeer tut bof tl) en gout:«©ft batter beel boo* jiengeüjflffenïijn enbe ootb beel fruptgjjï/enbe btftD gebaugen toojt/ «©ft batterio eeutgen grootenCtlipg bec jonnen/tentçbebûttetcoo;eu bloepet/toantöau fullen betojeu aren luttel graen in Jjebbeti/ niet meer ban of men mager/ ltc{jtenbef)alf beöojben graen/ gbefaept gabbe. ï?p fai oocu toeten oft bet t ojen in fiet tegljentoooj*
bttlj jaet / eücptoatmaentöatbierecftgoebcncoop fai 3rin/ bn befen mtbbel : ©at |)p neme bp ggcballe ttoaelf toren granen op ben ecrftenbatljüanEou» maent/enbe Den Jjccrt toel fcgoou maaenbs/bier baer ouonfreue/ bo&j-'g bat Dp een jonen Itinbt/ typeen finccBtben of mepffti rcepe ban 3gn gebueren oft ban jtinen Ijupfe/erbegem bebele een ban öefe granen op ben fupberen eü yeeten geert te leggen, toel gaefiaen» Deofttgraeuopfpjtngt/ effullzblgfiiggenöe: toant i(ibatf)etopfPitugf)«; / foofult toren toat beter toop bjojbenmwcr fjsmngfjet feer/foo fait feer offlaen ♦ % ft bat na beu biete fpjingt of meer of mtn/foo fai na ab' benant Ijet toren «neer oft min bier 3tju: Jlaer i(i bat Öetopöe plaetfeblgft filile liggen/ foo fait toren beoj öefe eerfte macut op 5öueu pjgg bigben. «©efggelgtr falöp boen metten ttoeeben graen boo? bemaentban .&p:orfeelIe/enöe alfoo berbolgenis metbanber grae« nen boo 1 be nabolgenbe maenben. WooitfS omgeinfelbenen 3ijnfiupfgeftn tebetoa*
Kenboojfmetteltjtbeenanberefietten/ bieboo}onge> tempertljeptbanberlotijttomen:fofaltgoet3rjn/bat IjpÖebbc centglje btnuiffe banbe boojtebenen banbe fterbten otetos tomen mogen/IKaer Detalberfeberfte teetben ban ftetteu / \ë 1 alfl int epnbe banbe Hente/ oft gebuerenbe be Corner/ gemepnltjcê reg&ent enbe beel toaterë balt/met een gtoote eti (ten:«c fjitte/fon' ber eerugfjen tuinbti/ <©fx bat be ,$upbe totnben beel jtcaepen/of al ift battet niet en regent / altf be loebt bol iiebetó Ijangt / of batter iö een €tlip0 ben &onnen/ $ft îwtKKComçtf n oft ettug&e ot^tigi teçc be,n?n/öKR |
|||||||
|
ïnbe lotDt bertfioonen ; <©f bat &e boonien ftôtjtten ta
blammeiKnl>eb;anben:<©fbatbenì|erfftenbelBtU'< ter feer mifticl) / enbe notDrauiS met regenatljf iüj eu ?gn : »©f battet bjootbpnatljt/lnbelotbtgbelept een SJotBtitfjepbt oft ftljimmel na gem tretbt : <©f t bat be ftonben beel bul toojben : «©ft batmen inbc ftebenftel tomen eenigljerafenbe toolüen/oft bat be bogelss öuïï nefteu/eperp enbe jongpen berlaten / oft bat be poelen enbe grathten bol boj( j t J)ei» 5ön / of battei- beel fcija' pen ftetbeu/ of bat be toanbeii en tnueren boi feuggen enbe anber bergöelfitbe gljebjoïmiensgn/ of batmen op be toeggenbeel toojmen/ agettffen enbe flanggen/ enbe oorfemollen upt gun jjol getropen bint: «©ft Dat be bogelg upt be lorpt/ ter aerben boobt bollen/off Dat men in bc Cecbel-appel een optane btnt/ «©ft batbe üiuberjs en grooteltcoen/ ban mafelss ca blepne potr« beuis gtquelt jijn/ «©fDatbefbJaugerb|outomboo| begoojittüé tin geüggeu/>©ft batmé fut in De^omer na bat get geregcut ^eeft tnbe pnclen greate mcuitgte ban bojffcljeu/Dieaf oertoig op bc rug 3iju/eneen gee* lé bupc ljebben/«©f bat be roofelaer^ enbiolieren/int begtnfel ban ben i^erfft nocg eens bloemen Krgggeu. l^p fai boojfeggeu groote jïeefte ban peerben/en ban
alle anber (oojten ban bee(ieti / aljS l)p fret Ht be «©l<> men en #erftboomen te bjoeg gun blaberss berliefen. jBaer alle öefe bingeu tooioeuftser gljcfept fonoec*
atljterbeel en benrunberinge ban öcgoeöc tioojfietng* Dept <©ob0 btc niet en ijs gebonben aen De ojbinontte/ bie öptn De uatuerefKeftgeo?bineert/maer bsraubcrl: be felbe na jijnen lieben toille/ al$ een ^djjpper alDer binggen/ toten alleen alle cere toe-begoo?t. Dat een Lacc ofc Hoevenaer behoorde kennifle ts
hebben van den loop der Sonnen ende Manen , en van hun vverekinge ende crachren over de Landtvvinninghe, i CAP. IX.
H«©e-toeS Bat be benntffeban ben loop / fîtacDt m
ruertsinge ber fterren/cn foiiberltngeber.gjonné en JBaneu/meer toebeöooien eenen ertelletuen Stfïro- lcgien ban eenen nefötenaanbniaü:jScifi)taujïgye« mertlit bat 'imecfienötel üe bingeu ber bot'reu, gelytls beeften/plantcn/boomca-eutrupben/ticmenguuge»' nerotie/ boet fel/ üoojberingycen gUegecietooliuaitt'5 gept/Deo? toertbinggt/enbe bjonbcrbaevlijtlsen loop ban öffe ttoee groots htbtetu^oiiS toeib«m noobe bae beî^ûebenaerofc jlatt booj langfie etbarentbepöc benne betrac*jt«nenDetoertbsuge biefpgebbenobee be bii:g()cn ban bupten / ten epnbe bat gp eaer tnebe Öanbeieenbebte legeete/ tiae ben loop ban öefe ttoee pjtutipale ttgcerCerjs. «©m ban ten eetjreu banbe iKanetefpïcccbeu/ bieonberallebe planeten enöei ï^emelfcije licgamen/ 0110 alberuaeft i$, tube oot ïiaec tratljtencnbê toertainge inonfelitgaem öeeftijaeooe in alle bingen ber aerbe/fo i(i f efeer batfe op een matr.6 ben felben toetg enbe loop bnlbost/ baer be $>oxmt een geDeel jaer mebe befttg is: 3Datfe oot ban gaer felbe» geen litljt en getft/maer ontfangt bat banbe potine/ fenbenbe ben toebcr Hati) op ber aetben/met meeröer tratgt enbe getoelt/ nae batfe Ijaer berre bint banber; ^onnen/gelg'tK ootb ter tontrarien/Öoe fp ber ^>ou« nen naeber i#/ boe 3p baer Utgt enbe tratgt nitn inbec aerben tot beplt.^©aer boje tomt/öat top oot feggen/ batbe laanetoaffêtenbebjcetbt/ met batfe mettec toaergept meerber oft minöer (totgljenoemen al0 3p getlipfeerttë) gljemcrtSt öatlealtijbts banbe ^onne Itcljt ontfangt/ maer alleene baer tlaerbept meerbet f. en mtnbert/biefe fpjepr enbe fent op ber aeibeu:Cnbe öefe blaerbept geeft ootb/ nae bat fp baer meerber oft minber op ber aerben uptbeelt/meer en min brattimi om tebetoegen besmeuren banbeimtuerimfcebiu» gen/tot bolb;engingeban{)unU)ertfiiuge. usant Hos bit licötmeer groepet/ ÇoebatbenatnerititBebotb" U$tpt obstblof Uiget \$/ enbe %w in be uptinenbige |
|||||||
|
vandc Landt
|
13
#gnen mogen langer gort geftouben toojben/bfe an«
Decfin0fouDeninpergct.el3pn/ ban m ïöeerteüim omme te Ueeteiv of t op ben felbé tijt Dat men De tuyn< gaett ftirjoe,3Ba bat meet \& yp fai int belten bet jima» nen plucfeen en in Jjups boen/alle i)et gtjene Dat ijp bail teer lange goet Ijonüié en bevuatcn .tyf fa! regge tee tue en anûet gtaen faepen/ltoieDen/luannen liften en 'tgraen op Hupten/ boojen malen om l)ct miei langde goet te t}ouDé/onttent t'epnbe ban ba jjËanei; : tut 1 isfi maet Dattet bjooût grooter enDe pjofgtelgc&er 19/ alfi hooit metter mewboer vuatTéDtt ifâané gmialé toojt. l£p fai 3t)tt Uoojé maepé tnt bjefeê bau ber JBant 3gn bla0 ett tont oft plat 3aet fai bp opcop Défelbai tgt tot ttetfeé / boe tnel Dat etVueté en booné/met De itjaffenba iBatie tut gett ochen/ eer gefoûen enbe gebooebtt ^gn» 2SengaenDe De crupDé Die fai bp mette nieuwe SÈ&*
tien faepen/enDe jilutben ootb mette maffencc jïiane/ mit0 Datfeöau beel meet bracy t btbbeti / Dan int bje» ben öan Der JBanen : ^)efgtItjc.t' fai Ijp 00c Dan pluc* ben comcommeris/ coutoojDcn / meloenen/ nmiiJett/ pompoenen enûe alle monete Die bollen yebbeti / gge* ltichloocü/caD;j!3/rapen/piacpe/lelten/ftecrapen/faf* f cacti enDe Dergelncbe/tüïgenomeu ajupn/ Dte int b{e* ben moeten ghefaept 51m / mant ban groepen Dte beel grooöer enûe beter gbeboet/Dan oft Dte tnt luaffen oft bolle jBanegefaepttóerDen: iiotl)tati0al0Diegefaept oft berplant uiojt tnt bjeben bau Der JBanen /19 beel fterc&ec fcfjerper enDe meer bptenDe Dan oft int ttiaf* fen/oft met De bolle JBanegîjeûaentûare. iBoo}t0 fai Ijp tot baetfel ban 5gn beefien/ jtjn üettt*
Den maepen metter nteuvuer JBantn / enDe oan ooci -4ÌH lanDt meiten enDe bet matten/ mtts Dat De jBaue 5)et meft met min ctacljtss en geeft/ om D'aerDe fatljte te maben/ Dan fp Doet Den boomen enDe 3aet om int tg fchieten / groepen / enDe berrmnicftöulDtgfjen. ^gn bemDen fai l)p tnt ö?ehen ban Der JBanen nat maben« JlIeiigaeisDe Détonne/ Die û'anDcc gouseruenr ban
se gs-yccle tojcrelt 10/en geûuetenDe ûeu Dati) mceften* Deel3iin tojereben/ gelnttîûe jBanetìaer vuertSen Dcjï narljtiS ûoet 'a!s fp i a fjaec crac|)t ig/fo geeft ûefe^on» ne Doo? baer natuerlgt be luatrnte/ inftuetuie / toetc* btngetnfcÖijn/Dcacrtfcljenltcljaéaoimeencfgroep'» enûecpacfjt/ met febet anöer trachten enqualitepten/ boo; fo beele als eleben natuerltjcben licbaem beg' lac/ oojboo?liitb oft nooDicl) tB : IBelcbe merrbtng!)en Det bonnen inDefeaertfcye materie" boo?t0 cometi/boo) feöerloopeu Der jonnen in De bier tnùeii ban hi jare/ te meten/Hente/^omer/l^erfft en IBititer/binni De tuelrbeDe potine 3t)iiégcìjcelé loop bolbjengt.©ae!;« om fai een lant -man op De felbe t t)Den mei ad)t nemé/ ten epiiDe Dat fjp na ben loop en craclît ber jonnen /in öefe bfer trjDeii/5'jn lanbt-ueeringe Doe/fjatiDele en re* gçere: D'toeicbtopintnaebolgenDe Capittel partttu» Iierlticben fullen berciami/bp De toereben Dte bêlant' man op ciche maent ban ben jare beyuojt te boen. De w-rckn die eenLandt-man op clckö
màent van den lare behoort te doen,
CAP. X.
Tr<©o$t0 om bat5gnboU6nietenfoubelebkö fit*
V ten/enbe niet eeu ure tgtg 3ijn fonber pet te boen/ fai bP bp feetbec trjben yuu toerrb o|Dtneten/ enDe fai op f lin Dupmben Vueten'/ taatmen op elcbe maent enöe tijDtbanben jarefal moeten boen. 3ïi Houmaent/ pjincipalntBin'tlaetfiebanbec
maent/fal Ijp 'tbottt Doen yonroen/bat gp fai fcytcheu tot timmeragie enDe bergljclticfeefaben/ al0 be JBane onbec Der aerben iö/ ruant be tlaergepbt banber üfis« nen mabet gout toeecber/entwöet gout bat in bien trjS fai gge^oubjen 3tlu / fallangger bueren fonber beDec- ben. #p fai öan oocb De f ruptboomen meft gDeöen/ maec battet meft be ü)o;tel0 uiet en gfterabe. typ fa! oocb alle boomen enDeboomben0 gnfften / bieb?o°cö |
|||||||||
|
pattijen meet uptfpjupt: gelgcSoocb ter contratteti/
Doe oat tfelbe licht meer afgaet en bermi xomiliw De tiatuerbjcfee bocy ligrjcpt ootb meet bertrecbt in De m- tojenûtge Dediti. ©aerom ifi/Dat men De jBane Ijeet De ©oetftet/àegente en «IBouuecnaiite ban nlie De boti). HcycDeivDte tu De aetûfcge lic&amen 51311* Söeryalben ooit» om ten eerften te fpjebeu ban De beeften/ fo en fai eeniij?oeoenaer/Dtegefcyic&ti0/tiimmecmeer/opujat ttjDE Dat tjet5paajjjsi/ I3etcöeu«s',5)ci)'iueti/<©flm/ ïtoepen eiiDeanûet beeftcii/Daec of Dat gp oaut bleefcg luti pjobifte maften/tot onDer Jjottt ban | pn yupfg?ftti/ int bjebcn ban Det JBanen. IBant (jet toleefcö Djï int lichen Det JBanen gtflageu na/ minbert ban Dage te bage enbeboeftbeelutersfentütsom lejieDc tnuoe' gai öatsuen oefc faUe aenmerthenoc/nïet enbeljoeft te toer uionberen/bat eeu fauc# of anDec fpgfe/ten bter» cu-Deel mtnDert/alö Die gefooen üicrt. i|p fai 00c geen tojecemaUe!i/nocljkoop«entge#eeiDenofjBecuen/ cfanoec/Dieintbs henoequarttcrüanDer JBanen ge« tojoipé jpn/om Dat Defelbe onftecrbec en ürancfiet 31)11 ïWiiD'anDer :00c en groepen Die met feer/entbieefcgts met tojicljttgl) gnioegg ais fp gcftignt mo}Den.ï|pen fai oocu niimnertneec toiffcijeii op jtjnìStitìetp/ftaeii' De toateten/mepïö en gtacbtnt/ tut bjceclicn itw Der jBaueiuUiantüebiJTcljeuenauoerunter-geDterten/ pjuicipalijeuDe gene Die iufcljeîpeutojaonen/gincbûe «ftrefté/ 3ceCrefté/^efierj3 / jiBoffelen cfl Decgelnt&c/ XBOjDen feec up: gmiecgelteuoe mager bebotiDcu int BjeiieuöcquctieröauDe JBanc: maerter contrarie grof/toet enöe bol/alp be JBane in paer bracht enbe üol 10. ©elMc&enierfaluebecUseien/ omterjacljt te gaeu/ öe bolle Dan b; bjeUetioe JBaen/om Dat De jacht tooghels beel liil)tet/ Straffer ctiDc gcijpenbecsgnon' trertoe bolle jBaen/Dan opauoeretnuctn^en iBeert «f anûer beefte/ Dat gebjecb onu oogen heeft ■ baert be ter int bjeben Dan tut maffen ban Der jBane/ oft tn De bolle JBane. ^p fai yjoutfteDoen nati betofmarc/ban beenbers* Bau 0amelis/ï^cttc!i/<©ffett/ en acDere/Dt Öpmacij ban Doen hebben/ f:i Ds bolle JBane enöe met intbfeïïen, ifpfal iw 2&?pjeu/öaminen/tonge^tie* senenDeBoc^eii/Doen lubbeniiit Afgier. %m Derjï>a= .nen.^pfal^perstebîoeûculcggen/'tîp ban 3gn^ui' tien/ofanöer getiogelte metter nteuuier jBanen. -ScngaeiiDcûe boomen eiiDe anDere planten/De terjfe
^oebenaer fai oe f rupt boomen en anDere/ontrent Den laaffenbeu quatfiec/toan Der JBanen plantcn.©p Den fclbcn ttjDt fai l)p ;gn batti Ijout af ìjcutojen/maer ter contratteti/ t'gêneDatljp tot timmerhout fai nouDen/ fai lip int af-gaen ban Det JBane I)ou\tien / ruêl berfe- ferntjnte öataUeljout( .5pa;iiìwpfenrettmmeri' pgtffen/bpiggeneiiDeanbcrDtuGljenaftcma&en)bat metten afgaen ban Derisane gchbtrtaetuö/feer lange bitpn enberat Det maten gast teboiiDen mojt/en noci) meer al'{i ontrent Den auont af-gehoumen i&: D'toelcii cadmiato geöaentoojDenban beftceneii/Dtemenupt fcntgebercSjten [)aeltenbe fiou'oist. typ fai Den l©,nt« gactt plartcn tut voaflen toan Der JBanen/ naer Datfs tóet Dftopf Dagen out i$ 30en Doften ï© tjngaert enDe Bïcop mager lauDt geplant iö/ fai ijp oocütnt toaffen öan Dec rfâanenfnrjDen: fBaec Die goeDt enDe fcijoonê 10/ met (jet bjeüeu baii Der JBanen: \»ant ijp fai alfoo meet3P?upben D}agen/Dan of J)et int \naffen gefneöen ïnate/ om Dat als De jBane beftclj 3inDe met Diefatöt enDe gtof te manen/niet en fonûe oojfane geben toan o- toerV3ioe:!gcfcl)eutctun&eblaeper0tegtoepen:|ll5aec p,îîffneben3ijnDemettenbjeeclietibanDejlKûnen/3oo üuptljem 'tfjout/enDe atbept alleen om obetbloeötge biucï)tenr!C!ojt0teb?eng|)en. ^pfalmettetibieccfeen Dan Der ifôanefttpberen etibe af öoutoen / be fcl)euten entacSenöieotiDetaenDenboomgtoepen / ommeec Djtttljten te bjagöcn. l$v fait 5aet ban be boomen in ìicaerDe toerpeti aïö De j!ï>ane boten Der Becüeniö. •Kengaenbe De bjncöten/ foo fai f)p appelen/peecen/
|
||||||||||
|
ïtiDeat;Detfrupt/enDeooclïbcDïupbenintb}eltenöaniWoepen/ gnelticfeiSoofelaetiS/ ^iitpmboomenliai.
Dec lëanen plutften enDe ftttjöen / toant ban fnllçn öe \ï©ama(t/ 1»lbjico0/ HmanD8lboomen?nö6 ibriecbe- .' 70 titj boomïti
|
||||||||||
|
Hetï.Boeck
|
|||||||||
|
14
|
|||||||||
|
boomen. 3f p faliti b'aetbefïeecBennoten/amanbeig/
fieenen ban iibnrosi/perfen/ pmpmen/enbe anber/in houDeen bocDtelanben/en bartnbetujeeeccfieguar' etsten ban Dec jfeanen: i?p fai oocn met frboon blaer tocDetDen EDgiigoettfiinbcn/enbe 3tjnojooQe/ Itcbt/ mager/fabeiactjugl) lantaren/ enoat bol lucitelo ni lane fmipt ia/ m Dien DaurmDctobjenietentsige ■ bacìi gcümfh ï}\> fai booj De tujceDe repfe acberen bet 3out lanDt, cii Daer op (troepen üafban boonen, nojen oft gerfïe. i)p fai ooc£« af Douwen ds bjtiüge fiabe» en roepen nooj behagen en ïötjngaerDen/ cnoocbe boo* men hun obecblocDige tacöen afljouüjen/int bjeec&en ban Der manen, i^p |al D'oiiDcrfre bt ben tbojpen bant meft/DatifeDeit^. JfâarteitjS niiffcgemacebt tg/op bat mei gerest 3p/alp men Dat fai moeten opt 'tlant en inDebeuiDenlpjepöen.^pfalbermaBéofbernteuUjen 3rjn taagenjsvKar ren/ploegen en anber noobige infini» inwtteti/ bunenbe tot 3tjneu inercte. ï^pfalpjobtfie boen ban ffijerpe pou-meffen/om De boomen en iDtjii* gaerûen u fupoeren. jifâaer en fai Dan geenfiws faepen/ cm Dat D'aeröe alfoan noci) te fbuaer en bol Dompgf tg, S» «êpjo&ellefalftptn't maffen ban Der jBanê/be
3© gngaert berplanten/Die tüjee of Cjp jaer out i&/ m aire ujoftel genou ten yeeft/ maer geenfing bomen aen Dieban eenen jare/ Detoeïcücniet en Hul gereurt 3tjn/ om De luttel üracfjt Die Ijp noto Jjeeft.#p fai bet inefi opljetlantüoereii/OocniDe ïiDnngaerûen bent Den en ftobcn. DpfalDegroebeumahïiiomnieiïbjenüjpn- gaert te planten, üjp fai De toojtclban bentotingaetDt fnnbenen met ftabcubefetteti. ì$p fai De boomen ban gun tacöen ban alle objculoeoigljept fupberen/ l)p fai bterspmgeubanbJomieuenbupItcljept/DietnDjooge blaDeriS ;nn. ï|p faï D'aeroe ban be (jouen berepbeu/ omaloetftanbe niupoen tcïiepen en t~eplanten,ï|p fai b'aerbeuooi be tineeûe repfe acBecen/om boonen/gec- (te/Oaber, Hemp/ljiergen anbere^omee bjuchten in te 5aepen. ï£p fai De tonnen oberfien/pnncipaincfe De geneDie Ijp fai toeten/Dat niet (rerren belicact3tjn.ï|p fai De hagen ban 3tjncn hof/cgenen en op binben/enDe öebeDDenümijpn pof boel inifien. ï^p falop-gaenDe fwomen planten tot boffcljen. ï£p fai oocö De fcjjeutcn jjiauten ban be <©lùf-bòomen/ <©?anaet-bcomen/ «ûue-boomen/ ©pge-boomen/ Idoplicten/ Sfibeelen/ 3©ilgen/<©lgben/ïBiffui en anDere fo boel frttpfboo* tnenaltS bJilDc/bie üjojteisf hebben. l$p fai fupberé 511 n ^jupbcncot/fjoenDcrcoîetÎDaerDe0aubJenen<î&an' fen bertrecöen/ om Dat Defe beefien int eptiDe ban Defe nment beginnen heet te teojDen enDe te fyoepen-i^p fai betuacanDeitiebcromöan&omjuenüerfien/enDeöal' leu bermaSen. lp fai Bpcn ftoopen/en oefeojben feec ffl)oonma&en/en&uii3aoningenbooben.#pfal©alc- fcen/^partoarföenanDertacht-bogfieléBuopeii/bie jjptutepnoeban befer maent fai in mupte (teilen. 3n ji&eertfalfjp teti eerfien lùn-3aebt 3aepen/cnbe
tocer/fo berce al|ì in ^pjoöelle niet en is gefaept g jie > toeeft doc haber/gerfie/hierg/panirBoîen/Kemp/eC' toete/ linfen/etben/ lupnnen/ <E>omer-co$en/ bitfen/ iPioomfche boonfiensi/ en anbec biergeltjc&e Corner» bnicljten. ì$? falboojöe tüoeeDe repfe aeftecen De bel< beii/Dietoeï gebetetteft gemeft 3ijn/efi teberepDen om tebefaepen.ipfaltfeujenuoe bJteûen.ï^p fai 3tjn grif» fien nemen om te grifften / alft fap in be baomen ijö efi eer batfe botten. ^p faljaoten/2tmanbefó/€afiaignt' en/^afenoten/ «©loffteenen en ban SBbjicoiö/ en meet anüer bnicljten planten. 3|p fai beel plaiitfoencn ban Sfippels/iDepjen/jBoec-befien enDe anber bergelfjfne bwcfjten planten/efi oocbeel nrupben/ geitje ^>pera« OU0/1firticfjoutiS/4rarDoenen/^>abie/1Labenbert5oo' femarcpn/aectbefien/^teHelbefien/fioofelaeriS/Ee'' Iié/€ttruIlë/4Eoncommer<S//BeIoenê/en^ompoeiié. ï^p fa! alle jtjn öobé/fo miWattmoeë alaferuptlio* bé berepben/eft faepen tfaet batter bânooDeté.^P fai be to önrjaecbë efi fruptboomi/De mortel ontbec&é om batfe meer bjKcfjten fouDé b|agen/en mefi aenbe luoj' Hi$ tesgeii/ÖP m mutfaçEt mu&çn boo{ fijn barntnge. |
|||||||||
|
3n 3Cpjil ontrenf §>3o?t'ö batö/fal Bp be Citroen*
boomen en *S>jangeboomen inDe ïorïjc bjengen/ en aïle boomen Die ontrent^. jEBartenjs DacJ) tn Ijupsi geDja* gen fpn. ï^p fai ban boet te boet baeröe teitren/tucri)* nemenbe Doberbloebigc tooncio enbe tar&en/geenfsti|(! geDoogcuDe/Datter eenen tac langecf p Dan DanDer/tfp inDrOoocöDeoftin bebjeebe. #p fai oocn planten, in* Dien fp noci) niet en frjn geplant/ <©ltjfboomen/«S5ra* nfletboomen/Citroenboomen/iBpjm0boo(ncn/cii0c ûieneetfttcl)fiipberen.l?pfal griffien Brjgeboomcn/ «a|taigneboomen / Itricc&eboomen eni©?angdJco* men. t>p fai Den nicutuen mfjngaert fntjûeii/tBaiit m Dien tijtmarDftptfnpDenbeterberöjagen ,ïi?pfalbe* neerfiigen Dat be bupben tucl geboet uwDen,-tuant fp bitiDen oan luttel te beloe. i^p fai De JBerien/<£ffiia* nen cnöe open laten befpnngen. i?p (al De ©perojben boel repnigen/ enDe be bpfboutere Dooben/ De Lueltlâs met hoopen blicgen alia öc jiöaimuen bloepen. ^nDeniïïep/fal {)p De berftft geplante boomê begiet té/De feftapen ferjeerf/31)11 ünjiien opbullc/beelboKrïï bergaDeié/cn beelnaefen mabJ.Ï?p fai DecalbeciEta&- ben/ efi beginnen booj De bpen eri 5t)De-üJOjincn fo}g« te Djagc/ban De tuelcfje Dat f)p een groot getal fai mx» gaDer c. l^p falbe fectue Doeii totcDé/eft boojöe i\sceim repfeDetüfjngaertDoenfpitté/enmctaerDcbefeïtêojï Datfe banDeIjttte geen fjinDer encttjgDen/cnfal üjccö nemen alle caiitncn en jonge fcijeiiten Die geen brncgj tenenfjebben. i^pfalD'oberbloeDigetöfrto^biSii&B boomen af{joutoen/enDe gtiffien olijfbocmen/ Diegs» grsffict moeten 3t)n/ off gljrent met een frbtlöefeeit. 3n aJeoemaent fai I)p DenDoifcÖ-bloergI)cr«È|
maecaen/ enDetoelboen fupberen ban allecaf.Hapiit» OepDt enDe (tof: i)p fai De bemben mapen cnbeDe %u* (ie:ï^p fai De ftbeuten banDe ïaïüngaett afbje6ni/«ibe co^en Dojffcljeu om tn Den faep-tt)t te faepen. %\\ ^opmaent fai Öpjón cojen pirfien enDe potage*
gtaen maepen.ï^p fai grifften met leem: jjp fai De rj:w* be appels en pepjeti/eiiDe Die op Den boom tebefc^n/ ' af pluc&en.ï^p fai De bpijngaeiöen boo? De ttueebe rev» fe graben/entie J)et IicgraiS totroeiieii.ïjp fel Degebjó- ttenaerDetoeöer effen enDegDeIt)c6 manen/ om oatöf ^onne Den totjngaert niet tebecreenbei&wnbe. ^ fai 00C& 3tin bacnpout fjoutoen booïtgfjeöetlj-jer. 3Jn<©ofimaentfaIbpolao enDe<£emp npttrecfen/
en f rupt plucBen/om te bertuaeren : fjp fai De biaDcrjS aftiecBcn rontomme De Dwpben Dielate rgp ix'0|Dea/ om batfe te meerber hitte banDe Coirne foubenojir» fangen:Hp fai fpubcrjupssmaftcn/bojne-putfsngca* ben oft aocrö ban foniepnen joeeüen / ifi Dat bpfemm. boen Óceft:l|pfal ^tjn tono -baten gcrert maïsen/eiïöa anber bingljen/bietottogn-IefmgljebaunoaDe ;gu. %a ,g)eptenib|e fai fjp tfacpIatiDt 5011 laetjïeoeffe-
ninge geben/efl faepé terme/rogge en anDer Dergelcjc* be granen. ft?p fai De Djupben fnpocn cii tunn perffai: ©e noten af tnomen/ Den toemaetaf maepen/ 'tffroo becgaberen om De Italien te Dec&cn/De rarrneng bsïïfee meefieaf fnijDen/ enbe tfaet bergaberen om in'teerfr® banbe naefibolgeiiDe JBrette f c faepen. ^p fai be bla* ber!ïban3anî©eetp[uc6éenberÊpDîtotDattetftBgr* te bollen 3ijn/Die bpinDe ^onne fai laten Djooghen/of bp een fïepn bier.^p fal3tjn ijirs enDe rt)j3 maepen. 3n 4Bctob?e fai t)pfpn torjnen maliën enDe toimm,
^pfal3rjn©?angbebcomrn / «ffttroetibcoinen enba lèoncilien cmDer bütïï (tellen om te betoarenboaiDa nahenoe couDe. ï)p fai 3t|n fjonfef) enbe IDais tnaes? faen/enDe De oube 2Bpen bcrjaglïen. gn jf^obembie fai ftp ben tnnn fèelberen / enbe eet*
Belobergaberen/om 51)11 bertfeewö te boeDen. ì$p fa! be Caltaignien plucben/enbe tfrupt banDe bobenbac* menfioubenma(l). i^)p falbe rapen upttrecfcen/enöe fìun blaberiö affnribeii/ enDe in fanbt graten/ om toooj ben öoift te befcfiubDen. ï^p fai fc'38rticr)auti8 toel becfeen om tegften Den bojft gettiapent te bat fen, l?p fai olie maecnen/ bpecojben/ anoer co^ben/ cabaeffen/ enbe teene cojb?n, J^p fai tuillige fia&en enbe roepm afboMUJïo
|
|||||||||
|
van de Landtwinninghe.
|
||||||||||||
|
af Ponton / om ben TOfjnsaett op te binben enbe te
beletten. 3Au ü>ecemb|e fai Bp bicBtottö 3pn lant beften/ om
Ijet imiter Dat baer booj ben gcooten regîjen betgaert us/ofte Doen looyen.&jp fait üjatecoberb'oubebcmöÊ" fateti loopetveube metten tnDtsnc üan noobe 10. ï£p fai pjobifte uan meft maften / om ?tjnamtp te mefteu. $p fui De œojtefis ban De bootnen met meft becben en oorb dan De hrupDen/ûie Dp fai Hullen tot in De Hente beuiaceu l>p fai Den SEHlgen De tacBé af ftomuen/po' plierboomé abeelrn/cfiaiiberbooméfnoepeu om Dat öetacfteii/fo |)ae|ì aies De filmer ober bs/ te IttBteltjc ha foubenintlpjupten en groepen.©p faioocöoinsé timmerhout efl3nnbarninge. ï|p fai netten fpannen om bogijJ tebangen/enöe öafenbefiooten/alo be bel* Denuerojofen enoebefneeut5rjn / off Dol maïecsïjtjn ban Den regen/en Dat men Daec niet encan geüjercbê. 3|p fai oocu/alft nat ujebet iovalle clepnirftept maften/ geigcfcOoteljS telltoaien/fpilien/feuppSenp/fïomme Beno en aiiDerDingen benötipfebtcnenbe: 3|nfgelycr oocb eggen/griffels enbefteleu üooj3önalain.ï^pfal oocuerma&en 3fjn lamoen/gojreelen/ploecB/enbealle auber Dingen/ Dte ban noobe 5011 om De beefïé Je Doen bieccben enDe trecftcn/ten epnbe batfe fouDen mogBen gï)creet3uu alfmen moet gaen bjercBen. ^pfaloocb pjoötfte mteeBen/ban Uoutoeelen/ ptc&eii/ fcBuppen/ fpaöen .' bplen/üjeggen/ fagen er.be auber biergelrjcbe tnftrumeuten/bieuenDe totter lanöttoinnuigBe. Van het werek der HoevcnaerlFen.
CAP. XI. I€B en Bau niet bebinden / Dat De conbitte enbe fiaet
aan De fioebenetffe/mtnoer fcjge enDe neerfwöept fceÖoeft/Daub'offiaebanBarciiman gemerebtbatfp geoaeu Ijebbenbs; Baer uiercb int Delf / ijst bupf toereb moet Doen/ üe toepen/ BMberis/ ©errbeiig/ bjaebt' ©etcbeu!3<©upü£n/«©aufeiv€ntbogBeli3/#uinen |
fjun notft Bnape / notDjotttBtogf en ontretBe/ enbia
Daec mebe niet en berbeere/ban al0 fp Beu lieöen bicuft of bpfiant mach boen/of batter bjuploften enbe eemga biergelucfeebergabermgen 31511.<©atfp Baer bocütcr# niet en late ten banffe oft abonot-fpeele gaen/ Danmec febee enbe goet gefelfcyap/of Dat |> felüea Daec tegen» tooojDicBfp. «©atfpOaecfoonenaloereerjtte toecc* Be ftouüje/enbe ben lieben Bet ejcempel i)an Dun babee booj oogljen legale: / om Jjun Bnapen te ooen ontften, 3üatfe niet en gebooge batter eenicjj oneerlncb moojbs gefpjobeu bjojoe/of bloecaen en \ lueeten/ binnen ben Bupie gefcbleDe : enbe bat fp oocb Jjeete ftnpgen ö'o* betbjagBestfcteftunmet eenanbergfaben moepen» «©at fp oocö toel op - Hupte l)et fitoo enbe r nsï om Den oben te fteeten noen oatb be ftjiojffen en bet ftroo ban boonen/ertoetenen uitfen Baerben/ baDijc/ bet mars üan De geparfte bpipuen / enbe quabe öcupben niet cit late berlojeu gaé/ om m beu ïDtnter be felüe te bjanben tot affcljen/fo bjel om loogc baec afte maken/ aliS om m beftabt te pennetuaetben. ©at fp oocb Baecüjou« üjeofmeeftergoebe cefteiungeboe uanoeeperseuDe BiccBfbenö/ of jongen/ foo tsel Pan gebogelte alö ban anbec beefteu. <©ar fp oocb meetebe üatueritjebe me* oecgne/pooj Ijaet Uolta enbe anoece/ aio fp fullcu fieri bjojben : cotb tiooj be boepen/pettBéng enbe geoogel^ te/ ïuant tot allen(ïonDcneenen meDetgnteJjalen/ fonber gcooten noot/en iö ben fjupfe geen pjoftir.^OaC fp Ijaergeljeelijupfgljefinsn bnenûtftûap öoube/enbe niet en gljeboogljebaiterìjaetoftnntregaete. ©at fp Daec bjoobt foo toel regeere / batter qijmi Dan out afiebacben gbegljeten Vno?be : enbe alfl bieren tgt 10/ fai fp onber Bet boojen boen malen een rjuancitept üan bttfen / ofbooneu / ofCurcpôoopi/ tuant be tfa* men mengi ngbe üan befe meeleti/ boet Bet beetlj gaen enbeb^oobtfteff^n/ op befen feluen üjotfal fp baes iiiorrb üan be geperfie biupticn Pertoaren/euDe t'felf* De eenen Beermiu Doen göeben/ om baer af fletljten tMiintemabenijoo} bcbienfi-boDen / enbe bebjaien |
|||||||||||
|
fdaeuajen/ jrefanten enoe'anbecebeefien tegeeten/ fo ben goeten mijn toooj öaren \mv / enbe bie i)un ouec
|
||||||||||||
|
fijel om jjuu boeïfel te ôebben/alg oai bet mdrB te ge*
bjupiBen/om boter enbe cae^ te maben / enbe t'fpecb sebetoaren/totfptjfeöanbeiuertB lieben» ©e #oe* becnerffen Bebben ooc Dcìì lafi üan Den <®üen/ en üan beu iaêlbec/üanben üemp te berepben/eube iijnüjaet te üevgabereii/be ^>iöapen te boen fefteeren/ be ülie* fentebeüjaren/be ©olie te&acrien/enDe fpinuen/om Habeu te maben/om Ijaer Ijupfgeftn te Bieebêrüoojtgi ben ï©at:mociH)of tebjieoeu/ t'fniptteb(ru3aren/ De Biu pben/bjojtdss etiDr gra«en, enbe oorB be 25pe- fiolengaeteO.ïeu. iBelbStoaerbaitct Boopeuenbe bercoopen ban Be beefteu/Den man acugaet / gelncooc boet be fianöeïinge üattben gelbe/eube Ijet Btieren enbe betalenbanbebienaeriS: maerberefis/aengacnbeûe feleptie DingDen / a!0 üan lijnujaet / Biecbereii pau beu ÏJupfgbefm enbe alle Bupfraet/ bat gaet boo|üjaer ben ©?ouü5enaen. jBtjniitepningetsootB/Datfe 45obt enbsljarcn flSaufalgefioojfaemwn / bat fp een goet ïjupf Voiif fp/fcïjefpenüioet/neerflirB/üïebeldc/niet ban ïjupp loopeube/ tegen Baer bolc goebertterên/ alft ban noobe tö/enbeoocU firaf alft ttjbt iS/tiiet bijfatl)' ticö of quellijcB/ notö fpotttcö/ nocD Blappepe/ noclj flooje. ^5at fp Baten Sjupf-raet/op f eber plaetfen (telle enbe ojbonnere niet alle anbere buigen tot gfjebntpcB bauDeuljupfebieucnbe/op batfp bie aifi ban noobe bs/ foube mogen binben enbe leüeren. ©atfe oocb altntö D'oogl)el)ebbeopliaerjoncbuïnf0/euDeb'eerfteenbe laetfieaenljetbjeccBfp. <©atfeoocBmeteenbeefBen late berlojen gaen / nocb ooc nimmermeer en pjeutele om ben bienft ban Even meefiet Der poepen : iuaut een BruumBen getoepgert/ ofr onbJtllicB jnnen ï^eere/of Beu ïöuen/gegeben/macj) Baer naeber Bant een bjoot ftûaben.^at fp oocB nieten lupftere naet f)et Blappen bau Den üoltBe/ aifjer Ijaet niet üeleenijü aen gelegen/ enbe t'felüealft toel te paffe Bomt Baten manfeggBe. *4&at fe ben 4^6ebueten geerns bjienbtfcbap boe/enbe |
||||||||||||
|
bomen: ©euatuerhjcbejBebecïjnenom BaerbokB
in Bun fieebten te öeipen/ mogfjeu foobauicö jsjn/ als top Bier nae fullen befcl)|ijben. Reracdien die een Hoevenetffe behoort te weten
teghendefiecktenvati haer huyfghefin, CAP, XII.
T^n eerfïen tegen De pefie / fai öp in «Tttcoen-fap à
Den tijt ban 24. uren te toeptbe leggen/ een ftutB (©outg oft üglfcl oft eenigBeblaberp üaugljeflageu ©out / bjekâe fap fp fai mengen met buitten mijn en pulüer/of t De Boctie ban angelica; enDe bat ùm genen bie besefte Beefttunegeben. <©ft fpfal nemen ttoee oube obernote/eeu btige/t&ien rupte DlaberiS, enbe een boojenbé EoutiS toel t'famen geftooten en gemengt/ en onber b'affcBen gebjaben/met bJijnbefp^oepen/eil te eten gebein «©ft nemen een bolleben %oat$/ tfjtetf rupte blabergi/ enbefoo beel celibonie/al tfamen met bJitten t©gu/enbe toat gebjanben Ww gfiefiooteni 1 Bet toelt&e booj gBebaen öebbenbe/Daec af eenen goe* ben teuge ingegeben.*©pt geftotl bau De pefìe fai men leggen / een bjoobt Dat geljeel Beet i& / off een ïiiec&ett mDemibDelopgefcBjopt : «©fteeuen3$jupnbolfnne! ïreriaBel onber b'affcBe geb^aDen. -Segöen D'eenparigBe bjanbenbe Cojtfe/fal fp bin* b
ben op Den J&olftüan bepbe beu ?firm«!i/ fap ban Ue* tels met poplter-salbegbemengt: «©ft ttoee boperen baniüperg/ met roet ban oer ^tBouüjen t'famen gemengt/efl inelgeclopt met 3out enbe ftereben a3tjn/ enbe all 00 tfamen rontommeoenarm gebonbeumet eenen lijnen boecB:oft falinbe plaetle ban bten t'flette toteenen 3S)Upn boen / enbe ban met fijne ^eriabel bullen/ enbe al3o btnben feer baft op ben ^poiit bau bé recBtenarm: «©ft men fai nemen Bet Berte ban een taebiet-boiftö/enbeoptoeneoftop beu rugge-graeÊ btnben»
|
||||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
iC
|
|||||||||
|
f>imperiielie/enbebjtiitt bat tm tüepntd) «eröeco?tf«
aen feomt:oft bjincBt allebaglje met bjnnft^blaOers ban bnfbmger Brupt/tetocten/b^pfniojgeniS/ett Djp faboiug.OBft fap ban ^cffroumarcBe/batt ^abtCEil jicrtBen ^rjn/ban elfje een once bjp uren booj Bet mi Bomen ban be Cojtfcn ingpcnonicu. ïï&'aloetbefïe re* «leDle bte centge bitibÊ/ijï fmojgen^ nuebter te b^inte Ben bgf uren eer be Co?tfe aen bomt / ctucc oneen fag ban €>ranaet-appd/ en tcrfiont bacc na op i)c bupSlj int flaclj ban Dé puofoe/en int Bol ban be boeté/tlepne boIJeBei!0 ft o groot alteen errocte/gemaecBt ban een onte poplter-jalbe/en een Baif loot netten ban fpimié / bk fp baer laten tot bat be ure ban Ijct acnfèomen hst Cojtfe ober i&. -Centge pjBfen feer een3albe gemaetBs ban pierbjojnicn/ in »J5anfeii fmout gefoben/om öaec mebete (xruc&en/enujjtjbcn t'üoojïicoften Den üatli ban ben Ijoof De bes fiecBen/eer be Bojtfe aen comt/oft bat men aen ma |)alî3b|agebeljooînen ban een ^o|* beboj/be bjeltBeccn fonDcrltrgeremebtetö. 'ScgBeu bebagBelgcBfcBc fiojtfen ' f0010 goetgBe* F
D?ontben / toat trjbtïi eer öe Boufe aen 6oint/fap uan fetonte en ï©eegbjee.#f aïU htctgeu een roirterfecn befoctiebïegljemaecBc t0ballinocela ban^offrou» mareBe/ iöetercelie/ öabijiS/,â>paragui@/ îSetonic bIaber0/l|ert0-tot:gBe/toobe uiteren/efi De mtbbel* feftojffe ban büer. «If tu toyn tetoepcBeleggftenbe toojteliSban^abntB/ enbe baer afepntBen ontrent; een Baloen router/ eer befeojîfc aen Bomt/ maer mesi moet ()em banboo; flapen tuarftten. ©f men fai mei ItDsjn alìe bage bjincuen/tbjecbhiDersi ban bflfbingec Brupt/eeii fmoigfienp/ enbe een f'abnnbtö/ enbe oorü opoepûiften ba., oen armen De piaefterbinben / Die top tegben be bierbe Coztfebefefìjebenueu&en. «ignite(lillenDent)ooft|'UJecre gemeiigtmetgroote G
bitte/ iobanirlj al010 Die Den pitbero tn ben fomer aen fiomt/foo fai men op t'booïBaoft leggïjen fneben basì <îEaub)oerb£n/oft eenen liinenöocrBtn Öoole-bJater/ oft fap ban ïïDeegb?ee/oft |5ac!)tfrBaepe/ Hsroutee/ ^ozcelepneen ujuien ïï&rjn-351)11 natgemaeei : «©ft Ijet toit üan ttoee epeto met lóofe- tuater (laf/en niet toareop Bet boojfjoof leggen.<®ftn\éfalt'Booftmet laeto toater ujalfrijf / baennne bat torjngaert&iflDers/ ^>abie-blaber0/ bioeméban plompe en ûoofengejo* ben 3!ln/en met tfelbebjatetDebceiiéen boete l-Baffé. 3(1 Daitet Booft feer boei ban tebeelgljeb|ontten h
te ftebben/men fai een BuffetiBen maBê ban 4lïuenDcï/ tyimtoxn-fyspi en fioofen ■ cm op t'boojjîoûft tebm* ben. <©ftbenbompoii!fangen ban gefoben Booten, <®f«ien falfoBaeft aiftljooft begint feer te boen/een oft tbjee groeningBen eeten / of mat bitter omanbelss. <®ft ftBobeütigeu ban i^ertf- jjo^enmeefotitrpneoft rebter-tsaterbjincBen : «©ft ift bat gBpmerct batti maglie met fieeB en i0/ fo mogBet g|)P ban ben felben fìapjenemen/en b?inrBen eenen goeben b?ontü bjgn0. %fì battet Booft tuee boet booì eenige groote coube/1
foo legBt op t'ljooft facBfBenjs bblfemelen/ met Bir0/ en 301« gljeeooîl : ©ft J>abie/|Bariolepnc/25etonie/ '<a:èpmu3/lflng0.3aet/©enfBel-3aet/S5aBïlaeretiöï «©eneüer-bffien/ fo ììm alftmogeltt i'0 tcberbzegen. <©m be rafernne tè gftenefen Die ban Beere €o»feu %
Bomt/fo moet men opt öooft ban Den fiecBen binben/ be ïougeofgeBeeïcratitaepebanbê ^amel/biebeEfdj gBeboot 10: «©ft eenicB BiecBen oft Dupbe/miöben oy Den ruggeop gl)efcÖ?o"pt/enbe op be felbe plaetfe gBe* lept: <©f t'boozöooft jae t'geljecle Booft met «©lie ban öoofen/^nn enbe #oplier- jalwe flrijtBen. «©mbjaf&ertemaBenbïebeflaep-fierBtc ftebbcn/1>,
fo 10 feer goet/ Dat men een Buffer.Ben maBe ban ferule ina3tjn gefoben/om opt'boozBoofttebinben.<©f t'nbe neufe-gaten ban be fiecBe te laten trecBeu Den rcocB of bomp/ban feer frercBen a3tjn/of ban 3aet ban ruptc of nigelle/of ban patröffen-plupmê/of ban oubefcBoen» lappen/batiefelö-fcBoen/ of öan •nenfrfjen fjapz. <©f Dat inen opt boojöooft buit een plaeflee ban jëitljzt» baet/eft op Dé re, t&ïen ar m/t'ftoof t ba eé îolçtrmupiS^ #19
|
|||||||||
|
binöein «©ft men faï oy te Heter / oftüitfiolbaube
fcoeten/ leDenbelloutoenbtnDen. 3Daer3ijnDerbele
ïJts fctjaEpfutcbcl fìooten/ eiiDe baer af eenen bjancB
maecBen, cm te b?t;,efeen inbe meefte Ditte banbe cojt *
fe/ jae fp maeeficn bact af een plaefter om te binben op
öe iôoliteu banbe ftecben. Sttiber nemen ongeftooten
faet ban ülopctuptetiDeleggent in ruater te tuepeBcn/
eenen uacijc SancB / cube gljeöen ben fiecBeu ban oefen
fcoater te bznu&en met toat fupcBerg.
C CegcnoebterDe «Cojtfe/ foneemteDcl,§>abte/ oft
bpgebjeBe ban Dun/ groue ,§>abie/ ïfpfope/ Sttffem/
§Pe crèche / JBunte/ 23pboet enbe filauerjs met uottte
DlecBen / (lootje t'famen met t'grootfle roet ban bec
^>chûiituen bat gBp bint/en fece (lcrchen a^gn/maect
baer Blepnc plaejìers afoni te üuioé op Den polft ban
Den artrmuCegen t' felbe fuit gBp nemen be Btupmé
ban ttose I2>itte bjoobé DieBeetttUDenobeuBomé/ '
cube te föeptBs leggen in een pot a',nii0/baer na Dtfiil*
ïcert Die t'famé boo.:bc alembic/ en geefter af ontrent
tuiee binger0 bjeet/ DenfiecBen tebzintBcn / ontrent
ttaee uren eer {jeu be Bojf fe aen Bomt. jSeu Bout oac
bDO? een fonfeerlmgc remfüie/t'fau ban vjuolle Dlaöeuö
met üiitteti tiJtjn tutgetrocBen/ enbe eé toeptüf U booj
t'aeiiBomen ban DeBojtfein genome- ©e felbe Bracbt
ïïebbcn t'fap ban be Boef-blaoetö/ be tuitte tmjn baec
ingefoDen/ beuiabei'0 enbe toojtelö ban Perbene/ be»
roette ban Calantiutöe/ $9oIepe / #zega / 2Sttgioffe/
2©eniage/#«l'entonge/ft|)ojffc banDetnoitel bS 3ïa*
mariltuö/ éfTthe/ Jöetonie/Cöpnius/Jfigrimonie/
hitsiiü ban ^pcragug/alle gehjefe in tuitten ï©tjn ge*
foDen : <©oc& Bet fapban liifTem enbe ban ïSupte/Dat
gefoncBcn cnbeBlaer i&/ ingljenomen boojijcr aenro*
men ban De Cojtfc: oft Bctfsp ban De ï©cesb|ce met
l^onicö-'a)at£röeb|onrBen:iöenma8Ct groot VuercB
ban be gBefïooteti i|afel-bJO|tel / bie in be ^oune oft
in ben «©ben qîùjoocBî té/ingBenomen een bierenbeel
ÏOOE0 met tau ten 3©ijn / een bierenbeei ban ber uren
eer öeCoztfe aen Bomt. ©aer tegen i$ oocBgoctge<
fireBen fijne ^ertafeel / oft olie ban ^comtoenen / op
ben rugge-graet/ int Dol ban be boeten / in be palmen
ban Der BanDt / op t'boozjicof j/ enbe in ben ftarB ban
ben ftoofoe/een boepnitfì ttltss eer öe €o?tfe aen Bomt.
ï©e felbe Bracïjt Beeft be oiteban babê met gebjattDen
ÏDijn gemengt. dommige boeren gcbjupcBeu tegen
feuföan'igc €oztfen befe fuyerfïitte/ te rueté bat fp ne
gen Dagen lantB nuchter ^abte-blabers eten/ben eer >
fren Zaüj negeen/ ben ttoeeben baci) acBte / enbe alfoo
betliaiger.pl / aüe bage een üfat min f teiibe totten laei*
fren iian be negBen bagften/enDe Bun tmagnatie bie fp
fjebuen in befe t*emebie/genee(ife.(êotnmige beuïnaé
eenfonoerlinge faBe te toefen tegen be bierbe Coztfe/
batfe g eputgeert jfjnöe/tuitten toijn DzincBen/Daèr in
^abte bte ben ge|)selc!inacl)t getoepetBeeft. 31(1 bat
Qljp b ooz Bet aencomen ban De €ojtfe/ eteteenboile&é
gepslt/oocB /flftp fair t'ueben berliefenbanbe Cojtfe.
3(1 bat pijp bancteenonceof tbieefapöbai!öetoo?«
tel ban bhergeftooten/en booj eenen Innéöoecgebaé/
een toepnieB t fjts booj ïjet aenromen ban be cojtfe/en
t'felbe tbjee oft bzomael boet/be €o?tfe fai u berlaten.
D stegen ben bojfï ban be£o|tfe/fo Bout op be tonge
eenb|p£ant(ieeti&eti / Dat int öooft ban ben €arper gebonben toojbt : oft be blaberö ban föoomfcBe furc« feel : of een (iucB filbetiö of goubte/ of befteen ban een fleröe / of een fîut&crilîalo' bicBtoilö in mater gelept: «©ft pojtelepne-blabetïS / of bonbetbaert / oft gDepelt 3aet ban Comcommerjs. £ Cegften be berbe Cojtfe / neemt be geplette bjoztel
ban #atöc/en legt bie ben tgt ban Djp of bier uren/in toitfen Berin te bjepc&e/baec nae boet Die tfamen boo? eenen Ignen DoecB / enbe Bout bae* af ontrent tiuee of özp bingeren b^eet/om Den ftecBcn itine te gt)eben/eeti ure of truee eer be DerDe Cojtfe aentomt.<©f Doet bat felfbe met ne tooîtelban 3©eegbjee/getoeptfitin öalf boater öalf ban'n.<©f neemt bip of biet bingeren bjeet Mn t'fap banï^wsbiee/ oft ban fojcclepne/ oft |
|||||||||
|
van de Land
|
*7
ï^et loopen banbe oogen toojt benomen/a^ men een 'S
plaefter op 'tüoo^ooft legt / gemaetbt ban lebenugc
ban^iletUen/ gemengöt ma iSieroocen aioeu/ |oo lange tfamen gedopt/tot baitet fo Dica alo (joi.itü w, Cegenöetferaucgefttote/fo neemt ©eutbel/ Ww U}
bene/CeliDonie/0upte/oogen-trooftenDeöooi"ett/ban elcbjêi ebenUele/biitileert Daer nf een toatec/ enbe Doet alle Dage '0mo}gen0 en lauonts Djp of bier bjup^eW in u oogen. aiMggelijcbs ooc mater üan Décrotte up* pelei güeütluleert / Daerafttoeeofb^pbjuppelsitn't ooge geoaen. Vegeti \felne gebjerb 10 oocb(eer goet/ Den öomp te ontfangen Dan ben mater/Daec ©entbel/ laupte euoe ©oaDen tcooft in gbefoDcn öeübein heggen De pgne Oati De oogen ts feer goet een beco*
ette Dan Camille/jifôeltlotee..oe Bencfeel-5aet/iu bua* ter enbetoitten tonìi gtjefoben/toaer inue men fai nat ma&en/een boecrlicn oat biec-oubbel io/ b'toelrb men fai/ toelupi-gbeooutoetîgiiûe / ottütuils" op D'oogge leggen: oft men fai aa:e op leggen üjoutoeu focfj/feec todgljerlopt met tolt Dan een ep, ^©erooïöept of Dterttgept üan beoogen/too?tber* X
Djeben met eenen Ignen ooety&en ' of toercöatnatge* maeebt 10 in tolt üan cpecovftec mei gedopt met ûoo» fe oft ©egebiee-toater. <®f bjaoet een fueraefìttgen appel/nemetbinnenfteban Dien / metüjoumenfoalj gemengljt/enDe ffrijebt oaer meoe op be roobe fcfjeleii ban be oogen: ©aer en tuffegen fuit gijp mogljen een buf ben tn ben Qacg uan ben goof be btnoen / gemaeebe ban jpjoaenfege Hìoofen /of confecbe oaniaoofen 'enbe anbec'tfamen !rccbeiiDeûtngen/oiti te mogen beletten De ftupen ban De gerffenett / oie b'ooifabe ;gn ban befe rootpept. Sflnbere legggeu in bïoutoen-fotg te toept* ben/feecbunnem blepiie fnebenU Dan Caifa-bleefcg/ oft ban ben fjalssban een <&\Je/ busi gljìa.igen/ enöe leggen bie opfietooglje enbe toereb oaer oücc. ^om« migije boen jjonglje amberei gun toatec niaben/tn em bopec of metalen Dat/ enbe laten bepiffe baer m bip « Den. tot battet boper groen upt geftagen tg /enbe ftrijc* Ben ban met Dit groen gun oogen. ©eel gbebjupeben oocftberepbeCutgte. €>m be üuplicgept upt be oogen te toceren ' taedttfe M
enbe ftcgcbtfe ronromme met eenen ^>apljic / bie tn 6outtoatetggeftebent0. <©m te beletten bat 'toogfjenotgblaunotfj root en »
blgbe/ na bat men eenigljen flato Ijeeft ontfangen/foo fai men ter|tont in D'oogge laten bjuppen 'tbloebt ban beb!euggelbaneen<©upoeof€oïïel-CiUpb,'. <©m roobe blecben te berbjgben upt be oogfjen/foo Q
t'0be üoaifepberemeDtefeer goet gsbjupcbu <©ftlegt op D'oogè een plaefter / gemaeebt Dau groene "ïlliffmi/ ggeftooten met bjoutoen fogf) enbe uoofe^toater ♦ 'SfegUenberouberberootbept ber oogen/neemt foo D
Deel als een note gtoot/toit boperoot^/ en een ftrupel gljeftooten^riog enbe foo Dele'JWupnsJ^.befe bingen te f amen gebjoben/ fuit göp menggen / met ontrent een pinte fontepn-toater : <©f latetfoot'famenfieben/ tot bat get mater blaer toojöt. lDan eeneDan befe ttoee toateten/fult g0p b;p of uier ouippeïs im oogbe bmppen, <©fmaetbter opeen plaefterban marcb/i baer Ignfaet olie upt gljeperft w gomme baulrabien enbe t©jagant/ fBaftgtfi enbe Campfjur. 'STegen beete gfjef toellen ban ber oogen/ té een fon« g
berlinghe remebie/een Derfcbe loofe ban een Carnei of <©pe op b'ooge gelept, ©fteenplaefter gemaeebt Dau yet bleef eb Dan eenen foeten appel onber D'affcljen güe« bjaben/ gbemengfjtmet <6ac|cen-meel/ bzoutoen* fogg / iftoofe-toater enbe tolt ban eperjj. ©ocb foa lö baer toe feec fonbe tlingfje goebt ' <$oubt-bloemen* toater. «©e oogfje Dan eenen BMff / ofte be fieen* benst bie tn beu bupcb ban be Sbialutoeu gfjebon» ben toopen/fjebben ooebbe felüe bcacijt/aen ben ftaiss gbcbangljen. ^egfjen fjet tranen Dan be oogfjen enbe alle ante
|
||||||||||||||||||||
|
ȣ
|
|||||||||||||||||||||
|
«©mtebotn flapen/be ofjenebi'c niet dagen en con*
nen/tg feec goet, Darmen een cuffenfeen matte om op't Doojgooft te btnbeu/ Dan i^eul 5aet/25tlfen-3aet/3ie' tomaen/fap ban Uacgt-fcbabe/of e mele bau een fyou* i»e/ Die een mepffeen fooggt: 4Bfte met eecbbepl gbc fiooten met get uut ban eenep.€>f Dat men onoec fiec ooj-buffeu lcgjbe/ eenen appel ban Jöanbjagaja/ oft groene ülaoers Dan 2öilfeii/ euûe bat men ' tljol ban oe boeten ftrgc&e/ met bet faieec uan een ï©eielfeen. ©mteüeftfiermenbaoigeraerfetbeptbeggenebie
Mee oüöerljaütstj af jnu : oat fp in De ï©tiitec/ enûe aifìbout toebec tu/ een lepelben gbebjanbentognmet fuptbec Djtacfeen/ etenoe letftont baer naec een bete bioots. <@f batfein ftebeban ggcbianbcntognbnnc* ben/ toeter Clsrettegfjenocmt/ b'toelcbe top bier na |
|||||||||||||||||||||
|
r>
|
fuileu befrtjjpöencnDeleeren maften-
|
||||||||||||||||||||
|
Cegen De tâmmtcljept/ fo fuit gbp be lamme plaet*
fe ftegeben / met olie ban îDoffeu / ban 25aepen enbe 25ebecftju/bneconDerniengbcnbegljebianbentogu. <s5ebjupcbt ooeft btcfetotls Confectie oan patite/ Dan jûooiemareptt; ban Confitte De grepne/ euûe iBitbît' baet, mastfetbtooglje floüen/metöecocttebanlLabett' ber/ CojìujS/ l? aûgctt/ ^abte enbe Joariotepue. >©mtepjeferuetenbDû?bebalIenDeftecfete/ footg ' eenfonDerltnglje remebte/te bjtntfeen negfjen bagöen langlj/ onttent een ftaloen roomer bant fap ban toitte iieutel- bloemen/ oft ban Coltauüet. <©f bat men bpf of fee Dagen/ alle morgen beftge/ 'tpoeber üan pon» 5aeeçfi jaaten-taefmn ©fDaneenbeenbenbatinoe fsrupne ban benïjooföeligt/metfupberentogn in-ge' nemen/ oft met Detectie ban poenen '. «Ênbtbatijp JBareiitac aen ben Ijalg bange/ oft eeuige (tucfeen ban 'tbooj-fepbe beenben / oft ban be toestel ban IMoene mantieSen:<©ftgeu fteenben bat int tieft ban bejbtoa' ïutoen gebonDcn ujojt. <©feenenrincbaenbebiuger/ Daeceen €lant dau inbeflügeniö/ infulcfeer mante ren/ Dat De felae dau ' tbleefclj macb rafeen. <25fjp fuit betloffen/ Die tn be felbe paffie Uggf)en/ift bat gijp bc< teltciibemipt/ iagaerlteoergrooten'&een/ oft bun lippen met menfegen bloet beflrijcHt. m <©m De rootljept ban ben aenftdtt teberbjijben/foo ^ ift gost/oat men get acnftcgt toafegt met toater/baer itafof ftroo / ban Retireoft &?aber tn gefoben Beeft/ enbe Daer na ftobeme? fap ban Citroenen:<©ft neemt bier oneen Senten toan #etfen/ ttoee onten gepelt Ca* tooerDe 5aet/enbe ftoot Die feer toel t'famen/en petft* fe figf upt/batter ©lie mac!) upt ïtomen/enbe fttgefet oatr meöe bc pucfeds enbe roobe bkdten. B, <©mbe blci&enoffp£oeteu iiptbenaenfitfjtte bet» bïiiben/mengï met meel üan Hupincn be «öalle ban een <©epte/ lümoen fap en feer Vuittcn HUipn/ ftenct met befe falbe De blecben enbe fpjoeten : «©fmaecteen falbe ban olie ban bitter ttnianbelssgoiiidj / 3lelte too?teldenbetoasf. « 'Stegen De croppen oft f mecrt'ngen onber be fanne en * ontrent De bele/foneemtpo^repe met be blaberu enbe Uaojtel!3\)an|)eerbìc&/ trecfetetupt ontrent een pont fap0 / en mengt baer onber een onte tipjetnim clepn geftooten/meteenfmtpfelfpaenssgroen/Detoeltbeal' Ie tfamen toel gemen5t3ijnbe/fnlt baer meDe alle Dage öe üoojf5.ctoppen fioüen/ en öangt aenben tjatë too?< telo ban ï^cliatrupt enbe ïBegebjec 3ft bat gijp be Uoetcn af fiuibt ban een groote l©eü)ale / oft ban een ^abbe/al0 be mane afgaet/ en toeber begint omtrent lie abonne te tomen/eü bie öangt om ben tjals banben genen bie be croppen Ijeeft /ÖP falber een fonberlitiglje bate bp binbcn.<©f Datmen befe remebte göebjupcbe/ bie feer fonbeclingfje goet Daer tegen tö enbe toel bec f otljt. jSeemt een goet Deel jötcottane gtjeftooten in ee* nen repnen Hìo^tier/ en legt bit met fap met al op be ïroppen/btoekb men fai boen tot negen oft ttjien rep* f en. üoepen oft <©ffen meft onber baffcöen Öeet gfje" maerttt ui togngaert-blaberöoftCool-blaöerg gfje |
|||||||||||||||||||||
|
lDonben/eûbanmet3Cf9n gemengt/ljeeftepgenfcöap I celjumucen / bie in be ooggen baelen / i& feet goebt/
|
|||||||||||||||||||||
|
inbe cracDf h croppen tottec b|at|ït teb{engïjen.
|
|||||||||||||||||||||
|
I een öccortie gfjemawbï ban blaberg ban aöetoiue/
|
|||||||||||||||||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||||
|
ig
|
|||||||||
|
aup:e enbe anbece fitupben / bit eenen ftcttBen reuc*
6e è«bbetu <©fte neemt jEunte/ enbe ueclu befclbs DttiiUJllS. 'ötcgDen beftoeer&ensontrent beooien/maecliteen M
pSaeftet bangerfiemeel/ mDoiucJj-uiaiergljeioben/ oaer bp ooenoe lijtiiicijept ban uioep-crupt3.iebt enbe olie ban üLelten. *Cen piac|«r gemaecBt ban *©epten iiieft/ ongüel oMten boter / enöe ùjoe ftira ban olie ban liotcn/ öerteett öe felue fuueerhtns. tegijen Den ftancH ban De neufe/ is feer goebt boo?
öeneufe-gaten in-gDettotUen/ eenbecottem tuttten bjgngemaetfetbaiiiBariolepne/€alamtniue/4p?of* fel-nagl)els/ «öeuibecen jSotett jfâufcaten; <©ft ooeâ ^quille 'Hi5tJn. aömüet bloeben batter neufe te fîelpen/ moei men N
tetftont benöupmfetieiw opDe^pöeüanDec nenie/ Daer 'tbloet tipt bomt: <&f aen Den Ijalp Doen een jnoec ban Jaiptp. <©fo'ertteJtuiepteii foo baft btnben/als mogbêltjclt is/ enoe tu Deneu|e fteken een auerne ma booue ketels/ enbe tn bs bain Donaen oc blaûecs enbe üJojtelbauUgumoiite: OftfeerEiou«:te^fyai-toatec tn Dsn monbt nemen/ enbe oat btcbiuils benueumeiu Jöen p|p(i feet be bloeme iian 4>aate / De jjaurijepüS uan «Sne-appels/ oft ban auûere toolatljttgöe u?ar|)« tm/ in beu nenie güefteUeu/ enöe in Den üacij ban oetï liooföeu/ enöe contornine om IjalS/ pju.cipatloco te* g|)enDel)als-aöe£S/ betcoelenDefetupDengckj>ï/ ge* ludi jRact)tfcl)atpe/ï©egl}tbjce/ ïLetouïücü/ Oaoüs Betels/ ofijeete jSjtels met joutenüeaüjn göefios* ten/ iiiaegDûe-paliU enbe meer anber. 3Be iöaeglj* be palme oHöeroe tondue gl)e|)ouD?n/ Sjeeft üe felue tttacijc. dommige IjouDeu tu öe ijaut/ bic op De3pb8 (iaet/ ban 9tt neufs gat Dat bloept / eenen taca bara toute jlìatubJe. i^eelbseteu nemen om te floppen/ aiöeröanDe bloet-loop / ban üiace bat bie ootü iiomt/ öerclteHS-DietB in luat Battoeus gtjetuonben / enöe fteecltent tn be plaef fe ban Daft i)SE bloebt bomt. 36u» ber Ijebbin goeDt twbonben/ ba: fp met (jet üisebt bs« ben gjjenen Die bloeoet/ mtöDeu opjtju boo|-ïjoof£ gtìefc0jeben öebben/ Confummatum cft. %nùti$ bîafeu tube neua-gaten paepecbau eenen bacatiti* gfjen (ïeen / bie men tnt öooft ban ben Carpec btnot- aiuöec/ eöeltjrfï darbanus/ pjtjfen Defe tüoojben tot b^pmaelgl)ïfp|Oben : Sangmsmaneinre, f?cuc Chrt^ ftuifecitinfc; Sanguis mane in tua vena, fictit Chti- ftus in fuapoena; Sanguis mane fixus, ficut Chtiftus quando fuit crucifixus. <3Eegeu ï>m tatit-f weer/fal men in 2S3tjn enbe föoo» O
i fe-toaicr/ betoojtelbau 2&ilj'en fieöetv-enbeöefcDefO' ttetti Den mout i)ouaen.<©ft neemt essi bolle 3Loot&s/ laet Die tuffcöen Ijeete affdjens b|aöen. ftootfe Dan <■ m lfgtfefoïjectalömQgels}£lïi.ö/Ppoeutu!H;öefgeliifli53 foa fieecfuec afin ö'ooje/op öe jijöe oaer gijp De pjjtie {)ebr.4âommigeftooteuecubof]e1loofli0"njet^!Oiit/ | enöeleggeu bte op bepolft-aöer uatioen arm/Die on De jgöeis bavibaeroe ptjnebalt.#ft neemt een ïmifloot gt(ïooten idpjetrum <JÈ>abieblaöets/ enöe fìcofema- tcpn/ban elcbs een oaloe hant bol/ met b?n bette bp.* getKïLaetDefeDjngen ftebeu meen liplf pikte ©rins/ totbatbeïBsjngüeÖeeUnuegljefoitbeiusrDaruieemi een beel ban befe üpgöen enöe legijtfe foo Ijeet ale ma* gljeUjrbiö /opbeftueerenDetant. ^nfgOeltjcbsfaJ" men int'flaecgbanbe îjoofbs leggijenixielljeet / een plaefierbanptb/ gijeftcotcn stIttpn/enDe<©aIno* ten. tegijen öen tant f tueeie is oocli goet baer op te boen/ fap ban Hoocb/of ban anpte/jiBatre/ofteeiu* nigöe bjarme ©lie/ggeititSi bte ban ^»abi'c / bc toehv be fttec tegöcti feer fonbesSiugge is. .^ommiglje [jouben booj goet / bat Den tauDt ban eenen men* fcfietn taffetà ggebnoopt/ enbe aen Den ijalggyebM* göen: «©fteengDegafeboouebaecceulupstn befio^ ten ts 'be meefie tanbtf toeete/bte men foube moggen lijben/ becb^ft. heggen be loterenbc ^Tanbeti / fo iö goet bat men p
be taiiDen ftooft/met becottte ban ûoofe-toatçr/ enbe '' |
|||||||||
|
©enc&el too^elS met een luttel t©terooc667enbe baet
metse b'oosljente ftrgcbeti. €>octt is teer goet be tra* tienöeoogDen te UJflffcüen met Derocttebau3üerbel/ off fomegto Daecjn Djuppenfap baniSupte/gSmeugt met gefupoert oft gefegnpmt fjctue g. jtëen gout Dooi een !>cme renuDie/batmen acftteraengetljooftbol' lebcns aan am'oje öa|ï mastbe / De toelf6e oocli üe feract)t Ijebbeu ban De tïunn te ftoppen/Die in De beele uallen, <©fcö$uppt iubeoogljeujatec bat ban men» fcljen 4&aife enbe tfeltbonie ggebi|ïilleert is : <©ft be* fiEtjrbt Dis Jaaiitcn oaii öe ooaen metflüartfclbatgc» niaerbt ts ban boter Die m een lampe gljebjanbt ip: ö'welc een febee remebie JS om alie loopmge De oogen te Djoogen en toecj) te nemen/ enöe oocfc om feet gaefi be loopcnDe ftftelp enbe gaten / bic Dooj Ut t etinge ban Ancien Bomen/te Doen Hupten. G Ceglien be ft (lellen ban Den ooglïen/ foo neemt een
oft meer feet uerfftôeepersï / te toeten (op ben fcluen Dacj)) ban een f blatte gitine gfjeicpot/ oft bp gebjebe teaubieii/bauanûerRitmen: laet Die in fjeefeaffcije tjact bpöen/enöe fnnotfe ban in gljelncbequartieren/ ben Dopete tut ooenDe / maecbuiDtfetoeüctmetgije» ftootcn <«>upcHcr-£auoi}S/ Dan 0« bugìe Dat gijp tneucgthtpgjjen. Journetbanaltfamenûooteenen repnen Dobbelen lijnen Doetb/foofeer ais u mogelgcB 10 / toantl)et tuacec of De olie Die Daettot Jal bomen/ 18 feergaeotom be Djuppt is in D'oogüe te öjuppeu/ foo luci t'fabonts als men ELipeu gaet / als tot allen (ionof u ban beu Dagge. ©a« is noci) een anöeï toa» ter Dat feer goet ia /tot {jet feite gfjcbj ecb/D'bjelcb ge* maeebt toojt ban tuie «topecoot / d>upcbec-€anbt)iS/ ïaoofe-üoatec/ met luit oancperS fjartgefüuen /enöe b1 t'fameu öoo? eenen ignea Doccli geöaeu/ nati D'bJiïc* lic ut D'oogc moet geoaen tobben/ uaer be uoene euûe t'faboiìDijsal.a menfiapengaet. ttnbecgï)eb|upcfetn met goeDcnüoojfpojöt een anoes toutes / bat alDuS gï)emaecütuja|Dt: B jüe-nut becepüe enbe blepn ggefiooteit Cutteeen
once/ jroüe een ga!f once/ nuicbtec af tnfufie m iSoo- fe-tuatecenuiitten UDan ban elcje ontrent eenpmte/ laet Die t'famen boen m een toel güeftopt glas/beu tgt ban fes tosben/ D'uoelcbe güP fuit (tellen in De potine alöfp fcöijnt/ en ban baer nemen alffe nieten fcg nnt/ oft tegen oen abont/oft aifr ceggent / enoc roeret glas tiuee of öjp maelfbaeci)0.©efe reraebien Dienen oocb tegijen öe roobe cnDefcgemecenbc oogljen. I heggen De ptjne bet oojen / bie tot gitte gaten oo? «
fp^ontö f)eeft : $eemt olrè ban öoo|en/met een luttel ajnniS/ Doetec af tn b'oo|e/enöe bniDtec Dan een farpf; feen op/geöultmet €ami;ie/joelilote/|Lijn3aet/enDe tuitte jlialmae in melch o^foöen. %ft Dacfe tot üoubc benû2>îpjoni6{)eef£/ (ìeccfetectn €at*oenûatnaepet ifâufc«;anetl»t/ofeengrcpn jliufcuö. ^mbomue pj!)!t (eet t'f toartfel Dan (3cc6 met een luttel olie ban tìoofen gtjemetigt/al toatm in be ooje gDeöjeupt/ als leprine tut t)itten Bomt. 'eegljenljettupffcljeneiibe tuptsn Dan ber oo?en/
is goct tn ö'ooje geöiuppt/olie uan fiupte/oft ,épüc' olie/ oft olie öan butet ^Imanbels / met een toepnicO Oljebjanbentonn: oft paltncB-fmout : oftgïjeb|aH' t;en totjn baer Comijnoft $ni)0-faet inne getoepc&t Ijeefi.viDft neemt fcöabelingljen üan €eDer-i)otU/ Die feer alepn ^rjn/uulter mebe een facrfeen ban taffetà/ <üramoftjn bie feer ftjn ts/foo groot als eenUmanbel/ laet bat ïuepc&en in feer goeben gfiebjanben toijn/ tot battet facr&entoelboojDjont&enJS. 3J>anfteöet toe! ïaïep enbe gtjefioten int gat ban be nipftjjcnbe oft tup< tenDe ooje/ enbe legjjt fjet op befelbeooje. K Cegtjen'tHrjf jjooien / fuitgpp ut D'oom bjuppen
at jupn fap/ oft ban 2ö}potiie met §onic&gDemengt)t. €»foIie/ baertn Dat^lfpöobilleluoitelsgefoben0elJ» ben: t®ft fap ban be fcljellçn ban ûabtjs/met olie ban öoofengi)emeng&t, t atlS ben reucB berlojen of bebojben W maetBteen
pacfume bannicjeüe ?aiDt/ bla.DetSban atewone/ |
|||||||||
|
Vande Landtwinninghe^
|
|||||||||||
|
12
|
|||||||||||
|
fien/enbe laet bat innemen /met fopban foetc «man*
bels1 enbe^tuptbetCanbrie / oft met fopban roooc Coolen/ oft met <$erfte toater oft eentgpe DcrgeltjtUe öingyeiu «©ftmaetbtaffcDenüanùm^efetttküaii eenen <©js / enbe gljeeft baer afte bjintfeen een uteren» beelloot0 met toittenïiDg'n/inDien De tojtfe niet fiertë eui0 : oft met toater üan Carbo-beneDtctuö/of >©er* fle-toater/alo be co;tfe ftcrtfe i0.QDefe rentebie 10 baec tegljwi feer fonberltngöe / ifi batfeüoojbenberben batlj geb^uprUt toojt. ïDemantereüaubefeafftljeniS te maften 10/ bat m«n Den peferictt in juicüen | nnbet/ enbe op een feer effen peerfteDe legge / oüecDetkt met eenen nieutoen pot : üoop0 fai men gloepence Doubt coleri oft peete afjegenis ronbtomme beu pot leggtjen/ Defdbebttktoil0üernieutoeube / foo!angljetotoat< mentoeet/ batppiuaifct)en0üerauDertt0/ btoelcft luel bueren fai een gpepeelen batp eer Dat gpebaen is., l£e 11 s oocK goet bat men een plaelier ban f inert pedi leggtje op be sn&e baer De pgne 10, jBaer oft gùe» beurbe/ oat De ppneüanDe^pDeblpfcgljebuerenDt/ enbe bat be fiecbe ntet en coube fpoutoen /foo laet pent gpetyupeben een Decoctie üan Colle-bloemen / oft een merendeel loot 0 poeper üan Coüe-bloemett 'mettra - bteufe-toater/ pmperneile-toatet/ enbe^>p?opüatt ^Pfope/ ifïbatDecojtfeniet fiertbenis/ of^p^op üan ïüiolttten i$ batfe ftertb is, ©oojtjs tegen jDieu« vis baec gpeen t)oope üan gpenefen en ijs / neemt eenen foeten enbe ertellenten huppel / boeter upt be fteeruen / enbe bult Dien toebet met fijn toittenï©ie* coorti / laet bien bjaoen onber b'affdjeud intoerclt ghetoonben/ maer lantbfaem / enDe gpeeft pem Den patient t'eten. heggen tbloetfpoutoen/ laet psm bjincBen/ toater
baec ï©aeItoo;tel/ oft ïl3egpeb^ee/ of^eerbt-fieert/ of ©upfeut-bnoop inne gpefoben peeft. <©f laet pem jnftoilgen een fîucbfbeiijBafîrjtb/of gebjanbe^ertiS* poo;n/of <6epten-poo}n/of Bolns airmeuH0/of ge* fegpelbeeetbe/ofCojad/ofUlmbje. <©froofì©ere« &en0 pront met ongljefouten boter / enbegperonnen bloet/bat be patient gljcfpoutoet peeft/enbe geeft pem bitgDetooftt'etcn. 'Segen bc ^tr tdoppingpe/ ië een feet fonberlingiji
faetbe/ uenben ijalsj te pangpen/ een erte groot Cam* ppur: ofteb£fucben / ttoee of Djp oneen toater ban adugloffe enDe Confitte be grepne. jBen pout booj een feer ercellente temebie/ btt naüolgpenbe gfjebifiileert toater. jSeemt ttoee Betten bau©errben0/D^p (jerten ban herten of «©(Ten/J^oten-mufraten/ «©roffelna* gpelö/ faetüan25af!ïicum/ banelcBjfbjpüierenbeeï loot0/<0outbloemen/bloemen tian 25ecnage/25uglof« fcenöeuofematepn/baneicbs een palüeljaut bol/lact alle Defe bingen toeptben / eenen uatljt lantb/in jÉBa- loüifieofc^pporra0 : btftilleret baer na beur ben 38« lembptb/ en betoaert pet toater teglien bat ban uoobe i'0/üan pet toelcbe men fai tugeben/ b?p of bier oneen, 'üTegen tbeftoijmen/fo iö goet te boutoen en bupgen
pet libt banben ^ertüingper/ enbe te tojijben met ee« uit f) frucb<$out0 enbe ^affraen/toant beur 'tmibbel üaubefenbinger/ treebt een tratpttotter perten/ Die tfelbe toebet a;ntt ftetcöte geeft* 'STegenbe (tappe en bangljenbeboffien/maetbteen
falfbeuban üjoot ban Upnfaet/teniuttef gómme üan tilrabien enbe <©jagant/ fBafï tjtfi enbeCamppur/oft met fap ban Cicojepe. «©ft legtet op eenen crang ban ©epl/oft gefiooten©epl/oft jpattpffen epecfl/öie gijp bicbtoil0 fuit bernieutoen. (©m be ©oefier0 beel melcKjS oft focg te boen Deb"
ben / foo moetenfe bitbtoil0 toerfcï) ©entïte! fap gpe* bjupc&en/of fap ban ^offermartbe/of üan 23eete/ofc poeper ban gpebatnbe poojne üan be boojfïe boeten üanbe ffioepe/ met totjnDuncben/oftmetfop/oft ee- nige anbec botrjtitBepbt/bie baer toe btent/oft poeper ban 25etg Ctiftal / bat feet tlepn m I met J©ijn oft ëamelfopgebjontben. <® ra öet f«8 » boen betbjoogfjen/foo falroe» op be
4 twte |
|||||||||||
|
SWttpn/oft banbe toojtc!0 banligf-bingei; crupt enDe
Slllupn. Jfâaer ift oat g{|p bte ruilt Doen upt ualicti/ fìeecfet tnbe gaten enbepolltdjepDtaflFrfjen üan pee toojmenoft aan jïiupfcn|tcQUDt/oft üanöe tatù üan ten ir)eit : uoant Defe affdjeucf fullen Die terfloubt fon» fceteetuclj pfettoercfe Doenuptüalleu. <©m De tanden luit te maecben / falmenaffdjentf
bianoeu üan <£E»lafctupt/25ecte-toojtel0/4loï(itn üan dertien bjoobc ■epeifdjalcn/ <©e(ieru fcljelpen/ root cojael/ li^cetf pojeu/enbe4&ept. iljoopie/ enbemet öele affcpen0 tojgft u tanben. <©ft toïöftu tanûen met pomcö enbe colen üan iöruigacrbt/ Die noti) geen tjupüen en peeftgcDjaQeu. 0 <©mljetupt eten üanbe tanben te beletten / poubt
^fmojgljentf onberu tóugljeeeu grof cojen .èoutjï/ laet
bat ûacc fmelten/enbe lujijfter u tanben mebe. <©m te berbjvibeu ösn ftaiitb üan ben mout / foo tg
goet/batmen ben intut niet löpn bjaffcpet/Daennne bat Hiinss j'aeat cnöe Jötojfdiuigds gefobcu Rebben : ofoatmeiiUnoiiüjebevuojtelUaïiblaeuUJïLtftö : oft toellangtje jiSafrgcb toutue. Cegeu ben quaben reutUe banbe tanben ie" goet bat R menoiebjjcjüeniet^aüie-blaberjs Citroenfepojffe/
oftpaepec üwi <©roffdnagel0 enbe jBoten-mufcaen: maer baer en tuffepen fai men pem toatpten üan mele te eten/ofttouto f rapt/ enbe bti;g«i öiefuer enbe Ijart om bnouujen 5tjn/oocU Die füjaer 3yn om oerteeren/ ivM üan atte obergljeüen. <©m be rimpels upt ben panbt n te berbjtjben/ enbe S bie toit te maken/ neeintmatt&üanEijtifaeöt olts/
kgt bat i i regentoitec te tuepeaen/ enbe toafrtjt oaer mebe u Öanoen. ©ft toafrtjt u öanoen met Citroen» fap/toaer in batcemge tojens fout0 gemengt 3pn. 'Segen 'tfpjingen enbe du ton üan oen öanoen wbe
ïippen neemt tott üaneentóp met poeper üan jlBafigc geklopt/ enbe fimekt baer mebe in gecioüen plaetfen. «©ftirrnrtitfc met olie üan Doperen üan «Cperp/ oft met olie üan Wa8. w- -«tCegöenben i^oeft/ f09neemt ^pfope enbe^oef»
Blaberô /ban elcns een panbt üol/lf>ngt)en/lai.tb i&o* fijn/enbe Califfiljout ban eltbp een onte : laet Defc Dm* gen tfamen in mater fteöen/ tot bat een betbebeel urne ghefoben ifl. <©peb?uprtn üan Defe Decoctie ttoee mael f baecps/te toeten : fnuwgenss ttoee uren üooj ben nor* tiemael / enbe tfabonts een ureüooj ben abontmael- 3S»aer tegpen 3fjn oocb goct roobe coolen een toalleben of ttoee gefoben met een Ijanbtüol ï=>oef-blaber0/enDe een tactffeen oft ttoee ï^pfope/ en ttoee maelfoaerpg bunbitfopoebtficfit. V '«legen De âgutnancte/ foo neemt ben gefteelennefï
banoe <i>toa!uïue in tuitten totjn gefoben/maectbaec afeenplaeftcr met olie üan Camille / enbe üanfoete 58manbelö/omopbebcleteleggDen.*©ftbatmenter' fiant bjinr&e een üiecenocel lootss poperg/üanten tant ban een toiht Storni/ met toater üan Carbo- Bene» bictuö <©ft batmen be plaetfefïrgtnemet een falfben gliemaetbtban1Lnnfaebt>©lie / enbepopecbaiiDen 'iEantüaneen totlbt ^>toi]n.<©ftlegt op beplaetfeeen plaejïec/ gïjemaecfet üan b?ecfe üan een gefont Bnecfit' Sen/batDjpbagenïLupinen geeft gljeeten/ metbjoot battaci gijebarnentö / baereenluepiüclJÖeüebeecö enbe foutss in iö/enbe toobenT© tjn [leeft aöebjont&en/ fonber eenige anber fptifeoft bjantfe/genut te Ijebben/ baenbe br> ben üoojiepben bjctögpclptUequantitept ban fjonttf). X 'îSicrjïjcp fjettôleurt0/foobïinr6tter|tonî met^p*
ropüan ©toletten / een ftrupfelftoaet j^etelfaebt. «©ft neemt bjnontenbanCarbo-beneDictuötoater/ oft üan Jòitm/tenen lepel tartten Wi^nf tgöeüoecoel ban feö €rec0 öie feerüetfeft fpn een üiecenbeel lootö poperüanbeftpelpenban coobe pafelnoten / acfjtbitn g-repnen poper üan root Coiael / enbe alle befebin» gbentoelrfainen gemengt ;qnbe / falmenlaevinnc grjeben /foobaeîî als mogel ticfe ie? <©ft neemt een öie - wnöcïltoow popec / ban o«n tant ban em biilt &txt' |
|||||||||||
|
A
|
|||||||||||
|
n
|
|||||||||||
|
®
|
|||||||||||
|
Het T. Bocck
|
||||||||||||
|
a.©
|
||||||||||||
|
Hetouwen/($urtJEteI/!!)o}(eEeptieenbe toppe in pota*
gte getyupet /enbe fomtp t0 nutpter gebjonc&en buja« ter uanbe boo}fepbe crupbeu/of mater bau enbibie. Cegpen be <©eclfucpt / fuit gpp nutöter bjiiitlien/ c
een bierenbeelloot0 mejl ban eenen opent/ al(t negljen men m mitteti mpn gpelegen peeft:<©fteenen bjanti geinaetlit banbe uio!telenDeblae&et0ban<£ertbeften,„ >©ft neemt ontrent een paiibtboll&ùcug / ban bittte #agpeboo{ne/ bat boo; ben opgautb bauber jonnen gcpiutt t0/enbe tbjtc oft b?p #etertelie tooitel0: ftoot befe Dingen tfamen met tuitten mijn/ enbe Doetfe boe| eenen IgneuboetB oft ftamijne/ entte tyfnet banbefeu bjautB fmo}geti0 enbe tfabont0/ eenen goeben paibtn roomer. 3&efettmeoiet0ertellent bobeualleanbet/ bie notpran0ban fmangljer tyoutnen niet enmatlfl gpeb;uptBt U)o?Den / maetmenfaltn fiebeban bteu op paeritebec polfleu :enbe int pol banbe boeten binbeti blaeoec0 ban jBamitacuen / ban €eliboi;ie enbe bau jiBalrobe/tfamen met boat tapu0 feer bjelgefiooten/ enbe een plaeftec baer af gemaet6t.|©en pjpft feet te- gen be 4BeeIfutpt/Datmen nemepterbJo|men enbe bie in toitten mt)n mafftpe Oemelcue gpebioogpt 5gnbe/ falmm pulbftifferen/ om metunttentoyu een lepel* Hen in tegljeben. <©f fommtge bagen ban3pn epgen urine nutöter te tyuttóen. «©ft atpt bagpenlantö allemoïgöeunucöter tebiintÊeny met tuitten tonti bgf<föepieKuettl&en0. Cegljen ©aterfutpt i0 goet/ batmen 25jem faebt
ftoote met vuitteu mgn/enbe bat bui tûe: «©ft batmen R eenen bjantumaecne ban fap ban blaeuüJiLiftp / of ban ï^afe bjojtei met mirten togn. »©ft fommtgpa bagpen ban 3tjn urine nutpter buntfee / enbe bannen op ben gefujollen plaetfeti/een plaefïer Jegge ban toat* metoepftrout. «©ft ûatmen op be fünlltngpe leggpe/ leuenbeoiigebJùffcpen (W&enmet ftupf6en0 baci ge« liooten. 3|n ï^arerfutpt tft cenfeeere rtmebtebat* men met pontrp toater bjintbe poe? er banglos/ fe« ueumaelgpebjant/ enbe feben maei gpebluftpt tn faa ban blaeuto ILiftp/oft in tuitten topn. |
||||||||||||
|
ttpeteïeggpen / torçtelban «eliconie göefoben enbe
geftooten. «©ft De bojfieufioben met feet fueten orp* trae. :oat ta ecu Diantaftien oan tuater eube a50n.«©ft men fai oaet op leugen een plaefter üan ffioone meel/ oft aan iüHpie (éaoje/iBunte/aifTem/^mbelenbe femelen gefûDeu en gljemeugt/metolie ban €omflle. G Cegljeti ti toeeten uanoe üojfïen/ buec De menitpte
ban lecp/fo neemt {jet utjt/bat tr.ibet tube flgcpbatue' ligt buioe flöefuiacrüerg / enbe obetûett saer meöe bebojft : Dcyijnefutop eenen tiacpt bergaen. «tl?üp fultei* ooeli mogen bp Doen/mat olteban taoofen. H Cegpen i)et rupfen/ 10 feet goet nutpiet gfteten ge-
£oufö«©.ieifaeivgöemaetfetban©entHel/ 3üng0/ «Sarrui enbe Cojianber. «©ft ttnee oft Djpmael fmop getië ttnjn bsiiituen/baet 2öauelaering jjefoben peeft/ 3liujgi/€o|wnDe£enöeli>encM' enbe banbuptenop bemagpebmben/ een facsfuen nol fcupte / SMflern/ jj&anolepiie eube munte. I <Segpenben$uli 10 feer goet batmen bittoitë enbe
langïje ben aeflém mpouoe / batmenb£pbe5rjuoojen (iaupe/ tpouftacptertoaerts oberpouöe/ enoeben uw :t om poûapeuenbe/opsupoube: batmen atbepbe om u nrefen/giooteti atbept boe enbe bojfi Itjbe. <©ft batmentout toaiet toojpemt aenficpt banbi gpene b;e Den ïHcb geeft/ enbe peni betbaeci maetfet. jsiìtn fïout / bp alöien Dat De gpene Die Den fêtrh peeft / telt 35)traieer|tcul£tcB/|'egQpersöe een/Dat baer meöe beu ï£icsfalopï}ouoeu. K Cegen pet bjaec&en neemt een fncöe getooft bjoot/
enlaetfetoepcBeninujaterbauClerette/ piernabe* ff pieöen/oft in fop ban jSiunte/en fïropt baer op poe- per ban Ji^aft!jsh:5?öSoecaen3ijnDe, bmtfe Hiel peet op De rnagpe. l'else ban cjp men in Djp uren bernieu» üjenae.*^ c >;eeimtuuee puntüollen JBuute/eibeeen paiu bciïioofeu/ laet Die tfamen in topnftebetujâeemt banc na linee onsen ggerooîî bjoobt/ bat tn togn peeft gpetoeptlu/ iutojporeert met poeper ban jBafhjca enDe De booifepbe munte enDe roofeu: jBaet&ter af een placftet/ouì op De magpe te bggpen/ eer Dat gpp etet JBaer tft bat Dît bjaeciten meteentojtfe gpefcpiet; foo fai feec goet 3!jn batmen be munte enbe ûoofe laet fieben/enbê tgöetroofi bjooî tu a3pn toepcfce. 9Wge* lörrootB munte gejìooten/ tube met olie ban taoofen gemengtopbe mage gelept/10 feer goet tegen albet- pap.ùe bleetten, «©och 10 goet batmen nae ben eten een ïitouDt öol \Juater0 laet itine loopeu/ ofteenftucruen <©u«t-rupt ete/fonber&aernatcbjiuthenenDetfmo?' gcii0ontrentttoeura./ eerbatmenetet / bnfoftfetf gijeijeel l&perroreus met tomi tnfüJilget/oft M>Vlop hm fBuïite/oft banSUffem/oft een fïut groenespem - bee getonf pt. flnfgelncr fo i0 goet Datmé buffet! fleti e oen netûtioerfîe banbe mage/oft onber betiabel/ ppn* tipalgcü al0 men etet/enbe batmen nac Den eten t uftC/ fonDec eeiiitpf 1110 te fpje&eu oft te Ijoefien. L Cegöen De pnne toanbe lüage/ foo neemt een fcfio-
te! bol uiarme offtïïen0 / met miinbefpjopt/en irgter ober een ftuc6lnnbaaet0 / batbegpepeeleftpotelbe- tleet/enbelegtfefooopbeplaetfebafrbept}iìet0.<©ft btnDt op De Jfâagpe toel peet/ een farrben bol geroofl fout. <©ft neemt een feer bitfeecrupmebjoot0/en (egt bie foo peet alfl bjoobt int Den <©ben tornt/ gpemcptt tu4Diteban €amille/enbeineenen ItïnenûoergetoOH' ben/op be fKagpe. <©ftbulletbebìafe ban een bere feen/met mater baer tnoebat1Lautoer-blaDer0/<©?e» go ïBartelepne/jiBunte/ -Sppmuö/ Camtito/lBipte 1 Beiiiote ' faêöt ban Hlnp0 enbe Weuthcl gefoben peb< ben/enbe legtfe op be JBagpe/ maer al0 3p rout ia foo maetutfebaeberomme toarm. M 'Segljen berftoptöept banbe Heber/ foo gpeb|uptt
eenen bïaiicu gpemaetltt ban €itojep üjojteïtf / ban îâetetcèlie/ ban©ene&el/ 3loffer»narc6e'' Hitgrö0/ ^eerbtic/âte&enDe ^alme/€iceren/ ©joutoenf)ap| #oppe/ entte «©jpfetom. gpeb|uptBt ootfe bitbtoil0 fagne-meeIban3!booj. N €«gôen m öttt? ftmoe Heber/ «n iü niet octet ban
|
||||||||||||
|
Cegpen be pnne enbe fbjaerfjept banbe jOBilte/ fuît
|
Q.
|
|||||||||||
|
gpp togn bjiiufeeu / baer in bat %m& tot!gpe/^>pa«
tagus/ enbe ^cppe gpefoben peefr : oft benefit bitfe* ü)U0 ïiutötet/fop banroobe Cooten biePalf gtjefobett #t/ of mater baer ûoomfcpe ÏSlffem inne gpefooüeit peeft/oft gpetaelt toater. 'Cegpenbe lolita ju t0 niet ejcfellentet / banobeto
peneenen rnu/offtlbetbuffeen tebjagpen/baerinbat een ftucjtften banbe nabel ban een nimbo gpeboojen feint gfjcfloten i'ö / tnaet bat ben rinch t'blceftp rafie. <©otu en iffer niet beters/ban batmen/ gebuetenbe be ptjne Djintöe eenen palben roomtt ban fupberen tolt* ten oft iQObeu uinu / banbe belleueii0 oft poutueng/ ïtit tuffepen ben Beeft banbe $ote Itggpen / in <©ogff « maent geb;ootpt 3unbe enbe gpcfiooten. «©ft batmen üjiurlie Camille toater/ oft mater baer ïtempfaef: itine gefoben peef t. <©ft totjn baer in bat be gpeplette mortel uan «lanbt toojtel tpien of ttoaelfuren/ gpe- taepcHt peeft. «©ft poepei banbe pefetich ban een Hert met toater gljebjontnen. <©ft pinne (iront me£ #ppocra0 gebjontben bat ban ponitp enbe topn gpe« maetbr i0. <©fl sentit (lene ban pefeelgpemactt.iSfe een berftp perte banbe iLeeuuiertfec mgpenoemen/efe t'felbeperte aen pet bitfie banben been gftebonben* ■aengaenbebupttoenbtgetemebfen/fopigfimmfeer/ batmen reme een betftpbel/ of pet net banbe bermen ban eenen pantel berftp geflagen : enbe op ben buptft btnbe. <©ft batmen een fattbeu mafie ban #tr0/ter* toen femelen/en gerooft fout/ enbe op ben bupt legge* €en plaeftet banï©olfö bjetfi gpemaetltt /10 oot6 feer goet tegBen be Colttfie. «©ft tfelbe meü met tost toijn0gDeD)onthen/i0ootb goet tegen Débouta, ©ê beenfeenö biemen bint in ïBolffi bieth tlepne gpeft00« ten /en met topn gebjontfien /pebbeii be (elbe tratbr. Cegsn ben 2&upcbloop 10 feer goet/ batmen meltg
bilntee/ baespfwoft(ïaeltunegpebluftpti04 <©ft nifltfe
|
||||||||||||
|
Vande Lande winning he»
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
nwlc met öalf teat et gefoöeti /tot op be Delft, <©f poe*
pet canoe geletttB ban een !|ert/met toater geojonc *;?5n.(®ftgüeroojï laijssgebjupct. <©ft een tsiecenbeel ioote poeper banjSaRgcB/meiben Doper bau een€p gsbjuptt.anfgelgcj; tses oocB goet/batmen een plaeRer tnato/ om »p Den nabel te legggen/ ban tettoen meel/ in ïooöen torjn gelept/cnbe ban tuben oben gebatBen. f /öügetu iSooc-melifoen/ foo geeft met roooen togtt
te öftnïben/gljeujoocöt bloet banben ïpafe gepulbert: «©f paeper ban menftöen beenûcrjs/of toergaert Riont öan eenen öoiibt/ bte in ö|p bagDeu niet ban beenDecjs en öeefc geBuaetBt / laetBemojoogDen om poeper baee afte manen/ ban befen po eper futt gDp ^ Reo Benttoeemaelfbaec!te/teb?inclieugçben/metmelc& baei in bat beelfeepfeenSgloepeuDe / gue&lufcjK5jjn: enbe onoeröout bat ttoee oft öjp Daggen. €>fg[)f"eft Dein te Djint&en/ poeper ban gDebjanoe RetBen/ met poeper ban ©jaembeften/ en De toat toit l^epergi enbe <©alnoie/of gebjaube ï^ert/of ©epteu goojne. <©m öen bioet-loop te Roppen/ fooDjincBtontrent
|
Hente geftiebê5ö'nbe/feer toeeltoateriS geeft/bat.ötec
toe toner mat en goet te. ©ebjurgt banben <egleti" tier met fuptBer/göelgtB<auetruptgeconf9i/eer Bp rgpe i& i eerfi 3Ö"be t'faebt natter binnen te nuciJtes tugenomeu/uu eptibe ban (jet laetfie quartier/enbeop be eerfte bagljen aan De uaeboly Ijeube uienbje jgane/ b;tncBenbe baer op ttoee btngperd b}eet ruitten bo0n/ oftbjaterban«©aufetgcB/oftanber be$ gljelgtBe/te oocBbaer tegen feer goet. jËenfflloocbictotisibiint» Ben met ünttë bugn/poeper banbe fcDojffe bâ ^jang* toojte!/oft aijtjnbefte j oft banoe «©ornine bte aenoa : fcBoiffe banDetiHögngaert groepet, of faet ban Cleef" crupt fecrclepnüBeftooten, «©fbatmentüaterbituc* hegfteDtltilleertbau laabgseu j^etete/met toat fupc fieri*. #fttoaterban 25jem/ofcban<©atft/ofbati 45anfergcB / of fap of mater ban öabflg/ baer in bat gfiebjoBen tiï poeper ban gpecalciueerbe eperfehnlen/ oftficeuenbanjifâiipete/ ofban$atrg0 ooggen/ of ljerffenenbaneen€rter. 38engaenoe Dupttoenbigge remeöten/foo ibgoet/öatmeneen plaefter maetBt om |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
b|p of bier bïngerg b?eebt/fop baer boobe $etete iutie
gejbben Uebben.^f maec&ttlieReten üan i©egijeb?ee fap/ enöebjint&t fop baer tooien ggeheelggenoecö in gljefoouen ljebüeir. €>ft fap ban <©janaet-appete: <©f •©lauaet-appetefelbe: «toe&slaêt ban ïöegftebjee enöe,i»uccfteS. |
op be lenbenen te leggen/ ban »©lafcrupt/of ban tooj»
tete ban Cpperuo/enbeblabergban ttlantaioitel tfa« metim tcgu ggelobetv. l?etbe(ie ban allen teoatmen eenbaötberepoe/ ban toatcr baer time bat gljefoöeu hebben blaöer^ ban toaeter<Sppe/ilBaeluuje/bJitteti ^uem(l/©tolettcn/«©Iafctupt/>6jembloemen/enbs Camille, enbe batmen in Öetbabt3!3tiöe/ op belenbe* nenbittbe/een facrBen met femelett enbe toater «Bppe* ©oojöe gg?nebiequalr;tBI)un toater tonnen ma- Ben/ foo te goet ggebjoiuBeu / t'fap bat tot BrtetBen/ of&rietUen ban ober 5ee ggeöjuc&t toojt : of bctttcn toijn/ baer tnbat ggefoben ijebben taaögo/of too?te!a baniSeerbicB/ofb.inCrup0btRel/cfbanlilanttoojttf of ban tottte l?agDeDoo|ne/of ban ^peragujs/ of ban <©?a(3/of ban ^tal-crupt : oorB falmen op De roebe/ cf rontomme op be ftgainelöept lcgggen/ etn plaefiet ggemaecBt ban©lopen/bie men int bebbebinbt/gge* |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
3f:
|
<t£egen ben pevbenCaimrgauc/enoe om benbuptft
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
toeecB te mactfien/falmen foete ütetffeu eten/of #er«
feu/ of ©pggen/ of Ifêoetbeften nitcyter: <©f fuppeti b.esrfiefop uanbeCooïen/ cftban ìòmzì of jBnelu» toe/off ban llattoumen fonber |"onbt:©f op ben dep* tien b'j^cSs een plasRer leggati gemaetbt ban Domei)/ galle ban eenen Jatter / enoetooftelban ©err&end bjoobt/ofblaebetöban Coloquinte. €>f eenen peflïte Rellen/ggemaeclit ban fperB/of Reel&eite/ban,ï©ae' luto of Bcete. <©m De tonimeli toanbc jonge Binberg teboenRcr'
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
.r>,
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ben/ fo sa feer goet/ batfe eten geconfgte öDabarber/
of Conferbe ban ©erfe-blaepfel. «©f batfe b?incbeti fapbanjiBunte/ ofttoanJ&aftlttum/ of pojcelepne/. of öup te/of ban SMffem. <©f batfe met baat UHffem* tonn S innemen / poeper ban ptttoojmen/ bie eerft ejfjEöjootut / enbe ban op een gloepenbe actöel gfje* bjant sito enbe (eer tlepue geRoomi: «©ft poeper ban €atöóbenebicM07 of ban Coralline tgDetüicDt ban eenCroonc. €>f batmen op oen $abel een plaeRer legglje/ gljcmaecBt ban Kllflcm/ fiepntoaen/ enbe offe galle : enbe bit moet al gjjeoaen toojben int bjeecBen ban ber jiBaucn. g <©m te (lillen be feer grooteptlnebanöe^pene/foo
moet men een falfBeii maetBen ban olie ban iSoofen/ met ©tolette mater gebJaffcuen/onggefoMten botter/ ILtjnfaet fmout/öoepcre ban ecu ep/eube een tocpnttD toao.€>fmeufaleenplaeRetBenmaBen/batiDetrup» me ban tuitten bjaot/in Boepe melcB gijetoepet / baer Ijp öoenbc/ttoee öoperen banepetsvmet een toepnitö faffraetteeitDe ^aplter falbe. Siam fai ooc megenbe* tepben een falffeen ban ongïjeSbuienboter/eube poeper ban gljcbranbe CojtB. 3£>aerente oot&niet betere ïegöenbefmertebanbe ^pene/baneen parfuniegBe* maetBt/banbrjHelban^baoj. C <©m teftopptti Ijet totnemeltjtB toopen banben
^pcue/foo i$ een fonberltngöeremebie/ batmen een öterenöeellootöban root €oiael/of pfer ©amerflaeft bjmcBe/metl©egljeb?ee bitter : ofûatmenjiobemet eenbecoctie ggemaecBtban ïDoHc-blabens oftban iJilfen : oft in fïebe ban befen een plaelier neme/ ban gebjfltttpapter/of ban23oluö H!rmenu!S/met voit ban eenep/of ban «©efiersfcöeipcn/ tlepnegljefiotent'3p roubo oft gDebjan t/göemengfit met een toepmtfi on* gfjefouten boter. D CegOen ben (ïcen inbe gieren / falmen bfcBtoilö
bjtnrBen/fap of toaterbanben BercBcn (ïrupcö/ toelc tbater moet tube ILente bergabert tooien / om bat ïienftïuptB offcDojffe bonöeu ©ertfeen-boom / tube |
mettggt met olie ban bitter Hlmanbete/ oft roebt ban
eenCongn. iBenDoubtgetboojeen goeberemebie^ bat ment met toitten toijn bjintbe baer in bat gefïoo * ten feugöenjgn/Diemeiünbeu Belbet bint* Cegijen tgrabeel enbe geen inbe blafe/ tefeet goet
öatmenbjintBeHtmoenfap/ met toitten toijn: oft batmen |Befpel(ieenen totpoeper ftoote / naet batfe in toitten toijn gDetoaffcDenenbe gebjootDt3ön/ faet ban 2Sjem/ ban ïöimpernelle / ban <ï>peragu0/ ban toitten ^uemft/ b9H ^>teenbjeBe/jBeloenen/ ^om* poenen/Ciatrullen/bàn^etle-trupt/alte t'famen met toitten toijn ggetyuptBt. jBettDoubïootB boojeen fonberltnge remebie/batmen Bet poeper ban ^»ponfte (leenen maetBe / oft ban eenen fieen btemen tnt Dooft banbe Creftenbinbt: oftfcDelpenüan^afelnotett: oft gomme ban IkrietfeelaerfS / met toitten totin oft HiabijsS fapingljenomen: of ootB toater gljebtfltlleett banfuoefteringebanboomen/roobeCiceren/etïbefaet ban toitten^uem(l:^et tel een goebe mibbel ban tgla$ bat (ebenmael gloepet/ eiiDefebeumaelgBeblulclutn toater ban ^bteenbjefie/enbe baer na feer tlepn ge(ïoo^ ten/enbemet toitten totjn/ingegebeu ben genen bte be fieen oft gtabeele Debbe/ben (teen bjeect / toaer bat Bp ootinbé litBaemlttDt>î©anber rem?bie iis beper fcDa* Ie baer een jontB EtiertBen totgebioet te/getoiebeu oft gDeftoten met toitten toQn/toeïcB ben Reen bjeetBt fo toel tnbe lenben ate inbe blafe. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
V
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
f:
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
©oo} alle menf cDen/ bie Rapente in Bun bebbe ptf«
fenenbe Ijnn toater nieten tonnen geOouben/en te niet beter/ ban bicBtottë gBebjabeti longer ban een <©epte teeten: of mettogn te bjiutfien/ poeper banbe culle* Bette oft Derffenen banben #afe / oft banbe blafe ban eenbert&en/of ban een ^cBaep/of ban een «öepte. lïegDent fnijben banber urinen /foo gebjupet bttS* j-j
toite betoctie banbe bier Boube faepen : enbe ootB ate gBp toilt u toater maetBen / foo Bout u mannelgcBcpS inclaetmelcB / enbetytntfttootBfomtgtebetoepen ban «depten meSefe, € % ^>gB?K
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Bocck
enbe {jet felbe Bnoope / tn een f uytec f noe fn'n Igne»
boeteen / ö'toelcfe men met boo^fuuiitjjeput fai Die» gyetioecyinbe b)ouQjelt)tbpeptftebeii / naecbatöeK Utyaem baec toe beceebt eube gpepurgeett te. 'Cegljen t)e t opftugüen banoe moeDer / fai men be ^
beenen ftrgtben wsbettoaetus / enbe 01e feec floföta- Den: JBen lal ooc& op pet Diche banbe beenen buffetten Itellen / enoe De magbe tojgben bau pet putieben ne* DeïtoaectötotaeiiDen j^abel. Booit» joomoetinm fltncuenbe Dingöeu te rtetnen gtjeben / gtjeigcUc $%$* bjanbeplupmen ban §attgffeu / ofbaEuenûe fc&oen* lappen / enDeonuecaenbebjouüJelucaljepDï yòuges toeltiecBenbe bingDen/göelpcb 45joffeluagela/jfâac* ielepne/ 38mb}egcö!3/ Cppmup/ iiabenDts, jSipte/ ïdolepe/ 25pboet/ Ctbet / cft UMle-blaberis. jhtàm moet ooc&tebjuicKengUebcu/ eeiibooiiegroot/^c-- tyjtöaetmet 3îlffeiu toatec : «©fbgftljten cooo«of ftuecte gcepnen ban poenen gpeflooten / in mirtea bjpn. JBsnaïDt uooj een foitberlingpe remebie te* genbefefteebte/batbebjontoe om baetafbefcyermt te toefen/ alle toeben Djtncat eï0 fp ttaepen gaet / ö|p leptlbeng toitien ttJtjn/Daer tnue geuiepcöteuoe aös* fooeii t0 een once too'jtel ban Sjgonie. 'eegljeii be gtjefoncben raoeûec/ falmen Den (m&m »
boen biaec&en/ be actnen UJjtjtìeu / eube feer firjföm» om/ buffen op De boeten fet;en/ toelntósnDetatn» gyentewecben gljebeu : enbe ban onbec fiiucBenba btngljen gl)ebjupcfeetu JBen fa! oocfe mee fmtiïzn coouentotjtitugêüen/peeperban^eitf-yown/ofbatï bjoogye âauwec-blaeùec0. IBenfalootâ een plas* ftecmaecEeabstigyeftooten ïLoot&met toatetgbe» tempert / of uan gioetie jiiereljS gfje|toten / b'ttulcfc op ben bupc6gijclept3tjnDe/ be moebet toeb?t |ai«p ÖaecplaecjeDiiiOen. <©ockfoo^ynbaectoefeet $m/ biaberg ban touté^uemfi geiODeuiuolieKset Jamt» nel-fmaut/enDe gljeltjc& een plicfiet op Den bupcS ge* lept. ^üTcIjenss ban epec-fdjaleit / &a«c ftiecfeeng tot geb|oet5tju/met^ïcfigemeiigt/enöeopDenbupcg8*
lept /boet be moebec opljaecplaetfe toeöerneeren. IBen totlt feggen/bat een blat banbe gtoote € lifjèa
onoectyol nanben boetgpelepbt / ts moebet nsöec toaetts tcec&t/maet op De ttupne banben goof be gïje* lept 1 öatfe ble optoaect0 tcecBt. Vegeti becytttinge banbe moeber/ ijïfeetgoebf rt
baectnne te fpupten fap ban ï©egyebjee oft&ath* ^" fepaepe/ of ban ^anbeibaert; of oaec op een plaefeï teleggyenban <©erfteumeel/ fcbofffeüau<fi?jQiiaet* appel/enDefapbanï©t'gyeb}ee/ofban<©OHbeEbaer.ï/ oftban jâacijtfcôaepe. legden betyutingyebanbe mannelycfeoept/tóbe »
felbe plaeftet tot tee maten goet/ ifibatmenbaetbp DoeteentgöeroobegyeDjoocyue öoofen : oft neemt beefcyeu boepetifitoubt / m een panne gl)eftuptmet bloemen ban €amtl!e/ 3ö?aemen enbe jBeltiote/enöc legt batop De clooten/fo fait geftotüerfïout btcgaen. <©m Den (tanen banbe boeten te benemen/ foo legt
tn ufcyoenenpfec yametflaclï. ^tfbateenftoangljccbjouujegyetooonig / ö0(,| 5
ûacentybt te baren / footogoetbatfpteüjntebaïfp
gcoot gaet/ gyebjupcat mettott ban een betftöeo/ poeper bat gfjemaer&t iöban ^fl)aetlnlien gteprâ/ enbe fijn toiecoocfe ban ek% eben üele: oft bat fp bith* totl0 gljebjupct/poepet banbe pcfeticlt ban eenen#0/ berept gDeufca top gbefcyieben öebbeu tu gyeneefen banbe #leurist : oftbatfpatttibtöaeu eeubanljaçe btngoeriSbjaglje eenen <B>iamanbt / toantbe dia- mant peeftbe cracljt t&mtinjnn moeberö licöaem te youben. |Ben fegt ooca bat 6et bei ban een flange/ gUebjooclft/enbe gepulberifeett met gye&jtfelt b^ooöt ingfjegfjeben/tot tet maeten goetts om pet mifbaikn te beletten. |@aecp|UicipaIycR/ too^bt ben SSerenï* fïeenbaertoegöepiefen / De toelcaeonberöe Cincia otjeef ggcbragöen / oft aen ben fltncaen arm oft 3üoe gBeljangpen/ooubet ainbttn> lltfjagm enbe befetf$e£ tjÜKöaUei». |
|||||||||||||
|
ix Het I.
heggen bc toube ptffe/ fo neemt jèletaen enbe toft
fcmepetpuau eic&reen pont/ banmeigroote enbe Bies clepue couoe (aûen/ ban eitje een yalf once / îlat* toubw water een naif pont/ goeoeCaffiebieronten ©eneetfeye üTecmeutpn bjp oncen/pulbertfeet* t'gene bat te fiooten tó / euoelaetetalffauien eenen nacpj ftaeu DtgyetecenenoeDiftileect pet ban müeettoatet. ftaetou water usât tgrng (Iaën ruften/eer gijpt gye* bjupcfet/eube göeefter af/alle morgen te Optieken/ een l)a f once/mec een bttrenûeel lootg ^mpcbet ban tëco- jeu MiDe onûeriJout Dit fo lange ais» gijp moget. 4D>,neeuonöjucytbaet ujouüie bjucytbaec tema'
seti, öatfe bjiucbe met öagycuua Dat fp yaer maent' fïonöen yeeft gf)elîaûi/fap oan £ame/ met een toep « tucDfoiKjü/ eitbet'fetos onûer yowùeciiDp bic&tetlg op en yerboe. »©m te poppen een feer gtooten bloet banbe b?ou»
toen/ fa o moet menöpncbeufapbanlöegebjee/ met poepecbatigBeDïoocyDebeenDeriï / ofbanbeenöersj ban gÔebjanoefcyaEgîS boeten / cftban,§>.giacob(S f$eipen/ofbanCojael/ofüan$etif-&ojen/ oftban gyecaicmeecbeepec-fcyalen/ of ban füiaeïfcooDefa- Den Ban poenen : *©fbatfemetDe boperen ban een ep/inneme poepet üanüalDet^ <£aeroen / of pfet ya* merflaclj/ Dat m 33911 eecji getoeptac yeeft/enbe baer na fece fyn göeftuöSentjS.diüeaeiijaenuflD'uptinen' öjge temeüieu/ |oo3unieer goet op oen $abcl gelept/ ^iKMeii Die feecujcigetojeuen 3911 : ofetyoutaenbat tuffejjen bieaeeft battue note lö göebjanDt/ tlepn glje» Uipben enDe met üiijn gemengt-. of t batmen een plae* ftetmaaeban rustüanöec<a>cl)oubJe/ oftfbaectbat onbec banden booem ban eenen betel gefcyjabttoo?t/ inetajtt ban een ep g&emengpt / offap banboobc 3ftetd0/oft ban ïDolte-ccupt/ enbeopbeletibenenoft ou ü'onuetfte banoen bupcbgyelept: oftbatmeneen facraen uatieotiyc gcoot 10/met grof fout bulle/ enûe fttbeiiit uoatec/bat tiecfcljtotbeputcomt/enbetfelbe lêcgljeatpset tntljolle oanoelenbenen. jBen maect groot werebuanbe gomme ban ïüriecaelaecg/ in fap ban i©ig!jebiee göïuoepc&t enöe met clepne fpupten inbe moeöet gljefpupt: of legt op De 25ojften tfeliöo « r.te&laberst. Cegen Den tottten bloet banbe bjontoen/ fo ia goet
nae bat pet licöaem göepucgeect ijt/ met fap ban We Böebjee/of #ojcelepne toatec te DtfncBen / poeper ban «Crnmet/ oft uau Cojael/ oftban JSoIub" SScmenug/ oft ban gtjefegeiöe eeroe/ oft ban berept ftael / of ban ^bponfteu/tu eenen pot gDebjauot/enbe Zeefcöelpen eerftgljeujanbt / enbebaernaintoö^gljetoaffcyen. SHengaenöe ö'upttoetiDtge remebien/fo falmen loogge ïtiaecSenbanepcfeengouDtaffcSjen / oftbanl^pglje. boom / oft ban ï©nmen / inbetoelcae menfalfuöen fcljozffenban ^anaet-appeSfï / 4&aInoteu/ <Loith/ blaberg enbetoojtels ban#e«ö tonge en baniBaetö* be palme/ ©uiter lâoofea/ enüe een luttel ttlupn enbe ^>ouot / toaenwDeöat men fai fìoben ofteenpalf baöt maecfeen, <®m öeüjouiBeti putt maentfïonben tebettoetfeen/
f o moetmen alle mojgyen bjincBen/ ttoee oneen 25p* boettoater/ oftbeeoctteg|)emaectban43;asi/ €iw ten/ j^tgelle faet/ too|tel$ ban SoffermattB/ €aneel etiöe^a^taen/uattgTenen uolbergt Caetöen/tti toeic* Ëebetocttemen fai maggen folbeten een bootte gcoot JSpjöe. 'Sfapban €tupftooitel/ enbe ban boioetss €aecben/met tottten tofjn gemengt/10 ootfe baec te- gmen tottec maten goet. ©aer tegfien is ootn feer goet een baot goemaeent ban cebiec-toatet/ int toelc &egefoDengcbbé^pboet/J@aelutoe/toitten^uemfl -Camille/ fìMtlote/ enbe anDecbecggelgcËeccupDen/ in toeltbabt men fai to?tjben be öuepen enbe tiet DtcBe banbe beenen/ ban boben nebettoaetts/ met een facj; » 6en bol ©pboets/Celibonie/Setbel/ «eppe/ fetonte jBigöelle faebt/enbe anbec bergelgcBe ecupben. j® en goubtboo; eenfeer fonbetliugöe remebie / bat men neemMewbictenbeeloft een Balf toot herten mart/ |
|||||||||||||
|
K
|
|||||||||||||
|
M
|
|||||||||||||
|
13
|
|||||||||||||
|
-■■*.y
|
|||||||||||||
|
vandc Landt winninghc;
|
||||||||||||||||||||
|
#ro ceti üjouük ïaie inben aröept f0 te boen tsaren;
foo buibtDeu28ecent|leenbmnen aenljet birbe toau« beu beene/ niet toeerc üanbe Ue|TciJe/inaec (o baefi alfi bint gtjeboren té fo bint Jjem lueber af : oft geeft baer eenen Djanrb tebjimUen/bte gemaecttfltoaiiï&püoet/ fiupte/ SDictomuS/ enbe IDolepe / oft ïBetercelte )ap met boat 831)11 vutgtjeboubjet/ oft tuitten unjnof^t» pocrajJ Daer tnne güefolüeert 10 poeper ban ftüojffe Dan Caffie/ Caneel: ©ape fteenen/ enbe vuoitele ban «cpperus/Camtlle-bioemeu / toojtelbanronbe «©o» {ierlutie/uftfaptoa^oeDen-ftenrncmettoittetitoun/ enbe oocb De blaberis ban Stlgoeüe op of tomomme be moeöer otjr lept. <£nbe alö be üjouüje Die mben arbept W alle Jjaet trachten toerltefr/fo tp goet bat men baer biooc gtjeeft/t» ©ppocrag geloepcöt/oft een lepelften twatevö ^nerette söetiacmt/ DUjelcU alDu0 gcmaecfet \uojt: iLcgttevuepcbcnin een pinte goebengöebjan» ben vunn/ ontrent bjp oneen Caricele rlepn gberafpt/ beu lubt üan Djp bagben/ Dan 3öoDcr oefen üurjn Duet fcnen fcljuouen innen Doecb/enDeboet baer ineen onte fi)n^)«ptl«rjs/ ban boeter bp ontrent Ijetberbebeel r-uöc lâoéfe ruater/eube lactet fo t'famen ftaen ruften/ in een glag vuel toe gljefiopt/ omtcgljebjupchenaljt fai ban noobe 3tjn. ®itvuater iöfeer fouûerhnglje tegben alle gijetyeben baube moeber / ja ootb tegben öefürijmljept/ flauten/ tranebfiept ban Demnge/to}< tittjept ban aeffetn/ buippclpiffe enbe meer atiDet ge- bieUe», " <ïBmDefecunbfneie boenboojtg comen / ;tjnbe
iwöjfepoe remebten oocb feer goet/ inaer t'befte ban elîeù ts/öatmen met ruitten tunuof l|ppetrae lama) SÖetnaufet' in tmrie poeper ban boonen/ of bloemen üan êaffraen/oft ©aubtbloemen. Ceijijeii be $aeüjeen/falmenbjmtben een Icpeiöen
toatec altercete liter tooien beftijjeueii : of water toar. ©esfebtoepfel: op met tuitten mijn innemen/ paeper taibs ujcjtcl aan ïOaeïüioitel/ |Jerfeüeert;en/j9oite< multate emmerenbe^mbjegn^.jBenfaioocbeen plaeiret maecben/ oin op oen buptft te leggöeu / ban boptta tosa epers ftarbt gefoben/ oft gsroofi met olie ban iSoten enbe üan45el(emin/bacr bp boenbe poeper toan ©iile enbe Comtin: oft met poeper ban Camille bloemen.'îlgufaebt/4tomtjti/25oone*meel/ongefou» ten Botet/enöe olie ban ûupte enbe <©ille. |
||||||||||||||||||||
|
bagfjen tebjincbsngBeben : oft rtiaetBt een poeper;
ban flàò\t$ nan f mette boo{nen / enbe gfjeeft baer af een toietenbeel loo: 3/met groben rooben tutjti te tytnc ben febee bagljen fmo;gb,euiEf / baer en tufftDen f o leg « ter op / een feecber maniere ban pap bie tnbe fiaptcr " mueien blijft/ na batter papier söemaecbt is/ enbj btnbtec op eeiuuIì'eneeU 'SEegben t* JMerejijn tn ftanben enbeboeten/laet fie* G
ben een goeDe yanbttool 25pboete/in belhoo]litbe quait* titept toan olie/ tot batter een berbeubeelingetobeniiay enbe maecbtei af een falbe/om ie (trtjbenop De plaetfe baer be pgjne i&. 'SEegben Sciafita oft ptjneinbeöeupen / falmen D
een plaefier leggbeu/op be plaetleDaer De ptjne iö/flbe» maetbtbantecruenbjoobt/ metbe grupfe:tetueten banbetrupnten / gbemept&toft gbeiobenin hoepen oft^cDapetimelcb / baerbp boenbe ttoaee boperen toan eperss/met een luttel ^>affraen0 : oft men fai een plaefier maecben / üan roo}tel3 ban JBaelutue enbe ruitten i^uemfr/ Violette blaberiï / enbe ban löaelu* uae/ bloemen ban Camille enbe jüöeitlote/al tfamen in tojatet oft in iâenfe-fop gbefoben / enbe ban t'famen gljebneet niet De Doper 8 toan eperen/ILgn-faebt meel/ l0eK&eu'fmepï enbeolietoan Camille : oftmenfal een plaeftet maetben ban itoepebiecb/ ffioone-meel/ Certaen femelen enbe Compn / al t'famen boel gtje* jtootenenbe met Ijoetuclj-a^ijii gebneet. ©el io toaee in bien be feer boenbe plaetfe/ Vutten toitten fiet enbï feer gljef luollen tó/foo fai feer goet 3tjn/batmen bp be üoojiepue plaefiers boe/ fluett pecfc meteen bjeptncö folfer. ï^et fai ootb goet 5rjii/ batmen fap perffeban ï|abtt&/ ï9lter enbe ©epl/ enbe t'felbe fieben met olie ban ïSupte enbe ban ^terltooïmen/ eiibeeeiibiepnitô luaiö/ maeiben De baer af een falf ben : ofc maetbt een plaefïertoan Coepen oft ©ffen-mefi / gljebionben in eentgöelBijtigaerbtoftCooibiaberiS / enbeonbetbe affebeng marrn gbcmaetbt. jSSaer ift bat gbp bupten opbebupbt mût trerben / t'gbene bat tnbe Diepte toan be juncturen gljepat&tügbt / lecbter op befe plaefier/ gftemacebt üan 5Duptoen meft/ een once / jììofiaert' faet enbe ïtecffe-faebt/toan eltp een fialf loot/ olie ban oube tictfjelÊf een onte/enbe alle t' famen feer biel onöee eengöemengt. Cegljen gDepïettefennen/ j&eemtetjpeMien ban 1
ï^aöötb/ bulter mebe een glas balf bbl/baec siabullet gfjefjeel op/met olie ban olpben/enbe fioppet boel bafi toe. Haetetfooftaen 24. uren fieben/ m eenen betel tooi ftebenbe beet toatetsi, ®e toekbe gbepaffeere îiijnbe/ fuit gijp u glas* totnemen / enbe tbien Dagben lantü laten fiaen tn eenen {joopmefì, <©l)p mogf)et oocb tot befeltoefaccue / een olie ban ï|abrjt6 albus* maecben: ©ullet balf bol eenen eerben toetlooten pot/ met fap ban f^abicb blaberö/ enbe boeter boojtg bp fo toeelolte ban «©lijben/ fielt befen pottoelgbejïopt/ met beetïj/ mben «©ben/ na bat t'bjoobt totten <©toen is / enbe laet fiem baer fiaen / tot battei fop gfoe&ed toerteert i0.3Öefe oite fuit göp betoaren/booj gêplett? eiiDegljequetfiefenuen. ©OD? fenuen bie gefiefiensitjn/ neemt ^lecben met p
Bun bupf benö/ fiootfe rlepn enbe boeter bp/ een toep* nicö ban bet meel / bat aenbe tusnben baube mueien geblogen i$/ enbe leggetban op be fiebe. Vegeti beur gebouroenfenueti/^eemt routo tSiec
toojmen / fiootfe enbelegtfeterfiont op begfjequet* fie fenuen : oft legt in olie üan i&oten/ J*liet bloemen te mepebeu tnbe potine / enbe tojijfter mebe be gfte- Öoutoaen fenuen. -Cegöen alle foojten ban f lerefön/falmen e"en plaé' b
(1er maetben / ban fap ban roobe Coelen/ enbe ban 0abijtb/55oone-meel/Camille-bloemenenbeöoofei gbepulüenfeert ■■/ enbe bat op be boeeboenbe plaetfe leggen ; oftftbjabtberiio{telüan]BaelrDoitel/ üiz noti) gruen enbe berfcb vutter eerben i& g&etrotben/ fpzeptuftljiabfeliei op eenen lijnen boetb/ gljclnrbeen Plaefier/enbe iegget on be plaetfe baer be pfine tè ' °f$ &m mm
|
||||||||||||||||||||
|
v
|
||||||||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||||||||
|
A "1
|
\l bat nae bet baeren be moeber onftelt tö / foo 10
|
|||||||||||||||||||
|
feer goebt / Datmen op ben buptb leggbe een plaeftet
rjUsmaecbt ban ïüoepDz^cb oft hemels toan Schapen ïifc pepten met Comtjn/©eticbel-faebt/?ïiitji8 faet/ jmöe idctertelte faebt/met een groot beel toan feer goc* ben \mitt:oft bp g^bjeïïs toan bcj'e plaefier/ fai men Den fetide» mogbeu oüeitoerben / met een net Dat gfjebccl üerfcb tg ban eenen Carnei/ jècljacp cft >ü>eptc/ enbe een fetjo tel toan föietatmö / off een eeibcn croefben ïjebben/ b'ruelcb men fai op Den $5atoel leggimi/ naer *ntoc cantenbau bit eroe! ben meteen bolle ILootbg 5 jn befireecËem Ccgrj gn be gljeft Jjuertbept falmen een plaefier ma*
benban JBooiiemeel/ enbe JlioeperbantoJtttetoagn/ enbe baer ou leggïjett : oft men fat een placfte» inaec- 6en ban tonteloan ©aelttiojtel / iBabeltebien enbe faaett ^erft/met een luttel jBaeltrjtb: cf» banben nat göemaet&t int fap oft toot|ïtitt)epbt / Die tot Detlepne bntcljten toanbe<©lmcn tomt/enbebaer ober een cuffe- necl ojagljeti. #et ts oocb goet batmen Dniithe / ben ttiDttoan negljen barjfjen eenen bjancb Die berept 10 Dan fap banbe toojtelüan Salomon!? (egbel/î^arent tB!;fôen/enbeblaDer0baii âenegtuenenDe ^anibel/ eenen baJbeii toomet t'feffenö: of t laet in eenen €>ben Barnen / ineen voel göeurterDepot / een beel roobe ^>Ietfeen/entoe maerbter poeper af/ ban btuelcbe men bentïepnenbtnberen falingöeben/ totjftfjienbagtjen lantb met pap / oft met pottage ift bat 5p niet meer en fupgben : ©ooz be gliene Die belitaet 5ijn/ fuit göp be ^)ietbenboen Dtfrtilereu metten öeetentuatet/ enbe rgöêbiftilleetttoatet; / benfelbentgötban ööftfiun |
||||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||||
|
■*•'.•#
|
||||||||||||||||||||
|
Het f. Boeck
|
||||||||||||
|
24
|
||||||||||||
|
<©ft leôbter op Qöefïaitiste ^cottane / U toeten Ijtt
Urupt enbe |ap, <&>mbe nietten enbeputtefiens banbet tlepne potje* g
feeiiSiebetbiijuen/ neemteeiionrc die bau bloemen % bau #ppencoii / een Dalf onceï0eneetfet)e hermen* ign/enoe |o öeel B^alftöot- ILaet Defe Dingen op t'btec t'fameu Inulten/ meeneetbenetloobeftnotel/ tnaes alfï begint te ftebeu enbe fvoillet/fonemetuaiibenbie*1 te/ enbe laetet tout üjojoen. jget befe faine fuit gpp be fluettepletneninirjben/ enbe batonbetöouöeu / tol batbeputtebensuol 3611. '2T egöen be f meeren enbe gfief toillen / bie rontoiK » Q^
mebenaggclscomen : Hegljtet op een tlepn rnoim» Hen / Dat HUbbeu tube üoiüU'S^aetDen gyebouben mojt/al05p DiooQÎîetîS. Vegeti bc yetbenleefföatöttgeopoileuüien/iieemt n
JBaeiuüje / latiteui^utmfi/EelieUJOjteljS / <il3laf' teupf/Diabets nati HDollettupt/ILynfaet/enbe Maef* uens ban ttititen ï^ueuift/ bloemen ban damile enbe jBelilote/ SïUeDcfe btngöen falmcii ftebeu tatugn/ mater enbe a3gii/m gelgcne beelen genomen /enbe ban boo? een jiffe gebaen/ bast bp Doenoe meel oan oöetfïe enbe ban aöonen/ met poeper nan Camille enbe ûoo» fen/l|iune-fmout en ongejouteu boter/ mauenbe baet af een plaeftet/om op 'tgeflutUe leggen, ©oet toe is ooefcer goet/eeu plat fter feer Ijeetopgclept/üeiiwectïÊ üan tjet mattfe ban be ©petojben/ ui ruitten myn ge* bjo&en/ enbe tube panne g|)cfiupe. Waoi De gijene Die ban tentgye ijoogy te afgebaüen S
31JU/ neemt jBunte/ CoiiueutiUe/ fâapisositgciî enbe ï©alfor/oau elcns eentnerenbeelloctg. ©e|'c bingen t'fatnen gyemeugt 3gube/geeftet af itine met goeoen turjii/ eeuyûlfbtmiiûeeliûcts, <€oi betfeye ttionbeti/ fai men nemen ^of-balfem/ j
îBaelu;o|i2i/j!lîaDElieteence!:to£pntfy3out/'fU3dc» te famen gytfioten^yiibe/ falment op ùt tuonDeltg' gljeu : oftfmenfaltiibeuJoiibela;enDjuppei;yetjap ban Mcoiiam/ ofoat beier 10/ 'tfap met Den Utupbe/ gjjefiooten 3gnbe/ enbe üoojts De tuonbe tei jìont net*1 Itont betbtiiDeiî: Uîant 3yb t nerfetìert batfe binnen öjp bagljen tal gpenefen 381« ofte neemt <©lmen- appels/ bloemen ban appetitoli/ àoofemarepnenbe ûaofe* Huoppen/ legtbetebtngen al te famen in een glas/ Da6 bol olie ban 43lyüen is/ fioppet ban üafï tee eri JMlec tn be ^jonne fo lange tot battei al berrot fcprjnt te toe* fen- ^aernapafferetiomuiigerepfen beo? eenen igx urn boero/ cube betoaret tn een glas/ om fomtijts tt* nigebmppelS inbeüJonbeteJatcnb?uppen. 5öegfte« letifte enbe befte meteröiie/tS Set fap cube f» nipt üan bc gyefìcoten fìttotiaiie / oft be 5albe bse bast af gye* maerntU!ojt.€'Ottofctiberlingegoet/bafmenueemÊ fbjerteu ^piegtlyatft/^olpyeten tuttïBietoot/bais eftnseben bele/bie men t'fameu fai ftooten/ mettoie ban eperS/enbe alfï biott fai geftclpter.be repu af-gfje* toa|lc|)en3ijn,banfalmeubettionbei3ariìoeboeg!jeii/ enbe öaetop met eenen lynen boet befepiaefierïcggetis ^3aer naefalmenbiemetbanbenberbinöen/enfom* mige bogen baer op laten : oft men fri ui torjii ficbtn/ blaberS ban CatbBbenebittus/ met 'Sartoe nweI/to6 batöetfoobirfèealSeen3albetS> 5r>actnaetoafcötbe guetfupjemet bjgn/ttoeemacrsöaetCs/cnbe iegfee ban op ban befe 3alöe:oft toafeln be toonDe met beroc tieban Catiffiet bloemen: oft neemt flijcli bat onbes eemmetsaô^bouben toojt/ cube IcggDetopteguet* fuete/toant {jetfalbietetfiont gyeneleu. heggen alle quetfueren t' 3P out oft ntcutue/fmee* W
tingen eu opemngöe ban blcel tfi/ neemt blabers ban ï©egeb|ee/^otitttibbe/jfËaelunjc/5ïIgoece/boreJciP eenfjaubt bol/ebeI^>abie ontrent 24,blaerliciis43öef6 »00|f3.£tupbenfaImenU)el feyoonemaKen enberoaf»» fcDen/eiibebau t' famertfieoteiu^at gyebaen3gnbe/ neemtbtïf bietenbeelenoutberchensfmepi/ boet bai fa eeu pahneften/f laetet fmtlten enbe met beüoojfepbe etupben fieben/tot batal t'fap banbe ttupben betteett iS, ^oetet ban m% wnen boeeft/enoe boetet bp wit* ÏOOfi
|
||||||||||||
|
neemt toojtelenbe bfóbers ban laogru/ Wabctsban
^tabieuje/jiSabcltebenenDeUJirDe5>abte ; laetoefe al t'fameutn myn ucben / fygetbaernabuer eeuftfte enbe boeier bpjöpucholie / gyebjanoenüjgn/ enDe fuiout ban €>l jen of üoepeboeten: of neemt een nette «öansbie tuelgetJlupmt/enbebiuen toeljcyoonegye' maec&t i&, buliïe oan met caftaigtiten/bte tuel dp! 3yn enoe clepugyecapi/ met tuai lom»/ bjact Die oan met tlepn wer/enbe t'gene Datter ef Djuppt/|ai men bctoa* ten/ ointe|ttgììeiiopbeUJee boetibeplaeije, itóen legt ooch op De plaetfe uauoen fleiefgn/ tlepae ponbe* fcettSonibepgueteüerbjguen, «öalenus fegj)t / Dat |)P a\U Uetüitijcpt bauue fenien incerti beeft glje» inüCrtit/Daeropieggyenbe / ouben uerfcyimmeiDen faaep/ ggeftooten met|op/öaeteengyefouten yelpeui göefoüen toas. ©m te tiecDjtjtocn fcer root gef toil/maect een plae*
ftet banblabets enoe bloemen/ ban liïiolciten / uioc wen üan .JSilfe/fèacHtftöep blabEtS/boemen uan>üa» nulle enbe jMtio*e / alle t'famen gyefoben in >©rt» etaet enbe beur een ^ifte gyebacn/ enoe gyeleptop be ftecBerjlaetfe: oftuemvt|ap ban ©onbsrüaeiteuüe maeciuer af met een ruepnicOroobetognenbe *ö?er* fiw meel/ een plaefiee om baer op te leggen. ©meenapoiieunietotbjartjt te bjeiigjjen / legtet
op meli ban een <©ans / bic bjp gljegeeje Daggen q$c> Uaiiljcefi/eiiöetaïuiae getoet tsgljeujeeft/met |iuc' feen ban $altngy en/ Die ugrfcl) gijeoooDt jnn/ oft leg « ter op rouvoe tarine/ bte men langlje gtjennout geef i: oft een placfiers gyemaecluban too;teis enbe blaoers öan jBalmae/ enbe teuten J#uemft/ Heite-üiojtels/ enbe ËtupmöenS ban luiute bjoot/ al tfamen gejoceu/ enbe ban booj een «tufte gyebâen / baer bpboenoeöeu bceper wan een ep niet eeu luttel .êaffraens. 1©eIiS toaer / in bien D'apofientite fcçc tout is / bannen l'ai iTiogijeiunoe boojfepbe becoctieboen / üiojteis bau aiaiitU)ojteiban^abnt&/ enbcnanCÖjponie/ bloe* tr.en ban camiiie enbe jMilote/ enbe Slpjupn / met tertuen fjeefoecy. *©intebecD|8üsneentöinbicljgöefüJiI / men fai
nemen getooft, fout/ enDetuffcymnueeöoecriienSog yetgljeivmlieggyen. opepte meli öeef t be cracgt om te Doen ftyepöen be
feer fieröe gyef tuillen / poe cjuaet bat bte om betojg » beujgn/ pnncipaiic&bebeiouoerbeyecticDeptbaii' be&nien / mcughenbet'felbcniet <©crfte meel enbe <©ncract bp bornie ban een piaefiet. <©m eenen bloeûtftmere tot DjacBt te bjengpen:
neemt roura cojen feet iaugye gennout : of Cacvrte meel ben bopcr ban een ep/pomcg euoe =f3erc&enS lie* {e/ JBaecbt bit al t'fameu marni/ enDe maetteraf een piaefìer / om op ben Uloebrf Doeexe te leagfjetuof legf} ' tecop ^cljaeps fi tout ina? on gebjoctUen/lo beiealp gpp Die üüilt farpte macefeen cnberelolbcteit. CegöenbegljeftfiulptefeentDept / Dieaetibe&in
enbe int aenftcOt meeft comt/ falmm gljcbjupctìeu f.ip ban ^telepne/ ban €eUoonie/ îecgljebjee/ juar^t» fcÖapeiibelLtmoenen/ maerftétnieu/bat befemebe> con niet ttacötitö göetioetö en ts / foo fait goebt 3gn/ ftatmen baec bp boe een tuepnity xooöen tonnfteen/ en met befe tutjeture fuit gijp be Icslijthe beöuette piaetfe beflttjchen: oft legt eenen bagD laudi/ in feec ftectfien aïgnte toeprften/ betoojtelban peerbijtR/ in fcBÖf' feenis gefneben/ enbe lujgftbjp of biet mael'^baegs/ meteen banbie ftï)6ffiens/ bebefmettepiaetfe / of neemt tien gtepnen ^ublimaet/eneengalf btetenbeel ïootg SMoen/met gyelijt&e beelen/üiatet ban USeglje' bjeeenbe jâorljt-fcijopc/enlaetbte t'famen fteben/tot op be yeïft:oft neemt gomme ban ïüietfeelaerg/enbe fcuat folf«te / met ttoeemaei fo beel fouts als folfecö/ legt befe f famen infoo ftettBen 03611 te toeptSen/afe Qfip moget trögen/ enbe bj|iift baet mebe be beblecte plaetfen:oft öEftcgM be plaeffe met u nuefitet fptcfel; oft niet een gomme bieaenben ï©öngaert gtoepet/ nm bat bç oçblçcte plaçtfç w?t^alp?tçv ge, )®imm w |
||||||||||||
|
K
|
||||||||||||
|
'V;
|
||||||||||||
|
>J
|
||||||||||||
|
vande Landtwinninghe.
|
|||||||||||||||
|
*S
|
|||||||||||||||
|
ttoee btngets bjeet/ ben gBequetlïen/ een ure booj ben
eteu/enbe fo beel oocb t'fabotus uooj ben eten. 3(i bat u t'lap ban befe örupben ntet aen en ftaet/ d
gijp lult be felbe mogfjen tn mater fieben/ fonbee ftoo* teii/boenbe baec bp tut epube ban bec betoctte/ toitten ï©Ön / ponifij ban iSoofen/ enbe ^>pjop öau biooglje lâaofen: baerentuffcyenfal men be l©onbe moeten lupaeren met laeutoen toitten ï©tjn/ enbe baec op roobe Coolblabecs leggljeu / bie cebelntBgcoen5tjn/ enbe aen Jjet btec göevuarmt. €»mteboenbergaenenbetçftpepben be 6nobbels B
enbe f toeeren / op mat plaetfe aan ben iicgaem bat bic 3nn mogen/neemt ban ben outfteneûmeefiberrotten feaes/bte göp binbc meueftt / ftoot ùk met fap baec tn bat een bet flucft fpecc feer langue öeeft gefoben/ enbe maecL-er een plaefter af/om baec op te leggen: of ftoot inameni Cucuüus/SlnDimet jlSp|tus/en leggetopbe ttnobbels/gÖP fuit een toonoetlijc inert fien: of neemt negen ptnteni9jine/laet baer in feer lange fteben/ttoea Öant bollen Confate be grepn/enoe CaiitBec-bloemé/ tn eenen nieutoen eecbé pot/bte toel gebett is/tot batfe op een ftalf ptute getomen ts: boutoet ban be Itrupben Vut/ en int tot geboutoebe/ fo boet een half pont onge* fouten bertuens liefe/ enbe bier onté geujanben togu/ laetbefeeenljalfuret'famenfteDeu/ enbe boeter ban bp ,âptjc&-olte/enoe ûofemarepn•• ban elee een onte/ >&uttfilb5ceen tjalf loot/ eri menget ban tofl te famé/ met eéfpatel/fo fuit gijp bp befen mibbel eé3albe ma» ben/bie gijp fuli mogen gt>eb|uptHen 'enbe baer mebe firgc&ê bp ben btere/be plaetfen bie bol nuobbds 3tjn. ©m öet gapj bat booj fcgurf tgepbt oft anberftnts s
tot ggeballents/toebec te boeu groepen/ foo totnft be blooteplaetfe met een ggeDettot ftutlj Haec&ens / tot batfe blospet : baec nae tojgft oe piaetfe met ^altie/bie gemaetut tS ban ï^onitg/oft 3Lgn-3aet/£>moutenbe poeper ban jiEuggen/ op een gloepenbe ^Ticûel glje» rooft: oft ban Jfiupfen-ftrontmet gomcg getoieüen: oft met gebjanoe Boot ftDelpen/met î©gn enbe «©lie göetojetoen enbe ggemengfit. ^egen quabe f meertnggen / bie feer quaet om gOe * G
uefen3tjn/ fo bergabect met open flaep laBensop öet gras gefpjept/boojbenopgancabanoet ^onue/ben jiBepftgeubauto/enbe tojtuggetbefe lafeens ftgf tot/ oiH beu bauto te gebben/tueltseu ggp fuit boeu fieben enbe feftupmen: int fieben foo maecat baer in nat beel putta ban fijn Igntoaet/b'toeltae gon op oe quabe fee* citttept fuit leggen. JBaec als göp fuit ften bat be fee* ticgeben ntet meer foobuplen fullen toefen/ enbebat men Ijet ftljoon bleefrg een.toepnieft fai fien/ fo laet ia oefen battto fieben een luttel 2Slupn enbe toit 3Bie* ïoocr/toont baer mebe fuit gijp bie ggegeel ggenefen: oft neemt poepec ban touto oft gtjeb?anbe »©eftec- ftgelpen / oft ban ^onts-ftronbt ban eenen bte tn typ aagljen niet ban beenbetS en geeft ggeanaetgt/ enbe öaer nae ggebjoocötiei : toant baer en is gfjeen Dinctt/ bat bte meec Djoocgt : oft maecat poepec uan tottingg ban (jout. Œegen be^ac-tjielé/bacnt affetje aan oube ftgoen » H
lappen/ be toeltae menggt met oite ban öoofen / enbe ftc«catec mebe be ïtaca-öteJen: oft leggt op be featfe « gtelen/ftgelleti ban töcanaet-appels in togu gefoben. ©ooiblaeutoggeflagöenpletaen/leggtinficöenba
toatec te toeptaeu/een hnopaen bol 3outs/ enbe fïooft baec mebe be blaeuto ggedageu plecfeen. €>m be ilPptten te bccbjgben/fo tojgft bie met fap | ban l©olfs-meicK : oft legtec op/ poepec ban ^abel." boom/oftï|ermobactelenmet ^ontcij/ ts^gnbati Jbquillengfiemengt/ oft fap ban <©oubt-bloemeu: ècijaepe-ltcont in $3gn gljebjoaen/geneeft alle \)&w ggenbe ©jatten/baec op gftelept 3tinbe. leghen öet iSolimetangece/ t'felbe toojbtgge' K
boobt/als men jgetottane baec op legfit. <©m be Steeën te boen fierben/maetat een ixtottie t,
oftlooggebanblabecSban^lffem / Kbecoone enbe j3otc-blabe.es/in feecji^taen «3ânaliefoi3en. • «tig <&®M
|
|||||||||||||||
|
ïoacfe fo gtoot até een tioÉe/jf©aeflbc toas/enbe &pte *
gijeHjasjt/üau elee foo beelalS twee noten gcoot/laet «te tfauieu j'iuelten/op Dattet al toojbe geitje een3albe/ ôtegjjp fuit gljebjupcaen tu allefoojtenoantoonben: aft ueemt ,-Swlfec/ fesc hlcpne ggeftooten enöe gefif t/ kgget tu «a glaö/eube gieter ou olteban *©!gaeü/tot DaïieötecofagfainggerSDaetboüeuftaet/ ftelt Dan bit glas tu as fjeete goutte/ ben tgt ban töien bagljen/ toe \ûw ûicfea»îl0 met een goûte fpatel otnme coecen» be/goubenoe t'felae filas alcgtsfeettoelggebecat/ op batter gUeeti bupltcgept tn en Dalle. <3ûen epnbe Dan be tgten balgen giet afaltjelleube alle Die olie (be mele feeuaegueroeeftggetrotfìeubegljeljeele effentie ban ben golfer) booj eenen treffer tn een anber glas / fon» Oer eetutt) golfer te laten mebe Dooj- loopen/ en flopt Ha., u glas wel üaft toe. jlüaeu als gijp bte unit glje» b|uptben/fo Doopt baec tune u plut h of tott boecraen/ UatcoenoftfvuarteVuoile/ enbe legt öfe opDeVuonbe/ |iueetingeofcgue'.fute/)aoocHopapofieutuen/t'felue Daggelyc&soiiDeïgoubenbe/ tot Datje gpenefen3gn. «ipyp fuit snagljen / boot be ttoeeoe rep|e olie boen op ijet golfes;/ baer Die anbëc of gijegoten tg / enbe Doen ais bojen. îDefe tïuee laetfte jifâeoecnnen moetgt gl)p toeiuoojfetiecöouoen. ! heggen (ttarbuncael/Coleenöe anber pefhlentiale
ggef coellen/neemt gtjejïooten ûupte/met ftter I^etóe- öeecl)/ ©pgïjen / £>paenfcge1ii» lieggen/ 28)upn enbe Squille/ onggeblufcgte Calta/ ^>eepe / ammoniac/ nteceeutöcpiuclj Cetiaael/ enbe legljc befe lâlaeftee bacroy/ toantgetboet allegljeftoiileu totbjeaen/ oft neemt een pabbe / b|oott)t bte foo toel tn be bjanbenbe ^>anne/alstn Den4Boeivfiaot Die tot pulüet/enDe legt üan Dien op ds cale / want get fai alle fjetfenijn tot ttecaen: oft legt eeïienleaenbtggen bojftf) optatole/ ettöe tft bat fp fierft/l;gter een aubet op/ t'feitie fo Die* toits ûoenbe/tot batter een leüsnbtcy öigft/toanf alfo fuk gijp allefengn tot tretnen. Cegijenbefttwtngljeuuanbepotfien enbe anbet
quabe feericpebtu : fielt tn eenen nieuwen eerben pot/ ^eer ulaer water te fteben / macr alft begint te fieben/ ïjoeter teeftunt ongljebluft Caltu iune, enbe gietetban terftout tn eenen aiioeren nieuwen pot : latet fo lange öaeetnftaetmtften/tot battei gefcljuptm^tinbe/alaer enbe baojlue gnth toojbt / bUjuenoc De Calcu onber in öenbobernggilncaeenpap. Cenleften fogietettoa' ter Öellenbe af/ lonber ben Calciï te teuten / enbe boet öatmeenfrljoonglas / uafttoegfieftoptomt'felbete teugen/in fjet toetene laeutoïtjnbe/ gfjpeen boetrUeu lult nat maecam / enbe tn frebe aan een plaejiet op be ftoeechiggeof.f.-ecicgepDtlegggen / fjelbebtcütoilS üerntcutoenbe. €>i«iuanbetbaetlîie& een ILoot tot be toonben te
trecfeen / foomacc&t een toiecasaan eenen <&ncsppel/ oft bfl gï)eb|eecae ban bien/ ban <&ue-crupbt/mei olie üan i£oets gSjefiteaeti/enüe Steccatole in bequetfure, ïBooj tntoeubigöe quetfueten / baer men gtjeen
toteeuen en tnatl) in fieaen/fat men btctoüa bjiucfien/ öe roette ban ©atioftlace/enbe wttoenbigije ïEtonben tuier mebe toafftben : ©ft neemt 25pbcet / 3©ael- toojtel/ ^>enegruen/25etonie /agrimonie/tooïtcls banjüSeebe/ J>abte/ ©jaem-blabers / ^etettelte/ Deete jSetelS / <©oubï-bloeme / ^anifeel/ ®zttp» nelle/ jUupfenooje / propendile / 25untum/ €*ant' feer-bloenté/t'fopuens ban HÈtemp/©arent-togf &en/ 25ugIoffe/ Gentiane/ f» fer-crupt/ IjaenSens ban «Bf» fcljeu/ Certbepl/ ^cotbium/ jSipte/ Ûobjecljts- trupbt / ï9ijfbingljet-trupbt/ ûepnbaer/ alle fooiten san B|outoeu-Sjapï / ban elt&S een lialüe Oanbt bol/ ftlaeto ili05iin fonbee fteen8enö/€altffiljout/3aet enbe bloemen ban l)ppeticon i <ttatöobeneDict tts -3act/ ban elft een onte/ban beb?w €ojbiale bloemen bier oneen. 2110 alle befe bingoën féer toel f töoon gucmaecfet 3tjn/ menfalbie feee uiel flooten/ enbe booj eenen ^ifte la< ten paffeteu / met eenen pot toitten ©un / ban Oefen tyancii fai men nucgtet te oitne&en gljeben / ontrent |
|||||||||||||||
|
31
|
|||||||||||||||
|
fi
|
|||||||||||||||
|
B
|
|||||||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||
|
x6
M Ceggeii alle berbiantfjept of berfcgoutoenuan Den
niece, neemt öecoc te ban àabitë/ met loogtje ban on* geblufte £ü\th: ofi?gmpntnâ|VcgegDebjaDen: oft isaperia ban epero m olie gebjoBen : oft ©enne-ftront/ tn olie ban Gooien ggebjoBen : oftmofcg bau (baatte öoojnen / ijet aloec-ounjie Dat gijp Brgggen meucjjt/ bioottjt Dat in Den <©bcn oft in De Sonne /enoe maee* tee af ci poeper, betept Daer of/met foclj ban een bjou « lue/ Die een BnecgtBen foccl)t/een 3alf ben / om De net- bjanûe plecBen te ftrrj cBen : oft neemt 50m toater oft peecuel/ maetBt eenen lijnen DoccBDaer in nat/ enDe legt Die op ûe Uerbjantftept : oft neemt ftaaarte Seepe met öonitt) enbotenoft Hljupn-fap oftoUeban epecp. N cegen Sütautoagie / ^cöurfijeptenDeaiiDec jeuc
fels/ Die in De panden/ beenen enDe anocc partpen ban ben licgaine Bomen/ neemt tbaeebeelen iöeneetfcüen Œermentfîn / inafrïjt Die bgf of |ejS mael/in tout üaa» ter of 1111 tioofe- toater : «is Die bael getoaffcDen i$/ boeter bp een Deel berfrge gefouten 23oter / Den Doper «an een ep/enbe tfapbaneenfueten t©;angieu-appel/ tnattfet Daer of eeu julföen / Daer meDe Dat gpp fuit tujyucn tecjDen t'uiec DefcpurfDeetijeucBenDeplaet* fen ; oft neemt toooj De jonge BinDerfSfap ban jietetó enüeï&oplier-jBlbe/maetlïterafeenjalfhenommeDe te fttgcBen ; oft neemt öoet ban Der Stljoutoe / feer felepn gljeftooten/ mengptbatmetfiercBen H5011/ firrjclUDaecmeDeDejeucBenDe plaetfe/ nae Dat gijp Die fo lange fjebt getujeben/tot Dattet bel root tg. O eegtjen Den öancBer / neemt foniti) ban öoofen/
ƒ olK "aiiupn/^»out enDetoitten ïlDijn/laet Defe Dm- gljen t'l'amen fieben/ tot opDeljelft/Daec naepafferet Dooj eenen lijnen DoccB / enDebetoaret üaater/ om De 3üaucBer Daer meûe te toafftnen. Sommigfjepjgfen teer (jet toateiûatban tjetfiöen ïîoe-Oiectîgöebïjïti> leet t ujojt/om Den kantoer oaer mebe te toaffrften. P 'üTegcn tottte feer lefjept oft quaet feer/toafftget get
ftooft ban Dé patient/met <©ffe-ptffe tot Dat [jet bloet/ jÜcopter Dan op poeper ban (jet bait na #oenber-mefi/ ûatinDeu#benggebjaocgttîi : oft Blepn gfjefiooten &aet tutter Stljoutoe / met ftetcBen fl3tjn gemengt. Cl Cegen De beten ban eeu Dullen l^ont/fo geeft te eten
betoojteloantoel-ttecBenDe€glentieE / enDefrooft be plaetfe met piffe ban een joncB Binbt : oft met [jet marte ban De Detoctie ban ûupte / ©pgljen / rooùe Coolen enDe^oat/gemengt met fonico enDe 25oter. R 'M bat De HanDt-man oft pemant ban 5fln twlcB/
ban een ^!angD« ggebeten toojt/gpfal terftont in ne* men/ eenrooimruatgfjeperftfapban«offtue / met tuitten ©ijn/enûeop De beteleggen /beblaberSoaer totüattetfap gfjeperftiö : oft Dat ftp in De quetfute fczuppe D2P of bier Djuppelsü ban ftet melcBargtirlj fap ba De ïDpgeboom oft ©pge/ oft toat JBoftaert-";aet/ jnet 3ï5iin gefïooten: oft neemt blaDerü ban UDolle» &rapt/<S5ariofilate/eftban'ÏSelbeften/baneltreé|)ant bol/ en ftct Die in 2$5ijn en IBawa-piffe / ban eitje eben öele/tot op De ftelft. 39 jintBt ban Defen bjanc/ontrent eenen roomec/ enDe ftoofc De quetfuet met De blaDeriö. $ Sft Dat een Slangge int licpaem ban ben ILaiiDt-
man oft ban snn boltB gectopen t$ / fo fp met openen lïtonDe in De bemDen flapenbe naaren/ baer en 10 niet beters / om Die toeüer te Doen Bomen tot is'menfcgen licljaem/ Dan Dooj eenen <3Treftet in Den monbt te ont* fangen benrootBbaneenenoubenfc&oen-lap / toant te siatigöepatettotet-matenfeere alfulcBensuplen fiantB. ^et ti3 berfotftt enDegftepioeft* T SftDat men een <£tcfiel fteefttn gftefbaolgfjen / int
bitntBenbantoatet/ menfalbaertegfjen teöjincSen gfjeben/ïöeetlj- lupfen met fiettBen »580. V 31ft Dat eemgfte JBujjjS/ «i&pmne / 3©efpe/ ^ojfel/
oft atiûer DergöeltjtBebeeften / booj fiaet freetfien oft bpten /t'bleefcb beeft Doen op loopen/men fai be plaet< fe foetelQtB fitgc&en met fap ban «Ponbecbaert / foo fai Depone en t'göefuailterfiont bergaen / ofcfirgtfet be plaetfe met u fpeetBfel : oft legftt op be gftefteetBen ^laçtfç $oewt-Di«{& oft ^ffen-meü i»el üeel, |
|||||||
|
<©m oc ILupfcn te boen fietbe» / ftrij'cBtbeylaetfe X
met fap ban i£}em/g(jemengi)t met olie ban iftaoijis/ oft ban 4&ene»ie / of met Decoctte ban ^ttjapljtfagrc oft ïlupfe-crupt : oft laet in eenen berlooten pot ite»- ben/^pecB enoe iuitien3©tt roocB/ban eltt ebeu bele/ enDe maecBter of een ^albe / jagljrt al t'faitien Dooj een^ifte / enbebeboaertfeomt'i)ooft baec mebe te ftrgtBen/of De plaetfen Daet De Hupfen jgn. CM Dat gijp quaDe Competnoillen tjebt göegeten/ [*
bjinrt met Bonito-a30n/gefïooten ^enne-mefi/enDe gijpfuitterfiontbanDefbaaritöept berloft 5011/enüe ban De betfiitBiugge ban Der iBage : oft DjiutBt loo< ge uan UBgngaert -rantBen/met baat &OIK0. 3llï Dat gijp beggeert telneten/ beel meet anDere B
remebien/Die litfjt enbe feer lïaejfï berept 51311/ foo leert onjö t'JöoetrBen tut ïLatijiiüJjeftJjjebeu/ göejjeten Thefaarus fanicatis paratu facihs.
Van de Koeyen ende Kalfers,
GAP, XIII. A €ngaenbefjetboetfel ban De Stoepen / foo fa! Ds
i^oebenerffe befojgen/Dat ftaer SontB-üjgfo Die* tuilsï Den £>tal ftgoon maBeu/toant Daec en i& met Dac Den Stoepen meer beutfttg boet/ enüe na De goeDe boec< Deringge meer bebaaert/ oan De repnitljepDt ban gun ^tallen .^nt fp Die oocB tojsjben met eenen garben in een geDjaepûen en ftgben ftrooiwiftft/langis De rugge/ Den gal0 enDe tgooft/foiiDermeetvali» Die ttsrenbel* De Uaeüer t'öups Bomen.^otB Dat fp fmojggews/nae Dat f p Dietoel gljeoeffent gebben / alle De putten enüe gaten ueerftelnc bullen/ Die in Den bloer ban Den Jstaf 3gn / enoe Daer gun piffe in loopt. ï©at fp oocB eemtö 5ant enDe fieenatgtigpe materie op Den bloer ftropeu/ om gun getbupggeu ban De boeten teonDergoubeiu jïöeufal Die 00c geenfiwei ten RiterelepDen/boo; Datfe in fjun beroeper 5gn/ enDe niet laugger Dan tot gun tuiaelf jaren : üaantift Dat ggp'tbioeggec Doet/fpers (allen niet Bonnen groepen tot gunbegoojltjcBe flertte enoegroote/ enDefulleii boo}t0-bjeng{jen Blepiie«nD8 ouftercBe HalbetiS.^efgelntt ift Dat gfjp Die té ^tie« re lept nae De ttuaelf jaren / De €alber& en (uilen onk fo ftettB niet 3nn / noci) fo fraepban maetBfel. |Be« fai Die ten ^tiere lepDen/binnen alle De jBaenoeti bait iBep/ ïPebemaent enDe ^op-maent/ali3 De BtupDeit inljunBrachtliaen: oocB beggeereufp ontrent Dlem tgt ban l'elfi Den Stier : uaeUBe men macg meccBen/ al0 gun goomen ban De boeten göefbaollen 31111 / etiDs aen Ijun een -pat kïj brullen. %t pjoftjt bat Bomt batt bat f p ontrent Dien tgt bol 5ijn/ ïfi Datfe ctjié maenben baer nae fullen Bomen te Calbeii/ enDe tegtjeu Dattec nieubagraffaiüat-fpjupten/ gtt uaelcBegunfaiget meltB Uérnieuüaen/baer meDebot De jougeCalbersi ta beter (uilen göeboeDt toerben. <©m Datfe te beter ban oen ^tier (ouDen ontftouDen enDe ontfauggen/foo (af men Die Den Stier magljer leberen/toantban ontfan* gpen(ptebetec : Cer contrarie foo fai Den Stier bet 5tjnenDe toelgljeBnotljt ban leben / 5flnDe altee obee tuaee moenDen Daer te boojen met <©et(leu enDe Wiu fen tuel gOeboeDt / Den toelcBen men ootB fai Biefetî meer lancB Dan ftoogfje/ rooDt ban gapje/ b^eebt ban fcgouberjï/ grof ban beenen/ (mal ban licgaem/ maes ronbt/ b{eebst banboz|ïe/co|tbangoofDc/bjeebtban boo^ljooft/ ban een flraf toefen / eiïbe bjeefeliicB ban geficöte/l baart ban ooggen/ cojtban fjoojnen/ lancB enbe routo banfteerie. 31ftDat be üoepe ben Stiet toepgett/ oftbatljaerbeStictnieten begeert/men moetfe ben luft aen jagen/met uod; bc neufgaté te gou» ben/ göebjanDe #ert-fteert of een anDer «nitture gge« bjupcBen/Dietop fullé ftelléint Capttteltoan befteet* ben. <I&gebuetenbeben tgbt batfe bol jnn/fai menttie machte ban obet gtarftten te fp?tngen/of Dooj fteggen oft Daggen te Joopen. 4BotB falmeiibieboattnbtöeec fp halben eg &t$ mmm {jouDin/ met goet boeber/ fonöw,
|
|||||||
|
van de Landtvvinninghe.
|
||||||||
|
%7
|
||||||||
|
Die nae be negen jatetttifet meet en talben/ taant Die
mog0en notlj Dienen om te ttecBen. ïpoojtsfalDeiloebenetfTealtijtpigfen/ een banbe
miDDelbact gtoote / Die lanca 10 ban Utjjaem / tyeebt banlancuen/ ban bietofbgfjatenout/ ftoatt ban Öapje/ oft gfjefpicfielt/ oft toit en ftoatt gBcplcr&t/ De toepetgtootenDeneetiJangfjenbe / gtoutbaabuptü/ bjeeDtbanboo}t)ooft / ftoatt enbe groot ban oogöen/ be floojnen niet ggetron&elt / norfj fiojt/ nctfj Dunne/ maet glatenDefüiatt/ toubanoojen/ meteen götüo* ten feabebeen / gioote muple / open neuf e-gaten ênDe DjuppeuDe/De lippen neet gbefiageneiiDe ftoatt/ effen enDe Dirfe Ijapj / üojte beenen / Dtclïe Dpen / lantu enDe Dits ban Ijalfe/bjett ban fchouöets / met eenen langen fieetttotop Debielen/ ülepn enüe bojt ban |joo}iien aen De boeten/enDe gelijttt/ bjeet ban bojft, euDe onDec aen De bojft gtoot enDe gtof / met gtoote euDe langde fpenen. >i£nûe aengaenûe DefietStenbanöeCalbergt enDe ïtoepen /fp fai baer meDe öanDelen/ gefje Jjiet na int CaptttelbanDen 3üoepen-|jetDet gefept toojt. a^oepc-meft onûer b'affcljen in IBgngaert-blaberjï
oft €ool-blaDers getuonDen/ peet gemaetBt/betDjgft De pgne ban^tiatica / gfjelgdt een plaefletDaerop ghelept. j!©et a^gn ggetooftbjergljet totDjatgtDe guaDefeerithept ontrent De Binne enDe Den bals / met Camtile-bloenten/jHììelilote/enDe 25:amen in De pan* ne gljerooft/ berbjiift t'geftoil ban De mannelitlifjept. 39e felbe geneel Ijeét gtteiepDt op De gOïftoollen plaet* fen ban De #atet fuchtige/ gfjeneeft Die gljepcel/enDe göeleptit opus plaetfe/Dieban De Spen/ feefpen enDe Ifojfels geflelïen ig/bwöjijft terjlont alle De pgne. De maniere van Boterende Kacs te maken.
CAP. XIV.
D€ ïloebenctffe fai neerflitljept Doen / foo toel tot
ooetfel ban Ijaec Ijupfgeftu, als om te berüoopen/ om Ijaec ©ocfttetsenDeâontutoijfs beficl)teöou« Den / om pet meltfï d.,.i paet Stoepen toel te tegeecen/ enoe 25otet en IbaeS öaet af te ma&en. jBaetaen* gaenbe pet inette/fo en fai fp niet betoaten/notp tzu» beningpe ma&en op pet jBeltU. Dat De hoepen geben/ terftont nae Daife getalft pebben/ toantbepalben Dat» tet ntet goet en is om 23otet of fiafe Daet af te ma&en/ f o ift petituleus om te gpebiupclteu. ©oojtö fo tjaefi alft jBeltli gemolt&en is/ fo fai men Dat (tellen op een plaetfe üaett laemn ftaet / om Dattet fouae mogljeu te langecbetoaect tooiDen/enöe beel eet tonnen : toant De toanutebetoaett De iBelcenae maBetDtr&e/ gelgc De BouDe Datfuet maerut/enDe terftont Doet fcpepûen. iBaet om t'felbe te beletten / fo toaer t goet ûattet ge* foDentoetDe/enDetfelueDic&toils gemer t/en fotoecp gefielt / immers tnDten men Dat Djp Dagen oft langec fouöetoillenbetoaten. £>v fait goet JBeltft èennert aen 3pn toittitpept / lietlu&en teuc&e / foeten fma&e/ tebelttlîeDitliefubîîantie /enöealfi op Denagljelgpe* Djuppt^gnDe/terftont uiet af en loopt / maet Daet op blijft liggpenöe enDelangÖe ?gn tonöitpepDtpotiDt» ^>P en fai pet JBelrfe niet iangpe laten ftaen/immetö niet obet eenenDatp/pjincipalttmoe Cornet/ïlerffl en Xente / toant ban fouDe Dooj De toarmte pet melcè* terftont f cpepDen enbe beDetben/ maet fai fdpaefi alg mogelic is Den toom Daet af ttetné/enDe Daet af ma* &en platte Saefe/ aöotet/ »afe/ Wep/ oft pet anbetss Daet fp matp p jof gt meDe Doen/nae Den epfep ban bert tgt.lBel is toaec/batfematp in De tointet als be ïtoe* nen luttel melcp geben/miDts Datfe bol 3gu/betgateiï bp een/t'gpenebat inbjp ofte biet tepfengpemolt&eit toojt / ö'toeltu mits De RouDe niet fo paeft en bebeeft/ enbe Daet boot ootB tetfïont gpetonnen toöjt. ^p fai ootB in ben teinter niet beet ©otctö/maet l^afe ban paet fBeUR manen /poe toel Dat in be IQDtntet be Sta" fen niet foo goet en jqn nocp foo ledits / als in be £o< met/^etffï eri llenten Doojfgebjecban De irtupDen. ©e toom fai fp ban ben jBelcn afnemen / fo paeft ais pet mele» gpwolfcenjont»/ ttnijjtymW0*1™ getooiben
|
||||||||
|
fondes centcfïftn^te meCcfeen / taant pet melen Datfp
ban gpeben eu ie niet gast i enbe toojt fo ijam als een fieen. 281)5 fp nu gpeealft pebben / men fai Die niet melcnen om botçc of ftaes te ma&en/ ban t toee inaen* ben oaet nas / en'oe Dan fai men Die toeDet te belDe laten gaen/ enbe bau De CalüetS niet laten fupgljen / boo} t faaonts/als fp toeDet gljeneett 3911 ban öen belbe/te ton'e oat fp Dun berfclj boeoet fulleti eten/D'toelc gpp öaer fuit gereeî pebben / euDe f 1 nojgeus eet fp te belDe pen. 3iutoat(ïaetDatfpootB3p/foenfmtgljpDte «wee tüjeemael Daedjs in Den Corner laten Djintacn/ «noe eens ûaecljd tu Den Ü&tntec/met tâebier-toatet/ maet Dat toat laeutoe is /gpelgcU tegpen-toatet/ oft poet -toatet/ oftput-toater/ Dat lange geput fjeefe ge* fiaen. -©ant pet put-ionter fonDe mogen Doe} De nou* bc per joncfe letten. ©eliptoatt/DatDeïtoepegpeen toater/ oat fonOet gebjetn is en toepgei t/ mbien ûattet Klaet is / toant fp tjemiubt botien si {jet nlaet toatet/ gijelgcfe fjet ^eect öoet troubel mater : toant petiS een teec&en ban De goe tpepbt ban Den $eetûe/alfî met gunen boojjten boet (jet toatet teutt/ eert Djinc&t. Stagaenoe oe jongpe Aitalbets/foo fai men Die nae Dat be ütoepe gpecalf t peeft/bp paet laten' met een goe&e ïttteïe bau tserfcD ficoo / btjfoft fes öagpen De felbe bttuunlsbeniteuuuenDe/ ban toaet Dat gijpbanDie fuit nemen on een anösc plaetfc/enbeals gpp Die totlt boen fupgpen/ûaet tocDec bjengen/tot öatfp gefogen tjebben*. Jöaetifi Dat gijp fieï/ Dat fp met en uullen jupgeii/eri&emeten Doen Dan babbelen aesiDefpeuen/ fouöetDie te nonnen ttetHcn/ gpp fuit Dan fienonDet betonglje oft Daet gfjeen toitacptigïjc bleefcpacptit» Ijapot mts 'Die Ijuii o:iDet De tongfje groept / bpcanS Oijelij* oefpiou/ûe luekfïe gijp fuit fonDec De tongpe teqitetfeu/afne;nen/metiilepnetoel»fnteDenDetangf* 6e;iö/enDe De plastic Dan toaffepen met goeûen rosüen Ww 1 of met uaatet öaer ^>out enöe toef gpeftooten HaocS m gebjo&entss : want fp fouöeti D002 luIcS ge» b|etu bp gebjeae ban fupgen/ tot frctbenS toe gnelen. ©e ï|oebenerffefal oocl5fojcpbulbit|)3rjn / om De
Hupfen te berönjben Die De haloere litggpen / enDe Dun t'gcoepen Ueletten/gelgc ooc De fcliMcftï)ept Doet/ als fp Die ïjebbJii / D'aielcfj fp fai merc&en/ als pet bel puu rimpelt/eiiûe öat fp mettet Bant Daetober fttgc» benöe/ geöoelt Dattet toel tapacfjtttp/ en t'ijapj Dunne GÖeujjÏöen is. <©m Defe fepozftpept te gpenefen/foo fai fp met botecoüet al fttrjtften Daet fp fcpucft5ijn. J®ïï5t oefetuaee gebjefeen fai De l^oebenetffemogen baajto mm i|ï Datfepaet SüoetS ttoeeinaclpöaecpö boet tojijben / metganDeiiüolftcoa/ enDefjunpifle niet en laetonDetpun liggen / enDe Doet onberpònDen toanöjoogbe enöe nerfclje llitiere/ ueecflic|î ïoecfj- nemenDefjun meftuittet iln'iere. €m nu üjeüerteüeeren totten goubentementban
fee lïocpeii / üe U)oetteriieffe fai ojDonueteu Den ttjDt bat men Die fai m ;!c&en/te toeten f mojtgenf. enDe tfa< botitgopeeubequ.nneuce. ©at men Jjet meltftfoo îîaefi M gemolcöcn is/ 3rjge/ enDe feec langtje botere jfonöet pet te beclufen, ^«oeuafen [eet toel gefaent 3ijn/ gl)ep5tft enöe öerUUcn/ maet pjintipalitb Dat De patten/tep!en/3tjge baten/bojmen/liaef-öo}fKenö/ enöeanDetüatetifeerfupbereüöe tepn^nn /enbe Dat geen ban ijaec 3|onc6-totjfo acu botec of naeg &ome/ als fp tjaec maent-ftouûeti Ijfbben. ,§>mo.igeuS eet fp ze bel&e gaen/ fai men be HiïalbetS Doen lubben/te toe- ten /eet öat fp ttoce jaet out 3ijn/enDe nut laetetttoant beltalbet0 groepen te betet/ alöfp binnen Den ttjot ban fjun gtoepen gelubt toojben/ om Dat pun licljaem botfitetts geluozDen. m$ fpnueetfl goelubt5qn/fal «ten Die / mtöts De pgne Die fp Ijebben / ulepn gfjecapt ^op met êemele gljemengt/t'eten gfieben/tot Dat fp ïjoebetben eetften appetijt gectegen Ijebben. jüSen fai bte 00C& niet lubben alfi Bout of feet IjeettoeDet 10 /oft batDe5iBaneafgaet< 2WS fpDjpjatenoubt5ön / fai metiDieDen*©ff.;iifjetDetg|jeben/ om Bnnte leeten ttetëen / oijdijtu men ootbfalDocube <&uen«n / enDe |
||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
l8
|
|||||||||
|
3Diafte-bJO}teIbetfien/ bebjefcfteooeft beletten batfe
banDe jBaluujen met gliegeten en boojDen oft en bec* totten. 4£ubet'ngeballebattetbe|@apen tu Bomen/ men fai bie tot nemen/enbe ben HHaeiswet ÏLijn-jaeï fmoutfirtjtften/ t'falbie feettoelbctoateinofe legötf? in een grooten Doop ^aetjS ban ï^ietp oft 1Lrjn-3aet/ff f ttlleu Da£t in ftoelbltjben ö(|ï beet tocDet ip/en Uiarra alftftotittoeberi0. jiDaet gl)emerthtDatgrootclat& ban ncoûe i0 / befe ftafen te tjöuben/ fo fai men Die fee» goet IjouDê/met goet te Icgoen tn fetrete^»rDapjapen/ DteinDemuetenbanDcfteSDetpgijtmattftt înn/ op batDerö / naebat fp met olie ban •OlgUetigljeiïteftesi 3tjn/ oft met 3ltju?aet eubeïtsö" t'famen gemengr. îDooj goeben ftae0 fai fp Bou&eü / als bp bet enbe
ftoaet ijj/fonber oogé/cnDe geelacfittrO/foet ban fma* fte JteRocft bau teucfte/enöe geenftti0 berrot/nort) boü j©eelojeiîof.ffâapeu/enDe Die ban eticftelïïoepe-melc gemaeeftt 10/ fonDec eeniclj «êcüapen-melt^ baer on° Dec te mengöeti/D'toelcftDe ftaepmtn fmaftelteft enoe totttec tnaetSt / Ooetoel Dat men Die ooeft matö geel* atDtitlJ maften/met boat ^&affcaenp Daet bp te Doen. #uDebetfcinmineloe ftafe / gefioaten en gemengt
met fop baer inne een gljefouten ï?efpe i0 gbefoûen/ maetbt mucboe alle tjatDitbeöen bon öeftnpen / to$ boimeban eenplaefiet baer op göelept, Van de Hoenderen.
CAP. XV, A<£ngaenDe Bet regiment ban De Çoenbmn/ boeîî
Betp^nctpaelboetcftig bau't 3Lanöt-U)tjf / Date beüoojt fp feer fo?tbuulDtt{) tn te toefen / enoe te be* fo^gen Dat Bet ï^oetiDer-ftot alle Dage ftbooti gcmaetftï toe v De/ foo Ijaeji al0 De i^oenDeren enDe aimer ©ogije» len Daet tot 3911/ enbe Bet meft alieen op een 3tjçe gije»» lepb 10/ om Debemöeu baet meöe te beteren cube te mcfien %n be leg-ftoiben falmenbjcöüjiï0 betftïj fitoo Doen/etiDe becftjje legepetp/enbe be {tocben mts f p op flapen enDe ftttcn/fal nten alle toefte fcfioon ma» fteneitDeaffcbjabben. ^atootftijet #oenDet-botelle abont/ met beu onDergancft bau ber J>otitien gefloten boetöe/enbe fmo?geii0 metter ponnen opgaurb opsn gBeûaen. 5&at bebpütft batften alle Dage ttoeemaeï fttjoon gBemaetftt toecDen tn ben ïBtnter/tncetn bert .éoiiur üjpmael. ©atfealtsjDt ftöoon enoe ftlaet toa* tetBebben/ Dat fp oocbDitfttot!0DoefiropcnberfcH fitoo ontrent ben mefpoel/en ontrent De ftöuete/baet: oc^uetibecenenDeanöereïSogeiêBenftrautuen/ente op fommige plaetfeu 3atibt/(ïofcftaffc&en leggen om Baer tetierfcBuöbeii tn Détonne / enbe Ben plupmeiü te fupbeten: Dat fp Doe toecp nemen De tot gBebjucftte ï^nn-beften of bupittBepbt/ban anbec bjutöteti/ ban beplaetfenbactfp ööemepnlgcbgaen eiiDeijanteren/ boantütebelcttenöentelcggijen. jiïocBmoet fpoorft toel |o jge Djagen enûe toe fien/Dattet int l$oenber-&e* imb latte gljebjoften en fp/nocj? tn ecutgfje plaetfe pet afgljeitBelftbai*bupten of ban binnen / oft eetitrjlje plate ban toit pfet op geDebeti en fp/out te temebierên t'petrjtftel ban De Matten / ©o}]en / ïBefti&eiW Wi\* feti/ Jflutotjneu enbe anbec beefienbiefnatBtobaes: fouDen mogen tn ftruppen/jae oorb ban Den îtiteften* bief enöe ©pi / biealtemet0fnacBt0 romen tot iuï ^oenbet tot /om be jongen toecfo te nemen. «Enbe cm bannen ooeft geen bcrliefcn en foube/ fooi
beöooitmenbeïJiiwpn / Die DidtbJttö op De mueren bliegBen/ te tojtcn ben eenen blengBel/ enbe ootfe niet eeti0 inben ^of toeten comen/toant fp fouben een gfje» tooonte baer af maben/enüe Ijet beletfe ooth te leggen: €nDe om Baet lieDetnocD beter Betbltegljen te bec* bieben beBaltieu tgBene Dat boojfept 10 / taant ten i» niet goet/ batmen De ï|anen oft €apoenentojtbleu* göelt/ foo falmen leggljen boben op ûe muerai batto?; ï^obeu enbe elbet0 boopien r 00. ï^etï|ûenbec-tot falmen maetften opbe3tjbeban-»
benHantBupfe/ enbe bette banbe0 peeren tixxp&t ombatbefebogBe^quellgtftsp/ allebingBen bu?i itiaetftea
|
|||||||||
|
Böeuooiben W età* tiatt btfen toom/fal fp be föoom-
bâfen maften / Die mentnbe Cornee piati) « bettoo* jjcn/oim te gebitipcben op banrftetien enDe maeltyDen- 5©6 'juimwi mengen met Delen toom fgn £nptfcet hïïjpn 0l)e{ïooteuenDc tòoo.c-UJfltcì-, ©oüjttö fai fa uan pet jföelcft DatfonDerlibbegBe*
tonnen enbe Dit getoojben ijs/ platte ftaefbei 0 maften, 35e toep fai aiogen te paffe bomen/om De bettfteu0
en panoen tefp&fen/en ootft alü Dieten tt)t ss om Den Dienfïbobé t'cté te geben/alll cé bjepiiirj) gefobé Beeft. «Dm boter te maften / falfpbetoatenpet becft&te
eti uetfte melc/bai fp fai Jjebben/eft geenen room baet af tcetuen/ imi reetfteninge mabeiiDe Datfe bantSten pont melcftc fa! etnee pont en een {wtf bo. et 0 treeften. aPmbebotette Ijebbep/ fai fpyet mele tiuel Kernen in botet-ftatiben /ipnnttpaltcft al(i feecöeettoeuerus/ toant be fyme be et bat De boter fo Baeft niet gemaetftt en toojt. 3(ï Dat fp De boter tuil betroopen / foo fai fp Die fouten enDe in potten of fiuppen leggen. 3&e gljeele botee ijs oe befie/enoe bs toute m (lecütfie,t©e ïlâep* boter i0 De befte ban allen, 3Ceng,ienbe Set maften banbe Kafen/ fp fai baet toe
nemen yet groffie enbebetfte jïielcft/ Dat fupuet en betftt) gemoltbeii t0 : iBaec al0 fp ftaen ïangije tuil betoaren/fo en falDec notö toom not& boter af jetrot' feen toojben/maee fuicït alft ban De&ospe falftomen/ tn De baten gefMt toojoen om te tonnen enoe t'famen teloopen, <©' *nautere ban tonnen/ tsf/Dat men ton» fels baer oubei mctiget/ D'toelcftgemaetftt 10 ban een Slaino mage/ oft ban een depten/ of ülafcn niagBe/ oftbloemebaiitoiloeCaeroe»/ ofjaebt öanfiarbO' ber»euictu0 ' of lap Dat tot be ©pge-boom uloepet/atë be groene ftDo^ffegUequetfi toozDt: of De öl^Deris enöe fekpm ftappcyept oie aen De ftlepiie epnben üan ex iCc t*ctsau:eiöEüetet:cft«ïl>cpnüejc;oft'üeiisatiuei#oen* ber magöe : of «Snoecften epersi met De toelcbe tn be be ©aften De üafen gemaetftt toojben. 3Depot Daet yet fBelcfttn i0/ moetlaento flljepouben too^oen/on* ttent Den Jjeert fiaenbe/fonDer op t'biet te fconié. Jfllft jBelcft göeronnetuö/ Dan moetettetfiontinbeKojf' ftens geüaen boojben/boant Ijst tg goet/Dat De Wtp af loopt / enbe ban IjetgyeronneiijeelcftgBefcSepDen Uîûjt.^itntlpalit fo moeten be 31oncft-bopfsf/ Die Den feaeg moben/fupbec enDe net jtjn/ met De moittoé ge? fjecï op gBeflagen/ enbe fonöerlingBe ìììp 39" ban l)nn roacntfioiiDé.Œte ban tSuerné/De toclcfte aeel tuerrjc ban Ijuti ftafen maften/nemen Daet toe mepfftens" ban bccrtyien jaren/ öte aetöicJ) cnûe tiet 3qn/ enDe gfjeen fcöutfte oft fttautoatijttgye öanben en Ijebben oft on» gljetempert ban ötwcenjnn/üJant fp laten ftun Dunt* iteti Dat fultftebuple ftanDen/l)et bolcomen tinnen ban ftafen beletten/enöe De ftafen bol ooglien maften. %\i Datfe be ftafen bail laten Djoogênenbe öartmo?»
ben/enöe langen ttjt betoaten/foo fai fp De 1©ep2 enDe Ijet ftlaet melt feer mei laten afletften/ enDe Dan neben tnalcanbeten boegen / op ftutDefteniS Die baet toe Die « mn/etibe fiellen tn eenen ftelDet/cf opeenigj)e bontftee plaetfeöteftoeliis/ of op öangöenopeeiugöe plaetfe »ie bori tee luc{)t fiati / maet bat Denton ne Daet cp ntetenftBïjne. ©oojtss falfp Die al!e bagöe omme- fteetcn/ tot Dat fp op Den bietDen oft btjfoen baty. ge» liitft een tneelatöütftept fullen ftrtjgften / enbe ban fai men matblepn göffiooten ^outssbaetopfttopen. ^sanöetDaethb fai men Die op b'anosr jtjoe Beeten/
enbe alle ffclfbe boen al0 booten, ©afcj naefal men bt e alle Dage omme fteeten/enbe ober al fetjaon maften met een bot me0/bat baet toe gt>maetftti0 / tnDien bat ban noobe i$. €enigen ttjt baet tiae/ali fp fai fien bat be ftae$ toat gfjeö^ootöt fë / fai men ùie op ben fol< becb?ag!)en / enbe op leerert met barber^ leggljen/ sotftbttftbJtliSft^abben enbeftfjoon moltett / etibebe batDetjSbJelrepntjouben. jföaezw batbeftaesboo; te langfìe betoacen hart enbe Mttes 10 ggebjojben/foo fai nwn bien intfant gtaben / oft fn 45et(ie-meel leg» gôen/ of in Cfteten / of men fai bien met bimvfi ban |
|||||||||
|
vande Landtwinninghc,
|
|||||||||
|
i»
|
|||||||||
|
maecKen/ett&e ben Oupfgcfin mopeltjcB öailen. ^L'fal
ootk ftaen tegmen ijst ooft fupt ooft/ ontrent ben otoen oft betttbeu, tnoiem mogelgcfe tp /om bat m toa tinte/ fcte De {jiniscn boet leggen/enbe ben routb ine ben öoeu* becpfeecgljefont ts/ tot baer foudemogDen romen. ^'fatoocUeentlepii öeiifteeben ()tbbmtetj)t legften f)et<©o!te/ baer üncr dat os Dobbers fullen tnogljeu fmoigeng rat blugen/ enbe tfabontis medet inne ulte* Qfjsn/ omdcb fnacötj* fai gefloten ftaen / op batfe te öerfeseroer. mogi)enm Daer bat toefen / tooo? alle bee- fleu ote Ijuiifouoenmogen Dinbeten. ©au bttpten op fte5i)be ttinoen bjtjbtfjof / (aleen tlepn leerbenftaen/ lancrt)?ttoelcbeoe Ijaenbetjï fullen cltnimen tot aeri* betoenftet ban Dun feot/entoe boojto int Bot/om teblie* SDenopaeftoc&en endeoaec (nacf}t0 te ruften, l^et Boender bot moet ban btpten enbe binnen wel befet 3tjiv om aar beöoenbetjs fetóre n mogen tonijn bande Cattett/ ƒ iutonnen/^langen enbe anbst beeften ötefe fouDen tnagenbefcDabigen. ©at ootli mibben inden bjqïtöofon rentDetIjoeiber-feot/eentgebooineuoft toijngaêtt gijeplant fp / om bat De tjoenbets fouben mojtjen inöe Cornet / eentgöe plaetfe Dtbben tottet potine / enoe de üterftfltttiis beftljetmt ^tjn / toooj ben Suetuenötef/eude andec dergclnr&e fteetbbogelsi/SIen i& niet goet oatfe op defoloetingtie ban fjet bot ftapen/ omdat gen baplicljept enoemeft oenljun bceientuet esifoudettafi bigoé/toant fp crpgé baec beucbet fleir* 3«n. ©aerom faunen tote .tante (ioefeentsaft manen int Ijoenbec Hot, eenen boet botien DefolderingDe/Iig» gDenbe tiaee boeten ban malcanbeten. heggen otìcc fjet Doendec-hot/en een toepmtD t« 3tjben affuit gSjp eenen melilioop malien/ tot on&erljout toan oen hoen* oeren inoéfetmauieren. Jfcaeciu eenen grooten put tritiuî'.et bien met eerde/de toeitbe men met bloet tian Bffen enbe ander, beeften Die men fai doodt/ nat mauen fai: ftaec rmetfal men een goet beel DaüeriS baet op toojpeu/ enbe met eenen t}aec oe eecde Ijet ondetfte bo» ben ïBojpen, foo fullen baet op in toeten tgdt beel tooj* men groepen/ toaer aen be Doenberen fullen langue te ïntben Debben/enoe !jet crupdt battec groepen fal/dat fai Dun toet enbe fmout goet ma&en/het toelcbe fp üer< Baren fullen ouerpicben tomdsn toojmen JBaecal0 Bl)p ftet bat be tooimen toetgaen/ fo maett beecte tue - becommc tuet bloedt iiat/enoe fltoeptcc Datoer op als" bojen. Isommigge planten jföoerbefie boomen inben bjntôof/om te nebben toette eü feer goebc cappoenen/ aiöbe föoerbefien in fapfoen 51111. ï©ant De rappoe» tien enbe avisa gDebogljclte/ bte oe/Docrbefien eten/ Uïo|ûen apter maten bet enee goet Pan fmaetbe. ^oteltfeebofnne binnen/ip eenen goeden fjaen ge-
ïiotcD / S)oe Uiel bat be oiiöerö eenen Ijaen gljeben/tot öijf hinnen/eri Ijn en moet noci) uut uotIj grgö tuefen maer root/tannept oft f aiert/f raep naulicljaemt/met eenen f eet retfiten tam niet geberft enbetoobt/ eenen roiten en bro 1 men bec&/!coge f ujett/inde roobe ros/ geelof blaeuua/benbaert ban bet roleur tìa een roofe/ teecScnbeban hetmitoptrcot/ deplupmen banden Dais feer lanen/ geel enbe tantant/ be beenentiJel göe» fcöelpt coft enbebick/be tlaeumen tojt en baft/be fpo< ren fttif en ftljerp/beftecrtrec[)t/g?ooten bir&. Snf- tjelticpootböebjapneoft tanuepte Dinne töbe befte/ bie f mar t e plupmen aenbe bïeugelsi Ijeeft/ ten ?p batfe BDeDeel fmett 5P / Vuanttengratuüjeoftftoerteen beutDtniet. ïjetfatfoenban beDiunebeDoojtmiödel' baer groot te wefen/ met een groot Doof t enbe recfiten rooden cam/bjeebt ban bojft enbe Ijarbt ban bleefctse/ bjantbegroofteenjtinfoo notuetltjtfe nietomteleg« gen/enbetftbatfebuft!agel0aenbetlatu\ììenDebbtn/ geitje be hanen/fo en 5ijn ?p fo tam niet/maec uiilber. ^e Dinne die fpojen peeft) t)it bie&et ftaer eperö/enbe enbjoetfefoogepaffeUlcfemet/enbeetetfomtgisDaer eperö. ®e feer aetteöinne oft bie ben loop Beeft/legt toint ererö/ enbe bie te jontB its/ en fielt Daer niet om tperö te bjoeben en Biecbene te regerf. €»be baerom faimenbf t matten be gelgooiee Ciunen/ enbe be gDene |
|||||||||
|
bfe traept/ftöiaeft enbe traepet (jelffc eenen Baen/Bae*
eeeft mttcecbenbe be gcoote bebecen ban be b Icugelü/ i)aec op buller.be met mtlie/ gerfteen ttoppenbe met beecö in fiutöen göefneben/ ofttrupmenban terboen b)ooc/ gDemeptBtinbaatecbangLetfìenineEt/ enbe fttlleDoiioen tneetibeflotenplaetie / enbebeplnpmen banket öooft/ban be beeiien en banbéfttet üJtttetbé/ enbe bte eteutn^ebruaria.^Be ötnue btete bet i$/fal« men magerbec manen/met ctpt teleggljentnt roatec batfp ujti.ct/enbegUefiooten tart eclgö'mengt onbec Öaereten: maer cornet pet ben loop / foomoetmen Öaet boojb'eetfte teten gDeben Det mit ban een ef)e- bpoen ep/ gheftooten met toieemaelfo beel gDefooen ro3tjn- ifòaecbiequabe Dinne be Ijaer epet? b)(bet enbe etet / falmeu eenen boper ban een ep obetbecèen met toit fupuec plaefter/en&e laten bat feer Bart tooj* ben/in ftebe uan een epet fcftale enbe ban fo leggen in be plaetf e ban Daer neft ep/oft 00c een ep mabê öan plae* fier oft ban ernt, enbe bat inde neft leggen/eii na datfe gelept fieeft/be epetsï tot nemen/fo batter altgtiS maec ecu en bltjbe inben neft 3Bie te jonch 10/moetmen alö fp tloteen fai / be neufe gaten booifttben met een pau Daer clepne bederen/toant een jonge Duine btent alleen om te leggen/en boude om te bjoebsn/ onfe boerinnen bie te ftraf ign/maBife nat met toater/0111 te bercoe* lenDaerlieder Ditte/ oft 5Pdoenfe bier bagDen Paften/ gDebangljen onder eenen BiecKenco^f. 3,ft batmen die met en ujacfjt ban bjoeöen/foo mottmen bte foo Daefr alss fp gebipt Debben/of ttoee bagDen baer nae/tnebec laten gaen bp ben Daen/om Daer te doen ^gDetea Daer Btecfii Kens/enbe meber te boni leggen;enûe ben bupcfe ban eenen grootcn groben enbe jongen capoen/bien be plupmen totgetrotuen 3gn/tombêmet D^ete re.'clen/ enbe ban Dem geücu de jonge htecBffien? febjoeten eü te lepben.lDe Dinne crpctjr lirDttlctb alis fp out too^bt befcDelleopb'oogDe/ caterneneii&e bjuppenboojde neufegaien mits batfe te feer bercout na enoe gedzonc Ben Deeft toet beoefen oft te coiiDé mater /en boo; faut e dötfebe^ abontjs Dei Doenbet-bot gljtfloten gDebon* ben Deeft/en fnatDt gcflapen onber beboomen/of ont batfe alft regende niet en Dreft tonnen tntbjooge to- men. ïDocjt0fö 5p ootbfetr gDenepDt tot ben loop dee buptr / alis Daer eten te feer gDetoeptat të/ oft dat 3P gDetcu Detfteentgtje Istercnbetrupben/ oft oatfet tjoenber-bot fnacDP open göeftaen Deeft. <£nbe oot bs fpjau boo{ dat f ebojfi gDtleden Ijeeft / oftgDebjoni* beu Deeft/biiplendeontlaer mater. <©oc i0 fp fubiect ben lupfen enbe ben getoojmte aie
fp fyoebt/enbeniet en Deeft om Daertn te toen telen ei fuptoeren / ofi-batDetDcender-bottelangDeüïfonbec te repnigen cnbeftDoontemaetben, ©oojt0 ootU Del bgteu toan be fenpnnigDe beeften bte/ontrent be meffie eübe oude mneren Den Douben / aiss ^»cftojpioenen/ ^langbcn/ apinnen enbe anbec bergelttbegDebierti dat ontrent be nnf Doopen Dem ontDout. 'Cegen feftoffttjept enbetotetitDep Oer oogen/ moes
men dteftoben met j^oitelepn toater/oft met bjoutof melcfe. «Enbe tegDen be fcfjelle op booglje/ moet men dooge mmben metSalarmoniat/tompnenbe ijonfrfj onber sen geftooten/ban eltbr etoentoele/ten fpbat göp be beDenbicDept Debt/ toan Den bte af te nemen lichte* Itjr 6 enbe foeteltjcb/metter nnnlben, 'Segen be catarren/moetmen Den een plupme boo|
beneufegatenftïüen/enbeDcntoaterlaumaben/enbe altemetsi be tooeten toarmen/pjlntipalijtb ben clepnen biecbfben0/be toelcbe men baer om toat tgtp toint/ia etti bel oft inbe plupmen / en men fetf e in eenen pot tn eenen toarinen itoen/oft in een Doetbf ben bp be toiere. Cnbeiftbatbecatawetot fmeerinaegetomeniö/ 30 moet menfoetelgtbapofteunie tolitmen/ enbe boen be materte totloopen/en baer in boen toat gebjobéfoute, CegDen ben loop foo geeftmen Den teeten ptlleftentf
gemaeebt toan gerite tn uitin getoeptt / enbe in toafft gerolt/mengDenbe baer onber toatet/ baer <$janaet* apsetóeft^wappel^tn atfoben^gin |
|||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
3°
|
|||||||||
|
ombefelbe,t'fï mogeifJiB/ öenlieben teboenmtbjo^
Den 5tl?s 3P tupben enbe nieu plupmen ttngen/ foo ea fuit gfop Die niet laten gaen Uiteet plaetfeu/oaet gfopje gtjeQooten foebt/Danalft fcfooou Uiebet 10/om jjaents betlitfoteu enbe te bermaetbeu/enDe oocb biel tGsfiett battetben 3fetnt oft ^ietbenbief niet op en balie. J@eulaetbe gitine b^oeben/ uae Dot 3P tt»e 3aec
gelept beeft/ tot batfe bfp enbe biet 3aet oubt tjJ/enDe meufieltetbeeletebjoeDenopeeuentnDt/ eitbeonbec foaet fttoo legimen een fiuto plets tegen beu boubet/ oft Haubjet blabeten/of bollen banïLoorb/ ef groen gras:toant men ftpt bat bit goet m tegfoeu beu fpjoti/ enDe monftreufe biether.p. |Den fteitfe te bjocbeii met foet maffen banbe üBane / bauDeu tbieeben Dorp bauDet nieuttiet |@auetottetibeettijieuDen / tioetbe leetinglje ban jrlc^ntiu, JBaet <ff oìumella fept bau« b en tfoteuben tot beu brjftfoienften/ om batDebtetSf* bensjouben gehipt uietbeumetbanbet nieu jfâaiie/ tvaut fp en b{oebeu maet eeneuttrjintitfo bageu.^en mott ootb mabeu ueften ban befe pinnen/ met caurea tecfot cp gaenbe / op batfe m afgaen gfoeen en Doen ballen oft tellen, ^ommigfoe perfummn foet ficco batiben neft Daet3p tnbjoeDen/cct Dat jp Depetöbaer in leggfoen metfolfee/ om Dat De htecbfhenp tot pet* fectte tomenfouDen : oBfoeeft foaet te bjoeöen Deperì Dtegftpgetthentfocbt/enDebeftfoûonfre/enbebecfffo» fie / enüeift mogfoebjeb Ijaer^ felfseper0. o2nb« mertbt batfe moeten gfotlept 31)11 / finDett ben febeu» ftenb«n^>pjoibelle totten rrij. batfoban «êeutein* b}e/bjantDieopflnbetti)öengfoelcpt 3tju/ en Dienen* oet niet toe/ niet meet Dan Die ccïfigfWept 30n / enbe moeten alinosi ongeuitU ban getatlc lucfeii/ te rueten iuEoumaeiittb.inJBtettetij;.eiibctiaDeii%iil5C]cj, ©e grootfte Hombaetftfoe ftinre enbjoetet maet; , rjEW. Ifiae Den tj\ #ttobtt en bjoeDenfe vttt meet/ botfo en befooojen ootii niet meet tè bjoeDen/ ten mate 1 in s©ben0/ maet De biethfbniis 31111 tegen be ïömtes (eet quaet om op tebzengfoen. enöeue gfoemepna mepuuiglje W Dat atljtetjjalf %iwiu&/ De biotbenen niet feet fonberlingfoe en 3rin/enDe fo mei niet groepen en mogen. 3ft Dat gfop ttteetitutteuffoeptDe foitiuen milt Doen tot tyoen anDet eperg Dan be foaet/ gfoebjtS ban «öanfen/ #aeuüien/ €altoentftfoefotnnen of uaa «entbogfoeliS/ foo legtfebaet febcn oft negfoenöagfoto te boieu/ baet nae legfotet be fotnnen epet0 bp oneffen banglietal gfoelii'b boojfepti0. JBaecjgnt epetji ban jfefanten/ foolegtfegfoelötb metfotunenepetU/ toant Die en beboeben gfoeen langfoec tfjt om tot gbe* bioet te toefen:enbe toilt gfop battei oï forniteti» 3j}n/ foo neemt ban De tonbifìeenbeondacr}ie / toautDe lange enbe ftfoetpe 3foa gemepnlgtb foaenrteus.nnuec foebbeneen tetmoiiie / bat 3p D'epeten niet tuben neft en leggfoen/Dten na banbet/maet ieggfoenfe eetfi effen neben maltanceten in een fiottten fcfootti/enDelatenfig ban foeteltjtS ef finthen ineen neft : Jüen moet ootS vuel toe fien bat ben $ane of anbet Binnen op ben neft niet en tomen: enbe men moetootS ttoeemaelfbaetfojs foaet eten enbe bjinr&en foo na benino fteiien/ batfe ntet enbefooebe ban ben neft te gaen om te eten : taant ift bat foaet een0 Den luftbetgaet/ feet qnalrjcb tuil fp Daet toebet op gaen / ten 3? batfe bat ban felf0 boet/ toter natueten. 3fi bat be fomne onatfot fame i0 ban toebet te gaen
fitten op foaet epe*0/foo fait goet sfon/om biegfoeb;* tot te b;oeben/ Datmen bie altemet^ foetelutb betleg* gfoeal03pafgöegaeni0. jBen binbt taoutoenbie quabitbgfoebepbeii ton-
nen tot foet epnbe banûenbjoetlcl/ maet ban batbf foinne biet baegfoen bepet0 gfoebjoet foceft/foo uemeit 3P bie tot / beenbooj «noe DanDet naet/ euDcbefieKfe tegfoen be claetfoept banbet jonnen / enbe ift Dat 3p baecin niet en fienbloebigfoe ficaelheu0/of aberbenö/ fo tooien 3P iik toetfo enbe leggenbet anbet. ©oo?t$ ootb tft bat 3P nae ben ]crj. bacfoften batter uocfo3ön bi? niet g&ebipt en 3tjn/ foo Dof n 3p De ijimt opftaen. JBaee
|
|||||||||
|
j!Bae»1|ì batfe te öatt inbenbupcb 3tjn/enbe te feet
gcaate!i/pnntipaincbbetuethen0/fotoop6n3pgfoe> opent met een |i io/eiiDe men trect De plupmen tut Den lïiet/ en tuffetti lut binnenfle Dan De beenen/ om Dat oen öiïtk Daer met en fouoe lange in bigben/ Die foem fotiDe mogUen floppen Dtnact0. jlöaet Den Binnen Doet mm\u?m foouitfo / tn foaerlUDertoatec opfoni felbev». Vegeti De Ipjou foo teaftfot foem lien betb met olie/
baermgDetoepcht foeefteenbolUhen looth/enüemen geeftfe t'eten onött ^aec eten ^tafifagre/enüe om De btecbf beits oaet of te betoaren/ fo fielt men Die op een fifre Daecmen IPitfenoft ïloiiummeDegefiftfoeeft/ enDe men betoottfe met $olepe/ «©{ege/ïfpfope/enDe BlaS/foouüenöe ober Den toot foet Dooft ban De fonine/ metoeubecopeiuenoe ten (aften om geöeel te ujjenc fen/foo Doetmen Dm bet ü opeu/enDe men tien ben De tongefeecpjopetlncu/ Dan ttetfotn en mettenogels ban bonen af ueDeitoacrtsfoct urn Datmen Daec op (iet foggcn/enbealft afgenomen i» fouDev Ce tongfoe te guctfeu fo üujijftmen De tonge met tam fpeetbfclja oft ajgn/oft men ftruthtfemetgefiooten loerh. 'SegbeiiDelLiipfenenbe tgeüjojmte/ fomoetmen
bie toafjtöeu met mijn/ Daec <ffcmpnoft<§>tafifagte in gefooeu foeeft/ oft met toatet Daec tobbe Slupmen iiigfoefobenjtjin Cegïjeii öen btte banbe fentjiuge bieten ' moetmen
be quetfute fitrjthcn/met olie ban ^tfooipionen mbe Daec op leggfoen fijn bjtahel/ enDe oocb een luttel bua* litio Doen in foaetliebet bjiutubatb / enDe laetfe Dat bjuitben. 'SEegfoen t'petijrael ban be beefien Die f nar fots int
3&oenber bot totneu De btetbenen enDe epeteti eten/ fo raben b'ouoetp/ Datmen mocnuiganth bant hot leg< ge enbeftroepc/tacbf beu ban rupie enDeooc fornirti' gfoetlepne tacfefbeng ieggfoe onDec be blsugfoelsban t'gijeüagelte/cftDetaegeubaufteti|oenbti-hoteube f.! conbi fomme foei Deuchen luri befirutbe met be gal' ïe ban een «latte oft Î3o0. •Bmîiî lioeiiDec0tebfftOecmen toooj foet perfjcbel
baiiDe îBoffen/foiiS goet/DatmenfomtubtsonDer tjun eten/Boffen blceftfo menget, Dat geloben enDe in fruc ben gfoefneben 10 / toantmenfegtDatl9offenbleu8 eenigenctucbe blijft foouDêiibe:tüaetDeut Dat De bof- fen niet en Darten ontrent Den been oecotomein 3De fooeuDeien beghintuu te leggen in ^piotueHe
enbejiBeerte, enöefommige metten nieubjen 3jaete. SÜjïjpauDerfoalfoft twee jaec gfoelegt hebben / Dan 3tjn foaeriiebet epetö ten beften/enbe eaninoetmenfe feerUielteetengfoeben / eiiDefomtijtopoocb foabec enDe fpwgttetu om te betfottten. <£nbe begfteert gfop batfe gtootecperen leggfoen/ tuant gfoemepnliitfo De toetfie en leggfoen niet Dan clepn epetp/j'o menget cctit ouber foaet eten/ ofttoat gefiooteucatreel-fteenson» toet femelen / en tempecet met mat toöns en toateris enDegljeeftfeDat ösgöetnthsteeten. <©ftgeeftfeDen buptb bolteeten/foalf gefoDen <©etfiemet ©itfen en jBilie : ofbetoothfefnatötömet^olfet/ mant bat falfe noci) Daec en boben gfoefont ftouben/ maer geeft gfop foun getapte enbe gefoben/jongfoe jüetelj? te eten/ Die met femelen gftefoben 3ijn;p fuüen beelepergleg» gfoen. Ibp foonben op bari leggfoen ontrent ben bet' ben bacft ban & obcmbje/ bat i0/al0 tuegfoint hout te toojben. iBaes Ulti men bot eencurteuffoeptfommt* gfoe ban befcfjoonfte betoaren/enbc foouben/ leggenbe ben gefteclen ï©intet beut/ foo moetmenfe fmojgenjï t'eten gijeben gBerooftbjoobt/ batalbenacfotgfoe' tnepebt beeft : enbe binnen ben Datti enbe fabonbt 0/ falmen Ijenlieben l^abet oft 45etfte göeben. ffltn moetfeootb niet fotjaeft/nae bat 3peetfï gfoelept foeb« ben laten b)oeben : enöeabssp oueibjp jaetenbubt 3tjn/foo befooojt men Die t'eten. j^en moet öen oocb qutjt maecbeny be gbene bte niet en leggfoen / enbe ben gRenen Die beelepetö leggfoen / bicbmüiS Betneft ep becanbsten/enbe feet b>«i tcttftenf fm ttóbf rep»wn/ |
|||||||||
|
vande Landtwinninghe,
|
|||||||||||||
|
pap* ban be bjeutoen bjanbe/ toant betï toot ban befe
bingljen / besbjgft be fengnigpe bieren, I£ec is een cucteufpept/ te totUen eperen tottyoeben
fonbec $tnne : enDe Dee tod bat pet felbe gpeftpieben matp/foo entfi uocptanp foo fefter enbe bcquaem niet, JBeti tegptfe neben een/ met pet ftperp optuaettp/ tn eenen oben/ bie tamelgtft toarm is/ op poenbet meft/ 'ttoeltft alle fes bagljen bernieut toojt/ enbe men lept onber enbeboben fattftenS ban plupmen / enbe men betlegptfe fomtgts. <©p beu arptpienften batp legt' menbiein toarm toatec/enbe ben een en ttointttpften pelpt men paet befcpale opbjeften, jSenmacptoocftepbefe maniere boen: #pöe«
felben batp/ bat men be pinnen te bjoen fielt / om bat mengpebentften foube/ toaet bat men oen batp met teltenen en toilbe/ gpeltjtft men b'epeten boet : jfêen neemt fo beel eperen/alS men beginne gegeben peeft/ totltfte men lept epfaeftfftens bol Doenbet-mefi/ toel ftlepn gpefift/ enbe befet met bonfi / gpelgrft een neft» ©ootts legt men notij een lagpe ban bon ft op be facje- ftens/ enbe baer op legt men be epers/als boojfept is/ enbe menbetfttfe metanberen bonfi enbe facftfftenö baet op/ foo batfe gepeeï enbe toel gpebetfetsgn. m& fp foo Djp of bier bagen gelegen pebben/ fteert men b ie alle bagpe eens om/ foo foetelgcft/ batfe aen maltftan* beten niet en fiooten. €nbeop ben ttointicpfiea bntft als beStfecftfftetis beginnen te picfien befcpaele/ fou pelpt men bte/ batfe upt gpetaeeften/ enbe ban gpeeft men ùietebetoaten ben bjoebt-ptnnen / bieberluttel pebben. jüiet te min/ baet en is niet ban pet nat urael inaile bingpen. €en Haiib -b^outoe. bf e paet toettft maetfit ban bei
epetS te bertoopen/ fai bie in ben dineer toarm pou< ben op ftroo/ enbe toel gpebecftt/tnaet tri ben Cornee ftoel poitben in fentelen/ nae bat on s be oubets leeren % jBaer onber cojcectse/itft foube contrarie ban bien ge« looben: toant pet flroo is ftoel/enbe be femefen toarm: bepalbett ootft / bat be epets bte in be femelen betoaere |
|||||||||||||
|
jiBaet be goebe i&joeH)irmen en toiUen niet meer op
ipaten neft feomen/ nae bat men aen üe «per $ getoeefi tjcefc. Cubebe goebeìionDt-bioutoefept/ bat men û'eperS nie? en bepoofbt te roeten/ booj batfe gpefiipt 3tjn. iBsììmoetfeooebtoelbeften tegenpetiuptban se £onne/ eet men bte tetyoeben lept. «©e gpene bie ttogfelen/ bat alle De eperë met en fouben tot perfetto Stomen/ enbe bat be ïtiecbf ftens mei: en fouben genipt toojben I om be patbtcpepbt ban be fecale / en fullen met betgpeteu/ ontrent ben acptpien jìen baglj/be ep* ec0 te leggpen in tua cut toatet / in een biepe fcpotel/ cube toeep te boen be gljene bte boben f toemmen/enbe Be aiib;:s te leggpen ouber be ifinm / maer om bat te boen/ en moet men De finnen niet btomgen om op te fiaen. <$pp fuit ben üiieeftens groot e beuept boen/ ifi bat gftp aiffe beginnen te pijpen/ enbe niet upt Romen Bonnen / om De parDpept ban be fcpale/ be felbe opent moe pclpt bjeften/ pee toel bat fulclts pettoercis ban een goebe gitine/ be toelrfteu na petaengpefirpt biie' Spen foube/als gpp baer ontrent quaemt/na batfe Die fjeeftpoozenpnpen. 3Be jongfle feiecftfftenS btecerft gpefttpt 5ijn / be«
fjooten söe!ie!e te toefen op een^tfte/ ettbegeperfu* «teert met e enen ftiepnen root&ban föoofemarepn' sjsnbietebetoaren boojbefpjou : enbe men moetfe in ttoee bagpen niet te eten gpeben / maer fïeilen onber senige ïHnne bie Der niet beele en peeft/enbe niet quaet of ftraf en is / om bte toarm te pottben / tot batD'an* ber gpeftipt 3tjn: ofjMtfe foo paefi als fp geftipt 3fin/ bp eenen Coppoen/ Iteber ban bp een gitine/ toant fp (uilen bc ter gpebûcbttoetben/enbebefcpermtbooîDe ïfêoutoc/ tiibeanber biergeltjcftefteecft-bogpeisfoo fai ooeft beginne bte f e gelapt peeft / gpeteeber3tjn/ om toeberepers te leggpen. DMiStooer/ bat men moet turnen eenen frettimi enbe gpef onbe nCappoeu/ enbe Die onber aen ben bttpcftbe plupmen upt treeften/ baer na met peete netelen feer toel ftrrjtften/ enbe met Bloot in totjn gDetoepcftt/ b?ontften maften/ baet nae |
|||||||||||||
|
t'famen flelleiToiiber een; tnanbe / enbe baét eenigpen \ toòìben/ litptetb;eften/begpene biefebecfien enbe be
|
|||||||||||||
|
tpt laten/ om bat pp lief 8e totbefeteeftfftens foube ]
btpgpen : toant foo paeft pp ban toeöcctojp enbe los fai 3tjn/ foo fai pp bte op-bjengpen/ betoaren / lepben enbe baer op meer berfot3ijn/ batibeepgpenmoeber/ Doe toelbat öe natueriijtue moebet/bte togfeltjtb gpe« iioetp betoaerbtonber paer bleugpels/ fonber tequeï* feu, 2SlSDeïtoeeDaBtt£notier3tjn/ foo moet men pen moffelen / ftrupnifieus ban bjoot/enbemojtoen ftaes/ of teeten gpebrn «©perfte/ metberffe/ tntoijnenbe toatee getoepeftt/met een luttel bla&eren ban fdarepe/ feiepü gpeftperft / tnbe een totpniïp gpefoben : toant fcat btctiï pén tegen befpjouto enbecatarten» lêoojts fai men bte beertpien bagpen gouben met De mocbêr/ onber een beute/eroe baer nae laten fcopen met De]mae< toet/en met paet laten eten. «Enbetftbat gpp toecl^tn* ïienpebt, bie op eenen tgtgebjoet en geftipt pebben / fo Saet be ïtietftfftens ban b'eetie loopen bp b'anber / bie out 3tjn/ enbe gljebjoon Stietftfftet'S telepbeii/ eft bp ben Cappoen/alS booïfept iS/enbe laet be jongftelltii» ben ban toeber bp be Inatte gaen / maer en gpeefter be ^inneober bebiifen ttointicpof bertitp ntettcbetoa» ten/ toant fp en foubet niet meer onbet paer bleu gels bebetften of bettoarmen bonnen, iïicninoetooc toel toeften/bat bc ï^inne btefe lept/ niet ftraf of Dertel 3p/ batfe bit niet en quetfe met ftpjabbeu / enbe batfe Ut birfttoilSbertoarme / enbe tiietbicfttotlsenbliegpe aiocpftlabere/notp ootft en gaebaer beìuccfftens paet met bolgen enmogpen. Cube baetom fait goetjijn/ bat menfe foo paeft met en late gaen in ben^of/nocp booibeerttgp bagpen niet en late gaen ban beplaetfe baerfpgpebioet3pn. i©en moet ootft toeften/ batfe ban be ^langen niet
beaeffemt en too^bett/ of baer op niet en blafen/ toant befe teutfte is pen feet fenfjntcp/batfebaet afalle gpe« Itjtftftetben. ïPeremebieiS/ batmenfticfttoilson» trentputì fcebie/ ^m-Hopa/ oft <©a^anum/ofte |
|||||||||||||
|
firöepen met 30ubt/ of toeptften in yeftei/boen be felbe
betminberen/ en pet ep neemter eenen qttaben fntafte af. %e fteibet ts ben epets goet/^omet en ïföintet:, Kengaenbe pet lubben ban be jongpe ^aneu / bat
moet gebaen toefen/feet ftojts na bat^be moebec ber« Jaten peeft/ enbe bat fp niet meet en pppen na be moe* bet/ maet beginnen te nraepen/ enbe be ^inneftens ti bïpetu toant ais fp meet bon anberpals jaer out 3pn/ föo en ifï gpeen tgt tneer/ fuirfts te boen. <£nbe men moet oocftbefiloerftfie/ enbe b/e fraepfï op-romen/ inaer nocptanS niet ban foo naturale plupmen ais ben ?&ane/ toant na bat men uift genomen peeft/ tot gpe* tiefenbegoubetnement ban beginnen / begpenebtó begpefcötcftfteenbc ftloetftftefepgnen te toefen/ fot? moet men be refi lubben om bet te maeeften/ofttn een ftebieofiueenftaf-ftifie. ^ommigefieftenfeb'oogen upt gelptft be <&anfen/en ftroppenfe met palfgefobe» graen /enbe beetp bat ftlepn gpemojfelt is / enbe ootft met fiucften / be toelette ten iangpfien bet gpemaecfat 3pn/ binnen beerticp bagpen : maet men moetfe toel betoaren ban gpetoojmte/ met pun upt te plueften H plupmen bon ben poofbe- jBa bien ttft in bc materie ben ban be Çoenberen/ fo
moet ito pier ootft te Bennen ggeben / eenigpe fonbet' lingpe faeeften ban be gitine/ ban pet ep/ enbe ban be temebten/ bit ben ILanbïman baet upt matp treeften booBÖnflpefontpept. 3öe binile fai boojt bungPen/ ï«fet6fftetis ban bt<•
berfepe bettoe / tfl batfe epersbjoebet met biberftpe bertoegpeftpilbert/ gpeltjtft fp ootft Mietftfftens fa! booft bjengen ban feetlufiige bettoe/ ifï bat gppfe laei bogpelen ban een ^upbet / of $atitj0 ofte jfafant > jBetten ftojtften gefept/gppfult%uptftfftens/ &up' ben/ fefanten enbeanbtt bietgpelötfte gpebogpelte/ ban menigPetpanbebettoe pebben/ tftbatgpp on» ber/ Bobcnenö?a?n allen jpben/ pMnSeWcoftanbee 3^ glaetftti |
|||||||||||||
|
Heil. Boeck
|
||||||||||||||||
|
%%
|
||||||||||||||||
|
^e liane fiuMeteg / ban be ggenebie met fpgfe
gBeboet3gn in mele!» gBetoepcKt/ 3ö" uptetmaeten goet/ om tetfiont te genefen/ be gijene Die boo} (angge jtecitten geBeel upt ggeteett jgn. ■. finnen fmout/ met coofe-matet göetoaSTcBen / të goet tegen be tloben ban be lippenenöe be ganoen/ bte banBouoe Bomen. 30e galle ban een gitine of €appoen/int oogBe gBe*
biupt/ gBeneeft be fcgelle ban be oogöeu/ als oie met <@oggen-ttoofi Uiatet gBemeugBt is. ^inne-(ltontgBeb}ootBt/enbefeet6lepn gefloten/
met ïiontcB of Htjnfaet-f mout gljemengBt/ Doet Bel Bap{ gtoepen/ baet gijeen en is/ alft baet op gBelegBc ttjpjt. iBaet met olie ban toofen gemengBt/ifi goebc gBeleptopbetb)antgept. l^etfelbe met ü#oiucg-ajijiK mei gemengt enbe ingenomen/ geneeft tetfiont bc ge" uebieboo; competntslen te eten/in petutMeljgn ban betfitcuen/ baant B«tboetfe een toatssacotigBe enba taepe botgttgBept obet-gBeben. <%m tgoe ban «&a« ïenus bias een mebeegn/ Die alle betoubetbe toigcËen gBeneefben/ met ben 3ietuen ban bit mefl tn te ggeben met apportas gemasela ban foniti} enbe ïPnn, «gen ep Bett gBefoben / enbe met âitjn gBegBeten/
flopt ben buptb- loop/ t(l bat ggp öaes onoet mengt/ poepetban ^ettsB^en. + <£en plaeftet gemaetut bant gegeeï ep/ feet toe! ge*
dopt/met l©egebje en#acBtfae-Ujatet/neemt toesg/ DeutentBeptbanbebetbjantgept baet op gBelept. r- ^et tuit ban een ep metpoepet ban ïDieroor/jèa. figtfi enbe Galnoten gBeclopt/enbeop|)etboo}Booft gBelept/ flelpet bSoeben mtbe neufe. . Be boepet ban een ep alleen tngeftoolgen/ fliltben Boefl/enbe anbet flujren/bie op be loofe en bojfl ballen. + Ben^oepetbaneen ep/Die met De bolle liane ge' lept is / neemt biecB alle bletueu int aenftcgt, ^et Dun bellenen Dat onbet be fcjjale lept/geb|oogt/
enDe feet Blepn gepulbetifeett/met unt ban een ep ge» mengt/ gBeneeft De Bloben bet lippen. B'epetfcBale tot afftlje gBebjant/ enbe met bjgn in
gBenomen/ flelpt Bet bloet-fpoutoen. Cnbe bient 00e om be tanben f tljoon en mit te manen/ enbe || et tant« bleeftB te befligBenenbe betftettben* Be epetfcgale baet een Btecbeti upt getyoet is/ met
Witten bjgn slepn gBebJieben / bfeecfet ben fieen/ foo toel ban be niet en als ban be blafe. Wit ban een ep/ metongeblufle BalcB gemengt/be
epetfcBale tot affcBen gebjant/ oube ttrcBels slepn ge» bjjeöen enbe bitumen/ bit t'famen gemengt/ maden een feet ftaep Cement/ om mebet te famen te boegen enbe te lijmen/ be flucfien ban gBcbjofeenglafen. €en ep gefto?t op Bout of eenttg Bleet/ belet bat M
bantbtet niet en bJo)tbetb}ant. Van de Ganfen.
|
||||||||||||||||
|
plaetfen bae» fp Ben gouöen / ebetbetBt metbecfefeis
Dan fnkUcn mtxat/ als öIjp Die {lebben toilt. «©e finnen f uilen gtoote epec0 Irggtien/ tfl tiat qDp
Blepne gefloten Cattel-fleen mengt/met femeïen enbe lunn/ niel onbet een gijefloten / enbe be finnen aifoo te eten gljecf. : -© ft ntengfjt f (in poepet öan Cwreel* fieen met aöetfte femelen / enbe geeft Set ftwn te eten. Cetuge toepeften tot dien epnbe/toobeeerbe/enmen» gljeiit onbet öet eten ban be ï|oenbets. 3(1 bat göp een ep/ ben tgbt ban Wet/ oft feben ba*
flïun ten langfleu/ in flcrcUcn 3fiwn te tucpcBen legt/ gin» fulbt bebinben/ bat be feljalé fai facgt gDebiojbc» 3911/ bat men 'tfelbeltcBtelgtUenfal moggen treeden aboi alle foo$ten Dan tingBen/bie men aen be bingBet $ öjaegöt/ enbetnalfulrbenglasboen/ alsufalgoeöt buiuBen : enbe aio glip unit toebet gBeben itjn eetfle botine/ leggget tn betftg toatet te toeptBen. 3Defge» ïtif ft 0 een ep / bat centg(jen tgbt in gljetyanben Ugpt/ toojtgljeBttlbetteett, Sjfl bat gijp epers langue briltbebjaten/fonbet bje<
Ben / legDt Die neffens maltanbeten in eenen Bo|f/met be punt optoaetts/ toant bp fulcBen mibbel/ foo fui* lenfe alfulc&en lafl moggen bjagBen / alsgöp baet op fuit leggBen/ f onbet te bjefien. <©ota fo is uweratg* tttlj enoe vael gepjoeft/bat een ep fo flercd is/Dat geen man/ poe (lecco Ijp $p/ 'tfelbe fai Bonnen bje&en in De calme ban jijn DanDt/in belengtjte gïjenomen 3gnbe. IBen Beeft obet langöen tgot bebonDen/bat epets/
bit gljelept 31111 na öe nicuüje jlBane ban «©oftmaent/ oft int bjeet&en ban Dct IBaneban j&obembje / enDe «och bcgljeue/ Die on be &erf oagij oft ^emelöaet ts* bagö gljelept 3$n/ feet lange moggen bettoaett tooi * ben/fonbetbeoetben. IBen binbt in be mage ban ben Cappoen/ een fieen
foo groot als een boonfeen/ 'ttoelcB be mams dloerft en rojagteus maec&t/ int fpelban minnen/ enbe maettfe oor h lief fl&etal enbe aengenaem ben bioutoen. IBen Bout boojfe&et/ bat een ep / bp gBebjecB ban
btet/matB gebjaoen toojben/ booj't Beetenenöe taftö en lange toenben / met eenen flingBet. ^etepfal ban binnen alfulcfeen letteti enbemo|bt
BÖef cöjeben öebben/ als g&p ban bupten op be fcfiale fuit fcljjijben / met tnt&t gBemaetbt ban «©alnoten/ slupn enbe a3ö'n: maer na battet gefcB)f fteln be <§>on« 11e göebjoocDt is/ foo moet gijp Bet ep «1 fees fietcden peecdelleg gen/ baet naefiebeu /enbeöanbeftgaleaf» nemen/ foo fuit gijp Bet gBefcBnf te op Bet ep binben. S!!g b'epeifr&ale boo; een ttlepn gaetden geBeelpbel
tö gljemaecdt/ enbe met IBepfcljenbauto toebet op- gBebult/ foo fait ep Doo? be Bitte ban bet ,§>onne tónti- een pecttfe lic&teliieB opgBettotBen toojben. Cenep tonbtfommemetgaten betoonben/ enbe I
mibbenineenbatnenbebietgbelepbt/ betoaetbtget gaten/ battet niet betbjant en toojt. • «Een gitine op-gefcljjobt/ enbe Beel toatm g&elept/
op beten ban feninigge &langBen/ttetfietf engn upt. <©f Dat men be plupen ban Den aet0 al tipt ttecde enbe fo 'tltbenbe op be beten ban be flange Boube/ f p fait f elf ce boen. 'tutele te uennen geeft/ bat beginne een natuete Beeft/ ütt Bet fengJi tonttatie fts/ gelgtB men oocu macB metcuen/ boo^ bien be BoetiDetë fentinigc beefien eten/afó p»oDen/3BDbetflangBen/&IangBen/ 96fptt0 enbe anDet feninigBe beejlen/ fonDet eenigB letfelbaetafteBtggen. ïNt binnenfte belleden ban bemagBe ttt finnen
oft €appoenen/ geb{oocBt enbtgepuibetifeett/ tu een fonbetlinge temebie teggen ben bupeft-ïoop/ gtabeel/ enbe met ptjne bjatet te ma&en. Üet fop baet een gitine ofte oube ^ane in gBefoben
geeft/10 goebt om feametgancB te boen Bebben/maet notB betetalöbie met 25mgelctupt/<©amanbiee enbe ;aetbanCactBamu0/ofbetgeI0cBeutupbengBebult 3ön. 3|aebat meet is/ 'tfop baneen^tnne ofCane/ i& feet fonbetlingBe goet teggen alle ftec&ten/ al$ fp met 6(upbentotbefçlbeftec&tenl»en«nt>i/ae.bt(U3gn. |
||||||||||||||||
|
Q
|
||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||
|
f?'
|
||||||||||||||||
|
CAP. XVI,
D€ ^oebe bie gBeen gtoot gerief en geeft/ oft tael
betfien en IS ban toutet / Die en ts met bequacm« om «Banfen te Bouben / ten 3P bat men om Baet gBe# tief baet maetde/ eenen ©óbec of BtftB-put / toanê befe bogBel foo toel als een «finbbogel/ f Doemt g[)eet* ne/ enbebetcoelt enbe betbetfegt Bern gBeetne / enbe bupcKtoocRgBeetneintbiepte / enbeenbogBelt niet litBtelgcd eibers ban int toatec ^et is een feet pjof jfc telgtften enbe oocEt feet fcBabeltjreen bogBel/ pfof tjte* IgcR / om bat men niet feet en beBoef t te fojggen om bte te boeben. ï^p Öoubt goebe toacgt/ ja betet als be gonben/enbe gBeef t booj 3p'n eenpaticB toepen te uen» nenbenaBenbetointet : fpggetft iongen enbe epets/ enbe ttoee mael 'SiaetS plupmen/ om bebben mebe te bullen/en fcBacgten om met te ftBïDben/ en om bebe< ten aen pijlen baet afte maden/enbe neemt toe int aen Bomen ban ben jate/ enbe 00c int afgaen. $cBabeIgc iS BP/om bat men Bern beflieren enoe toacgten moet/ mm% anbets foHbiu fp af ttenbe jongBe fcB^ten/ ban
|
||||||||||||||||
|
K
|
||||||||||||||||
|
van de Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
51
|
|||||||||
|
f s'baegpfs €m fïen en Cactoen meel gpetempert met
^onicp en toater/toant De «Serfie maect mit ületftp/ enDe De '«Tarme tnaetbt bet enDe een groote leber.Ce* nigpemaaenpetieenaesi banberfep» oftbjoogeï^ö* gpen enDe ban Deeffem / enbe gpetaen pen te Djmrhen foobeleals fp begpeeren. 3finbere ttethen De plupmrn tot taan Den bupcb / enDe ban pet poof t/ en be ttetben be ftpaepten tut be bleugeliï: jae fp fte&enfe De sogtjerj tot/omtaettemaben, 'tBoetfelban De tamme«3anfen/iüs alle foojten ban
tont 3aet / gpetueptbt in Djant6 ban femelen / enDe m laeu mater, ©elf 5tjuber Die pen niet en gpeben Dan betatptigpe femelen/ lattoutoen/ nto|epe/enDe berg/ om appetnt te Doen ptbben/ pen Dat gpibenbe 'jïmo}» Böetis/ 'fnocnö en faüontr. enDe boo}bts alle Den oaglj Dooj / laeten fp Die gaen in öe beemben enbe Bpbew/ met eenen blepneu )ongen/btefe toatpt enöe gae flaet/ batfe met en gaen notp en taüegen op betbooene plaet^ fen, enbe biefe oocb toatpt ban oe betelen en25jamen/ enbecoc taan 2Mfen-btupt teeten/melcPe ber «nanfe» boot geöeeten toojt/ en ooc ban ben pepeer une/ iuâw afbat|efoflapenDetoo?ben/Datfeoaetaf|ìertaen. 32e oubers lieten maer bfie «3anfen b? een «Sent/
maer top fullenbet toelfeffe getaen/enöe tupboen pem af- plutlïen Den bonft/ enbe De ftpaepten tot tmken in i@eerï9;enbe ^>eptcmb|e : toant De pluimen ban re* nen Dooben «©auis/en 3911 tot alle bingen foo goet niet/ gpeiptR ootb De üliefen taan be gpeboobe ^>cpapen/of« 0^ bic taan felfs gefiojtaen 5pn, jSSen fettet ooocb met Deel meer ban taeertïcp «naufen tneltbBot/ poe üiel batter b'nuberS maer ttotntupenplegpente fetten/ toantb'oubeflaenbejongpfteenDequeifenlie/ eros baerom moet menfe met paresen offlupteu tu be (M/ enbe met purben Uijtv^tn al0 men De jSrpapeu boet. IBenmoetfeoetbbirlimtlotaetftpproogpeben/bat repn en bunne ts: toantpun bot moet altg??s bjocgBe toefen/ enbe bttbtoils gpetepnitpt/ om batter gpeen getoojmte tu bomenfottbe. 13oojDer foo ?gn fpgpe» nepept tot befelbeftecbteu/ gpebieben enbêpergrlte* lenbaer De finnen toeaPeneptpt3gn; enDe baerom bepoeöenfpoocR al-fulcftetemebien / Daet top piec boojafgôefeptptbben. ^en «Bans 10 pett om berteeren / mito batttfc een
ï©ater-bogpel ts/ notptanstoojbenDe«5anfen bte ttoee maenben out 5tin/ om paer lecberpeptfeer gpe« Pîefen/ fonberliugpe «nbebanbettenbanbe %mte/ gpelijtb betmbt in be îBinter gpepjefen teo^ben /ató fp met Caftaigmen gpebult 3yn/ be leber is oorB eett Ittflncb eten. <©ai;fe-froout is upt ter maten feer te ujgfen/om bat met 28jupn-fap gpemengt3pnbe/tnbe 002e gpebmppt/ bepnneberD?gft/ enbebetoatertt' pe'pbt upt tretbt. ©e tongpe ban De «5aus gpe« bioocptenbegpepultaertfeert/isfeer goet gnrbjupr&t alsmenqualiîtbcanpiSTen. ©e ©anfetulle&enfîban een bouffiegpeten / terftonbtnaerDatfepeunweu* (îonbenqunteiS / en bertoec&enpaetntet alicene tot bpflapen/ maer maetSenpaer tajutptbaer. <©anfe* meft gpebjoorpt enbe gpepulbertfeert / enbefmiy* ggenseentaierenbeellootSmet tottten togn ingeuo* men/ gpeneeft be gpeelfutfit/ ift bat negenbagen ber« bolgpens gpebaen toojbt. VandcEndt-voghels.endcandcrWa-
rer-voghels. CAP. XVII.
D€n put of poel bie top gpemaetfitgebben fn'Ê
mtbbelbanonfenbjgbtpof / matg ootb te paf* fe comen en Dienen ben «Enbt-bogpels/ enbeanbereti toatet-bogpels : maec bp oefen poel fai men maet&ere eenleecpcottoatgpebetbt / ont tfnatpts öaee in tt taertcecben/ enbeootbfDaecpsalsfptotllen : toant befe bogpels en bepoeben foo gtooten fotgPenoctj neerfiitpepbt niet / ban alleen bat men Die toacpre ban öe Gatten en î©efeH»nfî / banbenlitiecBenDtef/ $i banDeji
|
|||||||||
|
toanbe fesomen/be eruttati ban te poben/enbe De bot'
ten ban be iBongaerttamBen/enbebeftpabigen oocft pet feojen/ alft begint te palmen/ foo biel met afbijten ste codi met 3tjn meft. Eoo Dat in De lanDen Daer De totloe «Sanfen paet pjinttpale toooninge pouDen/gpe* ujcb ontrent foliant/ i^enegoutoe/28ctops entlbers men Dir fetuttö btnt een groot fiuta bojens/op min Dan eenen palaen bagp gpepeet af gpegeten/ enbe betnielt/ suant Defe bogeljj luepöê en Wiegenfo toe! oüer als De 3ttraneu:niet minoer ftpaöeen fouDen ootn De tamme Doen/ liet men paec gpetoojben/ toant fp tretben pet feojen met De toojtel upt / enDe Daer ootU De «5anfen Èjecb blijft ligopen/ oaet en maft ïiocjj gtoepet niet tn iuugpeutgtDaecuae. ©e «©ans foo tuil 'tmanne&eunifi toöfBen/fs Beft
luit taan coleut : enDe De grautoe oft gpefptcfeelbe ban tuwe coleuren/ ijs ooc» rebelrjtP goeDt: niet te min/ De toittelegpt tasel meer epers ban beanbet/enbe ts ooc beter ban bieefege: J@en moet oor nemen Die ban bojft enbe tuifcpen De beenen toet bjeetis. ï^et togfaen lept Jjaec epets tn Djp trjDen taan oen jare/ foo betre ate'fp b'een tepfe met en bjoet: enDe telteen leggen f p fonDer op-pouben/ öefommtgljetotttuaelfeperisofie alte» meig meet- fommigpe öooi 'teerfte legpfel/en leggen maer apfepecs/Daer na uier/Daer na Djp: enDe Dat is bin Den eerften öacïj j^eette af / tot Den laetften ban ^untttö. «Sribeeti taergeten noeptDe plaetfe Daer gpp# febeeaftcrepfepebtuiienleggpen / enbeopbetelöe plaetfe f uilen fp bjoeben/ilt Dat gpp totlt/ja men moet ïjacr ooclï niet laten üupten pun parebleggen. «Daer* om moeten fp gpefloten toojben / alsmenfiet Datfe epersJbJillenleggpen / enbe ift bat gpp o'cpers niet toecpen ueemt/foofuJlenfe beginnen tebjocn/fo öaeft als fp een nolle bjoetfel pebben : JBaer tfi Dat gpp eie taan Datfe gelept 3gn/ toetp neemt/ foo en fulten fp ban leggltennietop-poubeu / boo? Datfe een ponoert/tae t toeti poneert epers gpeiegt pebben. %f en biosöen niet gpeetneanöetS Dan paet epgen
eperö/enbe ten minften fo moeten Daer oor & toefen een goeDtbeel / Die gpp Daer toe (uit gpetcet&ent pebben. «Enbe en bioebenbec niet min / Danfebenof neggen fcffens / ehbe ten poorijften bijftpiene/ maer moeten altg'ts oneffen 3911. «BnDe Die on Dec pet ftroo ban ben Bjoet-neft legïjt/ toattoojtelen ban netels/bie maeebt bat De jongen/ als fp gpepic&t 3gn/foo tjaeft geen gpe* bjet&enhrggpeu. «ëemgpeâljrgoetenoefoettoebec is l bippen1 ren poogpften binnen ügf en ttointiep Da* Bijen. «SppfulDt oorftftellenbpDeb?oeD-«nanö gpc toeec&te «t&erfie/ fo belealffe mat!) eten /enbe feer taeel toaters op Datfe niet Dit&toils taan Den nefr en gae/om t'eten. ©oojtsaengaenDe be relie/fulöt gpp Doen pet gene Dat üan De gitine gpefept is. «5pp fuit 00C& mogen Defeepers beginnen gpeben
emtottebzoen/btcfulcr tacelbeterfullen&oenDanöe <©anfenfelbe/ maer niet mcetbecban feben ofaepte. 3&e jongljen bepoozen tpien bagpen gpeftoten te blij* ben met be moeDer/ enbebaer geboett te toojben/met <©erfte*meel/ gpetempert met ^ontcp/ femelenenbe toater/enbealtemetss met ïongpe enbe malfcpeiattoH' toen: Daer na met jiBilie en gettieetbte Marine, «©at gpebaen 3tjnbe/foo maetfetfe gevnoon te belbe te gaen/ niet be moeber / maer laetfe tnel eten/ eer batfe gaen/ toant Defe beefïen 30'n fo gulfitp/batfetot gietitpept/ ots fp grooten ponget peeft/ met fuif Pen geüjelt trect pet feïtipt enbeDieafgepoutöentacrBensS/DieüJeDerin b'aerbe gpeftefeen 3pn/ Datfe paer felben hen pais bje« Ben. jiöen moetfeüjatpten ban netelen enDe Doojnen ban LauVuerblaDers/enuepjtntiöacltit&en ban W&l meefiers/ b'melcuepuneenfengnis/ enDe onber pet bat ban halmen/ boffen/ batten enbe ï©efe!6en#. 2816 fp biet maenbenoubtïpn/foo nteft men upt Dte
<&anfen Dte men bet maetüeu mil /enbe men neemt be ftpoonlïe enbe orootfie/De toelcbe men (ielbt in bebie/ toaer Datfe bigben üe jongpfte bertitp bagpen / enDe b'oubtftettoeemaetiben, |@en gpeeftpenbjp mael |
|||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
34
|
|||||||||
|
leene moet Bebben /bjp enbe taat gBebet6f / t'toeltfi
btcntuil0 gerepntcBt ïiiDeberDerfent moet 3iju/iuant Bp maltet feer nupl, ?Bengaeiibe De ïepe/öeeft Bp t»ef eten? geiioetD/fo ttiery t Bern getoepet bjoot/oft fom^ mtge Darm6etté enbeüjccnehngeu nan i^iffcBen toe» ©efen ©ogljeliisgulfieö/enDe Isoft öeel teboiiDen/ÖP maett 3311 neft alleenc/ en enbjoet maer eenjï f'jaerg/ en ten BootBftcn maer ojp epets t'feffenss/maer Bet ^ eenen feer fepoonen enbe lufiigfjien Dogel om tefien. ©e Cranen en jnu De^boanen met feer ongelgcÈ/
ootö en 3tjiit geen kogels Dielangijebp blgben/tnaec bltegBeu jaerltcr upt De öoaöe nae oe toarme llanûen: ì^un inetB nitegé g?fe!)ief i» ^«ptembje/enbe bomen weber 6ojt0 nae Dat be ^>aep-tgbt Böepaffcert W enbe Boemel Datfe Baer begBeben in ttJaiciaeöïigBs ptaetfen/üjojoeu nocBïatijS meet ggeboet ban t'ggens Dat upt bes aeröé geoepet/bati int matet/inant fp urn \}n graen atjshftn be tuübe #anfen. |Ben moet ban De «tirane luttel mereje malten / Usant al tft Datje tooof eeu tgt bpubigft/foo legtfe binnen beuggeBeeleuiate maer suuce epeis.^aeromgBpinuotÖtfeopöouDen/ unit gi)p/nieer upt genoecpre/ Dan om jongen teBeb» beii/4ji>émer£ht batfe maer tœee tpetjJ en legt norB e» bjoeüt; 00C& \û Bsec bleeftB B^rt om betboutoen/fon*» berlitigBe berfiB gheboot. jBaet ifi Dat gijp bte teil etenyfoc nertoeft üjat tgtg nae Datfp gBebangBcnts/ enbeBangljtfeoitt liojt te Bebben aeii beu tat&ijanee« nen ©?ge.booi» / jae ectfe lieber lange gebjaöet!5gn« be/bannocBU'atm, 3ll!9gBpöe €rasieftetBoogetn be Hocöt bitegen fonber ggetier / fo berUiarf)t fc|}ooi3 Uuöer/maetfiet gijp bte op betaerben rufïen/foo 5§ì gBi1 üan ben regBen öetfefcert. %fl bat u tyùiìit gBelegen i& ontrent bïoeeS-ianbt/
enbepïaeifeu baer (langen/ afeetiffeu/ enbe aubet bes* Bodeene bceften beel beröeerew/ fco fuit gBp mog&rn op Dupss een ronöt neft malien/ ef ep eeu BootBteficï* leu eenen feer Jjooge wei getatöten boom/ om te <&v üaeriS telocnen/op bat u tjoebeban befefentjnigebee* ften fouöe mogen beilofi toerben / Uiant fp booben bie om Bun jougljen tefpgfen. jBaet en bentntmetöal gijp bie ggemaelïelttö fuit fettjgöen / tw& "ae be ^o# met beBoubfit / baant tegpeu Den aDBinter bliegfjiïi fp nae een anber 3Lanbt. ssocBtauö jtjnbes fomuitge/ al0 fp notB Daet jongBen in Bun neften viit en Bebbets gBequelt gBetoeefr/bse op be felbe neften eltBe Jsoiuec Uteber Beenn: maer ïjouöen Bun gljeetue öp'ïop* perfieban ^00^110 baer niemaubt op en Bomt/ enDS baer fp teeten bat men Ijaer niet en Baiimoeptlicfc ballen ,©oo?l)st neji te maSen/ epera leggen/bjoetfcl enbe aes en befeoeft gBp met te fcjgöm/ toant Bet 5gn ©oglielö bie boo| Ijun felbcu bie! (ojgBen/enbe gBeen onöero Bulpe öan Doen jjebbm. ï©ie ooeB Bomen enbe bettrecBen fonber gBemertbt te Uietben : ut noegBen bat Uip bit eer fien ggefeomenban Bomen / mtòm imi BunBomfteenueberttetBbpnacBtegfiefentsr.^om* misBemepnen batfe gBeen tongBe en ötb'btn. 4pBp en berft gBeen reetBeuiugBe maetfien om bie ustmf mibtiö batfe ongBefojiht enbe ban quaet boebtfel 5§u: notBtanjS Bebbtn fp bie bentijï / bat be gijeene bie'öan eenen jongen <©pbaet Beeft gegeten/ ban bengcBetlen jate geen ftBenieringlje ban oogBen en fai Brugge», jiBenmertBtaenbefe©ogi)el!a / bat DejongBegun moeber aefen/ als fp tnet meer nliegen/ nocB öaer«R# ggefoecBeuenBatn Van de Fefanten ende Limoghcn,
CAP. XVIII. H «Et (0 een groote moepte J'efanten op te &|enge«
enbe te boeben / be uoeltBe «ïolunella ncmit finnen ban iSumibten: maer bie Bet Doen Ban/ bie Beeftet gBeneutBte enbe pzofritaf. üet moetoctft een toefen biejijntocrtBbierafmaec&t / toantbe* feu ©ogBel B.ofl Uele. te onberöoBöcn, i|p tosi 30« |
|||||||||
|
tan ben 3irent enbe öan ben ^iec Wwn# aengac nbe
fee tefte/fo moet men Oen cemcB graeiy toni $m enbe i$af werpen tut toatet wan Den nuf t poel/om Daet in te öupcüen enöe te mente Un / enbe ooca laten be bjpBept öan oen naeften üober/ttbicre cf gratBt/fo toel atë oe «s0an|'cn,|Raes |pen moeten fo feer met bewaett 3911/ toatit fp en foccUen niet (eet be #obeti/ euDe fp manen oocUfeiaeijaft nefiainIjen epecen te leggljen enöe te bjoeDen/fo batter niet en to' gae te flaen / Dan te meten toaer Baren neitiS/piUmpaigcBüanDetoilbe/onitent öe poelen of gracDren/cnbeb'eperg baet lut te nemen/ cubeoeRumentebjoeocngeUen / omtebenjpenenbe feBer te toefen: toati t t'geüogelte batter af nomen fai/ fai bef et toefe» ban t'geue bun be mift poel/eube battei Dan ben ujtjot Ijof of uau De gracljten/ öan öer ficaten niet gaen en fal/gelg'cB anbere «ffiutüogelg'. ©mtotlöetelirggentmtutoenpel/ombie tam te
mafecn/ fo moet men gem toojpen iugn-bjoeffem/off rcoDen to0n/tet plaet feu enoe oen De grarl)t baet gtjp Benbicbtoité aes getoojpeugebt/ gemaett bantogn/ gracn/beeffemtnöe meel tfamen getempett/betotlC' Ite gijp Uangljsu fuit/ als sUP net batfe bjoncBen 51511 ; oft neemt eeti goeoe betl ban be toojtel enoe t'jaet aan 25iïfcn/legBtöieineenbetBenüoltoateriStetoepc&en/ ben tijt üan 14. uteu/Daer na boeter Cartoe bp/ enöe latet al t'fameii fteben/ tot oattet boojfcpDe graeu boel gljefujollcn i$/ ban fuit gyp baer afleggen op öe tooo^ fepöeplaetfe: enbeöetoUöe€tUbogïjeig fulkn baer fioinen geloopen/eube fo ijaeft até fp Daet af fullen ge* geien öebben/ fullen befiograt nebet ballen. 'Oïut (©ebogelte toop ut gemaecS gelgeB be üSan*
fcn/tetoetéVmettfelbeboetiel/banDatmengengeefl öaer en boutn finjelincB en öavmBeug Dan bffeg/ ehoe men fïcltfe ooiB met tn De mupte / maet J)oe meet Dat menötetammelaetloopen/ljoE beter. a&DP meucl) t oocB pjofg'it trecRen ban befen ©ogel/
ìtuts battet een lu ftlcBe fpg"fc i# om te eten/ upncip» BcB ontrent benljaljs entebo2ft. ^aer plupmen jgn relber beter enbe gtjefonber òm op tcftapeu/ ban De «©aufe-plupmen. ^>p legt odcB feer ueelepersï/maet niet foo goet notg foo fma&elttB alo be finnen epera/ nrnec goet cm boetten tebatBen/ tn öe gamie te flaen enöe anöer lecBernpen te maetBen : tfêaer en bonen mcocöt Bvip bieban De ïtinne laten upt bjoetu 28110 befe©ogDcl met ben been gaet plupmen rep*
nitgt/Daug een teccBeu ban toïnt, S Jfâen feggt bat Baer bloet/Bart gBetoo|ben3pbe/ enbe met Wijn in ggenomen/feer goet tss tegen albst' tjanbefenfin. ï ïDe «entbogellebenbttD op ben BuptB ggebonben/ 10 een fonöeïlmglje remette tegen be toubeenDetotn* be ti &et Darmen: ja men fegt Dat fp eeu anöers fieta te öljenefenöe/befelbe ficebtearnröt enbe Daet af fterfi. 3BegIubteren/9alf-bogel0/ü3atec«uoenDct0enoe
laatcr-enbehensi en icojöennopt tam/ maer fp too}« fcen UcBtelttner gebangen Dan be totiöe *©anfen.t©ef" Bcltltr fullen nip feggen ban be btiater-fntppen/ftoee* meh enöe anber toater enbe tebfec-bogelg / bie noc|)< tans Den atfj galen oyt lanbt/ toaes boo; batfe ban Den oubetisgenaemttooibe» bogyelö ban ttoeeberöanDe Soet fel enbe lebcn, ^e ^toanen en öouben Ben niet/ notf) enôegeetcn
eoclJ niette toefen / Dan op eeuigebpfonDere nlaetfen/ gelijtBtn boateracgtigyeplaetfen ontrent ben 'Sourë enöe ^amur tn ©^anctgtB/ enûe oorfttn ©laenberen snüe ontrent ©aïentgn/ i'toelt nefo men fept/baetom OeBeeten tnojt tn onfe buptfcfje fpjake j§>üjauen-bai: fp moaljei» ootn tam göemaecüt toetben/enbe op btj* öer0 of merffeften gDefïelt buerben/maer fp bermeien feer beei BtftD / en ballen ootfe fomtfjbtö aen't groen fcoojne gfjelijcfe be <©anfen/ enbe toilûe <©anfen /enbe ïjoengtooteftöabebaectn. ^töeeïöngljenoetööooi eengneneutBteopeenbpbes / oftbteretft Datuujen ijpber feer groot ijs/ enbe een alleene op uboen poel/ be JSPeJffe oqtftin u tojpöt-gof oft plaetfewnfiupfaenal» |
|||||||||
|
vandc Landt winninghe; 3j
f ebfe op $eu ?*Ujen Bébbtti/ Booge tietgetten enbe ge* j toel «pn enbe ftöoon BBeBouben taetbwgBeliitB tjec
maecUt aencenmusic toanöetojptöof/ tnöelengoe/ Boenbet-tot/toantoefeöogelfl3ijn ben lelüeii littimn
öataotU3tjii Djtnïbbacitentee locijtffaen/ enöcoaec enbeBebje&enfubjeetbieDeBoenuet03tjn/enbeueooe*
Se Coatte op (fijnen matlj. €noe ettfien bogcl moet ben bit feite temeoten. Boojt s t>oo{ be tef te, foo moet
Uf 3öne Hebben / maet battei ttiaêt een beute en 5Pe be plaetfe Daet fp tomen befttoept toefen met fïreo;
senUaediêöeïBot/omöetsDïiïiacBbunDtetefupaet oftgroen gtas/ bitBgöenoecjj/ toamoefciautown»
f én eiiüe t'eten te genen. ^e refie fai ban boo|en ter ligt teloen Baet epets al ButBenbe/ jse Die meeftenbteï
|
||||||||
|
foo totnDt men {jaet cpets göeballen bei.eoen onDet De
ftotBenb.etfpopQaept : betoelt&e bitötoliSaUla» penbe fjun ontgaen. a0efebogelö geneteteu ("eet mei/ nae bat fp D{p jaten oubt 3011 / maet ban te too}en 39« fponbjwtötbaec / oft emmers niet feetb}uti)ïbaet. ^lpnml tTSaetslegtfeepets / trmetalgmenöaei laet bjoeben/ foo en fjeeffcfe maet een iegfel/ enbe bet* 0rjt Waoiw ben tijt om tjaet jongtjen upt te tyoeben/ te hippen enoete lepöem «©'eerfte legöfelbeaintfe tfialf ^pojtfiel / enDe legöt böf epers nae ben anueten/ be ttoeebe repfe legöt fp Djp oft biet epetö/enbe De betöe tepfettoeeoftöip, 3Sft Dat De ©aeuto enbe ajiaetóninne niet en tonnen
Beet getoojben/foo (atmen biebaet toe becuietfeen met boonen in [jeeteafftöens gebjaben. lüenfal iweten/ bat be^aeuto Beet too^t/ais men fiet bat Bp Bem fpie* gBelt/ enbe gBeBeel bebet&t met De pennen toan 5gnett lieett.tcijs be ^aeutoinne bjocöt/foo bettrec&t (p enbe bercfjt Baet boo; ben^aeutoopbefetreetfieplaetfe/ bie fp biubett matB : toant Bp en Bout niet op toan Ijaec tefoetBen/ tnbe ift bat Bpfetoinbt/ foo SaetBpfe/ eube bjeet&t Baer epets.Hlsfp bjoebt ift bat men Baer bert met een toit laBen/ foo falfp tooojts biengöen qB«Beel toitte jongtien : Cfelöe fai ÖP ootB boen / ift batfe in een tot gBefloten w bat gBeBeel toit göeftBübert oft beBangBen is/ foo bat fp int bjoen niet ban tottte toet * toe en fier, «Cen epnbe ban be DertitB bagBcn/ als De jongen ge&ipt 3rin/ enbebepaeutotnneneerfüeljltjtg Beeft gBetooet getoeeft in fiaer bjoebt plaetfe/ gBelrjt& top ban be Binnen gBefepbt Bebben / foo fielt men Die onbet tsthtW/ op een plaetfe baet be #aeuto ntet to « men en tan t toant ftp fym enbe boet quaet 3tjnjon« gen/tetbat fp Baten tam gettegen Ijebben: enbe als fp bie beginnen te ttggen/fomoetmenfetoeltoarmBou'
ben/ toant f p 3gnDet f eet f tet& af/ foo bat fp bicB toil# Dact af fier ben. jBen moet &e jongBe int eetfte toocbeh met gerftett*
meel met togn gBetempett/ gBelijtb een bitB üBoes/ enbe om bitB te maBen/fo boet men baet bp toetffcBen Bafe toel gtbfoBen/gepetft enbegBefuptoett/toantBet meltB bat Btnbett Ben feet.|Ben toojpt Ben altemttg creBelö oft fp|intBBanen/bten bebtenen afgBetrotfien irjn, talanbets/fpinnen enbe toltegen/om Baet te gene» fen : toant uptetnatupjentoerbolgetifp t'gfjetoojmte enbefcnijnfgBebeeftën/ enbe öaet fp toetBeeren / fal« men fecf luttel toan bien toinben. ^>es maenbtn batE iiagBeeftmenBengBïfûbengBerfte / gBcIijt&men bec moebet boet/ enbe men laetfeloopen/ maet men meetfe toatBten boöj toube enbe tegBen / toant ter< ftont pijpen fp/enbe laten be bleugljelö BangBen/p}in<* tipaltjtB inbelanben/ baet fp quaet om op te b}engBen 3tjn/als fp niet en 31m tooo) Balf 3untus geBipt: toant ala fp notp gBeBeel jontB toan ben l^erffe ober ballen toetben/fo en tonnen fp nimmermeer be ï&ititet bet" bjagben. Wt gene bie toillen/ bat be fdaeutotnne boiöJenggë
Baet b?p legBfels / bit moet be gtootfte enbeftaepfte epet s ben Binnen te ö? oeben geben/enbe laten bef)atu j tofnne Baet legBfelsi bolbiengBen. <8nbe gBelijtB top altee gefepbt Bebben int Capitici battbê ömneii / foo fai men be Binnen torjf $aeutoinneepets/enbe negBeu Binnen epetö te bjoeben gB^ben / baet nae ep üm töienften batB fai men toetB nemen benegBenflin* nen epets/ enbe leggBenbet toeberom negBen berfc Be binnenepets. CnbealfoofultgBp ten epnbe ban bt bettitDbagBenbebinben/ Datfe alle g^elgc& fuïlen ge Bipttoefen / enbe alfoofuttgöpboenmettowlBinnen |
||||||||
|
Jecljt flam» gefloten met lattenüaft bp een / enöe eoe*
|
||||||||
|
(pleten beroecp/ ontteiu fes boeten t)oogfje/ enbe bo
SjnfeetüjelgöeDet&t. ©e ƒ afatweueube ILimogen 3Q11 quaet te temmé/
els 1 p meet Dan een jaet om 3 911/ als | p int boftt) göe» bangsn toetben : toant b'ouoe treuren enbe en toilien gijeen epets Isügijen noti) bjoeöen. «Enbe bejongfje sii tonnen foo Basft notg foo lttB'etit& niet gBetoooue toeiDen/ DebeobiongenenûebefiotentoiiJt/etiDenoto öeei min als be lot|)t nieten is gBdtjcB int lant baet fp gBetoangen 51111. ^otttoeellunogenofttoijf&ens be()oeft eenen jfafant^elLtmogBeen boet ntaer een &$oetfel/enbe begint tnbe jBeette/enbe legt atjjtet een tot tüJtïUul) epeis: baernaetbjoebtfe Die alle gtltjtB/ aft ööfi'ljien UsnDeDuere enDetoiifanbet toiemöeifi bat gûp Diebaet legijt. Jjpbjoebt Dettiti) bagBen/ ntaer'tnt bjotoen foo öoet be felbe neetftttöept öie top tenöe ^inne gljefept öeobcn/ maet niet bupten Baet feot. 2SIS De longóni gÜeBtpt 3Ön/ fo falmen bie aefen metgBefobeu gerfiemeel alft laout is : Daet nae met tettuen meel: enbe fomtnïS fuï^ gDP Daet onDet men« gen/of t oocii alleen genen ttefeds enbe mieten epets: jBcn tnonfe ootB DicBtotls ftöoon toatet göetoen/ toant fp 31m gljenepröt tot De felbe fiec&ten enbe g[)e« bjetBen aan be Binnen. «B'otibess plegen be ƒ afantsn enbe IlimógBente
roiften en op te BouDen alleen tot banr&ctten/et be niet fo fece omjoîigente Ijebbi/fp gaben Ben int eerfte toa* 1er niet IjonitÖ gemengt enbe fietchen tuijii/om Baet teboentoergeten Sjaec notatale plaetfe:baet na getften meet met toater getempett/ gemalen boonen met ge* pelbe gerfle/götijeel mitte/taepfaet enbe Ignfaet gefo« BcneuM Bbeöjobtljtmet getfien meel gBemengr)t* diöeomöenteïjerljittenefi ïefuptoeren banbeflfj* intc^ept fo gaben fp öenltebcn fenegrtetfe toijf-bogBen lantft/enbe Bielbenfe tnbe muptctfefiitB öageri lartB. Pit ift tgöene bat fomrnrgôe feaberctïerg enbe cofie* tïtBs paft epbacficrss feer tuei toeten teûoen : |Ben ' moet ft oat& ( fept €olumella ) ben bupt tooi t'eten gt' toen/om toet te maften tegnen bantBetten :to3ant hittel toan befeUimogeu fielten fjaet omepesg teieggen/alsì lf bebtDovsflfan enbe btfloten 3'on. V-iiïdc Pau\yen. CAP. XIX, k€ paeto i# fce ftôoonfte booti ban pîupmen ik»
'ïnsnmat|5öinDen;OOtu!fieen|)ooüetuigebeefie/ maer leeïicB toan tooeten : ÖP $ lufiicj) 0111 ften / feec goetotom eten/ enoeSjoubt goeöe üiatötou ben b}tjt< ^of / toaantalSljpanbc^enDepetfcoiien tnljupgfiet gaenyfotoeptljpenbi iöaerfcöouöjetbie banben |)up< ^:maet|)et t0 een tolteücbebeefte/feee groot toan eten enbe quaet om op te bjengen / maet Bp en beDoeft niet feetsaegljenagUen te toefen/ iiaebatljp3gn moeber toeristen fjeef t, Dan bat lip be jjobtn beberft/eit ttoojne be;'ct)aDtct5t:fjp ts op fommtgDe plaetfenfeetqnaet om op te bïcngfjen/ tuant l)p begeett een toatme güe* tempetrïselofïjt. ©'ouöetis inafien eplanbCBtnö atgtet öaet Botoen/
toooj De i&nutoen alicene/ maet&enbe Daet op een tlepn ïftipmen tooo^Baet toooniüge enbe betttetB / enbe een anöet toooi De gene biefe boebe. jEBaet t)et ijs ons göe* tioecö / biebaetfoüeelReplitBbattïjsnietafenijou* ben/bat top Dfe logeren botoenbeötnnen en int fjootlj* fie toaniîetîjoenoet-tot/ toant fp öebbett göeetne een epen lotfit. ï©ant meeftenbeel Rapen fp op be boo- men/top maSen f)en oocB een plaetfBen beneben/ baet ft> fbawj>0 in betttetfeen mogen, <©efe gïaetf? moet |
||||||||
|
Hetï, Bocck
|
|||||||||
|
3«
|
|||||||||
|
ben anbeten gfieïitB / toaecom g&een noot en i 18 pi
bieeDetaftefcftïöben. 30c ^oebernerfte en faitoanbeepetiJtoanoeCai*
foeufefte finnen met beel toereje maBê/enfonberUnge Dte3nugftefontfteptlief öttfren {albienieteten mans De iiJeöecijnö feggen Dat be epec0 ban be -ffakoenftöe finnen t'gcabeel bp biengen/eno? laferge beroojfafef, VAnTortelduyvenjPatrJjfenjQuackclei»
ende Lijders. W A 1. J% Al*
D& bBtgge oft fiebte ban bit gebogeltc fa! gemard
luoiöen/gftïljjc&Diebanbe Jfafanten / tegen ben muer ban ben ujgbtftof enbe tegen ben bacft/geblocjp^ ten ban coper-bjaet met een ep^euenbe bequame btu* re/enbe binnen ^iutipalgcb ontrentbeftoecUea / fui* leu toefen beel jïocBeu om op te fitten /enoe taclten ban ! o&eneber/ILauttïcr boomen/enbe ban ancee boomen/ ; in oe toeicBe gefetfullen toojDen tegen Den booifepbeis muer/Blepne Bo|f Ben^/om bie te locBen ente betrecBé tot epec0 te leggé/en ift Dat fp luft Brrjgen tot bioeben. <6ftp fuit laten in De bjeete ceno manu lengte / enbe oocB tufjeften be baft- liggftcnbc ftocBen baer op fp ftt« ten f'ullen/ enbe onbec beie ftocBenfuit gijp beel oerfcfji ftroo leggen / ftoelcBegftp bicBtotljS fuit moeten ber* iiieutoen/ be btuggfte feftoou maBence op be yam nati i ben Dacft naoe lengte ban De Bebie / tuffiljen ttoedan* I gfteberberp. «gnoe een DerbeDecIleeger fuît gftp ma* ; Ben be plaetfe om ftaec etente jïeilen / enbe bacBen om upt te bjtncBen / be totlcBe gijp Dit&üJilg beibetftfteii enDe feftoon ma&en fuit. aille oefe ©ogels bliegen ban't een Haut int onber/
toant fp foecbeu een toarme lotfit/toaetom oat fp aljï Bout toojDt met grooteftoouenen&e benben ober '£.èe toltegften / betttetbenDealfo Dan't een lant in't anberi 'ïöaei'om batf e feer quaet om tam te tnaBen jan / om bie teljebben gftelgch onp tamme grjebogclte/foo bae ■j) p bie mete.. ftuiioen Dan tot een lecBernije/be toeltBë maeebt batfe op bautbetten enbe maeltgben feer bee gljKcittooiOeiu Wan alle bcfe bjp foojten ban ©ogfteliâ/ en 3önbec
gfteeiiDie beter te temmen 311U ban oe^oitelDupbe/ iati) oocfe foo ftaeft balt bet gljemaecbt. SSilja fp jonc6 gftebautiöen 3tjn / fai men Bun H8tjn gfteben / toanf : öootJbenï©giifob8cgfjeïenfp ftunttbecteptenbeb{p* i)ept: toani ftet 11a een Bogel bsa feer gram ijs / en fece ; fKurt/alöftpftem gebangenfict. €nbeoocbfeerici* I Den legïfe epena/befloten 3önDe/enbe felben tooitfe bet inöciï ïlDuuer/foDatfegefteel contrariebeiLijfieriis: iïaer fpijfe is bitfen/ger|te/en meefï alle anber graen/ «noe begftcert feftoon Blaer toater/enbe btcbtailö bet* ìKtfcgt/ cube oocb bebiintb-bacben feer totjbe/ om ftaer altemet te toafftften. Jfâaer gBeen bingoën m eten fp Bebet ban ^iï0 enbe 3So«btaept/ enbeoocö 'SatU'e / ban toelcb graen eeu ftalf meubett gftenoecij {0 booiftonbectenttointieft bogelis. ^Benmatftooc6 met toergSjeten te fiellen biif-fant bp be biincB -bacBen tot ftaer mebetijne enDe gefor.tftept/ enbe noeft oocB ut eenigften fio«B tmn be blugge. Sft batfe be blettflftel laet ftangen/ eibe nieten gaet ban ftaten Bo^f fo moet men bie upt nemen enbe ftaer f ten in ben bec oft fp bit be fpjau fteeft/cnbe ftaer bie af nemen/ enbe 00c aen be boeten oft fp belemmert 3tjn met ftaer mift oft onCec be bleugelis oft fp getoo^nte ftebben/enbe oocb op alle anber plaetfen/op bat men itit gpenefe op be felbe ma* uicrealö ban be gitine gftefept in. Cbloebtbanben reeftten bleuöfteïban be'STojtelDupbe in b'oogfte gfte* Djupt/ iöeenfonDerltngfteremeDt'etegfteti De flagftett enbefeeritfteben banbeoogfjen. JBaer ftet nuft ban be 'aüojtelüupben/ fó feer goet tegen be fcftellen ban be oogften. JBen marft oocB op be felbe maniere op gou* ben enbe bet ma&en beloolouptoen/maer bit 3önjul* figger enbe guabes om tam te ma&en : 31n be tointec etenfe geer ne toijnfeggm / en toojben baer af feer m f fee
|
|||||||||
|
<£nbe om bat Bet €p ban be $ autofnne / om 39«
groo; e me; wel en ban wan beginne berroett toetûen/ [o lult gftpt foeielgc beeren alp oe ©tune af gaet om re «ten/eiioe teecbent augia" be 3öbe Dtc boben ligt/op Dat gftp fien irtmugt al@ gftp baer aé bomt/of ftet De #in* ne gl)er«ect enoe gftebcert Öeef1/ anberfintjs fout gijp ■toeitojeu arbept Doen. 2Ü0 |'p nu al gebtpt 3Ö«/f° Ö«ft nïict'c BtetBfbene: een Üinne allecne/ etiDeoe jongye ^ aubeiijj een aubergine te betoaten/enbe ftet toe Dat oe gitine Die be feiecbfBeng beii-nert/ niet en fie oft bO' me üp b'anütre Dtc De fauBenö regeert en lept/mant fp fouüen tcrftont upt fpgt begare berlaten/ enbe tot een jalaef ge/ om Dat b'anber fo gtoot ertDe fcftoon 3ijn- ©e #aeutoen 3tjn feer fiecB abs fp ruptoen/enDe Dan
moet men Die toer warmen met öomcft/tartoe/öatocï/ enoe peerbe-bowBenö. %x\ be ï?ants-bagen 3gn ffc in Sïooter hitten, enDe Dan en macftmenfe wet laten 3511 foncer becfcg toater.€nDeclcbe»ÏÉ>»u.tobeÖoeft unf ofi fes' l^aeuüJiuiien om te üerünDereu/ mant ftp ftm< bert ce gene Diegecctt jrjn omleggen/ olsï fp Öcm niet en toillen laten bogheWn/ enDe tjet 4Ep enmaeftniet «Ösbïofeenjgu. ^'uleefcö ban De $aeuüj maec&t ftoaetmoebtcö
ï»!oet/enbe ts ftart om toecboutoen/ maer om öctfelf* öe malfcD ie matte»/ fo moet De #aeuto in De Corner eenen baci) te bo^en gyeöuoCt torrbeu/ eer men Die fai eten/eiiDe in Den ©mter biet Dagöïmoocb fai men pet f tua? ro aen 3tjn Dpcn Dangen: of t men fai öem aen ee » tien fior B of t taco üan eenen iDpge-bocm Dangen /om bat ee ffipge-boom De brûtljt geeft / ban Ijart blceftft malfcö te ma&en. 'Cgebiaben blceftg ban De l&am* toen tooit een maent laucb in fulc&ec boegen goet ge < DouDen/oattet witt ter toerelt noci) ban reut&eiiocg in fir.aBcetttoerïuft. „ , V ^acutoen-meft is" een fonberimgge ftulpe tegljen
be gebjeben ban beoogen/al0men Dat brmjen marft/ maer öe #aeutoe is foo af gunftitft ban Dess menfepen toeltiaert/ bat ftp felbe >gnen fïront etet/ om bat men bieiiiettoinDenenfouDe. Van de Calcoenfc he Hinnen,
GAP. XX.
D<£ gfteene Die 0110 oefen Bogel te lanbe gDcbjocöt
geeft.geeft ong meer lecBernnebefojcuï/OauoiikJ pjofyt/toaut Jjet ië een recgte ^aber-btfte/enOe eenen cnDecfnbelnc&euputtoanlptjfe / toaer m öat auosc^ ggeen gljeneucgte te nemen ta" / bantei)QO|eu lupte roeyen enDe turen alp" fp out 5rin/ ofceenggebuericg gljtptjp alia fp gDegeel }onc&30n. ^ethjmeltoaes Dattetuleefrö feer leefeer is" / maer flap en quaei om UerteereiL ^Daerom boettrienfetoel fouten enbe feer toei latùcren enbe peperemmaer ftet idautocn-toleefcö ia betlbetcr enDe iteftitüer. '^'üoebtfel ban oefe ©ogelen toojtgemaer&t gge*
Igcbftet tooctfel ban De finnen/ enDe ban De felbe f pr> fe/met al(o groot e enDe meerDet neecfiitfiept enDe foj • ge. €nbeeen Haetmacytoelfegsen/Datijpalfobeel CalcoenfcBe Danen oft öinucu alia ftp op 3ön ftoebe enbe biijDtftof ^eeft/ foo beel muplen ftceft aengaenbe bebofi bief peten. &p 51)11 beter op te öouDen üan bc IPaeumen •■ maer f p en mogöen foo mei niet tegften be liouDe/ tiocft fp en begeeten niet fo fioogen locüt/ maer fp boen grootc feftabe m De ftoben/ enbe 30« bupl glje» iiirü be "töanfen / öaerom moet men baeraltutsoii' trent 3rjn om Die te fupberen enDe te repnigfien.^n be üBinter moeten fp in een laeutoe enbe bjoogfte plaetfe gftebaen toojDen/ enüeue fiocbenbaet: fp op fitten / en moeten maer acftt oft tftien boeten ban oer aerben fïaen/ miDtia bat fp niet Doogfte en bliegfteu. aengaenbe ftet (eggften enDe bzocûen / bat i'ö gefteel
enbe al gftelqth tap gftefept ftebbcn ban be #aeuuien. jBen maeft oocfe ftser epetïS laten bjoeöen ban be gfte* mepne ïfinnen / enbe laten lepben te tofile bat be €al * toenfclje finnen noeft leggftenbe3tjn. $act fierBten fnöe cjöebjeBf n/ fnöf b; sweöic n igneo* geöeeiijcB |
|||||||||
|
van de Landtwinninghc.
|
|||||||
|
fien gebult en gecooft / té een fonberltnge cemebfe te*
gen ben cooben ftamerganc/en te beel mater? maHw-, Van het Duyvcn-kot.
CAP. XXII, H€t pjoftjtbat ban pet Oouben banbe ^Dupben
home / entgnietmiuDecbaubanDe^oenbersc/ pjmcipalucli / aengaenbe t'bectoopeu banoejongö»? Dupben enbe anbec/bemelrfteallejaec feecbecmetiicö* bulötggen : 3ae baec 3gnfommtgöe Boerinnen/Die Ubo; ciche rcpfe bertoopen beu hoenbee toyfis tmee oft Djp ftonbert paec- J®en moeter ooih fo met fomge boo{ blagen/ gelgthmen boot anbec gftebogclie boet. &p 3P feec coftclgch/enbc ben atSecs fece jcfiabelgc/ enbe baerom en mojbe niet toe gelaten te maecbeu een opgDececht ©upbe-cotban Eeenöeeren/ enbe bat 09 plaetfen baec beel toojen-lanot? tuDs^ faep-lai.Dtjj on* tcentgfteleggenté. %moa& DanmaccSen baetoPiSbattepafJecomt/
tot gecief enbe pjof gt ban be Eaet of ^oebenaec eenen 'SCoojen tot c«n oupbe-cot / op een plaetfe ùk «belge* hen Ijooge ftaet. <©ft laet ong bat mahen ontcent onjs ï|oebeoftEantftupiS/ bobenbecdaectmibbentn Den bjöbtüof / ggelijcb eenen göemetftcn 'Soojen ban een mint iBeuien/ of feec befgöelgcrö/ een goebe ftcceche ban ben uiatec/ om bat De ^upbe foube becmar mew raogen/t'gbene bat f p ingenomen jjeeft om fiaer jon* gften te geben: toant het i& fehec/bar gelgc be Cjctecss enbe €outaen / bet mannehen enbe mnfben b'eperis bjaenhp gebeucte/enbe bemglc bat b'eer.e uptghcblo' gen tó om ae 0/D'anbec op b'epecia fittet/alfo ooen 00c De bupben/tot bat be jonge üluggc3nn : <8?gpenfuiC bat ooch niet beeftacu/ Dat gei bupbe-cot open fai me» feu tegen {jet <©ofteu / maecfal bebben een gcoot Deel ban Deu ^upben/ cube ooch batter fp een beuftec/ bie geflotenblnbe tegBenBetièupben/omtnDe ï©intec üea bupben mat mar m te te geben. 3&at men geen benfter en macebt tegDen Bet jgoo|*
bé/oft tnbien batter een té om be Dupbé tn bekome» eeu toelte te gtiebsn / Dat men tn be Winttt bte mi, en becgBeten toe te BouDeu. ©at ooth De benfter bie int JbupDen té gemaeebt 3p tegfjen ober be beute bano befcBuere/enbe bat ter 3nbenbanbefelbeDeureeenen baclï gemaeebt 3P om be bupben te bunthen / ftaenbs berljeben op eenen fteeiien plaer/ maec op eenen ge houüjcn bacb 3P gBebeplt tn beelbcrfcBepbenbatjr* ben?/ ombatbebupbcnfoubcnmógöen/ ban Dat fp tgcaenfullenopgBetcu Bebben / Dat nipten Wan ofc boo? B«t bojffcöen baer gBefpjongfjento/ ftun toatec bp ber Banbt Bebben/enbe belebp ecaftaen butubciu fóe t moet 00c eenen gocbeu boet Bebben/ enbe mei ge* funbcett enbe gBeDetbt 3gn / be bloer lier Barbe gije* tceben/enöe mei befet oft gep!abept/om Bet mift mil* le/1 mele bebet'ft enbe upt et et befonbaméntencbattet: ootb ban binnen feec mei enbe effen befet 3p/ cube allei fpleten feer mei enbe btcBt geftopt/om Der ratten enbe be JBupfen mtlle / tmeltbgefcBiet ter plaetfen baec gheen gBeriefen tjS ban plaefter : enbe infgelgc6]tooc6 tan bupten/mont be berben ban b* mojtel/3ö"n gBe* lijcfi een leere booj be ^lumtjnen/roefelbensi/Catten enbe anbecbeeftpn/om baec op te dimmen. €nöe om Betfelbepergc&dfuUgBp malien ban buptenrontf. omme ö«t bupbe-cot tmee fnebeu üan gehoumé ftecn ban b;p oft bier bobbel moluren. W&w af D'een fai bjefen ontrent be mibbel ban BetDtrpbe-cot/enbe ban* bccrecBtonberbe benfier baec lancjc bat De bupben intomen/ toner op bat be bupben ooch fullen mogljen fpelen enbe trechbetben. i@oojti9 fai ooch be beuftec üan bnptett rontfomme befet mefen met platen ban mit blttb/ melbaft gBeuagBelt tegBen be muer/ enbe ooch flupten met een nebecballenbe benfter üan latten gemaeebt/feer nae acn malcanber genagelt/De mcltbe meo fai abonW enbe fmojgenö mogljen Hupten enbe neberlaetenmeteetuatroioftpalepe / om batter m t© 4 wim
|
|||||||
|
fooooenooife&cSojtelbuptoeu; men moet oocbntet
bergBeten buffane oaetbp teUggt)en, Wz ^neppen 1uuo|üctj 0!!ttuactïe!ichet tasn aljemaetKl ban De pi» trgffen/róaer 3p en $ga foo btlicaet niet ban f macche/ tiocytanjö ala 3p Ucberlidt geboet 3g'n/foo en beifcöil' lenfe beïe niet üaiiben f macche banoe jfefanten : 3p moeten ooch alleeug gBeoeffenttooibeimtDebefelue fPDfv Bebben / ban batfe alteinetp poen hootneenbe grati begeren t'eten. «©e manneberi0 baube iDatrgf* fenatifeecpeet / enbe oschbett»dffeen0leggBenfeec üeel epeteu/ De mamiehettë üecBtenooth telgen mal* feanbeten om be hjijf heng tot batfe malcanoecen bec minnen/ enbe beberminnecbogBelt Die bechjonnen 833/Ciiùeûoet Die acljtec tjem loopenenbebolgljcn ghe* Igcu be üigf feenö. <*£'befte enbe lieffte bat 3p eten té ^it$enbe25oet&!Jöeptc pategs epers Dttatmté gegeten/ mahen onbjucBt*
baetbjoumcH bjucBtbace / enDegBebenbeboeftetiï toeel weitje. X9i galie banfae Patrgg maecht daec gBeficBte/
moet gijemengljtmeteben beeï ïjotncljss foo gïtencefi fp be contiti ie uanbec ooge. ©e felbe ccacgt Beeft ooch t'bloeDtbanociöatcgïf. ;tèe<£uac&eia 5gn fece bult: enbe baeromen geeft
men bie fo grcote piaetfe niet/ nocR liegt / alfmenan» ber bogelö ooet/ top ftenoocfe batmen Baec Bupfaeng öecht met rijfaeng/oft met leer/om batfe niet en fou* tea opbliegenbe enbe ftetcMtcb opinfenbe Baerbc betbeu enbe te heeften bitegen/ men geeft bien elcfi op Den felben Ijaer bacjc&c.ïja met eten enbe bitnetten. J&p eten ooch feec geeme groen coojeu/tetbien graen/enbe feempiaet/t'luekh ooch té t'gene baec ,p g«mepnliitfi |)aerinBouben: ^petenuoc&op fommigbe plaetfen caer fp bliegen buptëbefe lanbé heel nieftoojtelcrupt. Iü>aerombat 3£pDiniu0fepbt bat Baec bleefcBlarttif te/en oup jeltnge enbe öooftf tueere inaechc/ 3&aewm moetmen bic bullen met iBilie/ oft baec tnlaeten fie* ben/ofc ift batmen gein niet toelmbeüint alfmen uk gatta Beeft / Dunc&i een b ecoctie ban iöilie of jlïpjte beften. ^'toaeroodt feergoet batmen bic M\ <&uao bel t'eten gaöe. ©e manneaenö en 3tjn niet min heet ban bei&atujffen:3E>'toöf &en fo haeft alft gelept geeft bfocötliaerêpersvenbe foo ïjaefr alö bie upt gljebioebt 3ön/ fo lept je m elbccov om bat bc jaegheriS be piaetfe niet en f auben binüen. € '5tjn bogsiss bie ooc& in anbec ïanbenbliegöen/ spöertrerfeen tegen be ©iutecenbe feeccen weber mbe llente, ©e ïLt)ftetfi en 31)11 gheen üogeté ban befen lanbe/
noclj en bcïbjaiiljen met langhe oefelocyt/ biaerom
battette nergtjeefesmaecebte Ijtcrte muien bet ma*
ben. ©efeüogljel té gljeernein Ijeete Unoeii fonöer*
IwgBe baec üeel <©lt)fboomen38» / mant ftp etet feec
OUeerne «©lijben/ enbe tuozt bet tn ben tgbt batfe rijpe
3911: ooffe boet ijp feec gcoote fcDabe baec in/ mant «.e
3ltjft«g bomen Daec met groate meniclîtc op-gebla»
Qljeit/etenae ijun felben geheel jabt-en bjagenbaectn
boüen toeclj ecninbeU^feeûeentnbelîlaeuUJe.iKien
buuec oot& tn begDebertljten-enbe mojDen baec ootit
betgljemaetïit/ maecbatieinbeïOintec/ mantöp
üecgaert bet/ enbe üjojotbol Inbigötn gijeteii.pecbe
feouos. ^Dit i3 benfpt)nci)ften enbe gcamfteu bogljel
ban alle boojfepbe/ enbe ftetft Ijaeft na bat Dp geban*
nentia/ifì batmen gembccboecttncen anbec iorgs/oft
niet terftontenfteltbpoube/ bietain getoiojumjtjn.
jfâen toojpegaece^nopbenbloec/ Die fetjoou gJ)e-
maecltt i& üecte ban De ftocuen baec fp ou fitten/eiibe
mengeeft|ec'etenD?ooge©pgcngeftoténiet<3EeïbJe
bloemen/fobeelbatgenobesicutetrenooc&aliemeta
om eenbecanberiiige/ fo toojptmengaec booj beften/
ban ïUiitiftuö enbe JBpjte / oft ban Cecbtbepl enbe
totibc «©Itjf-boomen: notgtanö foo moeten noch baec
en faoben ftaec bachen boiaan f?teciS $tjn/ mantbat tis
Öaecpitncipalefpgfe. «©ftemenenmathfeoocâniet
laten fonbec fcljoon enbe felser matec/niet meer ban be
anbere boojfepbe b jgelg.® eîltjftee metiSöJtw be«
|
|||||||
|
Het T. Boeck
|
|||||||||||
|
3$
|
|||||||||||
|
Witti enbe^upbeniS nfetfn tomw en fouben.^e ne»
jttn oft gaten ban aetbe gemaett/ enbe met fttoo om* toonben jijn/booj De buptjen beelnatupjlttbet Dan Die toau bat öers1 gemaett ?nn/ ofcttan Mercante ticcgel0/ oft uan plaefiec/ Soeraêl batfe ftSeuteu mogen crggen enDe tgetoojmtefubiert jgu/utoeltbe DenDupbenfeer ÖinDerfgtbtpau3 3utm)ggen : 3£>aetoiniftDatgSP Die ttsi'U goet Sebben / foo fuit gSp Dien een ftijbe cojt' ftc ton calch gSeben/foo tati bupien ai.a biunen/maer fp moeten foo togt bigben / bat be bupbe Saetmatlj b|p en tojantu baer tn feeeten en toenbeu/eube fo googe batfe uteri) reept op baet boeten ftaen: taant ifi battei een ban befen geb?eet bt/ fo betfaetje Saer gat oft nefl/ jae bitbtoilg Saer tot. ©oojtg fai goet ?tjn/tegen Bet petgcbelban Den bee»
fleti Die&eDupben becboigen/Datmen tn Bet bupbe-tot Öjooft ban eenen BMf SangSe / W buelcfee Deur 3gïi teutbecftgebaentealfuitbebeefteubeijaecöt/oftDat' wen aeube benftete; en Deuren banbe bupbe-tot tac?' beug ban lâupte Sangue. €nDe boben op fjct ftSetge ban Set Dupbe-tot / fuit gSp pellen De figuete ban een bupbe/om te lethen Degene Die blieben.^oet oot San- gen ontrent u cupbe-tct/ beel fpieeu-potten/enbe oot leggen bteluoojne tgfen/ maer ftet toe Dat Dit gebiette met en tijoone in u bupbe* cot / tuant Setberbjeemt enbenerjaetSt De jonge öupben. <©m u Dtìi'be-£ot te bermeuit&bulötgSen enbe te
bullen mes Dupben /fo moet gSp ten eerfien aenmerc ben De gtoote ban bien/enbe- nae Dat gtoot/miDDelbaet oftclepnté / baet nae Dupben in fetten. CtointitS paer iggSenoetS ni een tot/met b?p SonDertneftenof gaten / maer ifi öattet f s ban bupf ent oft meer gaten/ fooenfouöefooflepneööopnietgSenoetSïUn : ootb en fouDen fp in foo tlepnen gSetal maltanberen niet lief Sebben / maet fouDen ttmtcn en&e ten laetfien j Retben, <©e Dupben baet mebe bat gSpubupbe-eottoilt
besmenitSbuiDigen/ moeten jontfe upt Sun tot banbe oube göenomen rjoojoen/enbe eer fp Sun fioppelbebe* ten guptejijn/ enbe gSeSeelbjp int Dupbe-cot ggeflelt biojDem oft men fai Dien in gtoote bebien ftellen/enbe ban een gSeftljftfet Dupbs-mekfeet metten monDe boenaefenenbefpnfen / metbitfencnDebiater truee macifDaeflië / tôt batfe fullen alleen eten enbebjinc» 6?n / toant üp fukben mioDel fullen fp Saeji Sun eer» jtetoaoïifngöeenDeouüctïSbesgSeten / enbeblgtoen in alfulcbeti bupbe- cot/alg gijp Die fuir ftellen/btoekb beouse niet en fouDen Doen / maerfoubenweberbee' ten ! n baet liever eer fie rnooninge/ fo Soefi als fp fou» ben uptbliegêV ban boe berre Dat gbp öie ooc gebjotö* ftabf. <&m u Mpoe- rot te Doen bermeuicSbulaigSen / foo3tJnDeafcSgraeu\i)e/ bmpneoftfojarteDe beffe/ be rouIoE&igöe aenbe boeten enöe begijnen 3gn De guoetfie enöe tamfte/ befgeltirr 5pn ootb De bonte/ De gfjefpicbelbe eiiDetagmang / bteaeu ben Sais bure» ber. enbe tooöeoogen enbe boeten Sebben jgn beeocl' fre enDe bjutfjtbaerfîe. î©e buitte 3fjn quâet om op te bwng&en / enDemeerinpctgtBeibangSenomente tóoibert/banöen feietÊenDief enDe flicfebogel: DegSile enbe be roobe en bermetmSbulöigSen niet feer. <©m 'oie tam te magen / enbe batfe niet bene tnetS en blie< gen/ fogeeftfet'etenalönulEiUe/ DanBitfenenbe ban £om fin/boant bit graen lotBtfe feer/enbe oocü al" temete C ertoe onber taf/ enbe en laetfe niet uptblie* gen binnen beertitn bagSen/ nae bat gSp tiit baereerfr op gefet Ijebt : jBaet ruilt gSpfe tuât laten fpelen/foo ftiltgSpfetegSenaboht upt laten / alflDontfeetenDe regenatötttS toeDet i0/om öatfe niet betre bliegen en fouben/maertetfionttoeberinttottomen. Ctoelts boenbe/fuilen fp gun tot leeten bennen/ enbetiooï aen ban feer Derre op tfeibe mere nemen/enbe baet tuebet Iteeren : p?imipalgt6 iftbatgSplegStopDebenfiet baer fp upt bJtegöen/ een bjoot bat gSemaeeBt fö ban roobe eerbe/ tlepngSefïootenComgn/ Sonttgenbe pc&el/al tfamrn gemengt/ enöe tn ben #bên toelgge» |
bat&en enbe geojoetSt i toâtiîaïiS fp ban Mtbjoot f«t«
ten gepit&t Sebben/foo en fullen fp ban baer nimmer* meer blgben/maec tòeber-6eeteii/ foo geerne eten fjp bat/jae bat mett is/fp fullen beur be teucfee enbe fma« be ban bit tyoobt / bat fp in ben becb mebe b^glW beel anber mebe tyengScn/ enbe nimmer meer Dat eoe In printen
4DSP?uSfe infgSelgtbtbaer Souben bionenbe/ i(ï
bat gSp Sun ggeeft t'cten Utifen tn SomtS bJater gSe* toeptbt/ of in bogn gljefoben/ of D&oosSe bpgljen met gefobengerfie meel met SonitS gSemengt. JBenfrgt ooc/bat be bupbe Sun tot niet en b« laten/ alp men op ben^oo|n ban Set bupbe-cot tSooft Jielt ban een bltee mupgi/ ofteentatsbenbantuilDebJvjngaert/ of Dat- men De beufterö met baliem olie ftrijtfet, jae bat mees isyfp fullen anber mebe bjengen/ ift Datmen tegen bal fp te belüe gaen blieoSe" 'be bleugelo met ^alfem olie fttgtfet/ of Dat göp Sun geeft bitl'en t'eten / Die met mgn befpjoept sgivbaet Stgnuis Cafiu^tn geüjepr&t tjeeft/ tuant fo Saefl als" anber Dupben oefen rcutls iul* lm toetS Sebbett/ foo en fullen fp met laten met u oup« oen int tot te tomen. 2&ecoott DtcHbJilB u Dupbe -rot met root ban gene*
berbefien/ tofmatepn/ enbefomtgtg mettoat ïiBie* rootbjs: boant bat Dottfe feer toel bigben / enbeSaee cot Iteber Sebben ban eenwS auDer. %lë GÖP fuit gSe* toaer bjojben/batfebeginnen eperst te Sebben/fo loet* fe b^p bltegé/enbe gSP lult fien/ Dat fp beelanbet bup* ben fullen ineDe bjengöen/ifl Dat gSp Deg abontgs enD8 fmojgSenis toat fupüet graenp vucjpt tfgljen ben muer banbe f f |)uere/ berre uan Set imf t/ en bitfetoil^ Doet ftSoone ma&en/be batben Daer fp ijun in VöafftSS enbe bermaet&en : beSaiben nors Dat u ttointttö paes fullen binnen beertitS Dagften betmctiitSbuS» bitSt3gn/ttoee oft Dm mael foo bêle/ tuant fp Sebbeti Djp oft bier mael jongSent'f3|aeiiei: noti) baer enbe* Soebet anberss g&een fo|gl)e/ Dan Dat men Set bupbe* to'repnSout enbcftSoouemaetbt. Cnbeomt'felbe te Doen/fo moet be gene/Die ben lofi ban Set Dupbe-tot fai Sebben/ ten rompen eens ter toeec&e oaer in gaen/ enbe bat fmojgenfS / als De Dupben te belbe geülogfsw 5Ön : tuant opbenmtDbacö39nfpgSemepnlgtHin§ tot/ enbeinDieuSpbaubaenugtnBSe / Spfoubebg jonge ftSoumaec&en enbe betijjeemDen / jae oorboe oube.lïlo SP fai baer in tomen/ foo fai Sp flupten enoe Sun eten toojpen / om Dat |p Sem fouDen gljemoon^ tooien enDe bennen, i^p fai De batben poelen enbe ff Sòon tlaer roatet ruebetomme baer in Doen. f^p fai be bloet affteetÈen/enbe De boobe Dupben upt toojpm/ be gaten ftSoon maecben/ om batfe gljeen lupfen/ on» trupt/ toegSelupfen/ oft neten trrjgljen fouDen/ p^tn « ttpaltjtb inDe Cornet/ SP fa! tueber inDe nefïen ff eflen be joiigSeDie upt geballen jgn/ enDe De gene öte rjSeett jongSenen trrjgen/banbaèr nemen/oii! elbrtjstc fleï« len enbe bet te maben/enbe Dan Die eten of betrcopen* iBaer tft bat SP eenigben gantft baer ftet bon een flangS*/ foofalpp een langen terbtnpotobtt tpvbe fetten/ tuaerinneDat Speen bupbe fai fìellen/ rerfit op befìrebe banbe flangöe / meteen tkpn optünnnen baec lantbt batfe roatS M boten aen ben pot tomen/ enbe baet in fpïingSen / toantDeflangSeenfalniet toebet upt tomen/ enbe alfoo fnï liet tot baer af gef üp * bett 5tin. ^ts toel toaer bat be Dupben u ongbeïrif & beel meet tofreninbenï©tnter / als fp bccjbebojfi: enbefneett/ oft aio Set tooinenotS groene iö/ nieten binbtn t'eten op t'bëlt : niet te min ten i& maer eenen tgbtbanttoeemaenben oft baer ontrent / DatgSpfe met be boo?fepbe faben te fpgfen Sebt. Jï&aer batt Sebben fpootbjongSe/ bie men IBeertftSeSeet/ be toelcBebebetfle / tojtfieenbebelttactflejönbanbett Sefieelen jare. ©etuaett ootH toel Set mijl bat gSp emen fuit upt SetbHpbe<tot / enbemengSetitntet onDet Set boepen of peetben mifi/ niet meer ban gijp et ftSapen mift boet/ruant Set 10 te Seet/ enbe bienf m temtfienenbebettemaetbenubemplanbt /oftu |
||||||||||
|
beembeit
|
|||||||||||
|
vande Landkwînmnshe,
|
|||||||||||
|
3*
|
|||||||||||
|
mrniUn enee out! om leDettoermen be bocgttcfjept
inbe couDe DanDe ouoe boomett. ©upöen mefi tp ooth goet tegen Bet Sciatica/ als
men üaet afeenplaeltetmaecBtmetbetffefaeteiiDe mattati / Daet bv Doenbetoatolie$öilofopftomm. JBoeft t|ï goet tegen De ptjne ban Den Jjoof ce Vernicia' aia genoemt/ alft met olie Dan JDetfe bectnen gftetofe* pm ip/enoe op De toee boenbeplaeife gelept toojt. Van den Otfenherder,
CAP. XXIÎI. A% ifi bat top ftet regiment Dan beroepen gftege*
Den ftebben De t^oebsnetffen / enDe Dat De ©(Ten op-gfteboet tooien gjjEKjcB De üoepen/ nocfttanp op öe #üï»en/ Dat men Die op UoeDt om te ploegften enDe ïe Detcoopen/ foo beftoeft men eenen man / Die anDetp «iet en ooet/üan Die te befojgen enDe te (ioutoeu/ gfte< tneccfit Dat öefe Ueefle alfo ïseel/of mcec fojge befjoeft/ alp een peer t / ftoe toel oaffe foo beel niet en &ojt noti) Dan eten ofte gftetuptj). CenanDeren/ menmoeter Uouoentüjseüooieen / toant Dfp Dan De befte ©ffen Datriöojtotvof jfojeft/euDojufoobelemct/ alp een poet jfranp ofte ;©eauceron0 peert. «EnDe ootfeton* Detttogfel/ menacUertmetgfteen<©ffen/ DanDooj noot/enDe in plaetfen Daer men niet toel peerben gfte» fiouöen oft fetngften Kan/ Dan upt bst re enbe b^embe gianöen / toaut |pe toêlDat Dg toepoefeet gaeot enDe fouDstlnigus tp booj De ©flen / glselijca in ©laeube* ren cube eioecaynocötains alp fp peeiöen feonngn 6rg- gïjm, en beftgen gfteen <©(ieu. «©e (lal Dan öe <©ffm most met jïeen gfjemefr ?gn/
tnbe met sabel of5antg!jepIant toefen/cetugtjftnp af Dangenoe/om bat D; nattichept ntet en fouöe oaec lig- gfteube blijoen : ï#p moet ooek (ïaen tegen ftet Sup» Den/ om DiK i)p foubs D|oogfjec toefen/ enDe niet min fubjett/Deiiouöeüoift^mafeenDeüjinDen. ü?p faine* ge,; uoeten toijt 5911/ enDe Ban De ftoocftte/ Dat De <©f« fen üaer mogfjen recftt ober epnbe (ïaen / enbe Dat Den geroet toqoe plaetfe gfieuoecft fteeft/ om rontomatc te gaen beften enDe boeöemt / enbe ootls alp De <©ffen ttialcanDeren tonen te ftoten enDe met ben boopien te peetöen/ Dat De Brandyte macïj plaetfe [jefaben om te Sutjtben. «©eitttbben moeten (00 ftoogftetoefen/Dal De 4ï#n Daet qualricB mogften aen aomen. 'tl©eitlïDanDen<®f]sn-öerDeri!S/D3topbe«©fTen
ïmenoelgra 3p/ int baeberen enDe eten geDen/enbe Dat £p hun goetie litière maae/ 'tip ban iiroo of anberp/ Dathp oocsDtefaaonts eer fp rieocc liggften/ ftctjc&e/ eubcfmotghenpfraepfupbete enberofcamme/ Dun öicatmlpme! iaeutoaterbenftert toaffcljenbe. ^p fai öeufïal oociï fïïpuecÜQUöen/enbetocficn/batter nocj) ©timen notJj Bsecltenö in en (tomen/ Djant De i©ffeu {trctten ban De plttpmen/ enbe Dst mefi Dan eenftecB ©ercfjen/geneceect pe(ï. l^p fai ootiî fien Derfcö fïto tiefe beeften te gljsösn/enbe in ben^omer groen grajS Dooi raerpen/ enbe jougljeftljeuten Dan ïBijngaerbt' canclïen en anDer/enbe in be totnter tfabontg en fmoj> gOeno/ fcïioDen öanbitfen en jiroo/Dat l)p ooeft toeie/ alfii öe<© ffen Dele ofiuttelgÔetrocBen ehoe göeatbept fjebben ' om öenbaer ua pjopo|t!oneltjtBte eten te ge» Dcn/enDefulcH0alö hen Dan nooDe fai toefen. <©at!}p' fe niet en late te Delbe gacn/ aïfï te fieeten/of te fiouben oft natten toeber io. ©at fìpfe niet en göebe te bjino Ben/tcrlront na batfe gearbept ïjebben: maer i(i Datfe Derljit 3tin/ foo fai Dp Dim/foo haeft aljS fp 3tjn t'DiiPia gljetonien/ tonntnDe&eelejtojten/ enDentetaetiDe öribbebinDen/ DoojDatfegöetuftBeööfn/ enbenfet imetmoebeen3gn. 2fil(TerDeeIl)epIige Dagen arötec tenfullen feomen/ Datfe nieten toert&en/ foo fai ftp gun Den Hoom Dan ben Doet enDeonbet De önoefel toel f meren. #ft ftp fai eenen ajupn toel mojutoe in D'af > ftften gebjaben/ onber be boet binben. ì$v fai Ijun oot fcttBtoitë Derbecff ften en fupberen int btipgljen ban be Snoefel)S/enDe Den IjoojnDan De Doeten titet laten fpïtj* ten notD ftôelfeten / maer fai tot Dien epnbe alle imi |
|||||||||||
|
Den bloetDan3ö'nen flalbcen cepateren/ 'ttoeltfeeooe
fai Dienen/ om 'tgebierte en getcojmte/ Dat bc <©ffen 1'cDaöeigcii iu/Dan Daec te toren. 3£>at ftp00c De <JPf* (en betre genoeeft ban inalcanDer }lelte/op Datfe mak' anbeten ntet en quet (en, 3M0 fp niet en (uiten arbepben/ fai ftpfe ttoee mael 'ssbaegpyin ben^>omec/tnûe tn bert ïBinter maereenp/te Djitirbsn geoen/ fcDoon/ blaer^ nout toater: 3©ant als te Do^en gefept 10/een <©» be» gDeert feeralaerftljoontoater/ göflgtb Öetloeerbt trcubel toater foetht. Jdlgffptot Den neloe toebet t'ljupjjgecomenstjn/ bat
ÔP toelbefie/ offe 00c Doopten m oeuoet getreben fttb» ben/ of fp oocö niet te f set bef uueet en 31m/ oft 'tgojeet ften niet ('eet gebaen öeeftaeut Doo}hooft offe elDete/ enbe of 'tbel aen Den ï)alo niet af en 10/offe ntet feet ge* (ieaen en ïjebben getoeeft met ce ppthel ban Dtn W&* } gljeman/ oft Dan oe ï^ojfelen of îlfefpçn/om Daet nae öen te maBeneenbequamemebicijne. «©sn <©p ip beter/ foo toel om te et en alp om ar (te •
ten/Dan Den ^tier/Die taepet Dan bJeefth 10 en moep' Igcfier om te regeren llDaerom bat Den €>ffen lïctDet; Dan J)ontertSalber0/Die ftp (al fteuben/met meer alö ttoee Ijouben fai/ om De Hoepen te befpjmgen: alle De anDerfalftplubben/al0fp ontrent ttoee jaet out5gn/ toant alp f p oubet 5ijn/ ftp en fout foo toel niet bonnen bpbjengften. ^etmeetoocBgftebaentoojbcn m Den ^stffl/eiiDeintafgacuban Dsn jare:^nbeop betoon* De fai ftp leggen/ iSijngactt-affcften/ gijemengtmet iLitarge: enbe typ bagen oaec na/ gefmolten petB/ge* mengt met be Doojfepbe afftften.<©p oen bagft Datljp fat gïjelubt 3ijn / en fai men ijem ntet laten Djwr&en/ tnaec een toepnitfj etenp gfteuen. «©e maniete Dan te lubbeniö / Dat men batte met ttoee fmaileftoutenre» getë/ geitjcK langften/ De fenuen Dan be filooten/ enDe tctfiont Defuil-boïfeopenfntjDe/ ettbeDeBioffen upt fntjoe/ maer tu fulcaer boegen/ Dat men baet D'epnDa late/'ttoeltüaenDebaoïfepbe fenuen Da(ii0/toant Dan en fa! (jet Half niet feet bioeDeu/ enDe be coutagieuiet Öeel Derliefen / mit0 batter noci) blijft Dan De manne* Itjtöftepbt. -aio ftp gftelubt ig/fal mcn tìem feet neet* dieft queuen tot Den at'am/ enbeDoebeu na Den epfcU Dan Den trjt/ ftcm fefieteiiDeenDe (ïrelenbe/ Ijem glje* benDe al^ nu een toepnieft 301110/ alp Dan metter banö Den Sop totöbenue/ enbe met IteflgcBe tooojbeu / ben ruggfte enbe alle be refre (itöceenDe : noefttmtp fai ftp foo lange alp ftp in ben (lal fai bïrjbsn/ De ftoojnen gfte« bonûen ftebbeu/ enDe iyp baiiaen Deuribbegebonben (ïaen. ©ftp fuit ftem ooch met eenen anbeten Koppe* ien/ Die Dan be felfoe gtoote oubetbom en fierc&te tsJ/ enbe alp fp neben een gfiebonben jtjn/t'famen te Delbe lepöen/ om bat fp maltltanDeten fouDeu lief fteb ben. ILaetfe ootn DicBtotip fien De <©ffen Die De toagen tree» Beu of üet lanbt ploegen/ of eemeft anDee toercB Doen/ enbe om batfe fouDen ftnn tooefte manieten bedaren/ foolegDtfeomteftoozen/ 'tgftetietDanDs meulenp/ ban De meiifcften / Dan De fmiffen enDe anDet bingften/ Die gftetucftt rnauen. ?(I10 nu Den ttjt tö nanenbe/ Dat fp moeten trer&en / 'ttoelcü 10 tuffeften ttoee jaren en en ftalf/enbe Dtp jaren/ foogfteeftftun&etjocè/ Dat fulcüen oubetbom bequaem tp / enbe fep Dagften baec na/ fuit gftp Daet aen Doen Ijet ILimoen/ met De uetsn Die langp De aerûe fleept. ©jp of biet Dagen Daet na/ fuit gftp een ftutn ftoutp aen De Beten Da|r manen / of ceuigft anber fat Deel : Cen laefïe n f uit gftp ften gfte» tooone maden/ om met anDet <©ffen in estfi gftelept/ ütn toagften te treclien/be felbe altr)tpfe(}erenbe/enbe fonbetflaen/ tot Dat fpgefteelgeleert enDe gfjefcftitBt ;tjn. jBaetboo} 'teetfte jaet en fuit gftp Die ntet feee quellen met atbepDen, 31(1 bat gftp ©ffen feoopt om te treeften en ploegen/
foo neemtfe bant quattier baet u ftoebe ip/ toant fp en 3tin foo öaeft De bjeembe loeft tmetgftetooon/ alp De Î0eetben. ©oojtp neemtfe Dan Djp jaren ouDt / ofte baet on treut/toant niet eet en meucht gfjp Die fpannen itiDinploegö/ «nO^wnatbepöen, (0fipfulDtftaes Rtatöt
|
|||||||||||
|
A
|
|||||||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
40
|
|||||||||
|
3fï bat gfip eenen <©iS QmM lubt/bit Pet tretfietï
getooone i0/enbe Dat ghp 3011 tomplejcie ben t/fo moet BÖP D«n pjoeben al0 hp tngjjefpannen 10/ enDe fien of hp onghewtllirhf0/ beb;etft/furieu0oftDathpfnbe bO}e blaft leggöeir.enbe Dan ^tjn geb|eben to;ngereu/ niet met bper oft met jïeben/ toatit het en maett {jent hoo;ne Dul/enDe DanDer hattnet&ich: maer met lìmi De beenen te binDeii / enDe toat tgDt0 te laten bafien: toant Dit gebjeth gebeurt fclDen anDcre/DanDegheiœ Die te bet 3ön. 33aer i0 ootb een mibbri om Die te boe* Den : toant het 10 alfoogtooten ghtbjeth booj t'ghe- matB ban t'ploegl)en/Dat Den €»0 te bet i0/al0 Dat hp te magJjEr w : toant De bcefte Die feer bet tsi/tnbten Dat 3PDeut tefeergrooten atbepDt upter maten fcer bet* Ótt 10/bie tp in metthelijtf} uerijtbel ban fierben/Dette ÖetbetDatöaerobetaït'lnffpjcpt / enöealifiDatfp Daer af niet en frerft/ f o en fai fp u nochtans turni net* meer profijt Doen. jBen béöoojt Den «©0 foo beel niet t'eien te gijeben
in be TOtnter / al0 hp niet en atbepDt. ^p ctet geer» ne het (iroo ban het rontfaet/gljelntb ban bitfen/boo* nen/enbeerten, JlBen maet&t htm bet met ghefoûe» gfjetften/ enDegÖtbjoaenboonen/ mengheefihem oofh gheeene jjop/maer niet foo beel als em peert/niec te min |oo bele al0 hp begeert als Ijp arüept. ©e jon* ghefpuiptenberjjeughenheminben Cornei" / enDe men laet hem gbeerue t'fabonttf een buffel ban tnea op eten/maet boüen al/ foo etet hpgijeerne De jotigDa } fpjupten ban De UDnsigaettenbe <©lmen/l)p etet oorfe gheerne De beften / baec De SBnn uptgepsrfi 10. ^e tectuen enberogghe frhooben 3tjn hem feer goet/enbs ootfe fomttjbts De femelen onüer t'iaf gftemengt/ met te min het maetftt hem meer opghehlafen Dan fiereb, ©anDeeethel0iuojt hpfefjojft/ ten 3p bat hp berfaet Daer af toojDt/enDe fat Daer af etet. «©e coofcn met ft» melen gefooen/ maetben hem een goeDen buptft/enöe boeben hem toat / foo D&et ooch Ijctfitoo ban gher|ï« met femelen ghemengt. ®aer en 10 niet bat betee btent om be »©lTen bet te maben/ Dan Die met gras? tg boeben/ bat in Den ^erfftin De bemûen groept / nae Dat 3p gemaept 3tjtu ï|p en io tot foo beel fftt&en niet gïjeneptht afsfiet
ïPeert. €fi omhemtebetoaerenboo|Degemepnfïe/ foo purgeerben hem D"ouDer0 m't epnDe ban elrh fap* foen ban De jaeten/Djp Dagen berbolgenber^ommtoe met Eupinenenbe €tpjC0 beften/ ban el er eben beete t'famen geftooten/enbe eenen iiatht göetoepcbtonDec Den blaeutoen Cernei in een pirite off Djp uperbenja gemepne toatets : Snoer met anber öiocghen nae Ds CQfïupmen enbiberfitept ban bc lanben. <©m hem appetgt te gijeben afe ftp fietS 10 / ban be
groote bermoetfjeptoft beiljittiugôe/ foo to|riftmen öem De tonghe enbe t'ghehemelt ban Den moRbe met fout enbe 33g n. S0 hp machteloos enbe traeth/foogfjeeftmen hem
aïle maenbegeftooten bitfen/gijetoeFtbüntujater Dal BpDjentSt. 4Bm hem «e betoaeren ban fiaefl moebe t e toerDen;
foo to^öft ÖE|w ben fioojne met termenttjn enbe olie t' famen ghemengt. jBaet ftet toel toe/Dol gup Jjera nieten toinftaen ben mupleof neufgaten / toant fp toojben felini ban olie. €;egen het doppen ban Der herten enbe Walgen /fo
tojöftmen hem be mupl met loorfe/ ofgheftoorenpa* repe/enbe men laetet hem Die ooch inftoelgen/of alfoo of met een pinte toijnS/pjinripalncb tegen öecoïtitbe enbe sammelinge Deo bupiy/ ttoelc&e men toeetenbe sentais fjp ftenet/reebteubefireect metten fjals/bee* nenof bupch/ of Dat hp nebetlicöt enbebitfetoile op* ftaet/en nergens gebueren en tan .fommtge Doenbec olie ban noter, bp/enbeanber geben hem alupn in roo» ben Wijn gefoben/ enbeanber geben hem mep;ie me£ lauwer beften tn Wijn getoepebt/ enbe boen hem üth» ten hetbleefthrontfomme Den hoornen banbe boeten of tn Den fteett fimkmi m fjp bloet, ^?<©ffm
|
|||||||||
|
ttracht enöefïettbte Bcnnen/ffenöe f nöeti monl/toant
binnen D'cccfu' Uiten maeuDcn / foo beranberenfpDe booj tanbcn/euDe \w macnben Daer tiae/Die Daer alûet naeft fiaen/enDe ten epnDe ban De D;p jaren ?gn Die alle ghelncbberanbert : enbeals fp 31)11 tot garen ftertb* pen/ foo hebben fp Dte ebeti gheltjrb / tott enDe lanch: jDaec aijs fp out wojDeu/f 00 uuo}benfe bo;t0/enöe on* ghelgtlten f wart. '&t ploech-offen en behoojen nocu te maghet notö
te tiet ie toefen/enoe Degeene Dte gemacheltr/ enDe nut nwepte eten/ bltjbsnalDerbeft/öouDenDehaer ftercte. € eu goebe *©o behoojt te toefen tea miDDUbaer groo» te/ oapper ais Op met pjichel geraect 10/ enDe tei Dont tjoojis gaetiDe / naeoenepfthban jjjnbet tiatuere. ,%>mt ban leöéefi mettane ban ltc|Jaem/baft en (lijf. SBemufclenberjjeben/grooieoojen/t'boonjooftbjeet met bcous hapj/b'oog£sen groot enöe f toart/De f)coj* nenftercb/ biaer enDe banïniDbelbaer groote. ©en mupl bjeebt enDe plat/het l)onft Uofi enDe geDjongen/ bï fchoubeeen enDe De bojfi bject/ De tejaöbtl enDe Den bapcb groot/eenen langden fleert enDe aent epnDe bieb ban hapj. ©e tuggüe recïJt enDe effen/De ribben upt geftretbt/De lenbenen bjeeat/De beenen fiercb enDe bol fenuen/ De hoojnenoanDe boeten fjojt enDe bjeet/Dieft ban öapienDe ioetinDeï)anDeltnge,©eftoarteof roo* be ban hapje 3Ó11 De befte / Daer nae De bonte euDe ghe» fpiffeelDe : De tuitten jnn De flechtfie ban allen : De graeuiue enDe baele jnn mfDbelbaer ban Deuchûen: men moetfe nemen bau bies tot at&t jaren / Want Dan 50n fp in hun boile ftertnte enDe jeucht. 3&uf oantgen &» fai «Dienen Dm te ploegea/toïbat
ifp tfjïcn jaer ont 10 / enDe Dan meucht gijp hen noch bet mafien enDe bercoopeV tuant hp leeft tòt neerthien enDe fefïhieu jaren.<t&f)p meutijt u oor beljelpen om te trechen enDe te ploegen/met onbjuchtbaer efi gclubûe Soepen. jiBaenfi Dat gijp Èoopt ©(Tm Die geleerten geWoont 5nn te tret&en en teploegljen/ of Dat gfjp Die Wilt maben ban u gtootbee/fo beboojt utocn <©ffen< DerDet neerfikhept Daet toe te Doen /enDe te bennen De tiatuere enDe complexe banDen genen Die Ijp temmen totl/ te toeten/of fjp traecö tS/ en Dicfttoils moer gaet Itggen/oft t)p te Dapper/te ötttttlj/of te getoelDitf) (0/ enDe Ijaefi ban uptflaen/ of ban tïe&ett/of tjp niet licht en geboett fjet fle&en / of hp b!oo ts1 ftille ftaenDe/ oft ontfienDe te gaen int toater. 1411e toelt&e fauté fp moe » ten onttoent 3gn/eetDatmenfegetoent teDjagfjen het joch'of eer men Diep moepej^nbe toeet batter om Dit te Doen/beneben De Djp jaren tebjoeth 10 /enbenaebe totjf jaren te late. <©e Dithte enDe Dei fluiteceli maetbt bén #0 het jotfe beter getooone ban De bjeefe. iBaec Daer en is gljeen bequamee miDDei/ben eenen jonghen <®0 biet noti) niet getoent en tg / in te fpannen metee* nen oubé <©è Die fe&ec en geoeffent 10/ met te min ban eenber groote etiDefretcte: toant t'pjüinpael 10Die nel te paren tn gi oote/ftertte en natuere.<£nbe i0 Den ©0 quaet om te regeren / nochtans fchoon enDe nas Dat u bunttet bequaero om trethen/fo fielt hem tn een groot joch int mtbuelbanttoeeanöereban3tjnDcr grooten/ be toelcfez geD wee enDe getooon 3 tjn te ploegen/ foo fai |)p binnen dj p Daghen gjjefatfoneett 3 tjn. IBaer toilc gbp bem alleen temmen/ fo maett 0em
al!epnf&en0 getooon te betbiagen/De banDen en pfetgt atKDe jjoojnen : enbe na fommtge Dagen/fobtnDt fjem toel baft aen eenen fta&e/enDe laet öcm Daer toat t jjt0 ftaenbafien. 3ft bat (jp ongetoilltcfj tjs/foo boet öem al03iingramfrfjapobect0 / Ditbtotl0ubanbenriec« fien/om Dat fjp u getooone too(De en 6en ne/en fir tjc&t Bern tufftben De beenen en ober al/al blepenDe. <©aer nae Doet hem gebonben aen het iwB tretBen/ ober een fhtt fonts oft tmee/Dat tn lange nietgeploetfjt en heeft Qbetoeefr/enbefpant hem altemet» in eenen poelen en leghen magen/ laetenbe hem bien toat betre t rethen : bacc naefso legt toat lafis op Den wagen/ om te pjoc oerlijn fierc6te / enbeggeWennet öemoot&totben MW/fpWet&çentw soeö? * |
|||||||||
|
van de Landc-w
|
41
en loot oubes een geffampt / en baet nae be mont met
togntoafff Ben/en foetelgtmettangefftenp be too|m« iienp üjetö nemen/bte Bern onber be tongpe tomen. Vegeti De to}tfe m Bp 11 öept ban te feer te arbep"
ben/alft Beet toeDer 10/ met f toaritBepDt ban Boofbe/ geftotlbanoogen/enbeongetgbigeBitte/btemenge^ boeit int aentafim ban Der pupt/fal men opeisen De a* ber ban t'boojBoof t/of t ban Der ooien/enbe men geef I Bern t'eteufpgfebtenertoelt/ gelgta lattoutuenenoe anDer/enbe men |iobet5gn Irjf met tottten tonn/enbe men geeft Bern te bjuitften tout toater. Stift gBeBemelt ban ben €>& gpef toollen W foo bat
öpben appetgt berliefì/enDe teottatoitó berfucBt/foo fai men De aber ban tfelbe gBeBemelt openen ; enoa nae bat Bp gBebloet Beeft/niet te eten genen Dan lootfe bat gBetoeptut/gefïooten enbe gBepelt 10 met blaDeru oft anDer groen/ oft feer fatgt Bop / tot Dat Bp beter te pafTeip. 'SegenbenBoeft / boet men Bern tyfotfienbetottie
toan ï^pfope/enbe eten rooitelp ban $arepe gellooteii met fupber tertoe : onber laten Bern Djmtken feben bagBen at Bter ben nnber en betottie ban 25pboet. «©e Hbtiger-futBt 10 foo fietffelgtnenfiettefo toel
boo| ben <©$/ alp booj be ïtoepe/ batter gBeen Bulpe teggen en tsvban bat men be trtbbe baet fp upt gBeten Beeft/ met Beet toater en toelrietBenbe ttupben toaf •> ftBe / eer men onbete baer aen btnt/be toeltne baet ent tufltljett in eenen anbeten fïal moeten geBoubeu too;« ben.^p trggen befe ftetBtcbanbe quabe ttupben enDe Uebojben Bop bat fp eten / enbe beut groote oberbloe' bttljepbt ban bloebt / maer mcefïenbeel ban peerben piffe/enbe fonberlinge alp men tm\ fiai te feer gettotett Bout. «Baerom en fai men noc[t iEerten norB f^eer* ben in ben fra! laeteu banbe «©flên / maer toel Cfefó/ om bat ben aeffem banbe Cfe! befebeejlenbetoaert boo?be1LongBerfucBt. gift Dat Bp int Dmitneti laet t'ngaen een €tcBeIe/ eri
batfe notôïsf Bangljenoe tn be fiele/ foo boet men Bent nebetliggeu met ben buptB om Booge/ en De men gtec Bern tn Den mont toatme <©lie/maer id fp ggefontken tnbe magBe / foo giet men Bern tnajgnbooieeueK ttecBter, 30 BP gebeten gBetoeefï ban een flange/ <êcBö*»
pioen/3Sertfpinnen/ oft ban eenen bettooeoen BonDt/ foo to^rift men Bern be toonbe met StBomtoen olie/ ofmetfeepe Die tn ben ajgn gBeleggen Beeft / men toaftBt Bem oot8 met ixtottit ban gtoote tliffen / oft met oube pefiel. jBaer tegen t' fïceti ban be ^ojfclen/ tojijft men Bern met cetuijein toater getoeptt/enbe men befpjopt be plaetfe/baet ben «©0 toepben fal/met betottie ban ILautoet-beften oft o&alelaer / om ban baer te berbggben enbe te ber bjem oen be peer 10 bli e * gBcn/oft me» irrijcBtle met befe betottie : maer I0 Bp gljeflefien / foo maett men be piaet|e nat met fpetsfe banbenfelben<©0» cegen be etenbe feeren/fo to|tjft mtn Bem met ge',
flooten lootfi mie teule/met folfer enbe 35011/ met ge* b jonen galnoten tn fap ban «fatten trupt/ of met toit' ten $nbo?en enbe roet upter ft&oubien. 'STegBen bo quabe feeren/ foo ftrijtet men ut e met gBefioten j@a« lutoe enbe tottten toijn.Cegen be bloet-ftoeeren enbei anoJleunien/men moet Ut boen rijpen met Beefbeetp/ leliën toojtcté/ of fquillen en ajBn/ enbe baer nae blie* men/en fupber en met fijn piffe bie toarm ip/enbe ban baer in boen toiettten bit geftelten ïijn in 'Sep^e / enbe ten laetfien befelingBen tìkn Igntoaet/bie gelegen Beb« ben fo depten oft <©ffen roet. Cegciï be fcöojftDept/moet men Bem fîtgçjeti mei ?ijnpiffe/ enbemetoubegefoutenbotec / offmepjen mef&ermentttaoft toitten Barflfo tottten toijn ge* fmoltein Vegeti be lupfen fai men befigen be betottie ban toilbe #lijf boomen en [ont/ efi be blaerBen toecB1 nemf/bieBponberbetongeBeeft/^egen be Honger' futBt/gtetmenBem fo/#arepenfapmetfoeten ïnitti |
|||||||||
|
39e <©flen tooien gBeftooïlen/ató fp te feer lutfitS
grap Ijebüeu gtjegüecen / principalità alffet Den batto) notOopltgBt/ ban moei men een goom nemen/ Dat aenbepDeDeepnDenbeurboojtt0/ enDe Dat firgcner met ggemepne olie / enDe fiefcent D;p of niet bui güetfï ötep in jgn fonoament/ Daer na ober en tueDer lepoen/ tot Dat pp tomben laet : enbelatenbe DefenBoomtn't fonoament fieecüen/ foo fuit gBpBem met een plat gjoutDeuuuptRuijgben. 910 Den <&& ober al t'papj geeft opfïaenbe/enbefoo
ïufiitp niet en i& alp BP pleetpt/ tjebbenbe ftpemerin' gösöaiiccgöen / ben Bal0nebertoaert0Banggenbe/ öemuplfeberarötitö/ enDe eenen tragen gautu/ ben ïugge graet/ enDe boojt0 Den gpeBeelen ruggpe finf/ fonber appetijt etenDe/ enDe ntet feer erfcnoutoenDe/ fo toojt beje lietntetnt eerfi toel gBenefen / maerfoglie» toiojtelt jtjr.be geenfms oft ! eer quabjtfi. <©m te gge* iiefen/ neemt bjte oneen .équille/ oft toilbe alupn mei depng[ieccpt / enbe foo beelgBef»ootentoojtel0 ban jlBeloenen/ mengBt Dte t'famen met bjie BanDt bollen grof fout / enDe laetfe toeptuen in eenen pot tfettucn ujgn/toaer af Dat gpp alle oage Den<©0 een palf uper* ben fuit iugpeben. «10 8p Den loop Beeft/ toelcue Bem alternerà tornt/
fae tot De bloebMoop toe/ toacr af J)P feer mac&telooiS toojt I foo Dout men pent bier oft bgf Daggen fonber sten en Djincaen/enbe men geeft pem tofpu ueernen/ getoepebt in rooben toijti/ oft galnoten enbe mpjtuo» beften met oube fiae0 / in eenen Dienen enDe groben mijn ggetoepc&t. iBaer boo| Bet upterfte remebie/fo bjant metsfe int miDDel ban t'boojgooft. ï©ebet bat ggp gem bet maetfien toilt / of gouben
cm tcploegpen/ foo boafegt gem alle atgt bagheri ben mout met jnn piffe/ enöegöp fulter üpt trecnen feer b?ei bjatericOept/Die gem afojuppen fai enbe iettet int eren. €nDet(l bat betoateritgepbt gem boet tomen fce ( atarrBe/ttockn gDP hennen fult/alö pem D'oogge loopt/enbe bat Bp genen appetgt en geeft/ enbe b'oojé Saet panggeti / foo laet Bern ben mont toafftBen met Cpmuo/getfooten intomen tog'n/of to|gft Sem ben mont met toocfi enbe clepn ggetojeben fout/ enbe baet nae toaffejjetbie met togn. <eeniggefupberbenbefe temterttBcpbt met Hatttoer-blaberen ggefiooten met ftljoffTen 'aan gcanaet-appete.ftnbet fieuen gem in be tnuplgaten tosisi ente ISpjtBe. ■&m ben oBo Uïeecft ban buptB te mafieh / men fai
gem iuggeaen mettoarm toater/ttoee oneen gDefioo< tesi aloe. 'Œeggt'n be Catartgeenbçggeftbûlîen ooggen/ feo
laet men \)tm onöer oe ooge/euöemen giet hem in fap Uasi^parepe/fìute/31offi'nna«Ue enbe ^auelboom jiacbat Dettoelggefupbertns. 30en >©0 pili bioeDt / Deur Dat gp betgit oft te feer
toert out 18/ oft cm bat gp gljeburenöe De Corner qua» bc crupöen geeft gijeten / pitntipalgt6a!0benbauto baer aen ganggt/maee bc temebie baet tegBen/ iö bat men gem nocB toater notlj pet anbev0 laet bnnt&eii/ enbe tnggebe eetten bjancRgBemaetKtbanbjp enten &empfaet/bjte oneen jee Bit0/t'famengeftooien/enbe een os-.te terfafcel / al t'fattien in eenen pot tuitten toijn gcfoöen/toöcr in gebaen fai toojben/ttoee onten &kf> fraer.0/enbealfo Den «©gingegoten toojben. Vegeti De ftUelle op b'ooge/ foo maettmen Bern een
meöetijn ban ^aïarmoiiaruin Bonito getoeptt; enDe inen ftrijtfet ootfi b'oogpe rontfommet petfi feer toel gebjofien enbe gemengt onöer olie ban oliibeii/teggen t'perrjcnel bnnbebliegBen / Dfeombeö DonitBP telile altijtö fouDen baet ontrent toefen» <©m De binnenfïe partpen banbe ftetuebeefïetoel
te fupberen/baer en i& niet beter ban get marcfe banbe <®ltïtjen/al0 D'olte ttptgeper |t i$/ enbe Daer af be bee* fie DitUtirilis boen gljebniptften* S(i bat Bpbebo?ftB Beeft / t'toeltfe eenWeefatB*
|
||||||||||
|
f
|
||||||||||
|
men affnijben / baer nae be plaetfe tobben met fonti ratju/gnbe, nwnfHt egt Beminbe, ooieBafejiaer bwitel
|
||||||||||
|
4t Het I. Bocck
<5resflïDeö0netoanbttio&gen/ fftbatfpgeftoollen| 5Sft bat ben ^i^nljoofli ban beboeten fiSafaB<9<
siin/maect mé een falf 6é ban Œettoe/geftooten eti ge*] balien/matt&t een fatue bau een onte ferment tjn/een mengt met BonirB-UJatet/om baer me« ie ftcijtkem f onte BonitB/enûefo beelnteum mag/ enbe fttöctbaee |
||||||||||||
|
Malien Bet eenparitij tranen ban Den oogljen/enbe
imtncöcpt/Dte op De taetué baubcn <&& bjuppt/neemt pap ban Certami meel/enDe maetmer af een plaefiec om op b'ooglje te legden, ^ot Dit gBebjeeli 10 oor» goet/Dc toiloe ijenl met ftelen enbe toojiei gljeftooten/ enbe met fjonitf) gemeugt/ ommebaet mebe o'soglje teftrpdïcn. 'Cegen b» ptjtie ban be £ant&en/bfe be <©ffen bits»
toilg guclt / moet men een plaefter maetben/ban &?p panDt bollen €ool-f aet/enDe bloeme ban Hmeboiub/ t'famen mei gtftooten/enbetn tout mater eBemengt/ enbe Dan gBelepût op oe plaetfe baer be pijue 10. ï|et alDerbefte oat baer toe Dient /to bat men neme blaberg ban €ppje!3fouDerj)etijout&ÈPB»nbt bollen / enbe boe baer mebe ale bojen/ boegenbe Daer bp tut ftooten fecïftettBenajtjtu Vegeti De pgne ban be Henbenen / fai men be abetë
openen banDen btï/ofote men Heet De materie aDer/be toelclic Itgt lantr- be lautben/ tomeuDe bp De Lendenen. ï&ooj Den DjantH/foo gljeef t t)em fap ban ^arepe met f acuta Ujatet /oft ban jnn epgen ptife. ■I^eef c ÖP b'ctn ftpouber bettrompen oft toerto|ou*
gpen/foo moet men Jjem laten aen Den atljteeften uoet op oe ront ratte jijoe. JSaec ^gn fp bepûe uetttompen/ foo moet men beren tu bepbebe beenen. î^eeft Ijp ben IjaW gefoitfeett enDe gljef mollen / fso
moet men Ijem boen laten in een ban öeoojen / maec ift iube miööel / aen bepbe be oojen/ enbe op {jet gpe» fmtl een plaefter leggen/gemaet» ban #ffen marc6 ' enbe ïöocueu roet / ban eltr eben bele gljefmolten met «©lie enDe Cepje/oft gefmolten $et&/enbe oot be ge* fmoile partpe, met be f maet ae ban fpet m|.tjben/baec CÖeenbetaeuentiS/ enDe Die ban een Bepjté/ Die een iBcpiiirö i0 berljit/ ttoelc6 men fai bp f oft fejs bagljen alle mojgöen onbetftou&en, 3(1 Dat Bp be boeten gef mollen öecft/men falbaer
ten plaefter op leggBen/ gïjemaecfit ban bier blaberë / met ©ettfeenö-fmepï gbeftooten, 3ft Dat ijem foei |
' mebe De nagBel ban De boet / Den tgût ban beett{jien
bagOcn/ Daec nae tnafcDt Bern met fncuiucn loon/ bis
met Bonito Beeft gijejoDen/oft Icgtct op een plaeftei/ gBeniaccnt ban Uloen/ JjonttB ban tôoo|e«/ enbeeett jjalf onte gBeftooten Sïlupn. 3||i bat Den Ijoojn gBebjoKenofrgBefc'jiIfettioy
neemt leg onte Cecmentijn / enbe een onte «trom me ban 28tablen/ laet Die tfamen fieDen/ enDe üijnf t met befc falbe Den IjoojntouDtomme alle DagBen/Den tyt bantljienofttbJaelföagBmbetbolgeuB, ©e toelette ODee|tttben5tjube/ ftoot gljemepnen 3òolu$ met u»« bauacBtepere/ enDe bjepDt Dat op toeren / D'toelcli ÖBP op Den |)oojn fuit leggen / Daec op latcuöe Djp ge« BeelebagBeu. «Is nu Bet toerck fai beginnen te Djoo» gen/ neemt Dat af / enDe ftropt in fteûe Dan Dieu ror.t» omme Den felbenJjoonigDeftooten^abie / snbecsn BojnfalgBenefen, 2ïtó Den Bom ban ben <©iS feer moebe ia ban tres»
Seti/ ombe|EÌoebetmoeti)cpDtaftenemen/ foo fuis gDp ten eerften met tracljt Den öojn in jgnplaetfs Daftmaetben/eubeDaernaefn>cpien/a!oBetopperfte üan ben Boofoe/btjf of t fcg Dagljeu berbolgjjenoymefi een falbe Die gDemaeclit ia ban gBeftooten Comtjn/ fermentjjrt / ^onttD enDe 25oius ban 3dtmenicu/ alt'famengljemengDrenDcgljefûDen : ©aeenaefaS men ben Jjojen ftoben met mijn/ Daer tune eenen goe* ben Doop biabearô bancable enbe Labsiiöec göefo* Den Bebben- 3ft öat Den Balg iü gcfmol!en/fo?|enDe booj eenfg'e
apofteuute/ opent oie met een gïoepenDe pfei / enos fteecKt in tjet gat inojtel ban ©erenenB üjoot / oft bun netels ^btoelcb gf>p ötciiUïiï0 fuit beniieuuuen.1t>oo;i$ fai oosb goet 59»/Dat BÖP De!n inn* geeft eenen groo» ten aoeo bol oan Decocue / ban 3ttaliaeuf«Ds€labe» ren/enDeootb Doet laten. SP oatoenljal.öt'belaftgV legBterepeenplaefteg/
gbemaetUt ban maren ban osgieban ben <©fJ / ruet eti bet ban eenen ©oen/ en&ebetbaneen ©ertsen/ban |
|||||||||||
|
aetiDebeenenÖout/foo moet men bat ftoben met mnn tlcjc ebeti bele/t'famen gefmolten enbe gemengt.
|
||||||||||||
|
1 3(i Dat Den l)tâ$ caeî en bloot ban Iwp? 10 / ftrtjt&t
oeplaetfe niet een falbe/Dte g maet&t is ba» fejs oncen Bontcn/enDe biet onteu mafttjttt tfamen gOefuoen. aft oat ben Ijalg Ijetbtrfiept Beeft/ fo laet Dein fom*
migfje öagBeii fonb'ee tcecUen ftaeu/binnen ds ïnelrJïg men (al be öewe plaetfe ftttjc&enmeteeufaiüeglje* m3ettban25otcr/#iie/â>p2clî enbemeum inoiS bars elcrebeubïle 't'famen gljemengtenbJ gBefmolten. 31 ft Dat oen Balg gef mollen is/ mam een falbe bare
De mo&tel ban Slant/Die mei gefobcn io/eube gijeftoo^ tenmet©e«6enöltefe/ ^cBapen/ oft Botften ruet/ caeumBouitlj/üJterüoc6/ïiibe nieumasi/enbe ftrpcbs DaermeûeùenBatéDjp mael fcaetDss / fmojgljenp/ fnoeneiusenDetfabontiS. 3ft bat Bp fo mager iö/üat Bp niet öan Bet bel obec
bebeeuberi8£nfcBöiitteBebben/foftouft[5KiïiDeBup£ tegen ben tourjsbanben ijapje met mtju enbe olie op eentgemarmeplaetfe/oftïnöe^onne/DÊrnisfïcntc Betti inettotïn-bjoeflem enbe ©ettfeenjs liefe tfamen gemengt in fomte ban faite. CegBeu be pijue in Den bupth/ geeft Bern Cctialttî
oft jifâetrtbaetiu tonti te Djtnrben / boer uae Doet Ijem t'fanbetbaetftis fmö^gBenö laten onoer De tongBe/ enbe aen be mttpl-gaten/oft gte* Bern in eenen biaucu/ gBefcbenban öupte enbe Camille,' f eer tlepn gljepul-* betifeert/enbe laet Bem ftaen kiften/ ten minften febé oft acgt bagljen tflw/ gBeoenbèöetn feer luttel etene/ enbe mei gBebetbttn ben mannen ftal ftaen. ©iec oncen^etmentön/met een inttel foutg feer tlepne ge* ftooten/enDemelifamen gemengt/ iö een feetfowDeï' lingBeremeDietegBenDefefier&tc / ift Dat gijp Bem Die in fojme ban een S>oIufS/oft çiBen/ of ojantS dose «mm 9M
|
||||||||||||
|
alleene/oftg&emengtm5t<©lie. Sftöat pp mantfe
gaet/üan toubebie fcp senbe boeten geleben ijeeft/ foo fai men Die mafletjen «net 3ün ptffe Dte (lel 10 enDe toacm gfjemaetfet : maer iftbooïoberbloebitöepDt ban 'tbloebt/bat gefontüen i£ atljtee int bupgljen ban bejontturenbanDen boet /enDe op benboet/foo moet» menbatwfolberen metfeetftijf temitjbên /enbe met toppen: jBaec milt baes Dooi met bergaen/tnoeiftal< xeeDe tieöec gpecomen / foo falmcn ben J)ao}u banben Uoet moetenfplgten aent epnbe totten bleeftlje toe/ en alfoo boen upt tomen/enbebemtnben be jonttute/met een lepien botfe 1 om battre t'matec niet aen tomen en fouDe/fûolang&i totbat|)etgenefen iti» Sii bat Bp Bintftt/ boo; Dat een fenume gefoitfeett
f s/f oa moet men Bern be boeten ftoben met <®lw enos &out:3iftboo;t'gefmtlbanbe&nie/fûomoetmenbat floben met matmen ^tjn/oft met betottie ban jBtlie enbeHpnfaet. jSBaer Boe bat Betcomt/men meet tau< eetlferen/oft bjanben be plaetfe baec f gebjetn ijü/enbe öaec opleggBen beeftije boter / bie gBemafftlien 10 in toattt enbea;ijn/enbetenlaetften een falbe manen ban gefouteu boter/met 45ep;en bet» 5ft bat B" iö ban eenfplintec/ of booj een geftoot tegen eenigen (leen oft ©out/ foo falraen&eplaetfe ftoben met mecmepifle/ enbe baer op teggöcn out f mepj gBefmolten met «atte snbe Cepjt.^öeen bintn en tffec/batfe beter bemaert Hm ömeben / ban Ben be boeten temaffcBen met tout matte/ foo Baeft ale fp onttoppelt % iju/ enbe ban tojö • Denmetoutfmep). 3fi bat ben fjoojn fplgt oftfcBelfetì/ foo moet men
tneneerft ftoben nuta;iin / fout enbe olie onbeceen fgBetnengBt / enbe baer naeonbe Wmkm$ Bife met nieume »ec& gefmottenbaei: op leggBen. |
||||||||||||
|
van de Landt-Winnihghe.
|
|||||||
|
We tontomme ben Bojen ban ben boet / ben tgbt bat*
bjjftBien bagpen. ©ten tgtobecjönDe/ öoetbpbefè jalbe/aioe J|epaticum/ ^onitRban iaoofen/en foelie tïlupn/ ban eltBjS een öalf onte/ obecDetfitbaermebé Dten göeBeelen boet / nae Dat gBp Rem met togn baec RoiiigB in gRemengRt &/ ggeftooft Rebt. 9|g oat ben Bojen ban ben toet met pfer cffleen geo
quetft ijj/fnflbt baec in/ tot m Bet Dicpjïc ban be toon* oe/ met een #oef-fmit0 fepeece / enoe D^uppt baec irò toel Beet/ een 3albe/DiegRemaetBtt& ban ouDe ©erc^ Benj3- UefcBe/ enbe 25oiBen-roet 'tfamen gBefmolten/ enbe (îeetBc ûaec in toiecBen ban toectB/ bK in De felbe 3alüenatgRematcBt3gn, SKlsi oen Rojen ban ben boet log tóojt/foo moet meiï
tèneerftenoie meefïeren met be boojfepDejalüe/ Die gBebiupcBt toojt tegen be fcBelfecingeban ben Bo^en/ tot bat ben fiojen eenigRfin0 toebec bafl ig. 5Daer naa fuit gijp üpf of fes Dagen/alle Dage D?p maeï ben Beelat üoetpoüen/mettoijnofajtjn/DaecfnnelebenDeBaltlï enbe RonigB/ ban elcBfi f eten oneen gRcfoDen Bebben. Cegljen RetbloeutpilTen/ geeft Bemin SDegetyee'
fap/ met feer goebe olte / baec naec neemt poepec ba:t ï©nnfieen enbeColoquinten/gemengt in rooben toijn enoe iait ban epecjs/ 'tfelüe Dem Deur eenen Rojen tuo gietenbel £>d göp Rem 'tblpet piffen niet en flelpt bin- nen bier en ttointteft uren/ Rp fatDec af (ïerben. %% bat ben<®j8 qualijcB Ban piffe;t/fo fel men be a«
bec batibe blafe flaen/ enbe boojw eenen bjancB inge- ben/ gemaec&tban BontgR/oIieenbe toitten toijn t'fa* men gljefoben/enbe'tfelbe Djp mojgenfronben onbec RouDen/ enbeatRt bagljen laten ru|ïent 3(ï bat Bp ben fìeen Beeft in be roe&e / toojpet bere
*©0 ten cerften tee aecDen / boet be roeöe öouoen me£ tangljen/enbe een toepnicR DoogRer/bau Daec De fìeen îiQljt/ enbe opent be roebe ter 5ijoen/ ou; ben fïeen upt te tcetBen : baec na geueeft be toonbe toebec toe/ mee Cecmentijn/biebiec maelmet toatec ban löeerfteect iïigReüjaffcRen. 30 bat öp be fìeen in be blafe Beeft/neemt t toee on*
cmghefiootenCritömon of KeebéntBel/een Ralf loot i^ïoffeluagljetó / anberRalfbicrenbeel loots $eper/ laet befe btngen ftooten/enDe gReüet Bern tn met laeu* toen rooben toijn. jiBaenSi batben(ieen/al0batee' nigRe bagen onberRouûeu is gljetoee/i/niet upt Bomt/ foo moet Bp uptgljefneben toojDen. giSberoeöeberRit/ fitijtBifemeteensalbe/ gBe*
ntaerBt bangReftooten toltelo ban toitte jBaluUJfi enbe berfcRe boter/titee maeï 'jiDaegfjiS. 3ö ben IrRouöer tot Retlrt/fettet Deen toeberin Jö'ti
plaetfe/ enbe binbet ban bafimetfpaltBen. <3TegBen be gtf totllen ùie onber be Beele ban Den <©*$
fiomeft/ enbe upt be berroubeBerflenen ballen/fo rucc bit gReftoilaf/baer nabetBt benBop meteenigB becB* fel/ enbetojijft BembitBtotI0 begBeBeeleBeelemee berfcBe boter. 3|nbien 'tgepemelte geftoolFcn isf/opent terfïont Refi
gefüitlmet een bliemof gloepenbe pfec/om battetbe* Dcjücn bloet foube mogen upt loopen: baec na fo geef ê Bern eenigc Bcupben/ of malo Bop teetett* SU bat Rpftoeeten Beeft onber betongge/ biefeee
gReftó'ollen 3gn/ opent biê met een gloepenbe pfer/ofis een feec fcBarpebltem/ baet na tojgftfe met 50Ut tim olie / tôt bat be quabe Rumeur ië upt gReloopen : t enj laefien gBeeftBeméenigBe jongBe of malftBeBrupbere omteeten. . . . . • , gnbienbllonge onbeegRefpÏetentö/ firtjtiitBemi
befe Blobe ttoee mael beis baegö/met een 3 albe öan 38" loe/ foeue/^lupn enbe BontgB ban ftoofen gemaecBc enbe toel t'famen gRemeugt/ baet nae toafcRtoiemec togn/baertnbflt^abieofaubecÔergelijcBcbioogeiid beBtupbengBefobenöeöben. 5S(ibatben<©!ï3gnMiappetötBeeftbÉrloïenvgeefc
Bern in routoe cpecjs/ toel met öoniglj gBeclopt/ enbe mengBt3out onber 3jjn eten/ oft gBeeft Bern in 5pneri DjantR açn&oien siepn gefiooten/ met togn etï&e olte» |
|||||||
|
31(1 bat DP ben ae«$berm6e&ojben Beeft/fo neemt
öjp oneen termenlijn eft !net lïcm oie tnben becm boen ban eenen tlepnen jongen bte een arm lancB enbe bun* ne Beeft/ eft feec mei ban binnen baes mebe fnpberen/ onberRoubenbe t'felbe ben tijbt ban bferofbnf Dagen: •©erc&enjï Itcfe fai oocB goet 3ön/om in ftebe banger* menton baer mebe te fmepjeh. /ategöenbenbupcBloopoie BptïgcBt fiati eenigRe
ceupben te eten/oft an beu bergeltjcBe Dingljen Die Bert omöectseteii3i]ti/ foo fuit gDpfjem ten eerfienttoee oftbipbagijen ttouben fonbec guaite eten/binnen be toelcue bat göp Rem fuit booj leggen/blaDers" ban tof 1« öe «©lijf-boom; ïtëegBebjee/ fieectfteert/ enbefonv tijbtjSbefgen ban jöatRtfcBape: maec baerentuffcfjen en fuit glip Bern niet tele te bjinc&en geben/jae be mee» Jienoeel utet met allen/ oft Ooubt ftem fommtgfle Da< gen fonbec pet anDeca" te eten/ ban blabers" ban joiigtie <©jega enbe Bof itbetone/en bat Bpallebage niet meet öan tmee fcfialen toateed en bpntBe/ baec innebat jongbe fcBeutBenfl ban Eautoec-blaberg gbetoeptBt fieüuen. <©m Ijera ben bupcB toeecB te ma&en/ neemt tüoee
oneen ©epl enbe een once 'Hoc epatit urn/ floot befe en< be mengtfe met laeuto toater/en gieten ften fmojgeng ïntlgf. , ,. . gii bat Bp t'&een Beeft g&e&jo&en / om bat toe&et
in te fetten/ trecBt oft lact bp u bienaerg t'becn bcijen* ïncRtretBen metcoojöen torel teeptê ban bepben.50» ben/ ten epnbe DartgRebjoben been foube mogen toe» öeccJljeltjcB t'famengBebjocRtenbe tn eengReboetRt toornen t batgöebaetijijnbe/ laetbecûO}betiloggaen/ enbe bint baec op rontfomme toettB Dat nat gemaec&t m tn een mtjbtiice ban tois ban epeetf / S&oltigban 38c menie* enbe %aBenblöeDt/ boojtiS biitöet met een fìroofeàbalìuattetgDebjoBetì been Rem toeDec t'fa- men macR uoegljcn enûe bcreenigRcn : obec bit turnt» fel fait gRp anDec toeren leggRen/bat in toijn nat gRe* mnec&t 10/ em De jennen te (iertfien. ïöaecom bat ö'opperfie etibe onber(ïe pactpe ban t'gBeb joBen been meten foube becRacben oft eenigRe quabe bifpofitie trtjgften ? (öa toel beur RettoerbthDenatëbanbe been» IrçeucBe/ fob tojtjft bepûe De partpen met een falbe/ gftmtactBt bftii een orise ferment fjn enbe foo öeel bo* ïerenolte;. 31(1 Dattet teen berto|ongRen oft tot be Boïe tè/fìel-
let ujeDec iune/enbe aldoDP bat met berc&ensf Hef e ge* fineert Rebt/ biiibet ta(i met een ftcoo. gsfi Dat be boet gljef toollen tg/, maerfit een plaefïer
öan ©üe^-blabecg enDcbercBewï liefe/ toelgRefoben enbe t'famen gBeniengt; 3(ï Dat beboet göecrompen oftberff öft tiS/ neemt
toojtelfibanjlBatltoe,'/ enoetoittenl^uemft/ ïaetbie fiebenin een goet Deel tóateas/ ftootfeenDejaeeBtfe beur een f ifte/enbe bp Ret bcure gebaenc/fuït gRp boen een Ralf pont bercBewS liefe/ enbe bjp fcRalen fïercBen toijn/laet bte tfamenfieben/tot bat De bertBenö liefe gRefinoltenis": *©anfuît göpbaer bpboenlignfaet bat toel gebjo&en is/enbelattn fiebén tot Düt oen togn terfoûen ijs/ enbeüegftt b^éen Reïfi ban befe plaefrec op ben boet/ baecoplatenbebjpbagRen/ ban fuit gRp DereftebaecopleggReu/enbeb^panbetbagReuDaéS oplaten. .....
gift batgp ben boet Uerfïuptt Deeft/fo fieöet RonftR
tn bectftenö liefe in toitten tonn/legötbefe plaejter op ben boet /enbe laetfe Djp bagen baec op Rggen. ^ft batbe toetüon eenen nagBel/ oftgató/ öft
hoopte/ oft eenicfjanber bergBelijtB fcBerp bintB gBe* «ptetft te/ fo fntjt ben Rojen tanben boet fo na be quet' furealft mogReltjcB iö/bpippet Dan i»Ue qttetfurc toel geet 'Sermentijn enbe olie t'famen/ boojtöplaeliett ben gefjeelen boet met gonif£) enDe ongefouten fmepj t'famen gRefmolten. gii bat ben Boten banben öoet gfieB^oBen oft gBe-
fcRelfect të/foo neemt RonitB/nieu toas/en bermen* gijn ban çftjc m\ mtym#w »f «n falbe/^nbçlegRt |
|||||||
|
Hetî. Boeck
|
|||||||||||||||||||||
|
44
|
|||||||||||||||||||||
|
<©f fïootMaberëban âupte/fatepe/Cpueenbe; £a»
bfe/ enDegecft Öem biemct tutjn te Djinchen. 3(îDat öp bupfier gcficDt öceft / foo Blaeff fittj'oo^
g&êpoeper ban gljeüïoocljDebeenbeefl/ fupt&er «mu Duo cube €aneel hlepii gDefioottn. 3fî Dat D'ooge 10 gel uiolten/ legflter op een plafîer/
gemaecfottiaiiCerbje-meel/gemengtmetfjonigb/of inaier ban Dositgl)/tot Dat l)et 10 gftelijtb een pap. -Segreti een tuitte f elìcile op b'ooge/ legljter op eeit
plafter/gemaer Ut ban Jbalgemme enDe IBaftrjc ölepn gpefïonteii/ract Uoiugljt'famen gjjemsngtjt/ 'tfslbe ïnïfeüJil0 onberfjoubenöe. 3(1 Dat Jjp een botoaffen bjjatte Deeff/op De feBeïIs
bet öógfjen / fiooftbeplaetfe met een galle/ ban mat bcefteDattctooc&3p. <®f Dat beter isy fmjt De baatte nf met een frfteet/ ofte laetfeaf nemen met eenen Djaet teer fïgf gebonoert/ Daee na frrtjc&t De plaetfe met gal» ie/Slìmi enDe aloe t'famen gfjefoben. <3*gÖen t>e loopenbeóogïjen/ foo blaftetin Œucfife
enbeìMriolnlepn gîjcfrooren. ŒeglmibefcijeSIe/ betoettSetuetanbeitfenig ban
|
|||||||||||||||||||||
|
obesbloeDi ge bocDtigBe jt/fiié boo? gtoote ftoube/ of te
lange filile te Douben/pp D'ooglje ban ben*©i3 gtoepet/ in be bjeicfte een bocljttgljepbt i& / Die men toaterigö noemt/ op Detoelt&e een glafacïmge f bJimt/enbe baec op be CtifiaUinne: om bie te gelief en / fo neemt €erbï* bepi/ eube fiootetfeer langlje in eenen fjoMten mo|tier/ Detfap batter af fiómt ftnjcfatuoogjjemebe. jisaeï ifi Dat gij p bit feïupt niet ferijgljen en moogöt/ neemê inftebe ban&etfelbebefienof blaöers: ban ©epl/enbe maet&ter af een fap ate bojen. <©itberfioHt een ban De* fe tto ee mnebien/Deii t ijt ban bcel Daggen f mo^BÖeniS ïnbe fabontiS / foo fai fcejcfjellebergaen enbe berteeti: bjoiben : toel iptoacr/ bat inbien men wijn in plaetfe ban biater baer bp DeDe /Dat fsltjc epgenber foube jgn ƒ enbe beter te paffe itomeiu Cegen be fepipfjoje ban bét' cogïjen/ bat isa ais ben
<©3 niet meer Dan Ijalf gfiefitöte en beeft/ Bet3p in wn ofteÊepbeDeoogfjen / DatmenbloeDttrecheonberte oogBe/ ijetgüeficötefai beteren/ maermenfalöem eenparigb Dontgtjin b'oogöe Djuppen/ tot Dat £pbols fcomelncö iggljeücf&n» |
|||||||||||||||||||||
|
Van den voorgaenden Os zijnde fiecktenafghetekentmes de
navolghende nombers.
|
|||||||||||||||||||||
|
i
%
3
4
s
6
|
Horen ghebroken zijnde.
Horen vermoeyc zijnde,
Chefvvil in den hals,
Denhalsghequetft.
Hayr afgevallen aent hals>ftuck,
Herdigheytin het hals-ftuc.
|
||||||||||||||||||||
|
23 Den vuylen loop.
24 S willinghe in de blafe,
25 Vcrftoptheyt in de blaïiï.
26 Steen in de roey e der blale,
27 Steen in de blafe felfs.
iS Swillingeindcrofiyeder blafen^
29 Schoudetblat ontlet.
jo Ecchele a ingheflitt hebbende.
31 Sqirinantie.
32 Ver worgingen.
33 Ghefvvel int gehemelte vant bachuysj
34 Ghefvvel int bachuys.
35 Qaetfinghe der tonghen.
3Ó- Den appetyt verloren hebbende,
37 Wolckcin d'ooghe.
38 Ghefvvil ind'ooghe.
39 Witfel op d'ooghe.
40 Wratte op d'ooghe,
41 Loopende ooghen.
4Î Schelle in d'ooghes 4j Seeren aent hooft, 44 Pyners int hoofs. |
|||||||||||||||||||||
|
Gefwil in het hals-ftuc»
Het vel aen de ribben ghecleefc»
9 Pyne indcbuyclcen. ïo Eenen darm ghequetft, lt Loopinghe in den buye. tl Herdighey t in den buyc, 13 Aerfbil ontluycke, H4 Ghebroken beeru Ij Ghefvvil int been. ï<S Verherdingheende verflyvinge int been.
lf Voet verftuyekt. ï8 Gewicht op de voet gevallen, of anders verdunt,
»9 Horen vandenvoetghebroken, ao Horen van den voet ghecloven, %\ Horen van den voet afvallend^ s.% BloçE-loopinghc» |
|||||||||||||||||||||
|
€cgîj?iî
|
|||||||||||||||||||||
|
van de Landt
<€egen be biuppinbi oogöe btoekfee tornt beut een i
«enpatigbe öucJjatJjepDt oie uitten betfenen baelt/ fo neemt een onte mpjt e/fgn toietootbe/ enbe ,§>aff taen ban eltatttoeeonten/mengt bat t'famen enoe bjefeet in eegen-ujatet/maetbtet afeeit meoicgne om in öoo* gyeuojuppen. <$c01)ui ce bojtfe banben 00 / We OÖP fuit Bennen
beut jt)t\ gtoote otitufte cnDe beumgge / obet alte (jet Iicbaein / Duet oe gtoote Ijlt te mioûeii int üoj?f)ooft/ enoe outteut oe toojtel oanoe boojnen / enee aenbe oojen/aegûEiifcei beetea monbt/ etiDejguoaetbioe* ï>icg f toeeteu/bp 3 ,n luttel «en/ enbe lee&en etiDe tref ben oanoe feetbjoogbe tonglje/ bp oe f toartrbept ban iîoûfue, loopettbeei;be Ijarfgcflootenoogbm/oemupl feec borl)t enbe bol fccöerja / langbet opljalen ban aeffem/ notötaus met gtooterpgne enbelangbetuf» fcijKit fpacte / uotbtan0 fonbctcetlagljeti enoe Dita- lutté tt feeeten. *©u Den eerften batb Dat ggp Die fierb» te gljeujate toojot/ laet ijein Dien gDeljselen batb ba« fìtti/t'faiiDeteiiDaegie fuit cöp Jjem nucötet onbet Den fteetteentoepnitb bloetpUteuttetfeen: bijfûagtjen fcaer na fuit ggp öemöoeben met betoctte ban Cliffen wet olte enbe pebei gemaecfet : ew,mete gijp fuit jjein txebooi alleanber groen oft borbtefprilebieben foo* banen ala 30n bie t'fop&eti0ban HLiinfen enceanbet longe |rbeuten/bte qljp fuit toeten Dat ötc biet aengfje tiaem3tjn. Xl^afcljt Ijemoorb bipmad fbaetb0 Den wonbt niet een fponftetn ajrju nat gftemaetbt / baet naet fuit gijp Ijem Djpmael fece toubt toatet te b|int» 6en geöen/enDe te gtaffe niet laten gaen boo| bat bent De tonte gljeljeel beeft betlatcm <©en tjoefï banben offenmoetaïfoo neerftitb 8Ö*'
Danödt toojDen/aljSötebanbe peetben/ en men maeb Die niet laten berouoeten oft lauglje buetem toant Ijet befte w Datmeu metten eerften baet tegen tg/ baerom fultggp Hem een Jjalf mactfien griften meel nuclei: gebsn/Daerin Dat ten gBeljeel epf onbec fdjale fai glie» fcaen tuopen met eenen pot gftefoöen togn/tfelbe Duet «enen boten aft anbet fino |jtm tn gietenbe: oft neemt 5Ltgras/ ftootet en menget in toatm toatet met boo* jienmelcKöbetooftenbegöecloutett / en De meel ban gLiufen/alttarnen toel onbec een gemengt/ enbe geeft tj.inDatftuojgljetig tosi bjoctb teten. Cegben ^i\ ouben boeft tft f eet goet/ batmen neme ttoee batitbol' ïenonbeoftbetfepe ÖPfope/ eiibeDiefiebengenupn toatet/ DjiififeDaer naet Deur een ftfte/ enboetetban ftnfftlonöet ttoee oeelen/engbeeft Dat bet beeften in. jteeu fûlDfr oucbmogljentoateruan #pfope onbec mengfoen/ oftbetottieban jflSunn-enbe ï?pfope ifa« men. Stö'Knbetfeiueglje&jef&is eotfe goet fap batt ftacepefeer tocïtotgbeperft/ënDemetOiteban big- ioni lugljeglieben: jae Den fjoefl en fonbe foo betoubett niet mogiien toefen / |)p en fouöeDeur De tiJojtelp ban féarcpeiecttoel gfjetoafitbcnenbegbefupbEit/ enbe in oetocttegljegöeben met tertoc meel/berDjeuen enbe gentfe» toojoen. 3De felbe tratlu Detft ootb (jet meel ban-Êtbeü teten g rgeben oft met fjonitl) toatet booi gt fielt /alp De beeftc ineeft fecbett. Vegeti alle puuen toaet bat Die inben Itcbaem ligt/
enbe bie een oojfa&e 5nn bat be beefte niet en gatt t;otb pet met 31m gemacn en Doet/ foo (loof 1 Dte plactfe/ oft leiibter plaepeto op met Detoctie ban Camille/JBelf loie enbellnnlaeDt. -«âegen De ptjne banben Boofoe/ fooftoot lootSmet
torjn/euDe laet fjem bat Deut De ueufegaten tn ttetöf. 33>aer nae ftooft tgeijeele Ö°oft met Decottte bau <èa< î)teblabet.s/iî)artelepue/ILabeiibet/<Jiuie/Êautoet' blaöerö enbe liote-blabetö in ©gn gefooen. ©eguabcftijurftbepttoojbtgenefen met<Cpnben
f mout nu t olie ban <®ttjben gnemengt *. oft neemt be galle ban eer.en «®0/popet ban lebenbe ^olfet / enbe JBrïte/<©lte enbe 051111 nut toat plupmalupn J t'fa* men ri?pn getojietien enbe todgijemengt. <B9 be ggeblegrjen pattgen fonbet mettnelitue
ao|(ahç / oft öflibp genito aînoetiîioçîotn^n yp/ ip |
|||||||||
|
winninghe»
|
74
|
||||||||
|
feer goet gelept / pope bâti <@a!ttotett tlepn gDefloo^
ten. ^ufgtjelgfH^ tp baet goet toe fapbau ^leuooten/ Daettubatfoetbanoeuooeugemeugttt}. CegljeuDepgiieaauDe laurhen/ neemt D|p otitett
^ptggeUjerftoft4l'otopôomebie{jetbtri0/ limitele mec oe matnite banbé opece/eit wei Qeet 3gnbe meng* 1 et onbec getfte meel/ ed laet oat tfaine» itaen fieoeui jilaaetb.ee af een plaeflec/enbe leggget lueljjeetopbe idiitben tot aenbe lenbeucn. 'Cegtjeii Ijeet gljef tuil banbe mufttilen/foo toel tot*
tuenoitiealöintoeiiDtgljebauDe leiiDeueu enla*iibsn/ toelette oojfpjoi-.töeeft ouet ballen op tjerDeeniiten* argtige plast jen/ enoe niet en i& fonbec eeutge bluti tu* glje/ fo maetbt Dat oen <©s Die geuallen (jet ft fo Ijaeft al0 Op m be fiai iev ban De plaetfe met en gae/ en ftcofe be gequetftepattte met kout toater/ baet nae fuit gijp Daer op geb;upcbeu/betflecc^enDe faloen en retoeneit Die niet feet beet jgn. We teetbet.eu bauDtt gtjeb^rb 3Un - Dat Delenbeneu ban btipteu Jject toopen/Deulco* ten opftijojffen en be innevnaetto nethen/ fo nat menfe luttel fi. ti enbe be Dgte niet toel en ban toeren/enbe alft bp gljelegen 10/ ban Ijp feet gualtjcu opftaen. %\0 Deur te feet gtoote bouoe ban geaibept te Deb«
Öen tu befnecuûe cf betbjofen plaetfen/oft oocb na bat göeboept ia/ of bp foute Dat De juntture ban ben boet tfabontg niet toel en beeft gljeftoofc getoeeft met ptffe enbe met meft berbonben/ oe biele 'tuel af gaet/ enbe febijnt te to lien afgaen/ enbe upt bet plaetfen bettret»; ben/ enbe een betbebentijept bomt/ bic naemaelö fee* ticbtoo{bt/enbeben<©0itu boo|tg«n toee toet/ batt moet men oe partie met een blem toel toppen /en bani aen be getopte patiteti tlepn biet leg jen /en baben Oaec op ïaloe ban toofen met een befeiifgf üan^'ctcit met be ff too betöonben en omtoonben. aiifï tjuaet bleefrö tot geuallen tjat/fo moet men be plaetfe toel inatm fto« ben met ptffe enoe a3gn/enbe Daet na ecu plösftet Daec op leggen/gemaeebt ban jiöeliiote oftouoe iBmlm.g liefe/ » uffeïjen be banben gbebf oüeu4 %il bat Deblooten ban ben<©s tjeftooilen ?gn tout
todt oojfaUe Dattet oot 3p ' gijp fuit Die fmo^get 10 euce fabont0ftrgrben inetongefouten bettfeenp-lieffcbe/ oftfHltDieftobenmetfterrfïena^gn; baet in f nn ferijÊ enbe €>ifmtnefìgbetyobeu 31m. /föeu bout booj een uatuerlurbe temeoie/ Dat be galle ban eenen i^ont/ t>e gbef tooilen blooten ban be <©ffen geneeft/ al0 men big bicbtoil0 baet mebe to?nft. €euen <©0 toojtfo toel aI0 een peettbetobert/ ofc
booi jet gljegeten te Ijeb ben/oft boo? se treben ober een bcup0 ban befob;rf fttoo/ oft een bafedier roepbeu* ©etebenenbaecaf3ijn bat bpbjoebe tteuritlj/en
met foo bappet eni0 in jrjn toectben/ jae berbojcenbe! enbe upt tetenbe too?bt/ten 3p battet terflont temebie tegen göebjuptbt toojt: «©aeromftiltgbrbwitnge* ben mfpbaltum/ golfer enbe Ba&elaet of *i5eneoec* befien/t'fameu tn toatm water getoeptt en gebjofeen. Zo Ijaeft alö gbp ftetbat eenen»©0 fietö 10 ban toae
3ietKteoatfetoofH 3p/geeftbem befe purgat ie in /glje« maetbt ban Squille/ tìfjamup enbe gljemeen 30m te famen in toat et gfjefoben/ enbe met Den felbeti toatec laeu mgegeben: maet en geeft bent rtotb niet te eten of bjtnrïten / boo{ bat befe purgatie baet toeerngbebaen beeft. JBaet om bem 'tgebeele jaet booj 5terbe te be« toaten/ foo geeft bem int beginfel ban be ÏLente/ ^»0« met/ï^etfft enbe ©intet/ eenen bfant/gemaetbt batt blabet0ban Cappetö/ 25ingelfruj»ten Cppje0/gbe« ftoten met toatet/latenbe'tfelbe eenen natbt ftaen tu* ften in eenen pot/ enbe b|p mojgeu ftanben atbtet een batonbetbonbenbe. 1&t ï5uffele oft toilbe >©ffen / bienen betet om be
bjatbt-toagljenfi te tterBeu/oan inben faioecfj: mant fp en 3gn nimmetmeet fo tijp notb foo ftgf. ©e baeâ ttie ban Bet meltb ban be tonfbens ban be JBuffelö/ett tont gftemaetfet 10/ bie beeft eenen lammen fmaetfie/ maet al0 bP in ftbpöen gefneben/ in be panne gctoofl toojt/ ban te Bp öo?ï ban frmbe. |
|||||||||
|
Hetï.Boeck
|
|||||||||
|
46
|
|||||||||
|
<©fleti Wemen toil Dowöeti om bet itmw&m/ tnbe
betcoopen/ettfullenmaetfomtgt0inDetoe6etretben enoe Dat alR goec weber. i0 en tn een goebe fapfoen/Daet 8ti bonen in foete eerbe/enbe en f uilen met ûan clepn la' Ren ûjagfteii om Ijuu te openen : ooct» en fullcn 3P met etcuoan gerRe/ gopeuDegcag/ enbefomtiito wnn< gactt rantr bcii0 enbe anoec i cy euten üic fp geënte eten. <&atk foo fai Den .©0bie fcooj De uoene gljetsoclien Sjeeft/naben noene tuften. 3110 nu ds iloebenaer fai mercgen Dat Den -©0 Die ftp
tot arbcpbenggebjuptbt geeft / niet meet en fai con ► tien trecben / foo fai Dp Den» Wat tnt& OouDen fonber ïuerthen/ en bet maecbeiubaer naer Raen enDeiut fout lenggeii / totboetfelbanfunyupfggefiiuilpfaloocb r bp De felbe mtDDel (iet marcb euDe D e galle banOen <&& ■ betoacen/omDieteöefigöenalfinootfaijgn. l©ant JDet marcb banben <00 m f eet gocöt om De fterbe enDe imeracgtiglje ggefwillcn te rijnen enbemojtoe te ma» &eu. 30e galle ban ben <©0/enbe noch beter oie banben _ Riet/ gfteneeft boltomelgcb / alsi ftp met parepe fan 10 v gftemengt/ beftoeetingyenacntfonbament. jBaer tube ooie gyeb?upt/ fo gfteneeR fp ftet tapten oer oojen Cube toiiDtomme De nabel bauDe jonglje binberen gljeRreecben/boet Detoonncn Rerben. /Bet ftonieft gftemengt i0 een fonberbnge remebie tegftenbefqui< nantie / jiBaer met 23eetc fau ghemengt/ enDe Deur bencufeou gfteftaeuV flelptfpDegDeneDteuibepgne baubeualienDefiecutesgn. jBaet üoüen al fo Dteutfe om het copet enDe eertwertb een geelactjtige berWe te gheben. ©e felbe op faet gftefiojt oft befpjopt/ 10 een oojfaeebt Dat De bjutftteii bauDe mupfeu met en tooj* ben gfjegeten. E j%en bint fomtijbtsi tabe galle toanben <©# eenen geelen Reen foo groot al» een ep / De weltbe met wn'n ingftegfteben een fonberlinglie pulpe 10 teghen Den Reeii/enDegfìeeìfucljt.^cfelbeinDeneufegoepeben/ jnaetbetgbefitDtetlaetDec / enDe beneemt De&ursen bie op Doogfte ballen. f <©ocb mogfien De HanDtlieDen groote fittlpe gebben ban ftet mefïban «©MenenDe Moepen/ tuantgetglje* neeR De Reetben banbe bien ; ftet berbjuf t be opblai tn» gftenenbe alle foojten Dan gfteftotl. ©et Doet ootb bec • rjaen bepgne banbe Sciatica : enDe met Stjgn gtje' mengt/ foobermiiiberetfeerbcftoeeringftcu aenben Dal0enbebele, ^etbettecctoocb uc water f uc&n'g De JDumeuren:enDeineen panne ghefcupt met cannile bloemen/ meliloteenbetoaemen/ gpeiufet DefbJilltn» gDen banbe manneltjtftept/enDc b/engyt De dooien inebetiti gun natuerlgrbepjopoj..g. Van den Vcrcfons-hcrdcc.
CAP. XXIV»
0$bec alle De becRen Diemen opboet/ is ftet ©etc
bent'ontgDicôRe/ buplRe enDefcgaDelncbRe bee« Re nocgtan0 feec beggeect om De |be tit ftbepb t ban 51111 j bleef eg/ alfinocft fupcötenbeient&i0/enDeom te fou- ten/ ftet fpecb/ De ftupt enDe De bojRew. 33aeromme moet opeen groote goeöegöeltjeb top
Stee boo; ftouben/ erpjeffelgtb eenen man 3yn / om te tegfteren enDe te Rouwen te belbewaertë/oiealR tgüt sp meet te befojgöen jijn cuDDe/enbe teptielgtb alleene te Rellen be bjaebt-bettben0 Die niet meer en fupgften lenbc ooc6 öefocöö met öaec depne bercöend biegl>> tebent jgniii eenperrboft tot alleene. «©effieren falftp Rellen bp De üjaet-bettbeiijö üiz niet meer en fupgften/ enbe De furbe opeen befonber plaetfe.Bauberftft Rroo enbe DicbbJiiiS bernieut/ woibenfe alfobet aI0 ban sten : men moet: oocfi befojgfien bat fttier barben al' tgtjet feftoon 3ön : enbe teggen bat guaet weber té fa 1 ïDeÖercbems-gerDer gein bootten baneen goetbeel mM&/ buetben nootben^/berrotfeupt/oftban ee nieft tontfaetïoftbp gljebjet&eban Dien/ bangecRe gftebjepebt metfemeleu/ met tooien oft g&efobsn ta* ^enoR gtoote enbe bitberaDgfen/omBaec Dan teten |
|||||||||
|
kutten belöe cotttctf gereêe Beeft/éeiifge warme ktbtz*
nie/gelgcb claec meitb / toep ban bafe met femelen ge<< mengt/en water/ i>i p of bier wallenene* t'famen gefo» Den: wantbegalben Dat Dit berwacijten gun fai boeit webetbeereunaeDeftoeti / fotiDerftiecetiDaerwtteu toecg teloopeu/alis Deli)ertbensi-geroer Die fai Willen Weber na Ijupö bjengetufo fai 00c Dit eten gun berWar* De coito? fpnfe Die fp Den gfteftcclen baci) tut belt fulleit gegeten gebbeu/efi fullcn 00c t'fnatft t » te beter Rapen/ euoemiufiecb WerDeu. jBaec botienalfalfptoeftett Datftaet fpnfe niet coutcn3pnocg te feer gftewepebt / op batfe Den loop nieten cxrigljen. '©at Den bloerofc t'piabeptfel ban Dateti Rai allemaenbcu bernteut ma* De ban D?iffaut of 1 ban aubcr fanbt om Daer ui te ijou* Den ftaerpiffe: wantDcfebeeRen / ftoewclDatfcnupf 3011 enbe geeriieiu't Biicb wentelen/iiocütanst wo^Detï fp better tu een bot/Dat Wel tepn enbe ftipbec 10. dtbe om Dat ben Rancb/bie befe beeRe in een beflo«
ten pfaetfc maeebt / ficm gDeen oojfaecbe en fp ban cc nigljer ftanbefieebte te tcijggen tn 31311 tot / njiìuiua' Igcb alRer bele bp een jijn/ foo fai be beute ban ftet tot banRettbehouten gftemaerût$nn / DtebJijtuanecit Raen / om Dat ben pancb fouDc mogften upt bliegljen/ enbe een goebe locljt baec mue tomen / macc be beute moet beneben baR aenfie caflije tomen / oui baffe bie met ben mttple nieten fouoenopOiffcuuptbegtou* DeI0 want befe beeRe io nooùegDefloten/ eiibeto^oeÊ in Rucben al wat ften let upt te tomen. ©e©ercben0DiegftpmeRen wilt / Rillenaltiimg
gftefloten Raen in een befonber tot/enbe ggeen uptf tett gebbennocftlicftt/DaubeurbeDeurcalftnenbaecmfal tomen om ften t'eten te geben. ^>p en bsftoeben fo beel inoepte met OI0 D'onber/notft foo beel befo^gfjens/Dou Dun cotfcljoon temaben / enbe te ften/ batmenfegoet boetfel gftebe/tot batfe bet ggeb)0|Den jtjn/ want ban ban taoo}'t0/foo fcDtet Den altijt0 toR ober/ enbe en fu!* leu ootbban een plaetfenietbergaen / al of; fp waren fonber eenirft göeboeIenenbemacpfelco0omfiaerte becroeren ; in boegften bat altemet0 bc mupfcn nefte* leu op garen rugge fonber bat ?t)'t glieboclei!/ foo bsu men DtcbWils Î0errben0 ggebonbett fteeft/ Die aiibec- ftalben boet birbe gefpetbt Waren. <©ftp en beDoeft maec tftien ^Beerai tof yoti&ert
fotfj0/enoealfónaaDbenant:©ercpefoo toc! manne* Ben0al0 wijfbeng fultgftpboen lubben enDe fnübett na bat fp een jacr oft ten mttiRenfe0 maenöenouDÉ 5!in:ftoetoelDattet boojt febcrfïe i0 al0 fp beginnm fteet te toojben. »©gp en fuit gftemepnlgc een forb met laten bocben ober De aefttfen üjaet bértffien0 / Die repefultgftpbetcoopen al0 fp acfttofttgienbagften oubt3gti/ enDe een jaerDaecnae foo fuit ggp bieûoctt lubben / enbe lastfe Dan te belbe loopen. ©cojutoa beeren fuit gijp ftouben Diet'ftooft ro?t efibjeeörgeb* ben/ benmupl optoaert0gaenbe/en ban bupten lane/ bie ootbbjeet enbe grofbanbo?R3gn/6^eet ban fcftou* ber0/tojtbanboeten/enbegroot banDgt'en/enbeaen* gaeiiDeboo?t0bereRe/ DetojRe / gtofRe enbe bier* canRe/enbe boIlpbtcljRc toit oft f wart ban ftapje/enbe feer ggebojRelt op be-i ruggfte/ maer booj u forft fuit gftpgouben De lancjcRe/met eenen ftangenben btipcB/ bf eet ban billen enbe uptgöeRrecbte ribben / wit ban ftapje/rlepn ban ftoofbe/enbe cojt ban beenen : banöet fuit gftp opftottben om t'eten. €11 laet tt fbdj met be« fpjingljen/fp en fp meer ban een jaer out/ cube bar be beer 3P b|p oft bier jaren oubt / want nac be bgf g>a< ren/foo moetmen ftem lubben om bet te maben. 3Bet« tnbt ban te Doen befpjtngen/ ftet fp om jongen te fteb* ben/ oftombettemaetbeu/ fal3tjnban'ttoaRenD0 quartier ban DecJBane tot be bolle jBane : Want na De bolle jlBane en IR niet goet / niet meer Dan ftet en (0in'tbjeecbenDe quartier / enDe bat ban Etcfttmtffc af tot ftalf jlBeerte / oft co|t0 baer uaer om bat u jon<« gfte ©ertB]clien0 fouben in gunius / 3uliu0enDe <8ogRmaenDt beginnen Rercb te Wojben / enbe in ^eptembjemog&en ban D$moeber loopen : want De |
|||||||||
|
van de Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
47
|
|||||||||
|
Ü9in(es bjaer-bettBeng 5ün feer quaet op te fyengen/
snoef o nauurlic&ntetalgD'anber; tuant befe beeft en 3Ön üan be IjupberacöttcDfte bie haec 3gn / bjaerom Hat men Dente ucci plaetfeu De (ïaüen met leem met* fe» cnbebefet/boe toel batter goet gcrtefögtjenoecü tis Dan fieen/ balco / ;anbt enbe iUaefier- ^>iet oocls lati toe Dat De löepj met en gae met du ^ocljp bie bel 5qu/ baant Dp fouoe Die bpten/eube jjeu jongen booj ben tgt öoenbaeipeiu 3Befebeeften3ijiifeeeguIftcb/ enbeen Bonnen geen (jonger uerbjagen / enbe fonbetltngjje be ^wcDsi/bie booj fulcBen noot altemetö gjjegeten geb» ben tjaer epgcn jongen enbe ootfc anbereti / jae oocu be ionge bibberen m be uaiegttbaercm moet men toeften Da; gaer batU nemmermcer poelen fp. iEen fngtfe om u:el bet Je muiten / int bjeecueu ban
ber jföanen, intbegtiifelbanbeïlenie/ ofintballen ba:i oe looüeren / met een getempert baeoer. %\t cat göp oic laet f ngDen al0 fp ulepn 5911 / fu fai {jet oleefcg te beter baefen/maer fp cu groepen fo baci met: matr \ boet gijpt als fpgrootacDncD 5ün / foo groepen fpbe' ter/ maer pet bleefcft en löfoo goet niet: baeromfal men 'm fntjDen ban tjtcre tot fes maenöen / cf toteeii ìaec. ^|>P5miooïliUeelfiecUten fubject/enbemen fiet oft bet beicbeu fiec iovalft 5ijn oojen feer laet ijangen/ enbe Dat get trager enbefmaerDec 10 / bant nljeujoone I t;3 te üiefeu/ofïilji geenen appetijt en geeft. jiöaet om j aloerfefeerftteüaefen / tft batter geen üanbeüooifep* be rebenen en blgc&en/foo rrecfct ijem upt een bant bol bojftcte tegen ben tuao ban ben papié op Den ruggge; snoe ift bat bien repu enbe uut jpn aeubs toojtel/ fo tft gefont enbe tuel te paffe / macr jtju bte bebloet oft an» t>erft!i0 geplerbt/fco ift fiec&.l^et tö pjintipaïtjtb fub » fert Der lafenujen booj 5911 guiftcgeptenbebupleten/ basrem tft bannen Die befiet op be töngge enbe achter be oo:eu / oifmenbieternierctutecoopenbjengyet/ enbe op oe fjjiaec-mercten ban oe grooie fteben, ^ube irli üfjclooDc ooc& / öatbaeromonfeouber^btegDe-* ntepnlgcb nieten plegljen tectein jbesrgualm&üJujtüefefier&tcggenefen/ïiorytanö
fait oaer af eeiutbftnö beüaaert 3tjn / tft bat jgneu fiaï alle Bage ggerepnicgt baojbt/ euoe oor & batmen't laet gaeti tufliibelen tancr be belûen in een open locijt : oft batmen't bstbailis boet wentelen enöebabetungefou' teiiVunteroft^eluatcr : %fi bat men onber ïöh eten gc-ftootui baüelaer mengt/enbe ooi t'etcn geeft mank iaaiHiptgeperfteompben / metfemeieneii geefbeerg gemengt. Ibtjijnbec bjp fe&er te&enen om te Bennen be melaetf bept ban een ©èrebiSft bat me onber 3tjn tonaefiei clepneftuettatijtige pupftfeen^ :gftbat get op 3HI1 arlfterfre beenen niet en eau geflaen : oft bat oe upt'gci rothê bojiiefsf ban ben rugee / be toojteSö bloc* birft ?fin. €nbeöor& om batter ©erc&en nutslijn buôlicljepbt meeftenbeel eeiuclj geb?ec& fjeefttufftiien bel enbe uieefrö/ l)oe gefont battet corfi isi/foo i^ betec ïsat mefl jtroo gebjaut biojt/na bat geboobt tss ban ge fciioutmetfieDeübeUiater. ïlDantljetbtcr tretbtucel bcfjïecnacljeinbanfjctfjcïtbjater / t'gtìenebattuf* ftljen bel enbe bleeftD matlj ïöm #et i# oot feer genepebt tòt pijne en&e gDefbJil ban»
ber milten/ enbe be pefte/ be toelt&e boojbe ongefont' bept beislocfjtö/ eccbatopcenbuplbefmetlitljaem/ bat uuple enbe quabe fptife etet/ban op een anber. 'Segen bebjalgtiigeuanbefpijfe/foo laet men göe*
floten ftaeu üafien eenen bacb sntiï nacöt in een bone ber ylaetfe/ om battet berteten foube be oberblotöige fHimeuren/enbe bieber foubectn'gen3ijnen appetijt. <3Tegljen betojtfe toojbet gbelaeteii op ben fleert.
Jöaer teglien be catarren enbe gftef tuil ban ben OaljS/ DftalfmenfufpiHeBceftbanla3erge/footoo|öetgüe» laeten onber betongne. ^egenbepgneenbe'tgbcfbJil/bat fjem aencomttn
ben frupöt- ttjt alfi feer biel gljebjaftcbeu 10/ enbe bat bet 3! jnen bupth bol etct ban berrot f rupt/fo boetmen bemeten oube Cappero / b)clgljewept&tonber3Ö11 fpaelingöe enbe bjater/ tnbt oot& feec beel tooien/ foo |
|||||||||
|
boel roobe al0 anber/enbe men maetBtDem eenen eet*
baclî ban 'STameriftè. 'Segljen be f bieereu enbe gef uullen in beti öalö/ foo
bjjgftmen't met fout gnoe met meel ban fupbei; tee bue onoer een gljemeu gt. 31ft bat get 25tlfaem getcn geeft/ fo geeft men Bern
te bjtticücr. een Dcroctie ban UitiDe Coutcmmerp feec laeuuj/om te Doenobergbcuen. JEaer pjuiripalgtb moeimen ben ©ertnei^ Duel te
biincnen geben moe ijontf-bagöen / enbe op auoer feet beete bagtjeu/ enbe laten bjjoeten enbe bjenbelen alfoo feer alft ujil/iuant ftet fonöe fïerben ban bojft. iöoojtfif foo fai ote goebe gupf-ftoubjenbe man /be*
Ijalben bat ÖP boetfel booj jjem enbe 51311 fjupfgefmfaj fjebbeu ban fjet ©ertben /bat in 30m ia gelept/nccg oe ©ertneiiiS Itefe bergaberen / om De affen te fmepjen ban 5ijnüaasenss rarren enbeplorgen. CocfofalIjet goet ljupf-bii)f i)aer pjofgt baer imto boen/tegüeu De fiec&ten ban Jjaer üoUB/mitjj bat fonberlingljegoet is oin alle apofteunien te Doen uptbjeetfeen/aift met beef* fem gftcnKngtiiS/enbe ootltombe cacitljicien te gene* feu / ale men poeper ban Galnoten enbe affegen batt geiftc meel baer otiDergemengt. t©aer i^eenouöt fi^eetB-bJoojt/bataeneen©erc*
Ben met quact en i&> ban bc (iront/ maec b'evperientiej leert contrarie : Uiant BertBenö ftcont ggefrupt met wat berfciie bi?ter / enbe foo öcel bloeDtcjj fpeecfel ban ben ggenen bte feer beel blocbtss fpoutuet / enbebati ben patient Qfìeteii/ fìelpt enbe flopt terftont D^ bloet* fpoutoen,. fSubalter nocB te fpjefieu/goeiuen ©ertHêii blccfcö
fa! moeten 3outen. aillebeefien/enbc fonberltnggeljec ©ereBen bat men flaet om re eten/ moet metter men* tue jlBane / of met ben öJaffenben quartier gljeflagen; üjojben.ïöant tft bat gfjp bat flaet metten afgaen üait ber|Banen/fo fuit gijp tébugertoecenuantefouten/ enbe meer bper enoe t gif» üan toen Ijebbcn om te fie» ben / toaerbeiitbatcor&eenbJojftoffaurifTcÖeïüte* tenbeeictimpt olfmen bie laet fieben. t^aerom ift ooc bat een goethtipfinanbefebecfienfelüenrooptomoui tebjengfjeu/ ten 5P Dat Dp üjcfehert t.s/ batfemetbe. b3affenbe/13auegebatcljclt3ön / Voantanberfinstent groepen bte niet feer/ooc& en heeft'tbleeftD 31111 bolle göetDicgtcmetfi!0fpggefl3gijen5rjn. 39aerom|ulc gijp bet Bercben boen flacn metten toaffen ban bec jlBane/ enbe en latet fbaetpis eer bat bet güeboot bjojt niet bjmcftS"/om bat betbleefcljtebïoogecfoi!be5gns ïBant if r bat liet bjmt&t/fo fai bepeüe! temeer boefje ticftepbtpgebben ; jae bat meer igi/ bet bleeftIj fa! te beter bieftn / tft bat eenen öaluien bacö fonber etea beeft geüjeeft/eet bat [jet geûoobt boojt. «ift nu Ijalf bongericljenboïftuljgljeflagljentó / Ijoegbpmeec beenberetï fuit uptnenmvboe beter / baant bat boet be peBcl langfjet goet bigben fonber berberben. 3Daer: nae Ijoubjet bleef eb in fiucBen/ enbe leggbet tnbe ftan« be / mabenbe foo beel lagtjen ban fout atë ban bleef cD/ b'een op ben anberen. «Bnbe nlg b« ftanbe fai bp- canö bol 3ijn / ban fuit gijp bie üoojtis met fout opj bullen/ enbetttetfbaaerggetoicbtealneberbomuen. dommige boen befe ftucBen enbe tfout in eenen facB/ bteopbepben3öbenopenii3 / enbebj^gben t'famen/ om bat ober al 3gn fout foube nemen / eubelegggeiiÊ ban neben een moe ftanbe/ beftroepenbc elcuc lage mee fout. 31n fommiglje ÎLanben en bJojbet©ercbeniii Qfjeen ftncBen albuö ggeboutoen/ oiti 3tjn fout te boei? ontfangDen / nocÖmenleggDetooc&tngOeenpeBeï ingfìeaotenftanben/maernaebattet geflagen tö/foo beplen 3ö't in tüjee fjelften/enbe foutenbiealfo gegeel/ boenbe tfout baer in öjinraen niet een ftucBBoubtiS/ öljfltJcB een Balbe «Tplinber. <©bje!cBenietengljc f'cutct op een rep je/ norft op eenen bacg/ maer in ttoee oftbjprepfen / enbe bp fpawe ban tttjeeoftb}pba« gfjen : ^aetnaebJojbetaenbebalcBenoftaeuuaec"' Beh bie in bet toelf fel göemetiS 3fln gbebangen / enbB alfoo i& &i( ^ywB beel barber enbe fmaet&ebp^/ |
|||||||||
|
Ha ï. Boeck
|
||||||||
|
ootti bat bert öam met öooinen bit quattgeeft / b&
BpBem felüen uptter natueren gBetoapentgfjeboe» lenoe/ met en foetbt ban te ueebten / enbe beet tweeter 10 nae De <©pen/ be feloe te leer queUenûe/ notgtanis sjs Bp beter ban bk 0zw tjoojnen en Beeft. Want foo Bi1 Bern fonber toapenen geboeit / foo su m Bp (o Dapper: ntet om te becBten/enoe uuu Beet. 4Bm& plcgBen Ds üerDeifS De Bitteen raferge ban serum 'ïöatb uft taan? bie te bertel 10 / te beteren met een |ipf barbeta bol punten ban nageljS tegBen fgn boojgdoft te BangBm/ want Dat berbieot Bun tetoiiencubetetucËeÜmüe» tegen makauberen/mibtg bat fpmet io|tenijiuifei* benqueifen : oftmenDetsrboojtBnnijooinenbaftbp be oojen/gBelijthfommigBe Cerbero boen. ©en ftjjaep-fial lal op t'Boacyjle ban Den bjgbtBof
gepelt toerben/recgt tegBen Bet ^upûen / ons Da gp Djoogljer foubetoe|en/enbegBefonDer iûegt Dcbben/be toebbe folanglj fel 3tjn/bat 3gn fcBapen baec monöeti (iaën/ fonber maltbanDeren te bcrDjucben enDe ront* ommebebtibbenniabenomupt teeten/ getjcelïcecfj* €;ufTtBenbe ftljaperie enljetDarh/ fai eenen foloa toefen/ oinDatDeftBapentnbe I&tnter Warmer fou* Den (laen/en DatDefneeu/DieDaojDerircljelen bmigt/ op Bun Dites niet ballen en fouöe/ enDe Dco| De Warm* tefmeltenbe/ nieten fintile tot op De Ijupöt / eubeDie gBeljeel öetfouDe. »Be ^cBaep- fiai fai gljeplabipr 31111 met taffie-fteen / af-öangöenbe na toi tyuötBof enDe mefi-poel/op Dat De ptfle fouöe mogBm erlügnu ï©antDitgljeDiette/BoeWelDfltBet feer toelg&erleei iS/ en ban gBeenbouoe btrbjagBen/ joetr. De ^onies öBeen Bitte : «Baerom meet men maêen een ùv0ìm fiai' Die feer leetB e»öe reöeltjtb bjeet 10. <S)g brtbbm fullen ftaen ontrent anDcrbaSben istn Boegge mn ïsm bloer/inet beel Boogfie retlïte peertfcn/btr|tf geuoctfji bp een tegBen De feibe uribben gBebonben ••" cm te be* letten/ öatfc op D'anDer3gDe ban De uribben met m fouben ioopen. 33e^>tBaep-IÖf ròer fai 3ü'n aribben tvU fcButfeïö/
nan Bojoen repn Bouben/ oe tocitne Ijp fo baft fai fid' len/Datfe ntet ballen en Bonnen/ enbe bat be iSammen niet ober en lopen bp De oBpen/rotB be %mnwt® bp De fterfie fcBapen : ^p fai fo|geb?aget! cm Dempers felaten befpjingljen ban bat fp twee jaren out;nntog oefeben/ want Bet feöenfie ober 3gnbe/ begnmen fp op te BouDen tnbztt betû|oogljen. *©otS een <©pe/bie ttooi be twee jaren befpjonggen i0/ bjengbt onflert&e ojurBtêti bonjbt / njaer t|ï bat fp taoo? De ttoec jaeren DjaecBt/ men fai be ILammere bei-toepen. ®e öam &!2iit om be #?>en tebefpjtngBen/ ban typ m attnm ren / enDe eenen j&am 10 gljenoer!) om bgftirB #peti boltemaben. ^Denbequaemften tgbtomDe«©pente laten befpjtngBen < t0beJ©aentban5Sobejnb?e/om oat De «©ne/ ti? Baer jongen bgf maenben bjaeggt/ te De Heure Baer ILammeip foube gBeöeri/ Want ban faï fpbeurupbenbinben/ Dieeerfï beginnen te bloepen/ enbe tfabontjj t'Bup0 tanen met HoISs |ï3ammen/ bie gbenoegBfullen 3Ö11/ om Baer Han'merfeens u boeben/ beWeltuetegi!en30ae~jffBeti/Borner Me ben bleefcB-BouWer0 fai moeten bertoopn / feer ftBootï fullen 3011. ©oojtö fai men De ©pen/ fommtge tsaqm eer men bic laet befpungljen/ foubt water te DMntfeets gBeben / toant fp fai ban te beter ontftouben/ enbe ben öam fai tebiertger3nn. jlBaeral0 D'#ope falbol5B'fi/ en moet men göeen meer gBeben/toont fp fonbc mtf* ballen.gift Dat benHoebeuaet toel toeet/Dat 3ón<©peri beel dammen boo|t bjengljeu/ fo fai Bp gae ten /alft D?oogö weber ini enbe bat De .#oo?ben teint toaepet/ Dat Bp 3gn^>tBapen laet toepben/ tretfienbe fïerrfe fe# gBen Den felben toint/enbe ban be#pen laten befpjtnc gen. JEaer toil Bp <®pen lubben/ foo fai fìp bte tegen Bet Zupben boen toepben/en alfoo laten befpai gBen» 21110 De <©pe arbepben faï om te lammen/ ban fai be .êcBaep&erber/inbient nootfis/fojge b|agen/om I)aee te Belpen/ tretBenbe tot De moeber/ be bpieBt ongBe* ft|ent/tft bat bieober btoer0 Bomt/ ofte niet toel nvt Bomen
|
||||||||
|
snbeBoetoeSbat BetmeMatige lotte / ente ober
jaritfj te toojben geel toojt / fooifì nocBtanö beter alfo gBefoutcnenbebetoaert/ atë men Dat totlfeergoebt §çbben/oanop De öoc-ïfepDe maniere. Van den Schaep-hcrder,
CAP. XXV.
| ,êt Dat Bef befïe pjoftjt ban Der itoebeu aomt/banbe
1 J&eefïen teBouoeii euoe te tooeben/t'wet*e gBeDaen toojt met Den oberfcBot / Dat De ^upfmau fpaert ban jgn uaeragien/fiftingenen anDere bingen/bteanbeMt niet en feofien / Dan De moepte ban te bergaberen enDe op te flupten/fo matB icb Wel feggen/battet öcfïe enDe ^ofijtclgefefte i& op een ï^oebe £>cBapen te BouDen. ]|et ii toel toaer Dat men fo;gge moet bjagUen om
bie te bewaren ban Bouoe/ banfmeecmgtjen/ ban't Moet enDe ban anûere iiitonbententien / De uaelcbc tee» (lont ban D'een 2Bce(ï op D'anber bomen/ enDe ooch De moepte {jebben ban te bewaren int belbt cnDeaenDe feribbbs ; maer Wat pjofut trecat ooch oe Üoebenaer ban Defe Seefien ì Want beljalben Bet meft oat fp mafeen / D'Welcs alle anber in oen tüöen te boben gaet boo{3ijngtootej"Hb|ïantte/btacljtenDcben:icHümige battet Der aerben geeft : (oo gbeben fp notö oeel meet anDer pfof gten/ gein* ban De Wolle/ Daer oe la&euen/ Uiten/ bonetteu/ enbe beel meerandereDingjjenaf SÖemaet&t Wo^Den t ban Dun toacBten/bacr t'parr&e* ment oft leer af gBemaec&twotöt: ban t'melc&Daer men De bafen afmaec&t Die feer excellent ?tin/ enDe met Den fcoitften gfiefept ban {jet bleefcB / D'toeltb foo ercellenti0banijem feiben/ Dat Bet eenpancg eten ban öieri/nemmermeer en berbelt/maet nltgbtsi «ben IteflitK i0 om te eten. ©an De weicue men eock macB feggBen/bat inbten Defe beefie foo feloen te eoop toare/ alö eenicB benoifoen / baer bleeftöfouDe boben alle kuiiotbjaebt gljeacB* enbe beggeert toojben. ®aer * omme en fai niemanDt tootibev gfteben / noeft tejeem t fcBgnen/ift Dat top Den ©aber b*0 gupfgefiue leertn ' Dat Bpboben alle DingBenneerfticB enDe fojcBbulbtcg 3P boo| 3gnft|)apen / meer Dan booj anbet beeften of t toee/enoe Dat upfojgfieDjagije / Dat3önenfcJ)aep-paI mei göefïopt enbe geDet&t jpinDe Itétnter/enbe eenen fcöaep-öerber öebben oau goeDen aeroe/neerfticB int tellen/enbe gefcBic&t tot beeleerlgc&e Dingen : ttlDug ban metten ro$rften gefept/ fo begoeftmen boel fojtt)- bulbicö enbe boojfitöttcö te toefen/ om te ntefen eenen goeben ^tgaep-BetDer. 5SU falbe goeDe gupfman/ om teöebben een fraepe
fubDe fcBappen/ongefcBojenfcBapen toopen/ DtenocB gcaeutoe/nocB gefcic&elbe toolle en gebben/om D'on» febergept ban be bertoe. ©oo}t0 fai BP ai0 onbjucöt- baertoeberleggBenbe gBene / bie meer Dan Djp jaren out ïtjn/enbe biefen Die ban ttoee jaren/ Die groot ban ïuöaem 3gn/lant ban galfe / iantEi bau vuoile oie5ijbt* atgtitg/fgn enbe bltnttìenbe té/groot aan bupcbeenbe met molle bebïtfet/ groot ban mammen/ groot ban oogen/metlanggebeenen/ enbe eenenlanggen (ieert. ^p fsï oorfe benftamfeer pinfen/Dte^oogeenbelancb tan licgaem i&/ ben buptb groot/ enDe met molle be* beet geeft/ ben fïeert lane enbe mk ban bliefe/1' ooo| - gjooft bjeebt enbe bitb ban napje / De oogBen f meert/ xonbtommemetbeeltoollebecleet/ groot ban tullen/ b}eebt ban tenbeneu/met groote ooien/ bte met molle bebecât jgn/ t'glîeîjeele bliep ban een toleur/enbe ntet beelberlepe. f@eIgBeBo|nt/ notBtan^ clepne gBe» b)aepbe enbe ommegBebiaepbe lieber ban rechte enDe open. «De tongge enbe Bet gegemelte geftiei boft/ om bat belammer&eng / die Bp fai geneteren/1 blies! gBe< Heel toit fouben Bebben/ mant inbten ?gn tongBe gBe- Deel liner t/ofi b'onberfle ban be tonge ftoer t gepletbt mace/ faofottbe/ niet tegBenfïaenbe bat Bptott ban bltefetoare/BetbIte0 banbe lammerö / bie Bp genere* renfal/gBeplec&tsg'n/ graeutooftftoert/ enbe Daec leucmfngeatgt/entKDanclfpnbtcpjofjjt, |
||||||||
|
-.„ ■
|
||||||||
|
vara eie Landtw
|
4$
noene 3gn feubbe foute wogDen Wtft -toaett lepben/
enDe naet noene <©ofi-tuaett : toant Datt 10 beet aen öDelegen/Dat be Doofben ban De toepDenöe jècDapen/ tonttatie De potine gBeueert 3Dn/ Die tnt begin fel bec gontfbagen befe beefle bitfetuils ginbetlnrlt i&. M$ bout enbe nat toebet tp/ gDelgtb in be tintée
enbe ILente/ fai Dp Die maet eens baegg toateten/enbe in be Cornet tvuee mael0/ te toeten btet uren nae bec jonnen oggantK/ en tegen abont/al0 be Dute obet t0. 3S10 Dp te belbe lepbet / foo fai Dp üojen gaer./ om tej
beletten Dat |p nieten gaen op beioen/ Dacdict gtags quaetenbe fo?BDetgtltt0/ fonDetltnsDe op beitsen baet nocDtoatctop iïaet/ ofboojeenenflacD-tegötnenbe ongDetoeetten notö nat fïaen/ toant fp fouben fonbet ttogfeleetbeetttcD bagöenfietfetoojDen/ etibefonbec eentQeBuipefiecben moeten, i?p falooi<cbet toftte ^onben Douben om ?gn Uuifoe te bolgen/ ban anbete/ )ae DP felbe fai toit gfjeeleet sgn/ om öat De ^tftapen upt bet natueten foo bebjeefi snn/bat fp/ foo fjaelt ai0 fp eenigDe beefien ften ban anDêt gap?/: tetpont bjeefe Dcbben/bac Det een3©o!f t0 om öun te bet flinöen. ^êe ^onben moeten ootft eenen pfeten Dals-bant Debbett/ bol ftDetpe punten/om batfe te floutcttegen beti3D©olf fouben becDten/ enbe bat Dun be îBolfDctele nieten foubeafbgtett. ^inbten gDebentt/ bnt 3911 JbcDapm betfitopt 3gn/ fai Dp/ om Die toeöet te betg sren/enDe bp een te bjengen/ ofte om te Doeben booj fi0abe/ toe* pen enbe fcDupfelen/met sgtiDet ft Dar p-fteêi bjepgen* De/ oft gijnen l^onöt/ bte Dp ti&zt op fai gfjeieert tjeb* ben/bast op öiffen/maer Uv en falbet niet na toojpen/ notD bette ban Dun gaen/nocD ootft iiggfjen of fitten : ï^p fa! Dun oot6 ttoee fojtett ban gDeroep gDetooott ma&en/ een Itifttcö enbe lupbe/ ombtebot'|t0feboen gaett/enbe een anbet om te roepen/op bat fp befe ttoee betftDepïsen gtjetoepen DoojenDe/bosn fouben 'tgDene bat Dun bp eltfe ban Dien bebolen too?bt. 3(1 öat Dp niet boo|t0 en pet/ foo moet Dp ouer epnbe fiaen/om bat Dp aies een Doogöetoaröter foube 3nn/ obes fpne KubDe/enoe niet en foube be J&tDapen öte ttaegft gaen/ enbe bol3gn/ban ben anberenlateftDepben/oft De ge* ne Die gelamt Deböen/ en IiïDt3ön int loopen/ niet en fouben ban bieben of eettige beefien genomen toojben/ tettoglenbatDe^cDawrbetfiaeten bjoomt. i&p beDoo}tfeoofHfomtgt0inttoepbentebetblgDen/oftei met fingDen oft met te fpelen op be flupte : ï©ant be «Stljapen fullen te gietiget eten/ enbe fo feet ntet bet* fiteepen/ enbe Dem te betet geDoojfaemjön» i|p en fai bie niet lepben / Dan op acltet^ ofte beïbett
Ue öjfaSe ü'gsften/ aen ^müslhms Die gtcen fiaen/ tn opgaenbe bofftDen / ofte ootS tu beemben tik nat uo cö botDt3gn/maetntmmetmeetinbjoetH-lanbt/ofttì! bofftDen/ notD ootlt op plactfen/ baer Doopten/ fittffen mi)t t©iftel03tjn/toant Dat mactBtfe jcDtttft/enöe be* betft be toolle. ©aet en töoot&gDeen foo goeben toepe/ notD ban foo goet boebtfeï/ bat met tantfeDert ban ttjt/ enbe eenpattcD gfjefc?upcBt/be beefien nieten betbeelt/ ten 3p bat be booifienf ge getoet baet in bet* fie/ met 301« te meugDen onbet fjun boetingfie/oft op eenen bloet met pe&tloft bupl bet ban oïpe/ befpjoep^ enbe / 'ttoeïtBe Dun fai booj ten faute / enbe apgetgt; bienen» gSnt Dette ban be Cornet fai Dp met 3ön Bubbe Bo*
men tuften en pattBett/ op lanbt bat b|àBe ligftt/ enbe falbat met Dutben af ftDuttett gDeltjf B eenen flal/ tot* gDenomen Det batB: maet op be biet DoetBen ban ^git pattBfaIDP3gn^onbenfiellen om ^cDilt-toacDt te Douben / enDe fat D«« felben Douben (nt mtDbel bane pawB in 30n Dutte oft DoutenDupf Ben/ 'ttoeïtBe Dp Dettoaettg en bettoaetbt0 vollen fai/ al0 BpbertrecBÉ ban ben plaetfe oft ban ben belbe. ^Önen jôcDaep-fraî en fai Op maet eeniS 'gfaetiS
fcDoon maBen/'ttoekBe fai toefen cogtë na beti4Bogft/ oft pmmet0 in giuliugs/alg be Bubben te belbe (tggen/ |
|||||||||||||
|
tomen Ban. Wmtbe <©pe aröept fit Det lammen ge-
ïncfe De öjoutoe int baten. 28i(l Êam upt i0/öan moe* Sei opgenomen enDe mfyt gtjetjouòen 3ijn/baet na aen De mamme ban oe «®pe geöouuen toojDen/ om battet a?moebet foubebeginnen tefupgDen / nocDtang niet mvf üooiDJtieeenuïepmc&Danijaeceeriie melt&tg iTiBcttotben/ 't toetene ben ILam foube mogtjen S)it«e' ten. «©aet nae fait bpbe moebet bettoeeeetfte Dagen gefloten ftaen/ om bat f pt foube mogtjen toatm |)ou- öen/enüe bat {jet be moebet | ouoe leevett Bennen- Watt va tuffttjen moet men mei fojge Djagen/ om be moebet met 'tbefie Dop te boeben bat men matD t)ebben/ met een toepntcö femeien enbe foubt öaec onbet/enbealfoo ö}P of otet bagen feet titel in Den fiat gefloten Douben/ fsitbet telateti upt gaen/ enee gDebeu Daec lauatDtttD teiateete bjintben / baer een toeptiitfj meel ban ïfietis enbe fout ut iö. J® aee foa iïaefi alö öet 3Lam Daet fai beginnen te bennen/ Dan fai men fjaet mogen laten te beloe gaen/enDe tjetHam tn eenen ftal toatm en bont* feet gtjcflotcn tjouaen/ tot bat Het begint bette! te tooj* ixn/ enbe ban fait fmotgenë en fabontg mogen totge* teen toojoen/ om be moebet te fupgDen/ ala fp te bel* ï»e gftet of teebes Beert : €nbe alg tjet toat fiett&etfat lijst/ fai men tn 30nett fiai femeien geben/ oftfeet goet enbe Blepn ijop / om te mogtjen eten tectogïen bat be ©pen te belbe ?ijn, ^e togfe^toaepOetbet en fai om ?fjn fittöbe bol ie
mekm/ ggeen Douben/ ban begroeffit/ boUrjbtgljfte enee {ietta? Hantmetö/ en Die De BouDe ban be S©tu» ïetl!tt)teln£&mogenbetb|agBen, ©etefiefalDptiae beftaùtfenben ostile betcoopen, ü?pfaibetaltfltiS een goet Deel öouben/oin te bullen be pjaetfe ban De gliene öte fouûen rnooöen fretben of Heelt toojben/ enbe gae fïaen Dat jtjn ïtuöDc aïtgtö oneffen 3P in getal/ om Dat fit ouüen tgöett altgtg ts gfjemetcfet gïjetoccfï/ bat tjet oneffen getal geiutBiglj 10/ enbe een berbojgen Btatljt snbe pstfectte tjeeft/ ban eenen natuetlgcfeeu boojDt* gantfe tot alle goet ; <©aet om gout men booj feBet/ batbe Bubbe/ Die ongfjeigtR ban gïjetal 10 / bèel a9e' fonbet enbe gDebuettgftecbetoaett teojt/ ban be gene fcte effen tó* we betftanbtge ^eDaepDéröes fa! jtjn Hammetg
nfetlubben/ boojbatfebgf offe* maenben ottötjöu/ om pet toelette te boen/fo fai Dp gebjupt&tn be mtDDe* !en/ Die top int lubben bet Calbsts berclaett fiebben. gin be 1®tntet fai DP Die boeten met be befte ftDooben iste îjpfnbe^tfjueteïjeeft/ enDe fai Dun oberblijffdp birfttoilö öp een betgabeecn/bie namaetë fullen goebt 33'n/om be Stoepen enbe fretben te (itoepeti. ' 25p gfjeb^elte ban fttjoben / fai Dp öte mogQen boe» ïen met bJaaetö ban©tgben of t bau€ffct)en /Die men alft tgt ia/ fai betgaet't fjebben/of t met toe maet ban Dop : We CptifMB i$ Öun fcetgoet/ baaetbt bat tjptn befe fâoubz lanben moigt g^ebonben toer ben/ Die ban be <©epten f eer begöeett teojöt/ mite batfe baet boo? beetmeltu^ Ssögen. gnfgeltjtBö 3tln ootfebebttfen/ maet fjet fitoo bant tont en plat ?aetfal Dun ban noo» be toefen/al0 f p anbetg niet en fuiien mogDen Debben/ «nbebat alle DetanbetboeDet opgDeS«tsnfal3ön. Sïengaenbe ben ttjbt/ om W te belbe te lepoen/ men
fai in be TOtntet/^erflï Enbe Eente/ öte fmojgeng tn ben ftal Douben / enbe nut te belbe lepben boo; bat be ^onneben tnmDeef' toetDgDenomen/ tnanttnbien ttjt fetijgenfe fluiten en f boattcDept ban Doof be/ enbe ben loop booj Det eten ban bettjmöe oft betbjofen Bta0 : 5Boet inbe^omet fai Dp metten opgantfe bet ^»onne ?gn Bubbete belbe lepben/ enbe met be Itoelte/ al0 Det jontfe gra0 met ben botila bebecBt i8» %\\ ben mtbbatD fai DP foetfeen be balepen of eenigDelommet» acDtigDepIaetfen/ om30n $tDapentebetoatenboo$ be batnenbe Ditte ban be potine. IBaic om bat befe fteefle feetteett0 ban Doof be/ enbegtootletfelont' fangDtban be ^èonne/'foo fai !5p in be potine gDebue« |
||||||||||||||
|
ïenbeöegtooteDiïtetael foelie bïagett/ om te toeten I jiaâet nimmetmeetmben^etffî/ notötegDeubeti
lx>ann«etbeDontfba9enbe8innen/6m&atgpboo|b(n I ütnt$E/i»antfje.emeft bettoatmtfe, |
||||||||||||||
|
Cïtftont
|
||||||||||||||
|
*
|
€tig
|
|||||||||||||
|
Het T. Bócck
|
|||||||||||||||||
|
je
|
|||||||||||||||||
|
C e tfïoiiÉ fo fol ban coxB ee Eaet bit mf ft boen boe* men laeuto öönnaet&t/enbe oecB geöeti betft p fïro©^
2enop*nn magpetfielanur/eiiDelaten net Daec djoo» eiiûeDoeneien*î>oef-biaDeren ; Huant gljemepnlgcÊs gpen alle Derrie uan DeCorner<otm^rtobetvciDe in De ILen te feomt lie» Deftec&teaen/ maeriftop Da n fai Dp 't laten fpjrpbeii op. belt/ en mengen onDec een atiûet tpot / foo fai men neri mogpen gpebeti Uia£ ötmacgijtK, j^act pp fai bieten/Dat l^maene bier gljeujaBen^enegnecbmetCommmi/CnüefeerDeii ofte uyfjdccen eena / eenplttet|emetjjet|elöemifie«, boeoeringpe. |
|||||||||||||||||
|
$n fai.
2ïisnube^>cpaep ftalfalfcpoon gpemaec&t 3ptt/
fo fai feet' goeat jgn/ Dat men pic perfumete met pap; i?ou bjouuicn of pertp-poopi/ oft poome Dan oen Doet ban De ^epte/ omûeJ>iangDeneiioeanûeregpeDier' teiiieüeiDjguen/ toeicaeoe^cpapenbiiliUMgöiti' lietlacn jtjn. 0B>en2laet fai 3811 ^tftapen boenfegeren In Den
Jïicp/inbien Dat pp laoont m een luarm iLant/Xüpt* Jaiaerig ygelegen : rnaee bjoo.,t Dp ineen Bout lanDr/ bat niet foo ajaun en tp/ foo fai pp't ooen om tent öulf 3juïtu0 / maernimmermcei in öen Corner notö in Den löinter: pp en fai Dec oor met langer met onle». igp laten 3gn/ ban Dan finofflijenö ten acpien tot tet noe* uen eiioebatfl.ftitDooiiüoeoettiö/fonberttJtnt/ met liet bjeBen uan oer jBaneii mis fp gljefcpojen 3911/ fo fai Ijpfe foetelöcB obetfitpiBen met olpe enoe ttiyn on bec een gljeinengt/ cm te coufojteien; tuaer is ergeujs 3tbel af/ foo fai men Daet bp Doen geimolten toajs met o gljcfouten f meer baantbat gjjeueeftjeenDe p?e(es* beeitfcoaitbeicpoifrpept. v©in5un ^cliayen gïjefonbt te pouben/ fai ftp Dun
b^oofltjen bahelaet gljeu. n mei fmout/ terftont begin* imiöe, uan Dat fp gijelumt pcbuen/enbe 'tfelbe mmt* jpouDenbe/totDatfebpDenuaingpefteltbJojben : bp oefen mi aftel fttllen fp bet / gpefonDt enDe bol meir&jc jan' maet als Die bol 3pn/ foofalmenopöoubenom bat fp niet mifüallen en fouben, ^p en moeten oocfe met Djintüen / DaneenbJple tptp naec bat fp oefen coftgpetenpebbeti. j 't£crjaept0genepcf)tf0ïbef£pojftgepDf / totben
ffosftenbe tot tbloeöc/ üjeitüipeennptnemenbepune beo öooftö/enDeoor.6 Depefte. 30ele ojp laetfte ficc» ten sanongpenefelsjcB enbe fmettelntB / foo Dat een ^>ct)aepbefmet3nnDemet eentgtjebanbefe fierfe en/ Danser ooet ftetben. «ÊnDeoanmoetnienfeberan* oïteu ban lotpt enDe fralungpe/ enüe Daer en tuffcSjcn fai men gljenefen Ijet 3iecfee ,§>cuap l enöe berïoelen tiicï ueifcï) ftioo/ luel yoogljc gljefrroepbt/ enDe ben ftal beroorsen enDe patfumeten beel Dagljeti / met Cöprnn0/ ûoofemarepn/<s&eneberbefien/ f&îepe/ j@a«olepne/23alfeiue/ ©cpüenp b3ont-firttpt/25a» füiccn/enseanDirebJel rier&enbefirHpDcn, ©oojbtja fai men D'anDer tetftont30mmgpeben/ met pet bier en beel foipper t'famen gljemengt/pet inelcne putì fai purgeren/enbebanDefcfmettebebJaeren. «I fuïche f recateti krijgen fp üan qiiaDe ferupDen te eten/ of ban toatet te bnntaen bat op be belDen ftille ftaet/ oft oat beplaetfen uaerfpbjepben/nateiioebucgt3tjn/Dooj eenlgpertaclHegetiof ongpetoeette/tìitoelc&etigge' balie/ DatieongpetbjpfeltboojbefeaüjeBeii ferantft ìBojben, t©aix om ift Datmen fuïefien quaet toilbe» letten/ foo fai De écfjaeptjierber. alttjot boo? 30*1 «ubDe gaen/ om te beletten Datfe niet en fouben gaen op bel< ben baer eenigijeoföfoBe ban qualicfe.-baett foube mû* 8t)en3fjn. €:egl)en öe fcDojftöept ban be «êcöapen/moetmen
een ^>aioe maecfeen ban golfer enbe Cpp^eö- tuo?tel/ ban eitje eben bele/be tuetc&e men intojpopicca fai met i&ptcgfjel ijarfi/ €amfec enbe Wa& / om een «êalue öaeeafte maet&en; enbe naec bat gDP baecmebeD;p abonben u ff ï)o|ft ^cfjaep g&efïreerüen Debt/foo fuit Ofipt ujafftijen met ïLoogfje/ Xet- toater/ oft pefeel/ enoebooibe laetfte tepfe met gfiemepn ©atee, l&z felbe cemebte i$ ootö goebt boo; een ^cftaep bat lup> Un Öeeft. Cegöen ben ï^oefi/ tff bat bien fîertB tó / foo moet
menfe fmo}gOeti0 laten tytntëentoteen ^tmnUm/ #It$ ban fort" $manW8 Mt föatjtoittsn 3©fin/rfa* |
|||||||||||||||||
|
i#et BiupDt bat men öeet39upfentBnoop/ Wbert
£cD4>enteet otiQDefonDt/bJant ift Dat fp oaec af eten foo I uiellet tjun De aöeöeele J^uptn / fcöupmenDe eeu feecfubtijle enDellinebenbeboclitieljtpDt : Biaet fp moeten Dan utftonbtonoec Den fleert gtjelaien tuo?-* Den b.ift bp bs billen/ oft bat alfoo gotbi w in ce aù« ban De opper/îeîLtppe, ^egDe.i be cempttöepbt/ fa! men Run op fntjbenbö
mupi-gaien gelutü men Die (Dee; Dm coet/oft o'oojea öeenöoojeno asiüetHaeaf fuyDen. ©e Inouer ban De ^ttìapen -göelatB bar.be ^ttt*
benDouDtfoobafttnbe lougtjet/ Dat e noth met la» ten noto eoo? Diantfeeit met uerrjetoen encan luoj* Cen. ©ealDerbffieiemeDse!9/Datiicat'1®c[jaEp:ïn:' Dien Dai beai De ftee&te bp bitift tbjte Dayijen) ber» fmattjte: osant banoer fâammen ei:De<©peiifnoffecM iiaeiîet gene Datfe Saîen Stggjjea op De canten banos cribbe/ etiDecntgen tetfìont DaernaDe filbefiec&tr* J>ommigl)e mujKiootergfeggijenbamieii Ijenfouae Dangljen aenDen" RaliS ceti îebenbe SBrîtigaert paö» be cijebonoeti in een fatr&cn bannienUiinrbjaet/ enbe oaer laten Ijnngljen negljen baglje'1 Itmtk. 3Sn« Ber Uitlien feggöcn Datment foube bieber tot $ra$ fiellen / ift eenpeern enbe ifieen^cftaep / in sera bffonöeEbJepbe/ fltiberfegaijfn Datmen moetlooti enoe tbei faoic t'famen (tooten / enbe een öjaniis öaetaf marjHen met feer fiertlsjn a3ijn/ t'$p isoog ^eeïötoft^cfjeap/ ofteuigl]catibetbcefie, Sïnöec gietenfein eenen lepel geb^anben totjn met %mi$n<> Daet/ maec ten fteïpt ointes:/ tuant fp ftesbtn "alle gÖehjïBbooj Djoocljte banbe iongfjec/ enbe mettere l&ctjaeps Öoefï üitDïcogïjenbe* <$aet en so tot öefs ftec&te anberïï geensemebieban ergens ineen buple gootete bJo?pen. ICièbe^âiaepen beco|ïfeöebbeti/ moet men b!'e
tn&e fttclc iaeten / ofttufftöen bc tnaee Doojnen ban» ben boeDt/ oft mbeoojen Doen bloepen / enbe U>el toe° fienDatlpnsetenbinitben. ©albetbefie xsiwmw om Die banbe co|tfen te gljenefen/ eiDe oocfe ban meeranberfiecbten/ ift batmen in toater enbe tonn fieDetöcmagfjebati eenen tóam/ enbe bat fp fîcîfey bjsnrfeen, Stia een ^cgaep ban bloebtfuieeren glïcguelfi.s/
men fai Die gljenefen met îfilupn/ Coiffer/ enee Sismi t'famen ghemengt/ ofmetfbnnne <©?at;aet-app£liS een fp feeernen &ti)g[]ien / ttierSSÏupii enDe Usaf 3ü3»a göeftooteti / oft met göebzanbe enbe af gïjsirDiabDs #al ïotenmetgcouetiujun gpemengt eiiûs baes oy gpelepbt. ^etbloebt/batröeenfbjfimeltngfjebtc ysm coinè
ontrent De Öontf-Dagljen / fco Dat fpfonDer oojfalis bjaepen/ftrupcHelenenDefpjit^en/ «ibeifi bsx gOp Daer boojftooft oft bo?ten aentaft / foo fuit göp beöm» Den batfe bitter maten feer bjanben. ©aec tegljeu moetmeii Öen be aber flacn bte op ism
neufeiö/ retOtinDemtbbeS/ met euien giieflepeis poome/ foo pooglje a!ftmogïjeîtîrfît.ei. ^e&ecfla gaet tetftont uan Jja?r feiben ' enbe tsrftont baer naet foo tomtfe tot paer felüen / oft tot ooet oft fot guaet / niet te min meer tot quaet ban totgoet. .©ommigBc «êcftaepDerbers Dabben gliepjoeft pet laten in Gaep banben DoofDe luttel bloebtö feffeti£S/ enbe Dcbbeiï altemetis boei baci' meDe gpebaren / gljelùrfî ooefe begOenebietegpenbetiDoeft enbe berroutpepbt pen in gpegoteii Debben eenen lepel gyebjanbra torjnïS met jiaetpzibaet. &. 28ntèenu0 bpee bat banbe ,g>t5aep-Berberpl
toilt bier göenoemt tó/ balt feer cjtiact cru gfienefen om batter noto jfôebicgnenorû pfecuiercfeen^/ tk ba{
|
|||||||||||||||||
|
DB
|
|||||||||||||||||
|
1 r
|
|||||||||||||||||
|
.^ 1
|
|||||||||||||||||
|
Van «Je Landtwînriïnrfie;
|
|||||||||
|
5*
|
|||||||||
|
hut tó getteffcU ©agì' m ii âhulrg tifet aen te orni/
Mx met depten melcb te flobeii/ maee 'tbefte i0/ bat «nen ban bubbe ftBepDe/'teeefte £>tBaep biet Brngbt, Cegfie» oepefteen tffeetiiet meectemebie booj be
lieefieii ban booj be menftBen ; enbe itb late uip Dunt* Sien bat befebeeffe/ gelrjc&et Wmtmv boojbengroo« ten flauto ban 3811 bupltttjept/meer baer toe geneptBt 80/ ban eenigBeatioeie: moet omeenpieferbatie< foo ïjeeft men bebatBt/ bat men bir&toitè foube petfume' xéu ijaec Btibbe/met be boojfepbe toeltietBenbe brup* Öen/ gelgtb polepe/toitben ©alfem/ fôupte met <©e« aieberbefien: enbe ooth ötcbtotis onbec tjaet eten men* pDen jBeltlote enbe üJilbe #olepe / notö i0 ootb baer teaöeiigoebt/ <©jiganofttoilt!eti25alfetn/ enbeoorS legöenbenBoefh âfl batter JitBatp Breujielteojbt / beo? bat jtjne
ïilaeutoen jfjn toeetB getoojben/ ban ie langBe m î on îneftgBeftaenteBebben/enbebattetnietgaenmatB/ fa! men Bern ban af f npben/Bet epnbe ban be bebojbeti fiojen ban ben boet/ enbebaer op leggBen ong. bluften öaltb/met eenen lijnen boet/ niet meer ban eeren batlj iraet op iaienbe/ enbe tfanberen baeg0 fai Dp ^spaeno groen met op Jcggïjen / bit boenbe bp beurten/oaer pp ïeggljenöe uu Bet eene/ enbe ban Bet anber/ tot bat & ïjoofne of nagïjel ggenefen 10. 3fi bat fjet stijaep een £ttï)t\e Beeft göeftoolgcn/
men (al Ijem in gieten fiettben 055311/ Die toatm gDe ttiaerntt0/oft<©lte. ^fl bat Bet boben op Bet WeeftB eenfgBe apofieunie
leeft/ men ja! bie bliemen/en in be toon be boen/felepn çBefioten enbe gïjefa|aut 30Ut / met gBefmoItenpecb gbeiïiengljt, 3tl0 een «@pe bol fó/ffl bat be tonge ftoett 10/ bat 10
eenteben/batfefmerte:&ammer0faIBebben:maeri|i ïiatfe tottiô/fo fullenbe Eammer0 toit 5ön. «Cnbe i0 fp gtjefpifBelt/fo fullen be 5Lammw0 gtjfpleibt 51111. «©e B8olf en fai be ,f>f Bapcn geen oberlafl boen/ sfï
bat göp aen ben Dal0 bint / bant eerfie bat booj gaei/ Ben bolle toiltlootb. 'tgi0 00e feet goet bat menbeHattrmer&en0 Deïut/
^pbatfebeBojtfeDebben/ ofeeiugBeanbere3ttcfate. 55911 fpjtetfi/foo moetmen bit nemen ban be moebet: înbeiftûatfeDe bojtfeDebben/ tebjintben gfjeben/ ïiieltb ban Basen moebet/ met foo beelregBen-toatet sBemetgljt* <©stb toiï0 Beogen fp ootb een ftBojftgept onbec be
fenne/ a!0 fp gbegeten ijebben/ Brupben baer battito op iigljt. ©e temebfe baet tegen 10/ te nemen ??fope enbe 3c«t/ban elc60 ebenbele/ toel te famen gl)efioo< ïeii/enoeDaermeDefalmenfïrtjtben/'tgeBemeiteban öen mant / be tongtje enbe ben mupl/ enbe ban be ftoe* ïen met asrjn toafftBen/ cube baet naer firtjtben met tepi enbe fineer., 3r6 tn toil Biet biet bergeten/befoebenerffe te ice*
een/ toot Baet ban een fcDaep foube mogen Dienen/ tot ie gbefontheptban Baer Bupfgljeftn. #et riufel ban een ïLam gBebjoncben/1'0 fcer goet
tegBen alle foojten ban feiitjn» «©e longBe ban een Carnei becftB gB«aagBen/enbe
op't öooft gelept/10 feet goet tegen be rafenbe Bo|tfe/ enbeboo; begljene Die jtetö 3tjn/ ban groeten prjne tn öen Boofbe. ©e longBe baneen^tBaep gBeb^oogBt/enbeblepn
flBeflooten/göeneefl be batB-Bielen. W>e batBt bau een ^töaep/ berftB gljefiagen/enbe
SBebonben op göeRagenof te berfte geballen pattpen Hant Itttjaem/of toebel0 Ut met totffen geflagen 5ön/ fa! i>k terflont gBenefen/ fo berte al0 Bet ^ttjaep ban ïien ï©oIf niet Beeft gBebetengB ^aeefì. ^etooIlebaueen^tBaep/ (tilt öcptjiic/ enbe bec*
btüft be aïjeftoillen ban be pattpen baer fp op- gBelept iooit/ foo bette alfi ban ben DDoif met en 10 ggebeten SBetoeefi : toont in btengebaiIefbuDefpDeptjtiebet> toetBen enbe becmeetberen ga bat meer 10/be tooUe öflec OfîîPoifmitîa» taub^n Beeftimifg6efe.te.it/ f0 |
|||||||||
|
tot lupfen meer gelïêgm.lBeerter eôrrtîîâtfc 'tbleeftft
bat i0 Doo? be0ï©olf0 bete beel malftBet gljetoo^ben/ mtt0 bat ben aeffem ban ben ï©olf jeer Beet 10/ bat be beenbec0 tn 5p tnagBe fmtlten. een Beërf je ban enrfeel «(êtBapcn-rbet gemaetfit/itt
een bifie met bleebet0 oft ïnntoaet gfielepot/ betoaetÊ bie ban be jBupfeu. «êtBatp-Pront met 35^11 gBemeiigt/ gfjereeflallè
öangenöe toiatten/enbe alle foo|ten ban bloetftoeren. Van den Geyten-hcrdere
CAP. XXVÏ. V7 Celfanben 3önber inonfe €utopa/ efi fonberlfn*
v gDeopfommigepIaetfenin ^antbtrjt/biegeett betfti» foo bed en Beboen al0 <©epteu/ toaer af oat fp binden/ melt enbe 'tgene bat baer af gemaerbt tnojt/ fonbet noti) Bet geniat enbe profijt bant uel enbe Ijapj/ bant toïltfeem ^tirtbpenbe «ramelottengfjematcht too|ben/ eiiDt oot fonoet Bet btttoopen ban be jongfiê €>epten/in Baer fapfoen/ Bet toeltbe aï!"o gotben fpofe t0/al0 men foube mogen binben: toant Bet 10 ban Oen ttjt/ bat be bogBel0 paren/ enbe öe gtootebeeften l)ut 3on/ oft bfr|t0balben/bie nief tegoelijcfeenenjgn bp öetEam'meben ban ben feïöen tut/bat marB men ftert aen Cabareitier0/ bit fubijteigcb toeten teboegen öen fleert ban een JBeptben in een quartier bau cen 2Lam/ Bet toe!cbeanDetftr,0 taep ban nlcefcB té' fonber eetü* gBe letberBept ban bab Bet me!r&. <®t «©epretoojbt betan0 fonber Boft gôeptibèn/
toant fp tm toèel fiercBcr fprjfe ban Bet ^cfjatp/ enbe tlimtop BoogBec plaetfen/enbe baet be potine meeefî; tratBt Beeft : fp boet oocb meerber atbept enbe oeffe- niiigije ban een ^töaep/ e. be 10 bjomer enbe fïertfiec ban natup|en.©aeromBebbenb'ouber0 Dtefeerglje* atBt/geltjtb inenootB nocBbcetinbettBccBtuIjlant» jlBaes üip fidlenfe tn be ,§>cDaep-ftailen / enbe latenfè be^tBaep |)etöer0gabeflaen / ftellenbe ben óöotfe gelgtbbenâamalleetie. . «©eftaî ban be depten fahbet fïeenen oft BajtBeit
ÖBepIaoeptjtJn/toant men mactbt befe beeften gBeen Utiere/ tam bat fp beelüeber tufien op be blooteeerbe/ ban op een litière ban firoo/ jae fp ruften bithtoll0 op bepuuttbau een tootfe / oft op eenen BoetB ban een fieplgebercBte/ ïae lieber in be Bitte ban ber «éonne/ bantnbelomber/ uftopt'groeBegra0/ mae£öeti0? een bier ban bjeember aere. «Btibe om bat top toiftenbe betre ggelegen^gìi bait
bè lanben/ baer bele ban befe beefïen 3öti/etiDe bie be* cjuaem jtfn om bie op te Bonben/ fo fulien top te tojtec oaec affcBiôben/toant befe beeften alleleen0 geregeert toolöengelgcbbe^tDapen / befefelbettoeefbojtett ban beeften fïasn oot onber een batb enbe aen een ttib » be/enbe toojben oöcb allelceu0 göeüoet/euDs feet gBe* JtjcB getractcert/enbe tfamen te belbe gefioutoeti 35e neerflige «©epten-Berber fel alle bagpe ben fïaï
ftBoon maetBen / enbécnfatnietltibenbatteteenicfi miftoftbotBtttBepbtblnbe / oftbatiéreentcBfïncfe ligge/toant Bef 3ön al btngénbtc be<©epten ttìntratie 3fjn : Bp fblgabe flaen/ batBpfe niet en late toepben in toube plaetfen / toant betoubei0 Baer upter maten Binbecliitbi î^p fai bié te belbe lepben fn'topgaetï ban ben DagBe/te totjle bat ben batito balt/ op bat fp Betbeöaubegra0toepbenbe / foube tnogBen tegBeit be negBen uren met be mammen bol meltb]ct'l)up0i tomen / enbe DantegBenbipurennauoenetoêberte belbe gaen totten abont toe. 3!nbe ï©inter fai Bp bic mogBen tegBen negBen uren te belbe lepben/ tot bett abonbttoe/ fonber bat fp ban be toube/ Boe ftraf bie ootS t0/eenitÖ Bfober trfjgBen/ foo ftertfi 5ön fp ban comple]tie.l©el i0 toaer bat Bp/ alft quaet oft tegBen» atBtttg toeber 10/ oft m bé ï©intet/ al0 bitbe gefneeot 10/bie op ben (lai fai gouben/enbe boeperen met jonge ftBeutenban ttupben btein ^éeptembje geplutt/enoe I ft»ö§ potine gebiowfitjön/cnalfoo opbenûop-fotoer |
|||||||||
|
Het li Boeck
|
|||||||||
|
5*
|
|||||||||
|
ban ben lebeï ban bê#^tf tyttppt int bjaoen/iîS um
tealïcii jjet Btantb gljcficljte. 25locût ban be o&epte oft 25otB gDetoofï/ ^opi ben
buptbloop. 3&otben-bloebtbatfjett enbe fhjfi& g(je« too}ben/ tp feet fonbetlingljegoet tegmen ben fieenofC grabeel. #oepet ban gebjanbe 45epteu-Soo}n/maerC Dctanben uoit/maec met iftoofe of l©eg0eb?ee toatre geû^otuben/ftoppet tootmeltfoen. *©en tooröban &e bianbeuoe <©epren-rjo?en/betbiijft be^>langen/toaec Dieoo£&3iin, ©tjfueutelïiban<l5epte meft/ meteen Ijcilben tonner tuitten topii geDjanrBen/ atbtbagfj^ (anta alle rooien/ göeneefi oegeelfutöt. Van de Honden
CAP. XXVU. D€ ^töaep ôerber/ bie oot be ftaet ban ben <©eg«
.entjetDer oejtent inbefe larib-neringöe/ behoDit ootb toe oen tajl ban Ijec Uontp-Bot/toant bet roei ban nooDen te/bat Ijp iBmöen tjebbe om te bebetbten euDt te berjagljcn De 3®olben/enDe 2&jac&en om te beeöoï* gljen jjet gene Dat IjemaUtmEtgi int belt bo?en feomï/ oftDaionuerfieniS ontblietenueonttomt In De tme< reu oft ftaenbe toaieren/ ootb '©ogghen/ ban toeltliÉ üe #oeoenaer jjuu öen laft gljeeft/ tot Debetoarenif^i nan Den Jjupfe/ toaes af Datter een of*e itoee ?ijn / Die 'poaegljsgötlioten enbe gbebonDen Siggen/Detuekfei men fnacytjs laet loopen op oen ©ipt|)of/en Deplaetffe üetuaren tegften De ©ieben/enDsom betoilDe ©teren ban Daer te bouöen / bie f natötg loopen om haren aesS enûe pjoepefoetben, «loup Dan foo tp 3fcju toertb bie t'eten te gfieben/le
fupberen/ frljoon te malien ban öet fief/ u bafrepen/ te temmen/ enbe te leeren öetgljsne Datfe uootfaeitBe* Intb bo. n moeten: enbe tot Dien epnbe/ foo geeft öem De ^oeöenaet / t'elcbeubarbfeieen gtoot b|oobt/Ds{ erpjeffelijtb booj be ^onDen gbebacben toojöt/fenbtï |)et piofnt imi)/ öat Ijem bomtbooj fjet jagen/ jo tut! e'ijupp avilit belt. ©aerom fai bp ben laftbebbew/ ban bebalo-banben berfeluebonûen/enDebteinttoa^ ter te ruojpeit om te f wemmen in De fiontsi-Dagen/ïe* göen bet tafen : enDe boel enbe fattjt te Doen liggbm/ alp fp gfjeatbeptfiebben: enbe ootb te Doen baften/om te graegöet enûe baj perûet te 3ön/ int foecben ban bc toiloe ©teren/ be toeicbe ÖP met ben Btupp-bogfjcof püloiet bcbtelgrb beitoattjien fai/ Mi bat bet toïlögee biette bomt /ontrent ûaer Dp i&* 3cb feggfte ban/ De ©aoer ûe^ Dupfgefinp befìooiì
in 3t)nljup0 te beb&en/ ûjp foojten ban l^oiiben. ©i eene Die men noemt bupf-watljterp/tegften bet inb|c» Ben ban be ©ieben.©e ttoeeDe/Die men Oeet ^cftaep fjerDerp ©onöeu/ om te toebetftaen Dec gljetoelt bars bc tjuabe menfeben eii wilue©ieren/enbe Die te ber ja* gen. ©e berbe foojte fullen 3jjn De jatljt-bonDeti/etiûg befe en bomen be ^oebenaer tot geen pjof rjt/maer be* letten Ijem eer 3ijn toert enbe aff airen te Doen. ©aer* cm fullen top bier alleene ftftjpbcn/ banbegbene ofe bienen om 't bup0 en bee te bewaren/ enbe tot int fefte 2&oecuptfUl!enbar. be jatbt-bonDen tefpjeben/ toaes bat top een blepu berfjael fullen boen öjn be jaebt. ©e i^ont bie tot betonringbc ban De ^oebe fai bJ$<
fen/ moet groot enbe grof 3Ön/ ftertb en biertant bare (itbaem/enbe eet bo;t ban Saura. I^p fai ootb fo gtooi enbe gtof ban boofbe/battetftbrjnt te toefen bet mee* fie fiuto ban 3jjn litöaem/öet batbbupp fai groot enb® gbefP^eten înn/ metgtootenebet-bangljenûe lippen/ oen ljal0 fai Bojt en grof 3tjn / be ooje laurb enDe öan* aijenöc/ be oogben f toert of blau/ gloepenbeenbebie* ntö/bebojftbieebtenbe routo/ befdjouuetöbieebt/ be tanen gtof enbe roti /be fieett Bo;t en bitb/ 't toelc& een teetben 10 ban Bratbt/toant be latigfte enbe Dunne Reer t /10 niet ban een teBen ban tafrbept. ©en poot enbe Blaeutoen gtoot : grof/ lupbe en tyeeffeigrBbat! baffen. ^p moet oot toat fïraf toefen/toant ben bjien<» öelgtBen Bonbtjoube De ©ieben fefieten/ maerbie |
|||||||||
|
oft anbetbetgDelörBc plaetfe/upt ben fegbenstjn be*
toatr t 0ciüeEjl.2fcii ce fc?etf|ì fai f)p Die booj De maent Juan ©eceir.ber/ QeUcU Dempen bp Den ©otb (lellen/ om Dat fp tu De ïLeiite als oe boomen bouen/enbe alp begageu bun junjtjeitbeuietigbeben/fouDen mogen jbuu jongen bebüeiu Slilp Ijp fai willen Dat De «depten beel mclrbjc bebben/foo falijp tjun beeiBnf-bmgbee- ttu>t temigljeben oft ©iccamnup tontommeDen Impeli binten / ofibpfalütctettoepDenlepoeu baet iseleüauDiuruptQroepcr. «Een goeûe #epte beDoojt ftctcB / grootenbc Utjjt
ban hcljaem te toefen / Ditti ban bapj met giooie mammen/tyeetouDet De fleert enoeDanDgtcn/ Dan Lcrtoen eer tofacimtb en VUJStt Dan Uiit : baant boe toelüatimn'egljtDatue totttemeet melcur gljeben/ foajvjn nocöiaip De toffe enbeftoette lulligst enbe fcloc'tber/ oocli Itcücr fonûet Dan met Ijoojneu / üJaut bcglje.iebie gijeen ftoojnen en Ijebben en mtfballen foo öaeft niet/e.ibebltjben gemacbclijrUcr bp befrlja» y:n oan Die fjoojuen bebbeu. ©ebocb wojot gbepje' (enDie obet bi)f jaren niet out entsï(Uuant Ijp ltci)te• IntbomjtjnepceffiUe Ijitte outtoojot) Die groot ban utbaemtp/ grof'ban brentn/ ben balpüicü enbe cojt/ be oojen öangijenue eiiDe oaet toe groot : bet Ijooft ïlepn/ IjcUjapfftoaer/Dicb/ fcljoon enûelautbfonûcr ïjoojnen : taant ûe gene Die boojnen beeft / to om jtjn beri ell);pt fojgijeltjcb/ Die ooch onûet De bui twee gbe« baenebnobüelsUeeft» ©e pjofuten Die Den l|osbenaet fai mocjöen ban
jpn geptcii tjebben/jnn Ijet rne|r/t'3P Dat Die mue §>a> mmneenpaituljcutop lantDat bzaecbJ ligijc / off batfeopfralfiaen/ boojtssDcjongbegepiBctip/ toaer Bfijet Dicefeö foo feer begeert toojöt. <@ocbbetüei toauoe gepte/ toaer af Dat Ijautfcljocnen gijemaecfat ìDojDeu gijeconierfeptfeemenDefpaenfrblepj/ enûe elle faeton oaermtn *©iie tube tonn in boet omber- toarttöenDertoaertg gljeboert te toojDen : boojtg ijet oel banûen boen ûaeraf {jet erxelleut fpanfcl) leec bercpDt toopt/ om£olDerpenftboenen temaben: <©orb Ijet bocUen roet / Dbjelc&e foo excellent tegfjen 'tsaoom rltfoen toojt uebonbeiutioojtp net bel ban bet pnt!î4oepthcn/voaeraffooaerDigeenDefa£(}teoanD' frljoeneii/ goeoe beurfen/ riemen enDe nifielp gemaect iDojben. (©ochDebaefenbieopbefelbe maniere Qtjc* maèt&t3!}n/al0bte m\ Defeoepen. jfôaee menfaloer gcenbotetaffeernen/ omDatDe«6epten meltb luttel ïoomö beeft: oocb en Ijeeft ûe boter gbeenen aett. Sfiengaenbe De3tccten »an De »©epte/ nimmermeer
snipfpfonDei'tojtfe.^atfiuatbaeternsDecojtfeber' Saet/fo (ierftfe. 3öel)alöen oor ûe sterriteli Dan De fcïja« ' jen/ D en toekben De 45epte ootb f ubject 10/ f o toojt fp noefj cjequ^It ttan ttoee anbete 3tecbten/te toeten/ toa« fetfurbt enûe göeftotl/ na ûatf ebaes Djatöt quöt gfje* îtiojDea td enûe upt teeringhe- ©e toatetfucb t bomt Daer rum te bcel toaters te Dfintfeen' en oan moet men ïiinfie ûoen onDer De fröouDet/ enDe baer langöf* upt- îretèen aile ta oberbloeotge bocöttcöept/ enDe baec na be toonöegljenefenmettepje, j^aeûatfe jongen fteefr gefjaDt ift Dat De moeDer geftoollcn is/of Dat öet art)» îerfie lnu\ niet toel gebaût en Ijeeft/ fomoet men fiaet in gieten/een groot glagbol bangoeûen fìercHcn torjn: t©e upt-teertnge aomt fjunalfi feer fjeet toeber iiS/öet töilt&efjuu memmen foo f eet bjooget/Datfealfobo?re alöeenr)outtoo|öen:maeraengaenDeöeanöerfietten/ men fai Die gtjenefen met alfulcbe temeDteii a\& ban be Jg>tf)apen cnöe Unnmeren gtjefept i&. 39e ^ocbenerffe bie De gOefontgept foerltban haer
Dupfgef in /en fai fjun geen depten bleefci) te eten gf)e« öen / Dan in feet bieren trjt/ om Dattet beel eten ban al* fultüeu bleefcfjbeballenbejiecEtte genereert: Woo^ë fat fp ban be <©epte enbe 2&orB / eenicfj profijt mogen trec&en/ boo;begfjcfontrjept ban öaer boirB- ï©ant 45e pten me!ru is feer goet tegen be 0erDitgept ban be flütfte ' als De 45epte een torjle trjtg/biauerö ban bepl Deeft gegeten» ^cttooötatötitöfau/ oargelgcfebloit |
|||||||||
|
van de LandHviüttinghe.
|
|||||||||||||||||||
|
«
|
|||||||||||||||||||
|
te [eet firaf w/foMbe te tusfetibett enbe btenfiboben ma
leti bijten/ lua'et bobeual moet Dpbjacnetjun enbe Jioebe iaatfyt Douben/ metjjecixiaetwenuisojaettis
oopeube/ maet eet toef banDaefïtcD : igpfaloocb f bjett 51J11/ om bat Dp bp öagOe banbeu btef meer fou* De göebjeefl 59»/ enbe bp tiacbt ban Dem niet glje* meccbt uuo|ben. ïö'ie ^cljaey-betöerë Doubt snmoet niét foo grof
noci) foo fbaaet 5911 als Die banbet Dos be/ maet mei fo fletei» enbebjootn/ enbe eenicyfitis bapper en ligDt sneer lancb bauto|t/ mibtjs bat alle beeiien bie lancb Dan licfjae m 5911/ raffcDet loopen/ban ose cojt en bier- sant 3ött. ï§p be{)oo}t oocb mit te3tjn / om bat oe ^tDaepgecbec Dem tebetet feuüe mogtten tot be mol» uen bennen/ pjtncipalgcb tiiJTcgenücDtenbonchec / enbe tuben boncbeten naiïjt. ^ftöacl)? booste bau (ebeti öljely eb top gpefepbt Debben baiiben ijups • ïjonbt/ batfalfeet goet3gsu Mw gDeeft oefe ttiieé fooïten ban Bonben eenberfianbe fgijfe/ te meten / bjupn b|oobt/getfie-meel met tJaetmelcbgemengt/ iuaetnt fop enbegïjefoöenboonen.^e &cDaep-Det« bet bte ben laft öeeft banbe Donöen / fai Dem bte boen üolgljen/ Ijungfjeüenbe tot btcnepnbefomtgbtsglje* fobenbooïffcDenteten/ oftbooj DetfeüerfiegDeftoo' ten fout göegeueii/oft een fiucftbjoobtia bat l)p latigye onbet be ocbfels öeeft gljeöouben/ foo bat een mep* tiitD natio ban f meet. ÜpfaloocbeetiigDe ranfie Deb* öenoat anbec gonben ijoc fttaf bie oorb5Qn op De»» nieten baffen / enbe tot bienepnbetu 3«nDanbtgou- den be oaglje ban eenen f metten Doubt lebenbe tót ge' Daelt/oftbooj Detfebetfte/ boogde oft toette ban ee» «en U9olf / oft be tongöeban een Dtatbinne. % fai iieetfticDeptboen ombiete gbenefenalsfpfiecb 3911/ toantfp3Önfonbetlingfte gtjenepcDt totbjpftecbten/ ïebwten/bulöept/be fcjuinaucie/enbe begicDtuibe bee* tien. «©ebulDepbtcrggben fpuitBeetftebanbeJjO' niet /oft int confie banbe Witnet/ maet om booj fufc feeufterbte Dunte betonateti/ foo isgoet bannen Den oDeöuetenbe ce feer groot e fîttte oft coube bubboliti toubtüjatetgljebe/ omDunubertoerficDen/ emebit Ditte banbloebt te temperen : oft bat nocDfebetbes ïS/menfalöunaisfpnocDioncb3gn bit ben fleert een peeffteti ttecben bat lanrr tube bnoopen licDt : oft men fai een clepti peefben ban onbet bè tonglje nemen / jKtbjelcfee gDelijïK een piai enoe ronbt tuomibetttti. <©m Dun ban oefe 3fetfete te gDenèfen/ falmen fo Daefï men bte gDebJaet mojbt/ Dun ingljetoett fap ban 25ee* temetDetmartb bantoner; ofte meteen gloepenbe pferftttbodjDooftteberien/ oflangöDono«itn!aeum toafec. «©efqànantieenbegtcDtfnbe beenett/ too?ötg|)C'
nefen/ geltjcn bte ban be fcDapen/ notDtans is be gge» jitepne mebecgne/ bat men Dem in-gDebe / een groot glas bol manne ohe / enbebaet nae openebe abet ban ìk tjgte. |
|||||||||||||||||||
|
Van de Waghemam
CAP. XXVlll. |
|||||||||||||||||||
|
D€gDefeoigDeetibe lancbmocbigDe IBagïjettian/
bie5gnbeefcenmelbefDeefV etiflaetiemmmet" meer : maet Dp gDetoentfe mei/bat fp Doojen nae De6 flaen ban be men-toebe/ na 3911 tbooiben enoe geroep; nocD enboeïfeoocü ntetmeetbettcecben tiorD arbep» ben/ ban bacie betmogDm. 3&est mojgDeup toftamt Dpbieblijbelntb / euoetnben ^>oniet|omtgüt0na^ ben uoetie : Dp en biatettfe niet oan atft t tjbr 10 / enbe naetbatfegDetufiDabben. SjnbtnCornee üjafcDe Dp bte bti ütuiljs be boeten met bout water / enbe fotti" tütjs met bJ0ti of met togn-bjoeffem/ om te berftetc* 6en/ enbe oocb met piffe / alp f p te feer bermoept 59« ban arbepben / enbe btnbt f narljs p mift onbet ij et Dol ban be boeten: enbe ift oatfe betDtt 31111 of gDeen appe« tnbt en öebben/ foo toafcDt Dp De» Dateti monbt/ met 83rjn enbe 3out / enbe en gljeeftfe gljeeti Dop notö boe* tagte/JjatoetnocDlicDfitoo/banb)elfupbetenbetepn/> nocD en laeïfe met onbcflagDennotö ontnagelett- i$p DiacgDtoocb fojgDs/ bat belteinQöen / faöeliS/ gojee» leti/ toornen of eenigDanbergDetupcöenbe gDeteebt* fcDapnietgDebtoben/ gDefcDeutbt nocDbebojbenert 5P : Dp beDoojbt oocb mebe te bonnen naepen met ga* ten/ metbaftenenbe met bojfiel-bjaet / enbeoocbbg faceCgt enbepanneeleti/ metblocbente bullen enbe te betmaecben * met ben bo?t(ïen gljefepbt/ Dp beDoojt te meten Det ambacDt ban üen ,S>abelmabet enbe ban ben töeetbe-beflaget. €nbe baetom altgt bp Dem t0 Debben 5rin bogette enbe 3ijnen gtooten aeffacb / baec Det gDeteetfcDapenbe pfer-merrbinfîeecbt/ omDet tâeeroen gijtmptif te betmaecben/enbe öe peetoen te öeflaen. #P inoetootb mei neetfieltjeb beften / mast aen bat
Det Itgt/atë eenige ban 39a peerben giticben/ melcbett tooet öattet is/.enbe maet be p0net0/ enbefomttjbtiS btnbeu onber Det gljeljoelte ban ben boet mtfr. #p moet ooeà luelgabe tlaeti/manneet bat bc beefie nieu* uoe boeten btggDt /enbe in be Hente ben Dojen laetert upt-fcDteten/ als fp ben monbt betDtt Debben; tnbiett batfe Doefien/ foo fai Dpfe berben / enbe bebfeenfe oen fnof göetregen int arbepben/ booj tegDen enbe quaebt meber/ fö fai Dpfe boen eten fenegriecb of anniS onbec Daet anbet eten/ enbe al0 fp beginnen oubt te mojben/ te beranbereti / enbe mei te mereben be lief be bte urn peerben tot ntaltanberen 6}agen/ enbe baet na fai dpfe plaetfe gDeben tu ben ftal : be melcbealle mo;gDen irt ben Corner beDoopt gDerepntgïjtenbe lebtgt) göe» maeebt te mefenban Det mijt/ foo batter nieten big» be/ enbe bes abonttS mebcr betfcD ftroo. % moet m ben ftal napen/ om Det petgcbel ban be fieebteu/ enbe moetfe gDebonbenDouben / om batfe malcuanbeten niet bijten noch (laen en fouten : ï|p faloocb mei toe" |
|||||||||||||||||||
|
'óTcgDenS be fefjoifbc oojen / ban Det bijten ban be fien/ om jnn licDt te fteüen in ben fiai/ batter gljeeuert
bltfgöeti / fa! men bte m/gben met bitter 38manbélis/{fcDabe nocD petgcbel booj en fiome/ enbe oocfe Kei op* |
|||||||||||||||||||
|
ïikpngDtfiooten
<®m be bloepen ban be Donben te booben/moet men
bte m jpben met 3ee-mater / of met pcBel enbe mater/ of met oubebuplitïjept ban olte <©lpben. Wz anbere fieebten mogen gljenefen mojben/ trtèt
alfuicbetemebien/ als mp booj be fcDapen betclaert Debben. &lupt eenen t?ont ben tijt ban bjp bagDen/enbe ïaet
^em nietanbers ban beenbeiS buagDen/betgaett 59» iienftront/ enbe bjoogDt Dem/ mant Det poeper ban bien is feer goet tegDen Det toomelifocn/inbien bat Det ingbenomen mo?bt; tmee maclbeSbaegD^/bjp moi» gDenfionbenberboigDens/ metmelcb/ baetingloep» tnbe bepfeens gDeblufcDt 3tjn. 't^elbe poeper ts ootb eenebel b^oogtjenbemebecDne in quabefeericDeben/ ïjiequalocbmtllen gDenèfen. ^aetenbobenfoisal |
flupten/ bemateu enbe ban fabonts tebojen gDereeot
maben/#i gbereetfcDap enbe gljetttptD/ foo bat Detti bes anbersn baegljs möigljenïS/ als Dp gaet acueren/ titet en gljebjebe/ als W be fieetben moet in-fpatmet». i^ceft Dp fommige lEupIen of JBer«en/bie fai Dp al» leen Douben/omin eenen anbeten ploegt) en itiagïjèn te fpannen. Sft bat eenige ban 3gn $eerben fiecb 3gn/ bat niet ents ban betmoeptDept/betfïgftDept/ of ban afgemjebene enbe gequetfie D«pt/ fo fai Dp't ftDepbert ban be anbere peetben/ enbe alleen fetten, 3SS battet een peett f0 bat eenige faute Beeft/fa! Dp
riéetfjigDept boen om bit afte nemen/ ggelgcb alfi be« bjeefi t'S/ of bat niet milbe Igben/batmen baet op fitte/ of battet eenigen mecD nieten mil ingaen of paffeeten/ foo fai DP Dem een blepnfieenben in beoo{e banglien : maer is battet felbe niet en Delpt / fai men Dem b'oo<* |
||||||||||||||||||
|
fulcben Donbts-b?ecb çen fonbwltnge goçbeplajier tç»l gen berbltnben/ of onber ben (teett een blantm? WetjS
SDwbefqHinflnttf, BDebçn/ ofeemgpen giebel Rellen. 3lï
|
|||||||||||||||||||
|
^WPÜWPHHiWlFI'
|
|||||||||||||||||||
|
Het ï. BoecL
|
|||||||||
|
'54
|
|||||||||
|
mogen boeben. 38fö fij M ^fjn/ fo fai men fc teel moe*
ten Doeben/eube oocfi niet boen atbepben notb üoopeiV notbinbcboubelateiu alt batbe /Berrie int beulen fbaaren laft fjeeft/ofte
bat| e mif balt/ban maet men iBoombaren boojtelftoo* ten/ enbe met laeuba mater gbenienghtjijnbe/ boo? eenen bojen ingieten, 31(ïöatfe mei beeft geücult/ faï men im beulen met be öant niet aentatfeu/baaut boe meputcb bat men Ijet taet&t/ bet mojt gBequetfl, §>o Daeftfpinben ftalfalgebeultöebben/ moetfe gDebolo mojben/ metbjaneft banlaeummater/ baee ïoube enbe meel onber gOeniengt i$/ baer bat gfiebenbe beö abontïi enöe | mo?ghetiiS/ ten minfleu ben tijt ban typ bagljein «©aer uae fai men öaer pebt bopgljebeu^ enbegraemsgljenoegb/ enbe repu öoubeu ban ütiere/ om bat fp nae tjaee gljcmatfe fouben ruften. îïïaiit bit onberbouben/ bîengrjtbe©eulen0aenblee!ci)/ enbe snaetbtfe (ierrfe. StljS uu bet beulen fa! npt ben buptfe toefen / foo fa!
tnenï bp be JBetrie laten/ in een manne enbe banoe plactfe/op bat be Soube Ijem niet en ftiubere/ ofte oocte bat Ijetbemoebenuet enquetfeineen engBeplaetfes enbe alfi fteEcber fai mefen / foo fai men Jjetmetjijit moeber te grafe laten gacn/om batfe Ijaer niet en foube teb£oeben/ batfe baer ©eulen niet en fage: toant gBe» mepnltjcfe toojben be JBer nm fietö ban lief be/ bie fp bjagljen tot bun ©euleu/is bat fp be felbe uset en fiene jifâaer alftbeulen anberbalfiaeroubttó/ föofalbal banbemoeber genomen mojben/ enbeinbe'n ftal ban« ben btuien gftel telt, 3Baer na fai l)p int temmen ftcnr; een fialffer aenben Bals boen/beber bau molle ban ban toofben gemaetfet/ op bat fjetmet öart0 ju gijeboele/ bat BensraocBtequellen/ enbeifi bat Bet niet en miü' gBebonben ftaen/ fo fait moeten met tmeelangBetie* men ban leer of ban Éemp baft gemaecRt mojben aere bebribbe/ of met eenen toom/ tenepnbe/ DattetljeÊ Banbelen foubemngen gemoon toojben/en naberBane ban ben gljerucBte bie eeu toom maetRt/ niet sn foubö berbaert ?ön. ïjet fai oqch gost jnn/bat men Bet ftelc bp anbete bte getemt 51311/ mant ftenbebatfealfo gljc*, tocmf ftaen/ Bet fai leeren Ijem feluca fubjett mafeêiu iöen fait oetb goebc moojben geben enbe met be Ban« ben (treelen. foo op't fjooft al0 ben rugglje/ buptfe/bil Sen/beenen/ eRbsbeboesenbitRmt'Iöo^-Beffen/ enber fcBoonmaetSen : ootbtnetberBanbtfoeteSgtRiaeu/ enbe met ben f»|îftengljefept/met foo beel manieren fefieren/ïsettjetmacï) fcogljcbtutemojben/ batljeK ben ^ital-RuetBt of ©agBeman bit' t beftclt enbe rs" geert/ enöe oocü ben ber nbes bie Bet beröbsn fa!/ bcr^ ftaenöe Bun f temme enbe moo|bt/enbe be fcltïc bp ïxn reutRe Rennetibe/ eer fp baer oy fitten. «J5ljp fuJtet ootR fomttjtiS een Sint op fetten/ om battei foube gBe * boogfjen bat men baer op fitte : Cube geeft Bern goeï Bop enbe geaov lepbet oocfe te mater bp ber B&nbt mes een ban beberebeupeerben/cnbealsi Betgöematest W foo gBeeft Bern öaber. .êateontp' fuît gBp Bem tot m Ruien een Iutiere maerRen /enbe f morgens? bebecnen/ jae Bet gBeBeele Ipf ober/ met be felbe Utierem?tjbeny enbe ban te mater lepben. aijs Bet bjp jaren oubtiïï/ ban fait beteben mojben / enbe tot f uic&en toaeufe oïiS men mtl beftclt Bebben : €>BclyeRettoijs(/ ift bat gBp Bet milt Bebben boo? u gBebjuptR/ om fomtgtjS bacs mebe te repfen/fo rabe itR u bat gijp Bem eenige bpir * ft reben gbeeftaeubebeenen / 'tmeltbcgBpbpmiefu ^oef-fmibt fuit laten boen/ bie baer berfrant af Beeft/ pjtntfpalijcR in be Hente of in ben ^erf ft/ intaf-gara uan be iBane/ enbe bat / als fp tmee bolle jaren o«b6 50iu fomel oot aen be boojfteatë aen be acBtcrfïeboe* ten/ toant booï fulc&enmiböel/ toojbt BunfatRt enbe flap bleefcB Bart enbe fterrR/eube maetRt plat 'tgBene bat op-gBeblafen iiS. ï|tt DjoogBt ootR Bet gBene bat feer botBtigB tWenbe tefolbeert 'tgljene bat in een g&* trocRen ij3:'tberb}anbt'tgBene batter berrot w enbe gBeneeft be ponen bie alrebe beroubert 3tjn/gBeuefen' be oe, gBealteseçrbçigarîBiÇîi bauöenlïtBaem/ enbe öermtn*
|
|||||||||
|
2ffï battei U feee pjupjï/ Bp fai Sem actt tBooft bin*
ben eenen gBegatten fteeu. %\l fat Bet al0 men baer op w gefeten/ ycm in De teljt op Befc/ J)p fait met 3ijn roepben op jouboojftebecnenflaen. 3jftbatBettoli gaen Itggljen/ Bp fai |)et met bjepgljen enbe flaen belet* ten. 3nbicntietfteegBW/ IjpfalljcmecnRoojbeaen beUlootenbtuben/ ösejoolancRisv batfe tuf fcBenbe tooojbeenen üeur Romenbe/ in ûc Ijanben ban De gt)eu<? Dtebaer op itt/ matB gejjouDen baojöen/ cm baer me« be te «eenen/ alfi niet fai bjillen ooojt gaen / toant bp oefen miöbel/ falBembe fieegljcpt benomen baojbeu/ enbe ober al boo?t0 gaen. SP Dat Bet peert een üttpn IS / ban fai bp't moeten op be btilen flaen / met eenen iangöen fiocti / Beet tipt Den bpere gBetrocuen enbe Bent epnbe ghebfant : cf t ftp fait met De roepe Mffcösn be oojen flaen. 3(ï Dat bet peerbt quacöt té om te be < flaen/ enbe tu Den (ial moepelgtu om bezeilen/ ban fai ÖP m een of t tn bepöen osjeti/ een tont feep&en leggen/ enbe met een of bepben banben / be oojen Hupten enöe baft Ijoubeu / mant baer boojfalx foo gtjebbjee alss een 3Lam bjofben. ï&et té ootR 'tmertft ban ùw 3©aglje- man/ jtjn jBerrten neerfieUjt&te regeren/ enbe toe te fteu/ batfe söecn ongelucfe en Stggen: Bp falfe alfï tijt «/ tn be baepbe boen enbe g rass laten eten / enbe en fai Die niet laten befpyngeu ban ontren! fjalf|Bectfe/om bat be ifâerrten fouben mogljen tn ben felben fapfotn/ bat i p befpjongtjen gftetoeeft Bebben / Itcfttcigtb Baer beulen op bjengöen/ met Bet fcljoon enbe joncRgrag' | naebenoBogljft-feofl/ baant ten epnbe ban be tuaaelf tuaenoen/fobeuleneu fp- ï^pfal toeten bat beiBctrie Deet té enbe ben ï^enghftfcegecEt/ até fp battati)! tgfìe bocBngfjept aen ijaer uatuere qmjt bao;bt/ enoe bat be natuere meer té gfjeftoollen ban f p pleeglit/oocR batfe fjeeter té ban na coftupme/ enbe foo beel al0 bojen niet euetet. ï|pfalbenï£eng|ttbaee maclfbaeggbp Baer j ftelien/te metenfabonté enöefmojgBeng/ eer batljp bic uaatert / enbe niet laugfjer ban tijteu bagBen : be badcüegDepafTeertïönbe/ tjt bat fp Bern niet enbe< g&eert/fo fai Bp ftaet até bol stjnbe/alleene ftellen/enbe beu 3£engijftban baer nemen/ om bat BPBaer öoo} 3gnbpengbepötniet en belette te ontfangften, 3&en *§engljftbtebe /Berrie befpangen fai/ bcljoojb? ober be b?p jaren out te üJcfeu / enöe macfi baer toe Dienen/ tot 30U tbaintich jaren, 5Be jBettte marl) befp?on< genmojben als fp tuaeejaec out té / om batfs tot Baer bip jaren / fjaer beulen uael boeben enöe op-bjengfoen foube ; maer uae baer tbien jaren en btentfe baer niet meer toe / baant be peecöen uit ban een Roube /Berrie bomen 'en;tjn niet touragieuis/maerfeer ftoaet.<©en S^engBfi beljoojbt tegBen ben tijbt bat ftpbefpjing&eu fai/ feer toetgeboet te uaojben/ en até be ttjt té naben* be/ fai men hem bet maken metgetlte/bitfenenbeer' ben/ om batftpber /Berden te beter baerbegfteerte foube bolöoen: baant boe bat Ijp (tacfecr en lufiiger fai 3tjn int befp?ingl)en/ftoe Ijp Rer tber beulen fai maften. 3(1 bat Ijp met (ïercfe of luflfglj en i& / foo fai men be natuere ban be /Berrie/ met een nieubae en feer repne fponfte bajpben/en baer mebe beJBupl ban be ^eng(ï tojrjöen. àfìbatbe jTiìeraeben^engfìnietlobenen bail/ men fai een 5ee-ajupn fiooten/ enbe Doet natuere baer mebe barben/ baant bat fai Ijaer bergitten. <©m te ïjibben Bet peert ban al-fulcben ftapf/ al0 u
«jljclieft/ bttht be JBetrte met een bet&fel ban be felbe berbae ùit göp begeert/ alfle ban ben ï^engft befpjon» gBenbaojbt, ^elBerrie baecâfbatmen eengoebenaerbt ban
ï&eulen begfteert: en moet niet min ban tbaee jaren/ tiorB meer ban töien oftbaaelfjarenoubt3gn/ glje* merf ht bat fp ban uouber compierle ban ben l?cngijfi $rjnbe/ ootu onfterc&erbaoibt: enbefalootftftaepban licfiaem baefen/enbe groot na abbenant/fjebbeube een lufriglJ opfien/ be lautReu enbe ruggljeujcet biel gtje Ijoet/ enbebietnlangfienietgbearbeptenfjeeftfpen BieDooit maec ban tbaee jaren tot tbaee jaren befpton* BOWtetoefcn/ m oatifetçb^Çï B«ft»ÇHlç»fOMÖ? |
|||||||||
|
van de Landc-
|
55
alfigewbentoojbtop (icenacDtigOeettbe oneffea\u&
Gen. kanteen peect bat 3911 pfetqugt 10, enDeoi.be* Raggengaet/quetfl bemierfiotu. eaoebeberf foo os Oüojue üfluDen boet/ Dattet baec Deur bet)0}uet> Uiojt/ oft ten minfteu luttel Dienft tmuuaeu Doet. astpüs peetben m fulcuee b ucgljen befteit jyu, enDs een luttel ijopggegeïenljebben/ DanfalmetiDtegaen toateten/ enbe meber getomen 3sjr.öe/iae! gelifte enoe gebjanoc Ijaber gljebcn. «©otbga flaeuof fp tuele«ea/om Dat» meafouDemogentnDeumontfieu/ oftcaer pit mate oat Dun belette te etett/ea te gtìenefetu ^iL'fal ootfe goe£ ;t)n batmen öun fomtgtö pet geeft tetea Dat ijua aen» Üaet/enDe felben boojgefet mojt : ï©ant a!fo ïnojoen fp geötoe/ ganoeïijtli/ enbe foo tam gemaecMt/ uat fp gun naöeröautgemacHelgtb laten regeren: jgeï falle oocb fejteren/ met flaen/ notg guellen/ noci) met roe* peaea uerenbetbae|t ma&eu/maereer/foo langeais fp op ben |M flaen/alle foete tuoojoen geb|upcben/ en malles manierea lier\u6ljanbelenetiDetraciereni ^mgetBeuUnbequaemtemaKen om Daeropte
röben/ falbegoebe^estbe-bcraöer gemeenbalfiee niet een tont pfer aeaboen/ fonbet pet anöers meer te Doen/enbe ttoee of D?p aren laten jisen met oen toom/ Die ban Booten gemaetlit 3ga: Daer nae faüjp be felbe af ooea / enoe t'fanöecöaecba tegöen beu atsont \xauit aen Doen enoe een tgtlantfeaci; laten. 5Docr nae moet ftp/aemenbe Öet ©eulea bp Den toom/t'feine ba:i3ön plaeifenenten/enbeiepcenttaJintitgofDertitötieben oan baec/alst nu boojtia lepbenbe/enDe terlïont toebet: filile gouoenoe / nae bat Ijcm fai buncben ggenoetö te 5nn/ t'fpbat gpacDt neemt op oe gattneeüitljept batt ben Beulé/oft opsgtiaetDicöept enbefubtalöept.^o gatfi alft toebec ui oen fiai fai ggecomen 5gn / {al Ijp terfïont Defen palfiet af Doen / enbe 3tjnen gljeüjoonett Balfier aen Doen/ enbe lieber toat gopp boen eten/ oan tetoaterm/ baec nae fai fjpbem 3gaaDetoooneUtfee Dabergljebeiu <©p öen betben batg faigpgemnieÉ alîeene bea &a!jier aen boen op De gjjetoooneücÊe ure/ maeroocb eenjabelfoaDetftegljel-recpen opleggen/ enbe fonoer booj of >.tgter göetupcO/ De felbe niet baft ttagelenbe/maer met foete eitDe lieftitne tooojoen baeè nae tot ben fiai lepben metten toom/altgtg feftetenbe/ enbelepccnbe met alle foetithepbt&aer öem fai goeöè bunt&en: maet fo öaefi alft i& op eenigen atfeer oft ge* atBertlaabt / foo fai B? een lart&argttrg roepben ne* men/i'fôeuienfilile öouben / bare nae foetelitH treoeg boojf $ boen gaen / om allepnf fceng toat te booperen/ enfomttjtït foeteltefemetjnnroepHen tersr*en/tröjeI6 Öpfiemfaltponen. >©an falfjp toeDer filile fjeüDen/ enbe bjieitSdirii aenfpjifti nbe/ei;be métter öant firee* lenbe toeberom na ben fini bjengea/ toaet bât gp tet* (lont aJie t'getuptlj fai af nemen/enbe 5tjaéa getooone« btaen balfter aen ooen. <©p Dea bierbeh batDfalDpc meberop ruften ggelgcü op ben boojgaetiöeabatg/ enöe gefefieert gebbenbe / fai fjp baec eenen jongen op fetteiu jBaer ifi bat {jp fut bat get Daer boo| niet ber* tel en toojt/ foo fai tfPt ««et ben toom upt ben fiai lep* ben/fefieerenbï metten ganben/enbe t'ijóof t/ben gaio enbebe bojfi firgebenbe/ i'felbealfoolepbenbe/ toe aeneenïrap oftplaetfe/ mercftelttB göemaetfit om op een lieert te komen/ tee ragie battet fonber fiegel* reepen gDetreben toojbt/ enbe boenbe baer ben jongen af gaen/falUtÖtelitb baec op fpjtngöen/enbe ben toorrt gitelatB Boubenbe / fai gemeen bun roepgen boen ge* cbê/toaec meöe bat gpfal ben galö raSen/ efi gebenbe en toepnitg ben toom/ fait fiilicfteiijj boen boojt gaen: lììaec ifi battet eenige fieege Bure boojt0 fielt/ foo fai
ÖP metten toom fiille gouben/notötanjö met tooo|be« enbe bjienbelitBOept fefterenbe. SUlstfip ff et battet ge* fiillet t0/fa! öpt foet boen boojt gaen/aUepnfleiisi toat Öaefïenbe/tot battet begint te Djaben: eabet'felbeeert lange uwlebeöenbitDBcöaenftebbenbe/faigpt toebet: omnaebenfialbjengen/ eabéaenbe BtibbebafigD?" maett3nabe/fal 8pt toel betBen/op battet niet en ber* fìflbe*€?n urçbaçr na fai gp jabelen toom af nemen/
f «n&e
|
|||||||
|
fecttnmbetetîbe t'gÇenc baffe feer gfiearoept 10/ belet*-
tenoet'i'elbcmeesûec te groepen : oaer bt> gbeeoetöt
öatDefcfjurftöept/ quaDefeeritljepteuoe aucecgge Imhen oieüljiaiuonlycli aetiDe beenea tomen/ Dun lueteufullen aeiicomeiu jSaesbatnu De atee fireefee UsecÖÖ^fti' i«pöetiabetoepoe/ jaeientnbeoatbea jQaeuo) noti) op ijet gras litgt/D'tcelcBe geni ongeltjcB öe ec |al3ijnoanal t'ageue Dat gent tnbni fidiiouöe wosfjeu gljebaca tuo;beu/ enbeoeltcüteec&enea f allen öaet osai; mitigeren uio^Dea/ eaöe met ban met met fïaeuoe banbe boenen. 3|ae oat meer 10 ift oat gDp altemets fiet felbe toilt
gijEbatpcBen ont telaopen/ foo fngtopen De rauplga» (en ten uuuften na battet 3011 bollen mag geeft/ toant 1)05 mei eattet fetoe r.iet tuel en fiaet enoe leeltjc om fié WI foo tfi iioc|)tang een gtoote gulpe noo| een §eert om te langger aeffem te nouoea alft 3guen loop üoet. ssaer en boaen i& fuiken geo ite öerittöttiigfjebooi öe^eesbenoiebempitgstjn / öte oen meejteus notfi moggen eeniggen tabt oienfi Doen. |E«et tfi Dat göpt tosile fnuoeri enbe eenen tupnbaerafm.iBen/ om Dat ouüer öe metten enög anoetpeecoen fouoe mogljen ïoogen enbe göereben toojoen. ^«göebaoee peet> beu begeeren/en meucgt gi)p tfelbe uut boen booj Dat ttieen jaeroutiis/ombatmen banmert&elgc be falco* ïenfiet. jliketomfulcjci'eettoclteboe../ footö beter tomen met tanggen betlooten bjjtngtenöetoooet; tan metter battu-lubben/ al tjiootBoataliecoeouot gljenoetö »*• ©anttian geiftigDeufiecöenDec «els beat De feer groote pijs»; ; enbeoubatgun ai^fgije- «omen toojDt/ foo beneemt men öele ban gun toiagie snbe fiertfcte. Jöaetmet tangljea gbenepeu3gnoe/ foo en tfierniec aileene gijeen perptBd twnfterben/ itiaet blijben ootü tefiouter / om öat gun noti) pet 10 gljebleüeu ban pefen enbe fenuen banoe t looten. Waoiw fulï gfjp bat laten regeren eiiDe befïellen ban
ieeneu fial&netgt Diebeifianbirtj/ facgtfïnnicgenDe tojtenbelgcU tg/ out Dat alfuIrBen fatgtfmnitgepr foU' lie mogijen feeletten bat geen qttabe fauten en ctggöe» genmcktöegroote snoepte Dtemen Ijceftoinbe felbe afte bgengöea/alft oaer ta berljêett is.® aerom moe* leti alle ftalBneegtg Dufbantgöe peerbm feefte en enbe önenöelgtfe toefen/om oat fp gun fouoen te beter mo» BlienbenneneiiDenefgebbui: toaiir al-oboenbelaten fp gun regeren/ en geöoogeü Dat men luw eten geeft/ guüe ie toater lept/ batmen Ijuii ganbelt enbe tofcam» ttie/enbe een Ij en tieet op Den rugge legge tegen tbp* ten banbe bltgSjen/ enbe een «an tcolk t?gen Ds couûe/ biueïcke met eenen f tngtjei oaer op gljebouDen 3gnDe/ moet tot fanbetbaetöo fmojghens Daer opgljelateH toopei;/tatbfl«etgj)erofcfltïubJojt. j!©en moet Dan cotübegöeijeelelitiete baedj nemen / suDe tfttooaat geoeflenfHpbett0/onDetDectibbefte6eti/enDet'gene bat biipi ts metten mefï op om tnejipoel Djagen/tjoU' benbealtnbtiSbé flaliaeltepneu ctooon/enDeboojto sijs öen flal boojften te bauaïse Dtngljen biebaec ban ïtooDe ?ijn/ fofalmenöö ueeroen tes jigle oatfegerof* samtuìJjbeaualìmafefenDebtnben aen eenitô Booti) öetljebent)out enbetfjooftom öoogeöoenJ)ouDen/en bau t'gijebeeleirjf toftammen enbe met eenen boetfè ïDjpben / ja meteen fpoi'fie in berfcötuafetgljelie' 6en/t'öooft/b'oogDen/belippen/ beooje/ caetfeen/ maplgaten/mane enpeettnatmaBen/ enbebaetnae fcerboelbemmen. ©atgbeoaeu 3fjnDe/folmen tgöe* tjeeï lijf/ mast pjtneipaiiitUöebeenenenbeDe fenoefel^ toïöbea meteenen (iroobaijsi biefïpf gijebonbentó/ unctrfinjs fouben fp beui bé lupttljcpt of onatl)tfaem« fieptbanbenfeiietöt enbe meefïet febuefcen tapptcD bJojbeii. jEaet bobenalfalmea beften oft baetaea» benboetntetengbeb^eetEtt / gemettatbat btcBiuilg be foute ban eenen nagljel aen {jetï)oefpfet/ b'ooïfafie i^batsenpeettmtbbenop benU}etD3ün pfetbetliefl enbe onbeflagen gaet/ fmelcke niet enig fonbet groot atöterbeelbanbe armebeefie/ tnbefomtööW tape* ïtjtfeçl b|$»ggt bawbe bost tç mtlitfm l fooöctlingö |
||||||||
|
HccT.Boeck
|
||||||||||
|
5$
|
||||||||||
|
enDemftbetfcBfftootoigtett op alle çlattfeit Menât
3gnuan fujeet/en toeoet (teelten metili becfel.<©aes tiafai Dp oc Urenen enoe boeten to?uueii/ te mater rn> Ben/etengpebtnenDe3gnluietefcpeteetmaBcn. #p ben o, f ecu ûatlj alft gpejabelt / gctoomt/enbe nae co» fiupme gpectngelt 10 lai pptlepbentetplaetfenbaet ftp ow \i ten l'ai mbe bact op gefeten 3fjnbe/foete tòben ou atoerpauûe tocgpeiyjUnttjigDjauenbe/fomtubip ose ooet noo) boei gaenbe/ tot battei bettoatmt tg'. €n fai albugooen alle bagpe / nocptaugDeu atbeptbet' nveetDereiiDe/en latei, gacn en bjabeu totbattetmoebe tp : taant oit ip De befte maniere om De boeten te Doeu on ptffen/ er.be be mm mei te gebjupctaeu, enoe fait bâ Incuci, op51)11 ptaetiebjengen. ©il regiment banDen peetbe (altjp |oo langue owbetpoubeu tet bat tjp ftet oatiet uegetltattt tg. en Dan fai pp alleene De ttoee acp< ter fte boeten Doen b>fi.)en om bat Ijpt fouöe mogpen trjben op fteenarptigc ii.be oneffen plaetfen loiioes Den ijojeti batiLe bogi ttbeberben : Cnûeenfalpemntet feetjdp. nban alleen metten toepfeen enüepallier om ts boen gaen/bjaben/galoupeien enDe fini loopen/ Beeren en toenben/lpjmgeu/banarptts totflaen/enbe metten ïjocfoe putten. ï$pen faloorlt ntet laten baetmebe te tuben op peubelp/afpangpen enDe bttgen/enbe ban foeteig*B tost ei of homen/fonttijbtg ootfe rrjbenbe tee plaetfen Daet meüleng/ fmiffen/enbegpeclopigban Hm om Dat met en fouDe betbaefi 51311 alp namaelg alfuliBen gpelupi poojenfal. l|pfaliootB lepDenon» tient bjeger.p latrenrnietoetf-lxageng/bpiubben ban bercheng fthapen/Boepen enDegeptcti/ootb (aten ftenla meis/ albergoftanbetbeiftenDtebenpalg afgeft 6eii3ijn/ D'toelc&alle üagpeiulonDerpouDen toojben tot Dat (jpftet Dat gpepetlgpeleecteuDe ner* fiouttp fonüesbanDebooifepöcbtt gpenpemtebet» fipjtrfien. ©an fai ijpt mei alle De bepantfel ente jjfie* îuprp op tuften / enee Daer op fittenbe op btberftpç plaetfen rnteu/ boerbe pim3t]nenpaa gaen bjabeu/ ober grachten fpjtngpen/ rebieren enbe anbertoate« ren paffeten / noeptaug fai pp hem alfult&en gancB gpebeu als hem fai Dienen. B&ani (en jenette nul genen anDeren gancBhebben Dan een D|aber.be fleert/ of tupn ofco jtau/of inbt r betgelrjt&e/ toant elc heeft 39n epgpen u anteieban gaen. Jfóen fai booj een goet btulen/peetf oft hengit hou*
ben Dat groot ip7 grof ban gebeente enbe biel Difpoft/ elepti ban hoof oe enbe foo bojre battei niet m ban bri enbe been cfcpn/fcperp enDe fmalban oo;en/ groot Dl oogben/ De totpuplenbe/ ftoert en 1 epn 31m: De rtiupl < gaten feet bJrjt gefbaollen/et De groot/De taet&en Dun' lie en DOire ■ De mout op bepDe 3öüen gelncB gefpleten/ beu hals lancbrfcljticp enDe bogljetoiip Dunne ontrent &«t hoof t/cojt bjeer enDe in een gebjongen ban rugge/ De mane geru cheli bitBenbelancB/afpangpenbe op be tect)te 3tjDe bjeetbai.bojft booj totfteBenoe enDe Dol mufcuien/ groot nDe reept ban fchoutoerg/ tont inbej Den Dobbel ban tugge gefloten ban bupc&e/be clooten gelgcenûeclepn bjeetenbt gefonr&en ban lem benen/ lanch ban (tette / bieootb oitBigban papje/ grof enbe geccuntbelUgelrjcB banbeenen/bie grof ban beeuDecgsnn / D0|reenbentetbetlaben met bleefch/ maei pooge enbe teept /tont enbe tlepn ban Bnien/niet tnnetuaertg gpe&eert tou ban billen/ grof enDe lanrB ban bgten bie bol muftulen/ 3enuathtttp enbe ftertB 3rjn /ftoert ban bojen ooth ftett enbe hooge/hol/ tont/ toelopen enbe betamelntbetpeben tet Bnotfeltoaett/ tttaee boben tlepn ban ttupne. ®at taoojtg blrjDe/ raftp foet enbe noch ghebjecBelrjcB noch fierti en 3p/ toant Die ban fultBer aert j'nn / bie 3pn toel gpepoo;< faem enbe berDjaqhen feet toel atbept. ©at ootB ntet fantafïrjcB/ bebjeeft (leecp/ aepjfrjnatötitp/noth ttaech ban eten fp : bat niet te feet en fcprjte/ oft met en rjae Itgcieu alft in toateten oft rtbieten tornt, ^nbe al peeft pet een ooge betlojen/ of bat op eenigpe plaet' febanben lithame inben fttfibt heeft gpequeft ghe< öoeefi/ ba«iom«ntfin1e,tt«mif|i}gfen/ foobtttcalfi |
mai be teffegoet funeri faïuotfeüooi een goet pesê
pouben om be metien te befpjtngpen/ t'gpene bat m& ttgep peeft geboltpt/ toant pet fai geneten cojagieufg enbeftoHtebeuleng / enbe bie in alle petjjcBtUn ettös f toate enbe lange aenflagen ftetcB en lancB ban aeffetti tullen jrjiu ©aeteti boben bat 00CB3P fcpimntel/ ca|taniebjupn / ofioaenftp/ appel gtaeu of baci ban papje/ toelette eenfeBet teetneu tg ban een ftertB enbe ftout peest. 4Enbe om int tojte banbe beutpt enbe ftpoonpept ban een peest te fpje&en/fo moetet pebbett be oogpeu enbe jonttuten banosn <©g/beftetc&te baB eenen mupl/enbe 00c be boeten/ be poojnen enDe bgi«is banben€fel/ beBeleeubebenpalgbanbentoolf/ De oojen enbe freest banben bog/be bojft enbe mane ban» Debjoutoe/ beftonucpepbtbanbenÏLeeu/ t'geftcpts enpetlicptommeBeeten banDeflangpe/ bepagbatt een catte/ beittpticpepDt enbebapperpeptbanDenpa* je/ben fïappoogpe / Denbajf bjplufttcp bangalloye* ten/ Ittpt int loopen / safsp enbe Dappoi ban fpjoiicBy enDe toel tet paubt. ©e ffiageman moètootB Benniffe pebbeti banbett
oubecüom ban 3^n peet ben/ om Dat pp bie na pun frettine fouoeDoen arbepben. ©en oubetbcmban» be peerben bent men aenbe boeten / pojen banbe boet^ enbe pu'nripalucb ambe tanben. ^et#£ert peeft gemepnlgiB atptenttointttötait*
ben / hoe toel bat ^triftoteleg fpjetBtban beeccitp: Het Oegljint tanben te tttjgpen binnen b'eerfie bjp maenben / enDe ten epnDe banben jate pebet on oer en boben opeltBt jnbefegtanDen. Cen bettitS maen* Den betauberen ttnee boben en ttoeebeueben/enbe tets bip jat en en een patf crpget op elcBe jtjoe bset tanben baft aenbe gpenebie lae'tft gpetomeu3n"it, Silfi bies laten outig/ foo ballen be pontfranben tot/ «noe oses gtoepen aubère, l&oo; De feg fateti ballen tot b§ gioote baetBtanDen du boben ftaen / en metten fefteti jate groepen toebecb'teifie gpeballen. Cenfelben jaete pebben !p pun beile tanben / Uk al tfamen tot« °gpepol<3pn / Uiaetiabientpbtentanmenutettoel gefien poe beelj .ten bat fp pebben/ban m pet ttoaeif" fte|aetfietmeneeu ongpetoooneftoettitpepbt/ bats bp gpeboetp / bat poe een peett oubec ig/ poe jrjti ïam ben tangpet toojben/ totgpeitomen benfommigpen/ Diebant gpebrjt be tanben meet en meet cojien. 3nf tptenbe jaet begtnnetbe flaepbanben hoofbsteftut^ Ben enDe pol te toojben/ fomttjbtg toojben ooc&be totinbjaeuoien grpg: $Mt peect laet in jtjn boojpooft bltjBen een Djoebe enbe tiuetitp gpelaet/ petlactben palppangpen/petigftoaetbaulicpame / pet peeft b« ooghen blercB enbe pst pap? grijp/ btoeltBepeittett* Ueiliicgebueti benfcptmmelen ftoett/ toaeufepe/ta^ fiantebjupne / enbe atibet coUuten Dit opt bjuptis ttetBen. ^gpelpitbelt graeu toojt Xav pet toit tooji apuelgtaeuto/ enbe eenitpfing bjupn. i|et peeft oot& beel boutoen aen bie bobenfte lippen / toast batbe jaren gpeteBent toojben na t'gpetal banbe boutoen/ DaeteubobenilfitolnaeomohettocBentoojt'fooffS langpe eetbat toebecBeect in 3pu toefen/ gpeiqcB öaè ter contraile meen joucB peett tttfiont toebetBeetl in 3ün toefen, Boojtg ig oocB b' toetcB banben1©ageman/gtoef g
fojge te bjagen booj be gpefontpept ban 315« peetbtn/ DeinelcBetenminftenfeftlJien oft ttointitpjaet mo» gen Ieben. ©aeromme alg pp Die gefont ftet en noch" tang mager/ foo fai pp Hun geben gPeroofie tettoe/oft ttoeemael fo beel gef loeten gerfie. Hp fai bie alle bage ober al toel tojijben / betfeecBeit fonie bat pun mees beutptg boet bitbtotlg gpepanbelt enbegpetojeben ïi toefen/ban beel eteng te pebbetn ^(i bat fp niet (tallen en tonnen/ pettoeltfiemen
ftet aen pet gpeftoil banbe blafeenbe ronbtomme m toebe:ppfalpun ingpebeneen potagpe/ gpemaet&e ban een pfnte ton'ng enbe gefiooten loot/ met tojtban tpien epet0 : oftfapban eoobe tooien met toitten ltogngëemengt;^aet entMffc0en fui ma allefiabee |
|||||||||
|
=•. e
|
||||||||||
|
van <fc Landtwinnînghé
|
|||||||||||||
|
tabe <©et|îe toecötif men ; enöetifet boebin ban met
boebet; enbe 6*upben Die bequaem njn/ifi Dat men bie macû feEflae» *» "*" ttjt ban ben jate. ©oo#0 fai ooc goeöt ?p/ bat men in De ft&epbe baet be pifie gaffée» een mebetgne Doe / göemaetfet ban ïjomt ö met ;oubt gefoöen/ of een lebenoe toeegfölupis/ of Wiege/ oflup< f en/ oft een falepn (hitsen tutecooct/ etibe ootfi op De ienbenen enbe lancben leggen olie met tofjn gemengt : oft De toebefîtijcben met gtjefïooten alffemin ajoii göefoben/ enbe baet en boben eenen emmer bont toa- £ectegöeii3tjn nlooten gieten» a&efetemebten 3ijn floebt / als De pifie De genemenbe pattien bttbjatiDt geeft/ of al.s fp De fcowbe ptfie öebben. |
|||||||||||||
|
<©e groote Booft-ftoette enbe tAftvtttt bàn ben
peetbe/ toojt gijenefen beo? beel gìjebpipcti ban Sftf* fetmartbe/ enbe ban feec beel (emelen / Daec in Hat * tourne blabec0 blepn gijefneben 3fin / met «©{jertfen (itoo bat betfrlj g&efneDen i&, Jïien fai f)et ootk Doett laten in De Ijetffenen abet/oft tn be Qaep ban ben boof« be of in alle bepbe / enbe fai gbefîelbt beogen in eenen bontbectn enbe leeggen jïal. <©Öp fulöt mettben Dat lietpijne tnt booft beeft / aen het toatecbat baet af b;uppt/ enbe aen be bangenbe enbe nappe oojeti/ ooté coca aen be f maitflljepöt enbe ganggen ban Dm |al0 enbefioofbe. |
|||||||||||||
|
Vàn Eet voorgaende Peerdt zijn de (leekten aF-ghetekent met dé
naervolghende nombers.
|
|||||||||||||
|
i Schorftheyt.
% Vetreyckt ofgheflagen iïjndét
3 Vat) de Longer py ne.
4 In de Longhere,
5 ühequetlte rugghe.
6 Den fthot.
7 Denmaenftranck.
8 Pyne in den den hals,
9 De Stiangüillonnen of verworginger!,
%o De Vyvers., il Een nagel of deii houw in d'öoghe,
12 Schel op d'ooghe„
Î3 Rafernie int hooft,
14 Verfnorterheyt.
!ƒ Vercoutheytvant hooft»
l6 Vliegendewormeninde nenfgaten,
ij De ichuyl aen de tanden.
18 Aentgehemelte verwas.
19 Quetfinghe aen de tonghe,
io Pyneaendetonghe. »i Kleyn barderkens onder de tongfe»
*2 Pyne in de borfte.
ïj Overbeenehaendeknien<,
»4 Leefen.
25 Schuyfelbeenen*
26 Gallen.
ij Plecxkens. 2,8 Enghelvoet, 39 Overhoeven aen den haen»
jo Hinck.er.den voet, |
1% Overvoeren,
32 Verhitheyt.
35 Pyne van den hoorn,
34 Vernageltheyt.
3f Seker pyne in den voet,
3<S Löffinge aen den horen van den voet,
37 Als den horen aen den voet fchuy me,
38 De vyge oader aen den horen van den voet*
39 De dralen.
40 Bleynenaen den horen ende vieefch*
41 Moere-vet.
42 Geflagenzijnde0-
43 Malandren,
44 De Wolfinney
45: Ghefwilindeklooteri»
46 Eenen (lach aen het die vant beetì»
47 Alftfondamentuyt vallen wil.
4<$ Leefen achter aent bee u. 49 Eenloopentgat.
50 DenKancker,
51 Klooven aen de beénen.
j % Overhoeven aen den horen*
j 5 Kloven die langs henen gaeri. *
$4 Kloven die dvverfch comen,
55 Spatten achter aent been,
56 Krappen,
f7 Leefen. 5 8 Overbeenen aen den tree,
59 Steertbeenen,
60 Rawen-ftcmalft hayr ny t vaït,
Pij
|
||||||||||||
|
Hec î. Boeck
|
||||||||||
|
«een peettbat betwttf té toojbtgRenefen / alfmen;
ïjemtoarmbcrcHenjS bieebt tng&eeft'rhet\Dgti / oft' niafitjfli enbetupte met gonicp gefoüeu/oft gemeptiei olie met ideper. ©efe fucate ceugijet aìfi beèt enee; f œetenbe op een coubé ptaetfe ggef ttlt Uiojbt / foo bat 62 femelen gun intrecaen eu.be pupt gart U>o|ti 3&aet om faimen Dît peèrt op een feer toarmè glaetfc Pellen/ tod gijtócf lit met eeu toarme bechfelbat tot tes; cerbéti comt/ Éiibeonöet Dénbüpculegggeu/febenoftacöt groctefteenenbiefccr gêet3gn/ enbèalleenfnengenbe iìtciùxjil0 met toarm toatet geblufcgit toujbcn/om bât |) un bef e toa tmte fouöe been f taceteli. ^Je fcgelleop b'oogöe faimen op Ittgten met één
siieutoè pboirennaelbe/ enbeban meteen ftpaerïtettl gbegee! affngben : oft neemt poeper ban eengroene eRcttffe cnberegael/ enbeteojgetop b'oogljc ombs fcgeilsaftesten. 3De gSjenaggen óogge tìaogoì ggenefèti met baer op
teleggfteneen placftec banbjoo&tcïupmentn betfej} toater ghetoepcat/oft gljescoft bjooct m tuitten togn ggetoeptiu. jBaer tft bat get niet en fjelgi/ fco moes* men be pooft aber openen. Vegeti get toopen enbe bltciS op b'eogc/ té een (on*
bcrltnge gulpe / em jBebecpe gemaectu ban fap Ban *eestbepl/in eenen gouten merner gDefiooteu: cft get fap banbe beften ban toepl/ ofbanbeblabersstn estien mojtter gö?ftooten/ snöe met coubt toater / cft beter met tofju baer op ggelepbt nac battet peerbt tp g beiti e» tenghetoetoeefi tnbeaber banbe berbupfterbeoogge. ^ejé tetnebie fultgöp bed baegpen t'fabonté enDe fmo?gj)etté onbergouben / oft blaefi beur een pope tu öjoogue poeper banben graet ban eenen btfc0â>epta genoemt/oft geheel 0euettefaet/baerlaetenbetctbat Dfur3ijncracgt f)et D!te0 geefcutecl) ggenomenenbe ggefupbert: oft poeper banbe bopje ban een cp cHbe fout tfamen gebjant/erbetnbooggegebacntoftpspec ban jbalannoniarc/ jBipïre/ ^>affiaenenbe fcgjab- felbanben graet banbe ^>epia. ^©efnpenbe oogljetoojbt ggencfenmet eenmeb^,
cijnebanT©terooctî/jlBpire/^stt)ffel enbe tuitten go» nicg göemaetSt : oft met een f rontael ban ïDietooca enbe ïsaafintR clepn gpefiooten/ enDe met toit ban epetg ggetojeben/op get b&ojgooft gpelepï/enbe baer op ggelaeten tot bat be ooggcit met meeren tranen. ssöait nae faimen ben banbt af Doen met toarm toater enbe olie tfamen gedopt. *S9e licateedienen banben ooggen toojben gpenefen
ttietnucgter fpeecafel enbe feubtbietefirötKen: oft met gbefiootcn graet ban ^iepia met ggefmolten Ibutgu'emengöt ; ofmetgl)eftooten5aebtbantoribe ISaftinaecueH / tn eenen Innen boeca opboogge gge» fp?ept. tBUcpgne banben oogden too|bt gfjenefen/ até menine ftrijdmnetï©egpeb?ee fap enbe gontgg tjamen göemengt^ ® e boift f meeren boet bs peetben terftont fterben/
baeromme foofiaefi als becltete opbe bo;fi ftoillet/ . fomo«menbtefonberbertoeb8naftret6en:|Baertfi batter int tre&en eentge aber comt te bjefeen/ men fai ìrepu be epnben met eenen ;tjben D?aet toe binben/ teant Ijoe be cltece oft gljsf tail gtooter foube mo;ben/ Doe baer meer öuplicljepbt ban etter bergarwi fouöe $nbe een oogfa&e tuo{ben banbe boot. «een #eerbt bat bertoatertig / oft bat te gaefi naec
battet ftec gDearbept öeeft/ fonbec bertoanbelen enbe tuften gljetoatert taofbt / trrjcljt baer boo{ be bgbe/ toelcfefcöier i0 gOeltjcft beeroppen / mantbefelbe foo boel ben beeften aliSDen.menfföen oen feomen booste grooten co®e ban toater/al0 be 6ele bergtt 10 / toaee beurfjetpeertappett)tenberufteber[tefi/enbe3ijnûO'
ten tooien tout. Jfôen moet baer f eclïont tegen toefen/ en inbefer manieren t*e bgbe fïe&i/ legt oe ooje tuffcöê ben bal0 enbe necto/eflblfemt befeBerbitgept biegfjg* Si je een boitte fenue tg tnbe lengbe met een bltem: treet bit tott bleefcö af enbe legtet in/fo mei atë baer op/een Ipen toicjften in mt ban ep$cg nat tìtwnm/ çnbe |
betBetpeetiierfîontnteteeii gceêfcecFifcl/ t'felbefc®
langge ober en vueber lepbenbe tot bat be oojen m» bercili jijh biarmgetoo^ben / bemmgfìebenbe eenen bjantli/ ban mater met foubt en meel güemaecltt/ nae battet bjatgoer Sjopp öeeft geten/ laeictbipoagenopi beu liai rufien/enbe baer eten en bjint&emof t be plaet' fe ftobenmet bingpen baer toe oienenbe / ombeDu* meuren te roeren/ enbe baer nae een plaefterbaerop: Seugijen/ gliemaetfetbangerfienmcl enbe b;p oneen fptegbel-öarft/ t'famenfeer bJelgöefoben ingoeben enbe ftetc&en rooben lugn: €uDeal.@be materie fai bergabert toefen enöé gijereet omtotteb^nen/ foo falment büemen om ben etter tot te boen loopen/ enbs banflc&cuiiiDeìioHi£{jepbìtoie£HencnbepHiiimJ»etì^/ b!egöetoept&t5t)nintoattr/ olie enbe foubt, 3Defe fiethte moet tsrfiout gUeljolpen jijn/ toant tft bat ghptoeft totbatbconöe Dooggsc dimt/ fcoeiiiffec göeen fjope uan gfjenefen. «BJefqutuanfte/ anbetfltuS gfïenaemtbe ptjne inbe
uele enbe gljefteul banbe ton ge/ begeert eerfi Ijet flaeti banbe aber onber be tongUe / oft banben gfjepemeUe/ enbe baer uae een ftobwgfje: banben gBetjeeSen monbe enbetongöeymettoermtoaser/basrnaeenftrtjtHingê met galle ban eenen fiter. «enbe âengaetiDe ben bjanc/ foo faimen nemen ttoeepônbîeubeoltc/ eenjöalfpinte cuben totjn/ enbe baer onber fuit göp tnengïjen regen bettebögöen/met negtjen bollen öan pwepe: Saeïet al tfamen mei toeptSen/ enbe niaer&fer oau een betottie af/toaer in bal gbp ten lactfieu boen fuis /eer bat 0p bteboojboet/ gljttojcbenfalpeter alfoobelealgufat bunrUen bat ban noobe i$. Silfi altoeS-booj'gftebaen tö/foomaetuter af eenen bjar.rfï / toaer af göpbooj eenenl)oo?ne (uitgieten inben monfctban Ijttpeerbc ttoeemaelfbaecpp/te toeten / t'fabunbtïgenöefnioj^ geno ïelcfeen een jjalf uaet&eti. ©oojtss faimen {jein teteit gfièbengroen gpeifieeft bitfen/ oftggerjïen* meel/toaer onber gopnmig!jcnfuufalpeter:3ftba8 •gtjpt boet laten/ bat falintgöeljemeU banben monbe toefen alft noot té. 3£e dieren oft ftueeriiigfjenbie onber beitele ban*
be peerben tomen/ enbe neber ballen totbebereoube Öetffenen/göpfult bie fmojgtjetté pilieren enbefielseu onber besele/ baer naetüooft becfeeiuneteen Ipneit tleet/enbemet boter feer bitfetoüpi be geljeele nele/enbe fonberlinge be plaetfe baer be f toeeteu 31)11 tojijben. ^eboiftpbie onber betonge tornt enbe getpeetbt
belet teet?n/beur bat betongöe gïjeftoollen té/ toojbt: genefen met ecten te boen etcii / toant met bie te bje* feenbergactfjetgöeftoii. ii>aer ifibatbitgljebjccfe toeber tornt/ fcomoetetmet fdjerpe enbe feer fieete pferö banbe |)ollicl)epbt ban tgljeljenielte göetroclien toojben / enbeban foetelijtK iv.îîisn fet^arç baftaen tgöemeltaffngben. 3EI0 onber aenben buptB banben peerbeeen ftuti
of obettoass banbleeftg groepet/ men moet be plaetfe fcöeeren enbe bliemen/baer nae abonbt enbe mo|gl)eiï ftrgc&en met een falbe ban toitte jlBaelutoc. IBen berDiijft be bliegijen bantie quabe ftoeerin*
ggen met pecU enbe olie oft bet / t'famen ggemengfjt enbe baer op göefmolten/be refiefal ggenefen toojbett met meel ban «erben. sfêet beulen trgept bicStoité pfinetnbe tanbenenbe
jnt tantbleeftg alft tanbenbeeöint te troggen / enbe ban fuit gftp bje&enbantbefte rrgtbatgDp criigpen meutDtinfeer fiercBena3rjn/ enbe baer mebefttijc» BenbetaBebeenenbanbupteu / enbealbetmeeft baes ontrent battet be pgne geeft. ïletbempicppeerbt/ battéte fegggen/bat3ijnen
aeffem niet toel tot ; tjnen lutile en geeft/ tube bat ntet boojtis en toil / goe feer bat (jet met fpojen ggeftenen/ ggetrotsen/enbe met een roebe gefmeten too;t/ maec feer Bijtöt etiDe fiicgt/ jae ootl int eten niet op en gout banfioeften/ mart) feer quaeltjcB gfienefen teojben: ï^et \0 toel toaer até be ficcate notg toerfrp té/ gelgc6 gîjecomsn bantftof/ oft ban eenen ftupbenöcntoint/ |
|||||||||
|
I of$
|
||||||||||
|
van de Landc-
|
52
«oec: enbeifi batggpftet/ oatteteenen b)ancB ban
tioobe ië/ foo fuit gbp upt boutben een paubt bol j9oj» celepne/ enbe Jjet fap mengbeii met gomme oiagatit/ fgn bJKïoocfe/etibe een luttel IP{obtu|cbe iSoofeii/ oat j ulbt gbp Dem tn-gOeben met een luttel meeoe of t fio* ntch water. <3Ugen fìatiboicDept enbe ptjne De0 betten/ tg goeöt
bat men l)« peect feet baatm öoube/ enDe oefen ojauc tngebe : jaeemttbjeeonren mpjte biet oneen gom» mebjagant/ een balf once faffraen/ een once geftootea iËeliloie / een pont btngelcrupt/ enbe fijn tutetoocB/ fo beelalfr ban noooetó/ inenget altfameu euöe ftoo» te 11 ot polbec/ 'ttneltBe gb p oocB betnateu fuit tegbett be noot / nemenbe boo} elcBe tepfe tbace gocbe lepeW meteenuperBeubjatetjï/ tbiee lepelsftonict)/ enbe tuoee Beoefen olie ban roofen. <@efenD}aucBfalbiencn boo} fommtgbe bagljen/tot battet peert hem beter ge» boeit : €nöe met tut bat befen b jancB oocB feet goebt tó/ be peetben Die fmaiB 3ön/enbe póne in be lenoeneti Öebben/ enbe te ftqf ban lêben 5911. ^etpeettbattefcctbetottts / fulbtggpmet ben
Boojne ingieten in ben ï@tiv et/ djp onccu oUe met een upetBen tooben bi on/ maet in ben Cornet niet meec ban tboee oneen olie/met fo beel toon» ale te bogen. Cegen be ptjne «1 ben buprB/fttlt gijp nemen/üitlbe
tupteiijaet/oft öofceupten5aet / Jïampettoel blepn/ enbe maecBtec hem met tuarmen hJijn/een D;ancb af. <£»ftp fuit oocB in befen b;ancB moghen boen / comtjn en bencBeI-3aet/ban elcSss eben bete. baec na het peett baatm gcfrtüt Douben in een gOefloten plaet fe; smet eecgöp Hem befen D|ancB in gietet/ moet ghp baec op fitten/ enbe lange obec en toebec epen/ hener larghe hooge plaetfen/ban op effen belben: enoe alft toebet op ff al ië/1'uit gftpt becBen met een goebt muilen becBfel/ mbien bat Bout ibeoet ië/ öcm De lancimi fttijcBenoe met olie/ totbatbetberiuatmtisv enbetoinbenlaet. Waoitü maet oocB goebt/ bat men een bupfe ban tiet/ bit biche ghenoectj / enbe eenen halben boet lanrh ië! hem fìehe tut fonbament/ biel gheftteecBen metghe- meen olie/ enbe foobafi ghemaechtaen ben tcotlcfe ban ben fieett/batfe ntet upt gaen mach/ enbe ban op (jet peett fitten/ enbe 00c obet en baebet ttjben. j@en moet hem te eten gheben/ bat tbatm ban natuctc i0/ enbematec met tomrjn enbe bentBelsaet/ban elrBss e» ben beel ghefooen / enbe ineen gheflotenplaetfe hit! baatm gebecfit öouben. leghen be Boube ptffetëeenghepioefbefaBe/ Dae
men neme bof of negen Cantljartbcisi/ t>ie geheel 5011/ enbe toinben bie in eenen Innen boech / be tuclrfte gijp binbeu fulbt op be bgie bant peert: enbe hoe battet f 0/ bte fuit ghp baec mat ttjtfl op laten ligghen/ baant bat boet piffen : maet ftet mei booi u/bat ghp hem gljren en boet in nemen gepulbitefeect/ noch tu cltfietieu oft tn b;anthen. 'Seghen beefthequetfureban be hupt/ opbencug»
Ofte/ foo neemt tcoeeajupn0/ enbemaetbtetafeen becoctieinfienbetoatet/ ban fuit gfjp bte/ alfooheet alft peett bectyagen mach/opt feec leggen/ enbe ai het ghefbJil fai op eenen nacht betgaen. <@fte anbecfine neemt ghetojeben joubt/ enbe teinperet met ftetcBen a;ijn enbe een boepec ban een ep/ eube baet mebefulbt ghp ban ftctjtBen baett feet ië/ foo fuit ghp baec bate tnbebinben. 53e gheelfucht Deefc boo? een fonbeclirtgöe temebfe
befen naetbolghenbenb?duch: jgeemt 2&oecfetoepte enbegonc&bjou-merc&ejaeot/ ban elcBsten ponbt/ laet bat t'famen mei fieben met luptjnen enbe goebett I Bonito / enbe alft al toel boo; ghebaen ië I foo gheeft Bern bat in acht Daghen betoolgheng / tekBenpeeti uperfien. ^egljeu be fnottet neemt operment en folpfter ge*
ftooten/ b)o;ptbieopgIoepenbeBoIen / enbe laet ben coocB gaen tn be neufegaten ban ben peetbe/om Dat Dé betfttjf be gumueren Die in be Becffenen 5tjn / fouben fmeirenbt vm%% balen. f tU ^eg&etï
|
||||||
|
ôfuaiî ti etett eentge öuplicfiept onbec 5011 fprjfe/ m»
tee foube mogen temette tegmen toefen/ te toeten: oat men öem fouoe laten aen De fcöoaüeren/ enbe met Bet ìuatin bloet/gemengt met tonti enöe cite bans©lgben ftcgcfcen/ op Den bojf ï enbe tugghe : eie men oat ögf dagen act) tee een geDaeti beeft/ 10 fai men hem De ti g f kagenbaet uaebolgetibe/ Botti ophalen Doo{De neufe» gacen/ looge baetolte cnûec gemeiigt 10/ enoebaet na DefenD|amHiugebcu/gemaecBibangetooftmofiett' 3aet/icueiiDe folfet/ pataogfcoien/ ban eltltp ebeti bele/ iael blepn gefloten/ öaec af maect een Decoetie tn mee' 'm/ of maecbiec af eenen DtcBen tompoft/ enDe baet af fuit ghpbematlemoigBenDceniti-r.emen/ oegeoote baneeu<©fiernofe met DtcBen cooDeuvmjn/ Dat feet goeten eoel t0. oDf maecB'. îmn een bjancban 4&jof- felnagelg/ gember/ comtjn/ 'oenthelsaet en gatigaen/ ban eftfep eue ; bêle/ al t'fam«u felcpn geftoieu/mengt Hiet Dan meteen beeleperg/ meteen mepmcB fafftaeu/ enbe gietet met «ön gbemengt m ben §mt$ mont/ etöooftomJ)uojöÖouDenDe/ om battet te lichter tn» f uielghen fouDe/ fonbec 'thooft telateti nebet fmeiten/ ten mwfte» tn eeu gcoote half ute baer na/om bat ben tyantB alle De bermen beuc foube loopen/ baec na geef £ |em groen graa of tietblabetg t'eten/om be Otttç ban ben Djant te tempeteten/maet öet peect en macö baec en tuffehen eenen halben Dato baec bojen of t nae/ niet Shegeten hebben. Woofië fo iepbetfoetelucb oberen ineDermetoenBalftec: of fitter op cnbetgbetfoere» igeB/teu epnbe/ bat Bet Den ojancfe ntet toebes obec en gebe. i?ser hebî qîjp De mibbtl om een bempicj) peect te genefen/ alfi geöjec niet becoubert en ië : jWaec tn» bien battet eeu outbupl is/ gOp fullet mogen Delpen/ tutt^yem'tbtergebenbe opbepbe3pbeiibanbe lane Seti/en be muplgaten opfngbenbe/om bat be bjatmte ban ben bpet/ Defe Bojttjept ban aeffcm fouöe boen ou* fioitoen / eube 0002 be neufe-gaten te betec ben aeffem foube mogen upt eube tn laten gaen : gheef them ooc& bKfetiJiteDjupbenteeten/ enoeibeEeuibtjnte bjmc* fon: $orhtffet een anbecfeec eccellente remeüte/ te Sutten/ eenen D?ancB/ gemaec&t ban Hgattcuö en f e» negriero/ tn tooben ba g n getaiepcBt : of t bloet ban een fjonbefeen/ bat niet obet tïjien bagen out eu W snghe» ben. <®ft toojtel ban Gentiane/ œilbe Coucommer/ enbe buter noten/ met ^onttU-tuater gljeiîoteu/ eube eenen D?ancïi baet af gemaec&t, #ft geeft hem bieft* toüjS <S>atifttöt B te eten. ©en hoeft Bomt uptbeeloojfaBm/nocBtau0bege<
ne bte upt ben Boffete 6omt/ bat ta upt De longlje enne anbec beelenbed lichaem0baec outrent / ofoocH ban anöetc in toenbige enbe neberfteUbmateubte be punti' pacifie bjerefien fiebben/baet en is geen beter cemebte tegen/ bau be ueufgaten ban be beeft e te f nippen/ of te fplgtetu €nbe i(t bat Daec na be mietute utet en betect / foo fai uifluhaetoooj een öoojne in-gieten/ eenen goe< ben DjoncB ban öefe nabalgenben tyanch: jSeein t Jf c iiegciecb eube 11 P5aet/ ban eituis een mate/ gomme fcjjgant/ fnuuJteroosb/mp^re/ ban eltBU een onte/ fupcöer/erben/ gtupjs/ ban elcB0 een once/ al t'famen tod Itlepu nljeftot en enbe gefift iegbt Die te bjepcuen tenen gegeêlen natfittn bjarmtoater/enbe'isanberen baegljô fuît gijp be beeften baet af te buncBen gfteben isljSboojfeptiiS : tnùe bit fuit gflpalfoblpben continu» cteube/ boenbe baet toe eenen Broes ohe ban roofen/ tot bat be beefie ghenefen 16. dommige leggljen btjf tper0/ eenen gehelen natDttetoeptfientuftettBena' 5gn ^enbe 'ganberenbaegis fniojgenö/alö fp ften bat be lettale mutine i$ gettiojben/ laten fp l)et peett tufbJtl' göen. ©oojtö foo en moet men nimmetmtet De bee* fie bloet laten/ op Uiat plaetfe Dattet oocB 3p/maet Bet fai feet goet toefen/ batmen Daec gtbe enbe continuer e gomme bfagant met foeteolte. ^eBoïtfe ban een peett uio?t genefen/booj't laten
ban be abet/ bie men bint int mibben ban't been/ bier bingtjeten of baet ontrent onbet bebtllea: enbeiHbien niet/ of bp ghebieBe ban bien/fo fai meu flaen be gaie > |
|||||||
|
Het I. Boeck
|
|||||||||
|
66
|
|||||||||
|
Ccgflen be uliegen&e tuojw / boet openen be atew*
ftt beu luci) uanüeti lïooföe / maetbt roei Diepe oiibct bebeleeaiga metecuijcetpfer/ legljiettuetcbeniu/ enoaei op bjc»öa tn leu mi» f pet« 10 nat gemaett/ etioe laete. |o tuben {lal ö;p Dogen (iaën tufte». Ccgljen ocbggüe / men lal Den fjoojn banbenboet
fnöDen ja «ene Da. ter uequitue ipane fp tuffcUen oen Doojii uanücii boa ei.De be üygtje/ legijtet Dan op ban ecniponlte/ biubetroelbaft/ m boeojjen bat be tefte toanbebpgöeiotbetroterfteafgpiglje.enfp. 21 lis een v eert Ql)ebo?fteu of^Tieca 10 ban bat te feer
ÏJeeftgelaDen getoceft/ IcgötouDelenDêiieneenpiae' fier / bemattfe. ban pet metpoepet ban Bolua/«©ïa« nebSoet fijniiDierootb/ilajiijtb etiDe<ir>alnoteii ban eltuïcben beic, JliaetnienfalDeplaeftet Jjeetopoe flijequetfie pattpe legghen/ tuelcugDP Daeropfu'.t laeteu / toiDatfebauftifa af-gaet ala gbp baer aett tomt/roaiit Dan tft peen güenefeti. Sis» een ptect op Denrugg{)e nanbe fabelgDeqnetft
i&/m biicmt ten eerften De guetfure/Daee naec legter teetta cp tu tuit ban epetja nat gemattbt Djp Dag Ijen becbolgeiia. JliiaeiiftDatDeplaeifegDefroollen'enDe bctDait ta / u.eu fai eie gfteuefen met tooien/ <©laf< ttupt/ïllffeui/enbe Beerenttaeutu/tfamen geftootett e.iö> gemengt met ongefou.en fmepj /enDe foo tfamen ODefojen/ baer uieupoegaetfateguelept. ëegöenöe fetjojftoept oft ropptcljept aenbeboe*
ten nemct bel af üanDefeplaetfe/etiDe uwfebt Die met toaïrtoaer löaluuae/ golfer euüe ftljapen roet in gefobenöeeft/ enbe Icfit Dan oe mitrati e Daer op tnel ball gljebonoen: jgeemt toer na roeoer af/enoe (trut. öeplaetfe met een falbe gljemaecbs battuti / ^>tya pen toet / ömfcöen |)ei ft/ enDe 1 uuro mag/ ban eltbr ebenbe ie/al tfamen gefoDen. .©in reberltoeoenDatDegtute^eerben / banbe
bür göen met eu fcuDen gpequeït toojöen alft feer Deet toeoet ia fo falmen töapj rojgben metfapban €au« rooojDe-blaeüesa. ©e Darüjept bes &uptrroo|t göenefen mettane»
feen enDe tlifïenen. ©en Djant fai fulcjc meten: 4&ebet feagelntbr poeper ban boilûe rupte met tfaet ban Dten gtjituepthi tu gotben tooûen ropn : cf neemt De rooj» tel ban g-el lt(tt) / met antj0 faet enbe opoponatum: enbe btt ai t'famen mei tlepne gljeftooten falmen Ijem ten Djp tepfen tn geben, met Djp onten goeDen roooen toqit / enDe foo beel oliën ban oltjben bjpbaglien atö' iet een. %n tltftericn fui; glip Doenfap ban ltfc0 / tn bjp pont Decortten ban jBaluroe enbe ^arepe / enûe ban Daetbp Dosa .êalpetet enbeDupben mift ban elrr een Oücc/nue banbapen enbe ban tuptcn ban eküjc Djp onten. J2a Dat De difterie glïefet ia gijeroeeft/ foo fal« menDÉbeefielaugljeenDe joeteltjtlioüet enbe roeoer lepDen. Jbommtgetoa tupffc|»ecëïjebbentegenoefe fierire gepjoeft/ ftafe mtft met negen lepelen Bonttfiis enöe bnftfiien peper coojnen eenen D|ant te maetfien/ lieüJElcBc genomenfal boetben met Decoctie fcatuire* ren oft toüoe tooien. ^Cegen öt geftbeuttgept/foo feptmen batter gbeen
beter tenteoteent^ ban te nemen feben onten afftöen mn mrjngaett rantUen oft ban oltjben/met D:p onten olie ban olnüen/feben fcljaeloenien goeftooten/Djp on * een Oontt^/berftDe boter enDe gep ten roet ban eltËr een onte / iDegebjee-fan D;p oneen/ met ouDett baitten tam/ of met betottieban citeren/ menfalbjp Daggen Bthtee een befe btngeti ingeben tenb;p tepfen, <5tegÖenbe quaöe feeten moetmen bloebt trecfien
banDeleebenbaer toebienenbe 1 enbenaerbeplaetfe ïiaert quaet ia : ©ooj een feet goebe enDe beguame ^urgatie/ fat goet 5nn te nemen De modela ban tnti&e wntommerö/gljemengt met falpeter/enöe fngegeben fcoo'ben ftoome met routen ünjn : ©efe Jöeöicgiie btfèboilg ingöegöeben purgeert/be guabe humeuren. #00; een uitroepbigt)e temebie foo neemtlebenbe foi» fer / tepre en afpltaltuni / mengbt enbe bjeecfef Defe btngBçnmbotetDiçùçEfcfi gDefowçtn^î sn&emei |
befe fattic fuît gSp öc becpe hoen (îE0t6en otjenaïiîgf
tntgeetftebaubet jonnen ban beelperfoonen enbe lange. ^en;p batgt)pttebet Jjetst te nemen een^alf upetnen ftetcbena^gti/ btes onten fpiegeltjarft/ceDecâ Jjatft / oft gomme biet onten/ mengftet t'famen feeg roel/ enbe maettet een falbe af met menfcDenptffeeü laeutuatet / boenbe baer bpfoetfmepj enbe ouoe olie ban etet D{p onten/ maetUter af een faibsng^e/ ten w Datubeter DuntntDebeefte oberai te roafftjjen / of6 ootlt te ftoben met piffe enbe laeuro mater / enbe bats ucue falbe baer op te firgteen: Sfapban #leatiberi$ blaberen inolu ggefoDen/ ia een ettellente temebiQ tegOeu Dit quaet. Doenbe baer bp tepte enbe ajtjn enbe mata enbe ontfjout roei Dat gijp De beefte alttjtg rojrjfe enbefirittat tegijen ttojaffenbanfietöapj/ aio gfjpfe ergljeiip meDe fineeten oft befttntüen toilt. j3ot|)i0oaer tegljen een feet fonDerlinge temebie^
batmtn ten eeiftetiDe quaûe ftjjurftyept toftamme toiten bloeoe/ enDe baer na bie roaffetje met een looge öi)emaetüt ban een beeltaltfeay troeebeelen boontti meel/ enbe djp Deelen afftljena ban CtTcÖen-öottt/allf gjjelntb niet gijefoDen / maet alleene inbe loogpe gge« toeptbt. 'H1I0Diegetoaffttjenia/ fut göpbteftnepjett met een falbe göemaetfet ban<JBtuitfilber/jStcf roojtel^ J&olfie r/2Slupii/^oef blaDera enöe bertSena itefe. <©m te genefen tquaet 3eer nanbe beenen / men faB
teneerften t öapjafftljeeren/ enDe baer nae Deylaetfej firtjeken ben toot ban bier Dagpen met <©eneber olfe/ footoelt'faboutaalîafmoîgDena. ^aeren tufjlôett en fai per i&eert niet te mater gljereDen toojDen boo| Dattet ijapì roeDer gegroepet ta. Jàoc ö matlj (jet cotK genrfenroo|Den met eenen tanggen enDeDûjeetffcoetî ftre&ebanpfer. <©m tqueet feer ban een peertte ggenefen fjoequa*
loto bat octlî gftei ei'en uni / men fai nemen De roo|teg ban miete naetp-Diftel / enbe Dte in frtjtjfSena gefne* oen/ Den î^eeeDt met öen fiabet t'eten geben/ enbe fai fonbet trotjffetbinnen beertöienbagöen/ of ten lang* ften Djp roetten/ gfjenefen 3ön. Cf ü«n be nloben Die tufftpen be juncture bant htm
enDe Den tjoojn ban Den boet tomen/ men fait fjapj af * ftbeeren/enDeûeplaetfe met twijnroafftgen/ baer nae met een falbe ftrtjtben Die gemaertia ban toet banbc fCDOuroe / ^paenftö groen enöe tjonitt) t'famen gDe* ftooten enbe ggefobeu/int laetfte toltEt baet bp öoenöes maer 3tm Dte tloüen teDiepe/gljeeftfe t'bper. Cegljïn t'göefroiS bauDetlooten maetnt gfjeïntS
een pop ban 33911/ trpt enDe fout/ om Daer meoe ïroes oft Djpmael 'aDaegöaDenlootenteftriithen. Cegen De ftftel maetht Die töööer/geeftfeben b|ani
enbebaomter in eennieDetsitiebauonegeblufteéalt/ tot Dat ut tot een noie lipt balt. Cegen Den bantfier/ Ujaft0tbiemctften&ena3pn/
fttoepter ban op feer fnn poeper ban 2dfphoDJlIetooj« tel/Hrfenttb/enDe ongOeüluftSteüait/tfanten tn eenen pot tot afteken gpetyant. Sla een #eert tjem qualtjc geboclt/ ban quaet l^op
of ï^abet t'eten/fo fuit gijp IjemDefenbjantBmeBetu neemt De beUefetna bant biunenfte ban De magge bare isip BtecbfBena/ laet Die roei bioogen tn Den oben/ tam m pulbitefeettfe met een fìalf onte peperà/ en menge bat met biet lepeia fomiti/ enbe een onte fijn geput» bertfeett roterootb/boet Ijem Dat in nemen met een u« petben laeuroen tutina : € noe om Dat Den bupt foube roeetbroojDen/fieltöeminfonbamentboo? een bupffe bte tamettitb iantb en Dttbe ia/ een difterie bau Dee oc* tteban lÉaluroe/ Stngöeltrupt/ 45Iaftrupt enDean* Dertarerenbebrupben/baetbpboenbefemeIen/3oubt/ ÖotutBenbeolte. Cegen f)et CoHta/neemt men b;p foojten beblaberë
met De roojtel/ petertelie/bentbel/ bau eli ba een onte/ tont peper troee onten / malrobe een onte / aberoong een öalf onte/banbenbeftentjonttueenOatfupetben/' ftebet feet toet tefamen enbe ftfiupmet/enbe tnaetbtee af bailebena/ foo gtootaia öafwoien / beroelcbegEip Wbej»
|
||||||||
|
van de Landtwînninghe.
|
|||||||
|
fce &eefïefuït«iggeben tnet een öalf upetfien goebe
toijn gpelgcfi eenen bjaucfe. €nbe op ben öatg bat 3P gei colica neeft/foo lult ggp nemen ojp oft btet Ie* gelpenualf bentftel5aet/ enoebtetetRout mettogn ingieten / enoe ban be beefle feec toel becfien / om te Doen f toeeten* •aio een peett betnaggelt (p / moetmenben naggel
tot ttecBen/enbe toe oen blaebe/ enbe tot intbleefcp HOoon maecfien/ boojtp be gpequeReplaetfe toel fup- beren enbe gpefmoiten i olfet oaes in btuppen/ oft be quetfuece bullen meteen falbe/ uJemaecHtbanter mentgu mas/ otte/ boemel) enoe fout/ al ifamen gge« fmoUeu enbe mei ijeei 3gnüe/toat cattoenp in befe fai' be iiatgbemaeilïc: <©ft roenfal(alogeno£Ì)ggewoeft io) op ue übtqu. tftc plaet(t 'oan binnen be naggel ban* be ooet leggge blaoec0 ban bolletcuubt totjffeen tutfcgeutiL.ee Reenen göetojeben. Jfâaet inbteubefe Soetua^öelUiiiüeeenenoat& ofttoeeout is/ meufal bau öeboei banben $ectoe tu toatm toatet gouben bat boel gye| omen lp/ enoe bonen op ben boet een plae' pee gelept enbeggebouben / gpemaeefttban femeien/ bertbeup iliefe etibe gbefouteu ttsatet : oft met ftlepn gljeiiotcn fout enbe Retclten Iwu/ oft poepet ban ^öaiuoieH oft jiRpitus, oft Henttfcup/ baetnaeget piet 'oïeoer op leggljen/enbeöet go! banben boet ggeel bullen met betclteiipfmcpj. 24!R nu alfoo betmaecfti 10 fo langpe enbe fo oicìbùp elft fai ban ttoobe toefen/ iaetet |Beetc toebetomme beflaen/ notfpanp be nagel üaa binnen bullenbe met peelt / enbe als booten ötcfe ' totip met uetcfienp fineer Rcgcbenbe. <©mnu oefen naggel in gaet Recete te onberpow»
tien / legtec bobeu oy een plaeRet ban ggefoben jEa. îume/ ggeRoteneiibeggetnenggt meigoiiiegenfe» ancien / maer int polle banbe boet fcgapen toet/ enbe baetop meft danûenjelben îSeetbe gljebont*». ais een inetti maneft gaet/ beut bat oe fenuen Ut*
iDjonggeiicft uerpUt 51)11/ neemt een pont boeften soet/ een f)alf pont eectcioot/eeu pont fpieggel-perR/ «en tjaïf pont topi trooc/enoe maetfttet af een falbe. Stpoefenutoeg,..Clagen is efiaettbe finte oft jont
tute bettojongen is beut t gualtjclt fetten banben boet/ btetoojbt göeuefen met een falbe gpemaeefttban een onte fenegtietft / een once hjnfaebt / enbe biet oneen bertbens Itele alle tfanwn fo langge gDefoben tot bat Jet feec gemti bettetoe bicfieip. ^(tbiêeeniöeetot obergaenoe metten atötetflen
boeten beu booten queiR: men fai get gapt af fcljee» ten banbe gijequetReplaetfe / enbe met fout tomben/ bact uoogtp op binben eenfeer buune loeten plate/baet na bic afnemen/enbe beplaetfemet toga toaffepen, WM cloben toojöea ggenefeu al men met een tonbt
gloepenöepfetbie aen b'epnben Rtncfec : toaiiïbefe berbjantpepbt belet bat be Itiooben met meetnet en bjojben. ©aetnaemoetntenbteRtn'rften metfpetft battnbetfcBepbeatoatetenggetoafTcyeniP / oft met olie ban bapen gpemengt met jBaftgtfi/ ï©ietootfi/ Slìon/enoe eenen böpjeban een ep. me etappen moeten naebattet gap; QfgpefçBo|erf
is/ grjetoaffegen toojben metbeeottie ban jBafitoc/ golfer enbefegapen fmout/enbe ban pet mateft dan*be becoctie baet op gelept, ms öat toebee afgenomen is /faunen een falbe maften ban nfeuto toap/ tetmen»tgn enbe gomme ban 28tabien/ banelt^ebenbeel t'famen gemengt, Ceggen ben obettoap oft obetbeen aenbe anieft&tj*
be/men fai eetfì t'pap? af feûeeteti. enbe baet op leggen bjojtelp ban toitte JBalutoe gefoben enoe gjjeftooten/ baetnaefoo legDtctop een plaefiet ggemaecRt ban
jBoftettfaet/ mojtelp ban Jöalutoe enbe offen meft/
al t'famen in a^gn gefoben.
heggen fgebjeeö banben fiojen banben boet/ fïoot gtoenHOoIenmetoubebetcbenpItefe / leggtbatop
t'flljebjecb enbe fit op get $eett/ tgbet gematftelgtB/
om bat bemebiebne baet in foube ttetaen.
Ceggen get #atsot/ neemt af t'çuaet bieefcB mç |
een fngbenbe pfer/ enbe toaffeget be plactfe met lam»
toen togn / baet nae ieggtes op toettft bat tn toit ban epetpuatggemaerëtip. «eggeu ggeb^etb banben pais / beuebofet bleefrg
opbgfplaetienop bepoe«5gbtn banoeti galp met een geei pfetioo jegttpaip een elfen/ fieeebt tnelcbgat eeubojitei/ enoeiaetbie bgfifìienbolie baggea baet in Reken. heggen ggebjetk banben ggeijemeltebepmontp ?
nemet oleefcg banben gljegemelt af meteen feetbun pfettten foo oette bat oe tiocgucljpt ggemacbelgtii wtloopt/baet nae to;gft enbe lupbett tggegetuelt mee gomcg ban tâoojen/fap öau^taloiguea enbe ggebiau-* be uac'p t'famen ggemengr. -Scggeu be ggeftoollci; finie/' neemt een pinte Rete*
fien^gu/ b{eecfit oft folbeect baet in een toepnitö 3outp' een pair ponbtggebjanbttoopet/ enbe foo beei ^tpnopel alp baectoe fai ban ncoöeïön. , Hls oe finten ggequetR enbe gpeclobenjtjn/ neemt ggemepne olie / Ignfaei enbe gljeb|ant rogge Rroo / mengt oefeDingpentfamen / enoemaectetafeenfal' be/ om fabontp enbe fmojgöenp be quetfutebaet mi* ■ be te fttgeiten tot batfe ggenefea ip. Stift bel ip afgDegaen aenben galp oft op ben tugjge
oeuc pet pian jeu banben fabel/ men fai op eie quetj u» te leggljen blaoees bau f toette ironie. Cegen ijatbe enbe betouuetbe gefmillen/ maect een
falbe uau ttoee oneen oBalbanum/ een pont fpieggel" petfi/ eengalfponbtïSmmoniat enbe foo beel petp/ een pont toap/ enbe foöeel olie alp ban noobetp om aE t'famen te mengen enoe innecoipo|eten/ giet af maete een Ccraue om baet op telegggen. Cegen be too{mem/fóo gijeeftljem te bjf ncfien toa-
fee baet toggge in gpcfoben geeft, «©ft mengt mut folfetp onbetfemelen : oft bjaabtaffcgén bau 4B»lgf< boom-pout. «©ft neemt poepet ban Djoogge Silffem met p aet faebt uan toutoeEupiuen/ enbe uau €etbt« galle/ ban tiet ebenbele/ ttoee oneen faetbau tôabrjp/ een once ilettfpojen/ al t'famen in Untten togngge* mengt ■ om tn b;p tepfen in te ggebem j^ae befe 0|p oagenfuitggpeeucliftettemaetfien ban betottteban ailTem enbe tòute/baet bp boeggenbe in pet beut boeit ttoee -©ffen-gallen met een once Ufoe. Cegijen beu buptfiloop ip feet goet eenen bjanrg
ggemaetfit ban poepet ban «©alnooteu/ met hutten öign enbe Rgffel tfamengpemengt: «©ftiftbat ben loop tornt beut betcoutgepbt / ggeeff ftem foppen te» ten bte in foeten toobêu totj'u ggetöcpritt 3011 enbe tëoofe toatet. ©ooj?p foo Rtgcfit gein be leubenert enbe buptfi met toobeu Usgn / olie ban öeofeu / enoe toat foutp. 'Ceggen ben bloet-loop öueïtboebtt/boet Ue beefte
lafÉiuöf fcpouiuet abet/ baetuaet maetfit eenbe» ebttieban tettoemetonggefouten fineet enoe poepet oanbjoogge «^{anaet-appelp fcDellen/ boet buffa* men boo? eenen boecom eenen bjancfi te maften/ enbe f geeft baet af oen peetbealle mo;gen te bfine Ben / fon» 4 bet eenitgftnp te boen atbepben. anfgeltjcnjr fuit ggp een plaeftet maften om op ben tugge enbe lenbeuen te leggen ban «Bupfeut fttioop/ Boïuo / enbe bloet banbe felbe beefte/ onbet een gemengt met Retcften a^gn/ of gtoben toòbèn toijn. 'tl©e!eft oocfi itiacft Dienen enbe öelpen be peetben Die ümerfitjtju/ t\Mbc lenbenen ggetyoftengebben. 3lft bat een #eett fomtgtp Dop etenbe/ eenigge fe*
ngniggebeefte/ ggelgcBeen^>cöojpioen/ Spiane/ €ettfpinne tnggeRitfitgeeft/ menmoetet ban boen loopen tot f toeetenö toe / baet na fjafteltjcft boen laten int gegemelte/ enbe 'tbloet battet upt loopt/al toatm boen ftoilgen. ©001 fpgfefult gup pem gljebenfa* tepe en Cattoe ggefoben. Cegljen be bete'ban be 3©atet Oauge ' ipfecr goebt
eenen lebenben I^aen int ttiibüen ban ben bnpeft opge* ftgjobt/ enbe alfoo toatm opbequetfuete ggelepbt* 0oo2tP tetftont eenen tycuuB in gljeben / ban poepet f iig ban
|
||||||
|
Het I. Boeck
|
||||||||||||
|
6t
|
||||||||||||
|
op jouen tugge: te atleten ücfite aecbebie ttfetfMm
entjtomteatbecen/ enbe buagenö te ttetfeen bteutet tefeecg^elaben en 3tin/beDalbennotDDe< gecief bari^ bec CfeUnnenmeltb tbJeltbeeenfonbetliiigDe cerne» bic i» oen gDeneu bte bjtb)oo(jgen enbe anbec &ecgDe< igtuefiethtenDtbben. rUDaetùtueengoet "Bamm-g, Dupfgefmu bet)oo{t öem te geben eenen «^oubecneuc/ beujeltbe notDtanp nietbeel arbcpijs boen en fai om Öem te eg&enen enbe te cegDeren/ mant Dp ijeeft luttel moepteu aen/ enbe i& göemaetfielijtb enbe goet cm te onbecDouoen enbeteuoeben: UJontïJpipmetlmfcS boEtfeSs te bjeben / enbe met fulcr aljs men felbe mit jleii gei ft fjera teten blaberg ban booten / caerben/ enbe men maeebt Dem bet met taf enbe (Iroo/ biemett gDemepnlttb btnt tn allen lanben : &p en ergöectniet attjSDpgualitbgljetcatbteect banbegDeene melimi te bebJaceuDeeft: ïjp becbïaetDt Itc0telt)cü flagljen enbe gongec/enbe en mojbt ntet iteDteltcb ficea .^c£ö« tanofalbe «felbjgbec befojgDeubatöPbeClelitme alft tgbti0/ late befpiingDen/ te toeten/ banijaïf iËeerte tot in 3uuiu0 / enbe oothmt öooibatfa bjp ^aren ouötcnisf/ tot be tfiien 3acen : enbe ban moet Dp be €felitimeom Ijaec bzucDtbJille berlic^ ten bant uietthen/ enbe ter tontcacie göeenftup be» €5elfonbecbjettbenf)oiiben/ ombatljembe goebf lego? oagSjen tracco maken- ^pfalDetjontb €fel« beu laten opboeben met 3nn0 moebetgt melcb ro£ öatiettcoeejaecouötiö/ oftootbmetmerie meitb/ om battet toat beter foube mefen : ^p en fai f)et jonefe Cfelben niet boen bjertfeeubooj bet ijctbjp jaren cué ts/ öïneScbe beutgbtiobat get moetleereu paefceis bjagöen / ben ploctD treeften / enbe gDereöen b)0{öe». l?P fai acDtcn ben «tEfelbie oberbe tfiien jaren ntet oubt en 10 ,■ tiot D onbec be bjp jaren/ enbe bte groot tóf ftettbbanleoen/ sebclBtböccotbanoogDen/ bjeebl ban neufgaten/ lantb ban Dal0/ bjeebt ban boifi/Doo» ghebanftDouboer0 t groot ban ruggfie/ b;êebtbati ruggljebeen/ groot ban tlooten / plat ban billen/ eojt ban fieerte / bjupn ban öap?e op t'ftoert tretbenbe/ effen enbe blintbenbe / Dcbbenbe een f toert tecc» bcnopttofijDooft / oft ecclanefer pet gDefttele lijf s Cer tontcacie fai DP beratDten begDeene bieafr^ bertöitgenbe graeuüjatDttiD 3511 / gDelqtb bemee* ftenbeeli0tnbefelanben/ maerpginttpalijtb öegD?" nebw8lcpn3ö'iu JSettcn bo^tjïen gficfepr / pp fai fojtDbulbitü 3Ön om bte te gDenefen al0 fp fullen fterfe toefen (Doeuiel batbefe beefte luttel fietsten Deeft) enbe fai De felbe cemebiengDebmptben bie lotfiecbte peerben btenen. ©eDoebenaer bie een goet D«pfmani0/ fai Detbef
banben Cfel bebiacen om lepj bate af te berepbett omfcDoetunte maeteen foo boo|Dem atëboa; 3gn DupfgDeftn : ombatbe fepoenen bte bati«efel0 lep| fonbe clingbe banben ruggDe gemaetbt jtin/ bprantö onbetmjtcltjcb 3nn/ t'çpbatmenbaec tuebegaetop (ïeenen/bepen/öoo}nenoftanberbinflDen:jBtettemtït fp tooien metter tgbt foo Dart bat men bie niet meec gDebjagpen encan. &e Doouie ban be0 €fel0 boet gebjant enbe gef!o6«
ten/genee^ be balienbe fitfete/ enbe tk banben totlbett efeloberDem gebogen in futcber buegenbatfetbloot Igf inatD taben/io eenfonoetlingDe Ijulpe tegDenben Dooftf baeece/bie tot ccantDept ban Derffetten tomr. l^oe teel bat ben €fel cm ?gn grooteoo?snban be»i
perfoonen befpot too^bt/ norDtanp btenen fiem be fel- oeoopi/ D°e gtoot bie o orb3gn/ omstjncracDtte toogDen / enbe te bennen te gDeben 31JH betfiant enbe cet0tebenniffe bie DpDecfcbanbcberanberingDe ban benb)ece:b)anïa1firegenacDticDfalbJo;ben/foolege Dp be bafl op ben Dal0 / bat fp fcljgnen baec aen olje^ IQmt tejön. iBetten bojtften gDefept/ ftp fai feec fojcDbulbitD 3Ön öie te gDenefen al0 fp ftetb 3tjn / Doe bjel/gelgtb top gefep t Debben/bat befe beefte luttel be fietbten fubiett 10/ gDebjuptben be be felbe me, betonen bie top gefieltfisBbin boo} be peecben» Vaa
|
||||||||||||
|
ban geele bfep/met ftewbcii togn entse fout: oft tooj *
tel/ blaoet0 enbe bjucDten ban ^jpometot affcDeti gljebjant/ enbe met goeöen togmngpenomeu: oft
neemt terfïosit Sjet ttupt $£tDtongDenaemt/ boutoet öaer uit een pinte fap0/ naet ûat met tuitten top ufi €acbobenebictue toturbefpjopctip/ foobecce aljs ÖÖP fiec bat oc biaocïïJ niet fap0 gljsnoecD en gDebeti/ gteiet ben peeebe tut lijf/ baec na uemet maicb baec t'fap uugljepat (l i&, enoeleggjjet op enee contornine ben beete/beer op gljebonücm •Be ^piniie-JE ups inHatn'n Mus Arancus gDe>
noemt / ooet bitKtottè met Duren bcete een peeet (Ice * Den / gpclntb topaenbeel peesöen enbe oflen gpefien pebben. i^et t0 eenUeefiebanlicDacmfoo groot aliai een ilup0/uan coluecebeu ï©efelben gjjclntb/ lantb ïm\ betb enöe tojt ban fteecte / D« bat pjincepalötb aenöe clooten / euöe maeebt biec rlepne toonben <©m befen fengnigpt n bete tegpenefen/ foo moetmen tee- flont beuebe neufegaten ingieten ilautoet-blaberg tlepne geftooten met tuates/cnbe Conujn met fLoocb gefiooteti op ben bete leggen: JBacr inöien batter ts senigfjeftoeetingDe/ men fai öeplaetfe niet pebel fio- ben/ oft beroerte uan jlKpite / enbeftcopen Dactobec jjorpecban cjÜebjaubegDerfie/ oft ban fepojffe ban «©îânaet-appels. 'SicgDen ben bete ban eenen bullen Donut / tg een
fonöerlingbe cemeöie/ tmmetg boojbenegpen ba' BÖen/ beüloemebanSHtaliaenltpe Glaber gnebjant enbegemengt met oubt bertben0 fmeec/ enöe op oen bctegijelept: oftbefelbe gDefiooten metouben urn* ten tugn enbe alfo ingDegöeben. ©efflflHtyöetoojtel ban «eglentier tlcpn gDefiooten enbe op oe üjonöe gljeficopt / oft met goeöen ouöen togit ingpeeBeben. SHnfgljeiijcr ©lterbefien oftfaeöt: oftfietfapbanbe blaber0 ban ©Iter. iBcftban een ìntime Dp gpeballe ingDefüJoiaBen/
ttiaet&t ben peeebe criinpingDen be0 buptjc : toaet t e« genmenfalouoe floffermarcbe nemen biegebjoocpt 10 ttote oneen / gtet Ijem Die int Itif met togu enbe Do* riicD / lep&et bate nae ober en toebet tot bat ben buptb rammelt enbe 3tjnen eerpen bjecb cjupt toojbt. «een magec peeet matp bet gemacebt toojben met
Öoomfcpe boouben0 te eten bie in toatet gefoben 3tjn/ onbec be pabet gemengt/ maeein bien bat fo inaepte' lood tolte bat ene niet tuf toilltgen en moepte/ men fait fïertbte geben met in te geben öopeten ban eperö met fupebergemengt. <©ocblacuto toatermet fout gfje< niengt/enbe meel ban ï|ic0/tfabont0 enbe fmojgeng ben peeibe gegeben/mabet feec bet; Œefselpcj; btenen baec toe l£ic0/#anicumoft &g0gDel"oben/cnöegDe' I mengt met boane-meel enbe fout/ uier mael 'fbaetösJ gegeben een lut tei tfeff enö/om öattet peeet niet en fou* te toeöec obecgeben. Het gpebuect fomtgbtg bat metten met eenigDe
foojte ban öulliepepbt gin gudt 3fln / te toeten aio sp Sun gljeöaente int toatet fien/ 5@n fp baec op feec beo Hef t ; fo bat fp bergeten teten enbe b&int&en/ enbe ban bieciepept totbioogpen. «©eteetbenenban befefot* tetnöe 3ön/ atë fp lantlic be toepben loopen / al0 of fp metfpo;en gDefteïtenbjaten/ btcfeüjüs conbtomme fienbealoffppstfocrjten enbe begeecben. ©anbefec fiecbtebjo^ben fp gDenefen mettoebetomme aenftet löatee telepben/ tuant aW?p baecinfullen fien 0oe ieeltjtgfp ;un/foo fullen fp bergeten feeetfie gDebaeute tiiefpintbjatecfagDen, Van den EfeL
CAP. XXIX. H<©etoeibatben €fel een (lecBte enbebecfmabe«
iutbe beeRe lp / nocDtan# i& DP feec ban noobe op alieljoe&en/ om batgpacbept enbe nootfaecfcelijtb iuecebboet meec bau f)P gtoot oft grof im gDeltjtu be JBeulen te btaepenenbecoojnetemaelen/ cooinete tnuelen te btagen/enbe fommtgDen Dupfcaet en anbec ötngöen in fta&i u biaggm / enbe bjeb^ te öjengpen |
||||||||||||
|
I \
|
||||||||||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||
|
<©m eenen goeben JB tip! te pebèeit/ faïmenHïefeti
Ne bu&enbe ront ban igue ts>/ uicpu ban boeten/ buts banbeenen/ 'tgat bol euöe bjeebt / ce bojfì b}eet enbe facpte/ ben I)al0 lancö enbe berpeben/ 'tpooft bjoogpe enbeölepn: Cec contrade tnoet oe jïiupl peböen/bee? nen bie bic&aclj'ttap enbe tont 3tjn / final ban Utpaeni enbe pact/ be atgierfie af foangcnbe na oen fleert. ^e JfâwpUtten 3gn fìcrr&er/bjcmer/rafTcper enbe
lebèn langer ban be j&uplen : maer be JBuplen 3ijtt panbelgcher/ enbe beter om lepoen enbe te leeren/ ban be jiBnpIetten; ^p 5tjn alle bspbe fàntafïtjïs/ maer om puu bit gpebjecu af uitenten/ foo moet men pun bitfebJtl.ö isijn teö;tncucn gpeben- ^rin fp Quactom ben sabel op te leggpen / binst een ban puit boot- boe» ten aen Dun bgie/om öatfe onbectuiTcpémetettfDubetï ban atpteren upt flaen. 3nötea fpqttaebt smt om te bedaett atpter aen üm reepten boet / foo fai men ben fltnc&erbooj-boetbtnben. ..^>,. -, ..- «©eIBupl 10 geneptljt tot be feltii$i2iMm ber \}ttt*
ben/ ala betpaelt i$, j^otptan0 en mil ttfe niet bérge« tenteftpjpben fömmiflpebefonbtre^iecBïett banoe* befe beefìen / r&aer af pier naec bolgpen be remebiett; ©en JËupI t)U be uo;i fepeef t/moet men te eten gpe« betitouuae uoolen. 2U0 jip bicUtuifs jyticn aeffem berpaelt enbe üs$t ban aeffem i0 / foo moet men pem blóet laten/ enbe ban ingieten ö|P pafbe pinten lugno/ meteen palf onceolie enbemterootn/ enbe malroben- fap ontrent b;p oneen, i^eeft pp ftuereniffe of fepurft» pepbtintbupgpenban beboeten / foo fai men baec op leggpen gperfïen-meel / enbe beapofleunie openen/ tnbien batter eenigp fó/inen beneemt pem be magere pept enbe guellinge/ Doc^öteüüJiïiS in tegpeben eenen biantn gpemaec&t ban een palf onre (ebenbe folpperiï gpefïooten/ een rou ep/ enbe een bjagpme mpire/ met goeben toon. 3&efe feibe remebte 10 goebt tegpen be ptjne in ben bupt& enbe ben poefr. 3jfr bat pp becpic enbe bermoept W fo fai men pem in be Beele toerpen/ bet enbe bógn. ©iuutoénbïebegöeèrenHinbttebtagflen > moeten
paer toatpten ban te tietnen pet ftoeet of ptffc banben jföupl/toant fp bob: bereut&e onbjucptbaer tooiben/ gpelgtti be felbe beefte onfyucptbaet i$. , «©en vuotò ban ben nagpel ban een IBupl op gloep^ enbe bolen gpeb)ant/boet alle fiatteu en lOupfen/ bis bafufnptipj$3dn/ twjïonti»w0 toogen, |
|||||||||
|
Van den Mayl-dryver.
cap, xxk,
f €£ regiment enbe ben lafr ban Se jBuplen/ijé |e*
i itjcn ban üe peeroen/ fo toel aengaenbe petboepe» tcn/üJerDen enbegpempcp / al8Sbe3U>cktetuegpciie' fen/ öie paer foubeu mogpen obertomen* i|ei p?ofgt Bat men base afpebben macf)/ té gpelegpen pïltmpa* Igeò w beel jTBuplen te pebben. mterorn batb? ifêüpl-bjpber be|)oo|bt tefoet&en
enbe te tuel en een goeot enbe f cpoon tnanne&en / enbe oocüeen wnfftcno.ubie tegenereren: UJanten3gafp htpmn tikt tcDcl gecifponeert/ foo en fait niet Deuggen hém af gom: ti fai. <£nbe poetoel bat be Jfâupleu ge- genereert tnojben ban eenen Cjelenbe jiBerrte/ ofte ban een l^cngtuft enbe €3«Iinne/ foojtjn noeptanis be beffe/ biebaneenen «2^1 enbe JBerrie gegeneseert tocjoen : toaut be gpene Die ban een ï£engp jt enbe *E* jelume üosjtg nomen/ poe mei batfeben naem boeien ban ben üabee/intfrancöopja chevaiinnemulc.fo gtje» iöcnen fp notptansfgepeel enbe al be moebee. 3©aer* om ' tbefte i$ om fepoone jBuplen te neggen / te peb* ben eenen <£;et om te befpjtngen/ bte fepoon enbe ban goeben aert tg/ enbe fece biel beproeft. JBen moet ee« tien nemen öie ojp jacen of mees out tg/ groot ban Ite fjaem/ bjoom ban palfe/ fyeetenbe fiereft ban ribben/ be bozfi topt enbe mufruleuis / beCgtenboelbefet met bleefcp/ bebeenen &o|t intbebicn/ftoertof gpefpic&elt ïjaupapij: mantbé <£3efö3pgemepnJtïc&mupf-bael ban öQPis/ bJeïf Dapï niet goet en ig booj eenen JBup» Ie. ©eifeer rfebeooo|t te bjefèn bliber be tpien jaren/ groot enbe fepoon/ grof ban leben / ombatfetebeter foiibe mogpen ontfangen enbe bjagPen pet ongpelptfe jaet/ enbe ban een anbec jpecie ban fp i$ / enbe gpebeh tjaeebiucötnietfllleenefierc&pepbt ban ben ttcpaem/ maer ootfe Betouragie ban ben geeft. «©eJBupI tooit sBebjagen ttoaelf maenben/be toeltBe/ ter toerelt ge« lomtnaönbe/moet geregeett toojben/geïgttt be jon* gjpe beulenö / sipt-gpenomettbat fp nae be etrfle feg ïnaenben/ be mbeber niet meer fstpgpen en macp/ otti be grootepgnebiefp aenbemammen geeft : jBaee men falfe een jSettie bo3ti fupgpeh / om bat fp ïtîfîf^ gber fouben tnojben/ ofte men falfe met be moebes la* sengaen/ombatfefouben leerentoepben/ afcfp niet sneer en fupgpen |
|||||||||
|
Èyndc van het eerfte Bocck.
|
|||||||||
|
HET
|
|||||||||
|
H
|
||||||||
|
HET TWEEDE BOECK
<Ean m Roeten;
|
||||||||
|
man n fornii*
|
||||||||
|
I banbiaemeti / tooinen / toittc BasBeöeuïtte / of DKec/
of anbere bicBenroepenbe planten met biaemen baci
tuffcBengöelept. Hocdanich dat het Lande ende oeffetw'ngo
vandc Hoeve behoort te wefert. CAP, II. D€ aerbê ban ben ^of bepoojt gemifl te mefen een
Üaer te bojen/eer bat fe orante gtjebJojpeit m ojbt om te faepen / enbe naer batfe meberom gbefpaept t& enbe gijemift/ foo moet men bie laten tuften enbe gae£ mifi laten aennemetn fBaer aengaenbe Qaer natuetej enbe beucljt/be tlepat|)ttge/trtjtatl)tige notö fantaclj" tige aecbe en btenter niet toe/maer betjoojt bet tnt {jan-1 beien te mefen / enbe ftoert ban berme / bit öaeft in'fi Danbeleu tuffc0en be btng^eren bjeecBet enbemoifelt/ enbe generaigtB alle aerbe bie goebt ia om terme ti faepen /fó ooch goet om Ijoben te maecBen. De ghedaente yande Haghen der Ho^'én;
GAP, UU
r\é groepènbe laglje/ bit ben tëarmöeê-Dof af**
UYtöepbet banben Ctuptgof/ toilgeplant enbe be« fet mefen banbe boo^fepbe plante in be maent ban J&o*1 bember/enbe int beginfel ban #ttsbcE/mei gegranets mt boo;mift aenbe mo)tel / aenbe mo;te! afgefneben/ enbe oot alle jaere gefupbert / om teronben enbe bicBe te maBen: maer men moet be boomê laten opgéoepeti bit fitteti in be plaetfe ban fïaecBen enbe laften/baerom fuit gijp fetten alfo beel <©imen al0 gijp meue{)t in be* fe enbe anber bagtjen / bemeltBefcfjepbenfullenbetf ï©armoeiS-öof enbe ben Dof banbe Ctten enbe 3Soo« uen / be melthe gftp jaerltjtfir boen fnoepen fuit / om batfe te bitBer fouben raojben/mahenbebuer af jIBut* faert/ enbe oocB om Rout te Ijebben/ om urne boageniS enbe anbere gercetftöapbaer met te maetBen : jae-orr» bat ooch be HDüngaert foube mogljen baer op loopen/ bie gt)p baer aen fuit planten. Van de ganghen aen bey Jen zyden vanden
Warmoes-hof,
CAP. ÏV.
GÊujcDen ifórupthof rontomfal befet toefen/mee
Dagen bâ3ofemtju/<©nfer-b?oubjen-3egeîBer.!3/ jfâuftcoofen enbe meer anbet fonberlinge Brupben e« planten :alfo fai ooc be ©armoeis-hof 5pn gangen be» fet fiebbeu met jonge togngaett- fiupten/of ben befiert ïBrjngaert ban ben lanbe/om te ijebben berjupjs/ bae göp maogt beftgen/ tot befjoef ban {jet Dupfgljefin. ï^et fatfoeu ban befe gangljen enbe tuijtigaerben/faï
gDemaechtïrjn/ göelijcBeenloobcof ^omer-putre : toant be tnagenss Boften te bele ban onberöouben/enbe ootb om bat men baet onber foube mogften fomittige bebbehenömaecBen/ ofntupbenfetten biebe,êonnc niet beel en befjoe ben/ latejibenocljtanfiober bepben 3ijben/ eenen gati cB ban b?p boeten totjbt / omme ben ïtëpngaetttc moglïen oeffenen : men fai ooc& bebé* ftc enbe bic&fìe rancBen ofte flupteu frelfen/tegrjen fieì Zupben/cnbe foo fango niet fnffben/ bat fiet ijout niet en foube mogen bttfteu: tnant dm fctjoone bjucDten te rjebben/en is niet beter/ban fjet bicBe {jout: 5De togn* gaert en mac& ooc niet feer bitB op een fiaen/enbe moeï alle bpf jaren gljefontBenbJefen/enbeallejaergDefne* f neben enbe gbebonben int epnbe ban itoMmaenr/Jjec toelcfte sto boen fuit met be mtf ren ban u milgen enbe |
||||||||
|
De gllelegentheyt van de Hoven, fo wel
van de Warmoes-hoven als Kruyt-hoven, CAP. i.
ffullenacfjtetüuïggnöe onfeöooi
genomen ojbonnantie beginnen te beft jj?ijben be #oben/enbe ten aU bec mftm ben ï©acmos# $of/be lutlffieafgebepltenbegeftljif&t ie gDebjeefineffensi benStrupt-Jjof/ ban malcitanberengheftöepben/ met eenen gcooten beue-gancB ban outrent actjtftjen boeten bjeebt/ Ijebbenbem jjetmtbben ceneri put of t bupfe ban be fontepne / ifi bat gijp be ptaetfe ofte Set gfjerief ntetenöebt om re maSenmtmibbenbanelc- Beu Ijof eenen befonberen put/ooc een groene Sagfje bie meibiche Us/ b*œelc&efalmogljen Hebben bjpingan* gtjen/ ben eenen entrent tjet tjupis/ ben anberen tecöt tegen ober ben put of fontepne/ ben berben tegften tiet afftupten banbenbogaert. ©efefjagljefalgemaecBt en gbeplant toefen ban ï|afelaerö/,3>teBelbefien/aiel< beften/pauen/i'tamboifen/iÊglenttersi/^aembe' fieo / j|>upghel-mamme&en0/î©tffen/i|ulft/©lier/ gfjemengt {jiet en baet met ^agfteboofne/ toilbe 3*P' pelboomenenbe #arabg0 appels/ Cojnolteboomen/ ÜBifpelen/enbe ïteelt-rupt: mant fp moet beel bicljtet enbe ftercBer mefen ban b'anbet / tegfjen tyt per tjr&el ban üebeefïen üieontloopen/ bie ben meefïet meer Der ftijabcnboen ban pjoftjtg. mt gelegentrjept ban be boojfepbe l£oben/al0 gfje<
fept tó/ moeten mitent Den fjupfe / meer tegmen {jet j^oojbenbantjêtZupben/ ombatbemeejïer banbe i^oewe/ foube mogen boojbe benjtetjïban $önhup!S/ öe lufhghept en fcrjoonljept ban 3gn fjoben gljemeten. fiarptan0 bette ban be frïjuere enbe bojftg-btoer / om bat De Brupben niet en fouben bant fiof / buplic&epbt/ Baf en Blep'ne ftecï&eniï/ ï>it booj be mint ban ben Dojf* toloec in bc nonen gftebjocfit bJojben/beftfjabigjjt 3nn. 39Èfg?iÖt6r befjoojt fip gcöeel biercant en effen tt me» fen om {jet gerief ban fpacpen/ enbetoataföangenbe/ om tjet ballen enbe af fincBen bant tegen-mater/enbe De üocf)tigi)eptbantmtft/bjelc6ealtqt0 nebcrtnaerts' loopen fai/ boo{ ben tegöen / langhö be gangen nw paep&etw enbe fait lanbt betbeteren. Cer 3pben ban elcB ban befe Boben/ binnen fjet be «
flupt enbe begrijp ban ben Bupfe/foo bene alfï moge* rtjttti0/ julien noci) toefen tbjee anbere Jjoben met Jja? gen gefcljépben/met een grooten gant tuffcljen bepbé. ^e toeten ou be^pbeban ben ïBarmoesMjof/eenen befonberen fjof üoo? Bemp/blag/faff caen/ bjcebt enbe anbec bingen/tot bejjoef oan ben Jjupfe/toelt&e betjoe* ben Ijareuefonbeteoeffcningfjer <£ube op bejpbe ban ben ïttuptfjofeenen anberen (jofbooj tjet ront-jaebt/ als erten/boonen/bitfen/ rijo/boectnepte/milic/tnelc Be bingen feet toel te paffe Bomen/ en bienen tot boet» fel enbeonberftoubingeban ben ftupfgljefinne. #et af flupt en en üebjpeu ban be fjoben/moet foba»
nicfj 3tjn/alis be bequaemfjept bet plactfe epfr j)t en be» geert/tfpban mueten oftgroepenbe bicBeljagë. J&iet temtn booj ben minften cofi en {jet meefte p&ofnt/ fou- ben fp met gcoepenbe Dagen mogen bebjtjt bjojben fn Jïebebanmueren : toant een groepenbeüagftegebuert ïauger/met mi nber oncofien fo toel int eerfï maBf ató öan oHöerljouDen /be toeicRe macfj gesnaecfeïtuoiöen |
||||||||
|
van de Landcwinnînghe»
|
||||||||||||
|
6s
|
||||||||||||
|
teettett ' oft met bi45m\xt Uan u toaratiöe,3Bc fatten
hanutoen tuptigaett en fuit gbp met te gart binben noti) ooe u tanr&en/pjtn «pâlot aenbe boomé nati ulne fjagfje/beuielcbe toefen fulieninbeplaetfebùnftaec&e/ luant Dé bant foiiDe tnbe fthojffe gaf alp fp groot tooj. ben enöe groepen/en fouöe ben binberigc fijn ."En Dec gett ooc niet tuben Wumi ite ontgraben en te miften mtoetütjuoflttt rantbenefite&enenutoejongeftgeu» ten/om Daetafflupten te mahenom te bertoopen/eti cm aligna te benneerberen. ©ebjupben en fuit gbp met af fmibé te ttjpeof te groene/ tiotö oocalfl regent. Wmp p bâbe refte |)et oeffuen bâ oefen berjups top' gnert i$ gelrjtB nanben ai.bmn togngaert / toaerora battei te berger f» toare langer baer af bier te fcftjijbé'. «©aerom faunen gaen tot fietcapittel öanDentugn» gaert/enDelefen bet gouvernement ban Dien/ göeltjtB f ter nae nocb fai befcjj jeben too?ben» Het fpittcnende faeyen vanden Warmoes-hok
CAP. V,
A «Bngaen&e get oefenen banben Wmnm Mi
■^Datfaleerftggebaen toojcentn J&obembec naet §>at bet een jaet vft eengalf jaet ban te booten gbe^ «ufi ggelrgpen geeft enöe boel bet gfietoojoen i#/ toanr Daer en is ggeen ïaubt foo goet bat met af en gaet ofmagfjeren boojDt met langbe bjaetbe te lig" ggen. 1©aeromöatu ongbeboutoet lanbt/ 'a. eli fee gtjpööeftbifetïïebt totutoegouen/ teueecfien gge< fupbert moet toefen tabe Jieeuenv eubebaet nae fees biep gbefpst / enbe bet onttupttotbetoojtel toe bat' getoept/ toaer af een cloetb gupftogf f al mogen goeüe affeften m aften:baer na fai Ij g t mtftcn m* t ton boepen cuDe peerbemifi orbes een gftemengt/ bat toelbetrct s0/eiioelangöefitlle6elïgeiiijetft: ofmetefelp mift/ ineltb bet alter beft 10 om boben te meften / n.ïtis bat ben efel lange enbe rnet gemaetB jgn fp tjfe bnout enbe fe|ebet/Caf ban tojen Dat een jaer beefr gfielegfien fai îpogen in ftetbe ban mift gebjuprt toojbembettoeltBe mue bat toïtec natueren tjeet i0/baerbe fo bet maect/ tratbeCrupben/ aBoomin/ Citroenen/ a.tmoei.en/ #?angen/Conserometg/ Cittullen enbe alleanbere ïlanïen/öse baer geplant enbe gefaept toojoen/ f cljoon ismttiï fothgn/ en baefioberbloebige ojucbten boojtia ib|engen.©oog De ttöesoe boutomge fai gp omgefpaept tooien een fpaoe ötepe / gnbetntfpittenfHltggpfeer teel mengen bet mift of bemergel cuber utoèaer&e. Wmi be öecöe tepfc fai bp geroert enbe effen gcmaeït îBâ|D£n ìiKt De eggge/enbe' inet Den cugge banbe egge fuît gbp int rjoojbpgaenafteetBenenutoe bebbenen ganggen foro lanca enbe toeebtalö gbp meutht/ rae t'bêgrgp et ■ be ben epftïj ban urae plaetfen. Jfâaet gbp moetgaDeSaenbatgRpmearfitober fcbïö-en / enbe jnet u arieti reprben Dbueerfrb ober uboe parc&en of bebben: enbe aljS uttie gangen tuflcReri be beoben ttoee boeten b;eet vju/ t)et iö g^enoccbsttiani toat umi t&/ battis berloteu aerbe, De ordinantie van de bedden bandera
Warmoes-hof Cap. VI.
G^p fuie oî&îneten be bebben int mibbel ban «toen
Dof/ foo Dat oe rapen be meefie plaetfe enbe biujbe {lebben / baer naec De tooien/ neffeti0beDJefe&egf)p mafien fuit nor& ttnee anber boo j i vuceber panbe raDy fen, jüa bef e bebben fuit gijp eenen gantb rnaben D|p boeten bjeebt/eiuebaer nae fuit gbpanDetebefonbece beoben maerben boo; ^>pinagie. 7S>tm/ JBelbe/Sa» 6ette/Petertelte enbe ^urcbel. <@aer nae fuit gijp toeber eenen gant&maerBen ban
tt)P boeten b^eet : enbe op b'anberjgbebanbten fuit BÖP matten een btercant partfe oft bebbe booj ^atepe
|
b'anbec 390e ban befe btbbm fuit gpp Rntn toetft
maben ban b;p boeten en een pjlf bjeet / enbebaec na beelbeboen om te beplanten / feo boel tot onberóouot banbenCrupbt-bof als ban urne jjagöen/ enbeoorfi boo; utoe Sluiter potagte. Weerom fait goet 3911 bat men to: bien epnbe beplant een btbüt met£>abie, enbe een anoer mttpfope/een met ^pmuwenbeeen met jSariolepne/ een anbec met Eabenber/ enbe een met ûofemarepn /2Sberone/ tlepn €pp?esi/ enbe ndrj) een anoetmetCueleenbetifope/ 2&afjiimm/ ^&pytbe/ iBalfem/ f^olepe/ enbe een met Ûoomfcjje Camille/ om te maben oe fit-fteoen tnöe boolhoben. #et falootb goet toefen batmenboo?ben noot rha<>
Be een btercant perei» / beneben tn ben ïöarmoei-bof/ bp ben muet ban ben befiotenbogaect/met iommtgrjé bebben boo) be mebtcinale ccupben gelgtBBalertane/ «Getuit/ #aboe-blommen/ Spboet/ jeanfoojett/ ©onoetbaert/^atientte 2&fngdtrupDt/<©lafctupDft enbe raser anbei berggelötBe crupoen / toant oe l^oe* benetffebe0oo|ttetoetenbeelremebtentegen oe fiec* ten/ enbe fonber tuinfel top bebben bier gbeleert ml semebienenbe jBebttö«en banoeb^outoeu, Dcgheleghcmheydt vande Bedden vandeh
VVarmoet hof. Gap. V 114
tl €t8töae« Bétonne tornt op ben rntubaicö/ futS
jE>>gbp maetBeu u beboeu cebdrjtbcn roogbebaii aeroe/ baer bed peetig mift onber güemeiïgtj' ijst / oe toeltBe ghp toai t M fuit laten rufté eer bat gbp baec pet op faept. <8p een ban o > fe beboet* fuit gbp fatp n met maffen banoejiBeertfspe mane u Éattoutueu faet enoe HLue |9o;relepné toànt fp coinen aif00 baefi upt/ bie ineen Jiaeert gefaept ïgu/alis oteban febjuartuö/ om teberplanteu op bebben / als fp eenen {jalben btn* gec öoofee 3jjn.<©p btt feitje beùùt meutgt gfjp faepen ^lupinelle/ ^estpUojen enöe rlepn Q?bi>betbaeri met 9gng,elftt)e iS>uctBel/ enbe anbec ^aiaet ccupben mei bit» onbes malcanoecen/orrs acheter na becfr^epben tl ftellen/enbe int ttipme al0 fp uptgefrooten ;gn. i ^>teto9cBtoeltoe/ batufaebtmette oubten ^p/ bétftc|ben/nar/berfrrjtmmeltoft berbuft/ enbr op oe ramen ban befe beoben ttoee palmen bjeet fuit ggp faepen flrtifchot&en. ^ljp lult ooeft een Beoöe maBén bcot bè ebelèernp*
ben/bièin ben I@tnter bieren moe potsgte enbe oorft boo? ben Crupot-hof /geitje ebel J5aIfrm/25afiltton/ Chprnms ^fope/Cu«le/|liartolepi!eenbe^>atoie. l^et fai ootb goet toefen / bat men een maecBe om te
faepen faebt ban Citroenen/ €>|anie appels/ Himoe* nen/<©ianaten/Uauriereu/lteeppe ènbe babele etl na Dien batmenfe feer qu liicb öt^r can boen groeren/ ombatbelQtgtbaertoe foo naïupjltjtb notò bequa* me niet en të/ foo moet men toel gabe fiaen / bat meri ' tftberp epnbe om booge ftelle in planten of faepen/eü batmeu t>K met plat in b'aerbeen fteBe. €nceal0 be Citroenen of bergeiötBefaben üptgftetomen 3gn/ fou moetmenbieberplantenlnmanbenof taffeBems / Die men berbjagen matg BertoB.ertfS enbe bertoaertBVottt tebetoarenbanbe groöte Bitte of eoube enbetebetfien enbe foettSrif B te Banieren na ben epfcg barben tgben/ aI0 Bier na falbetrlaect too|ben. #p een enbetbebbe bat feer lanrBtó / enbeonttent
be groene gaggen eu toijngaect fuit gbp faepen Con* tommer0/€itrullen/lar.gbeet>beronbèCatoo)ben. <©p bet bierbe pertB oft bebbe/ bat lantB en fmal iö
ggelgtBfietboojgaenbe(miti8batfebitBtotl0 moeten befp]oept enbe begoten toefen} fuit göp faepen bibêc ftgefooitenbanjlBeloenen. ^ €nbe om bat be boggeliS t'faet niet en fouten toetg
nemen/ foo legt boo?ne tacBen toel bf tg« op urne beb< ben 'enbejfjn fp ggefaept in't toaffen ban bet JBanen |
|||||||||||
|
enbe aûitfloocR / cnbebaetneffenpnoröttoeeanbere in'^po)tée1ieomb}i»tbsipttefcÈf(ten / jaeVltfffn
boof Itijupn enbe^tboloegnen / enbeboo)%ootft/ iBeerte/fofpjept op be boo)ncn rlaetftro/enbfiegget ioutg HootB mm f flftfu0jtenfiibc6a«8tfn« *S In Wdjfsimjwn'ttwiftfw ; mmiflbatgppgjieboeit bat
|
||||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||||
|
6<S
|
|||||||||
|
bat oe coube fïettli t'0/gBeJtjc& bat op fommfgge mta
gebeurt,'folegttuoeplaetfe baufiroo/cube inateu/oft güeljeele fs(jooben uan fimo op De ooojnen / foo Datje b'act,e met en gerabeu / en met en mogen letten noen DUiûeteti/ 'tgeueoatteruptfcljiet. «Ën'tgenebatgpp toiltwouubeûoenbipoé gelijc Coucotrunerg *we« loenïii enanDer muet) en fuitghp tuar ban malcanbe» ïenbecicüepöen/enDtcuitSebefpjuptenmetiauiüatet in De .^>oii.,e,-bai lange te bojé geeft geput gefiaé m De üacöeii of tonnen/ Die bp De pnt fiaen, maer alle hrup= ben en bjucfjten om pottauje te manen/Die mé fielt op beooen beteren feecmet netplanten/'tojele men oocb boet om Die eDelec te mabeii/ enbe beter ban fmaecue, Den tyt om te bcfaeyen den Warmoes-hof.
CAP. Vili. AILleîaet öaet een iD3armoeo-f)of metgfjejtoffetf
inojv/bi'ljocjt gtfaep. te tooien lut maften baïue jöane/ ban Den eerfici barlj iet oen leden, Ojîte gge< 3aept üJojDeiunt b|j»en öet jifôaue/ of p bomen taec jjoojt of en öeugben niet: beljalben neeg ai ifi oat gijp juept int ujaffeii ban De /Bant/ oot alterne *5 gebiucr all>)güjelu3ttstüu/ giof enbe tuit uauoiek 50 wib geanftaiSbêüOiOei!oftbe,cDaüigt>t i ocgcaius enuape guabe ro <fMiaac(üjel£ue^aüeiuecgöeeteii3twp t-e0 3^emd0)beletoat|enteieii Bonnen be.pen of gita pen. 3fi Dat men Uiü 3aei (aepen ia beâomtr oai iwoct
jgtiint touljennanbe Jtóaneban aultus m «©ogit. «Cube- in Den^erfft in be maent4>; pumoesen<©t.e» Bet. 3lnbe Hemen/in ;t>p îielleeiioejfâeerte.Suoe lanoen Die upt Der natueren bont jnn/ oft oie toepnttj) jpuipe outfangen öanbeJbontie/moetmeH later 3ae.su in De iLente/ maer bjoeget in Den $t\ fit; 3» De fjeete lanoen moet men contrarie boen.'t^uet groep er alfi op foele Dagen gljefaept tooit/ Die notö 8«t orbout en 3»n/ Dan alfi op ftoube/ geete of ojoogeoageu gljeiaept is. ïïetjaeDt Dat mentoli f ae pen/ en moet niet meet ban een jact oui jïjn toant 10 oattet te ouöt !& tjes en JjannocggroepeunuCljöJiDerctn vfêaetomfjoe ces» felice Dat u 3aeût 10 / nan pasepe' Concoramers enoe CatooerbeivtjoeDattet eer upt fptup'.'Sec contrarie/ fjoe ouott öat fjet 33« ts ban Retendit JSeete/ ©je- p'Hetfjeenöe 4Lojtanbcr fjoe oattet ootbeerDet upt fpnipt.' foo betrealfi niet Deinenen 10. 3Ê>e Cooleii enöe alöeröanDe ,épuiagte/ toute €ii-
bibte 3Lnot&/ì&arepeei.Dea)upn/ toojöengefaÊptin ben griffi/ enoeoer^sagSjenujelöefciouö*. «©2 uabeite fìerfl'e/ CoiianDer/ Öecbel/Öagsn/
ûaonfen / $een/ <Carotcn;#afitiaben/ #etettelte/ IDeiitn 1 enöe anDere brupDen toaer dfoe üio}telinüe potïûgte gce' f0/ teojbeiitnDen ï^erffienDeiLeiutge' faept/notljtansi Bomen fp beter boojta ui be Ijeete lau- ben in ^opmaent gefaept/maer in mtûDelbaer lanben In «©ogftmaent/ enee in nouDe lanben tn ^>cptembje. Hatrourue/^urtBel $Q\ttlepne/ Concerniner0/
Caüjoeroen / «Jleule/ Ï|ert0 bo;n/ 6lepn5&onber. baftt/ #arepe/ BeeteenDeanöetteeceBrupDen en&e eocH 1cticljont0/ toojDeu in De ILeute gefaept/;a boo| be meefïenbeel Uomeu alfoo Ijaefi upt / bie in léeer e enbe «pul gfjefaept toojc en/ al0 Die in ^pjoeelle/nae batretgoebtoftequaet vneDer 10. IBaer p^tncipaeltitfe moe t alle 5aebt / bat men toiï
Saeren/toel rripe/bol fboaer/ gelnbicö mbe grof jtjn/ goet ban ber toe/ toit ban meel / enbe nietpoeperarlj* ticrj: team öet poeper Dat bant jact balt/alfr gebjoBen m l toont oattet be&ojben i0 enbe niet en beurst. Op hoc veel tijrs het zier dat ghcfacyt is,uy t
der aerden fptuyt»
CAP. IX.
H%t \üt\ bat be natuere ber aerben/ be goebtfjept
be 0 <&em\i0/ enbe fjulpe bet ILottlt/ met btn ou* l«rbcm öant ^aet/ ooffabe 3911/ bat 0et een to|oegljec hm ö« anb?t: fpinpf /?nb| ftaftet ge,n| M m# ff jjogti |
|||||||||
|
enbe infìtto toebet/ ep een toatme pfaetfe/ aft toeï tir
jonnen fiaeuüe/ metbcrfcfJ3aetöefaepi 10/ eertist* fpjupt/ ban 'tgfjene bat op contralte plaetfen en tsjésri gljefaept m nocijtan^ Heef 1 jegljelgcn jaet eenen fe§te« ren tyt oan upt-fpjupteti/üjaei; op öat aclit moet göe* nomen toojben/ uiiepnbeDatDetgbenfoaben&ijï'» fielt toojcra om te jaepen / enbebe bjutljt banelcfem te ontfaiitifjen. ^pmagte/ Oöafilttum / ö.apen/ ïSafeette / üomm
; «pt ojp oagfjen nae Datfe gljefaept jtjn/ Êei outo«n cc ben UfcrDen üagö/ Concommsr» en CitruIIen opbgtt bilfoen/ iöojtelepuetuatfater/ ^illeopbenöieröra bagö / ïietfïe enbe iBofiertfaeï op Den btjf ben/ #a- tepein oe âûmcropDenfefienDagl)/inDeî©iîitjsep ben töfenöen / jBeioeopbenacotfienbaglj/ «aTo©isii op beu ïfjienöen/ oloitanDer ontrent oen togfwi ttoin* ttföfieii iiaglj / jae fomttjbte oocb toel later alfi 5aeB£ berfclj 10 «©jega e. oe Ccule na ben Derticljfien/ ide* têifelii: op Den beertigfjfienüagfj/ enDemeefienoeeiers beu bufttrrjfteiu WeUstoaetv bat Defetiaengöenu?/ feec oeeï gödegen t0 aeu Den onberiiom viant3ast e\\b§ hotifïets^itfaepeii ban ben ï^obenrr i toantgöelgcö toojHt tie'ept ta/ îSarepe' <ffoncoir.mrr0 enbt Cttrul» !cn botnenoeeieernptalfigtaeuberfcliiiS. ^evrotti» tratiz/ toc #et ercelie ' ^>jniìegc/ üerffe/ Ceule' €*!«« ga enbe € ojtanDet /fpjupte^ eer upt aSfi 3oeDt onbt iga «©elgncHü wei' €onfomrner-3aebt / tn meltô cf lam toattt gjieterptht / fpniptoccs bjcegfjer tot fceraer* ben. #tt |flae-t0cotli ban ^rtiïljfititp-jaet enDebaii twer anoer brupöen/ai0 gijp ften fuit m Jjaes pattiti Uerebefnjîijoinglw, Van de Pottagie Cruyden te begieten g
ends ee wyen,
CAP. X.
Z# Qaefi aï0 u fcmDt ober al befoept fö/foo moêïtü
(leeritelitabrfp^jept toojben/fo berte al0öe plael*» I* ajioetiiameieiiO{Oogtjei0/t?nepnöe Dat fjet jaeïïl ùoojùefeer geojtebjoorlJte ntetoiiDei gn &Igb?/ mü§ De «ju. i)t uasi'i 3aeö; niet fieïtte. fà'bcfis toatëï om ie i&ouagïe trap oen te b gieten/isa ö?t regen-toatet/ tnönn ûattcîbp nflîljttjali/ofwtgomùSitetbefKîîp* Den Met en maefj iKrtoarracn / toant |)et toaldj ei.os repntcljt be brupoen ban }iof ïnbe-göettiojrr ie > nm Dat eten fottoerttnge ato Den rrggen öan Den jgoo|ûsa tüinbt grjebjeben laojDt. 23p gUeb^eecte ban oefen toater / sSf i;et iSeïiier-iratcr oft fcan em tos/peti&g ©eetbê m mi laemu i0 / fjet bifie. «B*atr nae pttt- toanr Dat Uan ftns^glieniS in eoiiiisn ofi Stippen g|!^ put geeft ogeftiien/ en&e ban oe *>ouae beruiarmt m ÏÏ&aütbom vuater/ ggeh;r&cot&bat3oati0/ igseîjg npanöt Bt>u aile brupDeu ï 3öen tobt ban befpjoepea 10 t'fai3onot0 enbe fmo jgf)e«0 / en&e vkt cpDe tiotvsj om oat fjet mater Dooj be fjttfe ban Dei ^»011111109 bertoatait jynbe / öe too^tel0 niet gn fooDïti bei*« bjanDen. %\0 r u Ijct brupbt Begonnen Seeft api te fpjtiptet?/
foo fas men t^mm brupDt tot toseDen/ öat fjet goeöi beröupfiert enoe jp boeDtfelneerat. ^et frijeeten itf oocb ben brupDen feer pjofitelscb/ aio fp alreeDe tm toepnidj apeuoaffen 3gn / om öat fp gun gsoenicfjep* fonoen telangljer fyûdbtn / enbefcyoonber enbebsc&?$ fouoen too|beu/oocb om te beletten Datfp nietftgietea en fouben / enbe oocb om eenen Itcmcbereit fmaec* beteggebenbanD'eerfie fcDeute gaDDe. 2Bp fultbeiï mtbDeltoojbenöe «flroppen enbe €oolen bêtes enbe lieflicber ban fmaecbe/ifi bat men be eerfie blabertf af ttetbf. ï^efgljelgcbB oorb be iSabgfen enbe Sapera groepen beelfcfjoonb«cal0 rpgfjefrOoien^gn,, |Baeg alle brupben en toojben niet met alle toeDergljefcgoa ten / tuant be gfjene bit pgpen Ijebben/gljelgcb U juptg enbeanber ffi bat fpmetnattoeDergoefcOojentooi* , ben/foorotüepgpe : baeromme en moeten aifulcbe
brupben niet gfjtfc&ogen tooien bau met fcfjoon enbf J bioocötoeöfE»
1 VaïS
|
|||||||||
|
van de Landrwînnînghè,
|
|||||||||
|
4y
|
|||||||||
|
Van Pottagie Gtuydenteplantenendctevcrplanten.
CAP. XI. OIBbe ftrupben tammer enbe grootet te fjebben/
l'oo toojocn bie berplant/ pet xuetc&e gebaen wojt Sîant een bebbeop 'tanbet / ûtë fp uiec uf iujf blaberp" lut ber aerben hebben / enbe bat math tot alien tnben ghebaen wojDen / foo ber alft bocht enbereghenach» mi) tueocr m/ maer Dat moet 3yn in aetbe bie wel om jjhefpttenrjetis" / fonberanberbeteringfiebanmifi. gift oattet gheen regenathtigh weber en iov foo moet men Die befpjoepen/ na baife Diep ghenocch in D'aerbe gefMicn 3911/ enbe fbmrmge moet men bet epnbe ban be wortel af fngben/ enbe int rupmeplanten/ om bat * men Dte foube ntoghen wieDen alft noot wate/ enbe te beter enûefthoonbet foube groepen. 30e ftheuten booj ben &rupthof wojben op alle tg»
ben berplant/ foo boen 00c De jongbe fpjupten ban ben jate/ nemenDe een bed ban het oube ï}out / enbe Wjin* geiïDe 'tgftene bat gijp tn Der aerben fteecut/oft 'tfelüe onber jplgtenDe/ enbe ni be fpleteeen Batier&ojen leg» gen/en fommige ban be felbe haber uojews ronDfóm* me De piante / ruant öe nrupbm bte men berplant/en begeeren geen mtfi aen be toojtel maer eer bat be eph- beu üan Dun Wortels een wepnitfi geWepcbt ïbn/ghe- löewpbtet naefullen bettlarén* .èpinagie/ JBelbe/ §0eteitelie enbe iiettsel/ enbeughen met implant. Van het pluckcn ende bevvaren van Eaet,vvoncls ende bloemen der Pouagie-cruyden C AP. XII.
M€ti tretltt ben meefien hoop ban be Wojtetë wt/
u!s be blabeten ban be planten geuaUen 3tjn/men plucbtüe bloemen oocöghelntn banïSettiagte / 25u- Sloffe/ SJlgoeDe enbe <©oubtbloemeti/ alg bie geheel o - pen jun/ maer be ûoofen en «Tappers! bloemen moe* Jen om te bewaren gbeplutbt Wojben/ala fp notö 3ijn ÖÖeJloten. üöeri neemt aotnbeftnipben metalig ut lilabersy a\$ fp boiwaffen 5 gn. 3£e bjutbten gcelgtli jïkloeneu/ Contommero/ Ctttullen enbe £aWoet» oen/atéfpgeeluMjDen enbe ctlpejön: iBaerift Dateet ftp om ?aet te hebben.- fo moet man bie op b'aerbe laten tot batfe öjoogbe jijn/enbe ban tjaet Wech leggen tot öen^aep-trjt. J>p moeten ootfe met fciaer weber enbe ïntbjeBen üan be Jlane gheplutnt jtjn. 'tXaet toojt gftepiuebï a!i3 het biupt geheel plat Itghtenbebjooge 10: »©ota moet men gac flaeu / bat gcnecaïntb alle fotnghen gfteplutht Wojben / 'tfp brupben/ bloemen/ böojtelia/ bjucljren ofjaet/met fchcon bjoogh Weber/ int afgacn öan be ïBane. 33c brupben bie men tuil bewaren/moeten ren in»
Pen Wel gherepmeht/ enbe tipt ber jonnen gebjoogt gtju / Vnelc&'tbefieniSböeli0/ cm meefhtibeelo hun feracht te-boen behouDem of eoe in be ^onue/enbe ban in leeren facnfnenö enbe niet in Ignwaet gbebaen/ oft cotfe in höute buffen/om bat fp Jjun bratljt nietenfou' ben berliefen/ gi)eli)c& top fien bat men De eebel ferup* oen bctoaert/ bie men in be tointer Mail gljebfupt ben» ^Daerom butirbt mp bat be 35poteFietö qualijcb boen/ bieopljtm folber^be mebecinalebrupDen Üangljen/ niet alleen om bat fp Buil ftrattjt betlitfen/maet batfe oocB bol ban (lof/ öoppegefm enDe blicge^ftöeten met meeranbere bergelijcüebuplicfiept 3gn. 39e bloemen moeten tut De potine g Ijeb^oogt 3911/
toant om Daer îecricîjept enbe toeecBDepbt/ fouben fp booj be fiitte ber jonnen enbe tuarmte Der lorbt gun fcracbt terdontberbefen. ïötgljenomenoe p?oben« f cüe öoofen / be tueltbe om langue betnaerbt tè too^ ben f moeten gebjoogt 31)11 op een fjoosDe plaetfe/ Daec bemibbaegöfcuc^onue/of öaer ftralen bomen/notö» tang fotiöer op De föoofen te fc|)onen.©oo? 'tbefrets/ bat mea be. bloemen D|oogt)e op een gljetemperbe plaetfe/ enbe bte bttUyotlü om toere/ om batfe niet en fouben beoerben/ alttjtsitnel fojgpe bjagöenbe/ batfe nocD össuje notò twtneritjcScn ceucâein bitliefen: |
jBaec al0 fp b)ooge ?Srt/ ban falmen Ut in eenen m*
ben pot Hupten. ^P'fdet moet in facr6ensi oft aerbe potten / isit enge
banmonbe3nnbeti}aectn)ojben/ofcmbuffen/Lftooe m Calebaffen / oft oioutoooitf-flcfthen toeltoc g(je* ftopt/snoeop D?oogBe plaetfen oaer göeen mater gne* liojt en tuoibt.fixant öet faebt Uiojbt booj be botene Ueptfeerbebo}oen.Hijupu-faeDt/2ôteOootti/eiiDe^a' repe-faebt/gelntB cotb bet t?eul-faet/ too}ben in jjaet {jupfbenö enbe öulfenbetoaert. <©m be tno;tel0 tebetoareu / moeten ttueemiDce'
len onb. cboubeu tuo^ben/ mant men mil Die bewaren oft berf e p enbe geDeel gtoene/gelgt öapen, tSabijleiV •ff aroten/enbe anbec btergelrjtbe/of t men teil Dte b joo » gDebetoaren. «©mbiebetftptebetuaren foo|almen Dte in ben üelber leggen op fijn fantoftbjiffant / Dun- ne baer meDeoberbecbt/cft in oen {Min D'aeiDegta« ben/ gelgtft men be ûabgfen enDe öapen boet/ om btei meefienbeeloau ben iBinter ober te hebben, €>mbte bjoogbe te betoareu/moetmen bie foo haeji aio fp upt* getrocben 3pn/ neetftitb cube voel repn toafftben met fchoon tnatec / enDe Dan alle be tlepnebtfelingbenaf* fiipben 'Daer na Djoogen oft uptter g>onne mi «©ofte/ ift Dat fp Dunne enoe teer 3gn/ gelgtfeDie tmnoe ©ere» bel/ Citojepe/ ^etertelie/ .jêpctaguis enbe arbet Der' gbeltjtbe : oft tnbe potine int ^)upbe!i/alofpbitljte/ Dicfee enDe grof3pn/gelrjcb Die ban ben Htfcb <©cnti« ane/ ffiertbens-bjoot/ plompen/ ffijpomeeuDe an* Der bergelgcbe. Ûid fp nu D?oogbe enoe alDup bt rept 3gn/foo falmtn bie op een hoogbe plaetfe hangfjen/ ote uuel ber jonnen fiaetuit^upben/oftoocfetnt j^ooï» ben / baer fp ban ben root / notft ban fiof / notö banbé ^>onne niet en mogüen befrfiabitfit tuo?Den. ^oe met batDenraeDtbanifippotcateiSio / bat be Btupben/ bloemen enbe bjojtetë foo tnelberffcgeal0bioogl)e/ geenfiiijS en fouben in Den toint gelept wojben/om be* tueert te tno}Den/maer eer gftefloten in eenigbe baten oft anbet Dergfjelgcne btngöen/ om bat fp bun tratfjÉ niet en fouben berliefen/ D'toeltfi litfìtelotn foube gbe* beuten al^t fp in ben tui nöt liggljen. Vande Pottagie kruyden int particulier^
endeeerft vande Gooleu,
CAP. XIII.
A€ngaénbe be gemepne €oo!en b iemen Çeet J>to «
ren/moeten ten Ijalf <©ogft oftiu^eptember ge« faept tuefen / ifi Dat men tuDe winter oft ti.be baften oè blaberg Wil bebben, j®en plantfe in <©ttober/en men berplantfe tnïaet ember/om tcgebb ê De blsöet en tnbe luDttiter/ enbe tfaet in % uniup «iet 3ul!up/ enbe om birfterban blabercn te maecben: tjoeiuelcocfe Datn en tfelbe matlj Doen op auber tijbeu üanDé jare/notötanjsi en tomet foo Wel ntet te paffe. (%\et ootü Wd toe bat u 3aet niet out en fp/ want baer fouben ilabufen af maf- fen/ notbtanp blpbet fegt jaet gott / ift battei Wel be* waertwo;bt. 39e €abnpsRooien/ btemettIjttWitte noolenofl
,glupt tooien/ Wo|ben op beûben gefaept/enDe Wojbert tjitrplatit in goet/bet/gemeeft tant/aio fp beginnen op f tetoaffemenbefoecHeu eencoubelocbt/ Want in een Warme iotht fouben fp becbWpneu enbe fterben:enbfl men moetfe met ftroo bet&en/om batfe te Witter fou- ben Wojben /enbe te beter fluptetn 3BeggetrontlielDe€oolen / bie ban natueren mal*
ftöer en letSetber ïfjn/ Wojben gftefaept in be jBeer- te/ enbe berplant alle bet jaes beo?/ maec Willen bit«* Wilss befpjoept?gn4 f610 göp ftet bat be €oo(blabet0 bleet oft geel Wop
ben/pet ia een teersen bat f p water gfjebjecb Aebbeu: ttett 00c bitWiljEt af be gecle/gegate/berr otte oft b{oo<> ge blaDerovwant Die foubefe boen fiectoen. Sfïbat gijp CooIenWilt fiebben bie goet enbe lief»
IgtBban fma6e3tjn/trett af öun eerfreblaberjS/Wane be gene bie Webet Wtfpiupten/ bit fullen beteren enbe Iteantfeeten fmafee ôebben ban b'eerfiç, 4P spetoobs.
|
||||||||
|
Het ÎT. Boeck
|
|||||||||||||
|
68
|
|||||||||||||
|
«©mfeecUttl teteptifggen eenen fece btipïeitpî//
baerinne batmen gDrtuooitei0 bleeftj) te fiebenenb@ ütatec te Deetett/gDelgtS eenen feetel/pferoffeoperew pot/ enbeanbetbergDelgcSe/ biemennocDtan0ntei toet fröoon geftDueten en tan/ fo en t0 niet betwp&aü batmen tooien baecin ftebet. VandeLattouwc.
CAP. XIV. D€ Uattmrtuebjojt gDelgtu be Coole feecbfeieg)
eengefaept in bocDte/toel gemefie /bettefupbef litDteaerbe/enbe bie goetomfptttentó/pjtndpalgc m iîSeecie/ toant fp en matD fo toel niet tegen touoe enee Ditte. Niette mintftbatgDp bietoiltfaepeuin^eg* tembec/ ja tot allen tgben fo bieft be openfïeenbe toac« meplaetfen/ met goet tojt mefiboelboojften Doetoel batfe iuben tomtec fai Dart toofben/ en eeüigeit tgt fai uiteren : flll0fpberplanti0/men rnoetfetenttoeeoft bjp bagen eeugberoepen / inbienbattet geenbotöfe toebet en t0/enbe int f aepen moetfe befpjoepi jgn/oms Dat be toetm!e bant mtft Det3aebt niet enfoube Doere totloopen. 3ll0fpopljet bebbe nutotgDefpjo:en 10/ Debbcnbc bier oft br,f blaber0/ foo moetmenbiebec* planten tn bette oerûe togt Dan maltanber/enDeaen^ öe toojtelbegieten/ snaec battet niet en b;tefe / notö teDeettoeDeren3p, jBeu totnnet bter foojten ban üattouten/ bfe ban
ÊtacDfe niet en berfctjtlfóu/ matr jgn ban fmafte hef* Ucnerb'eenDaubatiDer. Ce toeten De gDeccontbelDei be Supteropyen/gDemepne enbe tlepn?. i@enberplitnt metbetlepneoft gemepne Eattsu^
toe maer toei De Clupitsoppen / be toeltfie toit 3aebe Debben enbe ooc meerbes/ toant bant berciatiteli too^ benfe meeröer enbefcDoonbec/enDe foeter ban fmabe» Wilt uDp Die tott enbe fcDoon Debben / foo bint bo*
ben Detoppeilïe t'famenttoee bagDeneer Datgljpf& tottretbtom te berplatnen bast b'een plaetfe on D'an* bet/enbe ftroepet boben fant op. me flupttroppen Die getrontfielt f gn enbe niet Doq*
BDe m groepen/ tuojben getoonnen/ met aen be teci» tel naeoatfe Dei plant i0 / b'aetbe toetD te nemen on* trent een palme biep/enbe Daer Soepemtft m te leggetï DatberfêD «0 tegen be toojtel : Daernaetocber mee eerbe te builen enbe te begieten:boo?t0 foo ijaeji al0 fp tu Daer cracDt fai toefen/fo fpltjt be fpmpte/enbe beet* fe ban met eenen uteutoen aerben pot / foo bat Det op* perfte banbe Hattoutoe plat Itggfje/ enbe booj fnlcften mtbbeS fai fp otcbe ban blaberen gljeöoten enbe tosi uiojben : <@ft totit gDp oocfi Debben fcijoone Êattou « toe/foo fuit gDp ttoee bagen eer gDp bte upt trerSt/be blaber0 boleti t'fameu binben : toantalfoofullenfe fcöoon enbe toit tooien : 3infgDeIgtS)r fanot baer op gDeftropt/boetfe toit toojben. 3ft bat gDp teeefe öebt / batfe beur rgDebjecS bat?
ben gront fouöe te Dart toojben / oft beur fante bara DettoeberoftbatiDetfaebt / tretutbie upt enbe ber* plantfeopeenaubcrplaetfe. «©m te maet&en oatfe eenen goeoen reutB öceft/fo faeptfe met Citroen-faet/ oft legget faer bjpbagen te toept&en in bamafi-toateg oft perfume-toater. <©m i)it te boen mengen met an* bec ^»aIaet.trupben/gDeIöcB $uuiel/ sSa&etteetibg bergDf lotos ccupben / al ffamen boo^ts eomenbe upi eenber toof tel/foo legt alle bie btberftDe faben in eenen fcDaep0 - neutel baer toe f raep uptgeDolt / enbe graefi tie biepe in D'o erbe/ ontrent acDtDten Dingfjeïö/ enbe begietfe Dtt&toil0 luttel tfeffengs / enbe daetfe tod §m al0 fp uptter aerben fpjuptct. dommige bjt&en enbe mojfelen&gp oft biet «S5epc
ren of t ^>tDaep0-6euteï0 / enbe leggen t'faet baer on* ber gemengt in een f gn Djnen boecjc&en /gpeirjt S eenen Bnoop/êtibe grabent al0 bo|en In b'aecbe / uit toe! gae flaenbe/al0 fp boo|t0 tomenenbe uptfpjupten. £>ommtge treeften be blabers af banbe Hettoutoe
bie noefl be too^tel flaet/ enbe ftenen inbe plaetfe Danbe flfflitïot&enblabet0 « nfaepfeenöan fia&ette/fcetffe/ auctie!
|
|||||||||||||
|
©eresbe Coolen ramen gftemenïotfi «tiöe nature*
lijcn/ Duet ottetbloebicDept Dan uitft : oft tnet togn» öjoifTf*» begoten 3ijnDe / oft om batfe gDcplant5gu op een plaetfe Daer fp eetipaeclgtfe Daube l)ttte Des jonnen Dcrtoarmt tuojöcn. jBeemt nimmermeer 'topper jïe banbe geeront&d*
fie Code/noto coil»»aiiaiiüei6i)oojuflCl>jtjpct/niaec oit m ss üe üiauer & Die Dan baer uetsertoaert0 tomen. aloecDanbe Coolen toojoen geplant op allen tgueii
ban Den tare / foo Dcrte als ijst toeber niet te tout hoep te Heet en 10. €vm 0I9 gDp Die berplattt / foo bo?t cc too?tci.-Dat Dis niet brom en toaffetn D'aeroe/ enoe en fteectfefo oïepe niet/ Den top en tome bonen 0« aerDé. Jbomnuaje befpjoepenfemet 3out uiotes/ om Dat
fp te malf efter 3911 fouöe / cutrc anüer firopen f alpeter botten op b'aerue/oft oocls afftljeu ülepn g&efift om te beswaren bQojeettblopen/rupfeng/CCup&'toojmen m attbec gDetoojmte. lËierbobenal/ foo en matjj De Coole niet gbeptant toojben bp Den togngaert / nor!j ben togngaert bp De Cooien : toant Daer 10 foo groten UpatuftDaptufftDenbefettoee planten/bat fp bepDe ge plant 31JUÜC op een aerDe/ pio fp toat Daten toa0 glie nomen uebbeu/ acDtettoaer0 af tugthen ban malcan* beren en foo Djutljtbaec met en gjn ; ® at fuirr toaeE WJ/mot&t göp fteii/ifi batmen toat tognp Doet Ijoe lut » iel oatter w m Den pot baer öe Cooletn ftet/foo en fai öe Coole niet moj toe tantum ente fai 3011 bertoe ber « Îifen/^aûatmeeri0/ De g&etit Die beeltognu totllen bjmenenfouber bjontftente toojben/fullenbante »0» sen toutoeCooler, et en #ûc eu mac|i DcCoole niet ge- plant toojben bp éìjega/ tóupte enbe ï0erc&enfbjoot/ miDt0 batfe bp De ccupoen g&eplant oft gDefaeptjgn* be niet en too|bert/ jae Dat meet 10 Dte plante Die baer ontrent flaet Deelt meDe ban tfelbe ongeuuB. ;©e neerfitgijfi Dobeutcr en fai nimmecmees m ?#*
tien {pf-lnoen een berretteCoole /notö ooc 30n trap > ben nat maet&en met toater Daes Coolen in getoeptnt of gpefoDen Hebben/ toant foo tol Det een als \}m an< bec gfjeeft ö'anöes trupbenoie baecbp ftaen eenen CjuaDenruet&e. E ©e goeDe ï|obenaïffc fai tot alïen ttjben Coolen in fjaerenljof Debben tot Doetfel ban Daer DupfgDeuu/ met De meltnc fp Daer fai mogen begelpen m tgt enoe (tont aio Daer bolcU fai fiec&3tjn. ï©ant b'ecrff e fop ppncipaliKU, toiDe roooe Coolen met boter oft olie fonberjoutingDenümen/ maetutranurgantu/ Det topt ben Doefi/enDe-bstert be flemme : jlBaer ia oat gDp .feupt&er en Der Dit fap boet/foo faitfeet goet3g!t tegDinDegrooteeajtitDeptopDebojuvettoeilongsr* fueljt/ ja« |>et f^Paantw Cooien 10 ootb goettegljen befe gtjebïeUen.€ool-3aebt met eetütlj fop&en/of g'De* (iooten fiigl}enomcni0feer qatt tegDeu De toornen banbe joagije hinbecg. î©e fiole bie m ttoeeoftbjp fopengljefoöeni0/ fioptoenbupthloop. 3De Coole gefoöeu entte metlantb $eper bïflropt/ boet be Woe> frei'0 beel mclce öebben, ^it fap banbc Coolen gf)e* bjontfeen i0fecE goet alfmen qsabe Compecnoillen Steefr gijeten,. Coolen met«manbetó gpefoobener.be met glKfc&upmt Doiiit&gemengt / $ipi feer goetDen Sijent öte to\t toan aeffem 5ön gDelgtö i-oljocD göe»
juptôt. iBetten to|tften ggefept/ be Cole i& goet tot alle bingoën/ banbe uoelthe be Somepnen eertgtöfo beeltoerrjcg^maettDebben/ batfpbinnen DonDect en bgfttcg faceu na bat be jlöeoecgnfS uptfìomeit bec bjeucii teiren tn alle fieeöten gijeen attDet: mebetgne ba n Coolen en getyupt&ten. Hooge ban Cool afftgen 8Demaet6t/l0fces:goetom tDooft te toafftöen. t©e bozften BDeftooft met Cool fop/ bermeetbettmelcfe banbe ©oefterö. Siffcöenbait Coolen met btttban epetögemengt/ genefen be ber&iantDept. een plae* fiet gemaecïit »an gefoben Coolen met ajtjn b^effem gemengt/enoe tlaee cou boperen tan epecö/enbeboaï a3ön ban 0ofenai t'faemen todgfìenlopt met ber* eenttDt/ ta een fottberlingge remebie omtecpontbe ipgne öanoen flep?5ön iaetö te nemen. |
|||||||||||||
|
ii—.
|
|||||||||||||
|
I l
|
|||||||||||||
|
van de Lancfcwinninghe.
|
|||||||||
|
C9
|
|||||||||
|
jêutcuel/eitoe anbec bferflljelgcBe : 25p oefen miööel
fcyicten oaer tot üele enbe biüetfcge fpiupten. ©e üattoutoe en ia niet fonûec goebe remebien/
toant fp üetüerftgt {jet ïf erte/fp lareeet/ enöe maecBt fece üeel bloeï0.3?aer 3a» met olie bâ ïMen gemengt/ berooft de pijne üan beu poofoe/enbeboet napen Den genen Dis be üojtfe gebbeu/opt boojljooft enöe in Den aatUüanDengaofbegeftteBen. i|eti0 oocBgoetom te gojgtlen/gljemeuflt tnei 380 üan <J5ranaet-appels/ tegen öe geete gefajilien üan De 3SeeIe: Ï|et3elüeaen be jsauueliclujept oft Slooten gefireBen/flopt [jet üloe< Den üan ijst mar.nelicU 5aet /mintipalic alffec eeotoep* nicg Cjnnöfjerbp tp.Xaetüan Hattoutoe/geftooïen met 5aA üan tuitten ^eul / in fojmcüan een etnulfie/* Doet get 3eiüe ja get üerbinft be gitte enDe f mette üan be%pue. ïUttoutoe-3aeii ggetoepcBtintoaterbacr fteel in gebluft ia/ gljemengt met een toepnicg poeper üan $üoir / 10 een fonbetlingge gnlpe teggen be üJitte blaebt üarrbe ©jouiuen. ©e blabesg üan Hattoutoe gïjefoöeti/enbe met eenicö sopBen gïjeggeten/ oft Za» laetbaeeafggemaecBt / p|ir,cipaltc&|'aüont0naben eten gegeten/Doet Qapen. 3Lattoutoe-3aet geftooten/ enöe met foto gemengt üan een üjoutne bie een boeg* terljeeft gcbjagen/enbe toit een Cp/id feer goebt ont oïj'tüoojljoofctebinöen/omteboenflapen. îPecottie ban1Lattoutoe/gefoöenin45erfie-toater/ggebjonc« Ben/üetmeerbert fier m icB üa^©aetfljw& tfi bat men baer nae be bojftrn met üétjant tojijjf^Öe gene DieEonggerfucljttcp 3tin/ 25toebt fpoutoen/Bojt üan 8efTem3gn/enbebie&uibesenbeggeeren te Brijgen/en beyoojeu geen Hattoutoe te eten. Van Endivie,Ganfen-diftel,endc Cicoreye.
GAP. XV. EfSiöiüie nMtfmalleblabcrjS/anbaTuirff" totlbs Hat*
toutoe genoemt/ Dient mees totDetnebecgnen/ban anberftntg/ eubeentoojntibei^oüenmetgeoeffent/ ' om Dat fp alt g t bittes të/ goetoel battet een 300? te üan 's 3lattoutoe/ûf eer üan Ctcojepe iö. l©el 10 toaer /batfe fcoojüeelte planten enbeljecplanten/üan fe'eenplastfe op s'anoer/oocB met gebonben enbe gebecBt te toefen/ int 5ant / ggebuerenbe oe tointce / gaer nature macg beranberen / jae malfcg enbe toit tooien / enbe met SSepnemoepteüanaentluüeniet; beggeDeele tointee öetoaert toojben : ^'toeitB onfe ^ouenietgf piactife» ten/ mibtö bat fp ggefien gebben bp erperientte / Dat öe totïöe <£ieo|epe (eet fegoone enDe birbe toojbt / nae Dat fp üan De wateren obttoallen 3ijuce/ met aerDe ef pnbtbeOsrutig. #anfen-Difielin ï-atijn Cicerbita genoemt/t^ees*
tijt0 feer foeggeert ggetoèefi boo| 3alaet / maet nu en maetbt men gijeen toereB Daer af / enbe toojot alleen booj ^afen enDe Konijnen göeglucBt. <$ocB en toojbt biciu Ds ï^oüen niet ggejaept / mibt 0 batfe ggenoecg Int beltgtoepet. 5&orf)taiijstoo?benbanDe ^taïiaeuen tnDc "ïDintsc üoo} falaet gljetaupcBt öaec toojtelss/ Dte goetenbeUefltjt639nüanfmaetfee. ®e fiele (ss ubi meier/Dat fomttjt0 geelatfjtico i0/btoelcite gljebjont» Sen een fonbetitnöDe lînlpt :0 ben göenen/Die ftojt üan aeffemenDefeietöenbejön.ïlet beKbigft oot& be pgne ïjetoojen/ alfmen eenigïjebîuppelîî baetinne D^uppt/ PjfntipaltjtH alti met olie i.i een <©ïanaet-appelfcl)il(e gefoben öeeft. ^et geneeft oocu üolcomelgcft De coube piffe/alfmen ontrent een Ijalf uperBen baet af DiincBt. <©eblanetjïüan«i5anfenbsfïelgDe&noHt/ üerb^üen Denftaucïibenmont0. €ttofepe Deeft be natttpje üan «Snbiüfe/maer bjee* s
be blabet'0/ enbe fonber goebe ceffeningDe/ foo Debout fpaltrjbt0ijscrb!ttcr{)epbt.«55elcgroepetgöeenieop bocöteplaetfen/enöe toelgeatbepDeaerbe.Sïls fp bier ölaoer p geeft / fai men bie betjplanten in een toe! gDe« jmcfi UtiDt/ en om batfe feec fcgoone/ bitioe enDe togt uptaefpïepbeblaDetiSgebbenfoube/fofalmcnfogaefi alfSip&sgonfUimgwpen / Um mimi Mn Hm |
|||||||||
|
blaöerjö een cïepne ticcSeïk8B?/toant bp fuIcBen mtö»
Del fai fp ones blaberp uptfp^epbe^ enbe meerber Deb* beu. ©eurDefe gcebc oeffeuingge bcrlieft fp Daec me» tergept/ en too^t inDe ï^intei; üooj falaet gtbjtipcf » 'SCot Dien epnbe too|t fp int epnbe üan ben <©ogfï üer* plant/ enDetn^eptembecalPbeblabersigEOBt sgn/ fonbetpettebje&enupfgeftfBen/ etibemet üjatfttoo beblaberöfoetelgtfefonber perflentfamengebonDen/ in goebe üette aerbegegraben metbetoojteiom ftoo* ge/ maer bcb?n toojbt ftroo gelept/om Die tegen üojfl enbe quabetoiuben te betoaren. ^'feiüe toojbt mk metter 4£nbiüie g!Jö>aen/ btementntuptgraüen tou bint/enbe feer goet is om eten- ' Co.'tenfeiüenepnöe binbeu fommtoge alle telila* benei üanöe »Çtco|epe ató Dte uptgefpjepst jgn/met ee« nen Dfaet te famén/ enbe ûec&enfe ban met eenen aer * ben pot/om batfe alt «Mg foube beur De too?tel üoetfel üan De eecDe tretüen : tuant bp fufcBen imobel erticüt » feeenmalffïepbtenbeüjtmcDejDt / enDeüetitefieen groet Deel üan (jaec bittergepbt,. €en pegBeigca toeetgoe ppfgtettjt Dat be becottie
üan Citojepe geDjanr Ben 10 tegfjen bc is&eelfur Ijt / oft ÖitteüanDe Heüec, jèap üan «!to|epe oüer anDec Dati) nutgter ggebjoncBen/ göenefetbloet-fpoutoen. <£tco|epe ggeftooten onber De recgte boifr gljelept/ ge» neep De pgne üanber gerten. 10anbe toilûe €itojepe een becottiegöemaecBt enbe gBebjontBen/ geeft beu b}outoeu fcijoonber enbe fraepec toleur* Van Artichauts*
GAP. XVI.
D€ plante banbe ^rtitgaut0i0eeuanberDanbié
üan oer €i;Diüie oft £ico2epe: toant üanDe 'iï«t« tgau(0/om bie inbenï^erf(i te planten/otoeltBe i0 on* î rent be maent üan #ctobee/ ijoe buttfjtbaer Die ooefs 3'jti/ en üjojben niet ggenonieu DanDemeetìeblaber0 met Dun tae&en üan De göene Die be fcgoon jie üjittgten bjagen/enbe ootB f&o bele ban be ftocBen bii w.m mib' ben flaen / De toelcBe na Dat be fcljeuten afgijetrocBett enDe üerplant5ön/niet meer en Deuggcn : men pleegt oocfe De felüe ftocBen toedj te tooien/met te min mett graeftfe eenen boet Diepe tn toel ggemejïe aetbe/ mee Diabete om fjooge boüen met toat fttoo gebonben/ cft be ftotB plat tn baerbe enbe feet toel oüerbetBt/ Die al* foo tooit betoaer t/ alterne 10 De f et bf. met toater begte« tenDe/ inDicn gettoebes met nat gfjenocclj en ig om Daer af inbe Sinter oft op aubes tuben CarDoeneu ta maBen.|Baerbe jonge ftgeuttn freerBtmen toeberom in toel ggemefïe aerbe/inbe ï©inter feec toel betoaert enDe ggeDw&t met taf üan ülapoftBemptegljenbe bojfi / om bat f p tut nabolggenbe jaer fouben nieutoe üjucgteu üoo?t0 brenggen. iaoojt0 foo tooien ?8ttitpaut0 gefaept in toaffen*
De quartier üanbe jteaertftge jlBane / op toel gBei w« fte enbe ggebetetbe aerbe / maer men fai ggeen bolco* men bjutgten bertoacöten Dan in't uaeftüolgljenöe jaer. Sfc Dat göp totlt Dat u faeDt çjofitère/ maet&t putteBen0 op u bebDe / eenen grootê boet üan ntaitati " Der flaenDe/ban eenen galben üoet b;e et en Diepe/enbe bullet bie met tojtmefîclepnguebîoBen / enbe goebe ftoerte aetbe toel onber een gemengt / plant baer op u faebt ban 98ttitgaut0 ttoeebinggerg biepe m b'aerbe met De puntt optoaertö/legggettDe in een ron&e ünf of feö faben in foo üeel putteBen?/ om batter een fcljoou enDttBeplanteuptfpjupten foube/bectfeban foetelgtB met eerbe fonber beelDoutoenö of ttebeng. ?8l0nube ^rtitgautbeblaberö fairebelgtfegrootgebben/ foo moet bie befpjoept tooiben/ en ifl Dat Die fiaet op eeng feer bjooggen gront/foofalmen bit nat maBen onDer * gouben/om batfe feer gre-ote en malftge bjucgten fou» Den bjagen. jBaetfonberlinge moetmen toefien/bat* tet faebt niet en toojbemetbe punet nebertoaertö ge- jieet&en / toant baet fouben tromme «rtitgautö upt grotpen i>ie tlepn enbe Jjatt fouben sön, iBen fai ootfc t'ftSoonfìe ifì gtofllefaçt olantê/batmen Wnbi matö |
|||||||||
|
Het 11. Boeck
|
|||||||||||||||
|
7©
noe be guttttctus bwiè öan een ttuftett/om bat b'een
fjlanteb'anöeumteiMuwbebeEopicfeen;, tocligtuaer battet betet 10 be ftpeuten enbe tathen te planten/ ban t'jaebt/om bat men m appels baer afgeeft / enbe alle maent be jonge ftpeuten toeber tn b'eerbe flebenbe/fo tjeeft men bwtpten on bibttftpe tyben ban ben jate/ nae bat be grom bet of mager ie l euoe op eentoaeme oftbotbtepteetfefiaet. jilaet ppntipautb foo plant Danbe gpenèote be ftpoonfte U|ut jjten bjagpen/want Baer ïünoet ban biberfcpe3uOjten / berfcyillenbeln grôote lengte/tepnitpept* toleur enbefmaêrbe/ enbe fommtge jon flebenbe/flnbece pebben gee:i punten. 3fl oat gpp ojilt bat u «etltpauto fonber ftebenbe
punten groepen foo fuit gpp t'jaebi tegen eenen (leen tDjtlbei»/ enbe be punt bjefecn/ oft pet 3aet fipelrjtB een griffie in be toojtel ban Hattoutoe fielten / Die fonber ftpoiffe enbe tn felepne flucben gbsf neben f0/foo bat tn tlttt Hutu een saepuen ban be 3tetïcpaut0 gpelntet fp/ enoe alfoo tn b'aerbe geplant. <©bp fuit toelrierbenbe tïrttt Ijautp öebben/ tfl bat gijp t'jaet tn ?ap ban Û00* feit oft Helien/bjp bagöen taet toeptBen eer gijp bat plant : oft ootb in olie ban ffiaepin of ban Uabenber/ oft eeniti)anbe«toelrietBent3ap/baer nae gpebjoogt enbe gpeplant/ Boemel bat eemge/ aengaenoe be boo;« fepbe 4Dlien/ban anbere opinie 3fln/feggpenoe bat bet «eût in be<©liebeberft. €>pp fuit 3ttticljaut0beb* ben/met ben teutne ban ben Hautoer-boom / ifl bat gpp in 25auelact een gat maet&t/enbe baet tnne u 3&et Dan ben Hrticpaut0 legt/ enbe in b'aerbe ftebet. »r- ticpauts lullen foet raefen/ifl bat gpp t'jaebt in melcb laet meprben/ t'sclbe ttoee of bj pmael bernieutoenbe/ mit0 battet fuesmojt/enbe ban geplant:oftoot tu fio* mep /maer pet moet gebjoorpt jgn/eer gypt plant. CtoeeberbanbeOSeeflenetenbetooïtelo ban %ttt*
ïfiau 0/ be JBupfenenbe JBollen. ©ercbenö-mejl/ oft afftpe ban ©pgpe-boomenöout / tonbtomme be Djojtetg uan be 2lrticbaut0 gpeflropt / btttygbm be jiBupfen enbe JBollen. Cfelbe gefcptet ootb/ ifl bat men be mojtete in be 1® olie totnbei.dommige om te berbjbbenbe ôattenbis be tHrtttpauts onber be aes« be beoerben/fleecbt eenen geooten palben boet biepein b'aerbe rontomme be %%m\jmm eenigpe flotben ban ©lier/biet bingera ban malcanber flaenbe/ taant ben teucbe ban Wan 10 befe beeflen fo tegpen /bat fp notp bouen/ nocp onber b'aerbe en fullenbaer ontrent bo< men/foo langue alfi groene i0 : baerom fai men befe flocben/al0 fp b{ooge jnn/bernieutoen.ainbere leggen feer bjoogbe enbe fïe&enbe boojnen/oft fnoepflers ban Cafiaigmen onber b'aerbe rontomme be planten ban be 28rttcpaut0/been neffenjs b'anber/om batbe ûat« ten / aen befe booten fiomenbe / terflon t fouben ber» ttecben, anbere fieben Reenen in eenicfi, bergifutb mater/en fleben bie in De rjollen ban befe beefren/toant foo baefr al0 fp ben reutb&rpgen/ fo Bomen be öatten betroaertpgeloopen.aengaenbebeJBolIcn/mpfulIen Uier nae be maniere berciaren om bie rebecbjöben. 2 g&e toojtel banbe Mttitljmtë in Wgn gpefoben enbegeb)ontBen / tó botter maten goei tegen se tyup< pel piffe/enbeben gijeenen bte Dun toatet qualitB Bon» nen maBen/ t'fpboojpocBen ofanberoo;faet6e: ootB tegbenbenftantbbanbe^cfeljS enbe ï©atee«furOt, $er JBarcB ban beSpptl^biemet ©leefeö jop gge* fobenjtjn /met Zout / #eper enbe <©aligaen-poeper Sftegeten/bettDetBt bp-o apen. <&e Italianen etenfe fmo{gen0raem nwt&joot eüjoat/alst fpfoncBspn. VanSalcïcer cndcPirapcrnellc.
G AP* X * Ho
H<®eu)e!bat ^u1tle«eribePmpemeIIeoberbloe<
bitö ban ?elf 0 in be ttetrïben groepen / nocgtan* |
|||||||||||||||
|
oeffent bjoibfti / tbflteti M eerflfe befpjoepet toefen;
maet bie jaet baei af tuil y ebben/ bie moet fé ber platv ten/enbe uolcomelitb laten groepen enbe bjoogcn .^§>p en bieefen notp Boube / nocp boift / notp feer bed ma* terp : enbe ruiUen/ppncipalicB m ^>ulc6er om grooi te maffen/ bjp of biermael f ' jaer 0 gpefcpooten ;nn. alle foojten ban $ultfter/ fo Duel 01e mt belt/a(0 in n
be yobeu groepë/pebbé befe Bracbt/batfe met bleeftp *■ poe out enbe taepbattet macy toefen / gefoben spnbe/ i'3elbe malfcp truetB/t enbe %amec-gantB gpeeft. ^ulther-blaber0tuffcl)en |)eeteaffcpegpeb)aben/ B
pebben een fonberlingpe Bracyt om be gel'toiilen ban & beoogpen te öerbjijben of boenapoflumeten. «een plaeflergpemaetBt oan^ultBer-blaber0/met tmee^ ntaelfoo beel out fmep}0 / t'famenroelgpeclopt enbe gyemengöt/ enbe ban in een ïKool-blabt onber fjeete affcpe gljelepbt/ »0 een fonberlingbe mebityne tegljere alle apofleunien. ^>ultBer-3aet Btepn geflooten / enbe met mater of uign gebpntBen/ floptet roo jBeltfoetu êultBer tn 3*5011 gljetneptBt/enbefniojgeng uutptec gegeten/(0 een p^ierbatpf tegen be l&efle: ^efgei.tjtp pet Sp£oop oft Slupel ban paer 5ap gljemaetBt. <®>§ ^ultBec blabet0 mei gedampt/ enbe op be $o\ft ge« bonben/berfoeten bebjanbenbe pitte ban be &o;tfe. ^e %sf #impemelle t bit men in Ealaet boet / ban »
be toeieBe top pier gpefpjoBen pebben/enbe m ILatpti Sangui (orba gr)enoemt/tneenbjanrB tngyetioiiien/t0 een fonbecltngpe mebttyne om te floppen be oberblce* btge maent-flonben/enbealle anbere buptB-loop/ppn* ripalitB pet root iBeltfoen. enbe bient oor om be toon* ben enbe quabe f meeringen te b|oogljen / in fo; me batt een plaefler baer op gelept. /Ben tnarentec in ttjt ban |5efie groot toert» af: jae men fegot/bat be f&imper* nelle/ btcBtotlO gpebjupcBt/ fonberlingpe fiet 5ap nan bien/ een ertellettpjefetbatrjf tö tegpen peruuleufe fietBten/ mibtöbat fpbebratyt beeft bie öeïLebec/ pet Certe/ enbe ben 4$eefl uoebt 10. 3©k blabero ban #tmperneile in ï©ijn gbelept / malien ben 1®yt; bef* licBetenbetognatpttgöerbanfmaerBe/ enbeeei np* fuit0 fpeterpatfjtit^/oft ben fmaetBe ban ben JBeloet? pebbenbe. ©e felbe jfjn oot feer lieflicb in 3alaet mes oIie/3QUtenbea3yn gegeten/geiyc top bagelictfien» Van Hertf-horcn cnde kleyn Donderbacrt;
CAP„ XVIII, l
H€ctf-poien enbe Blepn «©onbetbaert / beboebeti
luttel oeffeninge / toantfp groepen bepbetn fulc« Ben eerbe alfmen tot! / t'fp gpefpttteofniet. »Düig toaer/ inbien gbp ftpoone enbe toel geblaberbe I^ertf« boten toilt pebben / bat gpp bie btcbtoile moet ft pee* ren/ enbe een rolie baer ober latenloopen/ eftmet boeten baer op treben/ toant fp peeft gpeerne alfulc« Ben oeff eningpe / mibtjs bat fe met en toil groepen ban tegpen beaerbe. ^eblepne ^onberbaertenontftef gijeen boube / enbe groepet feer gpeerne op fleenatp* tigpen gronbt. <©efe ttoee Brupben gpebjupebt m;ts in ^alaet in ben Corner / boetoel bat gpeen nan bepben/ notp reutBe notp fmaetBe pebbenbc/ baer toe bienenbe. ^ertf-pû|en f0 goet om ben buptB-loop te floppen. G Èlepn 5&onberbaert gpeflooten met groot 3&on« berbaert oftHattoutoe / enbeopben#olflg{)ebon< ben/ tempertbegrooteptttebanbeJioïtfen. <©pe^ bifltlleert toater ban Blepn ^ouberbaert metntpmael gpebïoncBen/ gbeneefl bolcomelitb be bianbenbe enbe berbsüojtfe. Van Creta Marina»
CAP. XIX. |
|||||||||||||||
|
ì
|
CReta marina b)0}bt gbe3aept op boeren enbe fabel*
|
||||||||||||||
|
fptmpernelle groepet toet op een beogen enbe ongbe*
|
aebtigpen gronbt / maer totl metten eerfleu be<
|
||||||||||||||
|
--■s-" -rrv......-—w goten oft nat gpemaecBt3ön : ©iet'ïaebtbanbten
m wgront.®*ff iteti ïtsïiïH)^
|
|||||||||||||||
|
van de Lancfc-winninghe*
|
||||||||||||||||||
|
7*
|
||||||||||||||||||
|
enbe baecnae t'faebr laten Djooggên op De maniere
öancoisn. H j©en mat!) De Creta Marina fti 05ga enbe fout leg* geu/ oeltjc men oe idjjcelepne Doet/enûeDefe io upttec maten goet Den grenen Die qualrjcö gun matei; tonnen ma&en/enom Den fteen te bjchen/ ootB tegen De geel» fudjc / enbe om De maent ftonDen üanDe b jou toen te toertuechen/maer tnt eerfte öanDen maeltgt gegeten/ maetBtfeappetnt. BpgebjcBeüanbe gene Die inDen aïönligt/ marijmen een Decome maBenttanDebla* berg/ toojtele/ cft bant faet tn tofln g&efoDen/ om te* gitfn De fdüe gebjeBen te göebjupcaen* Vande Gcudt-blücmco
T"^ ^oubt-bloemebegoeft luttel oeffenfage/ toant
■^ fp gioepet ban felfo tube üdutti / etiDeop fulcften gront elfmeu uutl/ootB en moetje aiie jare niet gefaept toojoen/ toant Daer |'p cenp t& ggefaept/ gtoepet üoojt aen üan fdfgi/enöeget fi oen eerjten ban eicher maent |)aec biaemeu/fo tod ïöintec aS0j>uitiec;toaeromme baile i)iwDe3altaiié331ocme aanalSe maent genoemt toojt/etiDe metten hojt|ieiigefepc/ oaec fpeens igge* fatpt martjfp qualtidiuptgeiospt too{öen.|©aecali3 fp goe luttel Damt 13 ggeoejfeut uiejt/ enöcöuhuitiö geftöojen / 1"oo tjacEötfe fïöoonöet; enöefjieeöccbloe» men/maet mete tuben jjetffï Dan inoe Henten, A ^>apüau <$5outb!oemeti nudjtergeDicmchen/ bec toectDeniaentfionDeu üanDe tooutoea, CfdbeDoet oot Den roocfe üanbe bloemenDeur eenen tcati)ter uiDe bjoutoeüdjeptontfatigen/enDejaccDtafDena-toeen/ oQfls beneemt hp De bleecbe mi toe ban De jtonge boeg • tetö. ®e ronferbetean ^ouötbloetnen/getft De feloe sradjt.a&ejltauaenfdjeüjoutoen tooften getfapetiDe fee malfdje tfophens met Dopereu üan epers/enbe eten Imt/foo toel om gun maentftoiiDen te bertoer&en/ ate om te floppen.Cfclbe fap met een toepmrg toijnjs oft ejrjnij Die laeu ie genwiigt/ttf een fouùerltnge «meute |
||||||||||||||||||
|
Oaec/te toetf/m rpgaer aoîte perfet Me m'et gn scScBt/
Dan int becbe jm m Datfe gefaept io toaec omme oac tcft Den Jlobetiiet foube raoen/ Dat ppüanbe Weew geen faet foube toinnen om te faepen Dan t'gene oar fp tnt DerDe jaec üoo^ts b;engt /toant ban fulttten faeDfi groepetfefjoone'JSeete. 35lî Dat g{jp ftjjoon 25eete toilt Debben / neemt lie*
betûetoitte/ Dan Die ftoerte oft rooûe/ mtotiaDatlé ftfjoonDei enDe malftDer 10, &mu om te f)ebben otej feer groot enDe toit is/ foo moet men De toojtelmee üetfep #ffeu mefl DetSen / etiöe oe fp^upten blieüen/ gelrjc men De $arepe Doet/ enDe Daer boüen op leggeri eenen bjeeben jreen of €arreel fleen. î©tlt g{jp roooe beetz tjebben/ befpjoeptfe met rooben togn oioeffem/ oftplantfe opeenplaetfe Daer fp be Beete,|>onne {jeefti ^ottagieüati^eetegöegeten/ maetfetfacötenöa» G
mergancB. &ap ban 7S>eete Deur De neufe opgegaelt/ fupüert De öerffeneu.'t^elüe fap ope faoft gefheKen/ Doet De lupfeu en neten ftetüen. i@o{teijS ban Beete in Öeete affdjen gDebjaDett enbe gegeten / üerDjgüen Den quaoett reudt ban lootft Dat men geeft geteu. Wcitel üan ©eete gefïooteu enbe m togn ggetooipen/ btnnen Dip uren Daer naer ijs De togn in 3»3gn üetanücrt. jeapec too^inDeifâeerte gefaept enoe fpjupt gaefî n
uptbereerbett. 3S(ï Datfe in toel geoeffentianbtgpe« faept tooîî/ feo falfe tn De naboIgenDe jaren ongefaept upt Romen / foo Dat men De feloe qualucft tot roepen madj. JiBaepecmaecfttfatöteuBamerganc* IBatee Daet De toojtelu enbe blaDerts ban JBaepec m ggefoDen pebben/ DooDet be lupfen enbe neten 50e blaoers tuf* fcgen geete afftgen ggebjaben oft ggefoDen/ ggenefen De berb|ant jjepf. i&et eecfïe fop baec jBaeper tn gge« foDeit geeft/ met«©ffe-gaüeeuDeoIteban HPrjn-peett gemengt/ Doet alle ülecnen tot De üleeöeren/f'ouoer Die tebefegabiggen/ maet men moet beplanfe twjlons met laeu toater toaffegen. Van Mcïde endc Spinagïc^
|
||||||||||||||||||
|
om tefïillïn Den feer aroatetiüacfïfüjeerc/ eiiDe.taut»
|
CAP, XXIÎ
|
|||||||||||||||||
|
f uueete/aif! bp bojmc ban umffdjmge geb&upct toojt.
Cen once üan ftet fap gpebjontfien/met een biercnDed looto poeper bùn becepoe pier toojmeu / iöfeer goet legen De €»eelfuc|)t/ JBenfeggttatDe blaberöüan «S&oubt^bioems du Stette geren/goes ggeftrgt mahen, «©eDiftilleecttoatetüana5ouDtbioemenblaDersitnDe öogen gebjuppt/oft een Inné ooetrhenDaer tut nat ge< niaefUtopaeöoaengslept/berDiQftDerootBeptüan' ben oogcti. îdoepet üanDe güsDjoodjDe blaDere inöe Dolle fauDengöefleer&cn/ üerDjuftDe ptjne üan bien. | Cfap üanöe bloemen De toeerbe üan ttoee onren iuge* îîoméiii't begtnfe! uanöepeftdentitileuojufen/geneefï bepefte/ füo bcuealöBe itedttfo Dacfraisgp üanbtt fapÖeefïgöebjoutlien/ gaetltggeu cpjnubeDDe feer toel geDêtfet etiDe ftoeetet: 'Sgeiìetfì ooc De 4&eelfutl)t enDe^est-lUeuptnöe. delbebostootÈD» Coufetüe banDe ^33ositfcloemen. „ «2en fjaif use eer De bierbe co|tfe aen tomt/gebjonff B Ben ontrent D:p onren toittentoijn/ Daerfeuenfaep feen0 üan <CiouDtbloemen in gïjetoeptUt jjebben 'enbe tfelbe fmojgenö toat t tjtüs onDerljouOen/i0 ceti fonDec Singe remeDictegen De bierbe 6o|fe. Van AldcrhandeBscte.
CAP. XXI, AUberîjanbcbeeteen toojt niet alleeneinbfibafîen
göefaépt/maeropalletgDenbanDeti lare/ maer jjjiutipaiijtfeban 5©ecciuberaf tot Ijalf JBeerte/ enbe ehtiitn (©oflfimaeut ornalîijDtp ouDeenDe longfjete lebben / cnDeomfaeDtte toinnen DatDipjaecgoet bluft. JBaer tot Dien epnDemoetfe berplanttoojDen alo fp bnf blaeDerfi fjeeft / enbe üan î)et ontrupt gfie* fupbertjgn.^p groepetg[)eno«Denbetomt toeDer totalis fp afgpefiKûen/ilï Datfe in üette toel gljeme- jîeeçïDçoOeplanttss / ^>pöfïfttoflt fonöeïünguin |
M0M fo toe! toicte al& roobe enbe groene/ groept
natuerlgcuinaerDe DiemetpeerDe meftgemefl ig/enDeopptaetfenbaeceettgt0 toarmoe^ gegroepec geeft. &p toojt oqc6 root gelgcn Beete/111 lanbi oac feer üet of toel gemifr tjas. 53e ifâelbe toojt gefaept in ^jpjotfeclle/ jiBeerte cnDeUlpiÜ/inaer fp toilDun gpe« faept 3011 enDe Dictoilë bodjtjegept gebbetu ^ommt> göe 3aepen Die in ©ecember/om in De î©tnter te gge* bjupefien/ maer fp en toil geeufing berplant jgn /mm ütclitoil0getoiet/befp{oepet/metgoetmeftggemeft/ DicfetoildgefcHoienenût meteenpfet gefupüert 3gn/ omDatDaeegegeelefubftautienietenfouDemblaDer^ üecanDeren. JBaer ppnctpaluru moet men foo gaefï al0 üet 3aeDt in De aeroe gge toojpen 10/ Dat met aetDei f er hen/ enbe foo Dunne faepen affi moggelgt B w / om Datfe te grooterfouDetoaffen, 3Snmtuali3 beertgien Daggen/ i& fp bereet om eten. 3Be Italianen mahett bau iBelDe een Laerte / fp fcgerben De blaberg feee Biepu/ enbe frampenfe met Baefe/ üerfege boter/ enbe ooeperen ban eperjs/'ttoelcB fp su Deegg legggen/enbe aIfomben©üenbatBen. .épinagie i& ttoeebedjanöe/ b'eene manneSen/ geê
anber togfBen. ^et togfBen en Djaegfjt ggeen ;aeDt0 ©epDe foojten too}benggefaeptin «©ogOit-maenot/ September en «©ttober/om tn De ©afien te geb^pc^ feen/maer in lLoumaent/5Betember enbe j^pojthelle om tn be Corner te befiggen ^pinagie macg toel te«> ggenüojfï/ BoubeenDefneeuto/ enbe gtoepet in alle aecDe/até Die toel gefpittet enDe bocgtacgttgg i0,<©ns toel te groepen enDe fcgoon te too|Den / begoeftfe altó aüont befpjoept te too)Den/enbe met fïtoo ggeDerBt te toefen / maer en toil niet gefarcleert oft ggetoiet^ijn/ nocDtand aïö fp tsmmm gftefcgojen w foo too}Dt fp beel ftgoonber. JBaec bie toil batfe lange fullen Due« tçn enee Piofgt been/ öi? msetfe op een sepfs M pdf 6 |
|||||||||||||||||
|
Het ï ï. Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
»an ben f cDeufe af f ntjbett / enbe op een anke tepfe bc
anoer Delft, giacbe gl)cne bie luit oatte eeniggen tgbt groepet/ f onber alle jure fltjefaept te tooiöen moet Die tut eet (ie jaepen ban wel gljeboet 3aebt / bjai it ban fai fp De naebolgtjenbe jaren ongöesaepöt groepen / goe toei Dati et viebt üatfe fai Djagen int ttueeDe jaerniet sn fai fo goet 31J11. «©mbie boojbebojfitebetoateu/ moet niente mec Jiote-blaoi tg becbeu eer be ami ge» taetbt te ballen. opinaste tè goebt gljebjuptU ban be ggene bie be
fieinme oft Den aeffem belemmert gebben/ enbe ostfe* ijoil0 goeiien/ yitntipaluU sfi Dat menfmojgöewseen jopueuüan^piiiagtefupjJi/ bie met betftöe Boter oft olteban foete ftmanbelgt gefoöen geeft. J>ptnagie maeebt facöten bamer-gantB.Cfap is* goet geDjonc Scn oft iuuieuoicj) getyupebt/ teggen be fieetâen San ^cgojpioeiieu enoe^pumgiu Van Bernagie ende BuglofTed
CAP, XXIII* Ctnagteenbe JSugloffe 38n ttoeetritpben bie éi-
uctytns betfchelUu banblaberg enöe bloemen/ |
fie té/bat men bie bubmifü nmt Itapten/ tsaren »
De mefté/fonöeritiigeöegcbiiobbdöe #arepe. 3$ao|t$ om be felbe feet groot te Doen groepen / fo Doet «ton» tommer oft tóaep-3aeöt tneenggefpleten tarn l enbs fieect ijet öiet in De bolle ban $öarcpe alp gbp bie bec* plant» <©ft ift Dat ggpgrooteenöegtotoe bollen bati #arepe Unit jjebben / foo legt foo beel ?aeötj3 als gpp tuffegé bjp biugetjS meutgt batten/m een out en bupl Ignuiaet Doecj;ben/en t'felbesn b'eerbe gefieben/ober* oetbt Dat met meft / enbe begtetet / tuant bit IjoopBeis 5aebts/ bergaDertenöebeteenicgtsgnDe/ falboo|tg bjeugeu eenen grooten enbe groben bolle bmt #ac? pe» lïero QpebfupcheaUe mojgen #atepe-bla'oerjS mes
<©lie/om een goebe flemme te Rebben / |)oe Doel Dat De fatepebe Jtoage fsgabelicb i& / omöatfebüniöett maecbr/ten fp Dat|e m Deer tvaeebe (op gefoöen tg, |
|||||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||||||
|
3fi Dat gbp €ommi)netet eergbp#atepeetei/
MDoen aeffem en fa! nae De $arepe niet siet&en. ©laöerö Dannar epe met gontcg enbe geïepicpöe H
geftuollen «noe feer Dosnbe fpene/ 31311 xrnt butter ma« ten goeûî tegmen. a&laöerjs ban #arepemetï£onic§ gbtftoeien/ enbe göslijtiteenglaefiec grjelepbtopbe fteecben ban be ^pinnen / oft telen ban eenige feiuj |
||||||||||||||||||||
|
maerbFuioitel/ïaetenbe«acgt jrjiifpmaltanDeren j niaebeelten/tóDaer toeeenfònDerUngetetneble.^ag
|
||||||||||||||||||||
|
gjjelijcb, ©eblaöersi aljsfpnocg jortbenbemalftg
|un Dienen in pottagte / enDeüeblotmentM5aelaet. ^p UJu|oeniit«©oginnaent enbe&epümbet ge3ae£ f toaoi t'gtjebjupcb uau Den lEinter/enDe in t»ppl booj beu Cornet. £>p moggen oocb tot allen tgoen ber* plant UJojDen/ maet t^aeot bJoiDt ggeplucbt alfï galf stjp 10 omDatfeaitDegulienntetöallenenlowDtn. |
||||||||||||||||||||
|
ban #asepe met %3tjn gemer gt / enöe op t'boojgooft
gejireben/flelptgetbloebentot DerBe«fe<> #arepe« 3aet geftootm/efi met uoitten oft foesen togn gebjont». ben/ geneeflöe bjupgel-piffe. J>apban#arepemel togn geöjontben/ booten be bjouuien bte in ar&epM jtjn/ om te baren. Zaebt ban^arepemet JSpjté gefteoten/enbe ï©eegb?ee-fap gDemengt / i& een fon* DerlingBe guipe om get bïoeDt-fpouboen enDe bloeben |
||||||||||||||||||||
|
ne m&ufcüto ggebiupeben / mant fp betblgbtget | toeter j&eufete fielpen. Qawp* «n«en ba tomut
herte/fupöett t)8tüloet/en berretti ben geeft. Cfo» QÖettJMpen / maecbtfcatDs Ww niet fuet en toojbt/ öaec löugloffe tn göefoöen geeft / maeebt fatljten ha* s enbe Mi oatgp («er tg/ get boet gem toeber goet töO|« |
||||||||||||||||||||
|
niergaiiüt. ©ebjojtel bte bjpfiotbcn geefigBebfa
gen met gaet ;aet ggefiooten/ enDe in Wgn gefoöen / 80 feer goeöt tegöen De betbe baeggfe feopfe- ïBgn baes 25nglo|Te-bIaöergin ggeleggen gebben/ Detö}ijft alle bjoefgept. ^>ap ban ©uflloffe / ^arepe enbe #eter* celie met 3©gn oft olie ban foete ï&mauDetë gemengt/ i& een fonoerlinge mebttnne om eer ji ggelegm ©|ou* iüetiDenae-ïijeen teboengebben. ^>ap ban 2Bema« gte enDe Jöuglof fe iö een mebitgne tegen m genomen jpentjn enbe be beten ban fengnigebeelien. ^t3òu* gloffe al0 fp bjp blaberss ge?ft/ met3aeM enöeruo|teï flhefiooten eno'e fll)eD|ontben/is goet tegen get frbub* ben enbe beben ban be öerbe Cojtfe-JlSaet De btet b!a« berst |)eeft/t£ggen rjet ftguDDen ban bebierbe 3*ojtfe, ^aer ggebifiilleeit mater io feer fonberhnggeteggen be rafernn? Die men in be &ogtfen geeft / enbe leggen Siergittingeenbegeeiegbefbrillen bet ooggen» Van Parcye ende Bicfloock»
CAP. XXIV. Pfttepe enbe aöitüootfe en foecben foo bette notg
gemifïe eerbe niet alfï be boo}fepbe brupöen / enbe mogen totallen tnben g«3aept tuofben / maer om jaet te bjinnen/fo moét Die tn 3>embet/Houmaent enöe jg>p;ocbeIle ge^aept mo^ben/ om te plutben na |Beer« te enbe galf >©ogfi. |Eaer fo ftaefi al0fpge3aept3gn/ ïteöet op De booten/ enbe begietfe niet boo} bier Dagen siaebatfegge3aept3gn. jeenberplantfefo gaefïatë fpbotggetomenjgn/
oft iti boojbenis bier binggerü banmaltanber/ enbe ban en biojöt bast niet af ghenomen oan be puntbeng S3anDeblaber0t «©ft in een gat/met eenen fioe&göe» maetbt/ enbe ban fupbett men De mopelg enbe bla* bm met fciiaren / menggenbe £>abel onber be serbe. #f t gijp fultfe betplanten om groot te bjojben / leg» genbe eenen Cartel - fieen opt poof t ; nae bat gpp Die egeplantgebt. ^ttfalinHp;tl/IBepeenbeggegeel a©ebemaentggebaenbjo|ben/ om tnben Cornee te fiebbemen tn «©ogfimaent/^eptember efi «©ctober/ om in m ffltimt te sçbbetu lisse fie t ^intipaeU |
||||||||||||||||||||
|
ben. $ap ban ^arepe"/ oft ^arepe in olie gpefoben/
berbjnft be pone ber oojen/enöt be tno|men. iöareps tn tszzteai]üjmf$ gljebjaöenetibe gl}egeten/i0fonber* lingue goet tegent fenpn ban be €ampc tnotllen/ enb@ om öjoncbenfcöap te berbjybeii. 3ft bat gfip fdarepe met#ierb)ojmcnin<©lteteet3ieDen / tot öattet tm berbenbcelin gcfoben iiS/enDeoaitbefe<©Iie5Mtpt$i/ befelbe «©Ite fai een fonbesung&e ttmebte 3gn teggeto' be guabefibeeriuggeH/erbe gperupfcg btt oojtn. 25ieflootb moet in be Een te gbeiaepbt 3gn/naebât
b'aiiber biupben e9e3aepbt 3tin/ blveltbélMfiicgom ftenfis/ om 3tjnbiepne enbe Dunne blaberbeiiè/ erbe om battet t'gëtieelc jaer ober groen jiaet. î©it a&tef^ lecce too?t in èalaet ggebjurtfet cm be boabe te tem* pereren ban b'anöer 3alaet-trupben/ cm Dattet S&ief" lootb gijeen bollen en geef t/eiibe met meer ban fcge»» tenggelgcböe#arepe<, Van Porceleyne,
CAP. XXV. P©ïcelepnei0ggeecnefn^>p|oc6flle / IBeette/
i- Mppl |Bepe/enbe3©ebemaentggefaept/enbeog ggenen anbeten tgöt ; boant fp en marl) De boute nies beibjagen. ^pgroepetobetblcebitg op lebben mee oube mefl bei ggemaeebt/of t in feti bette aetbe/maes pjinttpalitb onber beCoolen / SUjupn enbe ftoreps ggefaept/enbe ban batfe ttu grotit gebooone ig i fo fai fp Daer groepen alle laer fonber 3aepen / notgtang be» geertfeöitbu'itèbefppjept tejôn. lEaer om bat fp ggeen goutatgtiglje fteelen en foubeu br tjgen/fo moee fp ggefielt 3pn onber De f cpaepe ban be 20oomen enbe bebbenbol €rupben / r.ocgtaniS met bicbe fiaenbe/ mant fp en foube niet bonnen bjeet mt loopen. #o|telepne gegeten i ggeneefi be boomige Canben/ 4;
fp beneemt get bloetfpoutof / enbe leffirget De gttte ban be Bieren/ niet tegenfiaenbe bat bit brupt luttel boet^ fel geeft enbe fmaet om berteeren ie, #o;teIepne opt booigooftggelept / berb}tjft be pgne ban ben goofbe. <©p ben nabel ggebonben / boobet be uiojmen banbe }ongge&tn.bet& ffî&tw baes be blaber^ oft jaeöt ire ggefobm
|
||||||||||||||||||||
|
van de Landtw
|
«5
$nbei0feet:goett)ie&o)topbeboi(!enfio)tëàtiûeffetn
3gn. jüeemt tot pet berte banüen îljupn/ enbe bulles
ûatmet ggeflooten comgu/$toppet/ enüe laet Dieatfoo
betept in peet$ aflegen bjabeu : ai@ gp gpcbjaüen w
petffetfap tot/ toant Dat 10 een feet fonttüiugpeme*
bienne tegpen pet tupffegen banben ooien enne üoof »
gept/ baettnnegpeb{upt Debuptenfte fcpcUeuauo
Denajupn göebjanüt/ oftonber gïoepewüe afftpenè
gpebjaüen/fiilletDe DetouüetDe pgne banDen gotfüe/
ijibat ggp een blepn buerhen Daetaf met olie ban
i&oofen oftban3öopn befpjoept uiDeoo|e/ fleercbÈ
opDejrjDe Daerbepijnetn aijupn met berfepe botec
ggeftooteu/ fitllet bepgne banoefpene. jtöaemut
Ponicpenbefoutge(ioojen/i0eenfonüerlit:geremeü(e
tegöeii be bete bauDs ouileponüen/enoe anoer bergpe*
Igcbebeeften. föjuptimetpoenbetfmoutgpenmigt/
neemt toecp üe coooe en blaeu toe plzcben banben aen «
fitpt/maet met togn of toater gefoûen/ baer na gepo*
ten enbe ggerooft tn gliemepne olte/enbe in fojmc ban
plaeftec onber De nabel ggelepbt/ fttllet be toeen banblB
bjoutocn/ Die eetfi gpebaett Ijebben. %yaim op pee te
tolen gebjaben / enDe met peefoeecg enee olie ban %x*
liengpetnengt/DD2tbeggeftoiller.uptb{eben,jSemeE
pett «pt banöe 3t jupn / enüe buüet De pollirgepbt met
fgnCettabeloft üBetgnDaet/ met Cittoen-fapgge*
mengt/ftoppetgattocDermett'frgtjfbenDaUerafge'
fneben 10/ enbe Bjaet gen Dan in peete aflcôenp fo (an »
ge tot Dat al t'fameu toe! gemengt i& baer nae perffeC
oefen gpebiaöén «jupn/enbe geef tte bjincben t'ggenc
batter upt gljepetft toojt/ De» genen bie be pefte Beeft/
enDe Doet Dem terftont op 3gn Beöüe Üggften/ feer toeï
gBebecfit om te f toeeten : ©efe remebie teoeii De peftè
en fieeft paetggelgcbe niet /foo berte alfmen terflont
maebftoeetén.
Hengaenbebe^Stpatoengnen / btesgnben^jupn
iiaerber ban De ^arepe/gpelgcbmen aenDen fmaecbe macpmettben : toant fp en pebben metter #arepen {[een gelgcbeniffe ban ban pgpe enDeDatfe geenen beï»
e enpebben. ®efe moeten inöe aentegpefet toojoert in bette aetüe/gelgtb Den 38jupn /enDe % gn feer gort irò £>alaet/ om be coube ban anbet ctupben te tempten, Van Loock.
Cap. XXVI f, L#öci tod ggeplant 3fjn metter ni eiitoet liane/
inDenfelbeuttjütDatben mjupti gpepiant too/bf omgroóttepebben ; nietmet De gepeele bolle/ inaee ban depné clifter0 baer tn bat Den bolle gpebeplt too}bt. jïkn fai bit op be tge planten op beüüen Die met boo)ben0 gpebeplt 3gn/om bat bie ban pet ï&tn* ter-toatet niet en fouüen beberbeiu S9ant befe plante begpeett een beooggen enbe feer tonte aerbe/ Die niet feet bet neep ggemeft enist, f810 fp fulteu b;p blaber0 pebben / ban fai men Die moeten toteben fob Ditbmael aI0 moggelgcb >0: toant baer bcut fullen fp fcgoonbettoo|üen / enbepunfaetfaltegrooter 3gn, 35 ie maben toil bat be bollen groot toojDèn/ Die moec eer ('pfebteten/be pnntboben af bjeecbén/oft met boe^ ten tteben / foo fai pet fap toebet tomen in ben bolle, lloocb @roepet ootb ban faet/ maet ttagelgcb : toant int eetfte laet ctgget be bolle ban ^arepe /bet ttoeebe jaettrggpetcltfter0 / maetlnt betbejaet 10 De bollere boltoaffen. Sft bat ggp HoocB faept/metten afgancfe ban ben jl©ane/efi upt ttetbt ató be mane onbet b'aet* be 10 / ggp fuit HoocS pebben bat foo fïercfe niet en fa! tiecben. €et contrarie/ (flbatgpefaepttooïDtin'it toaffen ban De mane/of t met be nieutoe ^ane- 3©ef- gQeliitbjc fai net ILoocb eenen foeten fmaecbe pebben/ ift bat göp<©lgf-fteenenbaeE onbet plant/ atftgge* faept too^be/ enbe tfï bat men int faepen ba(ï baet aere gpefegjabbe <©joffel-naggel0 leggt / pet fai De fmab» enbe teucbe baet af pouben. ^et fai ootb beter bare fmaecb3dn / i(i bat 'tfatbtttoee bagpeneer bat göe* faept too|bt/ingeieöenttiOJlgDetoepcbtpeeft/enbe bé 0 itti bollcrt
|
|||||||
|
ÖfWobeti 50ti/ oft ggeWflttfeert toatec/ tö een fonbec
itnoDe iïuïpe tegen pet tëootmelifoen/ enDe tegpen De Swojineu banoe pjugije1 fetuDetg. Cenbiat ban po|< ïelepneop tie tongge gpelept / berflaet Den bojft €eu plaefter ban tE)ojtelepiiegnbe<©etften meel/op oe He» Utec enbe ïUncben gelepi /i0 fonüetlingpe goet tegmen öe bjanDeiiDe bojifen. €en falfben gijeinaecbt ban fionicg een poepet ban ptofcelepne toojtel gösDjooc^t/ geneeji De feitwn toanbe tippen enbe panben. Van Aiuyn ende Schaelocngnie,,
GAP„ XXVI. A aupntontofUancb/ toitoftroot/ toilinHouy
■"maent/ ,;g»p|otbellei;nDe jBeetteiutoel gemere/ bette bocgte uiel geroeröeenue nati fteenen gefupuet»> be aecDe gptfaept 3gn/ of ui rooüe bjufeïargtigpe aer* be/tuaetöa gp tottec maten gsoot gtoepet:§uoe bul- leninüsn fllpjil oei plant 5tjnopoe tijetógi ban mal» sanöcto-JtU u)elgge(üpbettenbe geoeffentoirsûatfp groot ("ou jen to^oeti/ enüe ban Den jSoojöen tuint Ui' uiae«3iju. Sliiüen 'âitupntseen natuete te metcben ïoiuiauebananDeï bcupûenenbeplanten/ Detoele- Mi itiicbet iQixint uiaffen Dan int bjeecben baube 5ö4ïie coltrarne uanDen2t}uön/bte int bjebeu ban De jaune f ietcbet 10 enbe int maffen Djooger enbe Reep« m. ^e^ljeneDiemenüJilfiouüenom 3aette touwen absfp icljieuu enbebeginnen om googe tegtoepen/fal* men tujfcgen tinse [toef fcenp- Jteìle» om veegt te ïJou- ben e.-.oe tebeleuen Dat De tornt öunpnpe nt.t en bje- lie. Kjupn toöjt tot gettotben met frpoon Djoocp toe' biriutbjebmuanDeiBane/ al0Depgpen beginnen te üjoogijen enüe tfae» f toert toojün toant Dan moet' men De ijegetle pope of treeften enüe inDe^ormeD^oo' gpen, jfâen fept oocb alfmen Die ;aepet enüe plant al0 be ji©ai;eonbesb'aerüe i0/bat fp ftetcbet rencbe Öeb* ftc-; enüe hlepiiD?* ballen; tioojtu footoojDen fpgljc Dtffent enoe gberegeert gpelijcb oe #arepe« Jfâaet men fai toeeten Dat Kjupn gpeerne gtoepet fnroobe serbe/ enbe uni met fcpQontoeüetïntafgaenbanöe jêane gefaept jijn/er.be Dan batfe totcomen befp|oept §ign. JBaet om De groot tegebben / moetmenint netplanten botten üe t foppen af bjeben enbe be bollen, «©octe moet men ttof nttcp Dagen eer gpp Die berplant b'aesüeommefpitten enDe laten bjoogpen / om Datfe fonüetbatgtirpept fouüe toefen. iBaeccm temaec gen Dat Den &pipn niet en tolte foomoetgpintoasih toater gbefttben enbe itibe Jbonne toeoer gljeüjoocpt jtjn etto? Dacc na opwerpen fitoo leggen/foubet mal* sànûeren te getaecben booj Die befte toojoen genomen bie tont enoe toit $gn/ mit0 Dat öe toffe oft toooe Bes» iet enoe fier cftet^gn. Sjupn poe toe! Dat Boeten Bofïtë/ fênocgtans
goet ggtbjupebt / toant De ggene Die alle Dagge mal' f toen Sljupn nucptet met gonicg etet / fa! te gpefon* Sier letten/foobetre al0 pp niet tebetfepen i0. î©ant beDjoogl)ei0ttedggcfonDetbanbegtO8ne / begge* Iwaösn DanDetaeuboe/ enbe De geconfute 3gn beter ban De Djoogfje. ^aetomme moetmen Dgooggene» men om te befigt«en intfalaet/ gperooftefpgfe/ gpé« taptttleefcö/paRepen/ faucen/ pottagieöanbaonen enoeancereDisigben. »jur n fap Doet gst gap? toebetcömèn / get fwpber t
Deeuecacljttijtoofen/Oet neemt toecp öetoitteblet' Senfootoelbanüen aenfirfjt aliBbanDet tefrebeiSlif' ïjaemfi. aijupn fep met I0ent6el fap gljcmengt/gfef « uct'ft üe toater fucgtDie eetft begint. JBaet stjupn fapDuer üeneufe opgljegaelt / fupbert De öerffenei Cfelbemct lioenDcr fmbut ggemengt / ggeneeftbc aarüDielen / enDemetlgntoaetop be betb|antgepbt glit lept neemt toetpbe pgne. ttjupnfap metftre ben a3pn ggemengt (ïoppet/bloeben totter nenfe/alft snet een ueüet inbe neufe gaten gebaen toojt, Kjupnop geetebolen gebjaben / enbemetfuptbèt/
9llç enbe «n toepnttg a$gn gegeten geneefï Den goejl/ |
||||||||
|
Het II. Böeck
|
||||||||||
|
74
|
||||||||||
|
bollen fullengttwtet enbe betesstjrt. 33cn bequamen \
snöe reto ten tnot ban Bet %ootk tot tcetfen / W int ! bjeben ban be jifôane met ftfjoou bjoocg tocbet/ a(0 De, jïcci met meec en San ober «pube bigben «Hoocb gout i ijemfeee toelongeöerftt/op jhoo/ of inbetuoeebtn be: ftjjoutoe gehangen/ of een toepnirg tn 501« toatet ge* toepebt. jBaet om langue goet te gouben/ moet men Hootli toel rnp laten tooien / enne nae battet tot ge Sterken joyfoö langue tu be Jbouuc öouöen / tot barict tel bjoogbe 10/ enoe ban op een bjooge plaetfe leggen/ baec geen ^onne en bomt/ anoetftnttf foutbebecben. 3Bacc ifi bat ment'felbe toeDectoilplanteu/foo en fai men bat uoclj tn ben coacb gaugen/uocg tut 50m tua* tee leggen/toant baecbooj toojt peton\jjacS)tbacrs %ooiU tn fpgfe ggebiupcbt/ göeeft eenen fiereben
teucli in ben moiibt : maec om baesaf bjp te toefen/ meel men tetfiont baet- nae een tatutoe Söoone eten/ oft een iibbe ban 25eete tn « |]clje gljebjasen/oft fjof' fecmarcbe/oftgtoeneïpeteicehe: oftoatbetetus fo toecre a!0 u be fmaecbe ban fiet llooc beöaecgt/ fonbet fictcben aeffem baet af tebeöouDen/fo gebjupet tSjgn baet in bat getoepebt geeft: oft boet u fcgotelis/ baec u fpjjfe in (al liggjn/met %w& ficgebeu / foo fuit ggp be fmaecbe tn Den mout gouben/ fonbçt eensgen ftetC' 6en aeffem te beöoubeu. Hoorb nucjjtec gegeten \#i>t Cetlabelban be 23oe*
ren in tgben «an iâefte/ enbe anber fojgclttbe fiecten/ jae tetjljsn aile 3oopen banfsngn : ïïùd i& tuaet battît ûojft enbe Ditte/al t'inf dooj bettortt/enbe butoiìp ge* bptptbt/öooft-ftoeeteniaecbt : maecöefeaccibenten fuit gijp licgteUcbctecen/ifi batgöp Cppeofi $etec telie terfiotit baec nae etet. «©ace 3gtibec bjele/ bit int geefte ban öe %mu (fonberhngöe oocb op ben eeefien bacö fflw) olie morgen llooeb met necfcge23otcc eten / toaut fp ijoopen baec boo} t'ggebeele jaet fiecfb enbe gljefont te bigben. p Sloocb bp fenne ban een plaefter / op be beete ban
een ^iange/oft bulle ^ont ggelept/ijJ een fonbetltnge remebte baet tegen. Ccn salbe ban 1Loocb/5out enbe 3Ï5ön gemaeebt/boet be llupfeu enbejUctcnfletben. E detectie ban ougöefïooten Hoocb in een €lifterte
gefyupet/oft bp fojme ban ftobinge 09 ben buptb ge* lept/uecbjgft ce pijue ban be Coline enbe ï©inbsn. f Cegen aecouberben ^oefi/tot bouöe ben oojfpjont
gebbsnbe/ig fser goet/bat men get Ijol ban be boeten/ ben cugge-rjract/en be bupfien met een 3albe totgft/ bit gemaerbt 10 ban bjp bollen ILooct/toel ggtfiooten cnbe gemen gt met ©eccbeniï -liefe.€:egen be ^anbt* f tome bie tot bouöe bomt/fo en i& niet betecsyban in beu mout te gouben 2S3tjn baec 3Looc in gefoben geeft. <©f c op ben f tueetenben Canbt gpUept bjp clifiec!» oft bollefien0 ïLoocbmet^gn geftooten. »©m be lBoj> twen ban Uehìepncuinbéco te boen ftecben / fai men ïiun ?Loot6 mettìecfrbe îSotect'etengfieben / oft een Ijlaeftec baet af maettten/ enbe op get puttenen ban be iiiö'je leggen, degene bie qualità gun toatec bonnen mafien/oft bant <©cabeel gequeltjgn/geboelen gcoo* te labinge met Hootu te eten. G <©m te ma&en bat be I3ogöe!0 geen Dinbet en boen
ïiet nieutoe jfcupt/foo falmeneenigge menicgte ban Loof B aen be tacben ban be Zoomen gangen. Van Honts-loock oft Appstijts,,'
CAP, XXVHI. Tj <©ntf-Ioot& oft appetijt 30n ban tcutbe en fma*
n be benlLoocb gdgcmiaet ban ptlpe enbe fatfoen/ ban blabetg jtjn fp ben SSjupn ggelgcb/totgBenomen bat tot gun tlifiet oft bolle beelftgellmgcoepen / bie beelblepnetonbeblabeE0b0o?töb|engeu.3Megt0e' pen beter geplant ban ge3aepts I0atit als bie sDejsept 3gn/baec en 10 geen gcoote fcgoongept boo{ ijet t toee » be jaecte bettoacöten. jSBen macg bie planten ban ben eetfien bacö ban iSobembec boo;t0 tot in ben tn^nt ban £p2otb;Uevom tn ö$ naeftnoigenög %m k |
bebmegt teöebbert i enbetoû|be«fl!)eïvjt68etlloot!î
ggcpLint / maet moeten gepluebt toojbeu eec be ©io»- letten bloepé/toant ifi bat men toeft tot batfe gebloepf gcbbeu/fal ment feec biepn enbe magec btubcn. ü@eit (al ficn battet typ 10/aId be bl-jöerjï onbec becbj oogens üBattomte maben battet gcoote enbe gcobe bollen geeft/fal men tontomme be vnojtelö Cac ceel -fteeness leggen: gfjelgtb top ban ^acepe gefept gebben. SSiengaenbe t'göebutpcb ban ben ^outf-lootb/ baec
en f 0 niet beel gulpe of p|of g'rsi afte bettoacgten / ban boo? be ggene bte meec tot oncupfegept / ban tot ggc* fontgeptBöenegen3ijn. H3ant ïijoutf loocb enbtenl necgenis toe/ ban om be lieben tot ontupfrtjept te bet: « toecben enbe appetgt te boen gebben» ^etgeeftbe felbebcacgtbanbeuiLootB / ban bat g« bejÓBagge moeptlitber i$ mtbf 0 3tjtien fmaetbê / öie fieetec «uös fubtglbeci,ö, ¥anPeterceIte„
C A Pe X X Î Xf Peterceliebegoeft tSepn oeffenitigDe/cnbebsggeret
eenen fteenaclmoyen enbefabelatgtigyen gronbts ^>P en begôeect ootb ntct bert -èotinen/ baeromme fp goet onbec gaghen enbe Dutten ban be togngaets gDefaepet jKaecbobenal/ footoilòeiaeteccclte fece toelbefpjoepetjgn: 3Datalfooti3/blntbtaenbeg!jenei biebpeensagefontepneoftbebeggcfaepttó / b.efeec ftgoonenOïDtcbgroepet. jBaec ifi bat pematu bie bcgheettbieetbanblabcrjs te ftebbsn / bis fol ineerî piel Ignen boetctoi joo teel faebt leggöeu/ aljS ba !neîù?pbmggeï0 batten iiraclj / enbealfootuffcDen •aacred fieenen fieertten : eft bp fai in eenen €>men beuteleen beet ideteccelie-faeötiteccben/ enbealfoo in b'aesöeplanten,, Sfibatfepemant göeecontbelt be^ gfjeert / bk fartiaebt met eenentotlgljcn-fiamyes jiooten/ tot battet be ftljeilen becltefï/ en bnn in eenen Innen boetïben binben/ enbe alfoo tn b'aetbefteecben. <©ft men matö bie göertontbelt maetben/ fonbee bejenac&epbtteboeu / tfì bat men eenen colle of ïùu« ben fleen baec obectaetloopeu / ban bat fp begint te gcoepen. #etectelie bient ggefaeptbanijalfifâc pe tot galf 5ÜU1UU0 / toant fp beggeett eent'tgft'ms b§ toacmte» 'ïï'faebt ban cetnen giare en bient niet om tefaepen ; toant goeïjet faebt oaöertgs/öoe bat beteg i$ I enbe buert langger fonber gOcfaepttetoaiben/ tn boeggen bat tüeten fai ban noobe 3gn in brjf Storen te faepen ofte planten / al fft oocb bat gfjefaept yón* be/booj be ttwee maenben nietnpt en fpjupt. jSotlj» tans om bte te bojbereu enbe gaefl te boen gcoepen/ foo falmen't faebt toattfibtö in 03911 lat;n tocprben/ enbe ban faepen tn toel ggeboube aecïse / bte fialf boî affcÖHrê ban 25con-ficoo öBemengt io' : enbe fogaeft alft flfjefaeptijj/ moetetbiebtoiia enbelicgteltjrb met feec toepnfcgg&eb?anbetognbcfp^oept3gn /enbe bati met een latten beebfel gftebecht 3fjn/ om bat be toatm* te niet en fouBe becblteggeu. 25p fultben mmtl fai be $etetcel.e fiaefi ttptfp^uptett/ enbe ban moetfe out" betbt tooien/ enbe btcbtoitë befpjoept jgn/ om batfe eenen Dooggen enbe feec grooten fcöeutefoubeupt* toornen. <èen plaeftec ban $cterce!se-blaberg met mipme
I ban \3iiitt tyoot göemaetbt/ becbjtjft be guaüe feetic gept enbebegffcciUen banbebo$fien/ fae berö|uoogee focg banbe bjoutoen bte ban btnöe gelegen 31)11. ^gn üan^etercelte met a^tjn upt geboutoet/enûe met mae foutie gljemengt/ bobjbect be b?outoeu bte in acbepbc 3tìn ban binbe. $ereccellebtel göeten /beneemt bett cjuaben affem/«Hncipaltjcb ben genen bte te beel loocft göebpjntbenoft Eoocbghegeten f)cbben.®aecom be göene bte eeneti buplen aeffem fiebben/enbe gcoote ge* felfcgappenbjillenbantecen / begoojen öau becffege $etetceiie-&laberi8 boojfien te toefen/om bie te bnouw toen oft tube mout te öotibcn. m coctft ban iaowte oftölab^banpetecfdfe;
bçrtoetfii
|
|||||||||
|
H
|
||||||||||
|
van dé Laadt
tsettoeeutbe maetitficmoErt bec bjoutnen/ fpboet ootfe
tttateemaben/enbejagDetgcabeilaf: jBaetbpfof» me ban fìobfage gebiuptfet/ ftilt le be pone banbe «o* lifee cuöc lenbenen. ^p bient ootfe teggen De betfiopt* tjept Danbe kuec / Sjoemel Datfe nutter ip Doo j be fteg» matgbe/ oan üooj De gene Die colectjc oft fangugn 3jjtu I <De groene biaöerp Dan #etettelte op De fiaenbe ' wateren oft Dnberpgbejïeoept/ ber maben enbe lec Deuggeu De fiecbe öiffcüciu Van Rakette endc Dragon.
CAP. XXX.
De öafiette Dfe beet tn £>alaet ggeb|upc6t toojbt/
om te temperen befioubeoan?Lottoubje/ marj)ggefaeptenbeggepUut wojben foo wel in ben 1©iii' tee ais ia öe Corner/ watitfpenontfetnocg boube noto Ditte/ ûock en begoeftfe met Deel oeffeninge/ Doe Wel oatfemoet göemeftenoeggewietwotben ui fa* beiarijngDe aerbe. % «ftabette en uwcD niet altane gDegeten tooiben/om
befeergtoote gmebtefpbpbjenggt tnteten: maec menboetfeupbe ÏLattoiiWe alpmenOietn$>ataete* tttt Wantb'eenetempertD'anbtr. jSotDtanp tPfp goer om mater te boen maften/ alp bp fojmc ban pia • fier botten op De fcöamelijept gelept Wojt. jfâen fept ooeft / batbjpblaoerpbanôa&ettemetbe flincbee DanDt ggeplutbt/ met Donici) mater ggefioten enDe in guenomeii/ feet fortDet lingDe remeDten 3gn teggen De «j&eelfucijt enDe DeiDicDept Der milte. g aabette gDefooen enDe met «ênptfeer gBemengDt/
gOeneeft begoeftDanbejongDe utnberp. ©jagon teojt gemonnen ban Hïjnfaetop biUesfcije
plaetfen in eenen rooben ajupn gefteften/ maer Dan De (îer cbfte Die men binbeu mat f? / en alfo tn mei gemefte aerbe geplant/maer alft eenen Doet Ijoo ge oft Daer on» trent / upf geroept 10/ foo fai men be fcljeut en nemen/ tnbein De feloe aerbe planten enDe otcwtlp befpjoepen. ® jagen Deefi be felDe firacDt ban öabette/ enbe en itiatD alleen niet gegeten wojben/ maer met Hattou« toen/enbe berggelgcbeferupöen. Van ïoffermareke, Kervel^ pepercruy tende
Coriander. *CAP, XXXI* |<©ffermarffie moet tn mei göeboube eerbe ontrent
*eenen nuiergfje|aepi30ti/ mant fp begeert be lom» bec enbe groept mei op alle gront. jfêaer bat fp eenp ggefaept 10/ foo beerealp Die niet nietgfielieel tetgfje- roept en wojt/ enoe bat men baec een fcgeuten alle jaer laet otn 3aet tebjagöen/ fp fai altijtp bigben/ oocben begoeftfeniet Heel mieben0. «©eie mari) gefaept Woj» ben uan De maenben ban .abpjocbcile / tot ben eetften bagb Dan September : £p [}eefcOe bcacljt bien ban beldetertelicgbelgcbAnietom eten/ maer boojmebe» cgne. ^>p 10 boeft goet oooj bupIUaggen enoe geftolt bloebt/ Dan mat ttatö battet 3p. $aer olie $0 oot goet tegben Deel gbebjsetben/ maer pjtntipaelgtb boo} be touwitbept binnen bc fiele flip men be geguetfte par« tte bitmtlp baec mebe ftr gt&t sttDel 10 maer bat <£ppe ì>ebaIlenbe3tet&cebesmetfit/fo^lituu0fegt/Doetoel î>At<©alenup int göenefen banbe Dallenbe jiecfete/ be toojtels Dan SJoffermarcfteenbe ^etettelie ojbfneert. 3Stb hebbebttbmil0 Der focöt enbebebonben / bat be blaberpDanaoffermarcfiegeDeelrauWegefinaut/be snaentftonben ban be DiouWen becWetuen. Vermei mil in mei gemifte aerbe gefaept 59n/enbe
bat tn «èpojtfielle/JBeerteen «pjil/ fomtjjtp oocfi tn «©ogftmaent enbe &ept ember/om bie in be Winter te fjebben/enbe Wil DicbWilPbefpjoeptsgn. met Del maetb t appetgt / enbe ip feec fonberlftigDe
om mater te boen maften/ enbe'tbloet te fnpberen.
r ppermipt en n&arfofilate 3g'n luftigge ftrupben/
^ om een fpeteriatDtigenf mafie te gDeben in pottagten
enbe^alaet, «©efetoiHentti HpiilenbeJBepegBe*
fa«i>t fflV mm in j@obembec berolant.
|
71
©efettóee BeöbeKfle fmaiiebatt peper inbg <@jof
fel-traggefó/maerom bat fp ootfi bienen om be magpe te berftetrfien. #ommtgue mafienber af/ om appe* tgt tebermetfien/ «en groette faute met tmrtbeï/ om metbefpbfeteeten, «©emebecgnppjijfenDet peper D firuptfeerinbetoctie/tegDen beb{aepiugDe ban Doof* be/ Dallenbe ïietbte/ bempicDept^ matetf utfit/ gDtel- futbt/ enbe oorb teggen Detoltbe/ graDeele/ fioube* piffe enbe om be atDterblgbenDe maentfionben te ber^ metfien/ ootombenarbept ban ftinberen te, boderen enbefetonöine af tr jaggen. Van Sparghet.
CAP.xxxn. I r^argelgroepetgrofenbebttfie/itibette/bolatDti^
Ofle/ mei gefupberoe enbe Wel geboutoe De platteen effen eerbe/notjj en begeert niet befpfoepet te san oaw tnoen #erffieeu mepnuy. 0m jaepet tube num metbe malTenbe jBane/ maer Det tp betec batmei. Do mojtelp plante/ be meltfie beter bermentcDbulbigen/ enoe 00 tb eer ban Bet saet. ƒ Boer Det ;p oatfe gefaepf oft Dan mtytelp geplant mo|t/ bat moet >gn in grub* ben Dan b jp bttigecp btep/ enbe op alle jpben een goebe Dabetti b}eet / ban maicanber een boet serre ftaenbe/ leggtin elcfi puttefien tmeeof D{p 3aoen/maer bat bef« puttebenp ontrent eenen boet Dan malcanberen ftaen/ binnen DeertttD bagDen baec nae bergaDeren De $mi% te famen/ enDe mo 1 jen een : Klip Die alfo geplant 3gn/ fai men Daer op mojpen/ get becbenbeel oan be aerbe batupt be grubben gtjegraben ip/ na bat fp g&eftft m bao| een pfereuftfte/om batbe ,<§>onne te bteper foube mogöenboojgaeu/ enbe allen be âpargDel tot (fem tretben, «©aer naer moet Dp bicfimilp gDemtet 5tju/ enbe tu<©«obermet m<lbetrotmeftban ^eer&en/ dtDapen ofte gbeboggelte/ oft bat beter ip met Qtjrg ban begoten enbe Dupltrgepbt berp}ibaten gDemeft 3tjn/etibe boo)tp met fiof bat upt be molle ggedopt tp; oft menicDte ban mactb ban Wgnbeften obeeoecfic 3ön. iföaec in ^ipojbeUemoet fp bitfimilp be aerbe DerberftDtgebben/ enbeberftDmeftbrögDen* %n Det tmeebe jacr moet men befgDelgtbp boen / oocfetu Spjofielle/ JBeerte/ enbe alle jaer in <©« ober. Wel ip maer/batbe^pacgDei in bet tmeebe of betbe jaec/ moetberplaut3ijn: jBaecDetmaerbeterbatmeniu fiebe ban berplanten/ be mojtels onbetfite/ enbe bie te Dele mare/ af name om eloecp te berplanten/ enbebe refie fupberbe boo} be bertyootDbe enbe bebo^bcn mo;telP. Want be ^parggel en muti) niumtermecc ban Daer plaetfegDeuomen mo;ben / banalp be mo;* telp tebitfie liggDen. ï©antbatboenbe tmee oft b|p jaren atôter een / men fai toertj nemen alle bte in een ggtblotgten enbe bjofrtj 3gn/enbe fupbeten ban be re» fte/ bemeltfie menfalbecfien ban Doet tot Doet mee tuelggerottemefl / gfjemengDtmetfoobeeigDeftfte eerbe/ en be ban baec op ftften be refie ban be aerbe/bie ban te boten baer op map/ enbe meber leggen op Daet plaetfe/ggelgcfi men iste Deeftgebonben. j&iet te min fai men int nabolgDenbe jaec mei mogen een Deel Dan beupt>fp}uptenbe^pargDelaffngben / enbebereftej laten om iaet te gebben. «®m ftijoone en beel $pac« gfjel teljebben / beberfitbebobem Dan be putten met tjoogncban beeften / of firoepet in be bojeti baer göpfe faepet of betplant/ göecafpte Dcoyte ban milbe Qam- menoftï^amelp/ oft anber/ baer naebegietfe. ^Daes om ifi bat fp tn be beembem ban felfp enbe natuer Icjtft gcoepen. SBnbetefegg&en/ toelcfieeenbjotibetlgta btntft fp/ bat men nieten matö ban be gooden beur* booten / enbegcabenbie in goebe aerbe / enbe baer fai $pacggcl upt groepen. JBaec om te maetfien bat be&patggel bitfimilp upt fpjupte / foo moet mets bemo;te«p ontbetfienenbefupbecen nae bat bebïutftt af-ggefttebenfp/ enbe baec obeeftroepen Det meel ban be boorfepbe Doornen : töant foo manneerató be plantealfoo g§f öeffent i$j fol fp notD gettp ïpu&ttix "^" mm
|
|||||
|
Het I ï. Boècls
|
||||||||||
|
Jé
|
||||||||||
|
G ^pacsBcl î^ een ïtcff ëc&etoiuc&t cttcettpegclöffeen
gefont/ pjmtipalncUalg Die bic&e/ malf cD/ foete enDe
niet te (est gcfoDen en igf. &p geeft Den 3iecfeen men- fcfjc appetnt ; enDe ift Dat men oie booj oen eten gge* bjupcfei/fo Doet fy mater mafcen/en opent De berfiopt' pept ban De leoec enDe nieren. © e UJOjtel op De fboee- reiiDe ranûen gelepi/boet De pijne bergaen/ tnacc glje» bjooryt enDe tnöe tanben geitenen/boet Die uptbalien, Jbpargel in öecoctie gljeDaen enDe bicmjuilo gtjeujonc ben/ bjeecht Den (teen enDe grabeeJe. <§>p geeft oocfe cjoeDè berme in'taenfitgt/ enDe oberaiget licgaem goeben r euefte/maçr een ftinefeenbeurine» Van KcHlè ende water Eppe„
CAP. XXXllU tf ^ïffcenbetoatec eppebegöferenbocDte plaet*
•iV|en / enDe Decanten aan fo ntepnen enDe loopenöe btUen/Daeromme en toillen fp anDero geen oeffeninge inoe ijoben/Dan bp De Eafroutoe gljeptant 5011 / enDe Dtcfetmlss b?fpjoeu'et te toefen/ om altgts toater aenbe toojtel te Debbeii. H ©efe tujee fetupben ?ijn feet goebt fa falset ban
Hattouiuen/ enDe yebben een groote feracgi tegen Den (leen enbebuippel-pslle. ©acrenboöenbeCof feetffc ïn een fojme ban plaefter geîîfupt&t/becbjgft De Car* I)iint&eii8/De Pgne ban Sciatica / De bloeotftoeeten/ tnöe aile anöet foojten ban 3$gofiennten/pïfanpaUjcfe met ^eefoeeg!) gemengt: fp Dbec 00c De'töö|inen ftet- fcen/ gS)elgci30örBl)aec5ap boet/met fap ban j©ume «noe to'gn geoioncöea. ^apban üterfTeihDeoojege' fcjuppt/geneefr betantflBèetebie lut couDe comt. J>aeötöan Stetffegye&ttputenbe inbemonbtgfje'
$Quben/ issgoetteaymbeggeraecfetgept banbeton* gDe. iBaer tcgöeti De ïammitgept ban anöet leûen/ moetmen op oe felbe leggfien farjcfeeno bol ïtetfie-' 3aebt in totjn gefoben: ©e felbe temeDie is ooefs goet ïegöen &? CaliSe. & wmt 42ppebecfie«t bwtftobfagBebe bettou-
De magge/ fp bertoec&t De tttaentfionbtn/ fp tepn itgt be moeber/ enDe bercpöt Die mn te ontfanggen. &p toïtDjgft öe Calir&e ban be moeöer/ift Dat gfjp öie met 25pboet reoliet op een giospeuDefoguppe en met too« ben vugn befpjoepet/ enbe op oen buptb legge. ^>p i& fonöerlfage goet tegen De pijne ban De moeber/nae Dat een bjcofteie ge&aett tjeeft/ift öat ggp Die met bloemen ban Camille/ enbeblaûergban23pboct/ filepngfje» fcfjeeft/ ente met biet öoeperen ban eperg gemengt in iati panne met olie ban fielten rooft/enbe al toatm op ben bupcö euöe nabel legt. ^apban Defe Cppe tont* ornine be manueigï%zpt geficefeen/ beneemt bp nactjt î!li2afgaenbanmanneïgcîî3aebt. Cettplaeltec gge* jrtaeent ban be blaberg tian <2ppe/ blabetjj enbe boof* teiss ban rapen / enbe ^etercelie toojtefó a! te faemen toel alepn gefegetft/ enoe met fupbeten torjn enbe bo ■ ïec göetooiï/ Doet manen Den ggenen Dielangöe glje< ioeeiï öebbenfonöet te Bonnen ptfiFeu/ bobenöefcga* meipept enbe op öe liefegen ggelept» VanSaffraen,,
CAP. XXXIV, C^ffcaenbegeevt (gelpcB giet na falberdaettbjoi*
*>oen) een miDDelbace/ enbegeenftoate/ oftfeer fle* ìnefte aecDe/nocgtanö lotgtige/Die oocfe toel tee <§>on< tien gfjelegen enDe geboutoct 10/ enDe gtoepet feec Uit 1 op plaetfen baec 38 jnpn geflaen geeft.cen f'oecftt geen luatec/ maetbïeEftöeiBupfenenbeJBollen / enöe gcoept betet ban difteria geplant ban ban ;aet. %gn Cifieriö üie be bollen ban ILtlien / ^mpz oft <§guil* len gelqcftei'/ üjojben met boojnfieng geplant in 3tp}il oft Jffâepe : maer men laet eetft De bollen/r gpen op een i)oop6en/ontrent acgt Dagen/ uptter jonnen gelept/ op eenigye D;oogge plaetfe / enbe men piantfe met De toc-itgl in toel gebote mW ontrent (in Oalbe galme |
||||||||||
|
ban maleanber/ bjp tifasfiecen W$t in b'irnbt f enög
groept beter aljt getreöen i&. J>afrtaeu bloept alle jam in Den ii|cKf|i een maetiDt lancfe/ enDe laet Dan ter|ton£ ;yn bloeme baüen/maec De biaDerg goubet tue! gr se« m Den gegeelen I@intetobec / tot in De Lente : inmt ban beginnen Die te beigaen/ fo Dat fp tn De fomec niet gefien en U)o;Den. ^affeaen geplant ;gnDe/matjj nw gen jaren bigben (iaën/ enDeDanelDer0berplant/fal natii mogljênpjofgt Doen : ï®el tss tuaer oat tócel aes^ 6en0 enbe bolle6en0 DjaecgtADetueic&e men moet aite d?p jaren toécg nemen / anbecfints» foubegetfecupos becbiuct buojben. dommige planten booit'befte bare palpagli tot galf September / enbe leggenaenbf toestel ï©gn- befieti bie tot geperfr jgn / en latet ttoes oft D|p jaer in D'eerDe liggljin / maer alle jaer tn 3tpjiï enöe iBepebtntmenDeDjoogeblaberg t'famen/enbe men tteetfe met boeten ontrent tuuee bingperg Diep ttt b'eerbe/foiiöitDn CliftcttecttetfeR/enDenaeDatmert get onftcnpt ineSlut gljetopet geeft alg be bloeme röpf ist / gcSijtòm <©ogft maent enbe ontrent Den ^erfft/ fai ment fmojgens metter ^»mïnen opgatica plucfeert enbe bjooge gouûsn tn een befloten glaetfe. Wao}tg fai ment'goct Jsaffcaenfeennni/alft gtof ban blaDeriS tg/ enbe tn eerage bocfjttcûept gelept / tér fiontjjfa btrtoe »erfcgiet/al|i ggeganbeit jijnüe/ enbeaen öet eenficgt gï?eöotjöen/fa't oogöe bijt/enoe fifjoon ban öectöew/ ooclt alft be binget0 bectoet/ en&is battet eenigen (tec^ &en reucfe Oeeft/enbe niet feee&jeuc&tröen ijs,- ^>aff iaën een bjepnirf) in genomen/ iis feer goet te-*
gen be meecfee Jllagtje/ enDe flautoichept ban gerten„ l?et belet DjoncSen te tooien / enbe giieneeft be beten ban ^langen enbe Spinnen. jBaer béle tn genomen/ oftbanbuptenopgOelepbt / maecfet groot? pgneinê gooft/enöe fcfiemerf nggs ban gôe fiente, Van Steeck Rapen ende Parijflche Rapcnó
GAP, XXXV. SCeecfe âapen enbe flaröfffge JSapen jgn ïtoee*
beruanbe/be(fci)illenDein|mafee/bera3eerDegco^ titcyept: 31i)antDe^teecH--i5apen3tjn Degroffteenbg geelacuttcöPe/niet fo ïitfticban finale: iSaer be |0a« rnffcBeûapenjijnmrnDec/ tolt enDe beel betet Bats jma&e. "«©efe tüjee joojten Uiojben op een maniere ge* jaept/ in cl wel geboube aerbe Me gemep; enbe getoete tö / om bat be i&apen te Dieper fouben in b'aerbe Isoph oft 00c tut lant bat men niet en uni faa&e laten leggen/ oft tuffcfjen ïltciS efi Ï5an(c6ojen: jÉaet men mengel jaet onber ftlepn getojeben aetbe om bmnm te japen/ t ' toekftc ober be bjp jaren niet en macy out 5(jn: tuanf alft obet be dip jaten i0 / foo gtoepenber lioolcn upt/ maec ttibtcn öet b|p of biet bagë eet get gejaept toojt/ gSjebjepc&t oft nat gemaecfet ta met jfielcfi oft fBoft oft Honicö-boatet / be iSapen fuïleii betet toefen. 31IÎ bat befe öapen te bicS bp een gtoepen/ mett
ttecUtet een beel upt om eloetsf tebecpfanten. ^js moeten toel ggetepnicy t enbe getopet 3im/ maer men fai De ff goonfte enbe gtootfte gouben om 31« te toin« nen. ^>ptoo|Denin-©ogmactugesaept. lUaetotn tie te jaepett / fo moet men toargten battet bettcg ge« regent geeft/om batfe te beter foubeti upt feomen/euDe bobeu al moet men fien batfe niet gDejaept en toojben baer gfjeen oft luttel Coirne feomt/ toantDe fcDapeiiS gun geljcel contrarie/al io be aerbe goeDt enDe öjwcDt» baer. 3n JBobembet toojDen fp tot getrocnen / enbj UO)Den in De ïöintet in Defeelberis op SabeibetoaerÈ om alle De 3©in tet lantfe/enbe in be ©aften te mogBetï eten. 3&efeb}UcgtmaetuttoniDett / enbe boo) gaes foetlcgept geneteettfein De jonge SinDergf ©ojmen/ maer fp moet met JBoftaert gegeten tooien, 1©el ift toaer/Dat gaer 3aeDt goet tegen jfenijn ip/enbe too|öt baerom in Cetiafeel gDebjuptiit. $et boet ootfe bt tooimen fïerben/ alft gemengt io met jap ban <©;a» gienoftÏLimoenen. |Baec met Detectie banlP)ou« to?n/éflW ofï S-tnfen 8D?öiupc6t/jagB«tupt Defelepti gocp6in^
|
||||||||||
|
c
|
||||||||||
|
van de Landtw
|
77
enbe Doet rijpen be ghette We Bern eten î JBaec t'jelbe
macöi güebetert Uipjü«vjtfl Darmen tetftontbaec na» |
|||||||||||
|
pöcrBeitë enôg mafe#. «S'fdbe nut aBehj'cfee afte*
îutcftiebaii Htjn-3ae&tgbemetigt/enDeitjec ïPnniit |
||||||||||||
|
Benomen/ boet taatec loffen/maec met Çonitft/aiînn ! wnigöêjopftenjt ban l|pfope7ofi€6pmuo7oft èjë
|
||||||||||||
|
ga eut/oft Dat bp met olie gegeten aao"|t. jlìaer tegett
Dit gtjebjecö/ fteeft ftp beel auoec goeoe &cart)ten/aoo{ DegtjefontbeptbanDeiBenfcben. ©etfiben föaögia B Silepii getapt/en met fttpbecen mitten wtjn befpfoept/ in een tranne getoarmt /enDebonen De J>cftamelftepl gebotiDen/boet De geene Die feec guaite (juii mater bon< nen manen / beel taater0 loffen. '£ tace oneen jap ban tftaDn'0 met iBaibefepe gfteD^ntKeu / Doet ftet felfoe. /liceo u een once fcftellenban àaonsi /enoe fo beel bla' Den? ban 25ingel-UrupDt/biec gcepnen ^affcaen/eeri btecenDeel footjs HabenDec/ enDe een balf (oot 3ap ban ^>abelboom/al te famen in eenen mojt ter feec mei ge" ftooten/en in een Doetjtben gftebonDen/i^ een fonDetlin^ gfte Ijulpe Den ©jcuuien Die in aibrpt 3011/111 De b{ou< meltt&ftept geftefeen.^ap aani&a bgp/gcmengi met olie ban foete oft bitter 2fimanDelg/euDe een luttel mit" ten mijn/met een toepntcb €olloqutnte/al t'famen op ftet öpes marm gemaetöt/ eube Uit gepecfl / Daec me iutoo;egeD;uppt/becD}gftDecupffcftingfteenDemiué Dec ooien: maecmet ^dnicft-toatei gtDjoiuben/glje' tiee|lDe<tr>eeUfucftt. ©luDecoaan uaDijsi booj #ot< tagte gegeten in fteöe ban Poolen / aetoinben De bec< fïoptbept ban De Hebec enDe iltlte. Saöy0-?aet ge< ftóoten enDe met mit ten mnn Dette geDaen/10 feec fon« Detlinge tegen alle 3oo{ten ban i'etujn enDeatiDec fo^ geitene fteenten. âaDftiêt uutfttec gegeten/bemaert Den menfcftboojallefennn. tiiaogogeiepe in fttutfeenDen mpn/neemt ineeft Den guaben f malie- öabtjö-ïap bec< Dltjft De bletfteu aan bec aeiigftefirftt/ enDe gfteneeft De blaeuoje pletnen Die met miflen oft coeDen gfteOagöeti ?tjn/euDe aullet De itale plaetfen met ftapj: maec bobett al en 10 Oaec geen febecDec cemeDfe tegen De pnne ban beienDenen/ji>teen/45cabee!e enDeD)uppel-ptffe/ Dan 0 bont enbe mojgften aifmen op (raet en flapen gaet te
Dmit&en ontrent tmee oft t>ip biiigfjer bjeet (aeumen mitten Wgn/Dâec in Dat Den trjDt aan acftt uren gele* gften Beböeii feftojffen ban öaDgiS/met ftet btecenDee! peepet ban jBifpel fieenen.'Cof t'feïbe matömen ee^ nen 390nu becepDcn om lange te beftgljen/ baer tn lac eenigen ttjt poeper ban geDjoorftDen 0aDg6 Beeft ge« legen6t©icBmil«( ÛaDgsi gegeten/geeft Den ©oetfïeró beel meltr.«Sen üjatec poe fitntâenoe Dattet tjs/ifl Dat" ter ûmg0 in gljefoben beeft/fai goet mo;Den. VaaPanickoren,,Pa(linaken,Garotei4
etide Pcert. CÂP, XXXVIlt.
tj *Snk60ïen/^afttnaBen/€aroten enDe péen/bJoi«
1 Den al t'famen op een maniere g^aept / in een mei
gecoecDe/gefupaecDe ban fieeneii/bcupüen enDe mo{< tel0/Diepegbefpitte enbe mei g|)emefteaecDe/maec fp en mogben met Dic&e gfte^aept 31)11/010 bat fp gcootee enDe gróoöec groepen fouütn : maer foo baefl olofp gejaept jijn/ moeten fp befpioept mojDen/etibe ift bat ftet Diootft meDectè/ een? ter 3@eet&e/ tot bat lp mef mt gjjecortien sgm 30en ttjt ban piepen 10 in De île uts enDe 111 Den # erf ft / maec oen ï^ecflt ie beter / om Die ©aften temogöen ftebbem 3©ie mil bat be UPojteltf I cftoon /groot eube gcof 3ön/fal m Utuiiis bun b laDcijS af t leciteti. «£en Jjalf Jaer «ae bat fp gbefaept 3911 / fai men bte mt fleet&en/enbe be blaber 0 of t rec&en/boojtgi in ^abel bebjaren/pjuiripalitb tnben Wiattt/ mant fp mojben Doo| be bojft öeDojben» fiaftinanen mogen een jaec oft tmee in tfaétbe goes
gbebauben mo|ben/be melcbe in be ïDsiitet enDe Wa« ften goet5öivgefrupt oft ansetfintji. Hlle befe ftebben be Btacftt ban mater te bom loffen/ f
be pnne ban De €olócbe te fttllen/enbe be maettt- ff on* ■ ben ban Desolimeli tebecmecBen : ©eblabetsge* ftooten/enbe gelept op De guetfupien Wf 09 be Reenet! bomen/sflnOaeswefwcnut, |
||||||||||||
|
eu ïaeum uwee in gbenomen / Doet De raeuiiiicfteóett
ban Dee jBage onec gebeukte ban Cgppieuma&eii Baeeaffeecgo«De<©I«ee Van ghenneync Rapen.
CAP. XXXVI. RSSuen 5ön tmeeDecftatiDe / te toeten / ronbe enbe
laiige/oocn en aecfcyilleu Die niet bele banoe booj^ fepoe/panm geoaicftept tuDe fmactbe: WautDe töa- pen 3sn teel gcooec enDe lieftirbec nati fmaeche oan De jèteecK-Eöuetu *©efe uuojuen geoeffent bpcanto gjje» bjcfcDeboojgaenbe/maecfp milieu «oeltrfe ötcKgye* 3aept3tju / tut epuDe ban tgop-maenc / inbocftte lue! çsbemefie enDe jjöetocc jc aecDe. iBaee alp ote ui bellen te göejaepttoojben/ moet
men fojgfoe bjajljcn Dat bun blaoeciï ban De finnen enoe anoec gebjojmte niet af gegeten en uiojìmu <©tn Sjet UJ-dcüe te beimen / men fai foaecftgeermenDte jaepen Util / t'^aeDt mengen enDec roet Dan Dee fttìou» me/ oft te laepcaen leggigli in 3ap Dan ©onDecbaert/ enDe Daec uae met mater befpjoepeu / om Dat eemglje bocöricftept Daer af fouüe nemen : enDe alfì alfoo glje< inepcatts / fooialtì'anDetDaetDfSglìejaepttuojDen, jBaer men fai foiiDetlwge teel toe fien Dattet jact met en ipobecbe Djp jaren out / mant anbec3int0 foube men tn fieöe nati ûapen;3ïoolen hebben, <t&m Die feet poot enoe fcboou te Jjebben / falmenfoobaeftaljaifp seuen Diliger tutft 5911 op De tge berplanten / enoe Dan snet aesoe Decfeen enoe f tee mei treben/ mant De jeucftt bie in btaöet? enoe f cfteutcn fouDen beranDert ftebben/ fai tn De iftipen becatioesen/enûeDte groot molen. tëapen fuilen in j&obeittber geplucm uoojDen / enbi
dm Den ghebeelen ffitntec goet teftouDen/foo fai men bie in putten graben / oft met blfluettf becUen / oft in jBofìaect-3aebf graben. P î&apen en 3tjn met feec gëfont gegeten t mm t'bja< tet oaec inné fp geToûen ftebbèVfö fonDerltnge goet otn öe boeten te mafftöenbe gene Die t'Jfiece3nn Sebbene ©e jBeffe-ma&ero enDe $arna»- marne? feggen/
bat De jBeffen enoe .gmicetDen Die Djp ofcbicrmael int fmeûen/afteftCHîn mtÇDen in *ap nati lüipen/gbé' mengt met fò ned ujatero/ oft ;a~p Dat gfteptrft ip mt gftefiamp*e i£);er-njo?men / De freDefo Dare enDe foo bafì Jjebben/ Datfe f fet alfoo göematHelttB al# %oot foaben fnjjben. Vari Radijs.
CAP. XXX Vit Ti R1Bbgj3tóo?toii DibetfcöetijDengBesaeptïcmDèn
meéfreuûetlbefl Saer.sDie ie hebben : JBaec Die in De îlenten geîaept tao;t fcljtet Itcbtclttb. ^p moet int bjetten ban De jifâanc gejaept ;nn/ence fo îjaeiî a\8 Dp gesaept ta/ fo neemt \)p teriïont ïcojtel: iMaec men lal oe blaoecö üertccDen/otu Dat De tco^tel fouDe te Die bec UJOjDen. ©cfe en mogen bp genen iïHjngaert ge' |apt UJOjDen/ taant Ijp 10 oen tunngaett ge'fteel bpant/ enne Doet ijem Doo^BaecfcDecpithept tranen Djuppen. 4&m foeten föaDng te (jebben/moet men t'3aet m foe» ten ï©iin aiepifeen/ oft in mater Daec &05tjnen in §t> foüen Ijebben: Jüen moet ftem ootft DïchujiIiei met fout iaatec befpjoepen om Dat ftp malfdj enDe min fteet foube^tjn / mant ;out mater beneemt beleüanjon Itecrlue. W? ften oocb Dat ftp jomtgt jJ met jout enoe ajtin gegeten U)0|t. ©e Deucftt aan Den iSaDtjg/ 6ent men aeuoe biaDecsi/mant ftoe oie foetec jijn in be ban- tieltnge/ ftoe De iRaûnsf malftfter cntelieflitfeet i& om te eten, 'QETelbc bemnft ooth De fcfteUe / mant boe Die tounnet is/ljoe De ûaoua UeQitber 10. *Bt ifâïDecnno jeggften/Datbe öaDgiSonbecanoec
gBsbieösn beeft/ bat bp oen Canben niet goeötça W |
||||||||||||
|
Het'IIvBoeck
|
|||||||||||
|
78
|
|||||||||||
|
■nï0 Dp öegitit te egpew / bût hm cegen enöe enbee «at"
ttcöept Ijem geöeel bpant jgn/toont gp tooit flapper/ fonber fmaecBe/enbe onltefttrB* 3fi bat men be Con* eommers groot enbe fchoontoil fjebben/ moet metï ais plucBen met be bolle mane/ twant ban too|t Jïp bic« Be/ enbeopanberttjben Blepnber. H9osjt0enmatp ontrent Bet bebbe ban De €oncommec0 gïjeen bat bol «©lie geftelt b>s»ïDé/ om bat De Conrommer een gronl bpant (0 ban be <©Ite/ jae Bp Ban met gtoepen / ijl hit. be gene Die Bern oeffent «©Ite gfiefianbeJt Beeft. 'S'g^bjupEBbaH De€ontommer0i0gpeBfeIon< p
gfiefont/ om bat fjun tsoetfeï enbe 3ap in be aber0 hcfj* telttBberrot / toaer uu bat tn onfe littjamenBeete if.o|tfen groepen / enbe bieguaetomtegtjenefen|nn> «©aerom tft betee batfe ben iBupten enoe Cfel0 a&ê" gebentoojoen/bie bs €ontommer0 (eer geenie eten/ enbepjofntelic&er^nn/ banbelBenfïljen. ï©el \& toaer/ bat Bun jaet in gepelbe «©erfte of bet ottte göe-' Dsen/toateB boetmafeen/be tjttteban be fenbenen ber« bjtjft/ enbe be Bitte enDe Dojft ban be iio^tfe bermiiï'» oen. 3£>etoette gfìemaef Bt ban Consommer- 3aebt/ jtetietBen ban ober Xet/ j®alutoe/ tuitten ^euï-3aeS met^ap ban €aBfftBout/eenbo?ptïi£Ö;JBui'te/45oi»« me ban 3Srabten enbe ban '©lagant/ i0 een fonberltn* gBe (julpe berajbe tnt-teerenbe fiet&te enbe Eongöes* Boefi/enûc üooj be göene bie met fmette p#n. jKen fept oot/bat be €oncommet0 inbe lengte bp een jon«S Bint gljelept bat be Bojtfe Beeft/ fo lantBalji Mixt^f gBeöeeiba4i beöojtfebetloft. Van de Cavtfoordenv
CAP. XLl.
r^tîtöooîtl^ntreg^erenbefelbeaeEbeenöeo<ffenfn8i,
V-«ban €oncömmer0/ fo bette a!0 fp tuel ter âonuf ftaeiuiitaer fp moeten bJijbet ban een fiaen/aen fiaBc» of t toageii0/ om be geuoesBte te Bebben ban be bjucBi tefienjjangen : taantlpentailleiilangabeattbemee Btuppen gyelncB be Coii£ommer0/ maer om ooogöe BHmmen. J^en moet Dun 3aet eer Bet geplant tooit/ een göeBeelen natgt m toater laten lfggöen/om tefjg» toelcB bat goebt S0 / enbe ban fai men planten t'gBene bat te gronoe gast / enbe t'anbet bat boben blot/ aig onnut tufct* toerpen. Jfâen (al ttoee 3aben t'fmnsn planten met bc punt om öooge/ tn putteBen0 Die ttoce boeten Diepe enöe bjeet 3nn/e» Djp of bier bflcten betre banraaSranbetfiaen/bol&ojtEmeiTgebaeVofoitiDar» (e te b^oegec (ouöen tot fpjupten/bolpeerbe-roeef* Dai marm tot ben fiai Bomt. ©oo?t0 en beftoetoen fp imt beclmoepje / foo betre aie fpbacfitteBepîégDenoedï ijeböen/ DoetoelbatoegcneDiemennisiifi faibefpjœ» pen/lierlitlier fmaecBe (nllen Bobben :. ©aeromme tft bat fp in eenen bioogljen etibc boeren grontgnsptoiê 3ijn/ foo moeten bp p-en eenfge aetben potten bol toa» ter0 gijefielt 30« / tot be toeitne bat lòften fullen Ijan» gen/öte eenpaticlj fullen bjuppen enbe mater gBebeuf t'toelcBe gljebuerenbe be groote Bitte / Bun feer booi# beten faLHMi0 toaer/batbe btucBt enbeftBoonöepê ban be CatooojDen gfieBee! gelegen fa int 5aebt toe! ts Btefen enbe te planten / toant bant jaebt bat ontrene ben Bal0 ban be€atooojbe ligt / groepen beiarglje/ ban t'göene bat tn be nubben ligt / groepen be ronöe; enbe ban Bet anber bat in be 3pé ligt/ Bomen be Bojts enbe bit Be. Roerom ifl bat men be bicBe sJTatocojbe» toil Bebben om ƒ leffcBen baer afte maetBen / 010 fp bjooge 3ijn/ foo moet men 3aebt nemen mìùìsen tot bg •Catooojbe / enbe met be punt nebettoae«0 planten: maer bie Catooogben toil Ijebben om te eren ofte bec toopen/ bic fai 3aet ontrent ben Bal0 nemen/ enbe met Bet ftöerpe boben planten/alfo (al be bjutflttancgtoe* pen/malffBer en ban meerber toeerbe 3ijn. ^et pluc« 6enbanbe€atooojbeom3aebt te Bebben / en moet boojbetofntemietgBefcDien / enbcal0fpgôeplutfit 3tjn/moet menfein be ^onne/of in ben rootB/oft aea ben &Q[t>a te beogen gangen / of neb?» een op ba*« |
|||||||||||
|
Van Moftaett-ziedtendc Hïul»
GAP. XXXIX, |
|||||||||||
|
\J\ <©fîàêtt-3aet groepet geenietn toctïe mix/ enbe
iV1moiD[ meiten poeper glje3aept/boojenbe naeDe 3©(ntec /maet moet DtcbbJils getopet enoe befpjoept tooien / noci)tan0 en Vsit l)et niet Ditti uDt3<>epi W«/ tornt Jjetbmuemcymjluicl);UctjtelicB. dintbaert eenpw göejaept gijetoccfï/en falûet met jjaeft af ent* ' Clagen }«n : ï£et 3aet Uìt>ft tojf jaren gset / maer |iae |)et uerftBer i& / j)oe Dec beter 10 om te wen enDe te eten. jêenfeensjijnbeucBt/ alfïbinnen greenenbe tuer tott gtjcöoti&eti teoïbt int Bnoutoen of int ItwcBen bgtcn : ì£>ant ifì toit / [00 ifi out / enoe etv beucBc niet om te eten noci) om te 5aepem 'STg&ene Dat gijp toitt betoaten booj u eten / baetaf fuit gijp Bet btupt net* planten/ touMbanfaltbeelbicebetop groepen enof fcBoonbet toojoen : maer t'gBene bat gBp toeoes totìt 5aepen/en üoeft men niet te netplanten. f j®of!aett-$aet gBe&nout enbe onber be tongpe qì$*
jjeuDÊii/ us feer goet tegen begljeeaecBtBept in De ton* glje/jae teg&en alle gljeraecBtijepbt / ifi Dat men op De gecaecfete ylaetfe eenfaerften legt ooi iiaoftmt-wt/ bat eetfi tn togn Beeft gefoDen.^aepcr ban moJlaett* jaetinoe $eufe gijetoojpen/öeet mefen/ enöe lupbest öc fierffenen ban yaet eocrbiGeüuBcpt* ©écorne ban 5Bofïaert-5aeot (iiltet oe 'Canbt-f toeetebie toe Uouöe Bomt/enbe g!jeö?antuen / bjeet&t Den fteeu/enbe bet' toerist De maent-ftonnenbanoe ©jouli»*n. ©efelbe tepnigljec Ijap^/enbe bdettet totballen ban Dien. <©Be Uan jfâojîae«-3aet 20 feer fonoetitnge om een falföen te manen tegften gnatica enbe flapöept toanjenuen. iBofïaert-ïaetgöefïootenenöein mofi gijelepot/boeï Î)emlangtje3onfoetio>pbîî5ouben/enbebelet bat Hp met en beberf i/mits bat'tet f pinnen jtjn belet. Cfelbe ïjeftcoten enbe met $5ö'n gemengt/gfìeneefi be fte&en öan ^langen enbe#tBojpioenen.llìaergebjontben/ neemt De BracBt ban be fenn'nige CampernoUlen/ Die men göegeten beeft. <3Tgelbemet ©jpnebanjonglje lïinber0 gemengt/enbe op Den buptB getojeben/ ban ïiem tiï toatetfutBsicB fg/boet ïjem Bet toater afga?, 3ft bat gbpt met mater bjeecBt / enbe baermebebe ftanben/ef eenfgöe anbete partijen tojgft/bie ööerep* nicîît moeten ^tin/gijp fulter groote bate bp binben. G 1@itten ^eui/üie men fomttjw in Jtottagfe/ <©et<
fïe-papBeng / Caerten enbe Conftmeren gebjupcfet/ om Den Dojfr te becflaen/ te boen flapen/enbe be groo • te Bitte Der ïlïo)tfeii te bewoelen/en groepet nemmer^ meer ban 3tjn ouöe biojtel/maer bJtl alle jaré in JÉ>ep« tembergoejaept 5ö»/in learme enbe DjoageiLonben: op anbec plaetfen nan Eoumaeitt tot in jBeerte/maec gÖemepnelicB tooïöetmet be Coolengöejaept, Van Concommers»
CAP, XL. C<®ncommet 0 bjojben tnbe JBeetteop beöbcn ge»
3aept / maer om tltt pergtbel ban be bo^fi tot ftalf IBepe toe met ftroo geberët / tuant ban moet men oie tn nëtte/facöte enbe bjelgtjeaerbeoerplanten / om bte ïancjc be oetbe te laten loopen/enbe rtjpe te bJojDen/oft eocH op bebben bie met betteenbegpemefteaerbeop gebult3tjn/eenengi;ootenboet0ooge.«©m biets plan» ten fai men bier of bgfsabent'famen planten / ban tüjee tot ttuee boeten/ enoe gfieenfin0 tupeben/mibt0 batfe TcDoonber tooien/ als fp met Ërupben rontom* me bcfet 3gn, ftjet ts oocfi goet batfe btctoil0 befp;oept twojben/tot batfe bot Bomen/ jae qocr baer na alti tuat f yt0 b^oottj uieber 10 getoeefi, 3©ant be €oncommec f oecRt botijtttrjept botter natueren; tu boegöen bat foo berte men eenen pot bol toater0 onbec be Contom» itiet0fleU/menfaUfanberbaecI)0bebinben/battetb|p ringDet 0 gDefontben f 0: maer [Jet tuater moet aen be Boojtel fiticften / fonber be Concommet te gfteraBen/ toant Dp foube öaer öooi betargDeten, m$ i# toaet/ |
|||||||||||
|
van de Landcw
|
79
IBeecte/yutte&etuïftiUiBelaett-bebbe/ l»?p oft tóen
baeten Dan malcatibec/ enbe tuiee boeten mjtenot] Diepe; enbe ifi bat gOp get meft niet en meugt becben/ foo uitliet met oti&e mefi ban ^r.gapen oft <©epten/ bie mei cot enbe filepti geloften !0/enbe mengget meC ftaacte htepn ggebjo&en aecbe/tot öat fp op ttuee bui* glj£K0 naebol 51311- dommige (eggenbecboaempeec ben meft in/ bat marin upt ben fra! homi/ om barfe te laffcöer fouben upt bomen / maec bat oeöecft |eei ei fmaecue enbe beutgt uan be IBeloen •• ©an fuitööp Daec op fe.s of toten jaben üan be ifêefoen fteBen / mee be punt neûecœaeciovgoetoel battec fommtgjje mae» öiec of togfen fteecuen / enbe betStfe oân foeteluft met aecbe/ fonbec feec teboutuen oft te tcebeti. 3&aec iiag fuit ggp bie tegsn ben bojfl met firoo oft matten bec Um bie op ftot£Ëeii0/iubebebbeii fteltenbe, öerljeben tuilen liggen : ofifi bat gôpûe ntibûlueut/met groo* te plancKen oft bacbec0/bie op fieenen ofte gemetfelöe ptlaec&en0bêiBeben liggen / fonbert'öebbetegDeca* fóen/betoelt&emen fai mogen af nemen /al0 be «èon* ne öeet ftjjgnt/ enbe toebec op leggen/a!0 ben noöjbeu min tüjaept/of bat pettyteft i©aecfoogaefìa!0 be blàbec0 cebeliïfe gcoot sgn/f uit ggp met eenen toolktt Itlfie/Sut üjatefc liggpeiibe/ laten bebjuppen/ fonöec be piante te gperaBen / enbe p|ititipalit& op ten Djoogöé plaetfe/faebatgetbifiillerenban't toatecsontiuuece/ tot öfitbebjutgtfoa gcoot 10 al0 een #}angie-appéL JBaet ifi bat g!)p bie tn manben gDeplant öe8t fo fulc gpp m nae Dalf jBepe becplanten / Upt pecgc&el ban alle öojft/ontcetit btif of fes bo ten ban malcanbecen/ op een cue! gpeeeffent enbegljeineft beöbe / eaat boojc aeit nèecftltg töpen ban alle onecupt bat baec ont cent geoept/ enoeb'flerberoecenontcent betuo^telfonbet be lao^tel te guetfenhnaet aïö be fciloeme fai boojtö &o* meri / moet men bejop&enö ban béfrfjeutèbobenaf üieften/ om bat baec meer bloemen eii fBeloenen fou* bèti groëpein €»m goet jaet te kiefen/fult gijp nemen banbeeeeftgfjebjaffeu jifâelcenen / füo bert e alö ben jiBeloen-ljof niet fpabe en cript : tösint ban moet men neitién üan bie laetft gpecomen 3Qu/enöe öaec toe ban ben mtbbeï tot aen be fecupne/enbe met bié/bie tee 3tj' benliggpen/ ootli oan begcoffie/fujaecfie euDeüoIlgV» bigöfte / maec af gpp ut pjoebe int toaetec fuit boen/ lumufuiïben 3aebt fai te gronbe fintiteli, ©attetootfe maeceetijaecoubtenfp / toatitutiDer0 8öeüetfupie snbeonrgpebjucgtert. . jsöeloenen enbe 10ompoenen moeten fmojggenö
tbc} oen opganta üan bec jonnen göepliicut 3011 / te uicten/a!0 fp ben fleert Beginnen te uerf aten/enbe aen pet epnbe een goeben ccudt gpeben/maet ban trios ten f P ban öe Statten mei göeiaatpt mojben/ bie baec feec amoureuö afïgiu <8nbe ift Dat gpp bie toecre voile fettbèn oft bjagpén/foo moeten fp mat tgt0 gpepIutBe üjo|ben/eer fp cppe 5pn/enbe baec toe met bec panbt/ feinbet eeiittp pfecüjertu te geb|uprBen/ toant ban ful^ lenfe bolcome'tch cgpe cbojben / pet tueltuepunpeC f ngben ban pet me0 beletten foube ♦ jgu fiaet te meet* feen/ bat be tuintec §ompoenen nimmermeer op ptm bebbeticgpentöojben: maec dm bie teboencgpen/ moeten fp gpeplutut ênbe aen ben baltfe gpepangpen uiojben/bte men fai eten al0 f p gpeel üjojben. #m ban putì beugpt tefpjelteu/ foo ftaet te bjeteti;
battec 5pn bibecfcDejooiten üan|3ompoeiien:befom# mige 3gn üjgffeeng/ bit men pompoenen uoemt/ Die ootb langpec jgti/cnbe fonbec mercSefif&e ficepen ofe rtbben:Hlnbece ^gii btefe enbe bupcfiacptigp enbe peb« ben meecuellcBe ribben enbe boo;6en0 uptgpefìcetüt/ Üan onbecaen De fieeïe/tot bobé aen bcBcupne.Som* |
|||||||||||||||
|
teg Iegg«n/anbec5«it0 foube fiuti $m bewotten: oft
menfaloieitufcojetigcaoen/ baec fp niet alleen bjp fullen 5tjn bau cotte maec ooc top ujojben. «©e gene mz meo uuleten/moet men pliicüen/afs fp rgpjgn, . «ffauüJocruftieti3tjnfoo ongpefonbt niet gpegeten/ flï0 oc «ffoncoininecjj / |obecceal0Bunujatecacgw< liejit met Dingen baec toe bati 11000e gpetemyect ioop öen/ gpelgcBmet^affÉaeu/ #epec/ oftfulc&e anber fpececyen : <®ocli oat men pjinnpalitö neme bieüJit Mue lane 3gn / öe uuelc&e oe befte ban Djp ^OQjten 3qn. «Pc jlleuutjiiö mepnen battec geen netec binc&eu 10/ om oen bjant te leffcpen ban beütecigpe ïtojtfen/ oen Dojft teüecfiaen/enoefarpten&amecgantB te maften/ Dan btciïbJilg te gebjupcBen upt gepetfi jap Cauüjo?' öeii/ in eenen nieuwen aecben pot fonbec tuateegpefo. Den/ in eenen tuacmeii ©ben. UBaes en tg niet betere tegen be bjoogte op be tongpe / oft feperpe «nbe ty ari* tjenbe pumeucen/ oft booj imgfjerepecfooneii/ bie be Jloitfe pebben ban t'gebwprB üan bleeftö/banbeCt' trulie/oft &piq$ ba» pmi3ap gpemaetBt. Van Meloenen ende Pompoenen^
CAP. XLIÎ, jl /«Sloenen enDe pompoenen en groepen Biet te
JVlianbe füo mei met / miot0 oatfe een macine toept
enbe gronot üegearen / maec dqoj acbepbt enbe Bonfte
toojoeu fp gebtuongen / mant men piantfe op berpe*
ö'jHüebben/up- Deüoube'tegpent jupben/ ontteiiteen
tuuec/om De tueuetliacö banbe forine tepelïb.n/tiiet
u min De Carnet 10 altemet *i fo otigefrabiitö aan pitte
euDc Baube / oft «ante gcoote ùjoogte oft oocpticpept/
Datte? m ben#erf|ïIs eec fp rup 3911, 3Bactom moe*
ten üsp Die üecpaefteu boo) meft enoe pitte uan be beb*
beii/t'UJelf6notÖtan0 De gefoiitpept niet en i0 ban be
perfoonen/ etiDebeberftoeüeucgt enoeceurfebanoe
Jfâeloenen. j®en fai ö,iu een OjLUCüecbeUjacen in ben
gaf öaee De Jsow.e pp mu miboacp biatB matp fcfjtj*
iicn/tegljen een muer/ om ben üieüetCUtp te öeböeti/
gnoe Die u^p 10 bau oen noojöen cotui / oor6 geen letfel
En peeft uariKdomeii/off pet aüiö'ca bfflt peufl oe $1011*
pe marl) benemen / maec bat Die aeroe goeot enbe bet
fp/ban aile ouceupt töel gefftpiject/ lUei ùooj accebept/
iiîfcegeb?oor$u» enoeboüai mei effen enbe gdsjc.^eE
quartier fai in riteeen geüeplt Wojbeu/ «nbe op peteeii
Uitrenöeel planten t'jaet ban De jfâeloenen öte gppbat
late üïtlr Debbili/ latêiibe ö'aiiDer typ beden ujake lig*
g'jeti oiri w\ j ite iot jate bp gpebencte/ een Ban öefe
toïetenbeeleute bepSan e,i/üiaiu alfoo fuilen be ilDcïoe*
rien nauip|lit goet ujaffen/ mita bat f p upt bec iiatup*
KCnbeÊffcöeaecbebegeett/bietaelgedtbept/enbe niet
Rpemefieniö. jBaeuft öatöcfeaetaeeenigDeliulpc
bêaöeect fai uien tri beu uasnterfiïoo ofc bjoogemeft/
oft uepl roet Kout baec opbjan jen / enoe oe aecbe met
tè afjefje mengen/ em oa'fe gebtórenbe ben i©iiitec/
Baec natupje fo'nben nemen, Cube tft oat De.felae aec*
Dé/ meerber ijulpe ban boen geeft/ fai men bie mefien
met fcljapen oft gepten mefr/bat tueS bercot tö/ lange
tit men Ijet jtóeloen-jaet baec fai planten» iBant peec
"beu oft Hoepen mefi en fai men tuet befigbett/ten mace
bpgpebjeecSe üan alle anbecmibbeh JBaec atomen
mt fai ggebjupcBen/ moet men Ijet baec op fpjepben/
EiibeüjeS baec onbec mengljen/Iauglje eec men t^aebt
fai planten/ais bosjfepbt 13.2S!eugaenbe t'?aebtban be
jècloen/bat men planten tòtl/ fai uien nemen t'geene
öat öirls enbe fjact ban ftljojffe/ enbe binnen gcoen tg/
enbe ban öegÖeneöieeeritgDetuaffenjöti/ enbe on*
tient be vaoikl gefiaen öeböen/ bie gijp tn utoen |©e
|
||||||||||||||||
|
toen- pof fuit betuaect pebbeti 'tot batfe gpepeel cgpe mige toojben geuoemt '2Curqutnt0/ Die be fcpclle feec,
toaren/enbéom 3aet baec afte pebben/ üjaiit t'jaef 10 gcoenpebben/tcetBenbeoppetfcoact: iBaecanbera |
||||||||||||||||
|
fcttec / alfo upt beu jUèloen genomen / Dat in 51m fub
jranïie enbe litpaem t'0 beruaett getoeeft / ban t'gpenc batter upt getoeeft ifi, lïSaer tnilt gpp battet paefi upt föjupte / latet atpt oft tpien uren in laeuüi tuater lig* gljen / enbe maetBt ontrent ben tpienben batpüau |
||||||||||||||||
|
3gn geaeUüJ/gPeigtB 43ue-apgel0/bat be reepte JlBe*
loenen 3gn/enbe pet bleefcp ftgüec enbe üafier pebben Dan be pompoenen / Die ootB foo beel rimpetó niet en pebben op punfcnellen / notp oocB binnen foo beel üotB«aBept0 ; ootB en jgn bie foo grof nfçt/ enbe 59nr m tottatD^ |
||||||||||||||||
|
Hctl I. Boeck
|
||||||||||||
|
go
|
||||||||||||
|
sjjitacfitfnft uan bïeefrD/ ooc gebbenfê twee faetis ban [DeuoojtelontbccBen / enDe met otitmtttowtmtm
5e ©ampoencn. <©e anber mogen Citrullen genoemt toitte oftftoerte Jìieftoojtel intuatec gpebjQ&en me# B3oïoen:ce toeltfte 'tfatfoen enoetoleut gebben ban be i Pen/enbe ban toeber betfeen. «©ft leggetfaet bjp Da* ' göeneerggpbatfaept / te toeptften in fnfufie bare
Scammonee/ oft t&abatto/ oft fipttcwm/ oft atv oer fooDaitigge purgerenbe meoicgne- «Sm te minnen toelrietftenDe pompoenen oftjBe*
toenen/fo fuit göp rçaebt/ fo öae|ï alfl upt De jBeloen getiocften i0/toelDjoogen/enbeoiiber bjooge Soofen/ ofcontient |Buftu0 ïeggüen/ eitbc alfoo betoaren top battet geïaept moet jtjn /om in Dient u goet bunct t'fa* men te5aepé.«©ft legget 3aetüierbagen eer Dattet $e« 5aept tooit in öamafi oft pettfumeetttoatêr te toept* iteti. 2&p gclijtfee mtbDelen fuit ggp Die alfulcften rent « fee/oftfmafte geüenalfi ubelieft/tft bat göp t'3aeDtîtî alfulcften bocgtigljept laet toeptften eer battet gefaepg tooit/ gelntft in J|ontg8* toater/oft Soofe-toater/ be* fitopt met&upcfter oft jBuft U0 : niet te min {jet be* fpjoepen neemt beel toetj) ban ben baoj?epben uutkf ehbe ooeft ban fmaeeft. #11 te toittnen .êuptftet ï&ompoenen oft'Cette
tommeriS/leggett 'saet in roei ggefupüertmater / ofe in #ontgij tt roepcHett : macc om fuec te maeeften/ tra ^«öapen- melcft/oft ^onttö-toater/enbeiaepet Dans maer alfï upt gecomen i0/fo beftroptfe met fees Djoo* ge aetüe/ enoe maeefttfe mat nat. <©m te maften Dat men Die mat g lange goet goübi/
fo fa! men Die met309ban ©onöerbaectbefpjoepenc 3810 een üjomne Die öaer maent-ficmDen geeft/nef*
fêttjS De beDDen toanbelt bau be iöompoenen / <8au<» tooojbeu enDe «tLontommerg/ fp boet Die flerben enfce berbjoogüen/oft ten minfien bitter toojoen. Contornine^ binben langlje ber ftg/ ift baf fpiie
tyoefTem banfoeten tonti gelept tooien/of oot tn pe* ftd/oft Dat fp tn een pot gangen baer toat $30110 in tgf. pompoenen fuiletiDe rcwtft ban De iSoofen gebben/
ifibatOaersaetmet fioofen gemengt enûegge5aepb& toojt/ enbe Dan jgn bie goeöt ora ben bojfï te becRam' inêeete&o^feu. |
||||||||||||
|
öjfbp
|
||||||||||||
|
<©m Concommerg te gebbenüanaifultfeeralje'
Baente enbe fatfoen al0 men beggeert ; foo fai men ok tiocg tlcpne 3i]iiöe/met De rantne Doen tn eenige üaten Bie üan binnen eentge figuete uebben / e nbe ban ront* emme tosi bmDen/ mant be figueren enlettergs of an* Bec bingen/bte binnen in be üaten gemaect3tjn/fullen in De €oncommers gôeDjucnt (iaën. Jlaer al? men Bte rangg totl gebben/foo moet men bebtemen bjen- gen tn een net Dat: üan binnen tod gefupbeme: toant Be€o!trommec0 fai oen toa.o nemen na ben lenggDe Sian get ciet : of men fai eenen pot bol toaterss pellen/ ontrent eenen yalueii boet üan De €oticommer0:toant als Buoïiept 10/ be Concommer0 begeecen fso feer be üocgtw'gepDt / Dat fpDaer Deur te beter enbe iangger groepen. 'Cfelbe 10 ootnüan De Cautooojbe. <©m De €otitommer0 bpetö te gebben / foo moet
men Die in m\ïm oft manbeti/ oft anber gcoote baten üol gefifte enbe toel gemefie eerbe faepen/bie men ban B'een plaetfe op b'anûer matïj bjagöenoftfleppeft/ «noe int* £onne oft int bjoogöe (iellen/ om te bïpen üanbPQttaDztoinDenetiDeüoiïï/ maer atefpöegtn* ïien te groepen/foo fcojtfe bonen De tfopËeng. <Bm tebeffgiermen uooj*tgetoo?mte / enbeeeibt'
ölopen/foo faepet baee rontomme ^ega/oft (ïeétfeei !ujfcijen be planten tatrften0 6an <©jega. >&,n te maften bat oe Cancommer of iBtìfoen bin»
«en ggeen toater en gtbbe/ foo fuit ggp te bo^en/baer gijp u faet in toilt faepen/ galf b uilen met taf oft met feer ftleptietogiigaert rijfftenis / enbe ban aerbebaer ap toerpen/Daer nae «faet : boo?t en fuit göp Die «iet/ oftimmers fee rfelöen begieten. #m JBeloenen efi Cofltommeqï te toinnen/bfe ta»
metoantfe maften/foo fuit ggp Die bgf bagöen lantft/ enbeüöf iraelf'baetD0 nat maeeften met toater/Daet öooitelbantoilbe€oncommer b|p oaggen tgbtö tn SSUwpcBtm%®f men falfofiaeliatefp uprnmtn |
||||||||||||
|
¥andeEcrr-belietï0
CAP. XLIV, E€rt-Ë£fien begoeben luttel oeffentnge/fo terre affff
DieingoeDe onggemeïie aetbe ggepiant tooien/ maer fonberlingge tn lomberaty tigge plaetfen/ .toant fp gebben gljeeene De fcgape üan anDere ftrapbeii» iBen ümDtfe ooeft in be boffcöen üan feïfö groepenoe^ ïlMiötoaec/ Dat fp feer toel in be potine groepen/ fo üerre al0 fp eens oft ttoeemael ter i©efte befpioepfi toojDen/piincipalicft als Die beginnen root te toojDen, jBaer oitï fcöoonebiucöten tcgebbsn/fal men Die alle üjp jaren üetpianten/enDealle im fnpberen enbe toie* Den/ontrentoe iüecfimtfle. ^>c aerbe baer in JafcggV a. Die toilt üecplanten / fuit ggp eerfi mefieii m^tmmStr oft ftojt ïïoepen oft fSeerben me^ / enbe met D^oogjjr toeber be aerDe omme fpittett / baer nae laten rufien/ enbe boo|t0 met een botgttoeber fonber reggenber» planten/ eenen galben boet üan maicanDeren. jiBaeE een toonberîitlîe faetfie m üan De €ett-befien sente mertften/Datfe lancr De aerbe ftrnppen/eiibeeenpaes^ (geft üan flangen/ aftetiffen enDe anber fengnigOe Diee nggetrebentoojDen,^fonber cmüljfint0 befntette ojpMn/ofteenigflen fetujniggen fmaetfteDaerafte ferggen/get toeJ$#eenteetSenfB batfe met get fengrt ggeen ggemepnfcDap en Debbett, <©nberanber firacgten bii fp 8ebben/foo i0 getjap «
bat upt be 4Eert-üeften ggeperft toojt/een feer fonber* m lingDc remebie om be roobe blecften enbeftlepne peut- ftelp te üerb;gben/ lit tot gitte ban be Eeber tnt aen» fitgtftomen/ enbe om te berbjgben bebletftetienbff pet»cfte!0 üan 3la3eEije.30eföeItjtr betottie ban toojtel enbe be blabewi ban €ert-befien tn torjn gôefoben/ is feer fonberlingge tegpeti De <©eeleftifgt/al0 men eeiu* ggen tgbt ggeûuerenDe / alte moneti t>aec af bjineftts öfföSf'
|
||||||||||||
|
van de Landcwiniainghe.
|
||||||||||||||||
|
t<
|
||||||||||||||||
|
befgMiïtf oocb om te bettoetben öe maenbMtonben
ban De ©joubJen/nocBtang fîoptfe be mirte bloet e nbe öootinelifoen. SDefelüe ftijftgettanbt-bleefcö/enbe beftigöt be tanben/enbe Jjet beneemt öe flurien ban öe Catatren. ató men baer meDegojgelt» Van de Medicinale kruydci.'
CAP, XLV, Wfî Rebben gier boajen fommfge bebben geojbon*
ncett benebsn tn ben ï©atmoe0-bof/bp ben öa* gen oft mueren ban ben 25ogaert toooj bemeDt' tinaie btupDen/ban De boelcbe bop mtllen bat De ïfoe» bentrffe fiennt ffe fai gebben / om be f tetbt en ban Daet Supfgefin te genefen. «©aetom en fai nie mant bjeemt Bföen/ i|ï bat lop bier een mep nicg roeien ban fotti* mfgöe btupben / Die be ©joufcuen meeft gBebmpcben moe beft Bennen / mibi0ûat mgnboojnemeniöben I^oebenaer enbesgnDer ï$upf»bjouüjen te lesten t'ge* «e oat ban noObtn mat}) lue ten tot onöergout ban jgn ïmoe enbe 3|upf-gDefbn €nbe ten eerftenfcBjnben ban be Jöalume/ aU$ be gfjene Die alDêtbtfi inlmit iö, Saluto*.
i|oe mei bat be jBalume ober al gcoepêt/ notgf anjï
ifi bat men Die üriljaepen/t'fclse fai feer boel mogbett geftyteben tn ben ïlerfft/ beter Dan op een anber ttjbt/ ombatbQQ^Betaen bomen ban Debiiuter ïjaet groe< pen in be lengte foube mogen belet tuojDen ; baant Koe öe üfêalutue blepnDer i0/boe bat fp beter i0/jBalttbje groept getcne tn bette enbe bocgte aerbe/enbe begeert netplant te 59'n/fo Ijaefi aio bet bier of brif blaberbeng göectegfiet) Beeft/ Boemel battet beter fcuatebatfentet netplanten bîojûe / niibt0 bat Baren fniaecïtcfoubete beter jyn ; maec om batfe niet en foube fo ftaefi ai0 fp MPt Der aetben gefpjoten i0 / gtoote enoe bocge ft{jeu» tenupt üjerpen/ fo moet men een ticcgel-fiucb miböen op beblabergleggen» <©e JBalume milüscïimtlssgc' fupbert 30n/ maer atö men bte berplant / ifi Dat men öe b!aöet0 boben t 'famenbuit/ fai fp een fabelacBtfge mojtel feïijBöetu ®ete0|ï6lbanflDatutoe een n.eBecIenbacBuima<
tèe oÖ^Uïcpct/baer siae (n een pampter gcmonDen/enDe in lìcere affïtje geb^aDen enbe geD|oogt/i0 een bcquame remebte om be tanöen te smnöcnenbe tefupueren/ enbe te ontlabsn ban f)et flgnt batter aen Bangt Sap Uasi jlaluüïe tot een Ijalf pont geDjuntben/oft Decor» liegbemartht ton beiaojtelgenbe blaDerg/ bieeenige bicbBept fjeeft/ io fonberîingûe goeöt Den ujoutoen Die fcen arbept fïebben. iSaltttoetg oocb fonberltnge goct f f gftcu üeelfiecbten/ toaeromme Datfe. oocb tn ftatiin Öcnnimorbia gfjenocmt teojt. Wim ^altitude.
«Ditte JBalume cpfcljt De felbe offfemtigebaube
ggemepne j fâalume / rottjs oatfe öan sene fpecie3tjn. «©oca fa ftaettn alle bepDe/fMiDctisngrje De ggemepne ^aititele te metcuen /alss een feertuotiûerlnc&efa&e/ oat De blaberis enbe bloemen met ben opgancB bau ber potine open gaen/enbe gelijcB De «©ouût-bloeme met ten onDergaiìclt ban Dec .âonne rnebec flupten. ffiepDe Defe roaltiuien bebben een grootemurtoe'
malìcnbe ficacljt,' euDe Dienen oocb om Kamec-gancB te maecBen / fonDetlinglje be ftlepne matfcöe fcfjeuten; baerenboben oocb om be ptjne ban be lenbenen te bec< öjgben/ enbe mater te boen loffetu ^et5apmetolte gemengt geiueft De fieïten ban be IDefpen/maer met îmjn gemengt / tjdpt be fyoumen bie ben arbept beb* ben. SDeblaoeciSüan jBalub]emet3©ilgfte*b[aDeri8 oeftooten/benemenalle BeetegefbJtllen. -öen plwfter Dan De blaDers gemaecKt/ oerbjtjft De {jerbigbept ban te moeber enbe anbece IcDen / fonberltnge ban De gfje* mcpne jììalulws mu oite bau öoofen QÜemengt, |
||||||||||||||||
|
0mtîm\e*
|
||||||||||||||||
|
mnitme groepet feet biel op Boog&e piaetfen / bte
mei ter locbt ftaen/enbe noebtanp tuaeteracbticy 3ü»/ enbe eenic0| int 0 fctiabutue bebben > B 35tt fertipt bectoerbt booj 3tìn bitterBept De maent* *
ftonben ban be tyoubj en/enbeboetmater maeeïten. 3@etgbeDimileertmater/fonDet!ingbebanbetooitcl/ booj glafen öelmen/enbe fiebenbe loater/Bbei>eefi feet monDerlicB De 3ko)tfen Die mtberftoptpepbt Romen/ ban eenigbe principale pacttje : 3Iae bat meer 10 / bet boobetDe mojmen / enDefupbect alle be blerben ban |)c t aen fico t/aio fp baer nube btcUJiisi gemafftbé 3pti. fôaet U)0)tei 10 een feer fonberltnge remebte tegjjeg "
besefte/ niet alleen e ben rnenf dien/ maer ooctt alle heeften ; ^>p të een opjer^te remebie tegen alle fennn/ eubeeen feiaaerniffe tegen alle rottingè: bjaerom Dat oocb De ^taitfecö Dan Defe b)o;tcl ooeti/ fo mei onoes bun epgbeu fpgfe / ató onber De fouragte ban De bee< ften/om bat fp in goeoe ghefontbept fouoen bltjben» Wmt peper bie ban fommtge l^ecftcatia genoemt
iooit/ begeert b|oecR-Iant/oat bol maeterp is oft ten mtnften oat feer nat of bicötoilsi begoten mo|Dt» i|et groept oocb beel beter baumojtel geplant öangejaept. •©ttbruptijSfeecfonbetlinge in 3albegDeb}upcbc/ o
tegen bebecouberbe guabe fmeetingbenenDefi|lel0/ baer en boben oocb in Cüfterien tegen ftootmeüfoein ©eblabers ban be#ecficaria iti bout mater gefieec- ben/enbe gelept opbe guabe f meeringen / f o mei ba n ds jBctife8en/al0 ban be heeften/ nemen tecflont toeft aüepgne/enbegoenefen bte gfleDeel/ gbelncfral.ö 30« gbefmillenoftguctfuren ouoec De faoelbanDepeer» Den/met öe feloe Dagöelö'tp betfcD op te leBgöe»/fon«' ber te laten met ben peeröe rijben. <©ft nemet groen brupt/net bet in bout mater/enDe mjtjft baer meûe be gbequetfte enbe gfjef mollen plaetfe baer noe legget op een plaetfe Daert basii marö rotten / onbïr eenen öer* ben tïeen : toant foo öaeft alft brupt fa! betrot 3tjn/foo fai De quetfure gbenefen 5011, ©itbcuptinbeboetfenoftbebbe-fttben gljelepbt/ H
boet betoeegb-lupfen lierben» <©bP fulletgöefouteu fpecb b?p ban alle toojmen bouben/ ifi Dat gbpt ront« omme met befe blabeos becleet» <3T*,ap BDebmppt in mojmaebtigbeoojen/boobet be momiin. |
||||||||||||||||
|
c
|
||||||||||||||||
|
Claer-ooge begeert eenen Doeren gronbt enbe lôm*
beraebttge plaetfe/ bit iiocbfauji mat bocljttcb 10, ge< Igcb oÏ0 3pn bemben enbe boebelg, ^©tt trwpt groepet lian mo}telenbe niet ban faebt. ©it brupt tis feer fonöerlinge tegfien be ftöemertn*
gDe/ tranen/ bupfierbepbt/ flurien enoe beanebbepbt ban ben oogDen enbe gfieficbee / foo mei banbupten baer op gbelcpbt/ató ban binnen tnggenomeu. jBen maeebt pul oer ban De gfjeD{oogbbe blaoerg/get mele ibebicbmilsüngenomeu met ben Doper baneenep/ of 'alleene/ off met Kiloen gïjemengt enbe met mater ban; ©encbel oft ban f fet-ccupt ingöenomen/ berfierebe enbe Ijelpt monbetlgtb be brancbe ooggen. heggen 'tfelbe mo{t feer ggepjefen be mgn/ baer Clacr-oogye langbentgbt in gljemepcSt geeft/ oft baer pulber met mgn gftebjupebt. jBaer (jet pulber alleen/oft (jaec be* toette fonber mgn/1$ ongelgcb beter ban be mgn ban Claet-ooge/gelgcb mp bp erperientie bebonDen beb» ben / om bat betogiiboo^gn bomoenbefjetflenen bullet/c nbe tatarren bertoect/maer om fulcj; te frftou* men/moet men ben mijn met @encbel-mater tempe* ten/oftfupebee baer in boen. $!tnout ban Villeneuve berclaert / bat Dp met lancbgepbt bed tgbt$ gbenefen geeft een oube man bie alcee'tgbeftcDte berlojen bab* be/ boo{bitbroil0Deb!aDei:0ban€la$c-oogbe/ foo mei groene aWbjoogôetf flpebjuptben / foo mei in fcgfçal0lnbîancb. |
||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||
|
Het I ï. Boeck
|
|||||||||
|
ét
|
|||||||||
|
îffeccrupt
f fer-trupbt fooiuelmannefcen $\& toDffienitioet
öanüJojttl öÖejjiatit jgti tnbocüteeerDe/ t)ct üjclthe om ütaotec çtibe fcl)eoiiDer te groepen begeert op een anoer plaeife uan De feloe natuereberplantte 3,111. h 05cl)alUEti t»e fjulpeotebttmspt Dencrancïmigöe' ficfjte ooet / foo vji feer goebt tegljen oe pone oan Den Doof oe/enbe tanben/oocö tegen öc Duple f œeeringUen öes tttjntg enûepjtnctpaUjtu tegljen oe gebjeHen ban Der Ijupt/ gl)elrjeìi ala oe rrauVr/ igte guaet('cet/ turit Wee/ ineelacijttglje fr[)urft{)cpDt/ incldctf!)ept/alfìin sen oat / oft bn rjopm oan ftoatnglje met water ban a&jsfetumeiiDê ajnn gyebjupeut tuojt» $toiu«uwtel.
3&efepianse en tuojDtmet gtMaept/ om bat Daer
faeDt ggeen «utljt en ijctft uoojotg te tomen/ maer moet eer met fcüuethews Die Dan De Uïojtel uet; ocueti tuojDen/fces Diepe in aJilgebouoe enbe göuntfieeec» öe geplant 5tjn/ Die niet fser öocljt en 10, maer opeen lommcratDtige plaetfe, ">©efe plante Dient üjtlgije* plant in't.&egjjtnfeluati Jbpjottelle Dpe Boeten uan iuulcanbereti tuontfp crncytgcooteblaDergenpaer toojtelp fpjèpûen tt> qot upr/gljïlBcfè Die öan «Ster. C 3Be tójnDaer öe too?te!0 üt«c-en-tujtnttgij uren m ggebóeprUt öeeft/iö feec fonûet itngjje tegöen De <£oli' he/ aio int eerfk' 23oet6 berriaert i& CÇap ban oe iï)oitelt0UPt oer matengoeDtom tetmoctÖonöeiiDe goeDc bertae ban ö ajoutijen. ©i boojtel 10 oqcê goet inûecottiegôebpipcJit/ûm t'yerre te oetöeuflifen om tjoaterteDoenma&en/ omöemaent ftanben aan De feïouüien te bermer&en enDe om te Doen flupmen upt fpouüjen: maer moet ban binnen gebjupcBt booten aï0fo greenenDeaerfcpiS/üjanïalgfp oïtDtgspiur&r enDe gebjoogfjt i0/ iroet fp oan bupten op gelept enDe Mietiti g&enornen tuojDen. pcpeE crupc.
$epec-ctupbt Datösm fraa&e ban $epet en f!Bo< ' Jïaertpeefc / moet öooj Den eeritenoacö ban jiieerte geplant jg'n/ooc&afgljefneöen eiiDegefcöoien gljelurfe 'm patepe/maet niet fo oisfeœiSa; teant naec Den eer- den ban ^ottembec en maclj |jet niet of gfjefneoen ioofoen/ öin Dat booj De bojft enDe toube niet en fouoe Jierben. 35efe piante fai ttoeejarengoet bigben foo teeraatëfeigneerftttDgeuuct etiDegfjetnefìbwot jae fp bluft op fommigeulaetien.ttjten jaren fottücc bet* gaen. enDe ean qualtjck laptgljeroepec uiopen. j3 ©e üjojtei öaii peper crupt met berc&enöltefe ge* booten / oft met Sltaht-tojojtel/ enDe tn fomre ban placfìer óp oe Heupen gljelept/ gyeneeft De pijtie ban oe ^sciatica. m>e felbe neemt toetö be gtoote Blecfim/ fpioeteltn ÉnDe geoobe mcclatfjticöept ban öet aenge« fi(|)t/maet fp guetfi De papt ïjoeüj-luat fulc&en guet« fuie met salbe ban iftoofen licfjteüch genefen bao)t. Céfibotïie gr0epet op aite gwitbt / foo becte afó fp
fcÖaDwue Deeft / eitbe wti m ^piocBelle ge5aept y&u/ öeüïelcfee tmec jaren ober ölöft / foo betre alp men öaerfleelen af fntjt/ opteer bitigesjS nae öp be öjojtel fooöaefiatófpöaersact örggljt» -, C'fap öan öe öloemen ban €eIIDonie met fenici) oft bjoubjen-fotö / of petanbersi Dat jdn fröetptjepDt terapeçt/geniengt/ .neemt Bieco Defcöellebanket oo- !je/ljetD|oogt befbjeetingen ban öten/ enbegeneefï De meelacötige ftpurftöept ban Dr !)upt/8et jentfelel ban öenyoofoe/ enbefjettoitfeerbanDejongöifeüiüeriS. 0ti\ fept M De^jüjalHtoen/ató Bun longen bltnt ge- maetfet 3ön/öiefelue tueberfienbe mabentnetCeliDo' meWaöets baer op te feggljeiu flen fept oot& bat De Blaberg ban Dit brupt tn De ftljoenen/tegen öe naergte çlante ban öe boeten geöïagen/öe<l5eelefutötgenecfr: maer ep oe bo^engelept/|etfotfi bermtnDert. 0et Srupt met öe uoojtei in 9lfe ban «amifIsa göejïeoten/ |
atm gemaetfet oft geroo^/ enbe opbe nabeï geïepf/
bcïöpift De «üolijtne enDe ptjnebanöemoeDer. ^e ljebeele plante geöjoogt enoe gepulberifeert / geneefi DeuuotiDenenoequaoeftDeeringljen. €^';ap tn eenen Dollen Cant g«Dacn/ öoeï Dien fïeiben enDe upt ballen/ enDe ooet oocn oe iPjatten af ballen. Mepne €f!jöonieoft ^toaeloje-Êtapt /groept feec f
tüelop botljte/bjaetesacijttgîîe/ enbe lomberatljtiylje plaetfen: ^p groepet ootn/maer niet fo tuel/op bloc göeplaetfen / oormeluatfebaer een fïljerper htatljt Hrgut : ^»0 toelDc blaoertsal^ De bjöjtel/gfjenefen De fet'oppenoft ftueeringenaen De Èeele/eiiDeanDer bupie fiueeringen oor De fpeile/DeSantKer/bJîatee^/^bJam'■ men/ enbe bouoe gl)ef üJillen/ ooo{ een ft Jjat-mabenöc enDe betDeplenDektaentDiefp öebbeiu ^afel-vjjtgteibegeeKt eenen magfjeren cnöe botert
jro.it/enoe lomberacljttje pSaet jen: oocb groeptfe te" lergljeplaut oan göe5aepr. ©e uuo|tel aan oefe plante gcbîoogt enbe gepttlberi' «
feett / een bierenoeel lootgi met ÛJttten bJùn tn gheno» men ts (eer goeDt om te boen bjaften/ tuner Doo; Dat öe oetDc cnûe bicroe bojtfe geneeft: ÏDaeromifi ooth 'Dat fommtge om t genefen ban De DerDe ei sös oferöe Bo|t# fe/ ahe oagije/ of oöct Den anöeren Daïp te bpnében eert üoUen kioee/Derctae gemaeruttn tognmet oe issateli ban Dit fecupot/ enoe #àntgij/ Daet Bp boenbeCantei/ 18ati0, enDe anûer ötetgljelgrfee fperertje / teaer Boo| bat fp ban bouenenbe ban onüts purge'rf : ja bat rneeï 10/ fo paefì al0 fp ijeooelen mt oe jàojtfe aen feomt/foo Doen fp ben rujgz graet enbe t'gol baâ beboeten met tuarme olie finnen öaerinDatbEbjoïtd ban Dit feruptin De lieete .gjonne geUJeptiifjeffi/enDe gaen Dart uit beDDe Itggcn/fo bat baer ücra? oe Ijupbertiigöe bee« minoert/enDegroot fajcetbertuerfit uuojt. ït'erottie b<iu ^afeltaojtfliefeer goet tegen bet ^natira.l^cc tnfufiein U3i)n/geueefï De ujaterfutljtenuegeelefutote. ï^aer îap tn De ijoecu ban pet ooge geöjuppt/berD^nfÊ Defcljdlen enbeftövmenogfjen banbeoogljen. ®e bjouojen binben be blabew oan ^afel-bJiojtel óp öets polfï/omaelïttte ban'De ïfco?tfen te berbpiben. 31 n ö; oeelen ban befe planten (ïaen te meït&en bp«
canto contrarte utercfecn/Uìant De toontl aoet tyaBettf «nDeDeulaoeE05giiaromatnclteaDeltefltcfe, ©.lisciane groepet feec aj;l 1:1 ooegìe enbe toe? gf)e*
mf,fîèaecoe.«ooffebejeertfeDtc6uuti3uo£î)jîcljcpt/ûiiî Datfe eenen feerijoo jen fîîeifoube li r dg iîEti. Valeriane is goet gebjwpr&t tegen Ijet (joofe-ftoeer/ p
enDe om tua?er te Doen marni oft De maent-fronöeti ban De ©|0u\uen te becujeciten. gift oat men een plapmften in 3ap uan ©almatte nat maer&t / enbe freeciït tn eentglje ojonbe/ Die md een pijl söefrfjotcn/ oftiuetcenfttJeertgrjcljouujen / oftauDecftntsgije* maetft' i& 1 enoe Dan Ijet tipt gïjeperfr ftrupöt Daer op legfjt/fal ijet pfet/ itiDienbatter matin gjje&Ieben i&/ Doen upt feomen/enDe De toonbe gljenefen. ©e Èatten eten bit ferupt feer geernet^fln becortie
Dient tegen fentin enDe pefre : i& ooih goet tegmen feo|* tigfjepDt ban aeffem / ift öat men €a!tffe-|)oubt etibf lange ûojpnen ûaer onöer mengt, angelica.
«ngelicatPil in boel gebcuüjebe aerbege35ept/bic6ö
MÎ0 gefupöert enbe mateltcli befpicept jgu. ©etooitelisifonberltngegotttegljen bepefïeenbe /$
allefentfn. <£>oo une een SJepn ftur^&en ban Dien in ben monbt fai pouben/oft Dtefniojgenjï m ben bJintee niet mecE ban eenen fjalutn roemer ï©gn / etibs ûoofe-toatec Dîint&t Daer fp in göetaeprïit Deeft / en fai bien Dart) ban gfjeenguaöe locljt befniet bJp|ben» ^e€ngclfrfjengfb^uptben De blabergenDetoojteliS banbitBniptin3Jure/metfptife/o!nDatfetDegtoobg ÖHmeMïjnenDefïïntSenöen aeffem betett / enoefeeg |
||||||||
|
van de Landt winninghe.
|
||||||||||||||
|
%
|
||||||||||||||
|
geïpt ff eseti. »©e h\mx$ ban angelica gedooteu met
flapte blabecg enbe S?onigïj/ etibe ùp fouine Don y las» fìecgebjupct/genefen De beteu ban Dulie goiiDeu/enbe fte&en fengnige biecemmaecopt gonfi ggelept bau ee» tien Dte beBojtf e geeft/trecBen uae Dun alle Ditte banbe feoitie/enoejua ôotU goet tese» alle toooecnge.ì©atet Dan angelica geoifnUeert /10 fonöccltiig; goet tegöen te flauiîîpDt bau Ijecten/ beten bau Dulie beefien/ (noe fìeiiea uan feugnige bieren/ maec pjinripalijcft legBeit Se pcfîe/îffc Dat men met Dit gebiflilleert toatec mengt een anfctfrenbeelfoottf bau De geputoerifcerbe toojtel/ «noe een biecenbeellootg •Œertaftel/eube Dat Depanent baecnaeaebept om te f toeeten/ toantbeelpecfoonen gtjnalfo genefen ggetoojben. ©etoojtelinoeugollen «ïCant ggelteBen/becbmft betanbt-ftoeere : maec ge» ïinout/ttiaecfet eenen goebenaeffem/enbe beneemt ben leucB ban {jet HoqcB / oft anbec biecggelgcBe fpöfe/ iste eenen fiercBen aeffem maecBt. Carta 29eneDtctU]9i.
Carba Bencotctuö bcgcect De felbe oeffeninge ban
De angelica / mate fp moet metbetujaflenuanDe l^ane (ontrent Djie bmgece Diepe) tn b'eerbs gejaept 3Ön« ï£p groept ggeecneonbecgetfiojen/ enbeenfal uutfie&enbe 5gn tjiDatggpocpuit bant5aeûtopee' «en Reen af tojgft eer Dattet gfteiaept toojt. Cacbo Benebictujs en geeft gljecn mmberBracgt
tegen De $efie enbe alöerganbe fengn / Dan angelica/ t'fp ban bupten oft uan binnen gDebjupcBr. ^©oo? De felüe ftcacljt becDjgfife De jBolleu «noe anbec beeften / bie ûe Çobett fcgabclif u jijn/öan öe plaetfe enDe gtont ijaecfpgöepUntijs, ©egeeuebie beuierbeoftanoet Stojtfengebbett/ Die met Boubeaen Bomen/ toojben gfjenefen/ ifr Dat fp bpnc&en natstee ojp oneen Cacbo 35eneutttuö toatec/ oft ban jijit becottie / oft een bic» renbee! lootjï ban jgn gljjpuibetifcect 3aet, 3F>e felüe meaictjnciö ooc&goet teggen get peuriô/ enDe bal' lenoe fietóte üan De jongfje Binbecen. Catboï&ene' ö!ttU0 in 113 tjn gefoDcn enDe geDjoncBen/iö fece goeDt om te becbjijöen Depilile ban De ILetiDcneii enbe€o' lijefee / enbeomDe^ojmenteDooben / oft te Doen f toeeten. «Tnrbo 'JBsneDtcüiG' fo tod btooge atë gtoen tn genomen /oft nan bupten op gljelepot/ göeneeft De «jusoe ftoeeciiigljen : bacrom toülenoocBbe |Bebi« ttjnö/ Dat men oiebsjigfjeinDecoctien enbe DjantBtn leggen öe $ot&en, ^eetfggefpaii groept op routoe / ongge&outoeöe
plaetfen enbeen begjjeert gijeen oeffemugtje : j^ocö' lanjï ijï feec goebt tegen begert-utoppinge cube flau» Dept ban get gert/toaerom Dattet int ïLat an Cardiaca BÖenoemtt.8. Cücrtoec&toocB De maenöt-ftonben öanöebjontoen: getopentbeüerftoptgeptenbe Doet toates mactbeu : öet Doet ftupmen upt fpoutom/enbe berloftûeiLongBerbangaer oberüloeDigge flegma- «ïjckeïiQC&ticijepDt / cnöe Doet oocB wWopma ftw< ben. €>8;DïoogBtenDegt)epuibefircert eenen llepel bol met ©un in ggenoincn / |)elpt feec toonbeditfe be ©jcutoen öte tn atbepût jtjn / ban Wnoe bec* lofjen. <5ulbm rocbe.
«6ulben coebe toil in bette oerDe / baecbe^onne
luttel Bomt/ gejaept 50n/ enbe tn be lomber banfoin* imgge2£»oonieii/oft top ban öet ^gebergte/oft an* berbierggclgtne. <©it brupbt geeft een feec t'famen-ttedtenbe/enbe
not'g meerDecb;oogei)befiratgt/Doo} De toelcae bat De toonDen/guaDe f toeeriiiggen enbe ftfielöVfoo toel upt» toenbiclj nl.d intoenbul) ggeneeft : getftelpt alle flu- j;ien/enDefioptDenroobeu€amec-gantfe/getgeneeft be ftoeecingen enbe geetegefbiillen DeiS monbt^: 3ae bat meer is/ get Dient fonoetUngge om toater te boen îHaliçn/eiibeoenfîeentçbjçftw» |
||||||||||||||
|
M>tunbtth$.
^teen-bjeBe fo toel gcoot al0 ftiepn/beggeeït bjoo*
gen.6tgtacgtigeu/BWacgtigen/fabelacgtigcn/fieeii« aegtigen enbe gegeel bo?ren gront: .j&p too^tggesaept ban felepne 5aepaen0/D:e menaeu Ijatc toojtetë binDi Öangetiue.^)p Doet toarer ma&en/enoe jaegt ftet <©ra* ücel tot Dektere enbe Blafe / ifiDatrueu Detou|tei eube t'^aet in tugn laet [icoen. Qet uectoect De maent* (lonDeu ban De bjouuieu/ enbe jaegt af De jeconbiue. €UCTetï.
«©root enbe filepne Cliffen beöoeben luttel oeffentn*
ge/ toant fp groepen fo toel ban De toojtel gep!ant/aia gejaept/fp groepen in Dojce enbe ongeboube acröc/ge" luca aen gcatOten/enbe laugö De toegen eube bclben. 3&e toojtel^ 3aet/enbe 3ap ban Deblaberg/banbep*
&ebc3ooneubau€UiTetï / 5ijn feer nut om toatecte boen inafeen/ben fteentebjeHen/ foo toel ban De JSiece aio ban De SSJafe/ enbe om öet root jBelifoen re (ïop- pen.^';ap toon met vuttten toiju gebîoticSîeu/of uoefi alleen:Defgelgtj; oocö t'^aet t'tucictwir.et fupeberge» confit tooit/ om Dattet te lieflititer fouûe îtjn/ De bla* beco met toat 3outiS geftooten / tö tottec maten goeDt gelept op be beten enbe ftefeen ban De fengntge Dieten/ ban flangen enbe ban bulle gonbeu. ©e toojtel of 3aec ban be felepne Cliffen geftooten/jgn fece goet göelepot op feoube gefmilieu/ sroppe 11 enbe hltercu Die guaiuli bergaer. enbe gDenefen toilleiu eteree *©tftel.
.Sterre ©ifiel groepet op ongeboutoe&e plaetfen/fa
toel ban too|teIaljïban3aet. <C'5aeDt Dan bten gepuïöerifeect enbegtjebjontfeen
met toijn/is feec goet om toatecte boen ma&en/tnbe t'<0rabeel afte jagen: toekU 3aebt foo geooten fetarfjt geeft/battet booj beel göcbjupcjc fomtgt^ encjsel bloeì boetpiffen. ©ctoctte uan De toojtel metöonieftgöe» maecHt tu f ojme bau ì$onicg-toatec / Doet Ijet felfoe/ macc niet fogetoelbitg/enbe foubecbloet te psjfen. * #nferî3;ûuU)m ìbiM.
<^nfer ©^toen ©ifïeî begUeett eenen betten enbe
toergtjeboutoçîiengrûnbt/ enbe befelbeoeffetungge ban be #acepeV Boetoel batfe ootfe toel groept op on* gfjeboutoebeaecbe. ^'3aebt enbe be toojteigetf t feec be felbe Bratgten/
ban De üerfroptgept te openen/ toatec te Doen malien/ enbe ben Reen te bje&en /gelmU be^terre ^Dffïel.®e Italianen gebwptfeen be toöjtel in jalaet op be manie* teban28ttic[)aut0. ©earmebjoutoen paffen t'3ap baec upt om te eteu.HEen maett ootB een ptifabic met betoo?telbanbefebiftel/gepulberifeert©encfiel-3aet/ enbe een toepntcg lange $eper / om be boetftcrô te Ia* tengeb?upcBen/ biegebjetbbanfoc&gcbben. IBatec ban be blaberjj gebiftilleert / ië feec goet tegen be pijns in De 30be/ gebjontBen een acgtenüeel loot0 ban t'3aet« #anfertjeB groept gljeecne op een bocfitfggett enDs
grafacöt igcH gtont/ al en ië Die niet toel geboutoet. 3Dit Bcupt geeft boben alle anbece een fonbeclingge
Bcatljt om Den fteeutebjeBen / bequabeftoeermgljen enbe quetfueren binnen in'tlicDaem te gDenefen / ben coobeu BamecgantB te fïoppen/enbe geclontect meltB tn bebojften te Domfcijepbeti/alfï gfjeDjoncBen tooit. ïBen fept/bat foo betre men Dit Brupbt tn een betBen leggt bat galf bol Bout toatec tó / enbe t'felbe met een anbet betBen obecbecBt toojbt / oftmeteenicganbec betfefel/ battecinbe Dollitgepbt ban ben becBfel beel Dompen fullen becgabeteu/bie in toatcc/göelgtB göe* bifïilleecbe toatecen fullen becanbeten ■ <enbe fultB ge* bifttlleett toatec tugoebt/ om beblcdten/fpjoetelen/ plecBencnbebecb;antgepbtbanDe^onjtg / upt öel aenBi)tfttBtte,bscDjp?n- \ uni |
||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||
|
c
|
||||||||||||||
|
4
|
||||||||||||||
|
Het'IL Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
84
|
||||||||||||||||||||
|
betsJben bloemen fymm mmftmotim mirti/
enbelterürtetifmatte,, |
||||||||||||||||||||
|
33orte-Maoec0 groepen geerne op mk enbe boto»
te piaetten/göeltjt u top bte oort beet Oen toafienbp De ïitbiecenenöe loopenbe beaeu. B © e tuojtpl 10 Dooi ftaec stoute bittetgept enbe bjoo* . genbe ceaefti een foiibecutigge mebtcyue tegen bepe* f te: toant aio Die gücDjootftt enbe gepuiberrjeeri juu* De/met toytt bjojûuugftenomeii/ foo ber jaegftt|e alle fenftnbati oer pets eu/ Doojtgtootfiumûat |pbec« toetst. £>om:iuge nemen tot oe feite fake befeftojffe enbe tiet {jette Dan be tooftel/ be toelette fp tn 03911 ie toepcae leggften/ enbe matten baet na ban befen 051)» fap ban iSupte enbe <3LetiaRel eenen tyaurt/ om 111 te nemen te aften bepefitlentialefcoitfc. 4£et pulbecban bel e too?f et met tonti geöjontaeu/tg een fouoecftngfte fjulpe tegen Uet opltggen ban be moebet; en mmpiu* .geDe0bupcc, «©ttpitlbciboctoocabetoojmeu(tee* • ben/t'gljcneeftbe quaüe ftoeertngften/t'guaetfeet/be kacgtelen enbe bequabe fcgojfigeptban oe neetben/ t'5P ban btnnnen gyebjupcbt/ of t ban buptçn baet op gelept met üaec (ap ofte becoctie, ^cacneufrgcoepet opbenfelbé grontbaerbe33oc
6e~blabec0 groepen/te loeten/tn boilcgen/ ongftebou« toeoe plast feti/ enbe pjiiitipalüc tn tabelargt igs eecce. r 33 tt ' ttupt f 0 nawerlgcfe göct tegen ben ftoeft enbe twbjcBen bân ben llongec/ enbe tot bien epnbe too|bt 5011 fap uptgepeeft/oft ftet too|t gebioogftt enbe gije* ptilbertfeect / oft men maerfuer af becottte. jtien •■niaecütoortCoHfecbetoanbe bloemen. 5©cblabec0 of t too;tel0 ban Dit ccupat gfteputbertfeert/5gn goebt cpbe ttaeutoagte enbetottte fcöuïftgeptgftelept/ oft ootii met altenen falben ggemenggt jtjiitot befelbe fasen feec goet/ enbe pjÉnctpalncH teggen be pefiilen* ttale carbuncaels* toant tfi bat gtjp bte tojgft met ben fap ban $cabieuf e/ fp f uilen binnen bjie uten berDje» ben 3i)ii. J>ap ban ^>tabieufe btec oneen f toaec glje- bjoncBenmeteenbietenbeellootiS Ceriattel/ ijsfon- betltngfte'goet tegljen be pefte / op Deeetfiebaeft göe» bjupcht/ foo betteuli$menop3tjnbebbegaetltggn£n rf toeten/ enbe bat men befen Djaurtbtttoilg gemerne. 33"e felbemeblcgne Dient ootb teggen be beten ban be fengnige beefien/ tfï bat gftp baet en boben be geftoo< ten blaebecg ban bit ttupt op be tutetf ute legftt. €en falfaenggemaecat bant fap ban «êcabteufe / poeper ban OSojag/met een toepntgft Campöec/fg feet fon* berlingfte tegen bie meelatgtige fcgutftgept ontftnt becinne/ccautoagie/fpjoeten/enbeanbecbtipligeuen oft nriftmert tgeoen ban bet ftupbt. jBaer boben al ■öe beroerte ban ^cabiewfe beecttgSj bagften betbol' gljenö gebionrten/ ggeneefi beleelgeae meelarïjtiglje fefturftgept on «ent ben öatë/al toate bte ooca bau De jporten göecomen/gel9c6tt&btclibJt!0betfocöt enbe bebonöen fttübe. ^teenüettf-tongetottiB fieenaefttigge oft fabel'
.acgttgöeplaetfen/ bte ban eenigge loopenbe bette nat Bftemaertttoojt/ggeplant3gn/ oft moetbp ggebje&e ban bien DtrttoitebefpjoepttoojDen.jiBen moet gaec tooïtel nemmecmeec upt tcec&en/ ban alleene be bla» bet0 af fntjben / toant fp en maio niet gftejaept ?tjn/ rntbtis batfe ggeen saet boo}t en bpigf:. n 33e felbetn tof «en togn göefoben / Wenet upt bet u maten toel Den genen bte becljetbe müte Öeübett/ m» ì)eonDecbanigft3gnbanbebtetbetib{tf«, 25«onte.
fetonte té gOeesne op een uouöe boefleefltone gfte«
Saept / enbe ontrent eenfgfte mueren om be feftabutoe teüebben/ toantfp enjjeeft ntetgeetnebe fltalen bet i&onnen. 3^e toojtetófieeft contrarie wacgtbanbe felaberiö enbe bloemen: toant be toojtel t'0 bet magftett nuwwlS*/«m» onlle, flgcfe in &ç» mont/ mst ft« ola* |
||||||||||||||||||||
|
«©ecoctie ban ©etonie in toitten togn/fifllet beptf*
|
||||||||||||||||||||
|
ne ban be (enbenen/bjettet ben fteen / enbegfteneeft be
«©ee-fucöt, 33eblabec0 gfteftootenenbe gDelntlteen plaefiec gftebiupcBt/gftenefen terfìont be toönben batï benftoofoe. €en plaefiec ban be btabetis enbebetc» ftenp Itefe gftemaetltt/ boot be bloebtftoeeten enbe atto anbecapolieunten tot bjatftt ftomett. €»«blaberp mee toat 3outjs geftooten/ gljenefen be ftoîleetioeBancBer" acöttge | toeectngen jîfôetbento?t{ten gefept/btt ttupî fteeft feec beel enbe gcoote »acftten« ^ene-gcoen toilop fieenacftttgften/b;oog£ien «nog
beteftaeftttgpen gtont geplant ïgii/ettbe en foertt niec beeloeffentügöeii. 33e blauetgefttoojtel03gn«pt bet maten goet om 8
foo toel upt toenoige al0 tntoenbige toonben te gftcne* fen/enbe toojöenoot&in toont-b|ancBen gebiupcltt» 3Mcöimilïe gtoepet m riepacgttgfte/betf e enbe roo&g
aecùe Die toat bocgt in/ maer gemepnelgtB in beuiDen Ooogftegljelegen. ,,33« ctupt fteeft befelbe craeftt bantien ^enegroen &
enDeièantbel/ enbaecenboben nemet toecg bepane enbe ftttte banallefteete0ftcftotIleiienDequaDeftBee« ttngê-Cfelbe impt geftooten op Ds bojfïc ban de tyoti* toen en jonge boeftteco gelept/ inaeet ose ftect en ftgf. V&àtl-ÏBOlUl
1©ael-too?f el gtoepet tn boeftre plaetfen/ enbe beeft H
m felüe ecaeftt ban Den ^ene-groen/ te toeten/ ban oe toonben tegeelen/ toelcBe ccatftt in alle bepbe fo groot t0/batfe tn eenen pot gfteoaen baer bleefcft tn fieDet/ og gsÖo«menftncKenujeoertfamettbereeiitgt.50ctoGï* tel ban ï©ael.too|tel noeft groen enbe ü?tfcö upt oes aecben getrocöen/ gecafpt enbe op lebec oft lunen ooec gebiep t/ enbe gelgcS een plaefiec gelept op De plaetfen ote flepifgnarfmrû 3Ön/fttllet ter pont De pgtie ban d I flepifgn/gelrjcgenoïtftbeboiiDeii togetoeefi.©e feib® toojtel geoioogt en gepulbert feect/10 feec goet gebaen tn Den pap aanoe jonge 6inDer0 Die gftefcfjeurt 5rin/efl ootB om oen bnpcaloop te (toppen. <£en plaefter Mm iBael-too^telmetbaonemsel gftemaecüt/td feer n-**t gftelept op begejtöeuttftepbt ban be jongge afnoei^ |
||||||||||||||||||||
|
ï&antBel groepet gfteerne in bette aerbs / baec be
|
à
|
|||||||||||||||||||
|
Coirne luttel tornt / enbe groepet ban toojtel oft ban
Ijaec faet/ enoe fteeft De felbe feratftt üai\ «^ene-groen enbe ïl&ael-toojtïlpjinctpaltjcluut ftoppen ban biaet- fpoutoen/enDe toot melt|oen /enbe om De toonben bin* nenftetlicftaem te gftenefen / baet men tiocfttotetae noci) falba gebjupcBen enmacft/alo men eenen Djancfe maett ban fap oan ftaec toojtel enbe blabec0/be toelc» 6e tuffeftenbe binger0 getojeben oft op be tonge gfte- lept, oen fmaae ban be j@epjce ftebben. Wattt-loûth.
fl3atec-l0OCK groept ItcfttelgtB/enbe fonber groole
oeffeninge/ fo berte alftban Blepti ftgtut&en^ bte ban be tarten getrotné 3ftn/ tn bocftteaecûe geplant toojt/ toant om toel te gcoepen/moetet eenen bocgten gront ftebben/enbe bittoil0 befpjoept 3t)n.ïï9atec-loot fteeft òe felbe Bcacftt ban beSlngelita tegen f engn en be pefte» ©aec en boben 3ön becottte al0 bjancB fettec bagen in* genomen/geneefi öe becbe tojtfe/fp opent beberfiopt»- ftept üatiöe mtlte/enbe boet toatec ntafoetu ©oef-Mabeeö toillen ggeplant 3ijn tn feec boc|)tê
u!aetfen/enbebic6toil0befpjoept/tot teerten ban bien/ foo Tiet men bte groepen feec groot enbe fcgooneiii bîoert-iant snbçanwccawtnbànbe toatewn. |
||||||||||||||||||||
|
1 11
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lande-winninghe.
|
|||||||||||||
|
SS
|
|||||||||||||
|
Hontomme be tost eï groepet witach ttch mofcöv
f noten ghP Dat bergabett enbe feet toet fupber t / oaes tta tn eenen innen boetft wiiioet met een weptttcö&al' peter/enbe alfo wat tnts (aet fieben tn looge/enbe tn be jgonue bjoogen / foo fuit g Op excellent boucfe hebben/ oin tn een I9pec fï uö te gijebjupefcen/bjant Het falfo ïichtelic Wpzz ontfaiigen/battet tnet ben eerften flat!) falö jncfteti enbe ontfieften. a©tt itrupt heeft oivber anbet ftrathf en eene bte fon*
öerltnge tö om oe Honger teberftereften/met be gJj?» ïjeelebojft/t'fp battettnbecòctie/oft spjop/of bpma» siteceban parfume in oenmontontfaugen/oftanoer' jtrita gtiebwptftt Wo?t : pjincipaltcft als meneeniglje tacjcftena ban i^pfope en ©pgeboom / oft 'Epjop ban ÏMope onoer becoctie mengt. <©roote i£ocf-biaderà maer p|tnttpaliic& be Wojtel gfjepulberifeerr/ enûeeen . Dalf loot met mgn in genome/ is een fonöerlt'nge hul» I p tegê oe J^fte/ fo betre men tecfront oaer na fweet. - ^Pefelueis oorft josraen jpsecben tn gegeben/bie ban öe ujo?ineng[ï£(ïu<Sr3tjri/of ftojten aeffem hebben, Cüettuojtel
$oo toeï be gtooteats be ftlepne <£bec-toojtel/Be«
geert ghesaept enbe (jöepïatit te Wefen tu een oojce en pee r arhttgbe aetbe/öaer be mtûbaecjjfche potine bip itMcjjbomjn. j ©e wajtel ban be groote Carline oft €ber-too|tel
gepulbertfeert/enbe een bierenbeei loot s f waer tn gije* nonen / tö een fonberlingge remeDte tegöen be tyifte/ lauöept ban het hert/enbe oen geenen bte qualità gun ïuatec nonnen mafcen/ooeft om ben jieen febjeften/te» Ben be pane tn De3()öeii/enbe fpaunfngen ban ;enuen: maer tn Mïm getuepröt / en be ban bupten op gelept/ Dcrojöft oeptjne ban gnatica, Crupö-blfteloft üSoet-wajtel/groepet tn ongfie>
öoumt iant / bat bojre enbe ntet wet beceenicöt en tö. ïögubaertmiebat wojtelban Ctups-btftel heeft
gefoben/ berwect be maent-fronben ban be bjouwen/ enbe Doet Water maften tbjtjft ooeft af ben meteen enbe t'45rabeel / tö nut Den ggeeuen Die De balleuDeftecKte lîebbcn/ of ï©aterfucötu& 3gn/ of btebe ©eelefutht f)cbben.»©eoecûme ban be wojtel tö fonberltnge goet omDfoiic&enftöap te beletten. ï©ater ghcbtfëtUeert Dan be jongeblaberfeensialleDage/jaefoo btc&wtìsaift snogh5iit& tö / sDeneefi be gfjeene Die het licôamt bol quaöe f weertngen ban be poc&ett hebben / mits Dattet te H«bec uerfterct. ©it felbe water tö ootft (eer goet tegen De bterbe enbe bageltc&l'cije ftottfe. ©e wortel in ghenomen/t' fp ghepulbertfeert of til becoctte met 3ap baer ffiojfien tn ghefooen hebben/ of bp ggebjefte aan Dien/met ïap/baer een <©anó in heeft ghefooen/tö een pjcferbathfvegen fengn ban #aböen / Éoof-boiffen/ enbefentlmgefetupben. <©e felbe iôootü goet teghen Depiiiiebanljetljert / göebjonc6enm«tbeco«wban Vernaste of Conftliebe grepn, Tòtmntlatto.
25eerenclaeto gsoeptop fteenachttgen enbebocDtf-
gengront/maerWilneerftif|)göeoeffent3Bn/aiiberö sn wachter öhten pjofrjt af. „ 3De wortel etiDe biaberö bermo;Wen f eer / maer in v genomen/beet fp Water maften. <©p gelept bp fo{ine ban een plaefter / fo 3gn bte een goeoe hulpe ben genen bte ber trompen enbe berWfongeti !eben/oft fpanntnge trincimeli hebben. §>p wotöeiiooc&feecbecïghe- ij|upcftt tn «lifter ten tegen te IlDatetftith^ «Dupbefg &fte.
^upbeïfl bete behoeft BIcpne oefljnfttge/ maer Be»
iöcert een bette enbe ntet feerbochte aerbe/ ootftften Wp/ bat be felbe groept óp gfjebergten/ tn hagen enbe gheheelonb?uchtbare plaetfen.^pgroepetootftWel«berbioebith in b| möm Die ntet f eer nat en jgn. |
5Be Wortel enbe be groene Bîaberg t'fâttien geffoo*
ten/enbe gelept op be cole enbe pefttleutiale gef willen/ geneeft bte. <&e Wtjn baer fp tn gefoben (uiten 3pn/ us fonberltnge goet göebiontften tegen be #efte/enbe te» gen be pone enbe op ftggen ban be moeoer.3&e Wojtf ? gepulbeftrem/iöfeer goet tegen be UDojmen, ©Uf-üingerrrupt.
©gf-Wnger-trupt groept geerne op leegBen/Iom»
berathttghen enbe waterachnghen gtont/ het groept ooeft op coire enbe fauelathtighe piaetfen, <&ecome ban be wojt t t.a uerD^gfc oe tanot-f aieere/
als men oac c mebe goigelt / en geneeft De guaDe f wee» ringen ban bemont. ©e felbe tn €lifterte gebiupcat/ (ïopt alle 23upcfeloop en tootjlBehfoen. iBaer getyon* tien ijl een fonberltnge 0ulpe tegen be€>cet[uct}t/tiero (ïoptheptban teber/en tegen fengtitge lotfit en fengn. Commentale.
^ojmentiHetabanfteflhet ©gf-binghec firupbt
ggelgcft/ maer niet gheJytlt m't getal ban oe blabers/ Want Dcfe heef ter feuen. «©e piante beg}jeett|efelae eerbealshet ©gf btnger crupt/maer met fo water* fltotito/enbetsghenoemtCojmentille / om bat het poeper ban bc Wo; el oft De becoctte hei tojir.ent of os pgne ban be tanben betbjqfx. 33aer en boben ts bte een fonberlingemebtcgne tegen be j^efte/ oft tegen aloee* hanbe fengn enbe bergtfe. &p (ïopt ootft alle bloebC' loop/ t'fp bloedt -fpouwen ofte bloet ban be bjouwerf/ oft roobencamer'gancft / enbe belet Ijetbpaen enbe nuf ballen ban ftinbe / t'fp batfe Wo;Dt tn ghenomen/ oft aan bupten op ghelept/t'fp ooeft batfe tn fub/iaiiue 'ofgöebifiilleerttn ghenomen wojt. C^aegöen palme.
Uâaegben-palmegroept geerne op lomberatfttige
enbe bocöte plaetfen .* Wp fieri ootft De felbe groepen ia Dunne bofch&ens/aen be yagöen / enbe am oe ftanten banbeboffchen. «©eblaberafootoelittbetottie alö anberfmtöglje»
Bmpcftt/jtoppen alle maniere ban bloet/ t'fpbuptft» loop/bloet'fpouwen/oftobcrbloebighemaenbt-fron» ben ban be bjott Weit : j je fp floppen oen witten bloedt ban be brouwen / nae Dat fp göefupbert enbe ghepur* geert jgn : €nbe bat noch meer tö/ghp fullet bloebew Wt be i^eufe fielpen / iftbat ghp De blabers ftleptt Wfg ft enbe tn be neufe fteftet/of : bat g!)p btt ronrom» me ben halo bint/oft een ftranfftf n ban bien opt hooft legt/oft Dat gyp bte on Der op be tonge legt.^nfgelött; fuit ghP ben obetbloeDighen bloeötbanbebiouWeti ftopyen/enbe het mif ballen ban ftinDs beletten/ tft bat göp öaec af bint be eeggentffe, f^ettf"ton0lje.
^o Wel be groote als be ftlepne l^ectf-tonge/groepÉ
geerne op bochtige/ WatejcarhttgeenDclombetacötigfl plaetfen/enbe groepet oór& op Dooge bergen. We it'ojtcl uan ocfe ftrupben flopt alle loop / maee
pztnrtpalgcft be oberbloebighe maenbtftonben ban be bjouwen, SfPaer en üoben ootft het ober bloebiglj Wa« terma&en/.als bte met fap oft water ban U0egljeb|ee ghebjontften Wojbt. ?De felbe ftelpet bloebeu ban be woube / als men het poeper (troept op be bloebenbe Wonbe. «JBefelbe met wit ban epersop eengloepenbe titthelgöeroo(l/ enbe terftonr ghegeten/ beneemt alle obergeben enbe beften. "J& ootft feer goet/ fo wel iti fubftatitie aïö becoctie/ oft geöifiilleer t ghebjupcftt te* ghen alle fengn/ jaeootft tegen be pefte/ tegen be woj* men ban be ftlepneftinberen/tegen Ijet toot ione/ enbe potjtftensban be fttnberen/oocb teghen rootmeiifoeu/ tot alle gheb|eften ban ballen/ enbe tegen be p que enbe tatarren ber tanbeu/ fo betre als gijp üte met Wat 36« lapn enbe f ptetrum tn be holle tant fteftcte poene.
pein§}ìotoflma«ne6ettai3Wgffteti/to«aefaepl
ü ng oft |
||||||||||||
|
«i
|
|||||||||||||
|
a
|
|||||||||||||
|
:
|
|||||||||||||
|
Het îï. Boeck
|
||||||||||||
|
$6
|
||||||||||||
|
baren ut b^outoen bie ia et6ept gaen/ jm ai ift &aï ït§
tymljt in bed moebet# litgaem boot i$- %Qtimotiit.
agrimonie tuil tn een fieenacDtig&e enbe bo}te wtö®
gljeplant 5gn/ oor & beljoeftf e felepne oeffenitigöe, 5&ecoctie ban agrimonie opent be berftopt|jepOt c
banbeEeber/etiDeberfiercBtbie, tfigrimoniegöe' jb&enenbe gl)eb{ont&en/ g^enecfibebeeten ban befe« nigije Dieren. ^>apban agrimonie/ sneta3önenbp jouöt gemengt/ geneeft be crautoagie / alft baer me&e gljefïrenen moït. agrimonie ui goet tegen ben boefï ttt ^jcöapen/ enbe beoi be bempigöe i>eerDen. '$ap banöe becoctieban agrimonie / met «©jificum ir? fnpber meien/ Doet mater maec&en/ enDeberbaecBt ö? maentftonben Der bjotivuen. 't Geneeft oota be craii' magie enöe alle jeuebfel ban ben hcDaem/ toaerom bat feer gotbt »0 tnt beginfel ban be melaetfSepbt. i?eï ?aeöt teglien be mo)men met fap ban agrimonie gljentengljt bpfo)trte ban piüeHen0 / boet De too?,.« mm fierben. «©entert De gequetft t0/ foo finefi al^ ÖP Ban bit Btupt öeeft gfiegöeten/ töojbt gljcnefen» Wtt Wùlhttupî.
Wit Wolfecrupt gwoepet op alle gront/ maer btttz
in rteenac!)tigj)e enbe fabelachtige aetbe / banelDetgf, iBtt UMie-fcrupt/ foomeSDeblaberö/ mojtelp/ ©
bloemen/ af $ jaeï / fijti feer goet tegen albergano? f»» 11 Sn / enbe oortt om Den aerf oar m Die upt gi)egaen tsi meDertntefetten, ^otbienepnoe maetëenoorftds } ©loumen eenperfume met$aeöt enbe bloemen issu ï©olle acwpt/ €a miUe-bloemen enbe jBajlrjcfe/ aJ ti famen felepn gîiefîoten* î^et fap upt De mortel gjje* petft eer batfe fïecfen geeft/ eenen (jaïben soemer mei i^ppocra0 of JBaluefepe biet mael göeb^oncnen / te* gben ftetaen-ecmenbanbebierbe baegbfcge uojtfe/ berbjoft De feltoe gbeöeelncfe. ï|et fap gljeperfi fo» teelupt be bloemen als be bla&eris/ enDe op De ru;attgii gftelepbt/ berbjijft öe feltie : 35e 31offroubjen en buiDen ootb gftcen beter remebie/ om oe rimpelU ups Den aengljefKljte te berbjpben / ban fap gûepesft ups bfoemen öan tuitte ï©olle-b!aberiï, ^Be blabtx& tuf* frfien tmes (reenen göttoieben/ enbe gfielncb ecnpla* fier gD«tept/ep beboet ban een bernagljett |5cer* qt<> bet öemterftonteenfoBbsrltng&e tótitcötii;glje,ï©a'» ter ban BMle-arupt gebtfiilleert / bcrDjgft Derosfi int aengbcficDt/ ató baer mat Campfjer onber göe* tncng&tts/ öefgöelfltBö ooeuöet milt bper/ crauma* gte / berbïanöthept enbe anber mifmaecHt^eben basi ber {jitpbt. 3De bloemen ban HMIe-lmipDt / gDe* mengBtmet ben boeper baneenep/eenbrupmebioot enoe #arepe biaberg/ floppen ï)tt loopen ban befpetm Daeropgnëiepr. uontfombeblaöer0bant1©olIe'Urupbt/ groepbï «
een graeuacfìtirft mofclj/ öetluelcue goetiöombotufe inbper-fljgen te maften, 75inQl}tltmpt.
23ir.oBeï-Brupbt to' gljeerne in 1©gngae£t-aecbe
gljefaept/ enbegtoeptbaer feer oberbloebiglj/ fonöec groote oeffeninge/nict te min/men moet boel toacöten ban te faepen in 3©tjngaerben/ ruant De rurjii ùk Daec groepen fai/ foube be fmafte ban aSingDel Brupt îjîiiv ben/enbe feer oii!terlrjcB3tj'n om Djintiien. ,§>ap banîDingel-BruptgebjoiuKé/boet beb|outuen F
ûntfangen/bertoerfit bemaentfîotiDen/enDe jaegtbe fecunbtne af. 3Becoctie ban 25ingel6rupt geeft Barnet; ganc/ 't5p ingenomen ban boben oft met een tliftcris, £>ap banaSingelcrupt betbjijft be toetten. €n t'faeg metaiffem gefoben/geneefr De upt-DjogenDefeojtfen/ ntaer 'tfap met &$ijn gemcngt/bjoog Ijt be tcaumagie «ïpetmc geoepet in rebelgcac bette enbe tocepte act*
be, 23iab^B0 ban<6erbje in betuteufe aejtçKen/fieipej bloebw
|
||||||||||||
|
oft geplant 5tjn in bjooge aetbe/ baer be ^onne ftertft
p 'txaet of De mojtei ban Ricette geplucfet int afgaen
ban oe jKane/ enDe aen Den balei gehangen/ oft op be golft gebonoen/ t>p alleene of met iBarentacB/ts een tonöethngpjeferbatöftegébebanenbesteïtc/bcebüel icn u caöe / bat afop u txmouünn niet fo bafi Daet op tu fielt / maer fait oot&anDere remcDten bErfoer&en. ^p tjSfeer goet tegen oe feninfge beten enee fìefeen/fo i»ef ingenomen/ atë Ban bupten Daer op seiept. ©er* ïirfJsaDen ban pioenen rian Defc&eltegbefupbert/ ge* floten enöe gepulberifecrt/ met tunn ingenomen/boet lueber krijghen De berlojen fpjafie. €cren-p|tfë fo toertmannefien alft torjffef/ÊDiïgfe"
faept of gfjeplant 3ijn m De feiöe aeröe ban De i&wene* 3]Sit arupt/ maer pjinapalnca het blijf fcen/ tnoiöt
E om 3|jn ^cac&tcn fesr ghepjefen: tuant |)et fap Dat upt £eb!aDerggljeperft toojt/ of t mater bat baec»angfoe< bilrilleertröojt/gheneeitallequetfuprcn/ fo mei ber* it\}s &l$ Dieberouöest jyti/ oacaéU foo|ten ban qüa* 6e feeringften / eten&e f meeren / Jjecte gef uut len/crasi* boagsen enbe «lïe mifmaecatheben ban öe ftttpt/jae Dat sneer i$/ fjet DiratuilRf göebjttpt&en ban ben fap of ge' öifiilleert mater ban oBeren-pjtjja/geneefï bolcomclnc be melaetf Ijept/ men maecater af een balfem/ Die alle embere te boben gaet tnt gencfen ban aîberrjanbe loon* Ben efi guaöe f meeriugen/ enbe ooc öe melaet f bept. F 3Dit arupt tg feer goet in rleflerwn/ tegen t roomeli' foeu:maectnD|atit/teaépeftilentiale&0|t|en/fU3eertn' ge» ban De longe*/ berfioptgept oer lebec enbe mitte8 l&eerle-Briipt groept beter ban faet ban geplant/
snbe begeert bjoogbe/ ongfteboube jteenat^ugbe enbe iuellocgtigljeaerbe» 't^ap ban De bïabergf/of poeper bant 3aet met bjgïi
gheujoncBen/ heeft een fonberlitighe Bracht tegmen bc grabeleenoeffeen/ enbe om mater te boen inaec&en. SJnfgfteigcbsi een fjalf loot ban Dit 5aet met b?ou\uen* foglj gbeDjoncBen /1& ben tojoutöen DU in ben arbepbt gaen/ een fonberlingpe öuipe. ^ppttuon.
ï?pperfcon begeert De feibe oeffeninge ban be^fr0/
üicrfttans en tuepiihert bie niet be bette enbe toelgbe* liouoe aerbe. 3t^>ap ban De Diabete" enbe bloemen/ Deelt be mon »
ben. i|ct 5aet met tuitten tmjn gcDjonrhen/ berbjfjf t beberüe feojtfe. t©e bloemen enoe 'tfopBews lubben meeft gDebjuprSt om balfem te maBen tot genefingije öan öe tooaocn/ gheintB aljï Dcfe tg. A jSeemt be b|ucpt ban be <®Iiben/ bloemen ban $p< pericon enbefioofe-Bnoppe n/boet bie al t'famcn in een giass/ enöefïellet in öe «êonne/ tût bat gijp Die in fuit» âer boegen berteert ftet/battet al root frhnnt te toefen/ baer na üotituet al t'famert öooj eenen Igneo Doer/enbe Detoaret om te g&eb}upcSen. Wtlt.€ppìt$.
©eit-CppieiSgroepet gheernetn bjoogBe/faMatB'
«glje enbe ftcenatfitigöe aetbe/ oocb foogroepet beter |
||||||||||||
|
ïj
|
gDeplanïDangDefaept.
|
|||||||||||
|
©e gefjeele piante in fonico mater gDefoben/göe*
neeft be ©eelfuröt/ enbe bermetfit De maenötfïonöen ber bjaitoen/ fp Doet mater maerfien/ enbe ië een feer fonberlinge l>nlpe tegen ^ciatica/fo toel boo; Df anc tn 0|ï?nomen / alp bp maniere ban plaefier op be öeupe gelept: mant'tge^eel brupt met bloemen enbe tuo;tel gepulberifeert/ enbe beertitö bagen met een BaSf once <3Eermentp0 ingenomen/ geneeft bolcomelöc be^>ci« etici, ©e €onferbe ùie ban be bloemen gemaernt m/ ië goet boo; De gitgtiglje menfc£)en. <©e gebeele plan > ts is< öjgn sscfcöen cube gebjonefón/ botert feer btt |
||||||||||||
|
van de Landcwinninghe.
|
||||||||||
|
s?
|
||||||||||
|
frâjctttrlfei
|
||||||||||
|
Sïoebêrt/maec fri tU'flerfen gebaen/ fïopjjenfe {iet toot»
meltfoen.<£erbje bie bbtte bloemen Djaegr/met Baec bloemen geflooten/en metfiaer toatec/bat met 4&ep* te mele geoifìtlleert tg / berbjgft Den man ? de ïsoube pffê/ enoe flopt Den tuitten bloetber bjoutoen. Üabn'c&gcoepet beter geplant ban gbefaept / eube
, begeert bette/gebeterbe/ eneenirbftnjSbotöteaerbe. n &ap int be UJOjtéliö ban i^abjjc geperfï/fe&eren tgt gebjoncken/ beboetban ben ftep^nn. ^aet ban^a- Dijt biel geuoaffcijcn/eiibe een bierenbeel laotg ingeno» men/ nat battet nlepn gefloten té/enbe eenen gebeeïen natbtin mnngetoeptlit beeft/ geneeftbetcaterfucbt/ tnit0 bat (jet ban onbec af bjtjft, enbe ban boben eenen grooten Doop toateri? boet ober g^eben, ^raepj-toojttL
^niepj-toajtel groepet meefìenbeel op botste enbe
SoinlicroKljtigUe plaetfen, «©e boeten planten gbeerne Dit trupt op j|>. giano aüont in boutefcijotel oft tati' itojen / of tn eetugye fplete ban De muer en / onbec met Ìjoteerbe contornine bef et/ enbe bangfieii't ban baer't
anglje groene blijft/toaec bat oor ö groepet enbe bloe* men crggbj/al|tfbmtr}t0 befpjoeptruojt. â ^>ap ban bit ferupbt oft be betoctte bï een fonber lin * 0e remebie om bionben te peelen enbe 'ibloebt te /rel' pen / oocb om bfembjenbtgljc taionben enbefbjeertn» gen enbe be gefcDeuttljept te ghenefen. Ceröc-Uep! ùft&nùtt-f$âl&&
«Sert-bepl groept ootb op boebte enbe lombetatf>
tiglje plaetfen.
B ©ecoctte ban beblâbers- beeft een gtoote Bracbt/ om be berfloptijept ban be lener enbe rmlte te openen/
piti ruatcr ie boen rhafeen/ enbe be ttiaentftonDen ban
üe bjouujen te beétnceaen.
C Jbap ban«Se«üepï met reeft ban Boopér gemengt/ sifeeKbeguaein tegen be fifiebïeftJjQlle ftueeringen.
$O!it0 îûngljé-
$oht Nònge" groept bcbtclô'c op fattela tOttgê enbe
engeoeffenbe plaetfen.
Ö «©e biaöet0 aan ©óntè-ttìnge gefrooten / efi gelept pp berbjantppt en unit btei/ op ouöe quabe f üwenn» gen/ toonben enör beete gef üJilien/op plaetfen be feer Sösn/ op mirteti enbe op De fpene/Döen gtoote batf, Jlatct tonj&éri.
fSatet-f fengen willen fonûetlinge eet' betten gtsnt
ijtbben/bie mei gcoeffent enbe bodjttö. ,&p groepen eotfetn Deöemben/ maecoeagaen terfiont. « <©e blflDecjs gefrooten / 3911 feer goet gelept op ber- blöntbept/Deeïegeftüiüen'feSoben/maerputicipalntb opbjonöen enûe ijuaöe f üjcertngen. 3©e rooöe bujn/ fc jet- be gepeele plante tn ofjebjeprbt fteeft/ i0 feer nut urn tebenemen oe ftujeen öteopo'ooggen ballen» €lnftïüpU.
eïeef-ctüp&ï groept tualûerJjaiiDe aerbe/ enbe Be»
joeft luttel oeffeningjje.
v jfâen btfltUeert mater banCleeftrüpt/bat feer goet * «3 tegen i&leucté enbe anber pijnen in bc 3gbe/ allïtnt begtnfel bau be ^ecitte gcù|ouctten ìuo^t/enbe ooeö te»
Bijen beten enbe fichm ban fentge beefien/ inbeum be
pttte bau ben ìtanefìer te U ffcDen ♦
Colle ofttetìocn imi
Colle groepetgficeme in bette enbe biel-geacbetbe
enne/ geìrjc aljJ «Co^en-belben/ macr batfe fesefefioon enbegtootgcoepet. G Colle bloemen in becottte gfie&juptfiì/ oft gebiftil' leett uiater/ ofte in fpjop/ oft in polber/fìet getoitôte ban een ac j)te beel loot» / ijs een fonbetlinglje remebie tegijcn ijet f If «rijt/ çn&e om de flupmçn tçooin upt» fpoubJtn» |
||||||||||
|
if ajrineiîefoetfit ooeb eenen betten enbe toel gBeoef*
fenben gront/ en baec toe neerfîi tflept om te bel p w en/ enbe boo} be boube ban bec locfjt te bebjacen, i^aerjaet/iQo^tel/blaberjEt enbe bloemen/ footne! ti
ggepulbeitfeectatò tn becottte gbebpjptbt/boet frater malien/ b;eecbt ben fletti/ bercoetbt be maentftonben ban be bjoutoen/enbe jaegt af be boobe biutfjt enbe fe* cunbfne. JBet iaabatbec enbe tSupten gegeten/bootfs betbojmenenbefaegtfeaf. llaerfapban bupmigs* b|uptü t / tretbt De öoognen enbe fplintetg lut. %&upîmî.htiûùp of fôrtaulD^.
iinautbel groepet aen be banten ban be t@fjngaer«
ben/ enbe op oaggeboiibietlant/ pjtntipaltjtfe' aljl eet: bocDtjaertö. 4Bnbec 3gn ppntipale uratfjien foo tg een/ bat 3tjn g
gfjebifttlleert biatec een fonberUnge Ijulpeio ben gbe« nenbiebunbiaternieten bonnen mâetben/ göelgtö îtfêbtt&iMtiSbebonbenfjebbe. Salomon ja fegöel moet ggeplant jrjn/op bjoogfjen
enbeöoogDengcont. 5DegeI)eeIbecftftebio|tel banbttbruptgeffooten/ k
of bet fap ban bien/ neemt vaeslj alle fp;o«ten/bletËen enbeb!augeflagenpletben/'t3pintaeiifKÖtofelber0/ baet af u>o}bt oocb een uuatet gebtftilleert Dat feer be» quaent i&/ om be tyoutnen teblantbetten. 05?oote /&peer-bJo;tiI moet gftepiant 51I0 fn goebe
aerbeenbe op lommerat|)tige plaetfen. JBaer benlep* ne foetltt eenen bocjjten enbe materaibttgöen gtont/ ontrent be fontepne ban ben boebe, ©ebjojteljsban befebrupbengefobenofrgebjaben t
enbe met fonico gemengt/ ?nn feer goet gelet Sr/ ùen gfjenen Dtcbojtban aeffein 51311/ of quaben ijoe|i t)eb« ben/ enbe qualötb fUipmen bonnen loffen/ beur bat fp berbeplen / ripeti enbe ber teren be grobe enbe taepe Ommuren. ®e felbe g{jeb?oogöt enbe gepulberifeert enbe met fonico gbemengt / gbenefen be quabe enbe boozbtjs etenbe fmeertngfïen/ fonberlingfie oie aen be neufe nomen ^olppuö gbetioemt* ?Be blaberjï ban mît brupben op be feafeti grjelepbt/ bewaren Die boo| bebecben enbe rotten. i&îatiùmbÉ Mbt iJOuüeMeteltf.
©e J9eteï0 en begoeben norb gfjefaept -of gbepïant
te 3ijn/ bjant be felbe groepen tnbe boben meer ban ban men begBeecbt/ nocljtahts pebben bepbe foo^teti een groote hratôt» ^De blabecjs/enbe fonberbnge De t»o;teI ban be boes * 54
be ©eteljï gefïootcn/lïelpen bet bloeben. 35e blabets ban be fieete netel 0 met mat i@p;re gbeftooten/ enbe gbeln'tb een plaeftec op be nabel gelept/ Rebben gcoo^ te bratötom bemaenbtfionben ber b|ouuien te bec bjec&en. ^>ap ban De jÉcteljj febee Dagen geb;ontben/ boet taater maben eubeb;eec&t Den fìcea,een falfbets gljsmaecfetban jpjctclen-blaberöV 3oubt enbe olie/ be» fetjermtDeleben boei; alle boubeenbe öwpbertuge/boe groot Die 00c ijs/ al0 men Daec nube ben rugge-gcaet/ Ijet Ijol ban De boeten enbe ben polfi itcrjct :ja oat mecc W bet fap ban be Bétels met mat (3opüer ïciüe gije* mengt/ op be polfi gpelept / berbjtjft be groote bitte ban be bo|tfen. 't&elbe Doen oocb De blaberö ge|too< ten enbe gpemengbt met olie ban l&toletten ofte bari #eul op ben polfi gtjebonbeti. ©en bomp ban be De« coette ban jJMel ;aebt : opent be betff optbept ban m uèufgaten. ©egljinebtcbenljoeftöebben met roe cDtUtiglie / enfoübengbeen beter tjulpemogljen but. ben om flupmen te loffen / Dat met eenf gfj fp;op ofte becoctte pettojael inne te nemen/ 'tgDefricfjte ban een balbe broone Blepn gRefioten jâete!-3aebt. jüotfj beeft De IRete. I befe &eat|)t/ öatfe in WW pot gfjebaen 1 ?PD§ |
||||||||||
|
Het ïî. Boeck
|
|||||||||
|
upt Des neufe fteïget» '~t£e!be taMtfi iet gpebaftm
ban fes oneen meteen om fupfaes sebjontfeen/ freï^s tetfïont öet bloet ban De bo$/ oft mage/ oft ïeber/ erê BÖeneeft De baten/ uibten Dattes «enige ge&jo&en jtjn/ gelrjcb m felbe betfcsftt enbebonben |;ebbe. ^et fap gljeojonr&en met een palf loot ^onttö-ajnn / maethi Bainergaiitit/ enbeopent DebeeftoptBept Derlebetetî milte/ tuacEöm Dat teeegoetts teiOenbebaatetfncttc enbe gfjeelfwÜt* 5Baes om 5gn göebaelt tebenemen'/ moet men baat jS©a(rgt6 / ef ^otemufcate/of fôfja* batber Daer bp boen : $et en i& niet om geloben/ wat betlitljìtngDebat hetfapboetin De Coline enDemiDes bergljelötUe brimptngen Des bnpe&S/ alff in difterie» BÖemengbt iS- iBocJj oocb Jjoe goebt Dat es in ïalbers enbe plafiets/ Die men ojDtneett ïegpen De öerbicöepi; enDe gljef uaillen ban De mtlte enDe lebec* gift bat gjj? De toojtels 6kpn gfjecapt te baeptben legtjt in ohe bats t&oofen/ of CatwiMe/ of foete SïrnanDels/enDe baer na ftebet/nmtöatuaijns oaei bpgeisocQgt/eHDsbanba^ perft/ alfulche olie/ te uaeten / tbaee of D?p bjuppels ia o'ooje gbeojupt/ göenefetfupfen Der oojen enDe Doof» f ijept/foiiDirlingfieift Dat gijpopDeoo?8n fabonïs.'10 men g îpsii gaet/ pet matcf) ban Defe too|t«i bint. <®f fcuipt Defe vuo|telbielfetepn / ftootfemet feeernenbati l^erffen enDe bitter fSmanDelS / legfw Dat t'famen i« grb|anDen uann te baeptben /enDe pecffet Dan upt/ SaeÊ aan oefen een jgi)e Djuppelo in D'oche Dinppen : baansï Dat tseen fonDerunge Jjulye tegfjenöèt fujpf$n Êan&f oojenenbebooföept* i&cttut-blùtmmûh ^mtttoit.
®aec jynfes fooien üan bit btupr/Die alle gDeïnrB
göeerne in b^oe Jtlanot enbe bocüte plaetfen groepen/ oaec oe bo^cben gbeerne baootien, ©etbaeefooien uaojcen laefi tn oe meotcfjne eöebiupebt. ^e gljene oie encbklgoutgeele bloemen Diaeg^t, Jjeeft beelfalin* gijenaenöebaojtel onDer De baelshe Datter met mnf ùteljisn meeft upt ittben enbe gcootetsijn Dan Dean* Des/ De uaeltfeeop ben polft göe&onben/een fanDerlits* göebtacbtfeebbcn omfoouaelbe bierbealSDsDetDe tojtfe teberöjpüen. 4&fte neemt Defe tbaee pjtnapate baoïtels/ JnDeÉftDatbeteenmaiigpetfoneiS/ Dteb® boftfe beeft, bint Die op De incfeepoift, oftbanbinnets tegen Den flmeben Difjçm:jBaeri«teenbjonbae bintfs BpDenretbienpotft/oftrjaabsinentcfieiibente£t)«tó
Dttpm/ itielftyf met een linnen Doec/ eiiöelaetferoae^ Dagfjen Daer op hggljen fonDer roeïen. *Ee atibcr met De Dobbelöe bfoemea/Die niet foo gec?
en ts/ beef f een ujitarbttgbe bnobbelar IjtinDe baojtcS/ Die fcer ijcet ban fmabeis.^e blaoers ban Defe / 50» fo wel als Dr uaoïtfI/alio bjanbenöea!»3Dupbe-mts/ oftbaijn-affthens / jseôet ftercfeft-bjaiiDeeature Da§ men matj) binben t 3©ant al ijl Dat gbp een boerjtte legbt tttfff tjen bet bleefrb ' enbe Dit btupt Dat böf of m fesDubbdiS/ noeötansen |Dnnietïatente5?anbm/ enbe Diepe Deurgaen tot int bkeftfj. ^Bet Dit Srupt in ©jaben bloet gebaeptbt/ tujtjben be fnoobe ftelen te armenof beenen/om Die open te palen enbe mifmaetê temhben/om Ijet noltb tot meDeltitien berbaetbenbe/ meerDet aclmoeffen te btögöen. Vegeti De mfit enöa catbuntbel/ neemt ^ane-boet Die baojtel jfjeeft gbelrjcfe een nlat 2ïjupii&en/Defe baoftel aileeiv inDien fp groot gfeenoegöiS/ tbjeeofDjpblepngbeftooten/ enDeop Den Dupm gBelepbt ban De öanDt/ ban De jnDe Daer bs peftc IS/ onDer b'otbfel oft op Den grooten teen ban Ds boet ban De 3ijDe Daer De pefte 10/ Daer op latenDe bier* entbilnticbasen/fal Daer blaerfiens maec&en/Dooi Dg baeltfie als fp upt'göebtoben jnn/ De matetien ban be peffe upt fai trecben. teaer ombaï befebaoitel ta ffer tb is / foo moen tuffeben öaer enDe Den Dupm een Doetbfben (ban ftereS enbe Rieuüalgntnaet/bietof bnf Dubbel) legggen/enDeDan betben enbe binDen. ï©aes nae fat men Dequf tfupjeban Den Dupm gbenefen/meï boeper0 ban epers enbeberffrfje boter/ t'famen güe* blopt/mitfçutofpnirtjgûflîootçn^ene-groen/oft BBctoafjcöw
|
|||||||||
|
3gnbe baetMeefcbfnffctei/ üetWeefcliwe routeer
mi fieDen. 3tip0.crtipt.
5Ìup0-mn>bt moet op een tamelntbe bjoogtie enöe
lommetarljngDe plaetfe göejaept$nn. A 't^aet jjeitnoiu ctioc m oen mont geöouben/ tiecst naecbem / Doo^rjngsoote onte/ ned bocDtbDepbrs/ maec gljeftotenenbe met olie göemengt/ üctDjoft De Ihpfen ban Dïii |)oofoe/ en Qïiöer üeelen Des Ittbaems: 4|et öenecfï De rraubaaBte:2na3in geuaeptht enDç m ben mont gebouöm/ fiületoe tant-luaetre. £ap Ban blabets Dan ïlBegljebjce/ Dft ban tü tiiop
tels/ geojoritbeu eenen balöen roemer/ tbaee ureneer De boffen amromen/ üertacftt bc aesoe ftojtfe. B J&labetS oan ïDcgbebjec met uatt oan epers ght« gooien / eiienefen Ds uerbjanbtbepDt. Cm plaeftet gbemaeebtban fapteau l©tgiiebjee/ untöanepers/ RHöc ffiolus/ op {jet üoojöoo)ft gtjelep t/ Jieloet Moeoen tee neu,e. pmtütttt
|9eett-fteert/fo umi groote als blepne/groepetgeer*
ne op feer uorî)tîg(je plaerfen/ als tn beeniDen/fiaenbe tuâtes™ of yieeiiigfjeicraberacljtigeplaetfen. C ^»t ftrupt tn tener of barjn gljeïsöen / fielpet Den bloeDtoop enbe aHe ahDes fturien/ 'tjp rootmeltfoen of «uioer Dttgljehjtfes. i?et fap tìan 2§eerDe-fteert in De tieufe gljcDaen/ftelpet blocDen upt be netife maermet Eenen ueffue in be bjouöae bjcböept gljebaen, gljeneefr jjenüIoetöanDten tiMtö-rrapf.
' <€5iafcrupt en behoeft noci) fagbe rwD oeffeninge/
baant bet gtoepet ban jelfs ontrent Eetugpe mueten. o dn plaeftet ban 4Dlatc>uptcnbe3öecbenoft{pep; !en roet gemaetbt/ is feti goei aio men ge Hallen beeft enbe tcgtn fteprjsni. 3De Diabete met berfrbe boter of tfoppoenfmout g.toofi / enbe bpnojtne ba neen pia» fier op ben bupcb uöelept / fiülen De pont ban De <£o< Iihe. %et fap m gdiìtfee mate met bauten BDijti/ enbe ïsecfcD öeftógro oüe ban foete^manoeté gemengt bpf foet begrooïepnne ban Denfteen.Csnplafiergemactt ban groen «©lafcnipt/ gijeftooteu met een brupmben fejoois oliebanllelten/nan töoofenaf <£amille/refol« beert ö'apofteumen Die in b'omaaen bojfren bomen, «©lafcniptisooc&goetta ebfiençuDtefactjtç ma&en/ fiiöebsDen&iefupüeren. (€tïkm$-tmpt.
Ceföens-mipt groepet opalleplaetfen/maer pp"n«
ïipalntfün fieenacbugöe gro»it enbe ontrent mueren. _ ©itbrupt inregen toatccgljefoben metïfc>egbe« * bjee enbe ^5oÏHs3/cnöe fommige Dagen fmojgens njie* Djontiten/off met clifterien iugefet / fiopt ben bnprb' ioop enDe tootmebfoen i $et beneemt ootb 'tbloebt' f uouoaen/ mact een baDt berepbt ban een Decottte ban 3vjnblaber07 fiopt De oberbloeDtgije maenDtftonoen &*r DjouüJeK * S?et fap in De berftlje tooi .Den gcD^uppt gljeneeiï Die : %x\ De floten gljeb?upt/ D|oogf)t De qua- be fbjeetingöenbecfelbec. I>eblaber0 gljePooten/ berb^pben De fjeete gOefbaiHen enbe bJilbt btec/ als Die geltjcb een glaefter Daer op gelept üaofDen.*Be blabetsJ geren/ (ïoppen alle bloet-Ioap/ trtaer in be neufe gefie* hen/ of in De Dant geöon&en/ftelpet bloeden Ht newfe. Wmktws tornt-
©ertneng-bjoût foeebt een lomberatgttgrjepïaetfe/
gUelgcfi onbet een boom of fjagöe / Dte norfttang bael bet enbeaftebunt is/ om Baec tuo|tel te boeben Die bol «nbe grof t0/ bptans gDelge 6 een öape. p î|et is een bJonDetbactlncïte faae/Dat öet fepban De ÌDO}telban ©etrbens-bwoDt/Doo} De neufe opgetroc- Ren/ oft ôaes: gtfifiülettt toatet/ te, rfiont ö?t Woe Dçn |
|||||||||
|
I t
|
|||||||||
|
m
|
|||||||||
|
van de Landc-winninghe»
|
|||||||||||
|
g$eüiaf)cDeti 38toe baer onber gemengt. <£nbeifï bat
gijp gBeen groen toojtel en meugBt ÖeBben/ neemt bjooglje Die oocB goet 10/ maer ban en moetet Igutoaet tuflcöen bepben foo toeel bubbel met 3j)n. ©efe toerc fetiige gsfcöiet fjaeft/üoojtoaer ootfe foiibec öloet laten cnbeaubec purgane♦ $jati0»ttio;tel,
' $janoO~tonjtei groepet ober al/fo in bcemben/ at*
Berg/ tyoog&e/ maghev/ alp bosBte / ofrgöeatBerbe/ oftougeoeffenDeaeroe. <©e too?te! ban Dit Brupt/ foo toel in poeper/afó be'
eoctte/ of öet toatee baer af gebiftiüeert / iiae Datfe in Dobbelgöetoicljte ban J©aluefiegftetoepciiit Beeft/ i$ fece goet om uwt cc te boen maBcn/ bc maenbtfïonben öanbebjouüien teüertuecBen/ enbe te openen De ber» fioptljept ban be müte enbeleber / ttiaecbobenal om ïe moifelen in pepe t ben fieen enbe bie upt te Djpaen/ etibeootBointebertcrenbe bleeficftatöttg&epbtDie tn öcblafeenbe mbeii loap ban De mm gegroept ipd®u pospet moet met mum ing0enomi5i»3y«» ^iptamug.
Tplptamug ban befen lanbc groepet op bjooggen
rabefteeuacötigften gront Die luel ter jonnen ftaet, ©e üjojtel ban Dit fmipt luo|,t feer ggepjefen tegen
fenpn/becgift/öjopnen ban Blepn Sinbetgenbe Bou» be gtjebjefieu ban be moeDer, ©e felbe bp betottie/of een jjalf loot in pulüer met mijn ingflenamen / oft int toodung0e gDeöJuptfct/ bertoer&t ûe maent-fionben Danûebiouiueu/ jacgfjtaf De fetonbineenbebeboobe tiiuclit 'enöe oen fieen upt De nieren. JBaer fonDetlin' göe te Die goet tegen De potfien / alle mo|gen een fjalf SootmetDetotnebanporBftout ingBenomen. ,£>pig oor B goebt tegfien De pefie/tu toat maniere öat fp gl)e> fe|Up£fettöO|ta ,
«Batnanhttlln-
#aiÜ8nbeïtin groept fjier te l anbe feet oberbSoébig
op bojre enoe o|ooglje plaetfeu. ©it Brupt in betoctte eenigé" ttjt fmcjgeng geb|önt>
Ben/ göeneeftbeDecoeftojtfe. ©eblabetgiboojfalaet mojgenss nuchter gegeten/ ics feer goet tegen De pefte esiüe qnaDelocftt» ©ecottie ban «ïBamanberlin eenen langen ttjt ge6juptBt/t0 f eet goet tegen De geel fuefìr/ î3ài!enDe-3iet8te/ ftecfr-ftoeere enbe anöer göe&jeBen ber BerfTensn/ oocB tegfteti De toojmen* püoïdlt.
|0jlofe!fegrcêpet beleop fabslatöf rge oo?se ehbe OH'
gllsbouöe gtonöen. s©(t Brupt öeeft tm feer t'famen tretBenbe Braefit,
"©seront fâjojben ban be jBeberijniet gljebjuprBt De biabetg tegen Den rcûûîn Bainerganrfi enbe bloet ban be moeber/ oocB om te göenefeu foo mei üpttüenbigfje ala inUjenDigije quetfueren / öloeot-fpouïaen enee ööefcöeurtljept. 1Lttgra0/ groept fonber faepen oft planten in b? 9o'
ben eiiûe aefes / sneer Dan men toel begeert» We üjojteltiiojt ia DenieDetijnegfiebjupt&t/om te
toerberff Ue« euoe miDDeïmatigö te Djoogen/ enbe niet te min om De openen De UerftoutijeDen/ enbebenfieen u bje&en enbe afte jagDen/öoe boel battet jaet fiertfeer bjoogt/ enoe eenitbfind t'famen tretfet, Ichn-trupt groept in bocöte/ mtmtï)tiQtpMt'
feu enbe b|0fc6laiiDt. ©an De tuojtel bie in be $etfiï gBetrotfeen enbe toel
gljerepnicfit uiojt/ baer na met berftöeboter gfiefioo» ten/ enbe alloo in eenen aerben berlooben pot gDebaen enbe ba|i toe gDeftopt/ enbe gefrelt op eeuigbe bacljte plaetfe/ben tnt banbnff|)ienof ttointitô bagen/enbe oa«cnaçbe.botes:op0ftittiergoefmoUçn/ möc öwc |
gDebaen/ too|t een jalöe göetttaetfit / bie feer goet 13
om te fir^cBeii De ftoeeriugOen outrent oen ijafe eti.e oefpene, <©efeujo?tel liei befet met oed miobbd^/ 01 göeoaente (jebbenbe bau oe fpene of &topye.iv 3©onbec-&oom groepet ibnber groo?e moepte 'fu m
Ooben/ enbe gûefaept3tjnbe / groepet obetbloeDiyijt ban men toel begeert. 't.êaet purgeert be boarerfucDtige/ alfi met fur m r:
mêlee in gegeben tooit. 't,$elbe matf) oorft geb/uf w Uio^Den fonber ftinbec ban be mage teu3p DatytiooU enbe gef ruptijet/ fonberlingegemengt metSlsniie^ ©encfeel-3aebt. ©oo| gift feer bequaemm begoueu gDeplant/ om be Jlollen te tter ojtjoen enbe ooooen. t&atmt.
©arent t'0 ttoeebetöanbe/ te roeten/manneBen erb#
bJÖf&ea/ maer fiet manuehen te genoemi ©fmunte ' en tjet ujgf&en ï9arent. Jöepbe Defe cruDbew ü 1 o p. n op alle giont/ maer pjfntipali.rb du becb 1«, ©etoctte ban ©arent iu feer uut / om ie bertut tö-tn p|
bemaeiit-fioubenberbjouuueu/ beoro. ebjutlitaf e jaghen/enoebeüjoptte:!teDoooen. £>ommtge qtie* b^uptBen bieöm begljefcöeurtoept tegöenefen piai* cipalgcBban tarent uirjf lien gijsmavcst. fdemmigijCi'UpDe-
#eitningö-crupt gcoepet fonber gtoate öeffemnge
inbocöteaecbe. ®e geöeelè plante t$p fit bettìctie ofgepulbenfeert/ *
maer fonoerlmge 'tgebifiilleert uwer mu öimm tin erceilente me&ecntie tegften oe gflefröeurtoept, wiopcmpïJt.
IMoptrupt gtoepet geeme in een öette toel gemeffe
euDegebeterbe gront/ enbganberfinaeiujsf baer geelt beuebt af te bertoadjten- ^et 3aet in een betüc&ept met a3gn gDeb|ocDt/gôe' „
nefet toilt bper/enbe be meelat!)ttgi)efcöurfttjept ban K benaengDefitpt/ maeropttjooftoftebooföooftglje" lept/ftillet be ptjne ban ben Doof dc. J|et berDjrjf t ootfe berootBepütbanbeoogDen / baeropgj)elepbt30nbe; ^ettoaterban©loeptruptgebifiilIeert/i0feergoebC tëgften beprjneber oogö««/ tœeeof Ojp b;uppel0 baec in ööebjuppt» ï®it Brupt Begeert feer bette/ toel gemefïe enbe ge*
oeffenbeaerDe roocfien top battet oberbloebtg groepet oparBetö baer men Cectoe of «©erftefaept. ©it Brupt i0fonberlingt)egcebt inbetottieom be r
becfiop.-e leber te openen/ enbe be bettyaube Bumuren tt fupueren : ©aerom toojbet oot geo;biueert in uiep gljefoDen/ boot begBene bie BtauUïicB/fryurft/ rap- piglj enbe melaetfcB 3tjn. f et fap 10 fonoerlingBe nu£ I om be bupfier en fcBemecenbe 00 jen teftipbereu, €tuptcmpt-
€mpftiupt gtoepet in alle aerbe/lttet Blepneoeffè"
ninge/ top fien ootfe battet groept bp mueren enbe op beften ban fieDen.^et ftaet 'tge§eele jaer groene/enbe bloepet bpcaii0 alle maent, €enigftemeenen bat 4EttipfcrBptgebifiiüeett/feeK
fonbetlingBe tstegöenbe toittebloeotber b;oUtoen. M iBaer en gftelooft m niet/ boo; bat gBp 0et becfocljt gebt. 1©ant tcBfieb&ebiberftfle repfen gfiemercfet/ batbitBrtipt/'tjpBpbecortieofanberfinst/ûemaenê* ftonben Dan be b^outoen tortoecBe« <Bûit$tlmk,
«©flfïerluae/fo toelfangBeaW ronbe/tttoer ia bctts
enbetyuc&tbateaetoegeplatit jrjn,, ^eü3Oitc!0uebbéonberfeeröeeïeenanberBrarot/
batfpbemaenbtfioRbenberb^ubjenbertoecBen/ be "! loofçfuyberçn/lîHpmenboçnrofen/bfnôoefrgenefen çnbç
|
||||||||||
|
p
|
|||||||||||
|
.?
|
|||||||||||
|
Ha ÏLBoeck
|
|||||||||||||
|
'fO
|
|||||||||||||
|
enbe bjatet been nia&tn. 3a bût meer të/tft bat men 1
«en banbefe tloee toJoitelsVpunripalgcB be ronbe/ ge' gulbetifeert / met peper enbej!föp?re in neemt / foo jaegtfe af ös fetonbtue/ De DooDe tojucBt/ enbe alle au> ôer bupiielKöenbic ivbémoebet HggBen. ï^etfelüe öort fp tip bomte üan l^efliiïS tngBcfeï. CérDf galïc»
<ü?tröt oafïe/ fo toel gracie alo1 Blepne/ begeert Teer
bette/ öiucSjtbaieenöcujelgeackeröeaerDe/ cnDeBoe« ïuel befelue fulrr tg/ ïmtBtaws en groe?et Die nfcï fort* Der groote ueetjïigJjcpt üan ben ï^otoemer. ©e bjojuclp ban Defe Brupbsn in Detoctie / fap ofte
pulbet gebjupcBt/ berusecBen De maentfionben Dan be bzouttneu / fp Doen vuater maten/ fp jaS?B afoc boobe tojucïjt/ enbe purgeren be flcgmatijcBe Bumeuretï/bie be Sciatica toeroojfaecBen/ fpopenen be berfiaptBept toan be letoer en mtlte/ enbebcobcn be toajmen. <©oeB feienen fp tegmen be lammuDept. fpantitugeban semi» enenDeleben/enbeberclarcn'tööelKljte/ afnemenbe alleDupftesBspt enbeffBemeriuge/lonDerhuge fret fsp in bc oogpen gljeb|uppt jnnöe. *©it Btupt Ijeelet oocfi fee berfféBe toonben/ enbe genefet be toetouDesDeguab* fcceettngDen* 4&tpttihi)l&tiL
<©eptcn-Dîat begljeeit luttel ocffetiitigBe/baant Bet
Ctoepetoüei' al < enbe tnal-fultfceaerbealg men totl/ linei 10 tnaer/ Damt gljeerne grosgtonber ©jemy een ï^agijen/ enbe aen bc Baiucn üau oe toelben. ©eb^ut!)töan aöepten-biabt/bcerttcD Dagen JaraB
met tógiiing&enomen/opent be berfiopte mtke/ fup- toert be urine/in fuIcBec boegen/ batfeop ben ïBienben DagB bloebigB Bomt/üooitjï j)eipt|e be bjoutuen bte in atbept gaen : jifêaetbeblaberg tnbetottiegebjuptSt/ oftüjatetbaetaf gebsfitlleett/ genefen m toupie mon» toen en fiueetiiigBen / enbe berbjpben be blecfeen enbe ïk&te&enenbesi licBaemg enbe aengBeficBt£« <©uptï)eID«Pl Deefttoobeefibiaeutoe bloemBeng/
enbe groepet göeerne op een tootBte enbe lomberacBti* ÖÖeplaetfe : w? (ten ooc&/ bat Bet onöet Bagljen enbe fituprnen groept. <aupfl)2l|ïepl met roobe bloemen gBefrooten / enbe
op bc Dogöen gijelept/ of'tfaptoan Dien in b'ooae gBe* öjuppt/ uerojijftöe berBittinglje/ DupfJcrgiepbt enbe ftuëeringöen ban beooggen/ gBeneefi ooeft be Bœtc BefüJiilen ber fcBamelljept. jïider <ü?upcBelöepl met blaeubloemen/ met jout in roatergefoöen/tis feer nut om be etautoagie en fierBenö toanbe Bonben te berbjp* toen/ atè men bte bitHtoiJp baec mebe bjafcör. Elatine ofc cleyneMuy fen-oorkensè
CAP, XLVI# 03lt Stapt të feet gemepn/ enbe gtoepet toeei onber
iiojen/enbeop luel-geacfieEbc öelbeu/onttent ben <0ogDîî. «©m'tfelüeurupt uieltemogöenSennen/fo bjengöet boojtupt sjijn toao^tel/ topbe/feffe/ feüen/ oft atöt Dunne tacjebensi/bic meeft op ber aerben liggljeiV ban een grootepalme/enbe fomtgtp eenen tooet lantu/ baaer aeu üeel blaueruen0 groepen/ bpeanja biz ban be Blepne Wrange/ of bJüibe gUelgtu/maer mtnber enbe rouber/cUDe 3tjn rou enbe toat göelrjbttD. ©e bloem» feens stjn &l8pn/ banbfbetfcgecoleut/ feerttecfeenbc op Bet bleecb gljeel, jiBaer ban groote Bomen W feet natienbloemBencibanBlaer-oügBe/enbebangebaen' te be bloeme ban be iSetel. gmt Brupt gebifittleert/ tetbJöleubatDetinjtjne
BracBttö/ mbalneo, gljeeft een bjflter bat feet ejccel' lent w om be Banc&et in be bojfï/ enbe tooojts Brup# penbe ^olppusj te booben/ enbe Bun boojt Bwppen te beletten/ niet tegBenftaenbe / bat men befe göebje&en ïJoosongBmefeüjc&Dout, ^etfelbpöatibuptm op't |
|||||||||||||
|
boojBocft $ìMpxyMlmmì toetB be Bttte/enöe toep
Djpft Den Booft-f üjeere- «©it toater gBebaen in taon* Den enbe anbes flueeringBen/fupbett bit/ enbegeneeîî baer nae be tojonben. #otB bjoogBet feet Batf! be fi« fïclö enbe quobe fbaeesingen/bie Doojanbere temebiet? litBteltjeBtoerargljeten. 't^eltoe bjatst in loopenbei oogen güebjupt/geneeft bte/ enbe beneemt alle fturiet? bte baer mogtjen üp ballen/ bie inflamatien enbe ftBc<» meringBsn beroojfaBen. jBeteenen lijnen DocrËgBe» lepDt &p meelacljtigBefcljwftBept/ quaöe feertcBept; blaerBetW (cBurftBept/ pucBelo/ bJilt toper enbe bter^ gBelpfie gBebje&en/ baobet De felbe in feet Boften tgt/ gljelötUbat oocB boet anbet.feet Beete inflamatien, i^et felbe fammfgBebagljen gBebjont&en/ beneemt alle ftutien ban tatatren/ bja&en enbe bupcBloop/ Beg b|oogBt be toaterréljepbt ban be üJaterfucBtigBe/ öéC ftiltet Deppen ben beColpe/ enbegBenee|t dc berbe enbe btetbc-bacgljfcBeBoffen: jaeicïs meene battet ootfefeet goct foube gebpne&en 3gn/tegBenalleanbe« &o?tf«n/ 0BemercBt3pn temperament/ enbe feet beef ban be berbojgOen ftrarBten Ut men bagljetgcfe^ baer m bebtnt.'t^elbs tnater geDjont&en eenigen tjjt/enD& oocB banbupten op gelept/gBeneefi be gefcBeuttBept/ enbe Bet neber irtJoBen ban be moebet/enbe flopt be o« berbloebige maentftönben ber bjoutoen/ en aile anbee bloet- loop. ï^et felbe met tojaï bJijnsi gQemengt/ enbs baesmebe gegofgelr/bjoogtbe quabefbjeeringenban ben mont/ maerbaermebeaUeeneaBegoigelt/ ijîtipr bet maten goebt tegBenberr Bupclj enbe fquinantte.' •©otB tft feer goet op be fe'toe maniere gljebjupcBt/ te^ GDen be f uoertigBept enbe rou&tgBept bet tongBe/btc ban De qBeöuerige Bo|tfe geromen të. ï|et fap ban De blaberg/of be becottie ban bten/boen DefelbebJercBen/ foo berrsalfi lïrupt/booj be fjittebcr Corineti/ niet te fecröojrc gljeüjojoen Wan Dit Brupttoojbt ootu een ge«tmponeert toater ^
SBemaetBt/om BeïaenfirBtfcBdon temaetBen/ enbe fonbeseenigBetbJöfeSbe fpioetenteberbjpben/ Bet toelcBe alDusS gBemajtBt bjojt» jBeemt ban befe bla* berg/ in een rtfojuer gBeftooten / ttnee gtoote Banbt" bollen bJojte!0 ban ;§>alomoïig feg§el/bie met een Itj" nen boetB üjeI fcBoon gemaetBt 3911/ estbe baer na ge", fiooteneenbieienbeel/mengBt bie f famenenDelegtfg slfo/ben tijt ban tmaelf ur en/in bJitten bjgn te toepe* Ben : bat gebaen 3ijnbe/ boetet a! t'famen tn een bititl*5 leert gïass/baer bp boenbe f»ip ban b?p ?timoenen/of£, <©iangte-appeJ3/enbe btjiülecrt in balneo,bJclcbjates göp feer iuel fnlt betoaren in een giaci/om te gebuipe^ Ben alfi tijt tó : iBaer gijp moet ban te bojerip|obifte boen ban be botljticBept ban be üjojtel ban %ponte/ be toelcBe tut epnbe ban 2SpjU/ oft in/ begiufel ban De: jiBep/tecbJijicu bat Bet nocB boubjet/bergaeit moes tojojbemnbefetmanieren: lEenfurjtaf'tBooftbatï befe üjojtel Die een tocpniïlj ontberBt i& / fonber bJt^ tcet&en/DactnabJojbtbefebJojtelbJtgeöolï/tbJceof b|p btngöer0 Diepe/ enbe tuojt met Baer Booft iucbeu gBeöetfet / baer op nocB leggöenbe eenigDe blaberjï : beö anberen baegBiS fmojgBenss booföcc jonnen op» gantB/ alfi Boof t toeDer afgOencmen tö / bint men in Defe fjolltgljept een bocBtigljepbt / Die men met eeneis lepel upt neemt/enbe toojt in een anber glaö betoaert/ men betBt ban bJeberom &e toojtel met Baer Booft als& bo}en / enbe toojöt bagljelijt&iS aifoo gBebaen tot Balf itëepoftlangfter/ inbientugoebtbuntBt. SïlögB^ baer af toilt gebiupt&en/foo neemt een once ban botB»* ticBept/ enbe mengôt bie in een g!ag/ met ttóreontem ban benboojfepben gebtftilleerben b)ater. fimwt ba» fatoontsi aio gBp napen gaet eenen lijnen boee/maer&£ bte nat int matet/enbe fpjept Ut op u aengcfttBt/ b»r. op latenbe een goet beel ban ben narBt- jS)aer fanbet* baegBö moet gBP ubjatBten upt ba Jwmnen. Wit fuit gBp alfo fommige natBten 'onberBouben. ^oetoeinubitBrupbt alleene 5tjn fap / 31311 toatee
enbe3t'jn beroctic groote BracBtenljebben/ gBeEgife licöteluïB i& te merrften/bp be jaBen bii boojfept jgn s |
|||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||
|
B
|
|||||||||||||
|
2D
|
|||||||||||||
|
van de Lanttv
|
^1
op b'een notlj ö'anöec ?öbe {tellende/ bftR/ toto enbe
Igmacgtirg:©eblabers jgtt b;eebt enbe tónto groeit op t'gele tcetUeube/tou/fatgt/ igmargtitp/ bol abec öenja/ niet gefeetft notg gefneben/ maer beel grootet: ontrentbe toojtel ban boben. 2S!ö bit crupt tiotg dep * ne iü/geeft get beel blabetS/bie bpcants plat liggljen/ tnaer trggenbe ;gn (reelen enbe opgroepenbe/too{beC onbec ban 3tju blaöerp eenfbeetë betlofi/ enbetoojpt toeften upt ban galbe tot «albe boet/ enbe ergegtfeet beel blaoerfl/foo Dat bier oft bgf boeten/jae bfp/biec enoe böf tubitub googe groepet/nae bat in toarme cü bette eerbe gpefaept i& enbe neerittttj geoeffent tooft. 3@e tatben fpjupten upt be unoopen banbe fïeelen bte eenen galben boet ban malcanber ftaen/banbe toeltöe |
|||||||||
|
fatgtang gemetcst bat een ftmpel crupt/ oft bjooge/
of bele ifatuen geboetgr tucl te pjopoofie met t'gyene öaerom oat oe compofitte gemaecfet toojt/ bed meer' Dec ctracfï öeefft omoeöulpe Dice oaeraf ontfanggt: P ^>oo itk u gier tui üeelncgtitö inane baneen toonbec baerlicKC lalwe uà Defe «filatine/waer af De compofitte befetë. jtieeniitl'ap tiauoebtaoecp öan «ïSlantiue / Die üteteiuüJinttct) uren in toat tuitten togn gfcetoepr&t fjebüeu/ ren pont: ,§>ap ban Perbene/ Die noti) ggeen tartten of |eec luttel uptgeüjojpen geeft/inbe felbe ma» mete göetoepcfet/een bterenbeel: jÉ>ap aan gBele Bil' feti/ DtemengemcpnlgcU clEpne jâicotaneofr Coiiin* gitinecrupt noemt/ een palf pont : <©Iie öan «©luben een pont/metigljt Defe tfauien tt; een patme/enDe laetfe mee een clepn uieciicn fieöen/ be felbe oiclitoite roeren' be nut een gouten fpatel/tot Dat be f apen bpeatttp bec foben 3gjn. SPoetet Danbpftucbeu ban nieu toaö enbe l'ptegtigerlt ban elcr een bierenDeel/ enbe iatet tjamen alleaiten»> fmtlrê/ roerenoe noty met De [joute (patel/ «noe o'eerjïeuier onoeröoubenoe fonber berineerbe* ten/ ö'teJelciigDeDaetiïnnDe/ neemt be panne banben toiere/enos laeter ban göelncn een Djaet m Druppen ee» tien bierenbeel ©eneeti'cöeti Sermentgn/altgDtsmet bc fpatel roetenoe-ïïlsf bef albe begint te figben/ttiojp' ter tn gìjeflaoten JBalitjt&enbe 3©teeoota ban eirfer: een öaifloottfamenggemenggt / etiöeroeret alleen Blei bojsH / tot battei aile tfaineu toe! gljeiucojnoreett 10. i^ettceruen om te toeten toaïnieerDefefalbïbo!' wwetôt tal 39a/1> afe een bjuppel ban Dien op be nagel BÜelept fai |ïijf toojöen/ oft cat aenbe felbe oocb blijft. ïiDüet öan oefe falbe in eenen fteenen pot / om te beft» gen alfï noot 10. Wtfe falbe ia boben alle anbet een fonberlt'tigye re>
tneDte tegen be Canc&et/fo toel banbec bojf i/ als men BHOetleoen/tegenbe idoippas/Noü me tangere, «top* pen etioeftoeetingeu ontrent beöele/ geplette nagels/ utonben foo toelouDe aïsnieutoe/ fifietèenbecjuaDe f une ringen lm toebsr fpannicö bte ootk 3un,^p bao« bet alle ö?ete ggeftoiUeu oft luflammatien / pet toilût bper/enbe gheneelt alle öerbfantgept/ foo toel ban Bet toaïet als ban bpet,£>p geneelï gronbeUlcft alle meel' 8r|ittg^eftöHtftl)epDt/quaet fecr/aubetfrfiutftpept/ pupfien cnDe alle auDec btergelgcae gebjefeen. £>p bul» kt be öolUtljepbt batibe tioben / Die in be {jaaben enbe foiioamenttomen. <âpifi fece nut booj beur gtteöoti' toen 5enubJen/i(r Datmeri baer bpöoet geltooté #ier« toornen. ^>p gstteefl De toute ff Durft Jjept i|r Dai men fj?tyapj toi1reenteer iiieu i'iymft baer meDefrrucHt. ^5p Do t OütfUüilleti enöe ucrbjtjft be prjue banoe fpe» ne/be felbe met meufrgen f mout eü toat oite ban Ûoo« feu gemengt fiiüei bepgne banben fIttt3rinbaecopge' leptiünoe. ,â>pfupbertfeer enbetretötüJouDerlgcfe na Ijeur be ïooDs dooten Die int lijf gefcljoreii 3gn/enDe ïjenetfï öe toonben fonoer pet anöers meer baer op te ïeög'-tvet'öeberöïiiftbetJÜugcaagenpletÊen.jliettê tonlïen gljefept/ fp iö eenfees feber remeDie Deur gaer temperament tegenalleapolteunien feo toel rouöe als fwet e enbe Doet fcöepoen alle ggef toillett Die niet en be< Ijoeben tot D?atgt te tomen. jBaermen moet note* ten/Datmen booj tgebjuptfeen ban Dien bepoojt te ften tont giimeur Dattcr De ftgult Beeft/om Die generalgcS oft partiruiici ludi te purgeren bpabbgs ban een ge- (cgtfiitllSeDitgii. Necotiane of: pjtum manneken.
CAP. XL VII. H#e toel bat bejSitotiane nu onlantp in befeHan*
ben ib bebent getoojbett/ notgtans ifi D« pjinci» paeifrecruptoiJDerbe meûicinale ttupben/om öaee Jeer fonberlttigecratöteii. ®it eruptie ban gebaente/ fatfoenenbettacôten
ben I©ael toojtel gljelgtö/ in boeggen bannen t 'felbe Dooreen fpetie ban bien eet fouoe gouDen ban ban fleclarpttgöeSMfe/albfommtgüegemepntDebben. ^etöesft be fteeié feec tetfit ober epnoeftaenb^/notg |
||||||||||
|
be goocDfïe ban gtoote b'onbetfle te boben gaen Mm
b'oppertle banDe tatfeen groepen be bloemen bien ban De nigelle bpcanë ggelgt6/toitacgtitg of löfbettotrÖ ban roleure / t'fatfoen gebbenbe ban een tlepn cloc;« nen/bie toteen gupfsen tomen/gefatfoneert gljelgtls een clepn pottefeen. ï©elcugupfben tont toojt gelgtls een oppelfien fco tjaeft al0 be bloeme bergaen 10 / enbe i& bol hlepn 3aet/ Dien banbe gele 25ilfen gelgc/b'toelc ftoert 10 type 3gnbe/enbe groen eet bat rijpe të. 2in Öeetelanben Beeft bit crupt blabers" / bloemen m$mt op eenen tgbt/ jae beneggen oft tgieu inaenbenban Den face. 55efe plante ftgiet onber feer tot/enDe bet- nieut Baer boo{ menicDte ban fcBeuten / norpf«10 te BaerbJOitelbanfommiaBetlepnebefelinggen / enbe ootubasi anDetbiebjat grobetmaet rojt eöenoecö 3tïn /na BoocBbe banbe plante, ©e blaDeré enbe too?' tels gebenleen igmacBticB fap/bat geelat fjticg i0/mee een pcrfïatDtigê teucbe/bie niet onlieflitH t0 ban fma* fte tjeet bptenbe en ftperp/Dtoelc een teetEten is / batfe ban complete geetec i0 ban inben ttneebS graet/enbe bjooge tnben eerfien/toaec tot biel te nemen fraet/bat ggeen foojte en {0 ban geelacBtfgge 35tlfe/al0 fonimi* gDeggemepntgebben. j^tcotiane groepetgeetne in bette enbe toel getoet*
be eetbe/ maet toel gemefï in befe toMbe iLanben/ bat i0tefeggBen/ irieeneerbebaerget meftunbergBe* Htçngôt30noe/g8e9^i?et:beQBçs»O|be»t0/fonbeK |
||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||
|
51
cenici)mtft bacctm&er te tnaRem ente begBeect: oocit
ccnuocfiteenbe lommetacütigge plaetfe/ bietoyten bjeet io/ man t op een enge plaetie/iouoe fp tuet gcoot/ recût/nocy googge/notb uiel ggetacfat toojben. Jöp begeert be mibbacbfcge ^onue/enbe eenen muée act)* techaet/ ombanget jaoajbebebjgtte 51)11/ etibebe toebecfeggn banbe «âonue te Hebben: oot vuil 3p uooj yetbj.jueu uanbeii totnbtbetoaett 31)11 / nubi0 gaec raael|cneps enbegooc|)be/ toeltpuaecbatfe tof «Ile pertebeten banoen tornt largii/ Mioatgacs toojftet btepe tnb'eecbe ggeplantip. ^gspgroepet ootb Inter alp lp oishiutipbej'ujoepi 10/ fonDeriingljealfï toeber bpoegacyuti} (0/ Uiani lp beigeut btbaer int toater, Sfittcrupûten macfogpeencouoe bc tragen/ baerom moetettiiDe mintemi bciöersbie toanu5911/ enbe lutin bebben / betoaert 30« om Datiet niet ftetben en foiioe: <©ft betleet tuojbeu met bobbelmatten/en met een tatrbenaeiibe mueroberberbt 31)11 toelbtcb met firoo gebect.enbe a\0 De «bornie op De miobacü ftfjijiit een gat opnemen tegen ijet Jsupben/ om Dat Dit trupt De formel ou oegljeboeteii. <©m befe piante tesaepea / f 00 moetmen in b'eetbe
met ben binger een gat matten/ foo Diep al0 Die bingec latitò tg/ enbe baer m toornen tbietiofi tmaelfsaep" beii0tegabec/ t'gat toeber oecbeti/ tuant t'3aebt 10 foodepn/ foo berre ûaer maeiDjp oft bier 3aepbeti0 tu ggebaen toaren/bat De be eerbe tfelbe fonde berfiic< lien, en jft Dattet bfoocy totbet 10/ fo moetmf beer tien bagheti baemaeoe plaetfe nat maerben. ^p mart) cocbgfjelgtb beiattoutoeenbe anDerfulcbe crupbeii ge5aept toojben/ t'3aebi feectoel metter eerben men» genbe enbejeer toel oecbenbe. ^ommighe mengtjen met befereerbe/fecrfupber/repneeiibe fgnaffcgen0 maeefeee luttel. ,t>pi0laiigpeeerfptotfp|upt/ ootò me oat fp totgpenomen 10 / moetfe banbe coabe enbe bojfì betoaert 31)11/De felbe fnacbt0 becbenbe/ pjïnct' palgcb aïs Die noefi clepn 10 / foo fai fp alttjDt* fchoon enbe groeu blgben.2810 nu Bet crupt totgefpuipt enbe getoai jen ss/cuöe bat eleb 5aepben 3pn (lelefat boo{t0 gebjocgtbcbben/ enbebatoe jauitnghen battue mo^ tel0 onbcr matcanber toertoatret 5911 foo moetmen met een groot mes eenen grooten ritub in beeebe ina» ben/ contornine befe plante/ enbe bte met eerbe met ai Uitnemen enbe m eenen emmec met toates toojpen/ om bat ûcertie afgaen fouoe/enbeDe jonge fcöeuten op i)et luater fouöe f toemmen/fo fuit gjjp been na banber inogften nemen fonûer bjeben / enbe ban met be felbe eerbe/baer fpin gf)cgroept3gn /omtotnbeti/enbe ber* planten bpbebos^epoemuet/ontrentbjp toeten baer af/enoe bier boeren ban maicanber: jlBaer ifi bat beer< be Die outrent De muer ligfjt/fo goetmet en I0at0 toet ban noobe 10/ men fai bie beteren ató boojfept i0/ enbe fulDtbe berciarne planten bitbtoil0 met toaeterbe» (pjoepen.t©en egt ban te 3aepen 10 tjalf Uipjil/ of ootb t'bcgtnfel / jae nocg eer ift bat be Hentetyoegöec goet t0. ^eSlnbianetunbe^paiigtaert^saepen oteinben $erffi. Hengaenbe gaercracBten/ gDemercBt&at jpbeet
f nbent toeeben / enbetyooggeinben eer|ïengraeti0/ gettjeb Baer fcöerpgept enbe öcete 1 maetòe betogfì /fo 10 fp onget toijffdt feer nut om te fupbeten enbe sefol' toeren / maet:feer fonbertinglje tot betoereben baer in bat fp 10 gftepjoeft getoeefi/ te toeten om te güenefen Noli me tangere, alle ouöe üJonDeti enbe boo|t0-etenöe ïtoeermgtjen/ quetfuren/ meetachtigDe ftöurftgepbt enbe quaoe loopenbe feeren/ i}m quaet bic ootb mogen toefen/ toot)jt0ftl)jopoulen/ contuften/ apofieunien be fut / rootgepbt banaenftcgt enbe beel meecanbec ggebjeben/ DtetopDternaeih particulier fullen ber » elaecen. $m 3ün tot befe effecten be blabei 0 be befte: maer bp gljebjebe ban bien pet 3aebt/boetoet batfulc generata niet cntjeeftala.'bebtaberö : Jteeugfte* bjupebt be booifepbe blaberd oft groen al0 3p bol* maffen w\/ oft htooglje betoaett jijnbe tnbe tointer: Dftfiet pmm üauöe 9D«ö|oo£fiöe biai^r^ 3©gma* |
|||||||
|
titere ban bie te betoaren fullen top gïec riaeberclaren.
©in tnfonbetijepbt te Ipjcbeu banbe tracgtenban ber Ricottane: Üaenfalbepgnebanbenboofoe/ ar« men enbe beenen bte tot coube en tomben rouit fïtllen/ tft batmen tip bibetftge replen baec op iigtjt een groen blat ban Return/ bat ober pet bpec aemumftceect 10, 4Be quetfuren ban arme it/ beenen enbe anber partien banben litbaem / boeoubtbie oorb;cjn/ fullen bolco' mefich genefen too;oen/ ifi batmen bie eerft met tott* ten togn oft piffe toaffcyet / enbe ban met eenen Ignen boecb toet fcgoon Djooct)t/ boo}t0 terftout baer op leggt eengroen blaotoft ttoeeciepn göeftootenmet fop metal/ oftpetfapalleeue/ enbe batmen feer tolt plucb ban Ititi maet/ oft tuitte boetbrbeti0 baec op legtjt / t'felbealle Dagge onbetDoubenbe tot bat nljs*.* I)eetgftenefenl0: iBaer geeft men ghetti groen bla" bec0/foo moetmen bjoogbe nemen enbe puluetiferen/ enbe ban bit poeper op De queifurc legqtjeu/ tiae barfe ai0 boojeu gtjetoaffetjen/ enbe met een f cgoonen Ignen boecb gtjefupbett 10 30e ^nbianen gpebjupcbeuf, om be crancbe enbe qualych teerenbe magge te tlerc» ben/fttgebenbe bie eerft met olie ban bigben / enbe ban baer op legghenbeeen blat oft ttoee banben f>e* turn bie ober Ijet uper gemo{tificeert jytu ^nbtanen biemen <£araibe0 noemt/ gebïupcbent teghen fenjjn/ baer mebebat fpijunpnlen firgebet; / toelcbefeugu terfiont bootlgcb t0/alfmen totten bloebe gbefcgocten 10: Höant al0 fp ten ftrgbe gaen/foo bjagöen fp tnben tjoojne ban eenen ^ertf-boetuant felbe feugn/ enbe in een anber ootb (ap toan groen #etum / om bet pe* rgcbel te beletten : IBaer ifi Dat fp gljeen groeu öefe * ben/ foo bïagben fp bjooglje met gun/ toant foo öaeff alft op be toonbe gbetept 10/foo 3gn fp totten pecgcbeS bau fierben/ boe gcoot bat be toonbe 10. ©efepjoebe beeft ootb bit'btotl0 in Jbpaengten gbebaen g&etoeefr, i©efe felbe remebte mach oocb Dienen op ben bete ban eenen bulten gonbt/ foo bene alfi ontrent een bieren» beel bancer uren baer nae opghelept too|öt. ®e bta^ bec0 oft f)et fa» metten gbeftoot?n tcupbt ggeneejl alle quetfueren ban beften baer op gljetept 30'nbe/ enbs becb;tjben beto jatten banbe $eerben. Return ber * biijft öe pgnebanbe gnatica/ tft batmen beplaetfg eerfi met olie ban ©Igben firgtbt/ enbe ban een btat bat op tjet bper gt)emo)tifireert 10/baec op legge. Top gelgrbe miobeltoo{benalle pijnen ban toat lit battes 3P/gtjefrilt enbe becbjeben. ^ecocttebanbeblabec^ m mater gljefoben / enbe met fuptòer in een «Spjon/ !3ulqi/ oft biantb beranbert/ enbe alle mojggeu ttoee of b{p oneen baec af ingrtenomen/geneefi be pgne ban ben aeffem te becöalcu/ben berouberben goefì / cube boet totfpoutoenbe gcobe enbe taepe Rupmen/fo bec re al0be patient boojt ggebjupebeuban befer becoc tte/ generalgcb 10 gepurgeert beur eenige purgerenbe mebictine. ^fap enbemaeeb banbe gtjefïampte bla* bec0 opent be ber|toptt)ebeii/etibebermojtoetDegec< btcgept banûec JBiIte, fmotggen0 ban bupten baer op ggelcpt/ maerbpoliebjebe ban befe blaber0 falmen moghenbanbet poeper baer op Iegggen gbemengbt met éenigfie falbe bte baer toe nut enbe bequaemi0. ©efe felbe cemtbiei0ootb goertegSjen bepgne ban bec maglje/ banben bupcb / Colibc enbe anber uit tot coube enbe totnben fpmpten/ toarm baer op ggelept/ enbebitbtoil0 bernicut / oft foo langt)? tot bot bept> ne gftefïtllct i0. ^efggelgcbr 10 Die feer goet tegjjen be pgne banbe moeber / OI0 be blaber0 inbec maniere boojfepbt op De nabel ggelept toojben. 3fl batmen be blaber0tulTcgen l)eeteafTcgen0toattgt0 taet liggen/ enbe ban totgtjenomen fonberaffcDubben banbe af- fcgen0/ ggelept op ben bupcb bietèbeelgljeten enbe göebjoncben beeft/ iiis te feer grootefapbept fat ber* minbert too;ben. ^>ap banbe ggeftooten blabersï ban Ricottane/ ggeclaert enbe gpemenggt met gefmolten fnptbecin bo;me ban fpjop / enbe fmoighewe baer af tngbenomen/iaecbt af enbe boobet be toojmen/ntette* uUm m?» moet ban ootb op ben nabel banben patient QDeftootetf
|
|||||||
|
van d« Lantwînninghc.
|
||||||||||
|
9$
|
||||||||||
|
gpefîûoten bïabesö met eenen tatb bf noen enbe Bern
Saer na een cüftecte (lellen ban msltó enbe fupchee ge» raaecbt. «Uepöuen ban;be joncturen Die upt touoe fpïupten/ofc touoe gBef willen enbeapofteumen/ oocb pf Willen enDeitacbpjelen banDe jongöe ömDscfS/ met teer gcoote ieucbfelö/toojben gfienefen met De blabei& ban Return Daec op te leggali. ^>ap ban Return op be dtacboncbel göelept/ Boe peftelentiael enbefeng» mü)Dte të/wojDt terftont gBenefen. <3t'felbe Doet Dat ootb inbe ouDe f weer ingBen / al ifi Datfe totten beene toe penetreren / aïfï Daec op göetsjupcbt wotfit foo lange aifi ban nooDe isf/ want {jet Doet t'olcefcö webet groepen/enbe et et toecB De cottitBept eri quaet bleefcB banbe felbe f weertng&en/D'toelcb tcb bebonben Jjebbe aen tbaee f toeetingBen banDe neufe/ Die Dan De pocfien ben oojfpioncb Baboen / upt De toelt Be Dat een groore memcBte ban toojmen DeDe tomen. WstHije toonben foo betre al* Die niet feecbiepenjgn/ toojben op u* ihengacB göehefen/ alfmen bant fap enbe ggefiooten crupbt Daec op legUt/maer ifi Datfe Dtep 5ön / men fai tue met top toaffc0cti/ enbe Dan tfap enoegBeftoeten zrupot met eenen oof cr Dte tnt fap nat té gBemaecbt/ baer op binDen/of t om noci) eet göenefen te Bebben/fo fat goet jnìi batmen be toonoe bupteu en binnen waf* „ ftB«* metten felben fap.
** ©e oDeöjootöbejiitotfaneBecftbefelöetcacBtt*'
gen Deftecbten enbe gebjeften&iec bojen berBaelt/enbe iuojt alDus! gcöjoocijtiaööp fuit nemen banbe ftgoon « fie enbe mtboelüareblaberjei/etiDebie tfamen aen eenen öjaetrtjgoen/ baecnae teüjoogljen BangBeu aenöen balcètn een camer/ enbe niet mos âonne / noto inbe Wint/ noti) öpbs biere / toantalfoo fullenUie gIjeB«l bigben/ omnaDec&atitarfouOjoogBe oftinpulberte SiÖebjüpcfen» <©m nu int particulier te fpjeben banbe
tecbten/baer toebatbegBebjoorBbe blabergtfeecgoet §p: SSft Dat g|sp be bjoogBe bJaberiïbanbe j3ecotfane ep een tonfo» met bper legt/enbe beur eenen teecfeter ötn coocbinben mont ontfangt/ ï'Booft Wel gBebecbt Jtjnbe / gpp (uit upt ben monbt foo gcooten Boop ban ftegmatibe enbe taepe bocljttcrjept qtt y t wojben/bat u SieBaem baec af foo m agöer fai toojben/al of t gijp f eer Sanglje güebafïöabt, ©aetuptmacBmen menden/ batoe watetfucBt btemen met langlje en Beeft gBe* gjabt / beur fultben ont fangBen banroorbfoubemo* gljen gBenefen toozben, juichen roocb beur be monbt entfangen/té fonoerlinge goet oen genen Die bempicB jg'u/be ItongBerfucöt oft benberouöcrben {toeft jjeb' Ben/ oft betcout jgn/ want fp boetfefeer Deci öicbe en taepebocBtityept gutjt toojben. 1$ttop fitjgBen ban- be moebet toojbt Deur oefen rooc&tnbe bjoutoelcjfb* ïieptontfangjjen/ gBenefen. ŒegBenbeBooftftoeete Die upt toube oft tomben ben oojfpjontH Beeft / tfit Dat Böpgeen groen blaberismeucBt trggen/ neemt tyoa< ge/ enbe ïuaecet bie eerfi nat met rngn bjoucotfe baec tia In Beete affcBenö/enbe befpïoeptfe ntet jSaf Water/ bgljtfe ban opt Booftofte anber Dergöelörfie plaetfen/ öaec gBP P3»c geboeSt.*0BP fultootfe t'felbe mogBen boen metten poeper banbe gijebjoorBbe blaberis/ baet onber mengenbe bingoën Die tot Dit gBetyeru nut enbe bequaem 50n .«©e gBcne Die onDerBabicB 5Pn ban üm U toojben/ romen terftont tot Bun felben atéfp Deur be monbt oft neufe gaten ben rootS ont fangen banbe boozfepbe barnenbe blaberjï. SiaeDat meer iôbt in* öjoonberis ban ƒ loiiba onoerBouben Bun feberen tobt metten rooc ban bit rrupt/bien fp tnben montontfan- gen/beur mtbbel ban eentcB fatfoen ban öoo?ne.30efe ontfïeben be blaber $ aen bat epnbe banben Boo|ne6en/ enbe ontfangBen Den rootfi foo bele al0 fp mogen met spenen monbé/btut De Welt&efp bafieltjt feggen batfe §eboeïcn bat ben BongBer enbeboifi becgaet/becratB» ten bernteut toojben/be geeft berljeucBt Wojt/cnbebe Herffené met een bjoIötBe bjonc&enjcBap gebult Wo{# ben : jaebatfpootb feer ueel ftegmatiue botBtitBept |
||||||||||
|
ne atë bjooge/enbe ban getpepec ban Men/foo Wojöi
ban jSitottane een water ggebiftilleertmet glafeba* ten/ öatalfoo ettellent tpaïjs Baec fap tot wonben/ gBef totllen/taebBielen/enbe afgBeballen nagel? banbe btngerjs/i alfmen ban bit Water ftojt opt gebiedt enbe ban igne boetben Daec op legBt/bte tnt felbe Wat ec nat gBemaetbt3Bn* iBen Dtfttileettec ootb afpet defcenfum een 4DIte m
meteen glafencrotnöaljü. jSBenmaertcr ootbafeen ^out/weltbe twee ongelptb beter 3t)n tegen De boo;« fepbe geb;eben/D«n Bet fap/ blabecd/ poeper/ oft gBe* bifitlleertwatec banbe j&ccotiane/ om Dat De <&uin« teffentien bit upt Defimpelen^gngBetcorben/ Defub* tyle gBeefien ban bien 3pn/ inbe Weltbe bat be recBte rracBtittBt banbe materie DaerfpuptgBetrocbenisfo «©e maniere ban befe *©lte enbe jbout upt te tretben enfullen topBiec tuetfcBïtjben/ maec i}wW\ booj onsei boecb banbe fetcete remebien. jËenberepbtfalben op bibeeftge manieren banbe C
Bicotiane/Bot Wel bat bit tcupt alleene genomen enbe gBebjuptbt gBelntb Bier bojen berBael is/ ongBelptft cracBttgBer i», 3*faIBtec alleen ban twee faibeti mentie maben Die mp buntüen be befte te toefen. 3&fe eerftei0Defe:jaeemt een pont banbe fcBoouite/ groot* fte/groenfte enbe betfte blaber? Die gBp bint/ repuicBê Die f eer tod ban alle ftof met eenen Ignenboetb/fonDec eenttBfin^nattemaetben/ ftootbteineen Bouten oft fteenen mojtiec/met eenen Bouten ftamper/baer noes fmtltecn ftaïf ponbt ongBefoutenbercbeno fmepi/Dâl ban alle ?gn bellebenjS gBefupbert tg/fn een toper pan* neben/Doet ban baec bp t'geftooten trupt met 39'n fap a(£t boojfepbt tp / enbe (aetet t'famen ftaen ftebeu mee feecdepn roei bier op eenen treft/ oft in eenen betel bo! fiebenbe toater/totbatg^pfiet Dat alle be toateticBepe banben fap berteett tó/enbe bat be cefte foo bitb i& altf een falbe, ©ettoeebe falbe tè befe: ^milt enbelaet t'famen fteben i&pf egeifiacfi/ nieuw 3&aë enbe ^ec« mentgn in een copec panneben met bier ban colen /na* menbe ban eltbc b)p oneen : ISlft nu al gBefmoIten t& enbe begBint te fieben/ neemt een pont gBeftooten bla » berg metten fap wel gBsrepntcBt enbe gBefupbect alti bojen / enbe laetbie fieben metten T@a0/ fptegelBacfl enDe tesmsntön bentgöt ban-böf oft fes uren toep* nfcB meet oftmin / opeene tteft mettlepnbier/ oft in eenen betel bol ftebenbe Waterö / alttjbts roerenbe to t bat De WatericBepbt bant fap beeblogBen 10/ enoe batbe ceftefoobttb iisalsi een falbe: DanfuItgBp bto beur een flamtjne boen / enbe weberomme inùe pan* ne tyengBen meteen Balfponbt ©eneetfcljeu <®tt« mentgn/ fonbec te laten fieben/ enbe tueret fees Wel/ laetetbancoubt Wojben/ enbe boetbe &albe inpottenombietegB«b{uptben. ^ommigemt ma« ben ban befe ttnee falben laten Bet uptgBeperft ttupbf acBtec/ maetbeBouben allen Bet fop/ BetWekbemp nietgoetenbuntbt. Stengaenbe bectacBten ban befe twee salben / foo i$ D'eerfte beter alleen booj be won* ben/ boojtg-etenbe ftoeertngBen/ meelacBtigBeofï gBeftBeipte feeritüepbt/ quatt jees / enbe roobe peuc^ htW tnt aengBeftcBt/ mtbtsi bat Bet meer bracBt Beeff omtefupberenenbeteDoenft&epbeti/ uit toelcbe be pjinctpaic bratBt 10 ban be jgitotiane / mit? Datfe ntee en wofbt belet nocB berminbertboo) anber faecben bie baec tn bomen- ® e ttoeebe 10 beter om bleefcB te boeit groepen/ enbe alle quetfuren tegBenefen/apofteunien enbe gBef Willen te boen ftBepben/be pijnen te bectyg* ben/etibe anber Wertben te Doen» 3&eBaltoenbefettoee halben / macBmen eenfeec _
eccellente25al?em maecben banbe jBicctiane/in Defet D manieren < jtomt blaberis ban Ricottane/ ftamptfe/ enbebjutbtBet5apupt/ maec Werpt Bet raareboft bcupttoetB* <©oetbit;apineen glagmetfofeselolie ban <® Igben/enbe Helt bat già? een langBen uw ia be &onne/ feec toelgeftopt met gegomt Was 1 enbeeen ftereb pattbement/baft baec eöec gebonben. <©ft fieli |
||||||||||
|
beu
|
||||||||||
|
29eBolben %' gsöiu^f b banbe blaberpvfoo Vbtl gree» {bit glag in Bain» nMnr,of graeft Bet in f asm awg/
|
||||||||||
|
Boeck.
[ gtoote tombe/ Bet üftltfi Bent rontom een tricot Wm
bet/ofteenflaBe/loopeubebanfelfri om BoogBe/enbg tontom be (tabe efi «et. <©e (Ituptn enbe tatto wn ban btbetftöe bettaen onbet een gemengöt/alg öael « tae/groenatöutD/tooiatötttB enbe aftöbettoit{).©e blaöet» öebben luttel bot jjutBepbt / bol tlepn fentien btnnen/ fpitftbboben/maet beneben tont/groen enbe boncbes. #p bjaetftt bjutfiten onftn tyupben eenitft> \m& geltjtbenbe/fo gtoot al? <£ojtanbet faet/be boeit» ite in ^eptembet ttip bjojben, 31nbe natfibolgBeubei ILeute ttijt btfe onttent be too|tel tlepn tattbenst enbe ftbeutben» bte lancur bet eerben loopen / ten fp batfe aen eenigbe fiaetben 1 ujlen / baet fp ijtintontomme vuitiben. <Œ'faet t$ oien banbe gtoote bimbe gbeltjrfi. ©efe tnottel të'be toojtel banbe imporne feer gelijcb/ fotuelban bettoe/fcöoiffe enbe timpen/als ban grof* tjept enbe bitbte/ boeetom bat fp ootfe ban fommlgeit mute a&iponie i$ genoemt getoeelï: jeaet ift bat gftn bepbebe ujo^telis pjoeft / gbp fuit bebinben bat fp ee* nttbfiruï betftötllen : ï©ant be JBetöoata i(ï bat gfip bte huout/fult göpbebinben fonbet fma6en/ten mam ubelijtb ban meel / ertoe niet fteet met een üwpnigöc t famenttetfeingöe, <2DeB;pontetis bptenbeenbelaet eenen guaben f mafte tuben inonbt. ^pi0û8 f biette Jöjponie oft ben turbiti) ten mtnflen ban ttatbtege* IfltBe/enbe ootfe in Dat ip bepDe goinatfititö 51111. atengaenbe baec bsuctiDen en ttatbten be3yn tbiee» •&
betbar.be. 59'een tomen bit öa^t openbare gualitep* ten/mit» bat fpuiatmipbptabtis tottnbentboeeben enbe Dpage bptantö tot tuben betben graeï/eenfbeelss gemaetàt wan lueijtigtjeeubefubtyle beeien/ enbe ban eeiiigüe eetoatötigbebeeien bte [saet eentgfìe tfamen» i tetfett-ge geben/enbe baet beut tornt bat fp int pus* gf)etentûiifo|teett. IDobenbien fooopent fpbebec* (ibptijebeii banbe miaenbigbe leben/pn'ntipalptfe ais f p bp tnfufte gljcb|upt6t toojbt. ^aet anbet tratôti tl tomen upteen betbozgen epgenftöap/beut be müiU fp bpgöelnthenilïe enbe gemepnftftap ban fubfiantii purgeett/pziiitipalötlt be toatetatfettge/ bjepatötige 1 eft negmattjtbenumeuten/baetnabetoletrjtfee/baeK § nabebettyanbeenbemefôntoltjtféefjumeuren/ niet f alleen bot be mage Sebet/mtiteenbeing&euiant/maec Iooc banoen boofoe/ bo|(ienbe jonttusen:toaetomme
bat fp goet ta tegben oubetoufen enbe lange fteebten/ maetpnnttpalgtbenbjatetfutöttgen/tegenflepïftjn/ fc[)|ûfulen/ttoppen/toube gefttitlleti/ fiooftftoeecen/ touttöept op be bojft/ to|ten aeffem/ g^ebjetb banbs moeoet/tolntee/ pgneiuben bupt6/ toubepiffe/ftet* btebept ban bttprfe / tojtftn tut bitetfi^e öumeuren/ te uietcn tipt flegiufttgcSeenbe foktgttte tefamen ge' mengt / bageltjtftfte tojtfen/ ongefiaWgecojtfen/enbi metten tojtften géfept/ tegen alle fietbten bte upt ton* be humeuren benooifpjonc öebben.5Daeicom en bien! fp ntet in tjeete notb in tolettjtbe tojtfen / notij anbes bergelt}t6e fietten bie met gtoote Ditte enbe otïfre&in* ge tomen/ notBootB iuberbtanoe bttmeuten. ï©anê al 1(1 bat fp bic putgbeett/ nothtanis laetfe baereen mettuclgt&e bitte : Wel i& biaet batfe int boougaen ban bien fonbe mogben Belpen/ naet battet fubtglfte geputgeett/enbe t'gtofpegBeblebrn ifS. <Cp;ofpt battet ie int gebjuptfeen ban btfe too|t$I
10/bat fp matB op alle tijben ingenomen tuojbett. §>$ en i& niet quaebt ban fmaëe notfj ban teutg / notB on# Iieftgt6batibettoe/gelïft6al0 anbet mtbtt^tien ;tjn« ^P en maetbt gfjeen bialgingfje inbe magBe/nor B en bettoecfet gfteen ttimptnge be$ bupcfejr/ r.otB en boet geenflwa bjaetben/fp purgeert foo liEÖtitS batfe geen dappitöeptnotö ilaubittöept bp enbjengtinbema* ge:fp en tefolbeett niet benattwkjt&e ttatBten/notö en balkt lit'Baem niet lamcB/maet manet ter tontta* f tie b|oom en (ietto/ al oft gfteen iBebteiJne en tnare/» maet een fafie bieonfet natuete Iteftntenbe b|ient W bboeltgemepnlitin anbet mebitijnen ntetentEtl@atc om bat be jonge fctnbetlavoube lieben / en alle anbet bi« boo|Ue mebitijnen gcoutei/befe fonbet senitB pertSeii 1 mogöetü |
|||||
|
<g^. Het ïï.
ìsm latenbeben tgbitoanteeriisB bag&en/ nochtans
fomnjtjs get meft betanbesenbe, 2813 be beesttgö Da* gen obet 3 tjn/ fo jïtlt gfcp int glass een ©alfem ainben btealfottatBtitB w aljïbe <©uinteffentie banbe latto* tiane bojen bedelt / tot alle fa&en biemen ban öefsn fiant? fouDe mogen betteartjten,, Pctum Wijfken.
CAP. XLVIII.
D4£ taojtel/ be (iele/ blaberis/ bloemen f n fast ban
befenbetftljilkt luttel/ enbealleenmtlepnöepbt banben (Detum manne&en. aengaenbe t'gBebpiptfe enbe be cratgjt ban f&etum
tour kei! /bie $ün bptang bte banben Return màimc M fldycfe enbe Uio$f oorbbp gtj«Uje&e ban b'anbsïe ge» bjupt&t op be mankte boojen bettlaett. Cott verhael van de wortel Mechoacan»
CAP, XLIX. V\j !? öebben binnen fommtgeyacen Ijerniaertg
V tut SJnbien gectegen be b>o{tel ban een ttupt gfjenoemt jftetBoatan/ bie be eçâclie tjeeff banbe t)U' meuten te pmgeten/ gelnttt 04 pucgerenbe jBebtcif » nen boen/te tueten/Hgarituwt/ SutbitB/enbe anbet DetgöelijfSe. <@efe tnojtfi të Dirne enbe ftnaet/ tjaec fcöof(Teifl aftöbwintcö waet t'binnenfie i& wit/ 011« becfcöepbcn met bee! ranben oft titc&elü fonbet fma» 6ï/ïen aiate ban meel/ tuant fp en tó notö fuet/ notö fret notö Wttettfçen Beeft ooefe geen seucae/notBen ïjeeftgeenftnö eeriicB inatto. ©e befte is be wufte 1 enbe bte i11 fjaer felben tnef
baft enbe gegoten tjs/tebeltcö f luaet/ntet gegaet noto getoojmlh-erfit. &p tuojt metter trjtgcaeuatljncg/ oft finertatötitö , enbe baet aen fietmen oft aie betfeö oft oubt 10. îDat! t be bttftbe i$ tau/ « noe bte oube tô graeuatljtitö oft ftnertat gjtitf;. ©et té os o»)te( ban een ctupt bat een foojM i$ ban
|
|||||
|
van de Landt-wïflöinghe. 9$
bet öergDeuj'c&e Srupben ; enbc fai'moêOeti gBenoemê
toojöeu/ben J)of ban De tuelcietaenbe ötupben, |
|||||||
|
Kioggen in nemen. <Ép ben batB btoou/moej men Bern toann/enbe
|
|||||||
|
<©e toelrtecuenbefirupben enoe bloemen fuitai ge^
ojbonneert toojöen/ met bcDben enbebiercante pre feen/ ban gfjelrjrfie groote enbe bptttialg een leat" moesï-öof/ fommtge eDemaerfit metiit-fìcceu/enbe met gangen ïsie boo| een Jojjen geintb. cool-jjoben/ tot genoecöte enbe recreatie ban öet gef icjjte/ ban ujekfie ferupben/Doetoelbatbemeefienbed banjelfs enöe tot bec natueren groepen/fonöecoeffentnge enbe arbepbt ban ben l)oebenier/u|intipal!cf$ ûe & tupDen om^npl * 6en0 te maetfien/notötanö be gene Die be oeffenii.gfje beöoeben/fullen gesaept/ geplant/berplaut/geplucöt enöebetoaert toojben/ mm noti) meer ban bejjotta^ gte-firupben : toel gae flaenbe eii6 öaec natucte. Van de Kruydcn, toe de T«y 'kens infondsthcyt.
endeeerft van de Vioktten, CÂP. LI.
D€ ©iolette fo toel be entfeel cliS bobbel/ moet geo
plant toefen met Jjateu gtjeljeelen firupcö in toet gemeft lant/bat eenen boet Diepe omme gefpit ijs/booj ben eeifien Darïj ban jüeecte : 3ft bat gijpfc ?acpen toilt/batfultgöp mogen boen tuben ï^etfji enbe Hen* ten: maerpHucipalirlï en matf) men ntet planten uocfj 3aepenbeuioletteaIlciaecopeenplaetfe / oftanoer* finto fo fai Ijp boousbjengijen een ulepne blceme/ b;e luttel reut% Beeft. <©ljp fuit ma&en/ bat een ©toletta alleene fjebbenfal/beeoleuren ban alle ös anoer/te toe* ten/toit bleerö/göeelenbe rofefj/ tfi bat oBp te fameu mengt/ t'jaebt bjuaüeu/gljefiooten in een boeernen/ euüelegötbaïalfooineen toelgöcmefr (anor, . ©e ©tolette moet booj ben opgantu bancer^son< g
nen gepluc&t3011/in ee« bjoctp tocbet/ift bat men toil bat fp Jjaec firacöt enbe goeben reutu Ijoube. 50e ©iolettenopt boo|fjooft gebonben' berbinben
be pgne ban ben ijoofös / bat bm te beeï bjintfeenö Bomt/enceboenflapea ©ie een flacljoptöooftont* fangen Qeeft/en fai ntttfupfelen / nocö meerbet anbec Utfcl Erggljen / tfï bat ö? tevficnï grjeliooten ©iolet# tenbjintÊt/ enbebefenDjantbeenigOen ttjbtonbet* Bout. JBeumaecfttfpiûge enöe conferme ban©iolet« ten/Dat fegc goetiö tegen beiuftammatie banbe 3Lon* ger/#Ieutij37ï£oejïeHöe Cojtfen. Wnttitùûht müe geele S3t'oIt'irett.
ï©itte/rooDf enbe geele©ïoIiereu, begeeren be felbi
oeffeningeban ce ©loletce/enbe groepen beter tegijeu muereu/bathen enbe op ouöe mue ten / ban ghjpians oftgeoeffentiubeljosben/pjincîpalïïlîbegeele/btetop 4>teen-©iol!ereu Jjetten / bc^ekbebeuatueremeec licbbeuban eenJjoomUenbanbQr.üruput/mtotgï Das fp öoütacötigöe/ fjaweenöefeergDefacfttffielenoff rgf&eniSBefeben. SEaeDtüan ©iolieren göeRooteu/ pube met toeten t*
3©ön gBeb|onc6en/i0feergoetomb8maent-fìpnDeu banbe u;outoeu te towmtkm/ eubeteboo|bermD@ gene eieinaröeptgaen/om te gehggen, j^abeïieben en mogtien niet ge;aept toojben/maeE
op befelbemaniere banbe ©loletten gDcpïant 3iju. ©efcbloepen meefiî'geî)îclejserober / i|ibatfp toe! öBeoeffenttoojDen, ÜSabeliebe-urupt met 2Bpöoet gefïooten/ berbiöfê i
be Broppen oft fcrofuIen.<£ en plaefïer ban jfiabeliebe fetupt gBemaetfet/ tp goet tegen be gitfit/ enbe albec» Danöe J^leteïijn. Cegüen be tjuêtfueren binnen op De boift / baer men gïjeen toiecuen en «iato getyupthen/ i0 feer goet twflont eenen bjane& in genomen/ Die ban gljeftooten 3©aDeIieüe-Brupt ggemaetBt is. -STfelb» BruptgBeBnout/göeneefibeblaetBensopbetonglje/ enbe in ben mont.Cfelbegefiboten/berbjBftbe tjeete gfteftoillen ban be mannelttfiftept JBaer injalaet ofê met b!eefcJBop gwMn/maetfitBamrt-gani». % tu $mw
|
|||||||
|
Den/ènDe luttel eten of öjiucBen/enDe geen anbec errejï
boen/men maro foo BaefialftingBenomenus/ tenute Clapen/maet niet mcec/fo fiaefì affi begtnt te toertBen. -Sen tj? oeeB ntet ban noobe bat men cenitB fuppfeen m iteme/t toee of b|p uren na Dat Dit ingenomen 10/toant Bet té fo ebelcn rueöerifne/ Datfp bcbaïmen geen Jjin» bet en boet. ^'anbecoaecïjsi / ift bat be Bamee- gaucB fjattiiS / (moet men mes €ü|terien oft anberfintjï Ba* mec-gawfe borni ma&en/ enDeinbteubcpurgaïfeniet groot oöenoer!) eni0 gDctoeeft/ fai ment toebet in ne* men/ tot bat men bate geboelt. Sengaenbe eenige ac» tibentenuietgfjeujupcB banbe too|teImacBbpbjeu' gen/mogen Uc|)tel«B gebetert toojben/Boetoel bat Bet niceftenöeel öan bien eer Bomen upt gBebjupcfi ban be Bumeuren/ oftrjuabegBe/ïaltebes lirBaemobanbg gBenebiefe in nemen. »©efe toojfel en blijft niet ïangpe Qott/ enbe beöerft
0ae(ï/ toaut fp buect qualtcB djp jaren/ ten !p batfein jBilteöegtaben i? / of t in ten toafféuBIeet getoonöen iöojDï. ©an ben €mpiìot
Vantprofijt, genoechtc, ge!cgcnthcyt,ordon!ian"
nanne endc oefFeningc van den Csuyi-hof, CAP, L,
Hét alberiufh'tBfie enbe becmaeìBelit&fletesnbej
Öoebï, i$ ûe €rupt(j9f/fo toci iot retreaiie ban Dë lleeteDetïjoeüé/aifliooc booiöeSpen en25petO|ben. ©en €r«pt-Bof/ oig bojenf.0 gefept/ öeöoojt gjje*
maetbt enöe gcffelt re toojben iieffeng oen ï©annoe£.< Dof/Beöbenbe tuffcgenbepbeneen bjéeDengancB/enbe af gefcöepbeu jijube niet een gtoepenoe |)ag|3e/bieb^p in gangen Heeft/ öan iueïcBen Dof Degront enûs aeree taoeiefbe beucDt fa! 35)11 / enöe oocB alleerà gjjefpt snöe sîîeoeftfent aï0 ösu ©armoesUjof. €ucegeujcB ben «Datmoeg-Bof rontomme Besft beplant gemeeft »«et jonge ïïJgngaett-ftuptéu «De rancBen/alfoofa! oocüberi €tiìpt°|jof róutomtoe beplant toetoen/met ftaegjjfienjmaeüetoögi Bomwitutuan <(&elfem?n/ i»ooiemarnn/î5almen/4S?giiebeïBout/ Cppjeg <èa* bïlbuow/«.eDeri)out/töoofeIucrj3/ cnöcanöer fouber< ïuighs planten/ eerfl gDcfupnert enoc geplant nae ben epicnbanef;npgJ38{if,taettenDenatuete/ enöe baet tme niet lairen enos roepen ban XDilgeu oft <ü5eneb«r' |juut effen s&ebQnbçu giielntb Öaf cöfBenp. ©e gangen enbe paepBenp (iillcii bsbtcut enbebe*
flropt jan met fijn gairot toel Bart göetteben/dft met fsgfte meel ban jSïatmtï-ficen / of£ guipfl ban anbet tf eenen Dte uien {joumet/toei ba«t euöe effen gljcclopt/ met een fjoiu bat baec toe mit enöe bequaem 10. oêft fp lullen aecbitögepïabept ?tjn met gocben «tfarseel- (ieen/of Sitjjelss / oft gljeDöutoen fïectn 3Be Cïupt tìof fai met eenen gasnrS o ft pat ban feg
boeten bjeet/in ttoee gijelijdie oeçlen gcöepSt toojben/ toaecaf |)2te«ribeeîfalljebben be Srupbmenbebloe' rcsgn bieueube om tupIlsene/Uoepfeens enbe cranföenjï te n'.aaen geltitlt ©joIetten/t^inoffeljS/gelupmtenjS/ Cuuciïblûemen/îDenfeen/lBaDeîteben/^teenbloe' men / Usitteei;beroQöeïPiolieten/<©oubt-bIoemen/ jfâepbloemfieniS/jfiBugiiet/lLtfrooberlee/StSelepen/ irlutoeeSbloemcn/€encbenft!jelIe/oep6enj3/ILeIien/ enbeanberöei-gelncfte enbefalmogenbenCupHtenö» |ïof gfjenoemt mojben, i^et anbec oeel Tal ijebben aüe nnber'toei rieflier.OêuriipDen/ bicglïeenbloemeneii bjagen :oft m bat fp bloemen öebben/fo toojben nocB' tìnti fuIcËe bloemen in geen Cupl&eng gebaen/ maer niet t'flefjeele ferupt gebjaptfet/gelgtB fSberoone/HlIf* fem/ Camille/ öoormacgn/45etfemtu/ JBarioIepne/ 25aI^/lBunte/^oIepe/€ofluj8/ ïf pfopc/ Habcnbe t/ ©afflefou/^abie/Ceùle/Ûute/ûepnbaf/Cppmuo/ paböeb!oemen/2Bpboet/ grobe |Bariûlepne/5Septe/ Confili? be gtepn/f«lg«ebç/«Pille/^»fllwo?/çnoç an» |
|||||||
|
Het 11. Boeck
|
||||||||||||||||||
|
9«
|
||||||||||||||||||
|
fuïtoeeï-otoemm.
Wt jFlutoeel-btoeme berBcurBt Den menfcöe meet
met Ijaes wertee Dan met Dm reuefte / gBemercHt Dat fp geei.cn rcucïit ter lucreït e» Ijeeft/ niet te min Die De f e lue in jgr.en ijof üh! bebben / [al öte moeten planten inufoogeenDefabelacyngfjcaerDe. «©ebfaemeban Dit iunpt in pottagiegegeten/fiopt
Den buptòtaop/enbe De üJittcblotbt ban De bjoulnen: fp fielpct bloes* fpoumen / principalità tilffer eenigBe @Der in üe Honger of op öe 25oj(i gljeboifteii ifS. 3&efe bloeme in buitten UDgn geluepcltt een ur'etgtp/maett beu H9tjH toot/met Detoetóe men beûjiegyen maclj/ be gene Dïc De aisojtfe Bebben/enöe gun niet en feonnen öanbenïötjngBefpenen. khtltpm-
SBelcpen foo toel enclielt &\& bo&beft / begeeéen een
bette enöe mei glj*betetbe aerbe« <©e bloemen met taricen meel genmigt / maeeften
een goeDe plaejïet tegïjen De tpiabefeljutf ijjepDt/ enbe anüeE DetgBelucfeefecrigBepDt / gfielòtS oocfe Doen De iao?tel0 tn tottsen tatui gBefoben tot op oe öelft/ in be logiche eenen lijnen öoecfe nat ggemaetfet / enDe op De j cpojftpept of t quaet &m g&elept; De felbf ggentefi. ©e üiojtels in totjn gDefoDenenDe göeöjontSien/gBe' nefen alleintoenOtgDe gOeöcjfieu leöen/fp tepnigen De gequetfie Honger. enDe genefen t 'bleet -fpowujetuSBe too&telgïin fo|me ban meei gebjotftt/ enüc een bieren» Deel lootgmet ttoee of ajp gcepnen Jbaffracn in l©tjn oeDjoncBen/iiS batter maten goet tegen De <0?elfucgt/ iltbat men terflontfeer baelgüe&eeiu toojto ®efeibe kml)t geeft pet mates Dat ban De 25k>emen geDt(iü* leert toojöt, ^'fap upt De 2a)o}tefàenDebIaDer0gBe» perft ente op toonben gtïcpt/geneeftDte terftont.<£e* nen $effusf met Dit fap Deur nat gemaett bertoect De maentjton öen ban De bjoumen enDe jaecyt af De doodc ïj|uc|)t. % ' felbe m D'ooje geDjupt/baer blopen oft ge* luojmte in gecomen 5g'n/Doet Die frerben. ©an lizpfomü mm f$lupraften0.
|
||||||||||||||||||
|
®e mm& bloeme Boe biel bat Die ftt alïe mU
groepet/notBtangi ift bat gijp Die plant ban Baer plan* teofttatfrç&cnia / ootis in bette boel gfjemefre eerb« faepet, ppncipalgrfi int eerfie ban Copimene / fp fai fooljoogge groepen/ Datfebpcantgeen boomôenfall fai toonDen / enbe upr Ijaren (Iele fullen beeUatrRenS UBteteii/gljelgtfe men ftetaen eenen boom/enbefalbp tfelbe mtDDel Baeï bloemen boo^tö bjengfien biç toe Den Sinter (uilen Dueren, «©te 3ön gBefontBept bemint/en BeBoo|t be ^wnejS
bloeme niet te rietfien/ruant ben rencli maeclït öooft * fbjeereenbe fupfeltngBe/enbe ootB een ballenbe fierté^ ia be bloeme isr öeel fengntcB» ^amaft bloemen.
^9ama(ïbioeme crupt Beeft groote bonifier grogiS
blaberjs rontomme geaeift.©e bloemen fnn bait enbe oocèlnf bettuicB/ ban gebaente be «©enoffelfecnö niet; feer ongelgtR. ^Defe plante groepet fomtgts fo Booge batfe tiser De natuere ban eené boom fcBöntte Bebbi* 3ofepö)5 ö5oemen,
3ofepB^ bloeme oft^orr;baert/om bat Die ftBoon;
Dobbel en bolle bloemen Beeft/ begBeert toel een betre tntie botBte eerbe. ®e bloemen gaen mettgr^onnett opgat'tlt open/enbe flMpten op Den itubDaEB. ©efe bJo^tel ia toater gBefoDen enDe göeD joncSen/
bèrbjöft DepgneenDe (ïeecfeteinbe 3tjbe« 3nbjatee gefoöen enDe met fupcaer geconfgt/ i& Die een foiiDer* lingue remebie oft pjtefecbattjf tegen bepeftc/bergift/ fengn/enbe Deotlötfee fénnmge Jiefeen. 'ïsT'fap oft ge*» DifMfeert mater ban Dit ttwpt / gBeneeft De berffcBe toonben/ifi Dat gBp Doesrftenjg baer fn nat maect enbe opDebJonbenlegljt, ^B^etoajtelban Dit crupt raojög boo| een ercelïenteten tot falaet gfjebjupcftt/alsJ be fef<» be tn eenen pot met calf bleefcö enbe Bamel bleefcB ge foDen / baer na tuffcBen tluee fcD ofetë met botec enbl matfisgn^gelïooftuoojt. |
||||||||||||||||||
|
B
|
||||||||||||||||||
|
«©Öenoffelnengban alDeröanbefoojte/ DeboeltBe
bflfùerBanoe 5fjn/toojocn felsen gefaept/maet nieefï ban öjojtel göeplant oft ftpenten Die banDe plante gljetrocHen tuo|ûen. 30e bjonel moetggeplantjnn uit eerfïc banben J|erfjt /tn feei: bette eerbe/bie tn pot* tentàgjjebaen/ om battnen Die fouDe mogjjen tnöc 1@inter ont öe coubecnöebojfr m Bupis (tellen. Hifi Cornei- gïjetuojDen ia eer Dat De groote plante «nop- pen Beeft/f alinen mogen beel clepne fcycuten ontrent De moïtelafbjeUen / gÖ3"oecbomeen beûbefeente buUen/enoe nteubae plakten te manen. 50e «©enoffeiöenis fuilen Deureut&eban Stoffel'
üagelg l)ebb2ii/ijt öat gijp r ontomine De mortel eenen gOellsoten <J5?offeInagDtlleg{jt : «©efgljelijcKrfult ööpoocfe Ijim bloemen fcBoonaer/bjeeûer/ lufiigljer enDe becterban wut&t boen groepen/ alp" gijp gun blaDers" Dtcömtfê fupbett/enDe D'eerbe neer jïicB roert enDe bef^oept. T&e, i&ïvütw enDe ootB gun tnoïteljötiupttecma»
ten goet tegtjenDepefïe/ Daerombe gijene bie booj^ ficftticfj 3ijn maSentntgbtbanpefieeen tonfecbeoft ajg'n ban öefe SepBensï oft «©enoffelfienjs/ teggen De guabeloc|)t. (Crapen-bloemfienss foo toeï tjöitte aljS roobe / Boe
toel Dat Die aenbe canten banbe belben/ enDe lantbr De baeggen groepen/ inogBen notôtang tnbe Boben gBe« plant booten / betüelcSebtcoüjilsberplant bobbel bloemen trrjggen. €:f9et/ttupt en be geBeefe plante f & feer goet tegen
be (ïefeen banbe .ScBojpfoenen/jae fp gebben baer t$> gen fo gppté cratgt/batalleé Bet crupt boo? be^tBot' pioenen gBetoojpen/ BenlteDeu be iratBt beneemt ban Ïjtnber te boen.Cfaet ban bien een Balf loot getofcBtg ingenomen/pwraeertbe B«twn colergcfiçoMmuemi. |
;©e jfBarietren 3ön tueerbicB omPaerSteDeEfcgooo
ne bloemen/ batfe tn bette enbe bjeiggeoeffenbe eerbe gcfaeptbJojDen, *De bloemen 3ó'n feer nut om in go^geltitge te glje *
b|upc&en/ tegBen be fjeete gefbJiïlen enbe fmerangetï banben monbt. ©al ïï tliUtm.
!©et©aI?Leît6en0aîi(tbatfp inbontlet öofjcBen
groepen/ notBtaiüS ^tjti Die tueerDtco mDe Boben gge» oeffent te 5ijn/ fo loei om De aerûicDepbt ban be fcBoo* nebloemftcnsDte'aHt3ijnaliE( eenen fneeuto / al? otre Denfeer lieflqc&eurenene/ Dien banben 3lelienntee oiigljelgclJ/ enöe oocn om be cracïjten : ï©ant Bet toa<> ter Dat banbe bloemden!? gBeotliilleert üiojbt mes feew goebentugn / boet begBene Dieinbe tongbeglje» raecHtjnn/ DtefpfaecaemeuercrggBen. 'CfeibeiiS goetûen gBeneu Die lam 5tjn/ tflep?5gn Bebben/ enbe tegBen De bef ttJgmtBepr. plompen.
pompen foo biel buitte als1 gele/begBeeren mater"
JacljttgBengronDteuDemaralcB : bip fienoociibatfe; groepen in bgbetjci enbe Iraenbe materen. «©e toojtel ban toittc plompen tn groben rooöen
bjgn gefoDen en gfjeb;oncben/fïopt be bJttte bloet ban beb;oubjen-t©ebIoemen/mo;telenfaet/fo boti inbe« coctie al? conferben/3ön feer fonberlingljeom te Doen Oapen/ en be perfoonen ban oncnpfcBept te betoaren» 3acinten-
3atfnte groepet feer toe! in fabelacBtlgBe eetbei
306 tooitel enbe t'faebt in bagn gBefoben enbe qW ö|ontSen/iïoptöeïibHpr&loop* iSawffTttt
|
|||||||||||||||||
|
F
|
||||||||||||||||||
|
a
|
||||||||||||||||||
|
pi
|
||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||||
|
van àc Lande winninghë.
|
||||||||||||||
|
Mttiiïm-
SSartiffen toülen m bette enöe bocöïe aet&een&e
toaniielo£fitflDefaept3on. , 39e toojtel gefooen oft üebjaben fletè» oft gebïonc Ben/Doet obetgeben. <©e feitje met voat DonitDS flöe Jïooten/genee|t öe berbjantDept/Daerop gelept/maer met netel-faeDtgDemengöt/ berDmfï De blesBenenDe fpjoetenuptöetaenfitljt. HiftÖ foo toel biaeuto ertïï tott/ toil galant 3gn ban
öecfTcBe planten injBeerte/ enoebeöoeftfeet luttel oeffentuglje.nOJe bloemen 3nn tn Defen ben <J&outbIoe» men ban natueren ongelgtB/ bat be 4&outbloeme met öe âonne open gaet/cn bte ban ben Êifcb baet üupt/ enûe alicene in tout enbe bocljt ujebec open gaen. ©e toojtels moeten uprteeaetDengetrot&en toojben/om goebe reutBe te Debben/ in't eerfîe ban be îLente/enbe ban inöe $onne geûiooigt toojDen.&tjmmige leggen bte en tooge te toepefeen/om te benemen Ijun oastöloe* bige botiJcttDepbt / toaer beute bat fp banbe toogmen foo lael tn b'aeröe/algi base bupten geten tooiûen/Daer îia leggen fp bte te bjoogöm/ enbe betoarenfe om ign» toet' enbe feleeöeren boel te boen ttecöeu. <3E'fap ban be toojtel in difterie gDeDaen/ becfoel be
pgne ban Sciatica- ©e too|tel gebjooctjt enbe Blepne ggefrooten/ f upbert enbe g|)en«e(î be buple enbe Dolle ftoeertngOen/ maerm ben inontgefiouoeu/ maetBtfe goeben aeffem. ŒufieDen be Sleeberd gDelepot / be* fcljeimtfe bte booj ftljieters enbe motten/enbe geefffe eenen lieti utBenretk&c&TapbanDe œojtel DitBtotfë ingenomen /jaecötaf b'toarer banbe toaterfutbtigfje perfoonen / pjuictpaïtjcfe alft met bopjenbanepers fjalf gewaben ingenomen bJOjt,^e tooj'fel ban HifrD n\et be too|telbau fStêftrupt/ enne ttoeemael foo beel gonttDs gbemengljt üerbjgftbefp:oeten/roobepuc BeiS/enbe alle bletfeeu Uptten aenfïtijt/ ûaer op gefiee*, Ben. ^ecoctiebanbetoojtel/opent DeberftoptöeDenl bit upt grobe öumeuren tomen / fp boet mater tnaee» fien/be toornen (letben/enbe jaegDet grabeeSaf» Eeïten.
Helien moeten in öcfe lanben in iBêërté énbe àbili
Qcpla.it 3nn/maettn öeete lanben in €srtoberen $0« Bember/foo tod 'outre als anoet/tn bette enbe lue! ge* oeffenbe aerbc.«©Dp fuit oen bloemenalfultöen toleur boen Debben nis oftP bJiU / ÜtBatgDPbetoojtelce toept&en legot/eer gfjp Die plant in olfult&e geberto« bc fubftantte als gtìp begeert/ enDenaeDatfeggéplant i&/ bau De feiüe öotDütDept in Ijet putte&en Doet Daer fp ftaet. jlBen fept batnittt Ds Hellen root oft purper maett/ fl!s De irjojte! eet Dat fp geplant is/ in bjoeffeni ban rooDen mijn / oft in ©ermiltoen geVaepcfet geeft/ snbe Daer nae met öe felne b|oeffem m putteBen Daer fp gljeplant too|ot/begoteii ts, <©ft ootö al.ë be Hehe ÏJloemeiiljecfïtnïBeöemaent/ men fai nemen igieni oft tbjaelf planten/etiDe Die tfamen binben/enbe alfoo in benrootü gangen/bjant fp rullen blepn üJojteHïenjï ferrjflUen/ gelrjch lutltlLootfe : enbe aio Den tobt göe* tomen i& ' om Die te planten/ DbjeltS i0 in JÖcerte en Sfipjü /foolegötbefelbc planten in Djoeffem ban roo« ben uoijn te toept6eu/tot oat fe mei gebecint 3gn / enöe toel root al0 gijp Dieuptneemt / plantfe ban op be rtje tn puttekeiiiS / enbefiegietfegtjenoetjjmettenfelben b?o:|Tem/foo ftillen fp toobe bloemen boojtis b?engem <©l)P fuif ootfe 'tgeöeele jaerbetfltDe Eelten Jjebben/ <)ï bat g!)p Die plurfet eer De bloemen open jnu/enbe tn eenen pot coet tud bafî gefïop: / foo bat fp gBeen lotöt en gebbetu <©f t ütiptfe in eenttji bar ban eptBen Dome gemaetBt/Dat mei gfjepet&t W om battei mater baec tiiet en fouDe in Djingeti en bjojpet fo tn eenen put oft regenbatB ofttn blietenûe mater/enfullenrgöeöeele jaer berfttj bltiben. iBaer t(ï bat gijp Die fomttjotö binnen Den jate 0D?bjupcfteri toüt/iegtfe tn öe^onne/ |
||||||||||||||
|
ombatfebooj beUiat'mte batiöe Coirne foubenmo*
glienopen gaen, <£nbe om batbe kelten opbibeticye? tnbenfonben mogöeti bloemen hebben/fo fuit gijp me plantenbanbten/fommtgBetüjaelfDtngftetsi/flrtDe»: atöte/ enoe anbet bier/tn û'aetDe fîeBen/ foo fuit jjbp laiifllien tijt Eelteu Bebben* €eu plaeller/ gemaetBt ban be toojtel ban Helien/ Ö
met ©ettBen^-liefe enbe olie ban €amtlïen/ Doet be Blap-oojen mt bjefeen. Cen 3aibe gemaetBt ban De fel' be mo?tel0/ olte ban bitter Uiuanoeljff enbe mu tuas/ Ijeeft een fonbetlinglje btac&t/ om ftet aengefttDt fup* ber en repu temaBen/ enDe De rimpels te uerbrnbeu. î©ater ban be bloemen gebiftilleett/üerojtjfc De nm* pels tot ben aengOefitDt bet bjoutoen / enbe gDeefHe een ongDclorTritBe totttigflept. 3De toojtclgefotsei. of in Deete afftBenö gljeb|aben / enDe met olie ban <©lg« ben geftooten/ ts een fonber lingue remebte tegmen al« Der öanbe foojte ban berbjantöept | oo toel ban bper/ als Deet toater, 3De felbe met KLootB gebjaben/ enbç met öjoeffemban roobenmijn göefiooten / göeeft De bjoutoen bie ggeen goebe toleur en bebben ' na t oar fp tot Den Binbetbebbe getomen 3tjn/ een ftgoon bertoe/ ifi bat fp fabonts fiun aengeficftt Daer mebe (trnt&en/ enDe fmojgeniö met «öerfie toater toeber af toaffttietu 3@efetoo|telgDeb|aben /enoe met oube Bertüeiis* lieftlje göeflooten / betb?nftöe öerbe uieeren ban De boeten / foo berte als fp Djp gDefteele DaaUen Daer op blgft, 1©ater ban De bloemen gebtfïilleert ingljeiio* men met toat ^>aff raens enbe €aneele/ boo? ert bett bïoiitoenDietnarbeptgaenom te baren / enoe jaegfit afDefetunDine. «©Iteûiebp infuft'emetDe bloemen gBemaetBt iao}t / tg feer goebt om fjarDe ggeftotllen murtoe te mafien. fjfï bat men be b;on toflgr&fiepDt; prijcBt metïLtJtifaet-fmctit/efi batmen op Den buptB molle legfit/ Die tn oefc olie nat gDemaetBt tis/oe biou* toen Die m ben acbept gaen/ fullen groote öcrltcSjtiugtj gljeboeiein penfeen.
|
||||||||||||||
|
#enfeenbegeeren eenen Diooggen enbe fabeïatDti'
|
B
|
|||||||||||||
|
gl)en gtont/ enbe toojben in De olente gDeplant Dun
bloemen giiebenDe tot tn Den ï^etflt / iae tot in ben 3®intee/ fo betre als öiebittotlsbsfpioept enbe neer* PtcDgDeoeffent too}ben. ©e blabers oft 'tfap ban #enfeen ingDenomcti/oft
ban bupten gDebjuptBt/ 3911 feer goet dm be toonben teDeelein ©ebloemengftefobenenbegDebioitBen/ uerbnitóen of ftillen De ballenbe ftetBte ban De jongDe BtnöerstalöfpftDupmen. ©e felbe bloemen met Dun Brüpt gOeroDen/ etiDege&zontBen/ fupbetenDe longec enûeboift/ enbe3gn goet tegen Bo?tfeiunDeintoenDi=' gDe Deete gDef toillen. ï|et poeper ban De gljebjootljbe blabers / met eenen Dalben lepel mqnö gDeb|outBen ƒ 3QU feetgoettegDenbe gDeftDeurtfjept» |
||||||||||||||
|
Van Wìì-iìeckende Kruydcrt.'
CAP. LH, i&m 25afïiicon.
B^fiitcon titojbt tn 38p|il enöe iBepe tn betteaerbe
gljefaept/ enbtfpiupt térftont tot/ tfiûatrerffoiiC na battet gefaept 107 met lau mater befpjoept toojbt/ ï|et matb ootfe in be $erf(l gefaept mo|Den/eft 't3aet begeert toel in ben ajfin een toepnitô te Itggen/enDe tf! bat Det baet mebe befp;oept tooj t/ Doe luttel battet 3p/ 'tfal geitje een boomften 3gn tateeu bit toojpen, 3ff bat Det tn öiooge aetbe gefaept tuo?t/bie toel ter^ou- nen (laet/'tfal tn (®nenbel of Berffe betanberen. ^00 BaefialftgöefaeptiiS/moetmeneentotleoberb'aerbe rollen/om bie baft te maBen/toant tft bat be aerbe log blgft/'tsaetfouDeDaeftbeberben.lBen moetet op bent mtöDagö befpïoepen / tonttatie alle anbece Brupben/ bie be«t mojgtjeniJ ofte fabontss totllen beroept 3ön. #mte Doen poot tooiben/moetçt tn«tbe w»aD«t0 %m
|
||||||||||||||
|
Het IL Boeck
|
||||||||||
|
*J%
|
||||||||||
|
ötcïïtotljSsDefuptf £î 5Ü« / ente iîistfiB««' meflenof
pfer. Jlien fept üan Den 25af iliton/ Dat Die Deel groo « ter enöe fdjooiiöec groept / aiffe met öerbloeclmigge enoef jjiittfle usoo?ütii göefaeptüjojt. ©e «ome Die cinoetuaütgij 31)11 wan Doof c-ftocere/
cfttojtefen Daet af gljegueU. «e melen/ Dte moeten Ijun fóacyten nan oen reume van s&aftiiton, '«©e nicefie ferait Die De hrnpt foiioe mogBcn öebben/ 10/bat een i)jo»ü)e Die ia Dui atbepDt aa« / fjtbbetiDe een toojiel tei öttferuptmes Deplupme twneeii^toaiuüiein De Da net/ tetfiotitfonDerpijne fai bara, Hupte.
etupte/foo toc! tamme sii* toifre/en ôsgeert gficcn
£or lue nari) tìouDeplaetfe/ noe!) ooì& eenen feetglia- tneften gtor.Dt/ snaer Die Jjeeì cnac Djoogije te/ fouDer ìwmt/ euDï Date De Cernie üele icUijm/ wacwm Datfe Den gefteeleu 3©intec moet met affeijensi geöecUi 3911/ inane dooi De natuetiut&e toarmte b'an De aficye» tue^ terrei lp öefeouöe, jBtn tnatöDeiiuptelaepen in ÜBcerte/ «©ogitmacnt en ^epteinber/ |k>c mei Darfe beter flcoept/als fp tsan toosten of tary&eng gijeplont too?t/ pangefaept. 'Iii.ö fp out tuojt/ fa toojt fp ijout* n:öttglj: 'tuaeromme Datfe itocemael 'tfjaerp t or aen De vuoici moet afgefutbcn luojùcn/ om Daife fotiae 0$ fin aìcu upt (töieren. |Ben faloorfe met g!)ebogen fo Berre alfe mog?iöt tö /batfe bloepet/toant fp uerûjoagî tebjoegera!gfpboeper. jjBenfepfctìanbitferupt/in* town eemge üjouüjcDie Dae£ oneerlijïBÔeeft gebogen/ oflîaec maeubiftonben îjeeft/ |>oe lunet Dai fp aen Dît ktupt üomt/ infimi fuift, <©in te maSen Datfe feet fcöoone enöeteffelgtS ban
renette jp/ io fai men Die planten onber De feöaepe ban eenen Ehigöeöoom : off grifften tu be feJ)o|ffe uan ee- nen Bggiìeboom/ toant De toarmte enDe foetigijepot ban ben ©ijgfteboûm/ tempert De fcyerpDept ban bc De tSupte, jilJer» fepbt ooe&/ bat De tëtipté fa! ftöaon» DerüJijjDen / ifìbatmenbetatruenpiti eeubooneof I SSpunfteetBt/enbealfoo piani. jBenfepbtcocli Datfe | Soeei frf)oonbet oroept / bpelDietiDatmemnt faepen of planten/ tesbioer&tngijen eiibefpntigBetooosbe» gljebmpt&r. ©e tflitoe öupte Beeft beel ineerber SrarBï ban&e
tamme/codi Beefrfe miploe* enDe ongefonbec ieuci?e/ jae met een foo fcBerpen Demp/ batfeu Det tetiDtöper in aengfiefU'Öt fai malien/ ifi Oàî gftp met ben aenglje* fùljt, ijoe lut»! ùat Iju jp/ Daer ontrent Itoiut. fytt jaec üan bepbe ùuptsn/ Dûesj Den ijeeten enbe Djoogen bomp/ berDjogf)îtmann£li)tfie5aet/ enbemaecôt De tel&Qr,\jy.iiïjtbm. 't^aaiögcetgBe&iuptntin De« toetten teaOen Det flepj5i)ii/ enDe öe bociJttgDepbt ban öupieöeeft ccufon&erltngïje&rflcBttegDen after-
gnnöefenrin. îBplefenooe^Dat Dc^onuufejifâît!)?!' DaetfSaOcituooneUJasi/eciipjeferbatgftegeUjuptluii/ üantiotnttrübla&ers tìnpte ttoeebioogDe©ijgDtn/ snbenyee<Bh?momy metluat30Hts / om Jjemfe!< öen ììoat aiûeroaiiûe f«n"jn te betaaren, 50aerom fai tnen tn üï (jouen cube bp De £>t Daepîîallen/ ^oenDet» Êûtten / enöe anbere eenen grooten (joop «Supteplan- uu/ löant De ^langen/ SdUenffen enDe anber fenijghe beefïeu/ en tornen de 0upte niet naerDec/ ban|)aer feftaepe en fizulit. 3ae men fjeeftbp erpewentie be^ öonDen batter niet betere en tö om De Catten eft jflti* tonnen of ©iffcfjen ban be ï^oenbercotten en g&iipbe-1 Botten te berö|!jben/ Dan tn Den tn-gantB ber feitje een | goet Dee! lìupte te leggen: €nbe om eenige piaetfen te oebfnen üanïDIopen enlBantlupfen/Dietebefpjoepen meteen tatiefeemftupte. g|n tgbenban pefre/entft niet öoet/mctöeneufcontreutbe tóupteteöomen/ notD' tatto oai naee te ttct&en Bet toper ban een pefìileittfale Sole/ en macB men niet beters baer on leggen/Dan een piafïer üan öupte göe|ïocten/met beéffem/ bercitene Iiefe/apmi/upg2ivoiigebiufielîalc6/feep/^aflenftûe öiiegUen/enbeeen toepnitô€îtia6çf« |
||||||||||
|
mmu'tip tamme of tutto*/ en begeert geen a&e*
mefre nor D ootfe bette aerbe/Dte loei tn^oiinen & niacïeereenboföteaerDe/ofontwnttoatereti/toS
bp g9eb?efee ban bien / moetfe wnpawlöc& öefaxS jown/ ofanDerftngftetftfp. ASSSgSS gbefaeptbangljepiant. jgaer fftbatfegeplantto"iw ban moet3snü)0)td oftat^ems iiiDen & ofnt tember. 50 ie geen 3aet en fieeft om tamme te faelS/
falmogöentnfteDcDerfdbcr 3aeDtban totS]SSn a foepen / maer metbe puntenebertoaerbt^/ JmS totlbenatuere ee benemen. II0 fp göegtoept «J /ftf men baeï met gbeen pfer aen Bomen / SSouDe fteröen. jBen befioeftfe ootB niet aï e jaec te Sn/ otos[arb?^f^
Dte/eiibe beiet Dat fjet fogö met en «loutert. SSffi
lept. ^e fcjbegBeflooten berfiertâtte flautoeinane/
cube teïpi D;e teeten/ gijelncK een plaefietöaesoïSi öenötth b?aerfeenenbero!eröf«epaffien. jSnuiJ
fwiDertaigfje goet/feer bttfetoii^ aen bSnftBS tocöer te ferpgBen. fft poeper ban be gfieDioocBul
blaberis met teïten ïaön göe^ont fier1 / S SS gD«rii«meltfi eren/ beüoojen foo Baeft ate ip Kfi"
ge enfjebbEn/b!aöer^mikunteteKnouK
beletten Dat be melen in De magBe vietSe/Shl mum Deeft DefeSracllt / taBÏSSffiffig tojruptieenDerotttngf)e / afeWemetSp oftem tS
banieuntenatgBeinaetKt^ ©efelbeSpLtS toegljen enDe Jjagfien groept. wwmwpoe-
^anianttn-goenomeii/ofbaermebegfiefìooft/
tóoutoen/ bat fp cat meten UeSjoo|en tegfiS K
BPtbet maten goctInfloöingte/t?^,teSinntg
maglje roIDtae enbe fle^òn. ^etfapSSS S Doetoetoojmen fierben. CnüeoocfembeSeïïa b|upt/boet baec De tuojmen (ïerbeiu SÖ ^gtmtijfif.
^Dpmuig groept beter gBepIant Dan aefaePt/enb»
begeert een plaetfe Die toe! ter lonneii Smma geplant.?sn/tnto£lgeroerbeaerbe. «©mDatbealaii*
ten ebetefgtoepenenbetoe-nemenfSm/ et S öateteftBoonberenDtcSerfo-iöengroepe/fooSi goet/Datmen De planteûtcto.ls beföoept» met- trates wetDjoogen^{,pnm0Ee„Btöw£ D£ömg,SÏ2 Beeft. 3ft cat nien 't3aet toTi bergaren/ fo moetS De bloembenis bergaren baer in bat Set I gfit/ « S e feattbaermetafgBefcöepbentoojben. en «Een plaeftergBemaermbonCBpmuö/fn tarin ne* C
fobetyberqjnftbe pone ban fciatica/enbeDcuSm gje ban ben bnprfe enDe moeber. i$et rietnen toi oui ^Dt>mu0i0 feer goebt/ om matât te mafienXa beöalIentejtoStellfggöen/iaombfetocKÏÏÏ
ren/ foo <0 goet/ batmen blaDerö ban ^{jpniuö mnt^ omme Bun bebbe legt, ^fipmug DitfetoX met Si |
||||||||||
|
G
|
||||||||||
|
B
|
||||||||||
|
vande Landc-w
|
S>9
enbeberoecinge ban fierfenen/maeË nâec bert eten ge
ten/ [jeiye t teer en / enbe boet be Uiinben fcgepben fora bec» alfi berept i&, 3Be maniere ban becepDen us Dat t}etttJeigeb20ocgt3P/enbebaernaemetmrjnena5nn obergoten 3gnöe/ ben tgt ban biecenttmnticö ucen te laten U)eptften:baer na boebec bjoogüen enbe betuareii tot gebuiptft ban Der iïieöettjne. Cojwnöec geftooten enDe met 03011 gemenggt/ beUiaect bleeftD fonbec be* becben baec op gegoten.Cottanbec becbaett De maent* ftonDen banDe bioumen / jae men f epe bat foo menicB faepften al0 fp met tuitten m tjn innemen/ foo beel ba* gben Bun maentftonben Debben. Cfelbe faet met fap banaöjanaetappeto geD{ontften/ boet be baojmen ban* be clepne ftinbetg fierben. aiibecflanbe ^abie iwojt ban tateftenu ggeplant m
onDec gemjongen enDe gefnpöer t jijn/ enDe ootft nam mo{tel0/fo mei inbellente aliai tnDé liecffi/ enDe biojt 00 tft op oen ieloen tgot gefaept. ©e uiojtelber^euebe Daec alff fp contomme befet ï& met aflcöenbaec iooge mebe gtjemaetftt bs. Jifâen moet bic oiitcent De üupm planten om te bebjgen ban ^>langDen enbe Kftetiffen/ t>ie gyetüonnesgn bun leger te maften ontrent De Jba* nie/gtjeltjcft men macg 3ten aenDe WaDere/Die De pun* ten DitftU}il0Do{ce enDe bjoogDepebben / beucbatbe fenijiuglje beelten baec aen ggeuieeft / enbe beaeffemt bebben. £>abiegcoepet/foob)e!intoube al^masme loclu/ boe biel bat fp mt baec namece op bojce/ fieen< ac{)ï tgge enDe tjuaDe gconot maffet. <©m feec ftboone tebebbe»/ moet bie contomme melgbecoecbeeecbe ftebbeu enbe mei gb^fupbect mojben banbe tareftenss enDe blaöersi Die beDofben jtjn. «ièabic beeft een fonDetiingpecratbt om betrantfte A
en geplette 3enuen te (rerrften.-jBen maett 00c tot bien epnbe ^abie-boyn om te bjintften / enbe beton ie ban ,$abie om te fioben/tegDen bet beben banben banben enbeanber leben. ^abieberfietct bemoeber/al^bett root baec af ban onoec ontfangben biojt. jt^et fMlcftert root bio?t 00c geflopt be mute bloet banDe bjoument *©egene Die bun tmitbten niet bolb?agyen en tonnen/ enDe oeuc clepne oojfafte mifbal ccggen/bebooien feec Dtttoilo eenige^abie-blabecis fmo;genf$ t'eten/mant fp y out/Doet (eben/enbe fiectt De bjucyc /en maett 00c be bjoutoen feec bmty tbaer. «©m appetgt te bectoec ften enbe be mage te f upbesen i>K bol quabe bumeucen ijs/moetmen bittoiliS Stable in jijn pottagen geb;upc* ften/en oot anDcrfïnjï.<$abie beciityt De ptjne iianben yoofDe/enbefupbect bet tantbfeeftb enbe Die tanbi/fp maett goeben aeffem in totjn gefoben. •©iupbctitr upt gcoepet geecne op fabelacbtigen m
bo)cen gcont/oft bi toater.atbtigb lant bat fantaty titö i0/gelytfttopbatootftinioopenbebeftenftengcoepenc Hifi een $ tè gefaept/foo en beyoebetniet meer gefaept te3tjn/toantöetgcoepet jaeciytfijrmeec ban men toel begeect/enbegroepctbpcantpgelgcfteenboomftett. Synccacbten tomen feernae bien banben ^yp* B
niufjs/ aengaenbe bet bertoetftenbanbe maentftonben ber bjoutoen/en toatec te boen maften.3Hft gebioocfit; enbe oubev deebec0 gelept tèi geeftfe eenen liefltjtften reutft/ enbe bebjöbtfe banbe motten enbefcöteterö. getempt opeen gloepenbe ticBet gyeroofr/ enbe met malbefepebefpioeptopbenbupcft gbelept/ fttllttbe Pline banbe moebec: mnrr norfj fiecefter alis baec bla» becj$ ban ffîpboet en Camillebloemen bp gebaen 3yn« be/a! t'iamenmet olie ban leliën enbe Doperei! ban eperdgecoo|itoo}ben. paltone*
IBalrobefoo toel ruitte ató ftoerte/ groept in alfe
eecbe/ jae eec ongyeboutoet ban ongbefpit: jBen fier öte oscftlgcoepen ontrent moeren/ gagben/ toegy?n/ enbeaenbe. caoten banbe, beiöeu : toftti»toaer natbe trjfibe
|
|||||||||
|
^enbecöcBenbegöeert gbeen bette/norD gemelle/
«eco geoeffenbe eecbe/maec licgte en fìeenatyttse/bte toel ter jonnen fiaet. -Ceiiber ijc enbe ^ypmu^gn fcec nufebooj be bpen
ie boeben/enbs om öe faucen banbe fpgfç te maften. |
||||||||||
|
<©iegaoft gtobeJBartelepne Begyeert een rouwe/
fceeuaeöt ige of gcup jacy tigfje eer oe/Dte Itcljt enoe toel SjeroeBttë. jtaytans milt fpmel gemeft enbefpjoept 5ön tot oatfeöaren mag en gcoote beeft/boe toel bat» raenöfeopüeeüplaetfen fier groepen fonoer befpjoepen oft meden. &p macö oocfi Dan jonge fcöeutSens bec « ÎJJant toojbé /yetonoecfie optoaectei/om Datfe nfeuuoe fcbeuten fouben toojpen/enDe ootft ban faet getoonnen löoïöetï/DtoeSc Doe Dat ouoeeioyyoe bat eeefpjupt/8oe luelbatbe «©jegaüooj benDecticÖfieiibacy permet en bectoont. jften faept bfe op beel plaetfen ontrent be bpeto|ben/ombat beBpen göeecne baerop bltegen/ enDe fcec excellent yonity öergaeeen. £ #jega m tog'n gefotien/ enoe op be lenbenen gelept/ fielpt be gene Die met prjne l)un ïnatec mafte. 31 n tutjn gefoben enbe gebjoncften/ift feec goet tegen De fingiti* gebeefìen/oft fieften Dan £>cyofl3ioenen en apinnen, <ffien plaeftet gemaect aan <& jçga en<J5et(ïenmeel tfa» Rien gefoöen üeeDjgft De f toeertngé ontrent Die cojen. ^ccottie ban <©jega tè feec goet om be fenuen / enDe Kioeöe enDe flauüie leben te berfiertfien. Cfaeût met i»on gljeöfoncfeeit/maecf DeD;outoenDegnarne om te o: «fangen, «©e bloemen enbe blabere opt Dper in een eerben panne g&ebjooiöt/enDe toel beet in eenen tnac uien boet gyetöonDen/op tyooft ge!ept/enbe bafi g^e' maszWQbmtïi be bertoutbept ban ben Jjoofbf * laptop*.
^Pfope enbegyeert notö bette noty gemeffe eeröe/
;ÜBen matb Diefaepen of planten ontrent balf jBeee* Ie/op eenplaetfe bis toel ter jonnen jìaet.^n <©ogfi maent moetmen Die affngöen en De beoogen om te ge' öjupiften tiïDe ï©f nter pottagien. ? <@nber baec onDec principale cratyten fo tè fp goet tegen De geöjeften banDet Honger enbe om be maent-" fionûen Danbe bjoutoen tebertoecften / alsf men een fuppen baec af maett om fmoigenp" nntbtec baeraf te guppen, l^pfope met ©tjgben/ öupte enbe bonicb in liiacet gefoben enDe gebjouc&cn/tö feec goet Den genen Muoit ban oeffem ?o« ■■ enbe Dieeenen ouben enbe qua* ben Ijoefi btbben. ©e felüe met font/com tjn enDe go» siiti) geftooten/ geneeft De fieften banbe fengnigye Die* sen. j©aer met olie geftooten eiibebaermeoegeftre' Seti boet belupfen fïerben. €m\t.
€eule moet oorft gefaept oft gyeplantstjn op eenen
pront Die notfj bet nocbgbemefientó/ maecüjelter j&onnen (ïaet/toant men fiet Die bicfttoilis op be Dojre plaetfen enDe ontrent De 3ee tan felfis groepen ^p gtoepetbeeliterlgtfterenbebeterbanfma6eal0fpon< Der Den Kljupn gfjefaepbt tg, €eule bient feec toelom faucen op fprjfe te maften. G «E>e blabei-0 enbe bloemen gbelijcft een yoefften oft cranfften op tïjooft gelept / roaetftt üJacfter De gene Die ïn(laepe3tjn. €enplaefter ban€eule enbeŒectoe' meel gemaei&tgljeneeJï t)et Jaciatfta, Cottandec
<Eojfanber gcoepet gfjenoecy in alle manfeceban
eecbe/maec beelobecbloeDtgDec in bette enbe öesfftöe cerbe/enDe beggeert een macine lotgt/mantbe gfjene Die op plaetfen gcoepet Die toel tee jonnen fïaen/iü ongelgtbetec ban bie op ttecbontftecbe plaetfen gcoe- pttM$ göp Die milt faepen/nemetoutftefaet bat gBp ctijgen moecöt» H Cojianbec teüelegebjnpct/maetftt pfine int Rooft/ |
||||||||||
|
Het IL Boeck
|
|||||||||||||||
|
ÏOO
|
|||||||||||||||
|
toiiDc gDwrne groepet ontrent Het toatet/ atn gcatfi*
ten/befeen/enbe leege bocötc plaetfen. jBalrobe tg feer goeDt tu becocue tegDen ben Ooef}/ ' enöe Die met pöne ben aeffem becDaelen/tBantfpfup» beet De ïLongBer/enDe boet flupmen iofïen : ï$ct bes» roeebt oatö be jTuaenut-neaDsn bau öe ©jowusen/ çtibe jaetöt af be fecwtibtne. ftlfftm.
Sllberfjanöi SSlffem en boo^bt fo feec niet göejaepbÉ
oft gUeplant om fateti rsusfee/alö om bat fp feec goei 10 lottecööefeiuiïfpt. 3Bs «ftoomlcöe ftlffeni groept K>p fabelacgtigDen gronbt ; be jee 3Uffemiii3QUtecn afcpacDng(je eerbe : be gemepne op bercDacBugee»De fteeuacDtigeDojteenDeosigeufffenDeplaetfen.1*lfmen Die tuil planten/moet men oe tuojtete bopngen- , SSlffem jjetft onber Daer anbec ItracBten / Die b> cantgfouoer getalenbeiDenberbarrlgtJ^gn/ bat fp pjtncipalncliDejïBage fièrent ine nut coler grUe enöe fl&eêuflrgmatijr&i'Dumeurcnberlatenws ; Cotbien «pube wojtOQC&ISlffem-tatjngeineecIit, ©oojt0be# bjÖDt fe ban bjoncfaen te toojben/enbe té een meoeetjne booj be gene bic fentjne Compernoilleu eten/ of eenicD femjn tn gtjenomen Debben /pjmcipalycfi ban ^tbec itneh/oft tegen beten enbe (lenen ban apinnen / enbe anbec fentjntgöe ©uren. fopban SSlffem met hees* tien ban$erfc-fieenen getrongt/Doet be uoojmen fier* ben. óDs blabeïiS tot ajfeben besbjai't/enoe met jaltie ban öoofeu gDtineng&t/ maften BetDapjftuart. 3&e blabere tn De Max- fcBappjape gljeiepbt betoaren De ileecen/enbs bigben De ©liegen «tóe JBuggen, SSberooncgrospet beter ban be bJO}teloftft£ieuten
geplant/ban gejaept. g>$ en asiaco noci) greate Ditte/ tiocD few fierc&e öouöe berbjagDen / baeroni moet bie geplant mojbeu op eenige getempetbe plaetfen, •Cen bierei bsel !eot0 bau t'ïaet ban SJberoone ge*
fïooten, met eentglje Ulaceig ban bien tn milieu ï&ijii gebaen/en&eeeuoube $9te / met boat 2M«f3 ban 28c» menien baet bp gebaen/ en t';amen boojeen (lamgne gebaen/enüe gebioncben t0 eenfûnûeclftigeDjanch te* gtienbe#*fiee!ibealöerDanbebergift. ®e jeptaig enbe bloemen tuel gijeflooten/ enöe met oiie in fojtue ban een salf &en göe&jocDi / 30n feer goebt om te bes* bjgben alle DupbersngDe ban €o|tfen / alfmenbaer jnêoe üjjiift Ö' t Bol ban be boeten/oe Polfien enDe fïet fiugge-gtaet/ban ce gene bie beCo|t jen Defeben. 38« becoone fo tori tn genomen/ a!0 ban bupten op gelept/ öooö« oe ©ojmen ban De jong&e ï!in&«0« fôûofma«pn.
ïSoof marepn groepet feer geerne in rebelgcfie bette
eecbe/enbetn alle Iccgt/maer bet ee ontrent be3eefiam
ban elDeris. ï|p moet in be Hcntè enbe tn ben j^etfft
SDeplaut 5ijn ban mo^telg oft ban tacjc&cnj, / bie g&e*
tojangen 3«n/m b'eecûegeliefié/op een toarme pJaet*
fe/of inmerp Die biel ter $onne ftaet/en niet tebocûi
enW/ bêwaestba Den jgoojbê toiut/om Datbefeplau*
te De ttouDe niet mei becojagen ftan. ©aerom fai men
bie tegentjupben planten/ontrent een mup;/ban jon -
ge catjr6eii0/ bjp blngöers Diep m b'eerbe/be felbe bo>
ben baft tiebenbe/oft een Deel ban ben top ban bien/De
toeUUe nae Der Omit geijolpen jqtibe / met be eerbe on»
trent Den te roerf / berfeô blijft «ft bermenicöbiilDlcDt
fonder De felbe te befp}oepen/ten toare int planten/ in*
bien Dat be eerbe bet i0:|bcD tanjs ifi bat gDp gem be.
fpjoept/fal DP te meer groen / enbe beter bloemen ge*
bei.^ebJtjlebat Op nocD jontS iS/moetftp mgiglje*
fupbertenbe gDebapet 3ön. ï^pen begeert geen mefl/
maer goeben gtonDt / enbe toef befet met goebe eerbe.
a©gnbjoeffemei)begemHlban Sarceel-peen onber
aen ben boet onber o'eetbe gelepbt/ boen Dem feet mei
groepen, ©aer 3t)n tmee 3oojten ban «Soofmarepn/
toaerafö'eeHeia^tbisecDt/enb? b'anOçr niet. ^otrt'
|
|||||||||||||||
|
ïttige planten p i met goopett ontwilt be bpe-ro|betj;
om bat Dp tyoccD bloepet/enbe bat bc 29pe» feer geer-* ne baer op bliegen enbe te gefonber bigben / jae betee ionico maften Dan be gene bie op geen en nomen. 3Dg bloemebatiDen iSoofmarepnfaleeujaer of tbjeebltj* ben f onber 6eberben/tfi bat gDp bie repn pluttu/enbf fonber pet anberjï Daer onber te mengen/een Uiepnicjj in be Coirne laet D}Oogë/tot Datfe Daer beifcDept bes- laten Deef t / enbe ban boo}t 0 b}oocDt tutter jonnen ƒ fonber op te Qupten boo; bat Die mei b{ooge sijn, 3n tpbt ban f efUift feec goebt bat men jjet D«P# s
metlSoofmarepn berooct/mant ben rooc&berbmft ds quabe loiDt.^e blaber0 en bloemen banaoofmareptt 30» feer gott tegen De pijnen ban ben Doof De / efi oosfe om te fioppê be mitte bloet ban be bjoumen/ tfi bat fp Die fmo|gen0 langé tôt gc&jupr&Ê. ÎBaer fonber linge om t'geficDte betec te inafien/ifl bat be gene Die tirane geficDte Heeft/ alle mojgen nucDter met b;oot en 30m etet bloemen enbeblabec0 aen eenDangenbe.<£onfer« be ban bloemen gemaetfet/berflercBt be jSlagöe/enös (0 goet ben genen Die fbjaermoebicD jön/oocö tegen m bailenbe fietfete/popelfie enoe gtcDt.<C'3aet met pepeg enbe Uiteten togningenomen/ geneeft De <©eel-fut&ï^ enDe opent De berftoptDept ban De Eeber.<@e blaberi tn tuitten totjn ggefoDen/ ftercfien De nappe enbe bec moepDe 3enuen : enDe iftbat men t'Dooft baer trtebe tbafcDt/mc;tbeDupt Dart/ be Dwffeneujönber meof 1 geftercht/enbeffiapj fai foDaefl niet m ballen, ©ati eecgfBen0 mo|ben feer goebe tant-flo6er0 gemaect/ enbe coienom fcDilöergen te tcecben enbe bet»o^en« <0eïfemin.
®eo;ffeninge ban ben «©elfemin/tóben âoofma^
repn gelgc/uptgenomen bat be 4Mfemsn situi grog» ftaet/enbeben bojjl niet tyeeft/gelijt benûoofmareptt boet/enbe bJO}tt}eelgeb|iipcBt/om DaecDf&en0/p}tef« leu/enoe anbec aer DicDecen in bc ^obeu te mafesu* <HaenbeI/of( onfet B?ontaen ôeDStûâ»
«Buenbel i0 gfiwene gDepIant oft gj)e5aep«/bp fon»
tepuembeâen/oft putter, tnongöeoepnbeeerbe/ Ui in be Corner bjooge/ enbe in Den WMes bol tuater$ li0/mai!tboo{)UlcBenmtDbe!{trtjcDtfefcDoonDecbIa« 1 bere. «£»p bsgeert oocö aiel eenen gront/ Die nocD Het nocD gOeii>efi m i&; maer tuel ter jbonneu (laet/ enbs tuil oie&'jptte berpiant jon. «auenbel nomt Diteteïitö ban ©afilicon bis gualpcfe gljtoeffent bjoit. 4BiuenùeI gDeiobeu in H3>jn enbe <©lieban Jlosfen/ Q
enbe in beu iiacj) ban benDoofbe Daer mebegeflreâen/ berbjDftoe pene ban De> Dooft- ®< felbe tu ©önge* foben/enbegrjeb;onrien/becU}ecbtbemaentHonbett ban De ©joutueu / enbe jaecDt af be boobe bjucDt enbe fecunDine.|©aec met ^onicD fuppcri Det be Honger^ enbe 10 goet tegDen be ballenbe fierfetg. ^ecoctie torn 4âuetiDel i0 feertiut tegDen be loinDen/fbJfliingDen/ enbe DarbuDebenban bc JËoeber. «auenbei geb|an£ boobet met Den roocu/ferpenten enbe anber fenpntgDe bieren/enbe b?rb;ijft be blopen. €en bterenbeeüootg poeper ban gDeb}oogDDe4&ueuDel / met bjatecgD$« öjoncfeen/fitUct be brimptnge in ben buptft/çnbe Q&& neeftDeEioubepilTe. ^oïepe groepet feer bjelt'fpgDesaept oft geplant/
maer ifi ba» fp ban toojteloft tacrfien0 tn ben ^etfft geplant toojbt/falfp ontrent DalfiSobemberblabers enbe bloemen leberen. 3110 bit fecupbt cernei 10 g^e^ plant/ fo bigbet alter / foo berre bat Det alie jaer gDe* fupbert bjoit/maer moet feer tuel befpioept 3tjn. |
|||||||||||||||
|
£
|
|||||||||||||||
|
#olepei0 feec goet tegen be toatetfutDt/ milt fiHfit/
|
iiï
|
||||||||||||||
|
geclfncBt/ üiDe om be bjoumen Die tnben arbepbt jDn
te boen baren/enbe be feconbine afte jagDcn/ ootfe ora bemaentftonb^nbaube b|out»en tebermecüen/ al0 bit met tnitten WOn bjo^bt ingDenomen. 5&en roceft banbefelepf Öooöet Oe bloepen enöe fenptge beeficn |
|||||||||||||||
|
vande Landt-winninghe,
|
|||||||||||||||||||||||
|
loi
|
|||||||||||||||||||||||
|
«eenpfoefrergemaetltbau )0o!ep<; » j torjn gefobeti/
^nliet be ligne Dan gnatica. mik.
Œille groepet beter ggeplatit bangefaept/enbebe'
gfteert fonbeiUiigge eenen Uiarmen scout. Wtii gl)P oatfe fcgoon enöe groot toojDt / foG beipjoeptfe bich» tütliö. SMsSDilleggefaepiUJojt/ mcnbel)oebet3aebt tuet te bethen meteetbe/ uuantoeUogJje^eiUuUwt Hieteten. 3Mle geeft be tracgt te betbjgben ûetrupfenenbe
CEiitipiiigyen ittë buptr/Det tyaechen te benemen enbe ùzn gich jae metten teuthe alicene te boen uiatet ma* hen/en gelpet be mage teeten. ^pboetbe boefieriS |
|||||||||||||||||||||||
|
Wtnthtl
Wmttel groepet cu alle plaeifentnfccin ûlletocgr/
notgtang lieuer in toaimeban in toubc lotjjt/ enbe m fïeenatjjtigBeban in beter eerbe/maer fantatfitiflfien gtonten begDecct jjpntet/ nocpengroepetbaerni.es toel.©nichel vuojt inbe Hente gejaert enbe ooth inben ï|etf(i/tnfööelntr inbefelbetgben geplant, iêacrbe foete ©enthelijsiieber gpe3aejptban gpeplant/ Uebet ooth tnbe Eentebaninben ìgerffì/ toautftp toojt ban loeteccnbegtootetbanïaet.^efemoetglj^aeptenbe berplant tooien op eenen gtont btetoelter jonnen ftaet/tameljjth bjooge enbe licytus/banïaebt bat nies meer ban een jaec out en tg: jBoet ooch mei afte U) tiet |
|||||||||||||||||||||||
|
4
|
|||||||||||||||||||||||
|
meel meier ctögljen/enbe genefet o^figgen banbe moe'
|
lberb}uchttemo{be'n.
I €>m feer foetenï^enchel te Debben/fïeBet ?aet in een
©pglje/ enbe plantet alfoo: <©ft menget Donitft onbets be eeebe baer in bat gf)p u l^enchel ;aebt totlt ^aepen/ oft ftonieft tuatec oft mele/ be felbe berberHcftenbeeti coerenbe/gftelgch boojen nmibe iüeloenen gjjefept 10. ®e îDendîel foo mei blauwe alö jaebt/10 ggefteel uut enbe epgften om t'ggeficgt te tlaer te mahen/enbej tot bien eptiDemoibt fomttufsfapmt beblabetisenbe jongtje ftelen geperft/tmelch ggebjoocgt enbe baer toe betuaert mojbt. Jöen bifttlleert fomtijtis mater ban iBenchel alleene/ oft ooch met ftonicD gftemengftt» ©enthcl 3aet id 00c goet om be tuinben te bertygbeuy nae ben eten ggeten/ ftoe mei bat fboaer i& om üertee* ben enbe geeft ben litljaem luttel boetfetó. j!Ben niacfj bien tn begtnfel ban <©ogftmaent groene eten / jjae be t'foppen enbe malfcge fielen / ooth be rroonhems met 3aet ggelaben mogften m eerbe potten met a3pn enbe fout gget on fijt 3ijti / om tot allen tgben tegftebtupc* hen/ inaet- fonberlinggealli mttecmaten {jeet mebec tg. Benchelbtchmil^ggebmpthc/ boetbel^oefierti beel melrjc Jebben. IBariolepne tooit gbejaept enbegeplant ban tooi"
tel enbe{tatchen0/gelt)t be ^aöie, Jbp groepet geerne ojj lomberacfttig{)eplaetfen /in toel gemelle enbe bette eerbe/ maec moet bichtotl? befpjoept 31J11. «êpfaï ftftoouber groepen t|i batmen bie tnt beginfel banben Corner ber y lant, Maw be mortel moet üooj be rat« ten enbe mupfen betoaect 3ijn/ mant befebeeften $gn be felber groot üpant/alfmen bp erperientte bebinr. 'itr'fflp mtbeolaberd gfteperft enbe boo| beneufga'
ten op getrothen/fupbert be {jerffenen/maer een logo baer af gemaecht/ D|ooc&t be catarren enbe buplicftept banben ijoofoe. ï||et fop baer inne batfe gefoben geeft/ i& feer goet teggen tbegginfel banbe materfutgt/ enbe ben genen bie qualgt gun mater tonnen inahcn, oft bie crimpingöetnoen bupthgebben, JöpUoct.
23pboet fo toel geplant al£t geïaept/ groepet getrne
oS beoogen enbe fteenaefttigen gtont » «©itcrupt fteeft eenfonberltngge tratftttegftenbe
beten banbe nangpeti/foo toelintoenbitp aljï int toen # Ditti gftebjttpcht/enbe ooth teggen be pefte. #et geeft ooch een fonberlingge tratftt teggen be gtieO;efien banbe moebec. VDaecbeblabergmeen fatrhengge" naept/of in bonne ban een plaefier geb^oeft t/ enbe me( toarm ggelept onber be nabel tot aenbe ftefftpen ber* toethtbemaentfionbeH banbe bjoatoen/ enbeftillet onfingften banbe tnoeber. 39e blaberd gljcftooteu met olie ban bitter amanbete op De mogge ggelepbt/ becbigben bepgne. «@e toestel gfiepulbttifeertenbi met tuitten uign gebtonchen/fupbett be moeber enbg jaetlit af be nagljeboojce, jBeh feggt bat be repfenbe man bie 25pböet om 3P" bwnen oft Dpeu ggebonben geeft/ nietmoebeentooibt: enöe bat be felbe bobe» be beute banben gnpfe göeftauggsn/ alletoobecpen enbebupbelrpenbetbtöft. ^igbebzetttoeinarbepitt 1 gaet/enbe ggeleg&«n 3gnbe be bpmoeb» met gupt en toojbi/
|
||||||||||||||||||||||
|
becoDoth mawhtfe alle gijcf uuUien type.
SSnggbeggeert een goebe geoeffenbe bette enbe ge*
mefìe eerbe/ enbe moet m /Beette gbefaept/ 5911 enbe bich&JiliSfaefpioept. «eenen pcgeltcheniöbehentgoe goetbat 3fintj0faet
fmojgpeiig giteti t& 1 oen gftenen bte btchmiliS pijne banbe magge enbe tnbe bermen gebben / ooch tegijen ben gich enoe ripfen / ooth ben ggenen bte eenen qua' ben aeffem ïjeuben/enbe bte een jcfjoon coleutbegtjee' ten te getiben: jiiae beneten ggeten/gelpet bemagtje» teeren. fHngo^aebfigben ©oefterji goet gieten om UeelmelcKtetrngüen. SOmmt.
SSmmi begeert alfulchen eerbe enbe ocffetungDeaUS
Den 38nt)jï/ü'u)elth eeniai ggefaept $nnöe/ alle jare ban fclfss Ucytelgch gtoepet üan ;aet bat ban felfö afboUet, $etaroepet göemcpnltjchop lant bat bieche Itgpt. Saettisi eet goet tegftenbetrtmptiige enbepgne
fecjs buprs/ tbertuect oot be inaenftonben uanbe bjou' toen : marr met togn ingenomen/boet pet mater ma# tien fo betre alft niet mmi\# getyupet en toojt/anber « fitiiSmaheteen bleeïhe coleur. 3Benroocban2llmmi repntcgt be moebet/ en maect be bjoutoen uiucljtbaet ala fp bepalben petontf anggenbau beien rooch/ ober onber öacSj alle mojgen met tu tui inneemt een bieren' beel lootjes üan bit j-jtt/clepn gpeftooten/ bjp uren booj ben eten c'felüe bscr ûftbgfmaelis boenbe: jifôaec baer* entutfcOen fai be man 3911 üjoume behennen ap bieba« bagen bat fp bit jaeöt h\ beftgetuttoelthe een faeche is* biebithtusigUetfocgttó. Cacüi oft toittcu Comiin.
«Carut bjojt gesaept tnbe iBap in fupber enbe sDc
mtficecröe. ^aec öelpt De mage tecren/ftet boet Vuater mahett/
tbeïöigftölleü)tnben/eiiDeijeeftbefelüecracl)tenban öeivülhijgs.'Skfelbe gepulüec![eert/i0 lutter maten goet gnernencjljt onber m remeûtenbte goçt jtjn tegmen be blutfenoan fiaare flagen. Comijn.
*©fc feer fc^oone domgn begeert/ fai bte ïaepen in
feec bette en ruacme eerbe/ of Die wel ter jonnen ligt tegen ftet «©ofte/onbet be moef-crupben/ tut begmi'el banben JËep. Comgn ;aet geten/boet be luinben fcgepben Ue ban
boben comen/get ftillst bc trimpmge tnben bupch/en ber bjgft be coube pi|Te .*©m be \ ujecttcfiept te üetbm- ben ban eenen flati) (onber quetfuce/1& feec goet baer ep gebonbé nutter baet/feer f gn poeper ban €omgn/ bat op ftet bper boel fteet gemaett i0.®en root baer af ban ottbec ontfangen/ oft 5aet inbe btoubjelitgept ge' fiehen/boet be tuouuje ontfangen. «©en rooth ban bit jaet intaenficDt ontfangen/ mahetaenftcDt bleec enbe boot-betb}itD:U)aec mebe gntt feer mei tonnen begel' jjen fommige peifoonen bte ben gppotcgt mahm/ m moi bepltgge iiebenbJillen gfteatöt3tjtu |
|||||||||||||||||||||||
|
V
|
|||||||||||||||||||||||
|
il
|
|||||||||||||||||||||||
|
Het IL Bocck
|
||||||||||||||||||||||||
|
IO!
|
||||||||||||||||||||||||
|
fpjafie tocöer tomeu / enbe göetieefï De bcfluijetitDept
cnDe ftaufjspt ban betten. Cfclbe Doet ootb De €011«
fetbe enbeb'bJatei; ban get trupbt gb^btmlleert,<©lii ban llabenbetbjoocbt be tatarten ; maer inbe nerfie gljeflteben/te bie feer fonbeslinge tegpen De üewrom* ven enöe beröoofbesenuen. Hlgoebe gtoepst in alöergaöe eerbe fo toel ongefaept
al0 gefaept/niaet begeert Dttbtoite befpjoept te ïrjn. 2dlaber$ ban llgoebegüefïooteu/ twfien toc De
boo^nen entse fpltnretö / maer bat bie aenuetlicpaem fieben/öaet op gpelept: 3a«&°etbebjomiienbieiti arbeptgaen/t'BluDt baren. 33e toijn baec lattei bare bien tn göebjeptbt beeft/ ggeD|onrben/ maetbt be lie* benbjoigcb bangerten/ enbeluftïepom bpflaepen» <3D'3aet inbe oogge gebaen/ enbe bittoitë met öe ooge« |
||||||||||||||||||||||||
|
tooit/ fo en ifïec göcen beter wmebie bau onbet gaten
nabel te binden / eii op öe bpen enöe IteffcDert een plae» fier ban23ptooct blaberg gemaet&t/met «rBerfren meel gefoben:maer fooöaeftatefpgbebaertbeeft of bebp' moeber qupt te/moetmen ücfelbe plaefier af Doen/ an« Derfinöfouöe bie moeber neberbjaertsstrctben. ^ap ban ©pboetmetboperen ban cperjïgefoben/ baer bp fcoenbe ©ertitene ftmet enöe Comgn/ eb een placflct baer af gemaetbt op bemoebet gelept/ beröjgftalie De toeen enöe püne Die na Ijet baren tomen. ïiepnfciatn.
tèepnbaen foo toel groote atë Blepne groepet op
botbte plaetfeu / ggelötB aenbe canten baube ribieten enoeüeUen/fomttjtgoar&opDjoogfjeplaetfen/gelötB u;p üit- ften groepeulancj; De tanten banöetoegpeneu' Deüelöen. |
||||||||||||||||||||||||
|
o
|
||||||||||||||||||||||||
|
©e bloeme oft 5aebt met torin gebpntfien/ boet be ^r30mmSZmi àZ;SZ„ZTZ;Tr
onnenftetben. ®tttrupbtbtentocthomtoaterte L%^S^SOThelffiMffiîïï5ï*E |
||||||||||||||||||||||||
|
s
|
Ben/ pjiutipalitB beu mansv gljelgcBDejIBatreDen
tojouUuen boet. I® atre begeert Defelbe gronf enöe ocffetungfje bati'
ben 23pboet.<©otfUjebbeiifebpcanggljcuirlie traeft* tin/ en birtien aiie bepbe tot öcflebjeetfien benoemde' Der; #oc8tan0ti)o{tDejBatregteringbep?efen/ Dat Iiaer bloemen/en fonberltnge be blaoers/geftoten cube 00 beu tant gbelept / oft in D'ooje gljefteSen op be ïtjbe tactbepriness/DentantfüJceregeljeelbetbjgft/ enbe be flegmaïijftie toaterirljept bie be prjue oojfaet&t / met feberen tot Den mont Doet tomen. <©it trupbt te ootb goet ben göcnen Dte Diepingen int hooft bebben/ ftuaetmoeöicg enbe graDeeiacgtuft3nn. Mtpu oft Catte-crupt.
^jternpbt groepet fonbet groote oeffeuingpe op
botötiggeplaetfcn. IBenfeptbat jSepteeenfonberlingge tracht beeft
om be toouüjen te boen ontfanggen. <©oc6 foo plegen be JBeöKtjiiÊi baoen enöe fiobingen te of bonneten ban bit trupt / boo| öe öjoutoen bie niet en ontfanggen oft gheenBtnbeteencrggöen. g>wl)a$-tmpt.
^tirftaSteeen feer tüelrietbenöe trupbt bat Bierre
iaiiûemia ntüiijje i^iaen geplant majt. ©itcrupbt begeed een toette eet öe/ Dis loei ter jonnen (iaet/enöe ton" groote oerfewngge hebben. 3Decottu/ «êpjop/ oft gebipt!leerttoaterban^»tt'
c[>as/ fietelit öe östffenen enöe memo}te/opent De ber' fîoptljept banöeleöer/longer/milteenöemoeöer. ï©e grjene ote b m Ijeete enöe öjooge tomplejcie ïtjn/en ful« lent niet gebjuptben/toant bet tutbeert/Doet bjaetBê/ altereert/enbe ober t'geöeeie hrbaem bitte bertoetBt. Haücnöcc
Habenber fo toel manneBen al0 toöfBenbegöeetï
bjocgftcn enbe fïeenatljttgen gront bte boel ter,êonnen lïaet. ^p moet geftljoojen jgn eer fp bloemen ccgc0t/ enbe tuelabefupVJerttoojoen. 3labeuDet beeft feergoebenreutft/ enbe Dient om
teieggften onber lijntoaet enbe cleebewi / biebaeraf eenen goeöen reucbetrilgben/enüebaojDe motten be- toaett 3ön. ÏLabenDec iis tottee maten goet om De moeöet enöe betmaepbe 5etmen te flettfien/oft bte oot anberfiu0tottouöeoo)raecBequa!ttgefMt3rjn.3Baer'
omifinootb be baben enbe liobiugljen ban ILaben' brrgbt maetbt / totter maten goet boo}begitbt/bet« trompen leöen/ popelfpen/ enbeanber biergbelgtbe fietBtcn. ^r. bloemen met "Taneele/noten iBuftBa» ten enbe €»roffelnageliS gfjemengt/ gbenefen beijert' rloppingDen. ïöater ban bloemen g^ebiftilleett be toeerbg banttoee lepelt ingbenorncn/ eoft&çtoçïlo^n |
psssgssssmtt
|
||||||||||||||||||||||
|
battet totten oogeu ggetsoctàetì ip, 3E>e bloemccnbe
t'5aebttn een bat bolfoete torjugljebaen tetoplebac betognnocôtuert&t/ gûecftbem ben fmattbe/ nan jjSalbefepe/ f?oetoelbatDefelbetognIjaefìfaibjonc* Ben maben / enûe prji'e int öooft gljcncreren / gijeSn* top ftenbat tbier boet baec tn m bjomuevs in fieöe bats ìloppelìlpebeboeiu ^amme tigelle moet gbefaepbtjgn (nbetïetoel
gbeoefftnöe eerbe. 3&eroocb bant;aebt beneemt De tatatten/ bpo*
get De betffenen/enDe bjengt toeDec Den toedoen reat* Be.^ff Ibe met toater enbe a3gn gBefoben/ïiiöetn öert mont gebotiöen/geneefi be tantf meere. Conflits öe scepn.
<©Piet0te Conftlie De gtepn qtenpit eer inbe Soffra
enbe fojeefien ban inbe fjoben : jSietiemin bie be felös tube gobenbegeect/ fai Dit faepeu in bette enbe toel ge* beteröe eeröe/baes be {tt'tte banöer^onnè" luttel tornt. ®it trupt bient om Jjet öertetebergeugöen/eii ben
ggeefi teberloffenban ftjoaermoeöige gepepnfen: #et 10 oorb goet niet alleen regen beten en ftebenban feng» mge beefien/maer ootB tegen be pefie/tn toat maniere DatgöebmptBttoojt: jaebar meer t'0/inbienpemaiit ttotjff elbe bat op eenige fengiuge fpgfe geget? Ijabbs/ gelrjtl bitüjitógebeart ben genen bie€ampernoiIlett enbe biergelgtbe bingen eten/fo tèbtt trupt baec tcgi fonöerlinge goe^.^e gene biebpen muien pouben/ful* leu om be f elbe te bebouben enbe te boebeu batfe be bp@ tojben ntet en betlaten/ oft om toebet te boen Beeren/ alö fp geblutbt 3tjn/ öe bpe-tojben (rrtjtben met bloe* men ban Confate öe gtepn/ gljeltjtBfpöefelbemeê bloemen ban jBatre ftrgcBen/ om De bpen te betöjcj« ben enbe te boen bectretBeu. Camille.
€a«ille foo toel toitteaïö geele/beöoeft luttel oeffe#
ninge/öet i& genoetfj Dat fpop eenen bjoogen/ mage* ren enbe fteenatgttgen gront geplant i0. Camille te een fonbet litigi) goet ttupbt/ om fatfjte
bunneenbetoeetbtemaben. »©aeromente ootBtoï Dien gbeen beter remebte tegen be bermoeptbept/bau een bat banblaberö enbe bloemen ban Camille gbe< moetBt. ©e blaberiS ban Camille gbefîooten met tottten toijH ingbenomeit/maetBeu eenen feer goebett bjantB om alDeröanbetojtfen te gljenefen/maer fon* berlingbebeberbe to{tfe. <@otBbettoatesban Ca« milleintaentomen banbe to^tfe laeuto gBebjontBeK gfjeneeft boltomelijtB beurbiaetBen biberbe tojtfe. ®e groene blaberg ban Camille op een gloepenbe tittbel oft panne gbelepbl / fitlien teiflont bepgneti öanDenÖ"°föc, |
||||||||||||||||||||||||
|
M
|
||||||||||||||||||||||||
|
c;
|
||||||||||||||||||||||||
|
N
|
||||||||||||||||||||||||
|
van de Landtwinninghe. toj
|
||||||
|
enbefonférbenmaBenbanbeëia'nberêbJOjtels/ gelij's
ban <©tmiane/j0ioene/?LiffB ban ober 5ee/25jpotiie/ î^afiitiaBen/iSapen/ datoteli/ #een/ öuDi)0/3gobe" au?/ Carbp/€iup0-bifielenbe anber bergelgtfee/bie beel lieffel0tfter falten sgn/ift bat göp bp bepbe tenfg* turen een bjepnitb 4Tatieel0 boet. ^ojcelepne üiojt albu0 getonftjt: üMurttt be f>o?te<-
lêpne eer fp3aebt brgg|)t/ neemt oan üe malfttje ftee» l?n bie bol blabet0 3ön/ fnijbt be üjojtel af en Uiafcijtfe Dan ftöoon/batter göeen aecbe noclj 3ant aen fjanglje, 3Laetfe toat bjoogöen/ tot bat gbp fiet/ Datfe Doat be* gitmeii (lap te uuó^ben : *©aer nae legötfc met lagfjcit in een tonneften of aerben pot/ ciche lage rebelntft mee 3'owt beficoept. 2tl0 nu Det tonmfteu of ben pot nol 10/ gieter 030110 g&enoecj) op/of etn beel ueriups en trcee beelen a3gn0. ïQ)at göebaen 30nbe/ ftelt get tomiefteu opeenbioogjjesnbe gbeen borljte j-'laetfe / op bat do confiture gijeen ftftimmei en ftrégije. jBaec fiet uiel toe/ batbe $ojcdepnealt0t0 met ben 33911 onecbetftt 3P. lïlsgfipûaeraf gfjebtuftftenbült/ üu-affr0etbie eerftintaeu bonter of vjogn/ eubenioecKtbatraf g>a* laet met olie ban <©!t)ben. <©p be fdtie maniere mo« gen ooeft getonfijt bj'ojben/ be fcömten nan .Sparge!/ Ï|ert0-|iojen/ blepn ©onöerbaert/ 25jem-bloemen/ €apper0ense €ontommer0, a,attouijoe bjojt in befec manieren getonfrjt:|Een
neemt be ftroppen ofte fteelenban be Eattoutue / rx-e! fcboongöemaec&t/ enbefonbecblaber0 bar. beneben/ tot baec be blaberp malftb 3611. 55)efe fai men fouten in een batrfien/ enbe eenen g^epeelen bagö enbe natl)« laten fìaen/ tot batter ijeftel ftomt. ®aer nae fai men be pelici af-bjafftfjen/ enbe upt-gf)ebouajet5gnbe/o? Dojbenfpiepben/ totbétfeioelD|eogfïe3ön. ©au moetenbaeronberleggf)tnbjoogl)e ©tlle/ IBmtM/ baat öupte enbe ïöarepe/ blepn cjDe&apt, •óTen laet# ftenlegBtmenbtfe aattoutnett alfcogDebjoogtuue* nen pot/ enbe gieter een faute op gljemaec&t ban twee beelen ?.5ön enoe een beel pekel : ® aer uae iegbt mett beelbjoogöe ©entbel baec op plat göeboutoet/om bat befaute baerbeuc foube palieren enbe boben&oineu. IBen moet ootu meniebmaet biaer nemen / bat be tonfituten niet öjcagfje en Uggûeu / om ban altpbtis faute baer op te gieten. 4Dp foDauige maniere mac^ men ootft confiten/ 4ticojepe/ <enuiuie/i|ert0-oojen/ be jongljeftöeuten ban De ïSjamen/ be t'fopfeanöban '3Ebpmu0/vti£Ule/ <©{cga enbe ûabtjfen/ maer fulcSe confituren moeten int Degmfel ban ben Corner g[}e< maeeftt buojben. 35e confituren ban be Brupben/ bte met 3oiibt enbe
a30n göemaecftt30n/ lîiojbenmeefîglKiijuptuîtîoog ^alaet: |©atr bie trtctftipcfter of{jomgö gbemaetac rooiöen/ Dienen lot Der mebecgne / fobaniggs al0 3gtt DieÖiernarjoïgDen. ^eerfelben mojben confituren gDemaet&t/ baiibe
blaber0 enbe bloemen ban ftrupben : jSiet t e min be ggene bie be felbe fouben boillen conf gten/ fouben mo* genalbu0teü3eccftegaen: J9eemtbeb!abec0 ofbloe* men tìan aSfulcfte ferapDen al0 oDp beggeett/ fuptiert Die feer boel/enbe fouûer eenicbfmö te ftampen/legptfe geBeelupt-gpefp^ept in een pot of baetgen/ baaer oBP Die in toilbt betoaren / ftroepter ban op fijne fupeftee/ ftlepngöeftooten/totDattetgöenoecoi0/en&efiel(ee öaetfien te boiiineninDe potine, 3SnDerfin0 laet biemetfuptrierfieben/ op een ftiepri
bpec/ tot öatbefupcBer begöebaenteöeeftban fp* roep / ènbeboetfe ban in eenen pot. *©f't uae bat gijp be blaber0 ente bloemen feer biel fuit gpefupbert (jcb^ ben/ boet uit tn een glas of in eenen aecDen pot/ gtetee Dan op guefoben fupcBer/ bit gbelnca felare fpiope is. ©an göelg'cBen mogen bè iloofen/blaber0 ban jffeun* te/$teen/!|ert0-totigBe/i0?outoen-gap?/#)uptfier/ 2Sugloffe/ enbe anber bergoelgcBegeconfgtbJojbeti: I^efgDelg'tBenoocftbeapoubt-bloemen / €ico|epe-
bloemen/^ioletten/^em-Woemçn/^abie-bioeme» M |
||||||
|
#diïött.
ÜBelilof c groepet op alle geont/'tsp bette ofbjooge/
tnaer begyeett toe! befpjoept te 3ÌJ11. D JBelilotemaec&t los/ Dunneenbe mojtoe/ göelgtfe be Camille/ enûe gjîeeft eenen goeùen reutlse/fonbec' lingbe als fp gtoen w of in ben Cornee alfì reggeut, ^>p berDjnftbepgne aan iaat (ebeti battet 5p. ©erangewjö ûfc^Hîl-appeï.
;©efe moeten in be Ï.eutegefaept3ijn/ in bette enbe
ïaelgefupberbe aerbe/op eé piaetfe Die nu el teertonnen lïaet/ mito batfe geen feoube berbjagen moggen/ enee begeerenDefelbeoeffenlngljebariDe£oncommer0. 1 ©eel lec&ec pecfonen eten Defe bjucöten/ gBelgtft be 4EapeciuoIen/ fp boen af be femelle / enbe fngoen Die in ronbe fnebeit/ be tooelcse fp in toiater fiebeu/ enbe baec na coofien metbloem/ enbe botetoft olie/ enbe fttop» enber op peper-poeper enbe fnioubt. Quiche fptjfe betbjecltt feer tot bpflapen/om batfe biitiben maettu/ maer fp genereert colergcfte bitmeuten/ feet beel bet* jtoptgeöeti/ öooftfujeeten/ bjoefbept/fujaermoebiöe bjoomen/ enbe ten langöfien langgbuçienDe&ojtfen. «©aerom en fai men Die met eten» 0£atiöjagQ?8.
IBanbjagoja/fo boel manne&en aI0 toijffien/toojbt meet göepjefen/ om 3ijn fedone bjutljt enbe blaoerg ban om ben reut&e/enbe moet gefaept of geplant tuo j- ben op eenigöebotic&er piaetfe/ tu bette enbe tuel gye< fupbeebe aer be/enbe feer boel booi be hoube bebjnt/oie fpgöenfbtScnBan berbjagpen. I? aippelö ban fBaubjago|a boen fïapen / ift bat gfjp een aeptee u oote tegDt/ ate gyp int bebbe 3tjt gelegen. ©e bJo^telbatijlianDiagoja geeft een bjogbenbecnbe facDtmaftenbe fttacgt/ enbe Doet frgepben allegerbig- Dept ban leber/ miUe/fcrofulenenbe anber Decgelsjrfte gtjefttjiileti/goegact bte ooeft moggen toefen, <3uïöen-appel.
'G ® efe plante ig lufiiger om fien/ ftan om rtec&en of
eten/ boant be bjucgt gegeten jgnöi/ berbaecRt bial* guiglJcenDebjaften. De maniere om Cruyden, foowel moes-cmyden,
als medicinale ende wel-rieckendektuydente
confijten ende te bewatcn,
CAP. LUI.
AHantteojtelbJojDt albu0geconfgt: Hts meniti
ayttobecoe&ojteUjecftupsteraetDengetrorftai/ moet men met eenen groben Innen boecft/offtamijne/ be fatiel of aerbe rontoinmeaf bijptien/ baee naemet een mes bat wel fnrjt/ fegoon fcôtabben/ enbe uae Dat De luojtelö öicfee 3tjn/ in ttoee of dip fïucfeen / banee* nentiinggerlancft/fplptw/Die men fai meta5ijn in ee< mn&operen netelfieotn/ infultbet boegen/ batfe niet aen en irçanben : t©jp Daggen baet na faunen bie in De ^HjnneDjoogfjen/ enbe in eenen nintttien pot boen/ bie towlbepecSJtig/ booftsüaec op ggefobenijagn gieten/ tot batfe óbecbecat jtjn/ enbe feec beel Ceule baec bafi op Doublet! /baec nae flopt ben pot üiel toe/ enbe bet&t t)em met bellen. <©ft anbecfitrê/ fai men be Usojtelë feec fcgoonmaec&en/ enbefplgtenin ttoeeof Dipffitc kw/ ban eenen binget lancft/baec na eenen Daglj laudi tn uiater te toepeften freilen op fieetc affcyeti/ enbe ban fte&en / met tboee oft D&pmaelföo beel ^onicl)0 ofte ^bupcfier. M en macg occ& tn bef et maniere confetbe ban Dè'
fe toojtels maften, ^en eerfien falmen bie toel fcgoon maften enbe fupberat als boojfept t0/baec na in ronbe fcüöf&enefnflben/enbelangeintoatec laten bdepcfien op lleete afftljens : 3öaec na fo langlje fieben tot batfe toelmucaiesön/ enbe (îampentbooî eenen boeeftofte Samiine. €enlatflenlaet bicfie.be.n met0{pmaçl foo
iti ï|oniaÛ of «Iwpe&çr» |
||||||
|
I. Boeck
Wilt gbp tonfetbe mafien Ban göcbjaotöbetMalcf *
ten/ maeebt een infufte of itoee ban trioletten/ ftebeÊ baec in fnn ^uptbtc/enbe boeter ban bp een öalf once gbepulberifeetDe bjoogfoe ©ioletten/ boo? eicb ponbê ^>uptbcc0/ laiet bie t'famen fieben/ibt battet genoecü 10/enbe neemt ban be Confetbemet fiuthen upt/ mee een bouten (patel, <©m JBoftaeit te maet&en/ foo moet men bet jtëo*
ftaett-5aet uiel fupbeten etibefröoonniaüni/baec nae fiften/enbetn bout toater UJaffcjjen/etibe ban een gbe Jjeelen natbt in toatet toepeben laten; jseniet Dan tut/ enbe alfi met be bant feeruiel 10 uptgbepetfi/fultgbp bat in eenen febooneumojtier boen / cnoemet mmv' ftampet feet biel tojpuen met ftertben a3tjn / enbe bare boojeenen boecb boen. Sünbecmabenalouefeer lifFe» Bjcben jBoftaett: jSemen troee oneen iBofïaertfaet/ enbe een balf onte €aneele/ t'famen feer blepn geftoo' ten enbe gbebJieben/ met jjonitBina^tjn/ maetaf fp een beegtj maeclten/ enbe bant felbe biepne bjopbeno/ bte fp tn De âonne of t <©üen laten b?oogben. 2WiS fp bie üJillenbefigben/ foo bjeetben fp een bjoepben me« ajijn/ oftberjup0ofanbetnati ^>ommigbe om baet be gcoote fcDerpfjept te bene*
men/leggen fietjIBofiaetHaet gebuetenbeben twijn- tgt/ in mo|i te toeprben/ enbe betepbental^ booj|epDI ip/ Daer na Doen fp Dte in tonnebetijs. <©m Concoinmew ttbettiaren/fal men bie in toit"
ten üjijn-bjoeffem leggben bie niet en rrerc&t/ m eest gepeebtbat/ enbe bat mei toeftoppen. <©f men fai Dte uipebelleggöen/of in eenen pot ijatigljeu/Daec toata» jrjn tn ig/ feer taeltoe-abEfïopt. ^êommige leggen bie tn eenen aerben pot mef 3ottt/
ajtjn enbelKariolepne: ?lnbere grobeii bie in taüilatü* ttgijeputten / enbe becben bie met iBoftaert-3aet bte metaïnnB«to?eben oftgeftooteni0/ enbe leggen Con baet op Djoogb Bop enbe aetbe. «©m €au.!oerDen tebetoaren/ tieemtfe al0 bie notB
malftöjnn/fnijtfein fiutben / gieter Dan op (eer IjeeE mater / enbe laetfe eenen natbt in be loclu ftaeti bottöt: bjojben : ï©aec na legbtfctn fierebe pebel/ fo fullen \p langljegoetbigben, 4Bfb|oorbtfeinbepotine/ enDe ljangtfebanergcnptnbenrootb. 2Sn©|aiiCbrijtbbe^ luaert men Die öen gbeBeelenï©intetalgebeelaeii bett folDet gtjebaii gben / of neben een op barbete ghelept/ maer p}inctpalrjrbbe€ittnllen. <©m3«jtipnte betoaten/ fai men bie in be bornie
bioogen/etiDebanopeenbioogbeEnbelocljttgeplaetfe leggen. SHnberemaben alóne confituren Daeraf:^>p bjoogen bieten eerfïen tu be^onne/enbe leggen in oen bobemban Den pot '5E()pmii0i'nbe€euIe/Daer naleg* gbenfpbenSSjupn baet op/ enbe gieten ten faute baec ober/ gemaeebt ban bjp beden 33011/ enbe een Deel pe» bel/ boojte leggen fp een buffelben Ceule it&iv op/om bat betrUjupn inbe faute foube fituBen/enbe builen ben pot met be felbe fauce. «Eentgbe toept ben bem alleen tn toater/ enbe betoaten bem ban bet guercie jaet tn ben 03011-, Korrvcrha«Ivandeboomencndeboomkens,roo
Wel wtlandtfchealsghemeyne, die m den Kruyt-hofF
geplant oftvetplant worden, ende eetft van deghens
' daerde haeghskensvandenKruyt-hof afghemacdl
ïijn infondetheyt.
CAP. LIV,
D€n mrupt-Bof/ gljelptBbojent'ij gbefept/ tooïÉ
alleen gbemaetbt enbe göefcbifbt tot gbenoeebte ban ben öaoec beeBupfgbeftne/ toelcbeniet en foub« foo beut-groot mogfien toefen/ met te riecben be tuel» tietBenbe bloemen enbe brupben / tentoare bat^P ootb groote gbenoeebte enbe begbeerte Babbe / ban te fienbeboomenenbeboombenjï/ foo toeHtët-latitfcbe aie ^ier-lanbtfc{je/ bie niet alleen en gbeben oiigelgtb bee. I lieff elflcBçt mm/ ban be Btupben/ maer ootb be meeften*
|
||||||
|
îo4 ^ct '
«nöe anbec bergelijtfie. guk&e ronfgtueren 3ïjn ootb
Bcfl rjefee e Dan di confettoen / om Dat be Diabete enbe bloemen alfoo beter bet)ouoen baec UcDec natuerltjtfie renetten / ban in be cotiferben mto tp bat Die in be ton» feroen met ben .êupcfier gbeftooten 51)11/ b'toelcb fect üjcci) neemt enbebermmbert beu natuecltcben teutbe Dan De blabece enbe bloemen. jan om cotiferben te mafeen ban be Diabete ofbloc*
men ban be brupben/ moet men olDiiö boen : jBeemt be maiff Ije beeleu ban be bloemen of blaDere/be Baso» ftc uaetb uiojpenbe/ be toeltbe 3311 bet uut ban beöoo > fen/De fteelhenp ban be Jfâunte/,£>teen/i$erte-tonge/ 13jouU)en-8apjenbeanDerbergl)el0cbe : jBaecbtfe toelfcboone/ ftootfebanin eenen fieetien mojtiec/met eenen leti barben damper/ tot bas ff gelgrb een beegb 3t)n : ©octer Danbp tujee ofojp mael foo beel£>upc» keep of if onirö. JBaec Inbttn gbebeutt bat bebooj- feybe blabere alfoo gljeftooten/ wat te botft? 31311 ban felf0gftel8Eb ale 3nn ©toletten, bloemen ban porn» yen/ ban 25ugloffe of Bet nage/ boeter bp te meet ge* ftootenjèupcBerp : »©at gtjebacnjnnbe/ boetfein eenglae/ enbelaetfeeen maenbt tgbtembe potine ftaen / ombatbeobecbloebigbeboci)ttgbepb>foube juogben berteetDttoo|btti / boojbeüjaimtebanbe Coline/ enbe toettfe bagbelrjtbe emme. €>fgbp meucbt(toiltgDp)t'gta0opbêeteaffrbenfttlien/ om ie göeben een blepnebecoctie/Boe boel battet betettoa* te/ batfpinbe<8>onnemogMicónf«teu. <©pbe felbe maniere matb men confectie maecben ban uoofema* tepn-bloemen/ €>oubt-bloemen/ Cetonie/ pioenen/ jBarioiepne/ €oufille be grepne/ jêcabieufe/ ©liet* bloemen/ ban j!Bunte/<ü?}tfecom/ <Elaer-ocge/ €ico> r?pe/ $erfe-BIoemen/ ban ^§>abie/ Bjern/ *©?etige« bloemen/ ban jiEalutoe/ toitte JBalutoe/enbeanbete öcrgbelgcbe. 5Be tfopbene banben-Cbpmue/^pfopeenWem/
ban be toelette top bojen gtjefepbt Hebben/ bat be ton» f erbe upt Der natueren goetipben boaterfutbtigben/ gbeltjcb oorb ie bie ban be $erfebloemen / enbe ootb biebanDeSSiemtegljen bebetftoptbepbtbet JHeren enbe (Bilie. JBaetambat be conferben ban &00' (en enbe ©iolettenbele gbebfuptBt toojben/foofullen bop nan bien eltbbefonoec fcbjgben. <©m tonfrrbe ban uìoofen te mabeu/ foo fai men be
blaberiS nemen ban toitte of coobe fioofen / bie noclj niet open en 5fjn/ enbe bie fupbeten enbe fìooten/ fon* ber eer(î teb?oogen/in eenen fteenen iBojtiec/baecna njp mael foo bee! ,&iipcbcr0 baec bp Doen/ enbe tn een glap/ göeberbt metparcBement/ beu tijbt ban b?p maenben/ inbe&onneftellen/ enbe meeftenbeel alle bagbe be tonfetbe eene om roeren. ïöilt göp tonfer» be maecben ban gbebjooebbe fioofen / laet tn een Ijalf gonbt tSoofeu-toatet fteben / ontrent een ponbt fijne JÜmpcber / enbe alp gbp fiet battet toater betfoben ip 1 toojpt een once ban begbefïooten göebjoccbbe iSoofen in biefbuvtfier/enbe laet bie t'famen fieben/tot battet gUcnccfil) u*' enbe ban met een Boute fpatelbeconfet' be met fiucBen upt nemen. ainberfinp/ maeebtbjp infufie ban aoofen in öoofe-toatec/enbe laet be berbe ftaen tuften/ ban be toelcbe gftp Bet onbetfte fuit laten ftaen alp be aecbacbtigfîe partie/en 'topperfie nemen/ baet in fuit gfjp u ^mpeber fieben/efi ban baec in boen ontrent een Balf once poepecp ban gebjoogbbeûoofen/ trtbe baec na boen alp bootfept ip. <® m eonfecbe ban ©ioletten te maetben/moet men
berffcöe©ioIetten nemen / enbe befteeliews met be üelcrUeniS baet in bat fp gangben/ af fnnben/ baet nae boat tftötis in befebabutoe bet: j&onnelaten bjooghen/ om beobetbloebtgfìebocBtfgtìeptaf te nemen. t©neu nae foo ftamptfe in eenen fteenen mojtiet / met ttoee niael foo beel «ôupcBecg / enbe boet bat in een giaö/ DetboeltBebe tnbtbanb}p maenben in bedonne fai ftaen/ enbe onbettuffeben bicBb)i(0 gRetoert tooi» Ben / gBel0c& top ban De wnfççbç \}nn bç Aoofcn gbe« feptfieBBfn, |
||||||
|
van de Landcwinninghe.
|
|||||||
|
tet alfl bgf oft M ja«rt out is /afté bat inbtü mmm
enbeKp}il: Mmt ombatïtjn too|tel3 tyeebtupt' licecut/enbe niet diepe inb'eecbe en too;pt/joo faimett ben put baec in bat betplanï faitoojotn/ toelbjeeot opboo|beel malen/ maec niet feec biepein ïtotljmt gtont/enbe in öjooggs lant oiuietit ttoee boeten btepe» ©en l&obeniec faitieeEfïtcgepbt boen om bat banoé J@ieten te beöiavctt/mitg bat DcfeöeéfHtcnp ben €p<^ Pjeüt feer begeecen enbe bicutoifô boen jtecben. <£ppjejS DoUtiobouen alleanûec fece nut ombecl«
ben/ cofferiay cabinetten/en 'rieeefegapp^aepen te ma* Bèn/ombatbehalben5tjtiengoebenceucBe / feet lan- gde gebuect fonbeE bebecüen/enbe en too|bt ntet gfje- too|iu|teefst/ jae bet toebeeftaetfoo feec alle oncrupt enbe getooimte / bat be nootbenis enbe blaberg on Dee be tleebeten gfielept/bie boo; be motten bebjgeu, <©ö blabecjsenbetfaetjjju upttee maten goet om betoog' menbanbe jongöe UinUetd te boen ftecbett. ®e noot* Ben0ina5gngöefoben / becöïgbenbentantftoeete. alfmen bicutotl* baec mebe ben mout fpoeit. Cfeltìs boet oocuDe betottiebanbeblaberjs. Stfftgen ban* be €ppjeiS-nootBer,jj enbe banbe ^agcl banben jBupI t'famen met olie ban iBpjtus göemengt/beïettet uut ballen banbenfiapge. <©e Cppiejs nootfeens barfeft gBepIutat in ouoen ujtjn göefoben/enbe alle bagge bjp oneen baec af ggebzoncBeu/ iis upttec maten goet ben göenen bte gÖefcDueEtjgn/ itiaecbaeEen tujjtgen fai men be tulleucng met ggefiooten blaberg ban €pp;e0 fitgcBen oft tojguen/enbe is een remeoie ober langen tgbt feacE enbe gcet gljebonben, 50e felbecratöt Dab- ben be jongöe fcljeuten bahöen «Tppie^ geanout ettbe t'faptngpefujolggen. öoofelaec üoefïjt fiem uaealle locgt/ t'3p toacm of
Bout / maecinljeetelanoenbie eetucDfit^bocljt^tjtt
gcoepetbe^oofeobecbloebiggec/fcgoQtibecenbebeel
langue tgbt banben jace. laoolelaecbegueect eenen
betten gcont enbe matelgtu boef t / toant oe fabelaclj*
tiggeoft foutatgtiggeeeEeeiôben iSoofeiaeEggegeeE
ÖinbeclttB. %n Deete enbe b;oogDe lanben moet gp
m <©£tober/ jgobembeeenbe ©ecembeE geplant 3gnï
maeE in eottbe bocgte/ in ,f>Piotuelle/ jae in JBeeete:
enbe bte inbenae fapfoen gljeplantig / fai bat fcibe
jaecnocg Soofenggeben/ (jet toelcBe met en fullett
boenbie b;oetg gljeplant jnn. ^ftbatbeeecbegoec
gDenoecDtö/ foo en falbe ûoafsiaec gijeen meftbatt
boengebben/ ootKfalbetóoofeboIfomenbet lettcfte
bebben : j[©aer ifi oatfe niet feec goet en ijS / foo fai Die
moeten met mefï ggeijofpen 3011.
. «©eiSoofen jgnbeelbeE&anbe/te toettn/tatlbe/bK' k
men €glentiec noemt/enbeoocB coobebte tnbe Dagen
maffen, ©oojtp 3nnbeE |9jobenfclje/ Jöuftus öoq*
f en / gljemepne enbe i>ie maee bgf blabet ft bebben.
tòoofelaéc gtoépeî ban plante enbe fajebt. fspuso?DC
gDeplant ban fcijcuten oft Eoepgen0 gDefuebett in
f iocrlieniö ban btec bingbeca lanfK/ gelept eenen boet
Diepe in toel gbemefïe eeEDe.J^p btent feeEtoei bec»
plant/jae alle jare/ bJantbptoojbttefcDooiiDeE/ ofc
tenminfien alöbPbgf jasen oubtte (toant Dan be'
gint Dp out te toojDen) falmen Dem. fngben enbe jgti
obeebloebigDe tatsen afnemen/ toant bat beenteus
3tjujoncbD£pt- ^ft Dat gbp Dem b»Epiant/ becplatic
gem bp planten btec boeten ban malcanbec/. in gijee<*
nen betten/ nocDtlepaébtigDen/ ttotjj bocBttn gcont/
maec ÉnD|og0e enbe fieenacljtigbe eecbe. "«©egl)««
faepbe «Soofelaec gcoepet trngOcltta; Niettemin if£
Dat bDp Dienfaepet / foo faept Dembiecboeten Diepe
inbec eerben : ü@aec en bebjiegBetu felben niet tre
Bet faebt/ toantbat tlepne gtjeeie faepben Dat miDDeti
inDe ûoofeift/ en iflfaetniet/. nwt'tgpenebat gbe"
Gotenenbe gfjeboeebt iainbe felbeb)ucbt Dte be uoofc
naec ben Djupftgt uoojêö bjenggt / De toelcSe cgpe ifi
alo Die fatate entte f toeet tooit.
Om tç toimm Mout öoof'sn / faï men ixu
M % 3ioofela?g
|
|||||||
|
Pie«fïe«te!fo9ttötett&$ng«tt tooojt feec ftfìoone enbe
ïöonberlntfee bpjcöteu/ gDelgtu <© jauaet appel-boo* ttten/<a:itEoenboomen/4^angeboomen/3Umoeiiboo' men/i&mmllen/30attelboomen/©gge-baûmenenb0 anbec oetgt)eIgtUe:€nbeombat bjpmetbecgetenen fouüen ia onfen Ccupt-gof / baec be ©abec bejs Dupf» geftnöfoubemogen3gngDenoetbtetnnemen/julien topmettojtetooo|benfpjeBébatïbeoeffemngebanbe booineneuûeboomReniSbietnbetfeupt-bofbeDoôien ggeplant te toefen / toaeeafbçfommJgDegDcfcbicHt 3tja om te magen be SjaecDf Beuö basfcöen Ccupt'Dof Eontommethefettooit/gelfjc€ppjefTen/<{fc»enebec07 I&abelboomen/ Cebecö/ ïEoofelaergs/ galmen enbe anbec boomen.® 'anbec Dte toojben gefaept/geplant enbe berplanc op bebben/ oft in potten oft Kiften gelg'E %autoec-boomen/jiapitge/;©art'el-boomen/#gn' buomen/£itcoenboom«!n/«©jeiigebQomen/?ltm0en* booinen/©pgeboomen/<©lgf Doornen enöe anbec bef* gelflt&e/Die ytet: naet fullen becclaect toojöen, ®anöetiCpp;ef-&obnt.
^BeCnpjef-boomfcoiüjel mannefeen alötogfaen/
en canute!: te lanbe met toel groepen fonûee grooce
iieetfncyeptüanoeu ^obenaecenDeucOt aaubeeeeF»
ben, llpgroepetöan planten enbe ofeeft feanfaebtop
tyooge laut/Merte Danben toatecen/iâiDiecen/ maraf*
ftÖen/bocDteenbe ftucfïa£DtigBeplaet|en;maec betec
ïutöangöetitoanbcbetgöenbaec be puntig op fcBgnt
öan inbe Dalen/ maec pjtntipalgcB gaet Dp gDemifie
Eïcüc Doe luttel battet oocn jp/jae al en legt men maec
routibmine ben put Daecgpiit gbeplantus / eenfeg
nitfeb/fo fiet ft Dp coïts baec nae. {get tg bpc-antg een
roicabel banbe natuere bant faebt ban befeu boom/
ïtoeicb al tfi fo rlepne batment nautoe gpefien en jan/
(o g rooms boom bae e upï gtoepenbe id t>ie foo Doogjiê
toa|i; SStègDpt'faepentotlt/ foo fuit gj)p t'faepentu
jtongöebojen/ batreieuttofntitDftenban ol»ctobec loe
thbe ©inïgE/enöe baec bp ootfe gecfïe; biant tuffcDen
kefettoeefaüeit t0foogvooten göettieenfcöap/ batfe
Bpcantis feptjnen tegjjen malcanbec om t'fcecfte te
groepen; ï©acEDeuEbatgpebuert alfteengoet gec
jiejaeris/öatteBoocBbeelCppjeögcoepet,, ^Sftbat
gljgt netplant/ boet tnfgüelgcBc: iBaet tóaebt u toel
bat gbpt niet en bef^oept/ De tacEbeng af en bjeet&t /
oft öefoppen af en ftbeect/tóant ten matb gbeenfnü'
Seti lieeöjagüjen Doe luttel battet oocli ift #et manne»
Bengcoepetgoogbec banbèttogföen / enbefieeftbie
fataen meet gbeliooten/ fjétbiaecDtoocK nooffeetift/
battet mgfbeiintec en boet ,-
, Cppjej* bzaeeljt enbe tó in fapfoene Djpmael tfjaecö
te toeten iti HotittiaenÉ/JBepeenDe £>eptembet/baec
om falmen in defebjp tgben be tioot&ems pUtc&en,bie>
men fai tnbe Jjonné bjoogen/ombatfefouben goct om
tralten toefen / .ènbeffaet uptnemenbatoocBtnoe
bornie moet g^eDjootBtjgri. jBaetalfmen battoli
faepen (toaet af ben teelten tgöt ijstnfeec Beetelan*
ÖÊn in SUpzil/cnDein gDetemperbe tnbe JÖep/maertn
öefe laitbèu öatiböi ttointtfDiïeu #«obeE tot inbe
a^tntet) falmen nemep eenenftDöonen b|ocgen bü£Ö
battet niet en toaept/ en alfi gefaept UU falmen't met
een clepn gegaet fifte feer effen baeE op ftftcn e?n paeE
Smgljevöof meerbitëe. jSaec ban bat gfjefaeptté
tot oattet€pp?ei8 uptggecomen te/moetmen bejiBte'
«en feer toelban baen Douben/enöealle bjp Bagen met
toatet üefp;oepen boo; ben opgatus batibe garnie
i»ft(b'toflc6betet'i!5) naecbeEjonnen onöctganrü,
SSlft nu tipt tó gecomen /beljoebet feee felben befpioept
te 3tjn / toant f je t btcliujitó nat maSen boet bat fteç >
ben: maec moetïnftebe ban bien neeiflicliggetoiet
$nbe gefupbect ïtjnfonbeEaenbe toojtel te (omen oft
baecop te tteben/toantbanftetVjetrtebenfoofiwbet,
4KubK om bat b'eecfie enbe ttoeeüe jaet f eet teec fó/foo
moet Dat tegen Die Ijittè banbe £>onne enbe coubi ban
ht mtiit bien tgbt gDebuecenbe gftebecftt toojbcn/
gjjrtsjïfi öflïio? |3«lo«n«ngBefepti0. ffimWilm*
|
|||||||
|
Het ÎI. Boedk
|
||||||||||||
|
soê
|
||||||||||||
|
&o0felaes op gein felteen gtffftei/ oft oocB op Cglen*
tiet. JBaer eesmen Die gvtfftet/ moetmen tube fplete een gtepn |Kufcu0 boen/oft eenb^ooto Wabtof tmee Dan uoelcietbenöe ôoofen, £>ulcbe öoofeB sgnfeet iHflttljom fien/om bat fp bleyne30n/ cubebe tloofe* laec Dol blaberg 10 /;>e töoof e eocb fecs excellent ban seutbe/ enbe bte altgbtg tornt tn gaer fapfoen / bepal» öen batmen be tacben obec eenpgieelben maegiep» ben. ^ulcbe &t»ofen eu Dienen men om temaeeben j&uprber bau fioofen / oft om toatsc te bifiiHeten/ noty tot eeniggen mebeeguè/maet mogfienbienen se» Djootïu om onbet tgntnaet enbe tleeberen te Ieggpen/ stut» ben foeten enbe liefl itben seucfcl&cttettitn men fept batfe camesganc b maften* <©m te fjebben fees melttecbenbe &oofS/men moet
ben&oofelaet planten oft faepeu op een bjooge plaetfe/ ofccontorninemet îLooc beplanten. #öpfuitujoety ( öoofen hebben/ ïft bat gfopecn pttttebf ban tmee pal' I men b)eet maect contornine ben aoofeboom/ enbe fa« bont 0 enbe fmojgen0 marni mater baec in giet/mwy* tati0 niet eet boojbat gp bnopbeng begint te trpoen, Cfelbe fai oocfe 3ön tft bat gyp ben föoofelaer in man" ben oft eerbe potten plant/ enbe met fultbes maniere snoe neetfiicgept oeffent alfmen be tyoege Catusjben stibe €omommer0 boet/fo bo?en geleest iö» #|? fuit be fioofen öerftp in gaer tr acy t fiotto/
fllottgJjpbieleggttnb^oeffemban <8ise/ foo batfp baet mebe beûe$t sgn.ssinbec nemen get groen banben getfie met be mortel / Mm tn bat fp be ftoofe bnop* pen legggen in eenen onbetlooten sesbeti pot. <$gp fuit groen ûoofen trpgyeu ift bat göp ben iSoofeiaer op eenen ouben €oolftoch griffet / oftopöenftrupcb ban een «Êpcbe / macroe ffioofencn f uilen gfjecnen teutbefiebben* <6ppfulcöe itifbecmiggc J&oofebiit maetben/tft bat ggpbie met folfec besoosbt otë fp bc» gintopentegaen. <©gp fuit geele&oofen gebben/ift bât ggp benzoo •
felaer met^gu natuetlttbe eecbe bp beneem plant/1 enbe ben fitupc banbenBjem met een boo; oeur boojt 1 gebbenbeint felbe gatbeel mojtete oft ggefs-gjabbV ff öeutbenö ban ffioofelaet* planten/en bte rontomme befet enbe bereenicgt met be plante banben®|eni met leem :iBaet foo paefi als gfjp fuit fien bat be quetfute OBefiooten 10/ foo fuît göp ben ftrupcb banben ®jem bobent'gataffngben/ enbe laten beftDeuten banben fioofelaer groepen/enbe bloemen boojt0 bjengen/ foo fultgpp Debbengeele Êoofen. *©e ecaeö ten ban be öoofen 5tjn eenen pegelgïB be>
Bent. iöanbe tuitte enbe #jobenfege üioofen mojbt 'mam gebtfitltecr t : JBaer tfi bat gpp toilt bat tet ma' tes niet alleen be tracht enbe gualttept banbe roofe en fjout/maee ooebben teutte enbe fmabe ban bien ggp fuit bie tn glafen enbe niet in loote clotuen btftilleeren/ gtjelgtfe men ggemepnelgcb boet: |Ben maect tnfufte oft fpjop ban roobe«5oofen/be tneltbe be tcatgt ögbbé ban <tEamerganc& temaben/ enbe oit toepatgtigge en j soler tjefe tjmneuren te purgeren/bie ooc feer goet fgn teggen be becbe bo(tfe geelfutgt/ yecttlopmgge/enbe ■ om te openen be becfioptgept banbe leber: ©egeeïe faepbenis bie mibben tnbe&oofen gtopen/ floppen ben tuitten blo«t ban bebtoubien.^ebJitteepnben banbe
ijlaber03gnfeetnutfn betottteom te floppen albet' Sianbe loop.Cbolteben onbet beblabens geeft be felbe stxacyten. <®'fmm enbe gapticgeptinben bnop banbe fioofebe.ioctenfaebÈ ggegeelebnop gebjoocgt enbe ggepulbetiféett/sgneen3onbetlingge remebte tegen ben ujitten bloet banbe bjoutoen /oot om te floppen be snaentflonben/oft teggen be bjuppelptffe enbe affgaen ssan get manneitcf&tt een biesenbeeiiootsi met tmm SngnfogetMmwne |
||||||||||||
|
bo)te plaetfen bie tbe! te tofnt ftam, %p m niatg nfeft
geplant jon ontcent be plaetfe baet beaôpen f gn/toanÊ fp fiecben tetflont banbe bloeme.|Ben fept ooc bat gp beut3gnen buplen tetitbe belocgtbebetft. «©aérons faigp fo itateJal0ïïwgöflge&tg/ÉnbenCr«pt-gof gea plant toojben. , , ^aïm gout i0 Ueqümmt òm beelben/tammén enbe
anber infttumenten te maften oie ggebuerelitfi 3ijn/ ban tot ggeb^upeft banbe IBebecgne. jgocgtan0feg« gpen be jïEebecgnp battet fagöemeel oftbe fcgabeo tinggen ban ^afmöout/ enbebe blabec0tnlooge gge» foben/ t'gapj gefutoe maetfeen. ^ammigge mepnerc oot bat get be&ratgt geeft bien Sïan ben ^oc-goutge* Igtft/ om öïau tb teggen be pocben baet afte maetben/ niet te min itbgeb|aetfj0 mp m$$s tm be baet ban to§ |
||||||||||||
|
Saetti foo toeS gïoot al0felepne/to|btöan fcôessteitl
enbe tatben geplant tnt b;eben ban be iBane / ontcens t'beginfel ban JSeerte ; iletmatD ootü ggefaept3gn/ enbe begeerteenen b|oogenenbefabelatgtigen gronbt» 3De bloemen enbe oocb get faet boen mater maben/
enbeb^eben benfieen foo mei banbe $iesenalss banb@ ©Sofe. 39e 25lflemen met bjantb tugöenomen/ boem bjaetben^e blabei0 enbe tfopbetrë tn mgn oft mates gefoben 3^1 ben matetfutgtiggenfe$rgoet/enbeooti om te openen be betftogtöepbt banbe ILebes / jlilte enbe jSieten. dommige ge&|upïben be miffen banbets 2&jem:om ben mgngaert te binben/p om coojben aera facbente ma&eb / ötbeeggen bat fp bie in matei: te boeptbe lengen gelgtbmen Doet ben ttemp. ^paenfegen 2&;em gtoepetootb op boite pïaeefew»
opmoet int jaetberplant3gnbat gpgefaepttö. {pp toojt tu $>piQïMU gefaept/ enbe moet in jlèeerte etû per baes na berplant jon, «Be bloemen iubetottie ge* bïuptbt/boen otiergheben/gftelntb getmitjSteftrupi boetï ïBaer t'fatbt alleens maetbt camet;ganfb/en«€ Ï'aetfitafbeeimater0. ^teetbenbe ©jem groepet oponggeboubje&eenbi
fabelacgtiflöe plaetfen. ©e blaber0 tn mates oft bjgti gefobets/ftopgen albetganbe bloet oft !oojii? CeberBoom f0 luttel én befe tónbèn g0ebon&m<>'
5©öeromifiöafgl)p geminuuieii öoftotlbtotbben; ggeeftgemmelgeoeffcube eesbebie-melter J>onnem ftaet/hoetoel bat Op meeft' gcopet oeïoube enbe bocö^ te becgOen oie bol fneetito legggen. <8m mei te boen/ ggp fnlt oit faepeu in eesbe potten oft bijlen/ ban 3piH 3aet bat uptter maten tlepn 10, 'Ctaenban CeberBoomen tn fjolï'etanbtiigetiûen/
berbjgft ben tantfroeere/maer baer mebe geftreben/ boet be bjojmë fier ben/ en bemaert licgaem boo; bet" rotten, âgn goutt0feet moittf om fteti/enbe lieftitfè- ban seutbe/bjaet mebe batmen oot petfttinen maect» ^abelboom tnojt ggelgtb be palmboom gepïanfc;
maes gcoepet beel beter al0 gp met mgn b}oe ffem W fpioept oft metpoeper ban $ir0 beflcopet tooit» ^engaenbe be 45eneber/beggeert te'groepen bobes
op oe berggen enbe fteenatgttggen gront/enbe boe W meer banben mfnbt ggefcgutbiogbtepbe boubebec b)aeegt/goe gp fcgoonoet maffet. <Be <@enebecbeften 30« goet boo; be magge/ boo; oberarbepbe enbe gge« bojften perfoenen/enbe teggen albetganbe fengn/ t'yp Inwienomen/oft boo{ ben coocb ontfiingin/enbe soci ecgtti bc quote tapt. |
||||||||||||
|
IÖ
|
||||||||||||
|
parate tooibt geplant ban fcgeutenettbefat^&en0
naetbentmaelfftenoacpbanj&obembec.Çpgroepet a&csmcosbcbtrgtKn/ cnbcootftfRS WW lum |
||||||||||||
|
©fier f 0 beelbecjuamec om be Sagen öanbf/8o&«t/
tm om Bestoft togpçnfi % raaec&f0 $nbi€supt« |
||||||||||||
|
van de Landcwinninghë.
|
||||||||||||||
|
/ sigcpiawsfoube metibpgfjebjeBe bananoec
feoombeng pent vnogpen met ©itecbepeipen. ©Itec iuil moe |©aent üau jaoöembec gpepìant 30» öan fatrbeng enoe jongge fcpeuten/op een uoici)tefDonic6eic plaetfe/ontrent eemgge Ue6e. <©m t'felbe toel te boen gsoepgu/ moet men oefe tieeïfiitjjept baectoe boen: $mn fai be eecbe metter fpaDe ommegraben en boO{« Bene mafcen ban een boetbtepe/ enbe meet ban eenen fialben boet Dost / baec nae lult giw tetftont nae §>„ jBacienp baco ©Uec planten/ toaec af t'groffie epnbe bat gijp tn DeecDs fiebet / fai noefcg af ghefueûen $rjn/ ïuelc in befe ommegefpitte eetoe eenen boet of t negen bupmen biepe fai gefteben 3pn/enbe üoben Dec aecDen ten minften anberjjalben boet / oft ttoee boeten tjooge MptftcecBen / tu üoegljen bat u planten ttoee boeten en een palf/of ojp boeten moeten lancB jgtu^et gpp'ttn ö'eetbe fteetbet / maecfet mee eenen tìouten pfiem oft fcgerpen fiocU een gat tn o'eerbe/ om bat ban u plant» 3oen Defcgojffe tttet g{jeguet|l m toojoe met m ö'eetbe te ftcBen: Sii bat ggp où met booj&en0 ylant/fo moet ten mtnften tttffcöen be uoojteng b?p boeten (patte toefen / enbe fuit get ©Uec eenen boet ban malcanbet planten- ïBaut atë bie alfo geplant jon/ fo en behoeft $pp niet meer baet aen te tomben / oft ggp en tutlt/ tan tnbe ttoee oft Djpeerfte jaten be felbe af te fngben/ iatenbe ten mmfien ttoee fenopen baec aen/ om bat Dp onbet bitse foube too|beii;. jBaec atë be twee oft b|p eetfle jaten ggepaffeett jtjn/io fait göp biemogen alle ttoee jaten af f nuöen om fiahen oft toepen te m Mn/ maet fonbetUngge most t)p alle jaet ggefupbett jgn/ öan Dequaetfte enoefnootjte ftljeuten. jBen oifiiüeest toatst ban be ©Iterbloèmén/t'toelt
(sec goebt to om te (tillen beatine ban ben Doof be / öte upt bitte bomt/al0 men baet rnebe get boajpoeft enbe iet ottitetfie ban oen ftoofbe tojófr. JBet be bloemen tDOfbt oocïsfeec goeben tHjgn ggemaecBt / enbe oacB niet Ijet jajj ban be befpen.^et 3ap upt De fcBojffe ban be toojtelgepetfi/ boetbjaBen/ enbe jaetgtaf ben tua* tésfucgtrgen Bet raatec^'^p upt be biabecjs geperft/ met eenigepottagte ingenomen maettbamec-gancB, Wïm gebiootftt ef «ietenbeel lootö met tottren torjn in genomen /is feec goet ben toaterfutgtigen oft nette Itebeuom mages te boojben / alfmen bat eenigen ttjbt bnbetöout/enöe boat €aneelöaec bp boet/ mitg batter fjaeft boet obec geben/enbebe JBagge beroert, ^oofmatfpn êttOt<ftiremfti.
Üoofmatepn enbe «öelfemin / 3jjn oocb feec Be»
Quaemom gaethfBeirê in Den Ctupt-gof temaetben/ maet aanoe oeffeninge ban bien/en fullen top pier niet bttmanen/ om oat top giec öojen bjeet göenoecb öaer afsöefpioöenoeöüm. |
||||||||||||||
|
©e Beoefen ban {iet gout ggemaetlt/ 50» feec nut om
te toeten/of ben Wij" gDetoatett 10/ tuant Sjet toatec fai iuDenbcoe^blnben/enbeben iWg'u fai tipi loopetu ^ieben befpen ban ©epl/ enbefobeel gepelbe beetneti ban îâetfc- fteenen/ tn olie gDefoben/enbe ban int liarö ban b«;n (joofbe/ enbeopt tooojjjoo'ft gelept/ geuefen be pijnebanben fjoofoc / Die tot be Jjeiffenen bomen. 'S^ap tjan be b!aber0 met cooben togii göebjontben/ uöenceft be geftoollen JBtlte. Cen mutit ggelrjtb een ftalenöupbe gemaett/ ban 13epl-btóbec0 iranien ge* naept/ enbe op't gooft gebonbenban De Jonge binberd Die een ftgueft Dooft gebben/ fullen ggenefen tcojben. Ctoaterbattotbeaf ggeöoutoen tara banbe îDepl Dmppt/boobet Delupfen enbe neten. Kimtoflg&e.
égntoiïge groept meerin De 25jamen enbe gagen/
ban men toel begeert/ ban toaec bat bp fai moggen in Den Ccupt-gof betplant toopen aen De pjteelen. JBeh macö banbe bloemen een toatecbffttlleren/1
bat upttec maten goet 19 om te floppen alïe bupcloop/5 bloet ban be bjoutoen bloet-fpontoen/ looptngen ban ooggen/enbe teg&eh alDeEïjanöe Camfeer/enDe boo^f 0 etenbe ^>toeècen. Wt felbe Bcatgten ycbet 3ap/bat tot beblabecjsgeDjutbttoojt' fonbetiinge tegen be «Tane bet in Den mont. Wan De bloemen in olie gebaen, enbe in be &ortne gfjeftelt/toojt een olie gemaer&t/ Die feec fonbetiinge ig tegë be ptjne ban fjet gooft /Die tot fjtttè fpjupt/enûe ootb tegen ontftebinge ban De toonDen, Van de Kruyden om Prieefcn te óverdecken.
CAP. LV. •pi ggeb?eueban be boojfepbe Boom fieno / faïmetï
JDnem mogen behelpen/ om obec be ppeelen te laten loopen/imtfommigge&rupbenbitbupcgfametacben gebben/enbe bie met gun blaber 0 Die mogen beDetben. ièoDanigge 3gn 2&iponie/ #oppe/ Cautooo{benenbe <Hontommet0/ Cctoetenban ujotiDec/Crietben ban obec 3ee/©al3«m appel/eu anûec Detgeiycbe planten. «SnDeaengaenDeDe 25jponie/ biegtoepet meer ban
trien toel begeert/onDec De ©namenen ^agen/ toaer* omme bat men bie fai moggen ban baec nemen / enbe in be Çobcn aen De iöyeelen plan ten. «©etoojteï/foiiberlinggeöaer 3ap/maec&tftereben g
Bamec-oa»tb/fp boet toaetec inaetBen/fp | upbertDe petffenen/ enbe opent bebetftopt jjepbt ban DeiBilte. Q0e toojtel met ®pgfjen gbef!öoten/etiDe op be iBilte gelept/üerbjoft be gerbteïjept, «©efelbe gtlgcb eenen peffug gebmpcBt/ bettoetbt be maent-fionDen ban be b|outoen/enbe jaetgt af be ooobe bmtöt enbe fecon&f « ne.ïBet3out gefiooten/ènbeöaeröp gelepr/geneeftfp bequabeftoetringben, 5DefelbefupbertDéöupt/enbe berbjnft be cootgept ban fjet aengefttgt/toaër toe feer? toel Dient Set toaeterbatinbeni©epmacgbergaetc toojben / in eenen put Die int fjóoft ban be felbe toojtel gemaêtBt toojt fónoer upt te gtoben gelgc bojea bec*» fjaelt i&Me felbe &p foinie rjan een plaefter geDiupct/ iö feer goebt tegftenbe ^>tiatica/enDe om get gapj er* geniteDoenuptballen. 3&efetoo|telgeffootcn/enbe gfjemengflt met <©ffen-galle / öeefteen toonCèrigtBi bratgt tegfien be CantBer enbe $>eirrpen. €om ûïtttmv0 mût CauU)ào;5éK.
ISibtjSDat topboo;en banbe Concommere enüe
€autooo}ben ggefegjeben bebben/ foo en fullen toïs ftfec gfieen besman meet Daec af inaBen. |
||||||||||||||
|
!fi
|
||||||||||||||
|
'iBêpi/ (oo toe! gcóöÉ aljö Ëlepn / toit óp bot&te snbe
ïsjaetttattjtigspl'ietf"1 göiplai!t3ijn/ban löobembec tot iQeecte / maet en bloepet niet boo} m ben J&etfft/ tiocD jijn befpen en toojben niet tgp boo} ben tointet. Cen gcöepet ootU niet f)ooge/ten fp Dat tet ontrent een $oogtjen ©oom ftaet / oft aen eenouben |Kupj / ben takten bat ten laetften bebeeft. lâepl fai frJioont bc f pen bjagen/ i|ï bat gfjp poepe: ban aiupn/ oft afftlje Swn ctbf atiDe<©ejïetffDdpen baet op fttopt/ be | toette *i0gp! fai toit toojbfin/tfî bat gisp atijt bagtjen laurfe be toojtel nfltmaett mei tottte eecbe in toatec gebjoSen, gfibatmen b|p befpen ban ffieplineenftöoonltj^
tien ooetr ben/met seti o;aet baft gemaecbt/DeniËiit» futïjttgije» aen ben galg Jjanget / «nbebjp bagiien îaet Sjagljen, fip fai gOenefen 3911 ba n 3 nn (ïecfet e. ©e bla»- DetjS ban ©epl ggenefen be oecbjanbt&epbt enbe bec« f Jöoutbcpbr ban gei toatec/alg Die ggeftooten baec op gelept tobjben :®e felbe in IÌ5tìtigefoben/ enbe baet opg^éiept / ober «fi be gacbic&epbtbanbe|SiIte« tomaie ban Bepl/boobet Delupfen enbe neten / enbe mmht m sbvtfe üa«l baec fp op 0{vcfis(«c6vn tooibt. |
||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||
|
3Pe oeffeningfie banbe troppi i$ bte banbe asipottte
gelrjt/toant fp begeect be felbe gcont enbe fp;cpbulbtc«
gept .©e bloemen/tfopBen0/enbe get uptgepacfi fap/
mom b« Öfcftopf0fD?ti banbe &e&ej çribe jBim t
Sî tg wm&k
|
||||||||||||||
|
Hes Il.Boeck
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
so#
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Œ'ggeûiupï&bati bïcti Ijs feee goet ben MUtluüjU'
gcn/etibé men fj|outot't wtU inmùaw m&De/gÖelgcB
ijtet na noti) fai bcsctam toojöe» |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Niettemin toütgöjitttisnbtfetoïibeïan&enou&ietïé
gen/foo moet pp feec Dee! potine gebben/ ggelncâtia m De öeete lanben luttel potine begeert/ eet batlip be bottin belombet geeft. J&ocgtang gcoepetgpgeetne ontrent be 3«e- sant/ in mager enbe litfjte aeroe/ onbec een toaeme ggetémgerbelocgtbanjgnenaert, m moettnDen ^erffrenbe 3.entegeplant3gnban too£ tel oft tacc&ensy be toelcBe in jfâeecte toel uptfpiupt* alft fap in befegojffe tornt, $p macg 00c na ben beet* igmiften jlfôeettegefaept toojbenin toelgemelieeet*' bemetbterbaBelaeria/t'famen eenen boet bicponbee b'eerbe gelept /enbe te» epnbe ban Den jare eibers bec* plant toojDen. ©e Eautoerboom bjeeft feec be couba enbe bo}|ï/ baerommoecgp geplant oft gefaept tooi* ben gier te lande in een bafie aerDe/em bat be toozteis I geDuerenbe ben bojft/fneeHto/enbs anöec rouDen/fou* ben baer bojen bebjgt5pn/betoel£Be niet tegen ftaen* be Dat be taeôen beuc oe toube banbe ï©intec gfteffcn* be» 30»/ noïijtanjet niet en toten nieutoe fcfjeuten in bë ILenteiîoo|ttebieiigljen.î©antD8bafètttjeptbanbeE
aerbe fai belet gebben / batbelocgtbe tóojtel niet ere geeft geraec&t. iBaestfr Dat oegraibt baes oft» oere ïLautoerboom plant / fabelactjïtctj bfooge efl licöt i&/ foo fuit gi)p op De toojtel basi ben %autoee-boom? (ìtoepen/enDe alle Be -QMitet laten iìggen/affìgenjs eis taf / om oe mentite banöer eerben te gouben/enbe te |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
-----------• • B- If --
2&alfem-appel Dient fece luci om fié» pjieeten te*
gjlanten/enbe IjaecDf Be.ip Se ninfee»/ fa toel or n bat bie t'rjjoonc 3»n/al0 oüc&omDatDetacicBengbupgfaem jan/enbe UtUteine lange De fiaBen banben pneele op> dimmen, ©efeplante toilinbeUenteggefaept 30»/ in bette enbe toel gefupberbe eerbe/ fp en matö öD«« ïoubeberDjagfjen; oocBfoogaeftatebe bjucljtnipe sps/ôct toelcneinDen #etf(ïîi3/ berD|oocgtfc tecfîont. ^Baecom moet Die op eenulaetfe g|[}efaept jtju baer De ^oniiegrooteeracgc geeft/ enbe moet a!|i feeeöect toebet tj/mcSituïlö öe ipjoept 3yn. UBe ujucjjt wo|t ai September ggeplucfit. ®e(e appete 3yn gljeüjtB filepn Etmoenen/atn gei
epnbe fcljarp/ tnbenitbDelbapcBacgttcg / enbe routo gelgcUüe<efel-£oncommes/ int ser|ïegroen/eiide baer na rootatgticg. £>P \uo|Cen JSalfem-appcfë gljenoemt/ om batfp
beccatói banben SSalfemgebben/ e.ücoocii appela ïjanïfêonoec/ ombe toonbetbaeclicbe ccacgtbiefp gebben banbe toonben tegnenefen. 3F>e blabet.o ban öefe plante ggebpDotgtenDeggepuibertfeert/ foobele | alp eenen lepel bol/met berocue ban ï©eggebjeegge ' |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
uuviivu uat m couoe ntet en come tot aenDe too^e! *9i^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
gsefigetoepct/ geueeflDegeftgtuttljept öanbejouge
Btnöetp alfmen DtcïotljS Daec meDe fttntt. ^>p maect |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
bafttcijept bandée eerûe:teau t nî bat l)em een bâ bep»
üen gebjeec6t/|jp en fai niet toei tonnen groepen enbe |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
»«ontaucöttoc^mitomij^ö«t/«r»atfp
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
.«.WWV VfVHW^HtH^f'Vl (iJ-lJ^M!-!-» / ••»*•■* WMfc |f IIIH-I
batDaec toeDieiienDegebabet/enbe poeper ban De bla
beco ban bit arupt geDjoncnen öebbeit/ enbe Dan met tomaia te boen gebben. CrUietenuantoontiee.
îPefe piante Die eentcSftnd Die banbe Csfecfien ban
«©bet Zee göelijtB is/ toojt luttel in öefe lanben glje* bonben / enbe geeft baerfaebt in blaeffaeniïbeQoten/ ben Citeren ban fat (ben ggeltjcli/ gebbenbeinbe mib< ben be figure ban een gecte. 35efe plante begeert feec bette boctjte aeröe/ùie tosi tee jonnen flaet/ toant fp su matg geenfin0 be coube üetofage». € vite hm öan oUec %tt.
Crieceen ban ober mi anberfing ^löeBengigge'
ïioetnt/groepen geerne inbetuongaeroen. ©aerom |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
op gem (elben gegeiff iet 3tjn/ooc& op ^>ojbcn boom/
op effc&e cube op crtet&elaes/gelgstop fbllenbjççf* ber becciaecen in t berbe boecB. 0Pltmi$ ttoeeberôanDe/b'eenibont&etgtogu eu
b'anoec bleet groen, «©'eenebjaetgt gele/ enbanbee toitte bloemen / banöetoelcBe bslaetftebe befietiSs jlüettemin alle JSp^tuö begeert toacmelotgt/ itcgte; fabelacfjtigge/b|eBeltt&ee»Demaggereerbe. j3ocötf tan0 groepet fp feec fcôoone/ aenöe canten banbe seeƒ fiaenbe toateten / böberg enbe marafftöen. ffîpitug tooiotgheplanbtoftbanjongoe fleuren btebanbeiv topüanDenboom gOenoineiijtjn/ al^gpbier oftbrjf jaren out i& l oft ban fcgcuten Die onber tot be toojteK- |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
öe ggene bte dc feioe tn 3öneti Dof M planten/ fai gun
|
ggegroept 51)11 / De felbe ftgepbenbe banbe principale
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
eenen grom foecfee» Dien ban ben mnnaaert ctelücB.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
©e Blepne CrtecBe bieinbeblaefBenjS gtjefloten W
S)ient feec toe! om toater te boen maften ben genen bie niet ptffen en Bonnen / enbe oocB om te benemen be fcgetptcgepbt en be Ditte ban bten/toant gun fap glje- ïtiengbt metten melcB ban toit ^eulfoet/ oft bccocüe ban ifâeloen oft €atooerbe faet/oft ban faetban jfBa- lutoe/off ^tifane ban «©erfte/enbe gebjontBen/ftillet toonberlijcB be fnrjbmg&e banbe piffe-^e toojtelban Uien bp De 28fp(esJ enbe 3l&etiffen gelept/ oft baer me» be ggeraecBï/maecBtfe flapenbe enbe boet btefïerben. ^•gijebiupcB banbe CtietBe i0 feet goet tegen be gea* beele enbe fïcciu Van de boomen ende boomkens, foo we! uytlant-
fche als hietlandcfche , die op bedden ofc in potten in den Cf uydthof geplant oft gefacyt zijn, CAP. LVI, Wan den 3tatiUier-6uom.
D€5,autoer~boom fltoepetop alleplaetfen/tnaet
en too}t niet malle lanben licgteltcB enbe fonber moeptegroepenbe gegouben/ toantgpgeoepet geerne upttet natuecen in toattne oft getemperbe lan» m/ mm tn tome lanben niçt ban ù?Hc6fDtoancfe, |
jaeroaer naefal bjcöeromme berplariten. jIBpitus
toojbt ootB ban faeDt gljetoonnen / b'toelcB tuffcfiett DeganDenmoet gUctojeben3yn/ enDeaeneen ouDe coojbe baft göemaecBt 3gnbe falmen be felbe foo lanci al» f p t^ / tn een booj&en leggöen ban eenen boet of e oaer ontrent btepe / bat toocBenbeijs ban toel gfjeroe mefi/enbe banbeplaetfe befpjoepen. jBpjtugmoet geplant 3on opbeljoocgfieplaetfebanben gof / toane fpmatcBt beplaetfe beurgaeren reucBefeer Inftfcft,. ^pmacgoocBggelgcBbe ?Lautoetboom gBefaepbc toMben/maet gp comttraeeg boojt. fflpttm fai feec fcgoon enbe googe groepen/ ifi bat gp Dit&üJtlö ront* omme gôefupbert enDe fcDoon getnaecBt tooit / enbe falgroote enbegoebe bmegten boojtbjenggen ifi bat ggp öoofelaer0 oftootB <©li)fbooiuen/baer ontrent planbt : l©antbe Ji!p|m0 cube ben <©Infboom3iinr makanbet feerbe&ulptcg : enbebeggeertbefpioept te 3B'n met menfegen piffe / maerfonberllngge mee fcöaep0 piffe/of t bp ggebjeerBe ban bien/ met toarm toater/bat gaerfeer aenggenaemi0. 59e ffivitus befien in een onbepec&t bat gDebacn/enbe toel bafï toe gefiopt/bltjben langge gacr groenicDept begoubenbe«> èommtgrjefegggen bat beter te bannen bie met be Blepn tacrBgnö toecgieggDe. itSpjtussbieeir feerbe |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
I toube/enbe groepet geewebp ftaenbetoatercn/beBe/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
van de Landtwitininghe.
|
||||||||||||||||||
|
Ì09
|
||||||||||||||||||
|
imboQmi!mittttktfmïmîtï}dM$é / tuant men
macp Ijem tut treeften ; umt toelbat pp öooj teuitg femntcö fap bat pp peeft/ben gepeelen gront befn.et/ beöecft enöe onbjntptbaer maerbt. % bepof ft feec luttel geoefferte en gtegent te toefen/ tuant ftp groept genoetg Dan felftf tn De belbeu enöe bjilöerniffen. Jfêen math gem ;aepen tn bevente enöe tn öen ï^erffr. 3üe dappere foo toel groote aio blepne / ;gn goebt
bos; &uïmt göegeten/om appetgt te maften/öe bocp* natie mage fupneten/ enöe te open en be berftoptpept bet leber/maer fonöetitnge ban öe milte. <©e ftpo?ffe ÖanbetoojteliSenbe blabers Hebben befefbe ftrargt/ maer ftertber. 3&e groene Cappero f o toe! be groote atóblepne/ eet fpgefouten3fjn/ geben metröer boet* fel. ^i>p3gn bepbefeerbeggeeu/ met foo feer om be bnupt/ algompMiifonfuutl/ biemeta3gnenpeBeï gpemaetbttoiijt. ï©antöe €flpper0bte notp meten 3gngeconf8t/'t3pgroenebfrgpe/ pebben eenen qua* öen enbe onlleflgtben fmaetbe/ maet ben 33 tjn baer tn oat fp geronfgt 3gn / maet&tfe Iteffefgtft cnbe fmabe* IgcB. ©e groote/ mita bat fp meer fapgénbebleeftp pebben/ 3511 ongpelrjtb beter ban öe blepne / poe toel öat öe Bfepne meer appetijt;? geben/en heftut&er 5pn/ om öat fp bolöer 30« üan 33ön ban be groote. «©tn battSgnugCafiuiS feer na Bomt be nature ban
be Buiige/in be bertoe ban blaoereimaer ntet in reut* fie / foobegpeerïppootfitn toacecatptigpe enbe feec öDtuber piaetfen gpeplaut rejpn/ of ten mtnften bicB* totis üefpjoept te toefen. i©e blaoers / jacot enöe bloemen «tin fonberbngpe
floeöt/ ben gpenen bte tn repnicpept buiten leben/ 't3P ingenomen of uan bupten op gelept. J©ant men fept bat öeblaberw Qetym ofte bloemen/ tuBIepnefatr* Berna gpenaept/enbe onber öe (enbenen int bebbe gpe* iept/ pelpen betepnitpeptbetoaten/toaerom barmetî öieinbeellanben/ bptanötn alie Bloofferjs ban Höo* #ommigpe raben ootb bat menómteBerlitptétf bej nieften enbe j&oniien geplant ftet. «©etotftegemaetbÉ |
||||||||||||||||||
|
«
l6l33otfjtotoöa
Wb«
pamssïgSü
Siïgs
|
||||||||||||||||||
|
j3gttgq
g«Kböo
|
||||||||||||||||||
|
ban be biabecen / i$ féec goet tegmen be bntppel-pifje/
foo toel tuggenomeu / ai£ baer mebe gfteftoofc / enbe oocb tsgljeu be berrloptgepöt ban öeiebet/ mtlteenbe moeber. %fl bat ggpeen tatcben fSgnwaCaftus obec u biaegt/ ggp en fuit ban beel g ïens niet moebe too;* ben. ©en toot6 bant ;aet tn be moutoeltirfigept ont* fanggen/bluftötbeonbecfabelgtbebegeerteenbebt^ ricgept banbrflapen. Caroöe ofte $. JanjS 25;ooÓt.
©e boom Cacobe göenoemt/bte een lattgge/platte
enbe bjeeöeöjutöt bjaeggt/öie ban öec €a«ïte gelgtb/ beggeertban wnggefcijeutenenbein ^pjotbellc enbe jgobembec geplant te 3911/ in eenen bjooggengtonbt/ Die toel ter jonnen ftaet / in feec btepe putten. jBen matg Die ootb griffen op eenen j^tipiu of Mmanbel* i©e bmctjt i$ feer cjoebr om be ^tg'apen bet tema' 1 boom/ maer ftp en toil ggeenftnö ggefaept 3ön/ toanÉ |
||||||||||||||||||
|
feen/ enöe beel melcbu te boen ijebben. €nbe ig cocB |,
|
||||||||||||||||||
|
f et booï be ^oeuberen/25pen7»©eptenenbe feoepen.
ommtgge inepnenöat get ^eneblaöacpsgu/uiaec too|benbeo|oggen« €ayprröoom.
<rappetbooth gtoeptop beelplaetfenfonbec eenfge
otffeninge op 3aeplanbt/ihaecopplaetfen baer ggeen en 3gn/ falmenbtt 3a«pen / op eenen beooggen fteen* argttgljen enbefabelatljtiggai gront/in geete lanben/ be toeitbe ban te bo|en fai moeten om-gcaben 3pn/ niet een blepne grati) t / tk men met baltb enbe fteen fai builen/ofte oocb met betteaecbe/b? toeirbe fai 3iïW ggelgtb een ftettbte enbebetoarmge/ om bat öe too|- tela enbefcgeuteu ban be €appetboomen/öefen bgtb met enfouörnbeur bje&en ■ enbeboo)tloopen. Want tabten bat fp fultben toebet flanbt niet enpabbeu / fp foubenijaeft ben geljeelen ftof in nemen / enbe obec al obtruoctts&gcofiw* jgotfitatupm të teim &a$> |
||||||||||||||||||
|
ftecben. ftp'moet o'trbtoilö begoten 3gn.
©e bjutgten 3gn bequamet otn be binberg of bert* béng bet te maben/ ban om bc mama te boeben. Wel i0 toaec/ bat fp foetert bamet-gancB maBen/ bptautis ggeuje&öe «Saffie, ^àûel boom.
«Dabeiboorh iet ban bibecfege foojteti/éeufge b}ageü
biütgten/ anbetentet. Wm oeggeneùkbebjwtgten bjaggen/ eénigge gebben tofacgugebjutgtén/anbere toute/ enbe fonuntge gtaeutoe. ©oojt 0 fo 10 be eene manneben/ get anbec mgf ben. W>e een groept googe op/ b'anbec nebertoaectfl fiangenbe/bte men Palmite Öeet/ enbe b'anbec tuffcötn fcepbèn mibbetmattgg: jBaec 't3p Ddttettoil/ alle «Dabelboomen foetBen een feec toacme enbe meet ban ggetenipecbe iotgt. Wam infeergeete ianbenbjaeggt gpfeeeftgoone enbe feec söP? ^aepçu/çn jöe«ïüim toel genoeep fonbecanbec |
||||||||||||||||||
|
Het ïï. Boéck
|
|||||||
|
lattisela 3ô"n eelt fptjfe bic fttt en&e ïfcBtdgtB mt/i
baeromme ootb ben gDenen Die feer Jjoeften enbe upu teeren/foo betre al0 bte eenigben tijt in iloofe-biater« gljebjepebt pebben/ om öun ftberpljept enbe oliatoti^ gefubftaiitietebeneineu^ Welig luaer/ batfefuoaer« Igc betteect bjojbep/öaet om fai men bte met 3|onigg göeben/ ben ggenen bte boubt toan natïiere $g'n/ enbe met £>uptber/ ben gDenenbie beet jgn/ om g«n bas-' biggept te beteren. ^>p 30« oot& goet tegen be gitgt^ pgne ban be fenuen enbe be tuggge/ frgetptgftept Dan be piffe/ enbe bnaginge ban De mage/ met #o|cctopne fapgbebjuptbt, ©an btn topcfot-bubm
%êfen boom begeert een plaetfe bte biel ter^onnen
ftaet/ enbe eenen fteenacgtiggen/ bintadjtigljen/ enb@ f omtgtis bepasgtigen grout/ fep eenige ouöe muer en/ iaein be göefpleten iiiiuren bie galf bettoallen3gn/ tè groepen/ pbncipalgth Die Deblepneugggetibiaeggt/ be bieltbe tuitasgtigg enöe feer foete 3ga/ gSehjtb airs jnnbieban jBarfilien,- 3©antfuleben©ggge-booms groepet geerne in Öjbogöen enbe fieenatfjttgen gtont/ göelütb ter contrarie»/ Die grotite ®:gggén b|aeggt/ ruelcfee min foete enDerofegargngg 30n/ eenen betteis enDetoel göemefien grout foecfet. 50e©0göe-booirj groept feer luci in een toarme ggetempeebc lotgt/fo© berre alg be gront eenisbfiiijai tooebt i&/ taant bet ig ttà ; nenfeerteeienboom/ bteboojDebo^ftljaeftbeftgabi* gbettooft/ Dooïöetoïnt5rjn!Bfbenbetlieft/enbebooi be D?ooigte bat gbemergöelt toojot/maer beur batbe 3§ngen/ eer af ballen Dan rripebJojDen/breootblirbs teltjtb ban ben fneeaib/ nebét/ mifr enbe groote bouDs febabeigûet/ baeromme moet gp in belLente/ atëbe? bojfi abes tg ggeplam bjojben tegmen bet ,f>«pben of (©ofien/ in gtoote/ DKge enbetoelgöegraben putten/ banfepeuteu enbe fcbóouc tarben/ Dtetuiee jaren oubC ?rjn/ ront enbe bol bnoppen/ toanï bie jgn be bjutöt^* baerfie. jfiBaer arn batfe tebetsrtoóitelfouben frftie" tenfo fuit gbp onber ontrent een fialben boelbesre/b© ftboiffe af boen / noebtang âotb ban be febojffe öaee aenlatenbe/om&atfeinbeU30|telfci3beberSeeren, jBacbootbgbefaept üjo^ben ban gSetoeptbte W$<*
ggen/ bie met blepne üoojöfbenss rontomme gbeban»? ben 3ftn/ baer nae ggeplanty enoe ban nsetftigb öegorf tem jffiaesfp mat!}beelbe4«ameropeen|&|upmen^ boom ofte ^manbelen-bîîom §ftegriffiec tBO}ben/ toant JJP buett te laiigöer 1 Jlaer öét 3p bat gp gge«f plant of gegüifftettë / foobegoeftöp tnepnicö begte* teug/ mitg bat te bee! toatersï beDerfcrDenatuetlpibe fcBoonbf pt ban ben ©iigBeboom/enbe ôaeft boet ber^ rotten, Weel beter tuâer t om fcöoon enbe bjurbtbaee te tjebben/ bat men be plante fteer&e in een See-ajupre of in pebel te toepeben lepbe/of rontomme met <©fjere meftenongeblufieBakbelepbe. jiBaerom tcbebjpetj booi be bojfï/ fai men bk ban g>, iliettens baglj fcee toel met ftroobetben/ oftemet ben oberblgffelenöare ©laö/ be felbe Dingen rontomme ben frrupt enbe tac* ben foo toelbinbenbe / bat men ban ben boom niet ctr fiet. 3(ï bat gfip tuilbt bat be ©ggfje.boom fpaebej b^iicöten bjaeggt/ 'ttoelcn f0 tegfien 3tjn natuere / fo© fuit gijp af-plutbcnb'eer(ie jonge ©ggben/btebegin" tien grootte woibeu/foo fai urnen Wggeboom anbere ©ügDen boojt bjengljcn/ bte tot be tointer fullen mo* gben goet blrjben. ï|p fai ootb bjucljtbaer 3gn/ enbe bolcomen ©ijgert
bie feer goebt ban fmabe3gn/boojtis b|engfjeii/ ift dbê men ban bat bp begint blanetis tecrggeii/rooöe aerDe; bit geftooten enbe gbebjepebt tó/ in be buplicgept bars be olie banoBlöben en menfefjen bjecb/ aen be tuojtebS legbt/ of oocb aig bp begint blaberg te ferggpen / bal men be tfopbeng ban beblaberg / enbebe epnben bat; betacbenaffngbet- «Pe Wg'gben fullen bjoegb rgp bjoiben/ift bat men
©upben-meft efi #eper/onber een gemengt enbe ge*
rmçtoett/rn# «ritç ban<©îijbfn/ïegt op be bjojtel banbe
1 maW
|
|||||||
|
Beffenuigge/ban ban te begieten/ baet fipin gDetem*
pm lanbt geen rijpe 3Daepen en fcrggt/ ofoocii ggeeti enljeeft» $?p begeerteenenfauelacgtigetvîouteiienbç fatorcfcaclmijtjuiflsûtu/ foo berte alp Die öoc&t bjL a^kiom Dat yp feer toel groept aen De 3ee-bant.€u ift Dat De aeroe oaer l)röD«l?la«t bjojbt / julcp nieten I0 1 fai men Die met 5uuc matec of pebel nat maecben. £)V vuojt ban blepne planten metDebJojtel gbeplant/ bi ben &ppIcfiitëep/umetbjelBefet met bette aetbe. JBetipIant oocböeberffrbe^abelfteenen/ baerbe s©aûelbcmiafgroepeT/in<©ctQber/ teltyp boeten öiep m De aerDe / bie met affegen i& gDemengüt/ enbe met oSepten mefi uiel ggebetert/ met get fepety epn* te opüjaertg/ enoe toil ooca alle bagijen begoten30'n/ mM alle jaer rontouuiie tjem jout gljefitoeps Ijebben/ of Dat beter 10/ DttbüJitë nat gemaeebt jtjn/ met üia» ter Das joutatpiigl) w. %at om Dat gp te Dooget enbe ftgoonDer fouüe ixsoj&en/ foo Beeft |)p gbeetne Dat 3911 bjoitetë nat gemaetbt tooiben met bioeflem ban ouoe tugii/ Die Dooj-gljcöaen 10. M bien oûcJî/ Dat ban eenen fteen alteen/gualgtb een
^5aDelbocmmacg groepen / Die eenen fituptb fouüe flpuö güenoetb liébben om ben boom te bjagben : |oo fai goet jgn/öatmen ticueeoföjp fieenen bp een boep/ etioet'famentn lgntöaetnaepe,in boegen Dat De ftbet» pe epnben bp maScfeanQcr bomen 1 enDe al! oo gbeplant iuojoen : ï©aitt5jjiiDeDoojfulcbenniib&elDebrotfjt ban Cüjee of Djp t famen gcüoegt/fo raatg Den fttupcb toan beu boom bolcomenoet enöe fïerrber groepen* #ocfa (ïa« te noteren/ tnbien ggp beggeert bat get Uïtlfne n beeibjucljtrn bjaegt/üai men öet manneben ban Den ©abelboom baer bp fai planten/ enDe niet al- icene een/ maer Dele/ ifl mogbelgcb / om Dat De nas* gpeleggentgept ban Den mannebeu maeebt / bat3tjn bracgt doo{ De tont tot get tonfben gfjebjagen toojDt: tuaer Doojbatbeobertoloebtgbepbt ban be bjucljrsu bomt. jiöaer ifi bat gfip be miobel niet en btbt beel «©abtlboomen mannebeng bp bet ujgfben te planten/ fco falgüenoeglj 3511/ bat glip Ditubailg met ben pan» ben aen iet manneben firijebt. €>fggp fultbloemen plucben bauIjetfopbanben manneben/ ofbanfoet luofcij toan't manneben nemen/ enbe Dat op öet tegf> Benfpjepben, est foo toepnitïj Œaepen a!0 ggp meutfit/toant f p
berfioppen beleberenbemUte/ enDe3grv{teiaetomte Sjerteercn/ enoe maften ptjneintgooff.. ©an Den pijn-appel-öootn.
3Deniagn-appel-boom gtoepet p jmcipaUjcBban be
beerne / Diegljeplantoftegûefctmoet3tjjun marrite lauDen / in «©ctober of $obemüer / enbetnbebouDe lanöen/in ^pjotaelle enDe IBeette/of met benafbaU leu ban be #gn-appel/ of «ojtg Daer me/ in toel g{je» fpaepûe enbe goïbe aerDe, jBenfaiootbbe iönn-op» pel met göeen göebJelt/notD meteeiacb bjeec&en/om be #ingöeiö te tjebben / maer men fai Die bjp bagîjen te bojen tn bjatec te mepeben teggöen/ei ibe al0 Die upt ÖÖetEOcben3ün/ febenffamenplanten/ ontrentbgf tjitigöer 0 Diepe in De aerDe- 1il& bte rullen upt göeto- menanti/ fai men biefoobaefl niet berplanten/ ober' mitp bat fp gijeen bJojtelen brggljen/ ban met lancB» Jiept ban f ijöen / enbe | toaerlrjcB / fo bat fp ntet en mo' gen ban tot Dun gtootactjtecöeelüerplant 3130. &otï)> tania aliï ben tgbt ban berplanten baer iö/ foo fiet mei toe / bat gijp be pjincipale enbe bttufte b)o)tel niet en guetft. ©en#ijn-appel-boom groepet meeffenbeel/ enbe
feerftpoon op googbe berggen/ enbe plaetfen bie boel te tuf nbe ftaen / bp foo berre al0 be plaetfe tjoaec men Sem beggeert te planten/ met foobaniggenneerfiig< gept bJ0|bt aöeocffent/ atö öet 'Sertoe-lanbt. ©p fa! öeel langïjetftaen/ iftbat gpmenitftraael ban 51111 fegojffe berooft toojt/ obermftö bat onbet 3ijn ftöojf' febeel&lepnebjoim6?n0gwei>en / biegcröOHtfena' aöwwöc&ïDjtbm* |
|||||||
|
van de Land^winninghe.
|
|||||||
|
boft tot tteöen/ enoe ooc b'aerpg bfe mett tiotS baec op
fat tooien/ of met «en gouten ftampec bafi ftioppen. ©oo} be bpf jaten en fuit ggpfe niet berplanfen/maee baetentufftgenfultggp btealle maenben moeten gca< ben/ enbealle jaec tn ben ï^etfft met depten meft mi* ften/ootmettegen-bjatet befpjoepen/Iiebec ban met fontepn/ put of tibiec-bjatec/fomtgt0 boeit fupbeteu ban be óbectoUige tatften/ fónbetltnge ban bojte enbe bjoogge feneuten/enbe onbec aen- maffenbe tar jcfteti0/ ten uwe bat be plante out/fttant enbe geloften mare) enbe becnieut begoefoe te toefen/ twant ban foube mett m\ of ttoee banbe fcgooufie moeten baec aen laten. <$otften fai men bie boo; atgt jaten niet fngben/ enbe baec tóe met gei b;eecften ban bec jBane / alfï fcgoon en D|oog& biebec i0 / enbe baec nae ban acgt jaten toe aïjjt ;areri/fomtgt0 ooc bsn boet ban beftetcfte<©ujf* öoomen/ met bjoeffem ban be olie ban «SIgben begiet ten/om teËeb;pen ban bemojme/ofanbecgebiecteert onttupt/ bte befen boom btcftbJilö Binbec boen» 0sn fai bte ootft betoacen boo} bet af eten ban be toepten/ toaet boos bat fp onbmtgtbaet toojben ; enbe bp bett ©Igf-boomggeenanoec planten / banben©ggge> bbotn of ï^gngaett/toelfftec göebuetfcgap gembec {leutbt/ ttiaes boben al fo gatet |p ben €ptftenboom/ toanf inbfen gp ggeplant mare/ baec een €ptfte 10 bit gegtaben/fal tetftontfretben. jBeu maeg ooeft ben<© * lijf boom gejfftenmet 'tfdjtlbtften ban begtoffteenbe fietcftfle griffien bie men aen ben boom macg binbeu / Sielgc top giec na fullen bectlaten/ maet get toate bet*
o|en moepte ban be fieenen ban <©lgben tefaepen. jBen fept (get tueltfteeen toönbetlgtfte faftei0) ba£
ben «©lijfboom ontyutgtbaet tuojt/ eft bbetbloeblgec bjutfit bbojt b;enet/a!0 gp geplant en geoeffent tooje ban petfonen bie maeggt jgn/ of bte een anbet0 bebbej niet en gebben ontfupbett/ jae bat meet i'0/in fommi* ge lanben toojben be #ltjf-boomen ban be cepne ftin« ber0 gljeplant/ ggeganbelt enbe gecegeett/ toaec boo| batfe fcgoon enbe b}ucgtbaet toojben. <® e «©ttjben moeten in jftobembet ggepSacft t jtjn/
aS0 fp beginnen ban bectoe te betanbecen en biel ftuetc 3gn/ ootft moeten bie metter fjanbt rjeplutbt 3gn/fon« bet eenttgftn0tetarftentequetfen/ toantboet beuc too(t ben«©lgfboom onbjucgtbaer» §>p moeten ootË met fcgoon/ bjoogg toebet ggeplutftt 3p'n / jae ift bae get toat ttjïö te bo?en ggetegent geeft/ men falbepbert totbat ûilebebocfitttgept gljebiooggt 10. «Se gtoene «©lijbeit bfe rorg ntet rtip en 31 jn/gege* jj
ten/bectueeften appeltje/ efi maften een goebe mag0e/ poe toelbat fp Barbe Barn ergane niafeeu/enbe gart om becteeren 3tjn= ®e tijpe «©Igben boen be magpe om' fteeten/ enbe maften toalginge, ,£>p maften ooc gooft fbjeete/ ebbeginbecen get gûéfttgte. Sîengaenbe be ftcatgten ban be olie/ XAt fullen top op
gaetbegoo)Iicfte plaetfe dellen / maet ban be«©Iijf« boom fuit ggp bgeebet int betbe boeeft btnben. Banöe jfttticienofpittacen.
iftflicen toillenontcent beneecflenbacp banïSpjfï;
foo mei manneften al0 blijf ften ban ;abè geplant 3tjn/ maet 8et manneften met ben cugge nae get 3©efte ge" fteett. 3©ant al0 bit alfo t'famen ggeboetgt of bp eert ggeplant jfjn/ fdo blagen fp betet enbe obetbloebigec b;ucljten/ fonbeclingge al0 bte in feét bette enbe !ucb> ttgge aetbe ggeplant jtjtu We bjucg t/al0 âbitenné fece toel f egt/ boebet biel/
enöe ftertftt be maghe/ toaerommebat gpooeft geo}« öineett toojbt/ben gpenen bit beuc be^ccfttetot-gOe" matgelt jgn/ snbe lufitgg begeet^»t? toefen tn b|o««> toen-fpel. Citroen-Ëïoemen/ <i;ehQ|^en/ ïfmoé-
nen/ #ontp;en enbe ILimen»
Cttotn-b!oemen/<©|engen/Hmioenèn eft ^onrp«
ten/epfegen eenbetganbeoefftntngge/dm beggehjeftè natHte, eiefç oro»slinge §^ft|n/pa?t moeten om gun |
|||||||
|
#ij88e&û8twtî : of ootft ffl bât öBp ontgpe ©fjgften
etë |p begtttnen toot te tooien / fmeett met fap ban senengtootenajupn/ ggemengt met pepec enbe olie, «©foatgpp bebîucôtal0gptameljjtftgrooti$/ met sen naeloe oeuc-fteecftt/ baec nae met olie frtgt 6t enbe niet <©lgf blaoet0 becftr/ ban fai be toacmte/ geen Iet' fel peübenbebanbe oberbloebtgge bocptiggept ban be ©öiïöe/ oebjucpt gaefttgpe maften, *>gp fuie ootft ©gggen ban ttoeeberpanbe öecbJe
Rebben/te bieten/ opbeeene3pbetott/ enbeb'anbec toot/ ift bat gijp t'famen in een ooecjeften binbt 't^aebt ban tbieebecpanbe ©gggeboomen/ enbealfo plantet/ «nbeoaecnabecplantet. <©ÖP fuit eenen mtom ©figöeboom tam maften/
f ft oat gpp jrjn toojtel nat tmecfct met togn enbe olte/ g'fameiigpemengt. ^e ©ugfien en f uilen ban ben boom nfeï baKen/ffï
bat göp ben ftcupc contom ontgcaeft en nat maecftt/ met bjatetenoepeftel/banelcftseben bele t'famen ge* ïnengpt/ of bat men bp ben ©gge boom een ige gooi" sen ban i&ammen of gamete gtaeft. <©gp fuit be ojoogge ©ggen fonbec beDetÖen gött*
fcett/ tft oat gjjpfa fpzept op een gojbe tn ben oben/ nae battu bjoot tot io/ enbe baec na in eenen uieutoeu aeE' den pot legpt/ bie niet gpepecftt of berloot ts. ;©e ©ggen met Çpjope gijefoben/genefen bén bee*
ÈUberben. Ijoefì/ enbe beteren be gfjebjelten bec longe. 5©e ©gge maetftt ftametgantft enbe boet toel/fp boes f boeeten/rnaet bjooge jrjn oe/enbe met tbeêl banHgn* faet enbe jpenegriec» gemeiigt/boWfe beapofiumatien ènöe fterbe gfjej tutllen/ nip toojöen enbe tipt bjefien. ©ggpen in oetocue/jgn goet teggen ben |)9eft enbe be ggene bie met pgnebenaeffénop-fjalen. . ©e €on tntîî jifêet Ij jibateg/ ttiaecftte een precìsa»
ttif teggen alletganbè fennn enbe pectjcftel ban peffe/ ban ©cigïjen/ #oten enbe &upte/ ale int capsttel ban öe öupte bo?en betclaett t0. 1 ©ngeu pact geöjaöen enbe gepuïberffeerr/ met een toepnicp toa0 gemengt/ maften een fonberlfoge ^albe tegen be ftacft • pielen.. 8?et fap ban be ©tigen gfjeneeft rupbtggept/rapptgl)ept/&lepnepot]!:6en0/ toot jont/ fpjof ten/ bJtt feer intaengljeftr fit/enbeanbete bleeften bes Itcftaerntf enbe aenftrfjtö/alft met meel ban gecoo' fie «©eifte bacr op ggefireften 10. 't«©peneefr ootft be tautftoeere/ elft met mat cattoenjS op be tant ggecasn tooit. ï£et opent cocftbefpetie., Wm öèn#üjf fioöiü.
t© cfen boom gtoépet feer liegt elgrft tn tuât the gge*
temptröé iatiben / maet iulanöen bte ftout 3gn / niet fonbec gtoötejo?gpeênbempepte/ mit0 beftoubeban se locpt; «Baecom ift bat gijp in utóen Bof eenen «©» lof boom reilt planten/ foo Bteft een plaetfe teggen Ijet Supöen of «©o|tën fiaenbe/bicgoogp genoegp 10 bec fjebcn/ enbe goet ban gronbe/ onbec fiïepacgttgg/ bo* benmetfiaabelcnbeftrgtgDemèngt/ bitfte/ bocgte/ 8iiD8 niet inagcc. <©aer fuit ggp planten ontrent galf |@eerte/tiiet be fp;upten bte onbec aen bi boet groep* en/ maerbeicgeutenenbenteubjetatften/ biefegoon sn buirgtbacK 3iju / getretften ban be tatften ban btn «®lrjf-boom/ fo bieft aI0 een bnpfi/ enbe anbetBalben Saoetlantft/ bte ootft boeltont / ftlaecenbefupbetban fcöojffe 3gn/fonoetra£' ooiftafgefneben metbenieU' iue ©nne/ be bjeltfte ggp berooben fuit ban be grobe ftgöjffê / ontrent een fpan becre/ baec latenbe be g rue* nenbtebunneci0/enbebanin&eaetbe(ìeftenmfuitftec boegen al0 bie op ben boom fionben/ b'onberfte epnbe nebettoaert0 /enbe 'tbobenfte opïuaett0: mant ift bat ggpbte berfteert in b'aerbe plant/ fo fullen fp gualijtft isoml ur tigli en / of al ili bat fp bte ftrgggen/altgt on* bgucijtbaecblpben. |Ben falbieoocft fo teel onbet ató boberv beflrgcften / met meft baec affepeti onbet gge« ancngrjt 3iin/ enbeban fo btep in be aetbe planten/ bat baec boben op ltgge/btec binggeten bttfte filepne gge» l^oftenaetö?» ®aufuit göp öissontemmf&cglantë |
|||||||
|
Het lì. Boccfc
|
|||||||||||
|
ili
|
|||||||||||
|
göclgtft in be ïoegïje Suppén / enbe füfcSc oft bergQeV
igcbe baten fat men mogfjen berb|agen oft becüeppem baec men mil : b'meltà mei te paffe fai bomen/om oie tegOeu ben iPttitcK in geoielfoe tolbesben^ te boecenl naec bat fp conbtomme feec mei met ftroo/oft fcrupbe ban « mm oecben f uilen becleet 3 tjn/enbe inbe Contee Uiebec upt te bjengen/ mue inbe Coirne te fieilen/ otta ban be {jitcc gDeboet enbe g&erecceett te 3tjn, 2tî0 tm alfulcBen plaetfe &i$ booifepbttiafnbenSJofoDebon*' beu ij$ / men fai be putten geaben met fpacien ban eeti ftaeuDe. <&nm om bat bie<®}eng{)eboom biepe mo|« telt/ foo falmen befe putteneen elle oft tmee btepe gra^ ben/ enbe anbechalf elle oft meecmgt/ meltheaecb@ 'uni glîEEoert enbe gebjoBeJi moet jtjn/om bat be mo|« tel gijëmatftelgtfe baec in maro fîsecfecn/ meltne put^ ten opmaectjcl eomenbe/allenf ùeiijj engljec fulleu mot« oen, m est fpaen ben boom Hu3>ten,#m mei te Doen^ foo befjoo{ben öefe putten/ tnbieutmogfjelpt&toace^ een 3asc oft base ontrent open tg leggljen / om Dat fp oeucbeel^onnefcDijneitenoebeel tegenss eenen goe» ben aect fouben nengfjen/ maes 'tfclbe mact) göetjol« pen uoo^öïn mciten bobem ban ös felbe putten te bec^ Ben met mei uerrot mefi enbe nieutoe aflifiens / bü nopt nat gemeeft ijebüsn/enbe met een bJepnirf) bjatee nat itiaecfeeBöe/ indien battei fl®eenregenacl)tMl) iste bes en igi, <©ft metbe felbe putten googe op te bttlleti met ficoo enbe felepne ttjf&eng/enbe bah fjet bpes baetë ii«ie te fteecbeiï/ latenbe tfelbe al tfamen berbianben/ eiibe be affebeng inbten battes niet cegent/befpjoepeng mant atljt of e tfjten öogeti baec nas fwllenosfslbe put « ten melbetepbt enbegbeftelt jtjn. ?©anfai'meu me« beromme be gconbt enbe jgöen ban be felbe puttere mei toeren wüe b'aecbe bjeUen / enbe baec op leggbetc een effen Sagbe ban mefi eenen bingec bitbe/enbe baec op een lagne ban feec goebe secbev«@aec nas beu booms' baec op (tellen met fukfeejöbetes .Sonnenmaect/ fois berce alftmogeltjtbip/ ais opeecftgeffaeu beeft/ te toeten bat bte 3(jben Us tegöeRBet^upbefïoiibén/ toebec tegöen bet jèupbe mögfien fïaen/mant anbec^ fin^fouoenfp gDenoetb teïtjben öebben/ ftibienbir fpbe bse tegben bet jSoojbe öeefï gbefiaen/tegfien bef «©opte oft *©efte fionbe, «£nbe Ijm aen i& béer gbele*' gben/gljemeccbtbat be gfienebjeoaec tn miffen bitB" mtl0 Hun boomen boot binben/ oft ten mmfïen bat fp lauglje jtjn eer f p b;utbten bjagben / oft lufïitö ftaeit: en groepen/b'toeïcfee fp fouben gebaen öebbety laseri bat fp alfo geplant babben getoesfì/fo baefî alp fp butr eerfte fcöeute boben öcc eetDeit gaben.€nbebefe f£baa begbebuectmeefienbeelbegDene biebeboonien feee gcoótfatetitoo?ben inBi/ìen oftcecbepotten: toanÊ mtötg batfp biealle jare upt enbe in bjagben / foo ere nemen fp geen mï)t om bte te fieilen gcltjï fp int booi* gaenbejaecfionben. ffl& nu ben 23oom op b'eecbe gbefrelbtfê/ g^efgrË
ftp eerfì Ijeeft gbeftaen ter jonnen toaectu/ foo moet
men gbeinjBeb'jt& b'eecfiebaecintooipeu eenen bal"
gLaumerboomen fullen met ttoee rnpen gbeplant Ibenboetboogbe/enbebietoelbafitceben/baecnaeop
tooiben/ toaerafbet bolle ban b'eene/ faltegben&et | öefeeecbeeenlagoebanbefelfbeboorbbe roojpenbare
|
|||||||||||
|
tmtoübDDbul
6jfeBbjfUbf«Kb&
iicDffefegeîfJf|nf
|
|||||||||||
|
poel bon b'onbetjiaen, jBaer bp gbebjeecBe ban
Blaamerboomen / men fai t'felbe mogöen boen met «ïppiefboomen. ïöant göpmoet becfiaen/ bat <©' rengöeboomcn göeen anbecgöefelfcöap ban boomen en begeren/ban befeboojfepbe/ enbe oen JBpjtuö- boom. j[©aec be befie enbe becfeetBecfie manif ce ban allen toace / batmen be felbe <©jengöeboomen / €i • troenboomen/ enbe anbec biecgbelncBe piante in bal» betonnen btegöefpleten3tjn/ oftaerbepotten/ oft Billen bte onber bjeebt enbe boben mat tngöe3ön/ gbemactbt ban gbefpleten berberis feec toelffamen gbeboetbt / foobattecnietuPtballennocbafftntBen watb: mani beur bet btcBtoiliS begieten/ mo;btbie aerbe öooger ban 'tboubt/ tn toat manieren battet fp/ mibts bat bet nat maetfien ben boom boet groepen/ jnaec onber moeten gaten gÖetnaecBt jtjn baeconp Djft Dwntfti/ om betobçitollitfibjstçrflftçloopen/ |
|||||||||||
|
goebe eerbe met goet mefi gbemengöt/enbe oocfi feee
toel tceben/ tfelf be bp göebeurte boenbe tot bat be pug' Ijoogöe met een öobelBen op göebult ijl/ enbe ban be« gieten. SHebefe bingoën falmen boenboo; bebollg' j©aue/ enbe int maffen banbeu bage/bat i& ten negetg ofttöien urenboo?noene. D^antmenmepnt battes moimen enbe mieren fouben groepen / tuffebenbere firuptBenbefcöojffebanben #jengfjeboom/ toaeel batfe metbe bolle üBanegbebaen mecben. W&fpale bui» becplant3tjn/göp fuit bte oeffenen enberegeetet? foo mei in ben Cornee alp in be Winttt/ gbelt)t6 ftm nabolgbt : 3n be Cornee fulbtgbpbie ban bjp toe typ bagnen bes abontp enbe mo?g0en0/ of ootB bfcB» miloec begieten/ na bat be bitte fai gcoot mu Want um jengtebooiti begeectboben o! matec/enbe öeDoefê boojeltBcn boom ten minfi en ttoee epmmec toâteep, j ^aiœm30«osioWî$0ûe!Hc&igB/ bte matera 1 |
|||||||||||
|
van de Land£
|
Ji|
fetn jSotDtanisom boo} foo ongpebjoonlit&e liou&c
bebjöt te3fln / meutDt gDp tboojfepDebetleeDen met anDerbaelbetrotmeft beletten/ foo fuit ggp bcfelbr <®?enggeboomen obergouDen. 5De gDeanffice Daer Dier na fai af gDefpjo&en 30n/3gn beel tceroer enbe eec ban De bouoe enDe bojfi beftDaDttD t/Daerom moet mi Die befetten /bedeeDen/ etiDeüjeDer befetten alsibooj* fept w : maer DoogDer om Dat De griffie gDeen DinDec en btggDe/maer 19 Die foo Dooge gegi iff tct/ Dat 'tfelüe befetfelniet toelDaeraennifitggDeraiiu!/ menfalDet flupten enDe bercentgöen banoe gi tffie met grof enüc DitblatbenomrotnDenenDebtlte/ enDe eenen reep ban een matte Daer ober Uitnben/ enDeitiDten nooti0/ met eenenfiabeonDer|c:tetn JBenDoutmfeergeete latt' Den/ BDelntb in ^paengien entte pojtugael boo^ feec* ber/Doe men De €>ïengöeboomcn moe 3©inter meeK begiet/ goe fp mtnberbjiefen / foo betre alft met put» üjaret/oft fontepn-baater Dat eerft gDeput ijs/oftmet bjaterDatinüe bornie oft ban DenbperelaeutogDe* maec6ti0/gDeûaenbooibt/ enDebattn D'aerDeniatg DjingDen. iììaeritbtiugfeleDatfulcbrin DefelanDen ntet en matö gDeDaen 3pn/ tuant get luare te bjeefen/ Dat fp fouDen betbjielen. |Ben moet bau maenDe te maenDe/ foo berte alft ben tgDtgôeDootDt / aenben boet ban Den boom D'aerDe toeten enDe bjeetfeen/ooxfè meftDaetonDermengDeuenöe begieten/ el0 bcojen SDefepDt 10. iEaet om De tatben ban Defe plante te betoaten enDe jeuc&öiclj te gouDen/ men moet D:c allo 3iare meet oft miniateti fnijDen/ naeDateengDe« febitt ï^obeniet fai Duncben ban noobe te toejen/tuant Defe teete enûe co(îelrjcbe boomen moeten tn öit affnti* Den nautuegaegyeflagljeiituQjüen. jlen moet cocb niet bergDeten te toeeren alle bupltcijepDt/ oberioiiic* DepDt/ enDe brupDenDte aen Den boet enbe ronDtomme groepen/ oocb Doojnen enDe bjamen metter DanDt of t meteentoelfng'oeuDe ine0bj?rlj nemen/ enoctft üat* ter eentgöen tacb öooj bojfr oft anöet(in0 berb?oocDt/ bleecfi oftfruert too^Dt / men fal't berftojben ontrent be Eente in't bicecbenbanoet JBanemeteenfrDoon toeet af-fngben met een gof-fagöe / pftfeerfcDery me0/enbe De fneDe toel Detben / om Dat Den tatb fou- De mogbeu toebcremme tot Demfelben bomen : jae Dat meet (0 / Daer taüvr&eng bupgDeu Dettoaertg bat bannooüeté/ enDeDoogfjenofïleegDennaepftfi banDeefabe. IBenfaloocbDetfoppenetiDefcgeuten af-fntjben Die int Dppetfieban Den boom bomen/pnn* ttpalrjcb be gDene Dte te DooflDe loopen / op Dat f p |W Den mogDen mettameltjtbe mategeltitb ftaett.lBant Defebooinen/fotiDerltnge be dTttroen-boomen/tcDoo» ge op groepenDe enDe te beel fatîten DebDénDs/en Dja« gDen foo beel noeD foo goebeb|ucgten niet/al0 fp Doen üan D«n obettolligDc f toetsten betloft 3ijnbe-. IBoojtö folmeninDiennooDtiö / een beel Dunne fiaben fielten ombetatbenteonbetfettenenDe bjagpen. |fâaert|î Dat fp niet tegDenftaenDe alle Dì neerfticDept enbe foj« gDeboo}fepDt/fomtgt0 bomen te treuten/foo falmen aen Den boet ban Dien ^amel-gojenis graben / toang men fept Dat fp Daer meDe toeber betomen enbe jeucö" DitDtoojben. ^ter gebt gDP i>it oeff eninglje ban beft boomen/ bte
ön0 ban anbet plaetfenobetgBeb^orDt3bn : jliSaec aengaenbe be gene Die top in Defe lanDen boen groepen enbe boojtiS bomen / menfalberfraenbatfptoojDm getoonnen/ oftbanftDeutett/ tacrben^enbegrifften/ oft ban faebt / oft Deur bat fp gbeintet 5gn. <©m nu baer af infonbetDept te fpjeben/ foo groepet De ©jen* gDeboom met groote ftoaritbept ban fcDeuten oft grtff ten/ toant beuc Dat Dp feet Dart t0 ban Boute/ foo f ft bat Dp feec qualité ban toojtel brggen. jSocDtan js tooibtgpbanfommigDe alfoogDetoonnen. ^>pne* men een tatr&en banben©iengeboom enbe fupbereut ban38nfcgerpe puten / baer nae planten 3tjt metbe punt nebettoaertö in een boetbrben gbetoonben in berfcg calf0 mefî. ©an fulc&e planten bomen be <©?çngBe.boomçn Mtmtn l^aenfeetijs gçet/ met groote öoofoesï
|
|||||||
|
gettoecD fn genliebet Hobeti / oft niet tece banöaec
en gebben om Dat fp Daer beur geinepnbcU meet enbe
ftboonbecbwcljten fiebben ban goeöecaert, %atbe*
gieten moet men toeften battet mater niet en tome
onDec aenben fttuptb banben boom / enDe Dat een
toepnicB betre ban baer gBegoten3pbtt ronDe/ om
öatgDelytftclitfeopDe tuojtel fouDe ftnc&en / totbten
epnbe falmen een uoojben rontomme maecben Djp
toingerö Diepe/enbe Daer in get mater gieten/b' toelcbe
men boeDer bctben Tal alft tuâtes ingöefonffeen 10.
gnoe Wimi balt De fojglje meecDer / om batfe niet
én fouben natibe bojft ouetaetbtojojben: ©aerom
foo tjaefi alft begint te bjtefen oft tout te toojben / foo
fuit ggp Dte tntgtflbecben/ gelgcb ontrent 2öamiffe/
MtetcenDicftelooiaebanblaDerögijemaecbt / Die op
flaftettKuff / oft elcbeuboom een logie maecben ban
matten Die Den ingantb Dceft tegen Bet,£>upbe.£om'
iniglje Decbenfemet tojcb/ D'toelcb een goet Decfelig.
SSnüer/ al0booreni0gDefept/ falmen Dte boeren tn
gijeüjelfoe belDerbeng/ foo Dte in biften ftaen/ oft ton •
tien gÖ«plant 3pn. .JBaer toelcbe maniere ban üefe
ïjtetoat3p / flbp moet maecben Dat 3? De tacbenbjp
ijebbentitljunDet&fel/ö'toeltböen niet in fai afgBe»
nomé mojoen booj Dat De ïï3inter gepaffeert lieti $tet*
tcmmgbP moet toefien eer gppDie Detfit / Dat fp
nljeenfinis nat en 3911 / triant itiDien De couûe Dun nat
obetbiU/De boom enDe bjucBt fouDen licDtelitb banbe
îjojftbeûojbenmojbetu ©eBalbennotgDat befenat*
ticbept De bloemen enbe tyutpien fouoeboen rotten
«noe beDetben al0 fpgebïcbt 3gn. ffêaer DegefcDtcb-
(ie i^obenter? plutben af alle De bloemen/ bottenen
tacr&ens banben Citroen boom/ (bie De teerfte i0 ban
allen) etrfpbebïucgtenbccben. JBen moet oocb toe
ftenDat tnöunlogfenieten regbent/ pjincipaltjcb te
togle Dat De f neeuva Dopet/mitp Dattêt fneeuto-mater
meet Dan eenitg anbet finn fcBabtltrbip: oocb Dat
Eie tlepne aeggDe niet en bjpbe beur gun Det&fetó/ oft
meteentgge luinDï op gen niet en toojöc g&eD?eben/
toantttifulcben gfjebaUemoetmenDen fneeu terfiont
af jcDuoDen/enDe banDeii firupc toeeren/lnant fp ber»
iijant Dte. ©aerom ten epnDe men fulcben fcgaDe
fouDe moggen ontgaen / falmen De fpleten enDe gaten
foobetre alft Daer eemgjfc 3tjn tnoe logten / feerbjel
floppen met mcft oft mercb/ biemen fai mogen open
Doen alft fcljoon / foet enDe tlaer toeber iis / enbe Dat
öe^onne|cgönt/omDat3tjnftralenfoubenmoggcu
lopöeboomentomen/ ênDealleguaöe lucDt betD?ö*
ben / DïoogbeuDealfooDerotteuDe bocbtfcgepDt Die
banbe bòncbetljepDt gDeootfaetbt i&. jBaer atëbe
potine bertrec&t/ falmen Dte toeber fioppeu/ op Dat
öc couöe Defe boomen niet en gcnpe. Cen toare oocb
ïuet.quaet Datmen gDeDuerenDe üefe ftercben bojft
snöe couDeeeo bier ban DjoocDDout/ oft banboolcn
baer maecbte/om Dat be toatmte oft Ditte groot gge »
ttoecg ÜSenbe ggenoecg buert fonDerDe planten met
beblamme enDe roocb te befcgaDigyen. |Baer Dat
toebooH pjtnripalitb beii Citroenboomen te gljefcDie» j
ben / Dte meeft ban allen ben bojft onbertoo?pen 3ijn
iaefoo beel meer Den ggénen Dte meer fap0enDefub*
ftantie nebben/BDelgtbDie min fapg gebben/ min bc
tjoeben. IBett moet gém oocb niet betgoeften om Die
te ontbecben/ al ift Dat Den tgDt eenigDe toarmte enDe
f thooti uteDer fcggnen te ggeloben/ mibtis twt De cou*
öeDietnecgftggnttegaen/ metjlercbec couuebirft'
töils toeber tornt Dan 3P eerfï lna0 / enbe be boot ban
Defe boomen met baer bjengyt; Cbefte iö batmen
eenigDe barDerö of benfterü ban befe logie open boet/
omDatoeboomeneenigge uptenbe bjarmte banbet
Coirne foube mogöen gïjenieten. ^etogle Dat Defe
betfcögDeplanteboomen fullen gDebetbtsgn/ men
moet ntet bergljeten Den boet banben Boom eenen tu*
biute Doogbc te befetten met goeDe eetbe/bie met boel
loe trotniéft betleet i& l enbe een elle betre rontomme
ben boet banben boom ligt. t@'bteltbe Dient om Dat
oeboçtin?enf«çrHe.w&«iboîftm*t enfowbe, De.tb|iS'
|
||||||||
|
Het II. Boeck
|
|||||||||
|
I04
|
|||||||||
|
Doof oen. «B serom ift htttt bat men Ut jaepbt in feec
goeoeaerbe/ cmDçpiJuiUe/ Dat men/ niet tegenftaen» öe/ bat ijct noci) lancb lis/ eer De bjutötcn DjagBen/ be felbe macB bojberen om bmcljtcn te D^agBen / met tc griffmu 39 e maniere om alle Dcfe Doornen te faepen/ ijö/ oat men ten eerften De aerbe feer toel fai berepûen/ Dtemefìeu/ met peerben/ 01 j'en enbe Icgapeumeft/ ontrent beu jücp/ en Bout-affröenj$ baer onDet men» Oljeii/ oft Dat noti) beier 10/ Dan Contommerg/ enbe 6au in putten ban een Balben boet toijt/bjp bennen Up een leggen/ met Ijet fcgerp epnbe optoaertg/ en 'tan- ber tegöcn b'aerbe, 33aer na moet men Die bicbtoilg nat mafeen met laeuacöttflö toatee oft fcgapen meltb/ toant fp fullen beter eiibe eer Der upt nomen. Jfâaer en bergetet 5aet niet te leggen in laeutoc feoepe- melcb eer gijp bat taept/ en tuilt gBp Die foet[jebben/ Doet Can» bgs> fupclier in melcfi/ oaer in battet toeprbenfal. <0p De felbemaniere fuit gBp in teel gpebouöeenbe
onggefaepoe aecoe Ijaec fcDeuteu/ tacfeen enbe grifften planten ontrent Balf iBepe/ fieetbenbe jjet Dic&fre op* Uuae«0/ cubebe put metaffcBeugban Concommerg üullen. ^sp f uilen foete appelg boojt bjcnggen/ift Dat» men at ,g>?ïio&elle Den ftrupcb boojt met em fpgebee booj/enbe een brom gat maetfet Dat niet beur en gaet/ enbe baerlati£i5]tD2bu£i3iici)epDtlaet upt fiiirBen/tot bat bie appela gBefpent tooien / uwer ban moetet gat met potaetbe oft leem gDeftopt toojben. «©ftfnnt een fnebe in ben bitöften tatfe ban Den boom/ enbe baet bie fnebe gBeijebentis/ fuit gijp een fjol maecbenöan een grootcn üoct Diege/b'toelc& met Boniclj moet gBe» Hult enbe met leem gïjeftoptjön / tegmen beu regöeu enbe öttte uan öerjjonne'. M$ nu ben boom alle Bet ïjanitfj Beeft ingetrorben/fult ggp anber baer in Doen/ enbe betoogd nut pifle nat maecBen. ^en laeîfîen fuit gijp aile jongjje fcljeuten Die uptten boom fullen fpjupteu / af'fngben enbe toetB nemen alle begene oie aen ben ggefneDen tacft f uilen groepen. Jbp mogöenoocü op ben felbeu ttjDtspmaïranber
gegriffiet uiojben/te toeten «©jengBeop ben Citroen* boom /oft Citroen op beu C^eugijeboom/ oft ooeb op Sun felöeu/geSgrCittoen op Citroenboom, j>omtgt0 oorbopCHanaetboomen/ tDeerboomen/ SSppelboo* men / jEo'rbsfteboomen / noeptanö felben tuffcBen fjet Jjout enbe befcBojffe / maer toel in ben ftrupcb bk ontrent De toojtel gljeopent iö* 4Bm bie totl te grif* fteu / fuit gijp be öefie griffie nemen titi gijp binben ïueucöt/ gödijfü ató gijp eenen goeben Citroenboom op eenen bereren milt grifften. 39e ïümoenboom op «eu Citroen cöegri'ffiet/ DjaeriJt frpoonber buicDten ban be Citroen Doet op ben Eimoenboom göegnf» fiet / om catbc Citroen-boom ongBeltitb meer boeg* ticljepDtg Beeft beo? boeûifel banbe Utmoeu-boom boet. ©e Citroen enbe HUmoeu op ben oBjengeboom gljegriffiet / Djagöen meerb$uc[)ten Dan fp boen op ï)ün natap|lijc&en firuptu / oot& en tojeefen fp foofeer bc conbp. niet/ om bat fp oeelacljttcö 5Ö11 ban De epgen» fcljap ban ben «©jengljeboom/ De toelcSe eeufeer Bart boutfouDermarrliljebbeube / Detouoebetertoeber» jïaet. 3Be puncipaelfte maniere ban Die te griffieti/ igiinbe fplete/ enDe Datinoti oft|Seerte : oft in rrupne/enbe bat in ben JBep : oft met een f cötlbe&en/ te toeten in #opmaent. stlfmen met fcDilbeSen toil uiten / ban moet men af-fngben alle batoberbloebitD iS in be botten/ DtenietgBeintetenjgn/ jaeooc&alle be fcfïêutBenö Die metter tflbt baer aen groepen. 2tfó fpgljeintetjfin/ gDpenfultgDeenurupben Daeron- trent laten groepen/ ten toare beCatooojbe/ Dtefp B Deerne ontrent fjun öebben / mibtjs batfe baer af groote Oulpe tegfjeu be feoube gpeboelen/ jae bat meer tiö.'b'afftgeuiS banbe Cautooo^De ronbtomme be too?< telö banbe c itroenboomen gelept / maBen bie f tfioon » fier enbeb?ut|)tbaerber. jfBaer om batbe Citroen* Boom tojucDtbaerfis / enberebelgtBeftüaerebincgt b?aecBt / men fai foo gaeft atè gpjijn b^utötenbooitö fl«fftyç&iot0t/çfn m ban bien afj?lur8?n/çnbelwtel |
|||||||||
|
baer op latett / toniti bmv fultuen mibèel fullen U
gliene Die baer op biguen / ftgoonber enbe bete» too}<* oen. ©e Cïrengeboomn enfullénsmmetmeet betb|ief9ts
nor l) ban be Hoube toinbt/ oft bojft fterbeu/ al& gp op ben üuljlboom gljegriffiet tg / maerbebjucytenfal foo goet m\ atn niet 3gu/al0 ban Den anbecen. 53'C>jengen/Cttroenen/|limoenenenie>ontpten/
bie men begeert te betoaren/ fullen t'fnatgta metguis b!aber0 moeten gljepluebt ?gii tufftgeu b'oubeenbe nieutoe jBane/ maer niet eer booj batfe rggejgn/eré bat b'©ïenge-appelg ober ol ebeti gpeel is. jEen fai ootu niet toebeu ban bie te plurEten tot batfe bleette gDeei 31J11. <î5gp fuit bie berftg enbe goebt ïjoubeti/ifl oat ggpDtebercgt in gcopen ban eerfte of §tvg / of batgüpbiemettoel gljetempest plaefïer beftrtjrfit/ ftft allecue in potten flupt* jiBaer gijp en motgtbie pjmnpalnch be Citroen ggeenfir.fS bptoasuib|oob& leggöen/toant fp fottben baer beur rotten. <©m ©tenge-appel0 regebbenljaifajengpeetibe
Citroen / men moet ontrent begiufel ban M wne tm lonclf. roepben of tarrben ban De Citroenboom fng«> ben /bat b;p bingerg bitbe 10/ enbe op becjuamen tgbS planten/ enbe regeren abs bojen ggefept 10/ ten epnbej ban be jaeteu oft baer ontrent/ alft toe! gBcteojtelt igf fuit gBp tufltöen iBeerte en «pul/bataf fagen eenen biugee biepe in b'aesbe/ enbe be fnebe toel effen maece ben/ bie gijp in be fplete fuit griftten met een berffege griffie ban beu «©jenggeboom/ bie maer ttoee jaerere out ta/ ban Disbte attojberenbe metten Citroen/ baee na fnlt gpp be fnebeenöet'fainenboegBingBebanbe griffie jfrgcfien met be toojtetë ban Jïron oft balfiS boet / enbe ban ronbtomme toel beftrflrben metletiw g«irjt6 men anber griffie» boet/ SeggBenbe aen be boec banbe plante berrotmefï/ oftnfjcfieniSbanCatoooi'» Den/ baer na ftUt gBp üie befetten tamelgeb Boog8 mei goebe aerbe / enbe onDerfetteu tot bat biefier en fizttk gegroepet iö,|Baer gBp moet öerfraen/bar befe grif* fte gBefneben moet 3gn ban Den C^engBeboom op beï 5ijöe ùk tegen Bet <©ofie fiaet/ metten maffen ban bec j!@ane enbe ban ben bagge / toaitt i'faSalfootebeteK efectueren, ©e Citroen fai root enbe foete toefen /tff bat Bp op
een JBoetbefieboom gljegrifftet iss / enbe f al al fulcöere fojme enbe gBebaente nemen atfmen toil / t(ï bat men eerBpîiûitoaffenté / baer ober tretbt een fojme Dié binnen göefneben i# met fuItSe figuren alfmen be<* göeert/ eiibs öoo|t!Sbaer injijnen bolieii toagï neemt* 25p gelrjcfée miöbel/ifï bat öp gebaeu toojt/eer Bp boï a torneine Ijeeft jgn fat foeti in een aerben oft glafsu bat/ toant Bp f«l i»t groepen t'fatfoen banbcii Bate nemen/ enbe foo grost alft bat toojben/maer baerentuffrBers fai men eenighe U leptie gaten int bat moeten maetben/ omöemlotlsttegeben. ©efe biutBten ban befeboomenjfinbaiimalcan*'
Der berfcöillenbe/ footoelinbertoe/ "gljebaente enbe fmafie/aijs intgljebiupcfe. ï©ant b'»©|eugöe-appefó BebbenDefeBeMegeeleroftgoubfgee! / befmafiefuec oft foete / ofc tuffcBen bcpDen t'fatfoen ront gelytb ee* tien appel / enbe beguamer boo; be hebei en ban tot Ds mebienne. 3öe ï-imoen Beeft een langöer fatfoen/Dé fcBdïe bleecBer/enbe fueren fmabe/ toeibieuenbe inbe beutben enbe mebienne om te berber ffcBen/betbeelctt enbeboofbjingcn. 5De Citroen isüantbgefaïfoueert/ gBelgtu een ep/DitSe ban ftBelle/ban bupten geel/enbe fuer ban fmaecbe/feer beguame boo? be cojbiale mebi* cgnenenbepieferbatibetu 3De $oncp$en 390 ttoea maelfoo groot al0be|Ltmoenen / begBebaenteBeb* benbe ban be Coucommer/enbe be fcBelle eenen bupm birbe. ;©ebIabeB0ban be Citroen-boom gBebenben Blee*
oeriJ eenen goeDe teutbe / euDebeb|nenfeboo| t'gBe* tooimte enbe motten, 3&e fcfielle/ t'fap enbe faebt bat* Den Citroen *tjn feer goebt tegBeuollerBauDefengn enbe rjgrtjcbeTban be pefl? ; Cfelbe \$ oocb ban bm Himoejra
|
|||||||||
|
van de Landc-winmnghea
|
||||||||||||||
|
ìì}
|
||||||||||||||
|
%î mòetiett. ^ot bien epnbe macBmen «tien «tttoen
BiiDc ftinioeti al gBeBeel/inöoofetoater eiibe^upcte fieben/ tot bat Bp gBeôeelfn fap berteert té / enbe ban macBmeualle mojgBenbaer afbefigBenin ttjbeban pefte eenen lepel oft tujcc* 30e fcBelle enbe tfap banben «Citroen/ BÖetien eenen goeben aeffem. <©e fcBelle oljeconf ijt bertoarmt be magBe enbe Belpt bie teeren. Cfapbat uptoe fcBelle banbe Sfirange-apgeleu gBe* pecft tnojut/onftefiet licBtelgcu/ enbe penetreert tuf» ggelgct beur 3nn groote fubtijlBepbt beur t'glag / tot îuoen totjn bte baeein té. ^'fap banben Himoen berbjgft be fcBotftBepbt enbe rappicfiept/ enbe neemt toecl) De fpjoeten/ enbeoucn be pleegen ban inc&tDfe oplnntoaet 3ijn. SSft batmen beîLtmoen tegBen Bet bier IenÖt/!)et fubtgl fap batter fai tot tomen/ mallet aenftcîjt banbe jongljebocftterg fcBoone / enbe neemt iuecöberoobeenbeanbec DergelgcKeplernen. '•ït'fap banbe Utmoeuen té ban fulc&erccacBt/battet ttoee of bjpinael gebefiget 3gnöe / enbe batmen gefieele #er' ïenbaertntoaficBet/ enbe baerinlaet liggpen/ enbe öacrnaetnne ^onne legBt/„ 3p fullenbinnen btjföft ftïS bagöen foo facöte als ûontet) tuojben/ foo bat gBp öaec af fuit mogüen maecfeen alfiilc&en fatfeen até 8ïjp begeert, ©ooftss fo tft fap banLeUtmoen fo bg> tti\W batmen möien gBp een fïuc& gouw fommigfje «ren öaer tnlaet UggDen/ t'felbetlepnber bangöe* totcDte fultbinöen. 'Œ'felbe faloocugBefcBiebenift Bat gijp een fiuta gouts: inbe Limoen fte&en ;©e «^anaetboomen begBeeren een toamie oft
getemperöe loeïjt/ toant in coube lanben en crijgBeu' je gijeen bjucBcen/ enbe Doe toelbat Dun bjurgtcen banbe ojp f matten öetft/te toetwi/foet/ fuer/oft fuer* foet/ nocljtatté begBeeren alle <©pnaetbqomen een», ber&anbe lot|)t/ grouten oeffentiigBe. <ép groepen op aiöerDanbe gront/ t'fp bette/ balie/ fteenacptigBe / ïlepacljtiööe ofcfaueîûcBtsgJe / fooberre al? t'fant grof enbe eenuBfuté bot|)t té. ^p en teepgeren oocS met eenigljegöelegöentliepbt ban gront / t'spbercfj/ bal of plepne/jae öat meer té/?p groepen toel op fteen* atljtige/ öo?rc enbe soutoe plaetfen/ toant luttel boet* fels is &un gBenoecD / baeromme en beBöeben 3P foo ïutieufelgtft niet gtjeoeffent te jgn até beboojfepöe bmtuten/ mieto bat 3pooc& groepen banftpeuten/ enbe totilen inellrjben ijet graben enbe lepben inber eerben/ itifgBeUjCBïooc&Bet gciffemjaetfibat gup ben arbepttotlt bsenaté3P jonen enbejeubicB jijn/ banfupüeren/ öebjutBtfalongBelgc» grooterenbe beter göefatfoneertjgn- JKaer3p moeten tegen liet j§>upöegBeplaut3gn/ enbe nemmermeer int 4£\ofte oft int Wtfie/ tuant batijSbat Jjunfootoelalssben totjugaert alüermecfï ytnbert. 3Soc|)taH0 (uit g!)p mertben/ öat be tacfeen bte gBp fuit in tfeerbe leggen/ moeten gljenomEn 3ijnalsf bemoeberö gBel)Ot5gn/ enbemeteer/ (b'toekue contrarietà ben ftBeutenban alleanöere boomen) iaeuocubatbeftöeute 3p metter ftBoiffe foo cicli alö ben BecDt ban eentneiS. iB5aec eer gijp Uc in Beerbe legtjt oftplant / foo moet g&P be ttoee epnben toel effen fntjöen enbe met bercliensi.meft teijöen /b'toelc Bun beter (0 ban eenicB anber / enbe banb'toérfeö inb'eerbeleggôen. ^p begeer en eerbe bte nocB mager/ nöcB boepte i&/ maer matelgcft bet/ enbe groepen Hrijter cnbefcBoonbec / tft batmen 3ec apjupn öaer ontrent plant/ oft emmers eenige 0w tuis. 39en tobt ban bte te planten ijs banjBeertetot inben jitSep/binnen ben feluen t ijt mogöen ï)U op Bun felbengegrifftetjijn maer beel beter op benjBp?tuss Boom / öaec BP een fdnberlingBe bjientftBap mebe heeft. #e €itroenboorri/be 1©ilgBeenbe jIBoetbefie boom en öienen Ben foo toel niet/ Boe toel bat 3P foni» jgti5 öaer op mogen gegrtffet 3gn. Œe maniere ban grtffieniis/ batmen fïe&e inben
ftrupce banbeu boom een griffie bte ber ftö banötn «IP janaet&oom gBefneöcn i$ / *nty üm op öan fïojte |
||||||||||||||
|
bjoeffem ban <© Ift/ too)b^ mt 'mm tefïröcfte/en&e
met eerbe beine. SCengoenDe be Griffi? bve moetuan« ben «löjanaetftoom gBefneben 38» / uae öat BP botten Beeft/ geiger top banbe tacieti of fcBeuten gefept peb* ben: Kengaenbeboo|bt0öe cefiefcobegBecrenfcöicfi<' totlis begoten enbe nat gBemaecnt te toeftn/ ïerujyle öatöe^onneiistnïLtb^a. ^Be «©jannctboonieu bérIiefen!üBteIic6 Bunbloe*
men enbs biucBten eer 3p rgpe 3gn / beur fiercBen re« gBen/ te feer grooten bauto/ enbe beel nebelö oft mift. maer om fulrr te beletten / foo moetmen ite omtrent eenen muer planten/en De tacnen trommen/ om batfa foo Baefï niet en fouben öebotBntBeptontfargBcn bic Bun eer contrarie enbe quaet i;s. jiBen fai be 40;anaet-appel0 mogöen taugöegoep
Bouben/tft batmeu bte 111 fcBoon Beet luater fieuen eu terftont tottretBt/ oft batmen ùiz ban malcanûer ber* fctjepbeniubioocBfauöt legB.t/ oftinBoopUeniSban rojen uptter ^onne/tot bat öie gertmpeit 3ün, jBaee t'befle \$ batmen als be bjucöt rgpe/en be nocB op bm boomt0/öen fiele een toepnicBb)iingt.<©ftIegBtöen <6janaet-appel intertjt mettoaier aUetempett/enöa laet Bern ban tube potine DjoogBen. <©cr& tö goetöac men öie in fcBabelingen oft famje-meel legBt ban^o* plterBout/ ^tepnpalm e/ of € BenBout / in eenen nieu* toen aerben pot / met lagen/ enbe baer nae ben pot toe! bet&e enbe bafi toe fioppe. ilSaer Bet pjinctpaelfie iö/ batmen ixn 45?anaetappeljSbieme"n luti betoaren/op een couöe enbe b;oogBe plaetfe legge / enbe bat ùit met Bun ftceineug ggcplucfu too;ben/iae inbien mogelgcâ iiS/ met Bun tac&tfienis fonber ben boom tebefcöaDi»> gBen / toant bat i& feer goet om bte langBe te mogBen Ijoubett. &p móeten ooc metten bje&en ban ber jsa* negBeplurfu 3ö« / mibbelmattcB rgpe enbe toetb;oo* gfje/fonber eenfcBfinö nat te 5tjn. «©aer na eenen batö öf ttoee in b e^&onne gBcBouöen/met be bloeme neocc toaerts/ enöe ten laetfien in eenen pot flupten toel toe< Stfiopt/ enöe met peeft oft toaö bermaeeftt/ op öattec
e lucBt niet in en tome.;§>ommigB& obeebec&enfe toeï bitu metpotaerbe bie toel gBetreben \$i enbe toel gBe« bjoocBt 3ynöe/BangIjenöie op een tóele plaetfe : tnaec al03p bie eten toillen/ fob leggBen fp bietntoaterte toepc&en/ctibe boen af be potaerbe.'Snber toinben elei alleene in ïjop of (ïroö/enbe leggBen bte in fiiftfeensi. ^©etacr6ensibanöe<©ifanaetappel0ber)'agöehbe c
feng'nfge bieren/ toaerom öat oor önis boojbaoerö on * ber enbe boben Bun coetfeh oftbebbentacrrtenjSIep* ben ban <Ê?sanaetboomen., iaanöcpïacénutf-
ptatanüiS il eenen boombtemeeKtepjgfeni^om
3tjn fcBoone blabersi eft loivtbec öah cm çtjn bpicBten* ilp tooit gBeplantban fcBeuten enbe tacrfeenö banben boom getrocben/in feer boitBteaeröe/ ontrent eentgBe beBeoft fontepne.jaotBtane toilBpbiCKbJiljSmet ene Beltogn befpjoépt 3gn/ etitömitjtö met matig ptffe/ tén epnbe bat BP fonbë mogen feer Boog? groepen / eis ?tjn tienen Teer bJtjtenbe bjeebt uptbio^pen / om mi groote fcBapc te maecfceii/maet ih öefe lanben toojbett öieluttelgBefien. , |
||||||||||||||
|
iBen maect fcBotelö ban patanBoiit/om be ttim<
|
M
|
|||||||||||||
|
pingen in ben buptb te (lellen baer op gelept ;gnbe,
3&e ILotuiS groepet geernein bette/toeljgemeffe eft
gljearbepbe aerbe/bte toel ter ^onnefiaet tegBen Bec âupbe oft «©ofte.#et Bout té feer beguaem om ftup* ten te tna&eu / nromBoieniS eü anber muficale infiru* menten/oocfeec nut om BecBtenbanmeffen/ baggen/ poignaertis enöe rapieren te manen- ©e bjucOt too;b£ banbe gcoote peeren feer begeert om Baer gcoote foe* ticBept/ en feer liefltjtfeett eft iuftigen ceucne/ bk 5p in ben mont laet ban bê gBene bie Baer eten/ m öat meec iö/ men perftupt befe bjucBt gefiooten enbe getyouert eenen togn bie feer foete té/enöe fcDtjnt rnofi te toefen/ maec ÖP «n blijft mm t^fèn oft ttoaelf bagBen.goet; % |B«|tgcfe
|
||||||||||||||
|
Het II. Boecis
|
|||||||
|
lîé
|
|||||||
|
mjp moogt bie fo toeï latptn afé blatif en op be f«ï*
be ploetfe baer be jlftee upt act raten i$:<@ f f aept baes ttoee of bjp jaer becbolgneng goebe Cai-tiic/ toant ff fai baer leer fcBoon enbe oberbioebigl) groepen / boo| Dattetlanbt baer beJËee Beeft gelaeptgetoeefi/bettet: enbe beter ij? gljetoojDsn. ïöuiit men iwslj feggfjeis battet b|a&e Itgöt/ tertoylen bat be toojtel anDeri3 niee ban 6rup t enbe 3aet boojc biengt ;e»be bat be af ballen* be blaberö öet lanbt mefien. 3C10 nu ben^erffi gecomen isï/enbe bat men ftet bal;
be blabei'si beginnen geel te luojbeu en Bun natucrliclie bertoc berliefen/fo fwlt göp be jiBee upt graben/ enbe be vuoitelo1 af ttetfeen/ bse gBp fött op u betfjeöen beb* ben toojpen/en b?p of bier bagen al(l goet toeber i&, la« ten bjoogen/ of fes oft acBt bagfjen/ alfi nat toebeE t«i/ baer na faitten op nemen b'aerbe af tloppen en fcijïab" ben/batter geen öefelen aen en bigben : 2tlfoo Qljefup» bertîijnbe/ fuit betpaten/of boen malen/ om teglie» öjupcöen of tebercoopen. €en faBe i0 te bertoonberen ban be JBea/baïfe be u*
rine bestoet ban be gene biefeBanbelt/ja bat meet; 10/ fp maect root be beenöens/ 'tbleefcö ban be beeflen Die eenigBentgtbaermebegeboet 3911. jlen fept battei (lof ban JBeefo fece penetreert en bpbe tieufe bat/bas Bet beef perfonen bergeeft/ en in Bojtc jaren boet {iet« ben, ©ctoetiebanjUee boet toatet inaüeii/bettoetBê be maentfronben ber tooutoen en bertoetb'epng rooÊ Die baer in gefoben toojben. <©e blaöerg nuigi fp mü m fcljçtp 3tjn / Dienen toel om tin te fcBueten» Vaa Wouvve ende Weet.
CAP, LVIII. ACngaenbe be 3©otttoe enöe ï©eet/be toeïc Be ber«
fcijepben Bttipben 3gn/bie too?öen op oefeeru enbe faeplant gBetoonnen/gBelgrft be aapen/Boe toel ba« men baer af niet en begeert ban Bet opperfïe/ enDe Bet langBfïe ban be fioc&e enbe bloemen. %efe ttoee plano ten en bjeefen nocB bojfte norB W0"n / nocB onttJbigBe Boube. SDeS 10 toaer oat De feer bette gront Ben qua* tgtBbient/ toant fp Bebben lieber bafie aerbe/ ban bie mtöödmatigB enbe Ucöt 10. &p groepen oot& Êetec op lanDtbat D?p of bierjaren bja&e gfielegen Beeft/ sf bat ttoee jasen ban te bojen öcemt ie g Be oieefi/öan op tod gBeboutoetianbt / Bettotlt&c fontrarie'be jfBee i0/ Die aifoo groote beteringBe ban Eanbt begeert àï$ be €:ertoe enbe ïDijngaert/ ja Dat meer tp/ fp bóitien bat Bet lanbt ober Bet anber jaec bjaedïc liggBe/of an* berftii0 De toojtclp bit foo menicBmacl gBeplant 300/ en Bomen tot geen perfecrie/ enbe berliefen Bun Brat Bé enbe beucBt. <e>M gljclijcBbe jlïee bengrenbt be£ maecBt / foomaetlit De llDecbtbenfetben rragner/ baerom en macB bie op gfjeen magBer lanbt gBefaepÉ toojben/toaut fp gcocpet baer toepnitB enbe en Deur|)ê niet bele/ mast fset tod tn gljcmefi lanbt/ ftet teeBM op een nieuto fai gljemrfì toojöen/ eet men hit faepet» H1(0 Bet W er m gBefaept i0/ fai men Bet met be eggBa toel obedoopen om bot B?t wet met öe aerbe tod fou* itegBeberBt tooien. jBaet alpbeplantenalrebeButi blaberp Bebben ban f tuee bsngBerp laucB/ men fai Die moeten ontrent Balf ïSpjil/ of later/ nas battet toebet: öjoogpe of cegljenacBtigB tö gBetoeefi / be aerbe roe- ren/ enbefto?t0baect!aebebiaber0plut6et7, 5ïf0Die gBeplut&t3tjn/ foa fai men aen beroojtelööiefonbet blaberp ïfjn / bit aerbe roeten enbe De fetoc eïïc moetie benonberBnnben / te toeten/ in IBebemaent/ ï;op^ tnaent/ <©ogB(ïmaent enbe September/ in boegen/ bat/geIfftBen«ö'0men ban plante tot plantebtjf mael beblaber0p!ucBc/ foo moet be aerbe foo btcBtottó los gtjemaecRt toozben : ï©eltB roeren gBemepnlgtB fe* ben mael gBefcftiet/ te toeten befe böf repfen/ enbe be ttoee eerfie repfen eer men beblaberè af pltitBt. ®c maniere ban bc blaberp te glut&en ip befe / foo toau* necB be blaberp beginnen tontomme enbe niet in Bet mtböen tolewr te, BtiigBen/ al0 ban moet men bie ban pjantf
|
|||||||
|
«Bafîn'ï&boom begeert Boogfte plaetfei)/ cnbcbio|t
molmt m ben mften bagB tîau^>p|o6cUc; ©îp mael -giaerpö|acgt t$bpscBtem ©ecottieban beblaberp/ fcHojlfeef Bout s^emaecfet/öeeft een t'famen tretBen* ne enöe fietcBenbc BtacBn ©aesom tooiben bacs af Canb-fìoBetp gljemaec&t. 4Eerbi«tB begeert een lecge enbebotBie gcont notB*
tanp eentoatmelotBr/ enoefeer toelter dormente fìaeu. ®e blaberp fr|}02tTe «"be ÖohDS jpeööcn be felbe kiacl)t ban ben JBafiiK&boom, Van twee befondere Hoven, die gheïegen zijn. Eett
eyn.de van den Warmoes ende Ktuyt hef,
CAP.LVII,
San $$tt.
, € îîDatmoep en $uupt-Bof/3rjnbebÉnöe Hooi»
' jcpûe groote/ moto notB tot Bemtoaeitp Bebben
ïtoee of d?ï» gemeten lanosi/ tot ujofnt ban ben ©abec öep Ö«PfS*( w'P °füau Den laet/gelpc om Jfiee/ Won* be/ iMbtrp Caerbsn./ ©lap enbe ïlemp te toinnen, 3S0CÖ fullen top mogen^ajf caen baer bp boegen.^oc toelaat alleüefe bingen/ ittDiett beaetbegoet enoe ua • metlijrtap/fo toe! alp tont of plat jaet/ lueccbtcö 313« een beibtoj3Uemfetoeu te Bebben/ enbegljeoeffeutte toefen/ gelytB graeii en tont of plat ?aet. 2©P lullen ban boo? be tamme Jlee / Die beter be«
Söeert toojötoanbe toilbe / eenplaesfeopöaesfel* ben betoaren/ ban ontrent een bunbec of meet groot/ niet betre ban bm toater gelegen/ maet int goet lane/ bat niet te fmaet nocö te üdJt ië/ enbe Djp of niet mael sïiet ben ploegB ip gBeae&ert getoet ji/ of bat beter isv bat meï be fpabe tod Qî)eacbept ip/enbe met bebben of moten geojDineert/ bitjjtbp een (iaenbe. ®e jlleebe mail) öbcfaepi enbe gBepianttoojben/ maer gBefaept jgnbe/ engljeefifennritwcmtet beelpjofotp / ntet te min ifl DatgBpble toüt facpen/fo gebjupirBt boojeldt gemetfa bed jaefp / al0 meu üetnpfaet foube beBoe< imi/ enöe bat in jBeette/ op toel-gefupbetbe en g$e« méfie bebben of moten: jBaer alft 5aeDt m b'aztbs 10 gciuojpen/enbernetbereggeof gtitfeltoclbaet in ge< mengt/ jooenbeöoeftmenbaeeiuettoeteboen/ Dan 'tgttaebt Brupbt upt te talen / totter tuut toe bat men fce flìe; in^eptem&srfal «pt treeften om '*3aeDt te Rebben. ©e toojtelp bie gpp fuit toilleii planten en oeffenen/
moeten tianoe befte toefen bie gDpinoegBt BtggBen/ ìueì tterfcö/ feer geel/ ötch enbe fabdadjttgB/ trecBen* pp't ftotoaenp/ feet bitter ban fmabe/enbc tti be fenbe (alfmen bie totl pzoeben) roober enöe fapatBUget/ bat ï$ te frggen/ riet fo bjogfie enbe bojtc ©en tijbt ban bie te planten i0 in JBeerte totBaïf
jBep/ masi enbentKtgjjeen pzofgt baer af te Bebben/ öanttoeeiaecnabatbe eerfieplantingöegöebaen t& iBaetgfjpmoet 'tbtauptban iBcefeet toelboo?a!le öeefïen betoaren / toant baer en is niet bat jjaet meer 8iflber0 boet. ©e tooitelbanbejBee toojtin italien ruetupt-göetrotlien/ banboojtoienjarenofDaeron* treur/ na bat bie göeplant of gefaept iögetoeefi/maer fngben aîle jâes be tacjcbensi af om' t3aebt te fjebben/ enöe oec&eti be too?tel ftaenö boets met aeroe / ttoee ötngöcr^ bitfee/om batfè be bo?|l niet jtfn&mn foube/ enöe oat oe toojtelö fouben bicBer toojben. jBaet int atöfte of töienbe jaer trecÊen fp be toouelg upt be oer * be/enbe leggen uit in be potine te bjoögen/ en a\& fpfe ïMiïlen malen/latenfe bie in fiotoen bfoogen/bfe baer toe göemaecRt $ün / enbe boenfe baer nae malen met ben jaois-meulen/enbc bit (0 be befïeJBee : ©ant fp Reö* oen Bp ejepetientie bebonben / Boe fp be IBee langöet! laten tn beaeröe / &oefp wti&kflmW WD?&W |»eeBf66«w, |
|||||||
|
van de Landt-wfariinghe.
|
|||||||||
|
h?
|
|||||||||
|
plante tot gîante metter Banbt pïurr«ti / enbe in fuie
Bet buegften tot aenbe toojtel af ojeBen / Datfe met ee- nen ftcBel frOânen afgljef neben te toeren/ baer nat fai* men Die op De tpe tnoe tomber leggDen / om Datfe De ^onne niet en foutse Rinberen. 30e maniere wan iBeebt te ma&en is befe: jiSenfal
be boojfepbe blabers in De ûof-meuleu bje&en / onbec tiendeen biefneetuuppj ornine loopt De toelette tuat îoijberis/ban Den ommttoopistoanoenfteen: maec a\&alle geurupbt batopbefelbe mueients/ banDen peen oberlopen iti/ men Doet Jjct peect fîille fiaen/ enbe men Beert De gepetfte blabers omme/ enbe men leggt iteaeiiD'een3ijDe/in fulrBer boegen battei fap batter lot loopt nas De miDDelloopt/ b'toekBijetleecpfiefë Dan De meuten/ enDe aisbat upt ggenomen/ euDebe plaetfe toel gpebjootgt iti/ ban boetmenbefe blabers toeberomme onoer De muelen om te malen / ban De loekbe baer nae ronbe ballen ban ontrent anDerftalf pont f uoaec ggemaefht toojben/ biemeu tube potine/ oftalfi regent inben<©benb}oocgt/ enbealfooopben folberbjaecgt/totjis, jïlertens miffe/batmenbie booj De laetfie wpfemaett om tot poeper temaiten/DtoeltB öpgoopen göelept tooit; iiaer inibtjS bat op eenen goopUggenoeBeetbegint te toöjbeu/ foo moetet om geneert / enbe met ïtmterbefpjoeptjgn tot Dattet ban pffe nat iti i toant ggelgcB te beel toatecs tfeiüe oer* öjtntttt/ alfoo bjoïbet beur te luttel maters betbjant. ©aer nae moetet opgegaopt tooien niet inbe goort> be maer inbe lengbe/enbe alle bagge ggeroert toojben tot Dattet tout getoojbents : ©aernae fait noce alle biereoft fes Dagen moeten geroert tóojben / tot Dattet ggegeel toubtiS/ b'toelrB met grooter neerfìtcBept moet gebaen tooien/ anbefcfms foubeget ï©eebt lig» Ö«n bac&en/enbe en fotsbe niet beuggem 9*1(1 nuberept iSgeujcBbatbegoojt/ menfairopeencoele enbetoeï ggeplabepDe plaetfe leggen/ totteï ttjbt toe battei ber" tocgttoojt / maergoelangecbatgetober öoopligtjt/ Doe bat beter toojbt,,©ieban Couloufe/ toaeron* tient Bat grootemenfcgteüan.ïtëeebt gréepet/ en öjengljcn be 3©eebt ballen sn ggeen poeper/maec bet» peren get 3apeebt!ngroo rebuffels enbe looppen Die onbetbe mettlen om De bocgtit&epbt totbe pecfTcn/1 baer maecacn fp banget tnarcB clepneballen bie?p ' inbe £onne laetett üjooggen enbe Daer nae rotten, ©efc ballen mojpen fpinbe nippen baeemeh bemolle ibertost/t'fpblaeuto/oftftoect/oftanDetroieur/gfje' î«c& be bertoerts begeereu. 30e blabers ban ïöeebtbp fojmeban plaefier gfte*
ïmfticBtüerb?tjben De tottbe gpeftoillen/enbegenefen toeberficöe toönben/fpftelpenbloctloop/enbeflenefen rtoslot bier/ enbe boojts etenbe ftoeertngetu Volders Caérden.
CaP. LIX. D<£ Wolbtïè Caetben jgn ban rompete g!)a'
Itjtb alle anbsr foojten ban Caerben geet enbe fo}oogge. ©efe piante iti feer uut (te toeten get gooft öatfe boojt Bjèngt)ben ©oibers eft fLa&ctibêrepbers/ om De uieutoe laecBeug te röutoen/ enbe De toolle op tè galen/ont boajts De latenen te betepben enbe gefienber te ma&en. jfêïaerbe ggcnebiepjofgtban befe plante fiegtjeect/ moet Die Disti gïjenoecg faepen in feer bette/ Xoelgemefle/ toet Deur-arBepbe enbe gefupberbe aèr< be/ ban'tbe(îe3aetbat Bp macg binbeft/ enbeal(ïBe* öint upt te fpiupten enbe te groepèn/gelgtti int begin « fel ban beu JBep/feer toel boen tuien/ enbe tnbien noot iti/ in ïBebemaent enbe ^oepmaen tb'aerbe boen tot' tenoftioö maecBen. ontrent Bamìffe fai men be ftoof oen/ bit int eetfie |aec fullett gflebloept flebben/ af fntjben/ enbe D'anber laten fiaen/ om int naefie faer te plucBen/ als fp göebloept Debben, 3S10 De §oofDen af- göefneben jgn/ men fai De planten mogen berplanten tn toeJ-gljeb'oube aerDe/ be toojtelsj in gaten fiefienbe/ eenen boet ban maltûanbeiv en met be boeten b'aerbe i>m ttoti begoo;itjc mm, mop* fafmen öie, toeter |
|||||||||
|
ilóffen enbe roeren/als fp Begitthen tóèber lot Se fp)'üp«s
I ten/te toeten/ tn jifôeerte/ «ipjtl en |Bep/ enbe Dte af^ fnpbé De gene Die biertant 5yu/eft met Deugen /om Dae be bot Jjt igljept bau ber aetbe fouûe mogen te «affé ho.- men/ be gliene biegoet enbe nut ;nn- enbe aengefieit bat fpint bloepen ban bobêaf/ tot Datfe gejieel gebleepÉ fiebben/ fo fai men Die/ fo Ijaefì alti De bioeme iti afge* oallen/ fmojgöenis of fabonts af fntjben eenen Balberl boet betre, ^oojtg en matD met becgefen jgn/ Datfe moeten gefaept of geplant jgn met booi&eng/ om Dafe fp ban'tioater een eenpartge betfegept, foubenmogett ontfangen/ jae tiergljems faepen ban op een tameigcite toateratgtige gront/ toant te feer gcoote borfittgöipfc maetnt be Caroe no;t enbe onbequamet. jlen fai Die niét af fng'Den nocD buffels baer af maetaen/ ban mee ojooglj tneber/ tenlanggften ontrent OBttobet /, enûa booj 'tbioegiïeupt-gaenöe ^>eptemper. dommige laten Die op een befonber plaetfe tn Defcôuetebîoogen/ om Datfp banDeblopen enDe gBetooimtebefcuautgijt toojben/ biebeftelen beberbeubaesbei'eCaerbi'u og fiaen. 3Snbec btnben be tgien of ttoaelöe te gaber/ eft ganjgenbte ban njialtanber geftgepben totter ^onne/ öf in ben toÊnt / enbe niet in bedonne noci? op botgtë plaetfen- dommige laten Die in be geetepotine dwo » ggen/ ttoeeof Djp mael loenbenbe/ enbe panggen D ie oyiiocKenneffenSeen/ttoeeentttJee tefamen. 39e©olDerS CaerbeiSttibefen teatöten/batfetoel
gebjoocötïgnbe/infcmibbenéen toonnöen geeft/ Ijet toelette aen ben galS geDangen/ of op ben poïfi gebon* ben/ be bierbe-Daeggfcöetto^tfe ggeneeli. ï|et geneed oocB be pijne ban alle gefmillen/ Die ontrent be tiageljS idmeii/ baer op gfteboiiDèm Vân Saffracn.
... CAP. LX. . . , . Dat iruptalfìtoelboltoaffen enbeggeoeffent iti f
biaeggt fefeer groote bollegens gelgtit loortt- bol» len/ enDe mibben baer op een bioeme / biç ben rery terc £>afftaengeltjtf$. i|etboet ben lanDe groote beutgt/ toant get bat betert enbé bet maetftt/ enbe ten beboefl niet beei boctfel/nocp ten last nae Dattet ggeplutfetté/ gBeen toojtel atOter/ bte toeberotnme foube moggert groepen/ upt-fPiuptett ofte get lanbt beftDabiggen. ©air is toel fo beel Piofijjts aen get totnneu ban befert Krttpbe/ ais aen Den lllnngsenbe©entttel : jêaeE als Det at ggefept is/ een goebt f upfman btengljt alle btngL'en.totpjofgt / enbe maecfitbat get ter mertBC toel geU gelöet. ^et opjetgte «^affraeri / 'ttoeftéeljftnt oin tè beft-
gen in fmtfe/omfcgilbeten enbe ber toen/geeft arbepÊ enbe yjéf tjt > gelgtB bk ban <3Tottrs /^{obente enbe be |Bo(tegtefen toel toeten / toeltBe groot piofgtbaerbp boen. IBenpIantetgeltjtBbeCarnute intuptBomeit ban Den face : maec De aetbè móet goebt enbe feér bet jgn/ men tcebet feer ftgfmèt boeten/ alfïjgn bioeme toit fcgietem maec affi jgn ftBeutenjgeeft/ foo moee , tnen benotuerêlaten gljetoo{ben,, gjnt plucBen moet men QaepIaBens Debbett/ om fmo jg'ens en fabònts te treeften upt 3tjn Jjupf Béng: baer na fat men get toel i>v> Hnbioogöeninbeftgabutoëberjonnen/ ènbèbec Ben met fcgoòneJaften@/ban repntgen enbéfupberen/ tot Dat aïleûe bupUcDeptbaéc upt is/ enDe ban betoa« ienineenbioógöeenbetJeflotenptaètfe.. .©e &lifier« Bens ban ben ^ïaffcaen fat men tn Deaecbè laten/enbej becSen met mardi bânDiripben / DatrDetotìnberft^ upt geperfi is/maer afsfp bjp taet fullen Bloemt ge* pbt Hebben / fai men biefn ben jBeert Upt tretBen/ enbe fn be potineb}oogBen/om op een b{ooge plaetfe tebetoaren/tot bat fp op een anbec plaetfe in toelgge* oeffenbe aerbe ggeplant tbo)ben/ ggelitB gter boten it? l)tt?4, Capittêlbertlaerbtis. ^òmmtgBe toiilen f cggDeu /bat tet te beel befigen ban Saff caen/be mtm ftgenginbert enbeguaetboet / enbe batter een parti" tuUerftngn^beoltD^tç/ntettemtn'tspbfltt^Wi^ |
|||||||||
|
Het II. Boeck
|
||||||||
|
îî8
|
||||||||
|
latte/ente nietUetee / bantebetbianbeumetmiftg
ûen tetDten goonie ban eenen offe/in fwltfeet* maniera? battet banallen ;gben eenen gtooten roocBbuttomts toaut befen xwtk fai betb;ijben ett tefolbeten be fcDa^ beUcïte loept/bie befe quaoe influentie bp brengt. #m te beletten alle f cDabe/ btebooj't gDetooimte
fouoemogen oen ttupoen obeecomeu/ioo fai goet toe< fer. Datmen alle t'faeût batmen tnoen pof f aepen tnilt/ cioogöe optbeïban eenfcDtltpabûe. 4Bftmen faite Deel piaetjen banben Dof planten üSunte/ pjinnpalitfe onûet De tooien / oft oocü faepen tuffcDen De poïtagte ctupben/ citeren/ oft ranstte / oft t'lanbt banben pof mtften met <©anfe mifi m pesel ggetocptitt/ oft t'faefi jaepentiit eeefte quartier banûe Jlane. €egDenbeflecBen te (eet goetbe betfclje buplfc
Dept banûe #iie / oft t'Koet mubt fcgoutoai gefttopg ïnbeDoben. «@m De rupfenen te beletten / moetmen De ctupbera
fjefpjoepen eti nat malten met toatet Daet iuge toepcèc 5Pti affcDen ban müngaetr tancBen /oft pecfumerert oe ttupDsn en booraen met lebenben folfec dommige toepcBc De faüen in looge ban aiTtDen Die ban pet Doue öau ©ggeboomen göebjant jgn/enDe om De i upfette te Doen fiêtuen/ footoojpenfe opbefelüe rupfeiipDe felbe a)TtJjen.28nber Debben iieber te planten een groo^ te fptlleoft fee apjupn/oft te berbjanDen ïm€ amper» notiien bse tot Jïoote boomen groepen / oft een groot e menicgte ban btlioocB / om Datje Duet Den jlatuB Die öaet afromen fal/allegelgcB fonben mogen fterben, | «©e biopen fïerben terfiont/ iftbatmenfe 'oefpjoepÉ ; met ftetcBen a3ijn gemengt met fapbaBiifen-crupt/ oftmetuuasier baerfcgeerluubin ggejoben geeft ofÉ |Bofiert3aet/ oft Daet tigelle in ggetoepcftt geeft. ïPemugggen fullen ftetben/ ijfoatggp iSuptete
teepcBenlegt/ enoeftrsptinbeDoben:oft ifi Dat gijp eenen rootBenbe oûmpmaccBt ban «©albanumoffi ban folfet/oft ban tomgn/oft ban effen mifr. 1©tlt ggp Die bltegen berjngen/maecht eenen rootPi
oft bomp ban €oloquinte:oft befp^oept De jjlaetfe met toatet DaeE Coloquinte in ggetopcBt lieefr. <©m te bcrgaüeren op een plaetfe alle get getoo^ra té
metfees beel boeten enöe anDer bscEgelgcBe ora te doo* ûen/ foemoetmen opueytofe jJiinripaiisBDaer 3P: meefi5ön/totfpjepûeuDc ûetmenenbe get tngetoant ban een ftgacp DatonlancrDceft göeboot. gijeüJee?iA bte nocD niet met allen frDoone ggemaecBt en gcbbeiï getoeeft/maet oocB bol DjetBj; 3gn/ enöe binnen ttoee ûagen baet nae/fult ggpfe alle gelgïB bp een binben m befe boojfcpDe Darmen, JBen falbe mierenöetjagen/ ^iDatmen berbzariÊ'
be mieren Die gljebanglïcn teojDen/ oftift Datmen De fcDojfje banbe planten Dart ìj> met gvcete inentcgte ontrent jtjn/beftriidit met galle ban eenen ftier / ofe met betoctieban l„upineu: oftooru ift öatmen in" ben pof bjant toilö eConcom merö/oft ift öatmen mes toit oft rootBrgt Den boom belirycBtDaer Demieren 3pn:oft batmen aen Dun Dol oBjega en foifer Jrgt, <©m te beletten battet faet banöebogelss niet geten
en too?t/ men fai tontomme Den Dof tertoe oft gerfie (tropen Die tn toqn i0 ggefoben/ wa Mtf tooit el sDe* mengt. <©ft Det faet nat maBen en toeptBen ik toatec baet rebiercreeften innegefoöen Inbbt/ toaiitai tgene bat ban fulcBen fai groepen/ falbebjötjün öooi aiie pertjcBel ban beeften. <©ft men fai saeöt nat maBen met toatet en tonnb?oeffem. <&ft lantp Den Sjof ftropg gDefoben ?LoocB/toant fo Jjaeft ate 3P bat fullen inge* flgcBt Debben/ men fai ole metter Dant mogljen ban* gDen.jèommigDe leggen tluen Creeften in eenen pos bol toaterg/bien fp DctBen enbe inbe^êonne pellen ben tgtbantgienbagDen/ baeenae maBen 30 t'faeût Da6 3P faepen toil'en/ nat met Dit toatet / tot ttoee repfen toe /eerft eer fp bat faepen/be ttoeebe repfe arBt bagets nae battei gBefaeptte/toantbp befen miöbel ift 3aeD£ niet alleenebebzgtboo; be bogijete/ maet ooc&bocs aUcwiowöwlien, |
||||||||
|
DetbjengDtfeet gtoot pjofgtup / enöebaetom ift be*
quame enûe begeert Jjanûen fitìpfmau/ bie met en toil bat 3pn Sflnr !*sse fonbet pjofgt te boen. Een cort vcrhael van het Rout zaeta
CAP. LXI. S4Bnbet ttoijfcîBet ront fatöt te aîfo toel ban tioobê
Den Ijupfööeiti'/ alfi gracn om b^ooDt af te bacimi: tuant cottage i& alttjt toU aan noobe onDer een Dupfc gefin tu wat Dtipst battet ooc fp.&otnmigDe maecBen biooioanmiUe/ maerbattem tuben ban feergroote ïioot.jföaenfptoatgettoil/uebooné/crtoetê', cueren/ ïutjeu/en tooien met min begDeert/ noch en3ijn niet erger ban finaecfee ban crben/ lupinen/ romgn/ fene* ncicr enlinfcn: ban toeUBemlture/ om Dier met mest* te fpje&en ( toant bet noocelooö te)fullen top n fenben/ om al get tefcyeet ûaee afte meten/tot be culture enöe tosntunge ban g tant enûe sont faeîopacBerlanben» Remedien teghende ghebrekendiede eruyden overcosnen» CAP, LXII, D«6 Ctupoeofoo toel berjljeplantc ate u gDefaep'
m inûe öoben Dier booj befcDjeben / m Igûen tuetalleene ftüabebanDagbci/ bltcjcfera / Denûer/ ssojjì/ tiebel/ toeft enbe anûerguaet toeber/ mm toojben oocB gDeguelt ban Det berberben/ baSöaer boen teel toojmen enöe beeftBenö / gljelgcB fpjtncfe* Danen/rnpfenen/toefelBenoVtauen/fQ toel tamme ais toilûe/ catten/ mollen/ roteren/ bltegDen/muggDen/ tteermupfen/ taeecöïupfen/ blopen/ Jbpaenfcge blte* göen/eecgelö/bojffcgen/fiecBen/ öangDen enûe anoer Dei-göeiöcBe gDebterte / baermen neerjtelgcB beDoo^t tegen te toefen/ oftanberftne fonbe beoeffensngeenDe tommngïje banbe BobenonpjofateltcBsön/enuebe baDeEu£göupfg|3eftii0fouöebacc clepn genoecDte tn yçbben. ^actom fooberftaet mettojte tooo^DenDe remeoten Die ban nooöe jönomte fcgoutoen fulcBe acciDentenienbe om bte int generale te toeDetftaé/ fo t& rjoet Datmen t'faeût toat tgöcgm fapban 9Bonöee» baert faet toepcBen / ofcruetbanöec fcDoutoeonûes tfaet mengöe/ oft emmert öatmen Die ösfpioepe met toater Daert innegljetoepcBtDeeft. Ceg&en alle beeften bie benDoben fcDabdicB 3ifu/
fultgtjp graben ter plaetfe baerubunctbat Defebce* ften aloer meeft fnn be moite ban eenen Damel/en met eentoepnicDeeröebecBen/ gijp fuit ften binnen ttoee öaggenuaernacalleDebeeften baerbergaberen/ enöe eer gijp bte ttoeeuftDjp maelbernieut Debt/£gp fuit Hilboei hebben om alle befebeefien te becuielen. ■■SEegrjcn i>m Dag&elDeaben b'oubecu ben ombancB
ban tjareu pof tontomme beplant met tottte aöjpo' me: oftfp nagelben tegljen eenen DoogDen flgleenen StetcB 1031 met totgeftcer&te bluegljeien. 39en bUtpem eube bonbeten fullen ggeen fcgabe
boen/ t{iöatmengraefttntmtöbelbanben gofeenen loofaojftgtn eenen eerben £>ot.ainberpangen;tnt mtb* bel bauben Ijof/oft oock ime ütec goec&n bauben gof ^letntö plupmen /of t get bel ban een Zeecalf, Sdnbei: planten beel Hautoetboomen tontomme ben Dof. 33en ccupbenenbe planten en tentet fcgabelfcBet:
ban be ©ojft/ bte Dun obetbalt alö be fneeuto enbe Det po fmtlt.^u om be planten baet afte bebjpen / moet men boben op b'aetbe beel tafö fttopen/enbe a|TcDen0 tjoben baee op/ toant bp fulcöen mtbbel fai be tuarm* tebanbet eetbebetoaett30n/ foobatbe coube öaes in nieten fai gBecaec&en. M batbe nebel bjepcBt eent'sDe ftfiabe te boen/ foo
moetmenfjoopen ma&en opbtbetfcDe plaetfenbanbé Üof ban afgefneben togngaett rancfeen enbanfitoa/ oft ctupben enbe boomfiems Dfe op be felbe plaetfe tot» BOetrotBen3gn/enbeban t'biec baec in fiefen : baant ben toot» fupbett be nebelacDtigÖe locDt* ^egDen ben roeft / toeltBe een tojruptte te bie ben
sniptyntfi ööometHoftocmi booi^nqHabç confici* |
||||||||
|
vandc Landt-Winninghe.
|
|||||||||||
|
<©rti De ttëefclBeng te bûûben/falmçn&alarmontar
m <3£ectoe rfamen te toepcBen leggen / en Dat fïropen murent De pfoetfe Daer fp bêle romen / toantfpfuiien toeraffteroenofbetloopen/iftDat3gteten.JBeufept fft Datmen eenWefelften lebenbicD bangt/en Den fleert SKetDecIootéaffngDet/efUeüeiiDirölaettoaetöloopen/ Datmen baec na op Die plaetfe geen meer en falften. <©DP fuit De toojmen DooDeu/i|t Dat gijp Oen {jollen
öeroocntmettenroocban offenmeft/ ofc metencael bjoeffembefpioepet. <©9p fuit Die tutter eerben Doen eometi/ift Dat gDp De plaetfe befpjop t met mater Daes faetenblaber s uan licmp in gliefobeu öebüen. <©ft sft Dat gDp ïLupiuea faepbt opt lanbcoaec gDP »eel ïuozmeulHltfien. »îpOp fui toocu font lirjjtelicb Daer af üetlofien / iftbatgDpgDeDuerenbe De groote Ditte toanben Cornet t'felbeat&ert: mant gDp lult Die Dan |
|||||||||||
|
agnDento^rftenrmii/ om bat b$ m&iïen bminfou*
Den mogDen fpiingDïu oljssp Den gDebâugDeu mol fnarDtjï fullen Dooien roepen: toant De gene Die t'gDe* roep fullen Doojeu (nuDïg DatDefe bsefts fesefcfiecg gcDoojD^ft) fullen op Jjun. flDematS D'eennaeD.an' DerinbecSencomen: jaeDoemesöatïtc fullen In lio* men/Doe meer üatfc fullen roepen/fonber Datter eeni^ ge falcounen tutcruppeu / öuer baiti1! bu ben binnen effenenbeglatis. J)ommigDe ieggîjenronïora Du« Dollen Hoocb/ I8jupn/cft#erepe / toant ce reucue banbienbetjaecDtfeoftboetfefierben.. lïlberljanbe dangenoftferpeuten tuc^fctnbtrbjebf
metten rooefe ban «©albanum/ ofcllectfDoojen/cfc toojtefjSbanlLelien/ oftDoojnebanDe€>ectc boeten oft ^pfop/ oft golfer/ ofc jdpjetrum / oft ban oube fcDoelappen. (©ocfeiiSgoet Datmen ergenginDen Dof eeuen©ltecftrupcH oft CfKDf plante/toant De blocme bauDe ©lierberbjijft Deur ÇaerrauBeos .(lamjrisu/ enbe De fcDape battue €ffcDe boet Die flerben. C; felbe isJ oocR banben ©janaetboom/ toant 3gn fcDape ber* Djgft ûe femjnigDebieren, ,3nfgl)elötH]c tp goetbaf men eentgbetatrltenieibûn ffiarêntmben Ijof plant/ toant alleene beu reuclî ban ban bien berb?gftfe. ©Dpfultbel'coipioenenberbinben/ijfibaîgDpeetu*
geberbjant ter plaetfen Daer gDp bie tout ber jagljett. <©ft ifl Dat gDp een berooc&iiige maeetban ©eiuips met Balbanum/ oft gepten fmout gDemengt/ oft Dar gDp in utoen Dof cenigDen Daefeiaer plant. ®e©lep?mupfenen fulientnDeDòben ntetbîicgett
t'ftDat göpeenberoocftttige b|antbatt©epl. 31ftDatgDp eenigfjen Doccfe banben Doff be galle
ban een gepte graefr/ aile be bojffcDen fulleii baer öer* garen/Dan fuit gDp Die gemac&ef ne mogen boctilaen. ŒebojffcDen fullen ftongen enDe nictmeerroepett
t'fî bat gDp eenê lanteern met een barnenbe 6eer fe flcIE op Den cant bant toater Dat rontomme Den Dof loopt* Van de Byen, CAP. LXIIU Dng pjofiteïgefte opboebinge banberloebé i# bare
De brengen fai Dan niemaut bjcmtgebeniiSDac top ben ©aber Dep gupfgeftitiS raDen Dat Dp neerfïtcö enDefojcDbulDicDfpomQP3on üoebe te boeben befe OSpen/en Dat top met cojte tooojDen togfen en leereu/ Doe bat be fetoe enbe Daer tobben bcDooien gDeregeert enbe göeDanbelt te toefen / enbe toatmeet oat Dp Öett ^ontcD enbeDet ï©afcD nioetbctgaren. De 3&pen,
'm wmi Deis Dupfgfjeft nö fai ten eèrfïen tot Dee
DonDeiiüatt5yn2Öpeneenfeer bequaemenöe feerctg plaetfen utefen in 3gnen€mptDoff tegen t'fupbe / tak toel ter jonnen fiaet / De toekfie noty te tout nocif te Deet/ maergDetempcitfal toefen:toaec ontreutbat groepen fai gcoote ntctucötl banCDpmuis / grote jSarioIepne/^enDericK/ Ceule/4auenDel/ töoofma- repn/^abfe/iliftBöberïce©iolieren/biuletten/toitte iLeiien/ tôofen/i'lutoeel bloemen/ adafilitou/ ,èaf* fraen enDe anDer toel r iec&enDe crupben enbe bldeinet! baergDeen&ittetDeptinentó. ^efaDelgcr oocBeet» goet Deel btoemfienö foo toel öie toel rtecHcn/gDeltjcfc Cppjeffen/CeDersi/^attelboomen/PötibooniEietigi1 'JECermentgnboömencnDelLentifcen/ aïö anDerf supt«» boomen/ gDelDtnltmanbelbootneu/ ^erfe&oomen/ j^eerboomén/ ISppelboomen / CrietBeböomeu cr.öë anDer Dergelgcfee: enbe uocD boben al befe/een groorc menicDte ban crupben /Die foo bermaent nocD foo toel befient niet en f nn/en groepen op geac&ett lant / en in bemöen / toelraet'toafcD Doenbermeetoems / glje* IticB toilDen öaDtjct/toilDc Cicojepe-blaDetiS/ftoerte l^euibloemen boojtts tuilDe pafttnaBen en ooc Caroti, ^eBjem enSSrbutua' en Dienen niet totl om Douitö
te maften. ®en(©Imboomüertoeet Den eenen bnpr*
loou/gelijtB oocfe Doe. i De, 13©olfö melcft. ^e paliti*
% ttj toom
|
|||||||||||
|
n
|
|||||||||||
|
met grooter menfcDte op b'eerbe binDen/ enDein co;
|
|||||||||||
|
toen mogen bergaren / om DeDocnberen te geben Die
Smet af bet fullen toojbeu etiDe beel eperjs legggen. <©ÖPfultöe^!ec!ien DooDen/fogDpfebefpjoept met
toerffcDe Djoeffem bâ olie/of met roet tattec fcDoutoen. <©e iSJpjincDanen en fullen Den crupoen geen |)«i'
Dec boen/atë Die met fapban 3$lffem/oft $acepe/oft «gertgalle/tn toacer gDeficaten befpjoept 3nn. jBaer omDieteDooDeu / falmen bitter llupinenofctotlbe «Concommcröiupïteil'isDen / er.Debaec nuebebc» fpjocpeiu <©ft men fa! eenen grooten Doop Ü>pnnc6« Hanen bjanDen/ter plaetfen baitDaer gijp Die oesDje* Den built jjebbeti: tuant De teuc&etoanben rcocBfai Die öooben : iföaer toiltgDp Die gljeDeel tut utuen ©of toerbjeemben / foo moet gDp aence DootBfle toornen ban utoen Dof ©leermupfen Dangen. <$DP fnlt De belt-tòatten berDjgben ifl bat oDpge'
îmerenoeDe 5|ontfDagDenfaeDtban ^cDerlincB met jSiefujojtelenDe «i&erfte-meelgemengtin Dun Dollen toojpt,<©ftDat gDp Deninganr&ban Dun Dollen flopt tnet HautoerblaDersvom Dat jp int totcomen De fetoe blaüerg fouDen moeten metten tanben batten/ tuant alleene Deurt geraBen moeten fp fierben. ©ft Dat gf)P mengt snDer DefpijfeDie gDp toeet DatfegDeecne eten ^bubumaet / ofc gDecalcineert loot/ ofc f toette $ief» too?tel/oft DamerfiatD. <©ft Dot gDp een berooc&mge maecfit metten licDaeni ban een ratte. <©ftDatgDp Òoonen ftet in eeniclj bergif t tuater/ enbe De felbe boo» hen Dollen legDt banDefe beefienDie terfiontnae Den seutue DaergDeloopencomen0 . . ;l •©DP (u^ ooc ratten enbe mupfen Doen fierben/mét
èèn DéecD göemaec&t ban Donici)/ coperroot enDe glje* fïooten giasï t'famen gemengt/û'toelc gDp fuit leggen Daer 5pmeefl tomen. 39 e jH&oUen en fullen nemmermeee U eerbe feanben
|)of topeten / baer ban felfö off gefaept groepen $a* eet toiigf&en^ : 3a bat meer të/gljp fultfe betb^gben öft booDen/ iftoat gDp int gat aan ijunijfl baerjp tooonen/tegt een bjanbenöe note / Die Bol flroo/folfer enDe Derfl tö: tuant De0ollen fullen banben roorn Die toanbefenûtefaicomen/ftertoenofttoecDioopeniJ&ft ifì bat gDp tlepne ballcBenss ban Bempfactin biber* ftDeboojuen^ rontomme ben Dof legt/ t'falbeletfeii Datter ban eiberiS gljeen auber en fullen tomen / enbe toer jagen De gDcne Die Daerjtjtn 39aer3nnD?pmtb' Delen om De mollen tebangtjên ; 3&'eerftei$ Datmen tntopgaeubanDer^>onne neerfiitD tuatDt DouDeon* trent De plaetfe Daer3p laetfte gereDen Debüen / baant batig Den felbenttibtDatfe gDemepuucfì rtjDeuenbe tojoeten/enbe Dan falmen Die IttDtelir met een fcljuppe mttuo;pen enDe Doot flaen.'<|et ttóeeDe i^/Dat gDp tua« terlaet loopenter plaetfnibaersp berfcD gljetujoet Öebben:toantfoo Daefrals 5P Dettuaéer fullen gDeboe- ïen/ foofuïfenïp totcomen om D^n felbenteuergDi-n op een fioetoel&en/ enDe Daer fuit gljpbie mogDen boot flaen oft lebenbtcD 'uangDeiu'® e DetDeiiS/Datmen een lebenbtgebange inbèiifâeerte a\ë jpD«f 13tjn/en in een DicpbecBen leggDe/ enbet'feroe becöen t'fabontiS naer tw otibergantfe Danbç ^onne in ttwm grabe, tot |
|||||||||||
|
Het II. Boeck
|
|||||||||
|
S2.0
|
|||||||||
|
Boom geeft ben ponici) eenen cpaben teucBe/ be toelc i
6e t'ììerfiant tutbeest ban bc gene tue bat eten/ nocp- f ansi ifï goet ben genen Die De balleiibe ficcfetc Öebben. ©e plaetfe banbe ©pen beljoojt te toefen becre
banbemtftgput!en/p?ibaien<baet|ïobe tnacaffepen/ bjoecblanben / flnebpopen enbe mobbecaebtige piaci * feu/ betoelcfeefouaen mogpen eenen quaDenteucue gpeueni maer eer (in Dien bat mogpeltcbig) bpeen tibter&en oft loopenbebeecrben t'toelcbe ban felf 8 oft ï>oo; bunfie bltet in een bupfe oft gote/ baer in bannen boet t'ruater bat gbeput toojt tot be put oft fontepne/ s'toe!e&fairoiiDtommebet»mert5tjuenDebefebtmet taciteli ban ©oomen om be 25pen o» te fitten. jifcet te min pet fp op toat plaetfe battet ïotU toeber
in ben €tupt Ijsfoft cloetf? (poe toel bat top baec toe hm CcUpötfjof gocfcöïe&tïjebbcn) befeltieen moet snel gpeen boogbe muecen afflöeflooten jtjn: maer tft öattnen bit om Dtw tenen totlle/ begpeett poogpe op te trecben/foo falmen inbe muecen ontrent typ boeien banber aerbe ommeren öeelclepne gaten omDebpen te mogpen boojecuppen s enbe baerbp een pupfben timmeren Ift batmen tofl/ baerbegpene tooonenfal bieoenlaftjalpebbenbanbe©pen/ enbeombe Boe- seetfepap enbe inftcumetjten eh leggen* Van t'facfoen ende vani fïellen vande Byecörven*
CAP. LXIV. AXjS nu be plactfebaetmen be ©petojbenfa! (fel*
lm/ alouis gpeojbonneert i$ i foo falmen na be tv p upine banben lanbenbebpecojben moeten maben. ©e bede jgn biemen maecüt ban biercante basber» Keng/bieiuet feer lauri maec bjeet geuoeeïj jnn.SSfi' bec ootb bte lantb enbe f mal 5pti / om batmen foube ttoee foojten ban ©pecojben pebben/ te toeten : groot entiepne: ©egcooteboojbe ©penûieatcee potntp maben / enbe blepue booj be ftoecmen» «©efebat» bersene moeten met nagJjel0 tfamen gpeboeept stjn/ banbe toeicae een oft ttuee moeten foo liggpen oat* men biemacp opheffen alfmenben yonteg tuil tot* nemen/ oft be©pecojbenfcpoonematten, j&aerbefe 6equaemfie©pecojben bolgen be gene Die ban €ojcb gtiemaecnt ;gn / baec na bte ban jfetulen enbe öM« g|)en fulcue ate top in ©janciuijcii ften. Œeguaetfte 3pn bieban soebatten eerbe : toant inbe Cornee bjanben bieban Ditte/inbe IBintec becbj;efen 3? ban coube. 3ru er. binbe nie t goet be gpene bte ban fitoo gemaeebt jtjn/oft ban tarreel fïeen/toant b'eetfie3pn feec fonetici boojbeno?anbt/ eubebelaetfre enrau» men elft noobt 10 niet berbjagpen. 39e ©peco?ben moeten onbec bjeebt enbeboben eng&ejnn eenen e»< bituo tonbt enbe ttoee poogpe / ban bupten befet met takb enbe offe meft t'famen gemengt om batfe te lati* Oper fouben Böebueren» jöcn fai bte op bequame bacbetg ftellen onttent eenen muet/ maer niet baec sïegneii / toant baer moet aeptet plaetfe toefen om bte te mogpenftpoone maben: oftoocbopfteene ptlaec items bte typ boeten pooge enbe bmbt stjn/ ober al foo inel enbe effen befet/bat be abetiffen enbe flangpen oft ander beeften/ baer niet en mogfjenop claberen om gttaette boen. 30e©pecojben fuilenin fulc&er boe< * gfjen gDeftelt 3gn batter tuffcflen bepben eenige fpacie fp/om batmen alf men een bef ien toil enbe fupbeten/be ïiocfte niet en foube reuten/enbe alfo be ©pen berbaefl mauen/ bie fonbeclingBebjeefen batmen öaerliebec toaö toertu foube moggen toeren oft ontvellen/ mtt0 bat feer cranc enbe bjoofc& t0. ^etboo;fte baerlantt bat oe '©pen in büegtjen moet meer geilen ban tiet acgtetfie/ om bat ben regfien oft ben bauto nieten foube baec in tomen / of. öp göeballe ban bien / beut benfngancfe foube mogen totloopen. «©aeroinmoe* tenbe ©pecojben met clepnebacjc&enjï oberbetfetjgn efttmmetö jnettacruenisîeftWabeciS met leem Daec op baft ghemaecHt / b'toelt6 oorlt fai te paffe feomen SC0BW toube/teg&en$nbetiitte : nomm^m^mm |
|||||||||
|
be öttte niet fo reet ben 25pen/ ató be coube : toaetoui
bat acötet be 25pecojben toel beöoeft een ijaps te ftac/ oft ten rainften eenen muec / biefe befcöecmt banben uoojben toint/enbe becojben fiouben in öaec toarmte; ©oben bien foo moeten Die tobben/ ijoetoel batfe be« fchut Jtjn/ met oit Oupö geheert 5911 teghen bet fupt* lofiez om bat 'fmoigöenis ai e De 25pen totbiieg&en/ 3P öebben fouben be toarmte banbet Coirne / enbe te toaruerbec fouben toefen : toant befeoubemaecfetfe f maer enbetcaeepten baerom be gaten baec booi batfe totblieghen enbe toebet intomen fullen/befjooïen fcee blepne te toefen/om bat baeclancBp luttel fioube into- men foube/ enbeiö gpenoeebbattee een 25pe alicene Dooj matlj gaen; toant boojfultfeen tnibbelen fullett oegöefptcBeibeenbefenönigöeeectfptnnen / nocy m öuple peettfnliegljen/ noto oe bgboutet0 met Bornetï ïtttentnDeDonitö-raeteii» €nbe boben befen falmen oaernotö moeten maöen/ nae batter meiiicljtebau ©pen inbe aojben 3tjn/ in een Det&fel ttoee oft bip ga« ten toat tont ban maltanberfiaenbe/ ombeBpenitü te Bomeii/enbe be a&etiffen te beö|tegen/biefe toathtere int totültegpen om te bangen enbe te booben: tiw alfo falber luttel aöebangfien toojben/ aljs fn mogljen out" gaenDooj eenanbetgat banooojtgijere baerbcaHe* tiffenofanDetfenniiiaeteeffenbietoarfjtenDe3iin. 35e logie enbe gljebetfite panben baer beBpetojben;
fullenftaenmoetenoot toelopen3gn efibeelbenfrets; bebben/ btemen inbe ïStnter met çafftnen ban cane* faö fai mogen glìeitiatfeeltcB open boen al0 ùe à>ome fcljqnt/enbe foenuptenaljs beBpen in pun co;ben Dec* trof ben 5fjn / niettemin baer moeten gaten jtjn in be* fetaffmen/ baer lautfttbatfp mogen totbltegfjenotts ïeBaenbaet'tflunbeltebenfal. HoedanichdatdeByen behoorente wefen.
CAP. LXV, f &i fiatg&p eoopen/oft bergaberen iaiît ben ftoecra
Iban ©pen / Die inbe boffcöen 51111/om potiteli af te maften / foo fiet neetftelttö toe batfe bcfe nabolgfienbe teeçbeneti öebben/ te toeten batfe Bbp^gn/iauU ttctj/ntet papucb/fupber/Bout-geel / bUncaenbe ghe* locfegout/bobcn BÜefpieaeit / foete enbetoienbelntBS toant poe bat oe©pe gcootecenbe latigper i& / Le batfe firaffec 10 /enbep jP to|eet foo en DeutDtfe niet Doe toel batmen IttDtelttB betert paetcjuaetftept enbe grpmftöap / als fp anbers goet ban teecben 31111 enoe biucBtbaer/metDefelbebicuiil0tebifiteren.4uott# batmen nieten fauûe tonnen gpetoeten/ oft^p alle be boojfepoe teecbenen öebben / ten fp batmen 1te befiet/fo folt g!jp/tft bat gppfe toopt eer bat ghc mm maetbt/open boen oebpetojben / wbt ften oft w bele 3.gn / enbe tft batmen foo toe! baer niet in en cariigne* fien /foo falmen bpeantjs metter gtffe bat oberflaen/ enbe ften of ter bele3tjn aenbeningaiitb / enbe oftmeti gtoot gDecupftg Jjoojt binnen / enbeoorb oft » al binnen bectrotbeiijpn eiiberuficn : toant fieüenbe ben montaentgat banben ingantbetibefïöfbaetm blafenbe/ falmen mogen mettien of ter öeleöfie luttel in 5pn/ bon t'gpelupDt bat 3p terfïonbt tnaben fullen int gpeboelenbanbentoinDt. f jtntipalttb moetmen ften batmen btetoopefoofeecter naepenplaeffenalf* men ban/enbe niet in b^eembe fanben : toant be bere anberingpe ban fptjfe/ lotht enbe lanbt maetbtfe bec* baeft : maer en ïnatp bat niet toefen / enbe bat ban noobeisi batmen bette ban baer bit gartfoetben / foo moetmen toel toefien batmen bte metcnbiengheDiui boojftuoonetocggen/enbeliebennbeHemebantncK
ïüintet/toelfoctelitS/ om bannen fe nier en foube bjs natrjte toeritfi maetben/ op ben ijalg: toant s'baetnti moetmen bte laten rufien. boojbtjsaljs 5Pöaeraïie^ b?ocpt $gn / foo en moetmen be ©petojben niet open boen/ notpftellenopftaerplaetfeboojfaiiDerbaeanö t fabonbts : ombatfpbengDepeelen natbt gljerufi Öebbenbe/fmojBÖensi bjebelitbec fouben totbïtegöe» Doe toel öatt'befïe toaet? batmen bienteten benut* öecög
|
|||||||||
|
van de Landt
|
tu
gDeltjbenbielebtcDtö. ^aeromfflbatfe hel)ow$
Die nemmetmeer en toercSen totbjijben/cn nergtjenis toe en bienen ban om Det Doniti) te beberben enbe bec« flinben: ©e ©pen Daten fonberltngDe alle ftaucfe enbe quaben reucSe/fp en bliegen ootS nemmermeec tegen Det litDt/ nocD op bleefcD/ nocD op bloebt/ notD op ee* mcDfmoubt/ maec3tjn alleene te bjeben metblaberjS enbe bloemen bie toelriecSent fap ftebben. <§>p Doojen geerne eenen foeten enbe UeRicSen fanrS/ toaerom bat 3P ootS ban maltanber berftropt 3gaDe/IicDtelicB toe* Der bergaDert toojûenbeiir eenfoet gfjeluptbaneen bec6en/oft tlepne belUSeng/ oft met foetelicB be Dan* ben t'famen tecloppen. jlföettentoefien gefept/Daec tofttipme enbe maniere ban leben ie bpcantë een toon" Deebanbenatuete. JBaer berlatenbe alle b|eeberbe<> fcDiöbttige ban bien/ fai itS alleene toonen enbeleeretï b'toertS Dat Daer gouberuement aengaet, Hoc dat de Byen t'gheheele jaer claer fullen
gheregheeit wotden, CAP, LXVII. D€ gDene bie ben lafl öeeft banbe bpen fai ten eer*
fïen foige DjagDeu üooj Daer boetfel/D'toelcSe top Dier boojen btrDaelt Debben / ootS fai Dp Dun Sojben ttoee oft b;p mael ter maenbt neerfttcD biftteren / be* gmuenbebanbeHentetotin j^obember/ toantbaee entfit gljeeneutrjbt buuien benjaere oft 5P en Debben pet gtbjetS: maer tft bat 3p toel geregeert toojben/ fp fulleutDten jaren öueren» Ontrent De üBeette fai ÖP be tojben open boen en met een fttjöe beûer De Dotutfi^ raten tepnigen / miDt? Datmen Daer mettes ïjmt met bp en matD/ om Dat alle be buplitDept Die iuüe Win* ter Daer bergaert 10/ foube mogDeu totgDebaen tuo;* beu/en be fpinnen bte De DomtDf aten beberben/ imtl} gebaen too|öen, ®aeniaefal DpDfe met^anbenbe offenmeflberootfeen / toant Dit meft ben bpen feee aengDenaem iö : üBaee eer Dp De bpetojben Danbelt/ foo moet DP toefien bat DP Den boojgaenben bagf) gDeen bjoutoe beSent en Debbe / niet o;onf6en en 3p getoeeft/enbebaecniet aeu en tornt Dan toel gDetoaf* ftDen/ fupberenDefraepgDecleet. ©atDpDemootfe toacDte t'eten alle fpgfe Die ft e ccS t0 ban reutSe/ gije » IgcS al0 39n gDefoute/oft gDepeSelbe bingen/enbe alle t'gDene bat na loocS/ apjupn/ oft bergelgtSe btugDen rieet / maer in 3tjnen mont Debbe eeniclj toelstecsen» Dn DintU/toant Daer Deur f uilen fp Dem m fultSeema* nieren beminnen bat DP De bpeto;ben noesönen toillej falmogDen DanDelett/ fonüerDmber ban De bpen te ontfangen. <©p oefen felben trjt/ om Datfe ban begin* nen te bermeuirDbuiDtgen enûe j'ongDe bpen te Debben (De toeleSe fo Ijaeii alö 3p tonnen bliegen/ met en foec» Sen Dan te ontblten/ om bat 3p bp be oube niet en fou* Den bigben enDe onDerDaen 3911) falmeu goebe toacgÊ moeten Douben ban f modems/ tot ttoee uren nae De noene/enDe toefien bat fp eibers niet en bliegen. <©aeg om tft Datmen Daer ComngDen totten anberen can gDeSennen/ foo fai goet ?tjn Datmen Dun De bieugDeijï aftrec6e/ifi Dat $p DicStoilgi monfïeten/ enbe gDereet* fcDapmaSenom met Dun gDefelfcDappeu te toillen wectrecSen/ja Dat meer tss/ftof oft toater baer op too;« pen;toant bp fult&en mtbbelfalmen Dun betttecS be* letten/enbe ban en f uilen fp tot Dun palen niet bliegen/ nocD Ö«n Doopen berre ban Den laten gaen: <8ft men fai bie naer batfe tot geologen 3911 / met gDelupt ban betSenjS oft pot- fcDertoett betbaefï maecSen/ foeleltcK clincSenbe/ toant Doe tgDeluptflectSerid/Doefp Do' ger tnbe lotDt blieggen/enbe berber berfiropem maec jfl clepneenbefiille/fobigben fp nebec. «enbe 10 batfe opDentacbbanben naejlen boom gaen fitten/ oft op; een b?upbe bie aen eenen tarfe gDeljangen is 1 men fa! bie moeten metter Danbt toergaberen in eenen tozf bie met fap ban Confili* De grepn / oft met DonicDDpip* peljs getogen is l en ban fiellen bpibe anber bpecoi* ben.#ft om eerfï gebaen te Debben / men fai ben tacë toanton boom af fnfiösn / enbe met öf bpen piefien* %m (noen |
|||||||
|
öetöe binnen be b$ baggert / mmt met pbel Itjntoaet
Dun gat toe maecte te togle bat bedonne fc fjönt/enbe Dat tegDen aüont toeber op bebé, |Ben flaet fo gDeen «cj)t oy be gene Dte gefc&oncBen ;gn noci) op be gljene bte tebelDeoftinbeboffcDen gebaii gen enûe bergaoett 3tjn/boeLoelbatic& gDeenfins1 en raDe/batmen 35pen Debbe/tenfp batfe feergoet3(jn. fl&mtalfo beelSofi èaöe moepteu balter om be quaetfie algf be beffe te on* ûerijouoeu. $tettemin alfmen Diebergaert/men San Die niet toren geitje men me! begeert/maer men moet te tobben toefen met t'gDene batter feomt/ nocDtanjï alle mtbbelen berfoecSenomte nttjgDenbe befte Die» men can/enbe toel toefien batmè" be goebe met be qua' be met en menge:H3ant bequabefoubenbe goebe ont* cere /beuc battec toeel mi n DonicD fouûe toefen /beur be trage bte baer onber fouùen gementjt 5gn. <©DP fuitfe Dan iubefe maniere bergaberen. 3(!l0gDpDepIaet|e gDebonDen Debbet/baer be bpen met groote menicöte iieberbalen/ b'toeltS gemeenltciìS in boflcDen enbe fo' reefien baer beei toelriecfienbe Srupben enbe boomen/ groepen/ontrent eem'ge bene oft fontepne/ fofult gftp u totterfìe befte boen omte toeten Dun berttecn enbe tooninge/Det toelc&e gDp licijtelttS fuît mogen mere 6en aen De plaetfe baer fp toeberBeeren/ nae bat jp aen 't toater Debben getoeefi/tjp berre oft bp.^aer na fuit gDp intbeginfel banbelLente nemenConftlie be grepn enbe 'Sfjpinus gefraoîen met anber bergelijcSe crup* ben /bte DeBpen geerne Debben /enûe fuit baer mebe be öpecojben fofltjf tojnjtoen / battei fap met ben reucSe baer bltjbe® an fuit gftp befe bperojtoen fcfioon ma&eV baer nae met toatDonïeDiö&inmienbefpjoepen/en Dat gebaen3tjnbe[anc]fbeboffcDenenbe fojeefïen fîellen &P eentgfle fontepnen: enbealg Die bol ©pen 3t'jn/ ban fiilt gijp Die na Dupg üjengDen.Dit is" be maniere om be f üjermen ban bpen te toergaberen. Hoemen fai regeren de tararne Byers
CAP. LXVI.
D«S baber bes ^npfgDef ing fai ben Bpen befofgen
eenen cioecSen enbeneerfiigDengouüemeur/ Die ïiocij beOjtegber / nocD bupl/ noeft onatijtfaem en 3p: toaut De25pe entoilnecDfcDerpelitS/ notDbuphcS getratteert toojDem t©acrom|alDet toercS3gnban De oDene Die baer af Den lafi öeeft/te aenmercSen Daer sofiutne enbe matuere ban (eben/ enbe fofeer al0 mo* geltc tiS/ljem Daer nae boegen. &p Debben eenen €o< iiinc/totenspin ais" oeftoojfaemsgn/enbebolbjengen al t'gene ûat Dun belafi W t'3P bp Wiegen tot Dun coj' ben/ oft met vneberfieeren/ oft bigbenen Douben Dem plnjtss gefelfctjnp toaer bot !jp ootS iti: 3P Delpen Dem alp i)p ficcö m/1 p Dragen en beuïatea Dem alg DP niet eh San bliegDen, <©aer en is? ban Daer niemanbtle» btcD/maer)egelgf6Deeft3ö»toertS/eentgDeu rapen baeuto/ enbe bjengen toeiriecSeuûe bloemen enûe bla* berö/Den gDenenöteDonicD binnen be rojüenmaSen/ anber 5ün beficD met De DonicDjaten enbe camerSetiiS te matsen/ anber met DonicD/enbe anûer met eenigDe anber bingDètu Jbommigge arbepoen om toas" te maften/ anberom tefcDepDsnDebuplicDeptbaiiDen ijonitlj: b'anber boen alle neetfiicDepbt omDuncoj* üenrepn te Douben/ be toelcSe nocDtang nemmer* meer ban Dun meft befmeurt en 3ön / toant foo bieS' toiljj aie f p tot bliegDen / foo fupbereu 3P Dnn int blie* gljsn. ®aet3ijnberDiegDcpafìfelic& aenbeningantB De toacDt Do«Den/ om Dat fp met alle D««n mac&t fou- ben toeberfiaenalle gDebierteDatDun fouben toillen befcDabtgDen, §v Djagen tot Dun robben be gDenebie boot 3gn / enDeal0 Dun ConintS gljefïo|ben të/3p en gaen ban baer met/ maer tomen ober Doop ontrenbt Dem/ enbe ftDönen met Dun getupfcD 5Ön boot te be» clagen/ jae ten toare bat Dun gouberneurtfelbe mete feenbe/ benbooDen€onititSniettotenbebe/ 3pfou>«, ben eer ban Donger fierben/ban Dem betlaten. JBet' tentoîtfîengDefepbt/ jegDelicfebanDaerlteber tisfoo ne erfticD in 38n toertS/ Dat 3p niemanbt baçr çonne. n |
||||||||
|
Het ï Î. Boeck
|
||||||||
|
Til
|
||||||||
|
toücn bptïoif tot f i bie baer tue hiupt i$ / toaet af beu
inganthmeitognfal befpjoept jgn/ enbebanopeen battobec epnöeop ö'eerDc ftelien {jcubciibe Deroy* jjerfie foo geftoteu/oat bebpen (uilen moeten intomen Beur t'gat Dat onber fiaet. IBaer ift bat befe terga* öennge öan bpen paer g{)e(et peeft iube fplete oft Dol ban eenen toom / foo bjaeept baer eenen üpecojfoen allen 5iiöcn Voel berbonben/ m ootB aen t'gat enbe in* gautb met toeltietfeenbe ttupben/ enbe fielt bit botten Bet gat ban pet pol/ embatfebeucbengoebeu teut&e gfje!oocBt3önbe/ gyetoillitpenonbebtoongpen baer in foube tomen. JSaet tfl öatfp neöerfitten op eenige plaetfe baerwen metter bant met aen en mary tomen enbe Die quatsch iss gpeleggcn/ neemteen peertfe met eenen bpttojf boben aeiiD'epnbe gôebouDen bie met toy nbefpjoeptit / enbe bjengt bte bp befenfttjecmte ban bpen/ tuant 5p en f uilen met laet en baer in te tomi 3DjaetDtfcbaubpb'anbct bpecojben/ toant3Pfullen paeft baer intomen. (©fib'toeUBt'befìeisJ/ men fai memo bpecojben geteetyebbenombieie ontfangen/ alimeli fai firn barbe ntetitoe Coningyen meî pun jomB gbefelftfjap fullen totgetrorBen 3t)n / b'toeltfee fai Wel eenen barg oft ttoeeaenben ingantb baubcn bpecojf bp een bergabert fttteu/etibe gpenoesy te tien» tien geben/oat 5P een beguaeme enbe befonbere plaetfe boojljenbeggeeren : enbei|t batbeggene biebenlafi Öeeft banbe bpen/pen eenen ggeeft/3p fullen te b|söen jijnbasrïe&ujben. jBenfal mettuen bat bit nteu gyefelfcyap fai txtil*
ïm tot ttetnen/beur tgeuer en gerupftp batte t binnen ben bpetojf fa! maften typ bag«nbooi5tjn berttetB/al ofter eenen iegyer toiloebertretnen/eube om tfelbe te tocten/foofalmen tfabontiSbeoojeaen eltuenbpetojf pcuöen om btt göeropfcp te bernemetn 3©el i& toaer batbitghstier fomtijbtgi maer een teetBen eniëban eenigge frcötoft muptetijebieonber bejongtjebpen g&erefenté/ toaer tri toel moetboojfien 5tjn: mant beur fult&en opjoer foube ben gDegcelen poop bergaen en patii temete 5p. iBenfiiiletlitgtclgt&tgebetÖt/ met een toepnkp gfjefoben topn te toojpen/ oft gebo* nttpben totjn/oft anbet betgelijtBe nat/b'toekbe beur jgnfoettcljept/begcamfcDap banbe bpen macfjiiillé. jBaerift bat ggp mertttf batfultue tfrpben faltjüen gpebuerenbe/oan moet gypoeComngpenbooöen bie oojfa&e 3tjn ban fukfieu omoettn. ©e maniere ban bte te Doooen / tö bat gpp gae flaet
aï0 oen gegeelen poop tottenbpetojf gyeulogeu/enbe opbennaejïenratban eenigenboom geblogeniisenbe bat beggefteelftoerm banbpenaenben tatfspangpt/ geltjt een totjnbptpbe / bat i$ een teet&en batter maer eenen ConintB en i$/ oft té batter meer ;tjn en bat jp eens 5ön/ ggp fultfe foo laten tot bat 3p toeber Beeren tuben bpetojf. |Baer tft bat ben gbeDetlen öooptti Deel ftoopen ggebepltt0 / ongBettogfelt baer 5tjn beel «Eontngetvenbe 3gn tbJinitö.^aer ggp nu fiet bat be bpeu mee|t bp een 3gn bergabert / baer fuit gfjp ben ■Cotmifft foetnen/enbe u ganbeu met fap ban Con f ilie öegrepnoftgonttgficgt&en/ ombatfenietenfouben ïuetg bllegen/ aiö ggp baer oen tornt/ en niet opgou» beu boo? bat ggp gem gljebonben Orbt / bie oojfaet&e iS banbefen (lrijt:bien gijp fuit mtnemen enbebobem ®e ConingDen fuit ggp botten anberen bpen bennen beur bat fp mat otootet/langget/tetgter ence gooaet banbeenenjgn/ minbetbanbleuggeliï/ ftDoonban bettoe/repn enbe net fonber gap? enbe angel/ten toate bat pemanbt bjflbe fegggen/ bat een grof fiapi bat ?p nenoenbupt&gebben/gaetliebetanggelbiaere/biaer mebe?pnotDtansi nieten fïeBenom pemantte guet» fen. jBen bint fommtgDe Contnggen bie fbjert enbe roubJ3tjn/ firafbanaenfien/ maerbat3tjnbeguaet* fte/baerom moeten bieootB gDcboobttoojben/ alen fffernotljggeenen fïrgbtonbes&c nfeutoeftoermen. t©aerom en moetmenniettoermonbert3gn/ifï bat be tpenDemfoliefgtbbenbatfpamgem tebeftDetmen ftflöjn (Oif öyantuR bie Bun romen befgicngfien/ gun |
leben bjagjieti/ ïieDaltwtt nocB be cseotç oeBoôirnïm^
yeptbte3püunbetoijfen. Wt iöpetoiben bie berept fullen ?g"H om bs Mieutoe
füjermen te ontfangöen / moeten met be boojfepbe crupben gebjjeben/enbemetbjuppelti baugomtgbe^ fp}oept3gn/ ombie te beter baer m te uouben. %n befen felbeu tijt banbe Hente / ggebeurt j'omt gtis Dot, bcurguaet taeöer banben booigaenben IDintcr/oft beur ft tbte/benpoopbanbelipeu inou&e mputoiMi nitubetbiojt/bebjelttite moet toebet besfieit eu geoulc bJojbeii met eenen f meun jon gpe bpen/ maer boobeti benimigenfionintb/ombatbejongBefsubenmogcK met bjebe bp gun moeberp toooneu- JKaev ijl öatmctt geenen ntmtDenftoerm en peeft om baer in te fetten/ foomasgmenoen poopbantujee oftbjp 25petojüett tfamen bciggen/ enöebanteboïen mtteentggefoere botpticöept befpjoepen/ enbe $ in eenen bpecojf Uup# ten/pe« baer in eten gebenöe/ rot bat fp baec geujoone 3Ön/enbe ben ti)t ban ojp bagen baer itigtftoten pou« cen/tatenbe eensge ïlepne gaten òm lotpt te ontfatigë* ISaer tnbien gijebuert tit ben mtm €oniii!n bie top baer ggelaten pebben tornt te ftesben/ men moet ban eenen anberen toetsen in banber tobben baer biberftbe 3Ön/ bentoeltüen men boojyaerSteber gouberneuc baer fai fìeHen,€uoein gbeballe batmengeen mtbbef en geeft/ oft bannen niet en feegftsert be nieufee ftoer^ me ban onoec toetten te bertjaberen/ fo moetmen b|e« 6en allebe tamerfeenjï banbe ateutoe Cmüagyen/ om bat be jon ge f toer men bit in öencaoen tojf fullen toe* fen/nieten foubeuberttet&en / maerbltjöe&i onber be gegoojfaemliept banbe ouoe koningen/bet toeknc jp bpgD5l>|eSeban<iîapirgpn fullen moeten boen / enbe blribenbp bun moeberg. 1ïlfi regenaeptitlj tocber i$ enbe lange geewetenöe/
mit0bat be bpen tot gaerliebertojben rast enmogeir bïiegen om boetfil te foetfon/enö* b|eng en ber jongeu- bpen/fiïmaetmen Daeriteben ban fjonicij booifien/t os bat 3p mogpen totbiiegen om paer boetfel te foetSen/ enbe om paetüeber Ijonttöiaten te inaecfif n/toant an* berfiniö fouben bie Ija^ft bergaen jgn/ gelptmen bitfa toilö D^ft fmi gebeuren. Zoolange al^be Corner gOebtiertfaïmftigonitft
bergaberen / toaer af top gier nae notp fullen berma* nenenbe in befen tgot alle tgten bagljen be bpetotoere open boen/enbe met offen mejï beroot6en/baer na* bec toelcn/enbe befpjoepen be leglje plaetfen met feer toel* toatcr boojtsi ootft fupbtrcn banbe bupîîtbepbt te bsen baer ecnige te/enbe baer na ijen laten neeren enbe toenbenop be bloemen: maer ban en matpmen pent niet meer afnemen/om batmenfe niet te bcSe enbe bic* totlö en foube guelleu/enbe ban oagemoebif pept boens bertreiben. 3mt epnbe banben "lerffi falmen ijun tojben op eenen tïar en en toarmen batp moesé fcgocre maBen/enbe ifibatmen baneenigRe gonicg?ate bine bte nocg niet en i$ totgenomen/ enbe maggst ijs/mert fai basromme be bpen niet boobeu / göelgtb beel pet» foonen been/ maer eer bcbouben enbe befpjoepen mtfi cenbefTemfcen/ batinftoiiitOtoateroft mtkKtëuae ggemaet&t/ nae bat gppbic metter berooc&tngpe bp eenpebt bergabert/ enbe baer nae m Hun bpetojben gBeilotenpouben. Höantfoo langgealisbe Winttt buert/enmatgmen bte niet epen boen notg Panbelcrs maer gefloten enbe geflopt pouben totaenbe poniti)* raten/ fcertoel gpebetöt/ banbupteu toefroppeube met flg'tft enbe offen meft onber een gpemengp talie be fpletf n enbe gaten /ntet open latenbe ban pargii inganc enbe totgantb. €nbe al ift ooc bat be bpecojben oubes bacB fiaen/ notptansS moeten bie norg met frroo enbe tat&en gebetBt 5ijn/enbe foo feer até mogely tB 10 ban* ben toint/enbetoube bebpjet fijn/bie fp boben alfebin* gtnbjeefen: <&ooit& moetmen toefien batfebanbert regen enbe fneu geen Omber en ttijgen / enbepfobifie maben ban fap ban Confitte be grepne/yonitp toatee fuptBer toater/ oft anber bDtptitDeptbie pun nut ifs/ inbe toeltfte m«u fai moeten bopp«n fupb^t enbe nette toolte/
|
|||||||
|
van de Lancfc-WHinitighei
|
|||||||
|
toö;pen/oft gBefobeti togn/oft gBeÇonltgbe to0n/of«
anbec becggelgtBe bocgticfìept/ biemetgaecfuettt' pept bte ben BpenaeugBenaemiss/BaecUebet gtam« fcgapfalfitlien* ©e ftraffeenbe tojeebe 25p«n fttllen tam gemateli
tooien met bttBtotljS te biftteren. <©aec3onfomfgt!Sfo beei Dotiitö-ïateu gemaetBt
batfebp gBeb;eBe ban 03pen pbel blgoen / toaec beuE ggebuert/ batfe bewotten/etibe ben gouitg bebetben/ btoelcBeen oojfaBeis batter oocB beelSöpenfiecbeu- <&m bat te beletten foo moetmen be jongge f tuetmert in eenen 25pecojf boen / oft be berbojben öonitötaten met een ftgetp me0 af fngben. ^S>e bgboutec0 Die gen alumetg inbe 20pecojben
boegen enbe beBpen booben/fuilen betnieit en geboot toer be/ifibatmenaI0bei©aeIu toe bioepen/eii dattee een groote menici)te të/eeuen googeu en engen tinnen pot tfabonts tuffegeu beBpecojben ftellen, e; <be tuben bobem een bernenbe Beetffe / mant alle be bgbuutet$ fullen terftont tontomme getltcgtcomen gebloggen/ enbealbliegetibegenbetb{anbeu: mantfp julien 3eer qualicB ban onder tube engbe troggen inebsr boben oiieaDen / nocg oocB berre banben ucfot tonnen togc* Ben/al0 3p in befen tinnen poi gstloten3i)u. <©tnbe mefpen oft |jojfel0 Die ben gonitg eten ie
betmeleu; foo fuit ggp teggenbenabont natmaecBen/ een becBfel ban mnü) bat b'melcB ggelept fai mo{beu bpbe Bpcco?ben/ en alle be toefpeu fullen op befe bec feìs geblogen tomen om Ben te berber fcfien/ enbe usti bojfi te (efftBen bien fp tregen gebben ban te beel go* mcö0 te eten. ^00 batmen bie/bp fulcBen mibbei/fa! magöen litBteiicB booben: €n b;eefi oocB niet bat fp tt fullen freBeii/toant fp en gebben geen angel, Hoe den Honich wt glieaomen fai worden.
CAP. LXIX, H€ttotnemen banben Bonito / baetom bat'gBe*
Beel jaer ober foo beel atbepw gebaen too{t/gBe« ftBiet op dïp biberftBe tgben/ te meten int epnbe bau« bevente/ inben Corner/ enbe int begBinfel banben •ï|er f ft. jüiettemtn men moet om fulcr te boen gijee*» uenfeBerengBefetteu batBBebben/ maernaebatbte IjonicBtaten bolmaetBt jgtuïDaut ifi bat ggp mm neemt eer bat 3P bolcomelgcB gBetoeösnjgn / foo mo|ben be Bpeu geftoojt/ enbe gouben op nati mere» Ben/benr ben öojfi Dte sp Ipben. jBen mercBt bat ùm trjbtisfbeti BomtB tot te nemen/ aliSbeBpetigBeen groot getier meer en maBen/ enbe niet ban een fuet tïï clepngecupfcg : <©ftaIiSbegaten banbe batenbobeni met toa0 gBefîopt5gn : «®ftbatbeBpenbsôo|felen Ui be Bpeu gelijcB tot bjgben / B« uieïcBe een onnwt eubeonbeBenbicB gebierte i0,*@e ttjt banbe BouttBra* ten tot te nemen/is gljemepnltcB tnbeti morgenftont/ mant ten 10 niet goet batmen bte int Beetfte banben Dngc quelt enbe gram maetBt/ b'toelcB moet ggebaen 5gnmet ttoee pfer0 oftmeffen/ banbe toelcBe Bet eert fai lane;en fmal 3gn/ enbe btenen om be Bonicötaten te fngben/ maeeöetanber falïgnom bebuplitljeptaf te fcBiabben enbe tot te Balen/bie baer in fai gBeballers 3tm. ^'faiootBgoet jgnöatmen befe ttoee meffen bitBtoil0intoaterfieetBe/ om battei map baeraen niet en foubetleben/en batbéBpen biebaer imiju ge« bleben/ niet en fouben gBequetfi toogben. iBen moes be Bpècb)ben niet gegeel pbclen/notB alle be tyutBten tot tretBen/tnaer Bet tgtenbe beel baer in laten/oft ge* lijcB anber jegsB«tVBet bgf bebeel/foo mei inbe ILents al0 inben Corner/ maet inben ^erffi niet meer bars een becben beel to t nemen/ en banber ttoee beeien baee taeten ; Want bp f ultBen mtbbel en fullen xp Bun niet (tooien /enbe ootB ^öenoet© gebben om bp te leben. . 'Sgemepnfte en rebelitBfie totttetBen 10/ batmen tot be rtJpfteenbeboimaetBtfje BonitBraten nietmeeten neme ban bte ttoee berbe beelen, 'ift bat ben ®peroj|! BalfbolBonitQi0/ mentcecBt totbeBelft: JBaerijS baçcmtn banbe öslft / foo nttmtmtn tot nwöat bs»> |
|||||||
|
toollc/ tot betoelcÉetie35pêtîbebo£ôUcDept3U{Jseii
f «lieti. JBaee otn batfe inöe 3©inter gfjeenen Bonger en foubenlgben/ oftBontcB batfpmaBen niet eten en fouDeii/ nocBoocBt'gene batmen baer gelaten Beeft/ fo mare floet canneti inöm ingantB banbe Bpecoj* bcngabe mptjpBenöbanrietoftbliec/oft ban pfes: cft lootgBemaecBt/bioagïje brjgBen gBeftoten/ofttn water oft gljefoben üjgn gBetoepr&t. Boo?t0 fai oocB Boet 3ön Datmen Ben gebe DjootU ro3Ö"u mat gBeftoo» ten enbe met mater befpjoept/ oftcoïtntenmet mijn gBeftootenenbe tf famen gefoben : <©ftbjoogBe WitU corjc met Doniti) gpeftooteti/ enbe gefoben matei gge< mengöt : <©ft coecr&en0 gBemaetBt ban cojinten/ Die toel tripe jgn/ banbe befte og'göen/ enbe togntfamen gefoben: <8ft Datmen 'Duet ben fogaiuB banbe Bpc tojben/eemge fuete bocgticöept fpupte oft melc/maec ynncipalitB gejï ten meltB / otn te uaeberfiaen t'gBe* JbjecB enbe armoebe ban Dien ttjt tot inbe Éente- UBen bint tube IjoatcB raten fiojfetë oft üjefpen/bie
ben Bpeu gf)elrj£&3gu/ ttiaergtooter/betoelc&eBoe i tod Dat fp niet nut en 3911/ mit0 batfe geen boetfel en toergaten / enbe op eten t'ggene bat anoer brenggen/ notötanst bienenfe etgBenp toe / toaut fp bjoen t'faet baer öe jonge Bpen af gtoepen.<©aeromme en faimè" bte niet alle ggelgcB boooen/maer een fe&er ggetal be» waren/om bat be Bpeu niet en fouben ttaecö toojbê. Rcrnedienteghende fieckender Bycn. CAP. LXVUL Dé Bpet0be pefiefubject/ toaer tegBen gBeén
beter remebte en i$/ ban be Bpecojbcn nette ban baettebiagljeu/ enbeoneenanberplaetfete fteiien. 31nt Begtnfel banbe Ueniejgnfp banben loop göe» quelt/als flet i©olf0 melcB bloepet / enbe bte ©luien tjaec faet booitbjenggen/ toaer af bat fp f eet giericB » IteBenbe moggelgtn eten/ mibtg bat fp ben gegeelen IBuuer Ijongöer gcbben gljeleben. &p 3gn oortt feer gtettcg om banbe nteutoebloefem0 t'eten/ SBelncB! anbecbaiiDe ueutoeb£ucpten/ toaet beur ggebeutt' bat fp gaeft öacr af fierben, ten fp Dat baer tn öoojfien fp. jBaer befen buptBloop toojöt tetftant gijeijölpen met De fcgelie oft Beetnen üanben ^^anaetappel gge- f koten enee ìmec een ftamgiie gBtbaen/ baer nae met ïjonitB gJiemengtenbe beroept met goeben (ueien H3i)u : oft met lancB i$05ön ggefiooten enbe gge* «miggnnstgaebeufueten ï©rju/oft metgontcg ma« tes; / baer ûoofraatgn in geeft gefoüenroft met fueïe ©gggea bte langge int 3®atec ggefoben gebben: 3©elcBe boojfepbeDingöenfunen in gouten bacyBenjï oft pgpBeti0 öen ggegyeben mojben / om bat fp baeï af fouben picöen euDebïintBeiu «©e Bpen 3gn f omtntg fieiB/alffec alle jate eenpa^
neg bcelbloemen 3tjn/enbe bat DeBpen meet acbepbé bmöouisDteinaBenbantlepnc25pen/toaetbeuc.bat' ter bcle banben groeten atbept en moepte fietbé mìì e om bat beu fjoop ban Die obetblgben met en jgn bec» meerbett met jonge 23pen / fo getaBeufc alle ggelgcn te Iterben^aetcmme aliti tubelLentelbebemben enbe belben bolbïoemen3rin/fö fai goet jgn batmé alle bjp bagljen Dieinganggen enoe totgangljen ftoppe banbe ©petojben /niet open latenbe ban be tlepne gaten baet öe23pen ufettoten nwgljen tomen/om bat fp fouoen belet triigen ban goniclj t e maBen/en atë fp fullen fieit batfe alle get BDajS niet en fullen tonnen met oonitö bullen/ oocB jonge 23pen üeneetfteu te maBen» ^pbeegaen enbe üjoogen ïöt/alis fp te groote Bitte
ofttoube geleben gebben / b'iuelcBe goet te mettBen i$/ toaut men fiet buBtotlg bat b'eene tot gun tobben öeboobe licljamen baub'anbec bgaggen/ enbeanbec ölQben binnen tteutttö enbe filile/ al oft fp in een Igt* fjup0toaren. Sfilo Ben bat gljebuert/ foofaltnengen acsJ maBen ban ggefoben yonitB/ getlopt met yoepes; ban galnoten oft ggeb{oocfjbe toofen. (©gp fullet ggebecgt dillen banbe ftoetmen ban
longue &w üïm teg^n b'anbet/ m$ toat fiofé te |
|||||||
|
Hctïï.Bocck
|
|||||
|
ftòo^ii faWojtë fo htôgtttien be ® peti boèn totale*
ggen metten roorftban offentmfi/ oft ban ©alba* iHim/oftban totlbe j^atwtoe/ en metten fap ban Dtt felbe crupt moet ggc fire&en 50" öe 80«»« bie ben fis* «iet) fai tornente»/ tmi bebifit te 5f)n boojt fie&en ban fee ©pen/ oft [al om beter nerfeltett te 3911 een mom* aenficgt nemen met ttoee glafen inbe gaten banben öogen/enbe eenen boet ft om Den gaSg/en tgeljce! Dooft totnben/enbeeen paet fjantfcgoeneaenbeganbent)eö» ben/om bte nae 3unen toiile tembgDen fianbelen. #ft ■QotU eenen capjoeu ban Irintoaet gebben ober -sijn ge» fieel öooft/ ban lioffe gdntft beecfe gfjemaecfet '/ toant bp befen mibbel (al gp mogen f ten tggene batgp boft/ enbe banbe&pen niet gepelt jnn jBaer al tfl batmen be 33pen ban gen toaisi euöe Donigg berooft/feo moét- men bte niet booben notjj bet jagen/ inbitn mogljeltje h 10/ maer betoaren/ om naemaetö meer pjof rjt baer af tetrec&en. ©aerommefalgoetjgn/ bat men om bte tebetoaren tertoglen bat be yontcg-raten ggerooft toojben/ fülr&en toocb mafie/ batfepun be£i£ec&en fn centgen fjoer/ na l)et mlbbel ba» ben becufelban gaee» lieber&pe-uoif/ fonber ban baer te feomen. <©fbat men ïfttbcrfefeìafgebaeu gebbenbe/ befelbeöóet upt* bltcgen/ binbenbe eenen facit aen ben ttigantfe ban be»i feojf / enbe! ban een bereoc&inge ban onber geben/fo fui' lenfe alle gljeiijcH in ben facit trcrfef n/ bien gijp fuit toe innben ertoe op b'aerbe kggen/ tot bat ggp met gemat ben öotiieö totgenomen gebt : 5©an fielt ben fatfe toe* berom aen ben mont ban ben 3&pecojf / enbe leggget bes&fel toeber op/ fö fultón öê 25pen toebet in beu feotf trec&en/ enbe gun toert toeberombegjnsen. .©ffreït bp ben 3^pe tttjf bie gpp rooben totlt/ eenen anbeten bte leörgg is/ be toelette berooc&t fai toefen/tube ron!< omme bebleet met toel-reec&enbe fesuipben / meê een io nt gat in ;p bccbfe! foo groot alö een bupft/ om bat be Bpen baer laneW feüben in gacn / mtbtis batfe ten epnbe gebjocgt gebben fjet toerttt ban gen Uonicp- ra ' ten tot aentopperfie ban Ijnten uojf/eft onber tot ober ïjelft ban ben ffipefcojf. «©oojbefe frttbbelen fuit gBp na u gemat» rooben of tot nemen J)et gonicg bat ggp tn benîSpe- botf fuit binben/fon&er jet te bérliefen/ge. mer tb t bat 'tfelbt matö alle ure al£ men tot! /tor gtje* nomen tooien / fonbec bie fionitli-taten te befctjabi» bigen/èn fonber be ©pen te ftojen oft berjagen/mira be felue een birooc&inge gebenbe/ om in eenigen goerb bp een te begabercn/of met elberg in tg boen blten.flliï bie tjont'tfjraten totgenomen ;tjn/men fai bit bïag&en ter plaetfen/baermet? ben fjonitfj fai toillen berepben/ maer flopt be benfierEt bSbe plaetfe/op battes bei&pen niet in en tomen/ toantfpfullen neerftitDben frgat foetnen bie fp berloten Ijebben/en tfl bat fp bien bfnbêV fpfullenbienberboen enbeberteerem Niettemin om fult&t te beletten falmen een tootBmoeten maften aen beningantb ban biepiaetfe/ toaet mebe üerjaetfit f ul« Ien tooien be felbe t)it baec toillen intomen. Om Honich endeWas te maccken.
CAP» LXX. j\<£n fionitö moet gemaett 3ö'n op ben ftlben baefj
JL/oatmen be Bonitötatenfjeeft totgenomi/te togle bat bte notfjlaeu enbe toarmat{jtit{i3rjn. imbatte boen falmen bie {tonici)*aten in eenen teenen to|f / topt genoccft geblotöten enbe güelgtR eenen yppotraö facit gemaecfet/ tegljen tnaltanberen fiellen/nabatbte toel gefupbett 3ijnbantfaetbanbeciepne:&pen/ enbe alle anberbuplicgept. ^Iidnubengonug booj befen cojf geloopen Win een beden batter fai onbec ftaen/fo fait ineetbepottégebaen too)ben/ btemf toatttjt* &lopé laten tot bat baer in gefoben efi gefcfjitpmt geefr.^an falmen be frucfeen toan&e oonftöïflten bieinben cojf jön gftebleben/ tottretlenenbe pecffen/ toaec tot notfj fai loopen/maet nietfo goetalft anbec / t'toelcït fai alleen gtbaen toO)ben/om batter gene bat (eet fupbec eft goet ut/banbitniet enfoubebeboiben 5tjrt,lllfment toel tot Pg8^ffî^^Sî«fl|^n&en6osttfltoliH/çni)e |
|||||
|
met foet toaret toel getoaffcBen jgit /inett fat bit h m
toper panne met toeter toojpen/ enbe op clepn bier ti
fmilten fïellen, jQae batter BDa0 albus \$ gefmolten/ men fait beur eenen boecbin toatet laeten bailen/enbe toeberomme fmilten / enbe metten toateèin fultaefi bojme gieren alfmen begeert. De teeckenen van goeden honich.
CAP, LXXl. Déteet6etienbattgoebenöontcB3ijtt/ batfJP <$
goubtgljeel/ liefitcBbanreucfee/ fupijEteniièt/ ober al blincltenbe/ foere enbe feer liefttc ban fuiaeclte/ noc0rati0 met eéniglje fcjierppept / toefenbe t uffctjere btcheeiibebunne/rnaeranbet0fótoelbeteentcf)t oat metten bingeropgDelteteen aen eenblgft /gljeloctt eert iw&te linie fonbec bjeecfeen: UPantfuIcbenbiclieiuss een teccfeewöan tencoote bic&&epbtoft bunntciJept/ ofe ban een ongehjcRemebatnaDc tuben Dotiico-^at" tei niet lange en fp eer battet üet/eft fcet luttel fcfturmÊ int fteben.lBaer fonber linge battet niet te feer ei; fjeeft benreucSe banben <%\>vn\\x& l fjoe toel oat trft uiect batfommigDetfclbe groot atgtetu Cgöenebat tnoe Leute óft inbe Rottier tot tjö gjtettomen / bat t&s beel Isttw ban tgene banben ï©inter. , l®ittcn betticp i& alfögoct alö be gouf grjele/fo ber«
te ftlji fjeeft bte anber teecbenen ban beucyben / foba- niet) al0 on0 tot ^>paeugien enbe Carbonile cotnt/Dee toeltl«efecrtoit§artenbebaftgenoetöi0 / eftöaerotre l ongeljjc beter ban ólfeanöec roojtenban fjoniçij^g&en ponici) f)oe ijp barffcöer 10 / ftoe op beter ifi:£outrarte toanben torjn/ bie meer gepjefen toojt out ban meato, S ^ocö ftaet banben öonicö re mer cacti öaïgöeujrlibe J topn berer i0 miböen int üat/ enbe otpe botten/ alfo tjf beuDontcèfuben&böembeter: toantljoeben Jjor.irlj batter en f waerbée \$t 0oe fjp uocö beter t» om bas DpfoeteviiS. ,....., , . . . €;'gpeb|upcu banben öontcD «0 rot bécï binggetì
nootelicK/ 0p berïangBet leben banbt ouöe lieoen/ enbebantjiegïDekebtecoübt3tjnb8Tt compiente, 5©aÊ fulcptoaérÌ0blijc8tbpbe25pe7bteeeuclepu / Crantfe enbe ïeer bier t0/noclKan0!eef£ fp negfjeu oft toten ja» een ttjt0/ orwbat fp fjonicö eter. 50e naruere banbeit fjonicp i0 fulcjt / battet belet torttngöe ettöe beberben? baeramiftDaimengojgef-rïieDttnnenûaetafmaecHt' om be ftoeertngfjen oeè mótit0 te fupb'eren enbe g&e»î nefen. jBen btfttlfeett toater batiberf l)otttcfjr/ o'toelc« &e totgeballen gap? boet toeberommegroep% toaeè baîtetôofBaén{)etlicgarnefp9 1 Hoenscndiverfche'foorîenendc ^ompofitictö
van honich maeck^ CAP. LXXII, H<©nicg geeft fultïten tracfl?/ battet alle brngBerà
beroaect ban rotten enbe beberben : get toek* 6eb'oo}faecuei0 / alfmen toil betoaren eentgge too^» telS/biuegten/ ttupben/ enbefonberltngöeöetfap/ batmen bit in fjonitg plcecgt te totifgten / toaer bwt top feggôtn/^onitô ban ©ioletten/ban fioofen/ bare $taglQ|Te/ban lancb tôofnn/ ban IBpituo/ enbe meet anber berggelöcfee trupben/be toelette ggemaecut jijrs ban gun fap enbe gontcg/banbe toelcue top alleeue of befepiaetfefullenfpïeben. Çonicgban ©ioletren/ban öoofen/ban25trgIoffe;
25ingeltrupMenbe ban iSóofmarpri/too|ben alle ggea Igtfe op een maniere berept. iseemt fap nati berfftpe ûoofen een pont/ fupberen toitten Dotitcg Die gefobetü enbe göefcgupmttWtgtenpont. Eaet bit t'famen op tlaer bier in een topet panne5teben / maer alft begttiÊ te 3teben /boeter bp bier pont betffrge eri groene Êoo^ fen/toelBlepne meteen fcgaere göefnEben / laet befe Dingen albu0 t'famen 3teben tot bataltTapbet3ooett tït/maer ruéretbicltoiW met een gouten fpatel: ^at ggebaen jgnbe/ laetet beur een fïamgne lóopen / enbe boet bat in eenen eerben pot om te betoaren/ toartt ijefc tooîbt m twrtfiM be. tee. mmtfm$ m ösoi t'befté/ |
|||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||||
|
2*5
|
|||||||||||
|
Jîoot betftpe ©oofen in eetictt moitiés / bost baet bp
«bo beel yanigp / tact bat t'faementn De Coirne ftaen toinnen/ ben tgt ban Djp maenberi / boet pet Dan boo| «en ftamgne/enbe latet f ieDen/tot battet fo bicne t0 atè Sonico, "©ft neemt g^eïgcïtcbeden ban pontgD enoe öan bes! infuften uan üecjcpe fiooi en/ laet Ut t'famen fKöcn/ tot Dattet fo Dtc&e al0 fpjop 10/ maet Doe meet öattet I0 ban De tnfufte üani&oofen/poe De pontglj ban Jöoofen bttet fai «aefen/enbe Defe foojce tö Dcbcqtiaem» fïe om f n te nemen/ grincli D'eetfte enDe ttoecûe i0 om in cUftetien te beftgfjen. <©ftneemt toerfepen ponicp/ Srebec kou ban gljef'oDen/ oft emmecis flecpteltjcH gge- fooen/ Doet bp ooenDe eetugpe guantitept ban foet tua* tee/ betffege coeDe toofen Dien oetfep tot bes jonnen BDebjoocDt 3ön/ enDe cmbec pet tuit oft geel afgljefne' fesa/ foobelealftbesDenbeelbanDenpantcp/ Doet Dit ï'fametunemgla0oftbetlooDenput/ enbelieïiet tod fcafi toegeliopt moe pêete.êonne/alie D?p Daggen t'fel» De ommetoetenDe/ (ofuü gppponicp öan fâoofenen* foe i&oof matepn be^uaemSnc berepoen/ enDe ongelgcö tietee Dan bepöe manieren boo£(epr. fonico ban jDp?tu0 toojbt gemaecfet ban een pont
J©P|tus3fagenDe ttoee pontponttp/ t'famen on een depn toet ggefoDen. Corneo öanlanclt ÖlaetttoSlofgn too$ta!bu0betept/
fleemt lane Öofgn toef gefupbettban3gn fceenSenö/ ïaetöat bierenttointicpucenintoatm toatet toept* ftenenbebait toelinojtoefteDen- 3UftnualbH0i0gefQ* fcen/Doettet bette een ftamgne/feet figf tot Djutfeenoe/ jnDe lactet ban fteDen tot battet fo bici* ie al0 Domei),. »®m te malien tognaeptiep fjomcljteatet. j&eefrit
een Deel ponicp/ enbefesbeelmteggentoater. 3@oet bit t'famen ineen clepn tonne&en bat toel gljepec&t ig/enûebobentoe ggeftopr/ op Dattet gpeen tochten pebbe/ (telletmbepitte banöe fonile/ toftenregpen ben tgbt ban beetttcp bagpett / alleacpt Degpen pet tonne&en omme&cerenbe / om bat Députe banbec ^»onne aett alien 3gûen|oube Deurgaen. Hâaer om craeptigpet te maecfien /macpmeti tnbe 4Üueappeltgt/ fap ban <@ueappel0 baet bp Doen/ te toeten/ tot een pont pontep/een towrenöeel fapp ban <©ueen. ^om« mtgïje eet Dat jp t'toaterenbe ponicp tn't totmeben boen/ laetentop claer biet fmioet roocfe fteben / enDe (cpupmen öcn gomcft /boojt0 loetent 3p't foo lange fie* bentos battet genoecö!0/D'toeItï«5pmetr6é Deur een e? bat fp baet inne too|uen/ toant f o Dat bobé ftoemt/ jfl gpenoecp/ mast fincöet fo moctet nocp fteben. ®e#olacBen/JBöfcotóten enDedigelfcpen maBen
een foozte ban panico toatet / bat beel ueflocuetenoe gfiefonbet $ Dan beel goeöe totjnen/ Dtoek 30 jBecbe noemen. #>p nemen een beelljotiicp/ enbefe0Deeleti regentoatet/oft tebiettoatet/ oft jfontepnïoatet/3? lasten bat tfamen fteoen/maet fcljupment feet toel tet toijien petftebet/ totbpcantsï opüêpelft4 SîSfîcoubt getoojbentjS / Doen jijt in een tognbat/enDe boen baet Ibpfeia oneen gift ban biet of ban ael/ öm té Doen ober gaen enDe ciaeten/maet pangpen baet in een boettSen toolCaneele/ j0epet/<JDembje/ <J5^epneenbe<©?offd' üagl)eï0/ jac3P too?»^enoocUtntbateenpant tîoîbîiet Bloemen, «®tt bat laten ?p innen Cornet beecticp ba • gïien iute «êonne ftaen / maet inbe ÎBintet boen 3pt inben feelbec 30efefoo2te ban poniep-toatec iisfeer goet tegen be bietDe cojtfe/ quaDe gefialt bes licpaernsi jgebieten banbe Ijetffenen/geltjt ballenöe ffccftte/ inbe |
|||||||||||
|
I gpecaetStöepbt intoelcSs fietltsnöetogttbetbobm
toojbt. ^'3Jtalianen met bie banf lobence maften|Batfe«
pepnen öan poniepenbe amanüeljö/tn Defet manieten ; jBeemt tottten ponicp Djp pont /en toit ban b?p eperis/ flaet bat t'famen met eenen pouten ftampec m cen bec feen/tot battet getçcli mele ftet. ^îe it Dan t'bet&en op cen blet ban coisti feet ueetftiep met ten (lampet toe* renöe/totDattet een toepntclj Dici» io getoost»». ©oe« ban baet bpfoete amanDel.cDtegoeyelt enöegöerooll 3gn/fo bele olfi ban nooöeisJ om eertgBe Dicügepot tej geben.'Set togle Dattet nocg tuatm ia/ 30 fpjepbet op eenen feet effenen fteen of tafel/eft maecfetct af jX3at« fepepnen/bie feet etcellent 3ijn nooj petfoonen Die tot» Djoogen/enbe om ftupmen te loffen. De teeckenen \ran was, ende van tcraaecken
diverfche foortcn van was,
CAP. LXXIIl.
G<®ettofliS moetfeet geel üan coïHet5ön/toeï ciec«
öenDe/bet/ltcpt/fupbet/bofi/toelbetenicl)t/rept3 enDe ban alle buplicpept gpefupüett: ï©ittoajïteoa matetie ban alle anDet foojtenban toagf trie mettons (ienenüe ban DtbetfcpecoUuten scmaecittjijn/gelgce aliS 3ön ftoett/toot/gtoen enDe toit toajj. ^itoett toais too?t gemaecfet met aijcpengs ban ge*
b|ant papiet:4Bjoen/met^>paenfcg gtoen: aoot/met De toojtel ban <©?canette/oft gpeto|euen ©etmilioen, ï^et toit toa0 toojt op bibetfcpe manieten gpemaett/ toaetaf Defe Degemepnfteig. ^>miltet toast m fe«tel3 of pannen baet toe bienenbe/
boet Dat beut eenen fiamgne / om te f upöeren ban alle 3un buplicpept. 'I8lft nu Deur tg gpeoaen/fteüet op een clepn bies ttait colenin eengtoote panne/ oftcopeten 6etel/om toatm enbegefmolten te pouben.3öaet nef* fenj3 fuit gppeen oft ttoeegvoote cuppen pebben gljgf Igcfitoae tobben bolput-toatet^/batbetfcp geput ïö/ oaet in fuit gpp ttoee tonbefepgbennat maiten/ bie plat enbe onttent eenen palben tonget Dicit 3gn / enba tont gelgc een becfefel/ bteinDe mtDDel een clepn fiucr.* ten oftpjiemfullen pebben gelgcu een gantpabe/Daes mebe batmen bef e tonbe ftpgben fai mogen panbelen. ©efe fuit gpp toel nat 3gnDe/boppenint gefmolten toasS/enbe tetfiont metten 'mé Dattet aen pangpt tut toatet biengpen / toaet inne pet toap bigben fai Dat aenbeftpgbenpangpt. «6ppfuitDittoas totnemen/ enDe fpjepDen eìc&e fclnibe alleene op putben met Igne Eauenen gpebec&t / enDe inbe ^>onneleggpen in @op« maeue/ toaet Dat gfjp me fuit laten tot oat pet toa0 toit ie. ^etogleDattet inne potine te Bleptaenligt/ ift Dat gebeurt Dat De ^>onne fo peet fcljgnt Dattet tot» gpefp?ept toaöfouöe f milten / foo fuit gi> met couDI toatet begteten / cabebeutpet felbebanoebpen be* bjpen/ bteban allen 3gben baet op comen / gfjeblo* gljenom IjetponicD upt te palen. <©ftlaet pet toaus fo Dtctoil0 in toatet ftefleit/ tot battet gpp fiet Dat toiÊ too;t/poe toel Dat Defe maniere ban toit ma&eii niet fa fefeeten 10 nocp ban fo tlepnencoft/ató èie eet(le:te⣠bat feet biêntoil^finiltenbanbentoais/ Doet batfeec berminberen/ gelgc Bppbpetpetientiefultbebinben. «®m^cgpeltoa0té maecuen : jBeemt ttoeeponbt
nteuto toà0/een ponbt goet ^ptegpelpetft / enbe een bierenbeel ŒeEmentgn/twngettîamçn/eiios msç^feè tesafn^egpetoa?» |
|||||||||||
|
Eynde van het rweede Boeck»
|
|||||||||||
|
HET
|
|||||||||||
|
3â6
|
||||||||||
|
HÈTDERDE BOECK
an m Boleti
|
||||||||||
|
Den fol
|
||||||||||
|
tnt w gBegtlffiet te too|oeii.<©p be anber spôtfuîîeri
top planten het fteen-frupt/'ttoel*e top ban baer fui- leu nemen enbe eibers: öerplanten/ enbe grtfften tn di * berfche manieren. <©üttgöene gpde ban befe ttoei groote bebben/ gefehepdenbantmkanbsrmet snai bieeben toecft/fuUen mp planten tn ten rechte ïfnie on* fe acoote bocmen/ enbe ten epnbe ban Men/ fullen top ma&tn onfe fcheerbof&en/ 'ttoelcne booj 3Öne ghette* fetijcfepept fai mogöen ötbbtn be öerftgbcpt&an m\t<t ghebeetne. Van den Plarïtfoen-hofs dacff de Plantfoenct» wta
ketnen of zaedt voorts ghecomen xijne Ca £>l* Al*© *'f;*
- „ - ^fl
Om tt maSen ïtbie faep-piaetfe ban #eet&oo§tenJ>
mppelboomen/ <âueboomen/ enbe anber die bars Reeenen toaffen/lofult ghp totlbiepeboenom fpaepcre een «toste tóereante piaetfegoeöeaerbe/ btetoeltee jonnen ftaet : enbelubien het mogbelijtfe t$ / banits oe Sinter öaet te bojen bat ghp öaer faepentoilt z toelcbe atrbe bptanc 0 fai half toefen Ban goebt marca ban appelen die baet snbei fullen gt)emeng«3tjn / m toelcne fullen mogften rgpen enbe totten metter atte ben / enbe ootfe mogüen betoaert toojben met groote eemer0 / tot bat men toebes €pber of appellatiti mae*t/t'toeU&ets(iu^>eptembetenbe<©ctobeB.<©p toeltften tgbt ghp fuit nemen ban den mar* ban be boojfepbe b^Mtgsen / aliSfpgDenomcn toojbtaptbe petffe/òfi ton& baer nae / eet bat be fceer neu bebo|bere 3ön / toiijftöteendeDjootöMefeestoeltuffcheuutoe hanben / enbe maeeutubietcant par* met bebben/ bies boeten oft baer ontrent bject/ enbe tocl effen/ fo© lan* alö u goeöt buntbt of1 te paffe feomt. ©m bae men bie toel foube mogften Ban obet bepbeu 3pdetï toien/fonoer met boeten öaer op tetreben. 55ttgfie* daen 5ijube/ foo laepter op u marta/ in fnltfeer boegen bat d'aerdetecpt baet meöebedetfttfp / ban fuit göp baer toebet b'aerbeoptoojpen / bie gftp toccft göenc» menljaöt/marcbenDebepaphenjïneffensbebebbenï enbe oberloopet toat met een egghe/ om bat het mase niet en foube op eenen hoop Ugggen. <©ft anderftno : laet utoeboojfepbefteernenbjoof
gften/enöebetoaettfe tot ben naetiolghcnben ï©intecs baer nae fuit gijp bie faepenal3boojfepbt i$ / ontrent; &, 2ïnbïte0datö/ oft int eerfte bande Hente fonder Beel aetbè te nemen baube paepben0/al0 ghp ubedbcra fngen fu.t/enbeoberlooptfe toat metter egge/ban leg* ter op feet biel ta*en bunne gencetD / noe bat gijp ge* faept fuit hebben / ombatbeöoeuöerenoföebett&e* mn baet göeenfcftabe en boen* %\$ utoe faben of ueenen getoaffcBen/eu een jaer om «in/ fo fupbettfe ban alle jonge fcheuten fo bttKtotljÉ aio" ghp moocfjt/ en begietfe in be Cornet alfï öjocgö toebet w teghenbe Winttt fo tret&tfe upt/ eer batfe toebetbeginnen te ftftteten/omban baer te betplantets f n benplantfoen-hof/enoe te griffienalfì tòt 10. <©mte marien batfe eer uptbcaccbcfouöcnfpjup*
ten/ fomoetmenbe&etnenttoeeofoïpbagften laten toeptlicn/in toatm toater of melc/maet gijp fuit hiec berftaen/ bat 'tj,as( ban be jT3oerbefie-boom foo hacfr niet upt en Borrit notD en gtoepet/ en biengt foo goebe Biatnt niet boojt alö bat ban ben ^ggtjebcom. «©m be «©ime te faepen /fo bergabert men 3Qn 3aet /
«t be, boom met blabwö i» betlset / het toïic&e 10 int |
||||||||||
|
Van de verfcheydenheyt dèi? Hoven»
fOjSfef Dect inen gemeente* ben©lep*-hof
^Fvi\ of Hnipi-Bof/ baemtetenftaet ban '«^ groen grapof&rupt/énbefontepnm ^TWy B«miooenmeteentgc flatanufiboo' 'Ms>^-- men of lünben/ luaesaf DetatBenge* czzs w ieptengemae*t5ön/gelflteenpiteeS/ onberfetrttetttbbmenöefpatten/ wioer totlt&e beel meuftfien bonnen fehuplen/ gein* kb gefien bebbete SaWeïopmeetanberepiaet efi e bétöV men boet oot neerfiiggept om toetij te boen alle be flemen/ enbealle hetguabe ferupt se&ertmet be tooitelupttoêpen/banbeplaetfebaermenbefen^lepe fiof maben toil. Cnbe om be tefte ban be toojtetó bte KSS« gebleben3gn/ geDeeltcbe«ntelen/fo niet men fiebent heet toater öaer op/ baer nae foo tteet menbeb oer toel hart/Dan legtmeu baer op een gtoote Stmeöantuffcijen/leggenbebefelbemet'tgtoen Stïï/enbebe aerbe boben/baer na betreben me boe* alfiKneöambenö/ enalfotoojttenlaeftenben Dof
PS/btenenbe tot genokte ber 3on*b|outoen/ cube om ftaet-ltebet gbeeft te bermae*ent SmibeVmautetebanlobeniöbaoïtötö.göeÖo^
benVhetoeeft booi een lufiige piaetfe bes finten/ tte S gSm! toett een âpeet- hof/ toeicne piaetfe be, ïialüé'tminteUiteupö/batfeercoftelgtgcmaecttoaS/ n tloop nbttoacerinbeatathtenbaecom/ begreep oòt een oppet en nebet-hof/met haet fetupt-ftobenen Eetden/ ftoubofûften/ toaranben/bgbetoVenb: al Et toel flaet enbe lufxelQc tó aen een pjtncelg* Dupf g^e berde maniere ban ftoben f* be gene bte top htee
«n meonmahe stln te maecben / toeìcfee fai toefen tn be Sa top boo? on* gijenomen Rebben te malien en te oj*
piueren/enbebaermtnobe£baet0banpjof}jt0tntfS(. VandcnBogaeitoftFriiyduhof.
*»s A 1 « Ile
AChtecBolgeubedan on* betoojp Dletbo^nbegte*
pen en boo^geDoubeu/foo begeert befeplaetfe/bat top na beïöarmoef-öoben enbe Crupbt-ftoben met fjaer toebehoojten/ ojbtneten enbemaHen een bogaert om be ftuptboomen/biealleett alfo groot 3ijn al* b'an* ber ttoee ftoben t'famen 3gn/fonbet eenige anber gan» alien rontfomme te hebben/ ban be fpacte tufftöen be hoornen/ 'ttoel*e hier na fai gefept toojbetuen fonbe* ujinntaae baueenighe Btupben/baetghp fout mogen btttoacbten eenicft pjofët of btrbetertngöe : toant be t'tuptboomen toll fpn boetfelntet benomen Bebben/ noch en begeert in be IBintee be too?tel niet ontbeet te lubben/ en toll geoeffent toefen in ?gnfnpfoenen/ an» % lerfin* en foube pp 3gn«n meeftecgfteeu deucfit boen. 3©pfullen ten eerften ftellen mffenjS ben mgancban Uan ben Bogaert be piaetfe ban be jonge plantfoenen/ trie öaet beojts ghttomen 3tjn bant saet bat mtn baet nfiefaepbt heeft : enbe bajt baetaen b'anber piaetfe/ 2>m befe jonge plantfoenen/üte men fai nemen upt ben |
||||||||||
|
Uooifepden Bof/t? Berplanten/ om naebetöant atë &tf
|
||||||||||
|
van clé LandtWinninghè
|
||||||||||||
|
tftne ton iBeerte/ afe be Œfmebèflïnt gpeelte tooj»
ten, ©it faet tooitttoeebagenlmuftinbe tombée ge» öjoocgt/b'toelt&ebaec naegefaept too^bt m tebelgtBe üafie eeebe/eenen bupm biepe/ enbe toojbt in bfen bat niet en regent/bic&toitè begoten, jfôen foepet ûen Hautuerboom eenen boet biepe in
te'eecöe blec bafeelaetis t'famen/enbe cen jaec baet nae Çlantmen Die eioecjs; befgelgcr boetmen meValle m> ggelrjcfte fatteti. Valide plaetfe daerde boomkcns die van facdtoft
keernenghewaffchen lijn, votplant worden,
CAP. IX.
|
enbeoocB om €pbeï oft appelbjantg te ma&en/maes
pet f0 altp'btu befi batmen bie gtiff pt/toant be bnups bit banbe gtiff ie tornt i# altpotg ftpoonber/betet enbe gtootet: maet ùk bant faet tornt/ beranbett alfoo ùiù> bJilfiî/ alfmen ben boom betatibett biefe booit bjengt, «enbe boben bien moetmen mewSen/ bat poe toef alle boomen/baet af be bjiicpt ftmbiiï / betet boojts co* men en gtoepen bant faet ban banben tacfe: noeptonss maeet men een quabeplante ban pet fpabefaet/ üJeltft npt3ön gtont-eetbe gefet is. Vandc Stccn-fruyt planten,
GAP. V. |
|||||||||||
|
Tmtitee £teenftupiplanten/foo laet utoenfïeetï
bie betftp genomen i& upt be tyutpt/enbeDie n\)p planten boilt beooggen alfï De ^onne niet te ijeeten ftgpnt/inbe ftgaDutne banoet ^nnen/enbe laetfe b|p oft btet Dagöenboept&en in meltè oft ton ter/ eet Dat gpp bie potet. ©at fai mefen tntbeggfnfel banben i©inter/om batfe fouben met De Eente bjtfp?upten» CnDe ijïbat ggpbie omu ggematfevjoU laten ftaen/ enbe gtiffien in urnen plantfoen gof/ foofieetöt in eltö gat bjp oft biet fteencn: en tft Dat fp alle gtoepen/ foo en latetggeen ftaen banbe fepoonfte/ enüettecut b'onbet vut om eloet0 te planten. aiiï ggp ntoe fteenen fetten boilt/fo ftet bat get fp in
een goefce eetbe/bte boel Diep omme ggefpit 13/en leg* tet feetbeel co}t mifi onbet:ggpfultfe plante Djp-bin^ getjï Diep tnb'eetbe/enbe fettenfe eenen galben boet ba maItanbet:befpjoeptfeof begietfe bjpmael tet maent/ PiinripaigtSinden Contee alft Djootg boeDet 10/enbe fupüettfe eenjö tee maent : n:aet fiet pjintipalnfli toe Dat ggp bie potet op een toe! gelegen plaetfe ùie toel tee $önne fïaet/fo bette OI0 ggp een toel geboebe tyucge enbe Iieftytfi,ban fmabebeggeett/ mant tft bat insop een Dontbec plaetfe ggepotet too;bt/ al ift ineen gceDei eetbe/ foo fai uotgtans Debnugt niet Ueftgth 5on baa fmaet&e/goe toel bat gpanDetfuig ftgoone 10. 2W0 utoefieenên bie egp ggcfet gebt/eentggen toajS
en boetfel genomen pebben/ fo ttettfe uyt ontrent btn $bbent/DÉeggpbetglanientotit/enbetoit De puntten banDe toojtebï/ cnfnpt betatrtogaf/ eet ggp Die el« m$ ftiïu €nbe mettftt battei ttoeeinael betplanteti be plantfoenen betet maett/enbe i& gaet feec goet. «Enbe aengaenbe t'patticultee ban gieken {ïeen/enbe
goe Dat gp moet geplant 5pn/ foi0 te toetë Dat b'oket<« noten/alle fpeeien ban petfen/ amanbels/ taflatgnen/ abantpetffcii/enbc fonbeilingge De boomen / tomen boojtg bangoeben aert / ggeplant jtinbèban teneri fieen/fo betre bat fpoot btnbènfecrgöeDe eetbe /enbe ootk foo toel tet jonnen ïïaen/ als be boomen baet af be bjujgten banbe felbe (ïeenen ggeplutfet 5gn ; ièeu plant beu petfiggen liera m touDe plaetfe^
eenen boet Diep in b'eetoe met get ftgerp neettoaettjs eenen boet topt bànmaltànbeten / e'ft bat tube maSnt ban j^obembec op googgeplaetfen/enbesn^aniiatia tnleeggcplaetfeiu ... r ; , . s JBen fettetoot&be pîupmfteeneu emen tei bìep
in bette eecbe/inbe maent ban jgobembet enbe^-wjow ftelle: enbe men betplantfe tnbe felbe maenben in ont *> tesene bie nocg te boptnotg té bt'ep en 30n. >. SSlbetganbe gafenoten enbe p^upm j/pet fèn/absnt*
petfen enbe gtoote abjttotp/ in goe goebe éetbe/ enbe' goe toel teB^onnentbaifeagefie,lt3gn / enbe too|be» nimmetmiet fb goet alis be gene baec fp af ggecomett ?ifn/ toaecom batfe beggeecen ggegciffgt te toefen in nacênpïantfogngof..... ©en battei fteen toojt ggefet.een elle bf ep m b'fecbô
bietijelgemiftgti0metgeptenmi|t/metgaerftgec- peepnbe optoaect0/enbe toi!olie bage begoten toefen/ enbe docB batmen alle fate fontftcope contfommebe toojtel/enbebatmen fiera becplante. ©etteecnenbanbeHt'moenen/ Cftcoenen/ Hvtm».
geappel0/^onctl(enenbebecgeltit6eb{ucgtentoo2bei! ontte.ni bçmawtban H>W«c ggepcRfnfnbwpb^ |
||||||||||||
|
Ç) B trent ben SCbbent moetmen becepben enbe om »
^mefpitteneen anber nieccante,plaetfe metbooj* feens/om te netplanten op be epe beclepneboom&ens Die gijp met bc menine jfâane on teen t Den abont gtbt itptgettoEiien met foo öeet toojtelo: al0 u mogeljtfe tu/ fupbecenbg be toojtel banbe bef'elmggen/enDe oetö af» uemenbe beclepne fcljeutïtenjï/ ntetlatenbe ban ben ftengel banben booléen» ilaecïu be booj&enis ontrent eenen Dalben boet
Siepe onbet be booifepoe frenggelis m goebe eetbe / jae in oien mogbeigcfei^/betec ban ùie banbe faepplaetfe. jBtetemin Defe boojfiensf moeten ggemaecftt jqn nae öebeucgt banbet eetbe/ enbe aett banben booimtoaut inclepe of ge toe gtont moeten be bojenbjp cubitus Diepe gljegcaben 51311 / maet op toaietatgtigge gtont oft bjoEctïlant met meet ban bjp boeten, ^ominigge planten/ggelijcfeoe Cffcge enoe >©lyftioom/ groepen betet onbtept oan feet biepe m D'aecbe gefielt. glatit ubîejeiigbe boom&ems m befe boleti eenen
palo?» boet ban malcanjberen / enbe bet&tfe feet toel/ maet laet eenen boet fpacte tui Ftpen elcfte ban u bojen/ om bat gijp fout moggea maften u paepfeenss nae bet pane tuff toen elcfie boo}e/bm gbemat Belijcfe u boom» Seng te mogen gaeüfupbecen enbe griffien. ailiS nplautf oenen 6Uefeten3ön/ foo moet ggp ben
jlangjjel oft fitupcB üaff neffeng bei'eetben af fnpben/ enbe De paplienu bullen ine? mefl; f onbec anbetftng De planten te becfeen oft gtaben :enbé fo fp upttomen/ foo falmen bie feet toel tontorhme fupbetèn/ènbe afnetné De jonglje ftfjeuteu/ eitbe inben Cornet altemetgï mat googer ontgcaben/fouöec te na be toojtel teromeiuen oot&jabontg begieten/ alfi inbenüarggeeft feecgeet ggetoeeir.^nbealgi fptnteesfie enbe ttoeebe jaer gge« ff goten Ijebben ntewuis tâtfien oft fegenten/ foo en laet aen elchplamfoen niet Dan öefrljoonfteftijeuteof taty àen offntjûenbe b'anbct aaft een ben fîrupcti» Silo fpiui optòaffen/fo fupbettfe feet «nel baiit tlepn
fìoubtDaìtét rettele téüan öoben af tot beneben aen ben fìtupcft/enbe Dat in jBettte oft 'Hpjikenbe fìeccut in b'eetbeaen betiboetijan elrft plamfoen een tîepn jîotïfeen / enbe binbet baet aen metfìeccttgtagiom r ectjt te boen gtoepen/bsenbe pet bat facgt i$ tuffegen bepöen, -, . ■ . , €nbe odtSgDP fuïtfe oeffenen fòt batmen bie fai
kweten ban baet elöetss planten / ten 5p bat gpp baet fommigpc gtiffien tolt op bc plattfe. ISljSgljpDooj betgetelgt&ljept fuit laten fïacn Bcb» 1
öen u jongije boomüenö op be plaetfe baet fp ggefaept ïuöaten/ttHeeoftbjpiaetlantbfotiDeruptttec6en/foo faltnenbiealö boojengöefeptifi/ in boojen planten/ maet |)aet bo?en fullen Diepet inefen/norp gpp en fuit De bJojtel foo nae niet afftujoen/enDe gDP ftflt boben De tatrUenisaffntjDeti/naeDatbùnnoobeiB|. . JBen bmbt fteetnen ban pepjen oft appelen ban
Boebenaett/ oft Die ban te boojen bitfetoilis pebben segtiffgt göebjeefl / toaec w'ptbat Öoomen booitg to« men alfo retpt enbe ftOoone ban poute/al0 oft fp gpe» fltiff Ut toaten: enbe Ijebben geen ftljetpDépt be toelt« ge betoijft batfe boilt ?jjn :fultSe boomUenjs ift bat gpp iöieolfoobetplanteuboilt/ oftlatengaenuptuplant* foen plaetfe fonDec anbetfinU te gtiffien/ fpenfuflen nitt îatçnugoçt fïuptnm eten öoojtg tç b|e,ngfifn/ |
||||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||
|
it.8
|
|||||||
|
Van planten oft in tfcctâo ftcken,met tacxkenS
oftfeheuten, CAP. VII. rì€plsntètìan tatfeenoft ftgeutenjomt ifcOtelgc»
«^feet booïtö enbe beter tot petfeetie ban t'faet pitu* tipaltjt bat gefaept i$ ban ;gnen grout/ enbe ban befeE foo)ten5gn bei9gg|ieboomen/<^ueappelboomen enbe d&ranaetboomen. jtlfmentoilin b'eerbe fiefeen tacrBeti^banlSoet^
t>efieboomen/®ggeboomen/4^ueappelboomen/<roi« noeluboomen / <t&ranaetboomen enbe bibsiftpe fooj" ten banf jupmboomen/fu moetmen bie aft nnben tuf^ ftften aibettjepligljtn enbe Iteefmifle / oft tojts baec na/enbe moeten (egoon enbe repn ban fc&ojffe 5gn/bol öotteivenbe bitfoe gljelgtft fiot&tn oft meetber / mm setgte/ enbe bol fapsi toefen/ Sebbeubemaereenera tatb/enbe jons ban fjoute/ te toeten/bjp oft bier jaren oubtoft baer ontrent/ enbe bat fpoorfc gebbensubt t)out jmi öet jongle/ be toeltBe men fai onber ftperp maeden gljelncu eenen ftaetfie/ eenen Balben moee uetre/ fonbec-op b'ecn^pbebefcbojffeaftemmen/ enbe00*alle betaföe afnemen/ enbeftefeen öanbte eenen boet bisp in b'eerbe. <&tjp moet so£b tojingen |et epnbe ban «teen tac&/
baer göp mutbat be mojteltome/ ofte minfien fplg» ten u\ix fie&eu inbe fplete een blepn Bep&en/ oft jïelleit get epnbe ban get tatphen in een bouten bufjen bol toa« teto/en grabent met tfelbetn b'eerbe/ en batmenfe og' beeJplaetfcn piànte/ baermë totibatfetooìtelsìcrtjgeo ©e tarlatosi moeten toefen banboomen bit een oupft groot5ön/ enbebjucöten ggebjagöengebbenf enbe moeten omk gantfry enbe repn 3511/ enbe mogen ootB nat gljemaetfet toojoen meteen g&te/ betoeltn@ loopt tot aenbetoojtel. : jBettiit ooch toe! beïgbebanben boom baer gijp
utoeftDuteofttacr&enafggenomenoebt/omteplan» ten enbe te fteBeu op be felbe yi\bs baert getooone i& te ftaen : enbe leggtet blicr onber / tfi bat göp begöeesfc bat ben boom niet hoogöeen groept/ enbe altgtgleecfj bltjbe: betacpSensfullentebetestoenemen/ enbeen fuSlen niet buiten met tset&eu. €>m ben ©ggeboom te planten opbe ^erieboijifcgG
maniere / betoelr&e bjpjaet baer nae fai-bjutotetî- boojtjj bjengen/ enöe matg ggeplant toojbsn alle ijtn gantfegen ^omts boo:/fo moetmen neunen een tatr» ben baubenBggeboom bie b;ucgten bjaetftt ban ttoeej oft b jp jaren out/toeer bat gp not'j ;gn b;utgten enbe blaberö geeft oft niet/ enbe onber fcgerpma&en enbe fntjben/Mibe fielten metfpellen oftanberfinjïtgenebar: gijp in beer bs fteben toilt / en ban plantet in eenen put ban eenen Dalben boet Diepe/ maer balben tfop bobe» ber eerbe Mnbe met bjp oft bier f rbeuttungi of botten • latet ban ber Ben met firoo fee bagen rgts/enbe alle ba» ge begieten:baer na ontbetfeet: toant get fa! aüreebe ge^ fcBotenDebben/ enbeten epnbe banben jaereonerai ^>Pîor6eHe/fo moet men beftgeute af ftnjben teel gare- ncffens ber eerben foo fait jo fiert op fcjjieten baltet im* ttoeebe jaetbjutgtenfalbiagen. De maniere om plant-fcheutcn oft pïantfoera
te maken.
CAP. VIII.
OIB plantfotn te mafeen ban beeIberganbefoo|tew
omteplantenalfttöbtfal^tjn/fooöotiüjetaftnbe tointer eenigeu grooten boom/ift bat 8p begint geel of bleet te toojben/en baer af bat gijp begeert fgefiacfite te gebbëtfaegt ben ftrupc banbe groote tatltê tn blotr » gene ban eenen boet of baer ontrent lonc/efi maett eets boietnbette «erbe/ faobtepebat ggpoefeblotrbenis ober epube baer in bergen meutbt/ fiaenbe eenen gal« ben boet ban maltanberen fobiepe batter b'eerbe bjp oftbietbingöerst ober tome. <©berbet&tfe toel enbe; begtetfe'inben Corner foo berte alft noobt \\m\m toefai/ enoef «poertfe toel banbe ftötuten/fo fuit cop |
|||||||
|
Èebben euM göemiffc eerbe/met t'ft&erpe optoaert*/
eleo feeerne ontrent eenen galben boet banben anbe* ren/ enfeeanberöalbenbtnggtrbtepmb««öe/snbe millenbit&toilö betojoeptoft begoten $w : baer nae als fp eenen boet Booge ggetoaffen jgn/foeberplantfe f esöeneenen must int fup&é / enbe inben l©tnter/oft alft gattrij toebet is/ fuit gup bie feee toel betaen met tiroo gelgt & int ttoeebe boet» bettlaett i'bU ^e| gljelutfeiÉ mac&men ootfe feggljen tfaflbe <©|a»
nâet bûomen enbe Hautoetboomen ggelnt» gijp Öe&f moaenberjiaen int ttoeebe boetfe* 33e lEtetf* fieen totl geplant 3P» fio §aefr aïis I
fblcefttj afgeten us/met een tuepnitlj banben bleefcöe baer notfj aen Ijangenbe. jBaer om te langet te fiaen/ toil gp op beu Umaubelboom gegrifftet jpn. Van planten die van fcheutencnde tatókens
voorts cotnenv
CAP. VI.
DCclepne ftfjeuten oft boomBehé bseonbec feet
rafelacHttcH Jtjn/ groepenbe tot be «nomici banbe aroote Crtctütboomen/ groepen eet enbe beier ban mnbe fteetieu eibers galant/man: Dtttet fp te togle batfe noci) tan* tfjn/te toeten ban ttoee oft ojp jaren: mant ats(p bttU "jgn / foo en groepen fp foo toel niet/ oft ten minden men fouae bie feer toel moeten be tac beu af nemen eer Datmen Die plamy enbe tgroffic epn* De eenen boet biep in b'eerbe (tellen. 3&aet na be eetbe toel Dart tteben, enbe aenben boet ban eitbe plante een aaffcl&cH (lellen/ om bnfi te gouben enbe te beletten ba e afteenDinber banben toinbten ttgggen. JBaet bobenal foo en moeten befe ftöeuten met ban tnbf iDwtet afgefneben mojben/om bat fp ban gnn jeutöt binnen öebben / baer fp naberöant beur groepen enbe **SSwt Awom groepetfnfgfielgtBpban riep
ne ftöeuten noc&tantf t$ beter bat bie gfieplant toojbt ban ott&e tat&en ban eenen ouben IBoerbefieboom aöeftoutoen/ ban eenen boetlatuk/ toelbtepin b eerbe ööeïreben/foo bat b'eerbe bjp oft biet binggecen Doo > ggebotonliggöe/ bie ootft inben Corner moeten be* ^S^oïefet^afriaet groêpet befgUelgtuy ban
ilepne ftöeuten / bie upt be toojtel banbe goebe f afe* !aers$boóitss tomen/ toelfafelat&tttD/enbemenmacfj bien be taturfienis niet afnemen alfmenfe berplant/ten wbatfe feet groot 3tjii. IBaetbjppft btertaren nae satmen bwberptent geeft/ifr batmëftet bat be ftficu. ten niet feftoon en 5911 enbe tecötopgbetoaffen/ foo matömen bteutffenS bet eerben af fnpben/ enbe laten anber ftöeuten poepen bie beojtss tomen fullenretöt tot betooitel banbe fituptuenbtemen geplant geeft. 5®e jongije ftfjeuten sanben «©igfboom btemen toll bernlanten/raoet lanc/ftfioon enbe jeut jjbttB 3ijn / foobiefc batmenbte matg ganbelencngtgpen metter Uanbt / ootfe en moet be feftojffe gfjeenfinu gftjquttft ?nn. jBenmoetfoo toelgetoppetfteatëb'onbetfïe epnbc befirgt&eu enbe betleben met mefi en afftöeniö tfamen gljeraengt/ enbe ban in b'eerbe fetten gBelgtK &te op ben boom g&eftaen öebben/ te toeten/ pet me becfie epnbe nebettoaerts/ anbetftnö enfoubenbte niet groepen notö toojtel ttgggen. Œ'toelt&e ootfe moet int ber planten ban alle anber jonge ftöeuten gae S8;©eiongBe ftöeuten banbefeer fafetotötigöetooj*
tel ban ooebe ongjjegtf ffibe ^jupmboomen / gpeben alleicene btuegten m beboomen baer ggp bie af güe< nomen gebt. „ _K _ . „ jBaet 3ött be f^upmBoomen gegrtfftit gpetoeefî/
foo moetmen banbe gtifften nemen / enbe griffen op anber fiupmboomen/ 0^ UUlbe Iecffelaes0 / oft op âterefctiet&ebôomen. ^ebeiftge #»upmenen groepen met natuerlgtH
&an ggeplante gaerbenof tftfjf uten/ ma» toiUeu ban |
|||||||
|
T~
|
|||||||
|
van de Lande*wiööinghe.
|
||||||||||||
|
jöfnüeri mettestfiftt / öatfe wpttoojpen fnllen ftbeutenf metgoebe meft/en tteöet bie/alïeenföeïtëtieö«ttoaerf#
pft gaeebtn/ öie BB? fuit mogen eibers betplanten m toel toeftenbe/ battes gpeen ban De boozfepbe gaetbera |
||||||||||||
|
fp ïa^lacötttö 3ön/cnbe tVjaee of bjp jaer owt/enöegaetDen fuUenootb nocb anbeic inutoojpen: enbeift
batfe gfieen bjojtelg en Uebtsen/ foo" geaeftfe biel Diepe |
bjebeE op en tgfen / nae bat gbp Dit begofi gebt nebes
tetreoen. fôetbtet biel reept ober epnbe alk btepnben Die upt
betaetoeu bntben/foo |)oooglje alp gbp meutöt, enbe laetfe alfo jiaen fonOer ontgtabenbjp of bier jaten/toc Datftaecbjojtcleninb'aerDegefpjept/ enDeüjeIfafel* acüttgö 3tjn/ enbe fteecöt baft Daec aen (ïotfeen om bi$ teEectìten/enbetebebaarenbanbiefejn» < ^}P of biet jaren Daer na moetmen int öeginfel batt
Den ï©inteE ontgraben enbe affnijben ban Den firupcfe beneben ben tojonc/ met alle befafelingen ban be \uoj* tel/ enbe planten jegelnc ban bien/ Daec gbp boilt Dat fa bigben : gbp fuit biel een ban Dten mogen laten Raen/ iiibien bat De plaetfe bcguaem m om Daec te blnbett/ maec ban Defe en trecbtiiietaf befafelttigbêban ûets bJO^tel/ gbelgtfe ban Den snoeren g^eDaen ijs. , Hit bat De leDen ban De inten ban u gegEnben 0oub8
aim gcoot enbe getaebt 5nn/ali3 men oie tipt txetht/fa moet men De tatbeu af öoubaên/eer Datmcnfe berpJant ejiDebanalst fp berplam 350/ foofuüen fp obec ai tairr ban eetbe jgn/ enDeoocb allebe gbeneDtealleenffieujS DfleïMptgroefenfijIlen, 3(i Dat gijp toilt ben fìcaprb Die göP in b'aerbe ge
lept gaöt / toebec berepben uaec Dat g(jp afgbefnebett fuit Bebben alle be leben/ iaet Daet aen eentge gttfften/ foofalftptoeDeEommeboojïiS bjengbenenüefctiteteni nieuwe gaerben upt dj felbe tnnfien / ban De bjelcbej gbp noch fuit mogben maben anûeEe öof-boomen/Die in DeaeEDe liggftenöe/ enöe ten Djp oft bies jaren eenss of-nemenbe. iBen fegbtniet onDecbe aerbe ban be gaerben bies
fonDecö3ujteï?ön: bjantfjaoDenfpbüoïtel/ foofou* bemen bie moeten upt trecben enbe bérpïanten mee be fcfluppe, Öm Pïantfoenen ende ander diveriche boomen te
griffien, op velerhande manieren. , . G AP. X. YrCtplantenenin b'aeroe leggen oftfoogen/ gbeeffi
V ben boom enbe 3pne bjutljteu gtoote fttjoonbepbC enbebermeeEDeringbê/maeE nocb bsel mceE bet gttf^ fieu, ï©antDooj grtffien en teiojDen niet alle De bjtfoe boomen tam gemaecbt/enDe De ontajuchtbare bjut0t* baec/biebanrjuabeftnabefeeciiefclgcb/ enDeDefpaDe in bjoegDe / ófteootb De b|oegfietn fpabeaeranDeEt t |
|||||||||||
|
in goeoe eeEbe/ombJojtebs te boen ctfjgen,
jgoteett oocb Dat alle boomen bief geuten tooien/
ift Dat ööPDieinDenH0intecaffn0Det / fallente ober- tiloBDtgljei Die iasDec uptruojpen/ enb« f uilen oocb alle gfteigtbgoet 31m om te planten, , ,. . . <©e ftsiielgagben/f ravnbeften/ faufeboom/ toojben
tJO£fe tnben ï^tntet geplantbp gaerDct 0 Dieupttjaer üjojtelg fpjupten / maerfp moeten f afelarbticb 3jjn/ enDe ift Datfe gfjeen toojtel en bebben/ foo moetmenfe leggen in D'eerbe gfeelgtb eenen tonngaeEt. Om te leggen in d'cerde kheutenoftgaerden
van eenen jarc.
CAP. IX,
fJl €ngraeftbe fcBeutentn D'eerbe op biet manie*
•"^■remoftmet De frbeuten ofttaerbengbienotb te« 50« teleggtjen in putmi of boleti aen Denboetban Den boom gemaetbt/ Qijcïgch imi tiae fai getart toojben: of in een biftben of in eenen feojf bol aetben/ble aen [iet snbet fie ban Den tatb baft gbemaetbt iis: of met Doo{» boojben ban een ïBilglje/ fteecbenbe Den tatb ban Den boombaetbooj/ gbeigc&öieEnabjeeoetfal bectlaest iwojben inttaptttelbanbegrtffien. jBen Doet mi ooc op meer tuben ban Den jate. JBaee
alDetbift ift te Doen mt beginfelbaiibe Lente enbetn be jiBeerte atë be boomen bloepen enDe beginnen jeug» biuOtetöoïDen. I©en moet be gaerben ban een jaes/ of jongde grif'
fien in D'aerbe leggen/int begmfel uan De i©tnter/ee' «en boet biep/enbe gijp fuit goebe meli mengen onoer m aecbe/bie gbp nemen | uit upt Den put Daet gbp öie in giatoenenbeieggijeu bJilt/omtoeDce tebecben, !©en moet ooc Dic|)t nebenp Der aer Den af fn$ben be
©beEülciebigeftbeuten/ontïentbe goebe bnoppen/ bte gÖpüibsaetbeb3ütles6cn/toantfp,foubenbeïtottetT, «jjtemmen moet ûen boom tontomme ontgeaben/
fobe inaitela bpcaugfoalf ontbetbtjnn/ oan maetbtu put langst op be spbe baer, gbp u fcljeutsn of gaetben in D'aerDCMlt leggen./ m na Dat gfjpftet Dat De öjq|* teiö J>aeralDetbeïi boegben fulleu m Defe bwpeboje: Uanteectfe bacì foeteîtjtb/ enbe Detbet utoe fcîietïte ofte gaerbe/fo bat De tojnncÈ tsm Iangb0 batter gegrfffict ï0 gbeïneeft / teiaüeegfoeE 3p Dan De ftücuten ban ijst ïitsuiwe bottt/ bat upt DeE aerben fpjupt / ban alfuStbe ©oocötealismagbeitjïb fai toefen. 31(1 öat Den boom öte gbp üJiït gcaben of leggen in
ö'aeEbe/toatgEootatjjtigiis/enDeuaï bp teftiïf tóom ncDer te bupgeu en in Be aeeDe te leggen fo fuit gbp De ïtonr ontrent ftalf Dooj fnpbetl / iuffeben De toojtel en Den to?onc/ enbe foeteSut bttpgen in De boojfepDe bo|c/ be tatbenbie De grifften bebben bco|t gcbïoeftt/enbe fo ïonDt aï0 u mogDelncb i$/ maet fiet Dat gijpfe niet en üje&c/ bulletDaer tiaebe fneDsmetgegomt bja«r0 3(ï bat tu ben tu Die gôp in b'aerDe boilt leggften/
beel ftöeuten/bnüopen of leben ?ön/en Datfe alle gelgc Somt te bjcRen/foo ift feer goet batmen ben boom toe' Der retbt ober epnbe titljie/ enbe De toojtel bJeDerom met D'aeEDebebetbe/DieDaet ban te bojen op lacö/enDe bot men af fiipe alleDe getyobeufcDeuten leegcr Dan ban 'tgeBjobento: enDe laten ïjemfo.lïaen tot bet nae< fte jacEbatteE toebef nteutöe febeuten gfjcgïoept 3û'n/ ÏjebjeltftegöpiubenT©ÉuteEfult m^gbenin D:aerbe leggtjen * jBaeE bïqftec een ftDeute Die niet gDebjoben entö/fobaeEtboojtmetbietnDeaeEbetegcaben enöe fnfit af neffenö beÊaeEDen ban ben bajontb enbe ftüeu» tenbanbegbeneuienietgBebzo6enen3fin* .. „ gntleggen in DeEaeEben/fo fp?ept toeluptbe gaes»
ben ban utne tacben in bebo?e/enbe legbtfe boel Eonbt jieber/bjelbctoaeenDe enbe Dechenbe metter aetben/ teiç bDp öfi'Cï upt göegsab?!! B^öt/bjcl g^mçnst spnbe |
||||||||||||
|
J©aet öetoiutBtsngcoepïnout&beel ïïetec fcBoonûec
etiDebetec gbebaeDt/ enbe baec en boben foo beroojfa» Setgriffien/ batter boomen enoe bpjtbten groepen/ bteDemenffbenfeetDoen bettoonbeEen: gbelgcbtxip fien ban be Mppelg / #ep?en enbe fece mei aiiDerg bpjtgten/ be taeltbe Doo? bonft ban griffien / ban een anbeEtoleuEenbefinaec6egljebaoïben3gn. ^aereti boben foo maeebt bet niet alicene/ batb'een fpectein «n smbf t W£6ç«ïbî (ititi ootb mzìK betanbert bj.ojti mu ?bb*
|
||||||||||||
|
Het IH. Boeck
|
|||||||||
|
ï$©
|
|||||||||
|
i naetboomen enbe ©öööeuoesïï/ öe toeïfBe niet tcoenâ
daenbebatfp Djoogüe 38" / bioeeg tmlienggegrtpl 3Ön. ©et ië boo^feBec / bat be grtff ten moeten int bplim
banüec IBane gljefneben 3ijn/ om Die te tnten int felbe afgaenbaubee jfêaue/ofinttoafTen/ oftalfmen mei/ foo berre até De grifften / yoeDanitg Die oocB 3ijn mo« gen/metten bjeBeti öanöes jlBanegefneDen 3gn, 3©el üStéaerDatDe griffie enDe tfcûilDeBen beter groepets otéDtemetten toaflenban De itëanegejtljien/banan* Des0/mtDt0 Dat De jlanebjoutueiss bantfap/martS enDe botutitûeûen/ toelc fap Den bont is banbe griffie metten plantfocn/ eü 39» oor bes! ftertBet enDe ;eucg« Diger metten iuaffen ban met t'b|eSen banDer jfeaneo W>tui gelytüe reDenen té oosü berboben/ Datmen niee inten fai metten fupDen toiuDt/ om Dat fulcBen toinD£ Beet en D;oogenDe iss : Cer contrarie moeten bc frljcu* ten int epnbe banbén jlBaneft^gn gefneben toojben/id Datmen totlDatfp toeel bjucftten DjagBen / toantbars gebben fp gun fap tugeDïont&en/ enDe bp Bun notB ets" bergaet f o fees niet metten fnijDen/ald Doen foube bie* fende in 3tjuen bollen loop enDe bloet. ^ommigBe mepnen Dat De bede Daggen ?gnom te
grifften De Djp of bier DagBen boo? enbe nae De nieuter jlKane, maer Den meeden Ijnop i$ ban contrariemep^ ntngöe: boant ongettoijfelt f)oe De üBane cranc&er i$t Boe Defahen Bier öeneDeuoudercBer enDe min jeucB" öiïö 3ön/baer ober De |®ane öaer tuercB Beeft. ^eintingeDieopBetbJiltplantfoengebaenté/Boul
enbe gebuert beter Dan Dte op Den tammenöoomgBe* fcyseDt.ISaer De bjUcyt banbe grtffieDie 03 Den tam^ men boom gBeintet té/ is beter üan fmaBe / gBelfirfe ogcB fai 3ijn De b|ucBt banbe griffie Die gBeintet té op eenen boom Die op Den felben tgbt tsanDe griffie ïdê fpiupt enDebloepet/ enbe De fcBojifc jèubtcfj enDe botöÊ Beeft/ baeromms falmen mercBen oft eenen boom öïoecö oft fpaDe 3tjn ojtìcgten geeft/ en&e öaee o» Der* gelntBeinten grifffen. UBen griffiet tnDe fcBsiffe öanBalf ^ogdeoe ini
begBtnfelbanbenï©intcr/ enbebaubenacBtden bats JjpiotBelle/totten elfden banlSebemacntsmaer men! moetatDt nemen Datmen met regcnacBticö totDer in» DefcBoiffe niet en fai snten / üJant Dra segöen belet W berfamtngBe enDe bereentgöe, 5!Ben intet metten fcgslDefien ittbe Homee/iSa.. sn^
ttent Bet epnbe ban JBepe tot in ©ogdmaent/ até Ds boomen bolfaps enbe blaberjs 3tjn/gyeüjtB in 3©sbeö maent enbe^opmaent/te toeten inbeöeete lanben bati Dalf 3©2öemaent tot BaSf l^opmaenï / maer in coube lanben rot gatf »©ogd/ nae Dat boat gBeregBentBeefto tónöeidbatbe Corner foo uptter matenDjoogBeté/ bat fommigBe boomen Bun fap intretEen / foamoet^ men bepen tot Dat boeber té gbecomen/enbe Dan sntets fo Baed alfmen De griffie gBefneben Beeft fonbes atB6 te nemen op Bec maffen of bjeBen banber jBane / t'jp int affnijben banbe griffie/ oft in fiet inten r Wsltë toaet Datmen fept / bar men nemmermees enmaiB.' griffien metten taaffe banber jBaneom beeib|ucö«> ten te Bebben/ maer toel int DjcBen/ beeDtnnenöe tes* dontnabe bolle jiBane. ,#en macB inten inbe fplete/ ald ber dB toeber W
fonDer op ben regen atBt te nemen/jae ban Balf ©ogfï tot 2ilber-ï|epllgen/ inant Betommemintfelbatmetï rontfomme befe griffien boet/beletten alle Binber enbe berDerbeniffe/DieDenregBen enDe nebelfouben mo* gBenDoen. löen moet ootB aenfien oftbeutgbt banDenjate
berbioetgt oftberfpaept/ teantbetijDenenBonDere jaerlfilt); gBeenen gefetten regBel oft feBet mate/ tnaec betbjoegBen oft besfpaepen /enDe treDen toel in mal* canbetfS umiten. |@aecinalleDe boo^fepDe manie« ren ban griffien te een fonberlingBefafee / enDe ban gtooteonbetBouDt boo) De griffie/ Datmen De toilbe plantfoenen met Boeps med betoaçrt/ Dat gSemengBC Itémïltafoftwitdïoo, |
|||||||||
|
enbe bstbttoerfcBe totucBtenop «enen énbe ben felben
boom groepen/maet Dat oocB De uptlanûtf efie Hoornen titer te latuw gBera&en/ enDe Die Dan Defe ianDe n anDer DjeruDe natten befoecnetu ®a jtjnDet befonberlncB bijf manieren ban ie grif»
fteu. © eerde té inbe fcBojffe/ Datissteleggïjen/ tufo feilen tiet Bout enDe De frijûjife. ©efe aBefcBtet in ouDe boomen enoe Die De fcBojf je Bart enDe uafi Bebbeiuïpe ïto£coet0/ grifften inDefplete/ Dat tetefeggfjen/ tiiDe güefpleten ftrttptB/ enDe Dele toofbt ggeb$upcltt tn jongije boomeit / ruant Die ouDe en bebben niet geettie DendrupcBgljeföleten. 3Deberbeté/ te inten metten fleutÉen/ ö'öj«1c& gljefcltfeDt alfmenDe fcBojffeban eenen boom ggclgcB een fteutBen uptfnijtom te bjen« gBen inDen tar&üan eenen anDeren boom. 39e rjtetDe «a-te inten metten fcpiloe&en. ©ebgföe maniere té inoculerei., loantoelcneumuieten ban griffien fai op 3pn be{)oo|igcne çlaetfe prtitulierlgcB gBefcBie&w j öaer eer men grtffiet / faa moetmen biel mertfe'en
oftbegront enDe pet lanDt nut enDe beguacmté booj fulcBen fyucBten/enDe tosat Doornen Dat beter groepen enbebjagöen. ï?et beilo té Datmen griffie o» gueujcBe fperien ban
boomen / Ijst ioti üat be griffien aljo tuel inogften ei' öeciö toenemen enbe groepen/ maet fommtge en epnDé Daet f o koel niet: CnbeBetté oMViogeltjcfeDatDesïajee natueren jo toel fouDen ober een comen/befjalben notö Dat get frupt alt riDté meet gouDttoan Den aerDt beg boontéöaert op gegriffietté. <£nbe menfalaenmero Ben ör,r Degriffien/DtegegEiffötiDojötnop eenen cooï* pootB/ litetgöeDHeritöen^rjn/ enbe nieten oetigften/ enDe ialtnté fmaetBennabetoolen. «GTgfieue ootB Damen griffiet op Den ©Ime/en fjceft tiemmermeer goeDen fmafee: ten té oocBniet gBeDuertcB Datmen griffiet op Den witten BagfjeDooïne/ de&elyagye/ togngaertoft roofelaer enbe anDer bergöelfltBs boomenïDant menmoetaltgté grtffien op De Battde boomen oft plantfoenen/ Die dereberbau uatuere jgn Dan tgene batter on ggegriffnt üJOjDt, ^ettétoeltoaer Dattet eer tjoojt tornt ou foeter/ gBeltjtB DatfouDe mogen jgn op eenen poplieiboom/buet&enboom/enbe Der geIticBe boom/maet get en té geen piofgt/enbe Bet rnojdoto geoaen mEerDoo^ruirteufoepDtofbebjotybanDen ï|obcnietg Diefe tocber toercoopen tutilen/ om Dittottoet grtffien te Rebben/Dan anberfuté- jBen int et öe grtffien ontrent üerfmiffe/ oft inDeSIDbent/ na Den tijDt tout té : pjincipalycBbebelftBçjupmboomen/uepîboomen, enDebteüjoege bjuc'jteüoo^ïg brengen. jïÊaee banbe appelboomen enDe mifpelboomen/ üi bster Datmen bertoebe tot ontrent Beepnbe banlloumaent/enDe in êpjotBelle tot jiBeerttoe/enöe tot Datmen fiet batfe beginne te botten/toanbie en BaedenBaer f o feer nietatéb'anDer. «©pDefefelben ttjt ift ooc goet te griffien De groote plantfoenetuffepen Deftgo#n en het gout /met fpabe griffienof Die in D'eetDe beujaert gekneed Hebben*
siile maenDen 5fjn goet enDe bequaem om te grtffiein runt maniere battes 5p/ up (genomen <©ctober enb^obemben maer De griffie VuojDt ggemepnlgtè ggetut inDen iBniter ggeigcgboo;fept té/ até De boomebeginnen te botten/en yet fap int gout té. JBen matootB grtffien inten in Sdpitlen |®epe / i(i Dat De grifien BnoopBensijebben/ enDebegrabenggelegenöebben in D'eerbemett'fopBen bupten/ tncoeleenftyabuacgtigge plaeifen. wt\i$ Ujaev'öatDen tijbt bagtiffien moet ggenomen jgnuaebe tomplerie banben IanDe. BE>ant in Boube lanben moetmen laetegriffien/en tnBeetelanöen bjoeaDec. jSocytanö om
te fpieBeu ggeneraltjcB boo; allen lanöeu/ footébeteenten tijDt om griff ien / bant begyinfei ban ^p{oBelle totten eerften ban 0mf altôûtg argt nemenDop De natuere banbe boomen : toant De gliene Dmeed fap Hebben/ moeten eerd ggegriffiet ;fn / enöfe minfangcöbgn / latte ; MptggçnomenDp#s |
|||||||||
|
van de Landt- w inni righe.
|
||||||||||
|
H*
|
||||||||||
|
SSengaenbe beu befonberen trjt bah inten/foo ijs be<
tee bat men Deg abontsi öau fmojgöeujï griffiet/ enbe nabec De ujojoel oan Ce taràen / want |joe De intingo? Iegf)eu0/ ijoebtemeer jeuejjt banbe botutigöepbt DanöeaerDeontrangöt. ïjjetgoereetffftap enbe tulrtumentenöie een Sntec
ntoti öeböen als öP U3tl griften / isï een nroef ïten om 3ijn gciffienin te leggijen / uoojtflleem oftpot-aerbe oinbefttebefebefetteii oanbeplantfoeuenoe bergabe* nnglje Dan De griffie/ oocu mol cö/ iaercü/DoecjcüeuS/ of baft / om te tujtngBen enbe bf noen oe griffie botten Bet Imn i maec De tutffe om aen felben U)jonc6 enbe bacoeerfel te binoeit en ts gojöen: <©oc gegom; uaaiS om te becleeöeu eti te befrcije&en be epnoen en tfoppen ban be gciffien bis üecfci) 5rjn gefneoen/om oat ben re gen eim ftonöe pein niet en fottae (jinbecen / of bat be tooctjttgöept üan onocr opgetcorften/ niet en fou&e ge< öüjoïigen üjajoen/bjebsc ai Defecatesi te tsertreclseti, ©00310 p^ jjano-faegt'öeii/om oen fioco enbe ftcupta öau tiet üiifbt plantfoen te fagljen / bet mefften cm ce gciffisn/ Dcfel32 af tefanöettenos tefcljerpen/ en alle {itilien te boen Die ban nooben jgn/'tudclcU aUtjtjS [eek incimo"tgeUJet5'4n/ ueteafupbee fonocr toefi tyx fclepn öoejgeffeen banyalmen-bout/ ofanbecbat üael eben {s/om te fftaen tuffchen be fplete bant plantfoen/ ï)et ijaumef ucn om Ijet plantfoen te fupbemt ban §tjn fcheuten/enoe eenen clepnen yectjt öan moeper of pal ■ men Bout/ etVDceenenfelJiabbeïöantyefpl oftatiber Dont bat [eet Dattig, Cnlettet ntetopbegöenebiefooöaeft gciffienalss
fp öeboomen planten/oftfeec tojtg nae bat fp bie gDe- jjlant yebben. ï©antljet plantfoen batiuetbanbovj Bemfslbeufuöftantie oft boeDtfeimaif) trerfeen/ fai qualijcfe mogen be griffie mebe beeleti/ De taefïtee baer beur ö5cowogenfal.<enoe om ae maecöept te feggen/ \)zi plantfoen itjöet gfjenoecïj batupt 5gn eecbe ig göe» iiQxnm enbe eiöetö sierplant » fon&ec Bern aen te Doro jiicuiueofi Dobbel ppnc: löaeryet be&oojt legge* fcljteöen een jaet nae bat Den boom oft plantfoen bet» plant të gneüaeefi / taant ban oiaecljt Bpeen jaer öaec siae.v©ot6een Doet nimmermeer De griffie groot pjo» f it/ift ostfe uit mfte jaes niet en Uoojöect/ jae tfi batfe qualiii&gBeboojbertig/ foo t.ö bie beter afggefueben/ enbe leegges gBefie&etu Vangriffiente kielen, nemen ende fnijden.otti cc
" intento fpleta, ftruyck, ende inde fchorffe,
CAl\ XL
M€n moet üiefen fröeuten ban een jaer / oft ttoee i
ten fiootBficn/pjiiicipaUjc tsï Datmen bie op eenen ouben boom vuil jieüen/ bie uuel \tmfjöicl) en üoiljtitl) 3ön/foo groot aljs eenen clepnen binglier/bie be botten groot fiebben/enbe bele bp eeu/üjant anDcrftüö en fui* len fp foo ("eer bjucötbaer nietjgn.^p moeten cot out gout öebben/bat igtefeggljen/ toanbenboojgaenben jaer met ijet mem»e:enbegefneben3ijn< m Dien moge* Itjtè i0/toan Öet opperfîe banbe groôtlîe fac&en öan ee< neiiöjU£l)tbarenbQO!tt/öienorf)in3on?eutötiJï/enDe öaertoeopbef«pDt3i}öc; ïwantfjetoofte en ijs onfiitt tjefc coube lanben foo nut nietienbe moeten gfjegriffiet stju ter ^onne toaertg/geltjcfe fp gefnebeii3ijn* ïi'ant ifi bat g{5p bie tontcarie (îeïtet/ fo fullen fp lijben t'fel» be bat be planten igöen bie upt een toasm tn een isouDt ianbtberöupft3ü»-, . 4 „ ..K L. t A ,
jBenfalbe griffienniet affnrjbenomteineenalgi beboomenbeginnen tebloepen/pfintipalrjciiin: bat be tooomen baer af be inteu genomen jrjn/ bjoetf) bjucö" ieiib?agben/g5elnta «rietfeelaerg/ $atpmboomen/ i®tfpelb»men/2(lmaiiöelboomen/^erfeboomen/en mibec bergftelnclie/ maecben tijbtban affntjben 10 oturentïtecfmiffc/enbe niet eer/bjant ban 3ön be boo» nten bol goet fapis. 3fi bat oDP «n bie moet bjoegger af fnt1ben/t3p oft om te Djagfjen ban een lanbt int aen ' ber/ oft beur anber oojfafic / oft toeft ten minfïen tot in 4£>ctotys/al0 &çn boom 50n ö5ab?r?ï Sfeft ^((o^n. |
3Bfi bat gDp bfetuilt beuaareu tiae bat fp afgBefne-
ben3!)n/ pjmtipal0tabegiïeneb,c moe frliojffç toile tuten (luant fuitöe gciffien mogben fonoer botltenö gftefneûen 3pnontcen: be tnaent nan #ttober) fte&et tJtetu D'tecoe aeuoen boet ban eenen boom/ in eenen put ban eenen ijalben boet biep/enoectfefeectuelmet eerbe/ teetfeeuenbe oeplaetfe/om te mogen alft tyttg/ befelue tueoei ups nemen, ^ommtgöe leggöen bie itt eerbepotteü feec toelgbebetfet enbe göeftoyt/ otemen öoojt'üefte moetin b'eerbegraben, ^fibat gbpbta betre ujtit Djagyen/ foo moetmen ùk metren epnoe in een groene rape fie&en/ujant Dat onberDout (jaerlte^eï fap enbe natueclocfee boci)ttcl)ept.»8f totutfe met tuat eeroe m eenen boecfè/ oft petanberg/omDatfpfouDeii mogen Ijanoelgc 3un om ce gnff ten/ enoe niet beoogen Duec De tuint enbe cracijt DanDet; ^onne;-©f Quptfe itt een ciet bat biel toegeftoaï iss/in tn.ii Honicbg. ^om^ mtge Seggljenfe om te üetnacen taffcöen töjee f ictöeis tael met eecbe geaetbi bp eenige befee.^fl bat fp u ban; netre gjjefonuet » 5rin/en milt Die niet gciflïen/booï bae gijp Die joattijD ötnöjat er Ijebt laten uieptScn / ot« Öun fap té öerntetaen/ en l)un ttatijten me eenttöfiud gecreiiCBt3tjn/ weber te berfiercfeen. Hl.3 gop Die üJilf affnnoen fnrjtfe tufftöen {jet oubc
enbe tueu.ue [jout tft batter out 0outi$/onber een bart be oube botten banbe griffie / in boegften bat De botte 3P beneben De griffie/enoe als fp gefimen fai 3ijn bup* ten be f gletebanoen plantfoen, enoe tfi Dat ôetbOîKen tetlepn iis/foo iji beter battet afgefneben 3p. 45ÖP fultmogen ban een lange griffie ma&en ttoee
oft o»p blotrneng/ toaer af gijp ootn fuit altrjûtss ma» 6en goeöe munge: enbe g(jp fuit toecD ooen befe griffie met fjaer out ijout/enoe gaen tot be groote houm ban Öaec mibbelfïe/enbe inrilie boen onoec een ban Dim* SJiufnijben oanugiiffte maeentbat befneDe batt
bepbe5jjoen/banboben teer bielgebepït enbe btercanE 3p/om batfe te betesfjaetfoube mogen boegen op bert Jlrupcfe ban [jet plantfoen/ enbe moet occü plat glje» maect 5911/ fo oatfe na abbenant nebectoaectg cometi* be/ tjaec göelrjtfe btnoein be fplete ban Dec plantfoen/ alöfpglïefïeltfal mn : notljtanö enift met ban noobe batfe ban alle canten baec aenboeglje enbebecfame. «isgftp affntjt begrifften banbe belftlje pjupm*
boomen enbe anber / foo en fuit gljpfe aenoe fnebe me£ foo plat ma&en als b'anbece : baant fp beb&en gtootec martÈ / Bet taeltBe göp ban gbeen ban bepben 3obeu en meucljt genanen/ ban bat fp op be epnben beboojen ceDeitjcfe plat te mefen. <8otu tfi bat De booifcubc incifie niet gDeboubJCt
noïlj gUebepit en bwjbt ban iancp een3tjbe/ bat fai Ijet' befte üaefen/ enbebatfe opb'anbec 5fjDe alleene noefcfii gljefncben 3P / gCjsUirîî eenen beptel baer men ftoubt mebe dieft : enbe Dan maetut bepbe be jtjöen aen lje§ epnbe fpttg gl)eltjc6 Ijet pfec ban een laute. . 3|nt fnijben ban u grifpe/ftet toe bat be ftftojffe nfeï
af en gae op be bupten fgbe/be Uielt&e gijp bicâer lateit fult/ban bie ban biimetn Om te inten inde fplete, ende tuffchen de fchorfib
ende het hout»
GAP. XIL
l^^eiötitgepuptgeSofen Bebt begt'iffie/affoo moeÉ
vïgljp ootb atefen een plantfoen/bat fcboone/cecBt/ repnenbe gaebenbanfcl)oifTe3P/fonDec Knoop/jeucö* Ditljenbe bot^t/ enbe ban eenen beambte bjucfjtett gljEDjagïjen ijceft :enbe Dattet gbeplant 3p in gljehjcfe plaetfe al0 ban baec gDp u griffie cöenomen bebt/ muien bat mogljclgcB i$/ op bat bet botte enbe bloepe op eenen tgbt. 3ft plantfoen «om / foo öoecBter be griffie boel in/
enbe maerfu intfngoen ban bien batfe bepbe töelbec- eenigBen enbe t'fanienboegBen:enbea*«ff ben groot" flen plantfoen biebtcKfie grtffien, ^oe bat Bet plantfoen bunbené/ fjoebafmenöat
IWflÖfffal www affnöbw- 38fi eenen tóngfieroft |
|||||||||
|
Het III. Bocck
|
|||||||||||||
|
SJ2.
|
|||||||||||||
|
fplete ttecBen/ ombatgaec fnmtenffe friiojffe foube
Bomen recljtopbe binnenfte ftöojffebau* Bet plant* foen / enbe oocB befcBojffe ban Bet plautfoen moet boojbec upt-fteBeu ban ban be griffie/ op be 5pbe bars belplece. »;»IjetplantfoenBernWelrecBtfplgr/ fooentffec
geen per genei int (ngbenban bec mcifteban be griffie/ aliftoatmen bteopfommigBe plaetfeu usât muffe» laet/ om oat be bin nenjïe fcDojflcn ban bepben te betec aen een fouben groepen. mn nm griffienfeer Welgeboegt jgn in Bet plant*
foen/ trecBtubeprel&enfoiteluc&upt/ fonber bar gBp be griffie niet en berfet: gijp fuit cocBmoggai laten tn be iplete/een Blepn epobe ban een beptelhen ban groen Bout/enbe'tfelbebtcljtaen ben (IrontBaffngben: ofte notti foo Daefi al» uwen bepte! fai stpt getrot&en jgn/ foo fieec&t een Blepn fpaenBen ban groen Dottor tn be fplete ban Bet plantfoen. ^ommigjje boen igm tu be fplete / otó of i'p be fappen ban twee materien bJilûen tefaemenlnmensiibeaereentgljeu. Unbere (hoepen fupcBer of canee! poeper in be fplete/ of eenigDeanbere besgeInc6efpeEerte/ofteel-riec&en&borDuggept:ja] lp ffe&en be epnben ban be griffien inBonigB of anbets foete enbe lieffeltjcÈe bocgriggeben / Dopence bat ba tyucBten boo? befe tttibbel benfmaec&e baec affuiten DoubeHo $iettemin't3pWattetWJl/ berBtbefylctej ban ber tnttnglje rontfonmie/ met leem of bafïe aetcej of met raas/ ijet wcltàe beter t£tou-jpt anber» om tg bccBen/ enbe oocB om be fplete beter te buljen/^ntreug twee tetn jjBeris bic&e/ op bat ben regen enbe \xmt baec niet tn bome/énbe bewinbet met mofcD of Werc/enbe |
|||||||||||||
|
baer outrait bicBc / fo moetttien bat op «men boet of t
eenen iialucn na uur eerbeu noe» affnrjben/ om tube (plets te boegpen maer een griffie alisene» . 3111 groot ggelgtB eenen pech/ fofaegBt beu firupcB
boben tont af op eenen boet of oser ontrent na bec eet» ben/ out baer tube fpleten te boegljen tuoee goebe gcif* ften /| banbewelche bat gDpbennnfte enbe ctaucBfie (uit af w?u ! gtjen als ?p beginnen te botten, 3$ " plantfoen 300 biche al» eenen arm/ fagfjet oor
ront af ontrent twe oft bjp boeten Jjooge ban üereer- beu/ omtefplgcen enbs bjp griffien baertn te (tellen twee tnbe fplete en banber suffcöeu be fcgojffe enbe |)et fjout op be fajeefïe 5nbe. 3jfi 500 Dulie als een been/ fo fagBet af biet oft btjf
boem; uar.oec eer ben/enbe fplgtet crupfunj» om baer tn te boegen bier gt tfften: oft fplgtet maer flecDtsBjtB eens/ enbcboccD?ertWeeinbefplete/ enbetwee tuf» ft gen fjet Doubt enbe be fcgojffe: oft bat t'ötfie i»/ 500 ftet Dat gijp cue gerjeeltjtfe tntet tiiffcften Det Ijout enbe üeffBojffe al» Ds: plantfoen in jgn )eucDtt»:toantöêt ïjom U3!i 500 groote plautfoen pjangt te feer be griffie: moten niet/ 300 fteBeteenclepnbeptel&en ban groen fcour tube fplete fïlft plantfoengDefneben oft gïjefaecgt t»/fupbe*t
befuebe met fagDe meel of anber btnggen/ ma&etban wel effen en ut plat / met een me» bat soci ftpoon iisen* be ggeenenquabereutUe en geeft/ maecBet Weberom totlfcöoon/ battei geen gebjecBtaanben pfet en Boube/ fcoaer af ijet fap bauoenboom fouoemegjjen bebojben 31J11. kPcgïOQîeDtciîeboomeiten mogBenniet gegrif' ft et Wojben ban op be tacBeti / mant 3p fouben ber rot |
|||||||||||||
|
ïaefen/ eer bat bc griffien Baer fouben mogBen rueber | tojttigBetmeteabe roscjrBenjöof bJilaefcgojnren/éNbe
toeflapten op be fnebe. btntfe tueS baft met felepne teene bjtf&eng / maec (kt ^>gn be tacften bojce enbe fonber boeBticBept / 300 tuel roe met binbeu/ bat ben tnjoncfe niet en bjaepe op
|
|||||||||||||
|
moetmeti btc afDouiBen enbe ftrontBen/ enbe ttneeoft
bip jaer baer nae / al» fp nieume fcBeuten boojbt g|)r. bjocgt öebbcn/ foo intet be befie enbe Bout be quaetfre af, €nbe al» be griffien rnel upt-gefegoten enbe göe* groept jgn / snoet men baer Bout aen binben / om be» fcjtnr» mille: of t0 beu boom goebt enbe tam/joo iates meubje fcBeuten groepen. UBen tntet groote boomen/ eenfbeeïö in fpleten/ of
tuffiöeti be fcljojffc en Bet öout/enbe eenfbeel» 00c met plaStertngBe / ifl bat be ftDojffe er tBcl enbe teer t». 3S!» gïjp beel griffien tuilot ftelleiün eeufplete/foo
fiet toe/batfe eben bicB ggefneben 3ijn/ten roare bp a* bontupj bat be fplete Baer meer openbe op b'een 3pbe/ ' ban op b'anber : maetBt oocB bat be griffien eben laucB jgn/ ofDattetntetbeeleafcgele/ enbe'tfaSoocfegBe' nbegfj $nn/ bat elcBe griffie öebbebjp ofte bier botten bupteii be fplete oft ïcjoncB. 161» fjet plantfoen gefaegtenbe rontomme toel gïje*
bert i»/ ban 5Ö11 jon ge fcBeuten enbe alle 5gne tacUen/ fo legfjter op / eer gBp Bet fplgt/banbefagBelingljeu/ enbe fplgt Bet ban tuel foetelfltB met een me»/ inDet mtbben/ oft met een anber f cBerpfngbcnbe pfer/ enbe (ieecter u beptel» tuffcBen/ tot bat gj)P u griffien baer tn gljepafi Bebt : enbe int fplgten foo Bout u me» met se eene Banbt/ enbe be boom met b'anber Bant/ bat Dp niet te becre> en fplgte. <@an fulbt gijp metbe felbe Bant/ baec gBp bm boom mebe geljouben Bebt/fieBen urnen Bouten/beenen of Bpftlien beptel/met Bet punt tn be fplete/ om bien Betec upt te tcecBen/al» gBp ulne griffien getntetBebt. 3(1 bat ben ftrontB f pltjt / of be fcöojffe te feer ban
Bet Dout fcöept/ fo fplgtet leegBer/ enbe (ieecBt baer u griffien in/ maec fiet of Baer intifte bequaera enbe tuel l'upffe i» na be fplete / enbebat be ttoee binnen-fcBo^f * fen ban be griffie enbe Bet plantfoen mei tegen tnalth* anberenBomen: baantgecaBen btemalcanberet»niet/ fo en fullen f p nimmecmeer te famen bereenfgen:enbe snaetBt oocB u (piete niet büier» boo? Bet mercB/maer teattet3Pben. 3» be fttjojffe bant plantfoen bicBec/ ban be fcftojf*
f«banbe griffie/ foo moet raeitbegriffieboojbçe tube |
|||||||||||||
|
b'een 3pbe of op b'anber: enbe en Bebt gBp gBeen leem
of potaerbe/fo mengt Blepn gerapt Dop met aerbe batt beplaetfe baer gijp griffien fult/geJgc mojtel cf flijcB* m$ uwe inten fullen gBetojongBcn jijn/ foo btutee
fommigBetaerBen» ronbtommè om tebetoaren. ©oo?t»ifì bat ben (ïtupcB ban u plantfoen fo bic&e
met en i» al» uwe griffie/maect be fplete in ben Rrupe noefcö feer effen / boecljtet oan in bte griffie / betleebc met Baer fcBoiffe/atco jberenbe met bte ban ben plaut- foen. ^JB&zc na beifet be plaetfe met leem of bette aer* be enbe mofcfj ban boomen wel gOebonben. iBaee om bat be boom niet en foube ban be Wint ofteanbec* finsletfclBruggen/ (teetBtbaecnebeneenfia&e/ ons bafiteöouDen. Om te inten aen het uyterfte van de tacken0
GAP. XIII. OM te griffien boben aent epnbe ban be tacfeen bfe
fcBoon meu We Doubt Bebbcti/ enbe boben groote jonge fcBeuten of gaerben/ alift batbeboomtebcjen gegriffiet i» geWetfi/en batfe Baec bollen Wa» met ere Öecft/foo neemt griffien banalfulcBe boomen al» gïjpj batlt: en fngt ban eenige ff geuten boben ban ben boorrs baec gBp Ut op griffien wilt/ enbe jgn be griffien bic* Ber ban be jong&e tatrBeiï»/fo fnptfe btoer»af/ gDe* IgcB gbefepbt t» ban be Blepne plantfoenen. 2gii öe tatï&en» Ut ggp fngben fuit/ fo bicB al» u griffie/ foo fngtfe af tuffcflen Betoube en nieuwe gout/ of wat le« ger of öooger enbe fplgtfe toat/fngt u griffie ban gBe* ItjtBe bttBte/maecBt be inctfie üojt/bte be ftDojffc obes bepbe3pbenBebben/ fonber bat b'een 3pbebicbec3p ban b'anber: enbe (leBet u griffie in befe fplete/in fuie* Ber boegBen / bat be fcBo^ffe ban bepbe 3pben ban be griffie cecBt (iaën op be felbe fplete. ^et fai gBenoegB 3ön/ bat elette griffie Bebbe eenen
goeben Bnoop of tweebupten Bet gep?angB:want ten ware niet goet/ bat men bte te langu liete : enbe men moetfe tunugen enbe beWinben met aerbe en mofcB / enbe ban obertrecBen met boetcBen» enbe figf binben/ BDeiydttooo2fvti0o |
|||||||||||||
|
van de Landtwinninghe
|
||||||||||||||
|
^ooj befenmfòMfuRgDpmogBen maetfienbat
eenen boom boojcp bjengpen fai beelberpanbe bjutp • ten. €nbe milt göp op befe maniere grifften be rlepne plantfoenen / maec&i batfe ^ijn banoeotcute banbe gneffien/ enöe grïfföt bie feer naeber eetben/ gpelgcB üjpbingergoftbaer ontrent. <@efe maniere baugriffien aen Det uptetfïe banbe
tatBen/moetgebjuptt taojbenaenbeboomen baecbe tacBen pebben afgepoutüen gevoeeR/of beur gebjecB/ ofoeur te feer groppe oberbloebicpepbtba» bocpticp' pept/enbe uptten RruptB nieutoe fcpeuten gpegtoepet 3ön/ be toelette b; poft bier jaren baer na mogen op be maniere piet bertlaett gegtiffiet tuojben. Om re gnfHen cuflchen het houtende de fchorfle# CAP. kllil. MCngriffiet tnbefer manieren/ afebe boomcn
begijmuen te berlaten paer bmnenfte ftpojffe/ gljelijcU uanontrent pet epnbeDan ^pjorBcllc tot in* öen^iJjil/öet tuelcBe i$ aljj be fcDojffeaibetbefi ftljep' bet uan pet paut/puncipalp'c»op otc&e plantfoenen ijw inbe mioocl niet en mogen licptelijc/t'3p int ctupce of t anbetftnsopefpletentBcjben/enbeopftroncBenenbe tacBen banbe boomcn bie öicfts enbe bette ftj)o?ffen |)ebben/ggelgc& bggeboomen/ pmpmboomen/pepj' booinen enbe caRatgneboameu. q^egjiffienbiemeiiDaer op bjilinten / moeten ian*
ge baer te bojen gefneben enbe bevuaert $ijn/al0 rjo|en gefept fe/ ten mate batmen ban eentgeboomtnbonbe bie late uptfpjupten enbe niet gpebot en maten/ baube tojelcfeetjien griff ten fonber botten foube mogen fng* ìen/gljelnrR afe 3D" tóamboneiS/<©juentnggen/enbe anber bergcIgcBe. jöe» moetet plantfoen bobenaffagen/efi baer ban
fngbeu u griffien/gelgtB pier booj gefept fe: maet be fneoe en moet niet leer lancB of bitse sgn/efi be fepojf* [e ober al.toatafspenomen/enbegefatfoneertgpelgtK pet pfer üan een lance/enbealfobitBeop o'ieen 3pbe afe op b'anber. t©aer na fo repiitcpt mei utuen Rronc om petfagpemeei bjetpteboen meteen fcpetpfngbenbe pfer/ om bat be griff icnöie gijp baer tn fuit üocgljen/ Utel fouben baer mebe bereenige» moggen:enbe ReBet een mejsmeteen fcPerpen punt/ ofeenfcpaefmelBen Dan been oftpboojûtepgpenoecptuffïpeube ftpojffe snbe pet pout banben plantfoene fo berre bat/ alft tot* getrotBen fe i be fnebe banbe griffie baer tue! in gaen matlj/en Dat be griffie peet macp paffen op ben Rronc afe fp baer fai seReit 5p.«©atgebaen jgnbe/fo moet»* menfe fece wel DecBen enbe beujinben met poteerbe en" mofrh of e tuerc. 31» befet manieren meutptgppbeel grieffcen Re&en roui fomme Mtuen Rroncfc/ na bat sgti eir&tebecDjagenmacp. 3EIDU0 griff ut men opabantperfen/ appel&oomen/
abjicotsvperfeboömen/ amanbelboomen/ üijgpeboo* men/tafiaigneboomen/ pepjboomen/ enbe jonge enbe bunnepjupmboomen / gpelijrB ban ontrent be bic&te ban eenen Blepnen bingper.tot be OitBte ban eenen arm / enbe biebe fepojffé fatate enbe bunne pebben. î©ant opbegroote bic&e bodmén bie betfcpoiffepert |
||||||||||||||
|
boïfapïJfe/ eenen fect ftgoonen totBbfe Müotcen
fe/upt be tuelcfie gpp f ngben fuit met be punt ban een feperp enbe melfnnbenbe mes een ftutb banbefrpojffe in fo|me ban een jflupt&en / bat ten tntnften ti;p bui* gersï en eenOalf lancB fe/pebbenbe een gepeel enbe on* gpequetRbotBeii. ŒoetoocBbefgpelncr uptten tatB banoen boom baer gpp petanbet üiilt griff ten/ ut fuic&et boegpenbatbe ftsojffc lie gpp boer upt fnnc nanbe felüe groote/lengbe/en öanbe leltje^öbe banben boom3P/ afe be gpeue febte gpp pebt uptgpefnebetn om inbe felbeplaetfe te Rellen / eube oorlt een gpsljecl en ongpeguefì botbenpebbe eDcItjfBBtteerRe» 2tfe gpp bat milt baer in boegpen / boet alle necrftitDepbS bat b'eerReftpojfje baer m paiTe/ enbe ntet nat e»3p; in boegpen bâttetbotBen xiaubeftpo;ffe bie gppbaec in uoeept/ effen paffe/ enbe ober een rome pp be botte bie gpepeel enbe ongpeguetfr fe gpeblïben aen pel pout / enbe bat be felue cometnbe botte fanbe f rftojffe bie gpp baer op griffiet. ^soo f uilen bp befeumiObel alle bti'.gljen feer loei ober een Bomen/ enbe baer en fa! gpeenfpletenotpgapitigpetufftpen bie t'famenboe- gingpe üanbeftpojffe ballen, ^atgpebaen 3tjnbe/ bintbe boo;fepbe ingeboetpbefcpozflebouen enbebe' neben/ met Bemp/ bat gpeenftn^ nat en fe/ om bat bef ftpojffe te bafter foube aeudeben/enbe te rafftper aen» nemen pet fap ban ben boom. jBaer gijp moet feec jroei toefien/ bat ben banbt be botie niet eu gljeraetBe/ notp b e fcgoïffe te (lijf en pjangpe/boant bat foube be* letten/ batfe niet en fouben üereenigpen. iSotBfooen moet be fepojffe notp ootB ùta banbt niet nat gpe' maetBt jpn. Om tcgrifficn metten fchildekcn.
CAP. XVI. r% € maniece âan gr tffien met pet fcpilbeBen/ ber*
i-^frpiltmepnig banbenaeRDoo^gaeube: .vuant Ijefi ftptlbeBen Beeft voeleen botte/ maer pet pout ban ben boom/baer tn batgljefaet bJO{t en peeft gpeen/aeBitfe roei boet 'tgpene baer t' rtuptben in gpeboeept boojt. 31» ben Corner afe be boomcn tbel paerbotptig* pept enbe RercBte pebben/ enbe batfe nteu poubt peb» ben/ bat luat RertBacptigp fe/ foo fuit gpp nemen een ftpeutebobenaen petupterRebanbe pjintipaletacBen ban eenen tamm :n boom/ baer gpp be biutpten af be< geert / fonber pet af te fntjben ban pet out pout om te moggen pebben eeugoebtbotBenbaiiDe RpeutemeC paren Reert omtegriffien:maer nemetbteBReuptr RroncBt ben eerRen ten Reert tntmibbel af/ en toojpt: bebiaberismecp/ fonberbereRebanben Reert afte tret&en. <@aer na fuit gpp met be punte ban een feec feperp fngbenbemeg fnnben/ beftpojffebanbebooj* fepbe ftpeuteeen ftpiIoeSenaljoo groot afe urnen na* gpel: tuaer tn maer een bootBen en 10/ melcB ïjoogSjec Raet ban be mibbel/met be reRe ban ben Reert isk gpp pem pebt gelaten: enbe mertBt bat pet ftpilbeBen ban ben #erftgutr mil Pebben twee of b?pblabet£ / enbe; ootB bat be ftpilt banbe fuere bjutpt biercant gpefnc öen 3p:enbeom pet ftpilbeBen af telttDten/ nae battei |
||||||||||||||
|
enbe bitfie pebben/ en fout niet ruel gpeftpiebenmo'l rontoramegM»ebenfal3gu/ fonber pet pout binnen
gpen/ ten biare batter eentgpetatBen maren/ biebej gpefneben te pebben/ fo moet men bat foetelgtBafne* Kpojffe bunne enbe faetpte pabben enbe beguaem om men met ben bupm enbe boo{Ren btugper/ cnbsalfoa |
||||||||||||||
|
fonberbje&en afttet&en ; enbe int aftrecBen foo bo«*
Uiettegpen pet Jjoutbaee göu't fuit aftrctBen / op bad befpjuptè ofte pet botBen aen fietftptlbeBjn blpbes biant.blebetaen Bet pout ban be ftpeute/ fo en foube tt fepilbeBehriiet beugpen. ^ . <©ÔP fuit toeten of pet RBHbeBen goet W met baec iti te ff>n alR getrotBen fe ban Bet pout ban ben Uljeu * tzî ift oanbinnen gpegaet/foo en beuty t pet niet: enbe notgmtn/ iRbatbefpiupteaenBetgoubtgpebleben fe/ be toeïtf?e bepooibtggeblerjen te pebben aen pee fcBilbeten.
safeufcBilbeBentoelafgDelJcBffe/DoMbetewiur^
|
||||||||||||||
|
bat te boen.
Om te ir.ten metten Fluytken.
CAP. XV. "Hf € maniere ban te inte» metten jfluptBen / gpe*
'-^licB ootB bié metten fcBilöeBen/ fefeec goetom paeRbjutpten te pebben/ maeconRercB/ enbe bie licpteiijtB maip gequetfi üjojben, © aerom en matp» men bie niet gpebjuptfieu ban aen boomen bie bol fapöïön/ gpeajcB afe bggpeboomenenbe olgfboO' men/ ootB op gpeenen anberen tybt ban tn Mmii cnbejlBepe. |
||||||||||||||
|
doetfct&an m eçnen Ooombie oihcBîûWS fnbe [ iiitomctoenR?««tHfltoenu{tppen/te.i:to0^w^OP
( |Bi!0 0P?WR
|
||||||||||||||
|
HetlILBoeck.'
|
||||||||
|
ïf4
|
||||||||
|
m noto nieutoe jtj'ii / ' enbe bat men bieniet een toep«
ntcB ftöoiffe ftelt/ in be plaetfe ban een anber bat men afgöetrotften Beeft ban oen boom/ baer gijp ep tnteu üjilt. <©aer na bint men bat onber en bonen gtjelijtfè Bet fcDilOeüen/enbe bat tooit gebaen op ben felben ttjt eubeópbcfelbeboome». jiBen marB tnteu alle foojten ban griffien opalbec*
Banbe boomen b? befer maniereu, jBaer ttnee put* ten bpmaltfianbereu / bie ocer albtcr boeten togot 30'n : au een ban oefen fuit göp een «©Itjftacfi plan* tin/ tube anber eenen tatfi ban eenen ©ijgfltboom/ ben uieltfien u fai goebt buntftcn. 2ï!is ben «©Igftar6 5tjnbJo?telBeeftglJ«nomen/ fulbtgBpeen bau3öne iongge fcBewteu/ Dieu buntat befcBoonfte te luefeu/ bupgBen enbe bitiben aen beu boet ban ben©ggebooni booïfept: <©atgBebaeii3giibe/ foofnijtallebeaiibe* reftBeutenaf uanben <®lgfboom/ upt-ggenomen bs gijene Die gijp ooïU milt griffien. ®aer nae fngt af De ï0ijgeboom/ enbe maetfit be fnebe feer eben enbe göe* Igtfe/ fplgtbieiuBetmiübenmeteenbeptelUen/ enbe ftljjobt ban op bepben jgbeti/ Bet epnbe ban ne fcöeu* ten ban ben<©lgf boom/fultu? aio op Den boom ftaen/ enbe fïeetïïet bis in be fplete ban ben ©rjgficbooom/ tu fukfier boegBen batfeboo^-gaen t baer nae betbint De fplete op bepbe ïpDeu met leem/ enbe bintoeboojfep* be fcöeuteu aen ben Diraprö öan ben ©tig|jeboom/foo boelbatmenbienietenmacBaftrecBen. Sofultcnbjp jaren baer nae / be ©ggljeboom enbe C>lgf boom aerr een groepen/ maer in Betbierbejaeralgfpgljegroepf 5tjn / fuibt gpp Defe fïfeuten ban hm <©Igfboom ban be moeber fntiben/geüjïfi alg men boet be teelt he mer foogDt/ enbe fuilen ftfjgnen batfe ben «©lijfboom nief aen engaen. #m te griffien in f tupte/ foo legötnten een pgpt
bt'e Sancfi is ïtoee of bjp botten of fpjupten ban een niet taeraen/ ontrent eenen bingrjer Dicfe/ bat fecteiyefi ii. be lengijbe fplgteiibe* <©acrnaer onttieeï men eenen tatti bant plantfoen/ ban gljeltjtte lengte enbe bitfite/ enbebaesüeecut meninbe boo^fepbe pöp alfoo Diep/ aliS f p gaen roacB /Baer iatenbe De fröojffe Die Dacr f s beletë/ tot eenbebaaringBe. *©an bint men bieonbec enbe boben/fouber be fpmpf en te göenaSen/enbe merr. fngbet Bout af batter ouerftBiet bobcn be bJo|tel: baec na ftoptment met gBegomt bja^ langös be fplete enbe aen Bet epnbs. <©m te griffien in eenen ftruptu/ foo moet men bea
boomboojboojen met een booï/tot Bet mare toe/ enbe met getoeltöaet inbrengen een griffïe/bie ban binnen tluee of D?p fpiupten Beeft/ enbe bit gat moeïbuel ge* fupbertenbetoegBefioptsrj'nmeîbjagîo ©m te griffien in ïSPilgBeboomenofinSolen/ fos-
fuit gOp boen boojen in eenen ï©iig^en of Hool-flotl»/ ttoee gaten tot int mare/ eenen Balben boet ban male*1 anberen ftaenbe: JïeetritbaerinmetgBehjtfie SratBt/ een griffie ban alfttlcfien buicBt nis? gpp begeest/bie De ftljoïffe geflapt Beeft in fukaer boegen/bat bc gaten geBeel toe jön. ®aer na ftoptfefcer bjel met laag/eü fteetlit beu ftoe& tn b'aerbe/ niet betre ban öet toaïer/ on trent eenen Balben boet / foo bat bc griffie D|p bm« gerss onber be aerbe (ïaen : enbe ten epnbe ban ben jare/ OI0 BP bjojtel Beeft gfjetregen/ fulbt gyp ben ftorS m fiucfien fngben/en eltucgnffte planten baet u belieft» <©mte griffien in trupnc/olsi Den firontli ban eenerc
grooten boom ble bobcn af-gBcfaegtjï ia/ nor\y niet te oubt en f0/ cubebe fcBojfi'e niet te Bart en f0/ foo opens men be felbe fcBojffc met ben lynlyt ban een filepn me^ bat ban been gtjemaef fit i0 enbe fece ff Berp/ten typ of bier plaetfen boben int af-göefaeoDöe flucö. 311 eie* BeopeningBe fteetfit men een griffie/ maer men moei toel floppen enbe ber firn be openinoBe boben met leem ofte potaetbe/om bat Bet Bout niet en bjoogBe enbe en beberbeboojbe bjcocBte/ nocBöoojben rcgBenniee Cil tlËCCûttC
ï©aer nae binbt men ben boom met een feoojbe oRe
rtem/ onttçnt be plaetft baet bui boom 10 afgefaegDt/ |
||||||||
|
openen fuît be fcDojffe banben boom/om beer luffeBen
te boegyeu/ nocütanjs f onbcr bat natte maecKciu enbe fngtfe open gBeujcueen «rutile/ toatSangBer ban Bet fcBilbe&enDhtgBpDaeroylcggüeiiUiiibt/ fonbcs {jet ©out binnen te fngben, SUs üe opentnge geöasii t0/ fo fuit gijp öie foetelücfi
ban bepbe fpöeti openen/met een clepn beeneu mcf hen/ en ban binnen toatfcBepDen bc fcBojffe ban !)et Bout/ alfoobele al0öet fcBtlDe&en lancfe enbebjeet i0 / maer f iet toel toe Dat «jp De fepojffe niet en beberf e, $eeint u fcyuotuen bp j)et epnbe enbe ben ftecit bfe
öDP baer aen gelaten Jjebt/en (teuet in De f nebe ban De boom / pjoperlrjcu oplitBtenbe bepbe be jpöen öan be füjojffe Dan dc boojfepbe fnebe/ met u felepn meffeen/ enbe boegetfcptlbeBenfeer effentegen Bet Bout/binnen be fnebe ban ben boom/ boutoenbe teat ban bupten o» bet be ftuojffe ban Den boom : enDe bat Bet opperfte ban öet fcfjiiöefeen toel geralie metten epnbe be fcöojf » fe ban Bet opperfte ban be fnebe bc0 boorng. <0in u fcBiloefien te binben/neemt eenen banbt ban
fcemp / ontrent fobicue al0 bc fcBaeljt ban een groote jen/ na bat be boom bit of buniss: enbe neemt u uemp ïcrgt tnt mibben/ om bat Bet een epnbe fo betre fouöe mogen ftrecfeen al0 Bet anber/ om te bitoiuben enbe te limoen enbe te berjoinöen lice boojfepbefcyilbshen bin» tien be fnebe ban ben boom: maer ten moet niet te figf gebouben toefen/ baant bat foubet bercenigen beletten met ben boom/ en t'famen te bergaberen Bet een bin nenfte belleken banbefrBoiffe mettenanberen/ enbe aotBDetfchübeKeii:nocDbeBenipbaer'tmebegebon' öeu toojt/ en matD «iet nat gpemaetKt jtjn, 25egtnt te binben bant atljterfte ban be boom/eben
int mibbui bet fnebe / en fiomt met u bintfel flupten/ bojen onber befp^upte enbenfteett bantfcBtlbeRen/ notötang f cnber tebcbecuen be botte of fp?upte: <©an gaet toeber üoojt acBter binbeube ben öoom/efi fo lue* ber bo|en «omenbe/ober pet opperfte bant ftBilbeHen altijtHïUpftoeegöbiubenbêtjetfiemp: enbefieert ban boeöer tot acljter /om te bolepnben Het binbetvonbet be fpjupte/fobatbegeoedefnebebcbecfitjp/onberenbo' ïjeiimetfiemp/ upt-genomenbat be botte enbe Baren fteect/bte men niet becfeen en matB/ toelc&e fleert ban felf0 f alballen/enb? fece Baeft naes bat be intinge boi' Biatottsî/inbîenbatÔcfftoilbeBenbjelaenbattet. <©Bp fulbt oo&mogB'en in eltfien boom b{engljen/
tbjee ofojp fc&ilbefieng/ maer bat Bet een niet en nae boben Betanbet/nocBop eeuîPbe. 3Laetutoeboomen enbeftBilbefien0 alfoo gBebonbenbltjöen/ ontrenteen maent/enbebe alberbicufte notò beeüangöer. ^§>e0 maenbetibaee na moet ment ontbfuöen/of ten
minften BetueinpacBtet affnijben/eftalfo laten ftaen tot nae ben tointet/ontrent JBeerte of Stlpjii. %H bat gBp (iet bat be fpjupte ban u f töilbeaen bottet/ fo fngt ben boom ontrent ajp Wngöerö af baer boben / enbe binnen een jaet baet nae al0 be fcBeute bjel gljefierc&t fai 3B11/ enbe beginnen fai te botten/f o falmen noeg af « nemen be anber b;p btngöer 0 ban be boom /bit baet aen gBelatentoatem taant btefe te na af fnebe alfi eerft begint te botten/ ten f oube fo boel niet toe nemen noefì groepen. Sfilo u fttjübefieng f tgoon Bout fullen boojt gebjocB*
fiebben / foo fai men baet tegBentuelfatDteiiicK moe* ten fiellen filepne gaffefë / om batfe be Winm niet en fouben bjelien. «©pbefe maniere fultgBpUtÖUUjcfè mogBengrff*
f ren bastie roofelaerë op roeöe / enbe roobe op uoftte/ om op een toofelaec te tjebbeu toofen ban berftgepben foojten. Andere manieren van griffien ] op alle foorten
van boomcru CAP. XVH.
%A€a matB interi met fpjupten of Botten/aWmen
iV*ô?teMptç neçmt ban db fcfif Htçn oftç t«jeften0/ |
||||||||
|
Van de Landt.
Im&aî ppnfetenfoK&efpijto/ aigmenöen beptei
peet6rmiTcoen'toowt?nD§ftfipiffe.f ©oojtp boegpt men oefe uiten tontfommë oim pupc/togt ban male» snoer, ten ininfien biet bfagpefcg. Cenlaefïentoojt öe ftojbe of rtétn afflpenomen/ fcnbe öe fepojffe met ee* Kenbanöt toanbJiifengpébonöen/ ötefoolangptp/ öatfe Djp of Diee Dobbel lontjoumietieufttupcR gae/ om öat bp fulcben mloöel be griffienfouöen mogpen beu»a«rt 3gnenöetoafi pöuöentegPen bentotnt enDe anöee gpeuieït. ffioojïp mojt ben flxupcft inet eenen fiaecöeonöerfet/ enbealle befepeuten rontomiheöen boom/ toojaen ofgefneben/om öat öe grtfften te Beter futiöen groepen. €mi te gttfften ut gaetöe/ men opent ben boom tot
Het maren mee een facrhen /enDeoan legt men öaer ti een jonge utjeute/enoe men Doppet met toae.IBnoer finp en eet / men neemt een gaecoe met eenen knoop Dan lupJigt meur en ooeter öe fepojffe afin Den nncop enoemenuoegetin eenen fepeut ctefooöitlitpalpoe B ttffic/enûe t'battet ootfe mei ijaeft. 3jn fiuctnenp: ^n^Eeecte alp men neemt een fluc
stîfo Diche alp eenen öupm/ enDe langp enDebjeet gtje- ttoerp/ met jgsiefpjupteenöefcïjeHte/ fooboeeptmen bar terfiont in eenen tacn oan eenen anbeten boom/ De lcfjojffefpIgtenDeinDjp n of bieten/ entoeloaftt'fa* men boegpenöe int poó ; •: ten Den firupen/ foo bat pet lïucjcöen gae in De fcöojlfs oan pet anöet/ fonöec jgne fepojffe te guetfen/efi 'tfûl groepen en beteenigen Con - bet eenigp btnöen of gereetfepap. fioeptanp en mate get niet guaet/ Dat men op öe boojfepöe jonctut e lepöe getempetöeaerbe toef Dictie/ enbefeet mei bonbemet een öoerrnen rontfom 'tftucrBen/fonber be fpjupte te genaaen. 3)n fSiimup enbe^uliup macp men op öefe mantetetnten/ boben op De tacüen fonber öinbentenöe alft fïutr&ei. beteenigpt tp enos gpetoatpeeft/ foofntjr men Den tacfeboben af. , <©m te g: iftten met öoojboien/fP/ alp men met een
boot öeur-boojt eenen ©ilgpen ftaet&e/ of anbee boit gout op 8cel plaet jen/ enbe bat men tn De gaten/ öfe ee< sien palben boet banntalcanöeren fiaen/metfojtfe fie* Bet be ftpeiiten tenfultSe boemen alpgpp planten Dflttot/ enbe bat mèn öiepotet tn be aetbe föo bat men siiec en ftst ban Ret epnbe ban be fepettte. «©set na alp fp beteenigpt 3pn/ foa ftojt men De fiale af/ enbe men toerplantfeeïöeep. Sondcrünghe dinghen van faoomen ec gtiffien,
te planten ende te faeyen,om excellente vfueh<"
tèa te hebben,
GAP, XVIII.
riEtfftet befietfè op eenen tammen löoeröefiett'
Vïïboom/ of eenen tunufrocB foo falfcttoee maenberi öjoeaes top toefen., ïgoeDat gpp mc^t gttffiet op ec «en boom ban 3ijn epgen bjucpt/gelgcn tam op tam/ enoe tout op nnlt/poe öe ttjucpt gtootet toojt enbe be* tetöanfmaSealpbo|engpefepttp. 45iiffiet Ippelboomen op SJppelboomen/ enbeoorft
cp Jjttecfeei-beften enöeop tamme jBoer-befie-boo» men/fo fuit gpp Den gepeelen Corner/tot Uloerpepli' gpenbjucDten pebben. ......• 4öm te Doen groepen palf#etfe/Palf jïcote/neèmt
ten elc6p een griffie / enûe fngbet af foo tuel 'teen alft anDer/ alfo na öe fpjupte of botteâlP u mogpelgcR tp/ enoe fépjabt öe fepeuten toat af / boegptfe oft btnbtfe feerteftt'famen : öaernoèfmit af boben befopBenp/ cnoe be bjucpt Die baer cp fai groepen / fai palf f esfe gal j^ote toefen. <app fulöteen bjutpt BebBenbie ben fmmiUè Beeft
ÎJàn toter bpjcpten 3tjn fpecie / t'fi bat gpp neemt bier gtiffien/ban Wetöerfcpepbenbocmen/ban eenberlep fpetie/gpelgcfi ban hkt flppel-boomenof bier pep{» BoomenJbint be uier feer mei te fame» tn fuk&es boe» flîKi V bat öef cöoifjcn maisbmmn niet en gçsaSen i |
|||||||
|
■Winningbe. |U
150aer naoberbectfemet Itjm/ieeiti/ofbetteaerbe/fe
bafi/batfemaer een griffie fepgnen te5ön:Eegtfe Dan ' in toel omgefpaepbe en gemelle aerbe/op batfe mogeu üroepen efi toojtcl firggen, fo fai De bjucBt bie baec af fai Ijomen/ öe fmaae pebben ten bier foojten ban Hp* pelp ofiâep{en. jlBen gaet op öe felüe mantecete mere be. tft öat gpp neemt ttoee grifften/een ban een fupje" 28ppelboom/en D'anöec öan eenen foeten/bjenot bie fo baft ffamen/ öatfe maec een griffie fepgnen te mefai/ De toelcne alfo gegrifftet 3önbe/ fo fullen öeappelp DW baer op groepen/ palf fuet enpalf foet3ön. |
|||||||
|
©feeenen taci ten eenen CrfetEeboom uptpoolbe
enDe tmercl» upc natre/enbe ban fcueöecom öeiplante/ ijien foHDe bjMcgten fonber (ïeenen crtjgpeü:<©ft toooj tbefte/pet tp goet batmen af gouDe een joncfe Criethel* iaerSen tot op eenen bseï na Der eeröen/enöefpltjte tot aen be toojteletibc batmen Don uptneme fmetcfe obee bepben jgDcii/eft basöes teel tfamen boege n?et eenen ftercuen bant/ snöe een faec baer na alp De Criéenclaec teöer t fauicn gpegtopet tp moetmen een getff te ban eenen Crteï&eböom bie nopt bjucpten enöjoecpöaeK op gcifften/ enöe bie bjucpt fai fonber fieen toefen» ^ftanberftnp fngt ban aifuicBen boom ban fieen*
ftupt alp g§p toilt / een griffie öiemen gpematBigeS macp bnpgpen / maecfet öie feperp op bepöen 30öen/ enbe tntetoocS D?feföemet bepöen ïööeti/ optüuees partgen ban ben boom/ (ïoptbctüjeeööegci^eöa plaetfen imt mofep enöe bette eeröe/ enDe bint oie toef teftmetfôerriî, Slltöatgpptntnaefibolgpenöe jaec fietbacbepöe ösepnöen banöegriffie botten pebben enbe eentgpe etaept banöen firupcK genomen pebben/ fngt ban öe griffie inbe mtöbel beur/ enöe neemt toecpi pet meefie fiucB / laetenbe pet snber groepen/ bat fai op 3Önen tgt b^uepten fonber (ieen bjagpen. #et felbe fai ooîS gpebtteren / tfì öat gPp foogt De epnben tenöe ölepne tacyBenp ban eenen jongöen Crtecfeeboom/ ^{upmboom oft anber freenftuptboom /enbe alp göp |Mltfientet3piDO|telöebben/fngbetbit&(ïeepiiöenf/ enbelaetetönnflegcoetn > , SftbaÉ gppfplgt eenen tat&ofcen rancBebanöeK
ï©pngaert/ ©ggpeboom/ Crtecnboom oft appel- boom ötó nopt bfucptengBeöjagpen peeft/ enbeped marcB baer upt neemt / enöe in jieöeban Dien baer tn legpt alfultBen laratgf alft u belieft/ Snel baft toe gBe* öonöen / gpp fuit mafecn Dat be b^uept fai laperai naej ben aert &an t'gpene bat gpp Daer tn gpeiept peét.^lfi: bat gpp eenigpe tóelrtecfifenbe öingpen baer in legt / öe fijuept falbetnae riecÉen. 3fî bat gpp't boet op aoo" felaec / öe bjurpt fai ben teucfie banöe àoofe pebben; ©ie Certafeei oft jlBetriöaet lepöe inbe togngaett- rantBe be mönifoabegBenefenöe beten öan (langen/ enbe niét aïleenöetoftn /;maeroot&be bjupbe / Den; ; S3ijn/be afgepoutoen oberbloebige rancBen/enöe oock öaffepen ban Dien fouben goet toefen tegpenalle beten toânfengnftujûe&eé|ïen« |
|||||||
|
Het III, Boèck
|
|||||||||||||
|
t$ê
|
|||||||||||||
|
foofoubemen tnoeteu df-tt:ec6eu Stati tre öoomert / ^^
NlepnReeubeflecBRef ssfen/ tpjupmeu/ 28manöel$
bier §ön/om bat 't jap ban ben boom foube mogBen te paffe Bomen/ om be anber te öoeben/ bte gÉooter enbe fti)conDet f uilen ?tjn : tuant bè UrM)t ban ï>m boom oie stptgebeeît 10 ut bele/10 mfober/enbe tot toepnitj igöeel tttorbeto <©m te ma&en bat een CpcBe of anbéren boom/ fca
toel groen ?p in be ïBtnter a$ tn be^>otner/fo grtffee öte op een a^öoi'Jlor&. Jècljjijftepbe önffie banbenŒtjgebocm 'tqfìtm
öat u bêltsft/ enbe be ©jjgen bte baer op groepen/ fui* !en'tg{)efcf)Hft@Debbert. ^eiöiigytboümenfaï^ijnbïUïCfennietberlKfen^
iRbat beRraptB gBeto&eben too|tniet!J18oerbeften? oft iji bat gtjp tettonlenbat be piejaöesï opgaen enbe BaerbertBoonen / rontfomme ben ffirjs&eboom boel putten gtaben/ enöe tfl bat gDP ben firuptu befpjoepÊ met peuel enöe mates / öan elcftö eöen bele onöet eet 1 gBemengöL O0e üriecfeeuoam fai b|ag|jeu een luftige enbe tcef^
rietfeenbe b?utSjt/ja be gliene bte ban be t&upfeng enbs göettsoimtc niet en fai gegeten luo^ben/ ili Dato» ori een ILaucoeröoom göegrifftet toop. 3&e$epjbôatn tin gijp imlt intert/faJ Jtïufaijsiöepo
ren of tSoofefSepien bjagen/ foa göP be griffie fpltjtA enöe in öe ïplete een gtepn JBufrug/of een Djoog0 ülaf öan toeltietfeenbe tSooftn bost/cnbealfo grtfftet.^Def* gBcItJcBi* fuit öDp ban atiberefteutöoomeu mogöere boen/ omtodüftöesibebjurDtentefiebben» ®oo?'é felbe mibbellöiut men |®itfat0 fâoofen/enbe «©enof* feï0 ftrijööen tjza reat&e ban <<5ioffelnagl)el0. «£cti griffie bic bloemen of b?uci)teu geef t/teBoojöÊ
nietgDegrtfftette^ön» 3|ft bat be tottte #opultetboom op een jBoerbefteö
boom gegriffiet tooit/ tjp fai tuitte jffioetbeften boo?l bjeiigtjetu <©e StdecSeboom faïbjttc|)tenSsoo| stjnengemep*
|
|||||||||||||
|
<@m te grtffwn fee* ftó&tpïgc/ neemt een griffte tmt ■
senen&noop/ tojmgtje/ euDcöoet De fcöCïfTe afeni5e oocïi Den ïi.noc>5J : Dan intst op eenen ft^ettte bte 31300 DicB i& al0 be griffte/euöe tfal toeöes tomenigBen enbe t'famcn groepen. ©in te griff ten mtjiïgaes! op totjngaert/nifn moet
bwiplytengljclncfe eenen anöerenboouv te toetesi/tot tut martfe,tube Dan boegen De gnff se tnbe fplere/ baer na Die met laas teeltojRoppenenae (eet Rijfbinbetu maer men moet seuuiertBeu bat dc toyngaetttuettu srsaclj gegnffict tüojben Dan in ^pjetBeUetn toarrae lanüen/ enbetn Jfêeerteintoubetoen/ afëtotbèti teîjngaetî ött&c t tanen UBen enöe gBcen claer ixsaees. jBen tnatjï cefelöcp Doçn tu JBepe çnoç tut begttifel ma Suniuss/alg De toungaert algetraent Beeft: maer îfMt en tuffcöen falmen moeten betoarenöegriffien/ biesicniuieti uitì/op couöe enbe bontfier gtaetfety om öatfe met en foubcn upsbotten. «©malìeDe CorneelantB pjupmente Be&öenöan
biteetfeije foolieti/totsSlberftepiigBentoe / foo grifftjt biüetfflje fpetien&anföjupmen op ReBelbefic/tasmiie JBoïtbefien/oft CrietfccïaeriS. C'tute maciBenbaï Ds jBifpeîen/ CtiecBenen&e
fperfen nu etenftnaliengsltjt&eenfpecerse/enöe bat» inenfe betoaren tnatï) tetöe tüeutoe : griffiet bte op eenen IBoeibefiebooni gDelgfft it&ugljelcpt t)ebbe / enbe int griffies. 30c masent u gtifften nat in ôoaief) / «noe firopter mu poeper g op banbiberfebe fpetesqe gclijt6bancïupöt/iSagl)eI)SiBuftatcii/enbeCatieele/ 300 faìne b£titljtDen fniaBeBebben. <©mte mafen bat ds jBifpelenfonbet Reenen 3ön
enöc foct geïgefe gontf Q / griff iet Die op eenen Cglen* tier/ enbe int grtffien inaettfe nat tn t)ontt{j. «Sin groote jifâifpelente öebben/ ttoee maenben
ïsjoegïjcr Dar. b'anber/ enbe öat eenbeter $p ban ttotn* ticl) banbenanberen/griffijt bieop eenen Jloerbetie* boom of^teBcIbefic/cnöe int gtifften futó gBp be gttf» fie nat maex&en el0 boo?en |
|||||||||||||
|
€>m fuer pejpenoftfuptlterpepiren te peb&en een I neti ttjtboojtbjengen/ ifi batmenongeblufcrjteïtalcfe
|
|||||||||||||
|
asa be teckel legt/of bat men DiebicBtoiI<i tnst toatni
toatw begiet: iSeu fept ootB/ ifï batmen eenen tuijn*' gaert bte ölaeuto? ©jupben bjaeg|)t/op eenen Sriec* feenboom griffiet/bat öe togèigaert ©jupbenfal geb* ben in Deilentet ^ntut Citroen op ^ianaet-boomen enbe JEoet&&*
fteboomen / be tojuclìt fai toot toefen. ®e griffie bie getntet toojt op eenen €lfen of Cpc»1
Benboom/ bjengt boojt^ een fcer Beogen boom: maec tyaeQl)i Bpb{Uîf)tîn/fs en fuilen be felbtgeemnfma= teBebbeiu jèluptallerlep SCppelen of f eppn/ Citroenen ofte
anber b?ucl)ten/filg fp beginnen grootacBtigö te tooj* bcn/tufftBen ttoee bojmeu ban een pJafist ofgeöfltËetS1 aerbe/ toaertn bat ggefneben 3911 / DtberftBefonjterg banfigucren/enbebinöetfoetelptB/ DebjutfïtfaS'm* men öe felbe gBebacnte : maer cnDerttiffrBen fai mere bebi?men moeten locBtgebenbooîBIepne gast&enp/ anberfint0foube De bjuc^t ban binnen bersottsn enöe beroerben. (©m te boen SUmanbetoi groepen euf>erfen baer op
gBefclJiifte ftaet: jBa bat gBp De $eefcofHtnanbeleti gBegBeten Bebt/ foo latrben Reen ttoee of bjp öagljm toeptfien: Dan bjeer&î bien foeteltjtB op/enbe neemt öe 2fimanDel baer uut/enbefcBiöfter op meteenfeopersrt penne of anbetfins : fcljpiftbpbcfrBojffebanbetilB* manbel'tgBene bat u belieft/maer niet teötene-lsgtfc ban toeber tufRBenbe fcBelpen/enöe tuint M\ Reen in pampier of parBemcnt/ eiiue Recrfet Beni in be aerbe 2 be bjutBten bie baer af bomen fuilen / bic fuilen 't feiöi gtjefcljnfte öooit bjengfjen. ©m roobe #erfen te boen groepen : petten Dagere
na bat gBp ben Reen gBcpknf Be&t / neemt Bern toe* berupt Dcraeeben/enbefegljtinbefpleteban be ftïjeï* pe bermiltoen/ enbe plant Bern ban toeberom. <éftc anbçrfinis foo intçtbç groote f çrfen op eenen rooben tfoofelaçs
|
|||||||||||||
|
maent of t ttnVöpeger ban banbéf /enbe Die goet big
öentot benteubaê/gcifftetöieop4aueboornenoin fpa^ öe te Ijebben/euöe op jteoeïbefteboomen om bïoetfj te Ijebben. <©m jBoerbefien btoetf) tijpe te Rebben/ griffijt be
JBoerbefie op ^rsâeiueften/ enöe om fcer laet te Deb* Hen/ ontrent aiIberBepUgBen/ foo gsiffgt bte op eenen /©tfpclijosin ofc #ueboom. ^iltïibiö moei men grtffien met 'tmaffen banber
jBmfen/enne boo|tjetaIbeibffie bïpoftbierDagfjen hooi 'ttoaffeube quartier : toant aÌ3oa beel bogljen alo 3P Ijebben fai / foo beel tijtbg fai Den boom jjebben om 3tjn bfutljten te D^agöen. <©m noten fonber ftfrile tegebben/ foa neemt be
lieerneban be note bte uergljenp güequetft en tg/ enbe tuintje m toolle/ oft tn toqngaett blaberg ofc plataen ölabers / om batfe banbe mieren niet enfoubegfjeten lBcrben/ enbefetfejooinb'eerbe/ be noteboom/Die baer affai groepen/ fai noten fonber fecale bjagljen/ t'felbefaloot&gljefcbiebenben amanöelboomen / ift öatmen bic&totlïS aifcDen IcgötaenDenftritp£6 enbe aen be tao?rcIen / enbe getteraiiic& in alle anber bjutö* «enbiebuptenfcBaleöebben/tft Datfe op befe maniere Qfjepianttuojbett. •©tn groote noten / p^upmen en amanbelen te fieb-
tei neemt bier fteenen ban befe bootfepöe biucöten enbe fieetutfe in eenen pot oft anber bat bol eetbe/olfo na aen maltanöeral0 u mogfjeiijtfeijj; enbelegljt ben ïiotmetbenbobemomBoogöe / raaetaenbeeengat ïinDenfelbenbobem / boojftoeltttebe Reenen fuilen ïnoeten tutbü^ben enbe booitbjengöen ijaet fpjupte enbe öooï fulcuen bebroantB fuilen jp t'famen bet' gaberen enbe in een groepen/ foo bat 5P maer eenen ïjoom 3fin en fuilen/ Die olfi tgbt fai toefen beel meet* Der biutqten fai boojt0 bjengljen ban eentcii anöet öansrjnbeï netuçïin^ft om bat notB lieöter t? boçn/ |
|||||||||||||
|
van dé' Landt-w
|
'm
ofe miöben in ben pïupcS ontrent m Wmttt/ eenen
p;op bau groen gout/ pp falin bet nafte jaer b}u$teri Djaggen. <©1)P fulbt ^rietfien fjebben op bibetftbe boomen/
bie goBDt fullen toefen om te eten tot ttiberbepligben foogbpbiegnffietopbejl@oerbe|ten/ enbe ootk og ï©ügben. 3Sntet be lËtfpelop be^teielbefte/cfi cp be jIBoer*
eefie / maes in bet gitffien foo maeeftt be gnffie nat m ^oniSb/ 8ÖP fulbt bioegger enbe ooïb beter ujucgten gebben. <©jiffief b]upn- f nc-pepïen op fre6elbefien on bjoetö
bjucbten te gebben/enoe op be toute gaeg-boojne/ cft op be fuer pepjboom/ om jpabe te bebben. <©bP fuit i^ngen gebben op ö'een 3pbe toit /enbe op
b'anber ?poe rooot/ ifi bat göp be tatjfóen® ban ttoee btöerf tbe @ngeboomen toei baft i ' foni m bint/en alfo piantet. $10 fp uptgebot ïtjn/fo bintfe toeberoni/om Datfe foUDen aoójben een bout enoe eenen ficupcHInber plaïuentîaetbantaîeeûerbanbeî^ggeboomentefa» men gbebonbenineenboetrnen/ baetnaebetplanten fp be planten bit baer upt groepen. <©m roobe appelen tebebben / foo moet men ben
boommetpifftË jieten/ of i&oofelaertf planten bpbc appelbomen of jifâoetbefteboomen. <®f fteuet eenen fiaUeiubeaetbebpbenUppel boom/ enbe fielt baec bpeenen pot bol ujatecö/baet be ftcalenban Détonne retgt op ballen/ fo Dat Den fiémp öan Den toatet op be tyucbten maebflaen : >©fte ontüet&t in De 3Ltnte be toojtel/ enbe betpjoeptfebicBtoiliS met pif^/ beentfe toeoer tjjien of ttoaelf Dagen oaer na/eufebefpiceptfé fomtgtpmstpiffe. ©e peppenen fullen nietfteena$tigb jrjn / i|t bat
gbpbe plaetfe baerDe^ep^eboom faiggeplant 31J11/ feecneecfieigtufupbertbanDefleeneu / enbe baer op bjengbt gefifteaerbe/ enbe Dan feec neerfielrjcs begie « ten:maeri0beplantealreeee,iboltoaffenboom / foo moet menDieontbetBeutotb'onberftetoonele/ enoe toetfj nemen alle De (reenen / enbe ban toeôer baer op leggben b'aeroe btegtjp baer tyht upt gljeöaslt / tnet gljefif t/ DoenDe Daer mefi bp/ enDe alfoo geDetUt 5gn* De fuit gbpfe begieten. ©en 40lgf boom fai een gtöote menirgte ban feboo*
neb;utbten ojagijar,/ tft Dat bp begoten toojot met •©lie fftnoer 501501/ gljemengljt metfoo beel foettoa< terg : ofte oocs t(ï Dat men üe toojtel rontfomme toe! belegijt met pot-aerbe of Hiep / met boenen ffroo ofte <©ffen meli Daer onöer ggemengt / enbe ban begieten metmenfebenpiffe/ enoe bat moet gbebaen toefen in De bontis-bagben. fi& ben olijfboom onbmtljibaer / foo maetftt een
gat ontrent bm ftcupc eenen bupm totjt / Dat gbegeel Deur gaet/enDe bat gat fuit gbp bullen met ttoee tact* nen0 ban eenen anberen öjucyt basen<0)lrjf boom/cnbe Quptet ban met gbeftroept leem of mojtel. 58lï bat ben ®l af boom luttel tyucijteti b;aeggt/ foo
moet men (ie&en in baer tooitelen een Rlepn bout Reu/ bat ban eenen uwlDèit *©h:jf boom gPenomen is / ofte ban een ïSgnöoom of €pce^ Si bat ben #lgföoom jij 11 b}titgten laet balfen/fo
moet men planten bp 5tjn tooitelen een mate bonnen. t©i!t göp bat be bjutötenbanugriffien betti en er*
cellentee too}ben banfmane/ban be gnffie upt ber na» tuete booj t bjengïj t/ foo laet u griff ten eer men bit in» trjeptftentn^onigbbatinâoofe-tooteroftoatecbatt jgafegbebioocften i$ / tòt bat bie beur -bfonc&eu stju. ®aer nae betgtfe toe! met maecfibe toas enbe anbere ötngben bie baer toebienen; v <©m tebebben ijalf appeUjalfpep|e/fo neemt ttoee
Briffien/epbefpïötbefelbe/ boecötfeban tegen mah> anberen / (iellenDe feer baft be galbe griffie ban be pepje tegfjen bie ban ben appel : maet men moet toef toefien / batfjet toaternietenftometnbe boegfjeofte fplete. JBenmfltBbfeoot&teejgrffftwoptoatboorrc bat mentoli |
||||||
|
iföooleiaer of #manbelboem/ef op be roobefiupmen
ban JJDamaJt, <©Öp fulc oocfe be #ecfe boen Öebbïnanber coleus/
ifì bat gbP op oeboojfepbe maniere / alfulsfeen toleur öaecbpbjemjbt. <©m te beletten bat be fer fen niet gfierlmpelt enbe
bercot en too;ben / foo raoec men be fcöojfie ban ben tfruptu afnemen/ om batten eenige botöttgjept fonoe upt loopen/ enbe baec na be piaetfe bebït&en met leem enoe ftroo. 2öD0|t ben firupcR ban befetfeboom ban onDêr/
enbe nemetmercbupt / flaetec ban eenen tatuinban UDilgpen gout of copioellte/ göp fulot ferfen b/bben fonOec fieen. <Pe <i&janaetboomen fullen beeltyucpten boojbt»
öjengljen/ moten batgbpbenftrupt&befrrijc&tmet fèojcelepne enbe ,g>pjiugt>Rrupt/ bat felbe onber een ggejlootem i£au eenen barben enbe bitteren ttmanbelboom/
fuitgbp maken eenen facgten enbe foeten / ifi Dat gijp öenfttupcRbe(iri}c&tme£#ojEelepneenbe|i>ppngg' Srupt onber een göeflooten, Wm eenen ïjax Den enöe bitterénSSmànbelboom fuit
BÖpmaaeneenenfatöten enbe foeten / tfï Dat gbp ben ificuptRbanûen boom onbetfit tot bc toojtelen oie bo« Den aen o'aeiûe itggljen/enDe Oïcijtotl^ befpjoepet met toarm toater eer oatbp bloept. <©m goefjc IBufcuöel te ma&en/nëemt eenen pferen
bjaet/ enoe fieetlu bic in be plante ban ben togngaett/ bie Djp rantröenS of ftbeuten geeft/ enbe bat alle bet jnarcuptgetrotften3p. ©aer na büllét Die plante met jËufcate noten/ en (toppet toebertoe/ battes 'ttoatee met in geraken en Bamenbe al Dat ban befe b;p raiirr» Seno fai boojt uomcn/fal jiBufcaöelle toefen, 3Pe jBote fai feec minne ban fcljale toefen/ enbe feer
öitne ban öernen/ifr Dat men aeusgnen (tEUpcu of aen öetoojtdeuaffcbelepr, . <8>m te maften eenen jSoteboom bie ojeen blabecS én
Stygt booj §>. gjansS bagb/ enbe fai ban blaDerg enee Soututen t'famen geben/ettûe Dat be bptegt alfo bjoecö rnp fai toefen enöe getoaffeu als b'anDet t IMt eenen öot met groene noten/bte op aj.üsnS abrint geplusfet §gn / enbe maeeïtt een gat in ben boDem ban Den pot/ toaer Dooj bat bet toatet upt loopen macïj/enbe gcaeft bieop^.3ano"abontinD'aetbe. ©erplantbefcgeu- ten Die oaer upt groepen fullen/ enbe gbp fulbt $tï fob toebiubcn. . .. -, ,. ©s ipecfe iö Ketter gegrfffiet op ben pjupmböom/
enbebe ideeftfigeopben «inanbelöooin/.enbe bigben baer lan gljer op buecenbe. «©egujfteoanbeu #erfeftge enbe SSmanbeltJóom
te famen gegriffiet/bê ftetne bie baer in gtöepet fai een aimanbcl toefen» ©e pmpmboom gegriffiet op benïBmanbelboorn/
{jjengt een bwtb* boojt gbelrits een Sflmanbel: enbe op ben j9óteboom/fo tj De febojffe bie ban be note gelgtK/ maetbanbinnentft#}upme. <©p een <&uebooin ge« jjriff iet / geeft ootfe een bjeemöe bjucpt ban fatfoeri/ na bet natura?! oan Den felben Jâueboo m, 3jmet be griffie ban eenfjupmboom of anber frtipt
èp Den ©ijgeboom/ foo fuit gbpbjutoten fjèbben/bie iioo?t bomen fullen fonbet bloepen. <©ctffietopeenenfueren tytfit of ûitfartBoom ban
èppelboomen grtffien/fo fuit gbp Ijebben bloemingen èn Caflaignieappeiis. <£nbe om t\ie te fiebbeutot 3111- ierljepîigben/ foo fai men bie grtfften op 4âu«boomeii enoe anbere bie fpabé bjutöten tyagfjen/ enbe men fai biemogB.entcoeejaerbbecljebben. .,..,* lieemtttoeegttfffenbaneenKlppelboom/ fie eeiie
fuer enöe be anber foete / enbeboetötfetoelbaftt'fa» men/ als gbp bie gttffiet/ fio falbe aiutgtgebtienban ïjepbf De ornane- S\ì bat eentgen boom feer langue iè ter fjp b|Utgt
ftjaegt/ of bat bp gcbeel onbiuctìtbaer tó/maer anber* fsiìB boi (loutd tu biAocip/ bigft inoe piintfsalç ìm\t%l |
|||||||
|
Het HL Bòecb
|
|||||||||||||||||
|
i*S
|
|||||||||||||||||
|
m\\ te Beöbêtt gtrobi f capi mét freêtien/gelgc boo?-
fepuo banbe jSoten/ fdjnpiwn enoe Amanbelm/foo neemt eenen pot of een anber fiat /en stillef niet aerbt: baer in groef t Djp fteenen ban alfuïcftesi frupt als ggp begljeert/ iti fultuetbocöljen/Datbefieenenof Iternen toereemgen raoggent enbe legt ben potmet ben uoDem oyiuaErîgt/cnDe niaetbt Daet een gat tn/Dooj D«t fioelc* fae alle beltonen fullenbebtoO!igeti$gn goetftgeuten te uiüïpeii enbe in malcanber te beieeuiggen/ (oo öatfc inae t eenen boom 31311 en (tillen/ tóe ta 3g&ie« tfjöt fai Qtoote bwcgten bjagljen. ©e ©janaet-appelfal feer tout toaffcn/ tfï&at göP
ben <£3jatiaeibooiu nietteatetenbcloogeifainenoöe' rmngljt begiet. ®e fuete <©?aiiaetappelfaifoet tooi&en/ifi bal gijp
betoojtcl banbe <lSjanaei-boom rontfomrae beoetfet met bcrtSeug meft/ cnbc begiet met raenfcgeu piffe< fernet üe griffie ban eenen i&crfeboom op een <©ue <
bootn/fo (ultg!jp#er|en enbe&ueen t'famen gebberu giin'gflgthp gr bat ggp be griffie ban esnen «SUieboom üitet op eenen $erfebooiru ©e griffie ban een Amanbelboom gegriffiet op ren
fDerfeboom/ ofte tee contrarien/ boetgebben perfeti enoe Amanbetë / toaessfbeftgojfftenöebe ueeeneu goet (uilen 3ön om 1 e eten. ^mtegebbenfegoon frupt met feeernew/eiibebjce*
gget Dan b'anber gegriffiet op een gout/fo neemt tac hen ban een en $epjecf appelboom/ enbeboojbtaen J)et onbetfie epnbe blepne gaet&eiw bte niet booten gaen/fiaenbe ontrent een palme ban malcuanber/enöe teggen een obet : leggt in elcfeer gat een graen 3oubt# ofte t&ice/ enbe legljt ban ben tach in tombe met een toepntgö gaberg/ enbe feajtct epnbe bobcii/gelni men be griffie boet alpê fp ggegriffiet i$. %fi bat ben tatft bosoerom groen toojot/ ijp ja! beelftgoonbet bjucgeen enbe üeel üjoegljsr boojt bj*ng8en/bau eenigpenanbe» ren boom. <©m be Appelen foet te gebben / (co moet men be
too?ttl0 ban befelüe Boom befpjoepen metmenfegen piffe/ tener in bat gefolueert enbe gemengtjtjn <©ep' ten meli/ enbe bjoffem ban ouben togn. ©ut acoote ïïriecBen te gebben/fultggp bic&toüjS
Befelbebooinenboenfcgeeren. <©mte hebben gtoote inenfcgte ban appelen/ foo
moet men benblotu ban ben boom rotitom beilaen/ ontrent een boet fjoog&e ban bec aerben/ met eenen looben plate/ bte genomen fö ban een gote/ enbeatë ben boom begint re bloepen / foo fai men beien looben öanbt moeten af boen. j!©en fai befe remebiealle jaer mogljen bewieutoer. om ben Appelboom bjucgtbaer te mafeen. ï£et felbe mach, men ben $ep#boom ine* lie boen. <©m te matten bat een boom ©jupbenboojt bjeii*
ggeboben 31m natuerlgcBebwcgten/(o legt een togn- geert tanche aen ben boet ban ben boom / enbe beur' bojet ben boom met een boa; / om baec öooj te mogen jlê&en be topgaert rant&e/ in fulc&er boegften batter ttoee knoppen jgn tuffegen ben boom/enbe batter ban be ranc&e fai toeten in urnen boom : enbe albug (ulbt ggp bien pellen enbe be fcgojffe af ttecBen / om bat be fubfltautieban ben boom enbetotjngaert ranc&en gge* mac&elrjeu (ouben t'l'amen groepen enbe ber eentgen : ^toppet öet gat f eec toel ober bepbe ïtjben/ tegen {Jet inromen bant mater/ enbe ten epnbe ban be bjp jaren/ fo fnnt be togngaert tancfeeacgtec af/enbeubjcn boom fai ©jupben bjagtjen met jgnepgften biutDten/ enbe al ban eenen firupen* 4&{iffiet be in te bandenen Appelboom op een |&ec*
feboam/enbe infgelâtic be griffteban een ^erfeboom/ |
|||||||||||||||||
|
Vati den tyt om tè planten ehde te verpìanréà gc«
gtiffide boomen, fo vyel dickc als dunne GAP» XIX*
c€nigp8fegg§es« mbttet planten i&tii$tt mfle
E bau bevente/ obecmtbt0bat ban ben boom rafo fcperbjoitelt/ bottetenb$uptfp;upt/ p|intipalgt6iis feoubjlanben. 3(n ben ï?erffï BeDooibt men te planten / öiectBiets
bagtjen boo; get «Equinotttum: j^aer op googDe enbe b|oogt)e glaetficn plantet men tn bepbe bstijbeu* |
|||||||||||||||||
|
©eneerfïen baggbau geftoafTenbeguartlerban bcc
l^ane i(i goet planten enbefaepen/maetf benbitj ir.j;;o rj. rtj.rig.rbg. enoeybig,nier. SuibjéftenbanbcE jBanefoo Bomt be bjucgt bjcegger. %a be nieubje IBane foo groepen be boomen beft/ enbe3tjn langlje' gïjebuerenöe / maer fp jgtt langDes eer bat fpb|Mcü" ten biaggen. 3ft bat ggp boo| noot plant int taâffenb'é quartier/
foo fai men be fcgeuten ban be boomen moeten aftree* Ben/ alio ggp 301 int epnbe banber Maat/ foofulleufe bfucïjten bjaggen gge!gt& beanberv jBenplant inHomuanbt beplante'ötènöètatBers-
noefcö af -ggeiioutoen 3gn/ enbe fteenen in getempet&: lanbt: maer in üjarmelanbcn plant men üie in €>ctc*» ber/ iSobembec enbe ©etem Bêr. jffien plant be boomen bte bicfee toogteïengeBBen/
tn <©ttober/jgobember en^etembeu' tuaerbe fcgeup ten of tatr&eng üJo?ben geplant in JBeette/aïs fp barè be binnen fcöojffe fcljepbcn. t'<0[)etie bat geplant tnojt int BjeBen ban bejiîîatie/'
bjengDct mee|tp|oföt0bp/ enbe Üoe meer bat met» plant naefl ben epnbe ban bellians/ IjoebeöoomecB Pïofgt göeeft enbe bjucgten bjaegt/ maer 'tgljtme bat men plant met 'tmaffenbe quavtter/ groepgt jïertBes/ enbe uoojt meerber ban ïöojrel/Doubt en bïaDec0/ehb& iâ langgcr gjjebuerenöe / gce luci bat fult&e Booinets laugôer 3ön / eer batfe blut gten glïebeiu 50e boomen bfe beel mergö pebbsu/geröfiè ©tige^
boomen/IBeetbefieboomen/ïjafelner er.be berge!n<> be / tuo?ben geplant fonöet tooitel/ ban fifllf^cjjtaiï^ BertotAlberljepliggen. ï©!anbet boomen met toojtelg bcgoojeu oBepïang
te toefen in ben Abbetit/ ofnojtjs baernae, ^ebic&e boomen toojben bcrplantet ban Be mw-
p!aet(eopb'anber/in be ifâaent bau jgobember/eiibc menmoetfecanbelaren/ toantfpfuiietiban te Beter: |
|||||||||||||||||
|
Oaer bjttcgten bjaggen: maer m bat in fiet upt rutRas
|
|||||||||||||||||
|
SSSS^J^^WSssS^\m
|
plant/ enbebeaerbe bie rontomme benputis baer ftp
berplanttooibt / feec toel roeten/ om bat be too«els Oaer fouben upt frrec&en/enbe Jen felbw aösmatBe* Igt&mogBfn logeren. |
||||||||||||||||
|
mncgt/ be toeltse gôp geeten (uit buraciu- Apuetó of
perfie-appelö/enbeootRïdepien.'t^elbefalootïnn/ M bat ggpjntet&e grifje ban ?«n f epjboom/ gelncR iöefepöt^ |
|||||||||||||||||
|
van de Lancfr-winninghc.
|
||||||||
|
I$tf
|
||||||||
|
Ifêenfeerulant bat? Sfilbet&epligBen tot tnbe Jfâeet»
te/bac be boomen beginnen te fröepben ban be binnen * jle fcBojffe: jBaer boe eer Boe beter/te toeten/ fo Dae(i a\$ ùi blaoer?gebatlen3ön. jBaer in tonteeacljtige m couoe plaei fen/öaer bertoeftmen tot in Houmaeut en ^pjotfeelle/enbe men matfitntet boen al(lïegent/oft al? b'aerbe feer nati?, 30e jonge tnten bie gBp gegrift iet Bebt in ben plant»
foenfiof oft eibers/ bebojen betplant te toefen fo baefi aI?oegttfftengebatenbebeteenigt3gn/ aen befneoe bantplantfoen, jBen moet beboomen berplanten foo Daefi als bte
upter eerben geti;ocfien3ön / ift batu bturpet anber? Htet belet en toojt:jBaer moetg&p bat uptftellen ban te boen /oft om bat gBp bte ban bette boet bjengBen/ oft om anber oojfaBc/foo moetmen be too^i el? fo Bacft al? fp upter eetben jgn/met Ijun epgen aerben be&le* ben/berfcBeblaber? enbe ftroo/ombatben tegen bte niet en foube affpoelen/enbe int bjoogen ntet en fouben fplgten/enbc om bat ben toint/nocp be bornie bte ntet en fouben tyoogljen/notB be bocBtigBept afnemenbte be toojtel? in $m Bout / Jjoe toel bat ben tegBen Bun meeftfcöabelgcBi?. g&efnete ïtetffelaer? en mogBen Bet berplanten
tifet hjben/ oocB tonnen be berplante feec qualora fc&euten Krijgen/fotioetlingeal? be ppcipale uuojtei gequetfi toogbt. Cermeti iw gtûûteboûmenberplant/moetenbte al?
boojfeptt?/ gBetanbelaert 5tjn/ maeroeBlepne en moeten nocf) gBecanbelaert/nocB eenigBe tacBenafge' poutoé 3tjn/ten 3p batfe beel te rtjtue 3911 ban tacfien. 31(1 bat be toojtel? ban beu boom bie gBp ber pian «
ten toilt/beel langBer 3 n'n ban ban uobe tö/men moet be epnben noefcB affloutoen/naben epftB ban ben put baer gijp bien in (tellen toilt/ toanc beur fulc&en mtb* bel fuileti fp oberbloebiger be botBtigBept ban be aec be na ijem treeften om ben boom te boeben. 3SI? gBp be boom berplant/fo moet gBp be toojtel?
ntet feer bette eerbebebetBé/ enbe toefien bat bit graf» atöttglje aerbe bie gljpupt ben felbenputgljegraben gebt/ op be fclfce tooji el? niet en balie/toant baer fou- be pertjcBel3tjn batfe fouben mogDen te f eet ontJceBeu 3Ön/ oft bat befelbe ttupbentoeber uptfpmptenbe/ t'boetfel ban ben boom fouben berminberen. %\i bat be aerbe bie gBpuptbenput Bebtgegrabenbol too;> trien i? / bit be toojtel fouben mogBen beftBabigBen/ suetigt baer onberaflcBen? ban looge. 2Jf?be toojtel fiant Beeft genomen/ trebet beaerbefo fitjf neber alft mogeióc t?/oft ftamptfe neber met een Bout/ enbe be* giet ('e ban ift batfe bjooge i?/maer anber fin? niet, Vandeplacefeendc gront int generaeh
CAP. XX. T$a'm fpaelfie punt ban Bet opqueerBen en,boo§t?
bjengBen ban oe boomeu 1? bat Ben bequame aet > be enbe locljt toojben gljegeben/ om bat befe t toee ben boomeu jeutBt gijeben/ enbe ben recjjte froffoijn ban fienboetfel. <£nbe aengaenbeb'eerbe/ b'alberbefte enbe meefi
gepjefen i? be gOette bte bjoo? t?/ gljetempert in cou« beenbetoarmte/ enbe tameltjcbocBt enbe bet, 3Dtt {? eenen gfteneralen regljel boojalle fruptbootnen, 3!Baer int particulier booj elcBe fpecie ban bten/foo tg toel be&ent bat pegöelijtben boom befonber gront be- geer t/ttpt be toelcBe Bp een epgen enbe bequame boet« felbooj Bemfelben macBtretBen : 31a bat meer 1?/ cenigBefoetBen anber plaetfebaubie anber. 30aerom be boomen bit berfSept aen be toojtelbegBeren/groe» pen gBemepnltjtB beter in balen ban op Booge plaet< fen/foo toel om bat be plaetfebaet fp ftaen meer bocB* tigBept? Beeft/ ban oft fp BoogBe (tonben/ mtbt? bat be botBtigBepbt ban boben affmc6t/t'3p ban regBen/ oft batfe upt bç fonteptien Bomt bie in be BoogBteupt* fPïHiflBett, |
||||||||
|
3[tt toateracBKgBe plaetfen en moet ben put fm
biepntet göegraben tooien baermenbe boomen totl planten/ uiaerop1 eenenbjoogBengront/ moettoat bteper gBeplant jijti/ oor h en moetmen be putten ntet te BoogBe weber op bullen / om batfe ben regBen fou* bemogijeunatmaBen. ^'gBene batmeu gBemepnltjtBfept battn goebe
aetbegoebe bïucBteu groepen/ toojbtüerflaen bon ben goeoenaect/ bte beöjucDten upter iiatueren Ueb* ben/ enbe niet banbe oeff eniugBe bie be Banöcn ban oe menfcBe baer toe boen moeten. löattt Boefeer goee bat be toucBt i? upteruatuemi/ t(ï bat be Bant enbe t'betftautbauben menfcBe om bie teotffeneu / enba ben boom repnenbe net te Bouben ban taclsen / baec gBeb{eBen/foo fai be toutgt beel ban Ijaer ücmljt enbe imaBe berltefen/ nocB en fai oocB fo lange tiietmogett betoaert cuojben/ fo bat be gemeputc boben berBaelbe regljel failleren fai. ^tet batgOpuboometi berptaut in alfo goebeaer«
j be of t beter/ ban be gBene toa? baer f p uptgBenomert ! 3öu, nemenbeboojt? acöt op anber particuliere faBen/ na bat be uatuere ban elcBen boom begeert. Slaeinbten bat mogöelgtB t?/ berplant bte ebett
gBelucBter fonile ftaenben/a!?fpgöeftaen Ijebben ban ijtn eetften af/ enbe om baer in niet te mtffen/ foo teBent op be | cBojffe eer gBp bit ttptgraeft/ be 3ijbe bic tec^ounetoaert? (tout/enbe (telt bie toeberom na dce ^>oune» ©oojt? berplant bit ban een bjoegBe op een fpabe
plaetfe/enbe baneenfpabe op eentoarme. 33e meefteubeel ban be boomen foerfeen be m(b*
baegöfcBe Coirne/ enbe ban btn Weflen toint bjp te 3B'n/ bit B«n feer contrarie t?/ fonberltngfjeSSmaii» belboomen/ îîbjicot?/ lÊoerbefienboomen/ ©ijgöe* boomeu enbe oSjanactboomen: jUaer befe Caftaigne boomen/fuece =fóerfelaer? / <aueboomenen#wpm* boomen en outfien be toube niet •©ptoatetacBtigBe plaetfen tooien enbe groepeit
be boomen gBtmepnl0cB feer groot/ enbe rrtjgen beer blaber? enbe bmcBten/ maer niet foo fmafielgcBe/ nocB fo fcBoone ban coleure/nocB bie men lange macö; betoaren. l©eli?toaer/ batfpgljeinepiiltjcltt'felbe jaer batfe gljeplant sijn/bjutiJten bjagen/ f o berte aîj fp gljetooon 3ijn te blagen. #p plaetfen bie toel te toiube ftaeu/moeten beöoo'
men naerber een gBeplant toojben» ï©ilt gBp op een rouöe plaetfe planten / fonber btë
beboomen ban becoubebefcBabigBt toojben/foomoet gBp bietn't gMpbtplanten/ enbebeb|gen bau ben jioojben toint. Van plaetfe e fitijt dat elcken fruytboom be-
geert ghefaeyt,geplanten gegrifHetteztjti, int parcieulier:Ende eertt vandeu Amandelbootn, CAP, XXI,
D«B3Cmanbelboom begBeerttoarme plaetfen fe<»
gBen Bet ^upbeoft €)oofte/ oft ten intuiteti eert gBetemperbelocBt/ gBelntB op Beubel?/ oftpiaet* fen ontrent bsngBebergBte gBelegBen/ bteb?oogBe enbeeenigljfin? fantatötigB/ fteenacBrtBB oft mar* gBelacBttgft 3tjn/ op toelche plaetfen gBeplant 3rjnbe/ Bpntet alleen beel bloemen BrrjgBt/ maer btaegBC oocB groote mentgBte ban bjoogBe / Berbc enbè fmaBelgcBe «manbel?. ^er tontratten ifibatljp op een botgte / toateracBtigBe enbe Boube plaetfe gBeplant t? / foo en groept BP ntet toel/ notB en bïacaBt foo beel notB foo goebe bn«Bten ntet, 5Den bequuinen tflbt om bit te planten i? ban ben elfflcn 5©ecembii? totten laetfien ban befelbe maent/ oft toatlaugBer: ïDotitmit? battet eenen boom i? ban beerfte bie botten en uptfpjupten/ toaet Bp m beïï.en' te geplatit/Bp foube mogen bupten 3tjnen tötbloepe/ foo batbe biucôt niet en foube tot perfettie tomen. |
||||||||
|
Het III. BocckJ
|
|||||||||||||||||||
|
140
|
|||||||||||||||||||
|
enbeinöetflflflO ban ben Roofde/ betöjyftbeöooff <
foiere/ enbe boet ftapen/ gpntipabjefc alfi nen baec bp boet mater ban Verbena. ,$>oete «manbeté 3gngoet gbebupebt ben gbeners
bie eentge flgmicgept tn be bele bebben / oft & en %mu gerfutbtigen/ of Die grabeelacbttuö 59" enoe unet py/ ne bun baater matten. 3Pe gomme ban öenHmanbel-boom ftelyt terfions
betbloetfpoutnen. i^et bagbelntfcr gebjupcb ban befe bjucbt / bebatjfS
Öetyjofgtsltirb bat befe bjutbt tö me men t'gbebeeï- jaer ober gbebjupebt tn tkmanoel-mvicb/ pottagieu/ toerten/ mar feyepiien/ enbe anber 1er h% rnnen- Van alle foorten van Peifeboomen, Abricots,
Ande Mcricotons. CAP. XXU. r\€ ïtefeboom toojbt ban be |5erfefxeen geplant/
*^otemen tuaee bttigberis Diepe m D'aetoe jfteöec met be punt oyüaaerDté. tlpgioepeiubeerneoiafa* belacbttgben/ lainacbugben enbe bjuoggeu grotti/ baer oe £»onne bolle matjjt beeft : Mmi op coube/ botbttgbe enbe mtutarijtig&e plaetteu bergaet.bp baejt / ten^pbatbptegb^ifuiriteDuigbenbeiuaerE tìjojbt. Hìaeùat benfteen göeylant té enoe itpcgbe* nomen/fa! men be aerbe rouen/ten uuufien me moei jS'jaersv enoebemgljetten mefimettieiteen ttlepue gemojfelbeaeróe/naai tgbté/eer be l^uttes aenroint/ tnaer pjtnctpalncH berbetté melt / biaer of fp gtobec uiojöen Dan eau eeuigb anber mefr. ï©ant beur befe mtbbelfult gbp goebe grooteenDetoelgbeöieefcbtej ^erfen bebben, jfâen moet Die ootft bitaœiîHi cupf« ftbeiu ©oojtri atobPtbaeeiaren out té/ moetij? ber « plant teogben/enbetn jonen put lance gelept uiogbeni1 gelijc .nen öetv, m gngaert boet/ latenoe met meer Dan |
|||||||||||||||||||
|
jBaer brilt gup Ûcm ban eenen fïcen boen groepen/
bte moet in güeiettmcrDe lanbeiun Houmaeut enne ^épjucbellegbeplatu uao|b£n/oftbt<i?ctoberenbe ge- peel jBotaember tn bete lattöe», <©m alfa ban db Dfutbt teuamnen/ moetmennteubaeïlmaiibeténemen/ Die groot enoe luit ban fcbelpe wi I enbe tn gbebontgOt mater tmaelf uren te uaepebeu leggü en/ oaer nae niet ffeberpe epnbc neberbaaerbJ mee öm@i)et0 Diep in b'aecbe planten / erioenoojtjS tuaee oft o;ie ruaelter maent/na oattet boebt of t Djoogb meer té/begieteti/en tuaee mael fauleren. $p gtoeyet oocb ban taehrbetté oft fcHettten / als bte ban bet oyperfte ban Den boom gljefneoen txiojDcn/ enbe beel marrit beeft/ oocb gabe ban ftijojfe / enbe beneben ben bncop gbefneben té, jfôaer om te tuten moetmen ben ïêerfftneiüaacbten/ mibtöbat (,ató bojen gbefept) eenen boom bie b{oer& upt loopt / baant tnbieu gijp toeft tot in be Uente/foo Tuk gbp bem quetfen z\& bP bol bloemen té. #m nu be griffie te btefen bte f eet goet té ' men moet bie neme int opyerfte ban oen boam/enbe niet inbe mlöbel/nocb onoec/be baelcbe gbp fuit mogen gnfften metten fc&il< benen/ oft tnbefplete/ op eenen Hlmanoelboom / oft fâerfe / oft$mpmboom/ boemel bat begcifjftbe 98« manbelboom foo mei niet en tiert/ nocD té beel b?Hc|}' ten bjaegbt/ale Die gbeplantté. 3&e neerfttgbe 9Laet Ucl)oo|t te planten feer befe
ban befe boomen / rmbt0 bat fp luttel coften te otiber < tjouben/ oft om bwcljt te beujaren / moer bjengben eer goet yjofijt/ enbe min ftbabe baneenigb anber/ gfoemerebt bat onber be fritte bet toren feer fraepenbe frpoon groepet/ beur b&tben Hlmanbelbooin slepn enbe luttelblaberis beeft. ^©en onb;urt>bai-eii3SmanbeI&oomfal men bjaebt*
baer manen / tft bat men m be ïlöintec be UJottel ont' Detitt : <©ft battnen een beel ban ben ftrupcb boret |
|||||||||||||||||||
|
neffenu bec aerben/ enbe een epcfeenpjop int gat daet/ leen taaien bobenoeaeroe/ b'melcbeoen itruwfe
|
|||||||||||||||||||
|
öacr op vuojyenbe menfeben ptffe.
Bitter «manbeté f uilen foete moneti / ifibatgbP
coutomme be toojtel ban ben 38manbclboom Iegbt bercSetté me(t enbe piffe / enbe feer beel aerbe baer op baojpt/b'bjelCH men alle jave boen fai, «©ft tftbatmen een gat boret tn ben (ltupc& ban ben boom / enbe een bouten pjop bie in boturij beeft gbelegben baer urne bjöft: €>ft beur boret ben ftrupeb b'merfcft beure/ eubelaetbe bocbtigbept uptludpeiu jBaerbanfoete falmc bitter maecben / ijt bat gbp b'eerfte febeuten banbebeeitenlaetafeten. Wen Sïmanbelboomfal bebitjt5Ö'n banbeberben
ocut m\ uettcl / tft batineu eer bp bloepet blepnebep' beité oft jïeenbeité tn be «oojtel fteuet/enbe roeber upt neemt ald Op begint te bloepen. «t&bpfult Hmanbeté met lettera bebben/ iRbat
göpbe fcbelpe ban ber Kmanbel pjoperlflca bjefiet fonber b'^manbel te quetfen / enüeala gbp baer op |
|||||||||||||||||||
|
menigöte ban öe toojteté Die bp fai bebben/ bieberrs
booj een fonbament enbe boetfelfullen Dienen / maet? men moet b en lancr 0en tàth m ben reebtfien té/ban alle be anber affnrjbem 30'toelcfee oocb bebooît te gbefcbwben ban alle fruptboomen als ba berulane tuojben. IDDant bat tébe gbene bte ben boom beles oberbloebicb b?ucbtente bjagbett, ©ef esfebooiu moet alleen op bem felben gegrifftjt 3-yn/ om feer ex- cellent te baefen/boe toei bat bp, om lange te gebuercV cp ben bitter Hmanbelboom goebt cetutettö / ofoó eenen Ï&Hpmlaer ban ^amaft/oft oâueboom/mitjff bat bP baeft out too^bi / nwer niet ban rneïten fcbil- beHencftftitptbsii. liifìbeet toeberté/moetbpt'fa'' bontiSmettoel mater begoten jnn/ fomttjbtö ooeft met mater enbe mijn t fame» gemengbt/ fonberltnne alfmen merrbtbat bp treurt enbe negnmt tebergaeii: Sae omtebefcöermen afebp üiuertjcHelté ban te |
|||||||||||||||||||
|
BDeftbieben Debtfulcratégtjpbailt/minbetoefcbelpe | öergaenenbebecbjoogben/faihtcn WtaAenâfiioîû>
|
|||||||||||||||||||
|
tnet flntn enbe berebene meft.
Slltnanbeté mo;ben gbepluebt até be fröojffebeur
be &itte I banber J>onne open gaet/enbe af gbefmeten 3gnbe/t(ï bat gbp be fcboiffe gbebeel afneemt/ enbe in yebel toaffcöet/fp fullen luit mojben/enbe langer ttjbt goetbltjbeu/fooberreatébiein be garnie gbeb{oogbt 3gn/eer fp mecb gbe^P1 baojben. ©efcöojffefal licÖtelotbafgaen/ifibatgDp bte op
flroolegbt. ^e pfatfebaecmen 3dniatibeté toe! bailbematen/
moetbjoogbe?rjn/ t3p coffee/ febappjapeoftfolûer: jBaer i(ï bat gftp biz met groote bopen milt bemaren/ bat moet 3b'n in een open enbe locbbgöe plaetfe tegben bet jSao^be/maer niet tegen bet jSoojtuielte. We bitter Umanbel bejft be traeptbau bïontSett'
fcöflp te beletten/ alfmen bgf of fes 3$manbetéetet eermengaettytnt&eti j löaecbeboenbers enbe biet* fienisfferffenaté fpbieeten. We bitter amanbelge» fïoteti çn&e BfietoKben/ oft göeboubcnoptSJOoiBooft/ |
|||||||||||||||||||
|
mant fp baojben baer beur luiïiob enbe bolber ban tat*
ben ban fp eerfi maren, i^p moet oocb met een gaffel oftftfl&e onbcrfetïtjn/ mtbts bat 31)11 mo?tetéfeec bun enbe teer 3Qn/ enbe niet en cruppen biep in b'aer- be. 3©p ften oocb bat be Per feboom baeft oiibt mo2bC enbe«gaet. 3E»ebjHCÖtbanbe f)erfeboom balt biberfrb / foe
mei in berme en fmaerbe als in f ubfrantte / bet mele* be meeftenbeel beur ben gront comt/ enbe fonberltrge Deurbe otffeningbe. Galbit alfoois/ blrjr&t bpoc f erfe boomen bie geplant oft gbegriffiet 3tjninbe mrjngaerben / be baeltbe ^erfen boojt bjengljen feeu goet ban fmabe/enbe ttafter ban bleefcbe. t©e fittfe- Boom op eenenlBoerbefieboom gegrtffiet/geeft ider* fen bie roobtaebbrb 3ön ban bleefcbe. S0e J^erfe« boom op eenen jBote-boom gbegriffiet/ b|aegbt #et« fen bie be frbojffe bebbl geitje be$ote/maer ben boont té clepne/ enbe beeft be blabers ban ben ^manbel- boom/ enbetootacbtig&ebloemen» SDeltémaer bac fUltKCK
|
|||||||||||||||||||
|
van <k Landcwimiinghe
|
|||||||
|
ïuîtBenôtiom onggegrnfgt tttacD 0Eoepen/g0elgt6ec
«i i0jane&rgc&feer öclegöefien üjojöen. <©e $erfç> boom op oen SïmanbelboQm gegnff nt/bjagpen 30eo feti Die be ïteecne pebben geigcfe een 38manöet/ «noe De foelie metten bieefcpe bauDefetfe, , Œ'felbe macg' al ofjefêepi boojDen öon ssbjiïotjs/
jlBencotonsï/enDealle anDer foogten ban ïderfen/ alle 85e tuelcue ben bojft gualptK tnoggen becDjagpen/ ïjjintipalgc&SSujicotj)/ Die niet meer Dan beu pattien tgötbanbè pifeboomen gpeûueren, J&pfiaen alle Selgtfetn jjergtfeelban boifi,fneeuw/eouoe enbe nebel m Dun raogpen maer bat |'p gpebfoepet öebben/ obes ballen, jlaee om booj fulcucn lîojmen Die tebebwen/ foo tfigoe-c öatfpop «JBueboomen oft SBmaubel-boo' men getmet btwiDen. ©oojt fullenfe allegelgth groote ïjjucpten bjagpen/ ifr bannen bie met geptertraeieu ÏJegtetafefp bloepen, , , «©ebloemebsuDe #erfebeom i$ feec goet tegpen
füjaermQeuigpepDt / enbe tegpen oe bjojmen/ift bat men fptopen maetut banfeben of acpttnfuften ban Wen om nurpter te getyupeften. ~€>e «©ommebau be sJDerfeöoom 10 fouber linge goet tngenomé tegen bloet» fpoutoen/metbjatecban !©egpeb|eeoft ^ojcelepne/ maer tegpen oen poe'ft enbe coj[tgi>ept ban aeffem met inotucpbjater oft becoctie ban f#oefbiaDeweuDe tegen ijeufieenenoe grabelemetfapbaniSabgjS / aft ban Citroen/ oft met tuitten wijn t'geujiepte ban een palf ïoottnggeromen. SDeblauerggpefioten enbe op ben ïjupcl» gpelept / Doobenbe üjojmen.Cfelbe boet 00c fjetfapin beoojengpeDjupt. <©e6eeinebanfaerfen ggeten/füüen be pgne enbe crimpingpe m ben bupti/ maec t' getal ban feite oft feben gpeten booj Den eten/ beletten ofconïBea te tooien «, qpe feibe gepot sn enbe in a3ijn gpefoDen gpèigjtB een pg&en/enDe Daer mebs tpoof geiujebeivbeletten {jet uptnallen ban ben papje, «©e felüe gefiooïen énbe gebjotgt in fojmè ban een faU be met bJater ban ©ërbene/ enbe op't boojpooft enbe flatö feu ben poofDe gelisenen/IWlst be pijne ban ben |)oofben.©iie biebaeruptgoeperffetloojbt. fïilletbg gtjneban ben doren : raagt intlijterfen geb?upc&t/öe pijnebaubeColötfee.., .. . *©egBenè bie$iin göefontpept feer lief geeft/ moet
fo luttel ban befe bjucpten eten alg mogelptu 10/ enbe eer nutljtet Dan anbetftnis / cm Datje ince magjje fjaelt bsDecben, $Baec boben al en moeten bie niet geten toojben in tonti getoeptut/ traint be toijn en be* feit Die niet / aïjs fómmtgpe mepnen: jae maetfet eer Òatpuh qttaet fap te câlTtîîet cnöc iicDtsigtfeer tot in be aoerg tretut. ©oog bebefie toojöen ggégouDcn De göene bie Djooglje enbe part 3911 banbleefcpe/ root* acl)tigö/ énDeaenbtnfîeenntîtencleben« ©enmifï' ^ettjt&eleufeenbe Helfefijtfijis/ oQtëbte foo Ijaeft nut tn totten,tn„bemagpe/ 3gnbe3ïbjitos^/ betoeltfee oocSbaii fömmigöe nieten 3jjn gyerclent onberbe foojten ban |0ei[en/wasr ban föjupineu/ foo boel om ïjatenüieüftcftinieiitlië/ al^ooc&ombatfp ban bup* ten enbe binnenméscDÈ #jùpmeban De ìSerfeglìe- lüt&en. «©'oüeiiptiic kernen bau De ^bu'tor^ g|ie< peifi/iö upter maten goet tegpen be fpene/ftutllingen Sjangiiabefbjetingöe/beUmmertöeptbanDetongöe/ jnbcpgneöetoien. Van den Hafelaer,
CAP. XXXlli.
Ille foù|ie toan hafelaer groepèto^' aliegronbt
k en be ii s alle lotljt/ ma?r fonbetlingDe m magfjet/ fabelatl)UgüeetiDeboc[]teaerDe / ontrent Den toater/ cf op pjaetfen bïemen bifftbjito üeg|)itï ; Want Dat Ijelptfe/ fooujelomfeerbeelbjutDtenteDjagöen/ aïjs im langjïe te bln ben fonDer bergaen / bebalben notf) 'oatfe ban tUo;teI enbe fdjeuten foo bJel boojöeren/ liatmen baerafmat!) thtm berulanten foo belealf» lUisüJil. 38tómen biefaepet/ menmoetoej^oteu tboee atnger0 Dtep in b'actDe fïeften/maer op gtoepet liçtesban filante die sdeuwitdt t» of ban ftye.utebte |
|||||||
|
noefcD gefneöen W We oudï ente nfettlu 0out t'fameti
Ôeeft, SlnbjarmeenbegjpetemperDelauDfn luojbt Op in #ctober enbe j^obembec gepians oft in ^pjoe» Selle enDe iKeerte: maer beter ijt ûaimen int planten eenigge myüwg Daer aesüateDau batfefouuen ban enriielfcöeutenoftroepfeen^sljepïaiitbjojiiên/toant fpb^agpente meer biucfitèn. ^pmoetm Decente allejaec rontom ben boet gljegrabsn isofim/ enûe alle De ftpeutenmoetmenbjetö nemen/ foo Dat baec maer Djte oft bier gaerbeuenp en bigben / bte boben tnelguefiipbertsgn/ foo batter ggeentatfien op bue of biet ellen nae ben t'fop en bigben. ^aeromiR Dat» n»enbiebiefttoüöfupbertbantatuen/ fpfullenreto* ter/ effenDec/ enDe langger groepen / enbe beter enba fcgoonDer b{ucötenboo|t0 bjenggen: iBaerifìbat'- men Die niet en fupbert/ foo faU'gegeelöoetfelin gouc enDe blaûersi fonber bjutgten berueren. ©e b}uc&t i0 gpenòemt ^afelnote: maer De befte t.ö bie De ftpeipe rootacpügpljeeft. t©ebjutpt !0feetlttljtom Djoogpeu/ enDetoo^Dt
paefl geel/maer toilt gpp Die berfep enbe UJitpouoerc bpcantö t'ggeoeeljaerober/ Buptfe in eenen aerDén pëtenûegtaeftfeinb'aerbe/bjantalfoo beojoert 3911- be/en i$ fp foo pinDetlgtS niet afe anDerg/ mibt^ Dat fa uptfjaer natuereeentgpepgneintgooft maecutenöe berftitttngge ban De magge.<©nis booï-©aber0 pau" ten booj een gpemepu fpïeetu ïuoo^t/battcr beel gou* uuelgtnen gpsmaetftt toeiben int jaer alss ben^afelaec liael geraett ijS:©oojt foo peeftDe hafelaer fob luelató be bjutgt een f euer tracBt tegpen fengn/mant ifi bat» men eenen ìiq#^afelnoien ergcujs in een gupjs Jjaugefc b,aereflfalgeenj>fpoipioeuoftanbetfeiignigebeefïe mogDen intomen/ maer fai terfîont ban oaer blien^ 3Pe 3tanö,ï- lieben pebbéu tot allen ttjbèn gijeuietrfet/ bateen fiéngfje/ aaettflè/ oftanbecfenungpebeefie tctfiont fteefe ban Datfe meteeneii tatb; fiotu oft roep» Benban^afelaeri0ggefmetenggebQeefi/ Qö'bjcicfs oot& niet te berbionberen in ip/gemercfit bat De Èeer* né mét bngöen enbe rppte gpeten/t'fengn enbe be be* ten ban fengmgpebeeften üjebetftaet.^eftpelpebats be ï^afelnete clepné gpefloten enbe met CarDo Bene* bittUiS toater gpeDjontfeen /ggenefet Peurtö bat eetft aengpecomen tp. €tnöalf Icobï ban bien met rooDets bogn inggenomen / flopt btn buptblocp enbe Den ïbitten bloet ban beb?outoen : ï}etioffebanbeucer* m bat binnen aen De ftpelpe füeeft / i& Daer tegpen on* gpeujefe beter. 'SE'boetfelbauöe ^afelnoteigbeelbe*' ter Dan ban noté / om Datfe öafiès enDe niet foo bes enip. Van Ktiecfeelacrs, Kerfelaerscndc ander
foorten van dien, CAP. XXIV.
A Eie foogten ban Hriec&elaer^ enbe $tetfeìae«ì
L A groepen ggeerne in couDe en botpte plaetfen / im* mers Die «etempert 3 ijn in couDe enbe tuacmee/ mitjâi DatfpDefter ujacme iocgter.begemefie aerDegualgc tonnen berD;agen bjant pet mefl is Ijtm om 31m pitte Qpeijeelcontratte, jgotgtanjaalflmofïniettepceeen i0/ foo en lettet niet Datfe toot gpemcfi 3gn/niet meec Dan pet caltu aenben boet ban Den boom gpelept / ons be bguept te boogberen /gelgtn top terfïont fullen feg* gpen:3©el ig üjaec/alïï bie alle jaregpemefi tojojben/ oatfe paefi bergaen, ^p öebben iieber bat tontf* omme pun tooitelê gpelept toojben Slepne fcöeut* JienîSoft tût6rfien0banpun felöen tn clepne Huc&p' ueniS Bpèfneben / üiaer af fp beter boojDereu.ban bat? mcfï. JBenmatpfepIantenbanfteenenoft ftpeutera op ìiotìgpe enbe rêgpe gronDen/ in <® ttobet/ iBobem* bet/ december euûe IloHtu'aent/ oftfool^allabiujS fepbt/ ban Denttnaelffien ban december/tot Dei* eerften ban Jipgotgelle. ^et befte tis batmeubie tntet m^pïotftelïeenDeiBeerte/öoetoelbotftïüefleiurf* fisbanöe&oome,nbieBommc gpeben/ gjef^Ktató a ö begeit^
|
|||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
Si
|
|||||||||||
|
Pitnci»aii|cKu!0|)pöpgïjeBieBe batlbotgttggen mu
matiratgtigen gtont geplant 0 /op btoogen f ieeiiatg» ttgenof Blepngsont/ toantban moetgpDitiibJüi3be>» goten vuojbcsv Ulti men bele enbe goebe ujutö ten geb» beu. M& gp metöetooitelgpeplantbjcit/ fogroepefi lip foo toel / bat lip int ttoeebe jaer b;utgten bjaeggt; maer ban tacBen ggeplant/ en bgaegt öp fo Daeft niet« ^p toü ggeplant 30n met be toaffenbe IBane/ in $0* bember en ^pjotnelle» «Pefen boom i$ foo bequaems om «ubere hoornen baer op te griff ten/bat be ggene bie oaet op 3gn gemtet/langet bneren/en lieflicBer bjutö* ten blagen/ ban of f p op boumen ban gun cpgen fpecie gefteben toaren. ©e biaefit moetin<©ctober geplucBe 3gn/ al0 be nebelbegint te ballen/ enbe be b|ucgt gout geel too$t/ toant bat i& een teBen öat fp rijpe té ; maee bat mou ggebaen 3nn met | tgoon blaer rueber/eube iiitbjeben ber Jfâane/ baer nae fai men beöap^iggepc af bJïpben/enbe op Dojben in bedonne mum malw anbet leggfjen, üfï bat be 4Bucboom eenigöfnté ftgrjut te trueten/
men f al be bjojtel nat mafie» met tyoeffem ban olie ere toater/ban elcsgeben bele te famen gemengt/ of mee nalcb enbe btgt met toatee getempert. €>§p fuit ben: <aue-appel Doengebben alfulcbe ggebaente al.s göi» intlt/ tft bat ggp uit boet gsoepen in bomien ban goufi ofaerbe/Daer fulcbe figueren in göemaecbt 3911, i^oa meitbefebiucgtenfalbetoaten / felini top Btesnaes berelaten» ®e tamme «öiue-feoom bie Infie gûbenggeregeerf
too;t/ io ttoebergar.be ban b}tttgten/ te toeten ban aw> pelé / be roeicbeget matineben 10 / enbe ö'anber bars peeren / Die get tugffte» i$ ? T©elc&e bomen tn Defett berfcBUleii/ ûattstmannebenbuniier/ meerggerim" pelt/betes cieiBeube/b}ogec enbe gelutoerbanb?ucg« tcntsibanOettotiflen. ^etoilDe 4âueappel geeft ee« nen fees goeöen reucbe/ maer gp i$ feee gart ban blee« ftÖe.3(t bat göp <Sue-appd op be 4&uepere griff iet f oft ter contrat ie foo fuit ggp malfcöe tyucpten gebbett otemen roum foaise mogen eten / baer bie anbes moefe gefoöen of t gljeftooft 3ön »■ 3DereutbebanD£ii«aueappeIüS goetteggen fentjn
enbe gift. jae be 4&ueappelgegeten/ berfiertfct De ma* glje/ fp flopt Den bupcft-loop/ enbe maetbt eenen foe* ten aeffem/ maereenbetoucljtebiouvneenbegooibe ggeentegtjebiupcöen / ai^fp ontrrntgarentgbtbatt baren té i al Kt Dat fp gebuerenDe Den tgt batfeftoan* g!)er gaet/be feibe té ggetyupt Bcnbe/ een fcöoon binbS laigebben. iBenmaecRt^uetruptbatfeerepeUenttétegfJetti
Den buptfeloop op Defe maniere : Beeint «©ueappeté/ Doet De beriien upt enDe fn tjtfe m bie c Deelen fonber br fcliellen. Eaetbie feer toel fntoaterfieöen/ enbeboee bie boojf een f cgoonen lijnen bcecS / toel (iijf upt bou«* wenbe/ baer na fiebet met f upeber / enbe boet baer bp> tn öet fieöen een goet beel ggefiooten &öabasber. 50it <âuecrupbt purgeert feer bequameltjcK / enbe fiercftÊ be maglie enbe lebet : jfêtenmatgooeft inftebebasi ööabarbet cenigö anDer laratöf baer inne Doen/ gBe» Ifjcli ^enueblabetff/ Hlgaricusv oft anber bergelgcbej <^uetrupt ban sLpoité / bat toerbt met ^cammoneQ berept. Van Oarngeboomen, Poncyrcn, Citrcenen9 Li«
mocnen endc Adams-appeis,
GAP. XXVI.
Aille befe Zoomen beggeeren te gljent'etea berâ
Eupben ofte ^upt-toefîen toinot/ tuant ban fo* banigge toarme enbe bocgte toinben/ tooien be feite bjucljten feer fapacptigg / ootbfrgoonber ban ber* toe enbe grooter / toaeromme bat oocn be Boften bat? ber ^ee / Die teggen get ^upbe of ^upb-oofie flaen^ oberbloebiggigtb ban befe boomen berfienjgn/ bie langge bneren enDe feer bjutgtbaer 3911 / enDe ongge* lgtftmwi:/DanWstegôeno?t|8oo|Oç,oflâQO|btoofî8 fifKn»
|
|||||||||||
|
ftesomme ttocp triet ett tfioept / of featfe opgottbtban
öloepen^oojté eii3gnbe ïuiecbeboomen nemmer » meecfoo goetatgfp niet öan geplant en 5911/ até gpe» griffiet. Jjpbegeeten toelDicntmiiS gefupbett te 3tjn/ isan De fcgeuten m aen De boet ban Den boom groepen: oocfe fiaenfe geerne in fjolle gaten enbe putten/enDe lie» gDeeren toel DitBtotls De aeree gbercettteöebben/ maer ifi bat men begeert bat De, bjucgten bjoetJ) rijp 31 jn / f00 fai men aen ben boet ban be boom Balcb leg » goeti/ of be toojtel bicbtoité met roatm toatet begiet ten : maer fultben toucgt beslieft beel ban 3011 name» selijcfie goetgept. ,êp moeden gegriffiettooïbenopïpjupm&oijtrign/
^oibusboomen/enDealDerpiofptelgcbfieop bomen ïian hun epgljen foojte: in boegöen bat be foete aüriec» felaerg op f upje geguffiet/ facgter bjutgten Djagpen/ ban be güene Die ban foete totecBelaerg op foete gein» tet toojoen. *Pe Uriecbengtoepen beelftpoouoer op fclepne bootnbeité/ cnbeoocBobetbloebtggeE öansp geonteenbehootjüe. ©aerombie begnffieu banbè leeggc ïitiecfeeiaerjS toilbe inien/ fp fouben beel meet toucljten/ enbe oocii groot er Huwenen nebben/wjinti' palncb als men int griffienöe botte ban be griffie ne» bertoaerté öactganggen/ toam.be tatfeen DieDaes upt groepen/ fulleiioocbalfoofiaen. <©p be üriecöe of se ïterffs-boomen / groepen acgt
foojten banïiriethen/te weien boo} be eerfte gftemep' neïtttecnen/ met feer BoïtefieelbenBVronbev rooöe bleefïhacDttgöe/ bolfapsï/ fueracgtigö met een foete öeerne : Wü\t$ be Blepne ïterffen oft bailbe/ bie luttel öleefcft ijebbea/ op b'eeti ?pbe root / enbe ö'anber tolt/ toacr af öe (teen aent bleefcD kleeft : Wt beroe Briec* Seti 3ijn f biette/ biegetfapfoobjupngebben/ batbe Janüenenlippenbaerafgrjebettoetjen. g^ebteroe 5jgu/ bie men in frantöopsiMerifcs noemt/ etibetoat Sntter ban fmaSeïjjn : be bgfbe3tjn grooteberffen/be toelcfee lanctoojpicö 30n 'enbe bele aen eenen ftele ftan», gfien feer foet ban froasrfee, '©efeftesön^paenfrfie: fierfcn/ Die groot enbe toitacgtf gfj 3Ö'-Vöart ban blee' ftfte/foet ban fmaBe enbe aen ben fieen Blebenbe : 3&e fetic!.ifie3rjnÖectefienfi / bemelcbeDetfatfoenfìebben ban een menïcheii gerte/ foo toel ban bupten alö oocB Daerfteen. ^©eacgfïejtjn Dtemen mfrancBopOAgri* ©tes noemt/ Die aloerlefi rijpe toogben/ enbemoggen ootB torre gljcboert toojben : fp39'nf»Pï/ enbealbec* öeguaemfi om geronf gt te jgn. 3(iöatiben &rletBelaet ban be iBieren ggequelt
looft / men moet ben fïrupeb met fap ban $ojceJepne to|pen : maer geeft ftp te beel fapö/fbo moet men een gat fco?snfn3ijnp«n£ipae!ftetoojtel. ö ®e Brterbeii ijoe fcljoone Die oocB 3fjn/ geben toep- nigg boetfel/ fp genereren quaDe Humeuren in öe ma ghe/ enbe «oojmen intlicgaem/ maer pjintipaltirb dì? men gertbeng noemt. Wz amper of fuer foete ftriec* ben/ 3tin De IteffelgtEtfïe enbe goebt om met fuptger te lonfgten foo toel booj gfjefonoe al0 fiet&e perfoone n. T&it men geet fHerifesi/ 3gn goet rouggegeten/maer Beter gfjeDîoacljt m faucen / pafïepen enbe taeeten. 3De foete feriechen toogben pisneipalrjcb gftepjefen om batfpisamergautfemaHen/ gelgcfebefueee (ïoppen/ berberftgen/ enbe be git te ban be colergt&e Dumeuren temperen. SD e gomme ban be itóecfiebeomen met toirten teijn geb|ontfien/ bjeSet ben fieen fo toel in be uteteals in be blafe. flater gDebifiilleert met Ëlepn bier/ ban in fetfien bie becfcg g6eplut6t 3ön/ te bieten «en ftalf once in gfjtnomen/ becfoft be ggene bie be bal< lenbe 31'ecte öebben/ ban't aencomenban bfen/ 'ttutlu âebp belei0bebonbenggetoeefï- Van den Quebootn.
CAP. XXV. T\ € «lueboom fo toel mannefeen m toöf ften/ enbe
f^oocfe be toilbe/ begeert eenen Bonben gcont/ maer fonbeclingûe m boeöt iö/fo bat fip/alfï bioogft ïaeber ^/öpS«blCl«öanw8en/bmto«sira(i|(eegoten5gn/ |
|||||||||||
|
--Tf
|
|||||||||||
|
van de Laiidcwînninghé
|
||||||||||||
|
Hi
|
||||||||||||
|
Hm* «êèmmlgBê fttafótt pïatitfóen&oben ombefe
Boomenban üeemente tuinnen/ oe rneleBe fp inbe JQeern gaepen, Jsp willen ootB feggftm oatfe ban ftgeuten groepen in tlepne öoojBeng ggefteBen/ oft fa sojuen geplant/ enbe batnten bte griffie op Den firupcB fcet na oe bjojtel/in $p}tl enöe Joep. jfeen macö Die oocB griffen metten fcbilbeBen inbefomerfebe maen- Den. ©e HDamjs appelboom toojt ban beel "excellente ^obenier^ggepjefen/ nietom3ynbmcbt Die om De toaeröeptfefeggfjcn / fcöoonbecban pjofgtelgcBiö/ tm tbs Dat fip met goet en 10 om toutt) te eten / noclj | |
||||||||||||
|
ftjcujojbenfootöcloj) ÖCit firuptB/ ai3uibefdjojf}"e.;
jecn feptoatbe ©uglKboom ouDctDe» togngaerc gljeplatu/ Den bjgiigaettgbeen ötnbetencoct/ Bet bueirheoocft bjaettë/ tóant Daet 10 een tyfentftgap tuffcöen De migDe 103 tin / oorB ift {jout ban bepben bol graf marcry mm bet laiirB ro3pn m bflgeblaoerg ge* ruonben en blijft met alleen natuerlgcB goet/ meet too}t 00c beter Dan fmabe enDe kuch: $ieuentin beur. oat Den bggeboom ;gn tatBen tuiit upt fpjept ci.be focs b|cebe blaDeriS beeft/ foolet Op oen togngaett oeuc 3gn febape. jiöen buit oocB clepne bfjgöebooiwnbte* |
||||||||||||
|
om te confgren/ lïiaer Dient alleen om De öanöente j men jaaenBeti0 noemt/ ggrlg m ban D'e fjterfeboometi
|
||||||||||||
|
ujaerofbe bjucöt metten rÓ3ön fóobjël accoiöeett/
batbeiöerfetn ftucBeugüefuebeueuDeÉn ïooDeujgtt göelept / beel lieflttBer ban fmaecBe tsi / uuelc&e tbiec ben mgngaett luttel finten mogen bom al 3911 fp bate onbet geplant. ï©ilt gljplSaenBen013ögebomen ftebben/ «nbebte
inaetbe potten aenubenfterjSmogöen fïaen groepen boot een gbeuoecbte/fngt af tnbeïlente be febeute bau een ©ggeboomeet bp botten beeft/ roïtugetojijperfle met u bant/ en lïeBet ban alfo in D'aerDe bet bpuerfie neerüiaert0/fo fait gefneDen epnDe Dat bupten ir,bcei clepne tactBeii0fcbieteu rontomme ben pot/Die bfh'gs bijgfjen lullen bjageu/ enbe ben boom fai altgtgi leegt) bigben ,4&bP fuit bjoegbe bggben fiebben ift bat gbP beni^ggeboom met olie enbe bupben mefi begiet :en os ter contrarie fpabe bggben ift bat gbp ö'ectftc botten ban bggenöfpluctal0|pfo groot 5nnal0 bonen. ©e Bijgbeboom boe öp ouber 10 goe meer bjucb-
ten bjaegt:4£m öem ban getoojmte te beb}pen/moet« jmeneeiiigen ajupnbaerbp planten, ©fmenfalom Ue geb)o;mte te boen fierben/ ongebluft f af c oft oube piffe/oft bjoeffem ban olie baer ftojteu. #p en f alftgtt b^utöten met berliefen/ilï batmen ben fttupc met fap ban/föoerbefienbjjgft/oft metplaefter ban root ergt beftrtjtt inbe bolle |Bane.^oo)t0fullenbebngbenal« fulcBenfigurecpbebben alfmenbJil/ ift batmenine grifftenbanben ©ngbeboom/ op be griffie alfuIrBen figuere teecBent alfmen op be©tjgebegeert te Bfbben» $j>eti0een bionbetltcBe faecBebaetbe bjucgt banben Bggbeboomfectfoet tó/ batbeblaber^foobgtenbe enbe bitter 3gn : jae bet bout gbeeft int b;anben eenen feer febetpen roocB/ toaet af oocB bie affebtnö een feet fupberenbefiert&e logemsfien. 33ocb!0occBteb«r« bjonberen/ bat bs ©ggeboom banben bonber niet ge* aagenenbjojt» -, Wp Debben bicBbcH^ I«bonben bat ttocc oft bjfc
iStjgcn eenen nacbt in gebjanben rutjngöelegt/ enbe ffmoïQöen0 gbeten/becojtbeptbaiiaeffem gbenefen iitt melcB ban ben îDijgljeboum tube ooïc ggeb^upt/ boet baer De ü)o?mBen0 fterben, ï©e blatera banöen ©ggeboomgebJieben/berbjetBen be fpene. Vanden Appelbooüi.
cap. xxvnr.
D€n appelboom groepit op alle plaetfen enöe om
batbpt'biunenfie bàn 3tin bout begbeert bocb' tigb enbe fbJetentçe/ foo moet öp eBeplant 3511 ia bette/, linerìe enbe botbteaetbe/, maer bjojbflbpm fabclacgttgljeenöeclcp aérbegpepiant/ foo moet 0p gljebolpm toojbenbiDmi|etfftmetbegIjieten/v me{ meft enbe clepne gbeb|oBen.atrba. %p groept feee bjelopbergben baer bp een coele bot{jt;cbepbtij«.ft/. bk bpfoecBt/maer fipmoet int fupbe ffaeiu .ÊpMoji ban Beernen gljebjonnen / maer,ifi bat öp niet m, bsojt berpIantenbegbegrifFet/fooen i& gp (qö fönöet^ Uugbentet. - ^p bojöert beter als gp ban taefteuoft fcDenten gbeplant toojbt / maer be bmebt foojbt late rijpe/ enbe met feer goet. Cbefteig bat öp óp toilbe Uppelboomeii/ fjapmboomen/ feer'uobmen/îôet-' febomen/^erfebçjgeboomeu/enbe<àueboûmen/maei; pitncfpalgcB op fpeetboomen/ toaer op ban f&erap' pel0 groepen bte be nature gebben ban tbJeeberfjonos biutbten ; ®%Igc aïö DV op.ben&ueboom ia getntet/ &i§ fobjengt |
||||||||||||
|
toaffeben/ofttn Die Ijantte ojagljen/etibeom Citroen
boomen/«®}atigeboometi/3L(moeuboomenenDeidon' rprenopte grtfften/ DteopDefenboom upter maten iati groepen / enûe baeft groote enbefcöooii bzucgten baoitsbjengbcn/pÈUsclnalijcB Die ^angebooin. ©e fioncpren 5011 feer goet ban teuefce/maecfoetenbelaf ban fmaetbe. «©aeromifibatmen öaerbleefrö eube ftljellemetfoutoffupeBeretet/ ofmetfoutenbeasgn. 'SEufjcÖen beEtmoen cnoeCttroen ijs Dit onberfegept/ al» Dat be lümoeti bletur ban üertoe ld / op t'gtoeue ttecBenbe / enbe pucuels beeft gelgc tepelg ban botfii, mengasnöeHibams- appel0/öefe5gn ront/enbetuiee oft D|p mael foo groot als ecu <©jangljeappel/maer be ftOelle i0 feet DicBe / ööecrolt enbt oneffen / met beel mcrcBelicBe fpleten / ggelncB beten ban tanben, ©an fmaue 3911 fp Den Uimoenen bpcantö göelgcB/ maer niet fo liefUjc. 3ft Dat göp Die ouermibbenfngt/ enbe wet folfer tlepn gljefioten beftropt3tjnbe/ onoer gee> ie affröetiB" bzaet / enbe ban batr meba ftrncBt op een lirbaem oft beel ban Dien/bat met meelacDtige feeng* ppt gepelt té/göp lullet genefen» Vanden VijgHe-boönio
,......,.,'cÀP, kxviï.
V^geaoêmm öiagen bjucbten ban öioerfcÖe bleu '
reiuüjant fommtge3öu Igf-berbjigljanbeitoot» acbttüb/bleecli/groen/enDeoucBDoncBerblaeubKDaet jijnoet Dte tyuthteii Dlagöeu eer De touDe tornt / enbe fltibei làter/bâ alle befe 3gnber einige Dte clepne bp«b' ïen Djagén/te méten De bjitte/anber groote enbe gtoe* ne/ te weten oontBer blaeutóe/ banbe boelcBe oocB ee.n foojteiiSDielangöe ©ggljen inbe niet bupc&acbttflÖ öjagljen/be toelcBe op bele nae foo goet iuet en 5gn alp üietoitercnbe bupcBacött'gD 3tJ"« 2ïliel9tjgeboomen groepen geemejn beetelanoen/ op eenen Djogljen enbe Ssvpàiciîttgfjcu gront/ in buegljcn Dat fp met en laten te groepen enöe excellente buiten te Djagben onber ee* iienljöou ban clepne UcpBenjü/ foo betre nis1 fp aerbe gljenoeclibebbeuom DunVucjtelp metgbemacB upt teftrecbeiu ©efen boom (göelgcB meer anbet) blent tn uoarme lanbeu / maer Dte befe in toube lanben bjtl opb?cugbeu/moet jplautenbanbe gene biefiunbjucb* ten leberen eer De toube gljecomenisi/ bebielcBebp coth inDen IDÖinter moet. becfeeti/, enDe aenbe bïoitel legglien offen oft cfelg mefi Dat voel rot W oft aiibEt - (mis etifalDpgficcngöenoertueDaer afgeb'ben, ©e> fen bonm beeft f ter beel marcr/enbe 3gn bjucbt iss foo bocljt/öat niDien gpp befen boom begiet / ut ©gggen nieten connenbeuoaert vuo?ben. iliaetgöp moecöt aenbeu boet ban befen boom b'aecbe reuseu enbe grâ> ben/om Dat be bocbtitpept banber nact)t aenben tooi' tel foube glirraccfeen/ enbe pocB 3t)n ber tot enbe boobt fiout bem afnemen / fonöér te laten op beu boom big'* ben/ baant anbetfiniï en foube ae bjutbt geenen fmaec Bebben. ï?et planten banben ©gggeboom t'3P ban tacB oft
nfeutaefcbeüten gefebiet in <©ctober enbe j^obember/ Daet be loclje biarm en getempert is/ maer in <t>pjo* ielle/ iBeeetéenbe3Su;tliucoubelanben/ uoc^tanp planten bk <&enebopfen binnen be gijebeele maenbt Dandogli benHHjgyeboom tacfemet blaöetps enbe ^ucftte^gbelaben. $engaeube 13« t tnten/Bp inatB tuben K^il gQegrtf»
|
||||||||||||
|
Het ïïf. Boecfe
|
|||||||||
|
bjaöen/ enüe met fap bàn CaUffi'&ouat /tloeme bai?
SCmelbbntft enbe £>upcfter befitoept/ enr^e fo fabontjs enbe finojgenp/ ttoee uren boaj ben etèsr/ ben gbenets bie Bet #leuris geeft/boet eten/ gftp futt fiem eenfon<« i?«»,ingij?j)Hlpe gbeben. Van den P«erboom.
CAP. XXIX, r^ e peerboom fuit gbp planten fnftiltfteaetòe m
i-/ben appelboom Beeft geftabt/ enbe in be bier oft@ btjf eerfte jaren fuit gbp B^n ontftBoepen enoe in m% aobent be too^tel ontoetften / bten gBp fulbt ban be fafelingBenfupneren/ enbe int epnbe ban Houmaent met be fetbe aerbemet goebt meftgljemengBt/ toebcs betften / enbe ban bien t ut boojt alle ftrupt toeten ban ben boet/ enbe Denfirupt&banbefeBeatfeeniBtoelfup* ber Boaben, 5doojot0 oorft ober al Bet mofcB enbe bö rnpfens af boen/ enbe alle tmt jaren in Bet eerfte ban ben ©uwer/ aen ben boetb'aecoe omrrte fpitten / foo f uilen be b{ucBten obecbloebigBer/ ftBoonber en f ma« Selgjfter groepen / enbe beter moggen betoaert too;* ben. ©e peerboom D»e op eenerfmageten/bjoogBen/ Srrjtarbtigljen of ftecnatijitgijen gtonbtgBeplanttó/ gtoepet feec qualgtfe/ enöe Djaegt nlepne/ routoe enbe gtjemeeiiltjtk fteenatfittgeperen. #ptoo|t ootft g{je« Igcii ben appelboom baa tenen gBeplant/maer ben tijt balt feci langlj ttt B? b|ucBt en bjaeg&t/ baant fip beBoeft beeïraegrtnotg om groepen Dan bén appels boom, ï|p groept ban eenen tacft gBeplant/ maer bae moet3tjh tn^>iptemberenbe«®ctcber in BeeseJanbens maft- ra Jjpjohtüe enoe |8êert in ftoube lanbeiu enbej in glKi erapc rbelanben cp eenigBban bepbebettjbeno Jöaer Dt peese&oom om IjAtü BjucBten te Bebben/iiS be göïiïe ok op eenen UJiloen ftrnptft gegnffiet toojt^ eitoeonberüomra in Demanitseboojfept: oocbat güp> Bsm bjp jars» ba't im berpfan t / Dieper enöeb|eeDCB plaetfe gB^^öe in een toel g«oeïbe aerbe. i|p mari oor & gsgriffiet tooien opeen ^erfebóom/ <©ueboom; enbe amanbelbaom / maer 'bifte ia op Bern felben of 3tjn geltjt&e. ïBen geeftbebânbeii/&ateen peetboomt opeen jtlloerbefBboom gegriffiet/roobe peeren boo|£ bjengi: enoe tft bat be bjucBt (teenatötigB balt/ fcofaS men oe toojtelontberften/enbeböftBienbagBenbcr* bolgöens alle bage/ op be toojtel ftoitenbjoeffem bat& goebcn ouden üuju. Peeren moeten in Den ^erffï göepta&t5tjn/aï#Df
groote Bitte gBepaffeert is/ enbe niet eer/ boojbaïbe nebelenröm bjpofbierinaefbaer opgeballen fytïfté toant bU tnaecfttfe beter ban finaftc/ enbe bstec om te mogBenbertoarwn <©B«nftns en mogen fpçjéplœoe' 3ijn met regôen/ niaec met bpogB toeber / aJS fp ban be ^>onne toel bebjoogt ïön/enbe moeten boeft fonbec cjuetfen of bluffen gepiut&ï tooien/ elt& befonöer roe® Der Banbt/ enbe op een uprgefp?ept ftleet g9etegt3ön; om te fcBepben be rotte bebojucn enbe gl)eb!utfie/bare be gBene uk fcBoon/ geef enbe ongBeblntJlson/ om te betoaren ici fultfeer boegBen aljs Bier nae notfj-fal gfje« leert tooiben. ^oe toel bat benappel beel fapacDtigBec en&e mee*
fïenbeel gfiefonber is ban be peere : noiBtaWfi bat men toil letten op be fmafte/fo is be fêeere gemepstltje lieRfltfier enbe beter ban fma&e/enbe in Baten t ijt lief" lötftet rou/ gBefoben enbe getonftjt gfiegeten/ban ben appel. ï©aeeomme mp ooeft göenoetB Bertoonöert/1 bat men foo beel ^eerbóomen nieten plant alsappeia Boomen/ gBemertftt batfe (beljalben be boojfepbe re* benen) foo beel plaetfe niet en bepoeft / norö t&W tac fteb fo toijt niet vtpt en fp?ept als benSIppelboom/enbe bie ootftbptants alle tare fcjütötenbiaegBt/ baer bere appel-boom meeftenbeel maer ban tœee jarftü eesc DjaegBt. IBen maer&t ban be peeren PeeT>b?anr& enbe ootB
a3fln ban be toilö* f mm l SBelÖtobiW b| appeler? BBe%« US, |
|||||||||
|
^)o fiicngöt DP boöït^ laâcâbgê-ftpgeïsr / toeltfteieen
toette tl mn *ppel-boomen/ Haaennens/enbe fuiras
bl^ra^ìnimì>zn{ïtupcft ban Den <©ue boomfelep» barritatele!-3^n appei'&oombegBeert ttoeemael sujette H toef ni /pnnwpalirftin'teerfte jaer s maev öp cu begeert géén tnefi / tjoe toel Dat ftp bau afjcBens «nos êrnapen meft beter groepet. jffien moet ijem tjoclïDsrg'iiilüüöaiiïgnotieEOioeDigöetacfeenbetoïïen/ toaer Deur BP temt» bochten bjaegöt. @m batibe SSicrenenoe ftlepra too^muens niet gBeunaerjBt enbe beöofben te toojben/ men fai fjein Daet af beöjpen/ ifi bat nten een jee-of upn baer ontrent plant/ of oat men atn De iDo?tel fegt Dcrc&ens-mefr/ nut menftöen pif' fc ghemengt/ vuant ben appelboom Beeft göeerne De piffe. €nbe om bat l)P beel fcuptiö fouöe öjagen/ boet rsutfomtraben ftrtipta/ ter Öp begint tï bloepen/een frurft loots/ bat Ban een gote is gltenomsn/ inaer ne* niet ajebet af ban bat Ijp begint u bloepsn«3lft bat ftp fjïjnnt re ttuéren / begtet Betn neer jrelijtK niet piffê/ en¥e legötaen jtjn toojtel CjelS meft met toater ghe* tempert : %\i bat gBp foêle appels öegeert/iegDt aen 6e tooitel <©epten meft met ptffe gfjerempert, WiM flfjp roobe appels Bebfeai/ griffier ïjetn op een ftoat* lenJBoerbefte.booin. Snoten bat ben appel-boom 3ön&fucl)ttuetenbp£3Öttutöat9prgpïei/ bjengDt roiitduïineöen ftrupcit uan De toojtelaf/ eenen groo' tsnïiöct f)oogf)e/ eenen looöen tuiglj / eer ijpbloepet/ fenbealsbe appefó beginnen groot te too&ben / neemt benring^af. appela móeten niet be öanb gepïmftt toojöen/met
be bolle |Baeii/oiii trent IjalfSeptember/ alfifeboon Este toeaer is: ifoe men Die fai betoaren/ bat fa! Bies na norfj bereïaert öjojbea. «fi^pfuw be btï&ïöfen appela enboepen rnbe tfmm
natuei Inrlieii fmaetli üjeber geben/fo gijp bte sn feOKt toater te tocptfeeleoB**
^aet 3tjn toilöe appels feer togange ban fittafee 'bte
Borentiombe tëertaensrefpufen. ©anbcfeappels fai men ber jups maften / ift bat men bie göelrjrft ©en appd-Dsane&uetfh iSien niaethter eod? altms asp af: jBenmoet
tele appels met öoöpaen$ leggen/ enbe in ftueften ge fneöcii / öjpbagljenlangljlatenliggöen: <©aernae fu een tonne met beöoojlgthe quantiteptban regfieu» toater of fontepne toater töojpen/ enbe 'tbatgijeftopt ^tjnöé / öaer in bertiglj bagen laten liggften fonber aen is Komen : 3&aer na fuit gup ben a5nn af trec&en/enbe fo3t3eelujater0baet: op gieren/ a!0g0pa3gn baecaf fjêbt gûetrot&en. Wm aitber fooitcnban appels maetftt men een €t«
hu of appel- ajaneft/ ban be iseltne top &ier tmer notö fcftiipìjeh fiillen. 3fì bat eenen appel in een bat bol üJtjniS getoojpen/
öiïïr op f tocmmet/ bat i& een teften bat be toijn onge< toatertiiS; jlEaergaetljptegronbe/ fooisibetoan gÖïtoatert, ^aer 3tjn ontalltjcSe foojten ban appeljS / foo toel
upt bet natiieren fonber menftjjen toe boen / alg booj bwfts gegroepet/ enbe in jegelijtft foojte ban öten een öefonber cjttalitept/ biberfeö ban malcan&êren. j!Baer &e btftz ban allen t0 be ^appineft / bte met plerjcfteng gTjete&ött i&/ enbe tjeeft eenen ej;ceUenten tew&e enbe f mafte bobën alle anber appels : 3ae be tmòe fó foo poet/battet niet beterden iö in tijt ban peft/ om bero« feingöe te maeeften / ban be ft&eile ban beffen appel op fltoepenbe&olengrjefepbr. ^oröljeeftbi f&upptarft eenanberfonberlingöeHracÖttnöem/ toant m öe 'feeerne uptgenomen 3tjn/ enbefn plaetfeban bien met fnn toierootft gebuU iö/toebec bafi t'fameü gfteboegt '^iinbe ' onberïjeeteaffcfjensgöebjaben toòjt/ fonber te berbarnen / foo gfteeft f)P een fonbetlingfte öulpe/ b«n gfjenen Die Bet #leuriî8 (jebben / afófp Öem eten. 39e foete appels jtin feetgoet tegen fmaetmoebigôe 3tecgfen/maet fenBetltngetegöenöet petittë:toant foo 00pem?n fo«fn appel onb?s mmïïtfim lm |
|||||||||
|
rr
|
|||||||||
|
^51
|
|||||||||
|
vati cïe landt-föinnihghe.
|
|||||||||
|
m f «ere öeeft BeBalbeit anbet Brarüten befe be«
fonoete ense pjintìpale bmljt/ bat De fietnen öïcfe* tolta göcbjupcBt ben longöecfucBrigen feet goet 30n : 3laeoot&ben gïjenen öte ueeï Campecnoillen göeren hebben : <©moe maglie ban foo groten taf! te bet' loffen/en tó niet betetis ban peten te eten/toant be pece boet beuc 5ön f toaerBept enbe t'famen trecBenbe fap/ be gegetenCarmiecnoillen in ben bobem ban bemage ftntBen» Van den Mifpelboom.
CAP. XXX, D€ jfêlfpelboom geef c eenen DttBen fisuj>tB/enöe
matö be feowoe toel berbjagen/ notötan0 begeert Dp toet een marine enbe gBetempetbe lot{jt / met een toette enüe fabelatBngBe aecDe. iêp toojbr glïcylant in fiobembec ban toojteï oft ban tacBemof Bp tuojt ban jieenen gefaept in trnl gemefie aeroe. lip fat feec beet imicöten Dragen ift batmen aen ben boet banben boom ; legtaecöe metaffctjeng gemengt, «©e jiaifpelboom ', macfi op Bern feloeti gljegciffiet toofben/oft 09 fdeec « boom/ oft appelboom / oft op ©uebûom/ ban grif* fienbieupt öemtooetosr» ben jföii petboom genomen toojben/ enbe niet ban ben top. opmoet oocBmoe fplete enbe niet meteen fcljilbeben gljegciffiet 3511/ om trntbe magecDept ban beftBòjffe oie nieten fauoe gtje* noetH tonnen boeben, fjftbat göpöemop eenen <Sueboomgttffiet/ be
tojucBt fai feec fcBoone3ön : maec noci) fai üpoiigös» IgcB ftljoonbec3tin/ ifibat tjpop ben J&auceboom gijeintêtiuojDt, fep mattj oori« bequanielgcBopalie foojrenbanboojnén gheiie&eu toojoen : maec ift bat fjp op eenen boom go.'griffiet tóojot/ Die ban 5911 fpe* ite niet en ijS/be JBifpel en fat gOeen/of luttel/of c feec tlepn fteen&eti* Rebben- 3jfl Dat be toojmen ben jèif * UEiboom aenfioot boen/men fai ben ficiiptferwta3gn nat maecBen/of t affcben^ oaer op fïroepen. 1 /Ben fept boo? febee twttet bleefcft / enbe pjinciga' !
IjJcBbecSspu fieenen üanöe ilBifpelg elcfe alleene oft t'famen gIjsbjoog&t/enbe Blepn gBsftooten/met tou> tentotjn tngtjenommi baec inneuiojtelis uani&etec' ïeliegljefoöenflebben/ Denftcenbjefcen foo toel in be inecen als tn De blafe» jBenmatljeen plaefter maec* fien ban göebjoogtjöe jJBifpeliS/a5joff InagBeisi/toilt een root €ocael / enbe noten jBufcfjaten alle t'famen metfap ban öoofen getiicojpotmt om op ben buptb te leggljen tegljen feet fiercBen bupr&loop enDS op be fcojfi ïegöen t'bloetfpotitoen. Vanden Moerbefieboorh.
CAP, XXXI.
D€ IBoerbefse'boom is be gQeene bie alöerlaetfi
botten/enbe nae bat be Bouoe ober i0 / foo bat tjp gpcen blabeceenBrügBtaoojbataile anbec boomen üolblaDerg ^rjn/ ten 3p Dat glipbem bjoegbecbost botten met becfrf) nteft te leggen geDuccenbe be men» tue jÓBaneban ^piotfeelle; %efe boom igttoeebec JjanDe/ te toeten/ een Die tottte jBoerbefïe/enbeb'ati' öec Die f toectebiaegöt 1 30e toetcfee/ al ift bat fp ma!' tanberenin befen gljelntfeen/ batfp latet ftunblabecg etggften baneemgfte mm boomen / notfitang $gn 50 malcanberen feeï oiigljeltjcS ban bloerrien/blaberg $tibe meec anbec bingfjen : toant be f toecte en bjaegBt niet alleen frboonber / fmanelntfecc enbe beel fapatbti' grjec bïtitftten ban be tuitte ; maec Bp Beeft oocS ben fit upcfc beet gcober/enbe be üiabers* gtoiec enDe ftart. «10 Bp gBeplant ia I foo gcoepet Bp f maétlgtfe < enbe ijeBoeftmeertnbtö om groot te toojbenbanbetoitté, |0aec foo toel been m b'anbecbegneren een toatme/ aftten minfien een ggetempetbe lotBt / met een bet' te enbe toelgBemefie aerbe: fp toiïlen óotfe aen ben Sjoetban benmofrö toet gBefuptoert 3tjn/ enbe fon- ÏJetlingfjeban tupfetiö enöe becfiojben öoubt. &p toojben gBeplant (Pïintipal0t6be tottte) ban tooj» UU «Hoe obïS ban fcûewtç / cnöf m in @«oöeï «nbe |
Bobembec/gBeltjci De #Ögt)e%«>m. 3ln't planten
moet fp Bebbcn Diepe enbebjebe putien/ enüe tui 1 Det« 6en met aecbeUi met affrijensi gemengt ië, ^p mo» gen op be Cafianieboom / oft appelboom /oft miiöe ïöeecboom/ oft^ojbenböom / oft €>lme/ oft appel* boom (ban Djagen gen fp tottte JÊoetbeften)geguffieC toojoen in be fplete / en be op be ©ngBeboom metten ftfttlbe&en. ^pmoggenootltop Bun felben ggeintct toojûen/ enbe b'eene op D'anoec/ pjinr ïpalrjf U metten ftupiBen. jlKaet in toat matiietebat fp gegriifret tooj * Den/ foo moetmen be inten btcb gBenoetB nemen bart boomen bif De bjucBten bol grepnhenss D|agljen, i$ti toaecbecloren arbept batmen m befe couue lanoeti m fouöe totlknbanfaettoinuen. î©ant beBalben Dat* ter luttel Jloecbefien 3911 DiefaetBebben/ fooeuiû'» metibec gBeen boomen notB t^urljten afDiebeeiDeu* Cisen. Niette min op toar plaetfe Dat gBp Die plant/ intetoft faepet/Datüecce fp aan De fyüpfin/am Dat De öcoote meniïBte banbe bliegen Die op De cgpe /Boec Beften fit ten/Die ban ben Bupfc mt en fouben guellen/ maec toel op fulrfeenplaeife taecbe Boenbec Die mo« gen eten ató fp af ballen/ toant Bet \$ een fpgfe öaec.fp feec betaf tooiben. ., <©e i®oerbefieboom tfteft tot allen tgben feeebe*
geect getoeefïenbenutin be la:ibenbaec jnben lahenë sBemaetfet tooioen / om bat be 3nDetoojmen gBeboet QïoiDenmet Deblabecg aan oefen boom» C'öout banbe jüoetbeftchsom 10 feec nut om rof*
fecö/booi&enö enbe cepen of DtersBelnr&e toertuen te maetèen ose bupgtJen/Btl toojbt oot& tn fcöepen enbe fîBupren gebjiîpîbt. , jflìoecbeften moeten Öooj aïFeanbes fpöfegBeten
toójDen/ |ae mt geen cfte feec luttel bjoof 0 om batfe met anbec fppfegljémengBt Die Doen beberuen : toel itt toaec bat je betbetfftfien enbe feec oesljttcD ma&cn/ enbetamecgancfe geben. *©e jBoecÖefien in een glaö gfftbaen toelgöeftopt/ i
enbe met Bun fap obecgoten/bltjüen fece langfjegoet, &ap ban JBoerbeften Die fjalf cijp 3tjn met BonitBi
ban öoofen gBemengt/is fonbetiingtje goet tegöeu Di cotte tanöen/enbe f œerence tant - bleef tö. Van de Avant-petfen,
CAP. XXXII,
AîSant-petfen 5gn een fpetieban^ecfeh/ mm
clepnbecb^utBten / enDe Die eet type 3911 ban oe Î9erfen/ maec goeot ban fmaec&e/ enbegömi&inDei: öoenbe.^co!t0 ban be tefïe / ifï befen boom oe jâerfe* boom gelgrB/ be töelcfeeallc bepbe feec Baren be rotiDe enbetointacBtigeplaetfen / enbe en foertten geen mefï ban Bnn epgBen Ölaöet0 / bie ootfe maec ttoee oft Djia bingtierg biep in b'aetbe toll Qöeplant 3tjn. Jfâaet tfi batfc geplant jijn/baec be tomt blac matb op toaepen/ foo moet men eenen muet Daec tegBen ttetnen / oft anber boomen planten / Diefeban.ben toinbt mogBen befc6»b&en.©efen boom begBrccta! fulcBenaecöc al^ oe #jupmboom / enbe gcoepet ban fieen oft plante. ï|p too^bt gBeplant in ©rtobec / oft saobembec /oft tnlLoumaentenDé^pjotBelle. <©otfitoo?DtBpfeer toel og Bem fjlbeit göegciffiet / oft op fSjupmboom/ ï9erfebögötöoom enbe 3ïmanbelboom; umecmoec fllfib^dogö toebet tö b'aecbe gBetuectBebben enbebe* goten tooien i ^pbegB^rtooïBDefel&eocffemngöj öanbe#etfeboom,........ ,
3!ft bât gBp een glaiS óf âÈC&en pot bullet toel fïöftu
gëbotitoét/ met &ecfr&e bloemen ban tstsantpecfen of ìbecfen/enbe ban feec toel fiopt enbe lutectt/ fo battep geeen bocBtigfjept matB tn Bomen/ enDe alfo ten boefe of ttoee öiege in be aetbc graef t/ ontrent een beBe/ oft een majnt tant fn eenen Buop iNföe me|ï gcaeft/ enbe baet natre bloemen met een pcffeapt-pcil/gftpfalï een oliegebben Die uptec maten goet is om time W fen tebécbïpben/ alè men baec mebe ben polfi fttgtU aen bepbe acmen / enbe ben ftatp bant Booft met bén nçTOMWît/fïïtelwitfwiitnconmi, 0 Uff Van
|
||||||||
|
H
|
|||||||||
|
Het ìli. Boecfc/
|
||||||||||||||
|
Van den Notebook
CAP. XXXIII. |
groepen enbe öaeft biu«Btenïi{ögcrï/tfï bat gfi» fit bm
llruptb eenen Koperen nagbel of bonten P{op flaet tel aen bet martb. 3De noten fullenfonber febelpen groipen/ift bat gb?
be fcbelpcbjeetbtfonbet; ben Beeft te quetftn/enbe ban tn molle of ber ftbe tobugaett-biaoer 0 bjtnbet/ en baiï plantet. «©Op fulbt ben JSoteboom boen flemen enbs berbjoogben / tft Dat gijp een gloepenuenagbelofee* iien ftetb oan jBpjtug gout in De üjojtel flaet; oft aere DebJojtelboonenlfgbt / ofteeenenlyneuooetbDteiu liet maenbtftotiDtfliJbloebtbmtDeb|omwii tmtgjjs^ maetbt tè. 3©e noten moeten afgeflagen toojben/atis öe groeni
ftbetle Begtnt tefpltjten/met om terftontop teflnptetï foo Iiaeft al0 fp af gljedagen 3ön/bjant fp moeten eerf! tn be ibonne gbeDfoogt mojDen. , IBan De Bot eboom bomt beel goctjj/ tuant ontren t Jè.3ans jEtffe/Dtenen De groene noten omietonfg« ten,- ®oof to göeeft bp Dom om in be feeuc&eu te bjan-» ben / atè bP gbefupbert tooit oant berftojben ïjoubM baer a f bP DicbbJitë Vucl berften iiö/macr men moet ire bttafboumen ban Defen boute toel toeften • batmni'e ïiietrotitafboubje/ ttiaenioefeü/ om bat ben regge» ûaer met op en blnbe/ enbe ben boom tot int berte ber* totte. jüotb geeft Ijpbe groene febojffe/ bienenbetoÊ Dingen bter na öerclaert ; ©ooitfï be f cbelpe/ baer af goeoe affcljeniS gbebjant tooien. i^p gbeeft be Beeft boo? bc-tafel gnoe feeucBen/ enbe booj be lampe.©oo|E Ijet hiartb ban be felbe fieerne / 'tbaeltb bcoï Beer fleti GbebjuptBt bJO}t/ üi De lanben baer be o\k bier tè. typ Gbeeft öet bouten belleben/ bat tuffcfjen be Beefl ligt/ 'ïtoelfBeupt De ^>dnnegbebïoog{)t/ foobae^alft ban be Beef* gbefebepben tè/ enbe filepn gbeflooten / mee eenen balbsn roottier rooben üjïjn Migbenomen/ ftille£ be prjne ban De rolqt&e: 3lae bat meer tè/ be bjur Jjt bis OP gbeeft/ ató bpgebeelonnut gbebJO|ben 3p/ge!ötfe De note Dte gbeljeel ouot enbe besftbtmmelt tè/ en Iae£ baerom-gljeenenbienft te öoety ï©arit ift bat gbPbte flecbtelBtbtoofi/ofte met een [jeet pferfoeteltjïfibous toet/footiS be olte bie baer upt bomt/een fonbeïltngbe remebteom be blaeu gljeftagen pier ben/fjet\$ aen o"c* gben of elöerp int aetifiü)t/ oft aen iju Itcbaem te ber^ I D?pben. «©e oube note usent ootB tot anber btng|)en/ öieüjp terftont fulleiifeggbea. jSoteboom-boubtisS oocb goet enbe aetbtgb om te berujerrbeuenbe fraeps mereben te maben/ mit0 bat feer effen 8^ uuter natu* ren enoefcer net. ©e&tepne Ratteöeng öah be JSoteboom bkintg
iBeerte bocjts Jtoinen/geDjoogt enbegepufóesifeert/ enüe met buitten mijn gebjontben een biérenbeel ióotis fmaer 31111 upter maten goet tegljen get opftpgen batf be moebet. (©lieban jSotett be toeerbe banbtjfoftfeâ oncetr
gbebjonrben / geneefi be €oltitbe : 5tìaer ift bat mets toat Baltbömengbtonber olie ban noten / bet fai ee» fonberlingbefalfBen 30« hgljen 'tgbefüJtïeube fpan^ nen ban be feimen, <&itix olie ban jSoteu gljeueft |)s* quaetfeet, 3fl Datmen be groene fnoefter ban begoten fiamM
enbe int mater tuott/ boo?t0 't felbe mater op be aerbe frojt / baer fai eene feer groote menicljtc ban toojmere upt Bruppen/ toelc&e ('eer goet jtjn booj be ©tffcyerss omtebiffcfjen. ^fr bat men be gtoenefcbelle in een betel met tuatet
ficbet/aliS fp ban ben boom 3011 gbeballen/eu ban feifis open gaen/enbe met Dat mater eenigerbanbe boit (jouft (ïtgcBt/ 'tfal be berme Brtjgeu ban jSoteboom gout/ enbetefeboonber tao{beiu ^ommigbeileggbenbeftbo)f)'eban be mo{telbat«
jSoteboom tn a3tjn te toeptBen/ enbe btnbenfe ban ae« ben>pol|ï ban be ebene bie be Bo|tfe bebben : mant baa ttecBt na bem alle be bitte ban De Bo;tfe; maer bet bel gaet baer af oaec't gbetegen beeft. j!Een maerltt een feer crccllcnte JBetbiibaet tegbett
öe pede/ al0 bojen gôefepbt tè 1 bail twee ottbf moten/ |
|||||||||||||
|
De woteboomw oberai (cet welbcSenr/en groept
(eer gecrne tti bette/b|öfelatötigegeroerDeaerbe/ |)03 imi Dat Dp malle lactjt entte aeroe luel grpepet. <©m l)etu te p lanten/moet irmi nemen alfulcbe jSoteu EiiDe jBcieuoomen/Dte feer tìeel bjutöten Djagen/ Dun ban ftöelpe/ oie mit/bol en groot 3tjr>, <£iu>e6mtjetti re unnneu/mocb men noten planten met 'titbetp epn» öencDcrttiaertö/uf |'eer(t|)oone(cJ)HUen / inbebatin jSoüember eiibegebcelS&ïcember / in Iieete lanben/ iDaer tn j§>pjocIt«lle en jBeertetn bouöe lanben/ enbe in getcinpeiDs lanben op centgDe ban bepoe Defe tpûen. jao£Ötan0 öegljene Die begoten m JSobemberenöe gljejjeel december tollen pjanten/snoeten ften tene* men een note ban ben felben jare/ Dié fcljoon ban febei' pe jovgabe enee toel bjoogu maer ift Dat Dsé tn £pjoé' itelle of j^eerte tè/ fo moet De note bier of mjf oagbeii tn Bïnbei ptfje üjepebcn/ eer l)p gbeplanfct buojt/ ofte oocBinïtoepemelcB/ yetüjelrbe'tbtfteiïi/ taant De jSoteboom Diebaer affai groepen/ fai noten Djagbeu/ Dte aïfoo bjepntrftfuflen Ijinoeren/ 't;p gege ten/ oft tè olic/ate ofi foete3Sinanöel0bjare«. iGDilt gbp Dat Defen boont groot en fcQodu groepet/
enbe beel noten bjaegut Die goeût ban fma6e jnn / foo moet J)p berplam toojben/ eer |)p bem geïjeel meefter göemaetbt beef t ban De aerbe baer bp eer ft gegtoepet «s/ 't3pbangriffieof anberfinjS. iéommigbeenbin* ben niet goet/ bat men int berpIatUen öe tuojteliö boj* te/enöe futmere ban alle fafeltngfjen enbe aentcaffenûe bjo?tel0: jfeaer mfln opinie is contrarie/ jae bac men Dori* bep}tnct'palebJo?teïjïonDerbo}te/ om bat bp te beter fouDe mogljen De botötlgbept ban be aetöe naer gem treeften/ enoe bet nicutoe boetfelöat bem gljege* ben bjojt. flengaenöe be putten Daer göp bte berpian» ten milt/ moeten feer Diep enbe bjeet uptgebooltjun/ enbe D' aerbe tontfomme boel roeren / maer tufleben malcitanûereti Dertitf) of beertigb boeten fpatie laten/ ömDatfpbumietatben fouben mogben upt (itetben. ^Baeromme falDt goet 5jn/öat men bte plante lang!)& be Santen öanbe megfien/toant bpfulcben mtDDel en fulieii öe vutjtuptgeftretbte tacben/ be gefaepbe plact* feti maer IjalbefcbaDe boen/ enbe Den UanD tman fai iiiagljen jqn fpiegnel bp bem bebben/ om te fsen boo? be bjacljt ban be jâoteboom/ toanneer bp beel Sojenp fai ijibbm : Want Dp Ijont booj een feber toaer teer» ben/ batter beel Éojems fai 3tjn/ aïjS be jSoteboem vuel gbelaDen tjS. €enigfien anDcrenboomtnffcbenjSo' ttboomen te planten/ en mare met goet/ mant De jSo« teboom foube bem alle 3tjn boetfel ontretfteti/ en öooj 3ijtie batjDe tatbenbedonne benemen metöelocöt. «©ocBfalmenben JSoteboom niet planten nocöbet* plan ten bp ben <£pcBenboom/ notljoocbtn eenen put {tellen baer eettrjötg een <£pcBeboom gbefiaen beeft/ tmnt tufTcbcnDefettoeebootuenifSeen natuerltjtben bpantftbapenöeb^et/enbe en bonnen malc&anDereii niet Itjben. jfQen grtffietbejSoteboomiri&pïotKeHe opbem
felben / ofte op eenen #jupmboom tn ben gljefpleten flrupcB/ Boe ruel Dat bp vnepnicb boojbtrt elûeru ban op bem felben gegriffiet/ mitjs Dat bp alleanberboo* men Ijatet. |Ben beboojt bem rontomme te graben/ om Dat bP boo} bet brupt niet en foube bol toojDen. tp moet tnbeetelanbentn<@ctobet atejgnblaberg 3tjn flfgbeballen/berplantettbOïDen/ofteDatnotb beter is tn jsobembei' : jIBaer tn boube lanben tn ^Jpjotfeelle enbe jBeerte: %u gbet$mpecb$/op eenigöuan bepbe bettjben. 0et i0 eenbeeembe labe banbefen boom/bat gjoe bp
iaeclrjcbp meer gedogen tè/ Hoe Dp int naeftbolgeube )aer meet bjucbteu b{aegbt. fïfï Datmen aen ben firuptb of aenbc too{te!s bitb«
ïnfiisaffeben fiojt/bessote falteecberbanftbelpesgn/ «HD8 b« Seme beel b|o|Tcfiec, i|p fai bççl fcöoonöet |
||||||||||||||
|
f r
|
||||||||||||||
|
Wf
|
||||||||||||||
|
f 1
|
||||||||||||||
|
van de Landt-winniriaïie.
|
|||||||||||||||||||
|
Ï47
|
|||||||||||||||||||
|
tyfe îPîJgffen / ttoftttsgf) uüptibmm/tntma ta<
seufotüifï'.
Cen$ote gBefïefecttfn eenftfecBen oftcagoenaté
men bte wil ficoen/ïgf ooifafte battei fcfccfceti of capoen neeggenoetgtë. Waut oDeöiflüïeêEf ban gcofne sloten bte ontrent
^. gjanfmiffe göeplut&t3gn/ té feec fonbeeunsöe te 0[)cn De bcttt Cojtfe / alftnen biec oft bgfbingöeren fcieebî Daec ûf DjincBt ^>oo üjel be becftfle alg bjoogöe j&ote / maec min
be Djoogöe/té f baaec om bectecen/fp maeent pijne int poft/ enoetéquaetbengöenen biepoeftenniDecojt K Uanaeffem3tjn,
* %egt geöeele i^oten met fcgeïpe enbe fnoefïen in fo
toeel baatetö te toepcKenatégoenoerpté/ tot Dat De ff peine biel faecljts enöi; Deur nat té gfjeluojben/ enbe Dattet belle&en Daec meoe De geeft becleet téI foo Ut$> üeltjcS afgastotébaubc groene iSote. ©atgpebaen 3tjnbe/neemt be jâoten alötté gepelt/enbelaetfe Knepc ben in eenen ruel geDetten pot in feec goeben göebjati' {ten mijn. ï3an befe fuit gijp tmee Dagen baec na/tmee of D?ie ban Defe geöeele Keepen t'eten gljeben De öjou » toen Die öaec ftonDen niet enctggen/t'felbe onbecgou» benDe acgt oftttjien bagöen booj ben igötbat fp gf;e< fcuoonlicu té Die te Debben/ maec fmojgöeng nae öatfe gepnegeettté. 3©antbefe faecfee en beeft paee^ gBe» |
|||||||||||||||||||
|
■ beplanten/ ffeltgetti fnbefelt» timimUi fo»us<
I baaectjèt/al0ÖP«ecftöeeftge|}aeu. <©ÖP meucgt gem ooc int en op öem felben/enbe fai
bangcootec enbe beter -©IgbenDjagljeu/ oft op Den tnilDeu «©IgfbootHV i)etmettRe|oonutnieteui0al0 opDentammetu ^pbaoiDtobts Ditruilg göefupbecf ban 3gn obecblocDtgöe tecfieu /nae Dat De bigben af geplut«t3gn. ï^enoisaecbatben #lgfboommoet atgt jaren oubt 31311 eer men gem cc tacfteti bonen fuoepet/ Mm De jtgeuten Dte onbec aenbeu boet upt» fpjupten/ matömenaffioubjenöoe jonraDatöptsï. Cgöebeuct DtcsbailjüDatDen <®lnfboom eenen tatfe ÖeeftDiegcootec enbeftöoonbec iisoanalle ö'anoer: maec Die moet Dan tetftont afgöegoaüaen 3 gn/ tnant Öetisieen teecËenbat Den boom metter s tjbt allega jeucptDaectufouDefenbeti/enDanDecbecsaten/toaec Deur Dat öp ten taetften onb^ufötbaec foube baojDen. b'4BlDben en mogöen met ggeen (iocfeen af göejmeteti üjojoen/ maec met onbec letten leeren metter foaitDt geplutst toojDen. t©aer 3pn lanbebaec bev©lgfüoom een jaec cufi ban Dragen/maec öet jaec Daec na/ Dragen fp bjucöten fonDec getal / cnDs ö'olte Dte Daer af tornt téuptec matengoet/ gôelgclunîdoMigael. ìBucc pjtncipaigtK moetmen atljt nemen en&c beletten be fcöaben enbe öinbecniffen Dien De ©Igf-boom fubjetc tö, ^tclJbjil03gtiDteop b;oogÖeoftbocgteplaetfen beDoibeuenbe bol mofcg/bjeic&e met pfer moetaf ge» |
|||||||||||||||||||
|
h
|
Igtu niet om De maentftonöen te becroecimn
|
||||||||||||||||||
|
^ftbatmen op&enfelben baeöbatpemantbanee»
nengonbt tégijebeten/ baecaftoarifeltöat öp foube mogöen öulsö'u/ legpt een cube &oïe riepn göefroten gp De Me/ neemt Die base nae toebec af/ enDe mojptfe toj een Ijongerige gitine of öane/ift batfe Die etet enDe niet en ftecft / bat tg een teersen bat Den pont niet öul en té/maee fietftfe/fo tfr fefeec bat ÖP bul té/enbe Daer sm moetec Binnen be Djie bagen tegen öoojfsen jgn. Van den olijf-boom. CAP. XXXIV, D€n ©Igföoomté btcimnté te fcjeben stiet luttel
aerben/tuant ÖP groept in bed plaetfen og r otfen iite niet al te feec met aetöe geoect en 3tjnof in eeuig&e aetDe Die onbec fieertaebtigg genoetö té, Jfêaer tft Dat SÖPÖens geeft een bette mot f cft alfulcneaeroeen potine alp be togngaert begeert/ gp fai nae assenant bjutfjten bo2?t0b{en8l]Çn, ©en ©lufboom bjojt betmenttöbutDitöt &P fym
feîbeu /ban ff (jeuté Dte l)p onDer aenDé boet upt toojpt/
be biekhe ongequetft of gei roetten enDe elbecp geplant/
comeu öaeft tot boltomen rnagi- JBaesomtemaBm
öatfe mei groepen/ foo moetmen een jaet te boojen be
jutten gcaben Daer ghp Die unit planten ban bter noe»
ten Diepe/ niettemin ift Dat göp göeeu en moecgt beb-
ben bis foo lange Daer toe berept 3911/ enDe Dat g(jp bte
moet planteniu putten Die berftöer gegrabcn 3gn/foo
falmmbiefUpbecen metblaDewenoe HcHenbam©-
Itjfboomen/ ofttenminjtenficoo Daeriutebattien/
SDanttpetbiec b;ootötDeguaDebocötigDept ban Den
felbenput / tneltKDe potinefouDebinnen een jaet al»
leeni&enjs göeDaenïjebben. %\& gÖP Dem plantet ban
eenen tatU / foo plant Sem in aecoeDie noch neten tfèt/
tuant i|l Dat pp in bette aerDe ig ggeplaut / Die olie Die
Daec affai eomen /en fai fo goe t ntet 31 ju/aSjS fp anDec0
I8n foube- D'4Dlgf-boom bail alle jaee berce int ronDe
b'aerDe acnöeii boet ommeggefptt öebben/ maec fon«
i&erlingfje ujillen De baojtelsi bjp fpleten öebben / enDe
niet gbeperft (iaën : €nbe ift bat gpp öem meftet/fo
geeft öem gepten oft peerDen meft Dat knel berrot is/
nae bat De aerDe contornine acuDen boet roei ggecuect
10/ ten epnDeDattet meft Detti feec bael mengpen met*
tee gljeruecbe aecbe. 5Sa bat öp fai oöeplant 3gn/ foo
sn fuit ööPÖem ban baecntetbecljupfenban bier oft
|
öaeu bao$Den/oft anöecftnö en fai gp ntet öeel blaöerg
oft bjucöten ecggen. '^'gebuert fomtgbtgöatben ©Igfboom / al té Dì»
fcöooue/göeen b}ucgtenenb}aecöt/ maec Dan moet men meteen boojDenfrtupcôû'bjeergDeuc booten/ enDe op eldte 3pDe bant gat wel otepe fiefien een griffie of eé gcoen tatcfeen bâ eenen batlben/ of anDec b|ticj}t* baren <®lgfüoom/ enbeDetbiee gaten floppen met leem enDe fïroo t'famengöemengt/ foo fai Den boom beuc befe tngefette griffie atébernieut3gnOe / biucijt- baec3gu:3ïnDeceüieontgcaUcuöemeaDeïïel!cj]ge!tf anbeciS.|Ben macö Dent ooc helpen fonDec ontgra&êV met ftellen piffe ban menfegen of becc«en0. Cgöebeuct oocfe fomtgDtp Dat De bjutöt beDojbett
10/enDe beclojen beuc De quaetöept banoe oerbe/ öaec ÖP gÖeplanti0/ D'bJCltb ocebmoet gebeten vnojDen. J@eu moet ban bie tnoj,tcl ont Deciteti / enbe calca Daec opleggöenluttelofnsle / nae bat ben boom groot té: tjuant eenen clepnen en begoeff ec niet bele. ©e <®lgffaoomD?aecgtDtc[ïtöi!0becl bjutgten ofe
bloemen/ ruaer Deureentgöeberbojgiten fJeclifeDieiti gem té en tan öp Die gOeen fitté tot perfect te brengen* Sté bat gjiebcurt/ foomoetmenDeu fccupcltouöec
göeöeel ontoetneti / enDe oaec op gieten bjceffem bati olte met raater göemengt. ^omtgbt0 ftaet Den ©Igfboom göeÖeeUreuctgö/
liet baelcèe matötomen öeur luo'me oftauDecgöe^ bterteDatbe bjojtei SnaetötenbebeDeift / ban moet: ÖP onbec aenben boet met Dioeffem ban olie natgge* maec&t 5gn. Cgebeurt ooc6 alremew bat be bjucöt fonbec cgp
bJojDcn af balt/ om Det bjelthe te beletten /foo neeme een boone Daec een bJojmüeniui0/ (loppet gatmefi boa0/ enbeneemteenciftDaecbebanontcentûeUio^ tel banDen <©itjf boom/legt baec be boone/enbe Derft tfe Dan mettes aecbe / foo en fuilen b'aDltibcn niet af ballen, |Ben moetbe «Slgf-boomen fonaceli tinge toarfj*
ten ban ^ojtelbupben / ^pjeeubaen enDe anbec bec» geltic&e bogöcljj/öie De ^lgrten uptec maten göeecne; eten- Banöet maftenbanbecolie/ falötcc naenotB göefepttoojben. Vanden Datelboorni
|
||||||||||||||||||
|
hgfjarenbaeena/jaenbecboojbectttfelbennietfulcr GAp* XXXV.
teöoen/ booj Dat ben ftruptft foo bitbe 10 até eenen f^<é Wei-boom bjaecBtqualgtfe biutgten boog
arm/ enbe baec toe mebenemenbebefelbeaecbe baec Ubatgpgonbectiaeeaubtig/ enbe ruil öebben
SP in ffóet/ enDe m?t jrjn tooitelg bafl \§ i |iaet int \mm oft flB^WK^ Nï* W&C %>mm' W
gtöepcs
|
|||||||||||||||||||
|
Het lïï. Boecfc.'
|
|||||||||||||
|
ï4^
|
|||||||||||||
|
flaben enbï toaggeiié ban togiîgaêKt/iobîit/pattbeti
enbe anbere plaetfen afte flupten. ^$afggeoa!len blaber$i banben Caffotgnieboom
bieopgiienomen y&n.m DenregDenDaeropöbenaS^ leti vai Dtenen om Uitere booj De beefien te maben/ iM, oocb gact mefi töojben, ^p toojben oocb ban font»- mtöDe gBebiMptbt om tuitten te uullen, apeafftftens banbitDouten bienengljeenfinss orni
loge te maecben/om Dat fp Jjet Igntoaet f o feer plecbé/ batmen De plecben nimmermeer uptmacgtrggue»- «taftatgntenmeta30nenbegerfirmeel/ bpboime •$
ban plaeflecopöstbe bojften gpeïept/ EïtaecbenDie J facyie : JBaer met fout enbe goracy gpefïooten enbe , gemengt/3öivfp %m gelipt op Hu ban Dulie fìoiiDen* ©e fcboiffe of fnoefier ban öe € af-atgusen tuojt mee* ficnbeel gebjupc&t in logen om ggeel l)ap? te maben, ©e bmnenfiefcDeUeof t'belïefeën Daer De beeft meD@ GDeDetbt (0/een|)alflootfüJflec ingenomen/fielptalle buptbloop enbebloebtloop /. jae ootb ben toitten bloei' banoe bjouujen elft met foobeel pboir ingöenomeis U30|bt. 3Pe Caftaignienom batfe üiinbeti maeeben/» ber uier ben tot oncupfgept/enbe bele geten fc ber cuec^, benfegooftf meere/ fp bo^nf biillen eube maben getbe- camerganrus oo£b3önfpquae£ombetboulueii, 5Be, ggene bte in yeete affegeng gljebjabeu 3gu/ letten mire ban bii rouüJ oft gefoben/piincipalijtb alfmen bic meff peper enbe fout of fupibes etet» Vatïdah Pijnappelboórisi
cap, xxxvir.
D€nf gnapuelboom begeert fabelacgtrgen Utdtm
«noe (ieenacgïigôen gront/baerommegroept op bele ontrent öe feecant. J|p tóojt Sii «^ctober enbe $o» bember gepiast/ enbeen too^bt niet berplant ban typ jaren baer na/maer ba moet öpin resi geroerbegrons met ptóê'mefi gebet ?st/gefteït booiben.^e natuere ban Defen boom 10 contrarie Die banbe jgoteboom/ toant pp Doet oeuspt alle tgene bat gefaept off geplant; iiswiberjnnftftdbutoe/ toant ftp enig foo DicbbRE blaber^ met/ oft De ^onneeiiöe toifit en macp cornets aen t'ggene Da2,ontrent enbe onbec bem groepet. <©3 fingels moeten betoaert too?ben/(n gun feöelpiMt» lept in nieutoe potten nut aerbe geutUt, «©e ILongljer fncfttigps/ oft bte beur tahggs fiecBïi
uptgpemargelt 3011/begaoren te foetSen fojeeficn of£! bofjtêen ban #gnboomen / om bat gen be iutyt tot* tes maten goet i0. ©e pinggetè in toatm toaier gpe^ toepcfit / om gnn betttcpept enbe fcpe?pfiept afte nee men/bicfttoilp gpeten/gfirafen be pöne banbe fenues euberuggye / enbe jtjn oocb goetüoojbegicljtigge/ bebeube/ longïjerfucötiageenbÉnigtngyepecfoonejï baer e» boben tegpen beftoceringfien üanbe longper/ nan De nierenefi bîafe/îfifcîierpigôept banbec urine, ©e magper enbe Dojre perfonen üjojben bet baer af/ enbe ber&Keaen Decoele gpefellentot bieucpt» &p ggenefen De guetfure banDer magpe/ met 3©eggeb?eis toater/ oft^jocelepiiefaptrggenomen. «©e green #gnappel0 göebfftilleeïi:/ gpeben een excellent toater O om De rimpels upten aenfiepe te berbjtjben / enbe om te beletten get totjt uptgroepen enbe groot too|beu banbe bojften/ ip batmen eenen Innen Doetb Daer op Ieggt/bte in bit toater nat gyemaecBt té. £iet booiw intttoeebsboecb. Vanden Pruymboom. \
CAP. XXXVIII
D€ fp;upmboom groepet in alle contrepen / i|gg
toe l Dat bte ban 3@amafilieber groepet in b^oo* gge enbe toarme lanöen. ©e pjupmboom gres*1 pet licgtelgcs enbe bermem'cöbttlötggt feer. ^peis beggeeit göeenmeflom Dattet3nnfcjucpten toopi* ftebicB maeebt/ enbe licUïelijcbboet af ballen maeE totl toel batmen b'aerbe Dicbtoi(0 toert foo berte? al03tjn toojtel0 ftcecben/ enbealftbjoogpe toeertö begoten 30u» ^«f?n&(?0mgcöepfï banbjftffneeraii |
|||||||||||||
|
gvcepef öeesnebitógie^ttbefabeïatBtfgpe aerbe/ öat
ongeoeffeiiï tf/ of tut Uelt. $p vuojt tu «piti of M$P gücpiant wan een jongye plante met De tuoitel. 30en ïêattelfiesn toojbt betfcb tube aerbe gljefieecben in 4Mobec/niaer men moet affrtjeug Doen onbecbe aet<- öe baer gp gyeptant toojDt* «jgwet bsojtg in Bet ttoee* vibeBoecB, 39e gpene ose 3ijn gyefontgcpt bemfot/fai foo toep*
nigp t©aepenetenal0|)em rnoggelntbté/ cm batfe j&ooftftoeer maben enbe betfioptfjeben / brimpingbe Dee bupcbö enbe pijne tn De magge. <£ben toe! ftop* pen fp ben bupcb-loup/ enbe tn De gojgpeliiigyeti gge» bjtipcbt/ foo ggenefen fp be guabs f toeringöw/ tm tn Den mont bomen» Van de Caftagnie-booiri.
GAP. XXXVI.
I € «flfratfltueboom i£ een feer gocggsn/ grotten
'snöe bicbeu boom/ Den j&oteboom niet feer onge»
lijtb/ euDeöxaegöï eenfeec p|Qfgtelgcbei3jucgt/toant in bibstfcDe contrepenban iDiancbrtjcbboffcpentoaii €aftaiüen (iaën/ Daer leeft een groote msntcDts ban bolcb alleen banbefebpjtbt/Diebefelbefomtösi gpe' foben/fomtgtis ggebjaöen eten/ enbe oocb bjoot oaer af batben/fomtgijs oocb meïtb totpspgpefoDen/enbe in meer anbes manieren, '©efeboom gtoeprt geetne op yoogpe boube plaetfen / Uebec tegüeng get jgoo|« Den oft iaoofboofte in üocpte aerbe / DantnD}oogg$ tegljciiöetzupbèn. ï|ppaetUeöerinbo«eberepïaet» feu ban toel ter ^onne / in Dalen Dan op bergften / in facpteaerbe ban in bafteenbe garbe/mltcgteDienorg» «an0 ntet faüelac gtigg/ nocö blepaty tigb en ig. <@m feer oeel Cafiatgnien te pebben / foo i& beter bat men Die faepbt ban piant / in een toel-gpebjoben enbe om* gpefpttte aerbe / bte mei ggefupbect enoe gpemeft ts/ jsnbebatinjBeerte/fieecKenbegrooteCaftaignienbie snel rgpe 3gn/ met De puntoptoaertg eenen öoet Diepe «n De aerbe/ uier of feffe t'famen/ een elle of meer ban snalcbanbet. jBaec ttDeeofDjpjatenbaemae moet men Die eioerg anberg planten / beeiligp boeten uan «en ftacnöc • Wi\t ggp Die ban tatben boen groepen/ foomoetenfe toojtstgctiben/ mant fonber toojtelen lullen bte niet groepen, jàscytang mogyen bte gefoorgt ■üJojben/leggpenDe De jongge fepeuten tn D'aerbe. i#p toil gftegrtffn 130« i» ggefpleten firuprb/of met flup* se/m jBeectc/25lpjil enbe i©ep/foo op pem felben/aliï op ben 33uerbenöoom oft ïBtlge/maer öp jïerft/ban fjaefr/oocb 3tjn De b?utöten fiertbec en onltefltcber ban fntaecbe, ©e €aff aignieu tooien inben 3|erf(ï rijpe enbe af'
if?!)cï!agfjert alöbe fnoefier begint te gapen enbe yaer bjucöten te laten onttoallen. j[Baet tft batmen Die "augfjetotlbetoaren/ foo t£ beter batfemet pertfen ■af geSaflöen teojbentìlo 3P groene 3tjn/ fonber te bep- -ben tot batfe toan felfö totüallen/ toant f ulcbe en bip ■Mn niet otiec be bgftgten Dagen goet/ tft batfe terftont niet en tooien inben rootb gebjoocgt. 33e maniere ban Caftatgnien te bebïar en tg / bat'
•-snelt bte met^oten bect/toant De jaote geeff De cratgt I T&an te bjoogöen De oberbloebigge botötiggept ban ' allen bttigfien caerfpop ggelept toojt, <©ftmen fai öte afftaeaató fptamelgcb rtjp3g'nint b^eben ban- öec mam/ eu&eop eentoele plaetfeleggDen infant oft in eeniggen pot / Die foobajï toeggefiopt tö batter .ggeenloegtmatg incorniti/ toant anbesfinë foubenfe iaeftbeboïbensgn, 3&e feboonfte Caftaignien 59« be gene bie int boftb
han Hponjs groepen/ üjaecbeuc Datfp flponftöe Cafïaignten genoemt 3Sn* 2Begalben fpiofgtbànget boetfçlbarbe Cafiafg*
siiefjeeft/ footöbetgoubtbanbeCafraignieboom feer goet om tonnen enbe baten te maben / baermen totjn «nbeanberen Djantbinboen matlj : oocb om buig* 5&en / goten/tolummen/enbealleanberbingljen te |
|||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||
|
1 1
|
|||||||||||||
|
::ti
|
|||||||||||||
|
van de Landt-w
|
Ï4I1
Dem aDeigcb eenen tnfîgDen ftaBe Dt b'aerbe f!eben/
maec oe maniere ban planten enoe Dunct mp met nut. <®e <©jar.aetboomeiMüi3t)n bloemen niet berliefea ifl batmen als DP bloepet, eenen loten riutboft Det bel ban een Batige rontoinme ben (trupib Doet. Ho un oan «©;anaetappei0too{bt sxlom gcitwetBf4
Meu neemt be rtjpc beernen/ feer toel ban Dun belle* benu geiupbect/bte men in be perffe legt enbe uptperf * fet/baer uae toopt DP terftout beur faeben (Die baec toçiiutîun; gefgget/ enbe tu De tonne gcoaen/ tot bat Öpban5gnaupltcDept berlo(ìenDegDeclaerti0/ ten Uet fìeu too{t baer olie op gDebaen / om bat Dp niet en foube beberbeu uocDfuer tootbeu. ♦De «©pnaetcippelin eenen iiieuiucti aerbenpot ge< B
oaen/ toel gebecbt enbe met potaetbe gDelutert in Den obeti gefielt enbe ten laetfïetifogDebtoôgijt batmenfe macD ni pulbet b jen gen: ^ultb poeper een Dalbe tro=> ue I toaer met rooen totjn mgetiomen/ i0 upter maten goet tegen ben toben camerganc. «©cüitiner.fie bloe* utenbanbe «©fanaten met .ètipberttieen €onferbe gebjocDt/Debbt enen ongelooflgcbe cracDtom te fiop* pen alle bloet ban be moeber t'^p toit oft root/alfmen oaer af een iialf once in neemt met fap ban fuere €>ja * naetappel0/ oft röbeu togn oft gtflaelt toater. jüocü Deeft oe felbetracDtom» (toppen Deti&ootmelifoen/ faetbloet. Mûrie ban be ihilte/ enbe ben bupcloop. ©e beeruen ban fuere©janaten gebjoocDt enbe clepn ge< ftooten/enbe een bietenbeel lootbS fgn toieroocb clepn gefloten onber een once bâ bit pbeper gemengt 3gnbey alle bage een Dalf loot baer afingenomen/ (toppen ben tuitten bloet baube ©?outoen. Vanden Sorbenbooma
CAP. XL. D€ ^ojbenbwm footoel manneBen afótogfBen/
groepet geetne in coubeii/bocD ten en bergarDttgi gront/toantin toarmeenbe effenplaetfenen groepet Dp niet toel- ^p toojt ban neerne oft ft een getoonneu/ en ootb ban fcDeuten bit in ^>piocfielle en jEeerte ge- plant toojben.ülp toott int epnbe ban jBeerte eftSJpïft op Demfelben gegrifftet/of op«©oo|ne/ofaueboom/ oft Uppelboom enbe^eerfeboom/ mDefcDojffeenbe op ben firuptb. <l|p moet bübtoiljs be aerbe gDerucrt Debben/enbe begoten ïgn/enbe aenbe boet moet mefJ gDeltpt ïönmetafTcgen gemengtin biepeputten. ©e J>cojben toojben eer fp rgpjgn/ tn ben ^erfif
gDeptucbt/ enbe metDantbollen bp een gOebonben/of menlegDtfenebeneenopftcoo/ omtefâten rgpen/ toant men foubebie anbetfinö niet tonnen eten om DunfïBetjifgDeph CDoabt ban bén ^»ojbenboom iöfeet bafïenbe
Daït/enSebaerom feer begeert om tafels enbeanbee Dupfraettemaecben/ enbeoocb om roeben enbeftoe* pen te maecben booj <©ffen-fiouüjer0. ©an ^ojben toott bjancb gDemaecBt g0e!gcb ban ç
^eren. 3&i jèojben fioppen ben bupcloop/fp toojben oocfi tot bien epnbe gDebtooggt inbe potine eer bat (p rgpe 30n/enbe ban gëbjupcbti 55en gene bie eertgbtö Deeft ban eenen builen Dont d
gebeten getoet (ï/én moet onber befen boom niet ruffé nocD flapen/o f anbèrftnö fai Dp in pergcBel 3pn ban te tomen in jijn getfïe UptfinnigDept/toant ben^ojben- boom Deeft fukbencracDt bantebestoerften enber^ ntentoen een geftilbe bttljfcpt. Cornoeleboomi
CAP. XL!* r\€ €|ûnoeîîeboom fo toelrtianneBen alö togfneii
UbtQtttt te Debben een bette enbe fabelacDtige aes< be/maec boojt0 geplant enbe gegttfftet te toefen geitje be £>o}benboom. IBaer boben alen m^DDP cücenftnis ontrent be
bpecotben gDepIant5gn/ notDtnenmacD D««aotfe ban felf0 baer niet laten groepen enbe groot toojben/ oro bat be bw &an be bloemen gepjoift fiebbenbe ben |
|||||||
|
Doet biep tn bette aecbe flöeplant/ enbe nat in jSobem»
bettftm^piactelle/ nae Dat oen fieen öjteDagöeu ofmeerinloglje Deeft göetuepcnc / ofuntoatei.uet «üatiele gDemenggt / t|t oat gijp Den $jupmen eenen amoratgrben tenche toilt gijnen, «©ft DP toojtgDe» plant uau tcDente met taofcel/ tri eenen onbtepen put/ out Dat DP $yn U)0}teli3 niet Diepen (irstw / notjj» tamstnuoel goeroeroe aerbe/ ombatDp 3gnba|tig* Jjept(ouöe te beter nemen, ïl^p groepet oecé feestoel wetten frDiIbehen gDegnffiet t'jp op Dem felbenoft it?rfelaer/of ootb gtjeftefaeii op De ttoee boojfepbe/ of op Den Appelboom/ SUmanbelboom/ ISetfeboom/ of ^ojbetiboom / goeüiel bat beft 10, op Ijem felbenoft op Den Ketfelaer. 3E>en bequamen tgot om Ijtm te «iien / io in £pjocbelle of jiBeecte / enbe ootu hebei' op Den firupcb Dan in Du fcDojffe. Ijetcrngöt een maniere bau gebjec/Dat Dem fomt
beur bannen öe «©ottime telati^ baer op laet/ oft beur (jet mofclj bat Dp bergaDert. «Baerom moet be «©ornine afgftetrct&en toojûenint aencomenban be Wintw/ enöe Ijet moftj) met «enen grotten lijnen boecbaltgfg afgDei*jebeiitooiben. i#pbrggDtootb eengljebjecbbp faute ban beboet ban ben jiruprbte fupbec en oft bant bev tot enbe getoojmfieeebt gout af teöoutoen/ toaeröeue ben gjjeöelen boom ten laet flen berboiben toojbt: ©aerom al0 ggp fut bat Dp begint te trollen/enDe op eenen Doop te lopen /foofult gijp alle c'qiiaet rjout afDoutoen / enbeaen benboet b'aerbe fece toe! roeren / enDc omfpitten/ om Dem te benemen De quaoe borDtigDepbt Die Dem Det Doubt alfoo croît. #ptoojotoocbfomtgt0 beureenigeber« bojgljen oojfabe fo treurenbe/ Dat DP gDeen bjucDten en bjaegljt ' fflw*om Ijem toebet jeucDt tegDebetv moet men Ö'é toojtetë ontbeeben / enbebaer opfioj» ten bjoeffem ban olie met toater gftemengfjt / oft of< je of menf clje ptfle /oft affcBen0 ban togngaert tantp neme toel gefoDen baer op moppen. 24lle #jupmen sijn tout enbe bocDtmeerof min:
♦JMoete 3iin minfì tout/ De fuete enDe tojange meefr. . §>mt "fèjupmen maecben camergancb/ maer Dan Debbenfe een ineer purgetenbe cracljt/ ifl Datmen al# ben boom notò jonrb 10/ een Deel ban Den rnareb upt» ten (ïrupeft neemt of upt een ban De tat&en / enbe met Scammonee baeber bullet. ^pfuIlenoocSeenflaep» maecuente tracht Debben/ifibatmenfap banlBan* bjagora off Drul Daer in boet. ©e fuere $jupmen Debbeneen t'famen ttecbenoe ctacDt/ estbs floppen tamergantfe. Van den Granaetboom0
CAP. XXXIX.
D€ «©janaetboombcgljeert luttel oeffeninge/tnöe
mus 3tju leltjcbe tatben nletluftigD int geficöt/ maer fo lange als"Dp met 3nn ropebjucDten fïaet/üte open enbe gefpleten sgn/ifr De lufiicDfte bie men macD ften/toant 51111 bloniieeuDe bjucgt fêer biel beften fgn» beisi een tiionDet toert banDe natuere: HBantbaeren is regen nocD potine / nocD bpcant0ootb Den onber» bom / Die Dem D« fcgóun t^jot coleur macD bcnemenï i^ocDtanö groept Dp fonber groote oeffentnge/ a(0 nu «eneenigcn mueï/ ald Danonber eenen grooteufiejn/ foi ütijt 0 ootb in Dagen lanct be wegen. î®el 10 toast e bat Dp toil groepen in Dete lanDë baer Dem be potine «iet en 10 ogefpaett: j^aer tfî bat Dp gecatebt m bette serbe a?p!ant te toefen DP boeter ooefeer toel pioffgt. Sin Dete lanben en begoeft DP gDeen omfpitten oft îeuringpe ban aerbe / maer toel in toube lanoen baer i)p quaiutb groepet / toant baer moet DP ttoeemael js'jaerö/ tetoetgn in ben ï^erfft en ILente aenbenboet Siati ben jîrupcKb'aerbe toel ggeruevt enbe gDearbept Debben. #p groepet ban toojtel/ oft ban griffie op fieni feltten ggêfieben in jlBeerteenbe?SpfiI: JBaer i(i ba^gfjpDem banfcDeute met toojtel toiltplanten/bie moet genomen toojben ban een bupfit bitb/ enbe gD«' 8l»it 3gn in toel jjijebjoftcn aerbe; Commise toilkn |
||||||||
|
Het Iïï. Boeck
|
||||||
|
s 5©
«jupcBloopcrtjgen bm fpaf fietben. Wm menfcpcn
ftetmen contrarte gpebeuten/ Die Deur eten ban €oj* r.oellen/ oft ban conferbe ban De bloemen oftbanbe <£ojnoeIlcn geniaecBt/part ban ranicrgancB uiojben. SDetowptüaiibefen boom i0 lauto enùe rontgelgiB een «©Ujbe/bte met rijp en is Dan in Den ï|etfft/al0 pp roattè oftgUeelgelgrBUJas. 2&mnenpeeft pp eenen pecben fteen. j!Ben maechi ban vjn tîlcêfcU niet fupc her een confluite gelgcB©uecrupt/pet toelette fonber> ïinge goet i& tegen't tSootmelefoen/enbeem te floppen De maentftouûen ban De IDjoutoeu. ìubube-boom.
CAP. XLU.
Tn\€fenboomtoojt pier telan&eluttel gBebonben/
.L-Jitiaet bcle in l&jobincien enöe in 3Lanu,eoocB. #p ■gcoepetgeeru tn toatmelotpt/ïti toat aerbe ûattet jp; maer toilt gpp pem pebbentn coube lanDen/foo moet pp tn Dette aetDe geplant 5pn/ tnbe gemeft met t©up» ben meft/enoeseptee eenennuterljebbeubaer De mtb' baegpicpe potine op fepgnt Die pp naestjnen toille macpgenieten, ^p groepet terftont ban ftenen/alffer öjieoft btert'famen meibeount nebertoaert0 glje* glatit tooien in gaten Dan eenen boet Diep/ De toelcBe «net üoepe meft en Wgngaert afftpeng onber een ge» «mtgpt gebecfet mojben/ enDe Dat tn ^pjilin toarme lanben/ enoe tn De iìàep tn coube lanben. $110 pp nu 10 gegroept enDe ftercBacptigg gpetoojben/ D'toelcBefal 300 anoerija'f of t t toee jaren Daer nae / fai ÖP op een anoer piaufe berplant tooien/ aenmercBenbefulcar als boojfept tèV na Dat pet lanDt peet oft tout t.s. iEen plant bteoocSt üan jeuepbigpe toojtel/ als pp fepeuten gpeeft Die fafelacptigp 5tjn/Dle men ! oetclgtk ftljepDet «noe tiecbt Dan De principale toojtetë / om Dacmeu De fcefelingpen niet en foubeaffntjben. 3&efe tooïben ge plant in gaten Die bpftptenDagpen ban te boojen Daer toebeceptfön/iniieöteaecue/enDeDattnlBeerteSdeiv gaenbe ban fepeuté te planté/ Dat en tè fo f efiec niet Dat men Daer meûe ben tgbt bepoojt te bei flgten/maer te grtffien op pem felöen/oft opjSlifpelbomen/oft<öme< bomê/bat mengt gpp boen/niet te minate pp op Ijem f ettjert i0 geintet/ fo fullen De bjucöté grootee en beter üan fmafee 3ün/ gslg'cb gemcpnltcB 3tjn alle bjucpten &te op gun epgenfpecie gefiefeen 3fju. dommige toil< leu fegggen bat pp (eet geënte peeft / foolaugeal0bc 2©intetgljebuert/ eenen grootenpoop fïeenenront' omniebenltriiptblijjöOenbe/Dlefoo paefïatèbe §>0' «ter tornt moeten toeep gebaen bjojben. ï|p begpeert oocB toel bannen btcBtotlg <©ffen mefi aenbe toojtetë iegöt / poe toel bat fjp tnbe lanben Daer pp oöesbloe' bfgp i0/aifulcBenbienftnieten befioeft. Van de Lauwcrboom»
CAP. XLU!,
D<8Haub3erboomtè genoecöbefient enDe groept
tn alle aerûe /ja beur pollen (ïeengopen/foo bat gn îîtcUJtl0 üan onber tfonbeerfel öanbe mueci upt tornt*, ï^pgroepet oorft in alle lanben/ maerjgn natueretè in loanneoftgetemperbe lanben tegcoepen. ^n cou* De lanben moet ôpgijeflagïjen 3tjn / enbe ggeplant in goeöe bette enbe bafieaerbe ontrent eenen mwerbaer ie mibDaeflöfcfie^onnc b{pmacpcomen/en op pem öe bjeberfcggn gpeben. «©otBmoetBpintaencomen ban De ï©intec met mefi enbe lance (Irò oft met mat» ten berleet?tjn/ boo|t0ttt JSeerteenbe «pttlinïpn bier oft btjf eerfïe jaren aenDenboet tfaerbegperoert f)ebben.€nbeiftbatpp(mettegenftaenbebefefo2g^ bulbtgBept) ban be bojft obetlafr I0Bet / «noe Dat 3pn filaberöüerbjoogen/ enbe pet pout ftoert tooïbt /men falfiem neffensDec aerbeaffniJDen/ toantpetmeft fai De toojtel betoaert pebben / in boegpen bat pp ter* fìont fai toebet; uptfepieten: De toelcfee men in De naefl bolgpenbe JBeerte in b'eerbe fai mogpen leggpen/om toojtelö te erggpen/fo berre al0 gpp een tge menigpte Dan bim begùmt te fmvu ï^p awç® wcR m |
||||||
|
banfepeuten/ foo betre alö bie ö9e(ïeBeti toojbenfii
ftoerte enbe bette aerbe Die Docpttgp t0. Den tgDtom pem te planten ban jeuepbige tuojieLa /plante oft tatk 10 in Den ^etfft oft in De olente. ì}p too^üt aotk op be felbetnDeu gljefaept/ eenen Doet Diep in b'aetbetjati Dier babelaers t'famen ggefieben/ maer een jaer bnes na moet gpp ùk planten baer gijp toüt bat pp bignè, ©ellautoecboom enmacpgpeenftn0 gpeylantjgt» ontrent eenigpen togngaert/ om bat pp gepcelbpanfi 10 Dan Den togngaert/ foo toel om 3ön \cpabutoe/ aljs om 3tjn pitte/ Dte Den toas Dan oen togngaert gpepcel beneemt.^>tetDaerb{eDeraftntttoeebeboet&. ï©e ILautoer-blaber0 betoaicn fonbesberberbett
Den gpebucben Dtftp/fonbecltngpe Dte in olts gpef rupi is/als fpmet lagpenD'een boojD'anDer gelept5gn. 'SfeïDe boen fp 00c Den Djoogen bijgen/ en alberpanbe to3gn/al0 fp in becojDeu baer onber gepatfu jtjn^ 30e llautoer-blabers b?oge 5nnbe/enbe tegen ma!' Aj
canber getojeDen, alflér tuflepeu öepben toatgijefto» ten folfer ligt/toojpen gltnfter0 geltjcfe een Dierflagp,. Cfelbe 10 oocii Dan be ©eplblaber0. /5EacrBen0üait îLautuerboomen in cojeu Delben geftehê/ bebïgen pe6 co?en Dan roeft en b|ant.fLautoerblaber0 aeu folber0/ beute oft Deufterg Danbenpupfepangenbe/Beereu af Donoec enbe blttrem ban beu pup!c. «©ejonscfcpeutbeti0banDen iLautoer-boommet e
bloemen ban Éaüenber in tog» gefoüeu/ genefen pet traegp gepooi/ en rupfepenban benojen/ alfmenbett bompbeur eenen trecgfec inbeoienontfangpt. g^e babelaers itlepn gljeftootcn mettectuè femc q
len / «©enenetbefien enbeHoocfe / op een peete panne met tonti befpjoept / enbe op be liefTcpen gpebonben / boen toater marciteli. ^ftDatbeüebiucpte D^outoen Die ontrent Den tgot üan baren jgn / alleabout feDeiï 23a&elaer0 eten al0 fp flapen gaeu/ fp fullé ben atbepg te licpter pebben. Van de fpacie die men moet laten tulfchen do
Fruytbomen inr verplanten,
CAP. XLIX.
1$'t berplanten ban De Jrupt-booitteti moet ten
■^eerfrett aenmettbt 3gnbepooagbe enbetoijbe ban betac&eu / baecpegpelgcbefoo^e banboomen gOe» mepnelgcB toe tomen. 39aerenbobenoB toatplaet-; fen bat ben boom beur oberbloebigijept ban boetfel/ inpoogpbe enbeü)gDe5tjn gpemepuefratueretebcu benmacg gaen/ toantbien acpterbolggenbe moet» men plaet(e enbe fpacie tuffepen öepben laten : Wam tngeebe bette aerbe/ Daetboomenfeer toel groepen mogen/ moetmeerber piaetfe tuffepenbepben gïjela» ten 3tjn/bflti ciber0.î©aer op te mercfeen (ïact/bat ee" nen boom rttpm geplant op toat piaetfe Daitet3p/beeï meerbiucptenbjaegDt. 3ft bat gijp bitse boonten op be rge / oft lancBr bö
toegen/enbe tegen be pagen ban be belben toilt plant é fo moetmen tufftpen bepben ontrent btjf.en-berttuo boeten la^en. .JBaec toilt gDP meer rijen op een piaetfe planten/fo moeten bie toel brjf-en-beettig boeten ban malcanbec (ïaeti: <©orft foo faleltBe rgefoo betre bait malcanbec ftaen/ om bat be tatBeu putì foubeu te gpe< macBelgtBer aen allen jnbeu mogen uptfiretBen. 3SeiigaenDe be #eecboomen/fïppe!bomen enbe an«
Der ban DiergpelgcBe gtoote tfi bat gf)p maer een rpe en plantet tegpen be pagpen ban De üelben/oft elber0/ foo fullen ttointigp boeten fpatie tuffcpenmalcaubee genoecp3pn: jSBaettfi batgpp ttoee rpen piantlancp be gangpen ban be poüen/foo moeten fp ontrent rrü* boeten fpacie in't biercaiit ban malcanbereu ftaen / in boegpen batfoo toel De gancB alsbe fpacie ttiffrpets elcBen boom op allen 3Öben een recljt bierrant fai ma- Ben banrr b.boeten groot. jBaec ift bat be fpacie min* bergpegpebentoojDt / foo moet bat gpecompenfeerc toojben metbe boomeu te planten met reept tcgljeu malcanberoüer/maer feeralof fpgfjefcpaHefrt fiotta De,n.^ommige tolllen Darmen te togle Dat Dcfe bomé fïfltn
|
||||||
|
vao de Lantw
|
lil
fiompenbaneünettbfttgeclane/aftetnefiïmeercfmitt
na ben epfcD ban ben boom. 39e clepne boomüen0 bie nocD fonbec eenigDe tac*
6en 3fln/efi maec een coeptten en Debben/ en bijioeben boben niet gecoat te roef en alfmen bte betplant/maec De plantfoenenùii gijp getfpet 1 boilt/ beDooien be tac* «en gDefroept te Debben/eer bat men bte betplant in oenplanifoenDof. 3)10 gDP u bomen (tellen fuit in be putten/ foo moet
0ÖP oe ujoftelen boel uptfpiepben/etioe maectten batfe aile gDelgcâ nebecuiaectp tcecsen/ fonbec bat eentgDe ban oe epnben opü)aect0 «ecen : ^p en mogDen oocb niet foo feec biepe tub'aecoegDepIantsgn/ t'tegOe* noecD ai0 be tuo^tel fooDtepe gDegcaben 10/ batter b'aecbe ontrent eenen Jjaltoen boet obec Uggtje / ten ujaere oat be plaetfe feec ^szt enbe fieeuaclj ttg'D toare; €n oullet oota foo feec uuieu put niet/gDp en latet ee« uigDeplaetfe contfomme oen boom/oaec't tuatec aljl cegeut macD in binben liggen. 3il0tt bomen fullen fiaen in ben put/ enbeibatbi
töottel0 toelbjeet ItggDen/ footctDetfoetelgcB baeu op met ben boet/ enbe ban mengljt boel gemefte aecbe met een beel ban be gene bie gDp fuit gljegcaben Deb» ben upt ben put/enbe ftcoept oie op be toojtetè / maec en lesD t be gras 3t)be tegen be toojtel0 ntet/ boant bat foubefp mogDen te feec nectoermen. <ï5DP fuit o'een aecbe boel mengen onbec b'anDec/ enbe baec meüe ben put bullen / latenbe ban be clepnfle ballen tuffcDen oe mortelen. «Enbemaect batter tuogmen toacenitt b'aecbe bte
gDP baec tn leggDen fuIt/mengD ter onbec maiaffüjm baecmen logDeaf gOetnaecöt Deeft/ om Die te Doen ftecnen: üiant fpfoubenbeujojtete mogDen befcDa* btgDen.2810 nu urnen put fai opgebult toefen op eenen Dalben boet na oft baec ontceut/fofaunen b'aecbe met be boeten toe! fi0f nebec tteben/enbeooc tecfjt ontrent be tooitel/maec meer / ift bat fp bjooglje të/bau oft fp nat mare. IBaecifibat gDp (ïeBetoft plantetin b'aecbe ben
boom ban eenen tac oft fia&e öii gDeen too|tel en Deefe metten Damer oft metten Douten cloppec / en maecut Dem geen gat te bo;en met eenen anbecen (la 6e/ maec laet Dem 5 n'n felf0 gat manen/nocD en laet Den fo Dtep niet in doppen/bat Dpet ntet en foube mogljen ingaen fonbecbefcDojffetebebecben: enbe al0 gDp ben(ïa&e fuit tnbïëben/binbt Dem boben aen Detepnbe/ opoal Dp met inbjtjben niet en fpltjte. Van de bomen re Caceytn , te ontfehoeyen,
endetecuyflehen,
CAP. XLVI.
r\«2 trage en onacDtf aem 2!c6erman/ fept batmen
Unimm ecmeec en beDoojt te tomen aenben boom na bat DP geplant iptmaes be neerfiige Dupfman fept/ boet ben oefter enbe ben boombeucDt/ foo fullen fp« beucDt boen:<enbe ooc6 Di' en fai nimmermeer beucDc noföbeel b;ucDten ban 3011 boomen Debben/ bientet neerfiigD en i0 om Die te rupffcDen in oe ï©inter enbe int epnbe ban ben Herf(i:mant aengaenbe Det fnoepen efi afnemen banbe tac6en/Det i0 febee bat eenen boom bte beel Dout0 crggDt/moet gefupbect enbe gDefnoept Woibenbooï^etmtfjetnbeu38bbent/ omDemafte nemen 3ön oberbloebtgD Dowt enbe fcDeutrn bte Dp te groot enbe lancupttoojpt/ be toelcfie Dem belettl beel botten banblceffem0boo?t0 te b^ngen.-b'toelcDoenbe foo en neDoo|t men niet te tomen aenoe principale tac* 6en. jBen moetD«n oocèbe tacöen benemen enbe cojtenalôDP fìaetacDter anbec boomen bie Dem 5g* nen basD benemen/enbe beletten op te dimmen om be ^onneboben te minnen. SJft bat be ,$onne niet en fcDönt ober al op bi boom/
be f tuften Die be cracfjt enbe Dei UcDt bec ^nnen niet en Debben/ bte en Bjengen geen bpicDten boojt: tuaer* om batmen moet aenmerc&en / nae bat Dp groepet/ bi ïat^en bie b'anbec becbupfïecen rnbe e«t "'B« (@ benemen/ |
||||||
|
paen f ti groepen lancée ranten ban be gangen/ enbe
tlepn boomfteng baet tufftDenpIante/ niet om alti) t& fcaer te laten/maee ont namaete aie bte anbec beginne groot te U)o}ben/Vuebet upt te nemen» Jfâaer milt gDp oe plaetfe geDeel beplanten met gro-
te f tuptbomen fulclii; atë boojfept 3ön/fo fuit gijp oie opinerei! geluc een ftDaec&bect/enbe (patte laten ban îUJtuttgU tot oectfgü boeten tuffetjen bepben/enbe ooc fo bele ban ö'een ene tot b'atiber. ©e ïSjupmbomenenöe anbec fïeen-fruptboomen
Ban biecgelgcfeegroote/ begcesen maer beertDten oft totjftDten boeten fpacie tuffcöen malcatibereu inelcbe rne;Maet bjilr gbpei alleen ttoe tijen planten lanc&r be gangen ban oe (jouen/ foo en befjoeben fp maec U& boeten fpacte int btercant : jfâaer men moetfe ften te pjopojtioneren na Ijaer lengDbc. ©eSterfelaet* enbe fpaenfcDefterfen begeeeen tDté
oft ttoaelf boeten fuatie tuffcDen bepoen/ maec om te Pellen tn oe gcoote Iepen ban utoen {jobé/fo fai Den ne* gen oft tDlen boet genoecD jijn» <©e tlepne bomen gelgc Hiciee&elaeto '«©uebomen/
©ngebomen/^afelaerg en anbec Diergelnc&e bomen/ lebben fpacte geiioecD aen acljt oft negen boeten tn ee- nen bogaert/enbe btjf ofte feg boeten lancr een lepe oft gantS ban ben Botte. Itisi gBp bJtlt planten tbjee rijen bomen/ pegelticBe
sije met 3tjn foojte ban bomen / foo plantée oe minfie ep be 3.)be ban baer be potine tornt/ om bat De fcBa* bulJoe ban be grootfie/etibe minde nteten Dtaberen of letten en foube. Andergheboden van Fruytbomen te planten,
CAP. XLV.
I&t bat gijp ptantet pepjbomen enbepiupmbomen/
o'een metten anbecen/jo t(i betec bat göp oe pjupm* ï)oom fielt tee jonnen boaett0 / trant oe peetbomen ïwogDenuuelbe lombjelgoen. t'Wattnum goetalit ö|Ojje üJebeci0/enbc oocaiibetfuus batmen ben boom fleuoe boojtelnatmaec&teeec bat Dp btrplant uiojbt/ om bat baeröe betec Oouben fouDe aenbe ujojteUiuant Doe g&p bent mete san $nn aecDe meugDt laten / Doe öetec. £>laet ooeft wei ga tn boat geboete oe0 ^emeljs bat göp Den nemen fuit om te mogen (lellen in gelyc Ue jiiuatte. uien befjoojt niet te berplanten be üoomert bis ben
top af gegeten/gefcDojen cft gDetyoben D bben/toant fp en groepen foo wel niet : ten tuaere öat gDp (tebec jjaöt Den gDcDeelen top afte Douvuen / om te pjoeben oftfpbooj fulcae uitbot! fouoe toeuergijeraccbeti te groepen. jiöen macD oacu planten fonbec toojtel/be boomen
bit ticel mercr Debben/gDelncb ©ijgebomen/ jfloet» EeftcbometV^ajelaecsi/euoeatiDgEuiergpeltjcheienbe m putten ont u boomen te planten/ beDoojen fep boe* tenbtep te UKfeii in depacBtigDen gtonbt/ maec m îsocDtigDen gronbt foo beelmet. Mankt ootb u put' ten mijt enbe bjeebt gDenoecD/al ifi bat be boomen Die gÖP baet tn planten teüüt/ be teojtelen niet feec gcoot en Debben : ©fint umi moet goeoe aecbe contfomme toefen. %ö b'aecbe tetocecfi/ baecgöp utoen put maecut/
betert fe met bjoogDe aecbe/ oft bectoeft tot batfegert tuojt .310 fp te Dece en te bjooge/mtflfeenbe maec&tfe lioföt met U)Btec:<©oc moeten u bomen met be bjojtel in matec gïjelïaen üebben/tfl batfe iangDe uptec aecbe geboeeft fjebben/ontcent tbiee oft bjte bagen. 3(i bat fommigDe tooitelö ban uboomen te lantfe 30n / of De fc!jojlTeafi0/ bte falmett tioeftB afOotttnen/ maec bat tte 3tjbe bte meeft gfieblooöt i&/ beneben come al0 beu boom geplant fai üjefctt-TDant contfomme ©et afglje* goutoen fullen jonge betelen groepen. ï^e 110 eenen generale cegDel/batmen moet alle boo'
men eec bat men bieberplant/ enbe fotiberljngfte bte ieetnebjucDten boojt0 bjengen/al0 fp bttae 3gn/eerft tie tttften beneben enbe cojten/ enbe Den niet laten ban |
|||||||
|
Het UI. BoecL
|
||||||||||||||
|
iî%
|
||||||||||||||
|
«enbe in beu &omeï of't alft «pte* maf en Öcctbs/f©
bepoojtmen te betoaten enbe te betgabeten een boop* ben becfepe aetbe aen ben boet ban ben boom / om te ontgaat oe (jttte enbe b;oogbte ban bef en boom, jfâen inoeptfe enbe men tojt be tatben banbe borné/
alp fp beginnen groen te tuocüen enbe te botten/ie uie* ten tu Ifâeette enbe «ujil/maec bet obetbloeoüp boue moet bafl aenben fïtoncb afgpepoutoeu 3»n: mant be betttgljept ban ben boom fai oen boubj baefi genefen/ t'lbeltbe foo boel niet gbe|tbteben en fouoe/uiaett bat' menfe tube l©ttuet af tjteutot : «Enbe om te bematen ba. fe boo; be bttte ban befuiate enbe btcbe tatben mee af en ftbeuten/ foo en ftpepbet be ftöojffe niet aan bets ftrupc/maet fioutfe eerfi af eenen balbeu boet üan bec aerben/ enbe faegbt ban be tefie üoojijs af bail aen bm boom enbeleget,fagö«meel op ben jneoe. 31(ï bat gijp (uoepet enbe fitontbt ui oen ©intet/foi
la« oe tatben uotb lane genoetb/om nabetbaut boojtjS afte tojten in iBeerteenbelüpjil: maet bJtlbt gijp os btcbe enbe oube bomen fnoepen/ enbe ben be tatben af* nemen om bie te betuieubjen/al0 gbp fiet batfe begin- nengbeel te tornitoli/ bat falmen n,oetenboeti tetfiont na28ioeröepltgben/alfl loof getefen t0/ enbe eet batjg üjebcr beginnen paet bücpttgöept te rtijgen/ enbe af « boutoenbe enbe af fagenbe be tacbé/(o later noti) (lom- pen uptltaen aenben (ttuptb/ ombaeropte gufften iiieuboegtifften / afljoumenbe fommigije boel lattcb/ etibeanber to}tet/na 'mi epftb ban beu boom/enbeua bat be tatben quaet 3tju/om bat be gene bte binoen/ te meer bocbugljept0eubefub!tantie jonben bebben. 3(ï bat ben boom ban oubetbom of anbetftnp niet
meer en bjaegljt gfjelptb j)p placb foo en falmen bert» niet gebeel enbe al be tatben afnemen enbe fitoutbenƒ maet allene be boobe tatbé. |Een moet oot De ujojtelö onbetbeu na 3Slbetljepltg|jen / enbe (pinten be bitbfïs tuoitel0/ enbe in be fpleten fieetben l'cbêrben ban fees barbe (teenen/enbe baer 00c m lateti fteheu/ cm bat tee be botbtigtjtpt ban bet aetben foube mogen tucometu ©oo?i0 int epnbeban ben 3©inter/ fuit gbpfebjeôee becben met goebe aetbe. »10 be gbegtifftöe tacêen ban bjt'ecft bietiaeren
out/gebjoben/ afgeten of beft baöfgBt 3jjn ban be faee* (ien/oft batmen jtet battet bout met Deugen en fal/foo falmen bte af ftoutoen/enbe tcebet gtiff ttt: baet op po* ger oft leget/ ban fp maren. <j£pp fuitet oocb mogen op grifften ban pet tam pout bat gppet afftipbeu (uit/ maet btt (al moeten leger 3rjn tut plantfoen/ enbe ootfe battet boeberom Voel toegpefloteu 3p gpeuiesft/op pe£ plantfoen bon b'eer(ïe repfe/ battet gpegtiffrjt ujaö: maet en ttece be ftpeuten suet af bteupt pet plantfoen tomen/tot bat gbp ftet Dat De grifften nteutoe ftpeuten gpebjojpen pebben/ Voant gbp foubtbp abontueta 'tplantfoen boenfierben / 'tbJeltbegbpfont tuel mo* genbjebergtiffien/bjaectbatbettutijfîoibetu »10 bcgrtffieu bie gpp gpegrtfftef bebt/ nleutae
ftpeuten gpetoojpeu pebbeu/ geltjtb batt tteee oft bpa boeten lancb:i(ï batfe upttooipeu ciepne oberüloebige |
||||||||||||||
|
benemen / enbe bie af-öoutocn alfï loof öBeüaUen ijs,
f'--;t\ moet oocli De tatben nfpoutoen Die neeitoaett0 ïiaugpen/ûf t bte m be mtbben ban ben boom aen mal' tanbet paben/ be toelette 3011 meetbettngpe beletten. ©it afboutuen ban be tarnen moet gpebaen 39a
int bjeBen ban bec jBaue / alft niet te f ter tout en 10/ noc|) te totnbigp enbe met en tegpeut / maet altubtg niet een (eet ft ucrp üonmep/ notptati0 ntet aI0 be bo» men bloepen/ ioaiu (p fouoenban Itcptelgtbniogpen betbjogpetn #et i0 ooth aefjeeï febee bat pet boot gout aen genen
boom beu tacfaooet frerben/enöe botp ten laetften ben gepcelen boom/ oft immevis bekt op te rltmnun enbe te groepen. Jfroo moetmen pem ban afnemen bet boot i)out/t'5pinben ï©intet oft tnbeu(S>omer:Dai quaet gijebeurt pjintipalgca ben ouben bosnien, ofi beu jon* gpen/ bte be £>onne te peet enbe te fletcb gepabt pcb* beu/na be plaetfe batfe fïaen/oft boo; centgp ongelutfe ban blirrfern/üonbet oft fiojm/oft ban eenigbe beefte aen be tomtel/bie baer eentg fiutb ban be too^tel afge* beten Deeftv oft bat int fintben tn b'aetbe/oft int ont' betben be fpabe oft pouiued be toojtel of eenige tatben macp gequetft bebben. «JEnbetft bat men remebte boet acn't gbenebatbo»
ben bec aecbett 10 / norfj meecbet neerfiigpept bepoe- bet t'gpenebat in ö'aetDe i0:toant be 'warmte ban be aerbe enbe ban pet mil 'tb genereert getoojmte aenben boet ban ben boom/ bic De tuojtelen eten*.of t toojpt 00c oltemetjSrontfomme banbem booj obecbloebtgpept ban üoetfeifoobeelltpeuïen enbefpjupten / bat fe ben boom beberben enoe onbjutütbaec maben/ bebalben norfj ùatfe b'anber boomen ptubeteu/ enbepaer boet' fel beuemen:©aetom falmen bie in be fi&tnter tot bet öicpfïebauoe toojteïont graten/ enbe afnemen bat Bern lettenbe 10 aen be toojtel / enbe fnoepen / enbe be ftpeuten elöer0 beiplanten/gelrjcb ban appelbomen/ ^upmboomen/enbe fuïebe meet onbet boomen/ om bie bjiejaet baet nategrifften. jBenmoetootbaen» roeccbut/bat be berplante gelate fcûeuten/ be befte Rateinoteli boojt0 bjengpen. jïöen fai ben boomen ootb gpeben eenigbe recreatie
in ben ï©intet na ben arbept bie f p gbepat bebben int boo}tp bjengbenban bare bjucpten / foo batmen met outbecbenbetoojtelenfupbere : osnbebettö loei ban nocbe bat ton tegen enbe fneeu bte bet maben/ pjtnti» palrjtb in peete enbe biooge lanben/en plaetfen Die feet ter jonnen (iaën. 3fi ootb batbe ftpojffe ban ben boom begint te berbjoogpen/ obermibt0 batter luttel boetfels tn 10/fo graeftmen aen ben inojtel eenen boe ben bont/of anber boobe beefte/ om te berpeugen/enbe fommigijemanoeu ban goei enbe tojt niift om te bet' toermetr.maer ter contcatie/ilï bat baetbe te bet enbe toojtuailjtiab 10 / foo bcetmen baet aen affepen baet Iogfte af gperaaeebt 10. ©an oubtpepbt toojoen be boomen mofepaeptigp/ enbe be jongde booten ootb mofepaeptig ban feet grote botpttgpept enbe ö?oogf> te: bit quaet etet enbe betmagett ben boom/gelgtb be j |
||||||||||||||
|
fcöo^ftbeptbebeefien. jBenmatömet gpeloben bat | ftpeuten/onttent be goebe tatben bte gbp tuilt öouöc
|
||||||||||||||
|
gtoepenbe/fo fnpt befe quaöe ftpeuten af/toei bafiaen
be griffie/ja int felbe jaet bat gbp bte gpegt tfftct pebt; jBaet battet 3pinben tgbta!{tbouttïctb 3gtijeutpt: enbe boeptigpept beeft. ï|et falootb goet toefen batmen affntjbefommtge
ban be principale ïebcn banbe fepeuten en gi ifften/ int eerfie jaet/bp albten battet te bele t0 / enbe bte eibers* opgtiffien, €nbe binnen D}ie oft biet jaren baer nae bat fp fullen gpegriffiet jfi'n / enbe bat be grifften toe! fullen befloten bebben bet plantfoen/ foo fnnt baeE toebetom af/ i(i battet foo bele gpeblebeu 31311 : toatfê bet i0 gbenoecpboo? eenen boom/ batmen bem late een goet lit booj eltbenftomp/ p?inctpalricbbcgbene biejoncb bebben gpegriff iet gfietoeeft met een grif* fte/ toantbe boomfaitenlaet(iente ftboonbet enö« betec 5ön. IBaet beeft ben boom gpegriff nt getoeefï bitb 3tjnbe met meet grifften / foo foube men pem moeten
|
||||||||||||||
|
gen fuitr foube mogpen toe tomen ban pet moftp bat
men binbt tont fournie enbe onbet ben tojonr « ban be gtifïien. jf©en moet bit quaet beterlmetonfcboepen/ gelntb piet bo;en betpaelt f 0/enbe oocb in ben 3©tntet tupfftpenmet een bouten oftbeenen tnefbeti/ om bat bet mofcb niet en foube boojt0 truppen / enbe metter tgbtben gpepeelenboom bebetben. ©tebegpeettte bebben fcfjoone jongpe bomen/bie moetfe rontomme b'aetbe omgtaben/enbe fupberen banbe jonge fpittp* ten ban J&eerte tot m<©ctober/enbe bat fo onbetbou' ben tot batfe gtoot ;fjn:enbe al0 fp fullen gtoot toefen/ fo en falmen b'actbe maet ttoeemaelopfpaepemmaet tn ton Winttt oft fp gtoot oft clepn jtjn/fo moetmen b'aetbe bjetb nemen rontfomme ben boet/enbe men* gen bie met mift/enbe ban toebet leggöen tn ben put/ om bat fp altijDtö fouben fjebbtnbocgtigDepbt enbe foetig&eptbanben^emeU |
||||||||||||||
|
van de Lancît-wmninghe
|
|||||||||||||||
|
15}
|
|||||||||||||||
|
tofot>/ oft snöecfins* fuiïea ggerïotoett of gpetyofien
uiefenoie falmen pclpenenbe ypenefen met flut/fepa*
pen enbe bcrc&ewsmtft. 3De trupDen Die routfomme be boomen groepen/
treeften na paer t'boeotfei/Daerom moet men Dte neer» ftelncftupttnneii/ enoe metten Jjoumeö oplugtenoc fcpellebanbenboom/maer nieiDtuerfcg. < $10 Den boom ntet bicft en toojDt/ enDe te feer laiuli
tg eer Dat ijp tac&en upttoojpt en op-toaerte gtoepet/ foo fuit gpp nae Dat gijp Ijem De toojtel ontbec&t pebt/ op DenboojfepDcn tgtpein fommtge mojtelen/ maer nietDepitntipalefpnjteii/ etiDeDaeropieggyen bert* &eni5 inift gemenggc met anDer aerûe/ en De fomtpttf ronbtfomme be luojtelsi toojpen Djoeffem ban feer fterrfien mgn/ enueöetmoftg afftgjabben meteen groot ponten mesf/foiiDer De ftöojiJe te guetfen.«enöe tiioen Numeralo D'ûcr&eteiiatijï/ (oomaett goet Datmen groebe aen Den boet üan Den boom/ton tf om* me tuojtelen / ban oe gbene Dte in Den iDmter niet en gebben onftboept getueeft/enbe mengDier onber fem* migegoebcaeroe. «ï&gp fulot eenen onbjutgtbarer, boom bjucgtbaec
maecben idDatggp tuflcgen^ijn tat&en gangbt een fatrften bol faetjs Danuofen/enoe iBofiaertfaeot/met Den boet ban een ©elelnen. 30e fïl lis een fiecbte Die De ftiiojlTe berteert uan be
bometumen moet Dan mei repu befe f mette aff ngoeu in't epnûebanben Winter / met eenfcgerpfiigoenoe mes oft pfet/enöe legggen op De toonbe oft fneDe toot oflenoft berclien0 mtfl / enDe omtninoen met ouüe Doetjetenis enoe feer bafi binben met tenen tuiffen/ eiï fo lange alfoo gebonben Utcii/eAö be plaefier? caer aen Ü0HÖ2U mogen. ^egöen De toojmenbiein befcöoiffe groepen bau
ben boom/ fo moetmen tnctfie boen Daer gijp De fcgoj* fefult gefmoUeiiften/enDe Die f pinten tot aen fjet gout/ ombatoeborgtiggept enbe bupltgijept Daer uptfott* oe mogen loopen : ©oojto fuît ggp met een gaerjraen betoojmen enbe Bet rotte ban binnen npt galen/ foo gaeft alp u mogfielöcb iö / enbe lieftet binnen Daer tn/ enbe oot boben op De fplete/een plaefïer ban offen mifi oft bertbenss liront/ ggemenggt ente cgeRoten met fabie/enbeeen luttel ongeblu(ï talt&/e;iDe tombetenbe bincet tocl bafi Daer op/ enbe latet foo langge baer op aift ftouben marl), ï©gti Dioeffem oft grontfoppeban ber oliën eega*
ten op De üiojtetë ban ben boomen Die bc gele gebben/ off eenigöfinö fietfe3nn/boetfegroote beutgt, ©aer groepen oorft tlepne beefiftenis feer gpelijrft
€alanbers(/enbe fgn mat peerftöof fmett ban coleur/ enoe fommigöe pebbeneeu betnlantfe eisbe ftljerp/ enbe boen feer groot ptnbet enbe ftfiabe ben gljegrtffi» |
|||||||||||||||
|
moeten meet laten/ naet bat g&p fien fwlöt batter ban
nooöe ia/ om mebe t toe! te ober oecften De frieten enbe fneben ban pet plantfoen. Sis* u bomen beginnen f uilen te groepen/ fo falmen
ÏJfe mei moeten regperen bjieof c btet jaren/oft meer/ tot batfemei gpefatfoneert ;tjn / ^sec affnoepenbe De topftengt boben af/enbe De tlepne Dunne tacbrfceup ban tiet obeeuloeDigö {jout / toi: oatfe ;gn een mano leng' be |)oo jeoft pooger/in bien pet mogelgc t&enbe retjit en fcpicut i)aec teer mei Depjinnpalè leoen enbe tac* ften / foo Dat Den eenen taeft niet te nae Den anoeren en front! : enoe en bint oot D'ecn aen b'anDec uiet/atë f p bc ginncn Diritte luopen : men moetee ootlifommigpe af potimeli / ifi Dat Den boom binnen te Dieft ban pou* ten io/om batter De potine ooojfcpgiien foube. 2Bnûten gpebeurt Dat Den booinnocpjoncH3tjiibe/
nia meer en gtoepet in De Dichte / foo falmen pem De fepotffein buren [pinten foo latitfe al# Den ftrupca 10/ oft oorit tn bgben na Dat pp bieft jg / foo fuit gijp pem op cojteiitgt feerfien groepen. ilen mat!) aen oe boomen goutoen ban ben eerden
iwgï) aan j^obembec tot int epnDeban iBeerte: maer tiet toe oatiisen niette Dùpe en poutoe : enoe i(i Dat jjgpüe uiateHcpeusen ban ben boom afpoutoet Die ötjeeit bjucpten en bjagpeu / enbe battet 3p int ujefteu enbe laeîfte quartier ban Der {Bane / Dat falfe Doen te beter bjucöieu biggen. «iSuDc al& Den boom Die gpp fuit gegtift'flt pebben/bitfte fai toefen/ fo fuit gpp pem mogljen De fepeuten afnemen/ enbe laten Jjem alleen üegetffien. jiBen moet ootft ban be boomen be b|oogfje blaberg
afnemen baer. nepen enoe cperg ban raptenen enoe anDer Diergljelytfeegïjetoo|mtein befloten 3ö'n/Die be fangDe bluoerö enoeooeft bebjucpt felbe bermelen/ Knagen enbe beoerben/ iae Ditajtlj$ oen gepeelen boom ooenberDtogljenenbefierben/fonuerliiigOeDeidepj' boomen enDe 3«ppelboomeii / Die Dit f no gpetoejnite meer fubject jtin Dan alle anDer fruptboomen.îSoojtg moeten De Rtupcften ban alle cjuetfuecenbfefpbanbe toojmen enDe mieren ontfangpen gebben/gpef upbert jon/ om bat steeën oojf^^jgn ban bun beroetfauffe enDe booüt. 33e bomen en mogen niet begoten jtjn ban alfï feer
croote öjoogpfete / met aen betoojieï iiocp aenDen Prapcu maerrontfomme/ b'toeltbmatelticB moet 8?Dacn toerben/ taant Den boom geeft Iteber boept ig# Sept te ontfangljen Deurtgcet meftban ban mater. ì©p (ten oot Dat De butcljien Die op onbegoten plaetfen groepen/beelfmaDeUjcfeersijn/enDelanBÔergoetblg* ben Dan Die ou begoten gtont gljegroept 3tjn/ poe turi batfomtöbts Deur De öjoogöte öefe üjucïït garen be* |
|||||||||||||||
|
gc
|
|||||||||||||||
|
3fi bat op fommigöe jaren gljebeurt bat be bomen 1 be tuten enbe anber jongoe boomen / baant 3pbgteu
|
|||||||||||||||
|
af De jongBe fepcutenbte notp malfclj jgn enoe eenen
bitigljer lancfe: men moeter metfepooner. Dagpe/ alo gpp btebaesaen f iet/ focrelilcö bepanbtop leggpen/ fonber ben boom te boen roeren / mant fp laten poer terftont ballen aïfmenfemepnt te nemen/ cm Datje niet en tonnen terììont tocco gljebliegpen. Cnbe \ft batfepaet meten laten ballen inupant/ neemtfe af metbe anber ftanöt ban befepeute. 'Segen be Heeften enbe mieren/ fo legt affcf)tn enbe
fagemeel/of meel ban Hupinen aen ben neet uan ben boomt €nbe alft baer op gperegpent ïjetft/ foo legtec toeber anber op/ fonber toerp te nemen pet gpene bat gpp eerfibaer op fjebt gpelept. #ft fettet oorftfom* migpe cleptt potteften? bol toaterd aen ben boet banbe felbe bomeu/oft gieter tonnbjorfTemrontcmme. 2£l0 ben boom 3t jn bjutpt nerliefi/fo moetmen om
ben firupeft ban ben boom I3epl totnben gijelgrft een tcone/oft een plate ban loot baerom leggen, «©ft booj petbefie/ foo falmen De toojteigban ben boom om betften/eube booj bojen/enbe int gat fteften eenen lïecüs banjboibenpout. %\0 De boom 3SK Woeffem ber lift / oftbatpembe
# Q blaberd
|
|||||||||||||||
|
beel meer gjjelaben 5qn ban fp plegen/foo battes fom
tiibtïS meer bjtitljten Dan biaDer03tjn/ men moet be Delft op een Dercenbeeiaf plutften .• mant be göene Die batrblgüen/en fullen niet alleene ftöoonber bJo^Den/ maer ben boom fai De* naeflejaerte meer biucgten fcjagpen. Om de Fruyt-faomen te ghenefen.
CAP. XLVII. Gï^Iiïtft alle bingoën Die paren toaffe enbe ftertftte
nemen banbtraerben/ eenigp gljcuoelen pebben i)an t'genebat Ijun nut enbe pjof gieigtfe ts toaer Deur bat|eleben:alfoopebbenfpoorbfommige particuliere fietluen toetomenDe enbe ooffpjonrft pebbenbe ban t'spenc bat gen contrarie tss/oft oocb boo^ ouberbom/ oft g!)eb|eclt/of t te groote oberbloebigpept ban t'flïJc m batfemaebet. j@en falpemban niet bertoonberen ïfi bat be boomenuu particulier alternerò Inben eenige fcpabe/biaer boojbatfe foubcn moeten ftertten/tnbien batter gpeen pulpe cube remeDte terftont toe gpebaen Mi boomen bie Dooi po|m enbe cracDt ban ben
|
|||||||||||||||
|
Het IIÏ. Boeck,
|
|||||||
|
154
|
|||||||
|
ttuee beelen olie ban <@lijben/ entte m\ beel (roert peti
t'famen getnengt/enDe fisgttfe Daer mebe ; ofslegfit offtijeug aen ben boet ban ben boom/oft eenicf) bat bof roaterg rontfomme Den boom / oft eenen reep geftte* ben enbe gDefmeert met "ü>etetolte/ oft een too)Denett befireben met ©errtenss bloet/Daer qutcsftlber onbes gDemengti0. €»tr»De jBtetw te boen fierben rontfomme eenen
boom/ men moet D'aerDeroeDeebertenontrentbtn felben boom / enDe Daer op leggfien een goeDt Deel toet banberftDouroen* BeemtoorteptöenfagDemeel / enDeleggftetmeï
Dtrt aen ben boet ban Den boom: <£nbeDen regDe" Dte Daer op fai ballen / fai moöen Dat De iBieren ban Daee bertretfien fullen/oft fierben. ©oojtjs aengaenDe an* Der actioenten Die De boomenmogen Dtnberen/ gclijcg Dagel/nebel/bliegDen/bojffcBen/ enbe anber fultfee fa* hen/ftet itrt no- €op, ban ben troeeben bosrt. Ora te bewaren entière houden devrucbrendec
boomenjom genomen ende gegeten te wor- den in ende buyten (ayfoene, CAP. XLVIII. TCn en is? niet -gDenoccB/bat men Den fruptbootti
gljeoeffcnt enDe roei onDerDouDen Beeft / alfttien t'frup't niet enroeet teDouDenenbegoeot te beroaten/ oftotntebettoopenin'tiipttometibanDenjare / ofs booï t'gfiebiuprt ban ben Dupfmatt enDe 3gn Dupfge* fin/ pjtncipalgt op De plaetfeu/ Daer De bejïe enbe fma» Ëeigtbfie öjHtBien groepetu ï©aerom bat top toat fcDigben f»llen ban De maniere om'tfruptte betoa» ren enDe goeDt te DouDen / enDe beginnen ban be 38« manbei. ©'amanDel t& rgpe o!0fp begint §mftljoif\m
berlaten. 3Jfi Datfe gDetoaficfien toojöt in peetBel/foo toojtfe roitenbe bigftlangBe goebt/enbt noci) langöse ift Datfe tetftonDt gBeDjoogfit roojDt : 3ft Dntfe l&tt ftDo?ffe niet en can qugt toojDen / foo moetmenfe mal tgDtis opt ftroo laten figggen/ enDe to|i0 Daer na fai fp Die berlaten. 30e «ffaftanien fullengoet bigben tot in't beginfeï
ban Der ïtente/ tft Datfe eetfi gDeDjooggt bJO|Den in De lomb?8/ enbe Dan met fioopÈene gljeleggt op D|eogöe plaetfen/ oft in fabel oberbertt. .eomtrtigDefptep» üenfe op DojDl/ oftfp gtabenfe in fabei/in fulc&er boe* gfien Datfe malcanDeten niet en ggeraBen.3StiDetleg« gpenfe in to;ben oft manben bol firo. «©Dp fuit ptoe^ ben oftfe binnen goet ?tjn/ ift Dat ggpfe toojpt in tont roater: toant ftnrtenfp te gronûe / foo 3gnfe binnen goet: maer froemmenfpopt' roater/ fooïgnfebeboi* ben enbe gDeftgent. jËenfal Deltrtct&en beroaren mog{jcn tft DatgDp
bie ban Den boom plutôt booj Der jonnen opganrt/ enDe Dan ncffewS eett legt in een bat Doet in Den boDetu een lage licDt ban CeulegDemoertt:^aer op fuit gDp ban laggen een lage utierten/ enbe op De Brtec&en toe» Der een lagBe Ceule/enbe Danbefp;oept met een groot Deel foeten a3fln: 3nfgDelötr fullenfe mogen betoaeci bJO|Den met rietblabetö/opDefclbe manier göelepL IBen D{oogBtfe ooch roei in De potute, oftfp toerDen gljefoben in Daer fap/enbe gDttonfgt met fuptiet om langDegoetteDouDen. 3ft bat güp De «Citroenen befirgtBt met getemperc
plaefier / glip fultfe t'gfieöeel jaer goet IjouDen fottDes berrottenrift Dat göpfe bergt oft oberDett met getfte/ fpfullen niet rotten/ oftiftDatgBpfeönpt ineenigö batoftmetcafDertt. ï©e Comoillie roo;Dt gDelepDt om beroaert enbe
goet gBeBouben testjnfn een gla0/ bat eenen tebelgc Ben togben monbt Deeft/ gûefieBen in fuptÊer oft Do» nigB/ moes öetfap baeroe Cojnoilliein gBeconfgt roo;t/i£t feet goet tegmen ben loop oeg buptr/enbe om appetijt te maften, ® e <Sueen beroacm Ben feec mei in rognb{oeffe»i/
enbe:
|
|||||||
|
ötetJcrgt afbaUcn / foofalmenberooitetóontbecBen/
enDe rontomme met bootte» fiso beroinbenbat in roa< ter gDeroepcBt U3. 40m te beletten Dat De toeft Den boomen geen Din»
bei en Doe / beroortt ue boomen in DeHeute metten toortbanfiro. $et befte ia l Dat men in Den romtet fiet na be rup»
f enen/eer Dat De boomen blaberp Bebben: «Cube tft Dat BÖP eeniglje peppen/ netten of faet fiet ban rupïenen/ foo ntemtfe af met tnfirumentenbaertoebienenDe/ eer Datfe lebettDtgD roojbetu guati en fngt ban ijet Hout tuet/Daec gop metter liant niet aen meurfit/ Dan foo lut tel al is gbp meucfit/ enDe fupbert het Bout boel ober ai/battei geen eperen en blflben/enbe fiet Dan be« rteoen aen oen boet ban Den boom / ofter göeen clepn ru pfetien en jgn/Dte Daer fouDen mogljen f ptnnen/Dte gecropen toaren enDe bafifatentuffcBenbefcBeuten enDe roojttlen : 3,fi battei eenige netten gebleben jijn tot in De Êente/oft Dat eentgöe meft oft nebel nieuwe gegenereert Beeft/ fo fiet op Den mtbbacb roaer Dat fp tajoonen / enoebaer g|)p Die fuit fien fitten met fioop' feeng bp een / t'3P t ufjtfien De tarten oft op De tarten/ fo fuIDp Diemet u hanDen omroonDen metouDe tsottp feenfi oftbjeeöe blaoetstafrooipen/en neetfielgcB doo» ben/Die tetfionbt met bepDen ganDen DootDouroenDe/ buBroilg Dat gerDoenbe / enDe bJel toefienbe Datfe met bttieDen Dei- aetDen en ballen : JBaetroacBtu Datfe u niet en fpupten m't aenfiefit. ms Den boom te feet uptloopt / foo moet men fiem
na Dat Dp ontfcBoept ns/fommigDe mortelen fplgten/ m.ier ntet ban De pjincipaelfie / enDe t'roatet ûatter tn !0 Doen uptloopen/foo berte alffet eenitötjs / t'toeirte Demalfoogoet oft beter io Dan Den menfefle fiet aüer* flaen : roantuoojbefemeDecijni geeftmen Den boom eennicuroleben. ©e fietUte enbefgöetyertbanbefcBoifrebanDen
boom/ feomtbanDebotfittcDepbtbanDepIaetfeDaer ben tart fieeft geplant geroeefi : enDe oort ter tontra» tten De boonten roojben erom enDe flttn/ al& De plaetfe Daer fpggeplatU ittn te Djoogö të. <©m teberoaren De iotigfie tamme boomen in Den plantfoen l)of / enDe te malien Datfe beter gtoepen/fo moetmen Die een matig lengrjöe fioogfie Derten met fttoo/ enDe Bet betftfelfal ruften in De SengljDe enDe b|eeDeop peettfen. <©m eenen boom iiie te langhe w fotiDet bjutöten te
bjagen/ tebcjöeten/ boojt een gat in Den Dirtften tart ban 5gn teo|tel/fo!'DerDtegöeyeel Deur te bojen/enDe rteertrt eenen fiec&in't gat Dat gBpgeboo|tDebt/enbe fïopij£tüoojtg!metteaiei : DerttDanroeDerommeDe fâojîcl / enDe Den boom fai fietnaefiejaerbrneftten Djagijen. aöhp fuit DeboomenDie eerft Bebben göeplam gfie»
toeeft euDe beginnen te berbjoogöen / feer Delpen/ ift bat gftp De aetDe omgraef t gnoe begiet : jfóen moetje oort beft öermen tegen De Ditte/ Bun Belpenbe met ee< ntcD Dtncl» oatfe beDertt / enDe tegfien De BouDe moet« menfe Dee ben met ftroo. jBet Doet beroojmen fierben met ©etrten firont
of met menftDen ptffe/ geDaen tn*t gatbaer be roojmf sgn/oft ooc met ongeblafie BaltB: jfeaer m De felîojffe te beelplaetfen geguetfi/batmenbiefpigte/ enbeoocfc eett luttel aen Den boet ban Den boom / foo batter De bocDtit&ept matö uptlopen. ï©e toojmen groepen alft tootytroebertg / in De
bjucBten Die tlocBBupfen Bebben / enbe Dan beDoojt* men booj't befte Den boom gBeBeel te beurbojen met een booj/olfoo na be rootte! afft mogbelgcfe w om Dat bebocbtirteptDaetberooimenafgeoepen/baeclantr lipt Druppen fouben. I
3ft Dat De appelen ban ben boom ballen / fpltjt De
toojtel/enbe fteect in be felbe fplete een Bepe/ oft eenen
fjouten ftert.
3fibatDebiucDtenmett'ftD«peoptoa«t0gtoep' en / maf rijt ben boet ban Dé boom met pojcelepne roa »
tee eft B3fin/ oft boet Daer in roSnopeffen / oft neemt
|
|||||||
|
Van de Landc-winninsHe
|
|||||||
|
?nöetiotp«tctffï/ batfe aMepbt toojben fn ëetièn
nteutoen pot/Die boel toegöejropt iti/enöegefloten in seti toon bat/oft in beu wijn gBebooüt, 3in befer ma« 'stieren (Uüen De <©ueen berfcg bigben/ cube De togn fai Teer lufttcü enöe fma&elgc 3ijn, dommige beujatenfe in taf/ oft in gecfïc/ oft in fagemeel/ oft tn bggBebla* becs- 2Snüecbec6enfemet blaöetti enbe leem/oft met 'gocaerbe/ enoe Djooggenfeban in be donne : enöe afe fp Die gebjitptüen totllen/fobjefienfe bcnleexti af/ enbe ïjtubenbe «Siueeii alfoo als fp b(e Daec tn gljsbaen Ijn'j* se». d0,ïl»«8Be leggimi Die al gBegeeltn jjonicö, Jïiaer g{jp fuit toeten/bat men be-Sueen niet en maro belbaten op een piaetfe baec anbec fcupt lepbt / taant f p booj garen reut&e enbe btttetBepDÈ bebecben De an' bere bjucjjten ose baec onttent 5911/ enbe baec toe coca Dot bat. 3Be bfiggen fullen alttjtti becfcB bigben/ ift Dat gBp
bie Ieg!)t tu eenen pot bol Ijoimhff/biel toegpeftopt, tn fulcher boeggen/ batfe nialtatiûec met en ggecaetïun/ norïj ooc6 Den pot felbe: <#ft oqcr ift bat ggp elette ütj' gije op fyaet felbeu in een Coutooojöe leggt / enoe bau be Coutooojoe gangetop een lombecatgt tgöe piaetfe/ baec bpec nocg cootfe tomen en matlj ; ©ft ijs bat ggp bie in een glati boet fest boel met toati gBeftopt. ©e bjoogöe en fullen nfetbebecben/ifi bat ggp bie neff en? een legüt op een go;be tn imx oben / nac Dateet bjooöt Rjptgetrotuen iti/enbe baec na leggt iti eenen nieatoen getben pot bie niet becloot en iti. t@e noten fullen langlje goet blrjben/ffl Darmen bie
tmt ft '■ 00 ber&t/oft met Djooge note Waöerti/ of in een toffee (lapt ban jSoteboom-gout ggetnaetBt : <©ft ift banmnotèmenggt onbetajupn/ bentoelcfeen fpaf nemen get meefte bee! ban gaten flettuen teute. jiBenfeptootfe batfe een ggepeel jast fullen gtoen
bigben / tff batfe gtoen ggeplut&t ban be fnoeftec be< roof» enbeingonigg ggelept ujojben:t©euc befe mtö< M10 beu gontgg fonDerliugge goet ggetoojben om Üngojgeltngen tegebjuptfien tegen Dequabeftoectngé banDet&ele......... , . ©e^anaetappelblgft goet In fótte oîte/în gotiigg/
enûeoot&bcbonDen tnbt ggcgauggen aenbenfolbet/ tn een piaetfe W feec Ditgte toegBeftopt iti/ enbe Daett niet en bjieft/ oft oocu in Den Beloer ; maet fiet toe bat gpnietentoerfcgtmmele. ., . . , ©e appeler, bigben goet oy een cotibe plaeifè/ bie be
Uenfteten geeft ftaenDetn'tuoojDen/ DetoeltBe g0e* opent fullen tooien alft fcgoon toeDet iscoft op fttoo/ oftggetfte/ oft in eenen pot öit ban binnen metftroo ÖefiteBen iëenDe ttiel toegeftopt : oft in ten acrbeb bat bat niet betloot en iti/ en gaten geeft in ben boöem/ eft öobentoel toegBslïopt/gettoeltUe alle D9 ïfâinterfa! S)angcube bigben aen eenen boom/enbe bappelen fullé alfoo bigben alti ggp Die baetinggeleptöebt, dom* ituge touibenfeelcB op Bern felben in bggBeblaDetti/ baec nae oberbccUen lp Die met iuo;tel ban tuitte pot • aetbe enbe Djooge mojtel/ enbe ieggenfein De donne. 38nber nae bat f p gÖejilucKt enbe uptgenbmen geb'
ben be gaef fte/Battfie/ fcgootifie/ enbe niet te feet rg< m appels/ naeu ren tonne ben bobem op/ toaet in bat fp Dele appels neben een obetepnbe fettêtt / enbe baec na met een lagge fttoo beffiên : ©an legggénfe toebec een anbet lagge öaii appelis/enbe ban ban fttoo/t'ftIbe boenbe tòt bat be tonne bol iis/De mele he f p ban toebec met ben bobem bafïtoeüaen/ fbo battes ggesulutgt tnencomt. • »..... - <©e Jfôifpelen toojben DetoaettinBlepn bepetBte
Men/oft oocB gelegt ftt potten tufftgeti totjnbjupbén. *©e «©löben UJojDen ggerpnf gt met peuel/ oft met
een mittuce ban gotiigg/ a3gtt enbe fout. dommige Doennetbp^olepne/ |Bunte/ «©tlleenbeiLeiiticujJ Maöectf, 3BnDec/ Uautoetblabeten/enbe anbec %m* toetbeften oft Banelaec» ■ ©e pepten fwlïenlaugge goetblgben/tff batmen
ïjefteetteuban be pepten bepetlit/ enbealfoopgatf flÖ«MSnbet l«0B9enbç f epte,nin eenen nie, «toen ace- |
|||||||
|
tien pot/ enbe meten baec op fo tKefgBtfoben togn/bfs
mof i/of t togn/ tot Dattet bat bol 10. %\\btt beuiateis be #epienobetbetfit metfagemeeL dommigljeUfef gBenfe toccl) met OjoogBe Boteu-blaDeceu ; oft oocfe in eenen aetDen pot/bie niet feet gBebacBeu en to/enbc gietetiDet op lugn enbe moft/ en ftopent toel toe/ enoet betuatent* 38nDetleggBeufe»n putten/opeenplaetfet bie niet bette ban lopeiioe tuatemt ia grleggciMdtiDec fngDeu ïn quattieten De tokte Cafftnen/ be öoDus pepieneiiDe Cufebeanen: enbe nemen alle befieetnett upt/enDB bjogöenfe ban in be donne, om batfe foubers pet iwefentiiDe Utente, ; , .; ®e|Bóetbeften/ Die tv, een .glati feet toe! gBefiopt
'fïaen/blgüen lange tgot goet maet men moetfeobec gieten met BaetjVip. , 33e <ttttocii enbe ^cangeappel tooiben tu be SelDei*
goet fteuoaec t/ltggenbe berfegepoen ban malcanbecen: oft in pefolban betjupti/ oft fonbec fout/ oft göeltjtfe tonfitu» e met fottt/gelgtu De <©lnbe» . . ©e^etfen öiemenljeet ©ücatinen/ tooien be*
toaecttn peael oft foeten àîgn / oft ocrtB De fteen upt gebaen 3önDe/tn be demie gecoat/ ae[g£ De bggetu dommige ronfijrenfe met tjotngi). *©edoiüen toojDengecoufötmttfosten togn/ off
ootfialti fpgiplutt ;gn/ fo necmtmenoeljattrre/enDe men legtfete mo}toentn aecDebaten / Docr.be Dtebol/ oft bptantti bel/ befet met plaeftet: De toekKemen fee oft gtaeft in eenen put ban eenen boet Diep/op een D;o" ge plaetfe/Daet Denotine tomt/toel obetotct met aec* be. üBen tnacöfebotft obecmibtti fngDen/enbe banitt be donne te Dzogïjeii leggen. «©e |5;upmenbfin ©amafï faïmenfn potten leg*1
gen/ etiDe obetgteteu met nteutoeu oft foeten togtt W, bat Depot bol tti/enbe t'bat feet toel toe floppen. Eencort verhael van dranckcti die van fiuyt
ghemaeckt worden.
GAP, LXIX.
Il^beiaribenbaetbe toSngaettombegfcootetoubej
enbeongBetempettöepbt üan be lotBt gBeen b^ucg«> ten en gyeeft / enbe baec t'fttipbt fnbe piaetfe batt bien feet obecbloeDfgg enbe goet gtoepet / gïjelücH m 35}etatgtue / ^ounâubie/ ^outaineenbemeec anbet Sanben/ al.ift Dâtmett baec matg biet biou- toen/. notBtanti too^Dï batt/ om ben münfienBofc enbe tneefte psofgt / bjöntaban fcupbt ggemaetut; Die öoru gBenoemt toojbt nae Debjutgt baecgpaf ge* perft ip/ «©BelgcK appclDjarit b /pepjDjantB/ enbe foo boojtp. jBaetmennioetaenmeiraenDataÜefrupc niet nut en iti oin Diantft te maften/ Dan alleen t'ggeus Dat gaefttot enbe feec fapatBtigB iti/ sBclSt&al^5g« be gpene Die Biet bojen bettlaett ftaen. Wan iitietfiett en toojbt nottanti gljenenbjantfegBemaecKt/ Deuc batfe teeftont bebecben enbe cotteti/ nocB oot& ban: 28manbelti/ €>6etnoten/ i^afelnoten/ pngpelti/enbç anDecDietgOelgtBeftupteu/ om batfe een oüacgttgft fapinöebben. . , ©e maniere Dan ban fuIcBe bjantKen te maetfien/
int gljenetaie gBefept/iti batmen be bjurfj ten plutt etc fp gepfel c 8pe 50»/ enbe toot tijtti inbelocBt laet Djo* gen/öf öot inbedonge/ om be toatetacötigBfïe botg=» ttgBepbt .tjlaten liptttetBen. ©act-nae boetmenbie ftampen oft bjeBeu mèt meulenti oft anbet Dtergelgc* Be fmatè tufirumentèn/Die boojtti met De petffe gge* perft toojben. BotBtantiftaet temerctteu Defebefon* beroept in fommigöe appelti/ be toelclte poe fp tgpec 30'n/enbelangBet gBeleggen Bebben/Boe lp uetec enbe beelmeec nattigBeben/ ûl,enmarBtfoolangBe niet goet bigben. ^ettònttarieDatDe toilbe peren mete enbe f maetBeïgcltec nat geben/enbe bat langBer goet bigft,/ ban be tamme. «ItibitfapupttenfruptgBe" petft iti/foo moetettn baten gBebaeu3iin / omeenf* gBen tgbt baec tn te ftaen fieDen/ enöe gBeregDeect te toojben/ gBelgtBnfen benmoftplegBtte Banieren/ çlMM 9t«c naç in fonbetpeptfai ggetoct tooien» 0 ig Hos
|
|||||||
|
Het HL Boeck.
|
|||||||||
|
-!5<S
|
|||||||||
|
ip/falmen beboottteti ban be bdteti baff toe ttaen/enbg
m be Beloer boen/ om 3® Inter enbe Corner mi ba^ toaertteïtjn; 38ppelbiantB gout gem aengaenbe ism fmafte/ggc1
ItjtU be öJtjn : uiant metten eer (leu i? ijp foete/baer m teert ijp/enbe t? ban mat fegerper. itiaer al? J)p qDz» Ocel geclaest i? / foo Beeft gp eenen fcgerperen fmahe/ maer metter tgöt beranber t gp ban f malie sbellica be üiijn / niet te min öp i? in't tiaer toojöen beel liefltjc Ber ban al?gp gegeeltlaert?. üppelb;auc matlj beter bemaert tooien ban j0eer«
bianda )aemenbinbt38ppelù;antBen bau tmee offe ö}ie jaren. §>p moeten foo mei toeggeftopt ggcöou" ben üjoj Den al? be tugnen/ enbe iubten mogbeigcB W gljetapt mojbcn fonber locöt te geben/ oft ten mtnfteiï get foffet maer öalf open boen. 3(1? Bet bat ban ben Ct'Der afgelopen t?/ foo en moetmen be gift niet L ige baer in laten / mant anbetfin? fouben baet een groote menicgte ban toojmen groepen / We m't bat eenere buplen reutBe enbe (iaucB fouben brenggen/ enbe ma» Ben batmen geenen Ciber meer en foube moggen öaes in boen. IBen matg ootBappelb^antB maBeubanmilDeap«
pel?/ maer fultfie €ibje goe uielbat gp langûet goeöS blgft Dan bie ban ben gof-appel? gemaect i?/ enbe i^ nocljtati? foo lieftgtB niet/notg foo nut boo| be magc SSeiigaenbeDettacljtenbanDenSSppeiDjancB / bi@
moeten genomen toojiben upt ben fmaBe/ ouberbom/ gebupjitgepbt entte 31m maer&fel. 1©ant be €tbje ofë 38ppelb|antB bie foeti?/mtt? tjaer foetkgepbt Die upe een getemperbe Dttte tomt/bermarmt miböelmatltSi enbe bercoeit minft ban allen / maer geefi meefi boet« fel/enbe t? De nutfte om teb;iutBen/ pjtucipalntB but gene itk tout enbe tyooge ban magge jgn / ggelijtB t tt tonttatien niet feet goet ben genen Die eenicgftn? geel ban magge/ oft bol botgtttgept/ oft toeecB ban mage 3ön/ enbelicgteliitBcoletöJBebocgtitöeDenoberggeff ben, jüaer in alfuItBen geete enbe toIetgcBe complejcie ban mage moet men De foete «Eiber gDeigïB Den bjfjti ttiateren/aSfinenbietoJl bjtncBen puutipaïtjtBbooi be göene Die be tojtfe Debben/ enDein't geetfle ban be Corner / foo berte ai? öeggene bie bien DjinfBtniee en i? onbergabieg ban De ColgtBe enDe ttimpingBe in ben bupcB : om bat be foete €ib|c bienieubjggeperff i?/upt foete appel? ban natup;en mint genereert / foo toel al? be foete appel?, «©aeromme en îtin ooefi befe appel? noto be <ItD?e niet goet geDjontben ben ggenets bte'tfîepiîônbebben. iBeferpe oft fueratgtigge <üib?e / t'jp bat 5p bats
fuere appel? gDemaetBti? / of metter tnöt foo glje^ tijojbeni? / beurbatgpfeermaterarötitgenoebJaÊ aertatgtitgi?/maer feer fubtiìl enbe beutbjiugbenbey niettemin een bjepniggberfterrBenbeenDet'famen^ tretBenöe/ i? feer goet om te temperen be bitte ban be feer geete jlBage enbe Eebet/en ban een outfleernen'6 enbe coiergtóe bloebt. «©ocB om te benemen Detb;aec« Ben enbe betoletgtBe Hutten/ om ben bojftctcbete flaen/ om be grobe enbe taepe / foo mei geete al? toube Humeuren te berbeplen enbe Dunne te maecBen/ p;tn« cipaltjtBbtegeetjgn. ^ulcBeu appeIb;ancB ie fece nut in fiebe ban unjit/ben gpenen bk be tojtfe gebben/ bie geet ban leber enbe bloet 3^ n/ben göeuen uit tvm» mfgg fgn/enbe bet geet flepjftjn gebben/bien fp onge« Üiater t fullen bjf ut Ben. «©ef)erDeoftftraffe€iber / mitb? bat gp feer cotiê
enbe D;oogfte i? / en i? ntet goebt ban met ïantftljepDC be? ttjDt? / enDe niet eerboo? bat öp 3tjn ôerbitDepbt geeft betloien/ beranberenbe 3tjn groote Boubeenbe Dioogljte tn een mtnber/metbjat boegticgepbt?gge*' mengt/tretBenbe op't foete oft ferpe/ gpeigtB top fiere bat betyucnten bie nocfj niet rfipe en 31711 / eenen feetz tojanggen fmaetBe gebbeu/ maer rijpe tooiDenöe^ geuren guaben fmaBe allenf Ben? in ferpicljepbt/ enba baer na ineenliem'jtBefoetitgeptberanbereu. ^Paer» om en moeten fukfis Cibjeu ntet geb jontBeii inoibei v , bas? |
|||||||||
|
m ©jancBen ban ftupt gljsmaecfet/ Diemeefi int
0ebjuptb3tjn/ bat 5tjn IfippelDjancfe enbe ^eetbjant/ enöe geigcft De felüe upt öiuetfcbe foojten aan Sippe» ïen oft #eren geperft üiojben/alfo ber|tpillen bte ootfe foo ujel m (malie al? in beucljt. <©m SUppelojanc te maBcn/ fo en mogen öe appel?
niet toilbt 5011/ moet tam/ ratuto/ enbe gegtoepet in iucl gcoeffenbe bcgaerben/moer puntipalijtB motten fultBe appel? part ban bleefcg enbe bol fop? sgn/lief' lyrli üan rairüe enbt fmaetlie/enbe fcpoou ban coleur, <©ebcquaemfteueiibe gpemepnfieu tobt om befe
appel? te plutBen/i? ontrent fjaif September/na bat fp öeljmeban ben Corner geleben/ enbeeenigenfoe' ten tegen enbe totnt uaa September ontfangen peb» bsm/toefenbe befommigpe ixielrijpe / enbe aubetmet gepeel rijpe/ pjintipalgc ce genebie öattfi ban bleftge ente met fo lieti ijtB en 3gn/toan be toelrlie be meeftetn' teel toat tt)öt0betoaeït jijnbe/fapatöttgöeE toojben. ©m bte ban ben boom te ctgflöen/ men beftelpt Jjem met ftocBen enbe pettfen/gljelgcbmeti metter IjanDt pluc&t ì3k men boil bematen. «lö befe appels ban ben boom sou/ men fai bie terfionbt niet laten perffen/ maer bue toeecBen oft een tttaenbt laten muptBen/ oft meet of min / ten mtnften met gae flaen batfe niet en rotten, flegfjtfemetgtootegoopeninbegoben/ oft onber eenitlj batb in be lotgt alft met en bjtejl ; oft alffe bpefl/bet&tfe met fttoo tegen te bo}|i* ®e maniere ban ben appelbjaiicbupt teperfeni?
befe : fùm f al bte ten eerften bfeBett oft ftampen/ enbe tan in De petffe leoflen oietmt gemaect i?/enbe groot int toiibe/ ren minfien feben oft acljt bamen/ in tuelc- Ben ommeloop fullen bjebe entre Diepe bacften ftaen/ ten minftenttoee boeten Diepe/ mbewelcbebefeap* pels gelept fullen bjojben/om naetbet bp een enbe ba* fierteleggljen. g|n DefebatBen falmen (lellen eenen grooten meulenfteen banfteen/ oft ban Sart fuiaet enbe mafftj? bont göemaetfet/ be gebaente pebbenbe/ ban een rat bat ban eenofttuoee ftertBe peerben om* me geboert faltoo?ben. 2(1? nu befe appel? plat enbe Blepn gbenoetbïongöemalen/ men fai bie in tuppen toornen ûie baet toe Dienen / enbe foo laten fiaen ceni» gften tnöt/ gftelijtB men ben togn boet/ enbe baet nae t'fap uptnemen batter uptggelopeni?/ ongfteuetft enbe in baten gieten/ t'sppöpen oft tartelen/ oube oft «ieume/ foo berreal?fp geenen paben reutSeen peb» benmiaetbebeffe bateri5önbegDeneDaer tognenDe pjintipalijtB üjitten üïijn in i? getoeefl: mant be geur ban ben tiitjn maett ben appelbjantB IteftijcB enbe bjienbelijtB. t©en SSppelbïancB oft Cibje bie fonber p et ffen tornt/ i? be befte e nbe foetfie : nöt [) tan s niet fietcBet ban be gpene bie gpeperfi toojbt/ ootBi? beel beter enbe ertellenter Die fonber bp boegen ban toater gemaett t? ; poe üjel bat niet guae t en lp al? be appel? baft enbe niet feer botftt ban bleftpe jfjn met eenigben fcöarpef maBe/ batmen intbjjeBen ban bien mat boa* tet? baet bp boen: ja mé fai ooc na batfe beur be bjaep' enbemculengöebïootBeuïtjn / enbeinbecuppeftaen en tuffen/ enbe eer fp upt be tuppè inbe perffe ggebaen ïüoïben/mogen toater baet onber mengé/om tebelet» ten bat benflppelDjantb niet bet/nocg oor te fuec noci) groen en 5P^e rcfïe bie in be tuppè blijft / falmen in be perffe blagen met lantBfiroo baer tuffcben gpe* !cpt/ombattet fjem inbe perffe nieten foube gieren baet fpjepben/ enbe t'göene bat metten perffen fai uptiopen/ fai in baten gpegoten bjojben/ enbe on» bet get eerfte ggemenggt tooien, «©ft bat beter i? alleene gljeöaen/ gljeltjtfe men ban ben totjn boet/ fonber te menggen onber t'ggen«bat onggeperfï i? gÖstottien/OetbjelcBefteKBeï lp/tïiflec niet foo forte/ noto foo HeflötB al? befe. 2(1? be€ibjeinbebatenf?/men fai gem laten fiaen
fieben / enbe alle ;gn ftgupm enbe bupltcgept op bjo;< ^n/gclgc6öetoptiost/enöeal?gpüKlsS^Bï;tet |
|||||||||
|
van de Landc-winningîi
|
|||||||||
|
*SÏ
|
|||||||||
|
öan feet laie ƒ offflöatmctt tóe moei tyfntften/ men
faife ban göjenoecö toateten/ anberfins foubenfe Der* becametgancft maecften/bjuppel-piffe/ cojtigDepbt ban aeffem/cnDefeet beel betltogtBebenbpbjengDtn/ ooc& foubenfp beet touboigDeptstn be mage/ bermen enbe principale aDers bertoecben/ een ctantBe maglje öeueruen / een gotf/ cout enDe flegmatgcB bloetin De llebet gBeneteren/ beel Diche Dompen in De öetffeueu fenDen/Dtepijneint Dooft fouDcuoojfaecKen / enDe Die fenuenenbe jonctuten guetfen ofüjtnöeren. BDeïts ìmzz öatfe eemgDI'ins een f uoatfte enDe flappe magDe ftetcBen Die Den appetgbt besloten Jjeeft/ g^elgcb als IS Die ban De bjoufcmt Die onlange bcbjucD15 tjn„ <©oc& 3ö« fulc&e Cibjen een fonoeslingtje gDetebe/
inDe bequaem temeDie teguen betyemue lufïenban be felbe bjoutuen /f p benemen ooeft {jet te feet tya&en/ fpjioppenalDetDanDebupcBloop/enberiurien/jaeüie in De jontueten balleu/fp betbjgben De Dtttcloppinge enbe flaemutgBept ban fjetten/ enDe int epnDe ban bec maeltgt gljebjoncBen Belpen fp t«ten/foo bette ais bie een toêpmgjj getoatett ;gn/om te benemê Defe 1 uwe» Dept enDe traegBept ban bent te Djingen. 3&e laffe €tD?en/ Die als gDeenen f mafte en Debben/
om gun gtoote tiiatetacljttgljept beberben feet Ijaeft/ niet alleen in Daet bat/ maetooeft götDwnc&en enDe Dooi Diane» gü«b|upcftt/ baerom en 39» bie nut te aebten. Hengaenbe be Cibjen bie ban gBemengbe f maec&e
5ön öDïlDtftfuetenfoet/oftfetpenfoet/ofïbietaBe' igchGanbetgBemeugBbefmabe / foo 3gu De fuet foste beef beter enDe gefonoec Dan be fetp foece/ om Dat Die titet alleen beel UeflfjcBer / maet ooeft meet Deur Djiii* (Böcnbe enDe betbeplenbejgn banbefe anbet/ tube juelt&eom beferpigüept metbefoetigDeptgDeboegt een gcobiggept enbe fuiaetöcptisi/Diefelangljeljont in Den tngBebjant/toaet Dat fp toubJiflDeben enDe beel Juerfloptöeften mogDen geneteten. SSeiigaenoe Den ouöerDont ban De Ctbjen/ be gliene
bie nieubj ggemaec&tenDe nocptutpelsgn/ oft nier gDeclaett/ en jtjti niet gDefont/ notò en tonnen niet göebjonc&en 31m fonDet Dtnbec ban De maglje / oft fjooftfttieete/ oft menigDecDanDebetfioptbrDen enDe anbetquellinggentegljenDegljelontöept. 30egDene bie te feet out 3tjn/ enDe alteDe br gijinnen fuet te iaop beu,- ïönalfoo fcBabeujc&alSbc boojgaenbe/ Daerom eumoetmen bie niet Duticften Dan als fp boel gebtaett 3tjn enDe int miDDen ban bun öuoetbom/ggeltjtb tup fien Dat ban Den togn gebaen Vuojt, SfiengaenbeBunmaec&ftl / De befte/De gDefontfïe/
enDeucijffteomberteteu/ ïijnDegöeneDte banfeer röpe appels bit op Daten ttjDt gljepiucftt 5ön/ fonbet feetlangtjetebetoaten gljemoetht3gn. «©ft Die ban een foojte ban appels alicene ggemaec&t ;iin /oft oot& öan btbctfege foojteu / tnaec Die ban fmaecBe giielncB 5tjn/ oft ooc&ban berfcDepDen fmaetfte / maet fulc&e biefoo malcanbetmacB timpeten Dattet eenen f ma», ite uptftome/ bie beelHeft ijebet is ban elrft aileeue/ge' j Igcftoftmen onbétfectfoete appels mengDDe anDet bie fuet lumen/ fiilcUen onbeteen mcngDen foube een €iD?e maec&en Dtebee* liebet enbe nutter foube gijn ban bie ban een foojte allene foube ggemaecut 3gn. 3!nfglïeltjtrtr oocbdï dTibjen bie ban entBel appelé gemaecBt ;gn / bie 3ijnbetet ban bie ban appels enDe pepten t'famen göejiuten enDe gDepetd jgn. ©oojts 3ÖU oocB betet enbe gfjefonbes bie (onbec matet/ ban met matetgDemaecBt ^ijn/om batter boatet Den boet betliefenDatennatuerlijc&enfma&e / enbeltcDtelgcB boet fuet too&ben enDe bebetben/ belettenbe oocB bat' men Die niet enmacDbebiaten / baetomisbetes bat- ter geen matet int maften bp gr toen mo;t. <@e fletDtfle ban alle appelDiantBen üt be göene bie
ban l»ilbeappel0 të gDemaetBt/ bit met eenen (lam» ptgDebioBen^ün/ enbe ban gOeüJojpen ineen bat met beDoo;lft&equantiteptban fontepnbiatet.^ocD srtaöesiïS Deggenebie BpçmaetBSisi ban gel; mattft |
ban De uptgljeperfle appels/ bat in «en bat metbe^
boojltjcfic quantttept ban tuatet gDeisojpeu taoibt., 30aetomme na Dien DeCtDjen Ijoe iieflncb enbe erteU lent Die oocB 3tjn/ Den UcDaem geen boei fel en gbebei! üat Ijem feet pjofgtelgcB ié/göelgcB bip Diet na norji lullen betDalen/ |oo fai De gDeue Die jjju gljefontbepDc bemint/geen gebjuptBen ban ban De befte. i|oc &e|dep2D;anrh gfjemaccHc Mom
. ^epjbjancB ttioibtban beelbetDanbe foojteu Dais
peprenggemacBt. ^omttjDtö oan touüje/tuanglje/ lueteetiDetoilbe pepten/Die Deutplanten/griffien/oft atiDecfmis gDeenfin0 en jrjn gDeoeffent/buelclte pepj» bjantë lauerfe goet blgft/ja Djie enbe uier jaren marflt beüjaettBuoibeu/ Die tn'tlaetfie betet is Danin'tbe* ginfel. ^omtgDts ban tamme pepten/ mtithe pepi- D|ancB öooj eenen tgbt lieftgcB ts/maet als ijp ügf of fesmaenDenouDtis/ foo betlieflDP3ö'uen fmaecBe. ^Depepten smpepjDiancB te maecBen/ moeten gge« plucBt5ön/ eenigöe eet Dan De appels/ anDet later/ oft met (iocBen enDe pettfen afgijefmet«n toojbeu. ^ommigDe als fp rgpe jgu/ btemen terflönt met Dd D^acpenDe meulen fai bjeben / gljeltjca ban oen appe- len gefept is/ anDet moeten gDeplucBt 3311 eet fp rijpe 3Ön/flDelgcB De gDene Die Dart ban uieeftD 3Qn / Dart ban fcDelle enbe fiuaee 3ijn / Die om De getbigljept op Den boom niet bueltgpen mogen. |@aet Defe en moe- ten niet gebjupebt koo)Den om pepjbjancB teinaBen/ booï batfe gemupc&t Debben enbe getgptjijn/om Dat fpfouDenmalfcöe enbefacfite UJojDeu / enbetemeeï faps Debben» <3T3P Datbepepjen biöecDoftlaet g&epiuc&t 5I]n
enbe göepetlï toojDen / ffelue moet gljefcöieben mes aifulcBeinfttumeuten enDe mibbelen als ban Denap» pelbiancBb5tcIaettiS/ telneten ban te laten cufrert in be cuppen/fieDen/ftDupmeu/enbe tonnen ban Dien * met alle anDec DtngDen Die ban nobc 3nu om ie be>< bjpen ban alle attibenten bie Daet mogD en toe tomen t bemelcBemetminbet/ maet meetber 3911 Dan ban ben appelDjancB/piincipalrjcB tegDenbebo»fì Dra Do pewtyantB niet Igcen nocD betbjagljen en macD. «Baetommefalmen foo langde als be HBmtctDeutt/ De benfeets of t gaten ban be BelbetS Daet Dp ligt/ fee c boel floppen met Ittoo / oft pet anbets bes gDefDtBe > om be coube bupten te Hupten / beDalben nodi bat btó peetbjancb/ foo boel niet Duetenen eau als appe^ DjancB/nptgenomen De gDene Dte gDemaecBt 10 DanDe pepjen Die Datt ban bleefclj enDe fcDelle jtjn / De toelc* BetttjeeiatentgtsmogDen goetblgben/enDefeS lue* Ben op Den tap lopeu/foo bette als Die loei gneregcer r bJ0|öt. tsie peerbjancB lebert alfoo beel gift als Den appelbiantb/ banDet boelcbebe baten moeten glje-" fupbert toefen foo Daeft als f p afgDetapt 3gn / anbet- fins foube Daet een gtootemenigDteban bJO{tt:eniit groepen/enbe eenen nuplen fiantb. ^ommiglje ma- ften oocB ban Det match banbe uptgpeperfte pcmi/ flecDte peetDjancft gbeltjcft uan ben appelDjancB gge» fept is/anbet tnojpent op Den msflDoop. ©e tmljt enDe beutljDeu banben pep;b;autft moe<
ten gljemetett buo{ben( ais ban ben flppelbwncft gDe« fept iS) bp ben fmafte/oubetbom/ enbemaecBfel. <©c fmaBebanben f>eetb|ancfi ballet feet naebefmaec&e ban be peten baetuptbat Dp gfjeperft is / te bieten foete/fuete/rujange cjDemengDt oft laf /enDe uolgenDc be felbe fmafien moeten De csacDteueube DeucDton- berfocDt mo(ben / gfjeltjcfi bjeebt güenoecD ban ben «ppelbiantB gDefeptis. plette mm Doe boel battu 2&{etatgne enbe jSojmanbicben üppelbjanch mcec geatDtenbegDeptefen VDojöt banbe ^eetbiautft/fod iS ndcDtauiB be^eetbpneft gljefonbet enbe betn boog DemagDeenbelïcfjaembanbe 58ppelb?a»cb. usant beDalben be t'famen ttetftenbe enbe betftettftenbe ttatDt bie in Daet is ban be maglje / tomenbe upttee aettstDtfgfie Die upttet natuete tn allen foojteu ban mm té/f 5P batfefoete/ fuet/ miang^ oft ban anbe« (0 «ö
|
||||||||
|
Het III. Boeck*
|
||||||||||||||||
|
3 $3
|
||||||||||||||||
|
ftnaet&e sKn/fo musimeli in fce $Mrbiatit&ntetc&en
een beibojgenenbeonuptfpieetuelôtlie BratDtDieDp Deefi tfoui alle fetujn/ pjumpalijtU tegenfengnbat in öe mage gecoincn (0, beur B« eten Dan €ampetnoeil> len/ttultbe cratljt hem t0 S«blebé ban öe fepjen/Daer Dpuptgeperftip.jeaecmitpDatöelSepiDÉautfeDifk toilDev coli>cfïs en crimptuge m Den bupt B maerBt ban Sîppelûjaut/ fouDerlutg«Den genen Die ûaer afonber» ijauitj) 51 jn/om Da^ ijp 100 Daefl niet af en gaet Deur u» trine iü camcrgancB/etuw langer in De mage etiDe ingc» tu^nt blnft iiggcuDe Dan Den upptlD&ancB.<â>o ijl beier bat i)pt»t laetitebau Der maeUijDt Dan int cerfieeDe» Djoi tBc toojt fo betre alffer geen bjaBtnge nocï) bupc» loop en is. 'üDant alp 3&tofccjiDcja f egt/ De peren uucö» ter i(et£n/5ijn De mage quaetenoefcgaDeüfcB. tpc mantes ban ^ojben-ö|ant&
te maetBetu
klucht De ^jojben Dalf rtjp / enbe fob Jjaefi atë QÜP metrBt Datfeoan Denboumbeginnen teballen. CiiDë iaeite oorü niet nuipfien en rijpen/ ten mare feer toep» nuU toant alp fp ittpe 31 jn/ foo en beugDen fp met om bjaucH Daeeaftepe'tlTen. ©oojt0 laetfe üctDts!i|t& in Den bar Ban De perite bjeBen/ enDe in öe tuppè ftaen tuilen/ pcrjlfe Dan upt /entomiét Det uptgepeifi fap, 3i>aer na leggDet in Den Beloer / etiDebetoatet langde. Wam |)oe oefen ö^ancb langjjct bemaerttoojot / |)oe i)p beter 10. Etjn De«cDt fuit gBp hennen alp tjp jgnen tojangDt" fma&efaliu eenen tonuatBtigDen usrheett liebben/enbetoitUanbettoegDetoojoenig. «©fttotlt gijp met toeben tot Dat tjp gt&eel riipe ics/cnbe DjinBc» ttjr/ tóatert Dein met fuiitepiimatcï tot ûattet genoetö tp/alpgDpDem toiHDjincfeèn. 30efenbjmitB(Doemei Dat Dp D'eerfteiiS gBetueefl Diemen ban frupot geeft fjDemaectt') 10 notDtanjs fo toepnigB goet totte* gDe» «oniDept/Datmen Dem niet en bcDooute acDten,ïB)eI iptoaet Dat Denlant-manbpgDebjeBeban anDer re» Hieöten/fal mogen (alfi noot tp banDefenDjancDjinc» Sten/tegen Den fseccBen bupcBloop/rjpiftoou wltfoen/ ©ft anDer DiergBeltjc&e fpecten. ï&w oft Djantï* ban £>ïe|jen.
tJ&egoeDe DupQieDen ban BoopuanDie / Die niet en
toiUen laten uetloojen gaen/ nocDtanp fojgDbulDiget |
||||||||||||||||
|
3©iit bDp goebe en&e eccellènte jBatthelate maai/
neemt <©ueappel0 We toel rpp eube geel 3gu/en fup* uertfe ban Dun Bewneu I fonDer ts f feilen /om bat be ft Delle ben teucBe bermeetbect: Jfiaer foogDp bic obermttgfnöt/ inquattieren/ tnDefsBoonmatc&M toojptfe terfiont m een bet&en met fcDcon toater/ toaut anberfin0 fotibenfe bwpn toojûen.HaetfeDarc ficbcn tn feer beel toaterd / tot Dat fp gDelgtB een pap gljetoojDen 3öu. 38lPfpnutoelgDefoDen5gn/ Doec Dit mater Deur eenen nteutoeu ignen Doecfe Dietoei DicDte iB/enDe bouüuet al t'famen foo fttjfupE aig mo* gDelgtfe W« '3tot befe Decottie boa een jjietsnbeeB fuptbergtlepnoDefloten/eubeluet Dat t'famen füebew oöer een tlepu enDe tlaerbperhetuneenb|eeDecope«> ren paune/aligtp om roerenDe/om Dattet niet aen ber» nen en fouöe. 91)3 DitbeegD falgefoDen toefen/foo faie gfiebaen toOiDeutnDofen enDebuffen omtemoglteti gDebjuptben. <©m noten tetonfnten/ neemt ten eerfïen Blepnf
groene note met De fsDojlTe / enûe lîeecfitcr beel rlepit gaetiseiig m. ï©an legDtfe elf oft ttoaelf Dagljen t« toepeben luttel meer oft miniti toater. ©ötgDebaeit 3Önöe maet&tfe toel ftDomi ban De* beileuen oa^ op DeffDoiffïfalligoDen/ fonberbe ftljelle aftencmeüi enöc laetfe langlje fteDeitingetlaertfupcl^t/ öocnbe oicbtoilîSnocô sDeWacit fupt&er öaïrbp/ öocj bae tnlansDe fieDeu berteert tuojDt: ten faetfren boetfç tn baten/enDe boeter fpecerg'e bp gefloten ban nagclpy geinber enDe canele / maer niet beel nagDelen/ toant fp fouDen te bitter Daer af toojDen. <©ft ggp moetljt' feaiiöetfinötonfyten: jgeemt groene noten ontrent j^epe oft 3îuniup / ter Datfe DarDe fcöojffen Debben/ fcDcltfe/enDe legötfe te meptfeen negen Dagljen UntUf oft toat meer oft mm / nae Dat göp fsen fuit ûatfe fui* len toeecfe too?ben/ in fcDcon toaier / Het toelcbe Ql)p alfe DagDebjie oft bier maelfult uernieottien: Daes nae laetfe fieDen om notD mo^toer te Debben: gbefo* Den 3ónDe/ b^ocgDtfc in De ^onne / of Df cogl)tfe met eenen Ignen Doeth/ enbe (teecter Dan canele enDe crupr> nagDelP in. <3Cen laetfien fetfe te fieDen in gtjecEaers fupeber / tot Dat gijp ften fuit/ batufuptfeetfaltoe' fen gDelijcfe een fproop. 3Dau fuit gijp Die Doen tn ten* nen oft aetöcn potten Daer tee gDemaet&t / mef het |
||||||||||||||||
|
Dm goei.Danom gefontDept te peböen/iboen foo Daefi 1 ôwoop öaer fp jn gefoDcn 3ÌJ1U dommige Doe»; notö
|
||||||||||||||||
|
ti ethpiiiftprfrt-toniernmpii/eMiarnntfimrnfnrHi»hun
|
anDerp: fpplucnen De noten atófpnocö groene jgn/
enDe freec&enfe met Det punt ban een fpiile/ oft een anDer btergDeitjt&e Dincfi ban Ijcute / enseniet ban pfer : toant Det pier foube Die noclï ftoetter mmken/ enbe leggDenfe tetocptUen in toater / Dat fp Dttntoils becanberen/ ban latenfe Die fieDen/ tot Datfe mojtoa 3tjn/enDe mojtoe 5ijiibe/foo üJo?pen fp Die terfiont int toutfcDoon toater.îîl0fpfout3t][i/foo fupberenfp Die ban een felepn beileuen / DatopDefrDelIcüomt/ enbs DjoogDenfe met eenen Doetô. ^en iaetflen fp fleec* feenDer |5ag[jelcn enbe Canele in / enDe Doïnfe alfoo in potten / enDe obergietenfc met ^pioep om ïc betoa<* ren. jBaer tö bat öe «Spjoon eentcö ttjbt Daer nae ta Dunne getoojoen 10/ fo DerfteDen fp Die / enbe gtetenfe ban meber in ben pot: «©oojfulc&enmibbelmatlj* , menmaetBen Dat be noten alttibtp groene bigben ime Daer naturael.9n fleDe ban ^npcBer oft ©onitD/foti* De men mógBen nemen / om te maetnen Dutincconfiö turen/alfulcfien gefoben toon/ alp top urt bgftieboec fuIlenbefrDîiiben.îEietoekuealfoogoeDtïnîiefcetetpî al0ï|onitDoftâuptlier. <©m te tonfgten ffljeilenbanCifroenen entrait*
gten/ neemtDitbe ftDellenbanHrangienoftCitroe* nen ggefnebenin bier oft fep Deeïen / gDefijpbertban alle Bet binnenfle/enbe legDtfe te toeprben negBen Da* gBen in tiare logBe / De toglie beraiiDerenfce op bert bfjfben bagB» *të be negen Dagen ober jgn/foo ïcgtfe biebec te toept&en in fcBoon tlaer toater/ tot batfe foei toojben /enbeberlojen Ijebben Daer bittetBepbt : jae totbatfefcBtjnen boojluttmrB / toant ban fullen fp gçnoçco JKtoçpt&t 3B«» ^«n fseife in een ftDoone to* |
|||||||||||||||
|
öis ten i^erf d ip" gljecomeu/eeu groote mcnigDte üan
fieDen bergaren/t'5P rgpe oft onrgpe / Die fp in een bat toojpen met een beïjoojlrjcfie quantitept ban toa" ter/enDe floppent toel baft toe fonDer meer aen te co> men/enöe eer De maent upt ip / foo Deeft Dit toater De bec toe enûe/ fmafie ban eenen quaûenfuereu Djantli/ nocDtani3feergoetbooibeûoj(iigetoertBlieDen/enDe omDaetiiebetDojfi tebetflaeuinbe groote Ditte ban becojtfen. Confiiucren van ftuyt,
CAP, U taan «öuecnipt.
OM <öuet£iipt te maben/ueemt toel tgpe enbe ge*
Ie <&tieappel0 / ftljeltfe enbe boet be fieernen upt. ^itetfe ban in een panne inftDoon toater tot bat fp {pinten, Œoetfe Daer nae beur een ff fte/of beur eenen fttjoonen Ignen boec/fo batter niet in en blgbe ban Dei g tooffîe: jììeemt ban aefjt ponben ban befe beur geDaen jloffe/en Dite pont fgn fuptber clepn geftoten/meuget toel onber een en (atet tfainen fieben op een tlepn bpjt ban colé/feer toel roewnbe met een bjeDe Boute fpatil tot battet genoecD W gefoben, ©toeltlte gDpfult toe» ten/ alp gDp fuit ften batter aen be panne niet meer en tleef t / Det toeldte i$ Det teeftt tefiê battet genoetD ge» foben is, 3ft bat ggp Daer bp milt boen eenige fpece* töe/ gDelgtS Canele/ 45ioffeInagBeW / Jâoten jBu» fcgaten enbe<©Dembec/ mtnfalbtebaertnboenalft öpcantö gDenoetDt0/ enbe met befpatel onber een toeren* <©pbefeloe maniere fuit ggpî&erfen/ t^ep» m\ mH mm tywcstw moacn confgta«« |
||||||||||||||||
|
y m de Landt-winninghc
|
|||||||||
|
JJ9
|
|||||||||
|
fceten. panne of betteten pot metfontepn-teatcr rot
tiatfe mojtoe jon : fCIo < palle De uiatevaclmcljepot gugt 50a / (oo teggtfe bter-en ttotntirIj ureti te toept- fcen tu 3ulep / sOeiuaecbt uan eeu oeelfupt&er0 enbe 'öjte Deelen toatei 0 enbe lùetfeban met hlepn oper be< i)oo{IucS» opfteben. jüeetntfe upr oefen 3§ulep enbe ïegbtfe m een yldS/ gieiet;De Boojtp \mt opeeu 3ulep ban Ooofeu bd butte gOeuoec^ te / om öaer baer met leggeben bptawp eeu tojfte : €>gp fuitfe ootfe mo- gen uaelrietHenbemaecfceu met toat îïmbjegcnj etibe jBufttitate. €>m gljeyeele #erfen tetonfrjten/ foomoetittenbe
i^etfetifcgellen eiioefttìooiie maben/ foofeera fi mo gljdtjcU s» / baer nafte oenin Sulcp aai toateracouth gt)enoe(bt0/ nietomboltomelutHetelieDen/ uaec alitai ain bie te fupbereu ban Ijate uiateratg«tg?pbt/ toeitb fp otiet bloebit ij gebbeu. 5F>aec na fui men Die feolcontelntb ftcbeti in eeu aube* 31ulep/bat beter ghe» fooen iis/tot oatfe mojtoe 51m. Cen laeiften fai iten itelegaôentneenenaecben pot/ enbe obergteter. met ^PjQop/ ûaer Ip tn gî)efoDeii gljetoeeft gebben/ om te betoareu. jleii fai e ooeb mogöen toelttetbenbe ma - ben mer toat Canele en De j&ui eu*. ^ cf e maniere ban gUegeele j^etfen te confitteti /10 generalntb bieneube/ o'u te confateli aile aubec grobeuutetìten / ggelneb ^aueen/loefienyaippelen/Stbautperflen/Kilbetghen/ enbe Ubatala. <@m ïmetuen te tonf gten/ fo moetmen ten eerften
be ftclen ban be betetaen ten halben af j ngben/enbe ban laten fteben tn $upcber met öaer epggen fap/nemen» be tot eltu pont Kttec&en etn Balf pont fupriieris / af » nemenbe alle Set fthupin batter in't fteben op bomt, m$ fp gftenoecg gyefoben 3g» / foo falmen bteboen fn jjlafen/ enoe baec op gieten fpjoop baer fp in gfcefoben jgn.fBaer bunt&t u oattet^pjoop nor g te toateracg* tlcy tö/foo falmen't boojtp gtjefieel op fteben. <©ft an* tterfino enbe beter, jSeemt een beel Brfer6en/en perf« fet fap upt/ tot oat gyp genoech (jebt. %n bit fap ( foo jjaeft aift uptggeperft 10 ) toomt u ^mpcbec / fonber anöer nat baec bp u boen. ILatetterftontfieben/enbe in't fteben toelfcüupmen. Stift toelgfteftgupmt/ toel ggefupttert cnbe root is g!)etoo|Den/bûetet tn/ fonber fcaa ben ttper te nemen cftjet fteben te laten/be briec één/ fonber eenttyfinfl te toeren / tot battei gbenoecy flljefoben is / altoöt0 met een fpatei Bet ftöupm afne' menbe. W nuflctiiecöïss gbefobeii/'ttoeicb gyp ften fuit 'alfi i&rîûp op een taiilooj gebjupt/ ftgf 10/ nemet ef enDe Doet u confiture in glafen om te betoaren. 2SI* buts moocbtöbP 00c coufntenp|upmen/<SGjnoi!lien/ 35erbert0/ ©erjupf.befsen / enöeanöer btergljelgtbe felepne bzutbten. aBm^jupmeubïeef'cljïemaefSen / ntenmoetbe
^zuwmen ten eerften laten fteben in toat toaters/ feitSmtliSommebereuöe / ombatfentetaenbarnenen fottbcsi : ban fai men Die oooj een ftf te boen / enbe toe» gen /enbe tot ritlt pont Doen eeu bierenbeel <$upt6er0/ ftellenbeban t'famentoeber te fteben/ enbebttbtotlö onuoeteii / latenbe aïfeo fiaen / tot batter fcljupm bat booen lignt göeiieel berteett iiS. Ctoeltbe gbebaen Hüube/foofal menbiealfoo fjeet «rg|)eni8 in boen/ enbe fh-Uen in be potine beu ttjbt ban ojie bagDen / enbe ban fuit gfjpfetocflupten. jlaerals fpberfcöimme« len/ oft batter mater op ltg{)t/ foomoetmenfetoeöer in bedonne ft ellen, ©efe maniere ban boen falmo* flhen gmevael toefen om te manen een bieefrf) ofüeeclj ban allfanberftttpten/ gtjelijt&pten/ SBppelen/ «ïrietuen enbtferfen / uptgjjencmai bat men fai moefentoelgabefaenbeqaanttteptbanbm fuptBcr: toe! tbï fai moeten mcerber oft minber toefen / naebe tjotftttthepbt ban be bjuiDten/ Dte men faltotllen ton» fijt eutot een Deegl). <©m$erfenoftanberfrupt tebetoaren : jleemt
be löerfen of anöet bjutijten/ bie gijp betoaren toilt/ slft fcfioon bronco toeber 10 / enbe f nijtfe tn be mibbt 1 egmintmiw oe Ji«en upt/enbe legtfeeenenbacl) tn be |
|||||||||
|
potine te bjooflöen/ oft fneenenoben alfi tyoobt upt*
genomen 10. 3Mn neemt toel gefoben enbe gefupberc lupeber/ enbe tojnft Ie baer meoe/ enbe legt je ban ben anberbaetlje toeber tn bedonne / enbe to;gftfeaIfoo uitUtoiis met fupebe: aU fp beoogen fullen/foo langge toi oat fc een cojftc tjebbeu / ban legtjtfe toetQ enbe bc toaertfe tot utoetbeiiefteu. <tDHi<©li)uen te bet epDenotf eenen bagl). &mm
groen o&lrjòen enbe fmjtfe toat ter jiibetu ban legljtfe tntoatecii etbaltfeenbeaffctjen / toel berflaenbe oat* men nemen moet tiueemaelfoo beelaffcDenal0 fiale/ enbelaetfe fo baer in liggen toepeben rrau.uten ttjt0, ^anful:gbpbteuptuctueu / eubebter of btjfmae! toaffcljcn tu iaeuto toatec/ enbe ban leggljett in glafen of (reehen baten met fout toater /enbe alfoobetoaten/ maer alle b|ie maenben be peb-rl betnteutoen. «©m@li)beutetonftjten ; laet be toute <&Itjbett
toepc&en feö bagen in ^cetuater/ ban boetfe in een bat/ enbe gieter op nteutoeu moft ' maer en bullet tt bat foo feer niet / op oat be moft in't fubeu niet ober en loope. 'Ma be moft gbefoben beeft / foo fuit gtjp (iet bat toe* froppen. dommige tooipen eerlt baer in eeu pant bot foutö/ enbebangtetenfpbemoftbaerop/ eubebaec na Doen fp beginnen baec tn/enbe al0 be meli gefoben i0 / foo floppen fp Ijet oat toe. <©ft anberfin0 laetfe beoogen upter èonne / op een plaetfe Die toel te toinbe ftaet : iLeghtfebanmcei enaerbenpot/bulletbiemee poniti)/ enbe boeter onber eentgtje petertje. <©t maniere ban <8Ue te maerKen.
Hoc datter zijn drie manieren van oliën te ma»
kennende hoe die olie van Olijven
ghemaeckt worde,
CAP, LU
OM generaujrë te fp \n t&en ban ber olie / fo raarg
oie tn Olii mantereu gemacebt toojbett. Ceti eer* fïen bp uptperfjtngöe / be toelcbe be gôemepnfra enoep?inripaelftei0.5&ettoseoe t0bpimp{effte. me berbebp bifliUdtte/ou be maniere ban be geotfttlleeroe toateren. 30e maniere ban olte te malen bp uptperffir ge/ en
bientmet alleen ben *©Igben / Inaerootts meet aubes biuclj!cuenDefaoen/gOeItii|».<©Bert:oten/*iìiflnbel0y 13oten jSBuftbaten / ILbMâW^empfaet/ enbe meet anber bterg&elrjcbr/ baiioe toeltbe top gier na fullen fpieben. jstet te min om bat be npiube meer olie geeft ban eentge anber b;utgteu enbe faben/ fo fullen top al* bereerfi beginnen te ftfmjbeu / be maniere ban te ma* ben olte ban <©lnben. lis ggpbatiH bigben fuit geplutrtt enbebergaett
tjebben/ gelgtb top in't ttoeebeboetb ijeübeu geteert/ foobeft.tneerftelgt&/ofbeplaetfebaermenbieoliefal maetben enbepecffen/ ggeftoffeetti0 ban alle t'gftene batter ban noobei0 / te toeten ban tuppenof tonnen/ om baet in te boen be berftgepbeu foojten ban olie/ ban pfer lepels om oe olte upt te ftftepptn / ban buh* fels om be baten tebetben/ ban groot enbe tlepn fpon* ften enbe potten om b'olie upt te bjageti/ ban roojben/ ban bemp oft b;em/enbe ban beel meer anber btngen/ Dte men gOereet moet gebben/ eer men b'olie inaetbt* #f t ootb be meulen0 / ftotüett om te to}inggen/ enbe perffen toel repn 3 t)n /enbe ootb alle anber inftrumen* ten/bie btenen moggen om b'olie te maetRen. j^or ft fuit ggp goebep;obifieggebaengebbenbaugoutom goetbpet te matten / enbe om langge ban te boojen toatm te maetben beplaetfe baer bepetffe ftaet / foo berreal0bieban gaer gelegentgepbt niet toatm gge* noerg en 10 / toont alle oliatgtigge bothticyeben fmiU ten beur toarmte/ enbe figben boo{ toube. • <©aétom foube goet 3tjn/ bat be perffe tegben get $upbe ftono be/om be blaetbept ban ben miööagtj te gebben/ enbi om bat men rotg bper noto lampen foube ban boen gebben/ al0 men be olie fai perffen. fttónuallebefe binggsnalou^bereiit^gn / foolwtie&imaer* enbe |
|||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||||||
|
ifio
tocrcbUeöen b'4DUjb£ii tocï fupbercn/enîjc âtëoie mei
Befupbettsgn/ terfïout m&s psrlTe D^gçtt/enoc baec
unoec ötïeDctUEQölïen in tenen ccjben (mibtp Dat De
toüglic D' olie l'est (cpnen maerbt)ten epnoe bat fpmet
gOcuuuue/enbc fo facttte ale mojjbxulrfetèfouDen ge»
perft toojoeu. ïlSeliptoaec/ Dat fcet gaçt fotiDe jijn
Datmen bic met boeten creoe / eet fp in dc perffe gbo !
lept toojoen/ om Dat oe ohe Die met boeten ip gbeire*
ben / ahgtö beter/ focter/claerbet euöe hcftgcUer «0/
om met falset t'eten/Danbie menpetffet. jBaer om
battei treoen moepehjehet balt ban hst perffen/foo «a
be gemepue maniere ban ohe te mabé/nietter perffe, j
5©actom eermenDie «©lijuenfal tn oe perffe legghm/1
foo en fai niet quaet 3011 / Datmen be fciifUe enbe {jet
blïcfci) metumilenpbjebe/Diefachfe gljebjacpttooj»
Den om Dat Der. fieen / oie De» f maerfee ban De olie be*
beeft /wet en foube gpebjohen 3tin,< Datmen bte Dan tn
Dt perffe noch betet male/DoetiDe otec pont grof foutgs
tn pegUeltleü meuben <©lgben/ enbe öatmen Daet noe
ben (teen ban Der «©Itjbe alleen perffe. ^De gtjene bie
be ohe fai upt frbeppen / fai in toecfegepeen baten baer
toe DtenenDe/boen De Dite foonen ban oliën / Die men
Deeft uptgepetji. flf>ant het toare groo.e fchaDe/bat »
nienbettoeebeperffingös/ enbe noch meet öeDetbe
fotiDe onber bie eerfte mengen/gheinetcbt bat De geen
bteupt be perffe ip ghecomen met luttel boutoen of t
perffen/onghdneu betet tran (mafte tp Dan Die ttoebe:
«Occii foo ip fultfee olie JBaeghoen ohe göcnormt/ Die
feer feboon en nut 13 omtnfpnfe tebsftgen.tBettoee»
be ip goît om faluen entcanDer btergtirjtfeeDingen te
nwecben/ maet De Der De / om in lampen te bjanDen.
V'ooits foo lp oocb gcet Datmen b'oite/alpfpin {jaer
turpin göefct ip/ in antere bergiete:ïlt)ant Jjoc be ohe
meer beruueert enbe üergotett ip / ()oe fp ciaeröet ip/
enbe minbjoeffemg oftgiftiStjeeft»
©e Dateti enbe pgpen baetmen b'olte in boer/moe»
|
|||||||||||||||
|
üft bat b'oUe eeutöDe fthitfictibe ofï qwabe teuebets
ghecregenöeefc/fofiotet groene €>lgben/enoetoojpt Die in bolse fonoer bc frenen : <©ft wojpser rcupnieu tn ban gger|ten-bjgobt, met eetughe fout eocene gbe» mcugtjt : <&ft tegl)t bloemen ban jöehloie tn b'oüe ta toepcueiu âftbat b'oliebebojbenoft fittichenbetp7 öangftê
m bc tonne een fiant bol tonatibet ctupt / enbeto'03» pet bicbtotlp boet in/ tft bat glip fiet Dat benfianeft nieten uergaet^fDoetD'olieineenanDerbat. «fi>öP fuit oocb du gljebjech beteten / t|t bat gijp neemt ilio* 3ijnen/ enbeDe|tcenhenptiptgljeoûeni)efabcnDe/ Die (tainpt/ enbe maecht ballehene oaet af/om int bat te toojpen/ maet thien Dagen baet na moet gtjp boite tu eenaubetbatbosn. b'€>lte fai fee t claer 3gu /ifi bat gijp De fehojffe enbe
blaberguan Den<©lr)f-boommet fout gejrotstiitieea boerrhen bnoopt, enbe int bat ganght, «©uio'ehetoelucrbenüï te matten neemt $®Mtl)*
ben ohe Dte beceiftetp upttomenbe fotiDcrbeclpetf* fenp/ enbe toojpt oaer m fon poepet ban %m'mubi&* berö ban€lfeu toojtel/enbe ban totlDe €>altgaen/3» nop tuojtel/ oft ölfulche onbet toeiritbenöe ttngiun alp ghp ttJiIt/alffGmeutoelgebjogfjtenbefeet tUpna gcpoteii enoe roeret bat feer boel: 2i»ûcr na Doeïet fous: infeetrlepnegöefioteü / enbe fiellet bat Dent noi bau ünftijieu baglien in De potute. <©f t (tellet mt luti gè* bètbc in eenen betel boi ftebenbe tontes 0/enbe Intet foa ftaen fieoé met tlepn bpet ben tgt fcâ Djie uren: Jàeeme ban upt/ eûlaîet loat tyt0 ftaen tot batgSjp fict Dattec olt'fameti bael gemeojputeett ip:©cet Dan u che Deus eett (ìatiitjne/ enbe betoaecefe ht «enen pot îael gefiope üoo|ugebfUp»;ö. Hengaenbe nube traefit enbe epögenfefiap banbi
ohe/ foo heeftfe een fonbetltngfje craciîî/ upttoenbietji ghebjuptbt^ <©otbfooheeftfe ban binnen .geöjuptSt göeeti minber tratöt / toant fp maetbt camerganeb/ |
|||||||||||||||
|
itintec tortmet toatmeìogljc ghefupbert/enbemet 1 enbe berbooftbe tratöt ban ben faign / enbeboetbii
|
|||||||||||||||
|
een fuonaie aftebiooaftt îfjn/ om D'oUe te ontfanghen
|
|||||||||||||||
|
tettigli bagljen naer batfegüemactfat faf;ijn/ te toe'
ten/ \m bat oen bjotffem oft gift fai ghefontbtn 39"/ 31nfgöeUjtSr moeten oocbDe facbenbau geptebellen toelbétept vin/om ù! olie te ontfaugBen. &ehelbèr Daerbeb.tten metter oUefnUen ruften/
moet opcenigtjetoubeplaetfeftaeu: îî9ant gîjeïpc& 010 oliën ûeuc toarmte fintiteli / alfoo Jïollen Die beur bcuöe/ maec bcfeohe betoaett haerfeer toelopeen hotioe enbe bjooge plaetfe/te meer om bat be toarmte tnbe borftngheputhaet contrarie3tjn. '©aeromme ifi Datmen b'oho gljeernelegötinbeloetö bietesöen |>et jaoojbeftaen/enbebat pitncipalijcbb'olie bie ban groene enbe onrijpe ©lijbeu ghemaecht toojbt / enbe oleum Omphacinum göenoemt Win glafen oft (leene uotteu betoaett toojbt. giftbatb'oUetnbe ï©httct met Daer gi(ï oftbjotf'
fem aetbuefi / men fatoer göefoben fouot moeten tn boen : ï©antbat ooepet b'olieenbe boetfe fmtlten:jae fcfjepDctljaec ban alle t'quaet batfiaer mach toero* men. lïien fai oot niet toeefen batfe fa! fout fmaetben/ toant al Dette men feer bèel foutp baer in/ ö'olie en fai' bernietnafmaecben. ©mb'olietcbetoarenbanftcrtft tetoojben / fmü»
tet toap enbe olie t'famen / ban eicfir eben bele / enbe meiiQljet baer onber gÖetoofifoubt/batgbebaen3tjn' öetoojpetal t'famen in een bat met olie. -STfelbeté oocb goet gljebaen / olfi be the alce fteteft gDetoojben is/ om Die te beteren. 3&tt boet oocb ben angp int bat gbetooipetu gpbieolie tutbel/maettbie tlactenbefupber in be
^>onpeoftbpDenbpere/ oftgietfieöeiibe toatettn't bat/foberrealfintct bjebenen eau. 3(1 bat De ohe bol bupugBfV* W/fw toop fout enbe
tooipet gljeljef l en heet tnt bat. 'S'felbebottootbbe pgnappel ghetoant / oft bjoeffem ban olie göcroofi/ tube üjo'ipmint bat metter clic. |
|||||||||||||||
|
anber0 bat bianbt op be hupt ïcgftt/ enbe t'bêl begint
te quetfen/foo en iff er niet beter om hit cracöt te bene» m«n/Dan te (irncben met berftfie olie. #he op toijri off eeniglje anDer bocgtigyept gfiego»
ten belet batfe niet eubcrfrftalen. 35oeroiî!ir.ei(lDôr be cloec&e tofln tapperpen» tebeletten batbs toitïB tognen niet e>i foucen roa toojDen / een pince ohe bats olgbenplrgljîit op l)un toijuen te gieten. *©'o!iei0bpant banbecrupDen/pjiucipalijcbaubg
CautooojDenenDe «ffoncommetö/ De toelchetctlîotiÊ fìetben/ i(ì öatmen onrrent Dien centgö glajseftpot met olie fielt/ oft bat bc gliene biefeoeffent/ cliaelj» tigBt0. ©îoeffem ban ohe ip feer goet om ciment te maec»
ben om coojen folbetp te befetten / toant fuit h timent toetojgft bemupfen- 3E0ootbgoebt om alle toerei* getupöDbanpfer ooojroef} tebcbjgetnenbegeeft Den (©ffenappetpbt/ eïfmen l)en boeragse baci mebebe* fpjoept. jfeet befeibe Den boDem ban een toffer gefite* hen bebjrit De rSeöcren ban De motten : $?et Dient ooefe om houten fiupfraet tlaer pnbe ghfïeretiöe temaüetV enbe om hout te Doen barren foiiDerrootb. Hoe datmen by uytpeiffingheolien rmeckrvatt anderfruyten endc fadcu. CAP. Lil. DScr 3önbeelb?ncbtenenDe3Qtben bie beur tipt*
petffingfte een oüegfceben/ göelytftbie ^lgbe boet/te toeten/«©6enioten/ï£afeh;oteu/jSûtcn s&uf" caten/Hmanbelp / foo tosifoetealp bitter/ gubiaeu* frhe Voteti/38nacarben / f&erfefeeernen/ i»tiig|jel0/ iteernenbanMbncotjs/ ban3ütut&tu/ ban^up* men/ban ^ifticfien/ILgnfaet/öaepfaet/ Eempfact/ ^eulfact/2Si[fcufaet/ ifimpincliefaet/ Cittocnfaet/ «©jangljefaet/ deernen ban oppelp enbe peten/ faet ban Cancommer0/ ban Cautooiben/ IBeloeren/ €ittuUeit/
|
|||||||||||||||
|
vande Landt-wînninghe.
|
|||||||
|
€t':Eu!len7ettf>emeec anöcc bfecgeïgcöe/ ban be mele*
fee uip ymtmhwliith ftOjpben fullen/ om Dat top to'
sien (ouoen be mautece. ban Dte te berepoen enoe te <©ite natt foetelmaiibeljï toojtalbud gemaemf el»
Iet o »manöel0iiaOQtCptn laeuto toatec mat i pots Büeoisprlit pebben. g>icmi Die m eenen fieiien mofttee met eenen pou.en dampec / enbe maeebtee af biepne bjopheuo/ Dte göp onet Den öotup ban 0» si toatec lan» gfc fuit metter gant bneen of ftanoelen/ten 5p bat gpp iieuer tjebt Dieop peeteaffcljenö of faut een ure tntss te bertoacmen/ oft nnf ureum De|bnne te (lellen: oft te (lellen tu een glao üat ooa: Den bornp ban fiebenbe uoa « tee (jeet fui toojoen : ©aêe na Doet Die In een ftamtjne ofibempen facb/om tn een petffe te perffen bte ben bo« bem u tgeiJoU geeft eubcpelleuoe/of tuffebensttrffen baet af oat gijp be barbets peet gemaeecpebt. ~ftot\)' tans ilae: pur te notecen/ûat ü'Jümanöelp niet enjnn altgots gpepelt/eetmen olte baet uptpetd/toant men Beeft btebtuits oen tnt niet/ Doe toelaat betec is Datfe flijepelt jgn/otn bat o'olie tefupbecbecfoube joh. ©a bat o'ffi.uaubeleatous upföpeperdïfjn/ foamatô' men pet marti» onbec tjeete afficene bacnen / enbe tn fteoebanbjoo gljebjupchen. jBuftaetoocb temete ben / üat jukte berepbtitgfte ban oec olie ban f eet e SlmanöelS/ alleen Dient boo; ö'olie bie men in neemt/ om te jïtllen De ineen ban bebjoutoen biebecfcb göe* legpen 591» / oft om te betfoeten De pgne ban De Colt» fee 1 of aan be nieren / i(l oatmen bte met ttoee oneen inttten topn ujmebt/ oft met gljebjanbe togn. jfâaet fulcbeolieujojbt btcfetoilsuptgyeitotben foubec bpet oft eentgetljaube inarmte. j&omtgts tooft men t>"8* maubeia om ttcptelgcb te bjognen/ baec na pesd men bie olie upt. «©Ite ban bitter fSmanbels iaopt gpemaeebt ban
Sümanbeis in be nanne getood/enbebtctoils gbecoett om bat fp met enfouoen betbarnen/ De toelette baec ra jhjf uptggepetd toojben / tot batter gj)een olie meer upt en tornt, «©gbefe maniere maebmenootb ttptperffen tbJee anbet fooien ban olie ban foeteSi- tnanbels/ b'eenebte bequaemts om falben te mafeeu/ om te ftetjtben bte leben bie Cete boen. 3t)e ai bec toojöt nari be parfumeer berg gebpipcBt/toeltb ttoee f oosten gtjci naetltt jtjn ban foete «manbels/ bie oubt eabe gpepeel jtju in eenen facit oft (lampe gôefloten. ©e oliën ban pdacöen/ «©betnoten/ ^afelnoten/
3tnbiaenfcfte#oten/pingels beertien banïttwcben/ faetbanCautooojben/ Concommers/ jtèeloeneo/ ï©onberbooin/ banïtcmpfact/ Hnnfaet/ ï^eulfaet/ 2&tlfen!aebt üafïaert ^affraenfaet/ban ILupferrupt/ enbe anbet tyutbten enbe faben bicoltacpcigp 3Pn/ Inojben uptgljepetftopbe felbe maniere ban be foete 9tmanbels/maer altnts onbetgoubenbe bat befe upt « petfftngpe toatmgefcöieoe/te toeten/bat bebarbecg ban be meuleno oft perffe fieet 3ön/ oft |)et faebt peet jj'jemaeebt. <©lteban ©apen toojbt alüugberept : jBeemtber*
frbeöabelaer (loot bem enbe maeebter af bjoepbeng of ballebend, 3£>aet na laetfe langefteben in eenen fie» tel met toatet /enbe boet Dat beur eenen (tamijne: %a- tct (iaën tout inetben/ enbe bergaect De bettigbept bie op bet bjatecfbjemt/enbe betnaett bte boo; olie. <©ft laet alle bet toater beur een gat bat tn Den bobem fat 5«ii/ upt lopen/ t'bet batterfai bigben/10 bte olie. dommige en laten Den babelaec niet fieben na bat pp inbaUebeti0gl)eb;otgtti8 / maerperfenbten metter perffe/ enbe laten D'olte Djuppen in eenen put bol toa* ter0. «©f neemtBafielaer enbe<©lgben ban elcr eben bele/ftootfetfamen/enbe petfietb'olte upt.b'©Iie ban fJSaepen is feer goet om te gebjupeben in tltfterten te» gen be tolttbe enbe om falfBeno te mabeittegen coube ggefbJtllen/ lammtgûept t'ftbubbenban DebietDe toitfe/ tnbetoube ggebjeben ban Dejenuen. *©pbe felbe maniete macOmen een ftmpel olie maecben ban lefienöatt fftitm/ tm&mtöm/ ban|»ajlötB' |
boom/CetebtntBBoom/ enbe ban Wêpl I betoekfte
oocbfeec goettjètomialfbenjs temaecbeu tegpenpet coubeftsp^tjiienoe bobe leben. jBen neemt (omtgtjs «töeuebecbefieu enbe ©ahelaet ban eltbc eben bele/bte men in tngn laet mepeben / en baet na b olieuptper(i. jlfâen macb 00cben Babelaec tn otte laten fieben, enbe ban uptperffen / oft oocb fonbet petaubers bp te boe» gen/oft anbetberepoinge/ neentt mtn rijpen en groe< nen ©abclaer/upt be tuelcbe metDemeülenoftperffe D'olie gettocben tooibt. «©he ban noten jKufcaten teojt albuö gpemaetbt/
b^eetbtbe noten in ftueben/ enoe (lootje met eei.eit bouten (lampet/enbepetftfe ban upt tujfcpeninatme batbetgf. <©ft maetbtec afclepne(lutbea enbeiiaüt ììie Djte Dagen te tnepebeu in feer goebé wun/bjooggt< (e ban uptet^onne ben tyt bar. ttnee ggepsele Dagen/ baet nae maecbtle tamelgcb luatm in een panne once t'npet/ De felbe net taoofeboatetbefpioepenbe/ enbe terllontmet beperffe uptomtbenoe. 5£nbe|e foo?ie ban olie Die met uptperfftngtjt ggemaetbt bjojt/moe* ten De materten bitünls met luatet oft ingn befpjoept bJo}ben om te tttptelgcbet enbe meet olie upt te pet f « fen/gelgcb lup ften int uptperffen ban be foéteSBman* betó/bp be ttieltlte men (omtnbts atë f p bjooglje 3tjn/ mat maters boet. 3jn anbet ooetmen mijn/ gljelijcb in oliën ban ©apen/ jBufcaten/ «©enebet/ cuce Dist « gDelyche. Hoc tnen Olie by Imprese maeckr.
CAI'. LUI. O Uien bie bp ^mpjefften göemaetbt toojben /jö'n
gemepnliic ban olie nan<©lgueu gemaect/oiii bat lp be getemperde o ban allen/ enlicptelütüec crygbt en betec bebouf be natuece ban oe buigen btemeu ba«c tn boet/ t'jp batfe peet oft coubt 51m. <©m olte te ma* ben bp fmpteffte / moet men öpe (.iben aen meufeen/ ie toeten betoatmte DieDeraufe efficiente 10 ban bet maben ban be olte. 3&equalitept ban ben bmgben Die baet in comen/enbe De quantttept ban Dien. ffiengaen* Debetoatmtet'5pbaiiben bpetoftbanbet potine/ of ban anbet bingen bie inarmte gbeben/bie moet ge< piopojtioneettjgnnabe qiialitept ban be fubdautten enbe matetien ì>k mal0 oft Dart 313mtomt be blcemen en epffepen foo grote toarmte met/ al 0 be bjucbten of mo)til0/ toaetbeue oocbcomt batmenintmaerlten ban (ultbe oliën/bicbtotl010 te bjcDeti met be toarmte ban bet ^onne/oft Dan een fiebenbe toater: 3ac mtit? mepningpe tö/ bannen om befe oliën ice betepben/met en beyoiwt te göebjuptben noci) coiai / noci) aubet foojte ban bpet/ ban alleen in fiebenbe toatet. Want gtjeujcbbeutbe foete enbe Ucflijcbe toarmte banfte* benbe toatet / alle be pattqeu ban be bingljen bte baet in comen bemaett ;tjn/ enbe b'olte betept enDe gecooct i0alfoobolgpteetbeutbe groote pitte ban eendettb bpet / een toecfjtoocBtngrje of betbjaubinglje ban be oltacbtigpebtngBen/ baneencoobingpe. ©e berep* tmiglje ban fulcue oliën / bie meet toarmte ban noobe fiebben ban be pitte ban bec potine / fa! beel betec 5pn/idbatgi)p De materten Daec af bat gbp toilDtoIie maetben/in een glas oft tennen pot Doet/ om olte Daec op te gteten/gpemengtmet lutiti oft toater/ oft aubes borfjtigljepDt baet toebietienbe/of oocb fonbet boeft* tigpepbt /nae Dat De natuete ban De Dtngben bit baec in tomen/enDtDetegöentooojbigljefafeeepfcpet. %l& nu Dit bat b)ie bagöenfal gpedaen fjebbenop dtoa oft tijfbens ban eenen beffem / in't foet fiebenbe toa* tet:<©ft Dat int toatet niet en geeft ggedaen (b'toelt* be betec ie) maec alleen ban onbet Den oomp ban Den fiebenbe toatec beeft ontfangtjen/ fo fuit gftpmogöeti be Dingpen bie in b'olte geoaen ^tjn/ uptboutoen Deuc eenen gcoben dereben Doerb/ enbe berfege materien toebec baet in Doen inbient ban noobe té/te toeten tot batoebotfitigbeben Die men fai baet onbecgpebaen pebben/ oftbiebanbetngaenbematetienggetometi 3Öïl
|
||||||
|
Het HI. Boeck
|
||||||||||
|
î6i
|
||||||||||
|
jgn/fullen betteert toefen/ mise tan flfôbojen beur, ten met bit booìfepbebeurgöebaêrtoWcuaebener*£ö
Doen enbe uptöoutoem ^©efeuïbe maniere bie men ;Umibetfalien/foot(cii:eali8eeni3{jegommïE!fen,a!f^ |
||||||||||
|
oliengtjebaenajojben,
Patticulicrc berchrijvinghe vanOlien,dieby
imptcffie ghetnaeckt worden,
CAP. LIV,
OEfe ban ûofen toojt aïbuis berept:neentt berfcHe
olie aan dDlijben/joo bete alb ubunct ben noobe t@ toefen/te toeten gljenoecö omiufufie aanuiSoofen tg malien/ luafejjt oie leer toel/fo ombietuuber enbege» tymncrbet te nwethcn/al«i om bte te fupaeren/of t otg bpanoniuereeentgijfoabt oftbuplyiitpöttn nebbe. «©*fe uiafftiigöeial g|je|tl)tebenmetgyelijc5«e ueelett ban ruater enee olie/ bte in eenpanr.etaelt'famen toerenbe tot oatfe gemenat enbe geintcipoieertjtjn/ iatenöeooc& eentgen tgöt t'famen/totbatfe ban mal* ranöer fcljepöen. ©aet iTae falmen een gat matchen tn ben boüem bant aat baer tn fp 3311 f uilen / om Dec uw.re afte laten/enbe men fai toeoetoni anbec toatec baer op ooen/ b'toekn men fai omme roeren algbo* ren/euse t'felbe bermeutoen i>iit oft bier maei ; mact t(ï batmen öaefiigb ië met befe toafftöingöe/men faS bit ba*: op eemgjje toarme plaetfepouben/ om bat b'olie te rafftj)et aan ben toatet fouöe fcöepbeu. |5sel te min gbp moet toeten bat b'olie niet eu moetalbuS gftetüa||it)en toojoen/ ban om te maecnen betroe» leuoeolieu geigck olie banfâ:ofeii/Dioletien enbe an# bec öterjjefntl«. ïïï-ellp toaec batmen D'olte meten (al beijoeoeu te ruaiftgen/ aft batmen tusm groene olie #inpoatmum göeiiotmt. aw bie olie tg gijeusa!'- fcijen/ neemt töofelaerö foo beleaip göenoec!) iö/ encelegösoiein befegöetoaïfcjjenolie/ tneenbanne oft glas met eenen engoen jjalp/ öat op een aiercnbeêl na Doits feet toelgpeflotenenbetoegöeïiopt^tellet alfoo in be Coirne/ oft op een laeutoe plaetfe ben trjbt baufeben bagen/ baer nae Pellet bie te fteben tn eenen ftefei met fieoenbe toatet / si$ booten gpefepöt: <©fê laetfemet clepn aper in een eopec panne ttoee ofb|te uren tgbtis fteben/ enbe ais b'olie yeeft gpefoben/eube een Deel ban ijaer bocl)ttgyeptaetieert/foo falmen dis boen beur eenen grotten en fiere hen öoec enbe toe! ufU Doutocn: ©aer nae aerftDe ûoofeu toeöerom baer tn öoen/boenbealïibojen tot bjie repfentoe. «Jenïaeï* (ieualgfp beurgebaenenbeuptaeboutoettjï/foo fal- men baer bp boen foo beel toateoö baer auber ûoofeu mofïetoeptfetöebben/aljTeroIieisi/ bie men fa! t'fa» men tn m «êomie (tellen aeertigy öagen tgtö/enbe i'aï ntogyenbaer nae ban btr olie gjjefcyepben toojben/ gyeiiîcîi bojen 10 gyefepbt ban ijet toatet om b'olie te u»9(Tt8eji. Bizi te min men fai óoch mogijen te bfebeo 'ijcefeïi metten tnfwfte ban be öoofen in b'olie / fonbee anbet toater aaninfufie baer bp te boen. |J0en men* get ooch fomtyts' in öe betottie banöoofeu/oft togn/ oftfapbau berfege fìoofen / om te beletten yetaen* barneubatt betolie/ oft batfegijeen quabe reuchen ffowoeceijgyen. Jlen fai toeten batmen ttoeefooftetü banoüebantSoofenberepï/ b'eene ban olie ban rijps <©Ujbenenbe ûoofen bie gfteöeeï open 3ijn/be toeitfes booft befte bel)oo|en root te^gn. ^'anber toojt gye* maeet met tìooi'e hnopaen batiolie ban onrijpe <©la# ben.<©f t i(i bat §fyf gljeen «©mpyatinimi en yebt/fo fuit gyp bie berepöen aan anber olie enöetterjupss tfa* men gefoben tot öattet berjupiEf gyeyeel mgefoben i&+ Cube befe té meer bercoeïeiiöe/t'famentretfeenbe tri tcpetru(töf/ maet b'atibet 10 meet bigyeterenbe enbe pgnefïillenbe. IBen maetSt fomtöbtiö olie ban Uïoofen fonbet olie
ban <®Iguen/met te (lellen toobe/oft ^ïottenfrye/oft JBuftuö Öofen/in een glaiS battoel geflopt tjst tn peer* be meHYeen geyelemaent igt&ï©ekhe oltefcet ertel* Jent ie aan rcntlte. ®efe maniere ban b'olie te maecfeen matfionbec»
fioHöwtooibtnint rnaecöen enbe berepöen ban couba oft ge*
|
||||||||||
|
moet gebjupehen om tort te berepbtn be oltcu bp tm
pjeifìe.ììM ts uwee batnien Die met miuber cofl enbe I aeel eet l&uoe mggljcu beupben / met oe maniete te fielten opt upei ban celen tu een gtoote f opere panne/ toaer bat fp met ciepsieti bpere detteti fouDeit/ tot bat bc nattigycpt bic bp bet olie geuoeg t tg/ oft be bot hl • tiggept Die ban be Dingen bie baer m gaen/ gyecomeu 59nûe/be«eett isvenbe ban beutgebaen enöe uptgije» bouuiet op be maniere aoojfept. ©oojtsHQ toeet men oat D'olte Deef t geheel na yeut
gftetroratnbs cratljlenbauoe ïntomenDe marnimi f noe bat De upgeüorgUüe ttocyügpebctt/ofi bte ban be tucomenbe materien gyeromenwf / berteert 3yn/ ift Datmen meteen f)cuteu dapel enige bmppelg ban bet oiiciu aper tuojpV.tuant iji oatbte terfioiu out|ïeect/ ijtt 13 em teiteit oatfeiupbetüS/ maer craechtfe/foo tifer ïiociï eemge bocyttgyept m. 'Sten anberen aio fp tube betel (iaet eimeftet/ foo maerhtje bobbel^foo langhealjs Daertoateug$epDtinig maerabjiDie ber* teeit iss/faoftaetfegheöcel (Ultefoncer getter. %n tlì bannen een bwppelop be yanbt laet ballen/ tn Dien baecnoti) eentijljeiJottjUijöepbtïnija/ fpfalbaetou bjijtten. Hengaenbe be guelftept ban be incometiöe btngen/
bic 10 gijvlfgjjen pjiiiciualych tn beien/ bat fp tou' oft Jjeet 31111/malfcb oft fiart. Zijn bte toubt/ |oo te aan uoabe oatfe meer öan eeng ttemuttat toojbeutn D'olte/ ou! Oùî De couöe rracljt aan bien in bolle louûe mogen gesmet 3ijn.:üPam hoe aiel bolle ban hintten geiim< lieert us / notatane Hecht baer compierle meet tot tearmteban anberfirnï. ©oerommoeten bie toro* ììienbe materien tot biberfctje tepfin betnieut toojbé/ jà D'olle in cernei) ìaater tuaftcheri/gelgchmp tn bobe aan ûoofeu bertlaien fulleii. jSaer jgn bie mtomsnbe btngen tuatm ban compierle/ fo iö een üeruteutotnge aan materien genoech/om bat boite met be manieren lu warmte atcojöetcn. 3 ft Da: Die mtomenbe materie Dart enbeftoaetom
bujireren 30n/ enbe yen trachten m b'olie te bjucheu/ fo falmen òaer mebt infufie maecnen/eermen bte fie< btt: ja eeniglj nat baer bp boegen/ gijelijcB togn/fau/ oft anber bequame bar yugbept/fo mei om Die te òige* ter£ii/al0om te beletten batfer.ieteufoubcnaerbjaiit toojorn ofteenighenqHabenreuruectvjghen: iöaer 3nn oie malfch / foo t|ï fomttjtg gyeiioecjj oatfe nuar in bdboniie&ftopclejmttper fouoeteiugD fiebeiige* fîîU Uîopen/gdgrh bloemen/oft niet meer ban Uni) • tàmii uiat fieben fonoec infnfie/ gSeliJcfc beel aroma» tgchebtnghen- i)oojrjB aengaenbe be qualitept ban be intomenDe
Dinghen/foo fractie mercfeen bat b'olieüp tmp?cflie niet alleen en ?ön göemaetfet ban eeniglje beien ban trupben/maet ootn ban gfjebierten/ beien enbeertre» meiitea ban bten/be boekbe niet en moeten bernieuüjt Uio^bes':jüc baer en i$ anberg met te mertfeen/ ban ifl: bat bebcefien tlepnejijn / batmen bieinb'olte boet frecben/ geujcUin olie ban ^toipioenen/Serpenten/ ïeojffc&en/enbe |Bieren:l©aet 3gn uit gtoot/fo iaoi» ben öie eerfi gl)eboot/baet naeljet ingeiaant uptgge» baen/enbe ban tn olie gefoben/ gelgtfe men boet in olie ban Wo (Tenen. aengaenbe be cjaantttept ban betneomenbe bingen
baer beur befe olsen bp tmöjeffte / ftmple of gbetom* «oneettgljenoemt 30n/ foo moet men fienaio D'olte aa« aeel intomenbe bingfjen göemaecht toojbt/ bat» men befe ojbtnantte bolgfte / öeüaeltiieiiS/ batmen neme betneomenbe bingen bie groffie enbe öertfie bâ fubfrantte 3ijn/ enbe ttiie bagDen te meptfien leggen / baer naet bic mtbbelbace ban fubftantle 3ön/ traee baggn/ bie gefteel malft^ 3tjn/fubtgl enbe amotatgc/ eenen bagh enöe nacDt. ®e toelcae baer na bp ojben fuilen gefoaen Vuojben/ enöe maer eenjs beur gftebaen ipii/ beujareube begommf om te mengen en te fmil- |
||||||||||
|
van de Landt-'winninghe,
|
|||||||||||||||
|
aft gftttìigeiofsttòe fimpele éim/ guelntb ala 3911
alten ban Pletten/ ban Camille/ bau jBeliiote/uan seg|ÊOfaooDB©ioitece«/ tisu felabccg enbe bloemen/ bau ©ilie/ban lielien/alg Het geele upt genomen is/ banfUfcb-bloemtu/ I<ec-bioemen/ batH©olle- ftcupt bloemen/ ban <©elfemön-ö loemen / ban ^eul- bloemen/oft aan m blaber0 enoebollen ban ï?eul/ban ILattou toe-blabeM/en bloemen ban tuitte Pompen* jBaer tut maften ban befe oliën ift te mercbé/bat men tuatö bp gebiehe ban olie ban onrrjpuBljjben/nemen site ban foete aimanbel0/bie ber f tb gfjemaecSt iS/nft ban $afelnoten oie ban te toojen gfjeinaffcoen i0. «©lie ban <©ue-appel0:jfìeemt geöecte 4âue-appeljei |
|||||||||||||||
|
oft bp gebjefae ban bf en/£abwöet/&$ omen/Mobcn*
ban jBawolepne enoe Hatitocs WaDsijS/tbjee oneen/ toojtel ban bJiloe «©altgaen/ «lant-toojtel/enbe bout ban aloe/ ban elcr anDecöalf once/jâote-iBufcaten/ bjp oneen ; leggt elcb alleene te toepefeen in göelfjcbe gbetoiebte ban ïlt>gn enbe ©atee: 2810 befe infufie boibjaebt i&/imt al t'fameu boeu/enbe met fo beel olte als gbenoecb iS mengen in een «©Ia0/ f tdlenbe t'f elb@ tn fiebenbe toater biet oft bufate» t g t0. ©at gebaert 3ijnûe/ boet bet beuc / enbe bebiaect û 'olie booj u gbe* bjuptft/te toeten/tegen boube/ pune De jBagge/ #11* cen/3ötiptH/jlBoeD«t:enbeanbcr1Leben. «©Ite ban Boffen : jâeemt een lebenbe ©00/ble niet |
|||||||||||||||
|
met öe fcöelle/bte tod rgpe *qn/ enbe alft 5aebti0 upt out en is/ fdjoonban Iflf / melgbeboet/ enbebjel bet/
|
|||||||||||||||
|
I booDet ijem/ boet alle bet ingbeiuatit upt / enbe billec
Ijem : ^ommtgbe en boen niet ban ben b{etb upt fìet ingbetoant/ om bat be darmen toel bet 3011 : ©oojtg f o blopt alle 3tjn beenber0 in flueb en/om battes marc foube upt bomen .©at gebaen 3btibe/laet bem in peetv bel/oft gbefouten toater / oft Zee-tuater fieben/ met noto een0 fo beel olie alfs toater / enbe Djp oneen ^out. 3u't epnbe ban' t fteben boet baec bp biabers ban ^a» bte/ ûoofmarepn / ©tlle/ -©jega / ièariolepne enbe «©cneber-befien. ?8Ig bp nu fo lange öeeft gbefoöen/ batbetbleefcObanbcbeenber0gaet/ boutoet ban al t'3amenboo{ een ftammgne/enbebetoaretom^alf^ ben0temaUenteggeu'ti!lepj3tjn/ gnatica/ göe» Lueecben ban be &enuea / enbe pgnen in be Henbenet» enbe âuggbe. «©lie ban BDojmeu : j^eemt een Ralf pont Qiete
toofinett/bïafföt bicfeec toel met milten togn-Haetfe ban fteben tnttoee pont olie ban «©Ipett / enbe toae tooben WQn/ totbatbenï©gnberfoöen i0. «©oetfe beur een boecb enbe beïamt bie ©lie. I^et toaer ooc& goet bat men berfebe l©o|men tn befe «©lie ùeì»/ baet in latenbe foo langbe ató be «©lie buert. «Befe <©!ie 10 feer gost om te becftertben be beccoube £bmmn/ enba tegfiett be pg'nc ban be joncturen. «©lie bau ^erpentetu^eemt g&efìeele Serpenten/
boet bie tn eenen berloben aerben pot / bullet bte mei Hiep -boter/ enbe betbt bem met een beebfel toel gbe« luteert / latenbe bobeu een blepu gaetben. ^stelt befeti pot bp ben bpere/enbe laet bem eenen balben bag&fte» ben/om battei al t'famen feec toel foabe gfiefobett 3öu, «Boet bie ban beuceeneu Innen boecb / enbe üampt be refte feec toel ii\ een j@o#ier / enbe boet beur t'gbene bat onbec tn ben boecb 10. jBengbetbefettoeeoeuE göebaen bingben onbec een / enbe laetfebout toojben/ baer nae boetfe in een «©Sas/ om te gebjuptben regent jFJep?3tfnenbe«©tcöt. ^ommtgbe nemen Wàtzv- flangben/ fp fnfibenaft'ûooftmetben deert/ enb« laten bie elfo in «©lie fieben / betoeltfiefp gbeb;upc« bentegbengbefc^tlptefeerigneptenbe peucbtb> ban llelaetfûept» Andere zoorten van Oliën.
CAP. LV. D€ berbe maniere ban «sBben te maecben/ gtf t§m
bp bt(lillatien/ bit nae be bifltllatten ban be toate» ren fai bertlaert tooiden, ©aer en boben foo iffer nodji een maniere ban «©lien te maecben (boe tod Datje in fommige bingen bp upt perfftngBe göefcBiet) biebefa berbe maniere bp bifttllatie feer noe bomt. ©e tutltbe geb{upcbttoo;t in €pec0/ Cactoe/ jlBoflaert-3aebt/ •^op/«©erfte/1®gn-(leen/ golfer enbe meet anbere* «©lie ban <eper0 : j&eemt boper0 ban «Sper0/OacÉ gÖefoben in toater / ofteonber&eeteaffcbeggetyaben ontient becttgb/bjeetbt enbe to;nft bie lange tuff'e beni bebingbet0/ enberoodfe in eenen berloben panne op een facgt bper&en / toert enbe beert bie bicbb)il0 om met eenen bonten ILepd tot batfe root tooien / baee nae boutoet bie met ben ruggbe banbenHepel / oft legbtfeboojt befte ttiffcpen ttoee barber0 / om u?t> te perffen / gödgtb men te «©Ite ban 3Smanbe!0 tiuKcit/ snol Datcfalpwlml <©K« wpttane»: m » ttdcM
|
|||||||||||||||
|
gbeuomen / fiamptfe/ enoe lêggtf etti ohe ban onrrjpe
«©It»beu tetoepeben/ of auberbietoelgetoaffcben »0/ in be g>m\m ben tot ban beertljten bagen.&teltfe baec «ae in fiebeube toater met fo bêeUap ban &ueappel0 alffec olie i$/ btec uren tgi»/ enbe bcrmeubit ttoee oft bjtemael Set bleefcfo. enbe ?ap ban be .©ue-appete/ SnebKommeinbe jswune flelienbe / enbe als bojen fiebenbe: »©aet nae frjgöet al t'jamen/ enbe betoaest Hef at baten/ om alft tgotta te gpebiupcbm, C?ap banbe©u^ap»el0fultgbpucbtelöt&ec / enbe met nteerbec menitbtc Stijgen/ ifî oat gbp Die fcöjaept/ in fïebe ban tu ftucfeen te f urjöen „ «©Ite ban üBaflgeb: jStstnt olie ban öoofen oft olie
ten onrijpe «©ltjbcti/ oft banque-appela Dupont/ tnbe atöt oneen goeoeii togn/poeper baniöaftödt bat ggpurtlaetflebaec in fultboen/bjp onten ; Haetbefe iranien fiebeu/bttbtoitóomme coerente/tocbat ben 3® ön gpeO«l i& betfaoen / om bat be jBafiù'cb fono? mogen fmdten/enbe fiem mettes olie mengen. «©lie ban ©iicr-Moemetu ©ullst een «©las met ge»
toaffcöen olie/oft ban onrijpe ©Itjbeti/boet baec in foo beer©ltee-blotmenal0bannoubei0/ «noe fielJet bit 4B!a0 in be beet e bornie ben tgt ban feta bagen: «©aer me boutoet bte toeber upt / enbe boeter berfcgebSog* men in : mt boet fo lange a!0 be ©lier-bloemen (ge* Suecenbe ben Corner)gun feraebt öebben.«©efe olie 10 feer goebt ombe £>enuentetaecftercueu[' om te fiolen be ptjneinbe joncturen/ enbe om be öupt te fupbeten. «©iisbanï?pperiton: ÏLegöt be3op6en0banben
Usuratovi / bjp gebeele Dagen te tocpebeuin toelriec Sehben Wijm fielt bte toat ttjt 0 in eenen betel met fie' benbe toater/enbe boutoet bte ban flappclftt upt.lLegt bisbecom in ben fcluett ©tin / Den boojiepbeti trjbt te ïocptBcn fo beel ban bc 3opfien0 als bojen/ftelt bet te ffebeii, enbe boutoet upt al0 bojen: foeter oau bp bjp oneen ©eneetftljen ^etmentgn / fes onten oube olie/ tnûeeeafcrupcl^afftaen/mengett^amen/enbelatet ftaeninfteDeiiDetoatet / tot bat beu BDötunfltMoben 10. Cgene batter obec blQft/bebjaert in een «©latf oft berloben $ot/om te gbeb^tipcbeu fo j)eet al0 gbn bont in nuabe^toeettngen/fonbetlingeban be ^enuen/op ongebleefti)tc leben uit berbout ;tin/oft tegen be fteec ten ban ^enuen/tpgen -SEanbt-ftoeere/fpanninge ban fS>en«en/«6efbJtllenenbe JPlepKrjn. ^ommigt ma»
en befe «©Ite geljcel 3impel / nemenbe alleene be bioe« men banbe l^ppericoti/bie fp ben gebeden Cornee in be potine (lellen / in een 45Iaj3 met gebjafftöen «©lie/ am te toinnen/ be toeltb fp ban betoaren. «©liebanuupte: J9eemt aupte-blabetiS bietuat
Sbebjoogbt 3tiu / laet bie ben göebeelen Corner tn een 451û0 met obetn be pointe (lellen om te totnnen:©ft ber meato t be blaber0 alle atijt bogen/ elcbe repfe beur boenbeenbe uptboutoenbe.ai0 be Corner gepaffeert ts / boet bte beur fonberfieben / enbebetoaertfe in een <©la0 oft ^ot. «©pbefelbe maniere bjojöen berepe te ©lien ban jBirtus/Stlffem/ Ifêariolepne/ 'Ubero* «e/'SCÖP mu0/ Camille/eobeanber biergelijcbe/bpbe toelette fomttibt0 bier göelgtbe quantitepten gbebaen toojben ban t'jap oft bloemen ban t'felbe btupbt / bte met be «©lie in be £>onne gbeflelt bjoibeu. j^g((l-Olt(: lömufbaube op{et[)te Spica Nardi,
|
|||||||||||||||
|
G
|
|||||||||||||||
|
'O
|
|||||||||||||||
|
Het IH. Bocck
|
||||||||||||||||||
|
[64
|
||||||||||||||||||
|
toelcbe fonberllngBe goet f S om 6e tottte ferigBept te
genefen/enDe Dapj unoer te Doen groepen/ oocb om te generen De quaDt en m Dolle ferigDeDen/ enbe pijnen te (tillen/ DeeupDtgDeputbanDecüwptte betfoeten/be tlooen Dan De lippen te genefen/enbe ooeft uan Dantisti/ boeten enoe fonoament, &p neemt oocb toecB De Igc rebenenban DeneröjantDept/maer fonDerlingeiSDie goet tegljen De f toeeringDcn ban De bcllcbens wan Den lier fienen. dommige en fietsen De epers niet Ijast om Defe olte te berepDen / maet roofien Die gfteljee!I tonto/ Daer na petffen fp D'otte upttuffcBen barbers, oft met een petfle Deur eenen facb. .©Ite ban Sertoe : $erffetbe Cectoe tuffegen ttoee
pfere platen/ Die matelgcb {jert of. gloepenoe jijn/oft tuffcijen een JBatbecfteen / enDe een feet Dicbe pferen plate Die tod fieet 10 / ontfangenDe alfoo D'otte Die Daer upt comt. «©ft pellet De Cmue/baer nae bift illcertfe op De maniere üaa De olte Dec #ttilofopDen. ©cfe olie toarm 3tjnoe/bicojöft De blecben oan Dec Dwpt/fp ge* neef* oe gefcBulpteoft meelatijtige fcBojftDept/ftfielS enDe dotten Dan ber pupt / enDe oocb De quabe f£öo|fe* Dept Dan De tlepne bttibeïb,<&p ûefeltte maniere too?- Den oocb gemaect De oliën üan «t&eifie/ Jöofraertfaet enbeaaoes Dtergdgcta oliacBtigDefaoen, •Öite bankop: .êteltet een goet Deel #ap tnoe Wam*
me/enDe bltofet tecfiotit. %eggD«tDaernae op holen/ enDt te toijie Dar roocitet/ letter aöer een pfecen plate/ baec fai een üetügl)epr aen bergacen/ Die men Deet olie ban i$op. ©efe 10 feer goet tegen quaDe fcpojftDepöt/ toiltttpet/feDoiftBeptenDerappicBepbtbanbecBupt. <©lte ban iBtjnfteen: Jâeemt tottten tognfteen/fìoot
öem toel riepne/ bint Die tn eenen boecb/ enDe Iaet Bem toepeben in feer goebé niitten «5tjn: <®ft calcineertDie fonDec toepcben/legt Dem tn eenen Dpp&cras-fa£&/oft tn eenen offen oft tteccbenë blafe / enDe legBt fjem alfoo onDec Deere affcljenS/tot bat Dp toit roojDt,, «©ftp fuit f ten Dat Dp g&enoccb gljer aleineect is / ift Dat Dp claec toojt/enDeeenicDfniP tyantopbetonge. «J&fip meucDt bit oot tuit maften / ift Dat gBp Die lange in toatet Iaet fieben/bictotlSDet fcDupinafnemenbe : baernapnl* berifeert Dem notD eens/oft calcineert Dem toeberom/ enDe Dangt Dem Dan in eenen apportas fatft aen eenen fioco in Debeloer / of op een anbet coubeplaetfe/ Den tijt ban acDt Dagen/ totDattetgeDeel fnoliegefmolten tó:enbe ift Dattet geen olte en toojt/fo boittoet enpecf* fet Det upt/maec fletter eë glas onDerom D'oïte te ont* fangcn/oetoeltbe gpeen opiecgte olte ts/maer een feer fcljcrp toater/ofeen roffe bocBttrDepbt, ®efe olie is goet tegen aIlecrautoage/ferirDept/fcDo?ftBept/quaet feer/ enDe anbet DfergtItìcfte gebieecbên ban Der Dupt, jèp maftetaenficDt toit/net enbe jontft : §>p berbjgft De timpels enDe blecben ban melatitolgcbe Dumeur: 'S'Dapj maect fp geel / fp belettet Det upt ballen ban Den Dapte/en Doet Dat btetoeber groepen, <§ptna&et toper enbe ftlber toit/enbe neemt toecD beplerben upt* ten Igntoaet/alfmen Die met Defe toarme olie blijft. <©lie ban golfer, ^angt ergens om Dooge aen ee*
tien topeten Djaet of r pfeten Daec een glafen tiotfie/ Die botten met potaerDe beeleet is ban eenen cubitus toijt |
||||||||||||||||||
|
poc6en/bte qttalöcB tofllen genefett. Ibommfge gebeft
Die De Djintöeu nucgter met toater ban €onfilie m grepne / oen genen Die qualnrft ban De pocben genefett 5gn/om Bet fengn upt te trec&en. 59efe olie ban ^>ol* fee macD 00c albus gemaect bjojben : Haet golfer in gebjnnDeti togn fieDtn / tot batter een oliatBtfgDe bet* tigDepDt op Dfijft i ©ergaDert Die met toolle oft lgn« toaet/oft met een clepn leppelfeen : j©en moet Den ge« bianDenbJijnaltemetSbetanDeren/ tot DatgDp olie genoerD bergaert D«öt,3lft bat men met befer olie een licljaem firfleftt / bat met dautcftfilber befraet ts tee» ftont na t'baoen/fal t'*Suit6ftlber upt trwfien. Befthry vinghe van fomraige Baifcms
deut konfte ghemaeekt,, CAP, LVI.
f\ JB bat be biaecacBtige enbe nat wpjlötise balfém
^-'luttel oft geen gecreQöen toojot/ foo Ijeeft De be* DenDigDeptenoe confie ban De menfepen olisti bebacöt enoe gtjemaecât / Die tn ItracDten oen recDten I5alfetn feer na tomen. 3Ufulcfte oliën loojoen bp Dtfiillatie of £ itiD;utliinge ge. aaect : ïuaec Dier f uilen top fpjeüen al- leene ban fommtge Die bp impulite oft inojucBingDe gemaect jon/ iatetiDe De geDiftilteecDe booi be gene Dis Den onDertomben int btifoe toefen upt alleDtnoDeii trecUen/gelnctt göp I uit mogen fien tn ons 2$oetu ban De Depmeitjctte cemeDten. balfém banBalfem appel: j^eemt bebjucBtenban
2&aSfem appel Die toel rgpe ?gn/met oft fotiûer faeüt/ legöf Die U\ een glas met oube oft becfcDe olie ban <©* Igoen/oft olte ban foete «manbels/oft ïLrjn3aet-olie/ enoe Iaet Die lange t^amen in Denotine fiacri/ of tn een ïîerelmet fieûenûe toater/of tn toarme ^eecDe-niefii oft in D'aerbe gegcaben / feer toel met 3ant oberDecftt/ ïuaec Datfe een gDeDceliaer / )ae ttoee fai gelaten too;« ben/ om beter te toefen, ©efesie fai oocbmogDen banbeblaDers enDe biautoterbens gDemaecbt too{« ben fonDec De bjucöt. ^ommigDe Doen bp be 3tppel0 in (©liebanfoete «tnanbelsoft Eött-saet geDaen/eetf* onte Dunne ©ernis tot elcb pont <©!tc; ïêultbe<©lietseenfonDerlingDe ©aljem boo| alle
bJonöen/Dfcte gDeftotllenbanDe 2Dojfien/enoeomte fiillen De onlgDelttbe pgnen ban Dien : <©oc& tot De ge» f cDeurtDept ban De jonge binDerS/ f toeeringen ban De jBoeûer/enDe om te boen ontfangljen/ifi oatDe biOM»* toe/ naebat fp upt Det baût 10 geromen/ tot Dien epnte gDemaecbt /De IBoeDer Daer mebeffrgt&f/ enbe met toitten ï©gn/poeper ban DeblaDero tn neemt, ©e fel* be is oocb feer goet tegen bepgne ban De^peene^gije* mengDt met olie ban foete aimonbcls / oft Hgn3aebt f mout. beoliën ban De bloemen ban iìoofmargn/ ban l©olle-6rupt/üan «£renpjgs/ban BirotianeenDê ban ©nberDabe/ berept als uojen gljefept is/ Hebben De bracDt Dien ban ben Balsem gDelgtb. Cehanoer Saljern : jlïeemt b;ucDteii ban be <©ig<
ben/ bloemen ban ^ppericon enoe ûoofe-bnoppen/ boet Defe t'famenin een «©las met olie ban «©Inben/ ftopt Dételas bafie toe/enbe laf et fo lange in De jèoit* |
||||||||||||||||||
|
s
|
||||||||||||||||||
|
paeronDer,iel«ontrenteenencubtt«sièege7eVan^K^^^
ber platglafenbat/batfootoötenbjeetisals eert ^\^^^^ZmSS!&^SSSbt
|
||||||||||||||||||
|
-*—•"«.*.•' ——■-- WJ- «N*Miv«iiiivutl («t |4t3CU CCU hlUK)
ban gebacben aerbe / met lebenbe folfec bat nopt gDe -
fmolten en is getoeeft. 9IS gDp nu totlt boen bifttlleré u olie ban golfes/ foo neemt een gloepenbe pfer-plate ban bier bingers btcbe/eiibe legDt bie in ben croes om Betj&olfec te ontffeben/toant ben coocb fai opjijfen in be opgeDangen glafen tlocbe/ toaer Dat DpDaeft fai in olie beranberen / bit neber fai ballen int glafen herben batter onber ftaet. ©esgaert befe otte/ enbe bttoaert bie in een glas toel toegDefropt/om te gDebjupcbeu te" gen beboetfs-etenbeftoerincjen/fifîeis/quabe ftoe* tingDe ban be mom enbe gefcDulpte fcDo^ftDepbt/ bie men met be punt ban een bebere/ of met een ptnteel ftt§t&t.$v t$ ootb goettegen quabe f toe rtngôen ban |
||||||||||||||||||
|
38nber 25al3em : Jâeemt 4. oneen «©ornme «tElem*
ne/«SIie ban pecbjojmen/ban föoofen enbe f ppert* con/ ban eitje ttoee oneen/ ©eneetfcDen Cermentgn/ ttoee oneen / mengöet befe t'3amen/ enbe laetfe op een bper ban boleti toel besgaberen: <©oet Die in blepne glaefbenS/enDe betoaertfe. fdnDer aôalîem: #eemt bloemen enbe;aet ban ^p*
pericon/bter jjanbeu bol/(iootbie feer toel/ enbeboetfe in een #laS: ^teltbat tDtenbagen in be ^onne/met bier pont oube olie ban «©Irjben : toaernaeboutoee biefeer toel upt / enbe boeter in foo beel bloemen enbe pebt ban ^ppericon ais boten / enbe Hellet toeberom töieti Dagen in be potine, mm tgt gepafjeert 3ünbe; bouüwj
|
||||||||||||||||||
|
}::
|
||||||||||||||||||
|
vande Landt-winninghe.
|
|||||||||||
|
i*5
|
|||||||||||
|
feoutoêt toebeïomfeettoelupt/enbe boetbaerbpfuu-jc
«lis Ijter tiaerbolgDt/tetoeteiv<©iIleoIieenbe©eneet' ftljeu Cermentgn üan elcferanberDûlf pont/ gtbjan* ben toon een Ijalf pont/ jBHmie/fUoegfjoubt/ jfea» Itôcb/jBPîtc/ «i&ommeban ©ep! üan clcjc anberDalf onte/ ûgnftQen l|erfr bjie oneen / £>affiaen een Dalf once/ «©ïoffelmirjütlö/ Jìoten-mufratcn/ €anele ban eltjcbjieüterenbcellootïs: jfföengljet alle befe binglien tfamen/enbe laet Die (teilen tu eenen Betel met ftebeiiûe toater Den tgDtbanbjie uien meen toelgefioptgiag' oa batter gDeen cratljtupt en bliegDe. 3Baer no fiel- iet Glas tDtenbagen trJDtss in be potine/ enbe betoaert öan oefe olie om te gebjuptuen tené be pgne bei oojeu/ in monben/ftftel3/cancUeiS/Nol; Metangere.enbeom öenruggljegraet tefttgefeen toattgbtpeetbecojtfe f o n 11D te met couöe aenbalt. SnDet ©aifem : $eemtbebjucDïenbanditimi/
toaer inne gijp een bcttlgDept fuit binben gtlgcn olte: Hcgïtt bU gïjeljecl tn een f teren gla0/ ftoppet fece bafc ïoe, enbe gtabetbooï ben tgût uan byftbtenbagbenin feet toatin berrot pcerbe trteft:3E>aer na fo ftellet booj centgen trjbt in be Dee!e J&onne/ enbe neemt öan sf Det riaetfte bat boben falbföben/ b'toelt&c ufal bietien booj eenfoiibedtngfje Balfem. Sïnbetfing/foberga' beet alle De bette bocljttgDept oie ggp lult tu be bjuclj* ten ban be ©Imen binöen/ Doet bte tn eenftereb giaö/ enöe öacrbp bloemen üan ?£ppericon enbe olie ban «©luien/ ftoppet giaci baft toe/ enbe grabet booj eenen ïamelnt hen tnöt tn ttiatm pceröe mefî: Œretuet baer na upt/gDP fuit een excellente 25alfem Ijebben. ïperpael üanWntttm te Diötilcwn.
Va n het profijf van de Diftiliatie,
CAP. LVir. T€tx fai tiiemattbt bjonber gBebett/ ifl hut top met
tom^tooojbengDeieertfjebbenbebe manieren om oliën te manen/Diee ooc een co|t bergael mafeen na ben epI'cD ban be nootfafeltjcDept ban Dee ijoebe/ ban toa* Iteren te ötfisllereu enöe «©uinteffentien upt te treinen rot bel) oebe ban be ïfoclsenetffi/ fo toel om gaer gupf= geftn te Ocïpen/alss oocn üaer gebuerlieben als fp cranc çnbeftec&5Un. Wat diftülatic is, ende hoe veel foorten van
Diftiliatie dactet zijn,
GAP. LV1U.
,9ifttlieren töepgentlnfueetuonfïeenbe mibbel/
' ujüeï ocuc De bocjjttgfjept ban f ommige btngDen
üiojt uptgDetrot ften Deur De craebt ban Den bpcre/ofr
ban DicvijijelgcSte tearmre ais be materieti begfjeren :
jBact men mout tuet oenmcrcfeei'. enbe hennen bte
SjctfcDcpöen gtaben ban toarmte cm aSjulcüc toarm»
teteiïicgDei! gDebutftiien alate niatetteuepficjjen/
îyaut fommige begeven toarmte ban claer bper/of ta
tolen/of ban Dee foni ie,oft ban affröeniav oft ban faut/
oftbanpfcïbijlfei/ofbanmarcbauuptgeperfleaBlö'
toen. ISiiDeruegDeren toarmte ban peeibemcfr/ ban,
ftcDenbe toater/of ban Den öomp tan ftebenbe toater/
ofc ban ougeUlufi raicfe/cf naneetitgefcDojfje of anber
inuruöatbetrottis» «enbe bcetom falmen merc&en
met grootet neetfiigljept bier gtaben ban toarmte/
toaet af b'eerfìelaentoiia/gijelncu ban toater bat Dalf
l)eet tjs/oföen Oomp ban eenigtj liebenbp toater/tuaer
in geen penjcliel ban quaet can gelegen jtjn. t©e tbjce»
öet3 toatüjatmsc/ nocrjtan^DtefonDerletfelmacfj
berbjagljen tooïben. W>s ösröe t0 nocö beeter / be
Ujeltfeefonber groot fiinbec met encangöelebentooj»
ben/ aïfmen De öant pet langlje öaet in Ijout/ gtjelrjcu
a\0 io De Ditte ban fanbt. ©e bierbe graet iö foo gfte-
teelbiglj / bat Dp feec qualrjcfetan berbjagDen tooj»
&cii/geiij£&al0i0be Ijtuebanfingel.ö enoepferbylfel
Wmfts Dient ointe Dtfïtlleten teere enöe bscDte ma*
|
|||||||||||
|
tenen/ geltjcB bloemen/ ccube trupben/ öfieltjtfe <en«
btbte/ iLattouüjeu/enbe anbet btttgeltjcae. ©ettoecbe om te btfïülcren fubtgleenbe bjcogDi
bingen/gelncè al0 3ön bte bod nec&en/ te b;eten/ #e< per/€anele 45engbec/«©jcffeli!aoElsi/ei!bebeclcrHp' oen/gelijt6 SlilfTem/Jjabte enbe meer anber. 5&e DecDe tg / om te biftiileren De materten bfe bic6
ban fubfiantten enbe bol fapa" ïon/gfielpth aio 3tin HU Mcr| tlje tuo;tel0.^e bierbe en Dient niet ban tot btfiil' latie ban metalen enbe mineralen/ gelytfe Wupu/ iüi» fenicum/enbe anber btergeujene. Op wat tijdt datmen moet diftillcren , ende vrat
cracht dac deghediftiiieerdc wateren hebben, ende hoe langhe die goct blijven, CAP. LIX. AlLlebtngen moeten gebifitllcerttooj&en atëfpt'n
DaermeeflectacDi5ijnteujeteH/toozteliS/crupûé/ bloemen enbefaet alp fp cgpe 5ijn:©e geoterten of De* lenuattbten/alis fpmüaerfteretcenbe jeurijt 3911.^0 bele als aengaet be röpigöept üan be toojtetó/crupoen bloemen/faet, tn bmtDien/t'felbe (iaet b|çet genoecö betöae{ttnttbJeeoebottR.jSoti)tans!moetjsien toeten bat oe noot birütotlg d unngljt bpogtje trupoeu te bt< fttlleren/maer Dan moeten bte getoepttu tucjDeu enoe befpjoeptineteeiugebeijuame snateren oft betottten/ naeoeiracDtbanfulcae matcrien/ om eentgöfnis te bertueubjet! tjaer jeucljt enbe te gDeben eeutgije üocD* ttgDept Dte foube mogen gelrjcU üjefen bte fp eerft üan Der aerbeu ontfangen Dabben/ gelncs bjp terftotit jul* leu ocrtlaren. Hengaenoebe cracBtban be gebifïtJIeerbe toateren/
lmi# lener Dat De göenebtemet fteöenbe toacerciDe' btfhikerï ujoibeu/gemertbt oatfe ben fma6e/reticBe/ enbe anber guaUtepien ban be mateiien beöoubé/ oaec uptbatfp gljebifitlleert jgn/ niet alleen oe cracDtett gDeltjtfe Debbenmet trupben enbe matecten ban be Eoeltfee fp öBetrocften 5911/ maer5qn oocBltiflitneE baufmaUe,enbe fc&ooiiDer in D'oogöe/ban fjetfap oft be becottieban ftaer matenen. ïöeliis toaer batbe toateren bte beur lobeclocaen/ oft tinne Delmen/ofe ban toner oft anbet metalen gljebifitlleert 3911/ t'bef+e enbe fubttjlfte beel berltefen ban be fubfiantte ban Daetmateiien/ batinbelotDttret&t niet en 3911 ban foogtooten cratDt al^ Jjatt planten, jbiette min De gDeDtfiilleerbeüJateten5r)nliefl9cherbooibeftefuen/ gereeber om te gDeb|uptnen / beter boo^ mebetötieii Der oBogfjen / om ftotiingDe te maetfeen booj t'Dette enbe lebcr/om blatttaetfel te berepben/ om perfumen enbe üjelrtetfeeube bingoën te ojDonneren / Dierenb» foo buel tottet mebttgne alia Iteflgcljept ht& IttDaemg/ ban Det {ap oft oe becottien ban be trupben : baerom* me moeten Die ootS met meetber fo^gDbuibtgDepbt oDebifiilleert 3911. Wz\i$ toaer Datoe toaterenbte metten fiebenbe toater pjtnripaltjcK bie metten bomu ban fteöenbe toater gDeûifttUeert 39n / niet langbe tu tratDte bigben/ jaefeer qualgtb Det jaer pafferen/ maer bk moeten alle jare bp ttrtulatte/ oft Derbifrille' ren met nieutoe materieti te leggen op Det marco bau beeerfìebtfttllatiebemteutottooiben/ oftfpmoeten/ aI0 top notö fullen ber daten/ Deur De buie öDebifti!* leert tooien. Hocdanigh de vaten ende infirumenten moeten
wefenom wateren tedittilleren,
CAP. LX.
T'ïl9ee baten 3Jjn ban noobe cm te otfïtHeten/
bie men noembt üelm oft Clotne / enbe De pot baet be materien in Ugot bte men toil Difiillerem ®en ï|elm fteeft fomtgbt0 eenen langfjen fnupte/ toner beur battet toater met bjuppels balt tu een anber glaö / D'toeltn ontfangDer gDenoemttoo;btt |
|||||||||||
|
^omtrjbtö i» DP fonöer betu oft fnupte / euoe
f y toojbs
|
|||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
iGG
|
|||||||||||
|
bompen nieteufouben berbliegBenof upfaeffemen/
maer bttu tooien/ enbe in Water beranbeten/ ban b'toeU&ebefebe figure 10, |
|||||||||||
|
too jt gDetyupf6t aw men tot! ciccai etetn Œefe ttoee
tnfttumenten boojfept?tjnfeet berftHtilenbe/ foo toel ban fatfoen enbe figure als ban mater te. ©'eerfte ge» bonoen blaren ban loot gljemaecltt gHeltjcfe een clocfte/ bteeenauberbat bancoper bat bol ban materie toajs om tebtfiUleten/oberbecfetetubjekfee eenen pegHelno ben gHcnotc£i oe&ent iovenbe ober al gebjupcfet toojt/ om battet grooter menigte fi» bJater trect baneentrf) anbcr. jftabecöanöt Heeft men een anber fatfoen gbe» bonoeti bp b'toelc&e beelbaten / pegHelgcfe metfiun loDen Helm gHebetfet jqnbe / al t'famen met een bpec gfjebifülleerc öebbenop een fojnaig baute-totj0 gHe* maect/om batmen met iiunber coft enbe moepte fou» bc mogöen beel toaterg bifttlleten/toaer af Hier nae be figure fraet. <©mbat nube toateccn biebeurlobc clocfeengHe'
biftiüeert toornen gheeufurë en Hebben reucfee notfl fmaecne / notò alle anber qualttepten ban be mate» nenbaec af bie gîjeDtftiUecct 3911/ maereer nae ben rooruoftb?antïiec6en : 3£aer enbobenbatbetoatc rea Die ban fcljerpe/ bptenbe enbe bitter trupben gH> bil ttlïeert jijn/geenft nst en Hebben eenigfte bittetHept enöe fcöerppept ban Haren trupben/ maer eer een on» üefltitfee enbe laffe foetiggDepbt : boojtiSDattopge' mepnlut&fiett batbe toateren bte beur loobt 3011 gbe> |
|||||||||||
|
3Be Mthecmu bienaberHanbtsQn sBetomenenbi
beter bebacHt toaren/ pebbeneenbeel beter manier ban biftilleren gHebonben ban befe boojgaenbe/ te toeten beur Het Bakieum Mmx, bat i$ tefeggHen/ ine 25atbaneen fiebenöe mater / oft ober ben bomp ba» eten. ï©an t onget toüffelt f uk fee toateren «ju ongHe» ifjcb beter baubseanbere/ om batfp Hebben niet at* leen ben remue/ maer ootfe ben fmoetfee enbe anbee qualtte^ten ban ben trupben. 3D'toelcfe gHeftötebt om battet bàùt ban ben uebenben toater beur 3öre bocHttgHept baft Hout/enbe betoaert be fubtglfte par* tijen ban beplanten/ enbe belet baer beur batfe niet eti berbliegeunof p upttoaeffemen / geujefe gebeurt in b® gene Dtc met f te re bper ban Hout oft coien gebiftilleert 3rin/toelc alleene b'oo|fafce io/batter alfo grooten ber* fcHil i0 tufftljenoe toateccn Die beur lobe clocfeien baö ban ben ftebenbe toater gebiftilleert toojöen / aîu tuf* fcBen lootenbe gout/ntet aliene oocom batfe beHoubea be epgfien qualitepten ban Baer trupben/ te toeten ben reucfee enbe fmafeeunaer ootfe om bat fp tlaerber/fup* ber enbe beurlucHttgH Jtjn/fonber eeiiigBft rns Hoe lut* teiöat fp na ben bjant te necfeen/eontrarie ban be ge* ne bit met lobe rlocfeen gHebifrtlIecrt toojben. <&m anberen/ betoateren bie in bit an ber toperen bat gebi* ftilleert 3Q11/ b'toeïcltban binnen bertinnet iö/ jure ootfebeel beter enbe ban meerber ttatljt ban bie Deus loobeclocfeen gHcbifnllcert 30n/ om battet bper bau ben oben nieten tan berbjanben / noto meteenigHen roocfi be materien befmetten/ om batic toeprfeen enbe fiebenin toater: nocHtanöen Houbenfp nietgHeHee! be cratHten ban bien/ om Het toater batter mebe gHe» meiigHtiö/ b'toeltH Hun cratHten ber Dooft enbe ber* fticfet. 3&aerom falmen boben alle anber ben pgijg gHeben/ benujaterenbtetiit ftebenbe babt/ oftobee ben bomp ban fiebenöe toater gebiftilleert 3j)n/maee pjintipalntfe btetoarm 31m ban compiette. Wei 1$ toaer/ batbegHene bie ober ben bomp ban ftebenbe toater gHebiftilleert 3fjn/ beter 3ijn ban b'anberebaee af bt pot met be materien int fieoènbe toater gHeftaen Heöö^
|
|||||||||||
|
fctfttlleert / meeftenbeelïtjn met eenen fcfierpenenbe
f terchen bomp / Die Dn» tornt beur een fout bat Hem btf'iolbeett ban be baute baer ben btftilleerpotop ftaet/ b'tyeltfe be testeren beberft/jae Dieft enbe tott gDelûcu melen maecfet : «éoo Heeft men een anber infttuntent gebonben/toaer af Het enberfte bat enbe ben Helm ban toper gBemaecfit 3tjn / tie t'famen op een fournapö flïjcftelt toojDeti ♦ lÈ>eïcfe inftumientbecjuaemtó/ niet alleen out gebjanben torjn te biftilleren bit ban togn/ oft tötinbjoeffem/oftban bier gfiemaerfet toojt/ maer oocb alle anber foo|teuban trupben bte bp tnfuftetn een prctotbeel toaterg gebaen 5ön. ©oojtiS foo moet ben Helm eenen grooten enbe langDen fnupte Hebben/ bie binnen Deur een tonne loopt bo! tosterà om batbe |
|||||||||||
|
van de Lantwinnihghe.
|
|||||||||||||
|
iCy
|
|||||||||||||
|
©ebben / beur bat be ftt&tgt(I* eracBt beter f* uptgBeo
troc&en /öoetoel batfe bepbe feer goet jgn/ enbe göeen anber göebjecB enig / ban bat fp foo langue metgoét inblijöeii. <®m nu te tomen tot onjSberbeinïirument/b'toelc
Baineum Mari*, ofï Dobbel bat gDenoemttoojt/batis: Bemaetut ban rtuee fiucBcn/ toaet af b'eene een groot sogeren Bat i0/gDelgr& eenen Bete I ofi pot / tomcIpcB groot enbe Booglje/geftoffeert met 3311 DetBfel/ toeicö ï?at op een fonrnat^ gefislt iay enbe fiouc in tjet ftcöeti* fce üaater. i^et ttoeebe 10 jjet ötftilleer-bat / toaer af fo'onberfte Deel/ te teeten fie pot/ban roper gDeniaerBt ï0/enDe in fuifBer boegen teafi gemaeebt metten beeb - fel ban be fietei/ ba «et een aen b'anbcr ï?ouüt / ootf? en ïanb'een fonber D'anber ntetmgfiefieltnorö uptgDe» nomen toojûen, '«©enöelm féöanglaiS oftttn göe« ittaee bt/oft oocb ban gfrebarfien aeroe. %ut becbfel i# em gat gljemaetbt Dat nafi toegbefropt tuo;r met een pjop/beur b'toetebe uptgftenomen toojt bant fiebenbe toater bat in be Betellangije gftefoben öeeft / enbe feer eDemtnbert ijs.Cube ban beien ntftrttmenteDebt g{jp tjier na be figure, jSocfj tffec een anber foojte ban Baineum Mari*,
tuaec tn Htz btftilleer-baten ftaen/ban be toeltBe bon» 'öetfte beienmog{)en toefen uan glas oftttn/ enoebe helmen ban glaiS. JBeJjaUjen befe bier baten tffec ïiotlj een Dat beelöoggetis ban Die anbec/ b'toelcb alteen ban ben bomp Dan beu fiebenbe toater bei' Inarmt toojDt/ bieüeuceeu grootepfjpe omöegfje t reet/enbe Die gebet befte Uiatec ban alle banbet biere. Siile befe baten toe! beteemgDt/ enDet'famengBein' eojporeert/ jgngfteftelt in eenen tamelrjcBen tojjben enbe Diepen coperei! betei / al t 'famen toe! bertinnet/ enDeiufuIcSec boegöen berecnigfit/ Datter gfteenen öomp uptcan bliegDen: jaealleoefe Jnfrrumenten jyn foo toei neben een sDefet/enbe t'famen gfjefatfon» |
|||||||||||||
|
nael/ban bjte boeten groot/onbet feer iugf enbe boben
toateugber. 5DeboDemenbebupt6 ban DU bat (tas? ttoee groote boeten bfepe tn fieöenDe toater / enbe Dee opperfiecomt eenen grooten boet ftooge tipten toateE beur een sont gat/ bat tube mibbel jiaet ban {jet berb* fel ban be betel bant babt, «Bpbitbupcbatbtigbbac toojDt eenen tinnen fielm gfiefteit/BDeDefbteuDeom* ttngötltmeteen anber tinnen bat batbecltotjbeïfg/ toaerin bat tout toater balt / D'toelcfee baer in loopt beur een toperen gote oft pijpc ban een anber bât / bie rebelgcB lanrB 10/ enbe bat omïjtm eenpatrltjeü te bercoelen/ ombatDebompenbteop gftebjeben tooj* ben/ te beter fouben bttbe toojben / enbe eer in toatec berberen. jKaerom bat feer ftoaer om boen 1$ Dat* m toater bat int bat i$/ D'toelcb ben Delm omcingclt/ beurlantböcpt ban trjbtnietenfoube toarnt toojben beur DeDitteban ben öelm : foo Beefibit bat een pijpij |
|||||||||||||
|
liïiW foitcBiJ bit toater terfïont urtloopt / aijS mm
be traue open boet/enbe too^bt ooch terftont met cout toater toebei gebult/ b' toeltü upt b'opperfte bat ban Der fontepne f ontt. jBaer om batmen |ö grote moepo te ntetgebben en foube om fjet iject toater fo bitUtotlë af te laten / enbecoubtbaer op te boen/ foo matùmers infuk&er boegljen o;bonnerenbat tipten bate tonen in be pnlaer ftaenbe/eenpaerlnc alfoo beel tout toatero balie/ ald ban ben toacmen mach uptlopen/ met eie tranen te fiupten oft open boen alft ban nobc ië. €nbe om bat be betel bant bat / alt Bbtjs foube ebeti bol toa» ters ;rjn / b' toelt 6 anberfiu0 beur be fterrëe enbe een* pariglie Ditte bau ben oben bermm&ert : foo i& bene* oca in De tolomme een anber bat bol peet toaterov b'toeltg comt betireenpgpe meteenen craneintbat ballen. €nbe bit toater toojbt in 3ön bat toann g&e^ maetBt/tìan t'felbe bpee battet bat ûeet inaett/miDtiS bat be muer banDetolomueOoltëtotaenben bobent ban t'felbe bat. ©efe maniere ban Baineum Marix, ijêS feecbeguameom brei maters* tebifiitleren/ beur Dec cout toatec/b'toelf B be Dompen m tn beu Delm rijf?» terftonttn toater tofranöert, ^©e figure banbefentor wmm m (fi m
|
|||||||||||||
|
Keert/ Datfe maer een (ïutÊ en f tDönen te toefen/ upt»
genomen ben S^elm biemen macj) afnemen enbe toe* 6cr op ftellen alis men toateren toil btpilleren/ geli)* i[ft bhjcBt bp befe Jfiguere. j^och f tettiteli een anber maniere ban Baineum Ma-
ils, bat feer ercellentté/ toaer af öet bupcBatötigö uatban tin të/ gö?»naetlit öUelscft «en grooten mi' |
|||||||||||||
|
Het ÏIÎ. Boeck
|
|||||||||||
|
tes
|
|||||||||||
|
fïobcti jjeet maBen.Cnbe inbiett gBeBeutt battei bpets
tefteccbig/ fooen jaiinen foibe baten met boen booj bat Defitte tuat beinunbect 10 / oui bat Deccupbeu/ bloemen /enbe anbec fulcbematecien tuetenfoubeit betbjanben. «8>c monbtban benoben moet altrjDtg tüucl naft göeflootcu enbe geflopt 31m/ om bat be pitte l'oube binnen blüben/enbe foo beel baten gfoenoecö Die*» nen- Cm befen obente reggeteli 5911 uibetftjje use- naetgbannobe/ foanbetuelcbe eemgöet'bpec cegfje* cen/anbec ctupben in be potten boen / enbe anbec oen lielm op (lelleiu 25p befen mibbel macinimi feec beek watetgbifnUeten/ jaetoel fionbectponben tuffcöen bagh enbe nacbt / enbe fultbebJaceten 3911 beel beter ban be gliene Die met lobe rlocüen of t ban anbec metaeS gemaecbt/gebifliUcett üiojbeti/ om oatfe ban be meta •■ tsiiiiieten^aiigeiiifetteect. <£nbe ban befen tg befe ö@ Jftgwe.
jioch jijnbet anbec 3n(ïtumetiten/ toaecaföet
buptbacptigg bat gfjemaeckt tg ban eopecoft pfec/ oft bananber metael/ meteeniangöen/ bickenenbe tebelijcben eugfien balg : op be incitile cocfo een tope» ten helm gbetooegljt buojbt / bie Jjogfoe enbe (pitg ig/ glielnrk een fBptamibe / enbe igomfuiggelbt olg bun eenen tmmecbol toutgtoaterg/ omoatbenbomp raffeftee enbe niet inectbec inctitgïJte jouDetn ujatec bcranbert uiojben/ enbe om bottettoatct fceqitait* tept banben bpece niet foonben en foabe. .êomimufye bebben in fiebe ban befen langfieu balg enbe Deins een pijp ban üjit pfec oft anbec metael / Die feeclancte enbe trom »J/ gjjenoemt be «êtrpetitmne/ oft lite batt beel fiucben gfjemaecfot tg/ göelepbtmet tecljte fooec* ben/ coinetiûê beween tobbe oft anbec biecgöelgtbj bat bol tnatecg. ©aet 3nnooc6 meecanbet fatfoenen ban fnftru*
mente om te Dtfiilleteti/tuaetaficfi biec nu niet l'cöjg* bm en fal/tebiebenspbemetbe gene bieicfe biet bec» maentbebbe/eiibemeefi gebjtipcfetbjojben/ bieooti alleen btenen om toatecen te bifiilletcn/ ban be meleto; allene lup booj befe tepfe bullen becmanetw Wooiw gtjemewfot isamt gfjebifìilìeert toaetec
meefi 5gn toefen/bicbte enbe anbec biergöelgcfee qua* litepren neemt ban be öelmeu/fQ tg ootk goet batmeti be befte fotefen bte men macb [jebben. <©nbec alle foo 39'nbeglafen bebffïe/ baecnabieban aecbe bHpten enbe binnen becglaef! / oft ban f leen. <3£enbecbenbie ban tin. ^en bietben bte ban copec tueJ bettinner. ^enbyfoeubtefoan geel copec tuelbectinnet. i©aec j tu befe ttoce laetfie ttoee bingen Ui guact 31311/ b'eenen f bat fp be tbateien togmaetben enbebalf betbjatibt: b'anbec bat in bepbe be fooien ban topec eenen fentj ■• nigljen aect is meer ban tn eentgö anbec metael. 'Sett feften oie ban pfec/ pjinripalijtb alfmen üJilpet btfïil« lecen batquaet ombilïilleceuig/ bJdtbban bnptea, moet gb eb^uptbt 50'n enbe niet ban binnen, ©e gfjü * ne bic ben cofi niet en ontfien/göebjuptnen fiibece oft goubebaten: jBaecombatecn pegfjelrjtbfuUyntet enbermatö /foobeboojt öPÏJemtelgDenmetglafeit baten/oft ban fteen/ oft ban gftebaclien aecbe/ binnen enbe bupten betglaefi oftbeiloobt / liebet ban met bte banloobt ofteentgö anbec Jteetael. 39ocötatijS3gn bte ban glag be befie/ baec nae be (leene/ oft aecbe bte bec» glaefï oft betloobt 3pn/baec nae tinnen baten, ©oojw om batbe helmen met en?nn metten potten becee* nigfjt/ foo falmen be felbe t'famen boegben en De fiup» ten met bempen boetb / bfftecben met lutement/ göemaetbtban bùtbancpetg/ 2Docne meel/ enbe baat |Bafiit60. ï©eti ontfanghec fai ten glajs 50« met langben fialfe / maec in be fnupte ban ben {jelm fai fleben/bie oocb tfamen gljeluteect fullen jtjn rntt* ten ttoojfepben lutement / om battei tratet int biflii' lecen niet en fonbe te feec berblteggen / Qoe biel bat top fomtgbtgfommigbe ften gbettjtb eenen Wüiml gbemaeebt/ bte göeenfuiö aen Den betö ban ben Öelrte bafï0fi*möfcfet|gn Hoed*-»
|
|||||||||||
|
33e©eneerfiaenenbi!ïillecen fjtinbjatetfn bufba»
nfgfjen infiniment. Cfojnatë ns tont/enbefieeftaen allen 390211 int ronbe beel becglaef be aecbe baten/göe ? lic urinalen/bie met leem feec twel geluteect 5011/ enbe siebtd glïeöerfit met eenen BelmbangDebac&enaet* öeoft glag/ fjebben&f aenben betfeeen glas nut ee« |
|||||||||||
|
nen bictien bjaet baft gfiemaetfct / om te ontfangosn
iienraatec batten tRfitïleect, ^efenoben toojbtfteet BÖ^ïwaecftt / 0tyijicb top tfen bat dc ^uptfcfieBtn |
|||||||||||
|
vande Landt-w
|
Î69
Beelen bagp/tme oft b£{e baggert/een oft meet maert*
Den/uae De natuere Manbe mebtcgne/enbe nerfrfiepbeiï meeningöe Man be mebec »u/ eube tegöentoooiDtnpen noot, ,S)omtnOt0 bouMjen mpuptbe gpemepebte buigen booj Ijet biftilleren/eiibe fcup Difttlleren<bie upt» gebïucte toocgtigpept. .êomttjbta bifitUeteutupoe gpepeele tnfufte/bat 10 te feggfjen/ be materie met De Mofptigpept baecfpui peefir gemeprttc. 3Ben tpt ban uiepcben moet genomen ;nn na be biberlpept ban be muts nen.')ii>ant De gene Dte Oert en Maft jgu/oft djqo* gpe/of tongjjebjouen/moeten langfjer boepeben/Dau fartjte/ oft groene/ of gpeftampte : ©aerom ift oocb Dat De küo|tcl0 enbe faet bobbelen tgDt epffepen, om te tioepeben De blaöers enbe bloemen encbelen tijbt/enbe alfoonetbolgöen0 Mananber Dtetgpelrjciïe materien, |
|||||||||||||||||
|
Hoedanìgh dat die Ovens moeten zijn,
om wateren te diftilleren, CAP. LXI.
T'jf atfoett Man be obeng om matet te btlïf lieten t&
toeeloer yanbe/ nae De biberffjepbt/ foo uitl ban be matwten Diemen tuil bifitlleten/ alö ban de baten bie* men bacr toe tuil aDctyupcken, HleugaenbeDemaie' ïieu/eentglje ;nn ggemaer&t Man ouggeuacben care tl» fumi Die (eet mei ut De potine ggcbjoogtjt 10 om Dat Dteganeelgcher 5gnbanöie gfietjeel ggebacben 3tjn/ ooeb macgmen Die f ngben eube alfulcben fatfoen gtje» Menate men beggeert/ etiDe met bette aecDe of t leem t'famenboegöen. jèommtglje metfen metplaeftet |
||||||||||||||||||
|
alleen/ fommtgemet leem alleen/maetbebefteoben0
|
||||||||||||||||||
|
rrCrZ^ï 7^ntT\nìÌZnèoèrtì7ìam I ®e öocptigpêben baectn bat te Mjepté'engeïept tooje
|
||||||||||||||||||
|
«uoeftroo : 2Bnber met carreelfieen/depri gDeffooten
toerclt/ peerDemeft/petferucUbanoffen/ enbe bette aecDe oft leem. SHengaenbet'fatfoen/ bat moet actoj« beten met be baten btemen baetopftelt eenigpe 3ijn ggeöeel roubt/enbe bcfe 3911 be befte enbe beguaemfte, üiuber Mtercaiu / anber tjooglje gtjenoetl) opglietcoc • öenin fojme Man pptamtoe / anber rjebben t'fatfoen Man een bonte/ anber Man een ftoobe/ göelftcu gijp ïiiercUelöcö moegtjt fien bp be Moojgfjeft cloe figuren, ^ulche fournaifen moeten /g&elijcli gfjpfienmoeggt tmee bobem0 Debben, tenbie be leegljfie 10/ om De af» frtjenötïonifangjjen/ etiDi:b'atiDer Dogger/ bieben rooftet Deet/ baec De betnenbe celen op liggen/ enbe i0 gemaect Man pfec gaerben Die gelijc een tratlleltggen/ om Dat b'afTrt)en0 fouben bencoen Mallen/ enbe t'upet bat be bifliileer- Maren ruann uiaeckt / met en fouoen Metfmacgten. «O'otiDerfte bobem falmoggen een oft meet beur«
6en0 Rebben om u'affcöen0 upt te treeften : jBaer bopperfte en macg maet eenen pebben tamelgc groot/ ombolenoftgouttnben oben te ftefeen / enoeboben tteec oft cue locöt gaten/ om get bpet te Metftetcuen. <5>efe beur6eii0 fullen ootu ôaer ftopfel0 ôebben/ om be felbe te mogen toeftoppen.©p grjebieUe Man oben/ fout gûp moggenu Mat tn eenen beul op eenen treeft fte'.leu/enbe Man onbet Mper ggeben. Hoe de materien moeten bereydt zijn
eermen wateren diftillcert. CAP. LXU.
TCn i0 niet ggenoecD bat beoben0 enbe btfttlleet
baren in oer maniere Moojfept/ ctjereet gemaecW jgu : tnaer u materien moeien oot bêrept jyn eer Dai yDp Die tube baten Doet.^eie berepbtngge gefegtet m &jie manteren/oft bp infufie/ oft putrefarne/ oft fer- mentane. 3lnfufie en 10 anber0 niet bun een mept' bingge in enige Mortjngljept Manbe materien Die men > ìbu Dtlrillcreu / met alleen om be materten geteber eii iictjter te maiteu om Diftilleren/ maet 00c om te meet fapö te Doen bebben/oft om Den teucbe te bemar é/oft om een meutoe qualitept te boen gebben / of om gaet ïtart)tenteMermeetDeten/ oft omeenige anber rebe* neti/gnelijcb mp int particulier fullen berclaren. jüiet te min alle materie en Ijeeft befe berepbingpe niet ban tioobe. î©ant eenigge en begoeben met göemepcbt/ maet eer ggcb^ogljt te mefen eet men bie btftilleett/ omgaee groote Mocgttggepbt: IQnDeteenbeggeren maet mat befp^oeptte mefen met eenigge bocljttg< Uept/gljeltjcli gebaen bjojt int DifttUeren ban b;oogge j&ool'tü eube Camille/ bie niet ban met mater nat ge tnaec&t mojoen : îtnûer Ipjepbeu Die op eenen lijnen tjoetb/enbe laten bte in ben Corner alft fcgoon mebet f 0/Deu gegeeleu uaclï t onDet ten biaeume n ï?tmcülig* BÖen/ om Den baum teontfanghe ' enbeal0bie borgt ggeuoecU 3911/ te biiitlleren. 5De göene bie men te mepebe legt/ftaen in De ,$oiine/of t opt bpet een galf- |
enmoeten^e£ aikenacco;Deren tnecDe qualttept toan
t'gpene Datmen mil bifïilleren/ foo Dat toarme mate'
rien in tuatme nattigpeDeti/ enbe De couDe tu couDe te uicptlte gfjclept U)o|Deu/mact ooeft met intentie enbe epnbc Datmen tocttoacljt Man t'gpene Datmen Difrtl* leert/ D'melc&e alleen D'oojfa&e te baube MetfrtjepDen botgtig&,eDen baermen tn te mepeben legt/ enbe fulcbe 3ijn gemeptilöc regenboater/fontepne/baum/ enbe ut felbe rouuj oft gljebifttlleert/ fapen ongeDtfitUeert oft gemfitftilleert/geDift! lleerbe materen/gebjau De man/ =it5noitgeOtftilleertoftgöebiftilleert/ üifjn piffegge* biftilleert oft ougpebiftilleett/ mepe gljebtfitlleert oft ongijeDifttlileeti/menfrpen bloeot/ berebens bloebt of bot&en bloeDt ongebtftUleett oftgpeDifiilleett. 35aer« om be materien Die luttel fapg hebben / gijpujeft^o' Mie/2&etonie/£onfiltebe <©?epn/ailffen/oftbe gljene bte fterc&cti reiic&e öebben/gpeltjcK alûetgaiibe fpece* rgen/alùetpanDe cuipDen/ fcljojffcu cnoe UJelctecBeii* ocfjout/ gpelticualjst Cauele 10/ Muilen tumtjngpe» mepebt 31111/ om eenigp fap te Metmecben ben gtìenert Dte luttel Debben / enbe be melrirbenûe guimuclie te beuoaren / Die beur be Ditte paefi martj Mertoliegpen/ miti ces tjun Dunne enbe fubtile fubfiantie- ï)qc roei bar beter 10 enbe Mecfeaerber bat men De f peter gen en aro-' matrjtbcbingpenin VoatettïMjeptbe leghe/ banm tmjn oft ggcbianben mijn/ miût0batint Diftilleren be bompentepaeftfouDenopftrigOen/ cubebe cracgt Man be Specerijen niet mebe Djagpen. ©e gerbe enbe metalsjcbe materien/ gljcujcb Heerlen/ Corael/Cp* erfc.oalen/CÔ?îfîal/<eineràuben/3lacint()en/enaiibec bierghelücBe / luojben Ufruiamelijru gfiemepcfet ut a3ijn gljebifttlleert oft ongpeDimllêerc/ofttn piffe ge* biftilleert/ oft ongfieDiftilleert / maet fulcte üjateren moeten alleen Man bupten grjebjuprut 3tjn / enbe ntec iugljenometi toojoetu StnfgDelöcr al0men œil bat eentglj toatet feeropenenbe enbe beurbnugper.be 3p; men maclibe materien in ggebifiilleerbe oftong'ije- biftilleer Den a?ijn te Mjepr&e leggljen/güelgcB alp 39« betoateteti bic men biftilleert tegöen ben (leen enbe aratocele / oft om te openen be gcoote bcrfioptgebeit Man EeMer/jBtite enbe jDoeber.3810 men tuilbattet mater te beter be rrac&t tjoube Manbe materie baec uptbatgDebtftiIlcerti0/ men mart) bie Mooj t'befïete MjepcHelcgonen: jabifttlerenin naerepgöenfap/oft in lap bat btergt)eltjc6e ccacDt Ueeft, fion irijbtp ruo{- ben ooch be materien te Miepc&e gljelept in menfcDcn/ Marc6en0/oftbocften bloet / om Bun cracfit teBelpets oft Metmeer beren / gtjeltjcubruater Datmen biftil* leett om ben fteen te tyeuen / t'3p in be nieren oft tube blafe / be materie mart) eerft in botuen bloebt gtje« vueptBt {{ebben. Œ'felue macljmeu bentBeti Man be MJepMan geptcu mcIcB / MJaer in te vucprUe gljcIepDt vuojbeii be materien om wateren tcMtftilleten / Die men göebjupcfien totl ombe fmeringgeMan be nie- ten oft Man be blafe te fupbeten.<ï5eneralr)c6 gljefpjo* Hen/ foo moet men toefien bat olie fnfufteti gfjef cfjte" ben in Mocinigpepbt biebectaept Delptoftbermeet* |
|||||||||||||||||
|
bert Man bématecien bie men milbifiilleren/ be wit»
|
||||||||||||||||||
|
ure/oft meetuten/ eenen gDegeelen nacDt/eenengDe' be fwüen tlepu gbefneben oft gefiooten mefen eet men
I & tig biett
|
||||||||||||||||||
|
Het III. Bocck
|
|||||||||||||||||
|
17©
|
|||||||||||||||||
|
banpfet öametflagDtïeptie BDefroteti/ oftbanpfre
btjfeliS/ fo moet u ojfttlleec-bat (t'jp Dat ban glasi/ ofi topet/ oftuan anbet marette (g) jiaen tontfomnte in mei geftfee afftjJflW of£ fa»1 / of» tffcr biiifel tleprs geai2ebe:t/ tn|uitliet boegljeubat öefelöeeeiisngicw ten balocnboet comenboüen oe materten bie men totl Dtftiiïcren, 33e affcöene fnllen liggen itit opperfie beei ban ben oben/of tn een t eple Die op ben oben iraet/snpg bettoarmt toojbt ban een bper ban rolen/ bat int on» beifte ban oen oben fai liggljen. 30e tnateren Dte alfaa gDcDifttlleett 50n/bigöen lang{)er goet ban Die metten Ijeeten toatet gDebiftilieett toojDCH/anbetfine lyMm fpaüeltjclïertatöt. 3|ï batgpp Den tgbt nietenöebt om Difftüatier^
Deur ben Jjeim te Doen / enbe bat g!ip eentglj fap of lt« gueut tont bifiilleren / fiebet fap tn een gkd oft pot/ enDe legïjt baec opeen gtags / foo fai öarr tn ben roorft tn DOiïip üeranDeren/bie nabcrljanbf tn toatet fai bet* j Beren. 35p Defenmiöbel toojot üm ajön iicDtelrjeö ia I toatet beranbett/b'toclrlï feet goei js tegen De bietta enDe fröclSm ban Den oijö^n / pjincipaWjt&iftbatinea üooj oe biliïUacie fommigpe tacjeften^ban ^upie ia, lutttcn o3gn iaet fteöen, ®etoatme materien om tocï ccacfjtïflD te toefen/
begeren ml D|ieoft bier mael gfjebifhüectt te toefen/ gtetenbe befeloeelcUe repfeopüetfeije materien. #f moeten alleen gïjerecüfiteert uoojDen : Jïiaet booj öe touDe matetien göelijtU tSoofen/ i& een biflillatte gïjes noeti) 2 lss)üntb^Defemiöt!el3ösifp?etcuüêt/ g|g» mertbt bat De ctdtöt ban ben bpere Den csnoje» loarmte enDe frljerptebp bjeng&ï. Silo gjjp eentglj loater i>}te oft bier mael toüt öifM*
leren/fo moet gisp elriie repfe öe fjitce bant bper eenen tjalben graet minbeten / tot oat gijp comi totten eet» ften btemeti laettto noemt, ©e teöen ijs/oni Dat als ù@ materie DeuteltSte bifrtilaticmeet enmeergïjcfubtî* Ueert is/fo en bcöocf tfe fo grooten Ditte int laetfte niet alfS f fi mi bcgtnfel boet/ te totjle batfe grobet enbe Dit* lier i3.|©uetmenDoetanöetfuwaif!nen mil t'bijf&g toefen öaneenigebingen upt tretSen/ toantban most be Ditte meer en meetbermeerbert toojöen* 311 alle btftiiïatien ban toatweu moetmen neerfi«<«
Igcfe fcljepoen enbealleeu fielten Ijet flegma / Dat ie t$ feggen be grof(ïe/ Utfit m teatctacj]tigljfic bocljttg* Dept.<Snöt:om \akx te boen/moetmen neerfleîtjratSÉ i;cmen cp be materie bfemen biftilleert/ toant fom* ttjtbögaetbcflegmatiitlie botöiïghepDteerft/ foni* trjtiSlaeft af int biffilleren. 43elgt6 int bifttiteteti bast Den gebjanoen burin/ bluft fe be lactfte/al toojî Dp Bïc* toï!0 gebiftiUcctt: jifâaer int biftiileren ban Den mce« fenoeel ban alle auber üingöen/gaet Die cerf t upt/gfie* Igea tsan ben a5tjti/ofc Donigö/enüe anbet Diergelrirëœ Diiigijen/fjct toelcne gDp mosgDt fmafeen aen b'eerfte enbe tast fteDiftiilatien-«Cnöe ingeballe m flegma alfe niet en toojt göeftDepben/gDeltjen elft n iet eu tooft ra beei toateren baer onberDat notft gemengt blrjfi: ban moeten be toateten fommtge Dagen in Defonnt gefcle tooien in baten bie met eenen boecfe oÖ*ffopt 5tjn:of meteen f canton bat gDcgaettë/ omi?at alïe fu!r!sg botÖtigDeptfoubeberteetttoojDen. <©ftbpgeb|etòe ban^onne/gelritbinDetoiiitir fel men t'batmetbs gDcDiftiileetbe toateren f teilen in eenen fietel bol tose terjS/cnbe laten een berbenbeel m fieben. jiBen fai Douben bat be bifttllatie toel gacr/alö men
tuffcljent'balienbaneicUe DjuppeltDien maro teilen; baet upt toojt ooeft göenomen ente betftaen De traröt enbeftertfeeban ben bpere. 31 ft batmen toilbatbe toateren ben reudte/ ofê
fma&e/oft anbet gualiteptüaneemjDenDtngDe Deb» ben/gtltjt6 ban ^onigDManele/CampDje/fBufrili* ate/of anbet bietgDelgtlte toeïrirfeenbe materien /t'$p omeenigen tcut&e te gDetaen ben gfienen biegïjeenen Debben / oft om goetsen reut&e te gD^ben ben göenert bie f tintèen/ gDelrjr& top roitis fullen feggDen ban Det toatet bat ban mettfcöen b|et6 sDebiftilleert toojbt; |
|||||||||||||||||
|
Mete toepc&c legöt/fomiötëbpUuegenïjeFiet ttoaelf*
be beei fouOtsf/ tot be materien öie feetbot bjigD 5«n/ gïjelncb alberlepe bleefcD / bloebt ban JËeiifcDen ofe aan anbet beefteu/foo toel om öie te betnaren ooojbe' öetöen/ alë oiuöe botbngDept af te 1 ctjcpösn Die gjje* öifhlleett moet 3011, ^omtgtg toa&t cocbe materie bie men tosi bifWle*
«n te totten gfjeiïelt/ cnöe 0I0 Die cot 5ön/Dïfttitereit top bie: jae bat meet té/ be felbe touitigljeift De mflil- latie/gelijtK üjp Diet ua fullen feggen. jfcrinentatie ban be materten enDe tuf uften gefcDtct
In be feet üeetc fonne/oft ou ben obé/of in pcetDe mtft> ms toelette meet bagtjen toan nobe Deeft/gijeïneUban totere oft meet:/ enbe Doe be f ermctuatie cime berep* binge beter faljrin/ Doemen meet toatetj* falcepgD*" oft Difïtüeren. Generile ordonnantie» om wateren te diftilleten.
CAP. LXIII. |
|||||||||||||||||
|
'K
|
|||||||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||||||
|
$ nube materien berept 5tjn fn bet maniere
|
|||||||||||||||||
|
. tïoo}fept/|c en tffer anDetss Mît te boen i>an befel-
be in De Dtfiillcer baten te boen. ^Sün et tjien fiet toe bat u fournaifen op alfulchen j/ketje lìaeu / battetjjupg teut ben bjaiu geen ffDabeencrngDe/ oft batter cotb tuet en 3P bat op os foutneifen ballen marl). 3ft Dat gijp «©mtufilaer oft anbet DietflöelijtBe
ölngljenutfnlleeu / DteeenigDfiit0fentjntgD5rin/foo en eomtet niet bp ban Dan tiene, foo tangtje aig sp Dl* ftilleten: mant ben Demp of root&oteban Defe feuuni< giïe Dingen «pïöSiegi)£/maettiainmiol)ïpt/oftquetfi öelonget/oft beneemt De «tentone/ oft DoetDicIìuhIìS ' 3ift bât gljpiii gîafe baten Di|ïtileert/gDp fuit mme
bie tuet gebatfeen 3un/fonbet «utbetó of fenopen/ODer alien ftjDen effen/ Diefee/ cnbe atre öepïoeff* ^euclen fulicti gijeDeef ontfteben enbe Dalf bet*
bjant 3ön/ eet gijp be materien fuit in be potten boen/ om bat oen rocca oftanûet bietgöelgtbe guaoequa» liïept ban be holen foube betgaen 50n. <©f« legïjt ten minfien tuffr&enu bifitllcec-öat enbe ben oben mat ûfft!)en0 oft fanbt/ om Dat ce kolen beut ben toccu met en fouben f)«t toatet befmetten. jBen fai oocb. rjijeenüpetfrobenmet ij8utD.;t|ïa!f betcot oft pine feenbe ié/ofi met gDefmoope Solen/oft ficen roten oft fmccolen/om bat oe bifhllett-baren enbe toateren ban Den bnple cnbe frinebenöe renette niet en fouûen befmet toojöcti. tpat jjet bper int eerfte niet feet (ïe rtfi en jp/fo toe!
om De baten tebetóarcn booj berflen/ ais fp te (eet tapper bctjitteosirfaügen/aipautom bat be materien foeïelijcb fouöen be toarmte aennemen: Borljtans fat' men öie mogen allenffcens bermeerberen : jae in bient noot is* /tot in ben öeröen grast. jBen falootb m (jet öifulleer-bat ntettebeclma«
terien Doen / anbetfinss fouoe Die mogöcnobedopen/ enbe baet tos anbet bertoauben enbe boben gjjeDeel bigben, ©aerom fai bmt toefen Datmen bie bicfc* tod". b£t:uetttoe:bjant bp fultltemiöbel falbet te meet toatergbiftüleren. I^et toatee ban Den Baineum Maris, en moet niet
toatmet 3ijn ban bat göp utoenbtngee baet fn mogljt Itjben : tjoe toeibattet fomttjbtö materien ballen baet thtebifh'ilereny bsemeetbec toatmte beljoebenban fbabt martj gtjeben : öaerom tooiöt öaet f gii fant bp geboegt/ om be t)itieban ben toatet te bermeerbeten. gilibatu btfiiUeetglasi in be toatmte ftaenbegöe*
taetöt te betften/ gijp fuit beletten bat be gDeefien niet en fullen uptbliegljen/ifr bat göp btbetfelje boecjeftema In toit taan eperë nat göemaecSt / op be ftöeute IcgDt toelljeetb'een nae b'anber/te toeten/foo Daertalseeu fai gelrjcS een to}fte göebjoogöt 3ün/ bac Dp iiet anbet baer op legglje/enbeaifoo berbolgen^. 3ftbat göpu toatcren btfiilleert metbe toarmte
im\ afftljm (selfitö meefl geftôiet) oft ban fant/ oft |
|||||||||||||||||
|
van de Landt-* w
fo fat goet %i\\\ bat men ben helm met fulc&e motetten
ïuju oe/ oiii oattet btfiilletenbe toatet bmc öefe mate» ïien ben renene ofc anber qualttept fouöenbeijouben. <£ube om bat betoaieteu bit bent tracht ban ben
topetegebifiillertïgn/ altnbtseemgh tehentoan Bitte behouben/foo fai t befte 55311 bat men tetjtont na be di» tttllatie/be glafeu oft baten baertnne menbefelbe uni betoaren/ mat tutu ongheoetüt late/ nocljtan» toe» fteube bat ben teucij enbeeen beel ban be tratût met en öerültegüe; ofc oat men boo| Cfe&erfte t'bat fteüe toe! ïoegöe jiopt sp een coele pksetfc tn nat fant/om De geo * te Ijute te betmtnberen. jüochtanp ftaet temere» ben/bat be üerxoelenbe toateren bte men tnBalneo Ma- ria: geeft gbebijtiiieert/niei en fttllen beljoeben onDgcftt teftaeti/ maercer inbe Sotme gftefielc te toefen 111 een gïajs bat tuet gfjeheel bol en tfi ; .©ft batfe beerttrh bagljen tn toarm faut fìaen / om Dat fttm quabe töate* tighept eube grQfitebortjtigfiepDtfoiiöebeEteert tooj' ben. 3li bat be toateren b<e gbebiftt'IIeert 5ijn onriaer
tooien/ göp fuit bte tlaec maften met een bjuppel oft VMtafyiw boojeUöpout toatet&baecin teooen. |
■ijl
10 tegben fennn / aI0ootBump!«Benfeberbjtiben/
be maeuf toiïueu ban be bjoutoeu te bertoetben/ enbs loopenbeoogeii tebjoogen. ^efeboojfepbecracHtcn fal't uptermaten groot bebbeu/ t|t batmen geb^anben lygubacr tiubfcmeugbr. ©ebinnenfiefcDojfTreüanber «ïffebe gbebifliiïeect
geeft een feer goet ruater tegben be pefïe/ ai|i met gbe» Ujtbequanttteptüangöebjaubetorjn/ te toeten / ban eitrojte onten gbebjonrfeeti toojbt/ pnnripaliìtliaijs befen ojantb bjte uren baer na nocb eeu0 tnghenomen toojbt. i^et t0 oocb goet tn b'ooie gebjuppt tegDen bet ruplfcbeti ban ben ojen. ©e gbebjoben fteenen ban ftoerte ^rictben/oftal*
leen bet oleefcb ban Defe ^necbegbebi|ti!icert / geben een mater bat gbej)eel beneemt bet aeuromeu ban be ballenbe ftetUte tn be jongbebmoers/foo baefi alfitwn ben ontrent een Ijalfontetn ben mont giet. 1©aiet goebtftiHeert banberffrDe ^nyluate/ eeit
[ialf loot ingenomen / t'0 een gereebe remebte tegen De €olgtbe enDe campingbe bes bupcr/enbe i0 feer febee eube berfocht. 3©ater gbcbipilieert banbe fcöojffe ban ^abncÈ
oft ©uec/bitHtoibsgbebjoi.eben/ jaegtaffiettoatec ban be toaterfucbtigbe menfeben. Cetonie toater : jl)eu moet be blaberö (loten/ enbe
toattntö tn tofcjn laren liggen/baernabiitsUeren.SDef* göelt]crtoo}toocbgt)ebt|itlleert toater ban €or,jü!ie De grepn enbe «patite. aDetcnie toatert0 feer goebt |
||||||||||||
|
Hoemen -ie cruyden, fcharflen, bloemen, vrucii-
tenendo wortels moetdirtillcteninfonderheyt, CAP, LXIV.
|
|||||||||||||
|
k€ toateten/btemenbüïtlleert 3ijn bibtrfcb/ ge
'ltjcUcosli5PDe rcûctjtçn- ^ommigöejgnsue. öicnwei geigcfe ûafetoater/^abie toater/ jBanolep* ne laatcc eiioe biergeltK&e.ïïiiber gbeben boeifel/ ge* Intlibe gbenebie tcftâarereti. IMesönberbie me< öictnael enbe reftauratros / bpbe toelthe mebittnali Dingen gheuoeggt toojueu. füubet maken camerganc/ geigtS toateroft boto*
îiïbejnbaai$.habarbet/ iiiDienfp berfcb eube groen toare, 28nbee?Sn gemaeebt omteenftcntenbchati' öenfehoontemaben. fSubengnüielriecbenbe/ glje» Igcb be ghenebie men upt Specerijen treebt/ enbe an > ïiet f implen bte goeben teucfee hebben/om te toaffeben fianben/ aenfscht/enbe t'ghebele ltchaem,#ocb fo 3gn BÜebefefoo|teii ban toater oftfunpelghecomponeert. 5©aet top fullen ten eerfien fpjebenbanbefunpelen msbicitiale toateren. SSlffem moet in't beet toater gbebifiiïleert ;on/ om
een toater te trecben m Den reutlte enbe l'inatte geeft ban bet Hiffem/enüe boo| t'bsfie/ foo en moet bse uiet geheel bet'jrh gebtlïilteert toopen/maes een lutte!ge» bjooght/ eerft intontì gelept $nn/ enbe ban beurben Balneura Maris g(jeDimU>eet UWJOCIt/ Oft lil bete af «
jegens. Slfo tosjben geüiftilleertBPüoet/StgtMiomc/
^«rcnel enbe atiber oiergelurüe planten/ ouberhou* öenbeDegenerale regelsSjseruoreuaetdaett. 26!foo toojbt oqeSs gebifttlleert toater ban Unetlen ban ober 3ce/ b'toeirh bteut tegen ben ficeu enbe grabeel foo toe! tufte gieren ai0 inbe Blafe. Wt f noefïer ban <©ber noten t'?p batfe fegepben ban
be jüote oft niet / macl) tn Jbeptember göebiftilieert
toójoen. ©'mater bat baeraf toojt gebifitlleert / een
luttel tngbeuomen meteenberbeubeela^ijnfi/ tfieen
feberremebietegöenbe pefte/ili bat men bem boet
laten cermeti bat b|tntUt. CfelbetiS oothfeergoet
" om te gojgelen tegben Dr ftoertugen in ben mont/ en*
beom teftoüettbeplaetfen ban ben ftepjftjn/enbegoet
om t'bapj f toert te maBen. Water bat ban be jlote
blaber0g!jebifiilIeerttoojtitrtepnbe baiiben jBep /
i& fcer goet om quabe ftoertugen te beogen enbe boen
Hupten / ifi bat meubiet'fabonts enbe fmojgbeniS
mafrljt meteen boetrfeen bat tu bit bet toatec nat tooit
gbemaeebt. )
<®»meeetbefien tebifïilleren: .ïBeti moet blein een !
gleis laten rotten/ baerbp boenöe toat fuptberö oft I (out/ eube ban B« toatet uptttecfien/ bat feet ejrtellent ' |
egötn bte gljeb^ebenban beu boofbc/ lenbenen erbe
lafe/toatec ban €onft!ie be grrpn berbeugfit be be» en / betojet bit oorn booj be geraectbept enbe aenco» en banbe ballenbefiecbte/ ijtt gbeeft een ficrcËe emorie /t'berbjnft ben tantftoere/tb^eect ben (ieen/ 'gbeneeft be toaterfucbt/ enbebebjijetbooi t'fengn egöenebieeenigöe fpinne ftigljenomenöebbeu/allt bebiotitbentoojDtfoo baefl m Die ingpeftoolgljeu s. toatec ban <©eiitiane:i9eemt bier ponbt groeit
ottel0 / oft lieber bjogDe ban <©enttane / capt bis el clepn/enbe legtfe tn tonn te toepcBen/of befpjoept * e alleen baer mebe / baernabtfttlleertfe. «©it toatec 0upter maten goebttegöenbe pefteenbe alberlepfe* uju/ oortt tegben ben fteen uibe nieren enbe blafe/ en* eom te gljeiiefen tntoenbtgDe opoîîeunenenbeftoe' ruigbcn. W&ttt ban îdpretftjum : #eerat be toojtel0 ban
&ertram / t'5p groen oft b;coge/capt bte toe! rlepn / nbe laetfe in goeben tonu toepcfieu. ^et toater bat aer af tooibt oDeOtfliUeecc /10 feer goebt tegben bzn ant-ftoeere/enbeombfetebefitcben enbefcfjoon te oubcn/ iftbatmer.fmo{göen0oft alfmentotl/ ben onbt baer mebe fpoeit, c©m te mahen toatet ban daerogbe : jseemt be
labers enbe bloemen ban «ïBogentrooft/btftilleertDtt ant bet toater batter upt roemt/ fapberetgbeficbre. ^ffgôelgcr toojbtoocb toater ban €erenpjij0 ge*
iftilleert/b'ujeklï feer goet 10 om toonben/ meelacp * ttgtje fcboiftbept/enbeanbergbebjeben ban btttjiipt egbenefen.Cgebjupcb ban befen ttater 10 feer fon' erlinghe boojbe melaetfcbe menfeben /tegen pefîtleu»1 iale cojtfen/berftopthept ban beEebcr enbe milte/en' ef meritiglieli banbe ILoughrt. Water Dan^pfopemoetinbeeteaffcben0 gebtfttl«
eert tno)ben/enbe ïg feetercellent tegen ben tantftoee«
re/ oftombemaentftonbenban beb;outoen te ber«
toecben/ tegDen ben boeft enbe anbergÖtbjeRcn ban
beUongfler.
WatertoantóapetuBeemtgebeeleougefcftelbe m*
pen / oft alleen be fchefle / enbe bifttlleertet af toater/ punttpaliicbanbefcbelle/ b'toeltbfeer goebt faUijtï om toater teboen/ma&en enbe te boen ftoeten, Water oft fap ban Utmocnen i0 feer goebt tegfien
ben fteen inbe nieren. ïPencbel toater : jBeemtbetoojtelö enbe bfabecö/
|
||||||||||||
|
btfttüeert Die ' oftla?tfe in toater fieben/ legtfe bau
gl)«D«ï
|
|||||||||||||
|
Het ÏÎÏ. Bocck
Hoe men vlocyende matcticn fai diftilleren»
CAP, I..XV, |
|||||||||||||
|
17*-
|
|||||||||||||
|
Gftefteel fteet in een turnen cf t «peren fc0otel /m\ anber-(fDose'fa' gebecfer3tjii/ ctiDeoe bocft
|
|||||||||||||
|
eie ani Deboüenfte frpotel fai öangijen/ fat men ui eeu
|
|||||||||||||
|
Clagbetoaren/ouuciiDmppslteboeuiiueuooecUban
be ooQl)e/tcgen De gebjeSur. ban dien. lâeiercelte toater : jöeemt enbe fsootiii eenen moj»
tiet Deblaöetp ban ^etcrcelie, enbebtjtilleettDie,© tt toatcrfupbertDemage/eiiDcftertlicDeletiDenen. ^lfatoojDenooc&geEifrilieert toatereuban €nue/
35ofiUcott / 23uglofl'e/ j.liunte/.4tanuHe/4&ouibloe'
men / Carbo-büiebtctugi / Celtoonie / €icorepe/
©jouojen-ftap?/€erbel/ €noibi/«©jtfecon/ 25}em
3£epl / i^ecr.lieert/ Habeuber/jfâarieîcpne/jiBeïi'
lot e/ jBaiutoe/ toittejïiaiuwe/plompen/ tigelle/
«©cep/ poenen/ .ösul «©laftrupot/ pmpcrnelle/
îiDegftebje/ iöojrelepne/#olepe/fiupte / tìtoolma»
tepn/iBeoe/ fatile/ €eule,< (|>cabieufe/(i>t?enftert<
fW.ge/&acftt|cftape/©Oi.DerbacEt/^ilge-blaDer0/
•îlruof-ccupbt/Ctjpntug/ î©olletrupbt/ iSepnbaeu/
îÇ}aiEnaue/f?i"eE-crupDt/2iMaûerp ban fteeteeuDeûûtoe
j^eîeijs/ enoenan beelmeet aiiDer planten / onöet*
|)ouöenöe altijötö DegDeuerale regftetë toojenbefc&e'
li gM
«rancie üjojtitalöua gflebiSìilleert.- Jiìeemt een pont
frjtie baitele/ ftootöielufttcincK/ enbe legftt bis mat tg!)tö te ujeprueuin mee ponden göebt|ltUeeet öoofe' laaiec/ «voeeen ftalfpuit feecgoeben toitcen uunn: ©ace nac giet Die t'famen iueenglafen ötfiüieer-bat/ D.u feöiïiUlei:cnt'5popU)armea|ftJ)en!S/ofin Balneo Marias, ^ulcbea uuaier usfeer fonDeilingüe tegljen alle roube fiecBrcn enöegöeOjfUcn/pitaripalncli banbe iBagfte/ Jötlte / Heter/ ïj>erfienen / jBoeberenDe â3iiUî!i:jaetegOenoebefbJijtiuoepûtetiDeonraatl)t 43ari$ oni be iiwentflonben ie ijectuecfeen euöe uaatec u boen malien om tbjaeciien te fît leti /enoe om te üje> betfïaen be quaetöept ban albecftanbe touot f enijn/of t om te öooïöei'cn Bet baren ban De bjoutoen bte in ben srbesJbtgaen. ûoofe toater toe?öt gDebifitHeert oft ban toetftfte
oftbanbjoosfte&oofeti/ t';puan Pjobenfcfteof lait' te. ©emarkere ban Difiilieren tg Dtüecfcö : 3©ant fomtöbtg toajöet gljefcifiilleeit bp nebertoaertg tree* Ben/ ftet melcöe grjenoemt too?bt per dcfcenfiim, göe-- itjta^pftietiiai;it7t. Cap. fu Hen berciami.^>om» tpt0 toojset «fteDifttileett in be «gonne/gelöcfc top uit fcJüe 4L au. fuüen toeiTiaimJÈwmtijtg ooià eiiDe mee* ftcnbeel(-ii0 boojt'befte) ui Balneo Mari», jìàaereer men bte otefiiileert leis gogt/in Dienbe iàoofen D|oo<aSïzsdn.'bfitii.en bte ttocï)nnaec&t metten Demp ban eeugïjfïebehbetoatcr/ eftmetbeuto. ©'toaterDat gfteötf tiilten is ban ppbenfefte öoofeti/iö meer toy- btaelenbebcrfterc&eiiöe/gEjeUjtS t'genebat ban toitte iücmf?!i clìEUiàcc&t i0/ mesr bercoelt. ©aeromme om goet tHoofeiaatertebtfnileren/nienmoetbeUco' fen te vuepeke legg&en m gfteötfalieert «âoofe toater/ off tn fap uan tSoofen / Dea trjDt üan ttoceoftdpe Da* gftentneet! batüaitoel gUeluteert enbe gfteftoptig/ eube Daer na boen in een bif t tlleer glas met jonen ftelm gebetat enbe toel geuneert/enbe met jtjuen ontfanger mei öactaen gftenoegfjt enbe geluteert/ b'boeicfï fai in
Balneo Marias, gftefïelt toOJöeil.
ïöateï ban bloemen ban •Kcangien / batmenOeet
IBaf mater /beur De clccuc gljeötfitlleert/ts$ goet om te boen tyaec&en/ enbe oocB om goeben reucfec te geben. ï©ater ban boilbe appel0/enbe ban €pcoappel0 Die
niet rripeen3ijn/of ban Cafïaignen/QfberjupjS beften Die öalf rrjpe ?rin/ iö feer goet tegljïn be rootjjept ban ben aenficljt enbe fterein j!Ben moet op De maniere ban Den ûoofe luatec/
ötfiilleren toaterban bloemen/ oDeltjtliUan jSoofe» marepn / t'roelcn goet iö/om teberfjeugf)cn:oft ban ©lier-bloemen / b'toelefc Ijet aenftcijt betoaert booj petbjupn üjojbenban be ^itteber Jbonnen: of ban <6out-bIoemen/Dtoelcïit'göefirötcberfiertlt/ enbe meerauDeïöterülielijtiic. |
ï <£Ii Bcete Bier bloepenbe matetien/alle t'gctie Dat een
1 natomi toefen Üeejt/ t'3pfap/ botUtigljepbt ertce» ment/oft anber biergelnciie öioepeitoe Dnigen/gelnc torjn/a3gn/ tjonigf)/ Ptffe/ enbefapöantiupoenofe b?uc|)tf n.4Doru falmen meten/bat mater uant fap bati trupDtui oft bjutljten göebipillcerr / ongdijca beter is ban t'genebat Dan be trupben of bjutDten feibegebi* ftilieerttjèt, €>t)eb;anben toijn toojöt albuss gOebtfttlleert: l|oe
toelbat alberlepe toijn bequame ;pom gl)eb;anben tunn te öt(tilleren / foo berrebte nier fuer/ üerftjjoelt/ ofe göeenw quaben rentlie enijeeft: fooignotljtan^ De (rercliiteenûs Iterlïjfiifietlarettoïjn/t'jp roobt Q\t toit/ Debefîe. jüeeiht Dan ban f ultimi toijn nae beu epfcl) enûe groote ban ijet Di|ttiïeer~üat / uullet mee toyn be itoee beelen ban bten/ om bat be Dompen feu- un (patte öebben / fîeker Dan op ben Delm / feer toef Daer aeu gijelttteect met eeu luicment gljetuaetut öan tott ban epergf/25oone meel/ enbe inat jBaiincbjs/op batter gijeen fubtfllegijeefienupt en uiteoÌJen;euDela- m Diftuleren met feer yeettoatec Dat met en fsebet,* oftointamelgcue toarmeaflcljcnjs/ oft faut/ allcnf* beug be Ijttteibenneerberenbe/ altubtg tuei ga flaen» be bat be mrjnntetenfieDet. 4DmiiufeergoeDeng{ïc« bfanben torjn te öebben / foo meugjjt gijp öten weE oftbijfmaelDifitlleten/uiantDociJpDictiuitloergoe* btfiiüeert too^bt/ öoeijp beteriss/ göeltjeU top alrebs gefeptgebben. ©oojd'eerfieDtfttliaunisgeiioecl) Dat mentreefetöEttöieiiDebeel/te imten ban tnieii puiten een/luttel meer of mtn. îBooj De ttoeeöejelft ban öat gBp te bifiillereti
fielt/ D'toeleûe toare eenpalf ptntc. ©oojoeber&a repfe/toebecombeöelft/ ofttoatmtn/ te toeten eea Öalf uperaeti / inboeg[)enûaîi)oe meer ftp gljebijiii* leert too}bt/0oef)P«unfai3011/maerbeter. 5t)aer* om moet men ten eerfien/ beeltogngiuemen/ofttçtî minfïen beel baten Bebben. ï©el i& toaer / tu bien Ds Diftillatie tuei gfiebaen ig/bat bc bterbe bijtillatte alfoa üele fai g&eben alHes te bifiilleren gljefieït toojöt/met betoelcuemcn beftoojbtte bïebente toefen/ foubec meer te btfitlieren: toant foo oitütotte ober te galen igs moepteenbe grcoteiuofi. ©acreuboben moettuen toefienbatbe toarmte in pegïjeJytlie btfitlïatie eenen ftaluen graet göeminüert jp / foo batfc ten iaetfïn co* men cotteti eerften graet bte maer (acuto en i.0 : ï£gs toelöat mnn mcpninglje31311 fouDe / Carmen b'ectjìe btfitlïatie jouöe boen op Beef e affrfteujS/ enbe alle ban* ber tn Balneo Mana;. ©it oic&to!Ì0 bìftiUsren bteut om i)em te ftipberett ban 51J11 onnutte toatertgfte»be Die onber blijf? tnben boöem/enöe alberlaefi obertomc ató öP toel gljebigöereert mojbt beur btrutoilg te bt > flilleren. Uooftö foo falmen bpbefe tcfeeneu toeten Datöegöebjanbetotjii gftenoetB i0 gBeöiflillcert / tfl Datypioobeei obertomtaSpftp tngfjebaen too}bt/of DatbpoutfîeBen3gnbe/Dîoog!jeuptbjant/ of Dat tea Doecruen öaer in nat gftemaer&t ontfieöen 3pnöe/ nietberbjant entooibt/ eftbateen bjuppeioltebaer ingljebjupt te gronbeu gaet / bat een huppel aan üen gftebjanben toijn moe palm ban Der ftanDt glje* b?upt/terfïont berbftegt/oft bat be gljeljecle >îînimKE barnenbe Daer in gljelepbt niet upt en gaet /oft Dat ot CampüjeDaeritifmtlt. <®o& igjte nierenen/ bat ftp fomtntstoan goeben tosubjoefTemtoojbt gBebtfììi* leert/ Die niet fuer nctftcrarftteloojïip/ nodjquabcti reuche en fteeft/etiöe fulrue i0 fomtpetg alfoo floet:jag beter ban oie ban encKelen toijn oftebifïtllEert 10: 3« in bien ftp birBtoilg toojöt obcrgftegaclt / ftp i& betetc en b?eoger ban Die ban Den toijn gftetiiiilleert too:bt: maer Die ban ben torjn i0 üefiijcnerban fmaetüe/ enbe beter ban reuefte. ^ptoojbtooch fomtpDt^baubiec gftebiflilleert/maet ntetfo goet a!0 ban Den toijn. lit baten om gebjanöen togn te bijlillereti/ 3nn bt'btrf*ft/ te toetett
|
||||||||||||
|
vao de Lantwinninghc.
|
|||||||||
|
175
|
|||||||||
|
ft torten be reept epgaen&e bffïilleee-pot tnaflepeng
«ftfantgpeftelt/ oft oen erompete enoebiafetnBal- neo Man», *?pmacö ooch gpebtfitlleert toojoen in «enen coperen pot oft betel met een cappe güeöecht/ lue een reepte pnpepeefc/ comenbe tnoe terpentine bie oeut een tonne met tout maree loopt, 3810 oe gpe» bjanoe mgn i0 gebiftilleert/men falbemin De &onne Pelten wat ttjûw/om meet en meer iubtglbec te tooj» Den. 3|ufgeliicr mogen ooefs elle foppen enbe oioepen' bematerieii üöeüifiiileecr uuo?oen/ göekjcü menfepen bloet/ptffe/ajijn/bautu/mcUb / uitt enoe oopren ban eperjj/ teOfecfaenDemenfJcUenOjjecft: ©e troepten fcauoengpebjanben VMtjnjrjn foncer gpetal. ïfp bet* loft uanpetaencomen ban be ballenbtftecten enbege« saccUtöept/ foo oat be gpencme baer af onbetpa&tgb %W, beöooïen alle mojgpen een leptlhen gpebjauuen tóyu mei gefupehert in te nemen/en een fruerfeê toit* îtbiQotjs te eten.lfp üertyrihet fengn/efi bemaett ben tnnuban tratöceloop tetoojöen / oftfinuftenbe oft onclaet. i^p gpeneeft opco;ten tpot alle couoe gpe» Ijjefeeubaa befénuen/ mufeleu enoe betcouoe leoen al0 bte ûaec mebe geftooft 3911. #p boobet be ujojmen inoe betfoet ben tantf mete* <©ma3öntebifitlleren / men moet berfiaen batter
10 onbecfepept tuffchen yet btfttllecen ban ben glje* tyanben bagn enbe a5pn. IGtant mibt0 bat be mqn fcanoompacptigpenenöebteGigpe fubfiantiet0 / foo comi 3yn befte enbe ccacpttgbfie Deel albec eerft obet/ fooatfgpenebattet nori)biu'febpcant0 gijeen «acht smer en peeft/enbefeergpelgch mater fmaeebt. ^ec suturane Deteerfte bat wan Deuajtjti obercomt/ en ïjeef t gjjenen fmaeche / enbe be reepte fuertgpept enbe ttaepttornt aeptemae ober. ©aerommme ouigoe» l>en gljebtfitlleeeoen ajtin te pebben / falmen be tmee Serbe oelen ban oen bifitileerpot met 359« bullen/enbe ttneetftenOe materaepttgpeboeptigpept aftrechen/ biegbp tneenglatf fuit op paecfelben boen. m&m ,|et üetbe oftbtesoe beel ban oen 03911 ober gpetroc» isn 10/ enbe bat men aen ben fmaeche gpeboelt bat be tuengpept tornt/ fo falmen t'bpet maf fierchet geben ïnbelatenbifhlleten / tot bat bena^jjn begpintsofeft temoiöen/enbefoobtcfeeahïhomgp/bie men ban fai mogpen bematen /n iet oin in mebicgnen te gpebpjpc» ben/maeriuelui metalrrjthebtngenenbe cojrofntoen. U&ant uit berbe mater fmaecht noe ben bjanbt / enbe toojot gbenoemt be bloeotglje materie ban ben a3tjn. «3gn mojc bequamelgch gebift illeert in alfulthe baten m làoûfe-matctgljeDiftiiieert mo?t op peteaflcpen0 oftfant / Itebetbantu BahieoMana». 3nfgprlgcrfal men biftiHeren 33911 ûoofeii/ ban Mier / ban gtoff el» ïiagtjetó enbe meet anber. »3Jjn gpebifhlieert/ i$ om te fol beren hatbe enbe metalliche Dingljen/gelöra petle/€otael/Cpetfcöalen/€rtfial/eiibe<jemerauoe: jaocijtait0 en mojbet gout noch ftlUec baer mebe niet chefolueett. ^>o«t mater ofjeetaater mojbtbp befee maniere
foet gtjemaetht: Bullet eenen pot met foubt mater/ fielt bte aen getbpet enoe laet rjemfteben. T©aernae ïiifttlleeret bem öenpelm gclgt6 fioofe-toater/ffout (altnben grotiDt bigben: -enbebiti^be mibbelbte men ggebjuptUen moet om ie meten mekö metael meeft i& in be minerale Snateren. ;©emaniereöanootugDtebifttUewtttë befe. %$
nen Doniglj feer mei 10 g^efuptoett/boet baer af/maet «iettebele fmaeliS ineen biftillees-toat/ enbe Difttl» leerbt bie met een laewme Jjltte in Balneo Mans, pet mater bat eerft obergaet/ tébefteggma oft mater- scfltigöe botptigöepbt/ ùit men alleen marl) Bouben/ om ben boert te tiertoen enbe boen groepen. 3&aet nae/ bepitteeen toepnigD bermeerberenbe/ falbes fibertomen een goubt-gpeel mater / b'toeltb gDp fultmogfjen ineen anber glag betoaten/ toont Set Ijeef t be tracht om te fupbecen foo mei btepe al# anber bjonben. ©ooztsïberbolgftenbeubtftillatie/ foo fai* m eenanöet flBeWstoet toatw obirgaenbRt goog«s |
ban berme fat jgnban t'booigaentie: JBaee bat fai
betecinaffcgetu) ofifanbt gbebtfiilleert 5gn/ battu te feggpen / men fai pet btftilteet-bat tn affthenis oft^anöt graben bpcanta tot boben toe/ enbe bac bte affcuen* oft fanbt met meec ban tmee oft Djie Platte buprnen bttfee onberbenbobemban petcifUk1 teer-bailtggben/ berfterthenbeboojtisbepitte/ foo fai ban bp fulchen mtbbel een Igmacptigöet mates obetcomen ban be tmee bnojgaenbe 3ön / b'melcft fai mogpen olie ban poniglj gpenoemt 3yn. aifoö fullea mogpen S« tugntgn / enbe anber biergpelgc he Diche enbe Igmacptigpe matenen gpebifttlleetbt toojL-en, f$je mei oat tulthe beter beur ben erom* palpt/ban tn Balneo Marix, fouben gpebtftilleert mo(* ben/ gpehjchiuptnbe bifitliatienuan beoliën fulleii berciaceli «©ra bottai bloette biflilleren : #eemt bloebt ban
jongpe enoe mei gpeboebe bochen/ niet het gpeene bat alber eerft oft laeftupten lichaem ban ben Boch fai lopen ime oat pp ontpalftté: j^aecbat itibemtöbeE fat comen/ laet bat mat tgotg ftaen tuften/enbe gieter mater af batter boben op ligljt. ^aet nae roeree lan« ge enbe beel met een tptenbe oft tmaelffte beel fout/eff bat ggeboen 3pnbe/tluptet tn een toel gedopt enbe ge* (uteertbat/enbelatetbeertigtj baghenbegtaben ftaett in marm peecbe meft : ®aec nae bifiiUetet bibetfepe repfetv t'mater alle repfe toeber op pet march gteten« be. Bae beuieroe oft bnfbe biftillatie fuit ghpeen teerercelent mater pebben/ maet ongfjehjeh beter/ tft bat na befe otftillatten noch een0 beecttgp bagpen/ mpeerbemeltgpegrabentoojbt. juichen toater ie feec t retient om ben fteen te tyeben. «©pbefeloe maniere mo{btooch ge&i/lideettmen*
fepen bloet/ gpetrochen ban jongpe perfoonen bie toel te paffe enbe gefont 5011 / out ontrent ttotnttgp jaren; toel gebaen enbe mei int Igf/t'melth btent om be upt« gpeteerbe/uptgftemargpelDe enbeuptbjoogpenbe Ite- hamen toeoet tn fiate te bjengpen / enbe ooch tegpett t ftepijtjn/ als be güebiehelnthe Ueben baer mebe ge« (looft mojbetu ©loebt ban Oe «©ent oft Cntbogpel/ toofbtog
be felbe maniere ghebiftiUeert tegpent fenrjn. ^eil gDelgth ooch t'bloebt ban haffen / Calbetg enbe talen. IBelchmacp gbebtfiilleert toojoenopbe maniere
ban ben gebjanbe mgn.ÂommtgpejIBebecpnjt mep* nen bat gebtfillleert melch goet iö tegen oegeelfucpt/ enbe tegê oe bieroe co|tfe/aIft met gelgche guantitepl ban mtjn gpeotfitUeert mojt. jBen bt|itlieettbtcmtl£i43epten mele/om te «epni*
gen enbe te fupbecen be f metingen ban be nieren enbe blafe/maer toe het melth fai ecaeptiger jtjn/ tft bot be <&epte meft met pmpet nelle geboet too jt. jBenfcben bjech toojt in glafe baten gbebifiilleett/
op be maniere ban ben getyaubett mtjn. ©'mater bal baer af tooit gebtfiiüeett/ pjinctpalgch ban b)eth ban roffemenfepen/ i0uptetmaten goet/ om biepefme* ringpen/fifiehs / enbe anber bte oubt enbe quaet 3ijtt om genefen. <©ot om be fchelle ban-be oogen te neme ■ft'felbe toater gïjebjotithen betloft ban be baüenbe ftechte: *©ft ooch alft hooft baer mebe gpeftrehert mo{t:^oo}t0 jaget af ben (leen tn be niece enbeblafe/ enbe bejöjijft Detootecfucpt. Cfelüe 10 ootfeec goet ben genen bie ban bulle ponben gpebeten 3pn/oft ban anber fenönigpe heeften. JBaee ombat fulchenma* ter alleene enbe fonber anber mirture gBebifïtlUert 5tjnbe/ben reuthe houbt ban fukhea biech/fjo fai goet 5 jjn om t'felbe eenen goeben reuthe te geben/ batmets in ben bechban benpelmleggpen eenboetphengpe* nnoopt met jBuftttë/oft battnen t'binnetific ban ben fielm tojöbemet |Sufcw0/ oft anber biergfjehichi toelriethenbe bingen. aufoofult gpp ooch mogpen bülilleten mefiban
Koepenoft ?Biipbfti/toilttoatwöPsti0 ombeu firn UWWt Hoc men
|
||||||||
|
Het HL Boeck
|
||||||||||||||||||||
|
*J4r
|
||||||||||||||||||||
|
i eperjïmet sentoepïitg'ö JiafttcS. gntfelöe bat full
Sîîp ooctt boeneen balfbanbt «olgpcpclöe Ofrcrfie/ |
||||||||||||||||||||
|
Hoe men ghedierten, oft delen daet af (al
diftilletcn, CAP. LXVI»
Oi© Bet Iltbaem ban eenigbe beefïen te blfrillesen/
men |ai Die teneerftentoojgben/om battes geen bloei enfouoeafgaen/öaetnae alle t'fmepjupt nemen metten tngeuiant. ©oojtö falmen t'bleeftü ctcpn cag« §?ra / enbe öct tijtenbe ofc tvjoaelffte bccl foute mtt op toojpen / baer nae bifiillereu in Balneo Mari», oft op öeeteafftbenov gOelijtb bc iSoofen gUetifJtHcctt tiiO}• Den. 3Slfoo toojbt be jongbe<&pebaer gbeDifiincgrt/ Die notb niet en ijecft gbeblogtoen / ben meltben ten eerften moet bet ingfieüiantupt gbenomenttiojben/ enbe bat gijebuit ?pmet een onte Campbes enbe een btercnbeel loobt 0 »mb|tgr ijp : mant bet toater batter affai Dtfïiileren / io feee goet om te firijtbcn ejiDe ftobeu teghen be gttbt enbebertrompen fenuen, SSIfoo toojben ootb gbebtfUlleert oie <£rter/ be î0oftb ie &letben/ be jBieren/be letoer enbe longbet ban een €alf / ban be ©op/ enbeanber bietgöeuitfeebecfietu fioe \oel bat bie fonbet befe langbe berepbtnglje te ge* Ibjupf ben fouöe mogben tettfont op be" montere ban anbere uiateren geDiiiiïlectt luojbeii / güelijtb top ïjaefi fullen feggijen mtebifiillaue üanoe refiaura» tiben, ïDatetban £toalutoenï Beemt $toalutoen f«3
oneen / 2&eber jnn een onte / laet bie tenen gfoebeeleu natbt in toater toeptbtn / enbe ban beur ben (jelra öt< pieren. 3Bit mater tsafeer goet om te beb|denboo| Deballenbe ftetbte/ altsmeneeiustes maent nmljwi len lepelben baerafin neemt. C'bbeftbbanbebeeflen toojtaibuggBeöififMeeet.
tfappet t'bieeftb toeltlepn/mengbet feer toel meteen tDtenoe beel foutp/Doet bat in een bat g^clgcö een ïm |
||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||
|
eeubauötbolghebjoogbbeoft betlcbe roobe iàoofmi»
|
||||||||||||||||||||
|
bis eerfï in fap ban <©jatiaet-appeiÌ3 oft iüaofc-tofltes
gbetoeptitt bebbeti/ enbe Ibat <ü anele, ©efe bingbeœ full gbp met tiepne lagetunubifftlleer bat ftbitben/ enbe baer op (troepen poeper ban Eieftuariura Dia- nurgaricion figidum , oftdeGemmis , met een luttel
brecpoe enbe tlepri gbeficoteti Cojianoie/ om be tutu- ben te boen frbepben. 3ifl Danne» bit tìeftauratìjf totl meoetinael maetben/ men fai baer üpmogbets boen bingoën bie totbe fietbten enbe gi)eb;eben bie men beeft goet 5gn/gbelntb trupben enbe wojtetó t»e t'booft oienen teghenbe gbebjebenban Denboofbe/ gj)el0t&al05gn ©etonte/ #olepe/ .ètetbap/ «tDtega/ &abie enbe anber biesgbeltjtbe ; Œegften üe górbie* ben banbe letiDenen / Uüojtelg enbe trupben Dtebe* quaein jtin om beu fteen te bjefeen: heggen be ballen* be fieebte/faebt ban ponen/enbe jearentatben.'Se* gben be bietbe to|tfe/<£pt bbareu/flcen ^ertflongb^ enbe bDO|tel0 ban 'Samariftup : 'Segbenbegöebie* ben banbe potben/ toojtelpban Gentiane/ 2lilant« too|tei/enbeiDotböout:enbe elfo boojtjS öan anber ge* bjebeti. jfêen mat£ baer ooti bp boen %maM l enbs fommigbe Conferbeu/ nae bat be uoobt falepffdieiu ^lssbe materieu aloud gbefthttt vjwiw u bifïtlleeg- bat/foo fai men Ut toel gbeluteert jgnbe bifiilleren m Balneo Man», oft op afftöenö/ oft op fant t <©ocb iai goetjgiieermen öetbleefthfïeSt teöiftiUcren/ Datfi eenbjalleben ofttneegöefoben Jjebbeuin eenen nim* boenaerben pot / om pet gtofjïe ftfjupm oftbupög* Öeptaf te nemen. 53e öeftauratgf is feer ereellent/ enbe moet ben ftetben pecfoone laeuia ttigljegöeösjs too|ben« <een anber öeftautatöf op be gtaïlaenftfje ma* { niere s jSeemt eenen Cappoen oft goebe#oe!be/ïaet |
||||||||||||||||||||
|
Söe «ouujopibegöemaetbt/ toel ba(ï"gl)eftopt/enOe j Dteiebenbeplutben/om'i&Vt'WoetlbobêgtròertVnbi
|
||||||||||||||||||||
|
ober alle bet litftaem göefpiepttoojoetn «©beplucfei
jgnbe Doet Die basmenupt/ enbe floot alle be reflète eenen mojtier; «©oetts bp alfoo beei crupmeu om btrftfid gijebatbeu bjoot/alffer i$ gbefiooteii bleeftb/ en flarnpt bat t'famen met un bant bol groene aft öjoogbe^tabitulfe/ enbe ttoee Cngelftfien grflagbttt goutsi/ laet bat t'famen eenen gbsöeelen natfit fiata ruflen/ enbe biftilletit §et Dan tor btn §elm niet tyis pont feer goebentoijn, «Êenatibrr maniere ban reflautatn'f : ILaet eenen
Cappoen oft anber tierghflntbs bogbel al gftebeeï fieben/metS&ernage/ Touqïoffs/ Cïtorepe/cnbttóe/ ILattoutoe / oft anber bicrgljelijclie trupben/ bie tot*» ter ftetbte fwllen ban noobe 3tjn / enbe aï0 Die gbtbeef plat gbefoben vi neemt Dat fopben/ enbe Doet bat inu Difiilieer-bat/ baer bpboenbe routo blecftbis ban pa* tröffen/bietbenist/ oft anber biergfjelijtbe ©oghclis/ toel tlepn gbetopt / enbe boet boo|t bûer bp notfl aen* Der matenen/ biegbp toeet bat tegften betegentnooi* bigfte ftetbte nootbjeb ïijn/gelötbConferae banaoo» fen/ bana&ugioffe/ lantb ûoojpn/ enbebieraftelnffei bingljen/ enbema^tbt banu bifliUatte alsboien m göefept. jêommt'gfteen maetben gbeen ï5efïa«ratibenbaa
banbleeftb banbeoubtfte Cupoenen btefpmogben btnben/be tocltbe fp berfïitben enbe plupmen fonbee f ti beet toater te fiebeu : 55aet nae boen fp De bermeli upt/enbe tappen t'bleeftbsi feer tlepn : jibp boen oùtli baer bp bloemen oft Conferben ban Bugloffe/ 2ôet* nagDe/Iantft aooïtju/gbebeele gljcpelbe <©etfte/<Co* rianDer-faet/$erlen/poepét ban Eleduarium Diarho- don.oft een anber biergelgtb /enbe blabetd ban gefla* gen goubt. gSitbifïilleren fp te gabcr/eubegbeben tt gbebjuptfien fietBelieben/bjoutoen Dis flbelegen jp/ enbeoubebeben. #mgberebet / enbe met minber tof! enbe imtpte
een öefïauratöf te maetben:€apt toel tlepn De bleef« ftgta/atóöufRigg#ej>öSÉ0/ Doit Die in mi filasi ua& gro*
|
||||||||||||||||||||
|
grabct in b'aetbe tontfomme befet nïe't óngfieblufì
raie enbe ftalf berrot peerbemefl/om aloaer een maent tgötisgöebigDereert te too|ben;maer baer en taffcöen fuit gljpbeftn taltb enbe mefi öitbtotlö met laeuto toaterbefpjoepeu/om be toarmtete bertoetben/enbi pet taltb metten meft i>lit oft biet moei ter toebe ber* nteubjen/ toont bp gbeb|ebebantoarmtefoubel)et bleefr!) in flebe ban btgeteteu moggen rottfn. Hifi nu göenoetfi i$ gfjeöigDereert / ö'toeitb men fai Senncn bpt'fröepben ban be groffle materie banbe fubtijle/ foo falmen t'bat uptnemenenbe eenen Helm baer op {lellen/ enbealiSbefnwpte toelgelutterttp/ btfhileert materie in Balneo Mari« bier oft bijfrepfen altiibtö |)et toater toeberomme op bet martb gietenbe:|@aer naer be böffïe repfe fai men ö'toater betoaren/ ten?p batment'felbe tot! tirtutecen/om te trggben hpimm etubiifbe toefen. ï^et tait ©ft be bopren ban epers too;ben mtk alfoa
göebifïtlieert / maer bie en moeten mate öijf ofi ten lantbften fep bageu gebigereert;tjn. ï®e toateren Die alfo gebiflilleert tooiben/jtfn meer
öan ûefraueattbiVDebbenbe be tratfjt ban DeiIt'tgaem met be leben/gbelgtô toatetatfitigó bleeftjj enbefpgfe fubflantierén« Hoe men Raftaurstiven moet diftilleren»
CAP. LXV1I, R€fia«?atiben toojoen op biberftgt manieren be*
cept/maer befe m be befte en ghemepnfre<fìeemt «alfo Weeftöiï/ oft<©epten/ oft Carnei bleeftgö/ foo tlepn gbetapt olfl moggel^tb w< <@ft neemt f pieren enbe bgtenöan »iecben0/ Cappoenen/ oft toette enbe toel gbebleeftpte jennen/ Die bol aberen enbe fenuen sfjn/toeï tlepn getapt® oet baer bpCalfö öoeten enoeblabesd ban gftenagöen goubt/ enbe boet bat t'famen in een biflilleer-bat / toel gbcluteew met ftOöwnt gûemaetii ban ^ooneit.miiS / toit m, \
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lantw
|
ö— *7J
men/enbe mfiülmt in glafe baten* Wit boatu të fon»
öedtuglje goet booj het cranta, geftcgte* iSoofmarrjn maten jBeemt gebjanben totjn bte ban
toitten mijn ggebiffrUeert W biater ban öoofmargn gcDifttlleett/enbe ban $aüie ban eitje btjf ponbt/enoa imeeyotibt fupcarwi/ Icgr te mepthen inbefcibe ma' teseti lien tgbtban acgt Dagen/bloemen ban ftooftna» rgn enbe^abte/ban elcjc Jbiee ont en/f jjget bent eenen boetn/enoe bemaest mates om be fifïels ban ben #o» gfjen te gjjenefen, IBateiüan GiljtmM : ©tfiflletet in glafe baten
<€ {jerianel met gekit Ite Dcelen ban gebjanben mijn en a;p.^)ulc matei é feet goet om te tfrtjtnen beferig» Ijeptenbe f metingen be0monr$/ piuitipaliicaipbaet mmat25olu0banlïmentengefolbeettt0. Ulnbes 'Sgemeel matec : jfUemtcen ponbtcube
^gerta&el/âilantmûjftelpban <©entiane/ban miiben €>aligaen enbe ban Comtentilie/ ban elcr een onte/ «Œatbobenebict een Sïalf once/<£onferbe ban 25ug!offe/ 25esnagöe / iSoofmatijn ban eltc een once/Iatet al t'fa» men bjepcfien in bjlelponbt toitten m«n / anberJjaîf ponbttegentoaterg/ enbe ttoecponben ûoofe mater* ®f fiüleett bent ben gelm* 3©atet ban <©joffelnog&eii8 : J&ecmt <6icffelna.
gBel^/^epnbet/ bloemen üanöoofemarepn/ban elrjc ebeti beete/ laet bte ben ttjbtban ocBtDaggen tnfeec goeoen totjn mepc&en/ baeruabiftillerrt. ©urna* terftere&t bemagge/ fttllet be pijnen enbe trtmptu» QÖcnDejSï)upcb0/ DetboetDcmojmenfletben/ enee |
||||||||||||||
|
{Koot geuoecD Win fuMer boegDen Dat alle op liucp*
ftcns bleefcl) met eenen Dobbelen D?aet beur fie&en aen malcanber baft 3tjn/maet bat ben Dobbelenbjaetbup* ten Uec glas rome; b'teeltb moet feet biel ge|ïopt3nn met tattoenoft lijnuiaetbatnat güemaecRtteinurit ban epetpimet gcrftenmecl gfjemeugljt. £»teltbic glad tn eenen uetelbol luatetp dk metclepn bperfal fteoen/ baec tn latenbe ben trit Ban biet men/ oft meet oft min/tot bat een goet bed ban ben blse|cü in matei; becanbettis, tfBaerut batugla* totten balg toe int teatet ftaet/ fonbet ben bobem ban ben netel te géra- fien/aen allen f nom biel onbetfet/om bat ntet en f oube biaggelen. f(l0 be bier uren ober 3Qn/minbert alleiif* 6en0 u bpet/ ten epnbe bat u glag allenf Rend bettoele/ ö'baelcne betften foube / tn bien batf)cet uptgenomen tuatSt *©aer noe ontftopt u glas/ enbe treclu upt ben tyaet metten bleeffcye boel foet elgïB/ foo bat baet niet in en bignè baiiöecfop. <&i)set bit fop göelgc&men öoetben Supportais/ enbe atomattfetetm.ee fupcnet enbeCamle/om teb;intben te gebenbenuptgeteetben (KtSen mtfoon. , Om te diftilleren ghccomponcctde wateren.
CAP. LXVIII*
D<eünte«;enb30{ben gUeotftiUeert niet alleen ban
«en irnmel «upt/boceugöep; oft anber materie/ tnser oacâ aan oiöerfrge t f anten gemengt; De toelette |
|||||||||||||||
|
58ti bjiebetyanue: €entge 3911 mebicinael/anoes toel» 1
|
|||||||||||||||
|
Tteclitnbe/enue be Desbe Dte'uen om te blanrfceiten enbe
Dei ücpaem te betttetm. iföact eetfi fullen mp ban be ïueöitistal? mateten fpjcuen/baet na nati oen anoeten. Wmt ban .Swbts gbetomponeet'. iâtemt ^>abt«
«n&p. l^olepe ban elt£ eben beele / ftampt ole tn eenen inojtterenbebijtiileettfc. 3int matet betbjöftbe pg> sie ban ben bupc/enbe fttllet De pnne oa.t cout (lepijgn flliï met een mepnigö 25ebet3gn g<fe|ontüen mojt. ï^atet ban ûapsn gecompouesttj jiìetmt ûapen/
bjojtelgi ban €pye enbe #etettelte met 'I8ngf-faet/ ïegljt Dsfe t'famentebiepcBentnbiittenbJBn oft28' jgn/enbe btfitiieset mater/ D'meltfe (eet goet tg tegen tien fieen of giaiicle. 3t©,ïter ban angelica:j^eemt mo;tcl£ enbeblaDetg
ban ^ngtjcltca/maet pnutinaiytb mogtetë enbe Uioe' men baniLabenbet ban eitje euen bele/ Jegt Die t'famen in toon te biepc hen:Daet affai ban een feet goet mates eöebtfttlleest mojben tcgUen ös üallenoe ftette/ tfï bat tnenbaesaf tbjeeof bjie kpeiftea? in neemt, îîDatcr ban€eltbo»ie:ïölutï tut setfte ban DenlBep
blaberg ban CeUcome/ %j'etctupt/ öupte enbe ©ene 6el/fioot elcS allsen/enbc ttect ban pegelgtit bjie oneen fapg/menget al t'fanten/cnbe Doet baet &p fommtgöe laoofe Itnoppen/bjie oneen fnpenet aranbysJ/uset onte goebeCutlîie/eîi&efobeel ïPîaltebloet. ©tfttlletet bent Den Ijelm. «Bit matet betûinfï be tmi'g^ï ban ima aenfitOt/enbeSîïff Uelle ban Den oogetu ï®ateï aan be ©angaett : jgeemt matet bat upten
3©9r.fiot& bjupt/ nae bat i)p gDïfneben i$ / btfitlleett bat metfoobeel jjonigD. ^it matet geneefi jeutfelg/ Ijitte enbe be tootjjept ban Den oogct;.Cf;lbe boet oot Det matet ban ben mgngaett ongebifttlleett» fioöfe matet:peemt D|tc beien ûoofen/^encltel en
fiaptebanefcr een beel/ feöetft bte feet tlepn/ enbe lïtengötfe toe! onbet een/ baet na btftilleettDie / enDe imet&t battet matet batter af btfitlleett/ tn cengia? balie / baet een \)ivM bol tn in banbe boo^fepbe Ittup' ben. Wilt matet fiettfiet gfjefkljt/ iftbatmen baet tmbe in Die fernet ö'cogïje maftjjt. 3©ates ban €laetog[je : iSeemt Celtbonie /©ene
beI/ilHpte/<©ogöentroft/lifettcupt cnbetoobe ûoo» fen/banek]eeenBalfpO!!bt/ «©ioffelnasDels/ enbe laiult f egee / ban «itóg ttoee onten/ (ïampet aU'fa* |
|||||||||||||||
|
'ï©ötet ban^>teenb{eBe:^eemt ttoee pont fapis ban
^SteenbjeBe/fap ban #eetlecfupt/ban$etercelte/ban 2S!!ij0 enbe ban 4Ltiffen/ban elcr een naïf pont/mittett ô3gnatiîtonten/bt(itlIetet t'famen, %stt matet fmoj» geiiö geDjontnen/bïeett Den fteen. WMt ban ^malumen: j^eemt ^toalumen/enbe
b;oogtfe in Den oben/Daet na (toot (e tot poepet/mengt bat met mepntgD Bebetfgn enbe feet luttel a3tjii!S/ btfitlletett'famen* 3Bit mates fmojgenis btet Dagljcn tantU gebjontËen/geneeft De ballenbe flette. ï©atesban$eettfteeit: jSeemt ^eettfteert/ Wc*
gfiebje/ïoobe öoofen/ Itttet&en banobet 3ee/temr» ten te beften/ mo}tel0 banmitte JSalutue/ geftijaeft/ tfoltfftljout ban eltt een once / t^ìun ban ?iìvmi£«kiì een |)alf once. ^aeDt ban Cauuioojöeu enbe €011- commer^banelctD^te btetenbeelloobtst/ mtt^enl* faet anbetftalf loabt/ feeetnenban #ueappels een jjalfonce: ILegütbiealt'famentemepcfeentmeeba* gen tiibtp in mep ban depten melrit/ baet na bifitl* letet matet/b'mclcB fai Dienen tegfjenbe fmettngöe banbe iBiese enbe 25lafe /iftbatmen baet af biet on- een nucfttet inneemt. l©atet ban ILifcD ban obet 3ce: j^cemt Htfcï) ban
obet 3ee / 3|pfope enbe Sïbetone ban elct eben beele> fiampet bie feet mei / enbe laetfe foo mat ttjût0 ftaert baec na biftillesetmater/ b'melc goet v? om te lm» meriicn be maentftonben ban be bjoutoen/ enbe öoo* ben be molmen ban be clepne mnbet0. pimpetnellen mater: jleemt faet bâ f tmpernelfe/
<£ppê /^etercelte/blaberö efi mojtcte ban €liffeenbe 5oaffermatf Bg ban elcjc eben bele: ,g>toot befe Dingen t'famen /enbe Dost baet bp een once<@|aecsebIoet mee mat a3tjnë:1laet befe Dtngen mat tijts t'famen mept» uen/enbe btftelleett bte. SDit mater öceft een monbet» baerigc&e cracgt tegen ben fteen enbe gtabeel. €en feet etceilent mater teggen be grabeeie: ^eemt
tooiteljs ban jaetertilte enbe ©encltel/bi? feet mei 3tjn ggefupbert ban gun ütnnenfte maren/ ban elcns biec ijantbollea/ laet bte fiebentntmaelfpottenttbiettoa» tet/ enbe ala bte galfgDefoben3ön/ boet baet bp jon» grjeftgeuten bàn iBalume/ mute JBalutoe enbe ©toletten met Ctitgmujs jIBarin / ban elc&ö bies pantboUen; Haet befe t'famen ftebentot|op begelft. Wm na fjget bent een fcöoone fetbette./ en btfftlleret <â tn glaf«
|
|||||||||||||||
|
Het IH. Boéck
|
|||||||||
|
î76
|
|||||||||
|
IBattelepue/too)teI ban Srea0/ ^pfope/ Ceule/ &&?
Die/ €onft(iebe<0{epne/ Eabenbec/ Hiooimacepn/ ban ekr een tjanbt Mol/ <^{offelnagel0/ Cautie üoten muftaten ban elc; een Isalf onte/ ùik oft bier Cttroené intamelgtne bitkt fcljgfliens gljefneoen. Haetbefe bingben t'famen te toeptbe (lellen in foo beel fâoofe toater0 al0 ban noobe 10/ben tgt v?an Djse Dagen: baec nabifttlleret t'famen met clepn bper in Balneo Marix, enbe alliai gôeDifiilleert t0 / boet baerbp ttointigö grepnen ieuftu0. ,.:jliuf£U0 laoofe toatec : .ffteemt ûoofe^noppen/
fntjt onber Jjct toit af/enbe boetfe in Ijet bifitüeec-bat/ maer kgljt in be mibbel ban Dien een boetenen boee jBufcitë in göe&nooptis / enbe laetfe foo btfiillereu» ^ptjcli toatet: jSeemt ^tptjtfteetc be bloemegjje*
fjeel open f0/enbe boet af alle öet Ijoubt/ maetiit Da» een lagtjeban ^>pijt6etntbtmlleei-bat/ legötbaes op een anbet laglje ban föoof en Die bpraiU0 open 5tjn/ met een bofpne töjoffelnagljeI.ö :maet Öebt gijp göeeti 5>pgt6efo neemt Habenbet : ILaetbefetfamenme£ göetempert bper bifttlleren: gebentie foo luttel lorbtri al0 mogUeliitUiP/ eubealstbebiftiilatie bptantgterc epnbe t0/ befp^oeptbe materten meteen luttelfeec goeben tojn/eube bolbjengt Dan u bttUliatie. Ifet toa« tet fuit göp <n glafeu bioien betoaren toel toegefiopt. «©amafi toater:Beemt ttoee {janbïbollé en een fiaff
roobe iftoofen/ bloemenbanfioofemarepn/banfiga benber/ban J>pita sbarbi / ban ekr een blepn |janö£* boI/C9pmu0 tacr6en0/€amtlle'blomicn/ eöel J»a* bie bloemen/iaoïepe/jfâarielepneban ekjeeen Bant- bol.fLaet alle befe bingfien in tokten lutju te toeptketi leggen 24. nren tpötg : 3Daet na boetfe int bifttlieer* bat/enbe befpjoeptf e met feet goeben toi tien toijn/en ftroepter op aan bt t nabolgöenbe poepec : j^eemt an« beröalfonte uptgfjelefen «JpjoffeInagöeW / een once jÈBuftaten/25enjotn enbe^tpratj: Calamite ban eitje eenfjalflpot al t'famen clepn göeftooten. 50'toatee bat baer af göebfitilleert tooit fuit göp in een glaö tosi toegeftopt betoaren. S®m maccfet oocfe toeltfotBenbe toatec ban elare
berftöeenbegomaeöttgöe JBirrein tlepn ftutjCHensS gebioBen/ bie te toépeben gelept toojt m feo maelfoa beel fapd ban ftofê.3&it toatec moe: op Ijeete afftöeng metfatöt bper göebiftilleert toojben/enDe t'felbe bec* ftecchenDe fai b'olie metten toatec obettomen. Wm oefen toatet gebaé niet meet bat eé Druppel in fjonbeit put toaterö of fontepne/maetBt bat feet toclric&etJbe. j|@ufcu0 Êoofe toatet : Jgeemt een glas Dat onöeK
totjt enbe boben eentge iö/Doet boer in ttoaelf grepnen I@uftu0 of meet/enbe floppen met goet frantrju/fiel* let bper oft btjf bagenin be Jt>onnc/üaec na neemt een anberglad bant felbefatfoeu/ enbe bullet met iSoofen Die toat bjooge enbe ggeftooten stju/ftopt bat bafi toe* met eenen poelen lijnen boet of me t een ftamijne/ enbe fieett ben mont bant gla0 met be-öooftn in ben mout ban ben anbeten metten jl@uftu0. Euteert befe ttoea glafen toel baft t'famen/ en fielt bie aifo in be potine/ tn fukBer borggen batter gla0 metten öoofen ;p/boet t'gia0 metten ASuftuö ergens in eenigebtnfïer/ofeï» berg baec be £onne feer fjeet fcötjnt : toant bp fukBeit mibbelfalbereen toatet ballen op ben 5.ïiufcu0/ feec bequam om alleen/ of ootB met anber gemengt te ge* biuptlien. €>ft neemt ttointiglj grepnen IBuftuö/ IBufcaten/«©joffclnagel0/CiaItgaen/ ^pita jBatbf / ^acabtj0/co;en/jBaep0 enbe Caneelban ekr ten on* ce/fiampt alle bingoën enbe boetfe in een biftilleer-bat met anber Balf pont roofetoaters / (atet fo bier of btjf bagen t'famen jïaen/enbe bifiilleret ban. ï®atecban «cangge-appels : jBeemtftBelïebat?
<©cangrje-appel0 enbe Citcoenbanekr een Dalf onte/ böf of fe0«6?offelnagel0/becftge bloemen ban^pnc* Be oft ban Habenbec fes oneen/ fielt befe Dingen t'fa* men te toept Ben ben ttjt ban bier oft bijf bagen iti feti pont soofetoaterss/baer na fo biftilleret. £af-toate(:.$gemtb(oemenbanmange<appel0/
Diftillçteï
|
|||||||||
|
fn giafe baten met ttoee ponnen ©etwetfcöen <&tv
meiunn. <£m feet ertellent toatet booï De <©ogi)en: J&eemt
«£citüome/Cr£c-tïupt/25eiome/40ogen-trooft^iaup' te/i&encbei/ te bieten al t'famen groene/ wanek&s tvuee fjanot bollen. Stampt örfe te gaöer/ enbebe' 1pjoeptte met een Ijalf ponbt witten torjn/ perfjfetfap baec upt/enbe legt oaer oanm te toepcBen $ eper enbe «öepngbet poeper/ ban ckhp" een Ijalf onte/ £>affcaen Djp mecen-Dcel lootö/ jBpjte/ 3Woe/ £atcorolleban tiene een once/goeben t^omgl) een pont/bifiilleett alle befebingoën t'famen in glife baten metblepu btet/ enbe göeojuptBct toatet om be ftöelle ban De oogen te öerbipben. 26lupn-toatet: .fèeetntberjups/fapban Wegebde
enbe pojtelepne/ ban eitfes een pont / öet bJlt ban fe> ben<eper0/ eubetfjienoneenfoulielSlupn/ mcngljct befe bingen t'famen/ enbe btfiiüeettfe beur benöclm: «©ft neemt ïBegöebjee/ #ojcelepne/ «SuctM/ Cou- ïDoojbe? $aftapeenuel0ecjup0/ banelcBSeenoanbt bol/ ftampet al gcobelgcR / enDe mengftt baer onber ÖettoitbantDieiiofttoaeifepecd. ^tellet al t'famen te bfftiUerentn aetoe oft glafe potten / Daecopboenbe een öalf pont mtupn met idgjjen gljeiepbr. ®it toater të goet tegöen be Canektt& / föoofe enbe quabe ftuce» tingrten/ als men Ione boec6en/in bit toatec nat gBe» macche/ baec op legöt. !©cn macl) ootB lacetenbetoateten btfiillecen/ ai0
men pucgerenbe mebetnnen/ foo toel ftmpel ató göe» componeecbe/uan be ber fcDte bte men fjebben marl) in gebjanbe-togn/ oft totjn/ oft meltB oft toep/ oft ge« bifnlleecbs toateren/ oft Degnarne Decor tien te toepcfie legnt : CuDe fultBe toateren fuflen De felbe Btacfjten fjebben ban be putgecenbe mebecgnen. Hlfo fuit gijp mogöenDifiilleten ©fotatöoliton/ ;©iafemcon/€on« fettie ban Spineto / cube €lettuattumbanfapban ûoofen. SMfoofalmenbiftilletenuöabarber/ 28ga* ritus/ jSieftoojtel/ Scammonee/ enbe anber bergli Igtne berftöe laretenbe btngfjen, 53e maniere om (Sfjabatbec te Diftilleccn om te lar <
eren : fieemc een goet beel groene enbe berfcfje iSfta< barber/ 'tîp een ponbt oft een öalf/ ofmeecofmin/ fngtfe inBlepnefhittBens / of/iamptfe grobelgtB/ giet baer op fap ban 25ugloffe enbe SJecnagf e/ban ekr ttoee pont tegöen een pont ööabarber. ILaet Die f fa « men fïaen toepcBen op öeete affcfjenö eenen bagli enbe naegr/ enbe Difülleettfe Dan in Balneo Mms, ia giafe Baten» Van v vel-riecksnde wateren int particulier.
GAP. LXIX. TT T7«£lciecBenbe toatetenbienenomöanben/aen«
V V ftcijt enbe 't&apjban ben Doof De enbe baerbt te toafftpen. <©ot& omlrjntoaet/&l8ebee0/öantfcBoe* iien enbe bisrggelgtBe binggen te Doen tieclteti. Uabenbet-toatet: jieemtbsrfcDeofDîoogûêbloe'
men ban Habenber/ legt bte te toepefien/of befpjoept* fe met Ûoofe-toatec of torjn/ of gebjanben togn/enbe Difiilleectfe.' tïPatet fai te beter teutëe öebbeti/ift bat be bloemen fn een gU0 feet toel gjieftopt/in be ^onne Seb}oogt 3tjnbe/ met buitten tonn nat gemaecfit \aop ben/enbe bat men in (teùt ban bifttlleren/alö men tee fiont een toatet totl gebben / bat ben teuc&e ban %a> üenbet geeft / een tyuppel of ttoee ^pijrfe-olie in een goetbeelfc{|oontoatec0toojpt/enbet'famen roere en ft&ubbe/fn een glad met eenen engften im\&. bitton* tee/ Boe toel bat öet niet en f0 gebiftiüeert/ geeft norg » tansuiettemfn?flntoel«tfet6enbe ferotljt. H&atec ban <©joffelnagoel0 : j^eemt een Jialfonce
tnel göelïoten <©?offel-nagel0/ legt bie te toeptfien in anbergalf pont Aoofe-toate(0 ben ttjbt ban 24. mm/ fnOe bffrilltcet ban fn Balneo Maria;.
2Pei-róttonb« rmsc : Hf tint asafüiten/jBiintt/
|
|||||||||
|
r l
|
|||||||||
|
van de Lantwinmngtie.
|
|||||||||
|
*77
|
|||||||||
|
Wam gijeWftiHewtbfltt geltjcBe beelen ^er^ebla*
Deriâ enDe Wilgyeblaöecö / berooft De rooDe bletBen enbe putBelU upten aenfirgt. ïiDater gBeDifttlleert ban toit baneper0 enbeHt'
moenfap/ban eltr eben bele genomen/maBet aenfcpgn feer feftoone enDe fupber. 3m plaetfe ban Dit toaeer ifi bat gijp gtjeen nubbeleugebt omtebifliHeren/fofulC gbpfebenoft acht Himoenen oft Citroenen nemen/ enDe tu bier quartieren fngben / enDebantetoeptbeti (rellen met tomen mnn in De bornie. Cen anber mater : jieemt fe0 oneen trupmenban
mute bjoot / legt Die te mepcBen in tmee ponDen €ny« leuof «teselinnemcltB/ feer mei tfamenmengpenDç/ enûe (tellet Dan te Di(h(leren. "tìoater ban BletBen : ƒ) eemt ontrent Dertigfl toi M
^letBen/tmeepont<J5eptcuineicB/D}te oneen fmoutff ban een Ujaetbertrfien/ oft jontft ©eptfeen / enbe eert btereiiDeel lootis gftepulbenfeert Campée/ biftilleret oatfamentnglâfe baten. IPater ban mit ban epersï: Ueemt ïjtt toit ban on*
trenttmaelfberfcôeepens/ een once ftjne €mmW «B^dinne melcB ttuaelf oneen / DifrilUret t'jameniu glafe baten. <©it mater maecBt eenen perfone feec jentftDigh/jae bat öp fai ftpijnen mactbnftfiien jaren ouût toefen. muer tjan<tfalffit boeten: j^eetnt €alf0boeten/
boet af t'bel met be jjoojenss/enDe fnrj t be refle gpeüeet in (lutBen/te toeten DebeenDergf/ fenuen enbe mate en Diftilleett We. <©it mater maBet aenficDt WofenDe/ enbe betbjijft be pletBen banbe t lepne pocfeen» <£en er relient toatct om toit te maBen: jBeemt me(ï
ban depne aiReiiffen/toitte IBgnfïen/fcpabelfnge ban ï|ertf-Ooieti/toit corael / meel ban rgjs/ ban clr^eben «cle/fiampet al t'(amen feer faiig&ein eenen monter/ enbe maetBter afpoeper. ^teit Dan eenen natgt te toepeten in toatec Dat geDifitlleert i& ban foeteaman* DeljS / togngaert QeeBen / enDe bloemen ban VMle* trupt/ban ekr eben bele gfìenomen/enbe boet Daer bp foobcelgonigpalfr tjamentoeegyt/ enbeWftilleret t'famen beur ben ftelm. Water ban trupmen ban 25}oobt ggetotrtponeect.
©eemt trupmen ban <ü?erftenbjoot bat tuffthen toic en bjupn fiet ttoee pont / <^epte mele Dpe pont/toit- ten mnn een ftalf ponDt / ban De bpet groote couDe fa* ben/ban eitje ttoee oncen/bloepfel ban boonen oft d joo* glie boone/ enbe Citeren ban eitje ttoee pont/ ûtjjs een palfpont / bloemen ban plompen en be toitte ûoofeu ban elrjK ttoee depn gant boIlen/Oet tott met Die bope" ren ban 20, epergbifiilleretaltfameninBalneoMa- ris, maer Det toater fai beel ejccellenter jtjn tfï Dat gpp ©eneetfcpenCermentnninDebtfiiUatieboet. Water ban Cappoen fopBen: iBeemt t'fopBen ban
een Cappoen oft gitine/ oft ban MietBens D)ie pont/ ÎLtmoen fop een pont/toitté aïön een ijalf pont/bloep< fel ban boonen / enbebloemen ban pompen ban clt^' btit tlepn Bant bollen,^et toit ban ttoee oft D;ie eperp/ Campôjeeen Oalflooöt / enbe WHilleett t'famen:Wt toater Oeeft een toonberl ijcBe tracöt om De pletBen eö biecBen ban Den aenfic0t en anber leDen te berDjijben. Water ban femelen: jSeemt ban De befre femelen Die
g&p meugDt trpgtìen/ftft Die feer biel/ en in fint Ben a3pn gfjeuieptBt 3ijnbe/boetfe int bi(lilleer-bat/ enbe boet Daer bp tpien oft ttuaelf Doperei! ban eperp/ enbe DilWIeret t'famen. mt toater maBet aenficptbltnc* BenDe/fupber enDe feer ftgoon. €eu anber toater : jüeemt bloepfcl ban boonen/enbe
bloemen ban plompen baneltr een pont / Crupmen ban toitte-bjoot/ meel ban Bm/ bloemen ban 3Uft0 ban obeejee/ baneltr fep oneen/ poniggeenponDt/ toittentonnenbe fontepne toater ban eitje D|ie pont/ mengöt alle befeöingljen feer toelonber een/ enbe bv iMeertfe in Balneo Marise.
•een anber toater:jBeemt tortels ban^nop en toif'
beConcommerp ban elcr bgiepont toojteip ban toitte
löalHtoeenbsban fLeJieu ban eitje ttoee ponDt/ rijpe
<ù Ö b|upten
|
|||||||||
|
öfftfllecrt We inalale baten oft tnaeebe baten We ber*
Olaeft jön met facDt bpee. <©pp meugter ooc bp Doen/ lalt ghp /bloemen ban Citroenen, © 'mater moet iu BlafeflcfTdjen betuaect toojoenDie mettlepne biefen betleetsnn/fece toeltoegefiopt. «Secoutecfept ©af toater: Jìeemt Bnoppenban
EooDe laoofen ban De Dobbelfie We gûp meugt binben/ itemet gele upt/enbe maecBter Dan'af een lagöe in u Di- flilleer-bat /enbe Daer op een ban Hdien/euDe Dan toe» fietommeecnbanûoofen. eternaceli bauHabeti' ïier bloemen/ enbe Dan toeaeromtneecn ban fcoofen/ 5®aec tuffcpen elcBe lagfte fuit gijp poeper ban<l&jof* fel-nagljelP (troepen / enDeinöe miobel ban allen een outteBenmaften/ toaertngljpfultleggljen fommt« göe gtepnen jBufcnP/oft Ctbet/ctftSBmbjegros/oft eemgeanoerfeerujel tiecBenbebitigljen. 3DifMIeret ban met facDt bper/ enbebetoaret toater mei toegfte- flopt in acf&cns DJemetbiefBenpbedeet 31111. ItlnöertoeltletBsnbe toater: jâeemt jfâarielepne/
<©üpmup/ Habenöec / »Soofmatepn/tlepneîMpe/ mDe&aofen'©iolmen/<55enoffeld/CeuleenDtfcöel' Un ban Jflrangüen/Iaet DefeDingljen in foo bed tuitten mijn toepcBen batter be crupöen mebe oberDec&t 3iJn- ;©aernaeljadtfe tinee oftDjp mael ober Den ftelm/ betoaeret mater in toelgljeftopte fteffienp/ enDefiet niartB om patfumen te maBen. Hoe men wateren diilillctet om te blaticketteni
CAP. LXX.
D€ toateren om te BlantBetten Wemeu generalijtö
loi D|ie betfegepben göebjnptBen. ï|et een lp om De ijupt l'oo teel ban Den aeiifteyt / alp ban anber beelen öep (idjaemp fcöoone enbebltnt&enDe te manen- 3@at anber \3 om t'öapj ban ben öoofoe enee ban ben baert te bermen. let berDe 10 om De tan beu ruit te mafien. <©noee ocfe toateren 3911 eenigüefimpele/gfieigrB Bet toater ban ïöoonebioepfel/ ban Cettbefien / ban De 3©gngaert/ ban^aeuto/ banCJeptenmelcfi/ban Cfelp mdc/ban mit ban epers/banîlelien/ban b jaec feetoojtel / enbeban Calfp boeten. •Bte anber 3tjn gtjemaecBtban Dibsrfeöe t'jamengeboegftbe Dingen/ geigtB gn? (uit mogen ften bp Bet tojt bergad Dat top Saer af lullen mahen. Water ban «Êertbefien: j&eemt rijpe €ertbeffen/
ïaet Die mat rtjts fiacu rotten meen gisp/ DoenDe Daer bp mat [ours oft fiipc&ec/oaer nae ütftilleret Die. ©tt toater neemt toetij De blet&en ban Den aeufitöt/ enbe banoencogen Dte Deur couoe oft öeete gumeuren ge cotïttiïjgn/maeröetfalaeelmcerbertracBtfieb&en/
tft batnmì öc «gertbeften in gebjanben tonn te üieptUe leggt eet fp geWfrilleert tooijoen. Water ban Boonen bloepl'el0: Jieemt bloepfcl ban
boonen/ (lelt Die tetoeprBen eenen Dagö oft ttoee in lonten wijn / in een g!ag Dat in De ^onne ftaet / Daer riaDifriileietDie. 3Mi mater neemt toedjoe plerBen baubenaenftcôt / Giîtfmoîgpenp enbe t'fabontp Daer meDegetijafïdjentoo$t. 5©cüio)telö ban groote ©jaetBetoojtcl gDebifïil'
leert / gneeftemercdlent mater om teberbjijbenbe Igc&te&eiien ban be pochen, ^'fe-ibe Doet ooc& pet ton* lat ban Dt bjojtel ban 2&jionie/ ban gireOjS/ ban bert» fcenis bjoot /ban 2&jefilie peper/ ban angelica/ SSlant- i23ojteJ/bauoaonsi/bantoiiDe€ontommer0/b)itteH S5jupn/bau<î5entieue/banCapperiS/baniLelien/ban JBee/ban©j&anette / ban©9fWngl)et~tcupDt/ban ^crtf-ftoojcn/ban tolueni CaerDen/ enDeban meer suDertrupDen. î©ater ban potB-pout : ^eemt ^ocB-öout/bjenet
in tlepn flucr Benö/enbe laet Dte mat t ijDtö mepcBen in ËecoctiebanftacDout enbe een DerDe bed toittenbJtjn. ^Daeraaebtflilierct inglafe baten, ^et mater Dan batDaecuptfal tomeniiafeer ejttellent omtebecb}g' ben alle bletBen upten aenficftt/pjindualijcifi Datmen int öifiaiïMH Hete U)o}te!0 baci bp mu |
|||||||||
|
Het II!. Boeck
|
||||||||||
|
178
|
||||||||||
|
fialf loot/ mengel al tfamen enbe befpioepet met tott«
tenmun/baer nafobifiilleret. €en anber mater tot ben felben: j^eemt lane pepeè
een fialf loot/^pretrum enbe Hupfecrupt een bieren* beei loobtjs/ mabet t'famen nat met een Half once gfie* b;anbe mim/ boeter ban bp anberfialf once mttten Jjo^ nigb/ «nbc bifUlleret t'famen; „ De msniere van wateren te diftilleren by
nedcrdalinghe, CAP. LXXI.
A Elebiflillatiebie beur ccacfit ban bpere oft bier*
jt*Belytfee marmte gtftt]iet/i» cmeeberfianbe.^ee* ne gefcHiet bp opcümminge ban bompen/ cnbe D'an" berbpnebeibaliiigHe ban Dompen enbe becfiugfiepre m)e matereu mopen meeftcnbecl bp opclmtmingfia ban bompen gebifiilieest/ gelijcb be oliën uicsfienoi cl bp ceDetDalingeucb (egge mccfienbeel/ombat fommt* gemateren fomtgotobp nebccbaltngtje ban bompen gcbirteileert tuo;ben/geintb ootb fommige olie» boen bp opclimmmgtn/ gelncb ate ^gnbie getrocben too|« ben üon blabersi/ bloemen/frupbt / faoen enbeaubet: Diergfielucbematertcn. 3f>e xufltcïcii Die bp neberbalingDe ban bocbücjficpr
gebtflillcett mo{Den/ 31)11 pjincipalue Dit mclriecbcn/ enoe gemaect 3tjn ban bloemen enbe blabeiö ban mei» necbenbe crupben/be melcbe alfoo gebifhüeect 3rjnDe/ fo;t)aefi met en berbliegeu int bifiiüeren/ enbe fiouben beter enbe langer fiaren natuerlycbeu reuebc. *©e manici e ban Diftilleren te üzfv ^eemt berfcfie
iSoofen oft anber biergeluc&e bloemen/ legt(ein eenen lunen Doec/bie op een topec oft becioten eer beu becbeii uptgöefpjept te : oberbetbtbitbecben met een anber: aerben oft «peren bat oft becben/bat gclijcbeen sonbe panne te / fiet melcbe ben bobem met gloepenbe colen fai gebeebt fiebben/ maer en latet bper niet lange boer; op Icggfien/ op bat niet te Heet en mo;be / enbe batter mater na ben bjant niet en rieebe- 33u io be bcguaem< fte mibbei ban allen/ om op co)ten tybï met lutielcofï beel mateco te treeften upt bloemen enbe alle meltiec benDe materien hit bercoelen enbe floppen. ^ee-«)upn mojbt albup grjcbtfïtlle««: ^nötben
Xte SUjupninfffinfbenö/ IcgHt Die in cenaetbe teple/ Die beel clepne gaten in ben bobem fieef t/ enbe maeebt bat Den bobem ban Dit bat flupte tn Den mout ban een anber aerDeu bat/ feer mei aetueugöelutecrt/ meleït bat fai in b'aeroe fiaen tot aen ben fiate : SDaer noa legfitrontfomme t'bobcufie bar een bper ban gloep- enbe colen Den tijDt ban tfittn ofubiaelf uren/ foofal» bereen mater ncbermaerts Diftilleren/ fict melcbe met meel cftbjoobt gfiemengfit/ enbe ballebcnïS bacs: af gljemactbï/ feer nutisi om be jöupfen enbe ©af ten terfiorit tebooben/pji!icipaIïj«ate baer matgictte bpgfiebaente. Mm matfi ootb aiiberfir.0 bloemen bp ueberha*-
lingfie fonber marmte ban bper biftüleretu jSeem« tmee glafen ban een f at foeti/bic bepbe ben bobem tei^ gfienoerö fiebbeu en be ben fiais engfje f sfitlgcb uri* nalen/boegfit bie |«r md op malcanber t'famen gela* teert leggfienbetuffcfienbepbcn een bun lijnen boccr- ben.<3t'bobenfte gate fai bol öoofen oft anber bierge- Irjcbe bloemé 3tïn grobclijc gcfiampt/enbe Het onber* (te pbel- ^telt bie tn be pecteSonne/ baer fai een lief* Igcb ctecbenbe mater upt bimlletcn. 3fclfoboojbt oocbgöeoimileert tjeUBufcus âoofe-
mater baer mpaf fisbbeugefpioben int €ap. banbe melïttbenbe matcren. SSllfo bjc^btgebimlleett t'grels ban be bloemen enbe ©ioletten/ maer af b'mater lön- bcrlingfie goettetegfienbe rootl)eptber<©ogfìen. ■niion mojoen gfiebifuileerf be malfcfie fcBeutBeuö
ban ©eucbel/ biegHeplucbtïijn eerbe 10encbel3rjn bloemen gfieeft / maer af b'mater feet goet te cm be bupligfiept ban ben «©ogfien te fupberen/etiDet'afie' fitfiti beter enbe ftertber te maben. Om te
|
||||||||||
|
bjupbetteen fialf pont / bloepfel ban boomm enbe bla*
beu» ban €>l»»icrupt/ban dep een fianDt tool:2&Ioemeti Dan jploiupen enbeban jL-utume/ Dan city een fianm toohnui men ban €>erftetyoot eeiipout/ legöl iilic befe biugfienin buitten mgn te tuepcfaui/ oftuibuepeban «irepica incieli / bocnoe bacs bp een Half oi.ee ifinDiip moutte / eubeeeufialfouce ban bc bier grooteroube faben/ meteeufialfpot jBaegfibepiffe/ latei t'famen btftillecen, 32 it ujaiet o feet cri client om bc fpjoeten/ igetebenen/ pittimi ban be cltpn pocben/ tfielleanber blccltcti ban m Hupt te beibmben. Watu oat ban De eoei b}oMJueti ban ben fiobe glie*
bjupcbttoJOibtom fietacnUcfie boit cnbe jeucHDigfitc fioubeu: fleemteenmuieûupbe, eenfialfptiite*©epp ten melcb/bier otitcn üeticfie boter/bier fiaubt-bollen ïtëegcbje/eubefobeel biojitlsenbeblabetiSban&a» lomoup fegbel/eeu once €amp|fie/ een Half once fupp ka fianbtjs/enoe een Half loorflilupn/laet Dat t'famen Jtaen ruften cnbe DifttlUtet. 2tnber ïuater ; jt^eemt crupmenbantoitte-bjooöt
tujce pont/bloepfel ban Jöounen een pont /mute i&üo* feu / bloemen ban pompen moe ban lüinni ban der tbjee ponDt/ €>epten-itiKlcb/|a> oneen/ bloemen ban ILticfiban obn3eeeen once. SDtftilleretal t'famen: ©tt üjatcv10 feet nut om bc J)ancen mute maecben enbefeboonteüouben. ïöatet ban üoepen melc:$ecmt tn be jEcp(bJant
inatibet maenben en tft niet goei) ttoeeponbc üoepc melcti/bieti©iangeappvl0/6nbeböf€ittoenen/gl)8" foben 2üupn enbe fijn fupenst ban ckr een once/fntjbt ö' frange- appete êiibetfittoeiien in fiut ben/en legtfe tu fietiwicfc te tuepcfeen / Daecna Dtffiüeret t'famen. 3Dit water 10 feec goet om beuoleur neten jeucfi' bigine Houben. Wam ban <ï2petg : J&eemteenfebct getal ban be
bulcbteeperg btegfip btnben mewfit/ itrjfitbieiu fiettben a>g» te mepeben bjiebagfienenbe bnenacfi' ten/ baer naefteetbter beur met een fptile/ op bat al b'mater batter mus/ mattiuptlopen. 3&ittoaterDi' fhlleert ömt ben Helm / mant fiet w feec excellent om J)tt aenftcüt fcfioon te maben. #et aenlicfittetuafïtbenmet 8manbeImelcb/oft
Scfiapen/ oft<i&epten-melcb/ ofteenboeerbeuopt aeuficbt te leggimi al»men aapen gaet/ battn befe roelcben nattp gemaec&ï/ te fece goet om fietaeuficfit feboon te maben. ■JBnbermater: jf5cemtttoeeCalfiöboeten/ laetbie
fteüen m rebier mater tot op bc Helft/boet ban baer bp een pont ûuev ctufmenban bmtte-bjoobtin«finpteu nulebgHctuepcbt/tujeepoiibtbetfcUc boter/ö«t mit bantfiien bcrfcHeeperjsmet befcfialenenbellcbeniS. 59tftilleret al t'famen/ cnbe boet int gebifttileert ma- ter een mepntgfi €atnpHje cnbelSlupn fucarnn.^it mater mabetaenftcbt fecr fcljoon. 3©at«tban Specb: jâeemtfoo beel fpecpate gijp
milt/ fcl)jabbet ten beften bat gbp meugfit : baer nae (lampet in eenen fteenen mojtitr/totbattetgebjeeen beegfi us. ©ifuüectt bat in glafen baten/ baer fai een mit mater ober tomen bat feet (ouDerlingfie te om bet fiapï blincbenbc geel te maben. flater ban fiontglj gebiftilleert als bo?en te gefept/
malici Hap; lancb enbe fcfioon. Watti ban Capperg: jfteemt groen Capperi enbe
btfiilleeertfe.3M mater bermet tjapj groen Aft battei in be Sonne göeb^ooggt mojt/ alft baer mebe i0 gHe' toaffcöen. 311 nber mater : #eemc een pont feer goeben Qontgtj/
enbe blakers ban Mucrone manneben/ tmeepanbt' bolteH/ metigHtbefe t'famen enbe biftilleertfe* 5Bit mater 10 goet om fiet fiap{ ban ben Hoof oe enbe baert fcfioon te maben. ï©ater om tanben frfioon te maben: jSeemt^iabie/
<©tega/grobe IBartelepne / âoofmarepnenbe^O' lepe/ wan elcr een fiant bol / #pretrwm /^Bepngber/ 0^ffei-»a0i}ete enbe lâoten jËuftaten ban ^tU& een |
||||||||||
|
T PE.JT
|
||||||||||
|
van de Landt-winnìnghe.
|
|||||||||||||
|
179
|
|||||||||||||
|
©m te diftilleren deur de Viltr.
CAP. LXXII. DC maniere bau te biftiilerenbeut be ©ilte I tè/
bac mei! peeft ö;p -Seplen oft BecBéttè/ ofanbet ©aceti bau allùlcnenftòf alp baunoosentè/ nabeij SFfcpaanbe materie oft ttae bat gijp tout Difti\leren/ &'eimjoogDetoanb'a!iDergpeft«lt. *?W booenfiefaji m pouben pet 5ap bat men üjil bifriUereb / t'toelcB in't onbecfie fai bjuppen. 3|n't boaenfïe ©ai fullen liggen een oft meer laiiaüeftucuen aan ©Ute/ bicoen'teen epube bjeet/ enbeaen'tànber epnbefcperp fullen îtjn: ^zt bime epnbe fai tn't 5ap liggljen / enbe pet fcfjerpe falber upt pangen / üiaer dooj pet mater of Ijst 3ap fai guppen tu be onbetfiè Cepie / foo bat pet uuplfle eiibe Oijmaipticplte in't oppetfie ©ai; fai bigben. jBenfal oocufamtöbtèuefe ©tUen moeten upt bouboen ente liïaffcljcn/ale fp togintien ftaart te Ujojben / mue bat ìsz Djuppel.0 lanrfafaem bjtippen / Dooi be buplicpepbt baeraffpboljön/enbebaiitueöer inleggen. 3Sft Dat inenee.'i53pöitftüJ,ïöüJtlbiïltllet;en / foofalmenbe Cspierib'eèn boucn b'anber mogen fcpit&en/göelgcb frappen / enbe (n alle be boaeufte/fuu&tn bau ©lite leggpm/atè göefepbt tè/ foo oat tu' t onberfte ©at alle öe oifrtllacÉen bergabereit fullen. b'Stpoteberss gös' bjuprfien bitumilo apportais Bouffen in fiebe ban ©ite/ üjaecmsaebaifpjUiSJbeceiibeBlaer maetBen gun Jjpjopeu/gialepsn enbe ©ccoctten. ^jjnoefeniuinerenyjojtooojbe ©iite geoifïilleert
t'gene bat mei jSJaecpbe-melcb peet. jgeemt <ïöout- glttte Blepn gefloten ' b^p oneen/ (lelt Die bjp uren trjtfi ïeüieptiten tnfeö oneen tuitten «3fjn / t'fp gpebifiil< leert of ttiet/oftin Ujgu ban gee-:»jupn/m een stölas oppaecfclben. SSneenanbec <â>la0 fielt Salpeter te toeptBen/tn gemepn bjater/oftban j3acptfcpape/oft 3©egeuje/oft anbec baer toe btenenbe:lact elcB op Bern feltsen beur be ©ilte bifnïleren/enbe ale* Dte 3pn gpebi' fhïleert/mengtfet'samen. Wit j®âecôbe.meltBtè feec goet om te genefenbequabefepurftpeptin't aen* öefttpt/ be Öoofe enbe toobe pleegen tn't aetigefitpt. |
©loemen: ©loemwlïatt Eabenbet;/S©oUe-tcupt/
©pp2ricon/<©fengen/ ^foüenftöeuoofen/ <6elfe* mijn/tóoofmarepn/enbe meet anbere. ©jucfiten : <ti?enebet-beften/ 25a6elaer/ ©epl-be*
fien/#inafielÉf/<Jtappec0/ «bjicojS/ |9erfen / enbe i>perergen : €atitel/^eper/<©roffel-nagel!ï/j!Ea'
ti&i rteckenbén Coftuo/ angelica / jBeefler-iuojtel/ <lc»aUgaen/4E>cepne/jSote-.ülufcaten/45epiiber €u* beben/ «tppjes/ *©{enge-fc!)ellen/ ditroen-fcftellen/ fiioefterjï ban *©Hernotén/enDe meet anbere. ^out enbe fcDoiffeti ban 5jout : föoofmarepn/ &&
beIboom/«JDeiieüec-ljout/(eiïtüen.f)out/lDorlï-öout/ ©lier/,$agÔe-meel enbe ftöabtngöe ban Öouf. 45oinmen:JSa|t0co/îi0ierooc/jiîipîre/2oen3oin/
3LauDanuin/Cermentgn/^>tpjacr/«lalamite/i>etSs/ 'Sarre/enbe meer anbere. 25eefïen/oft ©eplen/oft JIBefï ban 15eefien/^lan«
gen/©oift[jen/<écöojpioeneu/ iSiereu/ iBeiifcften- bloet/jSBenftljen beenberö/|Benft0en-bjec/«©anfe- fmout/4Eper0;ï?onitl)/ï©aö : iBetten Bojtfien göe* fept / alle materten biz toarm en bjooge 5ün ban rom* plerie. VBû i$ man bat men ban boube btngen/g[ie * Uj th al0 3@ti Brupt enbe 3aet ban ^eul/35ilfe/enbt an« bete btergelijcfie/oftban bacDte/ oft ban be gijene bis bet 3ap Debben/ eenitf)fin0 be olpatpttge quinteffentie macy ttecBen/maer met grootcr moepten enbe lange* t öt / hk oocB nocp niet en fai (jebben be recöte bracht banbeHrupben/batruptbatfpiögöetrocneii / maet min Bout oft boc0t ban be plante felbe / jae b'4Dlie bw upt uoube oft boedte Bnipben gDetrorlien ïnojt, »0 eer ee'n tuateracötig0e/ fuere enbe fouts/ban olpatjjtigöe fubfiantie. ©aerem jfi beter bat men beftouöe oft aocpteftmpe len bp rottinge bifiillere/ban booj Bratlit ban ben bpere: JBaer om met een aioo^t te feggen/be •^lieii bis metten bpere bp bonne banquinteffentie uptbémateriengDetrotgenb)o{ben/ 3tjneenbettig< pept cftrabttale botDttgDepbt / öaer tn 0et leben enbe be ïtcatftt tè ban pet fimpel/ foo bat bc tefie niet en 10 ban aesbe enbt buplit&epf, |
||||||||||||
|
Cen Uôjt Uet&ael tianöe DiCf iiïatte ban
<©lien enöe 3utntêffentien.
H"tprof7jt vanciegli-diftilleerde Olie» ende
Quinteirentien - Van de welcke QuintefTen-
tien hier fai gefproken worden.
CAP. LXXIII.
Nîîer &atbjpmEt6ojtctooo{ben berfjaelt Rebben
De bifliüai ter. tifiti bc Wateren / loa en lal piet niet rjualtjcb te paffe 60 men een Bojtebefclijöbingetema' Ben ban bebiftillatisbùn bedien. «£noe om batbe g&ebifïtiUerbe alten brei itert&er/ FtcatDttgfjcr/ lief* Iiföer/enoe uaffcJjer öelpen baneentgijeaiiberereme' bien/ alle joojten bin fietsten / Die qualicB willen gpe» iiefett/pjincipaBcb ïDonben/ <âiueeringj)en/^nneH/ «©pef tutllen/ enbe anbsre upttoenöigpe gfjebjeerfien/ foo fai ooert boel bosgjjen bat men bat felbe Banbiftil' leren / pjiticipaiita ban be ciugpen biï iv. ben ^of enbe a&ogaert groepen / enbe $l)tlgtb al0 befe naebolgenbe mogljen bjefen. Krupben: uoofmarepn/^uenbel/Uupte/Cala'
minte/»© j?ga / Eaöenocr/ «Tamtlle/ J»abie/^pfope/ 35afil!£um/€ppc/jïBunte/aienbo?en/4euIe/al|T«m/ ILebefclje / ^EJjpniusf/ 23etg-$oUpe/©£lt-<ïEppjej5/ ^abel boom/ enbegfììneralìtltallefirupbenbtefteet enbe b;oojDe;du ban tompUjeie / enbe eenen goeben oft fiercüen vnscli Jjcübcn. ^>acbt : âaebt ban ©enc6el/28ng0/4Eomtjn > ^c
fercelie/ éermontaïne / 3Mle/ ûoomfcôeâHfJem/ luitteenbeftoarte jgtgelle/^abelboom/ botloe Caro» teii/enbebeel meer anbec j>aben/Dt'e. eensu floeöen oft Ptrtbenrcucbe Rebben, |
|||||||||||||
|
Hoedanich de Ovens «lootenwefenomd*
Oliën te diftilleren. CAP. LXXIV.
D<ö «©bengi om #lten te bilïtllsren / 3ijn beef ber*
paiibe/nae be biberfftept foo Uiel ban be mattrien bis men lati Diftilleren / aio ban be ©aten bte men in't oïfiillereutDtlgöeüiuprfieir, niet te «ïint'öOemeettfïa eiiDebequaemlie fatsoen tè bufbat ifp. jlBacrat eenen #ben ban Carreel-fteenen / oft STicpelis enbe Eeem/ oft ban enr&el plaetjier/ bit ronbt 10/ ten minften ban binnen / om bat be pitte fottbe mogen ober ai gljeltjtü op t return/enöe mattiteli poogD enbe bit fee/t e meten/ niet ober be Djp boeten pooge/enbe binnen ten mtnften een boet cugt : Su be gepeele pootpte fullen Dip fpat* ten 3nn/b'eer(ïe ban eenen boet/ be ttoeebe ban anber* palben bset/be berbe ban be rcfïe ban ben <®ben. €>p b'eerfte fïagie fai een pferen fâoofîer liggen/ baer meu op ftofeen fai ùe Boleti om aper te maBen/op be ttueebe fullen taiee pferen «©aevben liggen / bier bmrjeriô ban malcanber/üjaet op een aerben 'SepI fai fraen / fulrBe atè top BoitsS piet naer fullen berdaren. tôerjilt onbec en boben ben rooftet moeten tbjeebicrrantegatê ftaen met pun ftopfelö/gljtlilcB bsn monbt ban eenen <©beu gpemaeebt / langpö petonberfìegat fai men b'afftlj» upt ttetBen/enbe booj petopperfieBoien in ben (©ben boen enbe t'bpetotitfîeBsn. ©oojW moet men boben in't opperfte aan ben<©ben b'aert befïe te paffe Bomt/ eenige anbere Blepne gaten gemaetBt laojacn/ om ben tootB upt te tretBen : geltjrB int bifitlleren ban be tua- teren. £>omtnbt0 maro men tn ben noot fiemfonbec <©ben Iqben/efl bepelpen met eenen kreeft baer men pet bifiilleet-aat op fielt in eenen aerben oft pferen ÏDot oft ©etBen/enbe t'bper baer onber maöen. 1 <Ô<0 Hoe. |
|||||||||||||
|
Het î I ï. Boeck
|
||||||||
|
if©
|
||||||||
|
A. IfSbepotöaetb*
matertemiiat/ baetupi bat men b'<©lte mlw ftilleten. o. ©e mont bant'felbi
©at/ baet in ben Bat# flupt/bie ban ben Relira nebetteaettjSbomt. c. ©en Baie ten tnfn^ ftenbaneen boetlancb/ bie gBeboegBt teo|bt m oen mont ban ben bifttl* leet$ot. D. «©en£?tlm bie tont
ig/eft boben niet fcBeip- E. §et ïtuppbeu bat
tonbtfomme benïlelnl loopt/bjaetinboutmaoi tet gljegoteu mo;bt/om ben^elmcebettoeleiu F. «£>en «©ntfangBet bielantfemojpiglj is.
G. «_>cfnupte oft bet» ban ben l^eim/teaet boo;M
olpatB«igebotljtigBeptînben©ntfaiigetO{uppt. H. ^et Staeuben teaet meoe tja tester ban fiée
Stupputti alft Jjeetij5/af gelaten teojbt/om anbet baec tu te gieten, 3&efettoee boojfepbe ©aten/temeteti/ be^otmet
ben ï^elm/ miûtg batfp ban ïioonet gôemaecHt3gn/ moeten binnen betttnnet 3911 /om bat o'»©iie gBeenea quaben aert ban Bet JBetaei fetiigBen en foube / gBe«= metc&tbatwtïïopet niet betttnnet 3ijnbe / alft bet* marmt is/eenen quaben fmabe/ofi teucfee/oftanbes quaben aett b'<®lie macB QBcben : maer alft betttnnet iS/f o en KtggBt be <©lte genen quaben teut be oft anbei b}cmbem aert- ©actom fai men mei megen in befec manieten bopete ©aten getyupcfeen/ om <öMien tebi* ftilleten/Boemel bat be ©atenongBelötB betet foubeti toefen ban ^tteen of <$las/ban ban eenttB IBetael ge* tnaecfet/ten mate Bet petgtbelban betfïen oftb;eben/ baet be fteene off glafen ©aten/ als fp Beet jgn / feee onbetBabicB af 3gn/niet tegenftaenbe/bat fp met leem oft cement/oft pet anbets befet ?tjn/ mits teelrb bje* ben oft betften gcoote fcbabemacB gBefcljiebeu / al0 men boftelubc ©beu btnilleeit.fbet te min een pege* lit» macö baet af boen 3gn gebefte/ fo betre als BP toe ftet bat3'gnbaten nieten betften nocB ftBeuten/ ijoe* meluotBtans bat men infommige bifttliatiennoétfao belttb glafe ©aten/ oft ban berglaef oe aerbe moet ge* bjuprben/ enbe geen ban ïîoper of Hattoen gemaett/ inbeteulcuefeet qualtcb mogen oDiien gBeDiftilleert tooibenbanfuerematerten/ t'fpoftom ûattetHopee een oergelgtbe qualttept Beeft/ oft booj een berbojgen SratBtbtèbaettms. 4&dtjcbmenfiet in'tbtftilleteu ban be ©lieban aofgn/teaet af b'<©liein fuif Ben ©ai eet betanbett in gtoene toeft / ban in ecu bunnen enbe locBttgen bomp inteal maniere enee met teatbonfie batiet bpet gegeben oft gemaetbt teojt. |Baet om te biftiUeten ©lie ban mel-ttetBenoe materten/enbe bie eenen atomatgcBen enbe foetenfmaetbeljebben / oft ban anbeten aett 3ön ban Bet Boper / fooftBÖnenbf metale ©aten bequaemft te mefen. Op wit tijde dat d'Olien moeten ghediltilleert
_ijn3 endehoedeMaterien moeten bereydt
zijn voor het diftillcren,
CAP. LXXVI.
D<C matetfen moeten gBebiftilleett 30n/ als fp ten
beften3ün/ te toeten/ be jèaben enbeïHtoma* tycbebingBen/ als fpbetftB BÖeplutbt3gn: toant goe bte betftöet enbe gtoenbet 3ön / Boe bie meet ejc * tellente ©lie fullengBeben / pjtntipalitb be toeltiec« Bimbe enbe atomatöcbebtngen. atngaenbe öefctup* ben / men moet bie plurben als fp in Bun meefte BtatBt 3gn/ bat i$l ais fp bloepen ? mant ift batfe Ia» |
||||||||
|
Hoedankb de Vaten zijn moeten om
Oliën te diflilleren. CAP. LXXV.
H letsel battes beclbetBanbe fatïwnin ban ©a*
ten mogen bienen om ouen be oifttlleten/fo fai tels liter alleen booj feouben ttoee 3oo{ten ban potten baes toe btenenoe. <E>'een f eer nut enbe uequatm om te bt< ftilletenïuupben/ bloemen/ ^abeni/ ©iUt&ten/ ïDojttlp/ steseti/ oft Oleica / oft JBefi banbeeften: b %iiûct booj be fouten/bommen/ <% we n / um m* bet üaifiötptifilje oft bette màtetten. i. jBcnïaleen ©at manen Dan goebe #ot-aeibe/
.lie wel tupbet enbe totl göetteben is, geigrb be#ot~ bathersBu" aet be tteben cnoeberepben/ ban ontrent eenen nmgBet b kb / tfat^ocu Bebbenbe ban een <$p/ bat mat boben be belft is af gefneben/gtóot enbe bigt/ iiae ben ept cjj ban {jet Bopeten Bat/ nor Bians bat 3gn groote/ enbe fonbetbngBc be jpooebte / atroioeett met be betbe enee laetfie ftagU ban ben ©ben/enoe bat oot Dm mont effen paft in ben mont ban ben ©ben. 5©ef* geiger bat ûe bjeete ban ben ©oom iaat meerbei: fp/ ban be ttoce pfeten ©aerben ban een ftatn/om bat bet feibe ©at foube mogöen baet op geftelt jijn/enbe baft fiaen. UDaecomme Ujaer [)et beter/bat men ben ©ben maerttte/eerbatmenöst ©atmaetbr. jttsmenin't biftilietenfeet fiettb bpet ban boen Beeft / foo tooïbt f orni gt £ befe $ot niet ban aerbe/ maec ban pfet gge* tnaetht/ tjBelgcbmen fut tn be StlpoteBen. _____ j. j|(t ttotebe ©atfai
3Ün ban Coper of Hattoen BÖemaetBt/ t'fat3oen beb> benbe ban een ©p of tfau» tooojbe/enbe beu mout ta* melica totje/toaes op eenen upt getetbten Bals fai ge bóegt 3p/ ten minfif ban een grootenboet lant6/af< _,-------------------------Bomenbe ban ben l|elm/
Dooi toclcBen Baté be bontpen ban be matetten bie in j
beu onbetften #ot 5gn/fullen in ben ^elm tgfen.® it ©at fai öoubê fes of feben potten/ of Bet fai groot 3gn uae ben Boop ban be materie bie men teil bifttlleteii/ b'teeltb gemepnltrb is/bat men tot een pont materie/ te boeten/ ban Brupben oft 3aet/oft anbet/baetin giete negen oft tuten ponben toatets. ©aet en boben moet bit bopeten ©at ui fulcBet boegen ban groote accocco Ken met be togie ban Bet aerben ©at/bat in ben ©ben ftaet/battec cufftBen bepbenfpacieblgbe/ban ontrent ttoee ofte bjp bingBer0/ om met 3inbt gebult teteof ben/ gelgtU rap nocB fulleu feggen/ enbe in be Doorijle tenmmfteti anbetljalben boet met jgutu geliti bobe» {jet aerben ©at upt fieeefce. î . _#et berbe ©at fai ben S?elm 5gn / bie boben fai
tont / enbe niet f cljerp sgn / om bat beu bomp niet en foube teebet neber ballen / bttoelc&e fai roiitfomme SBelöcB/met een ïauppBeu gBemaer Bt ?ijn/ baetmen bout toatet falin gieten / in bun men bul / om bat be bompen tetaffcBet eb UtötelicBet fouben bicue teo^ ben/eube t'3amen betgabeten. KIen b'een jtjbe ban bit üuppBeu fai een fnupte fiaen/ te teeten/ben becEt ban ben l§elm /maec beut b'olie in ben ontfanget fai b;up« pen : ©p b'anbet 5ijbe fai een Stane bomen / om &et toatet af te laten bat manti is getooiben. <©efen ©elm falgBeboegBttoojben/booj mibbelban eenen langften frais in ben monbt ban Bet btfiilleet.bat mei baft / om bat geen ban be bompen bie op- dimmen/ fouben mo* gen upt bliegen : enbe aen bit tn eene boege f uilen ttoee sunben 3Qn/om te baftet t^amen te boegen. 4. t'©iecbebatfalbf ontfanget3tjn/baetDebffitW
lerenbe ©Ite fai in bjuppen/Bet toelrfie fai ©las moe « ten mefen/om be blaetgept enbe fupbetBept te Bebbf, ® efe 10 nu be f iguete ban be eetfte joojte ban ©a« ten/ m fbttet biftillatiebunen / ban m olie/ ban Krap* t!in/3ftöin/ bloemen/ itt, 1 |
||||||||
|
vande Landt-w
|
1S1
meer oft min fïam toepc6en/ mt ben epfe0 enbe fub<
fiantie ban De matecie. <@ft fonDecDe felbete laten toeptfien/boegDt ben Behn op a bat/t'famen loei g[;e* luteert metlutement gpemaecRtban tottban epets1 enDe bloemeoft meel op een Doecruengljefujept / ter plaetfeu oaer fpt'famen gijeboeg^t 3ijn. ©at gfye» oaen sguöe / fteliet aeroen bat in Deouen op De ttoee pfec gaerDen/ feertoel met leem oft mortel Daec in gemetfi/ Daernaeftellettopecbat tnOetaecDenbec* ben/m fulcber boegen Dattecfptuffcben bepDeDebo' Demp ttoee oft Dpebingöet-0 Diche Dan fanDt/ enDe öoojtg ronbtfomme bet Dat tot bobcn toe / jae inDien mentoli tot boben aen Den balg Dan bet coper bau Wooiw foo maec&t Dat De £>nupte ban Den belm Daec lanche De ohe Diftilleect/ gbeheect w aen De reebte oft; Clincher 3gDe Dan Den oben. jâiet te min men moet toeten Dat in De Difttliatie ban DefaDenenDefpecetgen anDerjs nieten isöan nooDe Dan get aeroen bat met DenfanDttuffebenbepDen/ maecm'ettn DeDtfïillatie bat? De crupDenttoant oe faDen enûe fpecergen 3gn Dan teeroer enDe fubtgloer fubftantie/alsi ggenoegö blgcbc bp gun gcoote tutte enDe Djoocbte / ooch foo 10 De olie Dte fpgljeoen Deellieagcher enoe Dafter. ©aec om fouDe mogben De fecacgt Dan Den Depre eentgpfin0 bt* letten gaecperfcete Diftillatie/ Datiötefeggöen/ De Difttliatie fouDe toat onhlaec obec bomen / )ae fn't eecfie/ inDien De Ditte niet gbemoDeceett en raars DeucgetaetDe bat enDe fanDt Dat tufftgenbepDenip. jRacc in't Difitllecen Dan be hrupDen moetet hopec Dat tu Den*®ben gOepacfi toojDenfonDcc getaecoen Dat enDe fanDt tuffcgenbepDen tegeuben: om Dat De hrupDen om ftaec iteDec bafttgbepDt enDe geroer fuü * fiatine ftereber bper ban Doen bebben: toaer upt te metrhen ip/ Dat ggeen oliën in Den b alneo Maris mo« gpen ggeDiftilleect 5o'n/mibto bat De Ditte Dan Den fie » DenDetoatec nietftecch gbenoegljen i$ om De olie te Doen in Den geïm rgfen / enDe alfoo tn Den ontfangpee neDer te Druppen. 41P nu get Coper Dat alfoo in ben oDen gpeboegflÉ
10 / foo boeggt ooth Den ontfangger aen Den bgth Dati Den gelm/ onottfet 3sjnDe met een fcpabbelhen / gge* Igch ggpinDe jfiguere DierDoien meutptfien / en luteettfe t'famenmet lutement Dan 25olu0 / oft Dan toit Dan eper0 enDe meel ggemaetht/ op een Doecrheu gbcbiept. ©aet na ontfreerht De colen Die op Den roo ■■> (1er leggfjen/ maechenDe int eecfie een fac0t Dpe r/ om Dat De materien allenf&enp fouDen toacm tooien/ enDe foo langue tot Dat De materie Die in't hopec bat ipmet Dentoater tornt te fieDen/ nocgtanp niet foo (terchbatDebobbeI0 tegöenjDengelrnhemen/ gge«' itjch men gDemepnlrJth fiet gDcfcijieDcn inDebtftil« latte ban fommigöe faDen/al0 fSiigp / toelch om bun fubtglefubfiantte/ enbe ooch om 0un Igmacbttgljept feei Deel bobbelp op tooien : in toelthen ggeballe bet bper ggeminbert moet jgn/ oft ifi Dat baerDoo; Dit bobbelen nietopenbouDt/ foo moet Den gelmaf ggenomeu toofDen/ enDe De materie met een fiocS ge> roert 3gn : foo fa! get fcgupm in eenen Dompberan/ Deren/ De toelche nae Der ganbt fai nwgljen met miD< betbaer bper ggemoDereert/ ggefiilt enoe gpeD;oogbï toojDen:©au fai men Den gelm toeDer op ftelIen/enDe luteren alp bojen. «©nbergoubt ban Doo;t0 u bpec in alfulchen graet / tot Dat ggp geboeft Dat Den gelm toacm toojijt, ©an meucgt göp / oft ooch eet get cupphen bat rontfom Den gelm fiaet / met couDt toa« ter bulten/ b'toelch ben helm bercoelenbe/be Dompen enbe g&eefleti Dan Der olie fai Diche maechen/ enDe in olie DeranDeren. J&aer alp Dit mater beggtnt geet te tooiDeu/ men fait terfiont metten hraen&en af laten/ enbe anbec couDt toatet baerop boen. ®aer ïfjnöes fommigöe bie befe maniere niet en p;rjfen/enbe itebec b'olien beur befe ferpentinne btftilleren/bie in een ton* nemetcouttoaterDafigemaethtlg^t/ombiberlcge nbenen. ©«tlwlgfit ttw W &«f« roibbelenbe; WIMBWafon-
a »ej öerop/ |
||||||
|
fecgöebifïtUsecttooien/ b oliefalfcBupmacötiggtt
«noe niet goet ban teucfee 5ön/üaec en boben ooch niet foobele. »tp bieopfulchen ttjDt gbeplant3tjn/ men tnoufe û?oogfje uptec potine Den tgt wan een oft ttoee maetioen / om Dat een Deel Dan gaec toatecacgtfgpe bocgtigöept fouDe göeminbect jnn / enDe Dat Die olie enöerautcaleDocgttggepDc te lepnoecenöefupbec' berfotiDe rnoggen uptgpetcochentoojDen/ cuDeooch om Dat De felbe te ggemacMuctec fouoe mogben ge floten inofKK^Ltt contrarie ifi Dat De crupDen toecfcD Seplucht/gDeDifiiUeerttooiDen/fp fullen toel ucci olie Beüen/maet fp enfal (oo hcacgtigö/nocö fo mei riec feenûe met 3911 / aio oft men tu(|c{;cn oef e ttpec een nuDDelmatemoeft gouDen: HScngaenoe nu De bewpoinge ban De materien Daec
upt men olie tuil ttechen/fp en moeten niet getoepcht aiocü gerot mojDen/gelrjch geicgtet tnt Difttileren ban ben toateten : mant (jet toepcueu / t'5p tn toatec oft togn/oftgebjanDetogn/fouDeDteepgetifmaheneuDe teucben Dan Den oliën met anDec Dingen mengen/enbe 'mtt enbouenbjatecatöttger maheum'raelc nieten m ban nooDe om tepne ernie liipbei: ohe tetcechen* ^fi öatgöpDtem peerüemeft/ofinD'aetbje/ oftopheete afftöenö /oft in fieDenbe ueet toater te rotten fielt/om naDerganDto'olietebeterafietcecben / bolggenDebe miDDeten Die top tetftont fullen ber palen/ foo fai D'olte mogen eentgb gebjech roggen. Wan t een olte Die ban be materten alfoggecot3gnDegpeDtfiilfcerttoojt/poe Doel Datfe terftotu niet en beoeeft/ foo gefcgieDet noti)' tan0 op cojter t ijt / jae ongelijch eer Dan Die anDec olie/ b'toelrhefoiiDer boojgaéDe rottinge geDffhlIeert toojt. 3&act om fullen De matetienniet meer Dan gefloten/ enbe oeut een gcoDe Ofte gefift toojoen/ en fultec met tojteDjuppefö min olie upttwtben/ Dan oft Dieflaeti sottenpaDDen, Die middel endc ordonnantie die tnen moet
houden intdiftillecen van oliën»
CAP. LXXVII,
NU Dat De materie alfoo berept ip/toojpt Die in Det
coper Difttlleer-bat/ met fehet matefontepn Dia* tee /te toeren/ tegen ttoee pont Dan De materie ontrent acgcpien pont matecp / Daec om moet u bat feben oft öcïis potten groet 3uu/om Dattet Decûenûeel uocp fou> lic poel Diiibeii. 39 tt mater Dient De matecten om Daec tsompen cp teüoeren/enDe Doen oDergaen/ooch om De {Himeucen te fcgepûen DeurDeoecoctie Die Daec gBe» febtet. 45ÎJP fuit oen inenictote ban De toatec mogpen meetDecêii oft muiDeren/ nae De mentcgte Dan De ma» terteDiegÖpüJiU Difttlleren/ altrjotpmet conDitte/ bat öÖP fuit neggen oft tgten macl foo Deel matera alp matecie nemen/enDe öat u bat gepjopojttoneett 3p nat ben Uoop ban De mat enen me gpp milt oiftillerfctoaiu inDien Dat te groot oft te clepn toare/ghp fonDt arbept eu coft Deiliefeu.HMi$ ma» Dat De ttoee ponoé ma' terie met acbtbten pont toateep De Decfe&ecfie guanti* tept ip Die men macb nemen om met meniebteen ge* aiatheltjch D'olte te Difttlleeen ; toant ift Dat gpp meer neemt De lancbliept ban Den tgt fai u DcrDjietentenDe neemt ggp min / gôp en fultec nautoe toten Djuppelp ofte upt ttechen. ïöaecinmen mngtanpna Deerpe« ttencieban fahen moet leben /om oattec materien 3gn biegeen olie en geben/ten 3P Datfe met mentcgte geno« men toojDen/ gDelgcu m\p-^tm/ enDe meecanDec/ atëtopyiecnaetnpacticuliecfullenbevulacen. Sfrotl) ftaet Dice te mecefcen Dat De ccupDen meecDec bat /enDe meec toaters toillen Bebben/ DanDefaDen oftfpeteri' jen/om Oen olie upt te trer&en/ om Dat fp tu göcljjche g!}etottbtegpencmen/ meer plaetfenemen Dan De fa". ben oft fpececijen/Daec om moeten fp oot naaDbenant meer toatecu Rebben / om bat fp int coper bat niet en fouDenaenbarnen. m&QW nube materie metten toater t'famentn't
saper Dat gtjsöam öeot / Jaet Die Döf oft {m wen/oft |
|||||||
|
Het III. Boéck
|
|||||||||
|
m
|
|||||||||
|
fpit0pabbemeteen gattBenfnbettbobem/ bai met
toao oft goct cement / gDebuerenbe be bifiillatiegi)e< ftoyt toare/ D'toeUtt fouoe mogl)en na De Diftiliatieop eenen treeft in be coube locDt gijeiielt too;Den/enbe aU D'olie figf toare/ontftopt 3911. Cnbe ifi Dat »nen mete* bclncb liet/ bat b'obe in ben bobem 10 ban ben ontfan* gljer/ menfalbiemetbitgaetnenteontftoppen/ of* tmiicn/ enbe net toatec fai nibenontfangBcc blij" ben / t'felbe goetnen olsa b'olie npt 10 / toeftoypenbe/ foobetreal0 gljp't baer intoilt Ijonbeti. 3ft Datbe olie boben blijft / ontfloppenbe ffeluegaetten/alljet toatet falaflopen/enbe b'olie fai blijden op ben bobeiu ban ben ontfangüet / foo betre 0I0 gtjp toel toefict batfe metten mater niet af en loopt:ü^aerift Dat b'olie ober al int mater to gijemengljt/ gljelrjcü een tooïciaf * Ben / 3ög{)et toatet tn De couoe Iccljt beur eenen Igncst Doits / D'olie fai baer in binben bie gï)p met eenmeö fuit bergaberen/ enbe in een gia0 boen maer bat fp ten laetfien inDiennooûti0/in eenenbunnen ofefubttjlcij liguent beitt De toarmte ban Der Coirne ofttoatme a|TrDeii0 fai gljebjot&t uoojoen, 3\i Dat De oltc op &t toatec bftjft / gijp fuit Die ooc& mogen fcljcpDcu u:e£ eenen filaeten kpcl fraenDe og öen €»ncti in De gljefüe. jâoet) fuit gjjp mogljen atiber miDDelen gijebiupclien om D'oüe te ftfjepDen ban ben toatet baer m?be fp ober: gljebjocöt 10 uijelgcfe met eenen qlafeu trecjjtec/Dos» beiiDcbe bitigöer onbetaen be pinne/ met Ditötoilss Öet toater Daet in te gieten/ enDe ü'een ofc b'anbet on- ber afte laten. t'^tl'üefuïtgfïp oorS
boen met een fupgtjenDs infiniment / Ijet toatec uptet'. otitfangec Jjslenbc/ b'toeicn b'oïie in Denbo* Dem fai laten.l&it infira» ment iiioetgemaêcStsijït Ibauttoee pnpen bantoiS pfertjoectou0 t'famen ge« boegÖt/gBtlijcB gijp ijiet bp be ƒ (guère nieugijt fieiV beur be toelt&e op coaten ttjüt fgefieele toater upt ism ontfanget gettotfeen fai 5gn. Van de ktaciucn t'^edueren endc gebruyek vande
ghediftilleerdc oliën, CAP. LXXiX.
A<£ngÖefien bat be gDebtfüüeetbe olfen öe rabicale
bQctjcig&epbt y.w uan aliemateite/toaer aen elle KtacöteuenDetoeïcninge ban De fclbe materie feleben: |o en bal et niet te ttoijffilïti ba-i Dat De genette iml)t ban Den fanpeie üxi upt batfe gctcotlicn ufi gijebtful* leett 3ön baet in 10/ ja bedfupbetccr enbe fubtijluer/ om Dat Defnbigle luBfiawtebturbe toarmte ban be; grobe matetici! gcftflieDeu t0. fo Dac De geöeeie ht&tfyt Die in een pont toa0 b Jti Den fimple / in een bietenbeel loot0/ of imet oft min befloten 13. 39aer en bonen fo tjebben fulclie oliën otibct meer anber Defe epgenfepap enbenatuece/ batfe bcut begroote fubttjlöepbtnaii fubflatute Die fp ban oen bpete octeregpeii pebbeti ter* fiont beuc opn^m tot int bmuenfie ban De luna; enbe toonen terfiont pun hraepten. Henga3tiöc paer goet bltjben/fo mogen be felbe lan*
ge bnecen/panctpalgcEi ift bat fp getecnficeect 3tjnbe/ Dat i0 ce feggen/noci) eens met cSepn nper op af fcgetis Deac oen tto(iipal0 gpcDifïiUeett jgnbe/in (ïertne gla« feu gljeaotentoojDen / enDe feer toel met Cement oft jÊaftijcfe/ oft met Ï©a0enbe jfâafiijtS t'famen gl)e* mengt/gefiopt3gn/ be toelcneanuetfing niet en ton* nenbetoaett too|ben fon&er Mtiiite. ?8engaenbe nu t'gebjuptK/fp en moet niet gebjupre
too;ben ban met D:uppel0/ al s.gijp Die alleen enbe on* gemengt neemt/t'3P intoenbigp oft upttoenbigp/ge« Iijt6 ptetnaetiocijfal betuiaett toojben. jBaerom bequamelörnfi Die intoenbigö te gpebjupcfeen / foo moctmen fuptnet laten fmilten in àoofe mtcv/ oft bieletttR
|
|||||||||
|
ber oppouben / ontiet pantonbe Bet topet in ten felben
graet/oftoocB iti Dien noot i0/t'felbebeimeetbetenbe/ tot Dat alle De Dompen o'een na D'anoei btt&e £if)ctoo? - Delibiti/ enbeDatalleDetoatericgeptDtt itu coperei» öatis/ui Denontfatigeriö obetgecomen,D'ï©elcnun fai toeten/ atëmenftet Dat bau beacptljien ponben luatere oftbaet onttent/be ipine fullen oücr gecomen 5ijn / enDe Dat De bifiuJeceiiDe tappete gljeuentmafie meer en ijcbben nati De materie : 5©an moet men op* Jjouben/ om Dat De materie Die int coperei» nat ijs/ met tu foitDe oiuftehen/ of aen beuboDem ban [jet bat niet en fouöe aenbanien/of niet bojce toojben. jlöen fai ooj* fcclca Dat De DtfüUaite boel gaet/ift öat tuffcpeit t'baüen ban elcne Dpippel bpcants geen fpatte en fp/ maet Dat fp cejt op malcaiiDtr toalleti / luact Deure men ootfe toeer befferete ban bet pitte- Bp befen tnibbel toojt opcojteutubtljct copetöatggegeelpbcl gpetttaccRt/ b'toclcnemeeftenbeeiopfÉ0offeüetiuteiurjut0/gpe' fcytet/fo betre ateöe matei ie ui paergetotepte metten toater iïtcsjöf eet Dat int bat igs/tc lusten tct ttoec pont materie/ acÖtljtenponttoater0. 53oih fiaet nier ootb te meresen / Dat De olie t'fa*
men mesten toater ober gaet/ aiaeDaïtet mater bat metter olte ober tornt, niet alleen en comt uan pet ftm< pel/inaer coc üau tgciie Dat öaer up geboegt ië/ Dtoelc Ue Deur fetacijt öati oer Decscue metten fi.npel of ma* tenegtoueceube ùe ciililiatie ,|)éljeeftDeuE oefetaept bau osti npece tu De geliootenmaterie gemengt/toaec BfoatDegelsccfcKcacütmeuepeeftgeaoect/geliicmè' luacp merc&en bp oen reucBeetibt fmaetbe ban Dien/ Die De felbs i0 ban Ds matenen, ®aerom fci; toatet Dat t'famen metter olie obcc
tainr/enpeefï geen minder maer meerDetenoe fiere* üer&racpt/ ban t'gjjcr.e bat ban Den felben brupöen oft ftmple Deur Den Ijelm göebifltiieert tg/gpemercitt batneelmeet Den teutfee 5/ceft ban ben fnnple/ ban liet atiber Dat ober ben ijelm gftetrocèen 10. 30aec en bobenom nocpmeet üecfei%rtte 5flnbat Dit toatec be feraept ban Ds materie {jee-ft begoubeu / Daec meDe Dat int btfiilleren ban Der olie gpemengyt toaëfoo macp men t'felue noci) eenss / of 1 meer repfen Dtfiüle' jj ren/ toaetbcur gijp bebltiben (uit/ bat alle ben tctit&e enbe fmabe ban Den fimple baet in berfaemt i0. <©tn b'toelcfee te Doen/fo maert pet coperei» bat toel fetjoon/ enbegiet Daertn alle D'uoater Dat gpp ghebtfftlleert {3eb£mef?ero!ie/fri5!fEetcHDeojDunneertalleumgoen biebaii nooDejtjn / gfielöru men in Defetfïiüatte ban bitoliebanDenrupöen petft gpebaen / enbeatëgpp fuit itetiDaî gfip ban ontrent De febentpien poiiben een pont totiterg in ben oiufangpet hebt/te toeten ben bcojiuop'betoaertöat/bJantalUbenracötbantöeêle toatet fai baer in brrgabertjnn/ enbe en fai niet feeel mm uracpt0 ijehbeti ban D'olie. Hoemcnftl d'olie fcheyden van dan water die
t'famen ghediltilleert iijn,
CAP. LXXVIU.
DC olie bic metten mater ober gpepaelt is enbe
üanpaec materie gfjefepepoen / iealtptpmet' ten toatet in Den or.tf angijec/ maer altgt0 niet boben Dïijbciibe/ mantDita&ilëtóDieuiDengt'onbt/ enDe fom:tjbt0 ooce ober al metten toatet gfjemengöt. Sifibat D'oliem g^elgcBe mate fmaerberiiSbanket toatec/ fpfalonöet3ijn: jïBaeriftbaifebeuïboube Böelöc&in toolefâen göeflcoltüs/ oftgöeltjcö uiep* netoolcftfitenö/ fo i& fponoer b'baatet gftemeng|jt. ^en anberen D'olie fai te gtonbe gaen ift batf? ban een bicüe fubfrantieenbe bael bergaberbe ggemaeent tö/göelöcfealssiöolie ban Cancle / <©joffel-nag{}elp/ enbe anbet DtetgDelgefie. tD'oüen Diete tople batfe beur toube Dirne moneti obet al metten toatec g|)e« mengt ;pn / bat fp oliën ban Unsjg enbe ©etuhei<,#m b'ohe ban Den toatet tefc^epben/ foo toare teneec (lengoet battenoatfangjiesbenbobeiiuentoepmet) |
|||||||||
|
vande Landc-
% iûlettett-toatet/oftCaneeMiJaier/of t in ante bf es*
gîjslrjcte toatecen / cubeöaeiitieenD|iipp?ïofttku«e boen ban bec olie Die gjjp tout gBebjupcben. Particuliere bcfchrijvinghe van ecnighc olien,
die acheer volgende de voorgaendc ordon-
nantie ghediftilleert zijn,
CAP. LXXX.
OILten ban faet/geltjcfi banmnö0/i0enr&el/©lier/
Comiw/enbe meer anber/toojben aiöuö gebiftil « leert: j&eemt ten eerdenfo beelfaetaté gDptoilc/ t'jp hyf of feu pont booî t)et minlïeenbe belle ; ^>toot bte gnjöelnc/toeltoeftenDe üattec geen faepfeen otigeüjoiié en bittoe: 3&oetüattn£)etcouer bat/ enbe giet baer op 25. oft 30. pont feerclaerfontepntoaieeimengBt bie feec tod onDer een/bet&et bac met 5önen 0e[m / enbe boet boojt0 alci uomt gefept 10. <®'otte Die alber eeeft obéi tornt 10 b'aloèrbefte/baeromfal men ben ontfan* gei' tuiee oft bjte tuael mogen beranbe ren. jtìu ftaet te metc&en bat olie ban t8nij0 quaiijcb
matB inben Cornee göebi|tilleert tooi ben/mibt 0 bat ïyngljecfïen tefubtyljijn : jaebeelfubttjlbecbanDie bauoëbene&el/ foo batfe beur be toarmte ItcBtelrjtfi betbliegBen boe filepn bat ootfc Itft bper macfj toefen; jïiaerfeet toeltnben toiutec: Wmnijot be 3©inter toubert0/ Boe b'olie bicfier in bojme ban CampBje fai 3tjn/ùl0 fp in ben ontfangB« bjupt. 3fil0gBpbie beur eenen repnetiIpnenboecfi fügBet/alle be toatertg' Dept loopt bene / enbe b'obe blijft m ben boecfi/bie nae eer Datibi' moet in een groot gla0 met be toarmte ban ben fiabe bun ghemaecât toojoen : in fuit fier boe» gBenbiojtbet toaterigB Baeft ban b'oliegeftfiepben, <©efeoUet0 feerertellent/ t'3p batfealleen bpbjup» peljj met torin of fopfien/oft met plaet fuptfier ingfie* nomen toojbt/om be magfie te fterc&en / enbe Belpen teeren/om bie toinben te boen fcfiepöen tegften t'fleir • 3911 tegfien be gyeb jefien ban be long&et / (00 toel al0 ban be j@oeber/ toaerom batfe ootfi ftopt ben tottten bloetbaubebjoutoen. ®e bjutljten/ gDelijtfi <©enebet-befien enbe anber
mme bat bie meer ottatbtigBe fubftantie in Rebben banbe ctupben oftfaben/ en bepoeben ootfi foo beel luateröniet/ foo bat booléen ponbt ban bebjucBien böf of fe0ponbt toater0 gbenoerü ijs. «©efenmoeten blepn göejiooren ;iin/ enbe ban int bifhllcet-bat 3ijn< toe gebaen laojben gbelijcfi ban be btupben enbe 3'öben BÖcfeptus. ©an Defe tornt b'olie eerft ober/ baernae fjeet mater. ^peceruen enbe Minoratijtfie bingDenraojbeiiop
be feine maniere ban oe faben gjjeoifhlleert / maer int Mftilieren bau uien en fuit gyp noti) toijn / noeft öD»' bianbetoöngfiebjuprfien/ gDelgchfommtgde boen/ maer tlaer foiïtepn mater / om bat betoon enbe gfie' bjanbe te nn ter (lont op tret&en/en geenfiii0 be cratftt ban be fpecertjatljtige bingben mebe en boeren/ maer Der puer mater en rnfì niet op fonberfpeterijatBtig' Dept. ^'oiie ban Boten JBufcaten/enbe tK ban ben jDartiö/ bigben botten op b'mater. €>mfeer eccellente olie ban Caneel te öifiilleren:
lierait een ponbt goeben eTaneel gBeftooten/enbe beur een grof fiftegljefift/ boet bie in een gla0/en gieter op toatec ban Bugloffe/25etnage/<£nbibie enbe Confitte be <©}epn/ban clrr een fialf pont / Iaet bie bies oft btjf bageutoeltoegefiopt ftaen toeptfien. t®aernagietet el t'famen in een bifttlleer-bat / fìeIUtin een teplemet fanbt op ben oisen / enbe maetfit int eer jie clepn bper/ t'felbe allenfbtn0 berficrcfienbe. Stift nu eenen tijbt albu0DecftghebiftiIleert / beranbertbenontfangtjet toant befe i0 be ertellenfie/enbe beel trarljtiger ban bit ria bolgbt/uelcfie ttoeebe maclj betoaert toopen/om atiber Caneel in te toeptfien. (©p ftefelbe maniere fuit gf)p öifiilleren <J5jof»
fci-naflöïW/ ppec/ ni^ljium/ <$aligaen/ enbe anber. |
||||||
|
winninghc. 185
Hoc men olie uyt hout diflilleert.
CAP, LXXXI, OM bat be oliac&ttge fubftantie ban be gou ten Uw
per enbeaenclebenber 10 om baer Inmatbiigbept/ foo is cocfi bet upttretfien ban bien anoer 0 ban Dan be t rupben enbe faben/en too jt gebaen met meer ber coft/ meerber moepte/ftoarigoept/enbe beöenbigoept/ban bie ban betrupben en faben bietopbertlaert Ijebbeu, 3|tfi toeet toel batfommtge bie upttretfien bp nebet* toaec0 btftilleren/ b'toelt gefcbiet met ttoee aerbe ba' ten op een gljeboegöt / enbe een pfer plaetfien met beel gaetfien0 tufftöen bepben ggelept/ maer fultfie olie en beutptiiet/toantfp ftintt meeft" na ben bjant^befti i0 batmen bie opfttjgenbebtllillere/ om feseer relient/ fcOoonenbebeurbitiigenbete Jjebbem toaec afbema* mere t0 befe. jBaett ben oben ban materie enbe fatfoen al0 bo;en
uptgenomen bat ergen0 boben in ben oben eenen fierf 3P/ ombenj)al0 ban pet biflilleer-bat te bequames mogen ftbitben enbe boegen. Cbat fai ban g!a0oft aerbe binnen berglaeft oft
berloot ggemaecfit 3tjn met tenen trommen Dat0/foo groot batter ttoaelf ponbt toater0 matD tngaen/ben öalöoebbenbeanberftalben often tninfteneenen boet lantfienbenebertoaer0 gbecromt/ toeltfieubal0ban ttoee ftutfien fai gfiemaetfit 3ön/ fteteenban ontrent fe0binger0lancb boben benbuptbban benglafe/enbe f 00 topt batmen baer beur matft be Bant int tta t bjen * gen omfeboon te mafeen:«©'ittiber fai filttjötg engBec tonjbentotben epnbe tee / fyttoeltfiegl)e|ie6enenbe geboegöt toojt tnteerfïe ftutfi meteentgpE«tement/ oft flement enbe 25olw0/fo batfe mogben t' famen ge* boegpt enbe toeber gbefebepben bjojoen nüs men MU 3@aer af befe J'ignere 10. H.gi0be4[romöalöban
gla0/oft besglaef be/of t bec« lobe aerbe gbemaetfit. 0&. 310 be monbtban ben
€ romba 10 / om be materie bae r in teboen/ enbe cot om be banbt beur te f tenen / om t'batftboon te malien: <@e toeltfietot bien epnbe moei toqber 3pn ban bier g[)eton« terfept ftaet. €. ^etanbes ftutfi ban ben € combat int toelcfie be mont ban b'anbec beel ban ben bate moetgbe* boegüt3bn/ öebbenbe eenen tant baer be hepbe beien ful# len t'famen gBeluteert 36n. ^. 3&'epnbe ban btt ttoeebe fiutfi/bet toelette irioec ftberp enbe bun 3ijn/ om battet foube mog en in alber » iepeglafen geftefien enbe gbebQegbt toojben. <©m nu bolle te tretfien upt oliarütigli öoubt/ men
moet ten eerfien bet bout clepn tyefien nu t ten b;aep* bantfi enbe niet fagbenoftin leutfien boutoen/ noeft ootfi tot poeper ftooten/ toont Jjet ftoelt tefeer in't fieben/ gftelgrfi ootfi boen be flut r fieno bie met een me0oftanber inftrumenten gfiefneben3nn/ foo bat ftoaerlncfi3gnoliegeeft.<@oetbantnben€romfjal0 ttoee ponbt ban btt fjoubt bat metten b;aepbantfi gl)e< bjofien t0/enbe foo beelgbebjanben torjn om te toepo fien/Iatet foo eenfgbe bagöen t'famen ftaen/ toont be« fengöebjanben taijn belinone fubtn'lfìept beur bjtnt* getbetetbaneenigbanbetnat/ enbefebepbet fonbes: eenfgbe grootemoepte b'olieban Baer materie/ fon* ber eenigöfiti0be natuere ban ber olie teco)compe« ren/beuc bat be compierle ban ber ol e feer nae tornt, ©'fcwlcfï b'oo?fafie io bat top Uebes gBeb)anben totjrt ban toater baer bp boen. Stift Bout gBenoecbBeeft gBtbiepebt / fteltbe repte
boben op ben oben op be pfer goerben / enbe ftelt ban ben Ctamfialjï in befe tevK nmtfomnw met fanbi befei
|
||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||
|
i84
|
|||||||||
|
reebleenomte beletten bat be ^ermeutgnnfetopeiH
tpjï. ©oetbcfebinggen t'fameninben «ürombató/ bte gftp fraep f uk (tellen enbe boegljen tn ber maniere booifept op ben oben. JËaetnt baninteerfle faecgt bperomijet Uiaterbat eerftfalafgaentebtfiilleren/ baer uaer uermeetbert om D'otte ober te Ijaltn. ^Befe olie Um|t oocbggebifblleert met be nieuUi ggebonbtn mibbei.j^eemttUieepoutCermeutnn eubeatgtpont feer blaer fontepn-bjater / boet bat t'famen tn ben brom-gal0/ en biftilleeret met matige gttte/bolgenbe ben regel ban olpen upt fterltacgttgc Bouten te trerbni gier bojen befegjeben. «©'olie oie gfjp baer affuit öefa* beu/fai (eerfupuer/repn /blaer cnboojIutgtiBö3gn/ feer heiige ban teutbe enbe ban f malie/ b'boelc met en toojt bebonbeti in be olie bie op be ggemepne maniere/ gebifiilleert t0. «H>cfe olie fai men laten bjuppen in tt* nenontfangerbiebalfbolroutmater0(0/bu}elcb'o!ie feer betert/ tn boegen bat be felbe fonberlingge goet i£ tot alle gebitfeen te toeten/ tegijen cojtigftept ban aef- fem/tegen benfteen/ tegen becclune/enbe gljebjerhs ban De longer eeuöalf loot bent ben mont ingenomen, «©och om be gôebleben lijctebsuen/ fp;oeten/{iletben/ enbe anber bietben ban ber bupbtte berbjnbenbaa bupten baer op gefireften/tot alle b'toeltn anber Cet" meutn'n olie op b'eerfte maniere gebi|iilleert / gljeöeef onnut i0 enbe oubcquaem. î©iltgljp nu toeten toanneer bat bef? btfïillflti'ebaa
ber olie fai bolbjogt 5gn/foo neemt atfjt toanneer bat- ter niet meer upten brom-gal0 inbenontfargberen b|uppt / toant ban i0 be befie enbe creeilenfie olie obes göetomen. J®aer ifi bat ggp upt be refie/ t>k noeft ire benbrom-gal0i0/ meer olie toilöt upt-trccÈen/ foo too;pt baer in ban bo;en Dooi ben ftafó met blepne (ïHcSeng/ een onte lootp/ enbe luteertal^bojenbcti ftal0 toel bafi, ï©ant öet loot gljefmolten 3önbe/ fai Bet obet blnffe! ban be«©ommen boen fmelten/in boe* gen/ bat al 'tgïjene batter oWatDtinö in fai 3ön/ gelgtS olie baer upt fai bjuppeu in eenen anberen ontfangger. #et toeltbe gebaen jgnbe/ neemt ben brom -galg ban ben oben/ enbe maerbtbienfcBoon/cmin biergöelrjc» be toeberomme te mogbeu gfiebjuptbetu Om Olie» uyt harde Gommen te diftilleren.'
CAP. LXXXIII. H38rbe«©ommen/ göclntbalö : ï©ierooc6/25ei!*
jopn/ jKa|igt5s enoe Wa&/ mtbtp Dat bieaerbt^ acgtiger jtjn/ gebben een bafier toefen/ enbe en refoi« beren fo Iicfjtelijr niet aio be toeecse ©ommen/toaer* ornine bat D'otte mtt meerber moepte toojt upt-g^e~ trotaen. ^§>p ftebben 00c eenige fco?te ban olie efi ma* telnt&e ftitte ban Doen/ om toeerh te toojüen / om bat men baer na te ggematltelrjt&er De olie foube mogfjeu upt ttetben: VDeli0 toaer/batter eenigfte onDer Defef* be5ön/ bie moepelijtbfr3gn ctntefmelten/gOclpcfe ©ierrootb enoe OSenjopn: fommige ootb licgter ora fm eiten ggelntb bet ï©a010 : anoer miDDcimatigb/ gbelgtb be jKaftijtü : 3jn boegen bat alle befe<©osn« men na bat fp Itcftt of mopeltjtb 3011 om te refolberen/ moeten toeetb ggemaetbt enbegbefmclten 3ijn / met bemtbbeltn bieinbebiftilatie banbetoeetne <©om« men berdaert 3gn/ upt-geucmen toater/ get toelt!i« nimmermeer en moet tn ben brombaljï met befe ma« terien göeoaen 30n/ gemereRt bat be gerbe «©ommen feer qualnrb bet toater mogljen lijben/ mito bat fpfe ben beom-babJgljefloteu 3gnbe/ get gDetotlt ban ben bpertoeber-ftaen : jBaermen macö in plaetfe bas toaternemen bfponten'Setmentijn olie/ foobjeloni bat befe olie feer fupberi0/ enbe met matigge bitte gebifiilleert/ al0 ootb om bat fp een epgenfefjap geeft Die ber natueren ban be «©omrne naerber bomt/toaee booi Bet ftfttjnt batfebeQuemerigom te ggebjupt» ben int bifiilleren ban befe materftn/ enbe omöwc betbig&epttebeterein «©oeft
|
|||||||||
|
befet / mm matent bat ben RaW tome beut ben Beef
ban ben oben enoe nebertoaertg yangge nae ben ment
yaiiöcn ontfangljer inbe vuelfhe botgp toel bufi moet
bereeniggtenbe gcluteert3gn. 3&aernalegöt allenir-
beug bc gloepenoe tolen op ben roofier ban ben oben
^omtrjotg fai oocfe goet 3011 batmenglcKpenbe colen
leggüe bobeu op ben «flron.galg baeroe matetienin
gljcaoieujgii/ tentoaere bat men iieber eenaeeben
replc baer ooer bielfbe / om te yebben ben toeeruagb
ban ber bitte. 3&e|e bingben alciw gljebasn jonbe/
falmentnieronbcröouben/ cft nae bat noot té/t'bpet
atienfbeité bermeerbereii/toelgae flaenbcf berbolgft
Uanbe btfïtllatte/ tot bat be gbebjanbe togn bie op
r'gout ggeoa*ni0/ gljegeelbsggebifiilfeert/ toantIjp
tornt aloer tufi ober / enbe beegaert bent tn ben ont'
fangöec. 3Daer nae bolgUrbeenibelobe alleen/ jaein
fultber quantttept/batmen niet meer baer af en moet
bertoacljten toat putrefactie batter ooib3gn maty,
25etoaert feer toel befen gbebjaubentogn/ Die u tot
t'felbe toereb fai mogljen Dienen / om bat ftp altgbtjï
bpftem ftcuDt eenigtje tratftt ban De fubfiantte bte
baer in geeft gbelegöen/ te meet om Dat ftp matft tu»
neiitottU!ceofiD}pD!ergS)elijcftei!ifuneu.1fil0nuDen
ontfangljer metten ggebjanben top iis afgenomen/
menmoeteeeen anöetaen boeggen bie gaifbolclaer
toatetis/ oaer b'olie in macljDijtlleren. 3fi[0nubefe
fcifìiUatieboleomen 10 / b'toelc&g&p fuit toeten bpoe
te benen boienbetljaelt/ ftgepbetb'oite banbentoa-
ter alö bajen iss g&eleert/enbe fuit met tene / of t boo|
alle anber btngften ben Cromftatë upten oben nemen
enbe Den Ijalö af Doen / eube De buplttftcpbt bte Daec in
10/ uptuemen/ bebjelrnemen naberyanbtfooDicH»
tolte met toater fai tempeten/batfe Deur een frantane
gtpaffeer t5 nube enbe yerfoben geinen een pap toojbt/
be toetöe fai Dienen nooi De felbe fiet&ten baer toe
ö'oiien goet 3gn. 23p befe mtböel œojbtgfte&iftilleert
b'oiie ban f orb-ftoubt/Diefeer goet i0 tegljen beftoe»
ringen enûe pgnen ban#ocgout.«©'ûlie ban «BffcUen*
gout/De toelcbe upttoenbigb gbebutpefet/ feer goet i0
tegften bet touïtt flepï3Ön/ gtcftt / enbe om bet fuot te
refolberen/ mact ingljenomen té Die een fonberlbigge
ftulpe ben genen biemiltfucötigftjgn. <©lieban«©e'
neberftouns een ercellentc mebicgneom belenbenen
enbe mocber te berftercbtn,
Hocracn olicn diftülecrt uyt de Gommen,ende
cerft van de gliene die weeck zijn, CAP. LXXXII.
OIB oltcn u pt bommen te bifltlleren / moet men
ben felbai oben enbe Cromgalis gebjupc&eu/baer in be oUatftnge Dosten gebifìilleeit toojoen/be Uielrbe om be ujaecgepc ie fegggen met fonber greotemoepee gyettotben en teoreti / om baer taepe enbe baft gou* benbe lamtgöept/upi be toelette fonber groote moepte enDebeyenotgljepbt berabicale bocgtigljepbt nieten rangetrotuentoojoen. ^abat meer 10/ baer3önfoo toeel manieren om oliën ban «©ommen te treeften/ alflrrfoojtcn junüati «©ornine. î©ant^»ommigfjc 3nn tueecb of bloepenbe göelgcb <3Eermentnn/mûime of bloepenbe «j&tpracr; / enbe anber biergöelqt&e / bte niet clepnbper Jicgtelgcb f milten. Sfiuoer 3911 part/ gljelijttt boierootb/ 2Benioflu/ |Ba|int/ bte een matt» gfte fjttte epffcöen om meetb te üjojben. ^ommlgpe f milten met een bjateracbtigge bocgtigbept/gljehjcb IBpireenbe «©omme ban arabien. «©m nutebiliilleeren be bloepenbeefi Uieerfte gom-
men /enbe b'olie baer upt te ttecben / matb men ttoee inibbelen gpetyuptben. Wm\z beeft ober langden tobt güebjupcHt ggemcclryb'anber i0 nieuttier. i^ol* gftenbe ö'eerfre maniere/ foottiofDtboo? erempel b'o- lie ban 'Setmcntnn albu0 gbebiflilleert. jêeempt (laren ^Tetmentgn foo bele ai0 gijp tetlt/enbe tot eltb |)onbt Cermenttjng neemt tyu onten a{Tcgen0 ban «entgD I58W goute/oft fgn fanbt/ oft mpm ben €ar- |
|||||||||
|
van de Landt
|
6«c. 185
inbeeifiucufReniS gpepauben/ enbe latent mei gpe*
DetRt t'famen (îaenfieûen/ maecoIjSbempningpe* f oDen 10 / foo gieteufe anberen mpn baec op / tot Dat ekn ponDt map tpien pont mpns peeft berDaen/ enDe foo fp fien batter nocp mot mm bp pet map tó / foo nemenfpgetma0 ban Den bpec/ ombattetntetbacné en fouDe / enDe gieten ter ftont pet ma0 in eenen anbe« een pot Daer mat mitten mpn in 10. Kilft mass i0 tout gpemo)Den enDe De bocptfgpept afgpenomen/ fp pel- lent tn oen € rompais te Difiillereii. |@aer fonDec Itngpe moet men aept nemen Dat uit bi|hilecen§et ma0 niet enfiebe!/ gpelptu men Doet int bifitlleren ban Den termentpn enDepontgp/montfultuemateci* en f milieu IttptelgcB op/al0 fp aermaimt 3pn. «©aec om moetmen int eecfie facpt bpec masen/enDe boo)t# allenf feenö becmeetDeren / enDe Den pelm bertoelen/ ja om pet opitsoen tebeletten eenigpe tlepn fiu(tBen0 loot in papier gpemoiioen Daer in moppen / oft ©epl" blaDer0/oft fpn fanDt, Defe olie 10 uptermaeten goetompeete gefmiUen
oft apofteunlentot Djaetpttebjengpen/ Deppnente fitllen/ DeparDeenDe gpefpannen fetiuente berfoe* ten/ enbetegpen Degicpt. ©'materDat boo^D'olie obec gaet gpeneefi monDetbaetlntu alle focjten ban monoen/ al0 fp Daec nieûc gpemaffepen mopen / enDe bat men eenen ignen Doeccj&en baeroplegpt DatDaec mebenati0gl)emaetut. (©pDefeloe maniere fuit gppDifiilleren Benjoin;
Ben/EaDanum/enoe anDec DiecgpelgtRe «Bommen t poe mei Dat De felbe ootu mogpen met mater gpebi* fiüleert rnojoen/ gelgtfi De oliën ban De «upDen en fa- ben bojenberclaect» Hocmcn maectolie van Myrrc3Stiracx Calamite
Gomme van Arabien,cnde ander dierghelijcke,
CAP. LXXXIV,
D€ materie btemen tretst upt Mpixe / «Bomnic
ban 3(cabten/enDe oprate €alamite/en 10 geen oiie/maec een Dicbe/ taepeeiiDelgmacpttgpe matecie. «©'meltRc te mectben 10 / Deuc Dat fp niet en ont* fieecRt/ enDe ifi Dat gpp eenigpe bint bte tyanbt / 3pc febee bat anDec olie met gpebjanDen mpn Daer onoec gemengtt0. j^eerat Dan feec betfcPeepec0/ laetbie feec parDt
fteDen fnptfe Dan obermiot0/enDe neemt upt De Dope* ren: JBaer bullet De plaetfe met foo beeI«Bommen eec Dat3p cout gemogen3P"- ©aecna boegptDefepelf* ten te gabet/ enDeimaect aent feperpfie epnDe een gat; ^angpet Die in een uelbec / ten epnoe bat De «Bomme Deuc oebotptigpept ban ben beloer (t'3p |©p{ceoft ^tprar Calamite) te betec cefolbeten. ^telt ootb on* Dec elcb ep een glas /int bielcbe De materie fai ouippen gpelricbponigp oft Dunne Igm/ gpeDaen 3pnbe/ ne* met t'gpene Dat in be glafen gebifiilleect i0/ enbe flop- pet glas feet bafi toe/flelletiDe boo;t0 mei Diep in peec* oemefï/ ombat Deuc 3pnmarmteDefe materie fouDe Dunner enbe boeptigpee gpemaetbt mojöeu/ enbe een oliegpelptb3pn. ILenact jftec-abent/ beceptb olie ban iBptretn
befer manieren ttëeemt opteepte enbe geen gebalfcpte jBpjce fe0 oncen/gpeb)auben uifln bie gpetetttftteeit i0/eube gpepeeluptbjant/ttoaelf oneen/ mengpt befe t'famen in eenen glafen Ccompal0/enDe fieltfe fejs ba* gpsn in matin peecbemefi tebigPereren/ baec nae bifiilleectfe in Bainco Marie, tot bat alle begpebjan* bempn gpêöifiilleect/ enbe gPepeel obercomen 10, © on fuit gpp in ben bobem ban ben <t rompale b'olie fien liggpen/bte gpp Deuc eenen Ignen boecb fuit boen/ enbe bemarenom petaenfiept langpeftpoon te peu* ben/ enbetnspn jemöt enbetlaecpepDt tebeJuacen, ^Defeoliei0een opcecpteBalfem om terfiont be toon* ben te genefen/enbe alle anber fnVaenbige fiecten/ alf~ men een palf loot ban botyn in nnmt * *P (0 oor goee |
||||||||||
|
4©0cB faunen öp befe miboeî tel meer olteüaecupt
«recueil/ Dan oft men fabel ofc fnnöt Dat gpemaffcpen 10 op befe materie DeDe.CitDe inguaile Dat gpp g Ijeen «ecmentgnolie gpereetenpaot/ gpp fout mogpen auoec olten gpebjupcben/foo mtre al0 Die ban aüe bo* leucienbe reutbfoo feec al0 mogpclgcb tst berooft ma' ten : nocptan0 en fuit gpp baec meoe met meecbooj- fceréDanoeuc Deöoojpenöe.ïPaiïi Daer5311 forami.» ge foojten ban forame 3pn moeplpc Die om 1 milten/ gpelgcb De luTMecoocb/Datmen in Den «trompatë moet f tur jcueuö Dan looDt taojpen / aliS öojcu gïjefepot ïö/ maecDen papsbanDen erompalo moet iaat poogljec gpepeeöetijpu/ DaninDeDiftiUasiebanCecmentgn tnoe oltacptigpe pouten. 23p Defe miDDel fuit gijp nae Dat De matecie matin gpemojoen tg / onapettag* feit fommtgpe oneen olie ficn o^ben opt matec Dat Iin Den ontfangpesi0/ Demelcbe nuoto bai fe fuif enfeppnen eenen quaoen ceucbe te pebben/enbe otiu'eflijc te jgu ban fraaie/ moeten gpebetect 3pn Deuc beran « becingpe aan touDt mater in Den ontfangpec/ enöe ban beujaeebt tooien totten gtjeöiupcbe piec nae jiewlaect. ©efe Dingen mei beeftaen jfluDe/ ifi bat gpp meet»
bec poop aan olie begeert/bie doelt claecDec enbeercel' lentec ia/ gpp fuit nemen tmee pont aan De felbe ma* tecienenDe «Bommen ûaet af D'olie gpemaecfett0Die gHpbemaect:3@oetDiet'fainieninDenmelgefupbec' ben «Ecompatë/ enDe fielt Dien op Den oben/ met Den paW meet iteDeeiaaer t0 pangpenoe / foo fai op cojtett tgDt/foiiDerfeecfïetcbbpee/ oemateete gpelg'cbeen boter mefen/enüe feec bloepeube / pebbenbeeenmiD* belmatige oicbpepnuffcpen forame enoe D'olie aan lebojen gpeDiiiilleect. jaeemt bieDerommeDefeba- teraeptispe matecie/ Doetf e in Den erompalo nae Dat m feet mei 8erepmgpti0/eitDe fielt dié uoo|De tmeeDe tepfeop Denobenmetfommigpe oneen aan De gpe* fupaeroeolte/ Die gpp tneefi upt De felbe fpetie aan «Bommen pebt getrotsen . Bp Defe miDDel enDe pulpe aaneen miDDelbaecnper/fultgppalfoobeel/ jaefeee eccellente olie ttecben/al0De confie enDe nature fouDen mogpen t'famen geaen. $ter pebt gpp Den berfebec* fien megp om olie uut pacae domine te trecben : en boemel oen feiaen coftelgm balt/ foobepoojt Dien notptaitë om Dt eccellente eer gpebuipcbt te tooi* ben ban begfiemepne maniere/ Die met fabel/ oft af' fcpen0/oftgpemafTcpenfanbt/batinbenCtompal0 met Demateciengpemo{penmo}Dt / te merebe gaet. 33p fulcben miDDel fnlt gpp olie maecbenban Cm» mee/aan «Bagaetfieen/ban golfer/ enbeanDes Dier* gpelgtbe Dingpen/ naeoatfptlepne geftooten 3ün/ baec bp DoenDe oüeban «Bigben/ nae Datfein eeen lo- Denbat oft in laeume mater mei gperepmgpt enoe gpefupbertie; <©lie ban ma^mojDt aioitë op De gPemepne ma*
nieregpemaeebt : £>miuet ten eecfien opt bpec/enbe toojjjet in eenen pot bol mitten mpn / Daer nae pan* belt meter panDt feec mei gpelgcb een Deegp / atë nu uptttetbenbe/ banbjebenbe/ enbe bitumilo opeen ïneDecbjengpenbe: 3Bat gpebaen3pnbe fmiltet nocp eend/ enDe mojpt meDerom in ben felben mpn / enbe DanDelt afâ bojcn/ b'melcb gpp bgie oft bpec maei fuit pergaen/en tot bat gpp f iet Dat pet mag een pinte bau Den mpn berteert peeft. Dat gpeDaen 3pnDe boet bit maö alfooberepDt in eenen Cjompatë/ enbe toojptbaet op fabel/ oftgPebjafTcpenfanbt/oftgpe* fïooten cacceelfieen / poe me( Dat gpebifïiUeert tnacD toofbenfonbet fabel/ fanbtoftcarreelfìeen/ gpelgcb menbperpecientiebebint. Huteectban ben erom* fjalsi tontom/ tot De Delft toe ban ben palò' / enDe fielt fjemineen teplebol afTcÖettë opt bpec/ b'meltbtnt eecfie :lepn enDe fatpte fai 3pn/ t'felbe allenf ben0 ban gcaet tot graet aermeecbecenDe / foofalb'olfe tlaec obectomen. 39uDecma6enbieopbefemaniere: £>p fielten eenen potaol mitten of tooDebjpnopt bpec/ |
|||||||||||
|
tnbea(0D«mgnDeeti^/ mojpeiijpDaet: foBtttoniiI «amij^jiöf8o|«i
|
|||||||||||
|
iftiiWn
|
|||||||||||
|
Het III. Boeck
|
|||||||||||
|
i8ö
|
|||||||||||
|
tgienben bagfj ban ber iBane/ lenbe nimmermeer ir&
nfgaea : ïü^antfoofp be^gbe baer rontfom fnlleiï maetBen/foo fullen fp biz boo^tf- bjengijen op ben 40. bagg / al0 fp fullen fierta 3gn in bocgfien bat bte epn* Den enbe ftgo|0 fullen grooter/ perber enbefgnbec ban poil oft gap; 31'ju / ban anber Die op anberttgben bsoitgebjotgt ïtjn ; ilaer be gDene Die tut bje&eii batt ber jBane gDebo^eti 3Ö«/ bie 3nn altpr 0 onfiertb/enba been ggeen piofgt. ~<®z mibbel om bic booitjs te bjen* ggen i# l batmen be felbe naer bat fp met bJittera rogn befpioept oft nat 3gn gDemaecfet/Jteber ban meï lacuüj tuater / bp Den bpere leggge tot batfe laat bss* toarmt jQu: <©aer nae fai men bie «uffepen tmeeooi' tuffend bol plupmen legggen marmatgtigg / oft tuf' ftgen be bojfteu ban be b^outnen/ foo betre aiö fp \)m, fîonbennietenôebben : enbe foobetooimengOEbojm tuo^ben/falmen Di& metbebunfte J©oeibefte-fa!ab£riS bau baer nemen/ enbe leggen op barbera of taertfpeS/ bie met $lffem/ of1 oberane/ oft anber DiergyehjcKe trupt gpeto|eben3gn, ^tefpiiugfjebojensijn/men fai gun t'fabontsienbe t'fmojggenè |Bo?rbefte-b!aa b«c0 ggeben/enbebaggeigrr meer enbe meer/ naebaï fp groot bjojben tot be bperbe jfötipte: mant ban fui» leti fp fnoeng ootfemoeten blabcrg gebben/ miöïS bat fp meer eten ban fp pleggen.iBaer nwn moet toe* ten/bat men gen moet ftyaersigDenotcp gijebenaïsi fp muteren/ mibtgbatfp üjeeta5B'H/ maettoojal moet men toefien bat De blabetg niet bo|re / botUt notö nat en 3911/ oft ifi batfe bocgtoft natsgn/ bat men bte met ftgoone boeteen af bage enbe bp be bpere b^oogge. ^p moeten ootfe ggeplurüt toojöcn bau jBoerbefie-boomen Die tue! ter J>onne fiaen/ enbe eec out ban jonta 3gn/ bit ooth rootatï)f igeoft f martat^* tigge beften b?ag|)en / bjeltae blabcrs mt m ma» göen t'fmoiggens geplutat 5gn aï!3 fp ban ben baeuia oftanbetfins nat^gn/ meer nae bat be isonne baeï op geeft geftljenen:«©otH moeten be goebe ban De qua- be ggeftöepben toojben, «©efe bjojmen tnoeten foo luttel ggeganbelt toojbenolis moggeltitatis: Wsvt. fjoe bte meer ggeBnnbelt œojben/ yoefp meer beftoa* bigot toojbenmibtö barfpteer6eng?p/jjjtnctpaUjffc als fp muteren, ^otgtan& moeten fp repn gorgo» ben 3ön / enbe alle b&ie ®agöen moet men paes bup# ligöepbt toetg nemen/ baer en bobenbe plaetfebe* roocfienmetì©ietootK/l.osta/2ìjupn / ^crrpeoft ^peca/ oft ^auctffen op gloepenbe Kooien gebjaben/ omöat bcfe beeftaeng g?n fouben bermafien / enbe ift bat fp fica 3ön/ met befen reurue fullen fn toeber gfï?* nefen- iBen moet ooca ive! gse fiaen/of fp niet en fia» pen : bJantcitibatfpbtenraeï fiapen pjirctpaiötS afó fp muteren / ifi batter cenifgffótj'n bte (Adiwètta fonbec Mapen / men fai bte moeten alleen f] elienfon- bereten/ om bat fp fouben flapen/ anberftng fenbea fp berfien. IBaer ifi batfe norg alepu 3i]n/ foo moet* men Die feberlnta t'eten gcbcn.aiiS fpbebteröe repfa gÖemutertDebben / foo eten fp ben betDeubagp bars na beter ban fpoptgijebaenpebuen / tot Dat fnm lic* Öaem blintaet / enbe bitatot!0 be ftjbe toonen bie fpia i Den bupta gebben, €nbe ifi bat fp be felbe fullen tei£ leberen/foo fai gun gooft foo toit atö 3ilber 3òn : mees ift batfe geel iis/t'fal gout geel?gn/enbe ifi batfe groea oft^angetolenrisJ / t'öuüftfcïbefelbebErtoeyeb* ben. M\8 fp ggeboelen bat fpberfaebt3tjn ban eten/ foetaenfppet batpenbientom baer aentetlampeii/ enbe Den ftjbebp ojben beginnen te mafeen/ pegfjeïgtâ paerfelbenfluptenbeingaerftgtlpeoftftoojffe / be toeltaefp maetaen op ttoee baggen oft lattei meer- 55an moet men blijtigp 3tjn in te legggen ronDtfpm be barbere beel 25jcm/ ©aren/ ïönngaert-rantaenf €ptfientatrBenö / €ûffat'gnie mepaenö/ enbeanbes bingen bie toel bjoogge 3ön / toant be botgtiggept ijs gen bpant : $otD en moggen niet betlaten 3gn / boot bat fp alle ggelöt6yanggenenDeggetIampt3gnaeB Defe tatraen0 / om baer gun toerta te boen / toaer tea Dat fp foo gretigp gaen/ batfe meteen futiejen felbets tn Mt
|
|||||||||||
|
kanoen Eijfce-foiojm.
T'profijc van den Zijden -worm.
|
|||||||||||
|
CAP, LXXXV.
D€ ^>ij&e-toojm en moet niet min geacht too»ben
d» De©pe/om 0« feee groot profijt/ Dat ban paec 3ijbe-tos«fc£cmt / baermeDeïtepferss/Coninggen/ $jincen/<eoel-üeDen/#ielaten/ «S fftcierp enbe anDe» DietflUelÖtUe Ueöeu tevhett fpn ; 3a Dat tweet tgs / be 3ijüeen Dient niet alleen tot bertimngBc Dan De men* ff gen/maer us où* rea fonberlinye guipe om get fiera fiert te fierruen/ te bergeugljen/ enfce De bcbjutfere oft bjoebegeefren te bermaaen/gelgtfe men marp mere* km bp ûe ebel Confiture asluermeg genoemt/Die iv.u* fïenbeeiusgemaeetbanDctottieenDetnfufie ban 3pe iii fay banïaemic0/efi ingenomé een fonDerlinge pul- pe is tegen De flaugept Dan perten en bef togmty epbt. De gdegentheyt van de plaetfe om Zijde-
wormen te houden. CAP. LXXXVI.
D€ plaetfeomöe Sgbe-tooiinen te gcuben / mees
eec pooge öan leegp 3ön/Daet goebe loept i$ie\\be niet battit : ;a f oa luti san benfierg gefïoffeect / batter be Coirne fmojggensìenDet'fabontjS macy intomen/ elft oen genen belieft oiebefe toojmen regeren, i^aer öefebeufittg moeten toel met glafen/ oft blaffeturen/ oft f»jn Inntoaet gysflotensgn / om Datbiefoubemo* gen aìfìrcgem/toaept/oftct)ubtenbe borgt toeöeeii3/ boft toe QlyQùiiïen tuojDen : tuant anöetfing fouben ongijeibJi/ffelt öe beefienDiefeerteer 3gn/öan t'qwaet iami ter front moggen fterben. ®aes moeten garen netten boo; De benfier.s 51m/ etnbataliSDebenfretö opfìaen /be JBuffcyen/ Jjtoalutoen enbeanber bo< geien nieten fouben binnen comen om b«fetoomien te eten. «lira moet baer ooc& gijeen ^anen noty finnen laten intomen ; toant fp fouben fjetifoofaDt baer af eten/Datfe berfien fouoeu. 3&e bloer moet toel tepn 5(311 / De mueren oftoanben fonöer gaten offpïe» ten/toaer beur Dat be£reKelg/3lisetiffen/iaatten enbe enöec ggctooimte oft gyebterte fouöe moggen in- tomen/ biebefetoojmenbpöagyeoftbp natste fou- ben moggen Daobcn. ©at men ooca op De felbe plaeï' fffjctïterss D küctfcfï ober een legoDemtt guitton* feerftuepöen/ toaerop brei barbere/ of matten fullen egelepbt iisojöen / ietgfjergfbanbefetoojmen. 39e toelfhe fullen moeten met een luttel 03(^0 befpjoept CiioeiuetbJclrteeàenbscrupoen gfjetoïeöen3ön / eet' men befe Dierlsenö baer op fielt, 3©ant fp De&ben güeerneöe goebe ratesen. Hocmeii de Sijde-wormen fai regeren»
CAP, LXXXVII, D€ wetfifge ï^oebenetfje fai fo gaefï otë be 2-ente
aentomt/enbe bat be/Boerbefte bomen beginnen te botten/geteet malten b'eper 0 banbe toojmen bte fp ben gegeten muter geef tbetoaert / om Die te tyoeben te legge: üBaet in bien fp merct bat be jBoerbefeboom fpa gecaett te botten/ fo fai fp berftg meft aen be tooi* telg boen leggyen/gyebuerenbe be nieutoe jBeertftge Jïdane / om bat fp te rafftger fouben botten : «gant ânbetftng foube men moeteubp ggebjeae ban jloes « fcefie-blabesg / alöbefetoojmen fouben gpefiipt 39« booj Den boetfel nemen be jongge blaberaeng bau boo|nen/8nbe ban <©lmen/of jonge ftgeuten ban $e* tels/ enbe meec anber. Sïengaenbegetaiefenbanbe j&tiDe-tooginen om bte te Doen bjoeben/ foo moetmen faebt nemen Datobereen jaer niet out enig/ eubebat tn be togn gïjelept 3gnbe te gronbe gaet / enbe niet en f tejemt : ^attet oor be teaenen geeft bie bjp nocg fui» !en berriaren. SDeiitg&tomteDoen/bjoeDen/ io ben 15. oftzo.öaflDban^piü/ banö?nbieïbmtottcn |
|||||||||||
|
van de Lancfcw
|
187
toitf e öïabeiïS ban uapfet oft batbec ttat p fpjepben om
gaec eper0 te ontfangen: j!Baec get papiec 10 base toe bequamec ban get Ijjntoaet/cm batmen gemacftelgïft met een mejs Daec op fcg^abben matg / om D'epec0 Die Daec aen blgben/te mogen af nemen/fonbec Die eemg» fuite te bebecben, 3iieugaeiiDe De fietftten Daec af befe ftlspne beefi*
ftene onoecgabigg 3gn/aI0 men niet toel nesrftigg en i0 om Die te cepnigen/of batfe ban Den noojDen Wint/ oft mibbaecgfege $onne 3ijn gequclt/oft batfe te beele gebben gegeten/fotoojbenfefterft : ©aecommemoet men Die cepn gouben / bebenftec0 enDe gaten floppen Daec Die ftowöe toinöen Deuc Bomen/ enbe in gaec logie gloepeube Bolen fonbec rootB ojagen/enbc Daec op leg* ggen Wietooth oft jgtaucgffen tn conte \tlmfkm$ gefneDen/toant fp gebben Defen reutBe foo geewe/bat fp baec beuc genefen/en Die \duï befpjoepen met jÉal* be3epe oftgebianbentogn.flft batfe ban De miDbaeg» fcgeiàonneDeucbegcoote gttte gequelt3tjn getoeefï/ moet menfe met öoofe-toattcbefpjoepen. gfr Datfe te beele gegeten gebben/men falfe met fobecjjept gene* fen/enDe ow ofr biec bagen fonbec eten laten.gffi Dat* tee eenige 3pn Die geelachtige bietBen gebben/en be Dat menoi.becgatenbuptB eeniggebocgtitgept fiet Diefe nat maecfet/moet men bie teeftont ban baec nemen en elbecji D{agen/ enbe DatiDece Die gefont 3pn fmojgenö üöo| ben opgantB bec jonnen mat ttit in be ledit ftel' leu/ enbe ban taiebec op gun plaetfe brengen/ enDe met fteccBen "Mjön befpjoepen / enbe ftcg'cfien met ailffetn en SSbecone/ Daec en boben oocB locgt geben/ enbe gen laten De wacmte ban De ^onue ggeboelen/ fonbec Dat De Realen gen gecohen De benftecg fo luel fcgicBetiDe/ batter De riiojgen locgt macg tn Bomen. |
||||||||||||||
|
in Pact* tloutocttg toinbcn / al oft fp gen felben fouben
betfiicfeen: ©an moeten fp ggegolpen 3*jn / enee ma» feen batfe niet af en ballen/aft ift Dat fp af ballen / toe* öec (lellen op een bequame plaetfe.^p gebben op t Uwee of Dne Dagen gen toeicft mibpü)i/ oft luttel meer oft min/na o at te t |)eet oft tout toeDec tfS:*©uDe gel pc men toeliioojt manneec Datfp alle gelijc weceften/ fo laten fp ooc feec boel gojen toanneec fp op gouoen/ enDe gen imic ten epub? gebben. £>p bigben ten albecgooggfré ttointigg Dagen tn gun fegojfle/oft boat meec of min/ na Daitet5ijbecloutoen Dunne/facfit oft gaet i0. 3len» gaenoe De fteufe ban gaec fcgelpe oft fcgojffe/fo jgn De ojange gï)ele De befte/ baec na oegout gele/ Daec na De mute enoe gtoene / maec int nemen ban De bobbel oft encftjl/foo jon D'encftel De befte/om Dat get manneften enDe totjffcen tn De bobbel tip eetutjn : mant foo gaeft tiet togfBen t'fmojgen0 gaec eper0 ggelept geeft/ foo boeget Sjaes bp get manuefté.lSltë nu De ftgelpenalbiwï 3Ön uptgenomen/falmen De gene Die goet 5911 om Daec af jonggen te gebben/ fiellen op een plaetfe Daec ggeen Bof en t& /feec mei gebect/ enbefcgepDen b'entftelban be Dobtisl/ om bat je te fcgoonbee ;gbe foube maccfeen/ maecüatmen boo; al bolcB gebbeban bebefte toeceft' liebenbiebejtjbe Bennen / enbumetfulcftenbecfiant be felbe af < vet Ben batter pjofij t booj oogen 3p. %\ë nu be toojmen upt gen fcgelpen 5ön/fo moetmen ooeft De bsfie tipt nemen om jonge te gebben/ tarant De gcoffte eno e ftoettfiejgn Defletette' Diebetecfaetgebenban eentggeanbec. jïBenmoet oocftmeec teJtjföenö Dan manncBeng nemen, €nbe om oie te onbetfegepben/ taiojt aenbe oogen genoecggefien. "uDant De togfften0 gebben bte clepnDer/enbe fo 1 meet alö De mannek:?ti0. |Ben falDie alleen leggijen/ enbe toit Igntoaet/ oft eet |
|||||||||||||||
|
HET VIERDE BOECK.
|
|||||||||||||||
|
De Bemoeit.
|
|||||||||||||||
|
becce en i.ö gelegen ban eenige befte/ oft bgber/Blepnji
iSibtecen/ofctea miuften Dat gp onbec bocgt is/ enbe
Daec men eeniggen put met feec wepe gcabeube/ obec
bioebigO toatec bint: i&antbebocgttcgepttëeen ban
De boetftec0 ban ben gop.Bp geboefte ban fultften bet*
ten enbe jeutgbigen gront/(o matg men op alle gcont
t'fp f toaec oft Utgt/oftmagec 25embèn maften: ^00
bette oïö Daec gerief të ban een 23eecfte / om oie nat te
mauen / enoe Dattet belot mat geilenbe Bomt / niet te
feci arlopenDe notg cecgt ft aenbe / maec baec get op *
pec-toatec / nocgoocBt'ggene Dat ban De beften bate
obecIoopmietlauggeopenblybeligggenDe / maec
IqfelgcB afloopt, ©aerom confentece teft toelbattee
een lanbt met en 10 foo goeDt al£ D'anbec /om get gop -
3aet te ontfangen/enDe Dat ootft eenige gconDen fo gg*
ceetnocg foo nut niet en 51111 om grag teggeben / algi
Deggeneüieontcent gtoote öibieren/ 19nbecjs/ enbe
anbec bfeebe fiaenbe toatecenggeleggen3gn/ bieft*
teritö boo; gaec obetbloepen ban be felbe toateten/met
toatec tuben tointet obtcberftt3gn/toaecom bat ooti
get gcais foo ebel nocg fofmaecftglgcft niet en 10 boog
öebeeftea/ maec gcobec enDe bol gecbe enbe gcobe
BcMpben / bie Den beeften niet foo aenggenaem notö
fmaftelgcfteii3gn. JBaec get fpgoe Dattet toil/ get
gop oft gca0 ban De qualgtft gecegeecbe enDe ggealt?-
ceecDe toa.ecen/ nocgooeft t'ggene bat baec ontcent
ban 5elf0 gcoepet / en i0 fultr niet al0 be ledete bee*
flenbeggecen / niet meet ban t'ggene Dat ggemon^
nen tooibt in \müm Qnttent be Eee ggeleggen /
m mm
|
|||||||||||||||
|
Dattct zyn twee zooctcn van Beraden*
CAP. I. Set bojen gebben ttsp befeg^eben enbe bet*
gaeltt'gens Dat begoo^lqcBenbenoobtlgcB 10 tot boulningcenbe oeffentnge ban De i|o* ben enDe ffîogaecben : iSaec uu ift ban no» ben bat top ban De 35emDen fpjeBen/toaer af get p{in* ttoüle boef ffl ban ben 3@eeBomt : 'SCen w-üs oattup fotiöcu bicbolggen enbe onbetgouben b'o)btnantie boiengljeiielt. ^en cetften foo 3onDecttoce3oo^ten ban 3&emben / D'eene botgtenbeD'anbec b^ooge, We bjooge en begeecen aubcrsi geen toatec om nat te uso*. - Den Dan ban Den tcggen/nuDtjS Dat be gronbt bet cme jeucgDitg i0/toaec Dat oocB get gcais oft gop ban ^elfst ficoept/enbe oiigtlijcB beter is Dan t'gene Dat men met nat maften Doet groepen. ®e boeftte Bemoen gebben eenige beften ban boen/ Die gaec boet enbe bet maeeftt/ 8«jtis be licgttggepbt/ Droogte ƒ enbe natueclgcBe ma< ggecgept ban Den gconDt. "Wat gronden goet zyn voor Bemden.endc hoe
men nieuwe Bemdenfal maken. CAP. II.
D€ bette cube j'eucgbtgge gconbt/ al entoo;btbte
ban ggeen befte nat gemaeeftt/1& goet om gop oft Stap boost te bjengen/fo beccealpfulcBtn plaetfe niet |
|||||||||||||||
|
.
|
|||||||||||||||
|
Het IV. Boeck
|
|||||||
|
i88
|
|||||||
|
feer goeb t Claber-faebt befaepen/ toaet «f ons booj»
babets groot tetti» maften / usant | p Usonneit bie op haer felben gelncB De ©itfen/enbe facpen Dte als <uato enDe jOallaDiu? leeren/ in Houmaent. '®e maniere ban bitte facpen/ faliirifebenffe ©oetb feefchjeben UsojDen/baec top ban plat enbe rotu-faet f uilen fp;eec<> Ben. 19oo;t0 foo 10 ootB feer goet f);t faet ban be 43a* riophilate/ ban be toilbe Witfen enbe gfjebaérDe «ebe* ne. ©aer bienenootfetoelbeftlepneusilDe fföaiutoe/ enbe be Botetbloemen / nis? bis geen Bnobbelachtighe toojtel en heeft/ batiiSroiibtgheltjcBeenenfelepneti ajupn / toant btetisquaebt enDe feniimglj boo; Debee* ften/maer be too^tel moet fafelachtigj) toefen. ®epbe De DanbeBen0 ferupüen 3tjn ootB goebt op fomintghe plaetfen/baer'tbanfelfsgioepet, 3nfgeltjcli]coatB belatimeli /ban be toelcBe b'een
b|aeght blacuto bloemen/ enbe b'anber rooce/ hier in toerftïjtllenbe ban öctï^anbeBeniS&tuj'bt/ bat Ijaec Blepne BnopBenst iuüixt ban een ftaen / enbe betec rietBen.I^eel ï©egDeb|ee en iffer niet goet/ten 3p bat* fefeer Blepne 10. i^ogtjdö-neftigoucfegaet/t'toelcBe is geltjcB een fpecie ban be toilbe Caioien / pjintipa* hiïB t'gljene bat in'tmibbel ban De toute bloemeDte'e heeft geitje een croonBen/öjaegt enbe toogt een graen/ oat feer toel riecfttalfmen't op De hanbt üajgft / g()e* lijtft ftftaetlaBen grepne ban reurBe enbe bertoe. «©e 4f»amanb }e 10 oocB feer goet / De toelcBe De <©|ietfinj heeten biepn eptBe/ om De ghebaemebanhaecbla» Der0.^>eer goet iss ootB be öaponcel/bc toeltBe D'ou« ûetishteten€lepntabr|0/ om Der too| cele luiüe / De toeltBe in ben l&aften het falaet bcrtiect aifoo tod a to be&erffe. ®e ^ermoöactilen/oftCijDdofcn en &»e* nen oaer niet / om bat foo toel De bloeme aljs De too^te! bebceflen boen fiertien: gelgt ooeft Doen De ftheerlinc/ bie mei t fjcet <©anfen boot: noci) het toafer peper/bat fentjnigh enDe heettiS/ enbe gtoepenbe ontrent De lege ftincBenbe toateren / gljelucB De €eucftenfcf)elien oft apium rifus, otn Dat be beeften enbe menfcjjen bpcantjs al lachenbe baer af ftetben. i$tt toilbt toeet / bocfir* baerbt/ 0«nbcl-Br«pbt/ be toilöe algoeoe Die leegfj groepet/ bepDefoojtenbantoioIettcn/ befilepneaert* galle/öebjte fpecien ban maDelieben/enDeoocBfonDer^ linge be botter-bloemen/be claber 5811 feer goeöe enbe fonberlinghehrupDen enDe pjofotêlgcb in De bemben, ^et toüt loocB en Dient er oor B niet qwalptB/ fo en Doet ootBhetopietljtenBicpn^tojDiüm / maerbegtoo" te menigöte maecBet Ijop qualiicB ciecfeenDe / göeltjcft be $olepe / bepöe De iKarieïepne / oft öe Djie foojten ban 25aifent enDe be£Gfcu0 todtiecBenDe maetBer. ^BaerbeJBuntenothbejiiâaltoiiecnDcugenbermer toeele.^e menigte ban De toilDe bitfen maSet hop oft graö groot ban boetfel boo} De bceff e : De dep ne 3©e« gebje/-©anferoc/$erficaria/pmpmeIle/DeD#efooj* ten ban Cranebfcfe/Doenbebeefïeii groote Deucgt/en ftoirtsenfe b?p ban be grabele/ enDe boenfe feer toel toater !offen.<6ertoe een fpcr hedfaem Brupt/ i& ootB goet enbe foet genoech «an rmdie : jiBaer Bnoopgras bat ben lantman neen peet / beberftbe bemben. ©e IBeliffe berbetert bien enbe betmeetDetthetmelriï ben Boepen geltjtB be €tf hpfnö ben gepten boet/ enbe oocB ©erbene enbe €tnpfcrupt/toelcB feer goet crupt t'0 boo; be Conhnen : ^siet toe bat beDtflel^nieten groepen in u bemben/ten toare €arbo-benebictu0 Die geele bloemen bjaegöf/enbe pjincipalijtBonfer ©jou# toenbiflel : ©e rooDe enbe blacutoe gupcpelöepl/ jae oocB be toitte btenenber alfo toelals het bingel-crupt manneBen enbetotjföen/ hoe toel bat nochtans crup* ben 5rin Die ontrent be torjngaett enbe lancr be tongen gtoepen/geliicB be toh'nbe enbe nafcape:^et toiït biais bat ban be €fula neefthtllet/ om batter geen meltB en geeft enbe bat oorfi l)oO0ce groepet/ gdt)chhetbla0/ ban battet heep een gbeheele bloeme iffer oocBgoebt/ maer be «Cfula en Die titer niet meer ban be^ppcricon. 3Befe ttoee crupDé 3011 te heet eti fjinberenbe. *©e toiï* be Betbel bte blaöer^ heeft btn bênc&d edyiB/eh beel blepne
|
|||||||
|
iam af be fece foute fttidecSe bebeeflen ben appectjt
boet bergaen / inttö bat fp fulcBen toepben met en51 j11
getooont/behalbcn nodj oat be crupben boben be gtje* tnepne te ftcrc&ec en te feee ongelgcft ban i malse 3911. <E>aerom tfl bat gijp nieutoe bemben totltmaBeu/ foo nemet ben beften gronbt Die gijp nieugh t / bie göp eenen gefteelen fomer Tuit laten bja&e liggen/enbe baer na in Den I#etf fte bicBusile' omtoojpcn enbe eggenen/ baer tu tìooj b'eerftejaeefaepen be iRauen / oft #8» ttjfcbe iSapen/ofci|tc0/oft2&oonen/oft ^ftber: booj bet ttoeeoe jaec Cettoet maer tn't berbe jaerfultgfjp bte neerfitg() boutocn enbe at Beren / faepenbe baec op ©itfen tnet ï^opfact ghemengtjt/ enbe boojtfl regeren qcIijcB anber bemben Die alree gcmaecBt jtjn/ gelijcB top ro;t0 btec na nor{j fuüen berciaceli. Watoeffeoinge dat de Beraden bcgeeren.
CAP. III,
Met lanc&Depbt bes* ttjbtg too?t alle lanbt moebe/
enbe moet op f ommige olaet j'en ueröerftht tooj* ben/ jaetoebetombefaept/ enbe een meutoaenfitl)t ontfanglien/ fooberteallinoobt{0 / fonbetlingöe oe toepben enbe bemben Die toooMJoojnebeefieugntoj' cineect 5tjn : baant be Schapen enbe Diergljeltjctte foecBen geen vuateracSjügc plaetfen/ niaec 31)11 te bje ben met Bojte toepbe/ tatù r be megije» gaenbe na oe athet'0 etiDe faeplauDen. ^e jongde ^ecrbeu enbe 4?5ci0 mogen feer toel enbe bequaemlgc met be t)oo{< tie beeften toepben : maer <fi>anfen/€alcoenf cjje jjoei.» beren oft anber groot ghebogelt en fui men bageiijt&r in be bemben met laten gaeii: usant ban ben Donft enbe plupmen ban t'gebogeUe/enöe ban Ijaec meft toojöen ^eecöen/€ï?l0 enbe jBuplenftetB. But te mint'w wat bettoli/ be iieerftigfie Boebc
tiaet en fai met bergeten ?tjn bemben te ocffenen. Œen eetfien en fai Ijp baer gBeeii bonieu oft öagöen/bifids oft groote Btupben laten gtoepen / ban be toelcBe Dp fomintghe fai moeten in ben i|erfft of booj be tomtec upttcetBeii/göelucBDojnen/bjamen enbebiefen :ïtn« bere tn be lente/ gbelgcg €icejepe / SBupbe-berbel/ enbe anber brupben Die meten Dienen tot boetfd ban be $ecïöen/ï)p en fai baer oocB geen fteenen laten/ of pet anberg bat hem in't fpittenbanberaecDefoube mogen letten. %l& De plaetfe ban be Jïeenen toe! gt>' fupüert i& ! men fai t>U geDupjenbe be ttilnter feer cf» fen enbe gfjeltjcB magen/ baer na metten ploegt) neet' Otto omtoojpen/ enbe metter egge ober loopen/ pjm* tipalijcu mager lant bat hellenbe leghe / enbe niet ban ijanbencegjjen natgtlemaecbttoo|bt/ jaefalooclt in Houmaent enbe ^spjodulle ghemefi toojben metten maffen ban ber «Batte/ ombattetfoubebettoojbeii/ eube eeltige teut l)> Kragen om gras boojtg te beugen. 3&e befte beteringe Die men foube mogen geben / i& De fciepn gebjoBetî aeroc met meli ghcinengt/ be toelcBe bed pjofijtrttjc&ec fai uiefen ban rbeftefupoermefl bat ia ben (ralmacfl tnefen. <©m fulcr te boen/falmen In ben Corner het ftof ban be toegen op nemen / enbe mengen met meft ban bebeeften / enbe ooc&be bnp- ligljepbt ban ben hupfe/ t'tttjcB ban ber ftraten/ enbe Becffelofcöuplfgöeptban be plaetfe of tneethof/ met fioenbec-mefr/bupüen-meft/oft ban offenen peerbeii enbe alle anber bietgelijtBebuplicBept : Wïrnlt men fai ben gBefieelgn tointer laten onbec een toojpen /tot bat befe materie ban ben regen beur natghemaec&t/ enbe ban befeoubebeur loopençtjnbe / ba» toeghe« noeth berepttd- t©ant befe materie albuiei onber een gemengt/beuc-b;ingljet beter ben grontban beaeebe ban pet mift/enbe beseenigöt betec metten aecben. Wat in de bemden ghefacyt moet zijn.
CAP, IV. fYjfc'te bermaetBen bebtooteenbebjoogeblecBen
v,ban öe bemben/ fooberreaWfp tebloot3gn aB> wfim t «ipimo?tbiein'te?rft«battof3teiHcntef |
|||||||
|
van de Landt-w
|
i8j>
op be linie in tlepnegiubbén tuffcDen tDxt (Inien/enbe
clcbeftbeuteoftatb moet ban Den anDeren fiaen bpf boeten enbe een tjalf/om Datfebaer tat&en fouDen ino« gen nerbjepDen/enDe upt fpjtpDen» 5Be teenen en jon niet geer 11e beDetbt Dan De groot e enDe Ijoogc boom en/ mant fp bebben geecne De miDDaegbfcbe <&onue. ©s tamme roDe Uotffen oft f eenen ? nn guaDer te toinnen/ enoeDjefen Den üictrtftben Do;fl/ tube De quaoe bup' en enoe truatet Dat te tout 10: ©e toitte enDe groens Die baer met fo toelenbupgljen/ notö en fpinten/ 3nn ÖetDer ban nature, enDe groepen beel bcogber. 'S'fal goet toefen bat men in D'aetbe ftcfie meer ban De tam< me/Dan ban D'anber/ enDe Datje altrjtp typ ;nn ban De Ipnibje / enDe oocb Dan toater bootten aen De toojtel/ oft pmmer0 oen meeff euDeel Dan Den tpt/ Daerom fai men Daer toe bojen malien om Ijet toater te betoaren/ enoe te onDertjonDen.^p moeten om toe! te groepen/ ttote mael t'jaetö gbeegfjent too|Den / te toeten fjalf iBepe/enDe int laetfteban jRobembér/terfiont na Dat De toiffengljefneDen3ün/ D'toelt&corfi Den tot ie ban Dtete planten. £p bebben geerneDat menftetlanDt metter fpaDeomme toojpt/ beertbien Dagfjen naeâ. jIBttfitel/eube De tuffen tege* De toojttl cm bete/ toant ban tft Den tg't öatfe gefneDen en opgebonDen toojoen. *Be groote buffels ban eenen baDem of ttuee groot moet men botbt enDe toei {jouDen tn Iseloetw enDe tft Dioogb toeuer/altemettì geljetl en al begieten, ^iom» mtge ftroppen int fngöen De blaDet0 af / ^m f e mafien gocDealltljetuanDet laten DeblaDeren ban felfö af Dal* len/ en tapenle Dan àf Dooj bet gebjupc Dan Den bupf' gefin/euDe om inbe tointet Den hnetbten een genoerjj' te te bebben bpDen bpere/ met De toijfm tefplötert boo} oe manDemaber0: dommige en fnóDen ban bet ft&eerboftij auDergniet afDanûeftôcuten enDetatjc* benö Die rontfomme (ïacn/enDe laten Den pjtnnpalen tat ftaen bflf oft fe0 jaet lanc/tot Dat men get^ttjeet* boftb moet op een nieuto gaen f!eben/ toant fo la 1 gûé geDeurt enbe gtoepet Defe plante/en boo)(0 fo Dioorbt* fe/enbeoen tatb toojt öerw. HetWilghcn-bofch,
CAP. VIII, Het 1©i!genboft ö begeert be felbe oeffenenge enbj
boutotuge ban bet £*beetboftb/ om Dat oe totl* ge riet en beri tbillen Dan int gebjupt/ oft tu De groote enDe maniere bau fcfiojffe Dan De teenen: toant DellDtl* ge Dient tot De toeDen/ er.De De teenen (al0 Doc;fept 10) tot totffen om te binoen Den togngaert enoe De tonnen ©e migeip DttbcenDebooger opgetoaffen/De teenen 3pn Dunne enDe Itget. «©e itöojfle banDe totlgbe beeft Dontber róottoleut be teenen een blont geel tolcuttmet te mtu/DeBtlge begeert altgttoateratljttge plaetfen/ enDe too;t geplant Dan af gepoutoen ftbeutcn enDe tat' 6en/oftuan ftaben. 5De ftabet» toojDen ban bobeu ge' nomen ban goeDtr Dttbten / notfttauö niet bitbet Dan eenen armrenDe beöoojen geplant enbegefteben te toe» fen fo Diepe in DaerDe/Datfe geraben Den Daden gront, 30e ftöeute Dan Den fop göefncDen / matb latte tot jen anDer balbeu Doet enDe In DaetDe gefteben/ be felue een luttel ostbenoe.Cgene bat gbp planten fuit/ beboo{t toei Djeoge geboutoé te toefé banDé boom toant toot' bet aftjöeöoutoenalti nat tp/ten falniet toei groepen: Daer om fai men regenatötigb toeoer ftboutoen om té boutoen De toilge. 3&eu btguaemflen ttjt om De WiU gen te planten/10 int epnDe Dan Eoumaent / enDe bc gtnfel ban&piotbelle/atë Den meefien bo;(i geban 10/ bie De tieïff y geplante Wilgüen DitbtofI0 binûett. ï?p matDootinteerfteban j^obembet afgepoutoen enoe gbeplant tooien, ©e planten f «Hen fe0 boeten ban tnaltanberen fiaen/ gefteit gclflc een ftgaetbert/ enDe fu; Itn nee ffïelij tfi geoeffent tof fen / pjin tipalg t be d/ie eerftejaren/ gbelgtböejongljelDnngaerDen. €»bp fuit ban De. ï@i!pn bieebecbefebept binben mtatbtfle à g iet tea*
|
|||||||
|
ïtïeptte tolti* bloembenjs ban malranberfraenbe/ fis
bangtooterfetacbte nDe beeft oen uutbeban öe mpj' ïbe.^e groote enDeulepnejtëellilote/eit metten rojt» fïen gefept/ De carote enDe catneDtenen graotelnt » tot tooetfeleuûe DeutDt ban bet graö, Romina Den bemt ine toelroiiDeröouuen enDe ga glje Jlagben toojt/bjt ngt altijt é Dobbel mofnt tegen Den genen Die qualgtb gbe • segcer t enDe oioeröouüe u toojt, Datmcnde hemden moet fuyveren, natmaken
ende ghcflooten houden, CAP, V.
B€b,i!teisöet faetbanDegoebe&rupben/ battu De
aembenfeec nootlgrö ïsS/3qti notbauDetutugOen iwinooDeamgoet gra0 te Rebben: toant men moet be gritfeleu foo ôaefi afc fp befaept 30a / enDe De clot< ten bje&eit. 3Jfl Dat De groiiDt Dan Den beinDen Dojte sttûe Djoogfje tó'/ t'fa! ïjaer groot bojDeeljtjn Dat men ten mutften De tointet lantbeemgöe bebé ûaeioplaet bloepen om Die te berberfftöen/ D'œelc Bet retfji noet* Cel ts Dan Den gra0/enüe bel^oojt gebaett te toefen gpe* öuerenDe DemaenDen ban Jiobembet / december/ %tutoe/enDe^u|ocbelle/ enDeaI0 DeaetDegétoatert 10 getoeeft/men ïalDepaffagte ban DentoatectoeDer floppen. iBaettft Dat Den bemöt intöatigen fiaet Dan eemgen boebel of t booge lant/fo en fa! Da?? bet watt* ten niet Dan nooDe 51m / toant Den eerfien regljeaDie baerbalt/ falbenbeinbeti toater0 ggenoetbbiengen/ met De oeutbt enDe bettigöepDt Dan Den mefi Dat gbp op De 0003e plaetfen fuit gelept Hebben, ^et wateren en lalooch met ban nooDe jon Daer beel£laber0 groe* pen toant otefouDenterftontfierben. /Hen moet 00c b'ouDe bcmoen niet toateren / gtjeDuecenDe De groote iouDeueuDe (leniteti bo?(i/ten toare Dat pp lange fouûe tuieren / toant ban fouoe DefeaetDe Detti-Den gtooten öojft Deel te igDen bebben. 3(1 Dat tn u bentDen tuatec Wtjft fatbenbe/ oft maraftbt 0/ men fait toatet moeté aflaten met grubben. M0aut fonDec ttonffelD'obet* BioeDigbepDtban toaterletalfoo betlealft gbebjetli. jBenfalooc geen bercitene lu De bemoeit laten gaen/ oiiiDatfealttjDtmetbc mupte tojoeten / eiiDegtoote tuffebeu ban aerDeop balen/ notb oocb gtootbee/Dan elss D'aetbe feet DjoogDe 10 / om Dat DenÜjooïenban De boet te Diep tnftur&t/enDe t'gvau beDetft/ of De ioojtcl affnqt /fooattet met «teer en tan groepen en benne' iitcQDulDtgben, Van het hoy te maey^n.
CAP. VI, H «Kt bop moet afgbemaept ;tjneerDattetbïooge
10/ tuant iné beeft Dies Dan Deel meer/enûe 10 00c beelfinafeelgtberenDe lieflprbec om eten üooï De bec fieir.ïfêant toaett teDjoogem geDaë petfouoealle jgn jap/enDejrjtifiibftdutieDetliefeu : tenfouDeoocbitet btettetiDan om De beefren te (Iroepen/enDeop te liggen; «enDe toaett Dat Deel te groene ingeDaen toare/fo |ou> be bet liggen betrotteiiQpoenbopta0offoluei\ Kift gemaept t0/men fait met ftyoon enDe blaec toeoer la* ten b}ogben ttoee oft bjie awgen eer Dat ment tu öup0 ttoet *. ; fâaec t|t Dat Daer en 1 u i frben eentgen regen ober tornt / men fait niet iu Doen baoj Datset op een mettine geD}oo(ljti0.»l|l nu oberai Djooget'0/ fo fuit gijpt op tiopeu/ enoe Daer nain buffelen binoen totgbeb|uptb Dan De beften. Van het fchcerbofch oft teenen,
CAP. Vil.
D€ teenenbe toelt&e DouDets gebitrptten/en notö
gebjupet tuojben om te binben/ enDe begeren foo nae Den toatet niette toefen / maer toelint af fintbtn gnDe neDer gaen ban een baüepe/ foo Dat Stbwtbof 11) tornt epnDe te nemen aen bet begintfelban totlgpen' Ijofcü. <©« iwiiçn beoogt! gçftefeen t« mfca in b'aetot |
||||||||
|
Het ÏV. Boeck
|
|||||||||
|
ïj)0
|
|||||||||
|
ntgöen anDeren twom Bf t toater : enbe bat be Hieefïsu*
Deel ban 3pntoojtel in enbe onbet D'toaterfal ftaeu/ toant BP en fai anDerfinfS niet toel groepen. <£lfeeit too}Dt niet gyefaept/om bat BponbmtBtbacr i0/enb@ notb bloemen notò bmtbten en bjaec|)t. ï?p marin in ttoee manieren gBeplant too?btn / ofibantctbut bie ban groote «Clfen gBeljoutoen 3811 / oft ban qtot- netoo)tel0bte metter aerbe upt natte piaetfrn g!)e" nomen 31)11 / De toelt&eoocB toeber om moeten in aw bet DiergöelgtBe botf)tegionben gïjeplant tooien/ fooDtepDat tenmtnflen oeBelftbaiibc groene too?* tel0onDer Bet toater tomen/ enDe met eenen biuglut aerbe bebetBt 3ijn : baer en tufftöcn fai men boo? Bet berplanten alle be tarnen af Boutoen op eenen mngijer nae be toojtel / bie baer nae bed meer ftlieuten fai upt toojpen. 3&efenbocm groepet ItrljtelnrB op borile plaetfen/ om bat Bp beel martr Beeft/ foo bat bp beel Jjout0 op tojtet tpDt gBeeft. «©BP fub ootb Bet €lfen boftB mogen maBen op eeuigbe Hoogfjc plaetfe/ ma&t niet fonber groote moepte enbe luttel piofnt / om bat Bp altijt0 foube moeten begoten toojöf u. ^0010 ban beter bat u aElfenboftB fïaeop eenigljcn toateratljti* gen gront(als nu gefept 10) om genoecBte enbe pjoföt öaer af te Bebben. 10auber€lfe nieucIstgBpb^bec fienintacBtjte25octü, î©e groene blaber0 berbjijben be Beetegïjeftoillen:
maec onoer Bet Bol ban be boeten gBelept/tretben feec be betmoetBept uptbanDeBBeneDiemcebe 3rjnba« beel gaeti0. *©e felbs feer nat enbe bol Daeutog fme|« gen0 in De Corner in een tamer gejtropt/Docn be b'o* pen (ïerben. ©e fcijojffe bieut om jtset te maBen/enbg Betlepiftoarttebertom. Hoe men Vijvers ende Vifch-puttcn maeckt.
CAP, XI. D€ goebe 8up0-Boubenbe man enfal3tjn bifftBe-
rije niet luttel atBten / asugBcfteu bat Bp baer af macB treeften bœtfelenbe groot pjofrjr. ©m3önbtj* ber0 of mff B-putten te ftellen / foo fai Ijp een magljec plaetfe nemen bafï aen 3un bemben gljeiegen/ Daer Bp geenpjofgtaf entrecBt/ notBtan0op eenen beften fa* telatötigen/offantafötigfïei! gront. 3©ant op fultBa plaetfen groepet De teifcli feer toel/Boe usti Dat oe ttgc* atBtige gront bequaem jr 10 boo| De Itoiitoe/^aimrB/ enoe meer anöer DiergBdr)rBe ©iffrBen. jiaerlie 5i)n gBefontBept begyeert / en fai net bed ban fulrBe ©iffcBenopjgnenüïgberDoen. ©e©sjberfai uptec maten toel gljelegBen 3tjn/ifi Dat Bp een pae tlntB be 1- berftBti0 ban b'tuater baneemge fonrepne/cft bshe/ oftriüierBen bat Daer in loopt/enbe D'eerfie toater upt Djgft. ©aeromfalDe bijber (iiiDien mogBdtjtB^) eenen upt-gantb moeten bebben om erggengj jgn toater te betltefeu/ toant bpfulrisen mibod tooibet toater litBteigt&crberberftBt er.beöecuieHtot/ enbe be biftB berfraept enbe groepet m mttn \Ut. ^ec tontrarte Bet buple enbe Betbebojben tuatergBeeftfe quaetboetfel/ enbemaetBt Dentafdj enUsAgtbotn eten/ enDe quaet ban fmofee. iBaermenfalmetser* gBeten pferen traitlen te fiellcn aen be goten bate D'tuater 3gnen ingantb enbe uptgantB Jjeeft / om bat De biftB nieten fouöe upt trecben. 'Cfal ootb goet3ön bat De Bijber feer groot enDe toijbt sp / om DatDelMfjfcBenDte baerop3rjn/ foubeu'beeï fpelenjj Bebben/ enDe niet gBeboeleii batfe baerni benooten 3Ön. 5^otB fai goet 5gn batter eenigBe bertrttben/ göelgcb Blepne gaten enöe uptgBeBotiDe plaetfen in eenen muer 3gn/ om batter plaetfe foube mogBen 5ön Daer Bern bebtfcB (gBebuereubebe groote Bitte ban ben Corner)foubemogBcn bojgben enbebertretBen/ foo betre alft toatec batter ingBetomen 10/ Utötelijtb raatBuptlopen. Hoedanigh
|
|||||||||
|
i$tt toatet ban îtëiige- ulabecg gOebtfïiHeert/ fîopt
Bile bloetloop. ©e felbe m loogde Dan î©ilgljen Bout affcBenö gBefoben/enbe gbebjOHcBcn/boen De eccjjçlen fìesben Die in De fuie Bangen. Van plantagte van Olmen.
CAP, IX. \T\T^B«bbenHen ©oberbegBupfgBeffngbelafl
V V Dat Bp een plaetfe foube met ©imenbeplati' ten t«n epnbe ban snnen bogaerot/ om &et tS0 te Deb» ben / ente ossi De toielen cnìie aeffen ban 3gn tnagben enDe ploegen te manen/ oorB om batninge/etibe meer anbet gerufte Bebben/be!)alben noto be luftìgBer t bie men in De Cornet ban De <©Imen beeft, «©m pianta* aie ban «©Imen te maBen / neemt een ftutb Ianbt0 Dat mei bet enbe t amcUic bot l) 110/ boe toe! bat bp ooclt op alDetlepe gronbt groepet/bjeBet enbe fptttet om/enDe flaetalle dotten infiucben, 3|nteerfrebanDe Hente fupberet metter eggBen / enoemaecbt De plaetfe toel effen, ^aepet ban Daer in toel Dit faet ban<©lmen/Dat alte rootatljtig^ fai 3tjn/eiiDe lange in De £>onnc Beeft gelegen/nètluanfj noci) Bcbbenbebaii sifjnn atnerltjt- bebotOtfgïjept/ bJelta in fuItBet boegben moet glje* faept ïijnoat b'aerbe baer. raebe gfjeBeel gBebecBt 3p/ toojptban oaetopfcer nlepnegijebjcBen aerbettoee bingötrenbicne / enbttefpjoeptfe: Daetnaebetbtbe plaetfe met fico off trjfbenss / oftgBebjoBentat&en/ om bat tgljene batter upt fai fpjupten / nieten fonDe ban De bogbetè g&eten toojben. 2ïl0r.uDe fcBeuten off gaeröen begljtunen fuHeii op te groepen/ neemt bat frto enbe tac&en toetB / enbe latet guaebt Brupt neer > fïïgB upt toteben/ maer toefien bat be filepne toojtete ban be€>lmen bte notb fset teer 3(jn/niet upt gbctrot Ben en toojben. ®e bebben en parcfien motten fo tod gljeojbonneett ^gn/bat be gljes e bie De BrupDen fai upt teieben gematBeltjtB mattj metter Bart tomen mtb' iitn op betbeböe oft parc/toant toare fp tebjeet / men foube moeten int toteben b'aerbe betreben/ toaer beur be jonge ftljeuten foaben mogen ötuber Iflben: mi0 nu Dele boombeng D|te boeten booge jgn/fo moetmen bie elberö geplant toe-jben/tn baer na noti) eeii0 berplant iWMen <©lm matö ootb ban jonge ftBeuten of tate Bcng bkban begroote #lmen getrotben3tin geplant tooiöen / maer bed beqnamltjtBet in ben i^erffi/ban in be llente/De toclcBe Driejaren baer na moeten bec plant toojöen/ ban Den ï|>erfftboo?t0al0bf aeroebe* gint bochug te toefen / tot in De Eente en a!0be tooj- teünatrjupt gftctrotben tooien fonberftöojffeatB" ta- te laten. <©Bn fuît be #!men mogtjen planten beerttgb boeten ban malcanoer/ maer in ttoee jaren baer nae met meer baer aen tomen. 5Sae be ttoee jaren fai men b'aerbe bjebcn/ enbe roeren rontommeben frruptb/ enbe met ben Boum«0 be tacBen fnoepen alle ttoee jaren. 3©pen fulten Bier ban be plantagte ban <©lmen nietboojbet fpjetbcn/ maer upt (lellen tot int atj)tfie2&oec6. Van Elfcn-bofch.
CAP. X. H€t «Slfen-boftB i& bet Boeben niet min pjoftjte*
bjtB ban t'geplant ban De <©lmen/ nutstDat €1» f enBout feer bequaem 10 om Eeeren/ toagBenleeren/ pertfen/ftelen ban toercB gBetuptB/Bopcribben/enbe anbet bteegelncbe Dingen te maften: <©otft om te leg * Qtjen onüett'fonueerfel batUjupfen bte tut toater aen tibieten/ maraffcBenenDebgberiS gBemaetbttoo{< ben/miDt0 bat nimmermeer int toatec betrot / enbe bpcantis eeutotob gebeust/b)agenDe eenen ongbelobe' IgcBenlaft. #et oï-lfen boftB fai geplant tooien bp eenigge be«
Be/in een feer natte enbe toateratbttgBe plaetfe: toant ben <$ifcb0om beggeitt tipt«t; rtotHeten meer ban w |
|||||||||
|
van de Latìtwinmnghe. ï$î
Hoedanigh dat de jacht van de vijvers oh J tetiangen metBangeltoeben/en&e\UOip-Mtttni\Dmt
fiet bpec / enbe De pafte of beeglj tè berboben in allen
retfiten/ maet t'genoetfilritfte ban allen tg met netten enbe Öangelroeben te bifTtgen, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
<£t genebat een erbefeec pjgfeJtjtimactBt/ tè te
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
l tieüüen buptcn öe jat gt enor De bifftDerye. 2Se" '
gaeuDe De jacjjt / Die tè een0 osti.0 in't bof tg enDe toa* ranoe/ujaer afiwp op gaetplaet lefpje&tnfHllentfenf'- öcetè aotk op De ^aeplanbeu enDe üjaetft oetoen, gelgth Den gcootcii enüi fclepnen ï|afe/ûe #amj0/ De >©uat* tel enöe 3leentoettlie : enDeeenfbcetèinbeüQffryen/ gyelgc& Den f?ert/ De f?tnbe / De ® epu t enDe t'toilût làrafen : enDe aengaenoe De Martini De Öout s^up> te/ De ujilöe 3Bupbe/ De tojtd #upue / De jf efant, De minuter enöe anDere. j£u om toeber te Beecen tot ons fraetibe toater,'De jatgt ( pjinctpalycft üan Debogpetè) i& ûaec ban Den ^toane / i&epgee / «^neppe enDe toa- tee Ibneppe/ b?n <£ntbogöel/ .âtocrner/yalf bogfiel/ töilöe 4&an0 enûe ^utooj. $ot& ifleeooeftaengaen- be De beeften Die De ouberss Disten Ban îtoeeDer-yanûe leben/Dat tè te feggyen/bie alfeo beele int toaterleben atè Dacï upt/gyelijtfi De <©t tee (De toelefce inber toaec Dept De fleert gljelaDen ïjeefï metftyelien gyelnf&be tufftïjen/Dc toater öatte/Den Uscititeli top toeboegUen fuU«nDe^>f0üDt"paDDen/ bie De letnernye tèbanoe zplintm enDe groote peeren : ï^oeUidDaîDefonoec lintlîfîe enDe Cöelfte tonn (maet&e tè Die ootkmeefï feegeeit toojt/ Dis in uoflïgen waant/ enDe gaer yolen öacr geeft» Watvifïchen darmen op ftaende waters , vijvers
ende vifputtcn behoorctefettenom te
vemienigh-vuldighen.
CAP. X11I.
|
Datmen de vijvers moetaftreckenende fuyveren#"
CAP. XIV. I &t bat gijp begeert pjofrjt te yeöbê ban utóe tofjüeÉ
1 oft bf fty -put/fo moet gy p fojge Djagen bat gyp Dien aflaet enöefupüett ban Djie jaer tot Djie jarcn/enDe yet riet/ bebiefen enbebjebeblaDeren Diemen ü??t 10!om> pen/upttetutoant bat belet Debtfftijen gen te berfiae» pen/eiiDe maet ntfe ftymaegtigp cuDe quaet ban fma* 6e:UBen moet ooen bangijen De toater-ratten t'ip met ceiiisyinfttnmentoftianDerftn0:enDeootliDe#ttcrS efl 23ebetja/ De toeltfceben tojber feeroeDerben:$orfï moet gi>p<oorlifo?3i)e bfagljen Datmen niet Ditfttoitè int jagyen ban De toater-üog&etè en fc[)tete met De bogyel-buffe/toant bat betbueft feer Den biftfj / enDe Doetysm Didttottè fletben. î©aec:îgnoo(fi toelan* Der mi obelen om Dit t$ bangi)en;l@ant De trupfbogöe Uut 3P met doten oft pqlen/ en të foo fojgljeiiitfe nier* ï&tièQütU f roep te fc^ietenmet tloot-bogljen enDg 'Soircöeüogöeii* Datmen moet forgile drag hen de canteri te
onderhouden van het (iaende water, D<C meefïe cofl ban Jjst ftaenbe toater us ban obee
bepDen füDeu te onDeröouDen De can ten enDe Dgc» 6en met De flupfe efi gïacïjt/ om gei üjater afte treex SenenDeteöouDen (ïaenbste tople Datmen bifjcöet/ enDe ooc l)et fnpberen ban Den O tuli» enDe quaDe trupo |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Den De toeltne oojfane jgn / atè t'ujatsr ban onüer foo
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A
|
€ngaenbe be btfty ban
|
ftercfc niet en tornt/ Datietbetfiopt/ esibeDaîDeaûe-
» uo ,«»<• •«»'""'' "X*h,» ! «" berbjoogfjen/ foo Dat öet üjater ?gnen loop elDerö |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
oft btftO-putten/iots De aemepnpttfj«»oc£ue. . ^^rora fHllen f^ne ^0^, altöDt gge.
nteeSl ücrmenigö-önlutgt/De <larpec enDe öe »««iel j fioffw|.t gn uan fgr ; m u n Dg f?^n w^ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pïinttpalgt als |>p tè in lopenDe toatsr ofi öaer eenigg
«bierDoodloopt: ifâaeE Dat pergtBeltfjét/ Dat gp een tpran tè onöer De biffcDen ban get f eet toater / enbe terftint enDe etet Den tlepnen \a\ü)I (o Datmen int bjf * fcgen niet een ban'ïijnjongyen toeter in üebgber en tooipt/gclïit&menüananDer Dceï.^e clepne bit tg Die men tstt biag geet/3gn25!iecUen/ì0ofié/25{aeffemi3/ WwùvM <©£ubilfee«0/ #2or.Deiu:gen en 23aefbeng(/ |
; liw/ enDe ban garDefieenenenDetaffpe Reenen/ om
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
teonDetgouDen Ce tanten enDe Dgc&en.
Hoe datmen den vijver ende vifch-put
moetbeforghen. r\€bgbeï enbe bifcfj-put moeten bitfebJitèafflge*
'-^faten enbe (cgoone gemaetnt tooiDen/ enDe beeftfj biftg oaetop geDaen toojöen/ ggelgtfi toit bffcg&enjï enbe 3Sntenoifen : taantaltgtg te banggen/ enDe niet |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f)oe teel Dat D'eerfie De befte jtja/ enbe meefi beggcert
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
imoifiKBC menftgen enDe lettore lieDen: jBaeto'ejc itoeDerop te Doen/Dat Doét Den Doop minberen. «£nDe
teSIsnfïe enbe <efcelfìc tè be Crupte/ Die nimmermeer |00t8 een goet gobenaer i^ alttjöts fojsîjbtiiDîgr) enbe en imü gyebonben Dan in lopenDe toeter oft in greote ; neajïisD stè gp btftgt / ban altgt betïepn biftgfeenst fontepneu.^te ^almtrute iö ooch een €Del enöe let' ■: ^eber int toater te toojpe/ fonber eeniöljfiug te'quet- feet etemDP geeft ootn De Btl'cO gatber enbe tooDer ge» fen/in Dten bat mogelgta ts. ï^et tè goet bat gp tont* ïrieiï De M>&\m i toaer af bar yp ben ji5amt bont: ©e i fommeïgnen üifcïj-pnt oft bgber plante een goet Deel Sloutoe/ ïSel/ enbe öopltntB ^ijn ban De C etfifte enDe I toilggeo: ja fommtge fettenber elfen enbe <©lgben/te« |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ftgmati)tig!)Sîe/geUjt&Def^a!iittB/Dietiotlitan0fon
öetlinge is ia De groote ftaenög toateren: Jöaer fom» ir.igge betatgten Den $aluu& om Dat gpfatljr Dan biftö igi/enbe act om öatmen fept bat gp te Doene öeeft wetbe 5?Iange:^et 3p toat izil/üh binbefealfoogoet in een fmth lopenDe toater atè DeïLamp|epe/Dat in De 3se een fengnigg bift& W : JBaer atè Öp get fentjn upt gljefpogyelt ljeeft/fo tornt fip in be groote ntoeten/gu ij? ban reDeigcË goet boetfel / ban bat gp Igmaty ttgfj t0/ enbe Dart om netterai/ poe toel bat Ijp Dotfs ber ept matfJ5Ô». ^ .
Wt buplig!|cpbt ban be ftaenbe toateren baer men
af etet/gelgcatoftö/3ön ©ojftfjen enbe Cteeften.t^e 1^o?ftög!ïebange!nn3önenfaifoen/ atèljpniet meer in rijt notgen ftljtet enbe toel berepöt tè/ geeft ben fmaetS ban een jondi feier&en. ^9e€rjeft berlabet meer De magyeban yp boet/ notgtati0tft tooo} ben at* âerman enbe goebenacr/ enbe 3nn yupfgefui een trtel' lente eoft/bte op aetg te fjepligf) Dagöen 3ijn genoetyte |
ggenbe groote tjttt© ban bec jonnen: fSnDertoitten
enbe groenen populier bcom/ nae bat be aerbe enbe be gronbtgljepelttè. Vant voetfel der viffchen van de ftaende vpatereu,
vijvers ende vifçh-putten. CAP. XV.
r\€bifftDenbieinb85ee tooonen oftinbe logenbe
L'rtbteten/gebben beelbef er leüen efi meerber gge* rief ban boet fel/ban be gene Die gefloïS 3gn fn be |iaen« be toateren :bgberg efi üi|'tBp»iten. ïSöaiit De gene bie fjaer b}ygept iscbben in be boüe 3ee efi ribieten/öinbeu aitgbtö eentglj ae0batget lopsnbe toater Daermebe bjengt/begalbé notò oe meniggt2 ban be tlepne biftg* Benp/bie altgtg De f pnfe en boetfel 3911 ban bc gtoate: IKaec be anbec bie gegouben en gefloten jsjn in eenen btf töpnt/en tonnen(geen aeë gebmben notgigetrggetu Daerom fai ban nooDe 3ijn/batmen gen altemew tooi* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Viestut in tiiç ie. ft Diëten/ gélfltfe oom ben (Upnen biftp I m tlepn bifrgftejtë/cnös ö§ Datmen enbe 8et ingetoanc
âfij bandi
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het ïV.Boeck
|
|||||||||||||
|
ten omringen/ enbebefpannen be plaetfe baer be Wfeïü
3Önfal. Ora te vanghen alderhandt; v'tffchen,
foo wel cley ne als groo te, CAP, XVIII.
Vr<£emt fcBapen tuet/gebjanbe ^efame/ Hooc6/
J■xgoebenbJrJn/grobeiöarielepne/'*Ebpmt10/güe', b;oogpoe gofjfôartelepne/ ban elcr eben beele/enbe f0 beel affi- beftooit/ftootfe met bjoot/ enbe gebet ben bif« febjn. #ft neemt bioogefemelen/fiootfe enmaectec pitten of om ben biffcöen te göeben. «©ft maecBt bett beegöban calcB/ï©rjn/oube ïiafe/enbeftöapenruet/ bjojpetinttoater/gop fuit be biffcöen terftont bobe « opt mater fien tomen, me l&ifftöergaté fp metter. angöelroebeBlepne biffiemsbJillen bangöen/ fieBett aetiben angöel clepne ïaoimhntè I bie be biffcöen feec göeerneeten. <©ft neemt Ocuius Indi, Conujn/ ouöe »afe/enbe tertoemtcl/tempert befe bingen onber een met bjgn /enbe maecter af öeegft :ban bit beegö maecc clepne boHeBengfoogrootalstermeten/enbetuojptbie in be ribierealfi toater filile tèi alle be biffcöen ùie ban bit beegö fullett eten/fullenalst oft fp bjoncBen toaren/ aen ben cantban be toater comen göeöeelberbaefi/foo batmen bie fai mogöen metter öanbt bangljen. <©fe inaecBteenaeö banbetnoïtel banrotibe «©ofierlucie Bl?pne göefïooten/oft ban bercfieu?5 bjoobt enbe calcB/ tuo^pt baer af een beel int marer/be totffcöen ('uilen ter* ftont baer comen/eube fo öaefi alst fpt gepioeft pebbsn fierben. Om '■leyiie vifch re vanghen.
CAP. XIX. "VT^emt^ïecBe bleefcöbaerbe fieectaft'0/ cnb«
iX maect baer aesi af/ maer en neemt maer een flec Be fmaelö: oft neemt beelfcö enbe bloebt ban een «€alf boel göeftooten enbe göetujeben/boet bat in eenen pot/ enbe latet fo ftaen Den tgt ban töien Dagen/ baer na ge* bmptBet boo;aesi.?Snberfin0 neemt bjoogöe femelen/ tojöf tfe clepn/enbe maecter af pillen/ be turitBen göP ben biffcöen fuit geben Om te bedriegen de Schildt-paddeii.
CAP. XX. VI «Bemt^alarmoniacecnonce/ajupn een b|agma/
1 xcalfg ruetanberöalfloot/ma?cter püléaffo groot alp bonen/enbe geef t fe ben^cötltpabben/fp f uilen ban felf 0 tomen na ben reutBe / enbe öen felbeu batigönu Om te vanghen de Sepia.
CAP. XXI. N€emt fierrbenbiijn bjoeffem/ enbe mengöt btó
met olie/ en ruojpt bat ter plaetfe n baer göp fuit; toeten bat be ^>epia öaer.f toert bloei gefcljoten öeeft' enbe ÖP fai comen baer D'ode fai toefen/ enbe alfoo fulC göpfe mogen bangen. <©ft ooc/neemt ttoee oncen^ia* latmoniat/*t5epten boter een onte / ftoorettoelonbec een/enbe maecter af clepne facötebfopfienjis/eitbebaec mebefultgöpbefirpcBen eenigöfaeteft Blepn Ignea boecrBen0/bie ggeeu befelingöen en öebben/ toant be pepten fulien baer aen comen/ efi ban baer niet gaen/ fo fuit bop ùie terfiont mogöen bangen. Ons te vangen cley ne viffchen die men
Lochen heet.
CAP, XXII.
RJ «Semt tettoe femelen ttoee pont/geöele linfen eea
■^Öalfpont/menget onber een/enbe tempertfemec foo beel peBel aïft göenoecö tst/ ban boeter bp een öalf pont &efame:en baer affuit göp nemen enbe tootpen Ôertoaçst^ enbe ber toaert^ Wmt foo öacfl stljce göp't m
|
|||||||||||||
|
ban be gwote/ oft bggöen clepn göeftieben/ We Beeft
ban De noten / facöte göefoöen fojben / betfelje Safe / mtcjcbensi ban bjupn bjoobt/ fommiglje bjucöten ïlepn gecapt / alberöanbe göefouten bifcö enbe anber biergöelötftefpgfe. ^>ant tfi bat De bifcö niet g&e* boet enbe bet göemaecBteniö met fpgfceube w& Dat bebabecDcsi öupfgötfuw oft Ijoebetmev lieti fai boen gfleben / alfmen Ijemfaffermewfet bjengöenomte bercopen / foo faütjn inagöctöepbtgöenoecö te hen* tmigijebenbatöpinbe bolle Zse met ernst göebati' ööen göetoeefi/oft tneentgöebjpe tfbiere/ maer in eenen bifcöput. ïPaeromöPtoeeitemintei: merc&t fai gelben. cet faloocB goebtjQn Dattnen fomigrstop'ttoater
banbe bgberö enbe bifcö-putte groene petercelte bla' beco ftroent /tuant fulcBe b\mt& berUcugen enbe ber* fcapenbefieclàe biffcöen. VanV'ffchentc vanghen.
C A P. X VI
|
|||||||||||||
|
h;
|
t bifcö bangöen tè meniggerlep na be : tbleten
|
||||||||||||
|
■ cube toateren oaec De biffcöen tooonen/ befgelijcr
ooc u na be Diberfitept ban be biffcöemtoant fbiffcöen gaet anbec0 tetoerebe in be $ee/enbe anberp in be foete mateten ; anDerfins* toojben gebangöen De gvoote fcsf- |cöen/anberfinsf bepaltnc/atibecfinss D$ £>noecB/enbe anoeiftus ûe «star per. <©m bat fuicBe mentgöeröanbc maniere ban te biffcöen feec lane enbe f maer foube tue» feti te beft ö?9üen / foo fulien top betoete baer aflaten beöouben oen gftenen biebaguelnr(i0 ben bifcö copen enbe Uiebec bercopen / top fulien alleen tot pjofot ban ben baber Desi öupfgöefiu? fegoöen/bat be principale manieren ban bifeg te bangöen tè met oe matibe/met poeperen/met be angöelcoebe/met De cooibe/enoe mei uè netten. jBaer met be netten tooibt meer ber mentente ban
bifcö cDefangöcnöannnberö/ niettemin fpcoften tocel ban o;iDcri)ouben.,$oo tuojt ooeli met poeperen. W e angpelroebe enbe cooioe 3ön cotifiigöec/maer niet fopÊofntelöcB. «De bequaemfïe tgbtom te biffcöen tn ben %rffï/
tè uae ben onber gauch ban ber Cerane / principal neh f uffeyen itiÖt enoe bomber/ tuant ban 3011 be btficöen fiapertgö/ enbemogöenrufienbe göebangöentooj» ben met barante tojtfen enbe Aambeien. 3fn be tutti* tcristben «erwten rrjbt om biffcöen ontrent benoene. Sn De lente ben gpejjeelen bagö ober/ maer pjinctpa» Igeò boo; ben opgaiicB ban bec Coirne. «Be Unite tè ben bequaemfìen tgbt ban allen / mibtö battet tua ter laeuto 10/enbe bat be bifcö bettoerBt ìtjnbe om te glie* nereren upt be gront booen opt toater/enbe meefr aen be 'tartten camt.Œ'onbeguaemfre tgbt ban alien tèùe ^o;iier/principal cc in De^ontf bagen/toant be geoo* te hitte boet ban beri btffeöen iierben : ©aecom moet' men in be Corner altgötsist'narötiï biffcöen. men moet oocBaltötst mertfien op Den ajtnt/ als men gaet bifftöen/bJantalsf be ISoojbe-tointblaelï/ban moet- mett oe netten tegen t'Zupbe Beeren/ enbe ter contra* rienalisbe totnbtgupbttó: ^nfgôelrjcjctegpenôet #ofie/al0 be brfnbt Wtfï tè/ enbe ter contrarte: maer pjinripaitiffi moermen btfftfienal(ï|ïirbJeber 10 en De ntetenf!o;mt. Om de vilTchen te doen vergaderen
op een plaetfe, CAP. XVII. TSJ €emt ïöoiepe/ tfetile / *t5ioene enbe Bof macie'
J- > lepne/ban clcjc b?f e bjag&men/ï©ieroór& fcfiojffe enbe jBp;re ban eknst een once/ bjoogge femelen BÖètimpett met goeben mgn / een Balf-ponbe/©erc- fcenjs lebet gpebjaben/ «©epten-fmout / %wtk/ ban elcr een ponbt : poot elcB opfjem felben/enbe boet ban baer bp fön fanöt/enbe met befe misture fu|t gbp «en ure oft ttóe? te omen ben tf fcBafen/ enbe mit bençt' |
|||||||||||||
|
van dcLandt-'winninghe. 15^
aeö maliën ban «t&eptelebet/enbe boen bat aen ben en*
gel/oft nemen gelen ©qbontecjs bte btfegen/enbe gtp* ten cae0/banelct een loot/«©poponac6j een fjalfloot/ bereften bloebt een loobt/<©albanum een toobt/ff ootet al boel clepne/ enbe mengöet t'famen/ enbe gieter op fupberen groben toijn/enbe maet&tet bjop&enis af/af ofc inare om te petfumeren/enbe laeife bjoogen uptet* jonnen. |
||||||||||||||||||||
|
fiiltgetoojpen Bebben/ alle befe clepn
baer toe comen gelopen: 3ja bat meetgaDereu op een piacile bp een/ al marbtecenbeel ban een mtjle ban baer. <ban offen/ban gepten/fcfjapen enbe bDen (iront bte tn be clppneberm&ena* iïöpmuö/ojilbe marielepne/$9lepe/clepne/ Eootü enbe ojaefTem ban goeb
|
||||||||||||||||||||
|
ebetibeele/ banket ruetoftmetc&ban bebootfepbe
beeften fo belealft gcnoeclj t0:ftöoteiCH op fjem felben/ enbe tnengbet bat t'famen/enbe maeefttee ptllen af/be Ujelcfte gijp luojpen fuit tee plaetfen baer gijp tntlt bat öebifcl) üergaberenfal/een ucete ttojen/enbe toojpter öan netten. SHnberfnijJ / neemtbloetban eenftoerte geptc/bweffem ban goeben üagm/ger lie meel/ban elf r staen bele, fiotet al tfame n met be longen ban een gepte siie toel clepn gefneben ioymaecter ptllen af om te gfje» bjupeften op be boojfepbe maniere, 2flnöet!ïw3 neemt een fjalf pont looc/fo beel gebjanbe fefame/polepe rail' bemartelepne/tbpmuis/tjof martelepne/ ceule/ totlbe jiafifagce/ ban elrr bier oncen/gerfien meel een pont/ enbe fo Deel gerften beeg/boierooc ftöojffe tuiee oneen/ mengt al t'famen metfemelen/ enbe gebet baeraf ben bificfjen. Om Baefcn te vaghen.
CAP. XXIII. D*e 25ac8"en iaojt niet ItcljtelijcH gïjebangljen met
netten noci) met ben Difrp cojf/maer eet meteen ipgen ae# /enbe bat in gewen tuater/ baetom fai men ] |
||||||||||||||||||||
|
Om te vanghen Salracn, foo wel Riviet-SaSme»
als Zee-Salrtien. CAP. XXIV.
N€emt «fane-oiifcn een onte/göetyanbe pfngfteW
tiueeoneen/ flöötfebepbet'famen tot öatfe39« gJeujcB meel. aSnberfjniS/ neemt saebt ban bJilbe tupte een once/ Calfdtuet een once/ Sfarne linee oneen/ (ïootetallebefebfngfjent'famen/ enbemaec" ter bjoepftenjïaf/ betoelcfce gïjPfuJt mogöen gfje* bpipcben. <3Crupteb enbe 5>alm-trupten toojben metter fjane
gOebougen/ oiö fp in gun bollen bert toeften 3fi'n ; *©f e met be netten oft rojben/ fomtgbtfS oocii metten licöt banberfteerffe. t'^eubi&en toojbt met een Uugfjelroebe oft met
poeper göebangfjen, «©eCarpel metten nette/ an* göeltoebe enbe rojf : maer ftp bebjiegfjt bicntoJite Set net/ ftebenbe 30« öooft int flncli / baer W 8ôe«" tieinlictìt. |
||||||||||||||||||||
|
HET VYFDE BOECK,
|
||||||||||||||||||||
|
pa0/ om IttytelfjcEten te toeten ronber eenffift tottïrtmetit / mmm
bau met een ftropgl be uren ban ben Dagge.
men een Son-wijfer of Son-corapas in een s'Menfchen lincker handt claerïijck
befchrijven fai, (eet nut voor Ackerlieden , Boden, Schiplieden, Cooplieden, endealle wandelaers te waterende te lande paflerende,endeoock tot dtLantwinninge dienende, Cenbetben/ onberbenBergfioftBalbejSbupmiS/
gaet ringtoijs om ben bupm/tot ben epnbe oeia ïjanttf een lini/genoemt be lini oeis lebenjf. €en bterben/ boben tuffcöen ben bnpm en ben 3te«
ger oft bJtjf-btngfjet tut mibben op benaenbangtj oft beginfel ber lini bes" lebenis i0gefo)tneert/ali8ge(teftett oft fteccybJöfe ingefet en fiso oft fttobolm t>k flerïj op ben miDöcl geitje in be bant rechtop boojfieftffteeftet/ bte be fcftaöHbje geeft om bte utl best baeg? te möfen. &U öinfler* tnber öant tooien alfoo
ggenoemtenbebeftent.
«Dt'e eerffe blngges bjO|t gfjenoemt bie ^upm. «©ie anbec toojt ber buptft bé ïOpf-bingjjer, •©ie betbe in W ïögf-bitigDet gèe'noeint. ®te bperbebrngger Jjeetinenbie^oHbt-bingBeCo •©te böfoe bingöer tuojt ban ben gfiemepnen bolcfê Die <@o{-bingger gfìenoemt. |
||||||||||||||||||||
|
Hoe
|
||||||||||||||||||||
|
TN<tDJL/0
|
||||||||||||||||||||
|
bmgerenbeftentbooiben.
Ccn eerften fo fiet gBj> bupten ber liant ttt bier be'
lenberiPerelt/ namentltjtft bupten ben bupm mtb* iiacjjt ofte Juoojben/onber uit tjant mtbbagtj oftZup* ben/enbe totter retöterftant/opganc of t«®o(l/enbe ter flintfter bant ÏDefi oft neberganeft ber jonnen. 'STen tmeeben/bebtochtmgD binnen in bet dineftet
Dant/ op ben bupm i# gefcöjeben bergö beo bupmö/ inberberofbjsbectegésibecrecptecfgbé bet bupm. |
||||||||||||||||||||
|
Hoe men die ghetalen der ftondenin der lincker
hant ende op hun vingeren bekennen ende Ieren fai, &tonbtboojmibbagb.
f-\Ut getal binnen t'nbe btngerbooïaen't eerffe a'Ut U oft lit baer bonen oft booigfjefttjjeben jlaet /op- gang bat tg booimibbagö/enbe ftnet op benWóf-bin» gertnetcpffer/alfoof. «©P ben nwooillif binnen bojen ma ee rfie ut fiaet m iiü fenilici |
||||||||||||||||||||
|
Het V. Boeck
|
|||||||||
|
194
|
|||||||||
|
feenoft anbecöbatgöpbaet ïoegfjefejupröen toilM/
atfoo lanefe al0 ben topf-bingper 10 / ban bojen af tot aen oat uotmiDcentu Detpanbt/ boben öaer De Unte ûe0 ieueitjs begint/ met De (élue iengptc legt ben ftro op be booj(3.begmfel0 bec Unte bes lenend / tufftpenben btipm euDe ïuue-ütuöper/ enbe legpi De bupm ep Dat pro/ Datg!jpoat Pro beute beter etiöe flfrtîîes icröt pouben mettgljt. 2ïl0 bat nttalfoo gpeüjio gpefcBiet/ !üo pebt atpt op üjelcfc Uût aen Debtnaper/ ofte in beï pauDt De jcpabu ban oen Pro u toijp/baer npt fpjectfet tipt be Ponoe bie be ftpaüu bcbupt / foo betona gpp u begereu/foo gpp anbecs na ber jonnen Dpn Ipf cetp£ gpepretkt pebt/alfoo pier na bciflöt- Hoe ghy u lyf ende de flincker handt (lellen ende
houden fuit om de fchadu we van den (ho recht te
ontfanghen doot het gheheele jaer.
S<© bat Pro (al0 boben berpaelt) alfoo retpt göems*
ten/ enbe op bat beginfel ber Unie bes lebend gpe^ legpt të/ enbe reept gijeDouöen too^t. ^>co pebt aept in oen JSomec/ bat gpp u Pelt Dat u be potine nae Den ragÖPÜnntt ^oobatgpeftpiet/ fooijolbtulincfeec panöt met ben pro bjp fteept nae be Imene ?pbe/ enbe lieert u met ulrtf facpteigtfe / alfoo langhe/ tot Dat De porrne b^p tn De paubt fcüpnt / enbebe ftpaDutue De» jonnen nat; bet bergp ofte bal be0 biipmsi eben in be linie be0 lebend/ tot rontfomme Den bupmfirp eptibi" get/ enbe Dat be ppabutos niet ober De Unie bess Jebenö fitp Precfet / enbe foo bat alfoo gUeüJiss feprinet / bau bjpp u De fcUaauboe be0 fl roos De ftonbe / gpelnife ùo« reu aengpeicefen 10 tn ^omersi tpoem Hoc ghyu in de Winter met den (ïro-haim hou-
den fuldt, om de ftonden des daeghste bekennen» C^ogppinben ©tntec beftonbeDessDaegpg mie
O Den ftro binben toilot / foo totttu aengpeftept naa ber ^sonne/alfo bat be Pcopalm tegen en m bedonne Ujpfe: ^>oo bat gpeftpiet/alö ban polt u bo|bcr in alle bingpen/al0 göp Pier boben in Corner ttjben te boenf berttpt 3pt / foo betomt gpp ootfe u begperen. In Somers-tyden ïnercT: defe lecrj
Dijn rugghe nae der Sonne keer, Dan wanneer die VVintcr vanghe aea Suit ghy voor u recht op-ftaen, Dyn aengheficht na der Sonnen keercu, Soo ghy boven hebt moghen leeren, Ie vinde recht de rechte uyr. Als ie dat nu hebbe ghelcert hier. Door defevvyfer in lincker handt,'
Soo ie de rugh ter Sonnen want, Wyft my die ftroo de rechte tyr, Daer henen fynen fchadu geyt, Dyn lyf te Pellen hebt goede acht, Na dien hier boven is ghedachr, Doet dat met vlyt, foo vvaerghyeont By Sonne-ichyn des daghes ftonr. |
|||||||||
|
f c0 met «Toffee alio geftpjeben 6,eft bebupben 6, lacci
mibDagp na Den <©oPen oft ougangpes Des jonnen, •©poen geutst-fcingper binnen noo? sent eerPe lit
ftaen feben met Cnffier/alfo/ 7- Biîef3- bebupt 7. booj miöbagp naet <©opeu oft opgang!) Der jonnen. <©p oen «©oj-tóngpet binnen acn't boojPe libt fïaet
ccljt mee <apffet aïfoo 8 ■ euöebetekentbieS. ponben tooojmibbr,gp. <©p Den felben «©oj-bfagei: na bet fiant feptibeti be0
terpen UDtp/enbebegönifsIpöe0ttoeeDcnUbt0/(ïaet tiegpen metCuffcr alfa gcfrpictoer.o.eiibe bebupbeno. boû?mlbDagp. Ï33pDec cp ben ftlben <0o|t>fnger t'epnbebeiö tüjee<
ben itötö euDe beginfelbes Derbenltottf/ paet 10. met Cpfferalfoo tcnenbe bebupt KUtrenbooimi'Dbagp. 'éen cpnbe De0 berben Itötjö tn Den felben <©oj-btn'
gce aen bie Bant paet elf met Coffee gefcpjeben/alfo/ u. enbe beöupt ». noojnnbbagj). $a Dat t'öeröe Uût be0 «©oj-fenigesg/niiööen In bet
liant onöet op bat lit ftaet tüjaelf met €gffec gefepie' iwvalio/u.beoupna.ueenoftrtiiDDaap, Nu volghen die Ponden namiddagh,
j tó neren top on0 twebf romme te ruggpeom bic
» uren na mtobagp te erbaren/te Uieten öaer bojen binnen in öe ©0} btuger elf gtPacn peeft/alfo u.paet nu bupten og Die biages ee»/alfoo/t .enbe bebupt i ,ure iiamibbagp, Hentepnbc öe0!tosrbtnübtbaer »0. ftaet binnen
bie bingcr/alfoo/10. DaerftaetbuptcnttBee/alfo/2, enbe beöupt 2. uren na «niöDagp. Sltciti D.net op öc fëitJïgöe oo?-üïngöer 9 .«uren ftaet
onDeebefclbepiaetfe/ fmiubjpalfoo/3, enbebeöupt S.ureunanubbagp. ^tem baer 7,ftaet Daer bp fet ?♦
3tembp6. feto. r-
gtemtp y.fet 7. nameitjcBop bentogf-binggec/
eiüse bebupöenallebeftonDenna mtuoagp/gelntHtnt aenfcpouœen be0panbtgmacpbeheiu üjojben. Nu volgt wydet'tgebruyc,hoe men door een ftro
of ftro-halm een yeder ftondedes daeghs leeren en
bekennen fai, Endeeerftom de vierdcelen
det werlet te bekennen.
T<£ ti eer ften pebt aept toaer Been be fpi r0 beg ftro»
palm0üjpp/ batignapetEupöen. bigban tonfen be biugeten ben op- gantfi/enbe bat epn &ebpn0 pano ben nebergancli/ enbe paet be tuggebung pan$0 nae Det jiioojben. Slfoobe&ent gpp be bier beelen ber 3©erelt/ f00 gpp/ al0 nae öolgpt Dgn ftro-palm gpe< ojbineett pebt, Hoe men de ftro.halm in de ham fai nemen, ende
deur zijn fchaduvvealle daghealsdeSon ichijnt,
een yeder ftonde voor ende nae middagh
bekennen fai,
S<& SÖP gpeesne toilt toeten enbe befeewien/bieltfee
ure be0 baegö0 pet 3p. $00 neemt een fieept ftro of een anbet tteept toffee»/ bat niet bits en i0 / of een Pjiem ban een mep / enbe met ben feltotn ftro of t g(» |
|||||||||
|
HET,
|
|||||||||
|
w
|
|||||||||||||||||||
|
HET SESTE BOECK,
|
|||||||||||||||||||
|
Cracterenöe ban ï>e Xantt-mtferfc
$u îjoïg^t Üict een fto?te &ot>*-gttmtfggie mtlavitiaUe
ban pet 3LanDt-meten.
|
|||||||||||||||||||
|
Van de inftrumenten ende lieden die
mca tot het Lindt-meten van noo-
den heeft,
E<£n2.antmetet moet ten eetfïen pebben tpfen
oftelffieec&pglen ongebeeteen clepnenbiu' gec Dirti/ Dat ftp alle t pien in een gant tan Ijou» Den/enöe Die otiDer fcfjerp gemaecht /enDe met feparpe pieten pupf «eng obectogen/enbe De pylen on* geueec ttoee boeten lancu. ïPp Hebben göelept ban tpien oft elf fïeethe polen/
boei) met tpiwican «ten öolüoen/cft 10 genoetp/mtt0 / bat oe refeeningp «te aûbercn/muItipUceten/etc. ©eue tplenbequamecenbelfcpttlgtket betti boegpt/ Daer» om met toten pnlen genoetp fai 5911. iDijDet foomoet een llant-meter Ijebüen encegpebjuptten een pferen beten üan bgf oft fommiglje pebben ban tpien raeocn langïj/ûantcltpouûe b.quamtcbau btjf roeDente5ön oojfatïg / batmen beter tan ooecfien biif toeDenDan tpien Eoeöcn/ off fp mei reept uptgefirect tg ofte niet. «©orti ioofai ekfee roeDelant0af gefcpepDen 3pn met een ringp aifoo oat men eltbe i'oeöe onDerfcpepDelgch ban maltauDer fien tan/ enDe Daet bp een mate ban al- lo bes! boeten lanci* ató Dea lantjs uopfe 10 nifi lant me* be bjengt/ om fo wanneer Die mate'ofte neten te lant & ofte co|t mcdjt 3ijn/ meûecontaf metenpoebeel boeten/ ja oorti oupmen batter te bevi ofte ujeptuty iti ber mate tomen/etc. Sjtetti tot betct berftaenbt/foo macp men Me pijlen
enDe een Deeloeg fcetteius bp oefe bpgefette figeut ont' iuojpenenDeaenften. Stem Dat alDer boojnaemfre infirument Dess lant-
meters/Darr Deurpp gantg gebJigeitfw feberlgcbtn* ben can/oft Die fojm Dei6 lants Dat men meten usti, of* ie 00c recfjt biercanttn 5gn paechen 3p gelyc een reepte ïmuchelpaec/ enDe Dat is een biet tant infirument aan pjeï o ft tean renet gemaertu met bter üetficppeg glje» maertit/b'öKlrtifeer net m 5tjntitsi:poechengpeûaen moet 3tjn/ en oit infirument üjojt genoettit een UJtnx* Öcl pfec/oft tesfirtj off een fnupff. èmidi mittftel pfer fa! na mtDcen peb&en een 1 ont
gaetben Daer Deur men een pieren frbfoeffeen fïefeen macpomalfo op öe0meeer0 meetfiaf ongebeer fo lâg nl0ban5ijn boeten tot3nn©ogljen!ant&3nnDeba(i fcpioeuenmartj/ tod tterjïaeu&e Dat Die meetfïaf Daer 1 toe aifo berept 3 gnoe boten met een pferen Dop om in te frtjjoeben/ enbe onöer meteen frperps ronDe pferen pen/omalfo in Der aetben te fieben/enDe met Der Dani' om te o?aepen/fo?nn begeren Dan epffrpen fai. i^ter boben is berpaelt ba een mate ban eenige boe*
ten/ om wanneer Daer eenige ober ofte te co^t comen/ bit Dat heten te lane ofte cojt mocflt 3nn/ fo gijp ruilt/ tont gpp oen tneetftaf öaer toe gebjupchen. i£ier öebt g!jp Dat H0inc6el-pfer met oen meet-tfaf
<©ogbetifröt)nlnffe. Wifret foofalDenUantmctecbetfien 3önmeteett
tafel'boecrBen / Daer in ftp fai tehenen Die figuete De0 lants» met 5nn gangen Die pp baer ingaet/om te metè" baer pp Dan te beter can vtm calculatie upt ontriepten/ om niet in 3«n calculatie te Dtoalen oft irten, 3©göer fo fai Den Eantmeter berfien 3rjn met 9«lp
uatüioïcli/een Die Den &eten trec&t enDe Die pnlen Daer iiifiwiu/ Dt«e\)0|enuj?i onDeiwût moet 3ijn Dog |
|||||||||||||||||||
|
enbe in tbat manieren Bp biefie&enfal/ énbeitioet boe
onpartscD 3gn tuffepen Den betcoper etibeeoper/oocli tufTcpen Dengfienwt biet lant laet meten/ ö«3Pban arbeptst loon/ oft poet pem toe matlj btagöen üêfgBe* Irjc&falooc&oenllantmeiei: bjelonberricötsön nau Die grenfen oft fcpepöingpe DejS lanût0/op Dat pp niet te beel ban anber lanDen baer 111 en mete / oort* niet te toepnict). In Tvelcke wijfe de Landt-meter zijn werek
beginnen ende volcyndenfaU A 1,0 ban öen ïLant-metec g{)enoecpfaemmetbo<
bengemelDebefcp{pbingpeDe0 geteetfebapbee fien ijs/foo fai pp Hem boel beb^agpen De cofiupme DeiS lants Daer pp berfocDt üJojDt om te meten/mant eleo lanDt befonûes cofiupme öeeft/D'een lanbt geeft ponto mate/D'anDer peeft mojgen/o'anber peefrgiafen/etc. enoe poe beel pDer roeDetn paer mate jjebben/oorti ijoe beel boeten op een roeûe / ooc& poe beel oupm op een boet5pn / baecbenlanottnctecailegin erbareumoet Srjiuetflltuïereiu |
|||||||||||||||||||
|
U
|
|||||||||||||||||||
|
tï
|
|||||||||||||||||||
|
SBtem tot een erempel een (iuc
lant bat biercant 10 met retg" te b-'inthelen el0 pier a b c D/ ban ban Die ttoee 3pDen 3pn ao !an c elc ao, roeöen/enDe bepDej |
|||||||||||||||||||
|
%o
|
|||||||||||||||||||
|
epnDen3pn bjeet elcb 15. roe'
ben. £>o multiplireett D'eenei 5sjöe De0 lanöts met De b;eeDe 1----------------__ be0lant0/al02o.mett5.comt
t 15 b 300. roeben toelc t0 in foliant
een palf mojgen/ineemD erianf
een gra0 lant/gnPïupcen een mojgen: ttt- enbe op öiiDcr piaetfen anber0/baer ban ben^antmetec mm onDerftpept pebben. e liguer bc01ant0 ban bit gefieltie
exempel/ t'toelc&ta beilüerlepe öigfe tangefieItbjo;Den. 3tem een erempel gpefieltban bm
autpeur be0 Boertig alfo lupbetiDe.
iêoo een epnDe »e0 lanütp tyeebe pofr
, bier roeben / enöet'anDer epnDettoee
' coeDen/enDeDie<en3pDei0t6, roeben/
enbe D'anoer 3öbe to. roeDen lanrti39n«'
be/ratcufeeit pp alfo /pp atfteert Die mie
3pben t'famen / tornt 26. roebeb/ Dan
ïóaDbeer t pp 00c bie ttoee epnbeti te fami
al04.enbe 2.comt6.oefettDeegetaIen
elcSgemebieert/comt ?.enöe »3.ü't«elc
PP met malcanber multipliceert/ tome
39 roeben booi ö«0 lanotg gwote oft
inpout,
Item bat fuUü gefïeï&e exempel viti
befîaen enmacp/ i0nHlicIjtelgrfiente bemonficeren oft te bebapferi / tuant toaer Dat een epnDe bjeeDer f0 ban bat g anber epnbe/ baec en tonnen btettuee p 39oen niet parabel3ijnom bii3\}ixn enbe epnben in Dier boegfjeu teabberen enbe toebec te mee teren/ en&e alfoofe caltulecenöie grootebed Ianbt0. |
|||||||||||||||||||
|
HctVH.Boeck
|
|||||||||||||||
|
1^6
|
|||||||||||||||
|
«stem foo men bit felbe toü" meten/ ttioeltmenbat
feioe alfoo meten/men moet metenbielangljbetiane tot f/ ootu ban f tot fc / enbe atë Dan De tteee gpttalen met tnaltaubet mulupliteten / enDe Dat pjobiitfet ttteDtetentë beninöoltban ben ttiangïjele f &. 3£ef» geluthff men oot&üan g/ tot b/ ènbe ban g/ tot i enDe Dte ttoec gtjetalm t'famen göemultipliteert/ enDe Dat moDtuicfet gemeDteert/tomt Den inijolt be# triangetë a/ b/v atë DûtiaDDeert Dteepnbeng/ t/totf/ 6/ enDe tat at»C'al gàemebieert enöe DoetmeDe gBemultipIi- teert Dte tangbe ban f/ tot g / foo üebt gbp Den tnljolt fcan Den «tettante f/ 6/ enDe g/i/ atè Dan aDDeect Den inöolt f/ 6/ g/ i/ enDe ben tnljolt ban e/ f/ 8/ euûe oen tnöolt «an g/tj/i alle Djfe t'famen f o pebt gDp Den m* Bolt beacele put*. fa 3Et«n tnfgcltjcp teect Jjp
ban een gelgcfefpbige trian*
gljtlDatmenD'een jDDefal multipliceren met Dte anber Ijalbe 30Deal0 n, met 6. tornt 72. enDe foube Den in* Dout Dep {jeelen fiutiti jtjn/ t'felbemetgoetenig. «©anmofialfoo gljeöaen
toojben/men moet oie ïeug« be b ö/ïs ulttplitere' met Die lengbeab/ tornt ben tnljolt faeö Delen fînritë. |
|||||||||||||||
|
P
|
|||||||||||||||
|
^©efoBeïötr twtt anber ttfangïitrsf/ fp jgn gDdtjtS
3gDig^oftongtjelycne;nben/ te toeten fooljetongs* Igtfee 39Den ?gn als? Bier e fjj/ toelc men 111 ttoee mae! te multipliceren / uamelqtë Die lengDe f g/multipli* teert met eg/ enDe bat pjoDutftt mebieert tornt we grcoteüanefg/ befgöelüCH muïtfpliteettfg/ mes öjj/ enbebat pjoDucftt mëbieeu tornt Den in0oltnaii f gfj/enbe ban abüeett De ttoeein&olben tfamen/tomt be'n tnljolt beo'fteelmtttarigljel^ oftbaer alfoo multi* aliceert Die Ijelft ban f g/met be lengbe e&/ tornt ootft ben Beelen inöouc m Beelen flut/ namciij t& beettBira roeben» |
|||||||||||||||
|
HET SEVENSTE BOECK,
<Ean ber ^oefom,
laan ctaen enöe ronöt-faet op Mkttft enöe faeplanöm re tvt'nmtt.
|
|||||||||||||||
|
enbe effen ItggemtDant üefialöen be geiioetôte bit g|p
fuit jjebben aan te fien ban D'een epnoe totten antere/ (o fullenfp tegema£feel0t&er om pioegen/melietienbe faepcn 3tjn.<©jaefter oof6gratJ)ten tontfoni/ofte tett mttiften aen De ttóee fnben/fo toel om Bet regen loatet re Doen afiopen/oft anber öie baer jouben mogen fütfeé al0 cm te beletten ftet oucrlopenlwn ben gaenbematf Dte baer fouöe moge pafferen. €n plant oot op u faep* lantnotpoottontommeetnige bomen/om belombeE wille; tuant fjoe bat ulacbee liggijet/{joe bat be ^oune beter fai genteten/ en 00c ben unnt Die bat ban Den fiof fai fupberen/en meeftenbeel befcfjermen ban ftieeuto/ nebelö en ftojmen. ^n geballe Dat göP Daer uoojutue genoecBteeenige bomen fout uitlieu planté/fo en plan* ter geen anber DanBMgebomen/of ariDer Dicrgeltjrfte Dte luttel ftDape )ïïojpen/maer rimmermter ïdoplieu bomen/ «beelen/ tiotö <Êlfen/ toaer af De ftljaepe nies alleene Den faeplanDê liinDerInteri quaet tp/maet tree* feen oot na öen met groote/bicfee enûe menirljbulDigije tuo^teliS De bettitljept enDe jeucüt oer aerDen/ en ben?» men alfo fbefle Den graen Dat baer gefaept i&. Van vetfeheyden manieren om landt te «rinnea. CAP. UI. Daibereerfte maniere ban arbepbeninbjaeriant/
id oberai feer nautoe be flené toetö tencmen met* tet eggen/oft anDetftnö tuelt tjet toert iiö ban De jongs lteben:raant b'acrbe ök niet geboutoet en iis/ en bjengt öanBaerfelben niettìoojtisbanfienen enbeflertbecu* piofijteitjt&e&rupbgaldöetoberblnfftlbantberteett enbe betbjoogt mtfttj tot in be brjfoe graet bâ toarm* te.€nbe baer en ïiö geen trutjfel aen/bat oe goebe bette aesoe/a! en foube f p niet boojt0 b{engé ban ttupfttupt Etnoop/<$ra0/t@|ant/:8ingelttupt/ btbecftpe foojten Dan
|
|||||||||||||||
|
Van verfcheydenheyt der aerden.
CAP. I. GUelötfc men göemepnltjrS ftet bat be €om*
pletten Dan De inUsootiDeris banDeEatiDen öan een (eer groot SLanbt-ftöapnaebeber' anberingtje nan beEotfit oft tlimaet ber< ftljtlUn b'een tegtjen D'anoet: alfoo |»et mtnootlïDe natuere enöe &wctjtt)aert)epDt ban £>atplanben oft acfcerfS üoo^tg bjengöen oteiitefcöe tomyletienenbe Qouüernement in Deen plaetfe tneerbaninb'anber/ iTaDatDlgtontfeepatljttoU/fantatOtteÖ/trötacÖ^ci)/ Ileenatöttgö/Stupfatötigö oft goet toaii aerDe son. Wat kHgde endc brede dat ackers behoren
te hebben, CAP. 11« \7xr3\bt gïipu atfeetö enbe bat fatpbmtt 30«
V V lufiitb om (ten/ sBematueltjtBom te y toe* aften enbe ban groot gljetotn / beplet u 3Lanbt in öeel Sterrante (tuinen/ bte ten Boogljfien niet meer ban ttDintigö/enbenietmthban 15. roepen lantKen5911: fBaetiftbatbe gueUgÖentBepbtbanben lanbenniet enbetmacö/batfebiertant fouoe 3Ö«/ maettfe langer ban foeet/nocDtane niet langer ba oeuoojfepbe turni* tiaö toepen/ üiant beljalben feer beelanber gemafeen enbe genoetpten Die üan be to|te belben tomen/fo Hal- ter notò bit anber groote piofgtrte tseten/bat be peet' ben enbe offen uit t'felüe nloegfjen met minber atbept enbe lafl bat boen/ mttö bat fp niet alleen en toetf raepe enbe ben «eflem beroalenatófpten epnbebanbeboje tomenrmaer ootfeatö b'atbermanbeneouDet fupbert öan aerbe/enbe oberlegöt om een anDec boje te begin- nen, jiBaect 00c in Dien mogelntijs/bat Hac6es? 8«öc |
|||||||||||||||
|
van de LatìtW
ban biftetë/Oabt'c/toübe bitfen/roobeioojnebtoemen/
gpebaeröe euere/ berbeiie/blaem» roojnebloemen/ fecurtöabe/oft fuir g anöer onpfofgtelörfee/ crupbeh/ fottûer oatk te berg0eten be nf gpelle/ loitum/ enbe bat men ftalcrupt peet/ of ten minfteii eettrocb/ enbe bil « feu/foo lal fpnocp toat boen:3afominlBe3r)nDeebte ban felfs boojts bjengen toilbe ramille/bJilûé berbel/ eiibeibatinea Deet belt Cppjeö- ^ooj onberftpept ban befe cuipbé/fu betoonen DeoifMs be ujarmtebanben Stout / ijet bjelcbeblrjcbt bp be ureIttecKenbeb)o|teI: ^cperltncb/ttJiibe eppe/ enbe eerbtroocb groepen upt |
IP7
roepembe eggpe met Ootifétï efc pfercit iânbett ioni per faet met aerbe te becBtn: befepfensómrèbfcBén: be blegers om te böïficpèn:be töanntii énoìefifrÉn orti pet cojen enbe goet faet ire fnpberen ban taf/ ftóf enbe ai i« bérbupltcpept. Steencnendc grtlys Üyt te werpen is d'eerflé rha-
niercvan Laritwinninghé, CAP, V. M&ftfupbertt'lantnanbe fïeettenin ben minteti
pet $pnieuto lant oft bjaeclant/t't |
|||||||||||||
|
ïottinge: ©e groote enbe clepnebumbe groepencenf-
Deelst ban bioocpte/eiibe eenf beélö ban alteratie ban be bocptigpepbt: 3B e groote enbe tlepne jBafrape tomen ban oe couoe/bte fp trecbé ban be bocpttgpept ban ber aerönSBetbJeebingelcrupben/beoogentrooft/Dieoor ttuee off bjteöerjbanbe bloemen peeft/be fepaeps f ure» feel/be bjte manieren bâ bjegebje/pouben bant tout of getempenmaer be berffe/tabette/ toilbe moftaett en faine psbben beefrpepben natueren/enbe 3tjn peeter na ben pumeur Die Ipuetoiifenbâ paet epgenfcpapimeN ten rojtfien gefept / pet 3Ün fe&« fpeleti en genucpten ban Der natueten / be toelcite nimmermeer el en is fp met gpeoetfewt in paer aerbe/ en üjiI lebigp bitiben oft foiiDereenigptoercbeeboen : biel is tnaer batbnoop g cas enbe ftalcrupt meerfriignentearilleri b'lantin |
töoftboojben minftcn coft/batifenapenenbe maertert
Die metten ftatiben al bmhmht ùt fteenen op rapen/ en baer niebe builen co|ben enbe manben / be toeit be fp ojengen int mtbbel ban Der fitaten/enbe in toagenlefen oftoocBopeenige berlo|en plaetfe/op b'epnbe bannen acber. Jislen moet ooeu oe ftoppeis enbe t'ftroo toecj) nemen ban be ariters Die tettoe of anbér cojen/ ofr pao bec/oft aflber graen gpebjagpen pebben/ foo fiaeft alft graen gepitbt enbe afgefneben is. Vani landt te bcreyden cnde te rniften.
CAP. VI. DeacBers bepoojengebetertenbe gemili te tooj*
ben int beginfel aan be minier/ontrent berfnmfe 1 in ben $Dbent/ en bat alle bne jaren eens/of met f cna« |
|||||||||||||
|
nemen ban be berbene en petb'upfent bnoop topfben/ pen mijl of mager lant om foarmte te gebén/ofVóotB
|
||||||||||||||
|
met peerben enoe boepen mifep onberlen gpemengt
om een gpetempetbetoermte tegpeben.|teen moetet leggpen mtt poopbens lantr be bojtn biemen in filine fjKft te maben int ploegen/om upt te fpjepDen alft tut 10 pet 3p bet rot mefi oft margljel. Cnöe bat fai piin- ripalncu geDaen bjozben in ben tinter met regimata* ttgp welter/ om battei Dooj (milten ban fiiceuui enbe regpen bie baer op balt/ foube mogpen plat enbe fatpt bJofûeu. 35c onbjrjfe lantmâ fp^epbet al peet opt lant/ maer ppftet 00c b'erpertentie ban pet ontrupt battec boo; groepettboantals pet mift ban ben eerfié gedept enbe uptgefp;ept is/ poe biel bat atpter na plat tbojot enbebertoonnen/ notptanfit'graen battei in is/ pet toelcbe baer in peeft Pu ftal gpeftott gpetoeefi/ groept eerfiongelptbmtniiatuerlritlienbeb;utptbaec / ban t;faebt batter naberpant op gpefaepbt bjo^öt : 30aer» omtfibatbefgnfie atberliebeupaer lartbtm-iien ii^ be^omer/om bat mtft foube berrot bwfen/enbe tlant flpemift in'ben ^erffl: oft alternerò langper: 3ae bat binbenfp ontpoubenbebanoubers totoubers/ oat» ter met en ts bceter ban pet mift in ?pnen tpbt efi fap« foen/om pet lanbt te béteren, ^ommtgp» nemen pet mift batbpeants noepbjarm enbepalf bertotltgpt op't epnbeban paerlieber erbe: /Ëaer3p boen pen felben groot ongpelgtu/ mits battei mift boeltb nocö metberbjontieneuts ban regpen/ fneeumoft anbec ï?emeifcjjc botptigpeben / blrjft als routo enbe onnut fonber pjofrit te boen/ enbe foube beter te paffe ra* men boot tmeebe taer ban boojt eerfïe : 3|ae bat meec ; is/ pet betettet bat be befte b;utptmetbje(entaube' bnen enbe uptgpefrpieten. ItëeliStoacralS men een onbnitptbaer lant bâtit bet matten / batmen eer moet nemen mefi bat betfeft upten fiai gpepaelt toojût/ ban bat out ts/enbe oocb metten blaffen ban Der jBa" ueuiJtfplepben / niet langer eérmen t'lant gaetbefae* pen/fo berte alft tetftont in b'aerbe gelept tuojt. iep buntbt bat be gpene bod boen/Die terftont/nae bat pet graen bau bert belbe is/ oft in <©ogft/ oft in ^eptem * ber /enbe ben apren rojt ftroo (atenbe/afgefneben peb- ben/t'bpec intftroo fieben batopt belbtfiaet / enoe banbéaffcPenalSeen meffinebmaetben boo|ben re- gpen bie baer op tornt, ©at bien penbooj b'eerfte mefffngpeban pareacbers/ pitnripalrjcfe 01e fatibt» aepttgp of i tlepatgrtgp 3pn / oft eenen bafien gronbt pebbeM:1|et fstoelbjaerbat 5P'ttiittalleiaer en boen om öatfe niet bétliefen en foube t'gfjerief ban te bec ben gaetUebe* i|upfen/ enbe pet firoepen boo; pen bteftçn.Cnoe mp buntKt bat fp 00(6 feer biel boen t>k t'ftra
|
||||||||||||||
|
enbe baer fp bigben enbe berbjoitelen/ isDoo; geb^tn
banarbcpt en bouininge/m^r fp bjeefen upter maten feer {jet ploegöpfer. ©elaetfte csupbenafgefneoeiien uptgeroept 3nnbe booj lange en Diepe boutoinge moe» ten baer na(pnnctpa!gtDe bifteis)fot'onoer gljebjotöt üjojDen enbe betnicH/rei batter «nigöen tornt üatttr ban Dien tmt meer ban ban De fengnigfje (lange foube m ber Dont meer meupn af upt (puipteu enbe taeber groepeiKinant flaet natuere 10 bat fp fo fjaeft als fp eé luttel tegeng tjebben/ pen fo balt btnben enbe boegpen met ilgciibauûer aerben/batfebaer ef fukhcn poffef» fie nemen/batfepaec bitbJilS becDjucfeen enoe t'onber- béngen. 3Bc manieren ban te bouwen be ataersenbe faeplanben / 3Ö11 be ftecnen upt te üjojpen/ miften etibe met mift of inargpel t'lant betecen/t'tanbt ten eerften om too|pen/bo?en mafeen/eggen enbe betfeetu baer na alti Daer op geregent peeff/falmé atfierenop oe tütfe « be maniere/ rrnelcK men peet be bojen metten ploegp f nÓ'Den:8iibeboo| De berbe maniete/befaepen/becfien/ pet ontrupt upttotebcn Dat boo? beel regens enbe bet* tigpepbt ben aerben obergroepet enbe rjerb^urut bet roojne bat eerft opgroepenbe 10. «?nüe ttooj be lae'tlie/ falincn oogfien /maepen cft pttben/iu frpoben binben* beetiDeDojffrpen. Dcgbetectfchap cnde indrutecnten vanden
Ackerman. CAP. IV. D€ neerftige atfeerman moet lange eet pp 30'n at<
tïers g?ec berepben/befojgen bat ?gn geceetfejjap enac infrnmienten ûm ariîeren geteet enbe toel toegc t u|i 5tjn /om bie te gebjuptfeé alft ban noooe ts/ te toe » ten/eené ploegp of twee -na bat be potbe of erbe groot ts/enbe Die nubbelbaer groot enbe litpt om panbelen/ biel boujf'ten ban toteleu Die biel fiere enbe gpenagpelt 3t)n/pooge genoecp/ maer atpter meer ban boien/ boojts een oft meer boagenS biemen langer oft contee matp ma6en/na ben epfep ban be Dingen bie men baer op laben fai .«Een litpte barre onber met barbers gpe» ftoffeeM/bte fiere genoetp tsom co?en, bjjjnen/pout/ fieenen/ enbe anbet f tnaerber materialen te Djègpen. ;©c ploegp met 5ijtiêfnijüenbe coûter enbeanoer fiuc Ben gpefioffeert : be ommeflaenoe barreüens om pet meli op oc ailiers te boeren: De berien enbe botten om gemeft te laben enbeb{agen:be bojtben ombe frpoben te laben en taffeir.De poutoelen om te bjeben be groot» iï% tuffetjen oft f lütten:3Dcn volle om be tlattetue bje- ëen/befttftgl enbebJtepfei-0 om pet quaçttrupt upt te |
||||||||||||||
|
HctVlI.Boetk
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ï$>8
|
|||||||||||||||||||||||||
|
t'ftrofliantBoö6etijeUgMaeteti5ebBenfn,tpit6en/, few front/ omjtfitatooteOitte/ towrofbeaetöe
ffl^ öweSt «mmetoojpen/ omlegBe terftont bernant, 100010 aengaenfcberefte/fooea Eomenb.ï"felbeft!ometl.equaoerrupben/ombatfe fai nimmermeeren gtjefcötcfet actetntan 3tjntorn- ffiffSynSoXtttimwftfci reghen. Jteaet neubelanbtmiiïenfnttoaffchenbanber:jKane/ttunt |
|||||||||||||||||||||||||
|
S
ö
|
M musi umi »p w »»»!•» ••»——»-
enbe te beteren/ en bte be felbe niet en bebé/ bie en fou
be tn tuuee jaren met ent fangen ban rogge toooj tenue/ toitfen booj haber/enbe toiloe bitfentoooi bitferw Cenisoot&iuet ghenoech batmen lanbttoelmefi
em te beteren/ enbe magber oft ontyuchbaer atfeecs tyuciJtuacE te maecaen ) maer men moet uccD anbec tmbbelen baectoe gljebrnpcta/ banbe toelr&e mp buncfet fjet gnncipaelfie te toefen/ batmen t'lanbt een jaer oft ttoee laet ruften/ f onber notbtan0 te bergeten t'felbete acfeeren fo winter a!0 Corner.ja boo)ö'eer » fie repfe batmen baer bmchten totl hebben/ met 3Lu« ptnenoft ertoetenbefaepen/ foo betre alft lant niet mtMt en is : 3at \ft bat bef e mtbbelen niet en helpen |
| bttIb^00jt öp te mtnften tn ;§>pjQCKïltc/in toaffchea
Mix ber jBane/toant baer boa} maft het qxüü feec obss *
bloebtaölDtö»
|
|||||||||||||||||||||||
|
Hocdatmcubehoordtccr datroen faeyt het landt
voorde tweedereyfeteackeren, CAP. VI».
C <©mmf ge bie laat curteufee jijn/liaen gabe het ge*
^meene fpîeettooîbt/batmcu fai planten int toatfra bau ber |Bane/enb e faepen int bjclien/gbelofceubebat het faet ban beter enbe p ?of tjtelöc&er boojt0 tomen f al anbes 3tjn ban mepmnghe (het totltBe mp buncfet |
|||||||||||||||||||||||||
|
foo tal öoet 31 n .^?«ni^i^?«^KHS
|
rocR)batmen behoort te faepen al iisigenbe/enbe bat bi
faepec blnûe enbe ln|ttgf) 5P/ of anberfin0 bat t'gcssu niet voelboojt0 en tornt. Cerae enoe ïnêflelupu begeren tìnte manieren bati
aeaeren eer batfe gefaept baapen.^eet (ie maniere i0/ bie gebaen moet baefen foo haefi aio bet me|l uptgtie* fpjepoet »0(anbctfin0 foube Ijet mift 31111 trachtbetite* feu booj be hts te ban bet ^onne/baaett niet ghebetlti) enbebefeeetfîemaraereio om t'iant om teüjo?peneii tebetepbenom te ploegen, v©e ttoeeb. maniere i0/be rnelcde in ben baintet gcftljtet/ eti bacr naaljï bjooglj üjebet 10 met bei! ploegt) mùe metter eggen of rollen/ om te bleken be gecljnterDeaf rae/welene toile op bet- te aerbe behoeft tuelban gtjefiepen matbcc lìmiti toefen. Dat men hem behelpt met verfcheyden beeftea
om de lantwinningete doen.na elcs lams maniere, CAP. IX.
IJS bette enbe fïertfee at6et0 (ató boojfepbt {0)baec-
men bjie peetbeu behoeft aen e« nen plaegh ban bpf. toten boeten (fo niet tngtfpantien/geltjr&baermen ac» Uettmetmettien/ejeld/ïnbeofïenofjbuffdgi ) baes moetmen na beerfie ploeainge be gelonterbe acröe bjt* 6en met rollen/enbe effenen met oe planrfte. gn magher fantacüiglje acbsir0/biefo bafi nieten
jtin' en behoefuuen foo groüten coft ban peetben notgj ban bolc niet/toant ten is niet ban t;oobe batfe fo ï>k* pe boje;i Ijebbetnooc ijebben be atüetlieben ban fuUüeu lant uï-leecgeoaenöanb'anbet / enbeac&eceu later/ ombc iociit enbe Ijet toebec ban {jaer lamjoaec toe ac* |
||||||||||||||||||||||||
|
(ïcoepetntepnbcbanèpjocfeile: toantbeöalben bat
b'aeröe leer bet maecltt toofupoettootB bengronbt/ et'.be boobetaloetlep ontrupt / toaer beur batter meer tyucBten groepen ban ban allentili batmen baer on» feerfoistie mogen mengen. ©oo?tö tft bat Itcljte gront té/ten fai niet quaet3m.batmen opttojen ben tijt ban t Dien bagen ofbaer ontrent eentgl) mater laet tomen/ ö'todrftfjemalfoobeel pjofgtöfal boen alft mtft oft anbetbeteringôe. Vant mift uyt te fptryden.
CAP. VII. M€n moet Bet mift of be margelfpfepben ontrent
£>■ jB. riens bagij m oen tointet/bertoachten* be battetbjaetlant taeott tot hem felben getomen 3»/ maertjt ooojteerebelgraen/ \aoialmeumotten rjet mift fpjepDen tetftont uu epnbe ban oen i^ecfji / om bsv be atHec0 be mule fouüen hebben om te ontfangen be toascren aan be loetje/ bet ïwlcfte benlieoen Dteneti fa! tot beter rotttuge ban 0et faet/ aenfienbe oe ttant- tiept aanber aeiben:j!©aectit booi toggtjeoft mefte- lupn/ fo moetmen bet mift uptfpïepbei int tjecte ban bt üJtnter oftboit totoïget/ boe boel j&wnmiÊÖe ber* toeben tot tn meette om te ontfangen ben Spiilftben regöen/bebïelcaet'lantmatöfieïbetecen/betttjatlj' tenueöet epnbebjn September/ als (pfaepenmet eenftuosenbe enbemtnbigebjoo^hte/ becuaachtenbe ben eetilen regen enbe be beceottinge ban ci<n. j^iet te min Ijet ~,n Doe bat m\/ gftel tjefe bat beter 10 t'lanbt te miircn/ ban niet te mtnficn: alfoo 10 ooeU beter oat« men bitUboilS mift/ ban te feer gbetnift. l^ant gfte» |
|||||||||||||||||||||||||
|
l9'« LŒÎrfflffiSnot Op ooiB al0 hp te feec ueren fp oot& met e5el0 enbe pfljn.
mêZt^S^S^Sm^Aomiiaàm] anoec toaerljepbthetatberen met offenen gaet
Ol^«ft«2KSïïWffl«ft fo feec met fo oapper met te toecc&e/noch en 10 foo paeft met gfce*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
enbemenraoeterooc6mcec fjetiben ban peerben: fp
cofienoocfemin te Ijoutoen enbe tn'ttopen enbe bec topen / hoe toel bat gijp oorBbeno0 meugöt eten oft toeberbertopeu/ nae bat yp u eenen tpbt lams göe* bient heeft: ©e ghenebie 0'mojghen0 gljetrocaea heeft/moet ruften nae noeiie:«JDnbeooc6be offen gaen bjoegher te ploegljetoae«0 / maer Beertn ooilt een toebet ban ben ploegfj ban be peetben : ^et befìe bat* terbanbeoffcni0/ batto/ batfe beter löbenmoefjeis het quaet toebec / tnbe in bette aetbe treben fp btepes m/enbetrecfeenôen lichteu;ca toeberupt: <©otfem behoebenfp fobeelpfer0 ntetnofhghetupthg intlant baerpferenbeanber aerecefcBapbiett0. «ôpen 3130 ootB foo bcel fiecten niet onber toojpen/ ban batmenfe moet machten ban betfttjben / bertoutûept enbe ban ben cegen/enbe toel bec&en. ^itBen binbe gljeen «BettugRe bte min toft bau
metten e3elö : ÌEaet gfieltjtB ben cofì riepn i0 bîemen baes af ûeeft/ alfoo ift Pioftjt ooea flepn ban beo |
|||||||||||||||||||||||||
|
Kbermeeft mift hebben / om bat als ÖP mi m*
Son b : toatmte ban het mift. m öiooghe lant en be»
aeert fo be eie niet/om bat upt bet natueren toarm ge* noech i0 boo?3nnbiooghte/enmetfeer te meften fou: Seinoatn betfent toojben. JBen moet oot acht neme op be beutht ban het mift/toant goebe mift behooj w töt0toechahelept te toefen/en een jaer germi te Deb' Lln/eSKoerBoçbeter. ^etalberbepemifìban alïn 10 / Betbupbenmift / baerna menfchenbjeth/ ^Mlûcal(llpmeii8tWroetap.b«ïwU8Jiepïto Eupfe/ toambanîonbernfltuerenfootfiteBeet. Mît/ om bat befe beeftelancfamlijc hnautoet efi trage-
Itjcetet/ toaerbooîbatfebefî berboutoetenbet'mift Betermaecbtenbe beguaemom terftonttlanbtbaer meoetemiflen:ljaernat'fchapenmift'baecnae<©ep* ten mift ' enbe ban anbere beeften alfibflu peerben Riçrriençnoç^ffw/uçtaçthftç Dan alle.n 10 beiert- |
|||||||||||||||||||||||||
|
van de Lant-winninghe.
|
|||||||
|
atô^bt hi e men bais met boet /enbe baetom bienen fp
befì tu mages ianöt: met öenjBupl Ban men mei beel öebtpben / maee lîct moet al met groote moepte g De* fcöieben/toautbej®upli0eenqua8eenbeftegebeefte. j$et ploeggen Dan De 25uffel0 i0 goebt tu bet enbe fclepacgttgö lanbt/ fp Boften ootB min in getnpgg/om Datfe foo Bojt e golfen Ijebben / itnbe maer eenen rincB en begoeben om te gcuben en te binben aen ben mupl: maer tu ben Cornee itjn fp fojggelgcB / enbe tooien btcBujiW gtamenbebul/ pitnctpaltjc&atëfpeenigpe coobe Bleebercn (ten. $ocBtan0 moggen fp langec at: • bepben/ enbe =?i)u ootit neer fliget ban be «©fleti. ütiet Den fcojtfieii gefept/ befe beefie en tp utet alleen pjoftj- telgcfè om ben arbepbt/ maec oucB om get meltft enbe O'n De gupt/ meer ban Soepen enbe <©ffen. Van de dotten der aerden te breken»
CAP. X. MCtt moet na; gee eetfïe ac&eren bec aerben neec
ftelgcB tyeerfteu be fclotteu / enbe o'aerbe atei effen mâetBen/otu te lutee te moggen gtjelgc&elgtBen faepen enbe upt beelen 't3aet ep bec aetoen/get ruelcfie men ggemepnlgcB boet alfi bjoogp meber ip : loert moet foo DtcBtottó Ijet lanöt ecen enbe toeberom ecen/ tot bat be aecoe geöeel Blepn gebjoBen ip/ fo secce ali! mcgljelgr BtsS/ om batter göeen Blotten onggetyoBen s-n foüüen blpben/ nae bat men gefaept geeft: uoaerom na bat be Blotten alœel gijebjoBen enbe gpeeffent jgïi/ foofalmetiboojbettoeeberepfe 'tlant lueberploeaen ontrent &alf üuiitup foo betre alft ber enbe bocfjt W eft ontrent galf September / 10 battet magtter enbe bjooge i0/anDerfint0 foube be mager aecbe beröjoogr enbe feerbjant toojbin ban bec jonnen/fa battec nodi jeutDt noto beutBt in en foube blpben- jfâaer pnnci* plrjcB moet men befemibbclint acBeren gouben/ oat De aerbs niet b^oogge notò te bocgt en jp/toant be feec gcoote natttgpepbt maecBt Ue tttjcBacgtigp / enbe De gcoote bjoogte beiettet biel te aeBeren/ om bat De cou* ter niet mei in b'aecbe en Ban/ of al gaet gp biel in/pp enbjeecBtbie niet göenoegg/maer geftenbemojpt op groote enbe bpelx Blotten aeroe* ©oojbjaet men Ban een at Ber niet mei 5 tjn epfrg geben/ alp b'acr be te gat t i&. «©aeromme een fìtte lantsf bat eerfl met een bjoog» te Beeft omgebJomen ggetueefï/ moet booj be ttoeeoe repfemet nat toebet/ baer men nae toeben fai/ ggeac« feectbjofbeu/ om bat be nat getoojbeu aerbe te litfiter ®\iK te beter foube jgn om te toercfien. Van het faeyen.
CAP. XI, K(©2t{(uabefetmeebeatBecingge falmett moeten
De becbe boeu/enbe tesfïont baec nae/ 'cbJütBfal toefen ontrent galf<©rtober/'t3aetfaepen/enbegeIgc- fcelijcB upt-beelen op't lanbt/notütanp op gfieen anber tilt ban met Bet maffen ban bet |Bane/enbe nimmer* meer int bjeBemijet utelt&c a biel baten fal/tfi bat gijp ecnigge Blepne regen bectoargt/ maer tft bat gijp fiet bat ben reggen fpabe bp Bomt/ fo en fuit gDp(tuant be menfcDe geen machten geeft ober pet toeber) niet upt ftellentefaepen/pjüuipalgcBopDjoogBlantttoantget gtaenbaf ggefaept toojt op öjoogp lanbt/ent» toelgc* eggöet enbe göebecBt i0/ Wuft baer Iragen fonoer ee* ntgg rotten/atë oft nocD op ben geaen-jolber Iage:enbe fiomter eeniggen reggeu/foo fai 'tîaet Dat langge in De aesDegelegenöeeft/opeenenDagöupt-fcgieten. ®en faep-ttjbtgaetupt/ontrent $> JSerteng jBtffe/inDe KiDinter/ toaut ban bsojt D'aerDe boot beBoube ban be iort) t geel gefloten en gert/fo batfe 'tfaet fo biel niet en foube Bonnen ontfangen/ enbe Ijaec pjof rjt baer mebe boent ^n Boube lanben moet men bjoeg faepen/ in ge* (emperbefpabe/eningeetenocglater/tnBoubelanben «11 ontrent be w S^gen/in ben nmm of noefì tette. |
|||||||
|
Van uyx-ghelefen zaedt oftegraen tekicfen om
te zaeyen. CAP, XII.
D€ fotgBbulbigöe %anD-mau fai nemen €erW
Die bol 16/ Dit»*;/ ftoaec/ Dafv rooDtban beruie/ Blaec en fupbcc/niaer eeu jaer ouot/enbe 'tbjooût ùât* ter af göebacBen uuojt/10 feec goebt enbe fmaBelgtB: booMp battet oqcB geiuonneu 3p op bet lanbt/enbetes contrarie bec plaetfen baert göefaept fai mo}Den/gge< IgtB ban een berggatptigg tu een plat lanbt/ enbe ban bocgt (aubt op bjooglje : noegtan£ alfoo / bat eer pet graen bat op guaet lanbt ggebjaflen i&/ gefaept metbe op goebt lanbt / ban ban goebt lanbt op quaebt lanbt : tuant be 3aoen/ Boe goebt Dat fp oorB toefen mogpen/ berecggecen alt g m/ enbe genereren ücgteiijtB alfe ge" faept vrjoiben op eenen guaben gcont. 'Sen toare niet guaet / bat men 'tgraen eer bat Set
gefaept toojt/ eenige ucen tn toater liet toeptBen/ enbe ban upt-fpjepben uptbe ^>ontie/om fo toti te bioogen battet int faepen foube mogen rollen. 23p Defe mtobel fai men moggeu nemen/'t fcgoonfie graen om te faep" en/ 'ttoelcB te gronbe fai gaen/ bat oocB binnen bip of bier Daggen fai upt-fp?upteu : enDe men fai afnemen 'tgrjeue batbobenbigft/ alö niet goebt sgnbeomte faepen/ 'ttoeicB nocgtaujs boo; be goenDetfi fai mogen tepaffeBomen/oftoocBom te boen malen, ^ommi* ge eer fp't graen faepen/befpjoepent een mepnigg met ntaterbaec ©oubecüaeröt of ^aebt/enbe üio^efö ban -65e! concommerp Blepn gefloten/ ingetoepcBtpeb* ben/om Bet Bojeu booj be i'SoÜen/SSoikn enbeaubec biecgöélgcBe beeflen te bebipetu © e menigte ban Bet graen batter ggefaept fai few
Den/ fai ggenomen fcjojbeu enbe göefcüat nsec bat 0e8 ianot tecmant Bet ggemet lanbtp battet bet(iet0/ toil be meeftenbeel gebben btec meufienö terme/ get mib* belbaer bpf meufieng / enbe get magöer nocg meer r ï0ant«nBounc lanben enDe bjateracptigDe gronben/ bie ggemepnujcB fneeum Bcbben/ baer moet men beel DtcBer faepen/ Dan in toarnu oft getemperbe lanben/ enbe in Djooglj aertrijcB: mant be Boube/ Bet mater en ben bojft/ bebetben ben meeftenbeel ban get ggefaept graen. î©aer en Botai moet get toeeber enbe ben tg t toacc
qBenomen ;gn : Wam in ben l^erffl moet men ùutt faepen/ maer in Den Uiinteceube baer ontrent btcBer/ befgfjelrjcBâoacB btcBecalft ceguenacfitigö / ban alft üjooggtMbecij!, Van het egghena
CAP. XIII. T<6rftontnabatu gcaenfalupt-göebeelt toefen op
Bet lanbt/fo fai men booj be laefleacBeringe moe- ten eggen/om Bet graen te beclten/enbe te boen ujoitei hengen/ enbe te beletten bat get ban De bogelen niet op ggegeten en toojt/ enbe alfo eenen gegeelen ï©intec te betoacen tot in be îlente : jBen fai ben gecbett Win* ter beur/ riolen maecBen/ omljettoateraf telepben/ batter met ben reggen op ggebalientë. Van het vvieden.
CAP. XIV» AH0be1tentefaIgecomen3tiu/eribebatbe'$ertoÉ
fai genomen gebben Baer batfe usojt ei/ fo fai men Den atBec moeten toteben/bat ip/ öet quaet Brupt upt tretBen enbe (upberen / Dat Doo{beel reggette ban bm ï©tnter/ enbebettiggept ban beraerben/ tjoogerenbe flectBec grjevnoibeu 10 / Dan Bet üojen Dat nieupupt' gOefpioten t'0/alp/ bttfen/toilbe bitfen/ toobe Bojen* bloemen/ nigelle enDeanbec becgelgcBe Bcupben :cuös öet fai oocB goebt mefen / bat ment nocö cen0 ïaim/ alp be aren beginnen upt te Bomen ; Want alfoofal u BotenftBoonenbe fwpöeïfiaen. & Va^
|
|||||||
|
Het VII. Boccici
Hoedanigh de graen folders behoort te «refert^
|
||||||||||||
|
ÏOO
|
||||||||||||
|
Van Oogften.
|
||||||||||||
|
CAP, XVU.
D€ gtaen f olbet baet be Œectoefal betoaett tooi*
ben/ fal5gn Ut jjt fcgeppen int boften/ enbe ma' telgtbbeutbjaejitjgn ban ben $oqgoen enoe Heeften bJtnt/ maer pjincipaltjc banbeu jftoojben/ biet gtaett biooge enoe coel gout/enbe geenfina ban oen^>upDen/ oft anbec DtetögelgcBe. ^pfalootb beel fpleten oft gaetkenagebben/ toaetbeutben metmenoompfai mogen upt (teelten/ enbe een betcoelenbe totnbenente comen.^penfaloocbbobengeen fonberlinge gebben/ om bat be mmt foube moggeu te gemacltelgcnet btut Det bats b|tngpen/ enbe bat be plaetfe tot allen trjben foube mogen te toelbenfln, l|p moet oetkbjp 30n bi alle natugpept/ enbe anbec guabe teucüen enbe flinc benbe locgt/pnncipulnc ban bepeett-ftallen enbe coe- fiallen/ enbeanDerbecgöelgrlte. ©e folbecingge fai beteptenbe gbemaec6t3gn glielncbbebojfcg-bloet/ te meten/ befpgoept met offenbloêt/ gJjemetigöt met onggefout en olie ban <©Igben /baet na efìfen cube glat ggemaeebt met eenen blautoel oft ralle / ttiaet tubar oocb nocg gat nocD gollefeen/ goe clepn batfp fai gge* laten tocjben/ oft ten $p met mojtel ban calcb enbe fff* bel gljetfopt, WBeH gtaen folbet fai met ajtjn befpgoe» petujo;ben / enbe bernanbenfullen met mojtelbefei 3tjn/ bteggemaetbt ia met mater baet luojtelaanos blabetaban totlbeConrommeia tngOea)epcbtgeb« betu(®ftmetcalcbbat met fcgapenpiffebeflagenia/ ö'üjelrb fcec goet fai 3tjn teggen alle ggsfcuojrtueen&e beefìen tikt coogne eten. #p ben gtaen-foloet ì3ie albua betept i$: fait gram
ggeleptbjojbenalft toel gftefupbett ta/ toantöoe bac
fupbecber la/Boebatbâcalanbera enanbet getoonn*
te min befcpaöigt toojt. jâiet te min alfi op be gtaen*
folbet ligt/men fait om beloaren boojùit getoojmte/
bicâbJtia berfcBteten enbe toeten/ enbe tontomme bs
Hopen leggget: b)ilbe*@;ega/oftb;ooggeblaberabati
j5|anaet-bomen /oft «iffem/oft îfibetone.«©ft boojt
befte/ men fai onbet tgien maten cojena bat tuel bjoo*
ge ia/mengen een mate tnclgefupuctben #ita/ toanf
beut be couoe ban benï^tra fait cojen boog t'gebooimte
eri alle öeet mo;ben betìjaert 3gn: toeltben ^ita matft
beut be ftftelirgtelrjc ban ben coren biebet geftgcpoeti
3gn/ja bat meet ia/om bat baet eenige meetbetingge
foube mogen ccrjggen/foo falmen ober be cojen öopen
firopen^salpeter/étibe3t|tienftBupmc[epne gefloten/
enbe met feetclepne gebgobenaecbegemengt. jfBaee
ingDeballe Dattet coren niet tod ombetoateii jrjiibe/
ggemalenia/foo moetmenomljetmeel tebetoaten/
Ujoepfeena maben ban €omgn enbe âsotit clepne ge*
ftoten/enbe b^oge onbet get meel boen. <©ft ift batmi
ftet battet calanbera oft anbec bietgeltlcftegetoogmte
int togen gegroept ia/beut baret beet i& gebjogbé/mert
falterlïonct'Pofuptftften/enbebanttptfpgepbeninbe
geete potine tot ben abont roe/ baer na affo toatmert
ggefupbett op ben gtaen-folöertocber bgengöenfoo
googbe ala men mar g / foo fai bef e fiitte afle bit gge<»
toogmte booöen enbe ftet togen fai foo becfefi toogben/
battet geöeel boog befe bebetbinge fa! bebïijt jfln.Hen*
gaenbe boogt0 öet bercojjen ban ben cogeri/foo moet ca
ILant-man toefien/ bat gp nocB ban be metera/ not&
bp be mate beogogften en toojbt / be vr eltBe ftet gtaen
metter ftant boutóen/of be mate met fien finien fioïé/
om battet te meer gtaena in gaé foubè/eti te bafïer bjs
een foube Ifggften: r^tfe pjactötbe ia b'oogfabe bat b«
laetfte metinge met b'eetfte niet ober een en comt.
De winning he ende oeffeninghe van andet
foorten van coren,
CAP. XVIII.
R<©gg6e en befioeft foo Beetfrfgfje oeffenfggfii
niet/ Rotgfoobetïnbetoelgbemefi Hanuain bE'SêtÜïS
|
||||||||||||
|
CAP, XV.
D<ft laetfte oeffenfage enbe acbetuige/baetom bat*
mengetgeheelejaeefoo gtooten acbepbtgebaen Ueefc ia get bogen te pteuen oft maepen/b'melcBe mé fai befìaen te boen ban battet cgpefal toefen: enbe alft begint ooec al geel of Mant te toojöen/ enoe eet bat tiet gtaen gegeei én al öart oft toot ta/om battet gtober. foube toogben op ben Moet en in be f cguere ban op ges belt: toaut liet ia fefeet/ inbten battet in tijtagepit&t toojt/battet baet na meetbeten enbe gtoben fai: <£n tnbien men bettoeft met ptcben tot battet gl)ehee( bjorgt) ia/fo fai benmeefienbeelban Bet gtaen op tjet belt upt ballen tn't oogden / enbe een aea toojbenboog toogljelen enbe anbete bieten : 3&e tec&te ute ban pic ben/ ia fmoggena met get opgaen ban ben öagpe/ aia De fiolen aten bol ban ben bautn jgn.^e mantete ban pic&en ia / af te fngben ten fialben galm om ftto te Rebben/ om be lant-gupfen te becben/enbe ooc om ben bac&.oben te öeeten/ in lanben batt gualricb gout ia : oftaftcfuijben op eenen boet na bec aetben / om te meet ftrooa te gebben/ Bet toelc&e fai baet na te paffe bomen om onbet beöüen te leggöen/enbe ben peetben oft anbetbeefien tefitoepen/enbe ( bat notö bet mee- flepjofgtbanallen ia) om matten te ma&en / tot ge' bgupcb enbe gftetief boog be barneten ban ben Bupfe : battet ban notö blgft / (al met ficbela oft fepfena af* gfiemaepet toogben/ om in ben tointet te batnen/ oft hienfal't op get felbelant berbganben / om te meflen met oen toecomenbe tegen / pjinctpalörft op tileparô' tigfi enbe bet lanbt/bat baft ban gtonbe ia. «Ijï Bogen gepitt ta/fo fai men bat betgabeten en op binben tn ftgoben/ enbe ban boeten in befcfiuece/ be toclcbe berjoogt te ftaen cp een tebeltjcBe ïjooge plaetfe/ nocgtana niet bat be tointbieöaet come fal/foube ba< ten tegen be Bupfen oft fioben/toant Bet taf foube ben menfcöen fcgabe boen aen öet geficgte/enbe foube ooc f eer ginbecenben fjoben en boomgaecben/ ombattet ftangenbe aen be blabeten/boomen /enbe bgucgten ban ben $etffï/ee felbe bgoogt/ enbe maett batfe licptelöc boog be Ditte ban bet $onne betbgant toojöwu VanlDotffchen.
CAP. XVI, NW en faibec boog ben laetften atbepbt bea lanbt»
mana niet meet te boen bigben/ ban ijet gtaen te bogffcBen om te f apen/oft om ueuaacen op folbeta/ en bat met eet ban bgie maenben na ben @ogft : lisant al iH gtaen tripe gepitt enbe in gebaen geuueelt/fo nemet no cütana altgta mat toe in befegueten. Cet batmen bogffcBen fai, fomoetmen ben bogfrg-bloec betepben/ enbe befpgoepen met offerì Moet/ ggemengt met onge* fouten ola ban €>Iöben/baec na effen enbe glat maken met eenen blautoel oft tolle/om battet geen Becben of fpleten en f ouden tn toefê baet in get gebogffepen graé foube mogen betloten bigben/ oft baet be mieren fou> ben mogljen in gtoepen enbe ftaet becboggen. ®e be* cjuaemfïe enbe gDemacBelijc&fte mantete ban bojf* ftpen/ia met ©legela/ enbe ban te fupbeten ban (ito/ taf enbe anbec bupligftept metten 1©an. jSBaecbooj oifooen falmenbe ^ertoemet langgein beftgoben laten mita batfe/ op een Itgggenbc/ Beet toogben/ienbe alfoottögBtfebeelbgfuouteta/ftgieteta enbe motten biefe bebetben. jBen fai oocB get caf niet laten bet' logen gaen/b'bielc niet alleen en fai te paffe tomen boog be peetben enbe anbec beeften met ifabet ggemengt/ moet oocB om t'fcupt te rijpen enbe betuacen/gelgcb top bogen ggefepbt gebben. *©e âpaignaettë enbe Italianen göebgupcfient omfneeutu allebe Cornet lanen tebebAaten/bjantfp gtaben fee* biepe putten tn b'aetbe/ battiti bat fpbe f newmlegggen/ inbemet |
||||||||||||
|
van de Lant-w
|
iOX
macp. Snfgelgr&rbe-geetrfe ocra wel bjoogge/bojre
enbe leer geeteplactfen enbetontrepen. Cgraenen berlaet 3gn taf oft bellenen met ban geroofï jgnbe/ooc moetet nat gemaetat enbe geroojt oft fferra ge&iocgï 30n/omtemrtcnenbeb|oobtDaetaftebatntn.j!BaeE
om te faepen/men Jnetet tn 3Ô"n fcgubbe&en/efi tooj&e oor& alfoo bebiaett om toeber te faepen.^efe Cpi toe is (eet ftoaet / maes niet fooggetoicôtief) als be beffe Certes/ noctjtang beel fupberber / enbe meer mesl0 enbe bjoobtji gebenbe ban onfe Certoe. ÜIHttecenDe Corner <<!£tï\m.
^efe Certoe moet gefaeptjiin op feer tolacfie p!aet>
ren/ bietoarm50n enbe toel ter jonnen fiaen/ Jjoe* toel batfpootS uietgualQtfe en groepet op &rgtatf)tt» ge/ bicDte/ enbe borijte gronbt / ban btt graentoojbet tottbjoobtgemaecKt. JiotötffereenanberfoojieöanBO^iï / batafóeen
msbbelmate in tufftOenCettoeeuue^erfie/ maec ong gemepne 'Sertoe gDe&eelongDeltjtB/ban be felbe natup^e enDecracBt ban öe ^pelte/baer top terfïcnbe fuüen af (pieetSeu.^it 6o|en begeert be felbe maniere ban aclieten enbe oeffeneu ban be Spelte, jlen maec&ter af feer toit bjoobt. aprite.
Cgraen ban be Spelte iisminbcr enbe b?upnbec
ban be^ettoe/Oet tooit fomtötis bobbel/en fomtgtö encftelin oeare göebonben Die lanci gbebaert ifj. §et moet in bafie enbe (jarDe aecoe gefaept 3tin / oft ten fa! anberfinistiict boojberen : ja baeren tisg&een €ertoe Die b'aerDe lafttgöer balt ban befe Spelte. Cb^ooöt batter af gebatöen toojbttiö feer ercelknt. |
||||||||||||||||||
|
aîiS t>? CetMxnnt ft> grotpt op alle lant fo oberbioe*
öigp/batban een graen (jonDert boojDtgSomeu/ ftoe quaintà Dat oocfc öet latibr gf at&ert etibe gljemefr 107 geitje men matg fien in be feempen baer be öogge feer oöerülcsöigU groepet / niet tegenftaeuoe batist oojre tnagijgï enoe fabeïacptiglj lanbt ijs. 't<ü?jaen ban ben Jlogge té felepu enbebojre om bpCattee te gelijtben/ enbe 'tö?oot batter af gebat&en toojt is ongeften/ bet/ taep/ f toaer/ beegatgtiglj enbe bjupn/ nutter om 'tge* sneeu 8 boten enbe öe boeten bengonggette fïoppen/ öan otti te boeben/ üoïS en toojbet ban be rijt Se UeDcn «uöe peeren niet geaegt. WtU0 toaer batter bele 50a ïi» De iBogglje met aerine mengen/ om battet 'bjtoot fe langer fcerftj) foubeblpben: jae bat meer fs$/DejBe« tgng aan benlfobe/ ojbineren battet be koningen efi Stoot? peeren inteerfïebaube maeltgtfoubeueten/ imnttpalyc in be Corner/om te ïareren. jüiet te min ïnegungefontgept toiilen toaer nemen/pnntlpalticbg gene Die metbenücpaem geen arbspt boen/ en begoo* Een geen bjooï te eté ban enc&el öcgge/goe toeïbat be toercB-ïieöenenDelanDMteDenmepnen / batgetgge» &|upc ban bit bjoot/ be licgamen tojomet enbe (ïert&er unaeriït. <©e #afiep-bacBerg ma&en be Kojfïen ban &e#aflepenban ûoggOe-meel/ ombatfptelangger fouDen goet blpben. ~<®it ftojen tó be bsröuftijtpi (eer enöettoojpeii/ om battet bc naftfggcpt aan ben regen tn jijn ftaf betoaert/baeromme fait moeten öïjegolnen luoj&en / met be remebien Die top bojen gjjel'tljieben jebben. |©en ggebjupc&e 3ijn flro/ om battet bupg# faem t^/tot DcïDgngaeit te binben/alft inteater gge» leggen Ijeeft/ enûe [jet meel tot plaefïerö te maetnen/ om ?8pofreiuuen tot bjaggt tebjenggen. 'toBjaen in tejatgrgefoDenmet£onanbec-5aet/DoûtDetoojmeu/ enbebe^serbe-meefierss ggebentbe peerben We ban &6too|vriengyequeIt3gn. |
|||||||||||||||||||
|
jBefïellupn en Wggeen befonberfpetietanfiopn/'. sUmelbont&enfö! igraen / maeteenfooïfe iu,-
maet basi öoggBe enbe Sartoe ontct een ggemengt/ ?en ertellent meel bat ban feer fcnooneCertoe g ma" taant- t»fettiuÊ fouten taan urani knotten anbet ten ' Un/enbe beur een feer fgnfiffegefiftiö-©an Din ed |
|||||||||||||||||||
|
too?tupt#?ooencen fcetbeelein ©jantrgc&geb^ocljt/
btoeltBûe «Beoecgnsbenfietfeen oibonneren om eert papfeen te maetBen met Cappoen-fop. ®e Certoe baer af ben Umelbontfe gbemaecfet too?t / begeert bQ f elbe aerbe enbe oeffeninge ban bsu ilïc/t? Jfupn, mica.
llica i& een foo?te banCertoe/bM bc toelcwe na bai
fp toat tgtis in't toater geeft g?toepct/oaer na gefioo* ten/enbe ban be fcöubbc&eng gebioot ip/ten laetfien irt be jèonne gebjooat jgnce/efi gref gemalen/een foojte ban grof meel gemaett toojt/bptantjs beu <©ojte glje* Igtu 'toaer af ate nu pap too^bt ggemaeclst/alö ban in fopbenö öanfpijfe gebaen üjo^öt/toelcöe fpijfen booj* toaet meer boetfel ban gefontfjept gebé/ toant fp ma« Ben grof bloet/ en 3011 feer fjinöerlgcÊ Den ggenen bis banberftoptfjeDen/(leeuengrabeelonbert)abitfJ3gn« CurtBr-feojen bat Dier telanbe niet en toojbt g0e«
|
|||||||||||||||||||
|
BBemengt/gnefaept/ gîjepîtfetenbe t'famen QDeboj»
feöen / Ut göemepnltjrts IBefïellupn goenoemt3ön/ jBefielïupn üegDeert een göemengbe aeröe enbe oeffe^ tiinge/ maet booj't befte alfulc&e al0 beCattoe. #et 6}ooc bat ban iBeftellupn gDebatsen too;bt/ tsS ban't Befte enbe !it0tfle om berteer en, ^)outt;on iö een foojte ban graen bat feer bojre/
Kiagfjer enûegerlmpelt tjs/ eeiiicijfinpbe aBerftegije' igcli. ©itgEaen moet gefaept 31311 iu Ijet groffie enDe betftc lanbt bat men maro Ijebben/Boe toel men fepût batter feer gcerne groepet in iirljte aeiöe/mitö bat ben febenfïen bael) uptfpfnpt/ na battet gfjefaept ig/enbe tgroffte epnbe beranbertin too?tel/gelg'tB Jjet fcljetp» fie tn Èrupbt bat bloepet. <©eu bequaemften tgbt om te faepen m ontrentbe5B«rte in couûelanben/ oft entrent fjalf ÎLoumaent / airi eenen loeten finterie, ^outïiôn gfjeeft feer tott enbe Iftijt meel / om battet luttel femelen Beeft/mtW battet graen booBÖn boet* fel luttel Beeft gfjetrocöen/enbe baet toe be Itcbfie fub |
|||||||||||||||||||
|
fiantie ban ber aerbe/ om ben clepnentgbt battet tn faept Dan tipt genoetDte/ moet met befe neerftigbepûj
|
|||||||||||||||||||
|
gljefaept toofben. Ceti cerffcn moet De gronbt feet:
neet jligft ggeatËert 35m met alle manieren ban oeffs- Minglje bie benfaeplanbenban noobe 3un. ^Daec uae fai men in't epnbe ban IBeerte / ai0 be ^jonne begint matgt te gebben / be granen ban befeurojentujee ggeljeelebaggcntn toater te toepcfeenlegggen : bat gebaen 3è'nbe/ fai men toact'teu tot battet regent / efi ban tetfiont met eenen frgerpen floce gaten in b'aer* bemaetuen op eenen bjaetebenberre ban malcanbe* ten flaenbe met beöooflgtKe fparie. 3n Defe gaten fai men bier oft bijf granen toojpen banbttfeojen/ enbe b'aerbe terfionbt toe floppen met ben boet /bul* |
|||||||||||||||||||
|
b'aerbe geeft gclegen.Cbioot bat ban btt meel iDOibt
gljebatüen i$ feer toit/maer feer IftDt enbe luttel boe« tienbe/beterbienenbe bco| be boeren enbe Dieneer*? ban be bupfen/ban boo? De meefierö efi rijene lieben/maer in be lanben baer bit graen beele gljebjuptfit teojbt/ tnenggt men Cettoe baet onber om gupf-bat&en &|oobtte«iaetteïn ^paenftSe Certoe 10feer gart enbe grof/ enbebe'
geert een bafte aerbe/ al en w isie ten beften met gDeac bert.^p gsoepetooc toelin toubeplaetfen en contrep |
|||||||||||||||||||
|
çrutoâtu fp en bjeefï geen fombe/gjee gtoot Dt« oot?ijn ! {enbe. tn ötfer mantwe n een gegeel belt mee bit feojeiu
|
|||||||||||||||||||
|
Het V!ï. Bocck,
|
||||||||||||||||||||
|
102.
3(1 bat b'Mcbebct W «ibet'gtaen toel gBrtwet/ f fai, aDen/mtt* batfe tout en fyooge/ enöe tiiet bftBte en tó
|
||||||||||||||||||||
|
ongBet togfelt binnen feben bagen uptftgttten / enbe
btnnen beettigB bagen/tbjee of bye/ oft ten lantrfien
biet maenben mogen af gefneöen 3tjn/ oft tyoeget oft
later / nae be beutBt ban be aetbe/ enbe Brat Ijt ban be
potine/ bjoegcr op een Jjcete plaetfcDie teel ter &mu
tie fiaet/enbe tn goebe aerDe : ILatet op eenen ftou ben
en magere gcont.^et Ueeft be felbe tomplertetoan ons?
!îD| m i maer \) eet er/gelgc& men matl) mcrcben aen be
foetttgcpt ban't bjoobt bat baer af gBemact&t toojbt.
jèijn meel i0 beel untter ban ban onfe Cettoe:jlBaer
t'bjoot Dut baer af gBemaec&t toojüt/10 ban grober/
bitlïcr enbe tapet fubflantic/foo battet boetfel grober
tó/enbeeenberfroptBeptmaef&t. 30aetom inbtenbe
noot btoouge bat men baer af foube moeten bjoot bat'
Ben / foo ifi beter bat men wn meel mengbt met 0110
meel/ban baer af alleen bjoobt te batfcen. ®tt meel
gemeunt battet tap enbe bitftt0/foube f eet gocbt ;ijn
om plaefierss te ma&en bis tot bgaggt bjengBen: toant
fobat büöi =srjn bettitBept be f toeet gaten flopt ban ber
Hupt/ t'foube be materie ban be apoltumi r gp ma&ë.
|
gefaept t0/enbe te beel regcti0 ontfanpjt/fp crögt ïjaeff
ben toeft/ enbe beranöert in l|aber oft ILolium, ©g felbe oeffentnge begeert bie men Beet gepelöe <©etfre/ om bat tjaer taf oft fcliubbcBeti0 tetfront af uallen/ei! aen öet graen niet bali en BouDen / gelgtli fp boen aeti be gemepue d5etftc.mi0 gBp fiet batfe rgpacljt uB 10/ foo moet gBp bie pitBen eer ban eenicB anber coien/ mant gacr firo 10 outfïettBt/ enbe Bseïi gebjo&en alfl feer bjoog too|t/ootfi en tft graen niet toe! met taf be* hleet/ foo battet ban felfa litJjtelgtB op b'aerbe foube ballen / toaetom batfe oocB beter om Dojffcöc 1110 ban eentcb anber graen. Ha batfe i0 afgemaept/foo fai feec goet^gn/bat men |)et Buiteen jaer laet ruften/oft im* tnerefett tuel mefïeti/enbe alle bequaetfjept/bie bate tb gebleben toetpnemen.Stift bieren tg? is/bat t men <©erfteu bjoot/gelijcB top Ijtet na nocB fullen feggen/ battet beter i0 boo& 'tghebjupcB ban ben armen bats banbenrijtSen/tiotöfangin eenfaBe tepjr,fen/tetoe» ten/battet nut enbe pjof gtelgtB 10 ben ggrnen ììk Mm benftepïfgngöeguelt5nn. jBen maett ban be <J5etfie eenen tifane bte ^tifane
gf)enoemti0/ enbe een fpjjfe bie feer nutt0booifietije menftöen <©}beat gljenoemt/ oft gljepeioe <©erfie/ be toelcbe be ï^oebeneiffe alöu0 fai ttiogöen berepben ; jgeemt toel furber gepelöe ©erfïe / laet bie fieben toe bâtfe ber(ï/f n gelgceen papfeen i0. »©aer na jïamptfe enbe ooetfe oeur een f qne flamnne / boeter ^uptfeec bp ofc tap ban gl>ftooten foete 'Sm.wöelö / oft ijeuï* faet/oftuan jlB^loenen/oft Hattoutoe faet/na battet ben nooot fai cï'fftöen. >©ft neemt ban be befte enbe «crfttjfe «J&effïe/ boet Die in eenen mortier/ eft üiojpt baer op aoarm mater / om nat te maetBen / enbe met oatiefvoemme/ ftootfeöan pjoperlntB metten öouten moj,ter-ftoc&/ tot bat be fcljubbc&ens ge|)eel afgaen/ Daer na bjoogrjtfe in De êonne. t©at ggeöaen jgnöe/ I, neemt een fjanöt bol ban befe <©crff e / enfce boet Die in |
|||||||||||||||||||
|
IBoetBtoept t0 eengraentJiettelanbefeertoelbe
Bent/enbe math in alle aerbe gjjefaept jfln/t 3P fatte!' achtigBe of anber e/pjlnripalgifc in ben «pittiti Ijeete lanbeu/of anbete in BouDe tontrepen/ en tei lo biucg:* baer battet ttoee mael e'jaergmatg op eenen Sjeeten Qtonbtbolmaflen/gotlijtJimenfiettngtaHen.^jte maenben na bat n&efaepti0mat&gDepitbttoo!öen. mu graen üiojt Bier te lanbe beele gebjupcBt/om bjp rnbe uoecBen tebac&en/toant Bet t0 lieagcB gljeuoecp om te eten / enbeenlaöet ntetfeec be magbe / boe tori battet toinbenmaet&t/nottttane niet fo beele aio Bo • tien enbe <£ttoeten. Ctoojbt oocB ben 3&upben enbe 3^oenbet0gegeben. |
||||||||||||||||||||
|
&ocö ?önbet ttoee anber fooien ban Certoe/ We jeen pottefeen/ battet baer mebe galf beï 10 : bidlet;
|
||||||||||||||||||||
|
boo|tö t'pottenen met toa*ec/ enDe laf et alleni feen^
ftaen fieöen tot baffeberfîenregljelt1cfepaptooîbt/ boetfe Deur eenen öoecfe enbe boutoet uet fap upt» ^oetoelbeï^abet ongcfaept groept cnber öet tm»
ten enbe be <©etfre/ o\s een onnutte faBe/ nochtans i& fp om get pjofgt Datfe bpöjengt tot boetfel ban groot bee / enbe oocB tn noot boog be menfenen toeertJiglj tg Oebben een epgenc enbe parttrnltere oeffentnge. ^aber mil gefaept ^pn op een magger enbe timqt piaetfe Die to?l ter lacöt ilan/ Die alreeoe ttoee mael Ijseft ggeac* Bert ggemeeft/ enae bat in ^psoeüelle oft iBeett/öie notOn>i0 in coubelanDeu in oen 2£pjtl enDe fBep iiorft gefaept tooft. §>p begeert toel regeu/tuant fp groepeê baer beur te öica?r enöe fcgoonber.^p moet gepic&S 50n terftont na be fSogge enbe <©erfïe. $oe toel Dat ï^aber niet en Dient om bootte bat*
Ben/ ban in een upterfte bferte' notgtar.0 tooibt bie in eenen mojtier geftonten enbe <!9o? te baer af gemaect/ be toeltbeaüeene/ofünet üleefcïï apcfobcn toojöt/om alfootegöcbïupcBcn. ïSej'Bebitnt^fegaöenbatbe «6onealfooberept/ f eet toel boebet/ enbe tö feer goet tegen be grabf le /erbe om toater te öo?n maften. 2110 bie alleene too't gefoben / men Doet Daer bp ïtoepen of depten meu&'omliEflncfeet teboenmaetBen/cftfop banfoeteUlmanbtlömftfuPffier. t©eöoog0 «SSupt* fcïJen maftenber af pap oft bjp Die fp geënte eten. «©efBoftobiten boen toater ban ï|aberbtfïillerety
'ttoelcB fp bjintften in fïebe ban totjn/ entiet'felbe en bectoatmt nietmtn/ notö etimaetBtoocB niet min bjontBenbanbentogn. I üf r£ na bat toat tgbt0 in toater Deeft göetoeptftt^
|
||||||||||||||||||||
|
men giétTe lanbe ftoomftge Cettoe noemt / oie on»
fen&oggentetfeetongeUjt&ente/toaecaffeettyupn bjoot gljebatBen toojöt/ b'meltBe out ggebatBen feer
onltefl9cBi0/maetuieubatBenfeetlteftgtB/entoojbt gebatben gelgtB föogge. 50efe'»I!:ertoeeni0be 2Wita viet feer ongelutB/ upt genomen bat o aer meel ongc ïgtö meer femelen göeeft/ ootB ië Baer bjoobt bequa» mes om te lareten ban om feer te üoeben. De winninge van Somct-vruchten
rondt ende plat faedt. CAP. XIX.
Ban öe ^ertte.
■jwjfïetMt top totjt enbe bjeet ggefpioBen Bebben
1^1 ban Ijet coo|ne/fo moet men berbolgen0 fpjeBen ban be Corner biucgten/ ronbt enbe plat faebt/ toaec af be oeffentnge in't generael Die ban bec Certoe g(je< igeft ts/foo beel al0 aengaet get upt-rapen ban be ftee« tien/ mefieny bjie matig teatBeren/Blotten tebjeben/ faepen/ eggen enbe mapen / notptan0 in fommige fa« Ben berftgillenbe/ om get natupjigcB berftljtl ban bien/ toaeromme oocB Bet beft 10 / bat itk baer af be' ftBftjbeeltbbpfonbes. <6erftemoet gefaept ?gn in bc|re/mager enbefect
Blepn geb^oben aerbe/ oft op lanbt bat feer bet i0/om batfe Bet lanbt feer upt matgBelt.3&aerom toojbt fp oncb in feer bet lanbt gBetoo;p«i/ toleng betttöt enbe öracljt fp niet en matö Bttiberen « <©f t in mager aerbe/ baec men anberfms niet en foube faepen. j@en fai bte faepen op ttoee mael geatBect lant / in fommige lan* ben m (©ttobec/ enbe Bter te lanbe na Ijalf %müf tn< bf en bat u aerbe bet tö/maeu b;oegec/tf! batfe magljer tó.lEen fat oocB niet toatBten na ben cegen/gernettt |
||||||||||||||||||||
|
bat De 45e£fïeUeelöotötitBept0 niet en nwö öwbw»! totìfmoigens oft fabont0tnucBte enbe BÌepn geb?o^
Ben aero
|
||||||||||||||||||||
|
van de Lant-winninohc.
|
||||||||||||
|
2,05
|
||||||||||||
|
Scttaes&ê/mefbe toette CfWftëPtsgn. ï^etcn groept
niet alleen in faselacöttg&en/ maer aoclun fantatD' ïigfjeti grouDt/ ais Dte nat eiiDe bocöt is/maer fonbet' Itngjje entoiilet ingoten bioogïje enDe fertjtatDtigfle oft inarabelacDttgïïeaetbe jjiicfaept 3ijn / nocDoocB laoo; oe ILentc/Uiaut fet begeert öitte. ©aerom fatt öequ amelut 8 int epnoe ban jfêeerte oft later gbefaept U!a}ûett/ om Dattee öenbaubJ fouDemogDen lange ge* niesen enöe btijszft lutt el oncoft / taant een feer tUepn Doop&cn faet ballet een groot ftuc&Ianbts. £>oo{)aeft airi gefarpt is / moet Dat roet een (ttiaec gelaben t)o?oe giïebouïoet5911/0111 te bebjarcti booj De tjitte ban Der Coirne alfì uptfpjupt/anDerftu;3 fnuoe t'3aet berften/ enbe Duec De Dette firalen ban Dec potine berbjogfjen: jBaer fjet œil bteuiils en ijac|ì gcüjtei 3511 om fjet on* BtuptqugttetBefen/fonberltngeDeftoertellics. &a gaeti aljiarenöeeft/eft eet Det faet Deur be grooteötc* te Dein 1 iet fien/mo?bet metter {jantafgettci&en/enDe ban na m Détonne te bjogen gelept/o'm elche Dan op geQaté teojr/bjant bpbefe maniere betoaret{jem lan* ger Dan alle anDer 30«. «Dit p?oftjt Doet ben ïpits Den |
||||||||||||
|
magen {jinberlnrV cnbt ttwfien tofnben tn be bernien/
beraupfiereu t'ge jïcfjte/ enDe oojfaSen f tnare tyoiwn/ cïnöe 3011 oociï niet goet Dan met bleefcö gefooen; of'S inollegtjerocft fioomfcfjeJ&ooii&eniei groepen mei op cojentanbï/
maerbeterin betteaerbe oteailejaece omgyefpitfif. &p bJo|öcnin befe lanDen nae |ialf üp^tl gticjjlant tot int eetftê ban Den jBep : jBacr eer men Die plant fui' lenfeinujater gijeuiepcitt tuojoen/ om Datje eer upt aomen fouüen/ enoe moeten gneplucut 3tjn foo fp rgp ttjojben. Jbp beteren fjetlanbi baer fp jjtjeplant toof * Den/ enöe gfieben oeel b|ucöten/Die men langue mac# üebjaren.^nt fieöen f üjillenfe enDe 3tjn alle man aen* glïenaem:iöi>d is toaec oatfg mümu magen en ftuaes om berteren3na/nocDtanjibequaem om tot bpflapeti te beetijecKeii/tft Datmen baec op fìioptm Datti gelo* Den 5tjn een fauce ban $epet/<tf3altgaen enbe jèupcbec SDemaecSt/ pzintipalrjcU als fp tn feer goet nielcö ge' foben ü)0|oen tot berften toe. jBaer bJift Qljp Den be' nemen Det genereren banbjtnbé/eetfe met moftaert/ |
||||||||||||
|
Ianöe oaert gepluct i& etibegeöjonnen/bat Demojmen i
|
||||||||||||
|
geeufms en fullen befcDabigen t'faet Dat terfïont na Dé oftsacöt ban Carbi. 3ft Dat gDp ban eentgö peetDt
|
||||||||||||
|
gDebeten bjojt/neemt tôoomfcpe ©ooiihensî/ htiout*
fe/enbe legtjtfc alfoo gefenout op De berfcDe quetfure. 3^e SoffroubJenboen mater Difiilleren ban iSoom* fcöe2Saonfeen0/mant fiet tg feer goet om öen aettfufii fcBoon remafeen. Eupineu oft 25c«:-tJûnen.
Eupinen b^öoeben luttel bouaitnge/ enbe 50n goe*
ben toop/ enbe boen meer ban eet>igij anber 5aet c'lanoe DeutDt:u>ant als be bjgngaeroon enbe faepianben ma« ger jrjn/fo bienenfe Dien »oo| mefi.. oocü moaöen ie bp y «üjefie ban meft gefaept mo{ben op tant bat meli bâ boen Deeft.'jfËaer foo Daeft als fpöentbjeeoe bloemen urqgett/moet men Dte metten pioegDonberb'aerbe UJomen.jg>p groepê feet mei op mager lant/bat moe* De is ban anber graen te öiagüen.. enoe mog&en tn alle lant gefaept moioen/ pjinctüalgrïï tn ftoppel lam/ jac Dat me t m is gijeacbm / bjan t in mat maniere Datfp gefaept bJo|ben/fp groepen/enbe en begeren niet göe* laietteïtju/foo biel om Den enc&el mojtel/ De lueicSs gijfquetfi 3ünöe / terftonbt fterbeu/ als om Datfs }uuoe berioren arbept^tjn/getnercËtbat fpatleguaet liruptDcojtn.^aerommetDojDcnfebanbeleinbJou* gaerben ggetaept/om batfe alle oe bittertjept ban oen üïtnigaïtt fouoennaöaerïrerfeen/bigDunbiienbtis» 3^oc|jtans en moeten fp niet Dupe gefaept 3tjn/ tuant nsenacljtfe nut als fp bloepen. <©iiDer aller bjucjuen bie in jja^uüoen groepen/fo en begerenfe niet te liggen noci) bebjaert te xuefeit op cojenfolbers / maer eer op folbets Daetben toceft tornt: ï®ant ijl batfe bocDtigö uiojDen / Daer fullen toojmen in groepen Die Oer recöl 3aeot fullen eten / foo bat be refie niet en fai Deugden* fï)en moet Dte *. Itnlien nae Dattet ge regent geeft/ mant dl ft bjoogD mi>m$ I balleufe upt De üaeubjets eiDebeDerbtn. ïLupinen Dienen melomlnbe tofnfec be*©ffen te
boeben/na Datfp tt; fout mater enöe öibter-materge» lutrrUi enDe gefobeii 35:1. ^-p Dienen ootlt cm bjoooe te barben als buren tubt ts<? Wsfr fonberipcltijepbt uiojbt aen De üuyineii gDeinercStt / bat 3p alle bagfte fnm acereti nae ben ommeicop ban Der^oune foo Dat be merruliebeu baerbp tonnen meten bjatbe »loc6e geeft /al en ifi geen hlaer meber. Hupmcn gefloten enbe op De nabel gelept/ boobeti be
bjojmen ban be jonge BinDer0.®ecoctie bonìlupittei? beruietut De maetuftonben ban Debjoumen/ enbe ne« men wed» be DupfterDept ban ben artificit / maerom Datje feer goet3ijn Den jongen botfttets enDe®joumetï biefeerble8t&3ijn. Veelban Euptneniö feer goet m een plaefiec / om te berbjijben be Kroppen erbe ijerûe gòefbJillentn Donici ajgnggefoben/enbe becDjùft oe ppctiaubinfiuepta. M> i§ 35onm
|
||||||||||||
|
$trs ts tu/ti) genomen/Dacc gefaept fai 3nu gemerci
'mï bz tuojmen t' >act berlai eube/ oen De jtoppelenban 6en#t£ie fullen ballen. 3jn bieren tfjt bactmen oacB bjoot ban ^frsVb'teelt
0Ç Öeei onliefltjcfe ts/pjincspalijch outgebüchen. |Ben moeeter ooct» pap af met mélcÉ Die niet feet iteriyrtx eu i's. %izt te min ûocij t'bjoot norö De pap en geben niet besi boetJelö/beljaloeji bas fp oocfe (toppen/ ram Dat fc£»^iriS tont t0iu Den eerften, eiiDeDioogfj tn ben ber* ben gtaet. latro met fout enöe Camille bloemen gDe» rooft /enDe iti een faryèen geeaen/ig feer goet tegen oe colite enöe SirmptngBe Des buptr. Mo men öyabar * ber/mgaricum enbebiergöehjr&e JBeOttönen tuil be< tsaren/ enbe oocR rjet bleef cl) booj beberben enbe ber' touen/nieti gtaefc enbe DecUt bie met ï|tt $» ^jfamum.
^efamumbJüuifoierte rotte en botöteaetbegDs'
faept jtjn/ t'groept ootlt mei in fanftt en betten fabel/ oft 111 bp eengeraepte acrbe/ enbe-tiSalfoobjutDtbaer a!ö ben l^stgoft patiitBsjen. Biet te min ben goe» ben ^oebenaer en sai fjetn wet beel mocpeu otn t'ïeibe U fapen/ nmö bai i)et u tieioen onbjuiptbaer maett/ enbe nieten bjojöt g^uptBt banomoite baer upt tcpetffett. Cenmacf) ntefgöefaept bjo^benbantn't geets ban een Corner/ baseer, boben met öiooglj bje öer/enbc battiteli in langen ttjbt grenen regen en ber- toacöt/ toant Den regöen fst ftein rjuaec aSjr eerft cjöe* 3aept is/ contrarie ban anber planten/ bie yöeerne re» BÖeti fjebfenfoogaeft al0 fpgfjefaept 3tjn. ©'olie m uptt'saebï göeperfi tóojbt / entooibt nimmermeer fiijf / enbe ts be ItcBfïe ban alle be oken / nocfjtans in togn oft geb|aiiDe mijn gebaen/ gaetfe te gronbe. "®U jast en Dient geenfiiis fotboetfel/ toantljetbeöerft be trtage/ mhs is geiucfe alle oliacjKige bingen feer f üjaer omberteren, %intm.
Utnfen moeten op ttoee tgûen ggefaept iao|ben/ in
den *?etfft enbe Hente/maer p^incipaytö in beHente in coube lanben / metten maffen ban be jiïiane/tot op ben tbjasiff»et! DaciJ ban be IBaue in litòte enoe fclepn gebitten aerbe/oft iu bette enbe bjoogeaerbe: W&nt a\& f p bloepen / foo beberben enbe bergaen Die beur be fltoote bor&ïlBöept/ of beur be oberblotbigj) uptte fcDteten. jBaer om tsit bjoeger enbe grooter te Debbc/ fomoetmenbiemengémetD|oognmift/eerfpgefaept toojben / enbeaïö fp bier oft bof Dagen in bit mtn; ge* Segljenfiebben/fahsieiibtefa^en. jlBenfalfeootBmo* gen bemaren tfi bat men bie metaffcoen^ mengt/ of f 11 potten kgöt Daer men cüen / faucett enbe confituren bebjflçst» ®i?3linfen3önquanombettfte.n/ bçc |
||||||||||||
|
Het VIÏ. BoecL
|
|||||||||
|
i°4
|
|||||||||
|
Citeren 3pn goet gebtuptut ben genen Ut pnn mei
bpflapenbetmoeptpebben/ enbefonbetlingeomDen (leen engrabeleteb}eDen/befgelfitr oot Den Honger* f utptigé en Die Wepn ban flemme 3pn/fp 3«n oot goe* Dooi DeftoaetmoeDtQpemenftpen/ enDebetioffeuDii ban alle guellige gepepnfen/ mafeenDe De felbe bjolpti enluftigp / ijl Dat gpp Die int toaflen ban Der J&am legptinDe JBanefcppn enDebooj DeuopgantDanbec Coirne met olie tó olpben nat maect /leggenbe woojt^ Defelüe ttoee oftD}ie uren in toater te toeprëen om DatfefouDenfacpttoo?Den/enöeDaernafieDetomt'e-' ten. <CgpebjupCH ban Dien iö/ Dat men licnet pet fop etet Daer 3p metf etecteke toojtetó in gefoDen p'ebben/ Dan De Citeren felbe. platte €tUi«en.
platte «Cttoeté moeten op eenen betten gront/mei
nat toeDer gefapt ?0n tnlloumaêt of ^»pï«teile.5t)e* f e befrpaDigen mtn pe t lant Dan eentge paeu üu-öjü rtj" ten/maet fp en tomen meefienDeel tot geen perfectie» ï©ant al0 fp bloepen/ fo en mogenfe De ozoogpte nocig Den ^upDen toint met DerDjagen De» toeltüe Den tgbt Dat fp bloepen/feer peftigp 3pn. «ectsetea.
«Ertoeten begeeten magercnDegeen bctpteplaet*
fen:üjant3pbeuetbenfomtpt0/ ei» fp te feeropfrpie* ten enbe te obetbloeDtgp groepen. JBen macpfe in Den üetffifapen/ oftititepnbe Dùiï lloumaetit/enDe gijcpeel ^èpjocbeile/ maet niet in jeeerte/ want Mìa» renöieinDefemaentgpefaept/ fpfouDen Denbeepin* DeclgcH 3pn/p|incepaipt6 Denoffen/ Dien fp Deperite'1' tien fouDen beroert mahen. Bufen.
©itfen tooiben ttoee mael rjaerö gefaept/^terfïe
repfe ontrent palf September üooi boeotfel ban De beeften; 50e ttoeeûe repfe in ^p^otuelleoft ileette: Defe laetfte repfe is om t'gracn tepebben/ enbe Daer af metanDergraenbioot tebartmi. 25epDe Defe tepfen mogen geftpieben in Oiigpcfc'ou toebe aerbe poe toelcat beter iö als fp in ojte maniere g?atfeett 3pn. 31 ü faet en foec&t Den Daeuto met / Daerom moefet
ttoee of Djie uren na Den cpgant ban De J&onne gefacpi 5Un/al!3 oe botptigpept ban Den toint oft ban D?,èoti« ne berttett is:€en tnocp 00c niet meet gefaep13911 DS foo beele al0 Dien felben Dagp macp gpeDeckt toojben: üJanufiDatDenarptljem oberbalt/ enbe bat eenigpa bocptiüpept ontfangpt eer bx gebect üï/ t'fal terRont bêboïbcn 3pn .<©'aêeûe öaer t gefaept tooj t/ en bepoeft maer eeng gear&ert te üJefen;ooïl3 en moetenfe niet ge* toiebt 3ön. jBaer t'pjinnpaelfïe iö Datfe niet en moe* ten öoo} ben bpf tpienlien Dagp Dan Des jBane gefaept 30n/of anDetfmjs fai t'faet ban De Oetken te IpDen peis' ben. g>p en moeten oorh bp geenen toïjngaerf gefaepe 39'n/oft bogaert/oft plactfen Daet eenige bomen fïaen/ omDatfenapunttctfesnt'fap ban De planten Dteöaes ontrent fïaen / poe teel Dat De ©itfen per fanDt niet en mageren/maetbetmaefken:öutfulfralfoot0/blptËt toant fo paefi alö be©itfe Ijph Den belbe ip/men matlj Daet «ettoeten/ ^itis / cft eenigp anber p&cute goe&t 3aepen. Panicî?ôKn.
<©eg8eneDteî9atiicK0Kntoîl fapen/ mortfitefett
eenen Ittljten/ ^abelâtpfigen/ farDtacptigftesi/ fïeen* atptigpén/ àfpanger.Dtti uibebergpacptlgengronDt Daet luttel toatet tornt: Wam wm& Dien Dat pert ipbannatuete/foo fp^uptetenbegtoepet lirptelptucr ban ben gititi. pMicKcjen moet in De Cornet glie* faept 3ijn b'toelcl foo paefi upt fpjupt bat binnen fejï toeBennabatgliefaeptiö/ gpemaeptmatpïön. ï©e Ciaftott!» bacUenbcr bjoobt af / maet Dat ban een moffelt gpfietk flfftbetiie oft fabel: «nDcr roofien* met botet oft olie: anDir eten met melts/ oftjopfeea baneenfgtjefpüfen. i^ens*
|
|||||||||
|
ftontn.
©enen moeten in betteaetbe / oft Die toel gpemeft
fg/gpefaept oft gpefet39n/na Datfe ttoee ac&etingpen ontfangpen J)ecfc / etioe poe toel oat mate in aclierg Die in De Dellmgpe ügggeu/Daer alle &e fubftantie enDe bet titpept bant poogpclaiibt gpcfonr&entomt/ foo moet nocptaws p ti lanDt fece lue! omgefptt 3gn/ enDe Defclotteufeet usci gijebjofeeu cermeti dw lopptof fet. Huant poe UKlDatfconoerbe pacuto-bjuepten minft De oenent euDf jeucpt Dan Dee aerben Derieren/ uort> tang begperenfe feet toel met aecDe geoeciit te toefen. jBen moetfe ooclt toel toten aljs f p eetfì upttomen/foo fullenfe te meet Djutpten gpeben/enbe De f ctjellen fui* te» te malfcper 5öH.3&onen t'3p groote of tlepnemoe' tenin^pjoc&elie/ jBeetteoftttpjil gpeferoftgpe' faept3nn metDebolle jtBane/toantbau fullenfe meer Djucpten Djagpen/ enDe ban eert-blopeu mm gpe< guelt 3 gii/ Dan oft fp metter nielline jlBane gpeplant toaren. ^b'DaegppeetmenDiefalplamen/moetmen Die in Djoeffem bau oiie ban #lpben/ oft faipetetatp' tigp toatet tetoeptken leggen/ om Datfe te beìetfou- Den pacutoen/enDe eer gefooen 3Bii/ooch om bebjgt te 5pnbanbe toomt&eniB enDe raIanDer0 &p moeten óorfe metter meutoe jiBane booìben baal) uptgcttoc Den 3ijn/ Daer na in oen Dojftpbloer gpeöjoogpt 3p> De/ booj De bolle jBaneuprgpeio}fcpt5rjn/ enDe Dan on De grae n foloer geDjagen luojDen/foo fullenfe Dan t ge toopnt e ongequclt blpben. 40m bonen lange te bètuaten/men moetfe met fout
toatet befpjoepeii/ meeuw lïebcn en «mcb men geen fout Daer bpboen/nocpoot int fout toatet fieben/toant fp f ouöen Daer af pert tuojDen. jBen moetfe oots met onûet Den blauüien Cernei leggpen / toant De touDe maec&tfe gettoni fieoen. <©m te bebjijen boo? pet (Men ban De toojmen /ns ê
moetfe met olie Dan <&lnben firgcHen D'een booj enDe D'anDet na/ tot Datfe ban Det olie Deutbjor.t&en 3911. l&onebloepfel/poe toel Dat eenen lieflöcbcn teucBe
f leeft/ ptnDett norptanpi be perfl'enen Die niet fletei enDe Ijaeftberoett 3yn.t^aerom jöiiöet ootk Deel fot < ten al0be bonen bloepen. êrtmmt.
«Êrtoeten foo toel groote/ mibbflbaee/ aUMtpm
moeten op betten enbe uunnwn gronDtgpefet 3ijn/ifï Dat gpp Die toel gpepaeutot/ enbe beel bjutpten mim Debbili / met een boept gpetempert toebet in £pjor< belle oft JBeerte/int blaffen ban Dec /Bane/ enoe om Datfe Détonne begeren/ fo ifi beter Datfe getrjft 31311/ Dan oft men Dielant&gbet aerDenltetsruppen. g>p moeten tuflt ban malcanDet gpefet 30n/om Dat f p pun sanciteli topDer uptfpjepûen Dan eenige anbete [jaeuto bnicpten. &p jgnt'gpetoojmtefeet fubjett / nocp* tang 3pn Degene Die gpetoomifttcut 3pnbetetom te faepen cftplatnen DanDegpepeele. tPaetom iftDat f [pp toiltDattetcojen ban De toojmen gpeen fcpaDe en
oDe/faept Daer<£t toeten. 39e gtoote «Srtoeten 31)11 beter om te planten / ifi Datmen Die eenen natptlaet toepcuen in toatet:ï©ant fo fullenfe eet upt fpjupten/ enDe berltefen een Deel ban DefouticpepDt Diefpuptet natueten pebben.€ttoeten moetenfopaefial0 fp tg- pe 3pn/ int bjeaen ban Dec jBsne gfjepluc&t toojDen/ anberfuiö betb;oogpenfe enbe ballen upt be pulfen. Watt De en bepoeft maet een atftetinge om Daet in te fettenoftfaepen. Ciceren.
Ctteten groepen op bette botpteplaetfett/ efi moe*
ten met regenacDttgp toebergpefaept;pnt &p teren feet pet lant / toaerom bat fp ban be Hantman luttel gepiefen toojDf.Niette mtn ifi bat gpp Die toilt fapen/ foo fuit gpp Die eenen gpepeetenbagp banteboienut toarm toatet leggen/om Dat fp eer fouoen upt fàup* ten enbe grootec groepen.^ommtge leggenfe in^ai* peteraepttgp toater met pun pulfen te toepeftn / om batfe groot enbe ftfioon foubcn gcoepen. |
|||||||||
|
vah de Lantwinninghc. 105
f intox tecfc/Comi jtt/â9û&a«t-3aec. f W mö^mwm^m^tü/ bèfcfiMt* **«
j».»Uhhb,^ 1 x j 'bagetebageomfcerenbe.JKaeemenfalgeenftnttfge'
Dofjöen / Dat be beefien pefe nlabercu ai De bemben af
|
|||||||||
|
toepben/toant be bete enbe ben aeffcm tsï foftöabeltjt/
batfe baer af bergaen/ of terfiont fierben. 3Be beefien en mostcnfB ootfi niet groen eten / om batfe ban bb bocfjtirpepj&t enbe gitte niet ftetfi en fouben tooien. Daérom moet menbertoeben tot batfe b;oog(je 3ün/ eer men bie ben beeflc t'eten geeft/maer luttel f maetey om bat bit firupt fo beelbloebtis [jeu gfienereert/bat fp boo? te beeletenö litfitclntfi fouben betfïicfien.Œe ge* ftöttfite Hant-nian moet neetfiicö jnn/om ban t'sart te bergaren/om toebtr te 3apen alfi ban noobe fa! 5önï norötanjï in't eerfie iaecenfaltjpgfieenbetgaberen/ maee toelin b'anber nabolgtienbe jaren/ in Wtùe* muent enbe ^opttiaenbt/foo fjaefi ale be fcijubbpfee»i(S baer t'3aet ig tn gftefloten/ bjogfie fullen fcôgnen/enbf batter 5a?t gfieelacDttgi) i$, $tttì3t'\)Qiptt.
fjeerbe-tjoeper moet op bette enbe toel-g^emetfie
plaetfen gfie3aept 3pn / bie alteeoe ttuee manteren ban ar&eriuglje toecD Rebben, l)zt fai feec goet jgn/ifi Dat* tetban gepelbe eerfie ge3aept too;t: ^omtgtg tuoi* btt ge5aeptban ©fier fie / ï^aber/ ©itfen enûe J^ene» grtecfi onber een gtjemengt/Diemen tfamen laet groe» pen om groen oft riipe af te fngDen / enbe ten beefien in ben 3©iuter te eten te gfiebsn. ü00/foo toel root ató toit/öeggeete een feer itat$tè
plaetfe: jBaec tü Dat g0p gfieen en fjtbt onber u faep^ lanben/fo neemt eemgfi mager eubequalgc gefupbect lant/ oft eenigen lutjten gront/bie notfitati» toel effen 13/ beur b'toelcfie g8p eenigfie befie oft toaterloop full mogen laten lopen. 30tt tant fuit gfip De o?p manieren ban boutoen geben/aI0 flfip tl rgs oaer op totlt fapen/ «noe alfi Die outfangen ftceft/faepter opu tëij0 Dat ee« w<\ gepeelen bacfi tn mater fieeft gfielegen,^oo fiaef! alfi au gefaept i^/later b'toater ban be befie op tomen/ b'toek menunf maenbeu ontrent ttoeebingtrfiooge baer op fai iateu:|@aer ald gDp ftet bat begint galmen en aren te aiggen(toant get blcepet enbe firtjggt gral op eenen ttjbt ) foo Dcbbleret toater/ om bat be bjucfit niet en foube ben ûoefi firggen enbe beDcrben.f|fi bat eBp't alfo regeert/göp en fuit niet allee beelugsi tot'n» uen/maer fuliet ootfi mogen bjie jaren berbolgen^ fa< pen fonbecljêt lant te laten ruficn / enbet'laetfiejaee falaifoo tyucgtbaer 30s» alfi eer|ie:tpaer en boben fuie göp ulanbt bettee/ lufitger enbe beter gefupbect ma' ben ban alle onfitupt enbe fdjabelijcfie beefien bie Daee toaren:3la bat meet 107 ghp fuit mogen baer na ttoee oft b{ie jaren berbolggenö oft Œettoe oft goebe jBe* fielupn oaer faepeu/ D'boelcfie beel bjucf)ten fai üocjttf bjenghen. «Benquaeìifferbanbentìtje!/ bat Deur öe oaerbloebtgljepot bau inaiti Die't bof maenben lancfi moet gebben eett quabe lotfit geeft :jBaer baer tegfien gebet goet boetfel/ enbe toojtin pottagte gegeten/ oft men barfitet of biooDt/met öoggge/of J^irs/ oft alle bnet'famengfjemenggt. WtU$ toaer bat feer fiopt/ Daerom tootbet oocfibeelegebefigfit ban be gSene öis raeecS ban bttpefi 3ijn/ pjincipalntfi Ijatbt gebjooggt/ enbe met Soepe meltfe gfieföben/baer beei fiepen in ge* bluft 3ön. $& et melcfi gefoben/met «Tonele enbe^upt* fier ggtgeten/foo bertoecfiet tot bpflapen. ïtemp moetin bette toelgemefieenbe borgte serbe
gnefaept 31111/ bte toef Diepe ggeploegDt 10 / toant ftoe b'aetbebetteri0 fioebeftgcijfTe birfierfaMgn. ^'faf in be jBeertèggefaepttooiben/enbe nptgetrórfien alfi 3aebt enne ip/enbc ban in be ^on ne/ off met ben unite ofttnbenrootfi gfiebjoogöt / baer naetnt toetergOe* lept ont te rotten/ oitiMt btfcgo;ffe teggematfieI0C' gesfonbeban btnftotfe fcgepben/ enbe bate nae tot £ti0 tooiben
|
|||||||||
|
toelrfie ntet en moet Diepe gpeploecfit jtjn / Dan alleene
btcfitebp een/onöiepe göebjofien/ toant inbien du jaet mut Dan biet tìngersi Dicfe met aetbe oberbecfit tua» re / ten foube niet fcflteten noti) op groepen / Daecom moeter Den piafcg öecöïeltjcfe beurloopen/ enbe be egggelfcptelgcfi beurloopen. jföeeluati jfenegtiecfi met Solfer enbe Zalpetec
gemengt/ neemt luetg De fpjoeten upt {iet aengeficgt. <3£'3elbc met Bet bierenbeel ban ïurffe-3aebt tn 3C$gn gemengt/tó û fonbeclinge remebie tegen quaet ü>eer, gift Datiet met Honigö-buatet gefoben /enee mét mat BertfiensMtefe gemenggt toojt/ berbjgftget begge* ftollen ban be bloten/De f toeerf ngen ontrent De oojen/ öe pijne ban ben flepijgn enbe artifie / en be geneefi be beetojongen jonrtucen. Cjclbe in toatet gefoben/10 feec goebt teggen ben betouoerDen poeft / enbe quabe ftoeeringen op De bojft/ ootfi tegen be boeptigfiept Die op De ogen balt / atëeen boecjcfcïtün't 3elbe toates nat gemaetbt/op't boojpoof t gpelept toojbt. Ban ben Comtjn enbe ifâoftaett-^aebt Jjeb&en top
in't tmee&e boecfe gpeftpiebeiL 3iealtaenrc^e Riatteseti oftsroote
Silabêren,
®aer en iö geen ï^aeu&i-firupt/nocD ge enberfiaube
Soepbe/ fo excellent e ban ï^ee te boeben/ alge befe 3|ta- itaenfeüe J&laDeren5iJn/ «noe niet alicene om ©eete boeoen enbe bet te mnheti / maer ootfi om beefien te gliene!'m ale fp fiecfi 3tjn. «l&gemercfet Dat Dit firupbt fo pjof utelijtfi 10/ fo lal be neerffrge Eanbt-man aitgt een ban 3nn befte fhic&enlanDtg betonateti / ombaec mebe te benepen. jâeemt ban om Die te 3aepen/ enbe •betbioeDicp te boen groepen/ een feer effen ftuc iantp/ bat biel fupbee/feec bet/en goet om acereti të/t'icele be öjp manieren banac&eriugefal pebben eert befae^i luop /ootfi toelgemeft/toel gegtttftlt/ja fûner mer rei ' fpape intbjeben ban Der JEane / ban metten plccrj) om getoojpen ifl/begintìenbebefeboutoingge in ìB'b be-maent/ baer nae tn <©ogfi-maent/ <©ctobec / <&te tembec enbe Jàpjoc&elle/ om Dat De ftrupbeu bie in cit lanbt 3ijn/fouben göenoerp göeboot ;n'n/ foo tod boo) be lutté ban Den Corner / als dooj De bojft enDe fiouöe ban ben ïEtatee.Htë g&p met befe neerfiigpept u lant fultbeuptpebben/ foo begint te japen fn'tepiibe ban SBpni mette toafien ban ber Jlöane/tegen beu aboni : ìuàntolftjact Deur ben baeuto fnac£)t0natgetoo)beu | ig/fo bomt bet eer en licptelic&er upt / Dan of t metter ! f)ttteban Oc Dage gejaept toare/om battei meefï alttjt ban fowDe berfien/enfoube alfo feer goet pjofyt boen. leen moet oocfi niet fparigp 3ijn in't japen ban
bien/toant poe g&p meer 3aebtp fuit japen, (joe oattet iitupt bttfeer enbe ober Woebigec fat groepé* / enbe Daec en fai ban geen anber fitupt groepen/t'toelcfi te meet' ber pjofrjt faisan. i&oöae|talftgtJe3aepti!S/moetet gegcttfelt 3nn/ lancr/ bjeet enbeDtoeerö/ met öouten gtitfel0 Die Diche tanbeu gebben/ enbe ban boe; b'eec' (le repfe toat bef pjoepen : toant ifì Dat gfjp te beel toa« terö baer ober fpiept/fo fuit ghp alle t'saet op D'een 50« beban benbelbeb^ben: jBocJjtanis en moeten bie met begoten toerben oan September af tot in't epnbe ban S8p?il. 'üE'fal ooc6 goebt 3tjn bat men bie booj t'eerfte )aerbtifoffei3maelmape/enbeboottgaHeanbecber< bolgenë : toant fp binben tDien jaer/ fae ttotnticD oft bert teli / fonbec op een nteuto gejaept te too;ben. 3De bequaemfle tijben om Ui te mapen/ jtjn USepe/ Wt> bemftent/ï&opmaent enbe «^o#maen t/met tjet toaf> fenbanbe jnane. jBaec men moetfe niet meer ban eenen baglj in be bemben gefjeopt laten / toant anberiei fouben fp fo öeet toojben/batfe betfïicften fouben/enbe boen fierben be gfjene bie onber Den flaen/fo bat |e niet f neer groepen en fouben. «©atrom fai goet 31'jn batfe VS ren an wr glactfo berbiagfjen toojbf n/mbe foo &atfi |
|||||||||
|
HctVlLBoeck
|
|||||||||
|
2.0 6
|
|||||||||
|
maer men fai niet gebogen ban bât fp inben tót$ jgu/
batfeuptteraerDen groepen / toant fp forsDeu Jjass enbe bol blepne goetftcnjj bjojben. i^au be #acqfc|je öapen / enbe dock ban be Öayetj
ie bieet gUeuoet ö tn 11 u»?eö« Bocta befcDieben. Waeifchouw'inghe, aengaende t'Graen,
sonde ende plat zacdc. CAP. XX,
D€ goeftDic&e fLanbt-man en fai göeen SanbÊ
at6eren / ©tjngaert fntjben noti) ('upberenbgf* tijten Dagen nooj oft nae §>. Entten oagij. ^>aept fo bjoecl) alp gijp meucfjt u 'Stariae oft Hüojen / fonbes ben ©tnter te Dertoacjiten. Cnsaept ooeft nimmer* meer 45raenDatopeengoeDm enDe betten gtoubtüS gpetoaffen/t'fp 'SEaruje oft tfiogge/ oft anber bierge^ lgc&e / enbe eenen onbjurfjtbaren vft mageren gront/ Ktaer 3aept lieber €»raen Dat op eenen magfjeren enba Do|sin gtoatgpetraffenis/ in DeîteciiDeb2uciîtbare aesbe/enbe metten aoftflengefept/ ïtm een quaber. op een gcont. ^Il3 gïjp 3aept / mmkt Dat be yaiiDt mee tiet uaojt gaen ban usti boet atcojoere/ in boegpen isaè De reepte uoetpiinctpâlgc/ pem trainen met De retp- te pant toer e. 3Slö gpp Barbie 3acpût / gpp moet Dia met oc bolle pant3^pen: maer «lBerfte/0ogge/:#sbee enoe meer anoes jaet / piinttpalncfe bat in ^alfen ge* floteniö/BeltJc6 ï^irö #ant£So?'en enbe 5&aep~3aeDt/ moet mjer met Djp ötnger0 genomen tootöem dê>m t'ge3aepûe3aet booî ben boifî te belmjen/pjitt*
ctpalptB bat in noubt fanDe / enbe meefteubeel be no?fï fnbject/ gpejaepbt iis/firopt ualc6 op be aerbe eer ggp 3aept. <©ft mengt onbert^aebtöatgpptoilt jaepetï een fefte oft arptfie Deel fealcBg. Sm te manen bat u 3aebt ban be bogeïen niet gege>
ten en mojt / uocp ban be mupfen oft mieren/ mafeeê nat eer pet gBejaept toojt met 3ap ban 35onberbaert/ oft met toater Daec Salpeter in gijelegpen öeeft. <©int6maKenöat«ertoefen / Bonen enbe anbere
^aeuta-bjucptett paefi muriue 3pn / legptfe een bagö eer fp ge3aept mojbeu te toepeasn in toater baer Sai* peter in gefmolten iö : €>ft nisngt onöer t'Graen tn'É japen meli enöe Salpeter : fBacetsibatfein'tftsben notp niet mutbj£ en toojöen/ fo luoiptin ben pot toar mofïaert-3aet0/fp fullen eerftonibieftcn enbe murtoe 3tjn. Bonen bp Bomen geplant/ Doet be ruowel ber* bjogen. ©a Bonen fullen mogen benjaerttaojben/ifi Dat gijp Die raet 3ont toater befpjeept / Doe biel bstfe roet geen 3out oft $ee-toater mogen gefoben giln- €tterenfullengrooter groepen/ ifiDatgopfebeo!
t'japen ia toarm ösater laet toeprSen / oft met De pu!* feti in ïuater/Daer Salpeter ia gefmolten i#. jBaer toilt gijp Die bjoerp peöben/ saeptfe aïö tnetï
De 45erfie 3aept. ©eUtufenfuUenfeerfcDoon groepenifi batgppbie
metten öulfen in lucuto toater met Salpeter toeptnt/ oft met Dïoogpe offen-mefi tojiift eer men Die 3nept, «SnDe 5aept Den #ir0 ntetteDtcnetotltgpp [jeuï gae« pebben : toant op een palf gemet iant0 en bepceft r.t'et meer Dan een bolle yauDtbol3aer0/ anDerfinïïS füuües int topen moeten upt getrorten toojöen. .fsaept be Huptnen booj alle anber jaet/ fonöer be»
tegen tebertoatpfcn/enbe eer fp beginnen te bSoepen/ jaetptec De aBfjenis f n/toant fp fullen as le onlmtpbì af eten/ fonDer aen be %upineu te fconten/ mibtg bat fjj bittec5nn. ^>p fullen foet toojöen/ifi bat gijp Die D$p gpepeele bagpen in 30e- toater met ribut-water gpe* mengt/laettoeptHcn. £aepet alle paeuto-touffitcn metrjettoaffenbatï
be JBane/upt genonten be Cttoeten/ ènbspïurntfefo paefi aï01 p r tipe 3Pn/ of anbetfintis julien fe ban jelfö upt De öulfen uallen. jÊmóïaf u 3aet tu0cöen b'oube enbe nientoej^ane/
i|i bat flUp't lange beüwen toilt/eö boet fuïeje ais* top |
|||||||||
|
tooiìjw enbe tanebefê fôMoe mogtjett geojupcBt too?*
Den. üempfaebt tè feec goebt on» De poenbeten beel epero te Doen ìcggen, 3Sa oat meet isvgöebuteube De touDe bau ùm totutet/ fo b^auDen fommtge De groot fie tuojtelgban Den itemi; tnanneöen/ enDe gebjupc' 6cn b'ajïTöenia ombufurupt temaUen. Œ'fap oft becoctie ban De groen blaöctöfeer figf
upr qSjcûjuc&î/ enbe o!K0oten °P «n plaetfe Daet öecl mommi ïtjn / DoetDie rccftonbt upttet aetDenferup» pen : jae t'iclbeinD'o^egebnippt/boet terftoiiDt upt» tomen Detoomienof anüer beef ten DtcDaeun speco- men jrjn. ïtempfaet en moet geenf/inS gp«geet en oft BeD}onr6eti jijn/miw battetin De pesffenen tpft/enbe pnnettït t)ooft maeent. ï^oe toel öaüer ïïemp manneuen enbe torjffien té/
foo Djaegpt notptang D'manne&en Detfae&t / enbe b'toyföeiiM'ct. Hgnfaebt en foube ner goeiig bcpocjen gpefaepbt te
tooien/ten inare t'gtoot jjjof yt ciiDe getotn Datier af rotr.t : toantbcjcpabtgpt feetalleiaii. «tóaerom moe* tet gpefaepbt ^nn op |tes bet enoe matelncu üotp ugö lanDt / maet boaeual moetetfeec toelflefupbett5ijii/ enDe toel Deur at ntri enbe hlepiie gpebioaen. Wlaia toojbt upt getrottien alfì tüp té/etiDe gceltoo^t/ Daec tiae op folbers gijelepüt jgn/ otu ban oen tegSjeu enDe bautoöebjgt te toefen/Die pemgepeel contralte 3gn: Mft nu Diooge ip/fal men't mu poiiten pameria felop* pen fo paift alfi mogdpt ts/om Dattet be roupfen niet linagcn en icuDen/en t'saetaf tretBen, Cerfiont baer nae lal't i'n't 'awrer gelept toojöeu bier cf btjf Dagen tufTcpen D'ouoe en nituffie jBane/om biet of bgf üa« gen it rotten/ enee batter farptfoube too|ben/ enbe te itepter ban 3911 f rpojffe fepepben / om boopjs te fptn* tien/ en lijntoaet oaer af temaben.^ift uptget boater i0 getrotken/moetet op een poop ront getaffet jqn een üabeme oft anûerpalfujeet/sn met baEoergen grote fijnen gdaben/baer na fal't tube ^onne u?tgefp}ept itijgen/om Dattet te betesfoube Djugöen. ^et buufie ©lae bat geen 3«et en geeft i& t'befte/ enbegeIi}C3tjbe in't panDeler :00c fo té pet gene bat lanca enDe grof 10/ couiner om te f pinnen, ©an frjn iMagfult g[)p garen fpinnen/ Datfeec toit enDefgtifal5gnemDaer meus ie napen/ in befer manieren. 3Latet ©lap in lopenoe i&àUï bof of fe0 Dagen töept&Etj 111 ^opmaenbt enbe <©ogfhîiaenî/tufltlîen b'ûnùeenDenteuuje iBane/en fo tjaeîî aljî upt pet Uîater ie getrocBen legggct in De ^sntie te Djogen/ fo$;ber op cen f)oop te taffen/ mant t'gene bat goetaff« 10 getoeeft/ alfl upt fiet tuater ge^ trocaen enbe geparft bja^/is bjupn g jjebJO^Den. ©an?ltjn3aetttiojteenoUeöeflagen Die ntmmee
meer en fujft/Ooeüaut bat tet Gocut0/enbe Dûnt Den ÜBebtcgn/ .écötlDerp/enbemeer anbere ruercn-lte* öen. éPtsfeergootomöarbegefbJillen mojtoe te ma&eu oor& tegen De ptjneban befpene/ Ëlobett enDe f saertngen aen't fonbament/enöe met tSofe water ge* toaffepen/ gDeneerrfpbeberbjantoept. ^pigoûcn feer goebt tcggen jjet peurté/afó fp beeftfi i»l bjant out 3!jnöe/berott!e/enDe boet bjauen. ^apen enöe ^artjfrfie öapen groepen ggeerne in
ücgte enbe fclepn geojo6en aerbe. Bot|)tan0" groepen De öapen Jteber tn De bocöteplaetfen/ tnaer De pariv fcije iSapen op fjoebelbeniö enDeaf öaugenDe plaetfen/ in ftectjte enbe D^ooge aerbe/ gljelntfe Diefabelacottgo enbefteeriacgugDig: jsiettemtn b'aerbebaerfpful* icn g!jt3aept üJojben / moet teelDeuc-boubjet / a\n, plsegljt/gegtttfeltenbebjel gDemefï 5tjn : öj8nt Dat fai mafeen Dat fp uiet alleen toel groepen fullen / maer bat felbe lanbt nae bat be Öapen fullen upt gBetrotBen jtjn / frlioonber &c|en fai öoojt Djengen. fiapenbjo^ ben op tüjee ttjben ban ben jare gfjeïaepbt/ te toeten/ in ^>pjocitelïç vm ^opmaeat oy toel aöemeft lanbt/ |
|||||||||
|
van de Landc-winninghe.
|
||||||||||||||||||||
|
2.07
|
||||||||||||||||||||
|
bojeu gt>fept Bebbert. 3Jft bût gpp graen oft jaet toflt, len/öoo? bat toe! bjooge fó/ja fn bien bat nfet tod bio*
|
||||||||||||||||||||
|
beel meer meetë geeft/alftbjooggeiB-. Sïnber maften
bat nat met fout toater / mcpnenbe bat baer beur öet meel beel tot> ter fai ?tjn/ ifì batter ootu meer femelen 3ön fullen. jatet te «un Jjier te lanbe tooibet coie" fuite alfìfs ter meulen gefonbem Jfêelie toaer bat bc muf* ber 5tìn meulen matb. ftellen na batmen fiet meel stof oft fan göemalen beggeett/enbe ooca na bat De* eoieti grofofihlepn/pettofttoeetS. Ban^eel/ aofüanS^eel/ tolotmt/
,fèein£len/«©oe(l/3Smelboiitò^erfìe-nieìl.
^eaanbt-manmoeteecDpjyin cojen ter meulen
boet om te malen / bebentfeen oft Ijp tjet meel tul be*
toaren oft nientoant toil (jp bat ntetbetoaren/ het m
eisen gelgrb Ijoebanigg tojen bat öp ter meuleu öoet/
|
||||||||||||||||||||
|
;
|
||||||||||||||||||||
|
ne/toant ban meerbeeet op ben graen folder,
DeBackerije.
GAP, XXI, M$rr mepnlngge W bat ons ^oebenaer (al 3g"n een
Bat6er/25joubtbercuper/#aftep-batber : giae öjoutoeralftnoobtfat3011 metten to^ftcn oïlsfepöt/ bat Spalle otnggen fai toeten enbe tonnen / biefouben snoggen gdpsu om 3911 yupg ie onbergouben/fpgfeu enbergcbe mauen. ï^a« af dat djoouê gj?e&ac&en toojDf.
jBen nsfltj) bjoobt batbenban albergarle tojen.
SBaer nietban alle graen ofijaebt. Wam Uamta' |
||||||||||||||||||||
|
rV„„"V^-^H„lul^r,wul w«* meuren boet/
|
||||||||||||||||||||
|
inhulfenbeflotenligöt/enbeniïtgepufitoftöemaept 'S 0/^fSD8«öo^en:maert'geneoatbpte.
|
||||||||||||||||||||
|
maer uptaöettotfien bjoibt/ggelntb «Cstoeten/ ffio*
|
be te göeb{upcKeii / bat moet gp boen malen üan bet
ojooggiïe graen bat gp btnben macg toantalft wt toel bjoogg en toare / öet meel baer af f out» terfro nt mogen geet tooo}ben/baerom moetet out geooiflctien 3dn/ enbe nret berftg upt be fthoof romenoe/ goe wel gei bjoobt bat ban meer ggebaciten 1» oat ban bet ft» ggeboifftöen co|en is gemalen/ ongelgt&beret i» üan bat ban out ggebojfltgen co|en tornt / maerbtt meel niatg gem beelbeter gouben ban bat ban berftg aöe« dojflegen tojen £omt,©aer en boben meet ben iLant* man om te gebben meel bat gem langge matg betoa* ren/ben mulber bebelé/bat gpt grof male: toanttlepn gemalen en (out fo ünge niet tonnen goet enbe berfcö bigben, jSocgtan0omalDeilepmcel/c'3pöan üerftö oft out ggeöojfftgen tojen ggemalsn toel te betoaren/ mwtnicn binnen Den bupse/tjp t'üot/ltabt oft ftabt* gup0 een googe plaetfe ojbonneren/om baer üöftgren OA^en te laten rufïen/maee baer na moetet bictoitó ui plaetfe beranbert 3gn om toel te betuaren. 25» Defa mibbelfait een balf jaec goetblgaen/enbealft ortüjirs beranbert too|bt u plaetfe enbe beröupft / f00 fait ten mfnfien getbyfoeoftfefte beelmeerbereu/ toaer af nocgtaiiïS fo goet bjoot niet en fai g&ebacfcen tooiben/ als ban meel oat berftg w gemalen. 'S'goubcrnement ban ben meel / enbe ben 25jcobû
batüeti beljoo|ï toe be i^oebeiterffe / arguer bolggenoe be toftupme t»an be ouoe Öomepnen. m& nu be fâoe* beuerffe op garen folber ftet meel Ijecft ontfangen fon fallpgaer neerfitggepbtboen om'tbjaootrebar&èn* maer eer fp bat boet/ fai fp gaermeel liften en bupoe* len enbe ftgi'puenbefönftebloemeuptren meel /om nan befe ttoee berftljepben foojttn ban bjoobt te bac ben. ©an be f gne bloeme batben be ©aftep-batberd brupbtï©afel&en0/>©blten/ï©afel0 enbe meer anbet lethecngen: ^'groffte 3511 be fenuUnbebjeltbebau be (tgoiffe tomen ban ben tojen. 'SEuflTtgen be fune bloeme enbe be femelen / 3511 norö ttoe eanber beelen ban ben meel / m meer oft min fgn oft grof ?fln/nae bat be frf re oft bupbel oaert meel/mebe gbefift oft ae' bupbelt W/fgn oft grof is/ in boegöen bat nae be bec* ftgepbenfooj1 teban meel en bloeme/ bieberftöefooite ban bjoobt ggebat&en toojbt / te toeten meer of t mm tott/nae bat be öelft / oft berbenbeel / oft bierbebeel ban be femelen beurbefifte ban ber meel geftbeuben 3ön. Beöalben befe berftgepben beien ban ben nteel tflec notò een an ber beel bat flupf meel oft blieafienbe meel gôenoemtw/b'toelt&int malen ban beritoien ttwtg blieggt/toaer af ggeenbjoobt gebat&en tooibt/ maetbe mulbetö bercopen ben boero binberö enbe ifi3oubtfmeben/om Bun pap te maben. ©aer ie" notö een anber foo|te ban meel in ILatgn Simiia göenoemr. b toeltfe macg ^oeft genoemt 3öu/enbe alfoo fgn alö -Certoe bloeme/notgtang niet foo ton / maer uptten gelen fienbe: ©an befe en tootbt ggeen bioobt gbebac-» ben/ maer too|bt ggeb&upt&tin pap6en0/enbe fupo* Reni». ^pWfeet göefent enbegöeeft goetboebtfei. jaotö
|
|||||||||||||||||||
|
ïien/tftgfi/llinfen/Cpceren/ platte <£etoeten/Hup «
sicn/&ootnfcbebonenyB!tfen/jpenegciec, mbe anber öiergelgcbeen3gn nietbequaemombjoobt te barben ban alft f eer bieren t rit w/oft bp gljebjebe ban €ojen/ Qbelgtumen ftet in fulc&e ongnelutbtghe tgbenbat» menbjootbatfcetban ï§>aber/<©erfte/ a&onen/ tëgey tyiië/ pantcbojen/ jae ban Reutelen / gbeDjoogljbe ©ifrg/ €-etuelï3/€afiatgiijen/tooiteI0 ban ©aren/en nteeranberebingöen. BanCojmmDe huklppbtn foojtcn
ban bien om tyoot te fatsen.
^et eEttllemfie/gefoni fte enbe befte graen om bjoot te batten; ipbe-Sertoe/ betoeltbe betftgtllet ban malcanbet/nabe lanben, contrepen/ ggetcif ten: enbe grottt baer fpggetoaiTentsvenbe neerftrggept ban ben Hanbt-tnan/ oan be ujelrbe ooeft berfcgepben bjooût fo toel ban fmabeatè boefctfelgöebatftentoojot. Bu om toelte fctefenget gtaen / uan toat tontrepe oft getoefte bat ootu tg/om bjoobt baer afte bacften/men fai nemen/bat grof/bol/bttb/ f toaer, baft/ ggedenbe fupbee t0/enbe oat beel repn en ujtt meel geef t /ö'U)elt g!1etoeptKteHbeültoaterggefûûen/ terfïoiitftoillet: Datootb berftg gbebojffen 10: ï©ant t'gljeaeoat gbec tancfe gebojfftljen 10 / boe tuel bat bjocgijer ijS/ ban t'gtjenebat berfcf) 10 geöojffcften/isf inbser/eube ögquamer om meel te tao{Dcn enbe m meel betoaert se iso|öen : jBaer t'bjoobt en 10 foo fmeuelutu riti / om bat be meejtenbcel ban ^tjit fmaueltjtue jeutgt betlcjen geeft / enbe beur alteratie ban bet lotljt feer eenen anberen aertlieeftberbregöen. ©oojüiaerbe gBefegtt&te rojen-briterg aljS fp gen tojen toel milieu bertopen / fp bjengigen ter merratbe felbe IBaenbt batter gebo^ffclifn i& ggelgtn ocrïï be berbarenb ic« 6ci-0 gijeen encopen/tn bien mogeigtS Ut, om bfoobt tebacnen/ tianco;eubatbetfcguptbe ftgobengbe- Ban partite malen.
%i$ be Eanbt-man jrjn €o|en oft ^ertoe getojen
l)eeft/gp fai ter meulen fenbeu r'3p toaietmeuleno of kuuibt-meulen/ na t'gBesief ban ben lanbe: jBaer in bien Dp macpfceufegebbeu/uefjtop een toater meu» lenbreuiet jlertltlopenoe toater maelt/ enbe eenen feer öerben meulenjieen geeft/ jae in bien moggeigtu 10 ban eenen (ïurfce. ïöontbe jBeulettf bieiueetue enbefflcDtatgttgge lieerren gebben/ bjefien oft (ïijten ter(ïoirt/altgbt0 eenigg fieeuacötigg gre w int malen aigterlatenbe/ b'toeitÈeonberget meel ggemengfit jgube/ t'bioobt alle lieflgtgept enbe fmake beneemt/ enbegemepnlBctuffcgetrbetanbenlirgfelt.^eleïgn ber bie raben batmen be '«Eerlue eer ff gemalen tooit langöefouben (loten/ enbe int (ïoten natmafeenmet toater/baer na in be porrne b?oogen/ enbe ten laetjten ter tneMleu fenöen.dommige en fenöent niet tit iweu« |
||||||||||||||||||||
|
HctVlI.Bocck
|
||||||||
|
toS
|
||||||||
|
«©it toates moet in bert Corner berft^ geput jgn wpt
eenen put/ oft eet upt eentibter oft fontepne / nubtö battet put-iuater/gftelutb Dat t'f maerfte t0 oiiber hm toatcteu/alfoo matet ootHfmaerbgr bjoobt:enbe fon* tcpnoftrmteraiatertebter bjoobt/tn be minier falfs met beeftft btttoarmt water beeffem enbe btieesi enbe met t'felbe mater t'5P uiiuter oft Corner tmes arme» enbe Danben nat maerfcen / enbe iieetfttgD liaec öeeaö bneen/langten tnbt Ueteube enbe menbenbe op allen 3Pben/ totbatg{)efteelbeuruueett^/ enbe bat alle be 1 âeptept ban De meel geb^oben enbe gfteDioogftt matH jijii/ om battei b)oot te ueierfouoejijnom teioutoen/ enbe niet fo Detghar&tejü tufftten be tanben/oftin os mont/oftinbemage. m bat nu ftet beeglj üJeS geteieet/ gefieert enbe te"
rept 10/men fai bat Delen in ftHcben/enbe mafeenber af ronbe bjoben/fo groot oft tlepn ais ftasr goet bun tSt/ om te lieten in ben oven ote tamcïnt test its/om battes bpot foube mogijeiibatten/ uabc groots/ Dictee enbe nature ban ftet oecgìj/ìnant een b|oobc bat groot enbs Dicte tg/mil langer eiibe meet tteiStebbeu int batte» ban een tlepn bfoobt- %fl bat ootK ben obtn te fjeet i&f t'bjoot fai bupten bjrbjant ïön/eube binnen ftalf gïje» bafteii/mtts bat be tene beur be beib^anbe öcibetos« fie met en fai tonnen beur Djiiigen. 5^u(iaet tementen bat jiBefiellupu ban naturefs
teel b}oot!3 niet en g«ft alfj tettoi.^et i$ bet/jaaï i(l meel gefift of uebuplt/fo en tan men tnt ftiieen nautos beöaiu upt mtten/fo bat be gene Die niet gemoouera iH t'felbe te bneen/feei belabn: ia. jlien maettooc mei aan een meel biterftöe foojfen
ban bjaoöt nar oat öe ftfte/bnpbel/fat o(t (lanuineijö Daet beur bat gtpaffeert-löan iyu ongefifte meel enbï baer met upt gefift en i& maeci men bupjbacte bjoots ©an t'gtene oaer be groflte femelen upi gtefifi snn/ maectmen tafel bjoot.©ant'aene baerai oefemeien upt gteftftjtju/ Uiojt tetmit b^oat enbe ftceren b|uoS gljtmaetbt. ©an î'genebaer menbegroffic bloeme fteeft urt gefifi/enbe De ftr.fie galaten/ mo|i capterei bjoot/ï©afeleu/Caetten &w-teecten/ enbeatibm üiergelï]ttegebfltben. iEen batte oot&bjoot optant üaneuctelfemEleu/taaecin necficaf geüonben toojt/ ombeftonben ceboeoeu. ©e bequaemlie plaetfe om b|oobt te bar ten/ i$ ben
oben/om öatiet baer öe toarmte ban ben bperesen alle 3tjben geloc&autfangftt:jlïiierüi Ben öeett oft op bm roo(ïet/D'een ?ijbe bie batt/enbe banber 30bc 10 taeto; J2nbeonö2E b'dfftoengientoojbet met toel gebactetr» <S'bpêr om hm oöen te fteeten moet gemaeebt jQïï
ban lEutjaett/ofi poo|terten0 / oft fpaeuöeten bau groot ftouot Dat met uertot en 10 / tictft en (ibubt/oft bp gebjebe ban öoute/met ftart gftebonben fiioo/ oft grof riet/na t'gerief ban ben lanbe. 'S'teootmoef matelot in benoben Batten met een
mattgte tette / Usant De rjrooîe lutte foube D'ogyerfîs tojtfte ftart enbe te feer bojre mnfen/fo bat be marin* te met en foube tonnen Deur bjiugen / erbe t'bjoot fot!* De binnen ftaif gebatten/ enbe vw Dan een bergft big* toen: -5Te luttel ftitte foube t'bìottbt ongljebathen laten* Stilo nu t'b{cot ban paffe gftebarten ia men fait uptett oben ttetben / enbe megt) leggften op een plaetfe hmt gftenen quaben rentte/ ffanrB oft buple lot ftt en tornt; ïDant toarm bjoobt tree te Ittljttlgcb "ae ftem / enbe fupefttbefennnigtepebanDdarte. €>pbotte«Ï?l3^ jen too?bet bzoot tttfïont fiapr tgft enbe tap/ enbe op te feetbïooge'ftatt enbeberfcrjimmelt. «©egöeftljitbre fttipflieDen bie ban pjoftelbef ten/leggen t'bjoot in bc Belbet/om bat te langftet foube gwr blnben/enbe min gfteten toojben: j®aer fimi i5oggenb|oot ergete ont* rent ben fleert. ^atibiootbarbati anöfcfaojtenban
graen gftemaetbt : jaebanfommiglje
ftactobjutteen. $?Wiit teoot moet fltebaeten bjojteu ban bebefïe
•t5«rfiç
|
||||||||
|
jBofp iffet eert attor foojte ban meel bât f eet toit enbe
fgu fö/ïSmelDoRtU ijciioemt/ b'üjelcfcbau benouberg tip berfcftepbeti manieren gemaef t biojt.ün Dcfe lati» ben fcuojoet albuö genwecte. Jtëen nemet De fcbooiifte enbe fupoerfie Senne Die men tan trggften/ Defe bost nini | eer tlepn maleu.«Dit meel uio^tmentn een eup- peoftbat batmenboojtisme» usâtes opbulletenbemé neemt alle be femelen af Die bobe» op buoatet b^ben: •SDaec na toojt alle bVoatet beur eenen boet off ftamte ne gftebaen/ enbe men gtet uieberom anbet matte int bat/b'toelt&ïueDerombeut; be ftamgne gebaen wojt. «SN t mater laetmen fiaen fintbeu / enbe be bloeme bie in ben grom blijft/ too?t ban in ht §>amt gebioogte/ be toelttebjoogectjnDe Urn te/bte baer uae/ bpfïUcr• tetl!8gefncöen/clepnegcteQtelltoQît. Centrato oocbineelöan anbet ban ban aerose
maten/ gftcbjtfeban ■©etfte / tàoggfte/ iBefteUupn/ fonction enbe meer anbet foojten ban gtaen/baer of ootb/alfi bieren tijbt i$$ / bjoobt gtebacten üjojbt/oft ooc&tnarme lauben / bpgfletyete ban beter graen. «t&erfte meel i s bol femelen/ toaecom bat ootU tbjoot baer af gtebacten/ lareert: $otötari!3 uio^Dt biet tooojtgtno meel gfteinastte ban #etfte mout/ b'toelc tu papteng enee fuppbenis gebjuptte üj ojüt. <&'feloe boet men oocb ban gqulûê <fikrfie. i&oggte mttl t? ootb. bol femelen/ enbe noci) meer
ï|abtrmeei/poe boel bat be ©o?te W toanggeftooten ï^aber ggemaette too^bt / toel gftefien w ter tafelen ban gEootê perfonagten, jffiesl bauîâtjg gaet ban Wit» f iglïept allen anöecen te b&beu.^ec meel oan l^aeubj > bjut hten toojbt meer tn ben mojfiet met /looten ban met malen gemaetut/ ftoe mei bat beter enbe gemat' telgtter foube mogen gemalen toojbem «Becffem-
«Beeffem té een fiucUöceaÖss, bat tnt Iactfie batten
bemaertift/met meel geöecfet/enDe-toat foute/D'UïcIc tu mater ggebjoten uiojüt / uit be Aden ban ben meel baer af men beegj) mil matcten / om te benemen De groot e Igmiggepr ban ben meel. ©efen beeffem moji metter tgtfuec/ waet af t'bjoot eenen teSgtiseu enoe beteren fmabe ttgggt/foo bat top ften/ Dat/ goe meer beeffems int bjoar is/ gee Dat lieftgetet enbe göelon ber is/ban baer min mus. typ 10 matelot üiarmtnbe een ruepnigfjtout/en mo|t DtuetfcteljCb gemaett/na be toftupme ban ben lanoe, Wp maten ùw bau Cec • toen öeegft / om Cetbjeu bjoot te bactten / enbe ban fìoggeu/oinuoggentebatueiHiDommigljeboetiocr fout bp/fommigbe ojijn/enbe bceleboeiibet ©erjupsi bp.flilg nube l^oebeiierffe beegl) toil maten/f 00 fai fp t'fabontp te bojen baren beeftem btebtntnbaatmoft tout mater /na be nature ban Den t öot/enbe epftb ban ùtn tojen oft meel bat fp toil bedaén enbe batten/ ge- Irjcb top ned) fullenfeggen, ©e naftepbacteris en ge- bjuptten gljeen beeffem om bun beegö te maten/ oft immetta feer luttel/foo toel om batbp een fuerigtept fouDe gljebenbenluitel beegbgbaeraffp betotiftèu ban be uafiepen maten / aio cock om bat oen oeeffem alle De boter oftauber betbatfpinbe paftepen boen/ foube na tem tretten/gemertt bat ftp een tratte beeft ban alletoocfttfgtopt na ftem te t tetben. Woois tu bien bp gfteballe gtebeurbe/ bat be barbet oftl^oebenerffe befen beeffem te feerfuer bebonbe enbe gteen anbet en mocDt trtjgten /om t'felbe te beteren/(al Op bien tye« 6eniu öeereeïnatet! Dan ofoen oeeffem m ïöntratftt toaec/om bat ftp beur be toarmteban Den toater fou» be mogen eenige tracte meber ertjgen: ^er contrarie m Dp ;nn rracte enbe Deucftt beeft/ fo en befioeft t)P niet ban een toelte. Ban bjouöt 11 öaclten/nn De tiftietC-
fteptban ben graen.
t©e $aebenetfie fai in ben Cornet met tout mater beeffem op ben mtbbatft tenbnfucenbneen/ enbe te mgm «ren fiaec biooöt maetten / fonone failtereuv |
||||||||
|
van de LantW
|
ÏÖ9
(P grobe fptife ban boen pebbenVen&e tyoobt bat luttel
üeef-bcegy geeft/ enbe niet fece gebatfien enbebeegp» atptigp en 10 I ootfibat ban^ouction i0gpemaecfet/ oft ban öoggpe met terme gpemengbt / oft ban «a* fïaigiiien/iRgjS/3Öonen enDeanbee öiergelgche baeiuu bjucpten. 05{oobt ban bloeme / biet (upberfïe beel i0 ban ben
meel gpebatfien/ Dient petionen bie niet en toertfien/ enbe geenen arbept en boen/ enbeanberen teecen pet" foncn / ì>ie (pule beboebeu bie lirflt berteert macö 3Dn/ gPeltjtfe al0 Bet tott bjoobt 10 batmen tot be bat* fiërjï eoopr/ enbe «tfapttelbjoobt. ©ooitgt'gpeneDflt |
|||||||||||||
|
^Setîîe bf emett «ogen watB / Wet ban tgegele meel/
tnaecbau futc^bat metfiftenbanbe pjinttpalefeme» lest gpefupbect ia:ìlM t'0 tbaer battetbjoot (eec D|oo« gpeenbuefeacptigp fal3ijn/enbe orange ban (mafie: iiìaec t'öefïe irate batmen onbec bit meel mengbbe deernen oft JBefïelupn meel. 3D e maniere banbe* fiaen/ fineen enbe bachen / i& m felbe ban be detrae. •©{(geintje b)o{t ooc t'bjoot ban fonction gebatfieu/ maer gpeen ban bepben en Dient bsojben Jleefter/ tiotp boo| ben ILaet/ ten toare booj 3ijn Dienaer0 al|t bieren rubt 10/ om bat(p becfaet fouoenspn/ Öotbael batter clepn bostel afte bertoacöten 10. 3Mfoo üoojüi |
||||||||||||||
|
oocfi b{oot ban ï^abec gpebacBeii/D'bjelcfi niet gpeten toelgebeeffemt10 enbe toat gpefouten/mei anefineêt/
|
||||||||||||||
|
met€>ogpenban beelopgpégaen beegpgpelptfi pet
peeren ü|oot 10. 35;ootban encfiel âoggpe meel gpebacfien 10 (eec
b|upn/(bjaec / beegljacptigp/enbe een taep enbe (uiaec boet(el/ enbe baecom quaet om betteren/enbe retpten co|i ban boecen en belbec0/maec niet ban gcoote ^ee* cen/enbe pec(or.en bie op bun ggematfi leben. JBel ijS biaec bat be lBebicgn0 pjrjfen puncipalijcfi in be Co- rnee int eecfre ban bec maeltgt/ om te larecen/ gelgtft bip (ien bat tot bien epnbe in be l&oben ban be gcoote peeren gpebjuptfit bjojr; jïSaet (ultfienbjoot en moet niet gebacfien jnn ban ongefift roggen meel/maec bl gefift oft gebupbelt meel/m boegen battet bjobt coleuc peeft ban tuas/ oocfi bat berfep gpebatËen;p / mane oubt gpebarfien/ bio;bt (ueratptigp/enbe betitelt 3ij< nen goeben ceutfie. 3Dc b|ouUien ban Hpon0 en etett gpeen anbec baH iftoggljen b;oobt/ om bat(efcpoone/ bloemigp/ part bau bleefltöe enbe jenepcigfj (oubett 5pn. ©e gflene bie te beel gpebjontfien pebben nemen bier enbe gemojfeït iloggen b;oot/enbe etent met toat (uptfiec0. i3;oobt ban ongpefift Cecile meel gpebatfien / fë
moïfeïacptigp/enbe gpeeft luttel boetfetó/baerommc ifi ootfi bequamer om te larecen/ban om boeben/ mi:tjs be af bagpenbe cratpt bie in De €>ecfïe t0:toel 10 maec batbeele mepneu/bat t'gebjupcfi ban <©er{ïcu b;oobc be liebenmin onbecpabigp/ enbe meer bebjtjtmaecfic banbentlep;3pn. rï5}oot ban #aber enb)o;t niet gepjefen/ om battet
eenen onlieflijcfien (mafie peeft:peti0 beter batmen m <&o?te gebj upcfi t b ie ban ge/toten l^aber gemaert 10/ al0 bojen 10 gpefepttn be pottagten/fo taci bunten atö binnen bevallen. 25foot ban $lr0enbe$anicfiofen/f0op (ommigPe
plaetfenban ©jantfirgtfi gpenoegp gpemepn / mee allene onbec t'gbemepnebolcfi/ maec oocfi onberbe gcoote teecen/ Hit t' (elbe meer eten bp gpetyefie bâh goeben appetijt enbe upt cucieu(pept/ ban anberfing» 0et 10 (eer bjoogpe/liept enbe mo}(clacpttgp / maec bequaem om een (eer boept titpacm enbemagpe te bjoogpen. "®e (mafiei0lieflötfi alfibecfcp i0gpe* bacfien enbe roei gpebi}ocpt / pjintipalgtfi oI|i al peer uptten oben gpeten b>o;bt: tuant ban pebet een Iteflic* fie (oetigepf :4Baeca!/tpart 10 gebjojben/ (o betltefet alle3rjngcatie, Bfoobt ban encfiel JBeftelupn gpebatfien /10 féee
goet eten/ om 3pn mibbelmatigpe (ubfïantie/ foo bat- tec bele 3ijn/ bie bat alfo ercelleut pouben al0b;oot bat banbe befte Serbie gebatfien 10. 25|oot ban (emelen gpemaecfit/ en bient nergDend
toe ban booj jaeptponben / enbe anber Die be (cpapert poeben/enDe pup(coatptec0. peeren b|oot bient be groote per(onagien enbe r Qt*
fie lieben. ffîifcupt ban €:eccoe bloeme gemaecfit/ us boot be gene ote biette pouben. Btfcupt ubu ûoggijs eri anber minbec foo|ten ban graen gebatfien/ is boo| be (cptpper0/ enbe èie ia lieben belegert 3gn. #«pec fioecfi 10 boo} be letfiec pecfonen. ^etercelleiifieenöe&e|ïeb|oobtt0 / (ofómenBeuftì
peeft) bat ban encfiel goebe Cecme gftemaecfit tó/ nteutbeenbe gpeen oube/notpbtebetbuft/nocp bocp< |
||||||||||||||
|
iwojt ban int uptetfte ötccte/mü;0 bat (eet onlieftgc i0
ban (mafie. jDen matfi oocfi öjoobt bacfien ban Wtë enbe ban
iöanituo jen/maec bat (eer bjoogpe / bojte enbe mo; » felacgtigpi0. ©an tìoggpe bao|bt ootfi bjoobt gpebacfien/ maec
bat (eer oeegpacpügp i&/ tuaet af bip gefppjfienpcb' ben int befcpjgben ban De tSogge: Jfâaer om 3pn bet' fighepbt afte nemen / foo tuner goet batmen <$erfre meel boer onbec mengpbe/ofc eec ban Cectoe/oft bat tneu be bloeme ban Den süogp neemt.^'faloe bectoe ban bJBjï pebben / t|t batmen te bigle bat war m 10/ pet f toaecö baec op legpt. iiâen batt oocfi bf ooc ban &ij0/2&onen/ Spelte en
meecanbec fooiten ban gcaen eubepaeubJbjutpten/ apelgtfi men Œecbîen bjoot bacfit. ^(geiger macp be bepeubigpepbt ban ben batfier
öiüecfcpe looien ban bjoobtbatfien/ gpelgcfi peeren bjoot/Cecraenbioobt metten grupfe/ enbe JStfcupt: Det b)elcaebjicberpanoei0/te toeten/ of ban ûogge/ oftilSelielupn/ oft<«t>erfte/oft^abec/ oft ban allen t'fomen gemengt/ b'bjelcfibecjuaem i& booj be feftip' pero t'eten/ bie een lange repfe tee 3eeaenbaecben/of t tïooi begpenebleinfiertfiten belegert 3tjn/ gemeccfit &atlaiigperaatpbebiaectbJO|ben/enbefuItfieub}oobt geeft luttel beeffemg in. ï^et anbec tooit gemaect ban encfiel tectae/jonbes pet anber 0 baer onbec gemengt/ b°b)6ltfi (eec bequaem 1$ boojbte biette pouben ban be öocfien. 33e becbe foo?te i& ban Cettoen bloeme gpe> maect enbe int beegp ujo{ï ^>upcfiec/€anele/^epec/ oft «©tingbec gebaen/ (omtötö ootfiUnöis/ b'tnelt in beba|ïen gfieten üio|t mettenfrupt tee tafden. jiEen niaecbt oocfi ^epeccoecfie met epeop oft öonigö /enbe tost #epec0 enbe Canele- 3De batfier^ ban ben foöe batfienbjootmetmelcfi. ^f mtmtt uan alDc tpanöe &?oot.
^tommigye (ptjf en 3011 aengljcnacm beur ben (oc
tigljept/anbet om Ijun (erpigbepbt/^ommigpe om Dun (outigftept/ belc om Dun (cfierpigDept / enbe an « bec om Ijun Uefliiche reucfie : jlBaec t'bjoobc beeft in f)em alle be lieflgtfie enbeaeagenamefmafien Die men m an&er (pg(en mac|) binben: ^a Dat meec 10 /alle an< bec (pgfen/ poe goet ban (maerfien'bat (p ban öun fel» ben 3t)u/en tonnen nocg mogben aengbenaem oft nut 31511 booj be gefontpept/ ten 3p batter bjoot bp gpeten UQojbt : toant t'bjoobt betert be gpetyefien ban anber fpu(en/ enbepelptpunbeutpt. 3&aetomifieengpe< meen fpjeec-tooojt bat alle f'ptj(e nut en goet gpebon» ben bjojbt met bjoobt gpeten. ï©p(ien oorfiöagfie* ïiicfeö bat be meejtenbeel ban be gpeue bie pun f pgfeu t'3P blee(tp oft anber biecgeltjtBe fonbec bjoobt eten/ gUtjbtgeenenftintbenbe aeffempebben/ (00 bat niet te betgpeef0 en bjojöt gpefept/battet bj oobt t'fïael 10 ban ben pecten. 3$enge(ien ban bat 0'men(tpen leben in fbjoobt meer Dan in alle anber etteltjtfie bingpen gpelegpeni0/ foo(albegpeuebie3tjnlebenenbegpe<' fontpeptbemint/bioobtfiie(en na3gn matpt/conbitie enbenatuere. 25ioobt ban Serbie meelbat ongpefift t0/gpebac
6en/ bient lantheben/ (pittec0/!8mbatptllieben/ enbe |
||||||||||||||
|
mm petfonen ntaUgotu atbept boen/ mmm |tigp/potoeenigpf(ni»bg.oojb5/nocptelange6etoaete
ban
|
||||||||||||||
|
II. Bocck
boen toat poepet ban bibetfcUc fpêctege/ fo M g«t jen
feet lu flü che fame 10» detoöffcben b{oot t0 eenfeet gefont eten/om battec
ben ticbaem een Itcljt boetfel geeft enbe geen betftopt» beben en maecUr/ituüts battei luaf fröen al!e3tjngto» btgbeptenbeaetbigbclgnitgb-eptbjetb nemen toaes bent bat liebt en gebeellucbiiglj getoost» i0.^ujelc Sbpbp eypetientfefultften/ iftDatgbp'tm'ttoateis toomt/ toant t'fol gbcUjeft ten (ïhc Cujen f memmen; enDe ift bat gbpt tocegbt ua bat gbetoafjeben 10/ Qbp fuit u ban3pn litöttgbept bettooiiberen/mant tfal m Helft min b)egen^u0 booj babet0 bebben met | nebé gefneben/tn toatet gcüjafftbé/ moet af fp gtoot toetc inaettet in beetefiecteu/om bat 'ttlepn en Itcbt boetfeï gceft/fobantgb al0 in fultlten ftette ban noobe ig.Wp en maetuenbet nu tee ttjt niet min toeter af/bebalben bat mpi tn geen toatet en toaffeben/ maet tu bleeftb* fopaen0/gbeli)t& ban Calf bleefcb oft Cappoeuen/Up abontute meetaebt nemeubeoponfe tertgb^pt etiD@ oufteifte btemeetbei: t0batt btetn belttbamenban Dé Qubersf to)a0.3®p gebjuptfié iti piaci fc ban m getoaf* febeu bjoobt/eeu anbet fooue ban tyoot Dat in f tan* tbop0 Panade genoettit t0/en toojt albu0 betept fBetï mo;fdt metten banben be crupme ban eenen bagli ouï , bathen bjoobt/ of men tafpet clcpne/menJeggbet ban fommtgbe uren tn nteuto toatet te toepc&eti/ oft ootö tu tout toatet/ b'toelth bjteoft btetmael betatibetï toojöt / ten laetften toojbet met blepn bper gpefobtn in een aetbettpotteRen met toatet suist boter oftncÈ cenigb anbes bet. ©e gljene btet beel UefttitHct vutllen malien laten t'toepthen/ euDefteben't tntappoenofï Btecheu fop&en/of ban anbet bietgelijtBe fppfen/tfebê lati gbe enne bele met een lepel ottime toecenbe. ®efa ^anabe 10 goet bcebtfel booj be abtene bt'e langbe ftethcen bebben/ enbeootb boo^be.gbefcnbebteeen toutoe magbe beb&eti/cnbe booj oe.gbeue bte cjualgtB benfpgfemogben btrboutoen/ maer fonberlttigba booj bc gene bic bem felben bette Die t'eten banbe pcc« ben totllen gljenefen. ©efe #anabe enberbtt niet gbelytbbiooot boet/ eer Dat gljetoafTtben oft a!fobe« tept 10. ffiloemeban 3SmelbonihgbebacHen/ofteert papbeubaerafgbemaecKt/geeftbietgeitjrBeboetfelo jlSenmacb oocb met #anaoe boeben jongbehinbe* ten üit nocb fupgöen/ be toelcae ben ongbeüjcls ùeteE boetfel 10 / banbe pap btemen beu maetat bant gepte melcaei.be herteen bioeme/ ombatfukhepapbecl betftoptbeben/ tojtfen/ pgneint fiooft/ eube ïsoinm gbeneretrt. fommtgbe gbebjupcBenbp maniere tan pap bet
meel ban fomigb gtaen/enbebtüetfcbebaeuUs.bjucö* ten/ gbeltjcbtop üo^entoonoeQljepeloe «©erftebet* maent bebben/bte fo feet ban be o'ube |Eeeicgn0 gbe* piefen 10 maetbefjalben bebetepöingben bietopint €aptttelbanbe<ï5berfte gbeftelt bebben /feobuntaen mpDefettoee nocb ban be befte tetoef«?.H,aetbe<ll5et^ fie in een gtoot beeltoatetöficben/ tot battei toatec bpca«t0 betfoben 10 / bergaett te betttgbepbt bic bo# ben licbt met eenen lepel afnenienbe/enbeniaerbtet af gbefupbetbe «©erfte. «©ft neemt «©getfleti mee! bat toel gljeftft t'0/ boet bat tn een facjeuen / enbe latet foo ftebenineen gtoot beel toater0 / btntgbtbanbijfoft fe0uren. Jkcmt ban bet fatrfeen upten pat/ latet: berlec&en/ cnDepetffet upt met een perffe/ latet bjoo* gljen/enbeal!ll)?oogbei0/tafpetDeegb/enDernae(&t baet af göefupbetDe 4&e tfîe. julien fept bat be <©etfïe btealfo betept t0/foo toinbigb niet en iö. jEcn boetes fomtgt0 bp ttupmen ban bjoot enbe gljepelbeHman» bel0/ombatfemeecboeöenfouDc. ^>prnaec6tbocb£ enbe boebet matelrjc/fpbetbetfcbtfeet/enbe en maeïÉ geen tetmptngbe be0 bupet/ nocb en ftoilt gbeenfinö in be magbe.-JBetten cojtften gb tfepbt/ fp boet alle be beucötbie ^ppoctate0betclaett. jiBenmaecatoocEt papfeenj* ban ^ectoe-meel enbe ban iRfjö / Die boeio toaet meet boeben ban be gbefupbetbe «fêetfie /ti««c fp betlaben tt f«t to nugw/ f nbe maeceen totttben/ ppneid
|
||||||
|
ban ml gbcmalen oft gbtftf t meel/ toel göebeeffemt
enbe gbefeneet/ llebet nut riüfet-toatet oft fontep» ite/ ban met put-toatet/ nimmermeer met toatet upt poelen/ ftaenbetoatetenoftbgbet0gbenomen/ noUjooïUmettrttbel/ bica/ Oöcaacbticü/ oftfout toatet: totlgbeöebenenbebeut-aneec/ enbe bat toel gljebeeftt 3gnoe/eentBÖe upjen gljetufi beeft / enbe een toeptugb gbefoutetr. bebjoobenoochmibbelmaticb gljemaecBt/ om batfe ban allen jgücnfoü toelotibes a!0 boben be bitte snifangben foubeu / tn eenen oben öbebac&en / oie met mattgö enöe alaetbpecgbebeec til laan bout gljemaccat/ liebet ban ban fico/ oft tiet/ oft tot (jout/ mateltjcagöebathen/ in boegben bat beur te feet enbe langbegbebarRenbebojfre tuit bec* bjanbt en 3p/ enöe bat De foertgbepbt ban Den beegö/ ö' uiclcUe De [ubfiantte enbe goelnra oe jielc 10 ban Den meel/met en toscblicgbe/ oft Dat beur te luttel bac&eng t'bjooöt niet beegbacbugö en bltjbe/etiDeftoaec/ feet cjuaeöt ombecteeten/ enbebattetbeeitoinben gene- reert enbe toateraebtigBe bocöttgbepbt. <©attet ooca alft ttjDt enbeftonbt t0/uptten oben gbettocaen i0/cp een iocbte plaetfe te toclen gbelept/ Daec gbeenen qua* ben nocb fttneUenben reucue en Komt / om 3tjsi obec bloeöigbe bocbttgljepbt te laten betbliegben. &1A0 beu uput Datalfoo betept enbe gbebaciten i$ en moet f oo baelt / nocb op Dien felben Dagb Da : t et gpebacaen t0/ niet gegeten toojDen/ maec in De Cornee 0'anbet» öaegfij/fo öe Wivtti beu betben bagb'.ï©untbet(cö bjooût/ppjtcf palgtb bat notb üj arm iiï/büjmU nocb een gcoor Deel ban 3 gn bocbngbepbt e nbe taepbepbt enbe fonde alfoo toatm gbeten f Uitlleu in be magbe/ Do: !ï maecben/enbe qualgcb mtt eect too{betvbQojt0 een optoojpingbemaecaen ban be magjje/ enbe bec» fiopttjepöt ban ILebec enbe anbet intoenbtgbe feben. jSotptan0 pjtjfen be #3eDicgn0 feet/ tegben be flou- jbept ban betten/Den reucaêban eencrupmetyoot>t£ Öeet upten oben comenbe met totjn befppept. 2&joot bat out gbebatuen tjs/ pjinc spaltjcn ban meet ban üjte oft bier bogen/ berllefralle 3ijnlteflgcoeptenbefma' ue/enbe crogljc een öjoogte enbe BetDigbept/fo battet qualat&betteerttoofbt/ Decametgancaflopt/ enbe fmaetbloetmaetat. SBerojfieban rbîODbtaît0bîe beter ban f moue ban bettupme/enbebat be gemepne iQanmepntbatfebeiicbamen tyomet enbefretcaer niaecfet: $ccbtan0maecatfe grof en f toaetmoebigb bloeöt: ©aerom ifibatmen gbetooonei0aen De taf*» Ien aenDegtoote petfonagtenbe cofften te tafpeuoft aft» tappen* Cgïjebptpth ban bjoobt balt öiaecfcb. 33e ttoee
gbemepnfte manieren 3tjn / off alleene off met fpgfe t'eten/o'toelta niet alleene/alp bojen gbefepDt fes/ afó een ilefttjcbe faute ban be {'pijlen 10/ maer ooca om te beteten bun gbebfeaenin Dien Daet eenigöe3gn/enbe te belpeu bun ttatbten/ in bocgben bet alle fpgfe goet enöe g tjefonbt t0 met bjoat gegeten. JBeu latet fom» tijbtiö met Dunne fneueng toofien / omin'tepnbeban bet tmeStijöt t'iten / om be feet boebt«gbe magbe te Dîoogîjen / enbe te beletten pjlnttpaltjca in bette pet» fonen/ batbefptjfennietenfowben foobaeftobetal t'iitbaem uptgbebeelt3pn. jfâenfept oocb bat bieb' totl0gbebatt0b{oot nucBjtet enbebjoogbe gbeteube bette petfonenmagüet maecat/ eubebe toatetatb' ttgbe bocbttgöept betteett btetn be magbe betgaert/ jaeoat oocu beneemt alle ftujcien enbe catbatten op u>at lebeu bat oott* 3ön.©aetom ift bat be M'Mtim 35tfcupto;bonneien / ben gbenenbfetatattöeue enbe aep}3rjnacbttgÖ3Bn. ^ommlgöebefigben gbecooft b^oot in torjn gbetoeptut met &upc6et enbe Canele/ om ben betloien appettjbt toebec toacBet te moetijen/ foo roei gbefont al0 fietü 3bnbe. <S>omm{gbe mafeen een faute ban gbeb;ant-b;oot op bette coleti / b' toelcb 5P een ute of meet tn toatet enbe togn laten toepcaen/ enbe boe» bat bm nae bet» m ftompe / toatc bp jp |
||||||
|
vafl de Landt-
|
ai*
na bat graen fiett Win beBuojlötBe cjttanrfrept ban rf^
bter-toatcr/ eer Dan fontepn of put-üjater. jReemtfe Dan upt De foirpe/ en Djaegtfe op De folDer op een ftcop om te ftötete».'ftl.a fpgeftpoten bebben/fp;eptfeop De foloer om te Dojreu/uan Den fo!Decb{engt|e op Den aft ombooiïB te Djoogöen/ enûe göeDjoogljt ïpnoe/ ban Djaegötfe op Den folDer of een anoet luepttgije Kamer/ om te tuaimen eft ban alledof enoe oupliggept tefup' beren: batiDaerDoetfeopbemeulenomtemalen : ©at geöaen jijnDe/ Doetfe tn De feuppe/ enûe gieter op jiebenöe üiatcr/ na bemeiiicjjte ban Den meel te toe' ten/ anberöalf carteelüjateta tot bier federa meela/ [act f)et rnatec een ure ftm\ tn D;incfcen/ baer na roers (jet met ®ioumt$-QAfîdm / enDe gieter Dan boeDec op foo beel 3teüent toaterfiala bojen. ©aer naneemé- ttoee iSïomaers Robben/ enDe deer&tfe int graen ofte mout / Dtegbp fuit laten bad bouDen ban ttuee of bjp mannen/om out Daer en tufftben een anoer fouDe mo» ghen Dtt mater / Daer in öet graen göetaepr&t beeft/ upt Defe manDen in een anDer Ëuppe putten / Die baetz neffenö daet. J9eemt alle Dtt toater : enbe gietet in et» nen Bfou-fistel/ ban negben/ of meer ofmiu / amen groot/ enDe latet een goeos ure daen îieûen / Daer me ftöeppe t upt / enDe gietet met feetela al jieDenDe in Do fe'jppe met oen mout/ baer öet eerd uptgsnomen ia/ enDe laet get tuat t rjta bacr op daen : ©aer na tretbel Blaer af Doo| eenen tap bte in Den boDem ban De Suppa la/ enDe gietet tocDerom in De fèetel/ Daer fuit göp Bet ttaaelfuren tijoisïlaten3ieüen, 3nDttlaetdeDatbet bede enDe tdaerfle 10/ en fulût gijp niet bergfieten opf of fea pont foppen te Doen. 211a Üet nu ttuaeJf ureit [leeft gbefooen/f ret&et bper ban onDer De Betel/ enöc giet bet bier tn anDer barben upt/ göelncè fiMppen/ maernietmeerbaneenboetooogöe. 3£leöefboutiö/ delîeî te gidebttl een Süepit bat ban een fjalf taiteeü groot met ttuee bctela bies / enDe gid ban bier Dat te tiojen gbemaecËt i& / om bat bet ooergaen enbe blace fouDeU3oiDen,3&efegtd üiojt gemaetbt bant'ftbupm Dat upt be tonne ober loojit/aljl eerde bier getonnet i$ m öe barben / toelcït ftjjupm in gid beranDert en fì$f ttto|t:uîelc6e gid De^adepbatbera fomtnt0 gebjupc^ fcen/om De meedenbeel ban bun letfeernien te mabeito Wexfimt Den gid ban ure te ure met bier Dat altee f $ gemaetfït/tot DatQp dereb göenoecb ia/D'toelcl gftpi fultfienatdgenoecb fai gbebeben3311. ©anmoewt bier gftetont 31)11 bi carteienoftamen / etiDemen faïs jrjt'iit). uren laten ober gaen/enDe int ba t fieDen/geben* oe t'feloe lorbt/ anöerfina fouoet bat Dei; boDtm upt« flaen. ©tt ia De f>argfrbe maniere banbiec te bjou* men bloeit goer enDe geDuerigb i& op allen t tjDen oan cain.ïre/temeten/inöeïDmter/j5omer/ï|etfdenDe H.ente/iuettegendaenbeDatmenfept/Dattetbtectnöe iSeettegöebjouïuen/t'bede ban allen ia. ©e ©uptfeljs&joMueiibun biet alleen met^etde
fonberboppe/fomtöta Doen 3p Daer bp een bierDeoft fede Deel ^PerVue/om Dattet mttv enbe meer ooebcoa fouöe 5rjn^omtöta boen fp baer in bp gebjebe eft in fteûe oan^oppet'faetban #appe. ©ie ban Baljeinen enbe idolen b;outoen bun biet
met 4r>eifre enDe 'SerVue/ Die 3p te bjeptfeen dellen in OJater baer #opp / oft f)aer jaébt in gljefoben beeft. «Engelfcfie enbe jgeberlanbera bjoubien bier ban
<©«de enDe ^erboe mout/elrjcebenbele/enDelaten'e feer toel fieben / b'toelcfeeban De «engdftbcn ^el/o^ Dobbel Stel / enbe Dan De ©latmngöen bobbel biec gftenoemt bJOjbf. ^pDoenfomtpDta ILotoubaes tn/om Dattet te meer foubein't ijooft rtjUn,©ie ban l^laenberen nemen mo^feliügDe ban tyoobt/appelen/ boter/enbe boat iUoten- jiEufrJjateit/ enDe Doen Dat on t'bteromDatteDici;erfoube3dn. b'€ngelftbe Doeii baer op/om Dattet teliefltJtfter foube3ó"n/a>uptfier/ Canele/enbe <©teffcl-nag hela / enbe roeren ban fee£ toel De Cotitien, ©e Blamingben boen fowniM& bonitij eiiDefpeterije Daer op/ enDe maecbégbec af een fpiei$ ban JBfty* jftiet te min in iaat manieren m batgtjç*
|
||||||
|
ïrçfariptgcli atö fp met 6oepe melrB gefoben ?gn. ©e
jiapbena ban ^ira/^anitHojen/ #aber/ eime pjinci» pltjtfé ban ILtnfeti/be&alben öatfe nut liefluc en 3nii/ fo $i)n oie fo fmaer oin berDoutaen/bat fp nocb t'fan* tresdaeg^ tu De mage liggeiu©e paplscn^ oaïuerojc.» f8n/«iceren/iaoom[cöeI5ooiiöen0/2Bo!ïeii/eEben/ flupinen er.öe aiiDec öiergUelrjcöe Ojucbten boen ûen bupcfmtllen/çnDe maten gtofenöeftaaerbloet» •SE'fonöament oan De göebcie ^adepbacberne / tó
öe fune göe j ïfte tertoe bloeme/ bp oe tuelclte uieer ait» ber Dingen glJeDaen ïtjnöe/ btberfcöe foojteit ban gttebacRgöemaecbtüJoïöen. ïöantmen bacntüja' fels oan Cermeti bloeme met iaater getempert/eitoe toae fouDtg felsptt gfjefiooten Daer bp yDeacegnt/ Dte men tuffcöen tuiec pfera batfet. $Ben maetbtec soci* bie co|cec enbe beter jan/ alfmen De bloeme mee Uut* ten imjn enöe mater t'famen gljeatengbt tempert/ öaee bp ûoenDe ûoperen ban epera/eiiDe laat fupcHcsa/ cnoe fout tn een Diep toafel-pjet gebacben Dat met bo» tee gefmeert ia: ©efe üjafeia tnoioeit tn geoote bant* Betten ter tafel gbebjoeftr. ©eürupt laafêla öjoï* ben ooci gebac&en ban Cerioe bloeme met wijn enDe laater gbetempeet/ enDe laar fupebets baer bp göe» baen/tnpfeeö gclrjc&Dte anoec laaftla/ maee niet foo bicfee* 5J|n öe oubliett toojDtin De flette ban fupc&er @oi!ttöBsnomen.^iutoel0 usojöeu gemaeebt gljelncb <©ul.lteu/uptgüenomen batter gjjeen öonigb/fuptbes Dfcueifoeegût'i gÖeDaen taojDti 3§eiS2urcepepnen jgit gemastt san uiêptttgB bloeme/maer ueet aman » Deb/#jügjel0/ #iftaeen/ ^ajel-noteiienbefupibec sofaa/ojeüKeoe göe|unt(ie,lecöerfïeenbeUeflntB(ie I maniere té ban alle taetten. lüenmattiit epercoec ben oan bloeme met mele/ûopeta bsn epew enDe bo< ìer t'fainengöefeneetenoegrje&ac6en. jsen maetfet &iaerfcbefoo?tenbantaectsn/ naeoenrpicbbanDen tnot / fomtttige ntet éetiigb f rwpt/i e toeten / appela/ l^epwi/KttetftenetiM i^rupmenpsinripalnt&in De ^>o.u££:âtiDer met ftefeelbcfieu/teuubeiieü enoeeert beften/uu beginfel bau ùu Cornee. jiBeiimaecbtootb taettenbanferupDen/gelijtfebanCitoiepe/^iiOtoie, %attoUüJen/3Setüel/3Sete/^U£tael/iouabffeenoe meecaabetbcuptKii/beöenotgbtfameiigdetempect; ntaecmeefl met berftrijecaféofï toom eube lemmi* ge ten alle aefs Dtngtjen t'famen gemengt/foo Dat üe taettm ban öioetfep doffe enöe toieur 3311/ te lasten ban {&}upmeti/&ciecb£/&teÈe(befté/îlltafe afroom. JKettcn ïroitften gefept/alfo bes! lanben/alfo beel ma- nieren wan gebaey int toelcfte gemepnlgcb gee n jjeef* bee-aö gebjuprt en Uiojt/enöe «ut Dan üsat gift/ taant ! beeffbm fou^e Dien een fiieï£g[)spt en ontoflijtne fina- ' §e göebctt. jSiet te min/Vaat oat 5P/alDedepe gDebatfe is meet üoo| m let&ernne aan De Me/ Dan booj De ge» fonttjept DeaitcDaems: intra Dat De mag[ie berlabet/ enfce met ijaeft ber teert er. üjo?m/ toel ta öiaerDattet int la^fte ban Der maeltijt göeten/Dtenea aiacö/gfie « ïntU »aueHtuptomDes'pijfe te Doen fintiteli/ ?nöe een bupcfetcfioppen, «©tjeliit&tnbeeUanDen gftenen toynen gcoeper/fo
fiebben Die Daer tegljen obetbloeDtgtjept ban graen/ göelgtfe tn üojinauDte/ i&ttarbie/ aojabant/ ©laen» Die / en meer anDerlanDen j3oo?tbjaena gtjeleg&en. 3I11 öe|e laiioen too{t tnfieûebanUjnn/btergOebjou' uaeo/gnöeDagljelgcrgDeDïoütöen / toelthe bieren op feröerfclje manieren gtiebtoutnen fcoopeii/enûe naeDe eofhnne ban De lanbeu er.De plaeifen. ^&ïmanierebanbiïrte bjoutuenbinnen pargolo
Dcfe : i3eemt <©erde enûe èaber uan De befte Die" ggp meucljt fertigen / neemt ojte móel foo beel <éerfte ala ï>awr/ iVaeDemeiugöte oan Den bieteoatgöp'mtlt bjouiaen / legïit Die t'famen tn een cuppete taepthen ben itjöt ban wetenttotuttgö Htçn/oftmçer oft min/ |
|||||||
|
Het Vili. Bocck
|
|||||||||||
|
een/ men moectet af getyanben tööit/ f o imi abf mets
ban ben toon boet: l©cli0 toaerbac meet oft mira marni i0 na be compiette nati be btngijeti Die baec to@ gtbwpct wojben int bjouwen/toaut pet gene bat met «öetfïeenbejèpeltefonDer ^oppe off wepnitb Stoppe i0 gebjouweti/yeeft minfi toarmtcbie..allen/maer «s feeebequaem om benbo)ft teberuaeu/efi yet lityaem te berberficbentn begcoote bute ban ben Cornee» t'opEiie bat ban <©ecfïe enbe $abec i0 gebjoutoen t$ toat marmer en feer boebenbe.lbct te mm in alberlep bier oau mat graen bat ootb wojt gebouwen/10 ban grobec f ubfiantte m f toaerbec om Herbouwen ban bf rotjn:b'îBelt&in bien bat niet mei en 10 gbefoben/oft btrf cb/ofc Dtc&e i0/maect betfioptbeben snoef toillin* ge tu be binnenfie leoen/ pt}ne int booft/ coltne/ftceu/ grabele/roubepiffe/bpteuban urgue/ pjincipalgc alfï ftgetpeï0:maer ifl tefeer outeûfueracljticb/bet yin* oer t be mage en be fenuacy tige part gen/«©acronime moetmen gebjupcfien Dat tof l gefoben/Ujel obergaen/ Maer enbe matelnt&oati0. Slfi Darmen bier warm maett/eh be boete Daer mebe ftooft ban gene bte moe* De gegaen 3tjn/bet t«tt be moeDicyept uptte/efi ber» jierct beboeten. «Êen^inneoft Capoenfalfiaefibet toojDen ift batfe infleDSban mater bier bjincben / ofi Dat men Dun eten met bierebeftaet. S\ï bat gyp groen ï^oppe in bier iact fteben/eft bal
in ben mout gout/t'falbentantf uoere tecöigbeiu <©»af Dient om in De winter feoepeti enbe berc&ettg
te mejien/al0 fp op t'ftal fiaen. |
|||||||||||
|
bat gOebioMttieit toofloinae battet graett gfieweptbt/
gbemengt/gefermenteert/enbe t'btec gyefoben toojt/ foo ifi biet fcbetp/bittet/ foetacyticy/ vaateracbtigy/ fiere h/tii|euDe/üunne /Mm oft tutbel/ enbe meer oft min tgtsf goet Mgbenbe. <©m te beletten battet biet niet fuet en toojbt/ enbe
lange goet blgbe/toojpt op u biet een fatiche met groe • ne cojen aren/enbe laet Die Umuüe baet op Uggljen.^ft batbegbintic berfcyaleuoft 5gn&rarötteiierliefeii/ bangi uit bat tmee ofc o?ie gcbècle eper 0, gift oat 3g> nen fmatte beeft berlojen/t'fal bien weber btngen oio SÖP baer op Doet 3rio0/ «©eingber / €>|off el- nage!0/ jaot en- jBuftaten/36afeelaet enoe 4®a. 38cn gaenbe be natuere enbe complete «au be35icre/
fp i0 onget tutjffclt Wat m/nocjnatija meet oft mir./ua be ft off en baec af Dat geb jou wen bemant boe Wel bat be <©er|ie Dan baer epgpen natuere tout i0/nocbtati0 bes niet teöbenfiaenbfctoo?tfeeenigbfin0 Warm/Deur bet wepcuen/ beeffemen/ bjoogijen/ nat maften/ enbe tfteben Dat fp int btrepDeu ban oen biete lyûet/te meet om Dat be ^oppe oft t' faebt toeltb baet onbcc i& gbe* mengt/be couoe tempert ban be 45crfie. f ©aer battet biet marin 10/blijctbp bcnfmabeenüegeur/De welt» beid oft foetoftfcttecp/ oft bittec/inbien battet bier goet 10: Want t'gene oat feet tojange oft ferp oft fuet t0 iflnotb. welgemaert/notb goet.^gnüJettBé tonen ciac!* 3iju mar mte/toant t)et uwer 1 be lisben D)ontben meer ban Wmi betooet oocft/ puncipaliicfe t'gljene bat met -Sertee eeujöeele i0 gDetyoumen. Cen anbe» |
|||||||||||
|
HET ACHTSTE BOECK.
|
|||||||||||
|
fien b;ie oeffeningbe.Snlc&e piaetfen bjengpen boo|l
ftcrtUe enbe SietlgcSe wgnen. j@aecDaec menttyte ban fïeenen oft bepen bonen liggpen / Die en Dienen niet om ìBgngasrDt te planten/ om batfe in Den M>a* mer binberen Deur De WeerQacy ban ber yitte/eube ia be Winter beur paer uptnemenüe couöe. Wû 10 toaec itiDien menbe îBgngaerbt plant op fteetiacöugöeit oft itepatbtigljen gronbt / Daer en moet foo Diepe niet gyegtabtn noci) gliefpit^gn/om bat De Woftel niet fo Diïpieen i&in D'aerDe al0 ban De gbene bte op eenen faiiDtatytigben gronbt gfjeplatit wojbt/ enbe timt $gn meefi twee oeffeningöen gyenoecJ). ^rytatl)* tigbe oft matgyelatljtigge gronbt 10 rebelntb goe£ booj be mgngaert: JBaec ftlep enbe pot-aetbe gronbt eni0nietgcet: «®otbfooeni0jiem befabeiatytigbe gronbt niet boel nut/ Ijoetoelbat Ijp toijn göèeft bte lieflijcb gDenoetb 40 ban fmabe / maer bp gjjeeft M* tel bjucyten : <S>otb foo i0 be müngaerc Daer feer otto bertiabigyban lecbeuoft b}uppen. «©tb?oogBeenbe feefjjtete gronbt gbeeft magyereuUiyngöert/tensp batfe met mep ggtgolpen 10. ^engaeube bedonne enbe natuere banberfoebr/
foo en maclj be toijngaert niet geplant 3gn opt opper* fi*ban be bergen/enbe nocD min op piaetfen Die tegen bet j£oo;be fiaen ï U&antyp begyeert meer marine ban couoe loept / eer feboon meer Dan reggenacytioj enbe tóeeft fïomien enbe ongemeerten/ maer bp beeft gljcerne eenen foeten enbe lietlgtbcc tof nbt / enbe toiï fiaennae D'<©ofreoft«éupoe / 3©eli& toaer/ bat ben 1@tjngaectincoube getoefienmoet tegen bet ,j£>upbe fiaen/ in beete latiben tegbeu yet<©ofie oftjiioojbc/ foo:becreal0fpbeb}t!t3t;n/footoelban be ,§>upbeal0 ï©efie tombwiï |@a«ri0be plaetfefeer fubfeebtben toinben/
|
|||||||||||
|
VandenWijngaert.
CAP. i. M<£nmoet welbenrben batbelByngaerbt
beet meer p;ofgt0 fai gyeben ban be yoben enbe anber faeplant/ al0 yp neerftigy g9e« oeffsnt wojDt / gfiemert&t Dat men luttel gyemeten lanbt0binDt/bie)aeilgtb0 D'eenDeur D'an» bet gere&ent/ geen tyien oft ttoaelf cattElen togn0 en geoen/b'melc een groot intomen i0/fonber ie refeené alle be flupten/efì jonge planten Die men jaerlgtr baec af macijinemen/omeloec0 teplanten/bmelcallene ge* macbelijc al'ebe ontoftt n macy blagen bte men aenbtn mgngaert pangt. "#seron fo bepoojt of bet innecomè* bp be bercopinge ban bit jont piantfoenof t be bope bâ ben wao oan ben totln/ben meeftec ban onfe #uebe te berttiecfien om mgngaert te planten. Watgtont cndelocht datdeWijngacrtbeghecrt»
CAP. II.
f *\ 28 ben K©ijngatrbt te planten/ bat bp foube tno<
^^ gen beie enbe goebe bjucbteu boojt bjengben/ foo moet b'aerbe fat&te/gefmpe/fubttjl enbe tebelgr Itcfjt 5 g'n/niet bat fultbe aetbe allene goet 10 boo} Den mgn» gaert/maer om bat bte toooj be mgngaert be bequaem» |te i0/enDe beft baec toebtent. t©e fantatljtige/ fieen* aebtige/oft grepfatgttge gronben/enbe Die beel bepen oft tiep in be gront gebben / wel oberbett met aetbe/ bte 3ö'n goet fo oerre alffer bette aerbe onber gemengt i0/enbe bictoil0 mei biepe gefpu toojt. ©e fantatgtt< ge/btepe *nbe bafte aerbe moetmenboo) b'eerfle repfe feec Diepe gcabrivinöÊ fHltben gcont begtert ten mui" |
|||||||||||
|
V£i de Lancù:wïnnifighe.
|
|||||||||||||||
|
n\
|
|||||||||||||||
|
tornt t'fal beter 31}« tcflöcn get $oojben ofc j©efïe/ fn
6l)etempe£üe rontrepentegöen <©o(ìenoft î©efîeu/ >.«flCE Uctei- int <©oiie. ©oojt^ om bat alle befe göetieflgcböept ban aerbe
auîjçiocût tn allen latibenfeerquaet tg om binben/ foo falbe ge)'ti)tc&te ' «ietcfe-man 3911 3©gngaerbt planten neiggen na be natuce ban beplaetfen enbe lanben;U)aiu fep fulcUen mibbelfal öet erte&i oftgDeb^tfe ban be 'IPgtigaert plante beur ben aert ban bet aerbe geljol* pen enoe gebeurt ?gn/fo bat banbepben een tempera* ment fai tomen/ battotboojtg tomen ban albcrlepe planten ban uoobe i$,Wm$ fo en moet ÖP op gi)en«n nocfjten gront planten/ ï©0ngaert bie be beften grof enbe teer imft/mwt me Der be enbe Wepn beften geeft me beelfteen&enïS.<©p pïaetfen bte mei tee mint (iaën/ moetmen mgngaert ftcllea bie gerbeenbe bafie beften geeft/ mei baft aen ce bjupbe fioubenbe/ enbe tes ton* trarie/bie tere beften fjeeft/op geeteplaetfen.3jn b?oo< ge pïaetfen falméplatueu bâ oe gene baer af be b|utgt lîegtelgriî ban ben regöen enbe Danto berrot/ enoe op öocötengtont/be gene bte beur bjoogDtebebetf^enbe feergaet- <©p pïaetfen baer beel öaggelg balt/falmen planten bts Ijeeûe enbe bjeebe blabsr js .geeft / om 0aer »jucgt beter temoggenbec&en. Dat gheenen Wijngaert ghefaeyten Wostg
dart vootghenoechtöo
CAP, lil;
|
|||||||||||||||
|
en foube mebe bepleit. 3&aetûttime boert fp qualöcB/
ùte alle jaren ben ïööngaert met mefr laben/ gpf Iritfï bti ban pirite boen/ get melcfsc b'oo^fage w/ bat bett meefïen fjoop ban geur mnnen eenen onltcfltirhets fmaec6egebben/enbe firgtelörbbeberben / begalüeti nocg battet mtfr ben Bögngaert terftont beroubert tü onbjutgtbaer maecEtt / cm bat f e alle gen beugboin iti b'eerftejarenupt mo{pen« De keufevanWijngaert te planten.
CAP, V. . r\<£ Beufe ban be ï©gngaert planten / of Bet ftiipa
■L/ten/ranrlten of ggegnffijDe planten jgn/eu moet niet ggefielt tnojben tot goet-bunc&en ban ben berco • pe r/Die luttel b^aecgt na ben bequatnen tgt om te fw> ben oft upt jjraben / maer mei tn be fo;tgbulotgpepbt ban be gijene aiz planten móèt.^aerom maect betec batgpbtetïemein3gnenepgenen Sopiigaett/ of ten ShinfienDat öp toel üerfeBert (& ban be oeurgt ban bil ÖP begeert te fopen. ïpp moet ootfe acgt nemen op De nar ure ban bes locpt/enbe gljelegentgept ban bc gront baergp3tjn plantagietotl maeeften/ ombaertiaebe planten te fcötcben : aspant Ittfit öp tegBen öet ^up * oe / pp fai ban be feite 3ijöe jrjn flapten nemen bte Dp toii plauten:t(ì bat pp op een óocglje p Jaetfe mil plan« ten öp fai be ftupten op eenen goggen gö« legen ffign- gaert nemen, j^acrtgjgnen gronbtleerg/opeenle' gpe piaetfe. ^(ï batgp planten totlop eenen toat* men/rouben/biooggeu oft botötea grouöt/ ban biet* göflnche gronbtfaigp 3pnen 'ilDungnert nemen om te planten.. SBefeflupten en mögöen niet langgêron* gljeplant ggegoubcn 3ön/mant be togngaert/ nae bat ÖP afaöefneben iss/en matö nietlangger upter aerben Uljeöouücn 39.1/ niet meer ban be boomen btemeu toi! berplanten- 53u om béfc Supten toel te öiefen/ neemt ote ban eenen 3@nngaerbt uit niet beei marrite ere geeft/ om bat befe niet alleen beel bjucgten en göeeft / maes ootb om batfe t'guaet toeber nieten bjcejt/göe « Iritöfneeuto/ jSebel/jBifl/grooteroube/ notgoocfe Öttte ban be Cornet/ göeigck a!«r boen bte beel m ar tp gebben. i?an fnlcbcn i@nngaerbt moetmen be r\up< teii nemen metten maffen ban ber ISane/ outrent benabont/ niet ban b'onberfie noto ban ben opper» fïen/maer ban bemibbel/bie ront/ licpt/ (iijfspn/ enbe beel botten gebben/ e»be ontrent b?te binggereti oubt öoutjEl metten nieutoen fjebben ,^p moet feritone gljeplanttoo|beii/ om bat öpeer groepen foube: of* men moet Ijeiri/foo öae(ï alsï ÖP io gÖ«fneben/ ronbt- omme met aeebe befetten / om bat gembelorpt titel en foube befcöabigöen. Van de maniere van Wijngaert te planten.
CAP. VI. A %$ u iant toel gefupbert i$ ban fïeencn / enfte nae
L * D'eer|ïe aefteringe toel gefeten enbe geruft/ en bett gront toel getepntgjjt ban t)tt fenoop-grafi enbe anoec ontrupt/fo aaet gabe in beujIBee rte öet foetfïe toebec om te planten/na öet lant enbe be plaetfebaer ggp 38it fult/en be nature ban utoen gront. ©erept/ ft gerpt/eiï erfngt be mortelen be fafelinglje banutoe 3©gngaerc planten/enbe fteltfe toel tes&oimen tegeti öetfupbenï plantfe in be mibbel ban be boje/onbet ïse fubjectie ban utoen »oet/b'eentegen o'anber ober/ gelgrb een 2öoj» goensi brupö/om te boen(na batfe mei göebetfet jgn/ > opgtoepen op bepben fgben ban be bo;e/aen be gopen ban aerbe ik op bepben 5öben gemattt 3gn/toant olfö biengen fp meer bjucljten booitiS: €nbe befe.maniere Ijtet bobbel planten/ öet mele gem aerfiaet alleen ban be flapten/om bat/ofter een ftojbe/oanbec bat beha- len foube/ enbe tft batfe bepbe groepen/ foo tretRtmeii b'een upt om te (lellen in be piaetfe baer eenanber ge<* fioiben i$: toantöoe toel bat be iluptebeter boet enbe mottelmaett/foifinocotan^batfequalgcâetgtoepei; 1 Ö ?nbf
|
|||||||||||||||
|
i
|
<C en ben ban geenbet meeninge/ bàtmen ben ttjt fai
|
||||||||||||||
|
berusten met fl£nngaert te 3aepen/toantbegalbfcrt
dat eenen boom eer ban be tome groept bau be muti* gaest fouùéfo cn iffer bos nòìlj pjofnt noto betirût om te8ebjKptfe;nt'getiebatbanbenjaetUoo?tcomi,30at mogen boen ûe gen? bte booj Own genoecijte/en op Den ppgen oo^fj be matgt gebbé* te fapeu tfaet ban be fyup» S)uiuptb|emoelanD5n/omnamaelsï/aliSbatgema)fë ïg/en tpiantfoen tn beter aerbe berplant ijS/eené plant* «ora - bof baes meoe te raaften/enbe op be felbe te moge gtifften/ enbe boojtg tg toerplanten in beter aerbe/ om binnen ttoee jaren om na baet op te öebben rebelatfee groot e enbe UefUieBe togucgten. ifeaet bit geplant beurt min enbe bigft onlanger goet ban eentgp auoer., ïBp en paden oocU met op be ïii)nngaeroen bte men op öo* men Iaet ulimmeu/nocpoocÈop begeue bte met ipar» ren opggelept mojben/enoe latten metenckel oft ooü- foelöat/oftüjagcnss/üjantbSilOou en 13 nimmermeer foogogt/foomdomoatöe toojtelbanben boom ben aa&gngsert beöerft/gststboocn be Soolen boen als 00c om bat bcfe plante nimmermeer en mil ^ooge berüe' ben (iaën/ noti} ban be f parrai öoogper bebtcöt 59a/ bau een liïutii men? öoogöbe. Eeriien de Wijngaert plant.moetmcn weten wat
Wijn de gront fai gheven.daer men die wil planten,
GAP» IV.
«Et mare betlojen atbepbt enbe obertolltgöe cofi/
ojtjngacrt te planten bie luttel enbe onlteftntBen WW fauöe gpsben. ©ep^oeüe baer affai mogen al« buis genomen toojben, $&mki eenen put in b'aeebe baer göp Ö5*»» planté toüt/banttoeeboetêbicp/neemt ban ban aerbe bie hwi tó upt gegraben een biotte, enbe boet bte in een glaö bol ftyjöer regen-teater/ mengtfe it'famen / enbe feloppet matct feer toel/ enbe latet foo jlaen tot bat b'aerbein ben booem bant glap i& gefon» Seu:©at gftsöaen jtjnbe pjoebettonter/enbegöp fuît eenen ttJtjn gebben ban f uicüen fmaetfee al(i mater të. 51(1 bat gijp nu eenen bttteren/oft fouten / oft alupn- flclittgen/ofanberenquaörafmügeint mater btnt/ fo fcoacltfu op fultnen gront umenl&gngaert teplanten. 3l(i battet ban alfoo tg/f o is$ becofiume ban ben mgn» gsert te meften/fees te mifpjijfen/gÖemercBt bat feer iij) iaet om boen iö / bat baer be òk met inefr onbergou» ben enbe bet gljemaetgt i0/ben geur ban ben mifl niet öeyouDen en foHöe/enöe oor ten iaetfiçn ùm W$n niet |
|||||||||||||||
|
Het VIII. Bocck.
|
|||||||||||||||||||||
|
ti 4
f nöetooiteUV ban te gbefotttbsn of flefofelöe tantueit/
altfï Dat De gefonrben foo lange met goet eti bluft/om batûe flupuuaufelfsjtooitaurögbu JBaet(pmoet gefneDenuuefen ban't gtoffie en getnoopfiebout bau beu torjngaett ttte «ftp toeet Dat fellone eti bjucbtbaet w/c ti moei bebben out en nieu bout/ en geplant üjd j=> benban eenen magheten gtont m een bette en toelge' mefte aetbe: «DeSDöngaett 10 but jaet out eet Dat tip tyutbten bjaegbt/ euDe ift bat bp gbeen ongbefute en htnubt/fofw men bat bp öettigb jaet goei b:bfu$a bat bp afggèfneben io foo moet nicri Die f naben / ente tjeai inaet ten ijoogtjjtenDjp ofte biet bssoppen laten/ toaer af De ttoee tullen mogben ftaeuuptbet aetDen : euoe i|i bai ut eenigbe botte of fpjupte na/ bte [al men met ben uagbel ban ïxn Dupm moetenaf floten. 2ft Dat gbp utue bojeii mtnbet maetfit/ foo moet*
men planten op 3ün2ïugeuin0 / ban ttoee boeten tot fasce uoeteu/een rantfee tufftben ttoee bopen ban aet» De/ gclntmen boet in beuplantfoen-hof uanbe ftupt* tomen/ enbe latenfe üaer foo biet jaren (iaen/om uw bet te ftnt&en 61$ i>p geüiaffen fai 3911 tbaee of Djp jaet nae Dat bp ghefcbottn (al Rebben jjetfiertb enbe gtof fiout/|'oo Dat be ï©ni gaett alfo gemaetut enbe onoet- Bouoen / gbeen onoetfet noti) eenigbanber Siiitb om op te ieggbeu/ ban boen en fai hebben: tuant bc 92ir.1t' pale toojctl enbe boet/gtjeeft onöcrfetftle genoeg ba* ten jonge ftbeuteit. %n Uauguebotn enbe ftyoüente/ plat 1 tinen oorb albuo / maet lp fteetfeenfe bojbet ban maltbanbet in be aetbe / enbe (teilen tufftben bepben èen «ëlfif boom / btemet baet ftöabutoe met en be» neemt 'tgtoepen noci) De,S>oiiiie-fcbi>u ban benUDnn* gaett. jbp en laten occb niet/ gfieìne i$ in 3|f altea/ te Pellen fuflefjen elcnc böje/ bpf ofte fes boje» met ,g>0' mer of VDfnter Cattoe/enbe al ift bat f p Datt nut on » bet en metmben ben fötjngaert/ foo en laten fp noto» tang Daetommemet/ «©Inf-baomen te planten in be jaep-ianben/gemerttbat 3ön fchabuttie/ate gefeptto/ Bijeen let fel en Doet bet toaffenbantgtaen. ©erantne met Oaet faftlinge/ toil gtjeplant 3gn fo
ïîocfî sis fp ban Duras fìruptb genomen io/ enbe oocfe h\ lessi int miboeti bun De boje/om (jaet fafelinge mille/ ban be toelcüe men niet en t tonfiU ban baer groepen: fp moet oot&boojDet enbe langttuptgefpjept toojuen en irtmöet plaetfe{)ebbenom teliggeiufp groept enbe toojteïe eeröer Dan De ftupre/ gelijt & be geuite ranthe niinfr isan alléDitctt.#ae Dat gbpu flnpien of gefouo ben ranrben geplant hebt/foo moet men met Den boet ftnfbaeroptteDen/ omDaifefoubentoû?teIen/ enbe ban ö'aetöe ban bepbe be bopen / tie op bepben 3pben Itggben/ fliffen/ betoeltbeootb foube mogben ballen op Ds booifepDe planten, «een anDet maniere ban be flupten te planten/ enbe
niet be gefontfeen tantbe)toatu baer fafelatbtige tuo?» telen fout niet Inben) toojf gbenaemt planten met be batte of met fte&tn / te meten be boojfepbe flupten in ojDen in b'eerbe Re6en/of ttoee tegen ober maïtauoer of een alleni/ gelnts men be Wilgen bott/en bner nae toeber betuen/tteben enbenebrr flaen/aleiboojfeptt0. Wocpp' om bat be nteutoeplantegaeff foube toofrel
fitrjgen/ fo <al croet jön /bat men aen ben boet ban bien leggfje/ €ptBelss enbeBttfent'famen grof gemalen/ of bone-fïro/ of out mift/ of 6af baii'ïCertoe/'ttoelffi Bet bequaemfïe ini ifï batter matö 3ijn bat een jaer oft meer op een geeft gfjelegöen/of bette aetbe/ moten be gronbt magöer i$ / ba?r gDp ben ï©f)ngaerbt plant: maer iö óp bet/ foo fai men baet leggljen matta ban upt-gftf per fte Djupben met mtfl gemengt/ te toeten/ ban toitte biupben/ inbien be Wrjngaett blaeuto i$j of ban blaeutoe bjupben/ ift bat hp luit ip, Wat gront endc cerfte ocffeninghe dat de Wijn-
gacrtbegecrtdienieugheplant is.
|
|||||||||||||||||||||
|
jftbatöpfien üHlbebjue&ttiart 5önc eerfie boutotn^
gimv foigdcöiatgDtbooi öetlanöt enbe planting^e/ maec meüe oat iyt • uni betmeutgljbulDigen 3pn eetftë plante : Want «et ia felter/bat ui een bajie enbe bette aetbe/ be ïtëpgaeu meefi tojucjjten boo^bjeiigOt/ enbe min meftuigi)e ban noobe fjesfc-' ten 3p Dat mets binnen ttoee of Disiateti/ tjaet toat jUaertfrJjeaerbfi moet gfjeben/ of eentgöe betltcgiiugbeaeit beu boet/ naer ben trjbt enbe tiatuete ban ben lanbe. %\\ Del fantatptia5)cfte|ieenat{jttgDlanbt/ baerbe W\w gaett foo uttlujucötcn met en geeft/ moet men btcli" mglDers boutoen enbe meftenalst t)zt te paffe fiomtï maer bat |)et 3p me: €>ffen ofte poepen rnsfi. ^>a«: ban be pee t ben/ ban be Œertoenpy ban De j)tOapeu/ ofbanbemefttugiiebecmeufeijen/ toat gtonbt Dat Uet ootfe 3p/ ui)eeu en të bic Daer eer Doo; en beratgets Dan en betbetert/ fonbecbatitocöfulrftcmefiingfj»? maeebt / bat be Uögngaetbt te onlangüer gbebuetoe enbe (ïaet/ feo totlDooj beonatötfaemöepbt ban ben llanbtman / bis Ijem te feet bettoubt op De toarmte ban ïtjii meft/ gïjelita begôenebie ongljebJufteMdn leggljen aen betoojtel ban De piante/ ombatfe tyoe« gljer foube mogDenupt-lopen / enbe octU om sebjoe* güer Doenfierben / als om bat fultüe S.anbt-lieDei« met en toillen graben aen be toopel/ alp Den tijbt mtt toe bequaem f0 / maer Rebben lieber öaten jCËeefiet: in Den boft te bjengljen ban nufi/ ban tefintben/ enba ban ftaecbenom DenDDtjngaetDt eeonûerfetten/ ban met regfrenati)tigi) enbe bequaem toeber te aibepocsi enbetetoetebeu. |
|||||||||||||||||||||
|
In vvattyd: dat men den Wijngacrdt moet
planten.
CAP. Vili,
f*»^p meuggt ban ben ï©gngaett planten met $é
vj maffen ban bet j!Bane/of naer batfe mtt ofte bpf bagUen ouDt 10 / ban Den Hbbent tot flalf ® wemöets tot oenabolgöenbe bozfi / nae be btacfjt of ftrafijepDi ban Dten/ om be toelcbe göp u toertb fulbt laten (laen z mant tetoflltn bicetbeuenbe ontbetben beaesDealss fp betBaelbt 10 ban ben bojft/ bat ioboo; u foo beet at< bepbtjS betlojeu enbe b'attbe foo beel fcfjabe/ om batfe onbet be hojfïe ban ben bojfi baet binnen betftettbc/ om naet eet banbt baet braebt te toogben m bet upt« bomen ban Den jate, ©aetomme fal't beter 3gn/ Dat men inbouDe tontrepen ben ffîaugaetbt plant; gbeDutreisbe De Eente : j®aetintoQtmeenbeb{oo« Qtje latsDen/ enbe bie niet nat gbemaerbt en siiti m ben $etffi/om Dat ben rfgben oiebegeijeele îStutet: fai ballen / bel Doebet gljebjetb ban bet aubes water/ enbe om bat oe toojtcls te beter b'aerbe foube batten/ pjiiiüpaiijtU in ben tijbt al0 be tiatuete een too|te!jGS meeft boebtfeliö güeeft. JBaet om te planten en fa! men goten gaten maer ben / maer putten graben bars auDetbattien boet Diep enbe bjeet / te toeten in<ètto« bet/ cis gbpbe flupten in beïLente toilöt planten/ ofte in ©ogbflmaent/ ift bat gbp in Den a#etf fi MM planten. aiengaenbe beplanten ban Den XEXjngnert/ bie ban
eenanber lanbtftb'ap ofte gtont 3nn/ ban bet naturel ban be plaetfe/baer gfjp ben totjugaett planten totlDt/ enbe groepen nimmer foo toel tuant men ttoijffclt ai* tijbt / offpgbetroutoelntbuptgeto?en5tjn na beton" ftDetatie ban Delotbt / fjet gfiefttbte ban ber jonnen enbebanbeplaetfeubaermenfeberpluit. jiöen moet ban nemen beftljoonfleenbe bejiebanbet quartier/ baetmenfe leggljen enbe ff ellen totl : Want te totlkit btoingDen een attuti enbe fubjett te maben 'tgene bat baer natuere niet en betmatb/bat i$ een toert ban een groot meeflet/ gbemerrbt bat be boutoingfje ban een bjemtlanbt/ bonen beonfebetbepbt ban 0et toebest/ met bet toelette be plante genomen beeft getoeefi/enbe |
|||||||||||||||||||||
|
CAP. VII.
|
|||||||||||||||||||||
|
-^ *&,..«.«- ~~-, ootb ban baet booitbiengen enbe bïutijfbaetbept toel
|
|||||||||||||||||||||
|
rW
V/
|
'fotfï ban nooöe/bat b? jBtefie* banbçt ^oeben/
|
ban boen Beeft een partituiieren acBeartan bau bet
|
|||||||||||||||||||
|
quartier, ban baec fp gbetomen 10,
|
v
|
||||||||||||||||||||
|
Van
|
|||||||||||||||||||||
|
T "I
|
|||||||||||||||||||||
|
van de Landt-winningîie.
|
|||||||||||
|
il ƒ
|
|||||||||||
|
gDebonbett/om batfeluttelbjutfitettBebbeti/enbe nieÉ
enbienenban ombjogljensbau toijngaerbentema* fien:Bet Doüt banbicn i$ geltjt gier na fai gefept bjo^ Den int €apittelban ben tuitten ï©migaert/ ban Dat Öet bjat robet ig enbe be fnebe geelbet öeeft. Plantinghe van den witten Wijngaeit. CAP. X. HCt befte gDeplantban be tuitte ï^ijngaett i$
t'i'rometiteau / |j« tneliBefiet gout geeft tcet< ftenbe op ©et geele/enbe baér na Set Jfêufeabel bat root; ban öoute te/bacc na bet f jjnpnetfBnt'ou/bie {jet bou' te fjeeft tretBenbe op t'groene/enbe be befie geel gfie* ItJtS toa0. Wan alk t'gjjeplant foo en iffec ggeen bat beter te"
gben be bojfi tuacl) ban \}tt ^obeft/ [jet bselt&e tan*' nept ban Boute te /enbeleer üithe ban ramile met tou« be blaber&'/cnbe Beeft feec bee! mutDteiu <®mi te een anbet foo|te ban »©oneft t'toeltS gBcBeten taojt ^ia* bie <ü?obeft/aifoo gBenaemt om ben f mafie biet in otti mont geeft. $et tuoibt luttel gefocBt/Boe mei bat fjp beel bjnn0 boojbts bjengBt/enbe be bof ft niet fubjert en iS/niet meer ban t'boo&aenbe «©obeft. t'^bjutBibaetfïe ban be tuitte/te batmen Beet mit
25ojgeoti0/Bet tuelcue ban onttent tmee a tngBcrs en ti ÖalfgeBnoopt te/tfl Beeft be bjutfit met co^te jieet* ten enbe Dtcfttet op een ban Roteile : 59e blabetis 5tin feet ronbt nae ben aett ban be <ü5abe(ten/boog be sejïe BetBout Bern toe! tegBen ben bojft, t'<©Bene bat bte ban ^artjö / om jtjn toertfiingBe
Beetenjpoirab/alifï grootet ban beften enoe ban Boute opt blaüto trecfienbe enbe feer öt'cfic/ foo ift noefttantf Bet fletBfte ban alien/ aengaenbe be fitat^t en DeutBe bantfap. 5©e iBefltet brengt bee! b&utBten.bco?f 0/ baerom
toojbet beel gBebmptfit int planten / Bet Bout te tuf* fcfien gBeel enbe root / enbe matl) ootfi ml tegB«n be bollì/ bsblabetöjgnbpcantssrönbt. Sfiengaenbebe biffetentiebanbitgljeplant/ itfibtnbet b^iefoo;tetu 59'een te gBenaemt gBemepne IBefliet/ bie feec ml bjutBten boojté bjengBt : ^et anbet iti gBeBeten Bet gcof ifâeflter/ Bet toelt&e groffte ban Boute enbe ban beften te: €nbeB«tberbebeelebeljEef[ter/ toeltSe be beftebiutgtenban alle boo^bjengt/enbebebefien toöbetbaneen. ©at ban 25o{beau0 bient beter om te mafien be op>
gaenbe ïBtjngaerben enbe toagette tn be Boben.notB' tanö toojbet onber banbet geplant om te meet tifucfy ten te Beuben : Set te tos ban Boute enbe otcfiec Dan ee* nigö anbet geplant/enbe groepet oocfi Booger/ fo batfe langer en Booger fpatrtn en latten beboef t: ^tt bjengt oocfi booste grootet befien 1 maec baer en beBoebenjï niet bele onöet een goet geplant/niet meer ban en Doet batbaniSocelis/biealbet toitjïeban Boute i& notBtanö enift niet feet ben bojfï onbertoojpenU'jp oocfi toattet totl/Bet is laefïe rtjpe/enbe baer en beBoebeu ooc maet bpfenttointigB tancfien oft planten boo| clc quartier: toant Bet maecfit be tognen groene/ntet tegetiftaeiiDe battet Bem be fcBecpöept geeft/enöe oocfi bfoogeenDe nunligueut0Boubenbe. De ocffeninghe van den volwaflen Wijngaerr»
CAP. XI. NSB bat be plantfnge fai gebaen toefen/ geïgc boleri
berBaeltte/enbebat gijp ften fuit battefalbegttK nen Bet eerfte jaerpout te firggen/en be toojtelen/ Bet toelcfie moet gbefieu toojben ontrent Balf jaBepe / ate gBp oocfi bebint bat be ftBeute oeffentnge betb}agBett macB/foofalménbie moetenbegBtnnente fngbenoft Bem Bet Boat laten/ maec men fait fttpberen ban 3#n fcBeHten/ om te boen gcober ban cantfien tooien: baet nae moetmenfe tuien/ toant Bet eetfte regiment ban be plante tyengftt oocfi mebe ;gn eetfte bou* totngB? ? 3Snt feiçn foo tottcBtmen op be fiopen ban |
|||||||||||
|
Van de piante van denblaeuwen vvijngacrt.
CAP. IX. |
|||||||||||
|
k€ tamme plants ban ben blaeutoen ï©tjngacrt
"^coepet ouur ai: ©e tujlDi: maecfit fcBerpen gnoe Deroentoun/ fylcjciö öiegüc wonnen toojotoplanbt battiieiitaommegBetoojpeu tegBetoeeft: jüaaecüe 3©üngaert/bieom te tmnnen ben roben twtin geplant 20 Öttff toit öaif root/ gBeltjcU Op begljeert een anoet boutoingöeenDefituatuuanDegBemepne/oocfi is Dp înoeplicfeet oen te tegeten/enBe btBoeft mei een groo • tefojcBbnloigBept/ om bat De tosinoti oaetafcomt fcBoonbectetnD'oogBe enbe beter ban ftiia&e/ alen bjer.gDtBpfoo grootenboê°bt(el niet bp. beplanten baiioenblaeatoenofroaDetttogngaertjgnjIEorillon/ ^angmoceau / jSegriee enne jSeraut. ©cbenbe tuelcfie om ben rooben daten togn men baer bp bocgt Uan een tuitte plante en g&«le/Bter naberfilaett/ fiei» ïenbe tuffffjen bjie oft biet flupten oft tancfeen toot of blautoeene. «©e befte togngaett plantete bèJBortllon/ toaei
af {jet {jouût be fnebe toot Beeft/ meet ban cenigB an» Bet ; bat befie tu Det cojte/ ban Dite bing jjeren fpacie ten BoegBften tuffcfjé eltfien finoop/ enbebicfic nafiet lantDaecöpgöegtoepetljeeft: <£nbebjaegBt b?up> Den öiebe belten DtcBtebpeen tjebben/ enbe te oocfi tonbecban blabetS oaneemgö ban allen ban {mi foojte. ^toeebe JBotillon te laitcfi ban Boute/ten mtnflen
ban biet bingeriS tuffcBen ttoeefinopen/grobet/enbe binnen meet mater ftebbenbe/ enbe oocfi mattato' sigB in be fnebe / toaer af Dat foo goet niet ente/enDe Ueeftbanbapten eencooöefcBo?jfe/ enbe be Diabete instbjte fietbeu/ ofggelutfi beboet ban eengansï/ gBeujcfibebggöeboöm. <©tt ttotebe jtëorillon m anbetfii;0 f inetngrtot
genoemt/öet bjaegöt luttel enbe fciepne beften/ toaet afbe togn ftmfite/ jae betec ban ban ben eetfien lUorillon. ïletberbe jfBoulton te gBenaemt 2Sècanè/ Bette
f toette ban ftmu enûe ooc banbefieti/ int bloepen Be» fcetapparentieban beêltótSms teïjtBben/ maerate be beften ctjpe toeiûen/ foo betftötllst tuelDe Delft tn te beften enöe meeftenbeel noti) meen De patelle te iancfift ban allen tuficBetjbe Unepen / enbegroepet langljetcnöe BoogDecöan fjotlteDan centgB anbet, ®tt Derbe jiJotilton te albét csrft röpe:enbe geeft al* fo gotsen tui)ii oft beter Dan be ttoeéanDere. ^©e fango JBoteaa te ooéfi DjieoerBanbe/ tóaetaf
tïebefteici cojtgefinoopcénöe feet Bert ban Boute:33s ttoeebe foojte en berftgiüet niet bele ban bien : be bec» be |)cet gije&eEtelt fang Jfâdjéau/ enbe en D?acgöt oot maet met jaeren:#p ijeeft oocfi Dît gBebjeta/ bat Bp algben ttjöt ban bc beften tefnnben gijetomen te/ öitbtBitegoebonben tooibtnebcr tcraerbengBebal' ienfonbetfeefietn © e fiegrier met ben röoberi röc/Beeft ffjout lane
gIjefenoopt/gtootraertB/beblaber.6 feec göeBetft/be bjupbegtootenbeHlaer/feertoot / bebwtötenlaeft tnp/ enöe güeeft eenen ftar&entoJtJn/ Die f eer Iang[)e goet blijft. tiDaetom int planten bant root men lut tel ban befc beöoeft te fetten/om ö'anber te berfoeten en te becbeteren:pp fiact tuel tegen ben bojft/ont bat f)p geeft eenen Ijoogfien fituptfe. ®e heraut göe[)«tenftaett 25ojg|jconsi/Beeft ben
acïtenbe natuetc ban't ttitt 25o?güeong/ Öpljeeft Dett enbe feec füjert Ijout/tjet mere Blepn en gefloten/ be Isnopcn niet bJijt ban malranbct/be blabecst mib" belbaerenbegef)eelront/enbebeftelefeertoot/bebé# ftefeeE bitDte aenmalranber/enbe fiaet tegen bebojft meer ban eenigf) anbet: menbeftoeftet niet bed te planten/ujant ÖP te feer ftetth ban betboen/fo bat be gene bie bele geplant tebbe/iufln öaer af ma&en boo; öe laben bertoeriS/enDc bertopen bien fcet Dtere. ® s ^lepne fiotelle enbe bat? $o|be. a»^ toojt littte.1 |
|||||||||||
|
Het VIII. Boeck.
|
|||||||
|
lié
fierüe Ut oöec bìp&eii jijben ban be plante flaen / om
battet onfetupt betogngaert-planten niet en foube toeropteken. <£nDe men moet ntet altene boojtg gaen met De gade of fickel / maetoocb De gtiebjokcu ksup» benterneoettoojpen/ enbe met üoeten treben / om batfc mei en fouoen toebetop groepen, Jöaet eer gijp bat Doet/ (oo moetmen oberai fier teel beften wat rantken oft flapten gbefto»totu5ün/finbert Datfe eerft Dcbbeit gbeplant ggetoeïft/ enoeinbe plaetiebanûie anbete (lellen in be maent Ban j!Bepe : jac ift batmen begbeert tu befen tgbt / batfe altemeus ntet en fouben laten bptcöten te bjagben: üJnbtetvntet/ foo fuit gbp toettocyen oen toecomenben ^obent/enbe f eer ttiel te* benen ce plaetfen Daet ber gbebjeeekt / om Dat gijp te beter baer op Dencbeufout. ^ijuccbs jaet fuit göP bte begbfnnen te planten /
enbe alle bc manieren oasi oeffentngfje gustosa btemen boet tot oen oottoaffen uogngaert / uptgüenomen bet leggen of (meten tn b'aecbc:toant Doe De nieutoe plan» te meer w geoeff ent enbe gljcljanteert :&oe bte oocb bc ter t3.3l(t oatmen int beroe jaet in bet topen (iet eent« ge fcyeuren met ötoepfel/bie falmen af Reben met Den naghel nati ben bupme< %\ m felbe jaet oÖecftmen b'eerfte plantingbe
meft / loei repntgbenDe cube fupberenbe be bojen: «Entte met t'felbe mibbel foo ftojtmen enoe legbttneu baer meft in / bet toelcbe tiooj t'befte fai toefen koe* pen meft/ baer nae bet peerben meft/ Dacr naie öan bertöenö/enbe baer noe t'gbene bat ben armenlanbt» man fai Urggijsn moggenanbien niet/fco fat bp mat' «Helnemen/ oft nieutoe ftoetteaeeoe/ welcbe bet befte tö ban alle bet ineften. jSocfitano be fane lanot- manfepDtbatbe goece tognbieop eenen fteenacBsi' gljen ofc gtupfat&iigöen gronbt toaffct/grootçoeffc* ningljebeöoeft/ maetfeer luttel meft/ om bat bp De plante niet en foube boen boo; ben tgbt baer bjutbten Boetten. 3nt biette jaer fngtmenbeutamkfre enbefletbt'
fie af/ enbe De feboonfte iaetmen fiaen / om te (ten oft jparcojbeten f uilen metbe planten baerfpafgheco» men 31)11« ©'eerfte bouuaingbe ban ben H&ungaert t'3p oube oftnieutoe / isgeüeeten b'eerftefptttuige of grabingbe/toaer doo{ bat b'aetbe göemoebigbet enbe roerltitbet gljemaet&t too|Ot, 3n be(e bouiotiigöe entbetktmen be ppncfpaeifte tanr&en oft toojtelo/ en bat to be boogbfte piamtngôe/ t'toelette gbefebiet in ben foetften ttjbt ban jBeette/nae be plaetfe oaer fp 3ön: ï©ant f n bef e coube lanben bte be uojft enbe nebel fubject sftn/gbelgck boüen op oe öobelfeensJ/foo toojt bat gljebaen int epnöe ban ben ï©intec I batmen beet te toefen balfjilïepe. 3B»e ttoeeoe tjanoeltnglje ban be plante ijs/ gbeltjcb
bozen gtjefepbt 10 rapen : fBaet eerft moetmenfeoti' becfetten/ gbebjtb men boet int fngben/ met be fpabe Heeften be ftupte enbe rantrbenp/om batfe fouoen blg> toen ftoenbe tn baren ftant/ enbe ntet becructtt tooien niet eenen ftertke n tuint. 5©e berbe orffeningtje ban be nieutoe plante / të fa
b'aecbe re fintken enbe te legjjbcn/ maer baer af moet ntenbem toatbtenint ttoeebejaet/ enbe noti) meet tnt berbe jaet / ten toare op fommig&e plaetfen enbe baer toe öetftercbfteöout. 3nt bette jaet botten beboojfepbe oeffeningöen/
tft bat De plantingfje fìcee tjs/enbe batfeupt getoo^pen beeftftljoonbout/ foobegintmen bietefincEtenenbe teleggbeninbaecbe bangalftS^llaf / enbe boo) bet feberfte tebalf JBepe/ enbe ban iaetmen be jongbe ftijeutencomen reibt baetmen bjeecbtbe Ijooghebb- pen ban een aerbe otoec bepben jriöen / enbe boo; befen mibbel rami bet fcbaecb.bart gljemaetBt baer <üalu- tneila af febjnft / in btt felbe becbe jaet ban be nteutoe plante/ naebeftertbte ban pet boubt batfe iiptgbe« tonmjen fai bebüen / niet tegbenftaenbe bat gijp af fieect met benagbelenfommtgefpjupten bie bloepen foubeu/om bimbette boien göefepoi : jBocOtaitfnw |
|||||||
|
b'oberbloebtgöeï'tbon t'firoot ficut/ tut bat betojju*
gaert gbefneoen enbe gemefi tp/foo begint men te ge* oen onberfet/enbe te lepben enbe btnbeu/ om te mogettt jjDUbenbe fterttfie ftfjeute batfe niet en baile nebec teiR aetben enbe onber be boeten: enbe bat göebacn ïünbe/ falmenfe fupberen enbe bapentmaer notò eer bat mets bit boet/fo moetfe op gebeoen/ gebot enbe gbebonberë 3Qn metten eetften bant. ÜB en legt enbe fir.tóet be tantben in ben 3Cbbent eft
Eoumaent nae batfe gbefneben 31)11/ boe iuci batmett op boube plaetfen bertoeft tot tu ^>p;otbelIe et\m j@eerte;enbe om bit te boen/ fo neemtmen be (cRoon* fle fetjeute ban be tonngaert-ranr&e / bicmen fiet baç ooltoaffento/af-fngDenbesBnmebe-ghefellcii tot op ttoeebnopennaebe bjgnftoc&oftrantbe. ^omtfit^ alo De plaine fttjoontiS/ foo neemtmen banbeeetfte plante ttuee rantben/enbe men legtfe foetelüc in b'aer« be b'een ban b'anber/ onbec aen be boet/in ben put bte gtjemaeclu m gbetoeeft noo} be ppnetpate plantcuaeü na DetbtmeiifetoeDes met aerbe/ enDe men legtb'eer^ fît joiigbe rancbe(eer Diepe/ om batfebet tiaefte jaee nae batte gefontben toert/ enbe be fcbeuien net gelept/ fotibet vu.iigb letfcl fouoe mogijen berbjagen bet nu|ï: baermeu baer mebe meftenial: tuant nimmermeer en gUeeft men De principale bJ0{tei oft moebec eenigbi meft maer men ontftüoeptfe toel tn ÎLoumaent etme tn oen lübent/ aio men begöefoncüen rantben meft geeft/ort» batfe te beter ontfangöeu fouoen De fneeutti enbe bjet regbeu-toater / rtoeUbefienbeboetmaco Ditherboaigtoepen. Baer ben «©ogfï móet men be 3©gngaert iamt
optecl)ien/t'3pouDe oftnteutoe/ enbeopeemiteutoï binben/ombe aoojgaenDstoermte/ De tudebe foube mogöeti flftdsi enoegebjooQbtbebbenbeeetftebin< bingbe:enoebangeeftincn ttoeebanDen. î©pbeb&e« beegö^ten tefeggöen batmen te fjalf^Bep/ eecbat* men be plante oprètljr/bie be|joo;t te botten oft febea - ten af te boen: enDe Dat boeube ojclboofbem tefiett batmen be jjiintipale ftbcuten Die men fai (ten bloepen/ niet en quette/Dan aiffer te bele i$ aen een ban De pini4 ctpaleftruptben. gnoebetöe oeffeningöe/ betoJeïr&egöeffBtebtïiï
<@ogftmaent / recütmen op een nieuio üieber op ben Wgngaert / enbe men öerbtnt öem baer nae alft foet toeber na : na ben regfjen/foo roertmen b'aerbe met bes fpabe toel foeteltjcb/ enbe men toojpt }jet quaet bsupé onber be boet:en fomtjjbt^ ift mut een boebt jaer lo// foo toiet upt bet onbrupt. 2Botoen befe ojbinatiema* nieren aan boen/ fuit göp toeten bannen 111 bc tosjn* gaertaltgocg moet bebben be fpaöe 111 be banbt / bic baer totl pjofgt af bebben: en baer en Dienen bnecbtgi notb jonclitogfö / pjtncipaüjrK in't fintben banbe jongbe rantaen enbe in De botten of fcBtutenaftefte" fien. metten cojtftcn gljefepbt/ ban alle De manierest ban boutoe ban ben BDijngacct bter toen int langue
becöaelt /moetmen berftaen tntgljeneraeï/ batmen in ben $bbent booj3âer|inif|'eeiibetn?louinaent fngt benieutoe göefoncnen rantËen/ enbe men fupberc b'oube ban ben bcoHeben, jactc / ontfrboepenbeDeti boet banbe principale punte / enbetocòeromfatfop nerenbebe gefoncben rantben/enbe meftenbe fa berte alft noot t0.3In be JBeerte enDe «piti foo fngtmenfe/ enbe men maect pet nieutoe göeplant. €>p ben felbett ttjt ontfeboeptmen be togngaetben/enbe men meft be gljenebie't ban Doctt üebben : cojtss baer na falmen Die moeten tneberom betben eer bat fp uloepen /enbe met» ter bant bejongöefpïupten af boen/ p;tt.tipaltjcfeabc men fai be bbeuten nbtlj foo mate fteu/ batmenfe lat* telfal beboetten te gtjcraSen met be btngljeriS omof te floten. €o?t0 baer na falmen bie onberfetten met fra' ben/ enbe binben met eenen facljteu enbe gemoebigen bant/ enbe alle befen tnt gljebuetenbe/ met bergfjet en alle be manieren ban boutoinge Ue top gier bojen ber » blaectbebben* De ma-
|
|||||||
|
van de Lantwinninghe. 117
|
||||||||||||||
|
De maniere van deftWijngaert teftckcnofïnten,
CAP. XII. De ïBgngaertmacB gegrffföttoo?benopï©gn'
gaett oft op bomen. SDgngaett op ï©gngaerbt ìaoìt gefteben tu ttoee manieren/b'eene op Den ftrupc/ snoe b'anber op ùe cantile. <©m te gnfften op Den 'fitupc/ fo moet men upt-aiefen/eenen grouen ftrupc/ öie uafr «tbc bol fapjï isy| enDe Die oot niet te out en W snDe fai gftefneûen toojben/ Diept ncffene" Der aetben/ of bat pet befte isv eenen boet in De aerDe/ om Dat De Öriffie beter groepen fai in De aer De/ Dan bûpten b'aer • be. ©e griffie n Die men fai toillen inten/ fullen ronbt toefea/ba|t gebbenbebeel botten bp ben anberen/enbe. gfggcfnebenint biefeen ban Dei: jBanen/ enbegpeno* |
||||||||||||||
|
r gpelte&en ïnojben/enöe bat) omtombeii mt nat pm«
pier/offtefiettn een ajupn (bjantben ajupupflptfeer; De flupte maffen) enbe plantfe foo tn Deaerbe. #cm* mige raDen/Datmenfe Dicfttoitë met toater befpjoepen foube/ baer benjoin tn gpetoepri« m tot Dat fp IjaçK fepeuteupt-gpetoo/pen. €>m beften te Ottima ia be Hente/fo moet men een
Hupte ban blaeu beften griffati op een aUriecSeboom. <©m Djupben te minnen oie be beften (lebben foin *
mige tott/ fommigljeftoett/ fai men moeten nemen ttuee berfebepben nupten enbe ote imbuca beur fplg* tea/ toelgaellaenbe/ batDefpIerenietenBomeinbe. Knoppen/en batter ban Be? mare niet berlcjen en gae/ Dan fai men tue aen malcntioereu boegben enbe paffen/ fo na aen een btnDett/ bat De fenoppen enbe botten tegen |
||||||||||||||
|
men ban ben firuptfe enDe boet banbentEJöngaeröt. malcanber bomen/eabegBeraetften/ fooDatoertw*
|
||||||||||||||
|
We maniere ban Die te griffjen is/Dat men fïeec&et in
ht»n Ir ri inrit ht» irrifripn miri^if rtiM>i>tiftmri<»rrt n^ha
|
a~ "--'.■■-»«"»•• »w»i»4i. ics» nu musi menue
1 «SSllS5iSel6!nlWn metPan'P'«/ enbe met bette
loflgmatötigijeaecDeDecben/oftmetaiupn-frliellen/ SfflBSSKr* *•"" ' * Mfe
<©m ben ggefieelen Sinter ober biupben te betoa-
ren/ foo moet men Die fngDen naer be bolle mane/ iti fegoon bjoogp toeber/ ontrent at&t uren fmozcmenö/ alp ben baüto alri.be toegfi 10 / enbe Dan fie&enn» 3ee- toater of jteöcnDe peftel/ gpemengt met een toepniaö tonnsyenDelegggen baer op «ôerfte-fîro. gommine tagfcn1 Dte tn baten bolmoft/ of in een battoeltoegt fioptenbegeluteert: mnberetn gontgg; Cenine flrtic* fe^metfapüan^tetepne : «nberebetoateufeat Van de zieden des Wi/ngaerdrs, cndc de remo.
dien daer teghen. CAP. XIV. r^cpöngaeït&röBÖtfomtgtöletfelbooï'tguc*
y toelt ban ojtnben/of doo} qualgctoeften enbe on, SfNf* f e" 3®gn-boutoer /Se femeSè
fpabe gequek beeft, jifâen fai be geguetfe plaetfe bec* ton metsten of^tDapen-meft/gemenStm t fub' tBlcaerbe/enûsDu&bJiipD'aerDeptrtenbarrontfE bebojbentoojben/ iftbatmenopbiberfcge piaetfen
Djooge mefi bergabert of fïro/ enbe alp men oen Saffi naBenöe ftet/'tbper baer in fiefien: mm ben roorS we baerfalupt-bltegöen/ falbeBratfit banbenboiftbS fien. fbcfttansofgftebeurbe/batbeïl^tjngsertbflrt be boiü beboiben toare/ enbe batter muJSSSS beb|ucötberIoieafouDe3öa/ foo fai men Die Kaf. fngDen / om Dat fp baer firacfit fottOe blpben Bonomo be: toant ftet naefte aer fai fp DUbbelbe C boojtjötoengen. «fnryien <©mteberöïijbenenbete bjefien ben itèbei/blemett
alrebe in De locgt ftet öangöen/ten cpnDe bat Bp niet tn foube op ben ï©öngaert ballm/foo moetmen tont om T£VSmm™tbimUm/ mtb^mnt!^ff(ti
Negeen be nebefc bic ben ï©0ngaert BercBàh/àflÉ
Bebben/ moet men ftootenüjojtelbofte blaDeraban
toilbe ConcommeriS/oftbanCoIoqmnte/enbetn toa"
ter te toepmen leggen/enbe baer mebe ben!©âiiaaerÉ begietenA als! be mefi göebaen is. jBen fept/ iffbat- men beiLatttttetoomenqnbeE ben Uögngaert niant/ bat alle Bet quaebt ban Den mijt ballen fai o» be\m* toer-tacöen. r ***«* IBen fept/ bat be onbjucBtbaer ©gngaett bzucBt^
baec ggeitmctttt too)Dt/ ifl bat rrien ben firnptn (relie menfcöen ptffe befpjoept/ enbe allenf Beniaet Dimmen op ben fttupcB/ enbeterftont baec na rontromineleDÊ mefi met aerbegBïmengt; enbebeferemebie moet tn
ben!£erfftgfiebaen3gn. JBen fai mercfien bat be 5©0nflaerbt ÖocBttóÖ»b£
ban noobeûeeft/altf be Wabers feet tot 3fln/ maerm |
|||||||||||||
|
öenficupcKDe griffien ontrent ttuee btnghecö Diepe,
3S3efgbeIò't60 fuit gbp Doen/ tfï Datg(jp Die totlt op De 1©tjngaert-rancBeri griffien. <©p De felbe maniere toojt De ïBgngaect gegriffgt op bomen/als Stricene* ïm&/ Pjupm-bomen enbebergpelgcbe/ toaeraf bat «olumella feer bjeebe fcpjgft m 3tjn ©Im-bofcp. Sommighe fracye ftneken aengaende dcri
Wijrgacrdc. cap. xnr.
S#mmïge «©uberjs Bebben groot toertÊ gemaeclit
bantttaöel i©gngaerbf / om Degroote atar&tbte «jaren togupeeftteggen De beten Der .élangpen enbe anûcre fengtiige becfien/enbe niet alleen De topn/maer ooca De gpeftooten blaDerjï / gpelgcb een plafter op De Siete ghelept/ enDe ooca bcaffcpemei ban paer tanc&en. ^emanierebanûie te berepDen/ W bat men fai fplg < ten De flupte Dte men planten Ml/ benebeu Djp of uier toingecen berre: enbe nae Dat pet marca upt-genomen i& / foo fai men f n be plaetfe ban bet matcb 'Sttatol baer tn boen / enbe ban met pampiec omtoitiDen enDe ^n De aerDefieBenbegbcfpleten 3pDe.. Hnbereen3fln metoefe maniere niette bfeben/martlio&ten^riaael op Ds tuojtelen. <©p befelne maniere matlj men be toötigaert laperenbe maaen/ tftDat men eentgg Iara< tgf üoït in be ggefpletcn flupte/ of tft bat men be tooj* telen met larerenbe Dingen nat maecBt. jBetcat nocg « tang bat De fluite bit ggefneDen toojbt om te planten fcan be trtalsle oflaratpe ïOnngaert / be Brargtniet begouben en fai banbe moeöer/om bat be^ciaael enbe anöec laratnben/ met lauc&gept ban tgot öaer firacy t tn Den ïPrtngaert beritefen. , ^©e HDgngaert fa! lügn boo|tbéngen/ Die tot lïaep faïberteetsen / fftbatmctiinfteueuanbcCetta&el/ ï|eulffip ofoBpnim in De flupte Doet/of fap baafBan • bjago^a boet tn be fplfte oirgöptit Den fituptu banDen 3©ijngaert gïjemaecSt Ijebt. t©e ïPtjngaert fel oberbioebtgge b|utgtèn bjagen/
enDe goeöen ftsrc&cn bign/Die men fai mogpen beuoa' ren/ boojt brenggen/ tft Mt De ïBgngaeit-fngber/aliS j^pfefngt/ met bepl ggecroont id : Biet te mm befe< Berfte ttuDDel is / bat men cgefiootèn <£etaelen enbe flöemalen ©itfen tn De geobben legt, <©gp fuit langlje eer De ^jupben rg'pe 3g'n/ toeten
offer toeel tognö fai getoaffen 3gn / ifi Dat ggp met be ïiingecg litOtcliicb een befte ban be bmpbe tcctbt/enöe batter toat upt bomt. 3Defgöcltjth& een goebt liojen « jaer t& een goet togn-jaer. ©en regpen ban be %xn* Een i0 een boo;>teaen/ Dat De totjnen fimb enDettratS' t»gÔ 3Öa fullen. <©m be ï©gngaert öaefï te iboen botten / foo moet
«ten bc Bnoppen ban bc ranc&ebte berfcg i# gefneben/ met mater tomben baer tn Salpeter gemeptu t (jeeft/ enbe ïjp fai acgtbagOenbaer na botten gebbett. |
||||||||||||||
|
mercbuptbeflurteDiegBpto«órp(antén/nï«K^
öpeDwleflupte/ maecbatiôetbeelbatmbeaçtDeffll'ofrnenfcficnpifTer *iw*mvmt&mfwi
|
||||||||||||||
|
HctVIÏÏ.Boeck
|
|||||||||
|
ilS
|
|||||||||
|
Dé maniere van de Druyven te fnijdeu, endc àiùn
W'Jn te maecken,
CAP. XV.
DCnlaetfïen atbept Dan ben ïötjugaert té te fng*
oen enbe te petffen De bjupben/ tju mime met m beöuoitgöeDaentetooiDenDauDeniop-maii / uoo| bat be beften tfjps jijn/öettoeUiteme» umteubeftet/ al0 De befieti f tuect mojDen/ e«De Dat De fieenlisng uait be bei ten 1)«" fwect toouen / enDe gDeD«l Djoogïje af» gaen/etiDeff!)epDenbaii pet btniienlte ban bebïjte/alg men be öjupbe upi-Dotivuet. jifâeti moet oe DiupDe» fngben alfi ftöoonenDe lilaet Dieûet i$ / jae fob bette al|i mofiöelijtli 10/ int belten ban bet Mmm/ of ten minften/iiaDatfeacljtBtenoftüJttitieuDagöencutis/
enDena De Dat fp ouoet »g/ ujant De tuijn 10 beta enöe blgft Dteis te langöet goeot. ©ooj Det fmjüen Dan ds DjupDe, moet mm aüe 5911 Dingen geteet liebüen/aljï/ bojüeu en baten/om Deöcfien in te leggen) fryetpe fnri meffen/ Daten Die toe! gebonben/ getoaffrJjen enoc ge* f upüerot 3tjti/ tepne feuppen/ ftfisppetp/ tobben cube Djaegp-fiotben Die Daet toe bequaem 3911 / Dé petfjeu Dettoteit/oerepiugt/getoafTcöcnenDëeefroffeettmes alle De ggereeifcDap Die Daet bau kood* ip. ®e Qjgii 6outoet0 fullen neetfidijtüf£0epDen be
blaDeten/oiitgpe fiiete/D}cogöeenDe öecrottebefien/ Dan Ds tüpe enae gefteele/em o«t fp Den totjii ukt Dsn* teren en fouben. Cubeomfeet BoeDetietiDelethecMt toyn te öclïüen/fal men De eDel befte Dan be @Demepii8 ft fiepDen/eiiDe De unttê Dati te f tactre/fonöet te men* genttoeeeDcl fooien ffameii/gelijcS oft men een fet:,. pen met foete mengijDe/ enûe tuitten Die fiertlt tg mes flesten enbeöoogeDan Deitoe. ©e afgtîneDençDmw Den fullen fp Djagl)e» m Defeuppi/enDe fullen 'isaiìDet> DaegBgDelgtltbaettngöetteDenUïOïDen/metfiikfie^ neeifïtgDcpDt/ Dat luttel befienaeu DeDjupDcgyelieeS blijben. mttcDetS en beöoojen niet tegaeu m ba tuppè/ fp en Oebbeti eetfi be boeten gljetoafitöen mee Denlitöaem feet |cöoon/eubs gegokt met eentgü öem« De / om Dat Ijaet f ujeet ben toon niet fynbeeeu en fo»i> fouDe/enbe Daet niet eten. jBen fai De gettsDcn Djupben laten ftebeh/enbe OeeB
toojDen tn De üuppe jqrftp. uren/ mtet of mf n/nae bat stien Den to9n yebbcn toilrtosnt bte iangfifi jn be Iïup^ pe gïMoben heeft/ bietö gtoffi/SSaet/toot enbe fieit s maer bte sr.tnft in be Buppe gefoben fjeeft/ is Den htf* Igcfjfïen enbe ftfnjien. 3ftDatg^p fiebben totlteenen (iertben enbe Sracfif tgDen togu/ foo ftilt ayp De feupue; moeten Detfeen met eeiügö betfifel/ cm Dat'ben bomu met en foute upt-bltegen/enbe De bracht ban ben tonn Dergaen. <afjpfuittueten DatDtu tonn lanofie nbe- noeg tn be Buppe rjefìaen ftseft/aljs gijp fuit fïen/Datfe riet meer en bobbelt/ nwligem fofjooge meeï eu fief* fetrenbe tetftent Daet na fuit gijp De to.ön af trerBen/of Dooj Df n tap ban beneben /of gieten ban boben Dooi eert manbc tn De tonneiiifulcften totïnis gcmepnlötB aöe* neeten eneftd b|Mppel ten 5? bp aDontuere Dat qjj» foo totlc Ijeeten begijene bte ban De beften loopt/ 'eet Dat f» gljs treDen toepen in De Bupye. i|ct mawB ban be ae * treben bjupben/bser notft eetuge fubRantte Dan tofitt fu i0/fölgtjeb?neen toojben in De perfjfe/ om Daet upf»-' gbeperfi te toofben/ enoe Dem Daet aeben/ bjp ja biec Djaepen of Beeren: fiet i& toeï toaet / Dat bp foo Dele te onlteffeltjtfeet fai 3ön : maetbaeromme fuit g|)p alkeit flouben be fapDrt D|uppel / enDe Derftfiepoen Dan hm öfjeperften togn. mm fai De baten niet gfieheeloB* bullen met Den moft/ maer fulïcn föat fpatte Ijebbetii' om be mofl te laten 3teben / enbe fijnen ftfjupm gfie* matBeltjcfeop tetoerpen : /Ken falfe bageliicBiS mos* tenop-bulleii/ enfcebatfooïangöe/ totbatmenffet/ bat ben totjngfieljcel fijnen fetopm cp-gBebJomen oeeft: enbe ban en fai menbfbom-gaten notB nteê Poppen / maer eer eenen fteenofte Siop-bommeleo» rjljen op bet gat ban ben trarïjïet. €nbe afe men fai ftwi/ batbîtoijngljçBçei fiillew fonbttfitbtn/ ban |
|||||||||
|
q^e ©gngeett eDceaecfetfottitgtöfeet te bjuppen
ofte tranen/ icaer Deur uptbeurt/ bat bp ghebeel 3tjn btacljt berliefi. 3Betemeste te/ temascBen een quet< fupje tn Den ftrupc/ etiDe Die te Itrgtben met ouebte op De öelft gbefoDen tö/of oocB met bioeffem Danoise /Die nujî gefütittu en 10/enöe Dan befpjoepen met fece fliw ben 93911, 33e tögngaett te' fornttjtB' niet bafi Roubenbe/foo
batl)P3ön DiupDen laet ballen: DetcBentnsan/ alp De blaûets mit ëiioe b|oogüe3nn/enDe öe fluptên bjeeût/ jbanöelutB e« facöte:t'fdbe fai moeten gpebetett 5911/ mecafftpenbiegötfiagijetunbcg&emengüt 5911 met frmhen ajgn / enbe Daet mebe fttnrBe» Den Doet Dan ben 3©tjtigaert/enoete bsfpjoepenal'tgene bat tont* emaenöenfrtupt&is'. ®eTJ0pgaectbte febeelgoufgBtögïjt/rnoet men
feet Siojt fnjjûen/ enöe tfl Dat bp Daeromme niet op en ïjout/foQ moet men Ijem ontfetjoepen / enoe tontfom öeti fmipcBlegölW itWec-jant enbe toataffthenoft fieenen om ie bettoclen» Sftoatbe befscnopbeuftotB berDjoogöen / n»«n
moet af plucBsii Debuten Die Djoogije 3911/ enDebe atibete natmacfben met a3gn eube M?gugaerDt-a|' franiate famen ggemenggt / ofteüoojöetfeetfeec* fie Den boçt Dan Dm Wpgaerbt metftellepifle bc» flteteu. ® aer 3ön f ommtge ïötjngaetben toaer op De jon*
gpe beeflen umetteii/cet öatfe toelgpebeet enoe tgpe 3911 : <Segben ecfe fiftaDe moet men op De toojteleu leggljen/ oube affdjen of faüel / ofte oocfe toutfomme ben fïrupcB/ 4Beïfre-nul/gÖemengtmet 15o|celepiïc jset. €>m f e beletten Dat De beten ofte aeffetn ban De <©ffen enbe ïïoepealDte Den ï©tjtigaer$ feet filjabelöc 5jjn) Den felben giicer, Ijmbet en fouben Doen/ maerfcf tiaïDeboeïbaneltBenfttupcBbar.beïönngaett/met toatcï bast si: lep? ban #ffen ofte ïtoepen/ geaeptSt etibeme&e facljtegfiemaecBt 39«/ toant De «©(Ten enbe lioepen ^«ignfoofeerDenftantfeban (jet fetoetxia m I öatfe gftseuftng ontreitt ben 3©ungaerten fullen Bomen. ©e&upfenen en fullen Den î©gnga«rtniet beDer*
ben/is Dacment f unmee/baerfe meDe gefneDen toojt/ befìrgcBe m et i3otBen-bloet. <©m te maften Dattetgebierte/ taf menfieetî©gn«
gaert-fptnnen.be SiHjngaert meten bebetöen/ foo fai men Die bp itafftte fngben/aìs De ^ane te fut teecBen Dan Heo of J>t|)û?pio/ bau Jbagittatiug of <€auttu£: <Ê5fïe men fai Den ©tjngaerDt begieten met toater/ baetin gfietoeptBt ijsbbcu tljtcêi Daggen langhmbe abonne/ tftien âtbier Kreeften ofte ^ee Bueften. «!&e JBt eten Die bet gauöt ban Den ©gngaeit bebet' Den tot in bet mercB/ en fulien gheen fcfjaoe Doen / tfl bat met;ben ïöpgaert-flocB jtttKBtuiet<©fTe-B£lie of€5elö-toet» 3&e %i feite/ bet üjeic&e een bcefijen t g Dat De jonge
5©rjngactt fepeuünaf etet / en faiDefelbe ntet piiiDt* mi/ tfiDatgljpütemetfutj-mefÏeufuBDt/ DtegDc* fmeert enbe befïre&en 3fjn met olie / Daet befe beejïeu lngfjefoben3iin / ofbe itapfer.enbfemenbinDtopbe ïïioofelaerjS. «ï&efe ftiw temebte fai oot& te paffe bo< men tegmen Heeften/ Djojmftenë enbe f pinnen/ pjfnti< palgt tfi Datmen be DJijngaett f ngt/met meffen Die ge* fmeett 3fjn / met olie Daet fpaenfeue Diteguen fn göe* ïDcpcfet Rebben : <©fooc6/föogljpfttt/ batbe3©tju' gaett Dan befe beefien bebojDen ö3ojt/ foo fai men ten gatfume moeten maBen met ï^etts fjoojn of «©ffen* mefl/ of met ben pojen / bte De €5etë en depten aen Den Doet «ebben. ^efgöelg£ft0 f)inbert feer ben Wp.qmt be %m>
toerboom/ïlafeïaer/ enbe be Stolen/ aio fp op een aer^ be enbe gtont geplant 3fjn/ enbe aiDetmeeft De Voteti/ bf e fp oorfe ftet meefie fjatct. 1©aerom bat De ge(rpic&* te t^ön-bouDjerutmmeimeerfflepenoft planten en fai t'n5Önen hjtjneaetbt/ nctj) ^olen/riofoXaMtoet* boomno($3|afclacr. |
|||||||||
|
van de tant-winninghe.
|
||||||||||||||||||
|
»,•.»••»»>■»»•• wuwMvwviiiiu / Huween locgngpe
iïlnmx : toant men margis inbe Belber niet Doen booj Dat De moft gftegeel gftefrtlt i? > ©aer en tufftljen fai sen neerfiigft gupfman fteti te malien fijnen luyu boo? ^iìiio!C»a«0 rebjincBeu : etiDeDaerroefalbpberga» beren Dec mact ban Den togn/ ijet toeltBe mact een of tenöoogyfien ttoeeperffen gheleben falfjebbenin De tJerffe/ euDe fai bie toojpentn tonnen met alfultBen quantitept toater? al? ban nooDe fai toefen: l^pfal beter 3gn/i|i Dat pp ggemaeebt toojbt met het mart! ban De ©jupben Die maer gijetreDenjnn. $ae bat Den Wgn göefeteti i? enoe göeheel geklit/
foo maeftmen fiem Doen ia De laelber/ De toelrfce f iaën moet teggen Ijet j8oo|Den / enDe göeplabept ?gn met fabet ofte Droghe aerDe / enDe ggefegepoen ban alle quabe teutten / peert? frallen/ cibateti/ ftoben enDe tuateratbttgfteplaetfen. ©aeren fai oocBnietgcflo' ten 5 on ut DenBelDeroat eenen quaben teuthe beeft/ abeldcit €ae?/3Looc6/<©lie/ iep;: toant geen Dttitô en ïwm foo haeft befmet ols De 1®qn / pnn tepalgtB De |
||||||||||||||||||
|
togiibeeliupber»
DerènberepnbertóbanopanDeretgDen. ainberrfeg< gBen/al? Den 5upben tornt toaepet/cm bat befen tottit Den togn feer beroert/ enbe fulcfefi toont Dp alp DP t?* maer 't$p ftoe Dattet totl/ men bel)oo;Dt Den togn nier tmtjiteren tepjoeben : toant eer Dat men ggegDeteti Ijccft/ foobuntEtteen Den fmaetfie ban togn feer nap enbe berDooft te toefenntotD ootâ na bat men anberen togn gftepjoeft öeeft/ of na bat men 0« Igf bol geeft. 25oben Dien en macg De pjoebec niet fuerö/ fouts ofte bitter?göeguetenötbben/ ncrljgfjceiiDinr&bat oen fmaetfeefoaoemoggen Doen beranDeren/maer en be* liooit maer fece toepnigp gegeten te ycbben/Dat oocfe notöntetberteerten/?. t«I? De fiup?-0ouDenbe man ben togn totl ontfïeet *
6en/enöe booj jgn bjinrfeen nHeenffteb? tappen fonbec ïocftt tegljebén / foo moet ftp met een fojef boben een gatfeen bo?eu/enDe int gat et» penne fleèeti/Die op bsp' oe 3Pben open iö/ enDe ttnee bingger? öjeeï langg i?/ |
||||||||||||||||||
|
maer op get bobenfie epnbe bat bttpten get gat fiehet/
|
||||||||||||||||||
|
w*:*W« "Hen °°n«^^^
|
||||||||||||||||||
|
öften/ Datfe malcatiDeren niet raBen en fuifen / »Jt
|
rrr»pfVi07»„vr^ÖUV''.v,,w',u,J't,-ueiu,;il,:!I!5t em noot*
SSShL?08 Öa^ op Iefl8Bcn natte a^Den? of Balco. Sffff r! 59nDe/macïj ftp Defiraen intbat (reien/ enoe bP fulcBeu mtûDel fai öp 5gnen togn af tappen tot op be moeper/ fonbec locgt te gfteben. Sommighefracysendefonderlingheftuckenacn-
gaende den Wijn, cap. xvir,
Q£ï ft "?a,?e" bat öe rt>off niet ober en loaeint fte*
^oeh/ fo fnlt ggp rontfomme het bommeoa S'ban Fango? Dat De moft fouDe ober gaen/ iSSgffiK! gett ban f olepe of ©ergg-munte/of bangrobSet «olepne/oft göpfult binten ban ftetKatbatt
bmnen beftrqtfeen met ^open-meltÉs of lees/ iSS aii bat güp gergDeDeefe j'aer ober ïailbt moli tìeb*
ben/100 moecmen nemen Demotf biebanfelfgKPtba beften loopteer Datfe göetreöen tooien/enofoK felben Dagûpowun een bat Dat bupten enbe binnen be" peelt w/ tnfulcler boeggen/ Dalket bat miïÏÏS/ enoe boben toel baft toe-gljeftopt .r.et plafïer/foo fai bemofì langöein 3gn foetiggepDtblpben'enbe ftp fai hem ootnocg beter betoaren/enbe langer goet blotien / ift Dat gfjfite bat leggt in eenen put SSSSSm toetoe.afieftoptenoegenaepttneenft!epn&upS
ûett gö bagljet. baer laet liggen: toant om SS!S enfa geföbenftebben/ foolaJ'taltgot?mofiblpben : of fai ootlgoeb toefen Datmenfoetelgtl Debeftenin Kutten toiPbe/fonber te m te Doutoen/ enDeb moft DteDaerfaluptlomen/falgMtblpben/MnDerleS
oe tonnen tn nat 3anbt : fommtgge bepetfeen be baren maniere tn eenen bojne-put / in fulcfter boegfteb/ Dat
oe lanten alicene bapten Den toater HgaBeii. «idre oberbetlenfe met triarcl/enbeban honen fp nat 3anDc Daec ober ober. ? ®m te fienofin ben moft togn ofte toater f?/ fon
neemteetvbjoogebiefe/enbe toojptDie tn ben toon/ fa fai terftont toater na haer tretlen/tnbien baer eroina toater tn is. <©fteneemt rontoeenbe totlDe pepten/ fiintfe ober mibDen enbe repnigftfie : <®ftoübt oö»/ foo neemt IBoerbefien/ enoe toojptfe in ben toon/fff Datfe baer boben op ftoemmen/ foo i&ùe tönn funhet* mDaffeftnelen/foi?Daec toater in. £ommtafieb£ fïrgtleneen net/oft Doubt/ of pompier/ offtop/ofte eetitg anbec firo met olie/enbe baguent toeber af enoe (teet&tntbaninbçnî©8R/ enbetretltnttoiDer upt inb«
|
|||||||||||||||||
|
Öften/ Datfe malcanûeren met raBengnfuIIen/ maer
laat fpatte tuffeften bepben ftebben/ om al Set taer beurete ggemac&elöffeer göebifiteertïemogentoo2« ben.®e baten om te fcöotsiuen t'gljebjerft ban te bec* fcftalen DatDen togn gijebeKrt / fullenget locïjt-gat feec toel göefiept pebben met fanbt/ettbe met gtroert notft geenfin? aen göetaft toojöen/ booj Dat Den rech- ten ttjbt romeni? om De ï©gn re Dienen/ ten«Jbp abonuteren Dat De goeûe ôupf-mau terfronot oft niet Sangöe naer Den W$n tgt een Deel ban 5nuen toqn ' fo bat te paffe comt/ bercopentolh j&otgtar.? ukbs- üt'nDe aat D'ouber? om te ftebben fnpöerber/ repnDer gnDe fubtrjloer toiin/fpDen togn tn anDete baten tree• Sen/ban Dat De rnofi jqnen fcftupm opge toornen ftab« be/enbe ep.g;eit banjteöen: mantfp yaöDen oe mee* sntnge/Dat oe togn Die afgetrotBen toa? banbe moepet/ in De U0wter een fubtfllDer moeper maetfet / enDe foo fclqftfpootB beter goêbt/ enDehlaesteor&öi'ïecii ce petite Dan op jqn eerfïe moeper/jae oor6 al? 3e togn ïangöe blijf t op ?gnen ecrfïen Djoeffem/Die bet en frraf É3/Datftplïcï)ielötBberlteft3önennatu?rl!cÊenfma» 6e/enDe BcqgötOarDeren enoe oltlufttgereti/ meteen bette enbe DicBefubfiantte ; ^paenmetcten oor ûaer en boben hst tocDer enDe Den loop De? ï#emel?: toant nimmermeer en berttoeBen fp ten togn/ ban fjet een bat op'r anber/ ban met Den jSoozben tóint/ cnDein't toaffen ban De|Bane/of bat Deltòne onoet bJaiS/eiiDe noch niet eer ban E& De âoofe faegojîen ttpt te feomen/ Enbebel©nngaert te boffen. ^iDeatljtecbcîgôenDe befecajìupttte/fo raet^pfiobuis/Dat men fai fcnepöen ben oppetflen toqn ban Den bate 'enDebie beneben on» trent De ttioeper Itgt/ ban ben gftenen bie in De mtöDe! Iigîîr: otn bat ben gftenen Die boben naefl bet bomme» gat ïigftt/ meer 50n Êratfit ontgaen i$/ alö alöecnaeft be locljt glielegen: enDe bie in Den bobem ligt/Öaeft hu berft/ a!gs ^tjr.De naefi Den bjoeffem : iBaec Die tn be miDDelfept/ i? geouerigsr enoebequamer tot boetfel. ^efe maniere ban Den ouberis/en tuojt fteDensS-Daegö nietonoerftouDen/fonberlingeinDefelanDen/toaercm bat top oor! niet bermanen of ftûjpben en fulien ban bitberbaten ban ben toqn. Van den tyc van den Wijn te ontftcken ende
te proeven.
CAP. XVI.
t jà qetfteBentnoetmen DefebooiftBtitfteptfiebben/
* Dat De inutt foo tottellocfttjï 6cQgt al? mogelgcB ie: enDe ban batter afgetapt tsr/poe toepmgb Dat (jet ooeti SP / foo moet men 8ct bat terftonttoeoer op-bullen/ om bat De tognbanjön 6rac0r nieten foubeberltefen/ Sfaigaenüe öetpjoeben ban oen toqn/ qetjp om te bercoopen of om tç Djitirtten/ oft? Jjêt 3p om ïç toe, ten |
||||||||||||||||||
|
Het Vii!. Boeck.
|
|||||||||
|
aio
|
|||||||||
|
tooiben iftbat gftpbaer inboet affcfteu£ tsan roobe
iögngaett : CÎ - tft bat ggp tu witten 33!)yn Vuo;rjS poepec bau|)onuubatfobtuîûl0 eenenfteengefooeu i$/ eubebanb'eetibatopb'anberboetomt'fairten w mengen : *S>ft tft bat gbp tn Witten OlDyn wo jpt b;oo« gt)e wo}tel0 / oftootb groene uau alDcdcp iburcbeL i&m te moften wgaUntt/ foftloptbjiewttceuban eper0 in een ftbotel tot batfe f rpupmeu/ etibe boeter bp tott fout enbe fo beel tognp/ftaetoat toebesom t'fautf toel oubet een/ tot Dotte feer toit tooien/ bullet boa beftgotelmettoijn/enbe boetDatait|ameniube toga tonue/enbs beWaett alfo ben togn. 4&yp fuit wgn maften bte beel water Raggen fai/
tft bat gpp bjoogpt toojteien ban witte jfóalue/ enbé baet fagpemeel af maeciu / jpet torltftc ggp fuit Wo{» pen in ben togn/ bien ggp baer na fece toel fuit rogren; enbe onbec eenmengbein •©eïlDötieufalotieeu blocmìbebbcti/ ifibatgyjo
in ben 3©gnlegt)t bioepjei^baii oeojuptjeu btegueo plueftt enbe gBeb|Ooggt jtjn/oft bitfcii meel: enbeulgt bet blocpfel enbe bet meel te gronbe ggefotitftet^gu/ fo uert retftt be togn op een otioet bat. 45öp (ulttgçfoben togn maften/ ift bat gbp soebat/
UeSgtften enbe fmaftelgcfteuiËoft laet ttebentotbaé een bnbt paert in gbefoben 10 : enbe als bp e out gge« tooiben tö/ foo moetmen bie tu baten boeit om te mo« gljeugl}eb|uptbetu <©m te maetften eenen foeten togn biealt'iaerébcë
buert/ foo falmen plutUen enbe nemen be gepele b?up» ben/ enbe latenfe b|te bageu uptgefpjept liggpett tn c® ^ë>onne/enbe op ben btetoeu oagü op be nitooagb tre» De».©efoetelfi)gn/batt!9/befupteetöiiippcI/eftwgs3 bte in be cuppe loopt eet bat men t'mett ptrfiet/ moee upt guenomen enoe ggefobeu toojöeiuenec nae bat pp gbefoben beeft/ fo falmen in neaptnt bien potten bcets cetnonte gbeö|cftett 3rta0/ enbe oooj boet» fonbet bets Dioeffem/oit boenbe fai bp foet/baji enbe oen ücbame gbefontïpn, <©m te maften togn gbclgïft totjn greeeft/ gpp fui
fngben be ojupben ban ben IBgugaetbt bte üjoec[i feer rppe beften beeft/ enbe laten cj'.e oagbeu itibe J>onne bjoogben : <©uben bierben bagb falmen bt@ tceben/enbè ben togn bte alfoo gpemaetbt 10/ tonnen/ toelbeueeifugbenbe batppggefupuert wojbebar.bê üupligbepbtenbeöjoffem ai0ppfiebt. Cube op beri bgföenbagö batbe3©ijn gpefupuertfalwefen/ foo fuit gpp boen twee pent Wit fout toel ftlepn gpeftotets enbegtjefift/oft tenminften eenuont tuacptpteu pot» ten/ enbe palfban befen 3©fln. <©m te maetften feer ertetlenten WQn/ ban een Die
(leegs enbe ftrantfe 10:$eemt een pant bol üiwberp basis $ilgoebe/ enbe een pautbol ©entftel 3aetenoe <£ppe« 5aebt/enbe toojpt bie t 'fameH op bet bat. <©m te maetften goeben wgn boo; be bienfi-boben/
fop moet men merrfteu poe beel bat belopen fai per tpfenbe beel ban beu togn biemen op een f Dagfj fai ge- troeften tjebben/eube gieten op pet mettft baet be togtf af gbettoçftcnigfoobeelfoît waters/ baerbpfalmets nocp mengben t'fcljupm ban ben gefobeti Wgn / enbe ban ben bjoeffem ùk in be tuppè jgn fai/ toeltftemett eenen natpt fai laten toepcften:t'(anberbaegp0 falrnett al t'famen metbe boeten treben enbe ban upt perffeu/ enbe ban in baten bom batteruptlopenfal/toeicfte mi floppen fai als b» gefoöen geeft. <©m be turbe! toijnen enbe bte bo! biocffems ;tjn ti
boen fetten/ fo giet op fefii&Ü Hopen ï©pn0 eenen pos olie bie een betbenbeel tn-gefoben ië: enbe be \xti)ii [ai eerftontfttten enbe tomen tn gijneneerfien flaet : oft toojpet in f e0 of t feücii tuitten ban cper 0 / enbe roert pem toel meteenen ftoeft. <©pp fuit ben1©ijn 51 jn traebt benemen/ifi bat gpp
in ben togn tooien leggt oie gftp te boten gpeftucuwet pebt/enbet'fap tiptgbetrotben. #mfecc beelï©ijii0 teb?tntften fonberbjontfeett
t? toojben / mo;tme.n eten ban een gpeüjaijeti ^cpte longpa
|
|||||||||
|
enbe baer boe? toeren Sp't : Want ift batter water in
De» ìBnn t* / foo fullenbe bnippeig bergaberenaen D'olle. "SSnbetewojpentogniu ongBeblufcöt baltb: enoe tffer toates tn/fo fai Dct «Ufi fmelteti/enbeiis DP louter/foofal bet taltftbaft aen een ponben. fournit' gbe gieten togn in een panne metfttbenbeolie/ enbe tffer water in benwün/ |o0 fait een groot gljeiupbt maften enbe f eet bobbelen. SSnbere Wojpen een €p fnteaï©rjn/iftDa«ct|incBt/Dfleïi0toatïtin/ftnt&et iitet/DaereniiSgDcentn. 3fi battei een rcgljenatptigg j«t i0 / cnbebatbe
bjupttfnnotbopbewgngaert3uiibe / feer nat Woj* öen: <©ft ift bat nae pet fntjben bon bebjupben feer ditti regjjeutijboo batöebeften natter jyn ba» Wel Ba» noobc 10/ wpfullenfe uootfafttlgtB alfco treben. «gnoe ift bat gijp merrfet bat be moft / bié ban fultfte bjupüetuomt/luttel ftratpt0beeft/ BetWelr&egljp fuie mogben toeten intujoeben naebatbpgbetoont tó/b'ceïfte repfebat bp fttbenfat/ fo moet ppterftont toertont toefen/ toantalle betoaterigbepbt bte baet inie/falin ben bobem bigben, €nbe om bat Oe tosti neep ntet gljeöcel fupber en fai toefen / foo fuit gbp in feftigp {iepen toiinjs eenen pot fottuta boen. $noet boen De togn ober bet bperfieben/ totfcattet wjfbe beel berteetteube in-gpefobetn0 / enbebjineften Die binnen tiet jaren baec na. Sftbatbe moftbie opoe boojfepbe manieren be*
rept 10 / nae bat bp langbe gbenoegb ggebuert beeft/ begint fuer te toojben/ foo falmen/ om baet teggen te 3ijn/latentoeptftenttoee potten gpefoben beften / tot ïsatfegöepeelgfjef wollen 31311/ enbeboen tn'tacptfte beel ban ben moft/ of t laet ben moft gteten enbe lopen boojttbletfattt. . r, BBilt gpp bat be mefi binnen bierenttotntipp «ren
gefeten jp fonbet fieben/ omterfionttegebiureften/ foo tuit een bat metfelepn fpaenbemi ban beucken* fioubt/enbe giet op befefpaenberen ben moft / foo fai binnen be bieren ttotntigb uren be ï©gtt gbefeten 3gn fonbet eenigp fepupm op.te toojpen» ^fibatbeiBgntoater inpeeft/ omt'toaterbaer
af tefcgepben/foo moetmen toojpen int wgn-bat ge» fmoltenalupn/ enoe ban t'bomme gat floppen met een fponcie ^h bol oliën fteeiftt/enbe t'bomme.gat ite* ren tegen b'aeroc/ tuant baer en fai niet upt lopen ban t'toatenof boet ooeftbtengbeneenbat banbepi-gout oemaett/cn boeter in alfo beel Wtjn0 al0 baer in macb gaen/t toatet falber terftonr uptlöpen/etibe be Wijn fai fupber bigben. <©{jp fuit alDU0 maften eenen foeten enbe toel-riet»
ftenbên togn : jaecmttnat jBpjtbeften / bjooggtfe «nbeftootfe / enoe boet f e in eenftlepn tarteel oft tonne met wgn/laetfe tgten bagpenbaer op / baer nae ont» fteltet enbe gebjuptftt ben wijn. <3t'felbe {uit gbp oocfe boe»! /tft bat gbp neemt t'bloepfel ban be biupbe(p»n > tipalgcft bte ban be TOpngaert op boomen ggeftlom* men Ï0)tn ben tgbt bat beï©öngaett bloepet / enbe int bat toomt. £pp?e0 enbePgnboom blabertf ggeto^e* ben tegen be tanben bant bat/enbe gpetoojpen in ben {■uriti/ maften ben togn feer toel rtetftenbe. <©ft booj t'ItcDtfre/foo falmen nemen een Stanghe appel of een Citroen bie niet te groot en ie/ eb befteften met trupt tiagelovf ot bat ftp gbebeelbol;p/enbe foo ftangften in jjet wijn-bat fonbet ben togn te gfieraften / ban fal- men t'bat toeltoe (ïoppen.<©f laet toat tiibtö in göe- bjanben togntoeptftenbe matetienofftmplentoaer of ggn toi lf bat be togn ben reutfte beeft/baee na boet befen gftebjanben totin beur een boetrften / enbe giet Dent int bat metten togn* <©m ban tuitten togn/roobeu te maetften/ enbe ter
tonttattebanroooenï©gn/ tuitten/ neemt een onte fouts/ en too;pt w in tg jen uperften0 roobeu totjng : <©ft ootft giet in rooben totjn/ ftlaer meltftmet toit te totjngaert affeften/enbe roert bent ban beerttgft bag? toel om /en laet ftem baen ff aen ruften/foo fait tuitten tugtttooibfn; ^«stontrasi?/ bitoittf togn fai root |
|||||||||
|
van de JLant-Wînnînghê.
|
||||||||||||||
|
iti
|
||||||||||||||
|
^Sr^±îX^^IÎ^^
|
in't bat betit y et bommegat ten4DIa0 bol qutrfeftl-
1 ber0oberalbafîtoeggeftopt/ enbe laet bat aflenr&f- aeii0 fintfien nae abbenant batbe toijn fint6t/foo bat* tet gla0 a!tgt0 tn be togn fjangge, «©ft gieter op olie ban bigben. Van fommigc wijnen de Welcke dienen tot
t'ghebruyck van der Medicijn, CAP. XVIII;
O JIB^Ifem-togn te manen/neemt öoamftlje 211-
^-'feui/of bp gebefte ban Dien gemepneMifem/pjin* tipalgc bte co{te btaber0 enbe tlepn fielen geeft ont rent een onte/ floot oie eiibetnntfe in eenen lijnen boecfï Die met te baft getoeben en i0/enbe toojpet fo in t bat; ban gieter moft op / te toeten fe$uperften0 tot elcfie once Ifilfem en bat tot bat t'bat bol 10: en laetet in een lorgt gat op bat t'bat niet omme en sere in't fieben ban ben togn. 3@efen togn 10 goet ggeöjuptHt Stgpen pgne ban be magge enbe ban be lebec / enbe om te booben bs tooimen bte in be bannen 3ijn. <©m togn ban ûofeu te matten/jB(eemtbjooge'iao*
fen/2ïng0, en^onitg/ ban elcjc eben bele/ en een toep* uit j) $i»aff eaeng/bttiDet al t'famenenbe leggget in ben togn. <©efen togn 10 feer goet ben genen ük toeec ban maglje 3nn /enoe bte get ^ientiö gebben. #m IBalrobe $t>g'n te maden teggen ben (*orfr/ fa
moetmen in be befietgbt plurnen tere fcgeutenenbe Helen ban jBaïrobc ; p}itinpaincHop magger enbe onggeboutoeoeplaetfen/enbeD^oogenbieinDe^onne/ enoe binben met btefen in buffels/ enbe alfo laten fine ben int bar: in bpfenfebenticg potte mofl falmen boett atgt pont jiìMi-obc/oro te laten fieben metten i^giu ©aec nae falmen be iBoIcobe upttretnen/ enbebe ï©iju feer toel toeftoppen. me. ï©gn ban 26ng0 enbe ban WaìU teseti be pgiü
int piffen:be peertogn teggen ben fïOflganc6:be %m*
toettogu tegljen be ptjue enbe fectmpingpe be0 bupcr s
<©e JBanfoje togn tegen begeelfwöt/ö et toatecenbe
be betbe co;tfe:be ^>abie toon teggen be pgne enbe gel
bettrabellereu ban befnetttoen/ moneti al ggemaet&e
ggelgtn ben «Iflèm-togh.
<@mC0pmu0 togn te maBen/fo moetmen beCflp^
I mu0 pïucfien afó fp bloepet/bjoogen enbe floten/ enoe)
9 ban Oie etnee tlepn niact6eii0 boen ir. een bat ban t'fef'
tigli pinten tuitten ïlöt'jn.
(©mtcmaSen toijn ban fetonte. jSeemtbïabet'ié
enbe 3aebt ban Cetonie een ponbt /boet Oie tn beertigö pinten togn0/ en laetfefeben maenben t'famen ftaen/ baer na bdet bén toijn op een anöet bat. c£>m togn ban ï^pfope te maften : JleetntbladerjS
ban ïlpfope alspn ggefloten / flupt bte in eenen f g'nen boers enbe boet Die in beertigg pinten mofl, Defe togn 10 goet tegen bé geb|e8en ban be Honger/ouben poefi enbe berfucy ten. <©e <0janaet-tBöntooibt ggemaetfiebanbe €>&«
naet«appel0 bie niet feer rijp en 35111 / feer toei ggeflo' ten/ enbeggebàentneenbat metfe0fefler0 gtoben roben Wijn/om te ggebjtiptSen tegen ùeti floelgantB; tot get felbé Dient aocü be €o{iioiIle-togn / be jiep;g» tgu0enbè<^ike-togn- |
|||||||||||||
|
amanbelen.-of t aiiberfin0/etet rouble toién 'm bat ggp
ftitntfct enbeggpen fuit niet bjoncBen tooien, jfeen lept bat een groot bjincfîer nimmermeer en fai 0|onctien toefen / gì bat gp ggeHsoont tjee met felepne tacrfeenjas ban belt tpp je0/of m bat tip b'eer(ïe repfe bat gp D|inc6enfalfeptbitbeerfBen ban^onierng : lupitefais alca fonuic clemencerab Ida. ©at is te feggyen/ Jupiter geeft banbefen S'ogjjeifcergy 3P* junen foeten bop0 laten gjojen.
<©m jemanben ben togn te ooen gaten/ foo moet
men nemenbelubtijle Bocütiggept bie nptben togn' gaect bjuppet na bat gp gefnebëti ia/ enbe boen in ben bianca ban ben bjoncbaert alg gp bpncfcen toi! bat Up'ï niet en toeet/ foo fai geni bergaen allen ?gnen iuft Dan toon te biincBeti: of mei toitté togn gem te bjiuc» Nngpeben bloepfe! bah öoggge/ batggepiuc&tig aS<j De fioggge bloepet.(©ft neemt b;te oft bier leoen» be palinggen / laet Die in lugn ligggen tot bat f p fies» ben/enbe geeft be bjoncnaeri0 ban oefen togn te bjinc» fe«!i„ #ft neemt eenen groenen toojfrp oie men gge» mephlgtB bint in fontepnen/ enbe laet oie in ben<togn fleroen.#ft neemt toet argt baer be ïteeta upl ?guen tiefl maeefet / om temogijengebbenban3ijneper0/ Euectbte in een panne,/ enbe ggeefife ben DjontBaert t'eteiu *©m te maften bat be b?ont Baet0 folter toojben/foo
moeten fp eten tolen enbe tonfituten ban gonicg gge» maect/oft oocn groote tenggea «390 bjincBetn <©m ie rnaaé bat oe togn niet fleer en too|oe/neemt
sen (lut gefouten fpet0/ènöe mafeet baflaen ibomme" gat baer ooüf men ben togn tonnet / met bith g «ene Üut ï'petfc ojaggen macg / ma&enbebat t'fperBinaer tecgt0 bea rumi ea gccaet&te: 3i>tt boenbefo en fai Den togn met tonnen fieriB toojben / om t'twt ebbe foui0 tolde/ betoelttebelettenDefubuliatteenbefeparaite/ baer oodjoe togn^tjn ftetcte fccgggt, «®m te matsen bat nteutol bsgn lerftotitbut 55c/ neemt bitter aman' beien njelletêaan eltf ceti once caltfltgoût b{ie oneen/ fo beeUaoenberbloemen/aloecttotttn tuieeoncen/fto» tetenbebtnbetalt'famen in lenen Deed*enbe leggget ïnbehöjgiti jBenfalbp bef'c naWgBenbe manieren toeten oft
ben togn fa! maggen betoaerttoojben of niet: 2(110 gp fai ggetont toefen/ foo falmen gem eenigyen tgt baernae uertteciien op een anbet bat / enoe De jflgdeper la- ten opb'eerftebat/ t'tnclcïsmenobee ûlfeertueltoe floppen fai / enbe baer na feti necrftelgtfc fien oft ben öjoeffemnteten beranDeEtofteeiiggenquauen reuen enftrgggt/ aftmugggeu öftauDetbïeinDebeeliReng boojtenbjengfjt. gSflDattnetuiietfuïtt enftetglje» fryteoeti/ foo en bar ft men niet fojgen bat be to 911 ?ijn gat fai ömtoojpen: 2jn bien ànberftn0/ foo maeîj men toel betffBert3ijnbat De togn beberben foube: Sdnber (iehtntotia benboDem bant'bateen pijpettanbliet of f ban éiibet biergelgt lic gout bat binnen uptgegoelc jan ïnati) toaer boo| batfè toint na gem tretüen/ enbe boojfutHiennïibbel3gnfpberfebertban benteuc&e ban ben: bioéffèm enbe na be quali tept ban bien genen fp oojaeel ban bequaliteptban ben toijn.&ommtgye *iao>,fegggen bat dooj be becüfel0 ban be baten / in oe toeltlu'til oat f ? gDeboelên eenen tognatgtigfjen fma» 6e/ foo fegggen fp bat goeben togn fai uiefen : ifl bat |
||||||||||||||
|
eenen toatevatgttggen finale 10/ foo en atgten fp bien
top niet tìéle. 3ïnDer pjoeben bat aen ben" f mafte ban ben togn / be toêicue ifl bat gp ban ben eerften f cöerp t0 / foo gopen fp bat gp goet fai toefen : jBaec 10 Ijp flap/ter contrarie.Sft bat be moft alb ftp getont too|t Uctenbcliimnrljtigljiö/ get 10 een tenen pan goeben mijn : oftiflbatijpt0fonbeteenigöe(lertBU/foofaÏ gpDaeftberanbeten. #m ben toijn tot allen tg'oe ban ben jaete goebt te
Dou&en / toojpt poeper ban Slllupu in bedonne baer be meutoe ton n inggebaen t'0/ #ft poeper ban nlepn gljejloteu fout/of t felepne. öepfienp npt eentge lopenb« |
||||||||||||||
|
Van de gebrekenende geyal die deö
Wijn toe comen,
CAP. XIX.
r\€ tógn en 10 niet meer b?p ban ftyabe en otigge »
i-^bol/ban alle anber bingen bte onbet üi gemei 3gn : maec om te üoowomen alle fo|tttpnenbie'bentogn mogen toecomen/moetmen Dit tosi 0 eu neerflelgtg b$ baten bifiteré:nocgtan0ban batbe to^néfnllehgebect enbe toeflopt jgn tot galf JÛeette fai genoegg toefen/ bannen ben totjntefefenDecttgB baggeneen0toebec og bHlle/eitb« t>m noe ttoremaelë; maec aW be Ww begint
|
||||||||||||||
|
Hec VIII. BoecL
|
|||||||
|
2,11
begginttebloepen MAtofltw/ ombatget bloeffem
niet en foube te groube flaenenbe ben fmafee ban Den tonn beöetben.iloe Dat öeetectoebet fai toefen/ Sjoc men De tognenfal DittotlDer moeten bifttereti/en met opBuUenbercoeleii/erbelutötsebetutoaiitalfo lange alg öp fai tout jgu/fo fai üp goei binben. 3ft öac oe togufuec begint te lu o^ben/fo moetmen
in Den boûem ban t'bat feiten ceubolle bcupcHe toa« m ft feete loei toegljeftopt/ baec na r bat felbe feet toel tmjtoppen/latenbe een felepn locgt gat open : <©p Den betüeu Dag&fal menbepotuptttetBen/ umctsnüat men lm toatet fai fiiittucnbebitiben enDe De togn fai fupber enbe goet 3911, ©e tognen toojpeu gemepnltjc Oet gat om ontrent
ÏJalf aumuis/eiiDe göeneralöCK al? De £>up ben toinöt Xuipet/öetfpiu De^omecoft totiitec/al{i feet tegen» ocDttgtjüjeDettjï/ aett-bebingüe offietcuen bonber enoealsi be toöngaetbenoftofen beginnen te bloepen: <©mt'felbete beletten/ foomoet menate Ipfteoen baet in boen gefoDeu fout/oft oot&aontufroumartfee 5aetmetgetfte femtlenenDe 3lautoer-blöDeiei) :oft tonugaett afftljen met göebjOHen bencuei ^aeot, 3tn« bet ggebjupchen bafbamglïeti remebten: ji*eemt&p» boet taojtel enüe ï^gfmuüerfeïupt/pulüïvtfeect/enDe Big De togn gtjefoDsnfal nebben/ foo Do« Dat baet tn/ enbe De toon en fai t'gat met om toojpen.^it bat top ootU pfet óft Deeffem ban ïoggljen oeeul) / of t nepen lcBptaen t'Detfelb.ui De baten/ oatbctoaert oen tonti booj alle ïjin&tt Die ï)cm ban ben «©onber of &httm fouoe mogyen toetomen. ^>oete SJmaubelp göetoof pen m coûen totjn/beletten gem ijst omtoojpen: *©ej3 gfjeïijciifi Doen ootfe D'affciien ban De epefce blaoerg in ben tonn ggelepbc. t'jBeelban öetottte ï3tifenbe* toaert bentonnbanljetomtoojpen/ enee öout gem Boeot/ t'felüebocti oocii Defluiteti ban Sïlupn oaec in gelept.^ee goelyct oac» ^oifüt/Calift/fant enbe placftet. SSft öat gebeurt bat be togn omgöetoojpen is/ foo
most men int bat tuotpeu een tamelgctt goet Dee! ge- bjoUen pepetg/ enDe neoj i 'befte/ beranbeien bat; bate fleemt ouit ban fefeet eperö / ftaet Die feet langjje tsï batfe jeetfcgupinm/enue usofpetfotntbat/ enbe toe* rettoel. «©ft neemt ttoaelf heeften ban feet ouûe ofcetnoten/ fteetutfe aeneenen Djact enbe laetfe on» Deru'affegeniì bjaöen/ Ijanggt&ie götljeelgeetin't bat metten tonn / enDe laetfeDaer in pattgljen tot bat glip ftet öat De togn 5911 coleut toebet gge&tegljen t)ecft, 30 öe togn tnrbel / foo fai ÖP feet fiaefl ïilaer göe»
maetiit tooien metgingotlgof ueecnenban jpetfc fieetien / of met tott ban eperg enbe een luttel feuï0, 3Snberftn0:j!ie?mt een Ijalf pont faillie olupn enbe foo beel f upcüertt /pulberifeert befe toel ulepne enbe, tooj* pet 111 liet bat. «©uutur ubat beu togn bcberben toil/ neemt ttoee
oft öiteepïts/msenfi togn uiaret/ neemt alleen ben 1 Doper ban een ep: enbe tfi tuitten togn fo neemt alUen 1 g et tott ban eeitep. ©an neemtbjte oneen uepfeenö upt een fieccUlopenbe tibieteenbe pulbetifeettfe/enbe | ttoeeoiicen foutö toel [iUpneg9efiooten:mengöt Defe ! bingoën toel onbetecn/ enbe Doet bon ben tojjn ineen ! anbectepn bat/bat necgeii0 naenteet6t/ eubetoojpt ban baerinbefe gepeeletompofitte/ enbemengljt bte onbet ben totjn / allebaggen bgfoft fe^mael onbet malcanbec toetenbe D}te oft biet DagljenlantÈ: jBaet merc&t bat Dit gDebaen moet tooien/ eet bat jjp gije« Öeel beöojben is/ toant toaet Bp göefieel bebojben bit enfoube niet öelpen/enöe {)et toate ai betloien atbept. <©m Den tonn bte bet/ betbuft of betftöatlt ijs/toebet op 5ön göetjeel teb|engen:t©oet op t'bat boepe mt les met toatfoutiS. ^>ommtgDe boenbetopïSlupn/talcu enbe j&olfet / moet tot gtoot acötetbeel ban bte {jem biiutUm. ï^et toaet üetet bat men <©ôenetiec-befien etibe3!rio0baetopbebe. SUI Dat Ds togn becftijaeU ftöönt t? toefen/ rollet
|
|||||||
|
bat ttoee oft Djie inael omme/ entte legset toeöeeom*
me op 3gn fteiungi)e/enbe builet toebet op. €>moen betbuften teuthe ban ben tonn tebene«
men/foo neemt JKtfpelen bie toel tijpe ®n opftvoo/ enbe fntjtfein biet quatticten: bttibtfeban metaenetf Djaet / enbe maetfeife baft aen ben bonime ban t'bat/ fo Datfe geöeel metten tonn oberbec&t 3öu/ettbe laetfe baet een maent latuttfoo blyben:ban neemtfe upt/foa fultgop öettquaben nucue ban beu toijuoot&üjetfï nemen, <®f neemt Eauujec befien/fiet Die in totin/efi tooïptfe Dan int bat. 3UuDetfin$i/ bult een fatr&eii mee fabte/enbe uanget int bat fonoet ben totjn te geraken. 'S'felbeiöootKgoet geDaenaïSDe totjn fuetia tenfp bat gijp Ueber Jjebt om ben astja te bieren/ int bat te toornen pacepe-3aeDt. <©m te beletten bat ben toljn niet fuec en toojbe/ fo
moet men oe battn leggüen op een coube plaetfetoeü ibolenbe toel toegeftopt/ batfe göeen locöt en Rebben. !<©ft ootu i)i bat gebeurt Dat men gljeeti coube plaetfe en Jjeeft/enbebat be totjn i0 in een utaime plaetfe/ofc bat men De 3©iju langfje most fjouoen lopenbe ten tappe/ om te beusaten ban feur te toojöen / fqo moet men aen een eoojöe&cn Dongöen gen gtoot ftutSi fpecp teelgstoijnoen m eenen lijnen boeta/etiDenebeiiateu büOj i'bomgat tot int nuDDel ban ben mijn/ enbe ma» ken Dat altijd int aftappen miDDeii m ben toijn blijbe baet en bum en fo moet c'üat aü tj tss gDebecfet enöe toe! ggeftopt 3ijn : enbe Ijoe bat fftttcfa fpetftt gtootetjijti fai/ Ijoe öem be totjn langst öoiiöen falfonöertu^ tooiben. dommige tabenbooj t'felüe/ Dat men Doew foube int bat olie ban ©!sij ae/f o wk bai fe De toijn oberi beet: enoe als De toijii öïjïïjseï afgestapt 1'0/fo falmeij iitDsdtjt& D'olie toebet fert|g|jett. <©m be toaterttpept oft be groeïe botBÜcgepöt bm
toiju afte nemen/foo [al men iti £et bat dobii biabetf n ban 45 pnaeï-bomen. 3ft bat eenigoe beefte in ben toijn geballeu ip gnoe
Seftû|ben/geïi)tB een Qange/Caïte/jlEupie/om Datfe ben totjn gtjenen quaben fmaerhe en foube göcbei Vf m moet men foo Ijatft ais men gfjebonben fjeeft getDoon litôaem/batbetbatnen/ enbebecouDeaffcgengi too^ DeninoetbatbacttinggeballentoasS/enDeomruereti meteenenöoutenftotu. fSnbetrabenöatmentoarnï bjoot foube in b?.n totjn leggen/of esr.cn pfeseu tintM enbçt'feRijnfaîbergaen. Om Azijn te maken»
CAP. XX.
D€ gomupnfie maniere ban njfjn ttmàÒmWìjta
men neemt goebsn totjn/ Die men boet in een bat/ tot Dattet galf boi m/ pet toekfee men laet ongpefiopé fiaen op een toarme plaetfe/ geitje op een opper folDes oftopuetbaffj. ©tei'eeröaelï fouöeteiïlen ajijnmaSen/moet lul
bat metten toiju toojpen/fout/pspec enbe fuerbeegg/ enbe tfamen mengen/oft om raffcöer te fiebben/fo fai Öp een tictljd cfï bjijcfee / oft fïael gloepenbe mauen/ enüe al gloepenöe toerpen tu ben laijn/latenbe t'bom* megat alti jrc open (iaën: i©f£ bat pet bat Djieoft bies Dagen geftelt ?? in be potine/ente Dat nten toat foutjS in be totjn boe. <©f ballet eeuaetöen batmetgoeDeti toijn/fiappet feet toel toe/ enbe (tellet Dan in eenen fie-» telbolgöefobïu toaterssoptbpet/ latenbeöettoatee notti lange fiebeti/enfceuiKentoijnfalfuet toojbê. <©f Doet in totjn gebjQBen25ere-too|tel/oftge(ìotentoo?» telttanUapljanugi/oftjlSifpelgi/^oiben/CojnoeHeH/ jüüoojbeften/^ïeöen/oft een (lui (©et (te b^oot betfrg gebatfeen/oft men fai g>oibw bloemen nemen in peu » ten tijt/enöe in be potine Bjogen in een glaö/enbe bau met totjn bullen of met a3ijn/endc toatm in be ftöou* toeftel^n/tfalöaefi ftertfeenastjn 3tjn:maettoiltgOp bien toebetbjetigöeji tot 3ijn goet{jept/foo toojptet itt eentool-too|tel. Sommighe
|
|||||||
|
Van de Lant-winninghè,
|
||||||||||||||
|
l fai nettò son : Men bien in bar ej> ober pet bpe»
boet fieben pet bier be of bof De Deel ban o^tjn/snbe batt boet bp pet boo;fepoe/enbe acgt bogen laet ftaen in b@ ^onne/ fo fuit gpp eenen ftertBen en IteflgtBen 339« «jïbben. «©ie moiMS ban hnoopgrajï al03p oub£ 3911/ enbe gnefoben tognbefien/ enee ggeftoten bla* DeriS ban Den tolleen iûepj'boom/ enbe23jaem-tocj» tel0/Blaerme!tü/ciiDegIoepenDewlenbangbeb|an»' be <£etòelgi/enbe gefoDen €tteren/enDepectetittgei0/ een pegelöcb ban oefen bp pem felben in ben asgn ge" too}peu/ma&en Bern ftertB. 3&e gljepeperöe a3nn boojbt gDemaetBt / ffi bat*
men too^pt oft baer tn pangpt/ gpefieel ïöeper tn eert lijnen DoectBen gptbotiDen/ enbeatljtbagpen baerm laten liggen. ï©ilot ggp toeten offer toatet tn ben ajtjn tjs / foo
legter falpeter in/toant tft bat pp ftoillet/al of pp fie- ben fouöe/footóDaertoatertn. <©m 839n te maBen/Die goet ta" totter bigefïie enbe
gefontpept/neemt een once jeeajupn/en ttoee fefieriS a39'n/boet bat tfamen in een oat/enDe boeter bp peper/ jeunte/enoe <©eneber<befien/ban elcreen once/ bien fuit göp naer ber fiant ggebjuptben mogpen. €>raa3gn ban fguillen te maetBen/moetmentgiett
gpefouten enbe ggecomponeer De 3ee«ajupnen leggljen tu bierenbgfttgp quarten foeten moft/en ttoee potten en eenpalf fiere a5gn:mflert'0 pp niet feer fuer/ttcee* mael fo bele in eenen pot ban bierenbgftigp quarten/ enbe laten'teen^alme in fieben/ bat ia te feggpen/ t'bierDepaert: <©ftisbe toijnfoete/ foomacpmeti een berbenbeelbaer aflaten in fieben/ maerbe togtt moetBfarr ènbeban befupber bmppel toefen, %w Derfina Doet ineen tonne Dertigpfefierafeer goeben enbe RercBen a3gii/toaer in bat gpp ttoaelf Dagen fuie tetoeptòenleggpen/pet binnenfle ban eenen toit ten jeeojupn / Die Derttgp bagpen faigpelegpen pebben in be £>onne. ?0aer nae neemt ben a^gu/ en laet xAtxt fit! liggpen baert u goebt buntBt/ om nae ber panbt tei gïjeb|upcBen. liuftaettemertòert batter nietenia" foo nut om
ben %ygn 39" fuecigfjepbt te betoaren/ ban m De ton* ne beur't bomme gat te fteBen/eenen ftocBban toob@ Witgfie* Öm verjuys te maken»
CAP. XXII, f*\ € gBemepnfte maniere ban berjupie temaBen/
jL/ta Datmen fngbetDe groenebefien banbetogn* gaerben bte poogpe op ggelept toojûen/oft ban togn^ befien bii nocp met tgpe en 3911/ be welene men op bç tonngaerben bint nae batbe rgpe befien afgljefneben 39ti/ be toelcBe men ttebeteuoepetlTetggeigtBebe toi)nbefien:«©aet naeboetmm t'fap ban fulcbe bjup» ben in tonnen/ enbe fout et terfionbt nae bat ;i)nets fepupm opgpetoojpen peeftbooj t'fiebengpelgtBbe mofï. Snoe j^ootbetfcpelanben maetBtmen oocB atfao berjupa ban totlbe appeia/mengpen be Daer on* Der toat fouta. dommige maBen albua Djoogp bec* ;upa:'fp nemen De groenfte b^upben Die fp crtïgen mo* gpen/ De toelcBe fp met een per ffe upt bjurBeu / enbe t'fap baer upt bouwen / pet toelrke fp ban laf en fteben tn eenen toperen panne oft Betel tot battet gepeèl bicBe ia:baes na Djooggen fp't in be ,êonne/enbe betoarent boo? paetlteber gebtupcB.ïSnbcr en fiebent niet/maes laten't ftaen upt bjoogen inbe^onne tot battet fo bitò ala ponigp ia. #m ben becjup0 fuerber te maBen enbe beter/enbe
te beletten bat pp niet en beberbeofomennere/ foo moetmeti t'fanberöaegpa na bat pp gpetonnet ia een b;upbe oft ttoee ban be jftegtfet alle be beften af pine* hi/ enbe beur pet bommegat be gepeele befien int m toojpen/enb« alö pp ifiefoben Beeft/fouten, |
||||||||||||||
|
Sommighe fondctlinghe 'ding'a
|
||||||||||||||
|
aengaendc
|
||||||||||||||
|
den azijn,
CAP, XXI.
|
||||||||||||||
|
OjBtemaBen frercBena3fjn / neemt Cbjtioeliett
ala fphegpuinen topDt te wojben/ enöe rejacm* beften ote.8alfr.gp 39'n / laetfe öjoogpen / enbe floot» fe ban tot pulber / cube maecBt baer balle&ena af met een luttel fìettòen 03811/ te welene gijp bjoogpen fuît tn öc Coirne/ ban neemt ben toflnenbe maeeftt Dem toatm/enbe ola pp toarm 10/foo boeter ban Defe balleBeniï tn/ pp fai ter jioitt beranbett toojDé tn fiere 6enfl30'n. <©mB3tjntemaetòenbanbetbojbentoon/ neemt
Vjgnbiebettiojbeniaenbsfiebcpem / afnemenbealle ï'ftpupm bat tut fieben baer opcomt / enbe laet pem bigben ftebenbe /totbatter eenberbenbeel afingefo* ben fa/ ban boet gent tn een bat baer 03911 geeft tn ge • toeefi/enbe boeter ooeft Beebei bp/enbe (toppet mei toe batter gpeen îoept tn en come/foo fai be tonìi cojta fées goeben enbe fterc&en asgn toefen. #m te maecbeu bjoogpen 03911 / Die irai bjagpen
macp baer men toil:neemttoiloeBetfenal03P begin» nen tgpe te toojben / maes be co{nbelien 3911 noep be' ter/ enbe be j® oer -befieu al0 sp roobt 3911 / eno e feer groote ber jupa beften/enbe be miloe epr&el/êer bat jp rgpe i& : fïoot aile befe bingpen t'famen/ enbe neemt ban banbenbefien 33911 Die ggp rrijgen meuept/ enbe ine ojparcm aile befe Dingpen te f amen / enbe maetèt ban Dit beegp Blepn bjoooeBena/ ûte ggp te beooggen fuit leggpen tn be^onnetenbe ala ggp fuit toillen goe - ben a39n maften / foo leglje enbe bje&et ban Dit beegp sngoeoentofjn/enbe pet fai goeben a3gn toefen. 38n» berftiijS neemt feer groene berjiùpa befien/ffootfe met boat aîtjnis/ enbemaectereen beegp af/ ban pet buie SegppBIepn fejopfeenjS fuit magen btegpp fuit laten bjoogpert tn Be bornie; tMa gpp nu baer mebe toilbt ajgn maBen/foo bjeBet ban befe bjopBcna foo beel aia genoetp faljgtt in toön/gpp fultpebben feer ftercBett a3gn. . <©m te rnaSen fl3ö"n ban tëoofen/neemt feer goeben
buitten a3gn/ baer in Doet rooDe öoofen/ nieuwe oft sube / latenDc bie baer tn ligggen fommigge bagljen: ban neemt öe&oofen upt/ enbe boet beu a;g'n meen anberbat/ cnbebetoaettfetneenroeleplaetfe, 3tüe* leena fuît ggp mogben blfec-afân malien» <©m te maecben aïgn fonber tegn/ Doet in een bat
facpteenfitia&elgtBeperfen / en Doet ban baer op ge* bjanbégetfie/ laetfe t'famen torteti eenen bagg lane/ enbe beetfe ban boo? eenen boetfe/enbe gebjupcat bat: <©ft neemt oube ©ggpen enbe berbernenbe gerfte/ éfiöoétbaet" t'öinnenfteban befflrangeappela onber/ btiet bat al t'famen in een bat/ Beer tfebtrbtoila enbe feer toel omme / enbe al0 5» berrot enbe gpefmotten |tjn/fo boetfe beute/enbe gpebjupcBtfe. 4&\tt te mauenfoeten a3gn/neemt bgf moten pere
Bén a3#n/enbe boeter üp fo beel goeben mofï/bie ggp fuît nemen ala bêüeftén gpetreoen 5gtt/mengpct baer pecB onber / en boetet al te f amen in een bat pet toele Be gpp feer toel toe floppen fuit :enbe alft bertigp ba» S gen filile beeft ggrieggenv foo meuept ggp btegöe»
luptlteu. Unberfine neemt een tarteel mofï/ enbe nienggt bien onber ttoee eartelen ajiin/ laet bat te fa* menffebentot battet een berbenbeel ingpefoben m, dommige boen tefamenfiebentww eartelen mofÌ0 enbe een carteel 35911/ enöe bpe eartelen foet toateris/ enbe fteben bat fooìangge te famen tot battet een ber* beubeelaftngefobenté. #m te maften feer ftertBen enbe Btatptigeti 03911/
leggtte bjoogenttoee Dagen/ matrft ban toenbefien/ ïeggfjet Dantnmoft / boenbebaer bp een luttel bee ■?upö/enbe glip fuit maetòen eenen ftertBen 03911 / be toelCBegppfuIt gDebmpcBen mogpenfeben bagOen baet na: oft anberfinp/ tx%tw f piettum w/ enbe f)? |
||||||||||||||
|
HET
|
||||||||||||||
|
»4
|
||||||||
|
HET NEGHENSTE BOECK,
|
||||||||
|
<Ean Der Soebat
|
||||||||
|
SDeì&atattòe.
|
||||||||
|
jongen fouben gemaffjelöt&t uptter renne fa te 3©e.-->
ranbc tomen iantjcb'eenjgbe ban be renne/ bieafge* ftpMt fouben toefen met latten/enbe ftlepn gaten peb- ben om be jongge congnen upt enbe in te lopen bp be bopen.^et jp ban bat befe renne oft afgefloten plaetfe ggemaecftt ?p in be ï©aranbe oft eiber 0/men fai oaer binnen moeten fommige ftlepn putteftenjt maften ge» plabept met barbera/ toaer in bat cotte toefen fullen/ gelgc&in be 5©atatibe3tinberfcgepben banmalcan* beren/ om be congnen in te bertrecften:enbe pet fai ge* noecp toefen tubefen plaetfe te fiellen eenen remmelaee boot aept oftihien bopeu enbe baer en tuffegen bert remaielaer altgtss geiloteu te gouben in 3tjn gupfftert oft gol/ om bat gp be jongpen niet mifboen en foube; toant be remmelaer bte berntelt (tegen benatueie ba» alle anbec manneften&Ojgn jongpen; Sfilo men fai fieti bat be bope gaer ;o 11 gen ggemojpen geeft/foo fai met; gaetterftont toebecftelleu bpben remmelacr tneert anbec gupfften om tebsrepben : toant get i& een fefteg biücft bat foo gaeft als> be bope gaer jongen getootpers geeft/oatfe terftont toebet bol tooit/ fo batfe eie matt ban ben ;ace jongen geeft. ©anbatbe CongnfeensS fullen grootïtjn/ enbebe
bope berben moggen/ foo moetmen bit biaggen tn be ïli)aranbe om bte te becmeniggbulbiggen/ en te late» toilt ojoiöen 'M nber fins ift bat ggp bte ggeSoten gotte tn be renne oft int pertftbp gaer moebéc0/fo fullen fjs tam too;ben/enbe altgt0blgben oftfp Qaperigg enbe f luaer toasen/gelptft beeonpnen 3pn bie in rennen ge» gouben toojbc; en fp fullen toefen bettes ban bleefcgeü maet niet foo goet ban f mafte. j^ocgtan0 moetmenggeen greote Congnen t'jp
remmelaer oft bope bie tn rennen altgt0 opggeboebE
ggetoeeft gebben/ fteHen in be ï©aranbe ; Want otti
batte altgts beftoten ggetoeefigebben/enbe niet gge*
i tooonensgn te lopen ggelgcft bte ban be Watanbe/
! nocggenniet en toeten te begoebenbanben aenfïoot
! bet boffen enbe anbec toilbe beeften/foo fouben fp tee
fftonbt becbeten jpn/ baerom ift beter bat men bie
bluft goubeube uibe senne baerfp ggetooon 3pn te
toefen,
#et boetfel ban be renne Congnen tè/Colett/Hat»
toutt)en/H^rupfftcupt/€e5ibonse/€itorepe/Congnetï 6tupt/©tftel0/Citeten/^aber/®erfteenbefemelctï onber een genengt/ enbe anbes bicrg&tlijcfte bingfiere gier boten bergaeit. Hoe dat de Conijnen van de Warande ghetcac-
teert moeten worden, GAP. IH,
H<©e toelbateen renne oft aföBeflotenplaetfe fee©
ban nobet0 om be toatfjiibe te ftofferen bâ tong « nen/nocgtar<0tnbe noot foubemen moge 5ijn fonbee renne/ enbe fonber meer cofc fiellen in be toaranbe eet» fefiecgetalban remmeiaete enbe bopen/om jongen t s geneteren/ goe toel bat fp fobjucgtbaec met en jtjn/ nocg fo bictoilp jongenen gebben/enbe batbetoaran» be foo gaeft niet en fai berbult 3pn ban congnen/boo; bat be gene biebe toaranbe gétooó fgnbeel toilber ft;» enbe minjben remmelaer tegen tomen enbe gecopptic toojbeti; toaer boo; batbebopen ban be toaranbe ai * leen bjteof biet mael ö'jaess jongen boojtp bjengéets bte bat?
|
||||||||
|
De ghelegentheyt van de Warande,
CAP, I, M<£n fai om pet gerief ban ber Roeten nw
fteneenï©aranbe opoepïaetl'e bojenber» Ulaect / te toeten tufftgeti bejaepdanbett/ togiigaetben/en getaöofcg ban be oppen' &ebomen/ tenjpbpaboniBete batter goetggetief tg ban eenigg üoutw-öofcD ontrent bet goebenbaerbe Congnen ban (elf0 Den (teutten enbe tomen uuoo nen KiocfnoiijS 09 bat get jaggen ban be Conunen Die tn be gouto boffepen Dun met cet ftcn/ baat moepelntfeer 10 ban ban Die tnosi©acanöe tooonen/ enbe cat be cong» nen ban pet gouto -Uofci) (o bele niet en jtjn alp bis ban beWaranbe/pnncipalptfeombeboffen/toolbeienbe anber toilbebietenbiefemecfienbeelberntelen tnber< flinben/fo fai tot mtetbet ggemaeft enee ppofgt betes toefen/bat nieh een ï©aranbe mafte. jBenfal banboojfiet manen ban bien upt gotsöen
een bunbet oft ttoee fclep-lantg/ftofaegtigg of. fanbt' acgtigp tiiêt bet/baft nocg bieft/op een pooape plaetfe bie toel ter jonnen fiaet / enbeniet toateraepttgn oft marafegsegttgg en i& mant begalben noti) battet to> ngnfeer gatetbè bocgtiggept enbe tonöe/fo begoebet om get gerief ban 3pn tjolf te jgn in een plaetfe/ baert nae 31J11 beliefte macg graben / om gem een logg0 te maften baett in tyoogematf) toefen. ;©efe plaetfe lal ggelgcft een parelt r ontfomme met
muetenbeaoten toefen bte rebekjcftgoogge3gn / om batter ggeen 30ofjen/ï©olbïn oft anbee orilbt gebter» te in tomenïtifOHbe / öHOefelttepnc beeftenongge' Igrft te boen enbe te beftojmen. Jfâenfalin bit partit planten feer beel^amen/iloojbefte-bomen/^leen/ enbe €crtbefien/Bjem/£>tefterbefwn JBirtge/enbe feer beef C^enebetbom J:#ant pet tonijn etet niet lie* bec ban <Ü>cneberbeffens<Siibeaengaeubebe&rupDen/ fo fai men baer îaepsn/ ia bien bat be grortt ban feïfjs sneeu böo|t en bjen ggt / beet <5anfen biftetyCongiilh Brupbt/^ropffetupt/Cirorepe/Ctìlen/ÌLattoutoen/ €eUbonig/®tfìel3 aapw/Ctteren/eflbe anber biet' gtlqcSe tot e en bûetfetban befefetepne beefien. <ën Doeî ggeen moepte baer booj te beien lopen een
befte/ofteen cotibnpt nati foettoater/booj-gaer b|Ènt» ften/toantbitgebietfegatetbe bocgtiggept feer. «En bost 00c geen moepte gen eenicg attber logggte
berepben banftrt Dol batfpfelbettiftften-fntien* Hoe dat rrten moet maken een renneoft pare om
de Warande te vermenghvuldigen met Coni jnen,
CAP. II,
np €ni0 nietgenoeeg bat men toel gemaecfit efi toe-
i- geruft geeft get pateft ban be ï©acanbe/ enbe bat ijoojften geeft ban alle pet gene batter ban nobe ie tot onbergonben enbeboebtfel ban be congnen : matreet moetóoeft mettongnen t»elbefet toefen.^>oo fai ban om Ut tebermentggbHlbigen/ban nobe toefen een te * tign renne/ baer in batggpfultTnoggengouben fom* migetemmelaer0 enbe boepen/ bie alle maenben fui' ien jonge gebben rCnbetis beter/ booj Öet meefie ge* tief enbe be nitrifie coli/batggpineenigen fjoet utoen fy0bgof/ofttoatrnoe0gofecnrenneoftpeM6maeeftt bat bierratu ts en fmal gpenoegp / afggeflooten met barbero oft met lemen toeegg : jnBaer get toaer beter battet ggemaetfet toareaen HWwmMi Wsmm |
||||||||
|
van de Lande Winninghe;
|
||||||||
|
zi$
|
||||||||
|
bk ban be rerate alte maetiben / met te min i'fp toatret
Ssil / tfì Dattet u beft te paffe tornt alfoo u toatanbe te SjetbuUer./foo fulten feb temtuelaerS ggenoecg toefen tot bier boenen bopen/ enbe fuit ootnuVt banggen itìeettoercr maüenbanbebopeuDaubanbe temme» iaers. ï^eîboetfci ban Dieu en fai enbets niet tuefeu/ osti aigs tooof glîsfeptio : noeïji anjö Hl öat sop fiet Dat in De toatnnûs taci Conijnen 3{jn/foofûl't goebt3tjn/ 'Dat men boben Dit uoetf sl/om Die Détecte boeben enüe better te ma&tn/ noeg befaepe in be toaraube een gge> meet îanbts ofî ttoee met ï!?aber oft<©erfte / met om Saer afte Jjebben anbec b^ «toten ban t'gene batter o» ber blrjbm fai na Daer eten enbe öoetfci : JBaet pjin» ttpalgtS moet men bie met goebt boetfel boeben / om Dat gaer bïeefcg foo üïel elft üUeftg ban ben $ettrrjjS ben retiens enbe fmaeefte gout ban ben boe.'fcl bacr fp mebe geboet jijn/te toeten ben fmaecSe banbe ©ene* ber/ tft bat De toaraube bol «©enebetiS/ enbealfoo Sjoojîij ton au ber planten, ajtöatgöpftetejïitgö Canijnengolggefiopt met
Dop/ gras of r fïro/ oft anbec bicrgelrjfae binggen/en ontjïoppetntet/ maer neemt bat alleen teaer/ enbe bentfet batter jongen in 30'n/Dte be bope boebet. toant öe bope geeft boo$ tofïupme/bat fp foo gaeft als fp ge. toomjn geeft/ t'fp in be renneofttn be toacanoe/ ter» ftonot gaer gol flopt met ftop/ firo of t anber nrupDen Die fp bergabereu macg/oin bat De remmelaer öe jon* gen met eri foube getoaer tooïöert enbe tomen in Daer ï)oS : mant quaem gp öaer in/ìjp fettbe alle be tonggen eten/ get todclïe De bope toe! tuetenbe / flupt gaer gol toe/rfp batfe Daer in blijft oft Datfe Daer upt gaet om tegaen toepben/ enbe eten te foetnenboojgatr jon* gen/ enbe tft bat fp als fp meber tornt get gol eenigg* fniSonggeftoptbtiu / foo bootfefelbc gaer jonggen/ mepiienöe bat ben remmelacr Daer in getoeefïgeeft: baeromïft bat De gefcftï'cfite jagers nimmermeer get fia en laten tn goüen leopen/ baet fpget gol ggcfiopt ften/ iSVrt Datfe De bope nut en fouöen gram maetnen/ enbe öojfaue gèben/om gâer jongen te booben: ^>p en | Sont altgts gaer gol niet ggelloten/ maer als fp toeet öat gaer jonggen groot ggetoojben 5tjn / enbe fïertfe jggeuoecg om gaer bsetfeite foetSén/ enbe te lopen nietten Gnberen/ foo beggint fp te maeenen een nlepn pat/om gaer jonggen eenen ttptgantn enbe Doojganta leggïbeii* 9^oojt0 Bien fai ra'er bentfienbàt fjettonfjngetsp
temmelaer ofî tope/jijn gol nimmermeer berggete» 'al/gae bstre batter sodi Ban Daer is' : ©ant goe toel sneu (cpt/ bat be tonijnen ggeen memorie en geb< te / notïlïaisa toeten fp' aïtrjDSjï tosi gaer gal «e bin* ben/goe üeïre bat f? ban baec gelopen enbe öerfrruPt 3p. '^Bazmm ifi bat men oorli gemcenlgrfe fept/ Dat een oprecgt goet tonijn alto tg fierft in 3!?n gol. |Sen moet ooc ûsrirnett battetCongn upt Der natné*
ren njecfe geefc 'üou|Den boss/ geltjt t'ff öae» boo? beu ïDo!f:get mclrfte een öèjfcüSe (0/ öattet bobeu 3gn na» ïuïïiijtüetoiltgept enbefcgontoiggepbt aSftnpt^gn gal tornt/niet en boet bau foweii/cnoe niet en bentt om te logea su anber golfen/ uocg bot int gol ban De bope/ om m jongge te eten: toant goe toel Dattetiö pepfetibe öm ^riugol/notgtanjj en hv.iiket uocg en flagget geen acljt 053 een enbertf gohenbe oot be bope om gem te be« nemen alle oojfafie ban baet' op te letten / i$ ggetooon ben mont ban gaer Do! te floppen als? boojfepn?, Wacverrchildatreris tuffchen een wilt conijn
endeeen dat in de renne gehouden wort,
CAP. IV.
' <gn tonijn ban be toaranbe i$ roffer enbe fo bit bau
!igap2t;fet/Iifgtereftbunber banlttgaem/ toatfeer» beffa toìlber/ Infliger üan blecfcg/cnDe foo ftoaer niet alp get tam tonrjn : ï®ant get tam toiigu/ om Dattet be bïpgept niet en geeft ban lopen/en boet geen groote ejwcitiç/maet i$ t ammst/Dic Mçr/0sprÉgDçr/ftoa?r * |
||||||||
|
Der/flaperatgttger ente foo \mlxt t\ith enbcootfe ffl
bat bp abontuetegeftgiet Dat metten anDeren totloert ggeraerfet te tomen in De toaranbe/foo toojbet terfiont bernteit ban be boffen enbe anbec beeden bie Der rong * nen bpanbt 3tjn/omDattet niet getooou en të tegebbé ben aeiifïoot ban fultne beefien. SëngaenDe berefie/ bepbe Defe foojten ^finbetec
ggeten notg jont& en glepn/Dan grooter. <©e gerffe* nen Dan be tounnen3gugoet teggenDe pquebanben tanben ban benlepn6inDeren/alp Die eerfi upttomeu: $ìoi\ìtm\0 bie gun memorie totllen goebt gouben/itt* Ooien foo luttel ató moggelrjtB 10 ban Defe gerffenen t'eten/om Datfe berggetelgept bp bjengen, C'fmout ban Den tonijn is gee ertellenfiè ban Den tongn/ toane get 10 bobeu alle anDer remeDtenfeer nut om De Unbe- ticn te ftrgtnen/ ban be gene Die ban öcu (leen oft gra« beleggeguelt3gn. Hoe dat men den grondt behoort te aehraerefcen
eer dat men het bofch plantet,
CAP, V.
OJ& te maëen enbe te planten een nteuto boftg/foa
moet men Den gront öenneu/öaec op Dat men pet totl planten/enbe toeten oft gp bet oft mager ts/ enbe oft baet ts een wnte ban betamelptbe aerbe/ enbe ooc oft gp niet toateratgtigg en is/om batter natuten ban bomen 3tju bte get toater begeeren/ gelgt €lfen enDa anbec boomen ban geer uatuere: toant nae be natueca en epgenftgsp ban Den gront moet men gem boegen/ etiDebaer op planten Daer mebe batgp püofflt niacJj been enbe beu tneefter begaggetu OatdeEycke.Daftanieboomende Olm,dcedcI=
fte bomen zijn van de boffchen» CAP, VI,
M€n moet bocj al nenen Dat be gront goet ?p gge*
Igtn Dan nooe t0: men moet ootn infgelntr nee fiaenbatbe ttoeeebelfteenDe toftelqtfejïe boomen Die sneeft geit geloen/sijn De €pcne enDe Caftauteboom/ omttoeefonDerIingerebené;©'eer(ìeomDatfefuliH0 Bjutgteu Djaggen/ toaec af Dat men in Den bieten ttjDt als fp gemenggt 3gn met toat gerfie oft gabec/ foube mogen bjoot bataen:3Pe ttocebc ia/om Darter geeneii betereu aert ban bomen en 10 om ttmmernout te ma" nen/ Dan be boojfepDe «Êptfcen enbe Cafïanie bomen/ eUènaljaergualitept. ©e betbe uatuere ban eenen eytellenten boom is
ben <©lm: €nbe goe toel Dat gp De minfte is ban befe bjte/ foo toel om bat gpggeen bjurgtenen bjaeggt/ ais ootK om bat 3ön bïaberên mt fraep en 3gn/ om te ggeïtjrKeu bp beblaberen banbe €ptneoft Cafianie* boom : jgotgtansin Defe boom ban uoobep;sutipa< IrjcB om bat gp ggefîrontftî tnatg toojben ggehjtfe een ©ügge/ enbeDatnsenmatgban bier jaeren toe Dier jasten eenen gou Daer af gebben om fïafien en mutfaert te magen: jlaer De €a|ianiebootn ts onge* igtöbeter/fupberber/enbe beter bjutgtenbjaggenbe/ Dan anbec boomen ban 3ö'nen aert: j^otgenbegoeft ootg foo goeden oft betten gronbt niet alS DeCpe&e/ enbe op gem en tomen ggeenrupfeus enbe anbec gge* toomue ggelu'tfe op €ptUenenDe <@lmen:baec en bo« ben ais De gannetons tomen/get toeltüe IS alle bjte ja» ren ggelptU kb gefien gebbe/ fo en eten bte niet De bla* öers ban Den €afianie-boom/foo beceals fp Cptuen blabecS binDé:ï©atit get felbe jaer ban be gannetonöi beratgtert een iSoftg meer ban een jaer : enbe boben Dien fogcoepetbe Caftanteboomrneccin ecu jaw/Dara beCptbein ttoee jaren. H)m (©Imgroepet UtljtelfirBcnbe oberbloeDelgti
nfl bat gp Söncn gsont ggenomen geçft.«enbe bie orrt
© Ö Mffiffffft
|
||||||||
|
6 HctIX.Bocck
, , ..«*»„Mh«Hi»rtt«.fiPhbébaÉtonbttfouöeüj«' i CnDe men móet oocfebetoojctt cube putten ma«
|
||||||||||
|
lenmeuMnanbemtuer^
|
||||||||||
|
ptnen/<£fjtpen/ Uibelen enanbet foojten wan bomen/
bic foube bat i»el mogen boen/mast (jog meçcCptften enbe «Lafianiebomeu poe beter. De gckgentheyt endc geftaltenifTe van het Bofch
met opgacnde bomen, cap. vu.
D^e een ftDoone buttante plaetfeftabbe banatBt
oft t|3ien gbemctçn lantoyenbe bat men Dte fouoe bJttlen eenen fttjp enbe geDaente gebê ban een boftb/ op Ijcpc ban bate afin toeeomenbeu tnt gijenoe t ijte te mogen bebben/menfoube Die motten in beteetfte jaet beftupten met muiren/ of met fo tinjDe gratbten enbe een groene fiagtje batter bebeeften niettngberaBenen motjjien : enbe mate tyu boojfepbe totercant beöoten met gratbten/ tchfoubs gbeetijenotb eemsmgn opt> nie fcggben/ boe bat Die gratbten btljojen gljeinaetfet eiiDegJjiEfteJttejtjn. «©enomen nu oat bet tooojfepbc beflupt gemaett sp
metmueren; en oat tnt felbebsertantbiet5peu 31)11/ te toeten trote in be lenghbe/ enbe ttoesin be bjebe foo 10 mini mepnmge Dat alle be booifepbe jijbê ban mue» ren bejtUct fullen toefen met groenirbept / enbe met bier manieren ban bcomen/fes boeten Diep enbe b^eet om Dat Deer be natuetebctblijbttn ber ftfjepbenbept op bat men bie mucten niet en fage/enbe bat men gaê niDtDtetuffcbenttoeegtonttoeben. «£ iebe&iebenfa!gbefchieben naöebeüeftebanben
j!BeeftEr/gbeIôrli b een 3tjbe/ ift Dat ben belieft/pjtn» ripaltjtfe beEupDt 3rjDemet öafelaerenbe boitte ba» BÖeDuojne/omDattetjöub'eerfieblabergbieupttO" men tnt upt tomen ban ben jare/enbe baer be jgac^te* gacl op tiefielt. Cen anber 5pe met berberi*! oft fau» ftboom/btefeer jtboon/enbetot toeelbmgöen goeiig/ enDe&em feer berb^epbt a!$ bp goebe aerbe bint, ï©e becbe 3t)be tegen bet #ofte/met ebele tenen/be roeit* fee te paffe tornt ten DuFfoDeftn / eubetélufitgbom ften. <ïenDsbebierbe3itüe/metüJilbepepibooni&en(3/ met fommtglje toitte bagöeboomen / gljeplantbtec boeten ban maltanbec/ i)et toeltbe be groenste 5p on* bet alle bomen / enbe f uilen t e paffe tomen om baer op te Qüffien beel ftijoon gtifften/ enbe mentente ban groote|BifpeIen.30e paben rontfommebetboojfepbs boftb bebo?entroself boeten bleette toefen/ enbe op be tauten ban be felöe paben / foo toel op be5pe ban be bootfepbemuctenaua op D'anber3tjbebef)oojt men te plariten/€>!men allebietentuunticb boeten een/bo* toen afgefirontiit/banontrent feben boeten j)oge/ om ben iepoen oft paben een ooge te gebetutoant al ili bat men toanbelt in be ftDootifte plaetfe ban Der ï©erelt/ ift bat men baer niet en bint eenige foetlgöept bet bef öjict ben jS©enfcöe:*©aetom tfl Dat bcn^ect belieft te boen planten lantjc De boo|fepbe,paben eenige feu ptbo» men/pjtnttpaltjt&banfiecnfrupt/ban allen ttjben ban ben jare bat matb l)p boen» ©oojtiS foo ftOönt batmen befioo|t te boen planten
alle be booifepbe bomen bier boeten ban maltanbec in een rethte linie/foo boel tot luft bant gefitljtc /ais; ootlt om bat men altemetjSmaet&enroillLepDen intfelbe boftb: enbeal0 men be maten enbe linten tctötebint/ fooiftteïitöteromboen. De maniere om te planten de opgaende bomen
van eenen bofch, CAP, VUL
P^beoin be boojfepbe bomen boel te planten/ foo
•-'moet men ban ftonüen aen be putt«n maben/gelnt bojen om tntingaert te planten/toaet tn batfe geplant fullen 3p/ om bat baerbe&aet felben foubeboeben in be lotjjt/enbeUetUMJjbenbaii regen enbefneeu/toeltiie ballen fullen beï©tnterlant6 buerenbe/ tott'ntepnbt ban ^etembec oft beginfel i>m JUmmamU |
||||||||||
|
be flctöte aerbe op D'anoer 3tjûe/enbe niet tuetö rooi*
pen/op bat/tnbien be gronbt quaet toare ofte feer Die" pe/men be goebe serbe foube roojpen Die op b'een 30b8 Uöl)t tn be bo{e:om bat be bjojtf 1$ ban be bomen uiefc en fouDïii gaen foetben ben quaben gronbt in fïebe bait in De bjebe pact upt te fpiEpben : tnu men moet ooris be boieu enbe putten alle be bJinter alfoo laten liggen/ om teontfangen öet roater banben Cernei alft ballet: enbe be putten moeten fo rogt 3fin/batter eenen Itotfe ban Dne boeten rotufomme in bjapc. «©«febooffepbe bomen inoetmen planten/ foobeï"
re alft roogljtlucfc 10 / in ©etomber/ alft goet toebeK ts/gelgtU alft niet en bjteft; Vwant eenen Itew&en bojfï 10 hem tegöen. jBen moet Uebet gljebjaffen bomeu planten / bats
€etKeIss/oft Caftamen ;acpen / om Dat men beïjoefs grootefoigDe tebjagöen ombefe te Doen upt tomen enoe groepen:-ÖnDeaengacnDe Dit 3aeût/be Caftante fitoepet eet Dan bs eetfeek enbe alfmen Die 5aepcn toil/ foo moeten fp ban boet tot boet gijelept 51U1/ booj het: albet bet fie/ enbe bat tnt epnbc ban De grooie boiften/ om bat te rotjle oattet blieft/ be belt-mupfsn be rafia" me eten tnb'aerbe. _ # SSengaenDe be gBsroaffen Boomen / bternoetmeit
boenuptteraetbçn etexhen met foo beel luoitelcn aifï: beft mogbelgtnig:enbe alp fp upt göetrotesn jgn/îfî: batter eenige too|tel3 gebionen 3t)n/Die falmê af fntj" ben:enbe Die niet gf)eb|oiien snjgn/falmcnbe epnbeit afjjouujeu om te berber! töen/en bpe oft bier bingetg lantfe/töat meer of minma bat De rooitifei berbpgftere moggen. jK«n moet nemen jonghe Ijeeïtergi/Dte rep't enbe leben ban ftbojffesijn/ ntet bangi) of mofatlK ttgb/ met een fuPbet enbe goebetoojtel/ reebtenbe landt ban (icuptüe/ fonbet litbteBen oft quetfueres enbe eer batmen bte plant / foo bjaett goet batmen in be baie tuerpe goebe aerbe/ban be Qljtns bic op be rane ban be boje iep t/ outrait eenen bingïjer oft tìnse boo « alje / enbe baer op Dan ftellen ben boom bie men p !an * ten boil/enbe boo|t)S ban beï&en met aerbe bebooifep* be toojtelen / f oetcïnt ft ncber bouüjenbe met ten ban" ben/ omDatfcgbeeniotljtcnföuDenbïbben: enbe in'e bullen ban be boojfepüs bojen /fo moeten f p ober bep " ben 3@benafbangeuDs geiuaetBt 3(jn B^Ötó een gote/ om bat/inbien bat regent/ben regen enbe De botfitig^ bept u beter aflopen foube* ^nDc ootuom tutu gyeplantc bocmen tebeteg
fouben groepen/ foomoetmen öcïanckfie tuojtelea ieggbentnöe bojenobcr bepbïu jtjDcn / enbeinbiett batter bp auonture lange 3ijn ober alle jgben/De iOdt" BentetenfouDenmogöengbematfoliitBgbeSntbJig* gen in De booifepbeboje/fofaimen Debole taatmeer* Der maetfêcn/ ntfyt aen De üjozïsIs baer ban ncobs (al jgn/orn bat fultfee toojtclcn De bafie aerbs niet en fou* ben gberaSten/roaer fouben fiaen ronbifomme sn gfje^ toaüe aerbe. .«Ben moet ootu alle be boomen binnen planten
tau/ bobenbentopaföoubjen. te toten begljene Dis men planten toil/ omtemöeröeüopgaenbebcomsn/ oft om te ftellen lantüöbe Iepen buf oft fes8 boeten boogbebobenberaecDeu/ ombatfeteeer fouben een monftre ban boftö maethen. iSacröc boomen Dte men toil leetb planten / enbe op ben Jjou mauen / m falmcn af bouroen anber palben boet ijooglje/ tont Öet (ia gljenoegb batfe bier gDupmen hupten bet aer* Den ftacu/ enbe baer en 1$ niet aen gbdegben batmen be (ftaftanle'bomen ftbaetferiet tuffi ijen oe €pt&en/ t'en 3Pbat menmaet&enbJilecnbafcö göeljeelebau €ptben boomen/enbe een ban Cafrantc-bomentenbe aengaenbe be bitbte ban be booifepbe boomen / baee en ts m? niet aen gbelegben/ oft fp 3P alfoo bitB aljs een €aflan(e/oft alö eenen bal/oft sA& eenen caetgjbal/ t'en müiftcn batfe tocrfcD "PW oeïö«n gbçtrctBen |
||||||||||
|
7 1
|
||||||||||
|
van de Lahdc-w
|
2.5,7
tans niet en faigcfcDicbcn/ ban rtiei bien te bnïn Ma*
melgtne egeninge na batfe toel geplant 3gn/gel0c bo« ren gefept i$: 3Daerom Bebbe Uh tcillenoe oeffetitnge berfoet&eii/geltjtb be contfe enbe be toete bat bebedt/ enbe biein be toilberntffe (iaën ongeoejfentlaten:maeK itB bebinbe/ bat Boe toel De gfjene bis tn be toilbernfffe 3tjn/ altemet? tomen tot Baten bollen tua?/ nocljtan^ en toaflen fp fooBaefï niet/ enbe be meeftenbeel fterft ootb:maer begfjene Die toel gBtoeffent enbegöeplant 31JJ1/ we groepen loei bobbel/enbe baer af en fterft niet Den tBietifien boom/fo bat fp al groepen/ban toat foo^- te ban miibe bomen bat 3^n4 . jBen foube mogBen feggBen batter g0enen moepf *
iijt enbe noflelpcs 10/maer mtbto batter eeiitotgB tòt enbe bat gBenoegB tò/ bat men maec bier oft bgf jaex tenBoogBfienbeegBentngBeenonberBoube/gBelprft eenen nieutoen gBenlanten togngaest/foo fai men be» binnen/ batbefenbofifiïepnfai3t)n / aengBeiienbat na bat befen boft gebaen tg/Dat eeutoelijrë blgft/enbe ban gijenen uoben eni? nieutoe oeffenlnggen baer aen te Doen: toantbanbattct bofcB getoojben 10 ban fulc He Boogbe/fo öattet Ijooger 10 Dan De Brupben groep»1 en mogen ({jet toeicBe fai toefen binnen biet jaerentn* bien bat gBeoeffent üjojbt/foo berbjutBet be Btupbeit biebaeronber groepen/ enbebeneemtfe foobeloröt enbe be ^onne batfe (terben/ tnto ben boomen Qïjzm ietfel meer Doen en mogBen, Van de Bomen te verplanten.
CAP, XI. r\ I® Bet pïantfoen te beter te boen groepen / foo fé ^^ooc toel nan noobe bat men be bontibie op bjooge enbe quaben gront fïaen/berplante ineen anbei bocB* tige enbe bette aerbe/mbten bat mogBelgtB in. H9anc hooi befen mibbel binbenbe beter gronbt / foo fai beni boom UcB teltjtBet groepen/enbe toe nemen : enbe men moet niet ttogfelen/ Dat/ Boe ben boom beter aerbe Beeft/enbe Beter gBeoeffent toojt/Boe Bp eer groepen/ etibe toe nemen fai/ enbe meecDer Doubt fai BrggBen/ enbe be blabere bjeeDer/ geitje men ftet bp ejrpertentte in boube bofftBen/öc toeltBe gelegen 3fln in De bj«cBt-> bate enbe bette lanbetuof in be gBene Oit fiaen in fabel* atBttgB enbe quaet lant/baer be bomen Blepnbigben/ enbeonberbliuetn De maniereyandeBofschen te fuyvereü,te fnoey-
en, endetcreynighen,
CAP. XII,
D<£ Bomen bfe geplant jgn/ enbe geoeff ent al? ho»
aen/en moet men mer geen pfer-tuercB geraBen/ Bet eerfie/1toeebe/ etibs öetoe jaer: nocBtans ontrenÉ tjet becöe/bieebe/enbe anber naBolgBenbejaer/ ifï bat men ftet be bomen fo «afi geplant/Dat fp niet en groe- pen fo Boge aln fp beBojen/fo fsï men mogen be jonge fcBeuten enbe tatrBen? oit men fiet/bat nergeng toe ett Dienen/ afnemen/ enoe alleen laten ojp oft bter pjtna- paletacBen toe! gefupbert/nabe bifcretie ban ben lant* man/enDe,Dte fupberen ontrent be jtSeerte / nae bat be toHbe gBepaffeert in/ om bat De bojfì ben ber ftp gBe- fnoepbe bomen niet Binberen en foube:enbe De tomen mogen gefupbert toojben tot fjaif ïJp^tl/oft tot bat fp beginnen te botten /Bet toeltBe moet foeteigtB gebaen looiben Boubenbe ba(i ben firent ban ben bogm/ fon* Der De teojtcllois te maetBen: toefcBe fupbertngBesI^ jaer matB gBebaen toojben/ ij t bat men toil:enbe mee fultBen mtDbel Doet men weber groepen DefcBeuten enbe tacBen ban be fïrontBBouten/De toeltBe upt tooi * penaeBt oftfjien opgaenbetatBen / af Boutoeube be tatBen bte ter 3ijbcn groepen/ enbe latenbe ojte of bier ban De fcBoonfte tarBen / fpjuptenbc upt ben flrupcB ban be frrontBBouten / be tpelcftc men begBeert batfe BoogB enbe secfjt optoaffen:enbe fijn fp niet met Bt iüU gBenoetB Bc» felben ober epnbe te öouben / foo maro men bte Belpen enbe onberfetten met eenige Biepu fia» Ben oft ftoc&en om rec&t ober epnbe te Dqmr, ©IS Hoe
|
||||||
|
^fjii/ enbe op betifeftmt bagU öB'Ptont/batfeupt gfie»
!MC&en5ijn/Qft ten lant&ften DeiSanbet baegfjis. ïletojjeplant bofcBmoet mentile mael t'jïjaerio
oeffenemb'een repfetat epnbe banaipjil/enbeb'anber int epnbe üan füSaliuiï/na eenen grooten tegen bfe met eenen Donbet gljebnllen tó. Ctibe «fi batter int }aer supfener. comen/foo fai men moeten t'felbe bof cB baer afl'upberen. Van den tijt dat men het Bofch moet oerTenen9
CAP, IX.
M€n moet Biet aenmerc&en/ bat (jet pjiwipaelfle
ië suooj alle bomen/foo mei tamme al?3 toiibe/be osffentngBe Dan bien op beBoofincBen t pbt/be toelcBe/ Soefp meee getegeertefigeoeffeut luojDen/Boe fpbe« ïer groepen en toaffen: toacrom Dat ben jongen bomen kan alöeeöanbe foojtc/fo toel fironcBen atéop-gaenbe bomen/De cgpeninge feer ban nobetë/gHnHpatncB in be Wet eerfie jaten/oe toelcBe men Dan befïoojt alle ja» ïe geBelgcB te trarteren tn t mee manieren/gtjelgcB be 3©gngacrt/te toeten mutent Balf 3!p}il/ alp fp begin» sieu te botten/enbe entrent pet epnbe aan 3|uniu0:Bet fcuelcBc moet gebaen toefen met üocBt enbe regenacD» tiglj meber / en niet met een Djoogö toinbtgB toeDer/ of Beet toeber / om bat De goeroeroe aerbe ban niet en boet ban fiupben/Bct toelcBe beberft be jonge fcBeuté/ enbe boetfe fleebetuenbe ootBcm bat be boojfepbege* boutobeaetbemet bjoogBtoeber ItcBteigcBerfcBitat be bioogjjte ban be ommegetoojpen aetbe toe be tooi» sel BettoeltBebéboomfeerquaetiis/toantomt'bûet» fei ban oe boomen tg be botBtfgBepbt feetban noooe. «©'anber reben is7 bat b'aerbe Oie nieuto gBeopent ig/ feooi oe openingBen boe t tomen gemacBelurfeee t toa » tee enbe ben regen/ oft ben baiito tot aen be boojfepne JoöojteU ...... #et pjinefpeìfìe ban De oeffenùige ban alle bdmen/
ië om tipt te roepenbee! qwabe Brupben btein alle aec be boojfê tomén/be toelette/ tfi bat ment Iaet op groe» »en/ enbe toermeerbereu/ foo trienen fp m Baer/ enbe benemen ben getsr enbe befttbfìantie ban beraerben/ "fso batter gijeen BracBt gljenocgl? en bluft / cm toel te boebenbetoojtelö ban De geplante bomen, «©at itiacj) sneu mert&enbp be oeffemnge ban totjngaerben enbe ïioüen/öe toeltBe/Boefpmeer gBeoeffent too?bni/fjoe fp meer bmcBten/ enbe ftBoone fcBeuten boojtp bjen» göen« 3B10US ban/foo ifl pjinctpaelfte/ na bat be hoo- rnen geplant 5ön/bie te boen egBenen in bocBt toeber/ ten minfientmeemaelt'fjaetis / t'toelcB Ben fai boen ftljteten ttieerber B°Mt/meetber ftöeuten, enbe bobbel öojbeten int groepen. enbe tnösen bp aboiiture be^omer [o regenat Btf g
Mele / batfe sonbtfomme befet toaren met feet toeel firupben/fob fai fiaen in be bifcretie ban ben lantman/ ïfi bat Bp 3ön planten ntee fupber en fiet/Ben te geben bebecDeegBentngBe/ oobatbettrapben be fietsten met betbwtBen en foüben/ enbe niet en foHben eten be fubfrantietian bes aerben: ï®ant alle planten groepen booj mar mte enbe bocBtügBcpt ; enbetft bunnen bic taet bebet&en be fcBaöHtoe ber boomen/ foo toetöen f p betD|UîBt/enûe jtjn ta getgcBel ban beberben» Dat een Bofch dat ncerftclijck gheoeffent y/ort,
beterende meergroeyet,dandat niet
gheoeffent en wo«,
CAP. X.
f € toeet batter toeel bomen 39« m men öageïget ftet
1 groepen fonber groote fo|cBtoulDtrBept/ef£ oeffemn- ge/ be üjzlcKc Baer natuerlgc boetfel nemen fonber ee» ntgeDulpeienDeDat/obermitgbe b?Ht{jtbaerBept ban bes aerben/ oft ban ben lanbe; not fjtanö ifì batter een optomt/fo Rerbenber Bonbett.^Sc fpjeSe Bier booj be gene/be toeltBc/aljS fp fullen geplant Bebben/Bacr lic» ber arbept niet en toillen betliefen/ enbe toillen batter al/oft bç mee(iibe,elblgftgroepfnbç:Be{ tofltttnoty |
|||||||
|
HetlX.Boeck
|
|||||||||
|
12.8
|
|||||||||
|
men niet en fouben geganbelt iöujöetu notò te t&tism
of ghetrotben tuo}ben:buant alia be jonglje ftfieuttn af geien enbe gebnaegbt jmvfoo mojt be boom gbegeil truerenbe/ftibe gbereet om te fterben. #p bef e manieren/ ban Cetbel ofCaRante te plano
ten/ foomatbbtebequatneltitb gbeplantenbe giïefeS- bJojbetuufltUen be gbeplante bomen bie gftetuoHelE jtju/bebjcltbe berre gbenoeei)banmaltanber|taen/ ta foo betre batter tufftben tvuee plantfoencn negen/ of tbien boeten/of tbaer ontrent leegfie plaetfe is : be boeitbe men moet bouwen om be bomen te boeben m be btupoen te boen ftcKben. <©oo; Defe nuobtlu)Oitb'€itbelenb« tfafianie/of
anber bjafjet.be bintbgDtplant metter fpillen/ oft in bo;eu gefaept/ enbe geoeffent tufftben Dauber geplan* te bomen / mant baes tornt lottjté gbenoegD tufftberi be ttuee boomen/om bie te mogen groepen/tot bat f p berbregbenbebbengelntbebooghbe/ oft luttel min/ al0be bomen bie boogöe gbepiant/ oftgöeöoutoetï 3un enbe ten coft niet meer ban oeffenen / om bat bes telbelanbtbaeebebooifepbe planten ftaeti / gbebeei moet gljeceffent toefen. Cnbeom bat men bstbuiüjS matb tomen in ianbébaer geen ficuboffrûen/ cpgaett' Deboomen/boojnen/nocbbagbetteti3ijn/baermoget« btggben plantfoen bat tornt ban be toojtelen/ Sots beeft mp goebt gliebotbt toat te ft&zóban om te boen boo{(0 romen enbe groepen bet boojfepbe geplant bai* bet ;aebt. «©hebjrb men boet tn 9e fruptüomesi mm tamme Die ban bettnen gbegroept jgu smteber» planten tn be boben/ alfoo fai men ootb mog&en bont ban be totlbe boomen / be toeltbs na bat fa juMeu bol" maffen 5tjn in be beboojigtbe btebte / enbe gbegroeps toefen ban bet jaebt/fullen mogöen berplant too|bsi! baer men begeren fai De maniere om wilde bomen te doen groeyen lm
saetjom na dei hant elders te verplanten, CAP. XIV.
Het f0 fefeer/aï0 boben g&efept 10 / bat alle Bosöïtï
romen ban plantfoenen/ban groote bjucbten/ofs ban gerajongeu tatben : enbe om batter fomintge lan« oen jijn/baer men rjualöt piantfoenen maro ferrjgen/ fo motlj men bet fetbe geplant boen groepen ban faeS gslötb men boet be plantfoen ban be tamme bomen/ ommefpittenoe/enbe miffcbenbe een|)alf gemet goes lant0/ oft bof/ enbe baerfapen bet fae at bat bc bomets bjögen/baecafbatmen begeert piantfoenen tebebbl* <B>ati0tcUieïe!i/€tbElsn bie eprtte bomen begljeerï oft €aftanten: Dte Caftaniebomeu totl boen groepen/ oft fart oat aen be blaberg ban De olmeti gtoeper/ bie <©Im?n totl boen groepen: jlëen moet oefe boojfepbe fabenoftbiuiotenbjojpeitinbfutbtbaerbctteentoel gemelle aerbe/bte toat bot|)t 10 enbe teoiitjtben baft/ enbeljet felbe faet toebetom betben met aerbettoee boeten ïjoger^aec na fai ootb goet toefen bat men bie befpïoept/cn met tlaet fico oserbect/op bot Defe jongs fpuipten bie upt $aet of bjUtftten boo|ts tomen fullen^ niet ofgeten oft geb^oben en tooien ban bebogel0:etl absfpuegJjitmen te groepen fo | al men betflroo toetbj nemen / euoe beguaoebrupben upttoteben mettes bant/bie baar onber groeren. ©aerom falmen moeten bebebben oft biertante
pett&en ok men befape» toil/lancb enbe fmal maben/ om bat men gematbdtjtb fcube mogfjen bet onbrups ober al upt treiben enbe upt voiebcn fonber tetrebett op beftlbe bebben / enbe be felbe brupben foetelnt vtft tretben/ om bat men be jonge toojtel0 ban befpjupti ùkt öinbecen en foube/meu fai bie ootb bietola moe* De0 abont0 befp;oepen/na bat be ^ontie onber 10/ ofs finojgeti0 ett be sjèenne op te. <enbeal03pfulltnb;ie boeten ftoogöe toefen / foo
moet men bie berplanten in een anber fiate/ eer Datfe groote* tooitel brijgfie»/ ftellenbç Dit ttoce boeten ban itialtfltiDtr/
|
|||||||||
|
Hoe dât men de Eeckclen (al faeyen, om datter
foudcn Eyckcn bomenaf groeyen„ CAP. XUI.
AlLle maniereu ban tutine bomen gtoepè" ban bec '
plante piantfoenen Dte goebe uiojteleti Jjebbê/oft bantataen/oft ban weten Die bjutbteiibjageii/ toaes booj fp |)cn nernteutoen. Wan Debecplante boomtnfë hier bojeu gbenoeth
flbefept gljetoeeft/be toelcbe dc befte jrjn/om eer/enbe leaeiDer te groepen: j>oo roatb öp jnnenroeefïet eer gbenoetbte aen Doen. m>e ttueeoe maniere 10 ban be gbctosonghen tatfien
in b'acrbe gbefteben/be toelsfe f o genomen 3911/ Dat • j'e mogben tuojtelen toojpen / enbe toeber groepen/ iiocl)san0 beje maniere tornt ttaegh tot toojtsku/ enoeiotftbteten: S^ettoelthemoet güebaen jgnoy plactfenbaermengljeen piantfoenen e» bint: tuaer* om oat tcber bier niet af fpjebé en totl/ om oattet on * gijematbelutbenoe feeron.efeet \$l enbe baer men Iter late göènoctbte af heeft. Oöeoetoe maniere 13 ban ?acbt / gbcSijtfe ban te
faepen €«iHkn/23eucbeu/ j&oten/ enoefaet Dat aen beblaoeio 10 ban be <©lmen/be toelcbe boopptyeugë al f ulcbe ba uien alp baer fp aftomen / enDe f wltfôe fa" benmogöen gbefaept toojbenmet blepn booïbeno/ BÜemaetbt met De fpabe / inaec bier oftonf bitigerg bteptenbe Dan toeoet gtbeebt toelfoeteujtii met gtje. toetbe acröitof 1 ootb met Den ploegh tnt faepen gbe» Inch men De bon en enbe t'tojeu ooet/of met be fpille/ jjrt ojsicts? fp beten een felepnftorrbenban eenen bal- benboe; lant/enDe tenen buigber/ofonpm bitb:maer ban Defe bjte manieten i0 De befte o' Cecbetè te fapeti ! of ie planten / oft bet anoer 5a«t met oe fpille/ eenen balnen boet / of eenen gljeütlcn boet banmalranber tn ee n rechte Unie, of met be fpabe mabenbe een blepn gat tn b'aetbe/enbe D'«2ctitel baet in legge /in gelntfee biftantie ban eenen halben boet ban ben anberen/Iantr De üoie: iSatbtang en tft niet ban noobe bat menfe al' f 00 na [ape/ oft niante: taant b'aetbe en foube foo beel Ö3omen/al0 boer af groepen fouûen/ntetbûeben ton » rten/ enbe metvfoube oie öerplanten moeten/ oft f pen fouDen tot gjjeen perfertteromen:ï©aetombatmen toei marl) laten tuffeben ebbe boje/ enbe plante bier/ bijf/oft fes boeien op De juben: enbe tft bat bp aoon- tuere uut al en groepbe/fo fai men be guaetfle enbe Die qualtjt fef te gegroept 3011 upt ttetben. Cube gclrjt bat men egbenen moet bet ftheerbout
enbe beopgaer.be bomen/alfo moet men oock otffenen bet gbefatpoe / met op be felbe maniere/toant be ftc bel foube Öet jaebt.enbe Deeetbel upt ttetben : JBaer men moetfe foetelntb topen/enbebe bcupben lanrr be bojen upt trecben/baet oe Cerbelen, of t'jaet geplant ÌS getoeefi/osu oat be btupben bie niet en fouben bet' bjHtben/er.be nerbontöeté/ofte be lotbt/ en be bonite benemen/enbehet boet ft l ban b'aetbe ^röeU&e Dingen alle ben cijegefaepbe oft geulante bingen toel ban Doe> ne ftebben cm toojteien te ntrjgen/ enbe öet leben bat notö toncb enbe teer laV©ooj fultbeumiüDelfult gbp f ten bat be neetftighept enbe oeffeninge ban «Betitelen/ enbe anber ;aet/Dte boet groepen enbe boojberen/bat* f e b'anoer planten te botten gaen/bieben felbe fouben metter tòt mogen bertoinnen: maec blnbenfe bjoeft/ enbe ongeoeffent liggen/fofullenfebetbiutbt roojben ban be bcupben/foo bat ben meeften floop fterben fai: enbe bet gene bat ontgaen fal/bat en fai met feer gcoe«> pen/enbe fai on ber binben/ fonber buine enbe egentn* ge ten roaec oooj eenen feer langhen ttibt:fo,bat be fa' petisof planters baet geen genoecôte af fien en julien/ maec roei Doet erfgbenamen. «Enbe tot alle Tooit e ban plant foen / enbe tutlt ;aettt
t6 ban noose/batmentoel fluptebe befepbe/ofgfte-i plante plaetfe met gratbten/ftagben/ oft mueren/bat ter ghetti beefien in tn romen : enbe. occ om dat bebo« |
|||||||||
|
van de Lam-w
|
±i-9
^oojfulc&en mfbbelett falittenttìettieiirBen/battel
lanbt/ DaerBetbofcBafgBemaetBti0/ mfnpfofgttf fai upt-bjengen ban aiiber fiojen- tent/ of met a©g'u* gaert beplant. %et 10 toel toaer / bat pet pjofijt beellangfamet en
ftoaecber bp Bomt alu ban feojen afte ©tmgaerben ; maer intlaefie Bomt {jet bobbel toeber iti: toautatë ben eetfien Bofï gebaen 10/ fo b|engt be natuere be op * gaenbe bomen en fitoncfi Bouten boojt/ fonber Rwlpe of eentgenarbeptban menfeften: Bet totlr&e niwent* ban Bo)en enbe T©gngatrt / be toeltfie titet boojbt en bjenghen fonber geouertgöen arbept; toaerom battet lanbt bat bofci) is/ toel fo beel pïofew fai bp bjengett al0 anber lanbt / enbe fa! pet bups gfj emepn mafien/ Det toeltBe fonber ijoutgijeenftng enmaïD beujoonbt toojben. 3tB fieb {jter toillen int fiojt bert Jaren enbe berlja*
Ienbegenoe£ÏJteen(jetpiOf0tD6t ban oeboffeti&omt/ om bat begljenebieDen arbepötboen Die te planten/ niet bentBen enfouben/ batfp ben tgt enbe Bet gftelDc bat fp baer agnöangften/ berliefen/ enbebatfenieten foubenbertoonöenjöniiiteerfïebanbenarüïpt/enbs iangfte berbepben / gBcmetthtbat naeberljanbt öett Heben blaft oe ghenoetöte/ enbe bet p?ofnï fonber Bo» ften enbe Bare nacomelingljen. «Paéromme rabe itB/enbe ben ban finne/bat be fij-
ne Bupfman Bern bjoeg (ielle :otfu!c6cn planten ban boffrfie/om tebjoeger be genoecBte Daer afte fiebben/ enbe cotB bat Bp 3ön bofcö b|engOe alfo na bert gupfe/ Die Bp betooonen toi!/a!0 Bp maro / om baer be gûe* noetBteeflBtóPïofBUfteBebbenrtoantfuIcBenbofrft fai ten minfien te paffe Bomen/om te b;cfien eenigöen guaben en göelnelbigen totnt/ bie Bet Bupsf fouDe mo* gen Binberen/inbient toel.gBeftelt 10 aïjt beBooit/enbi men toel foUbeojbinetenmogBen. Van dcnatpere.eyghenlchap ende differentie van
de wildcboracn, ende wat gront die begeren, CAP. XVI,
f €B toeet toel battec beel foojten ban bomen jtjn/bf e
1 groepen©ofitoaert0ï@efl toaertjs en^npttoaert 0/ Dieon0bpcan0onbeBent 3nn/ enbe be toeltfie om bett berfcöepbenatrt ban De lartbèn / Uier telanbe riet en grospen: ban De toeltfie tr& geenfina en meene te trac teren/ om bat mijn boo;nemen alleen ia in Bet fiojte te tratterei] / Bet ggene Datban noobe tö tot pïannngBe banbegBtmepnebomen/ÖlegemepiiIijtBgiJebonbeB too^ben in be boffrljen ban oéfe ianben / enbe niet ban be biembe/ toaer af benarbeptbe luft fono? boen bec |
||||||||||||
|
8ttaîtlanbe*/tot batfe tameltjt&e sroote Bebben/fulc»
Se atë boDen gfjefept 10 / enbe Die egenen/enbe oeffenen ban alle Brupoen/enbe begieten alfï i>?oogfj toeber i0. 3IIf«o fuit g |)p mogljen bcygüen plantfoenen ban alle fooneu/ «noe ban beel oer Batiöe toiloe boomen/om na öerftanDt te betplanten op alfulcheplûetfen alftmen öegBeert/ enbebefelbe berplantebamenfullenfees ïwlgroepen/be toelcBe bangBelBC&efoojte5on/enbe ban eenen ouberbom/ baetomenfal beeenDenanber nietmogBenBinberen. 3Btt warö enbe moet eBebaen tooiden op pïaetfen
baer men geen pianticene» genoegd en bint: maectn Janben baer beel {)ou boffchen enbe opgaenûe bomen 3ön/baeebtnbtmen plantfoenen gDenoegB fonber; bte tnoepte te Doen enbe langljen tutte bertoacBten. De ghenoechte die comt van geplant wilt houdt,
endc het profijt van dien. CAP. XV6
D€ pjtnft'pale genoegde enbe lit flijtBBf ptbie ban
(jet brilt bafcB gomt/ t0 alg ijet ontrent öe fcoebe Jiaet/ ttoelcfi be ylaetfe tö öaen beöocjt te fiaen/ ofte göeplant te?gn/'ttoeicfe feer luftigö om ften w baant öaojïijnebtberfcBegcoênB'jpöt/öerblnDetenbe ber* ÖengljettoouDerlgcB ben gtefr. 3©etbjeeöegljenaegöte/MDattetöoftö / tóefenbe
ontrent oe Roebe/alttit bof <i& ban aloerjjanöe bogöeï* Sens/Dû alle oe îletue -ehDejèotner oeuc/alle ben bagö snbe meeftenbeelaan ben nacRt ftngen/afd DejaacBte' galen enoeanDer foojten ban bojelaeirê/toelcBerfanc feer Iufiigö om gooien 10/enbe men Beeft be genoecB' te enbe Ijst gegob; ban bien op be Boebe/ tft bat fp on» ïrentRetboftögtjdegeni0. ©eüeroe genoetfite/ f0bât In pet felbeöoftB aUtjt
beel ^outöupbén/ ^pacfjten/ 4È>pjeeutoen/ üranen en anoee fóö^ten ban bogeï0 5 ijn/b'toelr&e lufiigR jtjn om te fiehbltegen/ eiibe men mar Ij oocB be genoecfjte $ebben tn Die te bâtigen met giactgtBen/ ïagett/netten enbe met âubee manieren. ©e üietbe i8/Mt m De felbe BoffcRen mogfien jgti/
Sontjnen/©afen/€c£bDoo|iiBen0 enbe anoer foojten ban Blepnebeef!jen0/ bielujtig'jom tefienjtjn/enbe feer toe! te paffe nomen om bp te leben. ©ebpföeio/DatmenalftBeettoeDenov macfitnt.
goeie toefen tn be bofftBen / DieubefrfjermenbanDe poste Bitte bec jannen/ enbettercoeini enberberf» fc&en tegnen De Bitte: baer t'0 oocn groentgBepot Die u berblfjt/ fs tod aen öe tacben ale beneben op be aerbe/ De toelette fjaer groen Brupbt blpftBoubeuDe / booj be Boelte ban be bomen biefebebMoen* |
|||||||||||||
|
«Defeftetg/ batgöpjönbetn De îDintet/fn'tfelbe gaen. <©n0falalieen nu tertijtgenoegBtoefen/ Biec
|
|||||||||||||
|
te bertlarenbe natuere bartbpf öffe0 fokten ban bo*
men/ eie gBcmepr.UjcB'tn btfe Ianben gtoèpen/ enDe ootBBaer fpecien/enbe toat gront eltfieboom.10 bege> renbe. €nbe om te beginnen/baer 3ijn.tJi|jetgeneraeï ttoee feojten banbonien/ D'eene Die men peet toater* bomen/ t>ie upter natueren alleene begeeren be Bauten oan De toateren/ beemben enbe be leegöe toateracBri* gBeplaetfen. HlnberefoecBeu eenen bakenen be Bar« Deren gronDt/ bien Bet ober lopen ban bentoater mei fubjetBt en i0. jBaec eerft fai flettatteert toojbsn ban be toatetacBugBe bomen. Van Elfe, Poplier, Wilg h e endc ander Wateracfa-
tighe bomen. cap. xvir.
pv «et 30n bist of bpf foojten ban bomen/ Dfe «pféc
L' notaeren groepen ontrent be tooteren/Die fonbec groote botBtigBept feer gnaltjcB groepen en boojt bo^ mé/onbet ahber t0 be€lfe/bte meefr 'ttoater begeert/ toaittfpuptbe natuere toel Balf int toatertoil ff aen/ oftçttnoîowmBijîçn foo moet be meeftenteel ban be 39 tftj miw
|
|||||||||||||
|
betoaett «nbp bsbjpDt 5pt booj Bet setoelt ber toinbt/
enbe gtooteBouöe/beüjelfBeöanbe bomen gBebjolten toojben: enbe göp 5pt baer oocB alleen upt ben boltbe/ baer aBP meuaÖtbefiflB toefen metlefen/ftBlPben/e B bentBen op u Dingen biegBP te boen Bebt/fonoer gBe* cpielt te toefen/ of u geficfjt te mogen toerpen feer ber ban baer/ mits bat Bet eDeftepte 'bofcö of be BagDen ntetenmatöbeur-gaen. 25oben be genoetijteBomt baer oocB beel pjofé't af/
fo toelom 'tboetfelberbeefien/b'toelcbe in be frijabU' toe tö/enbe batmen baer altijbt gra0 of Brttpt te toille bint/alö om be €et&el0/2Seuc&en/$oten/ Cafianien en (inbet biutljtett/bie be bomen boojt béngen/Die tot •©ttcben en anber beefïen te boebeu/oieuen/beBaluen bat men nocB matB met jaren Bout poütof/om mut' faettte maBen/ beminge fia&en om be [jouen te fepte» feen/enbe fïat6etfel/ enbe om be t©ijnrjaerben te bja- gïn:enDe3nnbaecfiïûtitfiBouten/cafîaiiie-bomenoft 0afelaer0/men fa! Bern a!0 boojfept i'0/notB baer me- bemogBenbeBelpen om repen en ì©nn-bàten te ma» Ben/ fo bàttit boo;fepbe bofcB niet alleen en fai Dienen om gijenoet Bte/ maes oorB om pjof^1 te ficböen/ oie-t &aer(oetotl90ib{u))tBen, |
|||||||||||||
|
HetlX.Bocck.
|
||||||||||||||||
|
2.$ e
|
||||||||||||||||
|
niet Btjetontitiueett en toojbt/ be bomen bfe toerga»;
Itìaet met Die te planten op Ijaten epgenen tiiùs tua» tetaeptigen gcont/na ben epfcö ban bact natuere/fO0 fulleii fp toel gtoepen fonücs oeffeninglje : iSotptang om DatfeD'eetfte jaten bat fp gpeplant tooioen/ gto* lelticbban boen bebbenuptteTpjepoen / enbeteboe^ Den üaet toojtelis / enbe bet bonot bat hobcti aen Den fituptböpctoafleniiö/ fooiopetbejïcüat meubooi D'eeclle jact alle beplmitfocr.cn boet fnoepen/om Datfs te gematfaélijebeï foube moflén boeben paet toojttté ƒ enbe oocb om bat be umu m De jongDc ftljeuten flaet/ b'anber niet en foube Doen los too}Den:pet toeltbe bit» toitgeen ooifobeisban We tg boen jiïsbcn/ Doetoell batfeootbgöeplJntjBn, Stbtoeet luelbattct niet aUtjbtëban noobe c« tst/
fnlcKenneetfiigüepbttecoen (pjinnpalötfibegbena biefebequamelgtbplanten)omöwteplanten/ cfts« b'actbetefiefeen, jiîîaecicbfpj*elîteïboû|begt)ens Die toiUen bebétbte papbeis^ enbe gangen ma&en/om te mogpen gaen enöe tosnbelenupt Der jonnen / bg toeltbefp toilien op tojtentgtfeet bassi gtccpen/enùe pjtófgteten : t'toeltbe fp boen (uilen niet te planten in bojen/fonbet een te laten betgaen. Cube booj moep» te enbe atbeptfultgljp be güenoecötc enbe lufiigfieps te eer enbe meeibcr tjcbbeiu ©oben Dien i& ootb te aenmeseben/ bat men ta allé
platitagie beboojt foa ïuclte planten/ bat gbsen noobe en 3P Dat tocbetom te boen op een nieuto; ï©ant (iet* benbet fommigöe / footjï fect quactanDtc te planten in beplaetfebaiiöe göeiiotoeri / immecis bte groepen fouoen/om bat be ftpabuïue basì ìsk cetfie gbcgtoepeî jijn/D'anber boet ffettoen/enbe öe outfte enbe pei chffa berbiucbenbebtanebpe/ eiiüebucnfeonbesbïgben/ efibenirttot petfecttetomen, t^aetombepoojtmeii b'eetfìe feet toel te planten/ enbe te meeebet nttvfii^ pept baet toe boen / cm bat een faetbetg biecjualijcS macb betpatlt/enbe gljetcpateeït toojben. 3&en tgöt ban te blanten ïBitgöen/ €lféb/#opt(c*
ten/enbe atibet bomen /beeft altnts üebonue geüjeefï Be(ï te 3nn int bïgmfel ban J^jotbeitc / oft int epnbe bauUoumaent / alsjbe meejie coube ten epnbCifss/ ùi \sdthe bttbbJilö Dtnbett be nleuto gsplatuc plautfoe* nen/aS0 boben gbefept fef» Sengûenbebebtaclîtenbanbefetoatet.bomen'foi?
tooit ban be blabecg enbebloemen ban ben fiopeiiet* boom /Öoe toel Die een toepntgp'toarm 5nn/ ecu bet* coelenDe talöe gemaett/bte meu ^opliet falbe normî/ oie feet begttaemu* om te bstbjiibetiöe pitte ban üt Ijeete geftoillen/ enbe om pet me!c te betbjogen San be bjouüjen Die eerfi gelegen 3pn. ©e Bertbelaet gBeeft 3giï taticbeng om toepen te
maben om be quaet-boenbêt ,ö te fitaffen /om bojben/ jifôanbebeuis enbe IMfcms te maben/ enbe ons aeE« Defleffen Daet mebe te bebîeben. 13ati Mn fìmptS toojbcnoottolen gemaettbie feet gs« 3911 om mera* len te fmel ten /enbe ban be ft&oiffe toefen tojtfen geo maect om fnatöt te licpf en/ geSgc be lantlieben bïe ge " bjupcbe.Cfap ban be Oïaöecjs metten vinfel gemengt/ beboet bebefen ban toojmeii/ enöe ban totten. %ft aat gbP een gat in ben flrupc ban bê bert&elaet öoo|t/ baet fai een toatet upt bjuppen/ b'torïrb langen ttjcm gpenomen/ be bratftt peeft aan öc-n fieen tebjeben tn ben nteien/enbe blafe:met gojgeleti genefct be f toetin* |
||||||||||||||||
|
tooitel onte* Bet toater (tóen/ anbttftas foute fp fee*
Zffi itoepen/ (o batfultbe natute banbomen be- S «SSSk toojom ui toept* beniDeti/ ent* bp Deffl. Dtebootöe bemben lopeu/oft m niotafltben/ ou toeltbe plaetfenfpfeeï toel gtoepen. Œnboomgtoepetieetbcpteigcb/ enbebtpflp aöematiZfetoojtel opbotpteplaenen / ombatte Ctoütojten tgot/ boojbe bocpugöepbt ban bel
inateteiii baet boo: bat flbeboeot toop. Xnmacöbefe^lfen planten op ttoee manteten/
onSS S BlWwi 3Bi> tan bufee «aren SSn7ofttanbeleüenbctoo,tele«iDtegöetwtbett tooSenupt be botljte plaetfen / met Jjaet aetbe /We toetbmermoet; (letten spante* botpte pronöen/ fo fattenKen DeljelftbanDefe toojtelen onbec Let toa fiacn enbe boben gebect jpn onttent eenen WnSSeöinaetbe: Cnbebaeun tufltpeneet bamenfeplantet/fofalmenoetatfeen moeten af pou* Kot op eenen totnger na betoojtel/De toeltbe baet liet toeltbe top Öietpeeten toit/ oft toeetb Dout/gelHC
SSSSe/enw anbéc manieten ban Domen/Dit netten De Kerenmaffen/ enbelantbsbestatutenfontep. neï enbe benen / be toeltbe f p beel güebptpcbetun Italien/ laiup betibitten/ taualeu/ enbe conbupten Sn De wateten MefpUpöenöooj paetüebtt lanbt. Stoelcbe ootb UcfjtelöcbmegDen göeplant toojoen ïancctoaterenenbebeben/inaeïalbetgematbelijtb' fte/enbep2ofotelöcb|ie ban jonge toojteien/pitncipa' tanbanftOoone en&eftetcbe plantfoenen/oftatben/
S men De Wilgen Doet. ®m ©ettbenboom Die ban SS eentchjütf ben flbcelboom gelnt 10/enbe San b&/Den©uetbenboom/begöewi eencoubes enbe boebtet Gtont Dan be fBoplietbooitu___
©•aSfwïte»nWfttetüouDt/Wteï©tlBte/be
to'icbe/ gpelöcbtop fteobpepperientie/raet ujelen MoSt bantn watetWtflÔen gtonot/enbe baft aen iöetoepblöcbbanpWïoetwbteB^itweAtujoïoen
öanö?tacb?nbanbietoilgen/beöeltb|bjDoienteDe< SSe bioom te toefen/ gljelijtb ban een bupfi B-toant noe oatfp bioitiet eube bitbet 3Pn/ poe ip meta upt reffieten/enoe ftetcbet tooien. &efeboom të feXffeïeutbanDeWe: Wmtmmmtot Bel geöeel onbet Ejet toatet Bebben/enbe De «Wjje Silbobenpettoatetfïaen/enDe«jntopjteliip fi»C£ ben op natte enbe botpte aespe/bte neften* öet toater haut/ fonbetbe toojtel gpepeel mt toatet teöebben: mam ootbüat be Biggen we aen De (Iraten/bö* SS/ enbe gcarötenbaft aen Bet toatec £aen / ban be toe be bie tooïtelmaet en gaet tot aen be tant ban Bet toatet/beel ftpoonbet 38n/pogec/ enbebetet botoaf* ■fen/enoe jeugBbigec ban be s&ene bte ftaen in toatet » atbtigöe bemben/ betoekbe altgbtjj göemepnlntb be tooitel nat nebben int toatet. , , éten fesse niet bat men op Booge plaetfen nieten
ftube Doen poepen mogen/ï©il8öen/€lfen/f opbe- ten/ eube toeetb toatcraeptigp öout : noeptanö paec |
||||||||||||||||
|
natute ut te toefen bafï aen pet toatec/baet fpfee* lue!
im»ni.*»c .'.__ .___f^..i .„»„., U**rtl*nntfrettimi Mnho
|
||||||||||||||||
|
nen/ enbe gtoepen ootb feet luttel; fo bat ponbert ban
fultbe bomen geplant/ na paet begeette tn eenen toa* tetaclittgben gtotibt/meet poutiïfuüen upt tooipen/ ban Dupftnt ban Dien op eenen Djoogöen gconbt/ toat neet(ïigöeptof oeffentuge bat men baec toe boet/enbe fUl!"bfeggb^
utóepetbefeboomen / enbetoinnenoppoogpep aet*
Fen/met tebegieten/ enbebetamelijtbe oeffentngbe te gbeben/ fiettoekbe.notötan0tie«l»o(ï/ enbetpbat |
||||||||||||||||
|
Van de Effchen, Olmen, ende Vlcdcrbornen,
CAP' XVIII. D€ «Sffcben begperen upt Ijaet naeïuere eenen
leeggen toatetatptigbeu gvonbt/ baetfpobet* bloewgöer gtoepen / ban op bis poogöe gronben: ï©aetora batfe gfiemepnlijtb beöoojeti gpeplant te toefen in ieegö toateiatptigp lanbt/ maet niet fca feeealö
|
||||||||||||||||
|
van deLam-winninghe. z.t
fesratë be *Mgen7iaopItei:en enbeeifen.&p mogen J ©en <6ffcBe Beeft een forthttlinaïieMatM ttnh,,,
gpe toaffen/ enbe reept en fcpoon tan pouie toojöen. oft tacöen maecftte/enbe baer binnen aen ben «! > een
3gocötanöilieenfioHtD«gemepnetöenbegbeptant flangeWöe/enDeSuKjöffiKötoS |
||||||||||||
|
jnarp mojben op aibetpanbe gront/poe tod öatfe ace!frétée üao|t0 comen in eenen betten bocpügen gront/
ban op eenen imoDelbaren gronbnmaer pjmcipnlgcft |
toare/bat be öangelieber fai int bpet biieöen/ban nac
be blaöer0 ban be «£ffcge ncuppen. ©aeromme maec&tbenatuere DiefojggeD^aeggtbooi fmenftgett toeibaert/ Datb'«effcgebloepet mbeEente/ eer De öangftenenöeülüerüaugen upt gen pollen fertippen/ enoepaer blaber0 nieten berlteii in Den ^erff!ooo| batfe toeber jgn in pun pollen bertrocnen. ©aer om inöten gpebuert bat eerigije flangpe oft fengnigpe beelïe/ een peert/ noepeof anber peeftgyebetcu/ baee en 10 gîjeen excellentes temebte ban öe ;ontf!e blabecjS ban be €ffcpe te ftoten/enöe t'fap upt te Diuc6en/enûe bat be beefie te b^incfeen geben/ »oo?t0 De refte ban be gefloten blaöet0op Dequetftiere!eggen.«©eferemeDt'e fai oqcIi mogpen ben menftgen Dienen Die ban eenigpe flange of aDerflange gebeten 3gn.©e fepojffe ban bec ogffcpeinbecoctie gebjuprt/igfeer goet om te openen be becfroptpept ban be iiSilte/ enbe ben toatetfucjjîîk gen groot toater af te tretften/ oft be bette Isebsu ma^ gecbette maften. Van Cadaniebcom.
GAP. XIX.
D«E Ca/îanteboom ia fiercli enbe bpom / bie feeu
na ban naturen benSpcHm geigcë i0.i#p 10 pare cuoc goet om tor.geii0 afte maften baec os lugngaec* oen op liggen/enDe meer anber tocreften Die ban <£pc hen gijeuioicpt toopen : $p comt boojc ban pet ?acDÉ aan be Caftanie/ bie gpefaept too;t gelgcft be Cecftel/ enbe comt eer boo;t0/enbe tootpt eer paer poubt upt/ enöe 10 ftratptigper ban be€pcfte/enbe is gemepne tra olie lanösn^ppgcoepet pjincipalgcft feer toe!op eenen fatuaeptigen gront/maer alDermeeft f o patet pp plaef fen öie feer ter ^onne ftaen/toant pp begpeett afgan- gen ban pe«bel.ö enbe gebergpten Die tout söu/ftaenbf tegpenpetj@oo}Den. #et 3aet ban De €afianien / bebetft altemet0/gelgc
bat ban be €«tM l oft dooi te groote bjoogpte battei niet upt f papten M matp/of boo} te beel toaterd/ pet toelcfte be€aftanie enbe «öJecftel in b'aerbe boet rotten/ oft boo; De beefieu/gpelgcft mollen/ eert mupfen enöe f ulcfte foojte ban beeften/be toelcfte eten enbe öefepasi* gen De Calcante enbe €etfte( in D'acche- 3f et planten enöe egljenen ban be €aff anie-boomett
enbe 4Bpcfteni0alteIeen0:enbebiefe toil feer Doen upt* fepteten/bie macpfe ftroneften na Datfe bjte oft bier ja- ren pebben geplant getneeft/enbe met eer int begmfeï ban oe £.?nte/toaet booj fp bobbel upt fcpt'eten* ©aer is ooeft pergcftel 10 gpelegen bte bjoeget met
pfer te fironeften oft te fnoepen/ toant bat boetfe Dicft^ b)il0 (ïerben. «gnbe ift batter eenige tacften oftfcgeu< ten upt comen aen ben drupe int eetfie/t toeebe en ber< be jaer/biemacp men/ban batfe uptfpjupten/metteK pantaf treeften te toglebatfenocp teer enbe;onc&3çJrt/ fonber me0 baec aen te fteSen/toeicftepet bsflt 10. Van de eyeken ende haer differentie, van de Car-
pijn.Bueckcn^nde ander diergelijcke Bomen,
CAP. XX.
|
|||||||||||
|
ontften fp be Djoogpe gronben Die pert etibe touto oft
fabelacpttgp 3ijn/ten ;p batfe cocii üoept 5tjn, $ U3gnoer üjie manieren ban <©lmen/ö'eeni0 Die
Slepne blabeten peeft/eit ftoert ban Doute i0:öe t toee- be peeft bjeebe blabecen/ en De Den fteupr rebelgc mit « öe beröe peeft feer bjeöe ôlabecc; / gr&en cnbefcijoon enbe ben flxupeUbptant^göcfjeel toit:enbebefe ttoee laetfie foojten 3gn De gpene Diemen moet fien te plan< ten: toant fp toaffen betet enbepoogpet/ enbebepal* ben öatfe De fcöoonfie 5ijn, foo toojpen fp meer poutg upt/enbe fpiepoen paer togöer upu ©an öefe bne foojten poneer manne&enö enöe togf <
öens:ï©p Beeten De togf&ewï Dte meefi bjucpïen bja< gpen entte grobet jstm ©e manneftens/oe gpene ene minber 30n enDe paer 3aet öja gijen int mtöDel ban öe blabcrö / foo batfe fcpgnenuocgbïucötnucysaeDt te bjagpeu. <£noeöaerom5tjnoeEneie oie ban De ïLant» tointnngpefcDjgben/D8œe!.cËebafteiocHfepûen/oat oefen boom glieen 3aet en bjoegg/enbe Dat pp gtoepet ban plantfoenen oft fcpeuten:oan toelc&e opinie Cet» suelIiuiStsS.iaoEötanst tftfefter batclcft blat eenbjucpt befloten Dgaegptint miöörl ban (jet blatban ben ©!« me/toacraf bat ben «©lm groepet enoeboojtscomt/ aiti beDoojlgtfe gpefaepttoojbt, ©an befecopinie 10 4Eblumella/ enDe b'eppertciuie betorjfet. ^pmaecttt îtoee btffranîien ban «mimen / p:t enbeb'een foo$te/ be fctjconfieaiöegoógöfie ï©alfcpe«©lmen/enDan» ber fooîte ^taüaenfclje ©Imeni Cnbe tfi ûatmen ban öefefcpoonftemacpbtn&en/ Diemoetmen planten/ urn batfe eer groepen enDe mee* pouötg boojts bjen* öi)en.Cpeopïpftu0 enöe ö'anöer auteurs fttllenber minber Differentie tuffepen/ nae&elanben baerbefe bomen groepen- 31« gebbe bteltebertoillen bertlaten ijp De gebaente ban De biaöeren enöe ban t'pout / om öatmen Die te beter foube Kennen. Het öefe foo|te ban Bomen matgmen (ïettenBIc
bec-gout boomett / om Datfefeer na 3ön ber natueren ban ben *©ln'ien:$p begpereti ootfe fulc&en bette enüe boepte aerbe/ fp groepen gelgtfe De <©lmen in alle gé» soerbe aetbetfp toojpen upt op cojten tijbt groote tac öenenbe lattei groene. «Pefcn boom geeft pet poubt feec toit/ pp bjaegljt ölepm biaber 0 gelrjcft feiabeten/ enöei0 feer felDen met get geiaontitebelabsn. ©en ^ifege i& ter coiitranen upter maten feec ban
Det geœojmte göcquelt/ foo batmen bic&toils fier alle beblaöerenaföeten enöe bol felcpne gaten, ©anbefe foojte ban boomen/fo tod «©Imen/effcfien enbelôle' öer.gouDt bomen/ 3gn De befte Die alDer eerfï groepen enöe op coaten tnt meer pout0 u?t toojpen. seengaeiibebe epgpenftyap banbefe bjieboomen:
©e bocgtigljeptbiemeiun befeblepn b;ucgtenbefl0' tenbinbt/ maetbetamficgtfupbet enSlaeralftbaer snebet0ggetoaff«u SBefgOelgcralfmen Slepn ban» öeninDefeüocgtighepbtoftfapnatmaec&t / enöe op öeggeftfjsurtljeptBÖeboiibenbanbejongöeBinbïr0 SÖeaeeft bie. C'fclbe fap ineen gla0 ontfangöen enöe |
||||||||||||
|
ügfeuttointugbagen toeUoegeftoptin baerbe gegra
ben/oftin mdt/mettea boöem fiaenbe op een goop&i fout0/1'0 feet fonberltnage om te ggenefen be berffege toonöen/ al0 men toiccÈen baet mebe nat gDemaerftt baec in fieeeftt. i^et fjout ban befen boom i& goet om beelöentemaben euDefngDen. ©ieoergout t0 in befelanben ban 0110 feer ggtp^efen
enber anbec btugen/ om bat ban De tac&çn fletto? bo^ BÖ«»8Ö«mw&ttooiDent |
D€ €ptftef0 be biucptbaerlïe enöe be piofgtelöc«
Ile boom bie in alle befe lanben is. Wmt om heeft men alttjtö in be oube boJïcpen enbe foreeften betoaesc be bomen ban ütfn fpetien/ató be nootfaftelöcfte enbl Piofotelgtftfte. jIBenmaecfit ban befe foojte banboomen biieötf^
fetentien / enbeelcfiebifferentie poe toelbatfetn onf«
ggemepne fp^afteal eenen name pebben/ te toeten/
1 «ptftç/notgtfli^ia Eatgnöcbbfn fpelcB eenen ep-
|
|||||||||||
|
Het ÏX. Boeck.
|
|||||||||
|
l^Z
|
|||||||||
|
gene» nasm: b'een We ijeet föobut;/ b'anget <©uet<
luoveube D'auberge* •
<©'eerfie Dan ban befe bifferentien i& l botter een
foofte ban CpcBen io bteDuU enDe bjoom 31311 / Deb' benbe ben tvuncfi bencben leer btcB, toeeratbjigö er.be f reicB/enDe f eet gtoote toojteten uptgDefpjept latuBö bec atro eu/enbe boben op beu f roucli Die cojt genoegö t.ö : bzaegljtöpeen gr cote menigte bauDuBenenoe upt gefpje pDe tac&en Die feer lancfe jrjn/ be toücBe be' flaeneen gtoote plaetfe / enDcbaerom toojDcnfefcer togtban malcanbec gDepiaut/ cm bic plaetfe Dic3p beDceöenomDatetatBcntebetbjepben. ^Defefoojte ban boomen 10 bequameromuatningöe aftetnaec ben bau timmerhout/ cmbatfebjaghen eenen troncfe bte oberOetBttë: oocBen 3t)n fp foo Doogö erbe ronbt met/enbe Bebben be tatbencrom genoegij enDe omme gDefctert. ©an beïefoojte fietmen öetlboffrüen/ Daec be bomen grof enbe tojt 5tjn/ feet betre fe« malcatibet jïaenïie/ence boben feet topt uptg{jefpïept. 30e ttoeeöe foojte 10/ ban De <£ptbe boomen Die Den
ttomftbicB enbe lantfe glienoegljiebben/ alg biet-en» ttotnïigüofeberïigg boetenDocgije/ enbebobenop ben trontö biet oft buf tacUenöte fioogö üDenoealj 3tju enserecgt/roaetniet uptgefpjept/nocl) oen tronc niet foo feet bebetBt até Ds boojgaeuDefao&te:eiibe Defe foojre ban boomen is goet om jiölen enDe gtoote {jou* tets temaecBen/ utemengöebiuptfetin't timmeren/ enDeooîfîomtefagtjenenbebUben / cmbatfetotec acötiglj enDeSjatt jnn 8Ö«l8tB beboojgaenbe. ©an Defe ì oojte ftetmen oocb beel boffeben/ De toslcBe beter gefloten enDe ggefieffeett 3önban Dome/ Dan o'anDes Daer itk aftome te fpjeBen / om bat De tarfeen EecDter ep toaffên/ enDe fooöeelplaetfen niet en beflaen. ©e öerbe fooite të/ban be epc&eu Die bun ban itone
3gn/enbefeemcgt/ûetoelcBetoelbeerttgofrbrjf(igD boeten [ïoogöetoaffenfonbetïacSen / enoeboben aen &et epnbe bar. ben trotuB öebbcn fp Sutttl tatBen enDe fjouijï / foo bar ben gegeelsn boom niet ban een reclst opgaenDe-ïjoubt en is/ enDe Bet I tijynï bat ïjet opper* fie ntetban een croon&en en is". «2nöebefefoo?te ban boomen fiaet Diepte bp een / met De toojtel comen&e Gen malcanber/enbe toaffen te famenfeer pcogDe enDs utj)t op/ toeit&e bofferjen feer pjof gtelgcB 3911 om te inateBêu aiûïEftauDê foojteban timmetagie / foo teel ombtoc&ente manen ais anDer foo|teban SantBesibe miöDelüaer Donor :\m\tk mm tot meîfen enDe basen rema&en. CnDe ban Defe foo jte ban boomen jtjnüer beel boffcyen in befe lanben- SHüebefeDjte foo^enöjagen eec&clenenös gpeïgtBe
bluotten/ Dan Dat fommtgDeujaggen bjeDeblaberen/ b'anber miDDelbaeE/enb'fltiber sninoenfppeb&eneûc b'eec&eléb'een langer enbe Dïc&ec/b'anbecDscUet enbe tof tet/enDe D'anbec toat langer en De Dunner. jSoc|) ban befe öjie foojtenban €pt6en/ tìSonber
elc&e foojte manefeen enDe totjf Êen.?Be toiif Beug fjeet men gljemepnlijtfe/ (As Ci)eop[ï|aftu3' fepr/ De g0ene bte meeft bjucljten Djag{)enenbeb?oomfte. SftDaïtet ûifooi0/ batmen moet öetenbe gene Die meefi bjucl}' tenD^agöen/vnofKCug: foofuUenban D'anDecfoofte bie mtnft b^utDten biggen/ be manneüend 3911 : uae bien bat 3?'t nemen aen t)et Djagö en ban De bjucöten/ oftbatfe onbjutotbaer30!i. jlBen öeetbe onbjucljt" baet mannehenë/enbe be öiutbtbare toiif6eii0-^öws' plftafiub fielt een anber Differentie ban Den anberen bte onbiuf Dtbaer 3iin/ toaer af Dat ttU nu niet en mep» ne noto'en boti fcbjQben om De cojtfjept totlle/fenben* be be gnnie bte't begeren te toeten in't lange/tot 'Sgc* opöjaflup ttHtjn bffbebostfï ban be Ijtfïovic bnn De planten/ in't €apittel ban ben <epr&e-boom ♦ 5©ef » gf)elcjtuâ ooi b ban alle anber bomen Daet Uk af ftotj- gen toii/ om Dat ie mijn «erft üoojnsmen niet en foube bupren gaen. ■aille Defe fooiten ban eptfien / groepen feerlangge/
foo Datïticn Daer toefcfiiijft te iebenenbe bueceutot tyie. Jjouöett ïmn m m totfsn;/ Donöf ï t m *•' o»» tè |
gtocpen/Donbert jaér Dm in toefen tebïgVjêii/ en Dorf«
oett taec om tebetgaen/ijet toeltfee men fien mat j> bp De ouoeboffcöeu euoe fojeeften, CnDemuja'DatDefen boom lateenDe traegj) boojt^
groepet enbe late fietft/ fo en moetmen l)em niet bet* tootiDeren Dat beu OBlm/ ben<£ffcoe/ ©leoetöouDt* boom / enbe anDer boonien uit in biergDeüjtkc of be« ter aerbe ggeplaru 3nn/fterciiet enbe meer fjoutp upt« tooïpenbanDe<sPpfltni: b'oojfaKe iss / bat be natuerei ban Defe boomen is bagger te groepen enbe te b;oe« gfjtr te fterben:eube be natnete ban b'eptne të/laucfè* fameltjcu boo| te tomen enbe lange te toaffen enbe lat® teftciben: enbe men tan De natuere riet boen cornets boo; Den tïjt/ gcljjife men fien mac|s aen een peett/ t)ee toeltfeboltoaflen in in brjf jaren/ enöe oen menffcöeis? bofentteintigujarensenDe ooth b'eenleeft beellangeK Danu'anDec, Scb fegglje bit booj bc gene Dis terfiont toiilen bo*
men en Ijout Rebben/ toant fp er. be[)cjen niet te plan* ten Den €fftBen/»©imenenDe ©SeDetljoat-bomenDts jtetHelpc groepen/enbe meer ljout0 up jtoerpen in feö jaren ban be €ptfìe su t Jjien jaren. JBaetDegeneDielufttget/pjofrjteltjCBcr enbe göe^
buertgljer boomen eniseboffcöen toiilen Ijebben/ iioe toel batfelanfamer groepen/moeten planteuCpcben/ Caftanie-boomen/Cötpinen enüe ffieitcfeen-bomeii/ toelcfee €arpinen enbe 25netutn SantSîtemtgl) gpe* noegö groepen enbe lange oueren/ enûeteojpenreDe- IgcneUlfpnftlieutmupt/gljelijtoDeeptKen/fGDattel bomen 5ö'n ban eenber foojten/enbe ban eenen toaffen/ enöe ban eenen tgt/atë bo?en gefept «ï, i^etiiï toeltoaer batb'eptne begfieett goebeenbs
bette aerbe Die niet toatcraeöttgl) en ts/ gjjelticBDa oorpijn enDeaöeutkenbootmnocötanssfaiöeCarpgtï enDe 35uecKenboom beter op tomen enbe groepen ut eenen fteenacgttgen gront/ |joe toel Dat alle foojten b« bomen/lioeDanigij fp 3ön/foo fpg&eplant too|Den og! beteren gront/öoe fp beter boojtg tomen. iBaa- Daer iffer Die natuerlncfe begluren goebeaet e
be/geltiï De «Êpcse/ift batinen toil Dat fjp toe! aro epe* 3ft Dat ftp goepianttocjbtinmibbelbaetaerDe/ foo groept DpmiöDclbaetltjts: maertoojröp gpefetop eenen Dojren gsont/feer qualtitfe falmen öem Doenbe* ûpen/er.be toojt Dope enae route ban f djojffm.Boti}" ten$ Dis taroinen enbe 25«etKenüuom«n gtoer-en tosS op miDDe'baer goebsn gsont/enbe moglsen toel piofg* ïerenttifieenaï^iSÖeaetueenöegronben. JQen maet&t be putten öjoeglj tnöe t§ììt$ / aïö
liter bojen gljeftöicben is/ mm alle De boojfepDe boa^ men toojDen uequaemîyrser gljcplant in fpjeréeite na bat De bc?ji göepaffeert tsvgelôsfe &li&& SUefept i& gljetoeeft. ;©e fiarpün-boom groepet op De felbe gronbt enbe
maniere ban Den ©Seöer-boom / oefen boom toet£ eertrjtg gljcbinptat om De Jtelen ban be boeren Mom f enbe De jotbeu ban Den offen te mahen/ maer nu biene bp om te barnen/miutö Dattet Dioogfjtfis öouï i& en&tj Dat De befte colen maetüt, 3De Knecuen-bcom en is ten Carpg'u niet feer on^
ggeltjcit / enDegtoepet op DierguelijtHe gronbt met î& felbe oeffeutngös / maer tn beien is Dp meer te pjgfers Dat up nol sens Djatgljt Die elfoo pjofgteltjtB 36n als eeti5elen/ten mtnfien fco matchen Den baer mebe ttrj opc&ojeueng / CojtelDwben/ Cranen enDe onbet: bieïgfjelijt&e bogbeien. ®'cuDens maeruten banbe fcgoiffcbanDefenbsomDen ï©sn-ioni!en / tluppeis enbe anber b|incB-baïen, ®e3Linbe gtoepet feertoelop bergna£fjtig!jenbe
Dcogrje/maerbocöfeplaetfen. 'S'DouDtiö bequaem om toffees enbe taffen te matsen/ be ftjjoiffe om toiï* gDen enbe Binbet Bobben te malici?, 5Be tfujc&boombeggcert piergöeïgtfie gronbt afô
De CffcDe eroe €prfee. ©et is een fafec Die toeerbigü !0 te bemereften/ batfe ban Daer fepojffe inacD fonbee Iç tfe.1 liçtopft tooib?n/ be toejtB? men bejicijt om bpe- |
||||||||
|
van dfeLant-winnlnghc. t.*
|
|||||||||||||
|
to
|
|||||||||||||
|
I fie enbe entftel tettee /met bonen en mare ban bjya »
1 befiemenbeai t'gbeneöat goebentoop 10. Cnûeoiu batboUJtlöe beeften fouoen boeten bat»
me» ben t'eten gbeeft/fo falmen moeten tn bup0 bcb^ ben eenofttmee tamme bedien / enoe (lellen üie m'c partft: ï©ant bte falle» ober al lopen/ enbee'anbCE bpee» bergaberen / enbe bjengijen baer eten ftaet. J® en fai ootft bat niet alleen boen tn be bjinter / maec ootft al0fp bol3gneiibe(ongbenbebbe»/otn bietebe* ter te boeben. ïtóncrom oatmen btcft&tb? beftooifi gaete Qaen/ off es eentgbe jun bie gbebJo;pen |jeb« ben/om bte graen tegbeben. i©en fa! ootft een toilbt Bertften met laten -ober be
bter jare» oubt toojben: toant foo langbe tsaffet/ enbe boo;t0 gaetbettoeberafenbe uiojöt magberban oh* berbom / baerom falmen bat bercopen te tütjlebattet fcboonenbeftertfti0. €en if er t matb men biel langbe gouben/ toant bp
Blöft langbe jontft/enbe leeft langbe. aiengaenbe beftlepne beeften/ gbeltjrft^afen/ ìjk
befloten / baant mibt0batfe ftlepn 3ö»/foo tonnen 3p ucbtebjjrfttufftöen bepbenbeure troppe»/ enbeupt* gant binben om meet) te lopen, «©aetom moeten baec partften met muer en befloten 3511/ enbe bua boetfel0 3Ön ban <t5erfte/©itfen/ «ïicorepe/ 3Lattoutoen/ €t« teren/enbe <©erfte tn regen boatet gebjeptSt/'o.ant ba jonge baefftenë en eten nut geerne b^oogb graen. ^eplaetfe ban tot Utpg§tv0.
Defituatie van de Reyghers plaetfe.ende iioeraeö
de Reyghers regherenfai. |
|||||||||||||
|
■MJItUiPI,*.
|
|||||||||||||
|
Sübenboom gtoepet toel opbergen enberotfemDet
gout 10 fece goet om te maften coffee^/ teaetbamften/ öogöen/ptjlen/enbe anber Dtergelgt&ebtngben/Hiits «at ban be too?men niet gbeten en tuojt. 38cngaenbe be brachten enbe epgen jcbappen ban be
boojfepoeuoomen: "«©'epcfteöeeftbeel fonoerlmghe ötngöen: <©eblauec0/ be «©ai-uuten/eiiöe be maten' tacfteiu J®en matb ban bejongbe malftbe biauerss oft botten een fonbesltnge enbe excellent matst bifhl > keen regtjeii be catfjarren ban be lener/ om ben (ïeen te bjeften/enbe be toittebloet ban bebjoutoen te flop* yen, T©egroote<©alnoten oft eptftekappetëgeben een booj-uften ban bjte bingoën / te toeten oo/logöe/ bieren t tjbt/of ftetfte: ïlDatit tfi bat Qbj> open boet ote gbdieeï ïgn/ oDP fuUec in binben oft een bltegöe/ oft een ftlepn fptnne/ oft een ftlepn Uiomiftetu Sili; battei iilieaöiben toecb blieght / bat i& een teften ban foeco» menbe oojloglje:3i|ï battet tuomiften boojte Beuppt/ bat ijSeen testen ban bieren tqbt: flfrbatbe ftlepne fptnne Ijtecen baecloopt / bat i& een teften ban fietf * teenbebeel ©eftelenttale ftetftten. <$al-noten gbe« ?j|«jflft t enbe ftlepn gpeftoten / ftoppen terftonbt alle buptftloop. IBatenrachetut/güenomw/ g^ebeneen gtoote berlitbtingbeben gliene» bte banbe ballenbe ftcfttegftequelt5gn. ©e Jöuetftboom i0 fecr goet om manbèn enbe fio}*
ben te maften om ojupben in te bjagljen. ©e blaoet 3 geftnout genefen beftloben ban be lippen/en fmeringe ban het t witbleefcft. ©e baetften no tben0 göeojooggft enbe tot afftjjen gebjant/in falf fteno gbemsngttt/3Bn feec goet tegen ben (leen enbe grabele» tytt ®attU ban öe toilöe Buürn.
Ds fituaticvan het parek , endetter gouverne-
ment van dé wilde B eeften die dacr in zij n* |
|||||||||||||
|
cap. xxir.
A €n ben öepgec en 10 niet ban cofl te boen/fonbe*
x^eenigijpfofnc. ©e^jincen enbegrootefieeren/ bte gbeewe jagften enbe bltegen/bie mogen genoeiöte rapeBintbltegbenbanbeni^rbJet/ombenrepaerte
oangbCH/enbe ootft toat letfterngen baer afhebben tó tepgetö bleeftbte eten/piintipalöcban beboïft.jiBeti teptootft batben tepgbereen «onintlncfte ftjnfeiö/ maec befe göenoegflte 10 bobbelen coft. Hart oni tu» bentften bat be baoer be0 ftupfgefinis enbe be meefïen ban ofife öoebe een pointe of groot meefïcr 3P/enbe bae bp gljenoecbteöeeft malberpanbe foorte ban jagen zü bbegöen/enbe letfternöe ban eten/foo fait mogen aia» fcöieben bat f)paltemet0 3011 genoegöte fai nemen ut ben repgher/ftet 3P in ( jagben oft int eten: ten fai bari ntet tapten reben jgnbat bap mat ftftjgben banbe pïaetfe om repgber0 te ijouben/om bat top int rthene- rael ntet en fouoen atbtet laten ba» alle t'gene bat ban nobe matb toefen/tot be f raepflept enbe üolcomenbent ban onfe öoebe. vv «®m te maetften een plaetfe booj bercpgfter0/ be
toeitftentetalleen gfienoegftte en gfteben Baren mee* fiec/maer ootft pjofót/ fo moetmen ten eerffen mete ften/batben tepgger een ongeftabtgö botjbeli0/a«een lebenbe/ enbe toat epgften ban ftnne / enbebie met en tooontban opeen plaetfe bte bem feertoel aénftaet. C toekfte eeno&ifafce fp/ batmen op alleplaetfen fon* bec onberftbepbtniet enfalftellennocboibinetenba plaetfe ban be repgergijBaetalfeenlöc op eenblaetfe/ baerfebfint batben repgöertn'toberbliegben begoft geeft nebet te ballen/ enbeçgn rufte te nemen/ als 011 eenplaetfe/bie bemalöetbef beftaegftt. ^ 3©antbe plaetfe ban be tepgetp raoetom ttoée 0020
faften gemaetftt too?oen/ b'een om be cepger0 baer te boeben enbeoptebouben/ombat/alfï bendeere befte*
ben falben repger te buegen/oft eentgjp heerlöcft enbe joftelgcft&anrftet te boen / repgoetg foabe» mogben Öcbbentot3bnentotlIe. ^P'anbcr oojfafte 10 / om te toeften be repgbet-0 bie
ba^booibpbbegben/ tuamberepgbesiuebefloten 10
|
|||||||||||||
|
CAI** XXI,
Of® battopmetenfoubenatöretïatenfnonfeBoc'
be/toaer af bat be ©aberg oe0 bupfgeftn0/ enbe öe jiföeeftcc foube mogen pzof y t treeften enbe geuoetb* ie nemen/fotoülen top/na be bequaemijept bet piaet* fen/batme»partften maeeftte ontrent m boeoe/ urnec Jn men befloten bout ftafen/ reetalben/ bJilbe bertfte* nen/enwbtergelgtfteVoilbebeefttn/omoatbeiBee* per enbe lacere ban bies plaetfen/bem al emetss fouöe niogöentietbeugbeneubesg» genoecfite nemer, jnbe jacht te Iiten wan be beeften : enbe uoaer't bat ban noobe toaes een Bantftet te maetften/ batmen baer be fpafs moctjt btnben alfo geieet alp tn be fteueften oft bottel- sne/behalbeu noib iJei betcopen bateen fgn öupfman jaerlgcjcmachboenbanbefe beeften, Itetparefemaetftaen/ in bien bat mógfielgcfttg/
intbofcf) ban opgaenbe bomen/ afgefloten met mue* ren bte gDemaecftt ?gn ban bjijtften/ oft met ftaftetfel banepeftenftaften, ©ooj befe plaetfe beftöojt een befte te lopen/ oft'ee*
ui g be aoet ban een fontepne / oft bp gnebjefte ban Ie- benoe enbe natuerlgcft toater/ f ofaimen moeten baer toe putten of toateringften graben / enbe met fteenen tonbtfommebemetfen/ enbeonberplabepenomftet teghen toatec baer inte fiouben. ^11 befe plaetfe moet ootft ?nnfeer «©rafacBtigbe
aerbeenbe frupt-bomen/maeconbetanbei: foopigft* menfeec boo{be bJilbe beeften/ beb{ucbten banbe «eptfie/SBppel-bomen/îôepj-boomen/^flgbe-flppel- bomen/enbe anbet btergftelntfte. jllaer een goet ©abec be0 ö«Pf öDefttijeren befioojt
mtt te bgeben te toefen met be biuc Wen Die {tem baer « be ban felf0 gfteeft : jBaer in ben tgt bat b'aerbe niet Soojtg en tytmW enbe batter ggeen boebtfel en 10 in |
|||||||||||||
|
HctîX.Boeck.
|
||||||||
|
134
10 Inde repgetge/toeiitb'aribtr bie bact booj bp bile*
Ben/De meleto De (lemme gDdJooit öebbenbe ban Den
e (lot en tepgftet / tjoitöen op enDe bigben baet (lille/ enDe maUenijaer neftcn op bet badi ban oe tepgertje/ maer doo; Datcomt/Dattnen/ al0;p Daet eperen gbt« bjoet Debben/ tetftout neemt Daet jongen om te flap- ten int t cpgDet p cot. ^o tutUen mp Dan beflupten/batmcnbeDoojt/eet'
men t'repgDero tot faimalien/neetftelutü te letten op bebequaemDept Dan Det plaetfen/ te voeten / of op De plaetfe tot aitoet ttïDen tepgers gDtemc getoeeft 38n: ü)un t i(l bat men Den tepgDet betlupt in eemgeplaetfe bte üem niet aen en ftaet/ fo en fai Dp oaer geen piofnt boeu/maerfal terftont ftetben. .1Ô0C& beboon ootft miDöeiï Dooj bc tcpgDettje te
lopen ceiuflbe lopenDe bebé/ toant Den repger iü eenen toater-bogel/enbeiögeeme ontrent betoateren/enbe leeft alleen ban paUugDen enDe auûetDietgDeujc&e Ie- benDe biffe Den. ©e timmtragie ban berepgetge moet fiaenonDec
Den blaeutoen tyemcl/ctiDe moet Usci DtcDt afgefloten 3DI1 met latten en gdaegDbe basoerg/ ontrent rrrbj. boeten Dooglje/enDe boben feet roeigebeebt/otn Dat De repgDet0 DieDaet booj bp bltegDen / göemacficlgt& foutien mogt)en mftelen boben op bet bac-a ban De rep» gljetne.
JBen falfe fptjfen met lebenbc palingen enDe anber
bictgljelndiebifjeDen/abemetg ootfe met beunen/jae oorli niet bleef et) ban Wolben enbe Doiioen talepngbe' tapt : ineninoetfeootUubeiioci) «'eteiigbcöennin tue bet te malien tegmen Datmenfe bangljen luti enDe gijc bjuprUeninbantUetten / enbenietoiii)ung!)entectij> Olicu : baant luttel repgöetp fiellen Ijen tot «peten te IcggDen enDe te bjocben nis fp beftoten5tjn. gjcb fai met eenenoocufeggen/bat/inbien bennet
011131)11 gUenoegljtete Rebben int büegljen ban Den repgljetg/neemt cenigDen tepgDet tn bewpgetije/foo en mach Dp Die niet laten bltegDen ontrent bt repgöe' trie/ maer betre ban baet: atioetfing fouDe Dp De rep' gDerp ban Daet betbjemben/ foo tod bic baet booj bp bliegljKi als Die beftoten 3un : !©ant Die Daet boo? bp bliegDen/en f ouöen Daet niet meet willen neftelen opt bac ban bet repgetfje/enbe Die Daet beftoten 3 tjti/ fou* ben berfìoojt toopen enbe b|cefe Debben booj Det fel.be perijr&d.
#oe roei Dat be repgBer eett Cmunc&löflïe fptjfe té/
not l)t anö mi ut 0 Dat een maree-boghe! 10 / foo 10 3tjn bleef cl) Da tt om be tbomnen / jae meet Dan ban eenïgtj anDetüJatet'bogDeht'btftebataenDemiB/tfibleefcD ontrent De boffr. 10oojt0 foo-feptmen bat 3t)nen berit ectügDcii t nt ui mijn gtjelegDen/Doet Dat De f doe Wijn be brocDt {jeeft ban tot (Tapen te bertoecfteiv ^ejacïjt.
Dattet drie manieren vin jachtzijn.
CAP. XXIII. V€tboiguenDe ons booinemen/foo rullen top toat
ttatteten ban be jadjt / «iet Dat top toillen Dat be babee bes Dupfgöeu'ntf bemaubeeftnfl faltoruejacjji begDeben/ban om altemet0 3911 genoegde te nemen/ en Dat al0 DP anber* niet te boen en Deeft/ in be plaetfe ban flapen oft te ojomen 1113911 Dup0. jBaee nu ïijnbet bdcDeröanbe manieten ban jatljt;
b'een ban bifftöeti/b'anöet ban bogelen/ enbe be oetoe ban bietboettgDe Dieren/gdgcfeban petten/jamben/ toilbe Berc&enen enbe $afen. 3Ju alle befe btfe manieten fai Dent mogen oeffenen
be l^eetban onfetftoeben / maerpumipaitjtfa mtja* SDehbanDebietboetigDebieren: mmt D'eerftebe* fjoojt benbienaet0 toe ban ben llaet/ D«be0Depu* gDen baegijp beDoojen Darcn ttjbt te bergtjeten in'r UiffcBen mettes angöelroebe / of t met ben btfdHojf / emoatf* Ijebben foubeii eenfgDe errtojblnatte fptjfe om t'facDUtnoenë oftt'fa&onbt? t'eten, ©ejatDt |
||||||||
|
banbebogBelen tëeenfgMttiiS betmaetfeeltjtft / tiotf>
tan0 ifl Dat u»p toillen #lato gDdoben / foo iö Die eet oneüelDanebel ïjet jagDeubanuiebiêtboetigDebif* reni0al0eeneetlpcbe oeffeninglje aUgbtgljcbiuptfcî gebjteft/ enbe ban be rectjten enbe toetten toegelaten/ pptipalgebbe gDene Die niet en gljefcDiet bp natfite/ enDe Dte niet beft aen en toojbt Dooj leDtgljcpt enbe bet' atljtingDebanatbept/mact om teberctpgDen meet^ Det DappetDept/ltcDtigDept/IuftigDept/enDe flertüte ban licDametniet te min Det jp Doe bat totl/De meeftet ban onfet Doeben/ift Dat Dp een groot Deere isyfal Dem nltcmetp mogen oeffenen/ enDe 31)11 genoccDte nemen int jagDen/nabatDp39" Dingen Die DP te öoen Deeft/ algljefcUic&tljeeft, ^cjacljtüanben^ett.
Wat honden die goct ter jacht z'jn:
CAP. XXIV. D€ jacDt ban De bicrboetigDe tieten/ al0 Retteti/
bJtloei^ercbeiien/ûtdiaiuenenbe^afen/geftDul puncipalgcbutet^oubeu/ iBeerbenenDeJitatDtbe^ nrDaem0/altemetp metgaerne enbe netten/enDealte» mef.0 met Jaccbe-n oft cauebtt0:maet befe ttoee mante» ren ban jagDen/ jgn ter booj De lupe/ SlepimioeDigDe mm ber oaetbe mcnfdjen / Dan oso; De fioute eiì bjo< me/ DieDejatDt beminnen meeroin b'ejcetcuiebe^ litDaem0 enbe De gDeusetbte/ Dan om leibesnne eiiDé lu|tberbelen- 35e fêafetütnDen/Die geo|bineett 31)11 tot ber j&tìjt/
%w bieroetüanbe ban üapj/ tost/ toc/ gtaeuto/ enbe ftoetf* <©e toitte jijti be befìe / toant 3p 3tjn fubtpl in beu
rettene/ Dappet enbe bpetfgD / cuce ote titmmcrmect op en Doubeu ban jagDen/om eetugDe Ditte Die Duerriü nutìl/ fortDet opte Doubeu om De gDeue Dtetv.etDe peetDen teunen/ofe omt'geroep enDe getietoer meti" fcDen; #orDtan0 totllen f p gebolgöt 3011 enbe gljefeï» fcDap Dehbcu ban Det peerbe^bolcb/ cube oiufien Loafc Ijettoâtct/ fonDerltngtjeiubetomtet/ aifitouttoe^ Dett0« ©aet nae 30« be toffe / Die ooefe feet fìout jgn en&e
aennemeiiDe/eubt goet bau teutlte/feee toel uiacDteit" De boo{ De rjpctgrUeu bau Den Dert / bprant0 bau imi atu bau b? toitte/ uptgDenomen bade opfìtnater 3911- enbe guaet om te fat foneteit, noti) en mogljen foo toef tegen De Di«e niet: maer fp5gu&appetbct enbebieti* gec/ norD en bjeefen tuatet noto coitoe/enbe lopen ou" oetfaegDt cube feet fioutelgtfe enbe jagDen gDcmepu* iodi gDeeti'.e ben Det 1 lieber/ oan eentgD anber beeiìc/ maet | p en b)agljen met beelna ben Dafe .■ ^egtaeutoe lopen na alle Heeften DierrientjenDoéÊ
jagDen/maet fp en 3nb foo bappet tiocD fo bjoom met al0 D'atiDer/fonberltngDe De gDeue Die to0 ban beeneit 3tjn/tterbenDeopt'tuitte/ notDtati03gti3pbiettgDe enDe feet cotagieu0. j^otD en betbten nimmer'meet: De befte booj. Dat f ? Doot i0 / maer fp out fien De Ditte/1 be foule ban Die te peetbe3tjti / eubet'gDeroepbanDe nienfrDeu:<0cifeen begljeteufe niet feet een beefte bic PïatttjtDeu eiiDe beren gDetyupcbt/maet Daet tegDets 3gn 3P be uloecbfte int lope u/pjinnpalijc na be beefiert btefttarr beur lopen. ©e f toette 31)11 ftett enbe bjoom ban KcDaem/norD*
tan0 30" 3P Icegft enbe ton ban betien^p en 3511 ootfe niet bappet int lopen/Doe tod bat je feet goet ban ftct-- beR3Qn/b;efcnbenotD toatet/ notD toube > enbe foce feenbï meet jlinrficnbe becfteu/gDè iqrh Uuilbe betcue« neu/boffen enbe bietgelrjtDe /ban anbet/om Dat fp Det Dette niet en Debbcn / uocDbebapperDeptomjagDeu enbe bangDen be f nelle beeflett. fliu mibt0 bat men gDcmepttlijrb fept / bat ban alle
groote goeDe JJonben 3ön/ foo meeft geftDieben battet Dapj met bele en Deipt tot be beurDt be0 Donbtö/ enbe batmen btnbt ban aile foojtç ban Dapi/feec goebe enbe ftöoon«
|
||||||||
|
\'
|
||||||||
|
van de lant-Winninghc.
|
||||||||||
|
£5J
|
||||||||||
|
fcöoone Bonben: baetom foo moet eenen jont ban toBapj Dat BP3P/omfci)oon enbe goet te toefen/befe naöolgBenbe teBeueu ijMmv. i$et Dooft mibbelbaegroot/eer lanröüJOïpifO ban tyeetenbe plat:oeneugaten grof enbe togbt: be oren bjeebt enbe mibbelbaeöicB/ beleiibeiiengijeboocftt/De billen grof/ belane
ften öjcet enbe grof /cojt enbe bicB ban bpen / be ftafeenbebeenenrerftt enbe toel geBlaut/benfïcettctt&bDe btllen/enbe öe refie öunne totten epnbe toe.fte t jjaponbesoen bupcftart/t'beenbetieoenbe ftnie bicB/ {jeplatte ban ben boer bjoogje / enbe g-i gcB bie ban beüo0/enbe be BI ui toen grof/ ftetacfttetfiealfoo ftoogalft boojfte. ©e rus beftoojt co^t enbe gftebogjjen tüjefen/eube.'be tette lancB. <@e beoiebtngBe banbefetefienentöbefe: beiatjbneufe gaten betekenen eenen goeden ftom ban rtecBenbe göeboogljDe lenbensn/enbe beteeftte ftafen en bete»
Benen bapperftept :be(ïeerr grof aen't gat/ lancBenbe bun aen Bet epnbe/ faeteftent goebe flcrrnte ban lenbe* nen/ enbe oat ben Bont fimh banaeffemtó: ïletftapj Dart onbec ben bupc/batebent bat ftp arbepben mach/ Bjeefeube nocB toater nort)rouöe:i#et De-é grof be boet ban bebost/ enbe be gtobe filautoeii / betegent bat Bp be boet niet bet en fteeft / enbe bat ftp ftetcB öp frjn leben 10 / om langde te lopen fonbec ftem te beftoaren. <©m bat feer guaet om boen 10 / na fijnen taille te
roogöen Briegften alfultfte ftonoen bie totet jarl) t ban «oooe 3pn/foo fai goet 5ön om feftoone te Jjebben / bat men een feftoontebe fteeft Die ban goeben aerbt 10/ fiecr enbe bucl aBepjopojcioneert ban leben/ftebbenbe be ribben enbe lanrUea groot en togbt/be toelcBe men falfaten becBen ban eenen feftoonen ftonr/ ftebbenoe be üoojjepbe teRenen/ maeropgfteenaiiDettnt/ inbien mogöelgt6t0/ ban onbes be teltenen ban Gemini en* be 2fcquariu0 / mant be ftonben Die ban getoojpen 3.0'n en tooien [o ftaefi ntet bul/enbe lullen meer teucBenst ban teuen 3ijn.2H!0 be tebe bol i0/enbebatfe begint bieb te tao^ben/ foo en moet men bie ter jatljt met lepben / om bat be jongden glieen ftinber en fouben Krijghen/ maet beftoojt niet meer banfancBt ben neeeftof enbe Bupfetegaeu/ fonbec t'n't rjauöe-cot te flapten/ om batfe treuricDeuöeqüeUijrfuiö^tóöejotigöegetouj' pen 5(jn/ toaeeaf ben recateti tïjnt 10 fn Recete/ %» jîpj enbe Jl&ep/ meer ban in öe ïOinrcc/ oftgftebup'renbe be gsosze ^itts <om Démonter/enbe batfe begin*neMtei'ien/ menmoetfemetBoepemelcBfpijfen/oftOepten/ oftfebapen mele bat fupbetenbe nocf) toatml'0/ enbe booj be tasee maenben ban be moeber niet nc men/ enbebaet na noch boeben met meîcB/ bjoobt/ enbealöeriep pottagie / tot bat fp tfttenmaenben oubi 3Ön/baer na faimenfein't ftonben cotftouben /gelrjtB topnotljfuilenfeggen. |Ben beDao|t te boeDen alle be jaeftt-ftonben t'ffl'
men in een bequaem ftonben ljup0 / bat baet toegfje' maecBt t0 / om bat fp malcanbecen fouben Bennen enbebetfiacn/om batbegftene bte tfamen opgfteboet 3ÉJn /malcanber beter berfiaën enoe beminnen/ban be j^onben bit bp een bergabect enbe flftenomen 5yn ban bibetfcïjeplaetfen. Rarefi toft fai toefen/bj oobt/gebacfien ban een ber*
öenbeel tectoen/een betbenbeel gerften/ enbe een bet* benbeel roggen/om battet alfoo gl)emengÊ3rjnbe/ftcii üerfcftenbe aetftûiu/enbebebjaectbooj beelftecBten: Wmt toaetber ntet ban roggfte/ftet foubc ften te becl boen fcftjten/ enöe üjaer't niet ban fupber terme/ Bet foube ften te ftatt in ben bupcB maccBen/ uiaerom bat men b'een moet onber Bet anbet mengften. 3n ben mfnter moet men Ben blecfcft geben / piinctpalncB be genebte mager 3tjn/enbe bie Betten jagen : moer bie be i>afen jagBen/ nimmermeer/om batfe niet en fouben gebetigB toojben op be grootebeeften/enbe geen toerc weet maetBen ban be ^afen/be toelcBe göemepnlgcB loopenonbet enbe tuffcBenbe tamme beeften/ om te ontblteben be Bonbeu/ be welcfte ban fouben ben ^afe |
aten lopen/ om te jaflBeM betattime Beefïen. met
Bonben bte petten jagBen en fouben't ntet boen / om bat ben f m boojber gBetotfien ujoibt ban benSafe" enbe oofB om bat fijn bieefclj ften beter enbelctBerlnc* bet fmaert ban eenitB anoer^'befie bleeftft bat men Ben fottbe geben mogen/enbe ban fp fierebft af ton», oen/10 banefel0 enbemuplen : maer <@ffenbkeïrh/ iïoepenbleefcü/enbebiergelgcBeen fmaert ften fo tòt ntet;öet bleeftft bat men ften geeft/moet ceffi: aftewit Ke/^öusan59nÖ«W.©egefföirtttcjagetÏBoS
, J««öeelban DepottagtenoftButfepottenoiegcmaett 3Pn ban fcfiapeu bleefcB/gepten bkefeft/ enbe bS E offenDooft-boojbe magetftonbenbie beBafeniaoei • enbe men moet alterner onber befeButfe potten1 toat foiferöboenomtebertoermen, f>e plaeife ban be ftonben moet op een plaetfe fïaeit
tecBt tegen Bet<©ofie/toaer beur bat een bebé oft fon" tepn loopt, «et Bonben mp# fai ban totttemupte / enbe fonoetlmgen bte bafi in een gBefloten 3ön ttétim* mert toojben/om batter geen fpfnnep/t n/C ©e gene biefe fai segeren / meet mm/ feer beleeft
enbe fatjtrmntcB 3fln/enbe bie upter S% b fion- ^nlteffleeft/biefefupbert/enbeneetftelôtBmetfiro.
totfpen tomft/enbe beel lecBernpe téren Bheeft/oo:B beuc be groene co|en belben enbe bembeu lepbet/ foo toel om teboeneten/afoom ften te leeren ghéftooi ne" ben/boenbebefelbepafferenbeutbecubbeiSfo8^ pen enbe anbettamtne beefien / om bat fp bie fouben getoooniöojben/enbeleeten Bennen. "i«w«i •J'F DflK DeÇ?"Dra ff«*5ön/fo fai men gebjuptBcn
moeten be nabolgenbe remebien.-'Cegen lurfen/bioLf enbeanbet gftetoojmte/ baer m Bonben bSSSmeï belabenïpn/ pjincipalöcBboojbegtoote ijSemort menbtetn'ttoatettooipen/ enbe boen ftocmmen/nft ten mtnftentoaffcBeu enbe netten/ metbVantebw gemaec&t 10 tn goebe quantitept / met thiett liant bo ! leu toiîoe Berffe/totlbe marielepne/fabi?roofmS rupte/pattencie/enbe fes Ijantbollen fout/al "S toel gefoöen/tot bat be crupben bernieltïtin <©m be tooimen te boen ballen / moet men nemen
gBeftotenfpiegelBatfi/gebiofienalbengeRootet o" gebiufeftt talc&/geb.ïoBen lebenbe folfer/cnbe tïimè mmìS!tmm mmfe m mu f'"«" öSÏSc
2810 be Bonben gebeten jó'n ban bertooebe ftonben/
fo moetmenfe terftont negften mae! atijtet maltaubeE Doppen in een pijpe bol jee-toaterö oft bp gebX «| jee-toater/in tuater baer een m surften fout0»n ah» fmolten 10/ bat falfe Belpen batfe niet rafenbe e\S. ben. «Enbe gefcjjtebent bat gftp «net terfiont geremì DtettenBebt/enbebatbenBonbteUcebequaebtX, tooiben t0 / foofultgBpom tebetoaren fig£ ben ban ffelbequaet/neerftelgtB baer feSen SlJ , Den bullen Bont niet en loope/ enbe fu!t Bern teiffonbt boot flaen : luant ftet is onmogelgcB te SSffi! Becaferqge. ©eteBenenlwnfa&eDirtffpt«ÏÏ£ OP eaeertg&efteel cetfit op Bout/ befiffiK Beft" fCÖ"Pm/ cnöeEe'lDï°^eenbe bS" 3ft bat be ftonben ban flangengftebeten 50n/ram
moet bie terfiont ingieten fap ban CfTefteblabe^/oft e«" bo! SÏ30 Decoctte/gemaen ban Qute/ ©olie ccuót IBunte/2&jem/ meteen bierenbeeHoot0 ^eria&el/ tfaiwnttiitoatetgBefoDefl/ enbeootBopbequeSe €:eriaBelleggljen. *««»inte 'Segften bequabe feeten /melaetfOept eubeftfto2ft*
Bepbt ban be ftonben / moet men nemen biie pont ol e bannoten/ anberftaïfpontrabeoltc/ ttoeepontoubt fmeec/bite ponbtgBemep.i BonigB/aubetBalfponbt 83ön/ enbe befebmgften laten ffameii fieben/ tot oat bena3onBalftngôefobent0/ enbe ban baer bp boen fptegBelBasfienDeBöemepnenftarfï/ &ane!t&jc ttoee f- pont
|
|||||||||
|
Het IX* Bocck;
|
|||||||||||||||||||||||
|
1^6
|
|||||||||||||||||||||||
|
eerfien Den leereti toerfiaen t'gljeïupi bau ben §o?en: u*
ren f tuemmen/ettbe t'toater getuoon maften/ om bas fp te bappetber enbe geft Ditter fouûcn 3911 om Debee* fie te beioolgcn/tnbtenbatfp paerfalbsett in lopetiM ribieren oft fiaenbe toateten. ®aer na ten ijoogfjften eens ter tuefte te belüe lepben: iiocptans niet üooj bal fpfefipien of acptljienmaenDcn ouût3on/ usant uooj bien ttjbteu 5911 fp noti) iiietggcpeel fteteft noci) bajt gljenoegp ban toen. jBoer pHuctualgeit moet men töel mertnen tot bjelcftetjacptbat men Die beginne:? enbe fepitften toü/tfp om ben per t te jagen/of t gmbe/ oft toilDebercEen/of benpafe. I©antfult6ebeefte/alifi gppfebooj b'eerfterepfe fuit boen jagïjen / banfulejc lullen fp alttjt ggebacljtïglj 5«»/ ift bat gijp pen mt aftmregpeeft. ifâeiimatOfeootB/inbtenDatmogOelOcBtâ/fmoi"
gpens niet boen jag{jen/om Dat fp/ifi bat fp gijetooosi 3Ò»betoeite ban ùemojgenfìont/enoe tomen te jagra int Ijeete ban bé bage/tuet meer en fullen milieu jagen als fp geboclt gebbcn be otite Der jonnen, Jlen maef) 0c jonge gonöen met leren binnen t'bt*
flttpt bant gaetne / ombatbcbeeïtetuet enöcet&ra ronbtomme lopen/ enbcniacpalfoo gïjeften toefen tiatiaile jgben tot alien fionberûaioe tfl oatmenie Mn baer nae ooet jagljen fonber gaenitv enbe bat be beejis taat bette loopt ban gaee/ foofulleafp öte igrfioiü betlaten. ï^et beffe fai toefen ont bte te beter telerren enbe te
fatfoneren/ bat men alle bejongc te [amen (tellet mU |
|||||||||||||||||||||||
|
pont en&e m\Baïf/ nieuto toatfjiseeti Balf pont ; enbe
laten Datt'famenfmelten / enDe Dan baec tn boen bsfe natoolgenbe poepers: anberpalf pont folfees/ twee pont gcrefincert toperoot/ttuaelf oneen fpaenö groen/ euöe maftenber een (aloe af :macr eer irien Oie met be * fefaltie ftcgcöen fai/ foo moettnenfe toaffcpen met ïuatec enbe fout. 'Stegen be usojmen ban be ponben/moet men eenen
bjancfi maften ban 'üllfem/ Sfibetoone/ enbefagemtel Dan Igerts Doren t'famen tn Vuatcr gefoben/ ofc pillen boen inftötlgen/gemaecHtbanïlettsporen/golfer/ 38loeeuDe3Sil|ïeinfnp. 96Ij8 öe Dotioen feec bemo?pt5on/ firgtt beboeten
met een falfften/gemsctitt toati beperen ban epers/faj) ban «ï&ranaet-appïld / enoe roet upterftpoubjeulepn gefïoten/alt'famenfeer roti gemengt/enbe laetfe ban eenen ggeljeelen batp tuflen. ®e Ijonben tojojben bitubjilö gpequetfi op beel
plaetfen bea licpaems ban be unlbe bertftenen/tnDe na De plastfe batfe fullen gijeguetfi jtjn / moet men gein frBtcften om bte te genefen.30 be rnonbe in ben bupc/ enbe ont be Darmen oaer upt tomen fonber gequetfï te 3911/ bie fai men ten eerfien moeten bjebertn fie&en: enbe ban ban binnen ben bupr& reept tegen be quetfuc» ren leggen een fnebe fpetr/ enöe napen t'kjcï baer ober,' maer aeu ek&e fiefte ban Der nnelbe moet men ben bjciet ftnopen/enbe t'ekl«n-s£(iigDen:fQo fai men ooeft boen alle be quetfuren bte op ander plaetfen jgn / fie |
|||||||||||||||||||||||
|
hentst baer in altjjts een buine f pet);.
|
|||||||||||||||||||||||
|
<«Ecglieri be toonbenbanbe DonbenW t'fapbanbe bier oft öpfouöe/ algt men Die tuil boen jagen
roooe co'le ecu fonbethnge ejcteüente balffem/ terfiont |
|||||||||||||||||||||||
|
gelept 3nnbeop bebaonDeom Die terfiont toe te Iïelen.
<SegljenDe «Canc&erbte inbe ojeutoanbc Ijonben
tornt/neemt een b?agmefcep/ì©gn-fìeen/^alarmo» tuat/^)olfeE/^>paenfgieen/lactbefebitigen al tfamen tuel onber een mengen/enbe iutojpoierenmct toitten a3gn enbe fiertü toatee / enbe to|ijft baer mebe ben Canther uegljen mojgftenfïouben. 3fi bat be ponben naer batfe gljelopen ijebben boo?
pfeüngöeenbeanberquaetlueber/ of flljeftoommen fjebben in ribtsren e nbe bgber0 / in't toerbolgljen toan bebeefien gpetel toerfttjftsrjn ban toube: ^00 moet men tetfiont als f p toeber gue&eert 3911 in Ijet {jonben [jups/bte uiacmen enbe bjoogen boo^ een groot bper / enbe ban tu^Qben enbejiertuen ben buptb omt'flgt6 fifte&rïjgljen. 50itltrtitls oot tn't loopen ober öelbeu enbe fieen'
rotfen/gaetljent'bdban De boeten: toaet tegljen feer goebtfal3nnöat meneetft f)aer bonen töaffcöemet toater enbe foubt/ enbe ban een plaefier maetften ban bopcrë ban eperen gfjeflagQen met fiercfien ajgn/ enbe t'fap ban pilofelie, 3ft bat fp int jagOen ergenö gefieSen Bebben göe *
toeefi mett'ftfjerpbanbeôertsgoomen/ of met Den ijouboer bant te tlt loströen/foo moet men een plaefier baer op legggen ban be toojtel Dan toaeItoo|teI/ falbe ban melilote/olieban rofen/ ban eltj; e ben bele: €nbe eermen bef e plaefier baer op legt fofalmen {jet gap; af |
Dat men den Herc moet kennen, endc iv^tcn fij-
nen iegher ende piaetfe daer hy is, eec dat men hem jaeghc. CAP. XXVI.
DC Contngöen/ finten enbe gr cote tymmbm
ujclcfeen alleen toebefjoojt be lacljt bnn ben fjert/ en 3911 niet getuoon ben ijsn k jageii/boej bat fp öats ben jager berfiaen ijebben öoebantgfj Dat ben fjert 10/ jont.oft out/ftfjoon/groot/enbe iste useerbigl) is ie ja« gsn;baeï na roaerbat be leger is ban ben gert. *©e jaggerfal ftetuieit beouüerbom enöe De fffjsoit*
fjept ban Den öert/ öoo| fboniiiffc Dat ÖP fai mogjjeii gtjeben ban be ogebaenf e ban Den boet/ nm be plaet- len baer pp booj gljelopen is / ban De uuetcls DüeUerre ontbùllen 3911 / öan De treben enbe boctfiappen/ um tiauljetüjjgüen. ^'plat ban Den boet groet enbe bjecöt/öc ijklt ök6
cube bjeet/be fpletebats Den öoetbjeeöt enûeopen/ijet; öeen bjeebt/be goo|ne ba» ben Mmt tcjbt enbe biche/ enDe tìietfngbeube/be fpooje enbe boet (top rcr.stenbe gtcf / 50ti tehenen ban eenen oubcii Jjert- 30cojt0 ett fullen nimmermeer be oube|jerteu bé Gtljtetjien öeeê boo|ber fielten uit gaen Dan De boojfïe lucö/macr aejj*" tetüjaertsbliibenten uunfiea ontrent bietbtnger0/ t'tuelt&e be jonotje herten niet en boen / toant in |jaeK fcljjeöenfoo obetttebeiifp metten atfjterfienboet b@ booïfie / oDelrjcft een nmple Die firatr aocj gaet. 50e |
||||||||||||||||||||||
|
<©mbe9onbenteboenpiffen/ gfjeeftfetebjincBen I Ijinbeöceftggemepnlgtfï ben boet lanca/ jmalenbe
eenen bjancB gemaett banjiBaeltoê/toittejlBaeltoe/ öol/metftlepnefngbenDtöoonien |
|||||||||||||||||||||||
|
©eimeteis enbeD?tclt ban ben perten jtjn inaile
trj&en ban bsn jare niet aileleenö/tbant D'eene 3911 ge* Igtft oftfe gSteto}oïigen toaren/enöe o'atiber $aï. %n fipjilenbe jlBepefo maften beoube petten pace bnp* Itgltept al plat/enbe jtjn be ftuctelg bjeebt/ grof/ enbe bitfte/ foo tfi «en teften batfe 39n ban perten ban tptm tatften ik upt De pooien groepen : in Suniujïenbe Cultus 3tjn be fteuteis gtoote tujongels en fier facpt/ notptanSbaer 3gnberfommigc btcfenotpplatfcfjïi* ten totpalf 3|uniuö. «gnbe ban ijalf Quitus totioÊ epnbeban<©ogft 3pn paer fttutelo grof enbe Sancft ge* ftnoopt/toelgecartelt/gefmeert oft betgultt fier bate poe bat men onbeifcpepöen matp be perten bsn tpteit tacften/ban beouw. |
|||||||||||||||||||||||
|
boojtclsban ©entftel enbe bjamen t'famen tn toitten
toöngljefoben. Sftbatbeuonben póne in b'o;e^ebben/b;uptetfn
ber jupö met uerbel boater ggemengt/enbe onberyout Hoe dat men de jonghe honden fatfoneren moet
totter jacht,
CAP. XXV.
T<£n ia niet genoegD bat men Decft eenen grooten
{joopgoebe enbe fcfjoon ftoiibeu / biebe tefteneu Debben ban beutpt enbe ftpoongept bie bop Dier boleti Söefept ïjebben/maer men moetfe Ieren enbe fatfoue» ren totter jaröc ; baer om fai paren «tpoubecneut ten |
|||||||||||||||||||||||
|
ï
|
|||||||||||||||||||||||
|
van deLant-winninghc.
|
||||||||||||||
|
157
|
||||||||||||||
|
1 pfe/tngöen. 31n Eoumaent pebbcti fp fjaec plaetfe oy
De juten oau oe boffegen/ enbe lopen na be 3aeplauDen enoe t'gcoeu co|eti/ ggeltjch rooype enDe Dietgpelnc 6e.3n «âpjothelleenbe ifâeerte/omûat fp gaecpooj* ue» af (eggpen/foo bojgtjeu fp peu tu De pagpen/ mm Dacr blpuen fp De Deels maenbt ban 'Hyjd entx j^epe« 3I113|:i:im=t enne 3uliu$ lopen fp in De pou.boffcpeu enoe na fgcaen/enoe 0an3.n1 fp tot paren betfieu enDe belten : &y gaen Dan ooth te water om De gtoote D(oocpte otefe altereert / enbe ooch De feec fier che pttte enbe ojoecgte / be toetc6e toecp nee mt oen bau du enbe oe bocpugDept bant bofep/enoe pouot pet toelthe ban begptm part tetoojben in^>epteuibecenbe(@aobec/ fcobstlatenfppaetyaûpeii/ eubeuiojDen peet enDe befp;ingpeti oeptuben/ Danenpebbenfegpeeufehec fpgfe nocp plaetfe / mibtis oat fp DolgDen oe megpen baer De ginoen gpepaffeectenöe oooj gelopen 501; /met Deneufe aeu D'aecDeom Die te riechui/fonDei' te mere henoftnaeDentoiuDt te riethen oft peinant ergpeng berbo;gpeu lept/om pen te piubereii^nbelopen ulfpo toel bp oagpe aljS bp nacpte/totfenbe foo rafenoe na De rjtnben/ bat fp mepnen batter met eu 10 bat peti fette» rnacg oft ginbereu/enbe leüêti Dan bp feec luttel Dititr/ mant fpeten alleen ban t'gpeue Datfpboo; peubtti' öm/ bolggetioe altnutg paren toecp, enbe Daec lanch* bat De ptube ts gaeube/enbe eten ppncipa!rjc6 De gr00 » te toffe campectioillen / be toelche pen Doen te bette piff.'ti tjet roet/toaec om Dat fp in fulchen trjDt ban ben ïaregoeDtteOoooei^nu / toaectDatt'benotfongoeot tuaer. ^tetgoebatbe ^agpecfatint gpeneraetmcgpeit
toeten De plaetfen Daec gem oen 1$m bertretfct / om Dat pp peni nietelDecö foet&eneu foube baec pp niet gpetooon en tette toefen, jsualgt pp boojbe miDDelett Die top ötec gpefepjeben pebben/ berfehect fat toefen ban 3pn plaetfe/ foo en gljebjeet&t pem nietmeecto toeten ban 3pnen pactitultecen tegpec : <©nbe om bat Heeclteigïh te onbecfoechen/ fo fai men moeten frno;* ijpens feec ojoegfj gaen tes plaetfen Daet gp toeten fai oat pem oen ^ect pectrecht boo} bien tegpentoooj- biggeiuööe.' gpeltjchtopbcchiaectgebben/ enbe fat metgemlepben3tjneub;ach/ om te ctechenbeboebt* (lappen uauben #ett/ pebbsnbepem ectfiDeneufe gaten nat gpemaecht met fierchen 03ijn/8m bat gp te betec ciechen foube. ï£p fai ooc6 Dat mogpeti mere henbpbe anbece tehenen bie top gebbeu ggefpecifù ceect/ te toeten aen De boetflappen ban Denneet/ De ooojgangg/be teutelg/De fcp;eDen/De tiebectceDingen/ enoe toipbfngen ban pooitirri Die pp biuben macg on« bec megpen/goe toel oat öe jagfìer in Defen pem moet reguleren na oe Dtbetfcüepbt ban Der plaetfen baer pp pemfoetht:toantanbere pfactpehenmoet men obfec becen om te biuben ben leggec ban ben peet inbe pots- bojftgen/ anber in be 3aeplauben/ enbe aubec in be op» gaenbebofftgen/be toelthe meer benoo}tggetoeten te toefen Dooi erperientie en pjactpche ban ber jaept/ban bp t'fcgipbenbat men baer af foube boen mogenrenoa ooch om bec coitpept mule en fat iets baer niet boojDej? affp{t6en. Hoc dat men den Hert moet iaghen.
CAP- XX11,
D^ jagDergpetomen 3önbe boo; beet foetBetus aett
be henniffe ban begcooteu enDeban Denteggee ban ben l^ert / fat tomen 3tin rappoojc Doen Den Co* ninth of 3ijnen ^eete(toant top pebben gDefept bat be jatgt ban ben gect ùen €oningen/ld;mten enbe gcoo» te peeren toebepoojr) ijem pjefenterenbebe heutelen ban ben gert Die pp gefpoojt peeft/ enbe te hennen ge* ben alle oe te&enen ban ben gert Die tjp fai gf??f • m peb* beiuban fat De^eece mogen bari) en uce (lellen om Den gect te geen jagen/ tee plaetfen Ut gem ban ben jagec |
||||||||||||||
|
m e psffìQten ban ben t&ert/ geef men alg een Çat
|iaffce« öooj een tachacgtig bofcg/ enDe metten pooi* een fioat tegttc» De tartan ban De boomeu: i©aet Dooj but tornt/ iiiDten pet pooft ban Den ^ette googpe enDe bject tjï/foa eu fullen De paffaglen niet feec bjeeot ?ijn. SSu be henuiffe Die öe jagecp pebbeu macg ban De paf' fagien/ ent?maecbanSÈuliugaftot:Jfâeette: ï©ant ö'aiioec biec maenûeu/te meten/ JBeecte/SSpjtl/JBep enDe 3umu0/ foo becanûeren öe herten/ enDe a>o:pen tastf) gareQooitieti, J>p beginnen ban De maentuan SSpji! uteuU) Doornen upt te ( tehen/etibe foo De Coirne fjoo jer hlimt/enDe Dat oe fppfen groepen enDe barbet too/öen / foo fullen gaec öoojnen gerarht jyn met foo Heel tat6c» al£ fp Dat ggegeel jaet Diagljen fullen / bp al Dien Datfe^nn in goet totnne-laiiDi/enûe ggeen bet- tyiei eu pebben: jfâcn mactj ooc bp De tac6eu ban gaec gooden feaapeu poe ouDt Dat fp jrjn: H9ant Int eeefte jaecenöebbeufe nocpgljeenpoojrien/ itttttoeebe jaec Öebbenfegaeteetftegoojnen : int Detöe jaerpebbenfe Dtec/ fegofotgc tachen/ tntbiecüe jaec acftt of toten tattamt bijfoe jaec toten oft ttoaelf tattaiut fefte jaec «ujaetoe/Deertpien of fefipieu tathen: mt febenjït im pebben öare goojuen alle oe tachen biefpemmet Rebben fullen/ toaiufpenbecmentcgfulbigrjcn met meecban tube Ditate: .flìenfa'inocptang alipDtgoe ouDe bennen / al0fpDe plaetfe baec De .poojnen upt groepen bjeet enDe gcofpebben ben goopiefecc biche/ mtlgijebjupneett enDe gpepertee / recl)te/oe poojnen meer bjeebt enDe wtjöt ban malcanbereu jtaenbe, Dan ggefloienenueront. i&ooi oe fepjeoen fai De jaget ooc mogen feggen oft
ben (jeu groot enDe latte is/enoe oft pp lange fai tapen tsooi De gmioen : usant alle De pesten Die lange of torjDe Jc'Uïbïti ma&en/lopeii tangger bau De ggene oie toeter fcöjcoenöebbeii/etioc StjncappetDeï/Iitötei/etibe ban tatigtjecaeffem,. leen ftetoft oeufject fjoogetan beenen fó/enbe in f»
ggeltjcr toat groote enDe Dichte Dat ?rjn licgaem geeft tut aenfien ban De plaetfe Daec lancr oat pp gpetomen tg tut btr6e bant üofctjt i n De bojen/enDe int Dun poubt/ toelth pp gelaten tjeeft tufftpen 5311 beenenitoant ban fulcher googtjbealg pp Die met Den bupc6tec neDes gtjetoojpen öeeft / foo pooglje fai men feggfjen Dat gp Dan beenen ie. ® t Dichte ban Den licgaem merct men op bepoen 3poen Daec 31)11 licgaem aeu geraecht geeft, taant gp fai Daec gpebjohen Rebben De Djooglje tatöen ouer bepoen ïijbeit/eiibe Daec boot fuiteöp meten mo' BUen3g!iDic6te. fegaetiDe liet toipbe n ban Den ijoof oc / poe Dat De
fierten cttDer 3pn/ boe fp eet Bet pooft gaen tojtjbeti/ cufce Daec toe tegmen De Diche boomen :toaec om alg De jagtjer fien fat Dat be lachen ban Den boom gpeftoten enDe gpebjohett3pn /foo fai pp Voeten De IJooggbc eube bjeebe ban bei3 Oer tg t)oo;nen:poe bod bat De|e teheiieii met merchefrjch oft felice genoctï) en 31111. ï^oojts öet inatD geftpieueu Dat De jager Doo? Defe
boo;fepbe tehenen De henmffe pebbe ban ben ouDec Domenbegrootebanben ^eit/ enDe Dat óp noen niet en toeet 3i)n legner / enDe De plaetfe Daec pp Jjem f ouDe wtigfieu duttoijchen : nDaecotn om Daec af berfchect te VBtfm/ moet pp tjebben eenen bjach biefeecfraep ban foecheti is/ enDe ercellctit ban rttc6en/ om bat pp te beter foube moQpeti citchenbe boeDtfteppen e<m bocgtjen ban Den $ert : <!2ube baer en tufftpen foo fst> Isogjt tit jagecfeec luette toeten mecfi alle De plaetfen ttaerpemDeni^ertbertretht^etoelthebeifcpepben 31 ni na De maenben enDe ttjDen ban ben jaec: Wmit De petten becanbecen alle maenben ban plaetfe enoe fp(j< fe/nabat bedonne hltmt. t©aer om moet meniti ISobembec De^ettenfoethen otiDec De pepbe enDe ta< itiartf cfien/ toaer af Dat f p gaen toepben De t' fopheng çnDe btoemen/om gen felben toeDerteb;engen in paec natuere/tiae bat fpgerupfi tjebben tnbe peet gpetoeefi 3tin. ^n «December bertcetheu fp int Diep ban be bop |
||||||||||||||
|
[epen om b|p te toefen ban toubeuoinben/ fne.euto en 'ggefeptip.
|
||||||||||||||
|
Spoeti
|
||||||||||||||
|
f Ö
|
||||||||||||||
|
HetIX.Boeck.
|
||||||||
|
%}8
|
||||||||
|
mogen tomben 3ijn laetfie boebtfïappen / In öebjeltbe
f eer 11a beuurjf en (uilen De plaetfe baet pp fai berbo^gett ÜJCfCtl.
'Hiltrmetpalp ben {jert fiet Dat pembe pou&en fa*
gen/eube bat pp pem baer af niet outdaeti en tan/ (oo loopt pp (oecbeu ban b'eeu bttpte plaetfe in banbet/ be legpcrp ban ben ptnben enbe jongpe I^trtcn / enbe maetbt pem onbec paer gpefelfcpap/ ja altemetp lep* bet pp we bietp met pem / tuut ooetfe met pem boo? lopen ml een ure oft meer bJeegpp/ enbe ban ber laet' pp oic/ euoe out tomt lautbp eenigpen jpw-bjerp bie mijt enûe berce gpelcgpen ip upt alle biegpen: itnm i|l oat 3pn beD{ogp boo{'t biel cietben ban be ponben enbe bvtnuftpept ban De jagpecp ontbetbt tuojDt/foo beect pp biebec lautbp 31J11C11 eeeften vuetp om te b;e< hen jijn eer (Ie boebt (lappen / om alfoo ben ponben te beo;iegpeti : ©aer nae loopt pp op eenigpepeerbane/ Dcmcicuepp poubtfoolangpe alp pem 5011 (Imbte bjaupen marp. «©mfulrbeltflen te beletten/ foo fui" len Wetepeerbeïpn, 'fleti manneet Den l^ectpem gpe* Hek peefi onbec anDet Vbtlbe beeflen/ enoe tjoerp lopen fai met De felbe / omicbicujetlieu be oube jagpeube Uûiibcn / bte tu tbjijfjeljnnben t?crt tebecbolgpen/ renuenbe altpDt ontren t peu oui pulpe enùebpfîatrt te oocii. €;M i(l.Dat benlject bepeerbane gpenomen peeft, om bc ponben te boen beclicfeu be lotpt/be reuc be uan pem (ruant t'ip febee Dat allcrlep Dieren lance De peerbaite lopen / betnelcbeb'aerbe boen (lupben/ j'oobat i'ftof Duit tube bocöt(lappen ban ben ^cet/ enoe tecitom becfet pet tebeu Uan benboet)foo moeten oie te peecoe 5011/op o'aecbc (ten/ cube ueecflelijtb gae Oifti, oft f p cenigli, boet flappen (ten mogpen ban ben i^ert/euce Dan (ui en lp baer ueel tac hen biojpen/enbe oe por.oen becroerben ter jarpt / feer lupbe roepenbe; l^uutuarp. '<£'gebeur toorn altemetp1 bat beperten lopen obee
peroe be rbt ri • oc plaetfen oacc be pouDen genen reurbe en romicu pebben/om bat üm teutbe bant bpec (lece bec tP ùà\\ bau ben l^ert/ ja De poiioen poubeu ban aï,- temetpop ban jageu/pebbenbeiubeneuffegebregen befen quaben reutbe.3Dan fullen bte te peetbe 5911 wat motten upt ben ruegpe epbeu met pare ponben/ enbe alp 1 p Daer boo; bp 31.J11. foo (uilen fp be ponDen tbebet laten jageti/eube pen touragie gebeiu &mitgtp loopt oen ifetc tegljeu ben biinr/om bat
31)11 lorpt foubeberftropt bjojben/enbe ntrtrcmen tot ben reutbe ber poubr 1 ucnüs oocb om Dat pp f oube mo« gpen poien t gclupt ban De ponben i)k pem becbolgeu: uan moeten Dte te peecbe 51J11 gabe flaen be boebtflap« pcnbanbenliierr. 33oben bteu/bacc5i;'n perten be bJiltheint frpepben
upt paren leger (lillcti poubeu / bjojpeiibe pen (elben boe; De jagperp Dte te pcube 51111 op pareu buptb/enbe gelaten pen lteben/al oft Sv om \>an ht pouDeti bafl ge< pouben te bJO}ben/feer moebe enbe mat üjaren.-fulrbe balfrüept bebstjft/batfe frec Doodtrapt 3pn en feer lane ban aeffem/ om l.uigpe boo; be ponben te lopen / paer bettoubjenbe cppareficrtbte: fflattma batbeja- gpet p fultbp boel gaebe (lacn / om Datfe fouben De lillen enbe p?acbnjrfteu ban bm pert bennen:rnantpp gpelaet pem fomtptp moebe enbe mat te tuefcii/ mat ppentftnict. (Detebenenban ccnï?crt bie moebe enbe m&ti0/
5tjn befe : 3(1 bat pp int blieben enbe lopen boo; befe ponben/ niemanteupoo;tuotpet!fiet:ift bat pp pet pooft om her!) pout/frebenbe ben mupl tegijen b'aec* be/ficuutbelt oft vuoggpelt met be betier: enbe i(l bat pp ouberfienp eenigeu menftpe fiet/pet pooft op peft/ enbe gtoote fp;ongen Doet/om te bemgfen bat pp norb liloethenbcfteccbtp', ïöobenbien/ iflbatppbebele f bjact enbe b;ooge peeft fonbec fepupm/eube be ton ge in gpetcotben. 3ftbatpp intbpenben boebt flapt/ alp of pp becfe&ect gtnge/enbe tecfiont biebec op boet enbe poorpt te lopen / bitbtuilp upt (ïtbbeten met be boeten/ enbe met De Bnpeu tegen D'aerbe ftotenbe/enbe Dolgpet
|
||||||||
|
«©pben gpeoiDineetben bugi) julien ds jagperp te
pcccöe moeten tjr.c reet 3vjti/om fmojgenpi b;oegp upt tectjöen/ pcbbeubebppeupaecentepDtfman/ ijou- ht-ii/ !oo mei bjachen/lopenbe luiuDen / alp wc iu leffc gaen/enbe alle pace gpeceetfepap. «öljeromenbinine tee plaetfen/foo fulleii fp tueoec oui neerfrelrjcb oubei> (ber t. Doen nati Den leg Dec Dati ben lier t / foo tuel met tien bjarbe alp met anoec miDûelen Dte fp btuben mogljcii / eer Dat fp De Don Den fielten oppaerplaetfe/ footuel Die lopen fullen alp Dte moe Ici je fulfen bla- ten, 211(0 Den [iet; t ban Den jagpe r te peerbe gpewacr ge'
Uio;ûetup/ oft gljccohen uan ben ujacb / foo fai men moeten (lellen op o|tc oft bier |ebet plaetfen/ be tuin< beu tn leffe/ om oat oe Doiidcu Dte in leffe 31)11/ bpfïant enoe fecouip fouDen mogen Doen beiibjuibeabie moe' begpelopetJ 5t)t» / oft betlo;enfullen pebbeubeboeM' (lappen uan Den pect/enbe oe jaept ban Dé ijert bjeöec betnteuium.enbe fulche ponoen Dicin leffe ftaen/ful> leti fo met beaben geojbtneert 5gn/Dat men bp geb;cbe ban D e eerfte/Die ia« t lopen en jagcu/enbe Dat De laetue beuoe ban De flercbfie/bapperfieenbefiraffre ponbei. fai 50ii/ oe tuelcbe Dm peet met becbolgeu en (uilen ba aeptcc geitje û'anûer/ maer feer floutclijcUenDe tilocr> foelurfc ban bo;eu acnballcit. <©e toppeten poaoen gejlclt jijtibe op be plaetfen Die
men fai meten Dat De bequaemfte jijn / foo falmen lop laten De rutiiDé om te jagen na De plaetfe baec beu pen fai gpefien gljerueejl pebbsti. ©ergoerp banberjaept fullenbelopence ponben
beptiiptgp 3 pn/enbe bolgljen/blafeube oen poojne om beponDcn moet te gcbeti/uuo;penbebetacben ban bo- men op beruegeu uan oen pertom (jem 31)11 Dapper' pepot u benemen ban lopen/ inbtenbatter oejagpec bano'oaegpptebojeti metgpebaen ertpeeft./ alp pp foecbeube ruap bw legper ban Den pert/oft peerbe bolt felbe/eec Dat fp lop lieten De bjinben om te lopen enbe jagpen. 3(1 Dat nu gljebcurtDat ben peet gpelopen tornt boo;bpeen banDebeuoen ponoen bie in De leffe Cüefrclt 3rju/foo fat be gpene Die De felbebebjacrt/aen» met tben of Den Oer t met berbolgljet en too;t ban eeni» gpe ban De jagpenbe ponbeu/iuant ban fai pp tecfiont los laren/ en ontbttiDeneenbenbeban 51)11 toinbeu/ol» ttps trompeube enbereeper.be/ bjojpenbetathen ban boomeii oaer Den pertboo; lopen moet: jBaec fiet pp bat De jagpenbe ponDeu baer wiet en 3i)n / euDebat pp ben poop niet en ijoojt ban bc gpene Die jagpen/ foo en fal|)p5nn (jouDenmet ontcoppelen/ macc altene gae flaen Den tnetp bit Den lint f jouben fai/ om Den genen bte jagen Daer af De Uiete te boene/om te toeten oft ben pert 1P Die men berbolgfjt oft een anber/om altemetp eentgp anbec ftert baer itwcp gOcfpjougpen romen upt bjefe/boo; t'gpelupt ban be jaggecg te boet enbe te peecbe. 5&ner en tufTcgenfullen altgtp be rijberp te peerbe/
bte jagpenbe gonbenbolgpeu/ enbe baer ontrent 5511 om Die te toecüJcthen/eHbe üieber op ben tiiegp te flel< len/ifl Datfe geraben te berliefen De onetfrappea/ enbe ben rerpten tueep niet en bolgpen. ,g>p moeten oorbgaeQaeuDe pfathtijchen ban ben
pert /De melrbe alp pp De ponben bafl bp pem ftet/ alle tieerfïtflöcpt boet om te outromen/ enbe baer afte ge* rabeu/boenbebeelberpanbeloofepfattgthni, mant fomttjotpgaet ppfoecbenbe Dollen banbe
anbec beellen/ enbe ücrept pem baec in/ eubelaetbe ponben boo) bp lopen / Die bat niet gperierben en ton» tien/ om Dat pp 3311 biet boetenonbec aen 31)11211 biipt fiout/ enbe 3önen aeffem laet gaeti tegpeti be boctitig' tignept ban ber aecben : t?p Ijeeft ooch ùit balfrûepbt tip ter natueren / bat l)p toel bieetbat be öunben beter r (et hen fijnen aeffem enbe 5ijn boetflappen ban eenigt) anbec Deel ban 5u'u Itcljaem. -©m bef e boofe wathtgc Den te beletten/ fo moet men te bojen tpojpen feer beel tartten boo;be tngangljen bon tiet bkbt ban oebof* fepen/ Daer oen peet booj lopen fai / om Dat mett fowbe |
||||||||
|
van deLam-winninghc.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
CAP. XXVIII,
H$e toeï Dat De jac öt foo xml ban ben Dcti atë ban
anoec tutioe uccfïen aengbebangben cuoe geoaen U)o{( bp De groot e üeeren/ meer om een oeffemngeoeffi licbamtïï eiiDe bermaben Deggöee/ïiav Dan om eentgö anûec pjofyt/ nochtans en ip öet bangen ban Den h«ï niet fonoec pjofyt/D'welcfeirii bebinDe t'weeDerlep te 3flii/D'eei! om De fpufe / etiDeb'anDer om De rtnteoiert ote men ban ;0n leuoen matb treeben. JtengaenDe De |
|||||||||||||||||||||||||
|
SffiS!,"!? fo"eften ' «* nani 3ön?n loop tener
E!2i?ni,e Dacc to0JPt DP öem ineenigfte ribieren oft belbeiug Denteitene üatijgnboetflapuen fer Un?
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ir»,,, vHHivwim e» in nt« eer heflric/u
|
mnt om De
|
||||||||||||||||||||||||
|
üjaerhepttefeaahen/ it»mwf'»»•"•••-
|
|||||||||||||||||||||||||
|
fiwft ftp De peactgbe/bat Op gOemeenlgcS eet metten
troont neöecrnaeïto Dan tegben fìroam omaaEttfll hm.^pn~,;;Vi7r""^n"u,u,:i' e,Joe 10 guaetomber*
f»emmet/omoenöonDen^tienceHc6eteb°nS
meuujejaebt. 30 Den ArtgDjfpJnSntïïtotet/
'3Pomjemteberbecficoen/ SmSavSlh |
|||||||||||||||||||||||||
|
toeoIutBt ban 3Ö« leöe„ / foo f«Hen DeSK 5S
toaet: lance bat oen $,« faitnt üjatetgh comen?dn/ «noeöaetfuHenfpwo?penfeecbeeö toacötenbenüectopDenpaffagie/ ma rSpTa SP tipten mater met en comt/foo moetin fp ftae Son* Den Doen int mater gaen/ of m Dien |J b e Sé Dat fe betftuben fouDen/foo fulïenfe bomfiSSïSS' oen/enoeiiu toatet gaen met eenen pojanaert in D'een
ÖanDtomnem teoooaen. iiorbïanl mSSaSXS |
göeoient tooioenX: « 2SSK2 B.00tï ^emn
anDet gebpben banöet öetten/feS /^ÏL Çpen/enoJ
rttd ban peRe/enüeoorb J SBffîBKl,,,r ^ bepttntbaienfcbben. uc"w'ouu,cnïl«ftoarena«* »0« t»n tttmV/St »Sii»S^Si'ïî0'" te Bh
|
||||||||||||||||||||||||
|
3810 Den ï^ïtfjl gf)ebangen5ön/beafienerjfcfti>m
tenftefeefalg&eghe^nôebben/bffittXnbS
trompen t'üettrecfe/ om te becgab S ön raó a. Berstenbe honDemenbe na Dat Dp De. r "S boet ban Den ©ertfai göeKEfeMcertötbbenDen SïtSfeoft öathp t berftaenfal. <e»De ootbniet bergbeten Den
Jonpenteuret«aÔeben/ombatfeBbeDmfflSfoa"l
ben Debben ban De jacljt : ©en towKHfciEÏ ' Jtinnerbenfal giemefen fiebbenben ffiKS ^ett/fal Ijp gebet, {jet ftooft enDe bet pwte/ïlffiS bat öem ban retötö aegijen toebeöoojS®2ano? en falOPBÖ«tienDenöatóBn0eDeöec(ïene^ oftoat oetetitf/ bjoot nnnenenbe möDen Datin K ne fïut&en tn een panne mtt tafe/ enDe temperen te fa- ' men met utermbloet ban Dtn bert/ en foo tertiontbB i «ure ftelienoptbelbanDenhïrt Datop gtSS o? mept Ui / euDp Daer en tnffcfien m mvWmSn f Men plac& altemet0 na De eetff e cettre notfi een an*
fieDeoppetjaaberalgoeûeflûenfiotiDebbooitoMnT/
nabatöpbtt gbefefteestbeeft/ enbeö"tinaöetoffi |
|||||||||||||||||||||||||
|
Mn trmam Mc tot SSSSS&m * "»•
hen (hoien be feBpSJffSS?11/|U5C cm teScn W fat De
DeïöSnDeenSÖWftte8en Nin niet bert min, tot trarre Djoogf3 ,„/ «iDe!5£S25w obc" BÖÏ«»K
«npj!C0fö6e/aIfï met \o§^itfgSS BeWtt' ^iatötuanttoiir Bmhtn.
Op wat tJJt van den jarc dat men behoort te jaeen
t Wik Vetcken.endedetekenen yan ' * een goet wilt Svvi/n. CAP, XXIX. |
|||||||||||||||||||||||||
|
Hom men Diemetten gO^pw banben ûo/e« S
|
'a«Wtebetn«len/toeltfeS2^
9 'Ö jag0«c
|
||||||||||||||||||||||||
|
HeclXBocck.
|
|||||||||
|
140
|
|||||||||
|
jager t>ie fo? gfje booj ?Sn houben biaegljt om te jagen
beu ï&est/ijet Ûeecalf/enoeben I&afe/en behoojt nim» mermeet l'totlt gmgn te boen jagpenDan 5911 mm* ben/mate eet ban eenbeelboggbeu /ben toeicften tiet wilt f m un een recljte yjopc tp : oft booj t'bejte mibbel tebinûénomie baugpeumett'gaten/ otttebooben metDenftoHiifpjtet/euûetgfmeert/gpelgca top bet' blaten (uilen, lille toilbe ^touneu en 51)11 niet jagenp meert niaet alleen t» ebene Die noch gbeenmet jaren gpepaffwct en 5gn/alijl bat fpfcboon / Dictt enbebet 30n; ï©ant nae oe biet jaren f o mageset t'lotit £>totjn banoubetoom/ enbeuectiefl iecftontalle3gnDeucbt. ilïrn fTioette ooch met tqt allen tijbcnjagpen/ maer ji»iurii'filtïfti alp lp »11 |)aer fapfoenspn / enbebenoi* ('oen/: e toeten ban öalf&eptember / tot in^ecember/ als fp beginnen heet te uiojoen ; ï^oe toel batfp in 'lüpjil enne jBepe gbematueliKHcr te twijgen 31)11 int gaten/ban opeentgpen anbeteu tgbt ban ben jateom batfp in befe ttoee niaenbeu beelbafter Qapen/ban op een anber t ijbt/ om oatf e (tettile arupben eten/Die |)en t'bloet beroeren/en oe Dompen Doen r nfen in fie Derf > feuen /toelcae Den m (lape boet ballen / enbe ooch dooj bat oe &ente ijen t'bloet betmeutue/toelc D'oojfaae 10 ban baten flaep. ® e jager fai Dan aennen/enbe toeten be fchoonhept
bant toilt abtoijii/etioc t'gene Dat CueetDigb ip gejacht te vuefenbooj traenen/ te toeten aenbe boetftappen/ tojoeteu/toentclmgen/enbeüjeca. ©e f ojmèn ban be boetftapp&n /groot enbe bjeet :be
nepen ban De boojfte ooeDt-fiappen / tonbt enbe Dica / t 'l cijerae ban De 3 «oen ban oe boebt - (lappen ber tieten fonûecKhenteghebenbanfcberpte uiefen: ©ebteie bjeet/De (pleten gro fcnoe open/uwer rnebe Dat treben moet tus'aerbe op lies bar t ober al baett gaet:alle befe btngeu berogfen oat ttoUc£>tt>gn gtoot enbe fcboon tp g&Ef gdncp be acbterfie boetftappen bjeeber en togber ban malcanbet ban be boojfte/ betonfen De btcate tuf» f cöen be benende rimpels tuffcben De fpleten en jjie* len/tft batfe gebjüte3ön »' baeroe, betogfen batbe tre« ben gtoot enbe lanca 3tjn. ïpet Itcateecaen ban be boet' (tappen Diepe enbe bjeebt /betogft ooch be ftoaerbept bant <§vtoiju. t©e totoetingüe toan't totlt &togn/biep enbe bjeet/
geeft getitpgge ban be bicte en lengoe ban fgn looft, <3Ttoentelen bant toiltjàtogn/lanc/bjeet/en groot/
betcecaetit een gtoot toilt f togn: oft ooch alft upt ben flrjt a loopt baett tn getoeutelt öeeft/fo faunen mogen (ten be gr oote tn be ingangen ban be bichte ban be bof' (epen aen beblaberp enbe arupben baett iltjch aen co» men faUtoant allt upt t'Ont loopt /fo bjagettflrjcmet i>em/be toelette De blabetp teechent in ben iugauth/bp be toelcae men ften maeb/boe hooge enbe biche bat tp : of t'ghebeurt ooch altemetp alp het toilbt ^toön toel bennet tp/battet hem gaet tojgben tegen eenen boom/ toaetbat een t'ehen laet banjijn gtoote. ® e heutelp bant totlt bewhen/gtof enbe lanca/be'
teheneti een gtoot totlt $mpjt/ hoe &tIDatfe be jager niet en behoojt te brenghen in be bergaberinghe:maer fiet moet t)em gbenoech 3p'n/bat pp t>ie befte ter plaet* fenbaerppbiebinbenfaU Vant wilt, ende tam Vereken, ende vanden wil-
den Beer, ende Soch, CAP. XXX.
D<£ biffetentte tuffcljt be toilbe betclenis/en tam'
me se befe; 3&e totloe ©erchettp int gaén/ (teilen altijtpöaetacötctfie boeten in be boetftappen ban be boojfte/of feer na/en (ieunen meet op be nepe/of (pie* te/ban op be ftielen/fluptenbe be boojfte.boeten en tre' ben gemepnlgtinbeoetbemetbecantSbanben fci)oé/ be toelche fpbetbjepben ban bnpten.«©e tamme bere heng openen int gaen be booifte boetf/fteunenbe meer op be gtete/ban op be nepe/enbe garen ichterften boet «n trebet niet in b« boetfïapöen ban biöooifis/en öeb» |
|||||||||
|
ben be fole ban be boeien bol biwitô/be toelche niet m
can effen mahen be teheuen ban be boet (tappe/ gelgtts bic bant toilt ^togn. ® efgüeigcr foo tojoet Ijet toilt ^»bjgn bieper in baerbe/om bat bet hooft tögèr heeft: enbe alft comt op befaepbe acherp/fo boubet geetue ee* nen (trehe/tojoetenoe latice be felbe bo)e tot oattet teit epnbe tp:toelchet tam ©eschen niet euDoet/toaiit bat en tojoet fo biep niet noti) en gout 00c eenen fitehe tiiefi gelgch t'toilt Betcheir.maet tojoet tuigiet/banbaei;/ tont ban malcanbet lopenbe / b toeerp ober be bojen/ fonber bat be to joetingen aen malcanbet continueren. Boben bien/alp be toiioe laetchenp tnt cojen lopen/fo Îellen fp t'gtoen/ oft cojen in't tonbe/ enbe be tamme
^erchenp niet. ^'totlt Betchen heeft befe natuete/ battei nimmermeer meiaetfeh en toojt/gelgc een tam Be rchen. ©e Differentie tuffchen t' IQannehen enbe l^öfhenbaubetotlDeBercheiip/ iPbefe; © e ©eer fcl)arbebeent meet met 3nn acbtec(te benen intgaeit ban De ^>otg/enDe(telt gemepultjch b'achtetlieboet» (tappen op be tant ban be boojfie upt toaettp/ om ds togoe ban tuffchen be beenen/enbe be cloten/bie hen be acgterftebeenenboen tonberuptfetteu/ ftoelthebe i&ocl)0 nieten boeir.toant fp jijn poel tuffchen be bee« nen/ttoelche boet bat f p enger gaen.^e^och en heeft fo goebe hielen met alp ben 25eet/enbe heeft oe boeten langer enbefthetper boje/eh meer gefpleten/be boet' (tappen/enbe folen ban De achtetfie boeten engber ban oen Beer. 3be Beer en hrtjt nau alp ftp geboot toojt/ pjincipahjch alp Dp gcoot tp/ maer be £>ocb laet haes toelhojen. Den Leghervant wriltSwijn.
CAP. XXXI. Tï@ilt f toon en heeft gei feaec tooonjïcöc/ om M
niet en boet ban lopen ban u'een bofch m b'anber/ nochtans ift geënte hem houbébe tnt Sant/en be piaet* fe baett gebojen ia gtjetoeefi: enbe in.Dien Dat glje jarlje toojt ban be houben upt eenigen Ijsge oft bofch/fo fait altgbtp boojlopen/etiDe biieoen fonoet op bouDen/toc battet ipi int iant baett gebacchelt heeft ghetoert/ enbe ban baer bat ghecomen ip/toaet bat hem laet bunthere betoaert te toefen/ enbeinstjnftetchte: iBenbinbeC ooch albetmeefi m plaetfenbaet beel ^afenoten/ enbe ©euchcnotenjgn/ toantbetetetueuet fulchefpgfe bau eethelen. Het vanghen vant wilt Svvijn,
CAP. XXXII.
ACngaenbe nu be facljt bant toilt f tofin/bte behoeft
meet bracht ban menfeben Dan ban houben/ om bat De toilbe f toijnê rettile moojberp ban houben 3tjn: niet te inin/raen mach ooch bonben Date toe gebjupc* ben/ maer met fulcaer boojfichtigbept Dat be jagerp te peer be altijt p geftelt 3911 onber De ijoiibetveiiDe tf totjn benau toenbe alfoo feer alp fp mogöen: toant al|t hem betlaben ftet ban honben enbe jagljets/ tft Datmetten eeeften aen aal feer benaut enbe beütoonrjben toojt/foa toojbet betbaeft/enbe tetlieft ben moet/ cü ban tn fte« be ban 3011 gramfchap te gebjuprhé tegen De honben/ ijtbebtoongbenbebluchtte nemen : aanmoet men ooch lop laten fommtgije totnben/uiet nau be jougije/ maer ban be outfie enbe gefchtcfefte/ om D'eerfie hon« ben te helpen/ enbe t'f totjn te meer be bluchtteboen nemen. Cnbe men beef niet bjeefeu bat het boojfieüen fai eenige liften oft pjoctrjehen boo; bat ftoaer tp/eube bat hem be honben te cojtop't gct3tjn. Silptiunae langhelopenp bejagüetp te peer De ften batt'^toijn moebe enbe mat ip enbe pem gehangen geeft/ (t' toelc bat niet en boet/ten 3P Dat feer baer toe ghebtoongbert toojbt ) foo begojen fp terftont alfoo fecretelgch alp1 fp tonnen/ batteomringhen / enbe met t'ftoeerttnbe panbt t'famen (tract bertoaertp tegaeu/ enbe niet nuffen bat te boen/ uochtanp en moeten fpDeganbt niet leeth Qouben. Wmt fp foubent aaen op ben cop/ mm
|
|||||||||
|
van de Lan
|
||||||||||||
|
maec fp moeten Défiant BoogBe op fteffen enDe nebec-
DjucBenüe Hagen gpebtn/ kuelDoo; Den ftenDe Dat fp't met en Aaen op De 3Öoe ban Daec peect / maec mei op ö'anbec sööe: toant pet toüt ^topn Beert tecfìons Det Dooft op De 3Q0e Daect pem gegucft geboeuvt'toelc een oojlaBei'ouDe toefen Dattet peect Daer afgeDoot oft ge* quetft fonöe toojDstu #et tè fe&er/ iftDatDetoitiDen palfebanDen met ose! bellen aen Öebben al0 fp pet toilt Vintin jagen/Dat pet Die (o paefi ntet en DooDet/maee fat De blncpt Dooi pen nemen. i'Profijt dat comen mach deur het vanghen van
t'wilt Swijn. CAP, XXXIII. Tî©eeDecUp ili pjof gt Dat Dan pet bange cornt ba'
Den totloen #togn/gelgc ban Den peri D'een aen* gaenDe De fpgfe/ enDe D'anDet oengaenD eDe temeDien Dtemen Daeraf marij Brggen.HlengacnDeDefppfe/öet üleefcp ban pet toilt f mijn i$ ongelnt beter Dan ban Dé ftecttmaec pjintipalpt De pure oft t'pooft/D'toelc& een feec fonberltngegoeDe fpgfe tss.JlSen pitjft ootB feer De De jonge enDe malftpe toüDe ftogn6en0/tn maeltijDen en banc&etten ban De ïötnter. <©möe toaetpeptte feggüen/ pet bïeefcp ban Den totlDen ftogn boeoet feec iuel/enbe maett feec beel goet blosot/pnntipaigrB ban t'gene Dat met jagpen geöangpen 10. SengaenDe De temeDien: ©e ptffe ban t'toilt ftogn
fjeeftüeel Bracpten. jBenmoet nemen Deblafe ban tftogn öaec nocp een Deel ptffe in i0.-er.De on&ec De ptffe toat olie mengen/Daer na Defe blafe in be fcpoutoe in Dé rootft pangen/enDe Daec laten tot Dat oc ptffe fo DicB t0 alö t)omcü:Dflt geoaé 3ijnöe moet iné Die feec toel in De Wafebetoaré/omDaeemeoetelicpcöey oe nabel, Qacp bun Den poofoe enDe neufegaten Dan De jonge fetnöercn We ban De toopnen gequelt spu/t'toelticft Dirtoitèalfo bebonDe pebbe.t©efe ptffe alfo berept/bjefiet öen (leen itiDeblafe/ppncipalöc ifi Datmen een toepnicp Daer af tytnct. <©e galle 10 00c goet tegen De grabele efl fieen. |
Ht
©'anDer ijs/ Dafmen nfmmermeec be ponDen te*
jatpt en iep&e m Den mojgen-fïout/oin Den Dauto enoe nattitpept ban Dec aerDen/maer (tebcr op pet pootpfle ban Den oag e.TBant ifi Dat gpp pen De coelte ge tooone maect/enDe Dat gfipfe Dan Doen jagen toilt int poocgfU ban Den Dage/enDe geboelDen Dan eenige pitte oft clep« nen toint/foo en fouDen fp Daec na niet meec toilleu ja« gen notU foerfien. ^0 i& Don Den cetpten trjt om De jonge ponDen Den
ï&afe te leecen jagé/ban^eptembec tot tn ^etembec/
om Dat Den tgt enDe pet toeoec Dan getemper t i0/enDe
Dat dock De jongpe paf en fot jpn enDe feec Scan tb Dan
j licpaem/enDe notò geen liften oft pjacf ptbeii en toeten
boo; te ftellen/fo Dat fp Dictoitë gefppingé comen boo{
' De gonDeit/Dfe Daec gpenoetpte in nemen enDe te betec
leecen/ttoelc fpniet Doen en fouDen toaect Datfe ban 0 i
bloeben enDe becce toecp liepen.
De tekenen van eenen goeden hafè.-van het man«
neken ende van het wijfken, ende van zijnen leger.
CAP. XXXV.
D€ teneneuban eenen goeDen enDe fepoonen pafe/
enDe Die toeecDigg 10 gpejaeept te toefen 3ijn Defe: 39e gpetieDte pen ponDen in boffepen enDe beioen/ oft toepoen op De peuuetëeng totloe polepe oftquenDel/ 3pnbee(becec Dan De gene Dte pen ontrent De toateten pouüen/ oft Dan De blepn coffe pafen/ Die ban Den gpe* Qatpte Dec xonpnen 3pn : toant oe gpene Dte ontcent De toatecen toonen/jyu gemepnJgcÈ ongantftp. l^oojtjï petmanne&en 10 peel beter^an t'tngf&en. ^etebenenbanalle bfoep^nDefe : t'iBanneEien
fepp't gemepnlgc mtnDe^je <&mi Droger enDe ftpec» per aent epnoe/t'ï©gf6èn cuk enDe tout/ enDe niet fo ojooge.t' Ui) pf tten i0 gcoDec ban Igbe/enDe t iK siine* ben DunDec.t'jSËantieben lopenDeupt 3fl né leger peeft D'atptecfie toltaci)! tgp/al oft geplupmt toate:t jffian* nebeni0ro0 ban ftpouDecen pebbenDe piecen Daec |
|||||||||||
|
fommgpe lange papjeniftet peeft een coûter pooft enoe
Dicber tanen Dan t'topffeempet ftsp} enoe baert pan De cabenlantb-.Deo^entojt/bjeetenDetoitacptigp : ì$et m pf Ben Debet pooft lantb enDe fmol/groote o;en/pec papi boben De peupen gcaeu ttct&enDe opt f toect.2110 De ponDen t' ïDcfben jagen/fo Doet pet niet Dan lopen tontfomme paer plaetfe enDelanDontoe/feben oft atpt maeliopenDe lance een plaetfe/ fonoeceen^tetoillen filile fïaen. i|et jBanncBen Doet contimie/tuant gejaegt 3pnDe
ban De ponDen/ fo Iopetaltemet0 ttoee oft Diiemplett necceban^pnenlegpec. #m te toeten Den legger ban ben #afe / bat moet»
men De0abont0 gae flaen/ toant tegpenDe nacpt bec ttecBtpp iH3önen iegpec / enDe niet fmo{gpen0/ om De0 Dan0 totlle / noto op Den miDDagp om per pitten toille. iBen moet meer letten op 5pn boeDtftappeu/ toant De gpeDaente ban Den i^afe poot 10 ftperp/ enDe gpemaeebt gpelprê De punt ban een .ffiejs/ geflagpen yebteiDe 30n ftìepu Blaeutoen retptuiD'aetDe/ De toeltBe routfomme ttbenen fnllen comen alt p 10 ftper- per/om Dat Op alttjtö jpnen poot gefloten poot gelfltft De punt ban een me0v Het vanghen van den Halc-
CAP. XXXVI.
A <SngaenDebcjatOtbanbenDafe/DcncecOtentpDt
A pan Die te bange met De pafetoinDé/begint te palf ^&eptembec/efi epnDet tepalf IBpjil/om De bloemé en gcootepitte Die Dan begint te tomen/toeltBe Dingen De ponDen Den cencBebenemé uan Den tjafe/beöalbé nocpj bat tn bien tgt De pafen joncB en onfiect^pnuiotOiatijs iffec fe&ec la»t eu tp&en ban jace/baer De poiiDen gen I reucBe en pebben ban ben Dafe/ speltjcB in De toimer/ in plat * (feu tanDt Met bc 0uuiben petenot >a(t 30'n %m öooj
|
||||||||||||
|
ï©e 3ac|)t ban ben $afe.
Van de ghenoecüte cnde profijt van de Jacht van
den Hafe,ende van de honden die daer
toe van noodezijn,
CAP. XXXIV.
D€jacptbanDcn ïlafetèSuftigecenDe geefïtget/
enoe 00c fo coftclticfe niet/niet alleen booj oe«t atU- lieDen/maec 00c uooj alle bolc ban (tate/ al? Dan eeni» ge anüet: bccjïen/ om Datfe menigperlep gpetioec pten eiioe letreatien bp bjengpt/mct tlepnen toft/fonüet in pecijrfeel re toefen ban neelfo;tupnen/ Daec in Dat De öbene Hallen Die Den pett oft totloe beccBeng jagpen : bepalben norfjoat men een groote gpenoecpte peeft banteftciiDett toonDetlgtben geeft enDe natueteban Defe blcpne beefte/ enoe De pjactpc&en Die't gebpipcfit om te tomen upten Blautoen ban Den ponDen Diepem becboïoiien, f-isU'lir jatpt laten top Dan totten ©aDec De0 pupf*
gefiiipt/ja top uu Hen Dat pp Ijsm Daer tn oeffene fo Dic< toiifS al0 pem mogd grB10/ toant pp en tan Daec dooj niet Dan genoetpte enoe pjofgt pebben. 3HengeftennuDatDefejatpt ppncipalpcB gpefcpiet
moe te uiecc&e gaet met matpt ban ponben/foo moet be oBDelman Diefulcr Doen toil/en Die een jongpe piept Dan ponDen peeft te leccesi/ pjinctpalntB t toer Dingen onDecpouDen/om Die toel te fatfoeneren. ©eecfieDac pp Die gpetoenne ongpetoppelt te ftaen/enDe te lopen op allerlep lanDt/f etoeten: %n tielDen/boffcpen/ pou« bofppen enDebofcf)Ben0:ï©ant anDerfiti0 ifi Dat ppfe gÒeuuennet in'teetfie te jagpen maer opeen plaetfe flllene/gpeljjcB in De bofftöen oft pou-boffepen foo en (uilen fp niet jagpen in plepnen enDebelöen: jBaer fui» len gaen foetbé Deboffcpen/ Daecfp fullé getoaons ?ö« be genoetpte te pebben en De De ^afen te btnoen. |
||||||||||||
|
r^HnmtFfi^B&
|
||||||||||||
|
Het IX. Bocck
|
||||||||||||||
|
142.
|
||||||||||||||
|
boo| natte $afe ben poot bol {jap^ l)eeft:enbe alp ijp
loopt/ foo blij ft be aerbebte bet tp baer aen öangijen/ öe toekbejjpmetbe boeten toecb biaegftt:ljet toelcbe allebei rterbentoecö neemtbatoe ponben ban bem fouben mogen btbbemCnbe oocb om bat in De toeloen gbeentachen ofthrupbenen 3nubaer{jpmec beult» tbaem foube mogen aenftnjtbcn/niet meet Dat op De toegben:©efgelucr en moét men De ponten tet soi Ju niet lepben nlft tojteft/ toant fp fouben br klaumcn af- lopen enbebe boete bebettoesutcr contratte baubeba* fen Die ban betec lopen ban cp een anber to,Dt/om bat jpbe boeten gsboebeect fiebben. 3D'eerfte punt ban ben üafe te toangen/i'it* te tomben
Jtjnen legger: enbeom bien te binben moet men aen* fien ben tflt ban ben jaet baet mé in ijSf/enoe toat toe* bec bat io: toanttft in be Hente of ^omn/fo enfiou' [ |
||||||||||||||
|
be {jonben jagen/fo fai fjp paffete öeut be felbe plate-»
fen/enbe be feibe pjaebt nchen boojtjj ftellen/bie jjp be« beop bien bagb bat pp bem gbefalbeert beeft/en baer: öooj fai pp mogen jqn bali'cljep t bennen/enbe tiet lane öaettjptal lopen toillen / wöealfoojgn öonöenfees: mogöen tjeipen. dommige {jafen/algfp benÖoojneöo?rn/röftno|i
upt {jaren IcQber/enbcfpjmgben tu «mgectbiere/oft ftaenbe uiatec: ban moet menbteupten bjatecboen romen/ ten beften bat men ran/enbe be iJonDen gtjeteec üouben/om tetoangen op bepaffagie. 30e BPtjfteng beojgtoen Jjaet pjacttjcBen enbeltft ere
cojter/enDeDicbujiloeeDatiDe jüiannebeiuv o'toelcfffi be {jonben niet geern en Ijcbben / om bat ben bloecbcn enDe cocagieufen (jonben toecb;iet/ fo bicbtoilia te ftee- ten enoe om te lopen/ mits: bat fp begeeren een beefte |
||||||||||||||
|
fcenbenbeöafenintbicbtetoanbenbofcöntet/ombe bie boojüaer loopt/ om upt allenaci matste lopen*
tnieren/flangen enbe abettffen biefe ban baer jagben/1 £>ulcben l^afen bic foo oicbttulö pavten toooztt? ftelleti |
||||||||||||||
|
moet men grooter omlopen maben/ om bai men allej
{jaet omberen bedupten foube / cube baer af met üw* ben bau'öen uptgancb : bat bombe/ foo beneemt men toel {jaet matbt/ enbe men bebtoaigUfe gbeen parten boojtjs te fielten. ^aet 3tjn oocb fommlg&e ï^afen bit booj lopen
lanrr fommigbe ftraten enbe üJegljen/baec be {jonben gbenen reucbe en tonnen tjebbeu ban ben / om battes norb tacb/nocf) brupt en ignoti) eemglje üotbttgijept baer 3p met ten l tjbe fouben mogfjen aen romen/ toaet boo}be bonben ben reurbe fouben mogben brijgljen/ gijrlgrbfp fouben/ toaect oat jpm anoet üebetbts plaetfen'ojaten/gfjelrjtbboiTcDen/coje!! / enbeanbee ! mtijtige plaetfeu/enbe pjincipalgtb ai@ fp gaen mep» 1 ben in eentgb groen royen / mibtjS batfe metten Ue« baem tuften opeenpiactfe. 'Htóbe jagber te pcetbs fulcbe l#afen tomben fel/ enbe bat bp tgljtbjecb ban 3bn bonben fiet in eetrigben \xmï}/ |oo moet tjp tooo;t$ bigben lanct ben felben tucrD / alttjbtsï bic bolgbentas tot bat be {jonben ben upt gantb Uin&en aan ben fêafe/ of pmmer0 bat fp gbetoonoen Oebben een blepn bellino göe of nattigöepbt in't mibbcl ban Den toecö/ baet be Oonbenmepnbenbenreuebfi teeberteljebben. <£nöe ÖP felbe beftoojt ban ben pec-tbe te rreben / cm te fiets op D'aeree/ oft ÖP niet en fouöe mogben bennen eeiti* ge tooetftappen ban ben {jafe/fukbe al? tojp lm toojets befcöjebeu Oebben. ïDe {Jafe ftelt tìocjfss beel mest anber liften eiï p?ac*<
ttjtben/be toelcbe toel fai neetftdncb mogben bc lettert een loas cube gefebirbt jager/ tft bat bp ban bat tjp &* fien beeft üejS (jafen eerftencmloop / cuüe bat bp gbe* mertbt beeft ht lanbt baer öp ïnn lopen neemt öern ben bjerfi onbet gaet/om int geficljte te Rebben / enbe baet jgn {jonben uertoect/be toelette üp f albaett neml gtoate omlopen/ om baer in tebeftupteu alleb? liften enbe pjartijeben ban be Ijafen* 50e^afen eniebenten minfteumaet fcbeii jaet/
pnnripalQtb be manneben^. j&v bcbb?nb*febaifc0< bept/bat inbtcn (jet manneben enbe totjfben te fameti betgabert jijn / enbe toonen in een lanbt / fp et* fullen nimmermeer baer anber toembe l^ofen laten tooncn/ inbienfpmogöen/ t'en toate begbene btefpüooitö gljebjacbt/ enee gtjetoonnen oebben : Cnbebaerotn feptmen: ï|oe men meet jatljt in een lanbt/ Soebat men baet meer {jafen biubt / om batter Die ban anbtc lanbtn tomen. aiiSbenöafe gfjebangrjen i0 / foo toaect goebtbat
men be bonben reure gabe / ontteberblpben/ enbe routagfe tegbeben/ om opren anber tnbttoeberte jagtjeu *. <©e ceure inacjj gtjemaeebt jtin met bjoobt/ CaeiS/enbe anber lecbernnen/el t'famen gljdepbt in't litfjaem ban ben bafe/om nat enbe l'^ujsn te maben M bloet/enbe ban upt gltefpiept op t'ftjjoon gco0. ©ooj bettoeebeceute/ alöbooj een betec ïSancbet/ iftbat men een beel Ijafen gjjetoangljen beeft/ foo fait goebt toefen/batmé eenen bafetttel af ftrope/cnbe upt neme öe longOet / enbe ban ben balfe toojpe int mtbbel ban benBfiH'
|
||||||||||||||
|
enbe ban 3011 fp beoujougeri (jaren leger re bebben int
rojen enbe bnftetcbe plactfen. ^n be Winter boen fp contrarie : ï©ant fp beniatjjtenbatun eenigbe btcbe {jagben oft int btcbfte ban beboffcljen / piinctpalgcb ale De j&aojben eobe ji5oojttoeften urinbt œapet/ bien fpfeerbjefen. Jlubannaben tobtenbe plaetfebaet men ften fai bat be {jafen Daten legljer {jebben, foo tal» men be {jonben moeten ftbicfeen om Die te gaen be» fPitngen in jtinen legec/tnbe ans bp fai upt gefpjonge' toefen/ fo fullen De faget0 ( bteoUec ceD;ie met bebo» ten te toefen)De {Jonben toetuoecben om bem teüolgen foncer beel te toepen/ofte tieten/om batfpbie nisten fouben te feer betbitteMfcet toekbe een oojfabe foube toefeu/batfe be fpojen taan ft$n fouben/tnbe ben ceco » ten toecb niet bouoen ernjip^n. JBaec baer en tuffcöen móeten fp gae flaen be pjac
ïHcbentoan ben Bafe/be toelcbe memgbet Bar.be 3p: ^>omint0 gelgr&alir tegtjent/fo boitjjt enbe bombe $afemeetbe toegen enbe Btetbanen/ ban op een an» bet tnuenöeift bat bp tornt aen m\i${\ {joubofc})/ (jp en looptec met in/ mart {jp {joubt hem aenbe cauten/ enbelaet beöonben booj bplopen: lülofpban boo| &P 3DU/ fo beert ijp beu felben toccö biebet Die tjp ge > tomen i$/ op o'lant Daetöp gtjeb^eben toa? : H>aat |)p en bril met gaen in be U1 ijte boffcDen/om be boc{) » ttgljeptbieobec altntbofcüts". 'ïtegöenfulcbeüftetr gnoe piacbtncben beboo^t be jaegber te blrjben op on« trens {jonbert flappen ban bet bofcb / baer lanct bat beiate falgfjecuinen toefen/toant(jpfalbem fonbet faute ben feloé meco ften toeöec beren/retljt na Bern/ enbe ban fai i)p3tjn {jonben mogben toebet toepen, 30e jager lal cotfe ften oft een |l)anncben/of Wtjfben ïst/enbeoft iïPtn bat lantgbeboetigt/ oft bat bpbaet obet gtjetomen w : l@at;t i& bp baec ban eibers ober gljecomen/enoe niet ban ben lanbe fo fai hp 3tjneu Ie - get bebben onbet t'bjooge/ enbe fai bem ttnee oft b{ie maelban Deljonben ontrent 3flnen legfiec laten op- jagben : Wmt bet iafebet bat eenen #afe bie in be< lant gebert enbe op geb;oc{jti!S/prinrapali|cb t'lBtjf ben/ift bat be jagber gae ftaet bet eerfie lant/ enbe ben ommebeet bie bp b'eetfte repfe neemt int upt trecben ban 3gnen leget/toelenbe tooo} be bonben/alle b'anbet beerei! aie bp boen fai ben gebeden oacb lantb / fullen lanrr be felbe plaetfen toefen/enbe be feibe Doorgangen enbe bort ij plaetfen/ten 3p battei ia eenigö manneben bat ban bette baet gbecomen toate/ oft oocb bat bem be fjonben foo moebe enbe mat gemaetbt babbeti/ bat tjp bebtnongben toate 3ön lant te tietlatemt'toeltb fp geetne boen ais fp gejaeebt getoeefl {jebben %toee uren fonbet op pouben* 3nt eetfte al0 oe öonben ben fjafe jagen/ fo en boen
fp niet ban ommelopenbe/pafferenbe tiiif of fejs mael tonte een plaetfe/enbe in bate felbe boetftappeu. «enbe men moet meten/bat/tnbien be bafetoinbë eews mif • fen eenen (jafe toangben / foo macfj be jagöet toel gae «aen bet lant/enbe be plaetfen baet öp gbepaffeett ie: toant ift bat pp bier notg totbes bem / f nbe bat Bem |
||||||||||||||
|
valide Landc-winninghc.
t»enBonl>en/eübeIartnöanBaeteten:»l0fpWeopge»/ r^«e jacfit ban ben ©od mi» hun *«« -itwr*'
un üebben/falmenfebjoQt t'eten gcbetvom batfegeen Ubienat,aekaennerh?Jl «.K **"• ?flfllm tóneaeut'oecteöebbenenfouDenVbfbieb/ebeS LffSSïffâïSft fpoubjen/ooojbacoetüUefcftöanbenDafeoettontra. banbcninKcnwnXnStbanFdmKJKÏÏÏ* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ff
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,VLL ■ t. u ' K6yi;,;''*'!*>0,'jnitiie boeten
Öebbenbe bp abontuce geen anoer oewf tan SffiS eten neen anherhlppfrh nanna., ia«o-.'"::'Lt'y,';/ en |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vii »»ijvn/ vim vul y^ i^ib lutlt UittVvl Un
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jhpfp.r nphnnhen hehhen hun Vian hm h«r»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
betec gebonben fjebben ban ban ben gafe.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
eten geen anber bleefcpban ban ©o|fen:maec op geen
anbec rgbt ban in ben i!?erffi/ ont Dat oan be Dog an* berg niet en eet ban ï0gn beften / toaecboojbatstjn bleefcö baat te betec matg too|ben. ©oojüjaer ijl bat int bangpen ban ben ©00 enoe ban beu *<©a/i"e cenigO pyjfgti0/ bateni0anbec0gt)een bau om bat 3pget genogeltc eten/enbe be tonijnen tn be toacatiben/ enoe oocfi om bat beJBeotcgn0 feec beei gonben taait be Ion' nee ban ne lina/hum hp nhona »;« 1».,.«.—<•..-<*-■ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van het profijt van het vanghen van den Hafe.
C.<VP. XXXVII, T&elue ujoftjt bat cup in ben gect enbe bolle ftoyn
tjvbben geoonben/ mogen top oocin oegafe geb< bm/ enoe teneerften om oan be fpgfe tefpjefcen / foo 1 xuojt oe felbe mei gefocgt enbe neel neten: oiel 10 toaec bat oe jBebecg.10 leggDet. battet b&fcö f mm bioebt |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
maect/endebattet moe mage gant om becbouiuétö/ enbe rmVfSuS^mSSmttSSSS^
«»öeootógr°fbto ban ouoe gafea bie alce meet oan een jaec aat 3U11 /oft ! gegeel litéaem ban ben boa lewWfPhn??S£? °.î'
bte uien gout op bloten plaetfen.jBaec be Wepne /ft ! ?gnen be? fiSnfbaïbï S^dSSËSS ben /leen oft gcaüeel. ww/**»en
Twee /oorten van Vaffcn ende Daffen.
CAP. XXXIX. r\ flee jon ttoee foojten ban bo(Ten/ enbe ttoee fue»
hr clm^n baflfen/temetengcootenbefilepnboffen/ Piocgin oaffen enbe Cfienin boffen, ©e tto |p £n banbo|ïe«3gn genoecg benent:©efe ttoeefper en ban bafren3gn eentggftn* btffecent:toaLtbe vSmS gcaetttoec ban gapj / enbeöebben get gaw boben ben |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ï
l
g
to
b
D
b
Ö
f
o
ö
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gen/te ontBonbenenbe gOeneceten/ ja foo gaeft al0 fp muple/enbe onbetPwfflì£\l&tbmìhzS^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fiöeüjopn geeft/ bpget jBannenen toebectefeeecen ' 39n ootfi g
|
„.»%«•«•••»»»/ niu«yïuuwjorœecgoofR
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bjDdch een oojfafee 10 oau |cigcooten bfiicfitbaecOept .1 enoe muple.^e motflu^mSSS»
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
€:'felbe matg ootn ban be Congnen ggefept toojben/
6ieeen|ptcie3gnbanbengaje. / meec en boen/ fnmaprb»no.a*-^:£i""'r •■*""••*** |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
meec en boen/ fp maechen eecji een biepn putteben m
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Safe
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ijw
leg
|
ife:CbUeicöüanbengafemelgeb{aben/i0feecgoet;«n.^ecDenin0boengaecaeS
ïen.öencoooentamecganc/enbeanbecenbapclo%JöoJ.©emotntnö |
f^^
i rf, WAe.tan fifl«
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
plebee O^ootDteni^enob^
W feecgoet oen gtjenennenwecb 3Unbanleoec. ©e 59n/8nbeop^eneplaetfiu5KKffî
öecffenen md geicoen 3gnbe / op get tatitbleefcü ban ban bec £onnen/enbX eeZiX nS«e^?tnL,e
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ufjonpefetnbmngöe^ebtn/ftiHetbepn^
|
oocltbeelbettec bande rgent'ns,©ecgeiiui3 toonenin
De baile gronben of inbecotfen/mabenbe ijnir golen Dieper enbe engec bâ oep{ocgtn0:notgtan0 en sgncei: foo beel goeteen enbe toeggeu mt in als tn bie ban be P{ocbtn0 / om bat fp in Om garben gront of in rotfeu fo niet gcaben en comien/gDelg'f n b'anbec boen int get faut enbe coeclgtóe aecbe.® e tgeniiis gebben de fiele/ be mupl enbe ojen geelacgtigg/gelgtfi be fiele ban een l@actce/enbe 3Pn beel f toectec enbe Jjoogec ban beu ï banb'anbere. g^efe ttoee fpecienen toonenutett'fa' men/enbe eten albecbanbe bleefcD /ff boé groote fega* be tn be toacanben/ fonbetlingge onbet befilepn lam' p;aeffien0btetnbe fiolen 3gn/enbe3tjn00e gretiger na oe jongge bjaet-beKjcfienflen bectken0/ban naaiibec bleeftgifp efçnalberganbe gebogelte/agel^f ft ganfen/ fitetfieu enbe btergelgtfie:fp3gu fletrfi ban leben/enbe feec gert ban fiupt/ notfitan0b)acgten fp (eer garen mitpl / fp fiecben ootfi ïftgtelgrfi aifmenfe met eenen fiorii flaet/oft gecaect op ben neufe.^p 30n ben boffen boot bpanben/enbebebecfìtenfe bietola. Van twee foorten van Bracxkens om Voffen ende
OatTentejagben, ende de maniere van
die re onderrechten.
CAP. XL.
A «Cngaenbebe jatfitban be ©offenenbe haffen
-t*bie gljeftOietmet biaecji'fienö bte inbe Solen lo^ pen/be toeltfie emeebetpaiibe 30n: b'cen fttbbeii fiim*' me boeten / .en fiehfiim" j»h»mi»iJ-» ■•*- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tan oen / enbe oostf e groepen.
jöeenu eenen gegrelc» gafe met gupbe enbe napi/
ïiiet uptboenösDan get tngemant/ flupt gemin eeiien aecben pot toel ggeluteect en göe|ïopt/ enbe ftele bte in ben geetenoüen/enlaet Öemcaecfoolanggeftaentot battet licgaemmacngeunlberifeettbJojDen. ©an bit pulbec alle morgen een biecenbeel lootö met
lnttten tonn ingenomen tuaee uren booj ben eten/ ge« neefï öe ojuppel piffe enbe bje&et ben (ïeen/ f o toet ban be titere aio ban be b!a|e/maec met t'gtbjupch ban bit poeper moetet licgaem ootbgepurgcect 3pnenbeae' buerenbe ooib Oet ggebjupefe fmien moeten tbaee lobe platen oan biec bingecenbjeetltggçnbfetufTcfien ttoee
Igne boeteen. ©e galle ban ben gafe mef fuprfiec g9emengt/fup#
bert be oogen ban öe üïttte ftgelle oft blecfien. iBefl ban ben gafe ban be bjoutóen gelagen/ belet
fiaec liebec te ontfatiggen /eiiDei0 een feaec fane battet wiefl in be natuce ban be ©joubje gefttSen gelgth een pe|Tu0b'ouetbloebig8emaenbt fïonoen flopt/enbe be
tnoebec bjootljt bte te borgt i&, ^'bloet ban ben gafe ggeroofi oft ggebjoocgt/enbe
gelept op ftgojftgept oft tolt feec/ bjootgten geneeft bietecfiont. .■:■.. ©en gafe geef t een Klepn beenfien in be tonctnee ban
be benen/bat feec goet i0 tegen be tolgcne. 3&e jacljt üan Den bon/m üan Den öaffe.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het profijt van den jacht van den Vos,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
! tas; WmmSAWSS
i matfieljjtSwtnbe fiolen iwhb'anow/wb^TK
1 totoe |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ende van den Daffe,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
CAP, XXXVIII,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HctlX.Boeck
De maniere van Voiïen te vanghenj
CAP. XLl. ACngaetibebe jac|)t ban be ©offen/bteis beellicB*
ter öttn ban bc ^a|fen/p;utctpalgcU om bat fp |c Uaeft alp fp bebjacj;&eii*j fjojen bsjfen/ etibe ggetoaec ruofoeti/totjchcii enbe tomen terftont ttpt gaer $)ol/be< galüeiun bui tgbt batbeüDrjfhcns gaer jongen gei»4 ben/be buelcke lp niet en notile» beclaten. g>$ mabeti ggeerne garetjolen opplaetfen Dte quaet om gtaben 3gn/gelgtHiti rotfeu. oft otiDet eemggeboomen/enD9 en gebbeit ntaer een gel/ t'boeic feceberre onber D'aer» be loopt, enDe feer fmal ijs : Hls be tyatrltcns eens m boflenbenaut gebbeivfoo oerboeren fp (jen een luttel/ maer met met fulcben fiouiiggept enbe bratgt als oe ©affen/bocg en 3gn foo petijc&f leus ban bijten niet; jSocgtönpmenfept Dat De jjoffc Die pjacttjctìe geeft/ Dat {jpala gem De (joiiDen beuaut gouDen/^giieufteerl tuffttjen Debeenen trect/enbeDaerinpiffet/boaerme* De Dat gp oe gonben Dan bef p{oept/enDe bat be gonben als fp ben fiamft ttec&en ban jgti piffe/ber itukmj m gem laten gaeti. 3fl Dat men t ' toijf&en ban eenen Wog bangi als fp
lmt is/ciiDe Dat men gaer upt fntjbe uatuete snee beti bami Daer fp aen baft ts/met De &lepne nierSens / be boclcüe b'oojiafee 311»ban genereren/ getbaeltkijS bat oe lubbers ben tcüen uptf ngoeu als f p Die f ntjDen/ enDe Dat men Dat gljefneben tn blepn fiutvtiens Dotti» een blcpnpottelté/neeg â}arm3gnDe/mengenDebaes onDec boat gaìbanum.en ban t'pattclten roei toeftop* pe/om Dat De fitaerjt niet upt blieggen en foube; ©at fouDemeual[ejaerboo;beruarenmoggcn/enbefouDe te paffe tomen ais men taoube De boffen loeien/ enbs uu pacche! bjengemruant men fouDe lietnen be ftoaer» be bant fpec/enoe Die leggen op Den roofler/ be tuelcüa tuel geb|aoen 3tjnbe/men fai peel fieet fiefeen tn be pot/ baerbe natuere ban ben l9o# met ben galbanuirt tu ts/enbe baer mebe ma&en fieppingen oft trainecn/fca fuit gijp Dan f ten Dat u De bof jat ober al bolgen fullen: iEaerbegljene Die Defe tiet piiujlje boeit fai/ moet ba folcii üm 30ti fesoenen beftTcfeen gebben met Éoe&iet/ om Datfe 3pn üoet en niet riec&en en fouben. $îéî bact Doe Dat men De boffen moet Doen romen om met fine* ben tebengen/oft t'fabonts te fcgteten met (talen uo* 0«n. i^et 10 febjt/ifi Dat men een biarrben ba?Dft meï folfer of truccate olte/enDe boet elfo Iepen »1 belJolea baer be beffen of ûaffen in;gn/fp fuiieii ban baer ber* gupfen/fonDer in tuiee of öjie maetiDen Daer tueDec te comen. Jgen moet oacb mercfien/bat foo pacfraïSös bjacrbenS/fo mtl ouDe als jonge fullen ggeioineu jrjn upt Deljolen ban bc Doffeii of eaffen/fo fâl nié ûte tuaf-» fcgeti met roarm mater tti lepe/om b'aetDeaf te Dce« rwllen Die tuffegen bel enbe papi fai fjangDcn/bJütiï fp fouben anberftns «togen fepojft roojbé ban quaetfeec/ t'üiekbefeer quaet foube om gencfen 5on. dommige loofe jagpers ban boffen bange» fonïjfg
fju'pfe ban gonben be boffen tn Defer maniere:3p tojg- ben oe fole ban Isun fcgocneti met een grcot (lue fpetje otilancr geb?aDé/ tetneten als fp baebcr beeié ne gupst uptbofcg ofroanDeplepnebacr fp toeten Dat De ©og is: ©efgelntr 3acpen fplancr De tocgen Daer fp paffe* ten/ftucr&eii0 rjan bert&enp leber in ijontgl) nat gjje» maeebt/en {leppen actjtec (jen een DooDe batte: bebos! gljelocbt 31)11 Qe dooj Den «ucbe tiar.t fpecb enbe leteec bant bercben/bolgijct gem na bp/maec fp Ijtbben ee« nen man Die gun gljefdfcgapiiQUt/ Die met eenprjlofÊ buffï Den Bos boot fcgtet. |
|||||||||||||
|
M4
|
|||||||||||||
|
îot be ©affenlom bat fp latigDev ba« in blijtobeter Daer gouDenbe foiiDcrupt tomen. 3De eï«öre Doeren gebben/ Dienen tot ttoee Dinghboi fe opt lam jaghen gciütl» iacfji-lïonDcji/ ei;met meer Der furie cnoe Pouttggepbt in De {joD'anoer: jBaet fp en blgbeiiDet foolangpe mebatfpgen quelle» met De Boffen euDe «©affebebeepten/pet ludcfec petibeDvüingt upt te tomaeffemtefrgeppcn,
IBaectpoat gpebrurt Dat Dejagger ggtenbens en geeft me gpeleeti ;nn/ pp falie roogpefatfouereti. jöeii moetfebeggmueti te letrenfp arljt oft tljjcn maeubeu cuDt ;gn: Want tftbjat riuti oröcr D'acrDe niet en loopt alp een ja10/ fece qualrjcb fait Daer toc mogpen gpebjocggclcert U)o)ben ; men mcietfe ootb met met fi riecren/ notò ban De ©affen laten guetfen tn Detuant tuaren fp gljeClagen of ucrongeltjc&t/ fpben Daer met meer milieu ingaein î©aerom Dnimmermeer en begooftbe jonggeb»arrbensgaen tn De jjolen Daer ouoe ûaffen of boffen in 5pbat fp geleert/enbe een jaer ouDt 3rjn- jbtg mobooj {Kn altrjte bacr infepnöen een ouDt bjair&toeûerfraen mari) De furie ban De Daffeti.
©e maniere Die alDerbcguaemP is ombe ffeeren/ie befe: %i\ ben tgt bat De ©offen enbe ©jongen Jjebben/fo moet men turnen alleDe outstmwenbe laten Dtein De Dolen gaen/etiDe als fpbeggtnnentebaffen / foofalmenalleDejongljebens een feffenja (jouöen aen De gaten ban De {jolDatfe met toecgten en fouben/ ente Doen pojrn t'gj^aDatD'ouöe ©affen oft Boffen fullen gDebatoeftn/enDcbatter ggeeiiintïjol en 3ö» ban Defoo moet men alle b'cuoebjarrbetïS nemen enöpelen/enbeban De jingpe laten Daer inlopen, geragie ggebenoe met te toepen: $ebetUMectsbcnS neDerruaert0/ iJouDt uaft/ gouDt baft: €nfp fullen baft gebben eeniglj joncb bafben/ of bmen moetf e ban laten boot bijten binnen int {joltoelienoebat b'aecbefteii metengmbert nutote öatletr.banfal men alle bejonglje bafbens enbens t'öupö btagen/enbe rooften Daer af De lebet'bloet met caejs en fmout/enbe geben yen b at bcuere/ gen tonenbe {jet öooft ban bat f p ggegebben.
jBeu maeftfe ootb notö leeren cp eenaubct mre/te boeten : fleti fai boen rtanggen oube BofbalTen/ lesenbe/ ban De ouDe bjairSenp/ enbe btpen met tanggen Dte baer toe Dienen enDe ggav3tjn/enDe af fngöen {jet gegeel onDerfte cabebeetin bat Paen De groote tanben/tnDe niet aen b' optomen/ om Datfealtgbts toonen pillen De gramlaan be beefte/fonber temoggen guetfen oft feecban moet men polen malien in eer.entJemDt / Digpenoee^gn/ombatbebjatrbetiSfpactcenbeplubben foiioen om te neten enoe te tuenben/enDet'famen baet in te gaen: ©an fai men begoleben met berbers enbe ruffegen. ©at gpeDaen 3foo moet men Den ©affé baer tn boen gaen / enbe bjatr&enë jontb enbe oubt baer in laten lopenfenbeenoe coragiegtjetienbe / tjgelötlt boojfepenbe ala fp ggenoecü fullen ggebaft fjebben /foomen ter3pe ban pet golfebenoftatgt Oaggenmet ti fpabe/om gen toragie te geben a's men gfai. ©aetnafalmen be berbers metg «menon; rent bat be ©affé té / enDe gem met tanggeuptnemett/ enbeDootflaenboojbegonben/ o
|
|||||||||||||
|
boot brjten ban eenen gafewint/om ötnbaer af cuere
matten. «2noe men moet oocttraes gebben om gen tetfiont te moipen op {jaec milbt-b;aeot/aIft boobt fai toefent-enùe tft bat menbp aboutute get onberffe ca' lebeen ban be ©affé niet tyeuen en tufiDe/ foo fai men af fagfjen alle be onöecfte tanben / om bat fip niet bij* ten enbe fftt boen en foube. |
|||||||||||||
|
De maniere om Dêlfjn te vanghen.
GAP. XLil. |
|||||||||||||
|
A<£ngaenbebe jacfîtbanbe©affen/ bieitjftoaee
berbanbanbs©offen/ gpelgcb bojen bergaeSt iS / om bat fjare goten Diep enbe engge 3t;n / gebben* oe beef polen enbe Praten batic ut : baec om moet men
|
|||||||||||||
|
van de Lant-w
|
*4$
Öet onberfïe 6afie-been/ toâttt ffî ba^ gOpfe met fiet bjf
bac/fpmogOenDeöonbeiu]ueïfen:enDeifrmetOetop< perfìe Baecbe-been / men touüe Oaren mupl mogOe» quetfen/ Die fp feec teer Oebben/ e»De gOequetfi 3i)nöe/ Ooc mepnigO Dat Oet ootb 3P / foo (ïerben fp tetftont. 28fe fp fallen «pt-gOetrocben 3fjn/ foo moetmen Die in eenen facft ftmhen/ enöe Dan DjagOen tn een plaetfe of Oof/bie met mupjen afgöefïofen t0 / om Daec te Doen jagen ban be blepne bjacrbci'0: maer Daec en(iifTdjen foo bcüjaert u beenett niet eentgOe leerfen/ teant als fp becbit 3ijn/ foo bomenfe De menfcOen bebecOfen gOe* Itjcb een öJilötbetcbenDoet/feo Datfe bitbttiïlrtoftrgc» ben een fturb )33n be feaufft/ jae ootb ban Den blesfiOe batter onoer 10. De jacht va» het Coru'jp..
CAP. Xüit. |
|||||||||||||
|
men otti falcBeiti'atSt te barn/ cctieecftenOeöbenbpf
offers mmnm/toefiznmtt fpatJsnenDeberjuame gOs'
teetfdjap omux o«aecDe te gcaaeii: baec na moet men
teniuut)ïciîïî3ùîî5ii eenfjalf boftjnegoeûe bjacrb;n0/
efcb meteen fjafo" -bautaenben öals/ote o;p ttnigöcrsf
bje£ti0/geftjfT«ctmrtbjIIen/omtegamtnDeOoIen/
omaatûe 3a)fe;iteeee fouaenbenautjijn/enöe oocB
omoacbeöalfetmioen l)m büto.«enfouöen bangOe*
guetfc te bjojöen. «Cao? aï£ men fai ften Dat De baffen
benautïfjn/ofbatöebiacröenö moebeenbe t'epnoen
ben aeffmuön/ofoatD^üeliebenö bol aecûen3tjn/fao
moet men oe bjatröen0 nemen enoe ftanòen Bai0«
banût af Doe it : maee in Uit bcgïiifeï Samen fp öj?1
te paffe/ om Dat Ds oaffe Daec Doaj te eer üenawt toojt.
jiBaec eer. ûatmen Deb|acrben0 tas laet / foo moet
men meecbett Boe-baniglj bat oe Ooien 3ijity en De oc
plaetfe Daec fp göefiaen enoegOelegen 5915/ enöe toaer
Datfe ten epnoe 5nn : biant anöec|in0 fou&c men bsc*
lojsn atbjpt Doen/ unit maren De Ooien tn oe af-öan-
göen banoeOoogOben/ foo moet men De bjartbsnö
öaer in fenöen ban öeneben ontcent De beUtngöe / om
batfeDebaffenbenoateen foaöcn boben intpöogOeban
beu öeubel/üaec be fjolen foo Diep niet en jtjn/enDe ge»
macbelgcbec om te öooj-graben. fCnöerfinö / ift Dat
De Ooien 30« tn een Ocuaelben/ enöe Datfe geOeel ronot
3jjn/ Betöeubelöen fiaenbeopeen effen plaetfe ; foo
moet men De bjacr6en0fenbe« t'noe gaten Die ntber-
ÏJoogBfïe fïaen/ in Oetoppecfte ban ïjn OeuuelBen:
maec eec men Die fenöê mi fük&e Ooien / foabeïjoajot
men te Rmx ttointigp of berf ttjó flagOen met De fpa»
be/ op Oet ÖöogORe ban De Ooien/ om oe oaffen te Doen
berQupfen upt Oet miöDen ban bien/ enöe te ooen ne #
oectoaecbt0 gaen na 002 epnöe enöe Diepfre ban ae Oo»
lèn/'tmeltöetótntonüecftebanDenOwbel. Jfâenbe-
Boojtaltntö rtoeeofbjp&iaecrbeirê tfamen öaerin te
fepnben /om bat fp in se bitte / oe ©affen Die bp een
5ijn / fouöen ban makbanDeren mogOen Doen loopen
EiiDebecfitoepen/ enöejagDen tn Oet acOterite ban De
fjolen. Jbp Oebben een pjacttjebe / Datfe laren op Oen
baffenaetiöeöoeriien banfiaecgangOen/ enbebipben
baec fiaenbe tegen be h?aq:&sn0; maec al0 men merct
bat fp tegfjenDebpcrbeiid fïaen / op fnkbe plaetfen
foo moet men flaen öaer boben op/ ttoec of Djp (lagen
metter fpaöen : enDe ift" Datfe Daer öooj nodj niet ücc>
Jjupfeu en Willen 1 foo moetmenfe terfiont ontbecBcn
meteen iangO booj:enbeal0 men ften falbatfetenepn*
bc3b'n ban De fiolen/ foo eu moet men oe necöentet
boój-flefeen/ terOt baec men (iet gOeba0 bant Bjarbr <
Ben ö03|t/ toant maect Dataient öooj (tabe recijt ba -
ben Ocn/fp fouöen toeöee Bceren in be gcoote gangOen
enöe Ooien / enOeDen ïjanocn oberiaft boen, ©aerom
fai ment booi bojen recöt tegen Oet gefuptenbe bop0
ban öet bjaerben/ met een ront booj / toanïbat Djaegt
b'aetDe meDe op/ fonbec int Ooi te ballen: enDe Dan fa!
men terfiont een plat bao? fiefien/ int gat ban Oetroiv
be/om Dattet ben gangf) Rapten fouöeintDmeecfcOc/
om bat De baffe nieten fouöe bepfen op Den OonDt enûe
tojaert mogOelötb te biengïjen 'tbooj tuffen be baffe
enbebenOonbt/ bat maecfeecgoet: ojantanDerftnf0/
guaemt ban acOtec Den OonDt/ bebaffen fouöen fjem
mogOcifjcft gualtjcb traeteceli enöe bijten: mant alte^
met0 3tjnö8c fe0 ofte feben tn een gat / be toelcBe ben
ftonbtfouben mogfjeu bijtenenbete ruggöebjpbei?.
3(il0 nu be gantb gfjefloten i0 met Oet plat booj/ foo
moetmen tecfîont met fpaöen enbefcOïtppen ben ganc
opgeaben/ om eenen man Daec tn te gaen/ enbe Dan De
bjaricften0 in Den ganeft laten loopen/ enbe Daec baffen
ïaten/ Daec men alDedepbeberOtmgOeenDeaenfïoot
macO fien. jBen moet ootB toefien/ bat be baffen Ben
niet en beeften met aecbe / 'ttockb fp geecneenDe gOe*
mepnlijtfe boen / al0 fp ten upteefieii ban fiet Ooi 3ön/
fto battec be bjatrben0 a(temet0 op mn / enbe niet tn
toeten tuaec baffe gOeloopen 3pn. 3110 men nu Oa? t
f lol ontbec&t Oeeft / foo moetmenfe met tangOen upt«
fjalen/ baueiiDBöte niet »net Oet (ttöa?m/ tnaenttet
|
||||||||||||||
|
vv.
|
ïpbUn götfepDt int brattati ban De Ina*
|
|||||||||||||
|
canoe/ üan tuwefoojten ban M m&utn/ b't'en
tamme enDe D'anDer luiioe ban De tuaranDc : ce tam » men Die tu renne?! gijeöouDen booiben3on goet om yi* gOen / miötg baffe tam 5ìì<ì; dis ban De maranöe >uit altenîets qiiaetfî om bangijeii / om Datfe toilDec mu aeröteitöenatuece3ijn: tÊ5e manteca banjagöeniö pjiiicipa!.}d'ttuJ5eo«i;jja!!De/ eoDebepDegijeuaeüO be« benDt/ oft metten nette aft metten frette: SBengaenbe met Den frette/ men üedet in Ijet öontjnen Bol om &te febebecijren/ De tuelcbe Daec af becbaefï5unbe/ lopen tecfîont upï öaec Ooi/ 'tube ballet; in De netten bienmi gOefpannen Qeefcaen oen ingantb ban Oet ijol. %\tt* mem tuo^Denfeban Oet fret binnen Uit Ooi öooDt gOe< beten/toefc6eenoo?fabei0batbeiager0bitbtbii0lan' gOe bigben fiaai tuaröten. Dat de Ouders niet gheacht en hebben ds
jacht van de vogheSs oft 'tvlieghen,
CAP. XLIV.
D€ jacOtban bebagöel0enö-eft niet feec Qljepit*
feu of gfjebjupebt gljebjeefi ban ben €)uoer0/om De blepne oeffeningöe Dte Daec in gOelegen 10: om Datfe gOeenmantecban jagBenen piefen / Daec öet litOaein niet met gOeosffent en toert/ om naöerOanDt te toefen bfÖtecenDegefrötrbfer/om Dingen te boen ban meer* öeriinpojtantte/enöe oocb ïvp en btnben sn Deboerben banDejacOt banbebogöelg. jBaerbaetomenOeb* ben be menfcOen ban oufe tsjöt met laten ii:tggb;uptS te b^engöen beelöerö<wöe manieten ban jagijen na De bogöe!0/göelfltBmetjatOt-bogOelö/ 'ttüeltbebee- belftemaniece ban allen t0/met netten/ tuetgaerne/ met een fjouten oft teenen peecDt / met ficttben/ met bogOeï-terce/ metbenbrup0 bogOe/ Öatibt-bogöe/ met Den bo|f/ met Den flagO/ nut De biuggOe/ mettet fluptBc enbe meecanbere manieren bie ben bogelaerö gOenoegO bcBenût 3O11/ enbe eerfi fullsn top fpjejeSeu ban Oet jagfien met ben ïiJaltB, f et mfytn mtt ùm Wâïtk.
Wat dat jaghen met den Valck is.
CAP. XLV, H€t 10 febee/bat De Bonfïe ban Wiegen enbe jagen
met bendale onlang0 tof een bonfïe gemaeebt $ getoeefi /geitje top boben gefept Oebben. ©e ouDelïu' teuc0/a!0lïrifïofeIe0enPiniti0/bteOaerbertoonbert Oebbé ban Oooge fafien/ en neecfiige onbecfoebec0 5pn ban alle Dingen/fouDen nietongefrOjcben gelaten Oeb# ben fo gcoote beO^ibtgOept ban '0menfcOen berfïanr/ ban teleeren en te temmen Dcjat Otbogcto/toaertboen ter t0tint gebjnpegetoeefr. Iüant'ti0 toonberfeften eenen bogel bic toilt getoeefi Beeft/bat Op fo tam göe« maetftt 10 / bat Op neber bomt ban öe fócót op ^nness meeltere
|
||||||||||||||
|
Het IX. Boeck,
|
|||||||||
|
2.4^
|
|||||||||
|
itteefist ü Uupfï / enbe göet foec&en anbet bogljd ö tot
aen De tooldten/om te Dooü.'ti/iae te bcbecfjten De toa< tet-bagbeljS/be lanDt-Dogöetóyenbe te Dangöen wet' bocttgöeDieten/göeltjca f afeii/Coiiguen enbeHam» pjafen. <@efecon(le iö nufooebeïggefjouben/üat De gtoote leseteli Dtc öe«i Teluen toegljefebjeben öebben/ enoe willen Die öouben booj {jaec gljenoecö?e / jaefp Öouben Die in ©:amucgcB Dan fultfcet toeetben / Dat een jf canfcl) €oelnnn niet üwlban oen aabesen gye« atöten toofot/ ala fjp Defe confie/ oftDiebanDejacöt met en geeft / aljj Dan tvue? De erccllcnfte bingoën na De wapenen. «©Ödtjca ©alc&ergebe confie enbe toetcnfcöaptö
ban u keren enDe te tenimen/gtup-Dogelg oft jadit' bogelss/ om te boen ültegljen na anber bogelaV foo tuel Die öoogge in Delocljt bliegöen/ald ontrent Dec actDen enûewatet-bog!)elâ:alfooi*SûotBeen©alcBeiiactge' tiaemt De ggene Disnisambacöt enoe officie të / fulc&e bogöda te temmen : enDe iMcaiö eenen ger.etalen nacm Dan alie roof Dogöelg/want jjpDe piincipadfte i& ban aile Dat gsaacöïe- Wat voghels tottèr jacht dienen.
GAP. XLVI. AHIeroof bogeljS oftfieec-bogödg en Dienen niet
om jagpeneaDctouegöen/ maer alleen De geneDie fiout enûc wel gemoet jgn/ enbe Die De bogclg mogen j.igen enbe bangeii/foo tod in De tibietm al? inoe Del* Den. *9anDefe3gubectöienp}inciptilefpecien/ Dieee* tien pegdgeaen gijenoecö be&ent/enbe meefteubcd in ï£jaiicBrgcBfeergemepn3ijn: te toeten/Den treilt/ bea <©iec/ueni$aDicB/Den ^pacwar /Den*ï3etfau/ De gemerle/De ©alch/be Hamer /be £acre enbe ï£o* bjeau. 1$ti meefienbeel ban Dcfe ©ogete / uptgljeno men ben «©iet/ öebben göemepnltdt De p!upmen tian benfteertieecgetoatettoft göefplcbelf. ^>p öebben alle gelncfe öc Mauwen enDe Den berk brom/ enDe 3911 maicanbetbpcantiï gnelgcR/toûMfp enfcögnen geen betfcöü te öebbm/ban in öe grooie: pjintipalicfe mitsi bat öaet coleut betfcöepDentujCK beranbett nae batfe rupnen /b'toeltbe een ooifabe is batfe Daer Doo? geöee* ten toojöen Vargas oft M>oi$/ gödgcli men Den göe* rooekten öatinca/Djoogen öeet. ;©ae t3gn Deel jaröt* bogfieis Die men paffagierg fïeet / enDe top en toeten oocb met tod ban mat lanben bat fp Bomen norfj ood? toaecbatfpbJebetEtten/ want top gebben alleen be Benntffe Daer afbooj öe gfjene Dtefe orna brenggen upt SStalten / ^Buptfianbt enee anbec bjemDe lanben, «©eggeneötefg ong bjengljen/bangoenDiemeejffeu< Deel met bogelterre/ D'toeltKe liun DeDeDerg boetbje* beu / maec men Doet bebogöd-terre aenmet toarm lutiate r. fopban batvrsenongbiebjengötupt anbetlaii'
ben / oft batfe 3gngöetoonnen in onfe lanben/om bie te leeren enDe tetemmen/ ten eerften en moet men Die niet nemen upt Den neft/booj Dat fp ftertb 3911 enDe op Öaet benen ftaen connen: enDe Daet na fai menfe fttllen op eenen biodi of tecae/om bat fp te beter fouoen upt< fxtec&enöaetbeDeretn IBen moetfe fpgfen foo bieStottëafó men tan met
lebenbe bleefcö / toant Daer fullenfp goeDe bebeten af fenigöen. flocötauiöbefpöfe enDe t'goet bleefcö bo* ben Den o}btnari0/të bat men fiem gebe bgpen oft Den ôal0 ban be runnen enbe&tecKenen: Cout uleefcïjtö Ben quaet:©ffen/©etcBenenDe anber fulcBen bleefcö të fjen te (ject om becteren : ^cfjapen bleefcö / ban jongöe «TBupben oft jonge ^>bjalu)xien is beter: Mot» pé bleefcö it> Den quaet/om battei lareert/b' tuelr romt boo} 3gn föjaetgept/tuaec Doo; bat ?p't met becteren en connen, «2nûeifi bat menfe fpnfen moet met grof bleefcö/bp goetyeben ban betet/foo moet bat gebjepet enbe göebjaffcljen 38n in lauto toater; aft in ben ï©intes/ menfalmoetent'fapuptboutoen/ maec in lien ü»om«t fai men bat maet toaffcöen in cout toatet. |
|||||||||
|
t'ïSleefcöbatmenben ©ogöeïengSeeft/ faï fonfeec
bet/3enuen enDeaDeten^ijn: jBenmacfife oocBnjeê laten op een mael fat eten / maec met pofen / latcnûe Öen al rufienbe eten/en altemetpbojgen öen t'bleefrg/ eer Dat fp fat 3gn/enDe Dan toebeE gijeaen / maer Daê fp öet uleefcö met en ften/om batfe met bccöté en fou» Den. ï|ettis00cügoet Dat menfelaet plupmenbleptt ©agöelaenis gljeUjc» f p in't bofcö öeben.lSle jaer in't begljinfil uan ben ïi?erfft/ ift bat fp te tiet 3gn / moet menfemagöecmaecbenmeteen larcrenöemeöecgn/ göelgcb met mioe onDec tileefcfj ggemengöt/ Dat mett Öen t'cten geeft / nocötangfal menfe Daet en tuflcöe» fpgfen moeten met eer.icfj goer leDeuDeen war m aeö/ anberfitijS men fouDefs te laf mahen. j^a bai fpful» len göeptirgecrtgetoecfiöebben/fofalmenfe moetei! berepben tot Dliegen: jliaec a!s menfe fa! ttjillen Doen Dliegfjen/foo en fal't r.tet quaet toefen/bat men in Öaes beel fteetKe toert met bleefcö oüerDcct/geUjceetipillg enbe f'aboutis Die Doen inftotïgeu/ om Dat fp bief '«ia?» gÖenö toebec foubcn uptuooipen met beel bocljtigös üuplicfjept: toant Daer Doo? fnllen fp te gljefor.bcc 511U greïigber/gierigijer / DappercecenDe toatfterter na Dtnroof.t'BercBen btefci) taarm gegeben meitoat Mfoe/ Doet ben bogdfcöuperen:maet men moet gaa flaen/naûatopaeputgeertfûlîrin/bat men öemftelle in een warme plactfe enee öonbenDe op be fiant/ Ijtm fpgfemet ecnigen lebenten üogtl: toant |}p licefê ban De bermen u'eeca. Jfâen fai toeten bat fp Ucciijyn &1& Die (liet öen ftoillettnöetsötocjt/ euceoochee neufsa gatenmmt<ioqt:$m Ötbtgijp öe maniereiii'tgetie* raelban Die te beren enbe tam te maaen/nu f«l icu ïs&t DoojtiS fctjjgüeu in't particulier. VaudeHavicx oft jacht-voghels inscparïicu!icr0
GAP. XLVH.
D<6<6iec i# ben mceften roof öcgd eenen paffagles
in <£gppten/in Dsfe lanben betont/ meer Dc&i 39a Sci enbe plupmen ban ancerfing/ Dooj Dat De peluerjS Daecbojfi lappen afmaaen/ om teieggöenopbema* göe: iKenmacöfeboeBeiimetpenfen/booöebecfietï enbe Djecu ban beefien.|Ben fept gocb batfe göemepn* lgcBDelegöer^boljl)?n /omöe booben licöamen/ fp en connen niet op toltegli* n ban üeraetDen/fonDereerfi Öaren loep te neme oft te (taen op eeuigé greoten öoog aeröen. «©en ?Sernt i& gfjel)eeten De Contticb bet bogöelen/
feer quaet aan Wilt tam te malt?/ oiu Datseteenfioute enüeiieEcliebJefies0/ feetgereetenDetoacaerom Den balckeneer te quetfen in't aenficüt oft elbcrfwsi ïöaeromme bie eenen go. Deti'Sernt bpgeett teöeö"
ben/ bte moet öem upt ben nejt nemen/ euDe temmen merjacljtfïonDen om bat öp al.öbeöonDentetjacöt gaen öltegïjen fouöe enbe öe tjoiioen üclgeu/ be toeicfie opgeöaen liebbenbebcnDafe/ tjo^/reecalf/ af anber Dtec gljelgcBe beefien/ uu Jliernt oaer op nebetteallen foubeomDebeefie filile t e Ijouben/ men mncö fieni fpgfen metalDeröanbetoleefcö enbe pnnctpaïgc&bati De beefien bie ÖP ter j«[)t göeüangenljeeft. «Be bak* aenaet moetneerfitgÖ3i)« om Ijem tod gae te flaen/ toant ÖP Ijaeft toeclj biiegöt : om Datte beteren moet Öp be plupmen Dan fijnen fleert aen een napen: om Dat fjp Die niet uptficecuen en fouûe / noci) baet mebe blieggen/oft De plupmen rontomme ben aersupttter- ge n/fo Dat oen aerjï bloot is/ toant Ijp De coube bjefen* Defo fjooge nief Dlteg t en fai. *5>e beticïit enbe fc|!oon« Öept Dan Den Uletent lient >»en «te öp roö i&/ met bie* pe oogen enDe een toittigljept op t'pooft oft ben rug- göe. 3N,&pattoerenûei^aDuBen Derfcfjillen niet Dan in be gtoote /enbe ^gntto ?eöecöanöe/t e toeten Die men upt De nefien neemt / enöe Die toat oubet 3tjnbe/ enDe op be tataen lopenDe geüangljentoojben : jBen maecBffe tam met lange enöe temutisi op De öantïi Öouben piiucipaltjcB in ben bagöeraet. j©en «ent De fcboonöept enöe beucöt ban bejspac»
mat al0 &p gtoot enbe ttrçt fó/ öleya ban öuofoe / boueti
|
|||||||||
|
vandc Landcwinnfnghe
|
||||||||||||||||||||||
|
H?
|
||||||||||||||||||||||
|
^/öenbecfetameïgtfigwf/b'oogOentoatbiepatö'. «noe fófeecejcceltent/aW Op Bet Booft tont öeeft enw
riffï/enuüöe tinnen rontomme ben amiElbanhm „n A 0, tmmimmiMKtSSSSSmS be icöoHbewn tyeebt/ be beberen ban be bleuoöetó
Dun/be ögpen lant&/be beenen co|t enbe bit/ be boeten (toert/groot enbeMptgDefftetBt/ be&laeutoeu toert/ fcj)erpeiiDefnöDmbe/ enbe miüDelbaec ban groote. mn tam te maecben/ tttoetmen Jjem oicbtmbï op be gaapt Oouöen / i u gfen met bleugDelen enbe bgpen ban btec&eneniiiïtoatergöeiïefien/enbefettenopöontBec
plaetfen/ enbe alterna pjefenteren een bêché bol toa. frSSw c.eÖ*Den: m fp ööebabtt eebben/falmen.
[e Djoogöen bp't bper : «Cerft falmenfegöetoennen te 1,10 1(11 Menno ixnnHnt.,,, / >—._______}Z»*» **"*■"*". °
|
||||||||||||||||||||||
|
B«âmeU1B
r
|
||||||||||||||||||||||
|
tooiben/fuOötc6al^enenDupm/enb;;fooj,oogöenl0 ^mit^tK^/SttS^mSTSU
|
||||||||||||||||||||||
|
eenman/ ope!c6e5ööebjie ;; aenbe|e (toeten(uilenliaitaemaecïKsnn/aroennettenDieteftinstfn/mpr
|
............BH....H jiuwv nivn ini miri uKiyye*
ten pemseure tegpebenbanbe nog elen biefpgpe<
bangpenpebben. <jg>pbliegftentoonbetIpt&en (nel/ en Klimmen optoaert^ ai b^aepenbe/ en neoertoaeit0 fienbe/efi ale" fp ften ben «Cntbogel/begansi/be firane/ ben eepgper/foo ballen fp nebertoaensf gpelpcfc eenen ppl/metbeblengpel0gpeflotenrecptopbenbog&el/ om bie te berfcDeuren met b'acpterfteglaeubjen: enbe ifl bat fp ben bogei miffen/ enbe bat pp toecp bliegpt/ foobIiegpen3p terfìont tuie / enbe en con tien fp fieni nietBrngnen al0 gpebeten enbe bergramt 31)1 ioe/ foo bliegen fp ban foo betre batfe paren meefter berltefen* ©e ©alcâ ifîbobenalle facDt-bogpel^ beguaemoin cepgpet0 te bangpen enbe alle anber ribier-bogpel0> &gn fietsten enbe t'gpenefeu ban bim / 3y"n göelgti Diebanbe^partoer, ©e l?ob|eau i& be mtnfle naeft be^merle/aengaen*
be be groote ban Iicpame/bâalle be roof-bogeI0:pp m ban be loper enbe niet ban be bupfl / toant Dp ia bane getal ban oe gene bie pooge bliegen/ gel tf cU be ^alcs/ be Hamer/enbe be^acre. ^Pefe bogei tfi ober alge* noegp besent: toant baer en i# gpeen conttepe baer be ^ob;eau0 be (agpetô niet en bolgpen/om battet recöe ambaept ban ben i^otyeau 10 / 3pn p|o pe te bangpen Vian tiP fclptini» tini»»(boM«* >n» t.ii~ . -
|
|||||||||||||||||||||
|
baft gernaeebt 50'n/groen netten bie feec fijn jpn/met
een BoojbeBen bat tegpen ober ben ©ogpelaecfalfio* men. <©p be plepne fullen beel blepn ©og0d0 etenbe 3Wi/raaer pjtnctpalncu ,^>gfBen0/toànt be ^partner ra etet gpeen ©ogetó liebec ban j&ijf benö.^e &$m* tose oie ftenbe/ fai terfìont fiecifc in't net gpebiogpen bomen/om be Blepn Bogtielg te bangen/ enbe baer in im\ï blijben.©an moet beBogelaespem nemen/enbe ö'onbec (te ban be bleuggcte binben met be bgien enbe fleert/ om bat pp Bern niet en foube roeren/ noetì met be bleugetë flaen. |@en falfe ttaee mael 0'oaegpjS t> tm geben/of maer eenp /pjintipalgra alfmen Die 0'an • becDaegps mil boen bltegpen ; ï©ant be ^partner moet ban pongertcg 3ö«/ om bat pp te berer f gn pjope foube bangpen.^aer fpgfemoet toefen goebt bleelcp/ fonöerlitigpeban©ogpelsenbe gamete/ ombatfp toelbet fouoen toefen, ©e^partoer foube Itcgtelprü jg'nen meefler berlaten / enbe om bat te beletten/ foo moet be meefier toac&ten / batpppemnietfeeren boe / enbe tn geen faeeften en contrarier e/ man t pet m etnea fpptigen ipogei : fSitë pp fai gaen bliegen/foo en mmtùt gDp Dem niet te beste laten bIiegen:om bat fip a!0 Ijp ben .^ogel mn pp uolgt/niet geertjgen eb can/ |
||||||||||||||||||||||
|
tograWcöapgaétbUegpen/ enbe Klimt opeenen iwftfcwil^ft^Sjg
|
||||||||||||||||||||||
|
bonben pebbenoe be jagpecp/ bie maer eenen feeeren
tpt en boltpt/al0 of pp gefette palen pabbe/ toant ban pen fcpepoenbe/bliegt pp op be can ten ban be opgaen* bebofftpen/baerppBem gemepnltjcBIjout enbe (lelt. #p peeft ben beeft blaeu/be boeten en beenen gpeel, be plupmen onber be oogpen feer f toert/ be firupne ban beu poofDe tufftpen f toert enbe baef/ojj ben pais t toeej tuitte pletsen/ b'onbetdebanbebele/ enbeopbepbe 3rjben tn ben fjlagö ban bé poofoe rofotptigg/be bleu« geljs toelgefptcBelt/ben rugge/ (leert enbe bebleugeltf bobtn f toert/be (leert onber gefpicselt met toffe plet* Ben/btoeer# tuffcDen be ftoette geboegt. me bp in be locpt bliegpt/ men fiet battet onberfle ban ben (leert enbe tuffegenbe beenen roe' ig.^e^objeau 10 fo liegt/ bat Dp Dent obontuert tegen be ifta&en/enbe bet f pem (leuen geben int bliegen, ©ejbmerlei 0 be ftlepn jïe bogei bie bsWnkMwt$
geb}upcBen:pet 10 ban bîbupfl enbe vist ban be loper/ poe toe! oatmen itiöe» noot foube mogen loperen/ pet Î0 beu ©altH foo natnerltjcB gelgtB/bat niet enftgpnC te betftgttien ban ben ll)alcfi/ban in be groote : toaiiÊ (jet neeft be lelbe maniere/plupraen/ enbe t'felbe toe* fen* ï?et (lelt geni aöontiierlgcK tegpenbe quacBelsS enbe patrgfen/enbe bat met fulcKe wuuQe/ battet bia b(cBtoil0boIggttotaenbe (leben enbe bojpen: ja tol onber be mantels ban be lieben: pp beggeert alfulcBen boetfel enbe tractecfugpe aI0 be ©alth, 3Be<6erfani0 eenen boggelbiemen luttel fiet ban
i n be Danben ban be ©altaeiiaer0 ban groote peeren enbe 10 feec groot ban licDame/ foo bat fommigöe ge< mepnt gebben battet een gedacDt t'0ban ben jjernt; $P i0 goebt tot olbecganbe blieggen enbe jagpen/ toant Dp 10 (lout/eobe en toepgect nimmermeer niet ? iiocDtau010 Dpquabecom tam te mafcen/tnoe totben lopec te gDetoennen ban eenigDe anberen p^op.bbgel/ om bat DP Wilt WW fatua(i# (0 : want too;t Op niee f foeteiötft
|
||||||||||||||||||||||
|
te isjcDen ?.in met t' gene bat pp baugen can/enbe ban
jgnen roof pem t'eten geben/ om bat pp toeten fouoe enbe finaüsu/ toat pem 3pn p;oepe i$ toeerbigp gpe» toeefl/ euoe bat pp gebeten fouoe ?gn/ enbe getoilligp tct bliegen. a©ei9ogelen Die pp bangt/3p'n #att(jfen/ «©uatKelen/^pjeeutoen/jlfâerlen/ enbe anber bierge- !ntfie.<©öp moet oocn fojcpöulDirp toefen om pem te BDenefen/ als Ijp fietS fai ^tjn, g|(î bat pp be toefen iîeeft ban langer asbept/oftbotìjanbér accibenten/ foo moet men pem (lellen in een coele plaetfe optonbe flocBen / bie beclcetìiin met natte boecrlenö/enbeal" IceafKenjs Uittel t'feffeii0 enbe bitfetoUiS fpnfen met bleefcö ban jonge ïîîecuenen bat eecfl gelegen peefr in toater/ hm 3aet ban €amo}ben oft «roncommee» in getoepte peeft. %$ öp bercout/men moet p«m toarm pouben/enbe fy tifen met bleefcp ban jonge ^aenaetia/ oft met jonge ©upben in mgn gBctoepcat / oft in be< toette ban ^abie/jöaviolcpne/cnbe aubec bergeujebe 6rupben:ï|eeft pp Uupfen/foo fai men be ücttfe baer Jjp oy fittet/ beHcötfeen met fap ban j^aftapen of ban 2tlfem:i|etf t pp toojmen int igf/foo moetmen op 3tjn fpijfeleggpen perfe blaberö: i^eeft (jp Qeer3gn in ben bleuggel oft tut been / foo moetmeu Bern een bjuppel bloebtë laten tn be aber bie onber be bleugpel t'0 of on • ber be bgie: ï^eeft pp't tnbe boeten / foo moetmen 3tjn boeten (iriitnen met fap ban ganfen buitten be peertfe oocn tiaer pp op fittet. ©fllcB/gfjeigcK top bojen gpefepbt pebben/ ig alte'
mebtfieetten gljenecaSen naem / beteftenenbe alle bo- gpelen om mebe te bliegen enbe te jagpen: alterner ifl fueciael / enbe baer 3tjuöer ban bien biberftpe foojten hi toelcîte kit late onberfepepben be gDene bie gge< ftljjebenflebbenbaube natuerebanbebogtjelö. 55e 19alc&i0be |2ijinceban De roof-bogpetó (tcBbetdaei Dan tftcgejOom fjjn flowtigpept enbe gcoote toutagiey |
||||||||||||||||||||||
|
Het IX. Boeck, van de Lant-winninghe.
|
||||||||||
|
2.48
|
||||||||||
|
foctcïtje getcacteect/ en Beeft ftp genen facfttmoeDtgen
meeree Die ftembuenbelnc tcacteect/fo en fai ftp umi» mecmeec leeten notft tam too-toé. Jöaeft De» sucent en ifTec gfteen ftetrbec bogftcl, fpp ftour Bern op Debiiplr / tiioeipooeblanrbbanlicJ&acin/ftebbenbebenbecb/be benen etiDe boeten blacuw/be ctacubjeii lane enDe tont optti : i^p ijs een meeftec om eebtee-bogel0 te bangen/ toant ftp maect Die fo moeûe/Datfe teu lactfic beDtoon- Bften jt)!i Den bet wonnen t» gfteben/enDe niet mees en tonnen gebupcfeen. ï©e Jjacce te ban gcoote geitje DetDalcB/enbe eenen
bequamen bogftclboojDcn btecben-btef/ nocfttatt0 rnacftuien Ijrui ooch leren tee jaeftt/foo toel tot toacet boge leu ,110 an aere, om te bangen toilûeganfcn/fafan» ten enne patrgfen/enûe alle anDer fooiten ban bogelen. 3De groote ïfeeeen Die genoeeftte toillen ftebben ban te j agften oen biecben»Dief/ Doen peni beeftcen tegften De Jbacce/ en om Bern te Doen neDecDalen (om Dat ftp ge» vuoila f0 tn Den lama* pent feec jjoge in Delocftt teftou» ben)fo Doen fpaltgtpeenen oucbt-jagenop Deftant m ben©aicbenaee/ûien fp aen De boet gangen eene buffe freect/enDe latenbe Dte bltegften tu eentglje pUpne foo brggftt Debtecben-Dief terftonr De totlte ban nebec te batotoant al0 De btecben «bief oen Due getoace toojt/ foo Daelt üp tecfiont nebec 09 D'aecDe/ enDe bluft Daec bpftem ftem niet ooenDe Dan aenften. 3Sanluetmeu tie ibacte tegen ftem bitegen/ maec ggeboeteube ftem feltoen Ucftt fö me put ftp te ontbliegften/ toaetom oat Öp terliont optoaettg blimt al DjaepenDe/fo ftooge al0 Dp can/enDe Daec ftet men een lufitgt) gftebecftt: maec baec en 10 niet Dat ftem üelpt/tuant oe^arre becmint ûem/ftem neDec bjengenbe tee aecben met ccacöt ban 0agcn Die ftp ftem ban boben geeft. ©e fLaniecen becftljilt niet feec ban ben ï&tlcb/en
geeft 00c bentoenaem©alcb/toant ftp bjojt geinepn» lijcb geöe:ei! ÌLaniec'balcb:ftptooitgemepnlgtbge> bonben tn befc lanben/ enDe om Dat ftp lieflôcfe tö ban inaniecen/foogfteb)upcbtmen ftem gftemeeitlncb tot alle pjopooften : 3&e ©alcbenaècg&tefenben SLaniec bie eengcoot ftooft fteeft/Den bee cogt/De boeten blaeto enDe geelatfttigft/ Debooifreulupmengemengfttban toit enDef meet/niet obecbtoec0 geitje Die ban De baie ben/maecmet reeftte pleteen lamp Deplupmen:©en ftalici to;t enDe bieb geli jeft oorfi Den becb 10/bacE en i0 Ofteen bogftel Dte ftem betec op ;gn mk ftoubt, ©e 30alcbcnaec0 toillenbe benHantet leven bcanen ban gen/freKen ftem tn een leege camee/ fo Doncbec Dat ftp geen heft t en fteeft/Dan al? fp ftem t'eten gljeoeit/ooelt en ftouDen fp ftem op De bupfi niet Dan f'nacftt 0.<£nbe al0 fp geceet jtjnom ftem te-boen bliegen/fo maben fp topet tn De camee om ftem te bee toacmen / om Dat fp ftem nat maben fouDé in loutecen togn: ©aec na ftem gftebioogfttftebbenDe/ fpgfenfpftem met ftecffenen ban een ftinncenbe i ft batfp upigaenboo; Den Dagft / tee plaetfen Daec te jagften i& / enDe ftem eoojpen ban beece na De ceane ban bat begint Dagft te bJO)Den/enbe bat ftp niet en bangftt booj ben bagft/baec en i& gfteen berlantë aen :toat« De nabolgftenbe Dagen fai ftp goet 3tjn/p{inripalncbanftalf3|uUu0 tot ontcent ftet epn< be ban<©ctobec. jSa ftet cupnen fai ftp betec toefen Dan te boien/maec in De toimec en is ftp niet goet. ^©at i0 be mantere ban lopen enDe temmen be -©aieften enDe btecgelgcbe bogelen. JBaec ml moet beeftaen bat alle E>iop-bogel0 Dte men te bliegen oft op be cibiecen / oft in De bslbemban De luelche fommigfteblfegften ban be bupft en bangen mettec bltrcftt/ be toelc&e 30n be fta< bic/De fpactaec /be gecfan en fmescle:®anDec bliegen ftooge/ be toeltbe sgn be balcb/belaniee/be fane en be ^ob}eaeu.^>ommtge bjojbê tneöee gecotpen ban tolte» gften/met pjefetitecen ban be btipft/enbe D'anbec met tep^efenteren Deelopec/b'toelcis een inftenment ge' tnaeebt gftelcjcft ttoee blengftêW ban eenen bogfteltfa» men gecoejnelt/geftangenâcn een leffeenbe eenen con' |
ben bal oft ftaecn ban been aen ftet epnberenbe be bo*
gftci-3 tooj-ben toeDec gftelotbt Doo} Defen loper/ bians I p mepnen Dattet een lebenDe fttnue ï$ .©e f ommigfta en beginnen De jaeftt niet / maec begonnen 3önbe ban De jager0/fo bolepnDen fp Die/gelgc «jp gefept ftebbens ban Den SBcent. ©e^jop-bogelenen fcftgnentiiet biffeeenttetee-»
fen/Dan Datfe niet alle gftelncR/alDecftanDe bogelen m bangen/maec elcn fielt ftem tegften Den bogftel/tot De tnelc&eftp geleert oft genegften 10 te jagen/enDe tegen gftenenaiiDecen. Sommige ander manieren om vogelen te vangen^,
CAP. XLVtll.
■T) IB bogelen te toaneé met gepgp/fo moet een mm
^ftem bojgen in een »jaglje/euDe leggen Daec iacee» metblaoeté/en met een ferjupftct pnpeenoft üuptm/ al0 oft eenen bogcl mare Die gebangften 10/ of Dte mm bangftt. i©en beftooit te nemen een mufftfte/enDe Dte Doen feerjten met De bleugelcn of De boeten te boubjeii/ Dan fullen D'anoer bogelen ftem te ftiilpe comen/mep» nenoe Dat Den wpl oft ftet ftupbebé (uuelc men Daee on* treilt faigeftelt ftebben op eenen fiabe bafi gemaecODie bafi fteeft/ enûe men fai leggen op De tacben coepben-s uietboijel terre befteeben:oanfullen De bogftel0DtcD3 mufftfte tcftulpe tomen toillen/ op De tacben neDec ja* ten/enoe ften beinmen/euDe fo gebangen toeebeu. <©m ^>gf ben0 te bangftcn mettee toojbsn/Dat i$ te
feggen/op een plaetfe Daec eenen grooté ftoopfgf UeiijS oecgaoeren/fal men moeten (lellen Djlebomen/biemê fai afgeöoutoen ftebben/en gefet in een belt toat becce ban iiialcanDec gelncb eenen o'neftoccb met De blaDeoS nettectoaeet0 geigrb een butte/ enDe baec tuffrften eers cooïöefuanneii/öiï bafigemaect ia aen eenfiorb.-euDe banüee 30de üggenDe/op een bojceben/De toeSrbe ftou^ Den fai een man ujtjbr nan Daec ftacnDe:aen befe coojöe fullen ftangen ttoee oft Djie fn|'6en0 Dis Daec aen fullen bafi gemaeebt 3nn:boo;t0 f alm?» op De booifepbe bo- men leggen Dunne Igm-roepnens /enûe toat becce bats baec fieilen ttoee oft ojte bogelhupfber.0/ mau \n bat fullenfrjffien0toefen/ Dieb'atiDeclocBenfullen, ®e taelcbe comenbe om te ften be gene Die in be fttipf benö 3un/ oft oen De coo?De ftangften/ fullen int Igm cotïtets fitten/enbegebangen tooien op De bomen. *©m ^actcgfen te bangen meteenftouteu oft tenere
peect/fo moet een man flaen acgtec een boepeof peect ban ftout/oft tenen gemaect enûe gefcftilbeet/ en Daec ineDe naDec cornea gdtjcb een boe-ue of peect enDe bats jgn netten toojpen op De pactgfen / ^ultbe mantcce ban bangen tra hu betboben.<Stn te bangen patttgfeti oft fneppen f'natfttö met bper/moetmé ontfeeben eet» lemmet ban out Djoogft Igntoaet bat geDopt ftecfï ge* toeeftm gftefmolten roet/enDe Dan ineen gftebJ-jongett gelgcb een to2fe/foDtcbal0 eenen acm/enDe^eneii wm tancb. 5@an moet men bepactnifen becbaefl maben/ om Dat fp opbüegen fouDen/enbe inbenetten ïimmtj een/Daec fp meüe ombpngen fullen $gn. <©m bogelen te bangen metter ftant/fal men ffjop*
en op een effen bloec coojne oft milte Dat getoepet i# in b}oeffembangoeûentoftnenûefcfteerltncbfap / nm Daec na gebjoogOt: enDe al0 De bogelen Daec m.%\ymxi ftebben/fooen fullen f p niet contisti toerft bUegeu/?iibe men falfe bangen mettec ftant. <©m bogelen te feftieten metten ftan tboge/oft boet -
bogfteop ftupfen, bomen enbe ftagen/fo meeï be fröut»> tee bobbel pijlen ftebben/bie boien gftetooicbt ;yn/al-£ ftp fai toillen ganfen of anDec gcoote bogelen feftieten/ obee al feec fefteep / om Datfe fouDen boo^fngoen ben bleitgel oft ben ftal-3 alti fp Dte gerabcn: toant ftet quet« fen oft boejigaen ban ben gijemepnen pnl en foube ben bogelfofeee niet quetfen/ bat ftp baec af foube bigben liggen/ maec fouDé toerft bitegen met be quetfuce/ si bp abontuece e!bec0 fierben» |
|||||||||
|
Eyndc des neghenden Boccx»
|
||||||||||
|
HETTHIENDË BOECKó
|
|||||||||||||||||||
|
ïla
|
U unm mmm iat§t/Mttotm Ö002 hm mm
SJanüan «Karavaan/ l$m öan &aan*/<@tmö$
ï|onmim&anogX©efieçfi%çç?
|
eti
|
|||||||||||||||||
|
Van den Wolf.zijn eyghenfehapende natuer, , ©efeafófp ee
|
................»»11/ juu WlH-tltHHWI
|
||||||||||||||||||
|
*-«n I m'untili M»!» mor nnnh.a... r^* ' .»V"W**»*I»*«»««
|
|||||||||||||||||||
|
CAP. I
D<£ intooonbers ban »|ïa / flfrtcaenbe €u<
topoi brotnjMn oagpelgtr gftenoegpfaem/ toatfcRadelptu/ gnmmiggenbe groufaem mtt een 3©olf 10 : ïöantfe ntet alleen JBenfrften enbe JBenftften Sünderen / maer oota ben bieren/ ©ogftelen enbe bfergelgtfeen meet / gioo- tenmertöelgtfeen ftpaben aen Doen. ©efgRelgtös toeeben ootit ote ban emetica / 2&jefiïfen-lanbt gfje« tiaetnt/ enbe tn ben anderen €plaiiben/ als 26n* tillen/ JMoribaenbe bec jfranfupfe Canaba/ <©i« tftiaga/ &anguene/ enbe ben nieutoen gflebonoeii lanoenr^oomede^to^/jilooitoeggsn/euDe ander landen <©ofì eiioelPeft ggelegöen ban fulcnenbec' fegeutenbe beefien ggeplaegtjt. j^aet naee bien gantfefttoepnitulKpoengfteüonöen toerden/ Die net toeten fouben toat be ïBolf booj een beeft jp / begaf « ben €ngge-lanbtenbe«ScfioManDt; &noRebbe uh notfjtans niet na laten coinen son ggebaente/ mefeu/ g&elîcgftft / natuer enöe onderftReptdet felbigljen te Beftftjgbttu 39eï©olf is een éweüatfirttR Beeft met f matten
Setftenön&etmengftt/onder den bupttttoitatflttgft/ Dieft eengroot Dooft/ flercae latigfle tanden / co«e fïercfee oten : ©aer ban is bes J*rantopfen fpieetft' tooojt göetomen : geft ftoube ben toolf bp ben uen/ a'S eenec als Rp P«t fepdt / endein ttoijfel 10 toat Rp toen fai. ©e poogfie enbebermaetbe ftfijgbec glfofu* ftpt
Cntrctj. €sp. ïSttsfebendcn boete/ biebanbena' ttKtlgt&e gpefeftiebeniffe Reeft beftijjeden / battet aenftRoutoen eens ©olfS feer fcfljjt feelflcS enbe fefla* belijtfe ts/etibe bat een menfdj fo dja ftp ecn3&olf fiet/ daet ban berftoms/ alfoo dat pp niet fpjetien notlj ee* ïiigf) gelttpt fan flaen. %mn bat be Golden in «fetta gantfeg Fïlepji 5 jf n / maer in be toube landen gantftö graot/gïtmnngl? enbe ftfJiirSeltjf 6» Jsultr Bebeftigfjt oom «©lans jfâagnus/ bis een
SSettfWflcBoptot ©pfaelin «©obt-lanbt gpstoeefïis in ben pij. tapina cbfg. boete £>te ftp ban ben men* fcfjeii / beeften / enbe bogfielen ber jaoojtftfìec landen befeDieüen öeeft/ enbe fepot / bat pitnmet retRt enbe toaeracRïfgn ban ben toolben ggefcftjeöen Reeft/enbe infonberftept/bat fp fjaer fcfmcfielgcse berf tjjeurenbe öoofftept opï Roogtjtfe gftetyuproen/ alffe in Raet Ret' ïtflOeu loop metten bjolbinnen ftjmbatf e docüalft fret tout i0/in grooter menigöten t'famen lopen/enbe om Cer grooter menigöte m$ te (louter enbe grimmiger merben/ enbe béngen baerober ben inbjoonbews ban öen touben lanben in fobanigen grooten becbaertnept enbe ftojitn/batfefìaer niet barben alleen op ben baegb enbe liraten begeben/ of fp 5P te bojen met goebe bo » gen enbe boffen gfjetoapent:enbetnfonberflept ballen be toolben be f toangöec bjoutoen geeùi aen/om w te berftôeuren enbe te eten. <©aer jgn ootft notp anber gReflatRten bah tooi»
i$en/enbebe felbigfie notmtmen Hoffen/aljS Pinfufl meoe fept/baer ban maettmen booj ben ©o^fien enbe flïootc peeren ftfjoone peltetp enbe bceringe onber tendra enöe Mtotccn/ We fp piagante bjagpen. |
5p'tenbe etent met opgftefitet Rten öoof &? / enoe fiets
alfo ronbtom Daer/bergeten fiaet roof, latent leggen/ enbe foetnen eenander, ^efgpelgtit bef töiuft be feïbtge ^liniu^ notfì ìa§«
bete nu rwitg. tap bes boojnoemben boere/ ban een anber geflatgte ban Welben/ -^ijocss toolf genaemt/ Die3ijn langer ban lef enbe tojter ban benen als b'an- ber gemepne bjolüf 5tìn.«©ees 5ön mat0tigö geroftlj int fp;ingen/leben mede ban den rcof/ maer boen Un inenf tgé geen jtftabe:bei3 tuiniers f jjnfe flanftfj rupglj ban |)ap;/vg>omerSgantftRcael. fBrtfïoteles be aloer boo)naem|ïe enbe beroemfie
fth^gber onber olim Pöilofopüen/ ftöigft int anber* be tap. 3ghS bgfben boetr/bie ftp bant toefen enbe te* Unge ber bieren feft}(jfnbnt beWclben be BUolbinnen befpitngften niet anders als de gonbe n beftalben datfa met òaer mede placfitentedoeu ufybben. «Enbe in f eerfle tap. bes felbigften anderen boerjefept fjp/ datde fcjïafi ban een toolf niet anbets iS/ als een anber gfje» meen been/enbe fobanigen ftgaft foube een öact/öoftïj en toefeUien mede Rebben. ©oojt fept pp tnt tcpb.tap.3gns fefïen boetjj/bat be
IBolben telen enbe gaer jongften b;agen geitje be Don» ben/eube effen beel tnt enbe dagen als be Donbengaee jongen diagüen/ end'e jgn Baer jonggeti in dm eerflett meoe Wint als be Ronden.£>p Ijebben paer loop op een getoiffen ttjt des jaerS/te toeten in 3|anuario/oft ten langflen tn Jf ebjuatio/ enbe te toerpen ontrent jöeps enbe als fp mette ïOolbtunen fn ben loop jijn/fo 3tjnfe opt aloer ftfijitBelötfie ende quaet fie. " 3&eboojnoemdeïSri|ïotelesfepdt notft togbersfn
jgnerbig. tap. 3gnS big. boete/bat inden landen €irenende Vdolben met de Ronden te doen Rebben/ gpelgcB in «©jiecBen-lant de Hatebemoniftfle ponben etten Cigres (open. ^0 fpfeetut pp tttedeint ettfiê oer int eerfle tap.dat onder den toilden dieren eenigge ebonden toetben/dielitRtelgtH metten anbeten bec* eilen en ganfig Rtpmlgt gatcbp ben anderen boegen: aer fommigeanbece ganftg niet/als be pantfjer etl oif/nadienfe te feer toiloe/arge efi Inflige beefl^gn nde de andere liftigge dieren litptelgt bedriegen/ enbe e felbige met artRlififgRept bangen. Sint biö.boet int bgfbt tap.ftgjgft Rp/töat efi 0oe«
anf ge fpiife de toolben eten fonder alleen alffe grooten ongec gebben/feptmen datfe alfoan aerde eten: fnltje ornt mogelg'c baer deuc dat fommige menftfien gefié sbben/ben toolben pet bleeftR upter aetden ftgjabbé aet fpt te boten berbo)gen Dadden/alife berfaet toa' en getoeefi/en taften da t'felbige aen alffe geen anbet erf tfjen roof tonnen geörggenralfo it eenmael ftlf o» en tgt onderbonden ftebbe/toant als it eenmaelfoude e Roof gaen/fo bant it als ie boojt boftfl ban &. 45er«* ain gingR/ eens Rerten boet Rlaeutoe tnt fanbt upt' tgenbe/enbe trotti Rem daec upt/foo toafl een ftpoS<> en becftRen Retteti boutot/bie een toolf de booigaen' enatRtdaer in begraben üflbue. ©te iï£)oIbm plegRen oocis Ret gras té eten tornt-'
eeEfe fietfi of Brantfi 3ö"n als be Donben/ daer deur fp» t obergeben tomen/ende bemagpe repntgpen. ©e olben Rebben een fondttlingen aert/dat fp dentlepn^ |
||||||||||||||||||
|
moedigfjen berfaegBöen petfonen alffe alleen oeeé
f 8 B«
|
|||||||||||||||||||
|
Het X. Bocck
|
|||||||||
|
i5o
|
|||||||||
|
l)ct t 'Belt gaen/beel m ai* ben ftmpbtf fiacn felfp aen'
ballen. ©e fcoojnocuiDc ìtuflotclcp bermeltmebe tu ben
negenben boec 3tjnbee pt|ì oticn bau aloerpanoe btereti tnt rrrui, tap. 3©efgelgc Pirati* tnt big.enbep.boetB Jìaturaltp piftoru/ bat De œolbett omrent bejee p.v lup meoctbep geuaemt/booi De biffcper0 Die baec f y n/ ban beu gebangett uiffcDen paer oeel ont fangen/ enbe toanneer 5P bat uer fupmé/fo berfcpeutenfe aen clepne ftucuen/eube betbetben paet netten enbe tuant, 3|m fefte boec tnt rbig.Cap.ftpjgf t pp/bat betool»
beu ucci fcpabelijcBet enbe gtimmtgetop malranberé 311U alfi tu oet bjolbenlcop t0/enbe fp De H9olbinnen na lopeii/iuaut anbet0 bupten oen lopen tgt/fo plegen fp maltanbeten niet temtfboen.^aerom matti te wel (eggen/ bat ite felfa met mijn oogen gefien pebbe/bat cents op ceu ttjt battet in paer looptgt map/enbe fp een bjolfm na liepen/bat ie ober betbjaelf uoolben gpetelt pebbe Die ben atiDeren betpalben betfepeurt enbe alfoo berbjont pebben/bat paerbet fommtge ben ganfepen langen ujecp peen gpebloet pebben/ enbe alffe ban aeu bieet ften mobbectgljen gtonbt quamen / foo pebben bebetuoonbeüjolben paet felben oaetm gpeujentelt baetbeutfp al0 een pebet biel betftaencan pet blos* beu geftemptpebben/enbe paet bjotiben mettet fUjcH bef mecen : oe felbigpe gaten fag pen oer gamfep bloe» öicp upt. ©efgeigtï fept pp ootfe int eetfle Cap.bep tr,boecje
ban Den Dieren/batfe foo geftabigen bpantfepap tegen maltanbeten boeren / Da: De tooiüen ben efel0/ftteteu en boffen gantfep bpant 3911: jïöaec int anbetbe iöoer int febenbecap. blntmen oocu gefrpjeben/bat alle Dte» ra: /Dte ben Sebel bol tanbett ip/ niet meet ban eeuigen bupcfe pebben/baec onber 10 een menfep/een pont/ een bert&en/eenbaet/leeuin enbebjoif. 35e boojnoembe fepjgbent fpieec&tfn jgnbiecbe
2Boec&/in ben trattaet lucidi pp ban Den ootfaecb enDe oojfpjoncB Der bieten enbe paetbet leüen ijgcfcpjeben Peeft/Dat a[ie bieten Die gpefpoube lilaeubjeti pebben/ befelbigpe fouDen bgf btngperenaen be eeeptet/enbe biet aen De fltncBec boeten pebben : Hilp te toeter./be leema/be toolf/bePonbt enbebe pantpet .2811e ü'attbet bieten fouben ooch befgpelijt&en t'felbigpe aen ben pala ptbbeti/enbe ben felbtgpen tonnenbupgen/ upt' genomen beleeubj e.übe toolf/pebben een ftercuen on« bêüieegpltjcKen netit ban eeneenicp bien, Dacron» con» nenfe Die met bupgpeti : JBaet t'felbigpe f cpgnt niet toaecaeptigp: Want icn peb toeltuolben laten ont le* ben enbe bebenbensat paet pais ban beel Bnoocuen eiibe ujecbelbenen t'famett geboegt 311:1 alo alle anbere bieten. iBaecûatip noeptanp bjaer batfeeen (tetc Iten/ bicben/ baflen necli pebben/ enbe baetom 51)11 be biolben maepttep Henk ban pal0 : Wam 3p gegpen een fepaep mtbbeii int Igf / Beffen bat felbigpe op enbe bjagpent in paet gpebit/ niet attbecp ban eeu&lepii Congngen- ssifoo ootB toanneec pp een boot peest oft noe in een graft btnbet/fo trecüt pp be felbige upt enbe eet fe/t'meleti bocp enbe fiercö ongefpannen peest niet foubemogpenboen. Watnië fpieetiu Sïriftotelep int rjerb. Cap. 30110
fefien bofcr/batter oock pout-toolben gebonben tnet» ben / befelbigpe fouben Den aett enbe ttatuec ban een pont pebben/enbepatt jonge al0 anbet bjolben biet* pen/be jongen bigben ooefc een langen tgt fiaet blint/ fp metpen opt poogpfie biet jongen, t©e uiolftn bjerpt paet jongpen in een bttlie oft
bupfiete bofftpagie / oft etgpen0 onbet een gtoeb oft betcpf uen bat bol onntupbt 10 tegpent fupben/ om be toetmtebanoet £>onnen te pebben/ enbe t'felbigpe boetfe ontrent een baffen pol / oft ergpetts anbci'010 een biepen ftof/ om paet felben Daet in te berfietcnen/ foo men paet fotpte te obecballen. ^aetenboben al0 be toolben me reuen batfe ban eenigpen me nf epen oft ponben gpeplacgpt bio^ben/foo neemt fe een ban paet longpen tttpaetsBebtt enöebjagpestoftp/ enbe foo |
paet jongpen niet Betoofc üJecbert/ foofogpwfebfe
foo langpe tot batfe eten tonnen/ foo blijft alle ttjbt De Vnolfofte tnolfiunebppaet jongpen: jBaetalffetms beftaeitfelf0teeteii/ foo loopt De vuolf oft tuolfmter. jaept/enbe flet omme of tfe ergenpeen biet tebeefcpeiw ten moeptbiuben/tomtban tbebecom tot 3pn jongere enbe fpoubtban ben roof boo; beu jongpen upt/ eube fpijftfeDaermebe. 2M0 be jonge bjolben ontrent fo groot 3p'n gPetooi*
benal0eeiiulepn jatpt-ponbeueit/ foogaetbebabee oft moebet peen enbe bjengt paet een lebenbigp lam/ oft gan0/ ofbtc6U)tl0 een blepu ponbeuen / enbe laet paet be felbige betfepeuren/enbe alfoo pet panttoertfe baet na leren Mt ioü geit en etent t'pooft nocp bel bats be ponben ntet.Daet en iet geen blepfcppott met nocp: tlacptet/bie fo neecftelgc bieet een fepaep te ftttjbeis aie 3P't roei eontten. iilm fo b|ae fp in 28ugufio of in ben i)erf|ïgroot 3pu geiuop j alfoan bjeng 1 paet be bJolf oftbiolftuuptten bofcpiiituteubje belrbaetfp eerft opgetogen 5pn oaer uiatptett fp enbepouben baer (til tot Dat be oube ujolf enbe een ban be outfie jongen een roof toebjenge/lebettbigp oft boot. ^>p begeben paec utetaltetudtbanpaetboftp/ enbe ban tanmwifenae fpojen alfttnbet nacptoft Dagp bappes gpetegljent peeft/optgeploegptoft in fanbaefttigpe Ianbet!.®aec tiabeftaenbejongpe bjolbeniuj^obembe^ enbebe* eembec/of toat tpbt0 baet na uptpaet polen te lopen/ alffe gpejaegpt taetben/ enbealfoatt canmenfeop'e alöecbede int garen bangpen, HBaetalfl'e ben aan* uatiu0 obec blnaen/in vuelcfte ttjt be oube molde paec loop-tybt pebben/ enbe paet felben onbetlingpebet" fepeucen/fo3önfe meöeop ommeb'anbereuDan paec te becjageti,£>ii!cjc gsfepiet ooru gemepnlgc t'ganfcpe jaec Deur mant ûe oubebiolben bJiilen ontrent tuuee mtjlen intronbepaerplaetfebefcpecmenenbe «jijen/ enbe fp Igben in paet conttepe gPeeit anbet/ foo betta paetmogelgcBis. ^ulcp boen 00c anbet bieten meet/aI0 t*pert/t'bjilt
fmgn/betatten/beoubepafenenbecongnttenp: t'felp btge boen ootuesnigpen bogeJsvalö be inacptel/be ra- ben/be tepget/be trapen en anbere meerheft peb bic« luti.0 onbetbjonbeu/batmé fep oft f cimi bjolben biept bp mijn pup0 gebangenpeeft/enbemeenbe baetfou» be geen meet onttent ïtjit/cnbe peb een maent baet m gelticge anbete gpebonbeu. 3De boolben piacptmen ootu bietp te ttec&en/ erba
lueberom upt anbere berbelanben / alp upteu lioffcpp ban JïrDennen tot onp te tomen/ toant bat poubtmen boo;feuec / bat alle jaec upt bat uoo|itpembe bofep/ Dat een jaec be petten/ pet anbet bat f tnatt totlbf / alp De-ttttloe f bjgtien/ enbe baet na be bjolben baetupt co- men» ©e gtoote Btpgpen bjengpen oocb alle tgt becS bjotbcut'ntlant/ toantbebJolben ttetBenaltytnabe. (latpt-plaetfe toe baet beel menftpen enbe peerben w anberbeeboot gpeb!eben3gn. 35e ï©olben Die een mael gpetooon 3ö"n iBenfepeu
bleefcp te eten / ben feluigpen sfi baec 11a met biel mo- gelgcB/batfpbaetnaanbecbingpen foubeneten/eube affé gpeeu menfepen blep0 tonnen becotneu /foo bal" IcnfpbelacBcpen enbejongpe maegpbeuett0aen/ j<s fombjtjlett be bol-maffen Jöanueu alffe alleen obec t'beltgaeit. «Eenp peb kb notp aen ben biolben gpcmercBt/ bat
ban gpenen menfepen befcpieben »0/ foo beel icu baec ban gpelefen oft gpepoojt pebbe/te toeten / bat in bec ouben boolben nieren Hangen groepen/ enbe paer baec int ontpouben ♦ $ulcr peb ics in bjie oft biet bjolbcis flpeften■■/ fomtotjlen peeft een bjolf in een niet tbiee Hangpen/be cene ts biel een boet laucu / enbe b'anbec een fpaittte lantfe/fommigfic 51)11 ooeubjat coûter gpe« toeefï. ^obatiigpe flangpen boobeu fomtgbtp ben bjolf/enbe tomen boofe betgiftiglje Hangen baet ban/ oaetomfietmen oocb/ bjanneet een toolf ergpenp een beeft gpebeten peeft/ batfe felben oft feet f bjaetlgtfe ggenefen/ t'felbigpe tornt boojt beibojgpen f engn bat in bec
|
||||||||
|
vandeLant-winninghe.
|
|||||||||||||||||
|
*M
|
|||||||||||||||||
|
Des beeo: m ban ben toolten ghebeten 5ön / toant tcfe
iiebbeel totnt-Donben gheDaot / Die banden beet bet |
! kiementn<anhitn\itoHh6fjM»u*r. ^ v *
|
||||||||||||||||
|
tarnen fatfru hebben/ ^SSaTSSgSS
|
|||||||||||||||||
|
taebt Daec teghen göebaen hebbe.
|
|||||||||||||||||
|
Sfiengaenoe be lucgufriöhepbt enbe boof Depot Dec
toolben/ fp plegtjen gigemepnlgcB fnatötjs t'famen te lopen enDe te Ijuplen. 28ld fulcttd ggefchtebt/ ban lu* penfe been enbe gerjuen wel een ganfefjen 0ooppeec ben aen/ enbe Djuctteualföofïgf oen/ bat fpfe üan Den anDecen boen fcyepbeti/enbe ballen ban be jonghe bo» ien aen/becfchnnenetioe eten befelbiflöe/ttel bighe öoenfe tod mebe aen ben o (Ten enbe (toepen tu bec toep» ûe.€nbe Ì0 at& Lituo gijeleggentyepbt fooauigt) bat. , tee gfjeeu bfucgtbace taepbe is1 / ban lopend in be | Depennatibupgf te hups/ enoefoec&en nee bat ec QÖeniS ban een onacjjtfaem Dupfwaect bupten bes* floeren tó/t'felbighe batenfeaen / becfcDeucentenûe ctent. JBaec binben fp geen bupten be Italien/ fo foec» 6enfpofc|enx3Cï)te!i beeosnen fujaneii / tfoenoettu/ ganfen enbe minsi- boggelö/Die ntenn hups aDeP.oteit 30n/enbe fofe Die connen tecomcii/fo tiecfcöeurenfe De felbige/enbe bjaggenfe met hacc tojch» JBaeciiaerghena' cencaloec ofefcyapen fcalbooj
hanben/ foo b»cbenfe ben iìalbart acôtecen open/ foie connen/ enbe tomen alfoo baectïi / foo becfcgeucenfe tue! t tointigh oft beecttgh öae c ban/ enbe latenfe leg' gOenenbebioeDsn/ fonbetbateenpbec ?gn Deel met fief; toecô Djaghen. jîBaee foo fp be beiic Ban ben ftó met connen op bje&en/foo ma&enfe een bp fonoec gat in De toan t baec bene be fchapen ban ftaec hooft (lefeen enbe toillen upt fieti/ban netnenfe t'fchaep Dp ben top/ enbe trec&ent met getoelt ûoo? een Slepn gat/oft trec* Ben ten minften t'Fjoofeaf. jlöaet op beulaetfeDaec fcuaepa" peetnen 3ijn 'ber-
famelmDaecöe toolben met hopen / enbe treffen De groote honben met fulc&cn accgltftigpept aen/Dat een pber toolf hem berftegeti een Dont fïellen/enbe ujgc< tien fo te met te tugghe/enoe becboeceu aljoo be Don* Den een groot ftuc ujeeghiï ban Den pecefte/ban ballen b'anbeeaen be omhcpmnghe oft peccU met fobanigen gljetoelt/ DatfeDefdbigheomballen/ enbebeacme fthapeu bie hier enbe Daec berficopt Jopé/aengcrjpen/ Dooben/ en berfegeueen/ oftrecteeu ten minfìen fom* miflrje&ooj De gaten upr» &Pplachten be honben «och tüel op een snbec Wgi«
fe te uecHltighenenClC om te brenggen: «Cube oft ttoee toolben hottûcn fttlbpeenljupisoaecbc yonDen jg'n/ een anbic toolf locUet ergeng een clepn IjonoeKen/enDe b]er.B!?ïtbccbebanbenfclö!ghen gunfe/Dat blaft/Dan foo balt Op tot bat felbige aen/ enDeiaerjüt het tot aen Den beur. îîtéDattbe goubt Dcoj t'gattn Den hupfe Jwil ontlopen /fo jgn be anbec bJolben baec/bte ontrent öen yapfe (iti ijouben/etibs oangen be felütge honben/ Sjcrfcheuren enbe etenfe* ;§>pachterhalen mebemet (onbeclingegefbJinbtgheptbe hectenettDecpeen/ foo mebe befacijthouben tejaghen/fulctiseen peghelncE: melbehent: ^afplegljecenhaecfelfanbecistnietban alfmen na een haf e Inpfïert/enbe üJacljttntepnDe Des W,d\$ toi Dat banbee nyreïDuiDen naectbofcö Daec ïjetiDïItcocjagöea 23erchot!U0 in cebnetorio movali / in Den ttitelüan
Den biccen fept/ Dattnen ben bjoïf EupusJ aio HeonisJ peg noemt/Dat i& leeutoen boet/na Dien pp meefi ?ijn Sracljt enbe freme geitje be leetibj in yin tilaeutuen en boeten heef f.HlfooocüJanneecbe tbolf met^ijn poten of Itlaeuuien ecgenis een beeft lï.iet/ fo moetet teeftont bast peen ballen enbe om ;rin leben tomen, 3li"tobo?ms fchïöft in 3tìn cn.boecu /hoe Dat De toolf
een ober-maten coofatjjügh enDe niet atiDecó Dan een bloetgieriglj oiec i$i e« obecinitö 5ijn coofgtecighept enDe berflinbenDe natuec / lbo teefchcurt hp alfefiritf t'geneljpaentomf/entie Doobet alfoo. Irtirntclesi bec()aelt in ^rjn boetâ Dec Jfiiiunalibusï/ 1^»-» Anti fA*»>*rt»«I«»«v«I** **.!*—'« - -'■ •- -
|
annera niet ale een trompet: ^>p lopen foo f nel al0DB
hecten/30n fcecgcimtuigDenDequaet/ DoobenenDc etenbelupDen. 3IÏOOOJUSfcöjöft OOC&upten oDemeen feggenDer
boeren/ Dattuattneec betuolfben inenfcDfiet eer ne meiifthDeüJolf/ foober|iomtbemenff{)/ enDe3ijn fp^aecb begheeft öem/tuaiit De bofe ber giftiflheafetu 'wö uiolf becgtftet be lucht / enoe al£ oc lucht uergif- tet i0,/foo becoeeft enDe becgtftet fp meûe ben mtnfcö Die bp h«n tjes enDe beneemt ijcm 3011 |ïem en fp^aec. ZBat metien DatfelfDebat Btrgtliuistin3gn 23ucoli« CijSfepbt: Lupi mœrino videre pnotes,OCCfet53 DaecUpt
üetgyemeene fpjeec6U)oojt ghecomen: Lupusettin
fabula. t'UJelc&ban ben gpenighen gljefp^cben tuojbt/ Dte alfmen Dan hem pet fept / enbe ban feluec tegljen* ttJoojotgU romt. jfâaecD'anbec baecban infooani'« ghec tugfe ghefpjo&tn toect / Dte berfiomf alfoo/ al# oftmen hem boo_: 3gn top floegfj. ©c boo?g0enoemDe StfioDoji^ fept tooojDec/ foo bi
menfeh De uiolfeeeftfiet, foo uerltcfï &p beel ban 5911 gcimmtgDepDt:etiDe fpjeerfit uugbecsi Daec toe/bat De utolf enbe looi f tn / bJanneec fp met Den anbeenn fpe » len/Datfe niet langfjer Dan rij. Dachen beu ttjbt öaeciS ioopp hebben Datfebp ben aiibecen bigben/ miblectgt Irjbenfe grooteu Donghec/bafteu enbe en eten nict/nae fooanigijen langhen bafren 3tjnfe gantfeh tojatigh. ^efelb?ghefcöïBhent bectellff mebe/ DatbeHMf fjeecn öeefc Datmen hem fmeerfif :«©aerom plachten p ineDe jotighe feiuDecen te ftelen/ enDe met De felbige anghe trjt te fpelen/uocötatüï ixx\ felbigeu ten laetfrew ooben enbe ombrengen. ï©gbecsfept beftlnige:bat/fo men een Bleet oft röc
accltt ban De frolleeenofchaepsvbctbe toolf omge« ;acht heeft/oftbatmeu Defelbtghe toolle onbec anbec oebe toolle toerrt/fo fai Dat felbige Bleet ge eet; lupficfî ft bol anbec gebtecte tuoibetu Hcifloteles fpieechtoorfitxHjöecsJ banbeboo;g0e«
cIDefaetfeen/ Dat De toolf enDe alle auDer bieren Die lepfrpbegDectgh3nti/alleti)tbeelgcimmighecenDe cljabelgchec 3011 alö fp jonghen hebben /ban op anbec gben: ©e jelfbefcgjgfaentin 3gn ochtfteboecS in't nfoe kapittel fept/ bat be toolf raeutu bleefrö alleen iiDetoepnigö kwptëeten/ alleenlijcB ölffegrooten ongher hebben/oft toat fietB 3tjn g{jeujo;oen.ì©ant iffe haecbau fabtbinben/foo foecben fp enbe cteh eer; nberitnghBrupbt / Daec beucfp Dat altemael toebec bec ghebeu enbe upt fpgen connen toatfe boot Deen te eel shegDiiteti hebben. <©pDefelfbe plaetfêfcDjgfc ct(ïoteteiS meoe/Dat De toolf/ foo toanneec 3tjn tan* n ban' t been te eten al te ftomp ghetoo^Den ijs / foo uppt hp Hpt 5gn Dol /moe comt ergens* aen eenfcDec * n freen/toetfeenDe flepptalfofgn tanDen toeDenl^p pt oocB/ Dat/ toanneec een toolf een mael beghine te ughewn/ foo eet Dp foo gterigh om 3ön honghet te oppen/ Dat hP öaet ban 6ranc?; toert / ban begóeeft hem langen tgot tot rufïe/om hem alfo te berlHfït* en/enDe t'fettiighe upt flapen. ©e aectenDe natuer dcö Wo\f0/i# af«i^cifîoteiei3
pt/gaufch contcarp Der fcDapen: ©aec ban fepf gft» en/ fomen De fnaten ban een biole oft een beDel / oft ptc/ bantoolfë enDe fcDaepji Darmen gheniaer&s Den anbecen foube toillen boegen/ foo f uilen De fna* n ban ben fthaepiï bermen gemaeit/ ban Den fnareis r toolben berDojben toerbeu* #omecu0 DealDer bermaecfie ban alle grierrftöü
jcteu/aliö gp ban Den toolben fpjeect/fepbt Op onbeK Dere reDen/Datfefeec nuchteren enDe renbelrjche Die- n 5fjn/eiiDe bjefen geen DtngO «neer alft bper. «CnDe fmen meteen fieen na een toolf toerpt/Datmen hem ecBt enbe quetfet/ foo loopt OP toe/ enDe berfeDeurt |
||||||||||||||||
|
S tg foomif*
|
|||||||||||||||||
|
Het Xe Bocek;
|
||||||||||||||||||||||||
|
Zfr
|
||||||||||||||||||||||||
|
foo mifboet pp beu felbigpeit menfege niet bpfonberd
Dot]) aifoo pp wat too|tutg ió/ foo Mjly t pp p ctïi l»at enoe laeipem lopen. ©e ïï)olüEjuii0 I|omeruâfept/;gn in paet ouber-
bom/ouer Deninenftpenfeetgnmmigi)/ encepoefe 0UD8C uiecben/gocfe fcpaoelflc&er jgii/ want vao«n> fe De aiiDer Dieren r, jet meet oiioer lopen cerne»/ tuant fp nutBiacpticp gpenoecp spn tot ('witje/ foo Dallenfe Den menftpen aen Desïtpeucen mm etenfe |o|eÜae« matptigpüietben. «JDeuoojiioemDefcpiiibcnt beipatlt lutjoerfi I Dat
luaiiueecDe ili>olf ouót ixiccc/foo tuettbefepetppept 3pnDer tauDeii enoe Blaeuttien tojût/Datfe op oc jiiut- gpeplaetfesanfcpbloootenbe (ionip imtmn / alfoo ( Dat (e oacr uoepiucp Uratp ten m bepouoen / notptanfi f Îp Viert f o iti (\* .s n*»*^» ***•■* ^*, »*««».*■.— -"»-" ■-'*■- -■** •f -
|
||||||||||||||||||||||||
|
pet molm \mm De pacoicpepDt m moeberö eX
tam» üetfaepten enbe De pön1 yUïS pet DerfcpjicBen in13gn Oaep/eube pdpcii feec ffig-
o«n.©aecot« piaepten Die bai^arg/oen jongen Bi - Deren onDeranoee firnuB/Diefeoenfonberenomfian- g» NnMi tant infilüet: MSSSSREK gpeen öloon/ iupfen oft anoer ongpeDterte oau i, «ï
|
||||||||||||||||||||||||
|
£oIûih* fepbt bat men ben ouöerboiti m mif» *&oïpemaiu een & hfenfm «ff n,,„h^ *
am ù?n tanûeu matp Bennen / om Datfe ou Den ou- beSZZh!! «2« '**? ?'r ^P1"0 ban *e,s DetDonüeelacgPeMiaenal/boo pen, WK |
||||||||||||||||||||||||
|
fìelen pebben/Dat Die De alöer fioutfie enoe grimmitp»
jìe 5ön/enDeDat oe tntuenDige leöen uan een mcif oan t üJüchcc natueren 3gn/ Die feer (icptelgcB tn pem öeo Dupl e maer b'upttuenbigeleöen jgn gtoufaem past Die toeei Deeojagpen tonnen. $Unin0 jcpjijftinjijn elföeboet Hiftoria Naturali,
Dat Der gepten enoe ©olüen oogen /in Der natpt alfoo topetjgpen glans gpeocn/ aïjs eentcp tyaubenoc Utpt, paet Deuccomt Datg&een ponDenDen ï©oltoenbp Den natpt tullen jagpeiw $p Derpaelt meDe opten |
||||||||||||||||||||||||
|
fcmüen ntmmesmeet mat norp moeDe/ fomen paec
Den grofften sant Dan Den moJf aenöinbet.- «®p oefei plaetfemoetmen t'gpenegpebentBeti/öag
§hmm in Den jejc.tap.Oe0 öoojf3 boerr mttii bac Dejs Wolf* Ittiet niet smütt0 gemaerBt is I ban gelgcfe ba peect0 poetjen.® aerom Dat De peecoen Die m oei: tuoi- mn boetftappen gaen/feet b}(beu. 3nbenboo|floem&înrapttteIgpetftpinitiiâbûo^
bat (omen mil uetpoeDen Dat geen UJoifiti ben fepaepsi (raïle enbieöe/fofalmen een jïutö aenrerpten/battcfe |
||||||||||||||||||||||||
|
öKlgwDebcatptenenberaewlttng^peKSc
intrrj. boet&int r. 4tap. ftpiöft pp Dat efi ouöen ^«SSS^Xf^V"^"0»^/ «"
fengnfouDeimDtóöefl.Wlb^
fiupotbieaen ben pala enbe pooftiö. üotp peeftbtf I
beefifoDiintgpeuBtatpt/DatöJauneereenpeertinDe F-JnBe.TrfP ,*,rm,„-. _.
|
||||||||||||||||||||||||
|
boet(ïflpptnMne*mtB»olfi;|U/fwtottSiamMl Hoee;
|
eft Bracfcen tottcn Wolven jacht faHeten.
CAP. IH, |
ondcis
|
||||||||||||||||||||||
|
ïoom enoe moebebaec ban.
Sommige médecine die van des Wblfs leden ende
inghe wandt comen. |
||||||||||||||||||||||||
|
Oiolgcbiien / enöe bepatiDigofìen boiit/DieS
noptge,aetptenpeeft(fooVtmogpeSrtWSJeS bMpPjonöapperpeptDestebeter SttifffiSS? f IUpliefcofeuenDebiienoelrjcaen teeSen/Se Se
et n geüen/op Dat ppùes te beter fonDtr eenïn ffi eftpouto toeröcenbeaMöpeenfieen SiSK
I fe lopen/ oofal Pp 5gn Ponûen Den m^SJSSm Bennotp aenpiffen/ maerfal nwWloJ SfiffS
.atÔtaaen/poePemDeôontaenfîelt/eXffS Ôftoont/offOPberfcPjtcBtisenDeffôûutoXfo^ bjolgtB naetbofep/ fiobbenenbe öIbDbb /eS■ boos anbeconficurtnatiti toe mil enbeof p»S3 f*ft«t&t/oftneertoaert0raetDan8VnrS tS
jan fommjgOe «onbcti Die fiaer muP op SS/ fnK ^'."'ööe biefe laten PangPen.F Serpe tf notp beelbetet batfe paec jeeufelDoôgjjr S ffl/ toant alfoo tonnen fp Den toolf oefi te SStm Se ^nbeatóDe ponbtpemtoelpout enöe"g.iSS na üolgpt/alisDan fai pem bejagöer notiibefiTS *"«l aen/toelaen mpn iBanneBen/tooiaemanSe,ïi
ban begeert enbe De jager Dan ontrent optoffiS
enbe aenbe teptBeno enbe boetflappeti becmertbtffi ttreenï©olfgpelopenpeeft/ fooS ppStotS lioofponben Beeren/ enbe metter fint.SmhZ peB/wbeöemlieftofen/ enbe een BoetflutSt'e?St Sem
|
||||||||||||||||||||||||
|
cap. ir.
PTLmim in 5Ö'n rrD.boetfe de Hittoria Naturati, fot
jrj.€ap.fept/bat eenfalfüan ï©olffi bKcnemaect/ wee oe guaöe oogpen Daet meDe befi when/ foo faioe firantLïeptfeecaftiemeti.^eaiTfpeDaerDangDebiant
enöe onDerJonicp gemengt/ifi feec jgoet booz Djuppen. be oogen.^o ijs meDe Dec uioltien fmepj jeer goet/om be oogen oaer meDe te bifhgUen. ®e ouDeenoe tonae meDtcöns ^ijfenotoec feet pet ï©olben fmepi enoe 38n Sratpten:niet Deel bjepniget pouûen fp meDe ban Desi miDen lebes. ï©ant De (elDfgpï geDjoogpt enoe gpepulbenfeett/ enbe een toepnitpinouDen üjnn oft SS«$ 8S?en tsf m mt *m De 0HDg ö0^oft
b»s polffi Dooft öpepulbettfeett/rouDe goet boo ben
an fineer 3gn/tobintmé meDe fommigebeenê in Der
tooloeii DjecR/befelütgeopten tanDtn gelept/peeft ge»
aal met ujüDeconcommerfl tojnen/oftMptaebMicten
haS»tJf»,ilcaj,(ttelDe!a öoojfepben boetr ftpiöft hp/
Datbe otte otti een lebenbtgpe 3©olfoftWinaöe foben m/ totbattet bleeftp Dantbeen gaet/ isfee" aoet boojt pobegra. ®at reeptec VMflSoSSfiS , |
||||||||||||||||||||||||
|
van dcLant-winninghe.
|
||||||||||||||||||||
|
afDeuuyletclit'uioINügljsii gBepteegBi Öebbe/nopf:
gljefcBiêt.3Daerom fulleu De ïöojfien euöe alle groots; peeren/ foûanigen aen ban Bonben op boeDen/bie oen |
||||||||||||||||||||
|
"•w»/ «uvtftfH»»»/ wt»miH«ii |ivi vuKviuoyinpt,
*©an fullen De fpemBonöcn na bolgBen/ tot oatfe oen toolf op gBefpoojt enoe jgn legBer plaetfe gBebonben |
||||||||||||||||||||
|
fcebeentgens aen oen tafel ober gèbleaen/taes Kt ïi2^^^RS?n? öaf * n?i,wi anDwn latctl
|
||||||||||||||||||||
|
«nbeanberSBemtoetoeUnVaerr.^
|
f tout enoe moebigB optuaffen mogen. 4 fôaer toauneee
men foDanige Bonben niet en Beeft/ Diementoel Ieren ta n/o fcote reoe gijeleer t maren/ enDe geer n Den ï©olf jagen/ alf Dan falmen ergens een ban een boot bee opté tant ban ben toater meuten laten boeren: jiBaerop b'anoer jtjDe in De toater meulen falmen een boet-bo- gen fcButter leggeu/oie l)mi met 31111 gefpannen boge berbojigen BouDe/enbeban Den toolf/ alp BP tornt om bat jtacK te eten/met een fcöerpeu bouajt |cBteten/en als be toolf geftBoten 10/foo falmen be jongïje Bonben Die maer een jaer out ^gn/ lepDen iantr t}tt bloet Daer DetooIfgefcBoteni0/ei)beBaeraenBtffeneiìDelu|ligB ma&enen foo t alfoo gelegen ts/falmen Baer eentgBe perfonen meoegebenom gaer te lepDen.3!iIfo fullen oe felbtge BonDen Des te eetDer Den toolben bloet alle t^t na lopen/enDe Den gefcBoteti toolf foetben/Die fttB feer ftoaecitjc ban ben (cBoot fai tonnengenefen.^an fui* lenfeBem met baffen enbe lopen na (etten/als Bp boot neber balt / Bern bp benfpeuen grgpen enbe omtoer* peni2Jil0nufulcr gefcBtet 10/foo falmen De ï©oJf diI- leu/enDe Bet blepfcB cóotfieu/etiDe t'felbige Qijecootut: 3gtiDe/aeu flut aen fngDen/enDe met toitte-b^oot enbe caep betmengBen/enbe t'felbtgBe in Den Woifp Bupt benapen/op Dattet alfoo na Den ï©oif fuiabe/eiiDe Dan oen Bo£en blafe/ enbe toeberom Den lOoifg gupt npt » fpannen/enDe bes TE>olfs top met opgefpannen caec beu Daer op leggen/enDe Den tjonoÉ eten laten alle toac in ber Bupt geiueeft ia.&ulchr. falmen meDeDoen foo Dttbtotl0 men Den eerften SPolfgBejaegBtenbe göe* bangöen Beeft. Hoc men een bolderen oft Boffen gheluydtte»
ghen den Wolf maecken fai» CAP. V.
|
|||||||||||||||||||
|
ge Ö«»»ow üie ganftB niet eten toillen/fo BittigB 3gnfe
«erjac&t.SSiSBPBenmi gBenoegBfaem gBelieftcoofï *$f ft/ als Dan fai BP lupDe itcgten enDe Bern opt fpooj » M/ü0«i/of£ Bp alfcöoon opten Boiengeblafen üju/en ««epen met een: ï|ou toolf/ Boe ja totlaen manneften/ Bnp aen/ boojt toolf/boojt manne&é/boojtaen/ftuci; tuetB/ftutr uoojt gef ellé/boo]t/ boo|t/oe toolf ts mat/ tiooicaen/boojtaeu. jBaer wanneer De jager Den toolf niet gflefieu Beeft
tooit lof tnDe boten lopen/ (tuant Bet gBefcgtei fom* f got feec felben/) als Dan fai oe jagöes/als gp wil/$gu lioof ÖonDen of anber jotiglje BonDen / optm i©otueu iacBt toel toeruften/ opten jongBen ïSolben toatBten ongebaerlgtK ontrent oe maent Julius/ alffe begijtn > sien tut toont om te lopen/ enoe ergere int toout enDe Dttae loberen gaen/ baesfult&e wngBe toolbenBaer outBouDen/ enoe fai Dan 3ön Boni: oie Op tottet ftoben luti gBettiennen/Iate BP ban lange enDe bgeei Bier enDe baecHpt lopen tntbofcB/ totbatijjpljet legBer enbebe gplaets baer Baec De jonge toolben legeren/ gfjebonbsn ijeeft/enbeDan DejongBe tooluen jagen. «tEiioebp Dien m jager eenen fcBoonen lufttget/ toinbt-Bont Beeft foo snacB BP ben felutgen beneffeus be fpeurbont upt laten ïopen/enbe uit UcBtelgeft ban Der gant fcBttnen.30aer sia falBp ben ftoof-BouDen/DorBgematKelgcenbefin* «elncn tot Bent aenïotfèen enoe lief cofen, «éeit anDec maniere om De ftoofBotiDen te Uren.
Sülffer fneeooo; Banben is/ Dan falbe jager fmojgens bjoegB met fgn bjarBen otttt bo|cB tretfeen/enbe neer» fttgB beften oft De toolf Bern ergBens int boftB betfie» feenöeefti ©ebtnötöpfultfeg/ foofalBp'tfpoojna* SjojfcBen/enbe De (jenoen baer op aen jagBen/paer lief lofen enöé öjtenbelgcfe toe fpjesen / tot Dat BP bes a©olfsie@Ber plaetsbinbet. ©aecnafalBpDeöoti' ben Bet fpoo; laten tta lopen / enDe Daer aen bjengen/ |
||||||||||||||||||||
|
alSberBaeltiS. ^ult&s is Den jagBetutBtelgtR om
boe n / tuant BP can ften bat De ftoof Boitbe opten rerB * ïen toegB blöben als Bp foo Ijeen enbe toeDer tnt boftB om-loopt/ enoe Dit i$ alfoo De tons De ftoof» jjonben te leeren. jBaer men moet aïBier be artBUfttghept enbe boofe
natuer Ujelobcrleggen/üJeltHfp/alfferfnee gBeballen i&t plegö«n K gBeb?uptfeen/te toeten/Dat alle üjolben Ujanneer fp ttuee ofc Djp metten anbeten lopen / bat» fe altemaelinbeo eerftenboet-ftappcn gaen / batmen enbers niet fpojen tan/of baer i& maer een toolf gge- gaen/gBelnthfulcrDebagelgcbfeonberbinbingeieert. jBaer men mocBt oorh f eggen/ bat b'een ben anberen Qltgt foo gehicHin Den fteett na tretst/bat fp De boet' flappen becmengen/oft bat b'eenein bss anberd boet< flappen tn ben fnee treet / De togu fonber bat De boet « flappen gBebaent5ö»- |
Nabtentopalfooop'tcottfiebeftBieuen nebben bl
Der epgenfcBap enDe natup? Der ©olben/fo meoe De maniere Boe men De&jabtn enoe auDer iacBt-fion* Den fai leeren/fo toillen top nuaeutonfen/ Boe enbe in toat toöfebatmen Den Wolf jagöeneuDc bangenfaï 3n Den eerften fai men altyts Des abont0 te Doien n(£ men jagen tutl/een Doot #eertften te becomen/of fo!t Des peeren/Die De jatBt aenftellé toil/geienentBcptiö/
foo fai Bp een ideest DooDen/enDe ergens ttoee oft bna boogB-Wjeaten toeegBS in een geploegt oft geept/ oft fantatBtigBlant Doen boeten, jeaet Bettngetoantfal men met goeûe ftertbe feelen ban baft (maer geen an- ber feelen mogen Daer toe genomen toer ben ) binben/ enûe t'felbige een man te peert rontom fbofcB /foo't niet al te groot is/ laten om (lepen/of op't miiifie al- teen op De Sant laten om boeren/enbe alfoo ten laetften bp ben booben f>eert liggen laten.^aer na fai De tnatt te ^eert een goeDe ftucU toeegs Daer ban röben/ enbe bigben beu Balben naeBt of notB langer in't belt/enbé gtns enbe toeberom rgoen/op Dat De ï©oIben Bet boo- be peert niet al te Baeft op eten/ infonberBept fore betf abonbts Daer aen toilDen ballen om te eten / of als bö natpten alfofêer langB3tJn/alS In ben tointer piato te gert&ieben/toant alfo uiocBten fp te Baeft t'felbme aea op eten enbe toetB loopen. fl&aer toannees fp eerft te* gen ben moigen baer ban beginnen te eten/ fo tterblfr benfe in't naefte boftB / enoe tofltSen niet baer baL IBaer fo Daer mees als een boftB ts/foo moetmen 00c meer ban om eens eenigBenbofeB Bet ingBetoant om flepenvenbe gautftB geen anber toutoen baer toe afte* b(upcKen/Dan alsboojfept fs/atiDers fouben be WoU tinti SitflM rfVAl-ltfrFft tHrrt* V«>«k* ■«*«» tu/lf___
|
|||||||||||||||||||
|
Hoemende jacht-honden, om Wolven te ran-
ghen, falkrcn, CAP, IV..
JUl <EnbintteeIbupfentjatBt.Bonbl/banöen toetc»
xvxfien botfi ntet een ben toolf upté boftB tan jagen/
t'toeltB notB een toel bebaren jager met een eenigBen
lont boet: 3|ae bat meer is/De Bonben bte opten toolf
niet geleer13tjn/toanneer fp int boftö oft toont om lo •
pen fo aeren fp tetfiont toeberom/ ftBuDben enbe be-
Denbanbjees/eft gebeurtoorë toel/bateen toolf ttoee
oft bjteop eenplaets tegBelgcKaenbalt/ enbe bie be.».
|
||||||||||||||||||||
|
ftBeMrtçnbçorabiengt^attjtfçlbigealfoîP/toetw iSSmS^S^SSSSS
|
||||||||||||||||||||
|
Het X. Boeck.
|
||||||||||||||||
|
154
|
||||||||||||||||
|
Dagfje bp't aep fp. 3810 Bp baec 6p tomt/fo fai pp «git
floof-öonben cojt öouDen/enDe naet aep gaen, enDe be» meset gp Dattet a ep niet tet plaetfen ijot baett ggelegert peeft/fo fai ppt Daec boo; youûeti Dat De oube Woimi oft iongen baec ban gegeten gebben/baant baetom fai ment alleftnp bcUennen/bat gpcen Doggpen oh boetere ponbtn bat aep ban jijn plaetfe loecp ttecat/ maet ttt tee fclbiger plaetf ebaet ban ban ppt gpebonben geeft, «©e jager 0 tonnen 00c tuel loeten/ poe beel tuolben bp Denanberen3niiQemeeft/toanntetfpjpetae0befrgou<» tuen/ciiDe fien oftet beel oft üjepnigpafgheggcien& £>o tonnenfe oecs Itcljtelnca loeten olffec gpepCoioJis lant ontrent tp/ua tua t quartier enDe tuecp fp gelone « jgti/na Datfe paer 3ast gegeten pebben / enDe Dan mo« gpenfepaerftoof'ponDen Dep te ggebaiffecloa laten/ maec De felbige niet al te feer ober ojgbetn ailfmen Diept bptbofr p gpecomen ip/enbe be fïoofa
ponbt niet flil «ocp gpepanDtfaem ip/foo fai De jagljec |
||||||||||||||||
|
jBaet bc petfoon bic fuUacn inflpetoant fai om «
boeren/moet fobamggen man 3911/0» metter baepbt» f pd enbe anbec gouben platst om te gaen. £>oo fai Op weDe een lilcpn gotiDe&en met ftcü nemen / enDe i'iel' btgoebgtbooDepcerbt iteti laten. 3©antalfoo fuUen Die uiolben ücp te ftoutec Dajüen aentomcn / om baec ban te eten. l#et tuacr oota niet quact battet f eluigjjc aep met topt uan een mater / oftbeictaeti/oft moec atptigpcu plaetfe lagpe/ op Dat De toolben baetupt bjtntUen muggen / cnoe tnt uaefte boftp bigben / enDe met uigt Daec ban lopen moeten alfje Doj|i gebben. #i)aecbemau Dic't peerDt gpeooot oft baecgpeboett geeft/ falDebiecquartierenban Den aep nemen enDe ergpenpaen Den naefìen boom ganggai/etiDe Daec na bcp «uberai nacptst ban Den felbtgen een oft ttuee laten af ballen boo) Den öagöe. © efgptliji&ö foo motljt men eenopfonDec petfoon
foot alfoo gijelegpeii iuacr/alp De maen f tpijnt /oft an |
||||||||||||||||
|
pere niet te Dupfiec maer / op een tiaêfrgDcleggen I Den felbiggen wat coiterponaen enDe alfoo lépbéu/
boom Klimmen/ om Dis l©olüen te fien eten/ Die | baec na alle tgt ober enbe arupfiugis/tot aen Dentane |
||||||||||||||||
|
bejïbofcö/enbeinttoouttceclïen, iBaercomenbe tet
plaetfen oact be bjatöen be legper plaetg binden/ enbe begperen tugbecjJ in be petiten enbe gagen tu te lopen/ foo fai pp met Ijaet niet berber ingaeti/macc met gaes lieftofen enbe pem te ruggDe tret&en/Dat Dp niet tan* betp tn matg b?eBen/baaiit teli uaei beel ©olben epe* fien pebbe Die naulijcr een buifen f cöootst binnen int bofcö lagöen. daerom alfteen oube 3©olfi0/ foo ftaetgpeen totjletgbtsï aen ben cantûess bofepiS fiil/ enDelupftertblijtitg toe. 3fö ij?eertgrsigejaegptge* baeefr/enDeOpDen (loof-&oni bent temt/oftöern bau berte goojt/foo geftgpfttp terfïontopsnbe loopt bare grooteangftefnmtjle oft t baec boojt. ^oopaeffeett jagpetDeobJolfiSlegljergöebonbenöteft/fofalöpüi Den eetfren ingantb Datljpint bofcy tornt giet enbe baec eeu fiuta acs opter aeröe baerpeu/ ffelbine fai ttn mebe Doen oio gp Dieper in comt, *®&tt m fai gp eet? grooten rinta flaen/ enbe ergBettgaen eengtooten tuetö of fitate een ontbjgcB mafeen/ oft ergene in een bal (loo baec ontrent een i$) in nemen» üèaet merrat Opbatbe BöolftuecbtS/ foofaUjpgDcen ggeftto» not&gBetupmelmaaen/ macrfaltueDerom eetugpes fiutaenaeiS a!ö te boren opten baegge bactpen / enbe een anberen tuetg ttetaen / enbe een meerbet pfaetfe ban teboien innemen. jBaer bebinbt gpbatfe niet baetfJ3òn/foofaI0poinfteii oft ecggenseen boffcljere oft ergpenö een ftpoon Ittfiigp DeubelBen tegfient fnp« ben oft €>o(ien gpelegpen te binben 3p/ûat bol atupûE en tttptö fiaet/maecalOermEefriiiDe Wiwîni Wmt baecupt fai öp ggetots becfîaen Dat De îîDoIf Daer ge* tjjiöjfjnkgfjet geeft. JBaec in Den Cornet öDeftBse^ bet beel anbers / tuant obetntiipbcgtoote,'litte/ foo ttetbtöpaltgbtintujout/ enbelegptficp oubereet! bitljt bofrpfeen onber De ftgabubae/ oft tretfeî baec bet meefic gtootfie bomen (ìaen. 5Daerom morftts b* ia« gec in foDaniggen maniere Dees boben berDaelbs miD* Delgcbiuptlten/enbcjUH fioofnonbeti alp boojfepsipy lepDen enbeaenboereti. Jöaec in Dien baec geen 3©olf bp't aep getnselî W / oft bat men gpeen aes booj gaec gfjclept peeft / alg ban fulieu be petfonen Die De fioof* gonbl lepDen beoabontppacebjatptenmettenanbc^ ten berbelen/enDef 'moigensJ booj Dag!)e op 30'n/eriöe een pebec na 3gii quattter tcetaen/ enbe poer niet eerfì int bofrg begpeben of ben Dagfj ïpaengecomen/njant btcBbai50 alp ita ergeng op ben tuegf) ben getueefi een goet fïucft bant bofcö/oft atnt eynbe beist bojast flil ge« fiaeii gebbe/foo öeb itlifegefien intboftg iu fioet leges plaetis ttetaen. IBaec al0menf'mojggen0 bjoctgaen be felbigOa
plaetfe ingDecomenip/ alp ban falmeti op't baftcre enbe ftgjepenbec bom'ÖonDen blgtigö atgten / baant foo ergpenia een toolf boojgettotaen ip/ baet fcg2cpent be gouben met een gtoufaemgljelupbt : ^eelanöerö DaiifllffebenJBenfrgen placljtenaentebaffen. Wm macgeen pbet bael sgebeneaen Dattec in bat quartier eenbaolf
|
||||||||||||||||
|
uamaelp te bennen motpt gijeben/ goe beel Daec bp
benanberen ;tjn göeuaeefi/enDe poe oft bjaer penen fp 0Delopen3i)n/cnDepaecberfiCBcnpebben/ nacDatfe ban Den aèp^aDt gljebaojben 3811. ïSantt'ip al een groot gljelucbDatoe oitDc lütolbeii Dep cerften iiacpe baec ban romen eten/maer De j cmgyen boent feer Ittp- telycn. J©aer foo gaefi be oube tuolben tomen/f00 tapen be
jongpen tetftont baec ban/enDe laten be cuben na baec geitenen oau' ban eten/enDe eer De oube ïDoif ûaer ban eet foo loop: pp te ruggge Daer ban enDe tot neerfttgö rontom offer pemant ontrent ijs Die pembelrpaDigen moti; t. ais pp Dan bail beflaen te eten fo loopt pp eenp loopp toe, enee frgeutt oacr ttuee oft Djie goeoe ftutnen baec ban/enöe tugtht Dan tueber te cuggpe/ffelbtgye boet Ijp Dicbmaclp.3lt& pebber mijn lu|t ioti aen gpc gabt/aip itfe foo bcfcljjootnt faglj eten. €en ban mgn Öupfgeftn peeftin^anwartobpbejcb). ïöolbenfien eten ban een aeiö, IBen platp t met een gpemeen fpfeetÊ-tooojt te feg*
Bijen/ bat gijeen ï©olf ben anbeten f oube eten: JBaet Uk gebbe pet «mirar p bebonoen/ baant op een tgbt in ber natbt pebben De l©olben ttuee anber 3©olben ge* gpeten Die tcit gebangen IjaDbe om paecasn te lotben/ tot een aeis gelept paDDc.Stlgi een ïöolf ban een baarm peert pont oft beccben eet/fo tonnenfe t'ftlbigc bleefrp niet tueöer uptüjaeelien/iuacr t'felbigeDoenfealle tgt/ al0 ;p t cout gegpeten pebben/ om Dep te fnelDer enbe f angljfï te msgen lopen/ enDe meenen meDe baec beur batDefatpt-ljoiiDeuDatfeluigefullenopettn/omoaet; aen paec loop te betginueretu Hoede jaghersom nate fpcuren fullen uyttrcc-
ken, om des Wolfs Iegher te befpieden,
alfTejaghen willen,
CAP, VI,
1€h peb in beelöojflen enbe groot e t?cren Sotoenge
tuecfï /baer men mp ban Des tuolfó bangeti beel ge tyaegt geeft/enbe aliai ttn fulcc tnt lange berteli gabbe/ y oc irti enbe mgn gefin fuir y, gebjuptat gabDe/etiDe in baat maniere it met mgn tyatuui beo baolfp leger op* gefpeuct pebben/ fo latpten fp Daerom enDe arljtebeti t niet/enbe fepben ban bp bat fulrr D! retgten boet niet baast om De tuolben op te Doen.lBaer tee contrarp ge» topggt be Dagpeltit t f 'e ecbatingpe beel anber ïï/ baant icapeb notpop gupben ttuee oft bpe batl-gpeleerbe fioof-ijonüeii/ niet tegpenfiaenbe bat beur onfenber' lebenni lanbtlrpcnBrijglj mp ontrent beectgienban mgn befie jacöt-gonbèn/enbe aept fcgoone fpilioenen ggeflolen enbe baecg ggeboert ïijn/tie ita alternaci tet S&olben jatDt gabbe laten Ieren* «©aerom baat jagpet ben aDoif tuil op Doen/ biemoetganftg tyoegpboo; bagye op fïaen/ mbe nptttetfi?n op bat pp tcgljen ben |
||||||||||||||||
|
van de Lant-
|
VS
m bien Bp fo beel bolf^ f e beet enbe te peerbe fiet/enbe
foo menige t rommel-flogijen Doojt, |üu Uiert bp bau banglj enbe berbaeft / bat Jip met tueet toaer bP Ü^m tueiioenUiil/ oföoebpbe'nleiben rebben fai/ bliet baerom gins enbe lueber. ^Moan fuit gijp berffcöc vnel uptgerufie Ijonben aenb^eugen/en ot lélbige nut albermarbt oplijm laten loopen. ©an begint eerft be alberluiitgfte enoe fr boonfie jarfjt/ alfmen tmmet» meer me; oogenficnmacb- iiïiiölertnï moet gijp op bes Ujolfsartblifttgijept enbebappertjeptaebt flaen/ toant foo Djabpnitt meer loopen tan / fooflupprbp ergbens in grootebiepe 38àa bollen/ enbe nityi ban atbteren met 33;!! fleert oaer 111. baerom fuit ynp ter felbiger trjt tnetfeniacöi-Ijonben uumiigben enbe Ia» ten baer iupoe baffen enbe ftupleii/ ofc bp fai Ijeiit atu öerS Ijiec oft oacc u:t naefïcï piaïtft arijter bcchen oft ljii3enüeifiertueti. ©aerom fai een poet toe loopen/ enbe bem babgen enbe üiüjg en. I 3]cii Ijebbe ml molueu af 00 op bjpen belöe geban- gen/baer onber fommige 51m geuiteft/bie öaf r feiben aebt ucen lamb tonben befebermen. Pubere biDben |)aer alfo in't bofcb berbojgen/cnöe baer afern fo lan* Bemgebouöeii/bat ben nacljt aengerotnen js/enöe top Dooïbeoup|ïeniiffeöefeluigc«etlüoien.^cfebe&rne<! be toel fûobai'tgrje luotben gbe)actbt/bie ganftDe atbt lionbenlang lueer btelben/enbe bat 10 alleen baerbooï getomen/batfe bttbtotls upr be toater enbe poelen/bie tr ben bofftbe 3öu/geDjoi;rften bebben/enbe (jacr baer booj gclaeft enbe berberübt. ïTOafr boo;. tornt batmê gfmeer.IgcB platl)t te feggïjenfe toeten/ Dat een pbec <Crbcbfman bjte (ïiirfeeu motîïe ober bem bebben. ^cteertfeis/barijp't mepofpelaen mme. ©etanbee Dectoolbenjatljt: enbeteulaeifïen/ba?ljpftcbfielle tegen een Unit ftonn. HDant een trtitbfman moet ebl fo moe&iff) fpn bpanben acntafïé alö een goeoe Uiint* bont allcbiebem öoojromen / enbe als bp ban terug* ge moet torir&en/fo fa! bn 3Ô'"S fifems cf15ps prertjï toaer nemen, ^nbe toert Ijp ban ban 5011 bpant om» ringt/enbe totten flacb gebojongen/bat beni niet luti mogdotb is te toöc&en/atóban fai bp oinfien/bat bp ergens een muer oft een bage/oft graebt/oft greppel/ oft eenige anberebafiitbeptatbtcrIjem/tot5önbooj# bel enbe ber fetinneme / enbe àio ban fijntipanbt rib» berlqr&toeberfiaen. i)iecen tulïfben effen toel3fln febants toaer nemen/enbe (ie bat lw onbertfaegt5bn bpanben afb^curö bos/ enbe alfo miööen Dooi be oojbé 5ijnber bpanben beur bjinge. öPp befc togfe bebben* Derbeelupt menigennootöoo|gbeflageii. Maeialö glip al fcfioon ije Wdf in't bofcb güejaegbt fjebt/ batgbpbetnintïl / effen toel nomenfe besanberen baegïjs üj?beront / enbe berfieetben Ijaec in't felbi* gfjebofcl) enbefoecben lueberoinben anberen/maes tS niet ban nooben/bat gijp bem op anbere Dagen baec foeebt. j!Baerfooeenigbegroctc#eeren / oetoolbenmet
jatbt-bonben ten bj?en beioe o}i)üen enöe jagljen/foo moeten \'p bet gantfrbe boftlj met toinöt-bonben om* tingbelen / enbe baer bertigb oft beertigljfcbjeebeti toqbt ban't bofcb leggbeu/ op oat/ toanncer be molf nu een ftuth toeegljs baer upt Bomen totl / bebon» ben ban terfronöt op l)em ballsn enbe omringben* ï©ant foo baeft een ÏDolf eenmael ban ben toinbt* bonben gbfjaegbt is gbetoeefi / enbe bp bebint in bec boojgbenoembe mijfe/Dat/toaer bpfitb toenbet /Dat» ter een toinDt-bonbt op fijn Ijals aen comf /foo begeert bpgbeüitö niet berber upt te Bomen/ maer btuput altjjts te ruggbe/ enbe Derf beni niet in bet tijpe belot begbeben.JBaer foo bet felbigöe bofcb foo groot enDa bjeebtis / bat men ntet toel met toinbt-bonbeumatö O'^ringbelen/foo fai men bat met bojben/ oft eenige anbere langde flocben befteben/enbe bes felbigite met feplen een elle noogb berleeben / om berfdtiigbe boof een bo jfttoeer te fjouben /enbe alfon moebte een I0ojfi ofte eenen grooten l)m/ eenen lufiigen toolben-jacöt açnwtflien, % Hoc
|
|||||||
|
mi WtAf öaojBatiben f 0". Œaer na fai men ( foo bja
Denbagljaenbjeeflit) nae't bofcb ttetUen / enbem't trecBeuneerftiglj op ber aetDen jien/oft men ergens eenige üDolfs bost-flappen morbi e betoinbcn / enbe Daer beur betfraen/toatujcti) öatfe getogen 5i)n.5i(j3 Dancanmeamcûe bcrftaen / foo'ieenureuftiiuee !joo| bagbe gberegent fjetfr/ bat w ïDolf out tent oie trjbtgljeloopen beeft, jBaeralfinen aenbe aerbe fier/bat beSlBoIfS boet-
frappen eiiDe toecfj rerbt na ben Dotti) toe loopt / alf- Dan fai men ben lage oft toacljt opten langöeu tose?) bant bofdj bouoen/eft ben bonben Mtjttcb öcjö tocifö leger/ eiiDe of tee meer UDoluen 3tjn/ opfpojen laten/ mibler tnt fai men be boegen tötjbt enbe fnbt met oejö betoeipeu een groot (Inch luecrös/enDeaüe bet uooj» Deel/ald üootfept c/ï/imxemcn. Hoe men de Wolf door jaclit-hondèn uyt
haer vrye ptaetfc uyt hitrcn3ende mec
gcvvclt vangen fai,
GAP. VU.
A% o nu btt alleò alfo bcfleït is/ ba n fai bem be ja »
gec neu be plaetfe boegen / baer lp baer t'fameu* tom|t beftetm üebbcn/ euoe eu pDer Die met be tfoof- Bonben oe üjaebt gbebouDeu beeft/ fai bp bjengben/ ttiatbpbernomen beeft. SBnernaalsmieen pber' besniüjgensU|0frtj eenbeethen gegeten Beeft/ enbe Detti gelaefr/ foo falmen (jet meeftenoeel Des langljen ïnecijs bffeften / cube be Bnecbten fullcu met baer üJtnbt-{)onben/een pegeltjtt» aenbe plaetfe baer pace meefïcr/oftpemanDtanDetslJaerbeftelt beeft/tree» hen/ be (affJt^Donbcn fai men roppcl-tonSin bpfoti- ber Ijoopeu beplen/enbe boet fommigc ban bcbouben Die bes* üöulfiö uoet-ftappen naloopen/ alsbe fioof> Donben tjaer opgeDïebsa ïjebben. jÉen mactoor&ueerfttrti toeften/Dat men bteal*
Derbefìe roppds/bie alücrbeft gljeteett 3,'ju/ en fnelfi loopen tonnen / baer toe nemen enbe göebjupcüen. 3Daer toe fai men be felbigge/ na: batfe beel jtjn / op eenen iijötna bat fp't üooj goeotinficn/bertoiffeUn, enbe beljonbe-Bnccbt fai ober al te boet gaen / enbe gem naefi bp be bonben bouben/ bat Bp oe felbigbe/ alSbe ttjbtepfctjt/ Insilate, «©mfcieroojfaetben/ toaert fef r goebe / batmenBemterftouijteeiiauDet 6nect)t met uerficbe Ijonben bpüocgööc/bic bp birtjt bp fjémftelle' mant foo tonnen De cerfie ijoi.oen Dejs te beter tjaerüerberffcbcn. <£noe ombatöe(atf)t-ljon&en Des te bfoUjcBec Io»
pw mogen / fai men Ijaec DirBmaelS na roeyen/ enbe
opten Öojen blafen ' om ne felutge Des te hoeuer.' enbe
i|olijt6^ temaetben.iBantmenüinbt üeelljonben/
De tnelc&e foofe ban natupje» baer toe niet gbeaert oft
Qetoent 3ün / geenfms ben molben na jagfi1-'» torflen/
enbefonberlingUealfteenenonaenUiolfto / ttiantbe
ouben 5tjn beelbofec enbe grimmiger als be jongben.
jïïiaeetoanneert'bofrb te groot is / enbe een man te f
peerbe baer niet cm runnen /fo bouöe irB booj't befte/
mt mencenbnecbtbebbebiebebonbenlepöe/ enbe
baer bttftt bp loope/ toil 00c bat bp bictotls ben boom
blafe/enoe ben Ijonben btcbutls toeroepe/ om baer bes
te moebigectemaetôen. ®eanbecperftinen/biebe
fionben niet na loopen bojben / fnllen miblee tpbt
gantfcl) fttl jtin/enbe be Bonben niet toeroepen/ mant
fo beelberlepijoojn gebla?s enbe menferjen gefcDjep/
boen ben Ijonben Doolen/t'is oot6 ntet mogeltif 6 oat»
fe te reeïj! mogen jagen/ais ben eenen Btet/enbe b'an»
Der baec roept. «Ili een ouben wolf is/enbe öp gDeen
Dintfi ftet/ oat Hem iw loop berfltnbeten mocôt/ foo
feplet niet oft t)p loopt üjeci).
Œaerom f o gfip Bem/als booifept fs/opöitfen enbe
bangentiJtlt/enbefo gbpbaegsgenoetö baer toe fjebt foo moet göp Dem in't bofcli jagljcn/foo bit&toils bet BDelegÖen tö/ aljs ban fcetüt be baolf aHerlep gaten te roec&eu/Daec Dp foHDcmogen dodj bjeetfee», jBaer |
||||||||
|
HctX.Boeck
|
|||||||||||||
|
1$6
|
|||||||||||||
|
Hoe men een Wolf iondcr ftoof-honden
jaghen fai, cap. vul
S€> eendeer oft €belman totlufi ofc toetmaeeam'
ggeglieeuieen BDoibenjacgt tuüoe aentetgteu/ en yp en gabbe tot fuUjc geen goebe toelgeleetbe bjac* ben/nus;i alimi anber gtjemepne jac})f-i)unöcn / Die notgtan0 opten löolf turi aen nullen / foo fai pp bee?S op oe nabalgenbe maniere toe euften. jìBen fai ten eet* ftcniommtgöe perfonen teboetenbetepeetbe bp een bjengen/ enûe be felblge t'boftg baet be ï^olben gge* tuentjnngaer teontgouben/ te laten befetten / toant batmatgijpbooïgea)i0 gouben/ bat be ï©olbenget ganfcgejaetin'tfeiüigeboftggaetontgoutoen / enbe ujgcaen oaet ntetupt / alfmen gaer fletgt0 baet geen öbcriaft gebaen geeft/toantfe in foobanigen boftg 0«- tooien enbe opgeboet $nn. jlBaetbe anber lupben Die fte i®olben cpfpojen muien/ moeten ober al meï atgt fl mt op't geploegbe lanbt/enbe alle toeggen enbe toe- gangen na-üoiflïöw/ namentlijtfe be0 Cornets op' t tant oft fiof/enee bess 1©inter0 op't toeetne aertrétfe. £S«Ick0 tan man alberbeft mertaen/ alft ben felbtgen nacgt geregent/ enbe eer. ure oft twee booj bage opge- gotsùen Ijeef t. KI (Te ban booj be boet - flappen tonnen betnemen/batbe ïïDalf tecljtbenbafcl)toaert0 tn ge» trot&en fp ( fo ttcc!jt0 get ftof oft tegen t'felbige fpooj raet toeber obetbstt Ijecf t ) ban mogen f p boel berftaei i enbe bentBen/batbeliöolf oft IBolfmöaettn'tfelbige baffi) ontbouben niet beste ban oaec / icntoarebat jgaerpemant booj eenlclj ge&röfcg/oftmet jacgt gon» ben tn ben mojgen-front opgeftoocfet gabbe, jffiaer fo gaer peinant göeften enbe aengefegjept Öeeft/ oft foo« üanighen l©olf tis/bte booj gem gejaecgt te getoeeft/ foo fai men baet niet meet na oenenen/ bat men l)zm in'tfel&ge boftg foube binben/toant fpbïutgten gge« meenigt&en een goebe mòle toeeft. jâa bien be ï©ol< ben foo ar tglifttcg 3?jn/ bat f p boel toeten/ mat gritn» mtggetafenbebeeftenfpsgn/ enbe baerom ban alle mangegaettoojben. jBaer foobe T©olf nf et aengOcfcgjept f 0/noc8 met
boeten-gonben / oft oogggenfmojggen© bioetg gge iaegljtiö ggetoeeft/ alfàan fai men metten toept-fpel aencomen/enbe be jaetgt beginnen/ enbe be jelbigeop öe b?(ïe ojöetiïugöe aentetgtcn/atë htet na fai aenglje > rept&ent meteen. 30aer na fai men be anbet jatgt' gonben op gaer befiembe plaetfe (rellen. iBaec be ja* ger fai met anbet ban be befregonbentotfitl) nemen/ enbe na be plaetfe imi'm ï©o!f gem ggeleggt geeft trccKea/ enbe aifoo baet be gonben aen be ftroutoelen laten ttetuen enbeopfpo}en/aen ben teelteen be DMf Bisfjptn't boftg getrot6eni0öoojgeboojtiis. Cube als l)p ftet bat be ïjonben niet anbetg boen ban f tgue* ten enbe petten/ enbe fp niet lieber begeeten/ ban aen te loopen/banfalgpbetopuelbiegp uertroat/batfp alberbeft loopen /Io0 laten/ enbe toanneet een ban ben felbigen begint te Ijuplen enbe tebaffen /alfban fai Dp boel flut): noti) een roppel bettoaert0 toefenben.jiBatt Öpfelbe faim bollet loop btoets enbe crupftop0 boo; t'boftg na rennen / f)aer fonbet opgouben aeiïijftfen/ enbe ben f)oo;n blafen / enbe Iwec met lupbet ftemmen toe toepen/öou/gou/ljou/oft een anbet getooonlfltEê jagers geftD?ep na roepen.€nbe foo öaeft be ï©otf op geftoorla i0/ ban fai men mebe be albernaefie toegije' rufte fjonben baet op fenben. T©ant fo men bte te topt totlbe galen/ enbe ntet nemen bte baet naefl bp jp/ fo ttiotgt men boolen/enbe be jatgt öeröinberem |
|||||||||||||
|
fal/efi ban ber gonben boei f!e?;pf onfcerÊenre. ^Bùtt
om al0 menin't ggepteeoSjbelanDe/ fant ofttoeetto gronbt oft fiof/be0 ï©o!fö boetftappen oft ftjn gantö bcbinbt/ enbeggpttppffelt/ oft eenp boeren gonötgi boet-fïappen 3ijn / foo fuit ggp be gebaente bts tteet^ toeltoaer nemenenbcbeficgttgen, 3®ant te Wol" bengebbengtooteb|tebeboeten/ enbemaetKen öjt'a tupleninberaetben/ onber't ba! gaerber boeten/ foo geef f gp oor h mebe cojte enbe bttfee fèlautoen / enbe be tonen aenberergter boeten altpbt t'fsmen gefpannett» j©aer fulrbr gseft geen gonbt.^De 3©olftn geeft me» be befgelntpeben be felf öe fojm enöe ggebaente/ u?t» genomen batfetoat langer enbe fietcUer boeten östjft ban bedolf feïfgf, ^tt fpoo? ban een lucfjt-ijon^t-
|
|||||||||||||
|
Ban Utï wmm-fpooi ofc
boetftappen.
Cetttfenw'tbooïgaenbe epnbtge/enbetJterbeï tte»
be/ faiÖetmt5ti0üeonntben0nietgwalgta ftgitBen/ bat ith op bee0 piaets aentogfe / Ijoe men t'fpueren eu be. öoet-iiappen tmt&W(AföQfiWQ\iiiwt\hmm |
|||||||||||||
|
î©e ïDolbcn placg men mebe aen gaer epgen bjecft
te «enne/ bte fp ban gaec boen/alffe in't boftg of toonï tretben. î©antbeîî)olten menenalttjöteengerbni bietR/na bp be toïgeti oft beet-gaben/öaw DetEnpf- |
|||||||||||||
|
van dcLant-w
|
ï5j
. alfmenoe toolben met oft fonoer toinfpòrìbeuHjtija*
gen/fco refteerter nocp Dat top topDersS aentopfeii/op) mat maniere Darmen Dr jatpt met totnt-ponben oen* baugen fai. 3&acrom fuit gpp bocj alle bingpen op be plaetjs Daec De uiolf getoent 10 pem te leger?n/en baec pp 3ön upttotljt peeft Dertoaertg pp alle abent aloer* lieffogn gant neemt om Den roof te palen/u Daec on* treut nebcc leggen.ï©ant fp plarpten gemectilgcfï upt paec legecplaetsJ upt enbe in te trecnen. ©aer na moet" men neerftigp aept flaé/ öatsnê De jaept tegen De tome aenreepte/batoe toint upten boffepen u tegpen comt. 1©antgeen toolf loopt tegjjeu De toint/ foo D|a pp Pet toepbtfpel Herneemt. lUacr in een Dal raiimen opren tuint geen arpt nemen-«5>e ouce toolfceu placpté noto' tang lue! tegpen Den toni t te Iepen/ om in t bai De totnt teontblteDen.gc pebfebictoiisi cebangen/ ai$ temet* |
|||||||||||||||||||
|
towgöen3gn/enbe Hanöêtianberen fcBepben/enbebat
alleen aen Den bojen dubben / oft anbecjs eemgp göe^ liolte". jöaec De Walfttmen Doen cecpt contrarp/ want fp matei paec D;ecft tnibbeu in ben luegp/ erna m Daec toe mum. ^>oo falmen meiie Den toolf upt {jet aBonDt gpepupl bennen / toant De Wol fin puplt beel jpelberbec banbe 3©oïf felf. £>ttler Doen be jongpe 3©olöen mebe. jiKaecb'oube Wolf pupltfeergrof en fïiiDSK* *©aer beuc eaneenpDec jagec toel berfïaen/ öatgeeu toepDponDen nocp boeren zmM& ftnojgenjs HjoegBintbofcp gpetoeefì 3ën. ïönuerg alsf gpp ben jacpt-ponDim tot bet toolben
jacpttotltiereen/ (ofuitgpp toaer nemen gI.ö boojfept 10/œaec be jongpe toolben ui guitti oft ?8ugu(ïoijaeK Iegöecg!aet0placijtcn tepebben/nan ben felöigen fuif gp» eenen oft ttoee laten jagpen / enbe paec meefteii' |
||||||||||||||||||||
|
beelDaesomtjangöeu/ Dat gpp beponbenmetpaer
|
||||||||||||||||||||
|
• r , *?-«.«. ---r - ■- • ^ttoepbfpeltamelöc&eüerbe pebbe laten af nouben
iaetfpeleu enbe fabben/ op oatfe Deste moeütgpec J©aerna3önfefienenBöeIopen/enbeöebbenoentorif
enbe ujoltjc&ec tot dm: tacpttoecDen/ enbefulcpaer in'tBofcpmet grooter 1tnoebfgöepbt aenoöemenS Jjeelenbe DicKtoitë Iieftofen/ enDegoeDe beetfeengte ©aeromfuitgppergpeniSaeriTeenforeefi/cKat tl* |
||||||||||||||||||||
|
eten gpeHen/Die bebienaet in 3gntoeptfac6ealt0tbpficpgpereetpebbenfal.
4M al0 pp bat betont toie be beffe onber paec jtj'n/
Die paec alDergefepic&ft enbe naerbigpft te lope n enbe ter jacljt fcpicaèV be felbige fuit gijp Boojt ter jacljt lee< sen/enbebictoitëBooj een toolfopitubben/en niet Den anberenjacBtpouben jagen lateneer en tuiTcpenjült gpp bictoifé met paec liefcofen/ en oe goebeftuct&eas te eten geben .<8i;De op batfe De? temoebigec toecben/ enbe men tjaec Relpe ben roof Dangen/ f o faimen Dief, > toils op ben toege gaen/enbe een üoo^beel tnnetïien/erl alffer etgengs een berloopt/fo falmf fjem toel liefcofen/ enoe öein mmtx- uab'anber öoop bjgben/baer na toe» Decom ïoepen/cnbe ioeberom liefcofen. jBaeralbec» m*eft fuit g[ïp fien o m fobanigBe öonben te becomen/ We geern betoolf jagen/toant men bepalben bie/ lieo' îeSgcÊ alletlep ponben tan Becomen, ï©ant baes 5tjn fommige toar ötfjonben/bie alfeeii t'öupö eu fiof booj bieben enÉ boebeu betoaren/enbe be felbige aenbafjê/ al3 baec5önDe groote boere reecKels^ommige 'ìjn* bec bie togt omlopen btemf fit ^paengim tìeeloeeft/ Die Den toilöen bieren bie Daec int belt ecgeng imbst* gen/opfîoocâen enöebsrjiagé.^a ?0rtbec ttiébe eenige toaterö.onöen/bie ben toogele1 tnt toatec m ftoemmen, ^>oo 3tjnbec noto anbsc {johben bie be belbt-goeu* DerjSenbcquartcl^opiaggen/enDebefelbigDenoemt» men bebetftasnbeöonDen/begaetofleptöönben jon De gene Die ih De gaten ofc {jolen Den boffen enbe baffen najagende «Engïlfcfje Doggen 51311 üe gene Die tgrof toilt/ al0 t'toilbe ftoijn/ beren enbe toolben aenballen enbe neoer bellen. t©e tointljonben lopen fneS/enbe baU len alDerjjauöe totlt fiout enbe moeûîgtj aen / fjebben Baec peeren feet lief/becljten boc& bictoitiöijooi {jaer/ ja fp fouben tìooi fjaec peeren toel fterben / alf)e niet tegentooojbiglj oft boot jrin/oft ergen berbe toecfi p» tcoc&en3gn.©efe tointljonben falmen bocfj fjouDen/ bte bat grimmigrj toiluêfffltin berbenaengrrjpenefi belen/foo mebe toel een toolf/ftoelcfc mebe een grou* faem bier i0/toant tointljonben 3jjn beel grimmigper aI0bebjacuen. €en poer tocet enbe Ijècft toel gefien/ bat alle mgn
tointljonben niet foo groot nocjj fiere ïijn alffe toel ten ^ubeoftin4gngeIanbt3ijn/nocötan!SbojbenfetoelfO' bauigge toolben aenballen / bte gcooter enbe ff crebre 3fjn aio fp felfö : JDaec be aert en getooonte tjelpt beel baec toe. 10aneenen grootcn Cngelfcpen bogge/ enbe eeufcljoone tointjjont canmen allefing fcljoeme toint* ïjonöen totter toolben jacgt toecuflen. |
g gen be toiiiDt/enbe op een effen belc/oft aen Den boeöt
üanr gebergijte De jaept aenfiellen Mi frijnt felie eriDe bojfttoeringge moeten ceïijt tegen ben aiiDecen ober/ aljs een peert$ fjoefpfer gemaect 3gn.©aer toe falmen: tenminffenfeben toppet goebe fiercrie enbe groote tointjjonpen öeb&en/ enbe ttoee coppelgi liefje gecatge fptfioenen/baer mebe men ccgDeng in bofep Jjoube/erl eie eenenbpfonberen perfoon te peerbe geben/Dic fjaec totten loop gpeltpDe. *©aer v.a fullen nocp D|ie anûere toppelen/op De 5gDeûaer b'aiiber lopen öouoen / enüe Defelütge toerben genaemtbe befpbeu coppcl0. Dacr* omfalmê b'eerfïe ttoee coppeljï bie tegen Denanfccrert ober fiaen/enbe oe toolf baec tuffrpen loopt/eitje eenen ber gcucr Die tegen ben anberen ober {jouDen/ff rac op* ten wolf roe laten lopen/enbe De felblgfie Den ter 5ijDen tegen fcDiclìen. 3©ant afe' be coppelgDan ter jijDcu/tee recö f ce îQî losgelaten toerben/foo moet Daec De toolf recijt in Der loop tegen comen.fïlfoo oorb toanneecDe anDer coppelö ter recDtee tpt lo^ gelaten toerûen/enoe Dat men foo laugDc fjeeft mogfjen toaepten/ tot Dot be toolf aen Daec plaetfe tornt/ alfDan ifi niet mogljelgcfe Datfjaerbe toolfontlope. <©aeromfalbe jongDebte boo| aen ben fpit£ niet 3pn coppelli fît! oout/ met ^rjtt Donben Den toolf ban bójsn aenballen. iBaer De felóige ponDen moeten fioutec enbe moeDfgper ijrjn/al.ö anbec 0onben., jBaer booi alle btngen m poogfj ban nobe/Dat mert
üooi een pber coppelDonoe" een fcpmfelôebbe bâ fepl* boec oft jïroutoelen oft anbrc lof/bat bc man met 3tjrt totntponbeu peni baec onber macp Herbergt, ©e pee* lonen bit bp ben ponben pou&én/ fullen op paec enien nebecballen/enalfo fii!pouben.<en toannetr tcalfulc* ge ftputfelen foube malss/f'o foubetcfe caftaenge b^uptt mauen/enbe be felbigpe op b;ie ffaecnen upt f pannen/ t'toelcfe beel beter ië. fflmt Daer onDer fraetDcman met 3pti Donben/gelgc als onber een bar/bat pem toe* bec nocp tointftBaoen macp.^o moetmen mebe ben gconbt mét toilDe Haren oft ftroo beffroepen/ op Datfe Daec onDec fo Heel te beteren leger-plaet0 mogen fjeb- ben. €nbe inbient gpefcpitt bat be toolf ban üe toint* ponbeu omcingelt io ban falmen fuel toe lopen/ én ee* nen grooten gpefpitflen fïocfe oft fpirjSin 3511 Jjaljj tot De tarnen toe in (loten/op Dat pp De toinbt-ponben aen Daec fcpentöeljï oft gebit/oft mupl niet en befepabige/ oftanbecfinssalfmen beponbenopbeeS topfentètté pulp toemt/foo befepabigpen be toolben üe toinf B on * ben/ batfe paec aen ben ft0encBetë Hetletfen / èftbcn copffutBcnbgten/ oftbefelbigPein eenigpë aubere manieren alfoo toe reepten / batfe bictìtoitóbaec fece Sicantu ban toerben / batfe heberHaÖen.enbefïecöen. ï©anteen0î©oiftiBetealöbojenbetoefenm/ tèfwé gpebaer ïijcii enbe peticuloosi. €uöe toonneer be pon* Den met Den roof nu een tgtiancBgMpMtenbegpe* |
|||||||||||||||||||
|
Hocmcn de Wolven met windt-hondeta jaghen
endc vanghen fa!.
CAP. IX.
|
||||||||||||||||||||
|
i^nttot ïöpnunaebenepfcDbecfalenBetoefenfcojtftoiltpcbBen/ foofalmenfebaecnwianopecBri
|
||||||||||||||||||||
|
iNptbbenopmot topfebarnientbofcBBeffai/ tatm. àmmv
|
pactptfal 3ön ponben toebecotri
% 9 tot Berti |
|||||||||||||||||||
|
Het X. Boeck
|
|||||||||
|
2.58
|
|||||||||
|
begoube/ enbe alfoo boojt get gasifege bofrft boo; enbe
boo; ttetfteu tot aent peni/ ifet ban etgend een toolf boo; Banoen/foo fai gp feet f toaetlgtis baet tn bfpben/ maec gp moetet upt lopen. jËen motgt 8aecmeb© toel mettlepne öonben oft boereu reetKeljïbooit big» ben na b'eene .ïijoe be$ boft|l IBaet foo't gebeurt bat be toolf na oc Dutte oft be*
ftöutfel / baet onbet |ornmiIgge petfonen arp t op gec gtaenöebbenöenen loopt/ ban fuilen be feibtguemef tojte futeppelen na be fcgentfeel toerpen/ cm gem be^i tefnelbet te boen lopen/op batbe toolf boojfgn fneliea loop get gtaen niet bekennen tiuwö/ inaet alfo onbet « ftenjs in be felblgge oft in ben bal|ttità baile/ enbe batt bettoojgettoeroen banben genen bieaent gtaengge* (teftsgii. jBaet fo bjafooamgen toolf boot tsyató ba« f aimeu effen toel pet gaeen toebet upt fpannen/ gfi eers pegeltjtft in jpn yuttc ttet6en/enbe alfoa op een anbee toolf toacgten.iBaet fobanige Dutten moeten ganftlg bitöt ban lobetenberuptötesgn/ oftbanbititlgn* toaet gemaett al& boojfept i&. Cnoe op bat een poet bant botta bat te famen %\}t*
tomen ifi 1 enbe elcfie Ijope bpfonbet op $gn befìembe plaetfe macö tomen alfmen tnt üofcö tretfeen fai / ifl nooDtflö batmeneen groote bofl'e W ftgiet tot eett mertftteptfeen / battet ban tgot 5? batmen met gtooÊ gjjeftgjep tenboftOtoaett in 'ttetöenHliaiDan fuilen ooc uocy foinmtge befonbet petfonen bp t'gaesn geojDon« neett 3ön/bie toeten gocmea be gcftur.gge bant gaem enbe bal ftticUen fai toe fieSlen rrsaer alöecmecfi be net" ten/bie telt Dtttoilsi met fonöcrünge Dact ?oe ge «inetta ttifïtunienten oöêtgcoote lang.ge fiattisêii geb laten fpannen/enDe met ttoee gebei.a ^an aeptcten enbe bats bojen 8eb laten onberfetten.UDant tn fobanfgget ma" tuieren be jatljtuetié te fpannen/ i& be alber bequaein» (ie enbe befte* ^00 ift meöe ban nebben batmen be «ptiiemcnbe
groote jargt'netten actt boomen/ oft goebe flsrtfte palen/ nabatfelane&ofttojt3ötvbebefiigge/ enbe binbe. ^00 tfl meûenoti) ban nooben/batmen be ga<° ge booj be ï©olf0 firitfe toeüatebetfien/enög ftgjt&e batfe teegt ggemaetbt toetbe* ï©ant pet bicfèujiias ggeftgtetbatbegöenigfiebiefultfe^ maecfeenfulleti/ l'elfö be f aetfee niet toel en berfiaen/ toaut fp tnaetftenf@ te firatS enbe figf. Jtëaet bte 3911 beter toeggetuft/bte top öier aeng8eba?fen 8ebben/toant op een pber epnöS Öeefteteen fonöetlingge 5epl/ enbe een foDaniggen be*' jjepninglje/can opbepben 3tjben nut enbe pjofgtelgtfe $gn, ^aerbeneffeng loopt oorit giïeen ïDoif/ totiae ftoijn/ oft geme toeberotti te ruggöe/ bat Dp ter jrjbe foethe upt te bjeben/ató gp booj D«m eemopen gat fret/ enbe ban bepbe 5göen met $?eggijen nf gefc0ut t&/ Die 8em retSjtint Mt lepbet. «epiibslntk ifl ootfe becj al/ boo}allenbmrjDennatinoobsn/batmenbejatyt* gaetn/enbe 3©olf0 baden late opJteUcu Dact be totnöï albetfii!flei0. Hoe men de Wolven met valftricken oft mes
Wolfs vallen ende ander inflrumcnten vangen fai, CAP. XI.
Vil «En moet ficD in befer gefraïte/ber toonberlötSe/
•LVienbe ongronDtljjcbe boo^tenigbepDt^obgbei" teonbeten/ goe b'eerfte jBenftge ?8oam in 3gn eeifts onftfiult/eet fjp gljEballen ie in 3önbokomengept bte Öem «©obtalmatgtirg in ben ae$;üau bet ftgsppings gegeben geeft fo bee! Dupfent onttellntlie bet fien optee aetoê een pegelgc met 3gn naem Deef t tonnen noemël al0 fuïtjeint eerfie boetfï JKoOejö/ ©en: int ttoaeleffici, tap. geftgjeben fiaet.*©aereuboUer. öatöem ober ella fobanige bieten boltomen matgt/ tjeerftöappie en ge* toeltban <t5ob ben ï^eete ggegebfn tó/ alsfultj; mebe tn ben betmelbenboctit int ectfle cappittel/cnbe tn ben atDficn #falm aenggetoefen toett. 5i)aet fobantgljm glje.tot.ïtçnfie.e.rfîDappie/ i.snamae.l0bocj batftb^c- fttlrjtîie
|
|||||||||
|
tot öcm roepen enbe lotfen/en toebetom in 58» Dutte
ttccbcn/tniffroencftet noto eenanbet toolfint boftp Hooi ganben toaet. Sacrati fai tneu baet op loeten/ enûeDetoinbuDonben alg boottenlaten upt lopen. JBaecmeii moet toel toeficn batmenfe niet te late upt fenöe / taant [jet tjs beet betet Datfe toat eetbet upt lo « jen/eet be toolf toebet int bofet) tornt/enne alfoo met » tee loop Deutbje&en / enbeonitomen. ï©ant algbe toolf eenmael ontlopen ig/foo t|ì ftoaremoeptenenbe arbepbt/ oftftDoonbe toinbt-ljoiïbenDemoptet gao {ten na lopen Datfe Eleni toebetom er pgen oft öangen, ïPjîu te peb beel toolben üooj Dtj» tgt/ enbe noci) bin» nen toepnigD bagen/atë tc^ ban befen trattaet feDjeef/ opbtetogfegebangen. 28$ be toolf De jatDtgonben een mael ontloopt/ ban
ifi met boojbcrlnt bannen Daer toijbet na jage/ toant fp öouben iietgljeiijs fttl/matt lopen met eenen fnellen loop toegD. .êomtotiSmogljenfeDaes tnt boftD bet- becgljcn/ fofe anbets fietth genoetjj 59«/ *nbe De Don » ben gaer niet al te feer obetballen/etiDe uptgematgelt Debben/ enbe bactbeutalbaerltggDen bigben. v®tg niet te min nemenfe eenigD boojbeel ten befien m/enbf lopen niet meer foo togbt upt/upt fojgDe men inocöte DatreenigDe totnbtöonben tegljen fenöen. bigban matDmenfealDereerflbanbjgen belbegttfen. €nbe fultbe jatgt 10 boo|toaet feer ïufiigö om fien/ toant fo bja be yonben mettimi batbe toolf üetlopen 10/foo lo< pen en' ojingenfe gein Desi te neerftiger met groote b»« geerteenoc tiiolgtbgcpt na, «een Ditich moetmen booj af tóaer nemen / t'toeltfi
îclî fclfö ülcto'Js gefiew Debbc/oatDc tuint DonDen niet alte gfjeern cengujtgge toolfinneaenballenenbeom* bjengen. jBaer fp begeren alt flt op gaer te (tijgen/niet onceria ban op een anûer tyat/ nocfitaniö bitumen toel eenigge noene enbe (toute Donben/bie tot Daet aen bal » leu upt louteren gtooteu poer» Hoerncn Wolven fonder ftoofhonden oft windt-
honden in netten fai vanghen « Cal t X.
T©l notö toe Debben top beftDjeben Doe menbe
toolben met faejjtenbe tointuonbf jagen en ban « gen fai. Jiöaet alfoot niet tm& potte gJjelegent&ept të jatfjtjjonbeine Ijouoen/cnbe pegelgtfe met berfiaen tan Doemen Die moet letten/ fo Deb te baesom niet nalaten tonnen/ eeufonbetlingge maniere aen letogfen/ tjoe* irsenDeüiolf fonbereentgD beguipberöonben motgt öongöen enbe bettoojgyeu. ^aetom falmen ten eer- den jacgtgaetü/ncttcn oft toant maHen/ enbe bat op* fpannen laten opte gtoetetoegé enbe fitaten/ enbe bat op een (leegte bietDagg oft anoer ggelegen tgbt( toant ben Jbonbagg falmen na be tijien geboben beö peeren toeren) De ganfege gljemepnte enbe nabuetftgap/ met ben bo;plupben bte ronbtom t'boftg oft toout/baec be toolben upt enbe in ttetben/tooonen/t'famen toepen/ enbe een ptguelgtl» op 3nn ggetotflen enbe befiemben plaetfe flellen. -eiiöe als De o?bfnantiealfoo ggemaetfette / enbe
fp bp gopen ttw fpieffen lantnte ban ben anbeten ge' (lelt 31U1 foo falmen int bof eg tretuen / enbe een groot bolbêren mntefcen / optengoomblafen/ enbeopten trommel (laen/enbe er gten/gou/gou/gou/met lupbet (lemmen/enbe recgt na t' toant toe met een geb;upftg onbefegjoemt enbe moebtgg 8ten ami bjf ngBeii/boos boffcDen/ öesgeen enbe 8ag8«n / toant in foDanigbe plaetfenplaepten ftaetbetoolben mceltenbeeltebet^ ber ggen enbe betfte&en/ enbe filile te leggöeu/ enbe laten een peggelgrë alfoo tooojt tretBen. ©acr upt tornt bat j'ranfopftöe fpteeebtooojt / ï|p Doubeftct} alö een toolf in Derf)ole. ièoofalbanbeganftoegöe' mepute metten anbeten baer fteen tretfeen / enbe een pbec {joop een bpfonbet |Eangebüen/ bie boo} aen tmkt/ çnoiliaçs allçt^ fameiiingoot s^faantie. |
|||||||||
|
Van de Lâtidt
|
■öwv. 2.0
ttofiffel boen fai) foo iff fcaer bat pp ficg toeberom ou
ben loop fai (lellen/ cube niet tiaei Der Bomen/ of be ja- gljecDtsbe üaitoc-rujlenictl/ moetteb^en get(eeï 30U rootli Bötnomen gebben. €>m fulcbss te öoen moet Dp toolfsi-bjecB nemen/ enbe Bet gantftfie feeï baer mebe bjfmcren/als een ftöoeumaethet 3911 bjaet met perii baet /ente Dir moet men (o bicfetuilp boen ain men oe ba! roe-flelUa tati, «enbe disi ggp uofjen ofte anbere totloe Dieresi totlt banggen/ foo moet glpp me* be met boffen oft atiber bieren bietU/Die ggp tmnggen toilt/ fmeren. iSaer fjet tsf ftoaerltje& om boen/ fooamgger toilbe
beeften tyeth te betomen / baer üooj men göeeru bert bal foube toeftellen/ atjB ban ï©olben/©offen/50afferi enbeïBefeljS, ©aerom ale bejagger beiuolfg-balictt totl fpannen / foo falöp een bagg te bojen lu get Boft g of fojeefl/ ofte toout/ Daer men aioermeeft fultBe üuil* be bieren bermoebt te jtjn / §enen tretfien / enbe bett gantfegen langgtn toegg Deur / baer gp bermoet Dat totlDe beeften 3gn/ oft langgjs ben feiben uiegg genen ggetrot&en 3gn/ met een greppel/ foo bjeet bec toegg of (Irate jp/ bier boeten bjeet omgrabeu/ enDe baer na be aerbeaen BlepneftucBen.o tot poibermaetBen/eubei be felbe plaetfe ujeberomme gantftg effen enbe (iecöt tnaben/ op Dat alfoo De nabolggenbe beeften/ bit baer ober lopen/ gaer boet-ftappen baer in bjut&en/ enbe Dat gijp beis mojggenjs / aip gpp toeber mt bofcö aen bit plaetfe Bomt / be felbigpe beeften aen paecfpooi moogfit otiberfiennen. jBaer ggp fulbt op üeel piaet* fen/ als berpaelt W be toeggen enbe gronbt alfoo op»= graben/baer beur ggpbesi te ggebJtffer3uDt/bat het felbigfie beeft ficg int naeftebofcöberftehen geeft/ on bat uöp alfoo niet te berggeefg be toolfgt-bal opietfitert berf t. €nbe atö gpp ben gronbt alfoo omgftegrabett ïiebt/ fuit ggp een fcgenr&el ban een boebt peert/ e3tl/ oftmupl/ofeenigganberaesi/ enbe bat felbigge bett gantftgen iangpentoegD genen tntboftg omflepen/ tot aen be plaetfe bit gpp omgüegratwn pebt/ enbe aljS gpp ter felbigDer plaetfe ggecomen 3pbt/ foo fulbt g&p lommiggeBlepneftutjcBeng/ foogrootatóten ep/ op befelbe plaetfen toerpen. jlasr al0 ggp get boe? ben ©00/ Œasi of ï©efel toefttllen toilt/ foo ifl söenoegft bat göp't ober-Wijffel ban een ginne/ oft toat anbere/ bat ban be peeren tafel-becberüS Bomt/ aljS fp göege.' ten gebben/ op be f elf be plaetfe legfit/ ofte men magft f toart ggerooft bjoot nemen/ enbe 'tfelbigge'niet bet*- ttgBept op fteben/ enbe op be plaetfe leggöenl T©aet2 na fmo^geniì bjoegfi op 3ön/ fo ralmen ougertogfelj ben b»ecB ber toil&e beeften / bit ftmefits te bojen baeg genen göetogen 39n/ albaer bp fiet ae$ jjinben liggen/ met be felbe bjecB fineerbt ban be feelen bie ggp fpan< tien totlt. 'lïlfoo olfltpt mebe be ^eere ban j®ouffaeÉ een Himonifcöe ebtìnian (nae bp OöalatB tooonenbe) te boen / gp 10 feer bermaert tn bit ftutB om be toilbe) ballen toe te (lellen/ enb?i?ieen fonbfrlrngfiesÖfiMS" Btgöe toepbt-man. |
|||||||||||
|
6e"t0t6(5ûoît)C«I<J5obîS / DimiigetiftDeboojb'obertre'
buigt onfess ser firn ©aberjS SSbam.d gan| clj enbe gaec out ogen/enbe alfo gyciioroen/ bat gupöeufbaeggö be onbetnufngpe untoe oieceti De Jfâcnfc geti gtoote enoe raercfeelndse feynocaen boen / gaccbertoojgöen en&e ombjenggeu. ^§>u!t&!3 alleu te een befonber betogg li?0cnupt|'p|f6elö£[i«ioojb«l!3 enDEgîjejîTOijjcîigs» recpt4&obcrj/baer mebe pp ber iBenftgenggeflatgte na3önöoogj)e ggerecpticljept enoeftrengp #ojbeel Beeft tofllenCaftgbett enbeftraffen. «Paeromfuüen bp on on0 btllnefe niet berüjonberen/norg eenuDfiwa tegpetNöob murmureren/enbe ond feluca ottlgbfaem ftellen/foo be totlöe beeficn ben jieenftpen niet toilien ggepoojfaem notö onberbauigg 39"/ nae Dien pp jgn poogöftcfcpepper niet gepoojfaerh neep onbcroàiiKfj tögpetoeeft enee bat be jlBeiifcpbie4&0D bendeere foo tjoogplgcfegi)f quetp ijeefr / uu toeberom ban oen toiloenbEejlen opter aerben befcljabigötmect, ïgier legpen ift toeberom gewts enbe toaer/bat De almacp • liggen goebe <©ob ben jlienfcDc met ganfep toeelooö/ of t fonbet goebe befeper mettbe mi Dbelen onber fulc&e boofpept ber toilbe bieten galaten peeft/ maer peeft Den be felbigpe [eer riickelyclï uptgpebeeltenbegpe* gpeben / bat pp effen toel fobanigpen tojeetpept enoe artOUfitgpe booffiept/ ber ftpabtigt&etoilDe beeften/ toeten booj te tomen /pen feiben befepermen/enbe ter tegpentoeec fetten. Wantbe jBenfcpenHebben booj fnplantingpe Des flllmatptiggen menigperiep toyjj enbe maniere berbotpt / baer booÈfpfoöanigpefeha» Delgtfee beeften paee onbetbanicp maften enbe bange/ alfmenfulqc aen ben ï©oIben enbe aubère groufame beeften f ten matp. j@aer alfoo top Bici: bojen bermeli gebben Doe men
fobanige tolte beeften met jacljt enbe tmntpoubeu fai ï'agöeu enbe bangpen/foo totllen top uu noci) tonberg aenujijfen/poe men be felbige met fonberlinge ballen/ enbe aubere bàer toe (rellen fat/ infirumen ten toe ftsl* Ien fal/om paer te bangen. ^>o falmén eerft eenen ote* pen tupl ma&en/enbe baer ober eenfbttpten gebloed ten fioojt/ iti isti boegpe battet pem litgtelgthcau om ttaen/maer op b'anber ajtjüebes beerfelö/fuit gijp een lam gang/oft een anber clepn bier leggpen. Cnbe foo Daefi be toolf begtnt ober fobanigen pojbe cegaen/foo flaet be felfbe terftont ftutr om/ enbe balt alfo be v>ja- ttge vuolf in ben cupide boo;noembegebloel)tëgo;be moet ben rupi ganfep enbe gaer btcgt bebec&en/op bat be toalf Die ü accpliftigp beeft ia tfeibige ntet getoaec toerbe. JBaer befe maniere om be toolben alfoo met toolfsi ïuplen te banggen/is" feer gemeen enbe üept te matten* Hoemen op een ander maniere de Wolfs vallen
fpannen ende Hellen fai.
CAP* XII.
M€n moet oocu toeten/bat/foo gaeft be ïDolf atti
beu bal-fttirft fiotti t / enbe bat feci bat bobenbe uwlftMjaMeffV getoast toojt/ (pet toeleg gpfotiber |
||||||||||||
|
Eyndc des Boccks.
|
||||||||||||
|
smm
|
||||||||||||
|
3nl)tMî mfàmm.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hèt eerfte Boeck.
IjM. ©an toat manière ban lanbtomnwgpe p. liet betuojpbaïugbcne ont pietnae faiöe*
fcpjtben toojDen. i
ili. Wat ban iiooos is / m bat men be |)otbe
maecfuofboutoet. 2
tip. ©anoeplactfeDaeetnenDeooebcofpetìtanopttpa
(if lien fai / mec alle n)nt toebepoejen. %
ii. ©etimmeringpe enbe pet bcgrtjp Dcrlüacbert» 6
b j. ©e officie ban een ©aber Dea öupfgpeltna. S )ii). ©e<©fficieüanben goebenacc, 9 bip. ©at tmpaûiUtoH Kaetmoet berftanbtpeb&cn
ba 11 De teltenen ban regcn/tolnt/fepoon toeber/enbe an*
Deeberanberinggebealocpte. 10
I; «fìat een Caetoft yoeüenaerfjetjotm ftenniffete peb«
ben banden loop bes bonnen enbe jtKanen/ent» ban
pun toereKingeefittracptenobec bc ILanttotnmnge- 12
j. ©f tot re:ften bie cm Hanbtman op elei» ntaent ban Dentare brrjoojttcftoin. 13
jtj. ©anìtoettHDergdcbemiffen. t$
itij. Xtemeöien Die een öotbencrfTe bctjoojt ie toeten te
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jïlr. ©an îSeteteelie» 74
jerr. ©anKaftcfteentie «©jagon» ?s
ïïrj. ©an 3offecmarelte/«erbel/i9iper8rtiist/ «ntteea*1
rioftolate, 7$
mt- ©an Spacgel.
WTCijj. ©anïterffeenDctoattcCppe. ?<3
rwiiö. ©an ^&affcaen. 76
rwt). ©an ^teeeKrapen enbe $at(ffepe Kapen. 70
HWbf ©angpemepnelSapen. 7? rrrbö. ©anKabga. 7?
rr«w0. ©am&antcR0|en/?ôaflenafté7<$arotcn ffi J9éen. 77
icreiç. ©an jüüoftaerifaet enbe geul, 78 ri. ©an <donrommera. 7S
rlf, ©an«Cautooo}Den. 7%
rlii. ©an jQeloenen enbe ©ompoenen. 79
ritti &onber!inge bingen boo) be «roneommesss/^imiU»
len/<Iautoo;Den/iiiatiûei!en/ert biergelpcae b;ucpté, »0
........." 8(*
Sit
90! 98 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rCrr
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cibili. î&etiunlujjfjîeito. 9«
nie. <Co}tberpaelbûibetoo;teijiiecpoaean« h
l. ©ant'pjoftjt.'genoecote/gelegcntpept/oibonnan* cie/enoeceffemngebauDenigruptüof. 9; li. ©an be «Crupben tot be tupitoia infonberpepbt/
enbe eerfi ban be biolette. 9$ h). ©anoetnelefecKenbeCtupDen. 971
Hij.. <DE maniere om crupDen/ (00 luci jîBoes Bïupbcn
: ala J^ebtcinale enbe toelrietftenbe iuiipoen/ :sconfa'" I tenenbe betoaren. ioj litt), €ott uerpaelban be bomen enbe boùmhme/ foo
toel uptlaiibifcbe ala gemepne/Dfe in Den €ruptpof ge» plant oft berplant too^oen/enbe eeeft ban De gtjcne este bepaeepfKenabanben<iruptpofafgpematcKt50t!ttîJ fortberpepbt. i04. ib. ©an beRtupbenompjielenteoberbecKen. 107
lb). ©an be bootnen enbe boomüena/fo toel uptlaut» fegeala gieclantftpe/bieopbcDbenofitn potteninûen Cruptbofgeplantoftgefaeptjpn. )0g 8b(}. ©an DettoeebefonDercpoben bicgpclegenjgnte»
epnbeban Den i©armoeapof/enoe «împOtttof. 116 lbt0. ©ani©outoeenDeI©eeDt. n6 lift. ^olbers jsaeeoen. 117
Ir. ©an^affraen. ji?
liei. •eenRoubecpaclbanpetconbtfaebr. us
!kö. Keme&ien fegpen be geb;ee$Rcn bie oen fscupbcm
obercomsn. us itti), ©an be lòmn. u9
Iriitf. ©ant'fatfoen eft bant fielten banbe tópceaibi, ta©
Irb. ^oeOanigpbatDci5penbepoojcntenje(en uo Irbi. goemenDetamtne23pen fai regeren- m Irbii- §oebe®pen*töeelejaecfttilengerrgcecttoo|Öé,tir
Irbijl. lEemebien tegtjcn De jictsten Der ffiprn, nj Irir. goeûenponiBoHptgcnomenfaltoiijûei!, us ltr> <©m ponigp enbe toaa te maften. ^4, Irci, «©etehencnbangoeöenponigp. 124
Irrö. öoemen biberfspc fooien enbe compofttien maecKE
banponigp. itt. Irttij. «©ttcHcnenbangoettoaa / enbebantemaRsnbj»
berfege fsmjten ban toaa. n © Het derde Boeck.
CKp.i. ©e berfcpepbentprptbeclljobcit. %26
i>. ©en ©ogatrt of jrcuptljof. 126
ip ©en plantfoenpof/bacc De plantfoenen bansesni
of 3aet boojta gpecomen ?pn 126
iijj. ©epIaetreuaerbeboomRena/ bfcban;aetof^cro
nen gpetoaffen jjjn/ betplant toojben. 117
b. ^teenfrupt planten. il7
bj. ïMantendfeuinfcöeutenenracr&enafïomett, ns
bft. ï&IantentnD'acroetcftcBé mettacfstofiepcutr.iiiS bitj. iKanierebanpiantfoenen oficpeuten temasé uS ir. <0minbeaccbetcIcggpengaerben of|e!)entenbais eeniare. ti9
p. <0m plantfoenen enbe anbee biberfepe bomen op be-
letpanbemaniecetegcifffen. JiS>
ïj. ©au grjffüen te Wefen nemen enbe te fnjjDen / om te
intentnfplete/ frcupcRenbeinbefcpojffe. in
ï0. Om te imen in befplete/fcpojffeeft pout. i3g
cip. «©mfefntenaenpetupterftebanbetaeften. 13a
mû, <®mteariffientuffc^eu5«fiout eitDefrpo}ffe, m ïb„
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gpenoefiteftfen banpaer pupf-gbrfm. 1$
riti ©an De iïacpen ertûc «albera. 26
©e maniere b annoter enbe ïîafete maften* 27
Dan be Kocnoercns 28
©anDe<6anftn. 31
©anûe«i;nîbogele/eiide anber toaf erosela. 33
©anbe jrafantenenoelfmogen. 34
©atiDe$amuen 3*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
K*
m
m
w
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tfr.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
©an De '«Softelöupben/ pangfen/ aâuar&ete enbe
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m
IL p fiere,
irp. Ö« ©upbrcot. ï'ritj ©an Den <#fTenpecber. rrtip. ©an ben ©crearne perbee, rsb. ©anben&cpaepperDçe. wbj. ©anbeniSeptenperDer* «Dij ©an bc go noen. wbifl.gBelöaancman. jerfj. ©an btn «Ciel. «er. ©aiibenjiEuplbJüter. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
}6
Ì7 39
40
5'
Î3
62 «2
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Het tweede Boeck.
CXp. i. «©eDclfgentljcptbaiibeïjobea'fooïöiHjftn be
l©anr.w»boben ala Crupbf pnben. «4 /f. tijoeûanfgti DarpetlanbtenDebeoeffenitige&an
De gobmbepoojt te toefen. 64
ftj. ©e geoaentebanbeüjagpenbergobtn. 64
tip. ©an be gangpen aen bepben jftürn bau ben i£>ar-<
moef'tjof. 64
b- t)£t iyttten enbefacpen ban ben l©armocf»bof. 6;
bj. ©e öi Datant ie ban be beuüen ban oen l©ae» raoef.pof. uy
bjj. ©e gbelegpempepbtbanbe bebbenbanbenUSac»
moef.öof. 65
tiig. ©entjitomte bcfaepeubeniBarmocf-pef. 6«
ih <©ppoe bedtflDt9tfaebtbatgpefaepbtia/upt bec aerben fpuipt. 6e
*. ©anDejJortagieftrupDenteDegletenefitopen. 66
se/. ©anbeiôottagieftmpOéte plantenen bcrplanté.67 *0. ©anpetpiucKenenbebctoareHbanfaebt/ looneis enbe bloemen bec ^ottagic-fuiiphen. 67
fiïrj ©an betfottaBieRrupûenintparricullece/in&eeerft
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ban Dt «Solen,
puff. ©anbeEatroutoe. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
66
6B
fi» 6S
70 7°
70 7t
7» n
71 ?i
?2 73
73 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ED
!tbj.
Ibrj.
tüiij.
m.
w- rrii.
Kri0. min
Mb
Wbj.
Wbtj.
mm
|
©an<önblbie/ <S5anfenbiffeI/enbe «Ticojep*.
©an îtetiepauta.
©an ^ulcbec enee pimpinelle.
©an 0ertapoom enOe tlepu ©o«&aj&,
©an<£retamarlna.
©an «Gondtblocme.
©analberpanDe25ete.
©an üfccIDe enDe£>pinagle.
©an ffiernagf e enbe ©uglofli.
©an ©arepeenbe fiMeflooefc
©an î&ojetiepne;
©an 3C|tipn enbe ^cpaloegttie.
©atiï-oocft.
1 ©an §ow8oî>ffi efiJfpoetata.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
74
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
r
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Inhoudt dés Boecks.
|
|||||||||||||||
|
ïti. <©m te fitten metten jrluptHCit. i? ;
l'ai. <©rn te getffien metten iciplDeften. 133
gbb'. Inbcre maniere bangrifftcVop alle fbO|îébâbomé.t;4
ïbiij. ^onberlmgeDmgcn ban bomen te arifftcn/te planten tttöe te faeuen/omercellente bjnefo ten te tjebben. 13 s m. ©an ben ttjìt om te planten etiDeDerplantcngegrif»
ftebc bomen foo tu I otrftealo Dunne. 13*
MC. ©an Deplaetfecrïöcgronötintgeneraci. 139
Jti. ©an plaetfe enbe trjt / Dat elrfte f itsptboom begeert ge»
faept/gosptant/eiioegfeo^ff^ttcjtjntirtpatticuttec/enoe
ecefìban acn ?CmanDeIbooni 139
jirtj. Ban aile fooien ban perfebamen/übjicors etlilBcit*
cotons. 140
jcrttJ. ©anbcnl[ja$clacr. 141
jcritij, o m hcfecftetacca/hecfTelaeïS/efian&crfooité b5 öié m
«b. ©anDen<Qitcbocm 142 Wbj. ©a!^jaugebomen/ï&anc|jjen/<ilitroetten/ï.miotnen/
enbe Mbams appels I41
jtrbg. ©a.ioen©ijgf:boom. 143
jerbtij, ©an ben appelboom* I43
(ct<r. ©anbenpiepjboom. 144
jrrr. ©an ben (ifôifpeibooiti. 145
icrtj ©an ben jBaecbefieboom. 145
jrrrjj. lïbantperfcn. I4S
jtirüj. ©au ben jliotebaom. Ï46
jertsijj. ©anbeiKöIjjfbeosn. 147
jrctb. ©anaen^Jattelboom. 147
jerebi. ©anbcfiaftaigntcboom. 148
ycsbjj- ©anüentöünappelboom. 148
jrrrbitj.©an ben ïdjupmboom. I48
perir, ©an beii<©janaetboom. 149
|
|||||||||||||||
|
(rr(r. ©an De ficatijteti/fgebueren /cubegebtupcfi ban De ge«
Difìiliestbeolien. iS2
ïjt.tj:. particuliere befcjmjbinge ban renfgfeeoIteit/Dfeacbter*
bolgenöeDeboojgatnOeojDonnantiegtoifiilleettJón i*ï
tarj. yoc men oliën uptbotitDifïilleert. 183 Irrrö- "tóoemen oliën btüilleett tipt bsiCommen/ etiDeterfi
ban Û; gene Die tueecft?tjrt. 184
Irrrttj. «öm oliën upt becOe ©omm en te bifiilleeren. 1S4
Irjcriin'.liioe men maecltt olie ban 0}pitl$t/g>tt>iav €alami»
te/Comme ban arablen enueanCcrötetgeigtBe. t8$
Irtlb. Cpjofijtban ben^>ïiùetoomi i8tf
Irttb), ©egbelegcntbept ban De plaetfe om De .g.tjbetoojmte
Ijouben. 18a
Itrrbjj. Roemen Dc£>ODctosjrci falrtgccren. i«ó
Het vierde Boeck.
C5Cp. j- <©attet?tjntbjcefoojtenbanbemben. »87
rj. ïBat gronDen goet mn boo^ bemOen/enDe Jjoc men
nieutoebembenfalmaiien. J^ó ijj. IBatoiffeningeDatbebembfiibeaeerfn. 188
titj. ÏBatfnDc Scmbenflefatptmoef ?ijn. »88
b. ©at men bc üenaDen moet fuputctn, nat ir.aechen/ cnbe
gfflooten bouDcn. 189 bj. ©antìct 4top temaepen. iS9
top. ©anfjet5>cljfcrbo)tl)oft 3Teenen. 189
|
|||||||||||||||
|
bit).
IX. x. fi. X9 teren is. |
|||||||||||||||
|
HDiigöenbofcö. '89
p!antag.'e ban «©Imen l9°
öet <Cifen tiofcb . 190
men ©j)bers enbe ©iltljputten maccltt. 190
oanicö Dat oe jaebt ban De böbita oft jïacnDe toa-< |
|||||||||||||||
|
-'- IVI
|
|||||||||||||||
|
jet. ©an ben ^omenbooin. 149
,ïij. Cojnoellcboom. 140
jdtj. 3nittbcboom. «ï°
jdjij. ©anbeuiaiitocc boom, *5°
itliilf. ©an be (pacte Die men moet laten tuffeben Defcuptbo*
mîitîntjetberplantcii. J5°
jrlb. anûce gcboDcnban Jrrttptbcmenteplanten. i;t
t ibj. ©an bc bomen te fnoepê/tc ontmoepé/efi te cupffcb,é.t5i jrlbij. <©m De jPcttütbomentcgöenefcnt. i<^ jclbitj. <©mtebetoareu cnDeteliuubenDebjucbtenbct bomê
om genomen enbe geteutetootaeu in en buptc |apfocne,ij4
tilt, «en ceje bcejiael ban Djanclun bit ban fettpt gemacela too?ben. 15 s
I. -Confittbenbattfrttpt. i$8
Ij. tyoe battergli ra;tc manieren bau oliente maften/enüe
boe Die olie ban >©ltjben o,emaeciutoo?bt. 159
Ij} ^oeaatmcnbpuptpcrffïngGeoltenmaec&tbati anbet
fmpte entte faöcu. 160
Ili), ine men olie bpimpjefiicumaeeftt. 101
Ititi, particuliere fae;cBjnblngS)e ban oliën Die bpimpjeffte f
"gemacela toojDett. 161 '
lis SïiDer looien ban olie, i«3
Ui/. îôelcijjijbmgc csâlummisebaifeabeticcSfregemaect.^
Ibi). ©anöetpïofïjtbanbe<©tflillatten. i<>$ Jbitj TOat Dif{iüa!teia enbeiioebcctfoonebatiDtpiatlebat
tertijn. 105
lit. <ôp mat ttjt Datine" moet öifriUtrécfi toat ïtraebt bat De
gcDifuilcetbc to.iterc bebbé/cü boe lange Die gou ltltjben.165
if. Hocbaiitgn eie baten enDeinfirumeiucn moeten loeien omtoatecente ûifitlleren. 165
lyj. (^ueOaniflöDatDeobena moeten jtjnombJatccenteDt-
(iilteccn. 169
Ui). l'Gf De matetici! moeten bereptjün eer men toaicren oi*
fiiïleert. 169
Iritj. <©ensca!eojbfnantfcn ontwateren te Diftületcn. '70
Iriitf, l^oemen DeUtupûen/|cborffcr./b(ocmen/b|ueJjtetVinDe
toojulo moet Difiüleren infonDecJjepDt. 171
Itb. 'yoemenliloepeiiüematei'inifalDiïïiUcren. i7i J
Irb). ijoe men gebseiten oftOceïen öaecaffaiOfflillecen. 174
Irbfl. ïjoe men Kefiaurattbm moet bifïillcren. 174 irbifj. «©mtebifiilïeren gecamponeerbetoatcren. 175
Itic ©antoeittccHcnDctoatercnin'tparncuuee. 176
lit. itjoementoaterenDifttiUertomtcblancNetten. 177
Irti. 59e raanierebâ bJatetétebtfttllecébpneûerûalfnge.173 Urif. <®mtebifii(lErenbsuebe©Ute. 179 Ir.tijj. 'C'p jofüt ban bc gcDifiilleerbe oliën enbc qttintcfTentf en/
cnucbantoekkequintcffenttcnhiecfalgcfpjORenjijn. 179
Ittffjj. ttoebaiiijOcobensmoetê tiJefcom oliere Otfllllccé .179 ïtjrti. lioebantg De baten ?tjn moeten om olie te DifiiHeten. 180 l rrbj. <èp toat ttjDcn Dat oolieu moet en geDifiillem?tjn/enDe boe öe matetien moeienberept ?(jn boo? bet Dtfiilleten. 18 0
IjtPbij 5©emibDflenbeojDtnantie Die men moet youDentn-t Ciftilieren ban oüen i8i
Ijïbiij.ïjoemen fai D'olie feöepbcn ban Dm toattt/üie te famen
|
rijj ÏBat ©iffcöen Dat men op ftaenDe toaters/btjbers tft
©tfebputren üerjoojttefettenomte bermtnigbulDigen.191
riitj. 53atmenbe ©jlbcramoct afrretftenenDefnpberen isi jcb. ©au öet boef fel ber ©tffcötn ban öefi aenOe materen/ btjberBenbebifeputten. iyr
Jri)j. ©anbiffcoen te bangljen. 19»
)tbi). >0mDebiffrbenteDoenbtr2aDerenop een plaetfe.Kt
rbitj'. <©mtebanBenalbfrljanDebifjctjeti,foU)tlfelepneala( fltoote. jSj,
tic. <©mRlepnbifcb,tebang|)en. i9^
rr. <®mte beu^egctìDe5>cotltpaDben. i9*
xxi' <©mtebangenûe^>rpia »92
rrtj. <©mtcbangenKlcpiiebifffben DfemenEocbtnbeet.isa
mt). <©mï5ae|cntebangen. 193 ifiij). Om te bangen^almen/fohjclribtet: galmen als ?èe*
galmen, i»z
Het vijfde Boeck.
H «5e men een ^ontoijfcr ofte ^>on compas in eens men*
feben fltncftertjantfilaerincbffcö^nbeii fal/(ece mst booj Jtc{teert'ioen/3ob?7<C)C{)tpiupDen/<ttoopïupDc»/enbe alle luanöelaer» te mater enDe te lanöe paffjtenDe / en De ooctt toe DefeïLanDtbainningbeDiencnOe. i9i. 19+. Het feite Boeck.
\ 7 2CnDelantmeteroeopbaelc(iecujijfeDen£antmetcrfijn
V toecciîbeginnenenûebolepnûcn fai. i»j. 19s Het fevende Boeck.
C3Cp. j, ©anberfcbepbenljeptDetacrDtn. i9<ï
g. lBatlengDeefib;eebeOataeliecs bcboo;étebebbé.i9e<
ft), ©anbecfeoepbenmanieren omlanttebamncii. i9ó itn. î©egerectfehaptfi infirumentenbanDêat!îtrman.t97 b. êteenttiDegrupstipttetoojpen / is D'eerfte man (etc ban ïLanDtminningöe. 197
bj. ©an tlanBt te bcrepDen inbt te meften. w?
b(J. ©an tmeftupt tefpjepben- t9S
blij. li oc bat men belioojt ccrOatmenfaeptbet Ianbtboo;
DetbjecDecepfetcaciteren: 193
ir. ©at men bem bcbelpt met bcrfcbepDcn bcc^ê om lant»
toinningfje te Doen/na elee latita maniere. 19 %
f. ©an De dotten Der actûen te bjeftes, 199
rj. ©an*»aepcn. 199
rij. ©anuptgclefcnfactoftaracntefeiefettomtcfaepen,195»
ritj ©anCggöm. 199 rttij. ©anbftïBpen. 199
tb. ©an«©ogfïcn *oo
tbj. ©an «©ojfTcfcen. »oo
tbö. yoeDaiiig0DatDCHra«ifoIberbctjoojttcnjefent ioo
ïbitj. ©e batnningöe enDe orffeniiiflbe ban anbet fooien ban CO|CH- z 00
rtt. aBetomnfngebanfomeebjurttfcn rontcöpfatfact.202
rr. l©accfct)ouu)ingbeaeugaenDet'Bcaeii/ entonDt/enoe
platfaebt. 200
Ki. ©e ïöacUttge. 207
Öet
|
||||||||||||||
|
Inhoudt des Boecks.
|
|||||||||||||||
|
%ri. 30e Situatie ban het patch/enbe bet <©otibert;emeiir
banöe toilbe bcefteuDieûaer liijtju. 231 rrjj ©e .aiutarlebanöe «epgera plactfe/ enDebot men De
|
|||||||||||||||
|
Het achtfte Boeck.
CHp, j. <©e ÏBtjngacct. 2to
ij !©at gtontenûelocbtûatbeto(jngatrtbfû.cfrt 211
ijj. t©at göcentn totjngaert gbefaept en toojDtDatiboo? gtjcnoecrjte. 213
fijj ^ermenbetotjnnaertplant mnnmentoetétoattoijn
Dcgtontfalgebcn/Dacrmen Die toil planten. 213
b. ìBenenfe ban Den totjngaert te planten. 113
bj. ©an De mamece ban tonngaert te planten. u?
bij «Dat gronötcnDecerfie ocffeningbe Dat Detopgaert
begeert Die nieuto göt plant 10. 2.4
|
|||||||||||||||
|
tScpgctaregcetcnl. 1-- i33
j rritj. «Batter Difenui.iercnbaniatbttrjn. 154
1 iriij ïöat tjoiiDea battergoer ter jaclirjijn. 234
j rrb. IDoeûatnun ür jo*ig(ut;OitDenfat|üinemimoct totfct
I jaebt. 2?6
rrbj. ©at men Den IJcrrmoet hennen enDe toeten jijnlegsr
cnDc plaetjebaer bp ia/eer Datn in umiaegt- 25s
Kbtj. tì^e Dar men Den tjert mott jagen i57
rrb ij «Vptofijt Dat men macb bebben bp bet bangtn ban ti?
Ijett 2)9
jr.f. «öptoat tijt ban Den jarcüatmcn bebocittejafjéttoilt:
©erchen eiiDetietettencnban een goetunit Itoyn- 239
rrr. ©atn Voüt cnDc tam ©erchen/» nDe uan Den toilöé öcec
enbe^iotb ï4o
frrrj. ©cnlpgerban'ttoiltftofjn. 243
; rrrjj. Öttbautjen Danttoilt5>to0n. a+o
j rrrijj '«E'p^oftjt batter ïütntn maeü Dooj'tbanabcn uati't
{ toilt^>totjn 24t
1 rrriiij ©anoe genoeebte enDet'pïofjjtbanDcjaclit ban Dei?,
! tïafc/enDeUattöeljonOfnDie DaertoelianiiDOOejijn. 24Ï
ïtrb. 3Be tehencn »an ttnat goeöen Hiafe, ban bet manneke
rnbc bant IBijfften/en De ba n?ünc« leger. 241
r,rrO|. IjetbanatnbanOen i?aïc 24Ï
Itrrbft. ©an betpjofijtban bet bangen ban ben Biafe »41
ïtrbtó «et profijt ban De jacöt/ banoenöoa/ enocbanöcti
©affé. 244
ritfr. artocefoojtenban©offenenDc"Paffen. 24ï
ri. ©anttoee fooiten ban bjachcr.3 om ©offen rft ©affcij
tejagen enDeöemanlereöatiDtetconDcreecütcn. 243
ïlj. ©e maniere om ©offen te bangen. 244
tljj. ©e maniere om ©afftn tebangen. 244
rütj. ©ciaetjtuantjetilonijn. 24y
riüö ©at öe ottûera nietgljeatbt en bebbtn be jacüt ban De
bogelBoft tjctöiicgen. 34ï
rib. ïBat Dat jagen met Den ©alclil0. 14J
rlbj. ïBatbogeiaDattotterjacotDienen. 2.6
rlbtj. ©anDeöatoicbaoftgiagtbagelo int particulier. 24ö
rlbI0- ^ommtgbeatiDere manieten om ©ogheUn teban-
BÖ«n« ï48
Het thiende Boeck.
C^IJp. j ©anDenlBolf/?(jnepgenfcöap eiiDcnatUDj. 249
>tj. giommigbe mebicijnc DiebanDeai©olfaieotnciiDe ingetoantcomrn. 25z ifj. Itjoe etiDefntoat manieren bat men be ftof honDrn oft
bjacltentotûtrîBolbenlaelitfal leeren. tja iitj. DoeméDeiactjtöonöêomlBalbentebangen faHeeré.25?,
b. Jjoe meneen'ioioeren oft boffe gclttpt tcgüen Dcnl©olf matten fai. 2jï bj làoeDeiagtjeroomnatelpfurenfnllenupttrecftcn/ om
DeslBolfa leger tebefpienalffe lagen tolllen. 254 bjj. $oe men Den l©olf Doo^ gacrjt»0O!iDen «pt baer bips
plaetfeuptbitfen/enDcmetgenjeltbatiïtrnfal. t^5 blij. ioe men een l©olf fonDer ftof>i)onûen jagbtn fai.
ir. ïDoemenDcl©olbenmet toint bonben jagen enbe ban»
gen tol, 2j? f, focmenlBolben fonDer (iafbonben oft toinDWjonosa
in netten lal bangben. z,ï rj Roemen De aaolben met balftricfttn oft metl©olfsba!«
(en/enüc anûereinftrumenten bangen fai. 2)s jrfi. tyut men op een anüu mamete oe toolfs ballen fpanntit
|
|||||||||||||||
|
bfrj 3|n toat ttjt Dat men Den totjngaert planten moet. 114
ir, ©an De plante ban oen biautoentoijngaert. 2.15 f. ïMaitinge banbentoittentoöiiqaerr. 215 rj. ©cocffeningebanDcnboltoaffënlBiJngaert. zif
rö'. <®e maniere banbenïBtjngacrt re ftt&en of teinté 217 Itftj. ^SaminigefrapeftttciunaengacnDeDetotjngacrt 217 ritu, ©anDc fierté Des totjngaerwenremcüté' Oaertcgé 217 tb. !©e maniere ban De Ojtipben te fntjbcn/ enDe Den totjn temaethm. 218
rbj. BanDcntrjtbanbentotjnteontfìebéen tcpintbé.219
ibi). èommfgefeapeenüeionbcrungcftuctun acngaenOe ocnlBijn. 219
jcbii). ©an fommlge tonjncn be toelette Dienen tot ggcbjupcft
ban ber meDi.fjne. m
tir. ©anDegebierMnefigebalbleben iBjjn toecomen.221
%t. «omlijn te maechcn. 212 *rj. dommige fonDetltngtDtngéaenaaenöeDtnUjÖn 22j
jtjj. <©tn ©erjupetemaecltcn. '223 Het negenfte Boeck.
C%p j. «BegelegentftcptbanbeïBatanDc. 214
t). Hoc Dat men moet maften een renne off partit om De
IBaranDe te bermenfcbbulDfgen met «Tonijnen. 214 ii'i. ük>c Dat De Contjnen ban De ïBaranDegbefracteerr motten toojDcn 224
iijj. IBatbeefc&ilDattcr te ttiffcben een totlt "Confiti/ enüt
een Bat in De tenne getjouDentoojt. nj
b. ^oebatmenDegrontDebooitteaenmctclienV ter Dat
men bet 25ofcb planter. 225
bj. «Batbeigpclte/Cafiagnfeboom tnûe <$Im/ becDelfie
bomen ?rjn ban De boffeben. 225
bjj. ©egefeaetutiept enDe gbefïeltenifTe ban ber 2So|cp met
opgatnûe bomen. %i6
bljj. ^e manie» om te planten beopgaenbe boomen ban
eenen boftb. 12a
f F. ©anbenttjtbatmenbetbofcljmoctoeffencn. 217
t, ^©at een bofetj Dat neerfteitjcK geocffent tooit/ beter en meer groeptbanbatniet geocffent enteojDt» 217
rj. ©an Di bomen te berp (anten. 227
t§ ■ ©e maniere b an De boffeben te fnpberen / te fnoepen
enbeterepnfgbcn. 2,27
jc-fij tioe bat men be «Settelen fai fapen/ om batter fouDen
«Spchcn bomen af groepen. 22S I
^tirj, <@e maniere om toiioe boomen te boen groepen ban !
jaet/om na Der bantu elDers te berplantcn. 228
j;b. 5©e genoecbre bic comt ban geplant toilt bomvenbe bet '
pjoftjt ban Dien. 229 libi. ©anbenatupiepgenfcbap enDe Differentie ban De toil*
ûeboomcn/enbetoatgtontbatfebegeeten. 219
jcbjj ©an Den <£l|e/$opitct/ ïBilgeenbe anberetoatecacü» |
tige boomen. 129
tbitt. ©anDe<öffeben/<©lmenenbe©Ie&erboom. j.50
ttr. ©anûe «taftannie boomen. 231 xi. ©an De «Spetten enbe baer Differentie/ban be Carptjri/
asuecbenegOeanbubtergeitjcbe boomen, 231
|
|||||||||||||||
|
enbë ftellenfal-.
|
|||||||||||||||
|
j ; 9
|
|||||||||||||||
|
Eynde van d'inhoudt defes Boecks.
|
|||||||||||||||
|
f enfiti* ban bet ^oot tot ben jieretr*
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AEtöfarchröemmbe lefer/battcnmp Ijtbbt berbooibett cimigli
aboirten ban Cafei* oft fôegtoerg bp bit ut etilica mztth te boc gen/en ijefntct getoeett tot aitulcfcer intentte/orn De ^ntijeurcn m tjaer uoeccU te comreroUeren : £0aer tee contracten om \)tt felbe te beceeren/aenmercUenbe be groote bequaemtjept bes feimgen mljoutsi Oceftmp0oetgeûotljt/befettBeeccgi(ïcrjSDaei: bp te boegen/ tot groot gerief bea %ztev$ imbe alle Etef^ebberen ber eerltjcue contten/om gère- öeujefc te binben alfulcr ben Eefer rai noobtej} toefen Vale, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Catti oft Bccjtfïtr ötfes tegijentooo?
ïifsöen BotcUs / toaennnegöpteöeltcfe futtmogôentomben al-
fulcne namen uan Crupben enbe jfrupten Ijter mne befcöjeben /enbe bat
op De lettemi/baet fp eet jt meoe f pellen, te toeten/coth ailebocmeu/ geoiecien/ (oo mef-
öoeatöal0 uiiegDenbe 'üoölïcig enoe toiffcöen / enoe aüejï toat D« HanDt-mati tot Dare botitoetge nooötoJ} fai toefen. Ghy fuit weten dat het CijfFer-getal, dat voor de fchreve ftaet, beduyt dat
bladt.ende het getal na de fchreve het Capittel daer het felvc in belchrcvcn (tact. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Byvoet, 101
Bijen regheeren > ende haerplactfe ordonne-
ren, no Bijen hare fieciengenefen, j^j Boter regieren, 27 Boterbloemen. gg Boomkens planten ende verplanten, 104 Boomgaert regeer en, t2Ó Bocksbooncn, 203 Boeckwcyde, 202 Boonen, 204 Bofch vvatgrondt fy hebben moet, 225 Bodenen fuy veren ende fni)den. t27 Bootnen des bofch verplanten, 227 Boomenfnoeyen. \^\ Brandende netels end e andere, 87 Brem. to6 buonic. to7 broot backen, 208 broot backen na divetf heyt van grane, 208 broot haer patuyre. 209 broot diverfch gebruyek, 210 brouvverye, m bracskens om Dafl'en ende Voflêntejaghen, haer onderhoudtenderegiennghe, 143 bugloffe, 62 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
iii.
lxiiij
lxiv.
Ixviü.
xjv,
xlv,
liv.
»,
xix4
xviii,
xix,
v.
x.xii,
xi.
xlvj".
xlv.
liiii,
lv.
xxi,
xxi,
xxi.
xxi,
XXI.'
xl.
xxiü. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i%
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxu,
xlv.
xxvi, H.
xlv.
Ili.
lü.
xlv,
xviii,
xtiii,
XXI,
l«i.
Ht,
Xlv,
Ivi.
xxviü,
xvi;
XXI.
XX. xxxü.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XXI.
hi.
lv.
Ivi.
xx i.
xxiü.
xlv,
xlv,
j.ii. üi«
lili,
xxini
xlv.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f"* Alcoetfche hoene n,
^-'Caroten.
Cauvvoerden,
Cafrayneboom.
Cardusbenedicius,
Calaminthe.
Carny.
Catte cruydt.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XX.
xxxviii,'
xli.
xxxvi,
xlv,
hi.
lii,
lii,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
78
77
148
83
98
101
102
Gacnlls
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
REGISTER.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Camilleblocm,
Cawoerden,
Cappcrboora.
Carabe,
Caitanieboom.
Caitanieboom,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Eeckclenfacycnom boomen te winnen. 128
Eyckcnboom. 2*5
Eyckenboomen ende haer differentie, 231
Elativa. 90
Elffen bofch. I90
Elffcnboom, 229
Eyntvogels ende ander water-vogels regee- ren.ende de felve vangen. ;3
Endivie. 69
Erwcten. I08
Erweten. 204
Effchenboom» i?o
Everwortel, 85
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fig.
oj.
FF.
FlÜj. F. FO0. FOI):
FU.
Fto.
FIF-
FOltj.
FIO.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
102
107 109 109 2*5
*3» |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lO.
toi.
toi. bj. Pt-
! i»ö.
Fit).
loj.
Fai-
llit). F'F. F». Fio. rio. FIÖ.
FU
1«.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Socâ hier voor noch van Caflanicboom.
Ceder boom. I06 Celidonia. 82
Citroenboonijhate ecffeninghe. Ut
Citroenboom, 142
Cypresboom. 105
Ciceren. 204
Cicoreye. 69
Claerooge, 8l
CUffen. 85
Colen, 67
Concommers. 78
Concommers. "I07
Concoicmer, Couwoorden, Citroenen.Vii-
loenen,endedierghelijcke vruchten bewa- ren. 80 Colle bloemen, 87
Coriandcr. 99
Confine de gteyn. 102
Confituren van diverfche cruyden , foo van
moefcruyden als van medicinaelctuyden, ende weltieckende cruyden, I03 Confuuere van diverfche cruyden, u 8
Compofitien diverfche van honich. 124 Conijncn, hare runderen te maken om in de warande te vcrmenighvuldigen.ende hare |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FVifanten.
Fencgrieck. Fifticien oft piftaticn, Fluweelbloemen, Fraxinella. Fruyt. hof regieren |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fbig.
F!F.
IO). I)
FIO.
tj.ltj.tft}
0. FFi. FlOlö.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
34
205
li 1
96 8" 126
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fila-
rlo. 19.
Ho.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fruydtboom,haer plaetfe,planten ende ti dt.
139
Fruytboomen hare fiedle genefen, 1£ 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lt'0.
I.
IFFÓ'.
tj.ttj.
lig.
FU-
F«F.
FIO.
FIO.
I.
!)♦
IO.
io.
to. 13.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
{"^Anfen.
^-■Garjophilate,
Ganfcnck.
Gamanderlin.
Geytenhetder,
Gentiane,
Gervve.
Geytenbladt.
Geele violieren,
Gelfemin,
Geifemin,
Geneverboom.
Gereetfchap voor den ackerman,
Gerfte,
|
32
75
8j 89 5»J
81
86 yo
V5
100 107 I06 197
202 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F«J.
FFF}.
FIO.
Flb.
FFUj.
FIO.
FIO.
FIO.
Ij.
fri.
luti.
fittj.
ttt).
F0.
Of|.
FIO.
FF.
FIO.
Mot
FÖ.0.
FIF.
Ibi. FFFiF.
)♦
FÖÖ.
Flb.
Flb.
10.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
traktementen.
Cornoilleboom, Creta marina, Cruysdiftels, Cruys cruydt. Cruydthof.iijn profijt, Cruyden tot tuylkens. Cruyden om prielen te ovetdeck en, Crieckenoverz.ee, Ceule. Comijn, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
224
149
70
85
89 95 95
170 108
92
101
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ghelegentheyt van den bofch met opgaende
boomen. 22^ Glaefcruydt. 00
Gour bloemen, -.
Gryferiurn. g~
Griffien oft inten van boomen.diverfche ma-
nieren. ,,9 Griffon van boomen om te planten ende te
verplanten.ende den tijde wanneer. »3 8 Granaetboom. j,»
Granaetboom, j .„
Gratnende ronrfaet op ackers endefaeylant |
winnen, ,ç5 ' Graen folder hoe hy moet vvefen. 200
Gulden roede. gi Guychelheyl. o0
Gulden appel. 103
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
D
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
DAdelboom.
Dadelboom . Damaettbloemen, Dal-lelien. Daffen vangen. Di&amus. Dille. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H7
109 96
96
244
89
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FFFÖ.
toj. Il
lì- Fld.
FlO. Ifl.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
io»
DiftiHatie diverfchemanieren.foo van waters j
olien.endequinteffentien.endeproprietey-
ten,traóteert van het I65
tot I85
Donderbhedt. 70
Dockebladeren. 84
Dove netels. 87
Dragoen. 57
Druyvencruydt. 99
Drancksn diverfche van ftuyten ghemaeckt.
155
Duyvencot ordonneren, 37
Duyveh bete, 8f
Duyfent knoop, 87
Dulappeis. 103
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
100'.
IFFFHB'. FUtg.
FIO.
FIO. FFF-
ttj. Flir.
FF9.
FIO. FIO. 10. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
HAfelvvortel,
Hadijtk, Hanevoet. Haver cooren. Hafelaer. Herrshoornctuydt,
Hertfgefpan, Hertftongen, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
82
O?
88
202
141
70
83 85 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Fto.
Flb.
Fto.
F*F-
FFI0.
FUÌ0.
Flb-
Fto.
FFWg.
Flb-
Flb.
to.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Herten vanghen wat profijt daer van comt.
239
Helm cruydt. 89
Hypericon, iJó
Hyfope. 99
Hits
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
EErtbefien,
Eerenprijs, Eertvey I oft onderhaven. Eertgalle, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
80
86 87
9°
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
FKtfl.
Fto. FlO. Fio- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
register;
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hits, 202
Hoenders» 28
Honden. ^2
Honden fatfoncrcn tottet jacht, 236
Honden hare ficckte beteren ende regie-
ren, 234 Honrs-Ioock, 74 Honts-tonghen, 87 Hoppe. I07 Hoeven hare geleghentheyt ende regictin- ghe. 64
Hoefbladers. 84
Honigh uyt ncm en , 123
Honighende was maken, 124
Honig aenmerckenwannneerfygoetzy. 124
Honigh water oft Mede, divcriche panie- ren. 125 Hoy maeyen. I89 Hculfaet. 78 I.
TAcynten, 96
lachtvan de vyvcrsen rtacnde waters, 191
I ïchtvan de wilde ghedietten zijn drieder- ley. 234 Ende voorts wortghetracicert van de jacht
tot 249 ende tot het eyndedes loBoecx.
lacht honden ende Stof.hondcn orr.de wol- ven te leertn vangen, 253 luffrou marek. 75 Inftrumentenderdiftillaiie» f65,60, lofephs bloemen, 96 Iferhert. 82 lujubeboom. 150 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Viï.
£0.
FJCD.
mui, jejebtg.
FIO. io.
j.ö.tfj:
! jclu. inv,
ij** im> fra.
bt.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mariolcync. lot
Mater, I02 Mandragora, Ì03 Mattix boom. 116 Maniere om te planten opga ende boomcn in deboffehen, 226 Nìeldc. 71 Meloenen, 79 Mcchoacan, 94 Mericotons. 140 Mede oft honigh waters op diveifche ma- nieren» 125 Melikte. to3 •viee, tló Mcerfchen ofte beraden, I90 Mefteluyncoren, 2oj Myuus. to8 Mifpelboom. »45 Moitaertfaet. 78 Moerbefieboom. J45 Muyfenoorkens, 90 N
NAterstongen. 87
Narciffen. 97
Natuyteende eygenfehap van de wilde boo- rnen3van hatedifferenuen, wataerdeende |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«O.
10.
Uh lot.
bip.
Wil. ing. jclotg, WJ.
iwö'.
iu.
iog.
#♦
rotij,
lot-
m*
jw« mi- riut. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
gront l'y begeeren.
Nepte. Netes. Nicotiana, Nigelle; anders Nardus genaemt*
Noteboom. |
229
J02 87 9»
toi
146
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
lö.
irto» !rtbg« lö. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
3« 4.
ra.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F!.
08«
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O
Officie van een Vader des huyfgefins, 3
Officie van den hovenier, o Olie te maken zij n driederley manieren. Ko
iìi::fi_______ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bö.
W»gt
ibt.
bt»
Fbig.
vla.
W.
jrib.
ïlo.
ig-
ricbt,
loi.
FFitf.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
KAes ende boter berey den,
Kervel, Kerffe. Keykens oft pluymkens.
Kennip, Kocyen ende Kalveren.
Kriecken e nde KetiTelaren, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2t
75
76
96
205
20
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Olijfboom.
Olijfboom.
Olmboora.
Olmboom.
Onfer vrouwen diftelen.
Onfer vrouwen bedtftro.
Onderhavc,
Ouiterlucie,
Orego.
Orangeboom.
Orange ende Citroenbomen oefFenen.
Offenherder,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
wrt.
FVJCItj.
il. jnn.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
147
üi
225
230
83
loo «7
«9 99
142
tu
39
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hl wttg.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
LAttouwc,
La vender. Laurierboom. Laurier, |
68
102
108 t5o |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
jmg.
ló-
to). tfig.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Lantmeterye lecren , annoteren haer inftru
menten, I95
Landt berey den.ende t'felve te meflen, 197 Leliën. 97
Lijftcrs vangen, 36
I.idtgras, 89
Lis over zee, 97
Linfen, 103
Lymoenboom, »42
Loock. 73
Lombaerfche bieten. I09
Lothusboom. 115
Luyfencruydtt 88
Lupinen. Î03
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
OAeuwen.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
bt.bg»
ft. jclo.
li- Wbg.
lot,
ibi. ilo,
M* |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
* Pairijfen,
Poreye. Panninckcoren,
Paftinaken. Palmboom, Pafteybackers, |
?6
72
77 77 I06 m |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
m.
wüff.
JOTOtg.
JWbtg.
litri.
wt.
m.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Parck om wilde dieren. 15 3
Pachter oft Lantman moet verftandt hebben
van de teeckenen van reghen, windt ende
ichoon weder. to
Pachter oft Landtman moet oock kenniffe
hebben van de Sonnen loop, 14
Petercelie, 74
Peper cruydt, 75
Pepercruydt, 82
Peen. 77
Peerlecruydr, 86
Peerdtftcert. 88
PeHninckcruydt» 89
SS a 2 Petum
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
big",
ft. vw.
jclb.
jcrjcöiö. ]ClO.
?l«»
Flb. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M
MAluwe.
Maechdenpalm. Magdelieren, Mariettes, Malroven, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
81
85
95
96
99
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rito;
Hb» H. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
li.
10' |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
register;
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
48 1
7?
84
189
84 203
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Schaepherdets,
Schaloingen,jonc ajnyn
Scabieufe.
Scheerbofch.
Sencngroen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xlviii.
1 XIX
xxü,
xxix, xvii,
xlv,
xlv.
Ivi.
Ivi,
xxx vii.
li.
1«.
Ivi.
X,
xviii.
xlvi,
IX.
iiii.
iii».
x xi.xii,
xx vi,
xlii.
xvii.
Iii.
xxvi,
xlv.
xxxviii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Petum mannekens
Penlectuydti
Pcerden voeder,
Perlïe boom.
Peetboom,
Pimpernellc.
Pione bloemen,
Pilofelle.
Piftatien.
Pijn appelboom.
Pijn appelboom,
Pluymkens,
Plompen.
Platanus boom,
Plantfocn ende andct te griffiên
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
9l
97
205 240
140
70
85
89
m
100
»48
96
96
t»5
U9
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rrg*
rtb.
lic. rir.
Irrrö.
lm®» jcïto. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
S
|
--—......fe'"1""» ,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sijdewormenregieren.haregheleghentheyd..
vanplaetfen, cndeoockhacr profyt »86
Smeerworttls- 87 Sonwijfer oft ìoncompas in der flinckcrhant
desmenfehen.feergeriefljjck. I93 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ri'r»
ri. rr#.
rib.
ictois.
rbig,
rrrb»
rib.
rio.
rib*
io.
iw. b. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Soucriongraen,
Sorben boom, Spinnagie, Sparghel, Sperwortels. Spaenfchcterwe, Spelte. Steec-rapen. Steenbreck, Sterre dittels. Steen-lierts tong hen. Sticadoscruydt- Stekende palmen, Steen-ftuyt planten.
Surckel, |
201
149 7*
75
87
lot
20t
76
83
83
84
102
109
U7
70
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Plantagic ende griffie van alderhande plant
foenenvanftuyte,beginnendevanhetl35
tot het 15Î
Plantage van Olmen, 190
Plaetfe daermen de Hoeve ende Landthuys
ftellen fai met al zijn toebehoren 2
Plaetfedaermende boomkens van faedfoft
keernengewaiTchen herplanienfal. 127
Pottagiecruyden faeyen.water begieten ende
bewaren, 66
Porceleyn, 72
Pompoenen , 79
Popel ietboom, 2*9
Poley. too
Poncyrcn, 141
Prang wortels, 89
Pruymboom, 148
QVackcle, 36
^Quendel. too
Qneboom, \^%
Quinteffentien van diverfche fimplicie n» 179
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
TAmarifcus,
Tcfkens cruydt, Tenderi|ck. Termentijnboom, Thymus. Tijdr wanneer men de BolTchen fai nen.
Tortelduyven, Tormentil. Thuni t bloemen, Turcx coorn. V
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ibi.
rio. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
190
88
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
99 ptj-
uó lût. 98 lig, oeffe-
2271 ir.r.
36 rrt. 85 rio» 96 | II.
201 j polo*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
XX],
Hi.
XXV,
Ixxiii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
R
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
RAkette.
Radijs, Rapen. Rapen van Paris„
Reyn varen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xxx.
xxxviii.
xxx vi. xix. Iii, Ixii,
xxii,
xix,
liiii.
li.
Hi.
liiii,
liiii,
lxi.
xviii»
xviii»
xix,
Iii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
75
77 77
206 102 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rib.
rio. rr«g.
rio. rib. iö. t.
rrsf.
rib. it. Ibi.
rr&g»
r«.
rtj.rfg-
r«ö-
rbi.
rbtf.
rrfe.
rib.
luti.
rir.
rotò'.
lic.
rit-
rlbf. rlbiö.
rlbfp, Waghc*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V Alenane,
Varent. Verekens herder. Ver ekens broot cruydt. Veltcypres, Venckel, Veyl. Verfcheydenheyt der hove n.
Venuys maken. Vyfvinger cruydt, Violttten» Vijgeboom, Vijgeboom. Vijvers ofte vifebputtenmaken,
|
E 2
89
46 h8
86
tot 107
12Ó
223
85 95 ito
I03
190 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Remedie tot de ghebreken die de cruyden o
vercomen. ji8 Reygers haer plaetfe en gouverncme nt, 233
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ri|s,
Reynvvilghe,
Roode violieren,
Roofmarijn,
Roofmarijn,
Roofboom,
Rontfaet fyne oeffeningho,
Rogghe.
Roomfe tarwe,
Roomfe boonkens,
Ruyte,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
205
107
95
loo
107
»05
«8
200
202
203
98
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vi/'versonderdouden,beforgen,ende de vif
fchenfpyfen. 191
Viffchen vanghen op veelderley manieren
t92
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VilTchen hare fiecien genden.
|
75
J92 89
106 206 230 »7
244 346 248 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vloye cruydt.
Vlier. Vlas oeftëninge,
Vlederboom. Volders caerd en. Voffcn vangen. Vogels die rotter jacht dienen. Vogels vangen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
SAfTraen,
Saffraert, Samckel, Salomonszegel»
Sarie.
Savelboom,
Salmvifch vangen foo inde Rivieren als
Zee.
Saeyen haer manieren, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
76
«7 87
106
inde
»93
»99
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ir.
viti, Ittf ut. Ifttf.
rrffft.
tf.HJ* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vruchten der boomen te bewaren j'nha?en
tijdtjoft buyten hareu tijde, 154, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
REGISTER.
|
|||||||||||||||||||
|
Witte violieren, e$
VVilghenbofch. j#9
VVmningheende oeffeninge van alle coren, 200
|
|||||||||||||||||||
|
W
TT T7 Agheman. f5
Water peper, Si
Wael wortel. 84
Waterlooik. 84
Was maken.diverfche foorten. 12$
VVaterdivetfche ghediitilieetc, trae- teci. van het I7I
tot het 179
Warande ghelegentheydt ende hare
plaetfe. 224
VVaerfchouwinghe acngaende het
graen yan het ront ende het plat
zaet. 206
VVercken die den Landtmantot aller:
tijde van jare behoort tedoen. 15
Werck der hoc venerile» ï6
VVeghebrecdt» 88
yVitwolIecruydu 86
|
|||||||||||||||||||
|
ï
|
Winter cnde Somer ter we.
Wijngaettzyne oerlemnghc, tradeert van het
tot het,
Wijngaert haer lieden ende remedien daer ttghens
Wijndruy ven fnijden.ende den wijn maken TracJeert voorts vande wijnen tot het
|
2ol
ZI2
217
217
Zit
|
|||||||||||||||||
|
XXVllJ,
«iii.v-vj,
VI).
XXX Üj, kIv.
xlv,
' xlv.
Ixxiij,
I lxiv, lxxij, U
|
|||||||||||||||||||
|
Wilde boomen doen groeyen ende dan elderste
planten 228
VVilc hout wat ghenocchte cnde wat profijt daer
van comt, 229
VViIghen ende ander waterachtige bomen 229
V Vol ven jagen,ende wat daer van meer is. 249
tot heteynde desx. Boecx.
V Volf zijn eyghenfehap cnde zijn nature 249
Wolven hebben, oock ecnighe medicijnen in den . lenden, cnde dienentot behoef vanden men-
fche. 2f2
wouvve cnde vveedt. u6
yvonderboora» g5
|
|||||||||||||||||||
|
X.
xl'.
xiv.
xly» |
|||||||||||||||||||
|
a« m €mmt*
|
|||||||||||||||||||
|
CtatuMjtìsm Bestia* btfes ttghtn-
ujoo2tJtgenoOEcU0/tnttoelcfeeoat€nffer getal üat blaötbem*^/,
e nöe De letteren aen tirijum f)et üettfüan poet ölaöt/ öacr een pegöeUjefe
tumult bet Crar.t&ûeDen «nue göeftöjeüen ftaen. <^{JP fuit be temebien oen
Ccasu&BeDen foeclien met De lemc bae* 3P
çerftmetfpeUetn
Ghy fuit merckcn wanneer ghy eehighe Remediefoeckt tot eeaigheGrano
heden, dat ghy dat vers daeru de annotatie van de letteren wijlen, ghehcle uytlefet, omdi»f-
wille dat meell in alle verfen ghefchreven ftaen letteren, dienende tot annotane van racer sense* dien dan tot een fieckte. |
||||||||||||
|
T&Qlfim toanbjouuien bie ftoeeten tìan oöeKbïecösg*
öeptbanmelc6,2og 98, a.
2&ojflen Die day 39tVflnf te maften. i9.d. 2Sojfl ofte Boeîî. 85. c 39jaf£ûenDemaet6en, 76 c. 82, g to6. d »07» g, 172. e.
©laeràen beletten, 20, k 8j, ac 90, d98. a tot, a 172. e.
35janoenoe«)ojtfenbercoelen. 15. b. ©uptfeloop floppen. 2o.f 32. b h 52. h 70. e g f 84.1a 85 ,h k 88.c 90, d 96,a b 107.1109,8141. c »42«
d e 145. h 148. n 233,6 239. h 24$, b 68, e MSÔ
f 205.f 149c 158. b,
2&wpt&pgne8*lpçn.92,g.t75. aK>J. K |
||||||||||||
|
€nfscBffupberenbetIaet maften. 76.311.
a 82. a 26. 87. b 14.90. a 70, 97. b 13. tol-
a24.172.a70,185. b66- 203 b26.231.a '60.115. a 14. StenaÖeficöt tìiecfeen benemen. 77. b 13,83. a Steigfîeftcot bleeca maften. 101. a 69. Stengöeficöt bla.tcimt eu/ai liei Capittêï booj. f77. a 29.
Ififemtuelrtec&erto te maften. 115. a 3.142^4397- a 27. 99,b49. loi.a 23.54.^,
2Berfaarm cteupt ttiin uieûer mue te boen, 86, d. 2ilfgÔeO°»bjen jetmen gftenefen. 91. a 47. 26iD«óanDe fea0mjjKj.33B(îii enöe baiigöen, 119, b »7«
|
||||||||||||
|
S
|
Ctfrnergantft maetften. 32. c 69. a 70, d 71.5 72
f79.a8t.d86. f 88. f94. a 102. c 106. b d 107. g k t«9, ef 142. d 148-8176.C 68.c. h65. KoubjpfffegJjenefen.22.i86.g.too. gtoi,c69.&
SSpolmtnentotöiatBf bieng&en.34.k7°.e92,g. CouoegBeD»flIenberù2rjijen.83.fit7.o,.
aipofìeunen bUtjarbtenbe toleefcpatjöttöö3ôn/ wel «oudepupbettgöeptbenemen.87.m. moitoen. 24. r- Catftöielengöenefen. 25. hyt.a73,b 84, bos, e
98pofieunenüflnö?ouujenboï(ïengBcnefen.2o. g. tit, h. JS
2Sppe!0Diebetbìofen5gn/iMeDetinoaecnatHetei3jt'n< CatboncfteliSbercoerenenbe asbetfpeflaenttaJeete»
gfjen. 244.g. | fu3ilIenbecDirjben.25.x76. h. |
|||||||||||
|
H!3i)n maften. 7t. e.
2{3gn ban appetg maften. 144. g.
B
BISIfemen tot toonDen maften. 86. a»
jdegBeetlgcBepttotbpaapenbeEbjertten, 239. h 72. a79 .»205. f.
2SegBeerlgc6Bept tot bpflapen beletten. 109. d,
25eten ban bulleBonDengöenelen. 26. q73. c74.d 149. d.
2&etenoan Dolle fionben/ (langBen enbeanbergeöies» ten. 72.a74. d76. b 82. a 84.C86.C87.f92,
g 98. a 147.1148, n tot. h 102. b.
SSeftmimtöept beteren, 19. c 96. g 172. e 102. n, aSloeDtloop (toppen. 21. v 85. a 88, c 117.0139, h 148- n,
35loet|pourjDen beteren eubegBenefen. 19.3 32.069: b72,a h84.ab 88.ef89.d96.be t9,a 107,
87.m88.bcef18.n25.9. h.
25lû«penbe toouDen (îoppen. 85,0 87. e. ©loebtftoeren boentoergaen. 51 .a 76. h 78. e24,n, 251oetfupoeren.72.f75.d. 2&laeat» gbeflagöen pfeeften besblöben, 25, h 73,0 87. k8t.f tot.e,
:eSaoer0 op bet luöaem boen conun/enbe, Uif bet flöï'
nefen, 88, g. |
||||||||||||
|
Canrfterisenbefiflelggbenelen. 260.82. f90. d 107.
ik 165. g 179. b.
Canrfieris in De monDt. 107. i. Campernoillen Die femr.ngj) 3ön gegBeren teBebbra qujjt te maetften. 26. a78. f to2. b 68. e.
Catarren ban De jjoofoe qugt te maetften. tot.g toz.a.
Caelüan papi maften. 207. h.
Camergancftfloppen: jboccfct inbeB. aSapcftfaos floppen.
Cement maften om gla$ te lappen. 32. q. Cioöen aen De Jjanöeu enDe tippen/ comenDe ban tm* be/tegBenefen. 32- e n 71. a 9t. f233, e
164. b.
dieren aen ben Balg te tarbïgben. 46. f8?. f. CUDerenbooifctjieters ofte motten beiuareru 97, c 99. b 105. a 14. k.
CnobbeliS ofte tomen beebjgben. 25. e. Coitfen quartana tietDïpben. 16.C71. b72- f82.2 84, d68. d 117.3173.1.
Coit jen ternana, tó. e 72.f 82g 84 a 86. h 88, a 89. C90. dt02.ctoó.b.
Coîtfen DiebagôelycFtomen.78.h 81. e 82, g 82*
b8j. e.
Cortfen bie betoubert3ün. 94. f. 102. c« Colgcfte. 20. v 34, c 74. e h 76. h 82. c e 88. f92. e
9o.d98. bl7t. h 203, a 239. h 243. 077. f l6l. a. ColecgtfteBumeuren put geren, 94, f 106, b.
Coftenafem beteren. 143, f68. e 69. fg, CoitigBwt op be bojfl. 73, c 87.168, e. tfonniffen
|
||||||||||||
|
Cranckheden Regiücrv
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
45îjeftutl bâti ben fcpmtcottienbe. 24.1 m,
apJjefiDtllen Die rontfom be naguelp tomen, 24. q. 117.a.
•aööefujtlien üerfacOten/ rgp maec&en/ enbeupe boen
bfefeen,5t. a 73. c8i.d 101, a,
«©(jeftbil bec oegen. 7°. c 7a.f. a&jjcfEDtl De0 monDW. »7>" i. «©gefmilaenbecloten. 205. c. 45ee(l berfjeugljen enbt toeriiieutuen. 93. h, *©yequetftelanoficngûeiiefen. 96, c. t©trbttggep&t ggeneien. 86. b 95. a 100» f102, n, <U?iegt puue ban be 3entien. 140. f 100. f 148. o. <tf5jaueel beteten / enbe Die met punt mater inaerfiw. 2i. f32. b 52. h 74 f1175. b 76. g 77. e 8?. c f
g 85. e 86 g 97, c 102. i k 103. n 140, b 175. b o pj02.h2o4, d 241. a. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
€otiraften oft biatfcn öDetiefen. 91- g.
4£opgtgeeIma&en. 46. ^
Cwpueti enae f tocimgUe onber öe kim oft Mt, 17 •
f82. f203. c8j,f8j.a.
Cïimptngöe beo" buptp. 84. b 98.0 too, g loi. a e c gt7i.h2o3ato3. m 175. k nf.m22l. d.
Cranc&oBefatKöeritei-c&eii. 17.^9»« f94-h«
«Ccauïxtagte oft fc^ucftDcpDt. 16, n 82. 084, c8£. ce di^S.d , 90, e.
D
DSStmenpgnefWlen. toi. b e.
©le Baren reueft Ueciojeu hebben / lue&er boen ccggöen.98.a, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
©oomenenbe jpunterö. 87. h 102.0,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
«©juppelpiffeenbe testée boen maec&en. 70. e toó.b
|
H
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
143. b 109. d.
©jonc&enfcìjap becbjgben. 72, h, 76. b 85 .e 100. d
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
H!8pi boen groepen, 32. g 73. b 38. f124. a
164.ad. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
140. b,
f&iaeptngfjeoedliooftsi. 102. k,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^ooDeUjMföteuöanüjomöenquotmaBea.^oettin ^apjtaeüeröoen maffen bat ban fc{jurft[jeptuptge'
De v,©louuien, Udlfen 10. 52^164. a. ï^apîftaatt inaimi. 100. d 148. n,
ï|apjupt boen ballen. 107. k. Sterftenen f11ptteren.71.c73. b 7 8, f ici. g io2,n 89. e 100. f 107. k. I^Ctgefêupibe^enfcgenlicöaemqugtmaec&en. Ì ïletffenenbjoogfìen. 102.a.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ai 26, t
<jgper0 root bermen. 116. n.
<£cterognen.,^oec&tinoe f v. toratfe». €m barin, ^oetfe t in be s « f penai, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i#ect pijnen 69. b72. f76. b8i. c8? e.
ï|enen flauisigpepDt- 82. a 83. d 85, d 102. b t86.c •
^eetegpefujtlfen ani» foiibementoft matiItHfififpf, 90,094. a.
SletuegpefbJtlIenbecmojbjen, 28. a46.c81.d24. v87.dtoj.f.
ï|ecbe gfìefbjolle boj/len ban bjoumen, 148. n.
üjjerbiggept ban benmoeber bjoutoen. 100, g. ^eeteenbe coletgc&e fiumeutenpurgeren,96.d, ïletbemilte. 52 g86 f88. f92. g 103. f. ììerbc enbeinetaltgûe Dinglje» fotberen aljS jfjnrpeec- len/ corael/pfec/ ftael/criftfll/enbe DïetgfielËtÊf.
t73-h.
^ftSgöenefen.20198.3 tor. a. liftte ban be leber bertoelen. zo. n. #ittigijegüef milieu. 86. eS7. de88.c 9t. fi9od 130. h.
ï^ittigtïegöefbJilIentotbïatetbiingöen.isj.a.
^ittebercojtfenbeiieimn. 70 g 82. g 87. m 90. d.
ïlooftfbjceroft ©ooft ptj'ne fiillen. 16. g 69.a 71. a
73. c 82. b h 89. k 90. d 98. a too. f g 102. c 171. k
to7-ghi. ï^ooft pgne tomenbe ban bjonr&enfcpap. t6. b,
«jooftf ujeet tomenoe ban toube. t6 i. ^oofoen Ut mute 3eren cp yebben. 26. p. ^oe|îengenefen.t9.t84. C32.172.073.074, f 8? Im89-n9^.g 100. c68.e22i.c69,g,
ï^oeft bmi jongbeeinberiS.75. e. ïloefr oie betoubert tö. 93. h 99. f 221, e, ^eeft ban febapen, 86. c. ^oniglj biîîilleren. 173, h. ïîupbetigoept ban cojtf en benemen. 100. c, heupen pgne, 23. d. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
F€ng"nbettmetifcBenqurjtttiaec&en. toó.fttt. g
It4.kt4t.ct7t. kl 172. e 17;. h 175. a 20a. gl3l.d 34.f51. a52.h72.f76.c77.e81. f 82.iiai4ó. a8j. ac86. d89. b9Z, g98. h 239. h. ^enpn Der (jettes qwgtmaethefi, 239. h. jfentm ban campernoillenqugt maec&en, 72. h. îoo. df
jfenijn ban pabbenqugtmaet&en. 8?. e.
•fenönigeöiccen booöen, 100, g h v. jfenintgUegDeetmenberjagöen. »5» b H'. c 141.d.
;fenûniggeïocbtenbeiiemni. 85. h. jftftetë gbenefeu. 8t. g 83. d87.c 90» d9t,fi64. be 165. g.
JPifieliS ban beoogen gDenefen. 175. h. jröt/eengSjefbjiltufftSjcii oen bsnghf tô. 91. g. 3tleöec-3Qn pöne berfoetenenöcte öulpe ramen ban elle fooiten. 88. d 97. g 98. g 7t. d 23. c h 84.
h 87,h 173. k 205. e 2 59. h 68. c 163. e,
jPlautotgbquöan betten beteren. 93- h 102. n,
J* ïupmen boen Joffen. 83, c.
ƒ lupt op Deinen betoaren boo| bog^els".74 g.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
G*Mfutgt qwfjtmafien enbe ggenefnt. 20. o 46, e
52. h 71. ha7î. b77.e 80. b84.fi 85. h 106, bi73.l33/r22t.d, <#ecl &apzmaectoi.t48. n 106. c 164. d. f |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4&eraec&tfteben beöoebeo. 17. n 16. h 78. f96. h too. î jStoenbigBe quetfueren gei;efen.2y. c d 87.
|
• a,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
f i7t.k. I ^gnmeiibioDegDeboifieiiiEoeti^o.e.
<^Öefiti)tber(ïe«fien.t7.d46.v52.b69.g(ï9 b7i. ^nftammatiebanlongbei'/pleunggubeeojtfeii,
a8t a82.bioo.ftot, f171. n172.cgi75.fg. j 94. g.
^mmmtpt gjîenefen.23. b 84. h 87. a 89. d h i 3tuiu t«maetReti. t9°, d.
90. d 97,e 103. a to8. m i3t,c 164, f, #ggfi««lüa5 Eoot i0 bemoeien, 24. <*
«a U§ Helen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
laifliiiBaTTiiniiïï
|
l*TTMITiimmi --T1M m»»*..
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'B!!! ■Bill!!' 111 î ■IfflWMnBBIIBW
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cranckheden Rcgifter
|
||||||||||||||
|
«©ncupiDepût/ bertaccFien totDpöapen. 70. «103.«
248. n.
«©iicupfDept beletten. 96. h.
€>ogpen gebietten/oogoenbic loopen. 17.190, d 36«
v87.e.
<©ogenbte root enbe btengö3pn beteren. 17. * 89.1c
9o.ci7j,ct78.g7t.d.
€>ogen bacr touplmis tntsuptuieeren. 17. a. ©ogen bie gcflagcti5tjn/ bit tootljept oft blaeulKpbt geneïeuoft benemeti. i7.b36. x.
«©ogljenDie rooae blcc&en fjebben/ ombietetoccbjg* ben. 17 o.
<©ogen tjtttige gcfüJtUen berbjgben. 17.0. «©ogenDietrauen,i7.e. «©ogen fcDelUn benemen. 82. eg90. a 32.f 175. à »76. a.
«©ogen fcfjemelen benemen. 18. h 37. b 8t. a, i <©ogentoorht!cl)ept. 205. e. | <©ogen fupbeten Dan De nutte toletîten. 233. b, <©ojen pgne benemen. 18. i 69. g 72. h. <©ozen rupfjîijtnge etiDe tupunge benemen. 73, c 77, c88.f 150.b46.di4,f.
<©ojenDteftoecen.88.e.
«©ojenüjojmencft anDergljebtertenboen upttomen
enbe fteiuen. 206. f.
<©ube ujonben enbe tiooît fefiere quetfuren enbe ftpe* ringegeiiefen.92,g93.g.
<©ffen / tjaer ficruten 31)» tif^eteöentin bter-cn-toeet* tigh beelen / be eemeöien oaes tegenjs belgljen tn't
44.blaeût,
P.
|
||||||||||||||
|
*K.
|
||||||||||||||
|
K<£Iengotgel£ii.69.c.
üa!UUer«cötigtjeiüJeïfn8Dc.84,c. ïiaiebeujaren oaubcöerüen.8 7. l. ludjcii ban rojreii aDem.Jboecut in be H. Qûe|?cn«, iî.u'Ul)iclc».^oec6t iti be C L.
LfllmmtgDepbt g&enefen. 17. o 76. h 90, h 97.g,
iUsmje^oerftf melaetljjept. H«i f tuait maken. 190 d. 3LeuDenpgne9eIjJeti,74. h77,c78, h8t.d83.b84.
ei7i.k,
KLcUer ggebrehen cube berfìopfljepbt. 20. m 74. h 7ó.g77.e gy.h86.fc ioo,fi2t.a.
Hcttcr toewoeien. 20. n. %iwt WtslctrF«n.85.e. ILucUfetìcnsn gSenefen toantoetbrantfîepf. t64.a. SLongjjec olìebcectòen. 85. c86,f"93. h97. eyyj 100. g,
iLdngljeïfucöugljs Delpen»4o. b 148.0 68, e 204. dz2t.e.
1LoopEr.t!efcGgt!Ui7«tio7. i 171.C Hoopenbe3£teii.92.g. ILooûtoft auöer uiftrumewen upt toonbenboenco* men. 15-b.
Hoop beö ranitrganrr, .êoeent b . bupc&loop. Hupfcnenoe neten booen. 26.x 7^74. d87,a 99. »07. h»
M.
MlïgÇen gtjebre&en enbe pijnen. 20. i 76. a 98 b°
to6. f to9,a no. f tua ttf.k H2,et75.k "Mb. jBagbe quetfueren.HS.c
IBagfîen bcrccutljepDt, 7 6. a 171. k,
jiB.ïgucn uetfïetclâen. 92. g too. d tot. a b d.
fÈuenîfionDeu ban mouttmi ücttuecbetu 22. m 7t. a
74. h.76. a8i.ctoo.cgf to7.kit6.nt47,k
t7t pV72. e 175.11203. c78.f8i.c 83 c 85, e
86. he f87. bhrn 89. ab hm 1190. 394,96.0
98. b99. fh bioo. htoi.ch77.f.
IBaentïïüiiDeuooen cpöoubjen cnDe floppen. 70,0
82. h 85. b c 88. e90. d to6. b 243. b* JBai;b8lnf«Hepcoastiê!:{)!tt0/üetcoelen.ï2.v,
IBanbtliïcb t'aet GpDoutoer.,69, a 76. a,
jlfôafeiengtFnefen. 76,0.
JtSemotte i}erfiew6en.io2.mt7i.k.
JEcffeii enöefuceerDen ija«niaSseii.77.d.
iifâelaetfhept gficnefen. 86. e 163.6164. b.
jfôetantolncne öumeuren toertï nemen. 94. f.
51©iItfut!jng!)eöeIpen.2o. q77. e84.da36,f
loo. h.
jBtfbailen tjan binberen beletten. 8y. a b,
jBofïlangpe foet!)ouöen.78.f.
IBofïen toerorijtoni. 89. g.
.fBonoen gfjebre&en. &oec6tfbotlling{)ebe0mont0.
IBupfener.be ratten baDen.178, f.
N.
N<©li me tangere gBenefen.25. k 91, f92. g.
165. g. gieren bietoerfìopt 3tjn openen,76. f. Jatefenbemafaetl.78.g, O.
fHk'fôer boen gftetoen. ^octBt B. braecBen.
^«©ntfïe&iiiBöe *wn l»onbenbejwtmuo7.u |
||||||||||||||
|
P€fm"cntiaIecojtfen.84.b.
^emlentialcptüoiitUeigoff gefüoillen. S4.c8î« gï6. f939. ^)oec6t noci) Dies nasboojDepefie
prejerbatof.
#cecuequetfuienopbe rugge genefen, 8 tg. ideeroen tuojmeu quijt maecüe» / cft ban ben tojtwï afemgenefen. 85, c 201. f.
heetten bempigliept.86. e. Cöeerlen (acBc taacclien. 115.f- ^afumeer.l«atcr0 ötbstfrije. 176. d, |)eeïben ficc&tenjnn afptefceiu ui t'fefltqFlberïtanbe mct3iji!ercmectenbKtbo!gen0in't57. biaût.
i&ffenûe nwkJti.^pectin De \v.ï©atei; boe» maften* pnl-pfersoftauüec tnfirumentenuptroonbeu boen tomen. 82 h.
feline Der bjouunnbojflcn. 92^99. b. §Ö«e ban alle 3(otvctupjen enbe leben comenbe torn touDe. 93.g92.g163. ad.
^ijne ban oen ^oufoetomenbebantebeelDjtntBen. 9Î. g.
Î9i)ne enbe fìettfctzn inbejgtse. 9^. c
|
||||||||||||||
|
^jjneafemmabcn. 100 c.
Cojtboifîigijepf.
pnnetnDeDeunen. 10'. c b. |
^oetiitbocjtgtnbeC.
^oetîtaoîtîSfabeC. |
|||||||||||||
|
€rimpkigf)e.
lagnctn Den bnpc& fitKen.92. g 175.3221. d.^oecèt tnDeB.Bup&pnnc.
fleurisflijenefeii, 19« x83. b87.fg2o6,gt4t.c 221. b.
#letfeen upt Itintoact boen. t6.4.d. faiecben upt Slceren boen. 71. d. fE>ope!rie oft bal'enbe 3ictiîte genefen. 100. f. ^oet&6 in be v. ©allenûe.'&c
^ocr&ens ban Ulepne &tnberen boen uptccmen.76.le itt. h.
^ocBen genefen. 85. e 89, b 164. e. §jeferbatib«Jboof #efie. i5.a7o.f7i.a7?,cSi.f 82.h83. b84.abc8f.acdgk89. bc9Ó,eiooe
Ctot.hto2.b235.hti4.kmgi7i,dl.
fiitteheiioeiiDepiw^iiensJUanbepocylsen^berbig"
Den, 24. p. «aaetfa*
|
||||||||||||||
|
Cranckheden Regifter
! £>poutoenbe mattften. 76 c 82. g to6. d 10;. g,
»72. e.
.êpoutoen beletten, 20, k 85. a 090, d98. aioi
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
a
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
f^Œetfuren allertep oubeenbe toesffcBe, 24. v 86.
«fèutt'urea Die ttitoenbtcl) 3tjn. 25.cd 95. a.
«fucilami binnen t'ittöaem ban öallcn.Bj. a8î.c
vJ&uetfimnüanDetmeu. 108, m.
«fâuetfuren op De beenen. 77. f. «igMJetfttmbe. vv,
Woubm.
«©ueffuten banbeeften / pcerDenenbeBoepen.92. g. <©uabefUieringf)enboenbioogDen.86, e 87, e 91.*. 17 .dyo.f.
<Öuabe fujenngeaen be ntufegenefen, 87,1, <©tiaetfeer genefen, 205. e. «tfàuaoe | lucriti ge op Debojfh 205. e. <&mùe ftueitnge ban be poesen. 85, e 107, k 164. e. ^Hflbe locateti yan De pefie, 100, f, R.
Raiferngeberöjijben. t6 k5t.a72.f.
«Safenbeljonuen enDe anber gije; immbttttnte gfteuefen. 82- a8}. f84. c86. c87.f92.g98.a
147.1148. n.
©tmpelupt tjet aeiiftcfit enbe Banbenbetbrâbeia. 19. f8ó.d.
Bootljept oan ben aenficln berbjijben. 17. q 92. g. Öootfjept ban Den aenfitöt ban öttte comenüe. «07, kllf.k 272.f "75-d.
Öoofe enoe roooe pletsen tn'taenfttuf.86. d 179, j. idoooe bloebt üan be bjoutoen. 109. a 149. t>. Jftootiueitfoengene|"en.2i.t52.h53.a7o,e72.al3o b81.g83.f8f.h8o.f88.cei49.b239.ln
Qooöe ramecgant». 37. c 83, da 235. h 149, b 143. bl^S.b,
öupfen benemen. 20. h.
ÖupDigliept genefen, ui. btif.k 164,b.
$imth oie men öetloojen geeft Uieoetooen tomen.
}02.a.
|
a 172, e.
«jêpjoeten beebjgben, 82. d84.c87.k97. bemh
115.k.
openen genefen. 2». b c 73. c 32, f 86. d 87. d 89.f 9». f 206 g 164. f.
,<8>panntngeüaïi5enuen.85. f90.a ^pjaet&e oooj güeraetaiüeue uetloojen / toeoer boen comen.86, dio2.m
&pctn Dat gefouten i<3 bertoaten boo; tnojnten. 81 h «jèpltnrerjs/oojeng/ enbe DietgelntBewptDen lirBaem boen tomen-87. h 102, o
.êguinantia 19.d53.a90, d99 g 46.0 ,$>reen Dec blafen / nieren enoe leuerg- 21. d 108 n 142.di45. h 171.klb 175. blop202. h 241. a
243 b32.p46.cf2.h7i. h76.g77.c78. f83.
bfad84.e$5. de 89. ge 87.hn88-d 89 abe.
I02. i 103.1.
«êteet&en ban ^offfelen/^yinnen/ 2Spe 11/ S0efpeti/ ,êc{jo;pioenen/ enDeDiergelgtae. 46. f72. e h 78.
f8l. d99.e8z.a83.f95.dy6.e,
.âteerluen inDcrjUOe. 96, e. ^>ttnfnenDena[emoft monct benemen. 73 h 82. a: 69 g f.
^)turangöegBenefen. 83. d 86. e 87,691, f107, k 171. d.
«jtuneringe Deo monDtg. 82. b 83. d 85. h 90. d 96
f145. i 148.m 171. d 175. i,
étijertngeaeuDeneufe. 871.
js>bjei;inge aen't fonbament. 46. d 206. JbUieuuge aen't maemntfebept. 46. f. jètoertngeüanDepotBen.85. e25,a. J>üjertuge ban De bojfi:. 205. e. J>U)etenDeboiftenbaiii3;ouU)en. 20, g. ^>ujectugDenDieguaeDtom genefen jyu. 25.g81. g 82. e.
^uierenDemaHen.i7i,a. „êüjerinaUe oiiDer be aitine / oft aen be fiele. »7. f. 82. f.
|
||||||||||||||||||||||||||
|
^jtoeringe ontrent beoogen. 18. n 99. e 2of. e.
sèüjeringe ban öettant bleeftf). 233,eu4«». ' ^üoertiigöe bet meten enoe blafen. 148.0173, l |
|||||||||||||||||||||||||||
|
s.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
S«©uttaatcrtoerfcBenDefoetmaecBeii. 17?. h;
jDanfeopfpnfe te manen. 99.d. ^beeïig!)£pDt aeu oe Umus enDe aen't aeufitöt genefen. 24. °.
^>eectgl)cp&t oft ftBurfiöept aen ben fcoofoe genefen. 107. h 87.e.
.J&eerisSjaengefïrlJt. 89. k 179. i.
^mtggeben Die qualijCB genefen üJilien. 53. a 74.I1.
64.3.
i§Kt)UTftigöept genefen. 82. be 26. n 84. e 91^92. g93. C96.C 26. n. tÓ4.eabcd.
^cüdieii ban De uogen: jèoetkt «©ogen.
Sciatica / spetti Der beupe, 22. d 29. a 46. f76.
h78.f82.dg85.d 86. b9o.aç2.g98.cioo.b
107.k. £ccofula enbe amier gef toüïen Daer Barblflöept bet'
mojuien.95-a*o3 f.
£>euuen oicgepletòt 3511 genefen. 23. e. Jicnueii Die göefitfienoftgpefooiiaien 5dnggen«fen. 23. fg.
^>pöe- pijnc genefen. 83. h 85. d 87. f. Retateti ban be öonften genefen, 235. g, gieten te Doen fterbe,ti. 251. ^>lapenbemaetBen. »7.mó9.378, g96,hio3,f 234X
^lapenbefietftten te beteren. t61. ^>lnmtgl)eptfcn be Beele benemen. 140. b. ^langöenuptöïsmenftöenlitljaeniquBtmaetBen. 26 f.
^nöDtngöe ban ptfle, 108, n 100, f219.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
T.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
T'Sfinbtfbjeer ofttanbt pöne genefen. 18. o 71.374
f 76. g h 78.f 82. b 85. a h 88.a I02, a k 105. a 1106. e m. h 17t. kmp i73,h.
Œai toen ban tlepne mnberen boen boaffen enbe groep *
en. 143. b.
'ôTan Den Doen Herben enbe uptbalien. 82. c. ^Cantbleeftöfupberen. 99. a 145.1. 'cCantöleei'cl) becfigben enoe balt ma&en, 80. b. ^an ben guaben reuen benemen. 19, p. ^anbenupt-etlnge beletten. 19. q. kantien toit mahen. 19. p 320.8 / c, 'SanbenDielotetenbalt i»iabe.-i. 18.0. degens eenen flato op'* Dooft. 95 g. d'ctâinogebansenuen. 90.3. .èoecStboojosmDg S. ^enuen: enbe tn be z. genuen.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
V.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
\738!lenbeftetfiten begoeben enbe ggenefen. 17. P
v 83. ^85. e86. d89- 067. e68. cioo, fg 142 di7i. gkt7j. hi74, ni76. 601233. e. 46 d, ©erbiantfjept genefen. 32. g i 73. b 86. b 87. d c 88.
| b9l.f97.bd2o6,g26,m|o7,h68,c. ©«fft8«
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Il II
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ri Tinnì™
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Tiìm^^mì^y^-mr-
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Cranckheden Rcgifter
|
||||||||||||
|
©jouwen twoeöerbfe gefottcBen iö Belgen. 22 p»
©}ouüjenmoeDecop(rootcnbïIet£C!!,22. o 84^85. ë93-h-
©jouwen moeber fupberen enöe t$ptitQDciu 76. h.
tot. ch.
©louwen nïoebEt beijïercfeen. 99. a io2.k,
W.
y; \7ïSterfufDtigc generen. 20 p 73. b 78. f 8z.g
V » 8y.ef17.h88.f89.g9j. h97.ciou,h lot, g 107 g 1 ito.m 117.1 231.d,
1©atcrac&î tgpe «iDe fteamattctique fjmt.eucen qntjt
maften, 94. f. ï©atec ûoen inaUen. 21, e 33.T70.C 75. d 76-377.6
78.h8l.de82.ch83.cd ef85.d = f86. bcg87 bhim89. na9o. 899, ebtot, g'02- Ì107. k, toS.n 150. e 171. a 172. e 239. h 77.f Z2l-d 32, b Wattt KQtnfl Wille malien beleden- 2t g.
H9ater te oüecbloeoïgü malien ftoppeu. 8f.e.
WatttDat fhneitt weber goeût maften 77 c.
Hoeren aeu't uc|)aemDoe:/ftijepDen.25 e.
©eren aen De boften enbe ftatiben betDjgben, 97, d.
Xöeecöutpfcubaen fierben. 8t.
3©iitenbloet bau bebjouwen froppen.69. a 85. b 86
g 88.C 89.1*196. b h 106 b io9.a 141.C 149^233.6
Wih bier geuefeu. 1.17,0 86. d 87.d as.e 89.k 91. f,
TOittc bletften Dee aenficöttf ersbe Deja litöaeuig, 73.^
164. a. SDtuben boen lofTen. 99. h to 1. d e f.
3®Ön bewarenöat ftp niet fup| eu wojbt. 72. h.
îBgn bttumn ofier geen water in .0.107. h 144, g4
'iBtttcn ïögn root matten. 96, b.
1®ojinen ban jongfte Utnöeïen Dooben cnbe qufjt ma-
ften / Defgelrif &r oocb ban groote Iteöen, 21. a 7 2. a 74.f76.he8t.e83.b84.b85.gc86.c87.h89. beh 90. a 92. g 97. c 98. b 399. h 100.d e 102.1 to5.a 203. c to6,e 173.h 175. kn 24t. a 68.e 22« a 239. h. ï©onDengenefen.83.d84.afgh86.eh87.ade8t
e90.ad9t. f92.g92 . g 96. ce 97. e 23t. c log»
m 117. o 70. f164- f.
î©onDE ban Den fooofae genefen. 84. e. ï©jatten betbjgben. 15. i 8 2. e 86. d f, I8iatïenbanj3eeröen.92.g. , ïl0tüallEnDe0ftapi0beletteii,io3.a
©uplenbe ôolleftoeringe genefen. 97c, Z
ZCnuenprjne enbeboojtaöaergriefyeBen beteren
eiiöegÖenefen.ï3.egf8f<f9o.a99.ato2,niAg oi73.ht72.et63.ad22t.d. *■
|
||||||||||||
|
^OetfclbOOJtgHl&e
|
||||||||||||
|
©ecficBe üJonticn gcnefcn. a 4., t
|
||||||||||||
|
üjonüen cnDe Q. 4&uet|"ureu-
©enuntgOe Campernoiflen gf)egeten fybbtu. 16. a. ^oECt in ee F. f enrjn/cnDec.Caropernoillen,
©erftûpte kües. 20. m. .Sioert LlleOEï. ©erfïopie icbct, müte eudclciiQE openen. s6.f Sy.b 88.f89.a90.ab 102. mioy Iio9.cdt71.013t.
d. ^)oect uoüjsp L letjet/ M uuite/L longe &c.
©erctompen jenueti enûe lcDcu öencfen. 85. f 102* n. ©erftoptoept'ban DemwenDtge leDen. 84. f, ©erinoeti^pt beteren. »02. c 190. d, ©erloo|enreucfe.to2.a. ©erroutuept banûentioofûe. 99. e. ©erouDetbtn fcoeft. 205.092. h.^oernt iJoefï» ©erWjongen jotnttutentlelpen, 85.f205 e. ©ergsf;: ^oettiuF, jpenrjn. ©eüeenüeonbetmogtjen uipDen mager enbe tenger malien, to7.gi7j.k.
©tfFcöetibaugen. 192. e. ©tfjctten fiechteu. ?<. a 192.fi. ©toet ban de bjouWen floppen» 8f. a b 22.1 m, ©IeriiEn en putten banbeclepnepotrJiengflJieiKfen. H-P-
©letnen tipt bet aenfitöt berb$8ben, 32.1x177,080. b8ue97.bl7,v.
©leefet) fon&ei beberben bewaren. 99. h. ©leerdjUc&relijrtt mojWe Doen fiebeu, 87. m, ©loepen Doen fierben. 190. d. ©iiegetitntiernuggftenuerDjgben 100. d. ©ooj- tenencn ban Dieren trjt/ ooiloge enbe ban fïecf» ten teaenmettöen. 2 ? 3. e.
©joitajenbeguacmmâfenom teoiufangflen, 99. e 101. eio2.1.
©jouœenbrelfotBiS boen |)ebben, »9.e77.e83,h.
toi. a bfó8. c.
©putten biKtöibaer ntaöen, 33, r 37, a 108, m 22,k
99.aiot. e,
©jouwen öaer maen tfïonöê bertoecften.22 n.^oect
in De m. IBaen'fronöcn.
©jouwen ftaer foctj Doen berbjoogen, 19. f. ©jouWen arbept boojDereu/ enöc litÔteUjt& boen ba> ren,74.h77.c8t.cd86.gb83.c97.otoo,h,
to2 o i$o. o 172. e 139. h 94. e h. ©jouwen Die gewoon 5gn booj Baten tfjt te bari .ai f.
©loutuenDe J>ecuiiDiuaoft nageboorten boen booj* comen. 23. V83.C lot.h.
©jouWenna&eenftelpen. 2t.x7t. a73.ct6ta. ©jouwen Doo&e bjurftt qunt maften.87.I1 89,h n 90 aç6.c. ^>oetbtbooit0mbeD. t©oobebjurftten.
©jouwen moeoecbteoutfielt tönaer Öet baren. 23. a 201. h 76. a.
©jouwen moebetbie toetst .0,22, q. |
||||||||||||
|
.FINIS.
|
||||||||||||
|
TotdenLefer,
|
||||||||||||
|
V4&ÙIW mmtfybp 13. %. regeeen te foeeften airulrr n ban boen fai
31UV foo m been (etter alisi m D'anbet : Wmt mm mi rottiti jbru eemge bjo^ben ban fietsten becanbett oft btb crteectibp erempel bjonbenbp quetfttten/fcôucfttsoepbtbp crautDagie/ becgift fin bendn/enbe btccgeltitUe beefftgcfijrlieristrëti ooclt beuiefen mit bphtt îlegtQec/enbe ban been lettec tot banbeï u fender. ftetmebe W( %. enöeaneEieHje&bet*ben^eerebebelenbe/bibbeti#
de mtmatbepbt m bantóete nemen. |
||||||||||||