De Kliniek voor Heelkunde

Van 's Rij ksveeartsenij school tot
Faculteit der Diergeneeskunde

De Kliniek voor Heelkunde

Van 's Rij ksveeartsenij school tot
Faculteit der Diergeneeskunde

Rhenum Traiectum
MCMXCVIII

bjs�oth��k;

Druk: Drukkerij Kerckebosch B.V., Zeist.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or
transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other-
wise without prior permission of the publisher.

This is a ©Foolish FiveG production by Piggel, Polly, Amazing Ad, Tina Trucker & The King.

Het einde van de kliniek voor Heelkunde kon, naar stellige overtuiging van ondergetekenden, niet zomaar

ongemerkt voorbijgaan. De "Heelkunde" is immers vele jaren een begrip geweest op de Faculteit. Voor

vele medewerkers uit heden en verleden is de Heelkunde ook een belangrijke factor in hun leven geweest,

oi is dat nog steeds. Daarom is het initiatief genomen een fotoboek samen te stellen waarin teruggekeken

wordt op de 92 jaar dat de Heelkunde als functionele en organisatorische eenheid gefunctioneerd heeft

binnen alle gedaanten die de huidige Faculteit in de loop der jaren gehad heeft: "s Rijks Veeartsenijschool,

veeartsenijkundige Hoogeschool, Faculteit der Veeartsenij kunde en tenslotte Faculteit der Diergenees-
kunde.

^wy hopen dat de lezer plezier aan dit werkje mag hebben En wie weet zullen sommigen van u, wanneer

^u ^net boek na 25 jaar weer eens onder het stof vandaan haalt en het oog valt op een plaatje anno 1998

og wel eens zeggen: "Ach ja, dat is waar ook, dat ging toen zo. Dat waren toch wel andere tijden, niet-
waar?..."

Madeion Bitterling
Peter Gootjes
Marjory Pollak
Ren� van Weeren
Ad de Wit

Ue Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren hield formeel op te bestaan op 1
September 1997 bij het in werking treden van de MUB (Maatregel Universitair Bestuur) die de uit 1971
daterende WUB (Wet op de Universitaire Bestuurshervorming) verving. Gevoelsmatig veranderde er
echter weinig op die datum en de "Heelkunde"als functionele eenheid bleef de facto gewoon doordraaien,
ai was het dan zonder formele status. Op 1 Januari 1999 valt het doek echter definitief en zal het begrip

Heelkunde"als aanduiding van een bestuurlijke en organisatorische eenheid tot het verleden gaan

behoren. Op die datum wordt de klinische sector van de Faculteit der Diergeneeskunde gereorganiseerd

en gaat de Heelkunde, net als de vakgroepen Inwendige Ziekten & Voeding en Bedrijfsdiergeneeskunde

Voortplanting, op in de nieuwgevormde Hoofdafdelingen Gezondheidszorg Paard en

en aantal medewerkers heeft gemeend dat dit moment niet zonder meer voorbij kan gaan en heeft het

initiatief genomen een fotoboek samen te stellen dat wil trachten een beeld te schetsen van die jaren dat

Kliniek voor Heelkunde" een functionele eenheid is geweest op de Faculteit. Dat gaat verder terug

ⁿ "^et ontstaan van de vakgroep als zodanig. De term "vakgroep"is een product van de bovengenoemde

^ud, maar was feitelijk niets anders dan een nieuwe naam voor de al veel langer bestaande Kliniek voor

eelkunde. Overigens bl��f, ook na het invoeren van de naam "vakgroep", het instituut als zodanig

ekend staan, zeker naar de client�le toe. Daarom heeft dit boekje ook die titel meegekregen,
net is bewust een fotoboek geworden omdat foto's, veel beter dan tekst, in staat zijn de sfeer weer te geven
^en in zekere mate voelbaar te maken, ook voor hen die de betreffende periode zelf niet meegemaakt
nebben. Wel is aan het begin een korte historische inleiding opgenomen die de grote lijnen van de geschie-

enis van de Heelkunde schetst om de lezer in staat te stellen de foto's in hun juiste context te plaatsen.

^Was bijzonder blij met het hierboven genoemde initiatief en heb dit ook naar vermogen gesteund. Blij

vanwege het initiatief zelf en het resultaat dat nu voor U ligt, maar misschien nog meer blij omdat dit

geheel eigen initiatief van deze medewerkers de constructieve en prettige sfeer weergeeft binnen de

mdige Heelkunde. Ik hoop, en ben vol vertrouwen, dat deze constructieve houding meegenomen zal
worden naar de nieuwe Hoofdafdelingen.

Utrecht, 1 December 1998

Pro f. dr. A. Barneveld

(ex-)voorzitter Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren

Voorzitter Hoofdafdeling Gezondheidszorg Paard

De Kliniek voor Heelkunde
van 1907 tot en met 1998 in vogelvlucht

Het diergeneeskundige onderwijs in Nederland begon met de oprichting van "s Rijks Veeartsenijschool"
m 1821. Hoewel er uiteraard vanaf het eerste begin onderwijs in de heelkunde is gegeven, was er in die
dagen nog geen sprake van een "Kliniek voor Heelkunde". Terwijl het onderwijs in de heelkunde wel aan
^een specifieke docent was opgedragen, werd de kliniek bij toerbeurt bemand door de docenten die de
klinische vakken gaven, ongeacht de aard van de aandoening van de pati�nten. In 1907 wordt dit systeem
^verlaten en deelt men de klinische disciplines aan verschillende docenten toe. W.C. Schimmel, die al sinds
1 Mei 1877 aan de school verbonden was en al die tijd het onderwijs in de heelkunde verzorgd had, kreeg
de "Chirurgische Kliniek van het Paard"(!). De overige chirurgische grote huisdieren pati�nten gingen
naar Wester, die ook de "Interne Kliniek der Groote Huisdieren" onder zijn hoede had. Voor deze inde-
ling werd gekozen omdat bij het paard de heelkundige aandoeningen veel belangrijker waren en bij het

^rund het meer om internistische pati�nten ging. In feite werd dus met de opsplitsing van het kliniekbe-

in paard en rund de Kliniek voor Heelkunde geboren, paradoxaal genoeg zou een zelfde opsplitsing

^y2 jaar later het einde betekenen...

ⁱⁿ het nu volgende hoofdstukje dat de eigenlijke foto's voorafgaat wordt, ingedeeld naar de personen die
de kliniek geleid hebben, een kort overzicht geschetst van de voornaamste gebeurtenissen in die 92 jaar.
^h korte relaas pretendeert absoluut niet volledig te zijn. Als bronnenmateriaal is gebruik gemaakt van
het gedenkboek "Van Gildestein naar Uithof" uit 1971 en 1981 van Offringa et al, het boekje "De
veterinaire Heelkunde 25 jaar in De Uithof" van Kersjes en N�meth uit 1993, en het gedenkboek "Een
eeuw Veeartsenij kundig Onderwijs" uit 1921 onder redactie van Kroon, Paimans en Ihle. De ge�nteres-
seerde lezer wordt voor uitvoeriger informatie naar deze werken verwezen.

^De periode Schimmel (1907-1914)

De leraar W.C. Schimmel was al 30 jaar aan 's Rijks Veeartsenijschool verbonden toen de reorganisatie
^yan de klinische sector plaatsvond. Hij werd hoofd van de Chirurgische Paardenkliniek maar bleef nog
slechts kort klinisch werkzaam. In 1910 was hij dr. A.W.H. Wirtz opgevolgd als algemeen directeur en in
^J-9ll droeg hij het doceren van de praktische vakken op aan dr. J.H. Hartog, voorheen veearts te
Culemborg. De drukke directeursbaan en een verslechterende gezondheid speelden Schimmel parten en
m 1914 droeg hij ook bijna alle theoretische vakken aan Hartog over, uitgezonderd de oogheelkunde en
de hoefziekten. Op 17 December 1914 overleed Schimmel. Hij werd opgevolgd door Hartog.
Schimmel is een belangrijk persoon geweest voor zowel de Kliniek voor Heelkunde als de hele
Veeartsenijschool. Mede dankzij hem is het Instituut voor Chirurgie aan de Biltstraat tot stand gekomen,
al heeft hij het niet meer kunnen zien. De aanbesteding van het gebouw vond twee dagen na zijn dood,
°P 19 December 1914, plaats. Het gebouw werd opgeleverd in Augustus 1916.
^an de tijd van zijn directoraat is het vermelden waard dat hij in 1911 een machtiging van de minister wist
^0s ^te krijgen om "bij de directie der Bell-Telephoon maatschappij een abonnement te sluiten voor den aanleg

en het gebruik van een telephoonnet op het terrein der School waardoor alle afdeelingen onderling en met het
stadsnet konden worden aangesloten". Een enkele telefoonaansluiting bestond overigens al sinds 1903.

De periode Hartog (1914-1950)

Kort nadat Hartog het roer overgenomen had, vond een belangrijke gebeurtenis plaats. Al in 1900 had
een groep leraren, onder wie Schimmel, er bij de minister op aangedrongen de opleiding te verheffen tot
de status van hoger onderwijs. Na veel getouwtrek was het dan zo ver op 9 Maart 1918. 's Rijks
Veeartsenijschool maakte plaats voor de "Veeartsenijkundige Hoogeschool"(VH), een zelfstandig insti-
tuut. Al na 7 jaar kwam, uiteraard op gronden van bezuiniging, aan die zelfstandigheid een eind door de
incorporatie in de Utrechtse Universiteit als Faculteit der Veeartsenij kunde. Deze incorporatie betekende
meteen een overgang van het ministerie van Landbouw naar dat van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen. Het was Hartog die de laatste rector magnificus van de VH was geweest en die bij de
opheffing over de afgelopen 7 jaar sprak als van een tijd van "gestadigen vooruitgang". Het was de oplei-
ding dus voor de wind gegaan. Dat zou overigens, met het veel krenteriger Onderwijs in plaats van het
aan wat bredere gebaren gewende Landbouw als belangrijkste geldschieter, weer snel verkeren.
In 1930 vond er weer een gedeeltelijke reorganisatie van de klinische sector plaats. De "Heelkundige
Paardenkliniek"werd tot "Kliniek voor Heelkunde der Groote Huisdieren", inclusief dus varken en
herkauwers. In die tijd bestond de hele Kliniek uit een hoogleraar, een conservator, een assistent, een
technicus, een administratief medewerkster, 2 bedienden, 7 stalknechten, 2 werksters en een bediende-
stoker. Dit is overigens een WP:OBP verhouding van 3:14. Laten we de werksters en de bediende-stoker
erbuiten omdat dit werk heden ten dage uitbesteed wordt, dan zou dat betekenen dat de huidige kliniek
op basis van het WP-deel van de staf (alleen de dierenartsen tellend) ca. 250 man OBP zou dienen te
omvatten. Duidelijk is dat hier een grote verschuiving in heeft plaatsgevonden.

De Tweede Wereld Oorlog bracht ontreddering in de hele samenleving en leidde uiteindelijk ook tot het
feitelijk tot stilstand komen van de activiteiten van de Faculteit. In de hongerwinter werden zelfs succes-
sievelijk de nog aanwezige proefdieren (uiteraard clandestien!) geconsumeerd.

Het onderzoek in de periode Hartog was vooral gericht op de verschillende vormen van anaesthesie�n,
zoals de intraperitoneale chloralhydraat anaesthesie bij de big, de intraveneuze toepassing van hetzelfde
middel bij het paard en de epidurale anaesthesie.

Hartog overleed plotseling in 1950. Als zijn opvolger werd in 1951 niet ��n van de twee conservatoren
G.J. Loran (die zelf al over de 60 was) of dr. A.R Middelkoop (die er w�l op gerekend had) benoemd, maar
een buitenstaander: dr. S.R. Numans die in 1949 tot hoogleraar in Bogor (Buitenzorg) in Indonesi�
benoemd was.

De periode Numans (1951-1979)

Numans kon, hoewel benoemd in 1951, wegens verplichtingen te Bogor zijn ambt pas aanvaarden in
Augustus 1952. In de tussentijd was het vooral Loran geweest die de kliniek draaiende had gehouden.
Het aantal pati�nten bedroeg beginjaren '50 ca. 1000 per jaar, maar dat aantal groeide snel via 2000 �
3000 aan het begin van de jaren '60 tot 4000 in 1971. Na aanvankelijk vooral uit paarden te hebben bestaan
veranderde dit in de jaren '50, met de afname van de betekenis van het paard in de landbouw en het trans-
port en de opkomst van de buikchirurgie bij het rund, tot een 1:1 verhouding. Vanaf 1964 nam de rela-

tieve betekenis van het paard weer toe, nu als sport- en recreatiedier.

^e studentenaantallen namen toe van ca. 60-70 eerstejaars begin jaren '50 tot 180 eerstejaars midden
jaren '60. Duidelijk was dus dat de kliniek zowel op personeel als op materieel gebied krap kwam te zitten.
Aan dat eerste werd wat gedaan door het benoemen van nieuwe stafleden. W.A. Hermans (1955), A.W.
Kersjes (1956), HJ. Wintzer (1957), E. Lagerweij (1959), W.M. Verhaar (1961), F. N�meth (1963) en E.
Toussaint Raven (1965) verschenen ten tonele en hebben grotendeels het gezicht van de zestiger jaren
bepaald. Loran was in '55 met pensioen gegaan, Middelkoop in '65. De eerste vrouwelijke dierenarts
^verscheen bij de Heelkunde al in het begin van de jaren '50 in de persoon van Henriette Oosterwijk Bruyn.
Na haar vertrek volgden er echter verschillende vrouwloze tijdperken. Pas vanaf het begin van de jaren '80
^ls er sprake van een permanente aanwezigheid van vrouwelijke dierenartsen in de wetenschappelijke staf.
Het ruimtegebrek was lastiger op te lossen. Wel was in 1957 een aanbouw gereedgekomen voor de zich
^sriel ontwikkelende radiologie, maar het probleem werd pas echt opgelost met de verhuizing naar De
Uithof in 1968. In vergelijking met de oude situatie was de nieuwe oppervlakte (4500 rn^) gigantisch
hetgeen ruimte bood voor een snelle groei. Dat was ook nodig, want in het midden van de jaren '70
bereikten zowel de pati�ntenaantallen als de aantallen studenten een piek. Het eerste aantal zou zich tot
het midden van de jaren '90 stabiliseren op ca. 3500 met een paard:rund verhouding van 5:2. De studen-
tenaantallen werden met het instellen van de numerus fixus op 175 eerstejaars vastgelegd.
In de jaren '70 vonden vele ontwikkelingen plaats. Bestuurlijk gezien werd, als uitvloeisel van de studen-
tenonrust aan het eind van de jaren '60, de Wet Universitaire Bestuurshervorming (WUB) een feit en dit
resulteerde in het vormen van de Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren per
t September 1973. Numans, alle veranderingen, vernieuwingen en hervormingen een beetje beu, liet het
voorzitterschap aan Kersjes over. De radiologie werd afgesplitst en ging een zelfstandige vakgroep vormen,
¹¹¹ eerste instantie onder drs. C.C. Van de Watering. De anaesthesiologie werd een werkgroep onder
t-agerweij. Vele nieuwe stafleden, die een belangrijke rol binnen de Kliniek zouden gaan spelen, kwamen
m dienst: o.a. M.A. van der Velden (1969), A. Barneveld (1974) en W.R. Klein (1976). Het accent lag in
^aie jaren bij onderwijs en pati�ntenzorg, hoewel er onder Numans ook baanbrekend onderzoek verricht
^ls zoals de ontwikkeling van de "Utrechtse Methode'Voor de operatieve behandeling van de lebmaagdis-
tocatie bij het rund. Ook kwam de koliekchirurgie bij het paard op gang.

Waar van het tegenwoordige personeel (eind 1998) nog maar een enkeling de kliniek aan de Biltstraat
tieelt meegemaakt, is de herinnering aan de personeelsbezetting in de jaren '70 bij verschillende mede-
Werkers nog levend. De klinische ondersteuning werd geleid door Herman Meuwese (die voor een flesje
jonge klare de studenten heel doeltreffend placht bij te spijkeren voor het examen). Gijs van Barneveld
en Willem Oskam heersten in de operatiezaal en de smederij werd bemand door de smeden Smit en
hartman. Op stal zwaaide Henk Rademaker de scepter wiens fiets zowel legendarisch als onaanraakbaar
^was. Bolhuis en Marjory Pollak vormden met zijn twee�n het toen nog zelfstandige laboratorium.

^an het eind van de jaren '70 gaf Numans te kennen er mee op te willen houden en brandde de strijd om
zijn opvolging los.

^De periode Kersjes (1980-1990)

^e opvolging van Numans was inderdaad een strijd. Een strijd die lang duurde en vrij diepe sporen door
e kliniek trok. De strijd werd feitelijk ongewild vanuit Den Haag beslist toen de minister besloot om per
Januari 1980 alle toenmalige lectores tot hoogleraar te benoemen. A.W. Kersjes was al lector sinds het

vertrek van Wintzer naar Berlijn in 1969 en werd dus hoogleraar. Overigens werden kort daarop nog twee
hoogleraren benoemd: N�meth per 15-3-'83 en de uit Nieuw Zeeland afkomstig E.C. Firth per l-2-'84.
Wanneer we ook de inmiddels tot hoogleraar anaesthesiologie benoemde Lagerweij meerekenen en K.J.
Dik, die hoofd was geworden van de nu zelfstandige Vakgroep Radiologie, dan kan men stellen dat de
oorspronkelijke leerstoel van Numans en Hartog nu bezet werd door 5 hoogleraren.
Niet alleen het aantal hoogleraren groeide, ook het aantal wetenschappelijke medewerkers nam toe. Zo
kreeg de kliniek geleidelijk aan een ander gezicht hetgeen overigens mede kwam door mutaties in de gele-
ding ondersteunend en beheerspersoneel. De legendarische Herman Meuwese overleed vroeg en werd
opgevolgd door de al even illustere draverfokker Sjef Kassing als aanvoerder van het "groene legioen".
Diens adjudant, Ad de Wit, volgde later Henk Rademaker op als Chef Dierverzorging.
De jaren '80 vormden een tijd van relatief grote pati�ntenaantallen (waarbij het aantal paarden gemiddeld
2000-2500 was, het aantal runderen ca. 1000), een stabiel onderwij sfront (waarbij overigens wel de voor-
namelijk door Rutgers geco�rdineerde onderwijskundige vernieuwing in de vorm van het produceren van
een groot aantal videobanden genoemd dient te worden), en een toename van de onderzoeksinspanning.
Vonden in de gehele periode van 1918 (toen de VH het promotierecht kreeg) tot en met 1980 14 promo-
ties plaats (gemiddeld ��n in de 4.5 jaar), in de periode 1981-1990 waren dat er 8, dus bijna ��n per jaar.
Overigens moet dit wel gezien worden tegen het licht van het aantal stafmedewerkers. Uit het boek
"Publicaties en dissertaties voortgekomen uit de Veeartsenij kundige Hoogeschool, later Faculteit der
Diergeneeskunde in de periode 1921-1971" blijkt dat het aantal publicaties per lid van de wetenschap-
pelijke staf in de periode 1921-1941 bijna het dubbele was van het aantal in de periode 1947-1971.
We zien op onderzoeksgebied nu ook het ontstaan van een langdurige samenwerking met een andere
vakgroep, i.c. de Functionele Morfologie. Deze samenwerking betrof het vakgebied van de toegepaste
biomechanica en in het bijzonder de geautomatiseerde bewegingsanalyse dat later een grote vlucht zou
nemen en tot vele publicaties en dissertaties zou leiden. Vermeldenswaard is tenslotte de publicatie van
de internationaal goed ontvangen en in vele talen vertaalde "Atlas of Large Animal Surgery" in 1985 waar
vooral Rutgers, Kersjes, N�meth, van der Velden en Firth veel tijd aan hebben besteed.

De periode N�meth (1990-1993)

Het vertrek van Kersjes verliep beduidend rustiger dan dat van Numans en werd eind 1990 gevierd met
een symposium waarin zijn promovendi een overzicht gaven van de state of the art binnen de vakgebieden
waarin zij gepromoveerd waren. Als vakgroepsvoorzitter werd hij opgevolgd door N�meth, de enige over-
gebleven hoogleraar heelkunde na het vertrek van Firth naar zijn geboorteland in 1988. A. Barneveld werd
per 1 Juli 1991 benoemd als nieuw hoogleraar.

De chirurg pur sang N�meth, die een grote rol gespeeld heeft bij de ontwikkeling van verschillende chirur-
gische technieken zoals de behandeling van de straalbeenfractuur door middel van osteosynthese en een
grote internationale reputatie had die zich o.a. uitte in een eredoctoraat dat hem verleend werd door de
Universiteit van Budapest, bleek een wat minder soepel bestuurder. Dit gaf aanleiding tot enige frictie die
uiteindelijk leidde tot het overdragen van het voorzitterschap van de vakgroep aan Barneveld in 1993.
Helaas kon N�meth zich niet verenigen met de ingezette koers hetgeen uiteindelijk resulteerde in zijn
voortijdige vertrek in 1995. Ook de anaesthesioloog prof. Lagerweij, die er helaas niet in geslaagd was
van de Werkgroep Anaesthesiologie (die formeel in 1993 werd opgeheven) een soepel functionerende
eenheid te maken, vertrok v��r het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd in 1996.

De periode Barneveld (vanaf 1993)

In deze periode werd beleidsmatig het accent voornamelijk op twee zaken gelegd: het onderzoek en
bestuurlijke zaken. Waar in het voorgaande decennium 8 promoties plaats hadden met ��n der heelkun-
dige hoogleraren als promotor, vond in de periode 1991-1998 al een twaalftal promoties plaats en zijn er
nog twee gepland voor 1999, bijna een verdubbeling dus. Ook de aard van het onderzoek veranderde. De
bewegingsanalyse bleef, maar het accent verschoof naar meer fundamenteel onderzoek op het gebied van
laesiegevoelige weefsels in het spierskeletstelsel van het paard, met name gewrichtskraakbeen en pees-
weefsel. Tevens werd er meer samenwerking gezocht met andere onderzoeksgroepen, zowel binnen als
buiten de Faculteit en ook in het buitenland. Zijn voorlopige culminatie vond dit onderzoek in het in
samenwerking met het proefbedrijf voor de Rundvee-, Schapen- en Paardenhouderij te Lelystad opgezette
grootschalige onderzoek naar osteochondrose waaruit meer dan 20 publicaties resulteerden,
^p bestuurlijk gebied werd een begin gemaakt met de herstructurering van de kliniek op basis van een
divisie-gewijze indeling. De drie hoofdtaken van de kliniek: onderwijs, onderzoek en pati�ntenzorg
kregen ieder een primair verantwoordelijke co�rdinator. De manager bedrijfsvoering Corinne Righolt
vervulde een belangrijke rol bij deze processen. Ook werd het personeelsbeleid gewijzigd. Met de offi-
ci�le erkenning van de titel Specialist Chirurgie Paard door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij
voor Diergeneeskunde deed een nieuw type medewerker zijn intrede: de Specialisten In opleiding (SIO's)
die geleidelijk aan de dierenarts-assistenten vervingen. Deze SIO's krijgen in principe alleen een klinische
training waarbij de hoeveelheid onderzoek beperkt is. Om de benodigde onderzoeksinspanning te kunnen
blijven leveren en de stroom promovendi niet op te laten drogen was dus een koerswijziging nodig. Deze
werd gevonden in het aantrekken van Assistenten In Opleiding (AIO's) en later ook beursstudenten of
bursalen (meestal niet-dierenartsen) op zuivere onderzoeksposten.

^e pati�ntenaantallen bleven aanvankelijk redelijk constant. In de tweede helft van de jaren '90 is een
duidelijke terugloop van het aantal runderen te zien, voornamelijk veroorzaakt door maatschappelijke
veranderingen in de rundveehouderij. De stijging van het niveau van de perifere (paarden-)praktijken is
duidelijk voelbaar. Het aantal I^e en zelfs 2^e lijns operaties neemt af. De arthroscopie en later de laparo-
scopie nemen een grote vlucht.

Up onderwijsgebied zijn er grote veranderingen gaande omdat van 1995 af een geheel gewijzigd curri-
culum ingevoerd wordt, o.a. gekenmerkt door een sterke afname van het aantal hoorcolleges en de invoe-
ⁿng van een bijna onbegrensd aantal werkcolleges aan relatief kleine groepen studenten. Omdat het
onderwijs van de vakgroep geconcentreerd is in met name de latere fase van de studie duurt het even
voordat de Heelkunde hier iets van merkt, maar aan het einde van de jaren '90 is men ook druk bezig met
net nieuwe curriculum en het (overigens broodnodige!) vernieuwen van de syllabi.
"■et lijkt erop dat eind jaren '90 alles nog even veranderd moet worden v��r het begin van het nieuwe
nullennium. Het is namelijk niet alleen het onderwijs dat op de schop gaat. In Den Haag wordt de tijd-
geest gevolgd en wordt, na het wegebben van de democratiseringsgolf uit de zeventiger jaren in de jaren
80, de WUB vervangen door de MUB (Maatregel Universitair Bestuur) die de macht practisch geheel bij
ue decaan legt en de democratisch gekozen Faculteitsraad veel van haar invloed ontneemt. En passant
Worden, ingaande 1 September 1997, ook de vakgroepen opgeheven, overigens zonder dat daar direct iets
duidelijks voor terugkomt.

Alsof dit allemaal nog niet genoeg is, besluit de Faculteit ook nog tot de meest ingrijpende reorganisatie
van de klinische sector sinds 1907. Nadat er al decennia lang over gediscussieerd is, wordt de knoop nu

eindelijk doorgehakt: de disciplinegerichte indeling van de grote huisdierenklinieken moet wijken voor
een diersoortgerichte indeling. De (ex-)vakgroepen Heelkunde, Inwendige Ziekten & Voeding en
Bedrij fsdiergeneeskunde & Voortplanting gaan op in de Hoofdafdelingen Gezondheidszorg Paard en
Landbouwhuisdieren. Alle disciplines die betrekking hebben op een diersoort (met uitzondering van de
beeldvormende technieken die ondergebracht worden bij de Hoofdafdeling Gezelschapsdieren) komen
zo binnen ��n instituut. En zo doet zich inderdaad het feit voor dat waar de instelling van de " Chirurgische
Paardenkliniek"in 1907 het begin van de "Heelkunde"als instituut markeert, de oprichting van de
Hoofdafdeling Gezondheidszorg Paard in 1999 het einde betekent.

De "Heelkunde"heeft 92 jaar bestaan en er is in die tijd, niettegenstaande de onvermijdelijke tegenslagen
en tegenstellingen, veel goeds tot stand gebracht. Moge de opvolgers, de Hoofdafdelingen
Gezondheidszorg Paard en Landbouwhuisdieren een even lang of in ieder geval even vruchtbaar bestaan
beschoren zijn.

Kersjes, A.W., N�meth, E (1993) De Veterinaire Heelkunde 25 jaar in De Uithof. Utrecht: Vakgroep
Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren.

Kroon, H.M., Paimans, W.J., Ihle, J.E.W. (1921) Een eeuw veeartsenij kundig onderwijs - 's Rijks
Veeartsenijschool - Veeartsenijkundige Hoogeschool 1821-1921. Utrecht: senaat der Veeartsenijkundige
Hoogeschool.

Mathijsen, A. (1981) Publikaties en dissertaties voortgekomen uit de Veeartsenijkundige Hoogeschool,
later Faculteit der Diergeneeskunde in de periode 1921-1971. Utrecht: Bibliotheek der Rijksuniversiteit
te Utrecht, Afdeling Diergeneeskunde.

Offringa, C. et al. (1971) Van Gildestein naar Uithof - 150 jaar diergeneeskundig onderwijs in Utrecht.
Deel I. Utrecht: Rijks Universiteit Utrecht, Faculteit der Diergeneeskunde.

Offringa, C. et al. (1981) Van Gildestein naar Uithof - 150 jaar diergeneeskundig onderwijs in Utrecht.
Deel II. Utrecht: Rijks Universiteit Utrecht, Faculteit der Diergeneeskunde.

De Kliniek voor Heelkunde

Een fotografische impressie
van 92 jaar Heelkunde

W.C. Schimmel. In dienst gekomen op 1 Mei 1877 om onderwijs te
geven in de heelkunde, hoefziekten en algemene geneesleer, bleef hij
tot aan zijn dood in December 1914 aan 's Rijksveeartsenijschool
verbonden. Schimmel was doctor honoris causa in de geneeskunde.
De laatste jaren fungeerde hij als directeur.

De travail-bascule v��r het in gebruik nemen van het nieuwe Instituut voor Chirurgie in 1916.

Practicum Heelkunde op het terrein voor de zogenaamde Voorkliniek. De latere stalaanbouw
ten behoeve van de Heelkunde staat er nog niet, dus de foto dateert van voor 1917.

Dr. Schimmel met een paard met rachitis.

De in 1905 gebouwde ��npaardsstallen tegenover de man�ge. Deze stallen zijn in 1912 uitgebreid.

Dezelfde buitenboxen anno 1998, nu verbouwd tot woningen.

Dr. J.H. Hartog. In 1911 in dienst gekomen bij 's Rijksveeartsenij-
school werd hij bij de verheffing tot Veeartsenijkundige Hooge-
school in 1918 tot hoogleraar benoemd. Hartog was de laatste rector
magnificus van de zelfstandige VH in 1925. Hij zou tot aan zijn plot-
selinge dood in 1950 de leerstoel Heelkunde bezetten.

Eerste steenlegging voor het nieuwe Instituut voor
Chirurgie door Dr. Hartog op 23 Juni 1915.

Het nieuwe gebouw enkele jaren na de oplevering.

Een gezicht in de kliniekzaal.

Onderwijs in praktisch hoefbeslag in de voormalige smederij aan de Biltstraat, het latere postkantoor.

Een zelfde tafereel, nu in het in 1917 geopende Instituut voor Hoefkunde. Het was gesitueerd op
de plaats waar van 1875-1896 het dierlijke afval werd begraven. Doordat tegelijkertijd de
Poortstraat werd doorgetrokken, kwam het gebouw aan de straat te liggen.

Het leger voert een pati�nt aan.

De ingang van de paardenstallen van de Kliniek voor Heelkunde. Deze stallen werden in 1917 aan
de Poortgebouwzij de van de Voorkliniek (het grote kliniekgebouw) aangebouwd.

Travail-bascule in de kliniekzaal van het Instituut voor Chirurgie. Het gebruik van dit apparaat was altijd
een spectaculaire gebeurtenis.

nnses Juliana bezocht op 25 October 1935 de Faculteit. Zij werd rondgeleid door prof. Roos
(Fysiologie).

De senaat van de Faculteit der Veeartsenij kunde kort na de oorlog. Zittend (v.l.n.r.): De Blieck, Krediet,
Seekles, Beyers, Hartog, Schornagel. Staand: Romein, van den Planck, van der Kaay, van Ooyen.

Prof. Dr. S.R. Numans was al hoogleraar in Bogor (het vroegere Buitenzorg) in Indonesie toen hij in 1951
benoemd werd tot hoogleraar in Utrecht.

Numans hield zijn inaugurele rede op 23 Maart 1953. Op de foto links van zijn vrouw de latere
radioloog, toen praeses van de Diergeneeskundige Studenten Kring, C.C. van de Watering.

Dit. SIEBE RIKTERUS NUMANS

DOOK II. M. DE KONINGIN BW BESLUIT VAN 27 JI.XI ISSI, No. 91 BENOEMD TOT GEWOON IIO OG I.E H A A l<

TN DE FACULTEIT DER VE E AKTSENI.» KUN UE AAN DE II IJ KSUNIVE US ITE IT TE CTKF.CIIT, O.M ONDERWIJS

TE GEVEN IN DE VETERINAIRE HEELKUNDE, IS VOORNEMENS

op MAANDAG US MAAHT 19 5 3

TE 1G UU II PRECIES

in het G ROOT-AUDITOHI TM zijn ambt te aanvaarden met het houden van een redevoering

IN DE NEDERLANDSE TAAL.

TOT BIJWONING VAN DEZE PLECHTIGHEID WORDEN ALLE BELANGSTELLENDEN DOOR RECTOR EN SENAAT

VAN GENOEMDE UNIVERSITEIT HIERBIJ UITGENODIGD.

Afgezien van de outfit is er bij de huikchirurgie van het rund niet zo veel veranderd.

Maarten Willemen in 1997

Het aanbod van kreupele koeien tijdens de wekelijkse veemarkt was altijd groot.

Het monsteren vond aan de Biltsraat in de open lucht plaats. De luifel bood enige bescherming.
30

Een groepsfoto uit Mei 1954 ter gelegenheid van het afscheid van de gast Dr. Shamrony.

Boven v.l.n.r.:
^r' A-P Middelkoop (conservator), drs. Joop Driessen (dierenartsassistent), drs. G.H. Frederik (radio-
se), G.J. Loran (conservator), drs. M. Snoeck, dr. Shamrony

onder v.l.n.r.:
^rs- A.H.P Oosterwijk Bruyn, prof.dr.S.R. Numans, mej. Molly Hartman (secretaresse)

Conservator G.J. Loran (links) was van 1915 tot 1955 aan de Kliniek verbonden. Hier bij het
afscheid van Dr. Shamrony.

Werkoverleg. Vl.n.r. prof. Numans, assistent-beheerder ing. A. Kreugel en de voorman van
de kliniekbedienden Herman Meuwese.

�«______ ■■» HBWT-

"T"*."._r �..�ru!
■:■.<■''.."' -

De media hebben regelmatig belangstelling voor de Kliniek getoond. Televisie- opn
de N.T.S. (Nederlandse Televisie Stichting) in de jaren '50. Numans staat links.

Eenzelfde soort sc�ne in de jaren '90. Nu maakt de commerci�le zender SBS6

Zo nu en dan arriveerde er wat anders dan paard, koe of varken.

Klinisch onderricht rond de travail-bascule in de kliniekzaal.

^BlJ zijn afscheid in 1955 kreeg Loran (2e van links) een fiets cadeau.

CLINIEK der RIJKSVEEARTSENIJSCHOOL.

Diersoort: .y'&atsuj~^

Bu'C-naar: �. Afc-t-t-^i^,

Aantal bladen:
met bijvoegsels.

Cliniek van den leeraar.

Volgn⁰. Afdeeling der cliniek:

In behandeling gekomen den JL& "^^e^ /<* jj

C3 M^^W
\/{Xja~si*j~~ M&^t^* -v~«~^*e>y ^**^-<y ^lg

Bladzijde uit het pati�nten-
boek uit 1913. Hartog is de
verantwoordelijke dierenarts,
^ran was nog student.

De kliniekzaal van het Instituut aan de Biltstraat.

Bij verjaardagen of andere feestelijke gelegenheden werd er koffie gedronken in de kliniekzaal.

Binnenboxen aan de Biltstraat en in De Uithof.

feto?' ^r��r�� ir*¹' <

■ - ■■■■ H ■^::-^B*^HPI' jtf^V'"SL"^^H

Bij het 25-jarig jubileum van Numans als dierenarts in 1963.

De assistent E. Lagerweij voert een hoefgewrichtsan-
aesthesie uit. Het been wordt vastgehouden door Gert
¹ de Weerd.

Groepsfoto uit 1965.

!� W.M. Verhaar, dr.

²- F. N�meth, drs.

^J- G. van Barn eveld

^- W.A. Hermans, drs.

°- C.C. van de Watering, drs.

⁹- Adriaan
^l0- W van Kouterik
^- Sankowitz, drs.

²- D. van Weverwijk

13. S.R. Numans, prof.dr.

15. HJ. Wintzer, dr.

16. A.W. Kersjes, dr.

19. J.J. de Groot, drs.

22. A. Kreugel, ing.

� fidt 1^Btk.flk. 1 D. .H If J9I
*" 1 >X i^Hr "t^w ^f^

Tinus Floor monstert een kreupel paard aan de Biltstraat (foto van videoband).

Onderwijs in hoefbeslag door de smeden Hartman (uiterst links) en Smit (3e van links).
40

Een koe op de Hannoverse kantelwagen. Rien van de Velden (links) is co-assistent (foto van
videoband).

Coco Bakker tracht een varken de Kliniek in te loodsen (joto van videoband).

Dr. Kersjes onderzoekt een navelabces bij een kalf (foto van videoband).

Kreupelheidsonderzoek bij het paard in 1968. Vl.n.r.: Tinus Floor, Dr. Kersjes, Gijs van
Barneveld en een co-assistent (foto van videoband).

Dirk van Weverwij k in de sterilisatie (foto van videoband).

In de "goudvissenkom" (een glazen
uitbouw): het lab aan de Biltstraat met
J. Bolhuis en Marjory Pollak.

De boegbeelden van de Heelkunde: Gijs van Barneveld en Herman Meuwese (foto van
videoband).

Seniorenoverleg: prof. Numans en Dr. Kersjes (foto van videoband).

Aan het eind van de jaren '60 werd er driftig gebouwd aan de nieuwe Kliniek in De Uithof.

De Kliniek voor Verloskunde werd als eerste geopend in De Uithof in 1967. Deze kliniek werd
geopend door Prins Bernhard, Numans was toen directeur van de Faculteit.

"■"■■: ■■■■■■.. :;y ;^: _: _:. ■ _:: _:: i ■ ^:i*_::. ";■ ^:::' ..... ^-... ■^: ■. .-^: _:... ■. ■ : . ■ ..-.■.. .. .: : _:. ..■■■■ . ■

1 ^r . fcT*g ^ r -; ^ i

In 1968 kwam uur U
voor de Heelkunde
(foto van videoband).

Drs. E. Lagerweij ver-
huist op zijn manier
(foto van videoband).

In De Uithof ging het werk door: Gijs van Barneveld assisteert bij college.

'Effe tukkie doen, jochie". (Herman Meuwese).

i�W^jS:^^^fc~i.^i.i^Vft"o-"�ff^.;.>:^ⁱ*- ^-i�-^:-,^�^r:'- '■;

In de nieuwe omgeving konden de pati�nten ook het land in (Ad de Wit).

Drs. Henk Merkens geeft college. Henk van Voorst lijkt het niet te zien zitten.

De smeden G. Hartman en Herman Scholten bij het vuur.

Op de beslagplaats: Berend Dijkslag en Herman Scholten.

De voorloper van de video. Het beeld wordt op film vastgelegd. Drs. E N�meth dirigeert de
scoop. Herman Meuwese houdt het hoofd vast en de fotograaf Harry Otter (van Anatomie)
levert technische ondersteuning.

Het met mankracht neerlegen van een pati�nt in de jaren '70.

Het eigen Heelkunde laboratorium.

15. J.S.M.M, van Dieten, drs.

17. Mevrouw de Jager

18. J.A. van den Brink

19. E. Lagerweij, dr.

22. T. Quartel, drs.

25: D. van Weverwijk
26. A. Barneveld, drs.

27. L.R.M. Verberne, drs.

28. Gij s van Barneveld

32. P.J.M. Stroomer, drs.

34. Henk van Voorst jr.

36. Henk van Voorst sr.

3. Peter Gootjes, ing.

11. Rik van Walderveen

Fotograaf Fred Blok slaat aandachtig de verrichtingen van de chirurg (F N�meth) gade bij de voor-
bereidingen van een cornage-operatie. De veiligheid wordt gewaarborgd door Gijs van Barneveld.

Herman met z'n "meissies" van de pati�ntenadministratie: Jeanette Jansen en Mieke van Empel.

De harige jaren 70: Ad de Wit en Henk Westhoff.

Dr. A.W. Kersjes, aan de Faculteit verbonden sinds 1956 en lector sinds 1969, werd benoemd tot hoog-
leraar in 1980.

Jack van Dieten op onderzoekspad, geassisteerd door Marjory Pollak.



Binnenboxen aan de Biltstraat en in De Uithof.

	,.: ::^:- .

		n.^
		n.^			O
					O

			^;,.,.

				r'"'r ''"'*� -.

						37



Groepsfoto uit 1965.

			^

	!� W.M. Verhaar, dr. ²- F. N�meth, drs. ^J- G. van Barn eveld ^- W.A. Hermans, drs. ⁵- H.M. Meuwese 6. Mevrouw Pastoor '� Lodewijk °- C.C. van de Watering, drs. ⁹- Adriaan ^l0- W van Kouterik ^- Sankowitz, drs. ²- D. van Weverwijk
		13. S.R. Numans, prof.dr. 14. Mevrouw Kluit 15. HJ. Wintzer, dr. 16. A.W. Kersjes, dr. 17. H. Zwier s 18. J. Bolhuis 19. J.J. de Groot, drs. 20. P. Vermooten 21. Truus 22. A. Kreugel, ing. 23. Nel 24. J.A.M. Clemens


				39



			"^S''S.,;

Toffe jongens. Henk Westhoff en Ruud Keg.

		Als dierverzorger kan je van alles op stal krijgen: Cor Schot met een struisvogel.

	60



		ONKER VQLANN

Na 7 maanden was het dier uiteindelijk voldoende hersteld.

	En ging vanuit de kliniek direct naar de hengstenkeuring (waar hij goedgekeurd werd). AVRO's Sportpanorama onder leiding van Jack van de Voorn rukte er voor uit.

			71



Berend Dijkslag aan het slijpen.

		l/

	Universitair docent dr. W. Back met een gewichtig metalen spalkverband.

			75



		De Kliniek voor Heelkunde 1907-1998



			Van 's Rij ksveeartsenij school tot Faculteit der Diergeneeskunde



				y ^u^2.

De Kliniek voor Heelkunde

		(1907-1998)

	Van 's Rij ksveeartsenij school tot Faculteit der Diergeneeskunde

			Rhenum Traiectum MCMXCVIII

					bjs�oth��k; DIERGENEESKUNDE UTRECHT



			KZ

		ISBN 90-6159-030-2 Druk: Drukkerij Kerckebosch B.V., Zeist. Oplage: 300 ex. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other- wise without prior permission of the publisher. © Kliniek voor Heelkunde, Faculteit der Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht, 1998. This is a ©Foolish FiveG production by Piggel, Polly, Amazing Ad, Tina Trucker & The King.



			Ter introductie

Het einde van de kliniek voor Heelkunde kon, naar stellige overtuiging van ondergetekenden, niet zomaar ongemerkt voorbijgaan. De "Heelkunde" is immers vele jaren een begrip geweest op de Faculteit. Voor vele medewerkers uit heden en verleden is de Heelkunde ook een belangrijke factor in hun leven geweest, oi is dat nog steeds. Daarom is het initiatief genomen een fotoboek samen te stellen waarin teruggekeken wordt op de 92 jaar dat de Heelkunde als functionele en organisatorische eenheid gefunctioneerd heeft binnen alle gedaanten die de huidige Faculteit in de loop der jaren gehad heeft: "s Rijks Veeartsenijschool, veeartsenijkundige Hoogeschool, Faculteit der Veeartsenij kunde en tenslotte Faculteit der Diergenees- kunde. ^wy hopen dat de lezer plezier aan dit werkje mag hebben En wie weet zullen sommigen van u, wanneer ^u ^net boek na 25 jaar weer eens onder het stof vandaan haalt en het oog valt op een plaatje anno 1998 og wel eens zeggen: "Ach ja, dat is waar ook, dat ging toen zo. Dat waren toch wel andere tijden, niet- waar?..."

	De samenstellers:

		Madeion Bitterling Peter Gootjes Marjory Pollak Ren� van Weeren Ad de Wit



		Voorwoord

Ue Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren hield formeel op te bestaan op 1 September 1997 bij het in werking treden van de MUB (Maatregel Universitair Bestuur) die de uit 1971 daterende WUB (Wet op de Universitaire Bestuurshervorming) verving. Gevoelsmatig veranderde er echter weinig op die datum en de "Heelkunde"als functionele eenheid bleef de facto gewoon doordraaien, ai was het dan zonder formele status. Op 1 Januari 1999 valt het doek echter definitief en zal het begrip Heelkunde"als aanduiding van een bestuurlijke en organisatorische eenheid tot het verleden gaan behoren. Op die datum wordt de klinische sector van de Faculteit der Diergeneeskunde gereorganiseerd en gaat de Heelkunde, net als de vakgroepen Inwendige Ziekten & Voeding en Bedrijfsdiergeneeskunde Voortplanting, op in de nieuwgevormde Hoofdafdelingen Gezondheidszorg Paard en Landbouwhuisdieren. en aantal medewerkers heeft gemeend dat dit moment niet zonder meer voorbij kan gaan en heeft het initiatief genomen een fotoboek samen te stellen dat wil trachten een beeld te schetsen van die jaren dat Kliniek voor Heelkunde" een functionele eenheid is geweest op de Faculteit. Dat gaat verder terug ⁿ "^et ontstaan van de vakgroep als zodanig. De term "vakgroep"is een product van de bovengenoemde ^ud, maar was feitelijk niets anders dan een nieuwe naam voor de al veel langer bestaande Kliniek voor eelkunde. Overigens bl��f, ook na het invoeren van de naam "vakgroep", het instituut als zodanig ekend staan, zeker naar de client�le toe. Daarom heeft dit boekje ook die titel meegekregen, net is bewust een fotoboek geworden omdat foto's, veel beter dan tekst, in staat zijn de sfeer weer te geven ^en in zekere mate voelbaar te maken, ook voor hen die de betreffende periode zelf niet meegemaakt nebben. Wel is aan het begin een korte historische inleiding opgenomen die de grote lijnen van de geschie- enis van de Heelkunde schetst om de lezer in staat te stellen de foto's in hun juiste context te plaatsen. ^Was bijzonder blij met het hierboven genoemde initiatief en heb dit ook naar vermogen gesteund. Blij vanwege het initiatief zelf en het resultaat dat nu voor U ligt, maar misschien nog meer blij omdat dit geheel eigen initiatief van deze medewerkers de constructieve en prettige sfeer weergeeft binnen de mdige Heelkunde. Ik hoop, en ben vol vertrouwen, dat deze constructieve houding meegenomen zal worden naar de nieuwe Hoofdafdelingen. Utrecht, 1 December 1998

	Pro f. dr. A. Barneveld (ex-)voorzitter Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren Voorzitter Hoofdafdeling Gezondheidszorg Paard



		De periode Barneveld (vanaf 1993) In deze periode werd beleidsmatig het accent voornamelijk op twee zaken gelegd: het onderzoek en bestuurlijke zaken. Waar in het voorgaande decennium 8 promoties plaats hadden met ��n der heelkun- dige hoogleraren als promotor, vond in de periode 1991-1998 al een twaalftal promoties plaats en zijn er nog twee gepland voor 1999, bijna een verdubbeling dus. Ook de aard van het onderzoek veranderde. De bewegingsanalyse bleef, maar het accent verschoof naar meer fundamenteel onderzoek op het gebied van laesiegevoelige weefsels in het spierskeletstelsel van het paard, met name gewrichtskraakbeen en pees- weefsel. Tevens werd er meer samenwerking gezocht met andere onderzoeksgroepen, zowel binnen als buiten de Faculteit en ook in het buitenland. Zijn voorlopige culminatie vond dit onderzoek in het in samenwerking met het proefbedrijf voor de Rundvee-, Schapen- en Paardenhouderij te Lelystad opgezette grootschalige onderzoek naar osteochondrose waaruit meer dan 20 publicaties resulteerden, ^p bestuurlijk gebied werd een begin gemaakt met de herstructurering van de kliniek op basis van een divisie-gewijze indeling. De drie hoofdtaken van de kliniek: onderwijs, onderzoek en pati�ntenzorg kregen ieder een primair verantwoordelijke co�rdinator. De manager bedrijfsvoering Corinne Righolt vervulde een belangrijke rol bij deze processen. Ook werd het personeelsbeleid gewijzigd. Met de offi- ci�le erkenning van de titel Specialist Chirurgie Paard door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde deed een nieuw type medewerker zijn intrede: de Specialisten In opleiding (SIO's) die geleidelijk aan de dierenarts-assistenten vervingen. Deze SIO's krijgen in principe alleen een klinische training waarbij de hoeveelheid onderzoek beperkt is. Om de benodigde onderzoeksinspanning te kunnen blijven leveren en de stroom promovendi niet op te laten drogen was dus een koerswijziging nodig. Deze werd gevonden in het aantrekken van Assistenten In Opleiding (AIO's) en later ook beursstudenten of bursalen (meestal niet-dierenartsen) op zuivere onderzoeksposten. ^e pati�ntenaantallen bleven aanvankelijk redelijk constant. In de tweede helft van de jaren '90 is een duidelijke terugloop van het aantal runderen te zien, voornamelijk veroorzaakt door maatschappelijke veranderingen in de rundveehouderij. De stijging van het niveau van de perifere (paarden-)praktijken is duidelijk voelbaar. Het aantal I^e en zelfs 2^e lijns operaties neemt af. De arthroscopie en later de laparo- scopie nemen een grote vlucht. Up onderwijsgebied zijn er grote veranderingen gaande omdat van 1995 af een geheel gewijzigd curri- culum ingevoerd wordt, o.a. gekenmerkt door een sterke afname van het aantal hoorcolleges en de invoe- ⁿng van een bijna onbegrensd aantal werkcolleges aan relatief kleine groepen studenten. Omdat het onderwijs van de vakgroep geconcentreerd is in met name de latere fase van de studie duurt het even voordat de Heelkunde hier iets van merkt, maar aan het einde van de jaren '90 is men ook druk bezig met net nieuwe curriculum en het (overigens broodnodige!) vernieuwen van de syllabi. "■et lijkt erop dat eind jaren '90 alles nog even veranderd moet worden v��r het begin van het nieuwe nullennium. Het is namelijk niet alleen het onderwijs dat op de schop gaat. In Den Haag wordt de tijd- geest gevolgd en wordt, na het wegebben van de democratiseringsgolf uit de zeventiger jaren in de jaren 80, de WUB vervangen door de MUB (Maatregel Universitair Bestuur) die de macht practisch geheel bij ue decaan legt en de democratisch gekozen Faculteitsraad veel van haar invloed ontneemt. En passant Worden, ingaande 1 September 1997, ook de vakgroepen opgeheven, overigens zonder dat daar direct iets duidelijks voor terugkomt. Alsof dit allemaal nog niet genoeg is, besluit de Faculteit ook nog tot de meest ingrijpende reorganisatie van de klinische sector sinds 1907. Nadat er al decennia lang over gediscussieerd is, wordt de knoop nu

			11



				"v-X;;;-

			*,-'.**

		:�

Het leger voert een pati�nt aan.

	De ingang van de paardenstallen van de Kliniek voor Heelkunde. Deze stallen werden in 1917 aan de Poortgebouwzij de van de Voorkliniek (het grote kliniekgebouw) aangebouwd.

					23




		w*
	*MU �* Travail-bascule in de kliniekzaal van het Instituut voor Chirurgie. Het gebruik van dit apparaat was altijd een spectaculaire gebeurtenis.

24



	h* - +4

		E&

Fotograaf Fred Blok slaat aandachtig de verrichtingen van de chirurg (F N�meth) gade bij de voor- bereidingen van een cornage-operatie. De veiligheid wordt gewaarborgd door Gijs van Barneveld.

			53



Jack van Dieten op onderzoekspad, geassisteerd door Marjory Pollak.

		■WK i**

	Balen persen voor de recoverybox. Rein Lycklema en Cees de Bree.

	56

			*





I

	Onderonsje op stal. Vl.n.r.: Jan van der Louw, Gerrit de Bruin, drs. Bob Bras ("The Captain") en Cor Schot.

		Hollands glorie: de runderstand in stal C.

			59



Oogoperatie bij een kameel. Willem Oskam en Jos Elskamp verzorgen het transport.

	Marjory Pollak werd ingezet bij de post-operatieve zorg.

		61



		Bij een schaatstocht op Loosdrecht raakte de Nieuw Zeelandse �quipe de weg kwijt en werd pas na een lange speurtocht in het duister teruggevonden: prof. Dr. Elwyn C. Firth.

Drs. Bart Rutgers was eind jaren 70 / begin jaren '80 zeer actief bezig met de productie van audiovisueel onderwijsmateriaal.

	62



	Drs. E. Toussaint Raven nam in 1965 het onderwijs in de Hoefkunde van Middelkoop over. Hij legde zich vooral toe op de runderklauw.

Prof. Lagerweij geeft op zijn karakteristieke wijze college.

		63



Drs. Astrid Rijkenhuizen, pas in dienst, krijgt een presentje van Zwarte Piet in 1980. \|ff jllflff

	Deze heren moesten op het matje komen: Jan Pasman, Piet Stroomer en Ab Barneveld.

		64



		Drs. W.A. Hermans, paardenman pur sang, op de schouwhengst "Walter" van Verloskunde.

			65



Het zaalvoetbalteam aan het begin van de jaren '80. Staand v.l.n.r.: Frans Otten, Aart van der Woude (radiologie), Piet Stroomer, Dick van Dijk, Wim Klein. Liggend: Hans van de Brink (radiologie) en Henk de Bruin.

	Het biomechanische onderzoek toen de force plate nog buiten lag (1985).

		66



Op de afscheidsreceptie van Toussaint Raven. Vl.n.r.: Ruud Keg, Ren� van Weeren, Ab Barneveld, Bob Bras en prof. Numans.

	Administrateur Cees Senne bij zijn gedwongen verhuizing van de kamer naast de pati�nten- administratie (anno 1998 dierenartsenkamer) naar boven. Henk Merkens en Wim Oskam verzorgen het vervoer.

		68



Beheerder John Rief met secretaresse Wil Stroes.

	Peter Stolk houdt de vinger aan de pols bij een zebra.

		72



		r Tz � ^ 1QQ0 werd het roer overgenomen door prof. dr. E N�meth. De r;« l�^i⁹^ � ^e « - _ta _tost _blJ ae Heelkunde sinds 1963 en hoogleraar geworden m 1983.

			73



		Cees de Bree scheert een Argentanrund voor de operatie.

Het Groene Legioen: altijd tot Uw dienst! Peter van Miltenburg en Bert Peek.

	74



De jaarlijkse traditie van het pannekoekenbakken op stal werd in gang gezet door dierver- zorger Henk van Voorst en zijn vrouw

	Instrumentmaker Anton Grendel nam de traditie over.

		76



Het "ultieme promotieteam": alle mensen, paarden en apparaten die bijdroegen aan de promotie van Yves Moens (links in het midden) in 1992.

	In het promotie-onderzoek van Dr. Moens werd onder andere onderzoek gedaan naar de invloed van hol- dan wel bolbuikigheid bij de pati�nt. Zulk onderzoek kon bij "d'n Yves" wel eens bijzondere vormen aannemen.

		77



		Het eigen fabrikaat narcose-apparaat uit begin van de jaren '60.

Eveneens uit de eigen werkplaats voortgekomen: de "Titanic", anaesthesie-apparaat met ge�ntegreerde beademingsmachine (1998).

	78



		Bij storingen aan de beademingsmachine was de hulp van electrotechnicus Peter Gootjes onont- beerlijk.

	Een spiksplinternieuw beademingsap- paraat in 1998.

80



		......�it..-�^.�k^�;-:-^^>.> >>.-;?*

In 1991 werd in Utrecht het wereldcongres Veterinaire Anaesthesiologie gehouden. Het orga- niserend comit� met een aantal van de deelnemers. Op de eerste rij v.l.n.r.: dr. Ludo Hellebrekers (Gezelschapsdieren), drs. Jack van Dieten, Gabrielle Bertels, prof. dr. Evert Lagerweij, ing. Peter Gootjes, dr. Paul van Dijk.

	Zo nu en dan ontsnapte er wel eens een pati�nt. Anaesthesie-assistent Jan Poortman hier met een voortvluchtig kalf in het "anaesthesiehok".

			81



		I Toen de laparoscopie bij de castratie van het paard zijn intrede nog niet gedaan had.

Hygi�ne is essentieel in de chirurgie. A. Yildirim en H. Aharram maken de operatiezaal schoon met de hogedrukspuit.
			*3


	82



		In 1993 werd prof. Dr. A. Barneveld, in dienst sinds 1974 en benoemd als hoogleraar in 1991, voorzitter van de Vakgroep Algemene Heelkunde en Heelkunde der Grote Huisdieren.

			83



In het Deronalab werd veel onderzoek gedaan op het gebied van de bewegingsanalyse, zelfs onder de man. Andries Klarenbeek bedient de tredmolen. Het paard wordt gereden door Dick van de Pol (van de Kliniek voor Inwendige Ziekten).

	Prof. Hilary Clayton uit Canada (rechts) maakte gebruik van de faciliteiten van het Deronalab voor haar sabbatical leave.

		85



		In 1997 werd het OK-complex tot "gesloten unit" omgebouwd. De opening.

	Ook de hall had al een uitgebreide facelift gekregen en was overgeschilderd van jaren'60 groengrijs naar jaren '90 turquoise-blauw

86

			_