J. N. D. N. 7. C.
DISPUTATIO JURIDICA

I N AV G 1) R A L l S

N U P T I I s,

OJV A M,

Sub Auspicio Nuptiarum Fundatoris
Ex auSforttate CHagnifici ReBoris,

D. JOHANNIS MUNNICKS,

Reip. Ultrajedinï Poliatri , atque in inclyta ejufdem Academia
Mcdicins Anatomes amp; Botanices Anteceflbris Ordinarii,
NEC NON
Amflijfimi SenatHS Academici confenfit ^
Facultatis JURIDICA Decreto,

PRO DOCTORATUS GRADU,
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp;
Pnvilegiis rité amp; légitimé confequendis.
Publica Difqttißtioni fiibjicit

WILHELM HENRICH HOCHWANDT, Embrid Clivenfis:
Diei'),jHm, Stylo Jfiliam , hora locoquefoUtis.

__TR AJECTI ad RHEN UM,

EÏ^dnâ FRJNCISCI HALMA, Acadenifx
AypographiOrdinarii, cId Idc Lxxxv.

Genercfps nee nm :2gt;^obUisfimis
^ ' ^ Vi.m-J'u'v£mhus

D. D. ARNOLDO

GERHARDO-i'BEYER

U T E T

DD JOANNI

de B E Y E R-^

M A G NI P A T RI s 3 non inferioris
Spei F ILII s . Fautoribus fuis

addiótiflinois,

In perpetuum débita gra^tttu^m , ac
Qbfervanti£ tefi'monhm hanace
Difputationem Inaugurakm.

Humillime , juxta fe ipfum
H. Ti. C.

y^LHELM HENRICH HOCMWANDTi

Auctor.

L. B. S. P.

AtidMe -ejfe jAdvocati mmm in RepMcit , i^uU
■ aHdefftigarequot;^. Vonjirmat idïmpëfitornöRer J\X-
ftinkftüs in 1. 14. C.deadvöc. diverf. jirdidöv.
dicensAinhigm fata ca^tjarittn dirimmt , fiix.
drfenfimü viribHs in rebus publicis ^frivatis lapjh
erigMnti fatigetm refarant, tjr fnn minUs pro'Vi-
dxnt humano gentri^nbsp;Jipralits ^ vulnerihm patriam por'in-

tejèjue Jalvarent: gkri^fli vocis mtinimine confiji, lahoramiuf» Jpenty
vit am ac poteflatet» ^éfendentes. V^d ^ illi conftder^nta ^ ye-
jpicientes quorttm fub fotejiate conflitutm eram, monita Jèmper è'o-
YMm eo collimabant, ut fummo fludio ^ nmore , fummaqUe dtti'
gentia , Leges ab Imperat. latas profè(jnerer , e^m ^ Jèquutm
lubeMiJftmeftliciJfimum etiam in illis (Deo Duce amp; Adjiuoi'e)
exit Hm tandem inveni. Et cum Jic exantlatis Jurk Candidatorum
examinibus a Nohitijjimo, Amplijjimo Confultifjimoque Jufió Cón-
fttltornm alma hujm 'öniverfitatis Collegio pro fitmmü injure Ho-
norihus ^ Privilegiis aaiptfcendü , licemia confcribendi habêndi
Tgt;iJpmationem Inauguralem mihi comederetur, in eligenda aliquA
ex toto yuris noflri Oceano , ingenti rerum ac muteriarum cognitit
dignifftmarum copia repleio, diu diverjis ac variis cogitationumflu-
g:tbiis hinc inde agitatus , qua de dijfertarem matcna , tandem illa
de Nuptiis placuit. Mirahitur forte non nemo , qHid rei Jtt, cm
illa mihi prlt;t cateris arriferit materia,, is refponfum ferat volo illud,
Virgilianum:

—— Trahit fua quemque voluptas.
Vt amp; qwft Titulus de Nuptiis eft infignis, nee non quafliones ^
decifiones caufarum Matrimonialium in praElica cufn utiles turn ne-
cejfarias continet. Turn quia humana confideratione nihil exiffit dig'
Mitts amp; f^'hil profeSlo etiam effe potefi, qmd imelkBtu noflri con~

K znbsp;tem-

mo.\aittaHs mfira amiqHttati findetur : Plenim atqne accuratim
ta ejje tracianda qp!JS cottidiana funt ac feita neceJfar'M monet JCtHs
Uipianus in 1. i. it. de fufpeâ:. tutor. add. 1. 25. tt. de libérât,
légat. Optabile quidem n,tnc ejfet fin jCtomm monita feqpierer
mareriam hmc n ilem ,jr receptam exaEle ^ ex omni parte expone-
rem ; cnm vero fefe nimis laie dtff'mdat, confulttUs nrbitratm ftii gt;
impritms per pofiAones foùtm quafiiones qtMdam ex iUa. hiitc inde
de:'nbsp;■nbsp;'nbsp;.....

ucjUmere, amp; mareria dignitatem orationis flore cmveßire, qmd
alii ante me fufißiml fecêre, qmd neqne nobis \Aeademico Deer et 0 in-
mmbit. Sin delicatü ingeniis hifce minus vero fatisfecero , hos ro~
galas velim , temporis brevitati id condonent. Verum ne fine capi-
te Ht ajmt fahula narretur , hcec prcemii loco pralibaffe ftefficiae.
Semper enim mihi perßuafum habeo dißcile ejfe omnibtfs placere j
immo ne y^piter quidem omnibus placuif, qmpropter vel ipfo MOquot;
mo Judice , non quantum ejus dignitoi poßulat, ßd pro meo qua-
licunque modulo , ^ quantum ingenii patitur tenuitas, hanc expli-
care decrevl. Sed ns illotis quafi manibm hoc opus aggrediar ad
TE STERNE DEÜS, ßne Quo nihil unquam commode
geriter Nov. 6. in praefat. Et qui res penitm deßeratas wrtutis
tua magnitudine donare ^ confitmare potes §. z. de concept, digeft.
IJnice cenfugio , ardenter comendens ut conatns hofie qualeßcuuque
meos in ßanBijßmi mminis Tut gloriam at que honorem dirigere, im-
mo author df totim operis pra/ul ejfe velis.

Ad Vos Eminenriffimi Viri-Juvenes prudentia amp; eruditione
Confpicui, a.A.Ouos imprimis iiujus Dirputationis dedicatie fpe-
ftat, rae convertö : Duisburgi quondam in alnia , Serenifßmi
noflri Eleäoris Brandenburgici, Academia ftudiorum commilito-
tones vigilantiflimi, diiigentiffimi amp; commenfales per biennium
fuaviffimi, düeftiffimi; hoc noftri amoris, quo me femper
amplexi eftis, amp; etiamnum profequcmini, fymbolum , ae be-
nevolentis pignus sequi bonique confulite. Deum T. O. M.
precor , ut veftram familiam, quam diutiffimè falvam ac inco-
lumem confervet; amp; VOBIS noftras Clivise fpei Viris-Juyeni-
bus felicitatem, beatamquc vitam det, amp; ab omni ineommodo
tueatur.

DIS.'

DISPUTATIO JURIDICA
.. I N AV GV R A L I S

. V 1Ü : •■■:')

D E

N U P T I I S.

^ B. V.^ Tgt;.

Ntequam ad ipfas Nuptias accedamiis, prs-r
libanda quxdam erunt quae nuptiis prscedere
folent, nimirum Sponfalià. Quocirea non
incommode I agam fi dividam hanc meatti Di-
fputationem in duas Sediones, quafum prima

_____ aget de fponfalibus tanquam nuptiarum aliquo'

prœparatorio ; amp; altera de ipfis nuptiis.nbsp;^ ^

SECT I.O Tgt;R hM-À,

' ' •quot; quot;quot; 'D E'quot;nbsp;; n'rtnbb

/-lt; -r»nbsp;,, —. - ' 'gt;fiod! rr: .i j tj. ' b

S P o N S A L I Bo.tl? -

T H E S 'I 'S I.nbsp;'

Ponfaliorum ufum frcquentem fuifle apud Romanos
I neminem fugcre arbitrer , iccircô nobis etiam plc-
niùs aliquid dicendum eritdeiisad meliorem nüptia-
rum intelligentiam : Et licet iftiufmodi. fponfalia noiV
fint abfolutè neceflària, funt tarnen ex ordine de ma-
A 5nbsp;trimonii

tritnonii honeftate. I. Quia fie per juftos gradus próceditur
iftcm in re gravidecet) Iprincipio adfinem. II. Quia ficaàuj
taJis raagis Jiberatur à fufpicione temeritatis, amp; gravis acdelibe-
m«s appret. IIL Quia prJeparantur hac ratione amp; difponun-
tur -àblinî ffôrirôrïim ad fltes effcïïüs qui matritn'ófflum cfecêtit.

Antequairrad iplam traâàtionem accedâôius ^ öperae pretium
erit, ut vocabuliSponfaliorum Etymon exphcemusac prxmitta-
rnus quod in omnibus aliis difciplinis faciendum efle fuadet Vlpia-
nm in 1.1. Tf.deJ-.nbsp;Animus hic mihi non eft omnium au-

thorum fententias hac de rè agentes enarrare, Mercerius putat à
fpoftforibus dida ef^, /^^rro^^rivat verbum fpondeo à lî^ô^
alii à rponfionibus Ted nemmi^quidem dubiumert, quinTpcn-
falia nonnifi fponfiones-id elVpromilSones (îgnificent, amp;quafi à
fpondendo didla fint /. 2. tt. de ffonfd. ficut etiam fponfi fponfae-
que nomen irtdenatum eft l.i.Tt.eod. quod Veteresftipulariamp;
uxores futurâs fpondere fola'ent Ulpiaao amp; Florentino teftibus
i» dd. U.i.7. TT. de y. S. Alkei' fentit Verrtus Flaccus qui, Ut efl;
apud Pompejum Rftum,, fponforum amp; fporfarüm nomen inde
tradum exiftimabant qaod azjocc/'as interpofitis rèbu's divinis fa-
cerent. Sed hifce fic pofitis nobis fit potior audorîtïs Ulpiani
amp; Florentini, praefertim cum ipforum fententiam etiam confir-
ment vetercs fponfaliorum titus, fuit enim in more prifcistem-
poribus pofitüipr utl qi\.i iixt)rcm dudufós ei'at, ao eo, unde
ducenda , ftipularetur eam in jp;^-imonium dudurum iri, qui
daturus erat, item fpondebat daturum. Is contradlus ftipula-
tionufn fponfioi|umq«iedicebaruv fponralia^ft tune Cfuae iM-omiflâ
erat fponfa appcllabatur, ^qui,fpo^iderat dudurum fponfus.

I I I.

-I Perfpeâà Etymologiâ necefle eft, utt[u»d3m etiam dehujus
vocis homonymia annotemus. SponfaKorum vocabulum eft
vocifque hujus varia reperitur apud JCtos acceptatio.

Nam

Nanj fponfalia accipiuntux quandocjue pro. aj-rhis qux à fponfq
{poüfe cjan.tur un inh i-C- dennet, ex rcfirift.pi'i-'^iic^tirado^ro
aonaUboe propter nuptias L z. C. dijecmd. ntift. quandoque
eti.am pro fponfaiiorum convivio vid, Ckerouem Hb. z epifi, ad
OyintuAinbsp;loqutns de fponfalibus, dum inquit : huk con-

vm.0.nbsp;dcfm^ ut amp; Seneca ait, furgam ad^fonfalia ,.quia

pomiß licet non concctxenm. Proprie tarnen accipiuntur pro. fo-
lenni fpoofîone futuraruna nuptiarum. .

I V.

Excufla, Homonytniâ methodifynonymiam proponerepoftu-
lat ratio ; fponfalia cum futuiias concernant nuptias, ab Ulpiano
vocaßtur 1.6. w. h.nbsp;ad leg- Jul de adult, fpes ma-

trimonii i aliquando denomiriata /.y. Tr.eod. quandoque defti-
mx^k.6iS..,'r^.deYittt »»ƒ'?..amp;apud Suet. in Jul.ßb^tie fiUamejmin
matrimonwmpetiit, Faufio.fjlU deflinatam: Et Plin.£pift,i.]am
deflimta erat egregio- jnwni, jam elé^hs mpiamm dies^ Alibi
fpefats dicuntur nuptias /. C. h. 1.1.16. C.deepifiopoL auâent.
unde fperata. puglla apud Plautum , lubenter te mea Jperata coujè-^
quor. Quod fi fola paâ;!one amp; nudo confcnfu ea conventio fie-
Hat, pa(3:a' vocabatur uti m. l. z. l. 4. C. h. t. L 7. C. de dornt, ante
mft.. Vij:g.

Et gremtis abducere paBas.
Sî tarnen praeter paftum placeret ut fuperaddatur ftipulatio, non,
fperatae, nori paâae fed fponfs nomen habebat. Hinc Arnobius
circ. med. lib. 4. gentes hal^nt fperatas, habent padas, habent in-
terpofitis ûipiilationibus fponfas.

V.

Hifce ita praemiffis confequens eft ut ad ipfam definitionem
progrediamur : Sponfalia definiuntur in 1.1.7t.h. t. memio ^ re-
fromißofHtHmmmmptiarHm-, nohïs Gelubd, Eh p^erliibnufz,. Ex
qua patet quod fponfalia non fuit, fî vir accepta manu muHeris
dicat, do tibi fidem de te in uxorem accipicnda nifi etiam illa

tacitè

tacitê aut exprefsè promittat. Et hinc multô^minùs , fî ado-
kfcentes Virgines fuas Amafias, Dominas immo Reginas amp;Deas
Dominant ; quod fît amoris tantum amp; benevolenti$ captandas
gratia. Neque hsc verba, non haMo aliam prater te , vel non
niß te , nam nee fponfalia nee matrimonium indueunt j Cum
hic.verborum fit fenfus, ut fi contingat me accipere uxorem.
non aÜamquamtc in uxorem habeboj ita ut lise promiflio fit
conditionalis , qux nihil difponit. Hue etiam referri poteft
cafus illc , quem memini aliquando oblatum fuiflè Faeultati Ju-
iidicx celeberrims , ubi quidam juvenis vindicare fibi volebat
virginem iccirco, quia ille cum quaefiilTet apud illam de nuptiis _
fecum incundis; illa dixiflet {ifi das auch fragemiverth) fedme-
rito repulfam tulit, amp; locum hic illud Syntadicum habere po-
teft : Interrogatio amp; refponfio cafu debent convenire ; ut amp;
prxterea quia feria etiam ferio fint tradanda ; cum ex omnibus
circumftantiis apparebat virginem joco id dixifle. Unde fpon
falia etiam dcfiniri poflent, qmdfmt mutrn reptomiffio futurarum
nuptmum, reBx atque ordine inter eosqmbmjure civili Heet ,faBa.
Dixi mrntra repromißo, quia tam virum mulieri , quam mulie-
rem viro lepromittere oportet; unde fponderepuellae pater olim
dicebatur, adolefcentis autem defpondere, m in Adelp.apadTe-
rent. quin Urn virginem defpondi. Pofui porro , reü'e atque or-
dtne-, \nl confenfum non modo partium, verum etiam eoruni
quorum in poteftate funt adhiberi oportet l. 7. §. i. it.h.t. jed
de hifce fluribus dicemt^ cum ad ipfam nuptiarumtraäationem per-
venerimm. Addidi denique , inter eos quibus jure civili licet y
quia fponfalia inter eos demum contrahi poflimt inter quos etiam
nuptis /. 60. §. 5. TT. de rim mpt. excepta fola œtate /. 14.

TT. h. t.

VIL

Hifce fie examinatis , non ab re fiiturum cenfeo fi jam divî-

fiones evolvamus. Dividuntur enim fponfalia in fponfalia de

futuro vel de prsefenti Jure Canonico, vid. c.penult. amp; ult.x. h. t.

Quibus Canones dicere voluerunt, quod quaedam promiwo

turatum

turarum nuptiarum continet in fe non purum aut abfolutum
confenfum, fed cuni quodam traéèu futuri temporis. Qugg
dilario confenfus conjugalis vel fit ob conditionem perfonarum,
ut impuberum 1.1. de defponf. impuh. l. 14. h. vel ex qualitatc
conventionis , ut fi verba fub conditione vel in tempus, vel
alias in futurum concepta. Qusdam vero promiffio earum
ftatim fecum afFert abfolutum amp; prsfentem confenfum, abfque
ulla dilatione ; ita ut folum folennis benedidio facerdotalis ceu
copulatio fequatur in Ecclefia. Quando enim verba fonant in
futurum, veluti; promitto me dudurum vel accepturum te in
iworem, velmaritum: Autpromitto, quod accipiam te, vel
per alia fimilia verba, tune femper duntaxatcontrahuntur fpon-
falia de futuro. Sed fi funt verba de praefenti, veluti; accipio
te in meam uxorem, vel duco te , vel quae funt fimilia verba,
tune femper, vice verfa , dicuntur fponfalia de prsefenti. Te-
nendum tarnen hic efl:, quod licet aliquando verba promillïonis;
in tempus futurum fint concepta nihilominus inducant confen-
fum de prsfenti, imprimis fi fint matrimonii executiva , fed
mens contrahentiura hic etiam fpedanda.

V I I.

Porro fponfalia quœdam funt publica ceu manifefta, quaedam
vero clandeftina ( heimlich md of ent liehe verlöbnus ) Publica
quare fie dicantur, facile confiât, quia contrada funt palam amp;
in teflrmm quorundam praefentia , quibus probari pofllint , vel
utScotan.in examine fm juridic. ad h.tit. coram iis, quorumde-
fideratur confenfus. contrada funt. Clandeftina verô dicuntur,
quae clam, idelt, nullis tcftibus prœfentibus contrahuntur : Ec
haec clandeftina rurfus dupliciter etiam confiderantur : Primùm
propriè amp; fliidè, quando prorfusclamamp; nemine praefente funt
inita. Secundo largè, quando quidem in prœfentia teftium funt
contrada, tamen fine confenfu parentum. Et de hifce fcien-
dum , quod nullius fint efHcaciae, nifi publicè deinde fuerint
repetita amp; confirmata.

VIII. Li.

VIII.

Limitantur ultima th. prxced. in praxi ex mala quarundafn
legum intelleftione , nifi fcilicet clandeftinis acceflerit conçu-
bitus, tunc ilia regulariterfuntconfummanda, licet parentes vi-
tiatoris diflTenferint : hinc tamen non fluit / quod concubituj
dandeftina fponfalia reddat licita, ut quidam volunt, fed quod
ita fuccurratur vitiatae, quae fpe matrimonii promiffi ad concu-
bitum adduéla cenfetUr, ex quaratione apparet, quodfi vitia-
t$ parentes caufas juftas habeant ob quas vitiatori filiam denegare
in matrimonium perfiftant, ejufmodi dandeftina fponfalia etiaiTi
hoc cafu efFedum non habeant, v.c.fi inferioriscujufdam con-
ditionis Juvenis viri cujufdam magni nominis fiham mducerrt do-
lo ac perfuafionibus ad connubium fecum ineundum amp; poftmo-
dum etiam poft cöncubitum, parentes inviti haud tenentur filiam
in matrimonium ipfi collocare. ' Et ab hac authoritas'ftat legis
divins Exed. zz verf. i6.17. nhiitilegitm/itemJilt;jms pellfxe-
rit -virgmem, qm non efl deffonfata amp; concuhuerir Cum ilia omnino
Conftituens ei dot. m, accipiat eam in uxorem : JI flahi renttù yattr
ejus eam dare illi, pecuniam pendito pro ut efl dos virginum. Ecce
hic apud ipfum Deum in confiderationem venit fola voluntas
patris; ut fi is vdit, coëat inter ftupratorem amp; ftupratam ma-
trimonium: finautemnolit, ftuprator ftupratam uxorem duccre
nequeat j ut maxime uterqUe in matrimonium Confenrtiat.

I X.

Sunt amp; etiam fponfalia jurata quaedam alia non jurata, amp; illa
quidem Jure Pontihcio précisé tonfumanda : Haec vero non xque,
fed qui hsec violât aut multaaut carcere coërcetur.^ Priera tamen
intdligendafunt de fponfaübus de praefenti amp; non de futuro,naffl
fponfalia de futuro Jur'^: Carionico itidem fpem folum rnatrimortîî
inducunt , iccirco H hoc jure mutuô confenfu diflblvi cjueunt.'
c.z.c,fflt.h. etiamfi jusjurandum intervenerit.c. i.de jftrej.hujas
enimgratiam fibi invicem facere poffunt.

Sponfalia etiam contrahuntur aliquando vel pure vd fub con?
ditione , vel fub modo vel adjeâio die, ufque ad diem vero
nulle modo poffunt, licet csteri contraftus plurimi poffint cou.,
trahi ad certum tempus amp; diem ; matrimonium vero non con-
trahits adcertum tempus, quia continetindividuam vitœ con-
fuetudinem. Conditio folet adjici vel poffibilis eaque honefta,
vel impoffibilis , fed de hac fpecie acris fatis amp; magna quae-
ftio eft inter JCtos amp; Pontificera. Sed nos intrepide dici-
mus quod conditio impoffibilis , natura talis , fî fuerit ad-
jefta non valere fponfalia; quicquid etiam fenferit Papa inc.»If.
de condit. appof. Sed ne in immenfum excrefcat difputatio , amp;
varias impoffibilium conditionum fpecies adferendae fint, ; fuper
quibus forte nulla difficultas eft , flatusquaeftionistalis eft: An
matrimonium fub hac conditione initum : Jt digito cœlnm attir
geris , vel , y? unko hauftn Oceanum eliberis valeat ? Puto fine
ego ut dixi modo matrimonium per ejufmodi conditionis adje-
ftionem vitiari ; non autem impoffibilem conditionem rejici amp;
matrimonium pro puro haberi. Quia matrimonium eft adus
duorum, arg. Li.tt. derimnupt. §. i. Infi. de patr. potffi, Atqui
in ea re qu* ex dmmm plHrmmve confinfn agimr, omnium volume
/peilamr , quorum procHldubio in hnjufinodi aElu talis cogitath efi
Ht nihil agi exifliment appojîta ea conditione, qmm fciant ejfe impof-
hilem L'^x.'ïï.deO.zjrÂ. Unde in conventionibus amp; contraftL
bus omnibus receptum eft , ut per adjecbionem impoffibilis
conditionis vitientur. l.j. it.deF.O. §. lo. Infl. de Inutil. flipHl,
Omnes enim confenfum defiderant 1.1,§. z. efrl.v.depaB. utî
amp; matrimonium l. z. l.zi.-^r.deritunupt. Sed adjeftio impoffi-
bilis conditionis omnem confenfum excludit add. l. v.deO.

A. l.^.§.ï.'^.deJîatH liberis. Quapropter cum nullo modo
teneri volumus, dicere confuevimus : dabo, fi digito cœlum at-
tigeris id efi nmqum.

X I.

Circa turpem conditionem «ta; c. ult. de condit. appof. DD. dî-

B 2nbsp;ftin-

ftingunt amp; dicunt : quod fi conditio turpis , qus eft contra-
ipfam matrimonii eflentiam , fit adjeda, vitiari matrimonialem
contradum , aliam verô matrimonii favore haberi pro non ad-
jedâ : fed mihi haec non placent, cum non tantum illâ, fed etiam
hac confenfus excludi videatur /. 137. §.6. l. z6. quot;jr.dey. 0. ideo-
que etiam quaflibet conditiones turpes fponfalia vitiare , ceu re-
gulariter non conftare putamus de confenfu eorum , qui non
nifi fub tali conditione adjedâ, qus tamen ob legis prohibitio-
nem impleri nequit , volunt efle obligati. Et puto id etiam in
tota noftra Germania fie pradicari. Modum porrô quod fpe-
dat, poffibilemachoneftum, confummatômatrimoniô, adim-
plendum cfTe fatis conftat. v. gr. ut rem fàmiliarem diligenter
curet ; amp; non eft credibile quin id fit fadura , impromtu alias
cft remedium quoddam , quo ad id peragendum adigi poffit,
nimirum adio praejudicialis : plura hue fpedantia ficco pedeprae-
tereo..

X I r.

Haec funt itaque, qus de Etymologiâ, Homonymia amp; Sy-
nonymiâ, definitione amp; divifioneproponerecônftitui; ordonos
vocat ut de iis nunc agamus qui fponfalia contrahere poffint aut
qui prohibeantur. Sed de hifee fciendum eft breviter quod
contrahere poffint fponfalia , qui amp; nuptias /. i^./. 16. h. t. Ex-
ceptis impuberibus, qui licet nuptias contrahere nequeant, fpon-
falia tamen rede contrahunt, fiintelligant, quodagitur, ideft,
fi non fint minores quam feptem annis /. 14. U 9. h. Reliqua
hue fpedantia refervabo mihi ad feii. IL ubi hanc rem expro-
felTo explanabo.

XIII.

Pauca hic tamen proponenda erunt, de œtate impuberum in
contrahendis fponfalibus , quorum in feqq. non adeô commodè
dicendi dabitur locus. Imprimis verô damnanda praecocia illa
fponfalia , de infantibus - dum in cunis adhuc vagiunt. Soient

' ^ quot;nbsp;tamen

tamen parentes id faepiflimè facere, ad amicitiam aut pacem con-
flandam , vel etiam ob alias ncfcio quas rationes. Et ut multa
praeteream unicum tântumexemplum hic adducam: Claudius Im-
perat. calamitates quoque domefticas ab immaturisnuptiisaufpi-
catus Suet. in Claud, cap. z6. Et Alexins Comnenus Ibanco,
à Blachis ad Romanos tranfeunti, Theodoram Ifaaci generi fui
filiam in cunis relidam, uxorem promiferat, ut in fide fua con-
tra Barbaros maneret : Nec nunc défunt exempla , il in Gal-
liam, Hifpaniam amp; Angliam oculum refledas, nec ullo.feculo
defuerunt. Utrum vero, quod paifimfit redè fiatamp;è retam
privatae familise , quam pubîici commodi , paucis confideran-
dum nobis erit. Et quidem , quod fponfalia infantum nulla
fint, tam Canonico , quam Civili Jure receptum eil, I. lâ^. de
ßgt;onßtl. Lee. Nov, icp. quam ^ Comnenus prohavit , five ambo
iint infantes , fivealteruter tantum , c.z.c.cum illwj.de defponf.
impub. cujus ratio ex defedu confcnfus defumitur. Cum enim
ram fponfalia, quam nuptis conlenfu contrahantur , in quo
confiftit utriufque eifentia, L^.l.ii.TT.deßjonf. l. i.deritonnpt,
l. 30. de R. I. deficiente confenfu , nuptias ipfas deficere necefle
eft. Confenfum autem prsftare non poteft infans , quia con-
fenfus praefupponit intelledum, quoipfe deftiruitur. Dubium
vcro eft , quoufque infans praefumatur intellcdu carere , quia
Modeftinus, Sponfalibus , ut amp; matrimoniis , negat prsefiniri
certum terminum, fed fatis elfe dicit : Aîoâo, quid fiat, ab mra-
qne parte intelligatur. Mox vero intelledum ad certos annos a!-
ligat, dum addit: Id eft, ft non fint minores, quam fep', em anms.
Sunt aliqui qui praecisè inhaerent numero annorum , amp; ante
feptimum cornpletum nemini concedunt jus fponfaliorum, ficut
Canones numerum pcfTeffione reügioni? ante cornpletum annorum
praefinitorum cujufcunque intdkaus amp;judicii hominesabigunt.
gl. in c. ex eo verb. pHpillar. de Eleü. in 6. amp; in addit. Joh. Andr. i»
c. I. verb. Impubères de tefiam. in 6. Nam ubi lex certum anno-
rum numerum exprimit, contra legem facit, qui de annis ali-
quid remittere aggreditur I. fin. C. de tefiam. mil. Excipiunt tamen
DD. regularitr matrimonium carnale , in quo non folum anni,
fed amp; habitus corporis , amp; potentia generandi fpedantur c.

B 5nbsp;itn-

imfuberesi.dedcfM-nbsp;referri etiam poteftit.

JquodfaLJU.gefi.efe êcar. EtCanones e 'am , fi m^
tia fuppleverit setatem, immaturas nuptias tolerant. C^j ve o
ratio in matrimoniis locum habet qua de caufa exduden^ cut
i fponfalibus ? cum perinde anm habendis fponfis gt; ^^^
cendis uxonbus fint prrfniti. Si enim omms
amp; exnlicanda fit ex ufu amp; ratione, mhac d. l. i^.defponfal. ^^
Z^J^nr. annorum i Modeftino adjid non tanquam
brimam fed prsfumtivam amp; ab extei-no mdicio defumtam ratio-
nem Nam propterea ante feptimura annum non fubliftunt
fponfalia, quia ante illam statem non prxfumuntur mfantes in-
tellieere , quid agatur. Porró verö, quod vel ante intelligant,
iSl^pZ. terLnum, nondum mtelligant, necilhs facukas ,u.

L , nee his jure concedi poteft ,. qfnbsp;'niSï

del. intelledus, in illis explevit «tatis defedum . m hi niM

operantur anni , cum abfit prudentia amp; vis cpnfilii, qu$ m
eSo vitx compare necefl-ariö requiritur Determinavit qm-
Z Legiflator fponfalia ad certosannos, fed Judicisarbitnoe^
fapienter ex caufa fubjeda interpretandos reliquit. Et Jic legem
^ thefmeam prMed. intelligendam cenfeo.

X I V.

Et Auguftus etiam cum legi fu^, de pr^mils maritorum,

immatSte nuptiarum fraudem fieri intellexiffet, tempus fpon-

foïaSi coardavit, referente SmAn Augufl.c.^A^.^uoé^ro-
kius ficexplicatD««.//^.54. Cum quidam pueros defponderent amp;
vrM nihilominus ferrent mmtorum , rem opufque marm non
ZTarenf. fiamt nullamfpónfionemfirmamejfe, pojlquam, hennjo
So nuL nonfequerentJr, hoe eft . ut omn,no decennem de-

fpLde-re o/us efetj^^sfp^

fpTnfaUomm coLdandum , fed quia non parvi momenti argu-
mentream legem perpetuam fuadent , non abs re ^ent eoru^

qu;sdam repeLe,amp; in medium proponere. Sueton.impropent

INAUGUR.ALIS.

V t ' 'nbsp;'nbsp;■

facilitati fponraliorum d. 34. incommodum fatïs arduum amp;
frequens, nïmirum, crebxam matrimoniomm mutmioneni, qu®
ex praEproperis amp; temerariis fponfalibus oritur. Nam conftans
matrimonium fperandum non efl: , nifi ex conftanti animorum
confenfu, qui morumconfenfuiceuconvenientiaeinnitur. Fortè
fortuna autem evenit, ut mores eorum inter fe confentiant, qui
ingenii documenta nulla adhuc dederunt. Et quid quaefo fpe-
ramus futurum, fi longis dilTitis regionibus, ad diverfa ftudia,
diffidentes mores, ut alia aliispöpulis placent, educantur. Quin
etiam, licet animi confentire polfint ufu amp; converfatione : infi-
nita tamen intei-venire folent impedimenta, quas non tantum ma-
trimonia inchoata difl:rahant , fed fspè familias intégras , non-
nunqüam etiam Refpubl. utinternecina adigant odia amp; indélébi-
les inimicitias. Reâè iccirco notavit Melancht. BezA de repud^
fag. 84. Corrat. uûnnot. i, in Arrefi. Tholof. immatura fponfalia,
infciis liberis , à parentibus pada , in calamitates plerumque de-
finire , non quod à folo eventu argumentum capere velit , fed
quod ex rei natura vix aliter fieri pofTe adverterit, fiquidemDei
benediftionem fibi promittere nequit, qui ad geherationem in-^
Hituto facro conjugio, ad ambitionem, avaritiam amp; cotïimoda
domefl:ica abutitur.

X V.

Et ita ferè femper fieri videmus, quod fponfalia immatura
rumpantur, vel quiapinguior conditioexcludit priórem, quot;id vi-
dere poflumus in CaroloV. qui, repudiata Maria Angla, pin-
guiori'fortuna inventa , duxit Regis Portugalliae filiam : vel quia
animi levi^la ofFenflone, quae astate lubrica, tam longo inter-
vallo' faóle alicunde fubnafd poteft . diffiliunt , vel quia illi,
quorum interefl: repugnant j tum etiam quia nuptiarum hoftis
aliud impedimentum aliunde objicit, ut vulgo dici folet. De
conjugiis ergo ineundis deliberandum efl: diu , de confumandis
ftatuendum fubito. Imprimis verô maximum incommodum
fecum afferunt illa, fi majores natu fpondeantfibi puellas in cu-
nabulis, aut vice verfd, faepè enimnedunturlaquei confcientiis.

amp; impeditur utilisReipubl. liberorumgencratio: Reftiusigitur
faciunt, qui quod in re praeftarc nequeunt, in fpe non promrt-
tunt, amp; ante tempus libertatem fuam nee vendunti nee aliorum
arbitrio proftiuunt, fed tum demum , quando stas cum pote-
ftate voluntatis confentit, liberè ftipulantur, quod fine mora
complere amp; poflunt amp; volunt.

X V L

Hifce fic etiam perfpeâis, confequens eft ut ad ipfum con-
ftituendi modum progrediamur. Et ut hxc rité fiant requiri-
tur. jure veteri fi ftipulatione fiebat, fermo amp; prsfentiai. tt.
de KO. amp; vel poflunt pure contrahi, quando feil. vir amp; mu-
iier fimpliciter purè amp; abfolutè fe invicem futuros conjugespol-
Hcentur arg.^i. Inft.eod. amp; confeftim contrahi poflunt, quia
purae funt ftipulationis, cui nee conditio ineft, amp; fic ftatim dies
amp; cedit amp; venit. l.zi^. t:. deV.S. vel adjeSla. die , veluti cum
quis intra certum temporis fpatium aliquam fe dufturum in uxo-
rem promittit §.3. Infl. eod. amp; tune fi per eum non ftetenr, quo-
minus intra prœfixum temporis fpatium cum eadem matrimonium
conti ahat licite ad alias nuptias tranfire poterit : vel fnb conditione,
cum fcilicet, in aliquem eventum vel cafum deferuntur. §. 4.
Infl.eod. Verum quaer. quid fi pendente conditione is, qui ad-
jecerit, iftam remittere jam velit, anne altera pars obhgata ent,
perindè acfi initio purè fuerint inita fponfalia ? Refp. Quod h
altera pars in conditionem iftam ab altera adjedam confenfent,
ejufmodi adimpletionem in fe receperit, atqueitaa fua parte purè
confenferit, probamus fententiam affirmantis Dn.Carpx.oviilth.z.
Jurifp. Conjïfl. tit. z. zo. zz. def. 24. adeo ut retrotrahi debeat
confenfus ad tempus prius inftituti contradus , l. 8. de pene. é-^
commod. rei vendit. 1.11. §. i. qui pot. in pign. Si vero is, cui
puellam petenti ut fibi defponfaretur , fub conditione tantum
promifTa , non confenferit in iftam conditionem , fed rem m
pendenti reliquerit, non obligabitur, licet altera pars conditio-
nem remittere velit arg.^~ •^.Inft.deinHtil.fliptil. Add.decondmo-
nibw Cypr.deJponfal.c. 8.Reftfner Confult.l.i.q.z.

X V I r.

gt;

Moribus cum deventum fit in multis ad Juris Gentium fim^
plicitatem , contrahuntur fponfalia abfque vcrborum folennitatc
folo confenfu /.4./.7J. ii.w.Ä. tam eorumqui conjunguntur
d.i. 11.1.6. /.rj.eoi. quam quorum funt in poteftate, at quo-
modo amp; quoufque eorum confenfus fit adhibendus videbimus
commodiusinSed.il. Caterum in fponfalibus conftituendis
parvi refert per fe amp; coram , an per nuntium vel per epiftolara
an per alium hoc fadum fit I.fin. v. h. I. z. it. defaä. conftat enim,
cum fponfalia nudo conftituantur confenfu amp; pado, abfentem ab-
fenti defponfari polTe; amp; hoc quotidie fieri videmus, amp; imprimis
in magnatibus locum id habet. l.^.'7t.h.l.z.l.lt;\.C.eod. nec etiam
intereft in fcriptis an fine Icriptura quis fibi Ipondeat uxorem fu-
turam modo de confenfu conftet /. j. v. h. in majorem tamen
fecuritatem in tabulas utplurimum fponfalitis conventiones re-
ferebantur; vid, Juvenal. Satyr. 6. Quae tabulae fignatoriis eorum,
qui intcrfuerant, annulis obfignabantur 1.66.71. dedonat.int. vir
^HX. unde Juvend. de nupt.centrahmd. agens ait.

Veniet cttm fignatoribm aptjpex.
Quo perado in argumentum contradorum fponfaliorum Iponfae
ä fponfo arrhae dabantur /. }./. 5.C.Ä./. 15. C.dedonat.antenupt.
fiituri caufa conjugii /. 56. C. deEpifc. z^Cler. quin amp; annulus
fponfs pignoris loco mittebatur /. 56. §. x.v.dedonat. int.vir. amp;
uxor, quem pronubum Tertullianus in libro de cultu foeminarum
vocat , aurum , inquiens , nulla norat prater una digits , quern
Jponfus oppignoraßet pronubo annulo. Fortè propter mutuae dile-
dionis fignum , vel propter id magis ut eorum corda eodem
pignore jungantur. Locum habet etiam illud noftrum : {Wan
der finger ifi beringt, fo ifi die Jungfraiv gedingt. ) Cur apud
RomanoscommuniaflTenfureceptum eft, annulumin digitofini-
ftro qui minimo vicinus eft, quianimirumin illo vena reperitur,
quae ad cor ufque per venit, geftare. Qiiod amp;nbsp;indicat

Satyr. 6, Quandoque accedebat amp; ofculum, quod fponfo con-
felTum certarum nuptiarum erat indicium: (Romanis enim olim

Cnbsp;nullas

nullas deofculari mulieres, prster agnatas, licuit: cujus rei ra-
tionem fuiflè ajunt Valer.Max. Ub. z.c.i. Plin.hiftor.namr.lib.
ï^.c.i.amp;'i^lianmFar.hiftor. lib.z. cap.^S. Htfiqu«^ eamm te~
metHm gnftajfent, id vi anhelitus patefieret.) t^nto quondam
pretio pudicitia amp; virginitas fuit , ut fi qua ofculunx praebuiflfit
impudica haberetur, unde ofculum fponfo datum , quafi cert^
futuri conjugü amp; concubitus fpes. Et hinc inferunt DD. Vir-
ginem pofle talem injuriarum convenire a quo fibi invitas fuerit
illatum ofculum; arg. §. iz.Iafi. de R. D, fed meo quidem judi-
do hoe mcritö deponte eftprsdpitatum amp; kDn.Groemv. inte^
'TL. abrogatas relatum, nee fpero unquam revivifciturum; vid,
ipfam ad l. i6.C. dedomt. am. mpt. 8c quis quasfo hac in parte
non aflenfum mihi prsbet. Huic quandoque accedebant mune-
ra fponfalitia, quorum mentio fit in /. i. §. i. v.dedomt.l. 25.
depojlt. équot; ^''«J. quae tamen interdum ca lege fiebant, ut nuptiis
non fecutisrevocai-entur d.l.i.^.i.dedonat./.2./.7.C■ donate
ante nupt. quod fi nihil nominatim convQnerat rats donationfö
manebant l.i\.l.i6.C.eod.

XV I I L

DIdum fic fatis efle arbitrer, pro inftituti rationç, de con-
traftis fponfalibus, res nunç eo devenit, ut aliquid etiam aga-
musdeeorumefFcauamp;fine. Effediis fponfaliorum eft, quod'
ipducant obligationem ad futuras nuptias; amp; qui bina.fponfalia
contraliunt notantur infamià eo modp quo binas nuptias ; ^
kooßc fropofîtum efi in Prxtoris edillo : vid.l. i-'^t- de his qui not,
infam, circ.fin. fponfa in multis pro uxore etiam habetur ,
fponfus loco mariti. Et fit fponfo ingens atquç atrox injuria,
fi fponfa aüifuit tradita autcumaüoconcubuerit, quo cafu licet
illa adulterium non committat, cumnuptanonfit, nequepcenis
legis Julis fubjiciatur , non fert tamen lex impunè illiciti con-
cubitus admifliim , fed illum vindicare amp; fponfam accufari per-
mittit, non quidem jure mariti fed fponfi, immo magis ftuprum
quam adulterium eft quod cum aliéna fponfa committitur, arg.
l, i.-r. adleg.Jul.deaduk, elEcit etiara quodneceffitudinem

quandam

quandam matrimonium aliud impedientem inducant ^ hamquan-
quam Iponfa mea patri non fît nurus /. 12. §. 2. v. de ritu nupt.
%gt;nfa patris proprié non fit novcrca /. 12. §. i. non tamen patri
meam neque mihi patris fpönfäm ducere licet I. ii.l. i^.eod. hoc
de fponfaliorum jure ac efFedu fatis hic efiè diftum putarausj
reliquorum in feqq. coramodior dicendi dabitur locus.

X I X.

Videndum ultimo nobis erit quomodo hsec jura dilTolvari'
tur, nam uti variismodis contrada funt, ita etiam variis fohua-
tnr, nam fponfalia non pohunt vinculum irtdiiTolubile. Et
imprimis mutuo contrahenrium diffénfu c. i. x.h.t. Quia qûif.
que poteft remittere quod fua intereft ac juri fuo cedere. Id-
que obtinet, quantumvis jurata fuerint fponfalia , inita à pu-
beribus, quia etfi juramentum in Deum dirigatur, id tameîifit
tanquamin teflem promiffionisqux alteri fit, cui liberum eft
obligationem femittere ; fed de hifce in prmd. vid. Th. IX.
Quando fortè lê invicem odifTe cœperunt , nam tum compelii
non debent ad cortfummandum matrimonium neindeteriuspro-
luat , nam quod coadum eft difficiles faepiCftmè folebat habere
exitus. Jure Civili patri, in cujus poteftate eft , licet fpônfali-
bus renuntiai-e l. ï.h.t. Quomodo in /. 10. w. eod. dicitur pa-
trem pcffe remittere nuncium fponfo filise , amp; fponfalia difTol-
vere, haec vero intelligenda funt defilia in poteftate patris adhud
conftituta, non vero de emancipata , non etiam renuntiatióné
tutoris eftci poteft ut fponfalia diffolvantur 1.6. v.h. Non ta-
men ex prxfcnpto Canonum impunè. Qiiin etiam jure civili,
contradis fponfalibus , fi quis quaeve major 25. annis fine jufta
caufa nolit nuptias exequi , arrhas acceptas reftituet in duplum,
id eft,alteram tantum reddit, minor verô fimplum: amp; fi, qui
dédit, non contrahat, arrhas amittit, manentqueapudeum qui
accepit. Pater quoque, qui nunciummittit, amp; impedit, quo
minus fubfequantur nupti^ , deplicatas arrhas prseftat L ^.h.t.
Quae ita ^tinent , fi non propter perfonam vel conditionem
vel aliam juftam caufam matrimonium impediatur, quod enini

lege

lege jubente impeditur amp; dirimitur, pœnamnonmeretur,i//.5.
Idem dicendum, fi abfquc culpa alterius fponfalia diflblvantur,
ut puta morte, nifi mora alterius prscefferit /. ^.h.t. Idem de-
nique juris eft , fi poft datas arrhas alterius, converfatio turpis,
religionis vel fedae diverfitas , aut impudicitia appareat d. l. 5.
quia non committit perfidiam , qui mutât confilium , mutato
ftatu perfons, quam fperabat habere integram, amp; non vitiatam.
Quomodo fornicatio fponfae ignorata fponfo , dat ei jus refî-
liendi impunè , quia talis non eft , qualis petebatur /. 5.
Aliud dicendum-, fi fponfus crediderit fponfam elTè virginem,
cum fit vidua : non enim recedere ab ea poterit , fed debet fibi
imputare, quod talem duxerit, de cujus ftatu amp;moribus facile
poterat inquirere. Quod fecus eft in fornicatione , quae quia
occulta , ^onfo non eft imputanda ignorantia. Immô nec eo
cafu , quo fponfae vis ab alio illata eft, earn ducere cogitur;
licet juraverit. Nam etfi culpa fponfse arguinequit, restamen
intégra non eft: maximaque nota vir afBceretur. Necurget ju-
ramentum , quod fequitur naturam adus , quia non excludit
conditionem fubintelledam. Ex prxdidis inftrtur, qnod fi is,
qui puellam fuis nuptiispadius eft, intra bienniumexcqui nuptias
in eadem provincia degens fuperfedeiit, illa alteri poffitnubere;
f^pè tarnen juftje, ac necefTaris caufs , veluti valetudo, mors
parentum, crimen, captivitas, peregrinatio , non folum bien-
nium, fed amp; triennium poflunt fponfumpraepedire, quo minus
nuptias contrahat ; quare expedandus erit, donec impedimen-
tum ceffet /. pen. ■n. h. nifi ex mora periculum fponfa patiatur,
uti annotant omnes pradici.

SECTIO

SECTIO ^ LT E R Jr

De I p s i s

N U P T I I S.

THESIS L

Iftum fic fatis efle puto pro temporis amp; infti-
tuti ratione de Sponfalihns , confequens nunc
erit ut aliquid etiam de JVuptiisdicamus : JVupttas
à nubendo didas efle neminem fugit, eo quod
olim novae nuptje pudoris ergo caput obnube-
re flammeo folebant, idque Fefim, Nonitu amp;
alii complures notant. Seneca in OB:aviA , de PoppM Nermi.
nubente;

Velàta fitmmum flammeo tenui caput.

Confuetudo nubendi, ceu velandi fponfam defcribitur à Plinîo
amp; Ser-vto, nec non à Lucan. lib. z.

Ttmidum nupta leviter teElura pudorem^
Lutea demijjos velarunt flammea vultm^

Caput quippe obvolvebat nova nupta flammineo , ceu velami-
ne lutei coloris , quem inde pras caeteris honoratum putat Pli-
mus, eoqueita deducebatur ad domum mariri , boni ominis
gratia, quodFlamminica , ceu Flaminis uxor non poflètdivor-
rium cum viro facere. Ufu receptum id quoque erat apud j^«-
dtos, quandoquidemnbsp;ad confpedum Ifliaci, obvolu-

to capite projicit fe in terram , Gen, cap. i^. in teftimonium
fortè fubjedionis amp; pudoris.

11.. In

I I.

In hac th. amp; feq. videndum nobis quicquam erlt deeo fdl.,
quis autor fuit conjugii uti etiam de ejus dignitate : Autor
conjugii eft Deus, qui non folum naturalem propenfionem,
qua mares amp; fceminae in conjundionem feruntur omnibus ani-
malibuï per naturam indidit. pr. Infi. del. JV. G. amp; C. fed etiam
fingulariter inter homines conjugalem ftatum inftituit, amp; ccrtis
legibus determinavit. Gen. cap. i. -v. ii. Matth, cap. 9. v. 4.
Dignitas amp; neceflïtas in eo confiftit, quod fiïie conjugio amp;fo-
bole Respublica fubfiftere non poiTit; amp; hoe non aliunde ex-
peditius, quam ex fiuibus conjugii deducitur , quorum plures
particulares quidem proponuntur , fed qui omnes ad tria pras-
cipua capita deducuntur, nimirum; procreationem fobolis, mu-
tuum adjutorium amp; remedium libidinis; adjicitur quidem 8c
quartum, ut feil. fit Sacramentum Chrifti amp; Ecclefiae. Praeci-
puus ergo amp; primus omnium eft procreatio fobohs, cum hujus
gratia inftitutum fuerit conjugium in ipfo Paradifo , amp; conti-
tineat fub fe confervationem tam Keipubl. quam Ecclefiae , nec
non familiarium amp; privatim perfonae cujufque , quas in prole
fubinde renafcitur amp; immortalitatem prims caufae aflèquitur /.
210. §./?«. TT. de r. S. Sed ut privatam hanc utilitatem , quae ex
jucundo liberorum intuitu, amp; ftirpis ab interitu vindicatione
capitur, omittamus ; publicam nobis ob oculos ponamus. Si-
ne generatione enim, quae genus humanum quafi immortalefa-
cit, Refpublica fubfiftere non poteft nec Ecclefia /. i.v.fohit:
matrim. l. 2. C. de ind. vid. toll. amp; proinde ficut Reip. intereft,'
ne deferantur nuptiae , quibus folis honeftè fatisfieri poteft na-
turali libidini, amp; civitatis amplitudo confervari : Unde femi-
narium Reip. vocantur amp; nihil iis hümano generi datum vel
praeftantius vel utilius elfe poteft : hinc Augnflus negat fe vide-
re, qua ratione Refp. ftare amp; confervari poffit , nifi fortè ex-
pedent , quod eft in fabulis, ut ex terra aliqui exoriantur qui
Rempubl. excipiant amp; tradent:

Si mos amiqm p/acuijfet matrihui idem,

Gens hominum vitio deperitura fuit
Outque itemm jaceret generis primordia. noflrlt
In vacm lapides orbe , parandw erat.

Sic ait Ovid, de muliere fponte aboitiente. Procopîm author fa-
tis elegans, Rempublicam Romanam inde peffum ivifle fcribit,
quod cum homines procreationi liberorum negligentius fe de-
derentjinfrequentioresfaftaî civitates incurfioniBarbarorum ob-
fiftere non potuerint. Dat itaque Augufius hac in parte admo-
nitionem , dicens : Hortari fe , ut it^anire definant , amp; fecum
reputent, urhem nnllo modo falvam ejfepojfe , nißin locum eornmy
qui morbis ^ bellis abfumantmr , alU fabfiitmntur. ïmmô lon-
gius ab ipfo provehitur,nbsp;homicidal, impietatis^pro-

ditionis reos faciens omnes eos , qui aras Deorum , zÉr facrafami-
liarum fuà incuria , in nihilum recidere pnant , qui quafi in herba
fnfocent ,quo5 de fe gignere potuijfem, qui major um nomina dédit à
opera deleam ^ patriam , civibits vacmm , exponant ludibrio ho-
flium. OmquM ergo homines nuptiis privat, is abolet familiam,
civitatem ^ totum genus humanum , quod abfque generatione non
potefl permanere. Ex hifce ergo excufäri pofTunt conjugii mo-
leftix , fi feil, ad hanc confiderationem parentes deducuntur,
nünirum : Oportere eos gignere, ad confervandam propaga-
tiooe fobolis naturam humanam , ut finguli Dco alios eu tores
fuo nomine fubftituant.

I I I.

Natura etiam, feu ^otmsDeus ipfe poftquamfinem conjugi'o
praefl:inafret, amp; ut , quam fit ad confèrvationem Rerump. ne-
neceflarius, oflienderet, ftimulos tantos non tantum hominüm;
fed amp;aliorum animalium, quas confervata ad totius venuftatem[
inclinationibus adjecit, quantos nullibi alias in venire licet, utfi
fegnius aliquis fortaflfe, cx negledlu publici boni, movere inci-
piat, intus habea^t, äquomoneatur Scimpeilatur; Proindenon

taa-

tantum Vltimm in l.nbsp;'rr.de J. amp; J. fid amp; J4mianm

in pr. Inli. de J. N. G. amp; C. ex naturs origme matnmomomm
neceflïtatem deducunt : Et dicit in hunc finem non inekganter
Ctcero i. O ffc. i.definib. Cnm ad mendos confervandofqne hommes,
hominem namm efe videamm , confentanenm efi hmc nama , «ï
flme^u velit ^erere amp; adminiP^re RempM. atque ut e natttra
vivat, uxorem ad^ungere, dr veile ex ea liberosprocreare. Add.U
Knie C de rei ux.aBion. Hunc m finem, amp; praeceptumeltamp;
divinuik amp; naturae, fic enim dicit primo ipfe Deus Gen.cap. i.
Crefcite amp; multiplicamini. Alter finis conjugü confiftit in utih-
tate amp; jucunditate privata , quam exprimit confilium divinum
his verbis: Non eft bonam hominem efefilum. Faciamus ei ad-
jutorium Gen.d.cap. z. Eft enim nontantum fœnimafuanatura
imbecillis, fibique profpicere non fatis idonea, fed etiam vir fine
adjutorio muliebri quodammodo nequit fubfiftere, ut au An-
ftotel. lik I. Politic, cap. i. amp; ex hâc caufà natural! impetu fertur
alter in alterum , tanquam fui partem i quod aliqui adumbrare
voluerunt ex primâ mulieris formatione , quae divifa a corporc
Adami , Gen. 2. amp; ex cofta exaedificata kgitur. De uiiperte-
aione folitaris vits multa hic quidem adduci poffent , led ut

breves fimus, lubens praetereo ea : ..Gr^c^enim , quali cslibes
imperfec^ionis tacitè arguebant: Strabi, in eum fenfum interpre-
tatur Epitheton ab Homero Mjfîs datum , quo eos vocat
quafi in vita mortuos, quod: conjugü commodis fcil. carerent,
feu, quodbreviintervalle, dumpofteritatemnullamrelinquunt,
quafi non vixiffent, prorfus emorerentur. Cum poftea primo-
rum parentum lapfus omnia corrupit, amp; cupido generandi m
inordinatam degeneravit libidinem , honefto conjugii refngeno
earn extin^uere voluit Divina fapientia, amp;hinc ]uhet Paulus, ut
ad evitandamfornicationem , quifque fuam uxorem habeat i.Co-
rinth. cap. 7.

I V.

In hac agimus aliquid de moleftiis amp; incommodis vitae con-

jugalis, amp; numicc;rcôfintdeferenda? Matrimonü incommoda

' °nbsp;magna

magna effe, diffiteri nobis non licet; Hanc autem noWiammo-
leliiam, qua conjugium gravatur, quid opus verbis exaegerare
cum nulla domus fit ejus expers, amp; nulls five profanae five raa-J
Iiterae eam negent. Et ut facra prsteream, vid. Matth, cap. 19.
folum leges quoque civiles matrimonium multis calamitatibus
obnoxium teftantur l.mic. C.deimpo». lucr. defcriptione. amp; Ca-
nonical , onm^fareimm vocant. Vulgô nexum, amp; vinculum
matrimoniale dicimus ; aliquando cempedes mptiaks vocamus ,
quia lui juris non magis eft , qui pado conjugali fe aftrinxit,
quam quem conclufum tenet ambitus carceris, aut extraneae
iamilis, iniqua illigavit fervitus. Nuptiae etiam aliquando vo-
canturpedics; Nec enim fuz poteftatis eft uxor, quae virum,'
nec vir, qui uxorem habet r. Corimh. cap. 7. amp; in fpeciem quan-
dam fervitutis fe tradilfe yidetur, qui corpus fuum tradidit con-
jugi 1.2. 77-. de Uber, exhibend. homin. Taceo incommoda estera
qux vulgô recenfentur ; amp; quod de amore Parmeno philofo-
phatur apud Tcrent. Enmch.Aa. i.Scen. i. nihilcaufae eft, cur
non itidem ad conjugium trahi poffit ; vid. etiam Herat, lib. 2.
Satyr. 3. Binos efle cum uxore jucundos dies : alterum , quo
' oucitur: alterum, quo mortua efltrtur. ê^idt Hippoma. zmà
ftob.fer. 6j. Et fatiùs eft commorari cum Leone amp; Dracone
quam cum muliere nequam , inquit Regum ille fapientiffimus
Salomon Ecclcßac. cap. 25. Idem etiam mavult in angu o tefti, aut
deferta habitare eremo , quam cum muliere litigiofa , Proverb
cap.zi. nec graviorem pœnam potuerunt Romani profugo ho^
mmi injungere, quam, ut eumdamnarent in aedes juxtàimpro-
bam uxorem. Philofophus quidam, cum inimico elocaflèt fi-
ham , rogatus quare id feciflet , quia , inquit , w« potui ilium
gravmsmultare, qua^elccandoid, quodpegiLmnatJaproduxit:
é- Democrttus interrogatus, quare parvam duxiffet uxorem, re-

fpondit: Quia exduobusmalisminuseligendum fuit. Omnibus

fic malis punicis ineft granum aliquod putidum , amp; ne opti-
ma quidem vitiis caruere fuis. Indicio fit lapfus Eva , fto-
machationes Sara , jurgia Rachelü , Adulterium Betfabaa,
amp; quae praeterea , longa referre mora eft. Socrates alia tria ma-
la fefe nadum dicebat : Grammaticam fcil. paupertatem, amp; per-

nitiofam

DISPUTATIO JURIDICA
nitiofatn Xantippen. Vulgaris circumfertur etiam verfielt
lus:

Tœmmci nuüa bona eß, qmdfi bona contigtt mqmm,
JVefiio, quo fat0 res mala faBa bona efi.
Oui tamen univerfaliter non eft accipiendus; amp; haec luo lo-
œ relinquo, velim porro ut quoad mentem amp; fententiam meara
attinet hanc thefin L.B. pofitive non conceffive mtelhgeret amp;
expUcaret, Sed hxc amp; talia mitto ne in earum odium tanquam
in laqueum incidam. Haec euro licet ita fefe haberent, nec omnino
careret moleftiâ vita conjugalis, non tamen propterea deferenda
eft, multô minus ejuranda. In charitatem enim peccare dicituc
nul propter moleftias, abhorrent à conjugio amp; fugiunt educa-
tionem liberorum. Sicuramfugimus, virtusfugiendaeft,quae
neceffe eft cum aliqua cura res fibi contiarias afpernctur atque ode-
rit. Et qui vultvitare moleftias, vitetmundum, ixitErafm.m

Afifoo-. Pœna enimlapfus itapervagata eft amp;corrupit omnia, ut

fine labore amp; moleftiis nullibi pedem figere aut confiftere hceat.
Hinc etiam ab ipfis Ethmcis fatis eleganter didum fuit : Dn fua

ho»a mortalibus nonaüter vendunt, ntfi maximerumlaborumpretto.

Si enim porro oculorum aciem ad cslibatum reHeaere velimus,
non pardorem illic malorum fegetem licet demetere. Qui enim
fobs eß ait Ecclef. capquot;. 4. i» vanum laboribus fe confumit , nec
fruaumeorum unquam guflare fotefl. Vbi ceciderit , nemo efi,
qui jacentem erigat : ubi dormitum iverit , nemo efi , cujus calart
foveatur: ubi oppugnatusfuerit, nemo efi, quipropugnet. Qui vero
* focium vita habet amp; adjutorem operarum, ab eo erigi, calefici, ^
propugnari poteß. Et quod unus fine alterius opere vivere amp; fibi
fufficere non queat, ex diverfis utriufque naturis, ad diverfa of-
ficia deftinatis, patct: In hunc itaque etiam finem uxor dicitur
fada in adjutorium viro Genef cap. 2. Nam muhebres operas
omnes nequit vir fubire , nec ullus vir concrefcit cum altero m
unam carnem, ut eorundem malorum amp; bonorum ex aequo fiert
queant participes. Bené ArißoL 8. Ethic, cap. 12. dicit : Alia,
tmmalia coëunt generationis causa : At homines non hujus tantum,
fed ^ rerum earum gratia, ^ua ad vit am fpetiant , ßmul habitant.
Cmtinui enim officia divifa funt, aliaque fmt viriamp; uxoris. Sibi

ergo

ergo mutm ofitulantur, in commune fm mriufqae conferenfes. Et
ne estera, quae hic pullulant, incommoda, aut defèftus bono-
rum Mammonii ceu finium , profequar , illud non poteft non
magni momenti efle apud religiofos homines , quod qui extra
conjugium; vitandarum moleftiarum gratia, dono continentias
deftituti, five vivere imperant , aut perpetua uftulatione tor-
queri, aut cum fcortis volutare cogantur , cum tamen viro in
promtu fit remedium extinguendi, quod quia nullum datur cae-
libibus, quid licebit de iispraefiimere, nifi, quod eô acriùs fi-
tiant, quo miniis fitim fedandi copia datur ? Quantô verô anima
praeftat corpore, tantôfollicitiùs fugiendumeftillius, quamhu-
jus detrimentum, id quod Paulns Apofiolus, non unâfententiâ
confirmât , i. Corinth, y. Ad vitandam fornicationem fmm quif-
que Hxorem habeat : Qui fi continere nequit nubat : Satius efl nu^
here, quam mi. Quia enim profit homini, fi lucretur totum
mundum, amp; animae interim jafturam faciat, autquodnamillud
tantum eft, quo jadturam animae redimere queat, ait ipfe Chri-
fius Matth.cap. i6. circ.fin. Aut igitur ob incommoda vitandum
non eft matrimonium, aut non minîis vitandus ccelibatus, cum
malis prematur fi non paucioribus, faltem eo gravioribus, quo
propiiis vergunt in animae detrimentum. Et ubi enim fincerâ
perfrui cui voluptate licet, amp; bono potiri fine malo, ftultusfit,
fi propter id velit fibi una comparatum malum : Verum, quando
malum innexum eft bono , ut plerumque in rebus humanis ac-
cidere fijlet, ut rofam decerpere non liceat falvis unguicu-
lis, amp;

—' — Sint mala mixta bonis, fint bona mixta malis.
Tum, aut haec cum illis funt habenda, aut ilia cum his admit-
tenda. Invicem iccirco in ftatera appendenda funt bona cum
malis, quando neutris feparatim potiri fas efl: , amp; eo inclinan-
dum , quo inclinât penfior moles. Cum igitur ex conjugio
majora oriantur commoda , quam incommoda , haec propter
ilia non fecus devoranda funt, ac amarus fuccus propter dulcem
fanitatem. E duobus enim malis eligendum eft minus , quod
majoris boni rationem fubit : hsc verô Augufim brevius in ora-
tione fic explicavit ; Eße quidem in matrimonio molefiias équot; diffi-

D 2nbsp;cultates,

Cftltates, idque negm non pofe, interim cogitandnm n -Mum ejfe ha-
mm , cui non fit aliquid aarhi admixtum , quod fi quis declinare
velit, ne bmum quidem appetendum ejïe, quandoquidem advirtu-
tem voluptatem veram perveneri non poffit nifi in ea paninda la~
bor impendatur. Partem quandam Orationis Metelli Cmjóris,
qu2 ad propofitum noftrum. facit hic allegabo recitatus ab Aul.
Cell.noSl. attic, hb. i. cap. 6. ubi ita extat. Si fine uxore pof emus
Qmrites, ejfe, omnesea molejiia car eremus. Sed quoniam itanO-
tura tradidit, ut nee cum iis fatis commode , nee fine illis ullo mO'
do vivi pojjit, faluti ferpetua potius , quam brcvi noluptati conjit-
lendum. Si enim bona amp; poffelEones aliquando Kcipubl. im-
pendends, nee vitae ipfi parcendum, ut falus patri® redimatur,
cur non amp; genius parum defraudandus , aut otium interrum-
pendum, quo futura prsveniatur cjufdem ruina. Indignum
ftatione fua cenfet Plato, quiinea nonrelinquat fuccenturiatum
fucceflbrem : amp; juvenis Spartanus noluit feni, qui vitam fine
uxore confumferat , pro more in theatro affurgere quia , in-
quiens, poji te neminem relinquü , qui mihi vicijfim ajfurgere
^ueat. Boni ergo publici gratia privata fibi ferenda mala : Mul-
td magis ea quoque de caufa paticnter ferendae funt uxoris inju-
ut dum domi talem perpetimur , infuefcamus amp; exercéa-

nae

mur, quo CcEterorum quoque foris petulantiam amp; injuriam fa-
cilius feramus. Inficiari veile manifefta taedia , impudéntis fo-
ret amp; refraftarii difputatoris : impatientis vero civis , nolle
quietem domefticam in difcrimen aliquod incertum pro reftau-
ratione totius Reip. deducere, prœfèrtim cum mala, quaz con*-
jugio impinguntur, talia fint, ut ufu afluetudineque mitefcant,
amp; conjugio eflentialiter non fintinnexa, fedftudio amp; pruden-
tia corrigi aufFerrive poffint. Vitium enim uxoris aut tollcn-
dum , aut ferendum eft. Qui tollit vitium, uxorem commo-
diorem praeftat , qui fert , fefe meliorem facit. Fertur autem'
alTuetudine amp; prudenti patientia : Tollitur cura amp; amica inter-
pellatione. Nihil enim efïicacius promovetanimos, potiffimum
muliebres , quam preces amp; blanditix virorum : Amatorum be-
nevolentia plurimum valet apud Amafias ad inferendum virtutis
ftudium, à moderati ipfi fint amp; honefti. Quod fi nee ficquic-

quam

quam profeceris : Levius fît, fi bene fertur onus; amp; tolerabi-
lius reddit patientia , quicquid corrigcre ell: nefas. Multa quo-
que ab initio infuetis videntur intolerabilia , qua: dies fenfim,
Ktas amp; ufus mitificant. Nam quod in pomis notât Ardus, iti-
dem evenit in conjugiis, quœ dura amp; acerba nafcuntur , poft
fiunt mitia amp; jucunda. Sed quae gignuntur ftatim vieta , amp;
mollia, atque in principio funt vi vida, non matura mox fiunt,
fed putida. Haec dum incipias, ait Comicm, dumque ignores,
gravia funt, ubicognoris , facillima. Et fi ullibi, alibi certè
nie. Prima coitio acerrima eft, ut ait idem in negotio non dif-
iimili.

V.

Confiderata itaque nuptiarum voce , origine, neceffitate,'
utilitate amp; dignitate : Nunc ad definitionem matrimonii , ceu-
nuptiarum nobis progrediendum erit. Nuf tice autem, five ma-
trimonium , efi viri ^ mulieris conjunQio inàiviiuam vita con-
fiuetudinem continens, §. i. Infi, de patr. poteß. Vel confortium
omnisvitas,diviniamp;humanijuriscommunicatio l.x.v.b.t. De-
finitur etiam ab aliquibus quod fit unius maris amp; foemina; légitima
conjunâio amp; indiîfolubilis , juxtà divinum inftitutionem mu-
tuô utriufque confenfu inita, ad generis humani propagationcm,
ac mutuum vitas adjutorium; fed hœc per fe nota {u.ntamp; iccirco
fuperflua , fitque prior definitio inlnft. exprelfa noftra , quo-
niam amp; brevior amp;melior eft. Advertendum tamen hic eft quod
nuptiarum vox varie fumatur. Primiim , pro fponfalibus per
verba de prsfenti, abfque tarnen copula carnalifubfecuta, quE
etiam verè amp;propriè matrimonium dicuntur; amp; ratio eft: Quia
non concubitus, fed confenfus fàciat nuptias. Secundô, nuptiae
quandoque accipiuntur pro matrimonia, propter carnalem copu-
lamfubfecutam ,amp; hoc etiamdicitur in multis partibus juris. Ter-
tio, Nuptise (amp; hoc modo plerumquecapiunturftridè appro-
prié ) pro folennitate amp; feftivitate nuptialis diei , amp; convivii
ficut germanicè dici folet Die Hochz^eit. Sic capiuntur quo-
que propriè in Euangelio » ubi erant nuptias in Cana Galik.^.

D 3nbsp;Sic

Sicquoqne è contrà matrimonium dupliciter accipitur. Primum
quando ilJud eft contradum per verba depraefenti, etiam nulla
interveniente copula carnali, per d.jura, fupra in pnmô mem-
bre huj. th. relata. Secundo magis proprièamp; ibiaè, quando
feil. prSEter confenfum, per verba de prasfenti, emanatum, quoquc
conjundio carnalis fubfecuta fuerit. Nunc in profito noftro,
nuptix ceu matrimonium in definitione-poffuntintelligi non fo-
lum carnali copula fubfecata, fed etiam abfqueconjunäionecor-
porali, dummodo verba de praefenti interceflêrint.

V I.

Definitionis explicationem aggrèdimur : Vocabulum conjm-
Elio , hoc generis loco ponitur ; amp; fimul caufam efficientem
dénotât, nempè, confenfum, quia ut rerum, ita amp;: vitas fo-
cietatem efficit etiamfi nihil intervenerit aliud. Initurergô jux-
fta Dei inftitutionem matrimonium çonfenfu mutuo, ceu con-
ftituitur matrimonium initio in afFeftu alterno Nov. il. cap.y
five çonfenfu conjugali, in individuam fcil. ac fidiffimam focie-
tatem, qui etiam includit animum amp; votum liberos procreandi
d. alleg.l. 220. §.5. de K S. Concurrunt enim in matrimonio
conjundio animorum amp; copula feu conjundio corporum, or-
dinata ad prolem 1 in illa confiftit eflentiale hujusconventionis;
/.30. de R. J. haec illam fequitur l. 220, ^.^-deKS. Primariô
ergô eft animorum, fecundariô etiam corporum : atque primum
eft caufa fecundi, amp; ex fecundô primum infertur : cum ratione
quoque naturali conftet, fine vinculo indiflblubili non licere
copulam in cunjundione ergô voluntatum amp;affeduum videtur
forma confiftere , conjundio corporum eft confequens , quae
tamen potentialiter amp; intentionaliter ita requiritur, ut conditio
perpetuae caftitatis adjeda, conjugium ipfo jure faciat nullum.
Atque hinc ob impotentiam , quae jam ante nuptias adfuit,
matrimonium declaratur nullum, amp; dicitur de ejusmodi perfo-
nis: Vatz. ßemk einander in keinem volßdndigen ehehette geßjfen ;
inter omnino impotentes fi nolint ab initio connubio recedere,
non effe verum amp; perfedum matrimonium, fed focietatem amp;

cohabi.

cohabîtationem quandam, at de hisce pluribus in Seqq. Quas-
ftio oriri poflet quomodo confenfus fiat? Refp. quod declare-
tur ipfc confenfusregulaviterexpreffis verbis; aliquando verô ex
fignis aut fadis colligitur. Ad declarandum amp; explorandum
ifthunc confenfum nonnunquam proxeneta adhibentur; amp; qui-
dem muliercs faepius adhiberi foleant quam mares ; quoniam
melius illâ callent arte, amp; dulci fermone amp; blanditiis commo-
dius poflunt virgines inducere.

V I I.

Sunt qui ad implendas nuptias jure Romano necefTariam fuiffe
exiftimant aut folennem illam dedudionem mulieris in domum
mariti, quae veteribus ufitata fuit, aut nuptiarum feftivitatcm,
per l. 5. -TT. h. t. l. 15, V. de cond. équot; dem. l. 6. C. de dornt, an-
te nupt. L 14. C. de nupt. Sed verius eft, neutrum eorum ut ne-
ceflarium defiderari, ut intelligere licet ex refponfo Scavok, l.
pen. de don. int. vir. ^ux. amp; refcripto Theodoßi l. ii.C.denupt.
nec admodum difficile eft ad fuperiores locos refpondcre. Nara
in l. 5. TT. de ritH nupt. JCtus non docet, quomodo nuptix
contrahantur, fed rationem ac formam tantum dedudionis de-
monftrat, Quod autem Vlpianus in l. 15. de cond. amp; demon.
ait, conditionem nuptiarum tunc impIetamelTe, cum uxor duda
eft; amp; Juftinianus /. z^.C. de nupt. conditionem nuptiarum
non aliter impleri, quam fi ipfa nuptiarum accedit feftivitas :
ex mente extraneorum fumtum eft , qui cum nuptias alicujus
futuras nominant, ad folennitatem amp; celebritatem nuptiarum
cogitationein referre folent. Sed amp; in re ambigua hoc ritu con-
fenfus declaratur, amp; nuptiœ ex dedudionc aut feftivitate intel-
liguntur perfed^; quod tantum oftendere voluit Imp. in d. l.
6. C. dedonat.ant.nupt. Diximus conftitui conjugium confenfu
in focictatem conjugalem, amp; is quidem elTentiam conjugii pro-
ducit. Sunt verô omnium feré gentium moribus ad cohabita-
tionem, qua confcnfus confummatur, initiandam, amp; confenfum
pubücc confirmandum, quaedam folennitates adhibitae ; Apud
Athenicnfes quippè lege imperabantur fympofia; amp; id ideô

fadum,

faflum, ut cumliberi concredantur aliénas fidei, traditioni tam
periculofse affiftant cognati ac maxime neceflarii. Homerus nuptias
filijE Menelai infl:ruit non tantum epulis, fed amp; cythara amp; chords.
De Hebraorum confuetudine fufficiens teftimonium praebent ap-
paratus L-«^^»/, Gen.i^.SamfomsJud.i^. Nuptias quae habitae
funt in Cam hue adduci poffunt. Item, quod in parabolis, ubi
nuptiis affimulatur rcgnum cœlorum , adjiciatur mentio Epffla-
rum magnificarum , Luc. 14. Matth. 22. Apocal. 19. Lj/curgus in
phiditiis voluit cœnare fponfum cum fponfa, ne fine folennitate
ingrederetur nupta thalamum mariti, nec tamen ultra facietatem
corpus gravaret, ut ait Plutarch, in Lyc. qui amp; alibi reprobat
exorbitantem fux statis luxum, qui non tantum depauperat no-
vos nuptos, amp; à precibus deftinatos animos avertit, fed etiam
luxuriofae foboli occafionem praebet, quemadmodum Diogenes
temulento juveni objecit : Pater tum te ebrius feminavit. De Ro-
manis, Luckn.lib.z. de Catonis amp; Martias nuptiis. Dededu-
âione indomum diximus, irtvenio autem apud autores amp;JCtos
duplicis dedudionis mentionem adhuc fieri, i. in hortos. 2. in cu-
bkulum; fed haec amp; rdiqua hucfpelt;äantia necattingam, neque
ulterius deducam; amp; qui prifcorum ritus in nuptiis adhiberi fb-
/itos nofTecupit, legat Brißon.lib.ßngul. de ritu nupt. Hodièfe-
ftivitatem nuptialem prscedit publica ex fuggeftu proclamatio:
ut plurimum trina , qus denunciationes banna vocantur : poft
trinam proclamationem alium ad impediendum matrimonium non
audiri. Ddndeipfo nuptiarumdiefequiturinEcclefiâ, velcœtu
■fidelium facerdotalis copulatio amp; benediâio : Mox altera hora
ttiam poft Ecclefiafticam copulationem, fi moritur unus conju-
gum, fuperftes capit bona ftatutaria, quae in Ducatu noftro Cli-
w»/plerifque in locis, funt mobilia; vel dotem findotaliafint
fada pada ; debet enim defundum conjugem lugere 1.6. l.j. v-kt.
Verum enim vero de hifce certi aliquid flatuere non pofTumus,
cum pro loci diverfitate jus itidem fit diverfum. Quaer. autem
circ. priora nimirum , fi copulatio amp; benedidio non fit fada ,
an matrimonium fit nullum amp; liberi illegitimi ? Quam ut de-
cidamus quaeftionem , infpiciendas praeprimis veniunt rationes
illarum folennitatum , quarum dux (i.) Publica honeftasEc-

de-

clefiaftica,ut convenientiori currudecentiamatrimonium contra-
hatur, ac itcretur per facerdotem benedidio divina primis con-

jugibusaDeo fafta C^-) ut de confenfu conjugali publicè con-
ftet , atque ita evitentur fub praetextu matrimonii clandeftinsE
fcortationes , ut amp; prsterea quiaReip. intereft, fcirequinamamp;
cum quibus coëant, ne civitas vel rixofis matrimoniis onere-
tur , vel mendicorum copia repleatur. Geneva coram confifto-
rio coguntur rationes vitas fuae reddere, qui conjugium am-
biunt , amp; qua arte , quibus mediis vitam fuftentare poffint.
Alias ä matrimonio prohibentur, aut poft ejus confummationem
urbe ejiciuntur. Has veró rationes non efficiunt, ut folenni-
tate non oblêrvata matrimonium ipfum , quod fua elTentialia
habet, modo de illis verè conftet, fit nullum, fed erit tantum
non folenne , amp; illam omittens peccabit contra publicam ho-
neftatem amp; ordinationes Ecclefiafticas; adeoque puniendus, amp;
adhuc omilfas folennitates adhibere tenetur. Et hinc porró de-
ducimus , fi quidam fponfalia de praefenti publicè celebraverint,
amp; filium , antequam benedidio facerdotalis acCeflerit , proge-
nuerint, illum non efle illegitimum, licet morte alterius conju-
gis interveniente folennes nuptiae planè non infecutae fuerint;
quam fententiam etiam favor partus adjuvat, qui in fimili cafu
attenditur. Atque haec fententia etiam confirmata ab Ele-
dore Saxonias dec. 40.

V I I L

Diatur in definitione praeterea , vmé'mHlieris ; Nam duo-
rum ejufdem fexus conjundio deteftanda eft , amp; lege Dei, lege
naturae, legibus tandem omnium gentium damnata. Ait, mu-
lieris , tviKu; , ad excludendam polygamiam , id eft , nuptias
cum pluribus uxoribus eodem tempore contradas : nam fuc-
ceflîvè plures uxores habere , aut quod idem eft , matrimonio
rité foluto , aliam ducere , prohibitum non eft. Igitur apud
Romanos vetitum fuit , plures uxores eodem tempore habere j
quod aliorum quoque moribus improbatum : Rarae binae

Enbsp;fimul

fimul in Occïdentc nuptis. Neque enim apud Romanos tan-
tum cnnftitutum fuit, ne quis binas eodem tempore uxores ha-
bere! , fed etiam apud Graecos, amp; quidem jam à temporibus
Ceropis Athenienßumramp;^is, Germanos quoque noftros fingulis
uxoribus contentos fuifle fcribit Tacit, de morib. German. Mul-
ti vero funt qui putant , duas aut plures uxores apud unam
nuptas, non pugnare cum naturali ratione , cum apud plerafque
gentes id licitumfuiflelegamus; adeoque ipfe Deus hanc polyga-
miae fpeciem populo fuo permiferit. Sed quod hsc legi fimul di-
vinas atque naturali repugnent, paucis quibufdam rationibusno-
bis explanandum erit. Legi ergô divins primsquc inftitutioni
matrimonii contrariam effepolygamiamevincitur primum ex loco
Matth. 19..V. 8. Nam argumentum, quoibi Chriftus utiturad-
verfus divortium , ab initio antem ita non fuit, nullas vires ha-
bet, nifi hanc majorem prxfupponat ; Ita in matrimonio fe res
debet habere, quemadmodum in principib fuit. AlTumejam^
Atqui initio duo tantum conjuniäi fuerunt in carnem unam, Gen.
z.fub.fin. Ergô lege inftitutionis matrimonii duo tantum, id eft,
mas cum fcemina una conjungi debet. Eadem plane ratione amp; ex
prima conjugii inftitutione licentiam polygamic damnat A-fala..
chioi cap.i. verf. 14. Praetereanbsp;cap.iS. verfiS. polyga-

mia exprefsèprohibetur, quod fummi Theologi amp;Hebr3EX lin-
gua peritiffimi JunimSiTremelliusümï'S'imïs rationibusdemon-
ftrant, locum ex phrafi Hebraea ita vertentes ; Mulierem unam ad
alteram ne ajfumito. Tertio cum caei-emonialia praecepta m Nov.
Tefiam. abrogata fuerint, quaecunque Apoftoli prscepta tradidere,
moraliaeffeconftat, cum inpolitia, tumin-oeconomia, amp;afin-
gulis obfervanda. Atque i. Corinth, cap.j. verf.i. monogamia
praecipitur iis , qui matrimonium expefunt: non poteft enim,
quod vult Apoftolus, unaquaeque mulier fuum proprium virum
habere, fi communem cum aliisin polygamia habeat. (^odau-
tem morale eft, id à fingulis obfervandum, amp; perpetui juris eft ;
adeoque amp; in Vet. Tefiam. obtinuit. Denique videmus primam
conjugii inftitutionem fic exponi à Chrifto amp; Apoftolo, ut duo
folummodo in unam carnem coalefcer:) cenfeantur Matth.^^ 19.
verf.'). amp;ci.Corinth.cap. 6. verf. i6. neczntclamechum C^inki

generis

generis hominem quenquam legimus plures fimul nxores duxiffe :
ex quo intelligimus polygamiam ficut amp; rehquascorruptelaspau-
latim irrepfifle, Quorfum enim hoe alias in Lamecho exprefsè
notaflèt Mofis Geneßcap.^.verß ip. Scd amp; communis ratio poly-
gamiam damnat, primùm quia mutuum conjugum amorem, quem
fingularesnuptixfavent, dividit: deinde quia fidem violât, qua
alter alteri fefe perpetua confuetudinis vitae obligatione tradit, amp;
corpus fuum mancipat : unde merito Chriftus pronunciat eum
mœchari , qui vinculo prioris matrimonii non foluto aliam uxo-
rem ducit, Maeth.cap.i^.verßs). Poftremô amp; ratio focietatis
exigit, ut quemadmodum uxor uni viro , ita viciffim vir uni
uxori obrtringatur amp; adhaereat. Quam obrem concludendum e/l
nunquamin confcientiae foro licitum fuiflê, plures uxoreseodem
tempore habere; ac proinde patrum exempla, quos plures uxo-
res habuilfe legimus, nobis imitanda non elfe : quoniam illorum
polygamiam Deus non approbavit, fed toleravit duntaxat, aut
indu fit, non lafciviendi, fedgignendse pias fobolis gratiâ, propter
promiffionem de feminis multiplicatione ; ficut amp; in aliis quibuf-
dam connivit, qu$ cum prima conjugii inftitutione, ad quam
eaChriftus revocat, non conveniunt. Matth.cap.lt;y.-verf.-^z.^
cap. 19, verß3. amp;fiqq.Marc.cap. 10.verßä^. Luc.cap. 16. -verf.xZ.
Peccarunt nimirum in hoc amp; ipfi patres, quanquam errore, potiùs
judicii, non fatis eruditâ confcientiâ, quam aperta improbitate,
cum exemplorummultitudoefFeciffet, utpeccatum quandam re'i
mdifFerentisfpecieminduiflet; quod Deus benigne eis condonavit.
Atque hxc etiam eft fententia Imocentii III. in c.gaudemus x. de
divort. amp; communis Pontificiorum. Addendum hicaiiquid etiam
eftdeprenis: Jure pra^torio apud Romanos bigamus iiîfimiserat
Lx.tt. de tisqm notant, infam. l.z.C. de itt cefi. nnpt. hoc efl, qui
binas nuptias, feu bina fponfalia conftituta habebat, commixtione
carnali nondum fubfecuta. vid.prlt;tced. SeSl. Tum enim, qui fic
peccat, ftupri reus fit, /. 18. C. de adult, cujus pœnam declarat
Jußinianusin §. Inß.4. depub'ic.judic. Hodièper pcenalem Carol,
y.art.ii. conftitutionem, commutata fuit in pœnam adulterii,
feu gladii, quod in plurimis locis obfervatur. Jure Htßpanico
ftigma fronti illorum imprimitur, quod quale fuerit ab initio,

E 2-nbsp;dubium

dubium eft ; hodie literam Qi.pro figno tam infami receptam te-
ftantur authores. Immo licet apjid Romanos concubinatus ex-
tra legis pœnam eflèt : Tamen durante matrimonio, fas non erat
concubinam adjungere l.mic. C.deconcub. Patilftslib.z. fi»t.tiu
zo. ne fcil, injuria fiat uxori, mariti amore in plures divifo. ld
firmavit Jiißinianiis Nov. 18. cap. 5. -verf amp; hac. permittens viro
caelibi, non marito, habere unam concubinam, Luk. in fin. C.
commun, de manumittend. Sed hancjuflimani YicznûimLeo Imp.
reprclTit, amp; Nov. 91. conftituit, ne Chriftianis concubinam ha-
bere liceat, prxclaram rationem fubj ungens, indignum effe, cum
è fironte ipfo aquam puram haurire poffimus, lutulentam quae-
rerci neque cuiquam dilBcele fit, foGiamamp; confortem invenire.
Praecipitid ipfum lex Divina amp;Pontificia , fiicuti}am audivimus,
ut quifque vitands fcortationis caufa uxorem ducat : Qua lege
omnis concubinatus , amp; coitus extra nuptias improbatus eft amp;
punitus -, fruftra objicitur hic c. is qui non habet difi. 54. quia ibi
vocabulum concubina accipitur pro uxore, qui confenfit inma-
ritum, amp; ita matrimonium contraxit, fed quia Ecclefiafticis ce-
remonüs amp; pi ecibus non fuit initiatum, amp; ita clandeftinè faélum,
quod pertinet ad Ecclefiam , quia apud eam non conftat fuilfe
contradum, pro non contrado habetur, cum verè tamen con-
tradum fit, cap.ult.declandefi. defipondat. Videndum hac occa-
fione nobis quicquamerit deconcubinis amp; in quibus concubina-
tus confiftat: Concubinatus eß conjunBio viri amp; muUeris diuturna.
cohabitaiionis ^ concubitus gratia inita, citra affeBionem maritalem.
Matrimonii amp; concubinatus differentia optimè elucet ex nuptia-
rum definitione fuprà pofita.DifFert nimirum concubina ab uxore,
quod quidem etiam unica fit in confortium alTumta d. t. unie. C.
h. 1.1.fin. C.commun.de fiucc.l.izi.^.i-tr.deF.O. fednoninuxo-
rem amp; matremfam. /.41. §. i. w.Â.f./. §.ï. de7r.de donat. int.
vir. amp; uxor. amp; vel libertina eft, vel ingenua quidem, fed humi-
lis, vel qu32 corpus proftituit/. i.^.i.l.^.pr. tt. de concubin. Hinc
dicitur in 1.^9. §.4. de legat.^. quod uxor amp; concubina nonnifi
dignitate différant /.J. §. uit. in fin, 1.^6. in fin. de V.S. l.6j.^.io.
delegat. z. /. 29. C. de adult. Facilis amp; etiam fuit concubinae repu-
diation cum amp; ipfa divortia ab uxore j ure Romano, praefertim vete-
ri permittebantur. ^ .nbsp;JX. Con-

I X.

Concubitatus igitur jure civili quidem permiflus, fêu extra
l^is poënam efl; /. 5. §. i. tt. de concnhin, l. 5. C. adSCt. Orphit.
Nov.i^'C.'). Sed non fimpliciter approbatus; amp; hoe patet inde,
quia liberi inde nati non fint legitimi, fed infpecie naturales di-
cantur : â patre quidem alendi ; in aliis vero à igitimis differunt
vid. t. t. de natm. lib. Toto ergo caelo differunt, quod fcil.
quid fit tantum permiffum an verö approbatum : Jure Canoni-
co concubina ab uxore non tam affedione maritali, quam ali-
quando nuda dignitate amp; effedibus ; atque ipfê concubinatus,
itidem eo jure permiffus, à conjugio ferè quoad folennitates
tantum videtur differre c. 4. 34. c. 11. 12. q. 2. xxxii. add,
c. 1.2. lt;5. dtfi. 33. Afïinitas tamen oritur ex concubinatu uti
DD. communitercommentantur ad/, i. de concubin. 8c illud hanc
rationem videtur habere, quia ex omni quidem illicito coitu ea
proveniat, ergo multo magis adhuc ex hoc. Hodiè tarnen
Conftitutionibus imperii concubinatus cü^rohihitus Recef. Jmp.
de Anno 1530. 1548. amp; liberi quoad effedum pro naturalibus
haberi inde nati, qui alias ex foluti conjudione cum foluta na-
ti. Didum amp; pofitum ultimo loco fuit in definitione : /»-
dividuant vitte confuetudinem continens ; Quia femel conjugati;
nifi legibus permittentibus feparari aut dividi non poffunt , fed
perpetuô conjundi remanent. Per quam differentiam concubi-
natus excluditur : Etfi enim in concubinatu cohabitandi ani-
mus adfit, psnitere tamen dividique pofTunt, etiam fine caufaß
velint. Quod non efl in matrimonio : nam qui matrimonio
conjunguntur, talem habent animum, ut perpetuô convivere
velint : fcientes quod etfi eorum animus mutaretur, tamen,
nifi lege ipfa cenfente -, refilire non poffint. Porro legibus
ita confentientibus aliquoties. feparantur conjuges, ex certis amp;
arduis caufis : qua in re variant jura; nobis tamen aliquid dicen-
dum erit de iis in hujus difputattonü calce. Sciendum tamen eft,
quod verbum hoc, individuum , duobus modis accipiatur :
Uno modo pro eo, quod commune adhuc eft atque indivi-

E 5nbsp;fum.

fum, quo fenfu individua hsreditas dicitur à Modefiimin /.jz.

6. TT. de adm. mt. amp; à Paulo individuum curs officium /.
40.§, i.eod. altero modo pro eo, quod dividi non poteft, ut
cum fervitutes, obligationes, ftipulationes individuas dicimus.
Atque utraque fignificatio huic loco convcnit : prima quidem
fimpliciter, ut ex iis, qus mox dicemus patebit : altera au-
tem fecundum quid, videlicet refpedu aliarum conjunflionum
tc focietatum, qus facile dividi, ld eft, feparari, amp; pro ar-
bitrio unius difTolvi polTunt. Neque enim nuptiis paffim re-
nunciare licet : uti jam quodammodo annotavimus, léd pluri-
bus id tamen adhuc faciemus , uti dixi. Verba etiam illa,
individuam vi.'£ confuetudinem continens , funt adjuna:utn |)ro-
prium atque ex parte finis. Ulis autem verbis exiftimo Jufli.
nianum fignificare non tantum domefticam focietatem amp; con-
verfationem, fed etiam rerum quandam communionem amp; in-
divifum rerum omnium inter conjuges ufum. Atque hanc in-
terpretationem adjuvat Aïodeflinus in l. i. tt. h.t. qus à nobis.
fupr. etiam funt propofita ; cum ait : Nuptia funt conjunBio
marii Qr, confortium ontnis vitte, divini dr humant jur^
commmicatio. Nulla enim res eft, fivi divini fivehumani juris,
quam conjux cum conjuge non communicet, cujufque inter
cos, falva honeftate conjugii, promifcuus ufus efle non debeat.
Unde Gordianus Imp. uxorem dicit fuscipi fociam divina
humam domus l. 4. C. de crim. expil. huredit. Quanquam
fortafle Modeßims ér Gordianus cum ita loquuntur alio refpi-
ciunt , nempè ad facra paganorum, quae domi fibi quisque amp;
fitmilis fuae habebat, quorum fiebat focia : meminit horum fa-
crorum Cicero i.delegtbm.

X.

Diximus fupr. de çonfenfu eorum qui nuptias ineunt, re-
ftringitur aliquando iftorum contrahentium confenfus ita , ut
adhibcndus quoque fit Parentum confenfus ; amp; quidem jure
Civili filius, quicft in poteftate patris, confenfus ejum neceffa-
riö requiret , quo non adhibitô matrimonium erit illegitimum

amp; Ii-

amp; JiBeri etiam illegitimi, pr. Infi.h. /. 25, w. er /. 12. C. eod. 1.1 r.
5T. de flat. homtn. nec ratihaBirio ante natos efEcit legitimos'd. pr'.
Tnfi. 1.6%. de jur. dot. Gontrarium quidem videtur evinci'
polTe ex l. 5. C. h. verum puto ego, legem iftam loqui non de
ratihabitione fed de confénfu tacito. Sic etiam amp; moribus ob-
tinet, nam confenfus eft vel expreffus vel tacitus exemplumpo-
ftenons efTe poteft v. gr. ut quando pater audit trinam procla-
mationem ( de qua diéèum ) amp; non contradicit, tum videtur
confentu-e : idem obtinet ; fi videt fe ofculari amp; alia fa-
cere , qus hic modeftiae caufd mitto , tune etiam benedido-
nem facerdotalem impetrare poffunt. Prstera etiam op-
poni folet , quod confenfus fubfequens retro efficiat Ube-
ros naturales legitimos. Att dicimus longè aliam rationem
efle liberorum naturalium ex concubinatu , licitä de jur.
Roman, qucdammodö conjuftione fufceptorum ; amp; illam
conjundionem , quae fit abfque patris confénfu, quse eft illici-
tä amp; liberi pro fpuriis habentur arg. §. 11. Infl. h. Et fit fic
comparatio eorum, qui ex injufto matrimonio nati funt, cum
lis , quos mater vulgó concepit , quoad patriam poteftatem,
CUJUS fdius rei gratia hic de nuptiis qusritur; amp; neutri quoad
hunc efl^eftum patrem habere intelliguntur ; quoniam nemo re-
fpeélQ eorum , qux funt juris Civilis , filius intelligitur , nifï
qm ex viro amp; uxore natus eft /.ö.tt. dehüquifimt fut vel alien.
:iHr. Quid juris fit in filiabus vid. I. 12. ^r. de fponfal. I. 7. 18.
20. C. h\ fi nepos contraherè velit , non folum avi , fed patris
confenfum impetrare debet, in cujus poteftatem poft mortem
avy-ecafurus efl : quod fi neptis nubat , folius avi confenfus
lutticit /. 9. /. 16. §. I.Ä. In contrarium quidam hic argiimen-
tantur ex I. 3 Tt.h. Verum ibi non fiabetur, quod pater ßlii ad-
huc vivat , amp; folum proponitur cafus fingularis , quo idem
avus confentit , amp; in fponfi amp; fponfs nuptias j neque ullum
fubeft periculum ut indignus adgnafcatur fibi heres, cum fint
ejufdem familiae. Jure vero naturali non de neceffitate, ut lo-
quuntur, fed de honeftate exigitur. add. /. i. §. ult. it.deliber,
exhibend. Jure Canon, fponfalia quidem' fine parentum coiifenfu
inita nulla exiftiinamus, fed nuptias confummatas omnino fub-
fiftere

40 DISPUTATIO JURIDICA

Mere c X.5., 5- 30- SX;^

mpt. c. 2 qmß. 2. accipienda h^c tamen I^t p
de^clandelfinis fponfaUbus ; amp; .dem fere

que firmat juramentum fponûlianbsp;fpon-

ta Perratihabitionem tamen parentum conva elcunt no f

^ m ntiae Parentibus Hefundis avi avisque confenlus elt

S eto^on verö curatorumamp; agnatorum, namnonper-

quot;fnet d curatoris ofEcium , nubat pupilla, an non , eum offi-

Sm ejus in adminiftratione rei famdians confiftat zo.

ubi Divi Fratres refcripferunt, ad officmm curatoris admmütra-

tionem pupille pertinere , nubere autem mulierem fui juris,
tionem pupille unbsp;nondum 25. annos nata,

Lqu inter tutoi'em amp; patrem amp; propmquos de ehg^ndo

teftate liberati ; vid.de hifceCarpz,ovJefen.^i. 45-49-5Ö-^
tarnen cofend funt libedà par^tibus , ut cum hac vel illa per-
SconTugium ineant

iuftasnbsp;h.t. immô amp; aliquando fine parentum confenfu

Ccom aLt matrimonium (I.)

queant/.u.^.Â./. 25.C..«^.nbsp;fi injuriâ diffentiant amp; pio-

liibeant, /. 19-

X I.

Antequamad ceteraperveniam,
ponenda\rit, nimirum: An confenfus matns adnupt^^
rumrequiratur? amp;an jus civile eâ m re fatis a^quum fit? Juiec

vili in liberox'um nuptiis conienfus eorum duntaxatparentnm, in
quorum poteftate funt liberi, requiritur ,pr. Infi. /. 18. /.j 5. eoi.
non itaque matris arg. §. 10. Infi, de adoption. §. 3. Infi, de hared.
qmlit. amp; different. Nec aliud fuadent l.i.^l. 20. C. h. t. Quia
de illiuspuellae nuptiis loquuntur, quae nimio verecundiae cultu
duda animi fenfa non exprimit , fed totum negotium proximio-
ribus neceifariifque fuis relinquit: ut mittam praedidas leges non
tam de confenfu fine quo nuptiae non confiftunt, quamconfilio
atque arbitrio, ut meliüs fefe habeant, adhibendo, intelligi. Aft,
quibus hoc jus non ßtis aequum piumque videtur , objiciunE
decalogi illud praeceptum: Honora patrem tuum ^ matrem tuam
C^c. cui convenit /. 6. •rt. de injm vocand. in verbis: una efi enim
omnihm parentibus reveremia. Verum Refp. ex honorc amp; re-
verentia parentibus debitä hanc rem praecisè non dependere ;
non tandem eandem matris acpatris in liberos poteftatem efle;
ne quidem jure naturali amp; morali divino infpedo : fexum mu-
liebrem propter judicii fui imbecillitatem hujus poteftatis omnino
incapacem efle : ac proinde , licet rationes naturales praecedenti
quaeftione allat^ in matre etiam militare videantur; revera tamen
nihil evincerc, cum huic juri fuftinendo impar amp; inidonea fit :
C^ippe varium é' mutabilefiemperfoemina. Praeterea mulieres fs-
piüs adverfus propria commoda laborare, /. 4. in fin. C. defponfal.
in perniciem fubftantis fuse deduci, §. i. Infi. qmb. alien, licet vel
non. Ex revercntia duntaxat confiliumamp; arbitrium provenire;
non autem facultatem nuptias liberorum ex defedu confenfus, quafi
ipfo jure nullas, dirimendi: Praeceptum illud : Honora patrem
tftum ^ matrem tuam: ad hanc peculiarem poteftatem nullo moda
extendi debere; alioquin eandem competituram cundis qui annis
vel audoritate nos praecedunt, cum excommuniTheologorum
fententia illi omnes pr^cepto contineantur, Quod de Ifmaele di-
citur ex Genefi. cap. ii. 8c Samfionejudic.cap. 14. nihil movet;
cum ultró fitearaequumamp;piumefle, matris quoque confilium amp;
arbitrium in nuptiis attendi; dico tamen ex eo inferri non poflfe ex
defedu materni confenfus nuptias nullius momenti amp; liberos ex
iis progenitos illegitimos efle, aut unquam fuifTe. Sidiascon-
fenfum matris nuptiis liberorum adhiberi honeftum efle, ergo amp;

Fnbsp;necef-

necefTarium, arg.l.\']lt;).it.deR.J. Refp. tune aliam honeftatcm
fuaderi : aliam praecipi, arg. i. Corinth, cap. 7. inprinc. amp; verf. 15.
de priori autem intelligi debere quod dicitur in à. L 179. v. de

J'

. h

X I I.

Sequitur autem ex formali ratione ejus, quod efficit matrimo-
nium amp; fipr. in hac SeBion. explicatum eft, quod qui non confen-
tiant, nec matrimonium contrahant : Confenfûs autem duo funt
principia, in:elle^iis amp; voluntas : hsc vero deficiunt (i,) in furiofis
'7t.defponfal. add. l.ió.'Tr.^.ult.h.t.l.iz.^.j. -Tt.folut. matrim.
(2.)Extremè ebriis, fecus fi paulo plus quis adbiberit. (sOCœco
amoris impetu ducftis, ita vulgaris quidem interpretatie DD. fert,
fed puto ego amp; eft multorum'Dödiffimorum Virorum fententia ;
hanc caufam non fufficere, amp; ratio : quia omnis amor caecus dici-
tur, immô etiam plurimiim juftus ; illa enim ratio fi fufficiens
foret ad refcindenda matrimonia, quot amp; quae quidem nondif-
folverentur: Haec vero tuneprocederearbitrer, fi philtro fortè,
hoe eft, poculo amatorio feduâus quis effet ad amoris furorem.
Intelleótui autem ac cognitioni glaucoma objicit I. errer, amp; eft
ille vel circa ipfam perfenam, amp; vitiat matrimonium, vel circa
ejus qualitates, eafque aut ad eflentiam matrimonii quodammodo
pertinentes, ut: (i.)errorcirca potentiamgenerandi. _(2.) circa
virginitatem. (5.) error circà qualitates ob legum erdinationem
neceffarias, ut circ. ftatum amp;neceffitudinem. Aut omnino ac-
cidentales, utdivitias,formam. (4.) Dolus fi nimirum eo fuerint
indudi : Voluntati etiam officit vis atque coadio, fed de hifce
omnibus amp; fingulis nobis aliquid dicendum erit.

XIII.

Verum antequam ad ea progrediamur in hac thef. explicabo
quodammodo i qua state tam viri, quam mulieres nuptias ini-
re debcant. Diximus in SeB. i. de hifce aliquid : qua vero
state, tam animus, quam corpus ad contrahendas amp; conplen-

das

das nuptias, fat roboris adquirat , nobis hic paucis inquiren-
dum incumbit : fn jure digeftorum faeminis quidem 12. an-
num prsfinituminvenimus, L^.v.de fponfal. l. 4. de ritn nupt. i,
fenult. §. 5. quodfalf. wt. gefl. marÜDUS vero nihil cautum eft
nec annotatum à Sueton. in Angitfto cap. 34. Dion. lib. 54. Sunt
qui putant precise fsminis nubendi copiam fadam poft annum
12. amp; maribus 14. jjr. Infl. quib.mod.mt.fin. Sed loquitur Jh-
fiinianus ibi tantum quando pubefcunt fcü. amp; terminus ifte ab
Imp. praeterpropter pofitus eft, amp; à Canonibus, junda cor-
poris habitudine confirmatus; amp; fic confuetudo obtinuit con-
tra legem : lex enim Papia ante 25. atat. annum , ad mulieris
juftum amplexum, neminem invitabat, nec pœnas ccelibum ad
eos, qui 25. annum nondum attigiffent, extendi voluit. Ma-
jores etiam olim noftri, intra annum vigefimum fxminx noti-
tiam habuiffc, in turpilfimis habebant rebus, tefte Ccefar. lib. 6.
bell. Gall. Tardius enim quoque apud nos faeminae pariunt, tar-
dius mulieribus erumpunt menftrua , amp; turn in his, turn in
viris pubertatis lanugo tardius feprodit, ob regionem amp; vidum
frigidiorem. Ponatur vero , naturam adeo praecocem efle, amp;:
mafculum circ. 14. fœminam circ. iz. aptam praeftrare Veneii.
Non iccirco quorundam valet argumentatio : Provolandum
efle ad matrimonia, ne fecerit natura iftam aptitudinem fi-uftra.
Romani eâ œtate civibus fuis matrimonia permiferunt, quae na-
tura apta eflê creditur ad generandum ; maribus poft annum de-
cimum quartum , quo tempore ipfam ^tatem neceflitate pube-
fcere , amp; vim generationis moveri incipere, fcribunt Medici :
faeminis autem biennio maturius, quia poft annum duodecimum
virum pati poffe creduntur /.4. it.h.l. 10. v. decondit. amp; demon.
cujus diverfitatis fi quis rationem quaerit , adeat ^riflotel. lib.
4. de gen. animal- Macroh. 7. Saturn. 7. amp; hanc qua:ftionem
Medici s relinquo; quare fcil. citius pubefcant fœmin^ ; ut amp;
an fœmina fit frigidior viro ; amp; cur tardius perficiatur faemella
in utero quam extra : nec eft noftrum ea inquirere , fecundum
illud ; futor ne extra crepidam : imprimis quoniam brevitati,
quantum fieri poteft , ftudemus. Ab ilia autem determina-
tione légitimas amp; matrimonio contrahendo idoneae getatis longè

F znbsp;receit

recedit Plato,lt;\\x). lib.äf.amp;6.delegib. tricefimum annum mafcu-
lis praefcribit: longius etiam Ariftotel. 7. qui eos demum con-
jungi vult circa annum fceminas autem anno 18. Juris Pon-
tificii authores pubertatem metiuntur ex potentia coeundi, amp;
non adeó ex numero annorum c. i.^.findedefponf.impub. Nos
folemus fequi definitionem juris Civilis, quae etfi non in omnes,
in plerofque tamen quadrat, amp; Medicorum ac Phyficorum au-
doritate falcitur. Raro tamen hk aetate apud nos , praefertim
mafculi, matrimonio junguntur. Nam ad nuptias admittendus
non eft, qui nefcit familiae praseffe , amp; uxorem cum prole fu-
ftentare. ElTet etiam alias contra Medicorum regulam, qui di-
cunt : Nataram, fi probe agat, fieqmndam, fi improbe ,corrigen~
dam. Si enim prius alicui Venerem maturet, quam ingenium,
prius aptum faciat ad dormiendum in thalemo , quam laboran-
dum in domo, nec ad fuam intentionem conformiter operatur,
nec id agit , quod cum hominis falute, amp; Reip. commodis
fieri queat. Hefiodus enim msfciitiv fjSjj omv, deinde uxorem
quaeri jubet j amp; Plato adigi quidem vult cives, ut ad nuptias in-
tra 35. annum animum inducant, fed fi priiis rationem vivendi
certam inierint lib. 6. de iL Cretenfies adultam statem affecutis
nuptias permittebant, fed fi puellae priiis rem familiarem curare
didiciflent, Strab.tefi. lib. lo- Germani, fi juvenis hoftis caput
amputatum ad Regem pertulilTet Strah.lib. 15. Genevenfes, etiamfi
)oftannum 18. änuptiis neminemdepellant, tamen, fi non ha-
gt;eat, unde vivat, poft initas nuptias, ä civitate fponfum deji-
ciunt , ne mendicis enervctur Refpubl. Qui igitur falutares amp;
familiae fuae amp; toti Reip. nuptias contrahere cupit, eum oportet
ejus aetatis effe, ut uxorem regere, familiae praeelTe, liberos edu-
cate, amp; fingulishifce, non tantum viduamp;amidu, fedamp;com-
pendiis totius vitae, profpicere poffit: Permittuntur itaque nuptiae
anno 12. amp; 14. completo, poflunt tamen etiam ipfo natali dieiniri
argum. l.'^.Tt. qui tefi.fac.pojf Ante autem contradae jure fponfa-
liorum valent /. 9. v. defponfal. Jure Canonico ä Civili recefliim
videtur, dum illud pubertatem non tam ex annorum numero,
quam potiiis habitu corporis amp;aptitudine generandi aeftimat (uti
diximus) adeoque fi malitia fuppleat aetatem , etiam ante XII.

annum

annum nuptias admittit cap. 3. 8. ^ feßq. cap. fia. x. de defponf.
impub. Et quemadmodum à conjugii lacrario jufli funt abelfe
pueri amp; adolefcentuli : Itaeademoccludimusfenibus. Ulis, quod
nondum propter defèâum œtatis fint inaugurati, hls, quod jam
rude, amp;gratiofamunerumquiete, donati, fpoliaopimamarinœ
X)e3E fulpendere debeant, cum hac infcriptione :
Vixi puellis nuper idoneus,
Et militavi non fine gloria :
Nunc arma defunilumque hello
Hune gladium paries habebit
Lttvum Marina qui yineris latus cufiodit.

Hor At. fic lib. 3. Od. z6. Dicitur etiam in recepto adagio : Bis pueri
fitnt fines. Cur ideô non idem ftatuendum in fenibus , quod
diximus amp; dilputavimus depueris: vid.Ovid.Eleg.i.

Qm hello efl habilis, Veneri quoque convenit lt;etas,
Turpe fenex miles, Turpe fini lis amor.

Qms petiere duces annos in milite forti
Hos petit in focio be lia paella thoro.

8c ahbi etiam dicitur :

Militât in teneris annis amor hojpes amœnm,
Efl in canitie ridiculofa Venus.

Multum enim convenit amori cum militia amp; militât omnis Amans,
A militia quidem fexaginarius dimittitur, Lucian.inTjrann. lt;\\xo
facit Juvenalis in Satyr. 14. Vt locupletam Aquilam tibi fexage-
ßmus annus ajferat. Non tamen prohibetur fexagenarius cum ju-
vencula inire matrimonium , Carpz,ov.LPr.Conf.lib.z.def.ii.
Sciendum quoque hic de Hermaphroditism quod iis non permit-
tendum matrimonium , nifi ex in/jjedione de fexu prasvalente
conftet arg.l.io.'Tr.de flatu homin. Dividitur quidem ab audo-
ribus fcnedus in tres clalfes, viridem, declinantem ^ decrepitam
fcil. verum omnia in Difputatione traftare non poffumus.

X I V.

Nunc de ignorantia quicquam dicendum venit : amp; quantum

F 3 ' 'nbsp;ad

ad ignorantiam-totalem, certum eft, cum errantis, quatenus er-
rat, nulla fit voluntas, quod fponfalia vel matrimonia inter ig-
noranres contraria, non fubfiftant, quia matrimonu lubüantia
confiftit in çonfenfu . uti declaratum fuit, amp; confenfm nihil
tam contrarium eft; quam error, qui impentiam detegit. tx
quo infertur plùribus hic, quod/^fa digito tantum demon-
ftrauimus: Eos,qui prae furore, autebrietate, fibi non conftant,
aut propter abfentiam, notitiamnonhabentperfonarum,quae in-
fciis obtendentur, aut dolo malo in pœnitenda inducuntur con-
jugia , non obligari, quia non confenferunt, nifi defeftum
confenfus fubfequenti ratihabitione fuppleant. Ac de furiofis
quidem plana res eft, cujus rationem affignat Panlus m l.
de fponfal. quia çonfenfu opus eft; quo furiofus prorius delti-
tuitur , quippe , qui brutis xquiparatur /. 5.7r. ad. leg. aqmh
l^nonmhus I. ïz.-Tt.dereb. credit, abfentibus /. 11.7t.de0.
amp; A. amp; infantibus I. iz.Tt.adleg.Corn.deßcc. qui nec fuus eft,
nec fcit quid agat, nec fenfum ullum habet, fed omnia ejus ada
œftimantur, non fecus, ac fortuito an cafu fafta amp; cum effeau

nongeruntur, in iis, quae confenfum exigunt, ut patet in telta-
menti confedione amp; homicidio amp;c. nifi furor det inducias, amp;
fub tempus induciarum animus furiofo redeat. Tum enim ut
teftamentum condere , ita amp; nuptias contrahere poteft. Nam
amp; homicidiuiH per dilucida intervalla perpetratum pumtur, tan-
quam .à rationis compote commiflum. Quod fi tamen à furore
inftet periculum vitae, ac metuatur defeaus prolis, adquiefcen-
dum videtur confilio Vlpian. quod licet alias ob furorem ma-
trimonium non folvatur 1.18. defponß amp; quod nihil tam fit hu-
manum, dicente Ulpiano, quamfortuitis cafibusmulieris rnari-
tum, vel uxorem viri participem efle : hifce non obftantibus
puto ego , propter periculum amp; metum adulterii licere mentis
compoti , perfonae fiirenti nuntium remittere, adeoque multô
faciliùs fponfalia diflblvere , quod amp; multis interprétés placet :
Nam amp; ad procreationem fobolis ineptum furiofum cenfet Leo
Conft.III. amp; nihil dicit ipfum exhibere uxori, praeter miferum
fpedaculum, folo afpeduhorrendum, quo intuitu fieri non po-
teft, quin animi diflocientur ; reliqua incommoda quae Reip.

. inde

inde poftea eveniunt praetereo ; quot vero quantaque ilïa fint
nemini quidem dubium eft. Haec quidem argumenta non pro-
cedunt contra ebrium, aut amore dementatum , quippe, qui ^
poftquam crapula disjeâa eft, amp; aiFedusdeferbuit, ad fefe re-
deunt : veriim prima amp; prœcipua ratio hic non miniis militât,
quam pro furiofo, quia uterque affedus eo procedere folet, ut
rationem pervertat, confilium cxcutiat,amp; ut aitnbsp;auf.

ferat memoriam , d^ipet fenfum , équot; confmdat. Vbi dominatur
ebrietas, ibi furor efl ^ mentis oblivio. Quod fi ex circumftan-
tiis tanta ebrietas , aut juramento probari poffit non eft du-
bium, quin propter ignoi-antiam liberet à matrimonio, fi pœ-
nitentia fequatur ; de hifce plurimis non dicam, fed confero
me ad fuprs pofita. Contingit porro , ut multi quoque fana
mente errent, aut ignorent, vel dolo indudi , vel negligentia
decepti, qui, quia in parte taritum amp; non in integrum errant,
non videntur plenam mereri excufitionem ; amp; in hunc finem
Scholaftici, Canonifta amp; quidam etiam Leg^a vulgo conftituunt
quatuor erroris fpecies : In corpore, conditione, fortune bonis
quditate. Nobis commodius videtur diftinguendumefTe, fcil.
conjugü alia fubßantialia , alia aecidentalia , quorum numei'us
finitus non efî. In illis fi erretur conjugium non tenet , quia
fine fubftantia res non fubfiftit. Confenfus vero , qui matri-
monii fubftantiam conftituit, includit ea omnia, qux adcom-
plendam ejus effentiam funt neceffaria.

X V.

De perfona vero feu corpore res difBcultate caret , quia elc-
dio potiffimum fertur in perfonam , amp; ZJlpianus fcribit 1.9. §.
l.'ff.decontr.empt. l.^.inpr. tt. de legat. i. Si in corpore erratum
fuertt nihil deberi I quod etiam Ancharanus ^robzvit conf. zi^.
ubi Regis Cypri conjugium nullum pronuntiat, quod ejus pro-
curator , licet ä Domino juffuS, contraxerat cum Caja filia fc.
niore ducis Mediolanenfis, cum eo nomine putaret appellari na-
tu minorem , quam thoro fuo defponderat. Bonus Patriarcha
Jacobus tamen adquiefcit dolo focri, qui ipfi Learn fuppofuerat

pro

pro Kachele Genef cap. 29. de jure fuo remittens Nam licet
ex lege Mofaica virgo compreffaa ftupratore ducenda fit.' Exod.
cap. 22. amp; Lea poft cöncubitum ex lac lege, manendum fuif-
fetinthoro Jacohiumm Jacob ftuprum nullum commifit,
quia ipfe fe commifcuit Lea eo animo, quafi cum légitimé de-
fponfatâconjugeremhabiturus, quippe, cumortodemum fole
fraudem deprehendeiet , amp; Lea fimili afFeftu ipfi refpondit ,
confuetudine loci, qus fecundo natam prohibebat primogenitx
praeferri, amp; imperio paterno , fe fatis tutam aeftimans. Nihil
igitur caufae fupereft, quam propter Jacob retentione Le^e pu-
niri debuilTet j fedpotiusreddenda fuiffet ^œmLabano, propter
dolum , quo fe defraudatum fuifie, ipfe Jacob confitetur Gen.
cap.11. Hoc loco aliquid etiam dicendum erit de iis qui poffint,
vel non, contrahere matrimonium : non morosè hic diftinguam
nomina Spadonum, Caftraterum amp; Eunuchorum, cumSpado-
num nomen plerumque generale fit /. 39. /. 4. §. i. ident Divns
ad leg. Corn, de ficc. 1.128. in pr. deF.S. Sed rem ipfam defcri-
bendo , quibus virilia exada funt , aut ita confufa , aut à na-
tura diftorta, ut fpes omnis prolis generandae praeclufa fit, eos
à conjugio prorfus arcendos cenfeo , ut amp; eos , quibus teftes
tantum funt exedi, remanente nervo , quibus tamen matri-
monium nequaquam denegandum putat Alciami, quia coire
polTunt. Verum coitus accipiendus eft cum efFedu, fiquidem
adprocrcatior\emfobolis dirigitur, c^uamabeo, cui teftes exeéti
funt, fruftra expedaveris: Et fterilis illa titilatio Venerem ma-
gis excitât, quam excitatam non fatiat, tam in Eunucho quam
muliere, ut merito dicat Eccleßaftes cap. 50. Om profligattu eft,
hic oculis afpicit amp; ingemefcit, amp;c. Accedit, quod impediat
propagationem fobolis in faecunda muliere , cujus corpore in
vanum abutitur : quod adulteriis viam aperit, dum mulier aliun-
de quaerere cogitur, quod domi fruftra fperavit, ficut in fabu-
la Luciani , Cubani uxor feipfam mala morte multavit , quod
virum audiiifet eife eviratum. Denique eludit benedidionem
divinam ; qui fcit fibi fruftra dici haec verba : Crefcite amp; mul-
tiplicamini. Et hsec procedunt de iis, de quorum reftitutionc
•prorsiis delperatur : quorum , nttptias inuptai vocat Leo, yt^l^ov

à'yctf/.ov

«j-ajuoc, amp; impediends funt , etiamfi ex bona confcientiâ ab
utraque appeterentur, quia non eft audiendus perire volcns L6.v.
de appellat. amp; contra yoluntatem privatorum impedienda funt,
quae publicè nocitura videntur. Qui yeró paraly fi aliqua, aut mor-
bo non infanabili partium naturalium detinentur, à conjugio re-
pellendi non funt, quod etiam de frigidis amp; maleficiatis ex eadem
ratione afferimus, quia amp; reftituti funt faepe, amp; reftitui poffunt.
Et redè confuiit quidam, non poffe dirimiconjugium, ad quod
maritus dicebatur ineptus effe, eoquiapras verecundia, aut alia
de caufa , expeótationi conjugis primis noâibus non fatis-
feciifet. Sed de his amp; .aliis vid. Belt;.. de divort. qui etiam de illa
quaeftione agit : Utrum fi error fit in nomine, cum conftet de
corpore, matrimonium teneat, de quo fimpliciter pronuncian-
dum cum Vlpiano in l.^.pr.delegat. i. /.p. §. i. decontr. empt.fi
qms in fundi vocabulo erravit, amp; Cornelianumpro Semproniano m-
minavit , debebitur Sempronianus ; led in hâc quxftione diu-
tiiis non morabor cum amp; alia adhuc proponenda erunt.

XVI.

Una ex qualitatibus effentialis etiamhaeceft, utnuptumdan-
da ab alio praeter fcitu ducentis non fit vitiata vel impraegnata : Ne-
mo enim tam extra honeftatem projedum animum gerit, ut adul-
teratum aurum fibipatiatur obtrudi, cum ftipulatus eßet purum
fsT obryzjum. Si quis vendat aurum , ßed deterius , quam emptor
putaßet, PW»^ emptionem valere fcribit. /. lo.v. de contr.emtio»,
quia, ut de aceto amp; vino acuente cenfet Vlpian. in l. lo. §.ƒ«. eod.
aftio tamen decepto datur de dolo ad interefle /. 13. §. ƒ vendi-
tor v. deaEl.emt.équot;vendit. quia damnum in hoc cafu praeftari po-
teft; quod fi praeftari non poflet , propter dolum nihil acäum
fuiflet. Jam verô furreptas virginitatis quo pretiô aeftimabitur ?
Quid verô, fi aliud pro alio venditum fit ? Ulpianus negat, emtio-
nem valere d.l.ç infin. Virgo verô licet in perfonanon différât
à muliere, difFert tamen effentiali qualitate, quoad conjugalem
confenfum, quia fi fponfus fciviflet vitiatam fuiflemulierem, non
duxiffet. Hebraei vocant ftupratam, humiliatam Jud. cap. 19.,
quiadeftatu, exlegeDf»f. jz.dejicitur, fitinfamis amp;ferva pce-
nae. Conjugium autem omne ex praefcripto Apoftoli Hebra. cap.
15. debet elTc honorabile. Stuprata verô fe reddit infamem.
Conftat igitur hinc , quod copula extra conjugium fit illicita,

Gnbsp;adeo-

50 DISPUTATIO JURIDICA.

adeoque virginitas ad matrimonium ufque fervanda, amp; quafi ta-
citè de illa matrimonium ineuntes fibi invicem dent fidem : hinc
merito fponfus à fponfa amp; vice versa iponfa à fponfo, virginita-
tem exigit: undefitentata reconciliatione fponfusgratiam huic,
tacits dati, fideiviolatefacerenoUt, refcinditurmatrimonium
Ratione fponfi vero ob ifl:am caufam matrimonium haud refcindi
permittitur. Refertur quidem quoque ad errorem qualitatis à
Cratiart : Si quis ab alio devirginatam imprudens duxerit, quod
eandem repudiare non poffit: cui rei causa eft, quod ob matri-
monii fubftantiam virginitas précisé non requiratur , cum
etiam illud cum vidua vel corrupta contrahi poffit. Unde qui-
dem aliud non confequitur, quam quod ad folam illius qualitatem
accidentalem pertineat , adeoque errore hoc prasfente matrimo-
nium ipfo jure fubfiftat. Verum ultima hxc non placent fed po-
tius Leonis fententia in Nov. fcil. 13. exprefla. Et licet alias im-
primis vero id tunc obtinet, fi conftiterit defloratum virginitatis
decus mentitam efle, amp; illius intuitu adolefcentem matrimonium
cum illa appetivifle, ex quibus de dolo majori conftare poffit.

XVII.

Ulteriiis hie nobis dicendum erit, ^uterum devirginatio fignis
Certis praegnofci queat : Difficulter probari devirginationem, quis
audetnegare? nifi utero gerat mulier. Nam, necefjario ait Ci-
cero i.dejuven./pepsrit, cum viro concubuit. Quodfietiam
feptimo menfe uterum exoneret, propterea violati pudoris accu-
fari nequit , quemadmodum Gerardus Comes Holfatia Annam,
Marchionis Badenßs filiam domum remifit , tanquam negledx
pudicitae conviftam exco, quod feptimo menfe peperiflet. Nam
amp; feptimo menfelegitimum edi partum propter autoritatem magni
Hippocratis credunt JCti. Abfque imprxgnatione ergô difficile
eft virginitatis aut integrx, aut delibatx invenire indicia, nifi de eo
conftet ex ftupratx vel ftuprantis confeffione. In criminalibus enim
probationes fole clariores requiruntur/.»/?. C. deprobat. quibus res
matrimoniales comparantur : estera qux aff^erri folent, conjefturx
potiîjs funt, aut fufpiciones fine ratione, quam firmx probatio-
nes. Hinc meo quidem judicio, fi jam pridcm corruptio fada
fit, impregnatioque nulla fortaffis fubfecuta fit , nec in vulgus
de fponfa quicquam emanavit , prxterquam quod devirginatio-
nis probatio difficillima fit, uti aliquo modo jam diximus, Ipon-

fus

fus proculdubio prudentiùs egerit, fi injuriam diffimulaverit,
quam nemine alio opinante turpituînem propriam aîlegârit. De
lade apparente in mammis virginum, variaefuntfententiae : Nam
Fabius Itb. 5. Infi. Om. cap. 9. fignum necelfarium efle putat cor-
ruptae virginitatis, fi lac appareat in mammis. Menoch. lib. i .pntf.q. 5.
». r. pro naturali refertprxfumtione, quam violentiffimam vocat,
quia vim folidi argumenti habet, amp; neceffitate quadam cogentis. In
contrarium alii verifimilem tantum conjedturam defumunt ex lade
mammarum, quibus adftipulatur ratioSiaudoritas Medicorum.
-Confpicuè enim fupponit Hippocrates lib. 5. Aphor. 59. muUe-
rem lac emitter e ex mammis, etiamfi nec gravida fit , nec peperit,
cujus rationem alfignat , quia menftrua defecerunt. Sicut enini
dicente Phavorim apud Gell. lib. iz. cap. i. fanguis inflame par-
tus tempore , infitpremasfe partes profert, ibique a Jpiritu multo
amp; calore mammarum exalbefcit : explicante Galem in com. d.
aphor. 39. fieri poteft, ut per deftinatas à naturaviasfànguisre-
ftagnans , ad fuperiora regurgitet , amp; ab eadem cauû efScientc
eandem fortiatur formam. C^od confirmatur eo , c^woà Car-
dan, de fubtil. cognitumfibi fcribat virum 54. annorura, qui in-
famem ladare potuerit , quod amp; Dodon. in Obferv. tradit, amp;
Alex. Bened. UL 3. cap. 4. lac fcil prolatum in viro ex eo, quod
filium poft mortem matris vagientem faepius uberibus admove-
rit. Idque probat Ariflotel. de hifl. animal, cap. zo. exemple
caprorum in infula amp; caprarum non praegnantium in mon-
te Oeta , ubi paftores urtica , tam diu perfricant ubera earum,
donee dolore amp; calore fanguis attrahatur. Alterum, idquein-
dubium virginitatis fignum conftituunt in hymene, qus Medi-
corum olim conclamata fententia erat ; amp; qui omnes hymena
agnofcent membranam in medio perforatam , fuprà orificium
arethrx , ex cujus ruptura putant cruentari lintea : Nec valdè
foliciti fuerunt Anatomici in deteganda natura hujus partis, neque
poft etiam, amp; forte in communi errore errare maluerunt, quam

diligentius in odiofamhancamp; fecreto loco particulam reconditam

inquirere. Dicitur, amp;multum olim didum fuit, de Zo»^ virt^i-
nitatis vulgo, nec tamen ullam membranam five in demortuis five
in vivis pellulis etiam ex utero demortuarum exedis unquam in-
venerunt. Caeterum caruncularum lateribus fuis conjedarum
quot;nduram fuprà orificium veficae deprehendi , quae coaceatillic

G znbsp;cer-

51 DISPUTATIO JURIDICA

cervlcem univei-fam uteri, amp; in aliis facit anguiborem , in ahrs
laxiorem , ad eam fere faciem (particulam quampiam notât m
pudendismulierum) vïrorum prxputis fimilem. Nam ficut
hujus frenum coitu crebro folvitur , nec fine dolore , donee
tandem evanefcat, ita amp; juvenculae ob anguftum ingreilum li-
ne dolore virum primum non admittunt , nifi affluxu iangui-
nis , aut humoris Zona diffundatur , aut major fit ofcuh ejus
amplitudo , quam membri virilis : Crebriori vero attritu , Si
quia humore mucofo, ex utero deftillante, frequenter perfun-
ditur, fubinde dilatatur , amp; carunculas divulfae in quatuor an-
gulos abfcedunt , quarum veftigia licet etiamnum obfervare
in devirginatis. Et hinc etiam conftat, nullum certum ex hy-
mene indicium defumi pofle , multo minus fanguinis profu-
fionem femper expedandam elTe, cum etiam fine conyento con-
greffu virginale clauftrum à non prorfus violento infeflore ape-
riri poffit. Ubi enim partes dilatantur, nec violenter vena per-
rumpitur , fanguinem efFundi necelfarium non eft. Conftat
pariter ex didis, quantum deferendum fit verbis amp; fidei obfte-
tricum, adprobandam pudicitiam fubornatarum. Héraos enim
folitos virginitatem explorare per obftetrices uti ex narratione
Smd^çatet in explicatione nom. Jefu. Ubi ablegatas fcribit mulie-
res ad infpiciendam beatam virginem Mariam, utrum finecon-
grelTu viri concepiflet, amp; ilkfa virginitate peperilTet. Cj/prianm
quoque virgines Deo dicatas per manus obftetrrcum tentari ju-
bet lib. i.Ep. 10. cap.z-j.q.i.c.propofmfti de probation. amp; Ro-
mani dabant negorium ventris infpiciendi iifdem /. i. tt. de vent,
infpic. Verum, ubi nihil eft , quod infpicere polTint, necipfs
quid infpicere debeant, intelligunt , fruftra earum opera uti.
Et Cujacius lib. 17. obferv. 27. nunquam hujus rei arbitrium
delatum alHrmat obftetricibus, cujus affertio à multis probatur.
Nam , quod Dodiffimi amp; diligentiffimi Anatomici, aut igno-
rant prorfus, aut non nifi dubitanter afferunt , qui cognitum
fuerit mulieribus , de his rebus judicantibus, ut caeci folentde
coloribus. Id porro quod cognofcendum proponitur, tot vi-
ciffitudinibus obnoxium eft, ut five contraftum inveniatur, fi-
ve dilatatum, non nil: levem praebeat praefumptionem^ nedum
ut in re tanti praejudicii evidentis probationis loco effe queat.
Sed haec medica funt amp; non juridica ; ideo ea iis non mihi de-

fendenda

fèndenda relinquo. Quapropter minoris momenti caetera figna,
in quibus Philofophi fibi placere folent , praetereo.

X V I I I.

Progrediamur nunc ad reliquos errores, qui explicatione adhuc
indigent: Et (i.) quidem de pulchritudinis requifito; amp; num
ejus ratio in ducenda uxore habenda fit ? Certiffimum hoc efl,
quod quis non teneatur confentire in fponfam male educatam:
Verum ubi femel confenfit, etiam per errorem morum , non
datur ampliiis poenitendi locus, quia error tantus non eft, qui
vergat in difturbationem matrimonii : Amor quippè fbbilimen-
tum eft conjugii amp; inconfenfu prsefupponitur, five in afFeâionc
maritali, quae conjugium conftituit. Amor autem, definiente
Piatone , eft defiderium pulchri. Cum igitur conjugium non
fiibfiftat fine amore, necamor fine pulchro, decipi conftat amo-
rem ejus, qui ranam arripit pro Dima ; debet itaque corporis
pulchritudo quidem fpedari, amp;Chriftianis etiam fas eft deleda-
tionem in conjugio quœrere; fed eft ferè femper inftabifis amor,
cujus fundamentum folum eft fugax pulchritudo; imprimismo-
res funt fpeftandi ante formam.

X I X.

Error prœtereà circa divitias etiam non vitiat matrimonium,
amp; hoc facile eft decernere ex ante didis. Nam fi tam parum ad
integritatem conjugii faciunt bona fortunae, ut ne fpeftata qui-
dem à contrahente praefumantur, amp; fic quod extra contradum
eft nequit ipfum vitiare, fimul hinc apparet , quid ftatuendum
fit de opinione eorum, caufam divortii afferentes etiam hanc, fi
promiffa dos non folvatur arg.l. ult. it.adSGtum Vellejan, Lex
enim üla non loquitur de jure, quid fieri liceat, fed defadoquid
fieri foleat. Si enim hxc caufa fepararet nuptias, curnonaffer-
tur dbimpp. in L confenfu C.derefttd.No-v. de nupt. amp;]Vo-v.utßc.
matr. ^ av. Nov. 111. 112. Leon. Nec verô feparare poteft con-
juges, quod eorum conjunftionem non poteft impedire, Dë
dolo hic etiam pau cis: Mendacium enimamp;furreptio, quodnon
diffolvant contraâum matrimonium , fatis notum eft ; quod
acceptamus, fi incidant circa accidentalia contractus, quia non
omnis leviculus dolus contradus vim tollit, fedisdemum, qui
in ipfam ejus eflentiam vergit, ut fi libertina, ut fenatori nubere
pofTet,pro ingenuafefe venditaverit,/. 58. tt.h. Interim^quicquid

G 5nbsp;fit

54 DISPUTATIO JURIDICA
fit devalore Harum nuptiarum, nonnunquamféliciter cedit, quic-
quid dolo procurator, autvi, non tantum, quod fimplicitatem
fuam pars Isfa deceptam , amp; contemtui habitam mdignabitm-,
animumque pariter dolofum in reliqua vita amp; moribuspraefumet :
verum etiam memoria doli femper ingenerabit impatienti animo
fufpicionem de improbitate decipientis, quia cui apertâ licet via
progredi, quid infidiofos agat cuniculos ? Nulla quippe injuria
profundis fubit animum , quam profeda ab eo , à quo nefas
putaffemus, quicquam mali expedare.

Hadenus didumeft de errore, qui opponitur cognitioni ceu
intelledui, uni principio. Sequitur coadio, qux opponitur alteri
principio. Ea duplex eft, una fimplex, quae concurfum voluntatis
prorfus excludit, altera qualificata , quae voluntati fuo modoeli-
gendiarbitrium relinquit. Illa vocatur ajurifconfultis vis, haec
metus Li.é- î-tt. qmdmet.caHf. Vim amp;coadionemabfolutam vi-
tiare amp; annullare matrimonium extra dubium eft. Quod metum
attinet, ille eft reveventialis, vel juftus. Reverentialis eft obfequium
reverentiae parentum debitum, à quo abfunt verbera amp; minae cum
parata executione : amp; matrimonio contrahendo non obftat, l.zz.ir,
h. nifi filiam pater indignae amp; turpi perfonae copulaverit,/.i2.w.i^c
fponjal. Quod fi tali metui aliud quippiam porro accelferit, verba

fcil. vel minae, liberi, imprimis vero filiae, in quibus minus eft

animi eft judicii, de eo apud magiftratum conqueri polTunt, arg. I.
i8. C. h. Licet enim alias per vim amp; metum gefta, ipfo jure valeant,
amp; refciffione Praetoris egeant Li.amp;t.t. quod met. cauf. fpeciale ta-
men in matrimonio eft, quod non folum confenfum fimplicem amp;
qualemcunque, fed amp; liberum requirit. Hinc matrimonia libera
eflè debere, vulgatiffimum eft DD. axioma. Quod fi tam ex illius
caufa ceflanteconfenfus aut ultronea copula fecuta fuerit, metus
ifte purgatur, amp; matrimonium tanquam ex novo çonfenfu conva-
lefcit. Non tamen fi praecedat concubitus ceu copula. amp; deprehen-
fo cum puella juvene fubfequatur metus, tanquam à metum patien-
te caufatus/.7.§.nbsp;nifi metus forte levior fit amp;■ cum
prxfenti periculo non conjundus, quo utique cafu matrimonium
tenet. XXI.

Ait Imp. in §. i. It^. h. Ergo »0« omnes nobis uxores ducere
licet : nam a qaarundam nuptiis abfiinendum efi , putat amp; intel-

ligit

I N A u G U R ALIS,
hgit neceffitudinem ibi ^ Verum hsc amp; multa alia h. t. prste-
ream, fed tamen hanC rem aliquaudo (Deo volente amp; occaiione
oblatâ) quodammodo perfedius expknabo. Piohibentur por-
ro lege (I.) obftatum, feil, fervi, quorum uxores, non con-
juges fed contubernales Jm. Rom. dicuntur, /. ult. §. i. degradib.
(fr aß», item pereg:i-ini in Rep. Roman, pr. Infi. h. I. 3. C. de ia-
cefi.amp; inutil. nupt. Ob infidelitatem matrimonium cum Tudaeis
interdicitur I. 6. Cod. Jud. ^ cœltc. ( 3. ) refpeftu dignitatis pu-
bhcœ prohibebantur fenatores amp; alii dignitate confpTcui ducere
humiles amp; objedas fseminas : Et ex diverfo viri humiles vetaban-
tur ducere uxores nobilioresnbsp;^ feqq.h.

Noviffimo autem jure digniori humi'em duccre non intcrdicitur
amp; bene fic idmutatumamp;fpesdatanobisin/. 23. C./^.A^oi». 51.78.
cap.^. Itaamp; hodiè fubfiftit matrimonium nobilium cum plebejis :
ac mulier plebeja fi tiubat viro nobili, hujus nobilitatem participât.
C4O Publicae utilitatis causa amp; intuitu prohibentur, qui provinciis
prxfunt, jungi provincialibus. (5,) pudicitiae tuendae gratia pro-
hibitum cumeo eave, qui quaevè adulterii damnatus damnatavè
eft; quod quodammodo corredumeft Nov.ii.cap.i%. Moribus
quoquenoftris regulariter non prohibeturquis in uxorem ducere,
quam per adulterium polluit ; prseftat tamen ab illo abftinere. Simi-
liter etiam raptoris cum rapta interdiftum erat matrimonium, quod
mutatum : Non vero interdicitur reftè clericis amp; Ecclefis miniftris
matrimonium, i. Co?-. 7.-2;. 2. i.Tim.r^.v. z. iz. Ttm.^.v.i.
Non etiam prohibitum eft inter diverfsereligionis homines : licet
regulanter melius fit ejufdem religionis homines matrimonio jun-
'gi J amp; neqnidem Iponfaliaideo funt diffolvenda.

XXII.

Ex legitimo conjugio oritur jus perfonarum inter conjuges,
quod eft mutuum , amp; confiftit (i. ) in mutuo amore ac per-
pétua vit£ confuetudine (2.) in exihibittone debiti conjugalis,
amp; liberorum procreatione (3.) in aliquali bonorum communio-
ne. Vol alterutri conjugi proprium : amp; quidem marito pro-
priaeitmantahspoteftas /. 14. Tt.filut. matrim. Nov. 117. cap. i.
2.3. Tenetur vero uxorem alereeamque defendere/. 2.7t.deinjur.
jura propria refpedu uxoris confiftunt in convenienti fubjedione,'
unde fluit (I.) quod debeat marito obfequium l.i.§:y.C.de
ret uxor aB. amp; operas obfequiales amp; oeconomiae cm3.m arg. 1.7,1.
P^-^-^.dedemt.int.vir. ^ uxor, (a.) quod gaudent nobilitate

amp; digni-

queparticipetfomm 1.6^. dejud^c. amp; mutantemdómicdrnm fe-

qui tencatur.nbsp;x X I I I

Matrimonium morte difTolvi conftat. Inter vivos autem dif.
folviter matrimonium, vel quoad vinculum uti

quoad menfamamp;thorum. ^^raqu autem haud tem^«^

nifiàiudicecompetente,causâcogmtâ, fitfeparatio Illanimirum
Toad vinculum nimirum conceditur (t.) ob adu termm alte-

SufconTugb (-)nbsp;defertionem , mftituto tamen

WrdefertioneconfuetoprocelTu. Porró (5.) etiam diffo vun
tmnuptiae, fiiamante nuptias akerutraconjux, impotensfuerit,

vScoJ^giofoLrbovelfLorelaboraverit.amp;h^^^^^^^

poft celebratas nuptias apparuerit. Pr^terea (4. ) ™un quot;r

Lpti.,fiapparea?fponfamabalio,amcognitam.Simrmrum

tatfreconci^ione fponfus,nbsp;t'ST

vid.priced. Atque hifce cafibusparti innocenti alias nupt ce^
brarfpermittitur. Aliquando etiam parti nocenti, fedraiiusamp;

non nifi certisconditionibus novx ^«quot;«^untur nu^^P^^^^

riori modo five quoad thorum amp; menfam, m Conliftorus dillol-
vTtui mtrkonäm ob nimiam f^vitiam modo altera perfona
conjugataalio modo tuta elTe nequeat. Nihilommusmaritus ali-
menta debet fuppeditareuxori: nifi bona illata ad ahmentationem

fufficientia ipfi reftituerit.

^nbsp;XXIV.nbsp;J •

Coronidis loco qusftionem proponam an nuptis fecund^, uti

vocantur,finthcit$? In affirmantiumcaftra tranfcendo; qmcquid
etiam in contrariumregerit Pontifex. Non funt ergo prohibits fe-
cund^ nuptis, modo non fint nimis mature amp;nbsp;^e^^

enimmorLsnoftrsregionis,viduaannumexp^arenbsp;ufqued^^

fecundonubit. Viduo vero conceditur aliquando, ut poft lapfum

femcftris fecundas nuptias celebret. Porro fi ex prion tn^quot;monio
liberi extent, his bona defunäi patns matrlfve ceu ^quot;«^ffi«

debetur: adeoquèfiimpuberesminorefvè, tutores vel curatoris

^sLconftiLndi:Ui-setiaminlocisprudenterftat^

Si, ne conjux fecundas nuptias meat nifi prms Pquot;°quot;bus ^
fatisfecerit. Licits quoque funt fecund® nupt.s, quamvis uxor
promiferit priorimarito, quod non velit denuo nubere.
Etc rntur mflram temat jaSa anchova fufpim
Sitqne honor^nrm, qm regitafird Deo.