DISPUTATIO MEDICA
I N JVGV R A LlS
D e
QJJ A M
SuMMO Favente Numine
Ex au[îoritate CHagnifici ReBoris,
Rçip. Ultrajedinae Poliatri , atque in inclytâ ejufdem Academia
Medicinae , Anatomes amp; Botanices Profefforis Ordinarii,
NEC NON
Amplißimi Semtm Academici conftnßt, m Gratioßt
Facdtatis MEDICE Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in arte MEDICA Honoribus ac
Privilegiis légitimé confequendis ,
Eruditorum examini ßtbjicit
Ad dim Febrmrii, hcra locoque filitis.
Ex Officinâ FRANCISCI HALMA, Academias
Typographi , Idc Lxxxvi.
darißmis y fpe^atißmis y doStißmoque VIRIS
D. ANDRERE B ALFO UR.Equitiaurato.Archiatroamp;Prae-
fidi excellentiffimo, confultiffimo:
D. ANDREA CRANSTOUN, . Cenforibus prüden-
d. JAC OB O HACKETnbsp;f tiffimis, squiîlitnis;
ceterifque regii medicorum apud Edinburgum collegii fociis lite-
ratiffimis, ornatiiUmis.
D. ROGERO HOG, Equitiaurato, Baroni de Harcars, m
utroque fupremo Scotiae Senatu Juridico, tum civili tum crimi-
nali Senatori grayiffimo, Juftilfimo, fautori meo benigniflîmo,
plurimum colendo.
D. JACOBO C OCKB URN, Equiti aurato, Baroni de Ryf-
lav/, fanguinis amp; benevolentis erga me neceffitudinibus ad cine-
res venerando.
D. ANDREE KER de MORISTOUN, Viro m omni
laudabili fcientia confummatilfimo, mihi plurimum honorando.
D. ALEXANDRO HOOME, à Cœnobio Sanfti Bathe-
nii, avunculo meo chariffimo, ad ultima fufpiria diligendo.
D. ALEXANDRO SUINTOUN de MERSINTOUN,
Jur. Conf. peritiffimo, confanguineo meoprsftantilTimo, m ster-
num colendo.
D. CAROLO SUINTOUN, Hsredide Merfmtoun, co-
enato meo chariffimo.
D. JOANNI TROTTER de MORTON HALL,
Amico meo plurimum slHmando.
N E C N O N
Integerrimo probaùjjimoque VIRO
D. ALEXANDRO TROTTER de CATTLESHIELL,
Parenrimeo optimo, reverendiffimo, cui pro vehementi amore,
prudentiiTima indulgentia , infuperabili in educatione cura, pio,
honeftiifimoque in vita utili amp; felici ducenda exemplo nunquam
D.^aleÏaNDRO trotter Hsredi de Cattlesheill,
fratri meo chai'ilHmo, dilediffimo.
Has Thefes Imugurales m grati animi tekjne-
rion fatras vultnbsp;_ -r^ t r tgt; i t e
AuBer amp; Pef
-ocr page 3-D e
ùm contraria juxta fe pofita patentiorem reddant
veritatem , ideo de Menfinm fuppreffione aduri ,
noninopportunumduximus, quxdam de eorum
fluxu naturali prxmittere, quo flatus prae-
ternaturalis melius innotefceret. Atque primo men-
---- - fis, vel menfirm ita nominantur ratione temporis
quo redire folent. Et nihil aliud funt quam fluxus feu excretio fangui-
nis ex uteri poris vel vafis, qux accidit foeminis circa annum aetatis
decimumquintum, amp; durât ad annum ut plurimüm quinquagefimum,
amp; fingulis redit menfibus in fœminis bene fanis, exceptis graviditatis
amp; ladationis temporibus; verùmnon défunt exempla quarundam
mulierum qus etiam hifce temporibus menftruum patiuntur fluxum,
idque fine noxa aliqua manifefta, fed verum magis ut plurimum eft
quod divus fenex afléruit, quodhisquibm fluum menfes tempore gra-
viditatis , femm fi bene habere efi impoßibile.
II. Caufas hujus fluxûs menftrui varias affignârunt authores;
Quidam enim fœminas efremaribuscalidiorcsexiftimantes,putârunt
ipfhsmajorem fanguinis quantitatem generare, amp;fic fluxum hune à
plethora oriri afleruerunt : Et magis hac in fententia confirmati erant
cîim viderunt fœminis tabidis vel hœmoragiam aliquam notabilem
palîls hune fluxum fifti. Alii periodum obfervantes menftrualem cum
menfe lunari convenire, imô in quibufdam fœminis cum lunae pha-
fibus exadè quadrare, ftatuerunt fermentum quoddam lunare quod
fluxum hune in microcofmo efficeret, ficutaeftum vel fluxum amp;rc-
fluxum rnaris inmacrocofmo producere autumârunt. Aliinondum
hifce conjeduris contenti, aliud fermentum quoddam faiinum in uteri
poris inhaerens imaginâti funt quod fingulis menfibus in fufficienti
copia colledum, fermentationem in uteri poris excitaret, eumque
ad fanguinem expellendum amp; ipfum eodem tempore diluendum irri-
A 2nbsp;taret
-ocr page 4-4 DISPUTATIO MEDICA
taret. Alii alias multas finxerunt caufas; verum quicquid fit, ipfam
determinate nobis in praefens non eft animus: Eam ergo mittimus.
Sc notamus hujus fluxûs remoram vel fuppreffionem praeternaturalem
quam plurima creare mala amp; periculofa fatis inducere fymptoroata,
quorum qusdam infi-à notabimus.
III.nbsp;Hifce ergo prsmiffis, menfium fupprefforum caufam inqui-
remus, amp; triplicem poffe affignariputamus, fcilicet vel ratione uteri,
vel ratione vaforum uteri, vel denique ratione fanguinis excernendi.
IV.nbsp;Ad primum quod attinet, uteri fubftantia laeditur vel ab aëre
externo,cîïmporiejusobftruuntur per quos fluere deberent menfes,
fic fanguini exitus praecluditur: vel 2. laeditur à materia aliqua tenaci
pituitofa ipfum etiam obftruente amp; aliquando multa alia incommoda
afferente. Dum enim in quantitate aliqua colligitur, quia non mo-
vetur. acefcere quafi incipit, fibras arrodit, unde inflammatiafit,
amp; poftea fi materia ad fermentationem ineundam fit apta, tum fup-
puraturamp;inpusconvertitur, amp;relinquitur ulcus. Si vero materia
magîs terrea fit, tum fchirros producit amp; tumores fatis dolorificos,
amp;fortècancrofos. Si uterus ah aëre externofrigido obftruitur, tum
oriuntur dolores lumborum amp; hypogaftrii, idque praecipiiè circa
tempus fluxûs menftrui ordinarii ; tum enim fänguis ut ordinario
folebat fermentans exitum quaerit, verum poros inveniens occlufos
per quos antea exire folebat, vafa in quibus continetur diftendit, quia
novo cum fanguine à tergo preffus, vicinas partes gravât, unde dolor
ille gravativus amp; quafi ponderofus : veriim ctim diu intra hçc vafa ne-
quit hic fanguis hofpitari (id enim prohibent leges circulationis) tum
cum reliqua maflä circumfertur , ipfique fermentationem peregri-
nam inducit, (five àfermento aliquo vela quacunquealia qualitate
non determinabo ) amp; vafa totius corporis diftendit, amp; dolores vagos
hîc amp; illic efficit, amp; praecipuè dolores capitis ob membranas cere-
bri expanfas. Et fi fortè aegra apoplexiam fanguineam evaferit (quod
maximè metuendum ciim arteriae intra cerebrum unica tantum do-
nantur tunica ) tum fanguis per corpusmaxima cum violentiacircu-
lans, viam fibi fternit, amp; exitum invenit, aperiendo vafa aliquando
narium, oculorum, gingivarum, mammarum, amp; hxmorroidum, unde
largse fatis hsmoragiae, quae juxta Hippocratis didum bonum even-
tum praedicant. Si vero vafa ftomachi gaftrica funt aperta,
raro accidit, tum fanguis Coagulatur,amp;putrefcendi periculum fubit,
unde mors infallibiter fequitur : Et fivafa pulm®num rupta fuum
effundunt fanguinem, tum oriuntur hjEmoptyfes aliaque fymtomata
maximè periculofa. Sunt tamen quœdam fœminae quibus haemora-
gis ifthaec fiunt periodicf idque fine noxa faepius accidit.Sed praeftare
putamus feiguinem potius per venae fedionem minuere.donec impedi-
mentis remotis, fanguis poffit per uterum (uti naturaliter fit) evacuari.
V.nbsp;Diximus fecundovafa uteri poffe menfes remorari, idque vel
quando nimiâ pinguedine comprimuntur, vel quando eoinm orificia:
cicatrice obducuntur, vel denique quando uterus fitum mutavitj amp;
fic diftorquetur, amp; ita vafa quae antea quafi reda tendebaatj jam incur-
vantur amp; fanguinis exitus impeditur.»
VI.nbsp;Tertio demum loco fanguinem excernendum pofle menfium
fluxum impedire notavimus, amp; cum faepiffime accidat, ipfius vitium
paulôattentiùsconfiderabimus; quod ut majore cum claritate facia-
mus, notabimus, fanguinem naturaliter debere clTe fluidum, balß-
micum, fpirituofurn amp; ad fermentandum aptum, amp; haec confiitutio
dependere videtur a principiorum (qu^quinque vulgô àchimicis re-
cenfentur) fanguinem componentium débita inter fe mixturâ amp; pro-
portione ; Horum enim fi unum vel alterum deficit vel abundat, inde
diverfa oriuntur fymptomata. Si, exempli gratia, fal quod in fanguine
eft naturaliter volatile (quod chymia fatis demonftrat) magis fit aci-
,dum, amp;fixum, quam par eft, tum ipfius partes fibi invicem nimis
approximantur : hinc motus tardior fanguinis , amp; ipfius fermentatio
impeditur. Si oleum cum terra nimis abundat, tum fanguis fit len-
tus, vifddus, amp;adcirculanclum fèrè ineptusfiaquanimia in quan-
titatelänguiniineft, tum obruunturlpiritus Sc cruditates per totum
corpus abundant, atque dehorum defeâu amp; mixtura insquali did
curere effet facillimum, vcriim potius operœpretium duxrmus ad cau-
fas attendere quç has in finguine alterationes inducere valent. Atque pri-
mo occurrunt fex non naturalia quae maximam in corpora noftra vim
habere videntur. Aer itaque fi infpiratur craffus humidus, tumparti-
culis fuis nitrofis utplurimum deftituitur quae cum fanguine in puL
monibus commiftae ipfi deberent fluiditatem amp; fermentabilitatem con-
ciliare : his vero deficientibus, fanguis fpiffus, compadus amp; ad cir-
culandum inidoneus evadit. Et quantum poteft aè'r in noftra Corpora ,
non oftendam,cïim nulli non obvium fit;amp; certum eft peft£m,fcorbu-
tum aliaque multa mala ex aëris conftitutione pendere, amp; fepius magno
mortalium damno in regionem afferri peftem , amp;regnare fcorbutum.
Cibus amp; potus vel aefculenta amp; potulenta ad fanitatem fummopere con-
A 5nbsp;ducunt
-ocr page 6-ê DISPUTATIO MEDICA
ducunt^ fi enim ingeruntur falfa, acida amp; tardse concodionis, tum cer,
tô fiet cchilus lentus, tenax, amp; ex hoc talis fiet fanguis, amp; indè taies fpi-
ritus ritè fundiones animales unde pcrfici nequeunt. Somnus fi nimius
erit, tum fanguis obmotüsdefè6turncrafliorevaditamp; fpiritus inmi-
nori copia amp; minîis fubtiles generantur, unde iiabetudo amp;-fenfuum
torpor evenit. Vigèie nimis fpiritusdilTipant amp; horura motum in-
terrumpunt, unde œconomia animalis Isditur, 8c quod caret alterna
requieduraMemn efi, motus corporis nimius poros reddit nimispatu-
los, fic fpiritus diffipanturamp; fanguis cfFœtus rcdditur unde fermen-
tationes impediuntur. E contra quies nimia fanguinis volatüilationem
inhibet, perfpirationemfufflaminat, amp; obftruâiones parit. Excer-
nenda naturalia fi nimia in quantitate deponuntur, tum maximè débi-
litant corpus, unde languet patiens ; fi nimis retincntnr, tum fan-
guinem reddunt impurum, fœculentum amp; craffum, unde multis mor-
bis materia fuppeditatur. Denique animi pathemata fi moderata funt,
fanitatem firmant, quia fpiritus placidé amp; squaliter per totum, corpus
diflribuuntur; fi vero funt jimmoderata, fanitatem maximè labefa-
(ftant: Et certô fpiritus maxima in nos poffe nullus negabitqui atten-
derit, verbi gratia, in Isritia nimia fubitaneos mortes non rarôacci-
diffe, idque vela fpirituum nimia dilatatione vel diffipatione, vel cîim in
cordis parenchima tanto cnm impetu irruunt amp; ipfum ita contrahunt,
ut fanguis ut circuletur ipfum ingredi nequit. E contra in triftitia nimia
fanguis, ob fpirituum torporem vel defedum, fegniîis e corde pro-
pellitur; hinc pulfustardior, amp; minor, quia arterierariùs dilatan-
turàfanguitiehocquafi flagnante, amp; in vappam dégénérante. Et
lie de aliis paffionibusconjeâuram facere poterimus. Veriimnè hujus
fermonis filum nimis protrahamus. ex didis colligimus amp; afïirma-
jnus, fanguinem ( à quacunque caufarum prsdidarum fiat) menfium
fluxum impedientem elfe acidum, craffum , falinum, amp;adfermen-
tandum ineptum ; atque talem fanguinem amp; hunc morbum ejuspro-
duftum fequuntur^»?«»?^/'^ fequentia.
VII. LafTitudo fpontanea efl: aliorum malorum quafi precurfor,
îdeoque fefe ante alia prodit, quod quicquid agimus mufculorum
ope indigemus, qui fpiritibus inflati, omnes corporis motus pro-
ducunt. Quum vero fanguis hic crafTus, amp; vifcofus perpaucos fup-
peditet fpiritus, eofque minîis fubtiles, hinc fiunt membra quafi dcfa-
tigata, amp; ad munia fua obeunda magîsinidonea. Etiam pandiculationes
adfunt : fibrs enim à fanguinis tenacitate amp; forte acredine irritât® fefe
con-
-ocr page 7-contrahunt d noxium iJIud expellendum; amp; ideo dixit Hinnorrat^
mamqmmque partem fmm habere ventricHlum.nbsp;Fpocrares
VIIL Appetituspfternitur hujus fanguinis vitio; Jimplia enim qu®
mtunicamftomachiglandulofamCquçtunicahadenusferèabauthorï
bus negleda, imo a multis negata, veriim mihi fspiffime demonftrata
àclariffimo viro D.Du Verney Medico amp; Coniiliario Regis Gallia!
rumordmano, Anatomico peritiffimo amp; oculatiffimo, Preceptore
meo humaniffimo, amp; ob fuam erga me benevolentiam mihi nunquam
fatis colendo) ab arteriisadvehitureftaquofa, cruda, minimèfpiri-
tuoia ; adeoque ad ingeftionem provoeandam, vel digeftionem perfi,
ciendamperquaminepta : hinc oritur Anorexia vel.appetitûs abolitio,
vel Bradupepfia amp; forte L.entena , in quaingeftaperXumexcernun-
tur immut^a, idque tantum à ventriculo vitiato : inteftina enim fuum
tecerunt officium , fi craffiora excrementa motu fuo periftaltico ad
anum utejici poffint conduxerint. Et fi limpha hxc magis fit acida amp;
falma, turn oritur fames Canina in qua appetuntur fumma cum vehe-
mentia efculenta amp; potulenta ad humorem iftum rodentem diluendum
amp;temperandum. Si vero magis fitcrafra,amp;auftera, tumdepravatur
appetitus amp; fit morbus mulierum pica vel malacia didus, in quo an,
petuntur abfurda quxdam ut Calx , creta, carbones, amp; alia multa
fanis maxime noxia; qux tamen ab illis fine ulla noxa comeduntur,
fed potms juvant: quod certè notatu dignum eft , cùm videmiL
naturamCfitveniaverbo)fuaappetereremedia, eaquetalia, qux nul-
lus medicorum rationalmm pr^^fcribere änderet, cizm tamen certungt;
eft, humorem ilium aufterum peccantem imbibiamp;ab hifce alkalicis
abforben, amp; tandem ambo fimul per alvum feliciter excernuntur Et
hu,us veritatem confirmât col^.r excretorum ater , qui proveniï ab
alkahcis hifce cum acido hoc amp;auftero humore permiftis quod in
chymia verfatjs fat liquet. Naufea etiam amp; vomitus faep-ius\p.ram
vexant, idque ratione concocftionis inftomacho vitiatx; tumeninJ
ingefta non rité digefta nec ßt cito expulfa, obftomachi tunica muf.
culofxdebihoremcontradionem; hinc diutius retenta acefcunt, amp;
fibras irritant, fic vchemens fit ftomachi contrario amp; quâdatâporS
ruerecoguntur,intuscontenta;amp;ficfecundùmmajoremtellicationem
fitvomitus, amp;m.nDrem, fitnaufea; veriim hosafFedusoriridoS
a fpirituum motu inorduiato non negamus cum in faftidia exima-
ginatione tantum, amp; mains occafionibus fatis pateat
IX. Chilificatio etiamultenuslsditurabhaceademiimphaacidàamp;
craflâ
-ocr page 8-crafTa : dum enim in tunicam inteftinorum glandulofam impmgir, ae-
beret chilo fluiditatem conciliare; verum è contra, cumeamacidam
fuppofuimus, chilum potius incraffatamp;coagulat, ita ut vaforum la-
deorum poros ingredinequit, amp; fic oritur afFeftio cshaca dida, m
qua chylus codus quidem, fed à faecibus non feparatus, per alvum ex-
ccrnitur. Et cum fiftula inteftinalis ab haclimphanon irngatur nec
humedatur, tum ficdor evadit, amp; fic alvus aftrida fit amp; faeces indu-
rantur ; unde metus aliquando ne paffio iliaca fucccdat, in qua ob mo-
tum inteftinorum periftalticum inverfum ab irritatione fibrarum amp;
exitum à fecibus induratis praeclufum, quicquid mgeritur vomitu re-
peritur amp; ad mortem ufque mifere torquetur patiens, denique h lim-
phahaecfitacidaamp;falina, ut in ftomacho notavimus ( quod fieri poffe
non duWtamus, ciim eadem fit ratio unius acalterius, tum tunicam
bombycinam didam corrodit amp; inteftina ad excretiones frequenüores
follicitat, unde fequiturdiarrhea; etfivafaaliquafanguineaarroferit,
tumfitdyfenteria, tenefmus, amp; multa alia inteftinorum mala quorum
explicatio nos nimium detineret, ideoque in praefens omittimus. ^
X.nbsp;RefpiratiodifScilishanc menfium fupprelTionem faepius comi-
tatur, quid fitexinde quod fanguis non fatis ventilatus nec rarefadus
ftridior amp; compadior evadit, amp; fic difficilius aërem intra fuos poros
admittit, ideoque lentius pulmonum vafa pertranfit ; fic celluis aëreae
comprimuntur, nec tanta in copia aërem admittunt : Animi etiam
deliquia sgram infeftant, quia fanguis cralfus intra cordis ventriculos
nequit attenuari ; hinc ejus parietes nimis diftenduntur à fanguinc
ftagnante, fic impeditur circulatio pro momento uno vel altero) pul-
fusinterrumpitur, amp; corpus quafi exanime jacet, donee fpiritus ad
cor in majori copia miffi fanguinem parum fubtilifarint ; amp;ficcircu-
îationem iterum reftituerint : Et fi fanguis magis acidus cordis fibras
irritarit, tum fit cordis palpitatio vel frequentior contradio.
XI.nbsp;Iderus hunc affedum non raro fequitur : Nec mirum cttm in
fanguine abundet fal acidum cum particulis oleofis conjundum, amp;
dim bilistalibus conftat particulis, in majori quantitate generatur, amp;
magis quam par eft craffefcit, amp;fic perdudus glandularum hepatis
cxcretorios peixolari nequit, ideo cum reliqua fanguinis malfa circula-
tur, amp; cum vafa capillaria ingreditur, ulterius pergere nequit ob vil-
ciditatcm fuamj ergo hsrereneceffumeft, amp; fic colorem ilium au-
reum conciliât qui iderumfempercomitatur flavum.
XII.nbsp;Lien ut plurimum ab hoc fanguine inquinatur, amp; hoc ratio-
-ocr page 9-ne fui officii poffe contingere putamus; cùm enim in fubftantiam ejus
fibrofam amp; texturam reticularem infpicimus, maximè probabilevide-
tur ipfum deftinari ad.fanguinem per arteriam fplenicam allatum, in-
terftitiis fuis mufculofis amp; fibrofis attenuandum ; ut ita divifus, amp; in
venam portam immiffus, poffit fanguinis circulationem per hepatis ra-
mos innumeros promo vere ; verïim cîim fanguis hic ob nimiam fuam
craffitiem nequit attenuari, ita neque exitum poteft invenire, adeoque
in ejus parenchima detinetur, ubi aliquando ulcéra, fed fspius fchir-
ros producit, qui ad ingentem excreviffe molem vifi funt. Hçmoroi-
des etiam fœpius hisfœminis fluunt, idque non ratione fanguinis ni-
mium fermentantis ut fupra notavimus, fed quia fanguis nimis craffus
amp; compadus ab extremitatibus rediensvafa hsemoroidalia (quaereda
furfum fcandunt) nequit afcendere unde pondéré fuo vel acrimoniî
eorum orifîcia circa anum aperit amp; exitum invenit.
XIII. Frequenter menfium fuppreffionem comitatur uteri fuffocjt-
tio vel paffioHyfterica, in qua egi-ç fentiunt fefe quafi ftrangulatas amp;
ferè fuffocatas, idque ratione globi cujufdam utimaginantur versiis
gulam afcendentis amp; fpiritum impedientis. Hujus phœnomenis ratio
in hunc ferè diem abauthoribus in uteri fuperiora versus afcenfumde-
latafuit; verùmminîisreftè. Cuivisenim inanatomiatyroni patet,
ex uteri connexione amp;ligamentis ipfum nè vel tantillum pofTe affiirge-
re nifi ab aliqua re diftendatur, utin fœtus vel molçgeftatione. Et cura
tune temporis fœminaerariffimè fiunthuic affedioni obnoxis, cùm
uterus tam dilatatur, multô certè minîis deberent cùm uterus pugnî
magnitudinem nonçquat; ideo ejus ratio aliunde erit defumenda; amp;
putam us potiùs uterum pofle materia aliquà acri amp; rodente irritari ad
fefe contrahendum amp; noxium illud expellendum (amp; révéra tune tem.
poris materia aliqua è pudendis excernitur quae partium contradio-
nem indicat) uterus ergo ita coardatus ligamenta diftendit, amp; ita do-
lores circadorfum amp; lumboscaufat. Et utfufFocationismetumex-
plicemus, advertimus tefticulos foeminarum feu ovaria potiîis ( qus
conftant multis veficulis tenerrimis materia quadâm limpidâ refertis
unde ut corrumpantur funt aptiffimae) faepiffime in mulieribus ex
paffione hyfterica mortuis reperta fuiffeexulcerata, fuppurataamp; pugni
magnitudinem fuperantia; cùm tamen aliter vix pollicis magnitudi-
nem aequant. Haec ergo confiderantes, non imooffibile exiftimavi-
mus, in hilare mulieribus etiam ovaria fuppurata polfe materiam fun-
dere acrem amp; pungentera quae ad diaphragmapertingens ipfum poffit
la DISPUTATIO MEDICA
excoriare amp; corrodere; amp; cùm continuo deprimi amp; elevari necefluns
habeat, hinc ipfius fibrae tenduntm-amp; dolor certè intenditur, unde
metus in infpiratione amp; expirationenè dolor augeatur ,ideo tam libere
nequit refpirare aegra. Et fi fiartè diaphragmatis fibrae irritatae felê
contrahunt, tum poflunt venam cavam (quae ipfum pertranfit ) com-
primere, amp; fanguinis in auriculam cordis dextramingreflumprfclu-
dere, ita ut circulatio ob fanguinis defedum ferè ceflat amp; adminus^
retardatur, unde fyncope poteftoriri. Praeterea, fi mufciili abdo-
minis, vel, ut quibufdam arridet» mefenterium materia hâc acri at
ficiuntur, tum fpafmus inducitur, .amp; fefe contrahunt, contraéti dia-
phragma versïis fuperiora premunt, atque ita pulmones nequeunt
adamplumfefedilatare; fic fanguis ipfoslentiïis pertranfit, unde pul-
fus rarus fit ob fanguinis inofwam. Atque fic his confideratis, pufamus
omnia fymtomata quae uteri ftrangulatum comitantur pofle explicari»
XIV.nbsp;Fluor mulierum albus raro abeft fi menfium fuppreflio adfit.
Hujus fluxus materiam pituitam dixerunt authores, quia nullum
alium humorem album in corpore invenerunt : verum cïim humores
hi in fanguine fano locum jam non ampliïis obtineant, advertimus
£^iquando fanguinem ex fcorbuticorum venis perphlebotomiamex-
tradum, in materiam quandam albam Sitenacem converti; amp;hoc
ccrtè provenir à fanguinis cruditate, vifcofitate, amp; débita fermenta-
tione impedita. Et cumjam talem fanguinem fuppofuimus in fœminis
menfium fuppreflione laborantibus, hinc exiftimamus materiam hanc
àlbam non redè fanguificatam (fi ita loqui licet) polTe menfium loco
excerni, cum quibufdam iifdem contingat periodis quibus menftrua
fiuere folebant. Verùm non dubitamus qüin glandulae vaginales pof-
funt nimis relaxari, amp; limphamfuam deponere, quae nomine fluoris^
albî poterit venire, nec ahum uUum humorem videmus culpandum.
Chlorofis etiam vel morbus virginum pallidusfaepiuspraefens eft, quia
languis craffiis vifcofus vafa capillaria nequit in^edi, vel ea obftruit
unde alborem contrahunt partes praefertim in facie ob fanguinis abfen-
tiam qui rubedinem conciliât.
XV.nbsp;Fœminae quae diutius hac menfium fuppreflione laborârunt,
nequeunt motum aliquem vel laborem fuftinere, nec vel paulîun am-
bulare, quin ipfis pedes amp; malleoli intumefcunt ; idque praecipuè
accidit circa vefperam. Hujus ratio eft, quôd fpiritus quifânguinem
înmotuamp;mixtura débita detinebant, exercitio aliquo vel labore dif-
Cpantur, amp; turn fanguis minîis fpirituofusnequitcorpusafcenderer
verùft) pars ferofa quse quafi fuperflua eft refpedu paucomm fpiri-
tuum qui fuperfunt, fecedit maxima €x parte à fibrofi fanguinis fub-
ftantia, qu^circulatur, amp; partem illam Icroßmrelinquit qustumo-
res iftos asdematofos repraelentat. Et hujus Veritas probatur exindè,
quod cùm circulatio melius fiat in ledo calido amp; inter cubandum,
tum enim corpus non ita ereftum eft, hinc etiam poft fomnum fpiritus
reftaurantur, amp; fanguis iterum débite mifcetur, unde manè fequentî
omnis tumor difparet. Denique feminaehœ flatus circa hypocondria
fentiunt qui proveniunt à fanguinis amp; humorum craffitie poros mte-
ftinorum obftruente amp; perfpirationem impediente ; Sed ciim crafli
amp; vifcofi hujus fanguiniseffedus amp; fymtomatahec fic breviter (prout
noftra potuit tenuitas) explicavimus, aliis non immorabimur brevitatî
fiudentes; fed nos ad curam accingemus, Sc ul majore cum ordine
procedamus, dtagmfin amp; frognoßn praemittei-e vifum eft.
XVI. Affeâum hunc ab aliisdiftinguere quam à graviditate vix ne«'
ceffarium duximus; aliaî enim occafionesamp; aegrarum relationesipfum
fatis difcriminantur. Primô ergo gravidas ut plurimum colorem ha-
bent fatis vigentem rubentem, hae vero morbidae, colore ut pluri-
mum ex paüido virefcente fbedantur.i.Malum in gravidis quotidie mi-
nuitur, his vero menfium remorâpraeternaturalilaborantibusmalutn
indies augetur. 3. In gravidis fitus ihfantis intra fpatium quadrimeftrc
taftu dignofcitur, amp; motum habereincipit infans; illis vero aegris ni-
hil tale fentitur. Denique in gravidis, uteri orificium exaâè claufum
fentitur, amp;inftarfibulaecontra^um, illisnihil tale invenitur. Inte-
rim, fi mulier praefentis virigaudetconfortio, prsftabitfcrupulofum
quam temerarium agere, amp; pro aliquo tempore à medicamentorum
ufu abftinendum erit, quum quae menfes ad pellendas folent ufuipari,
fspiusfoemm tenellum in lucem excutiunt immaturum.
XVIL /»ro^«o/?«quodattinet, eventus fatis infelix faepius eft : ma-
xima enim ex parte in cachexiam terminatur, quç ab humorumdebit»
fermentatione impedita, amp;digeftione amp; evacuatione excrementorum
depravata ortum ducit, hinc fanguis cralTus, acidus amp; ad circulandum
ineptus ferè evadit, amp; ideo cruditatesjn corpore cumulantur quœ
ipfum quafi inferciunt, (fi ita loqui licet) ita ut alicujus rei impref-
fionem retinet, ficut panis non ftrmentatus. Etfihumoresifticrudi
in corpore abundantes in acidum vergunt amp;falinifiunt, tum partium
nutrirnentum non tantum dépravant ut cùm crudi erant ; fed etiam
partes pingues amp; oleofasabraduntamp;confumunt, atque tandem ma-
B 2nbsp;rafmura
-ocr page 12-tt DISPUTATIO MEDICA
rafraum vel tabem inducunt, Denique, fi cura diutius difFertur, turn
femper in hydropem defmit, vel univerfalem quœ Leucophlegmatia
SiAnafarca dicitur, vel in particularem abdominis afcitem diéfam» m
qua ferum fanguinis magis tenue per membranas percolatur, vel è va-
fis limphaticisruptis continué,depluit in abdominis cavum, ubi partes
intus contentas inquinat amp; tandem fine remediorum ope xgram fuffo-
cat, adeoqueeventus hic nihil minus quam mortem minitans, debe-
ret aegras ad tempeftivum remediorum ufum incitare, cïim periculum
fit in mora.
XVIII. His ergo praenotatis com menfium fupprelTionis varias af-
fignaverimus caufas, ideo fecundiimipfas eritdirigenda, ut iis
remotis celTare pofllnt effedus. Primo itaque diximus uteri obftru-
âionem pofle hunc affedum producere ; poris enimocclufis five ab
aëreexterno, five à materia aliqua crafla amp; vifcofa, tum fanguinis
exitus impeditur : primum ergo indicans erit utpori aperianturamp;
deobftruantur, materia obftruens diffipetur amp; attenuetur, amp; per tran-
fpirationem vel aliter educatur: atque ut intentum aflequi polfimus
maxime proprii mihi videntur fotus amp; infeffus calidi ex herbis aroma-
ticis quae fcatent fale volatili amp; particulis acutis amp; fpirituofis, quaejpof-
fint poros aperire amp; materiam peccantem attenuate amp; diffipare. Et ra-
tio quare potiùs fotus amp; infeifus ifti mihi magîs arrident quàmfalia
volatilia intro per osfumpta eft, quod fcilicet falia ifthaec amp; alia fpiri-
tuofa intro per os fumpta imediatèagunt in fanguinem, ipfumque fa-
teor reddunt msgïs volatilem, fludium amp; fpirituofum , amp; adcirculan-
dum aliaque munia obeunda magis idoneum : Sed hoe nihil facit
ad uterum magîs quam ad reliquum corporis ; non enim latere vitium
in ipfo fanguine fed in partibus per quas fluere deberent menfes fuppo-
nimus : verum fotus ifti amp; infefllis ex hifce fpirituofis fafti imedia-
tè agunt in partem afl^dam amp; particulis fuis acutis deobftruunt, amp;
materiam diflïpant obftruentem,amp; in halitusrefolvunt, amp; ficopta-
tum aflTequimur effedum ; fequentia ergo poflunt efle in ufu.
Ç1. Radicum Raphan. ruftican., enul. campan. Gentian, arifto-
loch. rotund, a, f folior. abfinth. menth. origan, rofmarin. falv. pu-
leg. fabin. a. mj. florum Camomil. lavendul. matricar. a. mß. feminum
anis.fenicul.dauc.cretic. a.3ij. Contundantur amp; incidantur omnia
amp; indantur duobus facculis laneis, amp; coquanturperhorae quadran-
tem C fi enim diutius coquuntur quod volatile eft pent ) in aqus com-
munis q.f. amp; fub fijiemaddatur vini albi vel Rhenani libSc fiat cum
...... quot; ------nbsp;iioc
hoc decodo bis in die fotus, amp; fuper ftuphas alternatim calefadas per
femihorium infeirus,amp; hujus ufum continuabit aegra per feptimanam
unam vel alteram, fingulis quatuor diebus renovando decoàum. Et
quatriduum ante tempus ordinarium fluxus menftruifumat fequcn-
tistinftursE guttulas aliquot in hauftu vini albi ealidi vel Rhenani.
çi. Crocioptimi CaftoreianaSß.fpic. nard. 3j. m.amp;teranturpa-
lum, tumindantur phialae, amp; fuperafFundatur fpiritus vinioptimi
giß. digérant per tempus aliquod amp;decanteturtinä:ura ufuiprxdiäo
iervanda ; atque fic horum ufu porirecluduntur, amp;aperiuntur, amp;
fanguis magis fluidusamp;ut poffit poros uteri fubire magis aptus reddi-
tur; amp; fic iterum ordinarium fœminx patiuntur menfium fliuxum amp;
fanitatem récupérant, verum advertendum, in horum fomentorum
ufu , ut 3Egra quam maximè ab aëreexternofrigido caveat, aliter enim
aër poros apertos facillimè Ingrediens, malum augebit.
XIX. Secundo loco notavimus uteri vafa poffe menfes fuppreflas
reddere, idque vel quando nimium comprimuntur a pinguedine, vel
quando uterus fitum mutavit, amp; fic vafa diflorquentur, vel tertio
quando ipforum orificia citatrice obducuntur, ut poft partum labo-
riofum acciderepoteft ; velab obftetricis ignorantiaplacentam rudiiis
ab utero feparan tis. Et a quacunque fit caufa, fciendum eft malum
clTe immedicabile, nec tantum non profunt remedia, fed etiam no-
cent : Et prsftaret fanguinis quantitatem minuere venae fedione ad an-
num xtatis quadragefimum amp; ultra fi opus effet, quod aegrç conditio
fatîsoftenderet. Ad nimiam pinguedinem quod attinet, quas poffit
vafa comprimere, vix alio curatur modo, quàm totius corporis ex-
tenuatione, quod fieri poffit vidûstenuitateamp;ficcitate, amp;frequen-
tioribusevacuationibus : Et loco vini vel cervifiç vulgaris, decoftum
Guaici poffit in ufu effe vice potûs ordinarii: denique uterus fi fitum
mutavit amp;vaforumdiftorfioni locum praebuit, ut quando ligamenta
ipfius nimis relaxantur vel rumpuntur, tum rarö vel nunquam curam
admittit: verum hic defedus poterit pro tempore fuppleri ope peffa-
rii cujufdam (hifce peffariis maximo cum comodo utuntur in Galliis in
uteri diftorfioneamp; procidentia) quod fit ex fuftuloligni tenuis amp; levis
figurx ovalis trium digitorum latitudine amp;totidem in longitudine.
In huj us medio foramen excavatur pollicem admittens, amp; hocpeffa-
rium (ut vocant) cera obdudum in vagina intruditur, ufque dum
orificium uteri per foramen parum eminere fentitur,amp; ibi fedem figit amp;
fluunt menfes per hoe forten fatis commode, amp; a fcemina fine ulla
rooleftia geftatur. 'nbsp;XX.
14 D I S P U T /A T T O MEDICA
XX. Tertio deniquo loco fanguinem qui materiam menftruonim
(âcit pofTe menfes remorari afHrmavimus : cùm enim lentus, crafTus amp;
vifcofus faCtuseft fanguis, ideoque ad motum ineptus quo fermenta-
tiones ritè perfici deberen t, hinc oriri cachexian amp; alia fymtomata de-
fnonftravimus; Se ciim imminere hydropem omnibus pateatabfqu«
remediorum ope ratione humorum excrementitiorum ubiqueperto-
tum corpusftagnantium, nulluseftqui non videt humorum copiam
effeminuendam ut eorum loco poffint fuccedere fanguis amp; fuccus nu-
tritiuslaudabilis , quibuspolTint partes roborari, nutriri, amp; fpiri-
tus ad munia fua obeunda idonei poffint generari, amp; uno verbo, œco-
nomia animalis poffit ad itit^rum reftaurari. Humorum hxc diminu-
tio fieri poteft evacuation ibusrepetitis per al vum, perurinas, amp; per
tranfpirationem per cutis poros ; verùm cùm ipfos crudos , indi-
geftos amp; tenaces fuprà probavimus, rationi maximè convenit aureum
iftud Hippocratis effatum quod ConcoBts non cradn meden uebe-
mas ; fî enim vifcofîtasamp;aciditas humorum non toliaturaliquatenus
lâltem, antequam medicamentaadhibita erunt. tum remediorum vi-
res obtundunturamp;enervantur, amp; cùm nulla fît purgatio notabilis,
vel tranfpiratio major quam ordinariô, quin fermentatio fanguinis amp;
ahorum liquorum in corporeaufta fit, amp; cùm omnia vifcida (ut hu-
mores jam diximus vifcofos ) fermentationes impediant , in-
tentum affequi fine maxima moleftia erit impoffibile. Itaque primùm
quod faciendum confulimuseft, ut vena in brachio tundatur,amp; fangui-
nis uncis aliquot educantur; fic enim quod remanet fanguinis melius
circulum fuum abfolvitamp; ejus ftatus meliùs dignofcitur , utrum fci-
licet fit magîs fpiffusan aquofus ; fie poffunt fortè medicamentorum
formulae vel materia alterari. Interim fi sgra maxime fit debilitata amp;
vires non conftent, tum parcâ manu fanguis erit mittendus, aliter pe-
riculum eft nê brevi temporis fpatio fatis cedat : phlebotomiâ ergo cele-
bratâvelomiflâprout,conditio egrae fefe habebit, apozema fequens
prefcribatur.
^ Çi. Radicum leviftic. imperator, enui. campan. d. Sij. foliorum fal-
viç menth. puleg. abfinth. fumar. a. mf. fllorum lavendul. ros-
marin. calendula, pi. feminumapiifenicul. dauc. cretic. a. 3 j. grano-
rumparadifiCardamom. min. a.3f.cinam. cariophil. amp; macisa.sj.con-
tufaamp;incifaomniaindanturvafialicui appropriato amp; fuperaffundatur
vini Rhenanilib.j.amp; per diem integrum in loco calido digérantamp;po-
ftra colentur, amp; colatura fervetur ufui dicendo.
Çî. Hujusfcolatur;E |iv aqus theriacal. fyr. menth. a. ?f. tart vi
tnolar, Bif. mifce ut fiathauftulus manè amp; vefperi fumendus amp; conti'
nuet a^rahujus ufum per oftovel decem dies. Et fi apozemahoc ^sZ
faftidium creabit, tum fequens decoâum poteritparari
^ Radicapiifenicul.cyperilongivaleriatï. foi nèpet. arte-
mei. labm. a. m(. femmum anis.baccarum lauri juniper.a.gj. cortrad
capparum. tamanfc.a.sij.m.amp;coquantur in aquas communis amp; vinf
albi a. part, œqual ad lib tum coletur, amp; ad hujus f vi. addatur fyrup. è
fiiccohmonum velacetoCf f.aquf dnamom. 3ij. tartari criftallizat
m. fiat potio, etiam femel vel bisin die fumenda, atque fic hifce mediis
fangmms vifcofitas parum tollitur, amp; fluidior redditurmalfafecun-
dumdivini fenis prsceptum,^«^^^^,- corpora vMet pur^are, ea'
facrkfluentia reddere oportet. His ergo prsmiffis, pro humorum'
attenuationenecelfarium erit ipfos majori in copia evacuare : Et quia^
alvus fortè anteaaftridafuerit, non erit inutile enema aliqùodemol-
liens amp; laxans injicere, amp;poftridic lêquentem potionem adminifirare
9i.FohorumpuI^.artemes.nepet.florum cheirilavendul a pii co-
quant parum m aq.ros.q.f.ad|iij. tum fuperaffundatur colatura folio--
rum.fênn|3ii;.Rtócl. Sffal.Tartar.gr.X.m.infundanturpernodem'
^dendo vim albi gu). tum manè fequenti colentnr amp; colatura addatu,-
fyrup.rofar. folutiv.gj.aq. cinamom. ff. fiat potio, quxfecundüm-
^rx conftitutionem amp; vires poterit magis velminus purgansreddi.
Tr^nbsp;amp;tumdiem unam vel alteram in-
îcrmittat, amp;diebushifcevaeuisfêquensmixtuj-a fumatur.
Aq. Card. B.|ij. aq. theriacal. Jvj. falis fuccin. vol. Sß.antr-
mon. diaphor.Bj. camph. gr. iv. m. fiat mixtura quam îéerafiimet
manè poft fomnum moderatum fefe ad fudandum componendo, amp;r
ideo etiam fe melius quam ordinariô cooperiendo, amp; fic tranfpiratio
promovetur Scfangms puriorevadit. Interea,maxima vidûs habend»
ent ratio, amp; dma falutaris entinftituenda : Quamvis enim verifli
mum fit quod dixit Hippocrates, corpora impnra quo ma£ts nZ
triveru eo magn Uferis-, cùm tamen jam maxima humorum impuro.
rum copia hifce evacuationibus fit ablata . horum loco fubftituen-
dus erit chilus amp; fanguis bon^c notae,. quibus corporis partespoffintr
nutriri, amp; fpiritus poflint generari, qui fundionibus animaKbus per^
ficiendis inferviant. In hunc finem ergo ingerenda erunt alimenta fà
cilis codionis, amp; qu$ ehilum reddant ffuidum amp; balfamicum ut
oundetalisgencreturfanguisjaliâsemmçgrahifceevacuationibusfum-
ïQopere
-ocr page 16-mopere eric debilitata, nec amplius poterit fortè vel medicamenta vel
alimenta digerere, vitentur omnia falfa, acida, amp; omnia pifcimn ge-
nera; hscenim chilum reddunt vifcofumamp;utpoffit percorpusdi-
flribui ineptum : Aër infpiretur ferenus ventis fuaviter fpirantibus
agitatus; fic enim fanguini fluor amp; fpirituafcentia conciliatur, amp; reli-
qua non-naturalia fint moderata, utfomnus, motus amp;c. Etvinura
fequens medicatum poteft in ufum revocari ; corporis enim poros
aperit, amp; fanguinem ad excernendum fore difponit.
çi.Rad.Galang.enul.curcumdiaamn.cret.a.3i.fol.artemes.puleg.ori-
gan. fabin. nepet. a.mC baccar. laur.junip.lemin.dauc. leviftic.a, sij.flo-
rummatricar.calend.cbamomil.a.p, i.cinamom.el: Sij.m. amp;contufis
amp; incifis omnibus, fup, aflundantur vini Rhenani optimi librs duz,
amp;poft infufionemfaftam per diem unum autalterum ,bibat aegra hau-
ftulum bis in die, amp; manè precipuè fiat vinum hoc parum talidum amp;
inftillentur guttae aliquot tinfturae ex croco amp; caftoreo, vel diflbl van-
tur gr.X. alicujus falis volatilis, utfuccini, amp;c. fic ledum fervando
tranfpiratio adjuvabitur, amp; fanguis adhuc purior evadet. Si alvus aegr®
nonrefpondeattum, fequens enema injiciatur. çi. fol. artemef puleg.
a. mj. florum camom. matricar. abrotan.a.mf^.coquantur in aqua com-
muni ad lib. i. cui addas eled. diacathol j. fal. gemm. . mfs. enema.
Aliquando etiam pilulae hf purgantesfumantur bis vel ter in feptimana.
JJd.Pil.f^tid 3ß.gr.ij.refin.fcamon. cum gutta unaolei carioph.formen-
tUT pilul. deaurandae amp; devorandae. Interim aegrae vires amp; conditio
funtconfiderandç.Denique funt quaedam quç fpecificè dicuntur menfes
promovere amp; fatis commode in pilularum fequentium forma poflunt
in ufum vocari 91. Gum.ammon. fagapen. a.sfs.falisfuccin vol.3j.
trochifch.demirrh.gr.XX. borac. caftor.a. 3fs. croci optimi gr XV.
terantur omnia prout artis eft,amp; cum 00. carioph. gutt.X.fiat maffa, ex
qua formentur pilul. n. XL. quorum quinque vel feptem poffunt fu-
mi eundo cubitum. Conditum fieri poteft pro delicatioribus exconf.
anthos. cort. citri cum fyr. Conditurae zz. Etfalibus vol.admiftis ut
CC. fanguinis amp; aliis; fed bolus fequens potentiffimèmovct menfes.
Çi.BoracBj.trochis de mirh.gr. ivoo.fabin.gtt.vii:conferv.rofmarin.
5). mf. bolusfumeHdus,prçcipuèquatriduum ante tempusordinarium
fluxûs menftrui, bis in die. Atque horum medicamentorum ufu debi-
to amp; Dei benedidione nondubitoquin fânitas poterit fœminis ferède-
ploratiffimis in integrum reftaurari fed
JVi Deus adfuerit vireßjue infuderit herbis
Qmd rogo diBamnfts quid Panacea J-uvat.