IN a^IBVS PRAETEREA HABES SYNCERIO/
ris Theologie locos communes fupra centum, ad fcriptum
rarum fidem fimphater, amp; nullius cum iakO^/

ac domino, d. edoardo foxo, episcopo
Herephordenfî,dodlrina SxTpietate eximi'o, Marttnus Bucerus
prccatur incrementa (pin tus Chrifti omni*
modam fœlt'citatcmf

E R T r V JM iam eduntur har cnatratîonès, rcucrende in Chriftd
patcr,Chrifèusfaxit,ut certo Ecclefîarum cômodo. Hanc cdi'ti'o/
nem nommi r .p .t .mfcribere uifum eft, quam (îc parare mftiV
tui,ut cum animo ÔC ftudi'o tuo pariafaceret. Nam in ea cunda*
quoad eius fieri potuit,(îc exponere atq? confîrmare, maxime de
——quibus eft hoc (èculo ahquid controuerfîx, operam dedi, ut fa/
^ile quiuis ceraat,ea (îcut niti ipfo ucrbo Dei,ita minime quoc^ diffîdere ab ortho^
patribus, ÔC receptis pridem in Ecclefia cathohca, cum dogmatis,tum inftiV
tutis.Tua cerce R. P ,non folum in publicis acuonibus fancftx illius fuac ad Princi/
P^s de R. Germania?, qui puriori Chrifti dodîrinac nomen dederunr, legatio/
nis,iierum in priuatis etiâ colloqui^s,qu£e hifoe de rebus cum ftudiofîs regni Chri/
fti quibus!ibet,nam ÔC mecum ea multoties mifcere dignata eft,habuit admoduirt
frequentiaÔCardentia,hoc àfàndîis amp;:purum Chrifti Euangeliû profe(îisinpri
mis expeterc,amp;: quarrere uifa cft,ut(èmel de omni dodrina Chrifti,eiusc^ admini/
ftratioiie ita conuenirer ôC conftitueretur,ne quicquam pofthac in ea uariaret, du/
cium^aut obfcurum,minus'ue captui quçrcntium dominum accomodatum relin
queretur:ric uero emineret in €^,ÔC extarec ubic^,in primis ipfum uerbum Dei, cla
rum oracuiu Chrifti,tum folidus conlènfus ctim omni Ecclefia Chrifti,et quibu(c^
idoneis adminiftris Euangelîj,qui ullo unquâ (èculo floruiflent, Denic^ ut euideS
eHTet cundîis ÔC peripicuum,qu^cunc^ doceri geri'ue in Ecclefijs debcant,ea necef
fario cxijs religionis noftrx principijs emanare,quae àpuero Chrifto confecrati re
de didicerunt,utfublaris iam offendiculis quibufuis.ad religionem Chrifti (ynCe»«
ram effîcaciffîmè pellicerentur,quicunc^ non prorfus à Deo reiedi funt.

Pcrpcndit fiquidem T ,R .P .quanto (ît adducendis ad Chriftum ofFendicuïo,(u»^
fpiciû modo, tam tcmerariacnouationis, quam non necedarix cum probatis iam
autonbus difTenfi'onistquantum item ad rede docendû, atcp inftituendum homiV
nes momentum habeat, exijs qua; recepta iam funt, ÔC publice approbata,eos in/
lt;iucere,ut cum ampledantur quae adhuc eis défunt,tum corrigant qux fuperfunt.
Deus non mutatur, amp; Chriftus religionem quam tradidit promifit ad finem ufcp
fcculi perftituram:proinde nu{c[uam fulpeda tantopere e(iè folet nouatio,atque in
»is rebus,quae pertinent ad religion? ♦ Cumc^ fpiritus Chrifti fccum diffîdere nori
poffîr,nec illud mirum eft,pondus omnis (ànac dodrinae imminui,(i illis paru con/
ueniat,qui.eam adminiftrant-Nifi igiturin profligandis inueteratis fuperftitioni/
tgt;us,6lt;: interpoîanda doctrina ÔC ritibus Chrifto dignis,fumma adhibeatur Cautio,
ri^ quid uideamur damnare in pr^eceptis ÔC inftitutis Ecclefîae, conuelleré ue rehV
giofe tradita ôC obferuata (ândis patribus,aut diflentire alicubi cum îjs, qui Philo/
fophiam Chriftialiquacum autoritateprofîtentur,uti habentftatimhoftesinftau
rationisEccle(îafticx,quo uelimpiïenouationis.uelinconfultac temeritatis nobis
intendant calumniam ,ita minimo momento fit, utplerxcp bonac ah'oqui mentes
abaIienentur,non minus ab ip(à Chrifti ueritate,at£^ à nobis eius adminiftris. Ad
hxc cum homines (ic coparati funt, ut nô nifi ex cognitis, ad eorum cognitionem
inducantur,quat nondum norunt,hoc certc facihïis (àndi recipient, qu^e ob igna/
uiam ô^ peruerfîtatem PfeudoepifcoporS pridem Ecclciix cognitione,amp;: ufucxcf
derunt,ôlt;: agnofcent citius quae aduerfa religione irrepferSt,quö clarius ex tjs quat

epistola ad d, edoardvil f 0 x v m
iamtenent,Scilla comendaiienmiis,amp;:ha^c refutauerimus.Quemadmoduergo
fiiniJTjaquidê cura adutgilandü eft, ne quid impiorû cómentorü, eo quod illa mul
tisjöcl dia pcrfuafa fucrc,pro Ecclefia: dogmatis,aut aliqua uetus (liperftitiojpro re
li'gioib inïtiruto patrû apud nos h^rreat,i ta maximo quoqj ftudio cauendu eft, nc/
cubi refpuamus,aat damnemus, quodprseter^ quod ueru, pi'üc^ eft in ïe,tum au/
torit-ate antiqui'tatis rcligiofis hommi'bus perfuafLim ac ufurpatü, adiumêto ctiani
nobis eilè qucat,cum repiïrgandi,(ï quid uitrj ei'ufoodi ucl dogman's uel inftitutis
obucnerit,tum adïjciendi ÔC commendandi quod ad exadiorem Clirifti cognitio:»
nem,Ôlt;r obfêruanti'am pietati's folidforem prxterea defîderatur-

Hanc ttacpenarrati'onûmearum retradationem fîcprouirili attemperare ope/
ram dedi,ut utrfic^ mali euitarê, ut nec hagrere finerê quic^ quod Chrifti à dodri/
na alicnu iït,neq^ repudiate quod cum illafaciat,perruadcda.'q5 illi hoininibus uti/
Ie fitQuim enim,bone Chriite,pufîllus adhuc numerus eft eorïï, qui de relîgione
rede imbuti funt.quàm infinitus uero numerus eorû, qui etiamnum habent mftar
ouium,qua: miicre errantes nec pafcua,nec ouile fuû inuenire ualent. Quare cun/
dis qui Chn'fti regnum uere norunt, dC colunt, longe alia folicitudo, aliud multo
ftudium adhibendûerat,ut adducerentur Chrifto ôd illa: ouiculasquas ubiqj gen/
ti'um exîtialis adhuc eiTor tenct,utqi reftimonia Chnfti cundis popuîis cômenda/
remus,amp; Euangeh'um eius cund^e creature cum frudu pra^dicaremus.

Porrô dum huic fini in retradatione hac accomodare omnia ftudui, fatis prae'Ui'»
di fore, ut plen'qj zelo quodâ Chrifti,fed no fatis confulto, pîerii^ etiâ zelo carni's,
ne quid grauius dicâ,retradatione hanc lili paru probent,lni etiam calumnientur.
^os zeîus agit Chrifti, querêtur me nunc humanae autoritati plus ?quo delcrre,
dum tant! facio noftra cum D.patribus,cumq5 pnïcaEcclefia cogruere, nunc per^
uuîgatis, 5C muercratis erroribus nimiâ indulgere, cum noftra adeo accomodare
îjs qucîîro,qu3! uulgo Chriftianis reccpta funt. Q_uos impellft zelus carms.quit-^'
nos modo infamare,elt;: nobis infamaris,dodrinf Chrifti quâadminiftramus,cuic^
ipfi uiuere nô fuRinetjpodus detrahere laborâr, cn'minabuntur nos nobis no côfta
re,Pape tyrânidèamp;Tfupeiftitionêreuehere^^fligatos errores pofth'minio rcducere.

Ne ergo cuiquâ ullum obi]ciam ofiendiculü,hic prxfari hoc uifum eft.Me gra/
tia Chn'fti in hac fententia perftare ôC perftiturÊ dum homo perftîtero.In om ni caiï
fa rehgionis folius Dei autoritäre ualere deberc,unamqj hanc refpiciendä elfe^ye
rum dum fua placita Deus per cunda filij fui membra profcrt,per fandos omniSie
cuIor3,agitfiquidêfpiritus Chnfti in omnibus mcbris Chn'fti, hufc fpiritui Chn'^
fti merito aurculramus,noftrai^ omnia accômodanuis ,pcr quofcûcp ille unqiiami
loçutus eft amp;C egit,aut hodie Ioquitur,ô«f agit,maxime uero loquenri,ö^ agenti per

enim nihil temere rerjcienduin eft,quod Dei nomine offert,etiamfi id priuatus ali^*
quis nuper adcóprodiensofferat, multo minus id repudiandû temere eft, quod
nobis cômendat fanda uetuftas ÔC publicus credentiû per tot fecula œimCm. Ad^
fuit de illis Chriftus,ci3cç fiiîj dei eflèns,fpiritu Chn'fti èc ipiï adi funt. At cû nihila/
minus etiânum caro fucrunr,ôt: ex fe inanitas,quâtalibet uel dodrina, amp;: uitx fan/
dimonia pr^eceïluennt, nihil uolo recipi ideo, quia ipiï' ita rcnferunt,docuerût aut
obfèruauerunt: hoc aut gratis Chrifti, qu^ m eis ah'âs tam pra-claie e!uxit,dandS
pufo,ne quid eorûîquar illi nobis Chrifti nom/ne tradiderût, rcpudiemus temere,
hoc eft,ante(^ certo explorauen'mus Sgt;C coperrum l'am habcamus l'd no elle à Chri
fti fpin'tu profedû.D.enim (cn'ptura fie unhs eft,6lt;r ad docendum quod uerum eft,
quod fàlutare,amp;^ ad confutandum quod falfum , quodqi noxium,ut ea Iiomo Det
perfedus reddi,6lt;:^ l'nftrui poflït ad omne opus bonû: qu:rcunq? ergo ad rede reh'«^
gi'ofec^ uiuendû pertinêt,ea per fcripturâ euidètiffime côfjrmari poterût omnibus,.

ËPISCOPVM HEREPHOkDENSEM.
qui modo qu.^ Dei funt ualêt percipcre, qux contra,item his luculêtirs.cónfutaff»
Nam quicquid à uera rehgione ahenS eft, id manifefto deprehêdas cum /criprura
pugnare,amp;: proifus euidenn',amp;: irreconcihabili contradidione aikui fcriptur« lo/
cocontradiccre,fiilhidmodo cum fcn'pturan'feconféras.

Huic itacp arcanx fcn'pturx um,quod ipfi qiio^ fandi Patres ubilt;^ docent,üf tô
«us reh'gionis régulé ubi(^ inhïercndtt,Ö!: ex hac de omnibus omniû fcriptis,amp;: in/
Ititutis iudicandum elfe profîteor. Eoqj ficut prifcos illos fandifs.Patres iùmmo itt
pretio habcndos,amp;: r}s qux uel docuerunt,uel obferuarunt fîngularê reuerehtiani
deferendam ludico, quia Chriftus in eis uixit, docuit, amp;:fcripfît,utcunc^ homines
qiioqî fuerint,idq? fubinde declararint nô diÏÏî'mulandis lapfi'bus,ita Pontif^Rom»
a Ep,Tcopos,dodoresq? omnes quicunc^ eam Ecclefîarû, non adminiftrationcm,
ïed confeifam diflipan'onê tuentur,quam Rom.Ponrifobnoxij aliquot iarft feculis
pro cura paftoraIi,atcp difpenfatione docîh-in»,atc^ difciplin« Chrilii exhibent,in/
aiibitatos Antichriftos,amp; qux prxcipuèdocent, atc^ obferuant in EcclelrjSj ira Ut
iph hxc docent,ô*: obferuant manifeftâ elTe dodrinx Chrifti euerfîonê teftor ih dö
mino,6(: teftabor dum me Chriftus fuo no deftituerit ipiritu. Nam prxtef ^ quod
uulgô omnes iftiufmodi Ecclefiç tyranni uiuunt omniû mortaliG pcrditiffi'ttîé,ftec
quic^ ftudio Chrifti in Eccleftjs uel docent,uel gerunt,fed omnia ott], uoluptatiï,
dominationis cauffa,tota dodrina,ôlt;: cunda difciplina quam in Ecclefns admi?
niftranf,contra Chrifti fîdê inftituta eft.Nam utcunc^ de Chrifto domino étiâ. prçgt;
aicent,prxcipuâtamen fiduciâ docent ponere,cum in proprijs, tum fandorû meri
tis,amp; quas ipfi tradunt cen'monîjs.De uera pcEnitentia,uiiiaq? m Chriftû f de^qua
in ipfo uno lèruatore noftro mifericordiâ patris coeleftis, nobis propter unâ ipfuis
nlî] fui fatisfadionc.peccata remittentis,a!: uitam çternâ deputantis,amplec'iamuri
quid illi uel norunt ip{î,uel docent aliosCInterim tamen.fic licet ter quaterà perdf
quot; hnt,amp;: deplorati,audêt polliceri orbi,fe nos reduduros ad imitate Ecclefîe,ad fa/
nam docîrinâ Chrifti,Qui ipfi' non folum fecundû décréta Chrifti, fed etiam fecurt
aum ipforû leges nulla prorfus in Ecclefîa Chrifti locum habent,amp;: dodrirta; Chri
«ti manifefti hoftes funt. Omne fiquidem Ecclefia:miniftenum uérterunt in diffî^
patncem totius pietatis tyrannidem, öffacultates eius, in tributa paupcrum ïllud
patrimonium crucifïxi,quo ritulo has opes,amp;: ad hunc modum auxerunt,amp;: tuen/
tur,m tyrannidis fftius fomenta,firmamenta.

Exhacergo mea profeflxonehoc lociretradarisenarrationibus meispfxmiffa,
ÖC ex ipßs enarra ionibus uidebunt abunde fandi, me adhuc gratia Chnfti multtï
ab eo abeire,ütulla in re conniuendum modo putem impierati uiolenticcpfcu:«
doepifcoporum, ne dum concedendû,aut ullam fuperftitionê reuocandâ, quamh'^^
bec multum deferendû cenfeam pnïcis illis uere Tandis Ecclefi'aru parribus,amp;: pa#
»toribus/andis«^ eorum cum fcriptis,tum obferuationibus.Hcc uoluireiponderc
|)s,qui uel metuunt,uel iam criminantur,mc fiue prudente fîue imprudente papi««
Iticis tyrannis,Ô!: impoftoribus,eorumq? uiolentiç amp; impofturis aliquârurfus ape
^ire feneftrâ,dum qu« uel uetus,amp;: fandior Ecclelia piè ienfît, amp;: gefitt, uel tj quOS
premit tyrannis Papx exfandis ueterû traditionibus utcuni^ retinent, opto iudiquot;
cari nô fecundum faciem Jed fecundû ueritatcm,ÔCnihiî ex his damnan, nifi quo4
conititerit reuera pugnare cum placitis Chrifti : ne uel uenerandis pa tribus,iimnd
V p i'hs,fuum honorem detrahamus, uel praefcntibus fratribus quos Chri/
Itus ipfe m fe nobis coniunxit, aliquid incômodemus, occafionem, pcrfiiaden«
«1 eis falutem Chrifti ipfî nobis auertamus,ôlt;: nullo prorfus frudu, nulla neccflita«^
rc religionis,maxima autem Eccießarum pernicfc, diflïdia partim excitemus, par^
«m excitata foueamus.Equidem unum hoc cotendo,ut dödrina,amp; regnum Chri-
quam fynceriftîme ubicj, amp; latiffîme obtineat, ac ideo ne quicquam Chrifti m

EPISTOLA AD D. EDOARDVM FOXVJM
qao^ drinetur,modis aut ommb.quecîÈqj Chrifti funt apu d quosHbet promoueâf.

Altera ucl qucrcia.uel cn'minatio aduerfus me ent dc externo uerbo, Sc facra/
mentis.Hic qui agêr miîitis, diccnt me m gratia hominû non necelliirîâ Eccleli].s,
pro luculentiorc ratione de his dißerendi, ampltdi' obrcuriorê,qui ciLinus,clamtta
bunt me à cognùa.cc côfelïà pndê uentate^in fùperiftin'ofâ relabi cómentahominif,
quos tâtf ficn' m eccîefia no oportebatgt;imógbus locû in eccicfia lih' argre côceciut.

Etfîucrode hiicc rebus propn'os EnarratîoniJbustradatus inlêrucn'm,uolota/'
men hic quocp paucis rarionê confilîj mei ÔC cauffas harii vctractmonû exponcre.
Inuaîuiiïè pridcm iocordia,Slt;r fmpietatenbsp;gregis Chriftiani m uuigo

Chriib'anorû cam fuperftîtîonê^ut àcxn'monrjs,amp; ucrbi's facn's faUitê illi expecia/
rent,abfqî uera fide,qua promiifîoncm Chrifti in Euangeîio amp; làcramentis ample
cîerê£ur,(andi omnes deplorât.Hanc fiipeiftitionê D. Martinus Lutherus,pnmus
hoc feculo l'Uiio zelo infedari ccepit,eûc^ ftattm in hoc ftudi'o fecuti font per Ger/
maniam admodû mulci. Vt aût domino uiTum eft noftrâfidê probare,pcrmifît pau
lo pdltexorîû huius lucis fatanxexcîtare,qui dum ucllent uideri pra'pofterâin là/
crauerbaÔ^fymboIaftduci'âdeîjcere, uerûcti'am ufum facrorSeucrterêtjOmni ex/
terns: docmn3;,amp; cofoiationi nihii amplius tribuentcs,cp ndcio quod teftunontu
docirinaeconfolationfs fpiritus, quaquifqj antca fecâ habeat, fâcramentis ucro
fblâfidei,charicatisq? profefllonê.în quos cû Luthcrus merito, fed fuo more inut-^
heretur,5C commendando dona Dei,qua;facris,ôc ucrbiSjSvTfymboh's ofïèruntur,
hac ipfam donorû Dei «:xhibitionc,quç fit mi'niftcn'o S.uci-borû,amp; fymbolorû plii
fculum amplificaret,u:fus eft plcrifcp dodis ah'oqui,0L glortä Chriiti ai dcntibus ui
ris,uti ea ratione ifta comendandi, amp;C efuimodi uerborû formas ufurpare, qux niV
mium inchnarcnt ad illam exitiolam fidei fuperftiu'onc.qua uulgus àîaci is ucrbi's,
êC c:critTiom]s (aknêfibi petitab% fide po2nitentia,quaci? in S. EuclianTria eam
ciuTi fpeciebus panis, uini Chrifti praelcntia I'maginatur dC colir, qua? falutik'ra
I'pfis fitjfi modo has ({?ccics uiderint,pompa aliqua circütulerint, malisq? qua-cCq;
premantjfiue fitcœlû inclemens,autpeftiicns,(îuc aquainundans,fgnis graflans,
cerra motasmorbi omne genus,hoftis,amp; qui'cgd demû lit, quod adfligat j'nfeftetc^
pubh'ccoppofuerintjutcuncjj ipfi uiuâtintcrim^abfqj uila poenitcntiajabfqj fide,to
tumqj etiSufum facramenti,quêdominus inftiîUît, negligâr prorfus amp;:cctcmnâr*
Hi ergo cum putarcnt uerba,ô(r loquendi modos, quibus comendando facruin
Éccleli^ mimfteriö in uerbis,S^ fymbolis utcbâtur Luthcrus,amp;' îj qui illu fècfîaban
tur,(tiperftidoni îlh' papifti'car nonihil fauere,conaîi ipfi funt tradcre puriora,ô^fo/
hdiora,quibus id nimirû efFicerent,ut fkcrû miniftcriu fuo quidc loco confifteret,
nihil aût à nobis patrocinij acci'peret impie'tas papilnca.Hoc uero dum conâtur,ô;^
cp longiliime reccdendum fibi putant itracSatione papiftaium,fic quadam dc uiu
uerbovum,Ôt lacramentorum propofuctunt,ut uiderctur iam air,s difpeniàtioncni
myfteriorum Dci,qux in facro mim'ftcno eft^non fatis agnofcerc.nedum dignc ex
primere,atqi praîdicaretnam I'nanem modo quandam admonitioncm uoiuntatis
diuiiiae in uerbis,in fàcramêtt's folâfidei ôc' chan'tatis profeffîonem agnolccre crc^
debanrur:13t in (acra Euchariftia nihil dan' concedcre, q; pancm uinum, corj:o/
ris fanguinis Chrifti (ymbola,quibus mortis dorm'nic;e admoniti,eam pradicc/
nuTS,agentes Domino pro redemptiôe noftra grati'as.Hinc itacp grauis iter cos ex
orta digladiatio eft,quum I'lli non dubitarcnt fepugnare pro donis Dci^qua* facro
mim'fterio fandis exhibentur,hi uero perfuafi elfent (è certarc pro fynccrirare fidei
omnem (àlutem foli Chn'fto,eiq? uero deo uerocç homini,ad(c n'bentcs. Nam pu/
tabant hi I'llorum, fi non mentes,uerba tamen, extcrno uerbo,£\' làcramenns utrr
tutem faluificam fic addicere,ut no tota Chnfto rclinqiu!t etur,amp;' câ Dom ini in Eu
clîan'ftia pra:{èntü ftatuere, qu« cum uen'tati humante natura* m Chnfto,tum g!o

^ ^ ^ EPTSCOPr« HEREPHORDENSEM
nfîcatibni uideretur nônihtl derogare,fîcut côtrà illî de his exiftimabaftt^eôS ôij'i^
amp; donum dei m uerbis,ô(: facramentis plane negare, ÔC in facra cœna fola fynib'6gt;
la ,panê ô: uinu reh'nquere;

Nos interim qui hic mïniftramùs in Éuangeîio Chrifti.qùemadmodfî de utnt^
toge melius fentiebainusgt;amp;: fatïs Uidére nobis uidebamur,nec hos adco inanire fagt;
crj^uerba ÔC fymbola,nec^ ïllôs uim ïuftificandi fâîuandi Chrifto ho plehiffîmé
trïbUeiee ^tum etiam de Utra9 tn Chrifto natura,atc^ glorificatione orthodoxe fen«
tire,irà |iro uirihquot; noftra laborabamus,ut fublàta omhi diflenfiôe idê utric^ î Dôini'
no,amp; (entirent ôC diccrent,idcç de fe ihin'cem agnofcereht Hoc iierô cum hioh're/
»nur,c5tigit euulgari amici cuiùfdam mei non uulgaris l-efpbhfîoneth, ad priuatâ
jquâdâ mea ad illum epiftolam, qua eum à ghfcenti iam pugna auertcre inftituerâi
in ea uero relponfîone quia uidebatur amicus ille meam ientcntentiâ non rite âcté

jUùih cópéllaüerarh.aliqüa ex parte dèfendebâ,ita D.Lutheri ÔC eorum qui ab ïlld
|rabât,intcrprctatiôes quafdafi«: loquêdi formas conueîlebâ, Sed Chriftû teftdiquot; htil
la alia cauftà ^ quod prarter meritu flagellad Oecolâpadius Uidébâtiir, g Uir uti'cjf
ho uulgari fuir.nec eruditiôe, nec uitar innocentia, nec ardore in gloriâ Chrifti,ttt
l^üód ip(è quoc^ uereref uerbis,quibUs illi utebantur,externis facramêtorû acHiÔhi
bus gratiâ,ulcra ^ maicftati Chrifti congruat,addici,et carnalêprxterea quandatit
itatui Chrifti nianducationê,Phy(îco modo in pane cöhtehti,His enim tukn uerbiS
^iUs fum^Eioc uero pado cum in iftuc certamê itiertiflfehij ïh eo aliquandiu peirfttth
hiàgi's tâmê,nouithoc Chh'ftus^ftudiO alterius Pâtfis défehdehdœ j $ ialteram inigt;
f ugnâdi.Scper enim de D.Luthero,Ô(:plehTc^ altjs ita pi-^dicâui, eos prxclara ÔC '
^enerad a Dei organa eflê,uiros uere eximios ÔC dodrina,üïca,6lt;: zelo in reghS
Çhrifti,tâtûi-n uidebatur in altera parte inuéhi fupra ^ res poiceret, ôC hiiic hibdoS
loquêdi qiiôfdâdânare,qui tolerari poterant,6lt;: ufurpare qui olitn EccIefîœdaredS
niquot; aliquid poflèrit,

_ Hinc hec Patris aïterius uel mterpi-etationes.uel îoquedi formas omhés àmjjîeîê
ws fûtîi,ÔL rationê,pugnx nûquâ^baui,teftâtur id libri mei. Religio^fedo mihi é/
jat non plane côfîteri,ubicûnc]^ de hàc tè egi j Chrifti nobis corpus, ÔC fahguin^ïü
ö.cozna uere dari fumic^iquare illas fntérpretâti'ones,cftipi-o fighificat, corpus prd

fîgnû,amp; figura abiêntis Chrifti.aut hô uerâ cû pane, ôC liino in Euchariftià
icxhiberi corporis et fâguinis Domini cômunionê.SôJâ enim phyfîcâ corporis Dnï
cOpahecóiundioncrii,amp;:Iocalêeius in pane incllifionêimpughabâ«ïd tôt in Iöci§
Qiferte à me expfeftùm leget,qüi mea de hac re fcrïpta legere fuftineàt. Ipfahi tamê
exhibition? corporis ÔC fanguinis Chrifti, q ua? fît facro tnihifterio, fatcor hÔ Ubic^
latis expreffl,ficut nec exhibitiohêfpiritus Chrifti,remiflîonis peccatom,atc^ regè
nerationts,quac fit uerbo Euangelrj,abfoIuti5e Ecclefi^,amp;: facro baptifmate ♦ SciDef

tft.Hac enim in re quid mali dct c5tcntio,donorû dnï ih mihiftris éiUs leliior exifti
hiatio,tS^pri^ imbecillitatis remiflîor obfèruatio,pcipue fehfî, Nâ licet mihi aliud
no colcius elle, ^ me pro optima ratiôe cômehdâdi facf um minifteriu côtendei-éi
«eut id unice fpedare mihi uidebar,ne homines ab externa uerbi auditiôc,e£ fymba
Iprfi pceptiôe fàlutê fibi peterêt abfc^ liera fide in Ghriftû,în in gloriâ Chi-ifti i ad titi
litatê Ecclefig eius, et ad meâ ipfius et aliorû cautiohê fateri debeoet UoIo,tîie ih Di
Luthéro et ah|s dSnaiTe et impugnaflè ratione cômendâdi dona Chrifti, qux fuis g
^inffteria Ecelefig prçftat,ih uerbo Etiâgeliji AbfoIu£iôcpeccatorû,Babtirmaté,8lt;:

epis tola ad d. edoardvm foxvm
Euchariftia, que ratio et cum apoft.rcripds,et cû fide et obferuatioe toti'us Eccîeffas'
ChrifH piane confentit^ÖfTmaxime propria eft, nec detrahit Chrifl:o,quod ipfius o*
pus,amp; donum eft,nec animos hominum a Chrifto in adionem hommis deducit,ß
modo rite,ut ipfe roIet,hut'us homines admoneamus, ut uera fi'de in omni fàno ms^^
nifterio Dqmint promifla^Sk:: munera fpedent.Eam uero ratione, pro qua tum eer/
tabam, exprimendts donis Chrifti,quae per facrum minifteriû fuis impertire digna
tur,haud(atisfaeere, ut etiâ cum ipfîs domini amp; Apoftolorum formi's, quibus hatc
nobis comendantur,non tam cofonare ^ oportebat, i'd fuis m locis, in retradatioy
nibus quas his de rebus nominatim hiice enarratfonibus inlènn,fic habere ex ipfo
(cripturis demonftro, et ante quocp aliquot in libris oftêdi. Nam pridem ifta agno
ui,poftquam,rcih'cet^rimi antagoniftx, progrediente pugna, fententiam fuam tü»
trincp magis declarafïènt,Ô£: plerofc^ ipfe quoqj corâauditnftèm,Plurimum tamen,
uth«c plane relegerem,etiam hxrerici mihicontuIerunt,quiomnem Ecdefix co/
munionem euertere, amp; uftim facramentorum plane abolere conantur. Exhorun»
tianq,'furore didici cauftam,cur D-Lutherus amp; qui ilïum fequuntur,de facramen^
tis,at(^ facro minifterio tam magnifice loqui foleant.Qtianquam ipfc Oeeolam
padiushacinremehaudparumiuucn't,Nam exhibitionem donorum Chriftii»
uerbis ÔC facramêtis hic uir pulchrc intellexit,amp; magnifice prsdicauit.Sacramen/
ta enim efle fyinbola gratix,amp;: confcientiâfidemi^ confirmarc amp; inftrumenta ipi-^
ritus Chrifti,diligêrer docuit. Ad ha;c autoritäre S.patrSr in hifce rebus,qui augufti
flïme de facro minifterio fenfcrût prgdicarût,cômêdauit nobis magno ftudio.
Ad hunc moduin dedirxft me dominus periftam eontentionem grauem nimis?
amp; Ficclefijs pîurimû, proh dolor, damnofam,fîcq5 ex ea cripuit, amp; in ucram Chri^
quot; fti paccm me reduxit cum DXuthero,quem hic ut primü prion's Euangeli] ad nos
Apoftolö honoris caufîà nomino,amp; omnibus quibus datum eft agnolcere, omne
fkiutem noftram co nobis conftare,quód remiffïonem peccatoru, amp; iuftitiam Chri
■fti fèruaton's noftri folamifên'cordia patn'scoeIeftis,amp; merito unius ipfiusnoftri
redemptoris deftinatam,5lt;: partam, amp; per S.miniftcn'um Ecclefiïc in uerbis,ô;f iymi
boh's quae ad id dominus inftituit, oblatam amp; exhibitam, uiua fide ampîedimurî-
nec dubitant,Dominum noftrum lefumChriftum inEccÏefia fua nobisprsefèn^
•tem,ipflmu]? peccata remittere fn ccclis,dum Ecclefia eius iuflu,amp;: minifterio pee/
cata remfttit in terra : peccan's uere abluere regignere, quibus illa baptiltra,.
quod ni'mirum lauacrum regeneratfonts eft,impertit, uere fuum corpus,amp;: langus
nem,hoc eft,fe i'pfum nobis tradere,ucram corporis,amp; fanguinis fui cómunioncms.
dum illa facram difpenfat Euchariftiam : denicp agnofcunt hïtc fola domini infti/?
tutione,uirtute ac opere,Ôlt;: nullius hominis merito niti,eocç m Ecclèfia fen-per prç
ftari intégra, hoc eft, non uerba modo, aut fymbola, fed fi'mulrem ipfam. Se' dona
Dei,quae uerba poIIicentur,Abfblutione,fcilicet,remiffionem peccatorum, baptif/
mate regenerationem,6lt;: in Chriftum incorporarionem, inEuchariftia ipfum ue/'
rum Domini corpus,^ fanguinem,hoc eft,ipfum Dominum,uerum Deum amp; ue^
rum hominem : nec enim nunc corpus, amp; fanguis domini à fe difiunda funt,Et aÀ
gnofcunt intégra hxc facramenta e(re,pra?ftari, amp;:percipi omnibus,qui uerba ipfâé
DominijSc^ inftitutionem,quibus hçc fua dona et fe ipfum nobis fîftt't,at(^ exhibct»
intégra credût,ô(: rccipiunt,etiamfî ea indigne fufcipiant,n5 rite,fcilicet ,illa dijudt
cantes,nec illis iriua fide,amp; agente exerenteq? fc per foh'dam pCEnitentiam,amp;:dile/
di'onem fruantur.Hac,inquam,quifidefunt,indecç fandam Ecclefiac communio/
nem fèrio col3t,cum his pax fblida,amp; confenfus uerus in domino mihi domini be/
nefi'cio confi'rmatus eft, quem fiipplex ueniam oro, quam etiam àfandis omnibus.
membris,amp; mmiftris eius precor,omnium eorum, qua: in hanc pacem unquâ ad/^
mi'fi uerbo,fGripto,aut£iido, Agnofco enim ^ graue fi't in eam uel imprudente dfe^

louerboÄlacramcntis m illisextant,ea omnia intelJigantad hanc uenrarcm,
dof 4nbsp;antea in Enarrationib^i Epiftolâ ad Romanos î

^niiüe dodnnç Chriftiana: côtra Epifcopum Abrincêlem.côfiteor, amp; defcndo.

uprhT Vr , quot; Ipiritus,inftrumenta gratig,id autem facile quiuis ludebit me dc
fpn? tï ymbolis negaffe,utilla externe admmiftrâtur feclufo ipiritu Chrifti.quo
itmu Faulus fcripfit circucifionem nihil eflquot;e. amp; legem adminiftrationem mortis,

inae,öt:ta,densfaiutis,lexfide Chriftipcrcepta,dodnnafaluifica. Ouo feniü,
^.^etrus cum dixiÜ^tbaprifma faluare ,fubiecit,non ablutio fordium incorpore,
tio npnbsp;abIutione,cum ea ex uerbo dei prxftatur,uera prxftetur ablu^

gt;ct uuirpari uult,pndem agnofco,^: confirmo,rede dici de uerbis,Ôlt;: facramen/

adminiftrationem falutis,canales, ue/
moll'inbsp;lpiritus,amp;: gratigt;,qux amp; D. Oecolampadius de eis in uki/

^ puitum Uiniti,ö(: falutcm adfcrunt, qux nemo etiam ex eis non percipit,mfï
brarf ^f ^'^dignatur, ut illa dominus inftituit.Ita ubi legitur in meis lucu-

on^bus corpus Chrifti non edi carnaliter, non contineri in pane realiter,
ïikTnbsp;nonuidcbithisme folum Chrifti impanationem, aut e/

^ s npancJocalem inclufionem negare uoluifte. Vbi itaque uidcbor illam per fa/
frquot;'quot;nbsp;dci exhibitionem non fatis expreftïiie,ea loca uel cor

cónr^'n?'' ° memoraui.Habet iam R. P. T. amp;: quiunque hgc legent, ut m
ODenbsp;rquot;quot; ^^^'■^quot;^^ntariam pertradusfim, in ea me gelTerim, ëC ab ea dom,ni

Sn w rquot;quot; ^^^quot;•quot;quot;»^nt^r.Prxcipua querela eft, me â luculentiore, amp; ccrtmre
obTuw; lacro minifterio,amp;: maxime de facrametis propter homines dcfîcere ad
refn^'T ^^'quot;^quot;quot;O'-em, mallem quidam dicere impiam. Adhancquerclam
»n Snbsp;deiducem uerx intelhgentix.amp; ueram certitudincm

, aiK:rt)i«hoç fiil)ftatiahtcr,quo nônullifruftra offêdûtur.Si uero adeft,et nobis

EPtSTOLA AD p. EDOARDVM F03CVM
domtnus in ccena noftra, pracbet^ fe nobis tam uere ^ fe prxbebat ApoftoIls.quf
non5lt;: credamus 62 dicamus cum Paulo, panis quem amp;:nosfrangimus,caIixad
que de nos gratias agimus,comunicatio eft,nó panis modo fi^ uini,fed ipfius quo/
qj corporis et fäguinis Domini.Et ci3 S.Euchariitia hgc cft,debet in ecclelia ita ut eS
Diis tnftituit adminiftrari:gs fîdê habês uerbis Chrifti fëtire aut dicere ahud queat,
^ ièmper dum S.Euchan'ftia ita ut Dns eam inftituit célébra tur,cum pane,amp; uino
ip^m Domini corpus dC fanguinem dari, et exhiberi omnibus qui hoc focramêtiî
fumuntjQuid enim uelit minifter Chrifti hicfacere aliud,^ quod faêereeum Dns
luffîtdam quia failere Deus no poteft, amp; actionem Ecclefiar iux fua inftitùtiôe ni/
tentem ratam habet,qüts dubitet omnes eos integrum etiam facramentum afllimc
rc,quiueri3isDomini,amp;:inftitUtionifidem accommodâtes,nullocç eaprauo fenfu
pcrumentes,fumunt iàcramentum, etiâfî corpus ÔC fanguine dommi nô diïudica
tes.reos le interim faciât corporis BC faguinis domini,ac indecibo hoc uuihco non
fruantur ad uitam,ad quod tamen illis hscc omnia exhibenturî'D. Oecolampadius
certe fcribere haud dubitauit:Qiii creditctiam fide mortua Chriftum filium dei,et
IMariîc pro noftra reconciliatione,amp; uiuifi'catiôe mortuorum,^ teftatur hoc facra
mentoieidcredere,illiim'cpuerum corpus Chriftieftinfàcramentoaltaiis. NâÂ!
ïpfe fuHeuat (ènfLis,tametfi gratiâ ÔC uirtutem non alTequatur, Hxc ilie. Suhkuat^
mquit,Slt;: ipfè (cnfus,id cft,non id fblum ampleditur quod oculis apparet,quod roâ
nus tangit,amp;r os fumit,fed id quo(^ fpedat agnofcit,quod uerba Dm prom tHuni,er
offerunr. In his quid oblcuri,quid abhorrés à fana intelligentia, crcdemis duniax/
atrEtenim cum dilèrte prarterea teftamur,nosn6ponerc ullam naturalem Chfifti
cum paneunitionem,nullâIocaleminclufîonem,nuUâ etiâ extra ufum iàcrafriefï/
tidurabilem permanêtiam,cum Chriftum in fuacceleftigloria rehnquimus ,amp;: id
conditione huius feculi nullatenuus detrahimus fblacç fide preièntcm lue certi co
fitemur,cum denii^ nû^ uon inculcamus eos fibi fumere iudicium, qui hoc iacra/
mentum fine uiua in Chriftum fide fumaut • Quid obfècrO à nobis ftatuitur, qi:0£l
uel ueritatihumançnaturçin Chrifto ueleius glorificatiôi,ucIdcnic^ uitiç,fo]id£^
fiduciar in Chriftum aliquid detrahatc^Si qui carnales ntillam fuftinent prafeftnam
domini animo compledi nifi qua: Chriftum quafi cóelo detrahat, à^pane mcludat
localiter, uel alias m conditionem huius fèculi à coelefti fua gloria detrudat, quid
hoc adEccIefîam Chrifti,curob id corrigenda fit lingua fjjiritus fanlt;fti c Quidhinç
cauflieut ideo negemus Chriftum fe nobis in fàcra coena uere (iftere,ô(: manducan
dum exhibere îquot; Quin docemus iftos,ut cogitent gloriam coeleftem, in qua rcgnaç
Chriftus,fîc habere, ut nec oculus eam uidere,nec auris audire,aut cor noftrum in*
telligere queat.S. uero C02nam efle adîionem ÔC rem fi'dei,negotium noui teftamê/
ti,myfteriû regni cœlorû quod limitibus prardicamêtorûaut ullis legibus ràtionif
noftrx minime includitur.quarcrepudiandaf hic funt iftx cogitationes de tnùtzU/
one,aut inclufione locorum, omni conditione Iiuius feculi, ÔC credendum iimé
plicitei domino iubenti nos fuum in fàcra ccena accipere corpus ÔC fangüinê, cre/
dcndum ApoftoIo,affirmantifralt;flionem hanc panis .fiCcalicis, coirmuniônêefîè
corporis ÔC fanguinis domini^At id quidem ut Dominus lefus magis, magifc^ in
nobis uiuat,amp;[ nos in ilIo,utfide in ipfiim roborcmur,ftudio eius amplius accéda'
mur, attamen fi nos eum fîc compledi negligamus, uerax nihilominus ipfè manc
bit,fêmperc^ id nobis uerbis fymboh'fque praeftabit et exhibebit quod polIicetar^
ïn hac itaque luce in hac, certitudine uerbi Chrifti permaneamus, neque adftifca/
mus,uel admittamus tenebras ÔC incertitudinem rationis human». Viuere uitam
Dei an non intelligimus Chrifto uni proprii m efîè, ÔC cum fblum hanc impartirc
nobis, ÔC impartire ratione quam ipfè inftituit ( Cum iam Dom ino noftro harc ra/
tio plaçait ,ut cum pane, ÔC uino in facra Euchariftia ueram nobis fui pr*icnria m,

uidet aiïtem d fe accipere corpus (uum quod pro nobis traditurn cft/anguniem üi/
um qiu pro nobis fufus elt:ba:c igitur dat nobis,hxc ab iiio accipimus Jdi non pro
his ligna r!nodo,pancm Sc' uinû, bi iam dat his Chriftus fuG nobis corpus,ruöCT? jan
guinê,amp;: accipim^nos hare ab i!lo,^d dubitabimus agno/ccre,amp;: fatci i ca nobis ad
effe, ÔC Chiiftö ipfum nos habere prxientc toiû,ucrLi Deü amp; honiincm, utcum qi

cum prïefentem lola ccrnatfentiatcp fides,nofenfusjuec ratio.Exhibcbatur prar^en

tia fpintüs fanCïo lohanni fuper Chrifto in fpecie coIumba;,ibi fcnbit Euangclifta,
tpintumjancïum defccndiiie fuper Dominum in fpccie cohmiba-, uilümq'cffe in
hac fpecie ;Uohanne,ncc competit tarnen fpiritui fando ulla loei mutatio,nec pertt
gcruntocuhlohannis adfpintum fàndum infe.Quidcaufeitaq^dicemus, ut,câ
dicimus fccundum uerbum Domini.nobis exhiberi corpus,fanguinem Domi/
ni in paneA' uino.ud cum pane,amp; uino^neccffefit, hic ftatim cofequiquod uelue
ritarcm humana; nature in Chnfto,ucl huius gloriam imminuat,demcrgens,kili/
eet, rurius eam in conditioncm uitehuius corruptibilis,!mmutanoni locorö, ucl af
ïixïoni cu!T! rebus pentinis obnoxiam. Müdutn Chriftus reliquit,abïjt ad Patrcm
corlüs.hoc citjn eam (e gloriam recep!t,qua nobis quidê uerc,6C totus Deus, SC
homo adeil,adeftaucc ratione cœlefti, nulla cum rebus Drafiènnbusnaturalicon/
iuik'^ ■ •nbsp;'

ranoncm cum Domino,qua uiuir ilic in nobis,amp; nos in eo,qui deniq? affirmêt ne
niinè reuera corpus,amp; fanguinem Domini edcrc^niü' qui manfcritin Domino, ÔC
nabcat ilïum mancntê in iejscribût qu£dêhxc Patrcs,amp;' clan'siimc oim D. Agufti^
nustqutki enim cx pane,amp;: uino aliud q? figna corporis,fanguinis Domini racigt;
ante ttcur id no potiffîmu in tracftatiôejnuus facramêti exprmiât, cuius cauHà dicû
tur et geruntur in fiicra cccna omniacTotus fane/acramêtorij uius huius gratia in
Ititutus eft, ut Chrifto incorporcmur ô; in hac eius communionecoridicproficia/
mus. At ubi faciunt S. Patres fignaiàciamenralia iîgna Chiifii abfcntis,aut dîcunt
hic nobis cornmunionem Chnrti,ejusq? incremctum,utipfe nobis ab
^'f^acres iigna racramm!iafgt;gn2,icdmrcliig5t figna exhibitiua, quibus
ïQ uuitur,ct qudfi î manus tradirur,quod il!a fignifîcât.Quale fignO nô erat manuS
impofuioA' iuf iatusin diïctpuios quibusfîgnisfuamcxhibtbat bcncdidïonem,
^ Ipimum laric'tum.Prçcipuum cur fe Dominus nobis in cœna exhîber,docêtme/
rito b.Patres conimunicationcm elle nature eiu£,uitx eius.ied oh hanc ipllï cornu
ïiicationem ut uiuat iile in nobis, amp; nos fibi iacorporct,iïliplcno ore Iprardicanr,
nos ^«^cipere in facra ccx-na carné fangirinê Domini^ipfumqï fe nobis in facra cœ
a uere exhiberc.Cum itac^ Dominus ipic di'cir, Accjpirc,manducare, hoc cft
nunquot;'quot;^quot;/^'quot;^^ hic eft Ipiritus meus,uirtus mea-Et Paulus.Panis quem frangimus
iamffttrommunicatio corporis Domini, non.fpiritus aut uirtutisc'Etomnis
creder ^nbsp;Apoftolorum Ecclefia idem credit de prœdîcatcur non amp;:ipfî

ft -m ^ confiteremur ftmph'citer,in Euchariftia duas rcs eficralteram cœle/
tnnnbsp;fanguinem Domini, Dommum ipfum : alteram teircnam,

Pv rem öC uinum qua? non nuda hic figna abfènîis Chriftitradunuïr, fed cum qui/

'^uguftinus,fècundumquendarn modum facramentum corpo-/
^»-^hrith,corpus Chrifti: Sacramentum fànguinis Chriiri,fanganis Chrifti, At fe/
naum quem modumut fignificet tantum corpus ÔC fanguinem domini ab ^

fentiVAbfit.Honorar! enim, percipi m fymbolis uifibilibus corp^
Domim idem paffi'm fcribic » Ita licet hic fandus intelligat reuera manducare cor/
pus domini illud manducare,quod uiua fide fit,quo pado fcribit reliquos Apofto
los manducaffe panem dommicu, ludam panem domini contra dominum, quam
multis tamen in locis affirmai eos etiam percipere corpus, 8C fanguinê domini, SC
non folu nuda figna,qui lila facramcntotenustantû,uel in facramento percipiuntï?
Quoties fcribit etiam ludam ipfum corpus,ôlt;: fanguinê domini fumpfifTc c Nemo
itac^ autoritateS. patrum dieet, Chnftumm facra coena abfentem efïc,aut nuda
tantum hic fymbola praeberü

Obijcitur nobis praterea,nos in hoe ftudio concih'andi, plerafcß ecclefias negit'
gere, ÔC quam hic profiteor fententiam de facramentis, alijs intempeftiue prxfcri/
bere. Nos uero nullas ecclefias negligimus, nec cuiquam pracfcribimus ♦ Et quod
concordiam ecclefiarum in fyncera,amp;: fblidaueritatis Chrifti confeffibne grati am
plcdimur,certe intempeftiuum non eft. Totum i'am fexenniû hoc faxû uoluimus,
ut in fimplici dC fcripturis clare nitcnte fi'de ÔC confeffibne de i^cro minifterio, uer^
bis,S^ facramentis eccleftfs conueniret. Adeoc^ hac in caufTa fategimus adeundo
ccclefias,fymmyftas appeIIando,adcoIlationcsinuitâdo,fcriptisutracp lingua pu^
bh'cfs ÔC priuatis fbhcitandojutlufiftè fratres dC Ecclefias uideri iurcpoflèm,fi cum
Dominus dedit in ea cófeffione couenire,quam reipfa pridê Ecclefise tantS non ö/
mnes receperât,ampIedêdo hunc confenfum, dC omnibus cómendando contarer.
Nos cxpedamus in fingula momêtadominûiudicêjnecpolTumus in gratiam cu/
ju(qua,dodrine Chriftifynccritatê,ecclefïarSc^ tam necefîariâ pace no pro uiribus
promouerc,remotis, quoad eius fieri datur,quxcuc^ à nobis cuiquâ obieda offen/
diaila uideri queât. cpiAQ' (jSU/ 2lt;ûxglt;ict«?,àM.à Atcct« h «A«^qflr,tlt;^«altât« «
Etenim nihil habet dodrina de facramentis, ipfaque Euchariftia quam recipi/
mus,quod nonadnu'ferit nobis uiuus adhuc Zufngiius , approbarit etiam Oeco/
lampadius.Noftram enim confeffionêadCaefarem.eiusqj Apologiam,in qua hçc
omnia infunt,quac hodie his de rebus fcribimus,ôlt;f pra-dicamus, amp; Zuinglius ue/
ram efîè confefïus eft,etiamfi patere eam nonnihil aliorS calumnffs uererctur,coc^
parum tutum ludicaret ß ipfe eam fimpliciter admitteret. At ex fentêtia Oecolam/
padi) eflè quae hic dC in retradationibus de hac quxftione fcripfimus,ncmo inficia
bitur.qui eius nouiffi'mu de hac controuerfia Dialogum legerit, In quo nimirum
ConfefTionê pracfèntix Chrifti in ccena quamlibet plenam recipit, amp; ibia hare duo
fe oppugnare teftatur. Vnum,uniri corpus domini cum pane in eandem natura/
Icmc^ fiibftantiâ eius,uel localiter includi in pane. Alterum, faluti efTe facramcntt
iumptionem,etiamfi ea fit abfc^ fide uiua Jn eo modo tum harrebat, quod putabat
icriptîs D.Lutheri ftatui quanda(ut ipfe loquitur)corporis domini cum pane con/
fubftantiationem,8lt;reiufmodiin paneinclufîonê, ex qua confequatur gratiae par-
ticipes fieri,quicunc^ facramenti3,uei abfc^ uiua fide perciperent.Ha?c enim uerba
Oecolampadij funt initio DiaIogi,ubi ftatum exponit cotrouerfiar.Diffidium (in/
quit)magis eft de modo pr3;fêntia?,uel abfènti^,quàm de ipfa prxfentia uel abfen/
tia.Nemo enim tam obtufiis eft,qui afîèratomnibus modis adefle,uel abefîè Chri
fti corpus. Et cum refpondet altera perfona, Nondum apparet in quo diffideatis,
fubîfcit prxtcreatVrgentaliqui panem domim'cum.eflèipfîffi'mûcorpus Chrifti,
ita,ut quicuncç fîue pt^.fiue impij,iIlo pafcantur,non folum panem,amp;: facramenta,
fed etiam corporaliter corpus Chrifti manducent,aci'nosftomachitranfinittanr*
Nos uero contradicimus,^ elementum nequaquam m talem honorem euedum
afïènmus,ut omnium digniffi'macreatura,in una naturalem^ illius fubftantiam
(è uniatjuel ita naturaliter in eo contineatur,ut per ipfùm, tanquâ per medium ca/
nalem, ttansfondatur gratia, quam ipfe fpirituslàndus fidelibus çonceditîamp;T con/

episcopvm herep hordensem
aaii ucl giiQ-y eius,etüm imprjapfum iienim corpus Chrifti contingant ac edartfi
S»aa^e ue participes hant.Habes utrcindamur,et quorfum Chrifti,patrumcp üiäi,
in biT r accommodent. Hxc ille. Vrinam hunc dialogum quicuncp
c«gt;nJ^P, nnbsp;' quot;»derenthunc uirumnon lolumnudain

dm[er quot;quot;r ftatuitTeXedprxfentiam Dominifoh'de quoc^ expreffiïTe.Dominus
Quamnbsp;, ubique reipiciamus,Ôlt;f tam iïmus expetentes uentatis,

^ conticentur, facramenta non tantum teiTeras elTe focietatis Chriftianïe, fedfym/
Derp gratiaï,amp;:ruo modo exliibere qu.^fignifi'cant. ld quidem uiriute, ÄTo/
F reaommi,miniftenocertèEcc]elîïe. Qiiare optima fpeseft, qincquid nonhullt'
Ch, fnbsp;fuo, uei calumnienturperuerlitatefua, omnes qiif

puin doiTuni ueritatcm,quam profitemur Sc'dcfendimus^puïchrc confenfuros a/
Pturnbsp;prorfus in hac noftra côfeffîoneeffe,quod non toti ubi^fcri

ïn P.f r conlentiat, amp; humanam in Chrifto naturam, cius gion'am,fideidï
ïne.milynceruatem,nuI!atentisobL'edat.nbsp;quot;nbsp;^

ttUr^^'^'V^ pIero%quoddiuinant,quordam quiD.Lutherioar^
turn. Vnbsp;fubmiÏÏione,6«:fcriptorum retracfiatione, infolentiores fu

Prii? ^^^quot;quot;quot;^runt'fateor, amp; funtetiamnum nonnulIi,quilè D.Lutheri difcipulos
bisAnbsp;egerLmt,a: etiamnumagunt,admodum inroIentes,no/

nas.m tradlandis denic^ facris myfterijs, f»pe multafic propommf,utnon pau/
^ m eorum tracïatione uel dcfiderare, ue! culpare uitópolÏÏs.Sed quid ilîisfaciasc'
Dlir^. cf^ iurgando contrà,comperimus nos nihilquàm mala harc condu/

Chl^T?ü non permoueant eos,qui fab
p-enr /V r criminibus infedatifunc, uf porrô qux charitatis funtnobis pr^e/
rinr n?nbsp;in tota caulTa contra nos ponant,uiderit dominus,uidö

un omet) mei. quicquid inftituant aiij. Sed dabit Dominus ut bono malum quo^
• unuioet tandem uincamus.nbsp;^

neficio 1nbsp;«^o'i^u^Tî'^tiffimâcotinuo cnitamur,obIatamcç hanc Chrifti begt;

tatem mgeniie pr^edicarem r'Quid inconftanti^ flt, proficere in fcientia falutisc'

epistola ad d. edoardvm foxvm
Et quis uel fuperiore,uel hoe feculo fcripturas tradautt, qui non expertus fit, lioc
quoq? in ftudio priorem diem difcipulum eflè pofteriorisc'Indubie fi eadem nobis
hodie effet religio in D fcripturas, quacD. Auguftino fuit,plures edi hac quoque
tempeftate retradationum libros uideremus.Summa, qui hoc meo inftituto often
dentur,quocuncß id nomine cotingat,oro fratres,qui id intelligunt ÔC dolent,mo/
neant eiuïmodi, ut fiiftineant cauftam totam cognofcere, amp; indubie offendi defi/
nent. Dominum nos rec'îa fequi oportere quocunc^ uocet,nouimus, quacunc^ id
ueloffènfione,uelgratia hominum fiat. Vt debeo tamen, ita ftudeo ôC ftudebo
pro uirili, ne cui ullam dem offènfionem, uituperandi' ue minifterîj Chrifti occz/
fionem, Dominus dignetur mihi dC omnibus prxftare, ut iftuc ad gloriam ipfius

Hgc prgfari hoc loco,ad R ,P .T ,uolui,primum,ut illi expofitione hac de kiccel/
fu concordix ecclefiarum, meoc^ in eam confilio ÔC uoluntate aliquid fandtx con
iblationis dC uoluptatis adferrem,qua£ nimirum tam anxie optât ôC expedat ut ec/
clefix Chrifti ubicp gentium in uiiam,ueram,ccrtam,amp; undic^ fibi confentienteni
dodrinx Chrifti adminiftrationem confpirent. Tum ut fi quibus inftitutum hac
in re meum perperâ indicatum fit,Ô£: excitata inde apud cos fit aliqua offènfio,eam
hac fatisfadione uel ex parte remouerem. Poftremo ut noftris hommibus animos
adderem fperandi ampliflîmam ecclefiarum confenfionem, cum hinc intelligeftt
etiam Epi(copos,£lt;: tanti reg;ni,5C apud Regem totnominibus excellentem prîeci/
puos,in hanc rem tanto ftudio incumbere.Nam exhis laudibus qux dodi bonic^
de R .P . iudicio 5C ftudio in religionê Chrifti, ecclefiarumtç fohdam inftaura/
tionê apud nos ipfius merito fparferunt,perruafiim noftris eft,multos fimiles R .P •
T ,Epifcopos in regno ifto eflè,qui hunc in modum fefe reftituendo rcgno Chriftj
conlècrarint.Quo certe beneficio dominus ueftrû regnum reddidithodie omniö
fceliciflîmum,ade6 miferè ubitß Epifcopi non modo muneris fui obliuifcûtur, fed
totis etiam uiribus obftant,ne unquam illud ecclefi^s folidèreftituatur. Nos orabi^
mus fedulo dominum, ut illam fœlicitatem, ucris gaudere Epifcopis, amp; ueltro re/
gno quotidie augeat,et reliquis regnis cômunem faciat, tuâ^ R , P. feruct ÔC bea/
tamreddat.Idêprecor r.p.t.Collegae, v.d.NicolaoHxttxo. Argentin« x.
CaIend.Septemb. anno h. d. xxxvi.

CDEFGHIKLMNOP Q,R ST V X Y Z fC
aa bb ce dd ee ff gg hh ii kk 11 mm nn oo pp qq rr
tt uu XX. Omnes terniones^piister ^ xx quaterniones

De ^HMgclio
Oenoni!nè\:hnfli
De nomimm f.bmicorutn
Df uoc^thne mulicfum generali
De impjfitionc nomimm
de nomme i e s v
Df adorationc

De implethne omdoni ficrs fcripturje
De cognomm- \.turxni
Oe regno cxlonm
Oc buptifmo

De lemio qualt;lr.igeH.mo
Dcfug-trnpcrjccróowe
De p'jemtcntia U-gali ff e uMgcliu

Mc'04 ff commvndAta funt
De duodi'cim Apoflolis
Oemmiflris Ecclefia eligendis
Oentercede qux fcriptura. bene Agmtibus poUicetuf

De nomine ffahroglt;itione legis
De «/m cxrimonkrum
De difcrimint ueteris ff noui tejlmenti
^eufulegi!

^^ magiflratu chriflmo.ff dus ojfido.tspore belli
An Qhrijîiuno iure agere (y lites jequi liceat

De lemio ff quid infcriptum fignificet
^Od MU sterna non comparatur operibusnbsp;i si

95
99

loi
Io8
115.114-
117
ibidem
IIS.quot;9

119

120

n6
us

Ii9

lîi.ilâ.îm
nj.lîS
I3S
I «
14-1
ibidem
i i

I S
I4-S
«Jl
I5Î

r5lt;s.io9.j5j.j4y

159

9Î.I6J
i6â
i67

Iâ9

175
ISl

Defolicitudincchrißiunoruminrebus temporäres t$4
De mandatif Ddtquatenm facilia ff diffidlia fint 190
Qitomodo chrißianus non peccet, lt;y tamen babeatpec
catumnbsp;îo»

De leprofts publico femouendis ff quatenus eis à coniit/
ge ff liberis minifirandumnbsp;115.114.

De ingenio reprohorum.dum uerbo Dei tentantur m
Qffi'i propheta ff prophetianbsp;iss.is9

Oc immmiute Ecclifixjlica.nbsp;'nbsp;575nbsp;cur Deus hominibits preeceperit impoJ?ihi'i4

QHMtidomino ptterinbsp;377nbsp;chrijimispauperesakndi, ^ cjuifertmtfpiritalia 4-44-

PMcriy quatenus (îmiîcs.âquot; difimiics efjc dehcamus 573nbsp;Magiftratus eft de abufu rerum extcmarum cauere 4-44-

De cierimotti}S,(-riibcrtate rerum extcmarum 379nbsp;Abominatio defolationis quidapud Matthatan 58.46«

Quanto cum malo admonitiomutiianegligatur ssô
CUi Ecclefix ligandi eTfoluendipotcjias data ibidem
De excommunicationenbsp;ibidem

caußa nuptiarum ar diuortij non eft Ecclcfafticoru, fed An liceat chriftianofe armis defeiidere

De defcenfu cbrifti ad iu fcrna
De refiirreûione cr apparitionilus chrifti
De cognitione chrifti, é' prophéties de chrifto
Dc dminitate chrifti

De ueritate carnis cbrifti contra Marcionitas
Detypicis expofitionibus fcripturte, ac ccrtis aUcgorijSi

Quod cura EccUfuftica ad magiftratü pertineatnbsp;ibidem De poteftate Rom. Pont.

Adultemm inter ßagitia capitalia 7 o o .c
Aduentus clmfti diem no loge
Aduerfkplcraque,opern cjjc fatmie iss.b.c
iî .d

■Ahr^U \ rt- ,nbsp;inAducrfiipotilh.cceleßiapmipimut
,2''f-'promilfaEccIep*hcnediäio.7^6.c ' ^ ^

-I »quot;r'iM.rtomuîSrfcbûft 417..1.nbsp;Aducrfapluserudmtquàm profpcra.66ê.c

Adultcrorum fméius qui
Adulterium cordc aßimatur
Adultm uxor non tolerandu
In Aere D^tnoncs agunt
fi.cgmo pio quid sgey.dunt
Ex Af^yj^tonccaui fil. uaticinium gtuér4
U-pcpldo ijuëliticonbsp;ly.b

hißoria non in onmihus cxcmpU V
nhus,sy9.bnbsp;ÄWHj«!« AUigoriZMitium Argumenta qua 6» .c

fiterîmus chrii/lo .non uicturos 7}!. à
Ahenigcna in genealogiadiri/li e.d
Aima quid fit Hebruisnbsp;15.4

cferi/îi.7-4
Amici faéli ex imqito rMtnmonK, recîpi
cntnosinccfîumnbsp;lt;!ss;4

Anabaptijlarum uita qualis 4s.c.
Anabapijiarumfacra anchora 49.amp;
Anahaptijllt;e quomodofc'ripturafa.diuc/
Anabapti. â quibus fruHi/ (.xarit içs.d
bus deprcbcndëdi.nbsp;içs d

Ambapti. error de magiflratu 140.6
Anahapti.dc proximo ddigaido. ibidem
Anabàpti. tctrici fupaxiliofi 6 n.i
Atiab^ptijla.error de magiflratu ,415-«»
697.4

AHabaptiJlaruin fcrmenUt^équot; rigor 55 »,«
Anabaptifmi grauiî tentatio ibidem
Anabaptifieirufcueritas pkai^faica a-tii
A

AKgdi pœnitëtihus cograiulÜtHriH.d. b.
Angclorum conjpeSus terret sji.b.
Angelt bonicr malinbsp;w.b.

Angclorum crvutio incerUjapfus itcm.w
bidë. ?cr Angelos bonos bona,mala per
malosnbsp;n^.d.

Animarü remigraiio Juditis crédita m i.b
Angfli minißrantes cbn/?o 61 ».c,
Angelorum minißerium chrißo çr fide/
libus communenbsp;éu.a.

Angelorum ctißodia i6.c.so.d.So.c.
Anima pcrdenda. }6gt;.d. fffequ.
Anima pro AffcHu.çr uifcnfibili 435.lt;;.
Anma,pro ucntrenbsp;is^.a.

Ata.dicitur uita corporalis, ryi.a.tj^.d.
Animarum rmigrationcm ludcei credidc
runt

Animarum medicus chrißut iis.d.
Animarum indexcertiß,oratio ni.b.
Anima qua inuenmtrpcrditur lys.a.
Anna phan, chrißum anmntiat, pcrtur/
hatisalijsnbsp;ij.c,

Alij Antichrißi alij pßudochrißi 464. • c.
Apathia Stmcorum Deo no probatur îj j.
a.iji.a.

/ipoßcli quid potiß. inf:ripturis fpeâa/
rintu.b.\n cnumerandisucrbishaud
anxij.tbid.
Apoflolorum obiurgationes feuerr
Apoßoli non illico erant,fed multa eruditi
one fecit cos pifcatores hominum chri
flusnbsp;çi.d.

Apoplctici.qui CT fydcrati gs.c:
Apoßoli Organa fpiritus .11. b.t.b.
Apoßoli dictijal terr« 109 t.iio c.d. lux

Apoßoli fugcrunt in perfecutione si-h.
Apoßolorü uocatio prima qn Sî. A. î5. c.
Apoßoli cur duodc cint .çç.b.c.
Apoßoli comités chrißiperpetui. ibidem
er.pi.rf.

Apoßoli n. adolefernes,gemma,rhidem
Jnter duodecim,unus diabolus ibid.d.
Ante Apoßolorum clcSionem orauitchri

ßus toi. a.
Apoßolus quare amp; Judat cleSus ta ,c.
Apoßolorum ieiunianbsp;-175. oc.

Apoßoli quo fua reJiquentny.b.ii.'^.c.il
/■poßoli quare magnis priecipue urhbus
Euangelium annuntiarint $i.c.
Apoßolorum duodccim dclcâut fs-d.
Apoßolorum imiffio fecunda periculofa

Apcßoli unde de chrißo perfuafer'âni.c
Apcßolcrum timer m transfiguratine
iOr.a.

a b.!6â.c.
Apoßoli nS credunt mulitrculis 51« .d.
Apoßolorum conicntio deprimatn 195.4.
Apoßoli uulgatä quare fccuti editionem

Arma ferenda pro proximonbsp;1 .^o.d.
Afanfioris Vcmini hißoria 517.
De Ajcenfu chrißi in ccchm ôzi.a.

fuper folum pullum ibid.
Afmx pullus qmd adumbrarit yti-äL,
Atrio unde fortis armatus e^cicndusefl
cornoßrumfignificatur jn.a.d
Auaricia utrbum dei eneaU irt.bgt;
Auari omnes mortalecnbsp;léi.a»

Auaricin cadarenorumßupideC »7- b*
Auariut Kuangelion repeliatttibid.b.-c»
Auditus ucrbiDci ante omnia necejfarius
Audirc.pro credere 7f.d. (4554»*
Aureolati mcnachinbsp;4.lt;gt; »^d

BAbylonici cxilij cur mentio fiaii»
genenlogia chrtßi 7- bs
Babylonica captiuitas fmmiemi
fericordict fuitnbsp;ibid*

filer fpiritus S.ibid.b:
Bapliftnus ad quid inßitutus.p.b.äquot; felt;^i
Baptifmum per Je non adfcrre falutenu
nec diluere peccatanbsp;^laB*

UuAcro mundatam ecclefiam,quomodo
accipiendum tbidem.
raptijmsi fcMificatiois fymbolü c.66
DeBaptijmiuiacnatura recentioruC- d,
quorundam fententianbsp;45.lt;t*

dema.b,6c.d,
Baptifmus loannis CT chrißifiueeccy
fit, quatinus différant .47. a.6i. d»
D.BaptiJmo paruulorum,contra anabfiff
tißas.nbsp;4S.4Ç.4.

Baptifmus circuncifionifuccefjit.
Baptifmi inJordanemyßerium.ibid.
Baptijati recipiStfpiritum fanâum 69.4.
Baptifmus.aqute nomine itelUgitur. 611.4
Baptijmus externus, fine fpiritu dei (ilt;y

nus.ibidem.
Dc Baptifmo quo apoßoli loeuti.ibid.a,^
Jn Baptifmo quomodo peecata remittan/

tur ôii.a.b.
laptifati induunt chrißum. 417-5'^
Baptifmus ad ^d inßitutus Ï ccclefia 5 ss-«*
594.C.

tum effe !94-c.
Baptifmätis ßgnificatio ibid.
Baptifati in mortem chrifii, qutd.lbidtm
Baptifmo aqua in exttmam dei Bcclefiäi.
recipimur baptifmo fpiritus in intet/
Mmnbsp;sSf-^

Baptifmi e- circucifionis collatio j, 7. K
laptizati jt malis, no rcbaptizandi ibid,
^quot;piifm humilius no cotemncnda ié?.«.
^quot;Mmus mortis

^»thjch^ba mater Sahmonis diéla 7-a.
^atbjckabex nomen cur no ponatur ibid.
e^tw quinS fuerit fcâdalizatusin chri
roi79a.

«quot;tttm jfMpy hoßis,quo animo pius prm/
ceps CT populus excipiet i^i. d.
^«laprincipum quorundam plusquàm

Abraham promijta que 706.C
^frficentiam erga proximum docet pa^
faboUtalentorumnbsp;471. c.

Jp'cijs mimico potißinmutedi ibid.c
proximo uera dei imago ,hid. d
^'wm furit mundus 6,6.d,

«« Ctt^itrt pjkldochrißus 46z.c}.
quot;'■thamàierufalem abfuit duob.millia/

üuiua.b.olim dißa EUphrai4 thid.
iethlaida,domus pifcatoris (Sjj.rfi
Bethfcda, pifana natawria fs4-d. uarie

interpretatur ibidem
Êlafphemia ifpiritum janâum ^d »07.d.
qui bUjphement bodit filium hom. €l'qui

Êlafphemia in filium hominis ibid.
Boanerges Zebedtei fiiij diâi loi.a.
iiona in malum uertit Satan » chrißus in
bonumnbsp;65 o.e.

C amenas impiorum unde $7 6.tf.
ca:ci omnes hominis de f7'7.a.
Cacimittendinbsp;544.c.

Cceci uident,Uidentes cteci fiunt 7 ii.t.
C a:cttas et furor vharifxorum. tbid.
CceciiAtis reproborum exemplum 617.4.
Cierimâtce Mójaica: no oësabolitèeódtM
De Ccerimontjs confulere Mo/tK» non ab/
furdumnbsp;ib'd.b-

Ccerimoniit ueterum nötarnum fi^nifica
tiofie fuiurorum fuere utiles tcx.c.d.
Canmoniarum pUußra quomodo m ht
cltfias aàieâanbsp;yf.a.

Cterimomjs carere non poteß caro 6i6.d.
Ccermonia Anthichrifii receptor funtitan
quam à deo infiitutcenbsp;Ut a.

unt molliores thriftiaHi ibid.
Ccerimonae leftes rêligionis funt ibid.b-
C cerimonice C hrißo .:ducrfieià chrißia
nis ferri non pof!-.ntnbsp;ibi.

Cterimonias legis no récrit deus 126.c.d.
Cterimonice ueterum quatenus obfertian/
darnbsp;iôo.d.fçç.b.

Cerimonia ad ißitutcei ECc!eßa.S9f.ä
Cerimoniarum legis objeruatio non necef
farianbsp;iSo.c.

Carimonice pciuificilt;eiamp;'mtgt;naßiCit innU
tnmhilet ibidmt
tieftMo'mimmmpàHaine iUàfHl
c cerimottiie folia fici execrata , 'di,
Carimonia omnesreießa 647.a.k ci
Cterimonilt;£ cur datée i'ridem.b-.
Cterimonias exigere m nouo teßaihenttn
eß deum tentarenbsp;4i;..(J.

Cerimoniie iudceorü lemporarilt;e ui. h
Ctermwnix Chrißianorum duce tbidehh
Ca-rimoniarumatufusnbsp;tÇ7.ài

carmonias maie intelligiper Chrißi di
dum multa quce non poteßis portarë
«««c _nbsp;766. d.

Cierimonys plus nimio tribuituY. 117.a.
Carimomce inter pr^ecepta iemporarii
619.4.

CxrimcHiarum Umbree mittendiié^è.d
Cterimonio! dei non contemnend» èSkd^
CarimonvjS fidem ti-flarinbsp;451.t •

Caiphte propbetia ä deo 7i4.c.rf.
Calamus quäfjatus.affiiili id.b.
Calicis metaphorafrequcsifcYiptu 4u.iî
Calcaneum leuare quid 791. ^ Calicem
quomodo chrißus transfern amp; ftoü
transferri oraritnbsp;79,

Canaan typus rtgni ccelorum 619.a.
Canes mdi olm Gentties J45.iî
Cancnes tcchßaßici in fyücdis tonditi

caM:di: quo chnßiaHo ciifruHuUT.h
Capernaum mitas c hnfii i4o.c
capernaitarum igratiiudb quo ult aibtdi
capernau quo ad cxlum exaltata jsu»
Capernaum fitus

Careens fimilitudo.no depUrgatoYio u$
Careens purgatory figrnemum confute
turnbsp;,31. c

Carum er fanguinem ccjuhre ^d 352.6
Carne peccatrice grauatieti^ faniii loc.t
Carnis fiduciam aufert ludeeis lóannet

Carnis chrißi pretium er utilitasui.i
carnis prejentia no ufq; nectßaria ibidi
Carnis opera malanbsp;é^jf

caro noßra caroc hrifti 6i.s .b.t
Caro pro hominetfcYipiuris 62ê.c,js» i
A »

Catabaptißurum iudicin tcmerariä 191- £gt;
Cittabdptißarü dogmataahfttrda 597.*.

uide Anabapt
CathedraMoyßquce
Cephas.ridiculc mterpretatum
Cephas diäus Petrusnbsp;607.4

Chiritatem ubif comëdat chrißus ns.dnbsp;chrißi reggt;:n du pugna uiget contra pec/

charitatis ojficia,Opera ucre bona 155.4nbsp;catum.extinäo pecccato Dei proprie

charitatê omnS cum fide interijjje inbsp;chrißi bonitas CT infcruiendi nobisßudi

Chrißianorum communis teffera baptipnbsp;c hrißi ojf'icium.cr defcriptio rcgni eins

Cbrißianus «ok pvccat.cr tamen habetnbsp;chnßi imius difcipulos cße oportet in fei

chrißianoan liceat feacrius defvnderenbsp;chrißusuArijsinodistentaturäphariJte/

chrißianus fontiaßimtilatur É95.amp;.nbsp;chrißus non ucnerat iudicarepeccatores

chrißo quee in crucc accideruKt 757.?».nbsp;chrißus quid potiß.docuerit ibidem.d

chrißum literis uacaffe, haud uerißmilenbsp;chrißus gratiam patris meruit omnibus

genitus omnis cretaurx ibid.fapicntianbsp;chrißus femper heneficus 555.4.254 ,c dl

Cbrißm ardcntiffino defid„io expeßtnbsp;chrißi cxmfkm cSlra tos qui itokut i

mlgo cße '
chrifkmfolütHägelißcecloceta
chrißi cceleßis magißri,KutoritM »oj-t
chrißus fugit in perjecutione
chrißus per ckrißm folü uenit in cxf

charitatis offtcia.opera uerebona us.a amp;
chrißi poteßas itidiciarianbsp;» öj.4

cbrißum frußra demones noucrZt n 6.e
chrißus quare mmamel diäus
chrißum ab hominib.nö pojfedifci 35''amp;
chrißus crtbro in defertis 547-*
chrtßo nato Herodcs turbatur
chrißus mala uertit in bonum Cfovc
chrißus uolens paßus efinbsp;496.i

chrißus nöüu orabatÜ mote oliuaru
chrißus induunt baptifati 4i7-amp;
chnßusfidetentatuseß ' 77-lgt;
chrißi mos à mrbis feccdtndi 1.27 b.^'9-iS
chrißus apoßolus circuncifionis 14»-c»

544.C 5S7.4
chrißus miracidofe legit fcript. Ji7-amp;
chrißus dijcipulis qine pradicaritaudi
ta â Patrenbsp;jioC»

chrißus quare no baptifauerit 545-*
chrißmos rffc,operum teßimonium def^
claratnbsp;179.*

chrißus quib.prcecipue contingat 6.d
chrißus morte fuS horruit cf doluit 2 6i,amp;
chrißus Nazamusnbsp;a.é

chrißus quomddinnenitur
chrißus uoluit occidi à gentibus 5 0
C hrißus fubindefe ceßit ad prtc dicarM
9S.d Ad orandumnbsp;ibidetfi

chrißi humilitas mukös offenditx7lt;i-(i.b
chrißi mos docendi bona opera ii4.c
chrißo etiam ut homini Dci uocabuluP*
empetitnbsp;7i7-b-C

chrißus quo unigenitus dei diOus 654.«!
chrißus medicus 146 c.iis.4.95'î'
chrißüpati oportuitantt gloriami^t.^
per chrißum osainnouäda iié-i
chrißus fpiritalefuü rcgnu inßituit iss.i
chrißum olim agnofccnt impq
chrißiani cur cmnibits odio ilt;5p. a.B
chrißü exaltatil à terra quid 7».a. chn
ßus tttermsnbsp;ibidem

chrißi uicitcria contrafatanü
chrißus Dominus mortis ibidem d.ifi.4
c hri.amp;Mcf(hc colUtio fS^.xJ.dfe^f»
ChrißifrtrdicadcHisordo yxo.d»
peçbrif0

chrißus cur humidum lignum 757^4
chrißus à diabolo tentatus yi.d. é'fcqu.
chrißus magißcr unus.per fe docet , çy
per aliosnbsp;440.c

chrißus quare tàcuit cora prie fide fej.b
chrfiusluxmundi 70s.cJ.709. b-Oiy.a,
cbrißt uita àpuero plena pericults 26. d
chnßi infuntice miraatla jabulofa ibid.
chrißum nofignari pernubê leuBéidim
chrißi dmmitas cOiligitur ósr-a.b
chrißus Dominus timniii ,muificai mor/

tuos ibidem
Omnia iudic.il quia filius hominis 6$$.c
de chrißo janSi plura mtdlexerût.
quam cortex hti-ra: idicet 705» b c
chrißi expcäatio ctiä. apud c entes 7 eó.c
Sine chrißo nihil Deo gratu ss .rf.jsj.b
chrißus unus doâor ueritatis 5 S5 .b
Chrftus ut obucrtit maxillâ altera 4.pp.b
chnßi fumma innocentianbsp;ibidem

chrißus fejeaperte Confeffus cß ibidem
chrijius condoluit dolentibus, mfrcmuit
72.uc.d

Chrißicogniiio quibus contingAt sa.d
De chrißo loqui.quàm utde ibidem
chnßi cognit.o hommi incomprhcnfii i/
lis

chrißus non f ine affeUibus if^.d. amp; jèq.
chrißus comeditpoß nfurreßionem fi6.
d.ui-c

Si, eßttoa hominunt
chrißus lußas ad populutn 'öratidücs ha/
buitnbsp;ibitleiû.

chrißum foli renati agnofcunt Ibidehi
chrißum refpuentcs cur in peccatis moH
anturnbsp;ihidê

ibiäem.b.cr sn-a
chrißus quomodo queßus fit fe dcreliSÉ
[quot;'II''nbsp;511.4.

cbri/'Kf fupir o'ia diligedus st.«.i?^,di.
pro chnßö quomodo omnia de ferenda
ihidem

ad chrißum tuhin quid 671-6
chrißus I'gem impieuit nj.a.siy.H
cimfui legem publicam dihgcnter oh/

Cihorum religio Unde natÂ 359,6
Circuticificnisueurum ufus i9.a.^'9.A
Circutxifimê nihil ualcre,qu3 4i.i
Ciccronis iheologianbsp;650.d

Cincret,u(l cnK-rcthimarcfuelacçysy b
Circücfioüdnos quos, perlinctiSi.d.^d
nucleus in circurxifione éident
Cinere fparguntur pxnitentes 274.6
claues Ecclefite cui datte JS6.d.iS7.h
ciuitatis fimilitudo paßim in fcripturil

Ciuitati in alto pofit^coparatur iußi m d
Ciuitatib. celebnorib.pnedicarùt chri/
ßus S'propbetcenbsp;»if.b.Ci

tomphdnf.
Cœïihutùlex Koßcä,igHor.H i.-d
DC cœlibatu confilium Pauli 'tid.
cœhbatu inconßilto deligeates Dominit
tentant

Ccelibatg monaßic9 catra dvZî4».c.îm4
in cxlum pcrfoliî chrißu uenitur 7»5-4
Ccclorum mmcn qu:d in fcripturis 7 « • c

De cœîorû tranfltn fcriptura paucis 117.b
CœlinouiquÔaccipiedi.apud Efa.ibid.c
CxlihëuiiüüdcdiJctpuliprobabüt.i9?.b
cœlibatus in quo câtugio praßat 4co.c
cœ.ibAtus propter regnU ctelorum ibid:
cxlibem uiiam duxit pmiIus ibidem
cœltbxtus m onaßicus impius ibidë d.
cx'ibatum non omnibus bonü cße vn-rt
Cahbatui prlt;efcrende miptiie i§s quibus
daiti non eßnbsp;ibidë. b

Pro cxlibatu n3 eß omnibus orSdü ibid.
Cui datur,i fuerit uiuere cœbbi, is jecus
nonpouritnbsp;^m.c

cœnobitee non fequuntur chrißum gi.b
Cœnobitarum orationes Phanjaica 11s.c
cctnobitaritm paupertasnbsp;iso.d

Cxnobitce uctcres mcliores 44-î.a
Acxna chrißi arcendi mali fsC-d
Depra-ßtia vfä in cœna. 4S5. t et ïde
Cxnce domnicx ufus .j-sy-b.^p^.c
cxnce cur adhibita fymbola panis eT ui/
ninbsp;4Î7- b.c

Ad cœna compelkndi ratio 4^8. d
cognationë carnis cxcluditfcriptura s
Cognatio externa nihilprodtß 69o.d
■cognati ckißi qui 3i6.d. CT fequ.
Cognitio Dci,benedi8io Abrahte promip
fanbsp;706.c

cognitio Dd paruulis reuelata 18 6.c
cognitio Deijàlida beatitude sji.c
jncognition: oti quo rite perueniemus.

Commune quid in fcripturis 355.d
concordia jàcrificijs anteponenda 151. a
concMpiJcfti« mrtlwm (jKcm»do in nobis
Augeturnbsp;n^.d.ns.b

Confiteri quid infcriptura facra isj.b
De cSfeßiäe fecrttaria error explofçm.d
Coy, feßiopeccatorum triplex 5i.lt;t
Câfepio qua; hominibus fit ibidem b.
Confeßionis ergahomines exëpla u-c.d
Confcfiio à quibus olim requipta ibid.d
confcßio priuatanbsp;n.a.b

coma confcßionem auricularé !S9-b-c
confeßio peccat.detcßatio peccati cß,n5

Conuiuiüfangume mijcuit Herodes.ibid.
Conuiuia honeßa non damnanda 6n.a
CoMKiHtjj interfuit chrißuf !f6.d
Corbanquidnbsp;519.4

Cordis pittas Ceo placet 106.C.445-4
Cornelius fpiritum s.aucpit ante baptifi
manbsp;i9.b

Corpus chrißi quo in cœn/t
Corpus chrißi impij no edunt 4SS
Corp9 Dmmi quo uerefumatur i eiuba
rißia 6S1.C. Et qui JacramiHtotemis
tantum edant ibidem
Correiiioncsfsuerie in ApcßoUs Oquot; fro/
phctisnbsp;fy.a

Ccruorum pulli miraculo pafcSturtsó.d
creator ex creaturis que agnofcitur 57Û
c.d.

credere in deum 6quot; cbri|!5,qitii i».4-ó'
tem credere in hominem tbidi
Credtre dto.é'in deum.male dißingui^

tur ibidem
Crucifixio.chrifii exaltatio ifJ-é
Crudelitas imptorum uano mttu fept
differtur

cwItHm qualm exigat deus i4.c.iquot;.s
Culms diuorum txtcrnus uanus ibidtf»
Colendus proximusnbsp;ibid-d

Cultus Dei «ers no t earimonijs 6,^.7.a-b
Curiofis Dominus refpondit utilia 45'. ^
Crux.typus cbfißi

ttmonu natura, cTquateniis de
Jdxmonibus ueßiganäum 155. ^
Diemones bom malubidcm b
Damoaes quando conditi incertum ibidë
Diemonum nomina,Oquot; unde lî-î -^î
Diemcniaciquinbsp;ibidem

Damonum minißerio utitur Dcus u-i-'ä
Da:moniacus idem quiS'lunaticus ibid*
Diemonia tfoletiores morbi ibid.dfcquj.

De cafu Da-momm nihil ccrti ibidem b*
Damonisimmici u:rtus ibidem
Damomm malitiam Dcibonttas mode/
raturnbsp;i}6.s

Damcncs unde diSi ibid.cy »'4**
Dtemonum trßimoma cur chrißus nolut/,
ritnbsp;iiS.c

Dtemones certis locis addidi ibid.d
DamoHum opera peßes omnet
Demones petunt porcosnbsp;éidcttt

Damones deprccantur ire î abyjpi ibid»
Dtsmonia quomo cijcit chrißus, quorno/
do impoßoresnbsp;iof-^

comc-dit pawfacrific^ ^J
^^tr^ferf c«rconiunaim in excr
d'opofueritMatthnbsp;5 ^

^emonjirareprodare «lt;0.^.717.4
^'quot;^msdrachmarnuahbat i-v.b
^'gt;quot;*r,us,drachmacft

cperarioiüquidflgnH ^to.d
quot; ^flertofmitee dcminüiurbx ,fi.b
'^'j f num dicitur mundus ihide
^f/crtHw lt;iK4lcio4K«cj inhabitarit sj 4
»«■JmHm.popMlMJiKcJ^jCMjnbsp;5lt;.C

^'/«■««m quale chriftus incolmit.ii.d
quot;quot;^iertiscrebrochnftus 547.4
»« Df/mij t/a-WOH« agunt »6j
^fJperMdrt nulli,txemplo ïatron. nc.d
^(»mmmou,ditunquam 5s4.lt;Jlt;S'feq.
quot;^«mi mdttMo[es,ucob,quotnodo ibid.
^fum quatenus impij cognofcunt ijó.d
fnwapropyfnbsp;IÖ.C.M.*

tur ibidem
CfHï inducit in thatione bcncs if malos
'^7' b. tradit in fenfum reprobü ibid.
D'HJ. cr quiuerbum Cei dcant.qucmo
'i'gt;quot;gt;durant malosnbsp;ihidm

t)tus folus mnk operatur („ {,
^euscperatur omniacmmbus 254.1/
minifterio demcmim utitur ibidë
^'»s conttmtioré, uocatnbsp;645,4

Deusmcomprehmfihilit »i6.c
DeusinUmporefuccurril €96.4
Deo mille ami,uelutunus dies 465,4
Deum ignorai, qui admittit fibi gloriam
p«g-nbsp;440.C

Diem quid uocat chnftus jti.d
Dies rogatioKum quo natie jf.b
Dief extnmus foli patri notus ^iy.b.c
Dies Domini ficut diluuium ueniet, 6uh

Dihgendus proximus fecundum Dtum,
ibidem d.
charitAtis opus.pumremahs 141.4
Diledio proximi facillima. ijä.c
Dilefiionis chriftiargumenta. 75?.^
Dikßio chrifiaria mortuos luget 711.C
Dileâionis ixemplumnbsp;m.c

Dilcßior.is preeceptü ccmendatur ,65.4.
Diledio ergo defnnâos unde m.b
Dileâionisrcmijjioprcrdiil* 457-4
Di'iffito quid in jeripturis.nbsp;114.c

DÄc'tfiö proximfutfim hgif. 15 «.c.d
Dlligere proximum quare deus pret ce/
P'fit.

Dijcipulos chriftomaiora fecißc 747.amp;
Difcijjuü pcrpetui chrißi comités 91.4
Dijcipulorumfiupor 347.4. (çç.b
Difcipulorum loannis ftudium prxpof
ßerum.

i«icr äifcip. chrifti nemo maior 577.4
Dijcipuios ejfe oportet uniuschriftun
Jcientia pietatisnbsp;c

Difcipulos tardes tulit cEîri/î.567. b.\7i
Dijcipulorum miftricordia d^iiberalitas
p^g.

Dijput^ndum quomodo cum Judeeis.i^.n
Dijputatienes quando neceßaria: 5 6i.b
Diuites iniquiergapdiipires. 401S.C
Diues cmnis aut ir.iquus, aut hceresmit
qui.nbsp;ibidem

De d.uitiLus non eß defperandü ibid.d
Diumitas uera fita in beneficentia 440,c
«f 441.4

EccUpa d fatana expugari non poteß,
fcclepam mundatam lauacro, quomodo
accipiendumnbsp;41.4. t

Ecclefia una cx gcntib-ffiudteis 71}.a
EccUpce monarcha unus chrißus.jf^-c
Ecdeßaßicct poießates ctiäadeo. i4ö,c
hcclefiaß.cofum imptritandi libido per/

Ell äi quomodo hberentur 540.«I
Ehfii ^9 pot.jj.pctis fintobnoxi^.ó'is.d
Eicâi ab teterno demini funt loS. h
Ekilorumffrcprohoiüdifcrtmen.7»6.d

kIciSjo dd gratuita. 474.c.firm4.67i.c
ab Eleâwne pcndcr.t omnia -tii.b
b h ill femper peccat ex ignorütia 5 0 $ .i
in kleSisJemperftmmaria pietatis.9t-a
hUßi penre non pcjfuntnbsp;7i6.d

dehleemofyna locus Lucce'.Veruntamen
quod fupereß.Date m elecmeß.cxpo/
niiurnbsp;445-fe.c

Encania,feJ:ü äcdicationis,reparaii ttm
pli,poß reditum d Sabylone 716. c
Ezs^Y/ihiK ngjgt; EiayfUiu diffirunt i.d
Epi/copo non eß femper uagandü,contra
anabaptißasnbsp;240.c

E rrores liberi confutandi ö »c
Error« occaponm dant dcärinte fanee
574.lt;î. lt;rfeq

Doflor« [lioî Sfcdulos donat cleus.ioi.4
Dodonitritatis unus ^ hrifius ^ss-b
Dcßrina. Dci per hoitünes non ccntm/

nendanbsp;,

DodrinA ApoßoUcä qualis isç.a
Dodrina. quid à prophetia, dijferat.19 ».c
Doßrm« Euangelica fumma ii9-b
contra erud.tiojis contemptores,quifux
infcitiie ffignauia prxtexüt rudes dijci
pulosaDomino uocatcsnbsp;s^-b

Eruditioni nemo ftdat ibidem b.c
DOcendi muneri qualesprttfictedi. 90.c
Non docebit Dcus per miracuhm igna/
uosnbsp;'î'quot;^quot;«

DoSrina predicatorum non ptr/ccitt.oHe
fed jpir.tu chrißi probanda i4-o.c
Dcärmam Chrifn qui poffint ccgnofce/
renbsp;69,.b

Coßrina uerbi ad quid inßitutam Eck/
ftanbsp;495-d.t»

Voärina chrißinon temererci]ciegt;:da.
diu ß prima faae pugn.xrc uideatur cum
fcriptura

Dolo carere.chrißo proprium 6^9-a

Vomus negociationis templum 411.t-c

Dornt« DCI quomodo faSa fpelunca la/
tronum

Domus patris.domus mercatus 614-c
Domui uiduarum uorarcnbsp;,44i-c

Domus purgatx allegorianbsp;3«9-c

Domeßici primum curandinbsp;S4.c

Cominici diei obferuatio chrißianis d.g
na

Dominuus dies qu^odo feriandus ibi.d
contra abujus diei Dommici ioi.a
Donec non dicitconfequentiam li c
DOKor» Deicontcptores taxStur. S9-a.b
Duodertarij numeri myßerium loo.c
Vuliaquidnbsp;^J««.

Drachma ff denarius idê ualcnt 4ii-Egt;

Ehion negat chnßum filium Dei.
fè9.a.b

vcch fiä! mores publice non teme
re contemnendsnbsp;6i6.d

Ecclf/iif fundamentum chrißus.non Fe
trus

Bccleßa quo remittat peccata 595.4
Bcdeßj: caput chrißusnbsp;s6i.d

EccUf/lt;e minißerio quomodo peccata rc

mittanturinbapt.fmonbsp;ón.b.c

tccleßa nunquam pne labenbsp;i6i.b

Ecclepce typus.populus jfraH 6x9.b
Bcclepa quce habeat fund.imenta.jS't-.d
Bccleßa regnum calorü dicitur 5-94.C
Eccleßa uctcris forma in Epifcopis eli/
gendisnbsp;595'lt;t

tcclepaß.tyranis portëtofa notatur ibi.
Antecclepaßicorum tyrannis aduerfus Ii
bertatem chrißianamnbsp;tso.d

Ecckpte minißcrim magnnm ui,d

EjfeniundcdiSi
%ßer idunium triduum
EfurifKtcj ff ptientes iußitiS qui «04.C
Ethniciiudicabunt luddos
Ethnicorum hbri legendinbsp;'

Euagdij gratia nuplijs aßin-ilalur-nj'^^
tuangdi} uehtas e, iam rc[. rol is t unuw/

EuSgelion nprcb^s quo^ prxl c.
Euangdio cmnia pclh.-.k :ida. no rf
Euangel^ thcfaurui non ruß i^io'ctis-cn

^^ge.p rei quMdopr^cipitetur ,$i.4
^quot;quot;ngeio ingrati eadem expeäent.du^
'^ccideruntludsis.nbsp;d

^^^gvlion publicitus MHuntiaXm.
quot;quot;'MoqiunUhetinuito xn-c
r^WwH ^^inon audiuerunt. non te/
'»'^nmdicandinbsp;amp;

^''fgolium chrißi. quod Joannes
^ amp;fOl'p.^ß,onemeuulgatü jói.rf
per homines non contem '

contra abufus diet oominid, (Tj con/
traalias ferias chrißimontmsoi.a.fj
Prigßiterat utdceorum ferias quàm na/
firas haberenbsp;joi.c

feßoruM religio unde nata
Veßorum translatio apud ludteosA-yj h
Vici arbor execrata

Fides,opus fpiritus faiSi ibidem
EX F idc fua uiuet iußus ibidem.d
Fidei f initionbsp;zit. a

Fides Sophißarü.fideißmulach.rß ibi.
Fides informis, acquißta, utrumque
figmentum fideinbsp;uf.a

Fides fine opcribusmortua
Quid in dcum d chrißu credere uj.4
Uem credere in hominem ibidem
Fides etijm hoßi ftruanda m.c.d
Fidem etiam modicam non contemnit
chrißus

Fidd ahcnt omnia poffibilia ibidem.b
Fide aliéna quidam ftluamur ilidem
Salutis effe nemo nißfiia fide poteß.ihi.
Fide parentum hapùfmur pueri hi

INDEX.
Euangvliß^e dtuerßs fcripfenint n9.1t
Buangehßarum brcuitasnbsp;,sud

In Eucharißia. quomodo uere fumatur
corpus Domini, ^ quifacramentote/
nus tantum edant esi.c
Eucharißia quid.â' cur inßituia i^.n
Eucharißia facrific^s fuccejßit ibidem
Eucharißia quibus danda,ec quibus non
P^g-nbsp;ibid.

per Eucharißiam exercenda communi'
cationbsp;J87.4

Eunuchiuar^nbsp;400.c

Excommunicatus quare ßuprator corin
thus

Exaltatio chrißi,crucifixio jti.aéff.a
ob excxcationem quormdam laudat pa
trem chrißusnbsp;isj.J»

Exccecationis tam midtorum feculonm
cauftenbsp;J4t.Kc

De excomunicatione EcclefiaßicA jss.d
Et inde.

Excomiminicatio circa Eucharißiam
potiß.cxercendanbsp;ny.a

De excommanicattonc. error Anabapti/
ftarumnbsp;59s. c

Excelfa quare fcriptura reprehendit

Plt;tg.nbsp;Ö4Ö.C

Exemplum haud imitabile.ieiuniii ehrt/
ßi quadragenariumnbsp;74.C

Exempla ueterum quatenHS imitabilia
P^g-nbsp;$99-b.e

ExempU pairum non femper fufficien'
dl*nbsp;6-^9-tt

Exhortationis Apoßolicie quae ratio

1S9.4

Bxtema legis non requirit Dcus n6.c
Externa non uocantur propriè lex oei,
autMoyßnbsp;117.a

Externa omnia propter hominem 1Ç5.amp;
Extemarum rerum libcrtas ns.d
Externa legis quatenus ferumda iif.b
Externa omnia Charitas modemtur nod
Externa curare,intcmis negleßis.quan^
tacacUasnbsp;44j.amp;

Externa non continentur legis nomme •

pdg.nbsp;n^.c

A nulla re externa iußitia, uel iniußitia
pag.nbsp;541.(1

Externis Deum non deUfari 545.4
Externa ^impijt communia (4.7 a.h
Externa DcinoncOntemnmda 6s.d
Externa no cömcndantapud Dca S9.bc
Externa legis ob proximi commodum
obfcruari pojjuntnbsp;141.lt;

Externa w ofàica non omnia aholita
P'tg-

Ekcchielis dórmith fuper latus in agina

79.a

Ezechi* êxpeditió contra sanherib,

tidei exemplum inpgne.
Fidei Ante oUfitAnas inpdiAtur. if.d
Fidei omnia pcßibilia. 3 s 6.d.i4i.lt;t. b
ride/olA paramur in occurfu fpSfo^jx.c
Fides nititurmeïitis chr fii.nâ operibus
bonis.nbsp;ibidem

F ides ßthßantia totius pictatis. 127 -t
Fides grano fmapis comparAta. gt;7i.a
Fideifruäus.

F ides quid.cy cur opus dei. 679.d
Fidei donum fecundum menfuram,excm
plo centurionis öquot; uiri. W-a
Tidei natura.

An Fideferuëtur infantes.
Fides primum vxigiturpaßim. «4-C
Fideinfirmos kok rti^ciendos. 757.C
Fides omnis iußitix fundamenm. no.c
Fides.uicefatis.nbsp;loj.Kuo.d

FicJm probatur tentationibus. 15 0 .lt;i
Fidei myßeria ignorantes. nSßatim abij
ciendi.nbsp;6f6.c.d

Fides àfatanafubuerti non poteß. a
Fidë omné ac charitatë interijße. it^e.d

Filius Dei,id eß Dtusnbsp;609.6
Filius hominis, id eß.homo. ibidem, CT
6is.b-c.

F letus «f ßridor dcntium quid. 116 .c
Fcedus Dei nouum quid doceat. 4J ä.c
Fcehcitas regni dei, çr mundi diuerfa.

Fraternte bencuolentice exemplu. 9'-'lt;
Frudus Apoflolorum quomoao moneat.
pag.

Fuga difcipuloru,capto Domino. 497-6
Fugam docebitjpmtus. 64?
Fugit chrißus per uices.
Fundamentum f inéiorum unus chrißus.

humilis.
CahUa gloriofa,olimohfcurà.
Galiläa humilis regio.
Callinie fimilitudo.
Garafin mons Samarite.

Xfe.d
66.C
9i.a

»1.6

C^i.b.C

Caudiumfar,Piorum chrißus. yoö.d
Caudium utrum unde.nbsp;767.4

GazophilacirtChrißiAnoriiregni.'t$o-d
C ehenna folis impijs Attril uitur, infer/
nuscmnibus.nbsp;511.6

G ehtnns filos facere duplicius, quomo
modo Accipicndum.nbsp;442.^

Cehena quid, ff unde di{la.2i6.-c.n9.b c
in ea fdios immolabant. ibidt m
Cchennam chrißus pro futuro fupplicio
pofuit.nbsp;150.C

cenealogia chrißi peccatores habet ff
alienigenas.nbsp;e.d.f.c

in c eneaiogia chrißi curprateriti qui/
dam.nbsp;q.x

cenealogig chrißiMatibtmff

c entes uocandse f r« jigs:ata:, per Satt.a
ritAhos. 6;i. b.f cr Ma^os.ff Ctnn*/
rionë. ibidem.k^n puiuidimje.'t.u.d
Gentihus utrbum Del eoi.criüi.ü.
cenubus etiäcxpidaiui ci.rij.us.7lt;gt;o-c
Gentium uocatiopitei..iiia.
cladi] necejjitas periculum fignijicat'

ff yii.b.ff 7n,d
Gloria! Dci orlt;io pnefcribitur.
Cloriam chrißi ujchAeiah quomoüo ut
derit.nbsp;yif-b

cloricg fux futurte fpecimen cxi.iL'k.'*
chrißus wgrcdiendo aurujaiem»
'lt;^l9•a.'i■l7■a
Gloria Dommt imp^s quo^ reuelaitd^t
pag.nbsp;T'quot;'^

clcna Dei omnes caremus.
Ante glomm humiliari ogortuit chrij'quot;
pag.nbsp;j6i.lt;lt;

Grxca Syrophcenifja quAre die.
Gratia Deinuiiopctôimpedni.
G ratam vblatam contemntrc,quanta ob
ßinatia.

Gratia duptex.prior ff pofteriûrfSi'blt;^
Gratiam ojciiantia in Decretis. «75*^
crat.müdi amiitüt chrißHfequH.
Gratia jaluamur, ff ptrjiäem,non ope/
ribus.nbsp;lii'quot;-^

Gratia lußif:camHr,no ex lege,
Gratiarum agendarü mos apud judaot
difcumbentts.nbsp;4S7-6.4«'-'

ßamtnto.
Gratia cblataoppugnare.
Gratia Dei humilia eligit.
GrAtiieprcdicalioo^us i.brißiano

quot;^rodesZilVu / '' fnbsp;quot;^-föcnur«« religiopr^poßcra leiun a OjrißiLLmleLora. 14,99 ^

«fi-orfi chnfl^r/jjnbsp;tiypocnu muifi Deonbsp;,73.4 i^ un^m qu.idrag.ma dicrum Moyf,,

quot;quot;■'^ronyZ/nf 'quot;'quot;quot;Pquot;^quot;!' ^■tiäprophetcntiax9x.c.x„.b.nbsp;mumum cbnjii quaara^nanum Lii

... / »snotam »^.d.éTnx.c Hyyocr.tce omnes mcrcena ,,. ^.ccnbsp;plum hauamlatgt; lc 74. c

Hypocrite craße quomodo ieiunàt nlt;gt;.cnbsp;u-imiorum uges à Monta»o btraxo,

ieiumum quid tn fcripturis ßgmficet itgt; lerojolymitaru exc.dium.abominatio de

^ »7.4 Jeiuni.fanäorumnouitefiament, .754nbsp;tgnorantiamfatenmclius.qu^imincerti
quot;--«t 'cmnia Ecclcß^juperioris ff purioris, 4ererc9L

quot;»topcra legis, le.uniœum quamor tcmpcrum origonbsp;ignorantes Legem malediêi 6c.6.i

lc«m«mDco4c«p,«« ,,, b magtnesadorar,. ueiuL '
imc^sacmmi Mormhypocriucorum impict^u

1 mmAnuclchnjksdicitur ^
immMuelexponiiut nobifcuDeus
immuiidumcurtetigcrh chrißus »lo.d
impijfccumpiigiMt

loa», Baptißaclariff Euaxgelion prlt;edi

cauit.6}o,d

Joanneschnßünonigncrauit 67 ab
Et unde ipfum agnouerit ibidem
Joa.quomcdo.ércur Sefu incognitus 6s c
Joannes no fine myßerio in lordane bap

tizauit fod
loan. quomodo feprophetanegaritxn 4
d'i9* d

Joannes Elias dSusnbsp;isi «.isi d

Joannes quando inuinculacoieSus sj a
jod.propketis omnibus praßantior isoc
ci9i a

De joan.opinones uari*nbsp;519 4

Caufx necis loannisnbsp;ibidem b

loan. uidjjim chrißus teßimonii perhi/
huiti79.b

joan.nihil minus quämarundo, ffmal/
Iis auiicusnbsp;ibidem

loan.baptifmis qualis fuerit 45 46
Joannes primus baptifmi minißer ibidem
ioli.quomodo chnßHf fuerit ittcognitHt

Uäosxi.d
imfij ante conditum mundü reieSi ój^.a
impiorum condemnationis caufi. reic

mpietas diuiM nmare non poteß }i9-t(
l/iipictas fons erroum ibidem a.b
tmpcenitentia mixorum multis rationi/

ciuitatibus ifracLticisx$^. c.d
inpro.per. more Habreorum 575 b
Inearnatio chrißi qux attulcüt orhi 59»
c.d

incredulitós caufi confufionis s 69 a
incredulitas miracuhs obfißit ibidem
incredulitatem feuere increpat chrißus
ibidem.b

pat i(/tif 54-ï.b
jncrepatio ?etriconfutatur 561.amp;
incrcdulit. frudus obßinatio. «Tc. 57» c
incurui gradiebanuur pxnitcntes 174 c
ittdurat malos Deus. S excarcat 167 b.c
De falute infantium . an fide ßruintur
infates chrißo apportatinbsp;d

vefcendcre ad infermm quid ibidt m
Jnfemus cSmunis omnibus ibidem.b
somnia rheologorum dc inferno fn c
infantes Deum celebrantnbsp;tf.d

iniwici diligcwdtnbsp;tJ'-'J»

mimicus eo quod inimicus, poximus eß.

iS'pb

Mimico benefices potiffimum medcniü.

ibidem ff fequ.
luimici dileüioné rheologaßriptrpera

docuermt I5i c
mgratliudo cadaréorZ in chri. uy t.c
ingratis quoq; benefacit lefus xfS.cx^od
ingratitudo capernaitaru quo ulta i4-» c
ingratitudo mdarorum arguitur 417*
Jniuria iniuriam paritnbsp;190 d

iniuri^ propria ulcifci nun^, licuit. use
iniurix memoria omnë d'Mof.uetuit ib.
iniuriarü memoria penitus abolëda ïsid
Innocentes contempti.nbsp;7'«.«

Jnuocatiofââûriîjuperfku. fffupcrßiti
cjkióo.e.d. De origine eius iSi.d
inuocandus jolus chrißusnbsp;161 b

chrißus eß mterceffor efficax t6».d
luterceffiones Diuorü uenderc.qualis im

pofura'h6 .d
intercefforejf'icax chrißus i6p.diS6.d
intenejio chrißiquädofinem accipict

5u lt;i fffequ.
laas rex in gcucalogM chrißi pr«tcr/

niißus 7 a
ioas Ahafix filius Ugalit
loachimdiilus^ lechoniasnbsp;'«lt;lt;

Aliur fuit loiachin .alius loiadtn ibidé
loiacim filius loßitnbsp;ibidem

lohannes inlepretatur gratiofut 607.amp;
loan, bapt. maior, minimus in regno

ccelorum isi b
Joannes qua ratione negaucrit fe effc
Heliam. ff prophtiam e[fc 5 S 6.lt;I
loannis bapt feuera obiurgatio 5 7 lt;t
loannis dijcipulorü ßudiü prtepoßerü
650 c

loan.mcrtificäda^ carnis exemplZ
Joan.prte lege ff prophetis audieudus»
lu.d^fequ.

Joan.predicatorflt;enitenti(e
Joan. Eliasuocatus,ibidem
Joä.ortus.ffuita mtraculis infgquot;quot; '

Joan, quale dtfertum mkabitauit » J
Joannis ßudium, ut chnßusab crnnibfit
agnofcereturnbsp;jfi.c.»

De ic«Hc Euangelifa opinio uana ?65 lt;lt;
lo««. Kon interrogat ignorans ,jcdd jc}

Joan.Euangelioaduniü cdifctncu wi»
Joan cur diäus fii.tonittui.tUd. ff
curdileäuscijdpulus
q^arefuum kuatigtliofcripfrritsäp

icfeph caro fuit
jofeph lußitia ff a-quHas ilidtm
jojeph generatie, non marilt;f pcnitur *
h'.attkao

jfraelis nomen quare rnmutatum quot;gt;quot;•
Judas quare in Apcßolü ekSut
Judam proditotem nemini indicauit cbn
ßusnbsp;♦quot;•f

Judicare quid i« fcripturit tbid.b
ludicia domini in futuro feculo rtßeco/
gnofcmurnbsp;lés.c

Judicium charitatit quod ibid.d
Judicium excomunicationis 191.4
Judicium hypocritarum noßrifeculi ib-b
Judiciorum forma ex lege Dti potij? pe/
tindanbsp;6}c.d

Judicium Deiineffabile n^.c.Hf.b
Judicium cbrifli, ad qucduenit in mun
dumnbsp;yii.b.c

Judicia dei iufia.ftmper^lAudäda.iif.b
Judices ^principes uttde Dij 717.4
ludic^ (Xtremi dies omnibus incirtus.d'
fewptr exptâaïusnbsp;4«J.lt;«

Jure agere an liceat chrißiano 146 d
infuacaujja nemo chrißianus litigabit
tbi. pro proximo fecus ibidim
Judicia qualia hcdieuulgo 147.4
Judicio accufarepfccantes in R.p.tf Dti
gloriit,cbrißianus no grauabitur ib,
Judicium adibunt chrißiAni.etiä in pro/
priacAuffanbsp;ibid, m

Jugum cbrißihcnum ffami^bile isj.b
luramenta qua jeruanda,qu{e r,o }}c.d
Juramentum non excufat herodis hcmi/
ddiumnbsp;ibidem

Jurandum pro gloria Dei jbid.b
Juramentum chrißi,tffquot; Pauli 136.c
de Juraminto.trror Anabaptißarum im/
pijßmusnbsp;ibidem

Juramenta t)ius practpit ibid.dm.a
iuramcHta qua prchibita j}6.d
Jurmentü iure exigit Magißratus 137.4
Jurandum cum reuerentia Dei ibidem
Jurarunt dfar.eifapenbsp;ibidb

lußrueriperfidim lußificantur tlu
iußificatio fidd attribuuur u.i. b
JußificatwKis ordo 114.^.147.f»
Jußificationis ordo in Zachao ^te.d
Jußificata eßjiipicntia dc. ibidem
Jußitia quid in fcripturtsnbsp;e^.d

Jußitiapbarifaica darr.natur 4;?.amp;
Jußitiafucaiair.gimum ns.d
Jußitia Zelus,alius farMis, alius h\po/
critis

Jußitia humatia aßimatio léi h
lußitia duplex,uera d(harifaica loi.d
Jußitia ejurits quanbsp;,044

Jußitia propria adoralio 54. J.^is.^
lußificart quid in fcripturis i6i.b.iH.c
lußificaticnis crdo

accipiendum
lußo none ß lex p opta n^.c.n6.d
contra h gis carmonias exigintes.
L

ßri damnant
lapidts c!mdüt,quofcnfu difü
in lapidé mpingere, dà lapide impinf

LatronisbonaopcTit.d'fiJes 66i.b
lAtroni paradifus pramittitur jn .4
tatronSfpelmca è tcmplo faifx t-n.c
Latrociniüfub pr^etextu picUtis ibidem
lAtrones monacbi dquot; ßtcrifici ibidem
lauatio pedü cjuidßgnif. 7î9-î'.74o.c
L4Zirus quid ßgnifteatnbsp;yxi.b

Vex ff Opera quo p nedicaii 9 4., c. tJ
tex ff Euangelion ßlgnis ffprodigijs.or
biiitueâaff commendata 95.4
L«-x uitte doffrifta.non uerborU 697.4
Lex Deifubbathis prxlegebatur 457.6
Lex Dci onus grauenbsp;jS4.lt;f

tejc Dei dicitur tota fcriptura 717.4
Vex ff erophctis ujq; ad loan, tssc.d
legem ignorantes maU'dtdi 65 6.d
lex quid potiß.requirat ibi. ff ûçx-d
lege ff promißione fcriptura coßat x.d
legis onus importabile iif.b.ógó.d
Legif oper4 hypocnßm parimt ibid.
legis quidabrogatumnbsp;754.4

ßum iiä.tJ
Legis ff prophetarü fumma »5.6
Legiî ff Propbetarum nomine.fcriptura
facra inte iigiturnbsp;t94-lt;î

Leg« externa quatenus feruanda m.b
Legis omnia, ff fuo tempore,utilia fue/
re âoi.d

Legih.nüc aque opus at'f; olm 157-4
Legibus etia deßdes urgendi wi-.d
legibus ciuilibus quomodo utantur pij
la.c.d

Uges Moyß ciuiles Niagißratui cbrißia
no etiam obferuandie ibid. ^ 141.4
Lex quce non fohnturnbsp;115.4

Lex Dciuarijs mandatis explicata ibi b
Sub lege quatenus nS fmt credetes 114- c
Lex iußo non eß poßta ibid. ff aS c.d
Lex non iitßificatnbsp;ii4.lt;J.iij.4

Lex peccatü äuget,iram operatur. n^.d
s ine lege: peccatum mortuum 115.4
Lex uirtu ; pcccatinbsp;ibidem

Lex ff à nobis impknda 117.6.115 4
de Legis abrogatione m.d fffequ.
An lex Mofaica omnis ahrogata ibidem
Lex mandatorum in decretis ibidem
De nomine legis, ff quid lex «9.4
Leg«Kommt Prophet«nbsp;ibidem

Leproß an publico exchdendi 113.P
uprofos publico femoueVe. charitatis eß
ibidem

Leprofum Deus coniugio cximit 116.4
ob nullum ahum morbu ita ut ob lepra
proximus uitandusnbsp;ibidem

übertäte chrißiana quando utendum in
rebusexteniis.quädo«ö 379.îSo.ci
Libertas fpiritus quienbsp;7o4.c.lt;i

cètralibrü arbitriü iSi.c.S}6.d.7i.c
Libidinis fruiSus^,cxéplo Herod.ao.c.d
LibriCic.ff aliorum EthnicorH legend.
191.6

lo^mi non poffunt mali niß mala fts-b
Locutiones chrißi figurâtes i}6.d.ii9.b
15$-6

Lot Hxor refpicicns.faluîëamifit 4-69-««
Lucas qtiocoßlio fcripferit deortuclm
ßi 19.b

LUC.XS cur Euagelion fcripfirit si9-b
Utdus er pcsnUintia: fymbola ueterunt
174-C

Lux,fidcm ßgnat ffpiiiatem ibidem
Lucerna accenfa,nißi ibid.b.in.c-d
Lux mundi chrißus 7os.d.7o9.b
Lux pietatem-ßgnat in fcripturis, ff

Magißratus ff principes Dij uocaturibi-
^^.agifiratuspijofficium 419.4.6
Magißratus pius feruit, no» rfo.wiK«'«'
■^15.6nbsp;-

}ubditoïM,i itim.
^^fft^^t^mbicnsMdigms illo ns-h
^^yMrmm qualcs alTumrndi^y^.a
^''Sfatusp.nic.p.diJiiutis 7-7.b

M4mmo«if cultores anteccleßaßidibi-C
Man non fuit uerepanis cxleßis 671.0.
W4«, p4Kiî ccelorum, nubium, angelof
rumnbsp;617.4

Marcioni! chrißus phantaßicus 79.4
Marcio.hertßarch^ error 509.fc.S1fi.1i
MareCalile(e,lacusGenefar S7.b
Maria uocantur lacus öquot;ßagna ibidem
MareGalilxie,Tiberiadis ss,c.6S7.a
Margaritum fcripturarum, uenditis om/
nibus comparandum 59.fc.325-4
Maria plorat apud ßrpulchrum 515.4
M4ri4 dominum prohibita tangere ibi.b
5iä.cnbsp;{fus 515.fc

Marite Magdalettis primum apparuit le
Maria exemplum ardentis fidei 554-4
Mariam cxnobit^ noßri infxliciter imi
tanturnbsp;ibidem

de Maris fi'ijs.impia curiofitas ibidem
Mähte cognitio quatenus neceffaria i6.c
Maria quomodo ueneranda ff prxdica«

Marite cultus prcepoßerus notatur ibid.
Martha exemplum hofpitahtatis 554.4
M4rtgt;m- plures quare in kouo teßamen
to.qnàmolimnbsp;iso.d

Matrimony dignitas mira 599-4
Matrimontj janäimoniam cSmendat Ma
ria defponfatanbsp;lo.d

Matrimony lt;y diuortij cauffa: admagi/
ßratum pertinent, non icckßaßicos
i9i'd

Matrimonia qute inceßa ff illicita fÇf.e
Matrimonium diffoluentia 5i5.fc.c
Matrimonium commune uiuendi genus

Matthifus notarius fpiritus fanSi s.b
Matthcei publicani uocatio ibid.z^'^.c
Matth.quomodo reliquit omnia ibidem
Matthceus qua ratione fuum Euangeliott
aufpicatusnbsp;^^

Medicus uerus clmßus 95,6.145.0
Medicina non damnandet 14.9.b.c
Media non proferendi Dca ibidem
Medicina: commendatio ibidem
Medicus fuit Salomonnbsp;ibidem

Melancholia opus diaboli ij^.d
Melcbifedec typus chrißi 627.6
Mendax cur omnis homo dicatuY 69^,4
Mcnfa chrißi qult;enbsp;n^.c

in Menfa chrißi federe quid ysj.^j
Mens humana tenebre S7S,c.f77,a
Mente immerfa curis mundi.perit omnis

contra .Meritum monachoru éTc. 4.0 o.d
Merita ff interceßiones fanßorum uen/
dere,qualis impoßura 464.1?
Meritis fanßorum nonfidendum 364.0
Meritum humamim inßatnbsp;3S4.C

Merita diuorum chrißopropofita lóo.c
Meritis humanis pcccatorü expiationem
trilucre,impietas immaniß. 161.4
Meritis chrißinititur fides, nSoperibus
bonisnbsp;4.71. c

Merita ieiuniorum notantur ivy-d
contra Meritum hmnanum 4io.c,4ii,lt;t
Wcrc« m fcriptura pro dono gratuito
los.c.d

Mercenarij omnes hypocrite 4ro.c
Mercedë prophetce accipcre quid i^y.b
Mercesiußorum chrißus ibidem

Merces quid in fcripturis 6ft.tt
Mefchiah hebraice.chrißus grtgc.Scó.ï
Meßis, multitudo popuhrum 15 5
B inbsp;Meßif

Milites C jriflidnieljcpoffunt äs.a.ixv.a
Hinijlrorum Ii eck fi£ autoritas 43.« b
lAinißeriii Ecchfue magnifadeytdü m.d
Minißrorum tvnuitus non cotitnncndum

Minißri Ecclcße.cooperurij Dei ibid.a
Mimßros mdignos EuUßx praficun/
tes taxantiirnbsp;ibid.b

hünißrorum Deicoiitemptus 6io.d
jvtm'ßri uerbi non tcmerc ludicandi con/
temnemdkenbsp;ay-a-b

Miracu'a falfa quo abducant 6n b
de Miracuiis fay.(lorum düutio toub
Miraada, ff externa omnia quid ualeät

fine fpiritu D(i
Miracula faciunt ttiam mali ici.c.d
Miraculorum frequ^tia unde initio legis
ff Euangelijnbsp;ibidem

ibidem b.c
Miraculorum raritas haudarguit uerum
Euangeliumnon' umexortum tbid.
Miraculorum qute loannes narrat, ordo
yio.d

contra Miracula frußranca ihidm
Miracula Dei homines terrent ^ip.b
Miraculorü uerorü ufus ff natura w.d

l4.lt;r.C.S-i^6.d.6i}.b.6}5.a.yn.d
Mirac.manifeffari noluit chrißus 546 c
Miraculorum diuinorum ratio n.d
Mifcellaneafcripjcrunt Euagelißa iss.d

Wißricordia commendatur pra facrifi^
cijs leiunijsacprecibus xi-y.a-b
T^ifcricordia qu.d Hebra is ibidtm a
Mifericordite uifceranbsp;s 4' - 6

mferitordiapra-poßera dänatur no.d
Mifericor.ßcrifictjsprafert Deus 199.a
!k if ricor.opera,ihejaurus in cceloisc.d
Mifericordia Dei erga peccatores reuer/
tintcsnbsp;}Si.b.c.ifs.c.d

Mijfje ff Canoius religio undenatay^.b
M'ffa inter bona opera primas tenuerut
116 c

Miffarum ir.ßitutiones parui meriti ii9.d
Mifiis quidam plus fidunt quam morti
chrißinbsp;ibidem b

M.ilfj- pß'udoprophet.impoßura 4ó4.lt;{
Mijja blafphcmia,non fieriftcium 59s.lt;t
^-.yßcria Dfi ignorantes nonßatim abij/
ciendinbsp;616. c

Mijjusquisßt 6f9.a contra catabapt.
Nemo nifi ctiuimtus mijjus re^e docebit
at.d

Monachi ff facrif latrones quales 412-c
Monachi hypocntce t.oßri feculi 147 I'
MoMiicIji uorant domus uiduarü 44»-c
I^onachiaureolatinbsp;^oc.d

contra ccehbatuMonaßicu ibi.ff 4ilt;'-(J
Monachi hodierni dißimiles prßis coe/

Monach hypocrfis ff arrogantia 4ilt;'-lt;J
Monachi opera bonauendunt, qua non
habentnbsp;116.c

Monachi nequicq: ( hrißu fcquutiir 91 b
Monachi noßri, ff i^rifcicosnobitir Ion/
ge differuntnbsp;ibidem

Monachorum effc,r.S Apoßolorum, al ij/
cere propria ff uti ahenis i44-lt;i
tronarchia no femper probatur 144. c.d
Mor^anhiie ßaius optimus.ß quis Deo fi/
milis monan ha poffet haberi ibid d
yonarchaunus Ecchßt chrißus 554-c
Monendi peccatores librre 246-C.i45-t
Manendi ucra ratio, cxcm^lo mnnis 64
f tiß.MUontibus fcepe ofiluU cBrî'
ßusnbsp;646 .c

Moyß ffchrifn collatio ibid fffequ.
Moyß ins ciuile pius magißratus ne ton»
temnatnbsp;lu.c.f^'.ä

Mofesfcripßt de chrißo 66i.b.6i9-b
ex Mojeiur ludai chrßum non difcunt
663. b.c

fequ.cipiofc.
Mofes quomodo intelligcndus
Mojc nihil ad nos.diäum impturn txy.d
Morsianuauitcebeatienbsp;4-so.c

cf ftqutnt.
Mortuos luget dilcSio chrißiana
Mortui fanäi cum thrißo ßint ô uiuunt
651.4

ßa 311.6.C
Mo« quormlibet fomnus dieitur
Morbicb peccata immitmtur vs-t-^^quot;-»
Morsfdelium quomodo cogitada 67'-»
Mors eternaincredutorü 634.a fffeq.
Mulierum ojficiaerga chrißti 514-«*
Mulicrumjedulitas dum jlpeliretur 00/
minusnbsp;ibidff^n-b

N«atiiie cxlibatui prctferëdx qué.t.oi.b
mptijt dmßiano nunquam pojfe inter/

cblationis fpon^ane^e ueterum
Obßinatio frudus incndulitatis 5 7 0. c
0amp;trclt;S4torM maleuoii hypocr. 1 5.4
Oculuspro mente ff intentions isi.d
Oculus malus quidnbsp;^.n.a.Hf.b

0lt;ii« lt;j«o chrißiani lahoràt,unde 169.amp;
0lt;J|«.'n m prophetas ff prxdicatores un

de 107.K c
o4io fmfriî nihil peßilentius iji.c
odijfe inimicum nufquam ludteis per/
mijfumnbsp;lîo.c

0/p«M îiffjfjif (f«l4 «07.4 ( i'.4
j« oiiHcfo «oßi« chrißus orabat 699.b
Omnis,nonfemper dißribmtotü 57S.4
omnes.id cß,pluriminbsp;169.4

Opera Eccleflaßicorü repudiata 116. c
Opufculis humanis ccelim polfe prome/
reri.quanta ceecitas ' j^i.c
deOperarijs.pr^epoßexe ad opera hor^
tantibusnbsp;uj.B

Opera manuum noßrarü.idoU ibidem
ad Opera quo chrißus prouocct ii .c
Opera qua ratione urgtnda ibid.d
Opera bona qus ï fcriptura us.a.b.us.c
cpera bona Dominique 717.4
Opera teßimonia funt ehüionis ff bene

diilionis patris
Opcrar^.mejfores.uiri apoßolici ifs.a
Opera nec iujuficant nec dänant i6s.b
Opera bona à corde aßimanda s 0. c
Operü manuü noßrarü idololatria j; o.i
operibus bonis fedulo incübendü sö .e
Operibusaliinis non fidendum ibidem
Opera mundi mala funt 69 o.e. 4.655.6
Opera uere b^na.charitatis officia is;.a
Operüteßimon.chrißianos dcclar.279 *
Operabona.fideifruâus 103.4
Operarij, E uangeliomaßiges ibidem
Opera mifericordix.diuiiixccrleß.iso.d
Opera bona.bonum fundaments isi.4
Operarinos dicimur, quce agit innobit
Deusnbsp;ibidem amp;

ex Operibus non conßare falutem ibid,
ad Opera bona conditifitmus ibidem
orabat Dominus noäu in monte oliuarS

âçç.b.iii.a
Orandum ac uigilandum
orandum fedulo, ardentcr, er perfeue/
ranternbsp;19 4.. J

c randi pro remißionepeccatoru 166.C
orationis chrißi explicatio 771.4
oraiioncs audiatur à Deo.cum nobis pri
dem reitßa; uidenturnbsp;}}i.d

Orat. locus idoneus.fecejfus 156.4 ff feq.
Orare fine mente.quantü piaculü 156.4
Orationitempus aptü.noäurnü 1^7.4
Orationis dißator.ipfe animus ibid-b
uerba quatenus ad Orationcm ibidem
Orantes in publico tterba adhihent ibid.
Orationes public* ff pfalmi cur in Ec
clifianbsp;i5s.e

O-yM^itempw locum Squot; modum ßatuc/
ieKfcejUrium.Juperfîitio grams ibi.
Crandummbro.d curnbsp;ibid.d

oratices propilt;e dicüturjlaU preccs ib.
Orandum cum abßinentia ef ii-mv/s ibi.

crationes cœnohitarZ pbarifaica »s c
Oraredieamp;noamp;e, quomodo intelligeu/
dumnbsp;J47-Î»

crediderunt
^s6.c.i9o.d.n9.a.tst.b
Panis uiuens quo pado chrißus dicatur
677.nem quomodo edatur óys.d
ranis quotidianus quidnbsp;i9S-amp;

paradifus latroni promittitur 511 lt;»
parabola quomodo accipienda ssy d
poraboltscur chrißus deleäatus 6s».d
7ee.d

Paracletus dicitur fpiritus f 6i,a,76i.c
paralytica fanitatvm impetrauit fides a/
licnanbsp;Ji4i.lt;ti'

Parentes quatenus odio habendi i74.d
contra dcfertorvs fuorum ibidem
Maioresutbvneficia,ita O'maU acci
piunt in minoribusnbsp;447'b

de pafchatis obferuatione vn-vi^
Pafcha quädo celebrauit chrißus * 77.a
a.Ciuando ludainbsp;ibidem b

patiendur^i quid chrißiano ^6.0
Paßionis fua chrißus cur toties admo/
nuerit difcipulosnbsp;iyi.c

Paßor ums eß chriß.nos eiusferui7tf b
Pater per filiü nâe cognofcitur 701.4
Patris de filio teßimonium triplex äSi.d

Anabaptißis
Patrum deßderiü.noßer torpof nt.a
Patris cognitione folus fdius donat isä.c
Patrum placita non cötemnenda i^Si.b
patrumfiduciaßultanbsp;59.4

patriarcha EccUßaruprimi J59.«t
Paulus no minor duodecim Apo^.4o7.î)
Paulus fugit in perfecutione sj.b
Pauli fanSaaßutianbsp;167.b

peccati mimdum arguere quid 09
Vitia aliena infeäari.juis negleßis ibid'
Peccata rcmittere,lt;y uerbo reßituerefx
mtatem,permde effenbsp;ibid.b

Peccatorü remißio an in futuro ibid »
Peccata aternü,ergo Squot; poena
ob Peccata morbos immitti
non Peccat chrißianus, QT tarne» habet
peccatum

Peccatorüfatisfaäio impoßibihs i66,e
Peccatorü condonatio ab uno Deo poteft
impttrarinbsp;ibidem d

peccatacodonare.poteßätis Eccle.ff*'^
peccata quo Eccleßa remittat 6it.b-C
peccatiî nönunp cedere in bonü « »
pec.reßpifcenti cogratulatur angfll-^ ^
Peccatü eleßoru, ex ignorantia s » 8*»
Peccatores.profceleratisnbsp;quot;o*®

Pharifeorû cteatas fffuror jtt.b.foó.d
pharifeorSçaxi/Ti'xinftna t^ó.d
Pharifeei équot; saducxiconfentiuntcontra

chrißum.
pbarif. quo irrita fecerut lege dei. 559.4
Pharißti hoßes ueritatis prxcipui.S^ó.d
Pharißcorä phylaâeria.ffambitio 459.6
Pharifxi hoßes Euangelij potiß, 645.4
pharifxorum dolusnbsp;i96.a

Pharifxorûrapina^ intempcr. 445.4
Pharifxiprifct,€rnof.rifeeuii lu.b
pharifaica iußitia qtue,nbsp;us.c

Pharifobfeurius loquitur chrißus i^i.d
Pharifai noßri peiores prifcis ibi.fffeq
Pharifaicam difciplinam chrißus ubi^
accufatnbsp;„6.d

Piet.is abfoluta infacris lit.tradita 54u.c
Pie/45 «Ô fita in prxceptis humanis ibi.d
Pietatis impietatis^ eade fedes. j^i.d
Pietas ßmplex.nbsp;iö.c

Pifcandißudium,ideß.lucrandi quam
plurimos commendatur çx-d
Pifcatores hominit nö iüico erat Apoßoli
jed multa eruditione fecit chrißus ibi»
Placere licet hominib.in bono los.C
Plantare quid in fcripturis 345.6
omnis plantatio ffceet.nö de dogmatis.

fed hominib. non planlatis ibidem
Poetce etiam uèritatë tradiderunt 996.i
Pontificix leges cü lege Dei pugnät 5 9 lt;5
pontifici Rom. quatenus obtemperandS
P'fg-nbsp;715.4

Populus diuerßßima fequitur 423.4
Populus in ueritate no perfeuerat j 0 7.4
Populus ifrael.typus Eccleßa 619.6
Porcos petiunt Ditmonesnbsp;157.4

Potejlas hpoßolica hodie cara 20 6.c
Autoritas predicatorib. quam necceffa/
ria unde petendanbsp;ibiditi

poteßas omni! obferuanda 574.0
Poteßtati quantü chrißiäus debeat 1454
Poteßates à Deo ordinatx,non potcfas,
contra Monarchias i44.c.i
Poteßatiinferiori.an liceat fuos defen/
dere contra fuperiorem, prxfertim in
caufa religionisnbsp;143.144.

Pcteßatudßcrime notabile iJ4:d.fffeq.
Poteßates Eccleßaßicxquxftnti^i.b.c
Poteßas Ecclefiaßica penes quem ßt
Plt;«g-nbsp;554.C

äantes 129Exemplofcribce
prxdicatio Euangelijad iußificationis
ordinem pertinetnbsp;ii4.lt;i

ttitJicMh et^gcîMi hMda n, .h.cnbsp;pr^repfV ««rijs Ux dd exfhcaU m.hnbsp;PrcphcU quis dicatur m fcripturis zss.c

prtedicatioBuAngcUjcapturtepifaumafnbsp;pr^ccpta minima qu^ é,d,mnbsp;Prophctarumfih,qu,tbu Prophciasm

(ImiUtuY s$.c,n}.bnbsp;praceptorum caputtimordti i-^f.bnbsp;da:ift:mperhakuere.Frophctarugo:cr4.

Kcmoprccdicctmfimtfîutnbsp;prxccp.fcruaffefcfalfoputauitprmccpsnbsp;Prophetare ut uarw acopiatur, Propke/

prxdi'cator qu^ tcperahit incrcpafmetnbsp;prxcepta Dei alia tmporaria. alia per/nbsp;Prophetas multos habuit ifraêl. amp; Bcclt

,7 b.cotra quorundam procaclUtemnbsp;petuaéi9M.Etquotraâûdafmt6,o.dnbsp;fia prima,Prophète munus pracww.do

pr:cdicationis afperitas qult;t probandanbsp;pr^tcepta in fronte ferunt Jndi. Perf,e.nbsp;cere pie,atem.ProphcU qmd différante

pr^dicatorcsmittcre.DeiPalriseßisj.anbsp;pr^ecepta patris CT fd^fecum non pug/nbsp;m,ff fequentibus. ,

prced,cädiofficiücuiambiendn.ibid.b.cnbsp;nant uS.d.m.cA^t.anbsp;prophaare in nomine chnßuqnid.iou »

potentiorifpirUu.isquimintispotefi.eenbsp;pra:ceptaadquidhominidatK 676.Cnbsp;prophetiaprodoânna

dci ^6.dnbsp;prteceptaddquatenusfâciliaCr difficinbsp;prophetant etiam malt ibidem CT

prtedicatores non tmere mutent uocatio/nbsp;Ha „6.c.dnbsp;ppophetiiedechrifiocr ecclefuquomo

„es ibidemcrfcqu.nbsp;prlt;eccptaddohliteratatraditionibusho/nbsp;tnodotraffandx 630.C.0

propheiantetiamhypocritte zss.b.x.x.cnbsp;minumnbsp;prophetanon petit niß urufaïem 449.^

contra pr^edicatores intempeßiuos. ernbsp;SinguU hominum mandata.ßngula deinbsp;prophetia quando obfignaU 459'quot;

CÖtraignamcocionatoesibid ffx69.Unbsp;pr*cepta da diffialia 457.6nbsp;prophetia; de chrißo.quomodo e fcriptit

prccdicatoris Euangelid mmus. fidemnbsp;hilia ibidem er fequ.nbsp;propinquitatcmfangumu no refpicitii^

fr^dicationeregni cœlorum nihihrar/nbsp;pojfumusfacere ssi.a.b prouidentia de, omnudifpenfatxy^.a

flantius Sf.bnbsp;pralatisEccUßarum in primis uigilan/nbsp;Nihil fittemercnbsp;i94.c,296.0

pradicatori non femper uagandum. con/nbsp;Lot 69.4nbsp;fox. diligere cur de^pr^ceperit 15;-^

iraAnabaptißas 140.0nbsp;Prefbiterinoßri.ty legis facerdotis diffenbsp;proximosquàmuarieDeusnohsfacity

rituchrißi probanda ibidemnbsp;primogenitusomniscremrcf, chrißusnbsp;proxmihoßes quoq; uocantur thd.a.»

prcedicatorumnecefUtas ibid.crfequ.nbsp;d.uide bellumnbsp;pro proximo arma ferenda 'b'd.m.a

prxdicantibus deberi uiäum 165.6nbsp;principes cur potiß. fauiant in chrißia/nbsp;proximus fed/dum Dcü diligendustbide

J^o illico de fruSupreedicationis defperanbsp;«os 167.b.cnbsp;pnidentia ferpentin* opus chrifiianis

prcedicantihitsdeheriuiSutn 165.6 principes dij didinbsp;^is.d prudentibus uerbidifpenfatiocommiüeit/

prtedicatoresEuang^mcdidanimaruib.nbsp;prindpatus cupiditas homini innata.nbsp;da. ^ »«s?'quot;*

prxdicatoresEuag.paudffmulti.ice.cnbsp;probatica quid Éf^.dnbsp;raphraßicos expknaius 45S.'t.f

prxdicatoribus quàm neceffaria autori/nbsp;probationis diuinie ordo 636.Cnbsp;pfalmonim ufus

tas çr unde petenda ibidemnbsp;prodigia à morte chrißi yts.cnbsp;pßlmicurin Eccleßadicamr i5S-lt;

fradicaior.exemplo mfi.beneficiorumnbsp;promißiones patrum plus in rccejfu ha'nbsp;pfalmi ss.locus,femtl iuraui ffc.de chri

pnedicatorum Euangelijofficium ns.cnbsp;promißioAbrahxfaSadechrifio.expo/nbsp;pfalmi jüocus Reges rharjiscxcußut

pradicatorum culpa i79-6nbsp;promißiofaäaAbrahie ffoauiddcchrinbsp;pfalmino.uerfus.^.exphcatur 1^4.«

prxcepta chrißi qult;edâtëporaria i6ucnbsp;^nbsp;pjcudochrifiiqui.ffqutdesanteexcidiut»*

Canon certiß.intelligendipracepta, cer/nbsp;promißiones de chrifio.iud.uelatce }.a h ludaisuenerintnbsp;455.6.464.C

tishominibus datAnbsp;ibid.dnbsp;promißioesaliieMoyfl.aliteclrißiiio.dnbsp;Alijpfcudochrißi.alij finthiehrißi 464tS

prxceptaod omnia adnos aliquatenusnbsp;promißiones chrißi etia ti-poraris ibidenbsp;pfcupoprophctas futuros preedidtchri/

pr^cepta humana.diuinis femper plurisnbsp;propheta minimus in regno Dei.maior lonbsp;pfeudóproph.etia f ntura prlt;zdit{!t is y.6

cur inuitet mgis quam prxcipiat chri/nbsp;propktta quisnbsp;«49.«nbsp;pfeudoproph.multi uigentt ueritate tbid.

flusnbsp;leç.anbsp;propbetitr deCbrifio.quSdceipièdte 1^6nbsp;pfeudopropb.et tiéi^ff ^agißrifatd»^

Regnum dei uim patituf 6t t.d.m.f.
Regnum cœlorum quid !f.4,i6s.b.C
De regno cbrißi uaticinium Efa- inflgnt
ibidem

Regnum Dd in quo ßiuni
Regnn Dfx uidere.dmgredi ibid.d'än.i
Regnü dd ut hcreditas, no ut mercas dat
biturelcßis.nbsp;475.4»

Regnadiappetiito hominiinnata 459.I1
Regem ludceorufe chrißus iiißnuat 17.b
Regenerations ßatus qualis 40 6,i
Religioms negotium pertinere ad magi/
gißratumnbsp;w.d.crfequ.

Religio uera ^ ludxis orta
De Religione nihil temere iudicundüii^
Religionis extemte cpera inßant 147
Remittendaß-atfi noxacito ni.c
Remittendum ßptuagies fepties tss.c
Reproborum ßatus poß hanc uitam a6C
Reproborum ingcnmcum uerbo Ddtenr
tanturnbsp;igj

Reprobiquatenus utritatc agnofcunt ib.ä
Peprobi foli peccant in fpiritüfandü ibi.
Reprobis omnia noxia
Repudium quare olim permijfum 59 o.i
Répudia Ma gißratus admittere dtbet ob/
duriciam cordisnbsp;ijj^j^

S'merrtnV« praccäuitt m rc
Dd,principes jkcerioiiï w-b

tc««or« bemgnitus impcrfcâa.,si.d
P^bhcm er mihtes, pojjmt chrißiani

r^'hUcani nomë cur pafßim infume
P^fl'can.^ui

P'quot;'^'q^fidebaptitcntur 14.,.c
P«fi baptifmoiH externm Ecclcßam

rccpiuntur
f^riuniceobfiruandinbsp;d

Pquot;quot;''quanti Dominonbsp;b.,si.d

quomodo creduntin chrißum ibi.
quo Pmdes elje dcbemus,in

P^cna conditiones ibidem
F^crnn ^cdcßam recipiendi

Waenbsp;.

lm... J , „nbsp;tbt-copioe

Pj^'^hrißaadducti

m tempore bmcr4pM«.'Mr.

reciV

P^crdis ^taspUrcs dat regni Defdlt!
pMWcm cxcwfmw, nihil recipÏJnt'es

PH'cationumlf^

PJfp career,s commentürefutatl
^yorii commenta ßupendu Z'l
^ iteobgoniwnbsp;' ^^^

^quot;'iragenanç numero pr^pa
ynisS-expurgationUli

fulto .^quot;^'quot;^'■f'mküiuntü in co/

l'^^Praceptum

Qji'idragenariü cbrißi ieiunium, txem/
plum baud imitabilenbsp;74.C

Quadrageßma inßitutio fuperßitiofa

pag.nbsp;ibid.d

Quadrageßma obßeruatio ueterû 75.4
Quadragefimir religio quomodo irrepfe
ritnbsp;ibid.b

Quadragenari} ieiun^ folutio Utifera
pag.nbsp;76.C

Quadrageßma obferuütia, ut duetemm
confenfu degenerarit 76,d. etfcqu.
Quadrans quidnbsp;tn.d

Qualis uir tilis orationbsp;j n.b

QHeeßum in facrifictjs facere intolerabi/
le Dominonbsp;411,amp;

Quaßioncs curiofn dimpiie 15. b.c
QHerulatio,non pracatio fuit,quod ora/
uit Domin9,pater mi,dc. 494.4
Quxßum facere ex pietate. quàm inuifa
res Deonbsp;617.4

RAbhi quid Hebrais «05
Racb.ib curia genealogia chri/
ßi memoratanbsp;6.d

Kachab hojpita exploratorum officiofa
pag.nbsp;ibidem

Rachab fides cximia.nbsp;ibidem

Rachel pro Beihleem ufurpatur 5o.c
Rapina ef intëperantia pharifceorH'-r'^.d
Rationishumane aßimatio i7i.b.iS9,b
Contra Rationis iudiciumnbsp;j 6z, c

RecÖciliatio omnibusfacriftcijs Deogrx

tiornbsp;151,4

De reconciliatione fraterna ßmilitudo ex
plicatanbsp;ibidem b CT fequcnti

Redemptionis noßra qua ratio \i.d
Regnum ccelorum.populus Dei i is.c.i

iSi.b.JSi-b

Regnum Dci.doSrina d lex Dei 414.C
Regnum dei ad Genies translatumibide
Regnum eccleßie.chrißi 9i.a.b
Regni cœlorû prcedicatione nihil praßS
tiusnbsp;SJ.ÎI

Reg«i Dei.cr mundidifcrimen toi.d
Regnum cœlorum puerorum eß 4oj.lt;?
Regnicalorücapacitas in quoßta 4oj.4
RegnU Dei no carnale.ßd fpiritale ^Cj.b
Regnum Dei qui hodiefibi Cr alijs claw
dant

Regnandi libido Eccceßaßicortim pcrßrt
giturnbsp;l4S.Ä.i46.lt;i

Regnumfuum fpiritale inßituit chrißus
lis.d

Regnum od quando cum uirtute ttduenit

iC^.d.dfequ.
Regnum chrißi temporarium.d leternS
fn.d

Regnum chrißi regno patris cedit ibidë \
Regnum chrißi idem quod faccrdotium J

einsnbsp;,i,.4

Regnum Dd quxrere,quid jsj.amp;

KepuJium quale,uetatchrißut »iJ-t
. lt;Jf RcpwdiO lex rhcodofy Oquot; Volenti/
niÀni

de iure r.pudy ßue diuortij
Repudium quädo illidtü chrißiano ibi.
Requiem folus cbr.ßus pra:pat liy.b
R: ß jifcere quidnbsp;ss-b.c

Refpcndere quid in facris literis ói J
Rcjiirgat omnes uoce chrißi öjs.c
Rejurr dio quo chrißus,d uita 7^-c
Rejurrcßionis, ffapparitionü oominihi
ßoria ordinaturnbsp;mde.

Refurgentë Magdalena prima uiditsi^ b
tiefurrexit dominus cüterrcsmotu ^17-b
Refurredionis primi prscones Ang.ibid.
Re/wrn dionis fides qua necejjaria 51s.c
À fide Refurredionis nouitas uitlt;x ibi. d
Refurreäion? difficile credit bomo ibid.
in Rcfur.ang.fimilitudo promittitur^a d
Retef uangelicumnbsp;ss.c.w-b

Romana fandimonia perßringitur 45 »-ä
Romani pont.f.taxantur ii^-ff igt;'de.
nihil ad Rom.pont.qux data petro isi b

Rom.Epifcopi prsrogatiua ibid.a ffS.d
Rom.pont non funt propris claues 3S7.b
Romano ipoßurx perjßringütur 464.4
Rudtores fercndinbsp;567 t-57i-C

à Ruiihus chrißi. non requirenda ülico
fumma i^7-b.c (ijciendi äü.c.d
Rudiores in myßerijsfdei non ßatim ab/
Ruth unde auia domini ejJe meruerit 6.4

Sabb-ithum fecundo primum quid ibiii^
sabb non quodlibet opus prohibitü ibi.b
sabbathiopuf propriumnbsp;äsj.fc.c

Sabbathum fanâificare quid ibid.b
Sabb.lex ff eropbe.legebätur iamp;i. sy-l'
sabbathum CUIUS figuranbsp;ibidem

Sabb.uiolati apologia chrißi 69i.4
Sabbathum à ludais uiolart ibidem
Sabbathi dominus fdius bominis i?;*«

Sacerdotesfuperßitiop taxantur 5 0 j .îgt;
Sacerdotiü chrißianorufpiritale 45»-4
Sacerd.unicus ff perpetuus chrißus ibi.
Sacerdotium chrißi.idem quod regnum
eiusnbsp;iif.a

Quare â Deo inßituta ^o.c.d
Sacramentorumeß-icacia qualis ibid.d
de sacramentorum ui çy natura,rcccn/
tiorum quorunds fententia 4i.lt;t
in sacrameiitis quid conférât minißro/
rum Operanbsp;4î-b.c

Sacram. exfenon confern- gratiä 4S 5 • lgt;
in Sacramento chrißus fumitur ^sf'd
Sacramentorum myßtna celabat profa/
nos Ecclefia uetusnbsp;n6.c

Sacriffciumchnßianortifpiritalelt;^^c.d
in Sücnficijs quaßum factre, intolerabi

54/ terra,Apoß.'o9.b.c.Etoës fid.n o.4
Salom.typus chrißi ôo9.ti.6is.tlt;.65o c
Salomonis ludicium de mei-etricibus ab
Ugoricäsnbsp;6is.d

saltan uult cüdos deus.exponitur 169 4
salutatio interdicitur hyperbolicüs 164.C
Salus non annuatiatur, niß ad hoc ordi/
natis

Salus per fidem conßat no operib. isi b
Salus omnis in uno chrißo 279-4
Samar.curno receperint chrißü fii.bc
inter luda.ff samar.unde dißidtü 645 b
Samaritani Gentes erantnbsp;ifS.d

samar.tranfgrejfor dicitur ibidem
Sandi quare ßagellantur ä Do. xxs-c
sanßi cum chrißo funt ff uiuunt tfi-^
sanäiueri auidißime folent ßbi inuicem
coniunginbsp;siS.d

Sanßi quare ti-ntatur ä Domino lu.b.c
sanßi qua uiderint in promißionibus ß'
bifadisnbsp;705.t.c

Sanäificat'.onis fymbolu bapt.^i.c.66.d
Sanßitas alia extema.alia interna 246-4
inter sandos uHeris teßamenti,c^ nout.

Sanaos,qui hinc difcejferüt.uiuere joód
sanßorü gaudm fffalus ( hrißus ibid.
S andorïi cultus prapoßerus 645
Sandi imitandinbsp;ibid-c

sandorüßatus poß hanc uitam i^ö.c
Sandorum interceßipnem non probat lo
cus dc muliere chananaa ' 5*'*
Sand.intercefnoncs uendere, qualis im/
poßuranbsp;4Ä'»-.»

Sanä.ac patrü fiducia ßulta39-a.b.6o c
Sanäortmcritis no« fidcndU
sandorum ueneratio uana
Sand.im.agines adorart ethnicü ibid-d
Sandum quidnbsp;*

sanguis chrißifuper ludaos 5 '7
sanguis ff aqua de latere chrißi quid
admbretnbsp;5ii-4

Sapientia Dei.chrißus
sapientia fapientum quS perijt Mi-b-e
sapiëtia humana aßimatio
sapientia Dei contcmptores in abfurdos
errores prolabunturnbsp;44'-^

satan quare tentator appellatur 71-*
Satan fidem potißimum pttii ibid.94-d
Satan, Leo nigiens
Satan quid
Satan quo rfpiat
Satan princeps mundi ejfe cemtur fo6.e

Satan hoßis chrißi irrecocilubilist69 ^
Satan quomodo Petrus dicatur fói.b-C
Satan tortor

satana minißerio mala oia fieri
satana tradcre,qualis EccUfie poteJfäS
ffi.b.c

^canddo,^,nplenus Orbis ibidem
scandak d,l,genter uitanda ibidem
Sjanddon duplexnbsp;ibidem b

Script.impletio.pro allußone s^.d
Script.fabbatho legebatur in tëplo jiâ.4
I» scripturis citandis mos Apoß. n.b
Scriptura genealogias per uiros tantum
recenßinbsp;s.c

Script. ijMo chrißo tcßificetur 66z.«!
Sederead dexträpatris qd 5oo.c.pi.d
Sedereädextris chrißid'ßnißris.quid
âquot; quibus datumnbsp;'ni.d

cat 697-4
per Semen quid inf:ripturis 519.4
in seminc tuo benediceittur,tmi chrißo
competerenbsp;ibid.a.b

sepulchra chrißianorS Ijoneßaßntibi.
Sepulturce chrißi pretioßt fuj
Sepeliendimos iuda.ibüff' So-d.7xs.c
ad Sepukhm chrißi qua mulieres c?*
quando uenerintnbsp;5i4-.c

sequenti chrißü quo oU deferêda 9lt;.4
Sf^MiitKi- chrißa canobita ne^cf, ibi.b
Sequi chrißü.qudm ftlutare 96.C
sequi chrißum.res ardua tto.c
sequi chrißum quid »o.d.i^-^.c
Secuti Dominum uarij.ü' uarijs de caußs
66g.b

Scrpentis anci allegoria explicata 6n.d
Seruus Dei quilibet eß, ut comodet alijs
469.i»

S^ichïaaliassichëdiSaiffsychar 64)-!»
Sichinita ijdem quifamaritam 644'C
Sidonicurnonpradicatum iS4-c
Sidiis gladio ftmilenbsp;455.amp;

SignumregniDcichrißus 5 6.4
S ignum Achar fußus enarratä 15 .l».i4
Signü lona.ßgnum refurrcäionis ji4.4

Signum filij hominis in cxlo ^466.4
Signa chrißianorum pauca 647.lt;i
Signa ä Deo peiicrunt etia fanäi 547.4
quid tentare fignü petendo ibidem
Sigita magna de ccelonbsp;^.ss.b

Signa fxcrametalia non effe inania 45.amp;
Signa cur Det«ßanüis dederit fenßbilin
40-C.4

Signa chrißi no oU literis mädata öiS.C
Signisfape adßcribi,qißgnati cfl 4i.C
Simon magis pßudoprophcta 454.4
Simon Cyrenenßsnbsp;709.4

Sodomis quare non pradicatZ is4.c
sodomis deteriores,qui Euangdim au/-
dierunt,ncc reßpifcunt ibid.d
Sodomorii exëplu quo acdpiendü 16^.4
sol iußitia,chrißusnbsp;115.4

Somnus mors quorumlibct yn.fr
somniorum diuinorum uis 15.amp;
Spiritus f.noUöi. 6quot; indes9t,b.S9^.4
Spiritus f.cur aquanbsp;6i.4i.4

Spiritus f.paraletus ös.a.Digitus Dei ib..
Spiritus fanßus quid operctur ibid.b
Spiritus fanüi uaria dona ibid.
Spiritus fanSus Deusnbsp;ibidem

Spiritus fi patre ef filio procedit 6 4.C
Spiritus fanßus in fpecie columba cur
Spiritus quid 7't.i.d {uifus 70.4
Spiritusf.magißeriu in crcdëtibus u4.c
Spiritus Domini unde detur 716.4
Spiritus timoris in utteri teßamento, adf
optionis in nouonbsp;595.4

Spiritusfilionim hic imperfeßus ibid.b
Spiritus quid doceat 6quot; fuggerat 751.4
Spiritus chrißi falutm hominum qua/

Spiritus f oleum ffungucntum s.d
Spiritustimoris.or libertatis sSf.b.c
Spiritus fanßi defcëfus in baptifmo ehrt/
ßi,quid admoneatnbsp;69.4

SpintMi ubi uuît fpirat. uarie exponitur
spiritilishominiiMtura ibid. (615.4
Spiritu Dei fideles aguntur, non [uo an
bitrio

Spir.nÖ litera couincëdi increduli 1S9.4
Spirita Deus non dat admenfurâ 659. £1
SpirituiJanäo conuiciari quid toS.d
ia spif j.oës reprobitandépeccSti07.b
Spirium chrißi habuerunt etiam fanêi
uetcresnbsp;J5.6.696.C

Spiritalbeneficia caro noagnofcit9f.b
Spir.tan§ corporalia defcribûtur 559.6
Spiritalib.mandata Dei fadlia içi-d
Spinx in pntbus pharifforum 459.6
Spolim diaboli per chrißü recuperatü
Stella magis noua condtia 19.6 (5o4.lt;l
Stella Niagis in oriente tantüuifa , u.d
Stolatiobambularefoliti pharifti 459*6
Studiîi literarû haud negligendü 691.4
sudor chrißi fanguineusnbsp;495''*

Symhok externa ßne fp.dei uana 6u.a b
Symbolis tribuuntur,qute per illa ftgni/
ficanturnbsp;ibid.b

457-6.48o.c.4S9.6.i».d
Synodorü erat leges codere Eccle. îs9.4
syriaca lingua ujß Hebrtei 119-6

TAnf„non femper fimilitud.49^.a
Talentorum parabola docet bene
ficentiäergaproximü 47»-^
TeSa plana in zudtea 44i.6.k5.6
telones Matthäusnbsp;i.b

tëpla noßra ipys lucrisfßituta 411.6.C
templum domus negotiationis ibidem
Templum camah erexeruntfacerdotes

Teplifubßruäiones oßendutur Do.4Si.lt;l
Templorü ßruSura p4r«i meriti »9.4
rempln quo fans, ficataurum 445.4
1» Tcmplo habitabat olim Deus, quia îbi
coli uolebatnbsp;445.6

Tfnctriî lucem praferre ibidem
Tenebrx extemx hic incipiuttt n6.c
re«eb.merit,bominû mëtes fjS.c.syj.a
Tenebrce dicuntur affeäus humaniisf.a
Tentât fuos Dominusnbsp;m.b.c

Tentationis natura graphics depiäa ib.
Tentare Dominü quid s » .c.d. f 4-7 .d
Tentant oommum, qw manuü laborem
déclinantnbsp;ibid.d

Tentant Dominum, qui ßne fummo ßu/
dio,fcripturlt;efcientiam fperant ibid.
Tentant Dominum,c«libatum inconful/
todeligentesnbsp;Si.4

Tentatio utilis ibid. ff 7xJ.77-a b
Tentatio credentib.no timida '69.6
Tentatio duplexnbsp;i66.lt;J

dx 77.4.6
Tentati fide Moyfes,A4ron.Adam ibid.
contra Tentationem de Hütt 7 s.c
Tentatio timenda quxnbsp;170.C

Terram poßidebunt lugentes i'^-.c
Terrxmotus in paßione c hrifti 5 fi-c
Terrena fpeflantes,inepti comités chrifti
119.6nbsp;(ii9.c,lt;l

TeftamentünouS, ff lex noua promijfa
inter Teftam.uetus ff nouü difcrimë ib.d
Teßamenti utriufq; colUtio apud Apofto
km quomodo accipienda m .6
Teftamentum nouü, gratiam Deipotiß,
cèmatda

Teftim.de chrifto uaria 6st.d.(6x.d
Tetragràmaton nomé quid ßgnif. 575.amp;
Tharßs regio.ciliciaeß is.d ff inde
Tharfis naues unde diäxnbsp;ibid'

Tolerantia Apoß.necejfaria iis.dff feq-
Tolerantiaanimiprxcipitur «59-amp;
Tophetgeennanbsp;uç.b.e

Traßus patris qualis 67o.d,67^-b-^
Trahit fua quenq,- uoluptas 67^-^
Tradittonib.ho'm colentib.fefecit Deus
ßupenda,immißis palpabiUbus tene/
bris 541.6 c
Traditionum humanarum Dominus eß

Traditionü humanarit uanitas ibidem
Traditiones humane qux ibid-b
Tradition.ho.quxdädiuinxfunt ibid*
Traditiones ho. quo cü pietate pugnet ib»
Traditionü humanü autorfatanas ibid»
Traditiones diui Pauli no funt prxceptx
hominumnbsp;ibidem d

Traditionum bumanarü frußus ibid-
Traditionum huma-patroni ueritatis ho/
ßes nocentißiminbsp;ibid-b

Traditionib.ho.frußra colitur Deus ib.b
Trasfiguratio chrißiqualiS'fueritî66.e
Tropiinliteris Euangelicis 65.4.169.^
TKfc4 qua elcâi conuocabuntur 466.d
Typorum explicandorum ratio óif.b.e

617.^ fequ.copiofe
in Typis exponëdis Apoß.imitandi 619.4
inTypis non omnia chrifto compHere,
ffEccleßxnbsp;ibidem b.e

Typisperparce uß prophe.ffApoft.Sii.b
Ty picas intelleâ.Euag. literx doc.ón^C
V

Vcrbo DC- quomodo mali inducatur ibi.
Vtrbiim Demon illico pUrtc inlAligitur
iiv.c.dnbsp;^

Vf gt;■!:« De, mn frujlra pradicatur.fi c-tia
*'°»mtcU,ganturillico omnia ibid.
Vfroo Del canrc mifcrrimum is^.a
^cr^icontmptompoena ló^.d.ióó.c

Vfrf^ucrecarofadu özj.b.c.579.^-C
omnia aliquo modo ucrbum per
q'^odconditafHnt.rcfcrunt 617.a
I'^^nbiodpntio ,ç,.dérf.qu.

DC, non prophanarMm igud
Verbum ad co ucjiationem coram ohfii'
quot;^quot;'lt;tiampromendim ibidem
erbum quomodo prcediratdum içt.a
^''b.,mot.ofumiudicatur ui.b.c
^ J ' «»itcmpius.crrores parit fx/
„nbsp;ill.a

fs9.a.6sj.a
Ver,tas annimti.lt;ta non temere reij icH'
da , etiam fi prima fade p^tgnare uu
deatur cum jcripturanbsp;610. i

Veritas hoßes quipotiß. ôçf b.iÇô.d
Veritatis uigcntc.multipfeudopro. 197.4
VeritAS,qult;e fignificetnbsp;jsi.4

Verit.agnojcereJonüfpint.Dd 617.4
Veritas quomodo nos libcret ya.b
Ver.oppugnûteledicxignoratia ioS.d
VeritMs corne; cruxnbsp;509.4

Ventre,n cognità blafphemare, pcccatH
infpiriiumfanlium ioy.a.yii.c
Veritatis calîir.utores relinqucdi 54.4..c
Verit.itis hoßiiim dementia 7ts.c.7ii.b
Vcriutcm LO^iwferv qui poffunt 691 .b
Ventatem itam àpfai^OjOpl.'if CT poétis
tr.Jtt.imnbsp;éjo.cf

Ver.boßiü fitjus pra-tcxtus 71 .C
qui ex ventateeß,audit dmßü $70.4
in veritaceno-iperfeueratpopulus ibid.
Ver.Det re,pult;ntci,m?dac.credit ^^i.b
Vt ntui mmquä deeer^it h'oßes j 69 .b
Vejpefa dic curnoxnbsp;jiy.b

Vißunijcißioi'i ludu ' 174..C
Ve/lis nuptt Jis,fidei fynceriteis 417-4
Vetera ex pia qiutenus imitäda S99.b.c
via pacisnbsp;54(.£7

Viäüria chnßi contra fatandm io4.d
VideruntD.ÜMOj.dsac.quomodo ibi.
ViJerc.pro ijabcre uelacdpere 66c.d
Vid. faaê Dci mllus poteß jS'} .d djèq.
Vidcre,pro cogKojcerenbsp;loó.c.d

Vindiü.prop iäuicijd,nuit§ licuit^^s-c
Vindicte ciipiditj.të dMofuctuit ibidem
VindidX chnßitn.noexquirat 497.b
VimS myrri)atä, ducetü.idë j 0 6 .c.j 1 ». d
V,ii/7 nouli nö mittedü in utres nct.i4.s.d
Vinumdßceramnonbibet jsi.d
Violentia cxiü rapitnbsp;isi.c

Virtuiùoperat 0 qua apud Apoß.' ts^.c
Virtus in infirmitaic potentior 496.4
Vifitarequidnbsp;54,0.c

Vifd aterna no cöparatur operib. isi.4
Vita chrif.I plena crumnis à pucró i6.d
Vita atcrnäno coßarcopcrib.ai c.tti.b
Vitam aternam quomodo habeant ere/
deniesnbsp;6î4.c

VndiO Apoßolorum qua'is :6o.c.ci
contraextrtmam Vndioncm ibidem.
Vndicnes ueterü.quö accipicda ihidetn
Vndus fundus fandorum quando 4.59.b
Vndus quare diduslcfusnbsp;606. d

Vocarefo.'et Deus contemptiora 645.4
Vocatio uirorü ac mulierü generalis to.d
VocMoprima dgcKcr.adlahorë 9c.ci
quo ccgnpfcas ad cd te Dcus Vocaritib.
iiem dc uocatione n.inißrout ui rbi ibid.
Vocationes nö temne mutanda is6.d
Vocatio comini aquanimiter expedan/
dai;s,qui Euangeliüpra-dicüt 6oî.c
Vocation!fua quiff pareat
Voca.diuina pamicü ot(lt;.c.6i6.d.6i; .c
Vocationi Del pof habinda omnia.etu tit
optimanbsp;fói.c

Vocati foil ueniut t nine ft do.410 .c. 4.11 .b
Vocati mulngt;i ledi paucinbsp;ibid.d

Votum lepbtbc temerarium. ibidem
vota monaßica pugnant cum Dto. aun
dquot; 54-c .C

Zacharilt;e/aniui^quou!tus. 44S.C
Zdibifi dcmui.filia Abrahte. 4i7-lt;*
Zachai cot.uerfio ff pcenitcntia. 4ié- ^
Zeius domus tua: ffc.quonwdo in chri/
ßo completum.nbsp;6i4-lt;«

LOCI avosINTER RELEGENDVM OPEREPRAE/
ciKM efi uifum annotare. qui lamen in pierifq; exempUribus
aut habentMt calamofurtt reßiiutt.

: 47 7 «H 411110t. Hi4rg.pro IfgiJur hgitim*
4.94 «iwirtot.mrtr^.pro mtcrprttrttionf.'fg'P''quot;''''''«'?

pro finali
pro idc.lege idcirco
illos pro illo
filius pro filium
pro mutijege malti.
pro apertione.apeniore

nuit ludâôd fratres eius. ludas autê genuic Phares amp;Zaram
è Thamar.Phares autê genuit Efrom. Efrom autêgenui't A/
^nbsp;ram. Arâautégenuît Atninadab. Ammadabautem aenuft

Daui'dautércxgcnuitSoIomonê,exeaqus fuerat uxor Vrte.SoIömon au seà.^
em genuit Roboâ.Roboam autêgenuit Abia» Abia autêgenuit Afa. Afa aü
jm genuit lofaphatJofaphat autê genuit lora.Ioram autê genuit Hosia. Hö

ciatn.Eisedas aute genuit Manaffe. Manafifes autê genuit Amon. Amon autê
genuit lofiam ioßas autê genuit lechonia, ôC fratres eius in exilio Babylonico,
l^orro poft exilium Babylonicumjechonias genuit SalathieKSalathiel au/ SfÄ.4.
m genuitZorobabel. Zorobabel autem genuit Abiud. Abiud autê genuit
Ê iiacitti Eliacim autem genuit Azor.Asor autem genuit SadocSadocautem
genuit Achin. Achin autem genuitEIiud.EIiud autem genuitEleasar.EIeazar
ütem genuit Matthan.Matthan autem genuit lacob.lacob autem genuitlo/
e^ matitam Mari^,ex qua genitus fuit lefus ille,qui dicitur Chriftus.
^ Vniuerfsita^generatióes ab Abrahâ uf^ adDauid,generatiôes quatuor/ seâ^f,
ci ^auid ufq? ad demigrationé BabyIoniel,generationes quatuorde/
a demigra tione Babylonica ufq? ad Chnftij,generatiôes quatuordecim.
lelu uero Chrifti natiuitas fichabetCum mater eius Maria defponfa effet ..a ä
wieph priufquam congreffi fuiffent,deprehenfa eft grauida è fpiritu fando.
lu^*^? T ^ quot;^^ritus eiu5,quoniam erat iuftus^Ô^noîebat illam infamare,uo
lus ßnbsp;^^ eadiuertere;H^c autem cum is in animo uerfaret, ccceange

ùluum f eft-Parietautem filium,ôi uocabis nomen eius lefum. Is enim-
pUm tacietpopulum fuum à peccatis fuis,

per dquot; öfT^quot;quot;'nbsp;eft,utpcrficeretur id quod didum fuerat à Domino ScÄ.74

fecit utiniunxerat fibi angelus Dominii seä^i»
fuüm ƒ ^ quot;^'quot;xorem fuam ,02 non cognouit eam ,donec pepenflet filium

VANGELIONO Euangelia Graf eis dicebantur (âcrifïciiitn èc{vpfl
plicationes pro iiicundo ÔC optato nuntio ftiicepta, item faufti nunrif
i! pracmia,de quo lege Guil, BudseuminannotationePandcdarujintt/
tulum,De officio pr^fedi pr atoho» Autore autem Heiychio * ctiâ ipiê
renuntiationùs ÔC pr^conia, id eft, itwvuecrx KHgvynccT«fîgnificant*
In qua fignificatione, noftri fcriptores, hac uoce Euangelt) ufi, expn'mere uolue/
runt,quod Hebraîis dicitur,nbsp;ÔC fignificat ferè, pubh'cam multum expedate

rei renuntiationem, ac ceu prajconium : dedudum nomen à uerbo , quo pro/
phetasferè uîbs legimus, quoties de grati»pra^dicatione per Chriftum euulganda
funt uaticinati.Id Septuaginta interprétés, fî modo illorum eft, quam uulgo habé/
mus (iib eorum nomine, ueteris inftrumenti uerfîo, (èmper pernbsp;reddi^

derunt. Vt lelâia. Qiiàm pulchri fuper montes pedes prxdicantis,annunri3ntis
pacem-prardicantis bonum, Vbi nos pn-rdicantis, Hebraca habentnbsp;Septua»

per pluralem numerum id efterunt.Sic cap,6i,apud eundê Va
tem;Spiritus Domini fuper me,propterea unxit Dominus me, ad pr^dicandum'iii«
m ilibus mifît me.Hic ubi nos,ad pr»dicandS,Hebr»i ÔC Lucas poft Septuaiquot;
gtntawax)'«^A»^t;o-^«tleguntJtaPliil4o. Annuntiauiiuftitiam tuam in Ecclefia ma/
gna.PfaK67.Dominus dabitiêrmonem annuntiantibus.Pfal.çfi.Benedicite Domi/
no,benedicite nomini eius,annuntiate de die in diem ialutem eius.His omnibus lo
lt;5gHB«lt;»gr cis,ubinosannfltiare,Hebraeihabenr,'^quot;a?xGrçcaed^tiow«gt;^a^^«c^öa^. DicimuS
Uon*nbsp;hinc ergo,Noui teftamenti fcriptores Euangeli) uocem ufiirpafTe, pro publica gray

tix ac redempiionis per Chriftum partx,renuntiatione,ac praîdicatione de qua iam
memorata,ac alia innumera fcriptura oracuIa,prardixerunt

Coepit dudûfcriptura,in legê ÔC Euangelion diftingui, amp; Euangeïion pro qUalî^
bet promifîione gratis Dei ufurpari.Prius fànè fôlidû eft,ut fcriptura in lege ÔC pro/
miftîonê fecetur,nâ quicqirid in ea legimus,aut requirit aliquid à nobis amp; legis fto/
mine cenfetur,aut pollicetur aliquid Dei,Ô^ uocatuf rede promifîi'o. Sed cum fa^ri
fcriptores,promiffîones l'Brecyyi^ftt(r,nö îv«j^fcAjlt;c,uocent, ÔC per Euangelion übilt;?f
Chrifti, ÔC pacis gratiarcç,quam nobisreftituit,prsedicationê publicafti illâ,^: omni
creatura cômunicandam intelligant, id quod quiuis agnofcat excutiensea No^
Teftamenti loca,in quibus hxc uox legitur,erit non tutius modo, uerum etiâ ex OP
ficio noftro,ut uocem hanc,eo fi^gnificatu quo fcriptura cöhfueuit ufurpemus, tnz*
gis impiété promifîîonis renuntiationê,quàrtî promifîîonê, per ipfam exprimenteS
Quanquâ cum omnis diuina promiffio,fîmul annuntiet Dei fàuorê, quum auxih0
promittit,amp;r omnis diuina; beneuoIentiaerenuntiatio,promiffionê falutis in Ce con/
fineat, nihil fuerit in eo pericuh, fif miffiones fauoris diuini,nomine Euangeliorff^
ÔC eiufdêfauoris renuntiationesjpromifïîonum nomine éfïeramus. Sic tamen puri-'
tati ac fimplicitati fi'dei fetan infîdiatur,tam miro plerû^ aftu à fententia Dei,ad bo^
ininum nos abducit comenta,ut uix fàtis ubilt;^ curiofi in feruanda uocû fynceritate
eflêpoffimus:propterea quod fimul ati^illîE, à fignificationefpiritus detortar foe*
Qttî« necefgt; rint,per^ facile in peregrina etiâ fenfa prolabamur. Quod,prô dolor,circa innume?'
faru uocum ra,ingenti pietatis iadura fumus experri. Vnde enim fadS,ut de Fide,Gratia,Peçc3
diligent ob* to,RemifIîoneiSacrificio,Diledione,Proximo,Concilîis,Prxce{3tis, alîjsqj ^ plquot;,*quot;
feruatio* mis,non minus periculofe quàm fœde adeô aberratum fit,etiâ ab optimis, nifi quod
horù appellationes in ah'am, quàm qua ilh's fcriptura ufa eft, fignificationc fucrimC
detortÄ^^Dabo igitur operaiti,ut în prîeféna' Enarrau'one, neminem prorfus, quàn»

A Omturn iprum,in fcripturisfeipfum explicantem, quantS ipfe dederit, étiS citm üd^
Ces declarandx erut fequar in fingulis, id quod fpiritus fandus per cas uoluit expri*
hiere obferuaturus,^ licuerit religiolîflîme* ne in foribus errantes,fenfim ab impro
prietate uocü ad dogmatu quoc^, ut prifcis accidilTe uidemusgt; peregrinitatê deuol/
uamur. Significat ergo Euangelion, praedicationê de Chrifto, qua i's toti orbi re/
Nuntiatur amp; prxdicatur,feruator ille reftitutor,qui fua morte, in fe credentiû pec
cata expiauit:5lt;: à mortuis refurgens,regnû eledorû per fpiritum fuum adtniriiftrat,
jenouans eosad pietate falutê. Hinc iam in manifefto eft, cur noftri illi qüatüor
facri hiftorici,Matthxus,Marcus,Lucas amp; Ioannes,fuis de Domino hiftortjs,Eüan
gelrj titulû indiderint.QuÄCücß enim de ipfo memorant,ut natus fit,uixerit,docue/
^t,miracuhs fe aliquid fupra hominê eftè declarauerit, fuppliciû tandem pertulerit,
^ à mortuis refurrexerit,fuis(^ mandata prçdicandi Euangelij dederit,ea omnia ad
poe feciunt,Ut lefum Chl-iftû agnofcamüs fadû à Deo nobis fapientiâ, iuftitiam c^ i
landificationê dC redemptionêj hoe eft, unicû ilium feruatorê ac mediatorê omniû
Jlominû,quem promifllim fibi Patres, Reges amp; Prophet», tam anhelis uotis expe/
«aruntJuû amp; omniû gentium faluatorê.Sicut ergo Euangelion in fcripturis ut ite/
l^um dicâ,proprie eft,expedatx diu,tandemc^ exhibftae per Chriftû falutis, renûtia/
tiOipublicûc^ prœconium,fcite Matthxus nofter,utôlt;: reliqui,Marcus,Lucas amp; lo^
annes,fuam de Domino noftro hiftoriâ,qua dida 8C fada eius,non omnia quidem,
»f d quanta fatis eft ad cognofcendû, ipfum Chriftû ÔC redemptorem noftm efte, or^
oine narrat,Euangeh'on infcripfi't. PecUliariter autê quatuor iftx Euangehftarû hi/
^lijs Noui Inftrumenti fci'iptis,in quibus tamen omnibus Euangelioh Ié
§»tur,hoc eft, falutis per Chriftû perfedae deprxdicätio, titulo hoc funt infighes, ÖC
«oIogt;quod in his de folo Chrifto eft narratio, quid dixerit, gcflcrit,Ôi: pafflis fit, cuni
»n Apoftolicis Epiftolis prxtcrea infint mrix difputationes,ô: parxnefes: quanquä
® praecipue gratia Chrifti in omnibus prxdicetur cxplicet. Ad haec cû Epiftolac ad
certas Ecclefias ac fratres fcripta; fint,iureEpiftolarû nomen obtinuerunt : fed pror/
»US Euangeh'cx dici amp; haberi debent.Liber Geftorum ApoftöIicorS,quoniä utper
^poftolos regnû Chrifti propagatum eft, narrat, id nominis accepit j infuiit tatoert
in eo,ut Apoftolorû prxdicationes non paucx,ita uera atcp germana Euangelia*
Secundû Matthxû.) Quoniâ uerus huius hiftorîae autof fpiritus fandus eft, ôf^
ganon tantû,ac ceu amanuenfis Matthaeus, tû locus hic eft Chriftû, non Apoftolû
dus prçdicandi, multa de hoc Apoftolo amp; Euangelifta cômemorare, no eft öperae/
^fetiû.'prçfertim cû prêter ea, que in Euaftgelicis literis de eo legim us,nihil certi hä
^eatur.Satis igitur nobis fît, quod ÔC ad inftitutû prxfens, Chrifti gratiâ prxdicâdi'i
^nicefacit,quód Telones cû effèt,àDomino uOcatus eft ad munus Euâgelion tum
Pgt;;jdicandi,tum etiaconfcribendi:utueî ift ipfo hocfcriptoreuideamus,Chriftûué
quot;^quot;fe uocatû qux abiectiflîma,alt;: ferè deplorata funt,uti fanèfuntdiuites feculi,ad di
^itatè,diuitiascç regni cceleftis.Ifta uero uoCatio itt eo maxime efflilfir hic, qgt; Mât
ïn^us pr^ hac non diuitias modo,amp;: haud dubie,c5modû uiuendi in hoc feculo gè
Cqux ^ xgre relfnquantur,nulli obfcufû eft) fittiulatqj àDomino uocatus fuiti

atcç dereIiquit,uerumetiâfanguinepôfteafuo,huic fidem arrogarefuerit
promptifTitims. Sed ut hic tantû Dei organû hâc phiIôfophiâ,nifî à Chrifto uOcatuSi
ï^unquâ enouiffettita orandû nobis,ut ille nos àd eâ Uitx dodrinâ uocet,faciat^
«ere fuos difcipulos;quo mûdi omnia, amp; nos ipfos prx hac, qua ipfum ÔC patrê cogt;
Enofcere,hoc eft, xternâ licebit uitâaflequi,dodrîha^abnegemûs, l'pfius tantû glö/

L IBER generatiom's lefu Chrifti.) Non titulus librf hoc, fed initîum eft fubié/'
catalogi,în quo enumerâtiirij, ex quibus Chriftus fecundüfti carné natus eft, ad

tur enim i'IIic catalogus hominû,ab ÄdäuCcjß Noah,cum delcriptione, à quo quiTq?»
ÔC quo têpore fuerit^)genitus. Liber itacg m hoc loco perinde ualet, atc^ catalogus,
recenfîo,uel denarratio-Na Hebnhabetur quot;iQD.quod à uerbo numcrandi,recenfcn^
di atq? dcnarrandi uenit,non ^^^V^Aiel nb^^, quibus nomimbus ah'âs illi librû uo
caqt.Sephcr nanq; ferèei'ulmodi IibrS figm'ficar,m quo ah'quid recenfetur, ëC nume
ratun Vnde hbrû iuftorum,hbrû Dei,in quo juftl inlcribuntur, fie legimus appella^
tum.Exo.52Jofua to.Propn'e igiturhoc nomê catalogo ÔC hiftorix côpeti'f. Ab hu
mih'tategcnerauonis,EuangeIion Chrifti aurpicatur,per uû» erumnas, extremucç
fupph'ciu ilÎLid ad refurreclionis uf^ glona, ôC potenti'â maieftatem^ regnî eius, m
qua fedens à dextris Dei,omnia modératur,dedudurus:utficut Chn'ftus multa an/
tea paffus fuit,Ô(: ita l'n glon'â fuâ introiuit,utc^ antea inaniuit fe,homo fadus,amp;^
wus,ac hutnilîatxit fe ul^ ad mortê,mortê autem cruci's : ita nobis Chn'ftû antea ho/
miné mortaIê,a: crucifixu, quàm immortalê ÔC gloriole régnante prxdi'cet, att^ fie
per ftuln'tiâ pracdicationis faluos faciat credentes. Nâ ut D. Paulus i. Cor.î.diflerit*
Mundus l'n lapientia Dei,hoc eft,in i)s, qux Deus etiâ noftro ludicio, ac pro noftra
fapientia maieftate fua di'gna fecit,quibus(ç fe fapientê declarauit,per lâpienn'â fuâ,
qua m magnis ô;: praîclan's tantu rebus Deum qu^n't, Deû nô cognouerat,ideo uo
ïui'tDeus per ftultitiâprxdicatioms ( ftultiffîmû enim mens humanaducit, falut^à
crucifîxo pctcre)faIuos facere, no fapiètes ïam, per fàpientiâ fiquidê nô poniit Deus
cognofci;it'd credentes:ut fapienti'« human? fides fuccedat donû Dei,qux m huma
na mfîrmitate,morte,amp; cruce,Chn'ftù Dei,faluds autorê,uitam 8C immortahtatem
o ^^vh- H/.nbsp;agnofcit amp;percipit» D.Ioannespauló apertius Chrifti maieftate prgdicauit,

,nbsp;1 docens ipfum elTe iliud patris aternû ucrbû,illâ diuinâ uim ÔC potentiâ, qua condi-

loannes juum ^^funt,confîftunt,uiuunt,fentiunt ÔC intelligunt omnia,etiâß mundus hanc lucem

f r tHuminantem omnem hominem, quàlibet mirifice in creaturis omnibus rclucen/ P
änjpicdtuf. tem,3£ternScp foam diuim'tatê luculentiffîme ob oculos ponentê,uidere nô poterat.

Sic enim peccato primorû parentû exc^catû eft hominugenus, ut ad uerbi Dei, tiiquot;
t^ ÔC lucis omniû cognitionê,nulli fe mortalcs attollere potuerint:nifî quos hçc ea/
dem Iux,amp;: uere filius Dei fuo ipiritu mnouauit,atc^ regenuitid quod extra popuIS
Ifraelê haud ita multis côtigit,donec hoc uerbû a;tcrnö Dei,hominê indutû, homi/
nibus fefe familiarius adiunxit,uerfans inter fuos, ÔC licet humana imbecillitatc te/
dum,m'ta,tum miraculis,atq? doclrina créature facultatê fupcrante,diuinitatcm ô^
gloriâ fuam, gloriâ unigeniti prodidit, moxc^ per Apoftolos fuos in toto orbe non
minus exhibere eâ,ui illa mirifîca fpiritus,qiia maiora quàm ipfe miracula pariebât,
quàm deprçdicari Euangelium ad omnë creaturâ maxima cum uirtutepenetrante,
fecit. Matthxus uero uno uerbo Chrifti diuinitatê indicafle fatis duxit, fcribens:
Liber generationislefu Chrifti. Etenim qudd lefum qui làber Öf fabri filius crede/
batur,Ghriftum uocaiut,expedîatum ilium fandorum Regê,de quo promiffum Pa
tri bus erat, eum uere tandê iudiciû ôC iuftitiâ in terra fadurü,'amp;: in diebus eius falua
turum Iuda,amp;:IfraëI habitaturû côfidenter, eiufc^ nomen uocandum,Dominus i«''
ftus nofter. lere.ij.fcientibus uim nominis huius,diuinitatê fcruatoris abunde tefta
tus eft.Non autê nomine hoc tantum Chrifti,diuinitatem Matthäus indicauit: fe^
etiâ,dum ilium feme benedidîû Abrahx ÔC filium illum Dauidis in aftemum rcg^a
turum,explicando genus,e^ numerando maiores eius,euangelizauit,fcripturâ fci/
cntibus,illam admodum explicateetiâprçdicauit. (^uod apertius uero hxc loanes
egit,nam per totâ fuâ hiftqriâ,ea potiffîmum de Chrifto memorat, qux ditnnitatcm
eius aftruun t,creditur ab fjs, qui tempori eius uiciniores fuerunt, occafione fecjlïe
quorundam,qui Chriftum nihil homine maiusfuifle.blafphcmabant.

Filtj Dauid fi'Iij Abraham,) Hxc ita lego, ut lefum, Dauidis fimul ÔC Abraham figt;

inteHiglQuÂ enim ratio hi'c Dauidê memorare film Abrahame' Sed ra/
tio erat, ^ pter infignes illas ^miiïîones Dauidi ÔC Abrahç fadas, memorare lefuni
«le pmiflTam illâ,diuc^ expedatâ,ac germanâ amp; Dauidis ÔC Abrahx fobolê: ut ma/
fi^ quot;lox ab initio de ipfb cogitatione,quê uitx autorê agnoicere, fijprema felici
as eli,Ie(îîoru animos imbueret. Prius Dauidis, ^ Abrahs'filiû illfl comemorat, qgt;
^mnlio fada Dauidi, ut erat uicinior têpore, ita habebatur quoc^ populo illuftrior
ƒ quot;'emorabilior.Cceperat enim Chriftus iâ uulgo filius Dauid cognominari.Vn/
illa Syrophœnifta,C^cus (ecus uiâ, Populus excipiens ingredient? lern/
aie,deni(^ Ô^ dxmonesjcûlefum uellêt cofiteri, Chriftû filiû Dauidis appellabant.

rogati,cuius filiu Chriftû putarêt,re(ponderunt Dauidis, Huic caufam
ederûr j)phetix uiciniores,Iefaji,amp;: 55Jere,i?,amp;: î5,E2ec,54^et jy.Hofî. ae plerx qj
Jaî,in gbus Chriftû,fub nomine uel Dauidis uel germinis eius .pmiftiim legimus.
t^os ergo fecuti Ifraëlita:,quê expedabât Chriftû,Dauidis filiû uulgo cognoiabaht cfe* uuU
öatis uulgatû eft ilîud,Gen.ii«amp;: x2.Cû dominus Abrahg pollicitus fuit,in femine go ßh'us m/
benedicêdas oês terrar nationes,^: genres, Chriftû illi ,pmififtè. iSjec^ enim uel uid cognomU
P^f totâ Abraha pofteritatê,ueI aliquê ex ea,benedidio ad uniuerfas terrae familias, nmu

quafcûqj fub ccelo genres,nifi per dominû noftrû lefum peruenit ♦ Hic enî aman^
fié?quot; n ^ prédicats Euangelion omni creaturae,Mar.ult.fecitc^ illud ubiqj frucîi/
àre,Colof r.Ab reliquis fflîjs Abrahx,excifas gêtes leg{mus,benedidas non legi/
ber R ^^nè hodie quoq? pdendi nos,$ benedicêdi, mifer populus plus animi ha/
ita(^ per femê hoc Abrahacpmi{ra,eft fi'des Euâgel^, qua ut Deû co/
Ö oicimus,ita ab eo in fi'lios adoptamurihoc Chrifti merito, ÔC fpiritu,quaslibct ge
terra familias donatas,pridê,amp;: nûc rurfus, donari cofitemur. Promiftîo
cll^ H ^^nbsp;fadâ,legimus z.Samueh?. i.Par.17. Pfals?. et «î^, hâc ludxi

nis?^?' ^'quot;spmiffîonis copetant,pio tamêpedori, ueritatis potius ^ côtentio
jiç j^^^'^^O'fatis erit,ut Chriftû his uerbis.pmiftum agnofcat, quod in hacpmiffio/
neœnbsp;dirigâ thronû regni eius in fempiternû. Hoc enim,nec^ in Solomon?,

j^'in lefuni autê noftrû ueriffîme quadrat. Huic enî,teftante angelo, dedit dominus
erit^r • fnbsp;éius,amp;: regnabit fug domû lacob in «ternû.et regni eius no

ancr Inbsp;P3trè,amp;: illü fibi filiu.Quid enim hoe aliud fibi uoluit, q; quod de lefu

Hi?^ lïrr dtcebat:Hic erit magnus,8lt;: filius altiffïmi uöcabiturrltêillud Pau-is:
- ^ ^quot;^«s meus diledus in quo mihi complacuit Hic primogcnitus,et adeo dile/

çte P ^pi'omiflióe canenstSi deIiquerYnt,filt] eius fegê,amp;:c, Sûma ergo eft, Dauidi
g malo ^'fS^SpfO'^ifï'um eft,fed §d ab ipfo ad Chriftû ufq?,reporale efret,quod(^

Saiir^'^ aliquadiu adminiftraretunquorûtamen peccato fieri non potuit, Ut fi/ _
dor^Q n* ^^encrat,omnis pofteritas Dauidis reijceretur, donec Chriftus ablato iâ à '
talçnbsp;fceptro,ô(: regnâte alienigena Herode uenit:^ aufpicatus regnû ipiri/

rab,'t quot; ^mpiternû fuo uerbo ÔC fpiritu adminiftrat,hoc eft, donec hxc uita dit/
Ex h/ ' lt;^ôtigerit ultimû hoftê,morte,cû regnû trader Deo ÔC Patri. !. Cor,
tâin libnbsp;^^^^^^ agnofcet,de Chrifto pracipue fuiftèilfâpromiftîonê: quae

Poftît qu dnbsp;Para,recenfita eft,et nonihil Pfal.89.explicata.In que éni aliû

en euïs in aternS erit,amp;: thronus eius ficut fol in côlpedu meo, Sicut Luna

ftabilief in te{ernS,qu?eft:tefl;is in coclo fidehsJ-laud igiturlocû Samuel,t. îiidps ce i
dcmus,amp; folû Para,v7,urgebimus, cû tam manifeftO fit, eandê utrobiq^ hiftonâ efic
deicriptä.Si id nequcas ludxo peruicaci perfuadercjuo te moueat, memorc, fcriptu
ras nobis credêtibus,n5 carnalibus datas.Chriftus ucteris Ada renouationê, neceO
fariS efle ad ingrelTum regni Dei,no poterat Nicodemo,amp;rfi magiftro m Ifraele, pc»f
foadcrc.Data opera Deus rjs (cripturae locis, gbus fummapietatis côtinctur,uelame
aliquod induxit:quo arrogates abfterriti,nihiIuideant,cuuidereieiearbitrenturo/
mnia Jta perpetud in i|s qui pereunt, Euangelion uitx opertum manet,i,Cor.4.Ni«
fi nan($ Deus doceat,fruftra nofter (ermo perftrepit,,

ENARRATJO SECTJONiS IT»
Abrahâgenuitlfaac,lfaac,amp;:c.) Ex fandis his Dei feruis, genus diicere Chriïlu,.
Matthäus ideo prédicat, ut eu recipiamus, ut illû ipfum fâlutis autorê,omniO£^ re/
ftauratorê,uerû Chriilü fih'ûDei,g illis ut diuinitus^mifîus,ita ardêtiffîmefuit expc
lt;ftatus:beatos(^ nos exiftimcmus,quibus huius tam experta côtigit cognitio,quâ re
^ ges,^phetf ÔC iufti multi percipere,h'cet anxie optarêt,nô potucrût,inh-à u.Lu.ic.Er
go et diuinitatê eius Euâgelifta nobis his cômendar, ôC ad credendû ipfî, ut xterno
fandoruregi atcp redêptori,^uocatJdcamp;: Luc.fua genealogia fpcdauit.tametfi fcri
pturâ fecurus,ad Adâ ufcp iplàm pduxerit.Nâ ÔC î)s patribus, qui ante Abrahâ uixe/
rût,Chriftus Sf^milTus et expedarus ftu't, Quan$ eo,q5 uf^ ad Adâ genus Dni lef a
hic Euâgehïla duxit,fîgnificare uoluilTe uidetur cû non modo feminis Abraha, fed
«niuerfi humani generis, omniû hliorû Adâferuatore eflè : talemq^ etiä oportuifle'
prxdicari eû,poft^ iilius Adâ, id eft, hois fadus cft,quo noîe ipfe fe uocare folebat.

E' Thaman) Huius mulicn's,fanènihil minus g impudicï,aut peccatrieis,id qcï
fcriptura Gen.îS.abunde tefl:atur,impotcns adeo ex luda fufcipiendse^lis defîderiû,
Chrifti diuinitatê atqj ex-pedationê, pro quo fufcipiêdo, nihil nô debeat pofthaberi,
c5mendat.Illud uero,quod inexpedatû erat,üt in hac familia benedida,matris locû
Thamar inueniret,quod tamê infolita arte côfecuta eft,monet,Chriftû pr^cipue co
fingere rjs,9bus mundus minime députât : ÔC in cjbus eu xgerrime etiâ agnofcit Tw
das enim,8lt;: fi egregius patriarcha,et fibi nô paru iuftus uideretur,hanc carnis tame
ratione fecutus,nupttjs fili) fui,quê ei maritû,pmi/erat,atqp ita fcmine fuo,unde Chri
ftus expedabatur,fraudare ftatuerarfecus autêuifumfuitDno,cuius (piritu,nc du/
bito adâ eflè Thamar in oîbus,quae ad id ut exiuda côciperet egit. Certe illâ libido
ad hoc facinus nequa^ ^'auerat;ut quf ante et poft illû cÔecptO,uixeriî integerrime,
Ë' Rachab. Hac noîatim memorata exiftimo, ut in ea uideamus, Chriftfi ueniflc.,
ut quod gditû,amp;: iâ internecioni deftinatû eft,n5 folû à pditione et internecione erï/
p[at,fedfûma etiâ dignitate exornet.Fuitnâc^ hxc Rachab ex ciuibus jericho,quos

dns anathema fecerat.prçcepto filîjsjfraël,ut cos delerêt fijditus,ignijç cmftate,et lt;4c

quid in ea erat exurerêt:hâc tamê no optima quidê illâ hominû iudicio, ga caupon»
erat,et forfan etiâ meretrix,utrûc^ enî na^ fignificat,nô Iblû anathemate hoc excmitgt;
led etiâ matrê fuâ fieri uoluit. Quod uero hoc ifti côtigit, fide fànè eximia,fàcra hifto
riz luculêter oftêdit:rerfl certe fîdê eius memorâs. Adednâcp quçDrîs et fecerat et^«*
miferat ppFo fuo,ifta crediderat,ut nô dubitaret uirâ fuaî difcrimê^ fafute expl»
ratorS Ifi-aèlis adducere.Lege et obferua hift. lofi.in qua dktd obféruabis,ut ue
rafidêfiïmâ côfequat hûanitas etofRciofitas : q mirifi'ceincauponaifta excelluerôt,.

Equot;quot; Ruth.) Et hâc nobis noîe recenfet,ut uideamus,6c ^ omniû fit Chriftus,maxi^*
me uero defoîarorô,^: ^ amet benignos.ac dilediöne erga^xitnosprarflâtes. Moi
bitis enî h^c et alienigena, uidua et paup erat,at quia datû ei fuit,6c credere fortitcr,
ÔC diligere cóftanter,meruit inter auias dni locû habere,nobiIitari amp; ditari: beneuo
lêtia aliog pietatecç erga focrû fuâ incôparabili, ut in Ii. eius noîe infcripto legimus,
ENARRATIO SECTIONIS III.
Ex ea qua: fuerat uxor Vrix,) Hxc memoratur, ut cognoftamuï deftinatam Del

gratS, àrnuHo poîTe peccato impediri, quibus minimerredftürcontfogejre'. Ifta
Batfchaba gt'andi Icelere Dauîdi fadafueratilxor,a:ftIius eius Solomon,na/
tu nequaquam erat maxim us,cui primogenfii fus, ulilgata èti'am Dei lege, debere/
ïut-.Vt uero Matthseus notabi'Iius admoneret,peccatores à Chn'ftonon abrjci:quip
^ quos maiores habere (ecundum carnem,haudquaquam fît dedignatus, uxorem
Vri« hanc,quo flagi'tium eius notauit,quâ ftio nomine, Batichaba, uöcare maluit,
iorâautê genuit Oziâ») Hic prxtertjtEuSgelifta tres reges^Ahafîan, lorâ dCAma
Siam.AhafîafiïitfihusIorâ, exAthaliafîIia Amr!,forore Ahab regis Ifiacl. Ioas,Ä/
nafîa: ex poften'tate Nathan,ut credit,fucceftît.Mortuo eriï Ahafîa,nemo eratex do
«ïio dus qui in regno fuccederetAPar.ti.Quare inuides Athalia regnû alteri^fapi?
*egiï^quâ ex Nathan fili'o Dauidis defccdifle aiunt,fecerat occidi omne feme regiû
Jeliquâ in ludaré quo tamê oga Iefabeath,fbroris Ahafi'ç,et uxorts loiada fàcerdotis*
■urtim hic loas cacdi (ubducSus^atcp feruatus donec fêptê annos natu loiada regê do
^ui ludapr^fïceret. Amazia huius filius fuit,et Osiç pater,quê EuâgeUfta lorâllib/

auuUe gcnus fuû ducebat»Ad h^c l'n aîijsnulla uel generis c5taminationê,ucI^priâ
^PïÇfatê horruit,quo minus in genealogia poncre?,§s Icriptura in ea comemorat.
»vîilîi ui^jgf Euâgehfta inftituiftè.narratis aliquot,tjfc^ prçeipuis maiorû Chrifti^ge-»
*'^^^'us,quöexpedattfi!lófaluatorêagnofceremus,declarare,non etiâ qshbet eius
poltcritatis noîatim cecêlère.Etenî èC poft captiuitatê Babylonicâ noue pauciores,g
. quot;'CÔmemorat.Tres teiTaradecadaSjtortècôfuIturus memoriaf,poncre uoîuit, cûq^
lecûda tres redundarêt,tacuit hos,Abafîâ,Ioâ et Amarian,qui nihilominus côful
ns icripturis,potuerât à §libet in fuû ordfnêcollocari. Ecquis Iciat, fi fortaftè neghV
^ gent er adeó huius generis pïerac^ no maximi momêtï,{acri fcriptores attigerin r : ut
ad m agis fcria nos inuitaret,^ harû rerû no adeo fcitu necefiariarû ciiriofos, ad fcri^
P^^^c'T^itterctï'Ordo certe,et numerus maiorû Chrifti.,res externa eft,ad làlutê g fé
nïnij laciês: quare circa ea,fi Euâgehfta paru cun'ofus fiut, id ab inftituto Apoftoli=»
co,auenûnôeft. enarratio sectionïs, iiii.

ro^o poft exiliu Babyîonkû,) Exihûhoç fummae mifericordi^ fiiit, eocç palàiri
^er Chriftû exhibitû.'nam meruerâtludxiinui(fîafuai'mpietate,exci'ndifundirus*
^ no^erte minabac uis BabyîortiCa.'fed quia Chriftus inerat huic populo,nec delë
I prorfus,nec in cxih'o detineri diunus potuerût: ideot^ et breui têpore exiliû hoc fi
nem accepit, utcûc^ aetemû ludxorû impietati deberei?. Sic donatis Chrifto, omnis
^aitigatio femp merito leuior eft : èC eflè diuturna nequit, etiâ fi ea appareat effe

ni ~ K Ut Euâgelifla admoneret ex typo ifto poouli iudaici, in e'xiliû Babylo*
Mer*^ ft •nbsp;reftituti,exiltf huius mentionê fecit tâ infignê. Quis eriî Chnfti

tiAn~nbsp;huius exilij recordcï,ne dû tâ notabile in hac Chrifti genealogia mê/'

Ouaf*^^quot; - légat ,g no agnofcat Chrififi iâ tû fe prapftitiflê ppß fui feruatorê minficûi^
% 'f^'j^ïterpolatus tû ppFs fuifde ^»fcihcet, nemo nô coclamatû effe ludicabar-f
HnTitif genuit lofephO Lucas Heli patrê lofeph ponit,ut amp; in tota genealogie
oiDus cxnbsp;s jviatthgo uariat. Verum qui uel mediocrirer fcripturâ attigit,no

j^norat 9 n-equès apud ueteres fuerit,bina aut trina nomina habere.ha multos eoP
ern Lucas,led ali^s nominibus recêlet.multos etiâ alios, dû naturali ordine, per po
eritate Nathan ad Dauid afcendit : cû Matthaeus etiam legale ordinem admiferit
n loas,qui ex poften'tate SoIomonis,nô naturalis,fed legalis filius fuit, ex lege in ramp;
^ no luccedens : ita enim aiunt ftatuifTe Dauidem, ut fî quando deficeret pofteritas
oiomonis,pofteri Nadian,alterius Dauidis, ex Batfchaba filif amp; natu minoris, iti
gno mccederem.Hos(gt;rdinef«opomtLuGa«ï Matthäus,primumàIoas,qui m

primusëx fîlis fexfâ(flus,ita primû poften'tati Solomoni'cae fuit cooptatiis, rcc êfcre C
eos ccepitHinc cueni't ifta 8C numeri dC nominû difcrepâtia.De iftis fi liber plura le/
gere,liccbit in Annota.ErafmiJoâne Ânnio,adducête Philonê, irê Fabro Stapulêlî
in Eipft.ad Heb. Qtiód uero generatiois (êries ad lolêphû qui Chrifti pater putaba
tur,no erat,amp; no ad Maria naturale eius matrê,dedudîa eft,uulgo notû eft id exêpîo
jfcripturx fadû eire,quae ubicp g uiros genealogias texit,NihiIominus cû in hoc de/
(cribcre lêriê generatiois huiuîce Euâgelifta inftituerir, ut lefùm noftrû ièruâtorê o/
ftenderet,filiû Abrahç 5C Dauidis,ut à capite^pofuit:{àtis manifeftû eftîlofepho Ma
riamcognatâfuilîè,natâc^ exeadê^genie,uerelt;^ fuifîefihâDauidis.AIioquicuex
ea,opera ipiritus fcccûdata,natus Chriftus fit, nequa^ ex lolèph, ut mox diligenter
Euâgelifta narrabit,fruftra hâc genealogiâ ptexuiffèt.Qiiç fi quis tibi uelit calûnia=»
ri,quod nô faciet nifi languens circa quseftiones : quic^ magis uideri aj-gutus g eftè
pius ftudet,dicito illi,iuxta Pauli monitionê, longû uale. Ne^ enim hxc illi Icripta
runt,necp is poterit ea capere^ Vt reliqua, oîa, ita ÔC icripta noftra, oportet carni eflê
ÔC contêpta,ôd: ad calûniandû obnoxia.Qui Chriftû quxfîuerit, ÔC Dei ipiritu adus
hue fuerit,eiï certo et luculêter in fingulis apiculis etiâ inueniettnihil nun^ finiêdis
genealogïjs remoratus. Ex hac itac^ genealogia,quâ S*: Matth. ÔC Luc. deftripfît,
primô animaduertemus,lefum noftrûjueru illû Chriftum regê efle lâlutisc^ autoré,
patribus ut,pmi{rum,ita ingenti defîderio expedatû:uere£^ cflc,qui (ecundu fcrip^i*
ras,ex Âbrahâ,atcp Dauide genus per Maria uifgine, uerâ fîiam matrêduxit, natus
lîomo.ProximS ineffabilêDei erga nos dignationê,qui noftri caufâ, fuû uerbu ho/
minêfieri uoIuerit,nimirûut nos deos redderet. Prgterea expêdcmus ÔC ex gbus uo
luerit nafci,^ non horruerit in numerû maiorû fuorû admittere ÔC peccatores, àC
lienigenas:quo fane et facilitatê fuâ,et incôparabilê erga nos beneuoIcntiâ,eft miriff
ce teftatus.Poftremo haudofcitâter felicitatê hâc noftrâ perpêdemus, qui iâregnan
tis in carne noftra Chrifti, cognirióe folida ÔC reuelata donati opulentiffime fiimus, ß
qua tâtopere optatâ, reges,^phetx amp; iufti iHi ueteres nô acceperSt:ncin uacuû tan
tâ gratiâ accepifîe uideamur.His pie côfîderatis et gpêfis,{àtis magno cû frucfîu prx^
fente genealogiâ legerimus: etiâfî deficiêtibus nos ueterû monumêtis, nequeamus
certâ de fingulis ratione afFerre : prçièrtim deîjs, à qbus cognitio Chriiîi nô pendet,
nie qui dicîtur Chriftus.) Hoc cognomcntû futuro régi, orbis inftauratori fâncfti
dederât,ut uulgo iâ non aliter ^ undus,id eft,Hebrxis r\'^'a7'a,Grxce Xfisócr uocare
tur. Vnde loannê rogabant,Es tu ille ChriftuscEt Samaritis illa muliercula, Scio^
Meffias uenit,Ioan.4.Dns ipfe,Matth.zi.Qiiid uidetur uobis de ChriftorHuius co
gnominationis,ut fêruator nofter ira abfolute,undus,nó tmdus in Regê, Sacerdo/
tê,Prophetâ,aut qd aliud cœperit dici,cxiftimo fuifïè,qgt; noua quadâ ÔC inc5parabi=«
li undione,tû ad nouû atcj? incôparabilê munus ungendus,expedaretur. Moti for/
fan fandi ad iftuc cognominis ex eo fuerunt, quod legimus Pfal.4 Dilexifti iufti/
ïam ÔC odifti impietatê^pterea imxit te Deus, Deus tuus, oleo Ixtitix prx côforu/
JUS tuis.Aut certe ex (Si.Iefa.Spiritus dominatoris Dni fiipcr me,^pterea unxitDns
me,ad prçdtcandû humilibus mifit me,ad obligandû uulnera cótritis corde,ad pro/
muIgandQ cäptiuis remifîîonê ÔC cxtera. Spiritus enî fàndus oleû ÔC unguentû eft»
quo feruator prx oîbus ita undus fuit, ut de plenitudine eius accipiamus oês. H^^
uere noua ÔC incôparabilis eius undio adumbrata eft,per id unguentû,de quo Exo#
jo^quo humana caro nô debebatcôtingitneq? fi'mile ei côfi'ci. Sandû enî erat:jpte-'
rea fandû Dho feruari oportebat.Solus Aharon,filîj eius,tabernaculû,arca foederis,
mêfa et reliqua têpli fandiora,iIIo inungebâtur.Sicut f|3iritu fando nô nifi Chriftus, -
ÔC filij eius Âpôftoli ac prxdicatores Euâgelij, cû reliquis credêtibus, qui funt uafa
glorix Dei,amp;: uera diuini cultus inftrumêta,inungutur:dimanâte illo à Chrifto, ciU
dédit pater oîa,ad reliquos filios Dei. Nâipfe eft,qui à patre fuis, que meruit fpiritu»
mîttitdoan,! Vndio ergo qua ungend« defideratû illû filiû Dauidis inftauratore

nines,per ipfum reddantur participes. Ea enim undus fuic, nô ut eflèt regni terreni
mutabdis adminiftrator:aut manufadi tabernaculi facerdos: uel de alio uaticinans
Pfophetaîièd ut afflidis euangelizaret regnS Dei,ut obligaret uulnera con
^.^^^'^e'Utpromul garet captiiris remiffi'onê, S^cópeditis apertionêcarceris: ad
tf muigandû annûbeneplacitû Domino,amp;: diem ultionis Dei nofoi,ad confoland«
mnes Iugentes,Slt;: reliqua,quas leiaias de iplb hoc loci uaticinatus eft. Vt uno ucr^
o? copIedar,undus in hoc fuit,ut pauperibus fpiritu fibi fidentibus annütiaret
£ ^^^patris,at^ aîternâ uitâ;ac modo iümmus Pontifex nofter,in cœ/
o ^ dex^ patris,noftra caufam ageret, fuo ipiritu, beatifica ifta unc'îionc, omnes
^ôfiimmans. Vt igitur iändi longe aha undione, ^ uulgo Reges, Sacerdo/
es,ölt;: Prophet«,inungi foIebant,uhda hunc Rege expedabantmempe fando fpiri
pr» participibus (uis: tum ad hoc ut (äluos faceret in Ce credentes, nô tantû extern
e gubemaret,aut doceret : fed ut participaaone huius undionis béatifie», Reges
5quot;ies,prophetas,atcp (àcerdotes coftitueret:quod certe hiunus nulh'alîj potuit con
quot;gere,Dominu noftrS undum abfolute,id eft,Chriftû, uel fua h'ngua Mafchiach,
^ceperunt uere appellare. Apud fcriptotes tamê facros,prxter unûDaniele feruato/
abfolute,imdû uocatû,legere me haud memini.Hic autês».ira habet:Et poft
nebdomadas fexaginta duas occidetur Chriftus. Ä quo fortè, cû indies de Chrifto
Pertius populus doceretur,ac ideo,ut uerifîmile eft,crebrius de eo Ioqueretur,accö
F«unt,ut feruatorc,quem propediem adforeexpedabant, undû tantum uocarent^i
ut ^ ßgriificatione, ÔC origine huius nominis hic fèmel fufius uolui adnotare,«
^quot;ipremusjquàm ingens fît in fola hac uoce confolatioîqua fonante, pius fempet*
Vndus eft,ut fit Rex,Dodor amp; facerdos nOfter in a:ternû,qui gu
* om? Vnbsp;defideremus, aut malo ullo premamur:docebit ueritatê

reges a: facerdotes. Vndus eft,ut femel dicâ,ut fît nobis milèris falua^
^ jnbsp;omnis bonirquê ardentiffîmo prifci defîderio expedarunt,cui pater de/

noibus,in hac geneaIogia,ne que et hoc moueat,ahter atcp m Hcbrfis
Kutur,buangelifta ufus eft,fcito fadû, ut uulgat» editioni Sacrorû Bibliorû, qua:
enim^ J?!quot; Pa^m lcgebatur,fe accômodaret, quod ÔC reliqui Apoftoli fecerût. Oîa
ÔC in n •nbsp;hac caufa omnia oîbus fadi funt, ut fcripturâ cômendarent*

bet ff ^^^'^'^erêt Chriftû. Cçterû indubie maluifl^ènt omnia pure,ut fcriptura ha
Vulgaris ergo ÔC nos noîbUsstum teftimonifs, dû ita iuuare fratres dabi':»
iitpnT'quot;quot;^' ^^^ fcripturâjôC in hoc Chriftû, potêdUs cômendare poterimus, r«^ v^

teftimonî)s purius elatis.cur nô hoc mallemusf Qiiare offîcîj no/ JJnTSi
ftudia nobis fingulari Dei fauore reftituta funt, at^ in/ SSj

°^quot;t^^'quot;^'quot;^»'ôS«^«ernaculah'nguafynceriusuerfafacrçftr/pturçBibha
Quis' enf ^P^/^^ ^ puriffime omnia cloquamur,et alios eloqui doceamus.nbsp;'

^m min^nbsp;quot;^hi'I ahud,certe decêtius effè,ac calûnijs irrifionit^ Tud^eo

«ieat Si Od iVnbsp;ufui,^pter çdifi'cationê indulferût,nemo calûnietur aut irri^

»■f^que fuis fcr/quot;*^ ^^ Apoftolis citandû,fiue ex hac gencaîogia,fîue airjs locis fcriptu
qu^a Barba inferuerût,ipforû uerbis utar, uel ad cômendatiohêciaritatis ipfo
ris'infj. - , ^quot;^ßarbari,ut illos Iucrarêtur,fadi funt. Si quid autêcx ipfb uetè/
^ «tab inr^nbsp;mihipferetur, magis curabo, ut illic fcriptû cft,ipfum eloquf,

tula illa d,-nbsp;nônilnl exiftit deluxatû.îta fi exloâ.4, citauero quod mulier/

IN E V A N G? M'A T T H AE 1.
cere ipfe Melîîas.Sî autetn ex Daniele,uel altjs fcn'pturae lîbris ea uoX cflet pfofe/ lt;
renda,mallem dicere,ut ilU'clegîtur,Mafchiah.Âd eundem modum fi exfcn'pturiSj
de Mofè ioquendum erit,uocabitur mihi Möfe.Si illud Pauli i. Corin.îxitandum :
Quemadmodum Moyfes,ponebat ueIamen,S(:c. efferre Moyfes haudquaquâ gra/
Sbor.Leuiculum hoc,monere tame id uolui, ut oftenderem mihi aeque difplicerci
dC qui in fcriptis Apoftolicis caftigatius, quàm Apoftoli ipfi loqui conantur : dC qu»
quödfacr» lingua ignari funt,in lege Ôi: prophetis, puritatem fedîari rident : quod
tamen magni quidam fibi permittunt,in alijs lyncerioris elocutiönis fatis curiofi*
ENARRATIO SECTIONIS V*
Vniuerfa itacg getterationesO SecuiidaTeifaradecas, incipiens àSoIomone,irt
ïechonia finitur,quênifirepetas,amp;: caput quoq^ coftituaS tertia,ea n5 habebit gene
rationes quatuordecim, Vnde duos,Iechonias,hoc eft,patrêIoiacim,Ô!: filium lotas'

chim,q uocatus Iechania.%Par.î Jegitur,fateamur oportet,aut quod fcriptorS uitio»

ff loiacim patre lechaniç iitepferit lechonias,ut eodê et pater et filius nomine legan.
tur.NâFaberStapulen. eruditioneamp;pietateuenerandus fcnex,meminithoc löco,
ex ueteri quoda archetypo Grçco,priôre loco,ubi nos lechonias habehius,lcgi loia,
cim.Caterû ex i.Par.3,ita legurttur fibi hi fucceffi'ffeilofias genuit filiû loiacim, q«*.
cu 11, annis Icrufale regnafret,uindîus abdudüs eft in Babylonê. Huic fucceiïi't filius
eius loiachim, qui ÔC lechania uocabat, que ipfum NcbucacNezar poft annffin
Babylonê curauit abducendS.Ex hoc tum Sealthiel,qui hic Salathiel dicitur,fuit ge.
nitus Jta fi pofteriorê Iechonian,filiû prioris intelligas, côftabit amp; hac tertia Tefla^
radecas, habês fuasgenerationes quatuordecim fiue hic lechonia filius nomine v,o
catus fuit,fiue irrepfitid nominis,pro loiacim. Pater enim fecundâ Teflàradecadd
finietîfilius tertiam incipiet»

ENARRATIO SECTIO NI S VI*
Cu mater eius Maria eftèt defponfa lofeph.) Defponfain putant uirginê lofêpho
quidâ,ut hoc pado partus ifte celaretur fatanâ,quod quàm firmû fit, uiderint qui if
affirmantEquidêuideo tam Chriftû ipfum,qtiàm fandos reliquos,quosnobis ftriV

pturaprçdicat,dum adnihil pecuIiare,diuinitusfueruntuocati,ç.ômune, amp;:pn'm-is

parentibus diuinitus praftriptû uiuendi genus amplexos efîèjd eft,ut uir in fudorç
uultus foi,pane fuo uefcatur,2lt;: mulier fub poteftate uiri agat, cû moleftia dC erûna»

bit magis fcripta,ut quorundâ propofito, qui propter inftantê neccflîtate, Ut^' P^^^
fentius negotio EuangeIico,ftudioc| pietatis inferuirent, ccelibatû fibi dekgeranr»
certo ad id diuinitus uocati, patrocinaretur, dC àpeccato Uindicaret, oftenderet«^
quandâ id effè futura uita meditation?:^ ut nouum uita genus,ahtea in icriptura,
qua ipfo tefte i.Tim.s.omnia bona docet,no traditu inUeheret. Vnde fubiunxit,!^
qua ad comendationê coehlsatus iilic lcripfît:Hac ad id,quod uobis coducibile eft*
dico:non uti uobis laqueû inîjciam, Alioqui dC Epifcopû maritû,amp;: ium'ores iiiduas
uult rurfus eflè coniuges: ne qua fit uel peccati, uel calumniandi rehgionê noftraflt
occafio Nihil minus igitur,quàm inftitutû nouû ccelibum aut uirginû, Paulus uo/
lukfuo confilio inftituerejd ut apud genres idoIoIatras,frequensfuit,amp;: laudatum»
apud Dei uero populû incognitû ôC infame:ita facile uidetur, cui fit acceptû feren^
dû,nimirû dgmoniis,quorû et ad Tim.dodrinâ Paulus teftatur,nuptïjs interdiccrc*-

Proindeçumad nihil aliud fandiflîmauirgo adhuc uocata eflet,fuftinuit
bere uiro 8C ü nulli uiro cognoftenda, uidura ita non fuo, fed alterius arbitrio,
dec^ ad aliorum obfequium,nonfuam uoluptatem, iuxta legem Domini, Gen^*
mulieribus datam Jd ita fieri Dominus uoIuit,cum ut legemquot;foam,connubitjc^
cbmoniâcomendâret:tum ut Chriftus per omnia quatenus fieri potuit,fi'g«ra ut h*?

Wo,tcperîfetiir, hoc eft,in omnibus ukx munt)s, eriâ in Cuis, liuîgo fiomfnû (èlè ac^
commodaret,fimiIêc^ exhiberet,maie(tate fua hadenus diflîmulata. Hic primû ad/
^iranda nobis eft,infi'gnis hac quotp in re demonftrata à Chrifto humilitas,qux fi/
eiï iure confirmer: agnofcentibus adeo illû noftri cauià, ad quacc^ hu/
^ilhma feiè dimififlê* Deinde difcendû nobis eft, ne priuati quicquâ nobis in uita
quot;igamusrprxcipue autê ne ccehbatuarripiamus temere,hoc eft,ad ifthuc uiuendî
S^nusnoi? certo Dei iufluuocati,quó,fcilicet,comodius proximis ad gloriâ Dei fer
ujamus.Qui' ènini nô graues, ÔC temeritatis ÔCarrogantix pœnas iure pendat, qui«
cunœ tam apertâ Dei inftitutionê ac legem,qua mares patresfàmihas, tœminas ma
*resramiliâs eflè inftituit,ac praecepit, uel (uâ ipfîus,uel ah'orû ratione lècutus,poft/
nabeat atcß tranfgrediatur,amplexus uiuendi genus tam pericuIofîim,cuiuft^ prae/
nulls, exempla habeat rariffîmaCQuod enim cœlebs Chriftus uixit^amp;: ma/
f^^^quot;® quot;ftgo lêruata eft,id ita falutis noftrae iiiterfuit, ut mox dicam, noftric^ caulà
taetum eft:n5 quod cœlibatui,per fe fandimonia ineiîèt.Quare qui fibi ah'quid,uel
^^ritum apud Deum, uel tranquillitatem uitx praeièntis iniuflîi Dei cœlibatu qu»
p hos nihil minus quàm Chrifti,aut Maria exemplum rcferf é conftat.
t^riufquam congreftî fuiflênt.) Satis hxc uerba indicare uidêtur,ubi inter cor»
quot;i;^oium lofeph ÔC Maria contraxerunt*uulgare id futurum fuilfe ratos : Dominum
^utem,qui fuos o'pinantes,ad fua munera folet rapere, moram, ne uulgari coniugS
*quot;itu congrederentur,inieciire:donec quod agebat myfterium,utriq? patefaceret [ta
^^fto nos quoc^ in tempore,^^ fatis commode^ fi ad priua munia delegit, auocàbit,
interim feruabit, fi ipfiim in uulgari certa eiUs uocatione éxpedauenV
^us. Apud oues Mofen ÔC Dauidem inuentos,principes populi fui conftituit. Nos
MUDcjnufquan^ ipfum,fî nobis ad fingularia uolet uti, latebimus : tantum uocant?
^^ed:emus,non conemur prxuenirê pertxfî eius,quod iam per uerbû fuum, aper^
^ amc^ fcripturam mandauitÄfiniunxif.
fçnbsp;eft grauida à fpiritu fàndo.) lofeph caro erat,nihil nifï carné gigne/

^ P tuiUet,hoc eft,mendacium ÔC uanitatem: quod enim ex carne natum eft, caro
uiro°ï? • R Chriftum oportuit fieri grariam ÔC ueritatem : non igitur potuit à
f ^ ^. ö'S'^ï Hocp ui occulta Dei,hoc eft,fando fpiritu uicem uirilis fèminis in Deipä
q^j^§^quot;^.'^^cefîèfuitfuppleri,eac^ corpus Domino in caftiflîma puella formarir
fnbsp;purus ÔC fandus,nos quO^ purifi'caretÔC fandificaret,hoftia pà/

fcet amp; r 'e'^warijnon fua:aut quod per fe tanti uirginitas apud Deum effet. Ita fi li/

quot;Cet uirgincm uiueremide ne tibi uiuas,fed proximis in gloriam Dei.
SenTn^r ^^at uir iuftus.) ïuftus erat,ideo aliunde grauidam fibi retinereconiii
ïèt fuftv ''v ^fpiritu fàndo grauidam,cum nullum extaret exemplû,qui fuif
*^enternbsp;difFamare,quod nullam flagitij fufjîitionê in ipfam,inho/

rix modS-^'^^quot;^quot;^^'^^''^quot;® uidebatur nequaquâmeruiffe. Hic uero notanda Mi
dubio,animangeli ad fè uerba,marito non aperuefat : Interim ÔC ipfa procul/
totum'potu ^ parum,uel propter maritum, qui non facile fuas cogitationes irï
»■atiortis exift- . quot;'^'quot;e'Confte^'riata» uidemus,utfbleat Deus, prxter omnent
fî!iû patefecer*^!^^?quot;^ ducere,ne(^ fuum,riifî antea nonnihil tentatis ÔC afflidis,con
âccô^odar^'f ^nbsp;exemplû proponif in lofèph iufto, qui ita legi uolebat

diledioni ^ r ^ aliûde grauidâ no retinere, ne tam ê interim nimiû iuftusi
«lanculû J. Iegis,iura uiolaret.Maluit enim ipfè,ceu in exiliû abire,ipj[k
öimiUa,quani infematam in pericwlû adducere,qux moribus uifâ fibi fué/

fN E V A N G. MATTHAE1
ratincomïptiffîmisVacmelîorameruifleJtalàndi fùo zelo i'uftitóJ^ ngöre,ftOft C
all]s,led fîbî)pfis potius graues effe folçnt, cum contra hypocritx zelo, quem magis
fimulant,quàm habent, alios folent affligere ,fîbi uero indulgere omnia. Porrô iia
probi se iufti uiri eft matremfamili^s non ferre aliunde grauidam,utleges lenocinij
damnent eum,qui taleminultamfîbiliiftinet, tt. ad legem luliam,

Ecce angelus Domini in fom nis.) Nota afflidos ÔC perturbatos landos,dû quid
fado opus fît nelciunr,interim tamen, ÔC charitatis (èle legi attemperant, ÔC domini
confîliCt aequanimiter expedant, in tempore diuinitus ÔC moneri ÔC côlbiari. loleph
animi auxius erat,integritate ÔC lèueritate fîia prohibebatur uxorem retinere, quae
ex (è non eflèt grauida,id tamen per diledionem uolebat ita attemperare, quo mini
mo Mariae periculo abiret,Paffus quidêftïit dominus aliquandiu cS animo fuo ilfó,
conflidari,at priulquâ tamen admitteret, quod uel iè indignû, uel Mariae incômo^
dum effèt,angelû mifît, qui ôC myfterium quod agebatur expU'caret, ÔC ad delegata
ipfi miinus eûanimaretDiuinus uero nûtius in fomnis illi uiflis eft, iuxta illud Nu^'
meri II. Si quis fuerit inter uos propheta Domini, in uifîone apparebo ei, uel per Co/
mnium loquar ad illü^Diuinis nancß percipiendis animus tanto aptior eft,quanto à
negotio corporis ahenior eft,ut fit in Ibmnis.Longe autê alia fiint oracula huiufmo
di immiffa lt;iiuinitus,quam uulgo infomnia,de qua re experti',certius !oquêtunNo=*
bis hic didiciffelatis eft,ita pios Domino curae eflè,ut citius miraculo illos dodurlus
nt,quam ut errare periculolê permittat/Proinde quoties res noftra implicirx funt,
nec apparet quid potiflimu faciendum ,fi'denti animo nos domini fpiritui commit/
tamus,interim, legem charitatis nunquâ ab animo relinquentes » ÔC experiemur, ut
non poffitpaftor ille optimus nos ouiculas liias diu in errore relinquere.

Et uocabis nomen eius lefum,) Solenne eft, ut quos Dominus ad fîngulare alilt;«
quod munus deligit,fecundum ld etiam nomen eis indat^Sic Abram defîgnato pa/
tri multorum populorum, nomen dedit Abraham : quo nomine idipfum expreiîî
ad quod eS deputabat.Ita lóaries gratige prxdicationê aufpicari, Bc primus debebat
Euangelion Chrifti orbi annuntiare:hinc datS illi nomen diuinitus fuit,ut loannes
lomet* üocaretur,quod gratiofttm fignificat.Cum ergo benedidus hic filius Dauid miffus
fuerit,ut fît falus domini,ufcß ad terminos terrx,Iefa.49, ôC per hunc unû contingat
redemptio eledis:rede nomen ilh' dminitus inditü fuit, quo id fîgnificaretur, Nam
ïefus nomen illud eft,quod Hebr-yi^ïj-^n^id eft,Iehofua dicitur, ÔC feruatorem fîgni
ficat.MaIuit enim Euangelifta,ûtfupràdixi,hoc nomen,ut ÔC alia,iuxta receptâu.u!
go editionem làcrorû Bibliorum eftèrre, quàrn uideri non iuxta fcripturam loquii
aut à ledione uulgatîe editionis, dum melior no haberetur, tanquâ mendofa abfter
rercjquo pado fîiriul in totum àfcripturx ledione auocaffètXaterum ubi nos fup/
primentes prima,quae alioqui breuiflîma eftjfyllabâ cum afpirat}óne,qua; ÔC ipfa le/
nior ex)ftit,Iofua pro lehofua legimus,Gràci ixo-eOsM eft,Ie(us habent, quod per to
tum lofua librû uidere eft. Vanû igitur eft, quodiudxi blafphemant, aliud domino
noftro nomen fuiffè,quàm lehofua.Qimduel angeli interpretatio coprobat,dû fub*
ïjcit:Is enim faluü faciet populum fuum àpeccatis fuis. Êtenim lehofiia à uerbo Higt;
quod faluS fecit, opem tulit,fîgnificat,dedudum eft. Nota autê quod
ait:Is faiuum faciet àpeccatis. Nihil igitur uUi creatur», aut noftris operibus poteft
huius copetere,PopuIû fuum faluû |aciet,hoc eft, eledos, quos ipfî pater adducit* M
QUtuïîo no nanc^ foli,ipfum huiulcemodiSaluatorem agnolcunt,eoc^ etia experiunturjta au/
ftr* rep4r4/ tem ialuum facit:Morte fua omnium eledorum peccata femel expiauit,meruit£Ç ut
tionit* pater illis propitius,fuurn Ipirïtum donet : eo renouati, hanc Dei gratiâ agnofcunt,
eacç fidunt,quare ôïTplene ipfàm tandem percipiunt : interea dum hic uiuitur, hanc
gratiam prxdicant,proximos diïigunt,adueritum huius feruatoris noftri,in fîimma
Hit« moderadone,Ô£: criiàs ^»arata tolerantia expedant ; qui tum um'uerläs peccat«

Jeiiquias exptrrgabit, petiïtiisc^ renouatos, ac Dei pleilos, beafos fn'^temû reddet.
J^nc eft quod Petrus ïoannes Äcl.4.dicebant: No eft aliud nomê fub cœlo datiï
J^ibusjin quo oporteat nos faluos fieri. Porrd faïus hxc ita plene in optimum uita
Iratü reftituit animo ÔC corpore, ut nihil omnino praterea boni defideremus » Eac^
uita iila aterna,quam Dominus omnibus in fe credentibus toties poliicetur, lo/
^lïjs 5,0^ 6.ac locis alijs innumeris. Qui fit igitur, fi in fblo ipfius nomine fàlus cft,
^ plena,ut illud non fblû ex animo inuocemus,cui uelint nolint, oportebit fiedere:
^^fiium genuacPhilippenfès Proinde uel fbla hac uox lefus, quantam quafb,
P^s of credentibus animis confolationem fiduciam iure adferat ^ Ter maximam
ergo Domini noftri maieftatem ac diuinitatêEuangelifta,ueI ab initio, ut diximus»
Praedicauit,dum de lefu Chrifto fe fcripturum recepit.

f owc) totum hoe fadum eft.) Nimirum ut lefus Chriftus feruator nofter,ex diuà
fjjiritu fando grauidata,nafceretur homotÄ: iuxta munus fuum, lefiis uo/
earetur,quod cû fàluatorê fignificet, rede etiam Immanuel dicitur, quod per ipfum
o'unt uere prafentê ac propitiû Deum habeamus. Vbi nancp falus ibi Deus, ciu'us
Ohus eft, uere faIuäre,poftqüam fàlus hominum uana, Pfàl.lt;ïo. Porró uaticiniû hoc

nomen eius ImrrtanUel.Hoc teftimoniû ludai ex diiobus calumniantur.Prius
c|t.cum fignum hoe de pUelïa datum fit Achaz,ad cOnfirmandam promifiionem in
loerationes à ui Syrorû SC Ifraclis non potuiiÏè tam diu difFerri, fi-uftra enim fuiflet,
pro flgno regi Achaz; datum j qui id non potuiffet uidere : deinde adolefcentufam,
on uirginem uatem dixifïe. Ad prius rcfpoiidêdum eft,cum nollet Achaz fi'gnuni
^^^'^di populi ac regni fuijà Deo petere,cd quod fruftta fè petiturum, inopia fidei
Uirtute Afîyn'orû,quàm Domini cohfifus,Dominû noluilfe in pra
entf illi fignum dare ^ fèd quafi exprobrans ipfi ôC populo impiam ingratitudinê SC
^ei inópiam,defuturo illis auxilio amp;:a*terrtö quidem,ac fpiritalijccepiffepolliceri*
^uafi dixifïet: Imprj amp; ingrati.rton confiditis mihi, quód uelim ÔC poftim hanc ur^
f f M liberate Affyriorum î qui tanta uobis feci, amp; maiora adhuc fadurüs
Um, Non enim tantUm urbem hanc ab hoftibus liberabo, uerû dabo uobis adhuc
p quot;)eum,extindis omnibus iftis hoftibus ueftris.Hunc inaudito miraculo,uir/
go homineni,à fando fpiritu pr?gnans fada,pariet.Quod uti^, omnibus quotquot
-^^gente ueftra cledi funt,6«: erunt,gratia mea fignum certifïimum efitteoc^ in illo
n S wigenito aternum me fi W pr^fentem öC propitium agnofcent. Reliqui
eltrifi'miies,tnore ueftro,Romanam illiuirtuti mea poteftatem praferent: his ille
rumamerit.utieledisfuturuscftinfalutem.Atq^itafignumhoe Achaz promiP
^fm,omnino ftmile illi fuit,quod de figno lona Dorainus ludçis refpondtt, infrizi*
Q .â^'^'de fbluendo ac reftitUendo templo corporis fui. Vtiq? fignû refurredionis
diu?nbsp;quot;^aximuni.'fed ut pqs folis cognitû, ita his fôlis fuit fàluti;rchquis, ut

»ar^d/ • ^ Pquot;gnandum,contenderttibus ftatim ab illo ipfo tempore,quo hac uates
Ïînn A/quot;' Achazfilium expuellafufccpi(fe,amp;: anrequam is adoleuiftcr,utbo
tos It n difcerneret,hoftiIes illos duos reges. Retain amp; Recach fuifllgt; fubla/
Ut 'nbsp;hunc regi ac populo,quorû córda formidine à duobus illis regibus,

fenbsp;quot;ento agitata, trepidabant, fignum fuiffe diuina opis,quam fic laturum

bonTquot;^^^*^/' quot;tipfi etiam item perirent,antequam, fcilicet, puer ifte dilcrimina
trienJ*^nbsp;®tatem teneret,etiam fi mature hoc aftequeretur, delicatiflime nu/

uero piïemm dicunt ifti fuifte typum Chrifti, quo nato popuïus Dei, non à duobiîs

folum,fed uniuerfis hoftibus èC mah's creptus eft,Deum pleniftîme prariènrê, amp; pro

phetamcç in hunc prxcipue refpexifîe : etfî id etiam,fed pro typi tantum ratione, ad

fil;û Achaz pertinuerit. Eo modo,quo ÔC uaticiniû illud i,Regw J.Para.17. quod

Chrifto tamen fuerit datû pracipue,in eo(^ folo impletû.Plerac^ enim de Chrifto

uaticinia fic habêt,ut partim amp; de ijs dida fint,qui Chrifti typum prstulere, de quo

dicam nonnihil infrâ.Ccrte qui ea,qux uates hoc v.cap.uaticinaturfuo ordine, atcg

diligenter confîderarit, is uidebit uatem quatuor potiffîmû hic agere. Primum eft,

quod memorat, ut rexîuda dC populus confternati fuerint, audito Retzin rege Sy/

rix,cum Recach rege Iftaël confpiraffe, ÔC coniundis uiribus exeicitû ducere con/

tra lerufalem, u. regem ei praeficerent filium Tabeahingêti fîquidê clafle luda pro/

ftTauerant,occifîs centenis millibus, ÔC captis mulieribus ôC l'iberis bis centenis mil

libus,ut legimus.i.Par.cap.x8,Hinc fcribit uates cor populi agitari cœpiffè pr^ me/

narrat,eft,fe milTum peculiariter ad regem,ut eipra;diceret,duosillos reges, quam/

uis Ipe iam lerufalem expugnafîènt,nihil tamen effecîuros, Inde iubetregêmitterc

metum,amp; animo efte fecuro. Tertio addit Dominum confirmando regê adiecilife,

lit fîgnum fibi peteret,uel ex fupernis, uel èfupernis:regem uero petere fîgnum no-

luifle,pr^texentem religionem, cum reuera ilium fua incredulitas à petendo ftgnö

temnendo,fcilicet,quód illi uera uobis predicant, nam ôC Deo molefti eftis : oblata

ftinatam ueftram incredulitatem, ÔC uel inuitis promiffî fui ueritatem uobis copro^

bet)en dabit iple uobis fîgnum, quo,fi qui in uobis reliqui funt, qui credere ipfi fu^quot;

ftinent,fiduciam ÔC expedationê promiftx opis fuffulciant. Ecce puclla uirgo con/

cipiet,^ parietfîlium,cuius nomen uocare debet Imanu El, id cft, nobifcum Deus,

Pr^rcipuum ladis mei ed£t,hoc eft,delicateenutrietur, quo maturè adolefcat, icî

eft,huc îetatis perueniet,in quaftiatretjcere malum, eligere bonum : nam priui^

quam puer fciatrei)ceremalum,ô^ eligere bonum,id eft,antequam pueritiam egre«^

diatur,diceretur terra,quam tu auerfaris,terra Iftaèlis ÔC Syrix,àjregibus fuismtercp

enim Retzin rex Syrice, ôC Recach rex Ifi-aelis paulo poft hoc uaticiniû deuidi fue/

runt,priufquam puer ille in fîgnum regi donatus, adoleuiftèt, ÔC fcienriâ fugiendo/

rum,Slt;: expetendorum teneretjud^eorum quidam iftuc.'Reijcere malum ÔC eîigere

riphrafis eft pueritix.C^uartum quod hoc capite agit uates,minx funt de rege Aliy/

pafrurum,quod etiam euenitHiftoriœ ergo feriem fequenti, uideri poftït non adeo

à ui regum Syrix ôC Iftaêlis,qui lud^os propè delcuerant,fîgnum illi dedifte puei'U*

quem ideo uocari uoluerit ImmanuEl,id eft,nobifcum Deus.Et in hoc typo fûij ft^'»

quod uirginlpropr/efîgnifîcar,fèd
P » J'^quod puellâjuel adoîelcentiilâ, àpropheta didlum. Refpondendû eft, hic le/
»aiatn,ut de re fuprai modïï miranda uaticinatum,nihil autê min,fî adolefcentula co
gnita a uiro,mater fian mi'raculum autê eft,qudd incognita uiro pepcn't Ad hxc al»
wa,non quamhbet adoleftentulâ,fed innuptam adhuc, ac uelut domi abfcoditam,
«t uirgines folent antequam nuptû elocentur, fignificat, qualis Rebecca erat, cum
^aco fponfa peterettn-.Ea tum alma dicebatur,ut legimus Gene.a4 Jta uocatam ôC
f^ariam fororem Mole legimus,cum à filia Pbaraonis iuberetur, nutricem recepto
Wrantuio Mofi adducere,quando certe admodum puella fuit.Nee obftat his, quod
t^rouerb.ïo, legitur: Tria mihi admirationi funt,quartu nefcio. Via aquilx in ccélo,
^a ferpentis fuper petram, uia nam's in corde maris, ÔC uia uiri in adolefcentulam.
»Nam per hoe quartum ftudium adolefcentis, puella depereütis ÔC ambientis, quod
quot;quot;^nexplicabile eft,amp;: cognitu diffïcinimu,fignifi'catur. Sic adoIefcentula,ucl al/
hic,nifi innuptam fignifi'cat.Sed his ludxum non pcruinces,habet femper im
Pia peruicacia quod regerat,fiue id quadret,fiue minus. Quare de iftiufmodi rebus

Iudaïis,nifi id fieret ad tuendam ueritatê à credentibus iam receptâ, ne hi, fcili/ Quomodo ci
nihil calumniator! ludaso rcfponderemus,feandaIon paterentiïr,haudquaquâ
ao mitio difputandu eft : fed prxdicanda eft illis exemplo Chrifti, ÔC Apoftoîorum, titidum^
^''^j^^fwniarefipifGentia.conuincendic^flinteffe peccatores,naturae^ nihil boni
PoUe,nifi è fupernis animo renouentur,Slt;rc Jd fi perfuaferis, perfuadebis facile Chri
omnia.Si hic no fuccefferit, inanis erit hoyofictxlcc quicquid cum illis cgeris:
^ non fitnuUôi: ipfis ÖCauditoribusseuadetdamnofa . Nimirum fi parum commode
Podisad fingiilasillorumargutias refpondere,utilli in errorefuoconfirmatiores
3öibunt,ita infirmiores auditores de ueritate incipient nonnihil dubitare.
p .nbsp;ENARRATIO SECTIONIS VIII.

cxcitanis autem lofeph à fbmno.fecit utjamp;c.) Vide certitudfnem oraculi,licet irt
J^'^^^cceptiJta cum Dominus cordi loqui cœperit, quae etiâ humanx menti im/
poilibilia uidentur, non tantum abfurda, aut dubia, omnia credit, omnia fequiturj
omnia ampledütur Jta ergo lofephi animus uim diuini refponfi fenferat,ut nec^ du/
»taret à'uinitus immiffum oraculummec^ uera qux audierat,Iicet omnem natura:
acultatê fuperarentrnecp grauaretur remifïb iam iuftitix fuç rigore, à fê incognita^
wt uxorem fouere, magiscç iam feruuli, quàm mariti ÔC ofFiciûquot;amp;:: lociî ampledi. Ita
«tcunc^ humilis menti^ç noftrx abfiirdus fit,fermo crucis Chrifti, quantölibet etiâ
non probabiliter ac plaufibiliter praedicetur,fi intus docuerit Dominus, nihil omni
o erit ud creditu,uel fadu difficile.Si is non docuerit,fidem operac^ fimulare audi
ores pofrunt,habere ÔC facere non poffunt,etiam fi Paulum,uel Chriftû ipfum, fua/
audirent.Ergo quod lofeph apud fè non dubitauit, angelum Dei fibi appa/
tcf jf.'^^J?*? elfe qux audierat,quamlibet miranda,amp;:inaudita effentjfed incontan
tu^ fecit,quod fibi angelus Domini intunxerat, affumpta in uxorem, qua me/
anim^ ante retinere,ftatuerat clanculum dimitterejopus fuit diuini fpiritus,ita
gj eius,ad angeli oraculum formantis.

°quot;^^ognouiteam,donecpeperifïêt,) Si nouifîènt,quos hoc donee ótTprimoquot;
' de perpetua uirginitate Marix difputare,quid in Euange/

omnes diuinaj liter« folum prxdicant, Vere homo fadus eft,fed abf^ peccato, qua

lis nemo oga uiri poreft gigniJgitur fcripttiramihi prçdicat Marfö uere illi feainctS S,
carné fuiflTe marrè', fed mrgine,amp;: ex fpintu fando, non uiro graiiidatâ. In hoc ergo
diim m'tâalterna habeâ,cur uel de marre prœtcrca, aut alqs eius Iiben's l'mpfa curio/:
fitate uelligarêrDi'lputent de fiîijs Mariae alif s, quibus hic lefus Chriftus unus fàtis
nô àicrit.Deinde ÔC ex eo certû eft,fua fomnia ilios (êqui,qui ita ( donec) urgen î,ëi.
(primogenirus ) cû neutrû conuincat,illâuel ab cdito Chrifto, àlolèph cognitâ uel
alios habuifîe filios.Dico amico,uaIe donec redicro,non uolo tamê, ut me reuerfb^
amicus nô ualeat,cuiufmodi exemplis,nô fcriptura fblû,(èd quaehbet etiâ lingua pie
na eftJta in fcripturis primogenitus dicit, ante que nullus alius ab eifdêparennbu^:
editus eft, fî etiâ nullus poft eum unquâ editus fueriu Sed.ut dixi,prorius impiû efe
de iftiuftnodi quxftionibus efle folicitû,et eorû tantû,quibus unus Chriftus fatis no
cft.Mari« uirginis ÔC matris cognitio neceflaria eft,ut Chriftû,(cilicet, agnoftas, ÔC
uere pro te hominê faclû ÔC peccati purû,ut te peccato liberaret,reh'qua Marix nihiï
ad te Jgitur Euâgeliftîe,Chrifti non Maris pr^cones, nihil praterea de ea,nifî paus»
cula quxdâ, quae 8lt;f ipfa ad cognoftendâ Chrifti maieftatc pr^cipue faciunt, come/
morant. Attamen pius animus de Maria,uafè tam (àndo, atqj elecfîo ut Chriftû r.O''
bis parerer,non nifî fandiffima cogitabit,nec unquâ fîi/picabitur eam,qu» grautda
femel fada fuit c fpiritu fando,fuftinuiire,ut poftea grauidareï ab homine. Ad quod
credcndû,côfénfus perpetuus ecclefîae momentû pr^cipuû adfert. De quo fânèdli/
bitare,dum nullû id cogit certum oraculum (cripturae,nô eft eorû,qui quid fît Chi f/
fto ecclefîa,didicerunt Ex hoc uero confènfu,ncmo uereatur, ut impia fibi hominS
commenta obtrudantur,quod quidem nonnulli conantur. llla enim femper depre/
bendes cum exprefïis fcripturâ oraculis pugnantia ex diametro,

jcim'tate lud^a:, temporibusHcrodis regis, ecce tnaoiab cri'
ente accelTerunt Hierofoh'ma, dicentes : Vbi eft ille, qui na/
j EUS efb rex ludasorutn c Vidimus enim illios ftellam in oriéte,

ii,pcrcontatus eft eos,ubî Chriftus nafceretur. At illi dixerunt ei: In Bethlccm
ladae^.Sîcenim fcriptum eft per prophetâ:Ettu Bethleem terra Iuda,neqtiaA
quam minima es inter principes ïuda.Ex te enim mihiprodituruscft dux,qHi
gubernaturuseft populum meum Ifraèî.
$eê.5. Tum Herodes clam accetfîtis magis, accurate pcrquifîuit ab illis, quo tcfii/
pore ftella apparuiflet.Etiuflîs ire in Bethleem,dixit,profefli illuc^accurate ifl^
quinte de puero. Vbi uero inuenerms,renuntiate mihi'.ut Siego ueniam,«: Sf
dorem illum. Atiiliaudito tege, profeéli funt. Et ecce ftella quam uiderantin
oriente,prxcedebat illos,donec progrefta ftaret fupra locum in quo erat puer.
Cum autem uidiftent ftellam,gauifi funtgaudio magne ualde.Et mgreftïda
tnum.înuenerunt puerum cum Maria matreéius,amp;:proftratiadoraueruttlla*
Si apertis thefaurîs fuis, obtuleruftt îlli muncra, aurum. Si thus. Si mirrham»
amp;oraculoadmoniti'in fomnis,ne rcHcrterentur ad Herodetti,per aliam «iat«
reuerfî funt in regionem f«am,

. D^fcmsanfêrtlis. ecce angelus domi'nï appafet in fomnislofeph, diceiis; scä.^.
ourge.K alTumepuerum ac matré iliïus,amp; fuge in Atgyptû, ôicfto lilicdonee
Clixero tibi'.Futurû eft enim,ut Herodes quœratpucrùm ad pcrdendum cum. •
lue ueroexcitatus,affumpfitpuerû 6i matré eius noclu,6i feceffîtîn Acgyptu,
«luitiilic ufcßad obitû Herodis, ut perfîccretur quod didû fuerat à domino
pet prophetanâ dicentenijEx Aegypto uoauî filium tiietim.

Tum HerodéS,übi uîdit fibi illufum fuiffe a Magis, indignatus cft uche
*iienter,acmilLrîs rateilitibusjnterfecitomties puerös.qüi erant Bethlcem,6dm.
omnibus finibus Bethleemiticis, quotquot effentbimuli, aut minoresluxta
tempus quod exadé cognouerat ex Magis. Tune perfedum eft, quod diâu
»ucratàHîeremiap^opheta.cumaitt Voxin Rama audita eft,lamétatîo,plo/
*'3tus,8ißetus mukus, Rachel plorans filios ftios,6C noluit confolationcm ad'
»ntttere,propterea quod non fint.

, ^^tdrum defundo Herode ecce angelus domint in fomnisapparet ïofcph
jnAegypto dîcês. SurgeSiaffume puerijKmatréeîus.ôJ uade in terra Iftati '
dcFuftifîj funt enim quiqu^rebat anima pueri. At illefurgés affumpfitpuerû
^niatrêillîus, uen it în terra Ifraêl. Verû cum audifict Archelaû regnare in
quot;d« ioco Herodîspatris rui,tîmuitiilucabire,rcd oracuioadmonitus î fom/
tn partes Galtlara:,ac profèdus habi'tauit in ciuitate,qu^ uocat'' Na
•^^quot;^cthjütimplefctürqupddidu erat per prophctassNaziaraiusuocabitur.

Vm autênatusc{îêtIerusinBethIcem,ôi:c,) Primo capite genus etquot;
ortu Chrifti' Euagellfta defcripfit, hoc fecundo qu;e infanti acciderut,
cômemorat,iri omnibus eum faluatorê, ucrumcç Chriftû prxdicans;
qua de caufa hic locu natale, ac regnû Herodis nomi'natim expreffît.
jjnbsp;BxBethlcê enim dUx ifte populi Dei, iuxta fubicdû Micha uaticiniû,quot;

PfOdituriis expedabatur. Et ïacob adfttturu ipfum prxdixerat, cû effet fublata à lu/'
: a »ccpra,Gcn,49.Id tum nato Chrifto à ludseis ablatum,xxxii.annos, penes Hero'
irr? quot;^^^quot;^»^futï'at. Dominus ergo fua natiuitatefada hoc loci ôC hoc tempo/
: ®'5^Chriftû Dei, ac populi liberatorê declarauit, re ipfa uelut ita ludceos alloquu/
jus:accifa;pïus nimio,preftîe^ res ueftr«funt,duro totiâ annis tyranno feruitis, ut
.^uperanda?libertatis ipemferepofucricis,confirmato illi regno àRomanis.Reci/
ex^^-J?^ 3nîos,adfum alter ille et uerior Dauid, rex huius populi et liberator tâtope
gdatus, uerequotquQt me receperintliberaturus, ac ccelefti regno donaturus»
fia^ T^quot;*^^ humili adeoloco, ÔC tepóreludxis tä infelici, fecimdû carné Chriftus
lus eiquot; quot;'^n^onet humiliailli feciindû carné femper placercgt;ct no elTe têpus aduen
faluaquot;^ aptü,atcß in quo oia fecîuli huius nobis aduerfant hi eo enim dC ipfe fe
ib^im?^ poteft declarare,amp; no obftat nobis mudi^fperitas, quo minus auidiffime
titu F 'Ne($ enî adeftc ille poteft, ubi nulla fui neceftitas, uel cft,ucl fen
p ^ quot; Bethleê quâlibet humili uiculo,ingens apud pios nobilitas,quippe j
^accepérât, itafciebât fe benedidû quocç illû fiîiû Dauidis Chriftû, re nobiUs, opi
mniu mltauratorë accepturos: at per^ modieus extitit horû numerus, quado tam „ione ignohu
^uaexillopopulo Chriftû,ubi feinauditisfignisacportêtisexhibuit,recepcr5t. î«.
vt Igitur paretes,licet ex regio fanguine defcedentes,atq? diuina^Jmiffîone nobilif
»wos,mundi tamêmdicio k maxime humiles atcç pauperes, fibi delegit;italocum
«ï., .. ■ ' quot; ■ ^^nbsp;b î quocß

qiioqj natale,ac tempus,exDei uerbo habuit dignitatis prceftantifïïma?» aîtaniê imî. ^
gi opinione nihil habebanir uiîius aut deploratius.Ita ÔC nos mundo uilcîîcere opor
. tct,8^noftra omnia pro nihilo haberi, cum tamen filîj Dei, in Chrifto xîernam uita
ac omnia fumma poftideamus;i.Cor.4. ^.Con«, iJoan.j,

Ecce Magi ab oriente.) Magi autore Strabone,lib,ilt;s,idfueriït apud Perfas,qüod
apudlndos GymnofophiftajChaldaei apudBaby{onios,Mofes apud Hebrarös,qui
nimirûdiuina gentilibus fiiis pracepta ÔC documêta edebât» Et hb.if.aitî Nationen
incoîût regionê,quaï Patifchores appellatur Jtê Ächamenida amp; Magi,qui honeft«
quoddS uiuendi genus ftdätur-Ex his ftellar apparitione exciti ah'qiii fiieruî?t,ut c3
muneribus adoratû Chriftö,Hierofolyma aduenirentSunt qui ex telice Arabia eos
aduenifTe putât,coiecturâ flimêtes ex ratione donorû, qua in ea rcgione ^ueniunr,
thure ÔC mirrha. Nâ ftufîe moré ueteribus apparet, inter honoraria munera potifîî=^
mu,qua qbufcp domi peculiariapueniebät offerte, Vnde lacob Gen.^j« filios fuos
iubebat lofepho afferre munera,de optimis terra frugibus,modicû Balfàmi,mellis,
ô^c, At uero cS EuSgeliftafcribat ab oriente Magos hos ueniftc, non ex Saba, felici
Ärabia,qua regio ludais fatis noiata fiiit,toties,fciiicet,à,ppÎpetis cômemoratal de/
inde Saba, id eft,felix Arabia, ludaa fît ad m eridiê, quare regin a Saba à Chrifto re-
gina Auftri uocac,infra a,maIo cS Chryfbftomo cui côfônant, qua de Magis apud
Perfas Strabo fcriptS reliqt,dicere,hos Chrifti adoratores ex Perfide adueniffe, lei-u
falê ad orienté fîra,regione tam lonßinqua, ut Euâgelifta eâ nullo peculiari noie po
tuerit comode defîgnare, fcripfèritqp, fcilicet, ad cômendandû miraculS,ab oriente
illos adueniffe, Ad id facit ÔC excirandi illud aduerbi5,Ecce. Qiiafî dixiffet, Videte
grade miraculiT,ex orientis remotifîîniis regionibus,quarû amp; noîa ignoramus, Ma
gi adoratû Chnftû,ftella addudi fuere.Etfi autê ^phetarû fcripta nomêPerfîdis haf
béantnbsp;eft,Parafch, ga tamê hac ultima eft regionû, qua ludais noîata erât,

jôC Magorû regio forfan extrema Perfîdis,maluit Euâgelifta memorare magos iftos -f
ab oriente,^ à Perfide ueniffe. Carerû cû Pcrfa, felici Arabia uicini fînt, eoqj aro/
matibus abundcnt,nihil infôlens eft,q, munera atnilerut,non in,ppria,fed in uicina
(amê regione nata:prafèrtim tam rara,at(ç in omni orbe eximia.HorS ergo Mago/
rum Perfîdis faccrdotû,miracu!ofus aduentus lefum noftrû declarauit efle illn pritv
(ipê feîiciiïîmû,cui populos lacob pradixit aufcultaturos, Gen.49, Radicê iftâ Ifàt»
qua ftat in fîgnû popuîorn,quâ genres erât qiiafîtura Jefai.n. Magos Euangelifta»
ho reges fcriplît.Strabo, qui illo ipfo têpore Horoit, eoc^ admodû idoncus huius rei
teftis eft,fcribit Magos Perfarûfiiiffe faccrdotes. Ad hac,ut ÔC hic ab Euâgelifta dC/
fcribûtur,nihil fane regia dignitatisprafeferOt.ka nô regie ab Herode uocatos,rur

flimc^ dimiffos,ac demû infîdtfs eius elapfos comemorat.Mittêdi quo^ font,g iHult;l
ïefaia lt;îo,Omnes de Saba uenient,aurû ÔC thus portabût. EtPfal?!. Reges Tharfî»;
ec infuîarû munera offcrêt,rcges Araj3ia,et Saba don« adducêt,in Magoshos pecö'
ïiarirer copetere,at(^î in eis côpleta côtendunt. Vn-obi^ enîpradidû eft, de GentiS
couerfîone ad Chriftû in généré,tam orientali«,^ occidentalfutn. Ha cnî per reges.
Tharfîs ÔC infuîarfl,illa per Aethiopes,Midianitas, Arabas,Sabaos, ÔC reh'quos po
pulos,quos uterq? 3)pheta noiatim reccnfet,inrelligftur. Cateru Tharfîs,autore fo
fepho lib. Anîiq.i,cap.îi,CiIicia olim dictacft,qgt; à tharfis,nepoteIaphet,fili|' Noah».
de ^ Gen.ic,cccpta fît primS inhabitari, Vnde eius regionis metropolis,ff. mutata iö
•r,Tharfus nomê retinuif,ortu Pauli ApoftoIi,n5 tmlgarirer nobilis. Inde ut fie«' fo,
!ct,amp;: mare Cilicû,in cuius meridionali h'rore ludaa eft,Tharfîs uocatû,admoda «C
rffîmile uidetur,uîi ÔC Aufoniû, SicuIS, loniû, ôC aha regiones meditcrranei maris»
ab accolentibus popuIis,amp;: ilh' ab auroribus fuis,noîa acceperSt, Hinc naues Tharlt;*
fis dicfla font quafî marina,quibHs in mari hoc meditcrraneo nauigabatur, ac indß;
ff gbuslibet marinis nauibus. Fortr etö, quia à Ciltcibus nauigSdi pra slijs peritis»

Ïn »lanrt» coficicbsmrms nambus fupra mods abtmdabâait Xcrxfcotra Gtx
tos centû naues fuppeditaflejfcribat Herodotus,naues marina- qugîibet uocatsfiie
Tharfîs,quafî CiIicû.Dum enî aitrTranfite ad Tharfîs,ululate habitato#. quot;
s iniularâ,quis no ui'deat regibng ôC urbê Tharfis uocatâ,ad quam abi're l'ubentur
triSr Aegypti)»Zor,hoc efi:,Tyro, cuius deuaftatio hoc loco à ,ppheta prardiV
ftronbsp;enî ^phetî« fie elle uidetur.Tyri, 6 mercatores, lâ mercatus ue/

fti m rquot;^ negotiandaHgc plenius ac certius annotata fparfim ab infigni Chrf
mimltro loanne Oecolâpadio, ih Hypomnematis fuis fug lefaiâ prophefl leges.
J^UJC lentetiae haud adeô obftare uidetur,q) Cilicif metropolis Tharfus, nô Tharfis
ioc^^^i^'^quot; infolens nô fît tantulâ riominis fadâ eflè i'mmutatiöftê: uix ullu nâc^ uel
raimquot;^ nomen,ita ÔC à gentibus, ut à fcriptura^fertur. Qiiös ftriptura Miz/

mem ^v? Euâgelift»,immutatis ab Hebrxa forma, noîbus utuntur, de qóo fîiprà
j^j î?gt;unt quos moueat, qj Solomoni naues Tharfis tertio quocp anno reuertt
bam^? naueHiram legimus, i.Reg.n.Sed hae naues è fînu Arabico luda?5petc/
inEnbsp;Tharfis» quafî marinat. Has legimus Solomone œdificaflè

eber.qux eft nrxta Eloth in litore maris funcofi,in terra Edöni,amp;: Hiram
oi-l V*quot;^ mififTc in nauiferuos fuosnauigâdi 6«:maris peritos,!q fîmul ad Ophir, in
â Xhnbsp;Re.9,amp;:i.Pan8,Ci1 ita^ tota Ciïicû regio, Tharfis,

cofrn - Iaphet,ut lonia à Iauan,Ôi: ali» regiones orbis, ab alt]s filîfs Noah,
Tharpquot;!!quot;^^^ fuerit, totq? regiones fijb ihiperio fuo tenuerit, quid abfurdi, fî reges
to Th ^^nbsp;imperio löquens,^pheta dixeritf Proinde ut firmS eflè nô pii

dam^ u mediterranes totu,aut oceanS in fcriptura uocariu'ta Cilicia ita diV
mult ^ r ^ aîluèns ipfum mare, cuius meridionale litus Hebra:i adhabitahât, c3
tare nnbsp;côiccfturae,taIo{èphi auton'tas cöfilmät. Quod uolüi hic kdno/

»■e^es Th ^rnbsp;Tharfis incidimus,utoftêderê,quim incerto teftinionio höc»

^i n.% '^'^'^'^^îagosfîtpertradfô,quafîfueritpecuIiaredeilIis uaticinium,
lt;^i»omnnbsp;^^^ ludaeoruc Vidimus enim ilîius ftella.) Vide ut ele/

paruerat cnbsp;f ^,'^quot;ceret,conditâfuifl!è, Nam certo tempore domi ipforû illis ap/

nô eft turbaï fnbsp;rex,turbatus eft,amp;: tota,ÔCc,) Regê fibi nlale confci5,mi

fofôlvma orrr quot;'quot;^»audito, efl!è aliS ludxis regê natS. At turbata fiiiflè tota Hié/ '
ï^em Eff T ^î ^^ Mefiiam,quam fe fîmulabant à Domino petere.ur/
^ ^ancuinnbsp;enim, quod timerent nouo ifti regi, Herodem fine c»dé

IN È VAN®. JMATT.HAEr,
cladè fuorô aîi'qiîoties iam uidcfantjtyrannidi illius repugnatum.Fcfre fgitiTf m aU ^
bant malû iam terè aiîuetû,^ illud rcpugnando duplicate. At fi fide habuiffènt or a/
culis^phetarfîjhoc timoré uacaflènt,n5 dubitâtes,Deû quod ^miferat fuo Melîisê
regnûjtacileac non modo citra periculû, fed cum certa etiâ populi fui falute inftitu^
turûiHerode neqtlicquâ repugnante.Multiplicandu ac roborandu principatû Chri
fti cum pace fine fine Jefaia pra?dixerat,lêffurumlt;^ fuper foliû Dauid, ÔC iup regn$
eius,ut c5cinnaret,amp; côfirmaretillud in iudicio amp; iuftitiâ, à nunc ÔC ufqß in ieculfî,
addês:Zelus Domini exercituu faciet hcec, lefs». Ecqui potuiflèthuiç caro refiftcr^
icilicet furor Herodis, obfiftàt zelo Dcic'Sed deerat illis rides,Horum hodie ^ pluri/
mos uidemus fimiles,qui ÔC fi Chrifti,quàm Antichrifti imperiû mallent:quonj(âai)E
tâ timêt Chrifto Antichriftû nô tam facile ceflxirû, ÔC interea ,fi' nondfî penitus An/
tichrifto extincflo, quod nô nifi ilkiftratione nouiffîmo Chrifti aduentu fier, Chrifti
regnû reducaf,aliquid incômodi feforte pafîuros, malunt duriffîmû Antichrifti i^f
gum,'Cû certa ac aeterna animf ÔC corporis pcrnicie,quàm Chrifti cômodû cfî carnis
pericul0.magis,q darnno perferre.'aded ut li quando prxter liiâ exiftimationê Chrigt; •
fti regnû incipiat illucefcere, ex animo turbenrur,ueriti id turbas daturû. Nos autê
qui fcimus carné foenû cflc,8ï: gloriâ carnis fœni flore,amp; utrûc^ illico exarefcere at($
côcidere,cû uerbû Domini in xternû ftabit,dû annuntiatur regnûChrifti,îeuemu?
capita noftra,appropinquat certè noftra redêptio,quâhbet multi Herodes, quâtuïh/

^^ VvlJ» iicv.» av/vjnbsp;- —------------ ix.vn.ax»!^»-'^'-'-^ ***nbsp;«V^-----

3\lefliä,nouö xternu regêIudxoru,apud lè inquiri,mirifice exultarunt, ade^
fuit,ut hinc turbarentur,certi, Deo omnia poflibilia eflc:deinde agnofccntes rcgnö
Chrifti,ut no de hoe mundo futuru,ita per fe quidê nullas ulpiä daturu turbas,quart
quam agitantefatana principe müdifuos, nunquapoflïnt in orbe fine perfecutione
agere,qui uolunt pie uiuere, Hjnc aute patet, quod Euangelifta ait,tota Hierofbly/ p
ma,Synccdochen effe.qux cx toto maiorê parte fignificat. PerpaUci nanq? credetes
Hierofblymis tu erant,ut ferè femper reliqui omnes,uttcmporariapacê, quam Chri
fti regnü malebant:ita turbabantur,fimulatc5 audiebant fibi nouum regem nafuritt
Etcouocatis oibus pontificibus dC fcribis populi,amp;c.) Videdemens impij regis
confiliG.Si (te appello Herodes ) oracula fcripturx inania putas, ut de te cx uita tu^
iudicandü eft,cur pontifices 8C fctibas,ut ex ea tibi refpodeant couocasrMulto max
gis autê,cur Bethleemitanosinfantes nrucidas, fperans te fic dC Chriftu,quê Bethleê
nafcituru 3)phetx prxdixerant occifurüfSi uana tibi fcriptura habetur, cur no ua

mouens^Si uero diuina in illa oracula credis côtineri, ut folicite adeó ea fcifcitanda
tibi putes,qui nô agnofcis te fruflra conari,gcquid côtra Chriftû fueris molitus^Coc
lum enî SC terra tranfîbunt,amp;: ftabit uerbû Domini in xternû. Sic autê raptamur iti
diuerfa,amp;: perturbântur impiorS mentes,ut conentur impoflîbilia,donec fe penitus
dent prxcipites,ac incidanî in foueâ,quâ altjs fodiunt.Qtiod tûpotiffi'mû experiun^
/-iiTÎîrMTfTTf veo ^iToc mnYl'mf» lt;tl flttO mHrgt;/-o(Tp . Sl'milSnbsp;«n Saiilia JofTirnnS»;

CÛ ipfo effe.Nec alia ludxorû côfilia côtra Chriftû Euangeliftx defcribût.rn PfâUi^
ïufmodi impiorû conatus ßfxpe memorâtur,et ridenf,PfaI.9.5f .59t«-.ac alrjs multis-
A t illi ei dixerût in Bethleem ludxx.Sic enim fcriptû eft per prophetâîEt tu'Beth/
leem terra,amp;:c.) Vtcunc^ impîf effent hi pontifiees ÔC fcribx,foipturâ tamen teneA
bant, atque incontanter de Chrifto rogati, quod res erat, potuerunt refpondereî;
quibus tanto détériorés noftri funt, quod ne fcriptura quidê norût, ne dum fyncerc:
cx ea refpondere de Chrifto,«el poflTunt^uel uolunt, Sed animaduertendû iu^à noi'

dnbsp;lt;it/cftptiira literam fine /ïnntirrcnerc.Nttfî hîauditint GhriftS, qiu^

a« la temporis expedabant adfuturû, uaticinium proférât, Bcthîecm iîli fore natale
àC docêt, ôc: fînunt illo tamen incomitatos abire Magos, natîï Chnftû
eiti^ruros 5C adorataros,quos certè anteuertere dcbucrSt,cû iplîs potiffîmû Chrt
us eilet promiflus. At ubi deeft fides,ubi non trahit pater, Chriltus necp cognofci/.
r,nec^ ueftigatur,mortua omnia funt,quicquid de ipfo Iegitur,dicitur,â: audirur.,
«forro uatkiniâ prophetx Micha f.Heb.fic habecEt tu d ßeihleem Euphrata qu:s
^inor quidê es,^ ut inter millia luda cêfeare,ex te tamê mihi egrediec, qui fit priri/
d^ff ïnbsp;egreiTus ems ab initio à diebus feculi.Senfus eft;Tu Betlilcem oîiin

»Cta Euphrata,minor es, quàm ut millenariam poffîs in luda prafeduratn implere
V erat enim populus in centurias,Slt;: chiliades diltindus) at corâDommo,quihum»
'a exakat,5^ qua no funt,uocat ur fînt, nequaquâeôtempta es, aut minima,ièdprat
mnibus,quamlibet magnis îudaa urbibus, atc^ adeô ipfà lerufalê, elecia es, ut ex
^mihi egrediatur,quiolim nobis rex ÔC faluator Ifraèl promilTus eft, qui non fuper
tantu,lèd totâ domfi lacob principe agat in aternû: ilîe qui homo quidê, ex tè
e^r fr^^^nbsp;prodtbit,fed qui aternû patris Verbum erat iam in initio, cuius

fa elius à diebus feculi fuerût.Nam per ipfum fada funt,cófiftunt,et uiuunt omnia^
mamp; editio ^uâ eflè Lxx,putamus,ab Hebrao no difcordatJta enim in ea legi/
^ e. crv ByêAiiix. tV^PttS« oAivflSöf àramp;'^ly yihixa-w îilt;A»^iK cri m è^iAtvVtTOi

in ß • Euphrata,minima cs,ut fis in millibus luda,ex te mihi egredietur,ur (îc
fubnbsp;ïfraêljS: egrefflis eius ab initio,ex diebus feeuli.Latina illa uerfîo,qucc

fe iaclinbsp;fuo EuangeIifta,ilIorQ ledionêfècutus cft, dum id citra ueritatis Ctmcäurk

leem rî'nbsp;uaticiniû Micha in hoc folû citatûfuir,utprobarcf,Bcthj»^ uulgatS cri^

qua M quot; nafciturû. At fîmul coiedura hinc fumitur, eam Gracâ uerfîonê editiónê
ïî 'nbsp;Aldo cxtatexcufa,nôeflèquoddicit. Sed de his Chriftia/ non cßcLxxi

dicanbsp;quot;i'^et ubic^ Apoftolis unû hoc curg fuiflè,ut Ghrifti gioriâpr:e

i-çf foliciti fucrût,ubi de fenr-entia,quantû ad ipforû inftitutû faciebat confta/
diliènbsp;Matth.narrare uoîuit,fcribas Herodi,de loco natali Chrifti refpon/

^a ^''^^''^quot;^lecit Micha uaticiniû,utoftêderet,ita in fcriprura anrea fuiftè
u!nbsp;^^^ uere Chriftû elfe,et in quê Chrifti oîa côpetcrêt.Dû igi

eflet d quot;quot;jS^ta Lxx.editio habebat ,^pofuo feruiret, necß fentêtia aîiqd in co
qiiodnbsp;iRiîgatis uti,^ uoculas curiofîus fedando, uulgus Éccleiîa,

iIIiafliieuerat,moxab initio turbare. Qiiod etenim illa editio habet:
fca exnl •nbsp;es,Ô:c,à ueritate propheta nihil uariatj (èd quodâmodo eius uer/

ft- are n Erafinus nô tam feite,$ uere annotauit. Voluit nancg propheta fîgnî
luftrè,utquot;^ paruulus erat,collata reliquis millibus luda,Chrifti ortu ita fore il quot;
ähil minus anbsp;alumnü;cunc%s iuda millibus plurimû praftarct,ac iâ ni^

Swo arerrtâ uir^ '^erra,qui princeps iile optatus ifraêlis, hoc eft, eledi populi crir,3
duo uoluiftèd^*^'^'^'quot;'^^^quot;®'^ ^^ crediderint. Satis nâcp ueî cuiuis patet,^phe
ÔC Buâselifta '^^^'^^eê exiguâ effe carne, ÔC ortu Chrifti fore maxima. Eadê
dum iTiilë »nbsp;goifîcât.Vtigitur nih:I eft in ièntêtia uariatû, ita nóiniuria

(brum Dei {jsMtii^non erat illis opus,in enumerandis uerbis,anxf)s cfle.Nos tamen
quibus uacat dC licct,debemus uerba fpiritus quàm puriffîme ÔC reIigiofîflîme,citra
omnem tamen inanem uoeum euriofitatem eterre,de quo ÔC fuprà monui.

Poaîîîmum autem hic pîjs expendendum eft, quod per prophetam prxdidS eft*
Chriftum principem Ifraëlis,id eft,populi Dei fore,qui ut angelus uaticinabatur, re
gnabit fn domo îacob in xternû.Si enim ipfê à pâtre nobis princeps datUE,Ôlt;r ea po/
tentia, ut in manu fua omnia habeat, tutiflîme nos ilh'committemus,amp; par eft ut
unum audiamus,in quo tota iâlus ÔC uita aeterna fîta eft, qui^ iudicabit omnes, ac
delebit funditus,quicuncç eum nohint fuper fe regnare.

Tum Herodes clam accerfîtis.) Clam accerièbat Magos tyrannus,ne percrebfc
(ceret,natû aliSluda;is regê:peflîme enim de îudais meritus, omnia ab illis metue/
bat.Sed uide obftinatfr,ac inlànâ cupiditate regnandi anima ♦ Audit per ftellâ excif
tos MagoS, ut ab oriente adueniftent adoratu regê ludscoi û,audit ftripnirâ de Chrf
fto teftari,rtec tamê mouef, nifi ut modis o îbus conetur nouû iilîï regê extinguereî
non cogitans fi Chriftus Domini eft cuius ortn nouS fydus teftatur,fuas illû maniïS
facile euaftiru: fî minus, nihil fibi ab illo metuendâJta in omni icriptura uides,quâ/
to luculentius fe diuina uirtus,uerbis ÔC ftgnis impî)s unquâ aperuit,tâto eos im 30/
tentius ftïrijflè,Exemplû muito clariftîmû eft Pharao,Sau lefu ßfecutores lud^^i»
N5 miremur igit,cum idê ÔC hodie reprobis euenire uideamus,capdui iàtanae funt»
qui quo propius uim fentit Dei,eó peius accêditur,amp; tanto fuos crudelius exagitat,
ut ipfi fibi uertat in toxic5,quod fija natura medicina exiftit,cibus(^ uitx alterna-*

At illi audito rege,|)fedi font.) O admirandâ Magorû fîdê,quos à perquircndo
Chrifto,nihil adeö reuocare potuit,licet apud ïudxos, tanti regis nariuitad, omnia
oftèndiftènt diftîmillima.C^id enim putas cogitalTe, cû in primâludaforû urbê, ÔC ^
antiqua regiâ ueniflcnt,ubi ut tierifîmile eft,no dubitauerant, fe tantopere quarfît«
regê iuuenturos.ô^ nô modo eu non inuenilîènt, ièd ad nomê eius omnes magis ui
diftènt gterrefados f Primores îudxoru indicate quidê locû ubi naici debuerat gt; fed
neminê eorû praî fc ferre, fe credere,aut etiâ uelle natû. Homines erant, proinde ue/
rifîmile eft eos,ut reliquis fandis ufu uenit, hic fîdei fax probationê fenfîftè : fugg^^-'
rente humana ratine,fruftra illos tantS iter cofecifte, delufos efle apparitione ftellaf,
poft^ apud ludxos omnia nihil minus,^ natû nouum regê, praeiêrtim iilû totius If
raëlis faluatorê,prac fê ferrent.Sed fidelis Dominus,qui tentâdo in anguftias harunt
cogitations înduxerat,n5 eft pafTus têtari illos fupra ^ potuiflent ope fua ferre. Sed
fecit fimul cû têtatione exitum, id eft,eduxit rurfus ex illis anguftijs, ôC dilatauit cor
ipforû fpe atcp confolatione mirifîca,Mox enim ut regê reliquerât,ecce ftella,quant
uiderât in oriente,praecedebatilîos,amp;:c. Hinc apparet, ftellâ in oriente tantû illis ui^
fam,unde exciti,uel çp fortèfûperludaâuiderantlucere, uel qgt; alias à Domino mo/
tiiti erât eam portendere regê ludaeis natû, ludaîam redà petierant, in regia eius re^
gionis,de recens nato rege rogant,ftella interim latitante.Nam dicebantr Vidimus
illius ftellâ in oriente,non àddât,ÔC in uia hue uf(^,ïta Herodes fcifcitabat, quo teitt
pore ftella apparuiflèt,quo innuitur,dû adhuc in oriête eflènt, apparuifte certo tcpo
re,poftea uero rurflim diiparuiflê.Idpaulö manifeftius indicare uidenf uerba
tis loci;Et ecce ftella quâ uiderât in oriente,no addit,6lt;: in uia ufcß lerufalê.Nâ omni
no hûc morê habet diuina clementia,utdfî fuppetût nature adminicula,illis fuos u^
ti malit,quâufc^ ducere per miracula, quae benigniflîme tamen exhibet, fimul at^
natura uires no fuffecerint.Ita cû natinae lumê de Chrifto nato, nihil poflet his M^

A Potuitjquare redîà ad ladaeam contendebant, 8C ut res ipfà pofcere uidebattir, in relt;'
g.ia gentis urbe,de nato rege rogant,nec^ fruftra.Nâ ôC ii nemo quicqua de nato re/
ge polïet indicarc,imd uiderentur haudquaquam uelîe natum, tamê redduntur ibî
certiores, ludaeos talê regê expedare,5«;: expedare nafcituru in uico Bethleem. V^n/
^^H^f^ fidefirmie(rent,ncq? dubitarent,natû iam illum regê,quod apparente donû
relia ruerant edodi diuinitus, uteunc^ id ludœis xque ingratu ac ignoratum uidc/
rent,proximum fuit,ut Bethleem,quô ÔC Herodes illos mittebat,conGederent,ibi de
rege hoc ueftigaturi, Hadenus fpiritus (andus Magos à primo miraculo, humaua
rattone ÔC conftietis nature medijs u(lis,abfq? miraculo duxit. Sed cû apud Iud;?os,
non modo prorfijs ignoratam, fed etiam inuifam regis huius natiuitatem animad/
Uerti(^nt,quibus peculiariter erat fàluator promifîus,ac ita duriter fane pulfata illo
rum fides elïèt,tum apud Dominum lefum ipfum, omnia diffimillima regiae dignii=
tatis effènt o{Fcnfliri,ne fiiprà quam ferre poamp;nt,fidcs illorum tentaretur, rurfus nii^
raculo indulgentiffîmus pater eis adfuit,amp;: inopinantibus ftella, quam domi uidc/
rant lumine praeluxit,filioqp fuo adduxit, longe maiore illos hinc gaudio affîciens,
qu^ erant mceftitia Hierofblimis,ubi praeter fpem omnia offènderant, perturbât!.
Hic uero uides pulchre defcriptû ordinem, quem cum eledis fuis Deus folet ob
îeruare.Primum luce uerbi fui ôC fpiritus affldget, ea fe ita animis illorum infinuar,
iit^mnia pofthabcant,omnia relinquant, quo Chriftum Dei fapientiâ ôC iuftitiam
pr^efentem inueniant,eac^ cauffa aditmgunt fe mox omnibus, penes quos fe ilium
J««entiirosexiftimant,pr^cipueautemiisquipublicum Chriftipraedicandi mini/
quot;eruim habent,fed non raro deprehendunt lefum, nullis minus cognitum ÔC ama/
CfT-ft ' ^°quot;^^rnantur admodum, certi tamen illa luce, qua primum natû ôC extare
i^um,poflè(^ àquxrentibus inueniri,didicerunt,uerbûDominifedantur,pu/
g 'icû minifteriû in pretio habent,S(: cofulunt, fîc fît, ut refponfb Domini dirigantur
. atnen,Sc confolentur. Nam illud fcrib^e licet ipfî ei fidem non habeant, opportune
amen afflidis confèienttjs proferunt, eocç ad Chriftum dirigunt, ad quem nec ue^
ill quot;hnbsp;uenire cupiunt. Vt uero fcriptura oraculum audierunt, impigre quo

nia niittit,contendunt,amp;: demonftrato per illud Chrifto,cunda mûdi contemn«»
fide fefe dedunt totos.His mox aliter lux diuini fpiritus illis exoritur,qug
^nctis fîc pralucet,atcp in omnem ueritatê eos inducit,ut redà ad Chriftum, crucis
andalo nihil offènfî,pleniffime perucniant,prafèntê(^,hoc eft,plene cognitû, toto
P pedore,ô(: corde adorent,fèfecç tili ac omnia offerant,prorfus pij ÔC hem,
et ingrefîî domum repererunt puerum,amp;:c,) [ta dum aliquâdiu fuos Dominus
^ ercu«,quo cceleftium amorem in eis acuat,fidemif ipfbrum probet,tandem red/
çjç quot;Oïl compotescumulatiffîmeîat nunquam hoc,fîne temperamento crucis, utfigt;
dumnbsp;defîderatum anxie,ôlt;: tam diu quafîtum lefum, Magis tandem uiden

eiend ^ ^^^quot;^quot;rn obtulit:fedin eo palatio,eo fatellitio munitum,ea pompa fufpiV
tantu quot;quot;^'quot;'^quot;quot;ïana ratio ne regis quidem uiliflîmum feruulû,agnouifîèt, ne dum
mum'pr^^'^^^ redemptorem. Sed credere Chriftum, uidere autem abiec'îiflî/
carnern r bominis,eft prafentis fbrtisfândorum. Quare qui magnifîca fècundû

corporis ^^^ ^^orauerunt illum ,ÔC apertis thefauris, ôCc,) Hoc eft proftratione
adoratio D^^^ ^ Chriftum Domini agnouerunt, ÔC uenerati funt. Eft enim ha;c
bus in ori °nbsp;corporis exhibita reuerentia, uti regibus ÔC fummis principi/

tus fednbsp;° ?^orpore uenerari,fed etiam pedes fibi ofculari, idcç non àuulganV

n quorum ueftigiû permiferit-Adeo Petri fucceffor, ôlt;: Chrifti uicarius,dignitate

dc honore tam Chriftû, quàm Petrum fupergreffiis uidetun Vtmam uero ita ChriV
ftum ac Petrum dodn'na ÔC uitareferat, ficut horum nomme (è coli adoranq? ab o/
mnibus tam infolenter poftuIat,fed hxc no funt huius loci,Quod nos adorare,Gr£é
ci TTf olt;r«vyêi/ ÔC Hebr, UTiPiW dicunt, id uero fignificat fe corpore profternere. Sic
(atan coli fè ab lefu petebat,ubi tentans eum in defèrto,dicebat: mvTtc c-ot ttkvtx lt;Ai/
De üiomiSc, o-uMif 7rilt;rwy •nfoa-KWHo-Ho- itai, id eft, Hxc tibi omnia dabo, fi cadens me adoraueris.
Ex eo autem quod Dominus ipfi refpondit: Scriptum eft Dominû Deum tuum ado
rabis,amp;: illum folû coles,multa funt de adorarione difputata, ut ea foli Deo,aut alifs
poffit competere:hinc feda fuit,in adorationêlatrix, dulix, amp;:hyperduIix,fedione
non aded rerjcienda,fi in fcripturis effet tradita. In fcriptura, uerbum adorandi acci^
piturpro eo,quodHebr,nbsp;dicitur reuerentiam exhibere proftrationecorpo

ris.SedExod,to,amp;:Deut. 5. legitur uetitum, alienosDeos,amp;:ftatuas atœ imagines
adorare,hoc eft,fè illis profternere, Non enim uult fe in illis Deus coli, fed in tjs re/
bus,quas ipfe in hoe cômendauit,eacç ratione,qua ipfè prçfcripfitjam aliud quidda
pro ipfo Deo habere,eoc^ animo illud adorare, multo maior, non tam impietas, $
infania eft. At in principe uel rege,aut alias ex fuo dono eximio homine. Deus fe co
li poftulat:quare m fcriptura,reges 8C prxftantes uiros adoratos,hoc eft, exhibentcs
reuerentiam proïèratione corporis,fxpe legimus. Sic lacob fratrê fuum Efau fepties
adorabat in terram,hoc eft,fepties profternebat fè coram illo in terram.Ergo adöra/
re quicquam pro Deo,hoc eft,uenerari tanquam autorem uitg,impietaS eft.Adora^»
re autem in poteftate conftitutos,uel aha's nobis à Domino fingulari dignitate cotxi
mendatos,debito honore profequi,hoc eft, ut filios at($ miniftros Dci alfquo ritu fo
Iito,uel fiedendo gemra,uel profternendo corpus ueiierari, laudata ofticiofitas eflgt;
Sic autem ucnerari fandos, qui hinc migrarunt, nec uerbo nec exem.plo fcriptursc
commendatunStatuis uel imaginibus eorum,eiufmodihonorêimpendere ut uul/
go fic,ÔC laudatur,tanquâ hic numen aliquod adfit, ÔC exorari hic opê uelint fand/,
quid difFert,à confelfa Ethnicorû idololatriac Proximos enim,hoc eft,qui nobifcutn
agunt,quic^ benefi'centia noftra queuntfrui,corporalibus offi'cifs colendos comcn
da uit Dominus,fè uero fp iritu, ÔC toto corde, patre ÔC Deû noftrû ipfimn eredam us
SC confi'teamur, Vnde fj quando ex perpenfione beneficêtix eius animus ardêtior,
corpus quocp rapiat, ut hunc fpiritalêcukû, uel proftratione, uel alio geftu foris cö
decore prodat:cu!tus is eft corporalis,^: fanda pietatis dedaratio.At fSie hoe cultiï
fpiritus,animi^ feruore ita corpus agitante, multum gefticulari, ÔC certis corporis
motibus ac geftibus pietatem efh'ngere,Deum irridere eft, non uenerari. De iftiiïf^
modi adoratoribus ipfe ait Efaix i,Et qimm extenderitis uos palmas ueftras, cccuÏ/
tabo oculos meos a uobis Atqui cum omnis diuinx bonitatis fèria recordatio,quse
à ucteribus prxcipue ftatis folennitatibus, aut ubi peculiare Dei beneficium pcrce/
piffentintempIo,amp;: antequam effet templum adificatum,ubifixum erattabernacts
lum,antequam uero hoe habebatur,in montibus aliqmbus, aut aliis locis, ubi fcr^
Deus illis apparuerat,habebatur,corpus quoq? accédât, ut geftu externo uel opere,
animi pietatê teftetur, id quod illi corporis proftratione a:facriftcns folebant, fat^^
fijir, ut omnis iile cultus externus amp; internus,adoratio cœperit uocari, nimirum
co,quod magis apparebatJta i,Samuel, i. De EIcana : Et afcendebat uir ille de ciult;/

täte fïja,ftatutis diebus,utadoraret,amp;:facrificaretDomino exercituum in Silo, Hoe

eft,ut Iblennem Deo cultum exhiberet,pietatemc^ fuam teftaretur. Sic Sycharitis ii
la muliercula dicebat Domino: Patres noftri in monte hoc adorauerunt, quo nsbif
aliud uoluit dicere, quàm in monte hoc, Patres noftri folenniter Deum coluerunr,
unde illi Chn'ftus refpondebat: Venit hora cum ueriadoratores,id eft,cultores,
irem in fpiritu ueritate adorabunt,hoceft,colenr. Eodê fignificatu fcribit Lucas*
«eniffe eunuchum illum Äethiopem Hieruiàlê adoraturû,Ergo inuenias adoratio/

EN A RR. CAP, ÎL
A irocabiilû pro cultu Dei, ufurpatum, idc^ circunftatix facile indicabunt, Se ue/
^ nô nifi unus Deus adorari debet. At prima illa fui lignificatione, qua nihil ah'tid,
^ proftratione corporis quempiä uenerari fignificat,adorare licebit ÔC homines.Sic
autê magis proprie,per uenerari aut fe proftemere, potuerat reddiromnino enî plus
eft Latinis adorare,^ uel mnrwn, uel Grxcis Tijöo-xwaj/ : pratterea ÔC animi magis
quam corporis eft,cû utrac^ hxc magis corporis fint, ^ animi. Ita enâ auguftius eft,
q«o illud Germani reddunt:Anbetten,redius diceref, zuo fuofz fallen, oder eerert
«itt zuo fuoften fallen. Sicut in altera illa fignificatione, cum pro cultu Dei accipif*
^xprelfius redderef, per Ein Gottsdienft thuon oder Gott uereeren,^ per anbettêî
plus enim tum fignificat adorare,quam in forma precantis,pcidere,quod anbetten^
quot;idetur^^prie fignificare.Hsc uolui hoc loco de adorationis uocabulo annotare,ne
qaa eius obfcuritas, cum toties ocGurrat,fimpliciores in alienos fenflis abducat.La/
triam etiä Auguftini tempore acceperunt pro cultu Deo ^pprio, ut legis de Ciuitate
UeUib.!o,cap.i.ô(:ahbi.Addideruntah)Duleiamcultûeife,qui excellentibus créa/
turjs exhibetur:fed neutra definitio, uel proprietate uocis, uel ufu Grarci fermonis,
etiä in facris libris ufurpari uidetur:«^»A«« «^nim addiditiä feruitutê, qua quis ex ne/
cdfitate debct,ferc fignificat,eocç plus cultus ÔC addidiôis exprimit,$
quot;beri,ôlt;: ferè pro mercede feruiends,feruitus eft.Paulus certe uolcns fignificare,ic{e
tofom Dei iuris elîè,Slt;: diuinis rebus addictiffimum,qui nihil nifi Dei caufam a^ar,
^9vA«{/fe Dei ÔC Domini noftrilefu ChrilUprofitetur.Caeterum pro eodem, «/feAtua
ix AfltTjatvö) in fcripturis accipi, excutienti loca fatis conftabit.

Et apertis thefauris fuis,obtulerunt illi,ô^c.) Vetuftiffîmus mOs eft,praecipue au
Jem orieutaliu,id quod pafllm fcriptura indicat, munerû oblatione, animi beneucK«'
l^'^tiaac deuotionê erga principes,^ quibus uelit fe quis uideri unice addidû,pro«'
fiteri ÔC teftari.Inde ÔC lacrificandi munerac^ offerendi Dco ritus introdudus eft: i)s
fc nan(^ teftari pq uolebantXefe ôC fua omnia Deo confecraffe ôC dedidiffe. Sic hi Ma*
p»cum pueru hunc ChriftS Domini,Slt;: rt'ge orbi reftaurando diuinitus datû agno/
j^^''^'^t,cuperentc^ hanc fuam fidê,animit^ deuotionê teftari, qux pretiofiftitna ha/
oebant, ÔC uere dona regia,nimirû aurû, thus ÔC myrrham illi obtulerunt. Perf» enî
tranlmiffo finu fuo proxima habentbeatâ Arabiâ,cui foli thus ÔC myrrha,ac ne qui»»
«em uniuerf«,ut P in,lib.ii.cap.i4.teftatur,^uenit, res fancmaximi prettj, quas nô
«acile apud nos non adulteratas inuenias.Dodi diuinitus Magi,hunc puerû regem
omniû prxftantiffimum falutiscç xternae autorêdefignatûagnofcebâtifummeigic
'quot;enerari,animoscç iUi deditiffîmos fuos cupiebant teftari; obtulerût igitur qu» po/
tarant habere preDofiffima,amp;: qux pridê fu» genu dona regia habebâtur. Qiiorumt
ndeac deuotionê,fi hadenus poffemus imitari, uttanri nobis effet Regis huius tam
«na adoratio, ÔC noftra relinquere, tantiscç laboribus 5«: periculis ChriftS qu»rcre^
omnia ex animo offerre ôC dicare animus cffet,fatis magno cû fru/
tnfinbsp;Magorû expêdiffemus. Ne igitur uelridiculas argutulis,uel fufpedas

.^^orihus fcripturas reddam us, temperemus nobis à maie firmis illis allegortjs,
uiio fcripturç exêplo, ÔC luculêto Ecclefiae dâno,inuedis. Abunde locorû eft gbus
perte (atis prxdicaf Chrifti diuinitas,facerdotiû ÔC mors,fcriptur» etiâ^phetarum
r ^^ teftanturhis ergo primum fidem firmemustdeinde quia nihil fit teme/
e,ieciomniacertaratione in falutem fandorum Deus attemperat, quorû pius ani^
mus pmiit etticaciftîme admoncri: id hifce muneribus Magorum, auro ( inquam )
^quot;quot;^^'^•quot;y^ha mdicemus.Munera h»c fuerunt,deditos Chrifto Magorû ani/
mos telteta lututid credidiffe ÔC probe expendiffe,fatis fuperc^ erit^ ad omnem picta •
«s »dihcatione. In hoc enim primû mirifice elucet diuina bonitas, quar immeritos
^sbthnicos,tantafiIij cognitionefi^fïdedonauit.Deinde confiderandû feoffert^
admirabile Dei,nobis gentibus uero exofeulandû iudiciû, quo ex primis ludaris

noui'flîmos, ôC cxnouiffîmis Genubus pn'mos filîj fui fecit adoratores, Natura de/
nicp fidei clare defcribit,quae orta diuina iIluftratione,mox tentatur,omnibus fecus
quàm credebatur apparentibus : fed fuffiilta uerbo, dum perfi:at ëC in cœpto irinere
pergitjfi-atim ipiritus luce mirS in modîï confirmatur, Inde illico fruclus hdei proue
niunt,gaudium indicibile,amp; fui promptiflîma deditio, quam auet animus offeren/
do Chrifl:o quxc^ pretiofiffîma,tefl:ari,Vtinâhfc animis noftris penitus infediftent.
e»C nulla pietatis iadura,allegorias plerascç liceret ignorare,Pofthxc fi quis ex auro
Chrifti rcgnû,Ôc: ex thure facerdoritï,amp;: ex myrrha mortem,ita confideret, aut etiara
alia qux Chrifti bénéficia commendcnt, firudu fuo ea confiderans minime carebîr.

Admomti in fomnis,a:c,) Vide utcurx fintDeo pîj, Magorum animus dolum
Herodisprxfentifcere nequibat, ut fimplexfemp cft pietas, atc^ exfe alios metitur:
adeft ergo oracula,quod periculo eos eximat, tutocç faciat redire ad fuos. Id in fom
nis illis peculiari reuelatione editû eft,ut dC lofepho, fandis altjs multis,Iftuc ize/
ro^pter nos fadS ÔC fcriptu eft,ut uideremus noflrS fimplicitatê nunquam poffe nO
bis effe fi-a^i, Deumcp noftri folicitudinê nun^ ponere,ut citius nobis fit propmi
angels miffurus,fiinrem noftrâfit,^ nos ullo in periculo deferat.'iuxta illud; Habi/
tans in abdito akiffimi,in umbra omnipotentis cômorabitur.Et poftea: Quoniâ an
gdis fuis prxcipiet adeffe tibi,ut cuftodiant te in omnibus uîjs tuis,amp; rehqua,PiàU
9i.Sed omnes fere Pfalmi,ac tota fcriptura fcripta ^ppter noftrâ confoIationcm,id to/
culcat,Deum nmentes fe,in omnibus dirigere tutari,etiâfî id non manifeftis fem
per faciat reuelationibus, t^uas eafdê tamen benigniflîme quoœ exhibet, fî ea- ué
in rem fuerint eorû qiribus eas is exhibet, uel aliorû, quibus illapoftea in excmph^t
pradicantur.S ic funt reuelanones quas hic Magis amp; lofepho,6lt;: alibi alijs fadas le^
gimus,Multo enim magis proper nos,quàm ilIos,pleraq; miracula contigerunt,ut
Ita in paucis uideremus quanri Deo effent timentes eum uniuerfî
^ ^nbsp;ENARRATIO SECTIONIS IHî.

Digreflîs aute ilhs,ecce angelus Dommi,) Prater id quod iam annotauimus,hic
perpendendûeft,cuiufmodi uitâ Chrifto filio fuo dilediftîmo ÔC unico, à pucro pa/
ter ordinauerii^plena periculis ÔC erumnis, ut mox indicaret, regnum eius dc hoc
mundo non effe, nost^ animaretadeandefortem, ut non uellemus antea regnare,
quani cû Chrifto noftro pati amp; crucifigiJ,i quo ÔC hoc humilitatis fuit,quöd fuga if
Iumferuarioportuit,quu]^rbopotuiiîèt Herodêcum omni fua potentia in nihilö
redigere,Sedamp;:horrendûpeiin ludaos iudicium minime pratereundum eft, que
ipfis potiffîmû promiffum faluatorê,amp; apud eos natum, èlonginquo sentes adora/
tierunt,non folum pro nihilohabuerunt,fed perturbatietiam fucrunt;audientes na
tum,Pro hoc ergo impio conrempîu,amp; fceleftilîîma ingratitudine,has pccnas dede
runt,ut relido illis Herode,tyranno fauiffimo, ipfe in Aegyptum ad famofîfft'mam
l'mpietate gente fugerit,decl^ans etiam tum regnû Dei à ludais ad Gentes transfe
rendurn:amp; fe uenjffe,ut quod maame perierat,quareret,6^ faluum faceret.Nam,fa
bulofa funt,qua quidam de Chrifti miraculis in Aegypto editis cómemorant,amp;: hu
manitatem Chrifti intelhgunt nubem Ieuem,de qua lefa,i9, Ecce Dominus equitae
fuper nubèIeuem,Ôlt;: uenit in Aegyptum,6(: nutabunt idola Aegypti àfacie eius, E^
tenim ut cuiuis fatis manifeftum fuerit,hunc propheta locum excutienti,Dominus
bis uerbis Aegypn^s minatus eft, fe uelocifîîme illis, ultione fua per Affyrios sdhiquot;

tra feipfos mutuo,fîne ulla fpe auxilij concitaturum. Poftremo autê ÔC hoc animad/
uertendum,quam pulchre donarîjs Magom,ad hoc cxiliû Dominus Chriftum fuö,
cum man-e ô^nutrino comunierit,Itafemper Dominiis tentationêfuis temperat, ut
terre eam pofîint,fîmuIcp cûadflidionis anguftia,exitû aliauê ÔC latinidinê habcâtgt;
lUe ueroexcitatusaffumpfît puerum ÔC matrem eius nodu.) Nodu fugit, cum

A nrgere fîmplicftef effet iuffirs,m quo di!igentiam,pafendi oracuîo pfa fe tiilit: do
cui^cum de uoluntate Domini conftat, tum rationis induftriam ac uires omnes in/
endendas eflè,ut quod probari Domino cognouerimus, commodiffime pcrficia/
us,quibus etiam Domini uoluntati ftudentibus, ipiritus cofiiq nunquam dcent.

uerifimile eft, fuiftè iiari^s in hac fuga cogitafionibus pedus lofeph
ee agiratum ,S)Cnon parum miratos, cum uterc^ audifîèt hunc puerum F^e-«
ö 01 Ilium eile potcntifïîmum, qui in domo lacob regnaturus erat in arernû: quod
quot;initus iuberentur, etiamnum tenellum infantulum, uelut in exilium, in Aegy/
P «ni,proptcr impij tyranni furorem, deportare: quem ramen ut ab om nibus ferua/
^e,Kegemc^ extincto Herode conftituere, fciebant Domino efïc facillimu. Sed eer/
» per fpiritum,oracuIum quod perceperat Dei elTejfïmpliciter parebant, omnia bo/
I confulentes, etiam quorum nequibant rationem inire. Ita ubi de uerbo Domini
^onltat,utcun(ß abfurda rationi, aut mira uideantur, qua incidut. Domino nos ad/
•e«t exhibere morigeros, qui en pater fît,filios nos non poterit nô optime ducere^
J- J'■.quot;^pîeretur,quod didiï eft perprophetam.) Impîeri Euangelifta fcripturam
^quot;git,cum id fit,quod ii!a ue pradixit» uel commémorât, aut quod quouis etiâ
Odo loquitur. Sic per lefàiam pradidum fuerat, uirginem parituram, dCc- V bt is
Vnbsp;impletum fuerat uaticinium. Sed nonnunquam etiâ impîeri icri/

^udipium^de quo eft proprie fcriptus. Ita Chriftus di'cebatpharifais, infràc3p.i54
^^ypocrita rede de uobis pradixit Efaias, dicens : Appropinquat mihi populus h/c
'•■^OjS^c.Quadrabat enim in eos hoc propheta didum,fèd non folos,eoc^ impie
cis,dum ita agebant, uti propheta eo opprobrat. Vcrû cum aquè
^ ypocrita; fuerint,ô^ quibus propheta ilkid in os dixit, fuo tempore nô minus ÔC in
fc mi^ ^^pletumjhoc eft,uerificatum.Sic habet fe^ôCquodinfràlîjegimus Do/
noquot;^*^ '^^'^'^Et completur in illis prophetia Icfaia,qua dicit:Auribus audictis,et
Inbsp;'getis.Certe non erat de î]s fblis,quibus tum Chriftus in parabolis loques

dr a ^^ completum,quatenus de eis uere dicebatur, quatenus ÔC in ipfbs qua/
„ p Anbsp;igitur modum impletum de Chrifto fuit, ÔC prafcns didum Hofea

Aegypto uocaui filium meum, non quocî peculiare fuerit de Chriflo ex Aegy
P o uocando uaticinium,ficut illud Micha, de nafcituro in uico Bethleem : fèd fcn^
P''°pheta nominatum eft de populo Ifraëliu'co, cui his uerbis Dominus hoc
^ .|pquot;Cium,quôd illos ex Aegypto eduxiifet, exprobrat: atq? mox mi'natur, non re^
c5 quidem fè eos in Aegpptum, fed traditurûiam AfTyrijs, quod noiucrint
^ uertirde hoc ergo populo ait:Qiïia adolefcentulus Ifraé1:5C dilexi cum: ôlt;: ex ipfo
fiiium meum. Sed cum amp; Chriftus in Aegypto, fimilis in hoc pa^
» euo^ ' '^^quot;^auit, ueret^ diledus Dei filius exiftit, tum per angelum inde fuit
ficia p^^^^l'^^P^t ^ rex totius Ifraelitici populi,cuius merito,omnia illa à Dco bene
meum Vnbsp;potuitappofîteamp;deipfo dici. Ex Aegypto uocaui fîliû

cenfen'tiT^ cum hic fit primogenitus filiorum Dei,aquo habent, quotquotfili] Dei
indquot; quod P primum fuit hoc didum penitus completum ÔC uerificatum. Pro/
«lis ut imänbsp;ait:Seccffit in Aegyptum , ÔC fuit illic ufi],' ad obit um Hero^

de Duero lefnbsp;didum fiierat per prophetam, perinde eft,ac fî dixifTet, ut ÔC

Cuis h f ■ propheta uerificaretur. Ex A.cgypto uocaui filium meum. Vt fî
fiderio^'nbsp;pâtre aliquo,pro fîîio mire fblicito,diceret: Vidifîês amore de^

«'H'^on poffe confiftere,omnia negligere,omnia pofthabere,ut fîliû pra/
Parent-nbsp;illudMaronis:OmnisinAfcaniochariftatcura

Maro fcrfpfît de Aenea Jta principe abnuente,quod fui cocedendû f ofulcrc nr, pof
fee quis dicerc : Implctur modo illud Homeri, 'aWi' ovk ^Aipiit/lH \yaiii(tvovi wlt;Aciv%
Sviik lt;■ Quod perinde elfct atqi diccre : în hunc principem compctir, quod de Aga/
memnone icripfitHomerus. Huius generis efi:,6^ quod infi à u. Euangchfta Icribit
în Chrifto per parabolas populo loquente, impletum nempe illud Pial, ri. Apcr/ä
in parabolis os meum,eru(ftabo abfcondita à conftitutione mûdi, Hoc enim Alâph
de (è ipfo dixit,mirabilia Dci amp; beneficia populo Ifiaêlitico cxhibita,câtaturo. Sed
quoniam ÔC de Chrifto,in parabolis docente dici potuit, ScribitEuangelifta, ficut
in pr£efentiIoco,ut impleretur, ôlc. Quafi dixiffèt: Icfus omnia in paraLolis loque=«
batur,ut quadraret in eum iUud Afàph : Aperiam in parabolis, fitc. Nclt;^ diftîmile
quidem eft,amp;: didum leremi£e,quod paulo infrà ab Euangelifta adducitur,lftuc ta=«
men,in hac loquendi formula,animaduertendum eft,cum Chr ftus fit finis legis et
caput fandorum, ad quem referuntur in fcripturis omnia, in eo folo etiam omnia
qux laudidantur in fcripturis, uera efle ôC folida, id cft,implcta,utcûqp pk i aqj etiâ
raembriseius compctanr. Volui fiifius ifta hoc loco annotare, ne quis èfimpiiciori
bus,ubicunq5 legerit,impletum eflquot;e aliquod fcripturx didum,putet illud oportere
in folum id,quc impletum dicitur competcretac fruftra inde,uel fo, ucl foripturam,
ut folet ficri,torqueat. Ergo filudxus in pra-fenti obftrepat,c5tendensuanum elfe
Euangeliftx teftimonium,qui in Chnftum competere affîrmcf,quod de toto Ifrac'/
ieelfe didum conftat.'Refpondendum cft,Prophetam noninficiariid,quod citauit
de Ifraè'le didum elfe, neq^ affîrmare in folû Chriftum quadrare : fed cum Chriftus
ÔC primogenitus Dei filius fît,is etiam,propter quem olim populus Ifraé'1 cx Acgy/
pto aDomino uocanis eft, deniq; per angelu Domini ex Aegypto reuocatusfuit,
Euangelifta certa ratione fcripturx dixit, etiam in Chriftum uerba illa competere,
uerc tum patrem coeleftem, ctun Chriftum fuum ex Aegypto monitu angeh reuo/
cauit,re ipfa dixi(reiftuc,Ex Aegypto uocaui filium meum,

ENARRATJO SECTIONIS V,
Timi Herodes ubi uidit fibi illufum fijiflè à Magis,) Vel hinc uides Maeos no
fuifl'e principes aut reges,alioquin non potuiflèt ita infoio Herode dilabi,ntquot;q? cer/
te iïicomitatos eos Bethleem dimifflet, ut erat magnifi'centix ftudiofus. Porrô hic
f a upus obf}citur,quod non uidentur,qux Lucas fcribit,ciï his,qux hic Matthxus,
per omnia conuenireillc exadis diebus purificationis, puerum commémorât Hic
rofolymis in templo prxfcntatû,mox peradis qux fecundum legem oponebat, rc^
latum Nazareth,Luc,i,lamhiftoriaMatthxi ita uidetur contexta,ut ex Bethleem,
mox atc^ dïgreflï Magi fuerant, puer fit deportatus in Aegyptü ÔC non Nazareth,
ut Lucas uidetur uelle,cum fcribit : Et ut perfecerunt omnia fecimdum legem Do^quot;
mini,reuerfi funtin Galilxam,in ciuitatemfuam Nazareth, FaberStapulenfis ha/
rum rerum admodum ftudiofus ueftigator, exiftimat, qtrx Lucas fcribit co ordine
gefta eife,quo fcripta funt, ÔC exado anno tmo, quem Maria ÔC1 ofcph ci'i puero iti
oppido Galilxx Nazareth egerint,reuerfosBethleem, tum aduenifl~eMagos,Ôi^
tum peracîa efl^e qux Matthxus hi ccommemorat.Coniedura quam fequitur, cft»
quod Matthxus fcribit Herodê occidiffe bimulos ôC minores, iuxta tempus quod
à Magis exade cognouerat:eo enim putat innui, pridem ftellam Chrifti nati indi^
ccm,iîk's apparuifle,de quo tempore Herodes accurate ab eis perquifiucrit,Sc ideo
tempore quo Magi uenerunt Chriftum anniculum fuiflquot;e, Hxc conicdura fi fa«s
firma cflêt.nodus hic facillime ita diflblueretur,dicendo,natum Chriftum.,pcr dies
purificationisferuatumfuiflc Bethleem : ijs exadis prxfentatum in templum, mox
domum NazarethreIatum,exado^ anno ,reportatum Bethleem,tum aducnifle
Magos: quibus digreflis,monitu angeli delatum in Acggt;ptum, mox Herodcm i»
infantes,qui potuerunt uideri Chrifto xqua!es,defxutffe,perpenfb tempore, ab eo

A quod {leîîâ Magfs didicerat apparuifre:quâ apparuilîè putaÎ3at,qiT0 tempore Chrt/
ftus fuerat editus in lucê,mor tuo autem Herode,Chriftû rurfus relatum Nazareth,
quo tempore nihii de eo noftri fcriptores cÔmemorant,ui(:|l quo duodcnnis

»n tempio fe parentibus fubduxit. Sed dum omnia dihgenter excurimus, nefcio ^
probabiiiter ita dixerimus:primo, quia non facile apparet caufta, cur puerû tenerû
adeó Bethleem poft annûreportaffent, nec^ enim cenfusquotannis agebatur, De/
•nde qutjd Matthxus fcrtbit, Herodem fuftuliftê pueros à bimatu ÔC infra, fecundS
^empus quod exade cognouerat à Magis, poteft intelligi, in hoc ab Euâgelifta ad/
»e(fîum,ut fîgnificaret,minores bimulis non quoslibet, fed qui efTent circa ôC ante,
*îon poft tempus ftell» editi,iul]R)s ab Herode occidi. Nec^ enim natû hunc pueru
•■egium poft ftell» apparition? arbitrabatur. Sed quotquotbimatum uiderêtur at/
®*§iflè,ideo uoluit trucidari,ne fi fortè Chriftus per miraculû maior,quàm pro a?ta/
Je,nempe ad tantû regnum deftinatus, pofTet elabi, tanquâ longe ante tempus ftel^
riatus.Poftremo quod Matthaeus fcribit ab initio huius capitis: Cum natus eflèt
lefus in Bethleem Iud»œ,in diebus Herodis regis,ecce Magi ab oriente accefllèrûtî
quot;icietur fane innuere, non diu à Chrifti natiuitate, Hierofolymis MagOs adftn'flè,
txpcndat ergo ledor, quando fuis Deus omnia inlperato quidê, fèd longe como^
«iifime difpenfat, fieri potuiflè ut Magi adeftènt, cum iam finis inftaret temporis,
qi-wDeipara uirgo legi purificationisinferuiebat,ac ita lofeph ftatim illisdigref/
JÎS' ÔC oraculo de fuga pcrcepto, nodu cum Maria ôC puerofugerit in Aegyptum«

quot;«^ruiaieîgnotipetiennt,cc periecusiiiic,4ux
quae Lucas memorat,c5ceflèrint in Aegyptû. (^uod ÔC ipfum forfan ita Dominus
«quot;pofuci at, ut lo feph ac Maria,auditis qux magnifica de puero, Simeon ÔC Anna
Pf«dicarunt,in exiliû abircnt confirmatiores.Lucas qui de hac in Aegyptum fuga
''imil meminit,narruns,qux lerufalem contigerant, tranfitum fecit ad fequêtia fux
IJarrationis, nimirû ut defcriberet parentû lelii religionê, ÔC quid circa puerû duo^^
Qennem iam eftènt paflî,qui in fefto Pafchç folebant lerufalê quotannis afcendere:
pofuit illud: Reuerfî funt in Galilxam,in ciuitatê fuam Nazareth. Non enim
ait,illico,Etpîanèfuerutit tandêeo reuerfi,atq? illic habitâtes,quotannis inde leru/
«alem pctierunt,fed poftquàm ex Aegypto redierunt, Etenim nulli Euangeliftarit
fuit^m omnia Chriiri,qux plura ÔC maiorafirere, quàm ut defcribi commode
Potui{rcnt,îoannis ultimo,ordine confcriberet: tantû quxdam quilibet fibi defcri/
l'enda defumpfit,quibus oftêderet lefum noftrum,uerû ôC indubitatû Chriftû effe*
Ja ergo Matthxus in lefu puero,contentus fuit declarare,per ea qux commémora/
f d iilû genus ex Abrahâ ô;: Dauide duxiffe,uerum hominê ex Maria natû,
ed landû:quia illa ex fpiritu fancfîo,non congreffu uirili,iuxta fcripturâ,fuit graui/
per oraculû lofeph didicit : ubi editus in lucem fuit, àfiu's incognitû ÔC
Ch^ alienigenis autê è îonginquo,amp;f per infigne miraculû addudis,tanquam
nrirtû,a(ioratû.Mox uero ut crucem nobis cômendaret,at(^ illico infantulus de/
^^j^^^^^^regnû fuû non elfe de hoc mundo,ueniffecç cruce nos redempturû, quam j
s pariter ferre oporteat,exilium Aegypti fubî)ftè,caufamc^ fuiffe, ut tot infantes
geroaes perimeret,amp;:c. Lucas autê,eodem fpedans, nempe ut lefum Chriftû ô^
Ucquot;t n*^^ comendaret,alia confcripfit:primum de ortu loannis, circa que, ici
et,UomininofiTi gloria prxdicatafuit,tum ab angelo,tum Zacharia, deinde de
liquot; K ° u ^ conceptione mirifica Domini, utqj id myfterîj mox àMaria ÔC E/
^abeth tuit praîdicatû:prxterea quomodo Bethleê editus, ÔC à paftoribus annun/
lannbus illis angelis agnitus, poftremo ut prxdicatus à Simeone ÔC Anna. His fa/
ce «fnbsp;Chrifti,quantû facit,ad gloriâ eius cognofcendâ, ab hoc Euan^

^cmta aelcriptus, etiam fî adorationê Magorû tacuerit * uti ^ abunde àMatthxo

pr cdîcatus c(h,Ucct conceptfonem eius, natiuitatem, adorationem pa0oîilï,aîc:p î rt ^
tcmp!o prx(ênrationê cum ortu ïoanni'spracterierit. Quin dC reliqui duo Marcus
de Ioannes,iicet in totû de ortu Domini tacuerint, nifi quod loânes uno uerbo ici i^
pfît: Verbum caro faclu,alijs tamen qua: de ipfo narrarût, plus iatis, hominc ipfum
uerû,limul ÔC aeternû uerbum Patris, uttaq? autorcm hoc eft ipfiffîmum Chriftum
declararunt ÔC pradicarunt.îam non ftxit ilh's alius fcopus, quàm ut lefum ChriftS
praedicarent,amp; per dida SCfacfta cius,qua commemorarunr, iplum mundi iàluato
rem teftarentur.Nemo eorum recepit omnia Chrifti fe defcripturum,Hoc perpen/
fo,exmultisangufttjsnosfacileexph'cabimus.De temporis modo, quo Magi ex
Perfide Hierofolymam perucnerunt, non fum fbîicitus, Camelis enim in ea regio/
ne utuntur,quibus paruo tempore,maximû iter poflunt confi'cere, Nec diftat adeo
àludaea Perfia, quin poflït intra menfêm ab ultima eius parte in ludaam perueniri
camelisjndubie etiam, qui illos exciuit,ut Chriftum ftium primi regem falutarent,
iter eis reddidit facillimum Judicium fitpenes ecclefiam:fatis nobis erit, quód uerî
tatis hoftes nullam fcriptorum noftrorum pugnantiä pofllint obijcere : fcire ut fin/
gula acciderunt,ficut ad falutem noftrâ non magnopere facit, fie qui iàluris dodri/
nam tradiderunt,non curarunt magnopere id deicribere.

Tune impletû eft quod didû fuerat ab leremia, SCc,) Hoc teftimoniû leremiae
jijegitur^ô^ ipfum non proprie de his infentibus,propter Chriftû occifîs,à propfe/
ta pradicrû eft,ièd de filijs Beniamin,in captiuitatê trâ(migraturis,propter quos la/
mentis dC fletibus fe datura erat Rahel mater eorum: ei pra-dicit uares rurfus affutu
ram confolationc.Sic enim habent Hcbraa:Sic dicit Dominus: Vox in Rama au/-
dita eft,plandus,fletus,amaritiidines:RaheI deflens filios fuos,rcnuit confolation?
accipere fuper filtjs fuis,quia nô fuperfunt. Sic dicit Dominus: Prohibe uocc tuam
à fletu,amp;: oculos à lachryma,quia merces operi tuo, dicit Dominus, ÔC rcuertentur
de terra inimici.Cum ergo trucidationc horû infantiû, rurfus ifti regioni îudus ÔC ^
plandus eflTet excitatus,potuit quoqj rurfus dici, Rahel defiefle atqj planxifle filioS
fuos.Nam nomine Rahel regio Bethleemitica, à propheta fignifi'catur, fortè quod
circa Bethleem illa fuerat fepulta,5: mater Beniamitarû,quorû forti Bethleem,quç
ipfa tamen tribus luda fuît,adiacebat. Ad hanc fubieda Abraha confolatio hade/
nus pertincbat,quód omnino futurû erat,ut eftèt merces operi eius,hoc efi,habere/
tur rurfus ratio eius,foret^ aliquod pietatis in exilio ièruata operaprerium, ÔC fiîtf
eius quos putabat extindos,reuertcrentur de terra inimici, hoc eft, è regione mor«»
tuorum,in acternâ uiiam.Quia itacp regioni ifti, dum infantes trucidarentur ab He
rode fimile accidit ei, quod olim, de quo propheta peculiariter locutus eft : ÔC huicr
interim fado, propheta didum, ab Euangehfta adaptatû eft, de quo fuprà fofi'us»
Porró in Rama perinde eft,atc^ in exceifo, quanquâ foerit in forte Beniamin locus
Rama appeliatus,ut legimus lofua i8,Caterum eifdêferèuerbis,hoc teftimonium,
ÔC in Graca editione,atc^^ apud Euangeliftam legitur. Omnino eniip eafdê uocesf
adnumerare, Apoftoli non folent,contenti Chriltum pradtcaflè ueritate ôC imegti
tateièntentiarum,

Caterum defondo Herode,ecce angelus DominijÔcTc.) Septê fupra trigfnta an/
nos Herodes regnauerat,ab eo quôd àRomanis illi regnum fuerat decretû, trigiquot;''
ta quatuor poft occifum Antigonum,autore Iofcpho,Itbro Antiq. i7,cap.ic. ty/
rannus multis modis,malus ÔC crudelis.Sed quidt'Tandê moritur, ôC Chriftus no/
fter régnât in aternû,potuit(^ uere de eo dici illud Pfal??, Vidi impiû, roblïftöSC
intégra,inftarlauri uirentê:Ôi: tranfiui,ôf ecce nufquâ eft,amp;:c,Quód uero rurfus an
gelus adeft,ôlt;: mortuû Herodêadnûtiat,at(^ ab exilio reuocat, cômendat nobis in/
dulgentiâ optimi patris, qui momentaneû ÔC leue facit omne quod patimur, ater/
num autê pondus gIon'a,ad qua aduerfîs nos prxparat,lt;;^udd uero monet,ut no ia

A ïud^ fêgftaflité Àfcheîao concedat,comendat patris pro nobis cùîaftl,àcÓfiihfiió
in exemplo exhibet,quod pral?4, canit. Ponit cailra angelus Domini in circuit
J^i timentiö eûjamp;Teripiet eos^Qtiicquid enî Chrifto ipiï fuis fadS àDno legimus^
«modo poiTumus credere, idem ÔC nobis ab optimo Deo ôC patre expedandû eft.

Profedus habitauit in ciuitate qux uocatur Nazareth, ut impleretur, dCc,) PC
prophetis omnibus pra-didum eft:Chriftum forefînguîarem,feparafum amp;fanduf*
«t a quo omnes fandificandi,amp;: ab omni impuritate adierendi ellent, quod in Na/
^arxis Numeri 6.dC iacerdotibus priicis indida fandimonia, de qua Leuit.ii.prx/
quot;guratum fuit.Cum ergo Domino noftro, id cognomenti utNazarxnusdicerefj
^uod fandum dC lèpara^tum fignificat,à loco quidem,in quo educatus fiiit, cótigiti
tamen re ipfa maxime illi competebat, dicit Euangelifta impletum, quod de
pro phetar prxdixerunt.Sandum enim futurum,imó fànditatis autorem, talês^-
palam prxdicandum, omnes uaticinati flint, Vnde etiam creditur Euangelifta hic
^lUum prophetarum nominatim citafïè. Sunt autem qui non à VM, quod fàndû
^f5paratum,'^ïl,quodfurculum fignificat,Domin«m cognominatum putent, eo
■ quodicfa •«'degimus Chriftum per fiirculum defignatum, cum aicEgredietur uir/
p de ftirpe Ifai,6(: eft furculus de radicibus eius, fiudum facict. Porró eortt
jententia omnibus probabilior uidettir, qui putant hic ab Euangelifta notatum. il/
*wlt;iquod de Simfbne angelum dixifle,ludicum ij.legimus.Nempe: Quoniam Ne Döot'. wa.

Pomini,hïc puer ab utero. Hanc fententiâ quo diligentius expcndo,ed ue^ Hazard ui
'■O fimilior mihi uidetur.Primo etenim uerba quadrant adeó,ut nullus ex omni fcrï
Ptura locus queat proferri,qui uerbis aeque,cum eo quod Euangelifta citauit, con/
^niat. Deinde in confeffb eft, Simfonem multis nominibus typum Chrifti fuiliê»
J t enim Nezir Dei Domini ab utero fuit,robore incomparabili faluauit Ifraé'l,mo
® d^*^ hoftes popidi fui ultus eft qua uiuens:ita ÔC Chriftus Nezir, hoe eft, fan/
quot;s Domini,is ^uo omnes fandificantur lam in utero fuit, fora armato fortior, o/
lum poteftate à Patre accepit,ueruslftâélis, hoc eft, credentis populi faluator cxigt;
'^'^Ofiens quocç plus quàm uiuens fatanas nocuit,quem morte fua prorfus deui/
p^'^ereptam illi pra:dam,ad munia falutis,diftribuit. Vnde quod deSimfone,qui
t^ i figura fait,didum eft,rede in Chrifto impletü ab Euangelifta aftèritur. Po^
^«umu autè in co,quôd Nezir, hoe eft, fandus dC feparatus ille ab utero fuir, Nam
a landus eft hic nofter Nazarxus, ut non tam ipfè fàndus fît,quàm auror fàndita
fnbsp;in fè credentibus,Poftremo,cum conftet librum Iudicum,non ab uno

çô ^^l^^'^uod multorum longo tempore,fibi fuccedentium, hiftorias contineatj
nlcriptum elîè,non eft uero difïi'miîe Euangeliftam. dum fcribit (quod,yidû fue/
tpei^rophetas ) hunc ipfum ludicum librum,opus multorum prophetarum dc
^gnalIè.Seddehi«:. lit oltîc r»frintI-\ito fîf rspripc r^hi-iftnriiirn Ipf'^nrpm l'irrlrri'iTm. rrii

nuorisoffîciofungor .Docemur autem hic prarterea : quod Chrifto tifti uem'ffe U!gt;
tuir ^^^^^^ omnibus eledis ufu uenire:nempe,nihil tam minutum efîc, quod for
bus° Knbsp;^^^ prouidentia illis accidat,6lt;: quodpios fànè, mirifi'cè in omnt

^eonfolaturà: confirmât. Res leuiculaamp;tcmeraria carni tudetur, qudd
riöit ut^'^^ ^ducationis cognomentum trahat, fed Chrifto id adeó non temcre coa
51 à loco educationiscognomenha;fit,fummâtotiiisEtiangelî] copie
hoc eft fnbsp;*pfuni elfe fandû illum, qui uniuerfos filios Dei,uere Nazararos^

DofifT ^ ^^/^'idit, Sed prxter cognomêtum,ô: aliam cauffam fuiffe puto, cur
terno ^=^^areth oportuerit Dominum noftrû educari,Omnia ita in amfto
»mon uidemus, ut pîj quidem faluatorem ipfum non poffint non agnofccrc»
tur Rnbsp;reprobi nihil minus, Ita diuinitas eius, cruce humilitatc tcgf

in h» -îî^ minima portio ftiit,quôd haberetur Galilçus 8C Nazarxnus,hoc e% '
quot;«milhma ludxorum regione,a: obfcuro oppidulo natus, Vnde Nathanaël: A'

Nazareth poteft ah'qUid boni cflccloan,!. Id quidam legunt affîrmatnrc, fàtis famé
patct,cx reiponfîone Phi}ippi,ex admiratione ab illo didû. Nam refpondit ci Phi'«
lippus: Veni 5C uide,quaiî diceret, ipfe probabis ita eßquot;e, ß çoràm uideris, fuei is
cum ilîo îocutus,quâiîbet id nûc tibi miriï uideatur,quod amp; euenit-Sed Iuc'i?os re/
probos,uideas hinc offenfosjaded ut nihil minus quàm Chriftû agnolcere illû iufti
nerent. Vnde Nicodemo fuadenti inaudita amp; incognita caufla, neminem códcm/
nandum,refpondcbant: Num amp; tu Galilxus esf Scrutare fcripturas, amp;: uide, quod
à Galiläa propheta non furrexitioan.7.Surrexerat autê Dominus noiïer,nó a Ga/
lilara/ed ècoelo uenerat,natus Bethleem luda/ecundû rcripturam,unde furgere de
buit Dominus prophetarû.Sed dum Nazareth educatus eflet, illic amp; natus uulgo
credebac,atc^ ita humilitate Nazareth, nobilitas quam ex loco natali Bethleem ue
rè habebat,obteda fuit^fed reprobis: ut uidentes, fcilicet, non uiderent, Carterû ÔC
ft NazarcTnum putarcnt,ubi tamê fundentê audiebant uerba uit» »tern»,ac nihil
nifi patris gloriâ uindicantê, toto pedore uerbis eius crediderunt : inde Natum
Bethleem,ac reliqua Chrifti omnia,ipfi certiflï'me competere,faci}hme edocebant
Qiii enim audiunt certu Dei uerbû, ÔC contantur illi haberefidê, refpedantes poft
externa illa,locû, tempus, eruditionê, dignitatê ÔC aliahuiufmodi, digni fanèfimt,
ut à cognitione ueritatis in totû reijciantun Id quod ufu uenitludxis, à loco nataïi
diuina ucntatem »famannbus,quam4uculendfllme fibi in uerbis Chrifti propü:^'
audiebantadê lufto Dei iudicio,amp;: muhis hodie euenit, quiconfuetudine, mortal
lium dignitatê ÔC nomcn,remporis diuturnitatem,6lt;: alia id genus uerbo Dei aded
prcckriinr,utneaudirequidemilludfuftineant,cumolfaduntillud cum receptis
erronbus non conuenire.QLiód illi otfcnfi loco, dicebant: A Galiläa prophera no
fun-exit, hoc noftn offenfi loco dicunt : Scilicet, pr»dicatores nupcri ifti dodiores
erunt,tot antiquiffimis patribus amp; conciii)sc Scilicet, noftri ifti plus fapient, quàm
dodores Panam ÔC tot Academiarûr Vt ergo omnia pluris uerbo Dei faciunt, ita
iure à uerbo Dei reiedi,humaniscommentisamp;: erronbus permittûturmtermori»

1 ïnda:s,dicensq3:Pcenitentia agiteuita-prioriSjin props'nquo
äi eft enira regnutn ccselorum.Nam hic eft ille,de quo dixit Efa
îaspropheta,qui ait:Voxc!aniantis in deferto;Parate ui'am
pomini,redas fadte fetnitas eius.

Ipfe uero Foannes habebat indumentu ftium èpih's catrc
Iorum,K2onam pelliceam circum lumbos ftios. Porrd dbusilhus erant locu/
ftx,6^tiiellylueftre.|

Tunc egreOa cfl ad illu Hierofolyma,« tota îudara, totad rceio undiqj ß^
nmmaîordani,ÔCbap£i2abanturinîordaneabîllo,côfîtcntespcccatafua.Cu

uidiffetautem multos ex phartf^is 6CSadacxis ueniétes ad baptifmu fuutn.
dixit iîîis:Progeniesuipcrarum,quis uobis rubtnonftrau{t.ut fugcretisà uen/
tura iratFacite igitur frudus, qui deceanr pocnitentiam. Et ne ßtis hac mcnte,
utdicatfsintra uofipfos:Pairem habemus Abraham.Dico enim uobisquocJ

curis ad radicem arboris pofira eft. Omnis igitur arbor, qua non fade fwäa
bonum,exdnditur,amp; in ignem mittitur,

E N ARR, C A P. Iir.
Ego quîcîcm baptfeo uos aqua ad pœnitennam. At »He qüi' poft hié iiehtu
tuseft.fortîor me eft,cuius non Turn idonicus ut calceamenta portera.Ipfe nos
baptisabit fpirïtu fandto.Si igni, cuius uentilabrum in man u ipfius, ôi repuf/
gabit aream fijam,amp;congregabit criticum fiium ïn horreum, paleam autem
exurct igni inextinguibili.

Tune accedit lefiis à Galiïxa ad lordanem ad ïoannem,utbaptfearetur ab
ino.AtIoannesprohibebatillum,dicens:Mïhiopuseft, utabs te baptiser,ôi
tu uenisad meCRefpondens autem Iefi3S,dîxîtad illum-.Omitte nuc, fic enim
lt;^ecetnos,utcompleamus omnem iuftitiam.TuncomittittlÏum.

Et baptizatus lefijs,afcendit protinus ab aqua,ÔC ecce aperti funt iili cœli, SC
p'dit fpiritum Dei defcendentem tanquam columbam, ucnientem fiipef
'pfum.Et ecce uox de cœlis,dicens:Hic eft filius meus dîiecaus,în quo mïhi be
eft,

N diebus illis accedit loannes Baptifta pradicans,8lt;:c,) Superiorfbus
duobus capitibus, ortum feruatoris ÔC infantiam, Euangelifta defcri/
I pfit, eac^ de eo narrauit, quibus abunde etiamnum infantulu, Chriftu
^ feruatorem,nobis comprobauit: nunc in hoe tertio tranfmiffis,
qua ab iri£inïia,ufc5 ad trigefimum atatis fua annum gcfltt,quç ÔC ab
Euangeliftis tacita funt,nifi quod Lucas unum faclû eius, iam duodennis nar.
*'auit,dcfcribit,quo modo loannis pradicatione,hominibus fint proditus, ôC dcmû
ad baptifmû patris uoce,atc^ apparitione fpiritus, uelut in munus fiiû doccdi ÔC re/
^»mendi in fe credcntcs,inauguratus eft.De ortu loannis, atqj de legatione in mu/
«us hoe, ut Chriftum Ifraeli manifeftarct, eicç popuM pradicata pœnitentia, uelut
Pî'^pararet,Lucas primo plenius narrat. Vt enim nihil diuinius, nihilbeatius Iw
mmibus potuit donare Deus, quam unigenitum fuum,cum quo donauit nobis o»«
'^uia,ita debuit llle à nobis ardêtiffimo defiderio ac fumma religione excipi • ld no

O-- tiij^ ioannes,qui cc. peccaia puputu uitciiutici, »cupiiv-^-imttvp
^oceret,8lt;: lefum cómcndarct,qui credentes in fe,peccatis libcrarct, ÔC aterna uita
quot;onaretJd pradidum fuit,MaIac.3.a: 4.Tertio:Ecce mitto angelu meum,ut uiam
faciem meam expediat,amp;: repente ueniet, ad templû fuum Dominus, quê uos
Squot;ajritis,ac angelus foederis, quem uos cupitis: Ecce uenit, dieu Dominus exerci^
quot;um. Verus enim hic Dominus, Iefus eft, cui omnium genua Hedt oportet, qui à
luciS- adferit,idem angelus fcedcris,annunriauit enim nobis,nou5 il
quot;a öfaternum foedus,fanguine fuo confirmata,quo Deus recepit,fe nobis patrem
Jjtquot;J-3,noscç filios, ÔC haredes uita beata habiturü : nos uicitfim fidê debcmus,
quot;tnnos patris loco obferuaturos, ÔC ueneraturos. Huius Domini ÔC angeli tem/
fn eft electom Jn hoe Domino ÔC angelo,Deus nos cicmcriffime adrjtï
nuel^ff habitat,ut Diuus Paulus inquit,diuinitas corporaliter,undc ÔC Imma^
in fin ^ft'ttobifcu Deus,cum iure uocamus, lefa.9, Non diftïmile eft, ÔC quod
Eha n capitis,idê uates de hoe pracurfore pradixit;Ecce ego mitram uobis
filin ?ueniat dies Dhi magnus ôC tremêdus,^: couertet cor patrû ad
dip ^^ ^^ P^quot;quot;^® eorû, ne fortè ueniS ëC percutia terra anathemate. Hic
es,aies i*: reuelatio Chrifti eft,uere magnus, ÔC luce diuina maieftatis plane tre/
quot;lendus.ora'ipr)-.-«, — - .nbsp;r® 1_____-I-.I __/-viTn-fi^

Thcsbites i1Ic feci't,inredatus fuit-öf ueram religionem incrcdibiîi ftiTcffo refti fücre
conatus eft.lra angelus Luc.iÄ Chriftus ipfe infrà iT.hçc interpretatus eft.FIiC
ergo alter Elias,qui uenit ut patres dC filios in Domino uniret, omnes peccatores ef
fe,Slt;: ab uno Chrifto falutem petendam docuit,pcEnitentiam amp;: Euangelion Chriftt
pradicans:ne,fcilicet,tn impietate ufcp perfeuerantes ludai,tandê anathcmate per/
cufti,prorfus exterminarentur,qudd dum,ncc loanni, nec Chrifto ipfi, nec denique
Apoftolis aufcultare uoluerunt,inaudita crudelitatis excidio experti funt,De uati/
cinio Ieiàia,quod dC nofter Euangelifta citat,poftea loquemur.

Ad tantfiigitur munus deftinatus,ut commcndatior teftis Chrifti elTet.Dominus
ortum eius atq? uitam,multis miraculis inftgnê rcddidit,Ex promiftione,pra:tcr ata
tem naturam,a fterili matre ftnioc^ graui patre natus eft, nomencß ilh ab angelo
impofîfû,quod gratia Iegationê,in qua natus fuitfignificarct,etiamnum infontulus
gaudio amp; admiration! multis cxtitit : pater quia nô crediderat promißioni diuin^t
mutus fadus cft,rurfus gfoluta increduhtatis poena, nô folu loqui potuit, ied ipa itu
pleno,etiam optatiffi'ma de uicina cledorS redcmptionc, munerccç filrj prophenza
uit,deniq? fpiritu fando ab utero ftc repletus ipfe eft, utmagnus coram Domino, m
omnibus appareretPorro ortui non tam fando, quàm admirando magis landa 6C
miranda uita fucceflit. Cum atate enim dC fpiritus Dei in eo luculentius iefe conti/
n uo exeruit,uinum amp;C cicerani Nazaraus Domini non bibit, fed ôC in deiertum ic/
cedens,iocufi:is 5C meile fylueftri uiditans,ac uefte ex pilis camelorû côtexta, iihc la
titans cgit,donec têpus aduenirct, quo oftêdi ipfum Ifraeli, Eusngehcä aufpicaii
pradicationê oporruit, Hac tanta loannis,^: fi i^iiniftriduntaxat, ac pracurloris d«
gnitas,debet Chriiti nobis dignitatê, qua adeo excel/ere fuä agnouir, ut in dignu fe
fateretur,qui cicalceamenta portaret,cômcnd3re,ut Euangelio resni, quod lÜe cce
pit,hic perfecit,amp;: cuius caufla uterq^ aducnit,tanquam incoparabili amp; inafhmabi/
Ii thcfauro , oia pofthabeamus, qua fola ratione huius amp; Chrifti crim us participes,
Porró Matthaus,ortû ÔC rcliqua loânis,ut ôC Chrifti, qua ab co, quód in Nazareth
fuitreîatusgt;ufq?ad baptifmûeiusgcfta funt,tacuit,alîjsfat!sfupcrqj gloriam dus,il/
luftrem reddens.De loanneigi?incipirmcmorare ab eo, quû iam ccepitpradK are*
In dicbusiliis,acccdensIoannesO Dies ifios Lucas deicribitexadius inccpeiftc
enim anno quintodccimo,imperi] Tiberij Cafaris,6^c.Luc.?.Fuitautêhoc tempus
aptiflîmû pradicando regno cœlorû,cum rerrenum regnum apud ludaos tam ma/
lehaberctPrater enim iedionem principatuum profanorum,eoq5 multimodam ty
rannidcm in rebus externis,facerdoti] quoqj dignitas fcifta erat, pridem Romano/
rum auaritia,Ô^: facerdotum ambitioni penitus proftinita, Nunquâ ctcnim ad per/
cipienda cœleftia, magis capaces fumus, quàm ubi terrena omnia aduerfa cadunt»
ïta priufquam Mofen liberatorem Ifraé'îitis Dominus mitterer,paflus fuit duriiî imc
illos adfligi in Aegypro.Sic priufquam in promiftam terram induceret, per uaftum
defertum,uari]'s modis affîixit. Ad hac,aderar, quifadurus noua omnia aducnerar,
nouum populum,nouum cultum,cunda fpiritalia:rede igitur uetera et carnalia,acî
interitum,ita diffeda amp;affli^a proxime acceflerant, Accedit autem loannes Bapti/
fta pradicans,non folum in hoc natus, ut didum iam fuprà cft: fèd cum iam ptxâi/
candum effet,rneminit Lucas, peculiariter fadum uerbîï Domini fuper eum. ^uo
modo enim pradicaffer, inauditum orbi,S(:reueIatiftîmum iam Euangelion resnî
Dei,nifi fuifîet ad id peculiariter miffusv'Romväo* Alt] propheta, nifi fado fuper eos
uerbo Domini,non prophetarûtîquanto minus id potuit loânes, qui ea debuit pro/
plîcn2are,ob qua,maior inter natos mu]ierum,ô^ plufquam propheta futurus eratî*
Faciuntautem hac omnia,ad commendàndam nobis Euangelt], quod pradicauir,
maieftatem,utinam ea fie animis noftris infideant.quó illud â'gne aftimemus.

fpiritus atcß folidx pietatis. Aduenit,q iuftitiâ uere ÔC_____________ ______

pus illud beneplaeitum,illuxerûf dies illi falutis,qbus refpondere fiiis Déus, et ope
erre uult prçrentifïïme,reruarecç eos,amp;: dare in fœdus populi,ut per ipfos ÔC alîj fibi
ontoederentur,ac ita terram in regnum faîutisfufcitent, uaftatasc^ Gentium hxre#
itaies,per Euangelion hxreditario percipiât,ac dicat uinctis: Exite,6lt;: his qui in te/
ebris,emigrate,Super uias enim pafcertt,Slt;: fuper oês colles pafcua eorum. Nó efli^^
nô fitient,Ölt;: nô percutiet eos aeftus, ÔC fol, quia miferator eorû minabit eos:
^ Uß fcaturigines aquarû aquabit eoö,amp;:c.qux Iefa,49 de hoc regno cœlorum,ua=î
^»cmatus eft,ut ÔC locis multis alîjs. Eft fiquidê hoc regnû,regnû Chrifti,quo per fpiV
^quot;quot;^^^fidêEuangelijjin mêtibus régnât eledorûj iuftificans eos atc^ faluans. Id
K ^ ui'guit quidê ab initio,at nunc reuelari palàm,Ô(: ^ late orbis patet, profer/
aebuit,ea caufla ait:Äppropinquauitrquöd Dei donum, ÔC lefa. tantum agnouit,
tpraedi(floIoco,uniuerikm creaturam, ad exultandum ÔC gratulandum prouocet,
Jf^^'Exulta cœlum,exulta terra, iubilent montes exultatione,quia confolatus
'nbsp;populum fuum,Ô^ pauperum fuorum miferebitur.Quid enim funt 0/

a«réa populo collata,fine externa illa refum profperitas, quam fub aliquibus
Pi mcipibus habuerant, fiue etiâ lata lex, ôC inftitutà religio per Mofen, ad felicitatê
I regnijin quo credentes xterrta uita àtc^ beatitiidine donantur,St^ per fpiritum
ex uitae in corda noftra infcribitur,qui in fpiritu ÔC ueritate nos, hoc efî:, uere patrê
, P^*^®lt;^et.Tenuit quidem,egitq^ a qui ante aduentum Chrifti in carnem,uerbo
habuerunt,Spiritus Chrifti,fed non tam potenter,nec tam late fè in homi
in tnbsp;♦ ^^a fiquidem tudaea notus Deus erat, tota difjaerfio rerû uerfabatur

ter^bris mult/plicis erroris ÔC impietatis^ nunc autem omnis caro uifura eft falti/
p Uomini,in feruatore noftro lefu Chrifto,prxdieato Euangelio omni creatura-,
lefrhoc regrtum Chrifti,recîècœlorum regnum uocatur:uiget enim in eo cœ/
omni terrenacincomparabiliterpra'ftans,potentia,qua nimirum, à peccato
Inbsp;utndicamur,acterna(^ pace,ac omnium bonorum afHuentia fruimur, ficut

denbsp;litera,eai| non lapideis, fed cordis tabulis infcripta regimur, ôC fiquot;

f f •nbsp;cœleftibus per fidem adorantes. Vt igitur omnia huius regni Chrifti

funt,iure cœlefte^SC cœlorÛ regnû appellatur, Nam amp; fi uerbS
Pronquot;^ ° fi§na,Baptifmû ÔC Bucharifliam,Ecclefîè Dominus commendauit,
F pterea quod in corpore etiamnum agimus:uirtus tamen in his, qua id nobis ex/
metur.quxiierbo 8C fymbolis reprxfentatur,Chrifti eft,diuina a' cœleftis eft.
^ic enim eft ille,de quo dixit propheta,qui ait: Vox clamantis in deferto.) Id ha
quot;«s m loannem peculiariter quadrat,quod uocem hanc Euangelicam,de qua il/

.nbsp;ÊÂARRt CAP. III.'

A ^ni.Erg0 defèrtû lîlud non fuit omnmo uaftrr,m quo nemo,fi.'d m quo^àrfim ho^
«nmes 5c rari liabî tabant,fîcut in Hercinia fylua, Vogefo, dC ßmilibus incuîtis ïocis
uidere eft, Vnde lofua 15. Sorti tribus Iuda,in deièrto (êx ciuit.ates,quirÔL fuas uilîas
nabuérunt affîgnatas,Iegimus. Quare noti eft cogitandum ÎOannem iècefîîffè ab 0/
ttini hominû conuiflu,more eorum,qui hodiè heremir» uideri uolunt,omnino fo/
utanejin fyluis obicurioribus habitantes : fed cum in montanis ludaexpaterna do^
•^«s eiret,brtè paululû progrefflis in de(êrtum,id eft,{àkuofà Ioca,uerftis Iordanc,ct
•^are mortuum,egit in obfcuriore loco ah'quo: uti fi quis hinc à regione Rheni cul*
montana,6^ faltus Vogefî, uel alia Lotharingie inculnora loca fecederet*
^œniteat uos,appropinquaui't enim regnû cœlorû.) Verba breuiftîma,red fum:«
l^a haec eft totius prxdicationis Euangelicx,unde hifce uerbis ÔC Chriftus ÔC Apo/
Inbsp;Ëuangelion aulpicati fiint,infrà 4.0: lo.Senfiis autem eft:Refipircite, aliâ

^^odomeiitê capite,innouamini,adîae uitx itapœniteat,ut totâdeponere,ÔC noua

nû côelorû,regnû iuftitix,re/
r ÔC doceat ôC donet. Adeft tê

lic propheta uaticinatus legif, primus extulit. Omnino enim iï'ic prcpticta,lt;î* P''^'''
dîcaîione Euangèli},qux aufpicanda quidê erat per loannê.at no abfoluenda : narrt
per elcdos ad hoc,ad iinê ufcp mundi ea perducenda eft. Tub typo iibcrationis ractx
per Cyrrr,uaticinatus eftjta-fîquidê uates Domini illic cœpit: Confoîamini, conlo/
iamini populûmeum,dicit Deus ueften Dicite in animû lerufalê, amp; édita uoce an
nuntiate illi,qgt; têpus afflidionis eius copletum fit,quód remifla iniquitas eius, quia
acccpit de manu Domini duplicia pro omnibus peccatis fuis. Vox claman^n de/
fertotexpedite uiam Domini,redam faciteinfoiitudinefemitam Dei noftri.Cjmms
uallis exaltetur,amp;: omnis mons amp; collis humilientur: ÔC redigatur quod tortuoKitn
eft in xquor,amp;: afperain planitiê.Et reuelabitur gloria Domini,uidebit£ç omnis c
ro fimul,quod os Domini loquutö fit,amp;c.Hadenus bC Lucas teftimoniû hoc, ab eo ^
incipiens. Vox damans,adduxitEft autem uerborü huius uaticinij iênfusîDcus u^
fter d elecli bi ueriiftaêlitaî, dieet ^mandabitprxdicatoribus iliis, ut confoladone
iam amp; Euangelion grariae prxdicent, eo«^ corda ueftra erigant bC demulceant, i
enim uocat loqui ad cor,amp;: quo per omnia,gaudium prx fe ferant,edita quoc^ uoce
adnuntient,impletu efle têpus eius, quo cum malis omne genus cóflidari illâ nece
le fuit,remiflam bC condonatam iniquitatê,poftquam pro omnibus peccatis fuis ciu
pîicia'accepit,hoc eft,abunde iàcuam caftigationêJamc^ audietur uox, huius renci
taris teftis,amp;^ annunriatrix,Ea ceu in delêrto, in populo luda-orû omni pietatis aquot;

mitam Dei noftri,hoc eft,omnem prxpofterâ fiduciâ legis, bC rationis humanx, o/
mnem4? peruerfam religionê,ac peccata aua femoueant,amp;: obedientiâ uerbi Dei^
demc^ in Chriftû recipiant,quo pado omnis uallis exa!tabitur,amp; omnisniotgt;s nt^
miîiabitur,hoc eft,-quicquid in comoditatem,autimpedimentû,in uia Dominj'quot;quot;
uticp Chrifto digna,qua Dcus ad nos,SC nos ad illum imus, afferre poflît,
Contemnentur traditiones hominû,qux funt aduerfx uerbo Dei,operû fiducia ca
det,rationis arrogantix renuntiabitur,caro cum uittfs SC eócupifcentijs fuis
getur,utuno uerbo dicam,hominesrefipifcent 6lt;:innouabunttm Tum reuclabitu
per Euangelion gloria Domini,quàm late orbïs patet,amp; omnis caro,hoc eft,«quot;^quot;^^
fi mortales uidebunt certa fide agnofcentes os Domini eflê loquutû,hoc
tarum oracula cerdffima,uerec^ iam Dominifapientiâ atc^ cœleftem dodrinai«
minibus cómunicatam; quia uero loannesprimus prxco eflè debuit huius conio
torix prxdica tionis,qua ut adeflè têpus gratix, id eft, regnû cceîorû appropintlquot;^
ifè,ita bc refipifcentiâ, atc^ abnegationê omnium prxdicari oportebat, atq? ita
Domini,uiam fîdei bC faluus,parari,Ô!: ipfe ut eft apud loan.i. fe hanc uocê in
to clamantê,profeflîis eft,amp;: idem Euangeliftx de eo teftati funt. Hanc autem p
dicationê îoannes duntaxat auipicatus eft:Chrintis poftea,primum per fe,
Apoftolos, inde per reliquos, quos fuo ad hoc fpiritu, delegauit, eam proquot;^''quot;^^
promouebit,dumiudicij tempus appetierit, (^uodautêindeferto,hoceft,ifi^'^ ,
ta lordanis regione prxdicare loannes incepit, fignificans per hoc, quod alibi rr
pheta idem prxdixit, agrum cultum in defertum, bC deferta in loca maxime eu ^
atqj frugifera conuertenda, Euangelifta non illibenter iuxta uulgatam Gr^coru ^^
editionem,hoc teftimonium citauit,ita diftinguens : Voxclamantis in defertOfP^^
rate uiam Domini,amp;:c,Cxterum in Hebrxo illud(in deferto)iungitMr cum
tibus,nempe fic: Vox damans, in delèrto parate uia Domini,ut refpondeat
particulx, redam facite in folitudine ièmitam Dei noftri, Sed hoc (in ioh^quot;
etiam àLuca,nimirum ufo uulgata editione prxtermiflum eft, Sed
onibus fuis Euangeliftx ad ipiâm icripturam magis remittere, quàm oracula q^^^
citarunt, explicare uoluerunt, atc^ etiam in tmlgata editione,fine detr/mcnto _^

tentix principalis, ita ordinata hxc legebantur, neque L u cas ueritus eft o m » ^^^

; outudinê,tiecç Matthaus ordinem nonnihil immutarc : iieutro eiiim ueritati quic
quam detradàim eft^Hoc etenim egerunt Euangehfta,ut memorarcht loanne prav
weationem illam confoIatoriam,uerec^ refîpifcentia dodrinam fliiiîè auipieatum,
Hjf o J icilicet, cómendariorem eam nobis efficerent, ÔC obuî)S animis excipiendam
omend^ent,quod ÔC folum nobis erit faluti: huius igitur euriofî itudiofîc^ ßmus*
orro in tota hac huius oracuhquot; enarratione,focutus eos (iim qui pafare uiam,de'^
P |niimontes,extolIiualles6lt;:c.aIIegorias eflè putât,quibuspopulus dei iubeâtur»
. oilere è uita qua deum ofFendunt,demittere faflû, erigere animos deiediores ÔCc^
_ idemr autem uates,fi Hebraam phtaCm conlîderemus, his omnibus nihil aliud
oiuilie pradicere,quàm breui in defolata ludaa exaudiendam uocem, qua lato
amord iubeat,Dqmino in illa iamiam reuerfuro, uiam parare, ut intelîigas Pro/
^ftâ de Deo, tan^ de ingreflîiro iam rege loqui. Et per hoc quèd pradicit fore,lit
^ta uoce iubeâtur, parari domino uia, pradicere uoluiflè ^ optatus futurus eflèt
J'^^^^entusJR.eges enim cum cupide excipiuntur,magno fludio ma illis expedi/
r paratur, quicquid altius eft deducitur in planum, quicquid deprefllus expie/
JiUt in aquabilitatem afllirgat,fîc corrigutur ÔC qua tortuofa funt ôC flexuofa. Ad
une modum enarraui,prafens uaticiniumin loannem cap.i. Qua enarratio, quo
mplicior eft,eo exiftimo certiorem:quanquam non damnarim, fî quis cuni agno/
çVate pradida eflè aduentû dei, primû reuertenribus in terram fwi ludais
X oabylonc,deinde omnibus hominibus per Chriflß, cuius ille ad ludaos aduen/
^ ^quot;s fuit,tum ut làndi dominum eflèntexcepturi, utrocç aduentu,maxime au/
m lecundo î hic intelligat doceri à löänne, qua ratione, Deo ad nos uenienti,uia
«niatur, nempe abdicatione,6(:reiedioneomnium qua illi difplicent,hoçeft,
quot;'pledendo il ud refîpifcite,aduenit enim regnmn Dei.
Vnbsp;ENARRATIO SECTIONIS, II.

ftr ^ ft incolis afllietis cibis ÔC ueftibus fuit ufus, Iocuftis,fciîicet,melle fylue
1 paftusjôi: panno ex pilis camelorum confedo ueftitus.Ne quis exiftimet,in mo/
em noftrorum monachorum,peculiare fibi aliquod cibi ÔC ueftimcnti genus dele/
§quot;ie .Äftridius quidem, quam uulgus uixit, at id prater infolentem nouitatem,
^•■^d omnino iandorum fit,ut landitati unice ftudere, ita Ipeciem eius minimum
tu rnbsp;delerti habitatores omnes, incultioribus cibis,ÔC ueftibus uti,ut eo

m ^eritasuita,cuIaorS regions homimbus uideatur iapeintolerabilis. Cum
loannes defertum,Ôlt;:^ incultiorem region? inhabitare delegiflèt, uoluit tjs uti
4Uibus ÔC reliqui delèrd incola folebant,ftd ut fandi confueuerunt, fîcut ciua ali/
H infolentem peregrinitatem,ita etiam omnibus ad humilio rem modum .lata
fcr ^ Inbsp;delèrti inhabitatores,haudquaquam incredibile eft,cum Plinius

„y ^ f^tsro uiidecimo capite uicefimonono, Parthis has in in cibo gi-atas. Taceo
tant ^ • capite tricefîmo meminitîPartem quandam Aethyopum ,locuftfs
lori«^ quot;iV^^^r^'ftimo ÔC fale duratis,in annua alimenta. Yeftes autem ex pilis came/
fgj.^ '^^wiibus ea regio abundat,confedas illos geftaflè,uel ex eO uerifimile efîè po/
Utinbsp;uicinanobisdefertaincoletes,paulömollioribus indumentis

nam^^ ^^P^Wiceam zonam praedicatur,in notam modeftiaÄ: continetia habuiflè,
eile ap ^ ^llis pratiofas zonas geftare in more erat,^: hodie eft, nec^ enim fa/
olitnnbsp;fericis, uel alias pretiofîs unintur. Quem luxitm sonarum fuiflè illi

duvï^^'^ï^ fuis deferti incolis communis fuit,tametfî pro more fandorum, in/ «
folenr quot;quot;fi in omnibus delegit. Nullum enim ufpiam fartdorum legimus in/
Parunbsp;in rebus iftis externisfedatum,cum corporalis exercitatio,

»'««ttm conducat,quo circa in ea hypocritg magis,quàm ueri fandi ftudent excelle/

neœ enim nihil cibi Spotus fumpfit, fed ddixip in cibo potu, prorfus renunu^
ueSt,8^inter abiedos afperos, ipfe adhuc abiedius atque afperius, cum decora
tamen uixerat. De qua re uerbofius uolui diirerere,ut oftenderem eos,qui propt^
rea quôd rebus,ufu pereuntibus.in lafionem corporis, atque fumptuu pare ^

afperis,fed afflxetis ijs,cum quibus agebat ufos fuit,id« ad humiUore
mus operâ,ut carnem fortiter caftigemus,ac fpiritui fubijciamus, fed
tem in externis iftis rebus nouitatem. Tum curemus, utDeo magis qua»quot; quot;
nibus teftibus iftuc agamus, Abfitmulto magis omni^ucus 8C ^mulatio, q^^
die apud minime paucos uera abftinêtia fucceftit, PoftUmus certe,fi in dderto
mus,cum Ioanne,amp;: fi incultiore regione, cû Chrifto confuetis uti, dC quot;ihnomi ^
ueram folidamc^ dC modeftiam abftinentiam pracftare.Sed nouit lam priaen
queritur orbis, plurimos, abftinenuam dditiarum QC carnis caftiganonem r^u .
mxidem prac fe ferre,ac uerbis magnifice iadare,fedre nihil minusnbsp;V ^

agnofcat illi,aliq uado Deû cultores,requirere, qui fe in fpiritu ÔC uentate aao

Tunc egrefta eft ad ilium, Hierofolyma Sgt;C tota ludxa amp;c,) Hoc eft quod Ma'
Iachias ÔC Gabriel de eo pradixerant:Et miiltos filiorum Ifrael, conuertet ad donii
num Deum ipforum,et ipfe praecedet ante illum in fpiritu et uirtute Elia?,Specim ^
certe hiC omnium ad eum conuentus ftiit,eius,quod tû incipiebatur, 8C paulo p
per (piritum Chrifti erat implendum, de quo fuprà citatû uaticiniû praedixit,nemP
gloriam Domini reuelandam,et omnem carnem uifuram,dominum locutum ei »
Sed quamlibet multi,aduocem loannis accurrerent, bapuzandosque fefe onerrc
perpauci tamen ex eis ucrè renati fuerunt,quod poftea, dum Chriftumnbsp;*

tandemiç ad morte pofcercnt,fatis aperte declararuntlaciebatur tum rete Eu^ng
ïicû,in mare populi Iudaici,ôs; capiebat multos quidê pifces, fed inter quos no pa
ciputres ftierût, Regnû cœlorû incipiebat uim pari» Violêtei-,hoc eft,ardentillim
innumeris irruêtibus, (èd no omnibus per patre attradis, ideo nequiuerût perliif
re,Nobis uero ut ifte populi feruor, certè à Deo immiffus,diuinitatê Euâgelt]
prçdicari tû incipiebatur,cômendat,ita etiâ monet, ftudio populi nihil fidêdû^qu
do in iftis hic feruor tam cito fuerit remiffus,

Pradicatori igitur Euangelico,nequaquâ animos en'gat ,fi ad fe undi(| r ^
tur,amp;: auditoriû habeat fi-equêtiffîmû. Deus id ita difpenfat, quô maieftatê uerbi u
oftendat,adeocp illud palam làciat, ne quis fit excufabilis, fi uel audire, uel creder
nolit,moxdeclaratfimuI,quam pauci eledi fînt,immiflfa cruce,ô^ permifto ^^^^^^^
homini fuas zizanias ferere, Hinc ueri praedicatoris auditoriû,fit admodû
cruce abadis, uel ultrô ad mundi curas relabentibus,qui citra folidâ fi'dem ^dera
Curemus igitur magis folidos ^ multos auditores habere,quod feciemus,fî rn^g
falutaria,^ plaufîbilia docuerimus,toa in eo,in quo ftiiftè loannê legimus,
in prxdicâda refîpilcentia, clamando,omnê carné fœnû,amp;:c, Valde «erend« »

___c^u^-.Atf' ni-pfïiramrps.Hirnlim'mis dicere.auàm nroT^afis malunt in prçdic^a

^ et baptfeabantim) Non tanmm apud fuperioris fècuîi hommes, ied etiam nop
quot;fbaptifmû haud paru erratû effè extra dubiu eft ♦ Volo igitur paucis, de ba/
P imo hoc Iqco diffèrere,quid fît,ad quid,ô(r per quem inftitutus,cuius uftis atc|| uir
cenbsp;deniqj competatDabo operam fîmph'citer fèqui fcripturam^iudicium

d ^if delatum efto^Quod utinam iîium agnofcat, dC nullum praeter Chriftum
octorcm admittens,rccundum purum Dei uerbum exerceat,id quodiynceri Chri
ani omnino curabunuBaptinnus ergo Gr^ca uox,tindionêfîgnifîcat,quod uul/
SO notum. Vt autem Chriftianorum fîgnum habetunEft tindîio in aqua, qua in no
in^ patris,ôd: filif,ôlt;: ipiritus rancfh',in fidê,8lt;: in gregem Chrifti,ordinê^ innouan/
oru ipiritu,recipi3tur qui tinguntur,donata eis remiflîone omniû peccator3,Cum
im in corpore hic etiamnum agimus,atlt;^ cum alrjs conuerfamur,ut fîgnû etil ex/
orum Chriftiani haberemus, quo ab alijs fècerneremur,reh'gionisc^ Chrifti con^
rtesnosprofiteremur,amp;rabaIrjs agnofceremur,duo Chriftus nobis fîgnainfti/
Ri fäcramenta uocant,Baptifinum Ô^Euchariftiam, quorum ille circimcifio/
• 5 ^nficifs legis fticceffit,Veteres circuncifîone fuos in fcedus 8C ecclefîâDei
^^ci}3iebât, receptis,diuini fauoris dignauonê^Chriftif^ fiituri cômunionê exjiibe/
î lamficijs.Ita nos Baptifinate Chrifto primû noftros confecramus,amp;: incorpora^
usjtjuchariftiam innouamusSf peruehimus♦ Cumque anobis ,quicorintuerlt;
multi intercipiantur, quos natos ex diabolo, dum id operibus mah's de/
^^^erint, iterum reif cere oportet, hos,negantes eismenfa Domini communio/
^ • '^'^eclaramus,aut in totum nullam in Chrifto partem habere ,aut in prxfèns in:»
do^ '^ftiere, quàm ut in Chrifti ecclefîam debeant ferri, hoc pado conantes pw^
id ^^ affi'cere,et ad timoré domini reducere^Sed in pracfènti de BaptifmO,quem
B BanV^'^'^'^diximus,perfcripturaseftmanifeftand«,Tindioneminaqua,noftrum
lift^'T''quot; efîè nemo am bigit,»uel ex praefenti ioco monitus, cum fcribit Euange«
a:bt baptisabantur in lordane^Sed quód ea tindione in fi'dem,SkT in gregê Chri/
lo '^quot;^!quot;§quot;quot;t'-ii''i'ecipiuntur,ratis probant ilia Ioca,Numer^i.Conii»Thef:5.CoI/
ftnbsp;his enim locis teftatur Apoftolus difèrte, nos baptiimate efîè cû Chri/

O cpultos, ipfi mcorporatos, ac peccato uirtute Chrüli mundatos, innouatos ,at/
iIj ƒ a^eneratos,Infra ultimo iubet dominus gêtes baptifmate facere fuos difcipu/
legitur : Qui ergo libenter acceperunt fermonem Petri,baptizati funt,ô^
^pofitae funt in die ilIo,animae circiter ter mille. His Lucas teftatur animas baptifgt;
fti E^nbsp;ad gregem Chrifti, 8C ordinem innouandorum per fpiritu Chri/

iiç hifce itacp locis liquet Bâpafma eflè eiufinodi redemptionis Chrifticollatio/
cum'^quot;t ipfî incorporamur, ita unimur in eo fandis omnibus, Adulti praterea
dub 'nbsp;profîtentur fidem fuam, baptizamur fîquidem in patrem ut non

Dm paterna ipfum nos beneuolentia complediîin filiû, ut certi fîmus hunc
totiu° i^tîsfeciflè, ÔC nos fèruaturum:in fpiritum fàndum,ut quê habituri fîmus
Quia i formatorem SC innouatorem, Baptizari in nomine Ciirifti idem pollet,

iinde ftiinpf X n dominus fpiritum fandû, utin Apolfolos tecerat,ilrco ettudit,
sentur h • • r^- dicebat:Nunquis prohibere poteft,quo minus aqua bapti^
baonv/*^ ipintum fandum acceperunt fîcut 8C nosr Et iuflît eos, inquit Lucas
nomine domini,En hi,dono fpiritus fandi uifîbili, Apoftolis fiiere a/,

quati,qiu'd ergo adiecitillis aquarDominus fîcutper Petnim doceriiftos_uoIuit,ita
uolu/t eiîs ÔC aqu« tindione,ab eodem uitam xternam donari. Ad eundê modum
se Paulus cum credidilTet, ÔC fpiritum fandîum hadenus accepiflet, audiuit tamen
ab Anania ut ablueret peccata baptifinate.Ex quibus omnibus, ueritatem quxren/
ti,obrcurum elfe non poteft,Baptifmum ad id dari, ut eo fîgno gratiac qui tinguiy
tur,in ecclèfiam Chrifti palàm recipiantun Voluit enim fummam inter fuos domi/
nus diledionem uigère,8«: ut fefe mutuo membra agnofcerêt, ideo licet ipfe doccat
omnia,amp; folus in numerû àpanre eledorâ adfcribat,uoluit tamê ita fuis fibi muice
fubi]cere,ut alius ab aliodoceretur,inecclefîâreciperetur,hoc eft,peccatis foluere*
tur,poftea moneretur,atcp fî indigne Chrifto uiueret, rurfus ab ecclefîa erjceretur,
hoc eft,Iigaretur, Sanèqui angelus Cornelium iubebat accerfere Simonem ^^^^^
potuiftèt docere Chrifti omnia: non minus potuilfet 0«: Chriftus ipfe Paulum de lin
gulis fuis myftern's erudire ,fed oportebat illû Petro,hunc Ananiaeprxceptori lubij
ci, cum utercç ipiritu fando plenus eftèt, at($ declaratus diuininis elfe de ^ege
Chrifti,Baprifmo tamen ambos a fuis praeceptoribus gratiam Chrifti uifîbiliiignp
percipere,et Chrifto inaugurant Adeó fanda uoluit efte quç dixerat,Quç foluenns
fuper terram, erunt folutaincœlis, ÔC quorum remiferitis peccata, illis remittun/
tur,amp;c4nfra.iÄ.ig,e^ Ioan,io,Facit fîquidem ita colligari inter fè Chrifti membr^^
tuendam mm modeftiam,tum diledionem,quâ ille unice inter fuos requirit,quac^
fola ueri eius difcipuHdignolcimur»nbsp;■ tW

Ad hxc cum deus hoc ingenio nos condidit, ut promifîîones ,ÔC rerum inuiiibi/
iium exhibiaones,fenfîbilibus fîgnis fedx, grauiores fînt,ac plus moueant, uiuim
cft domino,5!: in promiftîone atcp exhibitione redemptionis noftraî uti fîgnis 1ms,
quibus animos noftros in contêplationê bonitatis fux amplius attollat,fidem£^
fe pleniorê nobis reddat.Experimur enim omnes, dum iynceriter ÔC ferio inter nos
agimus,quantû ualeant iftxfîgnorum commonefadiones, quibus in grauioribus
cum promiffîonibus,tum exlribitionibus uti folemus.Cui enim non plus momen/
ti habeatconiugîj padio,cum eafolitis fîgnis perficitur ,quàm fî nudis confiât uer/
bisfSic habet animus nofter, ôC in altjs contradibus, at(y initiationibus prxcipui
ponderis.Qiiamobrem Dominus non folum ad publica federis fui exhibitionem,
atq; inftaurationem fîgna ftia inftituit, uti flierunt in priori populo circuncifîo, u^
n'a facrificia,undio facerdotum amp; regum, manuum impofîdo ,ÔC huiufmodi apua
nosjBaptifma ôC Euchariltia, ÔC item manuum impofîtio : uerum etiam ad ea
priuadm promifît côtuliti^ fîjis : Cuius generis fîgna fuere,cómonftratio ftellarum
làda Abrahx,decem partes confciflipalli] traditx Hieroboam,percuflî'o terrxiaci»
ïo, quam kgt;x regi indixitHelifxus, ôCfîmilia. Nihil etenim magis infîdere animo,
grauiusqj expendi debet, quàm qux nobis pollicetur ôC prxftat Deus. Cum ergo
Ingenium noftrum fîccft,utpollicitatio atcçexhibido rerum inuifibilium, per »1/
gna, ceu quxdâ uerba uifîbilia, uti ea D. Auguftinus appellat, fada,grauior nobis
lït,amp; amplius mouet,amp;: nunquam fatis fide apprehendimus ÔC penfîtamus immen
fom illud diuinx bonitatis munus, quod nobis communione domininoftri reii»
Chrifti exliibetur.Prçcipuus ufus facramentorum cft,nos huius Dei in nos bonita^
tis plenius admonere,fidem4 meam excitare atcßprouehere.Non quidem id
te aliqua,qux per fe inefîèt,uel uerbis,uel adioni ifti,ira ut Magi fua uerba ÔCjjg,^^^
uolunt eftîcacia efte, amp; ut à maxima proh dolor parte uulgi Chriftianorum, ^
mentahabenair,nimirum paftoribus,qui uocantur,plus quxftum fîiûin his^qu^quot;*
frudum pietatis quxrenribus, fed uirtute Domini noftri lefu, qui in hifce ftns uer/
bis ÔC fîgnis loquitur ÔC agit omnia, nos miniftri modo ôlt;: Organa eius fumus^, ut
Diuus Chryfoftomus fecundum diuinas literas icitèfcripfît, ut ipfe induit ^osj^^^/
fo,ôc confepch't fecû, incorporât fibi, ôC refingit in baprifmate î ita pafcit nos fe»Pj®
ïnÈuchariftia*

it f Ofitra hxc duplex error apud muitos irrepfît, prior diu admodum obrin ti
tioï ^^^ înnumeras genres obtinet, alter nuper^atus, ex incoillulta imita*
Ptifm' 'f^quot; uirium accipit.Prior error c{l:,quem modo attigi,eorum,qui ba/
îwt fî eft,tindioncm iftam iïiis prxfcripris uerbis,6lt;: ceremonijs peradam,uo/
ïer eft^ adferre ex re,adeô ut animum ad Chriftum ferio nunquam attollât. AI
anbsp;negant debere baptizari infantes .Prior error eo maxime conftrta

(him ^P'^^^o'us omnis fcriptura ubic^ docet,fbla mifericordia Dei per Chri/
«Itinbsp;^^ exhibita,fïdeqj, quâ eius in nobis fpiritus excitât, percepta, fi ad/

ficinbsp;luftifican' atc^ fèruari,amp;!: nuifo prorfus opere, quod per homine per^

Prx • ' haprizare amp; baptizari^iî id in fe intueare,ut ab homine geritur, nec
erit dnbsp;rcfpicis,quid aliud quàm opUs hominis eft .^Fatèndum ergo

P°^Pquot;fmate ad hunc modum confîderatum,id,quod Apoft'olus fçripfît de cir
tii*nbsp;nempe illud nihil efîè aut ualere, fèd nouam requiri creamrâ, ôC obfer/

lexit , ^oca quxdam,qux perfpicienda funt.Ephe.5.îegimus: Chrifms di'
çj.nbsp;femetipfum tradidit pro ea,ut illam fàndificaret,mundatam laua/

lusnbsp;uerbo, ut adhiberet eam fibijpfi, gloriofam ecclefîâ,amp;c. Cum hic Pau/

difi^^'^ \ ifti nô animaduern.mt,quod addit(in uerbo)Ô!^ pr:emitut(ucfan/
hoc^ ft enim Dominus eft,qui fencfhficat,dum fuo fpiritu homines innouat,
j3^^i^'^'quot;'^^inDeum,3lt;:diîedione erga proximosdonat,Ad hoc autem amp;:uér/
«lefînbsp;adhibet adulris,â(: Baptifmi fîgnum,quo ^ qui uerbo credunt,in ec/

pj j'.^'^^^^une.Qiij crediderit ôC baptizatus fticritJàluus erit. Adultis enim primS
lio h Euangelion oportet,tum fî ex ouibus funt,donantur fpiritu,ut Euange?

,fîdem,his proximum eft, utbaptifîno remiffîonem peccatorum per fâ/
liantnbsp;ecclefîx ,plenè percipiant. Dominus trero eft, qtu pcccata fâcro

tra u^^ abluit,uri[s miniftrorû opera, in uerbo amp; fàcra tincîione.Per fe enim ci/
diceb^H^ Operation?domini,nec uerba,nec fymbola,aliquid profkient.ïoan.!5.
tus fi ^^nbsp;difcipulis,nunc uos mundi eftis propter fèrmonem quem loquu*

fquot;^ quot;ohis,ô(: tamen fatis conftat,qudd exteriîus fèrmo domini eos non mtmda^
eord^ ^quot;^îf?® Chrifti ex qua Apôftoli fèrmonem domini fide perceperunt, inde^
«ïiatn^p- confècuti ftmt,iuxta illud, fide purificantur corda,Äd.i 5 Jta
Euan^T ^ ait,ccclefiam mimdatam lauacro aquxin ucrbo,non quod externum
^è,fècf fnbsp;ecclefia audiiut,uel aqua,qua tinda eft,eam mundarit,pei:

fniniftquot; ^ quot;'^^quot;te Chrifti,(èd uirtus Chrifti mundans uerbo,et tindione externa per
ficut /'■^'^^^^'^^^sdnfùmma ita mundata lauacro aquç,in uerbo,eccIcfîa dicitur,
tem eft^ promiffiim ÔC danim fuit,fbluere, ÔC peccata remittere. Certum au/
Chrifti'f Chrifti folui ligatos, atc^ peccata remitti, SC difcipulos Chrifti hanc
quot;îinus iorquot;^quot;^'^ hominibus adminiftrare fide recipiendam. Attamen dicit Do/
»liasnbsp;folueritis.quorum remiferifis,6fc.Ad htmc modum ÔC Ana

ftum uidera^^^^ nomineDomini.Et tamen ante fjjiritum fandu acceperat, Chriquot;
hilominus eunbsp;abluta illi per fanguinem Chrifti peccata erant. Ni

Adhimcmodutnamp;: baptifhiate dicimur peccatù
quia baptifinate »uirtute Cbrifti ôC ecckfîx minifterio folutionem

Sic intelligendû eft, amp; quodTiu. legimus ; Secundum mffèricördiam fuam m/
lips nos fecit,per lauacrum regenerationis renouationis fpiritus fandi, que effu
dit in nos oi5ulente,per lefum Chriftum faluatorem nofh-um,ut iuftificati illius gra
tia,haredes cfficeremin-,iuxta fpem uitx aitema. Qiiis hic no uideat,mifericordiac
igt;i,Chrirti gratia 8C fpiritui fando donato nobis,noftram faiutem adfcribi fPer
iiacrum quidem ait regenerationis,id aSt eft non fbla rindio qua externe admimgt;
ftrauir,fcd qua fimul Chriftxis interne nos donat fuo f^'ritu. Apoftokxs hic totum
ordinem faiutisamp;^renouationis pulchrc complexus A,inquo dC baptifinus,tan/'
quam renouationis dC fandifi'cationis noftra fymbolum fuum locum obtinet .Pri^
mum ergo ponitDei mifcricordiam,qua ille nos faliios facit, non ex operibus qu»
lünt in iuttitia,qua faciebamus nos,mox ponit Iauacrum,fcd cum addit,regener^'
onis de renouationis fpiritus,luculenter déclarât, fe non de lauacro aqua,nifi ut fî/
^o, ÔC figno uero atcp exhibitiuo îoqui.Spiritus fancisigitur,quê in nos abu^de
parer optimus effudit,quo fîde ôC dilecHone donamur,fècundo loco ponitur,adiun
do baptifmo,in quo,fciiicct, fpiritus renouario exhibetttf atq^ percipitur.Tertio fêr
«ator noftcrC{iriftus,cuius meriti et gratiç eft,ut fpiritu per miferiçordia donemur.
(Vaarto ergo îoco,noftra iuftificatio fèquitur, qtia opus eft miferiçordia Dei,fpiri/
tus renouantiSjS«: meriti Chrifti,poftremum eft hareditas uita atema. Sed quid o«=
pus multisrimpr]s dC reprobis nihil fatis erit, pijs qua memorauimus abunde fatis
erunt, ut baptiimo aqua per fc, feclufà uirtute Chrifti, nullam iufh'ficandi uim triV
buant,eó quod ncrunt,operibus noftris,uti eft aquabapafmus,nos haudquaquam
îuftificari,fcd fola Dei gratia dC fide.Haud enim tallere poteft qui ait : Qin' credit in
me,habet lutam atcrnam,Necß offendentur, fî c|ua fcriptura uideantur BaptifinÇ)
iuft'ifîcationem tribuere : animaducrtent enim fcripturam fîgm's iftis fàcramentali^
bus adfcribere,quod fîgnati efr^Sunt enim fîgna exhibitiua,cunq? de fîgnis in ueri/
täte perceptis loquatur,quo pado fîmul adeft, quod fignificant, folet interna fîmuI
cum externis,hoc eft, fignum ÔC fignatu coniungere,atcp ita iundim ea pradicare.

Hoc uel ex Petro cap,j.prioris Epiftole difcêt,qui ita fi:ripfît:Cuius figura refpon
'dens baptiflTius,nos quoc^ faluos reddir,non quo carnis fordes ab^'ciuntur,fcd quo
fit,ut bona confcientiâ bene refoondeat apud l)ei!m,per refurredionem Icfu Chngt;
Vide,dicit nos fâluari baptifoatc,fed ne intelîigas per baptilinû, opus noitrum*
illam externain tindionem,uirtute Chrifti fccIulàm,additiiico, non quo carnis fof
des abluuutur,fed quo fit,ut bona confcientiâ bene refpôdeat apud Denm,id quod
fides eftjam illud Ioan,?.Nîfî qufs rcnatus fuerit cx aqua ôC fpiritu, cum Dominus
Vnox fpiritum repctat,2^ non aquâ,dicens:QiTod natiïm eft ex fpiritu,fpiritus eft,fâ/
tis ipfe declarauit,fê fpiritu non tinctione aqua,rcgcnei-arionc mtuereA' fi aquai«
fpirftui,m interna ablutiouis fymbolum iunxerit, ficut ÔC Paulus hanc fauacru ^ ^
cauit regenerationis Jllud D.Petri,amp; hunc, ÔC q uemlibet locû, in quo uideri poflif»
plus fàtis aqua tribui,abundc espIicat,non quo carnis fordes abijciuntun

In his qu2: hic de ui ÔC nann-abaptifmatis tradaui, retradare quadam uifum eft.

podrina fiquidem Chrifîi nihil facratius eft,quare fiimma religione cauendum,ne

noftra tradatione,ueI obfcuretur alicubi,uel impediatur.Scripfi in prima operis hit

minifterio ecclefîa,m uerbis et facramentis,qu^ dignarioncm Dei in hoc nobis mi

'^^'^'^'^^^^datanrijuermm^ eins ufum non fans cxplicant, tum notant errons
quoldam^quostum arbitrabar,externaE admim'ftrationiucrbiDeiâ: iàcramento/
tirquot;^r Siuàm par fît tribuere,didici autê l'nterea orthodoxe de hifce mylterrjs fov
ad'c ^^go poffînt,qux antea hoc loco de facro Ecclefîae mmiften'o fcn'pfî ,rapt
yQ. ^'^^^ptwm cum facn' mimfteri),tum eorum,qui de eo pie fentiunt ctprxdîcât,
de f quot; ^^ i'etradaaone,quannim Dominus dedeiit^ô^ farcire complere.quod
exi?^^ '^'quot;ifterio fcn'pfî ante hac imminuti'us,et reddere illis fuis teftimoniû,quos
ttimaui quidem facro minffterio plus^ fatis tribuere, quod fcriptura jpfadidlat.
Il ^P^ ^^quot;pfîequidem hacdereineditionibus prioribus,nouitDominus,meea
r otilirmum de caulTa fcripfîlîè,quantum quidem ipfî mihi confcius fum ,ut ab ah'js
^erte'-em,ab alijs arcerem impietatem illam, qua homines falutem petunt à cere/
onr)s,fîne fide uera in Deum,qux fuperft:ido ÔC impietas omnibus lèculis totum
t opeorbcm occupât,ueramc^ religionem euertit. Hâcfiiperfl:itionem atq?impie/
'tem^uocariuerebar,cumMartinusLutherus,magnusillealioquiÔC ardcns fi/
co' f^-nbsp;praedicatorjöf all) quidam uiri dodi ÔC religiofî Icriberent, Deum

nitituiffe fidem ôC ipiritum fandum nemini nifi per externa illa ,uerbum ôC facra
ea^'^Hnbsp;his canalibus,gradam atc^ fpiriwin fandum infundiandecj^

^^'•'^'quot;^n^dignarioniscertiffîma lîgillaunice ualeread erigendas confcientias,
ppf^^. ^^^dam fidem, qua de caufa etiam uerba facra 6lt;: iacramenta podffîmîï
'î^'Pi^^'^afînt.Hxc cum illi ad hunc modum ad commendandum facrum mini/
jj 'quot;m,contra quofdam qui illSd uidebaimir prorfus euacuare,fcribebant,mc£ue/
JJ 1 quot;^J^os'cain occafionem rapienda,fidendi externe modoatidius ôC perceptis
attoirnbsp;^ facramentis, animûc^ ad Chriftîï ipfum fêruatorê unicû minus

ß. '^^'•Etenim apud eos quocp quibus côtinuo inculcatur Dominfî lefum Chri
Plur'quot;'^quot; efle noflïfî feruatorê,amp;: fide nos fola falutê ab co percipere, uidemusqj ^
nec ^^'qui quotidieuerbo Dei audi'endo adfunt,amp;: facramenta percipiunt,
'^P'am tamen ptodunt, ueram in Chrilkim fi'dem:ut admodum formidandum
^^ quot;quot;îgato illo ÔC ueteri orbis errore, conari extemis ifi:is obfêruationibus
DeOjfperarec^ his illum placari fîbi,utcun(^ uerâ refipilcentiâigno/
quodnbsp;agentemc^ nefciant. De uulgo .reliquo quid iudicandum fit,

i'edimit,nulla tamen unquam in animum fèria: penitendx admiflà cogita/
«quot;ncula,nimium. manifeftum efl.

quot;illa^quot;'*^?hacc,uerba extema,amp;:fâcramenta,effê gratix Chrifti certa fî
^i ÔC f^ ff.^ ^^^ inftrumenta,in quibus certiflime fpiritus Chriftipercipiatur ,crro
ym^ quot;Perftitioni illi nonnihil ijatrocinari uolumus, omnem remiflîonem peccato/
plenifT^ eredionem,fpirituslt;^ Chrifti cómunionê, Chrifto domino quàm
falute ^ferere,id(^ diligenter mo^nere ,una no^fide hic percipcre, qux ille ad

abfojJ^^^^*quot; largitur ôC operatunEt hac de caulfa diximus, Mihiftros à pecca/

«atindin — '^quot;s^'^.'-'tpuim.tic duiucre jjcccuw ul regigiierc,cum uerois et la
Je Se fans -nbsp;teftantur Chriftum;à peccatis abluere, pafcere coipo/

nos rMcT^ Domini,dum item uerbis ÔC fignisprxdicant,Chriftum ipfum fè ip/
-fi fidem'Eunbsp;ufum precipuum fecimus recipi in Ecclefîam,amp;: profite/

^i'ênem hic ^^^'^'quot;♦Signa nec fenfîmus ,nec fcripfîmus unquam eflèinania,imo
J^e percini ^^ retrado,teftams fum fcripmram de facris fignis !oqui,ut ue^
^uodfipnquot;'^^''quot;^'^nbsp;fignificatum figno coniundum cft, ôC id reuera gerftur,

pfîmus,eos plantare ÔC rtgareHoc imum trrgere uoluimus,line ui'rtiite Chnfti '^quot;^
nos Ipfe ad fe trahtt,operam miniftrorum,ipfac^ uerba SC figna externa admtnutra/

. In his quiuis uidet nihil inefle imptj,ied,ut dixi, fic Icripta umt, Ut poilint ^^pi
occafionê fàcrum minifterium nort fuo loco habendi.Fateor igitur priniut^mè di
gnatiomen DeiVufumc^ uerum in uerbis dC facramentis non (àtis expliCuifle ,auin
illud hon diligenter incuIcam,Chriftum uti miniftro, organo fiio, ut omnium pquot;/
mum in uerbis ÔC iäcramentis fiiis exhibeat,remiffionem peccatorum^amp;T commun
cnem fui,ufumq[) uerum in his eflè,fî minifter hanc exhibitionem comendet qiwi
diligentiffîme,ô(: caeteri eam fide uera ampledantur .Profeffio religionis hic »ec«^
darium dï ^ Fides enim fidei profelfione prior eft, ÔC fide pràdicatio mifericorm«
Dci redemption!sc^ Chrifti^quae fidei obiecftö eft,Iam fymbola in (acramentis nin«
quam uifibilia uerba funt,quibus praedicano SC oblatio gfatif Chrifti fituehemen/
tior^ôdadexcitandumanimumefficacior;nbsp;'ar

Deinde agnofco,has methaphoras/acramenta eftc inftrumeilta,organa ÔC cana/
nalcs gratia: eflè fecundum (cripturas.D. Paulus enim Cor »ftribit ;Ego uos genul
pcrEuangeIium,i.Cor,4Jn altera ad Conîgt;fcribit fe iIlisadminiftraflelpiritö»non
literam/ecifteq^ cos epiftolam Chrifti, Gal, fcribit accepifte Ipiritum ex auditiqne
fidei,Hinc uocauit baptiima lauacru regeneraaonis,Slt;: euchariftiam comunionem
corporis fanguinis Chrifti : Baptifino affirmat nos eftc in morte Chrifti fepulto^
Chrifto incorporatoSjamp;T Chrifto indutos,Ex quibus omnibus ficut manifeftiimeit
Euangelium,ö: facramcnta,qux funt ceu uifibilia Euangelia, à Chrifto Domino m
hoc inftituta effe, ut per ea fuam nobis redempaonem communicet: ita admodiiquot;*
. iiquct,ea Domino eflè quodâ modo inftrumenta ,ÔC canales fpiritus SC grztix lu^
adeot^ nihil ineflè in hifce oanslationibus abfurdi ; fi modo hoc diligeter commcn
dctur,miniftros amp; minifterium eiufmodi inftrumenta eflè falutis noftrse, ut hui^
nihil in fe habeant,autpraftent,nifi quanaim eius Chrifius pro fua ultronea
cordia utens iilis,donarc, âTper illa praftare fuerir dignatus,Et hoc modo noseO
am nunquam negauimus,uerba SC facramenta Euangelica,efre organaGhrifn.qquot;
bus ille nobis redemptionis fiiae beneficium exhibet »Hoc tannim infi'ciatifwi^quot;^
ita ut id diferte expreflîmus,fàcramenta, ÔC facra uerba efîè talia inflimienta,
less^' gratiîe,ut falutem adferant,quocimq; iilis animo aut fide c6munices.Sic eni
nonnulli grariam Chrifti illis addixerunt,ut uiderentur externa haîc per fe ,
ra fecere,etiam fi ad Chriftum animus fè nunquam fèrio attollat, ita ut habetin.n'
fuperftitiouulgiVquodChriftifi'dempuramadhucignorat»nbsp;er

- Porrô,ut nobis hi uifi funt fic de uerbo atc^ facramêu's Euangelt} loqui, ut ^^ -
bis eorum periculu eflè exiftimaremus,ne illa uulgi fijperftitio ,autfirmaretur, wt)
adhuc haret,autrcuocarctur,unde explofa eft:itailli uiciflîm,cum nosuolcnte^
tRre,nc quis falutem fibi peteret à ceremontfs, absc^ fide certa in Chriftum, icnp
raus Chriftum pro fuo arbitraal gratiam SC fpirintm fuum largiri,tiuibus,6^ q^an

do uelit,amp; nihil huius poflè quç per homincgeruntur,exiftimarijt nosfacramenn

nihil aliud n ibuere,ï^? ea,notas effe externas noftrae in Chrifto focietatis, nec agn
fcere illa eflè fymbola gratia,gratiâc^ per iîîa exhiberi, Sed dedit Dominus
ut agnofcant ôC illi nos,amp;: nos illos,id de uerbo ÔC facramentis fèntire, atcp
-quod traditfcriptiira,ncmpe eflè illa commimionis Chrifti, hoc eft, fàlutisnoi
figna exhibitiua Slt;: organa, quibus Dominus fui cornmunionem nobis
fèd id pro beneuolentia patris, ôC fua in nos mifèricordia, nullo ulIius créature m
rito,quarefidem requiruntitaq? utrif^ excîufus eft error utercç,ô(: eorum,qui la
.tem fibi petunt à ceremoni]s abflt;$ fide inChriftum: ÔC eorum, qm' ita à Chrnto i
falutem petere fèfîmiilantj, ut mane tamen habeant factura ecdeüx

^ut^itaqjnosfcripfîmus m cos qui fàcramcnîis 5*: externe pnedicato Euangelio
P'l^quapar fittribuunt,eanemoinD.Martinum Lutherum, aut ulios qui huius
oÄinam pure iedantur,torqueat,nec^ in nos, qua ille, aut qui cum eo rede faci/
'^'•'■^''Pfitautfcribuntin eos,qui (acrum minifterium non ftio loco habent,amp; mi/
quot;terium fpiritus atq; noui teftamenti agnofcunt.

*am tertio loco dicendum, per quem fît baptifmus inftitutUS.Hicrtirflis'dicam,
^odnon dubito,ex fcriptura Dei medidicifle,iudicentan ita fe habeat Chrill/ani,
^ mdicent fecundimi fcripturam.Baptifmi ergo ceremoniam inftitutam credo di^
r î^'^usjfed minifterio loannis.Sicut ait,qui mifît me ut baptizarem in aqua.Ioan.i..
Ïnbsp;fatis indicauit,ubi principes facerdotum,amp;: feniores populi rogabat,

Ilde baptifmus loannis fuifîèt,è coelo,an ex hominibuscïnfranbsp;enim audien

OS puto,qui adeô alium loannis alium noftrum baptifmum feciunt, ut exhibi/
m remifîïonem peccatorum baptifmate Ioannis,oblata non fîtBaptizando loan/
gratiâ Chrifti offerebat,et Chrifti fchola confecrabat ,idem fecerunt amp; difcipu/
tin^ nobis faciendS incumbit. Chrifîi baptifmus quem cum et fine externa
iDf per fe praftat,eft,per fpiritum ignem,ut loannes teftabatur ÔC Chriftus
dif ■ r 'nbsp;dicemus.Vnde Chriftus aqua baptifînum nulli contuIit,fed

luit'Squot; ^^^^ Ioan.4.Cunc^ Chriftus ipfe noui populi dux SkT magifter,à loanne uo
^°aptifino initiari,mihi dubium no eft,nuIlo alio, necß ab alto Apoftolos quoqj
Ptif eius difcipulos fuifïè baptizatos. Scriptura fane non nouit nifi duos Ba/
Hum r - ^in'tus:ille quoniam per loannem cœpit,loannis uocatur ,hic do/
aau r Îî^r ^^ ^ uocatur. Is ergo neget fe Baptifmo loannis baptizare, qui non
Pfifm T baptizat,quod folius Chrifti eft. Paulum Ephefijs illis, qui in ba/
adhu ^ • baptizati erant,ignorantes quid ipfum eflèt, quia fpiritum fanduin
^ leeim^ ''g^orabant, quo ille Chriftum bapuzaturu tantopere pradicauerat, dixifle
9 Joannes quidem baptizauit baptifmo pœnitcntia,populo dicens,
nosar quot;enturus efTet poft fe,ut crederent,hoc eft,in Chriftum lefum.Quid iam
nitenr quot; quot;el facimus bapazando,uel facere debemus.A^ticp nofter baptifmus, pœ
mcri ^quot;'quot;^quot;rn quos baptizamus,in mortem Chrifti fèpeIimus,hoc eft,in eum nil
bea ^'^^^ibimus,qui per omnem hanc uitam peccatis mori,et uiuere iuftia'a de
^am tamen fînt no nifi dono Chrifti accepturi, quare ab aduItis,quos bapti/
«îien? ^^ Chriftû requirimus,6«:infentes in eandem educandos ecclefia co/
fmonbsp;igitur rebaptizaflèt illos Ephefios Paulus, fi loannis baptiV

ptj ' .S^^quot;°f°^ebatipfebaptizare »inpcenitentiamamp;Tfi'dem Chrifti fuifTentba/
nefè^Knbsp;tantum,ut Lticas meminit,in baptifma loanm's, quod tamen

^auirnbsp;eflèt,ignorantes in totum baptifînum Chrifti,id eft,fpiritus,bapti^'

bapt ^°^^ecIarato, quid fuiflèt loannis baptifmus, ÔC quomodo ille in Chriftum
quot;it it?^nbsp;f^ïamiftam tinclionem, quafi ea ullis poflèt faluti eflè. Baptiza/

fti^g^ ^ eos hoc ipfo baptifmo loannis, id eft, ut ille folebat, in nomen Domini le/
timnbsp;manibus,Chrifti quoc^ baptifino,id eft,fpiritu fando.Nam fta/

fermonem n ^ ingreflirs hominem ethnicum.Ad n.Cum exorfus eflfèm,inquit
PTus initi V ^^ fpiritus fandus in illos,quemadmodum SC in nos fiieratilla/
^apüVauifnbsp;^«tem in mentem, quod dixerat Dominus : loannes quidem

^edit illiTEW^^ 'Caterum uos baptizabimini fpiritu fando. Proinde fi par donum
Chriftiim ^„quot;^'^quot;emadmodum dC nobis, cum credidiflèmus in Dominum lefum
^î^riptSr,;^®nbsp;Po^^»quot; obfîftere Deo .quot;Vide amp; hic,fîcut ubiœ,

ftidono iHiV^Jquot;quot; ° baptifmatamemorat^aqua alterum,alterûfpiritus, hoc Chri/

eram,qiu poîTem obfîftereDeorlndubie aliud nihil, quàm quod coram cum îd fie/
ret,dixerat:Nunquis prohibere poteft, quo minus aqua baptizentur hi, qui ipiritâ
fancis acceperSt ficut dC nosfïd eft quos,uiderS ChriftS fibi delegi{re,id(jp baptifmo
fpiritus declaraffe, Huic,inquâ,q potuifse obfiftere,ut no in noftru gregê eos aquae
baptifino, quê loanes Domini uolState inftiaiit,pariter recepifIèmrDeus quod ma
ximum erat,dederat,eoc^ illos nobis xquauerat, ac de noftro numero effe déclara/
uerat,quf iam negaffem eis quod minimS erat huius fignum^ttc uides D» Petrum
fuum baptifmum perinde habuiffe atcç loannis,uocaffe baptifma aqux ,ficut lo/
annes flïum^CS igitur baptizando omnino id agamus,quod loannes egit, hoe eit,
aquatingamus,amp;: Chrifto addicamus,quibus baptifma conferimusj nihil ornnino
praeterea conferentes,ut omnia interna uirtutisChrifti funt,fatis coftat idem effe
ftrum,atiß loannis baprifmum.Quê cum ille inftimerit,diuinitus in hoe mifms » ut

fAWmi¥cPiTanCT4gt;Iri rgt;i'a»Hiratrgt;rfw/t-iV nrimirsf^fn-ifti f»r3»rfgt;.ifa nrimusfisnie

à patre,in cuius manu Pater omnia dederit, in quem qui crediderint, habeat tutatn
xtemam,qui minus,nunquam fint uita uifuri, in fempiternu illos urgente ira Dei»
ïoan.5.Quid quaefb in omnibus,Euangeliftar3 dC Apoftolorum fcriptis,plus Euan/
gelicS,aut reuelatius legiturïVt ergo cœpitprimus Chriftum aperte docere,digitlt;5
,etia indicare,illi difcipulos colligere,hoc eft,ipfi uiam munire, ÔC plebê parare per/
fedam,ita dC figni eius ufum,quo uoluit Dominus homines fibi iniüari,primus in/
uexït.Necpobftat,quodiadatur,oporterefacramenta noux legisinflitutaeffe ab
ipfo Ctirifïo,nulli Apoftolorum id autoritatis fluffe,nelt;^ loanni^No enim loannes
inftituit baptifmum,fed Dominus,è ccelo enim illum accepimus, ut fupràmemiijï»
. fed primum minifterio Ioannis,non Chrifti,qui ipfe non bapazabat ,nec Apoftolo
rum,qui non primS baptizarunt. Verum Chriftus fatis illum comprobauit, cS ip^
eo baptizatus eft, amp;iuffit eodem amp; difcipulos baprizare.Hadenusde autore,»-
primo miniftro baptifini,id eft,per quem Baptifmus ecclefix commendatus eft. ,
In his uero,dum foanni atcg omnibus ecclefiac minifiiris,baptifma aqua£,etDo^'
no baptifma fpiritus tribuo,nemo id eo accipiat, quafi loannem dC miniftaos ecclc/
fix nihil nifi aquam adminiftrare iudicem,Ôi: non etiam fpiritum fandum :na is de/
mum minifter Chrifti,8(: noui teftamenti eliqui fpiritum,non litera modo,ipfain^
comunionem Chrifti,non nuda fymbola adminiftrat,et fi fpiritS atc^ Chrifii com/
munionem minifter ecclefix,Chriftï,non fua uirtute adminiftretXollatio ifta lo^-ii
nis,ego baptizo aqua, qui poft me uenitbaptizat fpiritu, fimilis eft illis Paulini^

fed patrem,non fua uerba Ioqm',fed patris,non uenifïè à fèmetipfo, fed miffum à p^

trein hifce collationibus diftrahuntur dC conferuntur, qux re ipfa conuinda w^^*

um eft.Legem fiiam deus populo ftio dedit in falutem, eoc^ cum fuo fpiritu, opera

Chrifto addticere populum debuit, abfï^ Chrifto uno mediatore non firit ♦ Ita cunt

Chriftus idem fi't,ô^ agat cum panre fecundum diirinam naturam,et ipfè iudicat,fii3

uerba loquutus eft,amp;: uenit à femetipfo.Sed quia erant qui legem finefjïiritUjOp^

dSim^unquam fuit falurifcrum^d efle fpiritus : quicquid in o^
nnbsp;'^qui'd in niinifl:erio More,id Chrifli dre,Ita cum ludxi dida

nis fed n contemnerent,tanquam hominis ,ofl:endit ea non efle fua ut homi/
«eliet uT^anbsp;modum,cum populus loanni plus quàm par eflet tribuere

um o noxium eft,tam abeft,ut queat ueram pcenitentiam,Chriftiœ defîderi/
quot; accendere, id quod agebat loannes,

omnenbsp;quot;quot; communicationem attribuifîè, de plenitudine eius accepimuä

^Pinm ^^ communionem fpiritus Chrifti orbem adducerent,argumento fuit,
quot;no Chrnbsp;^ falutariter intdligendi,iudicandi,loquendi,a: agendi, ab

fecerGt In^quot;^ quot;ideamur temere difcedere àfatidis patribus, qui diuerfa baptifmata
tia habere Ecddîx ,teftamur nos,baptifma loannis amp;: ecclefîx idê fubftan/
quot;quot;^fîcato conbsp;reudationis Chrifti amp; effi'cacia fpiritus,nâ à Chrifto glo

'^en loinn Chrifli amplior donata eft,amp;: fpiritus efliifus potentior,ïnterim ta
PotuiV? Chriftum bapti2auit,ut nos,idc^ ut minifter dei SC Chrifti,proinde
torum Ûd runbsp;adminiftrare,fèd adminiftrauitfîmul remiflionempecca^

nis ariir'^^n'^'^^^ fugere à uentura ira. Vis quoc^ fpiritus fandi in baptifmatelo/'
'^'^mmîltrati.in pr» Af/c /gt;ff;gt;î/7* «.r^^nbsp;_____

Nunc q ^^f^'in quxftione de nattn-a ufuc^ baptifmatis,
ßt atquenbsp;^ ultimum fupereft,quibusbaprifma competat, nam cuius ufus

^tiaminfann?'^^^^ admodum patet, Sed quibusbaptifmus competat,an
^^^ifti dodnbsp;debeat, eftnuper uehemens à quibufdam, utinam tam fpirini

confttç^nbsp;^^ quot;olunt mderi,contentio oborta. Et hic alter error eft, quem

Cum autem '^quot;on rurfus baptizandum renunriato Satana obtulerit,
l^odufœacrnbsp;contentionis fpiritu,huc pertrados, accidit eis,

»Sanitates fed? r , ^mplici Chrifti cognitione relida, prophanas uocû
^quot;^ores incidem quot;^tJegimus,nempe,prxterea in multos xque craflbs atcj impios
^'^gi.quod fît iUii jnbsp;P^quot;quot;^ negantChriftranum pofTe magiftatu'

ftirda,quàmbIâ{pliemacomentaexcogitarunt,Etquouelfol^ agnofcas, à Satana
impcIhVpuram Chrifti annundationcm,modis omnibus infemant, ÔC prà klis nu-»
gis omnia contemnunt,.neminem audire monitorem fuftinent, peruicaciaincorti''
parabih fuis commends inharentes,ut pra ilh'Sjquenc^ induratiffimum Hebraurn
citius ad ueritatem pertraxeris^Deus nouit, me uera, amp; qu» congrefliis cum ipfis
expertus fum,rcribere,is mihi repêdk,fi quid hic afßngo,Ne(5 ipfe fané, priufquam
expertus fui,potui credere,tanta illos pertinacia,impijs fiiis commentis inhaerere,e£
ad omnem quamlibet amicam monitionem adeo non dico obllirdelcere,fed obbf «
£efcere,imö efferari^Scio iftis firuftra omnia ftribi, nihil enim prater facra Bibh'^
gunt,2lt;r qua fua farina homines confcripfèrût,imo exorti flint inter eos »qui etiam
Biblia abiiciunt,etiam exurant,iadantes fe fpiritu omnia doceri»

Ne aût ij,qui audiunt tantum de baptifmo iadari quaftionem, 8C urgeri ab ilh's
nos, quodnam Dei uerbum fequamur, baptizantes infantulos, putent fe iure fic
contra nos furere,paucis,quo noftra hac in re fides nitatur ,indicabo, Sed prafari
hoc ante Übet,effe in hoc hominum genere minime paucos, uita fandioris admö«quot;
dum ftudiofos, in quibus nihil ferè defideres, fi fblo cotentionis fpiritu liberi efîe^
Eo autem fiç à uia regia detorquentur, ut ipfiiftmi haretici,id efiin ecclefia Chrift*
fadiofi,6lt;:perturbatores euadant. Rarifîîmus fiquidem inter illos eft, qui non tan^
quam abethnicis,ab omnibus quipuerorum baptifinum obferuant, fecedendum
putet,quamlibet inculpate illi,amp; pie uiuant. Qiiantum autem hoc damni det,Rei''
publica Chriftiana,quiuis fecile intelligit^Cum nancp extemam uitam,quam uul/
gus folam fer^ confîderant,fâtis pure degutalieni alirxu ÔC inepttjs huius feculigt;^^^
toritatem fibi i]:oti uulgarem comparant.Ilia quo maior fuerit, eo plures àcoinm«'
ni uera ecclefia coetu, ÔC à dodrina fynceriore,qua in eo tradatur,auocat,qui mpx
illorum fermento inflati,fimul cum ipfis damnant totum Chrifti gregem,fecç retin/ ^
dos folos Chrifti effe gloriantur. (^uam tamen arrogantiâ,Chriftus ut fibi fummo/
pere inuifam fic ulcifcitur,ut ôC ipfis inter fe conueniat minime,quilibet nouum a»
quod dogma comminifcatur,quod cum alif non ampledûtUr, pronUnriat ilico eoS
fpiritu deftitutos,Chrifti confbrtio excIudendos.NonnulIos uero finit Deus itift«^
—iudex prolabi,amp;: in manifefta fcelera 8c non folum dogmata abfurdaibihil enim
le aque dcteftatur,quàm fibi placere,ôlt;: damnare alios, quod uel fbla illa, Pharif^j
dC Publicani parabo!a,Iuculentiflime teftatus eft, Hinc uero fit,uti nihil aque uantt
fit,atcß hi, qui puerorum baptifina oppugnant, At uero qui pares in erroribus nort
funt,qua in eos fcripfero,noIo de omnibus omnia fcripta intelligi, fed uuumq«e^
eius duntaxat notare uolo,cuius uere tenetur.Suntenim plaric;p,qui puerorum b»
ptifïnum haud probant,6C tamen harefi iftorum,hoc eft fadioni accedunt minime,
imo damnant quot^ horum feceffionem, Sed hi padobaptifmum tantum nonpro'^
l3ant,non etiam oppugnant,muIto minus obferuantes illum, à Chrifto alienos p^^
tant. Sciunt fiquidem quàm noxium opus carnis fit harefis, hoc eft, à uere a'mentf
bus Deum feceffîo,amp;:quàm fàndeuelit coli àfuis Chriftus,in ipfb unitatem, ueia^
communionem.At norunt,quanto nocentiora funt carnis opera,ilIa qua pro inf^
tibus fèfè ingerunt, quàm qua excufàre nemo poteft, ÔC ideo fape tolerabiîius eii^
craftîbribus illis operibus carnis, ut flint comeflàtiones, ebrietates, fornicationes,

ôlt;:idgenus,c[uàmtedioribus.illis,contentione,amuIatione,concertationibus,iefu.

rionibus,fcdis,£lt;:qua huius ordinis funt,obnoxios eflè Jftos igitur qui licetbapti^
fma puerorum non probant,alieni tamen fîint ab harefi, adeo nolo didis acerbior»
bus petere,ur magnopere cupiâ eos, omnibus quoad licet didis ÔC fadis demereri»
quamlibet hic diffentiantScio enim illinondum Chriftianadiledionis rationed
conftare,qui non poteft ÔC diflèntientes,modo Chriftum uere fèruatorem ^d^f ^
ÔC pariter adorantes fratres agnofcere, fttftineant, fyncera charitatê cotnpk'c^^

addudis,piitocon baptifmum efîèfignum,quoofFertur gratia
allatonbsp;eiïis ccclefîam,qui ad eam pertinent: iam quoniâ Chriftus

hibu ^ paruulos noluitprohiberi,indignatus hac cauflà dircipuhs,qui eos pro/
njjjy^^'^^'Pi'onuntiauitc^ tah'um effè regnum Dei,accepitin ulnas,amp;:impofitis ma
h'cet nobis ab ecclefia Chrifti illos arcere, hoc eft, prohibere
oius • ^ offerri. îgitur BC ex nobis, tanquam ad ecclefiam pertinentes agnofci/
Ron r eorum infantes,qui petunt eOs Chrifto confccrare,atc^ cum noftrum
qui fiquot; oenedicere,bcnedicêdos eos Chrifto uelut appoitamusjamp;T id baptifmo
»nfid ^ftgt;Chrifto primum initiandi.Ad hcec Paulus »♦Cor.7. eatenus affirmaC
*ndub eontugcm,fi adhaereat fideli,fandifîcari,ut eorum liberilandi fint, qiTod
.^^^^'^quot;^^'igft^niodo (cripturx,pro eo,quod eft ad ecclefia Dei pertinere. Si igi/
»ÜS ec P'^^finentjquis uetaret baptifino illos donare communione Chrifti, et e/
'^lelt^ folêniter infcribere, atq? ita ad precandum magis iedulo pro eis fi-atres
commendare eos omnibus iàndis, ut fi contingat eos adolefcere,
^'-îâm'r^h^ïinbsp;^^edtrcentur ,amp;C à reliquis franribus moneantur, tan=^

ex Pa f ^ pridem confècratos, SC eius ecclefix inauguratos. Poftremo fatis
îffma^ P^.^^t'Circimcifionem baptifmo fuccefllfîe, eundemcç efle hodie ufum ba/
^ORnit^'1^1 • circuncifionis, nifi quôd nunc fpiritus donatur potentior, amp;C
fcedus n • plenior.Sicut ergo per circuncifi'onem olim infantes populi dei in
quàni ^':'^ipiebâtur, ita debent recipi ôC noftri,nec enim minus Deo chari ftmr,
turn 1 fi^fantes ueterum.Cumc^ illi nos rident fcifcitantes, cur ergo non tan^=
fto no ^^^ quot;^Pïf2emus,quos ueteres fblos citcuncidebantrRefpondemus, in Chri
'fe ne Tnbsp;aut fœminam

, utrosq^ quantum ad Chriftum, ÔC pietatem atri/
Parem'^^^ r ^^aberi,igitar pariter illi eflè initiandos. In ueteri autem lege ,non ira
•îiulier ^ rationem habitam, ÔC ecclefiam ex uiris tantum numeratâ, quod
Iqnbsp;uiri,uiri quo(^ nomine cenfèretur, iuxtacp legem uiris fiibiedx in nulf

^erat ^ ^^ ^^^^'^fèbantunDeinde ficut per unum uirum peccatum in orbem intra/
•lisnbsp;uirtim erattollendum, eoq? fignum innouationis SC purgation

^^^ipta» ^ dabatur Jnterea tamen non minus dC fceminx de familia Dei erant in/
^efliblquot;*^^^^quot;^ didum gratia patrum,nuptK gratia maritortim^Ntmc omnidifcrimi
demurnbsp;pariter immundi m ares, dC fccm inx,pariter per Chriftu quocp mun

Pfiïece'fT^quot;^ accepimus,utrifi$ cômune. Denic^propiores illi ftatui, m quo nu/
fiiQnbsp;plus locijamp;r laudis eflè cœpitccclibatui, quàm erat, quare

quot;enit » a ^^^ ^'^^'^S^rari Domino ÔC fœminas, magis nunc quàm apud ueteres con=*
Urimn^quot;^'^^ habebant 8)C fuum fàcramenttnn initiaaonis puellx ,facrificiu rquo

Catabaptiftae illi contra nos nituntur ,eft, quod Domf'
Exiftinian P^^eepit:Euntes ergo docete omnes gentes, baptisantes eos ^c*
fine grand*^^^^quot;^nbsp;docere,quàm baptizare pofitum fit, non poflè nos,

uertunt ho^ ^Î^Pj^^afe baptizare, quos nô ante fidem edocuefimus.Sed no animad/
eowneo-otinbsp;amandatos, praîcipue ad praedicandum Euangelion,

cum ersS hoquot;'ï ^^ agendi potiflimum, ôC nominatim cum adultis, ÔCideo
ftineret fe banr ' ^ ^^^^^ ^^ necefl^arius,« antea doceas,quàm baptizes, quis enim fti
Chriftus d -f •nbsp;indicato,in quid eum baptizare uelles dfto ordine fua hic

euangclizaiidum mifrum.Proinde ex hoc loco,infantum baptifmû nemo, uel pro«= C
bauerît,uel improbauerit, nihil enim hic de ipfis agitur ,fed quomodo cum adultis
agerent diicipuli, amp;:'ut euangelium ad Gentes proUedent, funthoc loco à domino
inftrudi,negotio infantium diledioni fidelium demandato,quacum i^^os ab ecclc
fia Chrifti no poterit habere alieno s,etiâbaptifmo,eccIefîx palàm inferere

Ita quod Euangelifta,pracipue Lucas in Ädis,adulfos tantum,à loanne Ä dite»
pulis baptizatos Icribunt : in caufîa fiiit, quod fufccperant demonftrare,quomodo
predicatum euangelion fmdifîcarit,id iam in adultis tantum,potuit declarari:iaeo
de eorum baptifino tantum faciunt mentionem: quanquam Lucas non obfcure U/
gnifîcarit,ôlt;: infantes baptizatos,quando fcribit totas domos baptizatas. Ergo ad/
ferimus b'aptifmum,ut fignum àC teffèram gratia Chrifti amp; regni Dei,omnibus co
petere, qui ad regnum Dei peranent,eiufmodi iam funt, non iölum qui prad^ato
euangelio credunt,fed amp; infantes noftri,uel pronuntiante Chrifto,propterea a i^
fantibus conferendus eft, ipfic^ domino fuo offerendi, uti pracepit cum ait : binite
paniulos uenire ad mc,talium enim eftregnum Dei,Hanc ergo obferuationem m/
dubie idem ufndicabit,^ in ecclefia fua feruabit : quicquid tumultuenair Cataba/
ptifta,amp;: in tempore fuo illos,qui hic à nobis diffcntiunt,hanc fuam uoluntatem do
cebit,utcuncgiameamagnofcerenequeant,nbsp;r ■ a/^ /

An autem infantes fide,quam fcriptura tantum auditi uerbi ferè agnofcit de uo/
cat,an alterius generis Dei cognitioue,falutcm confequatur, dicemus inft-a cap.'?*

îd certum quidem eft, cum uita aterna fit, Deum cognofcere, amp; dominum Jefuni
Chriftum, infantes tam non poffe falutem percipere, fine aliqua Dei cognitione,
quam nemo poteft uiuere abfque uita. Iam fatis nobis eft, Chriftum dixiile,talium
eife regnum cœlorum, regnum pei,crgo ecclefia membra fiint : par igitur eH:,hac
ipfis per baptifii-î um teftari, Et pîj quos nulla hic tenet tentatio, hinc quoq; fàtis ui/ ^
dere pofrunr,nos nequaquam baptifino paruulorum,fiiper harenam adificare, led

Hadenus de baptifmo uerbofius fànè quam apud Chriftianos dccebat, ra nitni^'
rum norunt Deum in Chrifto etiam fèminis fui Deum feruatorem efiè, idc^ debere
facramento imitationis folenm'ter in ecclefia pradicari.Atfîfpedes,quàm miraar/
te,nec minore fiicceffu, à Chrifto unico feruatore fatan in errorem hunc multos
dt'ixerit, di ex eo in fèxcentos alios inde pracipitarit, agnofces nihil dum rcdund^
re. Oro itaque quotquot Chriftiregno ex animo fiiident, in his ÔC fimilibus loci^
quibus hodie ecclefia mifere adeo concutitur, ueritatem dodrina Chnfti übi ^
ah]s probe confirment, Diffipatis enim compagibus ecclefia, collabi omnia Chri/

•.) Haudquaquâmyftcrio uacat, quod in lordane baptifmum
i miffus fuir,ut dominum lefiim Ifraeli pradicans, ipfum Chnftum,
atorem efre,manifeftaret,atcp ita plebem illiperfedâ pararct,inftit^n''
do ipfi fcholam,at9 legendo difcipulos: unde baptifmi,qui Chriftianifiiii tefiera
cft,ulum,ut dîc'îum eft, primum oportuit inuehere.Iordancm miracuîo olim poP^
lus Ifraël tranfiuit ad terram promifîam,Iofua. 4.Naeman Syrus,iuffu Eliie in eo iW
mine Iotus,a lepra fuit mundatus,î.Regum.5 Jta qui baptifmo Ioannis,quo Ch»quot;» *
gregi inferimur,baprizantur,in mortem Chrifti baptizantur,Roman,6.ut pecca
mortui,iuftitia deinde uiuant, ÔCrehao mundi deferto, hoc eft, abnegatanbsp;.

nis,in regno iam ccelorum,dudu fciritus agant, regione uere uiuentium,
promiflaJn hac utper fpiritum,fada carnis quotidie mortificantur,ita uelut le
pries in lordane Iauamur:ut comiptione carnis,noxia lepra, tandem pcnitus
dati,uere findorû cêturrjs,uero^ Deipopulo,^ domini cafîris adiungamur,
uticj baptifmo omnia fignificat«r,S(: uere fimul apud eos qui Chrifti

,-C(^fitentespeccatafaaO Prenitcntiamenimpradicabat,Chriftum mdica/
oat elle eum, credentes in fe peccatis hberarct:idco non baptizabat, id cft,Chri
ecclefia eoftgnodiïcipuîos inaugurabat,nifîquiuerbis fins fè habere fidem fa/
^renuir,nempe agnofcêtes fe plane peceatores,eoq5 Chrifti redemptione opus ha/
re,cum aduitis enim illi potiftimum negotium erat,proindc oportuit, ut fua pec/
ab eo baptizarentur,confi'tercntur.
Op iquot; ^ ^^rca confeflionem,plurimum erratum fit,atc^ uocabulum hoc Ion
ge alio fi'gnificatu,quam illo fcripmra utitur,diu ufurpatum,paucis amp;:dehac,
qu® credimus, aperiam, Confeffi'o peccatorum,de qua hic agitur,triplex in fcriptu
eommendatur, Primal: fons reliquarum eft, qua ex animo coram Deo,nos pec
atores agnofcimus : qua ita humiliamur,utcoram imiuerfo mundo, ft id uel in ^^quot;«fep
g oriam Dei ucl commodum proximorum ceffurumconftaret, omnem nof^am
^iquitatem detegere, nihil grauaremur, De hac eft, illud Pfalmo.s^.Peccatum
fionbsp;u^i (eci,dC delic'lum meum no operui, Dixi, confitebor de tranfgref/

^ onibus meis domino ÔCc, Item illud, PfaL sk Qiioniam tranfgrefliones meas ego
gnoico, amp; peccatum meum coram me femper,Rurfus, ijoan^i. Si confiteamur
F ccata noftra, fidelis eft dC iuftus, ut remittat nobis peccata noftra, Hac peccato/
Q J^P^^am Deo agnitio ÔC confefïio, ubi uera ac uiua fuerit, impellit mox, ut quif^
cafî a ^ ^^^^^^ peccatorem fe coram hominibus quolt;^, quandocunc^ eius oc/
a^n r Knbsp;utilitas, ingenue fateatur. Sic SC ludas, ubi ferio fijum peccatum

nulla eftèt fpeuenia,palam tamen relatis argenteis in templum,
J- ^Pw'ncipibus facerdotum amp;fenioribuspopuli:Peccaui, tradens fanguinem
^^noxium, infra, 17, Sic Cain, Saul, ac multi altj, quod fua coram Deo peccata ue/
coadi fuere, ea palam quocß apud homines Tateri, Qiîanto magis
B f^ qui non dubitant, gratiam peccatorum fiiorum fè ab optimo patre accepif/
yç,^^j|perantfèaccepturos, illaliberrime,ubicuncpfe locus offèrat, confiterenuir,
fcie ^Sniiîîmi patris mifèricordiam pradicaturi,aut fane cruciatu faucia con/
dum fratribus illum aperirent,nonnihil fèfè leuamrif'

altera confeffio eft, cum interna illa peccatorum coram Deo agnitio,
ÇX i ^nbsp;^ hominibus fateri, Ea autem à tionnullis fit, citra fpem uenia,

jj^^prtabiH duntaxat confcientiatormento, cuius exempla in Iuda,Saul,ac piç/ Cofeffio lt;{ua
fion ^nbsp;memini, fcriptura commémorât, Porró eorum, qui certi de remif/ homnihusfit

ftu m '■p^'-prum, magis ex ardena diuina bonitatis pradicanda a{fedu,quam a=
Rini Îîi'.^eonfcrl cordis, peccata confi'tentur, egregium in Paulo exemplum le/
^rem ' V'^oth,!, Vbi fè, non tam Timotheo, quàm orbi, blafphemum,perfècu/
qua ■ ^^ quot;iolentum fuilTe confitentur,Ô:: iuxta Dei erga fe mifèricordiam prgdtcat,
ïiiam^quot;'^^ debeat quoslibet, ad fperandam apatre indulgentiftïmo peccatorum ue^
menbsp;fcribit : Verum ideo fum rnifericordiamadeptus,utin

tnentifpr credituri effent in fè, in uitam aternam, Ecquis fibi peccata à de/
tam fè plT°nbsp;condonata credat, hoe eft, ab aterna morte, in aternam ui/

fibi pecca^^ ^ran^ofitum, qui non ardentiflïme cupiat, fiimmecç deledetur, hanc
Ie premebat*^^quot;^ fadam gratiam,impenfiflime pradicare,eoqj qua peccatorum mo
commifïbri^'^'^^^^^^P^'^^'^'quot;^ faterif'Non minus ardent, qui tacti uiua fiiomm
lt;:ere, Ouis *^°§riitione, fperantcondonationem, fua errata fratribus palam fa/
»n Prafenriar ^^^^^ promifta medicina uulnus uereatur fuum detegereCSic.ergo
»■urn protst quot;°quot;ante ad refïpifcentiam Ioanne,amp;: Chriftum medicum anima/
^is ifti« f.nbsp;indicante, in quem qui crederet, haberet uitam aternam,

budor à percipienda medicina uitx xternx fuiflTet illos remoratus f Vtleüiculös ë
morbos pudor nonnunquam uetat detegere, ita letales fummdc^ inftantes cruaa/

remedijata fî cuius confcientia fuerit peccati cognitione ferio exagitata,a(:iimul
fpesuenix propofîta, nihil prorfus elfe poterit, quodhomo eiufmodi^npoltha/
beat, utueniâ fequatur : neq? poteritis quidê fatis fuum peccatum, non Deo lolunr,

irerumamp;: fratribus, prxfernmtj s, qui ex uerbis Dei ipem uenix faciunt, contiteru

hoc eft,quibus laborer malis coqueri.Sentit enim iam tahs peccads nihil xque per/
■niciofur?i,miferum abhominabile elTe Jin morem igitur eorum,qui fummis ma/
!is laborant, nihil prius habet, quàm illa queri, maxime aût,ubi liberatioms aliqua
fpes affulo^et : ita nulla péccatorum quamlibet apertaconfeffîo, poteft eiuimodi lio
tninf fîc uim peccatonim fuorum (èmienu,immodoîorieius farisfacere. Exem«»
plum' uides in ijs, quibus Petrus, die quo fpiritus fandus Apoftolis miftus fiiiuprx^
dicabat Admonidenim fuorum péccatorum, compunlt;fti corde dicebant ad F^
trum, ÔC Aooftolos : Qiiid fademus uiri fratres C^Quafî dixifîènt, fatemur omma,
nihil nifî peccata fumùs, {5rxterea eum, qui peccatis nos liberaturus, aduenerat,le/
fum Chriftum crucifiximus, quid igitur feciemus miferi f Qiiibus reipondenribus
Apoftolis : Pcenitentiam agite, ÔC baptizetur unufquifque ueftrum in nomen i'^l«
Chrifti, in remiftiönem péccatorum, ÔC accipietis donum ipiritus fandi,amp;:cxtera,
mox obtemperarùnt, ÔC baptizati funt in remiftîonem péccatorum : ita fefe coran*
omnibus palàm peccatores agnofcentes ÔC confitêtes, Verior enim commiftorunt
confeflîo,pauciffîmis quidem uerbis conftat:at totam interim uitam, fîngulari
modeftia'affïdua carnismortificarione,promptiflîmocç fratrum obfequio,retor/
mat Slt;: innouat, Cui nanc^ conducat,audire te,fingula ma commifïà denarrantem, j
nifî fînt finçTula quo($ adhibenda remedia fquot; Atqui péccatorum omnium unum re/ ^
medimn elÊ Chriftum dominum folide agnofcere mortuum effe propter peccata
noftra, refurrexiflè autem, propter noftram iuftiriam : nifî alicubi haereatconlcien/
aa,ut quomodo ex placito Dei le homo comparer, ignorer.

Aliud exemplum huiufcemodi confeffîonis Iegimus.Adorum.19. Cecîdk timpr
ftiper illos, ÔC magnificabatur nomen domini leiir, multic^ qui crediderant, uemeA
bant,confitentesSlt;:annuntiantesfeda fua:multi autem ex eis, qui curiofàs artes
exercueränt, comportatos libros exuflèrunt. Hic ÔC cauftàm habes huius ueraeei''
ga homines confeffîonis, ipfam confeftîonem, uitx reformationecomitatam.
Cecidit, inquit, timor fuper omnes, amp;e. Vbi Deus enim fuo cor timoré confingit»
nihil potius habet, quàm ÔC queri dolorem, ô^ medelam quxrere. Hanc ergo cum
Paixlus prxdicabat, ueniebant ad eum, confiterttes ôC annuntiantes fua fada C fao
aliter quofdam hxc legere, ièd hxc ledio uifa eft certior ) quod cum cin:a hypocri/
Cm facerent, inftrumenta péccatorum, ÔC fî maximi pre^, exulTenint. Id demum
erat adam uitam uere damnare, ac citra fingulorum Hagitiorum enumerationemgt;
plané peccata confîteri. Huius generis confeffio, fuit olim ab i|s, qui adulti bapti^
zati funt, exada : qui dum in nomine lefu Chrifti, in remiflîonem péccatorum ba^
ptizabantur, peccatis foluebanmr,iuxta illud : Quorum peccata remiièritis ÔC cx^
tera.Et quxcuncç folueris fuper terram,infra, i«. Requifîta item ftiit, ab ijs, qui
palàm péccatorum inecclefîareprehenderénnir,uelcumab ea excommunicati»
poenitêtes in ecclefîam rurfus admittcrentur : quod illud foluere eft,de quo Matth»
Tg, Cum enim Chriftianum effe nihil aliud fît, quàm Chrifto eflè con(êcratum,qin
qitotidie in nobis fîio ipiritu peccata mortificet, neceflè eft, ut perpetuo nos p^^^
catores confiteamur,non tam uerbis,quàm omni uita,de quo.«ioan.u

Terüa confeflio priuata eft,qua uel tui, uel proximi cauftà commiflum aïi'quod confeTtû
aut affecflum fratri cuipiam priuatim confiteris. Tui caufla, fi quando ali/ hn^^/i
quain re hareas, autani'mo fis eonfternatior, ut ue! confiJio tibi opus fit, uel con/
oanone. Et ad hanc, prima ilîapeccati confeflio, qua uere in animo te peccato
^eiiutn fentis, impellit. Nam fecit foh'cftum, ne quo pado plus Deum offendas,
peius intolerabili peccati onere graueris,unde fi qua in re,quid fedo optimum
^ nonliqueat,ôi:nelcias an carnisaffèdu an (piriais ludicio agaris,perpeliet
uque domini timor,Ô(! pcccandi metus, qui animum tuum peccati molem
Pernicicm iam agnofcentem occupât, ut cupidiflimefi'atrem ahquem cordatum, Confcffîo
uerbi Dei tenacem conuenias, propofitum tuumÔlt;: confilium, atque omnes protonftlb^
tea affedus tuos, fingulascç circunftantias, aperias, quatenus quidem ex
s implicitum te ifentias, ac fimul cum illo confiiltes, quidnam magis ex fenten/
^ uomini, quid certius fecundum uerbum eius pofiîs ampledi : immo per illum
cum illo domini potius oraculum fiiper eo, quxras. iux:ta illud : Si duo
nicnlèrintfiiper terram, de omni re quacunque petierint, fiet illis à patre meo,
4U1 in coïlis eft. Vbi enim fiintduo uel tres, amp;:c. Hxc fane affeduum Si confilio/
ftt priuata apud fidelem animum detedio confeflSo, admodum fi-equensrjs
hab'^quot;^^ quot;era pie uiuendi folicitudo, 8C peccandi tenetformido. Sufpedîa enim
I . lètnper fiia pij, eoc^ cum fratribus de tjs libentiftim e confiiltant, itixta il/
J Pnbsp;II, Via ftulu reda eft in oculis fiiis, at fapiens confilium audit .Jtem

cor d quot;i • tuam iudicet proximus. Rurfus tj, Vnguentum ÔC aromata delectât
fib • r autem amicus eft, propter confilium anima. In profanis rebus,nemo
Re ir eo^ amicorum in îjs confilia non nifi ftulti delpiciuttt î nefciat igitur
eft,quàm ardua res fit,uita Deo digna,quantum hufc infidietur caro, mun ,
^ in r 1nbsp;fecile à uia feducamur, quicunc^ non agnouerit confultorem

hab P^etatis,rem efie multo facratifiimam amp;:pr^cipuamfelicitatisportionem
ere,quibus affedus tuos ÔC animi morbos,Iiberrime detegas.

qu^^ ^ ^quot;ando cacum confcientiâ flagellum, plus ni'mio cceperit aftligere, Ut

jJ. ^que legis amp;:aiidis, ex fcripturis non pöflintte fatis confoh^^^nbsp;ue/ Cofrffi« pt»»»

^^ tibi coiifirmare, ibi rurfus, illa interior confeflio, uiua, fcilicet, peccati coram ^onfeUtionu

ut amicum aliquem Dei, quent^ tenere mentem domini confi'dis,
Ptat ' ^ potiflimum difcruciaris, makttn, reueles, ita adiget, ut nihil o/
tibi contingere,quàm eiufmodi uir,in cuius finum commifTum
Pep ^ ^quot;quot;ndas : Iterum fretus eo quod paulo ante citaui : Si duo confenferint fu/
wero'ï^^'quot;' Et ubi funt dtro uel tres congregati in nomine meo, ÔsTc. Vtrancç
pietar eonfeffionem,fbli cum norimt, tum amant, quos fôlicftos tenet cura
pf^ç^®'^Pquot;dquosuiuit timordomini:reh'quis ut fruftrahac fuaferis, itanoxie
hocm^^quot;®'4quot;ödiflapracipiendo hypocritas reddere poifis, uere cum frudu
QC diuy j^®quot;fquot;entes,reddere non poifis. Hortari tamen ad eam conuenit,quod
QC cater^ ^^obus fecit, lacob. 5. Cum ait : Confitemini inuicem peccata ueftra,
nondubiionbsp;confefTionisgenerejdequo hadenus difierui,locutum

fitXÏÏlfi tu^^quot;^*^^ confeflio, qua alterius fit gratia, eft, cum quem orfendifti, con/
confeflionemrf^^^^^^quot;^'®'^^®quot;^quot;^^^'quot;'^''^quot;^quot;^ tibicuras eum placare.Hanc
ram illic quot;'^rius pracepit, Matth» 5. Itaque fi obtuleris munus tuum ad a/
que illicnbsp;fiieris,quôd frater tuus habet aliquid aduerfum te,relin/

««m inter nos mutua, Chriftus nihil prius requirit, qua fi abeft,nihil fumusî

- r ^ lin nnnrtet omnia tentare,fi quando illam nonnihil conugerit ob^cLirariut,
' tnr?usïn e^nbsp;quaoffenfa eam obfufcauit. Porrô amp; hanc confef

ram Deo peccati reum agnofcit, amp; nouit eius gramm fe non polfe ob m«^»
îeStuta gratia cum proximis, quid hunc pigeat facere ut fram reconciliemr, üne

inillumdeliquitLebitur,8^ueniam obnixe orabit, ne Denndignanone dmnus
prematur, quam fentit iam onus importabile.nbsp;j

^ Totnouit generaconfertîonum fcriptura,quicquid prattereaadiedun^
•nbsp;nrier Dei uerbum adie(fkim eft, ita non potelt, non el^

tLm feXunt, uel ftierunt eo nonnihil in animo îttillati.enuntiauerint. Qtro dogm^

mnibus enuntiatis fiat,amp; ad quam non minori diligentia te pararis, ac coUtg^^ ,
Sque fi elTet maximx alicuius latiffîmx difpenfationis reddenda ratio,ea J
mino difficillimo, ntillius habeamr momenti : quo pado effecerunt, iit qui eu

runt excamificati : amp;:finon Chriftus tandem uana hac cura eos lî^eraïut
numinfirperperditiPoftremo quotmillia pudor,àfofida8^ plena conteiüone c
miffbrum retraxit,Hi aSt,cum pariter perfuafi elfent certo périra
^torum in confeffîonecelaft«, quid aliud, fî non miraculo ilhs Chriftus »te-'
nit quamdefperarunt tandem, Ô^prorilis perierunti-Taceoquoda pauciiun^»'
non inuito atc^ répugnante animo ita confefllnn ftiit : nam prouerbio,pro (uttun

moleftiaiftaconfeflîo cœpit iadariJam coftat nihil coadum,mhil inuinjmUeo
Dlacere Quicunq? igitur fuperftitione rei tammulus modis perniciofx, libérai
oroximostuos poterit, fi id non fummopere fuerit annixus, certe difpergit ; quip
pe qui cum Chrifto ceflèt colligere. Docêdi igitmr funt homines,Chri(tiam qw
' dem elle amp; homini nonnunquam fua pcccata confiteri, dC maxime et qui gcu
publicum munus pracdicandi euangelîj ÔC confolandi côfcientias, uti epd^P^'^
paftores funt, fux fondioni rite incumbentes. At confiteri certo temP«'^^ » ^Pp.,
Ltafineula, etiam cogitationum, id humanam elle n-adiaonem : id quod öl
norl4us;autorgIoirx,multicçd^^^

eoœChriftianosad confi'tendum hominicerto temporel peccata^gulanoquot;
amplius teneri, quàm id, ad pietaris incrementum conduxerit quod ^^ Th^
Aquinascenfet:nec poife obmiflàm peccatoobftrmgere,utfefonpiedocu^
Etenim quas fcripturas pro ftabiliendahacfua fecretaria confeflîone recentiore^
Theologi quidam ÔC fummarrj affèrunt, ifti quiuis uideat competere, amp; nequ^
nuam ei confeftîoni quam ipfi commenti funt,uel confeflîoni qux Deo fit,uei qu^
in genere ecclefix, à fufcipientibus in adulta xtate baprifmum, aut réconciliant
dis Doftexcommunicationem,aut alias àuolentibus impenfam fibi Deimiien
cordiam deprxdicare : uel ei qux priuatim fi-affi fit, pro confolarione aut conliuo»
aut denicR quodipfum oftènderis pro uenia. Prxcipuum autemnbsp;quot;

quomodo poffumus folucrc, quosne/amus
ner^^^'nbsp;quibus ligantur, occulta fînt, ipfî nobis ea confi tcantur

gne elt, a: fmguia quidem,non enim nifî femel uniuerfis liberari poffunt,
rum p refpondendum : iilam foludonem àpeccaus, amp; remiflîonem peccato/
tam quot;^»ne ecclefîa? primum,at(^ inde reliquis pariter promiflàm et collai
à Dp'nbsp;»'n ecclefîam admiflîonem, in numerum, fcilicet, eorum, quos

peccatis faluat Chrifl:us : id primum baptifmo, pofl:ea quodes quis ob fua fcele/ ,
errt'^^Tl^quot;*®quot;^ ecclefîx eiedus, uerapœnitenna recipi memerit,fieri àChrifii
^ccieîia folet. Ad quod haud quaquam opus efl:facerdou fingulapeccata enarra/
♦ ueusenim omnia fimul condonat, Iam foluere ecclefix,ut fuprà de baptifmo
So ?I? pnbsp;pronundare à domino fblutos. Sieur er

ind P^^^cato pofîèt ecclefîa foluere, nifî quod eius miniftro eflèt nominan'rn
quomodo folueret ab ifs quorum qui admiferunt non pofllmt re/
tïc^^Suuiu lîmt, eorum qui fibi obnoxiam plebem ^ quam addidam domiV

àfôiy Pquot;h«ica inecdcfîam receptio, ita palam coram ecclefîa eriam peccata funt
h's fiicT Knbsp;feciflè legimus eos, qui à loanne atq; poftea Apofto/

fua ÇPquot;'2ati,at9 »t^ ^^ ecclefîam admiflî. At qui fecreto uoluerit cum fi-uc'îu
»d mun 'nbsp;fpedandu ertt,non qui ab quouis ritulo tenus epifcopo,ad

confolan eè^eri5t,cauira fuit,quod deceret hos,aIi)s ad docendu, monendiï,amp;:
flios Dr^ i -^ inftrudiores,QLiaIes fî ÔC hodie habeantur, nemo uere pius, no
9«id au rnbsp;fî quâdo confciendç xftibus laborauerit. At ut uulgo fimt,

eriun - momentum ad inftaurandam pietatem habebit, Hoc fànè
^olatione Pquot;quot;^quot;quot;^ domino colloquium, ö^amicam per uerbum Deicô/
^róddonbsp;ad confolandum,ô(:erigendosanimos habere:exeo Uticù

pertinere 'J^^'î'L^oIius fit,dare incrementum, hoc eft, ut credas illud ad te quoque
Tendtur qu^quot;®^ priuata plerunc^ uerbi admonitio, atc^ cofoiado efh'cacior
quot;is, quàmnbsp;ÔC generalis,ex eo porius eft,quód animo fàmelico hxc ma

epenumero ,4quot;«ntur:puDiicasenim öc lolennes conciones plusexmöre
quot;ifi afflidis annbsp;priuatas autem confolariones non

ïoqutjs, atCK ein?; «erbic^ Dd ferio fidentibus, perimus: tum in priuatis illis col
ïocis medicinanbsp;morbis, ex tjs podflimum fcripturx

Qttomodo Sed exemplo loanms, Chrifti BC Apoftolorum praedicemus nos diligenter po^
homines 4d nitentiam, oftendamus hominibus ftia peccata : ß tum cooperatus fpiritus domi/
««■A confef/ ni in ueram eos peccatorum ftiommagnitionemadduxerit^tumultrojficommu:*
fionê mouêdi ni gratiae Dei annuntiatione iàtis erigi nequiuerint, priuatas confolationes petêc
ab ijs, qui no tam fîmplicem aliquam Dei promiffionem,priuatim recitent, quàm
pro ratione morbi, è pigmentario fcripturarum, antidotum appofîtiflîmum pro/
krant î quibus ôd morbum ftium illis quàm planifti'me detegere, auebunt: quod
norunt experti »Summa eft, quacunq^ cum iàlutis frudu peccatorum fitconfei/
fio, ut dixi, ab illa, qua Deo nos corde uere contrito, peccatores confitemur,dinu
nat, fine qua omnia flicus ÔC hwocrifis fiint;, ôC cum qua nihil omnino,uera la
ïutaris confeftîonis hominibus tacienda,defîderabitur. Ex his iam de confeftîone
annotatis,qui ea diligenter Iegerit,atcp iudicata Icripitura loca probe excuflcrit,ut
ueritatem huius rei abunde tenebitîita quibuslibet circa hac obortis erroribus po
terit potêtiflîme occurrere,et eledlorS animos,illis liberarc,Hadenus ut de confeiquot;
fîone diftèreremusjhbuit digredi»

Cum uidiftèt autem multos ex PhariTacis ÔC Saducaeis» ) Qiïatuor fèdïas apud
ludaos hoc temporis fijifîc, meminitlofèphus, PharilaorumjSaducaorumjEfle*
Seâ^ w jjoruni, ÔC eorum, qui autore luda ^ulonite tempore cenfùs flierant exorti»tto^
dxorum. dogmata pariter ÔC mores, paucis defcripfît, lib» ludaici belli fecundo, cap»7«-
lib, Ann» 15» cap» 8» ôC lib» i8» cap»t, Pharifai legis ftudiofiores, fatum, cum liber/

täte tamen nofaa uoluntatis agno(ccbant,animam credentes immortalem » Sa/
ducai àto nihil, ÔC omnia hominis arbitrio tribuebant,neque animarum recipie^
bantimmortalitatem : moribus, quoq^ erant inculîionbus ÔC ab humanitate alie/
nioribus» Effêni fato tribuebant omnia,miram continentiam profi'tebantur,pror/
fus fimiles ueteribus monachis, nifi qudd quadam maie fana dogmata lêdaren/
tur» Poftremi illi cum Pharifais ferè conueniebant, nifi quod nephas adferebant,
prater Deum,principem agnofcere: ÔC cen(ùm,ad quem agendum Cyrem'us mil/
ius ftrerat,affirmabanteffè Iblidam fêruitutem, rairist^ modis hortabantur pie/
bem, ad tuendam libertärem, polliccntes idconantibus, omnem creaturam coo/
peraturam,Deum(^ illis nequaquam nifi id conarentur, futurum ucl propiti«^»
uel auxilio» Quibus pollicitationibus ôC hortamcntis fibi plebem mire deuincic''
bant, quam ad rebellandum concitatam, in fumma quoc^ pericula ÔC mala addu
xerunt, ac totam regionem caedibus ÔC ledinonibus repleuenmt » Non diflimih's
furor al) eo, quo fuperiore anno qiridam perciti, mifèris agricolis pro libertate tu/
multuantibus, fidem fecerant, unum ex eis hoftium centum fijgaturum, ÔC bom''^
bardarum globos contra eos mifllt;)s,reuerfuros,in emittentes»SedutilWgt; ftaJî'
quoque magno ftio malo experti funt, quàm inuifa res Deo fît, ordinatae ab ipi^
poteftatirepugnare» Verum iuxtà uides, non nouamfatanahanc artem.quap^quot;
mittente illi domino, nos germanos fuperioreanno aggreffus eft: poftquam i»»
fcilicet, noftra incoparabili ingratitudinê, abunde merueramus, co quód immen'
fâm illam Dei innos bonitatem, qua euangelion filrj fui, uerbum uita atemar,no
bis tam praclare rcftituit,partim contempfîmus,partim etiam crudelifïïme fiim««
infedati,pauciffîmi ex animo amplexi» SedadPharifaosôiT Saducaeos»Horun*
ifèdae pracipua in populo erant, quare tantum de his duabus,nofb:i fcriptores me
mineruntplurimum inter fe quidem illa diftîdebât î fed quia utrac^ fine Deo erat,
contra Chriftum ôC uerbum eius,femper conuenerimt,ut, ii,Äd»quo loco etian»
de dogmatfs ipfbrum Paulus commemorat,uidere eft»

inhu c ■ enarr. cap. in,
orati ialatatiojfed quia non hic Ioannes,uer3 patris ÔC domini omniu fpiritus
autS^*quot; aiifpicabatur, ô(: quidem obiurgatoriam, minime uitiofum exordium,
incre.. «rnbsp;extitit. Sic exordiuntur fanè paffes cafligaturi filios, SClieri/

ris j, sfnanque huius orationis fuit,arrogantes illos ëC gene/
fcenr ^ ^^^^^ fruftra fidentes, metu diuini iudicrj perterrefacere, atque ita ad refïpi/
iurtrnbsp;non parum condticebat, tanta fxueritate ob«»

täte «ehementiaexordiri, ut audientes maiorem, fcilicet, opinione fua liber/
nin^'rquot;-*^^^quot;^nbsp;appareret, obiurgantis fulpicerent autoritärem. De^

^ 4«elpmtusqui loquebatur, facile pottiit illos detinere, ne excepri tanto conui/
» ut uiden poterat, refilirent, reliqua audire detredantes. Qiiin immo ifta inföli/
lüertate dicendi, magis exdtabantur, ÔC noua quadam admiranone fulpende/
caetera audirent attentiffime. Similia exordia ÔC in orationibus Apofto/
ftum«tin oratione Petri, Ad, ubi ilico ab inirib, ludxis occifum Chri/
q^^^ppfobrat. Similiter exorditum legimus. Ad, 5, ad principesfacerdotum,At/
çyj^Ji'^^uam ferè huiufcemodi exordi)s,ufi funt, nifi quando negotium illis fuit,
hi Dl quot;P'^^'^^^^iofis ueritaris contemptoribus, uel contradidoribus, quales erant ÔC
p.nbsp;Saducxi, aliàs multo minus exordiri folebant.Mofe autem 5CPro/

jj^ tamiliarius fuit, ab increpatione initium dicendi facere, Sic Deuter, mox
tç^^^'^^fione, Ifraëlitas, gentem prauam, atc^ peruerfam appellat, Et lefaia gen/
f P^^^'^^rwcem,populum grauêiniquitate,Nihil mollius amp;: ali] Prophet» fuos
Jq aufpicantur.Meminifïè autem oportet, non ipfos,ièd Deum per ipfos
adenbsp;indecorum ducat, nos quamlibet dure àDeo increpari, à patre

catork r^'^a quamlibet faeuera fxueritate, dicendic^ inclemerttiâ prj prxdiV OM'f «îw»'^^
Dei autnbsp;ofFcndatur. Non enim fua, fed Dei uerba loquitur,non fiia, fed wWf ff«

CD fxnbsp;hoc eft, ut fît [oannes, Petrus, Paulus ; fie ado à fpiritu, dabitur in lo/

^fperab ^ Squot;' eius dicendi uehementia, ÔC fandorum fimia, mentes potius ex/
fatis çji p, .^quot;quot;^urabfljquam ad refipifcentiam permouebit,Proinde haudquaquâ
emt^ hnbsp;increpuit,Ioânes ita inuedus eft, Apoftoli fie profciderunt.Nô

pecces ei'it, ut patrem bonum fpiritum ores, fine cuius tna/
P'^ocura'ndnbsp;P®^*^^ ' proximum, ut fidem fandorum irt

férues, Chrifti negotio, ob oculos tibi ponas : poftremo iit diligerttifîîme ob/
exemplm^^p ^ quaopportunitate, quacç grauitatefintinuedi, Neque enim
brationumnbsp;proferent quidam, f^narumôi^ fcommamm, quibus iucu/

euangeli] m omnes ferè chartas complent, ÔC amabililîîmum purifïîmumc^
tius atquenbsp;miferum in modum deuenuftant, quos non paulo ^lU

dodoribus qui ' ^^^ petulantia ifta fermonis, tam in auditoribus,quàm
' um uirtus amp;:infnbsp;uideri uolunt, habeatur, tanquam prima euangelico/

S^oslibet nlirt- /^^^'^deo, ut qm non iam in facrificulos fblum,fêd in aduerfàrios
' Piunüus poffi t fcommatis ludere, is uideatur fibi hoc

Atque Ita prater hoc,quod plun'mos fane fiia dicacitate,ab audi'endo euangelio âr/
cent, etiam m fe ipfos mutuo adeodebacchantur,utne unci'a quidem dilecflionis
amp;:candorisapudeos uideatur reliqua.Tam perniciofareseft,prapofteraimita/
tio. Summa eft, nifi zelo gloria Chrifti, qui ftudio, Icilicet, falutis proximorum,
uniceflagrat, lauere increpes, diabolus, hoc eft calumniator elTepoteris, idoneus
pradicator pœnitentia non poteris. Hac de (aueritate fermonis ÔC ftyli, uolui
hic monere:quia quod hodie illi prapoftere à multis ftudetur, Euangelion
cœpit peffime audire, dC Charitas atque candor graue admodum fecerunt nau/
fragium.

Porro qudd loannes progeniem uiperarum Pharilaos 8C Saducaos appellauit,
forte eó relpexit, quod fcribitur, catulos uiperarum, dum fingulos mater, fingulis
diebus edit, uiginti editis, reliquos tarditatis impatientes, perrumpere, latera, oc/
cifa parente : lege Plinium lib. lo. cap, Dum enim Gens illa, Prophetas domini
iifcß perlècuta fuit atc^ occidit,parenri Deo id retulit, quod catuli uiperarû fiiis ma/
tribus. Quod enim in domini nuntios committitur, in Deum ipfiim committitur.
Iam facfliones ifta dua,Pharifaorum amp; Saducaorum primas apud ludaos fibi uen
Concordu ^jcauerant, eocç implentes menfijram patrum fuorum, ueritatem modis omnibus
Lhc£, pgj.f^quebantur,pleni uerfutia ÔC dolo,quo nomine etiam uiperinis lerpentibusuiV
deri poflunt, aflimilari, ÔC i loanne, à Chrifto ipfo, infi-a.i?, Lucas hoc conuitio
commémorât loannem excepifle turbas, dicens : Dicebat ergo ad turbas, qua exi/
bant ut baptizarentur ab ipfo, fed intelligendum eft id per fynecdochen, de Phari/
fais tantum ÔC Saducais,quos Mattheus nominatim exprimit. Iplb enim Luca te/
fte, etiam publicanos, atque milites excepit mirius,abfq^ conuitio, relpondens ad
id, quod rogabant.

Quis uobis fubmonflrauit ut fiigeretis.) Senfus eft: Vps progenies eftis uip^a^
rum,amp;: ex eorum numero qui falutaria monentes occidunt, qui clauem feientia fi^
bi pridem uendicarLmt.amp;: omnem iuftitiam arrogai unt, utneq? dolt;fiore,nec^refi/
pifcentia fibi opus efle arbitrentur, quid uobis accidit igitur noui, quod SC uos ad
hoc meum baptifma uenitis, quo iamiam adftituro Chrifto, eos dûîaxatdîïcip«-''®
adlego,qui peceatores,utfunt,ita fe quoc^ agnofcuntr Non cum iuftis il]c,fed cum
perditis dimtaxatpeccatoribus negotiumhabebit:quos folos non modo àuentura
ira, hoc eft, Deiulti'one, quahanc Gentem manet ter atrociflima, amp; inaudita, ue/
rum dc ab aterna morte liberabit î uita aterna donatos,manente ftiper reliquos iu/
ftos,ut fibi uidentur,iraDei in perpetuum Joan.5. Non abs re igitur, quado uos
Pharifaisamp;Saducais,iuftisillis, amp; primi nominis Hebrais eftis, miror, qinsuos
imminentis populo huic ira,ôi:ultionis diuina pramonuerit, adeoc^ humiliarit,
ut ifti gregi peccatorum, quos folos in pœnitentiâbaptizo, hoc eft, confitentes foa
peccata, in ordinem eorum quos ada uita pccnitet, dC qui nouam ab iam adftitu/
ro Chrifto expédiant, recipio, uos immifcueritis, non iam iuftorum uobis fed pec/
catonim nomine placentes.Per iram uenturam intellexit, excidium Gentis Iu/
daorum per Romanos poftea perfedum, quo nullum crudelius legitur, eo tamen
cacitas, qua ex parte Ifi-aeli accidit. Roman.quot;, atque inde aternum excidium, A''
mul fignificauit.

Facite igitur friïdus qui deceant pœnitentiam. Hoc eft inferitis uos gregi pœni
tentium, ueris hic agitur,non fiicis, ut penes uos. Ergo fi uultis baptizari,^^ ex eo/
rum numero haheri, qui uere regno ccelorum ciues infcribuntur, oportet ueram
eflè ueflram refipifcentiam. Vera autem erit,fi fuos frudus protulerit, nimirum re/
rum prafentium contemptum, fui abnegationem, fummam modeftiam, ardens
pietatis ftudium. Hi demiim frudus fimt,animi plane refipifcentis, dC uita nouita/
tem ferio meditatiSt Pdnendum ergo uobis erit ueftrum fuperciliS, peccatores uo$

1ÎDUhituri,utipfi quàm piurimos luerifaciaris, 1
bS, unbsp;ueftros prxeeptores didiciftis,fucate c

ad i;,, ^^i^Pi^l'iquot; mipietate fiia ludxi perfeuerabant, hanc uoluit loannes his, qui
nil. A?nbsp;uenerant prxfcindere. Quafi diceret : Magnifica fateor, domi/

fP jvjnbsp;'quot;quot;pj^iui iijji iiuti^ult;uii «CCI uui, qucctiintß eirpoii)

manT A^k ^^^^ magis,quam nad filij Abrahx fuerint, eos demum ger/
dibu ?nbsp;fobolem,dominus agnofcit,Huiufinodi autem poteft fibi exlapi/

qui d quot;quot; apud Deum momend carnalis cognano.Qiiid acarne Abrahx a?/
foan?quot;^ ' atc^ lapidesC Attamen ex lapidibus nati,ft fide Abraham patrem re/
de iHa ^ domino Abrahae fill] habenair,cum nihil minus efle agnofcat eOs,qui fi

rient^V Chriftus infi-a quoc^ s.dicit : Dico autem uobis, qudd mulri ab o-«
gno cc2nbsp;uenturi funt,amp;: accumbent, cum Abraham,Iiaac,amp;: ]acob,in re

Chriftinbsp;fed qui fide, dus filij fuerint. Ad Gal.?, fcrihit : Qiidd fi uos eftis

genx om*''quot;''quot; increduli, alienigenx,Ô(: Gentes credulx,regni Chrifti indi/
(èruiuitnbsp;populi erfpuifti me, amp; conflituifti caput Gentibus.'populus

'gitur c^/^quot;quot;tî * ^''^quot;igen^ quot;^^hi fenaliter fupplices facti funt, ÔCc. Commodunt
^ortatiir^nbsp;fiduciam ludœis loannes aufert,ö: ad folidam pccnitentiam

tiaôc uiten°^ quot;^^Oßciirur, nequarealia,quàm fôIainDeum uiua fide,cui innocen/
^iceamur qnbsp;nunquam défunt, nobis falutê SC propnum Deum pol/

te abftcrr : c P ' iadata dignitate Sacrificorum,amp; Conciliorum autorita/
Epifcoposnbsp;in fede Petri 0«: Pauli, fucceflbres eflè fandorum, undos

mniah^c ext quot;^quot;^os:magno numero conuenire,dodorum dtulis infigniri, o/
camem duntacaro non minus,quàm ex Abrahx pofteritate,iecundum
glorix praferu a}^ nawm: quare feruare illos,poftquam hominum gloriam,Dei
quo minus fxu?^ mandads hominû,uerbum Deipofthabent,nequaqp poterunr,
nullatenus queVquot; intentata illis ira Dei, ôc inuoluantur rjs mah's, exquibuss
telledum intellise' fenfuri tum peri]fle fapienriam à fapienribus,amp;: in/
Propinquauit dodiTquot;*^ euanuiflc,Dominus enim eft*,qui dixit:Proprerea quia ap
eft timor eor ^^^ ^^^nbsp;glorificat me,amp; cor eins longe à me

ita ut pen'tura fît fapienti'a fapientium eius, dC intelledus intelfigèntium eins ctia/
niturus» lefa. 39, Non eft igitur quod ecclefîa nomen, ÔC fpiritus fànÂ prafentiam
ia(flent,qui fidem 8«: innocentiam non poflunt iadare. Externum niWl moratur
Deus, eledis tantum,ôlt;: fiîio fuo ex animo addidis ,fpiritum ôC ueritatem promifit,
folis haîC donat, Proinde qui apud eos, qui maiorum quidem fàndimoniam
iadant, fua autem uita palàm declarant fc Ciirifti non efte, qualis pro dolor Uulgiis
îâcrificorum ÔC monachorum eflè, uel àpueris iam cognofcitur, ueritatem atcp ui/
tx dodrinam quaîtunt, quae pracipua fiint fpiritus Chrifli dona, plane nihilo pru/
dentius agunt, quàm fi à tribulis peterent uuas, Secretum domini timentibus eum,
amp;:his fcedus fuum notum faciet, Pfal 25, Nihil eft extemi, fiue nomen, fiue locus,
quod hue aliquid faciat : fîcut nec externa agnatio feminis Äbraha,Iudaos potuit,
feruatos ab imminenteira,promiflâ huius femini benedidione,reddere participes.

Iam uero ôC fccuris ÔCc, Metu iamiam imminentis excidtj, id quod per fècurim,
radici non trunco appofîtam, qua,fcilicet,radicitus fît arbor excidenda,allegoric««
fignificat, ad feriam poenitentiam prouocat » Non procul enim aberat, ut gens lu/
daorum, à Tito poenitus euerterenir : quam infîftens in inccepta allegoria probat a
fîmili,iureexcidendam,quando ut arbor infrugifera, qua nemini ufuieft,qt«n*
utfocu refoueat, nec omni pietatis frudu careret,inullum iam ufiim idonea e^t»
quàm ut dominus in euerfîone eius, tanquam in uafîs ira, apparatis in interituffl*
potentiam fuam notam faccret,Roman,5»,Monitio itacp loannis huiufînodi eft^Da'
tis. lt;5 Pharifai ôC Saducai, fîmulationem magis,quam ueritatem à magiftris ueini^
dodi,nomen, inter pœnitentes,uidete ut id ferio faciatisrhic nullis fucis,fed uerita/
ti tantum locus eft, Nifî enim fblida refipifcentia, uos germanum Abraha femen,
cui fbli Chriftus promifllis eft, declaraueritis, non hberabit,ab imminente genti ue
ftra excidio,ducere genus ex Abraham fècundum carnem. Poterit nanq? Deus u^
bis omnibus ad unS extindis, ueros Abraha filios, quibus promiflam benedidio/
nem conférât, ex lapidibus fufcitare,ncdum ex Gentibus.Et ne nefciatis fumme te/
peftiuum eflè, ut mature refipifcatis, atcp à generatione ifta praua eripiamini, prx/
dico uobis proximum cflè,ut hac natio prorfus euertatur, uti excidium arbori ia«*
adeft, cum ad eius radicem fècuris adpofîta eftjd uero excidium pridem natio h^
pridem meruit,qua quantumlibet operofe à Prophetis culta,uf($ tamen pergit^elfe
pietate fterilis, Qiiemadmodum ergo infrugiferis folet arboribus fieri,utne ^^^
fruflra occupent, excidantur ÔC comburantur : ita eos eiedos è terra, quam frultr^
hadenus incoluiftis,tam ingrati Deo,ignis ira Dei,abfumet. Ergo rei

tempus habetis,amp; crédité Chrifto,quem pradico,is unus poterit uos malis,qu^ ^
peruenient ueftrae genti,eximere.Porró fîmifitudo arboris non in euangelif s t^quot;^
ut infra,7,Sc,iî.Luc.iî,fèd in omni quoc^ fcriptura,pracipue autem in Pfalmis,alt;^
modum frequens eft,ut Pfal,i.38,5z,92.

Ego quidem baptizo uos aqua J Hic incipir, territis iam comminatione/iinmi^'
nentis iraDei,Chriftum faluatorem annuntiare.Ego quidem baprizo aqua,QH^
fi diceret : A me fruftra falutem expedabitis,qui aqua tantum abluo,qua certe pe
cata auferre non poteft,quare fi Uere peccata ueflra agnouiftis,,amp; illis purgari opt^
tis,ofÏ:endam uobis,a quo iftuc petatis,Poft me ueniet,qui regnum Dei mira
di autoritäre, tum inauditis miraculis annuntiabit, cum ego iam munere meo W
ro deflmdus,is ante me fadus eft,multo me prior:nimirû uenit è fupernis,?^^'^quot;^
patris uerbum,unigenitus Dei,quem diligit pater,amp;: cui fpiritum opulentiflime.a
omnia dedit in manus,ut qui in hunc fuum filium credit, habeat uitam aterna :
in medium ueftri modo prodîft, iam inter uos adeft, ut munus fuum obeat, ut l^i
uatorê orbis fè dedaret,uobïs licet etiamnSincognitus fit î hunc crefcere, me ti^

ÏRtti? €ternam,qui miniis,non uidebit uitam,fed ira Dei manet fuper ipfirm.
fuftinbsp;muho plura quam ego poteft, cui non dignus

^ 'lordidiffimum abiedhoris feruuh' officium facere, calceamêta, fcih'cet, foluere,
portare,côcedite.IIÎe 5lt;:potentioreuos baptifmo,fi ex fuo grege uere fueritis,tiil
Uran^^*quot; A?*quot; aqua,ut ego facere uideor;fcd igni,quo ueteris hominis fordes ex^»
rnbsp;penitus atc^ celeftesreddamini. Hic uero ignis,eftlpiritus fan^»

que ' ^fh- ■nbsp;purificat, Deocp confccrat,amp;: fic tanquam uafa gloria parat at/

n»cgt;depitedicent.Hoc euangelion eft, quod loannes de Chrifto pradica/
quot;«^t Marci;nLuc».5.Ioan.i.amp;: 5.1egimus.

tar^^^ï^'quot; ^ic mentio fadla eft Ipiritus fandi,no abs re forfan fuerit, paucis anno/
figniY'quot;nbsp;fcriptura nominibus pradicare fbIeaf,omnibus nihil aliud uolens

qua aS^quot;^^ ^^^ pradicare,quam fandam illam dC diuiham uirtutem atq? energiam,
PerriD ^^^ diuinitus mentes,innouantur : illuftrata, fcilicet, Ut iam diuina queant
t^ira ^natura alioqui ftupent:tum accenfa,ut in eadem ardeant,qua na
ficam fäftidiunr. Huncitatg fpiritum Dei,amp;: optimipatris aft]afum,atc^ uiui/
diuina^quot;^^quot;^' fcriptura nunc aqua nomine, nunc ignis, per metaphoram uocat, ut
diciturnbsp;ii^'fi translatirie fignificari nobis pofTunt. Nam qudd amp; fpiritus

ficai^i^ ^quot;^.^'■^'islatio eft. Aqua uero uocatur,quod ft'eriles alias mentes,adfiaidi/
na Pietate foecimdatSic Iefa.44.Bffundam aquam fuper firientem,amp;:flumi/
tneam fnbsp;efFundam fpiritum meUm fuper femen tuum, dC benedï'dionem

»lu fua d ' • ^ïcenDomini ego : Et hic, uocabit fe nomine Iacob:amp; ille fcribet ma

Çgt;iritum f ° eff«fquot;rum fe fuper fitientem 8gt;C aridam,eafdem mox uocare fuu
*iedidS quot;^r quot;^quot;^^eum afflatum,amp;: noug uimitis afpirationem fiiper femen,amp;: bc
ïfraêlis Q^*^JPPer germina,niniirum fuper eledos,qui funt ueru fèmen ÔC germen
^ citiffimp^'iquot;quot;'*^quot;^^ bcnedidione,quo noua mentis dono^eledi germinant,
^^nis Dut~ reliciffime,uti herbç folêt,et falices iuxta riuois aquartî,qui licet quot^
flt;^cunXnnbsp;^ ^«ollunt fe.Porro fi-tidus, ad quem fpiritum illum, fic

Hunc eu^ Ifrael,hoc eft populus Dei,cognominentur.
in me fiquot; ^^ ^iritEf,amp;: dominus nofter,Ioan,7lt;aquas uocauit,dicens: Qui ere/
Q^uifqms b ■ quot; feriptura,flumina de uentre eius Fuent,aqua uiua.Et Ioann.4»
ego dabo e^ r quot; ^^nbsp;dabo ef, non fitietin atemum, fed aqua cwam

fti fuerit pj-lj^^^'^ aquafalientis in uitam atemam.Qiii enim fpiritu Chri/
qua faluti ill • ^ arrabonem habet Uita aterna,cognofcit,docête imdione ifta,
ÔC haredem ^ . ^^«nt omniaîcertus efi:,omnia in bonö fibi eedere,fe efîè filium
tem aqua uiu ^^quot;^quot;d igitur bonorum poflet huiufinodt fitirecTntrafehabetfon/
confolationis Dnbsp;Dei,unde fcaturit îargiflîme,quicquid fàpientia,uita atq?

tat,ut nihil bono defiderare. Vere itac^ falit hic fdns in uitam f tema,dum ita po/
tit de uentre tuo hquot;quot;^nbsp;ad quemlibet pietatis frudum fœcunderis : idcg adeo

tus habitat,flumi ^^ ^^^imo nii, ubi iam omnium dodor ôC uiuificator fpiri/
tionis,aliorumcj? ï ^^quot;^quot;^quot;^'^rritah's,fcilicet, dodrina, exhortationis, confbla/
cuius aqua nunnbsp;operum, perpetuo ÔC abunde in modum aterni fontis,

I N E V A N G. M A T T H E T
Dhetas se Pfalloca, in quibus aquae atc^ fluminis nomine fpirims fancftus figmfica/

cSboäÄopemmfeeunditastueiquödinarft^^
äimbonorum folus reftinguitAieideni($quddà
fri!icet,rerumomniuminaquaeftfimditudo.

, fono ignis dieitur propter uim uehementiamttomm nancp ^ojntncmtmmW
Quomodo f^rHpfnpf f atorum exurit,amp;: in promouenda glona domini prorfus ardente re«

ri erant, ignita uerba loquebantur, ô^ inuida, ut uix m ali^s xque déclaratif ^ ^
SnisTonterenspenamm^

SA(S4ndicawmfuit.VndeuerbaIoannisdebapafmof^
Ado fr7petnt,cum diceret,Ioannes bapti'zauit quidem aqua, uos autem bapu^
SmSSTanclo, peculiariter de uilîbilihac fpiritus fandi mnîîone m fpecie
iZrJStnU ut fupra monuimus, Sed quod aliquandiu in fandis primx ecck/
fîSmn eft uifibiliter, idem mox ufque in prxfens geritur in ommbus el^s
jnuffibiliter. Qui enim fpirimm Chrifti non habet, is non eftnbsp;' ^^^^^^^

aiitem fpiritus eft,reddens eledos Dei filios,ilhc nec ardor ille atcç fàcultas, Chru«

rinet deefre poteritQuod ut tanto facilius crederemus, aliquâdiu uifibihter ad irn
Ador 8 lo.dC i9dcgimus. Sic fane dC alia miracula, cum eledis qmbufdam l^cus ^

ut filios habet omnes:uerum ut in illis, quibus cum tanta miracula opera tum cui
legimus, uideremus, quanri ipfi funt, quotquot nominieiuscontidimus,propi

giaedituni^. Atqui dum confueto rerum ordine abunde nobis m ommbus prquot;
foicit, quid miracula requireremusCquandoquidem fidei intereft, ut r^nora nun ^
miracula fiant : quam tamen priora illa miracula, non mediocriter alunt, ÖC cou

tw/^rn.»,«« / .nbsp;redàcraffîtiereliquorumcorporumfemotiores,acmirxfimulpoteti^

murf^mmnbsp;Iftuc in die illo fando pentecoftes clare fignificatum eft. dum fieret re/

nente de cœlo fonitus tanquam impem uenienris flatus uehementis, dC
tam domum ubi erant fedentes. Et tum uifibiliter praeftitum efl:, quod hic de UDr /
fto loannes praedixerat, dC poftea Ado.iapfe quocp fiierat pollicitus, nempe ut ip
ritu dC igni difcipuli baptizarentur,idcç,ut dixi,ad declarandum,quod eundem v^
ptifmum,aChrifto, quotquot ipfi crediderint, certó accipiant, Quod uero utro^
nomine fpiritus, dC ignis, uim iftam diuinam hic loannes uocauit, fecit, quot;t clariu
eflet fui amp; Chrifti baptifmans antithefis,amp;: ut ita Chriftum fe potentiorem declar^
ret,quafi dicerettEgo baptizo aqua tantum,quanmlum hocrllle qui poft me uenu,
baprizabit igm,amp; non quolibet, fed qui fit fpiritus fandus,quo purget,^ innouet^

. Vnbsp;vAcamr denicK fpiritus fandus, undio, quod ficut undione olim facerdotes j

Spmrn ßn^ ; °Xfficia fua deputabantur, ceu idoùci dedarabantur,ita ad uiuendum

qtodn*^nbsp;cogrtominauithCccipirftumfandum,7^«^»7®i/ideft,paraclet3, Spiritus fdm

fiigfferiquot;^ miilurum. fe ilïum poIhcebatur,ut apoftolos omnia ddceret, à fe dida tus,
lïs Vt tmaretur de fe,deni^ ut mundum argueret, utrimtj fanè in Apofto/
«is feraclm anbsp;mundum arguere,magnç moh's res,a:perfccutio^

ï-iica ulf quot;quot; Mnbsp;ex alto indui ( quo nomine dominus fpiritum üocauit,

pta munH^ ^quot;oqui, ÔC mortem natura horrentibus, animos addat:ut contem/
««nibur^ poïentia, alt;: morris timore pofthabito, regcm Chriftum intrepide o/
Pratereanbsp;^^ P^®nbsp;liberrime damnent. Denique ne hoc

^f^Scî r autem nominibus,hac Dei uirtUs appellatur,quôd qua infra in ele/
»^öbis ob ^ exponi nequeunt Nec enim tot nomina habet, quin plura in
nialis j, ^ effi'ciat,Primarium uero eft,quód nos diuinàrum rerum,quas ani
ec uerbu*quot; r^moratur, nec poteft percipere, curiofos reddit,^: intelligentes : ut
quot;cm'rs ^^^quot;^'^quot;s,amp;:ai!ditum,utindubitatuDei uerbum excipia-mus amp;:fèr/
propitium nobis Deum per Chriftum,atqj beneuolêtifflmiïm patrem
^ ^^re glownbsp;quot;OS accertdit,üt nihil prius habeamus, quam pradi/

^«ra deterquot;^ r gratiam nobis in Chrifto fadam,nullius rei,ne uita quidem ia
q^^rebanbsp;ffanfanimat adeo, ut qui antea tantum noftra in omnibus

ledione 'quot;quot;^'^^negatis nobis ipfis,quaramus qua ßnt aliorû:a«: fyncera nos dile/
■ hornat ' °'-quot;'^'ousferuos addicamus, pracipue autem domefticisfidei, Poftremo
Pturis 'nbsp;his in nobis repugnat,ut fanè tota noftra natura, qua caro in fcri/

i'itum ftnci 1^^^^ pluribus,multa legiirfus Jirxtà aut,quoniam per fpi»
''■'.iplè dic^n ^nbsp;hominesredduntur,cond!ti ad gloriam domirti,uti lefa.

cpgitare qiinbsp;'quot;t id commode poffint. Ä nobis enim non fumus fufticïentes

öc agit in eleS'quot; dirigit,quibufcun(^ didis uel fadis opus fuerit , Tpfe loquitur,
ld uero eft,qynbsp;in eis iam uiuit per hunc fuum ipiritû,Chriftus,non ipfi.

Poftremo Sc^ manifeftatio ipiritus,ad id quod expedif,amp;:c.
•^wr, adflatum [) ^^•^'^'^^^quot;fnjhis omnibus nominibus, quibus hue de quo loqui/
tenus,qmd ilfp inbsp;iandum fcripturapradicat,exprimi quidem aliqua/

quot;erbum Nerenbsp;efficit,atnön quidfitin feipfo .Deus enim ipfe eft,ficutamp;^

accidit,în quo omnia fubftantia funt, Ex his iam puto liqucre, quid illud fit, quod; C-
loannes aitdpfe uos baptizabit in fpiritu fando,amp;: igni.Perinde enim eft,ac fi dixif'
fet fignum wntum ueri baptifmi eft, quod equidem confero, fîquidem illud, qua/
tenus apparet fenfibus intueamini : at is ad quem uos colhgere ÔC adducere labo^
roChriftus,cum omnium poteftatem à patre acceperit, fit fuper omnes, diuina
quadam uirtute uos afflabit,amp;: iuxta lohelis uaticiniumperfundet,noualt;çmeti'
te donabit,ut uere peccatis liberi,amp;: iuftitia folida pracditi,fîtis:abûde denicp inftru/
di,fiue fapientia,fîue fciêtia,fîue prophetia,fîue facultate linguarum, fîue quacuncp
re alia,qu« ad ueftram falutem, ÔC propagandam gloriam Dei, opus efte poterit, W
quo lànè dîuinitatem ÔcT regdum Chrifti apertiftîme prardicauit,cum illi comunem
cum patre innouandi nos, iuftificandi atcg planè beatificandi uim, hoc eft, donum
foiritus fandi adfcribit,Qiiod ÔC de feipfo dominus teftatus eft,cum loannis.if.ait:
Cura uenerit paradetus,quem ego mittam uobis à patrc,amp;:c,Ô(:,'4d^aradetus autc
ipirims fandus, que mittet pater in nomine meo. Vide filitrs mittit à patre,amp;: patel-
in nomine filîj,nimirum quia filio pater regnum cœlorum tradidit, quem illisfilius
quo® morte fua placatum reddidit, unde fpiritu filiorum Dei, accepta licet àpatre
poteftate,iure diipenfat,qui idem cum patris fit donum,dicitur à patre,fed per Cht»
ftum,hoc eft,in nomine Chrifti mitti.Eant nunc inconfulti homines,^: dkznt ^o/
ahne non prxdicatum euangdion, Hadenus de fpiritu fando,Ô^ nominibus eius,
quantum huic loco fatis eft, Vtinam uero hoc Chrifti baptiimo,contingatbaptiza
ri omnibus qui Chrifti nomine cenfentur, ÔC ipiritum cordium innouatorem, uere
percipere:isenim folus omnia, qux Calutiefte, aut in gloriam Dei cedere poiTunt,
amp;:docet,alt;:fuppeditat,nbsp;.nbsp;, , t..

Cuius uentilabrum in manu ipfius,) Hadenus prxdtcauit loannes dominum l^/
fum effe ieruatorem,quia teftatus eft, eum efle fpiriws iuftifi'catoris donarorem, his ^
(equentibus modo annötiat ôC iudicem, Omne enim iudicium,dedit filio pater,u£
omneshonorificent fiiium,ficut honorificantpatrem, lQan,5, Area uniuerfitasho/
minum eft,prxcipue autem uulgus Iudxorum,Hörreum regnum ccelorum,popu/
lus eiedorum,domino uere credetium, Ventilabrum uerbum euangelij, quod iam
in manu habere illum prxdicat, qui iam tum incipiebatur palàm enuntiari, Illo er^
go primum Iudxos,inde ÔC reliquospopulos erat excefllirus, ÔC eledos,quiper tri^
ticum fignificantur, fandorum catui adiundurus, paleas uero,J[ioc efl:, reprobos,
xtemo igni adiudicaturus, Quicuncç enim euangelio credunt, dè morte ad uitam
iam tranfierSt Joan,5,qui minus iam iudicati funt,Ioan,3. Qiiia autem peculiariter
hic cum Pharifxis ÔC Saducxis,ac reliqno ludxorum populo agebat Iöannes,ueri/
fimile eft,peculiariter in ipfos quoc^ harc dixifle, Qiii quidem populus Chrifti prö''
prie eratun propria enim uenerat,Ioan,i, Sed dum ufcß pergeretDeo aduerfari,ipiè
aderat uêntilabro uerbi fui,ex ipfis fuos feledurus,at9 in horreum fandorum rep»
fiturus:reîiquos,ut inutiles paleas,quibus impij, ÔC Pfal,i, comparantur, igni inex/
tinguibili,qüi tamê uifibiliterper Romanos cœpit flagrare,exufturus,De quo igquot;*
uarijs lOcis in Prophetis prxdidum eft:inextinguibilem avtt, nominatim lef ult,tcgt;'
ftatur:Ignis,inquit,eorum,nonextinguetur,

Hic iam finis eft,orarionis loannis plane euangelicx,at(^ pie artifi'ciofa%Cu enim
nullis nifi qui fe peccatores agnofcunt,faluator Chriflus aduenerit, primum pecca/
ti obiurgat,amp;: uel imminentis ultionis metu ad refipiftcntiam conatur permouere!
mox territis, Chriftum prxdicat iäluatorem, nimirum qui illos eflet baptizaairus
igni ÔC Ipiritu fando,hoc eft,nouam ÔC diuinam mentem afflando ad falutem reno/
uaturus:poftremo ut ad hunc urgeret, magisc^ folicitos,ut huic fèfè confecrarent,
redderet,atcp in officio perdurarent,iudicem omnium fore, annuntiat,quiqj ipfûtr»
fpreuerint,eos xternum perituros teftatur » Quem profedo ordinem ubi^ Paulu«

xmnt f-^^'endum fibi eiTet roganribus,rerpondit:Qui duas tunicas haberet, quot; ''
tatisnbsp;habenti, ÔC qui haberet efcaâ, fimih'ter faceret : quo ad legem chari/

hci ', quot;^quot;'J™'nantem,remifit,quod proprium/cdicet^eratprxdicatons Euange
dat'Mnbsp;Chriftum,nihil nifi nouum diledionis prxccptum commen/

Pro'îfi ergo, ut qui abundaret rebus, quarum ufum uita prxièns requirit,
dnbsp;feipfumdiligere debet,impartiret,itaopere ueritatedile/

fideret ufum uSquot;quot;'^ nanque oratione tropis, quo penidus uulgi animis in^

fern^quot;^''^quot;^ autem Publicanis 8C milidbus prçcepta dedit:his,ne quem concute/
Per'Tr^î lt;^ontumelia affi'cerent, contendc^ elfent fuis ftipendijs : illis autem, ne fu/
cumnbsp;quod eis eftèt conftitutum, neutros iubens inftituto decedere,

-m tamen is effet, qui in Chrifto uenerat perfèdam plebem parare. Ex quo certe
R lt;gt;mnbsp;piis,non contenaofis,qui cxtera innocenter,in utroque uitx genere,nbsp;^

ipWd fi^as operas collocant, nequaquam Chrifto mdignos effè. Vnde nec
Äenbsp;Centurionem illum, cui teftimonium, tuliteumfidemaioreprxditû

aut 's luenqua in ïfi-aèl, munus fim deferere iuftît : ita nec Petrus Cornelium,
busnbsp;Paukis.Omnino enim cum tantafit malorum turba, opus cft, ut legi/

cet inf 'quot;^giib^atutcuius poteftatem fandam habent, quotquot pi] funt : eoq; li^
ftia unbsp;legibus,neq; magiftratu opus exifiat, operam tamen fuam, quifq,' pro

èc mil vf' minus,qudm Chriftus Ibluit didrachma,infra.i7. Vt autem
inuen^ ^publicanum agere, per fe Chriftianifino non pugnat, ita perpaucos
pios of Pquot;^^nbsp;ofticijs uerfennir, quare utrunqj amp; apud ludxos, etiam

quafi prorfus nemo pie in milida,aut publicanorumofficio,qucat
nanque habere,cum hic, tum ille Roman-i5.1ocus,tum plxricK ali] a/

in Pand^quot;f publicani,qui è fifco redimunt,prxcipue ucdigalia, autore Vlpiano QÈ^ pn^lî'
olim h 1nbsp;Ciuilis,Titulo de publicanis 8C ueCtigalibus.Hi apud Romanos

in Ohomines honeftiflimi 5C ornariffîmi,ut eos Marcus Tullius prxûi=»
Chriftinbsp;pro lege Maniliameque làne hodie habentur minoris,etiam apud

^ni habtitulum fpedes : nec^ id mirum,quando cœpit uulgo nemo ma
toperenbsp;qui plurima poflîdeatjdeo autem ludxis ordo publicanorum tan^

tum euir ^^ fuit,qudd Romanorum apud eos uedigalia excrcerent, eoqi no tan
*^icarenrr ^î^ophylis,plus quàm fuperciliumconcederetPharifeorum, commit
Ad hxc iff-nbsp;contra legem Dei fè premi putabant, inferuirent.

audacix,q^ ^uarida fèpta ÔC notata legibus fuit. Scribit enim Vlpianus : Qiiantx
de Zachxu^^^^^ temeritatis fint publicanorûfadiones,nemo eft qui nefciat. Vn
reddo quadn^Tnbsp;domino, tanquam fraudis fi.if|)edus:Si quem fraudaui,

ftiprà citato'/quot;^ ^ annum,publicanos côdemnet,ut in Pandedis, titulo iam
hortatus eftnbsp;Quin ÔC Ioannes,quafi à familiari illis peccato, prx cxteris de/

Wt dixi eti 'quot;^^^P^t^e ftipra quàm conftitutum ciTet, exigèrent. Hac itaqj caufia,
' ^tn probatioribus Iudxis,hoc hominum genus non probabatur,ut plané

Soodo fadore conftant,nifi aiio Rerpublica,aut fratrum eoinmodum «oce^
^J^mundi contemptoribus Chriftianis, idenim nomine profitemur,ut quxJ^s

pkSem denies fœlicitatem opibus menmur : quos, ut regina Saba ^xos^^«/
?ero ethnicuscondemnabit,fimodo fenfitutfcripfit quodoerraro fi n Adarnlo/

IcZ Nam longe fandius de artifictjs quibus, fibro Orficiora temo prxc^
q^in fententia fit hodie,no utilgi tantum Chnftianorutn, fed eoriim quocp,qui prt
mx inter nos nota; uoîunt haberi,

Tune acceditlefus àGahIxa adiordanê )Praemiffîs,quaeIoanncs,utIefum unn
aum effe demonftraret, geffit prxdicauit, iam ineipit Euaigdifta àom^ml^

tre,dodor rex,eius regni popuîi,uoce cœlitus Iapfa,declaratus,Timc erg^n
SnCumprxfinitum,fdlicet,àpatretempusiamappetnffet,8^

Chrijius bi forte ^^ matri uidum quceritans,perduraueranNam Marci,«,^ faber ^ tzim

I./ Has,:! gentilibus fuis uocamr, Certe literis uacaffeeum uerifjmiliter dici no poteit
t.r4«it mm ^^^ Ioan.7degamus miratos îudxos,dixiffe:Q_uomodo hi.c fcit hteras,cum non ai
diceritcmulto minus mdulfifll' illum otio, Qiiare uero poriffimû m conternp a ua
lilxa natione uiuere uoluerit,quae uidetur mihi rano,infinem capitis,^adlcnpiu

Porrd antequam regnum Dei euangdizare inciperet,munusœ fuum aulpi^ar ^
tur,Uoluit baptizari,hoc e(l,fibi etiam publico ecclefiat Cux minifterfo fauorem p^
trisaddici.fanc'îorumc^ fiiorS corporifeinferi,atc^ communem Chrilhanowte
feram dC ipfc geftarctperinde ac fi rex quifpiam, cuperet fe ciuium fuorum puD»^
teftimonio probari, ciuitatedg eorû donari, atc^ cômuni ciuitatis infigni imign r -
Ita circunciias fucrar, eoqî figno cum patris fauoreni exceperat, tum lud^omtn
populo acccfus fuerat : iam ergo cum noua ratione foedus domim addici,^: nouu
fcribi domino exercitus, per loannem cccperat, abfcp figno bapnfmi, dare nome in
ter hos ipfe dominus rexÄ: imperator eorum uoluit, m hoc fratriMis alümiu^
rus,qtnSt;innullo,nififoIopeccato

poetfitentiam loannes baptizabat,hoc eft,eos qui fe peccatores agnoi.utïent,poem
ientium ordini infcribebat,ob id tamen baptifma tam non horruit,quam antea noi
recufarat,circuncifione ceu impurus,in ordinê recipi eorum, quosnbsp;L

Gx mïnifterium addidio,atcç in populum Dei infiao,unaincp ergo ut fan^hcare^
omnibuses membris fuis comendaret,ipfe caput pnnceps SC feruator fuora rd ^

fiffimeftifcipereuoluit.Nobisquiinpeccatisnatifunius,infuièeptiorieiftafaiio^^^^

foederis® diuini, primû remiffîo peccatorû eft, amp; in focietate fandoru P^nit^;;
meditatio: Domino aût pro peccans mundi fatisfadio amp; fpiritus uerx
impertirio. Ad hxc uoluit,humilitatiß têpore,in fimilitudine hominu tadus, «gquot;
. M -TS auocß hoc eft,uita amp; cÓuerfattone ut homo reperiri : unde mirâ non eft,qui m au
Ad iutd Do. J^^jJJone carnis peccati,àpatre effet miffus.Rom.s.fî pariter pœnitentiû teffe» «o
minus ^ducncnbsp;f^^us ceu unus ex atgroas,eô gratior illis, quo fimilior atc^ lamiii^

rit baptize». j^edicus admitteretur, Pra:terea,cum bapnfmus fît fymbolû purificationis,at
ideo abolitionis Adâ ueteris,8C induitiom's noui,ad quâ,nô nifi carms hutu^^

pcruenin poteft,s*: Chriftus caput,hac uia,qua, fcih'cet, rnebra efus Oportet,acl uitä
» nmortak' pcruemre uoiuilTcnetia hinc fané cauffam habuit,utfymboIa huius, ne/

^^ relipifcentiam profiteantur, oportet : quod prater Chriftû, omnes fint peccatis
mortificentur,nequeant eile ex Dei populo : attamen huic con/
«oni,ut quis fit exfiiijs Dei, dC populo fando, non plus adharet mori peccatis,^
p/^.^'^^tati adharet eftè obnoxiam peccatis. Vt ergo aftîmulationê carnis peccati
nriltus propter nos non horruit,in fîmilitudine hominû fadus,amp;: figura ut homo
Pertus,^Tîmulationê mortis,carnis,peccati,quare horruiftèt baptizatusfQiîê ho
mem ei^,non potuitpeccati couincere, cum nemo tamen fit omniû mortalium,
^Pjquot;quot;^ unum,peccari purus,eum nec dare nomen inter homines Dei,peccati
P tui t mramare,qLianc^ aque prater eum fbIum,nemo omnino fit,qui hominem fè
ei,iinepeccaîora confeffione,SC refipifcentiaprofeffione,poflîtuereteftari. Expe

-mus tamen, ut olim homines, amp;:homines Dei fimus, ficut peccatis hberi, ita
j^wuam quocp refîpifcentia necefîitatê habentes. Hoc uero Chrifti cxemplû, fè no/ làxempîu coft
IS per omnia aflîmulanris,mire condemnat omnes eos,qui facrû ecclefia minifte/ ^^a eos,qui
atcj? focietatê faftidiunt. Chriftus qui fiiper omnes erat, etiâ peccatoribus per è mh
catnbsp;«num peccatû,uoIuit fimilis bC efTe Se' haberitÖC fcilicet,hominê pec/ go

^^ore pigeat peccatoribus confbciari : hif uere ex iuftis illis funt, quibus dominus

n liens t, quia pcenitentia opus non habent.
».lea prohibebat illum QCc.) Vnde nouerat eum,utprohibereti'Nam Toam
nefciebam eum,fed qui mifît me,ut baptizarem in aqua, ille
eft au quot;per qia m uideris fpiritum defcendentem àC manentem fuper eum,hic
filius nnbsp;fando;amp;: ego uidi, ÔC teftimonium perhibui, qudd hic eft

«idit f ^. funt uerba eius Joan.i.Si iam nefciebat Chriftum,donec fuper illum
dederaf fandum defcendentem, quod ipfi fignum agnofcêdi illius dominus
iamnbsp;ipfedefèbisteftatuseft,ô(: fpiritus fàndus in baptizatum illum Concordié

adeoquot;^ softer teftatur,amp;: Lucas, qui potuit ante baptifînum illum agnofcere,
dicunt^ ei : Mibi opus eft, ut à te baptizer C Neque enim fi'rmum eft, quod
f^çm ^dam,dominû àIoanne,cum ad baptifînum uenifîèt,non fùmmum illum
denbsp;agnitum, fed alias infignitepium, quod ipfis oculis,totolt;^ util

ftis loa ^^^ ^'.^'^'quot;quot;rrabilis eius probitas fèfè exererecNam quamlibet pius homo ui
Pulo no^^nbsp;potuiiTet tamen indignum eo putare, uel per baptifînum po/

bet exinT^'° ^^.^ecenferi:ucl id àfe fufcipcrc, qui toti Ifiaëli, eo^ omnibus quamii/
^ febaw ^^^^ quot;lifTus erat,ifto modo Chriftum manifeftare. Vnde maiorem quam ut
fto. Ä î^^^etur loannes, neminem pomit agnofcere, nifi cui non eflèt opus Chri/
2er î* Ce ^ Pomifl!èt ali), quam ipfi Chrifto dicere, mihi opus eft, ut à te bapti/
Chriftum^ f? D^ 'nbsp;mifTiis. Nouit ergo, cum hac diceret, lefum,

ris,qui Se g ^ «enis ad me,utperfimdaris aqua,amp;: illorum ccetui adfcriba/
baptifmonbsp;^^^ funt,fîmul autê peccatores ÔC exiftunt, SC hoc effe fè, meo

Sed unde d*^ Profitentur.
spiritus, nondf^quot;'quot;^?®^quot;'^^ Chriftum agnitum, cum fignum datum defcendenas
agnofceret fed ^ quot;*diflèt cquot; An hoc fignum datum fît, non quo dominum prim unt
rric . ' .T,, 4Uo confirmaretur de eo, antea exreuelarione nam's. alfis ue indi^

IN EVAN G. MATTH AE I
hoc fieret, certus euafît,{è diuinitus mifTum ♦ Ita loannes ab eo, qui fîgnum defcen^
dentis (piritus fandidederat, monitus fuit, Chriftum ilium eflè, qui tum baptifmS
ab ipfo petçbat, antequam fîgnû datum, ei appareret» Vtcç Mofe illud,ad fidei con
firmationem,non tam fibi,quàm toti populo, cui fîgnum id praeftiaim pradicabat,
feruiuit:ita dC loanni utile fuit, hoc de Chrifto fîgnum,ô(: promitti, 6C poftea reddiî
ut non tam ipfî, quàm omnibus credentibus eo fides inChriftum confirmaretur;
qua de'caufla loannes hoc fîgnum pradicauit,ô(: eft ad nos quoque hac facra
hiftoria' tranfmifllim, Qiii enim plenus Ipiritu fando erat, facile de lefîj praîfente,
ab inhabitatore fui admonerc potuit, hunc illum eflè quem pradicaflèt, mox at««
futin-um potentiorê, quippe fpiritus fandi donatorem, hoc eft, Chriftum* Ac ita
quod dixitCà: ego ncfciebam eum)in tempus referendum efl^quod aduentum eius
ad lordanemanteceflèrat.Malint autem loannes eam Chrifli agninonem, quam
fimul amp;:exDei indicatione,amp; fîgniexhibidone, tanquam pleniorem acceperat;
quàm qua ex fola illi reuelanone, contigerat,populo teftari» Verum quód ignotus

Quomodo et loanni lefus ueî de facieufq?ad tempus baptifinimanfît,fadumeft,neexpadoui«'

car lefus lo/ deretur illum tanto clogio honeftare î alioqui domefticus teftis, quippe cognatus:
dnni incognif quandoquidem matrê eius Marie parenti lefu, cognatam fliiflè Lucas teftatunNequot;
que item ucrifîmile eft, ur plenus'^ipiritu fando ab utero matris, non nouerit hunc
ipfum Icfum fuum cognatum, ad cuius prafentiam in uentre marris exultauerat,
illum eflè, quem tum pradicabat, Chriftum eflè : at iuxta uerifîmilc eft, cum loan'
nes in delèrto Iudaa,Chriftus Nazareth in Galilaa ufc^ egiflèt, ut de facie alter al/
terum humanitus nô nouerit, donee apud lordanem congrederentur, ibi autem w
mulatc^ in confpedu loannis lefus ueniflèt,quo fpintu in uentre ipfo prefente exul
tauerat,ilium agnouiffè. Quicquid uero huius fit,iiKic ex uerbis loannis liquet,dcgt;
minum Icfum ei deéiciefuiiTè cognirum aliquandiu : deinde uero cognitinn Chri
ftum effe,ut aquo baprizari fè debereagnofcerct, Pofkemo hâc agnitionem figno
fupcrueniente fpiritus fiiiife confirmstS Hac mens Chrifb'anafîmpliciter ita ample
detur,mirabiturdifpeafationêreuelationisdomini: amp;:quibus dominusproditus
eft,fibi quocß feruire ad id fiaet,utin cognitioe cultu(^ domini proficiat Ad quem
fincm ifta omnia fcripta funt

Refpondens autem lefus dixit ad inum,omitte nunc StTc.) In prafèns,quoniant
tempus humih'ationis lefu erat,noluit numero fuorum eximi, ideo aitomitte nunc
id eft fine me iam humiliari : bC ficut catera hominem me gero,ita hac cerimonia,
hominem Dei me profiteri.Non plus eftpcenitenribus,quàm hom.inibus adnum^
omnem iu^ ^ari » Sic enim decet nos, ut impleamus omnem iuftitiam, nihil quamlibet minutS
fiitidtn. leuiculum,quod diuina uoluntati probari agnouerimus, pratereuntes. Leuis
' per-fe momenti eft, ablui aqua, at cum à patre tu in hoc milfus es, ut ritu ifto foedus
falutis offèras,regnoc^ cojlorum ciues ad{cribas,amp;: placuit patri, ut excepto pecca»«
to,per omnia fimilem fi-atribus me exhibcam,non poteft mihi non magni efle tuus
baptifînus,8«r decorum uideri,ut eodem quo rcliqiu^Ôiipfè fîgno infîgnianSatis pa
tet iuftitiam in fcripturis, pro implctione legis ôC ceremoniarum Dei accipi,quare
baptizari,dum ita dominus inftituiflèt,portio aliqua iuftitia iure domino habi/
ta fuit Monemur autem hic,ne noftra facramenta,amp; fi res externas,contemnamus»
quot; Poftquam enim ceremonia funt infticuta diuinitus,debemus illis libenter ÔC reue/
renter uti:fic dC nos omnem iufh'tiam impleturi. Nec^ enim abicp frudu,jfi non de«»
fuerit nobis fides,illisutemur:fèd de ufu hoc lacramentorum, alijs amp; fuis locis»
Porró loannes fîmuîatt^ Chriili uoluntatem accepit, contentus agnouifîè fuam te^
nuitatem, dC ipfîus dignitatem, dominum fîium bapti2auit,magis fpedans quid di
uina requireret autoritas,quâ quo digna effet fua humilitas Jta ^ nos ubi mandatit

ad '^'quot;quot;oet mepd,ad id aut indigni uideatnur. Ad qua enim uocarit dominus.
Ex no?^-^^^ UM r ^'-quot;^o^-os facile reddet,fîquidem ipfe operatur omnia in omnibus»
fe erir nihii/umus et tantundem pofllrmus, quare nemo ad quicquâ idoneus ex
minij'^^ domino autem ad quamlibet funcfîionê is idoneus eft, quem ad eam do/
Pofuinbsp;* Huius Dominus muîto clariflîmS in apoftolis exemplum pro/

îftic ^^ Orbis dodores conftituiftèt, ita fpiritu fuo inftruxit,utmimeri
f udiffimi P^*^ omiiia pares ftierint : licet plericp eorum idiota fuiftent omnium

p, _ enarratio sectionis, vi.
Ho Vnbsp;lefus, afcendit protinus ab aqua, QC ecce aperti funt illi cceli SCc,)

jjj^^^Pfo^^s) uidetur ad apertionem ccciorum referendû tameßad uerbüafcen«
fccn Hnbsp;baptizato Iefu,è Iordanc,uter^ Ioan,amp;: Dominus a^

y^^'^^.'ex aqua iefe recipere, ut id euangelifta nominarim memorare duxiflet ope/
^^ pretiumr Ämbiguum autem tum ex hoc noftro euangclifta,quam Marco appa/
Se'^-^r T ^^ Chrifto cceli aperti, columba Ipecie ipiritus iandus uifus fit.
uidil? ^^quot;^e commémorante, hoc fibi fignum datum,^ ita fe ipiritum fendimi
f,,,(rnbsp;fit,cœlos loanni apertos fuiflè,ô(: ipiritum fandum fuper lefuin

ipfum!? fimulatquebaptizatusChriftus fuit fpiritus fandus uifuseftfùper
net illnbsp;^ manere, patrisqj uox audita:Hic eft filius meus diledus,amp;:c,mcgt;

dum n^^^ fpiritui teftimonium redder, amp; te dilc
certo pnbsp;efre,cuf plena filducia acclames : Abba pater,amp;: hareditatem eius

dum I? • Roman,8, Baptifînus enim utPaUlus Rom,lt;s,docet, dC fupra addu/
elTe n^ *^omunioncm mortis dC uita Chrifti adfert, urtde fpiritus fàndificator ab/
pernbsp;adoptione in filios Dei quicquam nobis dubitâdum. Sed

'ute tj. .q^io^ undus pra omnibus eft, Chriftus, id eft, undus,abfo^
cerenbsp;pariter quód unicus eft ex hominibus, in quo nihil Deo patri dilphV

enime'ftquot;^'^'quot;^'quot;^^®'quot;^ diledus,gratus Deo pronuûtiatur.Primogenitus
diledinbsp;filiorum, per quem folum, habent omnes eledi,ut flit) Dei,

antequ exiftant, unde Paulus Ephefrjs.i.Quemadmodum elegit nos in ipfo^
eoramil!!! .^^^^f'enmr fundamenta mundi, uteffemus fandi ÔC irreprehenfibiies, owomoio
Chriftumqui pradeftinauit nos, in adoptionem filiorum per lefum chrißus di*
in quanbsp;* beneplacitum uoluntatis fua, ut laudetur gloria gratia fua uäus ere

memorat c„ •nbsp;diuina.Sicut dC lehefcel fibi apertos fuifte coelos com rum Gertie.

hominis ftan quot; ^ quot; quot;ißones Dei Jta Stephanus î Ecce uideo ccelos apertos, ÔC filiû
uina maiefta?^ ^^^ Ad,7.(^iod hoc aliud firit,quam apertior aliqua di^
creaturiscomlf ''fquot;elatio, amp; manifeftior Chrifti apparitior Vtenimcoelicimdi's
peculiariter fSïï^ ^^^ omnibus praftant, ita cœperunt fpiritaliapercoelos
natura ordinan hnbsp;^^^^ haberi, quacuncp denicp prçter commune

»nuocamus in c i donantur, coelitus dicuntur demitti, Ita Patrcm'in ccelis
riamur,hoc'efti r^ '^quot;^^^eonuerfationem, Ôd domum non manufàdâhaberegîo
^■elucet'etn ^^nbsp;SC fpititalibus rebus,in quibus luxdiin'nitatis reuelanus

corpori Chrifti,iteni Helia in cœlum fviblato.î. Reg, a, fuus locus non défît,uti or/
thodoxa omnium iandorum patrum fides,femper confefia efl:, erit ille tamen plane
dtuinus, atque ipin'talior, quam utfenfîbus ifl:is noftiris queat patere, Caîterum ita
Deus in ccciis habitat, ut nullis omnino rebus poflit contineri, ipfe autem omnia
contineat dC impleat, lef, «6, Sic cœlum de quo Chriftus loan, 5, ait : Nemo aken/
dit in cœlâ,nifî qui defcendit de cœlo, filius hominis qui eft in cœlo,quid aliud elt^
quàm apertior Dei cognitio, ôC plenior diuirtitatis perfi'uitio {quot;Nec aliud eft, tertiu
illud cœlum,in quo Paulus arcana uerba audiuit,nbsp;n ^ ' 1

Cœlorum itac^ nomine interdum fignificatur firmamentum expanfiim illHquot;' iquot;
quo aftra infiint, qua? ornatus cœlorum, uel exercitus fubinde in fcripturis
tur,ut,t,Mole,i,£C paflim ahas,Ex quo tam uafto dC magnifico opificio,opificis De
maieftatem SCpotentiam identidem fcripturacomendat,utHiob,9,Plal,i6^.S'^P^'^
fim iane, tum in Pfalmis,tum Prophetis, Non raro autem cœli in fi:ripturis, locum
prafentia Dei, clariorem, fcilicet, diuinae lucis reuelationem, metaphoMC«s ligtM/
ficant,DenicgcœlumaIiquoties tantum pro loco nubium accipitur, cumpluer^
tonare, fulgurare,^ huiufinodi facere dicitur, Vt ^,Mofe,2o,3, Mofe,ilt;s,6C alias. 1«
prçfènti ergo,quod apertos loanni cœIos,MatthaîUs ÔC Lucas,Marcusdiffîf^s
morant,nihiI aliud uolunt fignificare,quam irradiafle loanni è fupernis mirabijçm
quandam Iucem,ô^ uifiim ei apertius diuinum fplendorem, atqj inde prodijfïè ipi^
fpiritum fandum,at(ß fonuifTe patris uocem.Cum nanc^ in nullis rebus qua quid^
nobis uidentur,ut in fupernis illis,diuina fe potentius maieftas ac uirtus exerit, atc^
uifendam exhibet, fit admodum commode, ut inde etiam illucefcere, atc^ mitti di
cantur, qua fiipra natura ordinem diuina nobis adueniunt, uel apparent : atlt;$ eO
dem quoc^ recipi,qui numero mortalium exempti, ad pleniorem diuinitatis part'
cipationê admittiîtur:quo ita ab humilioribus, dC prafentibus iftis rebus, qu^nof ^
ftracognitionipatent,auocati,magis illafupcrnafufpiciamustillist^ adhuc
to praftantem opificem, tanto amplius admiremur. Nam dC de uifibilibus iftis co2
lis fcriptum eft:CœIi enarrant gîoram Dei,SC opus manuum eius annuntiat ^^^
mentum,Pfali9,EtPfaI.8,Vates maieftatem domini admiratus ait : Videbo coejo
tu!os,opus digitorum tuorum,Lunam ÔC ftellas,qua fundafti. Et fi nanc^ per coelo
cœleftes,hoc eft,diuiniores homines fubinde metaphoricws figmficentur, attameo ■
propterea, quod tam admirandum àc magnificum,ac incognobile nobis,Dei opi^

ficium fiint, diuina gloriaac magnificcntiapradicatio,etiam ipfis perPi'ofoP®
pœiam tribuitur : ficut eodem tropo, poftea homines per fpiritum Dei cœleftes ra/ -
cUquit^diuinamgloriampradicanr,cœIiuocantur,

Columba autem fpecie, fpiritus fandus uifus efl:, ad defi'gnandum maxima ^^
lumbinam in Chrifto, non fimplicitatem tantum,de qua ipfe pracepitfuis infra- * j
fed fummam etiam pro fiiis fblicitudinem SC curam, Flagrantiflîma enim erga pquot; '
los fuos affedionis eft columba, quos omnibus rebus pofthabitis,fummo ftquot;^''*
uet,ita Chriftus pro fiiis mortem oppettjt, ficut dC in omni uita incomparabili erg
nos ftudium, ac multo ardentiffimum amorem, in omnibus pra fè tulit, Forte t
fpedum eft. Sc ad illud, i, Mofè, 8, ubi legimus columbam, relato ramo oliu« ^ P^^
cem humano generi redditam, Noah nuntiaflè, Ita nanc^ Chriftus ad hoc tum
augurabatur,ut gratiam patris orbi annuntiaret,De quo eft illud Iefa.lt;s,Spiritt^^
minatoris domini fuper me, propterea unxit dominus me, ad pradicandum ^^^^^
libus mifitmc,8Cc. ad promulgandum annum beneplacitum domino,ÔCc.De»
pIicitatecolumbina,infra,io,dicam.Caterum quicunq^ in dominum lefùmu
baptizantur, SC ipfum uere induunt, ij per ipfiim, fpiritu fando aque donantuf»
per hunc, charitate ÔC fimplicitate columbina indubie adomantur, Vbique en^^
fpiritus fandus fui fimilis efl:, ÔC in omnibus qui uere Chrifti funt, coluba

fxh fprx fe fcrt Ôl excrit, etiam fî figuram Iiuius alitis ocuîis no
fcrin ' ^^nbsp;monuirnus, qux uifîbiliter in Chrifto ac fandis ahjs gcfta

/quot;-quot;^eommemorat, in hoc commémorât, utnondubitemus,fîDeo credimus,
em ölt;: in nobis,fî non fènfîbihter,uere tamen gerenda.
diiii^'^^^ domino baprizato,amp;: orante,apertum fuiffe ccehim,quo monemur
nuJ^r ^ona,non nifî fîtientibus ea donari,eoœ femper oradoni,qua àdomino bo/
«um fpiritum oremus,infîftendum.

nodes quadraginta,tum efurtit.Et cdm acceffîflet ad eum
ille qui tentat,dixit:Si filius es Dei, îube ut lapides hi, pa/
nes fiant At ille refpondésdbci't, fcriptum efltNon folopa
ne uiduruseft homo,fed omni uerbo,quodegreditur per
os Dei. Tuncaffumit illum diabolus in fandtam a'uitaté,
^IJituît cuttj fuper pinnaculum templi, dicitc^ illi t Si filius es Dei, pra^cipita
tollnbsp;fcriptum eft : Angelis fuis mandaturtis eft de te,ac mànibus pA.^e,

fu quot;^Si^sndo impingas in lapidem pedem tuum. Dixit illiîefus:rur/
»11^nbsp;tcntabis dominum Deum tuum. Rurfum affumic

diabolus itï mottcem excelfum ualde,ôJcommonftratd omnia régna
ojg ; ôigloriam ilIorum,amp;'diat illi : Ha:comnia tibidabo, fiproftratusad/
Tu ne dicît illi lefus t Abî fatana, fcriptum eft enim : Dominum
ecce A^ adorabis, SI illum folum cóles. Tutîcomîtdc illum diaboIus.Ec

ç, quot;gell accedebanc,ac miniftrabantei.
S^jçjj^^'^^flet autem Iefus,qudd loannes tradituseflet,fecfffit {nGalila:a,
tiftia ' ßnbsp;profcdus,hab{tauitinCapernauro,quseft ctuitasmari/

^faiam pquot; Zabulon SI Neptalim,ut impleretur quoddtftum fuerat per
fis ultr T quot;^^fnbsp;♦ Terra Zabulon tc Neptalim iuxta uiam ma/

bra m ^ ^'^quot;^quot;^quot;i.Galika gentium. Populus qui fedebat in tenebris, ÔCum/

eni^t^ ^^quot;'porc cœpit lefus pr^dicare ÔC dicere : Refîpifcite, appropinqua/ SfÄ.y.
ïluos frat ^^ cœlorum. Ambulans autem lefus iuxta mare Galil£Ea:,uidit
tes rete {jj'^^^'^^^^o^em.qui uocabatur Petrus, SC Andraram fratré eius,iacien/
pifcatorei^h'^^^quot;^quot;^ pifcatores.) Et dicit illistSequamini me,5£ faciâ uos
ininc,uiditnbsp;At illi relidis illico retibus,fecud funt illû.Etprogreffus

^us.docens i quot;f ^^ ^ fuo.fecuti funt cum. Et circumibat totâ Galiläa le/
mnemm K ^'^^§°gisillorum,acpra:d{cansEuangeliumregni,«curanso/
touti),SC omnem languoré in populo» Et dimanauic fama illius in

I N E V A N G. M A T T H E I
totaraSyriam.Etadduxerürit ad illumomnesmale affcdlosuarfjs tnorbis C
actormmîbuscon£raaos,acd«moniacos ôdlunaticos,« paralyticos. fana/

y fj c lefusfubdudusfliit indefertumà fpiritu.) Hoc quartocapitc
i defcribit Euangdifta,2^ dominus nofter, munus praîdicandi, tentatus
antea,aufpicatus eft.Seceflu ÔC tentationegt; mox à baptifmo, prxdica^^
tioni euangdicx udut prxludere uoluit : ut oftenderet, renatos ex ip»
ritu,ad uacandS à tumultu uitx carnalis,illico rapi, BC mox uart^s ten
tationibus probari,ut de bonitate Dei, ex probatione têtationis fadi cernores, etn
nuomodo cacius illam alijs poftea prçdicent.Hunc enim in eledis fuis ordinem dommus op
Deus fuos feruat, primum adigit ad bapti{înum,hoc eft,ut àfe remiffîonem peccatoriro peta^
ducät, abne2entfripfos,refîpifcentiam profeffî, mox donat eis adelfe fpiritu fandum,qij»
' illos turbis hominum ftatim eximit,hoc eftpracter ranonis exiftimationem, amp; uul/
ci iudicium ducittcontrnuo aduerfis exercet; ut pan'entia probationem, hacc fpetn
pariat 8C adaugeat,recç ipfa cxperiâtur,quàm bonus ÔC fuam's fit dommus : tum de
mum probatos,ô«: expertos Dei bonitatê emittit,ut ali^s quoc^ eam annunoenf, W
xta illud,Pfaf loT.Celebrabunt dominum.pro bonitate fua, ÔC mirabihbus,quae ta^

Tunc,id eft,ftatim à baptifmo,ita Marcus habet. Vide ergo, ubi m hhû Deo tue'
ris,adop.tatus,proximum eire,ut mûdo ualedicas,ô: tentationibus exponaris.Sem/
per igitur uigilandum ÔC orandum,ne tentationi confentias. Subdudus fuit a Ipi«
tu,quo commonefacit,poftquam in gregem domini,baptifmo recepti fumus, nihil
noftio arbitrio tcntandum, fed filios iam Dei fpiritu agi nos oportere. Roman.»»
Quin cum IkÜM Marcus, id eft, eijcit, ÔC Lucas id eft,agebamr, pontmt,in
Jcant uere Dei filios, nequaquâ fui iam iuris elfe,fed totos quanti funt,fpiritus
perio cefliiTe : contra eos, qui nefcio quam umbellam uirtutis per fc agendi, noftra^

Defertu,in quo Chriftus eg{t,folitudo fuit nulhs habitata homimlDUS, unde iVia*
cusiAgebat^ cum beftqs,amp;: Ahgeli miniftrabant illi. Vbi nota, adeo abeffê ut»''
111 Dei poffint alicuius necelfariç rei inopia Iaborare,ut citius Angelfipfis miniftr»^
..uerint,ubi hominum minifteriofi-ierint ddtituti.Nota autem fimul ilIos,hominun»
necB conuidum, neque minifteriadeclinare, nifi fpiritus patris egeritin defenum*
Alws pra:fentibus,produdu fpirituscum gratiarum adione utuntur. Non enit«
nifi hac uice, Chriftum incoluilfe defertum : ÔC incoluilfe non fuo, fed fpiritus diï^

Vt tentaretur aDiaboIo.) Vide fi-udum eius, quod in defertum fuit adusnenta
ri eum oportebat. Hinc iiero difcendum quàm utile fit, praedicatiiris regnum D»'
De nomine tentatos,fidd ante cœpilfe experientiam:wm fic agi Ipiritu Chrifti, ut nihil accidac
ptun CT did/ eis, quod non cadat ex fententia ÔC in gloriam Dei, fi huic fe modo l^ritui pe^^
_____ r^.»««, „„«^K.T-^nfTr.Ti'n-j KiVflt:gt;I-irtfiTin.moxiatan2m iirgt;cat,Uti Grecisà

lumniatorem. Ita dicebat Dauid.^. Samuelis. i9. Quid mihi ÔC uobis filîj Zeruian»
nam eftis mihi hodie pro fatan,id eft,pro fualbre noxio, quic^ malum milii qu^rra^
Suadebant enim occidere Semd,atqi ita funeftum reddere diem reditus fui. Ita r^
uocanti à cruce Petro, Chriftiis dicebat: Vade retro fatana. Infra. ilt;s. aduerfabatt^
enim illi,amp;: à mandato reuocare patris quçrebat. At qiria uetcrator illc fpiritus,nui
quam non aduerfatur nobis,ac peflima ubic^ fuadet,tum ad ultionem poftulat, pe

culiariter a^ per Antomafiam fatan uocatur. Vnde.i.Paralip.quot;.Confurrexitaute^

ï^an contra Iffaêî, SCincitmit Dauid,ut numeraret Ifracl, Sed Hieb, r, SC^.ftudid
us pleniiis dc(cribiintur:totus m eo eft, ut nobis aduerfetur dC noceat, Vnde Pe/
ultimoEpiftolxfuxprion's rugientileoni,obambulanti Slt;: quxrenti
4 em deuoret,fîmilem facit,DiaböIum grxco nomine uocans, Grxcorum uu'ga/

, quot;abct.Neceiïè autem fuit,ab ipio iatana tentari Chnftum,cum nulii eius ex ho/
mibus miniftri adeftent,agebat quippe cum beftijs. At poftea etiam per ilios ia/
ttes,prauos homines Of^ughare ilkim,donec in cmcem ageret,nunquam ceiia
indigne ferat,fe ab impijs exerceri,quando Chriftus ipie àiàtana ten/
wri amp; oppugnari fuftinuitf

fctcum ieiunaftet quadragintadies jMofe legem à Domino âccepturus,quadra
gmta dies ieunauit : totidem 8C HeHas,antequâ à Domino amandaretur,undurus
iW §yquot;S'Iiraehtis Regem ÔC Prophetam, quorum minifterio tota ferein regnis
s rerS (acies fuit mutata.i.Reg.is». Chriftus ergo,quê ilh' adumbrarunt,priuf^quä
fQ^^.quot;\uitae,Euangeh'on orbi inuu{garet,atcg ofnnia innouaret, totidem dies,a con
hanbsp;icccdcre,amp;: humano abftinere cibo uohiwtqud ii'gm'ficaret, fe iftis

udquaquam minorc,aut ad minora deftinatum, Cxterum de myfterio quadra/
Ql ^umeri,qui multis Domini operib.celebris fadus eft,ijs dilïèrerc rch'nquo
qu ^^ eft,me hac in re haud pofïè certi ahquid adferre,ingenuc fateonTer
annos dedit Dominusipatiö refipiftendi mundo, priufquâ tempore
'diluuio humanum genus di^erderet.Qiiadraginta poftea dies inundauit dt
Decies quadraginta annis peregriiiatus fiiit,amp;: ièruiuit populus liraei in Ae
|gt;pto,Semel quadraginta annis circunducti ftiere in delerto, Moie fècûdo quadra
I'Ita dies apudDominS prolegerecipienda abfquecibomanfît,2.Molê.2î.amp;j4
dôr^^ ^^.^'^raginta dies ambulauit, ufcp ad montem Dci Horeb. Qiiadraginta dies
i^olT^quot;lehezcel, aftumpta iniquitate luda, fuper latus dextrum, lehez. 4*
p . totidem dies eUertendam Niniuen,prxdicabat lona.Qiiadraginta diebuS apf
Ijq quot;I^Chriftus difcipulis fitis refurredione fuam.Qiiadragefimo anno poft pa//
fub °quot;^™,apprehenditruda!Os,ultioperRomanos,autoreEgefîppo. Exhis
jjQ^PP^*'et,numerum quadragenarium prxparationi,atqucpeccatorum expiirga^»
pi ' ^^erum fere habitum. Voluit ergo ÔC Dominus ^ eum in feecifu ifto ftio com^
ad hoc prxparabatur,ut regno cœlorum prxpararet genus mortalium;ut
cati'^^'^ sterna orbienuntiaretamp;adferret, hoc eft,uere peccatorü p02nitentes pec
'ïiilf ^quot;^^^'^^tjexercitoscç ÔC prxparatos aduerfis deferri mundi,in terra landis pro
hisnbsp;datum fuerit, adferat hic certiora, equidem malo parcius de

quàm p ^^^ ' quàm afterre Ecdefix Chrifti,quod humanx ratibnis argutia, magis
cat-pk • Qnbsp;fbliditatem referat. Qiix adduxi expendifte,forteiuo frudu no

quidem ad xdificationem fidei,
tniracuquot;quot;^ '^^unafTetdies quardaginta,ac nocles quadraginra,pofteaefuri]'tVide
nemurnbsp;diuinxerga nos cû prouidentix tura indulgentie, egregie admo

in eum fè^ ^'^quot;geratXhriftus uerus homo manfîr,ôd ita tamê uirtute Domini,qui
fit quidem^fVtquot;^^ fpiritum ipfum fiibduxcrat,fuftentams fuit, ut famem ne fcnlei=
bus,ac totid fcribit Euangehfta,poftea efijrijt, nempe exadis quadraginta die^
huc'aoerti ^h^ '^quot;^bus ,cum,fcilicet ,redeundum illi eftèt ad homines. Lucas ad^
oi^TK quot; ^ ' ^otauicEtconfummatis,inquit,illis,poftca efurijt, hsquot; a-usjnÄiSfi-
tationênbsp;Proinde quadragenarium ieiunium haud proprie ad imi

*'idonem h 1 ^^ confcientiarfr, maxime cSpridem nemo minus iciuniorû
quot;^heat,quam ij ipfi, qui ea alijs praecipiût fiib peccato mortalijn quibus

Chnftitm imitari debemus,aperte fan's ipfè docirit nimirum ut abnegata noftra uo^
luntate,uoIuntati patris,benemeredo de omnibus, prarcipue uero domeftieis fidei,
nos totos cOnfecremiis Ecquis imitaretur Chriftû in ifto ieium'or Quod enim qu^
draginta dies,tantum fèmel eotidie cibum fumis,Slt;: eum pifcarium,quid hoc fîmi/
Ie habet ad fadum Chrifti,qui quadra^'nta dies ÔC toridem nodes, non modo nul^
lum omnino cibû guftauit,!ed ne efiirrjt quidem f Leuicula fane huius exempli imi
tatio,per dies quadraginta no cccnare,amp; uefci pj^ium,n5 quadrupedum camibus»
Secedendû erat in defertum adbeftias, ôC omnino nullo cibo tanto tempore uten/
dum,fed nec^ eiliriem pati.SC ante omnfa à fÎ3iritu Dei hue rapi oportebat: fîc dcmS
exemplum Chrifti exprimeremus.leiunandum quidem nobis eft,fed noftro more»
non ad exemplum hoc,de quo infra cap.tf.dicam.Hic Chrifti fecefTus altius aliquid
fuit,quam utfît exemplum imitabile nobis, quantum quidem ad fadum hoc perti/
net,quadraginta dies,ÔC totidem nodes nullum fumpfit cibum,

Docemur ergo hic,non ieiunandum,fcd magis ut dudû fpiritus in omnibus,6^
ad qugitis fèquamur,fî etiam ab omfii nos hominû confbrtio fèduceret:ut plane fa/
cit,cum Euangelij caiîfa,in id odij hominû nos adducit, ut homines magis befti'as
(è,quâm homines nobis exliibeant,igtti,fciIicet,S(: aqua interdicentes.Tum pnefên
tis Clirifti exempli in hoc memores efîè debemus,ut fidem nobis firmemus,pa;rcni
noftrum cceleftem,ficuthic Chriftum fimm.eriam fine cilîo, ÔC hominum minift^/
rio inter beftias feruam'r,iuxtàpraftitit ut ne efuriret quidem, ita nos quoq ue haud
quaquam deferturum, SC nobis etiam angelos pro hominibus miniftrauiros. Sed
cauendû ne hue nos ipfî cóïjciamus;fpiritu etjci in defertum oportet,td eft,Domin»
caufa,no uel noftra in homines culpa,uel prapofterae fkidio religionis fteri,ut cibo»
alifueuitx necefTarijs deftituamur, uel utea ipflukro reijciamus Xhriftus dum
apud homines uixi't,humanis rebus,cibis,amp;!^ alïjs,cum frugalitate,ÔC gratiarû adio^
ne ufîis eft,uhi ab hominum conuidu,fpiritu fiibdtidus fiiit,commifit fè confident
ter prouidentiar patris,quam etiam expertus eft,ut fkmen ne fènfèrit quidêjta dum
minifterio creaturarum fiiarum Deus nos curat, nihil debemus earum reijcere
Timot.4/ed cum modo,ôc: gratiarum adioneillis uti:ubi autem eo ipfè adduxertf
nos,ut minifterium défît creatirrarimijdebemus certo credere,eum non minus etia
tum fine creaturis,quàm ante per illas nobis profpedurum:quandQ arque fine ilhs»
atque per illas omm'a poteft.Id quod aliàs,tum in Chrifto fiio Domino nofiTO,pr^
fenti fado luculentiffime declarauit.

Sic amulari itaque Chrifii prafèns exempïum,faltm'ferum erit,aim quadrageo*
rio illo ieiunio,tam abfit ut illud referas, ut etiam fiiperftitione in Dominü pecceSquot;
Superftitio nan(Ç eft,religioftmi exiftimare,6C Deo gratum',quod Chriftus no do^
cuit,quódcp inuentûhumanumefl:,uti certe eft infiitutio Qiiadragefima,fi€Utea^
uulgo obferuatur^Attentius enim precibus incumbere,Ô[: delitijs abftinere,ut fêm/
per Chriftianos decet,iu id Qiiadragefima minime dedccebit,modo ea obferuatilt;^
in hoe fufcipiatur,ut Deo per illa gratificeris, Sgt;C rebus fiatrû deinde mefius accoo^
modes,no ut ab eo,fic Chriftû imitatus,nefcio qitid tibi merearis, aut certe temp^
rantiam,cui perpetuo ftudere conuenit,fdeo his quadraginta diebus colas,ut pciquot; ^^
iiquum annû,eo licentius genio mdulgeas,Qiiis enim Apoftolus hanc ceremoo'®
tradiditrAd ieiunandû quidem Sgt;C uigilandum honati funt, fèd nullû certum
pus pra;fcripfèrunt,qudd fèmper quidem, non quadraginta tantum dies, caro dof
manda fît:tû ubi plus folito inedia maceranda eit, nemo poflït nifi fpiritus Dominj'
legetietm'o qui filios Dei,Ôlt;: in reliquis omnibus agit,falubriter prçft:ribere, nâ haudquaqoa®»
fum IsAontx idem cuilibet modus,eadcmue ratio poteft competere » Leges ieiimiorum Moo^a^
ßo bsrctieo. nus hareticus primus impofuit,Ôi: ex eo couincitur, ab ApoHonio quodâ,feriptor
Ecclefiaftico,maIo fpiritu efle adû,autor eft Eufebius in hiftoria Ecclefiafiica,lib^*

fche • niftoria,Iibro.5,cap.t4. recenfet. Verba Irenai funt;Non folum de die Pa

ne q,,quot;!rupit-H.çc ilie.Qtix libertas,Ô(: ex Chryfoftomo notatur,in oratio/

ohO.,.'' fui'ffe pr.¥Ceptam,fed folenne duntaxat,uîtrô uolentium fuiffe
quot;eruanricn-« _______u_________J______. «'nbsp;^ ,

^um confulta haud fcioaàmiratione,confirmatam.
fijifjienim uidcmus,eîiam ueteres illos,receptis femel ceremonrfs, plus fàtis
Pofterinbsp;in rccipiendis,ad imitationê cuiufîibetpîus nimio faciles, in quo

eulas quot;^^quot;len multo plus peccarunt, qui quencunque morem, quafcunq^ pre^
in pubrnbsp;^^^ ^^ 'î'fandi'moniaî aliqua fpecies commendabat,illico

horce ill^^quot;^ Ecclefîarum obferuantiam pertraxerunt.Sic natg,ô(f èo uf^ audg fimr^

Canon illc,acreliqua mifi[a,ita ex/-
qui hift • ^ denic^,ac ritus ecclefîafticos hoc pado natos amp;:muItiplicatos efîè,
nim q.nbsp;poteft ignorare.ExempIum eft uel clarifîîmum, religio die/

horrm^ ^ogarionum uocàntan illis legunt in templo Viennae Allobrogum ob
blic ^'quot;»quae illos af ligebat cœli tcmpeftatem,Mamertum illic Epifcopum,pu/
ac tioif»^'^^'' inftituilîè,ô(: ad eas uiciniores Ecclefîas hortatû .Ea ita fijere recepta,
fer,t b J'*^ ^omanum Ponrificem altjs quoc^ indida, ut paulo poft publica eua
ab iniri^ quot;^'''^^nria,omnium totius Occidentis Eccfèfî'arum,cum libertate quide

^coporm'quot;?'^^quot;^^'quot;nbsp;necefîltate,accedentepraceptoPontificisamp;:Epi/

'^^^^S'^^ores aliqui nefcio an fècundum fcientiam,quadraginta dies ico
îuenint equot; ^quot;^'^on nifî ueipera cibum fumendo(ita enim ueteres ieiunaruntf uo
^«'nanu^^è''^'^'^ referre-Ea mox obfèruanria publicitus recepta fiiit,qiiia
afficimunt^'^^'' ^'^quot;entum, cui tacito quodam natura fenfu, plus quàm Dci uerbo
gnum mom*^ aliqua fîmilitudine fadi Chrifti,cómendabarur id enim ma
^it Chrifto fiSquot;nbsp;mentes religiofas, adeo propenfî omnes ad id fumus,

eepit.Hanc obf ^^^eamur,magis tamê in ijs,qua ipfè nô pracepit quàm quç p, at
^us,quotquot u'^V^^^o^em alia ftatim Ecclefîa mutuata fum ab ijs,donec in omni
Epifcoponimnbsp;haberi bene inftituta, obtineret. Cohortatiom'bus ramen

mirum ufœ ad CP'quot;®cepris tam inueda, quàm confèruata aliquot fèculis fuit,ni/
quoque ^cl fnbsp;fèptim um,qui non hac in re fblum,uerum in mulds alijs

^■s. î N E V A N G, H A T T H ÄE I
cit,fi quis nourgenriffîma cauflà,uel um'us dief iciuriium foluiflct^quo palt;5co nihU ^
aliud quàni miferos mortalcs, nouis peccatis oncrauit:pauciflîmis mmirum, ita ut ^
prxicripmm erat,iciLmantibus,ô(: omnibus credentibus,tamen eflè neccflârio (ic ic
iunandum.Adde quod rariflîmus fuerit,qui ex animo ieiunarit,iam fidionem odit
Deus: poftiemo,ut arbitrati hi fuere,fî quis ieiunium foluiflèt,eum grauifRme pec /
care,ita dubitare non pomerunt,fc Deum fi tantum ieiimaflênt, plurimum demere
ri,cumillimi nulla re,nifi fide amp; innocentia demereri poflîmus
Proinde quibus gloria Chrifti chara fiierit,rj dabuntoperam,ut quod inconfulte,
ne quid durius dicam, humeris fidelibus impofitum eft,coniulnus modo, rurllis ae
pORatur,âf doceanmr homines abnegatione ftü,ac perpetua carnis caftigati'one
expofita omnibus dfledionc Chriftum nobis imitandum eflè non hoc quadragfcna
rio,non tam ieiunio quàm fèceflli: neque enim nifi completis quadragmta diebus
efurîjt.Caro quidem noftra ut aIijscaftigationibus,ira amp; ieiunîjs ufc^ atterenda eft»
caqj ftatis quoque temporibus pro petulantia ueteris Adam intendenda,uerum his
modum tempus,nô nifi finis cuique Ipiritus rede prçfcribet,fruftra erit,quicquid
alienus ftatuerit ,fiuc quadraginta fiue païKiores ieiunio dies prarfcribat.Tempus
pro feruore fpiritus ,admcriedum eft,ipirinis admetiri tempori non poteftv At ucro
ficubi pauciores Chriftiânam îibertatem norint,ca-temm uerbû Chrifti àlè nequa/
quam rei]cientes,eoque obferuatio Quadragefimx adhuc perfanda illis habeatur,
Chriftiani pécaris erit ut ueritatehi Ipiriais docei'e cupidilîime ,ita nihil omittere,

quo poffît illi docenda? oftium apcnri. Atque ita cum ieiunantibus iciunabit,eoani

ubi fua id caro non popofceiit,ut poflit ueram illis ieiunandi rationem commend^
re.Siquidem debemus omnia^fieri omnibus,ut aliquos faltem lucremur. At rurfus
cû Domini hac in re uoluntatê, pro uirili tua docueris, quotquot ipfè capaces eius
reddiderit,eos mm exemplis quoque libertatis ChrifbVoportebit confirmare, quif
quid audias ab impijs.OiTinia tamen fummo cum timore Domini,amp;: ita in falutem
lratruminftituendafunt,utubique lèfediledioexerat,amp;: ftudium Chrifti giori^e
propagande: nufquam autê arrogann» auttcmeriratis morbus, Seddebisphi»quot;^
alibi.Harc de religione Quadragefimar hic dida fatis fint:quibus certe hoc patet,ca
nô tantum nullo uerbo Dei inuedam,uel ad imitationem propofito exemplo intro
dudam.Nam necß Chrifti hic,neque Mofeos,aut Elix,quadragenarius feccffus no
bis,ut eum gmularemur,fîcut ne pofliimus quidem propofîtus eft»

Hxc uero nemo eo rapiat,quafi non probem,uel quadraginta dies, dum pl«s oh
tineri nequit,uiucre uulgus chrifiianorimi afflidius ac religiofius,urinam uero ta»
tum illi prarftarentSed quis nô uidct neminem ex animo his quadraginta diebus
abftinentiae ÔC religioni ftudere^iifi fic fit Dei fpiritu prçditus,ut idem curct quou^f
tempore.Reliqui tantû terreftres delitias mutant aquadlibus,amp;: hypocrifi plus qu^
alio tempore,Deum offendûcNec pauci boni fimt,qui cum ieiunare aut neque«^
aut negliguntjS«: credunt tamen eo fe neglectu gehenn» obnoxios facere,graui ^
pcriculofadefperarioneexagitentur:arbitratienimfeiam graria Dei excidiffc'^(
centius in quoduis fcelus ruuntNec défunt, qui cum huiufinodi obfèruanohi
uidentur aliquatenus fm'sfeciflè,mimm in modum turgeant,ac prac fè alios conte
nant,tanto ad quxuis alia mala proniores,quo fuerint in hac obfcruanone faeu^i^
iies.Natura (iquidem quot;omparanim eft,uthominibuspraecepta humana,diuinis fê«^
per pluris habeanmrdd Diuus Augufîinus ÔC fuo tempore queftus eft, fcribit eniquot;quot;
lib.i.adinquifitioneslanuarij cap.i^Hoc nimis doleo,quia multa, qux indiuinjs
Iibrisfaluberrimaprçceptaminus curanwr,amp;: tam multis prxfumpaonibus,fieP\^
na funt omnia,ut grauius corripiatur, qui per odauas fiias terra nudo pede tetigefquot;
qua qui mentê uinolentia lèpelierit,Scripfit hic fmdus uir eodê lib.capite. is-dc his
regulam,quam fâluberrimam uocat,ea utinam,ficut re uera faluberrima cft, ita e»? .

de fcnnm^fft ^^^ imltabili D Auguftinus de ea fcribit ad lanuarium.
^ iU, d£ an^nbsp;tenentur,id ef^Pafcha Pentecofte.Nam ut quadragin/

h^c co^n^ ^ obferuentur,ecclefia confenfio roborauit.Hac ilIeSd
entiis hir^^/ quo quadragefi'ma inftituta eft ,quo euanuit ^ Omnino confci^ ' -
torum/nfiwquot;''''^quot;'^quot;'quot;nbsp;ïwdie fatis fixpèrque conftet, propter mul/

enim'om? ^'quot;^txit,exploramurÔi: manifeftum fi't,anDeocerdimus,uel minus.Eft
^ucatnos, Ïfquot;tare,experimentum de aliquo fumere.Cum autem unice nobis có/
tïus uelif ftinbsp;cognitos,uidemus etiam fatanam,noftrâ, licet nihil mi

^e affines rpHw*^*^ i'y'rimis fatan petit :pracipue aiirem in tjs,qiu,altjs uittfs non faci
'^em Se oh H polfuntlta primis parentibus potiffimum laborabat extorquere

Dco. VorTo? r ^^eebat : Nequaquam morte moriemini,fed eriris fimiles
peccatonbsp;a^inahjsfi-udïbus admitterepoterant.Hoc

ait:Cui refîftite folidi in fide Jtaqj amp; Ie«
i,qui ad craffiora ill^eccata ut funt,uo

enim,fi hac'fiS^-^ fucceflus, perparum uidebatur ilfi elogio refpondere fciebat
Pertradhirum £^^^^eciiret,feillum minimo negotio ad quauis mala,utiam fui iuris
enimefuriebat ^quot;^'^eitatenancptentatumDominum nequeo agnofcere. Vbi
Juxus,fi panibu's ev Tnbsp;^/«'quot;edifTet c Sic^ alias in gloriam Pam's fuiffquot;et,quis

Jatanas,non ut uor P^'^'^tis fadis,efuriem illam fedaftèt ^ Agebat ergo potiffimû
«rbuerterecVfus tamquot;^ redderet,fed ut fidem uerbi illius: Hic eft filius meus SCc.
eibilitate arboris fî-,' quot; occafione efuriei,ficut erga primos parentes ,ufus fuit illi^
^quot;it)efre,filmsDpnbsp;^quafi dixiffectTuIefu uideristibialiquid

ï N. E V A N s. M A T T H ae I
Ines te fefre îîlam magnum Chriftum dominum,orbis inftauratore Jmpofùit eham •
tibi quod quadraginta iam dies uixfti abfq? cibo, eoqp grandia nunc mcditaris, ut,
(cihcct,ad exemplum loannis prxdices,6c: ton orbi obqcias reformatorem.Maiora
te ifta erunt:fi me audies,nihil tale tentabis, neque Dei uocem, illam,quam audifti
credes.Ludibrium fuit,quo mifer in prxceps deîjcereris,fîc dC iftaTamis tanto tcm^
pore ceflatio. Alioqui fî Dei te filium putas,amp; uis ftultus illi uoci habere fidem, fac
ex his lapidibus tibi panes,quo mifer latrantem uentreqi compelcas.Id tanto Dci ß
lio,quantus tu tibi uideris,non poteft non facülimum efle. Quanquâeo ipfo,qudd
adeo efîiris,quod nequaquam tam eximium filium Dei decet^fatis poflîs admoncri
fi faperes,te plane uoce illa lufum eflè.

At ille refpondens dixit : Scriptum eft, non in pane Iblo. ) Locus hic habetur,?,
Moiè.s.Vbi ita legimus.Et aftîixit te efurirec^ fccit,8(: pauit per Man, quod nec tu,
nec Patres nii noucrant,idc^ hac caufla, ut oftenderet tibi quôd non per folum pa/
nem uiuat homo,lèd per omne,quod de ore Domini egreditur,homo tn'uet.Qiîod
Hebrîcahabent,nquot;ini isy^ia ?3,id eft omneegrediensoreDomini hoc Euange*
lifta lècutus uulgatam Grxcorum cditionem,explicatius pofuit,omni uerbo,quod
egreditur per os Domini.Eft aUtem dC cgrcdiens,ô(: uerbum uirtus ÔC potentiâ Dei
qua fuftentamur çque fine folito cibo,atque per cibum, fiue in locum cibi fiibl^'ui/
at aliud quippiam,ut ueteribus man miniftrauit,fiue nihil,ut Molèn,Eliam ac Chri
ftum,fîne omni cibo,totdies feruauit.Rcfponfio ergo Chrifti,tanquam forriter uer
bo Patris nitenas eft :Etfî efi.iriam,eft Deus qui de me dixit:Hic eft filius meus dile/
tftusamp;:c,quipotentiâ fua,uthadenus tanto tempore fecit, feruaremepoteft,etiam
ablque omni cibo,ut non fît opus,me ex lapidibus iftis panes facere.Sed ut dum ex
illius uoluntatê ièccflèram,me abique cibo feruauit,ita porro reuerfo ad homines,
abunde humanum uidum prouidebit, Nequeopuseft, autrano,utufc^ miraculis ,
mecum agat,Habco uerbum Patris,tllo nitar,ctiam fî nûc efîiriam,neque panes mi^

Cxtcrum probe notandum,ex citato (cripture teftimonio,non pane iblo,hoc cft
folito cibo feruari noftram uitam, ièd magis uirmte Dei, ubique ÔC in omnibus re^
bus prxlèntc,quaîaequc abique omnium creaturarum minifterio nos ièruarepo'
tert,atque cum omnia afîàtim adfîmt.Qtiodfî perfîiaderi nobis poflèt, quàm bene
ïiobilcum ageretur,quam pronè omnia pietatis reliqua fèquerenturc

Deinde animaducrtendum,Chriftum, cum nulla poflèt fidei expedari ardifi'ca/
tio,noIuiflè operari miraculaîhinc dilcendum,ne uel fruflranea miracula illi tribua
mus ut quidam,uel qux miracula iadantur apud delubra diuorum, quibus à fidu«®
cia in Chriftum,ad confidendum diuis uel,eorum potius fimulacris,homines lèdil
cimtur,uera ÔC Dei opera credamus. Poftremo non fuxtereundû tum demS lefuri»
efurijflè,cum iam uellet illum Pater mrfîis hominû côfortium repetere, apudquos
etiam cibum humanum illi erat fîippeditamrus,Quo rurfus docemur, Deum haud
quaquâ temcre miracula operari,uelIet^ ut confuetis utamur,dum adfunt, tum nW
racula certo expedatin-i,dum co ipfe adduxcrit,ut confuetis uti non liceatNotatitf
fimufquod ÔC antea didum ,lècelfum illum fuiflè,non ieiunium,eot^ egiflè Patre,
ne illo tempore, quadraginta dierumefiiriret. De interno per uerbum Deipaftiï*
qui fide conftat, non eft locus prçfèns, Docet etiam hic à ucrbo,id eft,uirtute Dei»
etiam corporis alimoniam cxpedandam,ut indicatum eft.lftuc autem non nifi ue/
ra fide percipitur,6lt;: fî perceptum fît,iam nullo uerbo Dei fides negatur,ôlt;: percipiö'
tur ex eo beneficia Dei omne genus,cum ipiritalia tum corporalia.

Tune afllimit illum Diabolus in fandam 6lt;:c.)Fratres iudicent.Scimus Chrifti
quxcimque fedt ÔC palfus eft ita in noftram certam utilitatem inftituiflè, ut quili^
bet uideat,qui indefi-udus prouenerit, Qiix autem utilitas,fîcorporaliterfutlîètà

wtana pcf acVa traftfuedirsjnunc in pinnaculum templi, ilflc in raonténi excehlim.
Ad ha-c fcribitur finita tentatione,in Gklilxam rcuerfùs efîè.utique è delerto Jgitur
ifta acciderunt,non lerofblymis.

Cum ergo fcripmra fîmilem tentationem non narret,ubi fàtan tentatos,corpora
«ter aliquo tranfuexeritjteftetur autem Chriilum tentatum, per omnia ad fîmilitu/
dinem fratrum, Heb « 4. deinde nulla pofîît urilitas oftendi huiufce tranfuedionis
co^oralis,fîue tentarionem fpedes,fîue alia,aeque enim non tranfuedus tentari po
tuit^Poftremo cum Matthacus nofter fcribat,in defertum flibdudum uttentaretur,
quo fànè fignificat,in defèrto tentadonem peradam,mihi uidetur,imaginariam fu/
j^ïè, hanc in templum amp; in montem afTumptionem ^ ficut abfconfîo Lumbaris,ad
cuphratem àleremia lî.ôC dormitio lehezcelis fiiper lattis finiftrum,dies trecentos,
fionaginta,ôi: fitper dextrum dies quadragintaJEzech,4.

Neque enim minus aperte illic fcribitur lerrmiam îjftè ad Euphratem,atque illie
jumbare fuu abfcondifie,fecadoc^ redqftè ÔC rcpperiflè illud iâ corruptû,tû lehezce
lern fupra laws finiftru dies trecêtos nonaginta,^::fiiper dextrû quadraginta dormi
JûiTe,quâhicDominuàDiabolo,inpinnaeula tempfi, mox in monté aftùmptum:
Hicron,tamen,5lt;: ali]s no eft dubium, per uifione illa contigiftè, VtitaqUepericulŒ
^o «ft:,ne quis omnia apud Prophetas iftos, per uifionê quandâ, non re ipfa ita con/
ïigiftè, eo quôd iftos duos locos ad hûc modû intelligimus,adfcrat ,fîc nemo mctu
at hoc fenfii noftro,Marcionis errori feneftrâ aperiri,Chriftû totû, dC omnia eius o/
pera, phantaftica ftriflè,mendêti,Obflât enim illi fcripturx loca innumera,amp;: canta
tgt;hima,eft enâ apud Prophetas eius urihtas,qudd uere hominê gelïîr,at huius tranf
uedionis nulla adparet.Quin maior,ut Chrifti humi!itas,ita nobis cÔfolado afful/
get, fî agnofcamus ita Domino per fatanam fenfus ddufos, ut nue in templi pinn?
g ^[p'Uûc incelfo monte,fîbi uideref collocatus,quâïï putemus corpore ita, fcicntê
^jenticntê,per loca tam remota tranfiatû. Qiiod uricp fatan haudquaquam fecun/
lus ingeniû fecilFet, qui ludifi'cadonibus,no ueris rebus foiet agere.Certe quod
Litcas habet fatanâ Domino in monte, in momento têporis,omnia régna oftêdifîè
Orbis tcrrx,non per naturalem uifîonem fadum fuit. Sed cum nullo hac de re con/
«endero,quid mihi uidcatur,oftendi, ôC rationes cur ita uidetur, quibuscç oraculis
ndci conuenire hanc fententiam putem,iuxta appofui,fequatur quifque quod agno
ucnt,ut certiusdta ad xdificandam fidem accommodatius,

Sed a Juerba tentationis. Si ,inquit, filius Dei es. â:c,Hoc eft,fcio fcripturam,id
quod ladas habere,intcrim tamen,ut rdiqui mortales efuris, neque potes fadis ex
lapidibus panibus,efuriem mifer (èdarcrtu igitur uiden«,quomodo fine pane uic'îu
Us.bcdage,fi omnino in errore hoc iuuatperfîftere, ut te credas, ob uocem ilJâ
Decuî •nbsp;qu-m fît ille ufque miraculis aliairus, atque ideo putas

pertinere illudiNon uiuitin folo pane amp;:c.en conftituo te in apicê
habS quot;nbsp;fedcseft rdigionis : hic oportebit te aliquid eflè, fî udis

dem nô miï r^^ deorfum, ut omnes uideant te uirtutem Dd eflè : fîqui/
Hpi titfâ Tn Drnbsp;obi hoc tutum fore pollicetur, quàm citra panem ex uerbo

Srm .a^Derfil.u'^^'r^-quot;^'^ fretus,dei|cetehinc deorfum utuidcamus tedi/
lec^m adeo Ueo hlaim eflè,ut illa tibi uox promifit.

Locus quem atan cuauit,habetur Pfalmo,9.,nec prartermifllim eft,nifiTamp;: cufto
tiient te m omnibus ui^s tuis ) Lucas tamen ( cuftodient ) habet, licet ( in uijs tuis)
prxtermuent.Etnefcto an fatan, deprauatx fcripturx eo accufari debeat'quod

aliqin'd pra»tcrmifît ,dC non potius cmôd ca ad perfuadendum impietatem fît abu^ €
fus.QiianquS ex co, quod prçtermilTum hic eft, rcdargui commodiffime potuerit,
amp; (liadcre impia,amp; falfàjfcripturç abufîi poIh'cen'.Nam ex co quod Icripnim eft,cre
dentes ÔC charos Dci ab angehs m omnibus uîfs fîn's cuftodicndos,non poteft col/
Iigi, cuftodi'endos eflè illos extra uias fîiasn'am non erat opus,aut uia,filio Dei,iam
homine,digna,(è ex alto dare pracipitê,cum pater nihil tale praecepiflèt,Agês itaqî
iè digna,Slt;: fîiis, hoc eft,fibi à patre ordinatis infiftens, fie demû certus potuerat ex
hoc Pfalmo eflè,ita fibi angelos cuftodes adftituros,ut uniquam impingeret. Vera
cum Chriftus hic deprâuatam ftripturam fatana n5 obiecit ièd, contentus ftu't ali^
icriptura falfîim eius iènfîim,quem conabatur fibi obtrudere,refijtare,apparet eum
non tam omittendo aliquid, quàm ad prauimi iènfîim abutendo, in hanc fcriptu/
ram peccaflè.

Quod uero Dominus refpondit.5 Mofè»«.Ieginir. Vbi Mofè Ifiaëlitas moner,nc
tentent Dominum,ut in loco,cui ex euentu. Mafia, id eft,tentatio,nomen inditum
uit,tentauerant, Inioi enim cum fîti laborarent, experimento fcirc uolebant,ac re
ipfa experiri,fi eftèt inter ipfbs Dominus. An eft, inquicbât,inter nos Dominus,uel
fecusf i.Mùfè.i7.Scite igitur,hoc dido Chriftus,contra fatanam ufiis eft, quafi dice
retiCredo me angelorum manibus geftari, necubi impingam, hoc eft noui esdfto
Pialmo,ccrtiffîmam angelorum cuftodiam,quae me taphoric»s,per geftationem in
manibus angelorum fignifi'catur mihi adefre:fèd exfi'de qua mihi omni cxperien/
tia pluris eft,eocç nolo,id etiam temeraria irta,quàm tufijades,mef]pfîus précipita/
tioneexperiri.Nolo maioribus meis ,in hoc fîmilis fieri, qui Patris promiffîonipa/
rum fi'dentes,re ipia ÔC miraculis uolebant experin',an in medio ipfbrum efîèt, eoc^'
grauiter ipflim exacerbauerût.Proinde infîftam uijs meis,homo fum Jiumanis utar
rebus,non eft uia hominis,dare fè hinc praecipitcm,quod fî facerem,uolens ita expe
riri cuftodiam geftationem angelorû quam Pater eft polIicinxs,quid aliud, qua - P
cum Patribus tentarem illum,num ftare promifîîs uellet; Experiar abunde ad hue
cum ipfî uifum fucrit,quod modo credo ; antequam ipfî uifum fit, malo fide,quàm
experientia cuftodia eius fi-ui.

Hinc ergo uidemustentare Dominum, quicun que praeteritis urj's fuis,hoccft,
Qgld CeHtdre uiuendi generibus,inftituus atque operibus nobis in fcriptura ordinatis,praftmiût
Dowifliw. ipfum fîbi adfi.iturum : fumere enim iftiufmodi,omnipotentiae eius experimentum
uolunt,quod eft,Dominum tentare.Sic qui manuum laborem déclinant, expedan
tes dum alia ratione ipfbs Deus alat,quando in Adam omnibus nobis,nifî quos ip/
fèalio uocauerit,utin fîidoreuulms noftri uefcamurpanenoflro,iniunxit,certe
Dominum tentant,uolentes,fcilicet,experiri,an etiam non laborantes uelit aut pof/
fîtalere.Si iam huaifmodi illud Domim'pratexerent,dicentes:Qiiidlaboraremusî'
Dominus iuflît nos confîderare uolucres cxli ,quos Pater citra laborem alit, ÔC a£/
firmauit nos pluris eflè,plané ad exemplum fàtanac hic, uerba Domini citarent, Ita
profedo tentantDominum,quiconfl3'tuti ut doceant plebem, fcripturam diligen/
tifîîme excutere,atque ut id melius poflînt linguas difcere negligût, interim iadan
tes,literam occidere,fcientiam infîarc,fpiritum efîè quiloquatur,Deminum in illa
hora, cum fit pro fide refpnndendum ,daturum, quid loquantur » Apoftolos om/
TentMtTti* „jytYi rudiflimos, optime pr^dicaflè ,humilia Deo placere, ÔC caetera huiufmodi ♦
mmm,ciui ß ß^m: Dominus fuos certe fame perire non fînet, ÔC fimul uult : tamen, ut la/
ne fummo ßu» dorent proximos fuos demercantur,ac ita fuo non alieno pane uiuant, ita fuo
dio, fcriptura qyoque fpiritu docebit omnia eiedos, nihilominus uult tamen, ut hue tons uiri
fcientia[perH bus, qui ad id deledi funt, atque hac caufla aluntur,incumbant: quemadmodum
Paulus flium Timotheum iubebat, quanquam à puero facras itéras dodum»
Icdioni fcripturarumincumbere,i,adTimotheum» 4,Indigni fane funt. quibus

•^iracuîo Deus fcnpturarum fcienriam donet,qui ignaui adeo {lau êC ingrat;,ut do
natis ab iplb medî)s,ut îibris,pra!ceptoribus,tempore,ingeni) facidtate, ac alijs pige
at uti.Tentant etiam Dominum, âC fruftra Deum omnia poUe iacffant, qui cœliba/
tum ad quem eos Dominus non uocam't,deliguntcontempto conitigio,omnibus,
^tto s alio Deus non deftinarit,mandato ,Nos tnis noftris iniîftere debemus,fîquan
do autem Dominus alio uocarit,tum ne dubitemus ipftmr quoqj daturum, ut ci ad
^uod uocat polîîmus parcs efle,

. Notandum prxterea lïic eft,quàm impie agant qui literis lôlis,ncgeda analogta
quot;dei, ÔC non confîderatis fimul ôC alijs fcripturx locis inherent, Nunquid hic fata/
'^as Chrifto refpondentl tentationem Domini eflè,iè dare èpinnaculo prçcipitem,
cum liceret ahas de£cendere,eoc^ non eflèpromiflitm ex addudo Pfalmo ita tentan
^etîî Dominum, fore angelorum cuftodia ttitum, obtjcCre potuilîèt ÔC ingeminare,
Scripmm eft, cuftodient te in omnibus uîjs tuis,ergo etiam in iftis, û te précipités;'
Vis tu fîmplicitatcm ftripwre inuerterei'Scriptum eft;Portabimt te in manibus,ne
Ryandoad lapidem pedem tuum impingas:ergo ledi'nuilafenus potes,fiuepreci-' ,
Pitem te des,Uue alias deicendas. Verba Domini funt aperta nihil exceptum eft ,n5
audio quid alie fcripture dicant, Volo ex his ipfis fenfiim germanum eruere, Sed
^^|àtan minus impudens,quàm quidam hodie,qui quod didum eftàDco,Nere?
fiftatis malo,negant magiftratS qtu' gladio animaducrrit,pofîè efle Chriftianumîâ: ScBeîemtii
qu^ didum eft, ne omnino iuretis, contendtmt, nullu lulîurandum à Chrifto fieri fcripttira: nett
pofle,Aliainnumcra ingerStiftiportentia, eo qudd inherentlitere, Icripturarum Inemdum^
«ero fenfu ncgledo, Hoc ergo loco cum conferet illam pfalmi promiflionem adnbsp;*

cos tantum pertinere qui Domino fidut,^:: in ipflim fpem fiia habet,aperttffi'mefuic
confilium fatane confiitatum,quiChrifto fuadebat,Dominum tcntare, Quod qui
«ciunt non fidunt Domino ,nequc fpcm in ipfiim colIocant:igitur nihil ad eos ifta
'^falmi promiflio.Tentare Deum fatan fuaferat,dum iubebat media à Domino créa
Ja contemnere ,ÔC fine caufla experiri,anDeus ucllet,aut certe poflet,quod promi/
ierat,opcrepreftare,

Rurfus afllimit ilium Diabolus SCc, ) Fîanc tentationem fecundo loco recenfec
Lucas,SC tertio.quam nofter fecundo,UD ordinem geftorum amp; alia huius generis,
^ue per fe nihil ad pietatem ficiunt haad quaquam fuperftitiofe obferuarunt. Vera
^ß-^'^^ff? ùic nofter fcribit,fatanam Chrifto omnia regna mundi,amp;: gloriam illoriS
oitendlfe, Lucas ucro eriam addid!t,fci' ^tyßS■^ivv in p: ;ndo temporis, Uidemr fatis
comedure effe hec omnia per uifionem quandam,non corporali tranfucdione,amp;:
Oitehone elfe gefta. Qui enim humaitus uidere pomiflèt omnia regna orbis ÔC glo
mm eomm in momento^Porro uerba fatang in ultima hac tentatione, hue fenfuni
Dri f ir quot;lt;^''0'efFugis:Si iubeO te ex lapidibus panes facere, qiiod oportet filio
to ut Dnbsp;eflè,refpondes,efrc fcripriim:Hominem non folo pane uiucrc:fi pe/

des,h^ 'quot;'Ptum fit,non poflc ledi eiufmodi Dei filios, qua!is tibi uideris, rcfpon^»
tuo' Sees 'tenure Dominum,id quod fcriptura uetat:interim tamen efuris perpe/
quam uidesquot;ïrnbsp;mifer,tanfo£^ miferior, qudd delufus illa uoce, miferiâ tua

tem mdioraïiT?quot;®'quot;*^quot; agnofcis, taceo que meditaris quibus te planè,nifi mone
ua»eris,reddes te omnium mortalium miferrimum.Ne udis igitur uf
d^rS m^?^ mtmdi.uide iftam incomparabilem eOrum gîoriâ,Sepre/
pTtl^^l^u^^^nbsp;quot;oio,do illa,Mitte ergo illum

orbis tîbiTeruîet,omniburcç rebus,quas optare poffis,afflues. Ita primum conatur
latan,uerbum Domini irritum nobis faccre ÔC uanum,moxfua illa camaliapoilice
tur.Sic primis parentibus primum perfuafit ,uanum Domini uerbum: Nequaquä,
inquiens,moriemini mox fàlfispromiffîs lac1abat,dicens. Eritis ficut Di|, fcientes
bona ÔC mala.Neque enim pofliimus cupiditate aliarum rerum^capi, nifi ante Deii
fecerimus milTum.Primum ergo conamr perfiiadere, uanum eflè feruire Domino,
jdquodperfuafiim fiia sctatis hominibus quibufdam Maleaci queritur,MaIa.î»
mm fua promittit,nempe bene futurum omnibus qui fibi adharent,hoc efl:,tdian/
tur ftudia uulgi,cum in falfis religionibus,tum in rebus ad prafente uitam codi tis.
Tunc dicit illi Ie;iis: Vade,abi poft: me, 8cc ) Impia fuaferat latan amp; in prioribus,at
nunc prater impium fuum confilium,fe etiam Deo prafcrebat : hac caufla gloria
Patris unice flxidiofus Chriftiis,duriufcule ipfum àfe repellit,amp;: fatanam,hoc eft,ad
uerfarium uocat: quia palàm iam àDeo ipfum ad fe adorandum pertrahere cona/
batur :cbiecit tamen iterum fi:ripmr?,pulchcnrimo fuo exemplo nos dócens,in om
ni tentaaone ex fola fcriptura côfolatfonem petere :iuxta illud Rom,i5 : C^uacunt^
fcriptafunt.ad noftram dodrinam fcripta funt,ô(:c.Pon-o locum quem hic Chriftus
fatana obiecit,quidam putant illum eflè,5' Mofe.«. Dominum Deum tuum time/
bis,8Cinifcruies,amp;:innomineeiusiurabis,Sed mihi uidetur ex quinto capit^^de/
fumptus,mutata negariua in aftirmatiuam. Ibi enim Icgimus:Non adorabis ea,fci/
iicet,Deos alienos,à: idola,nequeferuies eis, quia ego Dominus Deus tuus, ÔiTc.
Hçc enim perinde fûnt,atque fi dixiffet. Me fblû adorabis,ÔC mihi fbli fèruies.Gra:
ca etiam conueniunt, qua ita habent, » ftfoa-lawHcramp;s twr'Hs^ov lt;fî (tn Acnf^crit cw-nk'
gCcxum locus in fexto capite non per omnia conueniat,legitur enim,*vf «(/ di'of
lt;nsnbsp;«f jHs« ccww teevv Aflwjp^ilVflf. Caterum de adoratione, dixi fufius fupra in

fecundo capite, ad illud, Et proftrati, adorauerunt illum, Certeut uita autorem,
unum adorareDeum oportet: atqui cum n^H^Wi Hebrais proftemere, ÔC ^co-««/
väf/ Gracis adofculari figniicet, hoc eft honoréprofiratione corporis, uel manuiï
ofculo deferre,aut Dominum agnofcere,eatenus poffimt adorari, quotquot Domi
nus uoluerit ànobis honorari, Satuas ÔC idola tam fua quàm aliorum coli Deus ue
tuit,quare impiumeft illisfe proftemere, uel i^j-oo-xtu/êj^jautalias honoremim^
pendere»

Tune omittit illum ^tan 5Cc)Lucashabet,confummata omni tentatione,Diabo
lus receffit ab illo ufque ad tempus.Ita uerbo Domini innftenti, ne tibi quidem po^
terit praualere, tandemque cedct,fed ad tempus : dum enim in mundo fumus,ubi
fàtan princeps eft,tentationibus eius fiimus obnoxîj ♦ Verum nô deerit interim flia
confo!atione,Deum totius confolarionis,dabitque fubinde,fiibmotis damonibus,
angelosjbeatos nobis erigere,ficut hic Matthaus de Chrifto fcribit: Et ecce angeli
accedebant,6C miniftrabant ei, cum eum fcilicet,fàtan dimififlèt, Semper qtiidem
angeli ipfi miniftTarunt,ut Mar, uidetur innuere,qui ita fcripfît:Erat(^ cum befttjs,
ÔC angeli miniftrabant illi,Sed agitante Dominum fatana, Angeli uifi fuerunt ab^
eflè, dum minifterio eorum non frueretinr, Qiiando ergo fàtan difcefîît,ut iterum
frui angelorum minifterio ccepit,ita dicunoir quafi de nouo accefïïflè,Vnde per ad
mirationem quodammodo nofter memorat : Ecce angeli accedebant, Refiftamus
iginir ÔC nos fortes in fide Diabolo,ÔC eadem omnia experiemur,qua ut certo fpere
mus, ifta feruatori noftro ÔC acciderunt,ÔC fiint nobis confcripta,

Cum audiflèt autem Iefijs,quód loannes tradims eflèt.)Legimus Chriftum à bap
tifmo protinus fpiritu in defèrtiï adum,ut tentaretur.Mar.primo,indélt;5 dudu eiuF
dem fpiritus,GaliIaam repetîjflc,Luca.4. Tum uero creditur, Andream, Petrum,

Nathanglen,primum chfcipiilos fibi adrciuiflèJoannis.i.Pàuîo iiem
Can^quot;''quot; Craîilxx Cana,primum edidifTe miraculum, Vnde commigrans
ProK^^Ïnbsp;^ difcipulispeti)t,paululâ inibi moratus^Nam ^rdohißcm

eft,habuiifeJnde autem in terra krdxam abr)t,Nam leru/
bat Hnbsp;Bcniamin fpedatjofua^is, Ac ibi miniftëri'o difcipuîorû bapdra/

fereSn. îquot;^Stftrum fuß tanquam rem indigham, ÔC glorix eius prxiudicantem de
ïdo r^r.^^' prxpoiterum dloriï erga fe ftudium, infigni Chrifti prxco
ïoan?esnbsp;loannis tertio Dû uero ita lefus bapdzaret, pluresc^ quàm

JiuTcomrn ?quot; adiegeret, femahuius ad Pharifxos peruenit, acqj in odiiîm il.
«eru^n n ; Vnbsp;haberi id ergo ubilfus refciuit,

fuilTeàn habitantis Capernaum. Quod loannes ueftatiir alterum fignum
mm len r- »» Galilxa patratum .loannis 4JPofthac aitero fefto appetenfe, itegt;
quot;t dSp^ ^nbsp;^nbsp;loannis quinto:inde rurfus in Galilçam rednr,

«hsfSr y^fPropofîtum enim
um rc.nbsp;îefum noftrum uere Chriftum, hoc eft faluatorem ÔC omni/

ipfe fe r!'^^®'quot;}?nbsp;^^ ^^'quot;Pquot;^ defcribere fatis habuerunt,quo maxime

cas eSim^t'^,?''quot;' Dominum furori Herodis celîîflè,idcfe adum à fpiritu, ut Lu/
m^3nemur,fî uere Dommo nos commiilTimus, fpiritus eius nos

nemSSïi^erPH?quot;^.^^^^^ uita^ue mortereddidit. Defugainperiècutio^
^'imisi Lm d^n.nbsp;^ Tertiilhanus Dropriiî de ea lib?um compofuit.

mdignaeft,S^ignoratafandisrat ubiitafiigt;
»^eriinferuien. mi^^quot;^quot;lodius inferuias,nihil tui quxrens,fed tuo tannan mu/
exemplumnbsp;f ' nnbsp;quod hicÄ alias Chriftus tecit. Ad euius

neqJe in totum uinipe^arl-amiv'^'^'quot;'^nbsp;prxcipi, neq? in totum ealaudari,

Et rclida Na^arctïi,profediis habitauit Capemaü,)In Nazareth tamen antea,ut
Lucas 4, memorat,{c Chriftum exuaticmio Iefàgt;lt;;i,praedicauit, Verum ilh^cumin/
disnitatem amp; ingratitudinem ipforum eis opprobra{ret,quï uerum faciebantpro/
ueVbium i!Iud:Nemo Propheta acceptus eft in patria ftia,edudum ufque ad ftiperci
lium montis,fuper quo ipforû ciuitas çdificata erat, conati funt pra:cipitare,ied ip^e
tranfiens per medium iilomm ibat Jtac^ domeftfcos fuos iirxta ordinem diiedionis
nequaquam pofthabuit» Verum ubi üli regno Dei fe indignos reddidiflènt,coadus
ftïit alio migrate. Ahoqttf qui negh'git fuos,praefertim domefticos,infideh dercrior
eft,amp;: fidem abnegauit,i, Timothys » Sic tandem ÖC tota Gens ludaorû déferra tuic,

Capernaum autê elegit habitare ciuitate maritima,^: magis quàm Nazareth mr
ûsni,eàm que muftis adeo miraculis,praeter dodrinam fuam, quâ per fabbatha ftu/
penda authoritat€,imprrtiebat,Luca 4»multo inlîgniorcm reddidit .Hunc morcm
Dominus ufque feruauit,ut adinfigniores urbes fuos nuntios praecipuè milerit» Ita
lerufalem potiffîmum Propheta prçdicarunt, ut ÔC Chnftus,plura illic quàm alibi

gelfit Sic Paulus,Damafci,Ânthiochiç,Ephefi,Corinthi,Philippis,ac alijs pracipu

ft urbibus Chriftum pr aapue annuntiauit Et uero ita folere Dominum ex iftim o,
ut mafTÎs illuftrem fuam gloriam reddat, ÔC bonitatem ita declarer, dum hoc n^oda
ner infirm.a mundi/ortia conf ndit,hoc eft,per abiedos,fuos Apoftolos, praciaras
urbes aggreflüs,per fermonem illorum,regno fuo,nequicquâ plurimis repugnaiv
tibus adlegit,quotquotadidprçordinauit.Eo etiam declarauit infînitam miicricor
diam fuam in genus humanum, cui ibi poa'ffîmum fuccurrere inftituit,ubi fub ty/
rannide fatana laborabit grauius» Nâ in magnis urbibus folet fatan potentius reg/
nare.Poftremo ex magnis urbibus,commode ièmper uerbum ÔC ad reh'quos proler
pit Vnde 8C hodie uidemus pracipuas urbes, Euangeliouifîtari,quibus tamen ui^
dendum eft,neohm eis eueniat quod huic Capemaum,Ierufalê,Corintho,Ephefo,
Roma,ac alîjs,qua quanto fubhmius per Euangdion eueda fuere, tanto funt po/
ftea cum ingratas fe huic dono exhiberent, atrocius deieda,atque uaftata.Qtna
enim aque impium ac fcderatum poftît admitti,atque reîjcere àfe Euangdion gra

Vt l'mpîercwr quod didû ftierat per Efaiam S^c. ) Locum hunc Euangelifta ob
id pracipue adduîdt,quodhabet:Et populus qui ambulabatin tenebris,uidftlucé
mamam:tum quod regionis zabulon ÔC Neptalim,ac Galilaa nominarim memi/
nit în eo tamen allufîo magis eft,quam de hac Chrifti pradicatione,quâ hic Euan/
gciifta commémorât certum uaticinium:fupra enim cap.2. in illud : Vt impleretur
quod didum eft à Domino per prophetam, dicentem: Ex Aeg^'pto uocaui filium
meum,annotaui,Euangdiftas dicere impletas fcripturas, ubi tantum ad eas eft al/
lufum Ftem'm iuxta hiftoriam,uaticiniLimpraefens fic habet: Neque enim erit op^

preftà ilia,qua adfligetur,ficut priore tempore,leuiore malo Aflyrius, terram zabii
Ion ÔC terram NeptaIim,Ôlt;: pofteriore,maritima,hnidma Iordanis,amp; confaniû gen^
uum,adflixit.Populus agens in tenebris, uidebitlucem magnam,amp;fedentibusin
terra umbra mortis,lumen aftiilgebit» Porro quód uates his predicere uoluit,hoC
eft:Non permittetur Aftyrio m lerufalem, quod permiffiim ei eft,in decem n ibus,
quas deuidas,in terram fuam,o-anfuexit, Primû regnanteThiglath pileeffèr, duas
tribus se dimidiam qua habitabant trans iordanê ,ÔC tribum Nepthalim ÔC Zabu/
k)n,qua fedes fuas habebant cina iordanê.De Zabulon hic propheta tcftatur,nam
S.hift»4»Rcg.«^»tanmm Nepthali meminit.Hac uero in exi'liû abdudio, leuior ca
lamitas fuit,deinde regnante Schalmanefer,reh'qimm Ifraclem uniuerfum,id quod

rofolvm ^ hgiificat his grauiflî'mam obfîdiortem,qua fuerunt à Sànherib Hie/
cum fr'^^^P''^'quot; ) quot;idebitlucem magnam, admirandam illam iuiliberatiortem,
quincbnbsp;pcrcuffit fulmine in exercitu Aflyriorum, centena alt;:

berît quot; quot;fnbsp;mortalibus inata,addudum eft. Cumq) ea primum fpargi cce*

non iS '^aIileos,uifum eft Euangdifte fic oraculum hoc adducere,ut allufione
^on melcganti,ex eo iftuc ipfum diceret.

legis ri D * . docemur,humanam rationem ufqj cecam, Seliteram Cum
TumcWnbsp;occidere, donee Chriftidono, euangdij fide renouamur.

ne,^c ^ fP'*quot;quot;quot; Dei habcmus,fic^^ illis nobis placemus,uere ut â Dei cogm'rio.

Etexp enarratio sectionis, hi.
his SeloTn coepftlefuspredicare,amp;:à'cefe,pcEniteatuos,amp;:c.)Eifdem üer/
turos à dnm Pauloante predicauerat,Ô^ infra legemus di£-ipuIos eadem predica

fcripturis ueteris inftrumentiîocmr|
nibus:Conîi7t-7quot; rnbsp;lermO amnitatcm habere cum iftiufinodi fermons

ra legitur ueMii^^^'quot;^®' (iirxviein, refpondere ei, quod paffim in fcripnié
tnuiam:quàmef n ^ ^^^ft» conuerümini,uelmagisproprierefi'pifcite,redite
enim p02nitere nfr'^'îi*^quot;® ''legimus,pœniteat uos,quod Hebreis dicitur WsId
tuiflè filios Ifra^? Dro^quot;quot;quot; inbsp;fignificat.Ita habet liber ludicum : Pceni^

tûifmodi refipifcentiam rff'îl^^^^^' Schaufln his locis eft, uerbu WX At hic ad
Fgt;eccatorum W commit quot;oii»quot;P''o«ocare,que non tam eflèt cum dolore

ÄDeifîntamp;rharredesciiiescç cœlorum. Inmtethac patr^efïiifîfflmabonita^
ut ipfî deinceps in aternam falutem,potius quam uobis ipfis SC mundo m atemam

pafiSm r^petiie, redij^atri ueftro affedus paternus, aduenit tandem tepus^^quo
SeK uObTs commilÄ in animum induxitNoIite optatiffimam hanc occafione
ö^terfi e Haud fane tam apte uidentur cohafura uerba domim, fi per i^irtcvoart iiy
Sfi'ZuMdquodHeb.per^iri nimirumpœnitudinemilIam,quaob commir»

en m re^S cœlorûÂinde uric^ effèt,ac fi quis capitaliter reo diceret, dole, dito
daSm, qudd tantaflagiria admiferis,aduenit enim emm tepxis ut hberens.Di'
cSefpotius cordatus illi, uel nunc tandem in uiam redito, amdeatcç tam diu con/

LStibiinnocentia:aduenitenimtempusiludoptatu,quouitateprincepsdo/
Snanimuinduxit,educetc^hoccarcere,amp;hberouiuerecon^nbsp;,

QuLoenimtieroDeigratiaamabiIiorexiftit,quàmTum
biÊtantoçonuenitdeillao^^^^^^^

cata Sor eft ef diuturnior Jta ufu uenit Nmiuitis, Manaffe ac alqs qui mmirunt
ä cSimiffa fua SC iram Dei propter illa ipfis imminentem,animo pkmm« d^cri^
dabaX Hac tadifuere amp; lùdai illilerufalem, quorum ut Lucas fendit Ador.».
coMafcSdeb^nbsp;dicebant ad Petrum8C reliquos^

fafe?)quot;^ 5 J côtritionis opus 8c frudus cft.De hac fupra cap. 3, dndmuâ
fatisfacîfonem,quî rede fentiunt, perpetuam pietatis mcditarios
tionemquot;^-^ iniiouationem intdligunt:amp;:uocantcarnis ac peccatorum mortifica/
gelicamquot;quot;^^®'^quot;^^^^quot;^'quot;'^quot;^^^'^'-™ corredione,fîue,utdixi, pœnitentiam euan
omuilÎT 'nbsp;fadsfadionem qua ea expientur, Chrifto uni qui/cih'cet,pro

mus c credentibus farisfecit,tribuentes.Licet fi latina lingua uftim fpede/
^ dolor ob commifta redius pœnitentia uocetur : ut hac inno^
Anbsp;refipifcentia, uita emendatio, ftudiumt« fandimonia,fîcut8*:in

ïÔDun?^ pœnitentia Legalis,fiue animi contritio, odium amp;: cum animi dolore aC
catomnbsp;dcteftatioîqu^cooritur,fimulatexq) cognita lege Dei,pec

Ted alLrr •monficajida carnis,uitacp ad uoluntatê domini formanda, ftudiû,
copniriTnbsp;meditatio î cooritur uero mox atqj Chriftus fuerit

ad ftrm?'^ «-ecentiores quidam Thcologifcripferunt,ftmt cum iudicio leg^dâ,8^
probenbsp;exigenda. Chrifti gloria plerifc^ illorum uidetur haud

coroor.Ç S'' ° quot; iniunxerunt ijs qui peccauerânt, certa, fcilicet, idunia, Bc alias
^Poris caftigationes,dicam infra in cap.gt;8.

rteme iS SSî^'^'^'f' gt;Iatitudinis, amœnis circunfeptimi oppidis, at o/
lant-ab acHAnbsp;mendie Tarichea,quo nomine aliqui etiam lacum appel

des tcu2rrh Tiberiade,aquis calidis falubri. Ab hac Tiberiade, quam Hero/
caoitri gi^tiam Tiberi) Cafaris nouam extriixit, utmeminit îofephus lib»

uoc^ur a loanne. Porrd fcriptura uocat hunc lacum,
»dehofch ; .nbsp;Cincreth,ud Cinneroth, ut 4.Mofche,î4.5.Mof.

.ö: locis ali)s. Qiiod enim lacus fpecimen quoddkm maris pra fe fe/
iptura appdlantur.Sic lacum Afphaltiten, itidem mare defertum,
► öed mare mediterraneum, folet fcriptura mare magnum uocare,
iDloIute,mare,uti 8C Oceanû: finum uero Arabicum, uocatmare
firiî nonn^^'TrT mediterrand,qua Ciliciâ uerfus eft, ab ea regione Tar/
Sed aTn if ^ dicitur,de quo fuprà didum eft cap.
^ noftrum marp____________L

Mehofchua 12 P^t , —nbsp;v-'«aitiuin,ui4.ivio------ ---------

^unt m3„.'7„;5^/°cisaIi)s.Qiiod enim lacus fpecimen quoddam maris pra fefe/
uelfalis uoinr?«appdlantur.Sic lacum Afphaltiten, itidem mare defertum,
etiam interdum oS^V mediterraneum, folet fcriptura mare magnum uocare,
ïunciPo^T^^^nbsp;Oceanû : finum uero Arabicum, uocat mare

firiî txonnunn^rTnbsp;mediterrand,qua Ciliciâ uerfus eft, ab ea regione Tar/

SedaïnT

dulce dicitur STi Galilaa, quod proprio uocabulo Cinnereth, id eft,mât^e
poftea cccpit uora nonnihil uocabulo à Gentibus, Genefar uel Genafâreth,
paret, lehofua eni^nbsp;cognominari.Sicur SC olim fadum ap

Cinnareth uocatamnbsp;^ portione Naphtali, qUa huic lacui adiacébat,

gio illa fita ad occi^p^,quot;''quot;'^'' ^PP^*'^^ ^^ lehof.. i.ac alt^s quibufdam loCis,re
tUr fuitEgefippus libTn nuius lacus,tota fuit Cinneroth appellatatfâlfus igi
îiefar,Iacum hunc uocarf Hierofol.cap.î^.qui fcribit Graïco uocabulo Ge»
potius Hebraum uocabuln' r generantem fibi auram aqua dulcis dCc. Graci
hoc, Genefareth uocata,hâbJ^;nbsp;quot;ero regio à ftagno

amp;ida, quam Philippus Heroâ^î »quot;penore ftagni litote Capernaum, poftea Ber^
»nam lulia Cafaris filia uocauitS fft f amp; exornatam, luliam homony.

uuc4uit,autoreftioièphuslib,antiquitatum is.cap.î.Infe/

h » tim

r/uc II tus Tiberias addecorabat Jdem igitur eft tîiare Galilaex,mareTiberiadis, C
^ lacus uel ftagnum Genefareth, Hxc uolui, quo maiorem lucem haberent, qux

Mîmulum ^''^ÏÏtXXÏ«,Simonem qui uocatur Petrus ô^c.) Hunc Chriftus Pen-um,id
«L««. eft,iingua Syriaca, Cephas, in prima illa uocatione, quxloan,., Iegimr,uocauit,de
qua inl-a,.lt;5;dicemus, Porro antequam ad perpetuum foi comitatum hac poftrema
uocatione hos difcipulos uocaret, edidit miraculum dlud,ut m fuo nomme lacien
tes rete.tatîtam multitudinem pifcium coprehenderent,ita ut rete rûperetiir, qui an
tea totam nodem laborauerât, dC nihil ceperant, ut legimus Luc,5. Q.uo docuit,uf
fine iofius iuftlx amp;: uirtute fruftra fudamr SC caftiim eft quicquid docetur autprxci^
Dinir • ita ubi ipfius uerbo amp; iuftu prxdicàtur,innumeros red Euangehco compre/
hendi Nam amp; infra,»3,prxdicarionem euangelicam,capturx pifciS alTimilat,quod
ftcut uerdculum iadum in mare,uarios pifces capit,ita ÔC euangdion prardicatum
in mundo uarios adducat ecclefîx Dei,homines,inter quos non pauci ma i funt,amp;:
mrfus dîcferitur,fîcut fa-pe cum probis^ôC ptmes pifces folent capu Sed uoluit Chri
ftuvhoc miraculo non tam quid fumrum effet adumbrare,quafîmul animare iftos

adfequendumfepaupcrem,ÔCàfuispauloantènonreiedStantum,fede
tiadiudicatum:ciiiquoqîipfumpIanètradidiirent,mfîpermediumilIorum,mirum

Vnderum uifomiraculoterriafuiff'ent,6^procidens illi ad gpuaPenxisdixif/
HijiorU Luclt;e ç , Offcede àme Domine,quia homo peccator fum,refpondit ei lefus : Ne metua^
fx^Ucmr. fthac eris homines capiens, quafi diceret :Ponfte inanem hunc metum, quo ob
oftenfam hoc miraculo meam diuinitatem perculfi eftismon exerui dlam, ut uos a

meabfterrerem,fedutpotiusadme fequendum inuitarem,acdeclararempaterna ^
meuirmteprxditum,mihi^ omnia fubieda: neputareusimpoffibiha qux,mun/

Ht rdidis omnibus mihi adhxrere,mec^ fequi uo^s detur, auferat ammu,
SpLatoreseftisii^

do hoc,longe capmm amp; facultatem ueftram excedcr^ed enam uidebatur lam pau
lo ante fruft'a fore,fi rete laxaretis ad capturâ,co quod nodem totam laborantesni
hil cepifteds. Qui ergo potui uobis,licet peccatonbus,uerbo tanta multitudinem,
in uerriculum^ftrum aWerc,idem uirtute mea dabo,ut innumen adhuc homi/

fusfuitfubducereadten-amnaues,reriac^fua,quxexnimiaillapifaummultitud^
neruptaerant,fedentesreficere,quodnoftereuangdiftanommanmmemorat:ar
tum demum ut fe fequerenmr,hoc eft,ut fui per^nu contres eff-ent,euocauit.Nam

auod Matthxus nofter fcribit: Vidit lefus duos fratres,Simonem qui tiocatur Pe/
Jus, Andream fi-atrem eius,iacientes rete in mare, non fic intd igendG eft,quod
eueftigio ubi uidit rete iacere illos euocarit, fed poft editû miraculu, poft quod,ici/

Videtur ergo ordo hiftorix fic habere :Primum docuerat dominus in fynagogis
Galilxx inde ubi et alijs ciuitadbus udletprxdicare,obruebatur a turba,tâ ingref/
fus nauem Petri,quem cum fratre offenderat pifcâtem,iulïît à terra fubducere, moX
edidit fignum,ex quo attonid orabant,ut à fe migraret, ibi ipfe illos Petrum amp; An/
dream orimum ad fequendum fe uocauit,poIlicitus fefedumm cos captores homi
num Vbi autem ad terram nawes fubdud» crant, ÔC forte in fuam ftatione feorfim

e hlr) Zebcdat recepi{rent,nondum enim illos ad perpetuum fuum comitatiim uo
aratjprogrelTus pauIuIum,ofFenditeos fedentes cum patre fefi'cere rete fuum,tnm
uocauit amp; illostqui protinus relidanaui, SC patre, fecuti eum funt, fadi iam a:ipfi
pe^etui Chrifti comités. Qiiod Lucas fummatim dixit: Et fubdudis ad terram na/
uibus,relidis omnibus fecuti funt eum.

an I d^ hi domini diicipuli fadi eflènt,nempe poft illam uocationem,qua: lo
ta ^ quot;^quot;ur,nondum tamen reh'dis omnibus, ilhim cceperant perpetuo comi/
fi.At ubi iam omnibus reh'dis fecuti ipfum fuerunt,non uidetur uerifimiIe,quod
o agente etiamnum in mortah uita,ad pifcationem redierint: ah'ud enim iam mu/
nus Illorum erat. Vnde cum Luc. 5. fîcut hic Matth, narret eos omnia reIiquifre,ÔC
Promiflionem accepifïè de capiendis hominibus,mihi omnino uidetur,eandem hi
ïoriam Sc uocationem ab utro9 defcriptam eftè. Verum iudicet de hoc ChrifHa/
_iis,cum nullo de hac re contendero:quanquam nó uideam quomodo poffint dug
o^tiones haberi, cum uterc^ fcribat hos relidis omnibus fècutos Chriftum fuif/
Alt;uam locutionem fi uelis ad eum modum accipere, quo alias in euangelicis li^
C» ^ Tolet,ferendiï en't,iftos apoftolos Petrum,Andraeam, SC filios Zebedai,
quot;lie - bac primum uocatione, poft capturam pifcium domino, ualedidis alijs
•nbsp;omnibus,comites ufcß adharere. Hadenus de concordia Matth. ÔC Lucx^

jj^^^erum obfèruandus hic eft locus ille communis, domimim deledari humili/
I Cnbsp;fua uirtuti feramus omnia accepta,de quo Paulus multis difîèrit

uocationem ueftram,quôd non muIti fapientes fècundum car/
Verum ifta ad hoc côfîderanda funt,ut donis Dei nemo fidat, aut illis ne/
^ tmm falutis addicat : nequaquam autem, ut illa contemnat,ut funt quidam, qui
jj/°/^quot;ditionem,alia(ç Dei dona fpernunt, ut ipfi interim fua infcitia ac ruditate
B Ld ^^^ fuperbiât,quàm ali] fua eruditione aut ingent) dexteritate. Inuenias
cord^nbsp;boc domini exemplum fua pigritia ftienue pratexant î dumc^ fo

qui non incumbant fcripturis, negligant difcere finguas, quo
ïinl ^ r^ ^^ fcripturis inôfrenfîus,perpetuo in ore habeant, non uocauit Deus
mtosîapientes fècundum

camem ÔCc.Qiiibus refpondendum erit, ne(Ç certe uo
ue multos pigros uêtres,qui nati confùmerefruges, ecclefia prodeffe pofthabêt,
jjmtenm ab ecclefia ÔC alienis fudoribus faginantur.Rudiftîmos hic certe ÔC craf/
P^icatores uocauit,quibus poftea cœlefti fapientia orbem erudiret:fcd non
VitIquot;quot;nbsp;crafTostfiio illos fpiritu,antequâecclefia miniftros defignaret, do^'

titirMd ^'îî ueritatem Jta hodie craftbs ÔC rudes uocabit quidem,at donato fuo fpi
haf'i; • ^ eruditos ad falutem.nios miraculo erudiuit,quia ita res pofce
culo f ä'^jf?quot;« ÔC facultatem difcendi exfuis literis : ÔCfi opus fititem mira/
tamen J?^^ docebit,quantum fatis erinat nequaquâ eos,qui cum poffint, negligunt
2C faniecognitionem fibi parare.Petentibus enim uult dare dominus;

toribus do? ^^^^ htjmanam eruditionem ÔC operam, fèmel fcienaa uita his pifca/
mano cibo i^d r^'^nbsp;: ita femel Ifraélitas quadraginta annis fine hu/

tnnia donari /-Çfquot;®nbsp;oftenderetàfè fblo ueram fapientiam, cibum ÔC0/

DeumÔCiurêon ^ Pe»nde efTe cui illa donet: nihilominus tamen, ficut tentaftèt

Iiis pners maner n, wr ? neglexiflèt:ita rede omnis diuinioris cognitio/
rfttnbsp;margaritûfcripturarum fibico^^arUftudue/

curauerit Alioqui cur focordes ifti, non etialoquuntur linguis,8eut Apoftoliprö^

Proinde difcamus, hoc exemplo Chrifti, omnia fuae uirtutis effe, nec^ iIIu noftra

** eruditione habere opus:eoœ fi citra illam profitêda fit gloria Chrifti, nihil mouea/
dium difciptt^ quioscreauitamp;hominem,dabitfapientiâaeosinillahora,cuinemoqueatreli^
lonjw uocarnbsp;eruditio,ut nequaquam illo nomine tibi placeas,plusœ confidas.Atli

tioncdiftcda. ^^ jocendum plebem Chrifti es uocatus, atcß in hoc aleris otio(^ fnieris, ux tibi fi
hue non omnia cotuleris,cundosc^ ingenîj neraosintenderis,quo habeas fcripni/
ram in numerato, 8C fingula puriflîme, femper tamen ad xdificationem intdligas,
. f Cur enim miraculo tibi Deus daret,ad qux comparanda tanta fuppeditauit admf.
NO» doceht ^ ^ Quare prxter more fuum, faturam ac naufeabundam animam cœleftibus
Dcw per mi.nbsp;ftertentem,necß eas ambientem repleret f Ad gloriam fuam dC nw

r4culum,qut^ falutem,non ad fouendam ingratorum inertiam, amp; tegendam impoftorû hy
dedit uir^nbsp;Y)cus operari miracula folet. Paulum potius fequamur, qm Timotheum

deaiiasjacn^ H ^ ^ ^^^^ dodum diuinas Iiteras,hortaturtamen ledioni ufc^ incumbere,
m fcriptu/ ^. ' Qji, Apollo illum Alexandrinû uirum doquentem, ÔC in fcripturis pcv
r ajje^um ^nbsp;difcipulifadebantcCerte AaisXcribitLucas,multiïillum convilif/

fe lis qui crediderant per gratiam Jta Paulus uuît Epifcopum qui fit tenax eius, qui
(l'cundum dodrinam eft,fiddis fermonis ,utpotens fit, etiam exhortari m dodrina
fvna de contradicentes conuincere,Tit«.Et.«.Timoth.j.quifitid eft,a/
Dtus ad docendiï,Hxc iam omnia dona Dei Hint, qux quide etiam miraculo poteft
dare,amp;: dat multis, uerum nihil eorum, contemnenubus qux ipfe dedit ôC ordina/

Et hoc contra eos eft,qui rudes amp; laicos,qua m fcripturis excrcitatos malunt mi'
Pr^ßciendinbsp;„grbi preficere,iadantes ÔC Chriftum rudes laicos delegifle. (Quorum fen^

nuneri doce^ ^^^^ ferenda ''iret,fi polfent,ut Chriftus,ex rudibus laicis, ÔC ipfi illico reddere qui
■di^qui cum re j^^^ntur uarijs linguis,amp;: fcripturas intelligerent. Spiritus quide eft qui docet,
Uquis dotibus fp Junumquemcß quantum fatis eft,ad ipfius,0lt;: eorum quibus Dominusprxfecit,
in fmpturanbsp;Cxterum diftribuit fua dona,iuxta quod ipfe uoluent,8lt;: munus, ad quod

plurimü pof/ dçjg^^ J q^iiftß fuerit,requirit Jdem etiam fpiritus impdlit,ut dona Dei non conté/
nas ec difcere quibus opus eft, non pigeat, denicp ut eum cuicß muneri deputes,

- ritia in fcripturis exercitatio,quxrenda Se magnifeçienda funt : fed nequaquam il^
lis ud fidendum,ud fuperbiendu, Haclenus digredi hic libuit quod plurimi rurfus
fud fefe hodie in minifteriu uerbi Dd intrudunt,ad quiduis aliud aptiores, qui ftrc
nue ut ignauiam fuam, non diffîmulent tantum, fed etiam fpiritus titulo impie uen
ditent,liiiguarum ftudium,Se diligentem fcripttjarum excuflione, palam efugge/

^ ,. Prxterea notandu qudd dominus ab opere difcipulos iftos uocauiL Ita pi] in pri/
P^ niß alio ^^ generali uocatione Domino feruiunt,hoc cft,in fudore uul ws fui,fuo neicû/
BeouocStur jm.pane:alimtfeôe fuos, agutcumadeamxtafemuent3fuerit,pan-eslàmiliâs,dogt;
laborent ^^cper dominum ad aliud deputentur. Sic Chriftus ipfe labori manuum incubuit,
donee tempus prxdicandi appetfjlfet.Qiii igitur non fuerint ad alia,fcilicet,uel lite
rarum ftudia,ut poftea docendo,uel gubernâdo ecclefix Dei prxfint, ud ad Rem/
publicam adminiftrandam,alia ue honefta,ee alijs utilia ftudia uocati,illis nihil co^
fulrius inftitui poterit, quàm ut manibus laborent,qu6 habeant, ut tribuant need/
fitatem patienti. Pius autem animus,facile agnofcet, quo fe uocet Dominus : dum
fuam propenfioncm,utilitatem firan-umjatcp adminicula,quo fecundum fuam proquot;
penfionem publica commoda procwret,expcnderit,Ad qug ernm Dews nos uocat.

tihi^ agnoftas, ad qiud te Deus uocan't, dC uoeationis Dei lydius lapis eft, fi
«quot;inîmiiîîî^nbsp;plurimum commodare, 8C ribi indulgere quàm

exempla innocendx atqp pietaris in his diieipulisj etiamnum fiia agen
J '^'^^^quot;quot;^ eft, Vti ferè ièmper in eleÀ's, eriam ante plenam eorum couerfionem,
rumnbsp;pietatis feminaria fiibinde elucent. Ra/

^ nan(^ eft, mfi-atribusjpoftquam finguh'patresfemihasfadi fiint,probe inter fe
, jg.^^^VP^^'^ntibus eonueniat, adeo quxrit caro femper quaî fua fimt. At hic uides
lesiimul ô^cum pan-epifcari,haberec^ omnia, fumma cum beneuolenda com/
'uniadta femper fuis pfj,quibus eos Deus, fcihcet,adiunxit, folêt adeflè dC uiuere,

fe d/ P^'^^ntes,uxorem,Iiberos,denicp fuam ipfius animam propter ipfum odii^
I.uca.i4.hoc eft,eum animum erga ilia omnia,ac feipfum habere,ut fi/
diicin fnbsp;cida moram, ac lubens cundis ualedicas, ut hic uides lios

Tecuh .W^ Apoftolos hos, plxric^ Monachi amp; Monachx noftri
fît uipHnbsp;homines,non Chriftum abeuntes, ifs quos Deus commis

bitrio n:. ^^^^ difpenfatores, pro noftro arbin-io mutare. Pro fuo autem illi ar/
mutanfnbsp;difpenfadonem ôc omnia com^

lt;îîosC»n Knbsp;Dominus difpenfare uoluit, quas illis facultates dedit,prxfe^

nem inftS;.^quot;quot; «ituperare, fî qui eo fpiritu, ÔC ea radone m'tx comunio/
lioribus Sf^n k P^^^^'^o^ia fua communi difpenfatori credant, quo ipfî fpiritua/
Suntur rernm?quot;quot; 'quot;^^^^^nt expedi'nus,quo fpiritu,quacpradone,Apoftolile^

gus uero,otium ranimx,ut loquuntur,confulant. Vul/
.ÔCfaftum plusnbsp;duntaxat fedatur: plxrique etiam opes

ÔC feipfos abneSïr^.^,Chriftianorum cft, non folum mundum, fed
dis omnibus procurar^'^t? rquot;^ falutisDeo concredita, aliorum falutem mo^

IN EVAN G. M A T T H AE r
amp;hypocrfßmtaliumfoftitertaxatVtmamuero,notoxatattsCanobitar,n^ ^
fiicos poaus,quàm uel ApoftoIoSjUel ueros illos monachos referrentî'
Pojl me. Veni poft me,idiotifiTius Ebraeus eft,pro eo quod infra 9.6lt;: alibi habetur «xoAat-
eft, conièdare me, ficut Iere.5. Patrem uocabis me, quot;quot;quot;Nn^ia^ '»îi'NTamp;n Kb id
eft ( ut uerbum uerbo reddam) de poft me non defledes,quod perinde eft,ô(: melè^
daberisJtaHo{èa,ii.PoftDeum ambulant.nbsp;«

Refpexitad [n priore ediriorie,(ècutus. D. Hieronymum, adduxeram hic locum Ierem.ilt;s.ut
; MtieiniÏi 1er, quo de hac Apoftolorum piftatione praedidum eflèt,locus fic habet : Ecce mittam
piftatores plurimos dicit Iehouah,ô:: pifcabuntur eoSi,ôlt;f poftea mittam multos ue/
natoresiôc: uenabuntur eos,in omnibus monnbus,amp;: collibus,amp; in cauernis petras/
rum. Verum dum in hac altera editione, cum prçcedentibus fequentia eius capicfe
contuIi,uideo Hebraorum fententiam probabiliorem,qui fcribunt,Vatem haec de
Chaldais pifcaturis SC uenaturis undic^ ludaeos, ut abducerentcaptiuos,pradixif/
ie.Nam his quae adduxi,continuo ftibiecit : Nam oculi mei intenti fiint in uias ue»
ftras,non funt mihi abfconditae, neep teda eft oculis meis iniquitas eorum. Mouft
autem D.Hieronymum,ut de Apoftolis hic prardi^ putaret, quod pramiftiim eft:
Propterea ecce dies ueniunt,dicit Iehouah,cum nó dicetur amplius,uiuit lehouah,
qui adduxit nos de terra Aegypd,red uiuit lehouah,qui adduxit nos de terra Aqdi
lonis,6^ de omnibus terris,ad quas depulerant eos,amp;:c,Sed hec Propheta intulit,ad
id,quod minatus illic Deus eft, in haec uerba : Auferam uos de terra hac,ad terram
quam nec uos nouiftis, nec patres ueftri dCc. Hoe itacp confi'rmaturus flibiecit, fîç
terra fua erjciendos, ut cum redire in illam eis iterum contingeret, eam fui reuoca-
tiönem,non minoris faduri efïènt, ac celebrem habituri,quam haberent illam, qua
fuerant edudi ex Aegypto:at(5 per hoe fignificauitjuniuerfos è terra fua abigêdos.
Ad idiam augcndum,amp;: illud facit,quod pradixit,eo ftudio quo capipifces fblent,
quo ferae uenari,undic^ conquirendos illos,6^ uenandos efte,utinChaldaam abiquot;
gerentur.Hanc interpretationem quia omnino germanâ arbitror, totus fiquidê co/
textus,de Iudae;orû in Babylonê abdudione uaficinatur,àdducere uolui : ne per me
quis in diuerfum abduceretur. Nihil fiquidem aque facrofàndi^efîè nobis decet,
atcp fynceritas uerbi Dei. Caeterum hac pifcationis allegoria, cÔmendatur nobis
diligens ÔC indefeftum,IUcrandi quam plurimos ftudium, ex quo Paulus omnibus
omnia fiebat,ut faltem aliquós lucraretur.i.Cor.9,EtCorinthios pio dolo, graas il/
Studiu pifcdn pradicans capiébat^ i.Cor.12. Pigere certe ac pudere nos debetnofira ignauiae,
di,id eft:, I«/ qui ofcitanter adeo lucrari dömino fratres ftudemus, cum qui perituro uêtri pifces
eràndi qukm jjem perituros tienàntur,omnes partes, flexus ÔC recefîusfîuminum amp;:lacuum hà/
plurimos co/ beantexplóratos,ccelumdiligentiffimeobfèruent,frigus horridumperferantma«'
mendatur, gna pericula adeant, mille artes tentent, fblidas nodes ubi fbmno ind tilget alî),ope
rentur ôfT algeant,imó potiftimum nodu operi flio incumbant. Maxime uero à no/
bis fumma cura at(^ fi'des requiritur,qui in hoe deledi ftimus, ut Deo aterno ÔC 6/
mnium uiuificatori,pifces itê çternû uiduros capiamus,imó è mortis captiuitate,in
uiuariü ccelefte trâi^onamus. Va noftro corpori, qui paru adeo laboris ÔC periculi
adire pro Chrifto fuftinemus ïamp;Tproregnieius amplificatione tam modicarn in'
„ dufb-iamhicintendimus.
f ^ 1 Notandum uero eft, quod aittFaciam uos pifcatores hominS,contra eos,quibu«
fed mult A eru ^m^ifas tâtopere probatur. Vocauit quidê eos cum eftènt pifcatores pifcium,adhuc
dittonefecitnbsp;crafïï:at quia plurimû fpiritalis induftriac,^: dexteritatis ad hoc requireba/

eospijato'i^ tur,ut pifcatores hominum eflrent,adiunxit illos mature fibi,qu(^er têpus fingeret
ret bommu.. formaret^ ad munus hoc tam eximium,utpifcatoreshominû efft poffent.'amp;cum
iam homines uenari ÔC capere dcberent,nihil minus eflènt,quàm craflJî ÔC rudes.In
quo etiâ domini nçflri bonitas,ita fedulo curâus qug ad (àlutê noftra faciût,reluxiè
v.—nbsp;'nbsp;ÔCncceP

neceffîtasdoclorum quando ipfe taies nobis formate, tam foliciteatqi operofe
»tuduit,fubmdicatacft.

eu^ ? PO'^emo, quod hi'c diïcipuli protinus, ubi uocem domini audierant fccuti
feoquot; Vuocâtis apparuit, Eo certe uocante, nemo eft qui poflït nolle
. ^quot;^culenter dû uocat,fuâ animo eius quê uocat,bonitatêoftêdit. Omnibus
bis ^ unbsp;humanç folicitû fefe Chriftus declarauit, ira uniuerfa fîdê no

o, ^°^oborât,etdileclionêaccendût,fîreligiofeperpendâtunutnodubitemusillû
noitra pro falute «que folicitû eflè SC nos fimiliter pro fratrû falute fbliciti fimus.
et circumibat totam Galilaam.) Vide ut magna ÔC faluifica luce regio hxc,qucT
numilis olim crat,Ô£: tenebris ac umbra mortis oppreflâ,perfundebatur,amp;: nunc ue
e gloriofa reddebatur, de quo fupra.Ita fiebant nouiflîmi primi,ôlt;: magnifica, qua
«erant omnibus abiccîiflîma. Attende fîmul immenfam Chrifti erga homines cha
itatem,qui ipfe imiuerlam Gafilaam circumibatHoc demum officium erat Chri/
fentr^circûire,ô(: falutis dodtrina,ad uitâ reuocare peceatores, fî maluiP
ouncT quot; ^^ nomine atcp dignitate referre. Euangelion regni pradicabat,
extrnbsp;Chriftû nouç legis latorem, impie blafphemât.'0 quàm leuiculû,

QniA^^ leges dare, ad id quod proprium fuit munus Chrifti. Euangelion re/
ëni Fadicabat,têpus, fcilicet, ÔCannû adueniffe beneplacitum:adnuntiabat, quôd
P^^Jquot; ^Pftim,pater dignatur nobis peccata cunda condonare,eflè9 Deus nofter,
fed ri popuIû,qui fub ipfo C:hrifto eius,uere Rege noftro,fcilicet,nihil fui,
fruanbsp;falutê/uo imperioprocurante,omnimodalibertate ÔCfolicitarc

Euangelion Chn'fti,uere Euangelion regni,nimirû praconium Regis
Ecce ^ - eft,çternû inftificâtis ÔC faluantis omnes in fe credentes. Vnde lere.jj.
Rexnbsp;Dominus,SC ftatuam Dauidi, germen iuftum, ÔC regnabit

faluaK ■ T f ^get, facietc^ ut ex iufto ÔC aquo uiuatur in terra. In diebus eius,
Dom !ehuda,ÔC Ifraël habitabit confidenter, ÔChocnomen eius quod uocabût
innbsp;nofter. Vere folus foUde rex eft, qui uita ÔC necis poteftate plena

Pient ^^ ^quot;^Sftur^fpiritu aût fuo,ad optima quat^ fibi fubiedos adducit, folus fa/
Uerusquot;nbsp;apud fuos germana iuftitia ac ueritas uigeat. Vnde

tor h.rmvî. Är rIerufchalaim,ecce Rex tuus ueniet tibi, iuftus ÔC falua/
Ephra m /tnbsp;Pquot;quot;»'quot; afinarum,ÔC deftruet currû

gfiô mu°S rquot;quot;nbsp;^^ mare,ÔC àflumine ufc^ ad fines terri. De hoc re/

pradicabaST ^^.S'^^/.^^ducere feoppreflîs duriflima fatana tyrâftide,Chriftus
tis euâgelion^.!?almdfiiit ,quàm huius regni, gratia,iuftitia, pacis, ÔC falu=«
nite ad me omti?nbsp;quot;^quot;^to latiffîmû,cum dicebat,quod infia habemus: Ve

ni uocatû nô iuflios !?rînbsp;mundâ,ut qui credit in me habeat uita aternâ. Ve='

ïn hoc ergo totus fj',nbsp;ad poeniterttiâ,quafitû ÔC faluatû quod perierat.

i-et:ac fi quidlegû refrîu.v r ^quot;ft'ficatorê ÔC beatorê omniû f bi fidcntiû déclara/
tia necdfitatc miferis,qui à iS?quot;quot;^^nbsp;^^ exigere,tantû id fecit,ut fue gra

poteft percipere,qLU non ex lege peccata ftia probe nouitrôe qui illud percipiunt,di ^
uini tum,nihil quam diuinam uitam uiuunt, hoc eft,legi Dei conforme,ftibinde de
lege legis obedientiaquoc^differuitquöaliosad euangeliûex cognitionepec/
catorum fuorum perpelleret, alios moneret ingenrj euangeli], ne fibi illud fontê o*
mnium bonorum operû,amplexos efle uiderentur,fteriles etiamnum bonorCt ope/
Quod ojficiû rum.Hunc itacp euangelij ÔC largitorem, ôC pracdicatorem primum, qui Euangeli/
EuMgelißte. ft« regni eius fuerint, imitabuntur, primam c^ prarcipuam operam dabunt, ut quç
per lefum Chriftum grada eledis fada fit,plenimme declarent,necp ad akum ufiim
uel legem urgeant,uel cohortationibus immorentur,quam ut peccata fua homines
ex lege cognofcant, tantôt^ auidius Chrifto feregi perfidem fèdedant;cimque
agnouerint fèfe peccatis fuis perditos, amp; Chrifto dediderint, netorpeant,amp;àfèn/
fu carnis fbporemquendam,fufFundi fpiritui finant, hoc eft, ne non fatis acceptae
gratie cxiflant grati|,autà rege hoc fuo faluatore animum patianturuel paulu^«
lumdefledi.

Omnes tamen cohortationes euangelio regni nitentur, öe ex eo manabunt,uti
Paulumlegimus permifèricordiasDei adhortariSe obfècrare ,ac femper fummo/
pere inculcare, quid per Chriftum acceperimus, ac inde tum monere, ne uelimus
uideri hanc gratiam accepiflè fruibra, Nifi enim ex fide, ÔC animo qui propitic-i'am
fîbi Deo cupiat gratificari, opera fiant,fimulata fimt Se peccata, quamlibet bona ap
pareanc Qufenim ;ion infandum peccatum,tribuere tuo operi, quodfblius Chri/
iti efl:, nempe ex-piare pe«catum, Panis gratiam parareflam fi non ftudio Deo gra/
tificandi, quem no dubitas te fuorum numero infcripfiflè,opera tua bona facis, cer/
tum erit,te falutis comparand« caufîà ilia facere,iam illis tribuis quod fblius Chri*
fti eft:qui igitur non peccares,ôe eo grauius,quo nobilioribus Dei donis (quicquid
enim boni à nobis proficifcitur, Dei donimi eft ) ita abuteris in ignominiam Chri/
fti tui CBona igitur opera urgeamus quidem, fed quia bona non funt,nifi ex bono
corde,hoc eft, perp'enam fi'dem dedito Deo proficifcantur, multo magis euange/
lion regni 8C Chrifti redemptione urgeamus,qua percepta, uere demum cor refipi/
fccre,felèc^ Deo confecrare ôe bonum fieri poteft.

Hac digreffiuncula munire uolui dedoriî corda,contra eos,qui ita lege prédicat
ÔC opera,ut Chrifti gratiâ oblitèrent, qui miris cuniculis hodie rurfiis irrepunt,amp;: Sf'
dem Chrifticç gloriam,horrende impugnant, licet nihil minus uideri uelint. Qiiia.
enim falus in una fide Chrifti, quod perfiiafum habemus per ipfum, patrem nobis
propitium nosc^ filios ÔC heredes adoptaffefita eft,tentât omnia fàtan, uthancfi'dê
iabefadct:etiam ipfè fè trànsformans in angelû lucis docens ôC urges bona ope/
ra:non que uere funr,id eft,ex fyncera omniû diledione proficifcêtia,fèd que apud
homiaes,maximi habentur,ut fimulatum contemptû uoIuptatûgt;perfècutionis tole
rantiam,uite(^ tetricam fêueritatê,atcp id genus alia ♦ Nouit enim his omnibus fà/
lutem nobis non conftare,ôe difficilius ita pretiofa ut mtmdo uidetur, nos pofîè re^
QUA fdcilis2 linquere,fed nos adorare ea potius,et in illis nobis placere atc^ fuperbire fblerejam
Chrißo ad no fd unice femper agit,ut adoremus opera manuum nofti arumifouenda igitur exco/
ftra opera U^ lendacç ante omnia fides in Chriftû erit, que certe fi reda fuerit, fua fponte magno
plus.nbsp;cumulo omnia uere opera proueniêt.Si illa labafcat, nihi! rede aut bene à nobis fic

^nbsp;ri poterit.Nequibit autê non labafcere,ubi toti in eo homines fuerint,ut ad prefcri''

ptum legis opera extorqueât,omnemc^ in operibus animum habeant Chrifto pre/
terito.Tacite nmc0,ÔC priuf^ animaduertamus, obrepit amor ÔC adoratio propriae
iuflitie,gloriac^ Chrifti in noftris cordibus obfcuratunExpêdat hec fpiritalis,Sea/
gnofcet me ueriffima fcribere.Sit ergo Chriftus,fint Apoftofi',fit fpiritus fandus per
totâ fcriptura magis nobis exêpîo,et autores prgdicâdi et ewâgelion regni prçdic^i

quam male conci'Iiati quidam homines,qui uolunt ut legem incukemus,in o/
pcnbus extorquendis todfimus,extcma(^ fpecie Chriftianifmum meriamur.

Et curans omnem morbum.) Legem dominus dedit,prxmiffis dC fèquenribus a^ ^^^ ^^^^^^^
quot;quandiu magnis portends, qua: uoluit ad commendandam foam potenda ÔC bo/ n
l^itatem pofteris conrcribi,Ô!: diligenter narrari. Nam perpetuo edere miracula no/ ^ prodhiju
quot;It Ita inido Euangeli|,Slt;: têpore aliquanto poft örtum eius,plurimis fignis ÔC pro^^ orbiinueaL *
t§i]s, ijfc^ prxcipue,quibus laborandbus fobueniebatur, Euangelrj maieftatem ac ^^ comment
Pfedutn orbi commendauit, declarauitqj adueniffe tempus, quo (anari ÔC reftitui
J^Oînfiîum genus debuit:quo irifitari oculi cajcorum, ôC aures fordorum aperiri,ia/
quot;reficut ceruus claudicans,laudare lingua muti,fiGUt leiaias uaticinatus eft. 35,hoc
une uerbo dicam,quo iauGius,peccatorumcp morbis opprefiîis ludxorum ÔC
gendum populus debuit iuftidac:iànitaté6Cuiresre^ere,uerxlàIutiredditus.Por eßeccte
^ cum Apoftolis, haec edêdi fîgna facultas uel remilß foit uel ceftàuit : ficut ÔC poft «quot;ô '«pW/
iVlolèn,rarilïîma Hebrçis prodigia euenete.Quem enim ad credendû prxdicata fi/ pàd fra

§na nequeunt permouere,eum nec^ Uifa mouebunt,uti in Pharifxis ÔC reliquis îu/ pentiaßgno
^^is fatis apparuit,qui cidus Beelzebub Chrifti miracula attribuerût,quàm ut cre/ cejfmt*
dere ipfi fuftinuiflènt. Fides opus fpidtus fandi eft,ad quod uerbis prxdicands, uti
»oIej femper,fignis utitur raro. Hic eledos pel^ euangclium docebit omnem uerita/
edam nulla fîgna uideant, quare non eft quod ecclefia figna defideret. Ver/
»um habet,ÔCfrudificatorem eius fpiritum,hinc creditin Chriftum,ÔC habet uitam
^temam,ad quid figna prxtetea requireretCQiianquam nec ea fi res pofi:at,pfj déi^
Oerabunt : imd quotidie multa,qux impios latent,experiuntur.

Oblèruandum uero eft, qudd Euangelifta fcribità dominô ótnriem tnorbum BC:
omnem languorem curatum, eo enim maxime diuinitatem fuam exeruit, cui nul/
ms morbus infanabilis extititdimulc^ oftenditad quid uenerit,nimirum ad tollen/
ualemel à fuis,utpeccata,ita mala uniuerfa,qux omnia à peccato ueneruntQiiare

qui opem fuam imploraret à te repulit,nullum^ quaftquam grauem ac diuturnum
^orbum non fànauit, nullam quamuis fxuam uim dxmonum ab hominibus non
uerbo remouit, eo clarilTrme fané prxdicauit, fe illum effe qui peccata mundi tollit,
qui tollebat pcenas, quas orbis pro peccads debet. Omnis fiquidem iàtanx in ho/
minc^oteftas ei à peccato eft:amp;: ob peccata immittûmr omnes morbi ac mors iplà,
ij patlim fcriptura teftatur, ÔC Pfal. clarifs. canit, fingulariter uero pfal. 107. Paulus
em monet. i.Cor.i Propterea inter uos mulri a;groti. Tanto ergo feruatori quis
det^S^ ^ddicatc Quis dein eorum,qui fe illi addixerunt,non ftudeat exemplo eius
peuencüs aliorum malis fefè totum impendere.''

mniaSSquot;iP^quot;'quot;^'^^quot;f^cere,utChri11:i,fcihcet,gIoriadiu
fandu^ o ,nbsp;Sed uide ut omnia nihil font, fî non informet cor fpiritus J'

âieds'vïideret f potuerant, ex omnibus, quos unquam habuerantpro/ ' gt;
mnibus primas obt^^^'^quot;^^^^^'quot;^^ perfequi eum potuerût qui apud îudceos

P'^f^«' turmatim hic, Chriftum coipSribus me/
dentem adibant^ariffîmus qui fpidtalem ab eo curam,ob quam potiflîmû aduene.

Quem cei te qui fpiritu eius praditi funt aut aemulentur,addecet, BC erga quoslibet C
bcncfici fînt : potiifimum quidem operam dabunt, ut fpirtalibus benefices proxi/
mos adficiant, tamen fi qui illis fefe indignos faciant,eis corporalia no negabSt.Sic
perfedi erunt,fîcut perfedus efl: pater illorum cotleftis, qui folem fuum oriri;fînit fll
per malos bonos,ô(rc.

Torminibus contrados SC daemoniacos ÔC lunaticos, ôCa) Grauiores ôC ferè in/
curabües morbos, Euangelifl:a recenfet, quo diuinitatem' Chrifli amp; illud, quodue/
nit,ut liberaret nos peccatis,caufîs morborfî, magis declarer, fidem in ipfom for/
Quilunaticî. t^isconfirmet.De daemoniacisalibidicamXunaticifunt,morbo comitiaIi,quêuo
cant,Iaborâtes, Vocantur aût lunatici,autore Perotto, quod eos qui interlunio na^
ti llintj hûc morbum ferè pati compertum efl î.citat«$ Serenum,cuius inter reliquos
de hoc malo hi uerfus funt.
Ipfe Deus memorat dubiae per tempora luna:
Conceptum, talis quem fape ruina profudit.
Qui pdray » Paralytici funt gutta non toti,fèd in parte aliqua corporis percufli,unde neruortî
tici,nbsp;foîutio confecuta eft::fîcut apopletici, quibus gutta totum corpus infeflrauit, qui ÔC

Apopleticify fyderati dicuntur. Omnes hi morbi ut grauifîîmi funt,ita contra medicorum artem
dcrdti. f^penumerocxiflxintinuidi.nbsp;^nbsp;^

Et fècutaî funt eum turba inulta.) Plurima fanepars,ut didum eft, ob corporum
bcneficia,quia tamêilla,licet indigni affecuti funt,docemur quam fàlutare fît Chri/
ftum fèdari,etiam quamlibet imbccilli fide. Vide autem ut iam toti regioni Ehrxo
rum innotuerit:ex omnibus enim eius regionis partibus fèdatores habebat, ex Ga
Qîiit regio hlaa,qua' citra Iordanem,ex PccapoIi,quar trans lordanem, de qua Phn.lib.5.cap.
tr MS Iordanê j8,Hierofolyma,amp;:circaJordanem.Luca lt;s,additur maritima T) rus S^Sydon.

Porrd -zsj-fcf «f/, propofitio graca, licet trans uel ultra fîgnifîcct,attamen,quoniam ab
Euangeîiftis,pro Ebraa 'SiV qua item trans amp; ultra,fèd etiam circa fîgnifîcat,ufur ®
patur,mihi qindcm uidetur hic perinde ualcre atqj fî i,uel üt^ pofuifîèt. Vt fîcut
nó folum trans, uel ultra, fèd etiam circa lordanem fîgnifîcare reperias,
ita ÔC OTtf «f T^ lo§Mvv, accipias pro eo,quod Euangehfta nofter,fupra cap.î. T^j^t«/
go{/ TÛ ioflt;/ltxvi dixit, id cft,regionem fînitimam Icrdani. Ibi enisn de eadem regione
quahic,locutus uidetur.Nam amp;:illic portioncs aliquas terra Gentis Iftaelitarum,
enumerat,HierofoIyma,fciIicet,Iudaam,at(^ hanc finitimS lordani, quam eandem
ÔC loannes fîgnificafte uidctur,cum ait primo cap. Hac in Bethabara fadafîmt,trâs
ucl circa lordanem ubi loannes baptizabat.Hinc conîjcio hanc trans,uel potius cir
ca Iordanem,hoc eft,Iordani fmitimam illam eflè regibnem,qug eft.nobis ex pornï
loppe, lordanem petentibus citra lordanem, paulo fupra Afphaltiten lacum,quo4
mare falispuel defertum in fcriptura uocatur.

V M uîdîffet autem turbas,afcenc}{t m montê,Kcam cofl^
■Selt.unbsp;fedîffet,accefferunt ad illum difcipuli cius,K poftquam a'

peruiffet os fuum.docebat illos dicenstBeati pauperes fpi
ritu,quoniam illorum eft regnum cœlorum.Beatî qui lu/
gent,quoniam ipfi confolationem accipient. Beati mitcJ
quoniam ipfi hereditatem accipient terr^. Beati qui efu/
riunt,6Cßtiunciuftittam,quoniamipß faturabiîtur.Béa'
ti mifericordes,quoniam ipfi mifericordiamconfequentur. Beati mundo cor^
de, quoniâipfi Deum uidebunt.Bead pacifid,quoniâïj filrj Dei uocabuntur*

eati qui pcrfecutionem patiuntur propter iuftitiam, quoniam illorum eft
Jgnum cœlorum. Beati eftis,cum probra iecerint in uos homines, SC infeda/
^ uennt,ôJ dixerint omne malum uerbum aduerfus uos mentientes propter
e. Gaudete Si exultate, quoniam. merces ueftra multa eft in cœlis. Sic enim
Per^cuti fuerunt Prophetas,qui fuerunt ante uos.

Iet I ^ eftis fal terr^. Quod fi fal infatuatus fuerit,quo falieturC Ad nihil ua/ seä.i^
lïltra, nifi ut proqciacur foras, 6C conculcetur ab hominibus. Vos eftis lux
unduNon poteft oppidum abfcondi fupra montem fitum^neq^ accendijt
^cçrnam.ôCponunti lam fubter modium,fed fupra candelabrum, Ôiluceto/
ft rdomo.Sicluceàtlux ueftra coram hominibus,ut uideant
el^a bona opera, glorifieen tq^ patrem ueftrum,qui eft in cœlis.

^ o ueni ut deftruam, fed ut compleam. Amen quippe dico uobis, donecpr^/
ôiterra.iota unum autunusapex non pr$terieritexlege,quoad
mi ^^nbsp;' Qûifquis igitur foluerit unum ex mandatis hifce mini/

tecentôi docuerit,hîcmagnus uocabiturinregno cœlorum.
rifxnbsp;uobistNifiabundaueritueftra iuftitiâ plufquâScribariaamp;Pha sea.^.

cœlorum. Audiftis quod didû fît ue/ w.
dico •nbsp;Qu'fquis autem ocdderit,obnoxius erit iudicio. At ego

^xetTf^ ^i^erit fratri fuo racha,obnoxius erit cocilio. Quifquis autem
ad aranbsp;erit gehennx incendio. Itaq? fî obtuleris munus tuum

co uobk ^ 'il'jocididum fueritantiquistNon comittesadulterium. Atego di ^'^f
«am adiirquot;°nbsp;afpexerit uxorem alterius, ad concupifcendum eam.

Qudd r^^ quot;^otnmifît in corde fuo.
Expedit eni w ^^^^^^ obftaculo tibi fuerit,erue illum,8£abiîcc abste.
tuum contic^r • P^reat unum membrorû tuorum, ac non totum corpus
taeam,amp;protir^nbsp;^^^ manusobftitetittibi, ampu/

Didum eft autequot;^ ' n coniîciatur iti gehennam.
diuortiî At eoo dl^ 'nbsp;repudiauerit uxorem fuam, det illi libellum Sca.j.

Rurfum audiftis.quod didlum fuerit antiquis. Non peierabis, fed perfoI^
ues domino ea qu^ îurauerîs. At ego dico uobis, ne iuretis omnino, neque
per cœlum,quia thronus Dei eft, ne^ per terram, quia fubfellium eft pedum
iUius,neq? per Hierofolyma. quoniam duitaseft magni regis, necj per caput
tuum iurabis,proptereaqudd non potes unum pilum album aut nigrum fa/
cere; fed erîtfermo ueftcr,efteft,non non.Porrö quod ultra hxc adiungitur,
exmaloproficifcitur.

Audiftis quod didl:um fuerit, ocuîum pro oculo,dentem pro dente. Ac
ego dico uobis.ne refiftatis malo.fed quifquis tmpegerit alapam in dexteram
tuam maxilla, obuerte illi ôCalterâ,ôiei qui te uelittn ius traherc, ac tunica toa
tollere,permitte illi amp; palliu,Si qui te adegerit ad miliarium unu, abito cum iV
ioduo:Petentiabs tedato.amp;cupientem mutuum accipere,nc auerfèris»

Audîftîs quod didû fît:Diliges proximu tuum,6C odio habebis inimicutn
tuu. At ego dico uobis : Diligite inimicos ueftros,bene precemini deuouenti^
bus uos,benefaciteiis,qui uos odio profequiJtur. Orate pro ijs quikdi7.ntßi
infecftantur uos,ut fitis fili] Patris ueftri,qui eft in cœlis, quiaSolem fuum ex/
oririfînit fuper malos ac bonos, Kpluuiam mittit fuper iuftosôi iniuftos-
Nam fi diicxeritis eos qui diligunt uos, quod praimium habetiscNónneÖ^
Publicani idemfaciötCEtß cóplexi fueritis fratres ueftros tantu,quideximiu
facitisC Nonne ÔC Publicani fic faciunt C Eritis igitut uos petfcdli quemadmo/
dum Parer uefter,qui eft in calis,pcrfed;us eft.

V M uidiffèt autem turbas,afcêdit m montem,amp;rc,) Ordo hiftoria ui/
detur fic habere. Cum pradicando ÔC fanâdo male habentes Chriftus
per Galilgâ circumiiiiftèt,amp;,ut confèquês erat,maxima ipfum,popuIi
a undi^ accurrentis multitudo circunfudiffet, quOd Matth, in fine ca/
pius fuperioris teftattis eft,lêceflît in monté ad orandu, pernodauitq?
in deprecatione Dei,ut Luc.^.meminitHunc enim morem habuit,ut fiibinde,prel'
fus nimia populi turba,aliquo fecederet,ut ÔC ad precandum interquiefceret, ôC tut
bam comode, prafertim eoru qui carnalia tantum quarebant, à fè dimitteret : tum
denicft coeleftia ijs qui ea fitiebant,maiore opportunitate,impartiret. Sic. Luc.in fi'/
ne.4.ca.meminit eum defertfi locû petijfre,6lt;:cum illû, turba fecuta,uellent ipfum
dctinere,dixilîè:Oportet me ÔC alijs ci'uitatibu^uangelizare, ac ita illos à fè demi/
fi'ftè.Nam fubiicit:Etpradicabatin fynagogisGalilaa.Sicdimifit turbâ,cum pofl-
quam e naui Symonis docuifTet, iuberet Peorum nauem in altum ducere, laxare^
retiain capturam,quod Luc.fcribitcap.5.ab inmo.EtpauIo poftin eodem cap.Perf
uagabatur aût magis rumor de illo,ÔC conueniebant turba multç,ut audirent ÔC fa
narentur ab ipfo,ab infirmitatibus fui s. Ipfe aût agebat in fecefTu in defertis, ÔC ora/
bat.Ad hunc modû ergo ÔC in prafenti fècefîèrat,cum uidiflèt turbas, ut habet no/
fter,nodemcç in precatione tranfègit:orto aût die,uocauit quos ipfè uoluit difcjpU
los fuos, ÔC uenerunt ad ipfum, quod ôC nofter ponit : ÔC elegit duodecim ex cis,uC
effent fecum,ôC ut emitteret eos ad pradicandû, utc^ hàberent poteftatem fànandi
morbos,eijciendi(^ damonia.Et impofuit Simoni nomen Petrus:ôC lacobû filium
Zebedai,6C loannem fratrem lacobi, ÔC impofuit eis nomina Boan erges,quod eft»
filii tonitr'ui:ÔC Andream S£ Philippum,ÔC Bartholomçum ÔC Mattheum,qui fuerat
publicanus;ÔC ThomâAlacobum Alphei û'Iiû,2C Thaddaumjqui ÔCludaJacobi

i diciturSimonem CananaunT,qui uocatur Zelotcs. BC hidS Ifca-
qu^H/r'^quot;' rnbsp;Luc.^.Marc.ï. SC Matth, lo. habent. Cum his ita^

loco r,^quot; A' Apoftolos ïam eledis, dominus defcendit de monte, ftetitc^ in
fcipuJa?'^nbsp;turbam poftèt capere. Tum eleiratis oculfs fuis in di

doceK? quot;os,quorum utic^ in illa turba aderant permuiti, aperuit os ftium,amp;:
^oat eos,dicens:Bcati pauperes fpiritu Sc'c
^lancDutocru»-

nius eir^enem hHloriahuius,amp;:hoc ordincque exEuangeliftisrecenfui
fit dubA'^^quot;^ Jnbsp;ordinis hanc habeo rationem.Mihi quide nor

ftîemor^A^^i ^^^^ domini orationê,quam Luc,6,côfcripfît,cum ea, qu
numnbsp;igiturLucasfcribit,primum in montem feceflîifc

ipfo o-^^'quot; delcendifl-e, ftantemc^ illic orationem fubiedam hic, habuilfe, hoc
quä nlor ^^^^ eftè,nihil ambigo, aliorum ramen fit iudicium: quan/
hi, n^^ ltatuere,qua Marcus amp; Lucas habent,
iud diu^? ? coaferant atcp perpendant, neep uelmt temere, ad nimis uuIgatS il/
^atCiticuIuminlii«nbsp;A__n___rr.f n ®

fe,cum dii:-/^,?!nbsp;Apoftolorum, eam nofter praterijt, ut amp; defcenfum de mon/

^ft:Poftquâ -îDemyquot; ^cexprimit, oratione hanc abeo in monte habita eftb, fed

co cäpeari cumnbsp;^lû.docebat illos.Id aut, ut Lucas teftatur, fadum eft in lo

ßio tefte,fn fi'ne ran v •''rnbsp;difcipulis iam defcendiifet.Etenim amp; hoc no/

culiariterfecum effe f quot;'^.^^^ppoftolos conftituit dC uocauit,quos ÔC uoluitpe/
tores indiuiduos, dein innbsp;diximus, perpetuos habere comités, ÄTfeda/

poteftate fanandi mor^r^'^quot;'quot; ad praedicandum euägdion regni emittcre,cum
cim tribus Deus populumnbsp;damonia, hue uidetur ipedaflê, In duode/

ueri lüraèlis iudices SC principes effè debebant : hoc ergo ut fignificaret, duodecim ^
numero delegit,per quos primosedam regnum ccclorum apud Gentem Ifi-aelis,
(ècundum carnem fiiit aulpicatus. Multo maximum fane ÔC incfFabile beneficium
Dei eft, quod cx tam perditohominum genere,populum xternae felicitatis par/
ticipem, fibi Deus fèlegit, ideo plurimis id fignis ÔC typis praîfigurauit, qud un^
tam nobis bonitatem fuam melius commendaret, ÔC ad fidendum ipfi ita prouoca^
ret. Hac caufla pofteritatem Abrahae, ex omnibus Gendbus amp; populis (elegit, ôC
inauditis portentis, fordffîmotç brachio ex Aegypti (èruitute in terram Canaan e^
duxivdedk ei legem SC iacerdodum,habitauit in medio eorum, omnia indubie, uf
declararet,quanti eflèt ipfiim Deu agnouifle,8C efl[è ipfi in populS aicitîï.Quatcun/
que enim illis corporalia exhibuit,illis declarauit,quam etiam largus uelleteflè dd
m's fpiritaiibus in omnes eos qui fibi crederent, ÔC corporaliter fimul ita ducere
regere,ut necp in corporalibus atqp uifibilibus boni quic$ defiderarent. Timenti/
bus enim Deum,nihil poteft boni dceffè,Prah3 4*

Hoc ergo duodenario Apoftoloru fignificare uoIuit,neqUaqua finem Gentis 10
raeliticar,ut uidebatur adueniflè,ièd iam ueros Ifi-aelitas ex omnibus terris,quàm la
te orbis patet,ad montem iandum Zion, SC domum Domini conuocandos, quod
fuprà citato lere. ac mukis alijs uadcinif s promifliim erat. Id cum primû pei*hoS
duodecim uellet aulpicari, ita ceu duodecim tribUum lacob, nouos principes illos
hic defignauit*

Hue non inconcinne multa alia quoc^ quae fcriptura duodenario numero, myftc
ria adumbrauit,referri poflunt, ut duodecim illiadolefcentes, fecientes holocauftà
elt;:hoftiaspacifi'cas,IedaôC recepta legeDomini.2.Mofche.i4Jtemduodecim ge
mac, qux infculpta habentes nomina duodecim fifliorum îfraèT, infèrtac fiierant pe^
«florali Aharon. ». Molche. îg. Vere enim hic duodecim, prxdicando lefiim Chri/ jj
ftxim,8C hunc pro nobis crucifîxum,fedumlt;ç holocauftum ÔChoftiam pacifi'cam
pro eledis, quo gratix fœdus inter Deum, ÔC lUos confi'rmatur, ÔC ipfi uere fè lege
Dei uiduros recipiunt, eledi noftri facerdotes, ac ceu prxfules fuere.Sunt denique
ÔC ficut gemmx illx,quas in pedore fiio uerus Aharon,nofter fîimmus facerdos ge
ftauit,in ipfis amp; per ipfbs declarans, uere fè in pedore geftare, omnem populuö»
liraëhcharitate inefFabili,quaô(: mori pro ipfis adfèrêdis uofuitSed hxc ad hoc ge*
nus aliafpiritalioribus,a: quibus plus otîj fuerit, concinnanda exph'candacp félin/
quo.Suntquidicantmorêfijiflèiudxis rebus grauioribus côteftandfs.n,teftes ad'
hibere. Sic ergo ÔC Dominum ad contcftandû euangelium fùum hos duodecim te*
ftes deputafl^e, illud tamê de principatu, ÔC duodecim mbubus Ifi-aêl uidetur à Do/
mino lijbindicatum eflè.Cum permittcret illis duodecim thronos ad iudicanduo»
Ii. tribus Ifraêl.

C^dd autem interhosduodecimfèledos populi Dei principes,unus diaboltt»
cxtirit,fadum eft ut oftenderetur,nihil apud homines integrum efl[è.Eiedus tamcrt
hic hypocrita firit,Ô£r Matthias in locum eius jfùfFedus,priufquâ illi folide fliu princi
patum inirent ,ut ita nihilominus duodenarij facramentû conftaret.

Porro qudd nomina Petro ÔC filns Zebedxi alia indidit, more fuo fecit, utfîgni/
fîcaret,prxcipuum adeo munus efïe,ad quod ipfbs delegifîèt, ut oporteret eos prot
(lisalios eflè,eoœôCalrjsiam nominibusuocari.Sic ^Abrahx,Sarx acifraêli,
qiriutcarnafis Ifraêlis autores, ita ^iritalis typi fuere,noua hxc nomina indidi«-
Podflîmum autem his mbus,Petro ÔC filijs Zebedxi, nomina dedit,quod erat ope
ra ipfbrum ad regnum fùum inftituendum prxcipue ufûrus : quare ôC peculiariter
prx altjs familiäres habuit, ficut fane ad plura,quàm alios adhibuit, ut clare tcfîan/
cur hiftoria: Euangelicxt

A Caîterum de nomine Petri, recepi me diciurum infra.i«.Cognomen autem filio^
2ebcdcei,Grxcej8fl«v4^^p4?,uideturidem effe,quodnbsp;id eft,bnc regc/cb,

quodHebrxis fignificaret filios fi-emitus uel fonitus,hoc eft, filios fonantes, uei ire
*^ientes.Sed laas conftat,Dotninum uulgari tum lingua uium,que nobis modo Sy
«aca,uel Chaldea dicitur,in hac tonitru diciair,ut Mar.teftatus eft, amp;C filij to^
8C propius ad Boanerges'^ccedit.Sic autem uocauithos filios
^bedxi^Seruator, quod eüèntprac alijs euangelij tonitru mundum percufluri^^ Id
^lacobo fadû efte,argumento eft,quod eum Herodes ante alios omnes, etiaPetru,
quot;^eci dedit,eo luda^is gratificatus,indubie quod prg reliquis Apoftohs,infeftior illis
5uange!ij prsedicatione fijiflet.De multo maximo tonitru,quod edidit Ioannes,hu«
«Us tracer ,abüde teftantur,hiftoria euagelica,amp;: epiftoIa,quä fcripta nobis reliquit.

De reliquorj nominibus, quia nonlunt illis peculiariter à Domino indita, nolo
- P'wibus p.'ii!ofophari,ficut nec de ordine,quo illa ab euangeliftis recenfentur.

.Nequaquam autprxtereundum eft,quod Dominus poriffîmum cum efigendi fi/ Anteeleêlio^
1 erant Apoftoli,ad precandum fecelferit,precatus(^ eft adeo ihftanter,ut totâ no/ nem Apefto/
«em in precatione tranfegerit. Declarauit etenim eo,quâ cordi fibi noftra falus fue hru ormt.
^'Siuitamanxic patrem orauit,indubieut ipfe nafcentis regni,idoneos fibi mini/
quot;res, ÔC duces defignaret, utc^ illos fuo Ipiritu inftruefet, amp; donarct fucceifum, ut
quamplurimi per uerbum ipforS, regno fuo adducerentur. Etfi nanq^ doctrina atc^
^onirio falutis, proprium patris opus fit, uoluit tamen homines fibi in his cooped
g'quot;^''uxtaiilud.i.Corinth.s.Etenim Dei fumus cooperarrj,Dei agricoIatio,Dei ardt
^atio eftis.Eoi^ quibus propitius fuerit,antc omnia donat, pios ac fedulos dodo/
tu^ quot;^ouitores. Cum itacp iam talibus ei opus effet cooperarijs, tantis hominum
accurrentibus,6lt;: futuro cœlonim regno fccliciter prxludentibus,agno/
S c^ ff ^ patris donum eflè, eiufinodi extrudere in meflèm fiiâ operarios, ad ipfum fè/
^ ut, at{^ procul dubio pro eo,quod id teporis adueniffet, egit gratias, precatusi^
uit^tinftantêApoftolorâeIedionemdirigere,6eprofperam redderc dignaretur.

Quo fànè ut fuum erga nos amorem ÔC in noftram falutem, fblicitudincm,lucu/
enter ÔC amabiliter exeruinita certe fimul docuit,quanta cura quantacç circunfpe/
«lone ecclefiarum miniftri deligendi funt, quanta ue denic^ re igione Deo fuppli^
candum,ut oftcndat quos ipfe degerit-Quodab Apoftolis ftudiofe fadum,Ado.u
in locum ludtC alium fubrogareuellent.Sic cum tantum minifterio
jv^^^^^rumpraîficere aliquos uellent, dicebant reliquaj ecdefiac : Confiderate ergo

^atrcs,uiros ex uobis boni teflimonrf feptem,plenos fpiritu fando,5lt;.' fapienn'a. SiC
fiunbsp;fuum Timotheum : ne Cui cito manus imponat. Quid enim pretio-

prefcripfit, perpenfb, quifquam in epifcopum ÔC euan*
»«^inaifpeniafni-..«, __. ^______—_____.-„„^„^l...« An______

crifi ßQ^f'^^^orem affumi. Cum autem nos cordahominum ignoramus,6e hypo/
rabant * t ^'quot;ponitur, quàm cnixe conuenit, oremus patrem, ut Apoftoli o/
enim hfc Nomine,-arayTWi/, oftende quem elegeris,Ôlt;:cxtera. Si
neus anitnnbsp;inuigilatum fuerit,amp; noftra negligentia parum ido*

In regno autem Antichrifti mirum non eft,fi Cl
^waauerta^nimafiam,hocmaximedoIendum,quôd etiam ubiChriftilibertas

ftîtutaefi:,affedt!bus magis,qiiàm uero excuflbqî ludicio Ecclefîarum mmiftri pue^ -X
n'tiac^ formatores dch'guntur, cum uideamus Chriftum ipfum tanta dih'gentia l'n
dehgendisApoftoh's ufum. Totam turbam difcipulorum,antea ahquandi'u cir^
cuhduxit amp; explorauit,fcdulo de regno Dei docuit, fîgniscç confîrmauit mirificis:
nec^ tamen Apoftolos ex eis delegit,nifi ante totam nodem fuper hac re cum patre
Cur \udis communicafret,ac ut ipfe quos uellet,fîbi oftenderet,orafret.Si quis autem obî^ciat,
AO Holum fadum f gitur eft,ut ludam in hunc numerum cooptaritrRefpondeo ut fuprà,icl
quot; fingulari difpenlâtione Domini fadum,ut uideremus nos nunquam ita cautos efîè
poffe in deligendis ad facra munia minifb-is,quin hypocrite irrepant:tahbus quocp
ecclefîam fèmper contaminari,ferendos tamen cfïè,dum ipfî fc perdant. Hoc autem
acuere nobis diligentiam debet in deligendo:tum fîrmare tplerantiam dum maliir
repferunt,qtios excutere non licet. Deinde patri uifiim erat, ut Chriftus ab intimo
difcipulo fuo in mortem traderetur,id(^ in fcriptura pradixerat, quare oportuit ita
fieri. Attamen fic externe ille hypocrifi fplendebat, ut nemo homo,quem oportet tc
cundumea qua uidet, externa, fcilicet, iudicare, indignum illum eomunere afti/
mafTecSic quando ij quorum id intereft,qua ipfis patere poflunt,diligêter ad Pau*
linam regulam exégerint,deindc fände Deum precati fiierint, ut ecclefia fug donet
commodos miniftros,tamen aliqua difpenfatione, fucus quifpiam inrepferit, e^unt
ipfi abfcp culpa.Si autem non omnem curam intenderint,accuratiflimec^ aduigilai»
rint,uttam incomparabili thefauro uerbo Dei,fiugi difpenfatorem, ÔC chariflimis
Deo animabus,commodum affignentpaftorem,nunquiddamm quodcunq? acci^
derit iure optimo poftulabunturîquot;

Poflremo ut ÔC id perpendas,dodurus difcipulos Dominus,fed dodurus qua ad
omnes eledos pertinent,delcendit de monte ad turbas ,ftantes in loco campeftri:ni
mirum,utquando aderant,utLucasteflatur,adaudiendumipfinn,hcetfimul ma/ ^
xima eorum pars fanitatem corporum quareret, defiderio fuo minime fiaudarcn' -
tur.Tam bonus,fcilicet,Ä: expofims eft Dominus omnibus ,quod expêfîjm, fidem
noflram in bonitate eius merito fufïlilciat, atcß ad inferuiêdum fimiliter proximis,

Beati pauperes fpiritu SCc^Oratto hec protreptica eft, partim et exegemaaca,fco/
pum habet, Veram iuftitiam, qua Chriftianorû eft, requirere omnimodam fiai ab^
negationem,SC ut quis de bonitate coeleftis patris per omrxia fècurus ,ad infèruien/
dum commodis proximorum totum dedat,nequaquam côtentus, more Pharifao/
rum externç tantum uitam ad legis prafcriptum compofiiiflè : tum leges Dei hanc
ipfam uitam exigere,non externam tanaim operum quorundam fpeciem ut Phariquot;
fais uidebatur.Exorditur autem à fentêrijs aIfquot,carni fane paradoxis:at qua ipfe
eas autoritate proponebat, reddebat per eas hafce turbas luxta attentos ÔC bcneuo=*
los auditores.Mira enim dicebat, fed hic pollicebatur contineri fœlicitatem. Quid
enim çque infblens,atlt;$ beatû dicere qui animo fit pauper ôC afflidusfRurfus quid
^ optabilius,quâ audire cum,qui tam certo oftendit,quibus rebus euadas beatuscquot;
■ prima itzc^ fèntenua hic fènfijs eftAdeflis ut me audiaris,rara ÔC falubria dodtï
quot; rum,ea igitur audite.Tanta figna qua uidetis,ôc: uirtus ifla, qua de me exit fanatq^
omncs,fidem uobis faciat,me haudquaquS alia traditurum, quàm uobis fumme fa/
- lutaria.Opere uidetis feruatorem uobis adueniflè, nedubitate, uerbis idem agam:
fidite igitur mihi, ÔC uera eflè qua loquar, ne ambigite.Adueni rex noui populi
infb'tutor regni ccelorum,in quo fpiritu, non came uiuitur, fpiritalia, non camalia
bona poflîdentur,ad qua tamen nemo,nifi qui camalia pofuerit,poterit peruenire:
ut diuerfa omnino ratio fit, fœlicitatis regnihurus ôC fèculi. Ifti cum rerum om niCf»
ad animi fententiam potiuntur,6(: ex arbitrio fuo uiuunt, fe beatos autumant. Eqult;
dem autem beatos pronuntio,qui pauperes funt, ÔC fpiritu quidcm,id eft,qui corde

wntaMido Bc contrito, qmbus mini ex animi fententia eadit : homm eft enim re^
ënum cœlorum.Qiiâto minus enim fœliciter agunt in mundo,tanto aptiores funt,
tœiicitatem,quam adfero,ampIedantur cccleftem.Dum enim in fe, ac rebus o^
quibus tantum oftendunt quod cruciat,qui non exciperêt me,qui animabus ipfo/
rum poihceor requiem ÔC uitam œternamf
Lucas tantum pauperes pofuit,fed indubie intellexit iîlos, de quibus infra,i
lt;^ct')yiM(iTDa, id eft,pauperes percipiunt euangelion,quod udq; eft percipere
/gnum cœlorum.QLii nanc^ euangelion recipit, Chriftô credit ut iam habeat ui/
«m xternam,fadus filius Dei amp;:hxres.Eftautè allufum hic ad illud Iefa,lt;s, Spiritus
J;^ominatoris Domini fuper me, propterea unxit me Dominus, ad euangelizandû
pauperibus mifît me,ad medendum contrids corde, amp;:c. Qirdd uero nos pauperes
^§imus,Slt;: Grxci in Matthxo ôC Luca,amp;: hic in lefaia î^wmj, Vates iolè in fua Un»
8uahabetnv.3;7,ideamanfuetoshumiles,amp;alHidos. ^ Vates iplemlualm^

De huius generis pauperibus eadem in Prophetis,prarcipue autein pfalmis pra^ ^ .
^'eantur, peculianter tamen Pfal.7î.qui peculiariter de recmn Th wfl^- „.v a L ^^ P^^P^

US'quot;?quot;' peculiariter tamen Pfal.71.qui pecuhariter de regno Chrifti' canit. Vndenbsp;.

quot;«^nu iecundodudicabit populum aium in iuftitia,amp;: pauperes mos in iudicio Vi' Tquot;
e ^uos populum Dci,eofdem uocat pauperes Dd : quos cum Chriftus iudi'cat ac T
tgit,certe ipforum regnum ccelorum eft.Mox uerfu. 4.1udicabft pauperes populi
diuabit filios mendici,id eft,pauperes in populo ÔC mendicos.Qiios cum Chrilîus'
'Uîcat,utfaluet,num ipibrum eft regnum cœlorumfquot; Et uerfu.i z .Quoniam libera/
inopem clamantem, ÔC pauperem, ÔC cui non eft adiutor. Et uerfiuu, Benignus
inopi SC mendico,â: animas mendicorum faluabit. Vbicunq? in his,pauperem
«ei pauperes legis,inHebraco habetur -»3?? ud ÎS^^IJ? quod humiles, opprelfos, afgt;
Dmnbsp;iîgnificat,ti^ W autem quod lefaias habet in loco dtato, quidam

fupm^quot;^quot;® accipiunt, fed eos manfuetosfîgnifîcat, qui plurima miquepain,man
qualrnbsp;enim Vates hac uoce iïgnificare dufmodi uolirit,

m^! . ^ ponit,icilicet,cotritos cordc^apriuos amp; compeditos, nimirum afgt;
dirt, a qinbus res aduerfxeffent. Vnde Grxd eam uocem reddidere ut
afflîrtnbsp;^^ utrunq? quod certe eandem radicem refert, fignificet

^ pauperem, fed qui id ferat manfuete, ac boni confulat,quod tan/
n eieciorum eft, ut ita ijdem patiperes amp; manfueti fint ÔC G^ia;?. Inue^

fer terrÏÏ^' quot;*Puit uir Mofchemitisualde, prx omnibus homnibus, qui erant lu/

deniq;imde hxcdefumpta funt,confîde.
^onterumlTnbsp;affligutur,amp;:iiafceliciter habent,eo(^ animo etiâ

quiafpirituSîJi^^quot;^^'^ ipforum regnum codorum teftatur. Taies enim
impij duiTiad r ^deiedo,nec reclamant aut indignantur Deo,urifolent
catorum, ilhVn exercentur,euâgelium gratix, in quo remifîîo adnûtiatur pec^
adfligi.Hi ergo Ünbsp;ampleduntur. Agnofcunt enim fe ob peccau fuafic

dixit: Venire ad m adregnû Chrifti pertincnt,hos ipfe nominatim uocat cum
quot;^eomnes,quilaboratisamp;:oneratieftis,amp;:c.

conccduntrcua^ modis omnibus egeantÖC inique ab hominibus accipianmr, ref C
iedamcntumdeni^ peripfemafîntuniuerfomundo,ferantomnia hxc animis
haud iniquis. Hi uticp recepto euangdio, regni cœleftis ciues euadunt, ac tdeo ue/
l-e confolantur:terram poflidebunt,id eft,raturabuntur boms omnibus » Nam ere/
dentes euangeho, fciunt fe Deo cura effe, omnia ab ipfo in bonum fibi difpenfari^
ac ita per fpiritum paracletum confolantur, ut dicant cum Pfal94Pro çftu multariî
cogitationum mtrame,confolation?s tuae ddedaböt animam meam, Et cum Pau/
lo, Corinth, i, Sicut abundaueruntafflidiones Chrifti in nos, ÔC per Chriftum a/

Porro ÔC hac fentêtia uidetur ex lefaia defumpta,ubi de le Chriftus Ioquitur:/\a
confolandum omnes lugentes mifit me, Sunt autem lugentes hi n-'PSM qui preftl
magna calamitate,plangunt ÔC lamentatur, qui tamen fimulatcç Chrifto fidem ha^
buerintper eum,graaam patiis promittentem,magnifice confolantur.Ita ÔCqui ml
tes funt^id eft,manfueti,omniacedentes ôC fcrentes,recepto Chrifto centuplum ac/
cipiuntipro omni eo,quod illis ablatum fuerit,8lt;: uere terram poffident,id ^»jbus
omnibus, quantum ds fatis 8C utile fi.ierit, abunde perfruuntur, Hac uero Chrilti
fentenria,ad uerbum defumpta eft, expfal,î7.uer,n. Et mites hareditabuntterram,
ÔC deledabuntur in multitudine pacis, Paulo fupra uer,?» Expcdantes Dominum

Nec aliter habent, ÔC quiefuriunt ÔC fîtiunt,qui, fcilicet, egent, ÔCegent luftitia,
quod nofter addidit,Lucas enim habet tantum,qui efuriunt ÔCfîtiunt:agnito, fcili/
?et Chnfto faau-abuntur,fîue intelligas illam iuftiria indigenriam, quód à nemine
poffunt quod iuftumamp;îequum cft obtinere, quem fenfumhac fententia Chrifti,
ut illam Lucas extulit, pofccre uidemr : fiue defîderium propria innocentia, quo,
fcilicet difcruciantur,qui iam peccata fua agnorunt, quem Icnfum recipit,ut dlpo
fita à Matthico, Nam ubi huiufmodi Chrifti fedi funt, fciunt fe habere uindicem, I
qui iudicium facit iniuriam parientibus : ad hac libenter in mundo prefturam pa/
tiuntur, utin ipfo habeant pacem. Deinde cum agnofcunt Chriftum tadum aDeo
ipfis'iuftitiam, SC fapientiam,amp;: redemptionemj,Corinth,«,non dubitant eius tan/
dem' fpiritu 8C uirtute ftiturum, ut omnis in eis iniuftitia intereat, uiuat uero iufti/

Vemtn cum Lucas indubie eandem Domini fententiam, quam hic Matthaus,
memorat, SC efterat illam hoc modo : Beati efurientes nunc, quia famrabimini, ÔC
paulo póft de faairis contrariam ponat,pratermiffani à noftro : Var uobis,qui fat^
ratieftis,quiaefurieas,magis probauero,ut priore fenfu quem pofui,efuriemfî/
timœ iuftitia, quam hic in Matdiao habemus intelligamus, Nimirum pro inopia
iuris ec aqui, quam SC rerum inopia fequi folet, ut ira hac Chrifla gnoma,cum illa
pfalmographiconueniat, quam pfal, 14«. legimus : Qui fecit iudidum calummam
fuftinentibus,dat panem efurientibus SCc, Hi fanè bean SC à Propheta pronuntian/
turi quorum caufém, fcilicet, uindicari à Domino, ÔC inopiam ûibleuari affirmat»
Prior particula SC pfal,ioî.canitur,pofteriôr, pfalH. cum conuario legitur. ßcut ÔC:
Lucas Chrifhim locutum memorat, Diuites inopes fadi funt ÔC efurierunt,inqui^
rentibus autem Dominum nullum bonû deficiet,Similia cecinit et mater Schmue/

Qu^ fumma Ex his iam liquerc exiftimo,Dominum quatuor his fententt]s,quibus beatos Do

minus pronuntiat,pauperes,lugentes,mites,8Cefurientes,hoc(J:,f^
Lêti^rm, infcelices,8Cquorumresaccifa8Cafflida funt ludiciomundi,fuadereuoluiffefui
abnegationê,carnis mundicp morrificatioile,ut,fcilicet,prafennbus liberet ualedi/
cere,ÔC ab ipfb expedare cceleftia,Nam Luc,i 4»ait non poflè fuum difcipulum effe,
nili qui omnibus que poflidet renuntiarit, Vt hue itaq^ animaret^quatuor fêntêtîfs.

^utatis tamen iicrbis pronimtiauit adeo abe(re,ut infceWces fint,quibus /n hac uita
«auerfa fecundu carnem omnia cadunt,ut nulli alij beati fint. Diuites enim pre^
jenubus ex animi fententia perfruentes, qui delitiantur 8C obledantur, gaudent 8C
aent,ob tantum rerum fucceifum faturi, fcilicet, omnium, quos denic^ uulgo o^
tum ^ ^^ Pi^etio habent,ae laudibus uehunt,recipiunt bona fua in hac uita, eoc^ tan

»auperes,efiirientes,flen
: diuitibus,ux (aturatis,
s ea pofuiffè,quibus ab*
5mendatur,mox ea do^«

aociiiV I ' V. • ----------------------------etiam ad inimicos

negemus, cura nóftw nduobus, tota noftra iuftitiâ fita eft, ut nos ipfos ab/
fnferinamus ad f^j ^^^'^miflatSe proximis, etiam quibuslibet, pro Uiribus
nihilnon uehementerT * inbsp;neceflarium prxtermifitîôe nofter

»nus,nihil tamendodrinnbsp;mcmorauit,foIa habere/

ï^atthxus nobis fcripfi/d knbsp;: cum autem fiifius Seexplicatiushxc

»»O expenderenbsp;* ««bemus ea animo gratiflïmo ampledi, ÔC diligentiflï/

nium infceliciflimos rExperienturenim quod efl:, per Iefa,65.prxdidïum,itain'»
M icntcm : Propterea fic dixit dominator dominus,ecce ferui mei comedent dC uos
quot;quot;^^^^^^Çce ferui mei bibentjôe uos fitietis,ecce ièrui mei laetabuntur, ôC uos con/
t)r2.nbsp;feruimeiexultabunt prxöbledïatione cordis,eCuos clamabitis

non extulit has fentenü'as catholicws, ita non omnes lêcundum car/
Ir^^^^ foelicesab ipfo pronuntiati,ficutneque infefices, quotquot ali#
renn hic fruuntur, fed oftendit uiam ad folidam fœlicitatem eflè, prefenti
eu-n rnbsp;minimum terrenac fozlicitatis deguflarunt, eosaptiflïmOsefle

PerS ? auditores,S(: tanto fœlicitatis cœlefl:is capaciores.Denit^ cum de ijs pau^
nis m T . Sentibus,at9 efurientibus,qui fimul mites funt,hoc efl:,eqiio animo car
tucT perferunt. Dominus ipfe loqui fe in Mattheo noftro declararit : amp; in
expofnbsp;dicit,diuites infœlices,quodconfoIationem fuam hic habeant, fatis

*'e,quih^r^ tanmm diuites»laturos ôCridentes laudatostß in mundo, damna-'
habenf y^^nbsp;ducunt,5e hinc fiiam confolationem ignari coeleftia

minm ^ - impios cum etiam omni genere malorum obruuntur, qux eis Do/
gentesS-nbsp;t^'^^'^ïoci interhos paupereslir/

ducia rpn^ r quot;^'quot;«'Se fimul in bonam fpem erigereafflidos, ôedeterrereàff

tes,qu,à od/î'^Tnbsp;eflè. Vt enim dixerat beatos pauperes,efurientes,flen
rideîtibus u^^k'fubieciflè fcribit : Vx diuitibus,ux faturatis,

ßeätt mi/cf Beati mifèn'cordes ÔCc, Beatî mundo corde ÄTc. Beati pacifîci SCc.) Superioribus ^
ricordef, quatuor (ententes,docuit Chriftus,ut dixi,quid patiendum ÔC credendû fîahis l'am
tribus docet,quid nobis agendum,quibus ofRcijs incumbendu,Primum officium,
benignitatis eft ôC beneficentia,adquam paflim fcriptura cum promiffione uicifTv
tudinis hortatur,Sic.5.Mofche.i f.poftquâ Deus multis benefïcentiam erga inopes
praeceperat,ftibijcit:Nam ideo benedicet tibi dominus Deus tuus in omni opere,ÔC
incuncîis ad qua manum miïèris.Sic Pfalni.Bonus uir qui mifêretur SCcommb/
dat,di/penfàbit uerba (lia in iudicio, Quoniam in aternum non comouebitur ÔCc*
An non hac magna mirericordia,qua milericordi hic promittiturî' Et Pfal,97.Quj
diligitis dominum, odio habere malum, cuftodit animas benignorum ftiorum,de
manu impiorû eripiet eos JtêProue,ilt;î,Benignitate ôCueritate redimitur iniquitas.
lefaias quoi^.58.multain hunc fenfum difl!èrit,ièd ubicß fcripturarû ifta occurrunt»

Bedti mundi Alterum officiû eft,tueri munditiam cordis, hoc eft, fimplicitate SC integritatem;
çgfde» ^^ aliud corde uolutes.aliud uerbis ÔC externa fpecie pra te firras, fed ex puro
fimplici^ corde in gloriam Dei, ôC falutem proximorum inftituas omnia, nufqua
tua quarens.Hüiufinodi certe Deum uidebunt tuti fiint de Germanis Dei cultonV
bus,qui afcendunt in montem domini,Slt;: ftant in loco fando eius. Nam allufiim ui
detur hic ad PfaK24.ubi italegimus : C^is afcendit in montem domini,amp;: qui? fîa/
bit in loco fando eiusî'lnnocens manibus, ÔC rnundus corde, qui non inuanum at/
tollit animam fiiam ôCc.accipiet benedidionê à domino óCc^nihil ergo ad rem,quç
de caftitate hic multi difputant, Omnimoda requiritur cordis puritas, ut longe ab/
fis ab omni hypocrifi ÔC dolo.Sic efle poteris de ueris cultoribiis domini, ipfi in ec/
clefia fandorum aftare,ipfumc^ certo cognofcere,id eft,uidere.

Sicut Chriftus dicebat ludais : Si quis uoluerit uoluntatem eius fiiccrequime
mifît, cognofcet de dodrina, an ex Deo fit : hoc eft, qui fimpfici puroc^ corde he^ 0
rit, tantum quarens ut fe Deo approbe r, is donabitur fpiritu, quo dodrinâ m eam,
agnoicet efl!edodrinam Dei :perc^ eam Deum uidebit fîbi propinum amp; patrem»
C^ii autem fuam magis quàm jpatris uoluntatem facere findet, eoqj impuro cor/
de eft, ut carnalisexiftir,itanihil Dei noflè poterit, tam abeft ut ipfum Deumui/
fiirus fît.

Vt autem pio fatis non eft, propenfum efl^è ad benefâciendum miferis, fed fîcut
Qttipicifici» cor mundum obtinet, quo Deum uider, fic rapiatur neceflè eft ad imaginem eius
exprimendam, Deiq? operam, paccm ÔC falutcm.adferre omnibus,hoc eft,eflè paci
ficumjam enim filius Dei eft, Patrem igitur référât oportet,quod cum fhidet,uf fi/
lius Dei agnofcitur,ita ÔC uocatur. Et haud fciq,an non adpradicationem euange/
II] hac fententia dominus refpexerit:prafèrtim cum moxdeperfècutionefiii caufîà
perfcrenda fubi]ciat,qua certe ifs fblis obtingit,qui euâgelion pacis alrjs attulerint.
Qtii nancp Deum agnouit,guftauitq? quàm bonus efl:,is non poteft,id non quibuif/
cuncp poterit annuntiare, ÔC conari quemlibet ipfî reconciliari, pacemcß ueram,il/
Ium inter ÔC Deum perfi'cere,quo ad eius iftuc fuerit.

Hac uera demum pax eft,quam ubiqp litera Apoftolica pradicant,qua cum co/
ftiterit, habetur facile in externis quoque pax cum quibuslibet. Seimus enim tum
omnia ab optimo ÔC amantiffimo noftri pan-e, in noftram fälutem difpenfàri,qui/
bufcunquead caftigandum nos miniftris utatur : quare cunda cum gratiarum a/
dione,per quofcunqi incidant,fufcipimus:tam abeft, utcuiquam ulla de caufîàfuG
cenferemus,tum ftudemus,ad quod nos fpiritus PfaK54. hortatur : Déclina à malo
ÔC fac bonum,inquire pacem ÔC perfequere eam.Hoc eft,caue quenquam Iadas,bc
neautemmereride omnibus ftude, inquire SC fblicite da operam, ut uera pax tibi
«um omnibus coftet,quam fi «IIa ratione poflis aflTequi,nihil occafionis pratereas,

quâ^omn^ ^^ eft Chrifti,p^^ „oft^a eft,prgconium côponere curabuntî
«ïinibuTif fnbsp;^^^ P^^ contigent,pacem habebunt cum o'

Wt fihul^?'^'^nbsp;Creatore fuo hommes habeât, cuius ipfe adeo fuit ftudioftrs,

tos n irfr?'^quot;^ ^^^ fententia Apoftohs 6C difcipuhs Chrifti, quos pacis iftius lega/

«em, hn^ quot;quot;nbsp;P^^^»quot; fuerit annifus » Chriftum hanc pacem adferen/

I^qy^'^fatospronimtiauif»
fenten?quot;quot;nbsp;earni fefe nimium amantiperfuadetur,repetnt ean/

d^m ut Dar dicerecad uos hac potiffîmum pertinent difcipuh' md,uos extru*
^ilibenelS!^.!quot;^quot;quot;/^^^^^^^nbsp;qui prope: pro quo incompara/

poterum^S^' nihil nifi perfecutionem a mundo,hoc eft, ijs qui pacis cuius nó/
^^à minus iiK P^^^eipes, referens, fed hdite,ne remoretur id uos,aut deterreat,
quot;ere beati e,- V poteritis euangelion hoc pacis annimtietis» Tum demû enim
^abimini ad rnbsp;plurima mei caufta pertulerin's » Q_uanto enim maiore pro/

^quot;nc uefti i am S' pi-aefcnrius ÔC reudatius me ÔC Patrem cognofceds, ÔC
bellum hoc unAnimofe igitur agite,amp;:iam ad
domines Se àfenbsp;leuicula erit ifta perfecutio» Odient enim uos -

^es : ÔC id proDter quot;f omnemc^ rem malam contra uos confîngent menrien/
homo fadu«!nbsp;hominis qui omnia hac antepaftîirus pro uobis adue/

ueftra niT^ r -t ? experiemini, etiam gaudeatis ÔC exultetis t merces enim
pretii erit^iSnbsp;P^^^^' P'quot;® rependet fua immenfà bonitate,ma/

jenti etiam itadeanbsp;quot;quot;^Sno fpiritus, regione uita, cuius bona in pra/

phetas, qui fuerum^nt ^ ^^ exemplo : Sic enim, inquit, perfecuti fuerunt Pro/ Sic enim pera
haberirQuis deni® n 'nbsp;^P*^^*^ ^^ fandorum Prophetarum fecuti funt

fumma eft, tam eoru^ B^atias agat, fi qua ipfi experti funt,forte experiatur.'' Hac Prophetar,,
fet»Nifi quod diuerfam'^quot;^nbsp;nofter hoc loco domini uerba recen/

terret ab applaufu hom?^^*quot; fententiam à domino didam Lucas memorat,quade
•nines, lecundumnbsp;Va cum benedixerint uobis omnes ho/

que ueri Propheta funt cum rP'^S^quot;^ pfeudoprophens panes eorum. Qui nan/
ij nequeuntillos non od rr ° teftantur, hominum operum efîè mala, quare ^^t^ntié
oaiue,ua haud poflimt non pefîima qua(^,5Cfi mentietcs, « l^««.

de illis dicereHinc fit,ut indubitatum argumentum fît,eum Chrifti uerba non do/ c
cere,qui uulgo laudatur ab hominibus. Hoc enim proprium eft eorum,qui placen/
tia loquuntur,a: ab ijs magiftri arcircûtur,quibus aures pruriunt Dabit quidem o/
peram,amp;: Chrifti prxdicator, ut omnibus placeat/ed in bonum:quod cum reprobi
non admittunt,placere illis non poteft. Reliqua omnia fads expofita funt ÔC clara,
magisc^ donatorem fpiritus,qui ea cordibus perfuadeat,quam interpretem,qui fen
fum explanet uerborum.requirunt.

Memores itac^ fimus,hxc Chrifti uerba effe,qux fellere nequeuntSi hunc agno
fcimus feruato rem noftrum,plane neceffe erit,ut pro regno eius,amp;: Euangelio uitç,
ex animo renuntiemus omnibus,parati proferendi glorix eius,falutic^ fratrum, ni
hil non impendere, idc^ fumma alacritate, ut qui cerd fimus, cum omnia fuerimus
periclitad,ipfàmcç animam pofuerimus,tum demum nos uere beatos, ingentem in
ccelis mercedem recepturos. Ipfe qui hxc locutus eft,fuum donet paracledï,quiea
animis noftris penitus perfuadeat.

Nemo uero fimplicior, cum audit mercedem, putet nos cum eriam pro euange/
lio uitam fuderimus, quicquam poffe apud Deum mereri, hoc eft ,facere cui Deus
quicquâ debeatÄntea fîquidem Dei tori fumusîipfè nos,ÔC bona nofh'a omnia fin
xit ex nihilo. Ipfe operatur in nobis,ÔC ut uelimus ÔC ut operemur.Hadenus t^en
qux donat immercntibus,mercedê fcriptura uocat, quod laborê ÔC operâ fèquâtur.
Sicut pater filiolo dicit:Da gnauiter operâ literis, référés egregiâ à me mercedê,no/
iîam,fci}icet,ueftê aut quippiâ aliud. Veftis iam hxc merces eft, ôC non eft merces».
Merces eft quia operâfequitur:rurfus no eft merces,quia opera illa,hanc non eft aP
fecuta, fed côtigit libero patris dono, nô tamen nifi opera illa perfeda.Ita merecedc
iftam,de qua hic Dominus,nemo quidem affequetur nifî fuerit pro Chrifto paffus.
Se hac caufîa merces uocatur.At quia tamen,fi etiam millies mortem oppeteres pro ,
pter Euâgelion, ne piltc quidê tamen poffes mereri à Deo,hcc eft,obftringere illtr,ut t
tibi uel tantillum deberet: quoties enim ab ipfo uitam acciperes,toties rurfus illam
ipfîdeberes.Ethac caufîa non funt merces, qux àDeonobiscontingunt,fedgra/
tuitaipfîusdona.

Porro peculiare eft Ebrxis id eft, mercedis nomen, pro operx pretio, ÔC o/
ptata, operecç quxfita utilitate,atcç fi-udu ufijrpare,etiam ubi nihil loci eft,uel cotv*
didioni,uelmercedi, ôC operis inter fe adxquationi. Qiiintodecimo Genefis legi/
mus,Dominum Abrahx dixiffeiNe metuas Abram,ego clypeus tibi,ÔC merces tua
magna admodum. Id nihil aliud eft, quàm ego ero tibi defenfor, ÔC tuum lucrum,
tux opes,tua fœlicitas.EtIere.5i.in confolatione populi,fub perfôna Rachelis dici/
tur: Cohibe uocê tuâ à fletu, ÔC oculos tuos à lachrymis : nam eft merces operis tui,
Dicit dominus,ÔC reuertêtur,fubaudi filij tui à terra hoftili^Hic ualet hoc,eft merces
operis tui idê at(^,erit ut uideas te haud fruftra genuiffè filios, manet adhuc tibi hu^
ius operç tuxpretiû.Itê Pfal.117.Ecce filij funthgreditas àdomino,6Cfi-udus uêtris,
merces, fubaudi ab eodem. Hoc loco ÔC hxreditas ÔC merces, pro libero Dei dono
accipiuntur:nam canit illic Propheta,ut alia optata, ita ÔC liberos,fola Dei bonitate
nulla noftra cura aut labore contingere.Ex his locis abunde liquet, mercedê infcri
pturis uocari,quxcun!^ à domino bona percipimus,inde duda translatione, quôd
merces ÔC magno ftudio quxritur,amp;: multo defîderio expedatur. Hinc ergo uoluit
fpiritusfàndus hac uoce ufus indicarc,nihil effè nobis xqueambiendum, ut Dei
dona,qux fibi fidentibus largitur,nihil(.^ illis effe optabilius. Proinde cum in praî/
fentiarum Seruator dixit, amplam mercedem expedanda in cœlis,ijs qui pro ipfius
nomine periècutionê tuliffent, dicere uoluit, maximum illos tolerantia crucis pfC
ipfius gloria latx,faduros operxpretiiï,fiimmâpercepturos hinc utilitatem»

ttaetenus fententijsÄ îjs,ut dixi,admodum paradoxis,Cliriftiis ad fui abnegaao

nir^ ^ peteret,eo qudd nihil non gratuitum Deo probatur, nec iàlurare aut bo=
wmelie poteft.

magis quam rationibusegit,demonftrauitftiamautorifatcm.
reauquot;'^ oraculû Regis, quomodo in regno eius fœhciter in'uatur rationem
tefo^^ eft,noui huius regni Dei, Chriftus accepit omnium àDeo Pâtre po/
busnbsp;l'am ab ipfo expedes,quàm ut dignetur oftendere,quibus legi

lo pi^eamc^ dudam ex uerbis Dei,quippiam ftatuam us,5(: non pau/
Se quonbsp;fî in rebus alijs puer aut adolefcentulus iudicet in dicêdo,

fercnd -nbsp;pi aec!piat,hoc eft,creber fît in fententt]s,id quod Quintilianus nó

perfonquot;nbsp;fèntendj s,decet eos, in quibus eft autoritas,ut rei pondus etia

igiturquot;? y hominis eft,ut iftas cognofcere, ita de eis pronuntiare. Abfurdo
ritinam 1 ?^quot;enquâ uel minimû aliquid in his, fua autoritate ftatuere.Quod ^fi iquot;'lt;^quant
nofcer Perpenderent muki,amp;: cum Paulo miniftros Ecclefia, tum feipfos ag t^onmtinre
'udicanÜ'^'^quot;quot;^ agnofci ab alijs fuftinerêt ac illius iudicio,imö fpiritus in ea, ofîèrrêt
tionis fl;^'Squot;^^euelatafîbidiuinitusputarent.Plusccr£efolidioris diuina cogni/

Quâ'd baberemus contentionis.
ß^ciuione fententias propofuit,tam paradoxas, ut qu(xl pauperes,amp;: qui per/
ccelor^ adeo,ut nufquam quicquam habeant,bcatos cflquot;e,amp;: regno diui/
eedunt ßLnbsp;quod lugentes amp;C calamitofos, mitef4?,qui omnibus omnia

eumque y faciunt reliqui:item beatos,uera(Ç cófolatiom's futuros copotes
rerum P)^^ . omnia,tum demum terram hareditario polfeflîirosjid eft,omnia
»ïunuand quot;^'rT ^^î'^'eundifc^ ad farietatem fruituros afFirmat,amp;:c. amp; hac ipfa pro^

erigere animos,ut ita ipfo fcelicitatis aurore pronunu'^
eitatis rati P^^^f^non certiifimum efl~e,ad nouam omino uitam, nouamcç fœli
'^ida Domquot;^quot;^ animos attollcremus,defpicientes qua infra fût,ifta caduca Sc' eua*
perfonanbsp;^^nbsp;Rex regni ad quod afpiramus, qua cer/

Voseftisfalt ^^/^Ï^RATIO SECTIONIS, IUI.
ninia mala de f^^^ ^ ratione fuos hortatur,ad perferenda pro regno fiio 0/
perfona quam ?q«»euncp cum fumma uirtute coniuncfla funt,fed ea ducfh à
ducerent H«n ^ o^'quot;P°^quot;erat,quos,lcihcnbsp;ut SC alios fiio regno ad/

id eft,uniuerfis fnbsp;habet,qua dixit : Elegi uos ut uice falis fitis toti terra,

ualere,nidoreœ ei?/quot; approbentur.Par igitur cft,uos antereliquos hac ßde
eftetis ut fal iniulfus\quot;'quot;'f ° quibuslibet adblandiri • Nä hac fi in uobis labafceret
'nec ad aliud pratereanbsp;reftitui poteft ita

Apoftoîiciim îdoneî non eflctis, fed ne ad aliam quancumcp, quamlilîet mmirta»quot;
atque abicdam funcîionem,qux ad Chriftianîfinum quidem pertmeat ♦ Attenditc
Igitur his quae praedixi, ÔC mihi fortiter fidite omnic^ peifectioni uirturis ftuclete,ul
iTO modo ipfî patris guîhii approbcm!ni,icd innumcros quoque ahos uerbo uelltro
ita raliads,quo ÔC ipii ad guitum Patris faciant,
l^cusLue* Ad idem commcndandû,eodem fimih ÔC ah'bi uiiim Dominum,Lucas decimo/
explicttur quarto memorat,nimirû poftquâdocuiflètomnia rehnquenda, crucemt^' anirno^
le ferendam ijs^qui le uellent fequi.Bonum eft fal,inquit :fî uero làl infàtuatum fiie^
rit ÔCc, ÔC fubîjcit poftca:Qui habet aures audiêdi audiattquafî dicerer, me ièqui rts
haudquaquam ieuicula eft,necç uulgarem requirit animum,fïde opus eft,quaeàlô/
io Deo pendeat,omnibus alijs renuntiatis.Qiii aures habet audi€ndi,cui harc perci
pere datum eft,audiat.Haudquaquam fatis efi,meum difcipulum dici,amp; huic ordi/
ri Apoftoiico efle afcitilim, Quâto celfîor hic ordo eft,ô(: uocatio pr£eftantior,tanüO
certe fi quis fide illi parum refpondeat reiedior atc^ inanior erit, Sicut fàl cum ad/
modum bontmi ô^utile fît,fi tamen infatuetur,ad nihil prorfus ualet, ne quidem
Itcrquilmio afpergatur.

Marcus uero ufùm hoc fi'mili Dominii fcribit, cfî de flnnmiflîoneÔeagnofcen/
dis minimis fitis,ac demû de uitando oftendiculo docui(îèt,£e quidc his ucrbis
oînnis,inquir,hQmo igné falietur,5lt;: omnis uidima fale falietur ,Bonum eft fal,c^
RXÜU4 mr terum fi fàl infliîfimi fuerit, in quo ipftmi condietur rHabete in uobis ipfis falcm,S^
^ * * pacificcuiuite!ntcruos.Quxtademurmihihoclcnlüdid:a:Moniiinequemoflei*
datis,quód res fît nocendffima oftcndiculum,quo impingens,fcilicet,à fide in me rc
moratur,aut certe in uia ad Pam's gloriam,hoc eft,ftudio pictatis cadit^Qiiale offen
diculum tam abelîè debcr,ut cuic^ obijciatis, qudd priuiquam ipfi illud patiamioJ»
etiâ oculos, manus,Se pedes eruatis ôC refecetis, id eft ,chariffima uobis rei]ciatis:l**
quo fciofentiet caro cruciatum. Atfcitote, ut olim nulla hoftiaofferebaturabfq«^
fale.3. Mofchc,î.ita oportet omnem hominem,qui Domino ofierri debet igne faiit*
hoc eft,fatis tribulatione,amp; aduerfitate aduri.Habete igitur fidem firmam, ut nihi»

pidû reddere. Ita tides huiulmodi uice fâlis eft in uobis, unde iuftus gratufq? fàp^
toti trite ueftre,cundift^ operibus accedit ,que fi cadat,ut nihil aliud efi:,quod ip^
reftituat,ita manent ÔC reliqua omnia infulfà, ac nullius ufùs. Ergo fummopereca/
uete,ne am or ueftri, neue ulla alia cupiditas obrepat, ÔC hâc Iabefadet,omnia eni«^
ab ipfapendêt.Habeteigiturôediligentiffime cuftoditehûc in uobis metiplîslai^»
ÔC uiuite inter uos ipfbs pacifice: nemo alijs fe preferat,nemo alios contemnat,i^
nemo alios non maximi feciat,fcdulo^ ftiideatbenemereri de quibufcuncp,ofièt»'
dereuero neminem,ut(!^ gehennam ipfam,ofièndiculum omneobi]cerecaueat.
Ex his uerbis Domini,ut ea Marcus extulit,uidemus,cum Dominus ait apud M^»
ÔC Lucam ,fi fal infetuatus fuerit,in quo falietur c intelligendû efîè, in quo ipfiim f^
côdietur^Sic enim Mar,habet,w rivi w-n «frvo-vmjin quo ipfum,fcilicet,fal condi^
turc^iod ÔC fèquentia apud Mattheum ÔC Lucam indicât, ad nihil ualet uitra,«^
porc quod infulfum fit, neque poffitreparari. Quanquam ÔC hoc fimul uerum ««
ÔC ex re ipfa confèquitur,qudd nec alia condiri pofîiint,fàle fado infipido. Ctim
bil fine fâlis condimento gratum exiftat. Hec pro explicatione locorum Marei SC
Luce,quos adduxi,in quibus idem lioc fimile de ^le legitur, hic adijcere uolui»*^^
cui ex eis prefèntia quoc^ obfcurarenmr.

Ceterum probe expendendum eft,hic difcipulos Domini fal terre uocaîfS»
quod certe efle debent quotquot Chrifto nomen dederunt. In hoc en;m ut ÔC ali^
Uicrcntur,in lu'ta hac relinquuntur. Alioqui cum falutem ÔC uitam etcrnam pof»''

Rmi habebimur .Oremus ers:o (è
- produire ,fdonet adaugeat, qud amp; alijs ad falutem

fis ficut De^rd^r .nbsp;?!quot;quot;'quot;quot;' ^^ hommibus eoncuIeandos,ut nihil fft ip.

quot;îodo fuflEn . ^ uit? nouae fuos hortatur, amp; ipfa duda à perfona quam
t's:uidete Pm^ o ^^ habet:Elegt uos,ut tod orbi luee fidei amp; pietaris prxlucea'
fam inDeSv.quot; ^ expedemr, utique quod fermone, omni« uita ueftra,
'^o ftudio im winbsp;omnia cotemnat, SCprocurandsfdud fran-i^fum

»ta uos cerfr ^ ' lucema in hoc accenditur, ut uerfanribus in domo luceat,
f^^ c.^nGir ,Vovnbsp;poterids nec debeds,fed tanquam in edito monte urbs pofi/

»quot;cumbite in h P°quot;^ere,aut in uacuum tantam grariam recipere uideamini, fed
bominibtKnbsp;ueftram hadenus mortificate,utluceatlux ueftra corâ

bona ipfun, tanta benignitate uifîtarit tandem genus humanum,ad cœleftia
•Matris ueflri ^nbsp;enim omnia ueftra oportet referri,quo patris Dei,iam

•pado,Sv: 'alûï.nbsp;cognofcatur,ita gloria apud mortales amplietur. Quo folö

alterius fX? hommibus ille requirit,utceu membra unius corporis, quifœ
Cgt;uplici co£nbsp;fit folicitus,fibi uiuat nemo.nbsp;^ ^ ^

^^îlciens ei quod Dominus ufus eft:altetam de accenfa lucerna,ipfe abfoluit
ferna)Sic er«o lur^T^^*^quot;®quot; ^^^^nbsp;' ^ accenditur nifi,ut luceat lugt;

«^eu in cdfo monte r.-î -quot;quot; abfoluendam,nimirum, ut intdligerent fe à Deo, iam
«ere,fe quocfi torinbsp;conftitutos, cumc^ non poflit in edito pofîfa urbs la^

quot;«am uiue^e u en« , lt;^onfpicuos,eocp offici] fui eflè,ita cœleftem nouamà
*quot;^'^crcmentonbsp;faluds ipforum, diuinarque glorix apud

item fimili lucernx ufiim, cum de
le,qui uerbun, auSTr®^^ expofuiflèt,ÔC dedaraflètfatos in bonam terram ef/
quidlucerna accendimnbsp;^'ubijcit, Nun/

natur candelabro ann, j modium aut ledum ponaturcquot; Num pörius ut impo
quid,quod non mamfeflnbsp;uideantlumen ^Nô eft enim abfconditum ali/

aufereturabipfo.Hxc £ 'quot;^quot;^quot;^ucro non habuerit, SC quod uidetur habere,
«enfutn .Videte quomodo aud 'nbsp;memorant. Videntur uero hunc habere

8rum,cuius uix quartapars à ^^ quot;^^bum, habet enim fe, utfemen Iparfiim in a/

Loei Mrfr« et corde bono uerbum audiât, fi ucmmcp cdunt. Si' ergo mdemimquot; uobiV uerbuiT'
Luc^e explicä audi'uilïè,proferte frudus.Ccrtc luccrna non accenditur, niü' ut impofira can-'
j^j. ' delabro luceat, ita qui face uerbi Dei ucrc iïluftrantur, etiam luceant ali^s oportet.

Vt enim prouerbium habet, niJiil abiconditum, quod non tandem manifefterur»
neque fit quicquam occuhè, quod quidem rede fit, ut occuhum ufque maneat»
nec cognofcatur,fed ut tandem proferatur in lucem : ita quamhbet iècrcra fit uerbi
in corde pcrceptio,fi uera fuerit, tandem promat fe necelie efi:. Neque enim Dcus
hoe opus fiium, opus tam infigne gloria fua fecerit ut luceat, ied potius ut eo ad
lalutê plurimi inuitentur SC adducantur,nomenq? ipfius hoe amphus fandifi'cetur.
Qijarc audiat hac,cui id datum eft^.qui audicndi aures habet,uidcatqj quàm f^'nce/
re uerbum Dei percipiat. Veris hic agitur, non hypocrifi, fi uerbum uere habuerit
quis,dabitur lUi praterea,ut in cognitione Dei proficiat, amp; bonis operibus abun/
det:qui minus,ab illo etiam auferetur,quod uidetur habere,nempe faditia illa pro/
bitatis perlbna,ac tandem quicquid fàpicnna,iuftiria,aùt ullius boni habere exifti/
matur. Reuera enim nihil Iblidi boni, abique uerbo Dei poterit habere. Atque ita
apparet Dominum hoe loco ad eandem ferme exhortationem fimili illo lucern;ï
ufüm,nimirum ut oftenderet,qin'cunque uere igni fpiritus fuerit accenfus, cum no
pofïe,non per bona opera lucere,i dque quod animo concepir, in falutem aIï]5;pro/
tcrrc.Sirniiirer ÔC alio loco Luca. 11, legimus,Chrifi:ûhoc eodem fimili ufum,amp;: ad
eundem ferc modum:fed is locus SC in Matthao infra incidet,ibi igitur dc co diifC
lemus,

Porro fuos hic Chrifi:us ciuitati in alto colÏocata,8C accenfa lucerna afïïm il a uif»
-quod iêcundû fcriptura fecit, qua utramcf? fîmilitudine fànè multis in locis habet:
ciuitatis quidem fimilitudinem ,Pfàlmipafïîm commémorant, peculiariterautctn.
4iS.4g,S7,ii';,! 47. lefaia 44.58 .«0,65 Jere.îi.lehefkcl,4o. Hic certe Propheta mcmo^

ratfeadduduminuifionibus Deiinterramlfiaèljôc'fîiauiterdemifîiimfijpermon ff

Tgt;sßmilitudt excelfum ualde,fîiper quo fibi uifum fit uelut çdificiS ciuitatis ab Aufho.Hoc
^ppidtfitt Ecclefîa uere Deo fidcntum çdifi'cium efl:,quod cum Chrifi:o fundamento niritur^
in celfîffimo montefitû efl;, fummacp cû admiratione cofpicitur.Qiji enim Chrifto
uere fi'dunt,id efl:,fuper ipfumçdificatifunt,utccdefi;ium bonorum haredes fè fci^
unt,ita contemnuntprafentia,opes,delitias,dignitatem,amp;: quacunqj caro facitm?
ximi,Deo approbate fè dant operam,à cuius prouidentia in omnibus pendent, pro
Ximis,etiam inimicisinferuire,prócpfalureipforum mortem oppetcregaudent«
omnem aduerfîtatem amp;:calamitatem,utàDeo immiflâm, non aquo tantû fed etia
grato animo excipiunt:denicpifaàDeocurâtur,ut nulla omnino uisillosàlànCfO
fuo propofîto dimouere queat utque uno amp; eo Paulino uerbo dicam,ciuitatem fua
habent in ccelis,5lt;: cœleftes fe praflant.Qiii iâ huiufmodi fünt,uerc landa illa amp; nd
ua lerufalem funt ciuitas regis magni, quam fiuuius fpiritus fandi cum riuis fuî^
latificat,in cuius medio Deus habitat SC gîorificatur,qua in aternum non comm»
uebitur,habens fimdamenta flia in montibus fandis,ut Pfalmus. 4«. amp; alij canunt»
Q^ua omnia fàndi cum luculenter pra fè fera nt ,qin' pofîènt abfcondi, aut laterc,amp;^
non potius ubicunque fîint innotefcerc,eflè4' admirationi omnibus,utqui ram di/
uerfam à reliquisfilifs Adam uiamingrediantur.atqueadeoinimitabilem ilIisiH'
ram agantcAtqui taies fuos Chrifl:us eflè requint,qui inter mortales fpecimê quod^
dam uita coelefi;is exhibeant,Ô!: Patris gloriam ita adferentes, de reliquorum falutf
praeuntes.nbsp;'

Lucem mimdiucro,amp;:acccnfàm ,ut hominibus luceat luctrnam, Chriftus fiio^
eadem ratione tum uocauit, tum requirit effe. Qui nanq; ali|s ad falutem pracunt»
eos fcriptura luccrnâfble uocare.Ita Datn'dem iufte SC fceliciter regnantem,appell^
bant lucernam Ifracl,fecundo Schmuel.u Vbi iurabant fe haud laturos-ut ultia c0

Lnr? a deDommo noftroprxdidum fuitàlefaïa.ftiturarum ipfum lucê
etiamquod ad uitam aeternam illis preluceredeberet,id iam
deifffP^j^P'^ J^ difeipulos fuos prxftitit ,amp;per Apoftolos preclanffime:re^
wt omn iinbsp;^ftis lux mundi, Ipfe uerus Sol iuftitix,fuo illos fpiritu,

ccclor, ^ eledos ,uolebat ita aceendere, ut uerbo dC opere, prxiucere ad regnum
»US lur ■nbsp;ï'n tenebris ÔC umbra mortis poflènt, Hinc Paulus radios hu/

narif •nbsp;medio nationis praux ac tortuofx,inter quos apparetis, tâquâ lumi

m in mundo, uerbum uite iuftinentes,a:cidem facit ÔC ad Ephe,5,amp;,i,The,5.
tgt;Ienenbsp;fandus,fpiritus filiorum dd quo mens renouatur, hoc eft, ut Deo

ïd eft i„ ^nbsp;luce,dedi donantur,ut ÔC ipfi lux fint in illo, amp; filij lucis,

»d eft I rnbsp;bonitate ÔC iuftitia,amp;: ueritate,amp;:c, Vide,ambulare ut filîj lucis

iedicit/S J -nbsp;'^quot;^rati 8C uos lux fadi eftis,tenebrarum igitur operibus ua

•dis O jY^te operam operibus lucis,hoc eft fi-udibus fpiritus cumulatim ferenquot;
»nnomt ^nbsp;» fed radîj lucis funt,lux eft,fpiritus fandus ÔC mens

fc fmrl,,nbsp;dicit,fic luceat lux ueftra,perinde eft,ac fi dixiffet, fic proférât

Pqquot;quot;^ quot;ger fuis frudibus,uthomines uidentes, sec,
«^ohortand Mfingulari hic diligentia,qua ratione Chriftiani fint ad opera
proximû- rquot; Chriftus prxceptum eft, ut mirabilia Dei omnibus enarretis,
*^onmanrpV^-nbsp;inopes mifericordes fins, ciimc^ maledidus fit qui

»mantes cïriS l ineuangdici Euangdici quidam folent, perpetuo ingemi/
»d modis oS dixit,iftuc precepit, illud egit,iftud confuluit ,ergo oportet in
Ponunt oniK I mcumbere, Qiiid hi faduntaliud, quàm uiribus humanis im/
»»^ei-os fubrmVf - î^portabile Cui ilfico ratio hominis ignara mrium fuarum hu/
parfit ut ™quot;quot;^quot;'^^^'^'nequeenimfuftinetmaledida^e^nbsp;illis longe im/

»îidofîflîmam Vh imperare nequeat,in uanâ hypocrifim tandem recidit,fuic^ per^
f um Euanaelinbsp;, propterea quod xgre tandem unum ÔC alterum ope/

^oï^mune fratr^Kquot;'quot;-'quot;^ ' extorferit, fortequod iam non iurant,quöd fuâ in
prouocant amp;: id a ^ ^quot;ipartiunt,quöd inermes obambulant, quod in fe magiftratus
rent opus manunbsp;fit, ut quo propenfiffi'mi omnes fumus, corde ado/

dat,de quo amp; fijpquot;^ ^^ajisfigurans fe in angdum lucis,quo à Chrifto miferos exclu/
riori paucis monui'^r iHumtEt circumibattotam Galileam,8ec, capitefupe
Ecclefiafticxbona Q^^'^^^^^erunt que humane traditiones fub nomine traditione
ftis ille ueterator ijs Q\^''^3i]quot;exerant,faditia,fcilicet,Ô: uana:pugnat ergo nunc ho/
à Domino iplb . ^quot;fius comendafîè creditunCaueamusergo nobis,mos=
«■o oculo intueamur üc^^ ^Poftolis tam diligenter,uerbac^ ipfius atqj exempla,pus
^ni»penes nos nc^dr^ ^^ ^^^npledentes amp; referentes,ut fit omnis gloriaapud Chrigt;
quot;wur^ uanitatis plena agnitio, cum peipetuo mortificandi nos ftu

Neminifanopioprobari poteft, fides bonoru opetummfcec unda,muIto ininifs
Chrifto,qui ut omnia c5fiimmaret,aduenit.Si itacç ipiè unicus nofter magifter eft^,
quê debemus pro uiribus afmulari,requamur quocj eius exemplû in doccndo,p)W/
îertim cû id pracipuû operum fiierit,quç cum hominibus in came côuerfijs, geflit.
Is ergo uolens fiios ad opera prouocare,ut dixi, nulla obiecit legem, fed admonuît
potius benignitatis dC doni Dei,Vos,inquit,eftis fal terrae,ex uoluntate Patris,citra
Quomodo ullum ueftrû meritum,elegi uos,ut nô folum ipfî uim'fica fitis fide praditi, fed ut ad
Chrifiusadnbsp;ÔC alios per uerbû Euangelij adducatis,uidete quanti uos Pater habeat, ÔC co/

opeu prouo^ gjj^jp fîmul,fî fal euanefcat,neqi reftitui poflè, necp ad ullû ufum efle: cômodû, HinC
certe animi eorû mouebantur,ut propenfîffîme cuperêt fuae uocationi, tantçcp Del
' ' ergafedignation4morûinnocentia,ftudio(çpietatisproferendaE-jrelponderejlicet
id Dominus uerbis haudquaquâ expreflTiflfetjfatis habens,cogitationem huius mo/
di illis mouiflè.Eiufdè monetae funt,6C ièquentes monitiones: Vos, inquit,efti's lu*
mundi,SCc,Coelefti uos luce perfiidi ÔC faluifi'ca,quo ôC alijs praluceatis:ceu ci'uita/
tem Dei, in altiflîmo fuper omnes mortales exnili : moueat ha?c tanta patris mei in/
dulgentia,ne ceflètis néue torpeatis,Sic luceat lux ueflTa,ut conlpedis bonis operi/
bus ueftris, patrê quem in uobis pracfentem fentiunt, glorificent, animaduertentes
quanta le benignitate ÔC indulgentia,hominibus adiunxerit.Ifta commemoratione
paterna dignationis,fiia(^ tam admiranda beneuolentia, deuinciebat fîbi mirura
in modum corda illorum, ÔC ut officio fiio difigentiflîme incumberent,maximope/
re accendebat : ut iam nihil prius hïiierent quàm fie ^atificari, fcilicet, patri benefi
cenriflîmo,a quo tanta (èaccepiflè penfitabant.Quienimceffarepotuiflèntin îjs»
qua ad gl oriam patris,ÔC coeleftis patris,qui ad aternâ iam ipfbs hçreditatem ôC ccc
leftem, deftinarat,fadura erant f Hunc morem monendi Paulus^ Petnis ÔC loannes ji;
ftiidiofe obfèruarût. Nifi enim cor perfuafum fit,uti libeat in gratiam Dei, donanti's
gratis omnia facere qua offîcij funt; Peccatum eft, quicquid agitur, nam abf^ fide»

Hunc ipfum ergo moiem ÔCnos obferuemus, comemoranone benefi'ciorû Déir
ad pietatis ftudium prouocantes. Poftquam autem animi ad Chriftum EuangeliCJ'
eredi funt,legibus rite urgebimus dcfides.Nam qai non credimt Deum eflquot;e, ÔC fîbi
quo($ Deum fore,hoc eft feruatorê, apud hos q«M cfficias,fîperpetuo'' crepes: HaC
pracepit Deus, ifta infimt legi diuina. Atqui ubi iam obtinet reuerentia ÔC ftudiuß*
Dei, qua ex fide in Chriflfi fola rite obtinerepoffunt, tum demû anim os percellunC
ifta:Hac dicit Dminus,ifta pracepit,illa requirit,ha€ ni feceris, ira eius te obnoxi'^
facies Jgnauam fidem ne feramus,opera diligenter urgentes:fêd ut impetremus wc/
Qui utîone rebona,ad exemplum Domini ÔCApoftoforum,perEuangelij admonitionem,ani^
urgendi ope/ mos acccndere,ut ultro illis fiudeant conemtir. Etenim 6C Mofche, licet rude iHurö
populum formandum accepiflèt, unde 6C in urgendo leges, minitandoq^ crebrioir
fuit,nullam tamen feriam admonitionem ad populum habuit, ubi nô in primis ad/
monuiffet beneficiorum Dei, qui ex Aegypto illos multis fîgnis amp; prodigtjs edux^^
rat,qui terram Chanaan patribus promiferat,ÔC alijs innumeris modfs,fiiam illis ho
nitatem exhibuerat,Quanto magis id decct nos, noui teftamenti miniftros, ÔC pra?/
dicatores Euangelij ^ fîcç non mox omnia impetremus, ne defpondeamus ob id ani
mum, formatur fenfim hic in nobis ChrifliTs : non datum eft unicuicp,ut illico in cO
grandefcat uita Dei: quin longanimitatem Chrifti,rudes tardoscç difcipulos tifqu«^
non ferentis tantum, fed 5C fouentis amulemur. Ad nulla certe peccata conniueiï''
dum eft,fed nec^ ob quauis fratres abijciendi fijnt.Dum Chrifti côfèffio,fliîdiur«^
Chrifliana uita adeft, ÔC abfunt illa flagitia, ob qua cibS fwmere uetat PSulus cu«*

A ïïs^ii fraies uocantiir, inftaurandx funt mfîrmiores,no abrjciendi, etiafî in multis
Snbsp;fecundam fuper re hac digreflGuncuIam, extorferunt mihi mgentes

tanç conatus,quos ad Euangeltj ChrîiH fyncen'tatem fermentandam,hac tempes
a^ejupra quàm unquam futurum credidiïfem,miris artibus profert*

pjnbsp;appeïladonem illa aliter nribuit,quàm fî ab ea, ad alias urilitas aliqua

frurtnbsp;Sicut fane ne ladne quidem bonum dicitur gt; nifî qUod frugi fît, à quo

^uctus ƒ iquis percipitur. Ita. i.Mofche.u Vidit Deus quae condidit, erant ualde
mu Yvi^' Phirimum utilia. Et lefa. peculiariter de bonis operibus noftris fîc legi^
_ us^Uifcite bene fàcere,ftudeteiuftiriac ÔC aequitati, Opem ferte uiolenter oppreflo,
^J^P^te Pupill5,defendite uiduam. Vide quid Dominus ludicet benefaceref Stu/ ^
n onîquot; »quitads,fuccurrere ijs,quos uis premit iniquorum, curare, ut fuo iure '
Protih quot;quot;nbsp;ÔC uidua, id eft, omnes auxili) inopes. Nec alia in omnibus

quot;ideas bona opera,ueI eenferi uel exigi.Quos imitatus Paulus,ad eundê
cicnïquot;^nbsp;operibus ubique loquitur. Ad Galatas in fine. Bonum autem fà'

habe ^^ ^^'^^mus, tempore enim fUo metemus nô defarigati, Itaque dum tempus
quiuiquot;^quot;!!'nbsp;bonum erga omnes,maxime uero erga domefricos fidei. Hic

Neo?^ P quot;et, Apoftolo bona opera,efie officia charitaris, quibus iuuatur proximus,
cipe ^^er de bonis operibus loquitur in fine prioris ad Tjhimotheû: Vbi ait, prx/
fint J J quot;quot;'bus in hoc fcculo,ut benefàciant, ut diuites fint in bonis operibus, faciles
facer ^^P^'^^iendum,libenter communicantes,ô(:c.Hic item clare uidemus, bene/
Vommquot;quot;^^ efle bonis operibus, Paulo idem eflè atque facile impardre, liben/

aîijsIocis,^ex{gt;raefendDomini fermöfte, faci1e apparet, bona ope/ QuiTtomî/
Nam fi,.« °nbsp;haberi,quàm qux commoda adferant, promoueant proximis.

abfimii^ rquot;quot;Squot;^beamus,quam illum placaremulliusuxorem uel appetamus,tam
PetentPeriurio ÔC dolo,ut omnis fermo nofter fit,eft,efl:,non,non. Vt o/
tamtîc ri . !^quot;S'mutuum uolentem aCcipere non auerfemur, raptum non repe/

P^'^lucebim^quot;quot;^nbsp;^^ fpiritus,quemdonauit,quibusdenique folis recfie altjâ

autmanes^deft,quôdboni faciasc Nunquid Deum ÔC beatas mêteö»
beneficijs ^^^ J^onebis, pafces, potabis, uefties, recipies hofpirio,alijs'ue tuis
qudd bons fae^^^ ^ dbi ipfi, qui temetipfum abnegafti,ac Deo côlècrafli, nô eft,
ac inftruis Hom^'iquot;^^ poftis uel debeas, nifî quanta teufibus proximi fèruas, foues
eo uoluit Deuseft, benefador eflè proximi i

mis benefeceris ac n^r ? *^fl»lt;^iofitatê experiri accipereiç perinde ^ quicquid proxi
quot;no uerbo dilitjp ^ ^eciffesDe his denicß folis nobis mandauit.Siquidê in hoc
Proindp r.!r P^oximû tuû ficut te ipfum^ inquit, Paulus impletur omnis lex.

te reddidinid eft,(piriiu Hlio donans,dedit te lalê e{re,qm' altjs uenim fàporf adfcrasgt; C
Iticê eflêiUtaliïs hominib4lticeas,bonitatclt;^ tua l'uucs quos ûiuare hccbi'nfî l'git cor.,
pus caftigas, fpin'tui fubfjcis, hue fpedare debes, ut fpiritus eo in falutêproximi,
pofïïttanto comodius uti.Si bonS fpiritu oras,orare eû debes,quo magis proximo
profis.Si euangehzas Deumq^ benedicis,quèreredebesutaIîj Deibonitatêagno''
fcatJn fiimma, cû imaginé Dei debeas referre,id eft,aetemae illius bonitatis amp;C bene
ficentia, oportet et Deû te,id efl,perpetuo bonû ac benefîcû efîè,id(^ erga eos quib»
tu polTis beneficus efre,ij mortales fût in hac tecû uita etiamnû degentcs et nulh altj»
Hadlenus de bonis operibus,qua cum ignorarunt homines feculi fliperioris,ô^
hodie ignorant multi, fadum efl,ut quae Chriflo in minimis fliis impendidebuerât
infiimptafînt,8CinflimanturinIignaamp;lapides,.malec^frugifacrificos atcpmona/
chos,quiftultis,qux ipfî non habent,bona opera uendunt : ac quod quifqj fecit,fli^
i^pfîus caufîà, quo perfuafus fuit,non tam placiturum fè Deo,quàm' fîbi cœlum
riturum SC èpurgatorio celerem egreffum paraturum,id demUm bonum opus fuiï»
cum nihil minus efîèt,nimirum ex quo nulla ad quenquam utilitas rediret, SCefîèt
ex amore futjpfîus natum,Hinc redemptae Miffae Sc Ecclefîafticorum prcces,cantus
Se hoc genus alia, inter bona operaprimas obtinuerunt, inter qua tame ne infimti
quidem locum habere poffunt, ut à quibus proximis nihil commodipoffk accede/
re,ut qua non intelligant,praterea à malis fèrc arboribus proueniant,ut Deus illis
etiâ grauiter offendaturjdenicp nullo Dei uerbo,eôlt;ç citra fidem fufcipiantur.Dcijsquot;
lo quor, qua contra uerbum Dei inftituta funt, SC folius uentris caufîà,abfque ullo
Dei ftudio magno adeo uenduntur.^ualia perm uita prohdoIor,fî non omnia furit
qua paflim in templis SC collegtjs, à maiore Ecclefiafticorû parte geruntur»Sed dlt;P
ij s alibi,fatis fit hic indicafîè,qua uere bona opera exifhint,qua, fèilicet, ex optimO
corde,fidccp illuftrato,in rem proximi fècundum uerbum Domini, ftudiocp ipfî gra -
tificandifiunt,utifuntdoceremoneré(^ quemliber,pracipue autê tibi peculiariter ^
commendatos,8C probatis extmplis^d ea prouocare qua ad Chriftum perducunt,
deinde externe illis ita conuiuere,fîc infèruire,uttanti illos efte nobis quantifuiflê
SC effe nos Chrifto,re ipfa decIaremus.Hac de bonis operibus.

ISleèxiftimetis,qudd uenerim ad difîbluendam legem.) Inftaf honando difcipt^
lo.s,ut uocationi fua refppndeant,Iucé(Ç pietaris alijs ftudiofiffime praluceant,id#
tribus rationibus.prima à fuo inftituto duda,ad hunc modum, Equidem adueni,ut
omnia confummem SC perfedam legis ac Prophetarum obferuantiam ftatuam,tatn
abeft,ut legem àme quifquam difîbluendam expedet cum ergo -Pater uos mihi in
difcipulos contradidit,uelîrum erit,non folum nullam iuftita remiflionem cogita/
.re,red ad abfolutiftîmam quoque eniti.

Porro quam hic àfe fufpicionê depellit,qua uidebatur forte nonniiîlis legem ab/
rogaturus,ex eo ortam puto,quod non fîcut Scriba SC Pharifai,fèd tanquam auto/
ritatem habens,hoc eft,non ut ïnteipres,uel Propheta,fed fîcut Dominus ipfe doce
ret.Deinde quóddilciph'nam pharifàicam hypocrifeos ubicp acufâret,nec fände a/
vndc in chri '' obferuaret, SC cum peccatoribus cofuetudinem haberet:preterea quód nec fab
Rum fttfötcio tgt;atum,nec facrificia,nec denicptemplûita ut Pharifçifuperftiriofe coleret: nam
o ' debat,ab admirationeexternarû rerum,adcultum folide atcp interna iuftitiafuoS
^nbsp;reuocare.PoflTemo difcipuli huius Dominû ut Chriftum fufceperant, med/atore)«

noui teftamena,fœderis quod non ut prius iciendum erat,fed;infcribendû erat cbr^
• dibus.Cum nouo itaq? facerdotio, nouo foedere legis ab eo nouatio expcdabatur»
Etenim PrOphetas fciebantpradixiflè,innouâdacffe per Chriftû omnia.Hinc
ijs,qui prater externam illaiuftit:am,Iegifc^ obferuantiâ nullä norant ,mirû no fui^ •
C Chriflus uifus fît,lege uoluiflè deftruere» Qiiemadmodû amp; hodie ufu uenit ojn'^ ^

^ E N 'A R Rj C A P ■ V
^ manfrnbsp;ex Dco ert,ftatuere conantuf, SC Ù cercmom]s hu'/

nimiShominum ,à pfcudopropheus deceptus,plus
ftacuernbsp;quanto diligentius quifquepietatem folidam SCfpintalê

nior '^^quot;^'^^'tanto carnalibus ,qui externa duntaxat lurpiciuMr,uidebitur prota
»no-mai'-^'^'if dcrogare, ld ulii uenit Paulo, qui, heer,pro foU'da pietate iie
nem Ph ^ rnbsp;paffîm infamabatur,tanquam kgis doceret uioUuio

Chriftum effè,idem cx eo arbitrabantur, quôd fciebant Chrifti eftè
tta trf of ^ ^^^ ? omnia:ta quod uidebant eum externis obferuationibus legis non

quot;t imoTe? Dominus dixit: Non ueni ut diftîîluam Legem SC Prophetas,fed
quot;tin hoe. ^'^eipio: QiiaLexSCProphetçdocent,tam abeft, ut fim alnogaturus,
»ncam iHanbsp;^^^^^ impleaiituf, ÔC perficiantur, Qiiare per dodrina

loquitur, eam adferitfe nequaquam refigere autabro/
^»erficere nnbsp;id eft diftbluere intelligit,fed rjs qua docebat ftabilire SC

^ 'nfra dicit n quot;quot;^ circuncifio in fabbatho,pro eo,quod eft nó transgredi,fic SC mox
^''elfus fueric'quot;^'^quot;^'^quot;^ foluerit unum de mandatis iftis minimis SCc, id eft, tran/^

fandin?^^ uobis,doncc pratereat cccIumOAltera ratio eft,qua ad ftudüi
^erra cirius tnbsp;à legis diuina -mmobilitate, Si nanque ccclum SC

Meimus proDterlquot;'^^ ''^quot;^'quot; quicquam poflit remitti, ut Chriftum agno/
'ümplcnda Sc i^iplctionem adueniflè,noftn'profedo oftiti] quoque fuerit il/
Pfura pracinitu'Ï*^^ impcndere. Nobis enim praceptum eft,quicquid in fcnV
'ege Sc proDhe?quot;n^ ^ tandem omne illud necceflè eft impleri.Siquidem
quot;eiet,cum eo abdinbsp;prafcripfit,qualcs uelit fuos habere, eósque tum per

afiud foelicitas eft n ^^ ^3^em,ut ei quod propofuit exemplari refpondcant,Ecquid
de amaflè id qu j , Deum,ut cOgnouiflè, ita SC quod confequens eft toto cor/
f^Ücitatem ita mnbsp;omnium caput eft c Vt ergo confummatam

q«^ contineet ^ abfolutam oportet ipcremus SC in nobis legis implctioncm,
Pi^ibus.,^ Con'nnbsp;morte,qua poftremus hoftis eft,Deus firent omnia in

Iam formate uitam quidem pratereatur,uchemens fané ratio eft,ut iam ad il
plene confecutur^nbsp;tiiribus annitamur,SC fediilo hic meditcmur,qiiod

■^«nt » Qiiod mutuatu^'^ 'nbsp;^ terra tranfibunr,uerba autem mea non tranfi/

«^anuum uiarum funt ? f ^x pfalmo, lor. hntip terram fundafti, opus
Pannus uetera/cent r P^nbunt, tu autem permancbis , omnes illi figt;
ipfcmet ÔC ahni ' • indumentum mutabis illos, SC mutabuntur . Tu
' aum tuinon deficient. Qiialefa .05 .denouis cœlis SC noua

terra prxdicla funt, uidentur magis de EccIcfiaeinnouationeamp;: foelidtatefpititâli»
quàm de futuro mundi ftatu ,immutationec^ corporali eftcpredidaJdeo autem
paucis fcriptura iftiufmodi res indicat, quod multa nouiffe de eis non magnoperc
iaciat ad pietatem hic meditandam. At fî fïdem in lefum Chnftum rede hic didicerî
mus,ut hic pie,ita illic beate uiduri certe fumus,amp;: experturi fcehciter, que hic c«^
riole magis quam religiofe inquireremus.Saris nobis ad pietatem fîabiliendam fuc
i-it de hilce myfleri^snouilfe,omnem iftam rerumquamlibet firmam,utuidetur,
machinam,immutandam tamê,fôIiimqueDeum omnis mutationisexpertem,HoC
prouocabit,utipfî immoto ÔC eterno Deo tanto addicamus nos fide cerriore,ô^ ad
uerbum ipfîus,quod agnofcimus item nulla omnino ratione pofîè refi'gi,tanto eni/
xius,comparare nos,freti ipfîus fpiritu conem ur. Plura de his nouiffe, fi ad falutem
noftram momentum aliquod habuiffet, fcriptura latius ea, ut alia què propius ad
nos pettinent,explanaffet,quandoquidem falutaria uniuerfà docet copiofîffime.

Quifquis foluerit unum ex mandaris iftis minimis. ) Hec tertia ratio cft,qua aä
ftudendum enixius pietati hortatur,ab euentu duda, qudd qui foluerit quamlibet
minimam legem,amp; ita alios docuerit,minimus,hoc eft, abiedus amp; nullius loci if*
populo Dei qiH regnum funt ccelorum habendus fit,cum contra magnus ÔC preci/
puo loco futurus qui ÔC ipfè ftudiofeomnem legem impleuerit,amp;: alios implcrc do/
cue rit. Quis iam lèrat in Ecclefia Dei Suinter codi ciues reiedus haberiVMagnum
ergo ÔC hoc ftimulum habet, ad impdiendos noftros animos,quo ad Dei uolunta/
tem uiuere unice fttideamus.Notandum uero,qudd non rdjdt eum qui tantum aU
quod mandatum foluerit,ideft,tranfgreflXis fuerit,quis enim eft qui non peccctif»
muîtis^ fed qui ita etiam alios docuerit. In eo aût feruator oftendit quàm alienum à
fe duxerit legis docere diflblutionê,cuius eum Pharifei falfo infimulaban t,quodt^
popukis ee difcipuli rudiores forfan ab eo expedabant. Nam cum neminem alium
in fiio rcgno,Ioco aliquo dignaturus fit,qui legem foluendam docuerit,id minimi
fumet fibi princeps huius regni.

De regno cœlorum didum eft fupra quarto, efle fandorum R. publicam, quam
Chriftus Dominus fuo fpiritu moderatur. Verum dum hoc regnum,hic eft, habe«
femper hypocritas fibi admixtos,ut una altera parabola Domini infra.is, decfa/
rat.Quod ergo hic ait.'Minimum fore in regno cœlorum eum qui fbluerit aliquoi
mandarum,amp;:foIuere docuerit,perindeeft,atc^ locumhabiturûinter hypocritas,
qui fcandJa regni cœIorum,non ciues exiftunt,8(: tandem eiedi,igni nadentur in/
extinguibili.

Iam quia hic didt Dominus, minimum habendum in regno cœlorum, hoc eft»
hypocritam ÔC reieditium,qui uel minimtim aliquod legis mandatum nranfgredia
tur,amp;: n-anfgredi doceat, 8C fupra dixit, donee cœlum ÔC terra tranfeat, iota unum,
aut apex non tranfibit de lege,quoad omnia fada fiierint,id eft nullo modo fieri pof
fe,ut non omnia legis impleantur,quin cum cœlum ÔC tera immutabuntur, legem
tamen implendam in omnibuseflè,operepreriumfuerit, deabrogationelegis ahV
quid dicere,quo cermm habeamus,quod uel ludeis hec obijcientibus rdpondea/
mus.hunt quidê de re hac àmuins multa dida,ergo hic feruiâ rudioribus,amp; quoad
Iicebit,remhancfimpliciterexpediam.nbsp;^

PaultrsadEphefios. i .fcribit,Chriftum pacem noftram,inimicinam,queintef
Iudeos amp;:Crentcserat,in carnefuaoccidiffe,atq; mediantem murum diruiflè,dunt

legem abrogatnt mandatorun^in cern's decretis fitam,puta hinufmodidnfantes tii/.

OS circuncidit^buo tempore Domino fiftito : Sabbathum fandificato.Sacrificato:
Hoc ne edito Ifthuc ne tangito ÄTc.Et ad Romanos,Ä.Gal5.fcribit:Non eftis fub I^A
ge,fed fiib grana,qui fpintu agimini,Deni9.i,Timo.i.Iufto no eftIexpofita.Exhi$^

Mofche^ ' ^^ âliorum Iocis,uuîgo obrinuit hxc fcmenm : Legem ohincm
ïudx.-^ fiLnbsp;ceremoniarum tanmm, fèd etiam decalogiVut qux tantil

efl,tandem nuUum haberein regno cœîomm locum,
data intellanbsp;quo pado fumus lege liberatiCAd hxc minima man

quot;oua Drx ' r Patet,qux inMofche condnentur,qux enim hic fubiecit,non
de dilf«^«^^'^ i«nt,fed prxceptorum decalogi explicationes, ÔCprimarn mandad

^us liber.^ ergo dicam,quid legis nomine intdligam, ÔC deinde quibus nos ChnV
de his rxnU ' unbsp;addidos udit habere, poftremo loca aiiquot fcripturx

ii^ftiturt-^'quot;'^'nbsp;fignificat. Vnde lex fcripturx modo pro dodrina ÄTui/

, iJjc fn^ Prophetx prodidere. Certum ergo eft,quxcunque in lege fcripta
opus adnar 7nbsp;^^ iuftidam eruditus, integer fithomo dei, ad omne bonum

t'oricm,ad, ^'''j^^mothei. 5. Qiiod udœ ôC Dominus innuit,cum poft adhorta/
Perficeret oïoperum, necefliratem implendx legis, fèq^ ideo ut eam
quot;am,fèriDt,,?'?nbsp;ïegem itacp Prophetas,intell^

^tituuntiir p Ü eoprehenfam,quaadpieatquefalubritcr uiuendûhominesin
mus,deinde unbsp;^^^nbsp;hdamus, ipfum ex animo dmeamus SC ame/

Ptura habet dp?'^'^ 2duerfis,atcp fcc^ndis,Äd primum ergo pertinet,quicquid fcri
Ses facrifîcioT fiducia amorec^ Dei. His adiedx tamen fuere ueteribus le/
amore nroÏÏquot;^ 'nbsp;ceremoniarum tabernaculi. Ad fècundum quicquid

P^^'^ceptum eJT^^^^^'edx fuerunt Leges Ciuiles.Ad teitium pcrtinct,quicquid
quot;es illi externx M ^^nbsp;corporum, quibus adiedx funt purificatio

I cum reuerenrix, atq? in proximuni of/
»^eijnóauteminfa Cr''nbsp;fecontinent,ad obfèruandam legem

quam fui cuh^m ^^erifîcr)s,alffsq5 tabernaculi ceremonr);; non tam coli fc Deus,
quinto Mofche fK quot;^''^'^ä'fidcm,exerceri ac profiteri ad tempus uoluit.Quod
omnium aDernfn ^ Palfim indicatur, aperdus aöt explicatur in Prophetis, led
locauftaueg.quot;quot;^^^^^^^^^

pi eis,dicens:Auditequot;^^'^quot;° holocaufti ÔC facrificij : fed id dcmum eit:,quod prxcc/
■ 3ulum,6C ambulabitquot;°*^^quot;^ ^ uiuetis. Vobis ero in Deâ,SC uos mihi in po/
^is erit.Qirod ait,non d'^nbsp;uobis pra'cipiam,propter quod bene no»

•^nijfed prxcepi titaud?^^'^^^' P^^quot;^quot;® ueftris de negotio ho!ocaufti,5«:facrificio/
Joftamit,fîbi uoluerit faTquot;*^-^^nbsp;indicauit,quid in ceremonf)s, quas popu

Mofche inftitiitas legimus, ueram uticp corporum mundi'tïê, qu^ eft,iufta affecluir y
modcratso,Slt;:quidern tonus uita rerumcp externarû modus ,rcquifîuit,non extet/
nos illos ritus, ita SC ciuiles leges dcdit,ut iufte et ex equo inter fe homines uiueret,
fontes punirentur in exemplum alijs, atque tranquillius uiuerent innocentes illas
iiuis formulas per fe nihil moratus.Tantum quia tum, in externis aque atcp inter/
nis populum per fuam legem ÔC iniHturionem, atcp miniftros eofdem gubcrnabat,
etiam externa eis prafcripfît.

Verum cum necceremonia,tabernaculi,adfidem,fidei(^ confeftîonemi,ideft,ue
rum Dei cultum nec quas Mofche dedit formula iuris ciuilis ad diledionem proxi
T.xterni non mi,tuendam^ aquitatem ÔC R.publica tranquillitatem atcp profedum,denicp neC
cinmentur externa illa purificationes ad uita modum corporisc^ caftimoniam perfèperti-'
nomine legis neant,legis ÔC Prophetarum nomine,id eft,dodrina pietatis, ÔC iuftitia Dei haud/
quaquam contincntur,quantum quidem attinet ad externa hominû Ipcciem.Nant
in citato iam oraculo Dominus aperte tcftatur,fe de ceremonijs nihil dedifîèpr^/
cepti,qua tamen multis prafcripfèratNam fidem,ut fe audirent,amp;: Deum habere^
indeq? ambularent in uia quam ipfe mandarat,nempeftudio diiedionis, ante ovn^
nia ÔC unice in omnibus mandatis ôC uerbis fuis requifîuit.

Ad tempus tantum,nimirum ufcp ad Chriftum gcneralem populi ftn' princfpem»
nouam qua ex omnibus gentibus conftituendam R.publicam,ita ÔC externos cul^
tus, ccremonias ÔC iuris formulas,deniq; ÔC priuatapuritatis tuenda ritus infb'tuit»
Vnde lere,3uEcce ueniunt Dies, dixit Dominus,amp; feriâ cum domo lehuda fcedu«
nouum,non fîcut fœdus quod percuftî cum patribus illorum, in die quo appreher»
di manum eorum,ad educcndum illos dc terra Aegyptiorum, qui irritum fècerunt
fœdus meum,quo eos pofîcdi,dixitDominus,Quoniam hoc fœdus erit,quod fèria
cum domo Ifrad pofteroribus illis diebus,dixit Dominus.Dabo legem meam in in P
timum eorum, ÔC in cor ipfbrum fcribam eam,Se ero ipfîs in Deum ,ÔC ipfi erunt mi
hi in populum,Et nô docebunt amplius quifq?proximum fîiû,amp; quif^ fratrem fuii»
dicens,cognofce Dominum,quia uniuerfî cognofcent me,à paaio inter eos,ufcp ad
magnum ,dixit Dominus:qina propitius ero iniqiritati eorû, ÔC peccati eorum non
recordabor.En promifit padurum fè cum eledis, non fècundû padum illud quod
iniuerat cum parribus ipfbrum,cum quibus tamen aqua fœdus fidei ,ut eflèt Deus
ipfôrum,SC ipfî illi populus percuflèrat,quod aperte legimus,in libris Mofche:qua/
re fèquinir,ideo nouum ÔC aliud percuflurum fè fœdus ÔC padû Dominû recepii'ie»
quôd iam citra prafcriptum ceremoniarum,uel formularû iuris extemi, aut denic^
rituùm puritatem tuendicorporaIem,hoc cft,abfcp legibus rerum,uoIueritiliudftà
tuere (^apropter ait legem fuam daturum in intimum eorum, ÔC infcripturû cain
in corda eorum,ut uere £)eum ipfùm ÔC haberent ÔC agnofcerent,ut non opus eflèo
cognitionem Dei,alium alij dare,iam omnibus illam in corde poflîdentibus, Non
quod antiquis fandis hçc defîderata fînt nemo fîquidem diligere Deum ex animo
unquam poruit,cui non contigit ifta legis diuing in cor infcriptio:fèd quod hac rcS
interna legis,hoc eft,fpiritus Chrifti,efîet adeo opulente fandis communicanda,!'*^
illistam anxia padagogia externa legis minime opus eflèt, uiderentcp primur^
fpiritum Dei,ueramcp eius cognitionêpercepiflè,îjs qua ueteribus donata fîmt tan
ro interuallo relidis,ut ea cum his donis noui teftamenti uix queant conferri,

Hinc uero uidere licet, quod fît proprium ueteris ÔC noui teftamenti difcrimcn»
îdem eft utrunque in fubftantia, qtn'a eodem in utroque Deus fpedat, nimirum,ii';
ipfe fît per fuam bonitatem Deus fuorum,amp;: illi eius per fide populus.Nec audicndf
funt nimiû fibi arrogantes quidâ,qui quod fèmel dixerût, quamlibet abllndû tu'^''*
ad conculcationêufcp omnis chaaitatis contendunt,qui affirmant, teftamentum SC

'ïion'^ Prolperitatem,Se populum recipientem fe legem externe,id eft,ritus dC cere*
jjy^^^^.^^ntum obièruaturum,oIim pereuffum eft.Qiiafi,fcilicet,Deus unquam cS
tiaS^ H . ® percuiriffet, dC non oneri fit Deo, omnis externa fine interna iufti/
ptanbsp;Prophetis teftatur. Nos fcripturam iêquamur, ÔC orthodoxa icri/

cet^l^ ^Ï^^^'U^axime D.Auguftini in omnibus fcriptis contra Manicliaeos.Hinc doi
jyj. ex A ^^^^ foedete iiro,quod percuflït cum populo Iftaël,quando eos edu
(^y ^egypto,requifiuiffè ut ie audirent, eflèntc^ fous popul us ,qui ipfum Deunt
•noa ^^quot;l^^^rentjôeambularentinuiafuaîutiï^ charitatis erga quof[ibet,utip{è
ProDl • ^ddudio leremiae oraculo teftatus eft, id identidem hbris Mofche ôC
ftam omnibus clamat. Igitur nullum aliud eft,ueteris dC noui foederis, uel Te
(is difcrimen, quàm quod illud conftitutum eft donato Ipiritu puerili,adhibi
F^u^ilfione commode poffeftïonis terre Chanaan, ita dC ceremonifs facris,
do^^^rmulis, Se altjs externis riribus, cum populo Ifraël lblo:hoc autem nouum
qu4f^®Jpi«t«adultiore, se fine illis externis tam promiffionibus certe regionis,
bis Qy^'^ruationibus ceremoniar5:Se eft coftitutum cum omnibus Gentibus or^
ßüs h K ® datum fuerit euangelium Ghrifti ampledi Jn hoe nouo iœdere Deus
ec^Sr-^^'Promifilfe atcß preftitiffe fe nobis Deum amp;:pan-em,hic Sein eternum,
Rnofr ^hud non exigit, quàm ut tanquam patrem Se Deum noftrum ipfum a/
rimm ôe colamus. Vnde nullis nouis legibus illud fancit, fed donat fuum fpi/
^ coe^^^r'^^^quot;quot; datam in intimum noftrum,8e in cor noftru infcribat,unde ipfum

Q^l^'^jeimus dC amamus,eot^ ad uoluntatem eius uiuimus.
non eftnbsp;^ quot;^^^quot;'s Teftamenti quam tradat epiftola adHebreos.8,9,a:,io, lockj exepU

Propne noui Teftamenti, quodper Chriftum conftat,6e ueteris quodpepi/ ueb.
ipß bpj^Pkquot; anbsp;Nam omnino in fubftanria ununc^' idem diSunt enim Se

Semo 'quot;agis reudatum,tum latius propagatum.
maneK gt; 'nbsp;fuis, hec unica eius lex 8e eterna dodrina ftiit,

?§nofcamus, que mox fefe exerat per charitatem, ut pie, iufteSè
'aî iurisnbsp;in hoc fecuIo.Prefcripta ceremoniarum,religionum,formu#

Nam den quot;tus,per fe nequaquam ipfa lex Se Prophet^ imquam ftierunthabita,
tis adieciîdquot;°quot; Pra^eepitjUtipfe teftatur,fed ad tempus eas duntaxat ueris precep/
»^e gubern ƒnbsp;Chanaan haberet, ac eum etiam exter/

quot; ^pred;nbsp;quot;P^*^ legibus. Quin in eadem lege Se Prophetis,tempus ftatu

primumquot; quot;^quot;turum,ut non effet illomm ufus.Nam hec fola Deus per fe requi^
uehend^ credas ei ,Se gloriä eius libere confitearis,cm' fidei firmande ÔC pro/
de ut proxim^^ ceremonias precipue inftituit,Baptifmum Se facram cœnam.Dein/
cam ita inftitu ^^ animo diligas, commodiffimec^ illi conuiuas, at(Ç Rempubli-
luftitie nulla '^o^êtes tollantur,ôe innocentes tuto uiuant. Huîc diledioni et
legibus : nam iî?^quot;^ mftituta dedit,fed reliquit populos quoslibet fuis inftitutis ÔC
«ion poterant.po'^^''^nbsp;ingeniorum uarietate, eadem omnibus conducere

lt;îue ÔC id rationibnbsp;uitam purifïïme atq? decentifïïme n-anfigas,quibufcun/

«haritatem iV.nbsp;i quot;quot; ^o^^m Deus quefîuit, in facrifïctjs fidem, in indiens

fuit,ut Opus iprum,Iocus,tempus,perfona,numerus, qualitas, dC alfa cfrcunftanri« C
corporales, qua omnia amp; impijs communia fuere, eaDeus nunquâ alicuius fecit;
tanTabeft, ut eo loco habuiflTet, quod m eis fuam conftituiflct dodrinam amp; legem.
Nunquam igitur acceflbria hxc,licet fuo tempore obferuanda fandisfuen'nt dill/

Quid ex lege Hadenus quid per legem 8C Prophetas Dominus uoluerit fignificari Jam uiden/

remißhm. dum quibus nos liberarit, quibus ue uoluerit adhuc eflè addidos. Acceflègt;ri]s illis,

que dixi,ceremontjs,tabernacuIis,formulisiurisciuiIis,alijscp extemis ritibus red/

didit liberos. Quia horam adduxit,in qua ueri adbratores no adorent patrem Hie/
rofoIymis,ubi templum erat,facerdotium,ubifolum facrificia licebatofferrejquarc
ÔC abrogauit omnem illum ueteris tabernaculiftrepitiï, externumc^ cultum. Nam.
addidit,fcd in fpiritu SC in ueritate,hoc efl:,mente uere Deo credentc,eo(f ÔC per di/
ïedionem proximi,5C propria carnis mortificationem, gloriatß Domini pradica/
tionem declarante fe uere ac gnauiter,DeS magnifacere,uere^ ut Deum colere.

Oui cultus tantum illorum eft,qui Del fpiritu praditi funttubi aut ille,ibi liberta»

iufœ ecclefia commoditate, didante fpiritu, omnia ad adificaaone infi:ituente,F^

miniftros ecclefiarum citra exprefllim Chrifti iufllim fufceptas,Iibere id facient Ct

nequaquam illis Deum colere, fed cultum eius per eas in profedü fidei SC chanta/

tis ftudebunt excitare SC teftari.Sic rediflime inftimtam habebunt R.pub. Dei,ue/

rumà erunt regnum coelorum,SC uiuent inter fefe ordine optimo. Et quia ad tran/

tium, SC hodie opus eft,ut funt renatorum qui fpititu aguntur paucilfimi, leges da/ ^

minus in illis fpedarit, qua potiflimum exegerit,ÔC quanwm ciiic^ genti SC popu/

lo commodo effe poterit, ex illis rationem R.pub.inftituêdç ac moderandç mutual

re ftudebût,fed libéré omnia 8C ex fpiritu Chrifti.Qius enim Solon,quis PIato,quis

Äriftoteles,qui denicp iurecofulti aut Cafares,potuiflènt dare leges meliores Deo.

fii regnum fans agnouifTe, licet Chriflianiffimi uelint uideri, quod legibus tam di/

uerfis àMofche inftitutis, fuas Refpublicas gubemant. In îjs qua ÔC ipforum popt»

rent feuerius,SC opprefforum rarionem haberêt diligentiorem.Sanè qui fpiritu De»

agerentur,non potent tam longe alio, quam ille egit olim Mofche, ac alios fui po^

perniciofos diuini nominis blafphematores, animarum corruptores,ÔC alias Reip»

atcp innocentia peftes, animo eflènt tam lenitpoftremo prafcribêt fàndi noui tefta

menti etiâ aliquas legcs,SC inftituta iuuentuti fua,ÔC rudioribus quibus eos addu/

quid igitur non per fe, ad fidem, diledionem, ÔC carnis mortificationem pertinetv

mandatum licet ueteri populo fiierit, atque ab illo oblèruatum, eo nos liberi fu/

ueteribus percuflTum : SC aduenit tempus, ut fpiritu, id eft:, fide SC ueritate, ultro ad

foi^ quot;^f^SeDommi, qua uere dicitur, id eft, doÄina pietatis, per Chr/ftum
beat V. 'î'quot;^^^^demutn confecrati liimus : ut quorum omne ftudiu'.n t ifèdc/
mou^quot;^^quot;nbsp;proximi ddcdionepro/

pcrf ^r ^ * Immo hoc ipfum eft, fœdus nouum ÔC aternum, nos inter ôC Deiim,
tani no^nbsp;propitium effe nobis Se patrem, uiciffîm enitamur ipfi omnem ui

legçj^ approbate. De hac ergo dodrina, cum ait fe haudquaquam ueniffe ut q^^ ^^^
împlet ''°P^etas diffokiat, loquitur, Hanc Iblus impleuit, ôC quotidie in fuis foy^f^
^^arif confummat. Impleuit, cum per fubiedam Icgum explanationê, fumo
ftftuit ^^^^'^^quot;'^.quot;^^erpretationû illam exemit, ÔC fuo uero ÔC germano Iplendori re/
»murnbsp;eum imus illam ui» fua plene cxpreffit, fadus unicum eius,quod , -,

die c, r»abfolutum exemplum.Impleuit denicp ÔC impleteam quoti^ Chnftuslegi
eam. Ipiritum quem morte fua meruit, etiam donat : quo ÔC ipfis fecundum

bbet^mi ïegem,ab omnibus impleri oportet,nc^ uel apiculus,hoc eft, quam/
»■eficr/îï^'^quot;'^' ut uideri poftît praceptum, poterit donec tranlèat cœlum terra

. ö'»iQeit.Hrgt;no.-IT««.'«.________*_____________________________. „ li -1_________

bum nnbsp;^^ imagini Dei,omnis peccati puirus. Dominus nancp cuius uer=^
'aanimin toto corde tuo,in to i^ecefTeeßle/

^erbanbsp;^^ ' - futura,quare ita fieri necelîè eft,Ot tranfibit cœlu ÔC terra,cum

f^uftis uartjs eft mandatis explicata, è quibus huma^
'ocofubri forfan minima exifiimabit, quale uideri poftît, quod iam addudo
^oquatur dnbsp;Pr^scepit Dominus, ut uerba fua quifque enarret fili]s fuis,ut

eipitur ur*quot;^ fefurgit:uel ut aliquod minutius adducam:Quinto Mofche.quot;. pra/
go uiuâs tnbsp;^quot;blatis pullis,fînas matrem auolare,utbenc tibi fit, amp; Ion

ecrte dilcd'quot; explicationes. Si quis haec iam amp; ipfe foîuar, ÔC doccat foluenda,

uiolare proximi,qua exigit,utita rebus prafentibus
^^ futnmou • ' relinquastitcmut omne proximo pericultim pro tua uiri/
»deo poftre^^^nbsp;poteft eiufinodi nifî fîniulatus rcgni cœlorum ciuis, ÔC

dodrina n/quot;^ •nbsp;^^n^ium minimus effe, 8C haberi. Legi itaq? Dei, hoc cft.

quod Chnft^ • ^ P*quot;® quot;ftibus conabitur : tam abeft, ut folutam optaret, tacco

abrogarit, qui^' Chriftus nos reddiderft folutos, ÔC quibus addixerit,quid
qui ut neminemquot;r ^^P Solutos reddidit ceremonijs, ÔC altjs externis riribus
que unquam pe«'nbsp;»ftaper lead legem Dei, nec modo pertinent, ne/

nem pietatis attinen^^'^quot;^'^^'^^'^quot; ^ Prophetis, in quibus qua ad ratio/
tam de rebiis externnbsp;^egem mandatorum indecrctisfî/

Se diiedionis flabiliu/tquot;' didum eft : legem mandatorum, fîtam in praceptis fidei
fuo numine animumnbsp;: cum omnia hue referens, tum fuisdonans

busfefe accommodate. ^^ Pquot;quot;^' ^^^^ obledabile fit, atcp illis totis uiiv

plkanda funt. Sunt autem potiffîmum fupra addudîa. Nos qui credimus ncit effe
fub lege. Roman.« Jufto non elfe legem pofîtam. i.Timoth. Legem a«gere peecaquot;
cum,Roman.7. Efle uirtutem peccad. i. Cormth. iç. Operari iram. Roman.
Creientes »5 Harc omnia de lege uera Dei dodrina, fcilicet, pietaris , fcripta legimus. Primum,
fmtfuh Ugc, nos non eflTe fub lege, fed fub graria, quod Paulus, Roman, «s. dicit, id ipie Galat.
'nbsp;explicat, dicens : Si fpiritu ducimini non eftis fub lege : fub lege nant^ efle, eft fola

ui legis ad honefta agi atque impelli. Sicut puer à paedagogo aginir amp; impellitur
ad literas, alia^ honefta, ad qux animo fuo non fertur.Cui iam gratia pecçatoni
fada eft, ÔC fpiritum accepit fîliorû, is ab hoc fpiritu ita agitur, ut nihil xque libeat,
Xnbsp;quam illa uita fua exprimere, qux lex Dei prxcepit. Is ergo pie, iufte, ÔC fobrie ui/

tia oprimi patris, ultro auet totum fe ad uoluntatem eius comparare. Quemadmo^»
dum ergo fpiritum hunc per Chriftum credentes accipiunt, ita dicimtur per eum
à lege liberari, ÔC lege folui- Quemadmodum is,qui metu pxdagogi literis incum/
bebat, cum ipfe 8C ardere iam literas SC tenere non minus pxdagogo,at9 ultro am
pledi honefta coeperitdiber fit cohercitione ÔC metu pxdagogi, eo quod ultro iam
ad eafertur,qux pxdagogus exigebat, non autem quod illisualedicatEthac fimt/
litudine pxdagogi, Paulus utitur Galat.?. Rede itac^ ait : Si ducimini fpiritum non
eiris fub lege : quod perinde eft, ac fi dixiflet, fi accepiftis fpiritum filiorum, qui uj/
tro uos ad omnem pietatem formet ÔC ducat, non cft opus uobis pxdagogia,id efc
formatione SC exadione legis, ficut non eft opus tibi dodore eius arus, quam ab/
foludus iam ipfo dodore tenes : ne^ impulfore,fi fponte tua prxcurras. Hadenus
ergo non funt fub lege credentes,quod domi habem fpiritu, omnia lege perfcdiiis
monentem,atcç multo potcntius ad ea impeîlcntcm:nimirû qui cor moueat, ut ul/
tro uelint i]s uiuere qux lex prxcipit,id quod lex nequibat.

lußo non efi Hinc iam facile intelligitur,iufto non efle legem pofitam,ad quid enim illi pone
lexpoßta, tetur, qui ultro ÔC nouit ÔC uult, quod iuftum eft ÔC honefl^lm dis autem qui hoc
magiftro fpiritu nondum adeo p ollent, ut qux mala funt fatis ftircnt ÔC odillent,»-
qux bona f ads nolfent ÔC amarêt, ac funt ideo iniqui,immorigeri ôC imprjjÔCc.iftis»
utfuamaladifcant 6C deteftari, uitamc^ mdiorêmeditari incipiant, lege opus eft;
qux tamen etiam his ipfis fi-uftra datur, fi non adfit fpiritus Dei animis illam te/
deinfcribens,uthic Paulus ÔC ad Galat. j. teftatur, legem adferens propter p-anl/
greffiones additam. Sed dum mali legis metu ab operibus malis cohcrcentur, c^/
de nihilominus ad malum propenfi funt : ita apud Deum, fecundum cor illos xfti^
mantem, eo^ in ueritate, adhuc mali exiftunt. Non eft igitur ex lege inlritia : imo
qui ex operibus legis funt, exccradoni exiftunt obnoxij. Galat. î. id eft, qui nih«
prxter legem, SC fuas uires habuerint, ut opera eorum tantum à lege fintextorta»
non ultroneo fpiritu édita, hi execrarioni funt obnoxij : quia nequeunt cmnia q^i
lex exigit prxftare, tales autem ipfa lex teftatur execrates efle. Lex uetat ea ad qu^
Lex non iuf natura propenfîflîma eft, fcilicet, amorcm noftri, 6C qux hic quxrit : fit igitur ut
ßißcit, quanto à pluribus legis metus te arcuerit, ne opere illa perficias, fi cor tuum non/
dum renatum eft, tanto ardenrius illa appetas. Ita enim natura comparatum eftj^^
nîtamurinuetitum, ÔC cupiasnegata,utPoeta naturx haud ignarusuerefcripßf*
Iam SC concupiicentia peccatum eft, à lege damnata. Proinde à lege quidem co/
gnidoeft peccari. Roman, j.fcd medelaadeo non cft,ut etiam peccatum perU/
gem augeatur,Roman.7,dum concupiicentia, fcilicet, malorum,quibus ilia inter/
dicit,ob prauitatem naturx noftrx augetur, atque ita eriam iram operatur, Roma*
4. quia tranfgreflbres facit,quod abfque illa non cflemus, eo^ ÔC diiunxuldon»
teddit obnoxiosr Qua de caufla ÔC minifterium morris uocatur ab eodem. ».Cor.»»

*nbsp;^^quot;^^quot;iwj.i'^tentat omni tranfgreffori, nec afFert tamen homini unde poffet

prauaóï,quot;^ ^ t'nfculptam,peccatum quidem adeft, id eft,prauus animus,
man.7 h ^^ Peceatum non ita imputatur, Roman.f. dC eft ceu mortuum, Ro/
'euiirif ■ ^quot;»nonurit conlcientiâ,non condemnat♦ Veniente autem mandato,
fquot;nbsp;ut uideas quid peccatum, ac quàm mortiferum fît, ÔC fentias

^ddiccn ^ ^ ^^^ pugnarum eft:.Sic ipfe moreris,hoc cft,ex lege maledi'cete,mortic^'
quodPnbsp;mortis fententiam c6nn-ateaccipis,lêntiesc^ uerum,

'utadj jquot;quot; l*'*9®''^'^ffcribit:uirtus peccati lex.Ätcp ita à lege bona ÔC fandâ, infti/
tio, ita ^nbsp;nobis nondû fpiritu uiuificâte donatis, qua^n ut peccati cognü

Ptum fan^f?^quot; ^^ abrogata, neque abrogari poteft. Sanda enim eft, praece/
abolpmnbsp;f uftum, ÔC bonum.Rom.7. De qua Paulus Rom.î. Legem igitiîf

externan^l ^^^ Nequaquam effe iuftitiam, id eft, nequaquam fatis effe, doceri per
^Uîc fua Dnbsp;uoluntatê Domini,proptereaqudd nofter animus hinc magis,

*nbsp;ftificationquot;^ S^atiam cum Chriftus nobis meruerit, ipfe unus autor cft noftrx iu/
*quot;enthomin * ^SVPaulum oportuit multis inculcare, qudd efîènt qui nega*
ftinerent b ^ ^uftifîcari poffe, nifî obferuarent legem, id eft, circunciderentur, ab^
Cerent Detnbsp;, ÔC cxtera externa etiam obfèruarent : atc^ ita iuftitiam doquot;
§e ad Chr ^ft Iege,qux non nifi à Chrifto petenda eft. Vt ergo Apoftolus à le/
«ocaret (.q contingit, ut legi uelimus SC poflîmus fatisfacere, re/
trac^ Dei a^ugeat ^ ^^^^ iuftitiam frufbra peti, ut etiam iniuftitia per eam,

tit^i^qua^^f/ * ftuiti perpetuo ad legem refpicitis, cx ea uobis iuftitiam pe^
qiie uo ? ff? Pr^ftare non poteft, ut etiam ea parte, qua non externa ifta,
Jbis augeatnbsp;^^ prxcipit,quibus iuftitiâ uera conftat,iniuftitiam in no

aût per fe tam quot;^uidê eft propter tranfgreflîones qualitercimc^ cohercendasdd
Temper nitent*^-^ P^ftitit,ut illâ auxerit femper,non fua tamen, fed culpa hominû
di]t, fuit,m. u dnbsp;* fîimmumc^ comodum, quod ad ullos unquam ex ea re®

E V A N G. IN M A T T H AE I
apud Chriftum, quem amplexi eftis, non permanetis, aquo folo lïj^i'tiam rede pe/ C
tieritis Is enim donat fpiritum,quo non tantum cognofcetis quid fas, quid neph^^
quid gratum Deo,quid minus,fed etiâ accendemini,ut ha^c fligere,illa fequi Iibeafr-
ùitereatœ in uobis concupifcentia mala,uigeat amor honefti.

Tum etiam uidere dabitur,quid fibi uoluerit in lege fua Deus,non certe extern»
illa,2lt;: infirma atc^ egena elemêta mundi, ceremonias,fcilicet,rituscç de rebus cor^
poralibustquibus uelut primis pietatis rudimentis,puerilem populi aetatem formal
re fuo tempore uoIuit,8lt;: eum adfuefkcere fuum uerbû, non ranonem propriam m
omnibus lcqui:fed magis folidam in fe fiduciam,^ «vvTroxgnbi/ diledione erga pro/

ÄtcR ita dum fidem in Chriftum nos docemus, legem nequaquam facimus m^
tam fed ftabilimus.Roman Lexitacp bona eft, fi quis ea legitime utatur,fciens il/
lud quódiufto no eftIexpofita,fediniuftis ÓCinobfequentibus ôcTc.j.Timoth.i.hoC
eft fdat legem peccata tantum indicare,no etiam tollere,aut iuftos reddere,ac ideo
tis illam potiffimum datam, qui fua fcelera nondum agnofcunt, tantumcp abfunt.
ut illa deferentes iuftitix ftudeant, ut nefciant, quid iuftitia fit. Quo igitur utrunfp
difcant,amp;: coopérante in animis eorum fpiritu fandio,peccata odiflè amp; iuftitia am»
re incipiant,in eocy lege admonente,elt;: fpiritu illo impellente promoueant,p4 aece/
pta legis illis merito n-aduntun Proinde cum lex ideo data fit,ut qui iniufti funt, it^
Hfiant,debent uticp iniufti,nó iufti illa urgeri, lufti nanq?,hoc eft, qui iam aliquod
iuftitia ftudium habent, eoc^ perfediorem iuftitia dodorem quàm lex fit,fpiritum
fandum nadi funt, haudquaquam fcriptalegis praceptis impellendi funt,
cum fpiritu impulfi currant ultro^Sicut nec iuftus Abraham, iuftus Ifaac, luftus IV
cob,2C all] huius fpiritus panes, iUis funtincitati. Obferuandum fiquidem eft con
tra quos Paulus hanc fententiam dixerit, nimirum eos, qui à Chriftianis quaslib^t ^
legis ceremonias exigentes, femper legis autoritate obiedabât. Lex Dei fic habet»
maledidus autem qui legem trafgreditur. Iftis per hanc fententia, iufto non eft
pofita,uoluit Apoftolus huiufmodire^onfionemdare:Inique facitis qudd ad illa
pietatis elementa reuocare conamini, qui iam in Chrifto, fic fpiritu omnis iuüiti^
abfolutiffimo dodore, adoleuerunt,ut ultro omnibus rebus externis decentiflimc
utantur, ac ita praftent quicquid Deus in fuis ceremonijs unquam quafiuit ; dein/
de de in eo iniqui eftis,quód litera legis eos urgetis, quibus tamen ea data non eit*
Lex docct,uitare mala,amp;: fedari bona,hoc ifti.dodi per fpiritum Chrifti pride üre^
nue ftudent,no rede igitur dodos docere quçritis. Proponite illam potius,iniufti^'j
immorigeris,amp;:iftiufmodi malis obnoxrjs:à quibus lexreuocat,6Cpermittite q«»
iam ffta fumme odio habent SC toti iuftitia fefe dediderût,melioremagiftro,fpiri^
tu Chrifti, liberos. Attamen dum hadenus noluit urgeri lege Chriftianos, quate/
nus iufti funt, confequens fimul eft, legem qua omnia bona docet, tam diu etiao^
iuftis proponendam effe, dum adhuc iuftitia aliquid in eis defideratun Sed tarnen
ipedandum,ut qua uere iuftitia funt,amp;: ad illam propria pertinent, eis incUlcen'
tur:ca uero funt, qua per fe ad diledionem Dei ÔC proximi adducunt,qua omnia k
gts fummantur Jfti autem contra quos Paulus hoc Iopco fcripfit, infantilia legis «r^
lt;Tebant,nempe externas ceremonias.

^ Hac ctim ita fehabeant,uelim nos commenta eorum,qui hodie ad Mofen i'mpi'
reuocare homines nituntur fic cofutare, ut de lege Mofe religiofe tamen 6C fentj^
mus ÔC loquamur. Mofche fànè uerbum Domini, non fuum, locutus eft, iam
mus iam ÔC nos Domini : Chriftus, inqtut, fi Mofche crederetis, ÔC mihi crcdeiquot;^''
tis. JSlofche fànè in omnibus docuit, fidere Deo, ÔC proximum diligere, qua inà^
bie pertinent ad omnes, ergo ad nos quocp Mofche pertinet ^Certo ueftiendigf'^

quot;es Qrofifpn^! n dicemus igitur nihil ad nos ueftes. Certas quafdam ratio/
•^nihusufii r^^^ gioriam,^ uiuendi proximis Mofche habet qux non funto/
^»ma dilip-p 'nbsp;pîuribus gloriam Dei in fpiritu agnofcere ÔC quxrere, pro^

ad nnf T'? ^^ ftudere, docet. Ne igitur dicamus fi'mphciter Mofche
ad tempusnbsp;quot;c ' P^'^Pofteri Mofche fedatores externa urgent, qux Deus

perrinquot; quot;^^'^^*^' ^eertis hominibus prxcepit rede dicam hxc quidem ad nos
P^'iuads nrür ^quot;^em legem omnem, uel ipfijm Mofchen totum. Qux enim
Abraham Vrnbsp;ptaecepit, ea ad illos folos quoque perdnuerunt, ut ad foliî

ad folos Ifraëlitas perdere incolas terrxCa
quot;aculi ^ Gr,r? 'Pp^b^ïf ^'Circuncidere fuos infantes, ÔC cultum illum feruare taber/

^«i hxc cum ^^^ nquot;quot; P^'^^^' 'ïquot;^nbsp;uniuerfos homines pertinent. At/

^^ j]s qu» nrf Pf^ceptum adnimaduerterit, ßcut in omnibus plurimum exiftit,
quot;atos tantum ^^nbsp;nucleum tefta eruere atcp ampledi, miftîs qux ad pri/

quot;e, hoc eft fahv!nbsp;fignificetunuttcß quxcuncp in illis de fide ÔC diledio^ ^

quot;Hiritusperf^nînbsp;pr^ecepta ÔCtradfta legimus, non autem ceremonix,aut
8a(re,itale aT?' ^^P^'etatem. Deinde Chriftum ut externa hxc abro/

^emnari, dum De?r inbsp;aquot;^' perficiendam tmplendamc^tnec^ pofte nos ab illa cô^

nouos quofdam errlï?''^ ^uamlibct fînt de his multa fcripta î tum etiam exortos
ccieiix clefertores,qui parum rdigiofe de his loqui fîbi permittût.

mdiores oprimis,atœ ita côfr°^ pietaris implere : adeo ut euadere conentur
: uat,fed magis ut impleat Ôc fimnbsp;P''«mifît, fe nequa^ uenift'e,ut legem foU

Ut legem foluerem, fed ut implerem, ÔC minimum fore in regno meo, qui foluerit
Sc foluendam docueritid adeo uerum eft, ut certo affirmem, nifi abundantiorem
SC pleniorem iuftitiam, ea qua fe fcribae SC Pharifari uenditant, qui tamen omnium
iuftiftîmiinpopulohabentur, confecuti fueritis uos, municipatus regni cœlorum
haud unquam fore participes, adeo integram SC abfolutam iuftitiam, SC requiro SC
doceo,ta'mque falfi ftmt, qui uel apiculum legis foluturum me autumant. Legis
cortice illicontenti funt, putant«^ fiexternoopere contra legem non fecerint, le*
gem fe impleuiftè ,atcp ex afte iuftitiam eftè confecutos, id quod longe aliter habet:
me ergo audite, legis medullam proferentem, SC mea exph'catione implentem aC
pcrficientem,quaciili ftia diminuerunt, Seeneruauerunttlnfra.if.ôC.^J.de Phari*'
faeorum iuftitia plura,nbsp;^

Scriba autê erant,quorum omnis opera in lege rite intelligenda, populoc^ expia
nanda infumebatur,amp;: dicebanturnbsp;quafi librartj ab euoluêdis atcp enarrai»

dis libris facris,qualis Ezra ftiit,de quo, 7,legimusn WO n-nri^i quot;^Wnü^O «quot;inquot;»
id cft,amp;: ipfe fcriba,uel librarius uelox,id eft,dexter amp; fcitus in lege Mofchc, Huius
Ioci,tempore Chrifb multi in populo erant, fed nequaquam huius pietatis uel de*»
xteritatis, Äbftulerant claùem fcientia, ut alibi illis Dominus opprobrat, fibi tien/
dicata docendi interpretandicç legem facultate, SC fuffundentes fibi|pfis SC al^ïfs in
lege per fe lucida tencbras, tam fe ipfos, quam alios à regno Dei alienabant, Vnde
ir^pofturas illorum,ÔCfalfas legis interpretationes,immo potius deprauatione»
Dominus,nonuno in loco taxat.

De Pharifais dixi fupra capitc tertio ad iIIud:Cum uidifîêtautem multos exPh®
rifais SC Saducais, Nomen autem his dedudum fuit à uerbo quot;»quot;NÛ quod fignificat,
interpretatus eft, uel expofuit,didilt;p liint'''®'TiQ pro 'Q'^^^N'NSi ideft,phorfchai,pro
phorlchim, quafî expofitores SC legis interpretes,quod poftea Graci nonnihil im' ^
mutantes, dixere »lt;r«iöi, id eft, Pharifai, Sicut alterius feda ludai fuerunt dic^
Zaducai, pro eo quod Ebrai dicunt pro tii^i'W id eft, tradikai protradi/
kim,id uero fignificat iuftiaarios,Solam enim legem Mofche ad literam tcqueban
tur,ita uifi fibi feuere iuftitiam fedari.Tertij dicebantur pro W;? ideft,Of^
pro Ofim,id eft,operarif,Manibus enim fibi uidum quarebant.Hoc Graci,amp;: poft
hos nos quocß Effenos uocamus,Tamctfi «Vis? quidam, id eft,fandos uocatos pu^
ient,hinc faifi,quod putarunt uocem gracam cfre,cum Ebraa fit,

Hac ferè defumpta funt ex pra fationc Capnionis uiri de lingua fànda meritifÏÏ^
mi,in Rabi lofèph Hyfïbpaum, quem Ebraum Poè'tam,inter reliqua praclara mo«*
nimenta,quibus non literaria tantum,fèd facram etiam rem,haud mediocriter tu«»
omauit,latinumfecit,

Audifti's quod didum fit ucteribus,Non occides,) Qtiemadmodum finis SC cort
fummatio legis, adeoc^ SC germana iuftitiae diledio eft, ita hanc Chriftus ubiqn^
unice urget,quam denic^ uel folam fuis cum ubic^,tum iamiam migraturus ex haC
uita per nouum fiium SC unicum prçceptum,cômendat.Eûnc eft quód et in prafèi*
ti,ea pracepta explicanda potiftîmû defiimit,qua ad eandêpropius pertinent, A^
diftisait,didû efîè ueteribus:Rudibus turbis, SC ex media plebe deledis difcipulis»
Dominus Ioquebatur,idco magis,ut uulgo iadata apud maiores pracepta Deiac^
ceperant,^ ut legebantur in fcripturis explicanda,uerot.^ fènfiiiilluftrâdafîifcepft*
Si Scribis SC Pharifais locutus fuifîèt,exi(î:imo potius fcriptura ^ uulgo dida cita^

^onoS' quot; ^^proamu fuû ocddiflèt, De quo qumro Mofche dccimó
^'■are iücie'ÏLir^^ pcrmdicium pcenam inteilexere, quod tamen non pcnndcqua/

«ieSblfe.?'^^ «obis,quódquifquis irafcituramp;TcjPeraffcueratfonem loquitunuti VcrajTcum*
^quot;^atfutiv Slui per miracula iam infignem fibi autoritatem cóparauerat, amp; è re tionmloquh
Piebatnbsp;iftapra-cepta,qu5longas rationes mehusperci^^ turutmlri

ftus loquitur fn^ r »quidem cauftà eft,ut fratri quis iraicatur,ita ut de ira hic 'v hri
quamfanèhnanbsp;indignationem cumdilec^'onepugnantem,

Syriaca lin quot; quot;gmficanas, mox ad exprefllim conuitium. Chryfoftomus
t^is ariitnus conbsp;perinde eflè atque, es tu : Vtirati fubinde, qua commo/

t's animi Da«. quot;r^ fuggerit, premere folent, ita tamen ut fono aliquo indignan/

Ethocprobabiliusdiciputo,quam
^•^imeifet hoc^^'^^^uèidem quod exiftimant,figmficareuanum.Ëxprefllim
^erupuKim tam.« ' ^^nbsp;fequitur, fi quis dtxerit fatuum.

^♦ßibliorumP.rl^i^'TP''^^quot;''!quot;®'^'quot; ^^^yrorum lingua qua fèripta funt illa
fieat. Cum enimnbsp;Thargumin uocant, quot;TN-^ uide te, non es tu,figni/

hadern Sc Svrom^ 7 ufom.Nam extra dubium eft uulgari tum ludaoru.qua
^»«guamnbsp;loquutum.Hinc uideri poflit,racha,potius iu

^uit, interprétant Targumin habetur, Chrifti tempore in ufii ludais
mi.Tanto flau HJi?quot;nbsp;fecundum eam,qua ufi Syri fuere atate Chryfofto/

uide te, eadem india • quot; mutatas,potuit uero in racha,etiam fi interpreteris»
Chriftianus magnon^r^quot;? inbsp;reddzs, tu es, exprimi, fed de his non erit

piatur,eo indigSationî^c® r'^^'^uanquam fatiscohftet,utcunque racha acci/
ieuicula hac.nbsp;quot;g^ticantiam tediorem fiiiflè, quàm conuitio fatui. Sed

^emia.7.amp;: alibi.Locus fuit omn t quot;r Hmnom,de qua lehofua. 15. SClere/
Tophet, ubi cremabant i iemialem, m quo extruxerätludai excelfum no^
quot;lini^Miiiabatur ergo illis pernbsp;'Sfnbsp;praceptum Do/

îllud non uocarettir amplius Tophetjó^uallis filtj Hinnom,fêd uallis occifîonis,^; ^
(èpelirent in Tophet, ed quod non eflèt alias locus. Putant uero didam Toph et a
ritu làcrificantiimi Molec, qiiem uerifîmiie eft Saturnum fiiiflè ludxis, cuicuW
adolebantur infantes pulfabantur tympana.ne audiretur eiulatus iIlorum,dum ex/
urerentur H^^enim tympanum dicitur. Ponrd qiua hoc loci exurebantur infantes»
ucl quia Tophet hxcinualle erat quae dicebatur Gelimom , Se erat locus fummaî
abominau'onis, ftipplicium fiimendum de impîjs in futuro (èculo,hoc nomine uo/
cari cœpit lefaiah. io. Parata eft Taphtha, id eft, geenna, uel cruciatus ille animo«®
rum,qui hoftes Dei manet,poft hanc mtam.Sic amp; à Orn p uocari cœpit quot;Dinquot;^^
id eft, geenna, pro eodem fupplicio, idc^ uel eadem ratione, quaTophet,proptef
puerorumexuftionem, uel quod in hacualle locus quocp fuit, in quem cadauera
fie quaî(^ abominandaeijciebantur èlerulàiem. Supplicium enim ilHidtenebrxil''
lar Hint exteriores, in quas abijciunnir reprobi, dC municipatu regni cœleftis indù
gni. Dominus itaque qui uulgari tum lingua ufus eft,geennam ( Grarci tamen e^
clulk afpirarione dicunt geennam ) pro futuro animarü tormento uliirpauit.Quoa
uero fubinde uocat geennam ignis,fecitpropter exaggerandam incredibilem uio»
cruciatuum, quiimpiosmanet, quos eofdem lefaias, ignem uocauit inextinguibi/
lem. Et ignis, inquit, eorum nonextinguetur. Qiiod ipfum Se Dominus l^arci
nono adduxit, ubi de geenna loquitur, eoq? quodammodo quid per geennam
fignificet, ipfe expofuit. Ita enim bis ait, Bonum eft tibi ut claudus,lu{cus introê'a J
in regnum Dei, porius quam duos pedes uel oculos habens, mittaris in geennam,
in ignem inextinguibilem,ubi uermis illorum non moritur,8eignis non extingui''
tur. Etfi quando geenna, fine addiaone( ignis )poninir,accipitur nihilominuç
pro hac omnium maxima Se diriffîma afîïidione cruciatuc^, qui eft, ab aeterno iftf
ucrmi,at(^ igni inextinguibili,quo excruciabuntur , quotquot Chriftum non fo^'' ^
rint confècuti propitiatorem.

Obfèruandum prxterea qudd cum Mofèhe tempôraria bona paflîm promilèrft
ptjs. Se imptjs mala item temporaria minatus fit,uticum afias, tum peculiariter ter/

tio Mofche.ilt;s.8e.5.capite.5S. legimus, Chriftus rex cœlorum,8epopulifpiritalis,ut
pijs bona pollicetur inuiubilia ôexterna, ita imptjs inuifibilesquoque SeacternoJ
Q^ite chrif minatur cruciatus. Etenim externa ifta mala, qui Chrifti fpiritu aguntur, lucro fAquot;»
^Mi adfligu apponuntjfcientes tempus appettjfîè ut iudicium incipiat à domo Dei,de quo prio/
tur*nbsp;ri Petri quarto. Vnde certe eft,qudd fàndîi noui Teftamêti, plus in hoc feculo qu?

ueteresaffliguntur,nimquam ferèilla prolperitateutentes, quafxpeufbsuetere«
fcriptura teftatur.Immo qui fèrio Chriftianifuerint, perfxpe id experiuntur,de qü'?
Paulus fcribit. i. Corinth. 4. Videtur quod Deus Ultimos Apoftolos nos oftende/
rit, tanquam morti deftinatos. Quoniam fpecflaculum fadi fiimus mundo, ÔC a»/
gelis Se hominibus 9ec.Ethxc quidem Chriftxis fuis diledis futura promifit,quart
alia mala oportuit, minaretur impîjs, nimirum tormenta ignis xterni. Et in nou^
quidem Teftamento,quxrentibus regnum Dei iuftitiam eius,adîjciûtur omni?
quae corporis requirit neceffitas : Se centuplu, etiam pro perfècurionibus recipiö^'
qui aliquid Domini cauffa reliquerint. Et ^mper uerum eft, timentibus Deum,ni^
hil pofîè deeffe bonorum. At fic tamen res populi fiii Chriftus attemperat,ut euquot;*
uulgo ferè pro portione pietaris externam quoque profperitatem concédât, plurf?
tamen exhibeat, quàm olim, regni fui cœleftes martyres, id eft, teftes, de félicitai
interna atcp futura: qui qudd huius fècuri funt, nihil grauanturadirc difcriminis»
fubire erumnx se laboris,ipfum Chriftum ut digne predicent.

qux cum charftate pugnat, damnareu'ta fentiendû eft,6e de irx fîgmficationc q«^

ftudio Daf «t hune ob lummam erga ipfum diledionê duriufculeincrepuir, ita
ïo affedir gIoriae,fuis nominibus appellauit Pharifxos, nullo erga utrofœ ma
ob id cum u-f pater peccanti filio amp;: iraftetur,amp;: conuidiun dieet, nee tamen
obnovnbsp;«Charitas ipfairafcatur SCcouitietur, iudicio,multo minus geen

fis Pharif entDiledtionis proximi hic Chriftus cauftàm agit,quam,fcdicet,à fal
ProinH^^ mterpretamends uindicare,fuxcç puritati apud fuos reftituere uo
öri oportetnbsp;ÔCiraecum fîgnifîcadones, tum expreftîones ÔC opera me/

I F»'^i'-dntiiiimu naoeoatur, proponenda
Deo irobfemlS^^quot;-hoftiarum genus relidum eft,quautnos noftra omnia,

Habeto I ^ , ^°modum proximorum addicamus.
quot;olutum n,rnnbsp;aduerfario tuo cito, dCc.) Eft cxemplum allegoria in/

^quot;or te in iu., ad reparandam grariam cum fratre. Senfum hunc habetSi ere
»gere,quini n.^^rnbsp;'quot;^icem, quid quxfocófultius poftès

lgt;f;.. ■nbsp;'quot;tniltm.nir r-nnrigt;rigt;ttrt r'irrcrpurtcntm nt-nfoAi^nbsp;___j

luit,fic habet : Si quem offèndifti, illius iam debitor ejs:
«indexhorum fî^*quot; gratiam cum eo cito redeas, priufquam iudici Dco,
î^lum tibi rccôcn^ ^^ ' ^ eo diligentiorem at^ maturiorem da operam ut
erit tibi intoler.nbsp;hoiTendû eft,incidere in iudicium Dei, quod indu/

ciliadonem aux n ^ ^^ ^^ fi^quot;^ fuperiore compararione,ad quxrendârecon^
hcium habeat oT,,nbsp;facrificij s gratior fit,im6 fine qua,nullum ille facngt;

m quod te conSquot;«a hoc fimili, ad eam compellit, oftenfo periculo
^eo nuliam omn vA . reconciliationem negligas. Nam affîrmat nos à iudice
grariam offenfenbsp;expedarc poft^e, fi nô ab eo quem oftèndimus.

in reiàhm's ipforum ^5quot;'figmficanseoqiiains in re plus fàperedlos,quàm
nerentur,ne in maïus incid^^^ lt;^ompofîniros efte cum aduerfario, fi ab eo in ius tra lom
m gratis redire,cum iam ill periculû apud iudicêmegligerent uero cum Deo cxpUcatut lt;
mdicium eius,non fine xternbsp;'^Pfis offèrretmihil expendêtes,qu6d ^

ud faite DornSoïS'^^ expermri. At^ hinc applet, hoc
quot;quot;io,naudmfi:equen3,ac ferèprouerbq wce fUdre.

ft fir^fens fenbsp;«eDCi«uitui, ilt;«.uus cii.,ut. is tuui ip»-» *uuciiciihj icm \.uiiipuiilt;ii,4«»quot;-

m Ttud ' ^ ^ perorahi ad iudicem, quôd ab ipfo creditore Iperare liceat aliquam remil^
' 'nbsp;fionem,non autem à iudice,qui id quod iuris eft pronuntiat,nihil ut creditor remit'

tit.Qui ergo fapit,ftmulatlt;ç uocatus ftierit ad iudicê, omnia pofthabet, ut cum
uerfario iplê conueniat ♦ Ita qui fratrem oftèndit, eius iam debitor eft, fed ab hoc »
ofFenff gratiam impetret,àDeo quo($ impetrauit,iuxtaillud infra-iS^QiiafblueriV
tis,cruntfbIuta.Si id uero negligit,nullam à iudice Deo ueniam fperet, is quod iu^
ftum eft iudicabit:poena autem huius iudicij eft xternus ignis » Cito igittir,SC pri««
omni alio negotio, debet qui ofFendit,dare operam dC diligentifîîmâ, ut in gratiam
cum eo quem offendit,redeat.Cui ille fe facilem quoqj prxftare debet, in remitten/
do centum denarios, qui ipfe à Deo remiffionem fperat decem milliû talentorunt»
Quôd fi negligat, exigentur ab eo ÔC ipfius débita, quibus cum non poftît efîè loi/
uendo,ipfum fè atemo carceri addicet Jta dC ofFendenti,fî reconciliationem neglp
gat omni ftudio quarere, ÔC ofFenfb fî reconciliationem neget, pcena aterniigni^
proponitur.Adeo uult Deus nos in fumma gratia dC charitatê elîè coniundos.
nihil hic de Pluribus h3ec,ac bis dixi,quô eximerê animis fîmpliciorum illa commenta, qai^
FurMtorio» bus nonnulli hunc locum, quod non animaduerterent paradigma efte inuo|utuni
allegoria,cum illuftrare uellent,amp; fîbi 6C altjs magis obfcurarunt ♦ Expende igittrf
quid dominus uoluerit hoc loco monere, quaecç pramifèrit, 6C facile uidebis, no9
loco huic germanum dediftè fenflim, à fcopo autê ieciftè longiftîme, qui carcerent
hunc purgatorium fecerunt, in quo etiam minimus quadransfbluendus, id eft peC
cata uenalia fînt eluenda. Quod enim de fblutione quadrantis additur, ad parabo/
lam debiti pertinet,quodcum fit fummum ius,uel,ut uocant,rigidum,fîgnificat nO
bilcum quoc^ Deum,iure,non aquo,fèd exado ÔC fîimmo,id eft,fècundum mérita
noftra,non fuam indulgentiam adurum, nempe nihil remiflûruniîquod uticp fif^
ciat,adum de nobis eft,necp ulla expedanda redemptio Jdem uoluit dominus pef
folutionem nouiffimiquadrantisintelIigere,in parabola ilia quam modo attigi de
eo qui confèruo fuo noluit paruum debitum denariorum remittere, cum ipfè à do'
mino foo impetraflèt remiflionem decem talentorum4Nam ÔC hic redufos in carcc
rem,ufcp foluat omnia,emitti non poteft»
Hoc minutulum efi:,Lucas habet,fc^«-rt{/ At5^öV,id eft,extt-emum minutum.pro eo
Qttddms quod nofter, extremum quadrantem fcripfit. Idem enim quadrans eft, quod minu^
tum, nimirum minimus numulus, quarta, fcilicet,pars aflis,quem teruntiû uocatiï
Aduerfarius Ciceroni,Buda:usaffirmat.Perihde8C hoc efl^ó hr'M®',quem aduerfàriûnoftf'
uerterunt,fîgnificat eum,qui in iudicio aduerfatur, quem noflri fobinde zccufzto/
rem uocant,qui iudicio reum conuenit.Quod 5C ipfum,ad paraboIam,SC uocati^'
ius debitoris propofîtam fimilitudinem, perrinet. Necp demum hoc prxtereimdt^
Chriftum hic, fratris nomine identidem ufum : habet enim SC hoc momentum ali*
quod ad fuadendam concordiam, quod fœdum mic^ fît, cum fratre non po flè^ gra/
tiam uel retinere,uel fciftam,refarcire.

Audiftis quod didum fît antiquis:Non committes adulterium.)Hoc alterir prX^
ceptum eft,quod Chriftus explanando fuo fenfui reftituit, errorc(^ Uli exi'mit, qu^
uulgo credebatur,hoc preceptS no plus requirere,^ ne quis cum alterius uxore,clt;'
grederetur.Ait crgo:Ego uero dico uobis,quicuncp afpexerit uxorenvalterius,ôi^^*
id eft,ex cupiditate praua tantum intuitus fijerit, illum iam adulteriO in corde cu^
Adutteriu cor illa comifîllè.Nam cor iam tum contra diledionem proximi propenfom eft,ad ui^^
^ ießimatur, landam uxorem iIlius,Deus autem cum adulterium prohibuit,uticp tanquam reo»
* malam,2C proximo non fercndïim,pröhibuit:igit«r in primis uoluit ab eo,cor alie^

habeTnbsp;adulterium iignificet, uiolationê aliéné uxoris, uel eius quçmaritû

fuerit intuitus, ut damnaffe intelligas,quemhbet aipedü natum ex con/
foliim eum qui ad cocupilcendum 8C querendum illicitam liolu/
dit ^'■quot;ftir.Nam in uoluptateadlpiciendiprimafe cordis concupifcentia pro/
proDo Dominus ex decimp precepto prodere nobis,ritec^ confiderandum
citius fnbsp;quis hiiiufmodi prau« motu animi perditi cohibeat,quis non

fit.Ha!'^^quot;^'^quot;^ ^^ muliere ex impuro motu cordis, quam id in fe ipfe animaduerte^

quot;idenr^ ^^itur Domini interpretatio legis nunquä nobis d mente remoueatur quo

»■e,haiid K^^ fadorü didorumq? Domini fcripfiffe^ ordine illorum quo gefta fue/
quot; «îen ^^ ohferuato,quare fruftra fudabit,qui connecflere uelit omnia.Mihi taquot;
® adulter?^^^ fuperioribus haud inepte fic poffe c.oiungi.Pronuntiauerat
quod Dornbsp;uxorem tantum ad concupifcendum uidifîèt: contra

'^et.Citiii »pfiabauditoribusobiici.lfto padoreos peragesadulteri]quosli/
ani'mus r ^nbsp;quis animaduertat,in amorem et concupifcentiam mulierfs

fiimus ciumquot;quot;^ ^ concupifcat uidendo,amp;: cocupifcendo uideat:caro fiquidem
®hicdioni I '^^quot;cupifcentia agnata eft,quare aliud nequimus. Huiufmodi ergo
: Fusî^ P^^fumptionem refpondet.Si oculus tuus dexter amp;:c. quafi di
^ifis, tanto d ^^^ occafionem, ôC quo propenfiores ad hoc malum uos deprcheri/
P^rgatis honbsp;abillo feruate. Certe utinoffenfi in uia Dei

quot;Ui uiucn'do Ï • peccati impadioncm, nèdum cafum,iuxta uerbum Domi»
oninia cedere J^^iam ac proxirai dileclione tuendo perfeueretis, par eft,uos
quot;obis ab omn ^pati.Hec enim cft uita ueftra.Proindc moneo, cauete ^deo
quot;OS titnetis ur V^vinbsp;huiufmodi, aut quodcuncp aliud peccatum pern-acturfi

effe po(rit,qyQquot;quot;^quot;°quot;/ncommodi aut doloris id inferat,nihil cótemini.Qiudnam
tinere öcTabnc,- • »nnnito preftetcarere,^: uitam confequi eternam, quàm id re/

mitatem ÔC grati^^ uenic^,fi ad hunc modum quam fimpliciffime acceperis,Ôlt;: fir
aliud per oculum, airï^*^^quot;^ habebtmt. Necß opus fane erit hic gloffi's,ut quidam
obftaculo ad pietatem ^r^ '^^quot;um aut pedem intelligunt. Membra quidem.ifta,
gis igitur abrjcienda fum • ^ûnt,fed fi elfent, abtjcienda item eficnt, multO ma
Pudica,uagus uifüs aut n ^quot;^P^'^^us conuidus,cultus effœminatior, uerba parum
Ämoremereanmv/m„«?r^^quot;quot;^ alia uere obftaculo effe tibifenfen's,quo minus
amp; proxim,umiyncer«m,anim«m(^prauacupiditateliber5queasi%

wert,etiam fî tieceffîtate dC utîUtate, oculis, manibus,amp;: pedibus paria uiderentur.

QSW fan/ Hinc uides -m lt;rxâvc^«Ao{/,id eft,ofFendiculu uel obftaculum efle, quicquid nos re/
«J4lon. moratur,uel impingere,aut cadere facit in uia Domini,hoc efl:, uita Deo digna, né'
pe in fide amp;:diiedione,in quibus grauiflîme femper pergendum Chrifl:iano efl:, ut
cum Paulo oblitus eorô,quaî àtergo funt,ad ea qua à fironte funt enitens,iuxta prç/
fixum fignum inlèquatur,ad palmâ fuperna: uocationis Dei, per Chnftum lefum.
Sed de (candalo infra.i8.plura. Vbi etiam hac de eruendo offèndente oculo, ÔC re^
icindenda manu amp;:c.Dominus legitur repettjflè, unde conijcio Dominum ifta fçpe
inculcaflre,eó qudd nihil fit firandalo nocendus.

Geennâ hic abfolute pofîiit,{èd ex eo quod paulo fiiprà dixmt, facile erat intel/
ligere eum ,de geenna ignis,id eft,cruciatu ignis loqui.

Didum eft autem,quicun(çrcpudiauerit uxoxem.) Dixialiâs,Euageîtftas fum^
matim ÔC per capita quadam ÔC paucula Domini dida ÔC fada nobis ceu com/
mentario conrcripfiflè:fic ergo habent ÔC qua Matthaus nobis ex ifto Domini fer'
mone refert.Indubie longa ÔC luculenta oratione Dominus pracipua legis populo
€xpofiiit,8C fallàs Pharifaorû efle interpretationes adlèruitjtacç cum tradaretpia/
ceptum contra ftuprum,SC omnem impudicitiam,executus eft procul dubio quàm
diligentifs.omnia,quibus germanum pracepti intelledum reftitueret,Ô£: hanc paf
tem legis penitus impleret. Euangelifta autê làtis fuit nobis duo modo ex his mul/
tis retuliflre,fêd eiufmodi duo,ut quolibet tenens Deus,ex his reliqua facile ipfe fibi
adiiciat.Exponit enim nobis Dominiî hac legem fie enarraflè, ut oftenderit, eo ue'
titam eflè quamlibet conc^ifcentiam, tum eo amore coniugem compledendam
effè,ut nulla unquam inceflat diuorti] uoluntas, reoscç adulteri] pronuntialfe,qui
concupifcentia admiferit,uel mulieris non fua appetenda,uel fua repudianda. M
qui toto corde,tota anima, ÔC totis uiribus, ita ut fèruiendum Deo eft, ab his duo/
bus malis abhorruerit quid hue défit ad fîimmam cafiitatem ÔC iàndimoniam fquot; V/
truncp malum uidebatur illis,Ieuiculiï,3C,titillari cupiditate mulieris alienç,ôlt;: mo/
ueri faflidio propria,cum ita^ pracipua e{rent,SC qua facile in fe continent, quic/
quid uel in fidem matrimonii «el in pudicitiam peccari poteft, Euâgehfta hac duo
(atis habuitin commentarium fiium hunc referre.

Infra cap. i9.Dominusrogatus,de iure repudi],lattusrefpôdit, ibidem ergo htiü^
deco,6Ccofirmatius'diflèram. Satis fit in pralënti hoc didiciflè:Dominum omnem
repudij uoluntatem damnare adulterij,fèd diuortij,uiri ôf mulieris inter quos uerß
coniugium eltqui unum hominem uiuere poflnntQuib us enim deeft,uel uolun«*
tas uel facultas,praftandi ius coniugîj, r| nec uxoris, nec mariti nomen implent : ô^
inter tales uerum coniugium confiftere no poteft, igitur nec fieri diuortium, quolt;»
hic Dominus damnat eius,fi:ilicet, mulieris ÔC uiri qui officium coniugis praftare
fibi inuicem pofllintHic Dominus nemini ius nuptiarû uoluit adimere, quare per
quem non fteterit,quo minus fuo coniuge fruatur,ô(: non eft ei datum cœlibi uiu^
re,cum Paulus dicat,propter fornicationêunulquifc^ uxorem fiiam,Ô£runaquac?
maritum fuum habeat.i.Corinth.7.illi lêcunda nuptia,uitio dari haud potertmt*
Quanquam enim quantum in répudiante eft,ut adulteriû hic admittatur, attamcn
nec^ repudiata, necp qui repudiatâ citra fraudem in prius cônubium duxerit, cum
reconciliatio ab répudianteimpetrarino potuif,aduItertj tenebitur. Semper nan«^
uerum uerbum Domini eft. Non eft bonum eflè homint foli. i.Mofche.a.SC quoo
ex Paulo iam adduxi,unufiiuifiç itxorem fiiam, ÔC unaquac^ maritû fiium habeat»
Ne£^ ulla fcriptura probari poterit,Deum à quoquam exigere, ut praftet culpam ^
lienam. Vnde Paulus fideficomugi,infi'deIi difcendente, nuptias alias concedif»
cum id tamen diuortiû acciderit,extra cauflTamfbrnicationis. Nôenim uult Deus,

liber*^nbsp;peccatS ipfe odiat,iufl:itiamc^ amet,qui ut neccflîtate peccatidi nos

Spfi ^^^f'ulium fuum mt(it,in quem qui credit,habet uitam xternâ,uerecH liber efl:»
°^^dehis,utdixi,mfrafufiusSecerti\is»

ENARRATIO SECTIONIS, VIII»
•'♦hab audifliis, quód didum fuerit anriquis, nó peierabis amp;:c.)Terao Mofcbe»
mimnbsp;iurabis falfum in nomine meo,nec pollues nomen Dei tui,ego Do/

Sed D^'rper(/léb-rS^sûrccsM eft,iecundarios formatores ÔC dodores»
q,^- y Domino, ea qua iuraueris, fignificantes Domino iam deberi, quod
di Drnbsp;ic,per nomen Domini iuraflet, dC ita aperiebant fèneftram, fiC fallen

lyj^^P^^etans Sc alia iuramcnta, qua non fiebant in nomine dommi, fubindicare
quis quot;nbsp;(/^(^hi^ueriij Phaxifaorum fuiflr, nihil, aut non magnopere referre, fi

Pfocul ^uramentum uetuit, uoluiflè ut optima inter fe fide homines agerenr,
^he lonbsp;^ mendacio» Vnde huic non peierabis, in addudo Mo^

feçj ff proximo fuo » Rede igitur ait : Ego aßt dico uobis, ne iuretis omnino SCc» E* mdo efi,
diofos ueftcr,eft eft, non non.ka enim fidos inter nos m utuo, dC ueritatis ftu/ quoi praeter
«io, fill ^^^ecet,fiquidê ciues uultis efle regnt cœlorum,utfimplcxfiue affirma/ eß er non ad
prêter -nbsp;faciendam fidem quacun^ in re, cuiq? fatis fit. Nam quicquid ijcitur,

Ne p quot;quot;P-'ci affirmationi uel ne^ationi adtjcere»
quot;■^mcati*^ r'^ imponi uobis iftos legis Dci enc ruatores,qui pulchre religioni iu/
ïerufàlènbsp;putant,fi non iuretis per nomen Dei,fed forte per cceium,terra,

curare a'^^f n*^ ueftrö,aut alia huiufnodiiquafi uero nihil rdèrar temere, per hac
per ea inbsp;P^r ifta iuraueris » Maiora fanè amp; hac ft mt, quam ut temere

quod Jef P^'^es.Coeïum utic^ rhronus Dei cft, terra fiibfellium pedîï eius»
'»bilem r'^'''^•^^§quot;'s,quo,fcilicet,Deus metaphoricws^immenfam amp; incóprehen/
falem ciuivquot;^ ^^S^itudinem, utcunq; cogitandam hominibus propofuit. Et l.eru/
f^orrd Za h quot;lagni eft.Nam per eundem uatcm s •. Ciuitas fandi uocamr»
^bo in merDominus:Reucrfus fum,ad Tzion,^: habi/
lt;^ituum,monbsp;uocabitur lerufalê ciuitas ueritatis,amp;: mons Domini cxer

tibi permittee ^Ibum aut nigrum facerc»Quafi diceret : Cur abuti uel capire tuo
pilum pof^s j-^' ^quot;^eo nullam in ipfum poteftatem habes, utne unum quidem
paruo nobisnbsp;quo id plane colligitur,nullam omnino creaturam tarn

At ego dico uobT^quot; ,oere,ut ipfam uano iuramento pol luam us,quare pramifit:
*ion, hoc eft, fi quf^omnino.Sed eo quod ait,fed fit fcrmo ueftcr,cft,eft,no
'oquendi modo Paulnbsp;^ habeat,fi qusd negatis,rurfum ita habeat(fimili

rîam Dei iiuHum adferunt momentum ut fîbi credatur, pius nihfl ctit foliciars (n^-' C
quaquam peccabit iurando. Nam licet Chriftus hic dixerit, quod ultra, eft, eft»
QC non, non, adiungitur, ex malo efîè, ipfe t-amen quoties amen confirmandi ad/
uerbium adiögitJquot; Et Paulus quàm fxpe in teftem Deum inuoeat, quod quid aliud
quàm iurare efte'

Hic peruicacia anabaptiftarum quorundam nobis,irno Chrifto, miro furore ob/
ftrepit,contendens,cum Chriftushic dixerit,omnino nÔ iurandum, uetuifîê omnc
iuramentum,quomodolibet ÔC quacuncp cauflâ fiat. Vnde fî quis exigente magi/
ftratu,ius iurandum faciat,id impietads damnantmolentes animaduertere,quae iu^
ramenta,nimirum temerariaamp;exdifRdentianata,hic Chriftus prohibuent. Vt^
impiam fentenriam fuam confirment,aliam impietatem adijciunt, dicentès:no el^
ipfbrum, ut quicquam furent fe faduros, uel non faduros, eo qudd nihil fit in ipfo/
rum potefbte, fèd omnia in manu Dei, cui nequeant quicquam abiurare. Qua ra/
tîone fèmel damnant,omnes omnium piorum promiftionesSC uota,adeo^ ÔC
ipfem matrimontj colligarionem : eritc| horum fentenda, eriam Deus autor impiÇ
prxlumptionis, cuius nimirum aulpicio, uctcres tumicedera percuflcrunt cum ho
mibus, tum ipfî domino uota nuncupauerunt » Rcceperunt enim hi omnes fadu/
ros fe, quod uricp in manu ipforum non erat, magis quàm illis parère magiftratui,
uel urbe aliqua excedere.

No^miflbs ergo hos faciamus, languentes drca quarftiolies SC uerborum pu/
gnas,atcp Chrifto credamus dicenti,fe ÔC patrem unum effe, ÔC patris efîè quxcutV
que locMtus cft. Atcp quemadmodû fècum Deus pugnare no poteft,ità nec^ credà/
mus Chriftum,ut malum uetaflè,qux pater non permifit tantum, fed eriam in cafîl
prxcepitJam.î.Mof îî.legimus dominû mandafîè,fî qug res depofîta apud quem/
piam perijffet, lateret uero, quis eam uel perdidiffet, uel alienaftet?ut is apud quem
dépolirafuilîètiureiurando atteftaretur, fèmanum ad rem proximi hauquaquam
cxtendiffe, ac dominum fîifcepturum iuramentum eius. Ecce dominus iubet iura/
re,fufcipit^ iuramentum,amp;:filius,fcilicet,pronuntiabitiuramentum à malo elle,ô'^
peccatumc Si fane adeo res impia eft,ut Chriftianus non fît,qui eam cômiièritjDeo
placere nunquam potuiflèt.

Sicut itac^ multa alia Chrifti, exinftimto eius, ac alijs fuis uerbis, fecus ^ uoces
uidentur fonare,interpretamur, (nam SCipfè ut omnes,fîguris ÔC tropis ufiis eft)ita
non fîmus ôC in his prxpoftere religiofî. Dixit qui non odiat parentes, eum no poO
Ce fîium difcipulum effe,hoc nemo tamen aliter intelligit,quam ut parentes nopr^^^
Chrifto amet: nec^ eft quifquamcraffus adeo, ut execrari parentes,maleqj ipfîs uel
le, hic à Chrifto pracceptum putet. Alijs enim fcripturis atc^ eriam ipfîus uerbis, id
pugnaret. Prohibuit patrem uocare fuper terram, quis tamen damnet pueros pa^
trem uocantes,carnalem fuum genitorem, modo omnia cxpedent à patre cœleftiJ'
Ita innumera-funt, qux fècundum confîlium Domini ÔC primarium inftitutû eius,
atcp collatis alf)s eius uerbis, intelligim us aliter quàm uerba fîmpliciter accepta ft^
gnifi'cent. Sic ergo ÔC hic faciamus. A ueteribus difcipuliacceperant,fatisexfîdc
cum proximo adum, fi quod quis iuraffet per Dominum, eriam prxfîitiflèt: ChrtV
ftus autem uoluit docere id faris non haberi,ièd oportere Chriflianos, ea inter fè fî^
de ÔC dilediöne eflè.ut nulli omnino iuramêto apud eos locus relinqueretur,quip/
pe unoquocp de alio eriam iniurato, optimefèntiente ÔC fperante. Ad hxc omn^m
creaturam effe potiorem, quàm ut per eam liccre poflrt, temere autfalfbiurare.A/
gnöfcimusigituromniahiciuramenta prohibita, qux cum fide ÔC dilecîione pti^
gnant, nullamc^ adferunt utilitatem, ut funt, qux pro rebus caducis ÔC nihili, qua/
Übet occafione homines feculi à fè mutuo exiguntÔCprxftant,quft4 nulla cauflâ
in quotidiano fèrmone,Ieuiflîmeprofundunt. Ex tnalo enim hxc proficifcurituri

«ïïinus n*quot;nbsp;propter maIos,qui bonts niimcro longe plures funt,liodie non

ïeftatu??quot;^ ohm legibus, ufut^ ghdtj opus eft, dC Paulus feruire Deo poteftatem
Junius nnbsp;iuramentû exigat, id*^ pro re quam cum Deo prxftare pof/

ftfumefradpuniendumfceleratos tutandumcç innocentes, fie fimiIia,utnof
lt;^ati fuelnbsp;quot;OS faduros pro noftra uirili,id^ Deo placet,quid tum pec/

tens euquot;'J^.«»Pquot;o-inftitutione iurare inftituit,quam Chriftus non immutauit:ha
^'PubU ■ negotium,6e cum homine interiorea'gitur iuramentû, quod
damn:,,nbsp;P''® exigit,qux pius facere poterit,Chriftus nequaquam

PterdÏÏr •nbsp;magiftratus Chriftianus fiierit,parce fané iurameta exiget,pro^

tnixt! commis reuerêtiam, luxta*^ charitatê omnia modcrabitur : quanquam
'^on potlT —nbsp;fiih fe habet, at(^ externa tanmm eius fit confiderare,

_nbsp;quot; trlt;ttDl*»»ll-|«-iîi-lt;nbsp;_________J____________:______J' «• .

8'Oriâ Dom • . ^ luiiuranaum raccrc, nauaquaquam grauabuntur, certi in
Poteftatis f cedere,quicquid ex ipfius imperio, amp; obedientia conftitutx ab ipfo

per fe Dei,8(: timoreindignum fe no putabunt. Qtiippe cum iurare opus
c'ios utri, rîS^^n ^ malum, ÔC Chriftiani,omni re licita,proximo inferuire. Sic fan«
Pl^^'^Teftamentiitiralfefxpel^

^«ibus ne Ch?^^^quot;^diximusnoncontentiofi's : at Anabaptiftis nihil dum fatis,
^onaret Ouon quidem ipfe fatisfeceret,nifi fpirini fuo,alia in primis corda illis
^quot;tem ubicç miro artificio mentes fimpliciorum tentant,uolui
perinde in r ^ expertus, fcilicet, quibus ipfi armis pugnent, quo firanibus
mouerernnbsp;exerciris uel horum technas minus experos, cogitationem

«^quot;•oris ipforum ft quot;»quircncü, iX munmus contra eos ide inftruendi.l-ons aSt
in legenbsp;quot;on agnofcût,quicquidpotuitboni prxcipi, abunde elfe

praefcriberet uerh^^ ^'^''^IfumrChriftum^ non ucnilTe,ut nouam uiuendi ratione
phetis Pr^fcrfpßf i' ^^^^^ «quot;e ipfa porius exprimere,quam abûde in lege Sc' Pro/
ipfum nouaied f?fp iiritu,quem nobis morte fua meruinpurant^
perfedius quiçq^P'^*Çepta,^erfediora,quafi diledione Dei ex toto corde ôCc.
cepit : nec recip{,jt f poftit,Hinc ergo dânant qux Deus ipfe ueteribus prx/
ris ÔC innumeris erro diledioni proximi,externa omnia fubieda, att^ inde mi/
ditioremnbsp;quot;® J^ie ^mpIicantConna quos nemo abfolutïorem ôC expe

^emptus fui pœnas.Cxte--contcm nunt,has dant con^
curandi religio teneat inS^ • iuramenta non fintprxfianda, ÔC quatenus iuris
ENA R R ^'^'quot;^♦cap.dicemus.

haud ob/cure apparetper i/l/Hi^ärccffecundarios i'Ilos,non dolores, fed depraua/
torcs,hanc Domini legem eo raptam,quafi liceret ac iuftum eflet uindidîâ petere,ct
acceptam inturiam retaliare. Quod lex Dei non folum non permittit, fed nomina/
tim etiam uetat. Nam in. MofI 19. ira legimus : Non petas ultionem contra filios
populi tuitacceptamemoriaminiuriar non retinebis,fèddih'ges proximum tmnn
perinde atqj temeipfiim.Ego Dominus.Eti.Mofi^J. Cum occurteris boui iriimic*
tui,aut afino eius erranti,reducens reduc eum illi. Cum uideris afinum odientis te
iacentem fiib onere flio,caue derelinquas eum, fiibleuans fiibleuabis eum cum il/
lo.En Dominus prohibet ulcifci nos ipfos,indignationêc^ rennere aduerfiis popu/
lares noftros.'ac prarcipitproximum,quo cum,fcilicet, nos agimus, ciuem popula/
remc^ noftrum quemlibet,etiam nobis inimicum,nosi^ odtentem, ficut nos ipfbs
dih'gere:idc^ opere quocp declarare,ut ne quidem in iumentis ipfius uindidîâ qux^
rere,aut odrj aliquodfignum dare nobis permittat,muIto minus contra ipftimmet,
aut cos qui propius quam iumenta ad ipfum pertinent. Quafo iam qui ita afÜl-c'ius
fit,poterit'ne oculu pro oculo,dentê pro dête, aut ullam deniq; ratione uel ultion?
pofcererNum dileclio feret potius dC condonabit omnia.''

Ergo ne(|i ex lege Dei didum fuit,licere propriam iniuriam ulcifci,fed Phari^o/
rum tuit c/^dVirlfi/a-tf, neep eft à Chrifto pra fenti fèrmone manfuetudini,quâ lex ext/
git,quicquam adiedumait etiam haudquaquam uetitum,ne magiftratus iniuriam
ciuium fuorum uindicet, quod, fcilicet» lege Dei hic adduda,ut oculu s pró oculo,
dens pro denterepofcereair,fiierat cautum.JMagiftrami cnim,non rjs,qui la-fi erat,
ulcifcendam iniuriam Dominus hoc pracepto commendauerat,uti cîare.5.Mof^if
quem locum hic Chriftus citauit,legitur. Huius uero SC hodie eft malos ac noccii^
tes fua uindidauel cohercere, uel prorfus è medio R.publica toiiere. In hoc enim
gerit gladium,ut Pau{us,inqiiir,Rom.iî. ôC Pcrrus.i.cap.â. Accipicmusigitur haC
Chrifti uerba,ut cum patris pracepto,quo conftituta à fe poteftati fcelcrum uindi/
dam perfande iniunxit,nihil pugnent. Et profedo fi expenderimus qu/bus uerbis:
Dominus hic ufus fit,tum ad quos illa,amp;r quâdo locutus, uirro offerer fe germanus
eorum fcnfus,quo pulchre côfbnabunt, tam ijs qua antèin legepracepta funt,quä
alrjs Chrifti,tum uerbis tum fadis.nbsp;{

Primum ergo certum eft,hçc omnia dida peculiariter d!fcipuh's,uti Matth.Är Lti
cas teftannir,licet fimul aufcultantibus turbis,iam difcipulipnuatierant,ncœfucu'
rum erat ut magifbratu fiingeretur : non pofiîmt igitur qua ipfis data hic mandata
funt, quoquo modo, ea uel reuocare, uel damnare, qua ante Dominus magiftrati^
bus iniunxerat. Vt fi princeps priuatis ciuibus gefiare in urbe arma prohibeat,nelt;''
mo inteliiget eodem adido, ÔC conftitutis ab ipfoprafedis, atcp lidoribus, altj/iie
publicis miniftTis,armis interdidn.Ad hac Chrifti regnum ut non eft de hoc mun
do,ita nihil eonjm,qua regno mimdi neceftaria Deus inftimerat, uoluitimmuta«'
re,fatis habens fiios inftituifle,ut omnibus rebus optime uterentur,0Ccceleftis uit»
in mundo imaginem ÔC fpecimen pre fe ferrentDeinde cum aicQuifquis impege/
rit alapam in dexteram tuam maxillam, item ei qui uult tum'cam tuam tollere
non etiam fi quis impingat alapam in maxillam proximi, aut proximi ueflem uelit
tollere,fatisindicauit,fuorumcfre,iniuriafibiirrogatadcbere tolerantes efîc non
autem iniuria qua infertUTproximis:atcp cum dixit:Atego dico uobis ne refi'ftati«
maIo,exegiftè, ne quis malo fibi illato refîfterct,non autem uetuifJè refiftcre malógt;
quod alijs inferretur, prafèrtim fî cui depellendi eius munus iniundum fît,uî plane
iniundum eft,quotquot magiftratufimgatunPoftremo, fî tempus confîderes quo
Chriftus hac fuis pracepta dedit, eundem uidebis fcnfum congruere. Inftabat fa/
utuelut oucs in medium luporum, in mundum exirudcrentur, regni cedömm

^^i turi perfècurionê/umma certe tolerantia opus illis erat, (^uapropter ad banc
fianbsp;^P^® ® Dominus uoluit pra'parare, quae utic^ in primis eis erat neceffa/

s,illacondngeretfungi,qiio minus iudicarefecundû leges Dei, gubernan/
xto-necommiirùm populum poirent,ademit.
fie a quot;erba Chrifti hxc:Ät ego dico uobis ne refîftads maIo,ièd quiiquis amp;fc,
ççj^^'P'o.Ex uerbis legis per c/?^ vi^ûrecs deprauads, uulgo iam creditur licere,ac#
hibnbsp;petere uldonem, quod tamen ijs qui Ixfi funt priuatis lex plané pro/

aliud r ^ fumendam magiftratui iniungat t at ego dico uobis, uoluntatem patris verhä chrißi

pta • cogitet : fed abfit adeo ab omni umdidac defîderio, atque eo, ut acce/
per? ÏÏ'^m cupiat retaliare, ut malit nouam accipere, ac in maxillam dexteram
cedernbsp;fîniftram obuertere, pertrahenti^ inius,utiniuria tunicam auferat,

refer,gt; ^r P^Ih'um, ac cum eo qui ad unum milliare adegerit, ire duo, potius quàm
cem r ^'■'entem,iudictj' ue peruerfttate,amp;: ab ufu iuris diuexanri,atcp fpoIianti,ui/
ternbsp;quauis alia iniuria affîcienti,paria refcrre. Qiiin co animo opor

mtiïïoî^ quot;acç eorum quce hic ChriftUs prxcepit,eft,utiîmus non folum omnis in^
eoutîllnbsp;etiam iniurias beneficijs compenfare,ne dum alieniab

quot;ertere Çquot;percmus retaliarc. Eoc^ quod Dominus iuffit alteram maxillam ob/
'«cetnbsp;dtmittere, duo milliaria ire,hypcrbolx funt,quibus huiuihiodi,fci/

* quot;t Plura fquot;^ commendauit, qua ab ultieme petenda adeo abhorreat animus, Exemplm-
culfi exem^nbsp;grauetun Ifthuc uel Chrifti, apud Ponrifîcê in faciem per/ chrifd.

^ animi??quot;^ ^^ obuerrit,fed porius iniufte cedentem uerbis corripuit, uerum id
'^eeptä reï.rnbsp;alteram ab illo alapâ accipere maluiffet, quàm

Wr.maledS^^quot;® pe^ulit, amp; cum omnium innocenrifîlmus maledidis inccftère/

maxiil2r,aiteSquot;T prxceptum eft extemo geftu alapam dann in dexteram
«amus:aut com^ o^uertere, ita necß exigitur,ut auferenritunicam, pallium obij/
erit, ut hxc fac^rl w milliaria eamus cum eo,qui adegerit ad unum : fed fads . t • . .
Ob acceptam iS^mnbsp;ftmus,multo porius, quàm quicquam ultionis tTtiJnM

gainiuriaafficièmf^^quot;ari,autquicquambeneuolentixatc]pb
lusa:Peniis fcramp;^®fS^quot;quot;e.SicfanèdeChriftianatolerant Apoftoli,Pau/ T/r
«im Chriftianifmi non dubitabit quifcjuam non confummatam eam effe, qui ^ *
memores effemus,nbsp;^^nfu non ftierit prorfus dcftitutus. Si

»Pfum. confecrati, omnenTi • ni'mrum ut penitus nos exuri, amp;: Deo per
. Jnbsp;mdemcrendisproximis, quamlibet ingratisSr

inalèficffs, noftra beneficia copcnfantibus,ïnfiimeremus,a:qui boilicç quxcun«^
uel ipfi regerant, uel alij inférant facientes, certitç omnia in bonum nobis ab opö/
mo patre immitti : nihil pojnitus in his icrupi, nihil obfi:uritatis offènderet» Quod
quafo ad pietatem momentum habeat, alteram maxillam extemo geftu obucrte/
re,atc^itaadcedendum proximiïiritaredtaquid gloriam Dei promoueas, fi du»
milliaria, cum eo, qui te ad unum adigeret ires,fi exigêti aureum,dares duos,ac itf
de reliquisrCerte quae proximo te facere Deus ÔC in fuam gloriam praccepit,ca,utigt;
litate quocp proximi,Slt;: ipfius gloria,oportet metiaris»

Pluribus amp; hac tradaui, quàm certe res iplâ per fe fatis aperta pofcereuidetti5
prafertim cum ab omnibus quo^ fancfïis patribus nó fint aliter intelleda : optaritn
tamen, ut uel fic fimpliciores quofdam, contra infidias Anabaptiftarum fatismif
nierim.Namex hoe loco colligunt, Chrifh'anum non pofte magiftratu fungi, eo
quod Chriftiano non liceat refiftere malo, id quod proprium magiftratus officium
eft, ac ita rurfus peccawm faciunt, quód tam multis Deus ante pracepit,malos,lci/
licet,nocentes è R.publica tollere.fiC Chriflfi Dominum aduerfarium patri red/
dunt, qui ut rem malam prohibeat, quod pater tanquam falutarem inftinut, Qui/
bus cum reffjondetur, Chrifta hoe, ne refiftatis malo, fic intelligi uelle,ne quis ma/
lo fibi illato refiftat,hoc eft, ne quis feipfum ulcifcamr : uerum refiftere malo quod
infertur proximo magiftratum, qui in hoe conftitutus eft ut tueatur bonos, SC pit'
niat malos, eripiatcf inopes ab ijs, qui illos opprimuntjdebere coêrcere î atque ob
hoe omnium bonorum ciuiinn efîè, magiftratui parerè,ferendoarmaSC faciendo
quacuncp alia ad id necefîària fuerint,ut magifiratus fïio munere rite fungatur,«'/
dent nos mifèri, pro rifu hoe profedo deflendi.Praceptum eflè inquiunt, utdilig^
mus proximum perinde ut nos ipfbs, nos autem requirere,ut quis proximum plu^
quâ feipflim diligat, quippe pro quo debeat arma ferre, malo^ eius refiftere, quod
profèipfo facere nequaquam permittitur, Sed nefciunt ftulti,qua loquuntur, auf
de quibus aflèuerant.Qiiód enim Dominuspracepit proximum diligendum4ïe«ï
quifque fèipfum diligit, uoluit ut quo amore nos ipfos naaira pr€)fèquimur,eo iam
proximum compledamur, nosmetipfbs abnegantes, SC ipfius erga noscharitati
committentes:ut iam nulla in re qua noftra ftmt quaramus, fed tannim qua alio'
rum,charitas enim non quarit qua fua ftmt. Igitur pro proximo folicitudinem noS
gerere, SC iniuriam eius propulàre addecet, cum noftri curam Domino debemus
remittere,SC ipfi omnem uindidam contradere. Rec'ïe igitur magiflaatus cómen/
daros ukifcetur, SC fuorum iniuriam propulfabit, qui fuam fi Chriftianus eft, DeO
uindicandam committet.

TumobifciSt,proximumefle,0CeumquiaIterSlafit,8cR.pub.turbat,cumita^
ÔC ipfe diligi debear,non licebat eum puniri aiit dare neci.Qiiafi uero non fecund^
Deum debeant diligi SC haberi omnia, cumc^ malum ciuem punireautoccider^
ipfe iubeat,nulla fit omnino cuiufcuncç creatura ratio habenda:quando etiam p^^
rentes,atc^ propriam animam propter ipftim odio habere oporteat. Certe Schalt»
quod contra praceptuDomini Agag regi Amalelc pepercerat,SCnô omnia ho^
ftiumperdiderat,fuitaDomino regno deiedus, Non minus peccaflènt filij Le-'
ui, fi Mofche non obtemperaffent, quando ex Domini mandato iubebat illos aC/
cindos gladijs tranfire SCreuerti à porta caflïorum, ufque ad portam ,SC unum'
quen(^ occidere fratrem fuum, amicum ÔC proximum. i.Mlofche.ï^. Q^dcquot; .
fche.ii. mandatur parentibus,rebcllem fuum filium offerte lapidandum. Nclt;^ ta^
men uiolabatur ob ifta ius aut prçceptum charitaüs.Non eft fiquidem diletfhb prof
ximi,qua contra uerbum Dei exhibetur î nec^ negledus diledh'onis,fi cum proXigt;
mo iuxta uerbum Dei egeris. Proinde haudquaquam audiendi funt,ifti prapofl:^
re mifericordes,qui pralènti Ghrifti pracepto comendunt, omni fcderS uindiâj*

prohibita eft nô alicne,qu3- quidem à magfftratu fumitur,qui iuf/
ipfe fprm ^^ rormidini malis Judicium Domini iudicat magiftrams, ideo non
tWiflulnbsp;' Deinde non potuit Chriftus prohibcre,quod

ret obnbsp;ft quis propter proximi comodum quippiam illorum obièrua/
fceiera Pf^^^^'^t'ô^/cilicet, peccet,quipublfca poteftate fundus animaduertat in

eeiraHnbsp;obferuationes,non habent cum fîde ÔC diledione conexi'onem ne/
_nam,ut certe punido maloriï ac nocentium ciuium,

»mpleta Pfi P^ ieiaiam,öC non uaitaount m imiuerlo montc fando meo.
ft'anorum ^nbsp;domini.Iefa,i^Qtnn etiam fi qua Respu.in manibus

^abebunr nï'^'quot; princeps quifpiam Cht-iftianus fuerit,indubie quarttû in ds erir,
ßot^ fi au.quot; h •nbsp;extrands à fide,atcp omnibus homimbus. Roman,«^

re illisnbsp;'''quot;P^'^ impetatur, atq? id pro re quam cum doinino cede/ ^ro opihns

'^oditatem

^^cœleftuimbonorumparricipes,quiitaprefciv ^^quAduÂh'd

Sed ^^^^'''^^'^eleratosanimaduertere,
^'iternbsp;de bdlo, an liceat Chriftianis belligerari rDe Chriftianis

»»^quit ^^quot;quot;^quot;t fumma uiget diledio,ita nihil locirdinqui bdlo. Non affligent, Chrifh'a^
'nileJanbsp;refaiam,amp;: non uaftabunt in uniuerfo montc fändo meo,quia ««

'^''^t.quïS quot;quot;^èfflratu a: irt totum domfrtari plebi ipforum impf) tentaue/
^ ^u« fid^ ,Iinbsp;fe fuper populum Dd cófti'tutos paftores,

^tis ipßs cred • u ^ »abyloniorum,huius admoneantirr,cederc mimus hoe pote/
^«ineuer ^^ haudquaquâ fuftinebunt : prxfertim fi hoftes illi uerum Dei cui/
gnum parSmnbsp;hodie funt qui regnum Antichrifti, ubi Chrifti re/

dubitarimequif^^^^ qualemcunc^ reftitutionem bdlum indiceremr, non chrilLni Z
kiah: Cöno-aquem ,T^^*^°quot;iquot;quot;lere,quxfeciireIegimus,pienaffîmûregem Chiz/ pin hoßibus
terramïehudah ci^quot;°^^opiofoexercituaduentafl-et SancheribRex A{ryrionx,ec noncedunt
DeumaquoRexfaciiLis 'nbsp;lerufalem minaretur, illeanteomnia

non tantum quicquid a-Wc-^^^ argenti,6(:triginta atiri, redimere annifuseft,ut
etiam lam.ncgt;cnbsp;templo atcR thefauris R

Vbi uero id non fucceflîr, ÔC omnino occupare fanda urbem Äffynj pararent,iniCO
cum fuis conftlio, quicquid fontium ÔC riuorum in agro at^ uicina regione erat,t^
gebat, he haheret hoftis copiam aquac, murum urbis inftaurabat, ueterem ÔC nouô
circunducebat, turres extruebat, Milîo muniebat, iacula atcp clypeos parabat, du/
ces ftrper popuhim conftituebat.Tum couocaris ad fe ciuibus corda eorum ad ip^/
randum auxih'um Domini oratione mirepia atcp forti erigcbat, declarans höftes ni
ti brachio carneo,(e uero Domino Deo fuo. Ad hunc modû difpofitis rebus,(iiot^
munere diftgenterobito, nihil reliqimm habuit, quam fupplicibus precibus openi
Domini implorare, quas etiam Dominus fufcepit, atcp hberationem urbis, ÔC per
lefàiam Propheta fuit pollicitus,Ô£: mox quoc^ mirifïcepraftititper angelum fuö»
qui una node, ccntena odoginta quincp millia in exercitu hoftili perdidit, at(^ ita
hoftem compulit propere fœdec|j ad fuos fugere : ubi paulo póft à proprijs filijs ne/
catus,pcenas deditfuarum blaf|3hcmiarum atc^ arrogantia,haec.Reg.ï9.amp; a.Chro
nicorum,?idegimus.

Huiufmodi ergo confilium pio Principi atcp Reipub. darem, ut in primis fe Do^
mino c5mitterent,mox quacuncp ratione,potius quàm armis fuis pararent paceoil
modo nihil cederent quod mtereffèt gloria Dei^Hac fcilicet,ratione non pollente/
quis ratiombus pacê ab hoffcibus impetrare, magno animo uterentur ad tutanduiw
fibi diuinitus commifros,quibufcunqj uti illis Dominus dediffet,munitionibÜs,ar^
tibus,armis,uiris,uiribus:fpeomni tamen in Deû coIlocata,ab ipfblt;^ uno auxiliun»
ÔC liberationem expedantes, eac^ caufta irremifïïs precibus ipfius bonitatem dui/
fiintes, parari fi'mul animam ÔC omnia pro gloria ipfius ponere. Quibus ea agen/
tibus,hoc eft',munus obeuntibus pf) magiftratus,ciuium plane officium foret»
uniuerfbs operam fiiam illis, immo tutanda Reipub. atcp adeo adiêrenda gloria
Dei, pro uirili collocare, ac fimul omnia pcriclitari,quandoquidcm Refpublica ue
lut corpus efl, cuius caput exifiit princeps, uel magiftratus, ciues omnes membra
inuicem habentur.

Porró ratio huius mei confilij eft: Idem nofter Deus eft, qui ludaorum fuir, idetn
eft fœdiis ac teftainentum quod cum illis atcp nobifciun percuffit, nifi qu(gt;d illis
ceremonias ritusc]? externos uarios adiunxi£,quare ôC uetus foedus,ucl teftamentö
uocatur,nobis non item, fed uoluit ab dementis mundi eflè liberiores. Vti igituf
uigente adhuc Republica externa Ifraêlis gratum Deo fecifïèr, quicuncp princeps
atq? magiitratus ad pradidu modum,exemplû cum Chi2kiah,tum Dauidis, atqu«
aliorum regum,qui Dco fuere probati,fuiftet imitatus:ita nequit quifijuâ ei hodie*
fi fk illud am uletur,difpîiccre.Dcmonftratû enim eft iIlud:Ne refiftatis malo, ptif
uatis eflèdicaim,ô(:ut qiufcp fiio malo,q^uod fibiinogatüfuerit,non refiftat,intclli=^
gendum ÔC Chriftum nequaquâ uolujfleaut pomiflèdamnaie,quaad conlèruan/
dum ftatum Reipublica Deus praceperat.

Proinde cogitabit princeps ac magiftratus timcnsDeum,fieo loei res eius ue/
niant: Domine uoluifti me eflè populi iftius paftorem, acita gubemare uttuRe'^
eius agnofcereris, aduenit impius ifte, cupiens omnia in diuerfùm rapere,fi qua re
alia,quàm armis declinarefurorem eius poflem, nihil non facerem ac paterer, citra
tamen gloria tua iaduram:iam tuam gloriam in primis petir,necp poflumus ab
lo pacem, nifi te negato impetrare, fidi ergopaftoris officio fungar, animam mean»
pro populo iito tuo ponam, ÔC tua ope fretus omnia qua dedifti, tuo aufpicio exp^
riarcitius,quàrn ut tuam impia illiustyrannidi hareditatem prodam. TumodO
adfis nobis, ôC doce manus noftras ad pugnam ôC digitos nofiros ad pralium.ftï
es Rex meus Deus, manda falutem lacob. In te inimicos noflros percutiemus, SC
in nomine ttio conculcabimus infurgêtes in nos.Populus fic cogitabit: luflî'ftino®
Deus magiftratui parere, uticß ad pacem at(| trâquillitatem pitblicam feruandS ec

^ endâ imperantur,modo arma nobis non pro uxoribus, Iiberis,atc^ fratribus tan?
^ '^»fed pro tuis quocß fandlis legibus;adefto ergo nobis,in nomine tuo quae abs tc
eepinms^animam 6c omnia impendemus.Sic animatos ÔC coparatos, quis dubiV
^^^trancliffime feiiciffime bellum gefturos.

Q^^ïae hodie bellagerunt ferè pro nulla alia re, quam utlatiflîmequilcçimperet,
hil tf fiiis,ampliorem pra^dam paret, fufcipiuntur, ideo non eft mirum, fî ea ni/
^''ufinodi reripiant,fintcß plufquam ethnica,cum autores uideamus,a uerbo dC
«more pei tam alienos.

orröutprafens rerum flatus habet, fiiper cft Öl alius fcrupus, num principi,uel ^oßrorum
yj^^P^Jdiceat fuos defendere contra uim cuiufc^, etiam fungentis potefiate fupe/ principium

fc.Habent enim huiufinodi ferè omnes fuper fè potefiatem regiam.Cum itaque mu Ls aul
^teitati adeo nó liceat refiftere etiam inique prementi,ut citius Chriftiano obeun .OjJç^
y. fît, quàm conftituta diuinitus poteftati aduerfari nolle ue morem gerere, ^
g ^quot;Poftît,nô licere,ut inferior potcftas,fuos armis defendat, contra fuperiorem.
pnbsp;ordinationi refiftit,inquit D.Paulus,qui reftiterit poteftati. Rurfus im/

ceor f ^'P^fto»^quot;quot;quot; oues fibi créditas cedere lupis, ÔC eum qui munus diuinitus ac/
mi D ^^^quot;^endi innocuos,eos permittcre libidini impi]' tyrâni.Hic fcrupus fîc exi«=
diligenter perpendatur,quantum Chriftianus poteftati debeat. Cum
ordinate a Deo, in confefTo eft apud omnes haèienus cuiq? poteftati
beat ^^^^ deferre omnia,ne quid admittatur aduerfus Deum,cótra quem fî quid iult;
eft înbsp;D. Petro dicêdum cft'Plus Deo, quàm hominibus obediendum

ïi fiia*^ S[quot;icuncp poteftate,meroc^,quod aiunt,imperio pollet,eius fiierit pro uiri/
bit onbsp;contra uim fua fidei commiflTosridc^ cum exigat Deus, haud lice^

acce?quot;?/^ iubente poteftate fuperiore, etiam fî per illam inferior ius gladtf
' tusnbsp;^ fî fuperioris interceiferit minifterium,dum inferiori gladius tradi/

rioj,„ profanos principes ius obtinuille uidemus, ut inferior prafes, fiipe*
pj.j- ^Peratahadenusfacicnda fibi ducat, quatenus illa ex uoluntatê proficifct
eon t?^^ eredere poteft,ÔC fî certus fît,ea cum uoluntatê Principis pirgnare,prorfus
to Dlur unbsp;agit:Ifiud erga DeS tanto obferuandû eft diligentius, quâ^

Pro cî ^«mus,mouemur ÔC uiuimus.
fendi rnbsp;moriendû citius eft, quâ admittere, quo certus fîtDeS oamp;

quidem ulri poteftatis confîderet : tum etiam,qua in re fuis uis inferatur.Eft fiv
''«extorquî, abilior.Hinc fî quando Poteftas fuperior, pecuniam dunta/.
Propulfa/e co ^quot;k ■ ^quot;^P^^ externis rebus iniuria afïicit,non illico armis illam
ftianis omnia? ïquot;''nbsp;fî ne hanc tamen negledura fît. Verum cum Chri

pati prompt! fÜ? v P^^^^^^' ea dum falua eis manet, nihil ferènon ÔC facere ÔC

: »gttur pius Princeps,autRe^ub.poteftatis inferioris, in qua/
uoertaie externa iai^^quot;'^* fuperior, prudens cauebit, ne munita tyrannidi uia cum
renda fuis fuadebiVo Populus faciat pietatis,ita plurima iniqua, ÔC feret ÔC fc/
minifirare ex fentemk Chnbsp;fumât, faluum modo illi maneat Remp.ad^

tat,qua ui nulla eft intoler ivl ■nbsp;^ poteftas fuperior, aperte pietatem pe^

•Moliatur ,quàm ut arma r quot;°f'Omnia tamen prius tentabit, quibus uim illam a/
Fieri quocK poteft utnbsp;m animum inducat.

Sic fané ft res habeat^cohortati's ftiis ad toleranti'am crucis Chn'fti,qui poteftate g^^
rit,iugulum primum offerer, exemplo fuo dodurus, mori multo podus effè, quàm
ferre lugum tyrâni imprj,ea imperâas,qux aduerfantur iuffis Chrifti. Verum haud
temere tamê animS deipondebit,memor perinde Deo eflè,per multos,autper paU/
cos uidoriam de hoftibus referre : ac promifîffè fuis, perpaucos ex eis, fuiiiros co/
pias hoftium ingentes:id quod fxpiffime prxftidt,ut iacra hiftoria predicat,Ne aßt
cemere,uel audcat,uel tyranno fe fuosc^ permittat,dudus Ipiritus Chrifti in primis
Chriftiano principi orandus eft. Eo nancp qui filtj Dei funt,aguntur, ne ab officio
rccedant.Temerarium uideripoteratfacinus MatthathixMachabgi,atquia exin^
ftindu ipiritus fandi fufcepmm erat,tantum inuenit fucceffum. Contra habebatuf
foeda rimiditas Regem Iehoiacim,fe ÔC regnum dedere Chaldxis,amp;: digna rege for
titudo quod Zedekias illis reftitit, at quia illa ex iufflr Dei ièfe dedidit,hic aut con/
tra Dei iufflim arma fiimpfît,fuit ille feruatus,amp;: perijt hic mifere.

Princeps itzc^pC Magiftratus chriftianus, ut in omnibus ftudebit, ex uoluntatc
Dei,ÔC uiuere,6C imperare,munusc^ fuum obire,ita doceri fe uoluntatem Dei, pet/
fände femper ab ipfo precabitur.Deus autem fic à lè pendentem, nihil finer tcntare
inconfultum : arcanuni fiquidem fuum reuelare iblet timentibus ipfijm, Pialm. «f»
Hunc ergo,quicuncç pij poteftate fungûtur,fanda prece,quicquid inciderit, ip pri''
mis confiîlere debent:amp; quemadmodum eorum eft, Deum diligere ex tojo cbrde,
tota anima, torisqj uiribus : fic nihil omnino morari eos conuenit, quo minus fu®
munere ex placito Dei fimgantur,pietatemqi apud fuos,rum promoueant,tum de^
fendant,quicquid ulli mortaIium,quanticunlt;^ fint,contrà prxcipiant,aut ui atten/
tent .Hxc utinam perpenderenttj, qui nefcio quas Monarchias fomniantesgt; qw^^
nunquam fuere,nec optandx bonis funt,eo quod nemo unus, qux eft humanx Ta/
pientix ÔC uirturis anguftia, uel unam ciuitatêprobe iàris gubernare queat, à proj
uehenda, adièrendac^ Chriftireligione principes Refpublicas, propterea quo»
illi aduerfatur poteftas iuperior,dcterrent. Profedo qui in unum transferre homi/
nem conatur poteftatem quam quidem Deus,ut rebus humanis maxime conduct
bat,difparritus eft in piurimos,is ordinarioni Dei r efiftit.D.Paulus fcripfit:Qiix u^
ro funt poteftates ( non dixit, poteftas ) à Deo ordinate funt.Proinde fpedandum»
■ non qux fuerint olim,nec qux ab illis qui aliquando fuere de amplitudine imperif
ftatutafunt,fedqux modo funt poteftates. Hx urcunq? cmerferunt, quo iure, qu^i
îniuria,quia funt,à Deo funt:nulli igitur earum quicquam derogandum eft, fèd po
tius monendi,qui illas gerunt,ut eas ex prxfcripto Dei gerant, ÔC quifque fpartam
quam nadus eft,pro uirili fua porrione exomct. Nihil quidem foret Monarchia 0/
ptabih'us,fi quifqtia èfret,qui unus poffèt fàpere,pro tam mulris,hoc eft, fi quis D^o
fimilisprinceps poffèthaberi.Sed quot qltxfofaltem tolerabilesMonarchas,ult;^^
apud Dei populum fuiffe legimus.''hnmo quis unquam Monarcha,non irato Dco»
ac ideo ingenri malo generis humani, Monarchiam inuafit r Certe adeo non prP^
bat apud mortales Monarchiam Deus,ut etiam eum, qui fuo iudicio primus àpO''
pulo ledus fuit, Schaulem teftetur fe dedifTe Regcm populo fuo in ira fua. Eteni«^
Mofche ÔC fi primas in populo tenuerit,nequaquam tamen Monarcha fuit,tot fih^
fuccenturiaris iudicibus,amp;fi-atre etiam prxlato.^uorum confilio, 6C operaRemp»
îftaêlis gubernabat,magis omnium minifter,quam Princeps. Talis ÔC fequenriuquot;'
iiidicum poteftas extitit.

Quapropter quicquid regiç poteftatis fupereft,ÔC quantum fijpereft perfande cO
Iatur,quia enim eft à Deo fic ordinatum eft:at fic tamen colatur, ne quid ÔC inferior
ribus pdteftatibus derogeturiqux cum equg fint,diuc^ fuerint,amp;: fànè haud exig^^
inde commoda homines perceperint,ôC ipfâe à Deo ordinatx fiintmt no minus
otdinationi refiftat,qui minuere eas ueh't,quam qui uiolet fuperiorem,Satis quoc^

Ïquot;'« Pridem S ufaSa^P'quot;'^quot;^nbsp;confennendbiis pl)s Regibirs conftltu.

irox ha ex^ fbmmere legibus principatum, C. de Ie. Con.prin,
P'-^^gniatica fandtó aht fî ' ^quitatis i^dem ftatuerût,ne quod refcripttrm, aut

^ 'quot;raronineS SS ~pedorum fcrinia, cun/
^^^^ «atos, pardm iK.nbsp;^ conantur^otc^ principes, partim in hoc mu/

S^jWfneSe uor^r ^.^quot;l^^^rum,quorum hic Unus obnoxius eft,comrade;
'^^«nrraSLn^^^^^^^nbsp;imperitandi latms quàm àDeo conceftlim fit,

fe'^^ndisfufß^.'^'/j^;^^^^^^^^ commumsidagftofcit, quando nemo muldsgu/
'^^'rionem puSids^f'' cenfet,qui illu amfeMeo qudd huiufinodi M

g-^'^deque non plus Dati fl'J'quot;r ^ tolIant,tam in ceremonies, quàm dodrina, amp; ui/
fuosnbsp;ftcut aS ^quot;P^quot;®»quot;^'quot; poteftatem abfterreri,guàm à reliqua iu/

aduerfr'''quot;^ »«quot;Ito m S corruptores puellarum, adulteros, fures, ÔC id genus
aduerfa. quot; minus toleret, doceri ÔC geri qua impia fimt, ÔCreligionîuera
et 11 princep5 fii

cr«n' ^^-P^bl'cSrconfirmarac^ inferioribus
in primis confi!,qu^ritrpij principis ÔC magiftratus partes
C)e,-, Dei, proderenbsp;auxilio Dei, omnia tentare prius, quam efufce-

Se qux bona ac fàtutaria (lint, défendant. Tum fuprema poteftate Emgî, adeo ^
eleuat mala,qux ab illa dcfîgnantur,ut hoc iplb nulla fint minus ferenda, quia n^y
Ia nocentiora. Semper quoque cogitandum, nos Dei, ÔC nullorum hominum efl^'
coque nullius ita liilpiciendam elie autoritatem, ut Dei uoluntas propterea poft/
habeatur.Pati iniqua omnia debemus,at facere in nullius granä licet. Qiu'd autê
ciat gerens gladium fceleftius, quàm fî prodat tyranno pro quibus debet impend^'^
re anim am £quot;

His fî quis obijciat,inde fequi,ut etiam priuatus ui uim quamlibet poffît à pri«^^
pe uel magiftrani illatam repellere, huic reipondendum eft, id non Ièqui, eo quo»
non fît priuati munus,uim ullam ui repellere, (èd eorum qui diuinitus ufîim accept
runt gladîj : quofc^ priuatos taie quid defîgnaftè fcriptura cum laude memorat, eo^
fîmul memorat diuino id inftincflu egiflè : eoque iam tum non fuifîè amplius priu^
tos,fèd fimdlos poteftate publica. Ad haec probe ôC illud confiderandum, quôd eti^
principibus necefTarium cfTe dixi, àDeo in fingulis rebus orare, utfe doceat
fe agere ueht'nepîus fàtis uel audeant, uel ceflent, fèd cunda gerant aufpicio, fa«''''
re,duducß Dei, cuius a^tprxfedos ÔCmunicipes.Nô dubitarim,quihxc ritepet^
penderit,agnofcetmenihil priuscupere,quàmutcundx poteftates infiiopretiOquot;
ÔC honore habeantunSe quo qux(^ amplior, ed etiam ampliore obfcruatione col^^
turtSC unum hoc tantum optare,ne quid diuinx autoritati derogetur,qux certe
lanir,cum uel minima qux fuerit poteftas,ac ideo ab ipfo ordinata eft, imminuitu''t

Adijciam ÔC hoc de potcftatibus Ecclefiafticorum, qux SC ipfx cum fint, utic^ »
Deo ordinatx fimt,quare ne ipfis quide refifti debet,fed monendi funt, qui illis fu^^
guntur,ut rite eis fungantur: quod fi uelint prxftare,Ecclefiaftica certe munera al^^
cédant oportebit:aut fi animus fuerit his uacare, neceflè erit aliorum fidei commj^
Cant adminiftrandam poteftatem.Nemo enim mortalium,quantumIibetfandtis ^ ^
ftpiens,alteri fatisfecerit,nedum utrifc^Xum itacp omnes ferè Ecclefiaftici, qui
cantur,imperio intendant externo, reieda cura Ecclefiarum in alios, Principum ^
R.publicx erit dare operam, dum Ecclefix hinc negligunwr, ut habeant fingti^^'
qui uere illis uerbo Dei infèruiant,rel'idailh'sfalfö uocatio Epifcopis interimpot^'^
ftatc,quandoquidem uidemus hanc penes eos eflè,eóque ex ordtnatione Dei.Ha^^
autem Ecclefiafticam adminifb-ationem ubi male,^: contra Deum adminifirant, ^^
perioris poteftatis erat,adhibere remedium. Dominus det,ut regnum fuum obtio^''
at, fic rite habebunt omnia : cum porientc rerum principe mundi, neceffe fit,omii^®
turbari,amp;: habere miferè.Chriftiani iudicent.

Altera quxftio,quç ex hoc loco nafcitur,eftî Num liceat Chriftiano experif i
A» liceii Sane cum Chriftianus charitate uiuat, qux non quxrit fua,fuiipfius caufla pro
chriftuno iu re cum quoquam,ueï apud indices, uel alias contender. Deum fuum unum
xe agere.. eem habet, illi committer omnia, ac tanquam ab ipfo difpenfata, xquo animo a^^'
pietquxcuncp per homines et iure uel iniuria cótigerint Ideo d qui uoluerit ipf^
In fudcdußa trahere,ac tunicam,aut rem aliam quamlibet tollere, permittet illi ÔC palliiquot;^^
nemo Chri''nbsp;quiduis,potius quàm ei litem intendat,aut quouis modo repugnet,Et

i/fc. iufiiistolerantiam,docethicChriftus,eflèofïîcîjôt:iuftirixfuorum»nbsp;, ^

Porrd cum infiddi deterior eft,fidemcç,ut Paulus pronuntiat, abnegawit, \
ram fuorum,prxfertim domefticorum negligit. i.Timoth,5.hxc autem cura ex^W^
profpicere illis,dareœ operam,utcommode uiuanttmm iudiciariapoteftas, p^^^
ri Dei prxcepto conftituta eft,aufim afïîrmare eum,qui pro fuis, contra eos qtjf ^^^
ria opprimunt proximos fuos, indices inuocarit, aut certe fe illis iuris captionitquot;^ J
fuos diuexanribus,patronum in iure obiecerit, prxfertim apud indices, quibus
uit,cure eflè iniuriaoppreflôs,at9 inopes uindicare, non tantiï nonpeccare

minus »nbsp;quot; u- negligeret, reus negledx charitatis haberetur. Aic enim Do/

Pallium gt; ^^ »nuistrahere, dC tuam tunicam tollere,effe permittendum ÔC
quot;dfandanbsp;im'qua litepetenricedere.Tum ^roproximo

cifcendi n ^ aixi,omnem prauum afFedum,ftudiumcp uel fua quxrendi, ud fefe ul
miuriarnTnbsp;quibus iudicibus res agatur, ne damnum SC

mftidx r r ^ut uulgo hodie iudicia funt,SC magis iuris quam
potSquot; omniz obnoxiafLmt.Perpaucis fane bonis ludiciaria poteftas ufui
«^ommofi ' rarilfime eriam à bonis inuocabitur : qirippe qui eam,non nifî in/

«ta multn inbsp;cauftàm iuftam uindicare iudicio, fî liceat non negligent: ...

mini.5 Mnbsp;magiftrams amp; cohercendam, amp; ulcifcendam. Iuxta prxceptum Do/ f

ParatuslT quot;^'ï ''' '^^^quot;apiâ quid iuris eflquot;et,ut crebro fît,ignorarent,efîèt£^ uterc^ quot;quot;quot;
conftfm. quot; ' neuter uero cedi fîbi fuftineret, quia iniuftus eflè nollet : hi fî '

etiàm cleiîr^quot;° habendi ftudio,cotra diledionem committerent. Nam Paulus, ChrißiMi e/
Pemi tf vquot;c quot; pertinent,iudicia Chriftianis,modo per fratres exercean tiam in pro*

in I,------ttemm uel contemptos in Ecclefîa, mundi fapiendbus uultprxferri, pria caußfd m

licent. Addit tamen omnino delidum eflê, qudd inter fe li/ i-' '-quot; ^
lod iniurix non tantum intolerantes eflènt, uerum etiâ au/
Hit,qux iudicia damnaritrnimirum quibus fefe uolebantui
rantia/ed contemptu iuris apud illos oriebantur,
^^ elfe toïeTanVquot;^^^^nbsp;^^^^^ quemlibet iniurix fîbi irrogatx debc

mfit.«, »eriariQ iUam fumere, à proximis autem. R nnbliVa JV npn.HpnplIor^. r»

m hoc utinfnbsp;contemptos m bcddia, mundi fapiendbus uultprxferri, pria caujü iu

haberenr r ludicent. Addit tamen omnino ddidum eflè, qudd inter fe li/ ditiîi adihnt,
^oresjn quo r • • Tnbsp;tantum intolerantes eflènt, uerum etiâ au/

„ indtcauit,qux iudicia damnaritrnimirum quibus fefe uolebantui
Vt tanXm quot; ^^ ^Bnotantia/ed contemptu iuris apud illos oriebantur.

î toleramnbsp;quemlibet iniurixfîbi irrogatxdebc

deadue r*quot;-' inbsp;°P^are quidem, nedum ud manupropria,ud ius

'^hem pro u^ihquot;quot; Tumere, à proximis autem, R.publica,amp;: Dco,depellere 0/
ftia lege conftiîquot;^ miuriam, tam armis quàm iudicio, ordine tamen quem Deus in
^fadanda exD^«^^^ ' ^^^^'^quot;ato, officium eft uere pij ac Chriftiani hominis. Ad hxc
^am,ne ab Anabnbsp;putaui, propter parum exercitatos fratres quof/

charitati.nbsp;«^quot;quot;cunueniantur, ut peccatum exiftiment, quod officium

quot;on ulcifcendum r Anbsp;mutuum accipere, SCc.) Non tantum malum

aufert tua,ne rei^f «»am bono uincendum docet. In Luca additur: Et ab eo qtri Lw.cxpUoft^

»0 dicâ,feipf-QJ^g^îfas^nbsp;fententiis Chriftus oftendit, fuorum effe,ut uno uer/

dum,fîuççgç^^ JLia,itahabere proximisaddida,utfî.uefîtgrads, fîue mutuo dan/

lum non grauemur f^Jfquot;quot;® illis aliquid fubducat, uel palam ciiam auferat, non fo^

»n Luca fubijcitm- ^ g^udeant etiam per fua necefliratem proximi Icuari. Vnde

militenlam qui ^p'^o ut uuitis ut fadant uobis homines, uos quoc^ facite illis fî/

quot;Us ei opus eft,fîue jnbsp;exoptet,at(^ ut egeftari fux,fîue donando qid

^»è non repofcendo fuc^'^ mutuum, aut fî ipfum contingat quippiam auferre, id

*quot;^'quales alios fî ipfé e^elïfnbsp;^^go ^alem Ce quif$ egendbus alijs exliibe^

„ Quödillud,ÖCabeoquÄ

^^etquodammodo eseftac «nbsp;intelligâ de ablatione rerum^quas extor/

»»iUnodi abladone Quenbsp;»mperat auari'da impudens,cauffaeft, quod dehii^

ratione,qug ^ aut malo dolo fit,proxime prgmiffa loquanmr.Ab eo qui

n i aufért

diUtioHe aufert tibi tiinica, etiam pallia noli prohibere.Et qui te adegerit,amp;:c. Adh^C, quod
h duL w fubiicituriPro ut uultis,ut uobis faciant homines,uidetur in hoc adiedum,ut totum
quod pramifit,probet. Nemo enim bonus optaret a fe non repofci,quod ui aut fra«

de proximo abftuhffet, ut fanè hoc modo auferre quicquâ nollet. At certe fipreliu^
egeftate,rem aliquam proximi ufurpaffet, id profedo condonari fibi non iniuria pe
teret.Eadê uero qua hic paucis Chriftus monuit,ftmt pluribus in 5. Mofche.15, an/
te pracepta. Quorum fumma hac cft: Non deerunt pauperes in terra, idcirco ego
pracipio tibi,ut aperias manum fratri tuo pauperi ÔC mifero in terra nia. Vbi id ant^
mo fèderit,pro portione paupertatis fratrem iuuabimus, fiue prorfus donando, fj^e
dando mutuû,ftue etiam illis noftra uftirpantibus permittendo.Omnino enim non
debet inter nos,ut ibid? pracipitur, agere egenus aut medicus, ed quód large adeo
nobis Dominus bcnedicat,ut abunde omnibus fatis elTet,ft pauperum inopiam,di^
uituni non fraudaret malignitas. Sed qua tandem iniquitas, filios intCr fè fraudare
ijs,qua immeritis benignilfimus pater tam larga copia fuppcditat:Slt;: recondere a»/
OS multa,quibus uti nequeant,alios uero egere uita neceffarrjs^ Va prauitati homi
num plufquam ferina.nbsp;.

Porro quodin Luca legimustOmni autem petenti abs te,perinde eft,ac ft dixinet;»
cuilibet, ut unumquemc^ egentem tibi Dominus citra tuu tibi deledum obtiilertt»
ficut modo de proximo dicemus, ne tantu ijs, qui rependere queant, dare uelimUSf
uti de mutuo quoq? dixit,ne folis ijs,qui fbluendo funt,munjû dcmus, quod 6C pcc^
catores faciunt.Cateru nô uoluit Dominus,ut cuilibet quauis ratione petenti à n^
bis demus, Alioqui petaces fcurra, 6C alia nullius frugi mendicabula, cuiufmodi
plaricp cucullati mendicantes funt,omnià auferrent, Netp certe Paul.2. Cor,s. fcri^
pfiftèt:N5 enim ut alijs relaxatio fit, uobis autem anguflia, fèd ut exaquabilitate m
prafenti tempore, ueftra copia illorum fuccurrat inopia, ÔCc. Chriftus fiquidem p
dos difpenfatores,non diftipatores,rerum quas dederit,uult fuos efte,qui in omnes
quidem pro fua portione benefici fint, praecipue autê in domcfticos fidei: ita tairie»
ne domefticorû carnis cura pofthabeatur. Vnde probe animaduertcndû eft, qi^o»
in Luca mox fubiedum legitur:Pro uf uultis ut uobis faciant hom ines 6C uos fac't
illis fimiliter.Hac unica erit régula, omnis donationis, mutui, ÔC cefft'onis. NegiJquot;
enim nifi infanus Anabaptifta peccatû faciet,fi ab eo, qui mea nulla necclfitate aP
ftuliftet, amice repeterem,aut etiam negarê decodori mutuum non egenti, nifi
te ut luderet. Abfit dolus, ÔC adfitanimus paratus facere alijs, ut optarit fieri fibi, ^^

rentt^ Dominû ut fè ducat,ne qua in re pro fua cupiditate feratur, is facile dabit g»
tis,et mutuo,ÔC cedet quacûfÇ Domino danda ôC cedenda fuerint uifa,ritec^ ad p»quot;*
(èntem Chrifti fè monitionem comparabit,

Atqui cum de mutuo hic Chriftus monuerit, non erit intempeftiuum, deu^î^jj
paucula annotare,nam ex uerbis,qua apud Lucam Ieguntur,ÔC mox ftio, fcilic^^'j^
CO tradabimus:Mutuû date,nihil inde fperantes,quidam prapoftere reIigiofi,«n^^
tos innocentes contriftarunt,quos Deus contriftatos noluit : SC iniquorum cup*^^
tati uiciffim patrocinati funt,adfèrentes,fcilicet,quamlibetufurâ autfcenus,hc^^
quicquid omnino commodi ob mutuo datam pecuniâ creditor recipiat,hic
fto damnari,eo quôd dicat: Nihil inde fperâtes : atcß eo tandê infània prolapfi f^^^
Mäle qttîdm m; aque peccare dixerint ÔC fcripfèrint, qui quamlibet ufuram,fîue impofitam ^^ .
^ufura, dijs,autdomibus,fiue citrahypothecamperfoluerent:Cum aperte Chriftus eti^'^^
iuria à nobis pofiiilata dare pracipiat:ÔC cum iuftît dare mutuum,nihil inde Ipe'^jj/
tes,de fbrte,uel, ut uerius uidetur,de repenfione fimilis benefi'cî],non ufura fit lo^
tus: hoc eft, uoluerit ut non fblum îjs, quos fperaremus crcditam pecuniam 5,
turos,ac uicifiim fiue mutuo,fiue alia re nobis uicê repenfuros, mutuum dar^ ^^
quodpfcilicet^ô^EilimciÔCpeccatores faciunt, fedduceremus feuscauft» efl^^j,

andum mütaiim,qiiód proximus mutuo egeret, dare^ iUi effemus parati',edâ ci/
aipem créditum recîpiendi ipfum, non folum eius ufuram, Id clare euincit,quod
^aîmilTum illic legimus: Et fi mutuumdederîtis his àquibus fperatisuos reccptu=«
graua uobiscNam amp; peccatores peccatoribus dant mutuum, ut recipiant
in his oblècro mentio fcenorisC Sed cum ait,ut recipiant paria, aperte o/
gratiam,qua debitor mutui beneficium retaliet,fignificauit.
imnr quot;ac^ tam his feditiofis nugarionibus,quàm ijs qui fuperiori feculo rem hâc
ji Pquot;^arunt,magis quàm expficarût, quod res eft paucis dicam. Vfiira fiue fœnus,
f ^ ^'t'quicquid cômodi,ex data mutuo pecunia,uel re alia,ad creditor? à debitöre
Sit ^ redit,per fe nulla lege,phibetur, ut per fe non femper cû iniquitate coiun
^ L r^miquitacê autem ufura coniundam habet, quando contra id(pro ut uul tis ut

gi^i. u pollît elfe reddendo,des mutuum, accepturus quidem fi creditum reftituat,
id confulturus^. Nec^ enim certa reftitutiom's Ipe mutuandum efttma
ö ^ »pedandum quo fi-ater egeat,quàm quid poflîtreddere.

fi frater no ita egeat,quin poftît ÔC creditû, Secrediri fœnus aliquod cû fuo
citr f ';^ddcre,quis quxfo^hibebit illu gratum effe benefadori, aut hunc oblatä
non incomodû gratiâ reciperecDeni^ Ut recipere eam ficebit, ita Se ftipulari Qudtenus UH

iniquû : modo nulla is qui eam ftipulàtur proximo fraudé meditetur, nec^ u ufurit*
tyj^^ exigat,imd ne recipiat quidem,fi iadlurâ faciat dando debitor,hoc tan/
(jjj^^j^'^^'Piat ÔC exigat, quod bona fide, ÔC cû aequitate, uellet à Ce accipi uel exigi in
facil '^^quot;^^^tate deprehenfus, Chriftianusfi fueris. Se hic proximi amans, docebit

ïuft^quot;^ te agit Domini lpiritus,modumin his diledionis haud excedere.
tur in r'^i^ imperator,qui admodû religiofus habitus eft,legê fanciuit, que legi/
ççj^ p ^uice,titulo de Vfuris,ut illuftres quocûcç contradu,nÔ fupra tertiâpartem
Ï^Usnbsp;, qui licite negotianmr beffem centefimae, in traieditijs contradtV

autem homines dimidiam tantum modo centefime polîent
«nis |Ç^quot;tcfîma autem ufura apud ueteres permiflà erat^cum pro centum drach
quar ^nbsp;recipiebatur : ita centeno menfe, ufura fortcm exaequante,

*^ent5 ^^î^'^^fima fuit dida, quanquam ôC ideo hoc nominis acceperit, qudd pro
eredit'^^Kfingulos menfes penderetur.Atque ita pcrmifîtluftinianus,ut
Pende°quot; quot;'uftribus, pro centum numis,quotannis tres duntaxat ufurx nomine
»jeiens'^D^^'^'^^S?^'^quot;^quot;'^quot;'' gerentibus,odo,tjs autem,qui fœnus ftipulantur fi tra
in ßnbsp;nauis faîua, faluis mercibus redeat, intégra centefima, hoc eft

Hec d r^ 'ïquot;^tff«^s,finguli:tcliqüis autem creditoribus,fem;
îiccipere _ ^a debitor nô gräuenir,feruari Ôe à Chriftianis poterit.No enim
»8«ur pecun'quot;^'^!' didum, fed cum damno fratris accipere, diledioni pugnat Si tua CiredßdSprt
«ftionem pe/^ ^^^^ lucretur aliquid, partem^ tibi lucri décidât, Domini benedi^ ximi uti hac
Sncommodo^îf ^lienam, Necß enim in quantitate eius, quod accipis,fed ab H' ''quot;«l»««

His nullus uofquot;quot;^ «lebitoris,ufiira eftimanda eft.
^rouentus coem ^^quot;^^Patrocinari,ne(^ j)barej quiexfolainfidelitate annuos
'«iitorem prouentu^ r incommodum ac damnû,rei oppignorate, apud uen
■^»t cû hac lege pro^ ' quot;^quot;quot;n titerû dico, is contradus iuftus erit,qui non pugna
»nilfionis difedent/à^nbsp;homines faciant, ÔCc. ÔC qui nulla diuine pro/

^eritcum Paulo mhîi? ^ Chriftiani itaœ predicatoris, ÔC ueri Euangdifte
«^ifîxumnbsp;Chriftum,ôehunccru/

^ibit Deme«mT„rî®i Poterit abeffe charitas:hac uero quipreditusfireritis ne/
perperam,aut dolo cum quoquam agere^Qui ergo Sdelis paftor arcereàfuis

ftiidebit ufuram inique grauantem, ÔC quamlibet fraudem m proxi'm0,is CIifiiHîm
diligentiffîme inculcet,tum moneat cum Paulo,imd Chrißo ipib,ut bonis opeiibus
fedulo incumbant, necp quifquâopprimatac fraudetfratrêin negotio. Rehqua ne^
ceffe eft, iudicio diledionis difpeniànda ÔC exequenda reh'nquat, apud Chriftianos
quidem,apud ah'os magiftratui ÔC legibus, Nam ferendo certas de tam incertis co»
tradibus negOtiorS,quac inter homines gen5tur,leges,nihil aliud effîciemus, quam
quod multorum confcientias fruftra excarnificabunt,multorum uiciftîm aquefrU/
ftra cófolabuntur,quandoquidê nulla fecura eftè poteft,nifî qua nelciafît fraudis,et
confcia uera erga fratres diledionisJudicent Chriftiani, ÔC iudicent fecundum fc»
pturas,nec dubitarim quin ita habere rem fînt agnituri.

ENARRATIO SECTIO xNlS X.
Audiftis qudd didum fîtrDiliges proximS tuum,6C odio habebis,8:rc.) Caput ij
gis eft,praceptS de diligendo proximum, quod ut fuo loco reftitueret Chriftus, ^
priores praceptorû explicationes dedit,SC modo ipfum fonte demum repurgat,qiï^
peftilentiftîmo ratiOwis comento, uelut terra Pharifai obruerant, uerbo Dei,iubengt;'
tis diligere proximû,perinde atcp feipfum:SCadijçient€S de fuo, inimicö habendum
odio,quod fcriptura nulquam meminit Jd quidem legimus praceptum Ifraèli diu«-'
nitus ftïiflè,ut 5. Mof 7. lo. zî» 14. ÔC pafîîm in lege, ut hoftes Dei gentes idolol^
tras qui in terra Canaan ÔC circa eam habitauerunt, partim occiderent, panim fob
tributi tenerentfubiedione,partim benigne haberent,utdiuerlà erant illarum ge^
odtlfc inîmi' mérita : nufquam autê uel has uel alias iuflî funt odiftè, nedû ita in genere aif
cum nufqMm piam praceptû legimus, odio habere inimicum, cum inimici SC ex fratribus quoti'^

Caterum hoc praceptu,his ipfîs uerbis legitur exprefïum.2.Mof »9.Ebra. fîc na/

autem qui proximus rede uertitur,uel fodalis,quomodolibet coniundiïata ii^
ÔC de inanimatis,inter fe iundis,ueî aliquem ordinê habentibus, dicatur, ut
15 Jcribitur:Abram partitus triennem uaccâ,capram ÔC arietem,unam medietate«^
diftè e regione proxima fîia,id eft,alterius medietatis,uocans alteram partem, altf
rius T\J?\ id eft,proximS. Sic.i.MoC»'^) eo,quod nos rede legimus, dixit alius aliJ»
noftra uerfîo habet: dixit alter ad proximn fuum. Graca enim habent, hsù
égamro! twotAscwj/ «wtîJ», id eft, dicebat homo ei qui fîbi prope erat, hoc eft,proxiquot;^''
fuo. Ebrai habent '»quot;^nj?'quot;^nbsp;id eft, ÔC dixerunf,quilibet ad proximUJi«

fuS. Et hac quidê locutio, ubi^ in diuinis literis occurrit. igitur Ebrais «
a-ioi» Grace ÔC Latine proximus, eft proprie is, qui tibi quahbet ratione coniuna^^
fuerit,Ratione cognationis^îuealiâs arcSioris amiciriç,fîc lonadab ille,qui Ame^ -
ni filio Dauid confîliiï dabat de corrumpenda Thamar forore Abfi:alon,dicitur ^
fe ny'Vid eft, amicus uel prc^inquus Amenonis : fuerat enim filius fratris Daui«'^
Schmu.ij.Ita Chufai dicitur fuiflè id eft,amicus Dauid, Sodalitatisjlud.?®' 7
dales dati Schimfchoni,quot;l*^quot;N'ö, dicebantur,ideft,proximi eius.Iud.14. Vicinitat»^
MoCî.iubebantur Ebraai egreflliri ex Egypto, quilibet à proximo fuo ÔC qualib'^J
proxima fua,petere uala argentea, aurea ÔC ueftem,ubi idê uocabuli legituf*^ .
fiimma,cum quo quicqua tibi neogttj fiierit, qui quauis tibi ratione aÂundus^
^nbsp;rit,eum firriptura uocat 'IJî^proximum tuum.Ita qui incideratin latrones, ubi cO

IpecîHis fuit à facerdote atlt;^ Leuita,iam fadus fuerat fpfîs proximusU'ta ÔC SamaJ^^
no,licetSamaritanusfolusilIumproximumagnoueritJLuc,io.nbsp;^^

C^odcp mireris,ÔC in quo uideri poflis fingulari cura Domino fuiflè,ut hac
m a legis:DiIiges proximum tuumiicut te, quàm puriflîme ad quaslibet gentes ^
ueniret,fignificanter adeo,Grace,Latine, ÔC Germanice, hac uox nw reddita ^
ut non potuerit fignificantius,Gracis enim pro ea dicitw,« siA««r/lt;;i',td eft,is qui P^^^

gelifttïnbsp;manu, qui ad te aliquo modo pertinuent. Sic enim legimt amp; Euaft^

«^quot;m qunnbsp;utcunq^' nobis fuerit adiundus, in quê quouis pado inciderimus,

an.T?nbsp;l ï quot;»^quot;eraceret r)s,quos no nont natos,proGul â le habitantes, aut

eunanbsp;quot;3brmrit,ft'nguhsddeo iuflîtDeusdiligereproximÖ,ideft,quem/ damp;lmusAi

'Uïîaliosnbsp;cognationis amp; fanguinis quofdam, rj domeftid uocan/ proxintosfié

«^ellîtatem Snbsp;, denic^ plerofc^^ neceffîtatis,ut quorum tibi poaffimu rte/

^ari,diu,v; 1 tnbsp;^quot;r offert,quemadmodum Samaritano uulnerati illius, ÔCLz/

«ôtï noftr^S' quot; inimicus. Q_uales enim^ximi erga nos fefe habuerint, Dei,

^fuxerunt fîonS-'^quot;^^^' ^ Domini, quo diligere proximûpraCepit, de/ quid immicnt
''quot;s eft, projawnbsp;eft,eriam inimicusproximU§eft,imóeoipfó,qüödinimi Proximm cfc

^ bos iuuandos rnl.'' torrentur,proximos noftros fecerunt,ut ad demercdös illos,
^emus.nocnbsp;^ obfequïjs,quibus poftea ufi funt,ut ui

cumnegotij aliqm'd nobis Dominus in:« Qulfpratlfi
amorè eius oro S adduj,erit,cognitûcç fecerit,eum(^ ferio amabimus, ope/ mtf

rinr^tant. -^-quot;opêfias bin a-^^eerit,habeâtJmd fî inimici fuerint,6C nos odî

.nbsp;quot;quot;ntlaborâriKnbsp;iilt;Jiio,pouimus iioerare. v tenim Q gef Vffi MkUtU

quot;a ftudiofîus multo benefî ^ ^micis maiore feduhtate,^bene habêtibus inferuiuntt erga inlmicof
»«s nos, ipfîs planénbsp;curandi funt, qui odio aliquo adUer ojSïfôiîor»

, t N E v a n g. M'A T T H ÀE I
donet aliam faftâ. Qiud enim aliud faceres, amico ex phrenefeo s morto te mim c
in modum execrand, peffimeqj tibi conuitianti,ac quoad poffet,te conanti prorius
extincuerecAtqui nulla odio fratris nocentior,eocp maiore nobis cura amp; Çlicitua
ne curanda phrenefîs ac peftis poterit excogitari. In tenebris emm agit letikris, qu
illo tenetur,acàDeo eftlongealieniffîmus,. Joan.x ÔC3Jam diligwe ueremimicos

oportet,no fucate,iit Theologi fuperioris feculi docuerunt, fatis effe,mimicis o

Odh frutris re ccelumÄ in extrema necemtate,fuccurrere:abfoludffimx amicitix numéros er
t,ihil pcjliUn^ gaillos implere neceffe eft. Saneproximi funt, quare perinde atc^ nos ipfos dilig^

tmjgiturhe museos,fiqiudcmfuerimus,quodaudimusChriftiam:quibusmmirum hxclolis
ncß^scipa^ prxceptafunt,mfi!tjsDeiperfedis.VndeChriftusapudLucam,amoremmimic^^^

üßimmmc. mm prxcepwrus prxmifit : Sed uobis dico qui audiris. Nouis nanq? auribus op««
«fcffte eft,ut ifta integrx diledionis dodrina percipiatur,quibus qm carent, ifta li audiam

atdî eftè filium cceleftis amp; xterni patris dam ultro id nobis, fîquidem credimi^, 11
däit. Quidnam igitu/ queat eftcdifticile autmoleftum,quo tam incomparabilit^
benign patri gratifîcemur^Id uero uel fola hçc proximi diledio eft,quç omr jb JS,
etiam hoftibus benefaciac. Hxc una eft, qua germanos Dd filios nos comprobab^
mus,foIa hac cœleftem patrem referemus.Qtiod itac^ odium,qux tanta poliit exc
gitari iniin-ia,qux nos,fi ifta credimus, queat remorari,quo niinus demerendo n
micos patri Deo gratificemur,adoprionemiftam cœleftem referamus,hoc eft, d ««

Übet benefîcus,pra:ferum in corporalibus iftis, folem fuum exorin finit fuper maiquot;

pertinent, promifcue omnibus impartit, amp; hadenus benignus eft, ut Lucas hab^ ^
. . «ga ingraros quoq?,ac malos,Sic amp; nos fi adoptionefdioru uere confecim funi« ;
■ noftri fimiles,utcunc^ mutentur alij,perlaierabimus, hoc eft, erga quoshbet beni

'nbsp;fiaûifDiritaliabeneficia,wdodrmam,monitionescçfalunsrefpuant,corporahaia

tem quibufqjuitaprxfensfoueturànobisimitantibusbenignitatem patris noUt»
Dercimant Alioqui fi dilexerimus eos duntaxat qui nos diligunt, ÔC fratres folu ^
rimus complexi, benefecerimus ijs tantum, qui bendaciunt nobis, nec^ ^utuu ^
derimus nifî iis,quos fcimus foluendo efle ÔC creditu reddituros: quid quxfo adliu
eximiû id eft,dïgnû noftra uocatione fecimus^ quahs nobis gratia habeda eft^ cgî
tandem id benefiet} tddetur, quandoquidê meritorium, ÔC non gratuitum exilai;
■ ouid prxterea mercedis expedabimus, fiquidem ab hominibus, paria recipimu^^
Tam abeft ut manca ifta ÔC maligne circufcripta benignitate patrem rioftrS
ftem digne adhuc retulerimus, noftrx^ uocationi ÔC nomini refpodenmus,xit t^
mes publicanos atcç qui publicitus peccatores haben?, nondû bonitate uicerimu ^
Nam, diligunt ÔC illi eos,qui fe diligût,copleduntur quos inter fuos agnofcimt, p
-, - riefaciunt fîbi beneficis,dant mumû tjs,quos fp^erât fumros foluendo,amp; uice rcp^^^

quanto nos illis, qui caro adhuc funt, ÔC filn diaboh, pr^amus, fadi filt] ÔC hxrequot;

Dei Proinde ait:Eritis igif perfedi quemadmodû pater uefter,qui in cœlis cft, p^,. ^ -
dus eft,quod apud Lucâ fîc legiwr:Eftote ergo mifericbrdes ficut pater ueftcr m» ^

« Perinde eft. atqj affècit me fingulari benefit SLrL
Vnd.nbsp;^rga '«e beneuolentiam dec

larauit,iuuitcgregie,
»■ahilem fecir nnbsp;redditurpaflïm fn Pfalmis.Vt Plàimo quarto:Mf

^^»leficusnbsp;'quot;quot;'quot;s legitur, ^On amp; erat uertcndum, benignus, aut kom

in O'quot;O.quot;quot;®'quot;quot; omnes filn Dei, referentes,fcilicet,patrem fuS be Äf

ingratos iniuftos. Qui iam huiufmodi fünt,eös Dominus ucrtitun
ab omn S ïquot;^ ' demereri ftudent quoshbet,habentur ipfi uiciflim
Öomin f quot;°'^imbus,multa9 mala pro beneficijs fuis recipiunr, fed educit
f^ffiinus in quot;quot; ' uniucrfis,ac mirabiliter gloriofos reddit.Hom par^
hnm;-^ quot;terraprouentuseft.idrnnirpWturPfaLnbsp;__j.-

quot;'»nys in terr. ^...... ^«quot;wcm uiuuc»ii»,c.vnbsp;yiorioios rectdit.Hom par^

quot;^.''^^quot;Jgne tacies,ud cum bono bonus eris, quia miferîcordiam con
quot;quot;»encordes.

•■it' aliäs ?nnbsp;atque mifericordes, quales hic Chriftus fuos efîè requi

fuos evlinl;'^quot; ut hanc ftudiofe reprefentent,dignatur eos continuo permini== Gcr.fr«»»
^^fis ftudig u quot;nbsp;quot;t^'P^^ prefenn difcipulos fuos hortatus eft, hoc benigniV

pater exineSl?'?quot;quot;'^'^quot;'^ efficaciflimis, dudis àperfona, quam cœleftis
non tant^ bonitate fua nobis impofuit, ut filtj ipfîus effemus : eoque
que ïaud.?^^ Publicanis,fed quibufcp optimis etiam at^
libérer h hominibus,bonitate prxftaremus.Cui iam non
abf t P^rfonx inferuire c inferuiet autem qiufquis
, quot;tam illam cœleftis pam's in omnes ac effufam
ßomtatem,diligendo,amp;: demerendo quosliV
bet, ftuduerit imitari ÔC referre*

T T E N DIT E neeieetnofytiaôî ucftram prfcfteti'scoram
hominibus, quo fpeaemîni ab illîs. Alioquî prjEmfum
non habetis apud patretn ueftrum qui eft in cœlis. Ita^
cum pr^ftas eleemofynâ, ne tubîs canatur ante te, quem/ ,
admodum hypocritefaciût m conciiiâbulîs, amp;in uia's, ut
^erccdcm fuamnbsp;ab hominibus: Amen dico uobis, habent

quod facit dextera tuaquot;quot;pra:ftabiseieemofynam,tiefdat fîniftra
iti occuIto,ipfe reddet'ribitnbsp;'

Sca.i, Ët cutn orauen's»nonerisquemadmodum Hypocrite. Nam ilU folcntiw '
conctlîabulis Ôiin angulîs platearum fiantes orare, quo confpicui fint hom''
nibus. Amen dico uobis, quod habent mercedem fuam, Tu uero cum otss,
introito in conclaue tuum,Ô2 occlufo oftio tuo, ora patrem tuum qui efl in oO
cultOjK pater tuus qui uidet in occulto, perfoluet tibi in propatulo. Verum o/
rantes ne fitismultiloqui ßcutEthnici-Putant enim fore,ut ob multüoquium
fuum exaudiantur.Ne igitur efFiciaminißmiles iflorum. Nöuiteni^ pater ue
f fter quibus rebus opus fit uobis,priufquam petatisab illo,

SrÄ.5. Ad hunc ergo modum orate uos: Pater nofler, qui es i'n ccelis,fan(5lificetur
nomé tuum.Venrat regnum tuumtfiatuoluntas tua, quemadmodum inccc^
Io,ficetiam in terra.Panem noftrum|quotidi'anum da nobis hodie, ÔC remitt^
nobis débita noflra,ßcut ÔC nos remittimus debitoribus noftris.Et ne inducaS

3C gloria,in fecula feculorum) Amen. Proinde fî remiferîti's hominibus errata
fua,'rcmittet ÔC uobis pater uefler cœleftis. Quod G no remifericis homiùibuS
errata fua,nec pater uefler remittee errata ueflra.

SfÄ.4. Porro cum ieiunauetitts.ne fitis ueluti hypocrite tétrici.Obfcurant enfin f^
cies fuas,quo perfpfcuum fithominîbus ipfosieiunare. Amen dico uobis,ha-'
bent mercedem fuamtTu uero cum îeiunas,unge caput tuum, SC faciem tuatu
laua,neconfpîcuum fît hominibus te ieiunare,fedpatrituo,qui efl înocculW' |
ÔC pater tuus qui uidet in abdito,redd,et tibi în propatulo,

seâ,s» Ne reponattsuobîs thefauros în terra, ùbîerugoSC tînea corrumpît, 8C ub^
fures perfodîunt ac furantur. Sed recondite uobîs thefauros în cœlo, ubî
erugo,net^ tînea corrumpît, ubî fures non perfodîunt,ne^ furantur.NaO^
ubi fuerit théfaurus uefler,îllîc erîrÔC cor ueflrum.

scâ.g, Lucerna corporis efloculus.Sî îgîtur oculus tuus fimplex fuerît, totum coi^^
pus tuum lucidum erit.Qudd fi oculus tuus malus fuerît,totum corpus tuu»*
tenebrofum erît.Ergo fi lumen, quod efl în te, tenebrx furit, îpfas tenebr^
quant^C

terum dîliget,aut huic adhsrebît, amp;alterij négligea Non poteftîs feruîreP^^
SCMammonaî.

sca.9. Propterea dico uobis, ne fitis folîcitî uit« ueflree, quîd efurî fitis, aut bi^^^
turî,neque corpori ueflro,quibus indumentis ufurî. NtJnne anima pluris
quàm cibus, ôC corpus pluris quàm îndumentumC Vertite oculos ad uolatil'^
ccrli,quia non ferunt,neque metunt,neque conuehunt în horrea, Ô£ pater
fter cœleflîs alît illa.Nónne uos longe pr^cellîtis illaC Quis autem ex uobis
Ucîte cbgîtando,potéfladderead flaturam fuamcubitum unumCAcdeîndi^'
mento quîd folîcitî eflisC Cognofcite lilia agti quomodo crefcant, Nonlabû'
ratit,nequenent, Attamen dico uobis, ne Solomone quidem în uniuetfag^^''

«d far ' ^quot;oanuttî mittitur, Dcus fic ueftit, an non multo magis uobis
quidbl^^^*^quot;quot;^ fidentesC Ne fîtis igitur folidti, dicentes: Quidcdcmus,auc
^ouit'nbsp;omnia ifta genres exquirunt.

Ttendite ne decmofînam uefl:ram faciatis, SCc.) Superiori capite ui'n
mcauit Chriftus legem, fàlfîs Pharifacorum commentis, prxfenti adfe/
nrgt;eonmdemhypocrifî,qux prxcipua habebantur religionis opera,
^ieemolynam fcilicet, precationes,amp;:iemnium. Tum quo ad uere bo/ Qua hoc cd/
^ït uit^ opera,nempe officia charitatis reddat propenfîores,multis hortatifr, pite docc'w

hac ^ t^4«|/,quod mifereri fignificat, nomen eleemofînx deduci/ d«/
^i'edionp r? ■ prxmilià modo,de dando cuiuis petenti,prxcipit,ut qux cx mofyna,
leuandi mfrnbsp;inculcat, ultro promanet. Vt autem ftudio tantum

^am prxfteti, a fVidete modo ne eoram hominibus, quo fpedemini,il
Uiuatisnbsp;benefactendo inopibus fpedate,quàm utfratrcs qui^

î^-mibus elfe al^cnbsp;P^fquot;^ me^SCcde quo infra.^?. Alioqui,fî côfpicui ho

daturi eleemofvn-,mnbsp;^P^quot;quot;quot;quot; »ciöt,urihominibus fpedabiles fint, ideo

^ 'quot;ua ambitione effî?nbsp;^^faciunt,qud a^ multis confpiciantur : qua ftui

fiuiftra nefc ar nnST^^ uulgaris,plenus eft. Prxftare deemofynam in Occulto,
uoluit

ftra magna eft fquot; '^ouuimus,fuper illud: Gaudete amp; exultate,quia merces ue/

Dedeledupa i®'
Satis habeo monS;^''^^ difputatur ,de quare extat egregius fermotoan. Oeco.
tibi obtulerit beneficio tnbsp;deemofynam proximo,id eft,ei qUem Dominus

EWARRATIO SECTIONIS II.
Et cum oraueris,non eris quemadmodum hypocritae, amp;c.) Oratio alterum eft,
quo maxime occupantur, quos uera renet religio.Et hanc ftrenue fim ulab ant phart
faïi,ut ex r)s quae Chriftus infra 2 j.ipfts opprobrat/atis h'quet. Monet autem ftios tït
precando,a duobus uitijsuehntaheni efle, uno hypocritanim Pharifaorum, aftero
Ethnicorum. Ä priore, humanalaudis captatione, dehortatur eifdem argumentis»
quibus contra eleemofîna oftentationem uius eft, nimirum his : Deus pater ueftcr
eft,ergo ipfi fbli approbrare uos debetis:eóq? orare, ut ipfè uos uideat, nö homines»
Deinde cccleftis pater eft,ergo par eft,ut ÔC uos filîj eius cœleftes fitis, quibus omnis
terrena commendatio fbrdeat, nedum uideatur ambienda : tum, ut fi'lrj Dei eftis, it^
decet longifîîme praftetis Pharifais hypocritis:illis igitur annitentibus fè approba^
re hominibus,uobis debet cura cfTe, ut probemini Deo. Poftremo fi hominum ap^
plaufum uenamini,non poterit agnofcere uos fibi infèruire pater,atqueita nulïauo
bis ab ipfo expedanda erit gratia,receptocç hominum applaufti, iam omnem piet^
tiSueftra mercedem recepiftis, qua quid m'lius, quidue inaniuscAb altero in oran/
do uiao,quo Ethnid laborant,fciIicct, fijtili uerborum proluuio,auocat duobus ar/
gumentis: Vno,quöd ita uerba in precatione prodigere Ethnicorum error efl-,exift*
mantium ob mulriloquium fè exaudiri:quod utic5lt;eft indigne de Deo fèntire,. qua/
fi noftro,fcilicet,mulaloquio deledetur,à quo aque ftulto ac impio errore decètce'quot;
te alienos efl^è filios Dei:ÄItero,erga Deum non eflè opus uerbis, ut qui antequam
precemur nouerit qua nobis fint neceflaria. Vtroc^ hoe uitio plurimi hodie, qui^
lt;bli religiofi uolunt haberi,miTere laborant,nam ôC uerborum inexhaufta farragine
precantur, ôC ut hominibus fiiam deuotioncm, quam uocant, cum approbcnt,tuni
chare uendant,ucl maxime confpici laborant,bis caciÔC mifèri Nifi enim confid^''
rent multis uerbis perflrepentes gratum Deo faduros fè, atcß cum humana laude,
etiam uentris emolumêta inde fèntirent, ut ino-oTsom ÔC delicatuh fiint, pauciffimis
(ànèprecarentur.

Caterum eo quód iubet introire in cochue,'ÔC occlufb oftio orare patrem, nü^i^
aliud dicere uoluit,quam fugiendam modis omnibus oftentationem;hanc fi exanlt;
mo auerfatus ftieris, ÔC orando uni patri ccelefti approbate te fliidueris, rede in oO'
clufb conclaui orafti,fi euam in maxima hominum frequentia oraueris. Neq? enin»
nouus mos eft in conuentu Ecclefia precari,ut probant exempla tam ueterum, D^
uidis,Schlomoh,ô:aliorum,quàm inftituuo Pauli,quam J.Corin, 14. ÔC i.Tsmot.^*
commendat.Et non fblum mos hic non nouus eft, fèd etiam Chriflaanis dignus. Vt
enim in fuisconuenribusbeneficia Dei potiflimum fblenniter commemoranti»''
Ita par eft, ut omnium animi ad agendas ipfi gratias, atque orandum fpiritum p^^
ipfius arbitrio uiuendi,accendantur.
QgW WAtïo, Veruntamen cum oratio fit ferium ÔC ardens animi cum Deo colloquium, q^^
tam pro receptis bèneficijs ipfi gratias agimus, quam porró beneficentiam eius or»
mus,fcceffum amat,uel maxime. Ita Chriflum fubinde feceflïflè Euangeliftacoi^''
memorant : ÔC Petrus loppa oraturus,in fuperiore partem adium afcendebat.
lo.Certe ut ingens Deicontemptus eft, fiue uerba ad ipfum fine mentefundas, ho^^
eft,nequaquam ores, fèd orationem cum irrifi'one Dei fim ules: fiue etiam citra
ba uams cogitationibus rapiaris ad negotia carnis, ubi inftitueris colloquicö D^^'
ita profedo danda opera cft, ut quam maxim e uacua humanis rebus mens fif,ubi
fcepta eft ad Deum precatio.Nihil enim debet nobis aque uerendum effe at(^ con^
ditor nofter Deus, nihil aque ardere nos par eft, ac indidgennffîmum hunc patrci^
noftrum:nihil tam optabile nobis haberi conuenit qua m qua ab illo oranda nobi®
funt,bonus nimirum,^: redus ^iritus:denique non eft,quod ita animum nofirum»
Mt eius in nos boiutaa£^mcmoria,iurerapere debeat,ideo fi illico ad aha animus

obrepere n''rquot;quot;nbsp;illa rebus obuerfantibus carnalibus nequeät non Sw/TJ« necef

tium excm^f^ fiiecedat oratio elFicit,uerbi Dei depredicatio. Se pariter oran
quot;t plenÜTc ^nbsp;ab omnibus ad Deum feceditur,fi:equentia ea ualet

beneficia ipfius, quxcumimiuerfo hominu ge/
fiis,rc{[.v p^quot;quot;anter contulit, atc^ quoddie confert expendiflc:quo accen/
fundat'^^grariarumac^one,laudemcp opdmi panisef/ j.r^
quot;^•^enûo^^nbsp;feSealiiseaprxcari, quibusqui^mderitadid,ut mZ 'L

P^titionihif ' se fubieda quo^ a Domino precandi formula,cum premittit
'^uinc-e er? ^^^^^^ ^^^ ^^nbsp;quidem uerbis, ampliflîmâ tamen

^ternir ^^'S^ationis commemorationem continet : qua, fcilicet, miferos
feo^o, ut ntVi^ «^cdeftis pater in filios,6e heredes cœleftis uite adoptauit,quo pro/
^^mprei^P^-quot;nbsp;m'hileftbeatius,ita ineo uniuerfaDd beneficia abunde

quot;■^'f'itaiftas rwvf - quot; nonnifi coripium deguftataDd bonitate rede didatie/
»^o animus tum « fuggererc,quàm probe cognita neceflttas poterit.Has ue/
tiam Dei facJit quot; ^ ordinabit, atc^ formula Chrifti prefcribit.ut que ad glo/
«^undo demumptecemur,que contra,in primis item deprecemur:Sefe/
quotidie nobinbsp;ad uitam pracfentem pertinent. Qiian^ quid in his, que

incumbent^ r P*quot;® ^^^^^ benignitas patris pulfanda eft, quando eriä
adus d?,quot;quot;quot; r ^''atiarum adioni, qtiado petirionibus. facile animaduertet
quot;otte inopix nun ^Pquot;'quot;quot;-Hinc nunc potiflSmQ pro ualetudine, nunc pro depul/
?quot;ficiorum mulm*^ ^^^^^^ hoftem domino fupplicabit.lta fi maior fuerit fenfus be/
'quot;OS uides, ut 9 ggratiarum adione ,cuiufmodipIerofq3pfalmoscompo/
'quot;seritinquersd*'^^^ alios plurimos. Si uero prgfentius preiferit ncceffitas,mul/
quid de his uerha rTnbsp;pfâlj.ç.lt;î.7.cum minime paucis alifs indicant.Sed

animi aflTecfin^ innbsp;in oratione locus nullus eft,nifi forte ardentior QS^tenuj lt;ui

iiehementibusnbsp;^quot;^odämodo erüpatrid quod multis fane accidit, dum oratione^

ore loquatur.qy^ ^^o^tationibus agitatur,utetiamnemineprefenteeadem »erb*'
etus ardore, nihil locrquot;^*^' ^^ ^ ^^^^ ebulliant, que nimio, fcilicet,affe/
qui nullum gratiucn7.quot;^''^^^^^°quot;^'habebunt.Eftenim oratio colloquiS cum Deo,

rar««___r..^ r, . '■Huamcnt-rr.-^c,______________J-nbsp;1 •nbsp;lt; . ^nbsp;f - -

quot;IS atcß alios animi cosit P^^*^attir,imd precantibus preiturmam eque precatio/ puhUeo
^ue exprimere oportet sSquot;^ affedus,per uerba fignificare nos hominibus at/ precmes «er
non pofliimus agerenbsp;lt;^auflà uerba adhibentur, quibufcum ali/ ^ ädhiboit.

tarn autem ut eadem legendo uel canendo oret, quam utfe affecfîuff, quibus fâtiài
arfêrunt,admoneat,atcp inde dC fîbi ob teporem fîium difpliceat, ÔC fîmul non nihil
ad precandum accendatur.

In hunc certe fi'nem plàlmi ÔC aliae publica; preces in ecclefîaf dicuntiïr,quó pö/
pulus moneatur, ut fandi Deo fîfî fîint, ut opem Dei cum fîducia orauerunt ÔC ex/
orauerunt, utc^ totos in gratiarum adionem ÔC laudem Dei fefe effudenmt,atc^ iw
exemplo iplbrum ad fîmiliaaccendatur. Deinde ÔC qua alia precationes pub ic«
recitantur,atqj à presbytero pro ecclefîa neceffîtate formannir, eadem caufla,nimi
rumadexcitandos populi animos, ut ftiam neceffitatem agnofcant,atqueDeutn
ut illam reuelet penes le orent, inftituta funt.Exhisiamutcunque liquere poteft»
qua fît uera precationis natura, quibus rebus paretur, ÔC quatenus ad eam uerba
pertinerepoliunt: denique ut nihil minus quàm precationes ad Deum fîmt,quaî
hoc nomine à prepoftere religiofulis, fîne Ipiritu ÔC mente, magno fznè ÔC diu ian^
diuenditalunt.

Ne(^ obfcurum hinc cft,cfle fuperftitionem grauem, tempus certum, modum^^
ÔC locum orandi fîngulis pra(cribere,imo pracipere,ut omittere aliquid noxa ha/
beatur letalis. Quafo cui mortalium in manu erit,alij gaudendi,uel triftandi,uel a''
Ifjs aftèdibus ardendi, tempus locum ac modum neceflàrium ftatuere, cum ne ii]
ipfîus quidem hominis manu fît, affi'cipro arbitrio ^Nam fîneardenriffimo anim^
defîderio, fînec^ flagrantiffimo Ipei ÔC gratiarum adionis erga Deum affedu, qui^
aliud,quàm infanda Dei iiTifîo eft,prafumpta precatio f Qind enim aliud eft orsr^
fîne defîderio,ÔC gratias agere fîne lènfu beneficî],quàm gaudere fîne gaudio,dole/
refîne dolore î* Quis iam amp; iplà Ipiritalium rerum immittetdefîderia,quisdefîde/
riorum ftatuet modum, nifî fpiritus r Huius igitur folius erit ad orandum mouere»
orationis«^ modLimftatuere,quodquicim(p mortalium conanis fuerit, hypocritas
inuifos Deo redder ,precatores Deo gratos non reddet. Proinde nos ad orandu ne/
minem aliter poterimus prouocare, quàm fî illi quam diligentiffime ÔC lucuîentif^
fime,ÔC fuam neceffitatem at(^ miferiam, ÔCDei omnibus petentibus expofîtâbo/
nitatem ÔCindulgentiam ob oculos pofuerimus, fî tum adfijeritnomen Chrifb'»^^
ut rjs qua ei pradicauimus fidem habeat,effècerir, fîcut lèntiet iam, quàm mi/èr fîf»
ÔC quàm maxima neceffitate prefîus,ita nequibit non ardentiffime opem implora/
re Dei,quem credit benigne adeo miièros audire:ut(^ multum fuam miferiâ agno/
uerit,ita multus quocp erit in precando.

Ita Paulus ÔC fandi aliquod fuam ÔC aliorum neceffîtates,inopiamc^ gloria D^»
tam in ipfîs quam in alijs lemper ante oculos haberent,plurimû in orationibus fii^''
re.Indecp eft:,quod Paulus fuos ubicp tantopere hortatur, ut precationibus inftentî
nimirum optans, ut in le lapius deftenderent, fîios ôC aliorS morbos agnofcerefl'^'
Dei ineftabilem bonitatem probe peniàrent, atcp ita defîderio m'ta noua, ac iècuW
dum Deum inftituta,magis ac magis flagrarent,hoc eft,continuo plus hominê
uerent,8C Deum induerent.Hoc certe fîbi ifta uoIunt:Precarioni inftate,uigilant^^
in ea cum gratiarû adione,Ro.iî.ôC Collofs.4. Indefînenter orate. i.TheiTal.î.ite'^
4,Philipp.De nulla re foliciti ûtis,{ed in omniprecatione SCobfocratione,cum g^*
tiarum aÂone,petitiones ueflra innoteftant apud Deum.

Necp uero'iftis ad folum perpetuû illud gloria Dei defîderium, quod iuge apijj
Chriftianos eife debct,hortatur,quod incoflilti quidâfcript-uraEuangelica eftèA
dici ChriftianS orarionem,docuerunt:imd monet,utcreberrime, ÔC quories omni''
no licere poffit,àturbis ÔC negotijs hominû fecedamus, ftatis precationibus incW^
bentes, quales ipfe continuo habebat, Deo cômendans ecclefîarum ôC fratrum
ceffitatem.Propter has utic^ tanto attentiores habendas, ÔC à congrefîli connub'^
Ii, ÔC delitijs ciborumfubinde abftinendum,hoc eft,ieiunandum erit,cuius rnemi'

^o'ftu'^ ^ otnnibus negotijs carnis fe ftibducendo pararit, ut digne cum uno Deo jeiuttdtidum
^otnh^^^^ ^nbsp;cumieiunijs precatos, cum fratres ^dprecem.

Uocat h ^^ loquitur, quàm ut eft itatus feceftlis mente ad Deum : dC nunquam
Dnbsp;illud gloria Dei defiderium,quod iugiter in animo fèdelt;

quod r ^^'^•^rario enim plus eft, fèrium,fcilicet,ut diximus, cum Deo colloquium,

»eclufis altjs negorijs Iblum habeaair,
lis (^J^p quot;f rarum hodie apud cos qui Chrifti uideri uolunt, habetur, imó à mul=«
fetur - 'nbsp;colloqui,a: fuam apud ipfum neceftitatê deponere, igno/

^uc c'o^^''argumentum eft,peccati fui iftos, dC fimul bonitatis Dei, tenuem ad/
^bicK ^^quot;^onem eftè confecutos : prafertim cum uideant tantum diuini nominis
feciitionnbsp;fxuâ in Euangdion Chrifti 5C eius profeifores intendi per^

»•^«niïie^ *^!rcundari.Nc9 obfcurum prafagium hic ftupor eft,magna ultionis Dei
ÔCnbsp;quot;^ala noftra ipfi adeo non fentimus,gratiam® iudicis irati,orare

^em,obr ^ ponitr7iTp(gt;j-lt;rbj^«f/,(/»t»lt;rlt;f/,lt;f%«flt;s-/«{/,£aT«/^nbsp;id eft,precario/

Crimen ^f.'^^j^®riem,gratiarum adionem, petitiones,interpclIarionê,inter qua di/
gnificatnbsp;obfecratio uehementiorem precationem fi/

'Pfi ea Dr ^^^ram faciamus,neqj aliter pro ea fubleuanda oramus, quàm fi.nos
V ndenbsp;pado intercedimus inter Deû amp; illos,pro quibus oramus»

nota efl:, quae quo fi'dentiusSCardentius oretur, nunquam
Ebra^ce -®quot;^ debet,
^'ginem f fubinde appellatur U'S'ün id eft,Thephilah,quod nomen iuxta 0/
re:ficut Ï^St^rT'f?quot;!^^ 'udicij-ud condemnationis deprecationem uidetur fignifica/
Tonern, qùo i ^'^ehinnah, gratia precationem SC uehementiorem fupplica/
Promifcuenrquot;'quot; ^quot;^rum uel utrunc^ iemper oratio agit :utruncp autem nomen
^ripturanbsp;orationem, precationem j obfecrationem uocamus,in

enim poteft^j patet,quis orandus fit,nimirum folus Dcus,pater nofter:foIus 02«
»^ft,acbonarer^ 'pnitum làlutis, quem SC nobis SC alijs potiflimum orare conue/
prium pro nobnbsp;nemo ita nobis ut ille fauere poterit,ut qui pro/

etiam in nos Der^ quot;''^rn dederit in mortem : neque quifquam aque eflè milèricors
cuius folius pronbsp;obfcurum eft,fide orandum eflè,eo^ per Chriftum

confidere SCinuoc^ »arisfadione freti, Deum exorabilem nobis eflepoftumus
perinde ac nos deK^quot;^^ Parr?,Denicp ÔC pro fratribus orandû eflè liquet,quâdo ipfbs

quot;t ambiamus diuos qui ° '^''quot;agiscp dabimus operam, ut nos Deum oremus ^
Poflint, uel fecus nihil ce^ï^ nobis,prafertim cû de ftatu ipforû an nos auàre
•^ere, ut pro nobis or^m-mnbsp;Prafentibus fandis loqui pofflimus ÔC fcri/

I N E V A N G. H A T T H AE I
nw fieri debet, quafî Deus nos propter noftram indignitatem minus ajtidireuelîff^
fi ipfum etiam fbli oremus:fed ex ingend eorum,quae pedmus defiderio,quo^
(ciIicet,optemus uniuerfas creaturas idem petere. Nam in omniTjus precationibu^
noftris caput effè debet;Sandificetur riomen tuum : Adueniat regnum tuum, qu»
fanèab omnibus petenda funt. Sic Paulus identidem fratres hortabatur,utpro feo/
rarent, fèd tantum quce ad gloriam Dei faciebättnempe^ut aperiretur cum fibi tum
altjs óftium ad prxdicandum Euangelion,ut curreret fermo illius, faceretc^ frudöj
Pro momis QC huiufmodi.Pro mormis orare,nec^ Chriftus,ne(^ Apoftoli iuflèrunt, qui tamen
fine Rdeora* nihil àlutare tacuenmt:non uideo igitur,qua fide orare pro ipfîs poffumus, pracfcr
tm dm cum nefciamus, an iuuari noftris precibus queant. Certe de Purgatorio futur*
feculi fcriptura ne uerbum quidem habet.

Irrepferunt pridem m ecclefîam hxc duo, ut diuos, quos apud Chriftum ag^f^,
credimus,homines priuatim ÔC publice inuocen^ ut pro ipfîs intercédant apud do/
minum,8C ut defundis,de quorû fàlute perfeda incerti fumus,orent quietê à dotni/
no,eIargientesad memorias eorum eleemofynâ, idc^ prxcipue apudfàcrâEucha'
riftiam:poftea inftituti in hoc pfalmi funt,lediones,antiphonx ÔC rdponfbria,moX
ÔC alia adieda flint. At in Apoftolicis literis, ÔC primx Ecclefix obfèruatione nihi»
huius legitur.Et in utrocp magnS eft uerx fidei periculu:ita ut publica ÔC ing€;îtein

quos ut pro fè apud Deû intercedant,orant:ieiunant in profefto illorîî, feriantur it»
tefto,dmant idola eorû.Et his fè uolunt efFeciffè,ut diuiilli omne quâ ipfi merentuf
iram Dei ipfis auertant:amp;: Dei benignitate in omnibus rebus impertiant : ficq^ f^''
curi de iudicio Dei,in omne genus fcelerS incurrunt continuo. Qui cultus diao^
rum,quo obfècro diffèrt à ueteri Ethnicorû fuperftitionê erga fuos Deos c Quar aö£
efthxc diuorum contumelfa, quos ifti faciunt patronos uitç tam fceleratx.illi dum
hic uiuerent,fceleftos homines ad pœnitentiâ uocabant : impœnitentes in nomin^
Chrifti etdefia eijciebant,Slt;: nimc,fcilicet,in cœlis fouebunt eos,impetrata fcelcrS»
fie impunitatc,amp;: materia.O miferandâ cxcitatem ÔC ignauiam paftorû noftrorum»
quos adeo nihil mouit tot iam lèculis ifta fijperftirio grauiffîma, adeo ut pleriq^

Sed dicet aliquis,tollatur hic abufus, ÔC inuocatio fàndoru, ut pro nobis intercc^
dant,non damnetur. Qui hanc rem tanti faciunt, qux tamen in fcripturis nullo n^
exemplo quidem comendatur,5C tantum dedit damnû,hos uelim in fè defcender^»
ÔC feipfos exquirere,cur tanti eis fit iftâ fândonim defiindorû quxrere intercelfto^
nem.Nemo quicquam uelit facere fruftra,maxime in religione premit aliqua cala'
mitas,quâ peccatis meritus es,no fâris tibi eft,quod ait Dominus nofter lefus Chri^
fl-iTô .nbsp;mpnmnpç niTi lal^nfatis SConcratl efbs.nbsp;refiriam imc

troiius,qui pro peccatis wis mortuus eft,ut apud patrem tibi impetret omniar' Si ^^
ro fufficit, cur non ad hunc primum confugis î* Cum^ nemo diuorû poteft ita
mentcr te audire, ita prompte exaucfire, ÔC tam certo conficere tibi apttd patrem ^
mnia, ut ipfe Dominus, cur non hoc folo patrono contentus es^ Quod prxlènt^^
inuocas, ut non tam pro te quàm tecû orent, çx ea afFedione ingemj noftri eft»
dum ardemus aliquo affedu, uèlimus totu mundS unà fîc afïîci, deinde comvn^^i
damus fratribus hoc pado eam rem,pro qua oramus,qux,fcilicet, fèmper in
Dei facere debet:diuos cum iam funt extra focietatem nofiram,nemo ueterum f^O'
dorum,quos nobis fcriptura çommendaMnuocafïèIcgitirrlt;

attollere ? ^ L)eo petendimi ducimLis,cœperunt etiam ad di'uos hunc arfèdïüm
^s mainbsp;tamen damnarût, fî quis pn'usfandos quàm Chrifl:um,aut fan

ChrS^^ quam Ghn'ftum fiducia:S«: ideo eriam fandos muocaret, qudd diffide/
adinnbsp;Random mtercefîîone fe auditurû,6lt;f impetraturS omnia. De

notv T*^? ^^^ oratio eam fenoet bonitate ;
3 omn r Chrifto, adeo percipiet ab eo, quà_peut,ci
Öefu ÏP^'^^ïione erga diuos fît futurus ah'eniflimus.

precari ' ^ timoris,pro ipfo diledionis ingenio non poftiimus eis non be
'^uî^û Drn^ * quicqd eft officij, fupra modû quocp inualuit, dC fi ipfum
^achabeoquot;'nbsp;fcriptura uel prgceptû,uel exemplû habeatur.Precum quide

certa fuit p oblationis habent mentionem,fed eo hbro,cuius fides prifcis in*
oi^ici-Jnbsp;fi'deiamp; diledionis fynceritas magis inclinauit, hoc iftuc

•Merito ftir^ JJ® rota Euangelij adminiftratio poznitus intercidit. ^uo nomine
quot;J'erintnbsp;P'? utrunqj inuentum eft, prafertim cum nulla aha res adeo fer

^otributuquot;^?quot;^quot; ^^^ immaniflima,qua humanis meriris peccatorum expia/
intuIir'L^rnbsp;quaftui iacrificuIoru,amp;: malis omnibus, qua hic qua/

Siccu^quot;'^''^^^^xtiterunt,horrendumeftmeminifl'e.
•bittet certi^^ u Chriftianus fiiam hhitê.ÔC in uita dC in morte uni Chrifto co
f ^^ ^^ prafidio,a: in hac, ÔC in fiitura uita ab omnibus malis
fedulo am Inbsp;copotêtore. Diuos qui hac fide nihil prius habuerût,ftude

•fundus eorsanbsp;dubitans dum Chrifti fiierit, ÔC hos ipfius fore, ficut totus

^ 'is proximo ^^rifti funt.i.Cor.î.fuâ uero bencfi'centiâ exhibebit proximis,
beneficentia coS^-'P®^quot;quot;^-^'^^ eft qui hic una degût.Nam omnis noftra hic

quu iii^ nîi quot; Pr^fentes in hac uita tantum iuuari poftlint.De orationi/
promiffione n,,^quot;'quot;quot;^ quot;Itronea mifericordiaDei, nec habent dedefundis hac uita
^ftforma ^°P'^P°quot;»eearctibiteorâdoiilisallaturû . Oratio dominica, qua
Ps omnin nofixarû precationû, qua cû nobis ipfis, tum alfjs preca/
na in gratian^-^^^ domino At hac uiuos modo reipicit. Ita eleemofi/

quot;ïouet exem T Praeftntmm elargienda funt.
ecclefîç,qiiQ^ ^^quot;JJpium ecclefig prifcç,no creditur in publicârecipi obferuationem
Jam benehabuerintnbsp;aûtperpendendum erat,quódres ecclefia nunquâ

patrum memoria eue^^-^^^^'^''^^' ^^ epiftola ad Corinth. piior,amp;: alia. Idem
»ampofterioribus tênnbsp;adlanuarium,amp;:alrj patres :ut

^uodfandi prifti detuler œconomia. A.d hac quàm longe receftimus ab eo
fuperftitionibus id auquot;'^ ^^nbsp;pro defiindisc-quàm obruimus omne ge/

patrem interceflbrê agnofcit, quxt^ per diledione proximo fit omnia,Se per fè con
cident QC euanefcent f uperiiiriones,cum hx circa cultum diuorum, QC fîifîragiad^''
fundorum,tum alix omnes .Id largiatiïr nobis primus paftor Se epifcopus ani^
marum noftrarum lefus Chriftus,Amen.

Ad hunc modum orate uos:Pater nofter qui es in cœlis.) Nota,ad himc,inqi»t»
modum orate,non hxc uerba,ut ftulte uulgus hadenus perfuaflxm fiiit, exiftim^n^
{è,cum hxc uerba demurmurafîèt,egregie orafïè.Qiii ad eam denic^ infaniam pro'
lapfî flintîUt diuos etiam, hac prece uoluerint demereri, certo numéro unicui^di'^
uorum repetitam eam,uice donarrj ofïèrentes. Oratio,ut diximus, mentis,non ott^
opus eft,quare in uerbis nequaquam erit fita : necp quibus oremus uerbis, fèd q^^f
animi petamus afFcdibus,hic docemur.Primiim aut qua petamus fi'ducia,uocp k^f
filîj folent orare patrem indulgentiffimû,amp;: filîj ad cœleftem hxreditatem regeni«'
patrem item cœ eftem,qui non fblum quoc^ optimo melior fit, fèd etiam hoc ab«*^
dc in nobis declararit,pro quibus,fcilicet,in hanc cœleftem dignitatem filiorû f^^^
g, . rum adoptandis,unigenitum fimm tradiderit in mortem,Hanc tantam bénignité/
-nbsp;tem eius,fuauifïïme refricat,breue hoc exordium, imd appellatio fôla : Pater hoft^r

't fntruMif qyiçs j'jj cœlis :at(5 hoc ipfum fidem impetrandiquiduis,quodmodocœleftesn^
aiSe orrfjw». ^ ccdefti patre orare deceat,mirum in modum erigit dC côfirmat ♦ Dènicp quo»
docet,dicere pater nofter,non fblum,mutuamfi-aternitatisdiIedionemcômendat»
fine qua,fcilicet, nihil Deo poteft à nobis gratum fieri, ut fuperiori cap,Chriftus t^
ftatus eft.Itacp fi obtuleris munus tuum amp;:c.Et infra, iS.Sic 8C parer meus cœlefiis^
ciet uobis,fi non remifèritis fuo quif^ fratri de cordibus ueftris,delida eorum. S^d
fiducix 8: charitatis ardentem quandâ requirit profeffionê:qux in omnibus quo^
fandorû precibus quas fcriptura memorat,leguntur.Deus meus,dicunt, rex met»«'
fpes mea. Sic certe iberi folent orare parentes fuos, pater mi, inquiunt, ô mea
ter.Et hic fi Dominus unû aliquem orandi formam docuifîèt,iufliflètindubiedice^
re eum.Pater mi,nunc cum omnes fimul rogaffent quomodo orarêt, expreffit eatfl
formam,qux eft commoda multis unà orantibus d nofter patenEtenim obftant
bis pcccata noftra, ut cum patrem eum agnofcimus fandorum,dubitemus tam^^
uelle cum efïè etiam nobis patrem,In primis igitur hanc patris bonitatem nobis^^^
mendat,amp;: filialem in nobis erigit fiduciam, QLuan^ cum Apoftolos fie tanqua«*
unàoraturos docuitformam orandi, qux eft fimiil orantium multorum, comenda-'
uit ÔC hoc nobis,in ifto nofter,quod uno fpiritu côm unes preces ad Deum pro co^
muni omnium falute flinderc debemus. Admonent ergo paucula hxc uerba,
mum,Deum uelle effe patrem noftrum, quo quid poffit cogitari uel nobis optah'^
lius,uel Dei bonitate decentius î^proximum, patrem illum cœleftem efîè,qui
terrenobenigniorfit,Prxterea,nos cœleftis patris filios, cœleftia duntaxat deb^
quxrere.Denicß patrem noftrum omnium, ut quemadmodû ipflim, qui fiiminti'^
bonum noftrS exiftit, comunem habemus : ita multo magis omnia alia habeam''^
communia. Qiianquam,ut dixi,cum difcipulis in commune fit locutus, eoc^
quadrarit docere eos dicere, pater mi,fed nofter. Voluit magis affedum fiducial
lialis, per nomen hoc ( nofter ) commendare,ut,ftiIicet,orantes memorarêt c^f'^
effent,Deum etiam ipforum uelle patrê efrc,eos(ç non minus,quàm quoslibet fa'V
dos alios exauditurum:fraternitatis tamen fimul in eo admonuit, quod ita in
re non unumquenc^ priuatim orare docuit.nbsp;.

Sandificemr nomen tuum,) In feptem pentiones,uulgo hanc orandi forma»]J ^
ftinguerefolent,equidem abimdefecaflè eam exiftimo, ac fatis lucis intuliflè,»'''
prccationem ÔC deprecationem paraar. Precari enim quxdam^ ÔC rurfus quaedajquot;

^^^ PreS ^?bcmus.Deprecari autem tantum fpintaiia mala,prçcipue quidem,
ne,nenbsp;aocemur, ha fiint remiffi'o peccatorum,Slt;: cuftodia à ten ta tio/ Summdpteii

•■aHitm mtiTquot;®' quot;euediabolo obnoxïj reddamur:cui deprecation! tamen corpo/ lt;^tiomsDo^
^ift Quatn?nbsp;diabolus elecflos exercet,deprecatio coniunda eft, fed no

fa.ut aéiÏcn^fnbsp;Pcr^ï^de eft, atcp da,ut Celebris ac gloriofus fts in ter^

'quot;^DeinoS. ' Gentes.de quo sPfal.canitur.Etenim ubi per fidem cognofci
S^orificaair cVnbsp;per Chrifti^ expofita bonitas,tum demum à nobis rite

Pf^râfciw ^'Pconnntro omni die blafphematur nomen meS, Pro/
Ecce iSnbsp;^quot;Pquot;'^ montes pedes pradicantis, annuntiantis pacem,

uirt.nVl ? ' ^jfPbemant, dicentes identidem, ubi eft DeUs eorumjquot; Vbi
Prarcnbsp;excrit,redimittç populum fuum,quod per Chri/

''^quàm reddam nrf^'quot; q^^ontani egopominus,fandus in Iftad.Hoc quid aliud
'quot;^quodego Dom?n rquot;quot;^ §Ioquot;o^quot;'quot;,S^auguftum,cum iampaffim agnofce^'

•^agnus in medio mi fandiVïf x ^ terra,iubila SC exulta habitatrix Tzion, quia

Jftin medio noftri,YacitmiraK?^'^ ^^^^quot;'^^'^^'^^^quot;^quot;®'quot;^quot;^quot;quot;^^^^

prx(ênte,qui malis nos omnibus liberet,bonis cûdis cumulatiffîme ditet^fruimun
ut prx ipfo nihil eflè omnia probe agnofcimus, in ipfo autem nihil nobis, quod ao
confummatiffîmâ fœh'citatem pertineat, defiderari, ita quid aliud poflèmus quai»
hxc ipfi confiten,Ô(: tantam ipfîus in nos bonitatem ,ubicçteflariamp;: prxdicare,ac
cmnibtïs commendare i Qiianto^ ladus huius regni pomeria, Domini dignatio-'
ne,apud infrelices alioqui mortales proferri conangit,tanto magis neceflè eft,ut m
laudem eius SCiubilumquendâ erumpamus, quotquot gloriam ipfîus qui in me/
dionoftn régnât,charamhabemuscquot;nbsp;jnbsp;r-n. -yi

De regno hoc paflîm in Pfalmis amp; Propheds multa prxclara legimus » Efl: enim
regnCi iullidx atc^ xternxcum libertatis, tum fcelicitaris:quod Chrifliis donec ui/
timus hoftis,mors côfîciatur, in eledîis per fpiritum fuum adminiflrat Jn hoc regn«
per fidê recipimur:diledhone,ut germano regni huius infigni, amp;C adu proprio,eiUS
ciueé eflè nos, comprobamus. Regnû eft quod ablatum à ludxis, eledis ex Genty
bus,frudum eius faciendbus concredidi eitinfra. Hoc eft,inquâ, regnû cœlor^
ad quod per Euangelion inuitamtïr, quod pridem miferis nobis appropinquatUf'
Vtina uere fîc adueniat fîngulis,quo liberari à feruitute peccari, fub Chrifto Reg^
noflro liberi bC beari,fblida fide SC operofa charitate degamus, donec hoc regnum

xternipatrisinriobisprorfusperfîciatur,ô::fîtipièomniainomnibus.i,Cor.quot; f. .

Fiat uoluntas tua quemadmodum in ccelo,fic etiam in terra.) Vt nomen Domin'
magniflcetur,hoc eft,ut gloriofa Dei bonitas paflîm agnofcatur ôC adoretur,prima
petidofoit:proxima,utaduematregnum eius, quod,fcilicet,confequens eft. Agn'
tx enim bonitari eius, quis fe non crederet,ipfumcç Regem perfidem reciperet,aC
mallet fub Iceptro ipfius faluifi'co,liber ôC beatusagere,quàm Satanx pernicK^^'
imperio mifer ièruirer'Sed dum negotium femper nobis hoc molientibus caroj^
celfitjÖCab hac gratix libertate, rurfus in peccari fcruitutemren-ahit,ipfanecel»/ ^
tas extorquer confequenter nobis ôC hanc tertiam pedrionem : Fiat uoluntas tua»
ÔCc. Quafi diceremus:Orauimus ut regnum tuum Deus, regnum coelefte, fciliceU
adueniat,ut eiedo per Chriftum tuum forti amiato, te unum Regem noflrum ado
remus SC fequamur: hinc caro noftra nos nimium uiolenter reuocat ôC remora/
tur, da ergo, poftquam in ciues regni tui, regni ccelorum alfumere nos dignatti^
es,ut ita in terra uoluntaritux ex animo obtemperemus,quemadmodum illi in co^
lo,in planéfpiritualibus tuis mentibus, in quibus plene régnas, fumma cum uoHi''
ptate obtemperatur. Ne fit ergo in nobis tam poten^ex illa membrorum, legi tü*
Cur ordndum repugnansdaceffat uis praux côcupiicenrix,qux efficit,ut bonum quod uoIumU®»
ut Dei mlutif facere nequeamus,amp; faciamus malum quod odimus.Rom.?. Da bonam illam
t« ffrft. luntatem, utfpontanei amp; lubentes ad tua mandata per omnia nos comparemi^s^
quod certe Pfal.no.de tuis prxdidum eft: Populus tuus ( canit Vates Chrifto tup;
(pontaneas oblariones offèrct,uel,ipfe fpotaneus aderit, in die uirturis tux,cum f^
do decore refplendebis,aderit mane de utero,uelut rostjuidam iuuêms tua.Na^
ubidb'es uirtutis ÔC glorix Chrifti,reuocato ipfo à mQrtius,exortus eflêt,cumé ¥
îiimmus facerdos nofter emiffb fpiritu fando, inlando decore fuo ÔC magniW^
tia apparuiflèt, uere populus eius, eledi Apoftoli ÔC alij, cum feipfos, tum alios ƒ
numéros, uelut mundos agniculos, ÔC ipontaneam oblarionem, ipfi confecrando
Explicdtur patri, adduxere : ÔC moxprodijt ex utero fandorum Appftolorum ingens tufh^
uerfusexpfal regenerato rum per fpiritum iuuentus Chrifti, qui exoriente die falutis, SC iriquot;^
Mjo.iio. diante iam luce Euangelij, ceu ros in aurora decidens, omnia compleuerunt^
fœcundarimt.

Porrd qudd, ßcut in cœlo, adiecit,admonens mentes cœleftes prompriflîme P^
trisuoluntad faciendx intentas eflè, mutuatS uidetur,ex Pfal.ioï.ubi canituriLa^
dale Deum ciidi exercitus eius,miniftri eiusjqui perfi'ciris placitum eius ♦ Vt

H»S crsrn ^oft * ^^.SO ut nobis quocg ftudium connngat, conuenit ora/
^«quot;iini S nnl S P'f ^^^«[Ptritalium, qua ea duntaxat precamur, quibus gloria
^ificarinbsp;'quot;^'quot;'■«ur.Ne^ enim poterit nomen ipfius apud nos quidem fan

»quot;i patere^ ad uoluntatê pam's ita formet,ut nihil prius habeamus^quàm
figentes f? ®quot;lquot;'b'^s obfecuudare,noftram ipforum uoluntatem continuo cruci'/

'»quot;m remm viquot;quot; -quot;Î^P^^^anum da nobis hodie,) Hanc dixi petitionem corpora/

t^os t Jm cS^S ^quot;°quot;d»anum,intelligant cibum anime, qudd indignum putent No« indignü

qtSmfc^? ft debemus. m eternimi, quàm hodie.Necp non de/
quot;^^^leftisnbsp;precatione,uiclum corpori neceff-arium pctere, cum

^«a frufeanbsp;' agtioicentes nimirum omnia effe à benedidione ipfius,

Snbsp;labor nofter Juxta illud Prouerb..o Benedidio

^^»cquid fuperfluîuolt!quot;quot; - ^nbsp;' ^odie. Pernolrium, tefemit

panisamp;,quo rom^'^iquot;'?^nbsp;necerarie firerit fingalitatis.Nofter

^^dumaIimarquot;nonT°nbsp;uiuendumatqj fratribus infer/

, .î^'PfÇter neceSm 1 lafciuiendum,amp;: tam nobis ipfis, quàm ali]s pereun^
a^imensfhidmrZt, l™amur.Perquondianum,p^

quemadmodû

pro neceifitatis^^^J^^quot;^quot;quot;«« corpori fecifti,fic eum benigne fuppedfta : fed

necompetit,uefcarnur

lit.atcp alendo corpufaS,nbsp;quoridianû,parabilem tantum, qui ad manum

nodie eu nobis fu^nbsp;delitias non requirimusrdenique

quot;lueridum eft, quand^^ ' ^nbsp;te rurfiis orabimus. In die

enim nobis

»^eceifarijsnobisprofpS Anbsp;nunquam deeft, unde nos alas Se abunde de

quot;talem faciat, fpiritum fcflirnbsp;^ ^ P^quot;^ corporali anagogam ad fpù

apud nos regnum eius fanVn^'nbsp;^^ fandificandum Dei nomen^dC ut obtincat

promittere dignatur,orätionepetere.Et agnofcat magnum gradum pietatis je/
ciife eum, qui uere nouit, prxfentia omnia fola nobis bonitate patris noftri cœie

Et remitte nobis débita noftra,fîcut 8C nos remittimus debitoribus noltris.; ri^

ahera huius orationis pars eft,qua,fcihcet,deprecamur,amp;: tantum quidem mala Ip

tribus,a: nomen Dei obfcurantia,tum dicat,tum faciat,eocj amp; cogitet. Qiiare no

quum efiquàm ne remit« débita clementer nobis,à patre noftro oremus,amp;: ifl

Et quia indignum ut clementiam à cœlefti patre confequamur, ii ipfî in h-atr^

noftros inclementes fimus, neq? par fît ut Deus tanta nobis débita remittat, fî n^^

noftris iam rcmifimus fua débita^ita ipfe quocp uelit remittere nobis noftra . No^ ^

modum filijs Deiorandum fit, nunquam eos etiam debitis ëC peccatis eflè libero®^

nit ut fiios peccatis liberaret,docuit, quàm gratiâ eorum fuppliciter orare, quille

uidet eflè impofturam, docere per confeflîonem,^: noftra quadam ac aliorum quot;'j.

minû opera làtisfadoria, ut uocantur, fîue emptas ill as côdonationes, peccata pO»

fe expiari.Dcus eft,cui foli peccando debitores conflituimurmnus igitur ipfe q^o

que eft,qui bonitate fiia débita hac noftia remittat, oportet, quanquam non abt^

ftrum perfoluentibus, impoffibile eft, uel pro minimo peccato fatisfecere : unu^

dare. lt;5uicquid huius aliunde promiflîim aut petitum fuerit, inane ÔC mhil fît quot; ^

cefTe eft.Qiiatcnus tamen,tam priuatis quos offendimus,quàm ecclefîç.cômifta ^

fitenda,ueniaq; oranda fit,dic1û partim fupra eft in cap. î. ubi de confeflîone tract»

nos Deo,amp;: agnouerimus et uere doluericremiffionemcç ab ipfo,tum orauerim,^^

Et ne inducas nos in tentationem.)Tentatio quam deprecari hic Chriftus doC ^
indubieeiufinodi eft,cuiufmodi difcipulis fuis imminebat in monte Oliuarû,«!*^^
do Domino ad mortem ufcp perturbato illi dormiebant, undeeos ad uigilandu ^^
ÔC orandum hortabatur,dicens: Vigilate ÔC orare ne ueniatis in tentationem. ^P
ritus quidem promptus eft , caro autem infirma, infra. .Hac uero erat, in ^^^^^
mox inciderunt,prafidei imbecillitate deferentes Ô(:negantes,quem paulo^ ^
te falutis autorem fueiantconfeifi,ÔCiurauerant potius cum illo fç moriturf '

«atœ r.^^^^^^'^dem certam,Ô!: obedientiam pronam.Non aliter tentauit amp; Iob,ten

fie efFerîr Tentauit uarrfs etiam adflidionibus Ifraëlitas in defe
J . utbona nars fii;itn ntiioi-n mrrlf »■«.n/.V.i«»nbsp;-.^/î-, ___

r.i.l^hronicoriï \Vquot;merari populum prxciperet,idquod Sa
---..nifît,amp;in ospronb !Schaulimalum fpiritum,quiipfumperturoa/
^et,dedit:ita hadenus eCcom quot;^rî^ Acheab fpiritum mendacem, qui eum decipe/
PJ'ium numerandû,quod amp; ^ ^auidê Satanam mifît, qui cor eius incitaret ad po
^ otedo grains tentatio fiiiLÄ ^nbsp;nimirû ira tus erat,male cederet:quç

/»«Uccre in tentationem tai^^^quot;'® fcripturx teftimoni]s euincitur. Doming

»m mos, ^ rcicdirios, SC in eam tentarionem non folum

s.ueciaranim enim fuit,cumnunc
«îeineceftitatibus adHigerenmr,plmeseorum nihil adhuc fii/
oSn «obèrent, amp; prxcepta Dei nequaquam obferuare, ut â quibus ani/
ChriftuÏÏ'quot;® alienum obtinerent. Iftiufmodi ïam tentationem, deprecari nos
Probanti,?°nnbsp;t^^tantur, ÔCficut aurumigni

P'obatur,^quot;^^^^'quot;quot;quot;^^® pretiofîor fîtauro,quod périt,amp; tamen perignem

patrem, ne inducat in tentationem, innuit illum quoigt;
etiam al« mducere,qua impietatem non tam produnt, quàm comittwnt,
neaud/L. teftatur.Taliserat,quaobfirmauitamp;indurauitcorPharao^
P'^dicatownbsp;dimitteretMMofche.4.amp;:.7 Jtem lefchaix.

^ggraua,^^^,It Pr^^^^P««»^ diumims : Incraftk cor populi huius, ëC aures dus
^^ 'uo intdWaonbsp;obtura,ne forte uideat oculis,Se auribus fiiis audiat,ÔCcor/

•■^onem MofZÄ^o'^^nbsp;quot;''S'' P®'quot;''^» annundant.Sic profedo Pha/ f

utic^ m tentanon^^i«^quot;'^quot;'^^'^ mitdt,qui fuo illos uerbo exercent, hos
bumnbsp;teftamr tradi à Deo quofdam in fenfum tèpZ

qua aducrfis externis probentur,quac tentatio peculiaris fandis eft, uerum euâqu^
errent,peccent,Ô(: malis feipfos ac alios inuoluant. Vnde lefcha.^s. querutur^i»«quot;
eledi» Quare,inquiunt, feduxifti nos Domine à urjs tms,dC indurafti cor noftni,'\
timeret teC conuerte propter feruos tuos,amp;: tribus haereditatis tuae,amp;:c.Porro tent^
tio qua penitus quofdam excatcat amp; indurat, ea peculiaris eft rdeditijs,
irx ftint,parari ad interitum, quos Deus fert dC profert ad declarandam iram oc

Dura pla:rif(^ hac uidentur,quód uidere nequeant,quiconueniat,Deum pect
tis irafci dC ea punire,amp;: teftari tamen de feipfo,quód induret 8C obfirmet quoldat«'
ne uerbo fuo obtemperent,amp; ultionêfuam effîigiant» Sed dcbent hi cogitare, Ue

judicUDomi ratione noftra maiorem eflè, ut mirum non fit, fi indicia eius nequeat peruider»
tti in futuro quandoquidem fape hominum pracellenuum fapienria confilia, abfurda ÔC inj
feculo reäe fta uidentur, quorum ubi exitus apparuerit,uidemus fuiflc confultiffima. Ita indi
cagnofcitm bie,ubi in fanduarium Domini ingrcfli fticrimus,amp;: Deum uri eft,uiderimus,nin
iniqui,nihil abfurdi unquam ab ipfo defignatum agnofcemus. Interim credami
Deum eflè,6C iufliï eflè non dubitabimus:utlt;^ pulcherrimo ordine, ÔC decêtilii^^'
uniuerfam iftam mundi machinâ gubernat,ita creditu nobis facile erit, ÔC cum no
minibus illum aquiflîmc agere» Cum ergo ipfe in fuis de fe literis teftanir, fe mûquot;
rare ÔC obcacare,hoc eft,in cxitialem tentanonê inducere quofdam,id tam ûeruni'

Frudus huius erit,quùd ptj,quibus folis fcripmra data funt in falutê, ÔC debei»
pradicari, bonitatem Dei erga fe tanto magis admirabuntur, ÔC ampleclentm;*^
uenrius,quódquot;ab illo perpendet fe ex innumeris adeo mortalibus, cum pauciflifquot;
deledos,at(^ in eorum numerum adfcitos, quos ad bonum emollire, ÔC ad cogo ^
fcendum fuam uoluntatem illuflrare dignatur : cogitate, fî Deus indurat nemo P ^
terit emollire, fi rurfus emollit,nihil poterit indurare, nihil ergo erit in me fît«quot;quot;'quot;
hil igitur agam : fî peccauero,Dei indurâtis culpa erit,cum ipfî libueritemolliet ^
ÔCc»Hac uticp cogitario non erit hominum Deum timemium,quibus folis feriP^
ra loquuntur» Fides nanc^ in Deum, quae illum iuftiflîmum ÔC optimum agnollt;^' '
iftiufmodi cogitationes non fînit obrepere: uerum cum audit Pharaonem
tum, alios in fenfum reprobum daros, magis expauefcit : fîc tamen ut mox in m^
ficam quandam gratulationem exardefcat, reputans immenfam Dei erga fe bon
tatem,qui fe emollire non indurare,illuftrare non obcacare fît dignatus » R-^pr^P
autê, non in hoc folo Dei uerbo offènduntur, fed ambulantibus in tenebris oti^^

Deinde iuxta agnofcendum, ÔC pradicandum elt, peccatum efte, iuftac^ Ue» ^
tione puniri, quicquid uerbo eius aduerfum, ud cogitauerimus uel concupin^ .
m us, nedum uerbo uel fado defîgnauerimus, quamhbet à nobis nihil nifî pe^^^^^j^
poflrumus,ÔC in tentationem Dominus iplè nos inducit, errarec^ facit à uîjs futf^^
enim non tantum lexcomprehenfa literis, fed etiam qua inlculpta eft in cordiP^^
noftris,euincit.Äb optimo nancp conditore conditi,boni eflè, ât^ ad ipfius nos ^^
parare uoluntatem iure debemus:quod fî negligimus, peccawm certe cfl:, ÔC a^^
ptimo opifice in fuo opificio non ferendum»Si ergo rationem huius,qudd De«® y
durât, ÔC in fenfum reprobS tradit, ÔC quód ex hoc reprobo fenfu delinquimus^-^
hilominus ulcifcitur,inire nequimus, exclamcmus cum PaulotO profunditatç ^
ft . uiriarum,ÔCfapicntiaÔCcognitionis Dei, quàm infcrutabilia funtiudiciaeiu^ .

Zcatdnbsp;inperueftigabiles uia eius ÔCc»Rom.n»Âequeignoratur à nobis qui fiat,cum^'

' fcriptura teftetur operari omnia in omnibus, quód tamen opera noftra omnia P
nitatem habeant coniundam,fî modo no fînt tota,nihiI nifî prauitas»Myfteria »
funt,in hoc feculo nequaquâ reuelanda:fî Deum ÔC nos ipfos cognofcimus,D^^j

aenr^f;.nbsp;»a-n'^a,quatenus uero noilra funt, peccata effe dC iniquitatem,tum

.uat Jel^quot;?* J^^^'NoIo mortem imptf,aut morientis, fed magi's utconuertatur ÔC ui^
«cnire f T 'nbsp;cundtos hommes faluos fieri, amp; ad agnitionem ueritatis Ouontodo hi

pugnaiif rnbsp;fimilia, his quaedeinduratione memorauimus, haudquaquâ tlt;^lligndur,!

e^care r ueritas eft, Deum reieciffè quolHam, ÔC illos indurare, atq? ex/ «o'o mortem
tuitquaquot;^ uafa ira apparata in interitü, id quod abunde etiam quotidie re ipfa tefta/ impij.
Uiuw dnbsp;^^ mortem impij ÔC morientis, fed malle ut reuertatur 8C

quibusV^ 1 intelligendum eft, quos in hoe ,ut conuertantur ÔC uiuant delegit,
excitain^nbsp;potiftîmû loquebatur. Pharaoni-enim dixit: In hoe ipfum

tota terr S^endam in te potentiam meam, ÔC ut annuntietur nomen meum in
^et,ut m^nbsp;Rom.?. Himc indurai|erat, ficut folet reieditios quosliV

^uaiôCo conuerteretur ÔC uiueret,fed obftinatus podus pergeretin impietatc
mnbsp;potentiam fuam magnificaret in omni terra. Ad hunc mo

^cire Àeai, ^elegit, quos ad ueritatis cogninonem perducec : quos cum certo nos fahm.
^^ agit hnbsp;debemus promifcue orare pro omnibus, id quod Paulus hoc lo/

deprecationes fierent pro omnibus hominibus, pro regibus ôC
cun!?-^'quot;/quot;^quot;quot;^ conftitutis,Slt;:c.Quód ergo cundos air, perinde eft ac fi dixif
^eatMon ^quot;quoufiue nullum eft hominum genus, in quo non fuos quoq? ha/
ö'e tentnbsp;(omnes)in fcriptura,pro plurimis, uel (qiubuslibet) accipitur.

'^anc indue Dominus fuos,dum aduerfis fidem ipforum explorât ÔC illufirat : in Tentdtio non
dj probamiÏ quot;^quot;dquaquam deprecabimur, fed potius cum tentatione huiufino deprecanda,
^uam in jp^^'^^^'^it^ntiam tentati ÔC folidam fidem orabimus.Indudt etiâ nonnun^
torqueat - quot;nbsp;Satana nos aliquatenus permittit,ut ad peccandum de/

eharos fun^ ^quot;^^em tentationem Dauidem, Petrum, ôC alios plerofc^ eledos atque

^entalTet uoc ^^ rurfum illud: Vt cognofcerem fidem ueftram, ne quo pado
^'f^urfum in un— tentat,ô(:inanis fadus efl'etIabornofter....The0.1têillud Cor.
^^ qui uolunt dhnbsp;ne tentet uos Satanas, propter intemperantiâ ueftram.

^entauonem fuos Dominus nóinducat, nifi in cómodum ipforum,
^ folicitiores quot;urmitatem poftea melius animaduertant, uiuant^ SCmodeitiores,

^^^ inlicetfciret patrem eos in illam indudunim, precdndd,
non deprecarinbsp;^^ndem attemperaturum. Noftrum enim eft,nunquam

ti,nihil poteQ.^^^ ^^noitrioffènfam,utfanèpioanimo, Deumcp fuper omnia aman'»
ibefrxfT-^ grauius. auantumlibet Deus immenfa fiia bonitafp. pm'qiti

îtofFenfâm ^^ ^quot;quot;^uius, quantumlibet Deus immenfafua bonitate, etiam
« poftrerrTnbsp;gloriam ÔC bonum cedere nobis efliciat.

gloriam öC bonum cedere nobis etiiciat.
Satana prorfiis captiu^ ^^quot;^^^^nem Dominus quofdam, eamq; perpetuam, quos Tentdtio cre^
«a ira,non uafa grati^ï fradit,in impietate obftinatos: fed qui hœdi,non oues, ua= dentibus non
^Deo,nempe patie noftnbsp;nunquam inducendos nos timenda^

•^nim illum uere Dar.P.^^'-e^nifi non certa fide illum patrem appellamus.Neœ
Ueraturum confidimus quohquot; a ^^^^diinus eftc,fi non ÔC in aternum nobis ita perle
in hanc fof tem ant Ïq^^^ patrem cœleftem: qui eos demum filios agntx
nteiada mundi fundamenta, priufquam quicquam boni

bom'aut malî feciffent, delegitquos fih'o fuo faîuandos donaui't. Cum ftaq? è m^n«

DominiraperenemoqueatJoan.io.amp;ipfe ucmcntes adfe nequaquamproijciaf*
ïoan,lt;s.neceflè eft,ut qui fèmel Chriftifiierint, nunquâ ab ipfb alicnentur. Cum ig^^
tur fît in fiide orantis,ut fe uerum Dei filium confidat, amp; Deutn fibi in aternum pa
trem fore credat, abefîè oportet meaim tentationis huius exitialis, in quamD^quot;^
nequaquam inducit, nifî reieditios,in quibus potentiam fiiam,nón mifericordfam
ftatuit declarare.nbsp;\ '

Ab ea autem,qua quotidie etiam fandi ad peccandum, indiilgentifiïmum P®,
trem offendendum,rapiunmr,rcde nobis metuimus,in hoc mundo agentesreóq»^
ÔC uigiltjs ÔC ieiunifs cam deprecari iubemUr, poftquam caro noftra no infirma tarj
tum ad bonum,lèd etiam pertinax incitatrix cft ad malum. Diabolus quolt;^ in m^
rem rugientis leonis circumit,quarens continuo quem deuoret Contra hanc ita«?
eft hac fèxta petitio huius orationis.Et ne nos induca* in tentationem,id eftj ne p^»
mittas Satana,ut ad offendendû te nos fèducat, fblius Dei eft nos à peccato fèruàf^'
Denicç ne prateream illud lacobi : Ne qiris cum tentatur, dicat fè à Deo tentar'»
Nam Deus ut tentari no poteft,ita nec ipfe quenquam tentât, imó unufquif ^rita'
tur,dum3 propriaconcupifccntiaabftrahitur SCinefcatur.Hanc fentcntiäfîcpnt^
întelligendamrNe quis ita tentationis autorem Deum faciat, ut fuam in ipfu??i et^l
nam tranfîèrat,ceuDeo ôC non ipfi peccanti,debeatpeccanim impufari,quod impj
fecere fbIent,Caterum ex hoc loco,ÔC illo.î. Schmu,34, de Dauide incitato diu^^
tus ut populum numeraret, tum leicha. lt;s. ac innumeris altjs fatis patet, fcriptiu^P*
non uereri Deum facere autorem tentationis, qui cledos eriam in tentationem
inde inducatiamp;T eam qua certe labuntur ÔC peccant, Quanquam peccatum ipfîs Pf^
petrantibus, ÔC nequaquam Deo in tentationem inducenri debeat adfcribi, Iufte ^
(ànde Deus egit,cum Dauidem in tentationem eam induxit, ut populum praciP^''
ret numerari:Dauid autem id pracipiendo grauiflîme nihilominus peccauir,St de
dit pœnas iuftiflîme,Vetus,nec minus aem didum eft, opus in peccato,Dei, ÔC^o
num efîè,reda autem rationis defedum, nobis eflè tanquam malum. His fcriptquot;^
addit,criam hunc defcdû fîc àDeo ordinari, ut inde boni aliquid eueniat, ut ne ^
eo quidem, quod in hunc defedum reda rationis inducit, Deo peccati ahquida^

Sed libera nos à malo,) Hac particula,n5 eft petitio fîngularis, fed prioris
Tentator enim Satanas ideo dicinir, quôd nos tentât ÔC exercer: potiflîmû
hoc agcns,ut à reda in Deum fide nos detorqucar,at fi id ei non luccedit, quô ety
nos odio, gaudet malis externis nos obruere ÔC excruciarc^uri contra lob egift^ ' ,
gimus,6C fendos alios. Rede igitur ointes, ne nos inducas in tentationem, hoc
nepermittas nos Satana, ut ad peccatû pertrahat, adr)cimus, fèd libera nos à n^^. '
hoc eft,diaboIo tetatore, ut Chryfbftomus probe interpretari uidetur. Circuit eni
hic uelutleo rugiens quîerens quem deuoret, «tPetrus inquit, fî«^ animis nial^'^^^
perfuadere non poteft, tanto fault impotentius in corpora, fî uel per corporis c^
ciatus poflît animum à redo depellerc. A quo tum demum plene hberi erimus,^^^^
lerufalem fiiperna municipatum plene perceperifnus:quando profiigatus fwe»'!quot;^^^
fnnis gemitus ÔC dolor,ne4 audietur ultra uoxfletus, 8C uox clamoris, fèd einnt ^^
mnia gaudio ÔC exultarione plena, quod fiiturum paflam lefaia pradixit, ÔC ^^^^^
reIiqui,QiratenusigiturSatanasueluttortornofter cft, cUius minifterio etiam ^^
terne noHDeus exercet.eatenus ÔC corporalium malorum dcprecatio, huic
petition! inclula eft,Non ejyrefla quidem eft,ua precado bonorum corporis,
incommoda corporis non funt per fe mala, 8C adeo deprecanda, fîcut uita need
. n'a femper dura hic agimus,bona funt ÔC precanda: imô in falutem nobis illa
rannir,ut quibus ÔC fî tentamur, probamur tamen, ÔC adpictatem promoucinn^^^j

So clocii ^ abfblute deprccari, quemadmodum dtdum fam fupra efl. Non er^
da nquot;dominus, depelle nobis corpori« incommoda, ficut petere do/
^ft'à diah 1 ^^ panem noftrum quotidi'anum, fed i'uflit precari, h'bera nos àmalo, id
domin 'nbsp;corporis immitu't,ut mêtem à Deo alienetQiiod fi il/

«a erunt AP^^quot;fi^èrit,mala iam qua: infligit,mala nobis haudquaquam,fed bo
finis qun^ deni^ cum pater nos prorfus liberauerit, peccaris penitus fblutos,
^iamp;Diefnbsp;externae adflidïionis:iftud,utper Chrifixim nobis promiOlm

Pfitèr ari^'^quot;^^ ^^^ malum, hic diabolum tentatorem cum Chryfoftomo intelligam,
inH ^nbsp;eft,quód per adueriariuam coniundionem petirioni

Pi'aiius unbsp;quot;obis rcliquum fuerit.Ad haec,diabolus o TrovH^oe, id eft, malus.

^ft regnum Se porentia Se gloria in fecula feculorum.) Hec coro/
''^«Pt^ram ftnbsp;^P^ö'ßquot;^ Po^^a adieda àquopiam fiierit,pia,amp;: iècundum

'quot;^quot;'inis amfinbsp;o^^ntis enim animus, ita folet in cogitarionem diuine magni*

Pertinent 1 ^^^^^^ ^ glorificeris. Se à te petentibus que eriam ad uitam prefentem
^^^tationnbsp;ultionem eorum,que quotidie peccamus,atque

•^alus in n Pï'Of^us ut nos Iibcres,orau!mus:iam tuum cft regnû, quicquid hic
^»■go nos Uf quot;aperij habet,nihil nifi uiolenta,ôe iniquiftimà tyrannis eftuiindica
quot;C)fte»',ficut par eft,à nobis uere agnofcaris. Se colaris. Tua eft po
^quot;itentibunbsp;erif,quicquid aduerfarie poteftatis nobis ad tuam uoluntatê

P'^re tandp!^^^®^*quot;quot;quot;^ exhibucrit,derjcere. ld ad tuam gloriam faciet, que cum re/
P'^opaganda ^^^^^ debeat. Se eternum obtinere, modo ad il uftrandâSe

ac paterneinftituas Se proüehas,
atcg libprTfquot;^quot;^ uoluntatem tuam nobis reformaris, peccarisc^ Se malispurga
Proïnde fi r ^'Tquot;'^ noftra te laudent,predicent Se extollant,Amen.
*^^dociritoraSnbsp;Hinc uides, quod in precatio/

'^euocanuir ld ^'^quot;^^bfiflit, atlt;^ offènfe,quibus animi alienantur,ôe à bonitaf
•am adiecit im ^ Po^mmum de condonandis erraris proximorum hanc parricu/
cotrito cordenbsp;nobis errata non nifi agnofcentibus ea. Se

fjia cum uoluptate r ' ^mportabile, ob cuius remiflîonê centitm denarios fiim
oftendit, Se ad petquot;quot;^^^ eupiet Poftremo idem Ipiritus, qui peccata nolka no/
^'■es indignarionis l'n an 'nbsp;ueniam erigit, facile quicquid poflit contra ha/

^fos germano ac omn,c quot;lt;r ^^^^ere,facitprorfus euanefcere, dC amore potius erga

pater uefter cceleftis non f ^^'^»feriris hominibus errata fua, remitter Se uobis
^«r 8c nobis ei-eara Hoft^. f ^'^^^quot;»gendum eft, quafi remittendo proximis merea/

dum fèiîîènmt quidpeccawm fît, ne dum quid aut unde peccatorG remifîîo. Ha^^^ '
enim remittuntur péccatorum débita, nifî remiflîonem eorum fibi de Deibonita^^
terto poIHcendbus: hanc uero fibi nequeunt poiliceri, nifî qui iam donati iunî D^'
fpiritu, quo, ut grariam péccatorum fîbi à Deo fperant amp; orant, ita humiHantur, ^
dileclione proximi accenduntur, adeo quod nulfius omnino queant iniuria? rçco^^
dari,imöprius nihil habeant, quàm non remittere modo proximo irrogatas fîbijO^
iurias, fed etiam beneficijs illas compenfare. Merito ijs dixit dominus, remifî^uru »c
ijs,qui remifèrint proximistôC non remiflrira,qui proximis non remifêrint. Illi eniquot;}
remitd fibi peccata à Dco poflimt credcre:hi uero minime : illi agnirione peccatonï
fuorum humiliari funt adeó, ut nulla fè pofîè affici iniuria, extrem a,fcilicet meritos»
putent:hi etiamnum fibi ipfîs placent,amp;: grauitatem fuorum péccatorum ignorant*
ilhguftaruntduIcedinemgratiaeDei,utpra;eanihiliam nonôC patiöC facerefm
parati: hi nullum adhuc eius perceperunt gufliû, unde perfeuerant amantes fèipios»
indec^ nequeunt ex animo quidem fi-atribus ofiènfas remittere, Notandum crgo*
disfîum elfe, condonaturum patrem nobis ,fî nos condonauerimus proximis : Pj^o
pterea quod nifî frambus ex animo eondoncmus,i^iritu Dei prorfus uacamus: f^
eo prxdiri fiimus.non condonare hequeamus, non autem didum effe, remittendo
fratribus,nos mereri,ÔC nobis remitti. Noftra condonatio certum eft diuinx
fîonis argumentum,cauffa non eft. Chriftus fi'quidê eft propitiario pro peccafls no^
ftris.i.Ioan:Hxc expendant,quibus negotium eft cum hoftibus ChrifiadIlis, q^^p
ani erudirionis perfùafione tumidi,hunc ÔC fimiles locos diuexant, quo padam fe^
licet impietads mercedem emereantur,ÔC approbentfètjs, qui lucrofiim fibiputa^
Chriftum negari,ÔC humanis meriris mifèras populi animas deludi

ÂpudLucam n. legimus rogatum dominum à difcipulis fuis poftquam in îo^^
quodam fuiflet precatus,ut doceret ipfbs orare,ficut loannes docuifïèt orare fuos o
fcipulos,atquetum ipfum hanc illis precandi formam prxfcripfiffe. Quod fî fadujîj
fuit, poftquam prxfentem ad ipfos, ÔC turbam fermonem habuit, uidetur hoc fèquot;'^
eam repettjfîè, ut haberi debeat tanquam confirmario eius quem hic precandi mO^
dum difcipulis unà cum mrbis tradidit. Si uero prius difcipulos fèorfîmhanc pj^
candi formam docuit, uoluit eam apud turbas repetere, ut cum ÔC altjs commenta/
ret. Vtrum uero ftierit, certe bis' hunc orandi modum fuis tradidit, ÔC forte pluri^®'
quod multum fane fitum in eo eft,ut fciamus,quomodo,Ô[: qux precari nos con-«^^
niat,ficut ergo hic modus abfoluriffimus exiftit, ita âris inculcari Chrifti difcip^^»^
non potuit.nbsp;^

Larina Lucx exemplaria quxdam prxtermittunt,quaein Matth. habentur,i^'quot;^
pe nofter qui es in ccelis,fiat uoluntas tua in terra, ficut in cœlo, 6C libera nos à
ïo,quia tuum eft regnum,ÔCc.Grxca exemplaria fîue ex Matthxo hxc poftea adi^
(da fînt,fiue Lucas ita fcripfèrit, ÔC mulri fint codices Latini, omnia ut Matthxus P ^
bentSi tamen à Luca prxtermiftà illa eflènt, nihil tarnen efîèt detradum fentenO^^
Nelt;^ enim Deus,nifî cœleftis pater,à uere orantibus, ÔC omnium credendum pa^^ quot;
agnofcitur,cum patrem cum fimpiiciter uoc3t:cum(^ orauerint fândificari no«quot;^
eius,ÔC aduenire regnum eius^iam eriam orarunt,ut fîia apud nos in terra uolu^^j^
fiat.Deni(ç qui orat,nc nos inducas in tentationem,idem orat,6C libera nos à ma» ^
à quo tum demum uere liberamur', quando ab illius tentatione ita cuftodimur ? ^^
nos pertrahat ad peccamm.Coronis ifla,quia tuum eft regnum,ôCc.in appellation
paoris inclufa efi Vera utic^ pietas, ut alibi didum, defentenria,non uerbis
effeÔC hic qua ratione,quibus afFcdibus, non quibus uerbis orandum fit, dom^iquot;

^ Patrnbsp;fîcuthortatus cft,dareelccmofynas, a£c|; prcca«', tafttûm gratiam

ïimo 'nbsp;approbate uos magis deceat c Eledi efiis ut filt) Dei fîtis,difîînul

denj ^ eflè oportet hypocritis,quibus nihil aeque inuiilirn Deo.Denic^ qui lau
içj-nbsp;hominum,ei nihil praterea expcc'iandû, illa autem quid iuanius c Ergo

« andum,ut Deo ibli ixidcamini ôCprobemini.Porro iftud unge caput tuum,
allegoria eft, fîcut ilîud neiciat fîniftra tua, qiu'd feciat dextera tua.
unguentis delibuti ftint ÔC loti,nihil minus quàmieiunare,hoc eft,animâ
m attiigere uidentijr:diflimulationem ergo ieiunîj per hac fîgnificauit.
tctri^l^^ fî'quot;»! contjcitur, qua ratio ftierit ieiunq ueterum, quod nequaquam ftiit,
cjj. ^quot;quot;ntaxatin die cibum ftimere,ÔC cibum pifculentum : fed ièmel omnes abdi^» infcriptum
'iifcibnbsp;ludum quendam, ac iuftam corporis caftigationem atcß adflidionê fîgnificeh

fii^j^*?* Vndeutfîc ieiunare uiderentur Pharifai hypocrita obfcurabant facies
con ^ ^^quot;Sentibus atque adfligentibus feipfos fîmiles exhibebât,Uii fîmufatio/
«dun?-erat lauari QC inungi, ut ex uarijs S.bibliorum locis patet Ea propter
dominus populo IfraèIiticoindie reconciîiationis „quidecimuscrat
Ita ennbsp;praceperat, non ieiuniû, fed animi afiîidio ue! humiliatio uocatur.

erit,q!?^ ^^Jibitur.î. Mofche.23. In decimo menfîs feptimi, dies ille reconciliationis
Quac^*^ feftum domino habebitis, animas ueftras in ipfo affligetis. Et paulo pdft:nbsp;^

abfia'nentiatn duntaxat fîgnificat,pars huius iciunij eft, quod po/
aniinJïnbsp;eft,humiIiationis ÔC caftigarionis,atque afliidionis

6C affl. animas noftras,ÔC nô cognouifti c Qiiis enim no uideat, ieiunauinuiamp;,

tiitîi abft^^^^ leiunia Icnptura célébrât, fîc fè habuerunt, ut nequaquam cibi tan/
^ro lud ^^^^ fquot;erint,fcd omnium fîmul quibus corpus obledatur ÔC fouetur. Li
filîj Ifraël cum bis àBeniamitis cafî fuiflènt, coram dotiiino üc*
^ititiah^quot;^nbsp;ad uefperam, ÔC facrificaflè. Simile fuit ieiunium populi in

^um ieiu° P^^^'^^ta fila confitebantur ÔC lugebànt. i. Schmu.7. Ad eundem mo/
ÔC Dauïquot;quot;^ Iabcs,cum Schaul ÔC filios dus lugerent.i.Schmu.3 i.Pan\mo
bant Schaulnbsp;erantflcntes, ôCad uefperam ufcç ieiunantes, luge

»eiunauit Sc 1 .nbsp;atcß populum qui fimul interierat. ».Schmu. i.Non aliter

nium 8c Ach^'ï^ P«erum, quem primum exBarfchaba fuftulerat. Taie iciu/
^etunabat, cum pœnitentiam teftaretur propter occifum Nabodr.
phemia,'quanbsp;tametfi impio praceperat ante liezbeî, quafi ob dolore blaf/

-rant ingèti mup Sl^ando côtra ipfum Moabita ÔCAmmonitç pugnatu uenc/
ceffurus inreg/^ -/'îfrationis fuit ieiuniû quod ÔC Ezra iuftituiî iam con/
gens,ÔC orans doîîf- -nbsp;^^^^Nechemiah biduo ieiunauit, flens, ki

le ÔC populus pofS^TrT defolationê lerufalem ÔC terrçIehudah,Nehe.i. Simi
ïib. cap. 9. Nec aliuH ^^ »ndutus fàccis, ÔC impofita terra ftipcr capita fuo, eodê
adiré regê pro pODulr?rnbsp;Per triduvmi amp; fîbi ôC ludais fuis indixit, quando

^an.9.Ioel I ÔC x Iomik° ^ti^^'^rat. Eadê ratio iduntj fuit, cuius meminit lerem.î^,
qu^ ideo omnia indi. ^nbsp;His ferè locis de ieiunio fcriptura meminit,

^ 'quot;quot;'^quot;S^^'*»eiunqratiofandisprifcisftïerit,quàmhypocritisreceiitiori

bus, qui iam fecuh's aliquot infîgncm luxum ieiunrj pretexm,uehdicîcmttf. , , '

Vt uero colligi cx addudis locis poteft, cauffa iciunr) ueteribus fuit, infigm's
qua calamitas,uel imminens,uel iam accepta,uel feria peccatorum poenitenaaJeiiJ
nabatur autem per diem unum,raro pluresindicebant uero illud facerdotes uel re
Qua mio îe gcs, alrjiie aliqua apud populum autoritäre ualentcs ♦ Nonnuuquam priuata ctia«
iunundi apud lufcipiebatur eiufmodi humiliario, ubi ÔC priuatum malum aliquos urgcbat, quai
prifcot, fuit ieiunium Dauidis pro laborante puero, ëC Acheab pro necc Naboth, Soluin le
iunium quod decimo die menfîs fcptimi, ab uniuerfo populo fufcipiebatur, ÔC Juif
indidum diuinitus,erat enim publica fupplicario.Porro ea humiliatio.fîue fuPP]j2
tio ita habebat, ut ,quemadmodum diximus, non â cibo tanmm, (cd in totum ab^
mnibuscorporis delitîjs,quanto tempore ea fufcepta erat,abftinerentjudui toUgt; n ^
tibusamp;precanonibusindulgentesjndeplcrumqfut animi afiîidioncm ÔC dolo^
rem tcftarentur,fcindebant ucftcs,induebannir faccis, obuincicbant caput,alpe^lt;^
baritur €inciTefîu^uIuere,amp;:yngrediebanf incunii.Qualia ôC Ethnicos dum luou»
mdulgercnt,fcciflefcribitLucianugdeludut.nbsp;✓

Ob infîgncm calamitatem ftifceptum fuit,8e quidem communibus uotis,licctn^
dubitarim,à lènioribus atœ (àcerdotibus, populum eô inducentibus,ïfraêlita:
nabant, cum bis fulî ôC cxü fuiflênt à Beftiamitis Jud,io, Similiter quod ciues fab^^
lugentes cxfum regem ÔC populum.i.Schmu,îi,amp;: alia plerac^. Ex pœnitëtiaaute»^
QntcAußA peccatorum fîngulari fufceptum fiMticiunium illud célébré in Mitzpah ,ubi tot^^
ieiwthrum* iftacl, autore Schmuel, ad confitendurti domino peccata fua, ueniam orandu^
çonueneracSimilicauflà iciunauit ôC Acheab poft occifum Naboth»i,Reg.î '^^!
certe debuitelïè ÔC illud indidum in Lege,ad decimum diem menfîs feptimi. Qî^^®
cxfado hezbdîs uxoris Ach«:ab,quac precipiebat iènioribus-ciuitatis Naboth gt;
dicere idunium,quafî ob blafphemiâ Naboth, apparet ob quodlibet infîgnius
c^tumeriam priuaumadmiflum,fohtumluiffè pubhcum ieiunium celebrari
Deus ob unius ucl paucorum noxam,toti popuk) iralèeretur.nbsp;_

Qiiôd uero folitum fuerit ieiunia eiufmodi indiei,uel ad ea fufcipienda popuîtï'j
lt;'ohortari per facerdotes, aut reges, uel alias autoritärem apud populum habent^^
dedatut uerum efle,ieiunium fndiÂim àSchmueIe,khofchaphatrege,ab Esra,^
Efther,Vndeamp; ïoeî fèniores alloquens aiebat, fandificate iduniû, uocate cœt«^
congregate iênes,omnes habitatores terrae in domum Dei ueftri, loeKi. Et fe^uquot;^
cap.Canite tuba in Zion, fandificate ieiunium, uocate ccctum, ÔCc, Fuit autê
dificarcidunium,illudpopiiloindictre,nbsp;^

Qiiôd autem tempore iciunî} prorfus ab omni cibi cundis delitqs ieiunanf^^
prifci abftinuerint,ex multis locis fit manifeftum. Nam in legali illo ieiunio,afn'ê^
re animasfuas,id eft,corpusamp;: uitam illam extemam,erat prxcepmm. Vbicp eti^ j
fletus ÔC plandus ieiimiô,ut ex addudis locis patet, adiungitur. Et indubie cum ^ .
iiefperam ufi^ Ifhditx,Dauid ôC alîj ieiunaffe leg«ntur,intelligendum cft
Ai emniciho die fuiffe abfque cibo, Nechemiach certe biduum,Efthcr cum fiiisludxispe*^^

iàummtet. Vos autem fubinde faccis,difadiiTe ueftes, ôC puluere afperfiffe caput, atqu^ * ^
grefïbs incuruatos,ex ieiunio Acheab^ôC Mardeacai,Niniuitarum,8e populi
il exBabylone.Neche.nono fàris liquet. Haec externa poftea impîj citraaniro^ ^^
pcccata dolorem, ucram^ pcem'tudinem in iciunijs fuis fimulabant, quos «a ^
caufîà Dominus per uatesfiios,huiushypocrifèosidenridem obiurgauit,QuaI^
quodIclâiaîÇ«.legimus, Scilicet huiufmodi ieiunium eft, quod mihi probetur» ^
dies quo adfligat homo animam fijam,contorquere tanquam uimen caput,
fÀcco,ÔC afpergi puluere,num iftuc iiocabis ieiunium,amp;: diem gratum Deo.''
enim imp§,ac pij4nedia,ÖC aliarum abdicatione delittarum» die iciunî) fè 'P^® ^^pg»

«.ali^ — âlîajudus pra fe fcrtbât,indiiri faccis, cap/te ir.ciïmi ctncrec^ afpcr/
fico d^'nbsp;^ quot;era animf p02mtentia,ita 8C à comité hm'us, in proximos millv

lium • r beneficentia, eo^? nihil nifi hypocrita erant inuifi Deo: unde neque ieiu
*ïiumnbsp;ptobari potuit. Ex his puto abunde iam patere cuiufmodi fiierit ieiu/

ftQ^ ^^î^dquaquam difiîmiîe fiiifiè arbitror,quod obfematum poftea ÔC ab Apo

èccl*r ^^ noui iefiamenti Tandis legimus,quippe cum ludai fuerint, qui iilud in

^«dS ■ '^quot;exerunt.Haud dubie taie ftiit,quod propheta SC dodores Anriochia^

ijj^p ^res Deo iciunarunt,cum eis fpirims fandus dc Paulo ÔC Barnaba in nego/ leimifunàè

q^jAj^^ngelicon fegrtgandismandatumdediftètv Ac'îo.decimotertio cap. Item rum'muite*

tentif?quot;^®'^^®''quot;'quot; 'nbsp;ieiunio ÔC oratione expelli, id eft, oratione fanéque in/

PoteftS^-^quot;^ utfque non nifi ieiunio,6C ab omnibus delittfs auocato corpore fieri

confenf * ^rinth. fèprimo cap. probat: Ne fraudetis uos inuicem, nifî fi quid ex

Rilii^ A/^'P''® tempore,ut uacetis ieiunio SC precationidtem illud ^.Corinth.Ä. In ui

dubitarim,quicquid ieiuniotum pofteà,Ecciefia uel recepit,ucî
uigui/ p nemo »^^ftridus ad ieiunandûfuit, dum purior ilîe Chriftianifmus
. * bantur ' i«unia, communibus uotis fratrum prçeuntibus epifcopis fufcipie/

utnbsp;nemo nifî fua fponte ieiunrjs fèfè dabat. Montanus haretigt; ieiunid naî*

pritnus^? f^^P'^ quartode origine quadragefimaex Eufebio commemoraui ßgfuperio-^
autoremnbsp;libertatrm feiuniorum legibus onerare.Vide quem ris.o- pariof

^ecutio u 1 neceflîtas Ecclefia incidebat^fî uel fauior illam concutiebat per^
(tatamà a^nbsp;grauiores lapfus fratrum infirmorum, ad fupplicationê feriam

Pulus quid quot; eonfcientiam religione ex fuis mandatis obftringentes.Etpo«»
bus didicetaiT'îquot;' 'fnumjôC anima una in domino erat,qui dolere cum dolenti/
»■«m hortationbsp;ducere,ac uri,ft alij offènderentur, ad Epifcopo^

«ïiiliàs demi quot; ex priuatis cauflTis, priuata quoque ieiunia finguli pan-es fa

Verum ex ? ïf- ^quot;^^^quot;^ntia exercebant.
fufcipiebatiyS, h ^^ ieiunijs, qua prifci prater ea gt; qua ob incidentes cauflas origo kîk^
tonbsp;. ^nt,tuerunt primum in anrw tema,poftca quaterna,ut ex dccre/ „iorum qud:.

fiue ieiunia quatu°'nbsp;» quot;nde ortas illas quatuor temporum, quas Angarias. tuor tempoé

fcorum •nonutnente^^P^'^quot;'quot; uocarunt,non poteft obfcurum eflc,expendenti' pri
»ïfisfiïpinçaccrafl^ r •'^'^^/ndecreaspontificîjsdchis leguntur. In quibus id ni^
ïhapfbdijs illis alTuit^ Squot;'*® indiciiï cft,qudd fiue GrariaHus,fîue quifquam alius
''^ium quarti,ieiunium^ Wiero. eomentarr)s,in Zachariam cap. 8, in locû illum:leiu
in gaudium ÔC lar^quot;^quot;'^ ieiunium fepttmi,ô:: ieiuniû decimi, crit domui le^
Vult enim uideri is confa^-^^quot;''^ fblen nitates delicatas, ueritatê ÔC pacê diligitc^
•^porö,inftitur2p{rigt;nbsp;ex hoc propheta uaticinio, ieiunia ifta quatuor

INE V A N G'. JW A T f! H AE I
apiïd Hçbr»ôs cèim fuenintobfèruata, quorum hoe loco Zachah'a 'mcminjit Ad'
hxc prxdicitur per Vatcm îîlû,fore ut ieiuma ifta,hoe eft,dics ludus dC affiidioniS'
uertantur in foiennitates Ixtas, in quibus exultarent ÔC delidarentur, non ut m dic^
bus ieiuniorum folitum erat,pïangerent,atq? animas ftias affiig-erent. Hoe tempor
Chrifti impletum ftiit,unde certe ex illis ludaeorum ieiunijs,ratio iftis noftris frvUf^
pedtunCxterum qux edam Hieron.ibi de ieiuntjs illis diflerit, preter hiftoriâ funt*
Porro undecunq? originem trah ant ieiunia, quxcunq? iam m ulds icculis hoe no
Uiunii uulgo rnine celebrata ftmtpridem, nihil minus ftiere quàm ieiunia uera ueris Dei cultori
religiofcru, bus digna.Vt enim Deus unus cft,idemc^ pedèuerat, ita eodem ducit agit«^ fpir»j
tiihil minia fandos omnium temporum, eademcç ab illis probat. lam ex ftjpra didis abunde
^um ieiunk. quet ieiunium fandis dignum,quod^ Deus probet,effè feriâ carnis caftigation^'
delitiarumq? omnium abdicationem ad tempusjpropter enixius deprecandam V^ ^
cÏcmendam,fufceptam.

Qiiidquxfohuiufcemodiieiunationifîmile,in celeberrimisetiamöCfandJlimi^
rum quidem hominum Rom.Ecdefif ieiimijscEa fane claffîci fcriptores illorum. ti
id ieiuniu Aquinas dC alrj definiunt obferuari, fi quando femel duntaxat in die cibus fumat«^'

Alt;iHinlt;iti, is^ abft^^ carnibus,ouis ÔC !ade,eriamfi ne animus quidem lït,aut caftigandi earn ^
aut apparandi pectus ad pure precandum. Nam aiunt, Eccldïx proccres,fubftap^^
adus duntaxat, ita ipfi loquuntur, non edam intentionem aut finem adus, potit!quot;
prxcipcre. Hinc fadum eft,ut religiofiffimi quicp toto anno non magis delitient«-|^
fumptuc^ ac copia cibi potusc^ luXurientar,quam diebus facrx inedix dicads,cu
fandiÜïme ieiunare fefe iadant Jd in Quadragefîma ôC Aduentu que uocant, apu
illos uidere eft. Vino enim meraciflimo, quod toto anno ad foucndam miram haquot;
abftinendam,re£eruant, cibis, quandtateSC illicibilitate duplicatis fefe oneraquot; ♦
ut non ad precandum modo,uerum quxltbet edam corporis opera,ftntineptifli'^.' -
tanaim fomno idonei, amp;:in morem porcorû altilium ,faginx.Et cjuid facerent ahu » p
cjuando didicerunt à primx autoritads dodoribus fuis, id legidmum demum i^i^
nium effe,femel duntaxat cibum ftimpfifte,quantumcunc^ ôC qualemcuraq?, mOO

lure igitur crafîîflimis iftis hypocrids, hodie fimul 8C ieiunt]s ipforS à ptjs wale«^
Trimd împie/ tur,in quibus nimimm quadruplex impietas commitdtur. Primum quod ab hojj^
tas uvizo ieiu nibus ita indicuntur, ut mortali, quod uocant, peccato, obligent, qui illa

At fic nemo populum Dei ligare poteft abfq? certo oraculo Dei.Impie ergo ild r^,^
gione animos multorum obligant,ÔC trepidare faciunt ubi non eft ratio. Et qquot;^ ^^^
pudenda, cum feruator nofter ac omnes fui Apoftoli ne unum quidem diem p^^^^-^

cordi fuit,homines,quos iures iuratos omnis frugalitads ÔC temperandx hoft^S'^^
dies per annum fub poena xternx maledidionis, miferx plebeculx indiccre C»P
ludxis per unsuerfum annum unus duntaxat dies ieiunio fuit diuinitus dif^^
ec Chrifiianos,quos Chriftus àprçceptionibus externis fuo fanguineliberauit^P ^
eft,tot ieiuniorum feri]s,qua s perpauci tamen obferuant, illaqueantur autem p^ ^
ti religione plurimi,adobrueref O homines, fcientia Chrifti uacuos, quic| P^'^^i
nullum adhuc guftum perceperunt ; alioquifàciîe agnofcerent,diuinioris mag,^^,
efle indicere, ut preces ÔC fupplicationes, ita ÔC ieiunia î nimirum eius, qui
grauitatem fcelerum, ÔC irxDeicum certa Ipe gratix, planepoffitperpender^*^.^^
enim probecognitis,nihil omnino xque libcret,quàm diuinam demendam
bus propulfare intenriffimis,ad quas ÔC uigilare ôC ieiunare ita iuuaret iam, «t n ^^^
omnino prxterea afRceret. Vtergo homines hortari ad uera ieiunia,6C n^^'^j/
tem eorum indicare poffunt, ita ea prxcipere non polfunt. Non minus quàm lt;
tiam animi,aut gaudium, aliofue affedus, qui ne nobis ipfis quidem inman« ^

^^^^ietas, qiiS in pracipiendó füa illa ieiuniapfriidochrtftiahi admittunt. Altera «uî-a
'fem n Tnbsp;î«'«nioi-û,certis cibis intcrdicunt, quafi Deo gratius fit oppleii ucii ieinniorn, jmquot;

*îon f ^ ueiperâ u% fît, fîue citra, cûc^ pofi:it corpufculi necefîîtas ut edas,qui
Ujf optimus pater te uti bonis creaturis ftiis, quas ad ueicendum nobis dona/
*iandnbsp;damoriiorumhicfequuntur.t.Timoth.4.Dumieiu

dt,nihil omnino efi: edendumîdum edendû, edere licet quaîibets ièd cum
^ratiarumacfiione,eoc^ amp; modeftia.

GhriftuniignorahtiüM,amp;rreIiquaso; Terh'4 impî^
'eruntnbsp;mereri ieiunando à Deo gratiam, expiaric^ peCcata perfîia/ tas.

tetn de ^^'^^eruit dédis omnibus.Ecquidmereatur à princfpe,qui,Ut mérita mor
cibusnbsp;odiduum fîne cibo maneat, ac perpctuo illiuS clementiâpre

cogit JJ^.^'P^^et c Num beàtum fe cxifl:imabit, fî uitam tantum èxOraUerit, nec fanè
P'icand ^^ donatam uitam,multo minus aliud quippiatn ita idunando ÔC fup/
taten^ nprincipe meruiflè^Vere ignorant ifti, cutîi fuorum peçcatorum immani
tantiH.rnbsp;gratia amplitudinem^quicunque quauis in re,aut opera fua,ucl

»eiunaS^nbsp;^^^^^^ ^^^^^ idunia fua cöntaminat,eft, quód prapoftera fua QK^rtó Mf

enim urnbsp;ieiunia uera ôCfruclû ipforum penitus profiigarunt, leiunium pietas.

abftinçv^ r quot;^rura uocis huius monere eos potuerat,eft ab omni cibo,atque dclitijs
i mutant duntaxat délitias, ÔC adeô cibi nihiî imminuunt, ut cum
8 quot;quot;eiigiofiff quot;®rent: neq? hoc uulgus facit, fed ut fuprà didû, id folenne dl', omm'S
Vpraclarum exemplum pepen'tprouerbium talibus fandis
'^i'unandunbsp;ieiuniji trinas parel-e epulationes largiorcs. Vbi enim poftridie

Chriftiv K eft,heri enim ieiUnauimus.Proh pudor,quó perduxit nos ignora
Rantum fuD P'«rimis fuis ieiunifs qua deuota Chrifto plebi indicût,docuerûE
eam ma^' f ingurgitate, Tamqj abeft, ut ieiuhtjs ilh's carné caftigent*
§iaent ÔCnbsp;^ laurioribus quidem, uaîdeœ ihtempeftiuis fuffarcinatam, fa/

etiam exrin ' ^^ ^pftitum tam nihil ad precandum promoueant, ut eum prorftis
pjç- gquot;^quot;^'^antauoracitateamp;:deliti)sadobrutum4

iftorum non ieium'a,fed fub nomine ÔC prà^textu idunid
hodie n ^^^nbsp;. Non autem pie in totum à ieiuni]s nobis temperabigt;

*ientur riirfug ap quot; tantum, fed primores eriam eorum, qui fîbi Chriftum Ui
tcmpeftate.necef?quot; •nbsp;exemplo folent. Si enim unquam, certe hac nöftra

cipua mortaliiit^ quot;^®^nnandi,atc^ fupplicandi urget plurima. Cum maior SCprar
^u:nephas,ferrQ P^^'^'^hrifti rdigiortem fauius atc^ atrocius, quàm ullum fcdus,
»n^ncero am'mo'in^rnbsp;ôC igni perfequitUr: bona pars ridet, non pauci dum

qui uere feinided,/ }.quot;S«nt,miferèinhmant,ac deniq? in pufîllo etiam grege^ , • ^

Va noftra ignau?quotidie infirmitas,gloriam Chrifti noftri obfufcat,
paduertimus,adeó n^ inbsp;^^^ animaduerrimus, autfiani^ Md^s ndiiii,

[Jï»nus,haudquaquam aVquot;N'^l^°quot;emur,Profedo fi i) eflèmus,qui uideri omnes uö ^^^
quot;OS dicimur,fuere. Et nonbsp;uiueremus uita, ÔC ftudio ijs, qui uere id quod ceßit«s^

Pauld clarius redudis oVàn k udiebus,indicibili Dei benignitate nobis n5
'4« m ab hinc mille annis fuerint, rios ipfos exhiberemus iri^

omnibus, ut Dei miniftros, ficut in tolerantia multa, in afflidionibus,in heceflitat^
bus, in anxietatibus, in plagis,in carceribus, in feditionibus : ita ÔC in laboribus, i«
uigilrjs,in iciunrjs,in puritate,ôe ceteris qug Paulus i,Cor,lt;s,enumerat.Et apud nö^»
coni uges fobinde,ut à cogreftii Cönnubiali,ita dC delitt)s alqs fibi temperarent, quo
uacarent ieiunijs ÔC precationi.Cuius meminitPaulus i,Cor.7- Cumcç muld adeOr
ÔC quidem non diffîmulandis peccatis, gloriam Euangelf), gloria Chrifti, inter nos
cotaminant,uticg non minus foliciti eflemus,lugerehuiufinodi, ac pro eis hurnih^
ri ieiunando dC fiipplicando, ut tentationem maligni, dominus no fineret adeô nos
prs:grauare,quàmhoc ftuduitPaulus pro Corinthrjs qui peccauerant, neque dign^
poenituerant,uCo.rint,5,Se i.Corxap.i,amp; i^.Hoc ultimo loco,itaIcribit : Metuo
qua fiat,ut ne iterum ubi uenero,humiIiet me Deus meus apud uos,ôlt;r lugeam tii^
tos coram,qui ante peccauerunt,nec egerunt pœnitentiam pro immunditia,libid^
ne, dc impudicftia, quam patrarunt. Qiiashumiliatio, qui^ ludus nihil aliud
quàm ieiunium ardens pro eis fiipplicatio.

Praedicatorum Euangeli] igitur erat,plebem peccatorum fiiorum probe admon^
re,amp;: ingentem neceflitatem fiipplicandi dih'genter inculcare, utcrebro fe fiuep«''
blicis,fiue priuads ieiunijs SC fiipplicationibus, tam pro le, quàm pro alijs dedercnt»
SC non ih tantum offendiculiï eorum, qui Chriftum nondum receperût, alieni^deo
dC fi-igidi eftent,ab omnibus ÔC ieiunijs ôC precibus. Fadiria illa ieiunia inuicê, qu^^
inuexit fupcrftitio,mi{ra feceruntóe recle quidem,fi ex fide, fed cur non repetunt
ra Chriftianac Si recepiiTe nos fpiritum ueterum gloriamur,quf fit ut non eadem*
qua: in illis,Se in nobis effi'ciatc Bona pars prxdicatorum, fi in Antichriftianos pr®''
be defxuicrint, aut de non admodum frugi queftionibus uerba fuderint, tt'^
fratres durius increpuerïnt,putant fè munere fuo egregiefundos,itaôepleh5
hos imitata, poftquam infedari aduerfarios noftros, dC garrire paucula de ijs, qU'^
minimum aedificant perdidicit,àbfôlute fe Chriftianam autumat. Interim tam pa^^J
modeftiae,parum charitaris,parum zeli, aut pro gloria Dei ardoris ufpiam appar^^î
amp;: cffîcitur,ut horrende propter nos fandum Dei nomen paffi'm blafphemetur. Cu/
iusindùbie,nifirefîpuerimus,grauifîîmasbreuipccnas dabimus*

MittamergoelediVcû Anrichriftianis,hos quoqi pfeudochriftianos, 8C qui Ch^''
fttredemprionemperceperunt,orent,uthuiusfpiritusin ipfis quotidie augeatii''»
quo zelo gloriae Dei ardeant, agnofcerec^ poffint SC dolere, cum fuorum tum
rum peccatorum grauitatem, ac iuxta fufpicere digne dC admirari ineffabilem
erga nos bonitatem:hoc pado fanè rite accendentur,tam ad precandum profedu«^
glorie Dei, quàm deprecandum, quicquid huic aduerfatur : ita abunde quoque a»
Chriftiane ieiunandum,fiue priuatim, fiue publice permouebuntur. Ne^ audie^t'
quod nimis uere modo nobis obijcitur, preces, ieiunia, SC alia obfouatahadenU^
nos damnare fortiter,ipfos autem interim,nec5 precari,nec^ ieiunare,uigilare aUt^^
borare:fèd deliriari tantum,curare curiculam, curiofos infèdandis malis afid^'^*
qtiibus tamen nihilo meliores fimus»nbsp;c4

Porro ne hoc preteream,ufus ueri ac Chriftiani ieiuntj, non eft proprie ut dom^
tur caro,quod uulgo creditum eft, licet etiâ ad hoc precipue faciat, fèd ut mens p®'
fit intentius precationi incumbere, unde fèmpier ferè hec duo iunguntur, ieiuni^
dC orario.Nec^ inuenies nifi propter fupplicariones ad Deum, fandos ieiunaffe»
runc^ uero nafcitur ex ipfb ludu SC do ore ob peccata.Cum enim terror diuini iu^*
ctj plane inuafit SC exanimat homines , abdicendo cibum Se delitias, quibus
hec fuftentatur ÔC fouetur, confatentur quid meriri fint, nimirum ut iam. nullis h''
nis Deiffriiantur, fed intereant penitus. Itaque quafi prefumendo iudicium domiP*
in eiufinodi abdi'dione omnium rerum uite huius, accedunt ad orandum ueniam».
non fblum nihil cibi aut potus guftantes,fed ne fomnum quidem admittentes, ne

Uentenbsp;ledum ufurpantes^in terra iacent,caput puîueré, qiiafî Ceîpfoé fepé

Iachrymantur,plangunt,orant. Ad hunc modum erat ieiu/
Ofnniiinbsp;^ mdidum omnibus ni urbe ua'uentibus: fie ieiunium Efter, atcp

teri^K ^''modeftiauel fobtietas,non ieiunium dicitur.Ad hoc nunqua hxc remit/
^httfti iduniacontinuaeftenequeant. Maie igtuir docent, qui prxdicant
^Mxnt^^^t^^ ieiunia,eflè perpetuam uitx frugalitatem ÔC temperantiam» Ieiunia
pçj Pf^^^uare ÔC temporarium aliquid funt,utiàtis exftrperioribus patet. Ad tem^
H05 ho ®utem iftam perpetuàtn, paffîm in fcripturis Dominus ipfê ÔC Apofloli
do ^^^'^quot;''»Chriftus cum alias fxpe.tum Lucx zi. Cauete aurem uobis he quan^» Sohrhtdt i?
Inbsp;corda ueftra crapuîa ÔC ebrietate, ÔC curis huius uitx, ÔCc.Paulus Ro. pui chriftii^

PôfîteT'?quot;quot;'' opera tenebrarum,ô(: induamur arma lucis,tanquâ in die com nos perpetuai
Ô(:iuftç^^wemus,noncommefrationibus6Cebrietatibus,£Cc.EtadTitum:Sobr^ imnUnon
peranti^^h ^^ quot;iuamus in hoc feculo ôCc, Ita ubicun($ fobrietads meminit, aut tem^ Hemi.
^^nen ^^modum inteIh'git,quo corpori tantum necefTaria indulgemus,
fôbrietî*^^nbsp;ddicatioribus,ne lafciuiat.Hanc italt;^ cum Paulo, ÔC nos

iuniufu J '*''lt;^onrinenriam,temperantiam,modeftiam, aut quid huiufmodi, non ie?
demusnbsp;enim aliud in fcriptura eft : ne quod iam ufi/ ueniffe mulris ui'

iuftum in cognidone ChriftiprofedS, af crebro, Utadftatas pre/
®rdore p^?^^bimus,ita ÖCrite ieiuriia cdebrabimus. Qiioriï modus, pro precum
^^clefîam inbsp;in domibus noftris primum reftiniamus, mm ubi ueram ' • j g. .

fe, ïh-icrito p^'^'^n^orumnadifuerimuslt;:5munionem,fediili8edilinbsp;lunia p jii w

^^'nusfecp^'quot;^^Obfbidione confcienriarum,uttj, qui Chriftum ignorunt, ha
^ ^nitnanbsp;^^ flagranria fpiritus, monendo ÔC hortando. Quoriî euim cor

^ P'^atiom?quot;^'r^'^ piorum feruor intercipiamr, Qiianmlumc^ tempus, ieiimid Q^ff „^Jui
f ^«s in fandinbsp;dicabitur, fiue dies integer, fîue dimidiatus, totum id tem^ „gri idn^^

^h'qui,amp;: hypocrifi fauenria exiftimabunt. lis nihil aliud refpon
non on »àndum fui non effe diftimilem : operatus eft hxc in prifcis fan
lollen,rnbsp;Gadern Se in nobisrDifcant quid fit illud: Vènient autê dies

;^tplurimihodiefînt quot;quot;«^^bufum conuertenmt, noftri prorflrs oblitéraïamt,
^^'unandum. Quorg tomquot;*^ ^^^^ ^»'s Chriftiani uideantur,ne cogitent quidem efl!è
^ »anè paucorum, teme?°quot; ^ 'guauix mirùm eft quàm iricôflilfa prxdicatonim,
rJtexiutn induxerunt o'^^P^^^'ocinata fît, cum ei,quod peflimum,pietaris eriam
^^a. Se indigna ChwfiS'^^' omnia ftata iduniâ, ÔC folennes fupplicationes
gnav.nrUriamseffent,fariscj^foretnobis,tantumfnigaliterSetempe

ranter uiïiere.In caufîà autem eft, quôd folîdam fidem in Chriflum, certam(^ ncui^
tatis uita meditationem,nondum fàtis percepimus, Dominus reuelet nobis ^^^^^
nem fiii) fiii plcnius,det(^ ardens ftudium, ut ad illâ reformemur : iuftumc^ glo^^ ^
fua 2;eIum,quo rite,tam in nobis quàm alîis,qua illi aduerfàntur,auerfemur:ô^i^^j;
pradida funt non tantum efTe uera intelligemus,fed iuuabit e'namiila opere, oC
nètousuiribus,exprimere.nbsp;•

enarratio sectiônîs, v.
Ne reponatis uobis thefauros in terra, âTc. Idem Lucas n.) Auocauit pra^
fa huius capitis parte,a ftudio applaufus humani,hi s iam pofterioribus auocat
^Utus fepen tis admodum, i^fdem^ mire urgentibus argumends, à cupiditate habendi,
tiup* in hoc enim nos in omnes efie conuenit,de quo multa quinto capitemihil nobis inde qt

tdpite^nbsp;rendum,foli patris gloria,qui bonos nos ftio fpiritu reddit,ihïdendum.Primuin^ö

tur pulchra,eà(^ efticaci antithefiutitur:Ne reponatis,inquit,thefauros in.terra,ö-'
Quafi diceret:Si libet reponere thefauros,ri animus eft uere ditefcerê, ÔC beatis eU
dere,agite, oftendam uobis quo pado id cofequamini. Non in terra diefauros
turos,ÔC uarrjs obnoxios periculis,fêd in cceloaternum permanfuros, alienos ^ °
mni periculo;uob\'s recôdite. Quis iam nô mallet thefauros perpetuosSCnbsp;j

qu^m mox interituros ôC terrenos^Similis hortatio eft apud Paulum,primo.!riiquot;
thei ultimo. His, inquit, qui diuites funt in hoc feculo pracipe ne elato fînt
nec0 fpem ponant in diuitijs incertis(quod eft recondere thefàuros in terra,ubi ei^
go ÔC tineacorrumpit,ÔCc.) fèd in Deo uiuente. En hoc eft thefàuros recondeflt;^ ' ^
Quid reeon*^ cœIo,id eft,certa ac fpiritalia bona Jn Deo enim uiuente qui fpem fuâ collocat,coï^^
rffrc tfefpMrit fm^fjj nunquam poteft:ut^ ab ipfc),hic aftatim prabente,quibus opus efr,.omni3 ^
incaïo» cipiettemporaria,itainfuturobonis,quahumanumfenfum fuperant,donabit^^^
perpetuis. Hi thefàuri funt, quos hortatur nos ccelo recondere. (^uos recondiiî'^ p
maxime erogando egenis, hoc eft, iftis committendo, qui recipiunt nos po^lj^^
f terna tabemacula. Nâ dicet dominus ijs qui in inopes liberales fuere: Venire b^P^
didi patris mei,amp;:pofIîdete regnum quod uobis paratû eftab initio.Efuriui en'^
dediftis mihi cibum,amp;:c.Vticp uolet quifcß ibi opes fuas recondere,ubi feruan^^s
fuum ufum commodifTime, ÔC tutd feruauerit. Hoc uero nos confèquimur, fi ^
Dei Se patris noftri coeleftis per mapus pauperû deferri recondic^ in cœlis ; j
' in memoria Dei curauerimus.Nam ôC hic fruemur centuplojSCpóftca regno pî'-quot;

Pracipue quidem nobis omnia bona apud Deu recondim us fide amp; fpe in De^'
quia his Chriftum fontetn omnium bonorum percipimus, tamen per opera nii'^^^
Ver eperd ex cordia ex fide fadaChrifto domino ad fàlutê noftrâ perficiendam cooperam ^^' j
leßes diuitiie moduIo,quê donat dementia patris etiâ ipfi in Chrifto capite noflro repotiitrius^^^
produntur, his centuplum hic,5C in futuro confbrtiû regni cœleftis.Id.n.audiemus:Venite ^^
nedidi patris mei. SCc. Vtcunq? hoc donatum paratumq? fît, ex bonitate patris
meritomij,abinitio.Eftuerohicmodusîoquendiuulgaris.Itaenim fî paup^r^^
quis à pradiuite quopiam hares didus, ipfiim ftudeat demereri, dicitur : Ifte ni^^
hareditatem huius fîbi comparacSC quoties infîgnem aliquam gratiam ab eo
te inierit,dicitur:Iam tantam,uel tantam portionem bonorum iftius,
cauit, aut repofuit : cum ille tamen omnia ex mera beneuolentia fè in haredeir»
troafcifcenas,accipiatôlt;:expedet.

Sic ergo,inquit,in addudo loco Paulus î Vt benefaciant, ut diuites fînt op^riP^j
bonis,ut faciles fint ad imparticndum,libenter com unicantes, recondentes ^^^^is
bonum fimdamentum in futurum,utaccipiant uitam aternam. Quanto enim ^
bonis operibus copiofior euadit, tanto uita aterna percipienda plena ac -^^s
pofïèftîone, ufcinior eft:eóque reconduntfibijpfîs bonum fundamentû, «Ï'W

pçrfeS^ f operibus. Qtto nanc^ pleni'or ill ipfîs fefe exen't diiiMtas,qiia ita
Id quot;,perfecfium cœleftem patrem beiïeficîjs in omnes referunt, hoc utiq; certius,
Sente'^T^'-^^^^^'^^^^nbsp;^ heredes agnoièunt, tanto fecurius in omnibus 3=»

bonuf f Dominum expedantes Et hadenus funt ipfis bona ipforum opera,
adopt? 'quot;^damentum in fiiturumtquibus ipes futurorum mire fuffulcitur,eo quod
ab inbsp;certum funt arguments, unde dC uita eterna, fide hic tanto pienio/

quot;eftes i^'^'ac ipiam eterne uite pofieflionem attinet,fide nobis thefauros cœ/
pi^i^'^^ofuimus iam cum credidimus,fldei,quia Deum amp;:Dei omnia dono acce/
aijQ ^'^âtum aût ad noftram perceptionem ac fi-uitionem, tum ad certam etiam
erg^ f cogmtione attinet, reponimus nobis iftos thefauros, dum bonis operibus
P^nes nos eflc,quodSmodo prodimusuum enim illis uelut utimurî
coopérantes Domino nos ad eos plene percipiendos quafi aptamus.
quidj^ 'Potent fimpliciores,quo habeant quod gratiç Dei hoftibus refpondeant,no
illoi-y^ ^ conuertcndum illos qui peccant ad mortem,fed ad tutandam aduerfus
recoitd •nbsp;fuam,tum aliorS fidem.Cumc^ dixerint ifti, dara uerba funt,

'^'s opp f thefauros in cœIeftibus,quod utic^ iuxta Paulum eft,abundare bo
, nofiris operibus comparare nobis pofliimus cœleftia. Refpon/
credä ^ ^^^ quot;^quot;^ba funt:Credite in me ÔC habebitis uitam eternam. Sicut tamen
tentur f?Jnbsp;^^ ^^^ donum, quod dC recentiores Theologi, fa/

recon J ufttutem infufam uocant, fic dC uita eterna, Ad hunc modum etiam
Honthefauros iubet,id(^ intelligit, bonis operibus incumbere, quod
PolTum annuo. Sed quemadmodum bona operari,nifi antea boni fimus,no
Ha Dom • • eflcfineipfius donö,nequimus:ita cófequitur,adhuc omnia do/
Ptopoß/'Vjfquot;^'^quot;* operaturin nobis, ut dC uelimus efRciamus,pro bono animt
lîiembi-.'^PP^quot;.fecundo.Nihil quot;oftrum fuerit,ex nobis. Domino autê utente
in nobi^'^ ^ organis facere id dicimur, ÔC modulo nofiro facimus quod ille fa/

tninfcred '^anet,fi'de nobis cœleftes thefauros nos reponere, cum uerbo Do/
^'^^fàurorperfuafi fumus,Chriftum eternam uitam nobis donare : quid enim
detn,ut d'quot;quot;^ prxterea cogitemusC Operibus tamen bonis,exfide manantibus eof/
^tiuemi^''^*^^'^ recondimus,quia ad uite eterne perfi-uitionem, quam fide lain
^'ntîîati'o^ accedimus propius,quanto pleniores charitate, que omnia con/
thefauj.^ '^quot;adimus.Operibus fane abfcp fide fadis,mors,non uita,autcœlefti$
. Fides uero fi adeft, Certo nobis, fed apud Deum dCin diuina
In nob'^^'^^'quot; sterna nobis répofita eft : non igitur per opera recondi pote/
nondutjf *amen,quos ad imaginem filif Dei,hac fide oportet quotidie renouari^
Perfruiv ®PParet,nondum fentitur, ÔC re ipfa nondum huius noue atqj beate ui
bonis onbsp;ergo fide exerente fefe per diledionem, itur : Se hade^

leftes recond^*^'^quot;^ uita eterna apprehenditur,ut Paulus loquitur, atq? theiàuricœ
nanc^ fini^nbsp;quo diuiniores operibus, eo 8C beatiores euadimus. Hic

fftgt;non exoD • ^^^'^quot;quot;atia eftisferuati perfidem,idt^ non exuobis,Dei donum
*^fugt;ad operanbsp;quis glorietur ♦ Nam ipfius fiimus opus, conditi in Chrifto

per fide f^uj ^ que preparauit Deus, ut in eis ambulcmus. Vide ex gratia ëC
^era bona f j^^^'^t no ut nihil boni operemurmerû conditi per hanc fumus,ad
^ei creatura fnbsp;preparauit. Ita omnia Dei donû funt, licet ea, quatenus

Nam ubi fuerit thefaurus uefter,illic erit dC cor.) Alterum argumentum, à p^O^
uerbiali fententia,quales plurimum femper ueritatis obtinent. Eft autem fimul in/
telledio,non enim totum, quod inteiIigiuoIuit,explicauit uerbis.Eplicatur autetï»
hoe modo,Patrê in ccelis inuocads,a quo ad cceIeftia,hoc eft, fpiritalia atcp actef'',
na bona eftis uocati:in illis igitur eftè dC uerfari debet cor ueftrum, nifi tantam opJJ
mi patris bonitatem contemnitis,autnon creditis,totos uos illo rapi oportet: iam quot;
in terra riiefaurizatis,illic cor ÔC curae ueftrae omnes erunt. Vera enim eft ièntenti^»
quae uulgo prouerbïj uice iadamr : Vbi thefaurus tuus, ibi ÔC cor tuû.Quid autem
infcclicius uobis queat contingere, quàm animis addici, caducis SCperituris ift^^^
mundi rebus, atque à cœleftibus ÔC externis exciderec A quibus alieni plane fm^^
quotquot ea no uere fîtiunt,ÔC prima curant. Efurientes nan(^ Deus implet bonis»
Et profedo fi nihil aliud,hoc unum fatis efîè debebat, ad eximêdam nobis omnem
rerum-mundi cupiditatem,quód animus,qui Deo deledari debebat, atemo bono*
uelit nolit,nihili iftius feculi rebus,prorflis adligetur, cum primum rei aged» ftnquot;^
re cceperimus.Quod aût tormentum fîmile,quâ fi homo ita dementaretur,ut fcienî
humanos cibos falubriores ÔC deIicatiores,ne(^ pofîèt tamen, nifi ftercoribus uciÇi
atcß obledanïHaec cum fiiperioribus,8C apud Lucam legimus duodecimo. Vbi
dem ferè argumentis, quibus hic, fed occafione cuiufdam, qui appellauerat ipfum»
pro diuidenda haereditatc, contia cupiditatem difputauit.

enarratio sectionis, vi»
Lucerna corporis eft oculus. ) Collatio hxc, ÔC Luc.nJegitur.Cum enim ea
minus indubie ufus fapius fuerit, fatis habuit Lucas eam femel narralTe. Et illic df
lucema,qua accendxtur,non ut abfcondatur,fèd ut proferatur ad lucendum hom^^
nibus meminerat.Verum hic pulchra ÔC patente confequentia,hec collatio prior'-'
bus ftïbieda eft. Hortatus fuit Dominus utin ccelo noflros thefauros recodam^s»
ne in terra recondêtes thefauros perituros, illis addidos quoc^ animos habeamus»
fimul perituri.Qiiid iam conuenientius fubrjci potuiftèt, quam : Videte ergone
mentem ueftram ad ifta terrena caduca demittatis.Oculorum uice illa uobis eit»
uti ergo totum corpus in tenebris palpitat, uitiatis his oculis, qui lucerna eius Gif^^
ita luce uitx prorfus carebitis,aduri in tenebris mortiferis,fi mens obfbfcetur ÔC
fyncera fit, non potens uera bona peruidere. Id quod ufii illi euenit,mox atc^ terre'
nis iftis ac falfis bonis, fèfe dederit accumulandis » Nam qui ditefcerc uolunt, in^'^
dunt in tentationê ôC laqueum,amp;: cupiditates multas,fîultas ac noxias,quç demf '
gunt hominem in exitium,ô(: interitum,amp;:c» i» Timoth.fi» Omnia concifè,dixit,gt;^
telledionic^ auditorum,muIta reliquit, quod fic loqui^magnam dicentispraeîê'^
rat autoritatem,ÔCfbIeat mire audientibus cogitationemouere, aculeosq^ non ^^
nos in mentibus ipforum relinquere.Qiiaquam, ut ab initio admonuimus, Ena^^'
geliftac non fingula dida ÔC fada Domini confcripferimt,cum inftituiflènt hreü^^,
modo nobis comentarium edere didorum ÔC fadorû Domini, in quo ea breuit^f'
ÔC per capita pcrftringercnt,non explicarentfufius.Proinde non dubitarim Dom^
tvum iftiufmodi dodrinas populo quàtnclarifîîme copiofifïïmc expofuiflè»'-',
cunc^ Euangehfta ex illis breues adeo fèntentias nobis confcripfèrunt»

Per metaphoram oculum pro mente pofuit,nam fimplicem ÔCprauum fs.citA^^^
mentis funt,non oculi corporei»Corpus uero pro tota uita ÔC acribus. Id enim
pori,uitiatus oculus eft,quod toti uita,mcns praua. Vt igitin-nihil lucis reliqnquot;'^
corpori manet oculo corrupto,itanihil ueritatis autfani confili|,omnis uita ho^^
nis reliquum habct,deprauata mente. Vnde ait:Ergo fi lumen quod in te eft, ten^^
bra funt,ipfe tenebra quantac'hoc eft,fi etiam mens,qua ad honefta ac falubria
mnibus fenfibus ÔC affedibus debet pralucere,uicc oculi, fcilicet, ÔC inftar lucerO^
habita,tenebrje fuerint,id eft,diuina: bonitatis ignara»indcc^ ad qufrenda carnal»»

P''auitatê à Diïe 'nbsp;quâtxc id cft,afredus ÔC fenfus naturx ali], aîîoqui ad

Ne igitur cao^' quot;quot;'quot;»modi autem mens eft omnium, terrena diuinis prarferentiû.
fî mens fefe dnbsp;errenanim rerum cupiditas,fuperna porius quxrite.Qiiibus

lumine perfufa, omnem uitam ita illuftrabit, ut omnia
»lullam hab- Inbsp;fi'nt.Corpus totum lucidum erit,ut eft apud Lucam,

'■quot;•îi.cupidifa?quot;^nbsp;pietate illuftres atcp fecundx:ôlt;: nihil omnino tenebra/

nam femncr ^quot;quot;quot;'^^'»citaris illis dominabitur.Nam infœliciter cadit,ftiâq? pœ
iuftum eftnbsp;habet, quicquid ex cupiditateagitur:utcontra fœlixÔC

enim nnnbsp;geritur ex fentenria Dei,idt^ demum uere lucidS uocaturikK QS^ Itifid»,

refpecl'^'^^ï^, p alt;^hxfurum,fed quod nihil horum fit eis dominaturû, ÔC quod
edam lucid quot; quot;»^taduri. Gloriam aût Domini in omnibus ipedantes, re ipfa
'^quot;i^nihil niflquot;^?quot; omnia,ac liberi omni parte tenebraru,euadent,Fide ÔC fpe Quoimdo ta
?°'Ephe lt; rV'quot;^'quot;quot;t'î«xtaillud:Eratis quondam tenebrx, nunc aût lux in Domi cidi toti.

Piccata n ' quot;'^'quot; adibus eius,iftahic fènunquam non admiiceant.Deo autem
offènfa fun^Â^î'^quot;^^quot;^^''?quot;'^ ^^ peccata audebit affi'rmarefSiquidem peccata,Dei
[uoi damn fnbsp;facit,quod non nifî oculum Tsrofsféj/,prauum,uerfutum ac ma

utcuncB J.quot; ucntris fui,uel nominis,aut certe,quod cft creberrimû, utriufc^.
funt imnbsp;fîmulent,fîcut mentem prauam habent,ita per omnia te/

^^i dicit Pat rf^ ^mÜeri.Äd eundem modum ôC infra.lo.oculus malus accipitur,
duntaxat, quot;^''^as uni murmurantiû,quôd non plus accepiffet ijs, qui una ho/
mealibquot; fuerant,an oculus tuus malus eft,quód ego bonus fum ^ id eß;,
concitaf^nbsp;^^^^ prauus,ad inuidiam amp; maligni/

habitus f ^?' oculum pro mente dicunt, inde Ebrxis nata eft, quod
quot;quot;a'' ÔCbenefinbsp;maxime prodtt. Soient aût oculum bonum,pro animo libe

^^•Bonus ocul^'^K P'^quot; P^^*^® ÔCinuidenri dicerejllius habes exemplû Prouer.
^^s cibum o ?nbsp;dat de cibo fuo pauperi. Huius Prouerb. i 5. Ne

be,id erit ipß f quot; quot;^ah^ÔC ne defîderes delitias eius. Nam cum dicet tibi, ede £C hi/
F ^quot;*îuamincidensnouacula,ÔCcoreiusnoncrittecum.

^emop j, enarratio

'^um fané prio ?quot;'nbsp;feruire.) Et hxc prouerbialis fentenria eft,conio

C02leftibus,Q^ J j mbieda, poftquam hortatus fuit, adfigêdum animum in bonis
'orum fîmûletnbsp;operam,ut mens illis fîmpliciter fît intenta : non ftudium iP

Pietaris,omniâquot;f^^ terrena quxrat,quo pado ipià praua ÔC cxca tenebris im/
'^f^ul utrac^jcccl a Pa^^^fpcrdetCogitare enim difcipuli ad ifta potuerant,quid fî
quot;^ularemus'ocul ^^ ^ terrena curaremus, no ifta curaremus, illa autem curare ü^
poteftnbsp;cogitarioni,his appofîte rdpondet : Ne/

'^^'^inem poft^ dnbsp;ièruire.Quafî diceret:Scids uUlgo celebratû adagium,

'!^feruirefîl f^quot;°ousDominis ièridre,itauosnequaquârei aceruandx ÔCDeo
^ddicere Sir r P?^™s.Sermre autem intelligitur, animo fefe cui ièruias, prorfus
lane qui Deo feruire uoIet,ÔC ad ipfîus uoluntatem fefe cóparare,nulli

q » minus

jn evang, hatthaéi
minus quàm mammone potcrit eflè addidus,imô fi opes habeat dominabfiur ilh's»
difpenfans eas ad Gloriam Dci,ôC fi-atriim commodiim Jta eontrà qui pecimi'ae olv
ftridus fuerit, is nequibit feruireDeo. Nam qui uolet feruire Deo, eum neeeflè eÜ
Ut renûtiet omnibus qua poflidet,folamc^ ipfius gloriam curet. Illa uero,aut enio*
Jiunc habebitodi'o.amp;c.adfimih'tudinis exp icationem dicia funtramp;f ideo fiiiè adco»
ut id cuius fimilitudinem explicant,animis auditorum magis infideat.Nempe ho^'
N5 poteftis Deo feruire èC mamona. Qiiare philofophari in uerbis iIh's,odiflè,dliI^
gere,adhgrere,negh'gere,non erit ratio.Sicut amp; fnuolum efl,quod quidam foUd^^*
ne non uerum fit, Domini didum:Nemo poteft: duobus Dominis leruire,addunfgt;
contrarias. Quafi uerum ullum par dominera inueniri poflït, quibus idem feruus»
Seruire quid, ex aquo, amp; pari ftudio lèruire poflït, Seruus enim totus eius eft,cui (èruit. Quan^
Prouerhium Dominus,à uulgi moribus mutuatam hanc fententiam, fiue prouerbium,in hoc fo
4 uulgo muf lum adduxit,ut declararetperfimilitudinem, impolfibile eflè, quodplaricp omn^j
fruftra conatur Deo feruire,amp;: diuittjs,eoc^ iàtis habuit,uuIgo ita uerum eflè,quo«
nemo duobus Dominis queat inlèruire. Magno uero ecclefia redimendum eflèt»
ut relidis inanibus ac plurimum maieftati dodrina Chrifti derogantibus allego-^
rijs commentis alijs friuolis,fimph'citer ac fobrie perlèqueremur, id,quod Dom*
nus dicere ôC docere uoluit Jn quo fanèdifcendo amp; docendo, fatis fupercfe qqod
gamus,quo£p çdificemur,nobis propofitû eft.Mammon fyriacam uocê efesc di«*
tias fignifi'care,autor eft Diuus Hieronymus. Luc.ilt;s.eadem leguntun
enarratio SECTIONIS, VIII..

Propterea dico uobis,ne fitis foliciti anime ueflTg,amp;:c.)Nimir3 quia thefatiriz»^
rc in terra, terrenis ac perituris rebus, cor quoq? adfigit,atcp cacat, quo totius uir^
oculo corrupto nihil manet in omni uita lucidum amp; fanum. Neqj fieri poteft, ut
mul iam Deo intentus animus fit dC ftudeat, qui opibus conquirendis (èlè deàidc/
rit.Ob hac fanè rede monet, ne folicia fimus animanoftra, quid edamus, ëCC'^^
eo fimuUalij cogitationi obuiar, qua cogitare quiipfam poflïtrNon eft animus th^'
(aurizarc,necp prauum oculum habere,cumuïandis diuitijs,fcilicet,deditum ,cuOt
gloria Dei ftudium fimulet.Sed nec fèruire mammona, hoe eft, penitus me coge'
renda pecunia addicere uolo .Interim cibo tamen opus eft, dC ueftimentis, horuot
QKtd foli* fi folicitudo tenet,quid qualb iniqui,aut impijj' Huic re(pondet:Propterea dic^
fitudo,nbsp;ne fitis foliciti. Quafi diceret,etiam fi pro neceflârîjs duntaxat folicitudincn^

admiferitis, illico ÔC cadit fides in Deum, SC detrahitur mens à cœleftibus./^iff'*'^
enim,id eft,folicitos eflè SC anxios pro uidu ÔC rebus altjs,quamlibet neceflàrîjs ccf
to arguit, tum fi'de in Deum deftitui, tum terrenis rebus nimium eflè animo addi/
dum. Qui nanque Deo fidit, nouit nihilfibi neceflan'um unquam defore, neqLi^
uolet illis, uel plus,uel diutius frui, quàm fit bona patris uoluntas: proindc,ut labquot;-'
rabit quidem quo fiio pane uefcatur, ac etiam tribuat neceflîtatem patienti, ita
licitudinem anxiam,(cilicer,ac diffidentem,6C terrenis penitus inlèruicntem,in ai^*
mum haudquaquam admittet.

Nonne anima pluris eft,SCc.) InteIlediocft,intclligi autem uolint, fi DcttsnO''
bis ultro ÔC immerentibus,uitam ÔC corpus largitus eft,nequaquam negaturum ^^
bum ÔC ueftimenta,qug multo minorisfunt.Mox exemplum fubijcit.Confîderaï^
inquit,uolatiliacoeli,uolensperfuadere,quandonosillis multo pluris fumus,^
Deus illorum conditor,nofter etiam pater eft, ne dubitaremus, nos quoq; ipfip'^'quot;
cura eflè,quam illateoc^ cum pafcat illa,amp;: quidem citra omnem ipforum labofcquot;*
nequaquam pafliirum nos penuria adfligi, prafertim ex uoluntate ipfîus labori np
ftro intentos. Pofthac obieda uanitate noftra folicitudinis,ab ea dehortamr.Q.i'*^
inquit,foIicite cogitando,poteft addere ftatura fua,unum cubitumfQuafi dicerer*
Ç^id fi:uftxa uos cura difcruciatis, Patris non «eftrum eft, ut dare ftatura modum'

banutnomff quot;^'^quot;^^«arehnquetXonfiderate hh'aagri,quecrasrecifam cIiV
Solomnnbsp;^^nbsp;quot;^ftit'Ô^ ornat uile gramen, ut omnis fplen/

Se lieft ^ aequiparari illorum decori non poffît, ficut ars natura nunquâ affè
^^gereJ dnanbsp;^ cœleftis, id eft optimus pater, uos filios fuos,fcih'cet, linet

^Wus 'TwS^-ï^'S ^amen Sepro uenne îHud ufurpat,utlefPropterea dilatauit
^tindem Va. . quot;^quot;^rem fuum,Se diftendit os fuum, abfcp modo. Item apud
eft, uenter iracuT*quot;nbsp;fomniantis fe edere,cuius cum euigilarit, anima

at. O rd^ cogitationibus,ceucontinuis aftibus quibufdam, hominem
0 d^ edemus,quid bibemus. Sec. femper timorem fuggerens, ne ifta ah/

ignorant ^^quot;^quot;^um Deum ignorantiû, qui cum mehora ac ueriora bona
^^e debenbsp;inquirunt. His profedo in fih'os Dei adoptati diflimiîh/

^quot;ati,nos an{ quot;quot;^r ^^ foh'citudinem uanam iftam mittamus,Se patris cœleftis bo/
tïit paternbsp;aût peculiarem energiam, quod ait : No/

non igitu ^ omnia.Perinde enim eft,ac fî dixiflct:Deum panem appdla
om n •nbsp;dubitare uos illi curac eflè. Se eum propenfum, ut neceiîâria

etiam poflèiiam hortor ergo, ut fimul agnofcaris,ne/
eft ad P ^'quot;'^quot;ibus uobis opus eft.Quando itacg poteft omnia,Se propenfiflî^
V^s prouid quot;quot;i^dos,nouit denic^ que uobfs

neceflària fimt,quid queib ipfîus
comittentes,defîderetisrHuic ergo optimo pam, omnium curam
euratn acf^I^^'^^^'^' ,5e ueflri curam atc^ folicitudinem remittiteîueftraminte/
^^P'^irnum .. n^^'^^inem inidintendentes,adquodilIeuosdelegit.Nimirum
jatn deüs, ut b •qua-ratis regnum Se iuftitiam eius,hoc eft,ope/ QS^^ere re*
A ^'^andeœnbsp;^P^quot;® quamplurîmi uobifcum uere agnofcant,fedulo co/ ^««»»0«;

eum. Se diledione erga proximos folidam iuftitiam fe/
quot;ï^as cura^quot;quot;quot;® ueftrum eft,in hoc uocati Se côftituti eftistid igitur curate,huc
»Pfîus cura o conferte. Que uobis neceflària fiierint, ea non ueftra,fed fola
ueftri ofFenff Snbsp;neceflè habent : ne igiwr libeat fi-uftra, Se cum patri«

Omnem in poft° ^^ officio, adîjcientur hec omnia. In diem igitur uiuite,Se
illo dip Anbsp;à uobis profligate : fatis habentes, curafl:e die quolibet.

E V A N G, î N M A T T H AE I
da.Inmncto open incumbendum, opens pretium autem ac emoluinemum,coin/ C
mèndandum prouidentix patris.

Quiaitaqj laborandum eft,SC open's cura habenda,ait:Craftinus dies curam ba^
betó fui ipiîus, fufficit diei afflicao fua, quod perinde eft, ac fî dixiflêt : Pater uoIu|t
utlaborando uita necefîària quararis, ac qui% ftudeat utili aliquo officio fratrie
bus operas fuas colîocarc,ne otioftis non ftmm panem edar. Huius ergo uos Colici^
Ubontndm jy^jQ-jen^^t^g^^ fit ea uobis fatis, uti fànè abunde exerccbit,fî gnauiter ueftro mune/
ri uoîueritis inferuire.Craftini igitur,id eft, pofteri temporis cura ponire, nihil fôh^
citi,quem frudimi labores ueftri uobis adfcrant. Tantum in prafèns qua fecient^
uobis incumbunt, curate, ÔCfînite craftinum diem ftii ipfîus curam habere, id eft»
eras rurfttni,!) s,qua Dominus curanda obtulcritiincumbite,amp; fiiperuacanea cura^
uos ipfbs ne difcrutietis.Sufticit afflidio dC labor,quem Dominus cuilibet tempore
immittet fiium. Summa eft, ne pro uita neceffartjs, aliter aut plus foliciti fîmtis»
quàm nobis Dominus iniunxerit,qui nihil nifî laborê utilia proximis opera, et
quolibet tempore fua, iniunxit, frudum qui inde ad nos redeat, uultfua pro nobis
folicitudini,comittamus. Caterum fî'cut quarere regnum iuftitiam Dei, inpriquot;
mis debemus,hoc eft,utin nobis et altjs,Deus et pater agnofcatur,ut fi'de folida ch»
ritatec^ officiofa uiuamus,ita hanc gloria ipfîus folicitudinem ÔÇ ftudium, p^jncre
nunquam oportet,fed quotidie augere potius,fîcut in Paulo huius pracîariflîmun»

imexpliC' Miram in hac oratione emphafîm habet,quod Deum patrem noftra,2lt;:cœIeltcm
identidem appellat. Qüê enim non mouerit,ut fui curam Deo cómittat,Slt;: afluma«-
ipfe uiciflîm fibi,curâ gloria Dei, hoc, quôd pater nofter efte dignatur ÔC coeieß»®'
qui ad cœleftia ÔC aterna bona uocauit,eum certe nihil hue mouebit aliud.

De regno Dei,quod alias regnum cœlorum uocatur,quo in nobis Deus fao jp^ p
ritu régnât, ÔC iufîritia Dei, quaamp; ipfe nos iuftos, ÔC reddit ÔC agnofcit,fi'dc,fcilic'^f'
in {è,ÔC diledione erga proximum,didum fuprà eft:,capite tertio, fuper illud:Foei^»^
teat uos.appropinquauit enim regnum cœlor2.Lucas duodecimo hac omnia coquot;
fcripfit, pauculis adiedis. Vbi enim memoralfet Dominum detredafîè interfra/
tres diuidere hçreditatem,indubie,quôd is qui illud eum oraflèt,non regnum Dei»
fed terrena quarebatjô;: eum cupiditatis fua minifl^rum facere conabatur, qui p^^v
co ÔC largitor erat regni cœlomm, adiecit ifta. Videte ÔC caucte ab auaritia,quia n*^
quo quis abundat,uita eius eft, ex his qua poftîdet. Mox quoc^ fubiecifîè parabo^
lam de diwite,propter paratas opes dato, ÔC quietem cum delitrjs fîbi ipfî poUic^^.
te, cui Deus dixit : Stufte, hac node animam tuam repetunt à te,id eft, hac node,quot;
ta'ipfa àte auferemr, tam abeft, utijs quaparafti,fruaris,immo nefcis etiam, ciH quot;
la ceffura fînt. Et addiditlSic habet qui recondit fibi, nec eft erga Deum diues î
eft, cum minime fperat, uita prafèns fi'mul cum rebus aufertur : cumc^ pra-tçi'^^
nihil eiiifmodi habeat, prorfus infœlix ÔC dcploratus reda petit geennam. Qui ^^
tem diues erga Deum eft, hoc eft, certa fide, illum fibi patrem eiîç credit, qui ÔC n'V
fcat quibUs opus fit, ÔC uelit largiflîme quoque omnia fuppeditare, ei fanè boni fl^
hifûnquam décrit. ^nbsp;,

Luc.explic' Reliqua Luca8,ferc cum noftro eadem habet,iiifî quod coruos nominari'm po^^ '
qùos Deus pafcit, ubi nos hic uolatililia cœli,in genere legimus. Fortaffe reCp^^
Dominus ad illud Pfal.147. Qui operft cœlum nubibus, qui praparat terra
qui facit germinate montes herbam, dat iumcnto panem fuum »filifs corui cla^a^
tibus.Nam quadam coruorum fpecies eft,quipullos fuos exdufos negligöt» .
uorS tgt;lt;l Deus implumes, ÔC omni creatura ope deftitutos fîngulari miraculo enutrit»*^
r'^^-rdculo quidam arbitranturrore,utaltj,enatisinnidouermiculis.Suntquicredantpron^

j^iwr Afcß cibo fuftentari.Nifî forte hoc decoruis fît ideo à uate pofîtum, qu(^

eiicerp regionem incolere, amp; puilos fuos cum lam potcftas uolandi eft, nido
p/te , regione tota. Hac enim Ariftoteles fibro de Animaiibus nono,ca/

^ ad quot;jP'^^'entis uita fijperuacanea,quod omni momento expedamus nos alio,
nupths m* Sicut enim ieruufi expedantesDominû fuu reuerflirûà
eonfcifi ° - ^^^^ foh'citudine inuigilât difigenuifime, ut Uenienti ÔC pulfanti
quod nnbsp;Sc nos decet, ad abitum hinc cum Domino eftè paratiffimos:

nodu amK*^ P'^^eindos Iumbos,ôC accenfas hicernas,fignificauit.Sic enim fe parât
per fc Dh Ü rnbsp;^^ phiIofophia,qua quidam de lumbis ÔC lucernis

ad iter r f quot;^quot;^^quot;r.Simifitudo enim duntaxat mutuata eft à uulgari more nodu
remus f j^'^^^^^'iuamonere Dominus uoluit, ne nos cura rerS pralèntiû graua»=
res opès^i^^Pp^quot;^ P^nus expedaremus, quâdo hinc nos euocaret, ad loge beatio^^
difpUtafA-? Eademferèquahic, alio loco ÔC occafione,contra cupiditatem
qu^ qnbsp;Lucas cômemoratJnde apparet eum hac fubinde monuiftè,

auter . h^ Jquot;^ngeliftarum in loco ex fua narratione corn modo expofuit. Fuerunt
Deo cur^*^ ^quot;genter confcribenda, eo qudd quibus perfuafum fuerit, uitam fuam
eue, ei tota pietas perfuafa fît.

CAPVTSEPTIJMVJ«.
o LIT E condemnare, ne condemnemi'm'. Quo enim iw SeU^u
dicio iudîcatis,coiudîcabiturde uobis^Ôîqua menfura me/
timini.ea metîentur uobis alp. Cur autem uides feftucam,
quïeft in oculo fratris tui,trabem autem, quseft in ocuIo
tuo non animaduertisC An quomodo dids fratri tuo, fine
cximam feftucam ex oculo tuo, amp; ecce trabes in oculo tuoC
ut pv.-.^ r « Hypocrita,ciiceprius trabé ex oculo tuo. Si tum perfpicies,
^e^imas feftucam ex oculo fratris tui.nbsp;^

Qi^fqui ^ quot;obis, Quïrite amp;inuenietis. Pulfate SC aperictur uobis. ^^^ ^^

quif^ petit,accipit,ôC quicunœ qujcrit.inuenit, ôC pulfanri aperictur.
''Jtüs fit H v*^ ^^ ueftrum homo,qui fî filius eius petierit panem,lapidem da/
cum fitis r ' ^ pifcem petierit,num ferpentem porrigetilli C Si uos igitur
qui efl; irt ^quot;'quot;oftis dona bona dare filris ueftris, quanto magis Pater uefter

Intro^e*'^ ^^ Lex ÔC Prophet«,
exitinbsp;portam,quoniâlata eft porta,ÔC fpatiofa uia,qu«abdu

Nunquidcolligunt de fpinis uuam,au£de tdbulis ficus C Sic oranis arbor bo
na frudlus bonos facitPutris autê arbor fruélus malos facit. Non poteft af''
bor bona fru(5lus malos facere.necç arbor putris frudus bonos facere.OtnniS
arbor quse no facit frudlum bonum,exciditur, ÔC in ignem conijcitunigitur ^^
fructibus ipforum agnofcetis eos.
Sf^.7. Non quifqais dicic mihi. Domine dominc,introibit in regnum ccelofU^'
fed qui fecerit uoluntatem Patris mei qui in cœlis eft. Mulri diccnt mihi in di^
illotDominc domine.nónne per nomen tuu prophetauimus, ÔC per notn^'J
pf I g tuum da^monia eiecimus, 81 per nomen tuum multas uirtutes prxftititnus*.
Ac turn confitebor illis : Nunquam noui uos » Difcedite à mc qui operami®*

sea.s. Omnis enim qui audit ex mefermoneshos,82 facit eos, adfimilabo um'quot;
uiro prudenti.qui ardificauit domum fuam fuper petram. 8C defcendit imbcr»
ec uenerunt flumina, ÔC flauerunt ucnti, SC irruerunt in domum illam, SC
eft proftrata,fandata enim fuerat fuper petram. Etomnis qui audita trelcf
tnones hos,aj non facit eos, adfimilabitur uiro fatuo, qui sdificauit dotfl«^

j; VI certam SC expeditS didorum, SC fadorum Domini, ut ea Euan^^
I liftx eonfcripfertmtuolet intcIligentiS habere, eum neceffe eft pro^
'' meminiffê,ilIos nihil ahud ipedaife.quam ut ex paucis qug de Chrilf
narrant,dodrinx SC uitx ipfius imaginem ah'quam nobis propone«quot;^ '
ex qua iilum efle Chnftum dC feruatorem agnofceremus, SC ante octi
Ios,qux uitadignaDeo fit,haberemus. Ideo nequaquâ adnumerareuerbaip»^''
aut fuo ordine fingula recenfere,curx illis fuitrbreiriter annotaflè quxdam, ex q^
bus córjcere reliqua poflèt,quicuncç fpiritum Dei,6C fcripturarum uel aliquam c
Cdrton Eudn/ gj^j-jjQ^ç^ haberet, contend fuere. Elinc non dubito, in oratione ifta bene long^^
grhjUs intci^ Chriftû fufius SC explicadus multa dixiflè, ac plxrac^ alio etiâ ordine, quàm Euan
gdiftxconfcripferuntîfimul eadem ft-pe alias quocg docuiflê, imo iftiufmodiu''^
cuncç docendum ei fuit,quado in illis fumma pietaris fita eft,inculcaffe. Quare q
fingula connec'ïere, SC ex ordme hic obferuato, aliorum Euangeliflarum narrat
nes xftimare, aut digerere laborer,is ultro fibi tenebras ofRindet, atque implicaD^
tanto magis fefe, quanto plus explicare fuerit annifus.Quod hic iterum monere«^
Iui,quód omnino caput hoc.7.mifcellanea contineat, SC qux multo alio ordin^»
lijsd^ etiam uerbis apud Lucam legantur.nbsp;^^

Habent tamen ad fiiperiora no omnino nullum ordincm:Ab initio teftattis
minus fuit, fe non ueniflè ut legem aboIeret,fèd impÏeret,eo(^ fiiorum iuftitiaquot;^
portere iuftiflimorum etiam iuftitia confummatiorem efîè, hac caufla mox ^^
dam Dei prxcepta, propius ad diledionem,qux legis fumma eft, peitinentia, pn
rilaicis repurgata commenris, fuo germano lènfui reftituit atque explicauit, ^ ^
rato, quàm late pateat, quamc^ fynceram eflè oporteat diledionem proximi. J^jj^
tf.cap.ad fynceritatem eleemofynx,precationisamp;: ieiunri,condcmnatofiicorP^
rifgorûhypocritarû,cohortatus eft.Vt^ ea animo fynceritas obdneri queat,mu

eapite ° haud poterit, qui non ab ipfo uno per omnia pependcriit. Iam hoe
earefor*'quot;?quot;^^nbsp;Candiotes nonnunquam praalrjspec/

*e;tum ^^ rchgione facra promendi, de precandi ftudio , ÔC impenandifacih'ta^
^cere ifnbsp;omnia udut confimimans pronuntiat legem SC Prophetas efte,ita

nullnm^quot;^'^^ ^ Pfeudoprophetis, fidei ueritatê per bona opera probare, ah'oqui

Hulln 'quot;J' 'it^ieuaopropnens, tidci ue
Hablr^ quot;quot;nbsp;^ habituros,amp;:c.

^'mniiim ^^ modum, ferè adhortationes Apoftolicaomnes. Etenim
QUnbsp;quidem ad nos uencnmt, hortantur nos ad fedulam diledio/

^atur quot;'quot;'quot;^P^^dieationibus inftetur,ut domita carne, ad ardua Dd mandata eni
ODeriï. ^ dodrrna caucatur,nomini ÔC externa confeiïïoni nó fidatur, fed bonis

^»'a Peninir * ^ dabitur uobis,amp;:c. Ingemo enim hominir inter rdiqua ui/
eum SrÏ?'^nbsp;alienis peccatis curiofum efte, alienacp fada iudicare,

^erbo iit^ ^bhorret,cum quód ob fua peccata ita animo affligitur,atq? ut fcriprura
quddnbsp;peccanribus altjs facile mifcreri queat,indignari nequeat,

'■^«■fiis infquot;quot;quot;* Domino fiue ftare, fiue cadere, quanquam nc cadat, SC fi cecidi't,
bgenteradnbsp;pro ipfius diledione,quàm comunis Domini ftudio di/

^quot;ftendf p Vt uero Chriftianus àpefblêri illa curiofitate, aliéna peccata in/
^ '■eligiónï'^quot;^^^quot;^^' i«dicandi,prohibetur amp; agnirione fug ipfius infirmitatis,
'^'nuitom -nbsp;Chriftum, rum etiam proximi diledione»

^^'Pr^fertim'^quot;^'^®^'^quot;^quot;^^'^ cauiïis,fratrum fada,autipfos fratres, códemna/
'^'^is.i.Corinth'V^ animo, à quo omnis probitas pendet, cognofcere non fit bo/

quot;Uoluptatem ^eomites inuidentiam atq? artimi perucrfitatèm,ex alienis pecca/
^o »udicari.? P^^'^'P'entis.Condemnare autem dt contra cos,quos ira iniquo ani
auaritiaimpium eft,iftuc hareticum, illud exambitione, hoe
agunt éc loQu Chriftum cx animo nunquâ norunt,hypocrifis cft, quicquid
ramur, feA^quot;quot;^quot;*quot; » Et quoniam cum iudicium exercetur, non folum fada explo/
»ntrequçjjjj ^quot;am tandem ud laudantur ud damnantur, ac mos fcriptura,non
'^«JicatusçQ.^^'quot; iudicare, damnare intelligere, ut in illo : Princeps mimdi iam
Je iudicare, ne ' ^^^nbsp;habuit, priorem duntaxat fcntenriam pofiu'ftè î Noli/

'es om n .u 5 quot;iquot;« experiamur, in caufla ftnflè exiftimn. m rr^H no f gt; m .v. t Tifa

US »mprobednudicari,ita uiciflîm in aftimandis cenfendis'que
Huitatem ÖC candorem non pofthahcremus » ^ui enim ud aliquam

xquitatis pof tiimculam etiamnum retinet eum,a prauo dC odiofo iudicto uitac alic*
ne,utic^ abfterreat, cogitafle, quàm graue ÔC inuiium fibi fit, fe ÔC fiia ad hunc 00/
dumiudicari.

Porró hoc quod Chrift:us hic ait:Ne iudiceminitSC apud Lucam : Et non i«dic^
bimini,tum rurfiim hic : Quo enim iudicio iudicabitis, eo iudicabitur de uobisA
qua menfura ÔCc.nemo ita accipiat,fi ipie candide de fratribus ÔC fàdlis ipforum
tizt,ÔC à iudicandis ilhs, nedum condemnandis in tonim abftineat, quod pretere^
non fit iniquius iudicium fibi à quoquam expedandum, Qtiis enim ab iniquo it^
dicio unquam fiiit ah'enior Chrifi:o, ÔC quis tamen id aeque pafllis eft ab afi]s r'Se«
Dominus rudibus ÔC uulgaribus locutus id obiecit, quod uulgo ac ferè fieri folet*
Omnino enim qui candide fadîa aliorum interpretâtur, apud plurimos uicem tn^
ren tur,licet non omnes. Ita contra qui omnia cenibres fè faciuntjamp;T citra xquitate*
ij plané ÔC aliorum iudicijs iniquioribus fèfe reddunt obnoxios, Quibus cum nin»
moleftius feramus natura, debemus fànèillis alios nequaquam grauare:fèdfi q^^ ■
peccatum fuerit,ad condonandû eflè faciIes:quod fic fiituru fit,ut ÔC nobis peccai^
tibus,uenia detur.Repudiâda ergo monet qux charitad aduerfântur,Ôc: ample^efl
da,qux ex ipfa promanant,quale eft remittere,dare, ÔC benefacere, His qui ftwdue-'
rit,ei uiciffim dabitur ÔC benefiet, idcp cumulatiflime, Quod per menfurâ bonam»
confertam,concuffamô(:exundantemintellexit,nbsp;,

Sunt etenim hx fèntêtix,è uulgi fèrmone mutuatx, quibus Dominus hortari a®
id uoluit, quod pauló infra fubijcit, ut omnia quxcunc^ uoluerimus ut faciant no^
bis homines,Slt;: nos faciamus illis.Tum monere,ita comparatum eflè diuinitus, tit
quaies ipfi in alios fuerimus, tales alios experiamur erga nos Juxta illud Prouerb.'
Bona eueniunt bona confèdantibus:mala accidunt mala quxrentibus.Non
nulli malam gratiam fint relaturi,fibi benefacientibus, fèd qudd diuina bonitate iquot;
turum fit,ut quantumlibet ingrati exiftant,quos beneficijs afîèceris,beneficentia
men tua,fuo frudu nunquam defraudetur,alifs horum uiccm obeuntibus.Hinc el
ilîud centuplum,eriam in hac uita, quod percipiunt, qui propter Chriftum aliq^'^
reliquerint,Et illud:Quidam Iargiuntur,Se tamen ditefcunt : quidam parci quan'P
magnas opes habuerint,fubinde pauperiores fiSt.Qiii liberaliter benedicit,impi'^
guatur,quiinebriat,inebriatur.Prouer,iiJtem,quipauperidat,isnonegebit.P''®^
uerb, 2 8,Sic qui contra maleuoli funt in afios,iniqui ÔC molefli alienx uitx adftim^
tores ac cenfores,difficiles ÔC iniurix memores,beneflcentix uero négligentes,
cit Dominus ut alios quoq? tales fibi fèntiant, ut fxpe flrcceflli rerum frui uideâtU *
Et hoc eft quod hic ait: Quo enî iudicio iudicatis,iudicabitur de uobis:amp; qua me
fiira metimini,ea metientur uobis alî|, Quodpofterius,prouerbî) uice SC ab Eth*^',^
cis fcriptoribus iadatum eft, ut meminit Erafinus in Chiliadibus, Boni tamen
hil nifi' bona remetitmtur, fiue bona fiue mala, alî| ipfis admenfi fuerint, quod a
bor bona, non nifi frudus bonos proférât, Vicem malorum rependendam Dom
no committimt, Apud Marcum quarto legimus, in alium fènfiim Dominum n^
prouerbio ufum:Qua menfura^cxt. Nempe ad fignificandum ijs,quiexaUquot;
to uerbo Dei,fi-ucîum atttiliflènt,plus fpiritus adîjciendum, Ei enim qui hah^
dabitur SCcxtera,nbsp;^ ^

Porró ad hunc locum, de prauo fratrum iudicio pertinent, quxcun(^ in cmquot;'®
tatem alienx uitx,malam fu^itionem, atœ obtredarionem fèriptura habet:omt^'
enim hxc, fub iudicî| ôC condemnationis fratrum nomine à Chrifto damnata
ut SC diledioni aduerfàntur, cuius hic negodum agit, Atque ideo hic minime d
mnatur, quicquid iudicîj Charitas exercet, dum fratrum morbos inquirit, ÔC at»'^
tratur,fed ut fanet,dum dodrinam excutit,ut quod uerum eft fequatur,feqquot;^,^
dumcK alijs fuadeat,uitandum uero,quod deprehenderit fecus habere, dum de»'^

in j 'U® quoföam ecclefia profcribit, ÔC uitandbs pronuntiat, quandoquidem
quonbsp;duntaxat glora Dei,amp;: fratrum falus quçritur.A folo nancç iudicio»

fatur d proximo quaritur,quod iure pius deprecetur, Chriftus hic fuos dehor
tari qnbsp;totus fermonis contextus, amp;C fubieda clarius probant,quam ut dubi=ä

hibit~ ^'^^quot;^'Onine iudtciû,ah'ense cum doclrina, tum uitae ÔC mora, à Chrifto pro/
'am p'^^'yninus probabiliter,adde cdä pie damnaret,atcp hodie quidä ccciü et ter

permifcent,quo dänent iuris iurandi ufum SC aha fiia cémenta retineant.
çlj autem uides feftucam qua eft. Idem Lucas.5.) Eadem Lucas.tf. habet. De/
^am d^ îr«c,de cuiufmodi iudicio Dominus hic loquatur, nimirum quo qui/
Diri,- j™^nbsp;adobruti, ut in fe fuam mentem reflecfîere reformident, in ex/

ftiam ^^ ^ïjudicandis peccatis aliorum fefe obledant, ÔC conlcientiam interim
Curiöf^ P^'opttis malis excarnificetur, fallunt. De his fcribit Plutarchus libello de
niffimnbsp;Erafino.Ätqui nonnuIii,inquit,propriâ uitam uelutin amœ

fleeter 'Pec^laculum non fuftinent intueri,ne^ rationem uekit lucem adièfe de/
ac nipfcircunducere. Verum animus omni genere malorum fcatens, hon-ens
anitn/quot;.^!^® qu« funt intus, exilit foras, uagatur circa aliena, nutriens ac faginans
ni fun?^^^quot;^^ Eft enim hoc iudieium potiffimum eorum,qui ab omni iuftitia alie^
tetn vff^^^n'ioquidem nemo, qui uel fua peccata rede agnofcat, uel Dei maiefta/ ^^'^quot;^ß^heß
tarun, nquot;^P''lt;^^at'autdeni9fratresfyncere ^i^^'gat,illudexercere poffit.Hypocri/
*niquitnbsp;omnimodamfanclitatem fimulant, intus pleni funt omni

Uere ho^^' ^ Satana,ad cuius uoluptatem capti fiint, nullos aque odiunt, ac
Uia fcelequot; M S^oria^Deideditos,utiPhariiai Chriftiïoderunt,eoqj inillis,u£gra/
Pe ueprehendere non poflunt, ita uel confida eis impingunt, aut qua mi/
'^abant ^^^l^^^^t, in eis condemnant. Quemadmodum Pharifai in Chrifto dam/

tutn cûm^ S^neris feftuculafunt,quas hypocrita illi eruere folent ex oculis fando/
go ii, ^^^^^ ^pforu,trabibus deplorata impietatis,exiftant perfoffi.Iftiufmodi er f 'Pf^
PerftrrWgt;nbsp;iniquifflmos cenfores innocêtium,.hac allegoiia Chriftus

^^ Pecf • '^^quaquâ eos qui ex fyncera charitate fratribus etiam in minutiori^nbsp;^ro*

^'quot;^^lï^IaK monitores fe infinuant, quibus forfan 8C ipfi, aut certe alijs non mino/
quoadnbsp;ifli fe iufluficare,Ôlt;: illos condemnare, fed fe pariter ac il/

^elefiaftfnbsp;eruere,ipfi trabibus preffi', conantur, qui coniugia damnant NoßrifecuH

^t^Uetita^F?'^quot;quot;^' ^^^ libidinis genere non infande fudantes:qu'i uiolari uo/ hypocriu,
. 'quot;.^quot;us, ^ legi Dei pugnantia quiritantur, ipfi interim Deo omnia
ut^ conculcari carnis macerationê uociferantur, quod Chriftiani pro/
«ffimis Hondquot;^ quibuslibet,ipfi interim nullis lautitijs, dC quidem fumptuo/
obtnbsp;fimiles fefe faciunt, quibufcuncp uoluptati eft, mores

^is opera^ In^ poteft:, quantum laborent Catabaptifta, qui quôd craffiora illa car/
^^ncj à lè ah?^^^^ ueftium, commeflâtiones licentiores, ludos, ôC id genus alia, ut/
'*inant,uor ^^unt,omnem fe iuflitiam nados arbitrati,neminem pra ie non da/
^'•■» 'autiu ^nbsp;eflè Chriftfanifmi,fi quos confpexerint paulo ue/

^es fe i^jyi^'^^^juiuari hilarius,aut quid aliud carni indulgere, non animaduerten/

gt; , *^'°*^uores,undcnûliIpriushab€nt,quàmîIlosprofcindere,ÔCquQadli^^^^^^nbsp;v

quofcuncpab eorum communione auocare,bIafphemantes omniafàlià eos S^^
Satana loqui,cum nihil nifi credere Deo, ÔC beneracere proximis doceant. Has
trabes in proprijs ocuh's non confîderant, etiam quôd carni fiia: nihil non indul/
gentiquanquam crucem perpetuo iadîent, 5e interim nullam quamlibet minuta«^
fefiiucam in oculis aliorum non cernunt,Et certe uel ex hoc folo poterat eorum iP^
ritus abunde cognofcimam ubi ^iritus Chrifti obdnuerit, ut uere Deus cognofcit
tur,ita propria impietas non ignoratur,ac ideo nequit illic peruerlà ifta in uita alio/
rum curiofitas,iudicandic^ temeritas locum habere,qua quicuncß Iaborant,qu^^
Übet uideantur innocentes ,uere ea impietate domi grauantur,utei colIatum,re^^
ca fit,quicquid accufent in alijs. Cçterum,ut dixi,medendi animojfi'atrum morpo
uel explorare,uel atoredare diledionis eft, ÔC zdi Dei : modo uideat quifq^^óC cp*
poterit diligentia, ne fit calumniandi morbus,quod fibi medendi ftudium
ÔC cum autoritatis rum opinionis landioris,oeculta quxdam ambido, quod
mat zelum Dei.Eocç nifi tu fummo timore ÔCaîqua jfratrum commiferadone,«^^
minore animi fiimmilRone, curanda illoru peccata, ÓCnequaquS uel propalan«^
uel exacerbanda ftddpias, fu^cdum tibi fit,quod moliris, Aeque autem mpeâM^
nobis eiïè debettfi quando uere fratrem laborare fcimus, ÔC tamen ne fermentettl''
fortaftè nonnihil nofira familiaritas,amicac monidonis cura adhibere negligimjï
Sed unus fpiritus pam's eft,qui in his ôC modum feruare,amp;: frudum facere, tuhi do/
cebit tum donabit.Älia de trabe ÔC fcftuca,philofophari,otiofum erit. MorbS cw
pandi alios,fua maiore impietate interim negleda, hoc eft, quod hic damnare Do/
minus uoluit.

enarratio SECTIONIS, II»
Ne deds quod ßndum canibus.)Ällegoria eft,qua prohibetDominus fznâi^'^
dodrinx uitx,a: margaritum uerbi Dei prxdicare impugnatoribus ÔC contemP^
ribus.Qua autem cófequenda fubieda fint fuperioribus, non plane uideo, facile^
perfiiadeor,hic aliqua ab Euangelifta efîè praîtermiffa,ad qux ifta relponderuntgt; J
ex quibus etiam lucem aliquam potuifïènt habere .Neqp tamen etiam hic obfciquot;^
eft,quid fibi Dominus uoluerit, nêpe,ut dixi, ne illos uerbo Dei admoneamus a^
doceamus, quos uidemus, ea uel impietate derineri, ut inde magis fint, ÔC uerb^^*^
blafphematuri,amp;:nos perfccuturi: uel certe cœno uoluptatum adeo immerfös?
fint omnia contemptum ÔC irrifuri.Etenim fandum eft Dei uerbum, ÔC margarit*^
prae quo omnia negligi,imd abijci debent.Idiam impioruri, uel b!afj)hemitjs ue« ^
temptui exponere,quitus uidet, D.maieftati derogate, 6e non efîè thefàtmim
incomparabilem digne xfiimantis.Porrô fieri poteft,quód Dominus poft damP^
tam hypocritarum amp;iniquam meliorum fê reprehenfionê,de admonendis tamf,^'
fed ex fyncero amore,ijs qui fubinde delinquunt aliqtdd prxceperit : ÔC tum de
quos monendo tantum détériores reddas,prxfentia monuiffê,fîcuti tenentur a
tana captiui quidam,adeo,utnequeant auditam ueritatem,non aut atrociter imP*^
gnare,aut infigniter cotemnere. Verum hic mouere poffit fimph'ciores, qudd ^^ ^
Chriftus ipfê,quàm Apoftoli,obftinatis ludxis ,uere canibus,de facris m'^erijs n
femel uerba feciffeleguntur,unde fànè illi fitrore maiore perciti,conuerfi dilac^*^^
re ipfos conati funtSed fi quis loca ifta diligenter perpêderit,in loannepluresfi'^V^
item infra.î5.amp;!:c.Âd.7.ubi ad Stephani orationem adeo accenfi faere,ut moX cO
ripèrent ipfum,urbeqj eiedum lapidarent,is inueniet Chriftum ÔC Apoftolos
propoflierunt facri Euâgeltj coram iftis canibus ôC porcis id feciflè, partim prop^ .
conteftationem impietads reprobonim,partim propter eledos,impijs illis uel ^^
mixtos, uel, ad ppfentes corroborandos ÔC monendos. Satis nanc^ teftari ^
pauca fcripturx foca uidcntur,diuinitus conftituwm, ut omnibus antequai^quot;^^^
cèntur, ueritasapertee(:cIareadeoprQponatur,quod mens nihil conorapom^^

' peccatum fuum implere, ÔC plene demum condemna/
«^es uoc obnoxios,quod ÔC ipfum peccatum m fpmtutn fandum,amp;: ut loan/
i5.Si nonmortem citHuc certe facere inter caetera uidetur illud loan,
«ita nr.n^quot;^'^ ^ locutus fuiflèm eis,peccatum no haberent. Vtiœ cum omnis öf «« rp«;«;

^^^ fueram ïl' c completum,non ad mortemmondum enim fatis de uenV fitatem mè
^'Pifcant pAnbsp;annuntiathominibus, ut omnes ubic^ ref fatis cdodum,

^»«e iffit'rv . Itamit diem, in quo iudicaturus eft orbem terrarum cum iuftitiâ.

Sic it ^ . quot;'quot;»quot;™eet,aeuentateiatiseaocen.
quot;^ntcsnbsp;t'IIiiftrandam gloriam fuam,fxpe per infîrmos ÔC humiles luos, po/

%'ritus d -nbsp;oftendant, ÔC ueritate animofîftîme atteftêtur, Quod uticp ficut

«■«a imk^u^^«eritatisinuidampotentiamdeclarat,ôlt;:redditilluftrem, itarobo

can î s™ P^'^CÎS ÔC canibus,fed Deo,at9 * fi'cet nonnunquam
t'pfuin ^ ^^ poreis/anda Dei uerba proferet. Si fecus appareat, impugnatu/
'^^^ts.alriS'^ ' aut contempturis porcis,haud proferet: fic Chriftum nunc Pha*
üor?nbsp;hoftibus ludeis tanquam canibus, tum Herodi amp; Pilato tan/

^gloîi^n 'quot;quot;y^^^afnapromerenoluiflelegimusacruriuscum locuspofcebat;
quot;ÖS euani üV^T f'^^^^^tjat, ad eonteftationem impietatis illorum, uerbum Dei inui/
Snbsp;quando amp;:quibus,cum incremento

'^^leni ôe Ion • •nbsp;eius,promas uel codas, nemo rede te, nifi patris fpiritus,

Pfotnendu ^ ^quot;a^ oportet,docebit.Quem eo ardentius quifcp,cum uerbum domlt;
P'^nius agno •nbsp;' fncomparabilis uerbi Dei dignita^

dixit ad cum modum, quo dkata Deo, ÔC fandonim tantum
^epha^nbsp;ege iànda dicebantur, que nimirum prophanis ufibus adaptare

JÜ'^'Sui racerdnf^ ^abernaculi fupellexhabebatur. Verba itaque Dei,cibus dedo^
P'^anos 8c De T • ^ «omino funt ,lefaie éh fandum hic uocantur eo, qudd ad pro/
quot;^♦^ocamt^^ quot;Pquot;^quot;«.uacuos nequaquam pertineant.Maïgaritum eadem, ÔC infi-a
mpe.propter ineftimabile preciu eoriï. Verba enim funt uita eterne.

petatis,nccß quai-atis {ègiiiter,aut pulfctis remi'flè.Hoc eft,irt uno uerbo dicamgt;ora
rc debctis,uoris multo ardentiffîmis.

An quifquam eft ueftrum homo,qui fî filius ciusoóCc, Idem L ucas.n.) Ab exem
plo minori, imó ferè contrario ad orandum cum Ipe exorandi hortatur. Apud L^^'
ii,eadem legimus,nifî quod tertium ille adiecit: Aut fî petierft ouum, num porrig^
illi fcorpiumfEt pro eo, quod hic habemus : quanto magis pater uefter dabit bon^^
SCc.habet ille:Quanto magis dabit fpiritum iandum pofi:entibus iècExplicatur ue
VidueU impe yo altero alterum.Qux enim bona iila ftint nobis oranda gt; nifî uita Deo digna, n^
trandù eft, ut fandifîcetur in nobis nomen Dei,adueniat regnum Dei, ÔCc, Ifta iam accip»
mus,ubi fpiritum Dei fàndum accipimus, qui ad quxrendam in omnibus gloria» ^
Dei,fàndec^ uiuendum nos renouât fiCinftauratNotandum autê probe, quodait^
Vos cum fîtis mali.Natura enim uniuerfî mortales,mah funr,id cft, tantû ad aman
dos feipfbs,amp;: fîbtjpfî benefaciendum propenfî. Bonus enim eft, qui altjs bonus f«^
rit,unde Seruator dixit:Solum Deum bonû effe, quia unus cft, qui nihil fibi, omn»
alijs SCquaeratôC faciat.nbsp;^ . ß

Cum ergo ualeat tantum aftèdus ille uulgo patribus erga fîios liberos à De©
tus,ut quamlibet malos compellat tamen, ad beneuolentiam atque beneficcntia^
liberis fuis exhibendam,quanto magis à ccdefti patre Deo,à quo ille beneuolcnt' ^
afredus profîcifciair,omnis beneficltia expedanda efte Ergo tantum ardenti^fiquot;^'^,^
ti,8C inftanti prece opus eft,ut ab optimo hoc patre noftro uera,id eft,ccclcftia ac fp
ritaliabona,fpiritumfiliorum,perquemuerefihj ôCharedes ipfiusconftituimi' »

Praeterea ÔC alio fîmili ad fi'duciam precandi cohortatum Dottifnum,Lucas
commémorât,nimirum de eo, qui nodu amicum improbitate orandi tandem cJ'P,^
gnat,ut fiirgens det fibi panes mutuo.Quo uoluit monere ut cogitcmus,fînbsp;^

precandi,etiam malum hominê tandem exorat, multo magis impetrabit ea
à patre optimo.Non difïïmile fîmile ÔC iS.apud eundem legimus, de Vidua,
cet iniquum iudicem,amp;: nec^ Deum necp homines metucntcm,improbitate P^^i^
df tandem tamen ad iudicium faciendum fîbi expugnauit. Vbi ita fubiecit :
quid iudex iniquus dicat,Deus autem non faciet uindidam eledorum ftioritm^^^^
mantium ad fe,die ac node,etiam cum longanimis fuerit fuper ilh'scid eft,lcntö
du ad fumendam uindidam de affligentibus ipfos accedatrDico uobis,

ter,amp;: perfèuerantcr,nec dcfatigari,ut Lucas ait.i 8.quo pado orantes,nó poterlt;m
non exorare Deum patrem noflrum optimum,ömnia.

Omnia igitur quacunqj uoîueritis ut uobis, ÔCc. Idem Lucar «.) Ïnfertha^^
omnia ftiperiora, illa uelut confummans. Clara ôC aperta dodrina eft,utinam ^ |
aque omnibus perfiiafa.Notandum autem diligenter,Legis ÔC prophetarutn . '
ne,intelligi omnem dodrinam Dei,diuinis literis cóprchenfam,de quo f^P^^^l pC
in illud ( Non ueni ut foluerem legem,amp;c.) Iam ifta dodrina abfbluithomin^|quot;^,gt;
nims,infïrudum(^ reddit ad omne opus bonum.i.Timot?. Igitur quicquid
no à nobis bonorum operum fieri poteft, fieri hominibus oportet, non Deo, P
mentibus aut manibus.Tum neceflè eft,eflè opera eiufîT)ocii,qualia ÔC nobis n ^
mus fieri,ncmpe,ad pralèntem uitam perunentia, ut docere, monerc,confulei'^'.^g/
fcere,ueflirc,ÔC hoc genus alia:De quibus fupra capite quinto,fuper illud ( * ^Leri'
ant opera ueflra bona ) Ita enim hic ait Chriftus : Omnia igitur, quacunq? q/
tis ut faciant uobis homines,fic ÔC uos facite illis:Hac enim eft lex ÔC prophet* '^f,
m nino etenim hominis Dei confummatio in diledione fîta cft, ut ÔC Pauli-s
Rom,F5.SC GaI.5.Sui fîmiles nancp uult nos effe pater nofter ccdcftis, hoe cir? Ir^

polSn ^ quosjibet bonitate prxftare. de quo fupri ç.in fine. Iam in Ïiae uitâi
^ ProDliP^nbsp;. pentes hic pariter nobifcum bonitatem exercere ^ quare Lêx

^^ aliud noT' ïnbsp;abfoIutiftima.afió nó fpedatgt; niliil ahud requirit, neq? cft

ximum turn quot;v'^^f proximos feGerit,de qiïo multa fuprà 5.in illud ( Diliges pro
nobis farlt;gt; r r ^ faciamus, fic erga illos nos exhibéâmus, ut natura optamus illos
^°centnbsp;Quicquid fanè de fidêdo Deo fcripturx docent, in hoe

addicat oerÏrfexhibet defuturum, proximorum ufibuß quahti fumus, pus.
^u« defrii 1nbsp;deprompturos, quâfi'debonitatêà Deo hauferimus. Ita

*^'Piuntur ^^^^^ quot;^quot;cdi,caftiganda(ç carne in fcripturis prxcipiuntur,in hoe prx
*^oueanturnbsp;bonitatis huiufce,qux à carne,hoc eft,philautia funt, re/

imaa quot;a ^ permanetin xternS. In fumma omnia ed tendimt, utDdin
P^^cr nofte^ quot;^quot;atur,ea eft,ut perfedi fimus beneficentia erga proximos, ut ipfe
^quot;^''i^non haK^ perfeda bonitate eft erga uniuerfos. Qiixcunc^ igitur à nobis
'atem âliair momentum aliquod,autrationem, Utinde proximus commodi
quot;^quot;«ïtipfïnbsp;qualia innumera fanè funt, qux tdigiofuli quidam, cum fece/

exiaprt icntentix,Q_ux uulds utfacient uobis homines, fubtjcit : Omni aü/ Luc. txbîicd,
^ f ^^ t«bue,6(: ab eo qui aufert tua,ne repofcas,qua udc^ Chriftus, ire
Sublimquot;quot; ' quotquot prxmiferat de dilediöne prxcepta, ea quoque qu^

animo quis prxditus fit,ut proximo lynceriter be ómnm per/
poifit Cl tnbsp;fibt)pfi,amp;: cupiat iam in omnibus illi ita facere, ut ab illo fibinbsp;coni

Prnbsp;optare,is profedo alienus aded erit ab uldone petenda, etiâ tinet hoe : o^

Jï^fe dilip^ O ^^ lerendum dC cedendö omnia,ut nullo negodo inimicos eriam quot;»«w igitur,
jjo^tribuat o'mnbsp;maxillam,obuertat alteram,cedat trniicâ cum pal^ erf^

homine r 3quot;'^aobijciunt,porei magis mafgaritimi hoe conculcantes pedi
-^^'ïuims., ƒnbsp;ac reuerêtibus animis hxc,ut uerba Dd fufpidêtes: Opta

^'^•quot;^'•ege eranbsp;obiedio. Primum non udlent certe ifti à fe alios ifta iniqua

§ohac,non petent ÔC ipfi ea ab ah]s. Qiiorû autê quis opus habeat àd
J- ^ fibi temünbsp;^ ^^ alicui illa tam compenfori fibi,qui faltem uelit ea in po i^ihiUniqui

^ Patietur Sinbsp;iniuria deprecabitur : cadê igitur ÔC alif s dabit atqj exorari « reguU

potc 5quot;am aduerfarius fine fpe refipifcenrix Ixdat, attamen ulcifci fefe bo/ fc^uitur.
J?^quot;«^nbsp;bonus eft,Ô(: nifi beneficia proferre non poteft, ad hxc fefe Deo

«uatncß c^yjj, ^emc^ cum nemo poflit non improbare, fi alius fuifpfius iudex eflè,
cedet et^ * V quot;^quot;^^'^are udlet, à quocunq? Ixfus fir,ita ÔC ipfe omnia citius fe
•^exfit,ÓCfu^ quot; continuo lxdatur,idc^ citra ipem refipifcenrix, quàm ut fibi^pA
ï^'^antie cófinbsp;ipfe iniuria ulcifcatur. Ita erit omnis ÔC beneuolcntix ÔC

^militer c7 ffßcut âlios facere nobis optamus, nos illis facia
S^'^^'^ens.qunn'^^^i fuerimus,nihil erit officij,tam ad animû, quàm ad corpus
l?'^'quod aÏÏn^nbsp;proximis,« liceat,grauemur : neqj rurilis ullS genus in/

cum ilîa,pctenti à tc tiibue, amp;',ab co qui tua aufcrr,ilîa ne repoft as.ofïïc/a fînt cD^^^
tatis,amp; praftanda ideo funt, quia proximo profunt, nemo Cluiii/snus
ca praftanda elfe bono uiro dC petenda,nec enim hic prxcipirur ut quoruis quo.ic
modo omnibus dennirSC remittitur, fed ex uera charitate proximus iiuictu '
enarratio sectionis v.nbsp;_

întroitepcr arda portam, quoniâ lata, 6Cc. Idem Luc.u.) Rcdepoft prarceFj^^ ^
diledionê,ac offîciofîtatê erga proximos, tam modis omnibus abfolurâ, eolt;ç p*^
arduam ÔC rarâ,hanc arcla porta;,ac uia ftrida,quam pauci inueniunt ôC ter^-t'
militudinê fubiccit, hortatus,ut contendamus podus per arda hanc portam ^ ^^ ^
dam uiâingrcdi,ducentê fiquidem ad uitâ,quàm porrâlatam, amp; uiam fpatiofam?^
uentes,fciIkct,excarnisfententia,quandoquidem hac reda gehenna adeatur.Oo ^
modum uero arclaporta,^: ftrida uia, uitâ tam perfeda diiedioni proximoru 0 ^
ditam adfîmilê fecit, nam exigit ea,omnimodam noftri ipforû abnegarionê,fîC
ciam in prouidentiâ Dei, folidâtut prorfus iam nihil noftri, fed tantû qua falu»
proximis,amp;: Deo gIoria,quaramus,, Hoc quàm fît rarû inter homines, ac carni P'
nèimpoflîbiIe,quiIibetapudfemetipfum plus fatis experitur. Verum cum hac « ^
ad uicam,porta SC uia eft,quamlibet arda ÔC ftrida,contendendu eft tamen, ut ilf^ _
ingrcdiamur,fièut apud Luc.dominus ait,i5» hoc efr, contra cupiditatem eft iorti ^^
pugnandû,SC ad fynceram adeô dikdionê conrinuo cnitendum,orandumcp ^
no iiio fpiritu optimus patcr,conatum ÔL uires ftippedîtet.nbsp;^^

Qjiitms dif Qiiod autem his obijci folet,id quod dominus infia n.ait, iugiim fuum
fiàlix cr f*» dum ÔC onus Icue.EtI0an.5an Epiftola fuaiMandata eius grauianô funt,nihil cu^^^
Us Bei man/ i^ig pugnat,per fe fanèùt nihil aquius, ita fanènihil facilius, quàm alijs ita face^^' v
ditu»nbsp;uelis tibi fîeri,prafertim, fî certus fîs tibi deum omnia affatim fuppeditatuuiin ' ' ^^^

ut in Prouerbî|s eft, Deo te fcenerari, quicquid benefeceris proximo, ÔC quide )
re centuplo,prater aternam uitam,ut infra lO.C^i enim difficile foret, inferuif^ P^^
uiribusproximo,fî quis perfùafus fit,Deum uiciftîm. ita profpedurum fibi,ut
p]um,imô incomparabilitcr utifiora ÔC praftantfora, ac deniq? aternâ uitam,
recepturus fitr'Ergo iugum ÔC onus,hoc eft,mandata Chrifti, ôC facillima ÔC
difiîma funr. Nam pofcit aliud nihil quàm ut fè quis fua f^uxa ôC inani cura ex ^ ^
p;um, benigniffima Dei prouidenda committat bcandö,certus illum fibi p^r
ftum placatum,plufc[uam paterna profpedurum: tum ut proximis in gratiâ
patris infèruiat in tuto cumulo recepturu»quicqd in eos infumpferit. Vndecö quot;^ç^
nes dixiftèt,pracepta eius grauia non fimt, fiibiecit : (^oniam omne quod
ex Deo, uincit mundum,amp;:hac eft uidoria qua uincit mundum,fi'des
faris declarauit, quibus Det pracepta ÔC quatenus faeilia funt, nimirû natis c% ^
ÔC credentibus.At carni,hoc eft,natura ueteri,ut illam ab Adam accepim
expers fpiritus eft,ita tantum feipfam amare,fiiac^cura poteft niti, funtprofct^'^^y^,
uiffîma,diffîcinima,moleftifïïma,amp;:incommodifnma,imôimpoffibilia. Han^J
pcrdudam naturâ cum pauciffimis, eledis, fcilicet, foIis,datur exuere,admod^
ci per portam uiam(^ hanc,certe ardam ÔC ftridam ingrediuntur,hoc eft perf^quot; pi/
la diledione,uiuût qua non eft,nifi penitus abnegati, Deoc^ fortiflîme fidentis ^^
mi.Et quia perpetuum fandts,cum carne,qua fua funt ubilt;| quçrente pr^^^^f^^v^
iliac^ nimquam non faceffît eis negotium, ut qua uolunt fecere nequeant, ' ^
uero qua nolunt, Roma.?. ôC Gala, quinto, ideo etiam jamp;ndi hanc uita P'^^'^^ftf»/
uiam, quamlibet per fè amp; fpiritui, fàtis lata ÔC ^atiofa fit^plus nimio ardarquot; ff
dam fubinde fentiunt, quare illa magna fane contentione SC labore, ingre^'^^^^^
fiibinde cum Paulo clamant.Miferos nos homines, quis nos eripiat ex hoc
morti obnoxioc'Rom^7.Luc.i5.eadem legis re^onà i;oganti,an pauci eftent? i
iiuem confèquantur.-

^quot;^'^'«PieteHc r aPreiidopfophetîs,6lt;:cO Non mmuscomödum,ÄThocpfX/
continuo ftibncditur, utnac^ in ea, xterna uita amp; falus fita efi,rcgnüqj

, ita omnia cotrà Sâtartas attentat,
innbsp;potefi:preudoprophetas,id efi:,qui falutaria doduros fe poîliV

agant o ^ Prophete perfonam,amp;: ouillam ueftem pre fe ferât, uerum aliud
quot;era in ^ ^^ porta,ftridac^ uia,ad uitam ducente,id eft,uita, quç
^quot;os cum öde,per diledione, fedulo proximis inferuientc coftat

*P^orum do^ ''quot; rquot;^ Pfeudoprophetarum, imd magiftrorum Satané, unus in falfa
anim^nbsp;bonitatem, Dei, ad inania creaturarum

ad inutiiia uominû deducât,ÔC ab utilibus pro3dmo,id efl:,diledionis operibus
ant A/,. CLipiditatis onera. niTihns nue fua funt. hrtrm'i-i/gt;c

•^quot;»rjobiecim f ^r picuuopropncus, w. ip 4m ipiorum impolturas lequeban/
quot;■quot;''Pfe ex friSMquot;^^^'nbsp;quicuncç tantum animaduerte/

»anius luit , ^ uanitatê docêt operari. Vt de noftris loquar. Quidiiv
^fua aperSS^quot;^ T P^^^î'^'à ceremomjs Se alijs operibus eorum hominu,qui uiV
mrfS P^ooarunt/e nihil boni poflè facere,aded putres SCmale arbores-^
'^^'^ers aupf «emens, quàm precipua bona opera exiftimare, horû hominum
algentPc.a.^ '^^^'■as quot;hs extruere Se ornare, ftatuas Se oarietes pretiofe ueftire non

^^quot;■'^•^teritn taml a P/®^'quot;® adferunt utilitatem, uteflè bona opera comprobaren
P^^'^a atquenbsp;perfuadentur, tanquam primi apud Deû meriti, Se omniiî

ant, temni , ^ habeantur, Huius forine erat, qudd pharifei filîjs fiiis per/
qudd nifrnbsp;parentibus negledis, offèrre, idcî^ non alio nomine,

quibus Paulo nquot;. s redarguit,infi-a 15,N3 alio ingenio,ud ftudio firere,Se cum
^o^nuo Chrift!?S°quot;T ^^^^ ' quot;rgentibuscircuncifionem Se alia legis ftatuta, iam
quot;Jaueteratorenbsp;omnes omnium feculorum pfeudoprophete, qui

o^^^'ï^tbus lupinam rapacitatem contegunt: quare moneiî
rl' uulcIS^nbsp;fapiennflîmo Se noftri amantiflimo, debemus no/

Âfradibiisîpforumagnorcetiseos,amp;:c.) Frudus uricp font,que h'ömincscx^*
uelut arbores fuos frudus proferunr,tam dido quàm fado,Ea,utcuncp ffmulent p«
tatem,amp;: impietatem diiîîmulent pfeudopropheta,indicio de illis crunt,ac
tur tandem qui fint,5«: quid quarant.Gumcç iam dominus teftatus fit, legem oC
phetas cffe,omnia altjs tacere,qua fîbi quifcp fîeri optât, ad himc ccu lydium lapio^
qua illi auri nomine oftcrunt,6xigenda funt,8(: à ipiritalibus,ueritatemqj ferio qquot;
rentîbus,facile fucus deprehendetur, Vt omnia nam qp fîmulcnt SC diflîmulenr,lyquot;
A ejuihus fruf ccram diledionem, qui nihil fui, èC tantum qua aliorum funt, quarant, fîmquot;^^.!^
äihus pfeudo diutius ncqUeunt,cupiditatcm(^^ tandem prodent fuam,SC (fi^ttvricey, Nequit enii^
prophetig de/ aj-^oi- mala bonos ferre frudus Jn primis autem expêdcnda dodrina cft, unde piquot; '
prebcadetur. fciHcet,ueneni dmendum.Si ea cum hac fumma legis ÔC prophetarum conueniV^
na cft,amp;: ampledenda.Sin,infana ÔC fugienda.Nequibitaiïtem cum iila conuenir*^^
ÔC ad fola ea opera impcllere, quibus confulatur proximo, quicun^ non antea te^
fuas in tuto collocaritdta enim natura quifq; fibijpfî amicus cft,ut aliorum infer^''
commodis totus nequeat, nifî rationes fuas ante compofuerit, Necefle ergo erit u
per Chriftum, de patris graria ÔC cura certiïs ante fît, quilquis proxim orum utilité
fefe totum debeat impendere.Eóq? hoc feliciter,fîne illo,nemo docebit. Qiii «a'î^
docuerit,propriam falutem SC fed icitatem foli gratia Dei, per Chriftum nobjspa
ta committere,amp;: pro omni uirili,noftTis operibus feruire proximo,is uerus proPquot;.^
ta eft,necç poterit conftanterhac ÔC perfeueranter doccre, quicuncç fiierit hypoc^
ta,autfalfus propheta.Nihil enim hinc rarioriibus fuis confuleret, quas pofthabeiquot; »
utpote uera fide uacans,haudquaquam poteft.

Iam percurrat quis,omnium pfcudoprophetarum, quotquot ab initio fuifle
ptura ÔC hiftoria alia cómemorant dodrinam, ÔC deprehendet,hos per omnia^ap
!a lynceritate dodrina non deflexifle tannim, uerum etiam inûnz hgmenta p^P P
iafub didiflê,uti iam fîiprà attigimus.Deinde ut Deum ignorant, ita miris cupi*^
tibus laborant hiuulmodi,unde uita quoq^ ac moribus,nominis fîtim,autoritatis_
magifterij ambitionem,uentris fliidiâ, odium ueritatis, ÔC eorum qui illam adi^f^,^
non obfcure prodent. Has enimuero dotes pfeudoprophetis tribui in diuinis
ïegimus.VtRom.i«.i.Cor.4.x.Cor.n.Gal.4.amp; 5.Phihp.3.4.i.Tim.4.Tit.f.Ni^^
autem plenius defcribuntur,atcç 2,Tim.5.i.Pet.î. Auaritia, fupercilij, ambitio»^ V
doli ac inuidentia,ubic]^ ferè notantur,etiam apud prophetas,utIehe2,54. Amos '
Micha.ï.Qiioniam autem auaritia,S?: craftîus ÔC inuifum magis, quàm plera^ aii ^
uitium eft,ftrenue illud diflîmulant,fîipercihum autê ÔC fafladium aliorû, non ^
Ita uideas hodie Anabaptiflas, cû aliemffîmi uelint uideri à fludio uentris, licet^^
fedatio etiam hic illos prodat, arrogantia tamen ÔC libido damnandi pra fe
cile indicat,quo fpiritu ferantur.Certius tamen dodrinaillorum de eis teftatur, 1
baptifinum,non iurare, etiam legitima iuramenta,fèueritatem intcmpcftiuam .
ac minuta alia ita urgêt,ut nec^ fidd,necp fblidg diiedionis tanta apud eos ratio P ^
beatur.Potiftîmum autem eo,Chrifto diflîmiles, deprehenduntûr, dodrina ÔC ^^
quod infirmis alijs,nullum concédant in regno cœlorum locum.nbsp;^^

Summa eft,qui diligenter perpenderit, illam demû dodrina Chriftiano àig^^.J
qua fi'des in Chrifl:û audior, ÔC diledio erga proximos offtciofîor reddinir, illi
inagno negotio,pfèudoprophetarum impofturç patebunt, lupinamcç rapacitat^g^f
ouillis ueftibus tedam,tam à dodrina,quàm uita frudibus facile deprehende^^^^

nim patris,quem dufmodi fèdulo orat,imponi ipfî non fînct.Tantum
reunt,amp;: reprobi ueritatê repudi3[t,obnoxij illis impoftoribus plané fiunt: ut

«quot;de rcpcticrunf m i? quot;î^^^nquot;® 'nbsp;neceiTariâ, Apoftoli fub/ rf/. ^

no^ fefr^ quot; «pîendor, nec^ lîhcîbiHs fpedes contemptlis mom r-- -
^'^quot;'fti.ôC diîSSî-^quot;^ quicquam ampledamur, quod nô aperriiîîme SC ad s

.w.jj.iia uuiiiu, c A i.i.j^iviaic toruis lui, Dona oc laiuDda lo/
iiipnbsp;cordis fui pietate, praua ÔC impia haadquaquam

„ --»nuier k quot; fP^'^P^^^^'P'^^quot;^ docens,tandem deprehendetur. VtcdcK

prouerbio eft,demum lo
adiicir,£Snbsp;prodct,ut qui uoIet,ab illo fibi fecile caueat, Hic apud

^^'^'^^«ur^nia Dar^bT 'nbsp;bonÔ,exciditimô(: in ignem

a?quot; quot;^'''^Poftoreft.?^ o'quot;]quot;^ fiiperioribus e Uulgi lermonibus derumpta,fi'gni/

^hypocritas iftiufinodi exterminandos, SCm gehennam
oa laem âC loannes Baptifta ludaris hypocrids minatus iuit, fijpià

coghofcitur.Ne^eni^èlpiniscolli
bonu,? Lumdemiant uu^ Bonus homo ex bono thefauro cordis fuU

enim7^^ nanc^ arbor mala non poteft ftudus bonos fer
quot;^alos, fic L quot;t anbsp;' quemadmodum etiam horn arbor non fert ftu/

diflimuj P'f P'cudopropheta,praua '^ocens.tandem deprehendetur. VtcdcK
^bundantia cordis,quemadmodum in prouerbio eft,demum lo

b ^^^'''fi^mnt atœ ,gt;nbsp;lt;iodrimm afferre fe fimulant,nihil nifi errores^led fibi

L^'^cere conanmnbsp;''^ff^m rapacitatem, qUa obnoxios fibi, quos docere fufci/
Sua P^quot;quot;?« his ^ r,r «cfte,fîmuIato, fcilicet,ftudio udlitads ipforum,conte

denS «lala« P^^quot;® di^,eos tandem nequaquam ladturos,cum malifint, amp;C
iad '.id? iJ'j „nbsp;bonus fmdus non poftit expedari, deni^ excit

fecm't uoliifttatcm patris mei cœleftis,id eft,qui comparare fe ad uoluntatem pa^'^

Eft nanqj hoc fecere,quod identidem ÔC in Mofcheh legimus, exercere fc ad uo^
luntatêdomini,ac îjs quae dominus mandauit magno ftudio incumbere,etiâ fî p^^'
ficere omnia nequeas, ÔC omnibus operibus tuis,quod ille pidor foIebat,fubfcrihe»
,. - dum tibi fît,faciebat,non,fecit. Nâ ut faciamus fua praecepta,non enam perfîçiamus

QBidfäcere fn^^c quidêuita,Deusexigit.yndein lege,fcrèait,ficut.5.MofAÂudi,ÔCcuftoclt»

uoluntate pdf y^j obferua ad facienda. Nouit enim ifte peccatrice came grauatos omm'a imple^'e»
ÔC peccati prorfus puros eflè nos haud pofl^e. Vnde eft illud i.Ioan. i. Si dixequot;
peccatS non habemus,nos ipfos fallimus.Et idem tamen dicit, paulo fuprà: Si
rimus qudd focietatem habemus cum eo, amp; in tenebris ambulamus, menumut
ueritatê non facimus.Et infra 5.0 mnis qui natus ex Deo peccatû non comittit,^*^
niam femen ipfîus in co manetjÔC non poteft peccare, qudd exDeo natus eft. Ve^
igitur Chrifiaanus,utnonpeccat,ita fecit uoluntatem patris. lamita non peccat, ^
peGcare,ambuIarecç in tenebi is nô poteft,ut tamen, fi fe dicatpeccatS nullû habef^'
fallat ièmetipfum,^ mendacîj arguat Deû, Hadenus igitur peccare pius non po^^
rit,qudd ex am'mo iniquitati ÔC peccatis nequit efl^ deditus,ita ut impîj folentfe» '
gi Dei mente ufc^ condeledabitur,ed qudd (èmen Dei, uerbum ipfîus ÔC /pinkus
chrißdHut liorû apud illû maneant, natusi^ ex Deo fît:fîmul tamen, quoniâ in came fua bo«
non peccdt^et nihil habet,cómittit pleraq5,qusc odit,uere^ peccata funt: at quoniâ illis fecundu»quot;
tdmen hdhet interiorem hominem, no deIedatur,animo(^ Chrifto addidus eft, imaginiqî ipi^^
jgt;cc«tMW»: refpondere ante omnia ci^it, nec dubitat denic^ Chrifti merito, omnia fîbi cono^
nanda,atc5 ad imaginem ilîam fè peruenturû, nihil quo(^ dânationis ei erit,quafl^'
bet peccaton',manenti nimirum in Chrifto,Rom.8.. Deus fîqutdem peccata illi n^
imputabit,quare nec^ peccata erant. Vti débita nô funt,qua creditor remifît, eU^^ p

Proinde quicuncß Chrifti uere fuerit,is ut no poterit peccare,hoc eft, peccatis af^
mo dedims efle ôC lîudere, quod, fcilicet, folum Deus imputât ÔC peccatû habet|'^#
neceflè eft uoluntati eius pro uiribus fiaideat, necp quicquam prius habeat, qu^ ^
Oui Chrilli «erbum ipfîus,totum fe comparaflè. Interim tamen obrepent à came non pauca, ^^
pdtris nunquam quidem illi non orandum fît:Remitte nobis débita noftra:uerum mef^^
uoluntdti dtt/ Chrifti,in quo omnem ille fiduciam collocat,omnia ut condonabuntur,ita p^^c^^
te omnia ßu/ ^on erunt.Ç^i ita^ uoluntatem patris non fecerit, hoc eft, faciendae non ex a nii^,
flg/ff^nbsp;ftuduerit,aliud enim facere, no eft uita huius, is nec^ patrem, nec^ Chrifixim

non eft natus ex Deo,ac fpiritu filiorum Dei etiamnû caret,eo(^ ÔC fiicus erit, q^^
libet Chrifto: Domine, domine, acclamer. Corde nancç ipfum dominum nond^^'^
agnouit,quoiIIumdominumuocarenemopoteft,nifîexuera fide.

Qiiód hunc locû Euangeliomaftiges iadant, tanquam podus adîjciat operib^^ ^
falfumt^ conuincat,fbla fi'de abf^ operibus nos faluari, facfunt, quod fercubi'?
!ent,ncmpe declarant lè nefcire quid loquantur, aut de quibus affirmêt. Damn^^^
mlc hoc lo/ enim hoc loco hypocrifis,qua fîne corde Chriftum dominû appeIlat,non fides, quot;y
coeontrd fidé pocrifis enim fterilis eft bonorû operum,nu!Io4î eftfliidio facienda uoluntatis P ^
ahutmtUK terna: fi'des autem ut paterna uoluntati deditiffima eft,ita bonorû operum efl

ciffima.Qiiid enim aliud quàm pam's uoluntate fecere optet, qui eam noueri't oy
mam:id quod omnis uera fi'de praditus certo perdidicitf Rede igitur illi colh'g^' !
à falute alienum efîè,qui uoluntatem non fiudentfacere patris: fidem autê, fin^ ^^
ftudio eflè poflè uiro falfoputant.Sed de fide mox,capitefèquenu.

Lucas fèntentiam hanc fic retulit:Quidautem uocatis me Domine, Dominé
nonfecitis qua dicocEft enim eadem ipfius,ÔC patris uoluntas, quaqi ille did^'^

ab hypoc rciie:Donîfne domine,ndnne,amp;:c. Graui comlnati'bne
fc hypocr V dcterret,fiiosc^ ad ftudiüm pietads incitât. Dies ille in quo repulfiiruni
^'Us expof ^ amrmat,dies iiidicq eft^Apud Lucam parabola quadam conditionem
»■etïius Cnbsp;fuerat hortatus, ut per anguftam portam ingredi contendc

f^ris ftàj. autem,inquitXurt'exeritpaterfamihâs,Ô£r clauièrit oftium, âC cœperitis
^^cet uoK ^quot;ifare oftium, dicentes : Domine domine aperi nobis. Et re/pondens status ^ tH
^'tiiinnbsp;??nbsp;fîtis,amp;:c.quaiî dicerer : Sicut pareifamih'as receptis no^ ^io fumi fo

^teapuif cfamilia fua funt,demum furgit, oftium obfirmat, ac neminem poquot; ctJpoFcisdî^

mtromim't,ut qui neminem ahum ad familiam pcrtincre fuam agno '
P'^trisfamnbsp;regni mci,ubi finis prefèntis uita: aduenerit, habebit. In morem

^ quibus contemptui fui,quiqi fe meos fîmulare, quàm effe malue
^uiusnbsp;tiun fentientes iam demû fe non bonis,fed umbris bonorum

lcbit,Qn,^quot; VP^anè dduros,ut ahenis à mea famih'a, aditus ad nos haudquaquam pa
Ueia bonnbsp;çternum obfèrato.Quibus pulfantibus,id eftnimis fèro à me

Pariter ad Euangdifta.25.amp;: Luc.i i. dominus ex parte ah'qua ufus eft, hortâs

quot;'g»landum,ur^ foh'da ëC ofïî'ciofa fide,pietati ftudeamus,quo fe
■prati fu ' •

Ueriiefjt ^^ ^^pedauerimus. Significans ah'oqui ufu uenturum nobis, quod t]s, qui
qiiicqij3 P^'^refamiiiâs aut fponfo, imparati foris fehnqtmntur, amp; occlufo qftio ne^

^^»iiUtTî^?^ de quo hic monet Chriftus, tempus illud éft, cum hypocrite uere
^^^fruftra ^quot;atem ftudiorum fuorum agnofcdes, ferio tandê Clirifti effe cupient^
'^^^^quamnbsp;fe prorfus ab illo ignorari, quem folide ipfî quoc^ cognofcere,

tarut^t ^quot;tea quxfierant,Tum fendent miferi etiâ qudd nomine Chrifti prophe^
ia eieccrunt,ahasq5 uirtutes prxftitcrunt, quahdo fyncera fide per di
UUny^ ^^Oih'ciolicaniernnr.ncnitus nulliusàdfâlurpm fîhi mnmlt;gt;ntiVflî. Idrlr»i

■quot;laus fîo .quot;p-o^a caruerunt, penitus nullius àd falutem fîbi momenti efle, Id do*
per hoc uoIuit,qudd ipfos,ut apud Lucam Iegimus,inducit, hec;
^^^^^ tano^^ claufum ofrium refponfum accepcrLmt,fe ab illo nefciri, obîjci-^
fis «iicereKquot;^ argumenta,cur ad regnum ipfius attineant,unde ait ; Ttmc incipie/
in M coram te amp; bibimus,amp;: in plateis nofiris docuifb'.Ad que unque:
turictr^q .nbsp;noftro percinct: Nonne in nomine tuo prophetauimus, Sec. Ac

•^«^fcio ^^ hic,confitebor illis: nunquâ noui uos, uel utLucas habet : Dico uobis,-
^^^ quot;^ypocr tquot;^^ ßfis.Hic nanq? dialogifinus aliud nihil erit,quàm certa demû agni/
^^àlibetj-nbsp;hypocrite fentienttandem,fibi nihil cum Chrifto cômune efîe^

In no^ .^^ternis iib's,inter familiares eius,ac regni ipfius primores fuerint habiti.

Chrifti prophetare,idcm efi:,atcç uirtute Se numine Chrifti propheta/
'^^n tuum*^^quot;quot;^ orariones ifte,per nomê mum,uel in nomine tuo,aur propter no/
^quot;'quot;finodijeum fenfum habent Ebreis, à qüibus ueniunt, quem ille
^quot;^^Uelreiinbsp;tuam maieftatem,tuam reuerentiam, maieftati,preftan/

'^to te,elt;^ ^ .^rentix tue placeat,Sec. Vt enim h is nihil plus dicitur,quàm fi diceretur:
hij Pt'^ceat,nifî quôd hoc modo fimul honorare uidemur eum, cui, uel de
P^inde eftnbsp;Joquimur,ita cum Chriftus dicit patri.Manifeftatri nomen tuû,

c ^osDro^,'^*^ aixiliet,Manifeftaui teJta cum identidem in fcripturisdicitur:Libe
^^ quod , S*quot; quot;rTquot;quot;?nbsp;^ft.ac fi diceretur : Libera nos propter rcmetipfum.

^^^arem ^^«^'^tcebat dominus Pharaoni: In hoc ftatui te, ut uirtutem meam de/,
quot;'CC propterea narrabitur nomen meû,in omni terra,haud plus fuit, quàm fî

dixi{ret,pfopteïea ego praedicabor in omnt terra.Vnde quod hic aîij dicunt, non^^^
in nomine tuo prophetauimus,idem efl:,ac nonne per te, tuo nomine ÔC uirtute pr^
phetauimus,ôi:c.Leuiculum hoc eft,fed expertusftim, faepc nonnihil exercitatis ha''
fee locutiones nequaquam fuiffe faris planas ÔC luculentasinec^ clare fatis eos pop^
lo potuiftè reddercjn quorum gratiam hac uolui fèmcl annotate.nbsp;^ „

(^lid prophetare fît,latius uolente domino infra in u.ca, dicâ. Satis nobis hic
accipere hanc uocê, ut Paulus ea uti uidef i.Cor, 14. nêpe pro difîèrere cx peculia»
afHatu fpiritus Chrifti de myftenjs Dei,ad profedn pietaris in auditoribus. Sic eni^
Paulus aitrProphetans hominibus loquif adifîcarionê, ÔC cohortarionê, ÔC confoia
Oonê,id eft,loquendo uerbûDei,uel adificat, dimi qua fidei funt,docet, uel cohP^^
tatur,utpergât,quiin domino ccepcruttuel côfblatur,ne frangâtur,quos cruxdo^
ni durius premit.Hmc ergo hquet,fpiritu Chrifti hypocrita s quofdâ.in initio Ecd^
fîa,myfteria regni Dei docuiffe, damonia eiecifïè, aliasc^ uirtutes perfecifte.
quos certe Iudas,Demas ac ait] plerid? fuerunt,quos Paul usa ueritate aberraffe
ritur.DcIuda infra iojegimus,quod c uumero duodecim fuit,abus accerfîtisChr»

ftus poteftate de^'t eîjciendi fpiritus immûdos,amp;: fànandi omnê îanguorê, ÔC m^f
bum,pradiGareqî Euangelion comifît, C^uodqj tum luda hypocrita ac^pditoi'i fjî^
fecit,dubiû non eft,quin inirioEccIefîa idem multis alijs quocp fecerit, ut plericjî
lida fidc uacui,fpiritu domini tamen hactenus donati fuerint, fîcut olim Scftaul ^
prophetandum ôC regnandû,donatus fpiritu domini erat, ut Euangelion uellent
poftcnt prçdicare,myflcriai^ regni Dci comodum docerc, atcp iuxta multis eam quot;quot;
drinam miraculis ÔC fîgnis,qua tum operari largius dominus dabat,confirmai'ef
Vt enim legê fîiam Deus innumeris portentis ludais cômendauit, ita ôC Eua^g
lion ÔC ludais ÔC gentibus cômendare uoluit:utœ frequentia miraculorîî illis, P^,
quam in terrâ fandam ucnerunt:paulatim rcmifla fuit, ita etiâ Ecclefîa poftquam ^^ p
bona orbis parte Euangelio innotuit, uirtutes edendi miracula, habere cccpif ^'ft^
res : qua etiâ magis adeo ad celebritatê Euangelij, quam ad fidê credentiû facieb^ ^
ÔC potius ad inquirendû de Euangelio animos hominû excitabant, quàm illi
rogabant.Multi enim innumera miracula uiderant, qui credere tamen no potu^'^
Vnde illud côfi'rmare fèrmonê Apoftolicû per fèquentia figna, Mar. ult. a iud nP -
fuit,quàm fcrmonê Apoftolorum celebrem ôC admirabilê reddere,ut tanquam
nus,ad fe^mundû pdliceret. Vt ergo fatis célébré Euangeliô per miracula euafit'^j
minus no abs re miracula in fîu's operari ccepit rariora.Quo nomine,ne nobis di'P.
ceamus,tanquâ domino parum accepti, uoluit comemorari nobis, tam non exi^L
efîè hoc donû,ut imptjs etiâ hypocritis olim illud dederit:6C loanni, quo no è mt^i'»
ribus maiornatus,nondederit.Nam hic nullum fîgnum fecit,Ioan.io,.nbsp;^

illum fuum aternum fàluatorem dubitans, quod fides uera,fcilicet,ferre ncqm'^'JrjV
ut ob nullam fànè dotem,quantumuis pracellentem, fîbi placeat, uno fpiritus
nionio,in cordefîio confîdens, àfolaDei gratia in omnibus pendeat. Tum ß
alios prophetia dono prafîare prater caterosdominusdederit, nequaquam P ^^
pterea citra iudicium, qua eiufmodi docuerintampledatur, quafî uero omnia
dixerinr, oracula fînt, neque labi ufpiam pofîint. Nam uel hinc difcimus no,^ L/
modo taies pofîè, uerumetiam in totum à Chrifto elîè alienos , ac nihil
pocritas, Chrifto inter fuos nunquam habitos. Deus profedo hanc fuam glp^^^^ji
quód ueritatem in omnibus loquitur,ut nulli hominum hac'îenus concefîît, ^^^
ccdet nunquam.Ädhuc poft tam graues ôC luculentas pramonitiones, libett^^J^^j

ruampermittunttotregesaTpopuh;
pellend,haberent, qui non prophetandi tantum dono, fed eriam fa/

fcnbsp;AdX quot;quot;quot; ^cquamur,roan,4.ad quod, fcilicet, diligenter aded,Se domi

Pf^Ses .H r? fi hypocrifim eflè, quanmmlibet fandi Lf,
S^'git^QCmS^^^nbsp;^nim Chriftus diligit, in finem

roS'f PheC.,vS?^ H ^TTv ffundamenta orbis ä conftimtione
int pro ns r^ de Apoftolis Ioan..7.Dominus dicebat: Non pro mundo
in ill,^ Chrifto n?rnnbsp;abs te ad üiw.Pro^

Hoc defumptum putant ex Pfal.«. uerfu no/ , ^
ci I. ^^^ fletus me?iiüquitaris, quoniam audiuirdóminbsp;'

libris occi:mmt,conrjci' potcft,omnino fîgnifîcat,praue, inique dC maleuole agct^s»
quos Germanice dicimus,Die ubel oder unrecht thund. Quida m ueftunt illud
Ieftiam,Germanice Muhe.Sed omnino plus fônat. Namferè ubic^ impijs, malitio^
QttW operdn fis, fraudulenas, uin'sfanguinum,hinbsp;eft,intquitatem cÔmittentes, com^

tesm^uiUic, ponunturjam ut crebrae fînt in fcripturis geminationes, quod identidem alijs uef
bis,eadem fententia repetatur,ncmo qui uel paululiï in fcripturis uerfatus
rat, Vnde cum Pfal.^s. legimus. Ne trahas me cum impijs, amp; cum operanribus ini
quitatem.Et Pfahstf.'Verba oris eius iniquitas SCfi-aus,Rurfîis Pfàl.9 t.Dum germi^
nabunt impij ficut fcenum, 8C fllorefcent omnes operates iniquitatem. Itçm Pfâl.
In matutinis perimam omnes impios terrae, ut exterminem de ciuitate Domini 0/
mnes opérantes iniquitatê: abunde uidetur patere,eofdem dici opérantes iniquité
tem,qui impij funt, etiniquitatem,cum impietate,fraude,ÔC malitia certe cognatio
nem habere,eandem(^ ànimiprauitatem per eam fîgnifîcart. Vtfî Germanicê r^'
dendum mihi efTetjper boes,ubeI oder unrecht,fatis plene reddi crediderim. ^^
tnnino enim animi prauitatem, qua boni fanic^ nihil agere libet, se noftra tant«!quot;
cum iniuria aliorum quçrimus,proprie fîgnificare uidetur, quam KctKittkiay Greets*
nobis uocabulum iniq':i'tatis,fî rede accipias, fatis exprimit. Huiufmodi uero co^

Tiifeedite» (èntendam:Difcediteàmeuosiniqui ÔCpraui^uiboninihil, quantumhbethi^V

ueritis, unquam egiftis, aut agere cum maliefl^tis amp; peruerfî potuiftis. Non enit'^
aftabunt furentes procacia corâ oculis eius,odit omnes opérantes iniquitatê.Pfâl»^*
Conueniunt uero haec, cum illis infi-a.^?. Difcedite a' me maledidi in ignem xt^f
num,SCc.Efuriui enim ÔC non dediftis mihi cibum,ÔCc^ Vt plané idem eft,agere
quitatem,ôC pofthabere diledionê. Vbi nancp fi'de uera cor deftituitur, nihil
aut fanum iudicare,uel agere poteftrcum ad malum, omnes cogitationes atcp coo'
liaeiuspropenfafiintàpuero.i.Mofcheh.s.
tue£ aerti In Luca iî.adtjciiur:Ibi erit fletus ÔC ftridor dentium, cum uiderids Abraham; ^
exeutiuntur, Ifâac,ôC Iacob,ÔC omnes prophetas in regno Dei, uos autê expelli foras. Et ueni^f ^
ab oriente ÔC,ÔCc.(^o uero Dominus magis his,mala qua hypocritas manent, ^^
pIicat,hoc potentius ab hypocrifi deterret,ÔC ad ueritatis ftudiû impellit Fletu ftquot;'^
mum dolorem,fhridore dentium fiimmum horrorem fignificat, quç mala illis ex'^quot;
augebuntur,qudd uidebunt fandos qui fôlida pietati ftudueriît, Dei bonitate fi'^j
fe uero ab ea repelli.Neque fialos quidem lfiaêlitas,fècundum carnem quidem
uenientes etiam ab oriente atque occidente Ethnicos. Ita primi erunt nouiffimi' ^
nouiffimi primi.Id quod horrende hypocritas, qui hic primas in omnibiTs- fibi
dicarunt,excmciabit. Precemur ergo fpiritum ueritatis, qui ab omni nos hypo'^'^^
abducat longiftîme, qua uti^ nihil aque inuifum Deo eflè poteft, qui âdorato^^^'
(cilicet,requirit,qui fè iri fpiritu ÔC ueritate adorent.

Omnis enim qui audit ex me fermones hos,ÔCc.Idem Lucas lt;î.) Expofîtio cli'j
perioris contra hypocrifim fèntentia,per parabolam ac contrarium propofîtâ:q*^''L
ideo fadum eft, ut tanto magis agnofceretur ÔC deteftabilis haberetur uanitas ^^^^
ftultitia eoriî, qui fine fide, pietatis^ uigilanti ftudio, Chrifti nomine fefe
Vâttîtds hypo Neque uero eft ratio,ut quid domus,petra,imber,flumina, uenti figni'ficent finB*^' ^^
critman» tim exquiramus : non enim ut fingula fiias haberent fignifîcantias, propofita f^^^ J
Vnum hoc uoluit monere Chriftus, eos qui fibi confeffi'one oris tantum nom^n
derunt,ÔC audiunt quidem fèrmones fuos,fèd id abf^ folida fide cordis,qua r^/
dis fimul fuis fèrmonibus ex animo ftuderent, fiiilte ÔC infaneagere,quôd hac
rum hypocrifîs ÔC uana religio, tandê ingenti ipfbrû malo, detegenda ÔC euanit^^
fit. Sicut nimiiï impmdenter egerit, qui domû fiiperharenâ exnruat-, qua fi«^quot;

dat ii^/j ^ «I àque ÔC uentorû puiratur,cornu't tota, magnatfj fui riïi'na, damtiS
tetiij. ta ? quot;^axim um Jta Hypocritarum fïducia,uanis dC mhili rebus iiîxa, fubtier/
^'ennt-n T quot; , non ante tentationibus impulfa uita huius,certe tum,ubi au
diTci r ^ operari) iniquitatis,idtp çterno ipfbru exitioîcum ueri ClinV
certa fi 'nbsp;àudiunt tantum, fed faciunt eriam, que ipfe iuiferit, ed quôd

dilt;!li P P^^^tri fîde,in eternum non commouebuntur,fèd audient: Venire bene/
fua^ f?'nei,poffîdete regnum Sec Jdeotj fîmiles ftmt prudenri uiro, qui doma
K' fimdat,quam nulla queat uis tempeftatis dei]'cere, Spes nanque
éf ne .quot;nfnbsp;Chrifto, per ipiritum filiorû folide nixa , confundi nÔ poteft,

quot;luatn h ^quot;i'^^pOî'tÂjhoc eft, uis omnis Se poteftas Satané, contra eam quic^^
*'^iîiitr ° D ' ^quot;antamlibettempeftatem excitet, Seflumina uentosqi tentarionum
ïoan 4 Bnbsp;fiquidem eft, qui in ipfîs agit, quàm qui dominatur in mundo.n

fquot; ' fucatam uero, imprudenri aflîmilari : Se in eo quidem,qudd ille do/
ïuit^fp extruit ut firma confiftat, hic,ut paulo poft rtiitura. Quo fignificare uo/
nec un ^ credenrium,amp;: ipiritus in corde fuo teftimonio nitenrium,firmäs eflè,
dentiy^^'Jquot; poflè confundi : hypocritarum autem fidem fimulanrium, non poflî/
dentiy ^^ uel (lia, uel aliorum ftulra opirtione,pro teftimonio ipiritus in corde fiV Vugiendd h»
lo ijjij.^'^'^anas eflè. Se eterna confijfione mox fubuertendas. Oremus igitur ièdu/ pocrißs.
iuflîs fifiorum augeri nobis,qui in^ellat Se accendat,ut grtauiflime facicndis
nitnij^ ^'^ini incumbamus, quö a acri fiducia in uia Domini curramus,8e qua mt
niaior ç cum Hypocriris Se Chrifti irriforibus,commune fit*Etenim Deus eft
tütniibgP''^^ noftro Se nouit omnia,Siigitur nos cor noftrum reprehenderit,quan/
cor noa'' hominibus probemur,multo magis reprehendet nos Deus.Si autem
Cgt;ei fpi quot;^os non rcprehendit,quod nimirum fenrimus Se experimur,apud nos
te , tiim,huc inclinantê,ut ad uoluntatê Domini uiram coparare noftram, an^»
quot;^itîius a^nbsp;' Fiduciam habemus erga Deû, inquit Joan. Et quicquid perie

rani eô r^'P^n^us ab eo,quoniâ prçcepta eius cuftodimus,Se ea que funt placita co
tdçtti^fç-Jf^'^us. 'doan.î. De cuftodire Se facere mandata iam paulo fupra dixi,efle
dupijçç^cet,at9 ftudere ex animo,ut illis uitanoftra relpondeat. Luc.6,habeS hâc

Parabolam,uerbis ferè îjidem.
rx^tfaciî enarratio shctjonîç, ix»
^■nino^S cum finiflèt lefus fermones hos, obftupuerunt turbe Sfc.) Hoc de
do erat c • ^^^^•'*Lucas.4.pariter memorant. Vnicus magifter cœleftis datus mun
Ipiritu afflari. Se Prophete ab initio locuri fuerant, non igitur mirum
Carnis p/^^mautoritate uerba ipfe fecerit,eoc^declararit fè eflè, cui pater omnis
^erib^ ^^^^atem dederit,ut quotquot dederit ei, det illis uitam eternam Joan.17,
'^'i'miru^'^P''^^quot;'n*^quot;ntaxatmunerefungebantur:adhoc fpiritu nullo, hypocri/
''lum '^'quot;^ocebant.Atqp hoc erat,quod turbe ftupebant, uidentes Se fènrientes
^^'îtiorç^ docendo poteftate maiorem pre fè ferre:8e energiam quo(^ exerere polt;

Potefta^quot;^'quot;'^odores ipforum confueuerant.
Oei poli ^ Chrifto inferiorem, mirifi'cam tamen habent, quotquot fpiritu
^ata innbsp;^ docendum alios fint diuinitus deIegati.De qua potefta/

aduer?^ armis,ôe potemibus Deo,confîlia et omnem celfitudinem extollentem
^^•omnp'^^ cogniuonem Dei,demoliri,Se capriuam ducere,ad obediendum Chri/
»em cogitationem, ÔC in promptu habere lundidam, aduerfus omnem in/

obedfentiam.Qua profedo »nbsp;eft, auton'tas SC poteftas fpmtas, q.ina api'quot; ^

nos,qui Euangelion poftliminio reccpiffenobis uidemur,rara, autnulla fermé aP''
paret,atc^ ideo noftra cum uerba,tum fada frigent, ÔC iacent,certum proh dolor^^^f
gumcntum eftper parum nos fpiritus quoc^ Chnfti adhuc confecutos efTe.Nc'l'^'^
enim ille fui difumilis effe, ÔC non eadê ubi ubi fuerit ad çdifi'cationê audere ÔCp^^^
Tî- ^ -plurimum uerendum, multos hodie concionatores efîè Euagelij, P^r'

populus eft,utricç in uerbis fttum omnem Chriftianifmû habcntes,cum nequaqquot;^
in ß^rmone/edin uirtute regnum Dei confîftati.Corinth. 4. Magna igitur necefli''
tas orandi ab optimo patre bonû fpiritum nobis immittat, ut uerba fadai^
prxcipue autem eorum, quos ad regendum Ecclefîam Dci,fpiritus fundus conft^
tuit Epifcopos,energian ÔC uirtutem fpiritus,cum autoritäre ÔC dignitatê, qua Chiquot;*
fti gloria adferatur, labeant : quo fceliciter aedificare pietatem, ÔC démoli«' qu^ani
omnem impietatem, nec uimperetur minifterium ipforum, nec^ habeantur co^^
temiJtui a: ipfi, quod certe ÔC Chrifti gloriam obfcurat,^ oftèndit pufillosjfa''^
temc^ multorum reinoratur.

Hinc fanè fuit^uod Paulus diligenter adeo pratccpft,ut àcontemptu fè uerbi' tf«
niftri uindicent.Qirare Timothco.t.Timothei.4Xcripfit: Nemo tuam iimeUüt^Jn
contcmnat,fed efto forma fi'delium,in fermone,in côuerfatione,in diledione,in
' ; :nbsp;ritu,in fi'de, in pun'tate,amp;:c.His fimul ÔC in autoritate debere uerbi miniftros eflê, ^

quibus illa comparanda fit,docet»Ne(^ enim ab ulla alia re,quàm potentia fpiri^^^'
fideic^ amplitudine, ÔC dexteritate, fceliciter proximis uiam uita fternenüs, p^^^*^^
da erit. Idem ferè ÔC Tito fcripßttHxc loquere SC hortare,e«: argue cum omni pfC^
cipiendi ftudio.Nemo te defptciat. A quibus nanc^ Deus rede rimetur SC amaiquot;'quot;'
qui non fummo in pretio haberent eius miniflros, negotium ipfius bona cum
agentesc'Quosutic^quifufcipit,ipfumfufcipit:quicontênit,ipfumcôtemnit.Qj'f
admodum igitur pradicatori cura effe debet fumma, ut Dei uerbum plurimi
ita danda d fimul opera eft,ut ipfe quoœ nequaquâ defpiciatur. Sed id minime/'^^
caufla,uerum tantum,ut fuum pondus Dei mandata qua perfert,habeant. Ëft'?
dixi,hac autoritas,non aliunde comparanda, quàm à uita innocena'a,fidei uin^^
tate,uirtute fpiritus,ftudioq? gloria Dei propaganda flagranti.
am necejjk*nbsp;donet huic noftro feculo Dominus qui amplam fanèEuangelii fui coê^

iS^cr unL tionem donauit,amp;: indubie redius habebunt Ecclefia, Euangelifc^ negotium ƒ ^
petettdapra/ Jiusaudiet,acmulto8CfuauiorôC potentiorànobis uita odor fpargctur, fàn«^^'^
d,c4toribus faluifica multis admirationi in gloriam Dei erimus, qui nunc fordemus
dutoritdf, fórdemus multi,dum fub tam fplendidis titulis,nihil in nobis apparet uera pi'^f .

nomine admirandû,dignum tie fpirim Euâgdico. Sed precibus pijs atcp ardeti^J®'
magis quàm querimonifs, huic malo occurenir quibus utinam libeat,qui Ch''^
nomen dedimus,uigilantius aliquanto SC feruentius incumbere.

CAPVTOCTAVVAI.
V M defcendiffetautem demonte, fccut;« funt eum tu^^
multa:,6i ecceleprofus accedcns,adorauiteum,diccns;t^?
mi'ne,fi ueIi's,potes mc mundarc.protenfac^ matiu cct'S^^
illum Iefus,dicens:VoIo,munduseflo, ac protinus
data fuft illius lepra. Et dicit illi lefus: Vidcne cui diKCf'^
fed abi,oftende teipfum Saccrdoti,amp; oflFer munus, q^^^
iuflît offerri Mofes in teftiujoniura ipfîs.

uenero, mcdcboriili. Etre/
eas I ^'^'^'^uno.dixit : Domine,non fum idoneus,ut tedum meum fob/
»ÎÎO aT^nbsp;uerbum,SJ fanabitur famulus meus.Nam 81 ego fum ho

di(îçAp^^quot;quot;^quot;^'SCuenit,5Cfcruomco,fac hoc amp; facit. Hîcc autem cum au/
quidet^nbsp;fequendbus fe : Amen dico uobis, ne in ifraë!

betitem'^nbsp;lefus in domum Petri, uidit focrum illius in leélo decum/ seê.j,

»^ent i^rt. f ' uidiffet autélcfus turbas multas circum fefe, iuffit utabi/
g^^^uitenorem ripam.

dixitei-.Domine, pcrmittemihi Se^l.tf.
^^Uttn.^. ^^J^'^fcpeliam patrem meum.At lefus dixit illi:Sequcre me,6: fi/

fa^^^j! ^^'quot;greffus nauim,fecuti funt eu difcipuli fui,ÔJ ecce motus ma/
^.^^•Etacced ^ 'quot;^quot;.adco ut nauis opcriretur à fluaibus,ipfe uerodormic
'^'^us.Etd' lt;^il^cipuli,cxcitauerunt illû dtcentcsiDomine, ferua nos, pc
erepauit, - quot;''s^Quid timidi eftis

,cxigua pra:diti fiducia cTuc cxdtatusin/
quot;quot;^^atityp ^ ^ facfta eft traquillitas magna. Homines uero admi/
Et cut^ ''^^'^^^^Qualis hic eft,quia uenti quoq^ ÔC mare obediunt illi.

ulteriorem ripam in regionem Gergefenorum, occur/
^^fîi.adeo °nbsp;emonumentis cgrelTi t erant autem fa:ui fupra mo'

marc, perierunt in aquis. Porro qui pafcebant aufugerunt, 61 digrefll îfl ^
uitatem, renuntiauerunt omnia, ôiquid acddiffet dœmoniacis.Et ecce tota ö'
uitas exiuit inoccurfum lefu.Etcum uidiffent illum, rogabantutdeceddquot;^
à finibus fuis.nbsp;.

V M defcendiiîèt autem de monte.) Supra initio quind capitis,^!^ co\
ladone eorum, qux hic nofter, Marcus SC Lucas fcripferunt, oftenoi'
mus,Dominum,ubi turbis circumftiilis fiiiiret,aicendifle in montent»
inibic^ precatû per nod:em:orto die legifîè Apoftolos, mox de montj
deftendifTe in locum campeftre,oradonemc^ iftam bene longam,qif
per tria capita Matthxus confcripfit,ilhc habiiifte : hunc autem deicenftim,ut alia®
alia,a Matth.prxteritu efîè.Quod ergo hic icribit:Cum delcendiftet de montc,ni^
morat,quod fupra prxteriuerat.Nec intelligendum eft,finita oratione,primum o«^
fcendifle,clare enim Lucas teftatur illam in loco campeftri,poftquam de monte
fus defcendilîêt,habitam.Eoc^ uerba hxc noftri, ita accipienda funt : Cum defcelt;V
diftet autem de môte,(cilicet, priufquam orationem haberet,ad difcipulos quide'''
peculiariter id tamen,ut circumfufus ipfi in loco campeftri populus, docfkinafii^*^
fimul perciperet. Et crî iam uellet,abfoluta oratione, alio migrate, fecutx funt euo^
turbx, pendentes iam ab ore eius, ftupcfadx,fcilicet,ob dodrinâ.quam tanià
autoritatetradiderat.Petebatautem Dominus hocidnere Capernaum.Itaeni^^
Lucx.8degimus:Cum autem confiimmaftet omnia uerba fi^a andiente populo?®^«
trauit Capernaum. Notâda uero hic uis ucrbi Dei cum autoritateprxdicati, qt'quot;^
poft Dominum tot turbas traxerit, inter quas ÖCfi mulri fuerint, id, quod petrol^
aut fènticofà terra iado femini, indubie tamen adferunt fimul,qui bonx terrx ii^^^^
les,uerbum optimo corde receperunt, frudumc^ poftea fuo tempore atml^ri^ p
copiofum. Vbi itaque frigide adeo fandiflîmum uerbum Dei docenir,cum.^ t^ta
prxdicatoris uita clam at, ne ipfum quidem illi fads credere, quid mirum fi perp^'^^
cos,aut nullos attrahatr

Et ecce leprofiis accedens adorauit eum.) Hoc miraculum Marcus Lucas p^
riter narrant, ille primo cap»hic,5. Lucas memorat id in quadam ciuitate accidi^'^'
Marcus fcribit,proxime ante hoc,prxdicafîè Dominum in fynagogis in tota G^jf
lxa,amp;: dxmonia eiecilîè,tcftatum4 in hoc fè mifîùm.Non abfimile igitur uero
Dominum cum repeteret Capernaum, à loco, in quo fupcriorê orationem habj^®^'
in uia ad aliquod oppidum diuertifle, ac inibi hunc leprofum fanitad reftiWquot; j
Omnino tamê diuerfo adeo ordine,a Marco ÔC Luca fedum hoc narratur,ut a'^^!
ab illis, ÔC aliud à noftro, narrari quis putet. Et rurfus eifdem adeo id uerbis SC
cunftantijs defcribut, ut idem narrari ab omnibus tribus, nihil dubij fit.Sed de t^'
pore ac loco fadorum Chrifti, imitad Euangeliftas, ne folicid nimium fimiis : iP j
podus qualia fuerint,qualemc| ChriftS prxdicent,expendamus.Nemini enim
parum inEuageliftis exercito,ignoratur,illos narrando fadorum ordinem
quam obfèruaftè.Commodum aût Dominus, àprxdicationc uerbi, ad miracult-'
fefe recepit,quo maiorem uerbisfiiis admirationem dC fidem arrogarct. Hic n^^^
miraculorum ufus,ut ad fufcipienda,atc^ admiranda Dei uerba, animi hominû
citentur,ncc:^ ad alia fèruiunt,qux uera firerint.

Ad ca uero qux fupra cap.'-.de adoradone dida funt,facit,quod hic nofter hah^
Tifoa-iKuLei ctt/TO, id eft,adorabat eum,Marcus habet, yin^iTÙy çÙ/tS, id eft, accidcf;^
eiad genua, Lucas uero, mo-wj/iffü Tïfóo-ws'fli/, id eft, cadens in fecicm.Hinc
que ergo colligitur, accidere ad genua,autin faciem, incuruarefèarprofterncf J
reuerenrix exhibendx fupplicandi(ç caufla, id eflè, quod Ebrxisnbsp;'' gt;

•nUW dicitur, cum adorare Ladnis plus fignifi'cet,immo aliud ferè, quod animi p

PoHI- iliu,'quot; rnbsp;audiuit,^: uere credidit,nihil dubitans,ficut ipfi confitetur,

ue?^ ^anareitum fore eriam ut uelit.Qin'a enim orauit, fpem huius habuit.
eodnbsp;ardore,animóque plane fupphci,procidcns in faciem

•quot;'ni elfenbsp;probe agnofcere, minime id fui meriti, ied folus grari'ac Do/

f-ucasïo'^'^^ fpiritus fandus.IIIe hûc Ieprofum,fîmuI atcp lefum uidifret,quod

rapuit dC accêdit,ut illico in faciem cadeiet,atc^ certa fide
te non cerrnbsp;^^rifio nan(| Dei eft, fi quid ipfum ores quod exoraturum

P''ecandi n '^^quot;/^^^S'QHapropter Chriftus ea duntaxat orare docliit,in forma illa
illirit • quot;Pquot;quot;^ tradîauimus,qu« pius nequeat dubitare fe exoraturum mimi
gloria Dei,uitaneceffària,peccatorum remiffîonem, ÔC à Dia/
^^•^ati'o n?nbsp;liberanonem.Priuata fîquidem, quale fuit huius leprofî

uolun^! pro rebus externis,pius addetmeruntamen non mea,fed tua pa/
J ^^ gloriam tuam fadurùm noueris, fana me, pelle hoc aut illud
fuî'^nbsp;abfolute libera, fana, quôd nefciat ,an quod périt, uere bo/

a Dei / ^'^^f'.arcana quadam in ipfîs uota ÔC occulti quidâ ad Deum gemitus,
6 'a ^afibus^ ^iritu proucniunt,id petentes,quod ad Dei gloriam, in uari]s ilquot;
excrcemur quolibet tempore, fadurum ipfe fpiritus aghouerit.
^iiteni itafn^-^*^ fifîiDci funt,fpiritu Dd, non iam humana ratione. Quicquid
^^gitan'oniKnbsp;orat,fapenumero nô uerbis modo, fed ne certis quidem

2C aud • ^ explicabile eft, fcrutator tamen cordiû Deus, facile agnofcit
j -^^ergohnbsp;ad Dei uoluntatem ipiritus iilebrat.

' quid exrquot;'^ 'P^ritus impellat, ac udut incogitantem rapiat,ut certa fiducia exorâ/

ores,ficut leprofus hic fibijpfî orauft fanitatem,èc fî/
'^^'^^'indub/ alijs,uel fanitatem uel uitam, ud dona certa fpiritus fand^i bra/
^'^iapoifjL ?.^'^^abis,quicquididfuerit,quiafideorabis indubia.Credentiauto»'
gt; nihil b^^p'^^^'^'Spiritus autem hoc opus erit,qui ita ut illos, ad orandum te
•^Odo.ne nonbsp;ne quidem cogitatiuncula aliqua alia obrepat, non

P^^ ^ecipia ^ ^'quot;Petres, fed ne quidem,de ulla re alia, quàm ut preceris tantum,at/
f ^^ uidf^quot;*^*^ ftierisprecatus. Sic certe orafîehunc leprofum Lucas defcribit.
jf lefy ^ ^»^utt, Iefum,proftratus in faciem rogauit,ÔCc.Ita enim uidetur c5
^^oretî^nbsp;.En illum lefîim, omnium faluatorem, qui omnem curat lan/

^Us.pfçç^j^ morbum, bene res habet, ÔC te tua lepra lib erabit, tantum tuiadmoni/
' quàtn »P^um,6c indubie falutem referam.Ac ita aliud ne cogitauit qui»
eunc^ e)£li)ç. J^oraret, ÔC exoraret, fîbi à lepra mundarionem. Sic fefe habebit,qua/
phi delibefgjP.^'^quot;^^ profeda fuerit,pro re aliqua externa precatio,nc de orâdo qui/
, Ûeonbsp;de exorâdo aliquid hefîtabitur,fed fpiritus certus,ut orare

^ ne cos?*^^^^ »«nt,ita ÔC exoraturû illa, rapiet ÔC impellet ita te ad precandû, ut
^»S'iam certo ' Poffîs. Vnde fî ddiberare, uel de orando ud exorado pote/
'^F^t.it.iV^j, ^ r precario eft,ne9 pius tum abfolute id. quicquid fuerit,
o fnbsp;aut orare,nifî quod cerrifîi'me ad gloriâ Dei fa/

Sed dfces,fî certus adeo impetraturû fe hic leprofus fint, SC debet dubitatio locum
in precatione nullum habere, ad quid ergo ille orauit tam luppli'citer, procidens in
terram, di'cens : Si uelis,potes,amp;:c/ qualis fane fiibmifîïo, prxdicandic^ ardor in
mnibus omnium fandoru precibus die fblet Maxima eft fane in fandorum precis
bus fubmifïîo, pîurimus ardor, at hic non ex eo proficifcitur,quôd illi de exorandlt;gt;
quid addubitent,amp;: ita fupplicâdo ac blandiendo fperent poffe forte prouocari'D^
minum,ut faciat, quôd fua uoluntatê non erat fadurus,ncmo enim orans Domini
exorabit,nifi indubitato credat accepturu fê quod orauerit : prouenit ergo ifta taquot;*
ardens implorario opis diuinx,qux in fandorum precibus exiflit, ex accurata prû^
priçipfbrû indignitatis,6efiiperomnia eminentis diuina maieftaris perpenfion^j
denic^ etiâ ex digna f ftimatione doni Dci quod petunt.Qiiicquid igitur uere Chri
fliani orauerint,his quatuor Oratio eorum nitetur.Primum fpiritu,ad orandum im-'
pellentur. Proximum, per hunc certi erunt, id quod oraturi firnt, intereffe glori^
Dei» Tertium, per eundem fpiritum perfuafi, non dubitabunt exoraturos fê, quo»
orauerint,(^artum,impulfi eodem ipirinr,ex perpenfione fua humilitatis, SC diuj
na maieftaus,precabûtur SC fupplicifîime SC obnixiflî'me, quamlibet certi fint V^^
ultro daturum,quod precantur, nequaquam id precaturi, nifi dare id Deo creder^t
multo gratiffimum elle.nbsp;gt;

Poftremo notandum,quàm paucis uerbis hic orauerit, quàm multo autem afß^''
du,de qua re fiipra in capAde precatione.

Protenfacç manu tetigit illum.) Marcus addit, lefus autem mifèrtus SCc, Mif^
cordia nancß fiimmacç bonitatis Chrifti documenta, quibus ad fê allicere populquot;^
uolebat,huiufmodi beneficia erant : debcntcç commemorata,fidem in ipfuminof,
bis augere. Quem enim feleprofb, ex fi'de oranti praftitit, hunc fê SC nobis ûm»*
fi'de oranribus pracftabit.

Qiiôd uero protcnfà manu leprofum Dominus tetigit immundum,ad cuius coo
tadum no minus fànè contaminabatur homo,quàm fi tetigifîèt fanie fluentem»d^
cuit charitatem pluris fibi efîè, quam ritus iftos externos : quin externa illa omn'*
charitatis imperio fubeffe.uti SC de fàbbatho,cuius obfèruatio fàndiflîme erat p^^^
cepta,fàdo 6e uerbo docuit,propter hominem omnia huiufmodi efîè inftitura,noïJ
hominem propter illa. Tangere itaque immundum nulla caufla, iniuriâ erat ah^
rum, cum quibus erat agendum, cum propter contagionem, tum propter natu^
horrorem,ac etiam puritans obfèruâda publicitus negledum. Proinde nemo pf^'
SC fandus id admififfèt:fed tabernaculo Domini deferens, ftuduiffet animo dC
pore, quammundiffime uiueretat quoniam fumma fànditas ac puritas eft,DeiP'^
fedionem,diledione erga miferos retuliffe,fiquem contadu Si conuidu fuo iui'^'
re fandi potuiffent,deferentesuiuoDei tabernaculo ac Deo ipfi omnis purita^'®
autori, in fiimmis corporis fbrdibus inferuire proximo, quàm corporis mundi«^
tueri maluiflTcnt, etiamnum lege Mofcheh uigente. Hac uero ut ueteres adi à fp*
rim Ghrifti ita obfèruarunt, fic mirum non eft, Chriftum ipfiim, fiimmum charity
tis plantatorem Se uindicem idempraftitiflè. Adhoc enim ut proximum dem^
reamur,8equam plurimum, omnia referenda Se attemperanda funt, finis fi^f^
dem legis diledio. Non ergo à Deo erit, illa uel fanditas, uel fànditatis obfèrua^^^
fiue in hominibus, qualem religiofiili illi quidam iadant, aut etiam in rebü^ ^^^
iufmodi uulgus Ecclefiafla'corum omnes euam opes fuas habet, non fblum
fa fàcra dixere, ob quam proximorum neceflîtari nonTuccurritur,amp;:pro uirih^
inferuitur. Chriftus omnium mundiflimus,immundiffimum leprofiim,eaam co^
tra legem, ut uidebatur, tangit, dum tangendo poffet iuuare. Ita nemo potent^,
fanditate poliere, ut non profàniflîmo cuity inferuire nihilominus debeat, fi fu^ '
kopetamd.se«.nbsp;^^^^

fu^Pretium ac utilitatem decllraret,cuiusrolius
crcdStm Î- aternam confequi, Ioan.5. Hoe autem,ut carnis prafentiam S?

cum l declarauit omnem fibi poteftate traditam, uerboœ fe omnia pof/
quot;»quot;^tuJ n^inbsp;^nbsp;reculi,nobircum Te fiiturum,fpiritu fuo ufiS SC

^quot;^quot;iliCr ®quot;''''quot;? fore,quod ipfi fi'dêtes defideremus, fi id falutis noftra referat,
Vidlt;. rnbsp;abfens fit.

d^'^'^d^abl^'w ?? ^^™on»busquoq? tanta autoritateha/
'^O'^ine. nf. fiifpieiendum exhiberet, ut audire et fecïari eum fummo ftu/
£§'oriani inSï^Tr^'^^'?quot;^'quot;^quot; quoniam pater uoluit, pari ipfum, ac ita demum
. ^ fiilgerer Unbsp;^ntejormarti gcftare,qudm omnium principis maie/

Sf quot;^eluceret dominum prius fimilitudinêprg fe ferre, quàm inDeiforma, da/
niP^îàtn ren,nbsp;quot;t fieutpradicatione Apoftolica nondum debuit Chri/

Ut tuTT rnuulgauit, multac^ pradicauit,nullum alium frudum fe
riy^'aut certe? «ominum, corporum magis quàm animorum falutem quaren/
S'^^tïusad^kquot;quot;®nbsp;audiendiaccurrentia

ff ^P^reral'ii^f^^^if ipfiusiuftlïi,quamprapoftero fuo ftudio obfecundare,
^omino Sf /'»^aluiflet.Vtcuncp autem leprofus hic indubie peccauit,qui Chrifto
J'alanoftr .^'eadeo ^eneficonon paruit, Dominus tamen idpeccati utomnia

Euangelio agnouiftè fibi uidemur, quammaxime inuul. dh^
WolS^m ^^^nbsp;^porcis fpargant mar/ TZZT

^^«aut,hoceft,quosnulI«s ardor gloria aei, Fed LduntSat libidoad iZt'quot;quot;

prxdicâdum impdiit Fieri etiam potuit,ut hic Ieprorus,amp;: caeci illi duo,ac alj]'^quot;
bus fada fibi beneficia prxdicare Dominus interdixit,indignioris fortaile mtx m
rint,quàm ut idonei dTent ad prxdicandûDd regnû. Vt enim Paulus,non quÇ^^
libet, etiam pium uult ddigi in Epifcopûdta ÔC Chriftus noluit per quofuis annw
riari facia fua:ficut ÔC ilium qui dicebat:Prxceptor,fequar te,quocûi$ abiens, qquot;
dammodoàrereiecit,dequopauloinfrâ.nbsp;-

Pv trobrUs Ptxterea fimiles huic prxpoftere grato fimt, qui obfequia Dei, quot;on ex uero
c«I pfius,fed fuo affedu potius metiuntur.Nam hic fàris non habuit, propalalle con
LlTum Chrifti,quod fibi fadum erat beneficium,fed multa prçterea alia nequag» ^
ad hoc munus delegatus,praedicare ccepit,ita uifus fortaftè fibi magnam fe a
fto gratiam initurû.Sic nantp de eo Marcus fcribiriAt ille egreflîis cœpit ^
re multa,6lt;: diuulgare fermone.Ipfe forlan ambitiofior ita optaftèt celebrari, ii Q
benefeciftèt.Nam quaeftulti mortales ignari bonorum, fibi quxrunt,eadcm otr
re SC Deo folent,aurum,gemmas,purpura,amplas bafilicas, fuperbas aras, hj^«
lentia thura,dulces cantus,^: id genus alia, qux carni,fcilicet, uoluptatem adt^ '
qux aut Deum uere ddedant, innocenriam,fidem ÔC diledionem negligunt.«^ *
infania tam craffà eft,ut Ethnicus Po^a inceftèndam fibi duxerit.O curuxCmq« ^^
in terras animx ÔC cœleftiûinanes.Qitid iuuat hoc, templis noftros immittere m
res:Et bona Dtfs ex hac fcderata ducere pulpaf'Non rede igitur feciffè hunc tcp
fum prxdicando,quod tacere Chriftus prxceperat,nemo dubitet, quandoque
redum efle non potuit,quód Dominus ferio prohibuit. Necp enim audiendi lu ^
qui aiunt Chriftû modeftix caulfa prohibuiffe predicaiiquod tamen pr^dicart ^
luerit Jftafiueurbanitas, fiuefimulatio porius,hypocritarum eft-,non Chniti*^^
rd ut hunc ÔC alios plxrofcp exhibitas fibi uirtutes tacere uoluit, ita alios eas uoi
prxdicare.Nam omnino latere noluit,quod aurora effet diei,qux ex ipfius maquot;^^
fta prxdicatione paulo poft,erat plene mundo irradiatura. Hinc ÔC difcipulos P
dicatum adueniffe regnû Dei amandauit,amp;: illum hberatû dxmoniis,atcp al^s ^
nullos fada fua deprxdicare etiam iuftit. Vnde SC hodie, qui uolet digne
cum frudu, fada Dei prxdicareud alias etiam gratificari,mhilprofua Çupidit
agat,fed comittat fe Dei figt;irimi, qui tum 6e illic,cum amp; ubi ipfe uoluerit, benen ^^
Dei prxdicare doccat,agereq5 quod optimo Patri uere gratum habeatur. iNemw
quidem,nifiipfiusfpiritusiquxgratahabeat,n0bisindicauerit.

, » , - Sed abiSC oftende te ipfum faGerdotijNlar,iXuc.4.)Explofi pridem funt,qti'''^

Chrißus legenbsp;. ^j^^o^necelfitatem confeffionis iècretarix fundarc conari funt,quafi L

publicam äü ^^^ ^^^^^ . presbyteri,qui legis facerdotes:amp;: oftendere,confi'teri
geiitcr opjer/ ^^^^ ^^ icpra,peccatû.Id quidê ex hoc loco rec'ie colligitur,minifteriû Ecclefi^
gni facienda effe,elt;: per id ligari, arcß folui oportere, qui fint in ccelis ligari fo'^
habendi. Hoc enim Dominus in Ecclefia ita inftituit,ut olim illud iudiciû Î^P^'Ç^^r
ex eo poffe conftrui,ut fingula Chriftiani facerdori peccata enarrent, ni
num perire, id uero quiuis uidet,quàm nulla radone affirmatur. Nec^ id
dorum pan-û ex hoc loco collegit,cum pie et folide hic monuerint de difcip»quot; ^
clefix confeifionet^J peccatorû,amp;: folurionis benefîcio,qux ulnro, ÔC ex uera pi*

.nbsp;______________J™ ^/-.«C^fTÎ.-»««/-l.'flGin»fïi(ni»iriitii-»-iiTc /-oi-» «nbsp;^^^

Poftremo Chrifti hic religionê fummiflSonêc^ miremur, qui fandis adhuc c ^
montfs Mofcheh,quod nouû ÔC fpiritale fœdus nondûeffet,fanguineipfius co^^^
matû,eted,ut uulgaretur palàm,perdudû,tantopere detulerit.Qiio monemur»
nos receptis legibus,ÔC moribus obfcundemus,quantûcum Deo fieripotelt,e^^^
fi à nobis nulla eius fît necefîîtas.Lex nancß erat,ut de mundaris leprofîs pct
iudicarent,fiq? uere mundatos deprehenderêt,Domino fifterent,atqj ex
eos facrificiû facerent, cum reliquis ceremonijs,qux. j.Mof i4»prafcript«

»nus ait,in teftimonium ilIis,non aliter accfpiendum puto,quâ
abundenbsp;ilIis-Siquidem legem teftimonium uocari,uel ex u9,PfaI

«t Quad ?' h quot;quot; uerborû Domini lènfus hic eft: Et fî uere mundus fîs,necR
^''»'^utmlnm A.nbsp;quot; approbet,uoio tamen,ut que Mofcheh ex luftii Dei

•îj^lus offer 7,abi,oftende te facerdoti,ut te mundum ludice^'amp;Tftatutum
quot;^^»■am ex m!!i K ^ partem nil fuam habeant,ita neqj autoritaris, neqj commodi ia/
^^ Jtmeobeaefaciofacturi.

'^^cerdotem'^f?'^ ^ teftimonium,contra illos erat, nam quod Mofchepreceperat,
contranbsp;'^P'®^ exhibitio atc^ oblatio, tdh'mo/

HP ^^^^'■^'^otibus predicari. Iam autem huic leprofo ubi cum fanafl~et
fi Diceh. fnbsp;miraculo efferret,ud ad facerdotes iftos,ueI ad

Neat pn ^nim:uide ne cui dixeris, fed abi oftende te facerdoti SC offer munus
-îi!!; Mnbsp;facerdori,interpretari,pro indicare illi, à quo famV

««vi'w,ideft, teftimonium
obfernnbsp;i'iem fît quod fecundum ius illis conftitutum,amp;: legiti^

^quot;^^'iam 'iubitabit, quando nos ceremonifs, extemfsc^ ritibus liberi
^ebcniu«quot;?nbsp;'pandatum, ut inuicem diligamus, attempe/

cornora ^ ' ^^ fidem,formulas iuris ciuilis ad dilediortem, ritus pUrifi/
Ipsôçff^nbsp;pertinuifl-e,acquicquidexterna

ipfam, diledionem, uitec^ modeftiam ôe decorem mmime:ita
cp5 '^odeftïl r fînt,habent tamen nonnunquam cum illis, fide,diledio/

da ^''amhbeÇiquot;;quot;'quot; f^mdificare, ac plera^ alia. Que ergo huiufmodi fire/

bfe'''^'iSlaequot;^^^nbsp;»quot;orbquot;« fitlepra,ôeplurium falutem,paucorumdelitifs,

Sed runlis dubitare quis poffit,cum miniftrandu leprofo fit, cuius hoc jpotiw^^
fuerit.Eteniin nemo ita propinquus leprofo fuerit,atqj uxor dC hberi,amp;: leprofx
ciffim,maritus dC hberi:caro enim uiri uxor, dC uxoris caput maritus, tum hberi»c
ro funt de carnibus illorum,8lt;: os de offibiïS illorum.De his admodû prafl:aret,ma
giftratum cui externa hiu'ufinodiprouidenda incumbût, cauere. Etfi enim ipimquot;
agit,qui funt fih] Dei,attamcn fi uel legibus uel edidis magiftratus haec moderate
tur,non tantum fàncii minore ahorum offendiculo, officia ftia facerent, fed SC tPl
eftènt omnia expeditiora,certum uerbum Dei,quo parere iuflît magiftratui,
tibus. QLiemadmodum aût pius magiftratus, de his leges ferendo, in confilio fc^^
per habiturus eflèt diledionem,qua plurium fànè falutem,paucorum delitijs^ac
uendi non neceffaria cÔmoditati praferreta'ta etiam fàndi fe habebunt, ubi illç ^ ^
ficio fiio dcfuerit,Nemo fiquidê fil5i,fed Reipublica ÔC natus eft ÔC debet
igitur maritus leprofus fît,habeat autem fànam uxorem atc^ hberos,fî tum P^^^u
utilitatisrarionê habere utercß uoluerint, maritus ne petet quidem cum uxorect
beris uiuere,atc^ in periculum pariter illos inducere,ne ÔC ipfî Reip. pereant :
uero Iiberis potius Reipub. educandis adhxrebit, quàm ut maritum iam inutile
Reipub.fèquatur,deftituens liberos,aut in periculum adducens,qui ufui eflè m«,
tis poflènt:tum ÔC feipfam publico uftxi fubducens.Dabunt igitur opera Chrifti^'' '
utleprofo habitanri iuxta legem Domini feorfîm, SCfblitario, necelfaria mii^-îftf ^
non defî'nt, uel per cognatas uiduas, aut alios in quibus Respub.quàm niinima i
duram faciat, Eodê modo habebitur uxor leprofa àfàno marito. Nifi forte ÔC
liberis utercß coniugû efîèt,neqj idonei procreâdis:fic enim rebus habentibus op
nor coniugalis diledio alterum ut alteri ipfè miniftret,impellet.

Porró de coniugio alterius coniugumqui fànus publico rdidus eft, iteruin
ptandum eflèt ftatuere magiftratum : ôC id ftatuere, quod cum priuata, tum pquot;^ jj
cx falutis ÔC honeftatis referretSanc fî par eft relido Icprofb alterum fè Reipi't»'^, ^
ÔC liberis feruare, congredi non debcbit cum Icprofb:quando ergo uel huius ^^
liorum,aut utrorumc^ retulerit ad id ut ÔC cafte,proximo utiliter uiuat, eum ^ ^^
fanus eft, ad fèctmdas nuptias concedere, SCpie hic illas petet, ÔC pie magift^^^j/
eas ei permittet.Hic fpedandum potiiiîmum,quo uîtx genere ÔC honeftius, ^
duofîus quis uiuat Reipublica, ôC proximis fuis : ÔC ne quid det mala- libidim a
ulli aftèdui carnis, Qiîod qui curarir, illi facile impedita quaqj Deus expedite ^ ^
det : abfît tantum prauus octiîus, ÔC adfît certa in Dei bonitatem fiducia.
fatis prouifum puto, fî neceftarium uita minifterium habeat. Gignendis liben® ^ ^
eptus eft, SC percuffus à Domino ut fblitarius uiuat. Erit ergo pius, uel impJ^'^j '^c
pius, facile exorabit à Deo, ut fbrtem fuam aquo perferat animo:fi' impius,nmi ^^
illo attinet ad Ecclefîam. Verum quoniam non omnis lepra incurabilis eft,etia ^^^
hoc cafu diftèrendo fecundas nuptias qui Chriftianus ftierit, diiedionis edi^^^^jj,
quetur. Qtianquam ut hodie uulgo iudicanturleprofî, morbus raro curabih^^jj
Nam nec lepra proprie eft,fèd elephantiafîs.Lepra cnim,utIo.Manardus
eorum hoc feculo facile princeps fcribit lib. lt;s. Epiftolarum, Epiftola.n.ôC e^.^^f/
no probat,Lepra uitium curis cft leuicuIum,adeo fcabiei fi'mile,ut uix ab cadii ^^^^
natur, quum elephantia carnem quandocpdepafcatur, ÔCadofîâufcp ingredia ^
De eadem re habet quadam etiam in Epiftola.t.lib.fècundi,ubi ÔC D.
adducit, affirmantem lepram coloris uitium efîè, non ualetudinis aut integr» ^^^^
fenfuum atcp membrorû. Cum itacp nunc ij tantum iudicentur leprofî,ÔC à
tio hominum exdudantur, quos tenet morbus elephantus, nec excluduntiif a ^
quâ hic morbus penitus inualuit, ÔC fadus eft incurabilismiderint qua ration j^c
tur, qui talem, tamcç contagiofum morbum, eumc^ incurabilem,nonagnol ^^
cauifam eflè poflTe fèdudendi à reliquorum conlbrtio,qui eo tenentur;eosc^ ^f^xo!^*

eutn leaVrhl '^«quot;f/eremonias populo fuo prafcnprft, qua n,
ÏJd«gt;qua rnnr?nbsp;fingularê habeant utilitatem,qiu ea in lege fua illis tra^

Dominus fimul fanamt hunc leprofum,amp;: non fuiflè tadum
Tï' «a di4uquot; ^^^^^tM faIuiTicum,quem lex polcitSimonem leprofum o/
n brofi 1 u fuerit,non eflk tum leprofus. Sed fac tum quo«
^ fingulari, impium fleert
rebi,, pracepit. Summa autem ratio m his eft, magiftratibus in
ius eit coltitüerem mm iiivra le^em Deinbsp;_________

uivrl^^^ aliis,Ipcrauerit : nêpe ut innocenter ÔC
ÔC ?? dotes,bemrnrnbsp;Proximos fecerit,uiuat,Perpêdet (lias

0.,^'Pofthabebit si T? comtinicarecum timentibus Deum dc rebus huiuigt;
cu^'^oÔC falubw,! fnbsp;Dominus id fequi, quod cû fibi, tum alijs,

«Iii rT ^diis eiu. ;,?f ^quot;^quot;^qu^^unq? in re.Secretum enim Domini timentibus

«ïiin Jï ^^^ fomicat/r.n 'nbsp;^^ ^^^ uxorem queat ÔC uelit agere, Rffwpt««,

fideli coniugi fecundas admitdt nupdas, ubi edam ob fomicadonem repu^um
iXceffit.Et ipfî pondfi'cii ob impotendam £C faeuidam matrimoma ita dilloluunt,

profîs in quo hic morbus fuerit, ueftes confciff-« erunt, amp; caput detedum,
obueIata,amp;:plane immundus uocabitur. Omnibus diebus quibiis m ^o malu n

humano ftatuto parere.i.Petri.^IlIa quidê,quod fciifts ueftibus ^ detedo capit
Drofùs a2at,quia c5 charitate nô plus cónexa funt,J quatenus indicia leproquot; ^^^
aud cômodtus dechnaretur, nobis obferuatu neceflàrianô funt,fî alt)s notis lei
nrofi prodant. Exdudere autem, ut dixi, feorfîm habitare Ieprofos,omnino P
cepto diledionis annexum eflè cognofcitur : quare qui ob leprani ei]citur efU
co, feruatis Reipubhcx coniuge 5e liberis, is non ab homine repudiatur, led a

qms autSn Siumnietur, fîc $gt;C ob alias xgritudines aut morbos pofle
ui coniugia,quód forte alter coniugum huic nomini nequeat refponde^. ^^^K^o
■ deo per nos nulli ud libidini uel iniquitati feneftrâ aperitur,quod non ftudio
cemix atCB diledionis erga proximum, hoc dt, e^uoluntate Dei a q^oquam i
• J_________fini uitam 1 Jeo diffnam auxrit,ne iepr^'

àlium morbU Tum in rariscafîbus neceflè eft fpiridï magiftrû audire. De huiufînodi e^o p» j^y

Zut ob Ic^^ accidant,quidpoflitcertöftatuirlndubie, qui unum hoc curabit,utfande^u^

mus uitandus fîue lcpra,fîue alijs malis,laborante fuo c5pari,admittet uncjuain.

tamèn fads prouifum fît,diflèrui.in hoc tantum diflèrui,ut oedararem chafifa ,5,
quaquam pugnare,imd ex officio eius eflè, fedudere leprofos: tum a fam»h^ pfO
coniuge ac liberis illos cohabitatione ÔC quoddianis miniften^s,fî alumde iii»^/
neceflîtate fads prouifum fît,poflè defcri:denic^ in caiu,etiam lanam coniuge ^^
cundas petere nupdas,nec^ oportere libidinem leproli cui fatis prouifum lit,P ^^
re falLiti amp; comoditad Reipublicx. Sed tum tantum, quum fecundû chantai ^
sewr 5e affedus carnis hic nihil ftatuet,fed ftudio Dei omnia gerentur, qu^ F
nihil poterit peccari in ius matrimonij,aut contra Domini, de eius perpetuit'i

In his denit$ ômnibus,ut fuprà memini,pius receptis Iegibus,quantum ^
illi cum Deo icuerit,fefe attemperabit : liccbit aût, quicquid non coget, c^/

fitate cogête illi pleriftß in locis à iure publico,huiufcemodi c^ibus imP»!^quot;
dam remittunt, ad quxdam conniuent.Atiuftum ius,cum offendiculo
inobedienda magiftratuum Chriftianus concedi fîbi qui pius eft, haud P®^'
modo ea fibi permiffa habeant, quibusfîne innocenter Se fände uiuerencq »f/
hil moranis,fî ud contempdor paulo, uel quo ad rem, incommodius uiuer
teat.Iudicent de his fpiritales.

tue*, 7. Porrd cum ingfcffus fuiffet Capernaum,adijt eum Cenwrio 8ec.) Nam i
re quo finita oratione Capernaum petebat,leprolum fanaflTe uidetur,uti lup

•^alTenbsp;^quot;quot;^Oi'îani defcripfit.T. dC narrat Centunoncm mdigrium fcfc cxiftv ^'atth. çr ik

Puerumquot;' f eltim ipfe adirer,coclp feniorcs Itideorum mifîfiè ad ipfum oraru,ut fuum cas cencilmf

^«^ruo fu 'nbsp;Vnde c^uod hic nofter ait: Centurionem Chriftum adtjlTc, dC pro

'^ifèrat f '^o^^'d per amicos, quos domino nô longe iam à domo fiia exiftcnti

Sentis ucrr^i feruo:ille coram exiftentem credidit poftè fe fanare, hic etiâ ab*

ducer»^'^ oi'auicSi uelis,potes me mundare, hic adhuc fiibmiffîus egit, indignû

Urnbratum quot;d ipfc dominû appdiaret, aut ad fe uenirefuftineret. His fanè ad/

^quot;^Plutti n'^f'^ P'^^^^'arius in hoc Ethnico pietatis atcß animi Dei fpiritu formati ex/

Ç^Pr^cipuaquot;®^ ^ pertradant,de quo Paulus monet,Ephef;lt;î.Se Colof 4.Submif

. ^-Oenia fîd ^^^ ^^^^^ 'P.^ dominû, necç eum in fuas admittere xdes fiu't au/

K U-i in m? ^ ^quot;^^^dus fum,id cft,ut qui adhuc alterius fim poteftati ftibditus,
UtÇsnbsp;Unabeasnmm'inbsp;tvi«

^animaduertendum, quam omnia fint uocantis Dei,6e nihil ope
J^^'^mts omnia domini mifcrentis Se fpiritu fuo benigne edocentis, ac nihil
I P^^endat Qnbsp;«olentis. Q_uis enim non

plurimum Dei bonitatem miretur,
parum hic Cenrurio homo Ethnicus atque ob militiam reliquis
gttur fefe dim quot;^ Profanior, de lefu audient, Se quàm muka crediderit f Humiliet
*^^t»perire n?^nbsp;caro, quam nifi ipfe fola fua bonitate ad uitam re

LucaQ ^ ^^^^ ludeorum tam eximio propheta uerba communicarc.Scri*
dominum oraftè,fed his uerbis : Dignus eft, ut hec illi
ä temm gentem nofxrâ, 6e fynagogâ ipfe ^ifi'câuitnobis. Ofuperciiig

Pharifaicum,8C intolerabilem arrogantiam. Ergo qui uos diligif, SC fynagogàs f
truit, dignus eft cui Chriftus benefaciatî' Cur non potius, quia timet Deum, cre ^
ucrbo eius, quod amore amp; ftudio gentis dC religionis noftrx declarauit c P'^
miîis oratio hac ftiit precationibus Cœnobitarum, qui ucl folos iüos benefactors^
SC fuorum ordinum ftudiofos,cum ftiis prccibus,rum diuinis beneficijs,dignos c»^
ftimant ftulti,amp;: pradicant impudentes, quacun^ illi impietate amp; improbitateio
deant. Quàm diffîmilis uero erat horum orationi animus Centurionis, qui
omnia ne alpedu quidem lefu dignum fe arbitrabatur.Notatamen cx his ipßsj'i'^'
de illo Iudaipradicant,quàm non nupera ftierit hominis pietas-, ludaos agnoquot;quot;^^^^
gentem Dei.Deicç cloquia illis credita,eoc^ amabat illos,amp; beneficî]s fuis ^em^
ri ftudcbat.Quippe adus eodem ipiritu,quo Cornelius ilk,dc quo in Adis, ad
eleemofynas ÔC preces impulfus fuit, Nec^ enim poteft fe non exerere apud elec»
fpiritus Dci,quacunc^ adhuc Iaborent,uel ignorantia,uel infirmitate.nbsp;^^

Verum ante omnia hic Chrifti,propter quem omnia icripta funt, exempIumF,
pendendum.lncomparabilis,fciIicet,amp;: bom'tatis ÔC fummilîîonis, Etfi enim Etw'î'
cus effet, cuius negotium agebatur, ÔC eftènt legati bis inepti oratores, ptxfe^^
apud ChrifHim, ut oratio ipfbrum fatis probat, tamen illico non tantum exoiquot;af
feruo fàmtatem paffus eft,dicebat enim:Ego cum uenero medeboriHi,uthic nolt
habet,fed etiam inuifère Edmici fèruulum ulcro uolebat, Nam ita fcribit ^ ^
fus autem ibatcum illis,Quidqueatfi'ngi,amp; benignius ÔC facilius c Quis ab h«^.^
iperet omniafQuis denicp in hunc credens, hanc pariter bcnignitatem ÔC fubmii
nem,non cupiat amulariî'

Hac autem cum audiffetlefus admiratus eft,8!:c,) Admiratfo hac hominîs
fti fiait,ftupctis ad tam praclarum diuina bonitatis miraculS, quo homini Eth^^^j^
ÔC militi,tantum fidei donatum fuerat,ut in omni populo Ifraëlis,tanmndem ha ^^ \
quaquam reperiffet. Antra in fbla ferè ludaa Deus notus, nunc homini pe»'
prophano JDeus amplius cognofcitur, quàm femel ludais uniuerfîs. Res fane n
ÔC infolens,dignai:j[j admiratione fumma.Qiiam ut fimul mirarentur mrbae lêqi ^
tes,ac imitari cupcrent,teftatus illis fuit: Amen dico uobis,ne in Ifîraël quidcjtan
fidei reperidta facit dominus ex nouiflimis primos,SC ex primis nouifiimos.

Porro quoniâ hoc uerbo,fidd naturam, pleniftïme in propofîto huius ^^
nis exemplo cognofccndam dominus ob oculos nobis collocauit, libet de fide
rendo,aliquanrîilS expatiari Jta enim uulgo cognitio fidei, opera Antichrifîi® ^ g^t
rata fuit,ut ne hodie quidem multis,rjsc$ nequaquam fcripturarum infciennbquot;^
fatis reftituta uideatur,Adeo de illa uerba facientcs, fcriptura«^ de illaloca
tes,male fibi identidem confiant* Cum.^ multa uerba fccerint,agnofcas eo^^'^uf
fèntire quid fides fit,quàm explicare pofte: quippe impeditos cum fcriptura ^
dam,tum aliorô fèrmonibus quos nondu babent plané peripedos, Nomê ita4
na huius,ac diuinos reddêtis uirmtis,Ebraû cft ï'a'\1ûK,cledudû àuerbo,^'l^' ^^j^itf
certificats eft,fîgnificat,unde ÔC VïS«n,id eft,credidit, aut certo perfuafus eft» ^ ^^^^
Graci ?r/sj{/,hanc uirtutê uoc5t,nomine à uerbo 7ri-Bet9-iim,id eft,]^fuafîjs fu»^ jj^t
do,quo ÔC na^'UWîinterdiï reddfit, ut i,Sehmu.i«,dicentc Dauid ad Schäuble ^^^^
dominus utricp pro fiia iuftitia ÔC fide : ubi nos fide legimus, Hebrai habe»^
ÏM'*'^«,Graci 7rjsit/,id4 locis mukiamp;aKis,ut Pfal,jj,lerem,5.7,Haba,i»6Cc. , ^^pgji

Noftri ergo cum nonhaberent ita ut Graci, commodum uerbo credend» t
dens nomen,appellauerunt hanc uirtutem, fidem, Tametfi Latmis fi'des ali«^
ficer,nempe autore Cice,lib.de Officijs primo, didorum, conucntorum^ eo^ ^(i;
tiam ÔC ueritatem, qua iuftitia qua cum proximis rede «iuitur,
ita appellata,ut eidem Ciccroni uidetur,quia fiat, quod didum eft, Vnde bo ^ggp/
agere eum dicimus,qMi citra iillum figmen^ uere atq? diligenter agit, q«^

conftam^'^^quot;^ ipedes,fîue excuflum iudicium, fîue antmi deniqj incomparabi
u quot;quot;am,quibus in adferenda omne genus ueritate, etiam facrapolluit, re/
ï'arum Gnbsp;quot;O'^ari cenfet:ciri fubfcribitimmortale decus. Gai/

■ ^ annotationibus in Pandedas luris Ciuilis,hanc radonem ad/
Hitc uenbsp;«erbo Tr't-snurixxiM efi:,perfuafus fum,dicatun

afjellado non folum naturam uirtuds, de qua agimus, plenius quàm
nd quot;0quot;ien,exprimit,ut mox illam defînituri,dcclarabimus, uerij edam
certifie?^quot;nbsp;refpondet ni^Ta«,enim à uerbo yûH , id efî:, fîrmatû,

S^iiianih.Tc r V^^^ens, proprie fîgnifîcat cerdtudinem,autfirmitatcm. Vnde
^ofcheh I p confirmads, cum fuffulcirent eas Aharon 8C Chur dicitur
^^^^ folis hn nmanus eius, ni';'fl«,id efl:, cerdftido,uel firmitas, ufqj ad occa^
^^quot;«»T» i 5 eit,certx erant atcp fi'rmx. Vnde Graeci hoc ita redditum legunt, m
^odpAi^Tquot;quot;nbsp;fcsiïfij'MÎm, sec id eft, se manus MoyfîsfirmatxYunt.SiG

ac immota dus,quod uerbo uel fado promifcris,ac
hi-f^nbsp;prxftatio,plurimis in locis per ueritatem, prarcipue

kquot;fq? ad fnbsp;reddi folet, ÔC cum bonitate coniungi. Vt Pfal 58,Do^ Verfuatw

in^D,,,*^?'®? bonitastua,Se ufq? ad nubes ueritas tua^Pfahss, Nunquid narra idm quod
alijs loci^c ° oonitas tua,ueritas tua in perdidonefSic Se Pfal,89.92.98. Se mul/
Proniim '^^Snificat autem, ftxam illam certitudinem Se conftantiâ, quam Dcus
é .'^l^atetïi ^ 'quot;-quot;S pJ-Kftat,ut latine fîdes rede uerteretur. Cû enim Pfalmi de Deo bo/
Sfnbsp;iuftitiam Se ueritatem coniundim ita prxdicant,Deum be

S^^'iuftitia'.^il*^'^ optima nobifcum agere canunt,Ad himc modum Se ab homini»'
k cum n quot;^quot;tatem,id eft,nsnTa« fcriptura requirit,hoc eft, ut iufte Se bona fi
f^'m^ScfidT''}^^ * idÉiciunt,nbsp;8e ti^iDn uelnbsp;id eft, iufti ud

♦li.Se ali]s Icripturaelocis legitur, Hinc Dauidper/
ri '^dein lîis Jcebat:Dominus redder unicuic^ pro fua iuftitia,Se ueritate, id

eertâ habet fidem, firmiterc^
fententiaj fi'rmitatem. Se conftantem animi certitudinem, ira
, Ppolît^ ^ * Grceci eadem msw uocarunt:quorum fanè commodx atc^
: fçnbsp;ut eft refpondere uolumus,nullo id alio fignifîcantius uoc^

•temquot;'^ ^ Pie ir ^nbsp;peifuafa, quod plane neceflè eft prarcedere, fi credere in

r. quot;anc fig^'-r. Pcrfuafione. Ergo fidei uocabulo, publico nos ufui accômodantes,
uirtutem utemur,non ut latinis illa fignificat,fedpro perfua
.. »Nomine huiuiandum,animi eledorum de diuinis rebus perfuadêtur. Hcc
® uirmns difterere libuit propterea, quôd ei qui alterum docere uo''
elarirac«nbsp;f ^ethodo fua air, uti nominibus pro rebus opus fit

prafenti Centurionis exempIo,quod clariffime natura eius exprimit, quippe QtH' -
fide omnes Ifrae'Iitas pracelluiKfe à domino ipfo pradicatus ßtHic ergo primum
diuit dekfu,ut memorat Lucas, indubie,ut uerba eius plena fiducia in illum dec ^^
rant,quód uncftus dominisôC orbis faluator effet,qui uita ac mortis, dCnbsp;j-i

nam poteftate haberet,uel uerbo potens efficere quiduis: hoc Euangelion lefu ^^
fti mox Ipiritus fandus, quia animalis homo nihil horum percipit, animo ««s P
fual3t,uthçc ueriftîma efte nihil prorfus addubitaret. Sic ex audito Euangelio, fia '
id eft,facra huiufmodi de Chrifto perfuafio, hoc eft, srisi? ÔC TW'i'ö«, in animo Hm

dignum fdè ducens qui in conlpedum illius iieniret,aittiplum in domum fuain .
ciperet,S«: ut plena tamen fiducia impetrandi ab ipfo feruulo fuo falutem or^^^î^y/
ipfum mitteret,paratus fimul indubie,ff quicquam in gratiam dus potuiftèt, tdi
diofîftîme praftare.Nam agit omnino quifcp pro fententia animi fui,amp;: ut eft mCquot;
perfuafus. Animi iudicium,affedus quocp ÔC uires hominis fequuntur.nbsp;^

Eandem perfuafionis fi.nda, fîue fidd naturam, uidere eft ÔC in patre AbraHa
credentium,quem credidiflè fcriptura reputatumt^ id illi ad iuftitiam fiiifte, P^^
catSic Molmde ipfo fcribit. i.Mofch.i5.Et eduxit eum foras, dixi't^ : Sufpice qi'^j^
ccclos,amp;: numera ftellas, fîquidê poflis illas numerate, ÔC dixit ei: fîc erit fêmen -
En auditus uerbi Dei,certa^ promiflionis,ceu Euangelij: Non enim nifî ex aU« ^^
fides,quod credi non poflît nifî auditis uerbis : ÔC perfiiaderi nequeat, quod no ^^^
animo antea propofitum.Sequitur.i. Mofch.15. Crediditautem domino
tum id d fuit ad iuftitiam. Vnde uero credidit, quando caro ÔC fanguis nihil hj' ^
modi percipiuntcSanè fpiritus Dei,id quod audierat,uerba Dei effe, eoc^ 'Lb^
ta ueritatis,menti iilius prorfus perfuaferat-Çhiem honorem^ cum poflet Deo p
re,ut de j)mifl[îs illius nihil addubitaret,hoc ipfî pro iuftida imputatS eft. H^« ^
fumma noftri perfedtb eft, cû datur nobis bene fentire de Deo, perfuafîs, ipfi'/quot;, ^^
bis propitium efle ÔC fauere. Hinc nani^, ut fonte omnfs boni, diledio proxim »
quicquiduirtutumefl:,ccrtdpromanat.nbsp;^nbsp;j^/

Ad hunc ipfum modum,hac Abraha perfuafîo,fîue fides,àPauIo
bratur:Pratcr lpem,inquit, fpe credidit,lê patrem futurum multarum gentil»;
id quod didum ei erat : Sic erit fcmen tuum. Nequaquâ enim perfuafîbnc ^jï»
fadus,nelt;j fuum ipfîus corpus iam emortuum, natus centû annos, neœ cmop
ULiluam Sara confîderauir, de promiflîone Dci,non dijudicauit, ex dimd^tj^^^,^
perftïafione coroboratus dedit gloriam Deo, plene perfiiaftis potentem effe ^^^f
ut faceret quç promifîflet. Qiiapropter imputatimi id ei ftu't ad iuftitiam.
fime profedo Apoftolus docet,quam Abraha fidem fcriptura pradicat, ^ef*^ L^j/
animi eius fuiffe perfliafîonem, qua diuinims perfuafus, promiflîonem fîbi
utcunc^ natura repugnaret,indubitatam credidit.nbsp;gje/

Non aliter defcribitur fides beatac^ illa perfuafio, Habakuk fccundo. pe^
bre illud diclum:îufiiis fi'de fua uiuet,defij[mptû eft.Nam pramittioir promiquot;» ja»

fum ad ftatutum tempus aderit,amp;: demum proferet fèfè, ne(^ fallet. Sinbsp;cr^'

da ipfîim, quoniam ucniens ueniet,necp ceflàbit. En prafraamp;s eontemptoriP
animus fuus perturbatus atcp implicitus. luftus uero in fiîde fua uiuet.nbsp;tiifi*

gt;x ad credendum illi Vates hortatur, cjuod promiffum, certcJ efîèt futuru'quot;: ^pi
i prxfradi at(p occaecati adeô fur t, ut fi'dem promiflîoni habere ncquca»^' ' pi i

•^Us in/T- ^^ ^^ ' eternam. Vere em'm uita efi:, ÔC beata quidem, ubi anf/
^em m ^^^^^ PC'^^uafus eflpropi'tîum 6lt;: béni'gnum fe Deum habere,quf fitfe tan
■■^ ôCnatrnbsp;liberaturus.Ni'fiil fiquidem efl, quod tum m gran'am Dei face/

în om° ParatifIimus.Diuino nanc^ fpiritu eft animus huiufinodi perfufus,
hus referrenbsp;agitur, utnihil ahud ei in uotis fit quàm Deum patrem pro uiri

exiflrimo /quid nam fît uirtus ifl:a uere diuina, que E/
finriacH an • • Trjsjf^Latinis perfuafio, uulgo fides dicitUr. Eft: enim confl:ans
^^ Uerbis?'quot;' fpiritum fandum de Dei bonitate ztc^ promiflîs perfuafio, qua is
^^to pollir^?^ certam fidem habet, ita SC de eius e^a fe bonitate omnia fibi indubi*
^itatis ftuH ' demerendo quosIibet,tam ipfi gratificari,quàm referre hoc bo^ =

und .'quot;'P^quot;^®™^ fiudet.Hec defi'nitio confirmât id quod Epiftola ad He/
t:a,argmv,p quot;abet:Eft, fcribitur illic, Fides earum rerum que fperâtur fubftan Dcfinhio fs
^'oiiem abnbsp;qu^ non uidentur. Vtic^ que à domino fperamus, libera== «i«'

^î^as (pêra,!, ^^ credimus,niritur, ÔC fubfi'ftit: idf^a'deo, qudd eas ipfas res

^quot;^ducimu prxfentes ftatuit. Hinc ergo uoluntati domini nos nequaquam
^^''^itionemnbsp;Epiftole, fub finem decimi capitis ante addudam fi'dei

f ^''^uafîone ilTquot;quot; P^^fradi SC fuperbi promiffiones cius non contcmnimus, fed
hitantes.nbsp;uiuimus, nihil omnino de ipfius erga nos bonitate addu/

at.E?quK^^!jf^crit,ei obfcura effe nequibunt,que de fide paflîm fcriptura pre/
, ^'ari fînç oDp Knbsp;mundus tantopere ofFenditur,fide fola, nos iuftifi'cari ÔC fok Ut*

'^'^'quot;ifiimum haK n^of^is, quod Paulus, imd fcriptura tota ubiqj inculcat, multo
^^^'^do^clarenbsp;in Paulo quarto Romanorum, ÔC Pfalmo mgefimo fe

^ ^atîtun^ recinï ? quot;quot;t'^pfe^^ in omnibus,fua nos gratia prgueniat nccefle fit.Er/
filij denicSînbsp;bonitatem,^: peccads hberamur,amp;:iufti ac beati reddi

Cecx 0Derîh.??^f conftituimur; Ipfius fiquidem donum eft, noftra fa^
\ r bailla .nbsp;fècundo Jam hec diuine bonitatis receptio (ides eft.

cat ^^quot;guine arî ^JJ^^lP'^^PofuitDeus reconciliatorem perfidem interueniente
ill hDeu Inbsp;iuftitie fug,propfer remiffionem preteritorum pec

lirp quot;'^^ruenirff aquot;quot;® cnim redemptioeft,ipférecóciIiator,eius necefte fuit fan*

nosbonitate peri-uafionemSCfidu.
^am, qua cem fumus, quôd peccata il» nobis condonare, iuftos nos

reddere iie!it,Ex qua etiam perruarione,hoc eft,fide, ueraatcp fi)fida iuftitia coti'nt''^
fequitur .Vnde Apoftolus ait: Adoftenfionem iuftitia: fiiac propter remiffionê prx
teritorum peccatorum.Nam omnem prateritam impietatem,qua mundus
fliit', ita remifit, ut eledos fiios tempore Euangdi]. mirifica uirtute ab omnijiniult
tia ädferuerit.donato eis fpiritu SC animo uerx pietatis ftudiolb, ut ita iuftus in ip»
SC iuftificans appareret,in eis,inquam,qui ex fide lefu eflent,hoc efi:,pcrfuafi,ipi»^''quot;
faluatorem fuum SC uitam effe,nbsp;^ :

oui credit in Vnde ipfe loannis fexto SC abas ait:Qiii credit in me habet uitam arternam.
^habet uita cïariffîmo feruatoris noftri teftimonio mirum eft qu^ tta audeat Sophiftarum impj
dentia obftrepere.Siquidem habet uitam aeternam,qui in Chriftum credit, certe i
de iuftus SC beatus eft,idc^ fine operibus, nam fidem ante omnia opera adefte opo
tet,fine qua nec homo operans,nec^ opera pofllmt Deo probari» Vbi autem ^^^
eft,teftatur dominus ipie haberi iam uitam aternam. Vbi tum opera, quibus ilia «
promeritacSed ita folet impietas,dummodo fua comenta tueatur, Chriftii SC DeU
mendacîj arguere nihil ueretur. Caufla autê erroris horS eft, qudd ne(^ quid tides^
necp quid charitas,nccp quid bona opera dicantur,autfint, imo ne fuas quidem ip'
rum uoces intdhgant,Fidem etenim definiunt certum aflenfum articuloru üde^^
omniû qua fcriptura habet:SC affirmant fimul, hunc poflquot;e eflt abfc^ diledione Uf '
bonisc^ operibus.Cum contra fenfum commune fit, certo aflenfu fidem habere J
qua de Deo fcriptura pradicat,nempe ipfum unum omnia bona ôC efl^e ÔC largiri'
eum tamen non amare,totum(|i fe illi non cômittere.C^uîs etenim no metuat,qiie
certo nouit omnem haberejpoteftatêcQiiis de uerbis illius aliquid addubitet,qu^
certo nouit ueraciflim umrt^uis hunc non admiretur SC amet, quem indubitato n
uit optimumcQuis ilium non fequatur,quem fcit faluberrima confulerecnbsp;«g

Vnde faditium quoddam affenfus certi fimirfacrvtm, certum illi aflenfum ^^^ ^ ^
lalfo uocant. Suntnanqj in quouis homine, quadam licet pertenues religionis^
SimuUcrum probitatis uelut reliquia,ex quibus ciun accedunt, qua uulgo de Deo iadatitu'quot;^
fidei,fides eji quotidiepradicantur,formaturinanimisimpiorum quadam fluxa tamen SCe^^
Sophiftarum» nida de Deo ac pietate opinio:tam abeft autê ut certa fit illa animi perfuafiOjUet^®^^
affenfus,ac conftans de ijs fentêtia,ut fcriptura uere dicat:Dixit impius in corde 1»
non eft Deus : quicquid fomniomm de Deo tllius animo obuerletur, 6C uerbo«^^^-,
in ore eius perftrepat. Sequitur enim qtiifcp opere,cui animo ^enfit: carnis ^^^PL-j
tares impîj fedantur, illasc^ certo animo fedandas decemunt:illis ergo non u^r
Dei,aflenftim prabent.nbsp;i ■ 0

Vnde SC pi) dum peccant,non ex fide,id eft, certa perfiiafione, de Dei
Difcrimen ele pro carnis iudicio agunt. Verum hoc à reprobis differunt, qudd idipfum, q«®
äorum et ret unt malum,oderunt,SC quàm primum ab eo refiliunt, quippe rpfîe perfuafide^^,^
proborum in 6C eius bonitate,unde mente legi ipfius codeledantur, malumcf carnis deteltaquot;^^^|
peccando» Impîj autem malum quod agunt,amant, ac nifi fibi àDeo, uel hominibus tim^
ultionem,optarentilli perpetuoinharere. Ergo qui uereafientitfi:riptura, ho

credit Dei uerbo,a Ipiritu fando,fcilicet,perfuafus,nequit profedo Deum no« ^ ^^
lem credit ampledi,admirari,amare,eic^ pro uiribusfiudere. Ac quicqd ekdt rjj^
cant,inde uenit,qudd fanda ifti perfuafioni aliquid adhuc apud illosnbsp;^^

Vttde peccdtu quidem ignara Dei uoluntatis, pro carnis cupidftatibus perpetuo iudicat. v
t» eïeüis» mens,Dei imbuta lpiritu,non uigilantiflime intendat,priu(quam expendatuf P ^^^
fit an mals quod caro cupit,Deo granim an fecus,tn illud inconfulta ruit, auen ç^
ita aciem eius ui cupiditatis. Verum dum illico ad fè reuerfi fandi, quod cgf*® p^tf
quolt;^ ex anfmo deteftantur,ueniam Deû orant ÔC exorât: définit quafi ipfis
catum efîè quod peccauerunt tamen: iuxta illud loan. Qui natus eft ex Deo quot;^^tJ^
cat,ÔCc. Qui uero peccato ufij obledantur, ne^ awcrfantur illud nifî ob p®^*quot;

quot;^em hahpr. r^ii™nbsp;^^ ^ reueîatur,fcriptura dicit fubinde eOs crederc,ct

^'^^«■nam adfcribïquot;^nbsp;fcriptura loquitur, cum fidei iuftificationê ÔC uitam

r''«plum non «Perantem pradicat.Nequit enim,ut dixi,re(fle de Deo perfua
Ïnbsp;i^fi, Tnbsp;'P^quot;® «oluntati non ftuderercum uero il/

^^'Ornnem Lï''quot;quot; P^^^quot;^ 'P^'quot;^ '■^Pquot;quot;'' ^ané eft, utpximos diligat,
, quot;^re Uerbis n^^Ir quot;^P^eat, Sic nihil poterit pietatis deefté illi, cui datTi flie^
quot;quot;Ibra,nbsp;^quot;entire.-quamcp illiinformem fidem uocant,non fides, fed fidei

o '•'inaem inC r —^ —quot;i^v. -----------------»quot;«hjijjiiiiujl'ci jittv^itiius imiitrau

biir fuas omn ^»gelorfi, nofce myfteria uniuerfa, SC teliere omnê fcientiam:
dileS^-^^c fan^?^^ raciic effundere pauperibus,corpus denicp fuû tradere ut com
tem R »^on farilt;f^î Ecclefîa cótingebant quibufdam, irt quibus tamen uera
irnv'^'^fi^abm uVndehisipfîs donisad turbandam fancfiam focieta^
dT«?^ ''^adCnbsp;maIum,fciIicet,Paulus nibus iftis capitibus

S miraX^quot; ^^ corrigere inftitirit. Simile quiddânl uides in multis Cataba/
Ch3 quot;'^Penitus ioJ'faciunt tum patiuntur, qui tamen iura uera dile/

Ad haec Apoftoliïtn nequaquâ huius fententiae fuifTejUt fïdem putant polTe abiq?
diledione ueracç pietate haberi, uel illud abunde probat,quod ait: Nihil fè efle ^
mnem habeat fine diledione fidem. Neq^ enim potefl nihil effe homo uera P'quot; .g'
ditus.Natus fiquidem ex Deo,Se Dei heres efl, iufl:ificatus atque faluatus, quifqquot;
fidem habet, ut cum adduda loca, tum omnis fcriptura, teftantur Non igitu^P^^j
nihil effe.Redius igitur cum Iacobo,mortuam fine operibus fi'dem,quam fidem o
xifïèntOmnino enim ut mortuus homo,homo,ita fine diledione fides, fides eft^
lud cadauer efl: humana tantum figura infœliciter preditû, ita hec falfa fidei um^
exiftit,preter uerba inania,nihil diuine cognitionis certo ÔC cÔftanter obtinens*!^
qua ÔC ifl:os loqui finamus,6e loquamur nos eu Chrifto, Apoftolis ôC omni fcrip^^^^
ra de fi'de, que fit certa de uerbis Dei per fpiritûfàndu perfuafio : que quem
occupauerit, eum per omnia ad Dei uoluntatem formabit,ôe adfijnt illico,timor
amor Dei,ftudiumt^ ardens glorie ipfius, cum fpontanea ac fèriafratrCî diledio« ^^
Natus enim ex Deo,Dei itê fpiritu animatur. Se ad eaque grata funt Deo,adig^*

Ergo liquet hac in re aduerfàrios noftros, nec^ quid tides dicatur, neque
Paulus, locutus fit,intellexiffe. Quod Sein eo apparet, quôd diledionêproximi' ^
qua hic fblum Paulus agit,ut fàns declarant,que illi officia adfcribit,pro fuo iH®

ftimmum bonum affirmant diligi,6e propter Deum proximum. Atqui nô
«enias,ubi « «yâwsjid cft,diledio aliter quàm pro amore proximi accipiatur.C^^
rum illa Dei admiratio Se reuerentia, ftudiumq^ uoiuntatis eius,quam Latine c^
Ottiddileifio charitatem ergaDeum non paulohoneftius,ôeplenius quàm amorem, uel dilé'-

nem uocaueris.in fcripturis,non raro fi'dei nomine,nonnunquam tim oris, in AP .
ftolicis literis etiam cultus uel fèruitutis Dei appellatione exprimitur, Deniq? f| B ^
manu fcripture ufum fèqui libet, haud multo aliud nobis fignificabit: Diliges p
ex toto corde,Sec,quàm credes in Deum ex toto corde. Credere nanq; Deo,atd^ ^
ipfius^bonitatefblide efîèperfiiafiim, qui poflèt absc^ fumma Se ardentiflîma
ipfum charitate efîèc Nequitfanèanimus.quenquam fibi arbitrari, beneuolû ^
figniter iuuare potentem,aG illum non eximie amare atc^ fufpicere ♦ Proinde ho'-
dine pietas reftituitur Se iuftificatio.nbsp;^^

Primum omnium eft,effe à Deo eicclum. Proximum,ut mittat Deus qui
tum annuntient. Se Dei bonitatem uerbis commendenr, ut Paulus Rom.

Il uni aiiiiuiiut-iii, VA.nbsp;uwjijio-ivm ULIUIOnbsp;«n aviitta ivvjiii.nbsp;gt; ^

Ordo îujlifi/ Tertium,ut fpiritus cordibus eledorum perfuadeat, quo indubitatam eis fidem ^^^
utioràs. beaht,Deum agnofcentes per Chriftum fibi peccata omnia condonare, filios ha^^^

re Seheredes,quos eternafit iuftitiâ ornaturus.Hec tamen pcrruafio,ut ÔC Etia'^'^^
iff predicatio,non quolibet, fed à Deo definito tempore eledis conringit: nedß ^^^^^
tingit illico perfediflî'ma,fed modo, quê pater optimus ftatuit. Simul atcjt
fuafîo hec animum obtinuit, ÔC timor Se amor Dei cum fumma admiratione^ .
uerentia iuxta adfuntrôe adfunt pro modo perfuafionis, tanto nimirum intenn^ ^^
quanto plenior fuerit perfuafio.Sic tum animus Deo plenus Se ad imaginem ^^
ftitutus ultro ftudetDeum in omnibus referre,fumma uite innocêtia,puritate5^^.^

fuetudine,diIedione fedtila Seflxidiofiflîmabeneficentia erga quoslibet, pectihj^^

ter tamen erga eiufdem pietatis confortes. Hec o^nia agit ÔC preftat unus ide^ j^y

cotingat:cui,fcilicet,noftri iuftificatio,falus Se uita eterna in fcripturis tribuit*^^^
nim donu eft,fauoris Se beneuolenti? Dei,opus fpiritus ûndi,qua de Dei erga if ^^
tema bonitate per Chriftum,homo nihil addubitat, eocp ut glorie Dei,ita fah^^^
mniü redditur ftudiofiflimus, ac tanquS filius Dei, Deû in omnibus referre fà^^gj^
Atcß hi demum funt,qui uere in Deum Sein Chriftum credunt,hoc eil, omm^^^

«icrun.,-.?''^quot;^'quot; «contra AegypriosexeruitEtdmuitDODulus dominum,amp;:credi/

per IbiS-r i aufcultabancfcd pro modo perfitaflonis huiufce.Quibus illa
prXn?^ quot; contigerat, ußß dido Mofche audiences foere : quibus ue*
quàm perfiiaf - ® ^^^ ^^^^^^^ miraculo,ratio attonita magis reddita fiierati
quot;'gereneo,!,i ^nbsp;aduerfa acciderunt, unde pracfentê diuinitatem ratio col

^^ofcheh murmurabant, qudm antea,
tïi.Et dixit n ^^ timuerant,afpedu ßliotä Dei perfuafi.Sic ÔC 19, eiußem Ii

Mofchehr Ecce ego uenio ad te,in caliginenubis, qud au/
mea ad te,ÔC etiam in te credantperpetud. Vt cftim in fuperiore

Deum iS^ omnibus fidê habere.Sic ergo ÔC quod in Apoftolicis If
ÏT^öïui De/^ ni'^ nnbsp;Iegimus,accipiendum, pro eo quod eft,certó 0/

quot;P^^««quot;raimôeadorabit.Quic?Chriftiuerbiscertâhabetfidê,amp;ipfurt
ts fe uerbis nobis offertjobuio corde fulcipiet^ÔC lêquentur quigt;

^i'pMoftquam aded obtinuit, ult;
. Dico autem „nbsp;^fte in fcripturis oftendimus»

jf'^fthodiehef-S?'^?^^'^^^'^^quot; fpecimen quodlt;fam, In hoe fiquidem Chriftus^
fem ,/quot;/ccula,femd tandem in camem uenit,ut morte fua pro pecca
ri^'.^'atioretn ad ITnbsp;imperio fuo nouo, ac beato, cognitionem patris

ï'^ulto Daur,quot;nationes propagaret, qux perpaucis duntaxat Iu»*
? hoe eft a if ^ EthniGis,ad id uf^ temporis,conrigerat.

Adith r^; perfediorem explanationem, tanquam peculiare fuum mtmus «mm,
,nbsp;senw. f ^ ^^tes alios,hic locus de reiedione gentis Iudaicx,et

^^^ ^^ati efp:^ »nnumeris locis alif s. Atcp ij ludçi reiedid] filij regni hic uocanmr,

ant,ferant SC faci'ânt. Nihil enim omnino eft, de quo gloriari quis Jrede poirit,quam^
fola Dei ctgt;gnitio,qtia nimirum aternumtiiuitur: iam hanc miferis gentibus nohis»
qui tot lècuiis nihil fupra carnem uel fuipicari potuimus,donatam,id^ non ex pi''^^ |
miflîone patribus fac1b,iêd mera Dei gratia SCbenignitate, fî hoc non fijmme ^^^
rabiraur,fi' non permoueat,ut Deo tam benigno nobis,nos totos coniècremu^ce
tum argumentumfuerit, nihil adhuc boni huius nos guftafle, ne^ his fidê

Notandum hic uero,quam fortem clecîorum, SC quam reproborum faciat,ilh a ^
citm bent cum Abraham,Ifaac ÔC lacob inregno cœlorum, hi eijcientur in extef'^^^'
tenebras;De regno cœIorum,dixi nonnuHa fiiprà cap.y. fiiper illud : Appropinq*^' -
lâ't regnum cœlorum vEtxiticç ubi Dei ipiritu uiuitur, ôC certa uita aternae
poffeflîo,quod hic per fidem incipit,confiimm abitur illic, quando peccato SC -f
Status funäoo oinnibus fiberi,Deum uidebimus ficuti eft^ Hic finuS eft Abraha, in quo acquit ^^
rm cr repro Lazarusthic paradifus,in quem cófitens latro receptiis eft, Accûbitur in hoc ^
borum» ÔCfiîper menlàm Chrifti editur ac bibituriLuc.i^.qudd fit in eo bonorum oninii^ r
cum fumma lècuritate perfruitio.Sic contra SC externae tenebrae hic incipiûrif» ^
cacas cupiditates fequi,SCper has ininnumera mala demergineceftê eft, quotq^
ftde carent. Verum fletus,ÔC ftridor denau,id efl:,dolor 6C horror, rede tum ^lH^lf^c-
£ientur,quandohacuitadefundi ,praièntesiioluptatesiam non lèntient, At^'quot; ^
gehennacft,ideft,cruciatuscxtrémus,dequofiipràinidem5,capquot;inbsp;- lAo

foße eße ßa/ Medium fi:riptura nihî 1 ftatuit, quare nec nos aliquid ftatuere poftlimus, ^^^ jj/
tum poß hdc purgatorio quibus illud liicrofiimfiiit.Quanqiiam utin hac uita, fandi dum P';'^^
vitm profei ciuntur,purgantur,itafoTfanetiam poft hanc uitam, poffit purgandiatq;profic^'^^jy
cnäitnbsp;di lîatus aliquis efîè ^ndis, noftrum tam en nihil huius licetaftirmare, quando^*^^,^

dem fcriptura nihil affirmat, imó ne meminit quidem : quod argumento firmó «a p
OTs,efl:,fcireid,fi etiam maxime tale aliquid eiîet, ad noftram falutem nihil intef^ J
Prafentê uftam fcriptura potius docet pie uiuere, quodfi perdidicerimus,
futura uita eft, fiimma cum fœlicitate cognofcemus. Interea igitur curemUS gt; ^^
Commenta de apud nos • Hinc autem. nihil impoftura corum,qui perfuafum purgatorium
purgdtorio^ uis Padolo lucrofius fibi reddiderunt, conceditur. Nam fî etiam effèt ftàtus
fugienda» quo perficerentur ac purgarentui^nihil tamen nobis illic ncgotij demandatu

ffdatur:fiue mox amorte corporis,tota animabus coüngat, fi'ue etiam illic fit«quot;,
proficiendi, SC perficiendi locus. Qui uei'O non credunt, eos iam externis ten^ ^^

Î.quot; ■ adiudicatosefl;è,quaSCipfîs,tum6Cillîc,quando,ôCubi;Ek)minoviifùmfuerï£^^jj^

i ; -, .çîebuntur. Si plura noffe operapretium cuiquam fuerit, reuelabit id illiDo'^^^^rj^
.. . :•: Vtinam quç apertiffima,SC ad uitam prafèntem inftituendam,fcriptura docet»^ ^^^
cognofcere poflèmus,nullaiaduraiftiufmodi fiitura ignoraremus,Vt autem^^^y
leper carcerem in quem iudex debitorem conijcit,cuiuspropterfimifittidiß^
minus fuprà,5,meminit,purgatorium Uli intelligi uolunt,ita aque nullum rob^i ^^^^
Ueus i» Cor, betiquod de igne ex i,Cor,î,opera hominû probante, adducût,in hac enim u^J
f^on de purf ignis opera nofira fî ex fide fînt;an fècus,probat, quotiefèûcp adflidione nos
■^dtorio, BUS uifitat,in qua fôla digna Deo dodrina,8C qua ex folida fide fufceptanbsp;cö

ßunt, reliqua euanefcût illico, fed fi Chriftus fundamêtum pofitum eft,SC
homo,nihiI damni fentiet,uerum ut aurum, igne probatum, melius habeb't*
nihil dânationis eft îjs,qui funt in Chrifto Iefu,imô cooperantur eis ad bonû
Rom;8,Qui autem fundamento caret Chrifti,id eft, non fummam falutis, jj^
îpfum conftituerit,ilIecumnihilnifîfœnum, ftipulamôClignum habèat^pe^' ^

n ÎS''quot;^ dixi,non orat, nifî de quo certa dèfadurû illud ad gloriam
h hnbsp;impetrare qudd oralicritJuxta illud; Et hac eft fiducia no^

Cuangelfj! H ; ' autor Vegetius de rc militari, r. Sic ôC lOaiines uerus
infnbsp;militibuspracepir,ut contenti eflent ftipendijs fiiis, nec^ uim

'quot;ïanda^ Ltenim ut magifliatu ÔC legibus, ita ôe militibus ad pace publicam
tio cartera r^u^ Reipub

»iuitoc^ magiOratui fi'de bona militent, mo/
P'ura funr^nbsp;ob militiähuiufmodi ab Ecclefia arcendi nôfuncDe quo

VP^^ai inr 'quot;^''aculum narrant,fed quod dominus fccerit,eum in fynagoga
Dei fii/iT^quot;' autoritäre docuiflct,atc^ inibi teftimonio damoniaci eflè lan
Nasarcne-,nbsp;quid rd nobis tecum cft lefit

c^'^onium ™ ^^ perdendum nos.Noui te qui fîs,nimiriï ille fandus Dei.Qiiod
^a^a eius in ^^quot;h'lfet,ftupebant omnes maiorem in modum,amp;: diuulgabatur

Chrift regionem Galiieafinitimam. De teftimonio hoc damonr),Slt;: ^'iosDotnm
f . qui fnbsp;, paulo infra erit dicendi locus. Mic obferuandus mos ^ W

'quot;hducere fn] '^ '^^'î'P^r cû miraculo aliquo magnificentius indaruiflèt, mrbis fe/
carnali adS fuit.Cótentus nimirum erat benefeciflè, nolebat fîmul attonita
■ pus adhuc fr ^^fruftra uifendS admirandumt^ prabere : prafertim cum
^^nbsp;u fonnam drcunferendi.Monemur eo, ut Se nos benemcre/

Wu? r audire ftudeamus,
, uem mnbsp;fynagoga le recepit, indicat Pen-o illic fuifl'e cjomîf,

; mil habere ^, quot;quot;'^^'^uanquâ habitarc illic fuerit fölitus,ut ftiprà 4. Voluit enim
^^^'îtiit paj^ omnia poifidere, atc^ ita hoc fui exetriplo nos docere, ut pro/
N ^^ ^'nuia cômitteremus, id duntaxat, ÔC fedulo curantes, qtiod ipiè
lis ulî^e^ Q 5^^'am apoftolos non ita omnia dereliquiflè, ut illis poftea non
adnî^'^dis faS-nunbsp;femel omnia fua habuiflènt,reiiquerunt enim fua, ut iî

baf S^'P^fidS r'■î P^culiares difcipuli,Se petpenii comités, nô ut antea eflènt Vf Âpojlâl
I pernbsp;omnia ab ore Chrifti. Nihilom inus quories res pofce fquot;^

antur, quot;us ad quod uocati erant, licebat, fuis potius rebus quam alienis ute^
ili,„ „ quot;.quot;quot;^de fit, cum Dominus cœpiflèt Capernaî habitare, hoc eft, fie*
r. quot;t'qudcJr ' ^^quot;«■ßiri'Ut Se Peffus exBetiifaidâ domiciliû eddem nanf

ç ^amen,ut ÔC fu quot;quot;adât, in primis quidem qua ad illam pertinent curantes,;
Permifenvnbsp;q'^'am ahenis rebus Ufântur,fuosà,quantum domini uo/

febricitantcPctri focru.ïn quo cxcmplû eft diîedionf s,aIieno maIo,ut proprio ^
lentis.Moucmur itcm,ÔL fàndos flagella domini expcriri,lcd id tam in gloriam
tris,quâm ipfbrumfalutem, Apprehenia manu crexit eam, increpitamq; febrim ^
puiit,uerbis adiungenscontacfîum fuum,utquemadmodû fùpràdidum moner»^^' '
uerbo luo falutem,fêd non nifî per facrificium carnis fita,cxpedandam. cnxi

Diuina in Chrifto potentia in eo notatur, quod fcribitur febrim incrcpaflt^quot;
Se pauloïnfrà,ciim narratur increpaiîè mare. In Pfàl. cum Vates uirtute Dci lira
holtes canit,increpiios diccrc folet,fignificans,Demn nullo negotio,nempc fofa
crepationis uocula quamlibet formidabües hoftium copias cónficcrc. Idcni ^^
patione domini fecftum maie rubrum canit,PfaI.ioö,-,;7;^ fcriptiu-a dicit, quod no
fee in locis increparé.nbsp;^^

Sanata Petri focrus mox mi'niftrauit eis,id eft, qua ad cibum,5ir reliquum ^^^^
ris miniftcrium attinebant,curauit,In quo.nota, omnia domini in hominibus op ^^
huiufînod-i effe, ut inde ad proximos utilitas aliqua redeat. Ergo fpiritus domini ^
eft,qui homines à publico fùbducir,ut fiia curantes,nullis altjs ufu exiftant.Nota^^^
etiam fsmilia Chnfti tenuitas, lit quibus opus fuerit minifti am ab afiu febrium
uocare.Adeo omnis fumptuofior apparatus,amp; famulitium copioftim illic abcra •
ENARRATIO SECTIONIS IMI.nbsp;riW

Cum autem appetiflèt ucfpera adduxerunt illi damoniacos multos, SCc.) ^^
cus habecEt ciuitas tota congregata erat ad oftium, id quod poft tot miracula e ^^
confequens erat.Eiccit ergo damoncs uerbo,ut fcribit noftenEtimpoiîtis mam ^^^
fingulis,ut teftatur Lucas,fànauit omncs,damonia deniq? exeuntia non
qui,fcribi£ Marcus,eó quod ipfum noflênt.Nam ut Lucas memorat;Exibant
nia à multis clamantia ac dicentia:Tu es Chriftus ille filius Dei.Notatur ucio i' ^^
fcehominibusprapqftérumftudiumftii,quicorporum fanitatem tam auidea^^^
raino quarêtes,uerba uita interim qua fundebat nihil fitiebant. In Domino ^
mira ilîa benigiiitas exofculanda eft, quôd is nihilominus omnes curauif ? ^^
fpiritalium non effent capaces,corporalibus benefi'crjs affecit. Qtiod magno ^
tio nobiSjSCdocumenroeflèdebet, Vtenim hic difcimus ,qusm benignus ^ '^j^nî
ricors efi,atcp co fides noftra in ijpftim roboratur,ita fi uere ipfius fumus, ad h'm . j
mifericordiam,6i: benignitate, ipfius nos fpiritus pariter impellet. Ex co
tam facilis fuit ad fanandum ma chabentcs quoslibet,docemur,multo faciüo^^ ^^^
ut fanet morbos anima,id ab iplb petentibus.ld Matthaus nofter indicauif^^u ^^^^
ticinium Iefch.53.huc adduxitiHic infi'rmitates nofbas fiifcepir,â: morbos
Etenim hic locus proprie de infirmitatibus morbiscp animi, quibus nos
Chriftus îiberauit,loquitur,i.Pet,2. Sed cum Chriftus curans ita morbos qn^s
idq? mirifica ÔC gratuita bonitate, declarauit fe eum efîc,qui credentes in fe ab ^^^^
malo efîèt liberaturus.Non abs re ergo Matth, tum impletum hoc lefchaeah ^^^
niumtcftatur,cum mirificum adeôfè dominusin depcllendis morbis exhibetepcj
terum de implerione uel uariciniorum, uel aliorum fcriptura locorum, ^^^ , gjt
cft,capitc fecundo, fup^r illud : Vtimplerctur qnod didum eft per propheta'^^^jiif
Äegypto uocaui filium meum. De teftimonio danroniorum, moxdicam. QC
hoc loco Canon hie catholicus per corporalem Chrifti bcnignitatem, fpirita'^ quot; ,
per corporea beneficia,fpiritalia eftè ÔC cogitanda ÔC fperanda.
Cum uidiflèt autem Icftis turbas multas,Slt;c.) Marcus narrat

mülta adhtic node,furrexiffe, ÔC egreffum abijffe in locum delèrtû, atcp inibi 0 -„t»
Mox eodem conceflîflè Simonem,Slt;: cjui cum illo erant,atcp indicaffe,qu^r' ÎJ
à turbis,tum uero rcfpondiflè:Eamus in proximos uicos,uti ÔC ibi pradicem,» ^^
enim egreffus fum.Lucas prater hac memoratnirbas uoluifîè lefum detincr^^j^^jc
illis dixiffe : Et alijs duitatibus oportet me euangeh'zare regnum Dei. Nan^

mifTüsn.^ P enarr. CAP. VIIÎ.
^«tiorem ' P5^dicabat,i'nquir,in fynagogis Galilxx. Traiedionem tierô in ul/
^oe locnnbsp;eft,in terram Gergefenorum,uel Gadarenorum, quam nofter

ïn dkçTquot;^ »n Jcent^eoc^ cû ànoftro,qux iam ÔC Mar.4.amp;: Luc.», de feceftu Chri
^r^terita f P''°^cutione turbe.ac prxdicatione eius per Gahlxam,recenfuij
^^nioninbsp;quot;^ihi Dominus poftridie,cum ad prxcedentem uefperam ita

P^^nfte' cu^ node Capernao egreifum, amp; defertum pro more fuo oraturum
^ahl^^jnbsp;Se turbx ueni(fent,atquedetinere illum uellent,migraftè ad alia

^ - q^'PPc iuiîîliè Chriftum, uticç fuos, ut abirent in ulteriorem ri:»
Jovibi fan ^'quot;^''^^crentlacum Genefar, ÔCc. Neque enim ait nofter Chriftum illi^
^^^^''^aîe habentes Capernai,traieciire.Sed,cum uidiftet,inquit,
^arconbsp;die quodam alio, ut ex Luca apparet, amp; ad udperam, Ut itl

part^ ^^ orandum,partim diiïerui fuprà.Â.ubi locum de precatione tri
^ lain fuDnbsp;hifra eap.14. Qudd detineri à turbis noluit, in cauiTa fuit,UÈ

alio frücÄ cft,pn'mum,quód nollet carnalibus uice fpedaculi haberi fine
ï^^'^unus^nbsp;nondû eftèt tempus glorix ems, denic^ quod aliud pofce/

obibat.Minifter amp; Apostolus fuit cirCuncifîonis,Rom.i^.hoc eft,
atcß minifterij fui munus uolebat, ut par erat, obire dilii«
cationè^q^ f^?nbsp;ludxorû Euangelion regni annuntiare. De qua prxdi

^^^'îiibat to^ »ola in Ecclefia audiri debet,dixi fupra capite quarto fuper illud; Et cif
tam Galilxam prxdicans Euangelion regni Dei.

\ ^onijtjQ ^quot;ct ftriba,Sec.) Lucas nono idem recenfet,â: fcribit ambulart
'^de coninbsp;quot;'a hunc ipfum ita âlloquutum : Sequar te quoctmq^ ieris.

^quot;pen'orroboratur. Dominum Capernao egrefllîm, non illico
LVoiler 8/ J ^quot;^ot dies, in citeriore Galilxx regione prxdicaflè,atc^ interea que
^Hepty f ^as nono fcripta rdiquerût,aecidifîè.Porrô fatis apparet, hunc fcri/
ut comes Chrifti efîèt,regnic^ ccfeleftis prxdicator,ac omnino
^^ator? quot;^'iquid fpedaflè.Qui enim alias ad uerbafcribx offerentis fe Chrifto fe/
'abiret quadralîèt Chrifti relpOnfio,affîrmanris,fîbi nihil loci effe,
^utabat forfan hic Scriba tandem Chriftum fecundum cafncm re

*njgt;non hab» garnis expedes,utbeftijs terrx, ac uolucribus cœli pauperiof
oiucres mdo'^^ ^j.mirum,quo caput reclinem,cum uulpes foueas fuas habeant,3(:
P^am locus^ ^ * ^^^ ^^go lt;^uid dicas, fequar te quocuncß ieris.In terra non eft uf/
- ^am,quem petam,in illo cômode habiturus. Ad crucem potius
t ^celoru ^^ inferos, unde uirtute patris reuocatus, in nouam uitâm,amp;: fe/
homquot;^ ^onfcendâ, traduais eö,qui me per morte ac crucê fuerint fecuti.
b ^quot;quot;^^UiTifer^y^ ^èhemate fcripturx admodum frequenti identidem appellat,
u^^'^s ait in f/nbsp;humilitatem prxdicat. Eft autem omnino id, quod

quàm homoHöminem autem uocan' in fcriptura, humilitatis eft, quod
mo mendacium fit amp; uanitas. Nec^ uero confiftit,quod quidam cómenti funt» ^
hominis lefum didum,qudd tantum unius hominis,fcihcet,Maria fih'us eflet.^ ^
fcuh'nus enim articulus ubiq^ prarmittitur fß non tw? . Ad hac cum fefe fih'uin no
minis uel Adam,hoc eft,uere hominemjôC plebeium hominê pradicat, mire fu^
nobis,iuxta ÔC humifttatê 8gt;C bonitatem cômendat, qui noftra iàlutis caufla eo Uj^
demiferit fe{è,ut nihil nifi homo haberetur,ac homo infimo quo*^ inferior quot;er^^'
uoIuerit.Cum pradicari ipfum folius uirginis filium,magis gloriofum eflêt,nelt;Ï ^
fidem noftram perinde erigéret.Expendamus autê ÔC nos, qua huic Scriba reip*'^^
dit. Si Chriftum fequi uolumus, nihil omnino terreni quaramus oportet:nam
gnum Chrifti non eft de hoe mundo,fèruitus eft ei ÔC humillima in mundo.Pr^^^
rea ut Dominus omniu uere dixit,noneflè fibi ubi caput reclinet,ita nec nos qquot;'
quam proprium faccre nobis debemus,omnibus utentes,tanquam non utere^^ ^
Vticç optima hac Chrifti conditio fuit:ua ergo ei qui aliam quafierit. Mira cert
Domini dC fuorum tenuitas fiiit,amp;: nunquam iàtis admiranda demilfi'orquod ^^^^
domicilij habuerit,cû huius ferè prima apud homines cura fit,ad hac apud lûà^^
perfande hareditates cuftodiri, folitum. Vnde Naboth illi tanta religio erat,
Regi quidem fiiu hortum uendere,quem harèditate acceperat,auderet, malebai^
fèfe in capitis pericuhim adducere,fècundo Regum.n.Non peccant autem ob ^^
Domini tenuitatem,ij,qui domos ÔC alia iurepoflîdent, dona enim Dei funtAjf .^
minus poflldere ea non prohibuit.Porrö animare hac nos Domini paupertas,aû ^ ^
debet,quod pracepit,nimirum, utanimo prafenribus rebus, fi quas poflïdere
minus dedit, nequa^ addicamur, ÔC cum emimus etiam, fimus tanquâ non
deamus,8C utamur tanquam non uteremur,in priore ad Corinth.7. Nunquaiï' c
ruit domo Chriftus, cum ei opus eflèt, SC fi nullam haberet propriam, ita ne£p quot; ^
cum opus fuerit, carebimus,fiue domo, fiue re alia quauis : amp; li uel ipfi quoc^
horum habuerimus,uel propter ipfijm qua habemus, animo renuntiaucrimiiSf ^
in periculum adduxerimus.Hoc perfuafiim habere,co(^ libero ab omnibus
tantum gloria Domini ftudere fi darum nobis fuerit, rec'ïe exemplum Chnfti
ièns fuerimus imitati,nec^ opus erit more Coenobitarui
pratextu elcemolyna poftea plus accipias.

Alius de numero difcipulorû fiiorum dixit ei:Domine permitte SCc.) L ucas
bit huic à Domino didum:Sequere me,6C tum eum relpondiflè: Dominepet'^'^^
mihi,8(:c.Cui rurfus dixit Dominus:Sequere me,etfine ut mortui fepeliât moï^^^^y
fuos.ApudLucam additur : Tu uero uade,ÔC annuntia regnum Dei.Hinc u^fO
auidfecluL firmatur, quod fupra capite quarto de fequendo Domina, uel ueniêdo poftipK
^ ^ diflèrui, nimirum ire poft Chriftum, ÔC ipfum fequi, ut Apoftolos uocauit,ii'quot;S
fe fequi, SC poft fe uenire, perinde eflè, atc^ comités eius eflè,fedaric^ perpctquot;'''
enim uidemus, quod hunc noluerit redire domum, fed iuffït adharerefibi, af^ ^
ad pradicandum regnum Dei, quod munus tum Chriftus obibat,6lt;: ad idem ^P^.
ftolos atc^ diicipulos,prafertim,quos fimul circunducebat,habere comités

Item, cjui^ct^trure, quia mortui iigmncet; Dcci quis item,non contentioius ^
intelligit Chriftum mortuos uocaflè, qui fide in lè eflènt defti'tutif'Jplè enim
eft. Nequaquam autem ob hoc exemplum, aut peccamm eft, fi uiuijioc eft,cff
tes,mortuos ad aliud non uocau fepeliant. Ne^ enim debent omnes abire rcH^'l
rebus alijs, annunaanim regnum Dei, fed quiadid uocansur. Pitis fiquid^

^ Dof^^^'r eharitatc uïuit,facitc^ qüacünrp fua UoCatiö, qUaliS qtïaÏis üt,
Vonbsp;paratus cum Abraham e fua terra egredï,amp;: cum Apoftolis,pâ

curar d^relinquere.Si itacp uocetur ad annuntiaiïdu regtium Dci,no pa
quot;^«atis ofF,.nbsp;minfftrare meniïs,fi minus, hac ÔC minutiora adhuc cha

* Ego a,' ^. quot; aiceret : Non oportet ita ad ea qua a tergo efte debent,relpi
quod te to^ ' quot;^ritas ÔC uita fum : fi igitur mihi dedifti nomen, opus aggreftus
oquot;*^ ad ara^*quot; Pofeit, à quo fi refpicias ad negotia carnis, perinde feCis^ attp fi r
^^ refpiV; admouiftès, ÔC interim relpedares Dominum, aut ad
ouebi'c '^'^r^quid quafo poflis arare .^Tantundem igiturtu in regno

Curaii, naï^^f® deuinclus tuis domefticis, ÔC cura ad illos identidem relpedans,
^^^Picere lÏ? ^ ^^^ ^^ animo ad illös quos oportebat iam tibi à tergo eflT^,
ferat regno Dei ineptus es, quippe quod totum hominem poftulet, ne/
'^^'^t'apti Inbsp;aliam curam. Nam regno Dei ut in eo fint, uel etiam pradi/

^^quot;uquaquam funt, quifoelicitatem huiUs regni ignorant: ignorant au/
ÔC anbsp;femd omnibus pra illo Ualedicere. Regnum enim eft

beatK-^'^^^quot;quot;*^ Ipiritus uiuificantis 6C fandificantis nös,regnû uita ateif
B eft js^^dmts confummatae, de quo fuprâ Ôcc,ubi de regno coziorum, ÔC DeJ
f dignjnbsp;autem aratrum hic uita monaftica,fed uitâ cceleftis dr,uita

r n ?dediderit, ad uerû aratrum manum admouit, ineptumqj
^^^idetn Dp^'^ refpede£:hoc eft,animö ad alia quareda fefe refledat. Régna
eruHf „ .nbsp;debent curari, ÔC ante ömnia ÔC fola.Rdiqua DominO

m ^^ ^ hic a ^ï?* ipfe,fcribit Marcus^in puppi,fuper ceruical dormiens. Vide
'^ihii à fe^quot;nbsp;^^^^ hominê exhibuerit,dormiês fuper ceruical,ut^ hugt;

c adeo ƒ Ifr ^ peccatum,alienum habucrit. Qiiid ergo neget nobis,
tpnbsp;• cômunia habere omnia dignatus fuit^

ƒ »îtationis tia^ ^^ quot;^dere quo pado Deus fandos fuos foleattêtare. Nam
opequot;*quot;^ graphice depidaeft.Tempeftatem immittitfaeuam,ne^hoc
^detur pfQjJ riri etiamfludibus nauim,impîeri finit; ad harc fumme périclitantes

illis enim iam extrema expcdantibus,fecure ipfc ftra/
quot;o^it.Sicfanèprobantur fandi, ut non folum fuprà quènuidean/
î; Uidetur u ^™^§antur, fed fimul ita fe Deus erga illos, etiâ cum iam adum
n'^en fpir^ exhibe^^ utnullam eorum rationem habere exiftimetur. At non fînitnbsp;tS

J^^ideashic dfT • quot;î^ deplorata omnia uideamur, fandos animum defpondere. trtDewiwwï.

fumma anginlia trépidantes, perpufillû habere fiducie reh'quS. Preceptor,
ptor,inquiöt,ut Lucas haber,perimus.Et ut fVlarc.memorat : Nô eft ubi cura qquot;^*^
perimusc'Qiüd hic dominusCtentare fuos dominus,penre nô uoIebat.E ueftigi^A''
excitatus fuit,uent5 increpauit,5C mari,ut eft apud Marcû dixit : Tace, obmuteice^
Ibi mox conquieuit ucntus, dC fada eft tranquiiïitas magna. Magnus paulo
motus, nunc rurfus magna tranquiiïitas. Ita pro modo afflidionis,modus efte^o^
folationis lblet,Plalmo.94.amp;r in pofteriore Corinthiorum primo. Mox autem p^^^
ter increpauit, illorum diftîdentiam : Vbi, inquit, eftfides ueftra .''Lucas: Quiquot; ^
midieftis adcocquot; Qui lit, ut non habeatis fiduciam c In hoc enim tentantur fandi^
explorantur,ut8CDcus8C ipfî fîbi fîmul melius innotelcant,quoquàmfînti^'',
ipfî, ÔC quàm bonus Deus, agnofcenres,de lè ipfis ièntiant tanto modeftius,deDe
uero erga fe bonitate tanto auguftius. Ita Dominus cum tentatione exitum iuf^*
ÔC frudum facit. Omnino enim fidei imbecillitas fuit, qudd ita rrepidabant difèip^
II. Quod Dominum excitauerunt atq^ opem implorarunt, nulla dignum reprài^^
fione fuiffet, fed qudd anxi] adeo trepidarunt, confternati9 penitus, ceu adum
fè eflèt,clamarunt,hoc demîï fidei in ipfis infirmitatê arguit. Nondum autem pf^*quot;^
fus collapfam fuiflè eam, idfimul commonfixat,quod opem àDomino orarunt,n^''
quaquâ oraturi illâ,nifi aliqua ipfis fuifîèt fpes reliqua. Sic per omnia cômotieri ^^
que trepidare folent fandi,ubi fèrio tent2tur,id quod tot Pfalmi fatis fuperc^ l^nü^'
neep tamen fpe ac fiducia in Dominû penitus excidere,idco fènuunt fèmper in
pore quocp domini prafènti3,unde fides ipfbrû in Deum incrementû fumit,atcp
de quicquid hominem Dei decet.

Porró uifo hoc miraculo,homines ( nam ut Marcus fcribit, ôC alia nauicul^ ^ra^
cum illo ) admirabantur, ut Marcus ait, timuerunt etiam timoré magno,
bantc^ inter fefe : Quis nam hiceft, quiaóC uentusôTmare obediunt eic'Htc^^ D
maduertendum, quid efticiant miracula uera, femper enim per illa potentia ^^^^^
Chrifti illuftratur, ut pi] uideant quam tuto fefe Uli committant, habenti,fciiicet'P
teftatem omnium, quantocç timore ÔC reuerentia, ut Deum ipflim fufpicere, atl^
ado rare debeant. Hoc ipfiim nanque prafenti fado Chriftus fuis utiqj uoluitp^'^ '
fliadere. Ergo illa miracula quibus diuos pro di]sadorandos maie conciliati^î'^
dampradicant, unde nullius fnigi uentres alunturamp;:ditantur,eanecefîèelî»e'^
uel Satana prafiigias, de quibus infi a. . ThefTalon.i. uel certe impoftc'quot;^' ,
hominum uana commenta, ÔC hoc eflè fiibinde deprehenduntur : quanquam i^®
defint eriam mcndacia,fîgna Se portenta ijs, qui diledionem reiecerunt uerit^^'^
i.Theflalon.».

ConcordU Et cum uenifTent in ulteriorem ripam, in regionem Gergefîcnorum. Idem ^^ ^
Matth Mir. cis.ôC Luca.8.) Marcus ÔC Lucas habcnt,Gadarenorum. Itaenim ea regio, tr^.''
cr luce* lacum Genefar, ÔC contra Galilaam, ut Lucas fcribir,fi'ta,ab oppido Gadara,cuit^^
multa apud lofè^hum mentio,nomen accepit. In ea regione, ut autor Hicrony^quot;^.^^
eft, fuit oppidû Gergeflà. Ad cuius forfan agrum hoc traiedu Dominusnbsp;^

eos^ fcriptum eftàMatthao, ueniflè dominum in regionem Gergefîènorum • ^
go ubi de naui egrefllis elfet ad terram, ut Marcus ÔC Lucas memorant, illico o ^
curreruntei duo damoniaci. Marcus ôC Lucas unius tantum meminerunt,
in altero eonim aque atcp in ambobus Chrifti uirtutem potuerint defcribere.
que enim de ijs,quos dominus fanauit,fed de domino fanante,hiftoriam fcrihct^
fceperLmt,ut uirtus ipfitis, non numeriiscortim,quiadiutiab ipfo fuere innoreic
rer se celebraretur.Hi damoniaci faui fupra modum erât, ut nemo poflèt per
illam tranfire. Marcus ÔC Lucas de altero narrant, qudd in monnbus SCfepuJ^^.^g
habitant,ne(J ullis catenis aut côpedibus potuerit conftringi,prorfus indomab»' j

dens feiDf } ï L montibus dC in monumentis fiiefit, cîamans amp; conciV
^'^Ofauirnbsp;Inbsp;emi'nus,u£ Marcus fcribit, lefum uidi't, cucurrit ôe

HÏÏîmer' Ad«oce magna,dixit : Quid mihi tecum eft, leiù fih' Dei al/
ab horn/quot;' r ^^ ^^^ Öeum,ne me torqueas, dicebat enim iUi.'Esi immunde fpiri^
. ^^^^'^Satus à Domino,quod nomen haberet, refponditfpiriV
teretextra/înomen eft,quiamukifumus,6e deprecabatur eum muItSne fe mit^«
^aîtnones ur?'^quot;^'quot;quot;* ^quot;^as habet in abyffum. Deprecabantur autem eum omnes
*^8rediundf' ^anbsp;in monte ilhc pafcebantur, numero ferè duo milh'a,

eoe„ ' ; Poteitatem faceret. Quod cum eis lefus permifîflèt, ingreffî illi in por/

atcft\? ^ f ^ ^^ dxmonum natura, uirtute SC operibus diflèrendi, fi fcriptura
^'fTime 'Älnr ^^ tradidiftènt.Cum autem fcriptura, nihil non luculen/
enim r j!!quot;^ doceat, quod nos utDeo gratos,itafahios reddere poiflt, perfe/
^^ecdfeeft , at^ad omne opus bonum hominem Dei inftruit. z.Timoth.?.
Jiatnqj5^.^^P^oiadoremdedxmonibus cognitionem,ad noftram falutem,glo/
^quot;arti, Uel ârquot; i^Iuftrandam, nihil referre: Cui uero momentum aliquod,ad
^isnouiffe j','?.'quot;quot;quot;''quihus miniftrarcdebet, falutem habuerit plural certiora de
manendi yo'^'iîïus quantum huius fads erit, benigne reuelabit.Primum igi/
^'ide non pquot;nbsp;autfîmilibus locis curiofius perueftigemus,quan

H ^fit de d ' nobis data funt, ut noftram fecundum illa uitam inftituamus.
r^^ nouiftè Chriltö dominû nortrum,eos deuiciftè,nenos per^
quot;^Ufosfinbsp;r nobis^utadpeccatûpertrahant, ièd nobis minimeprxua/

adp' I ^ ^^P^î dxmonum ,cum êC efîè dasmones,8lt;: malos efte fcripmra
nnbsp;fn?^ '^iKtur, fatis conftare pio poteft, etiam fi neutrum, utplxraqja/

J^Chriftj-^quot;quot;sexplicet. Veruntamen ficut in alij's locis controuerfis feci at/
H p P^'oponam •nbsp;puto,fic amp; de hoc, fentenriam meam fimpiiciter ÔC can/

'£^afan(fif.„,^'quot;idicaris fcriptura: locis ex quibus eam collcgiftemihi uideor:Ec/
n • ^ «lum er^ ^^ iudicet.

d ^^ autem amp; ^^^^^^cendû eft,quod efte utrofqj fcriptura paflîm memorat.Quo/

fint,certo affîrmare equidem haud pofîlim : quan/
nô foi^j Mofcheh uifîbilium dûtaxat rerum creationê dercripfifle:quod
Q, ^atn öei Jnbsp;ea primum fcripfit, fèd ÔC nobis ad cognofcendam

coff - ^^^ diuinitatem faris fuperc^ eflquot;epoteft.Qui enim hue ufgt;
tere reruniT,peruenerit, ut maieftatem Dei qux in crearionc ÔC confer/
rum '^^gnituJ? ^peipetuo, rite cognouerit,illi quicquid prç/
rit^ ^^'^'ne quot; quot;^/'ï^q«eatDominus facile reudabit.Qirod enim quidam cœlo/
cen !? '^^elii^^ Icribitur : In principio creauit Deus cœlos ÔC terram, naturâfpi#
tumnbsp;g'quot;omnt,eadêfacilitate rerjcituf, atc^ probatur. Noftrum autem eft

f !^inesperf._,P°quot;oere,Efle nan($ malos angelos, qui ad impietatem conanttir

quoc^ (ècfido mcminit,cum ait:I3xpoliatos(^ principatus Se poteftates oftétauitp^
lam, triumphans de illis per lemetipfum.Hie ille malignus eft:,a quo nos liberari p^
timus docli à Chrifto,cum precamur : Sed libera nos à malo. Idê aduerfarius ^^^^
diabolus,qui tanquam leo rugiens obambulat,quarrens quem deuoret, prima r^
tri tertio. Hic deniqj Satanas eft,qui identidem in Angelum lucis fèie transfigm^
(êcundo Corinthiora undecimo.Hi angeli mali iunt,per quos immiffiones ^
rum immifit Aegyptïis,PfaImo.78.Horum quoc^ fuit comentum,quo per fèipêiem
primis noftris parentibus impofitum eft.nbsp;,

Ex his ÔC alrjs compluribus locis aperte ft tis colligitur,elîè malos quoldam ipquot;
tus,qui fkluti hominum infidiantur,quibu{c^ dominus tum ad tentandum P''^^^^
dumqj fiiosjtum adpuniendum reprobos utitur. Qui nunc fingulari numero Saquot;^
ne, uel diaboli nomine, nunc plurali appellatione demonum, malorum Angej''
rum,autprincipum tenebrarum fignificantur.Eft etenim omnium malorum Ip''
tuum idem nocendi propofitum,ôc: uis quedam, quorum minifterio Deus ita e^e
cet fija iudicia,ficut minifterio bonorum Angelorum, proipicit ifs, qui ad haf^^^
tatem deftinati funt falutis, ad Hebreos primo. Atc^ ideo, ut nunc fimpliciter
gelus domini, quifquis ille fit, dicitur, nunc Angeli : ita ÔC Satanas, uel diaboW^^
quandocç dicitur fingulariter, nonnunquam diaboli uel demones in plurali. f

pcriti ac rerum fcrj,autore Platonc in Cratylo, quem ÔC Ladantius fecutus eft
fecundo.Vocantur autem ferè demones,aut d^monia cum mentes hominum P^
turbant. Vnde quos ifta infeftant, demoniaci dicuntur, id eft, adi à demonihj-'^
Veteres greca uoce eos in^y^fth/Tss appellabant-Demones etiam Paulo appe»'^
tur,quu ex idolis ludificanthominum fuperftitionem,primo CorinthiorQ dcc^ ^ V
Satan denicp dicitur genus hoc malorS fpirituu, cum corpus infefiât,utin
fie in muliercula cona-ada,quam narrat Lucas Ipiritîï infirmitatis, annis dccem
odo habuiffèjde qua Chriftus dicebat,alligatam fuiflè àSatana.
Etenim fic mibi uidetur res habere:Deus operatur fuo uerbo ÔC ipiritu,id
'^elolho'nos' tute Se potentia omnia in omnibus, utitur tamen in externis precipue, minift^'^^^
mU per ma/ Angelorum : fi quid fit quod ad falutem faciat eledorum, bonorum : fic Ang^JJ^^
^ dedit Ifradi ducem,£'cundo Mofi:heh decimo quarto. Sic portant Angeli

in manibus, ne ad lapidem offendant pedem, Pialmo.9i. Si quid uero ire fit ^ ^
tionis, malorum. Sic plage Aegvptiorum immifliones dicuntur per Angelos m
los,Se malus ipiritus agitabat Schaul.i.Schmucl.decimofèxto.Exiftimo ergo»'!'.'
quid menti, aut corpori accidit aduerfi, id eflè im miffionem per Angelos ma' ^
ÔC minifterio immitti demonum fiue Satane. In uulgaribus autem morbis aÇ ^
lis, uulgaria item habere nomina, ea autem que infolentiora funt, ÔC hom im's^^j
turam uidentur excedere, ut infanie morbi, atrec^ bilis agitationes, demon'»'^^^
fereattribui,at(^ demonia uocari. Adeo miri nanc^ effèdus mote atre bilis
hendi iblent, ut quod illiterati nonnunquam latine loquuntur,quod futurap' f^j,
cunt, aut alias abfirufa ôC lècreta refi:iunt,ut magni medici quo^.Scrapio,
na,ac ali^malum demonemautorem illorum faciant, alferanti^ ita melancho''
opera mali demonisexagitari.
Lunatieus tdê Lunaticum fiquidem morbum,demonium appellatum in Mattheo legi'mt^^^j^'
Dttmoniacus, fi^a. «7. Nam patrem filq lunatici ita dixiflè domino narrant : Domine miferet^. j^
meiVquialimaticusefttSemoxmemorat expulfumàpuerodemonitrmnbsp;^

fignifi'catur,morbieiusdemoncm fu ffe autorem, uere tamen fuiflè, iuxta if ^^^
naricum ÔC demoniacum. Nam haud fi'rmum exiftimo quod Hieronymu^*^
capiteMatth.fcripfit,qui lunaticidicuntur àdomino fanati,non ueref^'^os

pliciter quot;^'^Sefifta illic, cum da-moni'acis, öC alijs preflïs morbis enumerat. Sim/

Xim-:».! opus a domino ipfo affirmetur. Morbi isitur quorum caufla pro/
^ - . patent, ab 111 ilt; fe-rX

maniaueipecies,!) ièmperferèdamonibus ad/
Pfoxim ' ^^^^^'■^^tes illis, damoniaci appellantur. li uero morbi, qui ad hos
àdatnrfnbsp;^^eer comitiahs'ue,fyderalis,aut lunaticus morbus,nunc

qucantr?^ '^^«et, damonum ftudium SC opus eflè, ut hominibus noceant, fine/ ^^mnes
^oiiiinodnbsp;quaimpia funt, faltem animo, corpori, aut rebus in/nbsp;dea

^'^OunTJ?^'^quot;^quot;'^^'quot; potiflï'mum irtris,quia maleficis mulieribus dicuntur la/
^^^^ ^ »quot;ebus calamitatem inférant, idem lob SC multi aïij fubitis SC
quot;^'pilonT ^ V pauperiem redadi, exeniplo funt. Nequeunt tamen in his,
quot;^enti inf ^ optimus pater nofter Deus decreuerit, SC illis permiferit, nocu/
^^fana, e ^^^^' damni dare. Hac de malis Angelis, damonibus, diabolo, uel
^^^ »quot;dicent'quot;^quot;^ operibus SC nominibus ex fcripturis habeo, qua fentiam, fra/

fPrimofuoft quot;nbsp;^^^eo,nifiquodcummalos fcriptura tefteturcecidiflè monum nihil

u erpenj ^ quot;quot;'»^quot;i^entur.fctaaaiaitiDCceao uobis pordtatem calcandilu
'eorpiones,ÓC fuper omnem uirtutem inimici, SC nihil tiobisno/
nrgt; •nbsp;nolite gaudere,quôd fpiritus uobis fubi)ciûtur,fed gau/

7^^'üideba ueftra fcripta funt in coelis. Ex his admodum patct,Chriftum,
- : eiiiyj Pr ,nbsp;de eo dixiflè, quod regno fiio ille iam eflèt deturban/

ei]ciebantyf pquot;diaerant, qudd etiam à difcipulis per nomen domini damonia
itaque Satan eflèt imperiomundi certo SC iamiam deturban/
^^denteni^gj^^^^^^'Pturae more iam fedum eflè adferebat,dicens:Videbâ Satanam
pj^am Sataj^ ' Siuafi diceret non mirum fi uobis fpiritus fiibfjciantur mali, iam ui/
'quot;^'tïiiatctoe Tnbsp;illam poteftatem de ccelo cadcre,hoc eftdeturbariè

omnia aduerfa,nobfs^ nocêtia,opera efle Satanae,atcp per damonS minifl:etta
ferri Jta ferpêtes dC fcorpiones,amp;: quicquid inimicu nobis efl:,aut nocere poteit,
tus inimici, hoe eft:,Satana^principatuscp tenebrarö dicuntur.nbsp;^^

Sed tandem reuertamur ad nofl:ram hifl:oriam.Legio damonum inualerat n
de quo in prafenti efl: narratio. Facultas eis fada liierat, huius mentemnbsp;^^

di,agebant ergo illum,ut fupra modum fureret. Attamen quanquam in aeierta
dum agerent, ut^ fefe lapidibus cocideret effïcerent,uita tamen eius falua P^r^J^g
fit.In quo animaduertendum eos,non fopra quàm dominus fl:atuerit,licet pl«»
udlent pofl!e nocere. Agnouerunt autem illico Chriftum,ut ÔC aliaS.Mira enim ^^^
telligendi facultate praditi funt.Vnde dC damones, quafî t/IctHi^ovéb^, id
dicuntur. Vtcuncp autem animaduerterent, eflè ipfum fandum Dei filium ^
dum regem fandor3,non potuerut tamen illi fefe fubtjcere, prauitatefua, Ö^Vj^
pffs hominibus ufu uenit,n-anfuerfum adi.Fida enim erat,amp;: caufla infamâdi
fl:i inftituta ift:adamonumadoratio.nbsp;^

Quapropter illos Chriftus compefcebat,fibi£p ferre teftimonium prohibebatr
lioqui fanè malitia Pharifaorum, damonum ipfum habere ÔC per uirtutem p«quot;
pis damoniorum damonia eïfcere calumniabatur. Nihil igituruolebatcum ^
monibus habere commune, ipforumcp teftimonium, quamuis uerum,
Quo uricp dedarauit, quàm inuifum fîbi fît eorum quocp hominum teftimom»
qui item ut damonss, fallaci animo ipfum pradicant ld eft, quod ÔC pfal.50^ ca ^^
Impio autê dixit Deus, quid tibi, ut enarres ftatuta mea SCc. Vnde ÔC Paulus ^
potiftimum inculpatum per omnia Epifcopum requirit,ne uerbum Dei blalpquot;^
retur, aut certe contemneretur. Quodcç ad Phihppenfes Paulus fcripfît fè ga«
re, quod Chriftus pradicaretur,etiam per contentionem,ex immenfo defiû
Chriftigloria fcripfît, quam illuftrari ud quocun^ modo, utoptabat,itanon F ^

per occafîonem, ÔC non fyncero corde illi ipfum pradicarent, at($ infamatum^^^^
fet,fî Chriftus pafllis fuiflet pracones fui eflè damones,qui malis tantum rebus ^^
ledantur, nec alias laudare folent. Monemur ergo hic d^e operam, ut Chrm ^
nifî fandiflîmi atq? integerrimi teftimonium ferant,hoc eft,Euangdion pr^»^.
nihilominus ÔC ipfî gauifuri,fî etiam alias illud cdebrefiat, quod amp; ipfum U« ^
na uoluntatê, ud erga audientes,fieri necefte fît : tum non poteft ftatim «^rit^ ^
uerfari,qui ipfam palam pradicaritMonemur praterea, ut ÔC nos mundi ac
rum laudem non moremur,fatis habêtes fî detur Deo probari ÔC bonis.Soliis ^
uere commendatus eft,quem comendatDeus.^.Corinth.n.

Porrd quod orant damones, ne Chriftus iubeat eos abire in abyflTum ^^^Lc
habet, extra regionem,uidetur indicate, ipfos certis locis addici. In aère iâquot;^®^^
eos, illud Ephefîjs fecundo probat: Iuxta principem ambulaftis, cui eft potel-j,
ris, qui eft fpirftus nunc agens in filtjs contumacibus. Et fexto : Spiritales anquot;^ j,/
.j:œleftibus,id eft, in aère. Ad deferta illos nonnunqua rdeganVexperiêtia con ^^

fe iadare, experientia etiam fàtis comprobat. Qua fanè fellacia non partim^JJ^j^
ftitionis obtruferunt fîmplicioribus, cum miflâs, tum alia hominum comm
efferendo. Atqui abyffus,qua alioqui aqua profunditatem,ud potius aq .

quo diabolum relegandum, ÔC Apocalypfis teftatur capite uicefîmo, hoc
quid id demum uel loci, uel conditionis eft, quod mortuis in fcripturis attrif»
dequoinfira plura.nbsp;q^

ata; feÇÏÏ^ ^''arunt Demones,fefe non detrudi in abyfflim^perinde mihi uide/
quot;^^retjnbsp;^cpelli, qud nocendi hominibus facultas ipfis non adigt;

Demons quot;'-quot;^^''quot;^tC'quantam certo accole predicant, niii ab mhabi/
accidie, immi^^ a-nbsp;conftiterit, quicquidincommodum hominibus

■^onuni uoc • ^^ , Angelorum malorum, tum autem potiffimum opera De
arbin-or n.in^'rquot;quot;^ ahecauffenon apparent,quod utrunc^ facileconftaturum
T^undum fcripturam dehisiudicarelibuerit.Inficiarinon
^orespeftefnbsp;maris,tum aquarum aliarum pericula,atque occul*

orantïîK- ^ inteftare horum, quos tam feue dmexarant. Dominus permitte/
'quot;quot;^omtnodl P^^f'^^cm fieri ingrediendi porcos,ut uel hac parte hominibus illis
eius d.S'^^^-,nbsp;in corpus lob poteftatem accepilTet Satanas,facul*

PorcoT r? Pofitt,cur Chriftus permiferit da monibus inuadere à: per/
ex Gent.1 fnbsp;omnibus fefe geffit.Equide haud fcio,an hi Gada

îi^'^ari^ tradfr t«erint, quas Rex Aflyriorum, capta Samaria in dirionem Regû
Sk f^eram nJr?''?quot;^ ^^^^^ ut.x.Reg.i7 Jegimus partim Dei leges Se ritus a«n/
,nbsp;g'patrios mores uiuere uolebant. Siue uero ex his Gê/

Mofcheh quot; „ ^ fiierint, non debebant uefci carne poreina,quandoquidê
M ^ ^quot;littendonbsp;tietabat. lure ergo posnas contempte legis Deidede/

PeccalTent ^P'^^'Î^^S'Iuos contra uerbum Dei aluerant. Sed fi eriam hac in re m'
^^funt repelienbsp;meruerat illorum impietas,quam de fe manifeftâ fe/

quot;tdebanr Im r '^quot;Jfiilam adeoiadurâporcorum ,fa uatorem orbis.Homi/
h, '^'^«s porcis fr*?'^ fpiritibus Chrifti uirwte liberate, cuius falus debebat illis
o ^»quà reddeb ^ •nbsp;^amen no tam acceptabilem Chriftu eis redderc po/

emS^ f ^ demonibus ad hunc modum liberaret. Adeo
'nbsp;demonibus SC perdi, quàm porcos

O ^'^etn p'^ aeiiderio cœleftium rerum adeo uacabant,ut fibfjpfis quoc^ polgt;
rSf '^on tnerJnbsp;dodorem dC largitorem uite eterne optarcnt.

liberfiintonl*quot;î^a^^quot;i^tum cupiditateoccecantUr:ff
fxi '^«os da.,1!^ cœ eftibus,ita illas eriam ultro oblatas auerfantur,amp;:quam/
J^te teftat^^■l'Jones, quam lefum Chriftum autorem faluris ferre malunt. Vnde
\T ^'^lîibus r cft, fuum difcipulum fieri non poflè, nifi qui rcnuntiauerit

liK^^r'^^a malo^nbsp;quot;§'^'os,tum homines, indicia Dei fubinde feueriter exer/

h'^ihil pri ^, f quot; Ita attemperent,ut eriam cum feuire uidentur,appareat
'^^^r^aamp;hoc^ habere,quos caftigant.

ab i'ndignis fe dilceffiffe.Nam docuerat,porcis margaritas uerbi Dei non
das eiTe, fupra.7.Se difcipulis pracceperat, ubi non fuiüènt recepd,nihil
infra. loPar erat igitur,ut Ôc ipfè contemptores iftos porcos,amp; repellentes à k cü^
geli] dielaiirum ualere fineret. Nihilominus Domini mira edam in hos
ingratosbenignitas in eo notanda eft,quod quem lànauerat,orantem id h'cçt
mitatum ilium non admiiït,fed iufltt redire in domurn fuam,at(^ ad fuos,illis'|
nuntiare,quanta fibi Dominus feciftèt, ÔC mifertus fiii fijiflèt, quod ille quoc? ^^
abiens enim prxdicauit per totam ciuitatem atc^ decapolim, ut Marcus ait,^^^
ta fibi feciffêtiefus. Vnde ÔC Uli admodum mirabantur, at(^ indubie, aliqui t-n
fto crediderunt. Si repulfus Dominus à Gadarenis illos quidem utmeruera^^^^
prxfens ipfe delêruit,quoniam autem nondum defponderi eorum falus potuit» ^^^
ïiquit eis Apoftolum fe illis paulo gratiorem, Qmn ÔC ipfe illos reuifit, ut jj

No» illico de j-fecifte memorat. ^ haud fcio, an non ex hac regione fuerit, ÔC iufoiîs^
fruäu prlt;edii ^„jus ille,quem ibidem Euâgelifta fcribit à Domino fanatû:cuius miraculi^^i
cdtionis defpe j^omines illi Chriftum paftim pracdicabant, dicentes : Bene omnia fecit, ^^^
randm, f^^-l^ audire,amp; mutos loqui. Nam in Decapoli ÔC Gadarenorum regio fita eft» ^^^^
Marco,in hiftoria daemoniaci de quo agim us, notatur. Monemur autem hpc Kj^
mini exemplo ne mox deiperemus, fî qui Euangelion à nobis prxdicatum
lico recipiant:fèd ut tentemus potius omnia,tam per alios quam per nos, ut
quos lucremur,experturi indubie et nos id fmdû tandem aliquem allaturum.j^^
enim eadem cft credendi omnibus hora conftituta.De eo, qudd hunc liberate
monibus Chriftus acceptum beneficium prxdicare iuftit, ÔC leprofo ac alijs int
xit,didum fuprà eft,ubi fanad hiftoriam tradauimus.

T ingreffus nauem, traiecit ac uenit in fuam ciui'tat^^''^'
ecce adduxerunt illi paralyticum in leélo decumbent'^ '
CuHAp uidiffetlcfus ftdem illorum.dixitparalyticoiPj* ^
animo efto,fih', remittuntur tibi peccata tua, Ecce
èScribis dicebantintra fefe:hic biafphemat. Etcum^'
fet leftjs cogitationesilloru,dixitjQuare uos cogita«S

tuntur tibi peccata tua:andicere,fijrge6CambulacVtautem fciadsquojiP
ftatem habeat filius hominis in terra remittendipeccata,tunc dicit par^' ^ ^(J
Surge, tolle tuum Ielt;ft:um,62abiin domu tuam. Et iWc fatr cm, abiitcj^^^^i

Et pra:teriens leftis illinc.uidit hominem deOdenté ad telonium,
nomine, dicitq^ ei; Sequere me. Atqj is ftirgens, fecutus eft eum. Et ^^^
eft,ut leftis accumberet in illius xdibus, ÔI ecce muld Publicani 52 P^^f
qui uenerant,fîmul accubuerunt cum lefti Si difcipulis illius.Cum^
fentPharif«i,dixeruntdifcipulis eius: Curcum Publicanis ÓCpecator^^^,
op-f.«. fumit dbum Preceptor uefterCAt lefus ubi audiuif, dixit illis : Mon
bent rj qui ualidî funt medico,fed qui male habent. Quia potius ite SC

ütres ^ . ^^ mittunt uinum nouum in utres ueteres, alioqui rümpuntur
tres hnbsp;efFunditur,ÔCutres pereunt.Sedmittunt uinum nouum in u/

utracç fimul feruantur.
Pilia niVaquot;quot;^ ^ loqueretur.ecceprimas quicÏa uenit, amp; adorauiteum dicetis:
uiuct eTnbsp;eft, fed ueni ÔC impone manum tuam fuper illam,

falü,^ falua. At lefus conuerfus,uc uiditilIam,dixit:Confide filia,fidcâ
Et ca^ ^^^^'Et falua fada fuit mulier à tempore illo.
ttiulty^j^nbsp;^^^^ primatis, uidiffet^ tibicines, SC turbam ta/ Sea,^*

•^'^Etdc ^ • Secedite,non enim mortua cft adolefcentula, fed dor/
' ^^tiutT) ni '^um.Cum autem fuiffêt eiedla turba, introgreffus tenuic
^^fïi illam ^''ffexit adolefcentula. Et emanauit rumor hic in totam ter/
Et

ilhncîefiis.fecuti funt illum duo C$ci,c!amantes acdicen/ Seâ,6»
à'^'^illis lef^ quot;nnbsp;ueniffet in ades. adierunt illum caci.ô:

^quot;^quot;^«Hî o? l°pnbsp;dicens,iuxta fidem ueftram fiat uobis. Et aperti funt

^biffem'? 'quot;[^quot;^'^inatus eft illis Icfus,dicens; Videte ne quis fdat. At illi
Illis 'nbsp;famam illius in tota terra illa.

K ^'ôicie^ ^^'quot;^^^^quot;quot;^quot;s.ccceadduxerut illihominemmutumd^monia/ Sea.y]

P'^^'^icâsEûanbsp;ciuitates omnes acuicos.docens in fynagogis illotum, seéi.s»

quid Hl-'U Jnbsp;^NARR. CAP. IX.

«nd.r a ^

-Y '^s.fed pcccatoresad pœnitentiam.
tif^ir ^^nbsp;^^%quot;'iïoaón»s,dicentes:Quaobcauflkm nos amp; Pha/ Sea^t»

pi^Erunq;,dirdpuii uero tui nó ieiunancCEtdixitillisIefustNu

toll'quot;

tuptyj fi quot;[^^^sueteri. Aufertenim fijplementüi illius à ueftimento, amp;peior
I1I.Î- - quot;^^eœmittuntuinumnouumin utres ueteres. alionm' rnmt-mnMir

Tingrefllis nauem traîecitSCcMarci.5,Luc.8.) RepuIfusaGaa^r^^
nis,repetîjtCapemaum,eaenimfua ciuitashicàMatthaodîdîaui ^^
tur. Vtcunc^ tamen fua diceretur, qudd frequentius l'ilic habitare^^^
quo fupra capite quarto,non tamen habuit in ea uel tantû
caput luû rechnaret,de quo iam capite odauo. Datum nancp hui ^^^
bi fuerat pra alrjs Chrifti pralèntia SCdodrina exaltari, cui incomparabili
benignitatis beneficio cum pergeret ingrata eflè, cacitate amp; omni gener^ala
tatum detrada poftea eft ufcp ad inferos, de quo infra.n. Nota fimul,licet ^quot;quot;yuO
Apoftolus circûcifîonis eflèt,ita ut àPatre ftatutum erat, ÔC fiingeretur munere
quàm diligentiffime,utpaflîm in oppidis ÔC uicis Ifraè'lis pradicaret, necç quot;quot; LgrJ
perpetuo iramoraretur,de quo fupra in capite odauo, exiVIar.i Luc.4.attam ^^
fuam ciuitatem,in qua habitaret hrequenuus, Capernaum habuit ♦ Ita ne Apo'* j

No» eßfemf quidem,nedum Epilcopo perpetuo uagandum eft. Necß argumentum certum

hitptijlds. drinam,opera Anabapriftarum perfuadere m ultis hodie conatur. Nam ÔC Pai'/ ^^
pra alîjs Apoftolis furfum ac deorfum perpetuo iadams, fedit tamen Corinthi a
' num ÔC menfes fex.Ad.i8.EtEphefi biennio,Ad.i9.Si nanc^ nufquam,uel aliqiJ ^^
tulo tempore ferretur Chriftus annunaari,nullis fanè locis Epilcopos Apoftoh P
tuiflènt praficere,2lt;: Ecclefias ordinare.Sed comenta hac funt Satana,uerbum
ta conâtisinfàmare.Alioqui quam diu uel Ierufalê,ubi Dominus crucifi'xuse
Ecclefia ÔC Apoftoli haferunt^Non ergo externa periècutione uel peipetuo exi»
fed fpiritu Chrifti,fcriptura(ç teftimonio,dodrina pradicatorû probanda eft. . ^
Et ecce adduxerunt illi Paralyticum Mar.î.Luc.s.) Marcus ÔC Lucas alio n«^^^
ria fua loco ifta narrant,fèd ita ut ex ipforû narratione nihil pugnantia fit, j^j/
dine quem Matthaus hic obferuauit:qui itaprafens miraculum defcribit,utin
ligas fadum,cum àGadarcnis,Capernaû Dominus repetr)flèt.A quo traiedu P^
ximum Marcus ÔC Lucas narrant,quöd Dominus in fànatione fifiaprincipis »J
goga defignauit,quod nofter paulo infi-a,in praiènti tamen capite defcripfît'^^ Jp
ordinem noflri fèquendo,ubi Chriftus indignos fè Gadarenos in prafèns

fet,atcß rurfum traieciflèt,conuenitmultaturba,amp;:eratcircamare,utMar.fcfi''i^g^

Ea multitudo redeuntcm Dominum excepit,nam omnes expedabanteum,Lquot;
Ita uideas ChrifHim nunquam à negotio Euangelico uacafte. Gadarenos qquot;^
reiiquit,quoniam ultro eum orabât,ut à fe difcederetrfèd illico recepit fè ad
auide ipfum expedabant,ut nimirum efiirientes uita cibo pafceret. Qiiin ne
tos quidem ilIos,!n totum deferuir,reIido eis Apoftolo,què Damonibus J^l'^jjie:
rat. Iam ÔC in hac turba, ad mare etiam antequam oppidum ingrederetur ind^^^^
fui fimilis extitit,ucrbo ÔC opere iuuit,qui ope eius indigebât.Quo docemun^t
in hoc fèmper eflè, quo pluribus commodemus, ÔC uerbum fitientibus iH^quot;quot;
tiffimum pradicemus.nbsp;, ^j-j/

Ergo poftquam Capernaum fuiffet ingreffus, effet^ ipfiim in domo P^^^^^^g^tfl
fèt,conucnerunt multi,ut nc loca quidem circa ianuam illos caperent.Mar.i'^^^j

cumq^ ad confpedum Chrifti uenire non poueiu,conicenio tecto aomus
foderunt, dC egrotü fuum funibus demifèrunt in medium anteDominö.iafeo y
in grabbato.Q.uorum cum fidem Dominus uidiflet,Paralytico dicebacFih ^^
tantur ribi peccata tua.Hac uidetur feries hiftoria.
Primum ita notandum, cuius modo quo$ admonui, Dominum pcrpet^^o

nos d f quot;quot;'^anx procurandae: quod fîcut fidê in ipfum roborat,ita accchi
hom -u»muladonem : quem i) fofi demû referunt,qui fèmper i]s ftiudeiiti
^O'^antemquot;nbsp;eflè falud. Deinde atiimadUertendum ardens eorum qui la

guli eflèm r r ° nudantes ÔC perfodientes.Sie fanè fi pro falute fi-atrum xterna fin
quot;^'nus eff ioIicid,ut hi pro recuperanda fud paralydcO tantum corporali, qiiantd
pro alno J^^àlorum morum,Ô(:plUs pietatis atœ iuihrixrModo nec pro nobis nec
pS.nbsp;^ b^ate uiuamus,fatis folicitiî

•^inuin D*^^ P^^quot;'iariter perpendenda illorum baiidorûparalytici fides, qux ÔC dó*
^omornK^^^^^ ipforum annueret. Hoc enim fadum eorum fàtis fuperœ
^'ellet fan?'*^ certiflime fuiflè de Chrifto perfuafos,quod fuo xgroto Se poflèt et
'^audquanbsp;enixe,ut eum in confpedum lefu ponerent,

^tics hu?quot;^quot;' aboraflènt. Admodû clare uero patet hinc, quid fides pfofit aliéna,
ram- . ^ patalydco fanitatem imoea-auit, Nam omnes tres Etiaaehfi-a' memo^

t^Ofaruntnbsp;^quot;o participes fore,fî modo illum dominus uidiflet. Hinc ita la/

^uram Er addubitarunt, donatam fuo paralytico fanitatem ad gloriam Dd fa^
•^'am Dei nnbsp;^quot;P^à eft,ubi animus certUs non eft, rem quâ cupit, ad glo

Deus tilv ' haudquaquam poteft eam abfölute ex fide petere, fed addit : Si
^^Petrat'n P»aceat, fi quid ad ruam gloriam irtteffit, Et hadenus certe quod cupit
Vnde m •nbsp;quot;i^i ^^ gloriam Dei faciat.

fecerunt,fanitatequibufdam impetratâ, ÔC horum pa/
anim •nbsp;fadum,eiufdem monetx cft.Petrus Aenex fanitatem ora/

S^id intereft dodus fpiritu, non dubitabat fanitatem eam ad gloriam Dei àli^
JJ^oruni qujnbsp;procul omni dubitatione orabat, SeillicO exorabat. Ità

tamen m ■ ^ oonnrjo intulerunt paralyticum non minus certa petitio,quam fa
'^'r'àm uerbis domino fignificabant,fuit:eo(^ quod petebant, impe
a Dec or^j.-Jpquot;alienx fidei omnia poflîbilia funt.mihil non impetrat, quod faltem
^^''^ihil nifi fquot;^ ^^ animx,fîue ad corporis falutem pertineat At ut iam didum, fi/
^eritati ^^quot;^dum uoluntatem Dei Orat. Etfi enim pro omnibus ut ad agnitio
^quot;onisi^ç. ç P^fueniantpius credens(^

animus oret, fèmper tamen adiedam de/
dum doniinu ^ n habet,ut nollet quenquam conuerti, nifi quem conuerten
Jj^fe dicitur fa^i d^uinarit.Diligit nâœ Deum ex toto corde,6e fuper omnia. Sic itacp
fua crantenbsp;quot;de,fi rede intélligasimpétrant enim pleri(^ figt;

^^'■^ecutore fi^ ^ quot;^^/alutem, uti Paulo impetfaflè quidam putant Stephanum, ut ex
enim dp !î ^PP^olus. Nemo autem aliéna fide faluatur, ut ipfe fide careat.
^quot;«nafciejr^^'^de eftet,atq5 dodum aliquem cfle,aliena fcicrttia. Dodus quidê fieri
fîde,id dV rT'® ^^ ^^^ nifi fua ipfius pöteft.Itä faltiari quis poteft alie
ra^'^niorç H quot;quot;^^i^quot; Particeps:atfaluus èfl^e nemo nifi fua propria fide poteft,
^^Sdesipia hn quot;^^l^^^^^^'^^^ßdeifucceditin futura uitä.SaIus enim SC uita iufti
gt; loc elt,certa futurx falmis ÔC uitx perfuafîo : qua interea iuftus uiuit,

accepto arrabone (pintus,qui ad iuftitiam inclinât, qux ipiritus primide dicun.nîquot;
Haba.a.

Qudd igitur quidam dicunt, infantes baptizari ex fi'de parentum QC Ecckf^^/^
de de pie dicunt, Nam cum ipfi domini fimt,cupiunt ei ÔC fiios coniêcrare : hac eig^
fide fuos pueros ad baptifinum oiferunt,ut in Ecclefiam Chrifl:i recipiantur, 8C
tribus tanquam commembra amcntur,erudianrur, corripiantur, ÔC ad gloriam
educentunHorum itacp fidem Ecclefia refpicit, ÔC fàndos habet eorû fiberos,^
mino eos fàncfHficat, qudd in cômunionê Chrifti eos recipit per baptifînui. Hac com
munionefiio modo fruuntur, tum demum uere beati funiri, cum ipfî quoq? ^og^^
tionem Dei in Chrifto domino uiuâ fijcrint coniècuti. Vita alterna enim eft cogquot;^
uiffe Deum,Ioan.i7. quare hanc accipiant neceftè cft,amp;r fœdus bona conicien»^^
ga Deum obtineant,priori Petri unde falui ôC beati exiftant. Quid uero cogm^''
nis Dei infantes habeât,dicetur infi-à 19,Caterum qua prater hac,quis de bap«quot;^

Noter ergo Chriftianus baptizatos pueros recipi in Ecclefiam, hoc eft, comm^
nionem Chrifti,Ô!: focietatem uita noua, quam uiuimus in Chrifto, ÔC uiuit iH^j^^
nobis,ad quâ nos ei precibus,uerbo,ôs: iâcris iymboh's miniftramus ♦ Ad hanc com^
munionem exhibendam neceflè non eft fidem confiteri, cum dominus ipfe ea'^ ,
fanribus citra huiufmodi confeflîonem exhibuerit, 6c exhibere ueteres uoluerit cit
cuncifione.nbsp;.

Bono animo efto,fili remittantur,Marci ^.ÔC Luca 5.) Hoc perinde cft, at^
tibi peccata remifl^,ut remittenris non optanris tantum remitri peccata uerba
f igamus,aIioqui nulla fiiiflètoccafio Pharifais blalphemia dominum infîmu^^quot;^
Duo uero hic notanda funt,prius peccatorum mercedem eflè, morbos. Nam q'JP^^
Chriftus de caco nato dixit,nelt;p ipfum, necp parentes eius peccaflè ut cacus ^ aç ^
retur,in hoc dixit,ut oftenderet cacitatem eius prçcipue feruire debuiflè illufttaj' ^
gîoria Dei, non q«dd eriam illa cacîtas, non ob peccata eflèt immiflà. Si^l^rL/
tota fcripmra pradicat,morbos ôC afia incommoda peccatorum cauflà immitt^ P
culiariter uero.î.Mofceh.ztf.Ôt: f.capite.Hinc ÔC Chriftus illi, quê apud P'^L^
in probarica fànauerat,dicebat:Ecce fanus fadus es,ne pofthac pecces, ne q«'quot;. 0
rius tibi contingatloannis.^.Et Paulus uCorinth »II. ob contemptum ccen^
laboraflè apud eosmultos,ac quofdam fuiflè mortuos teftatur.Proinde hoc
xiflè iftuc dominum accipiotLaborafti hadenus,morbo hoc peccata niaDeoP*^
ente,fed confide,peGcata tua tibi iam condonojco^ ÔC pcenâ peccatorß uolo fri^
re,nempe,morbum.nbsp;, ^

Alterum hic animaduertendum cft, qudd Chriftus hispotiflimum uerbis fa^
tem paralytico polliceri uoIuit,non tam ideo, ut doceret ob peccata morbos im*^^^
ri,quàm ut fimul pharifais oecafionem obmurmurandigt;at^ inde, fibijpfi, de
teftate apertius dtflèrendt daret Vbic^ ferè uideas Chriftum,amp;: jrlt;re«^e|flVtf«t'' ^.^{e
fcurius coram pharifais atcjj legisperiris locutum,indubie, ut, quemadmodum
infi-à ij.aittVidentes non uiderent,amp;:c. Quanquam uerba ita propemodum
rarit, ut natura fiia curiofiores ueritatis redderent, fi non leua illis mens fuiflct* ^ ^^
reprobis oportet noxia efle omnia,eriam qua maxime funt falutaria, de his phquot;^
pra capite (exto fii{?er illud:Ne nos inducas in tentarionem,amp;: infrli?. r t cÛ^

Et ecce quidam è Scribis dicebant intra fe,amp;:c.Marci,2.Luca. 5.) Araneo ß
qitod api mel,ita nihil tam falutare, ud fieri uel diet poteft, quod malis non «t ^^^^
iudicetur,ita ÔC malum iènriatur, Aderat turba multa plebis, ea prafèntem i® ^^g/c
miraculo Deum gIorifi'cabant,Scrtba ÔC Pharilai inueniebant,quod culpat^''^:.
fiunt primi nouiflimi, ÔC profert frudws fiios arbor qualibet. Atqin' urcun«^
Pharifei fuerintnon pauld tamen noftris cordatiores, ôC iudicîj fanioris

cum n r V remittere agnouerunt, ut de illis Marcus 8L Luc. teftah
quidern fc ir ^nbsp;^^ quamlibet fcelerad tribuant, magnocp uendât. lacfîani

facere ^oquot;^'? ^^ teftantur fe fub-nomine atcj aufpicio peccatomm remifîîo/
•îîiam,fan(4ffr ^oe magis impium eft, quôd ad hanc impiam fraudé ÔC blaiphe/
Peruerfionnbsp;flaues Ecclefîac ÔC Chrifti autoritatem prçcupiunt, qUam hac fua

feuera ftnïfpenitiK detjciunt ÔC iubmouent. Ergo blafphemia
'^'ttercfèdnbsp;l^efîls ex iè, paralytico, qua in Deum peccarat, uoluiftct re^ä^

^^rem hab P^^^^r ^oc quôd Deus erat,etiam ut homo peccata remittendi pote/
^«ebat^uer*^nbsp;nofter,ÔC fpiritu Dei plenus.Nihil enim ex fe uel lo

'^^tto tibi n ^ eogitatis mala in cordibus,Mar.î.Luc.50 No enim dixerat. Ego re/
** ^ fancfi/nbsp;Deum,fed remittantur,id eft,fînt tibi remiifa, qUa etiâprophe/

remiflîone peccatoriï annuntian^
qUo adeanbsp;'Squot;quot;*quot; blafphemiîe infîmulare dominum

qui tnr^'^^quot;^ partem interpretari,id enim beneuolentia atc^ charitatis cft, co
^«r Uitia ou ^^^ ^anda funt,fedantur.Nam i| potiffimû aliéna infedan^
Vtrii^' • negligunt,eo£ç in uiujsplane demen'i funt.
^Peribur'quot; f^J''quot;s,dicere remittuntur tibi, ÔCc. Mar.î.Luc.5,) Q,uafî diceret
.^quot;inia, ac n Ih quot;quot;eere dcbebatis,mé Dei fpiritu plenum,atq? ex eo loqui ÔC agere
L^rantibuc f . ^quot;àm blalphemare. Videtis uerbo me deploratis morbis la/
i'^Phcmavl^S^N^^'quot; i-eftituerc,quod utic^ opusDd eft, cur non ÔC in co dicitis me
dicer r ^^ gloriam impie mihi arrogare f Vtrum iam facilius putatis, ifta
uirtutts sîr ^ ambula,an remittuntur tibi peccatac' profedo utrunq? eiuf/
uerbo h P'*quot;quot;quot;® uerbum eft.Ätc^ ut hoc credatisiillius en uobis efticacia ex/
Pj^gra Ualetuiiquot;^^ paralyticum fanum adeô reddens, lït ipfe fuum ledum auferens
t • Ü'ftum eflè ^nbsp;domum fuam abiturus. Vtiq? miracula hac lefum

t'^'^uibus ^'quot;çO^^aruntid eft,faluatorem,qui faluatpopulum fîtum àpecca
l^rei. V^y^ « ut batan tantû in homines ualeret ÔC omne genus morbos irnmft/
b patris cratS rnbsp;^ lïominum,ipfî dedi omnes à patre donati funt, qui/

'■'»»a lèrui ^ .nbsp;hominis poteftate habet, ac etiam tum in terra agens in

J humiî/fquot;quot;'^?^^^^ remittendi, eô quôd eandem cum patre mentem, in illa
n^^^ ♦ ^^^ animorum purificator fuo fpiritu eflèt, Chriftus

SciS^^^^'^^s peccata remittendi,quam Chriftus habet, ab ea quam fandi
, m co, quôd iplè non tantum ut fàndi ex Ipiritu ÔC uerbo Dei,re''
erum etiat^j^^^^'ra eredentibus pronuntiat. ÔC éO ut miniftri Chrifti etiâ remittût,
^ƒeatorum piexpiat,SC fpiritum, donûplacati patris, atc^ remiflîonis
^ ƒ eata retniCfnbsp;Pontifex ÔC Rex nofter donataitita non tam praterita

ï^rpendaiv... ' quam in pernetuum omnibus Decraris mirpret ÔC hbrrpr. Rn-r ita

turbig I ipfo,qui folus à peccatis nos faluabit,pendeamus, mirantes
eftf ' ^oriflcantes Deum,qui talem poteftate dedit hominibus. N^^irum
indecK^^'amantiftimus, quic^ fratribus per omnia l
morkquot;nbsp;tentatis fuccurrere pronus,Hcb.i.qui no

peccata communi'cat,dum utimr illis in hoc miniftris. Hic praterca iterû in'dcs n ^
dum mii-ac ulorum qua uera exiftunt,nbsp;^ . ^

Etpraterienslefus illinc uidit hominem,Mar,i,Luc,5,) Marcus (cribit a^m»
rurftis egrefîlim ad mare/ecutamq^ omnênirbam (wam ÔCdocuerit. Adednunq
docendi munus cum eflet opportunitas intermifit. Prateriens uero uidit homio^
defîdentem ad Teloniû Matthaum nomine : Marcus fcribit Leui Alphai nonnn ^^
tum. Vulgare enim illis fuit binomines dC trinomines eflè,Quod autem
gatiore apud fratres nomine fèlê hic uocauit, làtis oftendit^mi animö fuiflè» Chri
ÔC erga fe benignitatem taiWO inflgnius pradicandi:eo(f uoluiffe fîmul nos
re,ut cÔmiflbrum grariâ ab hoc cleHientiflîmo domino, quâlibetpeccatores, ce
Cperemus,uel in ipfo uidentes,aded illû peccatores non auerfari,ut ex eis,etiam g ^^
tia fua Apoftolos,amp;: quidê pracipUos,ac deniœ infîgnes Euangdiftas fecerit,
nemur ergo hoc exemplo,qua dominus ttobis benefacit in Ecclefia magna,aC «
cun($ frudiï aliquê inde fperamus,ftudiofe confi'teri ô^pradicare,Quid uero niu
ris publicanorS, ÔC cur infiime fuerit,fuprà eap,?, ubi qua Lucas pracepta
nis ÔC militibus data memorat,tradauimus.Item qudd fequere me, perinde fît ^
efto comes meus,fedare me,nimirum ad annuntiandum regnumnbsp;^It

Porro animaduertendum hic,quomodo Apoftoli omnia reli^erunt,amp;rlt;ilt;^quot;^'
fècuti funt,de quo nonnihil ÔC in cap,«, fuper illud: Et cum ueniffèt lefus in doi^^^j-,
Petri.Nam Lucas hic ita fcribit. lefus ut Leui uidit defidentem ad Telonium »
Sequere me,atcp is relidis omnibus,furgcns fecutus eft eum, Et fecit ei
Quowodo magnum Leui in domo fua,amp;:c.Si illico furgens,fecutus Chriftû eft, atcp fua
Mdt.rcliquit rehquit,unde mox ei domus,unde fumptus magni conuiuijfErgo ueritas huiu®
cmnùi bet adhunc modû,utpatefi'eret cum uirtus Chrifli uocanns,qiu ubi uocat, nem*'P
teft non fèqui,tum natura fi'dei,uoeantem dominum audientis,quçmoram
i^orat,Matrhaus fimul atq; uocatus fuit,il]ico furrexit,at9 Chriftum comité'' jj^
pit,relidis quidem rebus fin's omnibus,at non abiedis : in prafèns quod op»'^ j^i
erat amplexus,non defpondens tamen in pofterû, cum id fua ferret uocatio ^
qua dominus dederat cômodum ufum,Eo(^ ubi Chriftus eo loci hareret,
bi per fufceptû munus fèdandi dominû integrum,domûfuam repetfjt, edfß f^^^^^e/
bus fuis domino conuiuiû, ÔC magnum quidê inftruxit,non fpedans iuxum ^^^
ïitias,fed fi quos fija fortis homines eidem domino adiungeret.Sic ÔC Petrus ^^^ ^
ïum obuerfante adhuc in Galilaa domino domû fiiam Capernaum habuit, ^^^-^(fi
atcp alia,eis(^ ufus fuit,qua tamen omnia reliquerat,de quo fiipràcapit, 8, (eà -jj)
poft domini refun-edionem,ut Ioan,îi,Imd quàm diu, per munus Apoftolic'-'^y^t
potuitlicere.IdemôCalrj Apoftófifecere,Curenimfua qua illis dominus
At^VfW pro* abiecifrent,6(: ufi fuifTent alienisrMonachorum noftrorum, non Apoftolof«Jquot;'
pru er uti d. cfl:,Hi enim ut fcrfptis docuerimt, ita indubie uita fua comprobarunt,Deo P'V^p»
tienis tton A/ fuo unumquenquam pane uefci,non alieno,de quo Paulus EpheC4,6(: i* Th«* ^^^
poflolorum, Eocç dum per fationem Ipiritalium non impediebantur Chramp;us ÔC ApoftP'^'
jedMonächof folum utebantur ijs qua iUis Deus dederat externis bonis, fed etiam labore ^ ^^y
rum eft. quarebantSic Paulus cum Euangelij pradicandi m unere fungeretur manibn ^^^

Proinde ut omniû Chriflianorû eft fua relintjuere, ita cum Matthaus bi^'^^^iU''
Apoftoli fiia rcliquerunt,nimirum, ut ab omnibus auocatû anfmum fiium » * j^j^pi»
nus diuinitusiniundum applicarent, fic^ perillud liceret, fiiis porius quàm ^ ^^fv
rebus,uterentur:quas ÔC labore manuum fibi comparare dabät operam, it* ^^^
ut iniundo mimeri,neuüquam deeflicntQuod ubi illos totos uendicabat

tiie cÔQ,r;l ƒ ^^^quot;^'^'ï^'ffîmo id facient animo:fî minus,utentur iliis, imd ÔC quoti
^'tiuant nec îrnbsp;ceflabunfhaud plane ut ditefcât,aut delirientur, fed ut

, apei,nunc »quot;cpetent, rurfîisfî quando res pofcituitâ fîmul cum
^ Cumoî ,^'quot;'8^quot;aponent.DominienimgIorie,nofîbi; aut ulli creature uiuût.

^ ^«cS fupercih'um deifcere debeat, Pharifeos amp; Scribas ( nam Marc,
quot;quot;^^'gionemnbsp;coniungunt ) hoc efl, qui cum fcientia fcripturarum, uite

^oc Dro ® ot-tredaffe femper, SC optima quecp dida ÄTfada eius damnaffe.
tamen rf'quot;'? humane iuftitie ingenium eft, ut cum ipfa nihil nifî fucus fît, o/
^^ fe contemnat SC iudiccuYide autem ut paWter timida fît : Dominû
f^uieK quot; audebant, nimirum confci] fue maleuolentie apud difci
^ïr .nbsp;profcindebantNam apud Lucam legimus , murmu/

Squot; ^»ä^itis^Onbsp;atcp dixiffe: Quare cum publicanis ÔC peccatoribus editis

ni ^î^^ftos fuiffe. Communis nancp culpa erat:Dominû tamen calum/
'^'-^^P« autorem. Vnde fî uero innocenrie ^elo moti fuifîl-nt. Do/
,nbsp;. Sed obtt-edare bono, non corrigere malum folet hypo*

^•^^uetudinp ° J^ refpondet obtredatoribus. Hinc ergo ab ipfo difcamus, primû
S^tenus conaquatenus cum peccatoribus congrediendum fît.Nimirum
d nPecc^r -unbsp;morbis illorum licebit mederi. Idem nâcp fcopus pio eft,

hT - congrediendi,amp; eos uitandi,nempe ut peccatores ÔC mali eße
faciat, pius in eo fedulus erit:fî Uitatio, SC hanc ftrenucac
.vî^'^iidd iî „.^quot;quot;^^anabiJes peccatores utic^ debent môneri. Vnde i. Theffî. Pau*

tï^'^dam fî m ffratrem moneri uult,cum qito tame uetat haberi con*
fee eft^SjL quot;y^crmonendus eft,humanius etiam ipfînonrtunquam congredf
rc-R^^^quieS^^ ^ pr^eflandum ei,qui Apoftoiico fêrmoni, üt ä peccato refîpî
et-.,»!? quot;^'quot;'^''Itianto magis i')s peccatoribus,qui nihil adhuc moniri fue
s^^^'^'bus^g^J^t hi cum quibus Chriftus cibum fumpfît.Proinde congrcdi cum pec
^PProbari à te rnbsp;'P^^ fumere, per fe malum non eft. Fit atite malum, fî inde

^quot;tagio fuQ peccata illi putent,aut certe c5niuere te âd illa Uideant, aut deniq?
^quot;tiftiani cumnbsp;inficiant. Atcp hac demum cauffa Paulus precipit,ne cibû

eaquot;PoteadflX^Ç^^'^^àtmultionemimpietaris Sefcderum,Satane tradideratin
PetuIannïïnT' ^^quot;^i^^^ti^s potiflîmum cauflquot;as reddit: prior, ut caro, id eft,

ut pudore fufflindatur. Nâ dum côfoetudme fua iftos boni fratres dignantiir ? ^^
bi placent in peccatis,aut certe no tantopere diiplicêt,fen'us(p refipilcunt. Vbi au ^
uident fe àbonis reî]ci,8(: non agnofci è grege Chrifti efre,fî tum deplorad non J
fanè permouentur ad pœnitentiam,pudore fuftufî.Huc amplius promoucntur,li a^^
cedat de torporaiis correprio : eam Paulus in incefto exhibuit ui fpirinis 8C ^
!o,Ecclefîa poftea exhibuit eamuarijs caftigationibus corporis, quas indiccbat,
ieiunare,in terra dormire,amp;: alia id genus. Altera caufîa ibidem reddita eft, ne pa
lum fermenti,totâ con^erfîonem fermentaret,hoc eft, ne inceftuofiis ille fuo cont
gio alios quo^ corrumperet,de his plura infranbsp;. fASC

Chriftus ergo,qui non modo ipfe peccatorü contagio comimpi no potuit 'J^- ^
facile alios feruare ab eo potuit,idc^ ex officio fuo ut medicus,fcilicet,animorS i^tj
C^oModonbsp;cum publicanis dC peccatoribus cibö fumpfit Ita enim cii illis egit,ut nih» quot;

peccatoribus „us illi quàm in peccads fuis,ex ipfius conuidu confi'rmari potuerint; ^ in eo to^
coHiuendum, femper fuit,utpeccatis homines liberaretNihil uittjs illorum arrifit, nihil conni'^J
fed refipilcêtix commodû admonuitSic qui peccatoribus couerfaretur, ChnW ' ^
ferret,ta abeft,ut peccaret. Sed plericß nofiri ordinis ueriti facie peccatoru,nuc pot
tix caufra,nunc amicitiaï,nüc proprij cómodi,cü illis cóuiuunt,Si no peccatis i^i^^j
adblandiuntur,faltê cóniuent,nec^ admonêt,gratiâ ita illorS mala, Dei gratig ^^
. ÔC illorS faluti praeferetes. C^uod fane fi folide uel Chrifl:um,uel illos amareni/ac^ ^
haud pofTentDominus reftituat Ecclefie renatf hoc feculo libertäre fimul dC ^j/
rem fratres admonendi, alioqui no uideo quos fit haec noftra uinea domino fuo ^
dus redditura. Nec^ enim chantas illa erit,quae uulgi amicitia, hac in re inferio'^ ^^^
prehendetur. Mire uero côfolari debet,quód fe medicû Chriftus ôC peccatorü P^^
tîtetur.Nâ ait:Non ueni uocare iuftos,fed peccatores ad pœnitentiâ,Etenim in
iufti nulli funt,quâdo declinauerût omnes,unde cû faluator adueniffet, cu j^a ^
tibus dc pditis negotiû illi eftè oportuit. Ad hxc qui uere iufti erant,ut in hac ' j
Sußi non erat beri poffunt,nêpe per fidê iuftificati,qualis Simeon erat,Ô£: tû quocp no omnino j
uoctittdi, lidlli iam ad refipifcentiam uocati erant, nec opus erat illos nunc primû uocar^; ^^^
quia,ut fuprà cap.8.dixi,hic,in prxcipuis frudibus aduentus Chrifti in earn?
omni carni falus Dei comunicaretur,atqß ex eo tcpore iuftitia Dei per Euageli® ^^^
omnes j'pagaretur:^inde rede dixit,fui muneris elîè,potiffimum cum ijs rem ha ^
re,qui ad id ufque temporis de domino nihil audierant,abalienati à Republilt;^^ ^^^
Seite uero remifit eos ad locum Hofea,«î.Nam illic legimus,primû queri P^P^^jc

cum fide omnê fimul humanitatê atc^beneuolentiâ in populo Ifraëlintenjflê»^

uero fuo more eledos confolari, QC uaticinari per Chrifîû Ijreui ut fidê, ita d^ y

. . _________v^M ^^ 12 ^ ^ J^^ _ ____- _nbsp;-Ijr^fr* »it* «1. ____-____- ___ Or /y ^ a-w*quot; f fib • /•

tatê ueram reftuuenda^Bonitas, inquit,ueftra ficut nubes matutina, dC ficuttos ^^^

mul in omnes quocß fore beneficos:atcp orbê,cum dodrina,tum excmplis uft^ j,
dioris,ficutrosagrufolet,foecundaturos. Hxc Chrifli temporeimpleriincepf''..j^
quo ut aderat regnû Dei, ita miflis ceremoniarû umbris, fumma ubicp
dionis omnia cofummantis ueritas obtinere debeat, qua fola rede Deû »quot;quot;^^Lj
Comodum itac^ ludxis in externis iftis plus xquo curiofis,6lt;: folidx iuftit»^ p' ^
mio negligentibus,dixit:Quin potius ite dC difdte, quid fit illud : Bonitate «^i ^^f
non fàcrificium, ÔCc.quafi diceret:Qiiid peccatores hos aded contemnitis, ^P' j^f^
to fceIeftiores:quid fum endo cibû cum his putatis aded cotaminari fândimon ^^^
Externx ufcp fanditati ftudetis,miffam fecientes qux fola fanditas efl:, intern^

deretis. Aduenit nancp hora ut uerus Ifi-ael, non externis ceremonijs atcp Tan^g {jiï
fefe uenditet,fed ficut nubes matutina dC ros mane cadens fœcundat ar«a,it^PpmU

^'^'«erum ftiirW - k cognofcent, qui mifèricordia femper pra facrificHs ^ hoe
lïidimicnbsp;de quibushbet,quo fandi feipfos Deo hoftiâofterSti

^•■^tiftima haftf. quot;Jf »orem reuocare, tantopere uos offèrideret, qua patri fanè Deo
T'^'^dinbsp;hoc ueftrû,amp;:hbidinem dam/

cr^os patf/ efl.;«nbsp;quot;quot;dio mifericordig atc^ benignitaris uos addicite,quo fo

qu^dj quot;s approbaturi. Qudd mifericordiâ hic legimus. Eb, eft TO, id eft, Mifmcordiii

à Dh anbsp;Pubh'canis coniunguntur, puto homines fuiflè uita profa Peccatoresi

Ion J^refterunf 'llS ; ^unquid uero hi hypocritas noftri quoc^ fecuh' pul
Ij quot;giftime abhor ÏÏ quot;^«»dem fandum hypocriris, nifi quod à cómuni uita ufu
ftii?-often taf ^^^^ quidem ÔC fohda pietas fua ieiunia fuasc^ preces, at ni/
fula r X ^d Uere bonquot;^^ ^^ P^'^'^^Pquot;^'® operibus, fed parat ft tantû hifce
nanciî nnbsp;eft,quibus proximis proxime 6«: cumulatiflime con^

^^ nuDtr' ^fdediores fuos fodales,amp;: amicos eflè,qSi fecum
2) iihnbsp;'nbsp;^^arci uerba habêt, proinde decere,ut in prafenti

ftiteï^ uere no.r^^'''®? grauandos Vbi poftearenouari plene dfent, ipfos mV
dofS^odCÛ Artl A ^quot;^a homines deceret,omifllirosJdquodftrenuepra

Caterum dc cooiiubio,Chn'ftS inter dC Ecclefia, Ephefs.PauIus diflen'fHöC Cjif ^
ftus in carne agens,Ceu fefto quodâ nuptiaruaulpicatus fuit, eocç têpote uoînit^^'^^
tradare mollius. Ita enim holce difcipulos circunduxit, ut nulla feremoleftia
renturrqui ipfb fublato preflliram in mundo perpetuo experti funt, Docemuf
hic,ut nos quo(^ ab tjs qui Chrifto nomen dederunt non illico ftimma quacj
ramus.Pugnatc^ uehementercS hoc Chrifti exemplo illa uere pharifàica lêtif ^^^,
Anabaptiftaru,g initiatis Chrifto,ne rifum quidê mediocre admitrStDeniq? .
tas domini,et in hoc relponfo admodum urbano pulchre elucet, eam libeatimif^ '

Nullus immittit aftumentum panni rudis,6lt;:c. Mar.2. Luc.50 Duobus fîmi'h^
probat aufterioribus pietatis praceptis, non eflè onerandos neophytos,nelt;^feqt
renda {piritalia,nifi ài|»iritahbus.Prioris fîmiliaidinis,8(: fi lènftis làtis clarus m»«
ba tamen fiibobicura uidentunSed ex Luca,qui ea clarius alijs uidetur retuliffe»
elle intelligi poflimt Jta enim habet fènfus prions : Nemo immifllirâ ueftimertti n^^
ui immittit in ueftimentîï uetustfi lècus,amp;: nouu firindit ÔC ueteri nô quadrat
fura noui. Secundû hac ergo qua Matthaus habet : Nemo uero immittitimmiW^^
ram panni rudis in ueftimentû uerus,tollit enim plenitudinê eius à ueftimêto,2e P
îor fît fciirura,fic puto accipiêda eire,ut quod ait,toliit enim plenitudinê eius à
mento, perinde fit,at^ déformât ueftimentû uetus: utidêfitcûeo quod Luc.haD '
gC ueteri no quadrat immiflùra noui.Et quod nofter ait:Et peior fit (ciffura,ide iW
ligo eflè cû eo,quod Luc.fcripfit:Et nouû fcindit.Perdit enim huiufinodi id quoo ^^
nouo excindit:5euetus tamê déformât magis,tollitc^ plenitudinê,hoc
nê eius:ita ut duplicê,noUi ÔC ueteris ueftimêti iadurâ faciat. Eundê fènfum
ci uerba habent. Nemo immiffurâ panni nidis infiiit ueftimento ueteri,fi uerO i^c
nouû tollit plenitudinem eius, Icilicet ueteris,ÔC peior fit fi:iffura.Id eft nouû,nc^^
quod ex nouo excifùm fuerir,tollit plenitudinê,id eft,formâ atcp decorê ueteris^^. ^
terimpeior fit fciflIira,hoc eft,cû iadura noui panni.Porro fènfus, non minus
pofterioris clarus eft. Vt enim qui immittit uinû nouû in utres ueteres ruptis
uini,tum utrium iadurâ facit,fic intelligitur, ÔC eû qui ex nouo panno, uel ex oo ^
ueftimento excindit,quod afTuat ueteri,utrûcp perdere, hoc deformandojiHu'i f
feindendo.His iam fimilê intelligi uult eû,qui ueteribus adhuc ÔC nondû rena^®
minibus,ea opera pracipiat, qua noui duntaxat ÔC renati homines pofllint ^^
is fane ueteres illos homines inde adeo no reddet meliores, ut eos arrogantiof^®
tum hypocritas effîciat,id eft,pharifais fimiles:tû ÔC dodrina ÔC fandorû qu^ P 0/
pit operum iadurâ faciet,nam ÔCdodrina hinc infamabitur, ÔC no nifi zdalt^r^^^
dacç opera referet.Sic autem funthac fpiritus exercitia,ieiunare ÔC precari, ut t^ ^ -
eximie fpiritales ad ea idonei fint.Si illis ergo ornare fuos,rudes etiamnû ÔCpquot;^ ^
ritaIes,Chriftus uoIuiflèt,nihil aliud efFecifret,q ex ipfis infblentiores hypocrites ^^^
hfc ipfa opera adulteraflèt.Nâ nihil nifi fimulatû illis prçceptis fîiis extorfifTet'^'l
ca adijcitur:Et nemo.qui biberituetus,ftatim uult nouum,dicitenim, uetus jjj
eft.(^iafimih'tudineiignificauitdoc!b-inâuerefpirifalê,nô poiTeperàxzderîi^^^^c
Ipiritu renatis,çarnalia carnalibus magis placere.Ex his omnibus notandû,ic/^^^^
éc precari,fpiritaliora eflè opera, ^ ut mox ab initio fufirepta religionis requif^ 1
ant,aut un^ etiâ extorqueri prçceptis. Vitro à ^iritu fândo^ueniant oportet, ^
ne Chriftus quidem ufpiâilla pracepit,uri ÔC fuprà,ubi de ipfis egimus,indicate
ENARRATIO SECTIONIS IIII,
Hac cum illis loqueretur,ecce primas quidâ uenit,ÔCc.Mar.5.Luc.8.) Hoc
Marcus ÔC Luc.narrant à domino defignatû, cû à Gadarenis rurfiis traieciflêt^^jj/
uero quid dominus tû dixit, tum fecit potius quàm quando, ÔC quo ordine pe^r gl
damus.Quod ergo ad prçfentê hiftoriâ attinet, hic primas lairus nomine ut
Luc.memorant,princepsiynagoga erat. Quo animaduertas,quàm uere de ^

Chriftusquot;,jnbsp;'bantam fe in Ifraël fidem non iniienifre. ïs enï'm rte frt xdes

«aiem refiitucref^^r'^ aeprecabamr,tantLim uerbû dicere orabar, quo fiio puero fant
^^atïi utmanu«!fi-l ^^tantum ut in domum fiiam dominus defcendat, orat, fed
^'^nia pofTp tI«. ^^quot;^^quot;^^»^dednon agnofcebat, quod Cenmrio, uerbo ipfum
'^yitatè fidei hu^rnbsp;^ benignitas, qui hanc imbe/

t^tulTr^ principis ffnagogae nihiï moratus, illico furrexerit, cûà eo
^«tdèorantfS? k facultas moneat, ÔC nihil fixiftra ab ipfo oraripoffe quod
ï'^^fabilesoZ'-K quot;Ï^''^decerenos,quiChrift^^

Vjntfia eft,e^ M quot;.'quot;quot;s.LeuicuIû hoc, Matthxus narrat, patrê dixiire:TOodo de/
quot;ia, «enêratœnbsp;extremis eft,Luc,as uero;moriebatur,Agebatemm animam

Eteccem , S'nisoccurrit.
^•''quot;inofiniii '^^ïj/^'ig^inisprofluuioMannbsp;Mittoanegona, amp;:fï ,

r tantî Ti^ù^Çf habent-Fides huius muheris nobis porius notan
n ^Pturamfp n^nbsp;quot;t«el tadufi'mbrixdus,fanitatê

Vb teferuauit,uadem efto fana àflagdlo tuo. Defidefks
l h quot;^^^ntadu ru ^a^^ 'hiftoriam fanad leprofi de eo nonnihil didum eft, qudd qui
dSi^i^Um in ^ V'ïï♦ In ^ar, Se Luea legimusî
r« ^am fîmuhrquot; fnbsp;ß'^^^am hxc mulier tetigiffet, uirtutêexfepro

autem ^ tedgiffet: tum refpondiffe difcipulos,eumitaaturb4
in? muhVr.nbsp;' quot;idcret,qux fe tetigiffet,rimentem Se tremtn/

S^^^ipfoomnrj'''^quot;'^quot;quot;^^^^^^ unofitaeft,utdeChrifto perfuafi^^
il ''^das accênf^^nbsp;^aciat,ab eo fruftrapeti,fi/

dor ^it. Se fruft ^^ petieris. Porro (|udd tanto tempore mofbo illo fia/
a ^ ipfum effp ^ medicos omnia infumpfit, clariorë reddit potentiâ Chrifti^
cib^^^aiitç quid-1!• ^ ^nbsp;lt;^^ffàuerit omnis uis cieaturarû.

autet?,^^dicelnt rnbsp;damnant medicinx, nô fanius agimt, quàm fi eriam Contfi ufm

rtni-«k^dit,ctTm ' Afa,quem fGriptura,ut iadant,propter ufum medicinx Mnte$.
•nSf quot;^datJta^»lon ob medicinam,fed quod dommû non quxfierit, illum
l'a dr. ''Certe onbsp;^^ in infirmitate fua non quxrebat dominû, fed

ciafi in nw quot;î!quot;® medicos prxtulit culpatur, nunquâ culpandus, fi fpe

dij:'^ etiam omS.1' Proximû fuû percuffîffet,mercedc medici periolueret.
bi-P^ Portir. MP'antarum ÔC animalium cognidonem, qux prxcipu

fcet fe{è à domino corripi,nc cum mundo condemnetun i.Cor.n. fta ad
(è patrem in primis contrertetur,peccatû fiium illi côfitebitûr,ueniâ^ orabit,
ipfîus gloriâ faciat,quo proximis fuis inferuire poffit cômodius, dC fanitatê
tur.Tum in nomine ipfius,quae ad medelâ corpora nofirorü condidit,cum gra
adione utetur, omni tamen fiducia in bonitatê panis percutientis, qui idem ru
fanât, collocata, Sic côparans fè,nunc uidebirdominû minifterio reriï quot;^edicai ,
ualetudinem fibi comodum reftituere, ut ita ÔC in creaturis patris fui bonitaje ^^^,
fam agnofcat, nunc frufi:ra illis utetur, ut uideat Deû fuâm medicinis uirtute n» ^^
quaquam allig^.Summa efl:,proximo nos addecet uiuere, ergo illi ualetudin
ftram debemus ôC côferuare intégra,Se refl:ituere collapfam, quo ad id noftrû W ^^.
8e Dei auxilio,conceffum fueritjfiue id exhibeat infbliris rémedîjs, fiue
quibus medicorû opera nô poteft: conringere, ut certe gentes aliquac eriâ açu«
manos rariffimû medicine ufum habent,tjs non minus à domino corpora ^^ !
randa eft,cum in rem eorû fuerit,atcp fi meris Aefculaprfs utercntur. Sed cum quot; ^^^
Dei,8e medici Se medicine adfunt,uti illis,peccatû facere, haud alterius fp'^'^ . g/
mentum eft,quàm eius,qui cibis à Deo condiris interdicit, qui magiftratû uult a
litû, qui ne côtra bdtias qdem fè defendere permittitmimirû eius,qui Anabaj?^ .
ÔC alios operum Dei infematores exagitat, Deic^ bonitatê blafphemar. Q^P,quot; ^^
mulier ubi terigiffet fimbriam Chrifti, fanata ftiit, Se dominus confeffe beneiic ^
ad edificarionê turbe,fanitatêcôfirmauit^iuffi'tc^ cum pace abire, hec déclarai
ficaciam fidei,ualenris omnia,Se fijmmam animi tranquillitatem adducenris.

Et cum uenifïèt lefîis in edes primatis, SecMan z.Luc.gO Marcus Se Lucas n
morant,domino loquente, uenifîè è domo principis fynagoge, qui filiâ eius na ^^^
bant iam mortuâ,Se hortabantur magiftrû non fruftra uexare : dominû uero co p
confblatum illû fuiffe ac iuffiflè confidere tantû, filiam fiiâ fore faluâ. In quo
quedâ propofita eft tentarionis, qua fuos Deus fubinde probat. AfHidi enim ^
adpercurientêfe conuertuntur,auxiliûcç eius orant. Se in animo mojiconfola'' ^^^
.nbsp;ut non dubitent fèfe exoraftè, quod orarût ♦ Solet ferè Deus fortunam fuorum

f^** ■ 'nbsp;temperare, ut rarioni uideatur atixiliû eius defiiturum. Sed mox fua confblatiop ^

T/säZhZ ïos confirmât,quo fuam imbecillitatê,fimul ÔC Dd bonitatê plenius cognofca^V^^is

P ^P ^ fe^ magis ac magis abnegent, Se Deo confidenrius cômittant Jn hoc enim o ^^^

noftra Se pietas Se fàius fita eft- Ita uides ergo hunc fynagoge principemnbsp;,

adfiidus luitfupri quâ humanis ipfî uiribus poffet fuccurri,Chriftum adijurer^ g/
orauit,Se que illius facilitas fiiit, extêpio impetrauit. Sed ut fides eius amph^'^j^^jjn
baretur, trifti aded nuntio rurfiis mentê eius pulftri oportuit, fed noluit tamc
mifericors dominus deïfciallico ergo flia illû côfblarione erigebat,hortatus ' ^^^^
(b timore tantû crederet,fe preftiturû, quod prefiare fe receperat, utcû^ îquot; ^^ßd^
repugnaret.Fidem nanc^ à fblo Dei uerbo,Se nulla nature aut uirium dus ^^^ j^n,
ratione pendere neceflèeft,Contra fpem enim illa fperat. Equidem non duh'^ j -
ÔC mori Se mortuam nuntiari hanc puellam hac cauflà oportuiflè,ut uiderent ^^^^
mines,nihil impoffîbiIe,quod Chrifliis promifîflet,ut(^ omnia ab ipfo petend
certo fperanda.nbsp;^jei^^

Vidiflètc^ tibicines^Se turbam ttimultuantem,8ec. Marc.5Xuc.«.) Si fu^
dat legere quàm abfurda in îudu mortuorû paffim gentes admittere foUtx o» ^.j'jj
rint,legat Lucianum de Iudu.Quan^ non minus ridicula hodie apud Italos
narrant,qui apud illos fimt diuerfati.Certe mediocris ludus cum amici awt
rî] hinc migrant,uirio uerri nô debet, quando ÔC fandi pattes fuos mortuos - ^^^
Sed se Chriftus horû ludum licet adhibiris tibicinibus admodum ridiculum ^ ^^ j
tam damnare quàm compefcere uifus eft,aftirmans fi'liâ dormire, nô eflè mcquot; ß

quot;^Hm ÔCtLim, r quot;^^^^«afitlugetis hanc,aG moitiia non eft: milriteigiturîiiduni
P^^màbeftianm.nbsp;certe lorephûftuim pater laacob kixit,cum difcer/

îpvde Epaphrodito.Et certe fuit infirmus,ita ut eftèt uicinus
'quot;per dolore R^ d ^ ,nbsp;tantum, fed mei, ne dolorem haberem

I« fibiincn^quot;'^'''quot;®'^quot;'quot;Ecclefîaprafens. Spiritus tamen credens ratione '
i^^trts hiiiu£nbsp;fec=iurâ,ita dixilfet: Domine, dolet

'quot;dicia Jyj,nbsp;iiouit,fciKitc^ melius, in id ruit,id cupir,à: ablatum dolet:

il?quot;? ^quot;am dom /nquot;quot;quot;'^ difpenfas, non perinde habet cognita, Vtilttatem
^ tû ? '^'^fi^Tet fenSrnbsp;producere potuiftèt, animus Pauli no

p. quot;^non dolere A Ecclefîa cx morte Epaphroditi incommoda:ita non po
tnr.. ' ^eum om'nîJnbsp;confolationem,quam fpiritus mox fuppeditafîèt, ré/

VuT'^homllT^Td»^POquot;erc,etiîfînobisfècusuideatur.SicêCChriftus Ëxrnpm
trannbsp;'nbsp;quot;Sortis fenticnteatcp horrente, chrißü

protî^ ^quot;a uolunr;, pnbsp;fentiebat, Sed incontinenti addebat: fed non mea^

nïïh fuum se tota fefe natura eius a^quo animo fubdidit, amp;fî fenfum,
dole. ^»mortem frfquot;quot;quot; proderct.summa itacp de luèîu mortuorum efto.
'^ort, fupra mod necelfariorum natura 6«: charitatis erit,fidei autem ne
pcccl in dominonbsp;habemus, qua gerttes carent, noftros

t^îturnbsp;,, ? 8'oiiam Dei quarere. Lugens autê mortuos malo alteriuâ ßof^r? wori»

rv • ^^'eatui- ^^'^''^r.Nam exerentc fe in nobis folida charitate,Deus unice in pcctmiHj
.i'rnbsp;^ fatigatio corporis, ac alia, qua ta^

contra n doleant quidem, fed ÔC dolorem boni confulant, neque
•^odSf ßnbsp;doloris caufta admittant. Sic dolor de mortuis à Deo

''^habean doin^quot;''''^'^ figmenta atqjindecorigeftus,quibus Ethnid
«^lore mentientes,infanientibus quàm lugentibus lîmiliores fefe

facfunt.Nec^ locum apud illos habebit fuperba fumptuofaq^ pompa funebris ' «
pauperibus raallent impendere fi quid ipforum neceffitati reduiidettmulto mi^.
la mortuorum, qua uocant fûfFragia, qua gentem rafam opibus ÔC potentia, n'P^^
fummos reges,euexitmihil enim deijs Chriltus,ut fiiprà de ôrâtione fquot;eniini, pf
pit. Veteres accuratius fepulturâfibi difpofiiere, atq? pro fàcultatibus fins jjt,
ptuofè atque magnifice fiios fêpelierunt, ut in Abraham ÔC lofèph exempla pat ^^^
quod fadum puto,ut eo cum pofteris fuis,tum gentibus, fidem refurredtionis tf
renuir* Ad hac tempus illud umbra fuit,unde non mirum, fi externa illis P^ j
ris fada fint.Chriftiani omnia grauiffime ÔC decentilfime curabunt, magis«^^
uoce,quàm fplendido fepultura fumptu fidem fuam teftabuntur ,aim opes '^jj,
minimos Chrifti,atcp pauperes,quos fèmper fècum habent,mallent infutrtere,lt;i
Quomodo lu in fuperuacaneam curam,uel cadauerum, uel fepulchri. Attamê in fepeliendis ^^^
gebunt o-fe/ quos habent organa ôC membra Chrifti, honeftam ac decêtcm fandos cura
peUcnt Chri/ gligent- Nam amp;in hanc parte peccant iam multi ,qui fuos moraios non aliter a
fiidtii, ciunt,atc^cadaueracanum.nbsp;. ,,

Secedite,non enim mortua eftadolefcenniia,Marc.5.Luc.s.) Scriptura
idenddem fbmnum appellat,idcp defllexione quadâ, fîue molliore metaphora ^
Mors fomnus duce natura in omnibus linguis uides ea qua uel nimiû fordent, uelhorrO^i' ^^^
Kocdtur. autpudori,periphrafi,autalio,non fuo nomine appellari. Non enim quot;t^juidam^j-^j.

lèrunt,fbla mors fàndorum,qua reuera omnus quidam eft-, cum ad uitam n» ^ ^^^
gant,fbmnus uocari fölet,fed etiam impiorum, qui ut refurgunt quidem, 'quot;e'^î^jof
ad Judicium, no ad uitam. Aeque enim de impijs regibus fcriptum legimusiC» ^^^^
miuit cum patribus fuis, atque de pijs.Hic tamen uidetur Chriftus,peculiarity
oratione fignificaftè,filiam tum mortuam,mox refîilcitandam, ut rc ipià
tueritdormire. Quod autem derifum Chriftum ob hoc uerbum Euangclift^^^jif
bunt,non dubito fadum,ut miraculum Chrifti clarius fîeret,qui eam in uitaquot;quot;' ^ ^jy
xit,qua tam certo obierat diem fiiuni,ut rideretur Chriftus, quod dorir.ire iH^'
xifîèt.Friuolas em'm alîegorias odi, dctrahunt enim pondus doc'îrina

Cum autê fuillèt eieda turba,Mar.^.Luc.8,) Marcus ÔC Lucas mem orani ^^^^^
ftum cum ad puellam uelletingredi aftùmpfiife fecum,Petriim, lacob um
franrem Iacobi,cum piteîla parentibus, ac praterea admifîftè neminem, iquot;(nf^
iiero,apprehendifîè puella manum,atqîclamaffè: Talithacumi,quod eft»ft jiif
ge.Qiia reuerfb in ipfam fj:iritu,mox fiirrexerit amp; ambuIauerit.Tum domi^^^^n
fifîè illi dari cibum,ftupefadis uero parentibus ftupore magno,prçcepifre uen
ter,nc cui dicèrent,quod fadum erat,ne quifquam id refi:iret.Matthaus aute ^
fter fcribit nihilominus emanafte rumorem hunc,in totam illam terram. Qpo ^^^^^
mauit,uti cum Lazarum excitabat fecit, uidetur uoluifîè fignificare cum P^^^ ^^
f^i^mM-iot^'s.nmnium rrpanTranrm nirifgt;iis maiorem .tum iii'rfiifpm iierbiful'

adliucfuperiorem. Solusnancp Chrifixismortem uincerepotuit, idc^ neq^^^J^^i^
opera leuicula, quando morte fibi mors uincenda fiierit. Cuius pratereaiH ^^^^
participes non fiunt, nifi quibus fortiftîme uerbû fuum acclamant, ÔC fpiriti^
fiarit:potenti adeó,ut omnino alîj homines euadant,fèipfbs ac omnia exuent^
Marcus uerba ipfâ domini recenfèt : Talitha cumi,quorum alterumgt; quot;^mP
Talithdeu/ mi,GermaneEbraum e9:,ÔCfurgefignificat. Thalitha Chaldçum eft,uel SytJ. j^^rî
mUnbsp;ëC fignificat puellam,qua uoce ufus eft Thargum, hoc eft Chaldaa parapht^i

Efter cap.2. Videtur autem Marcus peculiariter deledatus fuifTe, in fua j^^r^^
ba domini,quibus miraculi aliquid operatus efi:,referre.Nam amp;: feptimo efir^'
fanationem furdi ÔC muri,fcribit dominum illi dixiftè : Ephphata, quod eft ^y^o^
qua uoce illi aures ÔCos fuere referata. Voces fanè humiles,ô(: è medio uulg» ^^ p^r/
ne defumpta,à Chrifto autem dida,tantam uirtutem habuerunt. Hoc «'^^^ygiTiU^'

^'^'«t ar-ft; ^tc Euangelifta uoluitadfcribere. Toti enimitl eö fueieEüange
fc quot; Sc potentiam nobis magnifîce cómendarent. Viide non eit,
%nific3r^ nu ^o^^^'^am uerbis EbraicèproIatis,pecuIiarê uirtutê ineftè, uoluiilè

^tis habuifr ï^ uehementer preceperit,ne cui dicerent, cum paulo ante, non
^'■atamœçjfprofluuio fanguinis fide fualiberatainfinugaudei-e,
Adh^c n ^ ut accepta donum palàm coram omni turba.confitere/
ja^arù palànbsp;de ^uo L«c.7.pre(ènte tota turba ad uitâ reuocauerir, fic ôC

'Cari fua ^quot;°cauerit è iêpukhro.De eo qudd dominus nûc per quofdam pre/
^^ hiftoriatn 1^ P^'^ quofdâ minime,diximus nônihil fupra cap.s.cir «
^•^nciam^M -j .P''?j'*xiWbus,quod ad prefentem hiftoriâ attinet, hoc habeo, quod
cauerit^çQ .'Jj' quot;'detur hec puella prima fuifle,quam à morte in iiitâ Chriftus reuo
duntaxat t ftïquot;quot; quot;oluiue tanquâinfolentius fadum,primum à paucis atc^ cer/
[?uit,ita Qc in H r conipici.Sicut enim fucceflir têporis magis ac magis fefe reue*
Pquot;^'^ ordinem obferuauit,ut quibufdam maturius, quibufdâ
manifeftaritanomnibus (pedans, ut eo ordine, eo tempore,
. Sic Dnbsp;gloriam Patris reudaret,quem admodû à patie fuerat défi/

.'^«^os celairnbsp;reuelauit, quod nô fummos facerdotes modo,uerû eriâ alios

'Pfo fciri pote^'^^'^ quot;quot;'Videre iam Chriftû dominum moras,erat precipuû quod de
^'•^ufciaVn /^^^'quot;'^cle tanquam infîgnius myfterium uoluit id primû, ut SC de alîjs
Jî^ ^S'^ofcamu'î^fnbsp;fdedis reudari.Que omnia perpenfa ad hoc faciunt,

rPtimipatfj - quot;quot;^'cognition? rem facrarilfimam effe,ac non nifî pro bonitate
[f quot;Us bonitat^^'quot;quot;'^'^^quot;^nbsp;^^ humiliemus nos, atc^ à fola

k ut f ^ preclare fparfa eft,quamlibet Chriitus taceri fadû hoc pre/
,'^'^ter ufug ça^P*!^ leprofo fecit, id monet prouerbtj illius quo Chriftus non illi/
^'[efacere ou'a'^ ^^^ occuItum,quod non reueletur:docet autem nos ut magis
b quot;^§entibnbsp;fludeamus. Nam fî quid benefecerimus,id per fe fatis etiâ

o Domini Ptopalabitur. Nos tamen nihil debemus udle propalatum, nifî
fa.îî^'^'Per ce ^ gloria.Facile fciebat dominus famam huius fui fadi fpar/
hocnbsp;£amen et oculatos teftes id fieri noluit,quoniam id patri per hos

g;j«taxat rum quot; placebat. Sicut procul dubio tû faris ad gloria Dei erat,uul
quot; -nbsp;'P^quot;quot;^ iadarirfuo têpore amp; illud amp; alia domini facinora pro/

'quot;^Poris g/ /tarent. In omnibus his itaq? animaduertitur, Deum certû ordinem
us ^quot;-'id miniftrorum,atcp auditorir,in retielanda fliicognitione obfêr
bu^'ï^'^^'^m D^^^ huius à nobis ipfis petam us,aut à tempore, loco,Liel perlbnis ul*
P.. ^^^antu,^'^nbsp;faciunt,putemus.ReuelatDeus,quando,qui/ CerU ratiof

fonnare iblet.In his cum amore 5C tremore uerlàndû eft,Se ita ftigiendû ne hom'
bus credas pro Deo, ut tamen nullum edam hominum répudiés per quem te m»
tuit docere Deus.

ENARRATIO SECTIONIS, VI.
Et cum diftederet illinc lefus, ÔCc. Matth.folus.)Vide omnem Chrifti uitam no^
minum neceftitatibus releuandis impeniam : quia Deus uult mifericordiam SC ^
nignitatemmon facrificia,aut quicquâ aliud.Coeci ifti filium Dauid appellant,q^^
erat propria Chrifti periphrafis, ex quo colligitur uulgo dominû pro Chrifto
habitum.Expedabat enim Gens tota,in id tempus Chriftum, unde ÔC de loanne ^^
pinionem conceperat eum Chriftû eHê,Luc.î.Quo uideas,quàm incxcufabihs
rit obftinado Pharifacorû,qui tempus uifitadonis fux tot fignis SC indicijs admon
ti noluerunt cognolcere.Patitur autem dominus poft Ce clamare cxcos iftos don
in domu ueniflèt, quo SC defiderium ipibrû accêderet,amp;: probadonê ipforum ßd^ ^^
nobis in exemplûproponeret. Rogat eos fi credant,ipfiscç affîrmâdbus Ce erede^ '
tangit oculos illomm,amp;: ait.iuxta fidê ueftram fiet uobis. Hoe rurfiis dominus n
docet,folida fide àfe omnia petenda elïè neep quicquâ frufira credentes à nel
ros.Nam hi nihil petun t nifi de quo per ipiritû làncfîû cerd fimt,ipfum ad gloria U
fadurum,de quo (iipra s.ubi de fide ad longum tradauimus.

Interminatus uero SC iftis fuit, ne quis quod bcneficiû accepiiîènt, relciret. mquot;
bic quôd uel fadiS hoe in praelèns prxdicari,gloriam Dei non promouiffet: ai^^^^
te praïdicatum per iftos,uel,ut uerifimilius uidetur,utrunq;.Nemo ergo teme^ ^^
gerat fefe ad praîdicandâ gloriam Dei, fed mitti Ce expedet, hoe eft,inijci occaH^
fibi diuinitus. Pams enim eft,ut iam habebimus,in meftèm fiiam opcrarios
^v, male fe dere.Vnde qudd ifti cxci.contra prxcepriï Chrifti famam ipfius diuulgaruntj^V^
rum pradi ta terra illa, Chriftianus non probauerit, quamlibet id ad gloriam Chrifti ^ j
cdndo Chri/ fecilTe. Qui enim uere Chriftianus eft, is nouit haudquaquâ folitû ludere SC a»^^^
/Ikot.nbsp;uelle fieri quàm diceret,aut eriam Chriftum quas uere bona funt unquam A

Qudd aût nihilominus per inobedientiâ illorum nomen Chrifii illuftratû
in bonum aliquibus cefiît,id diuinae bonitari,nofiTa etiam alia mala in bonum
tend, non caecorû iftorum inobediêda: adfcribi debet.Sic Paulus gaudebat?n^' ^^
occafionê Chriftum praedicari,nunquâ tanmen laudauit cos,qui id fàciebant^n ^
certe fî fibi in manu fuiflêt,eos prxdicare Chrififi permifîflct:fubftituiflêt ahos J
magis idoneos,de bis plura fuprà cap,8.

Illis autem egredientibus, ecce adduxerunt illihominem, Matth, folus.) ^^^^
duodecimo omnino fimile habebimus, ubi admonebimus, quorum uidebit^'' .
ca hxc nos admonendos efle. Cxterum notandum, ut nunquam dominus àbe ^
faciendo uocauerit, quo diicere debemus, qux fit uita Deo digna, SC quid
tam benefico lefu iperare.

Et circumibat Idlis ciuitates omncs,5ec.Matth.fblus,) Eadem ferè uerbotiquot;''
prà cap.4.iîib finem habuimus SC explicauimus.

Cum uidiftetaûtturbas,affèdu mifericordix,amp;:c.Mar.lt;.) Vbicp incompa^^^j^
lem erga miCeros affedum prodit,quo confidêrius ipfum faluatorem ample^^î''
nos comittere oportetNota aût,eriî certe patris uoluntas effct,ut homines
ftitiïti adeo SC mifere difperfi effent,id tamen Chrifto doIuit,ne(^ in eo, patn «t
uerfatus.Hominem enim egit,humanum autê erat compaulaborantibusm^^yoi

obrin ft j charitatis,eo^ àDeopràceptiîjn omni étenim uita pîj.p. /
Dnbsp;noluntatis gloriaei.^ Dei.Sed hic nobis ordo glorig Dei pro ^

^^ ^ifitg f^^' fi^riptus eft, ut optcmus dC curemus quoshbet homines, nilî peccato
»am deb^ fefe declarent iialà ira, ad cognitione ueritatis peruenire. Si
fteuiVn eupere, neceflè eft dolere nobis, cum ipfum uidemus impe/
*^'îaritatis dud r ^ ^^rufalem, excidio diuinitus deftinatam. Noftrum elî
iiluftreri,nbsp;affèdibus ferri, utper falutê hominum, gloria Dei iil

^■'^'îîATecunfJquot;^^nbsp;ardentibus uult nos aftècîibus rapi, fed ad fuam glo/

A ^ '^ortalpf ^irquot;i ^^^^ ^^^^ miferiçordia moueremur, uidentes uniuerfos
Clirift ^ ueftitucos ÔC difperfos,ucîut oiies non habentes paftorê, dum do/
^^ec^ere atnf paffi'm carent,unde necefle eft unumquenqj ad fuas cupiditates
ri'^'ftudio?^^^^quot;Pemiciemfuamdifpergi.Hincprecesfedulaamp;:ardcntes,cum «f^'»-«« ^t®

quot;'■iftus hir Cbrifti hominibus cômendandi apud nos haberi debebât,quod
„. '^^nc dir i^Ar^^ P^^^*quot; ccéleftis tâdê idoneos opcrarios in meiTem fuâ ableget.
n per ail Pquot;^^^ î Ip^à quidê meflîs copiofa. Idem Luc. lo.) Meftèm co/
quot;erbo ceu??'^^^quot;^ dixit multâ turbâ ad audiendu uerbS Dei pronâ.Operarios,
^nder^t Saf ~ ^^ quot;lundo homines demeflbs, in horreâ, id eft,DeiEcclefîâre/
JJJejTetn able?nbsp;ftipra humanâ uirtutê eftè huiufmodi meftbres in hâc

monuit,orare dominû meflïs,uti^ patrem,ut ipfe operarios in
n ^ùt huinS^'^ÏMnbsp;Paulus de hac ipfa re loquens.i. Corinth.j.ait : Fidu/

quiccuiamtanqexnobisipfis, fed quicquid idondfumus,id
fß •'^'fterio fiio pnbsp;fecit nos miniftros noui Teftamenti,SCc.Ioquitur aût d^

fy'^j^'iibus fuo f quot;P'^^'^'hoc eft,uere Chriftianos. Operatur enim Deus omnia
lief?quot;''^^ Pradi '' Cor.u.Äpparetergo fatis hac neceflîtas ipfum orandi,uÉ
dir ^^^qj Romnbsp;^^^ poflimt, efficiat, ôC in orbem extrudat*

Rç !^ gloria in ' -Pquot;^'^ miflio Dei erit.Etenim malis quocp fubinde fpiritus datur,
anbsp;i]s mferuiant, qua plane natura captum fuperant, ficut Schaulem

çJ^'Ponte cy^^y^ïenicp occafione id ipfe faciat, quac^ fiiii. Venientesenimamp;I
fiï n 'oquunt dominus no mifit, funt qui uifionê cordis fui,amp; humana
Qlim ^^^Pedunbsp;ciomini.Caterû qui per occafionê,amp;: alio,quàm glo-

ctipîaat. etiam ß fu i opera,non lolfs uoto ad docendi munus pcimniant,
rum Dei uerbâ ad aîdificarionê pnicdicant,uocatos fe SC milTos à domino non û
tent.Quapropter inconfulta eft iila quorundâ fentcntiaiNemo frudiftcat
fi qui fine ftio uoto uocatur ad docendû. Apoftoius teftatur bonum opus
re, qui Epifcopatu dcfideratiergo malum defîdcrare nô poteft, qui officium
rat docendi.Debct fanèquifcp prosimis illis podffîmû offictjs feruire, ad
rit felè diui na bonitate rac%i aptiorem,fi cui iam dono Dei conungit facultas o
di monendic^ eorum,qua pietatis fimt,atcß fcripturas egt;;plicandi,ne9 pouit tc
aque fratribus cómodare,cur quçfb non debeat operâ fuam fratribus offerte^ F ^
ambire locû illos dcmerendi,fi catera abfit oculus prauuscModefte tamen a^^^j^,-
quia cum ex fentenria Dei uiuere inftitucrit, noiet ulpiâ uel uerbû ftmdere, quot;
uifum domino fit.Non tam ambiet igitur docendi locum,^ tentabit finbsp;^f

no fît,ut miniftrg ipfius agatSit^ fucccfterit tum,ut iam ÔC locus fit docendi,ç^
nimus atc^ facultas erat,haudqua^ dubitabit fe ÔC miftum et uocatû diuinitus. ^^
fubtimeat,fîue in ambiendo,fiue fimgendo docendi munerc finiftrum oculum ^^^^
currifte aut concurrere, ÔC carnem in negotio Chrifti,fua ufcg fpedare ÔC
orabit dominû,ut hac et qualibetfe cupiditate libérer,donet($ fynceriftimo ani ^
negotium fuum gerere,addens:Dimitte nobis débita noftraa'n opere aût gis
pradicandi,dum facultas ÔC locus fuerit, nec oftenderit dominus, milfo
idoneus fît, uel alia ratione,fe eiufmodi munerepradicâdi dimittere,haud
fuo ipfè arbitrio eo munere decedetyNec^ enim fuus eft,nec fe ipfe in id muncfi ^
tuft addicere .Si nancp quis Deo non probetur ad id ut ipfum annuntiet, ^ni
illi,necp facultatê concedet.Sicut fpiritus non permittebat Paulû ÔC Barnaba J
fèrmonem in Afîa,ÔC in Bithyniâ abire prohibebat, Ad.«ö.Qiiin ne Romain q
uenire,idcumfapcpropofuiifet,ucnirePaulofuitconceftum,Rom,r,nbsp;■

Summa itaq; eft,fî animus tibi ÔC facultas adeft Chriftû pure pradicandi,op^^^j^
tuam fratribus, fîcubi appareat te illis pofte cómodare,modefte offerre,non
pie potes,fed debes etiâ; quandoquidè quifc^ proximos demereri debet,qn^ P'(f,
mum officio poterit.Si tum fuccdferit, ôC fratres re admifèrint,ne dubita te ^
ut ad utilitatem illorû labores in fermone ÔC dodrina. Huic muneri tanuim g r,/
ter ÔC fumma diligentia incumbe. Sed fîcutin conuentu Ecclefîa, cum aliciii ^^^^
dentibusquidreuelatur, prior tacere debet. «. Com4, ita fîpoftînti] fratres ha
qui illis in docêdi munere inferuiat,te ad illud magis idoneum, fpiritus glor^ j.^,
Vctêtiorifpi' ftudiofus, facile docebit, ut illi, qui potentius gloriam,quàm tu poteft pro^o
f, Jimi locum cédas,aut côfortem adfcifcas,pro ut è re fratrû, ÔC gloria Dd elfe
boull « Ita agens fccure potes temporalia ab t]s metere, quibus fpiritalia feminas : «P
^^^ det, tantum ÔC quarere ea non debes. Sed fî te Satanas cupiditate, aut fufpicionê ^^
ditatis illorû tentetgt;ut dum in officio es docendi,à docendo reuocet, aut certf ^^^^
opere ftâgat ôC remiftiorê faciat,caue illi cédas. Bonum eft quod agis, dum^ al
animus,fecultas ÔC locus id agendi,miftus ÔC uocatus à Deo es : huius uoc^'^^'^
obediêtia,hac te uerfutia hoftis ille omnis botii conatur ftibducere. Tu P^t^^ ^j/d
Patrême nos inducas in tentationê,fed libera à diabolo. Vbi nan($ doIet,qni ^ys
te infeftat cupiditatis, iam non dominabitur tibi, ncqj imputai itur : multo ^^
quod bonû eft,inficere ita poterit,ut illud tibi deferendû fît,Imô fî omnino ^p^fO/

bitionc, quis docendi prouinciâ fîbiquafifîèt, ut ferè omnes paulo antèad r ^^/

chias irrcpferunt,contingerct aût intcrea eum refîpifcerc, atqj Chriftû c^'^fî^ud/
fcere,tum moueri ad pradicâdum ipfum fideliter ÔC dcxtrè, is locû in quo eft ^^c
quaquâ debet deferere. Benefacere enim, malum aut fi.Tgiendû effe non P^^
ob pracedens quidê peccatum. Hac de miflione atc^ uocarione ad pra^di^a ^^
Dei uerbum,ad confolandû quofdl pufîIlanimes,ob temere dida quorundâ ^^

ipfîus gloriam, locum pie id faciendi ambirenonue/
fea fe c Jnid/vquot;^nbsp;rynceriter quaerat dominû,amp;: uere odiat quicquid prxte/

infirmiorem fe quis deprehêderit, hoc àgat eau/
Pötes Srf rnbsp;ardenrius.Non defèrendo locum Deo fefuiendiplacere

''Ones mutan ' ï aceômodare omni ftudio amiitaris. Q^ui temere adeo uoca/
non pfTo ^ « agnofcere uidentur Deum omnia diipenfàre oprime,ar

jjt accerfîtistîuodedmcîifcipuh'sftiîs, dedit eîs poteftatem Si-ä.u
aduerfus fpiritus immundos,ut erjeerenteos, ôC fanarent
quemuis morbum S^quemuis languorem.
Porrc) duodecim Apoßolorum nomina funt hxcPw ^^^ ^^
^ tîîusSimon,qui uocatur Petrus,ôi Andreas frater eius,ïa
cobus filius ZebedHK loannes frater eius, PhilippusÖi
^''quot;^^tius la u ci^ Bartholomaus, Thomas ôC Matthxus, qui fuerat pu/

^'quot;Sj^ïauit^^^ P^^'tas domus Ifraêl.Profeai aût prsdicate,dicentes:Appfö/

* ^quot;^'^te^dsEtn^^quot;quot;quot;? «:œîorum.Infîrmos fattate,leprofos mundate,mortuos fu/
^^^ ^fgentr^^ ^ncîte,gratuîtô accepiftis,gratuito date. Ne poffidéatis auriî,
^^ trumenis ueftris, nëc^ petam ad iter, ne^ binas tuni^
uirgam. Nam dignus eft operarius cibô fuö.Sed
illic ti^g ^^'^f^^'^t ««cum fueritisingreflîiexquiritequis in ea fîtdignus,
f ^onecexeatis. Cum

aut intrabitis domû, falutate illam, Si Rf
P^'P^îc ueftfnbsp;«^'gna, ueniat pax ueftra fuper illâ, fin minusfuerit di/

quot;quot;^ones ueft^ reuertatur.Et quicuncç non exceperit uos.netj audiefif
A '^°^'^^5''quot;t^sex£Edibus,autduitateilla,excutitepuluerem pcdi3
in'r^;nbsp;uobistTolerabilius erit terrsSodomorû atcK Gomoï/

■ ^ ferpëf'quot;'quot;®nbsp;oaes in medio tuporu. Éflote igitur prudcnteâ, Seê.4^

k ÜOS „ p P«'opfet me tn teftimoniij ipfïs ac Gentibus. At eu tra/
D hora î^, Quomodo âut quid loquamini, dabitur enim uo/
ueftri a ioquamini.Non enim uos eftis illi loqijentes,fed fpiritus
ï itîfi/quot;'nbsp;in uobis.Tradet aut frater fratré in mörtem,amp; pater

f I omn^ aduerfus parentes,6imorté affidenteos, ÔC eritis odio
fiet C»^quot;meu. Vérîï qui fuftinuerit uf^ ad finê,hic
^ ^ico üobnbsp;quot;»»täte hac.bgite in alia. Ameti

I N E V A N G. M A T T H AE I
ucneric filius hominis.No eftdifi:ipuîusfiipra pra:ceptorê,nec^ lèruus Tup^
dotnmu fijum.Suffîdtdîfdpulo utficfîcutpra:ccptor!pfius,amp;ut feruus fitquot;^

gis domeftîcos îlHusCNe igitur mctuatis eos. Nihil enim eft tedum, ^
fit retegendûÂ nihil occultum.quin futurum fit ut fdatur. Quod dico notgt;
în tenebris, dîcîte in luce:amp; quod în aurem auditis,pra:dicate in tedlis.

Et tie metuatis uobis ab his qui occidunt corpus, anima aût non po^^^
occidere, fed metuite magis illu, qui poteft SC anima ÔC corpus perdere in
nam. Nonne duo pafferculi minuto affe ueneuntCÔL unus ex illis oon c^»
in terram fine patre ueftro, Veftri uero etiâ pili capitis omnes numeratift^'^''
Ne igitur mctuatis,uos pluris eftis,quàm multi pafferculi.nbsp;^ ^

Omnis igitur qui confitebitur me corâ hominibus, cófitebor Siego
rara patre meo,qui cft in cœlis.Porto quifquis negaucrit me corâ homtn'^^^
negabo cum ÔC ego corâ Patre meo,qui eft in cœlis. Ne arbittemini quo^
nerim,ad mittendij pacem in terra.Non ueni utmitterem pacê,fed gi^^'^?'
Nam ueni utdiffidere faciâ homine aduerfus patrê fuum, ÔC filiam
matrê ful,8C fponfam aduerfus focrû fuâ,ôi inimici hominis erunt ri, qu'
domeftici ipfius.Qui amauerit patrê aut matrê fupra me, non eft me '
Kquiamauerit filîumautfiliam fupra mc,non eft me dignus. Et qui n^o^,
cipit crucê fuam aç fequitur mc,non cft me dignus. Qui inuenerit anim^^ j
perditurus eft eam:6£ qui perdideritanimâ fuâ mea caufîa,inuenietcam-^
rcCî'piî uos.me rccipiV.ôi qui me reciptt,redpit eum qui mifit me.

Qui redpitProphetam in nomine prophetïe, mercedc propheteacdP' '
Et qui recipit iuftum,in nomine iufti,mercedê iufti accijpiet.Etquicuncç ^^
bendum dedefit uni expufillishis poculum aqux ftigidx tantum nom'^^^
'fcipuii.Amen dico uobis,non perditurus cft mercedem fuam.nbsp;, ^^

T accerfitis duodecim difcipulis fuis,8(:c.Mar.«Xuc.9. )A qua^^o ^
ufq? capite Euangelifta plerac^ que Chrifiois iplc docuit ÔC gc^'^*^ r^j
memorauît, in hoc decimo narrat 5C que per eledos fuos Apoi^^'^
predicari amp;C geri fecit,(pecimen edens fui fpiritus, quo EccleliaP^J^^
uioprefèns eam cum dodrina,mm operibus (àlutiferis,nunquam

ftitui patitur. Quia ucro domino uifum ut legem, ita ÔC Euangelion orbi
cis figniscommendaret,de quo fupra capite quarto fuper illud: Et curansom^^p
morbum,dedit his Apoftolis fuis, uirtutem pdlendi amp; demonia,amp;: morbos qquot;^
libet.Nam £C in his Apoftolis fuis faluatorem, qui utab omni Satane poteftat|,^f

rd de eledione, numero dC nominibus duodecim,dixi fupra fijfe capite.5.non ^
tum ab initio.

^'limeîiunt l^o® numero duodecim emifit Icfus quibus preceperat.Matth.foIus.)BoC.1 .
^^imiïudsis dominusApoftolisprohibuitabirein uiam Gentium, Mattheus folus mem^ ^^
cr cinbsp;Voluit uero Euangelion adnuntiari ludeis priufquam Gentibus.aut Samarf^^j^^

cMdtiiH.nbsp;i)dem Gentes erant,Iicet legem Mofeh recepilfent,quam integre tamen no

feruabât.i.Reg.i7.quia ludei fîlî| regni erât,ad quos peculiariter tada fuerat^ . ^
gdîj promiftîo. His ergo primum oportebatpredicari rcgnw Dei : fed mox c» ^^

laacob adTplb^ S ir dominus/ormans me ab utero feruum fUut re/
tumi-hi fu ftTrnf M ?congrepbi£ur,Sec. Ac rurrus:LeuicuIum ne

'quot;■quot;''ion ufï^quot;quot; «eterum fidem admitterent.CredendL Sut n^f,

in loca^^^'^datum dedu^^^^^nbsp;' ^PP^^Pjll^^auit regnum cœIorum.Q.uod Cu
duce ad eundem î

retur, non minus infîgniter quàm lex fuerat commendata Iud«is,a: utfî'quot;quot;! j jc
rarctur regnum Chrifti, animabus pariter at(ç corporibus falutem adferre » »eo
unoqjfufîus capite quarto.nbsp;^^

Marcus memorat Apofto/os unxifféoleo multos agros,
enim olei ita ufi ftiere,ut luto illo exfputo Chriftus,dum uifum reftinicret
to.Hinc extremam undionem quidam comprobarenituntur, quod
tentant,ac fi illinire lunim ex Iputo uelint facramentum fecére, autnbsp;m Apquot;

imponere,daemonibus imperare,ô(: innumera huiufmodi. Cur non potius iftj
fi:olos fanando acgrotos,quàm fruftra ungendo malunt referre,nifi quod ^t
mia iànclorum in omnibus,quàm ueri eflè imitatoresc'Similes pueris,qui R^ p
Regâ cum imperia,tum alia ^auiafada,ridiculereprçlèntant.Sed ubi ueritas ^^^
fa eit ,ifliufmodi ibmnijs neceflè eft homines occupari.SimiIe eft,quod Suffrap ^^
in ordinandos fuosinfufflant,addentes : Accipite ipiritum ÔCc. Eiufmodi fa^^
menti ipiritum dantes,cuius illi ungendo largiuntur fanitatem.Sic ergo res ^^ ^^
Aegrotos Apoftoli fîmplici dimtaxat oleo illinebant, uirtute piritus fanaP^quot; .
quod inhocconfedaunguentanon potcrant, ficut ÔC Chriftus atq^ueteresext^
nis quibufdâ geflibus,uirtutem Ipiritus exhibuerunt.nbsp;^

Qgilif uw Perinde nan^ harc Apoftolorum undio fiiit,atc^ Eliah fuper mortuum
flio Apoßo/ expanfîo,at9 admenfio.i.Regum.i7.DcindeElifcha fimiliter.2,Reg.4.Item fanquot;
lorum. afperfio in coduram cucurbitarum fylueftriiï, qua Elifcha eam condulcorata ^
cftioni reddidit idoneam.Nec alterius rationis ftiit,fàlis in maie fànam aquam
dio,qua idem aquam illam fànam reddidit ÔC potabilem.Ad eundem ufiim f^f*^
bat impofitio fuper aegrotos fiidariorumac femicindorum Pauli,
mens,quid autem effet,qui externa hf c omnia,fîne iftorum uirorum fpiritu
mularif Sic profedo parum fanum uideri poflît, quod facrifici fbla undionc d«'
Apoftolorum imitatores, ÔC rem facram facere iadant,adeö nihil habentes
fanandi morbos,ut etiam ne uelle quidem uideantur.Quippe qui hanc fliâ ^^ j,/
nem tum demum exhibeant,cum de uita agroti de^eratum eft. Quafî '^ia^«/
dioni illi fieret,fi undus huius uitç adionibus membra fua rurfus accomodet*^
de quibufdam, cum undi ualetudinem recuperant,rdigio eft intra aliquot di^^
ram nudis pedibus contingere.nbsp;,

Quôd lacobi fcriptum ad tuendum ufîim fûum, magnifî'ce adducunt, pno^'P^^
cum ratione retfcitur, co quod Epiftola hac ea autoritate non fît, ut in reb«s ta^.^
momenti aliquid fola probet. Deinde haud plus undioni olei illud fcript^quot;^ w
buit, quàm hec Apoftolorum agnofciturhabuiflè,niminim per fè nihil'fed .
ne fideli monet, infirmo ualetudinem commodam à domino impetrare,
Hac autem in undionem iflam, qua uulgo fit fiducia uenialia peccata toH^quot;''^ „
opere operato,ut loquuntur, ÔC quoslibet fimiles ritus,ita dida uoîo,«t taquot;^^
minimedamnem,fîquiutueteres fandi patres aliquid huiufmodiceremortiaf'^^
ex uera in Chriftum fide ad commonefaciendum tantum gratiaChrifti
ut fî qui falutem agrotis àdomino orantes,ungerent eos, ad commonefàcieno'J^^^
illos,dominumfîeicredant,eos unguento fpiritus fin fîcundurum,titaut'^
bo leuentur,aut certam ex ipfb etiam morbo falutem percepturifî'nt.Itafîin^Lj
tur qui hoc muncre fungi debet, quo magis de undione fpiritusfândi
fît, eamc^ fortius fperet fî uocationi fua bona fide inferuiat, nihil inerit hui'^ ^
remonia quod impietatis damnes. Sic ueteres iftis ritibus ufî fiiere. Poftea aU^^ ,
omnia impietati addida funt,quç impictas modis omnibus fbgieda eft, 9C
quibus phfci pie ufî fun^minime per fe dSnâda funt. In ufurpâdo tamêea ma*',^,
adhibêda cautio efl:,ne cofeflbs abufus ud retineamus ucl reuocemus. Sed fpquot;quot;
fandus trementes ad fermones fuos^SC fe fedulo inuocantes nunquam

^'pïïs öVaf ^ Chriftus Apoftolos ifta beneficia hominibus impertire, quia
proxiin ^ eaconiigcrant.Qux fanc fentenria monere debet, ne quacuncp in re,
quot;^^tate ante ^quot;quot;^^^us^nobis ah'quid quarramus.QLu'd enim non gratuita Dei bo
nobis j^^lP jî^^'^^Cur igitur aliéna beneficia uêderemusC'Dei fimt, ergo Deo,
'^Ottalin,-»nbsp;a5t,n5 dico liberafitatij fed iuftitia pugnat omnis

cura aurum,nec^ argentu aCc.Mar.6.amp;:Luc.9.amp;:.ioO Cum omni Chri
tota optimo patri cómendanda fit, tum potiftii'mû id ne/
'^•Quàm anbsp;regnum Dei, uelut dux aliorum Chriftianorû annuntia-

wcrbo r^*^^ ^^^ 'r animus hominis, nemo eft qui nefciat ♦ Chriftus igitur
Pätfetti fidunbsp;^ ^^^ experimento quodâ, hanc fecuritate, dC in De«

^quot;■fiiis at®nbsp;PÏari'acp alia uolens fuos Apoftolos doccre,commeatu,uiatico,

quot;quot;''argenti ^ P'^^^'ns amandauit, non pcrmittens illis geftare fecum quicquâ au/
binaP'^'quot;^quot;^ uiatoriam,in qua comeatum portaflènt,non panem,
f lilT ^^ iordidms alteris, altéras induiftent, non calceamenta, ut qui/
^^^'^ft^fenrnbsp;^^ pe'libus tum habebant.non denic^ uirgam,qua fe

ï^^'^düm uirgam ad itinerandum duntaxat idoneam, nô etiam fefe defen/
bina ueivnbsp;in prafens calcearentur,admifit, ut Mar.c.Iegimus,

polare fecum calceamenta, quibus qua tum geftabantin
prïïquot;^nbsp;t • fic defenforiam uirgam. Nulla enim re inftrudos

addidit : Nam dignus eftoperarius cibo fuo,quafi dice^:
rnbsp;igitur cura erit,ut non modo tutos uos ab omni hoftili

opus fuerit. Et plané affatim adeo illis tum fuppeditauit o/
i ^nbsp;tmquamdefuturum boni, cum etiam ceu o/

,nLimquiddefuft uobis .''Et relpondentibus
ft?^'^^bct, ueni •nbsp;qui habet facculum tollat, fimiliter dC peram,ÔC qui

dlV '^^'Pulos in K ^quot;^^^am Ûxam,ÔC emat gladium. Ex quibus uerbis manifeftum
re„ ^quot;quot;«tliceïnnii ^ peregrinatione commodiflimeegiire,itautnihilomnino eis
ea, r'^andati Mnbsp;faciendum commoda inftrudi, ad pradicandum fuif^

ticn^^^quot;ere fifacculum SC peram fi quis haberet, atcp gladium iu/
ber ^^^ ^'^lica n ^ r -Vquot;nbsp;iubebat, quidem fi alias non liceret, di/

quot;oluji^ç ' 4u^lcilicet,omnia,fiquisimpendentis tempeftatis rationem ha/
telnbsp;rquot;^ ^«^'^et. Neque tamen per hac aliud Chriftus fignifica/

err^^'^ecerai-n'Jrquot; acerbiflîflîmam perfecutionem imminere, qua non folum
int' ^ ^acculo of °nbsp;^^quot;^^^arij eflènt conaturi, ur uideri poflèt opus ipfis

boetiamSl^^ÎLquot;^'.^^^ apparitura eflèt, quod confultum quisarbi/
uel uidi , ^nbsp;arma fibi comparare. Nequaquam uoluit tamen

Habet irero hunc fênfum : Ante hac cum me ceu fponfum came praefèntem uop^
habuîftis,ita molHter ÔC commode indulgentia patris uixiftis, ut nihil omnino ti^,
quam uobis defuerit,no iôlum lateri meo ha;rentibus,uerum etiam cum ün^
uiatico,dcftitutos armis amp; com meatu,ad praîdicandum uos ablegaueram:ponn^^^
uero muîto ah'a ratione uiuetis,ei,icih'cet,periècutioni obnoxij, ut fumma qms P ^
tet neceffitatem, ôC facculum ôC peram, fî quis modo habeat, fecum auferendi^t ^
ÔC gladium imprimis,qui fî défît,prxftare ut uefte diuèdita fîbi gladium paret» ^
ferar enim iam à uobis. Sein me primo dirifîîma defîgnari uidebitis. Sed mem
tote eandem fore patri potenriâ qux hadenus fuit:perindec^ aduerlà omnia,m ^^
num. uobis uerfiirum,^ in medijs malisferuaturum,atc^ aduerfa ac mala amo»

ßc^lustoü efle non uideo,quare miflàm facio. Demum ne hoc prxteream, uerba hxc ai .
tendus, bologicoSs pofîta funt,utbifariam intelligi pofll'ntumo modo,iuflîflquot;eChrilHim ^^
culum ac peram tollere,ut pro eis gladius emeretur, fîc^ ea deeflènt, tunicâ in ^ ^^
ufum diuendere.Altero quod dixerit : Iam têpus eflè quôd facculus ac
da fînt,non ut antea relinquenda : fîmiliter ôC gladius, qui fî cui défît, cirfus
diuendéndam,quàm carendum gladio,cum antea ne uirga quidem quafe ^i/
fendiflêt, opus fuiflèt. Mihi pofterior interpretatio probatur, quia certum
to, Chriftum his uerbis fîgnifîcare poriflîmum uoluiflê diuerfîtatê,huius im^i ^
tis temporis,turbuîêd SC aduerfî,ab illo fuperiore,quo aftàtim bona fuppeditata»
. mala omnia exduiàfuerant.
Tempor ma Pr^jeiea notandû,hxc data Apoftolis mâdata temporaria ftiifle. Omnino
fuere ißa wlt;» (pecimen quoddam paternxprouidcntie illis uoluit oftcndere,quo animouor^ ^
data, pofterum,etiâfî quando nihil adeflèt eorum, quibus uitxprarfenri opus

tra imminerent omnia aduerfa ÔC hoih'lia, munus Euangelicum obirent. p^)
prxfenti profedione omnia ut itrfîî erant prxftiterunt,poftea autem ubi deerat .
mini iuflio,non ita.Sed cui pecunia erat,cui binç ueftes,aut etiam calceamen^
tare ea fècum,fî quando uftis poftulabat,tam non uerebatur,quàm prçftare
(uis uti, quàm alios grauare. Etenim dominum ipfum habere uiderant, q«i Px^ d
rent qux mittebantur, loan.i^. In prxfênri uoluiteos non plus inftrudos, ,,3,
eflènt domi {ux,ire peregre ÔC prxdicare regnum D€î,adueriànte ÔC inuito ba
in prxfenri ergo ita fe geflèrunt.Poftea uoluit ut uterêtur quidem tjs, qux P^f^ffeîf
diuèt,fed omnem tamen fui curam atq,- folicitudinem quicquid addfet, uel
Patri comitterent:tum igitur ÔC ad hunc modum ipfî obtemperarùnt. Et had ^^^
hxc prxcepta ad nos quo9 pertinet, ut difcamus omnem uitx prouifîonem ^^^^
iFenfîonem,patri certa fide committere,ipfî uero interim regnum ÔC iuftidam lt;P
quifcp pro luo munere,fiiac| uirili,quxrere.nbsp;p/tî

Et hic canon cerdflimus eft intelligendi quxcunc^ dominus priuaris p» '^
ut quç externis circunftantijs addida funt,relinquamus fjs, quibus ftiere P^^f'^f^SC
nos uero ampledamur,quicquid in eis de uniuerlali pietatis ratione,fidc,icdi^ ' jj
diledione,precipitur.Sic circuncifîo temporarium quidê prxceptum fuit, atta
Dei Jgitur aliquid falutare in fèiè continens î qua caufTa ad nos aliquateniis^r
tineat oportet. Refeces ergo quicquid externum eft,ô£ cum illa uniuerfali ^^^ pfi/
xipietads ratione, non necelwrio coniundum, idc^ rdinquas ludxis, q^j^^
uarim illud quicquid eft prxceptum fuit: quicquid autem,fidei atc^ charita^
prehenderis id feruato. lam quod externa caro prxputîj odauo die circunci ^^^
tur,uri(^ externum erat, ÔC pietari per fe non cônexum, cum Abraham ^^^^flqi^
circuncideretur,iufixis ac pius fuerit. Hxc ergo relinquito ludxis. Sed ^quot;'^r^jti^
circuncidebatur,uelut Deo cofecrabatur,^«: fîgnum fœderis Dei ad publica-S p^l

Cecils j^^T^aaccipito,nifi ecciefiae minifterio peccatis ibluare,necp apiidDeu
temnas*'amp; quot; PoAe certo tibi perfuadeas.Äd hec baptifinatis liumifi'tatê ne con/ QMidnttclent
^erbo menbsp;quot;^ï'e, quamfibetca dura uel abfurda tibi uideatur, parere Dei itcircuncù

^^^ ^ Ç P ^to:gloriam eius, quacuni^ deniq^ re opportunum fijerit, fortiter adfe/ ßofe,
gnam „nnbsp;^ tuos liberos gregi Chrifti adiungere,amp;: ad uitam illo di

^'^ttiaun, tiegligas.Sic de fabbatho.Qiiodfcptimo die,illa quç àludeis ob/
^^tnum r^'^^'^^^^tione, ab omni opere feniili uacandum erat, preceptum legis ex/
''^^rarenbsp;ludeis, quibus datum exdtitjobferuandum.Atbeneficia Dei me/ QS'd fpiri*

^ reitiiue ^quot;^^quot;^^Pto eis agere, quod fimul religio fabbathi continebät, fidei erat: f^^ie inßb*
•^osnbsp;familie,qualibet feptimanadie uno,charitatis.HeG ergo dC ad

''^a tefta ^nbsp;^^ omnibus Dei precepris nucleus uere pietatis erui debet,re«»

'^tto tcmlquot;quot;quot; ^^ternarum.Quç ut temporarie fiint,ita certis femper hominibus^ ^llT ^
quot;^iliiloypr^ecepta funt,non in uniuerfum omnibusruerum quoniâ J,/ ^^
^'^I'madup,; - pr^cepta fimt, nunquâ uacant dodrina fidd amp;: charitatis, fi quis
f Rentes 5 Q P^^^^^'^ti, qudd Chriftus fuis Apoftolis prohibuit, concedcre
^uitiç^ ^amaritanos,temporarium precepts fiiit, priuatim difcipulis datum,
hac tantum profedione.Nam à refiirredione dicebat eis : Erids mihi
^quot;•■^'docetpnbsp;u% ad extremu terre, Se,predicate Euangelium omni crea^

ftl^ '^cundu Gentes.Nihilominus in eo fidei obediêtia inclufa fiiit, ne quos
Caritas n ^^ quot;oluntatem dC uerbum quifcp amet,aut beneficijs afficiat.Tum
fP^dalienoquot;^^^^^^quot;tisdomefticis,quos Deus fecit proximos, fruftra laboretur
n^'^'^dam ur Vnbsp;P'quot;^ proddfe poteft,quàm dominus dederit. Adde amp; re

qu i P''ouiendi,nifi ad id diuinitus ordinatis.Mandatum preterea
^ hoc fuif är r eommeatus,ucl armorum fecum ferrent,hadenus têporarium
^tim tS, apoftolos ÔC illa quidê fola profedione conftrinxit. At poftha/
fidei a?defenfionis curam et folum regnum Dei qugrere,^: iuftiriam
àfN ^quot;'^ma ^quot;^titatis eft,atcp intereft omnium.

n, ^ ProfeS! r*quot; ^^^^^^ eft: Quicquid fcriptura prarceptorum Dei cotinet, qitonia t, •

tis '^^^quicn. •ïrf'quot;quot;^ nomini fili] eius lefu Chrifti, diligamus nos mutuo.
ruf'^^^'^'^arum ^^ preceptis,tam in Euangdicis literis, quàm lege ÔC Prophe/
div'^^o^oX. ^quot;quot;eunftanriarum annexum eft,ut eft locus,tempus,perfona,nume/

etiâ prêter fpiritalem figurationê preterite funt*
relt;i Aeft^iS'i^Mnbsp;^^ omnes pertinens, prona mente cuadis am/

fil in omn• ^ charitate fola, ac nulla re externa preftatur:
cafe'^onD^A. a . ^nbsp;externum fpedauit,ut defefaris

'Ptâ,ubi d^f ° ^ modo,uerum ÔC Prophetas teftatus eft, de quo non pau
ei ttibus Dlen »mpletione differuimus cap»5. Vrinam poflènt aut hec tan/
^ inanium Pf^tfuaden,quàm multum cum uera pietas promoueretur,tum

Eft ptxtet enumerata pracepta, apud Luc.io.ôC hoc : Et nemine per «f^m ^
ueritis.Quo hyperboh'co iermone dominus fedulitate dC celeritate in iniuïKi ^^^^
re comendauit Jftuc hadenus et ad nos pertinet,ut nullas nec ipfi moras gn»

fumptio eft. Occurritenim ei quod obijcere difcipuli potuiffent, dicentes
omnium rerum extrudis ad ignotos, addens, operarium cibo fuo dignum. Y
que autem digni cibo fuerimus, operaturi in mefte patris, quis illû nobis rtn ^^
bitrHuic cogitarioni ergo refpondet: Volo ut nulla re inftrudiores,
do agids,abearispradicatumregnuDef :idcurate,ncmo ladet uos, dCnthn ^^
deerit.Eftenim,utprouerbio iadatur,operariuS dignuscibo fuo uel mercede,^
cas habetPatri operabimini, pater cibu uobis fuppeditabit, fine ueftra opera^H^^/
indignum eft minutis iftis rebus occupari prardicatores regni cœIorS:fed
cunc^ ciuitatem aut urcum fucritis ingreffi,exquirite quis in ea fit dignus,^ 4 ^
cuncç domum intraueritis,primum dicite:Pax huic domui. Etfi^ibifuerit «»
cis,hoc eft,Paterfàmiliamp; dignus pace Euâgelica, requiefcet fuper ilium
quaaffertisuittp is uerbum ueftrû auidiffimerecipiet,itauoseius uerbis
obuîjs ulnis excipiet,nihil(^ grauabitur.omnia, quibus opus uobis fiierit,^^
ftrare.Quis enim uitam fibi aternam annuntiantibus,amp; participem fe redder ^^^
regni ccelorS,non cupidiffime offèrat omniac Que ergo filiû pacis, amp; digquot;^
gdio nadifueritis,in eius domo manete,donec omnino eum locum mut^^^
fuerit:amp;: edite ac bibite qua ab illis uobis dabûcur. Idcç libéré ÔC abfq? p«quot;^^ ^'jj/tii
enim aliena,fed ueftram mercedem,ac debitû uobisfumetis cibum.Sanabiti
illorum infi'rmos,S(:quod multo praftabilius,annimtiabitis eisappropinqquot; .
gnum coelorum,amp;: dodrina cœleftis reddetis participes,hoc efl:,t}iefauro dit . ^^^
ÔC margaritum donabitis,tanri pretij,ut diuendere omnia debeant, ÔC .^{gH^
parare,nedum uos pafcere.Ne igitur de domo m domum tranfite, tan qua n
grauaretis,fî apud quos haferitis diutius:fpiritalia,qua illis feretis,nullis eo^

Sin aût ibi filius pacis atc^ Euangelio dignus non fuerit,ad uos pax ueitf^'^ji^s,
illis obtuliftis,Deum ac omnia cum eis habituri c5munia,reuertatur. Mûtquot;
ÔC ueftrû uobis Euangelion habetote,eamt nihilominus qui uos recipient,a
xicç quâ afferris pacem, per fiducia inpropitium ÔC benignum Deum,
fcum fill) effe uolent,ita uos tradabunt,ut eorum quibus fuerit opus, nihil 0
fitis defideraturi. Sed utifti ingrati uideant, quantam domini gratiâ à fe re^^-^îtat^
ueftra pace, id efi focietate regni coelorum,repulfa, exeuntes de domo, ue' ^^^ ^Qft
illorum,quicunc^ uos non receperint,atc^ ueftros fermones,qui doclrinâ^'^^^^jsil
tinent,non audierint, excutite puluerem pedum ueftrorû,in teftimoniû io'
los.Egrefïi ergo in plateas eius oci,dicite:Etiam puluerê, qui adhafit j
mo,uel ciuitate ueftra extergimus in uos,teflätcs, quod adeo nihil ueftrû tio jâltJ
ut ne puluerê quidê, qui adhafit pedibus noftris fuftineamus auferre.Re^^j^^^piil
tem ueftram ôC uitam aternam,nihil igitur nobis cômune uobifcum erit,!» qti^
ueris excuffione uobis teftatû uolumus,cum eo,quod fcire debetis, approP^ ^^irt
fe in uos regnum Dei.Ädfuit Euangelion gratia uobis,oblatus eft feruatof'^^ pd
cajrne iam prafèns eft. Qiiem dum ftifcipere miferi recufatis, transferetur n ^^-pb
regnum ad Gentes,ea cupidiffîme ampledentur,quem uos modo auerfaoi ^ ^^
quam profedo ingratitudinêôC impietatem, manebit uos in dieiudicij,mi^
uior ac durior ultio^quam Sodomitas ÔC Gomorrhitas.nbsp;qu^quot;^

Haud fcio uero,an his uerbis ludacorum Euâgelion auerfantium po^^^^îj^ finiiJquot;quot;

eorum quod i'n hoe feculo experri funt,cum extermi^»
fiqufd P^'^iî-iîphur atc^ ignem de cœlopluennafiibladfimt. ApUd Mat TolerdUlkt
iJidieiaZ.'^quot;quot;nbsp;Tolerabihus

erft terrx Sodomorum amp;Gomorrhcorum Sodomis,
^üiuro rLinlis «^im'tatï illi Jam terra hxc pridem igne de cœlo exufl:a éfi:,neq? iri
n^tiim ac fti- • ƒ ^'^^^'^quot;quot;♦''^dhxc fiituri feculi pœna animorum poriffimum eft:, Se per
Ï^^ferant Je h 'S^ Chrifto defcribïtur.Expendatigitur fecum ledor, an,
^^'^anos uiti Chrifti hunc fenfum : Iri die ludicij quod uos manet, cum per

pater fumetdta adfligemini dC cruciabimini, ut uafta«»
^ aboliri fnbsp;'nbsp;tolerabilior. Nam hifubito igne ex^«

alias Domi quot;quot;^'quot;^^J^nfisÄ^ indicibilibus cruciatibus conftciemini. Etenim
am eo ut fnbsp;iudicium minatur, hoe excidium prxdicit gt; fi'cut

pusinoyç^^^^numh malo, ÔC cuius fibi imaginem in animo ftatuere poterant.
*^quenter f,nbsp;ba^e quories fcriptura ab exemplo Sodomorum terret, qUod

ï ^quot;^'Cum no fLituro,tolerabilius his ludxis habituros Sodomitas rede cre/
Haec iï»!? patenter, nec^ tanris fignis ad refipifcenriam fuerint uocati, ut hi
r'quot;^ delelt;Ta./! Chriftus hadénus difcipulis ad prçdicandum Euangelion pri/
^uibifs m '^andauit, ut ea quidem apud Mar.ö.Se Lucam 9.ac lodegunturt
Kî? ^hriiriSJ!!!;^^?^«quot;tenda funt.Primum,deledS habendum eordm, ad quos Dele^us hJgt;

podflimum Euangeliftx diuertant, cûquibus uilnt. IZTelt
S agricoh^'^«^«m adferant, difpiciendum ergo illis ubi poflïnt, nó minus 7'-
^anel amp;nbsp;^^^^am aràtro profcindant,bono% femine f^rant.Apud repro

fo ^tianiliber mquot;?^^'quot; ferre nequeunt,nifi quantum neceflitas côpulerit Jpfîs ta/
fc 1^tœ hoc ^^^quot;'quot;^^^flaria bona, quia ÔC hoftes amant, haud grauàrim mimV
tu^' cum illi..nbsp;Pa^^'n frtiftra oblatam ad offèrentes debere reuerti,ne, c^uidt^mi

no!,^amen. Uere al ^^quot;^P^^alia metere ab illis,quibus quis feritfpiritalia. Sua liber
tia^ ^^'■'tur. Ou,-1nbsp;amans i cum Paulo fubinde cum id xdificafc poflit,

eiiteri Knbsp;quot;quot;quot;^^ris omnibus beata, cómutatur, ld quod uere prxftanf,

d'^on pofFunr^quot;''^quot;Racete omnis poffeflionis fux.Hac fanè cauf/
'^»qu?^'^^ ^ftimanr ' ^tiangdion annuntiant, Vt enim femper aliqiu funt qui
^Uin uilh fuerif quot;quot;«quam deerunt qui prxdicatori iion fint adminiftratu/
Utejlfocnbsp;fides, at(Ç ahimus neceffarii's contentus,

ÜeiJfPiftolis ad rl. , P'quot;quot;quot;^^ adhuc impoftores abufifunt,ctiam ab initio^
Vf autem °nbsp;^^quot;Pquot;'^ ^aris liquet, quàm illud ueri prxdicatores defi^

fefuf inferuir^'^nbsp;tumptuS,autopergpigebit, qlio quàm of

lo.T^Piflènt uph r communicantibus. Vnde Galads teftatur Paulus, qudd ^^^dicmif
He ta ' ^ff'oflbs f^-^ffœquot;' ^^»'«elut Chriftum Iefum,qudd fi fieri potuiffet, ocu^ deberi uU

Pollenfnbsp;Videmus fiquidem quanto in pretio fint, qui opinio^

rito m ' Pauld redrlnbsp;corporibus, ÔC uitam hanc tot modis mife/

tur anima tolerabiIiorem,ucl diuturniorem: quâto pluris iam fiant me/
P. nn^nbsp;^a remedia afferunt, unde ÔC uita prxfens fœliciter uiui/

tur Tertfum qaod hic dircendi3,quod utinam probe perpcndatur, eft uWo q«^
Vcend eontcm net contemptores Euangelrj. Hac utinâ Germania hodie fibi quoc^ didanbsp;gc

pforU ucrbù tantum gratia illuxit,quanquam pauciflimi fimt qui illud digne excipiant. v ^ ^^
nobis regnum Dd appropinquauit,fi cum ludais illud recipere noluenmus,
riemur quod ipfi experti fimt,inexplicabilem malorum lliada.

fiiper illud:Gaudete Ôdexultate, quia merces ueftra, fiCc. Item quoddotnmus ^^
Lucam dixiüNoIite tranfire de domo in domum,eo haudquaquam prohifcu» ^^^^
fpitium mutare,fed potius per id uoluifte plenam illis facere poteftatem, ^^^^^
di eorum ad quos diuertiffent:ut non necelTe haberent fiibinde hofpitium »quot;u
fluafi plus aquo grauarent,apud quos continuo manerent,

Ecce ego emitto uos,uelut oues in medio luporum,Luc jo,) His iam dtffiequot; ^^^
legattonis obcundadecîarat,munit(ç contra uim aduerfariamtdilabituraute^^^^
tione,more prophetarum,iiltra prçfens tempus,amp;: primam iftam legationctn, ^ ^^^
ipfo agente etiamnum in came obierunt.Nam de periculis uerba fecit,qua aa
poftquam Apoftoli orbis,ab ipfo petentc cœlos, fiierunt defignati. Prima ^
dixi,profedio,non abfcp periculo modo,red ÔC muka cum commoditate ai'^
hil omnino defiderarint,ut exLuca îîJoco fiipraaddudo,fatispateKtum cxgj

riarentur, fibi fubiedafuiffè damonia,nihil quererenmrpcrfecutionis.Aitf^^^jcr
ce ego emitto uos uelut oues,6lt;:c,quafi diceret: Securos uos quidem omnium
abire in meftem Euangelicam, quare hac prima legatione iubeo uos nullo
inftrumento abire,ut expert! hac uicc,patris pro uobis curâ^porroagatis t^^^^c^fl
fidentius.Nam amp; fi fecuros uos eftè ufip oporteat, quo omnis cura ueftra,pt^^^j. g/
do Euangelio impendatur,amp;: licet indulgentiftimus pater femper omnia,q«i yla
pus uobis fuerit fuppeditaturus fit abSde, uos tamê nihilominus, ingentia p ^^{t
kdibitis.^orum uolo pramonere,non ut am'mi uobis concidant,ftd ut tf^
firmennir:uel inde,quód cogitabitis, qui in prima hac legatione omnia perl ^^^
arcere dignatus eft,ne quod incideret,eundem omnino, ex omnibus
inciderint cumulo erepturum. Deinde mea erga uos Charitas fuadebit, bo»^^
dere,quodcüqj demum fuerit,in quod ego uos mifero.Pradico ergo,quod^^'^^itgt;
inquam,cui tanti eftis,ut pro uobis moriturus fim, uos emitto, uelut oues ff^
luporum^Qiiod periculum prafenrius, quàm ouibus adeft,conftitutis in
porumdta extrema imminere uobis uidebitis: fed qui hac poftum pradicquot; j
uos mihi charos adeô,u£ animam meam pro uobis pofiturus fim,hucnbsp;tf ^

uos haudquaquam deferam,grandec^ miraculum efficiam, ut n5 folum
non ladamini,uerumctiam multos ex eis adduduri eóüüs, ut abieda lup«quot;
te,agmuobifcumreddantur,nbsp;,

Sed interim tamen quoniam lupos elle hommes pronimtio, quibus en quot;Jf ^ pU»'
gotium erit,opus eft prudentia, qua ita inter illos uerfemimquot;, ut negotio quot;^^jut^^'
quam defîtis,ôiC rurfum ea fimplicitate,ut omni dolo malo uacetis,non cfct^ifflit^
contra Cretenies.Eftote ergo prudentes ficut ferpentes, quibus nihil it^^ téià^f
tes aftuttus. u Mof. 3. amp; fimplices ficut columba, quo animali nihil jLj.

tesaltuaus.i.moi.3.oc umpiices ucut cuuimutc, ijno animanmnu V ^j^fi. v
quod^ fimplicius fuis rebus incumbat,nulli natum firuere dolos,aut
ta non hic tantum Chriftum fuos ouibus adfimulafle, Ouibus ad
nihil SCftultius SC imbecilh'us,unde prouerbium: Ouilli mores. Rurfum ^jJ-ßial
rftWüriHi öüi pe hominibus nihil commodius,qudd in ouibus ufui fint omnia: Df niqj a
hM^Us? prarfws inerme,at9 imuriac omnium expofitS .fic per omnia fefe habent

u Jf ^ ßequeunt, neqj uolût, comittentes fefe fîmpliciffîme paftoi i fiio Chri
^ï^im uiuinbsp;cunda ad frugem ipedant fercndam proximistcharitate

pofîlmt,mndidâ omnem Domino rdinquentesPre/
^ocari,ind^otandS, homines non renatos, qui non fîmcoues, lupos à Chrifto
•^'^aut hiin^^ ^^ propter feru ftudium proprif comodi,cuius caufla,nulla iura aquita
^»quàm^^vnbsp;uioIantPorro ilIud:Eftote ergo prudentes,amp;:c. Nihil aliud

P^ccetis ^ . f''quot;'-ûfpcde amp; caute omnia, poftquâ in medio luporiï agitis, ne quid
iniuria,nbsp;aliquid accipiatis,fed ita tamen callidi dC prudêtes fîîis,Ut pre

t eftram hiT ^ tquot;[tn,prgter aduerfum charitati ftudium ueflri, omnem prudentiani
Hoc negotnbsp;intendentes,ut plurimis profîtis, communicato Eiiangelio.

attSp/quot; quot;7trum,hec cura efto, unde comoda multis, incommoda,qüantg ad
quoiîioîquot; ^nbsp;eft,quodPaulus Epheftjs fçripfît: Videte igi/

ambuletis,non ut infîpientes, fed ut fapientes, redimentes
^ quot;oliinj 5quot;od ^^^^ mail fint,propterea ne fîtis imprudêtes, fed intdligentes que

quibus uerbis fatis patet,que illa ferpentina Chriftianis di/
fidijs, ne q!: quot;^nimirum,qua ita à malis hominibus fîbi cauent,altjsc^ Satane in/
^^ neqtwcn prxter uoluntatem ÔC gloriâ Dei aliquid admittant, ôC ut regnîî
quo linbsp;repugnantibus in falutem multorum promotreatur»

^'oluijj 'Ip^t ö: illud,quantum errent ff, qui quofiiis muneri predicandi Euangé
^^»quod ßnbsp;Dominus fiios iubeat Apoftolos ferpentibus aftutia fîmiîes

onini rquot; negatu eft.Cóna hos Se in cap»4.aliquiddixi. Etfî enim Deus
quot;^feflîare : adnbsp;tamen ad pleracp ÔC nobis uti, fuamc^ ÔC per nos gloriam ma

deniö, omnes uires noftras intêdere debemus:igitur ôC mêtcm, ac qiiic
'^os effenbsp;tpfîus côdgit induftrie.Chriftus uult fuos ferpentina afturia pre==

^quot;■^diint^Q^^nbsp;iplb quàm circunfpede egit omnia ^ Vnde gloriam Dei illi

f paté ipfi y • quot;ôn omnem curam, ÔC folicitudinê intendunt, ut non modo in/
'^d ôC ut Euangelion apud alios quo^ quàm latifll'me propage^«
bïï^hqua fe^quot;^quot;^ hodie,ubi cocionem habuere,munere fuo fatis ftîndi fîbi uideri^
S hi Deinbsp;morem ßdi ac fèduli imperatoris, dies nodesc^ prefedû

f^pt circunfpicere,foiicite occafîonem captare, nihil intentatum re/
.^^^Potneria ° P'q^âueuirtute,captasàSatanamentes,Chrifto adfereret,regnicM
fuilTe lijcnbsp;gloriatur aftu fe Corindiios circumuenifl'e,et Do

^ a tanta circun?^^prepoftera res eft,filios huius feculi,perniciofafua nego
o ^tamfr^-!^ J °quot;^^'quot;duftriaobire,ô(: Chriftianos negotium uiteeternaé

Hequot;,'Nittum hominibus,6(:c.Mani5. Luc^ti.) Hi lupi illi funt, in quorû me^
fun 'hfidtjs uChrifti, à quibus ut iam didum eft, hadenus cauendum eft,
quot;t^aduerp'^ «i ma ad mais nospertrahâtModis enim omnibus,ijs qui Chrifti
j^'^irutn fpirjv'^p/'nbsp;Chrifti hofte,Chriftiani fîquide uiribtis, adi

faperen/a'^^^^ caufla mouentur Se regesat*^principes contra pietatem,
t^ »niuri^ 'Oeberentpro uiribus plantare,cum nihil fît eque tolerans iugi,pa
jioft'^'^^dit emï. f ^^^^^ morigerum, atq? ad conferuandum ftatum Reipub. ido

parati funt ire duo,dare nihil recufant ad idem alios quoc^ hortanmr, ^^ulo P^^^gj
luteprincip3orant:adhuc tamê$ illisRcipub1icapcftibus,c0n-ainnocuosct ^^
homines,hoc eft, pro lupis nocentiflimis, contra ouiculas omnibus utiles, ita P ^
pars principum fscuit.ut contra nulla fcelera, nulla flagitia aque, Nec polfunt
obijccrc ftditionis,nihil çque enim ifti quos periequuntur oderuntSed efto.Si ^ ^^^
funt à quibus lèditionê iure metuât,puniant qui huius aliquid pra fetulerint : 4 ^ ^
autê uidcnt dC fentiunt nihil nifi ut Chrifti gloriS,ita ÔC Reipublica falutê at«? ^ ^^
ftratus obedientiâ quarere,cur non in tuto rclinquunt c Sed uideas quanto q^ ? ^^
plenius Chriftû exprefièrit,6«r innocentius uitam inftitueritjtantodigniorenici '
quem exempla edantur, Vnde ha furia r Sane à principe mundi, cui nihil f
inuifum atc^ pictas,Quos captiuos ergo tenet ad iliam uoluntatê, in fandos X^^ja«
concitat,tcnet autem quotquot non fimt per Chriftû renati,ÔC oues fadi,quortt
ingens turba eft,cum paiici eledi funt Nota autem quod ait:ducendos ad P^''^''
amp; reges propter fe,in teftimonium ipfis ac gentibus, Vt nancp inexcufabdes tn^
fiant,ÔC fimul à gloria ipiritus Dei,tam potenter in infi'rmis uaftulis agenris, c^
dantur pradicare ÔC ipfis ueritatem oportet,libcre^ coram eis illa confiteri.^^^
fuprà capite feptimo,fuperillud:NoIite fandum dare canibus,plura, . j

At cum tradiderint uos,ne fitis folicid,Mar,i3,Luc
gnitudine pericuiorum, qua imminebant, nunc oftendit, cuius ope, ea
lint,falutem autem ôC uic'ioriam promittit,nó qua uita ipforum in tuto fit,led q^ ^
uidaftet,atque triumphet gloria Euangelij, Sicut Chriftianis hac, quàm ^fuf'
charior eft, neque poteft iilis de uita male agi, cum Euangdi] gloria rede
Inuenitur fi'quidem,ut paulo poft Chriftus monet, cum Euangelio perditur.bP^
ergo patris pollicetur adfuturum,6C ueritaîi patrocinaturum inuide,Nam Eu^ ^^f
ubi eadem Dominum monuifte fuos narrat,ita legimus: Habere igitur fixum lt; ^ ß/
dtbus ueftris, non efte prameditandam defenfionem, nam ipfe dabo uobis o® ^
pientiam, cut non poterunt contradicere, nec^ refiftere omnes, qui aducrfa*^^^ ^^^
uobis,Nota autem quod ait:Ne fitis foliciti,quomodo aut quid loquamini,
bo ÔC Lucas Ii. ubi eadem memorat, ufus cft, Nequaquam enim uoluit D^'^^jafC»
quamhbet de defendenda ueritate cogitationem, aut etiam meditationem» ^ pci
fed fblicitam tantum, anxiam ÔCtrepidanteiTi, Nam pius dies nodest^ in l^f ^jV
meditatur,non tantum ut ipfè eam uita exprimat,fèd etiam ut alijs eandem ^^ j'lfif
dct, Vnde rede ftibiecit: Non enim uos eftis illi loquentes, fed (piritus patn® ^ ^c
êCc. quafi dicerct:Caufta non eft ueftra, unde neqj patrocinium ueflrum ^^^^rJ^iiO^
neqjuospro defenfionefbîicitosefïècouuenit,Caufîà patris eft, patronus |r
fandus qui in uobis loquitur,is nulla anxia uefira cura, uel ftudio eloquenti^^f^,
detur. Mittite ergo inanem folicitudinem, tantum fidele illi organon uos
Quod ftudentes,toto certe animo,in co eritis,fictrt alias,ita ÔC in defenfionc ^^f»
li],ne quid prater gloriam ipfius admittatis:fèd id abfq^ trépidante fölieituom ^ 10
ti fpiritum fàndum fibi,in fija caufla non defiiturum.Idem fànè fibi uolunt ^.^jjfif»
Marco Icgimus:Cum autem duxerintuos tradentes, nepracogitetisqm^ ^
tis,neq? mcditeminiied quicquid datum fuerit in illa hora, hoc loquamini'^^^^^ S*

nanc^Dominusdefcnfionisfuosreddereuoluit,nonnegh'gentes:lblicitu^ti^^,jiili
fidentemeximereeis quafiuit,non meditationem ueritatisfidelem. C^m'^

quis pro Euangelio refponfurus,nequeat aliud cogitare,num peccauerit
Chnfti mandatacAbfit,Qiif nancp peccatum fit,cogitare quod bonum ^^ „gcl^
rit deniq? hac fanda,quam uanum aliquid animo uoluere. Tantum pro En^^
refponfurus fuis cogitationibus non nitamr, ôC ^irims facundiam adfore ^^^^^tifi^
tet:caterum ut fpiritum orare tamen debet,ita animum ad pledrS fpiritus fP
dem fpiritum formate,pia pramediutionc,officîj dl,nbsp;tJf^

patro ^.^^quot;'adiieitcnda funt, nam quidam SC ex îioc îoco ignauia fua amp; toi-
dhinbsp;fmftra petunt, ab omni ledione, diligenn'c^ ftudio (cn'pairarum

S'^aturjidem ^^^ '^^ddere Dominus uoluit. Spiritus qui loqui in nobis di/
ï^r^terea â • jnbsp;meditàri folet. Nihil enim horum caro, aut ratio poteft.

^'^'^uunt Snquot; •nbsp;locus contra eos,qui in rebus Dei,humanis uiribus ah'quid

Pofitus Ö10 quot;quot; , »Denicç ÔC hic locus non fîne hyperbole, prafertim apud Marcum
^opumquot;^^'^quot; monftra Domini uerbaaddudUri fint,nullum illis admitten/

'^^^iut^^Ququot;^^quot;^ unbsp;in mortem,ô(rc. Mar.u. Luc.n.) Magis explicat pe

poterit nfï ^ pramoneat ÔC pramuniat. Nihil enim in mundo illis tutum
tîwangdion uolent propagare,ne a' fratribus quidem, filifs aut paren
mr*'quot; ^jrbum Chrifti,infrà i^îQui non eft mecu contra me eft, ÔC qui nort
ÎÎ5adueyf p'r''^#«git,Satanas cum omm' regno fuo, irreconciliabiîe bdlum ge
f aptiu/ enimnbsp;^ regnum eius, cui furori nulla natura iura ualent obfîftcre.

quot;''OS irgt;. p ^quot;quot;Pi] funtad uoluntatem eius, in manu ergo illi eft, fratres in fratres,
fl'■^•Neîrio {f ^^^nbsp;parentes in filios, ac denicp quoslibet in quoslibet concis

habuit. Micah. feptimo hac uerba ferè leguntur,
'■'^itur aunbsp;Dominû mutuatû efîè, fed ilhc calamitas populi Ebrai de/.

conf! ^^Pfquot;? «at,ut fîmultatibus, odîjs, ÔC inimicitîjs, dolis ôC infîdip, fe
'^'^a.Hic ^^^^ o ^^^^^ , diftèda ÔC difperfa omnia, nec ulla fœdcra ucl iura
5nbsp;pradicit fuos,ab alijs ifta paflnros. Subiecit enim: Et eri^

^^^'^Nolite n quot;0quot;i('fibus,quo fatis fignificauit ad fuos hçc pertinere. At infrà cû
h inrpnbsp;uencrim pacem mifîfurus, oraculû hoc Micha adduxit, ÔC

ft^*^ Prouerb !nbsp;^ «^«^^i» prgdixit.Nec diffimile ueri uidetur,fiuffè fermo

^'^'ficarefoiif^Â^'^^^quot;® maximum animorum diflidiû, atcp exitialem difcordiam fi
nome^ quot;quot;t'Probe autem animaduertendum, quod ait: Eritis odio omnibus
^'^ftitiam ti^nbsp;eft,mca caufTa. Ex quo iam aftima, humanam fapienaam

J^aretj^^ç' ^ uiresliberi arbfrrij.Qiios enim quibusiibetflagitijscontaminatos, Vnde bdiuiti,
jy rececjynbsp;domeftiCi aut alias amici exiftant, eos, cum ab omm' quo chriftia/

f. ^cam ^^nbsp;iuftitiam in Chrifto cum ampîedûtur ipfi, tum hortan^ m labounti

ius autfœdus fànctû.Nota autem, Chri
Ott?® ^Wtus quot;^quot;ant,ita quoslibet demereantur,ccdant ôC ferant omnia, quod
i'lla K o'^^ Knbsp;perfecutionis,quam fuftinent.Leuiculum hoc.Dixit

Dp. f hon^jj^ ^quot;'i°jïshominibus,ut habent exemplan'a Latina, quare philofophia
L '^^erafif eft,nondû in filiosDd renatis, odio haberi Chriftianos, licet
ll^JJPlartbiis p prafenti loco nititur.Necp enim additû eft (hominibus) in
^^''nalisQ^'^^cis.Dominus uolin'tpradicere fuos ,àpluribus odio habendos,
(li. ^quot;quot;^«! qu/r k 'nbsp;plena funt,

quandoquidê pauci exiftunteledi*
fcf ^^antaïî^'^quot;^quot;^'quot;^^nbsp;Hacconfolatio,faIutisqjpromifgt;

t« rt ^omnibn 9quot;amlibet in mortem traditus, ÔC morte aftèdus, atqj odio habi==
nç^fetur effe n?nbsp;repugnando falus hac aditur.(iuam d fî crede^

Sed prêter lianc faUm's in fine adfuturx promifîî'onem, etiam fugam co ^
perfecuridnquitATOS fucrint,in ciuitatc hac,fugite in aliam. De fuga in pedecuti
fiipra capite quarto, fuper illudtCum audiifet autem îefus qudd loannes »»mti ^
lèt Chrirtiani ut glorix Dei uiuunt,!oquimtur, atc^ agunt omnia, itâ etiatn tgt;n
ÔC Apoftolos fecuri,in tempore tam fugient,quàm c6fiftent,ducente illos
trisXhriftus autem hic non tam ftigam periculorum fuis prxcepit, quàm
cx ciuitatibus indignis uerbo,ad eas,qux dignx illo effent,migrationem,lie« ^
uere fratribus illos,ad horam ufc^ apan-e conftimtam, ita edam fogere
pericula uelit, fiquidem hoc medio feruare eos pater ftanierit. Quod ante ^
tllis uerbisiCum uos perfecud fuerint in ciuitate hac,fugite in aliam,iuflerit nO
fugere pedecudonem in hac urbe illos prementem, quàm prxpropere fe re'^'P^^
aliam,uerbo magis dignam,fequentia uerba efus indicant:Amcn enim dico uo ^
no perambulauerids omnes ciuitates ïfraëliricas,doncc ueniatfiliusnbsp;„.gjio

ifta hoc fenfu uidenmr prioribus fubieda.Si qui Euangelion pacis,quod o^c^^ ^^^
fiiftinuerint fufcipere,fed perfecuri uos fucrint,cfto illos defer/te, thelauro
dignos, led fic ut quàm primum ad alios cocedaris, qud plurimum frudus
fcrnper enim crir,quo prxdicatum abirc licebit, Nam uel paucas Ifraeliricas ^
ad quas inprxfendarum uos ablego, non poteriris prxdicando omnes perowr^^
regnic^ cœlorum per Euangdion'participes reddere, quod eft cas perficcre ( i
T^.bTHTi legitur ; donec filius hominis «eniat,ne dum urbes genriû, ad quas a f .
redione mea uos amandabo. Vndefemper erit, quo côcedatis Euangelion Pquot;quot;^
tun',quamlibet multis locis pdlamini. Nihil itacp contamini, nuîlas nedite m
fi qui indigni uerbo u tx fefe fecerint,uosq; àfè repuIerint,eueftigfo alio proP^^^ic
Satis erit èc fiiper quod agaris,fî etiam uf(^ dum gloriofiis orbem iudicatum ,
ro,,durare pollens. Et profedo,ut ex parte cxcitas Ifradi accidit,Rom.ii, Apo»^ j.^
uitates Ifraelis non perfeceruntad Chriftum conueriàs,donec funditusfere
fx iuerunt excilx,amp;: quem fifium hominis, fèd faluatorem contempfèrant,
fuerunt filium Dei, fed ultorem, Nam de aduenm ftio, quo per Euangelion
regnare cœpit,hoc,cum ait Donec ueniatfilius hominis, intellexit. Nam ho^
fti aduentu inclarefccnte,uaftata per Rom anos ludxorum regio fuit.nbsp;^^ffi.

De myfterioconucrtendi olim Ifraelis torius,dum adueneritplenitudo
cuius uno uerbo Paulus,Rom.ii.meminit, multa autem in prophetis uidet^*^ P
ri mentio,altioribusfpiridbus,tradarepermitto. Sf nos interim, uere Chriii^^J^fi^
f erimus ampledi, ÔC inter eledos ex gentibus Cenferi, nihil eft quod prxtcr«^^
deremus.Suo tempore nos dC alia doccbit,propherias tamênemo contemnat. ^^^
dem ab analogia fidei non abludant. Omnino enim uidentur fcripta
magnahuicg'enripolliceri.Quapropteromninobenfgnius nobis ludxitra i
erant,Ô(: qux Paulus Rom.i i.monet,probe nobis perpendenda,ut ÔC nos ill^«. ^jjc'
cos patcremur propter Euangelion, contra autem nobis nihilominus diledi
renjur,fccundumeledionem propter patres.nbsp;,'j,frigt;

Non eft difcipulus fupra pfxceptorem ,Luc.«.Ioan.«.8e loan.tf.) Hortatquot;
ut demandatâprouinciam Euangeltj prxdicandi gnauiter amp; animofè ohcan^
remptis omnibus periculis, qux fanè maxima impendebant. Et primum
eos ab exemplo fui, qui magifter ÔC Dominus if^forum ab impijs
perfccutionê ferebat, exnemum quocp jDauldpoft fuppliciiï ab illis fatums, q^^ qtjf
omnium maxime moleftum eflè oportuit,qux ex Deo ad fàltrtem hominum» ,
dem ludxorum potiffimum,nempe populi feledioris,loquebatuf ÔC
moniorum uirturiadfcribebant,ipfum uocantes Beelzehub,ô:habere
irm. Cum ita^ipfe prxeeptoi'gt; Dominus ÔC paterfamilia's ipfonjm,hxc grti
riebatur^sardm adhuc expeft^ôs erat,rede difcipulis,feruis,atc^ domefticJS

phus ducer pnbsp;eos,qui hoc malo Iaborant,fimiles cecis, alios cecos fcohannbsp;tfi

lb,quot; J'j -nbsp;^quot;^^tu aliud expedari Hon poteft, quam-ut um'cp incidant in

quot;quot;^ut niaeiftpnbsp;^^^ difcipulus fupra magffitum, perfedus autem omnis cni

h ^ ^Oî'QuSn ^quot;quot;^'^ando se calumm'ando reprehendit Se corrigit.Qiiales igitur red
o«orem,monitorem Se ducem coftitueritcNihil fanè nifi cecos.
aanisd ^ftquicunc^ magiftrum fuumdifcipulusfueritaflecutus.
quot;^T^'in oft] ^quot;^^^^'quot;quot;O'Ufiis eodem prouerbio Chriftus eft,horfans ad fui imitatio/
Dom ^^ 'ïiutue charitaris Se modeftie.Ita uideas,libenter uulgaribus fermo«»
«Uaderet.nbsp;' agentem poriffîmum hoe, ut pietatem rudibus animis per'

n^'^ma Jam/quot;^ ^^gfiur,immurato ultimo elem«o, ut ferè fit, cum in aliam lingua

ri '■'^m cal,^nbsp;^quot;dei ita appellabant,utfupra9. Se infi-à u, patet, cUm

hominun, p u 'quot;^^onis, quidtie ualeat fapientiflîmorum ac fandiffîmorû quo^^
Uni^ Q^^.quot;quot;mario,cum Chriftus in quo nihil non diuinum apparuit, corda
ne^siÜorumquot;'^'^ ^^pienriflimis atcp optimis, Beelzebub haberi potuerit, aut fi
Sïnf infam®nbsp;habinis,falfd Se contra ipforum confcientiam,hoc nomi/

Uel] .hil eniJ ^ ^ fandis,ut externa fc quidem fpecie uenditant.
tji, rÇft Q,r S'quot;.nbsp;rctegendumiMar.4. amp; Luc.«;Se i^.) Et hoc prö

1 , 'quot;Prâ cào^ alia ratione Dominus ufus fuit,nimirum Mar.4.Luc.8. De
^(hil îeVquot; quot;lud. Vos eftis lux mundi. Hic autem hoc fenfu adduxit : Vulgö
quot;quot;^gni h?K T ^'p'quod non tandemrctegatur, ita Se mea dodrina atq? Euari,
Q quot;'Slui in luce^ rnbsp;occulwm fît, propalandû erit. Se quidem per

tn nonfi ? ^^ ^^rem, id eft, quantnlibetfecreto àmediclapercepiftis^
»len ^'■^ qudd tITtnbsp;à mundo perîècutionefacieris : fed iuflî uos illos nihil

dar^ùt.ut Rlow- P i® flfis,quàm in me licere poffît,me autem - • - -
Uobifinbsp;promoucant.Sufticiat igitur uobis,fî :

.. BNARR, cap. X,nbsp;_ xji

^ati'o autem huiuscxeo inteîIigiairqiiodpraîfBifît/uf'
^atis bene aor • quot;t ficut preceptor ipfius,amp;:c.quafi diceretiuulgo creditur dC écitun
^^atidoqm? ^jfcipulo 8C feruo, fi habeatur ficut fuus preceptor ôe domînusî
fi cquot;nbsp;hue quidem,ne dum ultra peruenire conceditur. Credi/'

[» Uobis accî^'S^^rquot;'^^^equidem habittrs fiim 2e habcbor,nihiI adhuc ma/ .
^nefecit It Confiderate me,diledum pani fih'Um,cui indubie SC bene uult SC
•quot;^^'Promouenbsp;exercet per ma!os,fed hoc pado, ut dum iih' putant me ledc

difcjDiTl^quot;' ^^^^^ fœiicife.«em» Idem uobis ufu ueniet , ubi perfeueraueriris efiîr
^llud • No î?S^quot; quot;leum ab üfis perfecutionem fufiinebitis.
^'futn.uiurniî ^nbsp;Sec. uulgi protrerbium fiiit, quod Ôe aiiàs,atc^ in ahum

^^Prehendendf^ _ ^^ dehortamr â cafiimniandi ftudio, ÔC libidine aliéna No» 4 difd

dubitâtéjfî mei modo difcipuli perfèueretis, idem uos commodi ab impiofS jj
percepturokLùca.n.utitur prouerbio hoc:Nihil opertum.ôCc^ad dehortandum
hypocrifîjqudd tandem retegatur,quicquid ad tempus fimulatio texerit»
ENARRATIO SECTIONIS IHK

mea mundo adhuc occulta pafîîm inuulgetis » id quidê mundus feret molefte aö '
Ut nihil moIeftius,nec^ omittet quicquâ, quo uos prorllis è medio tollat, h^c
ingenue uobis praîdico, fèd uidete quid fit fado opus, Pater uulc ut Euangelion P
blicitus anriimtietis,mûdo quamlibet inuito,mundus autê nihil feret minus, b' ^^^
nihilominus patri uoîueritis morê gerere,ut par eft, amp; è re ueftra,uitâ adducetis
fta-am in periculum ineuitabile.Sin hoc reformidantes, mandats patris contemp^^
tis,non uitam modo hanc carnis,fèd animae quocp adducetis in geennâ ♦ Si ita*^
atidire uultis, moneo SC hortor,ut homines malos ne metuatis, -^bus nihil pi«« P ^.
mini in uos poteft,quàm ut corpus forte occidât, quod aliöqui deponendiï eft, j
immortalitatem perueniatis, patrem potius obfèruabiris, qui iratus anima quot;'quot;fgfc
corpus poteft deijccre in geennart.Hac Paulus lènfît,cum i,Corinth.9,fcriberet.
nim ft Euangelizem non eft quod glorier.Necefîîtas enim mihi incumbit, Va^ f .
mihi efinifi Euangelizem, Nam fî uolens hoc faciam, premium habeo:fînlt;i^'
difpenfàtio commilîa eft mihi,Degeennan fîiprà capite quinto.

Tertkrdtio, Nonne duo paffercuîi,minutoafreiLuc.i2,) Tertiaratio,quaÄpoftoIosco ^^^

mundi perfècutionem munit, quod nihil pofîît illis fîne uoluntatê optimipa^®,
cidere,quandoquidem uiles auiculac n5 cadant in terram fîne patre illorum *
autem emphafîm illud:Sine patre ueftro,quafî diceret: Pater uefter eft, non P p^j^j
lorum,quT poflit igitur minorem uobis, quàm pafferculis curam impendere
ueftros numerates tenet,nc(^ tantillum fîne ipfîus uoluntatê uobis poterit acc^ ^^^ P
Qsia autem uoluntatê patris ueftri, quo nemo melior, nemo in ueflram ^^^^r Lia
pêtîor éft,acciderint,fanè mala eflè uobis haud quibût,Ne igitur metuatis, fed n
celfoc^ animo iniüiidum munus obite. Miram autem hic locus confolationem ^^
bet,ft eum fide qiiis perpendat,omnia difpêfantur àDeo, fîne cuius prouiden«^
uel tantillum,ulla in re quälibct minuta', accidercpoteft. Ts iam dignatur pat^*quot;
omnium in fè credentium, später bonitate incomparabili', quid iam
re,non optabile,nedum ferendumc Vnde Paulus Rom. 8, Seimus autê,quod i] ^
diligunt Deum,0«}inia fimul adiumento fiint in bonum,

Quim ratio Ömnis igftur qui confitebitur me coram hominibus. Mar, 8. Luc, 9.6C i tO ^j,//
ta ratio,qua ad praedicandum intrépide Euangelion fuosanimatNihil fanèoP
lius, quàm coram patre cœlefti agnofci ôCcommendariàfilio. Debemus tg^^^^^/i
nos illum uiciflîm agnofcere ÔC pradicare coram hominibus, quantumlihet 1 ^.j-f/
ni Uideatur periculoftim. Qtidd fi uero nos eius, atque fermonum ipfius p^Jy ^^jjit
idc^ in generatione hac peccatrice 6C adultera,quod eft ipfiim negare, pn^ebi ^^^
quocp noftri,at(ç negabit eflè fiios,ubi uenerit in gloriâ patris fiji, cum an^quot;
dis.Et quidem iure optimo,utpote, quipluris fecerimus mortales,
tores,amp; à creatore fuo aduIteros,quàm eum, qui noftri tamen caufta mortem
tere dignatus eft,qui Deus ÔC iudex nofter eft. Illud apud Marc. In generation ^^^
peCcatrice ÔC adultéra, quanquâ jfjeculiariter in gentem ludaeorö copetierit,
bus primum Euangelion annimtiari oporteret,ÔC quibus in lege ÔC prop^^^^^/jmplj
identidêöbiedumfiierit,in omnes tamenimpios fimul quadrat,qüarenofter ^
citèr,coram hominibuspofuit,Habetautem miram uim adperfuadendir,irt ^ f^c^

P^^dicXquot;*^ mortalibus.Qiiid enim magni eft,fi etiam ChttHum confi'teamur,
^^ 'Pfe nonbsp;mortalibus, malis, quantiila quafo hac ipfi gloria eftj*

^^^•■nutn be^nbsp;^^^ ^ angelis confeflus fijerit, ftios!^ agnouerit, erimus

fiquot;^^ perpenfa, nihil non audere pi-o gloria Chrifti compellent;
gnat cum iquot; r ^^f^m peccatrice dC adultéra generatione le confireri exigit, nô pu/
^^'■^clicari adf cap.T.ubi uetuit,canibus proijccre fandum. Eledis enim uult fe
^quot;Pïà eorf^^ 1nbsp;coram malis, lït illi impietatis fua conuincantur ♦ De quo

uenerim ad rtittendum pacem, SCc. Lite, n.) Prafumptio
P'quot;°Phcta3 Jpacem,rerum(^ tranquillitatem in regno Çhrifti funirS, apud
luh , audieranti ut uel illud eft lefchaia.^.pacis eius non erit fiirtis.Et ».Ha
mS id quot;ftnbsp;Paitlo«^ poft î Non addigent, née perdent,in uniuerfo

'^^^«■eleclosnbsp;pr«dixerunt.Sed in monte fando Doinini in ierufâlê,ho'c ä,' ^dx drißi

pates 3iv.u '^èntia Domini donatos, paceiri futurâ uaticinari funt. Nam aun^i no» fcrrenUi

, ates aift^iÇièntia Domini donatos, paceiri futurâ uaticinati funt. Nam quod nan i
f f quidanbsp;agho,ô(: pardiis cum hoedo accubabit, ÓCc. non intd

In p?P,quot;fant,malos ita cohabitaturos bonis,fed nullam nocertdi uim fore
, quot;^'Philip ^ habetur pax,fed à credentibus, ÔC pax qua exiiperat omnê fen/
a'^^'^'pietur Dacquot; quot;' preffuram experiuntur. Sed immutato hoc mundo^
.^^ampQfX^*sj:ofiimmatio,quahic fperatuf.Quoniam ergo ad hanc pacis reuegt;
p^^ aduerforum tolerantia perueniri oportet, ut antea Dei uirtus
appareat, pradicit Chriftus qua primum fui fint in mundo»
h,- ^'gcàtiusnbsp;fibiftólicitatem ab ipfo pollicerentun

î^n ^^àtn q,,^nbsp;confideranti,uidetur hic Chriftus, non tam qua fuî à repro

r.;quot;^ ^fTentDaffî ^quot;ter fefe,pracipue uero obftinari ludai, illucefcentefuo re^

iu?'^ ^anquiii ! Pequot;eq,uetur,neq? putate modo inftare tempus,ut uos ludai omni
btc fïieutnPe»'^^ruamini,multoalitereueniet.Adfumquidem,utquicuncp AuUf^H»«
tUar^'^Piptatem rinueniant animabus fuis: at terra QC gens hac, pro/ Udeorum uti
omÛ-'^'atcfi m^Jquot; f ^nbsp;pace^ut nuüqUam fit aque in ea tumul detur hic prâ

nigt;, ^'^atîr^f 5 eft.Domefticihominis,hoftescuiuscperunt,rumpentur dixiße»
inR? ^^»cah p^nbsp;^quot;^û erit à ui ÔC infidijs, atcp omnino infplebitur uarici/

^ Jajitur fannbsp;bcnigni de terra j ôC aqui inter homines non fiint, uniuerfî

alnVDrnt^?quot;^ adflidio ÔC calamitas imminet.Bene uobifcum agi putate, qiiî
fitJt^ propterXf'nbsp;pari,quod fohdam falutetti adferet, patientur ÔC

HirL '^ihi quid ^quot;ipi^tatem,quorum ideo Calamitatêigeehna excipiet,Atcp ità
Ui f 5^oreÖomnbsp;uerbis indufaeôfolatio, qualêlirmeiah Bs

^ eJscindoT^'^quot;quot;quot;,quot;^^^'^^^^*^^«^ inquiebat,dicitDominus:Ecce quos çdific3t
'OC quos plantaui,ipfe eud o,to£â nimir«hanc ierrâ,Et tu querisfibi

grandia, ne quaîm, nam ecce adduco calami'tate fuper omnem carné, dC dabo i
uitam mam uice prxdaè,ad quaecun(^ loca perueneris.Cur praefèritia fîc ^ccip'
putem,ratio efl:,qudd Ciirifi:us omnino Micah teftimonifî uidetur adduxiiTe, iquot; ^
tem aperto aperdus loquitur de conflidadone impiorû inter fe. Ad lixc uerba_ F^^
hic Chrilti,plane adimpios pertinent,cnm ait: Veni utdilfidere faciam hom'^^^^j,^
uerfus patrê iiium,amp;cPi] enim dC fî ferant, ut à fè diflrdeant ali], atcp cohtra fè m
gant,ipfî tamen bono malû perpetud uincunt, nec^ infurgunt aduerfus qquot;^*^^^
quantû in ipfîsefl:,pacem habentes cum omnibus hominibus.Impij piosin mor ^^
tradent, ut fuprà prxdixit, pij autê pro illis etiâ anathema eflè cum Paulo ^j-g.
At uero fî hxc de malis intelligamus, quos Chriftus prxdixerit fe pertiW'O^^jßc
atcß contra fèipfbs mutuo concitaturum, uidetur pugnare illi loan. No enim
Deus filium flmm in mundum,ut condemnet mu'ndum,fèd ut fèruetur mundum F ^^^
ipfum.Verum hoc loco loannisprgcipuUm Chrifti erga hominûgenus,quod
dum uocat offîcium,quod cft fàluare eos à peccatis, amp; fpiritu fando donare, P'^.^^j
Catur, quod ÔC uel folum agens hic in càrne curauit: in prxfènti autem, Do^i
prxdixit,quomodo fuus aduêtus, terrx ludxorû primum, deinde ÔC alijs nono^^^j^^
ceflTurUs fit,indubie ad internitionem,fed poft glorificationê eius.Cum enim in ^
nam m ultorum eflèt pofitus,prxdixit hic,hoC potiffîmum terram TudxorunjrC^P
turam,fi'cut fânèid experta cft uaftata eiufmodi excidio, cui fimile ÔC xque ho^^^
dum,nullx hiftorix memorantSi cui autem magis probemr prior enarratio, ^
Chriftus his uerbis Apoftolis prxdixerit, quid à domefticis paffuri eflènt fuis,
fauere uidentur,qux fubiecit:Non eflè fè dignos,qui patrem aut matrcm,filiiî'^^-f,
to«« httc*' filiamprxfedilexerint.PorroLucashisprxmififlè Dominum quxdamme^^^j^^
nimirum hxc : Veni ut ignem in terram mitterem, ÔC quàm uellem iam efîè ^^ (fl
fiim.Oportet uero mebaptizari baptifmo : ôC ut coartor, donec perficiattir • lê ^ P
hunc Euangelij prxdicationem intelligo,ad qux fecutura erant qux fuprà
dixitullum igitur igneni optabat acCenfum,id eft, regnum fuum iam orbem '^ „on
lè.Verum baptifmo mortis,de quo ÔC infrà ^o.antea baptizari ipfum
potuit planeprxcognitum hominem Chriftum non adfligere: inde ergo fuit'^'
artarife diceret.nbsp;-i cfup^

~ , Qui amaueritpariem aut matrem fijprame.Luc.9.i4.) Rede hxcomnib^s,
rioribus fijbiecit* Siquidem expedandum difcipulis erat, ut à parentibus ÔCj} 'î/
mortem traderentur propter Chriftum,Ut(^ ij qui Chriftum non recepifîènt»
cem quoq? omnibus malis eflènt infèdaturi, hinc côfèquens erat quod inim'^-'^iiC
horum,propter Chriftum fufcipere oporteret,ac eos in extremis malis àeCerct^',^^/
autem naturx affedus répugnât, ideo in loco Dominus monet opus eflê o^^^
da fln',atcp rerum omnium aïnegationcHoc uero eft illud odium, de quo ^^iH

quo pado fimul animam quidem fiiam, nedum res alias,in periculum add^^'C
tiflîmum, ÔC haud raro chariflîmoriï illi capitalis fiifcipienda erit inimicitja'h^^ic/
tem oportet Chrifto addidum fiisc^ dec^ habere. Vnde qui id non poteri^ '
ritq^ quicquam Domino charius, is neep difcipulus eius efîè poterit r quia E^^ |i
lio promouendo ftudere non poterit ut oportet. Cxterum quantum cum Ch
cuerit,domefticos aded defèrere,aut odifle non licet, ut infideli deterior fit. . ^pd
non fumma charitate compIederetur.i.Timoth.5.C5modum autêfubijcit^'î'^g^ çct
accipit crucê fiiâ ac fèquitur me,non cft me dignus. Nequit nancç abfi^ ^t
fecurione prxdicari in mundo regnû Dei, quapropter nihil certius cruce quot;y ^^df '
qui ferio uolet Chriftum fèqui illud prxdicando, mundoc^ teftimonium

eCu/? ^«nt.roan,7.Äd idem fkcit.quód fèquit Q_ai miicnerft âhimâ a««,
Jipducerenbsp;''^^'quot;«raaonêhabuerit,nolueritcy in periculû eam propter me inuenitur bé

^^enitnnbsp;^nbsp;à mc manet alienus , qui folus lèruare ea potis iiim» ditur.

f quot;^'is ut Clii-in-V Vnbsp;perdiderit,dudfâin certû Euangelij caulfa pericu/

r^'QualidicerS. recipit,ÔCc.Mar.9,LucioJoan, cap..9.Hachïrfuàtonfolatio Quiuosrecîi
^^ habendinbsp;mundo odio ftituri fîtis, at^ omnium reiedamen/ pit ,mercti^

uerbis nlft^T? quot;^'^^'Pa»» àtcç eledis omnibus fiituri eftis.ut qui uos rece pit,
adeo nô fol quot;abens fidem, 8C uobis beneficia impeiidens ^ me recepturus
? P^^em eadpmnbsp;^ P^^quot;^*quot;nbsp;' ^^^ritrâ Uos reiecerit, me

ftnbsp;cenm??^'quot; Pquot;'quot;^^® qugretis,fîtis ipfî gloriamri in media eriam per^

quot;^ores Çn^ f u recepiflè, quicquid propter mc damifirritis, fîue parentes;
c ^'-^didèop^^^ ' fîibftantiam, aut quicquidid demum firent de que
- Pronh»!nbsp;icquitur:Qui recipit prophetam nomine propheta, 1

in?''copia n jnT^Vquot; pr^fenri tempore,ueftra copia illörum fuccurrat inopia,amp;:

teï? ^^ »ntelhÏÏv luccurrat inopia, ut fiat «quabilitas. Hoc didum Chryfofto/

Ij ^Poralinm fra f ^quot;^ï^g^ificare Paulus uoluerit, fîcut Corinthij copia fua rerum

Uei^^^^ ^it,fîLie ta quot; ^^ ^^^ arquabiîitate fpiritalium amp; corpöraÏiUm rérum

ra-TvP'^'^ere mô ' T «quatus propheta iufto aut difcipulo fuerit, ilîosœ
L J'erceH.' ^quot;^rcedeiDibrSi-poni'i-^rliVtriii- n^n^ pton,'.«

«lîirc À^^ra fp •nbsp;iupra.7.L^ommus laiis ceiratus eit,UIgt;l propnetlS qui/

qui f'^l^^'quid iam? quot;r habent mercede omnes pîj, quicquid inter fe donis
»iQ,^- Potum a n^ »^quot;cipicns prophetam, propheta ipfo inferior exiftat f Sic

eft,contemptiffîmis Chrifti dederit^
dçiS- ° ipfi ben f a amittct. Na qui difcipuli nomine cuiquâ benefacit,!
libf quot; ^udiet ab eSquot;*^nbsp;fuum,erga illû declarat, ipfumq^ uere poflîdcbit, aô

^ «berces uell'' quot;quot;nbsp;'quot;«^o Chrifto ipfo,amp;: poflèffîone regni Dei ani^

illos Optima hoc nomîne,quod Domini funt,competere qucatcHâud le
men,hoc didum Domini expendens diligentius, an non eo Dominus intelle ^^^
benefacientem prophete,iufto,difcipuîojle iam participem reddere eorum, ^
falubriter uel docent, uel faciunt» Qui etenim operantem alit, ut operenbsp;^jj

mercedis quam iJIemeretur,partem fibi iure uendicat» Mercedem autem accip
ÔC Paulus i»Corinth»î.ubi de plantante,^: rigante fcribit, quemlibet pro fuo la ^^^
mercedem quoc^ percepturum.Gratuitam fiquidem Dei repenfionê, mercedi ^^^^
mine intellexit»Ifta uero,nomine prophete,iufti,difcipüli,perinde efîe,atc^ t ^ulc'^
£â,quôd quis Domini propheta,iufl:us atc^ difcipulus fit,declärat preter alia ^^
ter illud Marci sgt;.qui quod poftremo hic loco ponitur^fic extulit: Quifquis eni
bibendum dederit uobis caJicem aque,nomine meo, quod fitis Chrifti,
uobis,nequaquam perditurus eft mercedem fuam»Nam fui caufîà neque j^es
ne(^ iuftus,aut difcipulus fiifcipiendus eft, fed propter Chriftiim. Cui ut pi] ^
fefe totos confecrarunt,ita in ipfîus grariam agunt omnia»

Memorabilis uero hic locus cft,quo monemur,ôt:quâti nos Chriftofimws» 4
fidem profedo in ipfum nofkam haud parum debeat confirmare : tum quanti
fim nobis haberi conueniat eos qui quocûcp modo Chrifti fuerint, quod iure a ^
dat charitatem» Vricç fi Chriftum uere agnouimus, nihil prius ducemus, qu^^
demercri:fcientes ergo ex ipfius oraculo nos tum demum ipfum demereri,quti' ^^ _
nefacere operam dederimusijs qui eiusfunt,amp;: inter hos etiam omnium ^^

Quidam ecclefiaftica dignitate,ut fibi uidentur, precellentes, hec ad fe pert'
putant,contendentes,Chrifium audiri atcp recipi, cum ipfi audiuntur ÔC redÇ^
etiam fi nihil faniloquantur uel ftatuant, Chnftum fperni,fi ipforum cémenta
non adoret.Sed ifti nimium fe fallunt, cum nec^ difcipuli Chrifii fint,necp 0Sf
aut iufti nomine ueniant, de quibtis hec fblis dida funt. Abnegent ifii fè^et'H^ p^
ÔC Chriftum fublata fua cruce lèquantur,nihil loquantur aut agant,nifî ex fP^^^^^^cC
tris,Se audient atc^ excipient eospîj,Chrifti nomine, Sin fiia querere ufcp, atq^ ^^^^
re pergunt,fciant îe afienos efîè,quorum uocem oues Chrifti audire nequeunt'
nis decimo»nbsp;, Jio^

Lucas preter ablegationem duodecim, amandaffe Chrifiu, ÔC feptuagi^a ^^^
memorat,quos binos mifèritante facicm fuam,in omnem ciuitatemamp;: iocuj^yj,
erat ipfe uenturus.Eüs eadem mandata dedit, ut nihil uideatur î|s que dida fu
îjciendum»Notandum autem,quid potiflîmum Chriftus in terra operis,
tum per fuos curarit, niminim nihil ante inuulgarionem Euangeli}, ÔC F^^ n^
nem grarie Dei.Nam fi ea recipiatur,uita eterna receptaeft,Ô£: fine ea, nihil n ^^^
xium eflê poterit » Primum itaque Chriftianis digniffimum opus fuerit, dare of
uerbo ÔC uita,quo larifîîme gratia fada per lefum Chriftum diuulgetur.

T F A C T r M eft, cum finem fccîffet lefus mandat^oi
decim dîfcîpulfs fuis.prcgrefTus eft illinc,ut docetet ^ /ii
caret in duitatibus illorum. loannes autem cum audi» ß
carcere fada Chrifti «miffis duobus difcipulis (ais, ^^^citc^
Tu es ille qui uenturus eft, an alterum expedamus *
----fpondenslefus dixitillisriterenuntiateloanniea ^ .^t,

ditis6Cuidetîs.Ca2duifum recipiunt,ô£ claudi ambulant, leprofî muo«^ jîj
SCfurdiaudiunt,ÔCmortuicxcitantur,amp; pauperes la:tum accipiotit

^^'^ftUrt, ^quot;^^tn illi's, cœpÎE Icfus dicere turbis deîoanne : Quidexiftis in SfH.i^

Ctvi.-i. .. ^ te. Amen dirn nnKid nnn rvnrr-ncfm't-mfprpoc mu' ^1;^^f•l1tt^nl»

'orum ^^'^^'o'^loannc baptifta. Attamen is,quirainorcft{areonocœ''
p^^'^^a'of illo eft.nbsp;^nbsp;^nbsp;^

Patitur ^'ebus loannis baptifl:«,ufq?ad hunc diem regnum cœlorum uim Seâ.^.
^^«tiet^quot;nbsp;^am omnes P^ophet^. 5C ipfa Lex ufq?ad

habet. Venit filius hominis edens ac bibês,
^^'^^^tohl ^nbsp;comcdonem, uini potorem, publicanis amicum ac

f ^^f^i'dan f'^^^^fum eas non pcenituiffet. Vx tibi Chorasin, us tibi
rfutitnbsp;fi urbe Tyri.autSidonis fadsfuiflent uirtutes, qua:

Attam-facco ÔJcinere fcelerum fuorû pœnitcntiam egtf
5Et ty Q^ quot;ohis, Tyro amp; Sidoni tolerabilius erit in die iudicii quâ uo

^^ ^^ coclum exaltata,uflt;|i ad inferos detrahe
j ^Otjj- Sodomis édita; fuiftcnt uirtutes, qu^éditai funt in te, man/
^'^^^iliusnbsp;diem. Veruntamen dico uobis, qudd Sodomis to^

Inflfo^/^^'nclieiudicti.quàmtibi.
' ^ ^^'^fï.qu quot;^^^oudens lefus dixittGratias ago tibi Pater Domine cœ/ SfÄ.rf.

hxc à fapientibus Ôi prudentibus, K reuclaris ca
^ ^^^'^'^tîieo '^^'^'^'^^quot;»thonauo untasapudte.Omnia mihi tradita funt
nouit filium nifi pater, neq? patrem quifquam nouir,
P ^nbsp;uoluerit filius reuelare. Venire ad me omnes,qui labora/

ÔC humiliscorde, ÔC inucnietis requiéanimabus ue/
Sî commodum eft,Ôi onus meum leue eft.

mandâdiÔCcO Egreftî àdomino
n j •^iJ:^!-quot;^^^a'itEuangelizantes ôC curantes ubic^. Luc.?, inte/

ftuT^^ ^^ pucopis,qui ne per Apoftolos quidê Euangelizare, curarccp mi'
^PotiOîtnum^nbsp;clignantur.Rurfum uero uidemus. docendi opere Chrî

loannes autem cum audiffet m carcere fàda Chrifti Lue.?,) Lucas fcri'bu ^
ftum,antc à mortuis fihum uidua in porta ci'uitatis Naim in uitam reuocalie» P^^^j
fènte turba hominum copiola. Vnde timor illos homines acceperat,amp;:gloquot;^^^,j,
Deum, dicentcs:Propheta magnus furrexit internos,amp;: Deus uifîtauit P^^^^
Necp enim aUo poteft Deus luculentius ftium erga homines fauorem declar^,^

mittendo ilh's Prophetas fuos, qui fui cognitione illos erudiant. Ergo exijt»'^

mor in uniuerfam ludaeam de domino,fiC omnem finitimam regionem.Nut^t
runtcç loanni fui difcipuli de his omnibus.Sic fada domini m carcere loanne
cepit, ut nofter ait. Hmc conuocatos duos ex diicipulis fuis, mifît ad lefum, ^
illum nomine rogarent, an iplê effet, qui uenturus expedabatur Chriftus, ^j/
adhuc alius expedandus.De hac loannis quaftione multi multa dilputarunt-^^p,^
fîmilior eorum fentêtia eft,qui cenfent,non fua caufla loannem, fed
qui argre ab fe,ad Chriftum concedebant,fcifcitatum dominum, duos hos du
los amandaflè. Ipfè nanque dominum faris certo, Chriftum eflè,amp;: agnouerat ^^
ÔC alijs pratdicauerat,de quo fùprà cap.î.in illud: At loannes prohibebat
infciétia pie^ nem in ergo hic,ut ad unum magiftrum noftrum cccleftem,dominum lefum ^^^
tatis unius ftum cimdos ablegemus:ne quis fîbi quenquam difcipulum uel adducat^d ^^
chrifti difcif ci fînat.Miniftros huius magiftri unici,agnoici fefe uolunt cum Paulo.'.Con^^^^
pulos ejfe Of quotquot ueritatem docent:pfeudo enim Apoftolorum eft le ipibs magifl^°®
portet, rCjÔC poft fè dilcipulos trahere, Ad.»o,nbsp;/^Wb'^'

Et refpondens lefus dixit illis:Ite ÔC renuntiate, loan.ôCc.Luc.?.) Lucas ic ^^^
Chriftum in eade hora,multos curafTe à morbis ac plagis,ÔC fpiritibus maliS'
cis multis donaflè uifum,at9 tum dixifTe nuntijs loannis : Euntes renuntiai^ ^
ni,qu« uidiflis ÔC audifiis,quod caci uident, claudi ambulant, leprofî munda ^ ^^
furdi audiunt,mortui refurgunt,annuntiatur pauperibus Euâgelion, dC
non fuerit in me offenfus.Iam uel ex hoc Chrifti refponfô,patet loannê non ' ^ fC/
difcipulorum caufîâ,dominum,fî Chriftus eflèt,rogafîè,fadis nancp ipfè mal ^^^^
fpondere,quàm uerbis,quia difcipulis Ioannis,non uerba fed fada,defîdcraba^^^j
indubieqiioddelefuturbistam diligenter teftatus fuerat, fîiis difcipulisloa^^j,^
haud qua^ tacucrat:fed quia extemâ fpeciem, quae in loanne propter uitar ai' ^
tatem,quàm in Chrifto cômuni ratione uiuendi côtento, auguftior erat,me0^^g/
pulorum ufcp morabatur,necp inducere in anima poterant, tanto lefum fîro P^pjO
ptore prxftantiorê eflè,mîfit illos ad Iefum,poftq ipfî iam famam eius mir^ri ^ (c
fenr,ut fada illius ipfî uiderent ,atcp iam in externis quolt;^ fe, qui fîgnum
cerat,loan.io.diuiniorêillum agnofcerent. Harciginir fpirituagnofcens ^^ ^^c^
figna ipfis uidentibus multa edidit, eacp loanni iuffit renuntiare,quorö fcit-'b^
monioillfî,fuosdifcfpulosinfidecrgafè,meliuscorroboraturum.nbsp;, ^Jo/

Allufiflè aut fimul uidetur,hoc fado,ÔC rcfponfb,ad illud lefcha. Spi^'^^^^jp^
minatoris domini,fuper me,propterea unxit dominus mc,ad prardicandum quot; ^iH
ribus mifit me, ad obligandû uulnera contritis corde, ad promulgandum
remiffibnê,ôC conclufis apertionem carceris.Ad promulgandöannum
mino,ÔC diem qiio fuos uindicet Deus noftcr,quo confbletur omnes
Pauperibus fane,qui idem humiles,SC afflidi dici pofTunt, quos moles iam
peccatorS premit,de quibus fuprà.5.in illudiBeati pauperes ÔCc.Euangelion ^^^^
Dei annuntiabatur.Tum eratdominus,eflè(^ fe magnifice declarabat,qm gC
tes fibi omnibus iuxta malis, qua Vates per contritionem cordis, captiuitat
conclufionem carceris cóprehendit,liberaturus adueniflèt.Nam ideo in c^
nunriorum loannis multos à morbis ÔCplagis ac fpiritibus malis Iiberabat,a^jj^/
cis multis uifum donabat, Vt ita uerba fimul atcj feda illa, cum uancinîjs ^^uu»

^^'^trepiciätjb *^^Pt''^tereaôe.î5.uatîcinium ^Pquot;'^ eundem Prophetam:Digt;
' «^^quot;quot;ihiitorD ^ ^quot;tmo,confortammi,nenmeaus, ecce Deus uefter uindexaderit^
r ^ures iUrdn quot; ' 'P^^ ^ ^alua^it uos,Tunc uiTitabuntur oculi cecorû,
murinbsp;^^het ficut ceruus, quiclaudicabat, amp;exultabitf

uero ho egt;r umpent in defcrto aquar,Slt;: torrentes in folitudiné.Qiian/
Jt^ideplorati hnbsp;magnifica quedS letarcrumimmutatio,6lt;:apudeos,

r'®'eum pref lt;=otporaIem multis aded falutem reftitucns, non minus hic lo/
r ^uamnbsp;mu-acula taceret,impletus intdligi potuit,Se ipfe Chriftus agno

quocK r p quot;quot;O^'um morbos curarct,atlt;^ depellendo morbos corporis,animo/
deciararet: ficqj 5C exhoc loco, pcrpcnus fimul operibus
illorumnbsp;agnofci,amp;: ad hec praecipue difcipulos remittebat, uri ÔC

identidem obiecit,Ioan.tf. Se.io, Sic ergo amp; nos uirtute
r ^'■»■o quôi • uerbis,Chriftidfe nos,demonftrare oportebat.

P^finjs dlxitÄ'nbsp;quifquis non fuerit offenftis in me,proprie ad difcipulos ecMus duir*

cnbsp;?''haÄ'quot;l''ält;^ula,tiitefplendoreinfignieflbt.Cumautemnbsp;^nbsp;^nbsp;^

A ^^iderif be? quot;î^^^nâ qui ei crediderit,aeternû uero damnatus fit,qui ei non
au'beatus,qui nó fuerit offenfus in me,id eft, qui nulla in me re ab/
nanquot;nbsp;mihi ut feruatori fidem habeat,fefècç mihi committar*

* in ^antia ad^ 'quot;ultos fane-repulit,non paucos etiam,quódab externa legis
fe [^'^'^am Hodreuocaret : uerum eos duntaxat, quibusapatte pofinisfuit
d • fuis h ^nbsp;tri CO, dfdem de eauflis offènduntur, quod nimiam,

çj'S'^eincie q^T'^'htatem exhibet, quam mundi arroganria non poteft non fafti/
ruriinbsp;Pt^t'^r fe omnia,ua dC preter ipfum nihil boni aut fandi

ita oftendit, utnihil eqtie damnent
de '^ug iliijf ^ Cuî iftum quicquid Chrifti fuerit,ter quater mifcri.Denic^ ôt
»îaS x'^'^äfuam^^^^'^nbsp;comitatur,plurimi ab ipfb alienantur,qui hic per/

fid o ^re igttljî. L'^^titcs,Chriftum repudiantratcp ita iaduram uite faciunt xtcr*
^^hrifto conp ^ exiftunt, quos nihil omnino offenderit, qudminusplenafe
»ecrcnt,feniatorem fuum adorantes.

ChrS^^^ôusaut A RR A TIO SECTIO NIS, H.
»icer tefti^Q ccßpit lefus dicere turbis de Ioan,Luc.7.) loanni uiciffim
fenfu^'^ turbas P^^hibuit, ut uerbo Patris quod ille predicauerat, pondus ad/
ftis haberenbsp;focordie i ue admoneret. Videtur enim hunc

^ftl? h'^^'^^torem r r ^ ^^ loanne fermo. En preter SC ante me infignem habui/
tnuJ; eigt;, quot;^^tie,hunc loannem, ad quem magnis turbis in defertum
Certi ^^^''^^illum ?nbsp;meliores fadi eftis,ut haud appareat,qua de/

^atn^N^ ^^arbor^^^^quot;'quot;^outemnirisfiquidemftreni:e,queillemonuit,nempe
^ftarun'dnbsp;^'cp ß diftuleritfructus bonos ferre, excinden/

'^is '^tienturanbsp;teftor uobis, nihil mutabile dixit, fixa Dei fentcnria mmes nihil

^itia ^.^tulus.qjnquot;'^quot;quot;'^, illa modo fîoccifit.Sed quid.^fortafle uifus eft uo/ mims qui
lQru^^'^attdire'^r^^'^°''^^quot;siieftitus,àquodebueriris mollia Se carnem ucftrâ rundo et mol

mrfnbsp;apparuit,fi nihil aliud,certe uel ueftis illa ex pilis came Ui «uilicus.

rcnoiiaaonê,qua fola dignos refipifcentiç frudus tulerit,ille ptîecepit.Certaife^.^
se uirilia,nihil nutans aut molle,ab illo audiuiftis quidê,(èd quid obfecro in i]^
praftiteruntrPropheîâ audire uobis uifî eftis,Sv: rede quidê,imó plufquâ P^op^^^^
qui darius ac praefentius falutê uobis indicarit,quâ quotquot ante illurn P^pP ^^^
fuere.Oft nancg de quo fcriptû eft:Ecce ego mitto nuntium meum ante facie
qui praparaturus eft uiam tuâ ante te.Sed quo eftis fadi emendatioresrquot; ^^ff
Excdlêtior uero loânes reliquis Prophetis in eo fuit, quod ali] Prophet« de ^ j
fto diu poft flituro praedixerût,hic fubingredienti etiam uiam muniuit,popU ^^^^^
pœnitentiam reuocato,eiq? prafentiam illius atteftato. Expreftîmum nan«? t ^^^
gelionpra!dicauit,utfupràcap.î.dum ièrmones ipfîus excuflimus,indicatu . ^
Quód ergo Chriftum orbisferuatorem loannes pradicauit reliquis ProphetisF^j
nius 8C expreffîusjîoc fuit omnibus praftantior,ac ilipra quàm Propheta:qnai
probandum ipfîim fupra Prophetam effe, Chriftus illud iVlaleaci adduxit, ^ '0
quod loannes prxftitit, pradidum fuit, nim irum quod apertiorc, quàm
Vatum alius, Euangeli) pracdicarione Chrifto uia ad populiï Ifraél fterneie
rit.CerteProphetarumdignitas ÔCprecellenriaPropherià pretio a?ftimatur,q ^^
cum nullius prophetia potior fuerit ea quam attulit loannes, iure Chriftus l ,
nem praeftantiftîmû omniû pronunriauit.Tantus aût cum effet,cum(ç niag^» 4 ^^
que ipfîs turbis haberetur,non aliter tamen uerba eius acceperât, quàm fi tim ^^^^
gator, atcp arundini inconftanria ac incertitudine fîmilis ftuffet,qui nihil tir^^
certi docuiffet.Habêt nanq? fubamarâ dC exprobratem ironiam illç priores
terrogationes. Significare enim per eas uoluit,nihil tffe difîimilius arundi^'4
Ioannem,amp;: bis abfurdum mollia ab ipfo expedare, quem ÔC ueftitus ÔC
uerum pœnitentiç pradicatorêteftabantur:Prophetxporius omnia ß'^^^'^Snt' p
fc, uri fanè plufquam Propheta erat:fed licet iUi non alio nomine ipfnmaaif
quàm Prophetïe,eum tamen animum fedis proderent,qui loannem arundin»^^ ^
lem habeat,qui diuerfîim omnino ab eo quod -docuerat cenfmffet fcqucm^J^^^
mollem prx fe aulicum tuliffet,qui nihil duri fuadere poffet. Adeo corrupte^
fine omni pœnitentia uiuebant»nbsp;. gti^

Porró locus ille Maleaci.j.addudus hic eft paulo aliter atc^' Ebrça habcnt,a ^^^^^
uulgataGracorumeditio,cui,cumEbraeishicconuenit,feditatamcn,utha*
fti uerba,Iocum iftum udut enarrcnt. Ebraei ergo legunt adhuc modum.'Ec^ ^
\ toangclummeum,ô(:repurgabituiamcoramme,amp;:continuo uenietadteo^F
fuum dominator,quem uos requiritis,amp;: angelus teftamenti quem uos deli^
ecce aduem't,dicitdominus exercituumXum itac^ uatcs prçdixerit,dominy -^j;/
rum Angelum qui uiam repurgarct,ô(: tum ucnturum Chriftum,nihil àucri ^^^^
braa alienû cft quod dominus citât: mitto Angdum meum,ante faciern ti'^'
Lom mn.i enim illico poft loannem hunc nuntium Chriftus adfuerit,pra:dicans Euang,^
E -cf mino regni,Slt;: faluatorem fefe uartjs fîgnis demonflTans,certe ante faciem Chriiti •
riîtlt;reîum. miffus. Deinde quia Chriftus uia illa aduenire debuit, quam loannes j. •j^i h^

bent:qui praparaturus eft uiâ tuam ante te.Eadê enim uia patris ÔC Chriiti e » ^^
ÔC ipfe ad nos,amp;: nos ad ipfum imus,uera noftri humiliatio, ÔC refîpifccntia c
lida fide.Hanc denic^ et corâ patre ÔC filio ille parauit,dum ira ut utriq? P''^?quot;^ jf^f'
populum inftitucre,idoneumcç,ut Chriftum,amp;: in ipfo paffem fulciperct,roi ^^ j,.
Mam. hoc teftimoniû Malea. eifdem uerbis legitur : ueriiîmile itac^ eft iH quot; ^ .^^fi,

quàm nouitate rudiores forfan offendere maluerunt,praefèrrim cum fèntenti'
pheta,nihil deperiret.Suprà cap,î.fla«m ab initio de his plura.nbsp;, r^^H'''

o'ß quaten/r.l »abunde dcelarauitNec reiecitEhah aut PropJ
^Proprie ?quot; ^quot;°'^quot;^'^«s,uteaPharirxiinteIh'g^^

^l^ns ChnTh ° t'^iquot;exortus inter eos,qui nafcuntur e muIieribus,Luc.70
^^erretiir corlnbsp;opprobrare cor impœnitês, amp; uerbi Dei,quomodocunamp;

P ttiolIitiV^S^quot;^quot;^ ^Pquot;^ habere,quàm fi arundine incertior fuiiTet,
'^cutn,nbsp;^pnauiam prx fe ferret, qux deceat mollem 8C delicatulum au/

S^^'^libet mä« n P°^nitentix prxdicatorem, atcp exadorem exhikiiffetJam
Prophetix dignitate loannes fuilTet, Chriftus apoftoli eius
eod, adhuc clarius ac potendus prxdicarent, contenere omnia per^
t^^ ergo dnbsp;q«od puerorum habebat canrio:Cecinimus uobis tibia

ta r is maio K contempiment. rvpuu i_;eum liquidem,»: omne rede iu/
ut melior : mdiora quo cumulador ad plures prouenit ittili/
d poteft eft prxftandus bonum quàm Dd cognitio, quia uita sterna eft;
n ?atiir^pnbsp;beneficium cuiquam prxftari, quàm fi Deum noffe

hominlc omnibus ueri Prophetx, quod omnium diuiniftîmo be/
Pronun.nbsp;ß abfolute,natis ex mulieribus maiorem 16^

'oantèeft J^^'^ioannem Prophetis reliquisuniuerfis prxtulit, diduni quo®
S^^'^^mrninC^ fccifte,quddIoannes explicatiorem amp;:plcniorem prophe/
cognol? 7 Euangelion prxdicaueratJn Chrifto fiquide Deus uere
tan'^^iamlioupfnbsp;quot;«llus antelóannem pfxdicaueratexpréftîus^

.. JJ^'^t'Vate maiW^^Î™^^® maximo omniû, qui,fcilicet, ante ipfum prophe/
dorn^nim au T ^nbsp;Dei,quod idê coelorû uocamr,minor eft^

Pdft 'quot;s etiXad,'i • cuangeiion,expiicatius adhuc loanne gratis Chrifti,et
•nei • ^^it totu. umiraculis,prxdicabat,prxdicaturicç eam, ea ui paulo

Ch. ^'us adh.^'ï^^^^' 'ï^^'a PÏenîus amp;:potêdus illo Chriftû docebat,6(: mùl/
iprumnbsp;^'■^t^Sed quid ludxiV Vt b

arguitur îudxorum impœnikntia,ab aliorum excmplo.PrimS enim arg^f^
dominus à ftudio ipforum erga îoannem, quem ut Prophetam, ac
arundinem,aut mollibus ueftitum adierant,nec tamen ei habuerantfadem, ^ ^^^
àdignitate ac diuinitate prophetia Ioannis,quam ufcß tamen contemneban - ^^^
àpraftâtia propheda fuijpfius amp; fuorum, adhuc ampliore, quam etiani P^^y^u/
bantur:iam hic quarto arguit pertinacem iftam ludaorû impœnitentia, p^/
dioŒ promifcui populi,atcp eorum,qui cupidiftîme in regnlim cœlorum ^ quot; gt;
bant,quos ilh interim cxecrabantur. Nam quod hic ait:àdiebusnbsp;^

de eft atCK ft dixiftèt, ab co,qudd loannes pœnitêtiam pradicare coepit,ulip ^
diem,magho uidetis impetu,turbas ad oblatam fîbi gratiam, ÔC diu adeo e^
Chrifti Ecclefîam fefe conuertere, ac ceu ui irrumpere, ÔC certe uiolenu rap .
Iud,id eft,quiregni cupiditate adeo flagrât,ut uitâ amp; omnia pofthabeât,
ticîpes fînt Euangcltj,amp;: ciues regni ccelorum. Vos autem fuscp dec^ LIW
oblatam gratiam contênentes,ita ardens hoc populiftudium irridentes. Vna y
ca, 7.poft illud:attamen qui minor eft in regno Dei, ÔCc, conrinuo fubiediü^ ^
mus:Et omnis populus audiens,Ô^ Publicani luftificarunt Deum,bapnzati
mo loannis, Pharifai autem SCLegifperiu confîh'um Dei fpreuerunt adue»
L1IC.Î. meapfos, non baptizati ab eo, Hic ergo populus amp; hi publicani, qui P^Sp^i
omnibus,fummo ardoreuerbum Dei,primum perloânem, poftea ÔC per m
atcp difcipulos eius rec^erüt,iuftificantes Deum,id eft, cum ingenua P^«;'^ QC
confeflîone, tum auidiflima nec minus grata gratia oblata fufceptione, lU«
iuftifi'cantem Deum tum agnofcêtes, tum pradicantes,uioIena illi funt^^H.J ^o
regnum cœlorum làciunt,ac ui ipfum rapiunt. An no uero ui rapere, uideatu ^ ^^^
quo capius periculum quis adeatCSignifîcatur uero his,thefauriï Euangeli) n ^^ ^
ringere,nifî tjs qui fummo ÔC flagrantiflimo ipfum defîderio quafieiint,protp
hil nó perichtari,amp;: amittere amentQua Euangelrj aftimatio, ÔC parabolis
frâ,ij,dethefauro,6Cmargaritocommendatur.nbsp;auit^'^''

îo4«fj prek Nam omnes Propheta amp; ipfa lexufcp ad îoannem, Luc.i?,)
ge ci Prophe daor um focordiam,ab eo,quod quç fola iam orbi à Deo uita docîbina

^.^n^r.f-^rrnr^amp;^rp in ncmiricm (îhtînfîs fonfîliurnDeiÄ {àluberrimâptopp

qua^ modo àbonitate Patrisbominibus dodîrina donata eihintdlexiU^^^L^is,
â illam auiditate ampleditur, tantac^ uiirrumpit,uobis fî-uftra lege ôi^
âue ÔC ipfa nec intelligitis,nec fequi libet,confidentibus,Vfcp.ad loannem n
Jex ÔC Propheta prophetarunt, id eft, doc^rina lege ÔC Prophetis contenta. ' ^^^
guit,pradicari(^ debuit, Ab eo aût,quod loannes Prophetis omnibus ' Sf
pra^dicator gratta clarior, pradicare cœpit, alia, SC multo diuinior lux exo
ad quam collatû, quicquid claritatis Lex ÔC Propheta habent, umbra mag'^ J
iux cenfenda eft,Et fî uultis recipcre,ip(ê eft Helias ille qui uenturusnbsp;cia«

De hoc Maleac.ita uaticinatus legitur : Ecce ego mitto uobis Eliah Prop» ^^ ft/
antequam ueniat dies domini magnus ÔC tembûis,ÔC conuertet cor
lios,amp;: cor filiorum ad patres eorum, ne forte ueniam, ÔC percutiam terram a
mate. Dies hic domini magnus ÔC terribilis, tempus Euangelij eft gloriom^'^gfi/

diuinampralêntiammirificam adeda: claram,cum timoréÔCtremore
dum, hoc antequam increbrefi:eret miflus eft hic loannes (piritu ÔC uirtutf ^^s,
qui incredibili, fcilicet,feueritate ÔC incomparabili autoritate,impictatem '^^^-gtis

^^ g^'atia hac Dcî contcmpta,iram eius anathemate percufli,m-
demuni'r^^''quot;^?'^ dcftinari experirericur .Quodin impietate perfîftentes,
iitpfQ I 'nbsp;ae his plura capite tertio mox ab initio. Tempus itaqp

^ducniiTp^ potenaoreiam exph'cabat,annunuansprœte/
P^hlicani f/nS.nbsp;'nbsp;gf^quot;» ^ ^^^quot;tis. Hoc ergo populus 5«:

omniarnn?quot;^' quareceu uiirrumpebant,Pharifei fuperciliofi, nihil minus,
Haccj^jr^temnebant.

EltS n,:nbsp;quot;eftr^'Off^««'^ quot;Obis regnum Dei, amp; uita eterna, habe/

?? '^^^üü.qu^ jquot;' quot;eritatem poteft percipere, intendat animû his que loan/

ï ^quot;quot;ot^hetis anmnbsp;'' aufcultandum eft, non aliud, aut diuerfum à lege

^oannpfrf''*!?'' quorum ceu pedagogia inftitui uos oportuit:atnunc, ab eo
.quot;'quot;'^quo fnFJ cœpit,annuhtiaturregnum Dei, adueniflè, fcilicet, Chri/

^ei oporteW diledionis operibus occupabuntur. Huic Euangdio re/
A^ faciunTnnbsp;pofthabitis omnibus aufcuItare,lîcutpopulus ÔC pu

bla^îf' »^«que quot;^'^^tmcp uerbo Dei tentarêtur, in impietate tamen pt______

fe,î a^'^quico.nbsp;rtrdiÏÏiïne ârduriflime corpus fuum habuit, igno/ Dci ten

hoS^' 'quot;tidfS»^^ homines uiuunt,non effè ufum, de quo fuprà capi/
cre?'^exceirP Hnbsp;cumuiderent ferèmodû

exluhT ^'^T=^'^tes,amp;:oneratos,a:peccatoribus potiflîmum fe/
qu/il'^^'osnbsp;omnibus fefe attemperans, qud

Cs'^^'^edonpm .. Quodamp;: ipfum uitio dederunt,calumniantes eum, tan/
^^^Pitenono Potor^ni. Peccatorum amp;publicanorum amicum.Dc quo
ono.bïcnon folum ànc«troEuangelion recipere fufdnuerunt^ed

etiam utrunc^ falfo calumniati fum,probantes fe canes efîè,quibus frufita
obijciatur,ac in qiios illa puerorum cantio competattTibia cecinimus «o^is^ö^^^
faltaftis, lugubria cecinimus uobis, QC non planxiftis, necp enim hlzndoÔC^ ^ ^
pleno EuâgeIio,qiiod Ghriflus praedicabat,tum amico, ÔC illicibili eius eo«'quot;quot;'^
fufcipiendum ipfum pellici, nec^ feria ad refipifcendum loannis adhortatione, ^

ri poteränGraphice uero in his ingenium reproborum, cum uerbo Dei tentan
depidum licet contemplari.nbsp;'i ftn»

Et iuftificata efl fapienria à filfis fuis,Luc.7 J Lucas addit omnibus.Etnbsp;^

hi quidem huius fenfus efîè:utcunc^ uos fiiperciliofi ludai in perditionem quot; p^i
Euangelion amp; fäpienriam Dei cötemniris,iufbficata tarnen cft,hoc efl, ut pg^
fapientia fufcepta, dC obferuata ab filijs fiiis omnibus, ut quotquot illius
fînt,à Patre exiftant eledi, Ne(^ enim in fcripturis legitur,iuftificare aliter ^'^''fbij/
quam pro iufto cenfere 8C laudare, fîcut paulo ante exLuca addiKftö fuit,q«oquot;
blicani iuftificauerunt DeS^Net^ etiam filios fapientia nifî bonos dici inuenias»

Tunc coepftexprobrareciuitatibtis,Luc»io,)Huc ibat,8lt;: ad hunc fi'nem
periora dida iû:nt,uthis oppidis in quibus plurimas uirtutes ediderat, illa
ierum fuorum minimepciehitucrat,inCreduliratcm opprobraret. Sunt autem ^^^
razin,Bethfaida 8C Capernaum oppida lacui Genelâri adiacentia, In ca ^^^^ 0e/
lilaa porrione,dominus frequentius egit,de quo fupra,4.cap.Mirum autem ^
ri poflit iudicium domini,quod ait:Si in Tyro ac Sidone ca uirtutes editœ ini^
■qua Chorazin Sc Bethfaidan, olim infîgniter pcenituiftent.Etfî Sodomis
gna,qua Capernaum,ufcß in prafèns manfîftent,' Cogitare quis poflit,cur ^^^ .
illis potius urbibus pradicauir, 6C fîgna illa fua exhibuit i* Verum cxpenden« ^^ p
quod ÔC alias monui,dominum uulgo uulgariter locUtum, eo(^ cum uellct^s
pidis,infîgnem impcenitentiâ opprobrarc,pratulit eos animi obftinatione
omnium habebantdeploratiflîmos, Qiiales utiqp Tyrij SC Sidonf] illis efant^P^^jj
terquâ quód Gentes fîne Deo,etiam ob maris commoditates,6C cÔmerciorU^^^jjjj
torum contagionem, moribus peculiariter corrupt! s SCnequamJam Sod^^; ^
fiagitijs, uel ob inauditam illam ultionem nihil habebaturdeteftabilius.
quantumlibet peirditis, détériorés prontmtiauit iftos, quibus tantis iam

fruftra diu adeo pradicauerat, Ätcp uel hoc folum uoluit perfuafum
nabil es inter eos etiamnum erant, qudrefî'pifcerent,alî]'s ueróinduratis,qn^ yc/
inexcufàbiles Jdem prçftabit ÔC à nobis diligenter perpendi,quippe eos,
gnum Dei peculiari uirtute annuntiatum fuerit, fî non refîpifcât, peius
quàm Sodoma ac quit^ depIoratiffi'mi.De co autem,quid qui olim periefö^»
ri fuiffent, fî eis ita fuifîèt pradicatum, ueftigarecuriofîus, nihil ad nos, ^^^^^^^ tn^
pratertjt, reduci iterum nequeat,amp; in ea re,nos nihil prafîare poffimus* In ^c^
gis incumbendum nobis,ne nos âtc^ahj, quibus in prafèns Euangelion P^^^iii^
tur,obftinatis iftis fimiles fîmus, Sicut autem fîiperuacaneum fuerit difp^ta/

tis quidilli faduri fuiflènt fîEuangdionpradicariipfîscontigiflèt,itaimpi^^J^^/

colligere hinc, in manu hominum eflè, pradicato Euangelio habere fidem, ^{j/
cus. Qiiatidoquidem domintis non dixit, ud Tyrios ÔC Sidonios pœnitenti ^^^^
fc aduros, uel Sodomas adhuc ftàturos, fua uittute, ubiq? autem infcriptwri® .^c/
tur, homines ex fèfe, nihil poftè nifî pecCare, Sed, ut dixi,fàtis ex hoc loco p ^^
rimus,fîperfuafum nobis teneamus,qmbuslibet peccatoribus ac fceleratis'
uiuspuniendoseos,utô(:grauflis peccant, quioblatam fîbi per Euangeh^^.^^jfl
riam Dei reiecerint,Tum fî reprobi fînt,nulla uel pradicationis diuina energ^^^^,
prgdicatoris irreprehên^ fan^'tate,uel quamlibet infolenti miraculora Ip'^^ ç^ct

pcrtnoueri, quando Chriftus ipfe, in quo harc omnia ftimma
JJ p ^ ^ tam diu, praedicarit. Denicp non continuo bene habituros,
f^ffiautn^ paulo magnificentius Euangelion fuerit annuntiatum, cum Ca/
P^,?ah]'s,ob Chrifti gloriofum adedmunicipatum amp;:frequentem
^'tiltiQnbsp;ccelos ulcp,ut Chriftus ait,exaltatum,tâto infra alios po/

illuxit.Chriftus femper in refurredionê 6C ruina multorCf,
^''atias d ' Cuius arcani confîlt] ratione, pius nemo ueftigabit, led aget potius
'^''îcio gç.^'^^'^O'Chriftiï fibi in refurredionê,ôi: non ruina pofîtum. Porrd federe in
'^^tinn ur'îfTf^®^nbsp;poenitenti3,atcß peccata lugentiû, amp;:ritus deni^ ue/

domf^^®''^refpondens lefusdixit;Gradasagoamp;:c.Luc.io,)Lucas memoraf,
'^etierfi feptuaginta difcipuli gloriarennirfibi dgmonia
'^^tus.uçi^^^^'equot;quot;^' uel ergo nonlèmel, ut plane dilîimile ueri non eft,ifta eft lo/
aut ^^ tempus,eriam fatum fuum,iftis ingratis urbibus prxdixit.Spe
^^^^quot;■ation exhibuithic Chriftus animi,aduentuni regni Dei, gloriarq? ipfius d/
fecù^'^'^^'^^^tifîime defidcrantis,tum eledos ad hanc unice deamands. VÎ)i
^^^gclio ^^quot;quot;^^^^^'^quot;anto bono/anè alterna uita,amp;: ludxi illi priuari eflènt,dum
^^^'datu^î quot;^'^.Po'^ent credere,amp;: fui illi uiles ac rudes difcipuli ditari,quibus,fcili/
« homnbsp;Tolum credere,fed fimul foeliciter ipfum quocç propagare,ut

^^^ geftn'r^ ' ^ affedibus uiuis,fed ad gloriam Dei comparatis,exiIi)t prx Ixti/
^^ ^^eo fednbsp;eius,erumpens illico in grarias erga patrem,gloriam fuâ mirifî

■■aifinus pP'quot;^quot;'^auit fpiritu lefus. Confiteor ait, tibi domine codi SC terrx. Hoc confiteor
conf'(rquot;^^nbsp;grarias ago uel prxdico te.Cum enim Eb. ali/ '

h Pro ' ^^ft'fîgmficet aliquando laudauit ud prxdicauit,Grxci conftan/
îî'^ihilnKrconfiteri reddiderunt, unde aliquot fcripturx locis,
, Sed qu-^f quot;quot;'taris rudioribus oftbfum eft.

Z^^ctn fui ' ^quot;^at Chriftvïs tantus humani generis amator patrem, qudd cogni/ ^^^^^tpAirl
f ^ Deinbsp;quot;ita eft, aliquibus abfconderit.^Etiam hoc, quia iufto opti/

fh^' fi quot;a comparatum fuerat, fed magis adeo, quod ingentem illS the/
cuV ^^^^one *7^''^/apientcs ac prudentes,mulris alias ditati, exxquiffîma Dddi ^^^^

uidricem fummo cum gaudio glorificabant, Neque pu/
tdftitij^®quot;'' quot;^tix fecundum habet omnia . Videtur quoque domi/
tirt quot;^PoemVnbsp;perturbatione,qux eum ex confideratione tam in/

ink iudicio mxGentis amp;:pamxpercdluerat,fefeattulifl'ein confidera/
fciîr'^^ ^atn l^S'quot;^nbsp;nunquam non iufta laudandàquefunt,indéque

(î^ interim H T ^'^quot;tdfionem paternx uoluntatis atque iuftitix erupifire,di/

hauferat. Hxc nanque diledio ficut nihii quàm falutem
excruciarianimaduertens eorum perdi/
. ^ hmus dominus conirituerit .Sunt autem ifta. Domine cœli ÔC

iciict,Screpcütauoxpatrjs,indici'aanimi/andauoluptateperfufîjdiïu'na^ ^ ^^^^
Ixtiriageftientis, tum Dei potentiam SC maieftatem digne admiranris.Hos ,
dus Paulus non ignorauit,amp;:norunt quibufcuncp gloria Dei uere chara eit.

enim nihil ^ue, atque fandificari nomen domini optat, is etiam ftï«quot;quot;''^'
cxultet neceffe eft, cum uoti compos fandificari illud uidet. Hinc tantum
bC gratiarum adionis apud Paulum, ex profedu fratrum, SC rurfus dolor ct c
tus intolerabilis, ex ipforum fcandalo SC cafu. O utinam SC nos ferio prccai i
mus, pater fandificetur nomen tuum, amp;: haud uulgari hanc Chrifti exultati
uoluptateperpendcremus.nbsp;n j

Omnia mihi tradita funt apatre meo â:c.Luc.to,loan.i.i5.) Quafî dicer^»^^^ ^^
gratias tibi pater magnifice agerê,cum omnia mihi in manus tradideris, ^ P ij-^cs
dilpeniari cunda uolueris. Delegi ex tira mihi uoluntate, contemptos dC quot;quot;^P ^tn
hos, trado tui illis cognitionem,8CampIeduntur: amando ut eam alijs
municent,acfuccedit.Incomparabih'scft gloria qua me glorifi'cas,Ô(: incog
adhuc mundo maieftatem, quam apud te habui, priufquS mundus hicnbsp;^uit

i7.modo profers.Nemo eft,qui plane norit,qui fim,nifi tu folus patef, ncq? te ^
quil^ prater me,tua diuinitas nulli eftè cognita penitus, imö nulla eius P'^^V pe
terit, nifi per me.Meum eft dare fpiritum, quo tu in me, SC ego in te cogno* ç.
quo Ioan.i.Deum nemo uidit unquam,unigenitus filius qui eft in finu P^^V-g^iit
enarrauit.Maior nanq? Deus eft,quàm utpoifîthumana mente comprehend
Deus uere cognofci.Tum enim ut Deum uere illum cognofcimus,quando V
mum bonum,etiam nobis, in quo adeo defiderabilia uniuerfa nobis ey^P^}^ ^
ut prater ipfum nihilomm'no poffimus öptare,agnofcimus.Huciam
nius peccata nobis condonafl^è, peruenire haud licet,Ô(: condonafîènbsp;gfpi/

quandoquidê Deus iuftus eft,crederc non poflumus.Hac uero omnia,fuo n ^^^^
ritu Chrifixis docet,quare ipfO enarrante difcendum eft, quicquid cognitioquot; ^
nos confèqui deftinatum fuerit. Ifta tum mundo patefieri incipiebanr, ^^l^^iq ^
faluris oriebatur,6c annus acceptus illé fefe aperiebat,hinc illa domini cxui
graua.Ioan.«7.eadê multis pradicat, quomodo electi fîbi àpatre traditi m
uitam aternam,nimirum fui SC patris cognitionem ilh's donet. Animaduei ^ ^j^^f
qui poterit,profedo qui ea agnouerit,nec fua nec ullius creaîura fapictia,
tia fîdet,fèd uni Chrifto per fidem fèfè dedet.nbsp;,

Venite ad me omnes,qui laboratis SC onerati eftis amp;:c.)Rede ad fè intUtat'F
omnia à patre tradita accepit ÔC cognitionem patris fo! us donat. Quid «-'Oj' ^^^^fcS
mus,fî aternam uitânon habemusChanc iam fifolus Chriftus fuis donat,d^ ^^^ya
funt,quotquot non pronis animis,adipfum benigne adeo inuitantê ac^u Jt
cat aût nominatim,laborantes ÔC oneratos,qui iam peccata fua fentiunt, J F ^^jn»
res fpiritu exifl^t,quód no alîj, quid Cliriilus fît agnofcere queât. Satisralt;^ti ^
eft pro peccatis,mediator ÔC intercefibr corû,qui iratû Deû tünent.Hac u t ' fgjjïtf
tiilli,quipeccatifenfumamifèruntacetiâhypocrita,quialijsmedelis i^'j-^pi?^
fuis,fcilicct,atcp aliorû operibus,prorfus ignorant, ita nec Chriftû cognoK^^
funt,aut ad illum fefe recipere.De pauperibus fpiritu, qui ijdê funt onerati ^ ßi/
rantes,quos ad fe Chriftus uocat,plura fupra cap.5.Ego,inquit,rcfocillabo ^^^nO'
mulatt^ enim ille fui cognitione donaucrit,ut per ipfum no dubitemus pcc^^^pfÇ
bis à patre côdonari,at91quot; filios ÔC heredes ab ipfo nos aflümptos,qd
terea queat nos anaprf-i^OiTifl nmnino mali accidar, ad boni defideretur»^
patrem habentil

ex re moleftia. Incredibile quidê illis tormentû eft peccatû, quod repugn ^^j^tiiif»
Dei,in mebris f«is,Ieg€ ferre l^iQ cogûtur, fed quoties hinc laborât, ÔC onu ^jj^j/

poft futurum agnoièunt, uerum en'am fpe roboran£ur,ipfîus beneficio pau/
'■^itur,piçne a h'quot;*^ ^ ^Oïpore hoc morri obnoxio,ac omni prauo affedu prorfus libe
^''titerint, mi^firquot;nbsp;' mcunq^ Iaborauerint,atcp onerati

quot;^hemus erpa n ^ «^oanguftarentur,de qua Rom. s.Iuftifican igitur ex fide,pacem Vnde animi
^l^'^obis ml'S^^^'JP«^'quot;dominum noftrumIdum Chriftum,per quem conti/ refoeilUHo*
^'ori^Deinbsp;in gratiam hâc,in quaftamus amp;:gloriamur,fubfDe

J'^P^Um ea O ft quot;quot;quot; Ôec.Multus fane eft Paulus in pace hac predicanda,uti â:
falut.'. L!nbsp;beneficium exiftit. Guftus enim quidam eft uite eter

y^'^hgatipfe'^quot;^ quot;osS^difciteàmefe.) Quid iugum ÔC onus fuum
?? ^ '«sumnbsp;fubi|cit:Difcire ame,que enim docet, onus quod/

n ' cura eft^ r r ^^^ demiftius, nihil eft eque cuiuis magis expofitum
f/tra faliis,hic nihil arrogans,nihil prefradum uobis metuendû:
Ï ' qudd mnbsp;difcipulos addicere. Vulgo hic locus exponitur, quafi hoc

ipfeerat,à fedifci uoluerit.Qiianquam autem id
d uniup rnbsp;uidetur tamen probabilius cum air, difcite à me,poftu/

ipfius,quam fuum onus Ôeiugum uocauit,ampIc/
hun,nbsp;''' omnibus,ec tum hancfubiedflèratione, femitem

nA ^ '^eonihJl n ' r f'quot;'î' humaniflimumÔComnium imbeciliitari expofitum,
oï^'^'iperet ^H i^'uificum, ÔC ideo maxime fuaue commodum,fpiritui fa/
te??' ^'tis dodnvf''nbsp;hec indicant, hue eum nos inuitalfe, ut

qj Deus animum hominum exagitare amp; tranquillum reddere poffit,
im r'^^iialia n r^ experientia probat, ôe Deum rj demum uere percipiunt.
di^r '^gnuni r?lr^ pauperes fpiritu pronuntiauit,quddipfo/
fe d^'^'l^iem an^nbsp;^^^h'cet, nulli ahj Euangdio credere poffîmt, uere

ac eterne uite fecuri funt, ita folidam animorum
garenbsp;^ heati. Hinc redefubtîcit:iugum

Siî^^'^'^tqueam^T -nbsp;™ quarto,non poffîmt non optimum, commo/
Porta 'quot;^iearc dIhoc,oniisque portatu âeleuiffimum 2eoptatif/
lo^'^wï^'^ ' ^^quoplura fupra capitefeptimo in illud:Inn-oitc perardam

P'uîqu'jpî!' capite de prophetia nônihil diduriT,ud ea occafione,âd
t-ropheta elfe a domino predicetur. Propheti'a igitur,ut de noie

ordiar,Ebraiee dicitur quod ut ex uarijs loCis fcripturac intelligi PO^^^J
ficat hominem diuinû, Deic^ interpretem. Primo Mofcheh.^odegimus j^et»
dixiifeÄebimelecde Äbraham : Nunc ergo redde uiro uxorê, quoniam
eft,2C orabit pro te,SC uiues.Exhis uerbis fubapparere uidetur,hominem ue ^^
rum,cum quo Deusloqueretur,Prophetam in fcripmris uocari. Talis enquot;quot; p^ö
ham erat,Deinde,î.Mofcheh.74taMofcheh loquitur dominus: Vide,decii ^ ^^
Pharaoni,amp;: Aharon frater tuus,erit propheta tuus.Hic quid Propheta mn,
tem fignificatr' Pratcrca.4. Mofcheh.n.fic loquitur dominus: Si quis ent in ^^ jj^
Propheta,ego dominus in uifione illi apparebo,in fomnis loquar ad eum. ^
feruus meus Mofcheh, qui ex omni domo mea, ueritate atque certitudine p ^^^^
Ore ad os loquor ad eum,amp;: aperta uiiïone,non in anigmatis SC fimilitudm ^^,
num contempIabitur.Exhis rurfum patet: Prophetam dici,diuiniloquum, 4
uifione aliqua, uel in fomnis, uel oraculo obfcuriore, uel apertiore appant a
colloquio, uti Mofcheh cótigit,diuina percipit,ut ad alios ea deinde proter«
quid aliud eft,quàm Dci elfe interpretemr'Non aliter agnitus fuit Schmal c ^^^
firmatus,uteiret Propheta domini JnuulgatQ enim erat,dominum ipfî,ô^ P .^ c^
ïoqui,ut Eli iudicium fuum per eum pradixerat. i,SchmueU5. Sed ^'^^.nuiH ii^
ic,glt;:.i9.de choris Prophetarum legimus, ad quos cum Schaul uenilfet, q/

eum fpiritusDeiamp;prophetauitparitcr,fadusuirah'iis.Et.i9.fcribitur,ueltes^^^^^/

fui{re,5lt;: nudum concidi{fe,per diem U per nodem Jn libris Regum quoc^ P ^^fit
tim fécundo,prioribus aliquot capidbus,quibus de Adifcha memoratur,ci ^^^
mcntio filiorum prophetarû Ji uidetur ergo fiiiffe uiri religiofiores,
paribus decantandis Pfalmis, SCprecando Deo, tum docendo atc^ excutic
gem domini,pra: alijs fuerint occupati.Singulari tum adflatu fpiritus inter ^
piebâtur, unde ille qui ad ungendum lefum uenerat,per conuiciû arreptiti« .^^j^jt:
ccribus dicebatur.Etenim Schmuel.io.cap. prioris libri fui ita Schauli P^^ j^pti^
Cum ueneris in ciuitatê, illic obuiam ueniet tibi grex Prophetarum, ^ei^fj; pjic/
de Colle,amp;: ante eos pfalterium 8C tympanû,amp;: cimbalum,ôlt;: cithara, ÔC »Pquot; P
tabunt. Qiiod prophetare puto nihil aliud fuiflè,quàm hymnis Deum r j^fttiS'
pulumcç ad pietatem prduocare.Sed ita utappareret tamen in eo certa uts ip^ ^^e
Qiiibuscum fefe Schaulquot; fubito adiungeret, atque panter prophetaret^ou^^pi
hac non fuerat folitus, uis fpiritus domini, qui ipfum inuaièrat, declarata tn ^^f/
h'cetfpiritu Dominiomnia inomnibus fiant, peculiaritertamen infilino .jj^in.
reptio, ud opus fpiritus dicitur, quum quid prater confuetum ordinem, a

Haud crediderim uero illis Prophetis omnibus facultatem adfiiiflè,uel P^ ^tc^
di futura,uel recondita alia, ôC diuiniora cnarrandi, ÔC fî femper aliquos ta jj^fCt
illos fuiflè non abnuerim. Nam peculiariter Genshac,dono
îèmper,qui de diuina uoluntatê rdponderent,infîgnis extitit, iuxtapromi
domini;5.Mofche.i8.Vbi ÔC fî potiflimum Chriftus promiftus ftierit, tamen
deranti uerba iUic diligenter, làtis patebit, etiam de quolibet propheta, f^lt;y
de domini uoluntatê refponderet,fadS eflè promifltonem.Nam interdicit ' j^^t^fH
fcheh cum in promiftam terram ueniftent,côfulerediuinos,ôlt;:fubîjcit: Ff'^P
de medio tui,ÔC de fratribus tuis,fîcut me, excitabit tibi dominus Deus tquot;»'^.jsjoJ^
audieds,fîcut omnino à domino Deo tuo petîjfti in Choreb SvTc.quafî d^c

,nbsp;à diuinis,fed à domini Prophetis, de uolûtateilhusrogabitis. Et ne cauilam^^

IhVtT à quibus de fententia ipfîus poflitis rogare. Quorum uoci,qui inobediens

^nbsp;ut uerbi md contemptor pœnas dabit Attamen,quoniam ÔC falfî prophet^ ^^^^ct

Domim',in loco addudo/ecundum quam femperferè
fcala^'nbsp;ille habuit ufq? ad Chriftum Vnde Pfal74.tanquam de fu/

^^^'■^quot;adenti r^ «mnimum concedatur, Prophetix de Chrifto, fpiritu nonlitera a^:

^^quot;^etn fan^n. , quot;quot;tur.Quotquotcontentiofifunt,canesfunt,quibusnedebes
^^'Suàmui-alquot;quot;^^^^^ ^Prophetarum obijcere.Sanc prxftat omnino mittereludx
hoc fSr ^'P^ probabiiiter polTunt eludere Suprà i.cap.in i!lud:Porro
î'^ nir quot;î ^ 'nbsp;^^ Chrifto, aut ullis prophetijs agimifi

uidiîîl'^quot;quot;^quot;'^ rcdeam,quantum conrjci poteft ex uaitjs fcripturx locis, pro
altis fr ■ hgnifîcare hominem, diuinarum rerum per afflatum fpiritus
f ^t'ded-jî^,nbsp;de uoluntate Dommi alios queat edocere. Indeautem

suicü.-, 4 fh^quot;^^nbsp;eft, ad quoslibet diuinis rebus peculiariter deditos:

. quot;aul «.s', quot; 'P'î'ft'-i infblenrius loquebantur, prophetare dicebantur. Sic de
donT^'K'^*nbsp;inuafît fpiritus Dei malus Schaul, dC prophetabat

L?^ Dominiknbsp;tgt;ono Dei fpiritu afflati,de diuinis rebus diftërebant, camali

b, quot; 'Miferat d7/k habebantur.Sic de co,quem Aelifca ad ungendum in regem
^quot;tujs ad tc-S rS nquot;'^ ^^^^ lehu erant.-Cuius caulTa uenit hic infanus. fîue àrre/
b '^^icai on t'aulum infanire Feièus putabat,diuina difTerentemdnfanu enim
d ''ophetiai'nbsp;caprum excefferit.

p^^'J^Dei coS- fanda,de qua hicpotiffîmum agimus, facultas qugdam ui
da ^ ProfeS- . P'^cita plenius ac cerriu^ cum cognofcendi,tum enarrandi ad
^^'Prçfenfîonbsp;afHatucç diuini fpiritus aliquibus fada-Huius pars qUx

nia''^'^'■'de Den ^^ P'^®'^'^'® futurorum,aut etiam reconditorum,Pars,amp;: quidem,
fur? ^quot;quot;^Phetx n^^P^^^ate dexterius dilTcrendi facultas. Quanquam perraro inue/
lia V ' ^quot;t cerreiilfignitos,quibus nô effet fîmul datu,prxfenrire prçdicereœ
Zi n .nbsp;quot;are occulriora^ ut humano ingenio effent cognitU poffibi*

çS°.lî?caret,i;\/ accepiifettum Chriilus Nathanaëli, ubi fuilfet cum à Fhi/

lum r - ab uno n , Quanquam eodem libro i j.ôcT altéra adieda fuerit, nem
le ^eat quot; colendo auocaret. Nam fieri polfe, ut uolente Domino popu
tà'te i ^ schauj ^quot;^quot;^at,quod ^quot;'am pfeudopropheta prxdixiftèt.Hinc de Schmtie^
uii'/^r^quot;^ probare,uerunl prophetam dicebat:Eft uir Dei iri ciui/
aît Mnbsp;dixerit, certd euenit. Hue fmèôC Paulus uide^

•naÄ'^oarsuif.Tv u ° omnes prophetetis, ingrediatur autêincredulus autin^
ra in ^a fiu^, omnibus, dtjudicatur ab omnibus, fîc occulta cordis eius
«cç r'^'s iît.ÔuS ?nbsp;in faciem adorabit Deum

CQtd'^acordis^,,^ eft^oarguitar ab omnibus, dijudicatur ab omnibus, êC fîc
«Çtt? 'quot;'Us profel^'^'^ . fiuntrniß quod prophetx cx fpiritus inftinc^u, occulta
quot;^•■Huinentonbsp;humanitus nemo poftït incredulus ud indodus,

ïam huiufinodt multos Domini uates,qui uel per m'fîones,ueï per fomnfctîcl p^^

afüatum atc^ inftindum fpiritus afiàs, de uoluntate Dei in rebus uarijs'atcç ed^
minum adibusjplerac^ humanum captum excedentia, identidem ôc cognoic^^ .
loqui potuerunt, populus Ifraëliticus ièmper fere habuit ♦ Sed nec primori E^^ f
defiienmt. Eiufmodi enim erant jprophetac illi SCdocTtores in Ecclefia Antiochi^
quibus Deum peculiariter colentibus SC ieiunantibus, fpiritus (ândus ^^ceh^^^.u
gregate mihi ßarnabam ÔC Saulum in opus, ad quod acccrfiui eos, Ado, «J» J ^^^^
erat Agabus,qui praedixeratfamem magnam futuram, Adlo,ii,amp; Pauliuincula» '
Petrus item, hoc uaticinij genus exhibuit, cum dolumproderet AnaniaôrSaP''^
ra.Quanquam autem non facile, ut dixi, propheta nomine quifijuam in
quidem celebretur, qm pralenfione ac pradiÂ'one futurorum, uel cognitione a ^
renuntiatione occultorum non ualuerit, tamen pracipuum prophetarum
(empcr fait, ex inftindu fpiritus atc^ reuelatione ad pietate inftituere. Vnde ^^ ^
14.C^ii prophetat,hominibus loquitur adificationem,Ôir exhortation em,êC ^^
lationem. Tales etiam fuere,quotquot prophetas infigniores fcriptura célébrât?
Mofcheh,Schmuel,EIî]ah,Elifcha,ïefchaiah, lirmeiah atcy cateri,

Adodoribus autem propheta difterunt, qudddodores quaperfcientiatn ^^^^^
cuti funt qua ipfa tamen donum fpiritus efi, quandoquidem omnia in
opeiatur,t,Cor.u,Ecclefia tradenttPropheta, qua per reuelationem, Id pr^*^^^ Lf
cum quard MoC»î,fuprà addudum, att^ exempla omnium prophetarum, tl^^^Ls
ptura ceicbrat,8(: illud probat,!,Cor, i4,Nßc autem fratres fi ueniam ad uos h'jîêquot;^/
Ioqucns,quid uobis proderof nifi uobis loquar, aut per reuelarionem, auf p^^r
tiam,aut per prophetiam,aut per dodrinam. Nam reuelatione non dubltâfi»®
prophetia, ficut icientiam cum dodrina elTe àPauIo coniundam, ut ficut reuela*
nc percipitur,quod per prophetiam alf]s difTerinir, ita feientia teneatur, q^iodc^ ^^
mtmicatur alijs per dodrinam,Quis enim loquatur alrjs, per reuelationem ud
tiam f Reuelatione igitur percipitur diuinitus citra humanam inftitutionê,fî^tit P^
fcientiam humanitus,licetnon abfqj opera fpiritus, quod alijspoftea tradatur, t
Paulus qui Euangdion fuum,necp ab homine accepit,nc(^ didicit,fed per ^^^^^^
nem lefu Chrifti illud confecutus fuit, perpetua quadam prophetia, non dotquot; ^
pradicauit,GaIat,i.Caterum ÔC i,Corint,u, ÔC Ephef,4, Paulus alios proph^t^l'
alios dodores facitlllic fcnbit:Et alios quidem pofuit Deus in Ecclefia, pquot;quot;^^ a«quot;
ftolos,deinde proDhetas,tertio dodores,deinde poteftates,amp;:c,Hicî Et idem
Uos quidem Apoitolos,a}ios uero prophetas,alios autem Euangeliftas, ah'os^^ .^t
paftores ac dodores,amp;:c. Vbi(^ prophetas eos dicit, qui per inftindum ^^je?
Dei docentur qua doccant,quac^ ad adifi'cauonem Ecclefia loquantur.
uero qui erudiu fimt per homines, amp; humano more ex fan^s libris, li«^^^ -«oi/
abfqp dono ÔC facultatefpiritus, fine quo nulla omnino ratione facra percip' ^^
funr.Atq? hinc iam liquet,prafentemEcclefiam, utde dodoribus per fpiri'quot;^ ^cT
formatis gloriari poflit,de prophetis certe non pofle,quos fi non omnino nuU^ '
te perpaucospcosc^ nimis obfcuros habet.

Ex his iam facile inteIligitur,quomodo loannes propheta,amp;:plus quàm ^d
ta fuerir. Omnia enim fua per reuelationem habuit, plenus fjjiritu à puero, ^^^ ja
fiimmam adificationem fuitproIocutus,deinde ôC latentem turri Chriflum»
prodidit,atcp numéros fta omnes prophetaimpleuit.Eo(^, qudd negauit fc P*^ Jf^O
tam rudais,id non tantum feciflc uidetur,utfignificaret, cuiufmodi prophet»
magisq^ proprium fuum illis titulum profiteretur, quod fcilicet ad negotiuP^
tum agebat, cum pradicanda pcenitentia, tum Chrifti manifeftandi, baud P^ j/j
faciebat,fed magis aded,qudd ludai illi perfuafi tsttinvyivia-itty, rogafl^ent, quot;^Ajpti^
ex prioribus prophetis,in hanc rurfus uitam redijfletC Sicut ôC de Chrifto ^^^^^fiU

'^los ropnbsp;ueritatis praco quod erat. Eoc^ mihi quidem non fit dubium,
PhetisG^ J-V Eliah prior ille Thesbites in carne redflquot;ct,aut quiipiam alius ex pro/
P^'ophet ^^^utrumc^ rede eflè iè negaiiit.Qiidd autem plus quàm

inteil^quot;- liiigua loquitur,iîbi tantû 5C Deo loquatur, Linguis enim loqui
'^^bant ù 'i^'r ^^ ipiritus dono multis linguis, ÔC ignotis in praeièneia Ecaldîa o*
Slujdpj.^ P'^^'ebant. Sic Chriftus loannem maiorem pronuntiauit prophetis alifs,
^^ apud n 'f Ecclefîam adffîcarit, Euangdion xterng uitçpalàm iam annuntians:
dic^tiV, Pf^Pbetas fuperiores multa obfcura ÔC anigmatica fuerint, ÔC Chrifti pra=
Plur J^'^odum teda.

'^^^'Proff par fît uideri poffîm de prophetia difîèruiflè,fed ut illa plus quàm
de ea H • cccpit,ut 5«: alia illa fpiritus dona, uereor ut pauciora aquo pie/
^artjs ten ^^^quot;'quot;♦Experientia debebat de hac pronuntiare, cum iam necefte fît, ex
t^^^qua^^quot;'^^ fubodorarï, quidnam ea fuerit. Nam ôC alia dona fatis plene
quot;^^'quot;'apra-fentem eorum ufum pofllintdepingi. Sed horum donorû

quot;^bta Jandi patres. Cum enim tâ receptû in orbe Euangeliû fuit, uoluit Deuâ
quot;^^^^'me perfuadcndic^ ratione Ecclefîam fuam adificare. Miracula enim ifta

lEUangdî] inquifîtionem excicandâ Dominus corufca
^^ï^^uror^quot;^ Domino uere credunt fîc fecuri efte debent dé eius prouidêtia^

uia, ÔC ftudio fuorum perfi'cere poteft, Proinde donorum
Poti^ ^ftacula erant, iadura ferri poteft,ii modo excellentiorem iliam,etiam
^^'''^tinaK;^ ' uiam charitatis, quae fàcefîèntibus linguis, icientia ÔC prophetns

„„IJ J'^auiter ingredcremur.Sic ipiritusDomini ex fcripturis,ÔCper fcientia
.^Pits elfçj ouinia,qua ad falutem opus efïènt,docerer, adeflètc^ etiam ft quando
TJfd aliq P'^^Pbetiajfacultas uera SCfalutaris diuinationis. Non dubitarim ramen,

paucos,amp;: etiamrium obfcuros, iuftam quoc^ prophetan^
j^^jPe ea uplJ^'^quot;quot;^ dona ^'plcraq; alia rcperiri.

dubitaj^^H'quot;quot;® multa adeo rerum,hoe eft, operum Domini cognifio continetur
np'^^ßcio hâ'^Pr indubie ratione habet prouidentia Dei : fîne cuius fîngulari
fi ^ Peruçj^ quot;d fedu eft, quod hi libri per tot fccula, et infinitos cafus feruati, ad nos
^d R^^^entofnnbsp;^ boe eft,cum Dominus dona illa qua in prima Ecde:»

fr ^^'^Reli^ ^^^ ' 'quot;bunc ufum largitus eft, ut orbis iftis fîgnis ôC miraculis

excitaretur,ac ideo ea poft Apoftolorum tempora, prafèrrim
tij^i'ineflor^^^quot;' defi]t,cum tamen Ecclefîam haberet eximiâ, ac martyrum quos^
^ortànbsp;pofte colligere nunc nondû ueram Euangeli] adminiftra

î N E y A In G. M A T T H AÈ I
fciIcntcsprofcdïaiEuangeh'coSe mftaurationiEccIefîarucoüigcreuoîiint Pü^^^
ipfa dodTina? ccrtiffimo argumento eft, nos uero Euangelio donatos efîë,fi
donaretur ilh' nos maiore feidio ui'uere, Vere enim Satanar cômentû pernicioiti'quot;
hoc eil,Dominum illis miraculis Ecclefiam fuam femper ornare,Eo enim ôCda^^^
tur Ecclefia omnis qu» ab Apofi:oIis fuit,amp;: nullam unquam habebûti|',qui tale
Iunte:^ecïare.De ifto enim ornatu Ecclefi? fux per illa dona, nulla extat proniquot;quot; '
Que in propheris de his fiint,implete funt.

N IL L O temporeibat lefijs fabbatis per fegetcs,
li uero illius efuriebant, ÔC coeperunt uclkre fpicas,
dere. At pharifa:i cum uidi0ent,dixeruntilîi:Eccedilc'^,.

tui faciunt, quod non licet facere in fabbatö. Illè ueto '
eist Non legiftis quid fecerit Dauid, cum cfurirct

amp; panes propofîtionisederit, quos ipfî non hcebat edere,nec^ bis qutcutflquot;
erant, nifî facerdotibus folis C Aut n5 legiftis in îege,qudd fabbatis facerc^^tf^
în terapîofabbatumprophanabant,amp;crimineuacâtc Dicoautêuobts,
templo maior eft hoc in loco. Qudd fî fdretis quid fit, mifericordiam uoio
non facrifîcium,nequaquam condcmnafletisinfontes. Nam Dominusf»^
fabbati filius hominis.

Atprogreflus illinc,uenit in fynagogam il!onim,8reccehotiîo erat ^^^^ ^ .
habens aridâ,amp; interrogabant illum,dicentes: Licet ne fabbatis curarcC^r ^^
Tarent eum. At ille dixit eis: Quis eritex uobis homo, qui habebit oüê
ee fi ea inciderit fabbatis in foueam.nónne apprehendet illam ÔC erigetC^'^
to igitur pr^eftantior eft homo boue C Licetigitur fabbatis bet^eficio
Tune dicit homini: Extende manum tuam, 6C is extendit,ac reftituta
ti,fîcut altera,nbsp;^

Porrd pharifasi cgreffî, cœperunt confilium aduerfus eufn, qaotiiodo
perderent. At lefus ubi nouiffet,fece{Tit illinc fecut^% funt eum turb«
ÔC fanauit eos omnes,6^ interminatus eft illis ne fe facerent manifeftiJi
pierctur quod didum erat per Efaiam prophetam, quiait: Ecce fil'USt^^ -jj
quem elegi diledus meus,in quo fîbi bene cómplacuit anima mea. P^«^ 'L
ritum meum fiiper illum iudicium gentibus annutiiiabit. Non coo^^^ j^/
neq?clamabit,nc9 audietquifquam in plateis uocem eius,
minutam non confringet, ô£ linum fumigansnon extinguet, donet cijf^
uidoriam iudidum,amp;:in nomineilliusgentes fperabunt.

Tuncadduduseftadeumquidasmonio agitabatör,c£ccusactfiötquot;^'
nauit illum, ita, ut csBcusacmutus amp; loqueretur ÔCcernerct. Etobftup^^ ^^^f
omnes turbx, dicebantc^ j Num hic eft ille filius Dauidc At pharife«
diirent,dicebant îHic non erjcit d^monia nifî prâ:fîdio Beelzebub prio'^'P'
moniorum.

* ^^fi pr^fidio Beelsebub eiicio dïErao/
^spirit ^^prseftdioeiiciuntcProptereaipfi iudicabutdeuobis.Qu()d
S^otn H ^ eijcio dïEmonia, ergo peruenit ad uos regnum Dei. Alioqui
ptinj . ® poteft aliquis intrare domum potentis 6C uafa illius diripere, nift

tunc domum illius diripiet. Qui non eft:mecû, ad/
Pfö quot;'^^^'^•îùinoncongregatmecum/pargit.
ai tonnbsp;uobist Omne peccatum SC cóuirium remittetur hominibus, seâ.éi.

butugj^'quot;*^ fpiritum non remittetur hominibus. Et quicunq? dixerit uer/
tiitnnbsp;hominis remittetur illi.Qui autem dixerit aduerfus fpirï

Aütf . remittetur ei,necç in pr^fenti fecuÏo,ne9 in futuro.
^'^fatti ^Tnbsp;bonam Si frucT:um eius bonum, aut facite arborem ui' sc{i,%

^iper?« quot;quot;'^lîtn illius uitiofum nam è fruélu arbor agnofcitur. Progenies

poteftis bona loqm cum fitis malic Siquidem ex abun/
»lanbsp;OS loquitur. Bonus homo è bono thefauro cordis expromit bo/

hom OCX malo thefauro depromitmala.Scd dico uobis qudd de
b die inî^^'^^® otiofo quod locud fuennt homines,reddituri funt rationem

Tut,^ - I'disais tuis iuftificaber{s, 6£ ex
t^tor, y^j^^^'^'^og^udunteum quidal-nèfcribisacpharifa:is, dicentes:Pra:ce/ sea.s.
praugg^ quot;^^quot;^exte fignum uidere. At ille refpondens, dixit illis: Generâtio lon^ii
^■^^Phcts Q fignum qU;ïdt, fignum non dabitur illi nifi fignum lon^
tîQA'L^'^^ni^^nîodum enim fuitlotias in uentreced tribus diebus ac tri
•^ibüs v^s^ficerit fil ius hominis in corde terrs tribus diebus, ÔC tribus no/
' Niniuit^e furgent in iudicio cum generationehac, ôicondemna/

•'^seftj^ ipfi refipùerint adpra:dicationem lon^. Et ecce plus quàm lo
^^•^tîabit^nbsp;Auftri furgetin iudicio cum generatione hac, SC con' 3. Rcg.io.

•^Oftis, g^^^'^^^od uenerit à finibus terr« ad audiendam fapientiam Solo/ i.P^tw.?;
^^^fitusev-^'^^^P quot;^^quot;^quot;quot;^o^on^orteftinhocloco. Cum autem immundus

homine perambuîat pérarentialoca,qumnsrequiem
'^V^peritnbsp;^^lïcrtar in domum meam unde exiui, 6C cum uene/

^'^bi fcöt^^ quot;3cantem,ôC fcopispurgatam atc^ornatam.Tuncabitôiadiuti
b ^ .nbsp;fceleratiores fe, ÔC ingreffus inhabitat illic, fiunt

^i^tiia '^^^quot;^^'^^'^^P'^ioraprimis.SiceritÔigénération!huicperuerfa:.
'^'^RUïtenr^^i^^^quot;'^ îoqueretur turbis, ecce mater ÔC fratres eius ftabant fo/
'oqui.Dixit autem illi quidam:Ecc€ mater tua, ÔC fratres tui fo/
^^'-Qüieft^'^^'^'^^^nbsp;^^ refpondens, dixitei qui fibi renuntiaue/

fuQg îl^^fer mea, autqui funt fratresmeicEtprotenfa'manu fua in difci
Pétrisnbsp;^^^ ^nbsp;enim fecerit uolunta

N ilIo tempore ibatlefus fabbathis,Ôlt;:c. Mar.^. Lue.« Tametfi tr^f^
faneaEuangefiftaefcripfermt,amp;: nec^ omnia Chn'fti gefta,ne^
per ordine omnia memorarint, hoc tamê curar flh's fiiiflè h'quido
^^ ut ea potiflîmum memorarent, eo^ ordine ut tam uita quàm docii h^
Chrifti abunde cognofci poflèt:qui nimirum unicus firriptionis eofquot; ^,
fcopus fuit,Hadenus ergo Matthäus narrauit : ex quibus luce clarius apparet^^ .
ftum ueniflè ut peccatis âC malis omnibus liberaret fibi credentes î quàm foliaf
fuis iuftitiam requirat,tum eis donet: quôd nihil prius habuerit, quàm ^àluatore
exhibere,omnibus obuium,amp;: plus quàm fi'ngi queat benignum,qui omnia ad « ,
inftituerit, ut Euangeliô regni fpargeretur quàm latiflîme, atc^ per id quampl«!quot;' y
faîui fi'erent:tum qua fitfidei natura,qua intidelitaris, quàm fit illa faluti, hac P^r^^^
dei, qua etiam crux ferenda[credentibus,hac amp; hoc genus alia de Domino
gelifta nofter adhuc memorauit, nunc in praiènti capite quadâ de eo narratj^J' 4,
bus lèntentiâ eius de ceremonijs legis uniuerfis manifeftifTime quéas dilcere, ^
externis utendum fit quibufuis: nimirum pro arbitrio uera diledionis : tum de ^
ftinarione reproborum, ÔC pro quibus ipfi potilfimiî pugnent. Ex quibus omni^
perfeda ôC folida Chrifti cognitio,hoc eft,aterna uita conftat,nbsp;. M

fcipuli efurirent, perqj fegetes iter facerent, deni^ prafentibus pharifais,
Chrifti poterant ^on calumniari, Oportebat enim dari Domino occafionem .
de magnifica ÔC landa iàbbathi religione, qua non alia in lege ceremonia 'l'-J? ^^

depracepta,exada SCuindicarafuft.Lucashabet:Acciditautem ut in làbbafh'' ^^
explie* cundo primo,6«:c. Sabbathum fecundo primum quidam putant uocatû diem f^P j
fdbhdthummum,quicum primo in fefto Pafcharis fandus erat,ne9 h'cebat in eo operis
emdoprimü. facere. Vndein Matthao ÔC Marco in fabbathis dicitur,quód aliqùam feftiuit^^^^t p
exprimoribus uidetur figuifi'care,qua non uno duntaxat àbbatho conftabaOt^ ^^^
primus folennitatis dies, primum fabbathû ultimus quiaque cdebris, fecundo P
mum didum fuerit.Chryfoftomus putat feftiuitatê quapi-oxime fabbathumj^
fuifTetjfabbathum fecundo primum uocatum,Cum uero oporteathoc fecundo P^^
mum fabbathû drca meflèm fiiifTe, nempe quo fpica comeftibiles erant,uid^^' P^j/
fit uel ipfiim diem Pentccoftes fic uoeatum eflè, Sed de his non eft ratio
tur, Saris eft diem fuiflè facrum in quo nephas eflèt operis ah'quid facere, N^f
magis ut certo Deus omnia quamiibetminuta difpenfet, deinde ut non
difcipuli Chrifti quos ad uellendas fpicas ÔC fabbatho fames compuIerit:dem6 P
rifaos qui falfd iuftitiam fîbi arrogabant nihil uera iuftiria,ideft folida dile'^
habuifle,eoc^ nihil potuifîè in alijs candide interpretari,
nie uero dixit eis:Non legiftis quid fecerit Dauid,Mar,2,LöC«0 Duofeir®
^empkm ^lis, ÔC duabus fentenrijs fàdum difcipulorum hf c défendit. Prius exempliï D^^
^riuf*^ ^,qui fugiens Schaulem cum ueniflèt Nobeh ad Achimelec faeerdotem P^'^^^ipf^
dos,qui exiege àfolis faccrdotibus a^in loco fando edidebebant, j.Mofi^^'^if^
comedit,^ comitibus fuis edendos deditNulli enim alîj aderant, ÔC urgebat ^
mes.Hoc fadum Dauidis fcriptura nô damnauit. Debuerant ergo ex eo àiCcÇt^nt
riüvi externa omnia propter hominem eflè, non hominem propter illa, at«^
iure Dauidisneceflitaritumceflît externa fanditas panum, ira difcipulottJquot;? j^^f
etiam debere cedere fanditatem fàbbathi. Marcus fcribit hoc fadum fub ^J'^L/riÏ
principe facerdotumjs filius erat Achimdec,amp;: in facerdotio fucceffor, tïtiàe^^^^tj
nô eft, quôd pro pane ipfiim Euangdifta pofuerit, qui etïa tûc cum patre

Bxempïum al indubiefunduseft.AlterumexempIumeftfàcerdotûquiexIegeinfàcrisetia»

terum, tho operabantur : ex eo enim faris ludai difcere poterant, non quodlibet ^PLjli»
fabbathis uetitum fuiflè.Iam corpori neceflân'S dare cibû ex lege debebat

^^^^»mpn p K ^''^^^^'^«irent, igitLir se parare flium cum neceffitas cógeret, nihil
.^'rnbsp;notanda qudd Chriftus hic cibum parare corpori operi fa/

quibus coh'tur ipfe. Sicut locus ille Hofchea ö.qucm.
tranii?nbsp;Poterant certe difcipuli iftû diem fine magno periculo abfc^

debeKfabbathum propter hominem erat, ne quidem leui incom/
^ Dci COnbsp;affici.Temere quidem in illo operatos eftè impictas ftiif

autem ita res ferebat,famcs urgebat. Se ad manum erat,
^^'^üarenm ^^nbsp;neceffarium fibipararent, quo commodius Chriftum

fecemntfibi cibum parahdo,qud fequantur „uMm
r L faS ?nbsp;fiquidem quem uos hoc nomine côtemnitis, Dominus

^quot;^quot;■»faicus rnbsp;cuicflètinceremoniasDeiiusÔeplenapoteftas, fedftupor

I r ^quot;^quot;geh'on percipere non potuit, Nos autem illud ampledîamur,
I k'quot;quot;^'quar ? noftrum Dominum eflè, non fabbathi modo,fed rerum o==
G ittas erij J^^Pquot;«« mandatum nouum,mutue diledionis obferuantibus,omniû
^nbsp;ftatuta in lege Mofcheh fuertmt, ita multo ampliuseorS

tnpropter AU Marcum eft:Sabbadium propter hominehi fadum eft,non
an ^^^ tiaïat,-nnbsp;defumpta uidetur ex illa legis quinto Mofcheh quingt;

Ca fuacaup quot;P^^^ira aflignct : prior, qudd Deus perfedis creaturis per fex dies
tl,,' ißet,, jUof*^'^.nbsp;altera qudd uacare illos Deus à feruitute Agyptia

Om ^S^fent inftnegotqs uacui diligentitis pehfitarêt, Serdigiofius gra
t)ecoftL'nbsp;igitur fabbathum propter hominem,ut plane leges Dei

ftri '^'^^•^paralquot;? '^^^^^e d fcipulorum neceflitati iure debuit.Et utinam hanc
»ntpï^^^fada ^^quot;\bonitatêprobeagnofceremus,nempeomniaextemaeffeno^'

fider ^^ qua'm Pquot;'^^ ^^ altf pro externis plus equo contendentes, cotentiones
addir'^^^^ocu. L ^ mitterent,Se Chriftum plenius cum cognofcerent,tum poß
ladiî^'^^o illu^ r i f ^ ^quot;Pt^ noîîo tradatus eft. Oftendit autem Dominus, Se^huc
Illoquot; ^^uten- ß'fbbathum Sefacrifi'ciaDeo perinde haberi ud externa uniuerfav
fuiiT ^ tîflçç^. quot; Puarif^ei agnouiflênt Deum folam fui cogniuonem Se inde proxiV
culû ^'tani nô D .^equircre Se probare, cum difcipuli neceflàrio tantum cibo ufî
quot;Çud^f^^^^ P^tuiUentilIos hoc nomine culpare, quam apud Deum fadum hoc

quot;^his fept^^ temporis operatur,Se ego operor.Quod ad hunc fenfum dixiti
no aie quiete indicit ad exemplû patris »qui cum fex diebus omniat

condi'diflTetfeptimo quieuit. Ego autem ab exemplo patris non t-ecedo,uacat iP
. culpa quod feci,Et fî enim pater lêptimo die uacarit, at($ uacet ufî^ hodie à j^i
neribus'creaturarum condendis,ab eo tamen ufq? ad hoc temporis operatur, cr
ras quas tum codidit uiuificando dC gubernâdo. Huius patris mei opus eft:,
me adminifl:ratum quod hic fànus fadus efl:: per me condiditomnia, per me ^^
mnia gubernat,6C fîmt omnia mea opera, ut patris nihil nifî beneficia, quare P .
fâbbathum uiolari non poteft : fèd net^ uiolatum eft, per hoc quod ille leclum ^^^
ad manifeftandam gloriam patris ex meo iuflli portauitSi enim fandificatum p
fabbathum eft,ipfîus gloria in eo potiflimum debent cunda feruire.H^c Jeu

Septimo capiteapud eundem idem fadum alia ratione défendit, qua dC j
ti mox hiftoria ufum legimus:nimirum circuncifîone fada in fàbbatho, fabbat ^
non uiolari,cum ea licet per Mofcheh etiâ tradita eflèt, non tamen ex Mofchen »
patribus ueniflèt,id eft, non eftèt àMofcheh,ut lex reliqua inftituta primitus^i^
tiusàpatribus mutuata, ut uideri potuiftèt iureeamàfabbatho quod per Mo/ /
lande adeo inftitutiïpofleafuerat, cedere debere. Si ergo à patribus accepta
cifîone fabbathum no -.ïiolabatur, intelligi uoluit multo minus id uiolari ^^^L^u/
imperato diuinitus,quaîis eratfanatio agri illius: ne^ etiam quód ille manijd ^^^
rus hoc beneficium fibi collatum, domum tulit in quo iacuerat ledulû. Vtr^^ jf,
minus fuit quàm circuncidi, quia dominus hic non modo fanitatem huic
(èd etiâ peccata condonauit,denicß eo omnibus fîbi credentibus faluatorê exhi

At progreflus illinc uenit in fynagogam iIlorum,Mar.5.Luc. Vbi uerbis
tis de fabbariii obferuantia ludais perfuafîfîèt, adhibuit miraculum ceu teftj^^j/o,
patris, qud fidem illis faceret reda fe dC pia docere. Ingreftus ergo cft iabbath^
ut Lucas haber,infynagogam illorum,Iocum docendi in primis accommodö^. (
ut doceret,hoc eft, munus fuum Apofîolus circuncifionis diligenter obiret^'^^ ^
inifît.Adcrat autem homo habens dextram aridam, in quo iterum nota ut
mnia certis prouidêtia legibus difponat Nec^ enim huic temere manus eî^^' ^ \if
ne^ ad hoc tempus fîne peculiari Dei uoluntatê aderatCommittamus ergo
bere optimo patriipfî in omnibus nos approbate demus operam, qux ^^^ quJ'^
nobis utileftierit, ad hac amp; occafî'onêamp;faCultatêpulcherrimefîippeditabit ' ^j^jî
. autem ludaiî'Obfèruabant eum captantes occafîonem ipfum nontamacc^f ^j/
quàm calumniandi.îta nonpoffunt reprobi ni^ropriâ ipforum fàlutê ubi^^ '^^^ti/
gnare. Apud Matthaum leguntur ludai rogafle dominum: Si fabbathis
rare:apud Marcum SC Lucam contra legitur,.Domiiium interrogafte illos » ^ -àn»
cum Domirrus interrogaret ludaos iuxta ipforum mentem, magis ipfôrun^
Chrifti hac interrogatio fuit Hoc ergo ut Matthaus indicaret, ilfis eam in^^ fvjo/
tionêtribuit,quam uticj animo,obferuantes dominû fî fanare uellet,uolueba ' ^^j/f
ta autem pharifaos atc^ fcribasfuifïè,omnium fàpientia at(^ fandimonia P'^^^f. 'iP
fimos,quidominum obferuarunt,captantes quo ipfum accufarent perdet^ * ^
infàniaat(^crudelitatistandemprolabitur«$tA«vT/«.nbsp;lt; ro^''

At ille dixit eis:Qiiis erit ex uobisbomo,qui, SCc.Mar.î. Luc.«.) Ha w ^îprCquot;
peculiarem uim conftitandi prauitatem pharifaici fupercilrj habuit, quod ut
ÔC Lucas memorât,Dominus cognito quid animo fcriba ac pharifai «olu^j^ jfii*
bentem manum aridâ fûrgere ÔC in medium ftare iuflit,ipfbtç iam cum arida ^^^^
fua corâ omnibus adftante,ut ud eius calamitas ad mifèricordiam illosnbsp;uo^

_ . à tâ iniquo ac fàcuo iudicio reuocaret, eos interrogauit his uerbis : Intcrroga ^n
tfficdx confH (ßc habet Lucas)uaiï licet fabbathis benefacere,an maie facere, animam ierj^J ^((c,
perderecquafî diceret:Videtis hunc miferû,cui nemo l5onus no optet conf^ ^ j ■
quêcj g negligendiï duxeril nihil homnis,nedij religionis habeat necefle elt» ^^.gj

cauir^ quot;^«acicndumc Sed necp huius morbidi ob oculos ipfîs polîta miTcria,
{^■■^'Cumà n,h î i T ^ çquitas crudeh'tatem pharifaicam potuitimmu
L malupv, quot; ! iiaberentquod refponderent, tacere quàm quod uerum fendebant
S^'^^facicnd,,nbsp;audcbant dicere î Sabbathis malefeciêdum eflèpodus quàm

^quot;''quoniam«eIlent:rerpondere autem fabbathis eiTe benefacien
'■^'pondend°S inbsp;damnauerant, nolebant Obmutefcebant îgi

quot;•^^auerant Mnbsp;inmfto» hcito âC illicito fibi uel foh's autoritäre uen

! î^^^andummiferos illos fibijpfîs tantopere infeftos.
facere,nn^rquot;^*quot; ^^ domini interrogatione non benefacere cum poffîs, elfe ma
„ ^ habenT?nbsp;^quot;f^^at, cŒe perdere. Nam uoluit uideri fe Içdere hominê

muT,^^quot;quot;quot;^ ^^^ Pquot;^quot;'^ fi quot;quot;quot; curalfet quodfanè ut mm/
r^'^^'^^lpafi,nbsp;fandislàbbathis potuitlicere î eoc^ probauitnon folum ua/

r?' quot;^^»oqui ri r lt;^«raret,fed fadurum fe obnoxi'um culpx fi illum curare negfiW
fn^'^'ebanr r. ■ ^ potuiftentrnon licet fabbatho perdere, fed nec^ curare. Vc^
x^^^rent nnbsp;iuuare,cum quis idpoffit,atq?perdere, eocç quod re/

u ^^ ^«ödbonitas iiluxit,qui quamlibet obftinatis radone tfrx
innbsp;rf JS clfet,fumma cû manfuetudine reddidit. Eam Matthx.

ex ^ ^P^®''quot; exemplo, eämc^ ut à minori, ita mire effîcacê. Quis^
nef'^^fTeuo^n'^:^'^^^

ïirf^^^^'^is, g ' ipforum exemplo comprobatis. Sabbathis fîquidem ipfî be/
i,e honîquot; .nbsp;atqi pecoribus ueftris, quanto magis ergo ïicebit he=»

a- quot;^'^Uamnbsp;^quot;àm ouis fit prxftandori c Cui ueftrû ud ouis incidit in fogt;

'^ad atcR I'll f quot;]Lquot;i'dixit huic cui manus ârida erat : Extende manum tuam,
»ç ç^^'^f^ndum au ^^ ' fanitad reftituta fuit, habebat ut altera. Ani/
«tldi , ut^olo uerbo hunc curauit , n5 admota manu aut aliqua
enim ri ï,® ^^^^ 'nbsp;illi caufiâm haberêt cotra ipfum infamv

quod bçftcfa.çgt;mus,fcd omnem iuxtà lapidem mouendû, quo id fiat cum gtatia q^^j
rumfibet.Sic uidemus hic Chriftum egifle.Male habentem ,in mediu ftatuit, u
eius conij)eda miferia ilh' moti agnofterent pium efle, eum etiam iabbatho cuf
Tum interrogatione comoda monuit,utnunquam ficeretnon benefacere,ita ^^^
to minus fabbatho. Sando enim die fände quocß agendum eil, hoc eft, ex man ^^^^
Domini,eoc^ fecundum diledionem.Poflremo ÔC ab ipfbrum exemplo idem c ^^
probauit. Cumc^ hac omnia illos mouere non pofTent, ut rede fentirenuktrc^^^.^
benefieri mifero, nec^ liceret ipfi ob illorum peruerfitatem opus habenti ^^^^
negare,ita rem attemperauit,ut i'uuaret quidem Iaborantem,6C illis tamen qua
nimum daret occafionis fuccenfendixurauittß morbidum folo uerbo, nihil ex -
admouens, ne admifîb aliqiio operis fpeciem habente, caufîàm illi uiderentot.
habere, ipfum tanquam fàbbathi uiolatorem calumniandi * Adeo fîuduit je
offenfione benefaceret.Qudd enim loan.f.legimus fanato mandafîè eum,
dum,fecit,cum iam ad gloriam Dei intererat,obftinatos ueritatis hoftcs,fic ad ab^^^
icendam uim diuinitatis in. ipfb prouocare ♦ Aliifs fiimmopere femper cauit » ^^ l'j;
malos quidem ofFenderet. Cui nimis diffimiles funthodienonpauci,quth^
plus quam Euangelicos glorientur, aded tamen placere in bonum alijs p.att'^j^,;«
bcnt,ut etiam fi quofdam ofièndant, modofadum ipforum extra noxam
hil deleclentHos nihil excufabit,quód mafi funt quos oftendere leue ducun^ ^f
uideamus hic Chriftum, tantam impendifle curam ne offenderet pharifeosö^^^^j
bas,quibus nihil tum uel deterius,uel obftinatius erat. Qiiod ucl ex eo liqu^t^^,^^^
quamlibet Chriftus ipfis deferret,fadic^ fui rationem fumma cum modeftia,
dam quidem reddidiflet, tantopere tamen ex ipfius beneficio fuerimt efferati, ^^^^
perdendo ipfo confilium captarentjôC captaret cum Herodianis,ut Mar.fcribit'
bus alias nihil magis odibant. Vnde rede Lucas teftatur repletos illos fuift^ p
tia.Quid enim amentia fuerit,fi hac non erat,ob beneficia tam diuina,eaq? t^/ p-c^
modeftia praftita, tanto potuiffe Dominum odio profequirSed hoc ingeniö ^
probis omnibiis, cum diuina bonitate tentantur, tummaximeaperitfeiiiiquot;' '
Satanica Ôn^ regnum perditionis.nbsp;^(tt/

Deferljs uete De ferijscum legis Mofcheh, tum rjs qua poftea Chriftiani fibrjpfis ultrp ^

tuerunt,nonnihii hoc loco dicendum.Quas ueteres, ex mandato Domini p^v
buerunt.î.Mofcheh zî.enumerantur.Septimus dies quahbet fèptimana,
fach,quod totam feptimanä occupabat, fèd primus ÔC fèptimus dies fàndi diif'^ j. ,.,1?
erant,ut in eis proriiis ab omni opère effet feriandum. Feftum primitiartim jU
domodarum, nam poftridie fèprimi fabbathi, ab eo numerati, cum faix P'^'^q di^
meflèm mifl^a fuerat, hoc feftum celebrabatur die uno. Feftum tubarum P^'f^ntiO^
menfis fèptimi. Feftum reconciliarionis die decimo menfis eiufdê : utrxxn^^^ pet
Feftum tabernaculorum die quinto decimo menfis ciufdem. ld uero utmi^^.^pc/
(àch totam feptimanam requirebat : fed primus duntaxat uacationem ab
re requirebat,ÔC,odauus. Ha feria erant omnes quas Dominus fuo populo ^
rat,prater fingula fabbatha, feptem duntaxat dies per integrum annum, i^^ ^ '
nihilomninooperisfacere hceret.
Quits memof HabueruntautemhacFeftafinguIafiiasmemoriasdiuinorumben^ß^^'^^g^^^^

rus feri* ue/ bus animi populi per illos dies occupari, ÔC uelut pafciad fidem debebaiit
terumhiiue/ this conditum mundum, ac quacunque in illo funt, mcmorabant, Infeft^'j.

ih ufu^ ^ftieratjtaniê gratias agebant pro ijs quae eo anno ipfîs Dotrtim'bene/
P'^crnbsp;terra Jn illis uero folehnitatibus, utóe fabbathis^

^^hcneßci^^^^?.quot;'^quot;® peccatorum fuorum, quibus mors debebatur. Se gratia:
^^^ gratitud '-^^jf'^axime uero Chrifti firtiiri admonebanmr,animi(^ pietatem
Populu JdH ™''antur,lex Dei legebâmr, atc^ enidiebatur ad timorem Dogt;
uel ab onnbsp;^^^^ dies illos fandos habere Dommo, ac nequaquam rans

^ounde liqii p cxterno uacare,uel etiam Deo facrifîcare, id quod ex primo lefch.

^^fique Dom^*quot; ueramq^ religionem formaretur, atque in ea côlèruaretur » Vifum
•nbsp;D ^mper fuit,ut per mutuam hominum inter fe docfirinam,pietatem

'egis cohortationem,ilIam prouehere dC conferuare. Porro cum pedago
phiiciLi^^r^^^ euangeli) fufceperit,Sefoédus quod Deus cû eledis undic^, tam
? Percu(^ f 'udeis,per Dominum noftrum lefum Chriftum ab exortu Euangcgt;

d fit^ciîa I ^^^^ ^P^quot;*quot; ^^P^*quot; erga proximos effîcax,
, ^'^ccretnoni ^ externos ritus,aut ccremonias,uti iam non in una gente,cui ee/
îf . eommodi dfc poflent, fed quàm late orbis patet regnare uo
^^nde Dre ^^ omnium illatum folennitatum, ac etiâm iàbbathi, quamhv
f4 ^ exadi,omnimoda libertas fada eft : uti Paiflus nominatim dé
iudic^^ i.teftatur,aded ut eos qui necelfarîo obferuanda illa cen/
rî'^'iicum fi '^quot;quot;ttü negarc, qui, fcilicet, externa omnia charitatis arbinio per^
XUod uero f «ouum mandatum exigens,ut nos mutuo diligamus»
L Phetis D3fl7 1 inas,tam feuere olim excgit Dominus, uti iti lege atdtre Apud ChrU
'•»caiîfti r^^'^'umiesitiirnbsp;____________ßianos fcriie

gt; rapi nos conuenit:proinde non
f tam diuine bonitatis contêptu,quàm
, uel raiis adeo temporibus mcmorandis
tçl' ^ ^hcuiiislï^'^^*'^ ^egi uacare,îj faris declarabant,neep Deum,neque legem
Uj^'^endo femïrT^^'quot;^'^®'^nbsp;peccabant prophanando dies illos,quàm con/

no fabbaS ■ ^ beneficia Se dodrinam. Atc^ hac cauffa in decalogo obfcr^
deurPf^eeptam ^^^ dubitarim : fiquidem fandifîcare fabbathû aliud
Php ^ ad Ahnft » quot;^^'quot;oranda Dei benefi'cia,difcendamc^ legem eius uacare. Vm
dam Bccleft 1 tempora,mos ille durauit, ut per fingula fabbatha,lex Se pro/
Sur fabbarlnbsp;' 5. Ad.manifeftum eft. Videtur quibuf/

cias^ftuntdicfi , * animi,Deo non fibi uiuenris. Sed hoc eorum fide didum Gu Cuiusßhhät
»II qu^'^ ^^'^îfabK autores.Mihi fuperior ratio apparet firm ior, quanquam infi thum figuri*
ce J ^ '^ihil pf oathum quo ab externo opere feriandum erat, figUram fuiflè uite,
fcQ^^rpetUf^ . ^tbitrio, fed omnia

ex fènteiitia Domini agimus, quod uni^
•^»ni nos 1 f debemus. Meditari nan^ in hoc feculo oportet, quod aP
»t^çJ^^^èut rquot;^. fperamus. Speramtis autêingreflîiros nos in requiem Do
in ^ '^^^ris OD ® Se terra,ali)s(;p creaturis,ab omni opere fiio quieuit:
•^«îom 'U qui^^nbsp;uniuerfis, iil iplcf eterna quiete pfruituri. Id quod

Ër ^'^'feftun,^^;™ fabbathum excipiet, ut lefcha.öÄ.predixit, hoe efti iugis fo
Vo ^ quod?,^ ^^bbathum perpernum erit.

dilth'^ quidè pragt;rr quot;quot;h^'^ïetur memoranWt populus die fabbathi cômemorareti
^Domino fada,qud ad timendû amandû^ eum, atcp fiden/
magis accenderentur, fed fimul tamen difcerent iUa non animo

tantum,fed etiam urutandem fuperare,at(^ab eis quiefcere,{îcutraonctBpift^l
Hebraos multo eflè optabilius,quandoquidemDöminus ipre,tandem ab
undis ceflâtit Jfl:uc praterea monere debuiti,ne quis fœlicitatem luam in rebus
tiitisponeret,fèddarentmagisfînguliopera, ut mentem ab rebus illis, in ^^^ ^^^ió
rraijceren texpedantes dC ambientes, ut ÔC ipfî dem um à fîiis operibus ift:iö ^^
ni obnoxijs ÔÇ creaturis eeflântes, cum Domino quiefcerent in ipfb beati. ^ ^
Ex his iam facile h'querepotefl:,quid de fertjs cenfendum fît Chrifl:ianorum.cgt; ^
naomniahabent imperiodiledionispermifla ut iam paulôante dic1um,acr ^^^
cap.$, fufîus probatum eft'. Quatenus igitur feria cômodi aliquid hominibus a ^^^

. ,nbsp;., re potuerint,carenus locum apud Chriftianos habebunt. Iam babereftarisdi^^^

Dmma dta y^jm fancîa comitia,ac in Domino conuenire, cum ad agendum in commune
pro innumeriseius in nos benefîcijs gratias, tum ad percipiendâ dodrinam
ÔC Chrifti communionem in facramentis, eflè è re fratrum nemo poterit amj^?» jpi
Ad hac , cum diledio fîimma aquitati ftudeat j ne(^ poflîtnon multo aquiA ^^
efte,fcptimo quo9 die familia quietem indulgere,quandoquidè id Deus a-q ^^
iudicarit,qualibet fcptimana familia uacare unum diem ab operibus,nbsp;pc^

rfbus quielcatur, id(^ temporis pietatifouenda augendac^ iinpendàturpuh^^'pC
publica fànè utilitarisrario, ftudium^ prouehêda religionis pofcerc uidetur.
fadtmi non dubito,ut cpmmuni Chriftianorum confenfu Dominicus
tibus Ecclefîa publicis, ac requieti publica dicatus fît ipfo ftatim tempore ^P^y-r,
ïorum.Hinc autê pottus,quàm dies feptimus, quem Saturni uocant, ne uide^ ^^^
eadem qua ludai dementorimi mundi religione,poftnoui Teftamenti euulg^^/
hbertatem, etiamnum teneri. Et quidem fî hac duo fbla curentur, nempe ut f^jcii
ra quidem interquiefcant.ôC audiendo uerbo Dei,percipiendis iàcramentis^^^j,i.(/ ^
disprec!bus,erogandaeIeemofyna,agendiscçDeogratijsuacetur,fandag ^c/
ftianis digna eft diei huius obièruatio. Sin exiftimetur,operari eo die per fe ^ jjl^c/
catum,fuperftitio,ô: gratia Chrifti, qui ab dementis mundi nos fanguine fu^ ^^
rauit,negatio eft. Vnde cum hue erroris Cîalata eflènt relapfî, utfèrias dhn^^^^it/
cet inftitutas obfèruandas neceflârio ducèrent, querebatur Paulus uereri fC' ^^^jjt?
ftra in ipfîs laboraftèr., ÔC inteipretabatur id eflè à Deo ad infirma egenac^ cK^
mundi perniciofam defedionem,GaIa.4. Et ad Colof i.tdîatur hoc efte eot^^' ,
caput Chriftum miflîum fecerunt.nbsp;r j^n^

Proinde qui Chrifti gloria ferio fliiduerit pradicator, Dominicum dieni j/
dum quidem hortabitur, ÔC quod,omnino Ecclefîa conducat uel ièmel in n .^'op^

. .nbsp;na pubhcumconiientum celebrare,tum quôd humanitas pofluIet,unoiten| quot;'^

QMomodç yas corporis remittere.Sed iuxta diligêtiflime monebit,operas corporis,«tuquot;' ^ cU
« dominicus fug jie per fe peccata eflè,ncc^ remitti debere niiî ex libera diIedione,ipedant5
ferimdut. rante,ut quod tempus externis operibus fubducitur,interm's pietatis ftnàpf -g
tur,6C in hoc corpori quies indulgeatur,quô mens eo die, in operibus
femr tanto operofîor. Dominicum uero diem pra altjs feriandum puto,
ftiani,fî citra iaduram liceat pietatis,(èmper malint uti receptis iam moribu^'
nouos inuehere.Iam fî ad eum modum^quem iam dixi, Dominicus dies cel^^ j^^iU
atcp exitnamr è cordibus hominîï opinio neceflîtatis, ne quis credat, uel i^f
per lè alijs fandiorem,uel operari in eo per iè peccatum, tum à moribus toj!^.^ pfi'*
temperanria illa uita ÔC luxus, quibus plus quàm infames Chriftianorum^^^^cf^
dem redditx fimt,non uideo quid damni hinc pietati accedere poifit, ^^
uideo iperandum eflè multo amplifllmum,fî publicitus ita audiendo uerbo
morandis Domini benefîcijs, celebranda Euchariftia, ÔC habendis pre^at^
pro magiftratu, cpllationibusin pauperes, inftituendîc ad pietatem domï ^ ^^di^

mfirmi's,atqj aîîf s hoc genus rebus, qux peculiariter Chrf
tUrba eftquot;ièptimanam die prxcipue uacetur SCftudeatur,Multa uri^
public^ jadoleicentum, amp; ahas rudium atc^ infirmorü, quibus mire huiufmo/
quot;quot;•fs, utd.vi 'eruationes ëc exemda conducimtj non minus quàm ueteribus,qui/
^^ uero i„nbsp;fabbatha fua inftituta fuere.

^^.î? Patrumfamihas,quam magiftratus,fîcubi ille Chriftum agno/
dfnbsp;abominandam intemperanriam,ac peftîma cxempla

pufillQ quot;^acfîenus infînito plus quâ altjs uiguerunt,in irreparabile icanda/
abolerc A^*quot; ^'o^i'endum dedecus nominis Chriftiani,omni ftudio SC diligett
l^abuerit q]nbsp;minus noftras habebit odio foiennitates dominus, quàm

in rei offenfus fuitrmirum igitur non fuit, fî dari in reprobum fenfum ho
otnnnbsp;1 urxu ueftium, comelfationibus, ebrictadbus^ ftortationf/

n -^^^ »^Unc e ^agiriorum declararint, cui Deo dies illos facrôs celebrarent.
quot;^'o^Tibug a^ 'tenebris in lucem,ex perditione carnis in uitam ipiritus,tum à fuper^»
'^^^onuent/K quot;p^'^^eicultûreuocarifumus, fî cft denic^ uerbum dominiquod
fatîîus ^ç^j O^is^clefix audimus, fî uerx religion! diebus domirticis, prx alijs ua/
^•^«^ero Cor ^ mores,teftetur uit^ fanditas, probent opera. Quis credateum
'^ugj^cnbsp;fide Ecdefîg conuentüi interfuiftè, at(^ Dei uerbum audtjfîe,

J^'^PorerCSf dico perditius,rdiquâeiùs dieipartem uixerit,^ quolibet alio
fccdi fnbsp;relinquûtur, fed nouos fe homines gloriâtibus, quid

ï fiut, fîc r^ Chrifti,fîue Deiparx uirginis,fîue fandorum nomine commen/ Contra dus
R'^'^maitefnbsp;fîngulares fuperftirioneshabent,east^ in animis rudium férus chri/

^futng^ n^s,uiderint fidipaftores,ne perças foiennitates occafionem dent, ßianorm^
pnbsp;® grauiffîme iritandi,cum in bis oportebat nos Deum maxime

(l'^'-'^um enim° ^^^ tandis omnibus nos uera fidei imitatione precipue âpprobarc.
^'icis fcrint •nbsp;has foiennitates, nullo Dei uerbo inuedas. Vbi enim ApO/

çj^'^Iefm^^^j^quot;^ mit pridem iftorum feftorumzelus non fecundu fcientiam.'Chri^
patr • erucifixum,atcp à mortuis reuocatum,dominumq? omniimi ad
la conuej^ '^edum,in omnibus conuentibus noftris 5C folennicatibus cele/
^quot;^'^ataim fia r'^*^^ ^ands cum fuperftitiom'bns, tum alïjs uitx corruptelis con
bç^Ofuni e'^lf *quot;erunt, ut mirer fî quifquam Chriftianus fît, qui non uel ad no/
jjj J^iharem ^^''efcat. Neq; enim uel unum ex praîcipuis illis fuit, quod non SC

Mlanbsp;al' ---^ CllUll uti «.illltllj JJlcti-lJJUIS lîiiS lUlL, V.JUUU.IIVJI1

coii?^''^ jta rei?%erftirionem,a: uitx luxum habuerit,quibus profedo fefta
ribi pris Pnbsp;fcadali adhuc infirmis,ab ilh's futurum fît, quàm

lern ^'^^'^Uen^ ^ mirifice uel ex emergcntibus cauflîs,uel etiam ftatis tempo
^^ 0/ Oer pnbsp;haberi, fed ut iuuentus ÔC familia ad ftudium religionis

bn ^^uotç ^'y'jem habeat,ad pereundummalis exemplis non habeat .Reli^
Ul/ ^^ ^ïfurnnbsp;eft, ut qux ueteres fände obferuarunt, nos ab abufiljus im/

ou.-i^'^entün, »quot;emorias habent in fcriptura traditas,aiunt habere in fcripturis
^'^poft a'^ 2 1 iîïos renet quxdam uetuflraris in his rdigio î ftatim fî/
^Poitolorum tempora credutur foiennitates huiufmodi inuedx eife.

Chriftum em'm natum, paiTum SCrefurrexiftè fcriptura quidem
die non pra:dicat,multo minus eum diem habendum facrum pra aft]s. - peî
hicauflrantur,fifcriaspermittamus amph'orem occafîonêefle famufttijs ^^
audiendi, non uidetur tanti faciendLim,poflunt enim,ut dixi,conuentus tc
quantum fatis eft habcri,citra hoc,ut uel fuperftitiofae illae feriae fementur, u ^^^
oUeruitio fta otio addicantur, quibus longe magis familia corrumpitur q»-»^

smorau ^^^ celebratur,qua minifter breuem hottatiunculam ad populum babet,tu ^^^^^
' mun-e precatur. Praterea in primo templo bina quotidie habentur

te meridiem una,altera ad uefperâ.Prater has certis diebus, ôC in parochrjs q ^ ^^^
dam pradicatur.Dominicis diebus in fingulis parochtjs, ad minimurn quot;quot;^'^^jpis»
tres habentur conciones. Equidem non uideo, quid rebus'fic inftitutis ^„^tis
uel audiendi uerbi, ucl precandi poflit deeftè, tam famulittjs, quàm al!)s an
licet ferijs qua hadîenus fuperftidoni nimium ferm'eruntAdde quddnbsp;fyd^

impea-abituràpatribus BC matribusfamih'âs,utquantûadrchgî'onem JpciV
conccdant familia otij,9 àfamilia,ut fi iufta feria fint,totas ftudijs pietatis t

Si quis demum obîjciat,Iudaorum populû plures quàm fabbatha fen^^ f^^cti^
ie.Relpondco primum pauciores tamen habuifle multo,quam nos, ut fuf''^
fum.Dei'nde non habuifle ita locis fîngulis dodorçs legis : locum dcniqî^ u

nitus fuiflc,ubi peculiariter Deus coli uoluit. Vnde nô tam ut feriarentiir, 4
conuemrent aliquoties ad inftaurandâ in eis religionem, fuernt illa fefta
adicda.Poftremo decct,ut nos ludais in obferuatione elementorum pau^i ^-
copiofiores fimus. Proîde fi omnino placeat dominicis diebus ferias ah^^j^^j-uiif' p
praftiterat certe tam paucas habere SC fuperftitione libéras, atc^ ludai hacgt; ^^
non multas adco,amp;: fuperftitione râtopere grauatas, modis^ omnibus f.os
quem à cukoribus damonum habent,referentibus quales fane funt,qu^e ffjta
inuedç pridem fuerunt.Vtinam perpenderemus illud probe quod habet
hiftoria lib.9.cap.?o.Mcns nanqj fuit Apoftolorû non de diebus làncire ici

ApolîoVcum Sî^'i ^^^ fi'niam,uelim perpendant, quibufcunq; fefta aded arrident,ci^ ,, gj^o/
excmpiti fc^ fi^ frudibus aftimarentur,non poflTent bonis nô horrori efle.Si
cuti fcriis leuerunt pauculas illas ludaorû ferias,diuinitus inftitutas,^ illas nulli lUp^ ^.^^fiO
(tbokhimus, obnoxias,quàm quod uulgo credebantur obferuandç necelTario eriam « ^

Chrifti,eo(^ momentum aliquod habere ad iuftitiam,qui non côueniat m^^ ^^^^of
gis abolere nobis aliquot ex tam multis,atcß nullo uerbo Dei inuedis,imo^^ ß^s
ribus damonum partim mutuatasjtum prçter didam fiiperftitionê,innu^'' fclai^
abominationibus adobrutas:infuper tanta ad omnê Iuxum,morumc^ '^^finf'
incitabula fiippeditantes, ut nullis idolorum (bicnnitatibus hoc tiom^^^^^^ jYiIi'^
At nolim tamen cuiquam autor efle quicquâ innouâdi temere. ConlênH' j^ci^''
requiro non Ecclefia tantum,fèd dC magiftratus.Hic aût

te,fcilicet,diligenter miniftro,quid deceat Chrifto deditos, non uideo ^^^
di Ecclefia morari debeat eos,qui Chrifto nondum accefrerunt.Hi j
ceri ueritatem fuftineant, uel fecus.Sit illud non minus placari reddita aDO ^^ m
feftorum ex fcriptura ratione poterunt,quam de abolitione deprauata trn^. ^j^rb^
perfia'tionumaîiarû.Sihoc,ofïènfos habere oportet eos quicwid '^g^fio'^^
inftitueris. Vtinam aût cura aded nobis effet innocentia ÔC omciofitate o ^^^ pii
hominum cauere,quàm indulgendo fuperftitiofas ccremonias,rcs
riores effent ôC multo minus maie audiremus, etiam omnibus ad Dei u^

^^lefuoiTU- ^^-'^îlRATIO SECTIONIS, III.
«Hîusnbsp;^^Luc.fi.) Fugit itemm Chriftus ,fed pre/

^'^ulàdefe/'^^^^M'^^^ ^P^m tangerent,eumpreflum adeo, utiuberet ßhi na/
habet ■nbsp;Marcus teftatur, fècefferat ad mare. Hoc uero quod

'' fed yj jj ' ^.quot;^ferminatus eft ilh's, ne fe facerent manifeftum,idem Marcus itri/
^l^'iîarent a ^H ■nbsp;demones perrineat,quibus cum procidentes demoniaci

Jî^anifçf^j^ quot;^eerent : Tu es filius Dei uiui, uehementer fuerat interminatus,ne îè
erit^Q f^eerent. Siue autem daemonibus tantum, fc manifcfîum facere inter/
c^'^'SjUodl ''^quot;-^quot;e fîmul omnibus qui aderant,pertinuit eo, de quo didû fiiprà
ri • ^^tfolis y*^ humilitatis ÔC feruituris fue, noluit fupra modS inclarcfeere.
r jhus l'^onibus interminatus fuitjCauffa extitit,quód infamari nimirû fe lau
quot;^•'Cumnbsp;item fupràcap.8. De fiiga itemdicftû fuprà eft cap.4.iti

Matr/'quot;^^^^ ^^quot;^en uirtute fîmul 8C effîcacia regni Chrifti prçdidum fît,rede
illtrdhic à domino fuifîè completum : oraculum uero fènfu nihil,
• mç Paululum immutatû apud Prophetam ad hunc modum legitunEcce
'quot;'.tu lîieo ij^^'^.'^^'efco in eo,dedus meus cóplacuit anime mee, affîaui ipfum fpi=»
^Oris^^ Gentes proferet.Non damabit,ôe non attoîiet,ne^ audiri fa
nô exti^^'quot; ' Calamum qiiaffàtum non côminuet, elîychnium iam obfcu/
*nbsp;, iudicium uerum proferet. Non calîgabit, frangetur, donec

S immut t«dicium,amp;: infuie fubdant fe legi eius. In his ÔC fî uerbafînt no/
VPud pvf, ^ uulgata Grecorû edirio nô eadem habet,fenfus tamen idem,
? eft^do^^^^^'quot; ^ Euangdiftam legitur.
quot;^quot;^iim oç^ noftrum lefum,etiam fecundu hominem,unum ex uniuerfo ho/
r Ptiç fi(J,- fi»'ffe,quo per omnia pater obledatus eft,Ôlt;: quo fîcut herus in pre/
acquidcere foler,acquieuit,per eû omnia perfîciês, atq^ per ipfum
ti^adG^ °quot;^tiibus altfs afHatum,uoIuilfe demum iudicium, hoc eft,regnum

. entes quo(^,quae antea in uanitatê fenfus carnis ambul------------ -iquot;---

D quot;^anibp/^ f muulgato in orbe Euangelio. Hoc autem futurum erat fumma
tUus g^^ vf'quot;e,placiditate SC fuauitate,fîcut SC Zachar.9,predidum eft : Ecce
- quot;^'atîiabiv^'^'^ manfuetudinê amp;placidam uirtutê, hic Vates pjnbsp;quot;

J ^a''et,qua,fcilicet, immorigeri eflènt ad officium co
àdquot;^ '^anifpa^ ^ fîlentia apud dominû uifa funt, ut uel in prefenri loco apparuit,
rp quot;'^^'^dam ^ tioIIet,quare 5e locum htmc Euangdiftahuc adduxit.Clemêîiam

ellychnion iam obfcurû,quod(^ propèextinguitur, no ex/
gt;1 ^ocuif quot;quot; quot;iagis,ut dare arderet.Hec in prçfenri eo declarauit,quód fana
çl^ominus DPorrd in hac tamen, ôC placiditate SC mâfuetudine iudicium
fi, ■ h'da iuftiS'^^ u quot;etû apparere, hoc eft, uincere fecit, ut cognirio ueritatis,
tall^^^'^^gatum r?^*^ obtincat Jd Uerum apparuit,poftquam late adeo Euangdion
bp crucisnbsp;placidus,humilis Se demens fuerit,per uerbum

auiï^erecoan r ^^ potentia, iudicium in terra ita reftituitSeeucjdt.utiam
^ excipiâfnbsp;^ adoremr,amp;: infuie uerbo ipfîus fefe fubîjciant, ipfumc^

candum uîuos mortuos Jd uero efl:,quod Propheta dixit,non cah'gabit,
getur,hoc eft,uirtus eius nec^ deficiet, nec^ imminui poterit ♦ Luxuirtutis eins C'
rior femper euadet,ô(r robur poteunus.

Tune addudîus eft ad eum,qui damonio agitabatur,Mar,î,Luc.ii.
nibus didum ftiprà eft capite odauo.Damoniumpraelens apud Lucam mutufl^
citur ftïifte,pcr quod deciaratur,ui mali datmonis, hunc mifèrum,amp;: mutum ^^ .
cum redditutn hwftè, quam uim ubi Chriftus depulit, loqui potuit dC uidere. ^
elTe eum filium Dauid,hoc eft,Chriftum,omnes turba fiifpicata funt. Pharii^'
ÔC Scribe,ÔC quidem ut Marcus habet,qui uenerantàHierofbîymis,hoc eltomquot;^
praftantiffimi,cum aliud non poffcnt,Beel2ebuI principi damoniorum hat^^ V^/
attribuerSt.De hoc nomine Bcelzebul fupràcap.io. De malignitate uero quot;quot;^Pj^L/
rum,nihil quamlibet bonum,candide accipere potentium, ÔC in fiiperiorem n»
rîam,SC ahàs fape diximus. Notanda aût in primis hic eft, qua ÔC in proxime W
riori hiftoria mire elucet,infîgnis domini mäTuemdo, qui malignis adeo ÔC p^^ ^
fis Pharifaris, nihil quâlibet candidum non in atrum uertentibus, modefte ,

idœ tam prompte, animaduerfîs tantum cogitationibusiP ^^
tdfecit, ut fî non inter eos, in prafenti tamen turba efîé'quot;! t^/
inde poffent adificari,aIioqui folis canibus,fandû non obieciftet,nifî forte ad 'P
rum conteftatiohê,de quo fuprà ca.7.Hanc uero Chrifti dodrinä, quä hic ex^'^P ^
Chriftus docuit,Petrus in priore Epiftola,cap.j.uerbis fîc explicat: Caterum ƒ
re illoriî ne terreamini, necç turbemini, fèd dominû Deum fàndificatc in
ueftris.Sitis aût parati fèmper ad rdpondendû cuilibet petend,ut loquamini
qua in uobis eft l{3e,cum manfuetudine ÔC ti'more,6«:c,nbsp;tu/»

Regnum infe ï^ationes uero quibus dominus hicdemonftrauit falfîim cogitare Phanfaro«'^
diutfum, ïufmodi funtNuHum regnum,aut domus,fecum pugnans confiftere poteft •

tur ego uirtute damoniorû,damonia cxpeIIerem,damones fccum pugnarcot' /
ita nequiret regnum ipforum côfîfterc,quod uideo's nimis inuidum ÔC potfj?®^ uC
ftaretnon igituripforum uirtute ipfaexpdlo. Sed fî ego inuifusuobis
oporteat mea omnia Satana eflè,quafo filfj ueftri,tam hi difcipuli mei.qna aiJJ ^^^
riw uejlrî. diPropheta, qui ÔC ipfi damonia ciecerunt, qua ipfos uirtute cotra damon^®^^^
îuifîè putariscHi fane quód ueritati crediderût,quam uos mauultis impugna*quot;,^'^^/
iudicabunt. Videte quô uos ipfos agatis. Si ^iritu ÔC digito Dei non pot^^^^geû
monum, damonia eijcio.ut plane res habet, peruenitprofedo in uos regnen's
adeft Chriftus uobis, ôC diu expedatum Euangelion, quod hac fîgna certo cf J j^r
cömprobant,fiue accipere, fiue refpuere oblatam grariam Iibucrit.Nec^ eni^ '

anteadeuicerit. Iam ego mundum hunc ingreflus fum regnum Satana-,
eius diripio, atcp meis diftribuo. Quotquot patrem ignorant, ille ceu ^'oli^g j/
tinet ad foam uoluntatem capriuos, nam patri,qui eos condidit,debuerant gji
didi.Ex his autem multos ego iam rurfum inuito ÔC modis omnibus reludaï^^^jfH
taha,uindico in regnum patris,ac ccu recuperatum ipolium, difkibuo eos in ^ |,gt;
eledorum,quoldam faciens Apoftolos,quofdam Prophetas, nonnullos ËnaJ^l^i/
Ras,aîios paftores6Cdodores,omnes ad inftaurationem fàndorum,in opns ^

r .n. - niftrationisinadifi'cationemmyfljcicorporisniei,Ephe.4.NemoquodfüW'^^^jy

Chnjti cotrd jinterhosquaret,quiIibetalioruminterfefemfniftri crunt,adhocut numef^'^ «o
SdUnm, (^torum,qui paffi nomen dederint,quotidie augeamr,a: mdior reddatunHni'^^^

dam exhibeo,depdIens uim Satana à corporibus,a(:eximcns non paucos
rannidi eriam ara'mis,paulo pc^l uero cu«i morte mea plene hoftê

^^^'oti feg ^^««îî huius mundi deuicefo, fîciid longe late^ fpatgi faciam Èüaii
J^^^faiîijo-'quot;^^quot;^'^ piurimos eius poteftad adimam, SCregno panris fœliciter
ccïitnbsp;mihicum principedarmoniortun commune fuerit, quod uos

^^mecutn^^'Jnbsp;^^^^^ quot;OS eft, quod uulgo iadatur prouerbium: Qiu non Qgi «oft t^

facere m ^ Tme eft, qui non congregat mecumj dilpergit. Cum Sata/ tnecuni*
^'at, ita adf^'quot; k^ ^^nbsp;^ dodrina Si uita mea,quod eiùs uel fuipitionem fà

S^O'^am patris, uindico iuftitiiam, oppugno peccatum faris er/
potu ^^^ aduerfîim illum me efte^Nemo eriam eft qui unquam minus
bi CQitpr,nbsp;illo ad perniciem cogregäre : igitur dilpergo ad uitamj quos ille

^^em ip^^ l^penumero uir tute dxmoiiiorS fieri, ut liberari pleric^ furore, irt
^^''^adcf^ ^quot;^^'^jaegerant uideantur, fed iuxtà haud obfcure apparet, dimonia
^ultnanq,nbsp;^»s mentes primû pèr fuperftirionê magis deuinciantur.Ma^'

l ^'n.Iocnbsp;ftiperftitione, quàm infània laborare, 5«:regnare in animisquot;

^^''itcrnu^ îiomine Dei,quàm in cOrporibus:quddhoc externum duntaxat,il/
f atiimis n*quot; sternum malum fït,Ego aût dxmonia prorfus ei]cio,prxcipue aût
hquot;^^ ualeant per incredulitatem ÔC peccatum, ac quod externum
elfe Q.^. manifefta libero,in hoc potiftimum fàcio, ut ita dedarem me
^^^^ ^oceo', quot;quot;^am aduerfariâ fîm prorfus deieduriis. Id quod amp; reliqua,qux
^^baberè a abunde teftantur. Vnde nifi ultro calumniari udleds, quod lè/
rnbsp;. lèntiris, fatis indiciorum erat, me digito Dei,hoc eft, uirtute

^^Uanefcçj.quot;^^^^'^ ^àm in hoc aduenerim, qui potentiam eius pœnitus deijciam

dçuPate^ quid refpondendum impoftóri'bus illis, qui apud uaria di/
Domini dr^ 'quot;quot;^^^^ ^^^^ dxmonia,id^ uirtuteDei,quodfircundum prxfen/
iS ^atanas cnbsp;dfcere Satanam non poflit. Quod enim apud

^'^anam nort eî)ciat,uel uifa ipförum,quf alios fè dxmonibus liberate
quot;^^nnunq ^^nbsp;Satanx fèruitUs eft,plus fatis teftatur. Et fi nanc$ Uidean/

^,'^furerç„quot;jquot;am,quieo ducunturdxmoniaci,poftillorum exorcifmos paulo mi/

egeranr ^^ témpus,qud magis noceât,Ôlt;: iam non folis iftis qUos in fu/
de illo i'^^^^ant.Nam hinc uulgus perfuadetur,merids fandotum quos illi iQUùtnoâo
illnbsp;quot;rnbsp;modo exorcifmis,Deum demones pdlere.Vrt/ *pud diuot

ho^^^^'nodi - Patiuntur, ut plurima donaria impoftoribus illis facrificulis,qui p^ffim petUa
rib^ ^^'^onient^'ï infi'gnes plerunc^ ôCperditi nebulones, uel lenx,offeranti turd*moiKh

, ? i^diuifum,6«:c.a:, qui non eftme£:um,ô^c.pi-ouerbialesfen
ho^ ^^^ ^omtni. rnbsp;hominum comprobantur, ut ÔC illa : Nemo poteft

üla d^quot;^^®quot; Philofophandum eft, quàm uidemus pofcere, id, cU/
ommus addindt.Eoc^ mittenda eorum ktc arguria éft, qui obijeiût,

clTe.qui nccp contra aliquê,neqj cum aîi'quo fint,ne(^ congregent,ncq? a»P ° ^ft,
Siquidem qui mecum non efl;,neq5 mecum congregat, hadenus aduerium
ôe dirpcrgit,quatenus mihi non ftudet,Se mecû colhgere negh'git,Quod cer
ceps de îis,quos habere fubiec'ios debeat,iure fanè queremr, fi neghgant » Vgt,^^
re Jam Satan princeps mûdi effe conatur,atc^ exigit ut omnes fuo regno Itu
ad illud colhgât,quod quicunc^ neghgit, cum iam aduerfariû habet, c/c dequot;''
nemo enim id negh'gere poterit,nifî uere aduerfarius eius fît,addidiK all). » ^ jf/
que se uulgo quilibet cenfet de eo,qui fe iuuare negligit,cum poffîtnbsp;fît;

beat. Ad hunc nanq^ modum proximorum inter fe res habent, ut uere miw
qui comodo proximi omnino nihil ftudeat.

bus dominus fufpitionem comercrj Satanici,qua fe malitia pharifaica gra^a ,
bantur,infîgni modeftia,Se argumêtis grauibus depulit : dédite^ id ait» ^^
be,uel etiam fîqui forfan inter ipfos quoc^ calumniantes Pharifceos acnbsp;l'iV

runtfanabilestfîmul obftinatiores, iudicîj quodipfos manebat, quof'^^'^^^^qtia'^
excufabiles,fîc admonuit-Eft uero locus hic,de quo multa difputantur,qU''ii

opus erat öC uis fpiritus fandi, ad falutem auditorum promouendam, _ graf ,
Chrifti fermonem confirmands. Hoc tametfi plus fatis fentirent, tarnen ^ Q^^^f

ftum ex immûdo fpiritu,quo teneretur,illa operari miracuIa.Hoc erat iam
mia in fpiritum fandQ,cui omnis uenia,iufto Dei iudicio negatur. .of^^^/
Filium hominis blafphemauerant,ubi excbnuiducum peccatoribus, Wctl^J
nem Se potorem uini,Sec. Item ubi eum non effe ex Deo,cum fabbadio H ^^pO
dulû portare, fuerant criminati. Ifta uero remiffibilia erant, quia poterant '^uni^
ranria accidere : ficut amp; Paulus fe blafphemaffe confitctur,priore Timotn^p^r ^

negledus, Chrifti dignitatem regebat,adeô,utin ipfo humana ratio nin^^^j.^n''
poflet animaduertere, quam efle eum qui erat,uerum Deum Se orbis ^^[^^ct^C^^
Paulum preterea etiam oftendebat indubie, qudd hoftis diuine legis er j/dt-'f
ôe in Deum blalphemus, eocç fe filium Dei feciflet, tanto nomin i, ut �
uidebatur,adeô partim rdpondens. Ät in prefenti,tam prefenter excruer .(i
£us Dd,8e fpiritus ille quo Chriftum fore preditum uatcs predixerat, ut 1 ^. /c ^
illorum,uim huius fpiritus.certiflî'me fentiret,uideret9 non Satane,iea i- ^^in
pus quod gerebatur, adhuc tamcn,qua erant percufli cecitate Se ament'S,
uida malitia perditi,non potuerunt gloriam hanc Deo, in humili hoc j^s^V^
quod fentiebant, eius hic fpiritu operari,etiam fuiflent confefli:fed ut turc ■
contra innocentiflimum dominum, omne id quod apertiffime uiderun J^n^ßK
(piritus fandi conn-a fuam ipforum mentem Ôe fenfum, Bedzebub, duni
adeflTet calumniandi occafio,attribuere. Sic fi Paulus perfequi blafphem . ^^ieCi
ftum, poft manifeftâ iUam uirt'^as ôe fpiritus Chrifti experiential» qtiae J^

Uini ems aperte uDi cogmtam.bed eleCtus erat ad uita
Hinr ■nbsp;^^^^ fen{it,credidit,necp blafphemare amplius potuit.

^'^imha^'^ manifeftum fît, quid demum blafphemiafît in fpiritum fandum. Sic
^'iim/nbsp;ciommus non peccatum, Eft ilh uero blafphemia ÔC uituperatio

t Euangdion,nihiI minus ipfum credentes,quâEuaft/ q«/ hodie fo
^^re n^ , ' ' conuitiatur hlio hominis,nam hominis ucrbum,non Dei (efè ir/nmpy v

Stiîx ïï' ^^ blalphemandum, unde certo faluaripoterant,nihilominusimpeî«'
ƒ'^'■int'ilinbsp;quibus ad Heb.lt;î. ita fcribitur: Nam fieri non poteft,utqmTemeI

guftauerintqj donum cœlcfte, ÔC participes hdi fuerint fpiritus
bonum Dei uerbum, acuirtutesfuturi fecuîi,fi prolabantur
per pœnitenriam. Qui enim Euangelion, ÔC pietatis rationem
i^fiïminari proieclo fuerunt, guftaueruntcç doniï cceîefte,par
Inbsp;gi^ftaueruntcß bonum Dei uerbum, ac uirtutesïu/

lia. Il ^ »»ud natura, ÔC uis humana, id eft, uirtus prafentis feculi, cogno/
C02lefti;ÔC illuminatione fpiritus fandi,hac cognitio co
.^'tur;nbsp;cotingit. Non multum difli'milis locus, ÔC lo.m eadem Epiftola le/

pPro '^«olentcspeccauerimus,poft acceptam cognitionem ueritatis,nonuf
t ^^^ im reliqua eft hoftia,âCc. Q_uicunc^ enim poft cognitam ueritatem re/
ian?^^^^^^^'quot; fuerint, id eft, uolentes peccauerint,eos neceftè eft ueri/

iP'tio yP^emare fpiritum fandum, cuius opus eft, ueritatis ÔC prardicatio ÔC
Inbsp;nunquam rcmitri poteft, itarenouari illi per pœnitenriam

î Ne deris fandum canibus, dixi ex fcripturis eftè conieduram haud
Habe^ quot;^^quot;^quot;idamnari diuinitus, nifi ueritatem ita edodum antea, ut animus
ïit r^'^etinfnbsp;nihilominus eam reiecerit,cogaturcódemnare tan»

odiftè ÔCperfeqin.ExempIâ
aàn ' •nbsp;Dmidis innocentiam ÔC fiiam crudditatem, obortis

^^ ^mfnr . perfequendo ad tempus deftirit, fed paulo pdft non minus
*«î-ens,ad necem ipfum qua:rebat.i.Schmud.24.0C.^Ä.Impius enim à

. - domino reiedus,non eft ftii iuris, ut didum, fed à Satana tenetur captiuus, -- -
Veritdte re*nbsp;^^ ueritatem,ÔC no agnofcit Agnofcit, ut ueritatem effe ammquot; ^^^

fnbsp;tiîficiari iam nequeat,nec poftit quicquâ cominifci,quo illam neget,ac non e _ ^^^

fcunt, nec poj ^jj3tem,probet.Rurfus eam non agnofcit,quia non poteft eam ampledi,neniF ^^^
Junt tamen ea ^^^^^ Satana.Similem pugnantiâ uideaS,in hominibus ira impotentioris, i

furerc contra aliquem cceperint,fi etiam irtgês ds ab illo comodum f^^^l^^^p^
ipfî etiam magnopere egeant,fec^ egereagiîofcât,ita tamen tranfuerlum
tur, ec indignationi indulgent, ut malint miferi perfeuerare, Clquot;ftn benen
quem oderint,beari,Sic funt blafphemäntes fpiritum fanclû. Addidi ^^ple^
adeô,ut licet uera bona cogantur tandem agn ofcere,non poffint tamen ma ^^^^
di Jta Schaul,cum ei Dauid in fpeluncam ingreffo peperci(fet,et mox egren ^
innocentiam amp; iuftitiam exprObraflèt,dicebat: En fcio quódftinirus ^^^^^'i^eSf
gnum Iftacl eft in manu tua : iura ergo mihi per dominû, ne fernen meum e ^^^^
ÔCc. Vide agnitam ueritatem Schauli, non tantum de innocctia Dauidis^ le ^^f
de ordinatione Dei,qua regem illum conftitutum dicebatfe fcire ; q^ niai ^
mentiaigiturerat,qUodnihilominus perdereDauidemlaborabatc'Quoî» ^^{â
ducere in animum potuit perfcqui,quem fua ipfîus fentêtia pronuntiauerat,
iuftiorem,atq^ fîbibeneuoléntemf Quomodo aufus fuft conari occidere, q ^
cebat fcire fe,occidi non poffe,nimirum poft fe ex diuirta ordinatione regn» ^^
Certe furor erat, ÔC uis Satanica,fed cui obnoxrj funtqüotquotDeus reieci ^ ^^^ti
undem quippe modum,ÔC Kain per Deum ÔC de fua iniquitate,ÔC Hebeiis i
tia edodus,atcp conuidus ftierat,non poterat tamen,nöTi odiffe illum,
perimere. Agnitio ergo ueritatis,ut peccarttibUs in fpiritum fandum, eiuin ^^^^

Quatenus re „t de ueritate conuincanturquidem,non aût eam perfuadeatttur,hoc elt,nbsp;^

probt uentaj ^^^^^^ ^^ •nbsp;fanc1i,ut prorfus nihil habeant, quo poffent ueri fî^iWe^ i ^

ter hijiufcemodijôC dedos,erga aperte iam nraditam ueritatem id difcfitne ^
inter aquum iudicem ÔC iniquum accufatorem intereft, erga bonam cti^^
Hic enim reus habens cauftàm bonam, approbat ita quidem cauffam
ipfî accufatori,ut në hifcere contra poffit, at ut faueat fîmul,effîcere non po
quo aût iudici,fîc fe purgat,ut non folû contra ipfum nequeat pronûnar^i ^^^^
ne uelit quidê,imö iam faUeat ei,6C cupiat benefaceré.Sic uideas plerunCS» ^ifl
gdicis hiftortjs ufu ueniffe Chrifto.Qiti ubi potêtiffimo fape fpiritu ^fifâfO»
geln,cum uerborû,tum miraculorû inaudita uirtute adfereret, fcribas ^/Liineï^^
conuicit,ut nihil penitus poffent contradiccre,ac perfuafît minime,quod a ap/
tur captiui ab hofte Euangdii.Mukis aût ex turbis qui dedi ad uitam ^^^ 'ot^^^
probauit Euangelion,ut illud amplederentur cupidiffime,uale didO, rcD
bus.Ex his iam fatis cognofci exiftimo,quid conuitiû fît in fpiritu »andu^ ^nj'^
Nemo autem miretur, quod ueniam huic peccato Chriftus heget,nbsp;ef

ex ignorantia. Si quando enim ueritatê oppugnant, ac obftatfemper in
quo minus poflintillam effe quod audit, agnofcere, fîcut Paulo
noftri lefu,ÔC ceremoniarum negledus obftabat,quo minus

in po^f f^pe ipfam pemof^nt,quo nimirum eonuidis de ^ ^
Sw^fbicoSnbsp;atq,proIapfifuermt,quod Z

oplZX 'quot; reddatur hoftes quicp cam ubic^ antepropugnabât,
«n^'^^rel^HK^^^nbsp;laudibus ferebant, nune Ls ne^ueun

«^od '^'orutn n. quot;quot;î^m^Mox autem cum fame amp; fid laborare inciperent u iam

non minus fedulo, quam detrede his ubicunque
i'^^lS^'^^^aderetgt;nbsp;diligentiam faciebat rdiquum, quo illa qiilm

'■'^uiTusredH congerronibus iam fins, alijsfacrifi'culis, hoc nomi.
Cb 'P^^ EuS^f2C uitare iam illum incipiebant. Neq. enim fatis

qt â ante propugnauerit predicarittcum tamen,ut dixi,in eo P^.t
^ Qtiidiam acddi^^

fctim.Nunquamcrgonofterfuit,ntmquamfpnittimfiliorumnad^^^^^
ïcaifabilismiferredderettmuirtusfpirittisfandihadenuseum^^^^^

mas eflèt,ratio eius fatis agnofceret,non tamen perfuaderetur Nam per i ^^^pl
Iam nimquam pomit,alioqui uita quoc^ eam,cum «^rbis pr gdicaret,tiiu^^
xus.Sed tantum quatenus rationi eius accommoda uidebatur,illi ^^fe ^«^quöj
mulatcg igitur rurfus incommodam fenfît, que commoda prius erat,odi
cœpit quam amauerat, amp; conuitrjs inceflère quam predicauerat.Nam n ^^
modo uideri abfurda fedari.nbsp;.. .nbsp;.nbsp;n.Todfo^^ .n/

snofcat,cui tum credere datum fuerit, is non códemnabittir, q^ucqu^P dj
quia nihil damnationis eft tjs,qui funt in Chrifto Iefu,cui quot;egatu f u^^^^
œndemnatus erit,quia non credit in nomen unigeniti Dei,Ioan.5.^i ^^^^ oS
litatem mox blafphemia quocp Euangdt] prodet^x abundanna ^n m c ^ qU^

ftum faciunt expurgatorio,hunclocumadJicut,amp;exeo fuum ftabil^^
rium conantur.Si,inquiunt,bIafphemia in fpiritufandum nec hic nec in
mittitur,fequitur alia peccata tam in futuro remitti, $ in prefemi^Aa q . poj^ g
cere conueniebat,nec in futuro,fi nullum omnino peccatü m hmiro ^^. j^jh^^^:
At fi in futuro alia peccata remittStur, eft in futuro purgatorm.nbsp;^s ^

rit tâ diferte, 9 nulli prorfus peccatorû copetere poflït,nepe trt infu^^^^^^

certo uerbo Dei nitendû eft,amp;: quod neceflquot;ario fequat;is.Sepe qquot;»^^; „s no.f^a

nn^uorhf^' dommum h.ic hyperbole ufum elTe, adhuc uidebitur fermo
a T^?'nbsp;fummûpeccatorû eft,tanmm

P^'^tatequot;quot;quot;quot;^»««■«'S^cap.no Necpnegandumeftdefundoru
Pofk'^^'^ofyn^ f quot; quot;iquot;^quot;«« ^el^quot;ari,cum pro ûhs facrificiû mediatoris offèrtur,

^ranfîeî^ non rcquirat,amp; eft rurfus talis in maîo,ut nec his ualeat cunt
a^^'ari nquot;'^^^^^^^^ .Quocirca hic omne meritû c5paratur,quo pofti't poft hâc
Dron quot; grauari.Nemo aut fe fperet quod hic neglexit cum obie/
T'V^r^nbsp;cômendandis frequê/

Î^Us? V^t ei pS?^quot;^ etiam hoc meritû fibi quifqj cum in corpore uiueret^om

creoimus,ut funt deemofyna, fîue cô
''lUedirpefatgpriuaa^NecemTcimus^ugillosftaacóditioexcipiar,

Scriptura credentibus Uitam aternam çromitat, fed requirit fidem folida ^^^^^
uam, teftamrc^ fîmul rependendum efî'e unicuicç fecundum opera lua. ^^^ pie
nuidem illos fide difceirilTe,ac ideo àmorte in uitam tranftjlfe, adhuc tame ,

^^ tïnc S non dubitarim exortum hoc in defundos officium pro
facrifi'câdi,S eft,publico facrifîcio Ecclefig amp; alias eleemofynas offere^^ ^^^o
farium non fit ex ifto concludere officio,animas defundorumnbsp;^ #

diiedionis, fcriptura illud non minus quâm aha comendalgt ddtgentuu ^^^^
tumeliam dicet fpiritui fando,qui hoc certum diiedionis ofecium
tories teftatur, fenobis uoluntatem Dei ÔC uitam redam pleniftïmeexpre
ubi de ifto officio in defimdos,uel uerbû ud exemplum in omni Çiptquot;^^ uft»;
teftamentir Nam illud de Machabais non primi ordinis hbro îcnbitur, ^^^ pfO
cum,amp;: magis adco cômendat fpem refurredionis,ac publicum teftimon^j^^^a

fada eft, è purgatorio,Quid quafo ad abfoluriftîmam diledione hngi ^^^^tgci^^
Apoftolus Paulus non inculcarit,teftatusc^ eft id fe quàm pleniftime pra^n
ubi uerbum de liberandis àpurgatorio animabusîquot;nbsp;. jt'qtiJ'

Et certe quicquid de eo fenferint patres,ex ipfo etiâ D.Augufiino abn^^quot; tm
rem iftam illi certam non fuiflè. Tradat libro de fide operibus cap.'jfga/

torto adducunt,amp;:facit ignem per quem lakii fiunt,qut fuper quot;indai^n ^nbsp;^

dificarût foenum,inpulam,lignum, ignem adflidionum huius uit^,« am ^
rerum prafentium, quo igni cuiufq? opusprobatur : nam mmcitopoit^
tftum communem eflfe ijs,qui argentum,aurum SC gemmas fuper
ficarunt. Perfediores ergo ifte dicit eo igni illuftriores reddi:at nnperte^ u
amore orafentium plufculum tenentur,cum non fine dolore resnbsp;^

pofthabent,uri amp; detrimentum pari .Ibi hoc addit.Siue ergo in hac «î^^^feqtJ« J;
mines ifta patiuntur, fiue eriam poft hanc uitam talia quadam itidiciaiquot; ^^^tcn
tur,non abhorrer quantum arbitror à ratione ueritaris ifte intdledusnbsp;jiiHquot;,

tia.Idem reperit in prima quaftione ad DuIcitium.Sed iftam
fandi uides plenius in Enchiridio cap.lt;s9,cum 68,cap.locum ad '»^orinti -^t i
faluante ad iam didum modum tradaftet.Caput illud fic habet:TaIe etw ^^^ j-pU
poft hanc uitam fiei'i incredibile non eft, ÔC utmm ita fit quari potdt. p
niri aut latere nonnullos,fideles per ignem quendam purgatorium,nbsp;f/

dem crimina remittantur. v^oniieniemer ciui uiai, ul i^v. - - ^^ ftti'^Li
fynis nó fint,quibus tantum tribuit fcriptura diuina, ut earumnbsp;jitat^'^ .,1/

fe imputaturum pronuntiet dominus aextris,cc curum wiuuiiiu^v.
ftris,quando his didurus eft:Venite benedidi patris mei, percipite
lis autem,ite in regnum aternû.Hac ifto loco.Deciuitate Deinbsp;^

pfit:Poft iftius fanè corporis mortem,donec ad illum ueniatur,qui P^jj ^^^ ^ fl
nem corporum futurus eftdamnarionis ÔC remunerationis ulri'mus en ' ^ n
poris interuallo fpiritus defundorum eiufmodi ignem dicuntur P^^P^ g J'ta,^^
fenriantilli,quinonhabuerint tales mores ÔCamores in huius corpo . ^ail^j-^
rum ligna SC fœnum amp;:ftipula confumatur,alr)\i€rofentiantquieiu

n quot;^^atione ueiîialîa concremantem l'gncm tranfîtoriœ tribuîationfs in^ ■
Atqul-'■^oarguo,quiaforßtan uerum eftHs ille.

.dogmatum oblèruatof reh'giofîffîmus hsecfcnDcre
ptatenbsp;pPJrnifîiTetXi hoc tum m Ecclefîa dogma de purgatorio ea auto/

a^iunt. At ^^^ ™iiict,ut hodte Uolunt uideri illi,qui nulla ex re maiorem quxitum
*iihil celarinbsp;^^^^ noftrae xterna funt,Ecclefîam fîc inftituerunt Apoftoli, ut

'^•^^élTariyj^'quot; ^ffi poftea reuelandum ftierit, minime autê omnium taie tainc^
^ ^'quot;oinde 1nbsp;diîedionis,fîne qua apud Deum prorfiis nihil fumus.

• non*'^^^*^ hodie de purgatorio quicquam in Ecclefîa aftîrmandum effè
poji P^S'îet cum cerds dogmatis pietatis, eftèftatum quendam animarum,
p^ quot;itam purgentur ÔC perficiantur, religiofî animi fuerit, neqj ncga/
neceifariam facere Jn aftèdu autem illo profequendi aliqua pre/
'^quot;^'otiisnbsp;ne quid oret abfcß fidc,fidei autem orado uerbum certum pro

•'^ce^Stari hoc noftris oremus, pietaris fuerit,iëd ne ut certa definiamus, qua
Deus elfe iioluit.

f quot;^^erare ^ dennim faluentur,dxmones ôC uniuerfî,Qiif enim poffit quis ilfis falu
J r ' ^^rtiu^r peccatum nec^ in hoc necp in futuro feculo

remittetur,i\ifî for Xctcî'Nu t cr^
horp/*^quot;^quot;quot;^habent,fîcutfiniendamfirnguntxterftitatem,Mittamusnos ergo.
quod Chriftus hic adferit,uerum SiT agnofcamusamp;prxdiceiiius.nbsp;'

r ! ^^acit , ^^ArrÀTIO SECTIONIS vif.
S^'^niatornbsp;bonam,amp;fruduraeius bonum.) Prxmifît ad terrendos hos

r .^Pheoia^ Senerali fententia iudicium quod manet quotquot Ipiriturn fandâ
qtid nihil omittat quod quouis modo facere adhoc pofîît, ut re/
^quatenus'^ pro autoritatefuaipfosincrepatDc cuius fêueritatis radone,
çP^m.Vtitu'^^ ea quoq; uflirpanda fît,dixi fuprà cap.î, in illud: Progenies uipe^»
Ce fîmili,quo ÔC loannes fuprà J.amp;T ipfe 7* ufus fuit, Senfus uero hic
o^^^^ebub °^'detis opera f^fritus fandi declarâris per illa me elTe orbis faluatorê,
tç^P^'onetriK^'^-^îP' dxmom'orum mera peruerfîtate animi ueftri amp; nulla prorfus
Rq^h ^d fal hlafphemâtes hatic diuinam uirtutem,quot;optato adeo ÔC mirabili/
ÎJ . ^itur» A hominum hoc temporis exerentem.Sed quid facereris aliudcVul
dç'^^antèoD^^ arborem bonam, amp;:c.ld éft: (^d uelit accipere frudus bonos,
h^^^k ^ arbor arborem boham. Sin, ut arbor, ira ÔC frudus eruntFrudus fîqui
dej,nbsp;^ 'quot;quot;ait funt,non poteft arbor bona eiTe. fta ergo

pçj^ eft aliy^'a Ueftra cuiufmodi arbores fîds fatis declarat, neq; expedandus qui/
cor ^'^quot;Vte ^ à uobis. Progenies uiperariï: Mali eftis, bona igiturloqui quiquot;
fuç '^^'^Utn m ^-'^Protierbio dicitur:Ex abundanria cordis os loquitur,ita qua
^ft quot;^'/'^^îales f plenum eft,ea necefïè eft per uerba redundet.Qiiare qui bonus
n,'^quot;^ito mennbsp;fpiritus patris reddidit nouos,ij ex thefauro cordis bono, id

bol • ^'îa.qyfnbsp;fides in Deum, ÔC diledio erga proximum inhabitant,expro/

ftrJ eiu'^pîquot;®''^®^ eft,fih'us Adam tantum ftierit, aut prxterea etiâ films dia/
fo ^nbsp;'^co caret, ita ex fè boni quid profera tr Verum ut damnationis ue/

«liA.- ^'quodnbsp;homines locuri ftiérint ^ reddent rationem in die iudicif. lu/

tCh v'iis condquot;^*quot; quot;uîgo,ac uere quidê iadatur: Ex didis tuis iuftificaberis, öf ex
quoq? ^'^aberis^Nam nihil certius de animo atc^ fermones teftantur,qua
^ quot;c»quo certius uem de animo iudicatur. Si enim is bonus eft, homo •

non poterit mala îoqui,li maIus,non loquetur bona » Vtcunqite enfm m àîas u ^
quod cft aîiquandiu diffîmulet,ô(: bonus ftibindc ueteris Adam nondum P^^ ' ^d/
rincli frudus malos proferat,facîli;tamen difcrimine notabi^, fi quis modo ^^^
uertat,quem quifq^ fpiritum menris fue praefidem adoremcj^ habeat. De quo P

rari iuftiriam Juftificari enim hic idem eft, atque iufnim pronunriari,
di.Fide iuftificamur, id eft,iuftifîcarionem gratuitam, qua nos pater cœleltts i ^
habet,8lt;: prouinciam per Chriftum filium fuum recipimus, operibus ac diCttS ^
camftr,id eft, iufti dedaramur dC iudicamur, ÔC apud nos ÔC refiquos homtnes 4 ^^
frudibus iudicare habent. Proponit uero ifta fi:riptura humano more, dem«,^
ad noftram tenuitatem : alioqui ineffabilis eft ratio diuini iudicîf. Vt autem a ^^^
ÔC kdis cerris animi tefribus iudicemus nofîncripfos, horum hic monemur. ^^^
bet ÔC iIlud:Sed dico uobis qudd de quocunc^ uerbo otiofo,amp;:c.Quod in mag ^^^
De omîuerf fuum malum multi ridcnt,Cxterum ratio ifta quam homines reddent,perpctu ,
bo otiofo» nificina erit,qua impq torquebuntur, ubi fublatis uita; hirius iliccebris ,quitgt;u ^^^
ebri| fua modo peccata non uident,agnofcent uitar fua? prauitatem,amp;: fadorti^j^^i^
didorum uanitatem.Tum nihil non occunret,ud oriofe tantum didum,nongt; .
pcruerfe aut impure ÔC peculiar! tormeto excruciabit,cum, Icilicet, occulta te
rum illuftrabuntur,amp;r patefient confilia cordium,i,Cor.4. Credentibus
nihil timendum,non enim ueniunt f] in iudicium, fed tranfîerût de morte ad
Ioan.5,Deus propitius eis eft, ôC iniquitatis ipforum nunquam recordabiti^',. .j ^
igitur negotio fadorum ÔC didorum fuorum rationem Domino reddent »y^ ^^jtii
ipfîs damnationi,fcd ij filî) Dei funt,non iam hom ines «ani. Vcrû nihilomij^ j^j
ex bono corde tantû bona uerba proueniant, debet plané terrere nos, qtid^ïf^fl^a^ ^
plerunc^ adeo capimunNon deledatur uanitatê,nifî'uanias.EvTf«wtAj«,id c»»'^
nitas,quamîibct Ariftoteli uirtus fit,ne nominari quidem inter nos debet,m^
nus ftultiloquium ôC fermo foedus quae non coueniunt, ièd magis grariart^ p^^/
Ephef Coloff^î.Item 4.Sermo uefter femper cû gratia fit làle
fedo fi Deus nobis fupra omnia charus eflfet.que ad gloriam ipfius ùtcmUf^^^fUi^
nobis uoluptatcm adferrêt. Non poterit uanum eflè quod hic dicit Chriftns'
homo,ex bono thdàuro cordis bona profert. Certe quod non aîdificat P^'^'^L a^^
indignum Chriftiano uerbum eft. Vbi iam manebuntobtredatores,amp;:
dida in nigra uertentes,uel temere fàltem fratnmi femam arrodentes^'O q.^a ^.j^ijsf
die dicuntur ôC fcribuntur,6e quidem à Chriftiana dodrinaeprrmarijs
que non fimpliciter pernicio(â,non iblum oriofà exifttmtcChriftus donct nO
thefauro cordis,Se meliora à nobis ÔC dicentur ÔC fi;ribentur.

Tune intcrrogauerunt eum quidam è fcribis, Luc. 11.) Lucas fèribit ^jj^pf^
dccoelo perijflè, ÔC addit tentantes. Vnde quod preceptorem ipfiim api^
ut hic nofter memorat,dololâ adulario fiiit. Sic autem ftmt fcribe ÔC phar»^ j-j
um optimi.Chriftus ièuere illos increpat,poftquam tentauerat omnia,ôe e g . pfS
tris iam crat,autoritatem ipiritus contra illos exeri. De coniririo hoc, genera^
lia ÔC âdultera,fuprà lo.Signum lone uocat,fîgnum refiirredionis fue,
t media morte uentre ceti inclufùs,in uitam redudus fuit, ita iplè quolt;^e ^^^qC^'^
iieracç morte poftquam fuiflètfepulnis, ad uitam ÔC immortalitatemnbsp;off'^''

dus. Videtur autem hec rdponfio hunc ièhftim habere î Praui eftis, ÔC , ^
no figno corrigendi,adulteri eftis qui Deo ueflro cui ddponfi cratis,
fiftis,necpfuftinetisadillumreuerri,quarenihilullauirttite apud uos
quando tanta quîe uidctis uosfi'gna non mouent, nuHû igitur uohis daptt

^quot;■opter alnbsp;' ^ PO''^ edentur, ut in teftimonium contra lïos cedent, ita

e^ lanabiles magts flunt dt fient. Vobi's fignu dabitur, quale in lona uiV
^tcp iix ier?^ tantopere exofiis, tandê manibus ueftris tradar, ôC occidetis me,
^^quot;^'»■egn quot;r? ^^ fepulchro detinebitis. Sed mox magna cû uirtute re;ur^
'^^'^illâi u' adminiflraboc^ potentiflïme, idc^ u(üs miniftris omniû
^'^'hil o'^ abiedilfi'mis,contra quos tamen omni ueftra dC fapientia, SC poten/
^^tim pq 'quot;'^'quot;O'quamlibet id conaturi fitis, profi'cietis. Ex eo figno quicquid rdi/
^^^^ pernbsp;hoe quidem tempore reuelandum uobis eft,apparebit,red/

''^^'^data ^^^ inexeufabiles.Hoc fanèfi'gnum expertifunt,cum contra ipïorû
reddnbsp;fu erant minati,Apoftoh' magna fiducia teftimo/

^Hen Q^yS'^^^ attoniti diftccabanmr quidem cordibus,nec inueniebât
^ütn efj: n facerent. De hoe figno dC fuprà cap.i. In iliud porrô hoc totum fa/

Vijj ^^ ^quot;^«o quo in fepulchro Chriftus fuit infrà fuo loco.
^^^ «faerJÏS^SS furgent in iudicio,Luc.ii.) Quia figni lonae meminerat, in men^
ç'^^'PCenit ^.^'quot;'»itamm, quibus ille pradicator fuerat mifllis, quem SC audie/
^«^heba q, lufcepta. Et ab horum ergo exemplo, fimul regina Auftri, hoe eft,
J^fnonV ^ quot;^gto ad meridiem eft Iudaa,obftinatos iftos pharifaos,impietatis fue S'

quot;UsR/t^ .'quot;^Pradicirfnrp.iîrmfî nirciml/Kof IïKi' pyimn ijiHoo«.^,.. ^Ujit:______U!

gJ ^.P'^ara,citfore,utipfi,quamlibetfibi eximi]' uideannir, ab illispeccatori/ hidfœiix^ad
p'ïi egeri aJ ludicentur. Q_uod illi quidem ad prçdicationem Ionc,moxpceniren Aujirum lu/
^ch^ ^^^^ dûtaxat Solomonis excita,de fi'nibus terra, nam Oceano d£is,Autor
f ^^üdiref modofelicem Arabiam uocant,excipinir,irenerit,utfapientia Strubo.

ld ^^ ^^ipfo n ^ illos,ne auderent quicquam contradicerc,magm'fica ifti Chri
e ^^Solonbsp;^^^^Chriftum hic profeffus eft, quum fe

b'^^'■ation praftantiorem affirmauit. Quod uero ait:Surgentin iudicio, cu
ri'^^Pterea ^^'öCc.iterum humano more de iudicio Ioquitur,ficut ÓCpauIó fuprà,
A'^'labiti '^'^^'^tmt de uobis. Omnino enim pocnitentia Niniuitarum con/

ludaorum, 6C ftudium fapientia, quo flagrabat regina
Cl,nbsp;H^Squot;*^ cœleftfs fapientia,quo hifcribaeSC pharifaifaftidiebant

tiî'^ ^tcft faïquot;^quot;^ quot;oluntas ptjs cum Chrifto, fintc^ ipfius membra non tam ex
jj^ ^'ït.V^j quàm etiam uerbo Dei, unà cum Chrifto contra impios pronun/
ci^'^'ttitfm-'quot;nd i.Corint.lt;5,An nefcitis quôd angdos iudicabimusr Et infrà 19.
Crt'biis Ifr^ÏÏ ^e^tiros eos fuper duodecim fedes, amp; iudicaturos duode/
Sud ^^oside n ^'Parirer fecum,fupcrillos regnaturos, 6C poteftateiudiciaria
^ibç.'J^'^inemnbsp;omnibus notandum, ut fiant nouiffimi primi,

^tni quot;^^iitem • enarratio sectionis ix.
^rir ^etnbsp;fpiritusexi'eritabhomine,amp;:c. Luc.».) Hocpoftremo

«^Ç b ^ hac OP 'nbsp;in^àne aded à fe repcllentes. Cuius explicatio hac eft:

ac fi quis damon ab homine pulfus, habitario/
per anrî.'nbsp;aliquandiu per deferta ( loquitur de damone tanquam

apwil iHum fibi locum paratum,non minus
^«am fi quis cupide aliquem excepturushofpitê, domum altjs uacuet,

atc^ fcopfs piTrgeWiim ôf omet,quc5 magis illi libeatin eam fefe recipere,
moditatedamonille nolens folus frui,abeat,amp;:addiicatfeptem, hoc eft,
rimos alios damoncs,fe nocentiores,at9 cum eis inuadat rurfus locum priftiquot;'^'^'
(^uo fanè pado hominis eiufmodi poftrema, multo primis calamitofîora euad^y
Sic fane uos ïudai cum legem olim^ recipereris,Ô£: ab alijs gentibus donari cogquot;^^ i
ne Dei fe!igeremini,expellebatur à uobis immûdus fpiritus. Is cum maluiftèt aP ^^
uos imperare,fîcut quis mauult habitare in cómoda domo, quàm uagari per de'^^^
ta ÔC loca arenria,ubi non fît unde uiuat, ufc^ quafîuit, quo priftinum apud L
cum recuperaret.Eum uos illi pridem, nunc autem maxime nô tantum permit' '
ita Euangelion rerjcientes, fed ut fî quis uenturo hofpiri domum fîiam purget» a^^
ornet,quo ille cum maiore uoluptate eam jngrederetur,eum ad uos eriaffl
uitatis,utc^ commodifîime uobis dominetur,cunda illi apparatis. Quid
tatis ftiturumcNô fblus fanèille,fed innumeris comitatus, uos repetet, ÔC fxui'^' ^
tyrannideiiobisimperabit,eririslt;^ muîto quàm unquam calamitofîores, ^
îeterna cxcita te,quam fèquetur m ox excidiû, cuius atrocitatê 8C cnidelitaté
pofîît cogitarione confequi.Hic germanus fènfus huius paraboix eft. AHegot'^'^jj
dixi, ufus eft ab hornine lumptaîfïgnificare enim uo!uit,fîcut homo fèmper
in ornata domo,quàm in arenribus ac defèrtis locis agere,ita damones malle aP. ^,
homines,qudmagisiîlosinfcftent, quàm ubi id neq\ieant degere, de quoiup*^
ubi de damonibus in genere tradauimus.Sic ÔC illud allegoria eft.Reperif ea»quot; ^^
cantem,amp;: fcopis purgatam at^ ornatam. Neqj aliud fignificat, quàm reperîr^f^^^
monem locum fibi paratum ÔC inftrudum.Nam damonibus non eft opus pquot;^»
uel ornare domus,fîcut nec per fe moleftum eis eft, errâre per loca inuia ÔC a»quot;^ j-t«
Vtrinc^ ab homine mutuata fîmilitudo eft, fî'c^ de damoî)e,uelut de homin«^ 0
tus eft.Pleri(^ purgatam domum,hominem uolueruntintdligi, peccata f^a ^^ ^f,
fum,Ô£: uacantem homfnem,id eft,ceffantem poft pœnitentiam à bonis opc^i^ Jd
ornatam,fpccie fandimonia fruftra f{3lendentê.Sed hi non animaduerterunt.'î ^^
hic Dominus de gente ludaa ponffîme locutus eft. Vnde poft parabola
bictSk erit ÔC generarioni huic peruerfa. Ddnde non perpendefunt, quod ^f/

nauthomine,allegoricMs locuws fît,atq? per domum purgatam,uacantem,^ '
hil aliud,quàm paratum ÔC illicibilem eriam locum fatana, apud ludaOs
H£C pduhof gnificare. Hac iam ÔC dida nobis putcmus,qui uifîtati Euangdio fum us. ^^^ iq*
U dd nos. perrexerimus ingrati tanto dono effe, parabimus ÔC ipfî rurfirs apud nos fataquot;^ ^^
cum,quem indubiepotentius quàm unquam occupabit, qui, fîrilicct, nunqi'^ p^f/
in hoc inuigilatMifericordia Dei ab hoc malo,quo uullu expedandum,aî1'^^
niciofiim,nos cuftodiat.

Cum autê hac loqueretur turbis,ecce mater SC fratres dus, ÔCcMar.î.^' ^fjß
Nota coram turbis hac locutus Dominus fuit, ut uideas eum fandum non o«^
canibus,hoc eft,hac non folis obfti'naris pharifais fruftra difîèruiftè,nbsp;^^f)/

illis^d conuincendam,fcilicet,ipforum impictatê,qud omni excufarione
tur.Dubium ergo non eft, adfuifte multos apud quos hac frudum aliq»^*quot; ./ti«^

rincbonum.De his fuprà 7,in ilIud:Ne deris fandum canibus. Caterum
hic Chriftus exemplum,hominis Dei,uere pij exhibuit, cû in negotio P^^aa»^
ftitutus, eos duntaxat agnouit proxim os ÔC cognatos, qui cx generatione y
eius erant,nempc noua creaturadècundû Deum condita.Eft enim relpön'i^efii
fti ad eum,qui nunriabat matrem ÔC francs adeflè,ÔCc.huiufmodi:Qnos tu
ÔC fratrem meos nuntias,quibus fîm maiore,quàm hifce audientibus uerbuiJ^j^iff/

^ihi'ut r À beo auocari-Fi'lius Dei rum,talem refera me addecet^eoc^ eOs^
'^^fes.Ione gt; -''f cognatione coniundi funt, ut hi funt, uerbum meö au/
caniç^ f^pj^^ pluns facere, dC propinquiores mihi agnofcere debeo, qtiàm qiii ex
^''otenfànbsp;atrinent. Ad maiorem uero affeueradonem fecicbat, qudd

M quot; quot;\ai!cipuIos fuos,dicebat: Ecce mater mea,amp;:fratres mci.Qinfquis
J^oneninbsp;prxterea facere uoluntatem patris, idem effè, atcç audire 1èr/

^ornî^'Ut fupra 7.in illud: Non omnis qui dicit mihiDo
'^öc loco r ^nbsp;diOîmfle relpondiffè Chriftum, ÔC mülieri cuiV

h'^quot;m nan^ K Q-Umtmó,beati qui audiunt fermonem Dd, ÔC cuftodiunt illum, de muliere c}é
Il eredam pronunriauit,qtios ÔC agnouit neceffarios, Nimirum qui uer cUmantc, he,
h ^'^tcorrn quot; • amp;ftudeant,quó illud uita exprimant, In hoc enim, ÔC nulla re ms uenten

f?. ^^^ fuit Snbsp;^ fpfn'talibus reddidit, hinc demum,
fp er?o r-pra-dicanda eft,Sine his enim omnia carnis,nihil profuiflènt. Dî

ne ^^Ods eifnbsp;conftare clectis, fi credere poffumus, mater, frater amp; foror
re ^^'^^JlfenT ^ ^ quot;quot;^quot;^'^U'^dril omnino ad ipfum attincbimus,fi ipfum etiam car

f^i ^^ ladaTnbsp;rquot;/^ beata,unde illa putabat,nempe quôd carnaliter Chriftum ge

lier ^»^ine nquot;^^»em fliam. Ad hanc fpem denicp ut nos erigerét, atcß fe maio/
qiiT ^^«iper 1nbsp;g^uui^^f'«^^^ dcdararet,man-em nunquâ ipfam, fed mu

Pat ^ddi^y i^gitur appdlaflê,quo,fcilicet,generalem ipfum faluatorê, SiTnequa^
hol'^ ^oiîQ eft^^nbsp;nccelfarij erant,agnofccremus, uti ÔC uniuerfalis

'S in iof quot;°bis Chriftus eft ôC feruator, nô Carnalis matris. Qudd enim
^ probe aènnbsp;profedû efl:, quôd Chrifti, opus folius panis eft,

qui u ^ '^^ant dnbsp;fratres,fcruos, œconomos, ÔC cultores fefe conftituerunt,

«^os futn^^^.^quot;quot;quot;^-^'^^® quot;^^'■um non eft, fi ds contradicant. Luce clarius eft,
^ihii ^ ^effe bl rT^'quot;'® ueneratores, cultuscp eius uindices haberi uolunt, fum^
qiïi Uult ^r^'^^^^res,quia Chriftum blafphemant. Mater quia fandiflîma,
^•Uj- faÏÏ^.quot;^ aufcultare filio,huncc^ unum feruatore agnofcere, quod
cuitnbsp;ftudent. Ab hac ergo cum fint tam alieni ifti pfepofteri

^^lîit?^^ ^fîs m aeferunt,ut faciant ea m fuis fcderibus ÔC flagirifs talem panO/
quot;^Us r uoriftnbsp;fubmoueaf,6e àfilio optâtâ omnia impetret. Mit

N DIE uero illo egrefius lefus è domo fedit ftixta m^f^^ '
c5gregat$ funtad illum turbas multa;, aded ut ipfe 'j^
ingreifus federet, K uniuerfà turba in litore ftabat. A'^
ccbat illis multa per fimiîitudines, dieens: Ecce exil c ^
minabatadfeminandum.SCcum fcminaret,alia ^^^^^ f
cecfderunt iuxta uiam, ôCueneruntuoIucre? àcdeuor^i'
runt ea. Alia uero ceciderunt in loca faxofa, ùbi
bant multam terrs.öi: protinus exorta funt,propterea qudd non haberetp ^^
funditatem terra:tcum autem exortus effet (bl,exufta funt, K quia non Ha .
bant radiccm,cxaruerunt. Alia rurfuscecideruntin fpinas.Si infurrexeruo'^^

furïbcaueruntea.Alia uero ceciderunt in terram bonam,dederunt
(ftum : aliud quidem centuplum, alia uero fexagecuplû, aliud uero tn'g^^^l
Qui habet aures ad audiendum,audiat. Et adeuntes difcipuli,dixerijt iili-^ ^
re per parabolasloqueris illisC At ille refponden5,dixitds: Vobis datia
fe myftena regni cœlorum,illis autem no eft datum.Quîfquis enim hab^^' i
bitur i!li,Ôi reddetur abundantior. Quifquis autem non habet,etiâillud
habet tolietur ab co. Propterea per parabolas loquor illis, quia uidenteS ^^^^
uident,ôi audientes non audîunc.nec intelligunt, completur in illis pt^P,^ ^^
ria Efaiïe,qua:didttAuribusaud{etis,Ôi non intellagitis.K uidentes uidcl^'^j^^^^
non ccrnetis.lncraffatum eft enim cor populi huius,auribus grauitcf ^
runt,8{oculos fuos ocduferunt,ne quando uiderent oculis, ÔC auribus
ÔC corde in telligerent,ôi conuertantur,6i fanem iîlos.

Veftri uero beati funt ocuîi,quta uident,6C aures ueftr^.quia audiuOt»^
enim dico uobis, quod multi prophet« ÔC iufti defîderauerunt uiderc
detis,ÔC non uiderunt.ÔC audire quxauditis,amp; non audierunt.nbsp;fC'

Vos igitur audite parabolam feminantis. Cum quis audiuit ferrßo''^
gni,ÔC non intell{git,uenit illemalus,ÔCrapitidquod feminatum eft îu
lius.Hicefl: qui iuxta uiam feminatus fuit. At qui in petrrcofa fernen ^^^
ceperat, hic eft qui ucrbum audit,ac protinus cum gaudfo accipit iH'^^''? ^f^i/
non habet radicem in femetipfo,fed temporarius eft.Porro cum
étio aut perfecutio propter fermonem,continuo offenditur.At qui ^ Ji'
men exceperat, hic eft qui uerbum audit, ÔC cura {ccaft huius, decepti^l ^o
uitiarum fuffôcat fermonem,ôCinfrugifer reddrtur.Ca:terum qui in
nam excepit fernen, hic eft,qui fecmonem auditôC intelligit, qui den ^(lU^
quoque redditac facit, alius quidem centuf^um, alius uero fexageeupl^'
uera trigecuplum.nbsp;i^jUtf

Aliam parabolam propofuiteis„dicenst Affimilatum eft regnum
hominî feminandbonum femen in agro fuö, fed dorm ientibus .(çf'
uenit illius inimicus ôC féminauit sisania inter triticum,ab qî^.Cum ^^j^ptc^
minaffetherba,ôCfruâum fedflet,tuncapparuerunt ÔC sisani^» ^t^^

^^ meffem.SC în tempore meffîsdîcam méfia
^ primum sizania^ÔC colligate ea in fafcîculos ad eomburendum
^j^cuniuero congregate în horreum meum.
tio Parabolam prôpofuît eîs, dîcens; Sîmîle eft regnum cœîorum gra/ sciî^i
^•^^ium acceptum homo femînauîtîn agro fuo, quod minimum cil
'nbsp;excreuît,maximum eft inter hoIera.S^ fît ar/

bolg jî ^^ ueniant uolucres cœIî,ÔC nîdulentur în ramîs îllîus, Aîîam para/

regnum ccelorum fermento, quodacceptum mu/
j^^ondîtîa farîn® fatîs tribusdonecfermentaretur totum;

eft lefus per parabolas ad turbas, fîne parabola ni/ SeâJi
^Petianbsp;ut compleretur quod didum fuerat per propheta, qui ait:

domum lefus, acacceflèrunt ad îllum dîfcîpuU
^ixît illigïf^ ! ^quot;^p'^ca nobis parabolam sîzanîorum agri. At ille refpondens,
^'^«îînat bonum femen,cft fîlîus hominis,ager autem efb mun'
fc ^^s a,,.. femé,tj funt filrj regnî^sî^anja uero funt fîhi îllîus malî, înîmi

^^ï.fîc Qti^^^^^ ftînt.Sîcut îgîtur colh'guntuf sîzanîa, âC îgnî côburun/
^nbsp;cofummatîone feculî huius. Mittet fih'us homînîs anoelos fuos*

îllîus omnia offendîcuIa,8i eos qui partant înîquîtatem.ic
Hun ^^ «^^mînum îgnîs,îbî erît ploratus,ftrîdor9 dentium. Tuncîufti
RufPjj^nbsp;' habet aures ad audiendum audîat.

quot;^ile eft regnum cccîorum thefauro abfconfo în agro, quem rc sea^ie
^^^quot;^^tîaîï^^ 3bfc5dîdît, SC pra: gaudîo,quod habet fuper eo abît,amp;omrtîa, .
^^^^fut^ hnbsp;mercatur âgrum illutîi.Rûrfum,fîraîlé eft regnum

^^iîiinegotîatorî,qu$rentî pulchras margarîtas, quîcum îiiuenc/
'^^fcatygP^^îjofam margarîtam,âbîens uendîdîtomnîa qu^ poflidcbat, S-
'quot;^quot;^'Rurfumjfimîle eft regnum ccelorum uerrîculo îado în ma
genere contrahentî, quod cum împletum fuîlTet, fubduxerunc
^oîecef^^ ^^^ntcs collegerunt qui bona funtîn uafa, quae uero mala, foraâ
Sjbnj^j, pc futurum eft în confummatîone feculî. Ven lent angeli, ôi fegre/
^^^ medio îuftorum ^ ÔC mîttenteos în camînt^ î^nis, îliîc erîe
.ôie-'lft^dordentîum.

docftusad regnum cœlorum, fimilis eft ho/
^t fa^um a depromît è thefauro fuo noua ÔC uetera.

uenifTél m pam'am fuam,docui'tin fynagoga ilIorum,ita atftuprrcnt/aco'^
rent:Vndehuk Tapientia hxc ÔC uirtutcscNonne hic cft ille fabrî filiusCÎ^^'^^
ne mater eius uocatur Marîam,5£ fratres eius lacobus^K lofes,amp; Simon,
dasCfororesillius.nGnneomnes apud nos funtcVnde igitur huk hfcoti'quot;'^^
ÔCoffendebantur fuper eo.Iefus au tem dixit ilÜs-.Non éft propheta expert ^ ^
noris, nifî in patria fua, amp; domo fua. Et n5 edidît îllic uirtutes multas pt^P^^
incredulitatem illorum.

N die uero illo egreflusTeflrs e domo, Marc.4.Luc.«.) Infuttt
capite parabola aliquot, quibus natura, uis, frudus, ÔC pretium tï. ^
Dei dedarat.Prima, ut uarie illud recipi, atc^ in paucis fuos faccre ^^ gt;
dusfolçat.Docuit hacexnauiinquamddcenderat , quód 'quot;quot;''Lf/
turba premeretur. In litore lacus Genefàr crebro docuilfe legit^j
te locus opportunus erat in quo muîti conuenirentOccafio autem huius para^ ^^^
uidetur friiflc ipfa nimia hominum frequentia qui accurrebât undic^, atq? L il
habet,ex ciuitatibus properabant ad ipftim. Voluit ergo hac pârabola figniß'^^ ^ j/
lis,non fatis eflè audiite uerbum, neq? omnes qui ipfum audiunt,inde m.diores
di.Turbis autem in parabolis loquebatur, indubie ut reddcret attentiores äc
eorum qua dicebantur curiofîorcs,ut fuo temporede illis ueftigantes,edocer^^^j,/
omnia certius. Vndc adiecir,quod adifcere fere folitus friit,cum animos ^à àMg^
tem fermonis ftiianimaduerfionem ucllet excitare. Qiii aures habet ad au^^y
audiat.Nam quod dicebatdiicipulis explicationêparabola rogantibus : quot;O^JÎjiiJ
tum eft noflè myfterium regni Dci, iilis autem qui foris funt, per parabolas
fîunt,ut uidentes uideanr,amp; non cernant,ÔC audientes audiant,ÔC nô intellig^'J Jf, f
quando conucrtantur ÔC remittantur eis peccata, uri Mar.uerba Domini
utic^ eadê cum ijs,qua apud Matth. ÔC Luc.}eguntur,id de reprobis duntaxat c ^
nullas ad audiendû aures habentibus,quibus ut iam aliquoties didum, ad
cendam ipfbriï impietatem ueritatêpradicari quidem oportet,ita tamêrecip'
ut licet faris tandem cgnofcant eam, non tamen perfuadeantunde quo iam l^P ii
cap.itcm v.Interim tamen non pauci,ôC in turba illa erant dedi,qui per pai'^'^por^
las faltê aliquid erudiebantur,ac omnino ad hoc apparabâtur, ut certu fu»
etiam ipfî myfterium Dei agnofcerent. Nam omnino in reudanda fui cog^' ^^pß
Deus ordinem obferuat,utcum alias, tum nono fupra circa hiftoriam filiepjjquot; pfO^
fynagogafufcitata diximus. Caterum illa: Qiiifquis enim habet dabiturilquot;'Vu^'
uerbiales ÔC uulgo iadata fententia erant, quas fignificare uoluit, ÔCin
hadenus impleri,quód folis habentibus dedionis donum,fcicnria luta coiTquot;^
cetur,ÔC ab ijs,qui eo careant,per pradkatum uerbum,etiam hoc, quód
gnirionis uidentur habere,auferatur,quia reprobi,poftcótemptum uerbum y^^^flt
fcilicet, nequeunt recipere,magis excacantur, ut uideas taies demum SC ^^^^
muni priuarfSed de iftis eriam fuprà cap.f.in ilIud:Vos eftis lux miîdi.Vno^ j/o/
modum his locus lefchaciah fubiedus eft, qui ÔC ipfe fuprà capit. lt;î. in ^
ne ilhus:Et ne nos inducas in tcntatfonem,ut apud Hebraos habetur addu^i ^^^^
paucis explicatus eft. Paulo quidê afîter citatur à prophetis, fed fenfus idê d^r ß^
reprobos,uerbo Dei magis excacari, atcp inde damnari, cum eo aguntur, nt K
fandum blafphement,atcp ita peccatum fuum confumment. Ideo Domini i^K j^ti^
dicio fit, ut fîue pacabolarû obfcuritatem,fîuc fèrmonis humilftatê, fine ahl^ ^^^^
iufînodi uerbîï Dei femper habeat, quo illi offendantur, ÔC ad faluris (cienti^^
flupidiores reddantur,apparari funt ad interitum,fîcut eo eledi erudiuntni' ^^^j^it.
tem, ÔC uiuificanair. Atcj ad hocprobandum, Dominus iftuc oracuû hie ji.

^^^^ oculi,Lucx lo.) Hxc Lucas alio loco memörat DotniiiG
reuer^/^^^nbsp;difcipuli eius à prxdicatione Euangeli) fuiflent cum gau''

abfr j exultâte Ipiritu gratias patri egiflquot;et,qudd pamulfs illis reuelalfetj

^OnitîjQ^^'^^^làpientibus prudentibus. Vnde coiedura eft,eadiicipulrs, quti
^'^gesnbsp;tarn incomparabilis gratix illis fadx^no femel dixiflêjCerte mul^ Vnde iéM

^fiiDgj P^'ophetx diem illum diuinx benignitatis uidere, atque Euangelion re/ ocuU difcipi

P^löru^^^ optauerant,quibus id datum non fuit:beati igitur hadenus oculi di lormi
[ötetn üinbsp;beatx aures fuere,quibus condgit, prxfentem mundi ieruaf

f^Sni.g^r ^^quot;quot;^»argumento eft,hic quidem illud : Vobis datum eft noÎTe myfterium
quod iam grarias egerat, illis reudatum fuiife, qux celantur

I ° ^tcjuç quo fuprà ahas.Et fi prophetx illi,ac iufti,tum 8C elec'H àDomi*
. dono dominifuerint,quos ut filios habuit, non tamen reuela«
''^iti(îgtj ?quot;'^pifcatoribus,nulla,uel dignitate eximia, udraraiapieritia, aut iufti/-
d r ° defiderium hoc iuftorum, in Simeone illo iuftb, apud Lucam
tu^^^^^UIllF^^quot;^ eft.(^uia enim glorix Dd ftudebant.amp;Tea tempore Chrifti ma/
J '^fdç J ^ '^anda,quia amplior Dei cognitio eratpaflim reuelanda,ideo perpe/
'JJpropJ^^ardend

mmisuotis aduentUm Chrifti optabantamp;orabant, utiparfim
Ù Chwa-^^^quot;^P^almislegirur. Vxnoftro torpori,qudd donatam iamnobiä
cognidonem tam tepide ampledimur, ÔC nullo adeo defîderio propà

ï audite parabolam feminanris,amp;:c.Marci 4.Lucx 8.) Explicatio hxc
nde à Domino ipfo reddita eft, utinam probe tantum animaduertere
la^'^^^'iiun ^^ genera auditorum Euangelij.Primi audiunt quidem, fed nulla
^•^ninQ ^^quot;,j'^aduerfidne,ahóperlatanam detorto ipldrûanimo,quofitu^quot;quot;»^
quot; quot;^^hi adhxreatuel cogiîatio : ad ftia illico ftudia rapiuntur^

-FJri^^'^ »dern quot;erbum Dei bonum elfe, qUx rurfum fimulat^ crucem ienferit,
qua'^^'Iiorunbsp;, Stinimicum fibiiudieat ritum^ rcfiliunthi temporanj, qui

^quot;quot;edid '^quot;nquam donari fuerant,neque plus quàm ratio aflequi potuit, un
tonnbsp;q^^'dem Dei,rario illoriim ita cóuida fuerat,(êd citra ue/

''îfith^'^^^oliirifiînbsp;perftare nequiuerunt. Terttj funtjqui ifdem uerbum non

animi, hoc eft, Iblidum Ipiritus filiorum adfla/
^no f^Upi^-perfuafionem, ideo ficut illos crux ab Euangelio abfterretï
iç^^l^^fUnt, çj p '■^'^nm prxfenrium, quas, quia opes ccelëftes nondum rede co/

»hoceft 'quot;ftam enafeatur,enec'eturamp;:intereat. Qiiarri demum bono h^v/^^^
' per ipiritum filiorum, uere immutato atqt ad Deum tradd,Euangè^

lion audiimt,tj etiam foli frudum adferunt,altj tamen alîjs copiofbrem/ecu^ ^^^
quod ali] alijs fpiritu locupletius donantur. Hoc fibi uuît, quod in noftro l^S^^jif,
ac facit ahud quidem centliplum,aliud uero fexageeuplum, aliud uero trige^^^^,
Quod nimis inconfiderate D.Hieronymus ad premia uirginitatis, uiduitatîs
ptiarum retulit : neqire multo confîderatfus ueteres Latini amp; Grgcimartyribtis .
tefimum,uirginibus fèxagefîmum,ô: uiduis trigefimum adoptarunt. Neqtie
ab externis iftis ftadbus, frudus metiendus eft ISe nequaquam hic de percipi^^^^f
frudibus,fed reddendis agitur. Sunt nanq^ frudus quaecunq? dixerimus uel g^ ^^^
mus,unde alij utilitatem percipiant iufiide ÔC falutis. Qui nan^ credit, hoc cl ^^^
men Euangdij uera fide percepit,ôc: loqui eum,amp;: agere oportet, que ut ad ^jf
proximorum,ira ÔC ad Dci gloriâ faciant. De frudibus hifce,fuprà 7. in illud: ^
dibus ipforum agnofcetis cos-Illud italt;^ centuplum,fexagecupîum, ÔC
per certum difcrimen,incertum fignifîcat,quod inter elcdos,Ôe uerbo uere cre
tes inadfcrendisfiudibus,cernitin-.nbsp;gd/

Non eft autem pretereundum,quod in Luca additur,in patienria. Sumrnus ^^
que frudus,qucm rec'îe perceptum uerbum Dei reddit, eft, eiufdem ad alios Tj^^c
diflèminatio,qud tyrannidê fàtane exemptihomines,ciues fiant regni Chrifti', ,
ut fuprà loiatis dedaratum eft, fine cruce ÔC perfecutione in mundo fieri i^^^^^f/
teft,quare uere opus patientia,ne(^ fine patientia malorum, frudus hic fum^^^^cf
ferri poterit.Quanquam quotquot demum pie itolent uiuere in Chrifto lefU'
fe fît perfecutionem pari.i.Timoth.ï.Semper itaq? adfit oportet patiêtia. Certe
ftus firos fie nobis frudùs,nimirum, fumma in patientia attulit.

Aliam parabolam propofuit eis, dicens, ÔCcJ Huius explicationem P^^^LliS'
non minus quàm prioris claram ipfe Dominus, interpofîris duabus alijs „qC^^
tradidit.Qudd ucro hac uoluit docere, eft,fore in Ecclefia femper malos ÔC ^^^ ^ut
tas bonis ac ueris Chriftianis permixtos. Qtre omnia faciebant,ad mouendiî ^^^
bas,ne fibi ex eo placèrent, qudd Chriftum audirent,ac uelut gregi ipfîus
tur,cum non fblum fine frudu ijpfum multi audirent, quodprioreparabola^^^^a/
icd eriam qudd fimul futurum cUct,ut uani hypocrite, gregi fuo ad finem
li huius admixri agercnt. Eocç uidendum efre,ut certa ipfum fide audirent,
difcipuli uere euadcrent.Tria itac^ diligenter hic animaduertenda. P^it«quot;^^ qii?
fti fèmen,Ôe donum cfîè,quicuncg uere credunt,eoc^ uere filij regni exîi^^'
appellatione,5«: fuprà odauo. Vt opus diaboli fiint, omnes hypocrite. ^^^ jhnî^
glorietur homo,fed det operam, fi uerbi miniftcrium habet, ut fidditer id aquot;

Alterum,malos illos hypocritas uocari offendicula. Verbo enim ÔC ixif^f^^c^u
in modum impîj hypocrite offendunt.Qudd in zizanîjs huius
preter uerbum Dei natis,nimium uerum,proh dolor,experimur. Vbiq? ^ m p^
tati obftant,a: fandis negotium facefi^unt.ïi ipfi funt, qui nihil nifî iniquf^^^^
trant,dc quibus ÔC. fuprà feptimo in illud:Difccdite à me,a'c.nbsp;_ tiquot;^

Tertium poft iudicium demum fiilfuros ut fol, in regno patris fandos. Qy
fublatû erit omnis utpeccati,ita ÔC aducrfitatis obfcuritas.Regnûpam's «ocai'
tum Chriftus Deo Ôe patri regnum tradet,ut fit ipfe omnia in omnibus. ßjjsC^!^
regni Chrifti erit,cum mediandi,amp;: intercedendi finis aderit, quando extit^C^qIt,^!
ultimus hoftis,mors,de quibus i.Cor.i Nc(^ pugnat hoc ijs locis qui f^S^^tjIo^
fti eternitatem tribuunt,quia illis aliud non fignificatur,quàm fiante hoc ^tifl'''
lud finem haudquaquam accepturum. Deinde quando Chn'ftus fuo regno P^^^e
mum charitatem fuis reparat, in qua omnis iuftitie confummatio fita ef^f ^niti
non excidit, fimpliciter poteft eternum dici regnum Chriffi, prefer^'

iniS^? ' proprie regnum Chriftf idem eft quod facerdotftim eius, 6C
nt r^nbsp;impiorumÄ interceftione pro fandiificaDs,iIIa quia finem ac

Cum autem fiibiedafiierint ilIiomnia,tuncamp;:ipre filius
^^^eturnbsp;ftibiecit omnia,ut fit Deus omnia in omnibus,

^quot;'^lereternbsp;afiufiffè Dominus adillud Danielis i i.Et mufti dormientes in ^ommm

J^'^tUti, def ^nbsp;leculum dC ultra'. Vt enim imprj offcndicula fimt, qui non fibi

I^'^opbp/^ ftudent ad falutê erudire,uerac^ iuftiti? reddere participes,qua/
b ^ ^«Jitn mnbsp;id eft,erudientes amp; iuftificantes uocar.Pdlre

'Püein ^ ^^^^ quicunc^ uerba Chrifti alijs predicant, ut cu alias aim
0 ^Uodnbsp;uelle eftè argutiorcs,lèdfatis habeat id comen

^^^dat^ D quot; Chriftum uoluifte commendare.Sic in praiènti parabola uident
'^f'büs u^P^fita. qtia in redditione non funt explicata : ut qudd nodu dc dormigt;
h^^^ti-iiàm?quot;^'^quot;^nbsp;zizania fua femiharit: item qudd ferui, de malo femi/

r ^ fîngulis partibus fuas e^qjlicauones dare,nihil plus agas, quàm quod
K^s,^ fp ^ ^^ qtiod Chriftus pri^cipue uoluit, amittas, ÔC in meras teipfiim
fc A^^tem .ÎP'^s^'-iertentcsargutias,abducas,utinfràio,ôlt;: tf, magis patebit. Praci
g^^Uici^^quot; quibufdam Lucaparabolis.

ev^?quot;'quot; eflènt zizania à tritico feparanda, dC in ignem conijcierida ,piac
^vi 'Suàtn ^P jt'^auit,ca nobis fatis fint,ô(: difcamus hic eum aliud nihil uoluiffe do/
^nbsp;fatana, quàm diu hoc feculum ftabir,bonis fuis, quorû ipfe

^Ij^'^oc (çP'''^ixtos,fed in fine feculi demum fepatandos,ôlt;: in geennam âbtjeien-
i^^^Jfierinbsp;hypocritas, dC confolemur nos ad toleranriam malorum, quia

^''tam?'^ Pot«^ft dum hic uiuimus, ferre hypocritas oportet. Denicp hinc am/
^u^^ ^alutj pnbsp;uerfandum fit,Ô(: quàm nihil fithominîbus ex fe in

ficlej^^fcopo^^^'*^quot;^quot;^^ mittamusintelligere perdoi'mienteshomines,negligen/
^isnbsp;^rtios cupientes euellere zizania,homines pracipiris zeli,dC de/

'^ÜD ^'quot;Urn'r^ tollendos,fiuefceleratosquoshbet, fiue hareticos. Nihil
^'iiirf ^^^f'Sat- Inbsp;huiufmodi firmum, nam allegoria per fè nt

'k fta ^ fcriptura habemus,unde etiâ ciwa iftas allegoriarum, ne quid
'os^^^ftentib docemur, pen'culofam negligenriam Epifcoporum, dC qudd
V^^sIibeP® ^^«quot;e^^es foleant pullulate , item qudd nec pium nec poffibile fit ma
•lOhnbsp;magiflratuSjiuxtaDei mandatum,non debeac

% ^^quot;^'fe^fed r ^ ^V^atur Respublica. Non enim hic pracepit Dominus, maîo?
«iiç^Snentu^ -^nificauit utcuncp nocentiores puriiantur, acper uerbum Dei alij
ïitiil ^ bonis d^ T™ mundi ufcç malos etiam in Ecclefia fiituros, egcrri/

de zizam'a, quod nos appellamus loliam » quàm diu herba eft], ôC nondu»« ^ , ' '
uenit ad fpicatn agrandis fîmilitudo efî:, ÔC in difcernendo aut nulla, autpef ' .
lis diftantia, Demùs ergo operam,ut noftra certa ÔC folida fînt,qui ut ^^cï^^ ■
loqui debemusjita uero erunt,cum puro Dei uerbo, ÔC nequaquam noftns c
tis innitentur.

Simile cft regnum cœlorum grarto fînapis,Mar.4.Luc.i50 Duas has pa^ ^^^^
grani fînapis ÔCfermenti,Dominus quidem non explicauft, ueruntamen i^-^u
5er eas,qua uirtUte quoque fucceftu eftèt Eliangelion orbem peruafurum» P ^ 0
Regnum nancp cœlorum,quodperEuangelion,(ceptrum redum,ÔC potennbsp;-

uatricem omnium ipfî habentium.fidem,orbiiam tum inuedum, erat P^Pquot; j-gn^
Chrifto pauciftîmisjijfdemq? contemptifîimispalàm adharentibus t fed j^jgfri^
fînapis parUum licet,imô minimum inter fetbinà,in maiorem omnibus oleri jj
ticcm imo arborem breui exurgit^ita amp; grex Chrifti breui, ad fines ufcp terr^

Jiîds quot;täcite quot;^ante éo qui feuit,poftea è terra cnafcitur,tâ dormienre ilIo,quàm fatagante^. ^^^^^ jn

f fl^ -fî ^nm dies ÔC nodes exurgcnte.Et quidem primum in herbam, mox in fpicam, den ^^^^

éoudamp;iZcn PÎ'-i^um frumêtum frudifîcat,atc^ tum demetitur.Significauit enim ChriitijS ^^
^nbsp;* gdion ita mirum in modum, praeter hominum opinionem, acne fendmtiD

dcm,paflîm enafciturum ÔCfrudificaturut^,non fubito quidem,fedfeniim,g^,
ne quem pater ftatuitXerte ad hunc modum,ÔC hoc noftro feculo^regnum^^j^^a/
uedum nobis eft,nihil minus hominibus uolentibus,ucl opinantibus,unoenbsp;^

pud impios uoces: Vnde tandê exortum ,eft hoc harreticorum genus c ^î^r^
tempore praualuitc Qiu^fadum, ut non prafenièrimus, ÔC ne quidem in ip ^
ßtis conatus iftorum animaduerterimus c Sed fîc eft regnû Dei, irrepit pri*-' ^ ^ {îJ
id caro fatis animaduertat,ita ludit Dcusmundû, ÔC per humiles fuos, ft«-quot;^^
firmos,gloriofos,fapientes ÔC potentes confundit,

Altera à Matthao hic pofîta parabola fermenti, quam ôCLuc.iîJiabet^i^j^^pioC

minus pradiccre uoluit,nempe regnum Dei breui inuaIiturum,ÔC totum jn^
cupaturû,fîcutpaulum fermenti totam farinam brcuiffîmo tempore P^'^^ p j^pf^J!
flatJn quo fîmul notatur,qui uere regni Dei participes fadi funt, intégra n ^^
ü,eos non fecus ata^ fermentum,alios quo^ conari,eidem regno adiunge»quot;^!^^
fanèfermentum,ita comparatum eft,ut quicquid contingat, quantum innbsp;(

rumpàt,quareâ Chriftianis expurgandum eft.iXorinth,5«ÔC infrà KS.Vbi^^^iî''^
nam phariiaeorum fermentum uocat^Multo efticacius fèrpere ergo,ÔC inn^
libet debeat fermentum Euangelicum. Cui igitur non fîimma cura {g
tiffime Euangelion Ipargatur, ÔCcognitio Dei faluifica imbuantur q«'^^^'Js
ditlènihil adhuc,autperparumfermentiEuâgelici eflè nadum.Satum
fîira eft,continens modiiim unum Italicum ôd fèmiftèm, ut eft autor loicp
antiquitatum ludaicai^um nóno,capite 4.Ebraice autem dicitur WO,
enarratio sectionis, vi.

Hac omnia locutus eft lefus in paraboIis,Mar,4.) Marcus addit, mu»
îarabolis Chriftum turbis Iocutum,pro ut potcrant audire, fèorfîm antem^^
is fuis omnia expoiuifte. Vnde confîrmatur,quod fuprà monui,non P^^^^ pOp,^ ,
tos duntaxat Dominum parabolis ufum, ièd quia ita etiam requirebat, cquot;
capacitas,tum patris uoluntas,qui uolebat nô fubito, ne($ pariter omni-^^^^j ^{c^^
ordine, Euangelion hominibus reuelari. Hinc nofter implctum Icribit, 4 ^J
fuerat per prophetam,qui aitj^periâ in parabolis os meum, ÔCc. Qiiod P ^

P^^ft:/^ * Chriittis loqiiebatur in parabolis, ut ilîud Prophetx recîe ufur^^
S^'öd Onlquot;^quot;^' ô;:c.Nec^ ah'ter emm completum hoc Proplictx didum fuit,quam
Pialm r^ ^^^^ habuit,ut quadrant ei ad hunc modum utend parabolis, il=«
au/ n ' ^^ impletione oraculorum fcripturx fuprà cap.iiufe.

os iiïum lè in parabola apcrturum, ÔC erudaturum x/
uocat abfconditaàconfddonemundijcum ta/
S^^htaw. beneficia populo ïfraclitico diuinitus exhibita,^ fimul pœnas in»^
•UeJ^quot;^^ aederunt,in eo Pfalmo canat,huc fpedaflè uidetur,quod uere recó/

in illis, qux Patribus diuinitus contigerant, fapientia atcß
^'prep^o excmplumenim pofireris fcriptafunt,utPaulusait,f.Corinth.io«
^füi't in7f Afaph,mox in eo Pfalmo : Etfiratuit tefi:imoniû in lacob, ÔC legem
K wnbsp;Patribus noftris,ut nota facerctiilafilijs fuis ut cognofcSt:

J^Jle efj, ^ntïas grauiores,qudd illx fere cum colladonibus efferantur : Sic uerifi/
^^^'^Pro?^ î^nbsp;alioqui xnigmata fignificat,

eft,habere in fe aliquid quafi reconditi, quod non cuiuis obuiu
quot;pcridoribus poffit haberi aliquo modo xnigmads loco.

Jr jT^^^^o^^atque margarito,parabolis,quas fblusMatthxus memorat, omttidpoßhi
^nbsp;Euangelij, ÔC quanto cum defiderio oporteat fufcipi, ati^ omm'/ bendd.

Q P^fiatu?quot;^ margaritum inuenit, magno cum gaudio omnia fua uendit, qud
creï? Euangdion cognouerint, dC potentiam dfe ad faIuandu,quot/
d ^quot;^utarp inbsp;^ poterut habere tam charum, quod cum eo

^^'îîuç ^Pfafeptimo. Dtfcimus ergo, utEuangelio, quo credito ciues in regno
S^^üin f poteft eflè prxftabilius,itanihil illinobis non pofthabendum,
bnbsp;raciunt, argumentum de fe prxbent, nullum dum uerum Euan^dn

Çh •'^alos ci'^'u ^^^nbsp;co2lorum,uerriculo iadoOHac parabola rurfus deda« EunngeUer^.

no P^'^dic ^^^^ ^^^ adhxrere,amp;: in fine fèculi demum feparâdos.Cum riculo ftmilé,
liü ^»^nes n Tnbsp;^ uerriculum in mare iaciatï ut enim co primS

capiuntur,fed a iqui,deinderj uarij, inter quos mulri quocß nul/
in/ ^Qtiis fnbsp;Poftfemo ijdem mali pifces, non nifi uerriculo ad terram tra/.

rimum prxdicato Euangelio non omnes accedunt,de/
^Ci n nifi / ^P^quot;quot;^ quot;identur ampledi,plurimi exiftunt hypocritx,amp;: illi demV
^^^^qitL j quot;nemundia bonis ièparabuntur.Quxadidemperpendidebentj^
dominus diflèruit,de zizanijs.

lt;C ß ' p quot;!at,opulente copiofe docere quxcuncp ad rem fzciät,öC feien»»
^§enus S Inbsp;^ qui^iam liberalis paterfamilias, de reconditis fuis,o/

conutuedefidcrcntHanccertclibcralitatem Chriftusjcum alias,tum hicvMg^^
ce preftint lucu!cntiffîmc,atc^^ liberaliffîme cibum uitar, nempe, dodrinam
depromens,ut intelligerent iam omnia^Htmc Paulus proxime retulit,cum uWl
tum apud Ephcfios, quibus dicebat Ad. lo.No enim lLibtcrfugi,quo minus ao»^^^
tiarim omne confilium Dei uobis. Notatur ergo hinc Euangdici predicatoris ^ J
omnia qua? ad rem faciunt,luculenter ôC copiofe docere,necp quicquâ celare»
de probatur Änabaptiftss,qui tot habent myfl:eria,que illotos nos,ut ipfis
habemur, celant, non elTc dodos ad regnum cœlorum, hoc efl:, fcienna defi'^'^^^
Chrifti. Vêtus Ecclefia myfteria facramentorû celabatprofanos, ac ipfos
thechumenos,quo maiori in reuerentia haberentur.Interim tamen fijmma àoC
ne Chriftiane offerebat omnibus qui non eflent canes autporci.nbsp;j/j

Scribe Ebreis, non Icriptorcs, fed icwpturarum legisc^ periti àcebantur,qtJ^^^
Aesra predicatur fuiflè,expeditus in lege domini.Aezra,?. Qudd quidam P^'^ ^
tera legem,3L noua Euangdion intelligunt,fi'rmum non eft. Promere enim pi^^^^
èC noua,Patrifami!ias non Scribe tribuitur, amp; eft cui fit aflîmilatio, non quo^ ^
milaîur. Ne(^ fignifi'cat,nifi Patrisfamdiàs liberalitatê ÔC copia, qui non horna ^
tum,fed etiam.que repofita diu fuere,depromit.Cuius liberalitatê refèrt^cqpioi^j^
luculcnter docens,omnia quibus pafcitur,amp; rccreatur animuSjficutChrilW®'^
faciebat reliquu,ad diligentiflîmâ 'àC copiofilfimâ dodrinam.

Et cum ueniflêt in patri'am fiiam amp;'c.Mar.lt;s, Luc.4.) Que hic Mattheus na^ ^
quemadmodum ex Marco ÔC Luca colligitur,non mtritum ab initio predi^afquot;'^^^
Chrifti,ceite antçquam predicatum ablegafletdifcipulos, gefta funt. Scribirquot;^
Lucas,cum Nazareth dominus ueniflèt,fècundum confuetudinê ingreffuquot;^
Sabbatho fynagogâ,atc^ utlegeret,fiirrexiffe.Mox accepto libro et ex
nilfe locum,Efa.lt;S!. Spiritus domini fuper m e, quê tradauimus ftiprà cap. ,'piî
ïlle qui dicitur Chriftus. îdc^ uaticinij tum in fe impletum afîirmaffe, omnibi'^^ k ^
attefîantibus, ÔC gratiam fèrmonum eitis admirantibus. Quod tamen intclWS ^^
dum à multis, ut femper plurimi fuerunt, qui fimpîiciterdiuinitatcm eitîs,t^ ^y
factis,quam uerbis ipfis relucêtcm,admirabantun Verum quod fubtfcitLueaSlt;^^j
cebant^,nonne hic eft filius lofephr'amp;c.id depcruerfîs,ac querentibus Ijii/
rabilem alijs ChrifH dodrinam caîumniarentur accipio, qui î)dem ÄToffenO^
tur in eo,ut Mattheus ÔC Marcus habent. Hi's ipfîs deni^ refponfum non
non eft Propheta expers honoris,6lt;rc.nbsp;jö/

Hic uero animaduertendu,quanquâ ipfiim aded contêncrcnt, quàm magquot;^
minus tamen modeftia, illis fe de eo purgarit, qudd non apud eos, ut C^P^^a

figna ederet,idi^ addudis exemplis Helie ÔC Helifei,quoru uterc^ non à pa^,
tum,fed ab omni cognatione Ifraelis alienis per miraculu benefecit,domeftilt;^'®^Jf,'i^
teritis.Quo latenter tamen fimul eis incrcdulitatê ipforum opprobrauit, qquot;^ ^^C
in caufl^a erat, ne poffet eriam, ut Marcus memorat, apud illos, uirtutem
re,nifî quod paucos infi'rmos impofitis manibus fanauit.Hec ipforum increquot;
ÔCobftinataimpictas,rarisfefeprodidit,cumeius admoduciuiliter admoniti'^-jy^,
contra dominum feuirent,quod eiec'tum oppido conarentur de monris fup^'^
in quo erat oppidum fîtum,dare precipitem.

Ex his faris apparet,quàm uere dixerit dominus fuprà.»».Beatus qui non gcf^
fenfiis in me,quancç pcftilens res fît,fècundû carnem iudicare,hoc cft,extei''l ji?
be 2e Pharifei,quôd Nazareth nutritus eflct fpedantes, non dubitarunt|i^li
tum, eocç faris argtimenri firfe habererebantur, cum nequaquam Chriftquot; ^uic
quem oporteret nafci Bethlehem. De quo fuprà cap.^.in illud : Profedus ha^^.^ jii/
in ciuitate Sec. Hi Nazareni offendebantur,quöd noflentparentes ÔC fratres^ ^ic

iudi JÎJquot;^^ perucftigantes,quo anfam haberent calumniandi'îea igitur illiä
rnbsp;fuit,quo peccatum fuum confummantcs,perirent,

- iudir ^ utinam hodie exempla fratres perpcnderent,nccp fecundum faciem/al
•nbsp;^^ humillimis femper perfonis, diuina ma*

ft ^endaquot; r ^^^^ ^ ^^^ uolet,in primis de uerbo Dei inquirant,utq? id dcf
ï^tur oquot;^nbsp;Dci orent, quicuncp SC qualefcunq? fint, per quod id admini/

^ui n V? prolabantur, qui tam uile Dei uerbum habent, ut hominum
rquot;^*^ bei 11 mendacium funt, illud aftimentcSi nanq? magnus aliquis quid
f^'^^fî c5fnbsp;uerbum efle oportet,etiam fi nihilnifi anile commentum

K'^itiib quot;ÎPquot;®^ aliquis ipfiffîmum etiam Dei uerbum habeat,quia non Deo, fed
•'^Sei^'^ credunt, mendacium dfe oportet. Hi uita deniqj fua fefe fide in uer/
^'^Hitai^nbsp;déclarât, adeo nihilo meliores redduntur, exomni fcieh

^^quot;I'^uam iadant,amp; de qua gloriofe difputant. Verbum enim Dei,ut ho/
^^nia K ^o^^em^non Dei, cum contra oporteret, fufcipim, eocp uanitas funt illis
quot;^'^de nihil pefi:ilentius,quam hominibus in rebus Dei,auroritatem fic ar
ƒ ^^t^s'rx^quot; iP»'iaprcce,a:cxcufro iudicio coram domino ipfius inquiratur uo/
y^i'ui, ^ ^^^ debent, SC prx altjs honorari, qui in uerbo plus alijs laborant, at fide
S'fionç fantillum quidem,in rebus faluris recipidebet,fi eriam iartditate amp; eru
pi elfç ^S^^os pracdicrent. Probanda funt omnia,amp;: que quiftp fua ÔC certa fide,
^nbsp;tenenda. Iftuc autem fic curanduni erit,ne in diucrfum ma

eorum,quos ut dominû ipfum
h '■«ligio S' Probanda itac^ fic funt omnia omnium nomine Dei dida, ut fum^
5'' ^'Ocar ^^ uolntatem inquiras : id uero pofcit à publicis ucrbi miniftris pro/
cunda quàm reuerendiftime excipere,amp;: non nifi exutum omnes

0nbsp;^'quot;'^bare '!}domino iynceraconfcietia adhibita,fanda prece ea excutere
i^^ïsdi.k • ^^'^us cft rario ut dubites. Nam uocantur fubinde in iudicium» de

Ut e Vpraeterea quód Chriftus miraculo legerit, quia literas non didi/
^ [pro gl ^an.T.coJligitur. Voluit enim per omnia humillimus dfe, quo matbr
Sm ^'^uudnbsp;diuinitatis, Quod hue debet rapi, ut quif^ certo fidat,Deiî

tîu lit ^ 'quot;quot;'■quot;'^quot;'■quot;quot;■''ad quacuncp miferit^Nequaquam autem ad hoc, ut uel
fu^*^^quot;*quot; contemrtat,ueI indödos praficere udit docêdi muncri. De
Qir 'SUo?nbsp;illud:Vidit duos fratres ÔCc.Labor item manuum commen

1nbsp;n^ Chriftum Marcus hic fabrum fuiffeteftatur,nô folum fabri filium,
^ STa ^um ad tempus ufc^ pradicationis opcratum fuifte manibus, de
HePro?*^-iIlud:Tunc accedit lefus à Galilaa.Ôuôd,ut Marcus fcribit,do/
Ui^'^tfan'^H^Nazarenorummiratus fuit, dedarauit feeohomi/

app jj^^dmiranda incredulitas illorû fuit,quód cum nihil no diuinum in do/
tamen eum adeo rerjcere,nil caufla habêtes,quàm quod
ur humiliore loco natus, ÔC contemptiorem habere familiam.Po
ttremo fratres Idu,cognatos eius dici,uulgarius efl:,quàm
ut moneri eius ratio fit,

xit famulis fuis: Hic eft loannes baptifta, is furrexit^r^
tuis,ôi ideo uirtutes agunt in illo. Nam Herodes
annem Ôiuinxerat,acpofuerat in carcere propter
dem uxorem Philippi fratris fui. Dicebat enim illi ^^
Non licet ribi habere eam. Et cum uellet eum occider^ ^
tuebat multitudinê, propterea quod illum ceu Prophetam babebant. ^
autem celebraretur natafis Herodis,faltabat filia Herodiadis in medio,P
cuit Herodi. Vnde cum iureiurando pollicitus eft.fe daturum illi qui'^l'^ ^t
teret. At illa prius inftrucfta a matre fua: Da mihi, inquit, hic in patina

obtulit matri fua:. Et accefferunt difcipuli eius,ÔC fuftulerunt corpus,ac/^P'^

SeSi.i, ld cum audiftet îefus, fecelfit illinc in naui ad defertum locum feorfiquot;^ '
cum audiflent turb£e,fecutaù funt illum itinere pedeftri, relicftis urbibu5 • ^
orefl'uslefus uidit multam turbam, SC taclus eft affeclu mifericordiae
Ios,fanauitc]^ ex illis qui male ualebant.

Porrd cum appetiflet uefpera,adierunteum difcipuli ipßus, dicentes^ ^
fertus eft locus, SC hora iam prc^terijt, dimitte turbas, ut abeant in uico^ ' ^^^
mant fibi dbaria. At îefus dixit illis:Non cft illis necefle ut abeât, date il''^ ^ /
quod edant. Atilli dicunt ei : Non habemus hie nifi quincç panes, SCd^? if
fees. Ille uero dixit : Affertc mihi illos hue. Et iuffis turbis difcutnbere ^^^^
gramina,fumptisc^ quinç^ panibus ac duobus pifdbus, fublatis in 0c

culis benedixit,Ô£ cum fregiffet,deditdifcipulis pancs,difcipuli uero to^'quot;
comederutomnesôC faturad funt,« fuftulerut quod fuperfueratde f'^^P'^jn/
tis,duodecim cophinos plenos. Porrd qui comederant fuere uiri ferff^ ^
quies mille,pr^ter mulieresac pueros,nbsp;^

cederent fein ripam ulteriorem.donecdim'ififfetturbas. Ac dimiffis^^^^ju^
fcenditin montem folusad orandum. Cum autem adueniffet uefp^-^'
erat illic.

SfÄ.5. C^t^^fiJ nauis iam in medio maris erat.amp;affliaabatur ab undis,n3ni jj,
tus erat aduerfus. Quarta autem nocftis uigiliaabiitadilfos lefus, ambi^ ^^pt
per mare,ô£ ubi uidiffent eum difcipuli fuper mareambulantem,turbat'

dicentes:Spedlrum eft,ac prx metu exclamauerunt, fed ftadm locutus ^^^
lefus, dicens : Bono animo efte, ego fum, ne terreamini. Refpondens 2 ^^
ilfi Petrus, dixit: Domine, fî tu es, iubeto me ad te uenire fuper aquas.
fe dixit ; Veni. Et cum defcendiffetè naui Petrus, ambulabat fuper ^^^ jj^j

uirilociiHius,emifcrunt nuntios in totam undi/
^^^faba^r^quot;^nbsp;ülam,6JobtuIerunt Uli omnes male habentes'ÔC ob/

f V quot;'® y toi'isHcrodis,eius qui infames trucidauit,Tetrarches uocari fo
[1 itus.Ec ex hoc loco ,prçtcr aliquot alios,colligitur, crédita ludeis id tamp; kemigmia
j Poris,ur 5c hociie isccMvyincrixy, id eft, regenerarioncm carnalem, atœ mmM.
s-üe-irnbsp;rcmigrauonem,qua in hanc uiram, mórtales rurfum quida

d aa ,n Herodcs:Hic eft loannes baptifta,is furrexit à mortuis,6c ideo
D.'^^îîbinT »'^^.Futabat enim nunc diuiniorem fadum.Nihil autem pcenitu^
C^^'^tnarnbsp;innocente illum intcremeratSic ftuperefoiet ad diuina,im/

^'^at fed*^^ r ^ poteft.Non folus autem Herodes talem de doniirto opinionem
ten ^^liftarTnbsp;etiâhoc loco Marcus memorat,imd ab alijs

^ Qux ^odeï^quot;quot;quot;fuit,utLucashicfcribit:Sic enim tnemoratrAudiuitau/
ta ^''quot;^atr, ® f omnia quae fiebant ab eo, amp; hafitabat, eo quod diceretur à
e?a a loannes furrexiftl-t à mortuis, à quibufdam uero quod Hellas ap/
Ue n'^o dTnbsp;Pi-opbeta quifpiâ ex antiquis furrcxifict. Neq,« aliam

fa/ ^^Pherr .t'^^tquot;^ ludaos opinionem habuilfe, quando rogabant, num Hdias
fe ^^^ quif'nbsp;^ft'^n renatus dletille Helias,qui fub Rege Ädiab fue

be'^^gaujt aliorum Prophetarum, qui ante uixerant:qu3rcrede utrunœ dfe
^itnbsp;^P™ Hdia eflèt prediius,ÔC Prophcds quibusli/

»lUi '^rat I erroribus homines inaoluaniur,cum caditpietas, utillo fecu/
dij ^'^Peri^ ,nbsp;feculisaccidifle,amp;: nobis nimium,proh doIor,etiâ/

Oes f^^ts rnbsp;uoluitfubrjcere.Vinculorum quidem cauflàm,Mattheus, Cduffa necis

'^ajcit^çifp^ caufla,adnecemIoannis,i;-deftum tvränum impulerit,amp;uel
eam de loanne conceperit, qudd felibere adeo adulterij
Pcrib,-, f ^ n^nc,Ärin:oboli filiam,amp;: Agrippe maioris fororem,Iofephus
^C.^^rodem f fenbsp;fratris iftius. Vnde oportetPhilippu hunc,

^ ^iro fan?^ Herodem infanijflquot;c,qui nonfratri foIû,fed innocent! etiam atcp

Habuerat adhaec uxorem, filiam Aretar, quam fine eauiTa, eo«^ cum
fuojpadus Herodiadi fuerat, repudiare. Nam ubi illa mariti confilium
tro ad patrem conceifit,unde ortum inter patrem amp; Herodem bellum fuit, ^^
mifib prelio,exercitus Herodis nonnihil afflidus. Hi uero frudus funt c^^*-^,.
pudicitie,6e proftitute fidei coniugaIis.Etenim fi quis animaduertat, nó laci ^^^
prehendet ullum aliud flagitium,unde tot bella ÔC generales caIamitates,origi
ÔC cauflam aeceperint,at(^ ex adultertjs amp; incefta libidine. lure autem corrue ^^
terieDetis humana omnia facit,poftquam primi amp;iummi fccderis, quo ^quot;quot;' ciu/
in unum hominem confpirant,nuIIa adeo ratio habetur.Fides fiquidem ^ia
ftitiç,atq? commerciorum fundamentum eft,quafubueria,necefle eft,iêmel o^j
apud homines corrucre. Vnde cum in connubio, ubi ilimma eflè ÔC abfoHiO .
debet, collapfa fides fuerit,optimo iure Deus ÔC in alif s negotijs excidere ^^A^it
tur,tum mifcentur omnia,aquae ignis,igni aqua,ccdum terre, terra cœlo,^ ^^p,
de fe ipfa perftdia poenas.Cuiuihiodi ultio,cum alias,tS tertio Mofche.a-
ag.impijsminataeft.nbsp;v^is,

Porrd hic animaduertendû,quàm nihil principalefaftigium loannes fin^'^ f^c
ÔC ut libere tam adultenj quâ aliorum que faciebat malorum, ut Lucas
rodem monuerit.Quanquâ dubium nulfi efTe debeat,opportune monuifTc.^^^^j/
procacitatem,ne(^ denique fine fpe frudus, ne quis credat eum fandum pu?»
nibus, quod ud exeO colligitur, quod Marcus fcribit: Herodem metuiflè lo ^^^
quddfciret uirum iufli.mi ÔC fandum.öeobferuafTe eum, auditoc^ eo multa ^^^^^
ac fibentcr eum audtjfîè.De hisfuprà.î.C^iôd autem adeo nihil profecit,f^ ^netf^'
premium fue monirionis tandem retuiit,bona patris uoluntas fuit,qui ut qc^*
hic ad hunc modum glorificaret. Nos ergo loannem imitati hbere,fèd P^pu'/ ^
citatem,obferuatac^ frudus faciendi occafione,moneamus peccantes,ne co

re illorum peccatis iudicemur.Si tum eiulmodi gratiam, qualem loanncs,
mus,bene agetur nobifcum,quia bene ac'îum fuit cimi illo.

igmtfe/ Notatur preterea hic in Herode, infigne exemplum eortrm,quç dixi fupf p^^ fC/
m mplj. cato in fpiritum fàndum,quâpugnans fècum ôC portentofa res fit,impius a

iedus.Conuidus nanc]^ fuerat,de fanditate ÔC iuftiria loannis animus hu^^'®^^^jf/
ni,eoc^ obferuabat eum,multaq5 faciebat ipfb audito,nec nó libenter ipf^'^^^dd^

bat,fed quia nihilominus Satane capriuus,6lt;: libidinis fèruus erat,tandciTgt; c ^^^^
dus fuit,ut quem fciebat iuftum atc^ fandum,amp; utilia fiiadentem,occidcrc '^o'
enim tantum ob iufiurâdum puelledatum,fcd multo magis,eximpatientia
nitionis, ÔC propter imjjrobos Herodiadis hortatus, ad necem eius fuit p^^ .^fH
Vnde Mattheus fcribit,metu turbe,que ut Prophetam loannem habebat'^^p^/
ab occidendo eo primum abfterritum.Qiiare dolor ilIe,quo aflèdus fuit'P^
tente caput Ioannis,non plane uerus fuit.

Cum autem celebraretur natalis Herodis.Man«,) Hic uide frudum
frudum iâltationis,fiuc1um deniq,' illiciri amoris.His nanc^ occifum^a»^quot; j^ita«
Ioannem,contra iura Dei ÔC nature,eodcmc^ tempore,quo eriâ nocenri tniif®
fperanda eflè debuerat,nêpe in natali Principis,quo publica letitia uolcbai
exultare,acceptum referimus.

Non pretereundum uero,quàm fi'miîes adeo labra ladtïcas habebant,id
ceps crudelis nihilo humaniores cóuiuas,primates,mbunos, primores^' ^po^^J?

quos,fcilicet,offendi timuerit,fi quod bis ftulte,imó infàne iurauerat,nece i ^^jjfcK
tis non preftitiffet. De iureiurando,amp;: uotis hic dicere aliquid me recepi.i n ^q/

feruMdi, luitpreftiriflè,eoc^ obfcurumnon eft,quedam iuramentanon feruada,'' ^j^oât*

aperte ÔC paucis dicamus, id quod res eft, certa fide adfènV
cum -luratum firent, fiue Deo, fiue hominibus,quod prx/
quot;^^''gione ^K^^ïf Poffit'id omnino efte prxftandû, nec^ eius luramend uel uoti
^ 'ïon n r 'quot;^'^^alium quenquam abfolui pofte. Sermo nanc^ nofter,eft,eft,
Q quot;k^nbsp;non poteft fallcre nec^ Deum fides, neq? proximû

a quot;^^'^'-'^atur omni's uita luftorum.Sed fi quid cum Dei mandatis pu
nem rnbsp;^^ l'uramento aftrinxerit, prarftari nequaquam poterit.

' iuris,fed Dei omnes fiimus ,quare contra ipfius uoluntatenulfi nos
certe multo minus quàm feruus, uoto uel iuramento obligare
la^^'^^'^ino poterit.

^^i-toceï/ï! ^'^^^quot;«suotorum nomine maxime celebrata funt, ut monaftica, ea Votdmottalï
ftruirp ^nbsp;P^^^^taquot; quot;on P®^'' ^ Q^ia cum gratia ipfius, frufira cotra Deum

^quot;^o^q?nbsp;»gitur nihil aliud fît inftitutio monaliïca, nô poterit eafer^

^^is.ö^- ' Pffcipit,ut non fruftra fed cum frudu,pertingentèad multos ipfiferuia/
'^^chas'JJp no fruftra folum,fed ÔC perniciofe uiuêt, quicuncp monachos uel mo/
'^^ft'cam P^f quot;ota conftituuntur,uiucrc uolent.Nam per obedientiam mo/
^^ain {^^^quot;^quot;'intum hominis, fiibducentur obediendae parentum, amp; magiftratus,
f ^oru^^^P^^ Deus, per paupertatem, à prxcepta diuinitus diipeniatione in ino/
n^^'^ine a quot; r iphs,non Abbad ud Priori dedit,per caftitatem, à necefiario -
P^^'tos q^o fände ÔC cafte uiuere non poirunt,coniugio. Poltremo necefle eft, a/
quot;^PoftLifjnbsp;errorcs fouere tales, cum Miflis, tum alijs abominationibus, ÔC

omnibus,monachis et monachabus,fi uota fua uelint ierua/
h ^ ^'olunt*^^-h'cet,ita necß uota feruare fua licebit. Nec^^ enim, ut didû,contra
e orare ohjigare fefe potuerunt. Quod cum fedudi à uero fecerunt, debent
r\ ^quot;^ilia finbsp;non uelle peius perficere,quod maleuouerunt.

h ƒnbsp;^^ peregrinadonum, uagationum redius dixero,ad uaria ddubra ?ere^ritidrl

fid ^^^antu^ grauiter Deû offendunt. Sicut itacß prxftando hxc uota, non
fri ft^' ^üodquot;^! ^eruitur, uerum etiam contra fidem ÔC diledionem peccatunin
^ ^opey^quot;^ g''adx Dei uno loco quxritur, quam alio : in diledionem, quod
he?r ^^^'îi^qu^^^P^quot;^- perduntur,quibus iuuari proximus debeat,ut taceam per/
rt^^^eiiinbsp;obijciturfcandalon,itaprxftari àpijsuota nequeimt, quamli/

dumputet iele ad illud altnCtö. Uei lumus, non noftri, aut aliorum
in • ^^'Cita ^ ,r quot; quot;°'quot;ntatê non ad noftra uota,aut aliorg mâdata, nobis uiuen
Hih 7nbsp;Vouete ôC reddite domino Deo uefti o, omnes qui

tç ' 'Villus e aftèrant munus terribili. Sed qui rede uerba hxc xftimarit, is Vot^ie
tia^'^'^reddi? C'^^figet,quàm reddenda uota,cum uerbo Dei pugnantia. Voue reddite,.
'ficun t addit,domino Deo ueftro,nimirum ita ipfi gratificaturi,amp;: gra/
er^nbsp;mftitutione Dei, fpontaneas oblatioes identidê ad deda

Uçf - '^t myj^^p JS''atquot;udine,offerebat. Vnde de muneribus offèrêdis fiibijcit:
li redd?nbsp;ubi uerbS Dei de ijs,qug uulgo uouetur.^Neq? igitur uo

aitAfaph,uouetc Deoquiduis,icdindubieinteI
'^^t abnbsp;Deo.Cui nihil gratû eft,q» ex fefe homo fuerit cómen

accipiêda funt. Reddendum eft quicquid uoueris, fi id fecundum Dei uoluo ^^
uoueris. Sed fans fupercp omnes uouimus, ubi fufcepimus Chriftianifmum,
raremus tantum id praftitum.nbsp;id

De iureiurando,ac promiftîonê quacuncp,idcm cenfendum. Difputant q ^
ftifcmnda. eo ,exada ab hofte iuramenta non eflè feruanda, qui nondum ed pem^quot;^^quot;quot;^ qtjis
Cicero,qui hofli quocp feruandam fidem no dubitat,hb.Offic.primo. Certc ^^
ab hofte captus,promifta omni fubftantia,hbertatem fibi redimat, fidem jj^if/
bet.Sicut enim fi prafèntê habuiftet, rede ac pie hofti omnê pro fua falute
fet,atcp ita patria: ciuem 6C domefticis fuis patrem,cundis facuftatibus Pquot;^^. fe/
rem redemifret:rcde itai^ SC pie abfèntê fè daturû,fidem fuam obh'gat,
de ac pic cam obhgatâ,non poteft nifi praue ÔC impie fallere.Plane contra c
temfuifîèt,fîftioslèipfo,quàmopibusmaluiflètpriuare.nbsp;Uûà^^^

Qiiin fi hoftis,eum quem cepit iurare cogat, ut fefe ipfi fiftat, necp poffit ^
ptus expedare,quaiTj utfiftensle,in certum uitaedifcrimcn adducat,non duD^^^^g
tamen,pio tanri ius iurandum fore,ut fadurus fit,quod iurauit.
ab optimo patre in manus hoftis fefè tradit5,è quibus nullo malo dolo,nullo^^
iurio eximere fe,id eft,nulla re, qua non probetur eidem patri uolet, ^on^quot; ^^^fic
ad euadendum medrjs,quorum ufum ille non prohibuit. Vnde fi ad quid T^^^if^
amartdetur, aut ipfe ab illo fibi abeundi aliquo facultatem cócedi orauerit,P /j
fo per iufiurandum reditu,indiibie redibit, quicquid fibi ab illo immineat,
certo mortem ab co expedet.Netp enim per hunc reditum fiium,in patriai^ ^^^^ju
mefticos fuos,iniurius fuent,ut quibus fefe fubducat,6c hofti tradat.Nâ holt ^^^^^^^
horum eife ab eo coepit, quo Deus ipfum in manus illius tradidit, eius ^^^ j^jiita/
animo ent,dum dominus rurfus illi adimens,rcftituat fius. C^uodfierinon
ret,fi eiabendi in'a ei aperiretur,Gitra periurium,aut quicq? aliud,quod Dens
Cuiufniodi,dunulla apparet,interpretabiturdominoitauiium,utin poteit
ftis mancat.Proinde Reguîus omnino laudandus eft,qui quod iuraucrat,p'^^
fè reftituit,non impetrata Roma,nec pace,nec captiuorû c5mutatione,pro M ^g/
ifibus fuerat Romam miffuamp;;fèd quod fènatui autor fuit,u^^ ^^^^^

gandi, laudari non poteft, quod omnino pax, bello praftet, fatius fquot;'quot;^^,^ pd''
unum bonum ciuem recipere,quàm mille hoftium captiuos detinere,
dere.Summa eft,quia peierare,pius non poteft,fidem hofti quoc^,qua ^^^^^^
firmairit,nequaquâfailet,aliam potius eiabendi uiam àdomino expcdabit^'i
uiolationem iurifiurandi.potsus nihil hofti iurabit.nbsp;iii^

rquot;nbsp;ret hofti reditum,fed rcuerfiis ad fuos,uidcat fibi redireomnino non efte ^'^^ifntci^

fe nonftjtet,nbsp;fum mis periculis omnem fuam di tionem exponere,ac tum ex D^^^ ^pud

I mdrt jj^nbsp;cum fiiis in falutem miniftrare,quàm abfcp ullo commodo P^^j^jbi^quot;'

hoftem,malit, apud fuos maneat, dC ad hoilem non redeat, iuramento pon 3/
Eius autem indubie pium principem,fpiritus optimi patris, qui fuos in olt;n ^e
git,certum redder, non minus quàm magis illis adoratoribus Chrifti,
ad Herodem, quod promifèrantredirenr.Non uideo autem, ullum pofte ^^^
cidere, ut pius animo fallendi iuret. Interire multis modis fèac
Deum falfi teftem citare. lubente ôc approbante nancß Deo, falfos
fiepe legimus, ac per iusiurandû non legimus.Sandiusprofedo nobis
effe oportet,quam utid doIo,ÔC mendacio prçtexamus.Sedin his,et fi^i'^^j ^o'
tutius,quàm orare dominum bonum fpiritum.ne quis fua ufqua quarat,c»-^ .^jj-gij
riam iIIius,omnia inftituat.Hadenus de uotis ÔC iuramentis. Qtiatenus uer

^^^ ^beunSi,memorat. Nam prx multitudine uenientiïimquot; at/
^f^ns marSîi'quot; a'c^Tnbsp;iciem.Seeeffît aurem natu/

'^'-^^«■K-ATIO SECTIUNl

. uuV'^^irtuniQuJP^^Î^ftu^^P^^aMarc.éXiîca.« ; Notandum defîderium audim
® denbsp;tantopere ardebat,iit cibi defîderium pofthaberet. Certe

monitio,

(Ji,.nbsp;adquerendos cibos, non tam charitatis, quàm tedfi;quo af/

ïoannpfnbsp;dare,quod Philippum peculiariter intero/

«Uo ' ^^»od «memorat, hsfc omnia ad id faciebant, ut magis attentis miracu/

fah- ^tUm '''■quot;^^'■at'Commendaret. Vere enim magnum ad erigendam fî'dem

P^^rens Chrifti fadum habet. Teftatur enim non noffe „li. llr.

ivi ô^arianH« ^ quot;quot; tquot;«» et continuo noiiMinquieti luajed ipforum ûhni

^ohtudn T^quot;^ aguntpi) omnes uerfantes in hoc mtldo.Nec» enim tam
fu J-'^^eft.atafi «eftitutaomni folatio hominum,SCreferta feritatebeftiarum

Sete^cunt,^;'^^ ferpentes,leones, tigrides in eos fauiunt, igni amp; aqua il/
fenbsp;maiore miraculo iiwant,ÔC neceffaria acdpiant, quàm fî a/

^'taC ^«quot;entnbsp;deferto,ufci nihil cibi,nihil aqua, ÔC omnia nocentiflî'.

^^rtary'^Pter qua^ « quot; defertum ergo Chriftu nos fequi oportet, hoc eft, in eam
^^eaî'^ ' P'ofZ^Tavnbsp;amicifîîmos in hoftes acerrimos con/

d^I^nS'O'^nium rertim atque uita aded difpendium
^''■^ftilrat/n^fnbsp;ubicunc^ fîmus, nihil poterimus defîdera/

ntt^^ Panes horH. , popuIo,quam inanibus allegorijs ludere.Quöd enim
Net? hic confSof'^^^quot;'^'^/'^^' Euangelion fîgnificent, ÔC ali^uius mo/
Siï, «la dorp? quot; c^^îJ^nbsp;probabtmtur^Saus fupercç eft locorum,

^ Pecunisïf -' ^quot;quot;ffîciunt eis ÔCc.Quafî diceret.Si etiâ omnê
«».aucetos quos habemus denarios,iPfumeremus, nô foret fatis pro

tantamuItîtudine.Ducend autdenartj lugmti coronatis ualêt, ut eft ^pofto/
lib.de alle ÔC partibus eius,ubï ÔC locum hunc perpendit. Nequaquâ ergo
ios imitanturMinorite,pecuniam nolentes tägere,cum utantur tamenuioc
ïa,Ttiam ad luxa ufqj ÔC faftum, Verû hic exeruit tum fe in difcipulis do««quot; _^ t'u
fti,qui tantam pecuniam,ut uerifîmiie eft,omnem quam habebât,paraa
ufum populi iftius expendere.nbsp;. ^^ efi^

Preterea quod acceptis quincp panibus SC duobus pifcibus,gratias ^ gt»/
benedixit, ut Mattheus ÔC Mar, habent ( benedicere enim laudare Deuni
tiasc^ ipfî agere, imdeSe alijs locis pro eodem utrunc^ ufurpatur, ut ex, ^ booi^^
Man4,patet) declarauit, quàm memores elfedebeamus diuine ^^è^Jf] çoM
tis,ac propenfî qualibet ipfam occafîone predicare, Etenim non hoc folo ^^lî/
quotics Euangelice literse ipfum panem fumpfîflè in manus memorant, ê^r^^eft^
mul Patri egiflè teftantur. Vt infrà capXequenti ôe.ifi.ac Luc,i4, Vnde qui ^ ^xt
do cibum,atcp queuis alia Dei bcnefîcia ufurpando, quiduis potius an'^ ^Ho ^^
tradant,quam Dei,cuius nunquam bonitate non fruimur,laudes,ïj P^^^f
probant fpiritu agi,quàm Chnilus adus fuerit, Qudd minifterio difcipulo ^^f^^t
poni panes,a:pilces dominus uoluerit,fecit,ut uirtutêfuam udut in maniD
rum exereret,atc5 ita ad fidendu fîbi tanto magis animaret. Nam nenbsp;ici^

potentiam ipfîus potuerunt agnolcere,quod probauit,illorum in mox ^^^^^^
tatione,diffldentia,ut memorat Marcus, Ait enim ; Non intdlexcrantde p

Porrd quod certo ordine quem Marcus ÔC Lucas memorant, fecit hom»
difcumbere,fadum arbitror,ut adfufcipiendum miraculû,animi ^orum m S^^jj
gercntur.Nam utiq; mirum fuit,tantum conuiuarûfacere difcumbere,^ c ^^jàd ^
fam eis fterni,cum non nifî quini^ panes,elt;:duo difcipuli, adelTent,
Pafchaimminebat,qudd fcenum multum eo loci erat, qudd de pilcibus
quantum uolebant appofuerunt turbis, ut loannes fcribit, quod ipfum,« fj^
panibus fadum,non eft dubium,qudd circiter quinqi millia uirorum fu^^J^j^g all^^
omnia ita,propter lucem ÔC certitudinem hiftorie memorata accipio, tnit .^ pc'
gorias friuolas, Nam homine fœni fîmilê eflê, per Apoftolos oportuifle
predicari,amp; alia huiufmodi, preftat ex alîjs ÔC proprijs ac cerris loCis oo^
nam uel unum hoc hinc difcere poflèmus, quo indubie omnia hec P^^P ^e^^
nent,Chrifto adherentibus, etiam in deferto,id eft,ubi humanuni auxih«
rit, nihil neceflâriorum ac uerorum bonorum defuturum, QtiddEuang ^Qi^i'f
niq? fcribunt,fàturatis omnibus tantum fuperfuiflè, abundantiam teftatu ^^^^lof
tis Dei, in fîbi fidentes. De numero duodenario, philofophentur, quibU
ra fcripture fordent.nbsp;gt;

enarratio sectionis, iiii.
Et ftatim copulitlefusdifcipulos fuos amp;c,) Sic ôe.s.fuprà legimus,
luftrius diuinam uirtute exeruifret,iamt^ fupra modum,ànirbis adobrtiC
diflè operam,utad tempus dilaberentur, Carnalis enim populi applauiu ^^^^ (jC^
magis querebat,qui auido corde uerbum Dei audirent, Ac in Joanne ^jo^l^^j,
loco,aperte caulfa fcripta eft,cur uoîuerit,tUrbam mature amotâ, nempcH^^jj ^^^
lent ipfum Regem facere, Iam terrenû regnum nolebat, qui Rex erat cœ ^^ .^jH
prefenri ferui,non Regis figura uolebat conlpici,De his fupra cap,5.mox
ÔC item,9,in illud: Cum uidiflèt aut lefus turbas,nbsp;, {^c^ ^

Scrupus uero uidetur hic ineflè,qudd loannes fcribit difcipulos ^'quot;^j^pf^cC^Vj

^ oporteat maturius àfe abirentNam cum ÔC ab omni mala ipecie^ahenu
onbsp;alioqui à ludceis reditionis,affedaticp regni ipfe infî/

quot;'^»autalia^ï^ exemplum utinâ omnes imitaremur,utprardicantes Chri/
nos j ®nbsp;bcnefacicntes,nihil nobis fieri patcremur,ne quidem ni/

montemlôlusadorandum^Mar.eJoan.tf.) Deo/
qtiod m ^^ neceflario,fuprà ca.^.Quibus nihil habeo quod adîjciam,
rinbsp;quot;t exemplum Chrifti, qui idenddem ad precandu

' ^t a etif^T®'^quot;'^ prxcipue qui Ecclclqs prxeuntin uerbo,ddigèter perpen/
f ^'^aliiis , ^nbsp;erat,diuino tamen fpintu,opulendus quàm qui!/

f y quot;qquot;am,pollcbat:undecerte,neeg diftrahi aded mente,neque tepe/
,'^cot^erre ^'^^P^^^^'^'qnod, fcilicet,opus adeo ilh fuiffet, toties ad precandum
aut ccrte oraturum tantoperecaptare folitudinem .Nihilominus ta/
dî^^'^^'^folatinbsp;fuimolem fentiebat,utlibi homini,fubindeapud Patrem,

ca '^^Âc atque uirium quandam reparationem petere, operxpredum
eu P^^îent rTquot;quot;?' quot;-ïaleret fpiritu, quem nulla externa, à diuino colloquio reuo/
O'ttudinem tamen pctîjt,uel quoproIixius,atq5 affedibusliberioribus

fed, ^^ quot;quot;^quirsrnbsp;orationc,huius quidam guftus percipiatur,mirû non

tiçp ^quot;Jamm-^ quot;P^«tcum domino femper fîmus, atqj perpetuo cum ipfo ceu
tilts ^iS'Sc hum quot; ^^^^ dfct,uel hxc fola fads erat,cur crebro à uitx huius
fentf ^^^»nusnbsp;rerum tumultu fècederemus,quo fî nihil aliud,certe inten

cia^'J^'s Omne memorare,St'cum domino colloqui rcligiofîus.Iam prxterea
«lito-nbsp;ufq^innegoojs huiîis fcculi,torporqui/

K u * qquot;are profedo crebriores orationes haberi nobis oporte/
t'im quot;^tiscoan^nbsp;miferiam,amp;diuinam bonitatem rede

quot;P^'à tradauimus, cum D colioqidum, probe nofcere/
Deus,ubinon menteintendlîima cum ipfo agimus.

exemplum, ut ÄTfrequentiora cum Deo collo/
Por ^'ninib,! £ habeamus tum certiofa,tum uiuaciora,fecedamus ab o/
^'^tUmnbsp;eo,quod adfe animum noftrum quoquo modo rape/

^quot;^ando cuT fet^atoribus qiddem illis tribus difcipulis in monte oli/
^hri^ ^e,nbsp;ïoqm' ftatuerat, hxrere fuftinebat. Qid Chrifti funt,ten/

uerbi, uel alio grauiore minifterio addidifîmt,
»»^Ul J^'ftenti ami fnbsp;proculdubio frudum, ut mire deteftaturi fînt, quo

quot;O noftracceleftis efîè debet, ubi ciues adfcripdfu/
creber? ,nbsp;ddedemur.^Da domine nobis, bonitatis tux

neficiorum tum commemoratioiie,ölt;: fanctiore uerborum tuorum P^quot;quot; {fu

orandû,SC cum domino colIoquendû,cuius urinâuirtus, omnibus qui Cnr
uolunt, effet plenius peripeda,plane breui aliam uifuri Ecclefîam eflemus.

mirificum,multiplicatorum panum, ut tanta multitudini fufficerent, non ^ ^^^^
Marcus teftatur, Chrifti uirtutem difcipulis comendauerat: aduerfa igmn ^^jf
tatione uoluit erudire,atcp animorum ipforû craflStiem pertundere,uttano

falus,erat fîta.Excitari ergo ipfîs paflus cft tempcftatem fatis formidabilem,
laborâtes,ut Marcus haber,nec fticcurrit eis. Qin'n cum ad quartam uic^ « ^
hoc eft,uftimam nodis portionem, ( diuidebatur enim nox in quatuor part ^^^^
uigih'a dicebanïur,quod toties cuftodia noduma mutarentur) cum quot;quot;^J^^^/giO^
dfit iiïos conflidari, bC ipfî iam nauigaflènt ftadia ferme uigintinbsp;f quot;

ta,aduenit ad cos/cd ut magis terrcret.Nam fpeckum ds uidebatur,unde ^ ^j/
fo eo confternabantur,ut exclamarent. Ibi demum iuflît eos confidere, »^'P^^jjjtat«'^
efte,nulium fpedrum.Ät^ quô magis cos fua potentia,ÔC ipforûnbsp;n»^^

adtnonerct,in Petro moxpecuh'are exemplum edidit, Is enim ut Matth.^ ^^^{tC
rat,ad iftam domini confolationem rdponderat, domine fî tu es, iubeto m
ad te fuper aquas Juflît ergo,ut ueniret,uenit ÔÇ fuper aquas iam aliquantii ^^^^^^

Iauit.Sedfîmu!atc^uidiffetuentumualidum,terrebatur,cumcp mergicœp^^j,!«/
. damabat:domineferuame. Qui extentacotinuo manu apprehendit cum,

dei pufînanimitatem increpauit. Cumc^ ingrefli nauim fuiifent, eóquieui ^ci
loannes habet, uoîucrunt ergo eum recipere in nauim,Slt;: illico nauis ''^P^^^jpfc'f
ra,amp;:c.Vt equidèputem,cum Petrum erexiffèt,8C in nauim rurfum pulet''^'
pariter ingreflus fuiflet, quod fîmul 8C uentus quieuerit, 2C nauis terrée
Certe loannes non negat dominum nauim ingreftum,quod Matthaeus^ ap
ConM ^ affirmant,fed dicit tantum : Voluerunt cum in nauim recipere, iX
mut mn.nbsp;terramon addidit priufquam eum reccpiffent.Fieri enim potuit 'J^.pelt^

Suprà odauo prafèns in naui Chriftus permifît difcipulos,no dnbtnin^qw
tari,ubi dida quadam funt,qua6lt;:huc feciunt.Praterea uero hincnbsp;^c^^

animorum noftrorum ftupiditas eft,Dei erga nos bonitatem fape nobis ^^ {{jiffj!
ci|s ipfîus, no poflè fatis agnofci, ibi optimum Patrem noflra falutis cau ^^^^ ü
tere aduerfà,quô uidentes nihil faîuti,in omni creatura,fed in creâtorenbsp;a®

femel omnia,in agnitionequocpipfîus,que uita noftra,crdcamus.Sic ex ^^'^cf^^J
uerfîs fandosquoslibet fcriptura teftatur, in Dauide pracipua exemP j^g fii
Deinde ex co,quôd amantilfîmus fuorum Chriftus,potuit tam diu quot;J^'^^Lua^^'^
coram uidere,cum fludibus peranxie dimicare,

ideo nos àdomino negligi, fî non eueftigio penculis nos exniiat. C^u^gsA'
magis terruit,prius quàm liberaret ÔC confoIaretUr,monemur cum , pï^
maïuerit,tum proximam adefte falutem. Quod uero Petrum aquanbsp;^f

quâm hafîtaret,oftend!tfidd omnia poftibilia. Vnde quàm primum
cœpiî ÔC mevgù Poftremo eo quôd qui in naui erant, Chriftum ^'^^^^quot;Lis
tes: Vere Dei filius es,apparet, cur bina h^ec tentatio, ÔC comunis omnnbsp;-

pria Petro fuerit immifta,ncmpe ut ex lato auxilio,dominus
ftus efte, qua fumma erat falutis ipforum. Eadem caufta ôC nobis adu jaP^

^ei j'P'^'^^^ehtimus, dum üfc^ fecundis rebusTruimur, cogm'tionem cui/
nobis languefcere^a: donis,quam donatori Deo, am'moVmagis addici.
etcumtra- .^^^^^ri^atio sectionis vi.
^«iGeneva Tnbsp;terram Genefareth, Mar.fi.) Regio adiacens la

ïefus iu'modern nomen accepit,de quo fuprà cap.4. in illud: Ambulans au'»
^^ ^'Pftim C^^ Gah'Ieac.Qitdd uero undic^ domino afferuntur egrori, mon^
nobisnbsp;potiffimum adflidis SC miferis ope ferre deledetur,

eadenTÎf'^quot;quot; fidem, Se erga proximo s diledionem debet augere, quo Se
^ilUid quS^nbsp;fi-atribus pro nofira uirilteadem prgftemus.Sic

'^'quot;iftutn adnbsp;^'^^us, nuntios in omnem finitimam regionem miiêrunt, qui

adducerent,docet proali]s
^^'ot Chrjf^ quot;^berc,Sane ad eundem modum debemus Se nos dare operam,quot/
»etnab;-quot;quot;^quot;quot;^ habemus, uteum quamplurimi agnofcanr, omnesc^ morbidi falu-
iam Hnbsp;^^nbsp;miraculorum Chrifti,Se 4.fuprà 8, Se alias, ali/

fantr • . tadu uero fimbriae fiiprà nono in hiftoria mulieris, que pro/
amp;uinis laborauerat.

PVT DECIMVM Q^y I N T V M.
V N c accedutad lefum,qui ab Hierofolymi's uenerâc fcri^
bieSJphanTa;i,dicentes: Quafedifcipulitui tranlgrediun/
tur traditione feniorumCNon em'm abluunt manus fuas,
cum edunt panem. At ille refpondens, dixit eis : Quare dl
uostranfgredimini pra:ceptum Dei propter traditionem
ueftramCNam Deus pra:ccpit, dicens; Honora patrem ÔC
ft^^^iïtettid' • •nbsp;qui quot;^^Icdixerit patri Si matri,morte moriatur,

.^^'^•Hyo ' irritum feciflisprarceptum Dej propter traditionem ue/
^^^'^lusnbsp;uobis pra:dix!t Efaias, dicens: Appropinquat mihi

^'fcd ffyjJ ^^^ ôe labi]s me honorât, ca:tcrum cor eorum procul abcft à
^tadtjQ '^^.^^'^oIunt,docentesdocl:rinas,pra:ceptahominum.
bnbsp;^^ turbis,dixit cis; Auditc ÔC inte ligite, non quod ingredi/ sed.i*

t - hominem, fed quod cgrediturexore,hoc impurum reddit
t,^ quot;^^onê -anbsp;difcipuli cius,dixeruntiili:Nofti pharifaros, audi/

pâter meus cœIcO:is,cradicabitur.Omittîtc illos, duces fi
.nbsp;1 ^^^ quot; c^cuâ cxco dux fuerit, ambo ih foucam cadent.

natifca qua: i fînibus illis uenerat,clamabat ad illum,dicens:Mifcrerc K ^
mine fiii Dauîd, fiiia mea mtferè à d^monio agitatur. Ille uero non refpoquot;^,!
ei quîcquam.Etaccedentcg difiripuli cius,rogabant illum, dicentes : ' i
Iam,nam clamat poft nos. At il e refpondens, dixit; Non fum miffus, ^ .
oucs perditas domus Ifraêlitics.Illa uero uenit SI adorauiteura,dîccns: Vo^
ne fuccurre mihi. At ille refpondens, dixitt Non eft honeftum fumerc pso^'j
filiorum ,amp;:obf)ccrecatellis.Hxc au tem ^cfpôd^t:CcrteDom^ne,eteni^)ƒ'^^
Ii edunt de micis quas cadunt de mcnfa dominorij fuorum. Tune rcfpono^l
lefus,dixit (111:0 mulier,magna eft fides tua,fiat tibi ficut uîs. Et faoata faii ^
lia eius exco tempore,nbsp;. gt;

debat illic.Et acceflieruntadcum turba: mult£E,duccntes fecum claudos,
furdos,mudlos,ôC alios muItos,SJ abtecerunt eos ad pedes lefu, amp; Tanauit^^^'
adedut turb« mirât«fînt, cam uiderent mutosIoquî,m«tilose0e fanos, ^^

Sîflr.tf. Icfus autem uocatis ad fe difcipulis fuis, dixit : Miferct me turbs, pf^P'^^^^ii
qudd iam triduum perfeuerantapud me,Sinon habent quod
tere eos ieiunos nolo, nedeficiantin uia. Etdicunt ei difcipuli eius;
bis in folitudîne panes tam mu!ti',ut faturemus turbam tantamcEt di'd^
fusjQuot panes habetîscAt ilIi dicunt : Septem, amp; paucos pîfciculos. Btif^, ^
turbas difcumbere in terra.Et fumpfit feptem panes ac pîfces, amp; poi^q^^ß q,
tias eg{ffct,fregit,deditc^ dtfcipuîis fuis^difcipuli uero turb^,cómcdcrPPt|^f

mnes,amp;faturatifunt.amp;fuftuleruntquodfupererat,fragmentorumrept^ PgJ
tulas plenas. Atfj quicomederant,erantquatcrmilleuiri, ptxter
pueros.Et dimiflîs turbis confcenditnautm,uenk% in fines Magdala»

Vnc accedunt ad lefum, qui ab HierofolKmis, Mar.7,) Hie
Euangelifta Chriftilèrrmonem narrat,quG Iibertatem rerum ^^
rum apwto aperrius docuit, ö:fèmel uniuerfa hominum co'^^.or^
reiecit.Clara SC apeeta hiftoria eft. Primum uero notatur iti/
atqî fcnbarum,cum prapoftera rehgio,imdfuperilitio inP^^KL ô^
jngcnîut» fu/ «en^S't«quot;' arroganria at^ maleuokntia, erga fe meliores. Et hi ramen on^^'^^jliiJ
uuium. Pquot;micrant,nempeHicrofolymitani. Ita autê folet omnis fircata iuftitia,

mmus fît^uam quod uult audire,damnat tamen pra fe omnia. Deinde nc^f''^ «i*
tet,certa Dei difpenfatione lacîîum,ut difcipuli, communibus, hoe eft,illo«®
mune enim profanum, in fcripmris dicitur, ut Ado.io. aperte indicatur) , faK
coram cenforibus iftis,cxbum fumerent,non minus quàm fiipriquod difctp%fr^
batho efurirent, SC per fegetes iter facerent. n. qud Chrifto occafîo darctiHquot;.' ^^^rs/
tradinones humanas,qua natura fua ad tranfgreflï'onem mandatorum Dei F ^^^
ïiunt,dilferendi.Certeij ipfî culpantes difcipulos,qudd illoris manibus e^ef^ ' t,fl/
tra tradinonem fenionim,Iegem Dei interim traditione fiia alia,irritam
cut Sc hic occafione tradtrionis, cuius praterita arguebant difcipulos, teg'^
tranfgredicbantur,damnantes conna iura dilecffenis innocentes.

LexDei erat,dehonorandis parêribus,id eft,magni habeHdis,ut omnia «^^fgiiti
rare eis filfj paratf fint: id enim uere demû honorare eft, quod fanc euro e* f^j^fifti

parentes cenfet, quibusfilijnonbefiefecerint, ÔC Quomodo if
^'^^^^ntjclunP miniîbaiiermt, tum i.Tim.5. ubi Paulus prxsbyteros qui bene ritam legem
^^^eran^Difnbsp;dignos affîrmat,abundnbsp;^anc legem ita Deifecerint

^^'odexmnbsp;caulTatSi q uis dicat patri aut matri,Corban,id eft,dono, phdriftt,

ftatiieu quot;-lenit, tu adiutus fueris, legi de honorandis parentibus iàtisfecerit. Et
^^'Snidfac Pronundat Chriftus , irritam fecifte legem Dei,quia nó ftnerent filioä
proT^ Parentibus,efficerent(^ ut eos inhonorarent,

^ '^°temus,Chriftum iudicare eos Dei leges facere irritas, quicucp do/
ç nnbsp;iilis,homines quo UIS modo auocentur aut impediantur,

fî qui D Pharifareorum ita cauerat: Parêtibus nihil facito,nobis podus dato,
^^'quot;^'itibunbsp;parentum neceflîtate templô quid oftèrant, ÔC id tantum fîmUl

fn ^'^Pquot;tent,legem de honorandis parendbus impleuerût Iam natura hue
tetTin?quot;^'quot;' noflra in omnibus quxramusîcum ergo perfuafî effent filt],offe/
àpudnbsp;forfan parentibus opus fuiftet,eadem ^era, ÔC gtadâ fibi pa/

Iblo^^quot;'quot;'^ ^^ honorandis parendbus impleire,certe hoc maluerût,
'Noftronbsp;demered, atc^ ita, ab obferuadone prxcepti Dei fuere rett-adi,

J^'^pla ex ° ' perfuafi fuere homines, Angularis effe apud Deum meriti,
V^SJ^iuca^^^ ornare,miffas inftituere,atcç alia huius monetx,cum iftiufinodi
P^dimy ' V«-ad nomen magis quàm benefi'cendam in pauperes fadtira uiderêtur.
•''WnT^'^^qj mille aureos in iftiufmooi hominum inUeta inflimpfîflè, qui nul
r 'S'ïesh/'® Potuiftcnt adduci,ut centum duntaxat,minimis Chrifti, pro quo tam

àDeo habemus,impendiflcntJta eft ingenium hominû,
y ^ l^oiianbsp;in quibus fefe homo admiretUr,procliué:diffîcile ad ea,quç

i^^gediiei - quot;^t^f'nön humanx,fed diuinar traditiones funt,dimanantcs,fcilicet,
hunig^ '°his,mandatorum Dei capite. Vnde Petrus inquit: Subdid eftote o/
Qu'^^n^etii '^°,f^quot;quot;doni,prôpterdominum,fîueregi,tanquam prarcdlend, amp;c. Qua uere hu
rça^quot;^ ab hom'^ hniufmodi leges dicuhtur,quôd per homines eduntur : non autem muna tradio
•ni quot;^^^'Si Bt-n'^nbsp;funt:quâre hortatur Petrus, u.t propter dominum illis pa/ tiones dicaiw

I^^JJ'ïi côj, dominum,profedo Dei leges iam exiftunt. !lîx uero tantum ho tur.
% ^ojia,^ r'^^afunt,ôc: eius farinx,cuiufmodi hic à domino damnantur,qux nul/
cUh u^Pquot;^ adferunt proximis^ fed Uel ad placandum Deum citra ueram re
ter? ^^difcf cupidiratibus ah]s funt conftitutx.Quales apud nos funt,qu»/
•^od '^'Pi'ïtciî?'quot;^ dierum,locorumj perfonarum, ciborum, ÔC aliarum rerum ex/
bei, ^S'iiîiô d religionis ergo.Ex bis naliq? nulla uitx externx prouenit com/

Ji|'sipfisy^onuminftrudus.i.Timo.5.attefteti^^^
•^ifl- v^od, proh^^'i'^ inuentis,fi ea ftudiolius obferuarit, plufquam gratix Dei fi'
eorunbsp;' nnnium uerum prident experti fumus. Qiiot nanc^ hodie

nequaquam è uulgo Chriftianorum haberi uolut,qui miffis.
tis hominum longe plus ûdant,quàm morte Chrifti r Poftrem o tra/

diti'ones iftae natura fua efficiunt, ut ftudiû erga praccpta Dei rertiittatar ♦ ^K^Luc
opera charitatis erga cgenos,tantum non obh'terata ftmt,pra fplendore op^^'^'
prafcripfît temeritas humana.Ad hac ft quis rem ipfam reda fecum uia rep^j^'^
prehendit omnino eos qui docêt aut ftatuunt, qua ad pietatem pertinere ^^^ ^^^^
nec tamen habeant certam ex diuinis mandatis originem,quantum in ipfis ^ u
niftime leges Dei irritas facere,docerccp illas tran^redi, Agnolcetenimillo^^^jj
(blum introducere contemptum Dei,quo fèmel uniuerfe Dei leges Ibliïuntur» ^
tantum euacuare fidem gratia Dei,fine qua nihil non impium effèpoteft, non ^^
do denicp ftudium ad mandata Dei remittere:fèd praterea fingula ferè
minum,fingula ftatuta Dei aperto marte oppugnare,at(^ fiibuertere.Sic q^od P^
rifai pro parentibus docuerant ofïèrre ad templum,num ex diametro P^ë^î^^Q^»

Iiis»!' ITr4ligt;nWc fA'iv^WKtTr« V^r^tt^yficvi r\r\«-itto nt Totv» /«Ix« /urij^nni^ r^TTPlTl ' ^^

r ornanois tempus öC aris,cie otterenao ijeo,amis, ammabus dettmaoru»;»- ^^
quid omneid detradum fuit pauperibus,quibus quicquid negatur,Chrifto »P' ^^
gaturcSicobedientia monafticafoluitpaternam amp;publicam:paupertas ^^^^Lo
re Euangelicam,6c difpenfationem rerum Deo gratam : ccelibatus, folidam aquot; ^^^
rum atlt;p corporum fandimoniam.Sed quid opus multisf Nihil omnino m^ ^ J;,/
rum hominum inuenies,quod mere hominum fit,utdixi,ncc tamêpugnetgt;^°
lum cum communi pietatis ratione,fed edâ cum certo aliquo Dei pracepw, ^^ q/
bono operecÄutorem fiquidem fuum referat oportct,qui bonus fpiritus jf^ifl
teft,quia is fecum pugnare non poteft.Teftatur in facris literisfe qux ad a^iüt
pietatem faciant tradidiffe omniaînon igitur poterit demum adtjcere alia» ^ ^^ j.^p'
in fpiritu ÔC ueritate uerum Dei cultum confiftere.Non igitur poterit rtàû^^^
fum nos ad infirma ÔC egena elementa mundi, in quibus haret, quicquid eit p
tionum humanarum.Ä malo igitur ÔC aduerfario fpiritu inuehannir opot^^^'^^fl/
uerfionem omnis fblidapietatis quacuncp tradiriones non certo Dei werbo n ^^v
tur.Kinc fummaeorum,nempe deledum ciborum ÔCconiugîjabdicationê, ^ ^^^

nas damoniorum Paulus uocat,i.Timoth.4.6C Colof^ananem deceptionc^^^^us
à Chrifto abalienationem.Noucrat enim pium Apoftoli pcdus, no eflè prad
pietatis toxicum,quare acerrime ubicp tradiriones hominum impugnaiiif» j-^f/

Sed fèmper probe difcernantur,qua nihil nifi hominum commenta,6lt;^
cepti diiedionis ceu explicationes quadam exiflimtHortatur Paulus ut in ^ ^^^pe/
mulieres uelato capite orent,uirireuelato : ut ad ccenam Chrifli alius ali^ JfiH^
det,quô in communi ea peragatur,ur linguis in Ecclefia nemo loquatun ^^ ^c^
terpres,ut non promifcue prophetent ÔC abfip ordine omnes,fed duo aut ^^ff'^tO^
teri dijudicent, ÔC alia non nulla, qua nominatim in nullo prophetarum
pracepta Ieguiitur,necp tradita à Chrifto ab Euangdiftis memorantur,ninil
tamen funt,quam pracepta hominum. Ex fcriptura nancp ÔC Dci mandatis o
trahunt. Ad quam fanè Paulus in addudis locis refpexit. Certe, quôd
îatam orare,uirum aperto capite uoluit, ex lege Dei, qua Dominus caput '^^^pif'
uirum conftituit,defumpfit,eam^ legem Dci citauit,^a uero de coenap^
mutuatus eft ab exemplo Chrifti quod 6C adduxit. Sic qua de linguisnbsp;K

ftatuit,ideo fe ftatuere affi'rmauit,quôd facerent ad adificärionem. Ad hae^ j P^*
ducia in iftis omnibus poni uoluit, fed decere ita Chrifïianos, qui ut PpP'l^fC ^^
decenriflîme atcp ordinatiffime,quia pro diledione Dei, ÔCjgt;ximi omnia ag^
beat.Et quidem hac tradiriuncula,de lauandis manibus ante cibû, fipi'O cjf ^
taxat decentia conftituta fuiflet,necp habita ad pietatem neceffaria, ut ^ pB^^
peccatum potuiflèt prateriri,nequaquam damnabilis fitiflèt. At ita urge«
rifai eam, ut quae non fine infigni peccato poflièt pofthaberi ,ÔC urgebant P' ^jefJ

ideo cum ciufmodf fuperfti'tione ac fi ifta per fe.nos apprö/
^^•■guit Q*^ '^ J banc traditione noxiam reddebat. Sic uero habitam illam, ucl
^^'^U'am cib rquot;'quot; ^^ difcipulis Domini,ut Marcus habet, fortè per incogi/
qu° adiunxilîcnt manibus iIlotis,id pharifei ifti dignum tamen duxc^
S^itate fec;(r S^'am'ter cum Domino expoftuIarent.Nifi enim hoc fingulari ini
^''^^anshvh ■nbsp;Chriftus uicilfim increpuilîèr,

omnino ad uitam iftam commodius arcß decentius des^
r ^^pernbsp;aliquod habuerit,id nequaquam traditio humana,fed diuinä,

^etîierend quot;pf ^^'^mi^rata, eftimanda eft. Quicquid autem nihil huius habet,
habe • ' '^aufla adinuentum eft,nec^ quicquam cum mandatis Dei com^
k n'^quot;!^quot;^nbsp;pietatis abfolutiflime continetur, id humana tradi

r • '^tur Ue quot;quot;quot;ft^a tantu Deus coIitur,fed uerus eius cultus euertitur,6lt;: lex eius
h l^ofth auertitur,pietas ddiruitur, fide nimirum Chrifti ablegata, SC dile*
. Ecque infania à dodrina ac mandatis hominû boni aliquid ex/
jJ^^futï,^^. quot;omo fuo agens fpiritu nihil fit nifi mendatium ÔC uanitas,neqf poflit
^Utn e Jquot;® ahquid excogitari,tjs,que infcripttiris docuitipiritus DeicDiligeli
honiinnbsp;proximum fuum ficUt feipfum,quid quefo adijciat inueil

J, ^'^^^fa'ta j^P^j hec,ut meridiana luce dariora funt pijs, ubi eorû duntaxat
Potelénbsp;reprobis eft.hs nihil nifi hominibus,nihil item nifi hi

ÎS^^ntL quot;obis predixit Efaias,amp;:c.Mar,60 Nó funt uere pietatis ho
tni'^»mi hvn^^'^quot;^quot;^ inuehtores amp; uindices traditionum humanarû, ac nihil nifi
exquare ueritatis folidei^ pietatis adfertor Chriftus, fuo illos no
ÄTautoritateappdlauit, Locus uero addudus,Iefcha.î9.
tia labtis7 ^^ Uerba:Dixit uero Dominus,cd qudd hic populus ore fuo ac/

.J^MSluis mphnrt,^,-^. rnr tifffS diréloac ^ mtgt; pG- fV 'gt;»•«''gt;'quot;gt;'; Q^fofUan/

.. ^quot;iamp;PK... '^^'UntôéDnrrpnra.^Viài-^fpnriafaDienrum pjitsn(»WKt'r./Vfn

îî^quot;^ fe iia^-*^ obfèurabitur.Sic Ebrea habent, nec eft i
ta^Jl^ocetiiteS^* enim Euangelifte ex Greca editione Icgunt,fruftra me co

hominum,omnino idem eftcum eo, quôd Deus
^^Uth'^^^'quS rtantum fruftraneum, fed ÔC inuifum fibi cultum
non HQuilnbsp;et cultus apud pOpùlum ludaicum nihil nifi mandata homi

bey^^^etnpç^ ^quot;tem eft,hominibus nonDeo feruire:6lt;: cum fie res habent,homi/
i-ç ,v J?*nbsp;adîjciunt. Idem illis quoc^ ufuuenerat : ideo uere fruftra

Celebr^'^^^PP^'Hquot;!' miflàm facerent fidem dC charitatem, ore magnope
•■Utilnbsp;alienum ab ipfîus uoluntatê haberencEoq,' mina

^'^S'ÔCom -r quoq? miferis modis expertifumus,planeftupendis ado*
quot;î'it fimul fapientia ÔC intèlligentia pf^fdita,SC precipue eorum, qui

infti'tiiereChrtfti populum debuerant, utea fiquidem ftatueruntaC P^'^^^^^pro
qua iam ptj omnes fi:upere fatis nequeunt.Qiiis enim digne fatis miretur,qu ^^^
Ccîentîhus fe Chrifto Iefu,quem morteftia redemifle nos,amp;: omnem Dei gratiam at(^ .uns ii»
commentis parafle fcriptura tam aperte clareq; pradicant,tot inuenta hominum,qu
hominum fe* i^ijficemur dC falucmur,uulgo amp; fapiêtes populi docuert'nt, ÔC populus
eit Deus flu/ j-eceperit ÔC teneat eriamnum mordicusfQuis uel folum purgatorîj eôment '
pendd,immifgt; lucrofum facrift'cis,amp;: damnofum pauperibus Chrifti, pra quo omnis in hos
fis pdlpMi^ centia interijt,fatis ftupeatc Qiiis Chriftianorum qui tenebras prioris l^cuH«
bus tenebris. rit,credat mundo potuiftè perfuaderi,m axime fuperftîtibus (cripturis,huinan ^^^
fi:uîis poflîè expiari peccata, ÔC cceliï promeren', qui in omni uita noftra ne « ^
dem momento,qua debcmus Deo prafi^mus,nifi noflèt ex feripturi^ quot;ïus ' ^^
efficacem operationcm erroris immiftlirum hominibus ueritatem refpuenti
Chrifti ueritaspaftîm obtineat,quod Dominus donet,quis putas pofteroru ,^^
rc fuftineat,unquam fuiflè homines,habitos infîgni prudentia ÔC piobitate,J
îuerint facrificos ôC monachos habere fcortatores, quàm maritos c qui leg ^^^ ^^jt
Rom,Euangelio nômodopratuîerint,fedhocpraillis,fîcfintdetefl:ati, tite
fefïïonem plufquam ullum fcelus ac fiagitiûfîntperfec«ri,aqua, îaqueo,t^'
ÔC nullo non generefupplictorumcSed bac ultio hypocrifeces eft, ex qua ^ fju^^
ioresnoftri omnes ore extulerunt,corde uerofuerût ab ipfo alieniflimi,eolt;|^^-j^r/
na,id eft,fua,nempe mendacium amp; uanitatem ueritatiipfîus pratulerunt acf
go eis Deus ftupcnda,q:ua mirari iam nemo fatis queat,ïjs ôC ipfos, SCeoru^^
i:os,erroribus,fpüitualibus malis, SC inde corporaltbusquocp impediuit » ^ ^^ ^s/
omnium fapientum,8s: intelligentium ulhim potuerit excogitate remedial ^^^ ^^^
re perijt fapientia fapientum,^ abfconfa eft intelligentia intelligentiû. Eit»^ . fniji
do nos,quibus ueritas reluxit,ab hypocrifi Deus, ne eômentis noftris ÔC no ^^^ 0e v
colere tentemus.alioqui non minora portenta, qua fubinde certe apud
proferunt,expeneraur:6C tandem externis quoq; malis inuoluemur, ex q^^ ç^tÇ^^
plicandi nos nemini uila uia aut ratio-inueniri poffit, ut deploraturiomftes^^^^^
riifîè cundam ab omnibus fàpiendam, abfbrptamc^ eflè prudcntiam uniu^

Et aduocatis ad fè turbis, dixit eis : Äudife ÔC inteîligite,Marc.7.)
erat hac doc'irîna omnibus, ideouoluit omnibus eam tradere: quam uo'^ ^ ^e
antitem omnes hodie Se in telligant. Nota autem cum quefti pharifai ^^^^felti'^
fuiflènt,quôd dücipuli illotis manibus cibum fumerent, Chriftus tam^ (S^
licerehoc,fed in uniuerfiim pronunriat,nulIa re,qua extra hominem fîf ' H^
ingrediatur,impurari hominem pofre,fèd tantum î]s,qua de homine pro^^ pf®^'^ y
fanè femel,ut à peccati,ita amp; pietatis ratione femouamp;,quicquîd noa è jl^r,
fi:itur.Quod fi omnibus perfpedtim efret,quide religione hodie digladia j^o«'^quot;'
facile eflet,idem ÔC firntire ÔC loqui.Certe fi nulla re externa poteft inqui*^*
nec^ poterit ulla purgari aut iuftificari.Ç^its igitur pro rebus externis qi' ^^ ^-ot^
dent à fide cordis intenti uerboDei quicguam pugnetf Fide
cft,quia corde creditur ad iuftitiam, tum è corde bono, bona cum uerba, a
proîicifcuntur: tn his fita eft omnis noftra puritas,iuftitia,Ô!r falus.Si co^.^
eft cordis,ex ipfô iam impuro non nifi m ala cogitationes, cades, aduh^jquot;^^ '

torde,id cß, ^ {ùperbia,ftultitia,pofrunripueniFe,illis homo inquinatur,hoc cft,uita cius ^^ \)^
Animo percipi jaminatur,ipfec^ perditunDiligenter uero animaduertendum, quam ^jf
tur,nihil ad j^j^ys reddit,cur Ingrediens in hominem, ipfum non inqutnet.,(^ia, inn^ .
ptetdtm uel jvïarcum,non intrat in eius cor,fed in uentrem, ÔC in feceflum exit.S^'^' '
tmpietdUm, ^^^^^ pietatis qua impietatis efî,eocç tam non fandifieat, quod non in ^

Riiffet ÔC pff ani'mo omnia pendent.In quo docendo, cum totus Ièmper Chriftus
%Ondif Arf fdifti'puh's per Petrii roganribus de inrelîedu parabol^,re/
'^^^'ïfentir T quot;°®'^^qquot;ft'intelh:gentia --arerisf Vricp magnus ftupor eft, de'Deb

,quâm putare,ueli11ü externis deledan',uel hanc
meh'or fîat, fî ciindas tam Dei, quam ah'as
pracept/ones obferuet? Sanènon paucî Ethm'co
Squill .nbsp;non ab re fhipiditati's fuos Dominus hic arguerit.Sed mul/

, An ' ' Squot;' hodie in tanta luce externis funt a;quo addidiores obiur/
l^onerji ^.quot;^quot;^'■tehic Petrum parafcolam uocaflè,aperrifîimum hunc Chriftiièr/
Hiticçf' ^ ^.-^ugredicnsinhominen^impurathomincjfedquod exeo egreditur.
''^^^hatf »funcm obfcuriorem fentenriâ, quac^ uidcreturreconditi afîquid
ipfîs uocatam.

^^^^'^•folu ^ difcipuli eius,dixeröt illi:Nofti pharifaos, audito fermone ifto.
ornbsp;magis unquam Chrifto fcandala cauit, hoc eft, dicere aut fa

quot;'iliSarenbsp;poflet à pietate amp; falute,ud reuocan',uel impediri,id emm fcari

^flct,peccatoribus conuiueret, fabbatho cUraret, fe Chriftum pradi/
»quot;^l'um extemarum doeeret,quidrcuftda ferè dida amp; fada eius,fîbi
autofçf ^^'kandaîa fecerunt,hoc eft,occalîones, unde aiieniores fc(é ab ipfo ui/
^'^'■fitatetî^^'^La-quot;''' ^ «eritati infcnfîores euaièrût.Sed quid Chriftus.''Proprer pér/
J!5''bis Q^ f^.^'natam horum,non potuit non agere, qua agebat, ueritatê, fcilicet,
^ ^^^l'Hoii tnPi'omoucrc apud dcc'ïos. In ruinam fe pofîtum iciebat multorum in
Pt^divnbsp;Se in refurrcdionem multorum,ut de ipfo Simeoiîapud Lu

ergo hicrOmnis plantatio,ö(:c.hoc eft: Vtcuriq? loquar
j^'^atos',^ oporret,quotquot pater ad uitam non plantant, id eft, quos non
jV'^Uir ^ r!^ahet ad me,ut eis uitam donem çtemam.Hi fuht huiufmodi: mitten
falut ' ^^ eorum caufta nihil imminueftduin eorum qua ad gloriam pa
ird ^nbsp;lt;^ledorum dico Se facio.Omittite igitur ÔC uos tllos, qui quo mdio/

J'^CUeriV^*^^ uident,5C à me audiuntjioc peius oftènduntur. Caci funt, ÔC
innbsp;quot;^^ueunt,quamlibct aliorum fefe duces profitcantur.Ceci ipfî funt,

^^corum,unde quid aliudexpedctis, quàm ut etfe SC quos ducut
Ut R^^dà P^'ouerbium habef,dent pracipites,hoc eft,deducant in geennam.
jç^^'^atgçj^^'^'^|entcntiâChrifti:Omnisplantatio,6Cc.dedogmatisinteIhgrxt,
of quot;^^bis {yjj . ^as fententia,de dogmatis tamen hic Chriftus eam non dixit,ièd de
l'a d'^^'^^snbsp;plantati à patre ad uitam, omnino eradicandi erant: quare

poff'^^'^^au ' ^quot;quot;^^guum uideri uolebat, magnam ratione habere,pracipuè
mittendos potius illos eftè utcacos, qui uifum recipere nô
5 nnbsp;^ domino crebro in prophetis,pro eo inuenias, quod eft,

jXUo loç quot; ^ m populû ahqu os afcilci ÔC conftitui,ut Iefcha,5.lere.i,i2.amp; Amosi
fuaiï, ^^'■aèlitico ita promittitur per Dominum:Ét plantabo eos ftipcr
Uit^^^ defter euellcnmr amplius de terra fua, quam dedi eis, dixit Dominus
^^ftifica Jregnum coelorû plantauit quofdam pater, quos nimirû filio ad
^ouat. Hi fuper ueram terram Ifraêl plantatijnuiiquâexea eue!
^^nt?^ ^^ uinnbsp;haudquaquam erant hi reieditîj pharifai,fcd breui etiani

los offcndcrmt,dum uerbum Dei fequentes, gloriam ipfius dC fidem
fi:ri lefu Chrifti promouentCaueant tantum, ne ex fi: quicquam dicant iià^ ^ ^ ^
utc^ fiimmo cum dm ore uerbum Dei iècent,nihil fiiorum admiftentes afectu ^^^^
nunquam denicp nô orantes,diredionem ipiritus Dei. Si mm ita agêtes, orie ^^^^
afiquos,recordentur horum uerborum Chrifti, eradicari oportere, quacuncß ^
tationem pater cceleftis non pIanfauerit,hoc eft,ita diuinitus comparatum,ut
ant,qui per patrê nô fijerint aduitâordinad,eoq^ oportere, ut in quibushb^tf ^^^
tamen prxcipue bonis oftendantur : fed mittendos eflîc poftquâ excxcad jâ à
quod reduci in uiam nequeant. Sed,ut dixi, cauendû etiam atc^ etiam eft,
nobis audiant aut uideant,unde iure oftendantur, fed ut omnê offenfionis ca^, ^^^
cx fefe habeât,h'cet ex bono noftro,accipere eam ueh'nt uideri.Prouerbio illo-^ ^^
cuscxco dux fuerit,Dominus Lucx lt;s,ad paulo ahud ufiisfiiitDequo ftipra' '
Iud:Non eft difcipulus fupra prxceptorem,6lt;:c.De fcandaîo plura infrà 8.

Et digreftlis ilîinc Iefus, feceffît in partes Tyri, a:c.Mar.7.) ludxi offend^ „
ijs qux Chriftus falutaria docebat, indignos ergo fe illis faciebât. Ad hxc ^PP^uo^
quabat tcmpus,ut regno Dei in totû priuarêtur,translato eo ad gentes-Huins ^ /
dam ceu prxfagium erat,quod relinquens Dominus ofFenfos ueritate '^pin»
tes adijt.Mar.fcribitingrelfum doma,uoluifîe latere,fèd non potuifte.VoW'^j^^aC
agere Apoftolû circiïcifidnis, peculiariter ludgis mifliis,quare et difcipulos «
ad genres concedere,fuprà lo.Sed quia imminebat, ut gêtes reiedurn ànbsp;^

ftum reciperent,noluit ipfijtm pater uel tum gentibus penims abfcôdi.Hinc » ^ j^cj
dum eft, uteû pater ifti quoc^ mulierculx reuelarit : Chriftû fiquidê efte cu ç^^pti
uit,quod de fe ipfà ,pbauit, fàlutando Dominû nomine filîj Dauidis. Vt

. .. .. didû,hxc tum appdlatio Chrifti fuit.Porro ex hoc docemur,ut nos nofiraî^^ ^ioa

Vmjptjc^ t g^ gencralibus fcripturç legibus infèruiamus, cerri,fi qd fuerit peculiare
caret, juo noftra opera uti pater uolet.eum nos,etta nihil tale cogitantes ad id accomo
proprie jiut ^^ ^^^ occafione facultatem quoc^ fibi in eo cum frudu fêruiendi,fuppcdit^
Uocatio exi/ ^^ ^^^^ mulierChananxa,amp;:c. Mar.habet,Grxca Syrophœnifta, Sedg^^ p^U
pridem ludxis promifcue omnes ethnici Grxci uocari,quod paftim ex ^ r'^ep^^
Unis literis liquetld uero fedûputo ab eo, quod Grxci rerum apud Syro®
titi, Antea iftx gentes,undc hxc mulier erat,uocabant Chananxi,undc ^^ ^^^^ lii^
per Chananxam,eandê Marcus per Grxcâ intellexit,nimirû alienam à
élis ÔC Ethnicam.Expofteritate fiquidem Chanaan,gentium reliquix
in terra îfraêl atœ uicinia fadx reliqux fuerant, ut liber ludic. ^.teftatur. i^Y if»
nilîâ uero dida fuit à regione in qua habitabat. Phœnicia nancp Syria- «n^
qua Sidon ÔC Tyms fuere,urbes ambx darx adeó ôC amplx,ut utracp Phoc uç^û^^
tropolis fi't habita oîim,autor eft Strabo lib.K. Hxc ergo Syrix portio,
ciz,ÔC inde mulier hxc Syrophœnifta fuit dida, Sed nequaquâ temere Eth^^
fe fcribitur,ut uideamus quomodo gendbus,ôi: quàm ampliter gratia fid^^ ^^^ ^
prx iudxis cœperit impardri. Nam ÔC ludxi in ea regione fparfim habitai
nihil tale de ipfis memoratur.

I ^''«^»Pulo. r^^^ fiducia erat,nec^ Dommi erga fe fiIentio,neque hoc
rtanto arSnquot;nbsp;«»debatur,abfterreri potuic,

ad ar^^TJ'^''^ foccurre mihi'.Quo repellebatur dunus,hoc magis inflam
1 quot;quot; * Viderehk h'ceat, quamperieritfapienua quorundam fa*
difciî,,! mtercelfionem fandorum probare conantur,non animad
Ui fidei fi^quot; ?^ quidem pro hac muh'ercula rogaife, fed nihil impetraffe, ueta
orauit nnbsp;bonitatem exoraife. Tngeti enim fide, fummoœ

.i^^tillerefnntj fiipraSa'n hiftoria leprofî,ôe item Centurionis;
tnbsp;Vt dureuerofacfllimirà

tuLquot;? y^b'Ca '''nbsp;debitum, ne® ego ilIum peto,canis fum, imo
cb. ^'»quid nequaquam cibum ambio filiorum, fed ero contenta,« minii
de mencontingat, fîcut catdlis non negantur mice ca/

ïîèn;^ fidei tui^^^^ ^ urges,ut nequeam amplius te diffèr
Sinp exrif S^'^^'tiicifti,habe ergo quod petijfti,Propter iftum tuu

«ii^K î'tore ut I- • r c ^ omnibus,cibum uite ÔC ipfîs,fed faturatis ludgis donandû^
Vt fijifl^ Euangdion regni audirent,Ô£: Chrifto fruerëtur,poftquàm lu/
fie J ^^tem m P^^dicatum,

^hm^^ fidei nfl^^ mulieris fîdes,etiâ Chrifti teftimonio fiiit, ità ex ea fecilc
■ ^'•re,ef,5 „ f , cui in manu eflêt ac eu'â udiet animabus ÔC corporibus iâ/

ffat ^b.^'^'^àltem r^ uidebatur negare,necp deni(^ refpôfo fibi dato, quo gra
oatUf/i^ illam fn,v?nbsp;»^ondû faturatis filijs, uidebatur negarc, Inuida nanœ

^^or '■^utèfîl ^^^quot;quot;bus, nihil non peruium ôepoflibilceffè poteft.
^•■^tio K ' Manien ulv a orationis, que etfi non fimul àDomino impetraret, VtV mfmh

primum fi-uflrata uideretur
W ?; Prius fatii,nbsp;efFecit,ut dominus faltem aliquid rcfponderet,

Mia^^^oiicm îiquot;^ moxfuit,ubi pulfalfettertio.Ergo inftanter orandum,5i: ci^

quot;^atre in Centurionis, De ui demonum s. fub finem, Affèdus denicp
«ac muliercula non eft pretereundus. Peculiariter funt enint c

filij commcndatî parêtibus,peculiariter ergo pertinet ad eos, ilio'rum ^^^'^'^'v^uj-ifiö
nam in omni cum filiorum, tum aliorum, qui ad nos attinent, neceflitatc a
uno auxilium uniuerfî petamus,à quo folo certe illud cum uera falute impetta
QC unica fide impetrabitur,ut in hac mufiere uidemus.

tter feciffe per medios fines decâpoleos,hoc efi:,ultcriorê regione Iordanis,cc a ^^
dum ilh fuifïè fiirdum SC mutum,cui,poft:quam eum ad preces adducentium
hendiflèt de turba fèorfim,immiferit digitos flios in auriculas eius, ÔC fputo ^ g
tetigerit lingua eius,deinde amp; in cœl um relpexerit,atc^ ingemuerit,dixitcfe et' ^^^
phata,quod eft aperire, atcç ifto pado reddiderit eum ÔC loquentem.ôC audiei^
Hic animaducrtendum,qudd ubic^ in Euangelicis hiftorijs occurrit,Chi'iftquot;quot;|^^ ^
petud fiii fimilem fefè exhibuiftè.hoc eft, fèruatorem, quod ÔC in ipfumnbsp;d^

in proximos diledionem merito nobis confirmât, C^iôd immiffionedigito^quot;, ^^f,
contadu fputi,huic auditum ÔC loquelam reftituit, ut carnis fua pretium ofte
fecit.De quo fupràin hiftoria leprofi.Qiiddin cœlum refpexit,ôC fngemuit, e^^ ^^^
ratione erga male habentem, tum feruore àpatre ipfi ac omnibus laborantibu ^^^
tem impetrandi feciile uidetur.Quo ÔC nos docuit,cafirs proximorum »quot;ileref ' .^jj
opem ipfis à cœlefti patre enixe orare. Quod uocem Ebraam uel Syriacani P ^
Euangelifta pofuit,qua fuis literis iTir'Ei.S fcribitur,ÔC fuo fbno Ephethah dicH'- ^^^^
admiratione uirtutis Chrifti fecit,qui uocula communi, ÔC per fe nullius îh^
tantum effecerir-De quo fuprà 9,in hiftoria filia Archifynagogi. Si hanc
tegre dominus extuhfîèt,fî dixifîèt,nîiri« Ethpethah, fèd ratio lingua
beE,utprimum tgt;per daggesinitialilitera inclufum abfbrbeatur. Pradica«
ftus fadum hoc noluit,quare ôC fèdudum de turba maie habentem fanauerat'^ jj
nondum erat tempus ut gloria eius palàm reuelaretur maxime in hac regio^^. f^^j/
qua fiiprà 7. in hiftoria damoniacorum,qui legionem habuerant. Homines^
hilominuscontra iuftum Cbrifti,eoq? nonrede ipfum pradicarunt,exquoquot;^pu
boni cuenit bonitati Dei,non horum inobedientia tribuendum eft. Fieri eti^j^^j^c
tuit,utpratercarualem admirationem »pradicationefiia iftinihil effeccri^,^^^^^^
autem quid moraretur DeusrDe hoc fuprà s.in hiftorialeprofî.De aliéna
qua in adducentibus himc apparuit,fuprà 9.ab initio. Vbi ergo hoc miracul^^^ij-/
tó,uenitlefus ad mare Gaîtlaa,confcenlb monte fèdebat, ÔC acceflèrut ad eti ^^
ba mu!ta,ducentes fècum daudos,cacos,fiirdos,mutilos, ôC ab/ecerunt
des Iefu,amp;: fanauit eos,ÔCc.Sanando corpora,declarauit fe animarum qiîo^
rem.De quo fuprà 4.in illud:Et curans omnem morbum. Et s.in illud; ^^^^^^d
appetijfTet uefpera.Eftècit praterea fiu's miraculis, ut Deus glorificaretur, y,
omnibus ueris miraculis^uenit: diuerfum pariût falfà. De miraculis pluiquot;^^^ ^
ENARRATIO SECTIONIS V.

Tefus autem uocatis ad fe difcipulis fuis,Mar.8.) Eadem hic notanda
alîegorias fîne uerbo Dei non recipio)qua circa miraculum fuprà 14. memo
ubî dominus qufncg millia quinc^panibus pauit.Pracipuum uero
Chriftum nihil poiîè dceffe,nam etiam famis dominus ratione habet,eacç la
tium mifèretur,neqj fert illa fuos fupra quàm ferre queant adfiligi. Qtiôdhie
reliquifs fèptem panum, fèptêduntaxatfportula repleta refedis quatuor m jijti
fiierc,ctt fupra duodecim cophinos fragmenas,qua quinq? millibus,ex ii^'
taxatpanibus,fuperfucrant,repleuiffcnt, demonftrat, Deo perinde eftè, gpaf^'
paucos,ex muIto,fiue modicofaturare.Nâuerbo SC uirtute fuanos pa^ê^^
aut re quauis alia,etfi ifta fbleat adhibere, quibus fua uirtutê ceu occulit 'H^ßde^'^'
prà cap.4,in iIIud:Ät ille refpondens,dixit;rs'5 in fblo pane.Prgcipuû aute

^^'ÀRR, CAP, XVi
O,? ^'^erent quoHnbsp;fl^^ ^P«'^ Dommum peffeueraûefârtt, tit lani

«^Uni ultra,,utrâcg Euangeliftam locutû. Deinde Galilaa por
a«Genefar eftè fitam,coIligitur ex Marco, qui fcnbit pauïdpdft,

îj eutii,ut fignum è cœlo oftenderet fibi. At ille refpondens,
i aixit eis : Cum cœpedt elle uefpera, dicitis, Serenîtas erîc*
i tiatn rubet eœlum ÔC mane. Hodie tcmpcftas,rubet eninî

cobk^ ^^tîetis aùi^^ rumpferitîsC Nondum intellîgttis, neai
U L^'^osnbsp;'nos panes,cum homines p{Tpnfn.,inr,mWr«ilU «r^

SfÂ.î. Cum ucniffet autem Iefus in partes C^xfare« eius qua: cognomin'Ttl^'^j.^j^,
îi'ppi,ititerrogauîtdîfdpulosfuos,d{cens: Quem me dicût homines clic gt;
ülum hominis C Illi uero dicebant: Ali] quidem loannem Baptiftam^ ^^^ ^^
Heliam,ali] uero leremiam, aut unum de numero prophetarïj. '
uos quem me dicitis effecRefpodens autem Simon Petrus,dixit: Tu
ftus ille filius Dei uiuentis. Et refpondens Iefus, dixit illi:Beatus es
Iona,quia caro ÔL fanguis non reuelauit tibi,fed pater meus qui eft in
ego uiciffim tibi dico, qudd tu es Petrus, ÔC fuper hanc petrâ œdiRcâbo
Ecdefîam.Ôd portîE inferorum non ualebunt aduerfus illam. Et dabo
ues regni cœlorum,^: quicquid alligaueris in terra, eritalligatu in
quid folueris in terra.erit folutum in cœlis. Tune dixit difcipulis fuis,^^
cerent qudd ipfe effet Iefus Chriftus,»

Ex eo têpore cœpit lefus indicare difcipulis fuis, qudd oporteret tpm ^^^^
re Hierofolymam,ac multa pati à ftnioribus ÔC principibus faccrdotun^'.jj^p,
bis,K occidi,amp; tertio die refufcitari.Et cum abduxiffet eum Petrus,ccrp||j^ ^^^
încrepare,diccns:Propitius tibi fis Domine,nequaquâ erit tibi hoc. At '
uerfus, dixit Petro : Abi poft me fatana, obftaculo es mihi,quia non i^P
quïE fun tDei,fédcaqu^ funt hominum.

Tune Iefus dixit difcipulis fuis: Si quis uult poft me uenire, abneg'^'^^ ^^^^
i'pfum,ôi tollat crucem fuam,ac fequatur me. Qui enim uoluerit snit^^ j^fct p
feruare perdet eam, rurfus qui perdidericanimam fuam mea cauffa, ^c
eam.Quidenim prodeft homini,fî totum mundum lucratus fuerit,2n
ro fuse iaduram fecerit c Aut quid dabit hotr^o, cuius permutations 0,
animam fuamcFuturum eft enim,ut filius hominis ueniat in gloria
cum angelis fuis,amp; tune reddet unicuic^ iuxta fadta ipfius. Amen
funt quidam hicftantes,qui non guftabut mortem, donec uiderint u
minis uenientem in regno fuo.nbsp;v

T aggreftî pharifxi cum Sadducxis,Mar,8.) Impietas P^jSu^ ^^
pugnat,praeter quàm ubi illi cum pietate negotium eft. ffide^'^f'
phanfxi ÔC Sadducxi, de quibus fedis fuprà y ÔC inter fe ^^^^nul'
contra Chriftum autem c5fpirabanr.TentabantDominum^4^gg^fa'J
la iufta caulfa experimentum quxrebant uirtutis eius.Leg^,'quot; ,'chaj!^
dos fîgna à Deo petijffe,fed ut certi redderentur de ipfîus uoluntate, cui ^LtcS
fefe dedere.Sic Gideon ludic, tf.Sic ChizKijah,!. Reg, ^o, ac ali] Deum
gnaàDeo petiuere.Imprjautem fîgnapetentes animo prophanoÔ!^coîit^,^/c^
Dei,de potentia duntaxat Dei, qua uel iuuentur fecundum carnem, ^tii
impia curiofîtate obledent,periculum facere uolunt,non de uoluntate
accommodate non fîiftinentSic Ifî-aëlitaî in delerto identidem Deum teJ^^ ^^^j-er^

proba mente petentes,ut miraculo pro ipforum cupiditate uirtutem ^^^^^ifti
cum non eflet opus,uti cum peterent carnes,6lt;: alia fubinde contra DomU^^j^j-^ (Ja
murantes.Cxterum de tentatione Domini,Slt;:quarto fupra illud: No»
minum Deum tuum.Rede igitur negatum fîgnum bis tentatoribus fui'^
di Chrifti tantiî graua,Ô(: nullo ueritatis cognofcendx defîderio fî'gmî'quot; P dip'^

n/ ^t'tum ècbv^^' faciem cœli fcirent dijudicare, fîgna uero temporum no
rp ^lobisnbsp;uocauit : quafî diceret,fîgnum à mepetitis,quafî uero a/

f, non c^'. r '^'■^^^quot;s^Hypocrita eftis,diifîmulantcs quod eftis, amp; fîmulan/
t^^ cupidu^ r rnbsp;ftupetis,fî animus uobis efîl-t ueritatisdi

r gt; ^ognom?quot;' ^^^^negotio haud ita
fî uefDpr fnbsp;^^^ cœlo à me fîgnum peiitis.

ti,®'^ pridem h f«beat,forererenum:fî mane,fore turbidum,prsenorcitis : quffit,
gp ^ftr^ î* Nifî n dirpicere,fîgna prafentis temporis,uifîtationis ueftra,ralu/

eftis, uanitati ita addidi, ut ultro noiitis ueritatem
iun *^chpfis !quot;nuobis,fî dabitur generarioni huic fîgnum,id eft,no da^
Sol SlUcî iur Jn dt Ebrais in iuramêtis admitti folita. Completur oratio fî fub/
au ? '^^■'luna Vi fîbi imprecari foIeant,nifî id quod iurant fîc fe habeat,ut iurat.
m^ï fectr 'nbsp;finbsp;quot;a fît' fî non fecero hoc,

èir - Profeo?propter maiorem uehemennam.Significabatur enim horror
^ imprecationes.Hac dixiflè dominum,cum ingemuiflèt
il ^^orcon,, -nbsp;ei,iIlorum deplorata cacitas. Qui uti/

^i'üs uerir • i ^^^^'P«'» '^ius in ulteriorem ripam,Mar.g. ) Nihil etenim into/
fcrik ^ Hypocr •nbsp;ÔC dolofa fîmulatio.Statim igitur rdi/

fcç^ 't'QiioJ ^ Chriftus ingreflxis rurfus nauim abîjt, traiedo lacu,ut Marcus
^^beï^^^'pere I r ^^^ opinione difcipulorum fecifl^t,oblitifueruntpanem
'îoce^'^tnifînbsp;illa,non ubicp habitata hominibus,pofcere uidebantur,n6c

^Oh, ^^mam P^^^'quot;-Vbf ergo Chriftus, reputabat fecum,uim hypocrifeos
ïn Mnbsp;''^quam inepti eflènt ad regnum Dei,quotquot illa eflènt imbuti,

^^tUsnbsp;' quot;^quot;tate, diledione ÔC miferiçordia, quibus Deo probarentur, et/

^^^nbsp;J--rnbsp;---- -------- -— ----—---—nbsp;2. *nbsp;«W»^* » ^^^

•labet.^^ panemnbsp;de fermento panis locutum,putabant inter

inteer'^f'indetK Pharifais frangèrent, atq? ita uelut excommunicatos illos
crçjj^^.difpuj^^ quot;^n^eis in mentem,quód no fumpfîflènt panes fecum, at(^ de eo
^''Penr ^'^^'^'atch^'^' cognito, dominus grauiter illos increpuit,opprobrâs in/
fèptetî, Patu^fftuporan, qudd ex binis illis miraculis, per manus ipforS
^^.fepf-^^atuor cinbsp;^^^ nunc ex quinlt;|i panibus,qLiin^ millibus,nunc ex

Wiis^^^Portui^xpriore duodecim cophinos fragmêtisplenos, expofterioî»
r ^uperfuiînbsp;' ^^ uidiflènt pluribus, ex paucioribus panibus paftis,

^Pftnbsp;.nbsp;^quot;^quot;laduerterent ÔCintdligerent, quem magiftrum

» Diceb omnium habentem poteftate nulla omnino re falubri poamp;
oat ergo illis ; Adhuc obcacatum habetis cor ueflTum,ocuIos ha/

G bentes.

bentes^non cemi'tis,aiues,ôi: non audius,6e non mcminiftisrSi'c tandem
runt loqui dominum, de dodrina Pharifeorum dC Saducaeorum, quam
desampiexuserat,qua in externisoftentabantfefe,internafolidaiuftioap ^
fus inanes,nec inanes modo, fed ob populi applaufus,turgidi ÔC infllati adeo,«
raeiuflitiaeeapacesnonefîènt.nbsp;^^^

Porrd fi quis rede aeftimet,plane intolerabilis eratflupordifcipulorufn»^ ^^^
pofitot ÔC tanta miracufa,poft dodrinam tam potentem et daram,ne£^ aliu«H ^

uideas,quid humanum ingenium ualeat,fi per fpiritum Dei non reformetut- ^^^
fti autem in primis miräda bonitas,qua ftupidos hos,ôe fî,ut par erat, feuere
ret,nequaquam tamen abieeerit. Quo docemur, melius de Chriftifacilitate,^,
Änabaptifte fblent fentiregt;cum uideamus hos difcipulos indulgenter adeo ^^qs
habitos,quanquä eflent admodu rudes,amp;I fide nimium pufilla pracditi. Apuo ^^^
igitur, ud quaiecuncp Chrifti ftudium deprehederimus, hos ne reijciamus fe
mus magis operam, ut in fide adolefcant,S(: perfirdiores euadant.

Caueamus autem ÔC nobis à fermento Pharifxorum, Saduceorum ÔC quot;ïqu»''
hoc eft, ab omni dodrina,qüae hypocruas reddere potefl,uere pios non
hs eft,qüaccunque legem fie opera,fine fi'de ÔC Chrifto urget, qualem indub»e
dat qui uolet experto ) Änabaptiftar inuehere Ecdefijs conantur. Hinc t^'^'^j^/nC
apud eos, ÔC fiipercilium, hinc pro externis rebus tam infàne digladiatione^^ ^^
tam arrogans aliorum condemnatio, hinc proprtj piritus tanta confidentie; ^^
illo fcripturas contemnant:hinc infamatiopreceptorum Dci, cum Chrilb^
neque iurare, neque ferre arma ôC iuffu magiftratus, immo ne magifiratu q«
fungi pro patria debere contendunt, que omnia Deus preccpitôe inititui^j^j^n/

cœlum contra fèntentiam Chrifti clauduntinfirmioribus,ôeequecontraif^ jid
tiam eius, référant Satane ÔC impîjs omnibus : hinc ut uno uerbo dicam, pj^y
unquam nocentiorum, hoc eft, tediorum Hypocritarum fiiit, fiue
rifeorum,fiue recentiorum Monachorum, apud illos deprehendas » Vere
tentatio eft, in quam non dubitarim, ut olim in Monachatum, pertrahi Rf^^di^'^
iàtione etiam quofdam filios Dei. Ipfis ergo ex charitate minifb-andum ef i»
genter monendi funt. Sed qui nolit fimul ôe Chriftum ÔC fcripturam,t«*quot;
rerum ordinem amittere, àfermento ipforum fibi caueat, memor non ^^^.Mc
Apoftoli Satane, in Apoftolos Chrifti fèfe transfigurent, quando ipfe
in angelum lucis transformare foleat» Vere plus quàm dici poffît femper a ^^^
dum opera manuum noftrarum propenfi fumus, ôe hue ut nos pertrahat
res fuas Satanas intendit.Deteftemur igitur fidem flrcatâ, ne ueram operih
ponamus, ÔC fubuertamus. Nihil fanè à nobis boni fieri poterit, fî illud
in nobis fpritus DeiJs autem apud folos credentes ÔC Chriftum perpetuo a ^j^r^ji
tes, habitat, formate^ illos ad imaginem Chrifti,in qua primas habet char«^, ^fi/
poteritprofèdoilleh^^öcrita aut contemptor bonorum operum reddi
ftum magni habuerit,ita non poteft is contempts operum docere,qui Chi'^^^j.^.p
omnia cômendarit. Sed de his plura fùprà quarto in illud : Sic luccat Uix u
predicans Euangelion regni,ôe quinto in illud.nbsp;nC^^'^

Ceterum fermentum uideas per metaphoricum fèrmonem fcriptura» ^
quicquid fèrpit, ÔC alia inficit. Sic Euangelion fè habet,in borium,unde re^ ^{ci/
fuprà.i5. affimilatum eft : dodrina praua uero in malum, que hic
tur.Mali denique morcs,Ôe ipfi conuidores corrumpunt, unde Paulo.«.^''
fermentum uocantur»

Marcus preterea hic narrat,domino ciim Bethfaidam uêniflèt,cecum » ^
ÔC obfecrafre,qui eum adduxerant, utillum tangeret ; moxedudo illi ^^^ gjjpuf'^^

Ij^'^^Pondcnt^,;!!!^quot;'??nbsp;atque turn interrogaffe, fi quid uidefet, Hi/ïon'.«

P^^^ret. Aliunaquot;^'^quot;'quot; ingrederetur,aut in uico cuiquâ diceret,!ed recta domû M
f ^'fca ho^ ^nim fuerat adduc'ius,ut In'nc coniedura efi:.
^'^t, utfiipj.^nbsp;qux animaduertenda funt, aliquoties iam annotata

h tum n hifiroria leprofi, item nono,in hiftoria paralytici,^: duorum
roxime îuprà if.in hiftoria furdi ÔC muti, adduc'ïa item cx Marco.
r^mt. Vqj Peculùre habet, quod ad pdmum contadum,cxcus hic non plene
t^nbsp;Dominus quodammodo femire illum fuam uirtutem,ita fen/

tü agnofcer ^quot;^quot;bie quo cerdus dC plenius ex accepto beneficio fe ferua/
U^^anquam nnbsp;uirtutemquam itafcnfcrat,tanto plus fecum admirare/

f^J^ P'quot;^fcribe Snos commiftamus,nullum auxilif, dc gradx eius mo/
iiir ^^cèdat ^'^quot;^•^quot;^^«^ideo nonillico dat omnia,quôniagis defiderium no^
Dt, ft-ntirefnquot;quot;']^quot;^'^ accenfus animus huius cxci fuit,ubi iam aliquid fe ad/
tni ^-neficin^quot;'nbsp;Bethiaida ingredi illum noluit,nec illic acce

taf huius p annuntiare,non dubito fac'ïum ob peculiarem incredulitatê ho/
'^'it alib, 'nbsp;^quot;Pquot;- exprobralfe

lib A ^S^ipDa ƒ ? ampliata fuit, ÔC Cxlarea dida. Quam magis poftea exor
^nd ^^'-Itidaic 8nbsp;Neronis,Neroniam appdlauit,ut eft autor lofephus

Pr^r ^^'■^^er ä Sv quot;p.ï.a: libro ^o.cap.iö. Terminus uero erat regionis ludxorû,
ïelinbsp;ludxis habitabatur,quod poftea feditióis inter eos cauftam

igitur, nihil Chriftum ad fummam diligentiam fecifte
^^^ quàm ladffime intra fines tamen,àpatre conftitutos, pro/
tiai^^^*^ de (è j^^'^^^.am nobis quocç donet imitari.ln hoe ergo idnere,rogat difcipu
D '^^Saretnbsp;fèntiant : ut ita ex incerta uulgi lêntêtia,ipforû de fè fenten/

Chrifto opinio, exeo partim erat, quod remigrationem ani/
ftterp ^'tertiounbsp;quafupra i4.ab initiornamamp;hodiemuldcxludxis

renafci,partim quod Chriftum dfe fe,neque ipfe pro/
filri S^'^os tam ^ P^'^*quot; ^ aperte prxdicare adhuc fuftinuilfet. Apud mini/

quot;^^'•'a oplt;^iquot;a fua Chriftus habebatur, quod illa appellatio
Uçf f^jj N P-'^riiqueinuocatus fiiit, fads teftatur. Sed apudpromifcuum uul/
^•quot;ODb'^^^^nem H opiniones obtinent, edque à pluribus credebatur, uel re/
t^ei^^^arum p ' loannes, ud leremias, aut quifqu

ipfum'^^ quot;PP^'^^^trusrefpondetpro om nibus,ut femper ferè alijs fèr opinio.

StüEquot;angdicx prxdicant.Tu,inquit,es Chriftus,iïlefilius
^bdftu/Ä' uiuificands. De nomine Chrifti cap.i.in illud : Ille qui
^s.Qmd uero ad hxc ChriftusC Beatus es Simon Bar lona,amp;:c. Vita

fîqutdcm atema de,cognouifrepatrem ÔC filium,Ioan.i7.amp;: certo cognoici
ter cognito filio, Ioan.i4.Neutrum autem cuiquam poteft aliter eontinger ' ^ ^^^
bencficio ÔC gratia utriurque,fiipriii.Ergo rede ÔC beatutn Simony, quot; g^î/
ne aut fanguine,id eft,non ab hominibus,red à patre cœlefti accepiffe iftam
tionem pronimtiat.nbsp;^

Videtur fanè hoc ( Sanguis ÔC caro) hic accipi, ut Galans pnmo.Contiquot;^^
confiilui camcm ÔC fanguinem, ne(^ redij Hierofolymam, ad eosnbsp;^cß ^^

rant Apoftoli, fed abt} in Arabiam,ÔCc. Qiio Apoftolus dicere «oluit,liniu'J^n's
catus fiiilTet ad pradicandum Euangdion, fiducia fpirius Dei, reda ad id ^ ^^jj/
obeundum abijfte, inconfiiltis carne ÔC fanguine, hoc eft,hominibus, nec
dem quibus fecundum carnem addidus,uel cognatus erat:fed net^
dem, qui ante ipfum eo munere fuerant fiindi. Cui ( ut ÔC hoc interim a ^
haud pugnat,quod mox î.cap.dicit : Â kcct« «TroRKAv^if/ k9«nbsp;exP^^

ii^tev^îMoi/, id eft : Afcendi uero fecundum reuelationem, ÔC repofui, ^ \o
fui eis Euangelion, ac ceu rationem pradicati à me Euangelij reddidi.Hoc ^^^j^tij
cofignificatièfuum Euangdion,dequo ipfe nihil unquam abeo,quod
fibi à domino extitit, addubitauerat, Apoftolis approbafle : illo autem prjo^jj fuo,
ud cum neceftarijs fuis ludais, uel etiam collegis Apo%îis,fiue de Eiiang ^ p^r
an uerum, uel an pradicandum fîbi eflet, dchberafte. Adeo\fcilicet, de u ^^^^
reuelationem domini certum fitiflè fe,fîgnificare uoluit. Vnde cum iftud« ^^ ^oSf
nfii*h (rct§ü k^w/^ät» ,cum fequenti particula, neque redij Hierofolym
ÔCc.conuenire oporteat, non ilhbenter uerterem.Non adiunxi me carni et
ni,uel,non conceifi ad carnem ÔC fanguinem.nbsp;, . ^^fO ^

Sed ifta hic parerga,oftendere ex his uoIui,id quod dominus Petro di» ^
fanguis non reuelauft tibi, perinde effe, atque hoc nequaquam accepnt ^^f^n^
tibus, aut alijs tibi neceftarijs, uel omnino ullis hominibus .Caro nanq -pfo/
guis, id eft, ludai, cognati ueftri, nihil huius de me agnofcunt, ut uel
rum de me opiniones demonftrant, patris fingulan'ter tibi beneuolenas,
tuitareuelatioeft,uereitacpbeatuses.nbsp;, uau^^'r,

Simon Bar lona, perinde efte atque filius loannis, ex ultimo ioannis ^ g^
Simon loannis uocatus legitur, nifi forte, pater eius binominisftierit,lo ^^ßat»
annes nuncupatus. Nam ÔC loannis primo, filius lona dicitur. Carterum ^

Vetrî cogwo- At ego uiciflîm tibi dico, quod tu es Petrus.) Petri nomen, huic
tnentum dhr ftus dederat, quando primum fibi per Andraam fratrem fuum fuerat ad ^^jid^f

mtatefidei. annis primo,nbsp;ideft, Ccpha,CaIda:petram fignificat. Dedftautemnbsp;s

huic difcipulo hoc cognomenti, quod indubie fidei fi'rmitate,pracipuu j-jcra
lapidibus illis eflè debebat,ex quibus templum Dei ÔC noua lerufalem m ^^tcujj
conftruenda. Cum hac erga caufla, hoc cognominis ante habuiftet.
tam egregia confcflïone,iure fe illud habere, dedaraflet, dixit illi domm '^^pfiß
uiciflîm,ÔCc. Qu.d. Tu me Chriftum filium Dei uiuentis, tam P'^ompf-^^^^jije)''
ter confiteris,uoloiuciflîmôC tibiconfiteri, quem tc dignationbsp;f n^a^s^iU

Petrum te antea cognominaui, dico ergo nunc ubi. Petrus uere es,
:, qu^ excidetnunquam, qua nitentur quotquot in gregem meum^
: quibus confiftet Ecclefia mea.Hac nanqj fides petra illa eft,unde hic ^

trus,quafi petreius uocatus eft, ac fi quis à lapide lapidonem diceret. pc^à^^W
Eccleßd (lottnbsp;p^^gdominus intdlexerit, fuper quam dixerit ie c ^^ ^^ i

jHper pctru, fy^m adificaturtim, quam hunc Simonem, Petrum cognominatum. ' ^c^^
ifltZ' quet, quod dixit Ki^i^rci/r«nbsp;dl, fuper hanc pen-am ^d^^

läcjhpdcm.nbsp;meam,non ù^rs-^ w^t«»' fuper huncpetrum,cum tamen faxum; ^^uc

Bcdefiam,portçinferorum,hoc eft,poteftas, nihil
t ^JJcontra oeif Iquenquam de manu Chrifti. Nam ambiguum
utracR fa^^'cî eft,fidem, ud Ecclefiam dixeritportas infernas non ualitu/
Qinaum? 'quot;^elligitur. Fides enim que uera amp; certa efl: uerbi Dei, per
■JJitari, Óf fp.nbsp;» tam non poteft excidere, quàm uerbum Domini non

Pater Chr/ftquot;^nbsp;ipfi nequaquam difl*entire » De ecclefia autê qui fimt,

tu ^^tii'm h I ^tanica,alioqui uita etema,eterna non eflet.
fia'H^^^bun, eftnbsp;eft,quo perfeuerâtia fandorum probatur. Aper/

Ou ''^telhgac s mferorum non ualebunt contra eam, fiue fidem,fiue Ecdef
teft^ Geniel fiden r^nbsp;^ ^^^^^^ fubuerti, eternum falui erunt, quot

fide heitorseterne eius beneuoJen/
ia^ ^quot;quot;^^itos r^/^'^Petreios, id eft, firma atqueomnibus inferorum pords inuida

tern quot;^»fam Dei rt^T'morte
■ ^ foir? '^'öifcaVi,nbsp;tranfi'erimt,atque ideo tuti ab omni ui inferna,in fempi

han ^^»quot;^'ejc^rprn Ifinc,primum,ab hominibus non poflè Chriftum difci,ied
Per. quot;quot;f «dationp rnbsp;^P^quot;'quot; reuelante. Deinde beatos eflê, quotquot

J'giï' quot;quot;iulmodv^ nadi,poftremo nunquam poflê,à poteftate inferorum fu
di 7^'inde eft n Pf ^ boc preteream,quód per portas, poteftatem intel^
habehnbsp;PO'quot;quot;^ olim apud ludeos iudicia exercebantur, amp; udut ié

s regni cœlorum.) Si claues regni cœlorum,utique quibtrs re
Suid tft^ fH P^'quot;quot;quot;'quot; ^ claudimr. At regnum cOeIorum,Ecclefia Chrifti eft: da '«lorum^..
^hrift.'^«! eft, Q,,^quot;o Ecclefia Chrifti alifs Clauditur,alt]s aperitur. Id autem
r^^Uerbonnbsp;adminiftrandi EcclefiamDd,rempublic2

lutenbsp;ad ft Chriftiper crcdêtes.Deinde in Ecclefia eofdem inftitue/ ftäflici.

^^ lou •'■^^'mornm r? ^^ reipublice,ncmpe, uiUere in gloriam Dei amp; fa
'icreb ^^^^Hitcbrm«nbsp;accommodent,hoc eft,continuo magis refipifcant,5lt;:

Pr^quot;^iftrationbsp;«^quot;s,facramentorum exhibitio, amp; tota officij paftora

t^Dtn exrî.T'quot; rempublicam Chrifti etjcere, commtmione Chrifi
y^t^in^s etianinbsp;Apoftolis prçterea poteftas erat huiufmodi Ecdefie con

di-um, percuffit cxci'tate Elymam magu, Petrus Äftaniam dC SapphyraW « ^^^^
terfecit.Deerat enim tum Ecclefia magiftratus geftans gladium . Quum pO
animaduerfione in malos nulla respublica rede gubemari poteft,quod cxt
teftatis Ecclefia dcerat, hoe dommus farciebat fingulari illa óf ^^^^^^J^f/^tes,^*
te, gladi'o, armi'sc^ fpecialibus, quam uim Paulus uocat tfltwKnas, id elt,uu ^^

- Vitra'hac eiufdem poteftaris eft peccata condonare, ÔC m Ecclefîam j^a
mittere cos,qui eiedi Ecclefia fiierint ob peccata fiia, ÔC contemptum ^jn^«^.
nirionis atque correprionisïpoftea autem ad fe reuertuntur,ueramcçpœnii
fua impietatis profefti,ueniam fcelerum orant, ÔC recipi rurfus innbsp;^

blica deemofyna,ÔC quibufcun^ opus eft ad rempublicam Chrifti, quam
diftîme ÔC decenriffîme inftitucndam,amp;: gloriam Chrifti prouehendam» ^^tf
Hac poteftas penes Ecclefiam omnem eft, auton'tas modo HiinifterjP^^^j prifi
sbyteros ÔC epifcopos,ita ut Roma olim poteftas populi fuit,autoritas kn^ ei
ceps poteftaris huius,ut torius huius reipublica Chriftus efi:,adminift« '^^jaie/
ex fpiritu ÔC uerbo Chrifti admini'ftrant. Nec aliter ca pkbis fanda eft » Aab«^
nus ipfa Chritli eft,eot^ fpiriw Chtifti agitur, Chriftus ih fcriiiio pe^f ® abi'^^
omnia iura huius reipubîica,uftâm ÔC omnia fuis unus fuppeditat,eoc^ 10 ^tcf
luta poteftate pollet,6C unus monarcha plene eft, Huic claues regni ^^^f^^j^ifttP^:
primo deditJnde dicebat Apoftolis, cum eos poteftaris huius faceret adm ^^ ^t
Sicut mifît me patet,ita ego mitto ups,cum ea poteftate,cum eo imperio,qquot; ^^ ^ice^
fit pater Hinc infufflans in eos,eot^' fymbolo ^Ji'ritum fandum illis , ' j^^t ft®quot;^ ^
bat:Äccipite fpiritum fandum,quorum remiferttis peccata,6Cc.Exnbsp;fxof^H

poteftatem omnem in Ecclefîa non nifî fpiritu Chrifti rite geri pofl'e. Qî^ ^ qiii^
ne huius poteftaris nemo pofcere debet, quenquam fibt dido audicnte en ^^ ^ft
doceat iubentis contra Chrifium, Et quia quanri fumus Chrifti fumus,
fto uni uiuamus, omnia noftra funt, uita, mors, mundus, ÔC nihil non.'.
Nee nobis licet cuiquam hanc poteftatem iadanriaufcultare.fîquidiltcF

Porrd ifta metaphora clauts,inde aflumpta eft,quod ftipreftia doitiuspquot;
eut ÔC urbis penes eum eft,cuius eft fuprema poteftas dauium, hoc efl:, ^
rîj eft intromftrere in ades uel urbem, éxdudereadibus uel urbe, q^^s quot;
cum Dominus polliceremr Eliakim filio Chizkiah miniftro regis Chî^J^LpoU''^
in aula regis SC ciuitate lerufalem poteflatem, dkebat per uaterh lefaia : ^^^ gi pe^
clauem domus Dauid fuper humerum eius,aperiet,amp; nemonbsp;. ^^^^fC

mo aperfet. Pramiferat enim illic, de hoc Eliakim loquens ad Schebua, H^q ie^^
mus aula moderator erat,ÔC defjei ea poteftate debebat : Erit in die
uum meum Eliakim,filium Chizkiahu,^ induam cum ornamenris ^^^ fö',
tuo potentem eum faciam,ÔCniam poteftatem tradam in manus eius,
patris omnibus ci'uibus lerufalem ÔC domus lehuda. Eadem metaphora jf^U ,
ufus eftLuc, undecimoîVa uobis legisperitis,quia fuftuliftis ^^'^quot;^'^vabacï^'lo^
non ingredimini ÔC eos qui uolunt fngredi,prohibeas. Eo enimnbsp;gîH®

nusillos poteftatem fanda dodrina fibi uendicaffe, ÔC nec ipfigt;s ad uera ^
gnirionem peruenire,nec alios ut ad eam peruenirenf,fînere.nbsp;.

Clauium itaque nomine Dominus fupremam poteftatem intellexit ^^^ ^^nP
munus paftorale,illamc^ abea fui parte potiflîmum propofuft, qua pec ^jtiH^L/
tnr,ÔC remittimtur,qua homines uel uinciuntur reatu peccatoru, uel ^ gijj,^® ^
Quia primum in repubïica C^ti^' eft,ÔC pracipua portio muncris pa»i j^oi^

ra eft,for(an ex eo mutuata,qu^ propheta Chri
^ ad pcpnnbsp;uincSospeculiariter pradicant lefaia 4 49.7«.Et alibi. Vingt;

^^ quot;'^'let^f tenetur,fi foluatur apcena, iam hber eft. Sic cum Dominus da-
Uerbo , arterno iudicio obftringendi, uel eo liberandi, ligandi,foluen/
Porrö ex h

cum Romani Pontifia commentà
Petro .^^uandiu firit contendcntibiis,ad Roma.Pontifices hac omnia, Pm^moi-tté
fim 5nbsp;funt pertinere. Volunt enim promiffum Petro,ut Ecclefia

cuilibet tanquam Petri fucceftbri
^cuita?quot;^quot;'^' Ecclefîam Romano Pontifîce utftindamento nid, ÔC non
co^S*^^^^nbsp;peccata retinendt, m'fî quam ipfe habe/

^^^^ fiofteT?^quot;*quot; ' «emo aliud queatponerc, quàm pofîtum eftj Do/ Br4eßlt;tfw0
Pi^icn, .V .^rielus Chriftus, prima Corinthiorû tertio cap.Quem pater ele quot;

thquot;^ it»nbsp;Chriltus, prima Corinthiorû tertio cap.Quem pater eledum la/ Umcnm.

B cono^ S^ftat, ÔC folus eft, qui populum fuum faluat : fide ergo in ipfum
Suan^ Er Trquot;*^ quotquot dedi funt.Fides namjuc his in Chriftum, petra ilîa fît
póft far ^^ aedifîcanda fîtit, dicitur, ut ofteAfum eft,nô homo ille Petrus quê
g !^^^uocat.Idem autem eft,adifi'cari fuper fidem SC fuper Chriftum;
V ' quód?rf 'nbsp;'^P^^ mferitur per fidem, is urique imponitur Chrilt;s

V^niti Pr,r quot;'■'fto, nihil aliud eft, quàm ipfo,ceu fiindamêto folet fuper pofîtus
br^i.^^cêninbsp;ac fîtus ipfe,fides eft.

haK ^^^do h Petrus fimdamentum Eccïefîç didus fît, ita Ut quidam patrum
Ec I ^f^nia A^ 'o'^uni intelligunt, quid id ad Ponrifîces Romanos r Nonillico
Ç)c A?*nbsp;regnaucrit, ubi illi uerbo, ÔC morte fua,

•^ort '^bam quot;^iniftrarunt, Si fîlîj diabóli a Domino pronuntianrur, qui tame%
^ Petri finbsp;gcniti,quód non Äbraha,feddiaboIi operafacerent,quo/

f^nd^Phciu^*^^^ ^^ ' qui tantum in eo loco imperat, ubi Petrum aiunt pertu^
tvfs fi ■'^^ntu,^ eatera nihil cum Petro commune habuerit ir Efto enim ut Petr«
Chriftus dixerit propter confeflîonem fidei quam confeP
liçJS^ configt;nbsp;^^^ Simonem, fed beatum Petrum ex paterna rcucla/

îC^^'Usco f S'quot; commendauit, quid horum fîbi fumant,!) qui à fide Petri SC
biu fu H ^^^nbsp;f Cette fandi patres, qui Petrum hic Petram

con? Hiero quot;^^^quot;tum à Domino uocatum intelligunt, ut Diuus Cyprianus SC
Ure^^'^r ^nbsp;intdligunt, quód Chriftus hoc illi ut credenti 8C

en h ipfe regem oftentanti. Diuus Hieronymus in hunc Icfcum ita fcti*
^etr^'^^'^o for Àpoftolis donauit, ut lumeri mundi appellarentur,ça:tera(ç;
ïî .^rwt^ ^ fiint uocabula: ita ÔCSimoni qui credebatinPetram Chriftum^

fatis, quatenus Sartdi PatresDiuumPetrum agnoue^
Ueramnbsp;quam Ecclefîa adificatur : nimirum quatenus ille inf

gelîum ad falutem fn Cliriflo fundamend loco effenficut ôC lux muïidi qu^qü
radone fuereApoflolfamp;rdfcli funt à Domino, cum ipfe unus tantum «^'quot;^/rpijeS
mundi,à quo illuminantur omnes.Origines multis probat non potuifTè hoc:
Petrus, ÔC quae fequuntur, uni Petro competere, fed pertinere ad omnes qut
ftum imitantuf. Haec inter cetera eius uerba funt: Vere ergo ad
didum : Tu es Petrus, 8C fuper hanc petram aedifîcabo Ecclefîam meam, cC P
inferorum non praeUalebuntei. Tamen omnibus Apoftolis, ÔC omnibus
perfedis fidelibus didum uidetur:quoniam Omnes funt Petrus, ÔC petrx,et m f
bus xdificata eft Ecclefîa Chrifti,amp;: aduerfus nullum eotâ qui taies funt,port»
ualentinferorum,Haecille.nbsp;\ fbfO^'^

Hilarius petram hic, fidem ÔC confeflîonem Petri intelligit. Scribit enim ^
Trinitate fêxto, tradans hunc locum : Super hanc igitur confeffionis pef^ ' (fc
clefix aedificatio eft. Et poft pauca loquens de fide Pem',quam hic conieiu^^^f/
Hxc fides, inquit, Ecclefix eft fundamentum , per hanc fidem infirr^ ^
fus eam funt portx inferorum. Hxc fides regni cceleftis habet claucs. H«^^ ^^^
qux in terris foluerit aut ligauerit, ÔC ligata funt in ccdis ÔC foluta. Hae^

Huic adflipulamr Cyrillus in libro Dialogorum de TrinitateIibroquar*P^gy
uerbis;Petram opinor per agnominationem, aliud nihil, quàm inconcuffai^
miffimam difcipuli fidem uocauit,in qua Ecclefia Chrifti itafundata ôC
fet,ut non laberetur, ÔC effet inexpugnabilis inferorum porris in perpetu« ^^^{i}/
Item Chryfoftomus in hxc ipfa uerba. Nam pettam, fidem atque confefftoquot;^
terpretatur.

Porrd Diuus Auguftinus de hoc loco diiîèruit ad hunc modum Tradatu t
fimouigefimo quarto in loannem. Hoc agit Ecclefia fpe beata in hac uitaeru ^^^y
fa,cuius Ecclefix Petrus Apoftolus, propter Apoftolatus fin' primatum, gef^ ^^^^
giurata generalitate perfonam. Quod enim ad ipfum proprie pertinet, natura ^
homo erat,gratia unus Chriftianus, abundantiore gratia unus idemi^
poftolus. Sed quando ei didum eft : Tibi dabo claues regni ccclorum, ÔC'^ fU
cunque ligaueris fuper terram,erit ligatum ÔC in coelis,Et:Qiiodcunque ^'^.^qC ^^
per terram,erit fblutum ÔC in cœlis,uniuerfam fignificabat Ecclèfiam,qu^c .jtiifr
culo diuerfis tentationibus, uelutimbribus, fluminibus, tempeftatibusc^
ÔC non cadit:quoniam fundataeft fuper petrâ Vnde ÔC Petrus nomen zccep/^,^^/
enim à Petro petra,fed Petrus àpetra : ficut non Chriftus à Chriftiano,nbsp;^^^

nus à Chriftouocaturideo quippe ait Dominus:Super hanc pettam xdifî'^aP
clefiam meam:quia dixeratPetrus:Tu es Chrifiiisfi ius Dei uiui. Super hao ^
inquit,petram,quam confeffus es,xdificabo Ecclefîam meam.Petra enim er^
ftus,fîiper quod fundamentum etiamipfè xdificatus eft Petrus. Fundament^^^ ^^
pe aliud nemo poteft ponere,prxter id quod pofimm eft, quod ôC Iefus. Ë': j
go qux ftmdatur in Chrifto,cIaues ab eo regnicœlorum accepit in V^to'M ^
teftatem hgandi,fbluendi(^ peccata,Quod enim eft per proprietatem in Cn^
cIefîa,hoc eft,per fignificatione Pedrus in petra.Qiia fignificatione intelligitquot;
ftus petra,PetrusEccIefîa.Hxc ille.nbsp;.

Ex his nemini non pater,prifcx Ecclefix fidem,nihil minus ex hoc
ne ad Petrum accepiflè,quàm Simoni homini hic collatum effe Ecclefîç P^ noC!^'
se ut Ecclefix fundamentum habereturim ulto minus collatû eflè loco urbis
Se quibufiiis fèfè ibi iadantibus Pem' fîiccefldres. Agnouerunt fàndi patf
quid hic Dominiïs Petro m'buitid in eo trihuiOe toti Ecckfix,ÔC omnibus ^c/
ris,fidisi^ miniftris. Et illud nec Petro ipfi, aut ulli eius in fàcro mim'fterio ^^^
ceffori uel collegx competere,js;iifi quatenus is in Chrifto fit, ÔC CliriftifpJ^j^^jiljii^

, ^ta Romane Eccleiïe quoque prerogatiiiam honoris dctule/
'^^'■^fifiinrMEpifcopum inter precipuos patriarchas femper primo lo

conatus loannis Conftantinopolitani,quo ctun
uiu K.oman.pontificibus dimicatio fiut,breui concidit. Atn
Uel pnbsp;fuccelforum eius iurifdidionem, aut ius aliquod in alias Ec/

K? quot;^^rred/n ^^^^reta uiuere inftituant,corrigere, eosc^ qui fandam in domi/
J tamennbsp;admittunt,habere eiufmodi ut ethnicum ÔC publicanum,pir/

f ^ntibu^£ ' quifquam fanclorum Pontificum Rome fibi fumpfit, nifi ne/
h ^^^Hü'bu Tnbsp;animarum,Epifcopisordinari|s,amp;:aljjsEpifcopis in idco/

gerebatur, Romano Epifcopo firmperpriores
P '^0, QcZi^' Cetera L^plurimis fiue uerbo,fiue fcripto potuerat inftitucrc;in
p Q - lahitemformareRoman.pontifi'ces, idutfummtmi bcneficium,que
tnbsp;. quot;^'^orum,non gratilfimo animo cxcepiifent.^Et ffttic cft paicerc

dfie Petro ante alios à domino commiffam fin't,utidcm
^quot;^fies „nbsp;alrjs cundis Epifcopis demandatûfit, in quo adminiftran/

b ^ '^^icÏn^' jmembrum fub hoc capiteuenerabilius habaerut,
O ^ fidenbsp;^^ Chrifti membrum exhiberet, SC que Chrifti funt,

I p^^^nimo confitcantur, tum libere ôe diligenter predicent,Seco^
eft^'' ipfos ? hbuerit edam fundamcnta,fed in Chrifto, amp; propter uerbum
fee ''^«hta ^quot;o^^Dimus. Sin quoniam à frucnbus iudicande arbores lirnt, ôC non
^^Nii^J^^'i^cimdum carnem,multo minus Chriftianus, aut Petri fuccelfor
ill,^ ^'^'■iptur-ïnbsp;agnolcemus, quod efic eos, ipforum opera probant, do/

J^hi pro^Pfofum fatdlites amp; adulatores perditiffîmi proférant, ubi Chriftus
^iti'^'^^deinSnbsp;eum habiturum, quicuncß in ea rerum potirettir,

t^tn'quot;ofolum^A^?quot;^'^ credetur cecitate percuflï fuimus , qui non homi/
^joui^yj '^''^oman.Pontificibus, ÔC talibus,pretcromnem fcripturam tan#

ftus ^fri quot;es accepit. Primum ut ita fit,quid quefo ad Pont.Romanum.^ «« proprio^
fïonï^'in harnbsp;bas ipfis daues legauit f Vbi fcriptura qua Chri/

fecit ^Deinde promifit hic claues Petro,
J^^»quot;es reSquot;nbsp;quot; P^quot;'^^quot;quot; alijs, loan. 20, Poftremo fi hoc illi

' quana ^ contendant,foli Petro claues promift'as,ergo 6e datas, roga/
^omrn rnbsp;impudenua fuo Pontifi'ci cas traditas affirment, que nulli

dom! fè»-iptura.Que enim ifta Petri fucceftio, illic plus quàm Per/
M p'^lUs adu ? Chriftum, ubi pro Chrifto Petrus fudit fanguinemCD.
V^^'Utn * p ƒ ^^quot;^Nouatianos, de fimplicitate prelatorum. Loquitur dominus
V^Ëcclefil® quot;bi dico,inqtiit, quia tu es Petrus,Ôe fuper iftam,petram edi/
S^ïi ccpinnbsp;POquot;® inferorum non uincent eam. Tibi dabo da/

quacim«^ fblucn's fuper terram, erunt foluta ÔC in coelis. Et eidem poft ^^^ fyrt^^
nem fuam dicit :Pafce ouesmeas-Et quamuis Apoftolis omnibus plt;^ gopii^
dionem fuam parem poteftatem tribuat dicat: Sicut mifit me pater, oc^^

tenueritis, tenebuntur.Tamen utunitatem manifeftaret, unitatis
ab uno incipientê fua autoritate difpofuitHoc erant uticp ÔC caeteri Apoit J^^^jatc
fuit Petrus,pari confordo praediri ÔC honoris ÔC poteftatis;fed exordium an
proficifcitur,utEccIeftaunamonftrctur.Hacille.nbsp;j m fei^f^'

fohcitudine paterna,ueroqj paftoris miniftcrio,ÔC inuitarione pr^rt]
Ita ut paftores ÔC presbyteros ipfe docuit compresbyter, ut fe uocat, ^^VP ^ ti^
gregi, primo Pen-.quinto. Eo uero altjs Apoltohs ÔC Epifcopis
gt;rorfusdetraxit,nec fc unquam oiMpSu/iKoy, id eft, uniuerfalis orbis
suit, id quod teftatur D. Gregorius, qui tamen Pontifex Romanus wit'
hac de re ad loannem Conftantinopolitanum, in Epiftola quae incipit : li V ^^ pft/
rc,eftt^ inlibro quarto Epiftolarfi epiftola 91. Certe,inquit, Petrus Apoit quid
mum membrum fanda; ÔC uniuerfalis Ecclefiae eft. Paulus, Andreas, loam—
aliud quam fingularium funt plcbiit capitacEt tamen fub uno capite ^^i
bra funt Ecclefia. Atque ut cunda breui locutionis cingulo adftringam, » ^^ iH
te legem, fandi fub lege, fandi fiib graria, omnes hi perficientes corpus a
membrisfuntEcdefiaconftituti,ÔCnemofeunquam uniuerfalemnbsp;p

Veftra autem fanditas agnofcat, quantum apud fe tumeat,quaillp no ^^^^^nia
cari appétit, quo uocari nullus prafiimpfit,qui ueraciter fandusnbsp;lit'^

iNuliuslibl hoc temeraritim nomen arripuit, ne 11 nui mruuun«.diquot;- ^^^^^^
riam fingularitatis arriperet,hanc omnibus fratribus denegafle uider

Hisconfonafcripfit D.Hieronymus RomanaEccIefia presbyter ad
Nec altera, inquit, Romana urbis Ecclefia, altera totius orbis exifti^a
Gallia,ÔC Britannia,ÔCAfrica,ÔCPerfis,ÔCOriens,ÔC India, amp;: omnef^.^^jfofi^^
nadones uninn Chriftum adorant, unam obferuant regulam ueritatis-^ gj^j^bi
tas quaritur,orbis maior eft urbe. Vbicuncç fuerit Epifcopus, fiue ^^'^jfden^f 1,/
gubi], fiue Conftantinopoli, fiue Regtj, fiue Alexandria, fiue Tonis,cii- ygl fu^j.
riri, eiufdem eft ÔC facerdotij. Potentia diuiriarum ÔC paupertatis humilié^^ ç^^c'
limioremucl inferiorem Epifcopum facit : caterum omnes Apoftolorû
fores funt. Sed dicis : Quomodo Roma ad teftimonium diaconinbsp;^

natur fQuid mihi profers unius urbis confuetudinem j'Qmd paticitat
ortum eft fupercilium in leges Ecclefia uindicasCHac ille.nbsp;g. fti^

Ex his omnibus iftuc abunde liquet, ficut D. Petro inter Apoftolos, /n'
fuiflet,ab omnibus plurimum delatum fiiit : ordinem enim effe in onjn ^^(fli^^
tuta mulritudine,prgirc unum aliquê oportet.Sic poftea partim ob
ieftatem,ÔC qudd fedes imperij eftet, partim ob honorem D. Petri pi un ^^ n'
delatum fuit cundis Rom. Pontificibus, id tamen fic, ut caterisnbsp;wf/

prorfus,quod ad paftorale munus,aut poteftatem ecclefiafiicam P^^
heretur. Par omnibus Epifcopis poteftas, ut Diuu» Cyprianus fcripquot; ' ^ dit

r ^quot;quot;^nyi!,^ cf.' ^fiïi'dem cundt meriti,eiurdem conforttj ha^idTunt,ut fcribit Û.
c'^'P^eri^t ' ó-EpiibopiexplebeSC prxsbyten's, formam poftea prx/
u '^^etian^^ 'nbsp;legimus in nouellis confritutiom'bus, Conftitut.«?,

f ^^ftantinonn!^ Epifcopum confecrabant.Primi ilfi' patriarchx,Romanus,
^opatus quot;^quot;^S'Alexandrinus,Antiochenus ÔC HierofoIymitanus,ubi Epi^

Maîgççj quot;^abant.Sfc quodammodo fecollegarum fuorum per hoe uni/
S^^dörum er^ ^ I?quot; j ' Ecclefiafticas, quas Canones uocant, condere,
r 'Pfo Officio f u Principes, ut in Codice luftim'ano amp; Nouellis uidere
ftin^P^ ' quoc^religiofam curam impendebant, utEpifcopi fuo mu/
X S^tiltraean, ' Ecclefiafticx leges facrofandx haberentur. Nec quic/
fi^arfares 'quot;^quot;^orauimusPontifici contuleruntjpfiautêui pofteaamp;do/
ft/.''^'•uatfinbsp;Potentiaimminuta effèt, arrogarunt fibi omnia,

Dd '^'ChrS^quot;^^^ uri cœperunt, ut pridem cundidéplorant, in omnimodam
r'ïtio^ç,^ ^numi,immo etiam humanxintx euerfionem,extindionemamp;:fe/

o?^ ^am ev^I^ ^^ ipfiflimum iudicauiflènt Antichriftum,quenquam in fede Epi^
Bp '^»'nfcei ^^^ ^y^'annidem, tantum inundare inuniuerfum orbem pelagus
temnquot;ft flagidorum, atque nunc facit Ponrifex Romanus. Diui
tolerabiliora erant,attamen regnare in loco fanc'^o
qin, ^^euertV »'^ripfit.Huius regnum mterea quàm extollit fe,quàm op/
tioS' '^on foinbsp;quot;'P'^^quot; religionis, quicquid honeftatis fuit reli/

bu riï^^ni filT^quot; ecclefiaftico ordine, quod ipfum tamen totum Ecclefix exi^
Uennbsp;omnibus quoque Reipublicx Chriftianx ordini/

K^ 'Pfuis h^ '^Pn^^opnm animarS fuarum,amp; in ipfo,quicunc^ ex ipfius ipiritu,
Nojïnbsp;nobis fide adminiftrauerint. Amen.

^ttn '^Cs^coÏfquot;'^quot;^^^^^ hoe loco, qui exeo confefli'onein fecretariam uolunt fta/
non^ejceonbsp;fuprà tertio ubi de Confefflone tradauimus circa finem.

S^^^rdotiel, ^^^^ ut homines quibufcunque peccatis nexi funt,ea priua/
tler«^nbsp;Nam fi hoe fit, ut peccata non queant remitri, nifi priua/

'tfot .'^tid fen quot;^'^°'P°fauit,Adorum fecundo,num folueriteospeccatisrNon
^onô'^rôiiïïï'quot;^^quot;^ »quot;osmanfiftè ligatos. Atqui fifoluit illos Pen-us,
S ^ i'Iafatinbsp;^^nid omnib, ubi audiuit fingularium errata fingula .''Ei

^àb ^^ eft ^»■at.qua compundi corde dicebant : Qiiid faciemus uiri fi-atres.quot;

obferuationem Ecclefix ueteris,t) fatebun/
^^^«atorUm iowquot;onem peccatorum,qux adultis fiat, requiri confeftio/
»eam autem non eflè fingulorum erratorum enarrrationem,ièd

CM^o pce qiiàd errata fînt,agnjitionê, Ita qui adulti baptfeabatitur, fatebantur ^nt^ Qiij
Td êll* tam prauam fuiffl',amp;: merito damnatâ, ut qua Deum homines oftendiüent

I J« fol uti peccaris baptifmate iterum ligabantur, tj erant,qui aut mamfelto ^^afl^
ft n rlr. fcelere Ecclefiam offendiifent, aut noiuiffent Ecclefîam audire à P^ccaus rei
cjUHon jgjjj Hos enim miniftri Ecclefîa,^: facêrfenams regni Chriftinomine ^Pf^^Occ/
qua totius Ecclefîa eft, reatu peccatorum obfli:ingebant,S(: diuina
bant : grauius quidem illos,quos prorfus Ecclefia eijciebant, qui,lcdicet, quot; ^^fti
eam audire detredabant: mitius illos,quos ad têpus modo à facra comuni
nebant, dum de fua pœnitêtia Ecclefîa uera pojnitentia atteftarione latis^

orarent.Ligare Sc retinere peccata non temere prçcedit. Nemo fîquide lo'^îcaS

non antea ligatus. Primum itaa uerbo Dei quo condemnatur omnis inci ^pi
impietas,ligantur femd,id eft, aterna moras reatu obftringûtur q^/'^JJ'^aptquot;''
fto nondum accefterSt. Hos {ôluitEcdefîa,cum eis gratiam Chrifti exW^ ^iinU
mate Jnde ubi uera eft Ecclefîa oeconomia,ligâtur rurfus qui in Ecddia c,
grauioribus flagitrjs amp; fceleribus Ecdcfîam offendunt,ud monin etiam «g . p^l/
cribus Ecdefîam contemnunt» Hi non, ilifîprofirentes

funt,u£ ergo confiteantur fe peccaffe, ut ipfî fe corâ EccIcfia condemnetgH^^^^ pj
Qui peccant occulte,ut Ecdefîa inde non offenditur,ita nec ligare taies 0e
teft.fîi^ non ligat,necp foluere poteft, nifî generali illa folutione quam q«
fert in Ecdefîa omnibus pctenitenribus.Qiise cum uana non

torum diflbluit,id9 fîne ulla priuata contcflione.Facultas itac^ foluendi u B^^cß
Ahfolutio ge peccatorum enarrationem non pofcit. At quia maxime pns folatio eft n«
neLus fia poteftas remittendi peccata, eam requirunt magno defîderio omneS « ^ ^^ ^ j la

da confcientia,indet^ uîtro fatentur amp; indicant fua pcccata,quantum nquot; . ^^c^
fatis fuerit ut confolentur 8C erudiantur. Certam rationem uel enumcran
ta, uel fe illorfi accufandi, nemo falubriter prafcribet/icut nec ufpiâ P«quot;^' ^ t^r

fcentia.Cômendanda facra illa iîî Ecdefîa remitteodi peccata facultas^ i*
-fuerint excitari ut Ultro beneficium clauiu regni codoru inquirunt, il»»nbsp;^

Perutile autem cftet, SC ad exemplum prifca Ecclefia, priuatos qquot;^ jL^tct'^
mos inftituere.Qiianancppriuarim traduntiir,plus mouerc dolent
ad captum hominum melius attemperariita Paulus priuatim quo^ quot;quot;^ne»^ - a
inftituit,ut poflît parer fi'lium.Hac ÔC quacuntp ullo modo ad adificati^ pfi^
re pofiuntjin poteftatedauium regni cœlorum infunt. Côpellere fîngul ^^^^^ f^c
rimenumerentquapeccarimt,quoniam exnullo oraculo Dei oftendi P
re ad adificationem,in poteftate hac dauium non ineft,nbsp;-, pifp^ -

Tune edixit difcipulis fuis SCc.Mar.». SC Luc,9. ) Vide quod faep^^*';^ ^^
fationem patris fandam ubiq?habuit,eoq; licet Chriflaim ipfumnbsp;^et^^^^

terna fit,8C ipfc hominum tam amans eftet,ut mori pro ds udlet,uoluit jV^jCjii^
tempus à patre conftitutum,fe Chriftum pradicari. Id etiam eledis ^tji
fraudi fuit, qui nihilominus per fpiritum fanc'Him quanta

Chrifti cognitione nunquam fiiere deftituri. Agnofcamus ergo
ulla realia, fed fola bonitate patris cognitionem falutis pendcre.Dnea^^-^gCê
ut Se nos fcrui ignori ÔC cotempti eftè non grau€mur,donec patergt; libef ^ ^
ria tempus adducat.nbsp;j.nbsp;^

txeofç^ ^narratio SECTIONIS rîtn
^'^»curdif^®^^^®^quot; lefus indicate difcipulinbsp;Hicuidescauf

ßnulhic ^ potuit,quàm ut in fide erga fè iilos confîrmaret.Demonflrauit ue
quj (j L ^^ ^d uitam,ueramqj gloriam. Chriflus nanc^ erat filius Dei uiuen/
pf^rtere ant ' • ^ S^o^'^ofi^me regnare,atc^ imperare omnibus: attamenpredicit,
^^Qie et cr ^ f^fîmos fèfè humiliari,2e cum peccatoribus reputatû ignominio
^^iSeb bbie occidi,ac tum demû terda die ad uitâ gloriâc^ ceriS reuocari.
fus,«quidem iuftitiâ Dei ,ut peccato ante morereturjipfè omnis peccati pu Oportuit
^^'^^tainp?^^^nbsp;eledos uniuerfbsfandificaret. Hinc pan ipfum oportuit, chrißum an/

=ipert,s fannbsp;ingredi. quod eft illud à lefa .55.praîdidum,cum multis alijs te gloriam

[^»■et. Sççj j-^o'^^eulisjtamen hoc apertiffimotDomino placuir, ut plaga ipfum perçu humiUari.
î^iiRaKiv J Pojuerit animam fuam hoftiam pro peccato, uidebitpofteritatem, pro/
W beneplacitum Domini, per manum eius profperabitur, ÔCc, Certe

^^^ uciiepiacitum LJomini, per maiiui« cius proiperaoïtur, cxc. lt;
r ftabitnbsp;eft, ut patri, quamplurimos fandificatos, dum hic i

Mnbsp;quot;quot;eat,fitœ numerofa turba renatorum:id quod per Euangdion,atque Poß paßione

euljj^'^^^^etum èftècit, ÔC hodie efïicit Jam ita àpane conftitutum erat, ut neqj Eudngelium
^^^'^^oppetbine poffent multi donari,nifi ipfe antea mortem pro eledis uni cuulgatum.

^titim r tandem datum ipfi fuit,filios Dei,qui difperfî erant, congregaj=
f^^'^otnth • quot;''^^ec alia ÔC nobis,ipfius membris,ad uitam gloriamc^ uia pate/
tnbsp;°''^opo«ebit,ut ôe conregnemus.î.Timoth.î^Hec iam uolebat fuis fen/

r^'^PUs ßn^quot; fic ad crucem eos, ut dixi, preparare ; quôd nimirum nuptiarû
1nbsp;effet accepturum,Q_uare aperte quocß modo,ut Marcus habet,

n^jluqm Dr ^^'^et cum Petrus,cœpit illum irtcrepare,Mar.8.) Vehementer ma
Gnbsp;quot;tenter Dominû Petrus amabat, eoc^ auocare d duro ifto propofito co

igi't^,j.V!^^maduertens,quod dixilfet,ita oportere, ÔC ideo fîc uifum effe patri.
A^'^^Parar ^ exemplo difcipulos Chriftus uoluiffetfenfîm iam adfutura pericu^
Il'^'^^'itnoH^ ^^^'•quot;eem queimminebatanimare,hicuero ftuîtocarnalicp afîè/
'P'^ quot;^'hil horum fccum

lulr^'^'Oiiaf ^ ei:Äbi Satana,quoniâ non fapi's que Dei funt, fed que funt ho/
dixiflèfnbsp;nrm

: Apage cum ifta tua fapientia, Satanâ te mihi exhibes,
atif^ 'quot;mcfeQquot; ^ «-^quot;twitorem pefiîmû .'quantumuis cx amOremeiiftafaciasi
h.' ^^ tçnT^ homines Deo uaciu,diuinatenondum affi'ciunt, quamlibet paulo
cin«., _ ationpt^-..^. a^ de me lènfèris,atc^ fis confeffus. Modo ittcre/

^^•^Usfaj- quot;eattïs erasmûc cxinftindu Satanç,ab obediêtia patris reuocas, mihi
uejQ fadus. Abi ergo cû humano ifto tuo affèdu prçcepto Dei pugnâte,
^ÇN^'^Ut affilquot; ^ difcipulos moneret,in his que Dci funt,nullum effe rationi hu
^^ reprtl locum,conuerfus ac intuitus ilîos,ut Marc.habet, feUereadeô
uendït. fsjam ut ex Mattheo coniedura eft , fecreto Petrus Chriilum

increpauerat/cr/bit enim cum abduxi'flèt eum .Chriftus ergo I'ncfepatione ^
lam,ut dc aîij difcipuh' audirct/euere adeô rei'ecit: eoc^ docuit, nihil I'ti h© m ^^^^^ j
boni.Beatum,amp;: Petrti,'ipftim pauld ante praîdicauerat, clauesc^ regni cocJO ,

boni.Beatum,amp;: Fetrti, iplum paulo an te praîdicauerat, clauesq? regni cu-«
promileratjfed omnia ob reuelatione patris:nimc latanam uocat,ed quod ag^ ^

ergo nobis arrogabimuscubi liberum arbitriûfubi iudieium rationis î uu^ -- p^jj,
clefia in Petrum hominem aîdifîcata,qui nunc fatanas efl^Num ergo Ko ^^
in hoc quod qua hominum,non qua Dei ftmt,lapiunt et agunt, fatana fu^V^ ^^.^gc
plenius, quôd illi lapiunt nó amorê Chrifti uel prapofterij,(ed ftiS ÔCnbsp;pti;

ties difterenriam facit,inter hoc didum Petro, dC fuprà iàtana, Cgt;ominum t
Ahipoß menbsp;hic Dominus dixerit Petro jivïr^j't ow/tr« nov crareev«, id efl:, uade polt ^

fmna. na,quod perinde fit ztcjß lèquere me, non prai tuis confiltfs. Supra autem te

diabolo tantum,VTira^i lt;r«T«fcc,id eft, difcede, faceflè làtana. Sed firmiï hoc ^^
Nam Luca quarto etiam fatana dixiflê Dominum legimus,»!®-«;^ «Wer» ' ^jlfiiS
fimpliciter àfe repellenris oratio habenda eft, qua non indigne ÔC Penus f F
fuit,cumreuera fatanam ageret,reuocans à iufßs Dei.

Tunc Iefus dixit difcipulis fuis,Mar.s.Luca 5».) Marcus habetrEt cutn a ^^(ft
caflèt turbam,unà cum difcipulis fuis, Lucas, dicebat autem ad omnes. ^
uitaDei,fideinDeum cófter,neceflêlanècft,eum abnegate femetipfum ^^j^j-fetU'
qui uitam Deo dignam uelit meditari. Qiiippe cum latanas fit, ÔC Deo ^^ jjjfo
quicunc^ fap; t qua hominum fimt,ut iam in exemplo Petri Dominus dccia ^^jji/

Tefl:atur ergo primum hic Dominus,non folum iam difcipulis, fed fcito^ p
bus,poftquam Petrus nô folum ipfè à cruceita abhorreret,fed ÔC ipfum ab '
care fuiflèt annifus, oportere eum qui uoluerit fè fequi atcp poft fe uènire, 4
eft,ncmpc,eflè eius difcipulum, abnegate fèmetipfiim, hoe eft, fefe totap^^^^^jsttt
committerc,ut nihil pro fèipfö tam fit fblicitus:tum tollere crucê fuam,hoc
fi)rtem,ftiasc^ erumnas,quas fibi optimus pater difpêfauerit, a^quo animo P ^iifi^
Lucas addit quotidie:nunquam enim nó perfereridiS aliquid eft ei, qui .-y beî* ^^
do ferio gloriam Dei uolet aflèrere : atc^ ita demum fèqui, id eft, fe^^n je ^^^ iji/
quo uidetur,nonnihil ineflè cofolarionis. Confedari enim Chriftum
uenris, qui poffit no ut omnis boni feraciffimum, fta et opratiffimum

go eum qui hoc uelit neceffe fit ipftim ÔC in eo imitari,ut femetipfumnbsp;tol'^

tri optimo confecret,crucem(^ quam ille impofuerit,alaeri ac lubenti
non poterint fànè hac grauia uideri, cuicunqp uera in Chriftum fi'des cont amp;

Quid ermm Porrd ôC fi nemo Ct qui crucem àDeo im'pofitam non cogatur fèrre, to
tollere, tantum ti,qui animo Dei bonitate confidente,uItro et eum alacritate jjß^ gc

ferant,fed non àpatre impofitam. Ii non fuam toIlunt,quodipfbrum
eis pater cuius tori funt,imponft,nó quam ipfi fuo arbitrio aftumpferint-^^^
in fcipfbs iuris habent, qui Dei funt quanti fùnt De his ÔC fuprà lo.fub

Qui emm uoluerit animam fuam fèr«are,6Cc.Mar,8.Lue.9.) Tribus ^ ^jrA^ ^^
hortatur ad id,ut femetipfos abnegantes ÔC erucê fîiam tollentes, fè ^^^^^ P^ (/
frima rdtio, quotfedatores ÓCdifcipulifui haberi cupiunt. Prima eft, qudd is uitâ fuaquot; j^^ca»^
qui eam uoluerit feruare,6e fèruet,qui perdiderit,hoc eft, Chrifti ÔC ^quot;^Ipat«quot;^',^^

pofitam tollere,ac ita in prafenti animam perdere, quàm prafèntia
ÔC curam uitaferuanda impenderc,quod in fceleratahae muiïdi genera

'ànèpaj^nbsp;contemptu Dei ac uen'tatis fieri poteft, ut SSfuprà lo.didîum, quo

corn anima perditur, cum is offendatur, qui eam indubie in gehennam Mintd pcf^
^hdfl:,' ijj j^^.pnciet,abnegante illam Chrifto.Ita uere leruatur,quando in gratiam denda,
• ^^'^^®'^ncerdftimapericula,quxueritatem fßdantibus himquam
pro cad^^'^^Knbsp;^ales apud patre Chriftus,cuius tum graria, xtcr/

^^quot;Js iac'iuraquot;^^nbsp;recipient, Cum igitur nihil otnnino anima prçftabih'us fît,

hoc eß''^^ fluidem toto orbe pofîît farciri, certe debet ea alacri animo à nobis
quot;^^^'pllim an 'nbsp;difcrimen adduci. Qiiod cum fieri nequeat ab co qui fe^

^^•^Us ç ^^^'aut crucem horreat, planeoperacprerium eft, ut noihietipibs abne/
f, .^^cunda quot;quot;nbsp;tollamus ,ac ita demum Chriftum rite (edîemur.

° hörnin^'^^^'^quot;^ Dominus ad abnegandum fêmetipfos hortatur, éft, fibi licet Secudd rdtio
'i'^olitti itj / nunc,amp; omnium abiedifîîmo omne iudicium datum, eoc^ futurum, k poteftate itt

fuis,redeat,reddatq? tum unicui^ iuxta fada diciarid chri
^ Liicanbsp;fuis gehennam,c5fe{foribus regnum patris. iNam ut Mar^ fti,

Pudu^ quot;;^^'norant,hic ÔC illud, quod fuprà ic, difcipuh's dixit, rcpett^t: Qiten/
^^'Piidebjt iîp n^^i^ac meorum fermonum,in generarione hac adultéra ÔC peccatri
, Ua-^çj J ^ ÔC fih'um hominis,amp;:c.Hinc ab ipfo audient: Amen dico uobis ne/
fuum ^ . operarij iniquitaris.Tum iuxta fada fua,id eft,uitam ÔC infti
c fît Po jJnbsp;iam durum poiîît efle adeo, ut non faciendum ÔC fcren

^P^afedj/^^j^^am ut quis hunc omnium iudicem offendat, audiatcç demum ab
ç V^Jebejftn gehennamcPrxftat ergo abnegarefemetipfum,amp;:c.
. iUîcta fquot;^ eft in fcripturis harc fentenria, in iudicio Dci reddendum uni/ ^ ,,, .„^ .

ï u^'^nari „ quot;;^onnficis,uolentes inde probare,operibus noftris nos iuftificari, atq? 1/f^
^oi-etu ^^'icilicet,fecundum eaiudicemur.Nonanimaduertentesftolidi,amp;:ar '

frudus,non tamê à frudibus eflê, ut huiufînodi arbOr iit,
l^^'^'at lîQj^ eiufmodi frudus fint. Vifis ficubus, arbor ea ficus eflè iudicaf qui/
ç^^Peperij r. . ^tis.utficus eflet accep!t,uerum cum ipfa arbor ficus eifct, frudus
b!'^ed ab oninibus rcbùs,opus de opérante indicat, operantem autem non
dy^fîh'uj^ pj°?^'^anteefficitur. Ad hunc modum bona opera, bonum hominem ÔC
ris'^^^tide 0 ° '^'^'^on effîciunt.Non ergo iuftificant opera,id eft, Deo gratiïred/
nifi ^'^^^^aluspender,qux priufquamnbsp;per ipiritum fandum euale*

OfJ^'^^^'ita Q ^^ru quia quifq? rede iudicatur, lecundtï quod fuerit, amp; ut quifc^
(^j^''auelf5^^^atur,opera^ de opérante teftantur,rede dicitur iudicium fecundû
i^fUm dç neri,fîcut iudexiècundum ea iudicat,quaj cuida fuerint teftimonijs*
^quot;rua^ac ui bonorum operum,6lt;: fuprà 6,
1 ;r haij- tamen hic eft,iuftifîcari in icripturis idem uaîere àtcp pronimriari
^^ 'pfi il].nbsp;abiblui in iudicio. Iam iudicium ultimû Deus fic exerccbit,

îlOnlQ f^jr^iTi'i (imtrc r^oiTo i^nf-z^Tiff Ofirt ïiTorv» Ae* t-»/^KVc n/gt;r r»r\rf4-'gt;«-r%

« -1 j •nbsp;^^ nobis faduri fimus.Deus lèntendam fiiam de nobis per noftram

eft^p'^quot;^!^ ^^^^t, huius iam eft ab operibus iudicare, ex quibus de animo
o.^'^^'^ttdfiç . quot;ni itac^ Dominus,utubic^,iudiciumfuum defcribit,morchumano
iif^'^'^netn {;) ^^'^nndum cuiufc^ opera,fic,fcilicet,ut nos iudicare folemus.Et certa
^^b^k^*^^nbsp;credentem, in bonis operibus hinc dilcedere,quamlibet

Ath . ^^'^teba '■n'a.Latro cum t)omino crucifi'xus, nihil iam nifi bona opera
^^lïi^n^^nihil ^quot;'^P^^^^atû fuû, deferebat gloriâ Chrifto, admoncbatfociûpccnarû.
^^n u' Operanbsp;opera igitur iudicatus eft,iuxta opera fua ipfî repen

Hiid - nitati5 u ^^ crât.Sed nô eft fcriptû Deû cuic^ bona repenfurû pro por/
^^ari^çH quot;^orû operû:nec item fcriptû eft, ex operibus uita xtcrnam nobis
retribuendum fecundum opera,bona opera,bona confequi prarmia.

IN E V A N G* M A T T H AE î. ^ auH^^^'
Cartcnim ut ludicet pro nobis Deus, ÔC uitam aterna adiudicet »prin^^^^^^ima
eius ultronea beneuolcnria.Sua enim uoluntas prima caufla eflromnium 'P^^^id
meritu Chrifti;nam mortuus eft pro falute mundi,fed hoc ipfum beneuoien
na gratuirû donum eft.Tertia,fides, qua hanc Dei beneuolentiam Senbsp;^ ip^^

tum ampledimur SCpercipimus.Nam qui credit,habet uitam aterna.
quocp fides opus ÔC donû eft in nobis propitij iam Dei propter merinim
ftrema cauffà, bona opera funtmâ iuxta opera cuiqç rependitur, fed h^c ip
funt dona beneuolêtia Dei,effedus meriti Chrifli,ÔC frudus ftdei.NihH en»^ ^ j^u/
Deum bonû opus haberi poteft,quod non fit amore ÔC ftudio Dei:amor ajquot; fpi
dium Dei non eft nifi credentis Deo. Credere uere Deo nemo poteft no aui - ^
ritu filiorum Dei.Hunc iam Deus îjs folis donat, quos habetpropter men ^^^gt«
inter fuos,quibus peccata remifit.Hoc autem rjs demum facft,ÔC ijsnbsp;„oft^^:

lium fuum,quos ad id delegit ante coditum mundum, Omnia igitur laiu
donum funt, ÔC opus uldronea ÔC gratuita beneuolentia Dei,nbsp;^ 0 itù

Porro quód Dommus ait,unicuicp iêcundû fada fua reddcndû efle, noquot; pcu^
quód udit cauftam falutis noftra pracipuâ facere noftra operai^pter le ^^^^{^uf^'
omnia facit, led uult eo nobis auferre inanem fiduciam in aliéna mérita ho ^^^{e
ut ludai generis fui praerogatiua fidebanr,aînsc^ proprijs bonis operibus, J^^Jori^
uulgo fidunt D.uirgine matre Domini,ÔC alijs diuis,tum rdigionibuslacr^j^^no^
ÔC monachorum, fine proprio ftudio iuftitia ; tum uoluit nos eo ad fl«^/quot; ^ opC^
rum operum excitare.Omnino enim etiâ fîc iudicat Deus.Et ut quif^ quot;^quot;liucnt'^f

la funt,fed non uiuunt in eisioderunt enim qua male admittunt. Ifta
operibus in hifce locis fcriptura obijcit,in hoc cofîderanda funt,ut folicit«^^, ^^oC
rum operum in nobisexcitetur, Cun^ ca noftris uiribus nulla edere po»^*quot; ..-ibi'quot;
maiore ftudio confugiamus ad Chriftum,fidec^ in hunc côfirmata, t»onlt;s F^i^jfcif
fedulo magis incumbamus.Non autem ut bonis operibus fidamus, qm ''
ui fumus,eriam cum fecimus qua oportet,quod praftitit nemo unquam- /^^^jgti^
Terria rario,qua ad fui abnegationem prouocat, qua ÔC mirificam in ' ^jj-ququot;
nê habet,eft quod dicit breui adeô fc potêter regn aturû,id^ ex
uifuros.Qiiis iam non optet eum confcdari,eiusq5 graria ÔC abnegate le Lfif'quot;'

fuerit .loannis i uMarcus hac ita memorat:Sunt quidam inter eos qui n» g^jeti' '
non guftabunt mortem,donec uiderint regnum Dei ueniflê cumnbsp;^

Lucas fcripfît.Hinc uero adducor, ut eredam hic Chriftum de fuo aduen
quo per Euangelion orbi ^oriofus non diu à morte fUa aduenit, cû
tute,feruator orbis coepit pradicari ÔC adorari. Certe tum regnum De» c
magnifica aduenit, qua uirtus mirum in modum tam in Pauloquàma 1 g^j^jîg^
quod paffim in literis Apoftolicis prïedicatur. lis fanè quibus pradicatn f^cc?^
lionfuit, regnum Deiaduenit.Supràem'm decimo memoratû, Dominé ^.^jgg
fe difcipulis,ut repellentibus à fc ipfonim uerbum,atteftarentur adi^nilj^p^,-
Dei.Tim 1Dominus ipfe calumniatoribus ludgis rdfjódit : Si in fpn«
damonia,profedo uenit in uos regnum Dei.nbsp;of^'^

At illis nondum aduenerat hoc regnum cum uirtute, ut cum
incredibili uirtute Euangelion ÔC pradicatum, ÔC aftertum à pft»'inns i Q}^
cum alias, tum Coloffen. priijio Paulus gloriatur, ubi de Euangelio ^ftjc

nfquç tç maxime circa uigefimü annö ab ipfius paflÏone fdè exeruit, ad quod
^^Perftitenbsp;multi ex r|s, quibus prçlêntem fermOnem Dominus habuit,

^^^»nmi^ f ^ Quôd enim aduentum Chrifti in regno fuo intelliga de exnemo
q ^^^^ent fcripture. Qtidd nanc^ de loanneEuangelifta dominum hic lo/
He ^ ^^^ Putant,infarmius eft,quàm utàprgdicatore uerbi Dei adferi debeat.
niortuuj^^^q'^am ille Domini lèrmo de eo:Si eum uolo fic manere,probet non eflè
'ociis j'j^^l^el 'P^o loannquot; indicante. Ergo de aduentu Chrifti per Euangelion hic
'Pftus Pofnbsp;eft. Is breui adfuturus erat,quo ut fatis fuperc^ apparuit,quanta

eflct,ita facile iam erat ipfum cum multis,abnegartdo femetipfum,Slt;:
crucem iuam conlèdari. Ad quod lànèperfuadendum, his uerbis ufus eft.

Tpoft dies fex affumitîefus Petrum acIacobum,S: îoan/ èeâ.u
ïicrn fratrem eius, ôi fubdudtillos in montem excelfum fe/
' quot; örfum, transformatus^ efl: toram illis, 8C fplcnduit facies
i eius lîcut fol : ueflimcnta autem illius fadîa funt candida fî
I cutlumen.Et ecce confpeifli funt illis,Mofes, 6C Helias cum
ÜIo coîloquêtes. Refpondens autê Petrus,dixitîefuîDomi
tiebonûeftnoshicçlTe, fi uisfeciamushictriatabcrnacu/
fida obünbsp;unum,6e Helix unu. Adhuc eo loquente, ecce nubcs lu/

^ îllôs, amp; ecce Uox è tiube qua: diceret t Hic eft filius meus dile/
^^'Nibnbsp;benetómplacitu eft, ipfutn audite. Et cum h^caudiflent di/

jiistetig. ^erutit in faciem fuam, ÔC territî futit uÊhemcnter. Et accedens le/
^'^os.tjç î '^S'dixit^îSurgite, Senetimeatisi Vbi uero fuftuliffent oculos
. Etnbsp;quot;»dcbant,nifi lefum folum.

•^'fioticf^ j^'^enderentde monte, praicepi't illis lefus, dicens t Ne eui dixen'tis Seâ.n
f^Piili fh'^l^quot;^^ hominis à morcuis refurgat. Et interrogauerunteum di
Cur igitur fcriba:dicunt, qudd Hetiâ

j!^ P^'^^ens, dixitillis: Helias quidê ueniet prius,ee reftituet omnia:
f^^titîç^ ^obis, Hcliam iam uenilTe,ÔCnotiagnoucruntcum, fcdfecè/
quot;^^eliejcçfnbsp;uolueruntSic 8C fiiius hominis palTurus cft ab illis.Tunc

tnifererc filq mei,quoni3m lunaticus cft, Si mifere affligitur,
eu^^ rnbsp;^^P^ aquâ,62 obtuli eum difcipulis tuis, nec po/

tuimuserjccre illudclefus autem dixit illis-.Propter incredulitatem ucquot;^^
men quippe dico uobis,G habeatis fidé ficut granu finapis,dicetis niont»
Demigra hincilluc,Ôidemigrabit,ne9 quic^ impoffibile erit uobis. ^^
genus non egreditur nifi per deprecationemôi ieiunium.nbsp;^q

Cum autem uerfarentur in Galika,dixit illisIefiis:Futurum eft ut n»»^ ^^
minis tradatur in manus hominum, amp; occident eum,ac tertio dienbsp;'

Cum autem ueniffenttn oppidum Capernaum, àcccffcrunt qui djoj ^^^^
ma fialêt accipere ad Petrum,dixeruntcp: Preceptor uefter num Cohit flio ^^^
ma C Dicit etiam. Et cum ingreffus fuiffet in domum pra:ueni't illum
censtQuîd tibi uidetur SimoncReges terrx,à quibus accipiût tributa,aoi^ ^^
fum.à filtisfuîs,an ab alieniscDicit illi Petrust Ab alienis. Ait l'IltlefuSîEfê^^
beri funt filq C Verum ne fimus illis offendiculo profedus ad mare, n^»quot;^ ^
mum,6i eum pifcem qui prodicrit primus,toile amp; aperto ore illius inust''^^
terem,acceptum eum,da illis pro meÔC te.nbsp;*

T pofl: dies fexjafiumit ïefus Petrum, SCc. Mar,? Luc.9. Lucas
fadum eft pofthac uerba ferè diebus odo. Quod cum Matth^ /jf,
i! pugnat,cum addiderit,fèrè,nec cum Marco, qui poft firx Jfuf'
'' Porro Chriftus hac fua transformatione uoluit ceu ipecimé g pO
his tribus difcipuhs exhibere,ac fidem facere eorum, quç de fu^ ^ f^f, p
teftate ôC gloria pradixerat, hortans ad fui abnegationem, amp; ut fe conlecta'
rresäßum/ Tres felegit arbitros huius transformationis,quos amp;: ad ptiellam fijfcitanda«quot;
fßt,nbsp;duxerat,iuprà 9.ut iterum oftendcret,deledum fc habere inter eos,qui uetita^

cendifunt,£c gradus ordinemcç certum in reuelando eam obferuare, Lucas^^p,^'
rat Dominum afcendüTe in montem ut oraret,quod notandum eftadca,qtî' £(£/
i4.de feceffu ad precandum diftèrui, ut ÔC nobis libeat ad preces fundendas ^^
sre,quibus longe id plus opus eflèt.Deinde inter orandû transformatus fi^i^' ^yjit
net,ôlt;: nos orantes,quodammodo in Deum transformari, quo certe cùp
Deo colloqui,id eft,orare debebamus.Quod uero totus lucidus ÔC ipl^dido^^^iiît,
fuit,facie ÔC ueftibus,gIoriam immortalitatis uitac^ futura claritatem adu^
Etenim inter omnia qua patent lènfibus, nihil eft prçcellentiusat(Ç magis »P ^c^
quam lux,qua fimul ftimmam ÔC uoluntatem ÔC utilitatem adfert,dum o^quot;^
procreantur ÔC fouentunSic per Çîlendorem faciei,Mofch,fecundo Mofcquot;*^
lus gloriam ac diuinitatem legisintelIexit.t.Corinth.5.nbsp;e,cf

Kof.a- Hf/i. id autem qudd Mofcheh atc^ Hdias confpedi fuere cum ipfo colloqiiequot;^^ 'po^
omnium pracipuiatcp ardentiftîmi cultus Dei adfertores fuere, indicauit
mino,amp;: legem ÔC prophetas facere, ipfumc^ eftè omnium expedatifiî'mu'^ ^
lutiftîm um gloria Dei uindicem atq^ refiitutorem, cui lex ÔC propheta
monium perhibeant.Dicebant uero excelfum eius,quem completurus
folymis Jd faciebat fidem r)s,qua Dominus pradixcrat;icilicec,lè uerum c^ '^^ piii»
tatum Chriftum ac filium Dei uiuentis,tradendum tamen in manus iênio[t' tu»^
cipum facerdotum,atc|| fi:ribarum,ab eisc^ occidendu, ft-d mox tertia die a ^^
rurfus reuocandum.Mori nancj? ÔC Chriftum eflè, plus nimio inter fè pquot;
pulis uidebatur. Verum Petrus,6C qui cum iplb erat orante Domino mo^c
miebant,grauatifomno.Experredi autem uiderunt maiefiatem eius,
qui ftabant cum illo.Etfad« e^,cum difcederentab i}lo,ait Petrus.HareLtf ^^pjof

'^L'^^^^^'^'n'-'fcîens quid diceretNam uidetur hxc dixiflè,animo abitu/
^'^ndum ^ , ^^^'am retmendi.Nefciens nulh's manu fadis taberiiacuh's, adhaquot;
futiïr^ îr Sjoda Domini opus eflè.Gxterum in hoc Pétri uoto montra ta eft, ui
lo Jnbsp;enim obh'tus,hic habitare optabat. Mox autem ad/

Molimin kquot;^ meusdiledus , in quo mihi bene côplacitumeftjipftim audite. Sic
^^'^•^h ij gloria Domini apparuit,tanquam re coeleftibus uiciniorê, ut i.Mo
^arnriîQ Jnbsp;^ alijs lociS librorum legis patet. Cxterum uoxilla uidetur quo/

Petri correxiire,ac fi dixifth; Quid doler difcedere Mofchehamp;:
L^^^Placit^quot;'^ mag'ftro ueftro,unico filio meo, in quo fob per omnia mihi
''as ay.quot; p^^'^abetis,ipfum modo audite,amp; hi'hil fuerit,quod ud Mofcheh,ueI
PîeniusaL . ^Pfophetxquicunq?dh'fint,docerepoftinr,quodnonmultoclariuset
, ^^ ^ modo adfit fides percipcre uobis liceat. Sibi fidere docet, ut qui
^■^per on?^^quot;' ^ quot;quot;am beatam reftituat omnibus fibi fidentibus,id prxftabit, attjt
miitijnbsp;fandifi'cabit, perficientc^', quod tota lex non potuit, Diligere iu/

P^atri in {? hortatur,in eo tota uitx perfedio fita cft,amp;: completur j quicquid u{3
^Çclejf aut propheds ad uitam inftituendam prçceptufii legitur.Deniq? quod
^dotigj^^ Prophetx potuerant, Ipiritum morte fua dedis omnibus promeretur,
^ perfiiadeat ad credendum,^ accendat ad diligendum,fie iudiciunt
Atel,-fçj^ terra reftituit:eum igitur audite.

'^'c P'-'quot;'Cum hxc audifrcnt,prociderut in laciem fua,6lt;f territi funt uehemen^
1^'ael uocem Domini in Choreb audire non ualebat.i. Mole, ^o^
!t beinbsp;corporis mole grauatos,haudquaquam in plenum confer

^'SlUem n ''^^' tnt.i^. Deinde monemur mediatore erga Deum opus nobis
abitat onbsp;prophetam prophetarum, Dominö lefum Chriftum, in quo

^ He diuinitas coiporalirer.Accedês ergo lefus terigit illos,dixitc^:Sur/
fi fpîe^^'^^atis. Vide ut fua humilitate, qua diuinx glorfx nobis adhuc intolera
d k quot;^^tiod'^'^'quot;^hitiniaternanonnihilpro noftracapacitate occulitur,blandum ef
i V^^^'iiifiI p ^^'^erribile.Verum illi fimul atcp oculos fiiftuhftent,neminem ui/ '
pi-nbsp;fohim, quia unus latis fupercç erat, que SC in humilitate illa opor

^^quot;^tre ÔC ampledi, atcp eo dcmum pado patebit iter ÔC aditus ad I'ncom
tt*^' ^'quot;opofit'^^^am alioqui gloriâ Dei.Quf duo, ÔC in Chrifto nobis oit nia
a, ÔC ea per humilitate crucis adeundaat^ percipienda efle, fi rede per
tis,haud fruftra hiftoria hxc, etiâ fi miflà faciamus cunda allegoriarS
Slu^ y .^'P^a nobis fuerit.Id quod Dom.inus ôC hic prxcepit dilcipulis,nihil ho^»
^^oiv'^^^otinbsp;dicere,donec à mortuis refurrexiflet,illud probat, quod fu

'^'^tiUs e[f^ ^'ximus, noluifle Dominû plane Chriftö iê prxdicari, ueraq; gloria
^'donee iuxta nam's mandarS. nro oeccafis hominû morti latisfecifler.

c iuxta patris mandata, pro peccatis hominû morti latisfecifîet,
enarratio SECTIONIS II.

fu^'^'^rtiiig °'^tcnueruntapudicfe,interfedilputantes,quideflethoc,quoddixif
^taK ^^'^nenbsp;Nequaquam enim qux fuprà decimo fexto de morte atcp re

th,; nt qu^ dominus dixerat, intdlexerant, quin etiamnum nihil minus expe/
nîa'^^^ ^ 'Tiort quàndoquidem effe Chriftum credebant, morinirum, multo

quot;'^/'^^quot;rredurû. Non tamen propterea abiecit indulgentiflimus rardoS difeU
«loï^^'l^etcra^ f abiedurum credamus,qui modo efle difcipuli eins cupiunt, puhttulit-
noftr? quot;^quot;quot;t, SC ncquiucrint omnia femel percipere. Tum ÔC nos iftam
^'onganimitatem ergafi-atres tardiore - ----- ----

autê rut rum titc,Chrîfti expedationê apud omnes id temporis fuiflè, dec^ aoi^ ^^ j
eius multa à fcribis in populum fuiflè diflèminata, quibus ipfî tamennbsp;^nrî^

mum admouebant,uidentibus, fcilicet, oCulis,nihiluidentes, amp; audientibu ^^^^
bus,nihil percipientes.Quod Domini iudicium nunquâ debet non ob oculo
tis ue»-fari,quó fummo cum rimore in fcripturis,amp; Ecclefîa uerfemur.nbsp;^ c^

Verû illud,quod Dominus ait:Helias cjuidê ueniet prius i ôC reflituet om ^
mox fubie(flis,ÔC etiâ Marci uerbis euincitur, perinde eflè ac fî dixiflèt: ^ ,
Heliam antè.uenturCr, ac omnia reftituturum, Propheta enim Dei, Malead j^^^a
quarto uaticiniû efl:,fed fî uellent ueritatê recipere,ut ÔC alias dixi,Helias quot;Jf^^pgf/
hoc uaticiniû loqiu'tur iam uenit:ÔC dum omnem populum credentium,acl
duxit, reftituit omnia^ Illi autê reprobi non agnouerunt eum, ÔC fecerunt ei P ^ j^j
iibidine,Nam contemplènmt,Â:infedatifunt, calumniantes ipfum damon ^ ^^^^^
bere:tandem Herodes ipilim decollauit, indubie fî non impulfîi
magna gratia eorû« Sic ÔC filiû hominis modo ignorant ÔC cótemnunt, per»
ÔC in ipfo,ficut fcriptum eft,quacuncç tulerit ipfbrum impictas,nbsp;^ fcri^

Porrd quod apud Marcû legimusîEt fecerunt illi quacuncp uoluerunt, ^
ptum erat de illo,uidctur fànèindicare fcriptura etiam defupplicioloart»'® ^ngh'^''
clicère,fi'cutde co,quôdpati oportintChriftû. Verû equidem fatcor,
iufmodi locû fcriptura modo c5ftare,quo peculiariter de ifs, qua paffus j-gtif'
prçdidlû aliquid fit : nifî ea quis hue trahat, qua Elias Thesbites paffus tnetn r^/
ut eorum qua pertulit loannes,typû.Etenim fîcut illû Izebcl regina,ita hquot;^ .jj^ {nJ
cuta eft Herodias,ÔCutralt;^ utrtmc^ ob fauerius uindicatam religionê. Vt'?
mala mm euafîr, quando fubuecfius fuit in ccelû, ita ÔC hic tum

cœpit,cum uitam prafèntê cœlefti c5mutauit.Sunt autem qui iftuc,fîcut de ^ ^
ptum eft,referant ad illud,Helias ucm't,ÔC nô ad id quod fequitur:Et fcceru
ut intelligas,uenit iam Helias fîcut de eo fcripnï eft, nempe: Vox clamantia ^^^
to,ÔC qui res populi Dei reftituerit. Quanquam autem ÔC hoc coardius ÔC Q ^j^ri
perius adduxi,generalius uideat,nihil tamen habeo certius.Sed omnino
ftus finis legis eft,ÔC fandi omnes mêbra Chrifti funt,fcriptura omnes fic'-^ ^^ ^ef^
fto,ita membris ÔC miniftris Chrifti dicunt omnia.Interim hoc uera p'^^ v lerb^''^
omnium xoivcovî«,quare qua Eliam, ÔC prophetas reliquos ob adminiftrani ^
Dei,pafîbs fcriptura memorat,ea omnia de Chrifto, loanne, ÔC fimilibus, n
erant. Praterea hoc quoq? hinc difcamus fîc, ut de Chrifto ÔC pracipuis ^^quot;^jctii^
fcripturam etiam Deus fîgnificauit,qua peiferenda eis ordinaftet,ita certo ^^^^ficc^'
diuinitus ftatutum eft quid patiatur, ÔC quo quifc^ crucis genere Deum g ^^^^
etiam fi nulla id fcriptura nominatim teftetun Id noftra cura neq? augebn^^^^eH^^
imminuemus. Tutiffimum igitur atq? ûluberrimû abnegate nofmetipfo^' a®
uolentiflimopatrinosperomniacon^crare,quantiquantifumus.ReIi1^',^'^fe3a
hunc locûdicendaeflènt,dida fuprà funt u.in iIIud:NâomnespphetafôC JP

Et cum ueniflèt ad turbam,Mar. 9.Luc.9.) Lucas memorat hac po^J^^j gC^^^^t
transformatus in monte apparuiflètoaccidiffe.Cumc^ de montedefcenderj^^j-jii
rifte eis turbam mulram, qua ut Mar. fcribit, difcipulos circumfuderat, ^ ^^
fcriba,qui cum difcipulis difputabant.Verum uniuerfa turba, ut Dominn
obftupuit,ÔC accurrentes falutauerunt eum.Ille uero interrogauit fcribas ^ H ^^jt
ter fe difputarent.Notatur uero in his magna Chrifti apud turbam
ritas,quam fandam habere,quicun(^ angelus Domini fuerit,id eft, «erbi ^^-j^ni^'.J
dicator,eo(^ uita ÔC dodrina, eam parare fibi at^ conferuare debetnbsp;fep^

non ut ipfe,fèd fàndum Domini uerbum in pretio habeatur, de quo SC mp
moin fine.nbsp;pci'^

' ri •quot;^^nde ftotiHT , - ® N A R R. c A P. X V r r,
^^^«xare ruct h r • phan'amp;orurii, qui cum Domino con^edi nem auderenr,
quot;eritate,?^ uilcipulos, abfcnte ipfo inftituerant, quo uel Ipeciem uidorie con^^
' eoafy^çj^' iniperitam plebem obtînerent :'fed Dominus amp; hic fuos nonnî
fc ipßs a j£p. eflret,cö quôd non potuiffent dsemonium effcere, in tempore taquot;
^^ngelioj^nbsp;Ipeciem uidi,ignominià iam non ipfi folum,fed dC

igimrforüterfidamustan/ p^ ^
f,nbsp;cófufioni patere finet, ne,(cilicet,gloria patris inde oblcu»

•^^ceiîît a ƒ äecidilfe difcipulis legimus, omnia tendebant,
r'^PfofanijTƒ bomo quidam fledens genua, Mar,9, Luc,?.) Ardens eratpa/
oratïo ^ ^ delïderig,quia unicus ei erat,utapud Lucam memoratur.Sic ad
K K^Ï^ compdIit,niïi urgens neceffitas. Nota autem lunaticum hic
^«bito , ^ demoniurit munim Sé furdum,ut Marcus teftatur. Qiiem ego
quot;'^utn umatieumfui(fe,atc^ deficientis lune temporibus, in furorem po/
apud frequenter in ignem dC aquas meret. Natn non perpetuo agitata
n '■^utn fi ' P^^bat: Vixdilcedit ab eo,diîanians ei»n,Preterea

'^^^ici , ' fimul rede demoniu habtiifte dicitur. Sed de his fuprà s.fufe. Oui
^..^uoni quot;quot;'i-dicantur,fuprà4.didum. ■nbsp;^nbsp;^

r, 'P^ïlom incredulitas ,tam patris huius lunatici atc^ aiiorum,quam etiam
I, ■ ficut Ic eauifa fuit,quôd non cdferat imperio difcipulorum hoc demonic
j^^'^^tes multa''»memoranim cx Marco cft, Chriftum in patria fua non pottnlfe
i K ^^^Pauit^j-. / ^ edere,propter ipforum incredtilitatem, promifcue omnes dominus
^iftorta a ? patet,non uulgari cum doloré.O natio,inquit, incredit
tu ^ ^'^quot;et ' p^^^que tandem ero uobifcum, ufque quo padar uos ^ Aderat enim
^^ tumV^ anbsp;^^^nbsp;nifi per ipfum cótingere, eot^ omnia

^J^ofccrçç^j^ «da ^la ad hoc inftituebat, ut fibi fides haberetur, ut Chriftus tandê
bo ^^^em ipr - ^^^^ diftorta et praua adeô ifta natio,ut Chrifti uerbis et operibusi
^ daddu*^ juftitutis,magis offenderenturjucc polfent ad agnitionem diuing
lief - ^'li hom*^'' domino fe cxhibebât, perinde ac fi cui res fit cum morofb aliquö
it) ad humnullis poffis rationibus,quod uci-um fit perfiiaderc, nullis be
-î-^^eriorp J^^'^i'^arem emollire, fed femper perfeucret iniquu-s SC prauus, omnia
CoI'lemS Partem rapiens.

u *'Pfos COnbsp;^eo ufque exhibuerat, non nunc folum in Chrifto. Vnde Nrfho prdu4

Vç i^^^ ^tîAV iuerepuit,quod fam olim et à Mofcheh audierant,^.Mofcheh er increduüt
WwUeri ^ eft,natio perucrfa ÔC contorta. Hi uero dicuntur Germanice;
quf rf '«»quot;fete leut,mit denen man nienen zuo recht kommen kan, die mannbsp;)

quot;sinftberichten noch underuuylên mag.Hoc eft,homincs praui,ini/
Qy utijej.^,^acti,imperfiiafibiles,quibus cum nihil redi, nihil equi aut boni p®f/
^ ProÛ? rrquot;-' fi^,nihil fibi quod commodum fit,perfuaderi fuftinent.
^ita ï^^'totip quot;'quot;^élite in deferto fe exhibucrant, tones contra Dominum mur/
^eu portentnbsp;eius,Mofcheh SC Aharon rcbellando, quos nec inau

^^bo .^quot;^^'lec . rebellionis fiig ultiones,quas idenridem experiebantur, '
h'^'^'^oRiciff'^ ^quot;eomparabilis Mofche manfuetudo SC infinitus pro eis fidusc^

r ^ Ut ftim^' Chrifto ncgotiû crat,hac prauitate SC peruerfitate, egregie re/ Metier«quot; fucs
^»^ebant G?? afticeretur, uerfando inter eo$,SC ferêdo ipfos,qui aded inßddime ré
«Dl benefieri,a: eterne falutis parricipationem tam infane àfe reijs ferm,

ciebantQiu'd eftim cum eo aegroto faciat uf^ medicus, qui nulla omftiflo «ri
nec inuitamentis,nec minis adduci queat, utmederi(ibi finatf'Verum hgc '
uitas,peruerfîtas, iniquitas, morofîtas, diffîcultas, ptçfradio, obftinatio,
dus infidelitatis fi.mt,qua miièri homines latanae imperio addidi, taies ab ip ^^^
duntur Sicut cotra fides,ut filios Dei reddit,ita efRcit candidos,rèdos, ^^^^^^(-aifl;
modos,feciles,morigeros, ad omne bonum fèquaces, hoc eft, ut uno uerbo
Dei imaginem exprimentes.nbsp;. ^^e^

Poftquam uero ita illos increpuerat, ut ad refîpilcctiam, ß qui inter eoslan ^
crant,prouocaret,iuflît fibi maie habentem adduci. At priufquam eum f^^
trem ad fidendum hortatus eft,affirmans effe credenti omnia poftibifia. QH^ ^^i^^u
infidelitatis fua admom'tus, augeri fibi fidem, licet credere fè profiteretur, jj^ti?
Aiebat enim,ut Marcus habet:fiiccurre incredulitati mea. Quç precario, ^l^^/îde/
nobis pernecefiaria eft.Nam fi fi'des faris plena eflèt, nihil poflèt nobis boni
rari.Sed de natura fidei fiiprà fufe capite odauo.Caterum memorat
ticum hunc,cum Domino adduceretur, continue damonio difcerptum oC '^-^pfi«'.
fuiflè,ut prolapfiis in terram uolueretur fpumans,ibi Dominum àparre roga ^ ^^
mum,quamdiu effet hoc malum fih'us eius paflus, tum ipfum ad confideft«^quot;
hortatumrSCcum uidifîètaccurrere turbam, tune demum immundum
crepafïè,atq? ut exiret,ne(^ eo rurfus reuerteretur ,ei imperafîè : qui cum
8C multum difcerpfiffet hominem,exiuerit,reïido illo homine fimili mortuc,
riscg mortuus uideretur: at Dominum correpta manu eius,erexiflè illunt»

In eo ergo qudd ui'fô Chrifto, Damonium magis fauit, indicatû
fatanam uim fuam exerere,cum Chriftus prope hjerit,eoc^ nunquam magi® ^ ^gc
cauendum.Qiiod certe acuere nobis diligentia debebat, utàuiamp;rarribtiscJ^-jt/l/
poriflimum,cum 5C nobis Chriflojs per Euangelion fuum aduenit, atc^ iquot; , fi^ ^
îum expellat,aduenit, quàm diligentiflîme caueremus. Omnia enim iHe ^^^
Chrifto cedere cogatur.nbsp;jjJiiï

Qtiôd autem Chriftus ante oculos patris uolutari ôC laniari mifèrttah^^^j^e/
finebat,ut fidem patris exerceret, fecit, doceretc^ fè etiâ prafènte nonnunq^^ ^^fi/
mont]s aliquid permi'tti, hoc eft, in eos quoc^ quibus ftatuit ferrenbsp;h^^

dem,fi fide fuftineant,fore huiumodi fua ope omni ui aduerfària liberos. A
ftus ordo erat,ut ante infidelitate mente patris liberaret, quàm dilam'atio^^f ^
ntj corpus filij,cum citra fidem noxia fînt uniuerfa. Accurrente autem
fanauit Lunaticum,quia nolebat ftultos hominum carnalium applaufus^ , ^311/
Quôd denic^ damans damonium, dC fiiprà modum fauiens difceflîf» i'^H ^^ ^^fi/
quam mortuo,eo,quê poflèderat,indicat,quàm agre homines Chrifto faff ail''
Ti»^»* morf cedat,quo fide grauiore,Chrifto nos adharere oportebat,neimquam
tuus. quid permitteretur.Deinde notatur, adeô nocêdi nobis cupidum

queat animo,noceat corpori, Sed omm'incómodo libérât Chriftus.Denilt;? j,^d^î

mur.Nam uere mori non poteft,qui Chrifto crediderit,quanquam mor«^^'
tidie ipfum oporteat,haberi(| ut ouem occifîoni deftinatam.

Tuneaccedentesdifcipuli,adlefiim feorfî'mdixerunt, Marci fiono.} jg^cji'^
poftquam ingrefllis fuiffet domû,ut Marcus habet.Diligenter uero notan ^^^^ j/
rogantibus difcipulis, cur ipfîs damonium non ceffifîèt^, primum hic
dum id propter ipforum incredulitatem, ut fidei omnem efficaciam ^tt^ft^g iV^ -
fcamus,non ieiuntfs autprecibus.Qiianquâ hac arma fidei fînt,quibus n
omnia impetraf. Vbi enim hac intente orat,ieiuniS,quod feria,fcilicet,or ^^^p^à
rit,adhibet,nêpe uacarionêab^mnibus fèmel delirijs dC negotijs carnis, ^ tiP

P J .quot;»'^unie (ènfum habet.Vós ab% fide ardêri,qua fola omnia poteft, moniormh.
.^oiîgrelfyquot; cum daemonio,ideo mirum non eft ^ quod uobis illud no cefterirjt
mails Çw '^quot;vTnbsp;his nocétioribus,cum,fciîicet,Dëus pkifcu

^tiam ^ corpus ab omnibus delktjs,ôt: carnis negorifs abftineat,dû quod
^quot;quot;^^atione ^^^ genus damonioruhi non ita facile ccdft: fidefi igitur
îî^'Sed fi^J ^ ardenti adeó,utea ÔC uerum indieat ieiunium,aggredi illud debuera
^rate itao» ^ ^^ ^ uobis defiiit,cocf inferiores ex hac pugtia difceftiftis.

quot;^'grabitnbsp;granum fînapis, dicetis moritf huic,Demigra hinc ilIuc,Ôi: de/

^^aciam ^uclincm à grano fînapis dudam, fidei uoluit oftendere uiuacitatem Ôl
tti^nbsp;^^ decimo tertio habitum eft, minimum exiftit inter fe/

'^ihil ç?^ fefe fuper omrtia olera. Sic fî fides uiua fît,fèfei^ gnauiter exe/
P^ùoi Jlppoflîbile, uincet omnia. Nihil nanc^ uolét,quàm quod faciat ad
fuo V ' certô perfuafa Dominum fadîurum,ferio orat,eóc^ ÔC exorat.Hçc
''^'^'^athoc p'^ata ^unt»capit.odauo, in hiftoria Leprofî ÔC Centuriónis.Lucas 17,
^P^^niiiç eft I datum difcipulis gt; cum öraftent fibi fi'dem augcri ^ Ët qUidem

P'^^biiç^pPer translationem montium,rem quamlibet diffîcilem, imdiiaturainl
^.^^entçj- ^j^'ficat, non quod oporteätideo credentes montes translèrre, quan^
i ^^ §loria'*' n^.' ^ qui'iuis aliud, hoc etiam uiribus natur^fe magis impoffibile, fi
É çl^ §'ori^ I^P^i faceret. Etenim ut fîipri ubi de fide egimus,dem5ftrauimus,pïos
ç ^'^de iftanbsp;proximorum addicflos eflè,ut ne optare quidem pofliut,n£

aliy^j^ P'^0'noueantur,quare ncœ montes uolent transferre, aut quicquam efS
quo non fînt certi,id rekrrc,ut faluu's hominum,ita ÔC gloria Dei.
St ^autp ^Narratio sectionis v.
Q^Pebanta quot;^'quot;^ar^ntur in Galilaa,dixit illis Iefus,Mar.9 .Luc.9.) Lucashabetj
He'^''^Us qw^'f'quot; omnes fiiper magnificentia Dei, fed omnibus mirantilaus, fiipcif
cu^ ^'^Os.Pjj ^ *aciebat,dixit ad diiapulos fuos, Ponite uos in auribus ueftris lèrmo
qu^ quot;^quot;^^orat^Hhominis futurum eft,ut tradatur in manus hominiî,ô(:c. Mar/
i ^^iret Jnbsp;illinc,iter ièciffe per Qalilaam,ac noluilfe Dominé, ut quif/

^nbsp;'UOcuiftèiipt-rtrli'/^VmiIr^c atiTiinisdixiilèîFiîiirshomini^^ Ä'r Hor-

hp^^ ^Uod '^^cuiffe uero difcipulos fiios,atcp illis dixiffe:Filius hominis, ècc. Hoc
(it af fcribit: Cum autem uerfaretur in Galilaa, ita accipiendum eft, ut

fio^^'^^'is, iir0'nnes,Dominus autem iftû uulgi ftuporem, ac etiam laudes ni/
'atîi^-k^^ gcftnbsp;digreffus,hoc cft,ex finibus Cafarea,ubi uerifimile eft,fupeâ

^^Ll • ' ^lerfus Hierofolyma per Galilaam iter inftituit, ut«$ ad fuppliciunl
^at bnbsp;animôs,ut illud rede ferrent, confirmât e uole/

, deß ne tum crucis Icandalo offènfi à fe, quem modo confitebantur
'»etTnbsp;aiebanPonite uos in auribus ueftris iftos fermones:Fihus

cp^j'^^'Quafi diceret; Sinite alios mea fada mirari, paulöpoft aliter fen=»
poftulabunt,ne cü his ergo à me deficiatis,pcipite hos meos ièi*

i c? ^quot;^'^.^ft'Ut filius hominis tradat in manus hominiï. Hoc uos potius
uèfk^'^minikf f à patre conftitutG,eo^ omnino oportere ita fieri,nêpe ut tra
ï^otius int ' occidar,fed occifus tertio die refurgâ. Iftis cogiödis animiï
quot;«ndite,6c ad crucis humiïiationê uos apparate. Nô enim ifta uulgi

admiratio/oh'da noftra gloria eft, longe alia àC plenior uos manet,led pelquot;
adeunda. Ifta expenlà amp; crédita feruat^êtuos, ne olim in me fcandalon pa^f^^jg^gt'C»
Non abnuo autê, quôd fortè ifta qux Lucas habet:Sed omnibus
Multis de fupnbsp;intelligi queant:Ponite iftos fermones, hoc eft, fada ifta . ^(lis*

tliciofuonbsp;hominum admirationem in auribus ueftris,ut in ea de me icntentia,qua nU

^ ' perfeueretis:futurum enim eft,ut in manus hominum tradar,ibi aliter lêr^i^ * g^d
rum uero uidetur difcipulos non ièmel admonuiflê,licet ufcç ad ea
bit enim Marc.Docebat difcipulos fuos,2lt;: dicebat eislFilius hominis traai '
Qin'd enim docere hoc aliudfuit,quàm quod de fupplicio fùo,ô^ refurredio je
ria mox fecutura, eos prxmonuit diligentius, ut tempore fupplicij, non p^
fedefperarentcnbsp;fa^ÖP^'

Qjod uero,ut Marcus ait, iter per Galilxam faciens latere uoluit, int^^
to,quód,ut Lucas paulo pdft hxc fcribit,obfirmafïèt faciemjfuam ut iret
rDam,e0cju0dcomplebanturdiesaftiimptioniseius.Qtiare ÔC afinibus^^ jj'is
ubi priora gefta efte uerifîmile eft,fuerat digreftlis. Omnia fîquidê uolunta
pofthabuit,unde cum ci iam uifûm eftet,ut curfîim fîiû confîimmaret, ^^^u^ctof'^^

aut uirtutes edere ufpiam uoluit,fedlatereprorfus,utreda ôlt;r citra moram ^^jioS

lyma,ubi immolandus eratadiret. Ita ÔC nos nihil prius habeamus, eo ad qM^ ^S
pater uocarit,fîue uîta,fîue mors id fuerit,Ô!: bene ac fœliciter habebimus, c
ipfbs pro nomine Dei perdemus,hoc eft,in periculum quoduis adducemu®'

Porro qudd cx hoc Domini fermone difcipuli,moerore quidem afFedi , ^^at
menter, ut Matthxus memorat, ignorabant autem quid diceret,abfcondi ^^g^o^
ab illis,ut non intelligerent,ut Marcus ÔC Lucas fcribunt,iterü monet nos» ^ j^ji/
fcamus,amp;:ftuporem ad diuina ingentj lmmzni,ÔC Chrifti miram facilitat^m^^
ganimitatem,qui rudes adeo ÔC crafîds di(cipulos,non modo non
ra etiam benignitatefouerit,amp;: continuo formant, donec in cognitione
grandefcerent.Denic^ notatur amp;hoc, non continuo fruftra prxdicari, h
leerêdirudiof omnia intelligantur ab omnibus.Eft nant^ prxdicare uerbum Dei, quot;t ß ^^^j/tiiH^'
femen in terram,id non illico enafcitur,fèd fuo tempore,amp;: nô fèmel ^^^^^.fypï^
fed primum gignit ex fè herbam,inde fpicam,amp; poftea demum frudum» ■ ^jj-j^qi^
cx Marco parabolam adduximus. Ita uerbum non

edam illico frudum fuum adfcrret, Kic prorfus nihil eorum qux domin»^'^ fyd
difcipuli intellexerunt, at poftea non fine uero intelledu, ôC pietatis ^ol^^
eorum recordati. Vnde ÔCde paracleto fpiritu Dominus dicebatiEt fiigg^
omnia qux uobis dixi.

Cum autem ueniflènt in oppidum Capernaum, ÔCc. Matthxus fbltif^A
exemplum Chrifti, quo difcimusquid magiftratuidebeamus. Filius P^n^iH^!^^-^
gis Regum omnium,cui pater dederat in manus uniuerfa,dum autem it^,,
ne hominum uiueret, adeó nihil uoluit in fè defîderari, quod magiftratus ^ ^^
omnem ho/ debetnr,ut cirius miraculo pecuniam,quam illi penderet,fîbi pararit. Ad^ j/ti'^ '

Verum tributum hoc,quod hic Chriftus pendit, primum ludxis ab A ^ {^tP
didum fuit,Cyrenio prxfîde,qui cenfiim apud ludxos primus egit. De H^^^
(ècundo, ÔC lofephus lib, Anriquitatum ludaicarum decimo odauo, ^^P
Quanquam his locis non exprimatur, quantum penfitari oportuerit. Li
bdli ludaici fèptimo,cap.2lt;5,fcribit idem Vclpafîanum ftipendium luda^^

quot;^S^f^ntjbinas^ drachmas fîngulis annis deferre in Capitoh'um iuflîfîè,
(Jq ^^'quot;o^Iymorum tcmplo pendebant • Hinc iam Iiquet,cum templo

partêobtulerint,quotquot incenfîierat,
^^osubinbsp;poft Vefpafîani edidum didrachmum uiritim fingulos Iu/

^S^ntibu^^^*^ agerent, Capitolio pendifle. (^uod tributum ante ipfîs in fiia terra

qJ' -^quot;guftum fuerat impofînï.SicIus fîquidem numus tetrachmus eft, siclus quid
chmusÄ^r drachmas , quantum £C ftater ualet, unde media eius pars didra/
P^'^dit il ^ tias drachmas ualens, id efi:, quintam partem Coronati.Hccc ita ex/
^ ParriK.,'^^'quot;^^^^^'^^^ tlle iudicio SC eruditione uir, G. Budaus, in libro de Afl:è

^^ Pr^fed quot;iritim didrachma penfîtabantur, rogartmt Peniï qui illis accipien/

•^libus fe^quot;^ quamfibet filium Dei, eoc^ omnium dominum SC principem, in o/

^reffçj.. ^uius glorije is accedet propius, qui SC humilitatem eius ante plenius

^oliiçf • / ^^^ ^^ iadare,uerum etiam manifefta eius negatio.C^tu enim Chrifti

^ ? quot;^^tieriK ^quot;tem non damnarim id quod ptj principes iuxta legem Deiprofa/

ft quot; ^oti^ g immunes fecerunt eos qui facris addidi erant, SC impendebant fe

fuoexemerâtut plèudoecclefiaftici dolo poftea ÔC ui
l^^ingto '^^^t/ènint. At hodie ad quid ualet iftis immunitas, ut lemel euertant
q ^^Snu ' quicquid ufpiam eft ueri ÔC redi.

tA ° ^^Prà dominum:Is cum in domum uenifîct,non dubito quin Petri,de
be^^^^Ht ac • ^iftott'a fanatac focrus Petri,prxuenit Petrum indicaturû, quid
Si , pjP'^'^tes didrachma,ÔC quacrebatàPett-o,an non filrjRegum àtributo
did• iure^ fignifi'cans per id, fe ÔCfuos cumfilq aldftimi eflènt,Ionge
bfvhabendos,quam quifquam filiorum principum. Sed mox adquot;
tno^'^'Per mnbsp;ofrendicuIo,profedus ad mare ÔCc.ac citius,utfu/

J atn offçj^^U'ïc potius libeat imitari,6C libertate ita uti noftra, ne quenquam un/
K ^'^'lon .^quot;^quot;^'Cum in rebus alrjs,tum prarcipue in parêdo magiftratui,quo colt;«
pro nnbsp;tota Respub.oftènditur SC diftî'patur.

ibf PettLi^ . ^quot;v® do'^mtis pecunia ÔC pararit, ÔC numerandâ iufîît, quidam
^Ut!!^ ^S^arï ^ domino alijs pralatû, quod uelut altcrû patremfamiliàs fîbi
lUfe ^^quot;^itini w'^^^'^^tît ifti,familiarîî tantum capita didrachma penfitafie,
ijjf ^Utn pç^ t didum,pendere ea oportuerit. Qiiare mihi qtiidem uidetur,uel fo/
tij^^fferrçdominofijifîê,uel tanquam mercedem eius, quod ftaterem
h.^ft'fîno,,! ^°^t,dominum uoluiflè alteram ftateris partem ipfî cedere.Nam cer
fîtnuK u ' 0P0quot;uiflquot;e tantundem pendere.

chrißus ante ducentos denariosjioc eft, centum didrachma, ruprà»i4,tn hifton'a de ^ ^
rum pecunicf millibus hominum paftis de quinc^ panibus,modo ne unum quidê, ut duo P 0
fus. da eflênt à pirce,miro certe regis tanti quaeftore.Sic autem filij Dei fe habent» ^^^^^
adßt utuntur eo cum gratiarum adione,6e in commodum fratrum: fiu,cern
num nihil deéftè ipfis pafflirum,eqtns nihilominus animis,omnia f^eiunt
quaeinterfunt gloriae Dei.Certe longe ab eo abfunt, ut multa recondant, ha
fuos thefauros in cœleftibus.Norunt enim,ut hic legimus fadum,pilces citi ^^^
bus nihil eft à confuetudine hominum alienius, fuppeditaturos quorum op
rit,quam ut ipfî ulla re neceflaria deftituantur.nbsp;-p/c»

omis pctc/ Poflnremo hinc, quod Chriftus Rom.poteftatem, quxludeis omnino ^^^ a^o'
fids obferuan habebatur,ita obferuauit,difcimus,quàm uere Paulus fcripferat : Non enjïquot; jeß/
dd* teftas nifi à Deo: quas uero funt poteftates,a Deo ordinatx funt, Itacp quiiqquot;- ^o/
ftitpoteftati, Dei ordinationt refiftit,amp;:c.Id ludas Gaulonites, ac altj quidamquot;'j^/j
rum lofephus meminit non animaduertentes,cum praepoftere libertatem
uindicare uellent, amp; feipfos ÔC alios perdiderunt. Nam feditionibusnbsp;W

bant, ÔC communem utilitatem pretexentes, nihil nifi latrocinia agebanWu ^
era cum iniuria aliorum querebant, donec ôC in ièiplbs arma uerterent, de quot; a (A^
legelofephum lib, ludaicarum Ântiq,i8,cap,i,ôlt;: aliâs.AdedfandaresDe'^
gift-ratus etiam quilibet»nbsp;j-pftli^

Qglt;f mdgi/ Proinde fiue malus fiue bonus nobis cotigerit, ut àDeo nobis praefet^unV^i?
ftrdtuiceden* agnofcere oportet,eo£ç ôe concedcre ei,penfitare,atc^ ab ipfb ferre,quajcun^.p^^)
d4, concedi,penfitari,aut terri ab ipfo poterût,atqj debebunt, lam cócedi ÔC P^^^jcù^^
potcft,hec uita cum omnibus que ad eam attinent, nomen, res, poteftas^ a
quicquid id demum fuerit : fit^ ea omnia auferat equo animo ferendu^ ei ,(3
refi illa magifhratus quocp requirat, ut Deum in ipfb requirere agnofcêdu
nihil horum ei negâdum. Si nancß horum aliquid Deus per magifiratu
fierit,id nemo etiâ,impediête,fcilicet,Deo conatû magiftratus,uel cedef,ue
unquam » Agit fiquidem omnia in omnibus Deus, Vnde fi quado pro Çqs
tentent quippiam impif magiftratus quod Deus ratum non habeat, ÔC pet^P
ri non inftituerit,facile fiios uel ipfbrû libidini eximet,uel eam auertct, , f^âi^'
Qg« non Cef At ipfo fidere, ac confiteri in falutem fratrum fiiam ueritatem, eam^ quot;it ^^^pc
hec ut Deus nunquam ablata uult fiiis, ita ea nulli etiam prefedorum eiu
magiftratuum concedenda flint,necp ferendum, quod contra hecimpofuef ^^ta'
imperarint.Certum enim tum efl,non agere eos ex uoluntate,imd eontra , j^n^
tem comunis omnium principis Dei,cuius folius imperio addicfK fumUS. ^ ^^^^(fl
preter omnem equitatem,ac fola ui impius magiftTatus,nobis facultates ^^^ jui^
quo(^ adimunt,ccrtihaudfumus idDeo difplicere,imd certi fumus ei P^^^^.Jct^^^
ui illorum nos aut non eripit,auteam non immutat : ergo huiufmodi oni^ ^ ^^ff?
da ôe cedenda funt,quanto magis paulo iniquiora pendcnda tributa, aha ße/
ferendarDei fumus,quâti fumus. Que igitur queat per eius ordinarione n ^pfû
ri iniuria,aut quid demum fuerit,quod illi non iure cedamus,impofitu^'?^^ glo^
feramusr At huiufmodi funt cunda magiftratus edida,que nihil pugquot;^® ^ f^P^!

ria Dei imperant, Si igitur impius ôe iniquus magiflratus ftierit,atcß ita quot;^'pcf H ,
nos Dei ordinatio,quis alius appellandus fuerit, qua princeps, qui talern
tyrannum conftituitrProfedo omnes humane uircs inferiores fimt,nbsp;tc'

ftratum à Deo conftitutu exautorent. Sibtjpfis igitur iudiciu accipient^u^ ^
ftaair,quicunc^ id fuerint conati,nbsp;fe eî^^

Quîd fpeâd* Vcrû interim tamen, cui magiftratuiDeus cognitus eft,is fimul agnoi ^^^^^ ef
r^cbedtmd* prefedum,ôegefti magiflratus ranonem ipfi approbandam, quo fohcite ^jj^cjiJ
gißrdtus. fpfius quo($ fèntêtia,opera manuum eius,ôe oues pafcue eius,gubernar lt;

JH®' Ïi ^^^ «aoit illi pœnas, qtiantö maiore poteftate ab ipfb tradita fuerit abu
^^'ït Ut exr intereft magiftratus deiigere,ut in rebuspublicis fieri folet, ui
^quot;^bcrnentnbsp;cft, Deum agrtofcerttes, qui iufto iudicio Dei populum

poteftquot;'' ^^quot;i^ifaëlitis pracepit. 5. Mofcheh, 17. luftutn autem iudiciurh cifè
omnia iuxta Dei uerbum,ÔC ipfius gloriam direxerit. Profe do
^^parte cau^T^quot;^'^^'^quot;^ compenfare non ppfîît,ua illi,qui autor,aut aliqua Qudles àd

Ucejjj^ - a méritait r\nr»nir» r^o«' n-iVt-mKiic Anlt;ii-ni7ii-lt;cf-M-'igt;iif-/olt;-iTt-

quot;quot;•^latan^nbsp;, aa ipfius uoluntatem, adducit, quantum in ipfb eit, in

ftratus t'^^nquot;^'quot;P'^quot;quot;^quot;^usôCfceleratifîîmus iam potiatur,fit4ï magi/
tctnbsp;patietur citius,qui uere pius«ft,quàm ut ueî cogi^

'\um,illegmma uia magiftratu deturbare. Sed Deum tarttûora,
^'t,qui iratus tyrannum teVum potiri fecit,ut placatus, pote/
^ ftaterurfum exuat,qui id nimirum folus poteft.Cite^
rum de ufu gladif,ÔC officio magiftratus contra
Anabaptiftasj plura fuprà s^in illud;
Audiftis quód didû fueritî
Ocidüpfóocuiöictc,

N illo tempore accefferunt difcipuli ad lefutn,diceritestQuiâ Seêm
maxïmus efl i'n regno cœlorûcEtaccerfitum ad fepucrum Ié
rus,ftatuitïn medio iHoru,ÔCdixit: Amen dico uobfs,nifi con
üerfi fuéritîs,ôCeffîc{amîni ficut pueri, nó ingrcdiemini in re/
gtiüm cœloru.Quifqûîs igitur dettîifcrît femetipfum,ficut efl:
d ^^^^nbsp;«fte,hfc eft iiïe rnaximus in regoö cceloru. Et qui reccpë/

^^ creduttt, éxpeditei', üt fufpendatur ttiölaafinaria in
V^ t^y^'^'^'ieniergatür in profutidum mans.
t ^öu^L ®^^offtndicuh's.N£!ce{teeftenlm,utuetiiatitoffen^nbsp;scfl.i.

offendiculura iien{t.Qudd fi manus tüa,ucl pes
b ^quot;^^^iclgyj ^^ tibi,abdde cum Siproqccabs te, Bonum eft tibi ad uitatn
c ^'^/^^.tiijt -nbsp;quam tiüas manus, ud düos pedes ha'

patris mei,qui in coelis eft. Veni't énim
tilj^^'^^^tii Oü ^'^^'^quot;odpctierat. Qüid uobis uidet''cfi fuerintaiicui homi'
Jic^^'nbsp;^frauerit una ex eis, tiónnc relidli's nonagfntanoué in mon

raacruntSîc non eft uoluntas coram patre ueftro, qui in cœîiseft,iitp^
nus de pufîllis iftis,nbsp;-nbsp;ç^Çqi

Porro fî peccauerit in te frater tuus,uade U argue eum inter te, K
lum.Si te audierit,lucratus es fratrem iftum. Sin uero te non
tecum adhuc unum, aut duos, ut in oreduorum aut trium teftium co ^^^

dierit,fic tibi uelutEthnicusÔi publicanus.Amen dico uobis,qua:cun^ ^
ueritis fuper terram,erunt ligata in cœlo, qu^cun^ folueritfs
erunt foluta in cœlo. Rurfum dico uobis, qudd fî duo ex uobis coD»^
fuper terram, de omni re quancunq;petierint, fiet illis a patre meo ^^
liseft. Vbi enim funtduo uel tres congregati in nominemeó,ibi fut^^'

Tune accedens Petrus ad cum,dixit: Domine, quoties peccabit m m
meus.ôi remittam ci C Num ufcgfeptiesC Dicit illi Iefus Non dico tibi^ ^

Ideo affimilatum eft regnum cœlorum homini regi, qui uolui't coo ^^^^
tionem cum feruîs fuis.Etcum cœpifTetconferre^oblatuseflei unus,
batei dccem millia talentorum.Ca^terum cum is no elTet foluendo, ^ ^^^^fî
dominus uenundari,amp; uxorem eius,6dIiberos,8C omnia qu^ ^^^
folutionem.Procidens autem feruus ille adorabat eum, dicens: Pom' _
patiens erga me, ÔC omnia tibi reddam. Mifertus autem dominus ^^^^
abfoluit eum,6i a:s alienum remißt ei.Egreflus uero feruus iHe, »n^^'^^^^^piif
de conferuîs fuis, qui debebat fibi centum denarios, 8£inielt;fta (n ^^^^g^îi^S'
obtorto collo trahebat,dicens: Soluequod debes. Etprocidês
fogabat eum,dicens:Efto patiens erga me, omnia reddam tibi. At ^^^ ^^jpi
bat,fed abtit,ôiconiecit eum in carcerem, donecredderetdebitum.r® ^tJ
uidiftcnt conferui eius,qu^ fiebant, indoluerunt ualde, SInbsp;j^niifl''^

runtc^ domino fuo omnia qax facfta fuerant. Tuncaccerfiuit ^^^^^
fuus.Sdait illij Serue fcelefte, totum debitum illud remifi tibi, cut^®
mc, nonneoportuîtÔC te mifereri conferui tui, ficutÔiego tuimuct
Et iratus dominus eius, tradiditeö tortoribus, quoadul«^ redderet [^^i^ig fii*^
debebatur fibi. Sic SC pater meus cœleftis faciet uobis, ß non ren^^
quifqj fratri de cordibus ueftris delida illorum.nbsp;^ j

N illo tempore aeceflerunt difcipuli ad lefiim, SCc,
Non ultro acceirerunt,8C cogitarionibus magis quàm uert)^ ^^
I interrogauerunt,Ut ex Marco ÔC Luca liquet.Nam irt ^cf ' (c
naum inter ièdiiputauerât. Cum ergo Capernaum Domm
' ÔC in domum fijilfet ingreftiis,interrogauit illos,quid in ^.g^r » J
di{putaflent,ut teftatur Marcusdifi' uero filuerunt, Nam de eo
inter ipfos eflct maior,udc^ in regno ccelorum,nouo,

primidaeerant.Hinc ergo patet illud firmum non efte, difcipulos de^ jsjatii ^
fputaflc, qudd Chriftus Petrun in pendendis didrachmis fibi ^qua^^^'^jfpiit'^

quot;abuerjf ^ 1 o Notandum uero hinc, quanta »quabilitate Chriftus difcipulos
. ^^ fi^io^ Zebedaei ad feeretiora quaedam prg alifs admi'lent,
Plincipe ^^^^^ ^o® cOnftaret, quem Dominus reliquis uoluiffet pra-ftare,
S^ièacpfejJ^^Sere. Etenim neminem uolebat fe alijs ante We,fed proie unum/
admod ° operam,ut omnium infimus eflèt., pluribufc^ feruiret. Ad quod
^^^ habet enquot;^nbsp;inhortatus fuit,collocato in medium puero,quem ut Mar^

'/^tUero'Am^'^i^quot; accepit, quo dedararet, quàm chara fîbi fummiflîd eflèt.

Qpt-i.^ '^menniVr» iTrtl-..'-,nbsp;_____n c..^..:.:- Qr- / ^_____/!____ . ___I_______ƒ •

^^tiisiV^'^ autein re uolueritfuos pueris efîè fimiles, ipfè explicauit, ^wv.,.«».
^^^nbsp;femetipfum, fîcut eft puer ifte, hic eft ille maxim us in re/

r '^^illa rnbsp;diceret,fublimitas in regno cû2lorum,hôc eft,inter uere filios ^«cfe quii

k Poteritnbsp;poteft, quàm fui maxima demiflîone. Qiri enim demittere magnus in

^'^feru^^^nefacit, eo cui benefecit, ergo qui miniftrans benefècen't,
ta ^^'^nfunbsp;eft apud mundum omnium poftremum elFe, is re/

Ut D^^ ^^e^^or ^^ ' quifque omnium fè feruum queat facere. Cceterum
n ^^'us o 0quot;inium unus Chriftus eft,reliqui cûda membra, ÔC in ipfo unusj
^.^SlUan.- ^'atîsfcrihir. H/nr it/Hp jc nniâe nrimam in T^^Mcyfi-,

Se ^ dem ^ cirecti,noc eit,lele intra omnes aemiiennr. Vt uero Dominus ad
i-e Si quot;quot;quot;onem magis prouocaret,oftendit, quanti fibi ÔC patrf pueri eflènt.
teï^^'^ilius en^ ^^quot;'P^ affîrmat,fi puer huiufmodi recipiamr,rurfus mergi in ma/
qù ^ft gt; Q.nbsp;aliquem exiftiufmodipueris qiuquot; in ipfum credunt offende»«

fcandalo hic potiflîmum loquitur. Qiiôd autem addidit : Qtii in
^quot;^tdllVo r,m pr. nnfifiiiTi Oui ^ tne rtfndpnr. Vrgt;lmVnbsp;.V.

Uçf'''quot;^ hoc ^nbsp;quot;if^il quot;oflri quaramus, atque fecuri de bonitate Dei agâ/

fat'^ '^^turanbsp;mcumbentes,ut alijs benefici fimus.Etenim inficiari non poteft,
^Jc^^tatepuerum fuiire,quem in medium ftatuerat, ÔC in ulnas accepe/

•loS^opDnnnbsp;u ' pofllim tamen id de alijs paruis quàm puellis intelligere.

'^ORpft Ppon f,nbsp;'^^quot;quot;pouum tamen laaeau^s paruis quam pueiiismteiiig

f^îtan °.P°ftet unbsp;Chriftiani, ac etiam quilibet ( nam modeftia, ÔC fui abnega/
^^t.K^'^ta qnçeffe pueros ) pueris quodammodo accenfentur,ut quos re«»
effçf f p horum offèndere,eflè noxix huius,ut ei qui malum hoc admit

Porro fimi'h'mdo puerorum in eo folum commendata hic eft, ut pueros ahn^^j/
tione noftri ipforum,amp;: fentiendo de nobis fummiflè, omnem noftri curam coi« ^^
dantes Domino, referamus. Ceterum diflîmiles pueris eflè debemus fenlibus»
Paukis prima Corinthiorum quarto hortatur,ne,fcih'eet,puerihter deftpiamtis»
furda fedantes^item imbecillitate fidei, ne ud carnis affedibus nimis adhuc in
geam us,cuius pueritie,uel infanne Paulus Corinthios arguit, prima Corintn
terrio, ud in dogmatis pietatis incerti fluduemus SC circunferamur, quouis u ^^
dodrine,quampueridam damnat 4,Ephcf Innocentia, fynceritate
j^mmfcin uacemus omni malitia bC dolo,fîmuïaaonibus àC inuidentrjs, ô^c, fandam exn
dali,nbsp;re infantiam,hortatur amp; Petrus.uPet,-.

Ve mundo ab offendieulis,Luee decimo feptimo.) Cum nihil fît eque
atque fcandalum, per occafionem ad dehortandum àicandalis lermonem dene j
Quorum ratio ut facilius percipiatur,uoIo pauld fufîus dc his diflèrcre, Ergo ^^ .
Greci -râ lt;nucvt/l«hefj,r)nbsp;Tr^éo-KcfifucM eft, offendiculum, quo quis '^PLfji/

uocant,Ebreis uel uel ^'^«'la'a, dicitur. Potiflimum tamen in eaquot;».^^
ficatione,qua fcandalon fandis fcriptoribus accipi fblet,^V^ia. Sic cum De^f F ^/
ciperet Ifraèlitis ne fœdus icerent cum habitatoribus terre Chanaan, aut
rum,quodabominaretureos,alioqinidfore eis in fcandalon,utitur hocno ^^^

^»V'^'û,utî.Mofcheh.îî.amp;:j4.item5.Mofchch 7. Voluit uero fignificare,fipa^^^^^j-S

tur inter fè gentes idoloIatras,amp; cum eis fœdus percuterent,fore,ut abominati ^^^
ipforum fequerenmr,aG ita id laqueus ipfîs ÔC fcandalon, nempe occafio rufij^,^
ïn eadem fîgnifi'catione id uocabuli habes Proucrbiorû uigefimo fecundo. jjj/
beas commercium cum homine iracundo, ÔC cum uiro fiiriofb ne uerfère, quot;^^jj^iti
fi:as mores eius,6£: accipias fcandalum anime tue. Qiiid hic fcandalû aliud» ^^^
occafio mali,quod connahat cum malo habens confuctudinem. Ad hunc fa^^^^,,
dum fcriptura fcandalon, ÔC fcandaîizare,ubique uidetur accipere.Reprobi^
ut fijprà lèxto,in illud:Ne nos inducas,didum,atqueahas, omnia ut
Qua feandä* fio lapfus exiftunt, ÔC fcandala. Illis amp; Chriftus ipfe petra fcandali,ôi: lapis elt^^^ ^
U hic dican* fionis, iefcha. odauo, amp; prima Petri fècundo, fcandalon eis
tsr,nbsp;quicquid omnino fàndum ÔC diuinu ftierit:Sic fuprà fcandalon pharifèis

Chriftus dixerat hominem non inquinari eo quod in os ingreditur, if. Vn«^ ^^p»
tur deiftis Pfàimo fexagefîmo nono.Sit menfa eorum coram ipfîs in laqueuf'.'^j^^i/
cifa in fcandalon.Cumcç in Chrifto ipfb, atque in omnibus rebus que ^^ qi'^
per fît quo impingant, qui reiedi funt, ideo dicebat difcipulis loannis:
non fuerit offenfus in me,fuprà undecimo. De hoc genere fcandalt in fup^^^

Hic proprie de eiufinodi fcandalis Chriftus loquitur,que non boni mah®' ^jjftj^
li potius bonis,aut certe ad bonitatem afpirantibus obrjciunt. Ea funt, ^, ûj ati'-

fcripture locis mentionem ipforum facientibus colligi poteft,quecunqife
fada,uel perfè mala ud exco,qudd fuerint preter prudentem diledionem ®-^fiiP*
in occafionem peccati alîjs obîjciuntur. Hinc cum Paulus fecunda Corintn^jöfï'
fexto hortatur, ne quam ufquam demus offènfionê, hoc eft, obijciamus
cxîjsque mox fubrjcitabunde dcclarat,nos tum neminiofFendicul««quot;
cum in omnibus nos commendamus ut Dei miniftros, id cft, cunda
mus,uel facimus,ita comparata fuerint, ut ad edificationem feciant,ô^ ifcef^^]^^
fti référant. Vnde fcandalon erit, quicquidomninoueldixerimus, ud ^ ^(^g'^
quod non ex folida fide natum,amp; iuxta fynceram diledionem moderatMtquot;' ^^^

ftim^ '^'^^utemc^ proximorum promouendam fecerir. Hufus I'am ani'mi atc^ in/
niQçj'.^quot;®^ omnia ad gloriam DeiÔC utilitatem hominum refert, nihil habent o/
^^'^tur'r?^' non folum qux loquuntur ÔC opere defgnant,icandala rededi/
öo ^^ ^tiam, quod fcilicet tota eorum uita nihil nili icandalum fit, icanda^
horvj^^'no uocanmr, iupra tredecimo in parabola zizaniorum, Cum iam igitur
plenus, rede dicit hic Dominus : Necelîè eft enim ut ueniant Lan/
indç nanc^ cum fint arbores pcffîmx, oportet ÔC fructus malos redundare. De/
^^'^itte^ k • '^quot;^quot;^am nunquam peceato liberi fimt, ut quibus femper orandiï fiti
^^Sdç ^ r ® débita noftra,plurima ÔC ipfî icandala olbqciunt, quoties nimirum no

t^Qj ^^eundum diledionem aliquid dixerint,fecerintue.
«niu^ ^^quot;t-igitur Paulus ÔC obfecrat hos

,ne in uacuum Dei gratiam recipiant, ne^
^faof ^''^iculumobi^dent es.Ad idem hortaair,quoties hortatur,utcircunlpede
fiti^uj JÎ^F ambulemus,in omnibus fcdantes Domini uoluntatem. Pofîri nanque Qum dili?
^Uïç^nbsp;adfei-amus, ad iuftitiam ueramqp pietatem piurimos adducentes. gmeruiunß

no faciat,iam icandalum obiequot; da fcanda' i
uocationem noftram egimus.delertoc^ regno Chrifti,tyrannidem chrißnisi
^tïinbsp;iàtanx.Quod quàm indignum fît Chriftiano, quis non uideatr Hinc

Paulus Romanorum decimo quarto, ÔC prima Connthiorû oda/
J^itïi diM^ fcandala deteftatur,qux fadîis per fe quidem haud malis, fed non lecun
quot;^ntiij .^^'onem diipenfatis, ab inconfulte Chriftiana libertate utentibus obijcie/

j'^^iiiiiçj/!,*^'^tprocreati,nouo teltamento,tciq^ cm-a ulias cc
^ 0nbsp;diledionis prçcepto inclufis,perinde erant habendi dies,Ä: ci

Ut h^' Y^nuerfîs autem ad Chriftum ludxis non paucis, infirmior fides crat^
tnbsp;à cibis in lege Mofcheh interdf/

1^^'SUodd quot;k^»quot;ant ex immolatis idolis carnibus. Èa erat fidei infirmir/
b prov. ^abant per fidem nihil impurum eflè. Iam qui diledionis, omnia in là
^^fiturç. J^'norum attemperantis, rarionem nullam autparuam habebant, uefce/
ü'^^^'abonbsp;qujbufcunque, nihil morari ihfirmitatem fidei, qua pic/

f .quot;^iletni^quot;^^ '^^'■^àièillos faciebant ob contemptum, uel prouocabanc
pççj. quot;hertatis ufum,diffîmili fide, ut pariter promilcuis cibis uefcerentur, li/
^Ha.SjJ*^'^'^ exiflimaret ipfomm confcientia, Cohn-a prius fcandalon ait i4*
th , ^'^c cibum fi-ater mus conmftatur,non iam fecundum charitatem am
le çft jf ^ pofteriore : quanquam ÔC prius admifceat • Omnia quidem pura, fed
lu^^'^hibç quot;'l^'^tiipcr offèndiculumuefcitur.Bonum eft non edere carnem,
quot;inum, neque quicquam per quod frater tuus impingit, aut offendi/
ftenbsp;diffidij dictum accipio.

q jaddit,olfenditur,depofteriorefcandalointelligo, nempequodprxpo^
crerf • ^^»n 0 ' ^ exemplo ad idem prouocans infirmiorem, ei uice fît la*
fclit, ccafonem dat,contra confcienriam edendi,quod ille fîbi licere non

lihf ^ ^idetu^' tnfirniatur,didum de ijs puto,qui confpedo eo,quod frater, ut ipfis
tJ Watièdi Jynbsp;admiferit,non refih'unt quidem adeo, ut ab illo ue

J^tiiir^'^libe ^^'•quot;^'^Pauîo'^musfSuangelio,atque eius adfcrtoribus,tumpoquot;
•nbsp;demum eft infirmari eos. Porrd

rei ufum non necefTaria abdicare, co quod regnum De non fit efi:a amp;:potus,fèquot; ' ^ l
ft:itia SC pax,Slt;: gaudium in ipiritu fando, Multo magis igitur debet potius in sct^
num nulla omnino carne uefci,quàm dare fua libertate Occafionem fratri,
pingat,quod uel fimultatem cum ipfb flifcipiat, aut certe contra fidemfiiamcaöt;^.

tationis,quam pater non plantauit,hoc efîr,reproborum,n5 efl: tanta habenda ra ^
Quos utic^ tanto plus offenderis,quanto fueris melior.Scopus itacp in his '
mnia inftiEuere,ut ad adificationem faciant fratrum. Sic eueniet, utnunc fi'^^Jl^
utendum fit,nunc fècus.Cum enim fadis uerba comprobanda funt,pradicatal^
tas exemplis fanè confi'rmanda erit.nbsp;^

ld Antfochia: Pctrus,Barnabas,atque quidS ludai altj rede fecer ant,
proptermetum quorundam quiilacobo uencrant,id rurfus difïïmularent,reit^
lis Paulus palam,SC grauiter Petrum obiurgauit, Gala.i. Hoc uero exemplnf^ ^t
Exemplum genter animaduertendum,nam fi Petrus in hoc lubrtco lapfus fuit,quis dubit^ ,,1/
Fetri Antio/ quoque hic cauendimicQui à lacobo uenerant,utiquefratres erant, co£^ po^^ nfl/
chU l Piulo aternum carnem dccebat non contingere,quam edendo occafionem ilHs
reprebenfi, de impingere, aut offcndi ,uel infirmari faltê potuiflènt. Iure igitur uidetur P ^^^c
in graüam illorum,firam tum libertatem diffi'mulaffe.Rurfiisfi eorum ueltsf^^^if
rationem,pro quibus zclabat Paulus,diccs iniuria Pen-um diffimulaflre,SCin^y
fe à Paulo reprehenfum.Nam illis pradicaueratper folum Chriftum omnes ij ^^^
cari, coqp obferuationem ceremoniarum legis non efte neceflariam, idc^ P^ juf'^
rat fiioexempIo,edensquahbet, atque hoc pie SC utiliter. Vbi ergo metn
qui uenerant Hierofolymis hanc libertatem rurfus diffimularet, oftendcbat g^^^j^ ^
fime gentes,faciens,fci icet,iIlos dubitare de eo, quod per unum Dominïï
lefum Chriftum iuftificamur öC faluamur.Horum iam mulri erat, eorum
à Hierofolymis uenerant,pauci.Dabatur deinde his oftèndiculum,quo à Ch^^aofi^
nitus poterant exciderc,cum fi illi fuiflènt offenfi, difltd/um duntaxat ahqnoquot; ^Jc
id peperiflèt, aut ut unus ÔC alter uel infirmatus fiiiftet, uel infirma confcieni/
in prafèns commaculaflèt,non fuiflènt tamen ita prorfus à Chrifto abalienan» j
potuiflènt aliquot ex eis ad fanitatem fi'dei perduci, ubi Petrus ad exempj^^'^^f.p 1

fuum diligenter amp; manfuete libertaris rarionê,utpoftea Paulus fecit,expü'^^ gci'''
ftremo cum femper ad perfedionê fidei eni tendu dl, erat profedo poriorratj^^^jj/
rium habenda,qua Chriftum iam planeperceperät,quam eomm qui male e'^^^jf^
tis mundi adhuc harcbant. Qui denique diurina obfècundarione magis ^
potuerant confi'rmari.

Hoc fanè Paulus confiderauit,ubi nolebat circScidere Titum, 8C glorian^^
ne ad tempus quidem cedere fulb'nuerit, i}s, qui id urgebant, atque hoc,nt ^^c,
Euangdf) perfi'fteret,GaIati. Videndum praterea eft, num ueri an falfinbsp;1

Licet enim omnino omnium, etiam ex confefto aduerfariorum, rario
bendafit,ut bonum noftrum hominum maledicentianonfiat obnoxiu^f^^ijcf^
tum libertaris eriam cedendum,id tamen femper ita fieri debet, ne quam inquot;
tas Euangelij faciat iaduram.nbsp;^

Vt fi quis hodiepropter obftinatos Euangelfj hoftes, qui nihil noftrum quot;^jftH'^
cranturä: blafphemant, quando Chriftum 8C Euangelion ipfum execrant^ f
blafphemant, libertatem rerum extemarum, quam Antecclcfiaftici, Chrnt ^
lo per impofltiras 6C tyranm'dem ademerunt, ufque udlet diftimulare, ^

recejjp erctmeii'orcsjfedmagfsin maîo eonfirmadores, eos qui Chnftum
Caretnbsp;offenderet, dum exemplis nudam ueritatem ilh's u%predi/

dn^i enim pauci fiint, quibus xgre pcrîuadeas, in Chrifto nobis omnia fita,
id^yy, quot;^anis inueritis tantum defertur.Indubiein his hodie multû peccatur, neqj
ftis inu^ Euangdij remergentis ducibus, Fateor equidem, licet ab Antichri*
^'^^fitn ßtgt;q«icquid contra libertateni rerum externarum ftatutum fiiit,ut eft
Hetiy^î^ per»bnarum,ciborum,dierum,locorum,at9 alia innumera: quOniam ta/
^^^Hiu ^r Perfiiaftim fiiit, eflè ea omnia praecepta Ecciefiae, à ipiritu Dei impulfki
tiiitifpç^'^ ut ex Dei uoluntatê profeda homines receperunt, eo(^ ratio eft, ut cir/
nnbsp;libertate per Chriftum parta utamur, ÔC cum Paulo Timo^

ïur^]^ ^^'^uunquam circuncidamus,id cft,quibufdam cercmontjs,quibus abutun
^Uanq hene utamur,nimirum captantes ita occafionem, Chrifti pure döcendi.
in?!.quot;^'^ quot;ulla ratione poffint ifta commenta hominum circuncifioni ÔC fimili-

hus S^ folctficric Non pauci crttcis lèandalon formidantes, ÔC fi-uftra homini/
placere conantes,ubietiam diu pr^edicatüm fiierit,ubi iam uerba, exem
•^.«at hiç fequirut.ilîi ufc^ pr:ttexentes infirmitatem ahorum,cum reuera eos te
^^^'^^aliô *^?P^ia,tradirionibus humanis,cum ipfi continuo fi:ruiunt,tum lèruire fa/
1inquiunt, eft pr^ecipitaridum, multis feculis ifta inohta funt, non
Selinr, -quot;Oleri fnhiVn

^^^ion^g ^erifubito,ratio habenda infi'rmorum eft,prçproperafeft;:iationcÉuan Qniepr£te/
^^lori,^ P!^^taremus,fed eucrtercmus.Hos ueîlem cogitare,quid fit ilInd:RegnS xmt molUo/.

r'^futit a arrogetur uerbis. inerte ita reous naoenous, deierenda opera quo/
^ AntieffJbus P^^ Clirifto confifi homines faere,at(^ cogitandumiquod Ghriftd

r Uiquot;^ abfurdum eft,eo qudd fcnfim ÔC per multa fecula mendacium irre/
Uf ^ debe^^ recepit,ideo ôC ueritati recipiendae, longum udle tempus priefcribe;»
Snbsp;eflè Chriftus,quâ Antichriftus. Certe fi non illico ipfumi

ulo legis cognitionem refti
M quot;quot;^nih I —.CHILInbsp;^.»tutisceremomjsDei.

ni '^atioî lt;iieût,quiperpetuô iadant,eflê maiora qui urgere oporteat, quàm
tjif ^^ftes fer'^- eeremoniarum, hinc Antichrifti reliquijs patrocinantes. Ceremo«'
(î qy S^ouis funt, unde mox etiam noflram à cercmonià baptifini aufpica/
Ch ''^ov ^ ^ communionem fadus ob icelera, per pccnitentiâ recipi rurfiim
»cin 'nbsp;ßuchariftiam Ecclefix reconciliatur. Qiiarc imbecillem in ijs fide

^'t^fçj. l^''tet,qui Antichrifti ceremonias abolere contantur, ôeijdem nouita
tv , exhibebunt,fi modo

^ig^^eauf^quot;]^® uiuacioracflè omna,ubi abolit» funt.Nam fi haereant, nulla po/
(^if^^fatis ^a^ ' quàîn qudd uerbo Dei, uel nondum (atis fiditur, uel quod non
lis ^ ubi ç quot;^^'^ur-Etenim utcuncp fortes fide, ut fibi uidentur,illis non utantur,
fw'^tiirnbsp;P^o gloria Chrifti us,ubi folicitudo profratribus,quiutil/

'ta indubie cx infirmitate utuntur fidei c Certe ut nulla pror
•'»ïjS^^ntich a -nbsp;fyncere Chriftiani, nihil penitus ferre po/

Ut nihil temere, nihil importunefaciant, fed fumma cum manflietudine doceb^ '
infirmos fapere fortius : tamen SC exemph's prouehere illos dabunt operam, nc^
paucoaim, qui Antichrifti ceremony's aquo addidiores funt, ÔC fortè non uen ^ ^
tres,morabüntur cacitatem, ut plurimos interim infirmos alios offendant, ^^^
nunquam ifta cogitatio nonin animo uerfatur: Si ifta tam mala eflènt,aboleren ^^^
fî illa tam bona, opere ea cundi, prafertim qui Chrifti uolunthaberi, zmpleàe^ J
tur.Hi quidem fi eledi fimt,tandem confirmabuntur,etiamfi totus mundus ip»^
fendat^adificet nemo. Va tamen interim per quos ofFenduntur, Proinde ft^^f^^^j
uera pietas pradicata, ÔC profefTa à pluribus fuerit, Antichrifti ceremonias ^ ^^ ^
abdicari opprtet,neque expedandum efl:, donec in omnibus ad perfedum «ß^ P
tas pemeniat,ah'oqui nunquam illa abolerentur.nbsp;. Uf

^ Plané hiindulgentes, ÔC plus nimio lenes Chriftiani, qui ferre pofllmt Anti^
ftianortim omnia, fimiles i]s qui apud Corinthios fcientiam habentes ido^^^^jj,
hil efl^è, uefcebantur idolothytis, iadantes ut ôC ifti noftri, in externis liberi Wj^^/
quid ad me, qudd alius iftis rebus abutitur maIe,ego utar eis bene. Nâ quefflàd^^y
dum illi fidem in multis infirmabât, ÔC qudd ipforum exemplo idola minus c^J-^jâ
rentur,S«: plericç etiam,répugnante confcientiâ illis commuriicarent : fic in'jHi^c^
ciunt tepidi ifti noftri Euangelici hodiejpfi quidem fciunt nullius momenö'^^c^
remonias Antichriftianas,hoc eft, quacunlt;^ prater Dei uerbum inueda ftiP*^'
quoniam externa funt,quorum libertärem habemus,uolunt illis libéré uti, n^
pendentes,hceremulta qua non expediunt,ÔC libertàtem noflram oportere »'^ j/
Chriftum tan ahis,quos interim ipfi ofFendunt,2C gloriam Chrifti obfcurant. Nam nefcie^ƒ'^
dem excludut liuc illa hbera,in errore confirmant,adfèrtores uero earum, côfefîbs Chrifti
ferentes con- exhilarant, ÔC audentiores reddunt, tum denic^ fidem in alijs infirmioribtis, j-^f»
trarias ceref uale dixerant,labcfadanr. Sic pulchre confulunt infirm is, uentri porius fùo D
uiunt, ftadentes gratifi'cari Chrifti uel hoftibus ud defertoribus. Nam pi'^^Ljiö»
nemo anxie pro ceremonifs fuperftitiofîs digladiabitur.Hac illorumcuß'^ us,
qua Euangelion aded non prouehût,ut fenfîm abolcant. His certe hodie àeh^^^ii,
ut in m ultis locis,ubi diu prçdicatum Euangelion fuit, aduerfà fînt reftituta ^''^.gföf
cum id nufquam ubi fèrio ÔC pure pradicato Chrifto, etiam ad ipfîus uerb^î^ jijt
mata ceremonia fimt,accidifîè uideamus, Qtia enim non pradicatoChrilt^'
non pure pradicato per tum ultum ada funr,nihil ad nos.nbsp;^ ^{ci^

Cum ita^ Chriftus fcandala tam execretur, ÔC ua mundo clamet ab onC^^^^n/
Iis,ua homini per quem ofFendiculum uenit, diligentiflîme in his ôC alijs f^^LjC«;'
uendum,ne cui offèndiculo fimus, prafèrtim autem paruis, îjsc^ non fblufquot; .^{d
fed eriam fide ÔC intdligentia. Vita aterna eft folida Dei ÔC Chrifti cogni»^ '
quid igitur hanc ullo pado,uel remorari,uel obfcurare poterit, à nobis neq^^^^iit'
tur,necp fiat,quin ea pro uiribus remoueamus. Tum ut ea uita quoque expf^j
pils ÔC hortamentis,a£: exemplis prouocemus, nihil prorfus, ud noftris hic tic
rum aflèdibus Concedentes,cum demergi in mare praftet, quàm dare (ca^^p^^t
Rdiqua ifta:quôd fî manus tua,ud pes tuu$,amp;:c.explicata funt fuprà quinto-
tur ab eis,ad prafèns inftitutum argumentum huiufmodijScandalum
res eft,ut nihil fît tam neccflàrium,aut charum, quo quis non debeat carere P^^fßO
quàm admittere,utindefcandalum patiatur, hoc eft, à uita Deo digna ali^nî
in qua qui non pergit,ad gehennam reda properattfîimmeigitur cauendu^ ' jjjti^
le obijciamus alrjs,prçcipue uero paruulis,quorum lapfus exiftitfacilior. Dc
enim alios perinde atc^nofîpfos diligere.nbsp;,'spi^

^ Videte ne contemnatis unum ex his pufillis, amp;rc.Matthaus folus.)
nè locus,ÔC indubie multo effi'caciffi'm us omnibus pijs,ad perfliadendum
puerorum obfèruanuam, ut niaximi quif^ eos hal^at, atc^ ofFendere fu'^

caueat Q' j fe N A R R. cap. X V I ii,
^odeschari Deo finit adeó,utm cœli's conftitiien't ipûs prafdes amp;: cii/ '
^^^idalirnbsp;pcrpetiioprafentiafrtmnmr. Va fànè eiquf

^^•■ierafnbsp;educentur. Adijcit autê: Venir em'm filius hominis feruare quod

lij ir^ oftendir,unde fît,quôd puuIh^Deo tand exiftant. Natura etenim in fî/
^^ '^Pem fîimus.Cum. autem Chriftus uenerit,ut quod perrjt ferner, nulh' funt
Percipiendâ aptiores,ut qui fîbi ipfîs fîdant minime,neqj fua quaren/
»ttam ueritatem refpuant.

qu^ quot; quot;^^nuTii momenti fint,coIlata ad ca,qua adhuc poOîdêt, maiore tamen
quot;^Uenig'r^'^ï'q^am lila reh'qua feruent, maioreq? gaudio afficiunt, clim ea rurfus
^^^^^llos n ^^Po^effîouc iliorum perpétua: fîc etiam patri fînguîari cura eflè
^'oitrÄquot;^'quot;'''^^^ abiedîos ÔC nulh'us preti],qui utiqj à primo Âdafn,peccâ/
Litca^O'Perierant.

'^Perct rnbsp;murmurantibus,quód peccatores reciperet,ac cibum cum i'h's ^^ •

^''f^nq j'^''quot;^quot;t'^cjminu uulgariflîme loquuta, atcp de diuinis ac ipiritahbus rc/ ^
r ^ W numanis,quô nimirum fermonem liuim uulgi capacitati accom/ ■

eel?^'quot;quot;quot; fcrupuh' hic cffet.Non igitur difputemus qui iufti fînt,pcenitê^
t,?quot;^nbsp;uniuerfî pcccatorcs fînt,eo9 continuo refîpifcentes:loquitur

^^bisçiçj^ uutie adprafixammetam:hcetnunquam non orandum eis fît, ditiiitte
eï Raiidnbsp;^^ domini, ita non habetur fuper eis pe/

ru ^iU'sL-7^'quot;J'quemadmodûfiiper uno pecc3rore,qui cum afîenus àrcgno Dci
en- '■«^fiDmv'K'^^ nempe elecfîus ad uitam, fedperdita, ignorans,rcih'cet,Delt;'
çaquot;^afFeSunbsp;agnouit,ali)sc^ iam Domini ouibus iungitur. Gaudiu-n

LKfis explic, Lucas praeterea alîam parabolam ibidem memorat, quam dominus fubiecit ^^^^
patre omnium clementiiiîmo, qui filium perdimm,in(umpta nepotando on^ni ^
haîreditate,ô^ neceiïîtate tandem compeIIente,reuerium, indicibili benigm'tat
gaudio receperit,immo obuiam illi ierit,iùmma(^ amoris indicia exhibuerit^^i gt;
de frater alter SC maior ofFenderetur.Qua parabola utiqj aliud nihil docere uol
quàm incxplicabilem elïè Deo erga peccatores reuertentes mifèricordiamat^
menriam,ut ea homines alios,licet horum fratres, qui prxcipue hinc gaudere
bant,offendat.Ät(^ ita tacite arrogas Pharifxorum fupercilium perftrinxit,qiJ'
crem illum maiorem, de fœlicitate minoris dolentem, tum referebant, damnao
quôd in iplb ièmatore,eaDei dementia in prxiènd congrelïli eius cum pubhlt;^
^peccatoribus,tamprxclare fèlèexereret.

Quibus tamen lîmul innuit,fî uere iufti GnuSC patti uf^ lcruierint,nihil P^^'i^
in opdmo patre denderaaTros,quâlibet bonitate fîiam eftundat in peccatores,
quo ièmpcragant,eius^ omnia poflîdeant: utSCnonaginta iuftis nihil de^'^
plus fiiper tmo peccatore gaudeatur.Cxterû iîgnifi'camr his quocp,omnia à ^^ uH
nitate,ô(: prorfus nihil à noftris meritis pendere.Qux cum plurima uidem ur n
habere,tum maxime nobis placemus, aliosqp faftidimus,eiscç Dei gratiam i^ j,
mus, quo udcg uacuos meritis nos declaramus,at(jàDei bonitate alietVquot;^ ^ija
Alij ludant allegory's,horum uoluit nos dominus monere,hxc certa funt, ct'*^ (óf
comenta funt hominiï,amp;: incerta omnia.Sed placent fi'gmenta rationi huma^^.^^p»
dent folida.Vnde fucrunt,qui in concionibus,bonâ anni partem,in huius uoj
rabolx allegorizatîonibus,ut loquuntur,detriucrint,fibi]pfîs amp; auditorio mi''
ccntes,fanè quod fimiles haberent labra laducas,utri(^ diuinç inanes ucritat»^'

Porrd fî peccauerit in te frater tuus,Luc.gt; 7.) Cum ÔC apud Lucam, monid® ^
fcandalis hxc fubijciantur,negare cum ratione non poftum,quin ea domin^Ycr^'
que illi fubiunxerit. Videntur ergo hxc cum fuperioribus hunc ordinem ha
Monui quantopere necelîè fît cauere, ne quem, prxcipue autê pufîllos,
debetis enim ib icite ad lalutê quorumiibet mihi mihi cooperari, qui ueni^i^^q
perrjt quçram ÔC feruem. Ne quem igitur olfendatis,fcd ut ad iàlutem quotq ^^fj
mnino licuerit,perducatis, diligendffîmam curam impendite ; eo(^ cum i\li
aliquo pcccarit,is admonere illum peccad uelit, ôc: qmdem feorfîm folum,
uideat fuam falutem,non infamiâ quxri:fî tum ille refîpilcat, monitor ip^'^VjI^^t'
tus eft,quo nihil debet uobis optabilius effè : ficut Angeli in ccelo,pecuîiare^^|^3l
de peccatoribus refîpilcendbus gaudium.Si uero monitorem non audiat, a» .^q,
ille fibi ad hue unum,uel duos,quo maioris momend fit illi qui peccauit^mo
Quôd fi ÔC hos contemnat,indicetur Ecclefix,huius peccatis ÔC nolends
re peruicacia, ut à toto cœtu eorum inter quos uerfàtur, tertio dcmum mo^
Adeô nonfacile,dc pcccatoribus,ddperandum eft,fcd ante tentanda omnia^p^/
ne Ecclefîam quidê admonitusab illa audierit,habeamr tanquam Ethnicu®
mhnim KT blicanus. Hoc cft ficut modo ethnici ÔC publicani haberi iblêt bom's, ncmp^^
^■MicMus, profanus,cum quo boni nihil habeant commercij,Nam fi uos parer

modum pro regno fuo zelantes,ut quxcunc^ Iigaueritis,ligata habeantur
iis, hoc eft, quofcunt]^ ita monitos è cofôrtio ucflro eieceritis, i) etiam apuquot; P ^c
eicdi habeantur : ÔC conn-ajfî quos fbluerids, hoc cft,pcenitcntes, in eonf^r^^j ^^a
ftrum rurflim admifèritis,ratum id quocpcritô^ apud patrem,

tantum in nomine meo,confèntiât fuper tcrrâ,quicquid q patrem praucrint?
vamp;j duo uel trabunt. Vbicunc^ enim duo ud tres duntaxatin meo nomine, certa in me

tres, conucnerint, in illorS medio fum,per quem à patre poterSt obdnerc omm^' j li^
fî pœnitêti ueniam oraueritis,ccrto eam impetrabitis, atc^ ita quem «os uo

Qj^^ot omnino audire uos fuftinuerint.
te co^p*^ illud:Si peccauen't in te frater tuus,pro eo accipi'am quôd efl:,Cofam te uel
prij^ .'o,magts quàm contra te,în caufla eft,qudd contra dodlnnâ Chn'fti fir, pro/
it! fç ^'^iuriam per(èqui:deinde debeat ita Chriftianus eflè gîoriae Dei addidus, ut
.^^catum ducat,quicquid peccatû fuerit in Deum. Poftremo quia in hoc uer^
Sciti^Q proximum tuum,amp;:c.tota lex impletur,nihil poterit omnino coram pro
D^^^^^'quod non fit amp; in ipfiim peccatum, hoc eft,cum iniuria eius cohiuiv
ita(^ dixit Dominus:Si peccauerit frater tuus in te,amp;: fi eo comprehen/
omnino coram te,amp;: confcio te peccatum fuerit, non folum quo
CQ.^'^i iniuria tu affîccris,ut fi quis tibi conuicietur,tua fufetur,aut quid hufufino
^^^Prn ^^ P^ccetNam inficiari non potes, dC ob alia peccata, quibus nos non ita

Hutf di'^quot;r,fratrcs eflè monendos.
^atiQ.^ ^'^tè morem fcriptura habet, ut cum in notatione uitiorum,tum cómmeti/»
%nifJquot;^ttutum,femperproponatin utroqueordinecraffiora,uuIgotç notiora,et
his,quacunque illis quouis modo coniunda funt. Ä notioribus, fcili/
^fto th docenti competit,inducere nos ftudet in ea, quae nota minus funt. llle
^etl3Qj.^^'cripturxcum ubique quidem in diuinis literis fit, tum in cataîogo decê
ßngulariter obferuatus eft.Ibi in fecundo decalogi uerbo(nam primû eft
'^^oratio ÔC exhibitio diuinx beneuolentia, Ego fum Dominus DeUs tuus,
à ç^^J^t nominatim tantum alienos fibi Deos ftatuere, ÔC colefe idola : fed hinc
•^eni 0 ^ notiore fuperftitionis falfic^ cultus malO, uoluit inducere execratio
.^^is cuiufcûq? modi fit,fuperftitionis ÔC impjetatis. In tertio folum prohiber
'^ddp.. ièd ex QUO ouamlibet nominis diuini cotumeliam ôC isnominiam fuis

^oce ^^^^andam.în quarto folius fabbatlii pracipit fandificationem : fed ut ex
'quot;^nioj^/^'^ dignam uera pietate obferuationem, at^ cultum omnium facrarum ce*
^fUsfjç^'quot;^quot;iAinclionemq;uerareligionis,quamIibet:utfimtquilibctfacricoctus,
^^olibç.^'^^'^^o'^um Dei,iciunia, preces, laudes«^ Dei cum publica tum priuata,
j^nti^^ ^^'^pore ÔC loco. In quinto obferuantiam docet parentuhijSC tamen retie/
^^Xtonbsp;maiorum,aut recta pracipienrium eo commendare inftituit.

•^'^q^-^^omicidium prohibet, cum uellet excludere omnem uel cupiditatem ultio
f'Hcitj omnem. In fèptimo uetat ftuprû, ôC fubmouere intendit omnem im/
Smrf In odauo fub furti nomine quarit excludere omnem fraudem in res
iï' qi 'nbsp;falfum modo téftimonitrm prohibendo exprimit : at aüertere eo

f.^Wp^^quot;idomninomahinproximum dici queat. In decimo exprimit tantû
''^et, f^ç 55'^ftam uxoris,domus,5C aliarum rerum qua proximi funt,in quibus,fci/'
jj^ agnofcimus concupifcenria noftra malum : at in eo uoluit Dominus
^«i^^Uodiu's malum aftici,ôlt;: qualibet pi'aua concupifcentia tangi.

J^jfgo modum exiftimo in prafenti loco Dominum id potiffimum pec^
ih ^nbsp;admittitur, expreflî'flè, ut in eo doceret quid nobis in quibusli/

prov ' ex illo per fynecdochen commodum indicauit, quo pado
fï'^^^ agendû fit,quiduis ille peccer, etiamfi id priuatim nobis nihil uidea*
çj ^nobij Quanquam, ut didû,fi ueri Chriftianf fimus amp; nouimus nihil pror/
magis,nihil aque uindicandum,nihil ita iuris noftri ducen^
^J^ndenj ^^ ^^ndificetur ab omnibus nomen Dei,promoueatur regnum eius,ob/
kl'^î^^^e iudieius,qu!cquïd omnino peccauerit proximus,id in nos pecca/
îj'^emeHnbsp;' ^ i^ ^^^o magis, fi ladantur proprie alij, maxime fî direde

«m praterea qudd aft Frater tuus. Nam iudicare de îjs qui foris funt,nihil f rater tms,

nos. Qiianquam ut dC ipfi in Ecclcfiam ueniant, 5C fi-atres nofirf euadant,
operam impendere oporteatAt qui fratres haberi uolunt,uae nobis,fi peccâtes n
admonuerimus.Nimis certum eft argumentum, r)s perparum fidei dt diledioni^^^
fe,qui tam ferium Chriftiprxceptum, acrem adeó uolem ÔC frugiferam tantop^^^/
neglexerint.Qiu's enim fibijpfi iatis oculatus fit,qui non continuo monitore eg k
Qux igitur charitas re tam neceflaria fratres fc inuicem fraudarer Qux ruriuß^
nia,tanto ie nollebenefi'cio affici .^Quales minimepaucos reperias, qui cum
ftianilfimi haberi uelint, nolunt tamen, quamlibet amicèmoneii, quos mif^^ ^^
corde iè peccatores agnofcant. Vclut torqucs,inquit Schlomoh,aureus,amp;:
monile eftincrepaaoapudiapientem,quiaufcultat.Prouerb.ii,quam^
fi ftultus amp; fiibito periturus contemnere poteft, Prouerbiorum decimo quio^^'
uigefimo nono.

Mihi quidem Ecclefia, fine ufii mutux admonitionis frequcntiflimo id
qudd regnum fine iudicio ÔC ufti legum,ac uelut ciuitas in poteftatem quideo^ P y
cipis rcdada,ied nondum ab eo,ut formam ciuitatis, dC rcipublicx impofito
flTatu,amp;: firmatis Iegibus,haberet inftituta, Neque enim aliud Ecclefia iudiei^quot;^,^/
bere poteft,quàn ut eos,qui fratres haheri uolunt,moneat dum peccauerint^
lentes rcfipiiccrc,à communione fiia excludat. Ad hxc cum membra inuicê)'' cS
a fiimmum ftudium noflrum efle debeat, quo in pietate uero(^ cultu Dei
promoueamus,fi monere nos mutuo celTamus, quid quxfo reliquum eft, ^if/ß^
fti inter nos elTe diledionem dcmonfliemus, cum ea in prxcipuo officio ceflat,f,
quifi nulla inter nos uera diledio fijcrit, quid quxfo Chriftianos nos gloriaP^quot;^
quando hxc proprium Chriftianifmi infigne fit,loan. u. - ptt/
Porrd illud. Die Ecclefix, nemo ita accipiat, quafi prxcepmm à Chrifto Ü^ j^)/
blica concione,ad uerbum Dei audiendum conuenicntium, cum qui bina« ^
tiones fpreuerit accufare,atque ibi tum palàm ab Ecclefiafte reprehcndi.
Chriftus hxc doccret, eiufmodi Ecclcfix facies nulla erat. Deindenó eftdat^^u'
di amp; foluendi poteftas,nifi conuenientibus in nomine Chrifti,eo^ certo
prfcûtibus ijs,quos fpiritus fandus cóöituit in Eccicfia paftores et Epifcopo^
ÔC Paulus nominat!m,hac poteftate fungi uoluit, congregatos in nomine
noftrilefu Chrifti ÔC fuo cum illis fpiritu prxfente, i. Corinth.5. Iam noftri rjifi^
tus impuri adhuc nimis funt,amp;fanè paruus numerus eorum, qui fefe penit^'/^oH
fto dediderunt,neq? licet per pacem publicam, arcere à conuentibus Ecclef'^ ^^/
probatos,quare in pubhcis Ecclefix conuentibus,ut hodie res ferèhabent, ^^
municatio publicitus exerceri non po£eft,nifi ubi Dominus eam gratiam (U^
maior totius DODuli nai-R.riim «-loo.fti-oi-iT oHnbsp;____„j»nbsp;..c

1 magiftratû, ad Chriftum pleno corde couertei _ ^^c
V 01 la non oatur^eceiie eit, ut qui plenius Chriftum receperût,
ÔC faluberrimum Chrifti inftitumm inter fefe reducant,ut quofctmœ
«icinos ud aha ranone coniundos habent, qui Chrifto nomen dederunt» ^quot;j^lî^'
ter libere moneant,cumc^ monitiones aliqui contemnere pergunt,eos
quam ipfi inter fe habent,ud ex uicinitatis,ud alias familiaritatis conforti®' ^ ^n^
nicpratione cognanonis atcpfamilix, utcontemptoresmonitionis déféraquot;^
Ecclefia illos fi pergant contemnere, rem ad communes totius Ecdefia^
deferat,ut Seilli nominetotius Ecdefixillos m oneantîamp;fipergant uerbum J^p^ci^
e,eos etiam excommuniccnt,uel illa ipfa Ecclefia,in qua noti tl'W

AHR* cÄP, xvitr;
[icatjQ ---'quot;'quot;quot;'quot;'jiL,quinouitnbtomnempötcftatcmmEcc!efia datamnbsp;^

fur^tcacos,furdos,atcj debiles,quam eo eijcere,De uera moderationeccil
aiitcß,^^ ^^^^ftica Diuus Auguftinus multa fcripfît contra Donatiftäs, pracipuUs
Huàtîinbsp;fîac dere in tertio contra Epiftolam Permcniani, qiio uirhic Dci

tleii^jP^^'^entiflime de corredione abftentionec^ malorum, qui in Ecclefîa eflè iugt;
dus q/' P''^cepit. fs locus hic maxime tempeftate nobis fîngulari diligentia Jegens'

QyP^^'P^ndendus ftierit,
nul]^ °, autem dum ad iuftam Ecclefî'ç cenfîiram nondum Uenirè datuf, proptcfca
•^^ntu ^^^atui- Euangdion,nulIus Chriftus, ut Anabaptifta blafphemant, com/
ipfe ^^ ï^ft fatana, Chriftum conantis ira rurfîis nobis eriperé, Chriftus fiquidem

adfiiit eledis, quibus cum carne uixit, amp; non fîne frudu ipfîs pradica/
excWfp^^^cn Ecdefîam habuit, in quam probati tantum admiflî, ÔC reliqui ab ca bd^^ri
Pr^jjjJ ^»ftcnt.Et nunquâ fanè Ecclefîa nô multos malos admixtos habuit, Ad hac
tainç f »1S quocç efl,qui nondû audierunt,aut certe nondum perceperunt. At/

feratur impuritasconucntuum,ubi uerbum pradicatur,quam Chri
Natn pvîr quoc^ tulerLmt,ccêna tamen communio, ut dixi, purior efte débet,
^Utîia^ quot;fîca ^ eorû qui palàm fe Chriftianos profitentur: de redemptione gra tia/
I^Mu^ç^'j^eo circa hanc,ut communionem Chrifti folenniter fandipercipiunt,ita
^^^An î iîmt^qui uita fua,fe exna hanc communionem eflè,manifcfto pro/
J ^abennbsp;baptifmo uolunt fucatos à ueris difcerftere,ftd prêter rationem,

H ^^^'on resnoftra,ut olim quando populus Ifrad, poft diutinam à Domino
^^^•^tu uerum Dei cultum reuocabatur,Vt ergo illinondenuo circimci/
. P'^brati ^^^ ab impijs circûcifî,ô(: mox ad impietatis cultum fuiffent educari, fed
^ilt;:knar'5JPefach,teftabanturiierc,fèadDominumreuerfbs,iitirthiftoriaRegtï,
Ns bapj.^ ^ lofchrjah legimus-Ita nulla ratio eft,rurfus bapti2ari,femd licet ab i«n
}îJcrç(}^^atos,âC ad impietatem educatos, audito Euangélio,fed CUi datum fucn't*
l^^ini ^^^ Euchariftiam habet,ut fidem teftctur citra AnabaptifinUm. Si enim
uere enâm Domino extitit per baptifmû cÔfecratus, quamli
^^Itui-baptifmum fufceperit.Neque enim praceptum ufpiam efl:, ut rcbapti/
?? ^^^ ope^ quot;^tisati funt à malis.Sed hoc hominum gcnus Anabâptifta,à Chrifto
donl^^'^^L^nta mundidefeccrunt, eoi^ hue ÔC alios pertrahere conàntur.

Chrifti bapdfino iterum atq? iterum p
^poteft 'quot;^'^^^^•^edde Anabâptifmo,ÔCbaptifmofuprà
rf^'Piendi f ^^^^ ligandi ÔC foluendi, hoc cft, ab Ecclefîa excludendi,ud in eam
u'^'iiUtî, jjJ^^e ab initto,fiue poft admiffa flagitia,fuprà J6,Clare autem hic nôtatur,
quot;l^^hoc elf Chrifti, hoc efl, ex fide in eum conuenientiumj effe poteftatem
co^ ^^^'quidnbsp;ccelorum,quia talium fpiritus Domini eft, ÔC uerbû eius,

oi^^^^ quot;^ul ^^ nomine Chrifti,hoc eft,freti Chrifto conueniunt, atc^ in un3
ïa '^Me ^^ quot;'^'quot;bra coalcfcunt, ÔC àpatre eodem fpiritu ÔC fide orant ÔC cxorant
uero promiffib, Quód fi duo cx Uobis confcnfèrint fuper terquot;
J^^it, fç^ L quacunque petierint,ÔCc.Simplicifli'me enim,uf Dominus hic pro/
di '^Pifatitibnbsp;dicit:Si duo ex uobis4d eft,excredentibus, ÔC in homine med

quot; itl'^'^abe^.^^^'^'Q.Uîecunq? pcderinr,utiq?àpatre, Etenim cum hi Chriftum me-
^'»Ud, qy gt; quot;mentem uera fide ad patrem in ccdis attollunt, rton poffunt otaté
nobquot;^ i^fggerit fpiritus Domini, quod fît iuxta rationem precandi
' t)ei ^^^ P'I^icriptam, ut in omnibus ÔC ante Omnia quaratur fandifîcatio
Q '^Um quot;catio regni eius. Sic autem orailtes non exorarent c Hic tamen
^^^ à adï'quot;quot;'^ Dominus de oranda uenia rjs,qui peccarunt. Hinc ergo priua
^monitionis ÔC abfolutionis frudus difcendus eft. Si nahcp côfentiant

TN E V A N G» HATTH-AEI
duo de uenia peccad ôi-anda,peccatum lîlud utrfq^ notum fît oportet, Bl
agnofcatur, Hîc ergo priuata peccati eius uel monitio, uel confcfîîo intercfquot;
oportet dam cum oratio uera dubitationem excludit impetrandi, necciîc eil ut ^
ter fratrem etiam de impetrata uenia confirmet,exhibendoc^ illi cam,fecurufn f
in Domino reddat, Verum autem ÔC illud eft,Dominum hic promilïïonem d^P^ -
cis extuldlê, ut doceret quàm probet ôifampledatur nos inipfoconfpirzreôC^ ^^
uenire,eti5 fî minimo numero fîmus : magis ergo illi placemus, fî plurimiint'^^'^
in iplb conipiremusjinnumerac^ in nomine eius potcrimus.

Time accedens Petrus ad eum,Luc,i7,) Lucas habet. Dominum iuffîflf
in nos fepties in die peccarit,amp; tories conuerfî^is ad nos fiicrit, dicens : Pcenit^t
remittere,uolens uric^ ut quotiefcuncp peccati fratrem pccniteret, ei codonare'^^j,
id^ non Iblum ex nobis,lèd fuo etiam nomine, Qiiid enim alioqui noftra ei^t . ^
donatiofSolui dC in cœlis oportet,quod Iblutum pronunriauerimus in terra
ptenariumautem numerum »Dominum uoluiflèfîgnifi'care quemlibet,relplt;''^. j
Jhptùs remits j^ic Petro data declarat,cum Dominus non uique fepties, led uf(^ feptuagies ^^Iv rj
retfdm, remittêdum fratribus,refpondit. Hinc uero immenfa Dei bonitas relucet, ^^^f uic
modo numero remittere iubeat peccantibusgt; fî peccad modo pœniteat, iquot;quot;^
ratam habiturus noftram remiftîonem,nbsp;, j/

Pcem'tenti W- Sed illud apudLucamtSicôuerfusfuerit ad tc,dfcens:Pœnitet me,probc an''^
mittitur» uertendû. Qui' enim illi peccatû remittatur, quod ipfè non remifèrit,hoc

catum non agnouerit,animo illud deteftansr Ergo fî pœniteat modo, quod^k^^
ueniam pcccaror orauerit,toties ÔC exorabit Deum fanè ÔC Petrum,ac quotqquot;quot;'^^ j.^/
emplo Petri Domino aufcultarint, benignitatemc^ eius atq? facilitatem uoj^^'^it
fcrre;fcd Antichriftianos Epifcopos non ita,i| enim fuas habent leges^fuum'?
tcnâi modum,ut nihil tamen remittant gratis. Verum citm cçtera omnia
ftopugnent,haudmirum eft,fîfi(ftas fuascondonationes magno uendant»
Éacilitate Domini alienifîimi.Sed hi nihil ad nos.

Ideo afîïmilatum eft regnum cœlorum homini,Matth,fôIus.) Hac paf^P®
Cere uult,cîemenrinîmum nos habere Dominum, quo in remittendis débité ^j.pj
fit faciiius,cuius clementiam Scfacilitatem debeamus imitari erga cóièruos, ^
vtic^ incomparabilem in nos experimur.Quod fî neglexerimus, haudquaq^'^
bis clementiam eius porro, fed intolerabilem porius iram expecSandam, ^^^ j^^n/
penitus remittens,cunda à nobis débita exigat, quo pado xternum nos in ê^jj^t^
nx carcere perire oportebit. Reliqua permitrimus ludendbus allegorifs.
autem quçrendbus fatis fît hinc difcere, cœleftem patre oranribus remitter^
nec^ quicquam prius requirere à nobis, quam ut pariter altjs quoq^ ex
dacondonemus. Qudd autem peculiariter uidetur loqui Chriftus de ini»quot;^ J^jj/
prie in nos admiflîs, cauflâm efle exiftimo, qudd tametfi illas uideri uelimu® .
nunquam remittere,uix tamen remittamus cas ex cordibus, nimirum ut eosH
fendcrant,pnftino apud nos loco habcremus, çque ut antea ad benefaciendti
propenfi. Manere nanc^ crebro maligna quxdam in animisiniuri* mcmon^^fff/
ïam Deus ueritas eft,nec poteft ferre fucum : quare fi non penitus expunt^a
dibus fuerit omnis acceptxinturiac memoria, non cft qudd commifibnim
*um gratiam ab ipfo fperemus,Sed qui uere perfuafus fuerit, qua pater
mus in nos dementia utif,is nullius memor iniurix eflè poterit, necp podus
habebit,quàm omni genere benignitatis,facihtatis ôC demendx, proximo« dOi»
reri.Stiprà etiam cap. fexto,in ilIud:Proindc fî remifèi iris hominibus errata H '
nihildiximusquodhucfaciaf,nbsp;^^f'

Tfa(5lum€ft,cumconfummafletIefus fermones hos^de/ SeCl.u
migrauit à Galiläa, ôC uenit in fines ludœa: trans lordanê,
ôi fecuts funt eum turb^ muIt^,ÔÎ fanauit eos ibi. Et accef
ferunt ad eum pharif^' tentantes eum,ôidicentes ei : Lkét
ne homini diuortm facerectim uxorefua, qualibetexcauf
facQui refpondens,att eis: An non legiftis, qudd is qui fe/

^^ ^^deferethomopatremSimatrem,S^adgiutinabituruxorifua:,ôîerunc
tQ 'f^^^ïnem unam.Itac^ tam non funt duo,fed una caro.Quod ergo Deus
tej jj^it.homo ne feparet. Dicunt ïlli: Cur ergo Moyfes îuffîtdarelibellura
ljj5^^ngt;acdîmittere eamCAit illis-.MofeS ad duritiam cordis ueftri permifit uo
S^o'/uxores ueftras, cseterum ab initio nó fuit fic. Dico autem uobis,
'Scónbsp;repudiauerit uxorem fuam,nifi ob ftuprum, 6C aliam duxetit,

lulterium.Et qui repudiatam duxerit, is adulterium committitt
gt;coïc^quot;^^quot;^^^^«lifcipulieius'. Si ad iftumnbsp;habet caufla hominis cum w seü.n

cesf^^^^ ®xpedit contrahere matrimonium.Qui dixit ilIis:Non omnes capa/
trisjj '^'^uiusdidi.fed q quibus datum eft.Suntenim eunuchi, quide ma/
fîc nati funt,amp; funteunuchi, qui fadi funt eunuchi ab hominibus,

eos. lefus uero ait eis : Sinite pueros, amp; ne prohibeatis eos ad me
eft enim regnum cœlorum.Et cum impófuiffeteismatiusjabqt

^'^wsaccedens.aitiliitMagifter bone, quid boni faciam, uthabeam Sf(?F.4,
»^Hs ^ ^'^^ftîamcQ^ai dixit ei,Cur me uocas bonumCnullus eft bonus, nifi
lef' ^peDeus.Quddfi uis ad uitâ ingredi.ferua mandata.Dicit illiiQuaC
^^ciejp ^^^dixit:Non facies homicidium, Noti committesadulterium,Non
'jiligçg^'^^^^.Non felfum dices teftimonium. Honora patrem matrem : 51
'^iunç^^^^'Kîum tuum,ut teipfum. Dicit illi adolefcens : Omnia ha;c feruaui
nçjj^^^tc mea,quid adhuc mihideeftcAit illilefusCSi uis perfedus efle.ua/
feq^^^^^ habes,8C da pauperibus,6£ habebis thefaurum in cœlo, ÔC ué

cœlorum.Et iterum dico uobis,facilius eft ca'
tranfire,quam diuitem in regnum Dei ingredi. Au/
'•^titü*^ quot;'S difcipuli expauerunt ualde, dicentes : Quis ergo poteft faluus
autem illos lefus, dixit iilis : Apud homines hoc impoflibile eft.
^^ autem omnia poffibilia funt»

TuncrefpondésPetrus.dîxîtci: Ecce nos reliquimus om m'a,^rectuiH'^ ^
tc,quid ergo erit nobisclefus autem dixit illi. Amen dico uobis, qudd uoS lt;]
fecuti efiis me, in rcgeneratione cum federit filius hominis in fcde mai^^i^^^j
fu^, fedebitisôduosfuper (èdcs duodecim, iudicantesduodccim tribus
Et omnis qui reliquerit domos,aut fratres,aut forores,autpatrê, aut
aut uxorem,aut fi ios^autagrospropter nomen meum,centuplum accip»^'^' ^
uit£ç xtemx figt;rtictur hxrcditatem.MuIti autem primi erunt nouiflîmi» ^
uiffîmi primi.

gîonem beneftctjs fiji's ui'fitare uolm't, ut ubic^ falutis radios ipafê^ ^^
turbx ergo cupide eos excipiebant,Phan'fxi uero fiio more adera^ ^
l'pfum tcntarcntSed fpedianda mira Dommi bonitas, eu quo ficc^ ^

quam pharifxi non mal/gno animo congrederentur, ipfetarnc^^^s
jjiu uciucuc faciebât,manfuerilîîme lemper eisre^ondit. Nec^ enim propte*''^
celanda erat ueritas bonos, aut prxdicanda non deccnnÏÏime.Ne igitur ÔC

clemusjquid mereatur aduerlariorum malignitas, ièd inagis quid deceat uerif^*^
Dei,S(: opus fit fandis.nbsp;■ -flquot; pf'

Caufla autem cur Pharifxi de diuortio potiflîmum DominS tcntarunt,
detur,qudd natura illud ut fccdum ÔC iniquum mens honeflior detefl:etur, ôC ^jj
men ipfum admilèrat.Ad fcripturam igitur illos remifit,Ô(: locum de libello rcF _ j,/ p
alio ex primo libro Mofcheh addudo,explicauit, unde huiufmodi argument»
Summre/ mirum duxir:Optime Deus condidit omnia, nec potefl: quicquam habere ^^^
fponftonis quàm fi ita habeat,ut efl; conditum ditrinitusJam qui fecit hominem, mareft'^-^i/
Chrißi.De Ih minam eos condidit, ÔC dixit: Propter hoc relinquet homo patrê ÔC matrem ? ^
hcllodîttortij. glutinabitur uxori fuac,eruntc^ duo in carnem unam,hoc efl:, amore uir uxo^^

mnibus praîferet,adhaerebitlt;ç 6i,ut uelut unus homo cenfeantur. (Nam Lu^
put uir,carouiri mulier eft.Ephef^5.) Qiiositacç adedDeuscôiunxit,utueIuf
homo habeantur,non debet homo feparare. Non igimr licebit marito repu^i^^^^
xorem, multo minus uxori uirum ob cauflam quamhbet. Ex eo
fcheh iuflît dare libellum repudrj,no colligittir, licere uxorem repudiare : fêquot; ''Jjîj,
ob duritiem cordis nolit illi commodum maritum exhibere,utdato libelle»
eam dimittat,quo illa poflît nubcre alij.Ne,fcilicet,duplici iniuria miferam ^^ pcrC
fie ipfe officium maritiillinegans,ôeprohibens fimul ne ab alio ipfunip^'^
poffit.nbsp;^qtii

Hinc fatis patet,apud pios nihil loci effe diuortio, cum ÔC maritus uxorem ta ^^^
carnem fuam diligit,8lt;: uxor ut caput fùum maritum obferuat,ut ncc^ iHe
haec mereatur repudium.At ubi impf) funt, ut xqua eft hodie cordium
tia,ita non minus miferis uxoribus per magiflratum oportebat confuli,quam
Nec^ enim minore,quàm Mofcheh poteftate, hac quidem in re fiingitu/^^^.^of^'
tus quilibet. Praeftaret«^ ut fine perpetuo cruciam uxorum, huiufinodi dur ^ ^^^
adulter! um dimittendo eascommitterent,quàm qudd prxter adulteriû»
tinuo,dum uxorem non ut uxorem habent,pcrpetrant, etiam perpetuam /^pf
carnifi'cinam.Id quod nimirum Chriflianorum Cxfàrum fàncta lex, quam ä»
nam,comprobat.Vfcuncp enim propter duritiam cordium maIorum,lexr^P
ta fuit ludxis, fàîutaris tamen hadenus ftiit, qudd ea periclitantibus alias
«xoribus fubueniebatur:quare eum gratia Dei ea ôe hodie magiftratus SC ^gjjcr^

nefe ^^ pcccaret contra hoc Chrifti dicfkira: (Jiios Delîs cóniunxit,
»ftüd'R 'nbsp;' Deus-, per didam legem illos fepararet. Ad h-_

tutîï q ^on feparer,contra répudiantes ftias uxores didum eft, non mâgiftra^
^^ a ^^arat,quàm animo iam (êparatam grauioripericulo eximit.Cer
'^^rdis d ^ curare, ut comode SC tranquille uiuatur: ft iam aliquorum obftac
^^ducernbsp;coniundis in matrimonio id liceat, non debet indignum

^P^^ infti tuit:nec^ credendum,qudd quicquâ Chri
'^'^linbsp;eorum,quç pater pra;cepit Jam duris corde ilîe praccpit,fî nollent ma

lijs, 01,3^ ^^^^^ uxores tradare,ut libertatem illis facerent libello repudi] nubendi
i^am illorum cordis duririam nunquam non damnauerit, qui ante
^uis r ^^^git diledionem mutuam. Chrifti ita^ refponfio hoc porius egit,
^quot;iiatiinbsp;ßbi placeret,peccari(ç fe immunem putaret, ft cinra cauflam legi

taitjç^'^'^tum ob cordis fui duririam, uxorem quam no poflet diligere, ÔC debebat
'eujti. Carnem fuam compledi,repudiaret. Animu igitur Chriftus hic adultcrtj
^ain jpfJ,®8ere uoluit,qui contra iura coniugtj ita auerfaretur uxorem, utpraftaret
^^■^narnbsp;manere coniundâ : legem autê repudij non damnauit, nec

j^esfuaquecontendendo iure repetentes cum iadura charitatis Chriftus
tamen non damnauit, qua ad reflituendum quod uriœ mali abftule
k Proij Pel'antur.

hic^?® expendatur, contra quos Chriftus illud ^ Homo non feparet,dixerife ^^gißi^'f^^
S'^'ftere t k quot;^^S^^ratu quacftio fuit,fed fî liceret homini, nempe marito, uxorê fîiâ nonfcpurat,
non r'quot;'^'P^'^P^^'quot; quâlibet cauftam, iuftam uel iniufiam. Ad hae refpondit, h^rmni
f '^at uv '^P^'quot;et:quare perinde illud accipere oportet,atc^ fî dixiflet : Homo non

uiolauitî fi enim rdidis parentibus uxori adharerede
Cu^^quot; fumme à marito oportet, grariâcç in oculis dus habere praci
th ^^^'^«•arinbsp;feparatio, in poriore parte fada eft,fîmulatcp odire

c ^^ Hali, cœperint,nempe in corde, magiflratus eximens odio ÔC fauitiaf
cS^fî^^os f innocentem,permittens illi diuortium, non fanè feparat à Deo
eftUt Up animo iam repudiatam 8C feparatam fèruat à periculo grauiori,con
qjaniJ'^Vquot;quot;^^^quot;^ Dominus iundâ uoluit, Interim autê adulterij retis
no ^ PoftS nnbsp;duritiâ cordis fui abiecit, Huit nequaquam adUerfatur,

Ut Ete*^-^quot;/^ fraudem prioris matrimonrj repudiatä duxerit,hoc intelligen/
tij'i'^Ublçg quot; ob alias quam ftuprum cauftas difll'dium inter coniuges oriatui^i
^Tc ï^r.Khnbsp;maritus, uel diuertat uxor,debent omnia tentari, quo recorv

caufla Paulus innuptam manere uult uxorem, qua à uiro
^qi^^^'bie nonrepulfam ex legitima cauffà,

repudiata hoc intelligi poflit,duo dare euincgt,prius/
^nbsp;no eflè ligató fratrem,ud fororem , fî coniunx propter fidê

luv ^^t tarn D^ ®^ rdigionê repudiata, certe nô eft ob ftuprû repudiata, ÔC

•^ih • u.- r Deinde cum Dominus marem ÔC fceminâ côdiderit hominê,
V^^^ fQj /eorfîm mulierem uoluerit uiuere,fed dixerit: Non eft bonû ha
Paulus ftatuit,unumquencp debere fuâuxorê,amp;:unamquancp

'ïabeafr^ gratum,ÔC nunquam peccatû habeatur,ut quilibet fuam,et:
at luum,Si ergo qui aut qua exiftat, cui nullus fît coniunx, côiugeni

illi concedere oportet.Siquidê effîci poflît, ut quiTqj eam, qua femél duxit,
aut fi fada difcefliîo fît,recipiat,amp; quaelibet ei, cui primû nupfit,adhxreat, aut
diflidio ad ipfum redeat,comendabilius eft,debêti:^ ad id conari ptj. Si autê
obiîiterit cordis duritia, 8C obilinato animo reconciiiarioncm nolit admittere, «
poterit ob idinfi^ingiuerbumDomini,unufquif($ fuam,imaquaec^ habeat fuu^'.

Omnino itac^ ei,qui xquiorem cauflam habet,iècundaE nuptiçcôcedend^\^ ^^
tiec^ admitdt adulterium, qui repulfam duxerit, poft:quam impetrari rccondh^j^
non quiuerit.Non enim ducit eam in fraudem prioris connubif, fed fiiicipit d^*^^^
dam.Iam certum efl:, hic tantum contra leuitatem nulla cauiîà repudiandi
Chrifiiim locutum,amp;: nulli ncceflârias,atcç laudatas diuinitus nuptias uoluiquot;^
gare.Qin'a fl:at firmum Dei uerbum:Non eft bonum hominiefl!èfoli. Lexdeni^^^
charitads,qua omnia merienda ÔC difpenfanda funt, qui ferat innocenti, ob
bitatcm alterius,neceflîtatem inijcipcccatiflam non eft datum omnibus, ut
cœlibes,tefte hic Chrifto.nbsp;^^

Porrd de eo,qui nulla digna caufla uxorem répudiât,nec^ ut recipiat, atcç ^l^Mi
rem decet,tradet,poteritperfuaderi,iudicium magiftratus pronunriabit, fî r^^P
cx ferendus fit,an fecus.Etfi ferendum ftatuat,necefle eft,ut ÔC ipfi quamlibet m y
ÔC corde duro,uxorem concedat,quia non eft bonum homini eftè foli,6«: wii^
rendain populo Dci fcortatio. Ergo medium hic nullum cft, tollat autconce^^^^
xorem,etiamfi cum admiflî mali non pœniteat, fîtc^ plane déplora tus. Nan^ j
los fadus eft reipublicx habere coniuges,quàm cœlibes, nifi natura inepd eften ^^^
coniugium.Alioqui quis dubitet cœhbatum eorum,plura daturum reipublilt;^^
mna, quàm coniugiumddem de uxore diuertente, ÔC reconciliationem refp^
ccnfendum eft,aut tollcnda ent,aut permittendum ut alteri nubat.
Cäußd nuptk Optandum igitur eft uotis omniû, ur magiftratus, cuius imperio externa o/quot;, ^ ^
Tum o- diuor fubiedafunt,diuortij cauftàm ,fî'cutôi:intotumnuptiarûnegotiûfîbi,iuftis^P -fii
tij non eß Ee/ legibus moderaturus,agnofcat diuixdtus demandatum. Nihil enim eft comoi ^^^
cleßaßicorü, quorundam iuris ÔC xqui maie confultorum, hanc cauflam ad iudices Ept^'^'f ^jat
fed magpa* duntaxat perdnere, ÔC faho falfîus. Capitale enim eft ÔC Dei ÔC optimorû
tus,nbsp;legibus adulterium, tum fxuitia ôC alix quocp diuortiorum cauflx pœna

uindicandx funt, qux omnia ab Epifcoporum oflî'cio exiftunt aliena, ôC ^of
proprie ad eos,qui gladium à Domino acceperuntDeinde ab ijs qui foris c^d t'f
tiffimum hxc proueniunt,qui item ad Epiicoporum iudicium non attinent. ^ 0
Epifcopi funt, ita habent ôC iudicia ÔC cauflâs .'Ad hxc longe abeft,ut
ad fe rapuerunt,id eorum eflè credatur.Non folum enim multa qux funt «^^^j-piaî
tus profani,fibi illi uendicarût,fed plurima eriam Chrifti, dum omne ferè in aquot;
fibi imperium ufurparunt,amp;: fidem fub fîias leges coegerunt.nbsp;j Ao^'

Magiftranis igitur Chriftianus fciat externa omnia fibi demandata, ut ad
am Dd publicamc^ honeftatem cûda inftituat,neque dedecere fe, quod Jf
in populo Dei fibi permifit Jdem ÔC nofter Deus eft,atque utinam tam fan^^^ ^giti/
blicx noftrx gubernarentur,utilla gubernata à Mofcheh fuit. Sanè fup^quot;^)^-
porum imperatores,quifidem noftram amplexifirere, mattimonij ÔC ài^ot^g^^i^
fas nequaquam à iudicrjs fuis aliénas duxerunt, ut teftantur de his eorum i^»
multis iànèlaiidatiflîmx.nbsp;r^tS^

lex digna re*nbsp;quorum poteftatefunt,coeuntes, ideft, patris ud aui,autproaui c pet'

ffoearl rent,quos tamen fi xquo longius differrent, magiftratus ad officium comP^^^f^
Quam legem eximie iândam Romanis olim fuiflè,teftatur ritulus de ritu mg^-
libro Pandedanim Iuris ciuilis ôC alijs quoœ libris Iuris ciuih's repetita. j
ne ÔC apud nos iândam haberi non folum ère iforet contrahenrium matritï'

cçfç^ J^t^ten^ fîbîjpfîs parum confulere poiTünt,....................... ....

nullos patriam poteftatem tanti effe atlt;^ apud nos oportebat,Inue
•^iciofijr^nbsp;legem diuino ÔC naturali iure fubnixâ commenta multo per/

'^tîïitianbsp;patrimonium indifîblubile ßu cUm id Uerbis de prafenti mas amp;

«t^e nubili contraxerint,etiâ nemine alio lcientc,uel eonfentient^
'^^Pluri^^quot;' Çei,dé audiendis parentibus irritam fecerunt, tran^redic^ docuerSti
iüüe^ infœlicitate innumera connubia,qua, fcilicet, amp; inconfulto ab imperia»
^iderynbsp;impie àcontemptoribus poteftatis patriae irrita ftierunt,fimefta red

Chriftianis adhuc tantopere arridere. lt;^Uod enim
^onfit^'^os Deus coniunxit,a:c.Chriftus refpondit de coiundis legitime, quic^
niatrimonio,munum homfneitilconueneruntDerepudionan^
^^'^»SCufponfa amp; interrogatus erat^ÔC refponfum hoc tuhtDeus ne fîbi qui
quot;^«cîj rati ' dimtaxat dieculg ieiunium,fiiiafamilias uouere infcio patre permilîti
quot;^'quot;.quot;ouiftèt,habere uoluit,amp;:,fcilicet,probet,uf ille incôfulto patre, patris
^quot;^irn il}nbsp;addicant fe conniibio alienis uiris, ut iam relido patre, una fînt

^^^^itio^Magna fanè uis errorife diutumi. Q,uód enim peftilens amp; impia hac
uit aliquot ièculis, cedere illi oportet ius diuinum, pariter ôC natura,
J^îîi ta^^j gentium iuftû confenfum. Et quod magis hiireris, cum pan-iam potèfta
î f faciant,ut nulla penitus promifîîo Deo uel homihibus àfilio uel fi^
^^^^habeatur,hancfolâ*quaiiulUamp;:plusrequiritconfîlifatcpcîrgt;
de patria poteftati plus detràhit,totam liquid? tollit, uoluntfirmani
f J^^'ntunbsp;non deterioraplacuertint.''Qui rede fapiunt, nunquam iiiß

0 ^ J '^.Çem Dei de honorandis parentibus grauiflîme uiolari, fî libei-i incon-^
^ lol^quot; matrimonia contrahant,eorucç promifta patriam poteftatem nun
pus poffènt,quamlibet

Iç*^ ^^recSed*^^*^'^^^ habent, quod non contineanir ÔC illistfpondeo me tibi uxo/

feipfum potdt poteftati eximere,cui
%iHnbsp;nemini quo^ licere patria fefe pofefUti fubducere,Slt;: alte

' Denicp illié nihil negottj exhibendum,qui contra hgc
«Orid '^de ÔC Hb^'® diuina,ÔC Papa legem diuinain arbitrati,nuptias iniuerunt.

po2na,ut eodem lib. Pandedarum, tit, de Sponfalifs, ÔC
^tiij r ' atamp;^i?^'.® legimus. Nam cum fumma debeat eflè inter coniuges con

parentîbas,8lt;: fine ullis arbitris fada, cum ea nihil ahud fît, quàm fponfîo cum
bo futud temporis,ut modo monui.Nec^ enim ah'a intercedebat promiffîo, q«^ ^^
fponfa côiugem effèci{fet,fed nullo refcindente lponfîonê,cum ducebatur fponi^
domum fponfî,nuptisEconfi'ciebantur, Sed quid c^ Homini Chriftiano quxuisp^quot;^
miflîo,qux modo non fîteontra Deû,faiic1a eft,nec minus iponfaIia,qux uocanO ^^
quodlibet aliud nuptiarû padû feruabit,quantû cum Deo licet. Cum autê opo«^
coniuges in unam carné redigi, hoc eft, fumma unirianimorû dC corpora co^JJ^^y
c1ione,quifquis fapit,remitti fîbi cupit,fî quid hic promifîflet temere,amp;: ei fefe
jr:ilfet,quem fîbi diuinitus deftinatû coniugem minime crederet. Debet igitu^
dem libertatiê ÔC alif s facere.Proinde fî pubhça lege permitteref certis ex caufîs co
didoni renatiare,ad eum ufcg diem, quo fponfa duceretur, ÔC folennem recip^quot;^^^
in ecclefia nuptiarû benedidionê,nulli fanè iniuria fieret, mulns autê confulcr^^^j
faluberrimejam eft Chriftianorû libertas, ut ex prxfcripto diledionis in omnii'
id ampledantur,quod maxime profuturum crediderint.

Praîtereaoperxpretium eflèt haud plures perfonas ab ineundo inter fe connu^^
arcere,quàm ud lexMofcheh lib.î,cap.i8.ud lex Cxfarum^qu« in Cod.hb.5.«fquot;
deinceftis ôC inutilibus nuptijs, item inftitutionibus lib.i. de nupttfs legitur, al ^
Dei nihil difcrepans. Sunt autem quas lex Cxfarum uetat in coniugium

Sororis filia,Neptis,Priiu'gna,Nouerca,Nurus, Socms, Fratris uxor, SC fo^'^'^l^L
ris.Hasamp;: lex Dei ducere prohibet, quare confobrinis 6e fi-atruelibus connut ^^
. inter fe contrabere Iicet,quicquid contra, leges Pontifi'cix ftatuerint Qiw's
neftatis hic maiorem rationem habeat Deo ipfo omnis honeftatis autore f C'J^/tó
gibus quanto plus rdpondent Cxfareanx Pontifi'ci)s, tanto certe eis apud
nos plufquam Pontifi'crjs oportebat deferri His profedo legibus receptis,
fandius nuptiae ficrent,ita poflent SC honeftiores 8C diuturniores perfiftere.

Porró ad conferuandum nuptias iam contradas,uix potentius aliud ficeret'^
filex depuniendisadulter^s,autDomini,autcerteConftantini Cxfaris,q«^ A^îj
Domini lege eadem eft,quia adulterium capite punit,reduceretur.llla Icgi^^^H ^^d
fcheh îo.Hxc C.ad legem Iuliam,de adultères ÔC ftupro. Quxpoftea quidet«
fione incoenobiû,quo ad adultéras immutata fuit,fèd prxter rationem. Q.quot;^ f
ab

ea caftitas expedanda fit,agente abfi^ uiro, qux iunda uiro libidini f^^^jj^nc^
Ad hxc uitacœnobitica inuentum hominum eft, qudd fua natura, tranfgrefquot;
mandatorum Dei promouet,non arcet.nbsp;pçT

Sedfunt quidam,indulgentiores xquo Chrifiiani,qui putant poena adulte^
Chriftum fublatam, cum addudx fibi mulierculx in adulterio deprehenfac ^oi
Nec ego te condemno,uade SC pofthac ne peccaueris.Item quod ad phan'ff^^f'
dlam adduxerant : Qui ueftrû immunis eft à peccato, prim us in illam lap^S jjoC
Sed hi non agnofcunt, quod Chriftus Pilato dixit : Regnum meum
Chrißus pa/ mundo.Quod ergo officij fui erat, ôe confidentes pharifxos peccatorum »quot;^^^ff»
nm dduherij nionuit,iubens eum,qui immunis eflèt àpeccato, primum in illam lapide^ i^^^^t
nS reuùcmu

ipfi ab omni peccato immunes eflènt,nulli omnino punirentur. Sic Se aduj^^^aJ'^
tatus ad refipiicentiam fuit,ne^ condemnari prohibuit, licet ipfe cam conde^^,^^
nolletquddnullapublicapoteftate fimgeretur,amp;: cum animis potius elcct^^fit
non corporibus nocenrium negotium haberet. Nequaquam igitur hinc ^f^^tcf^
legem de animaduertendo in adulteros colligipoteft.Regnû mundi,hoc ef^v
nam illam rempublicâ legibus Mofcheh, ÔC quibufcûc^ aîijs,ad publicäpac^
neftatê conftitutis Chriftus permifit, ÔC regni ccsIoru,regni fibi credeniiui^^

•^^com^ir'quot; ^^^ ' peccantibus,nihil nifî refipifcentia, ÄT ut fè mtxmtztiüei ho*

^'ftratu?quot;^^^nbsp;^quot;î^» P^»quot; 'nagifiTamm,fîiie alios cSntingÄ Ma

''«^afletî/rM^'quot;^nbsp;cognitionicommifîk funr,amp;feopus hïcprafi'xus, ut pu

i^r'^iturf ommodius,qitam fî capitale adulterium eftèt Nullaprofèdo pro
h prfnbsp;^ quot;Pquot;^'^ adulterium fuit; non prater

fiïerituindicatâ.Quih apud ueteres Get/
!nbsp;^«nt-adultera accifîs crinibus nudata, co^â pro

Uicum uerbere a«cbantunut
Vn.libeîlo defîtu, moribus. ÔCpopulis Germ?noriï. Hino
i-o qiT/, Prçièns erat,pauciflîma in tam numerofa gente adulteria erant, Pô
Stnbsp;^^^nbsp;neceflkrio diuortiuni

n.fï'^'ati,- ïïf'^' quinto,titulo de repudtjs, lex imperatorS Theodofn amp;: Và^ •
^ fa Snbsp;plurimuni laudatorum, qua cum ad aquitatem, ho^

^ç^'^^erari q, ' quot; PJ'^»^quot;!' quamuis infeufto, attamen neceflârio auxiIio,cupi/ '

f' lali'^^errer.v '^Penum aliquid molientem, ud filfîtaris crimine condemna fi cr Vdkn^

fill r^è ue,,!^' iepuîchrorum diifoIutorê,Si facris adibus aliquid fîibtt-ahentem, ttnmi.

^spv,/' 'quot;'«^iPiainlDlcienfprtTm immidiris mnIi«»rj'Hiic /r^.r^j ______ _ ' ■ -

^^ft^.'^'isue fi;;.7,7nbsp;aDaciore,uei p agiarium,uel äd contemptum

^oSf^^afper 'P'^ mfpiciente cum impudicis muheribus (quod maxime, efiätn

^»nt^ affidentê probauerit,
V quot;quot;'«eceflànam eipermitamus libertatê,amp;: cauflquot;as diflidrjlegi
? ^i'^Prlrel^^^^ fme daudetur^nec licebù d fine cauflîs apertius dt

^'to f ^^raneo^ numeratt Si marims uxorê probauerit, feignoranreud no^

SÏ^'ïetn a J S'nbsp;uxor repudiet maritil.amp;dotem ÔC propter nuptias

al, qu5nbsp;C^ente ei,qui iniuria à coniugio repdlitur, qui autê al/

daceî. ^nbsp;repudiarit, d cedit utrac^,ÔC licet uiro mox,fî «

diuoSTquot;, quot;nbsp;P®^^ annû,ne quis de proie dubitet.

yrtjj coliertio,indubie ad eos Etinet,q'ii coniugâ officio rdponderé

poftunt^

poflrurtt,ali'oqui quoniâ riuptixpropter form'cationê uitandam quaerufttuf.i.Co '
prudens di amans honeftatis magiftratus,fî quid tale inciderit,quo minus
lî oftîcio alter alteri adefle poflStdta rem attemperabit, ne cUi Occafio peccati opil^^
atur,ôlt;r unuiquifcp fuam uxorem,amp; unaquatcp maritum fuum habeat, non ad P^^^^
uocandam fed uitandam fornicadonem.Cumcç Icximperatorum Anaftafij ^^^^
rius Theodofif,poft priorem lata,repudium ex communi cófènlli, tam mariti q ^^^
mulieris,miffum,etiam citra aliquam prardidarum cauftàrum nulla pœna diê^^^/
iudicarit, ÔC mulieri poft annum iêcundas nuptias concefterit, multo minus S^^^jj/
bitur pius magiftratus iècundas nuptias poft diuortium concedere Hciuical^ ^
quo coniunx ad officia matrimonii inudlis reddita eft, De quo fuprà odâuo i
ftoria leprofi.nbsp;'

Incredibili fanè,hfc,ut ÔC in aîqs rebus caecitateperculîî fumus.A' legiomo^^
bri diuordo,poft quod iècundx nupdac permittantur, nemo eft, qui non abho ^^^
maxime,interim autem ad adulteria amp;:ftupra conniuetur,im6 arridetur, ^ P^'^àf
tur diuordailla Epiicopalia, prohibids iêeimdis nupttjs, qtribus'nihil aliud q^^
[cortado,at(5 omnispudicitix exterminium alitur etfouetur.Sic audias pfj
ritari quofdam contra connubia fâcrifi'corum, qui nulla in illis adulteria
indigne ferunt,fi tantum non habeant fuas. Expendant qui iudicium redi
an non prseftaret leges in re hac liorum principum,fànè religioforû, quic^ ^ ntJ^
tra Euangelion aut ipfi ftatuere uoluerunt, aut efa'am ab Epifcopis, qui tum
gis Euangelicae, non minus quàm pofteriores, tenaces, at(^ fèruantes, P^^'^ Lffy
îent fêqui, quàm Pontificias.Cum infi'dari nemo pofîît, has cum lege Dei p«g
lilas uero conuenire.nbsp;,

Vere orandus Deus eft,uthic ÔC in al^,noftris magiftratibus oculos aperia?g^
uidcripoflînt,quid fibi ôC licezt,ôC mandatum fit.Profedo respublica reftitw^ v
teft,nifi refprmatis dQmibus,hae reformari nequeunt,nifî recuperata fandifti'^j. j/
neftate connubij.Haec libuit hic ,commentari,non qudd de regno mundi,pr^^ ^^^z
ficium meum fim magnoperefolicitus,fed qudd experiar quotidie innum^fas
(cientiaspardmexcarnificari,partimpericlitari,ed qudd magiftratus noft«'^
qui Chriftianiftbi uidentur,pernicioàs Pontifi'cum de re hac leges,faluberriJ|^^^(j
■ Dei,ô(: Caefàrum legibus non praeferunt tantH,fcd etiâ contra has, obfèruare quot;
gunt.^ui fanè monendi funt,ab omnibus qui regnu Chriftiamant,ut «^'quot;/rtuo^
fcere,à Deo fè,non Pontificibus poteftatem accepiire,eoc^ fundionê eius ipf ^^^u

approbandarn. Cumq^ cauftàntur, fi diuortiîïita ÔC fècundas nuptias adm»^ ^^ft
fore ut plurima matrimonia difîbluerentur, qux modo firma confiftunt, rdp {3/
dum eis eft,fi uelint officio fqo fungi,amp;: animaduertere,ut par eft, in nüpt^*quot; ^^jtf/
crilegos,nequaquam hoc futurum.Nunc autem id fi'eri.quando adulteri cC ^ ■ uf/
rx ÔC impune agunt,amp; ad nuptias no compelluntur. Hinc certe aperitur
(ïmum ad quamlibet'Iibidincm oftium,prxfertim,cum nocentes rquot;ariti,uel ^
adulteris tantum fubftandx dare coguntur.quantû cogi poffent, fînbsp;jï»^

iâ eos repudiaffent. Si leges, quas memoraui, fequi magiftratus Uellet, ad^»
omnis indecens matrimoniorum diffolutio arcefetur, cum nunc mulds itio
trà peccetur. Adulteria enim non puniuntur,amp;: diuortia, qux ad fcortadon^ gfd

ut de hifce rebus inquirant latius, qtn'bus pie inquirentibus ueritas
haudquaquam occulet.Reuertamur nos ad uerba Domini, qux hic rdpoquot;
penfuri,quid Chriftianïs in his conccffum fît,aut interdidum.nbsp;^(l,

Quia igimr conftat Chrifti regnum non eflè de hoc mundo,dubium noquot; ^ ^^„^
liwffe his qux hic relpondit,Dominum,ut ÔC alias fblitus fuit,indicare tantquot;

prxienti docere hoc folum uoluit, ut fummam ex Dei infti
'^ifiob n coniuges coniundionê effe oportet, ita non licere repudiare uxorem,
feccare^nbsp;cauffam,eocp adulterium committerc,hoc eft,in coniugium

quamlibet cauffam dederint,ut maie illud foluatur, aut iblutum Ôuicunq} gt;
autem, quod ait: Quicunqj répudiauerit,uxorê ftiam* pudUuerit*
Dominididum accipiendum eft. Vxor autem, quid
Sua ipj ^^ 'ï^i nefciat,nimirum qux uiro fit iunda, ÔC officio uxoris inleruiat. Si
Poir'^nbsp;aliquo,uxor effè nequeat, aut certe ante diTceffèrit, ut repudiari

'^^'Ponfu ' quis non uideat ad talem hoc Chrifti refponfum non pertinere d ludxis
^icçb^ quot;OC datû fuit,qui licere fibi arbitrabantur,uxori,qux uere hoc erat quod
^'^^füm CLipiebatadhxrere,ob fo2ditatem,aut quamlibet aliam cauffam, fî
quot;^OtipQO? anialfet,repudium mittere.Quarcfiqua uxorem agere uel nolit.uel
uon intercedente adulterio,fiber pius maritus eft,nec^ hoc Domi/
fecundis arcetur. Quia non eftbonttm hominieffèfoli. Solusau/
'^^•quot;bolc dt,qudd uxore careat,qua uitarepoffetfornicationem. De correpta
Jnbsp;odauo nonnihil. Videat ergo Chriftianus fi uxore careat,

rit\ acciderit,5e tamen uxore opus habeat ad decenter LiiUendum,ut tànquot;
ducat,hoc cft, ad id ut innocente Deo uitam agat, cum nul/
, ^einde^ ^oniundâ,cerrus his Domini uerbis,nihil omnino huius fibiprohiberi.
tnbsp;' ^^ qua uxor fît, ÔC uxoris officio per omnia etiam fa/

i I f D uxorem,crimine lenocinij, qux ut adulterium punitur, reum
irl^^ice 'nbsp;«tulo ad legem I uliam,de adulterifs ÔC ftupro legim us, item

f^Urani'pquot;'ocodem;Nam fîfpesmarito effetfemd lapfam uxorem, cafte poftea
b ^^eaduTquot;®quot; condonaretpeccanim,amp;:tegeretmalum domusfuxr'Atfiita in/
d^nbsp;nifi domus cótaminatio, amp;:peffima alijs exempla ab ipià

^^quot;iejt £ ^^i'^uon modo à Chriftiano repudianda,ièd ÔC accufandafuerit, fi mo
al tio h ^xecrabile hoc flagitium animaduerteret.
cn^^' '^ihi/o ^ fiquet,de nullo fido,fed uero diuortio Dominû rdpodiffe, poft quod
ficl'^itiim rdebeat.Nam de tali fiierat rogatus, ut îtidxis fanè nullum aliud
hi diunbsp;gentibus, antequam commentum illud de

tu^'^^bis uSkEcclefiaftici obferuant, obrinuiffet. Vnde apud Romanos
Su 2°äutur:res tuas tibi habeto, res tuas tibi agito. Indubie igitur comen/
' Pontifi'cij ab omni coniugali communione diffoluunt, inter
Siio '^iconf .^°quot;^P^°bant,aeuinculum tamenconiugale uoluntpermanere, ut
e/ï^dnihl^ff-^quot;quot;^quot;^quot;'^'nbsp;diuortio nullam omnino cauffam dederût,

panter ad impudicitiam ôC fcortationem impellunt. His nihil patroci/
liatT^^^ irren^^^'^^^^ patrum quorundam uidentur niti. Etiam per fandos fxpe fi/
^^tïi^quot;^ ^^Iten?^'nbsp;pofïea incommoda adferant. Prxftiterat,ut alias

ïQg^^ hos.f^^'^^ ^^ bunc modum amplcxi,ipflnon ita perdite uiuerent. Sed mit/
iUs.roL^ quot;^quot;tas eft,Dominum hic de eo diuorrio refpondiffe, de quo fuerat
^iQ hoc erp^ ^quot;^em fuerat de eo,pofl quod utercp coniugum nouas nuptias ini
t ^^'^iferit ^ refponderit,Ö(: ipfum negans in altjs cafibus, commiffo adui/
quot; hanc ri Squot; poteft,repudiata adultéra,hcere aliam ducere.

ec i.Corinth.7.Muh'er alligata uiro efiipfo uiuente. De uxore cnim Apoftom»^^
quitur,aua id quod dicitur,e(re poteft atqj permittitur. Nam cui miftum repuo ^

eft,uxor eftè définit,eoq? ïam uiroinialligataeflèquipoffîtc Adhacgencralen^^^^j

iocismattimom] legem Paulus adducit,quam tamen ipfi!,apud Corinthios,in ,^^
non tenere affirmat,qui igitur hinc concludi poftît,recundas nuptias nulla om ^^^^
ratione admittendascNihilo Gonfiiltius,ec illud obtjciunt,fi diTcelTerit^n^pr^^
neat,aut reconcilietur uiro.Nam hic de ea loquitur, qua: uxor eflè poffi't SCp^ ^
tetunqua citra caufiàm iuftam ultro à uiro diuertit.Certehuiufinodi, cum inii ^^
marito dirceflèrit,iure ad eum iubetur redire,aut innupta manere,quo,rcihce^ ^^^
pellatur citius reconciliationem petere.Nam fî quis concédât hoc Pauli ^ci'
uniuerrale,is bC Chrifti hoc loco fentenriam de repudiandis adulteris faliam »-e
Porrd fî qua indigne diuertat,ne(ß adduci poflit ut redeat,frater nô ent ob li»quot;
probitatem ligatus,ducere^ poterit aliam, quia nô eft bonum homini effe lo ' ^^
Tum fi reuerlam ill5 ad fe fadi pcenitere incipiat,amp;: fortè uratur, opusc^ . L 0
rito,nubere fanèamp;ipfa in Domino poterit,quiafixum eft, unaquac^ ^^^TAocC'
habeat,amp;:c. Nullo enim unquam uel cafu uel peccato fieri poteft,ut quifqua a
candum cogatur, aut ad uitse integritatem aliqua commoditate priuetur, ii a ,
afpiret,quarc cuicunq^ datum non fuerit,pure extra coniugium uiuere,coniUb^i'c
ampledti debebit,quocunc|^ etiam,fuo uel alieno peccato,ab eo antea excidtf
fi magiftratus putet ab aliquo dolum malum admitti, dC praua exempla intr
puniat quod puniendum deprehenderit, modo citra hoc, ut ad periculum R^^jg/
quenquam cogat.Nam fi non prorfus tollat,quos peccare hic iudicauerit, le
te iUos paflus luerit,arcere eos à côiugio,fîne quo nequeunt bene uiuere,hau
quam poterit.nbsp;^.ft.Qi'* P

Multo uero adhuc ftultius obr|ciüt,quodhic fcquitur,Ô(: fupra excuflum
repudiatam duxerit,ÔLC.Nam ut Chriftus repudium hic tantum damnat, q»^ ^J/
quàm adulteri] caufla milTum ei fuerit, qua uelit amp; poflit uxor eflè, ita eum l
ultertj reum facit,qui ob aliam cauflâm,eolt;^ non îegitiibe repudiatam,talem ^
Qwi repudk* fraudcm,fciîicct,prioris connub^.Certum nan(^eft,Chriftum jj^i,^/
unt duxnit, jpg^ti loco cgiflè,ut leuem illam diuorti] fecilitatem,quam fîbi permifèrant ^^^^^co^
ftenderct elfe à uere pifs a!ienam,qui itmdos,fcilicet fè àDomino agnofcere ^
ardiffima fibi inuicem coniundione adharerent.Siueigitur iufte,fîue tnii» ^{e
diata aliqua ftierit,fî nulla ei fpes fît ad uirum priorem reuertendi, cupiat ati^^,^^
uiuere,marito(^ opushabear,ducens eam,haudquaquam peccabit.Certo c ^^jj-uo^
tius eft,Chriftum feruatorem, nulli omnino quamlibet peccatori id negaf -gfttif
ïuiflè autpotui{re,quo promoueri poffit, ad honeftatê pietatem. VtetJ^^^gj^i
repudiata aliqua fuerit,fî eam prior maritus recipere nolit,Chriftus
gare ei nuptias uoluit,cum ipfè tcftetur,non omnes effe capaces didi huiu^? g^pf?
homini,6t c.nuprijis liberum uiuere.Non erit ergo adulter,qui talem
adhuc alia ex Paulo ratione probaui, non poftè uniucrfàliter hanc fentequot;
h'gi.Et qui repiîdiatam duxerit.nbsp;., o/.if'''

Memores ergo fînt Chriftiant,ad quid fît connubium infHtutum,quoajp^^^2ttif'
nitati pugnet,ut ulla caufla illicitum habeatur, ^od diuina uoce bonum ^^
Uti connubium fanèlaudatum legimus. Necp eflè Chrifli uerba pratermi ^ r^
dodrina eius diuexanda, alioqui cum Änabaptiftis, ex eo: At ego lt;Mco
fiftaris maîo,damnabimus magiftramm, iulTuDei malo refiftentem,
qui patrem appellet in terra, qtrdd id Dominus prohibuerit, dC mufta ali *
inuehemus.Sped^da igitur fidei analogia eft, fpedandum quid ofîicJ» ^^juCf '
fjîedandum denic^ quid proprie in unoquoiç loco refpondere, ÔC
è quod nufquam re^^ondere ^ docere alfa potuerit, quàm quibus in om ta?

^^xeS^'^A^^ euitatem repudi) nulla légitima caulTa miflî j quod ea pietad dero/
gJpondilTe hic,extra dubium eft.

^■^adS^ nifi fumma neceflîtate compulfîpermittamus.Natura enim inuiV
'f^terceir quot;^Py Komanos,ab urbe condita,D.Uigefimo tertio anno,primum
Manbsp;ftedlitads caufla uxorê, Spurio Carbillio,ut meminit Vale

^thic Cb r nequaquam dementis inhareamus,fed cohfultis amp; locis aliis,
^^^oiîi 3nbsp;uidemus,perqiriramus,quid in unaquaq? re,primx Dei infti

^^ocl ^^•^quot;S'qtiod dus autor Deus fit,ipfecç iungat,.qui matrimonio cóueniunt.
cnbsp;inftitutum fandiftimorum Nonnorum ÔC Nonnarum hoc

aduerfi incidat, non poterit eos deferere,in ftatu, in quem ipfe
Mosç^!quot;^^auit,modoàfependeânt: deinde hinc charitatem alam: finanq^Deus
^î^^reanquot;'?'^^quot;^ coniunxit,utunus homo fint, rdidiscç parentibus fibiinuicê
h ^^feS^'Snbsp;maritus boni confiîlere, quamlibet Uxorem fibi Dominus

gt;iuge ^^ ^P^quot;'^quot; Dei,nemo fic accipiat, quafi negligendi fint parentes prse

à ^clufi tantum immifliirum intellexit, qui hadenus defiderium parentum M^rmdi
K - ^aftidir/?quot;^'quot;' coniugi ante omnia cortuiuere liberet, nó negledis quidê ideo^ ^^quot;tfi.
S'^'^Uodnbsp;confuetudine ipforum, confuetudini coniugis poftba^

taÏ quot;quot;^tóiVK deorfum,aftimos ÔC curas fUäs demittere oportet,qui ante fur
% CQ^.^nt'animis parentibus addidis, toticç ab ipfis pendentes. Si ergo tan^

lil ^'ÏTidi^!quot;^quot;quot;' ^^^ coniundio gt; fummopere cauere uterœ debet, quic/
^^'IvïcJ.q^^'T'parère poflît.nbsp;^

tin? peus coniunxit,homo hon fcparet.ad maritUrn proprié pertinere, di
tiÄ^eciinH.nbsp;feparare, quandocunc^ fecundum Deum feparatio con/

l^t^r '^oxi-^ perpetuo adhaerere,quamlibet fœdx aut fteiili,adt etia animi mor
Poft u quot; quot; ^ uxorem agere, përdiftîdlc difcipulis uidebatur,
V »«iLmIt repudtj,quxapud ludxos inualuerat. Nam ÔC apud gen/
difr^ L 'nbsp;quamlibet cauflkm repudiate. Secundum car/

^^ cutiï 'P,, ^ - ^fl'«fabantur,non contrahere matrimoniu,fi non pof/
«eilet,muifam uxorem repudiate^ Dominus atitem adlpiritumipfos

reuocans,amp; loquens de eo,quod uere bonum fît, ai'ebat : Non omnirs capac^^
eius di(Si,fed quibus datum eft.Quafi diceret:Sanèita res habet, bonum bomin^ ^
fet fîbeerum àconiugio uiuere,habetenim illud multas moldh'as,ac praterea a
net animum,ut necelFario terrena curet, quem prailiterat perpetuo immorari c
Ibbus.Olim fanè uiuent eledi fîmiles angelis,alieni à nupttjs, quam profedo u« ^^
optabile eflèt hic meditari.Sed eft: alia ratio uita pralèntis, inde cft quod Domin
dixit,bonum eflè cœlibatum, non omnes capiunt, fed Coli quibus peculiariter
tum fuerit.nbsp;■nbsp;a

Sunt nanc^ qui nuptîfs abftinent, quibus id tamen haud magnopere bonum
CocBdittt nempe qui corpore inepti ad cóniugium,uel mti, ud poftea fedi liintnbsp;Ig^

propter re* qui feipfos caftTarunt,hoc eft,cum mariti eflè poftent, ultro cœlibatum fibi
gnw» talorv, runt,idcç propter regnum coeîorum,ut,icilicetfoli gloria Dei propagande in»^^^
ant,6i: nulli peculiariter addidi miniftrent ad falutem omnibus,hocnbsp;S

proprie Domini fîint,ut ipfi fè per omnia approbent,fàndi corpore bC fpiritu,aû'' ^
reantc^ ei abfc^ ulla diftradione, id eft, omnino fpecimen quoddam futura twt^ ^^
cœleftis exhibcant.His demum bonum eft abfcp coniuge uiuere, quia datum
cft,SC propter regnum cœlorum ita uiuunt.Talem fè Paulus i. Corinth.
ftatur,ÔC adfîmilem ibi fœlicitatcm alios quoc^ hortatur, quo minore folicii^quot;^
eorum,quain mundo fîmt,Dominopolfint adharere,amp; mundo uere utftan^ju
non uterenmr,quolibet momento parari hinc ad Chriftum concedere, qua
bertate tantum,fèd prorfusfœîicitate qnid optabiliUs^Verum dC ibidem addit-
autem ad id quod uobis conducibileeft,dieo,non uri laqueum uobis infjciatn»^^^
Qiiid iam hoc aliud eft, quàm non omnes fîmt capaces huius dida fed quibus ^^^
eftîhis ergo folis confulo,ad has cœleftis uita dehtiasafpirare, reliquis aio,nbsp;^

fornicarionem uitandam,unufquifque uxorem fuam, ÔC unaqua^ maritutquot;
habeat.nbsp;fC

Probe ergo notandum eum demum cœlibatum Domino probari, qui P'^^P
gnum cœlorû fùfcipitur, id efl, quo expeditius ilîud quis uerbo ÔC epere
mouere,atque ad illud, pro una uxore uel marito ÔC paucis hberis,fèruire phquot;quot; ^^^
Vnde cœlibatus Nonnorum ÔC Nonnarum bonus eflè non poteft,

pter regnum cœtorum,hoc eft,ut Chriftus larius regnet, ÔC pluribus comuni 1
. r ... illum fufcipiunt,fèd fui tantum caufla: pars, quód eo aureoîam nefcio quam
^M ^^ß • * Deum emereri fe putant,8lt;: ad parandam fua anima falutem,ut loquunt^ '
tusMona/tt/ ^n,undo,hoc eft,neceffario fuorum minifterioquot;,habeant impedimena,poflïn^^j{t^
fuo arbitrio uiuere licentius.Pars, ut tranquilliorem corpori uitâ agant, ^^^^^f^fiii
citra proprium laborem ôC curam,unde fàginentur,fînt4 liberi erumnarum ^Q^â
bif,ö: abfc^ fblicitudine aliorum,uiuant tantum more Epicureorum fîbii^^^^'^^ijrf
hic regni cœlorum eft,cuius uis charitatê potiflimum exeritur,quç nihil fîquot;' y^epi^
tum falutem aliorum quaritrEt hac quidem fola Dei negoaafunr,propter 1

Nam ut tibi eo apud Deum aliquidmerearis,nuptias pofthabere,impi^^
Etenim Chrifti merito tum non fàris fiditur,S: pro eo quod ahas Deo
tur merces, quafî aliquid fît boni, quod fieri à nobis poffit, quód non Gt, ^ d^/
ipfius. Se ad hoc à nobis debitum. Etenim ex toto corde quifque Deun^quot;»^^^^
bet,eoc^ tons uiribus gloria ipfîus ftudere,fi iam id cœlÂattt potiflîmû po» J^j^fC
datum ei cœlibi uiuere,cur coniugio cœlibatum poftponeret,qui tonisnbsp;fi'^

debetc Aut quid mereatur,qui quod debet praftat, idcç nunquam plene ^^^^jpci^'
uirtute, fèd dono Dei îquot; Deinde carnalis tranquillitaris caufla cœlibanim W pii/
carnis cupiditas eft,qua non qua Dei,fèd propria cutis fîmt,curantur, ac ^^^^^ ^ot,
nus quàm caftratio propter regnum ccçlorum.ld uel eo probant,quod ^eg

fic Uita '. ^ Chrifti ÔC Euagehbn nemo anociirs impirgnat, Deinde probat
''^'»inia ''quot;Purior Sodomis, quod ne cccftbatum quidem quxrunt. Sed funt

'^quot;^hü ' quot;ïinus dih'genter perpeiidendum, quod Dominus ait: Non omnes NiJ» omnibus
«löu ömnbsp;fiintXed quibus datum eft.Hinc enim aperte concluditur, etiam ^^tum,

^^^•Nö • ^ bonum effe cœhbatum ,fed ijs tantum, quibtts eius fiieritdata facti!/
^OüereVSï^': erit noftri arbitrij,cœlibés uiuere, ac non ftultum modo cœhbatum
'lancß iu^piufn.Debet enim quif^ fua uocatione, fiioc^ donO effe cotentusi
éiiis fuïf î^^bbatum tuum, regnum cœlorum Deus promotum uolet, facultatê
i i^Ä ^r^^bit anim um.Si id noh faciat,ne diipliceas tibi, fed da operam ut fi^
^^liie h ? referre Abraham,litzaac, laacob, atcp alios, qui etiâ mariti Deo
^^'^Äus • quot; Epilcopos, quibus nihil debet effe pictate abfolutius, fpiritus
habere no dedignatur modo, ièd ferèpoftulat,nimirû ne calumniœ
ftab quot;r uerbum Dei Contemnatur.
^tat^çj.^^^uèmatrimonium à regno coelorum, hoc eft,uita Deodigna,Se fècu me*
^nia A ^pwdah'os propaganda, auocamenta non pauca, ficut uitx prxfèntis o*
^elio'e^^'^'^en fi cui id datum

non fit, ut abfcp coniuge uitam inftituat,quo Euan/
'^Qîlof^^^'^'tius poffit uiuere,ô: Uelit tamen contempto coniugio,fcpropter regnû
^^ufare, is nihil aliud faciet quàm fi quis cupiens celerrime aliquo profi/
^^Iqj^ç Srâué aliquod onus deportare debeat,comites tardiufculos, qui tamen fi/
f Poi*tando,humeros fuos fubmittere uelint,reî]'ciat, eo qudd uideat ne*
l^^^'ptQ^nbsp;^os tardius ingrediatur, eoq? reiedis illis, folus iter infti/

t 'P^ïLtenonere, non folum non citiUs quàm fi comités admifiO
J'^^ia f^.? tendebat,fed deficiens in itinere,prorfus eo non ueniat, quo fat ci
^ i p^^^^'âdmiflîs comitibus peruenire potuiffet. Etenim fî quis cui id no fît

jSilTa quot;°catione contempta, atc^ ideo ad Deum nequaquâ perueniet, ad quem
tegt^Q 'quot;^P'^ruenire poîuiffet,tametfi ab ea remofas aliquot, quo minus expe/
t'^^^^iusnbsp;inferuî]ffet,fentireoportuiffetNam cum matrimOnium rebus

^^iflîtîie Änbsp;obi]citur,öe fi quis maxime non labanir,indignis tamê rebus

lo^ ^^ ^Um ^ infinite prxftaret,uel quomodocScp ad Deum pcruenire,quàm omni/
it eaftr'^*^'^ peruenire,ita quibufcunc^ datum non eft,ut fe propter regnum cœ/
ah^ ^tat nçf ^î-' J® nuptix cozlibatln omnibus modis exiftunt prxferendx. Bonum
w ^'^^ibus'^ - Uxorem non tangere,fed ne cibum quidem fumere, atq; femd
^quot;^'ifîteriWnbsp;negotifs effe quàm alieniflîmum, nam eo perueniemus

tentaret Dominum qui cibo nollet uti,qudd is nonnihil à re
Uin •nbsp;precationes fandàc^ ftudia impediat,ut^ infideli dete/

Çler Per il j lt;=orporalem curam negligeret,eo qudd interim ab alîjs,que di
»ij'^olfç^j.Wefunt,eaauocet,itaxquetentabitDominû, maloc^exemploEcnbsp;'

(lofr »d jj^ gt;quot;'quot;uiPonet,planè impius ëC infidelis,quici5q? uxore abftinere uolue
'^Pettaquot;nbsp;autêpontifi'cix Caftitatis adfertores aiunt precibuä

'^^ttir unicuicp cœlibi uiuere, Chrifto contradicunt, qtii ira pro/
»^eff'^alri'^^^^^^^^^^P^^^® didihuius,ÖCc.Quin ifti etiam orant,ne cibo ne/
^oQtonbsp;onerariïquot;Imd cur dort oratione fua impétrant, ut fè*

eo j3°'quot;Pore,pIanèbeati fint,quôd effet adhuc prçftabih'usf'Fiddis enim o/
^Prà 84-n î^n ^quot;o animus orâtis certus fit fadurû ipfiim in gloriâ Dei.De
i quot; leprofi ab initio Jam Deus no uult omnes cœlibes uiuere,no
u^ibatus ad gloria Dei fa«'et,quare nec» omnibus pro eo orandum eft*

Simt praterea qui putentplimbus datum hoc donum, fed noUe éos
agnofcerejd tam abfurde dicunt, quàm lî dicerêt quempiam eximio ahquo,
atq? multum optato dono àprinCipei'amdonatûelTe,idtp doniin fua poteftate^^^^
habere, ncc^ l'd fcire tamen,aut agnofcere.Pio fîquidem,Slt;: ad regnum cœloi'un ^^
cato,nihiI prius,nihil optabîHus omnino contingere poteft, quàm quo ad i egquot; ^^ i
lorum officia promptior atc^ inftrudtior reddatur.Qiiare fî datû ipfî tueiit age^quot;: ^^ '

libi,ultroàconiugio tanquam à grauifîîmo onere abhorrebit. Non pauci qui ^^^

funt,qui hoc muneris donatos fefe falfoarbitrantur, qui autem id uerehabeat» ^
agnofcat tamen, nemo efl:,Sicut muhi funt, qui putant fe Chrifti fî'dem
non habent,nulli autem qui cum uere fidem eius habeant,id non purent, Q,quot;^
poteft eriam cupide edere,cui fameh'co tandem copia edendi facfîa eft,ita nonp ^^^
non fummo cum gaudio cœhbatum ampledi, cui contigerit uxore non
pus, Voiuntari igitur quifc^ Dei fefe dedat, paratus in eo munere gloria Dei
uire,quod pater iniiuixerit,amp; bene res habebit,tantum fua nemo quarat,aut i
tionem Dei licet humilemfaftidiatHadenus de ccelibatu,nbsp;, titf^

TuneobIarifuntcipueri,Mar,ic,Luc,i?,) Vtcunq,^fi-emantSCinlâniantco^^^^
hunc locum Anabaptifta, mihi eximiam gratia Dei pradicationem
detur, eoc| diUgenter adeô ab omnibus tribus Chrifti Hiftoriographi's, ptjc
Marco,amp; Luca eftcconfcriptus.Notet igitur Chriftianum pedusprimum,fiöSF ^^
ros Chrifto addudos uel apportatos fuifte,j6f t^« enim,id eft,infantes, uri ^^^
^ bef,crant. Vnde nihil eis à Chrifto petebant.illos adducêtcs,quàm utmanus ei^ ^^
' poneret,hoc eft,ceu Deo cófecraret,amp;: diuina bonitate orando pro ipfîs, pro
do redderet participes. îtacp liquet quicquid hic à domino his pueris, uel ^^^ f\C
uel damm fuit,promifllim ÔC datum ftiifte minuris piiclîis,etiamnum infantib
quis eaadultioribus uelit attribuere,nbsp;• - d/g^^

fjeinde perpendendum,qu6d dominus prapoftero difcipulorum ftudio
tus fuit,ut Marcus fcnbit,quo cupientes quieri eius conlùIere,tum ineptos
tes pueros,qui ab ipfb aliquid perciperent,prohibebant fîbi illos adduciVphquot;^ ^^ iiC
fànè gloria eius derogabant,Cum enim is fît,qui uenerft fèruare quod j^jid'^
de fè iùprà iS.tefîatus eft,proprie de pueris loquens ( nam hoc dido
ipfîs uoluit deterrere ) nullo fànè eft opus ufu rationis, nullis meritis,
ab ipfb percipiat,fèd tantum quod perierir, necp perijfîe fè infîcietureo^' ^jtî*
maxime pueri idonei funt,qui Dei grariam per ipfum recipiant, ÔC hac j.^cl^''
diimitas,qudd talium fe faluatorem exhibet.Hanc ergo Chrifti dignitatem P^ ^^^
riftîmam,difcipuli arcendo à confpedu eius pueros,imprudentes obfèurabaquot;
iure ipfîs indi'gnabatur,ac mox declarabat, Ut qtrid? à Marco ÔC Luca mem .pi
tam abeftè,ut ad fe pueri non attineant, aut regni fui non fînt parricipes, u^^
nemo quidem queat ingredi,nifî qui ipfum tanquam puer acceperit, hoc cngt;
li fua SÇfapienria ÔC iuftiria,infanri fîmilis fadus.

Tdtim eß re ^ Hinc iam illud eft,qudd dixiftè dominum, omnes tres memorant, Taliu'^ .^^.j^ff
gnum cxlorti eft regnum cœlorum.Non fanèadultorum tantû, qui, ut infantes, fefè hum'^ ^^pof
quod Anabaprifta contendunt.Hoc enim fenfu,ei quod dixeratfîbi infante^^uiit
tandos efTè,tanquam fîibiec'îa ratio minime cohareret. Hunc ergo fènfî'm ^pt«^
hoc habet;C^id facitis perpetuo ftulri difcipuli, prohibentes mihi adduci m ,
tanquam alienos à regno Dei, eoq? mihi Regi huius regni non adducendo-^pc^*

humana induflria, uel atatis erit, ut quis per me regno cœlorum donct^^ oÎ^'^^'a

ratiac^ patris C Faceflat igitur ftuitaifta ueftra laP^/c^
ci,aio enim non fblum horum effe regnum co^i'^^^^jt»^
nullum omnino regni huius fore participem, nifî infantibus his fîmilis ^^^^^^ qfquot;
ipfe nihil ud fapientia, uel iuftitia fîbi arrogans. Si enim feruator fum ^^

^UeuÏÜ^^ 'nbsp;fàpientes atcp iufti faluari adeó per fuarti ßpfentia SC iuftitiS

'^^ifTenfquot;^®quot;^ ^ abnegari ifta oporteat omnia, reddic^ eos, ac fi nihii huius ha
^'anè Dnbsp;arcetis à me infantes,qui iam Ulis uacui undicß exiftût. Sc fimt

'^'fet m quot; quot;quot; delidum primi Adam circa propriS culpa iftos perdere, qui no

pcrnicie effi'cacior,et donum peccato potêtius, ut feruare
Nihnbsp;propria uel cogitation? iuftidxcHxc hife tradat Paukis Rom.'?,

loïi,^ Ünbsp;reh'quu manet, dominum uoluiife eiTe amp; infantium regnû ccc/ ■

«■e regn Pronundare.Cumc^ obijciunt Anabaptfftx,fic ergo concludi,omniû fo«=
Öfnbsp;cœIorum,ô(: neminem maïum fijturum, cum omnes pueri primum fint.

^otiditi coelortim donentur,reipondemus iftud : Tah'um, referre illam animt
tieifçj^^quot;^^'quam infentes habent,ut nihil penitus fibi tribuant, ÖC gradx non ad/
quot;^odi rpquot;*^'^®^nbsp;moriuntur, illamt^ in fine uf^ rednent, omnes eiuO

benfits lt;^02lorum ciues exiftunt,atc^ ideo hinc in tempore rapiuntur, ne malida
Jnit^Q P'orum immutentur,qui uero hœdi funt, amp; uafa ir», ïj ut adolefcentes alios
-litn ^ quot;^quot;■mt,ita tales non perlèuerant, SC regni ccclorum redduntur extorres.

ab hoe dido,filt;: regno cœlorum,haudquaquam poffunt excludi,
'quot;^^deR^^^c'^ refen-i pér,,Talium, non poteft, quia Naduid tales effe poiïunti
^Sïçfç^ Ergo conditionem infantilis animi,fibi nihil arrogantis,nihil confidcn
^ °Pot'tet,quxdum adeft,regni cœlorum capacitas adeflEoq? confequitur
. '^'gretjA^'^tquot tales perlèuerant, regni cœlorum eftè participes, fiue pueri hinc
^quot;citate^nbsp;mentem adulti etiam redneant, non autem fi adolefcentes fim^

,qui à gratia Chrifti nullos nifi negatores eius reifcere pofïïimus, Ptteri i
nï^ertn/i^^nbsp;domino apportentur,hoc eft, in Ecclefiam eius offerâtur, ckfîm

fi!^^^ regn - ^^ ^quot;^quot;s fèueriores Chrifto,qui promifcue oblatos fibi pueros,
D^^'iuc/^^nbsp;à ie arceri eos indigne tulit,iul]itc^ eos

h f. '*lend r^ «yiuiicus «tuicpctuiitfc, rtivjut aicgmj tœiurum nequaquam
/nbsp;plures in puerili xrate hinc rapiantur, quos Chrifti be/

^ credêtibus,faluos fore nihil ambigo, fignificare iuxta bid
^n^^^sd ^nbsp;omnino hominum xtatem, regno cœlorum plu/

^^rela omnino in regnum Dei admittere oporteat,amp;: promifcue qui/
ld fignum, ôfeo illos in Ecclefiam recipere, quo ex inftitutione
Hu ^Htn-Anbsp;^olet inauguratio,quid quxfo Chrifto, uel regno eius

fidd aut charitads iadura : per bapufinum Chrifto ad/
^»quot;So m ^^nbsp;^^ prxceptö de baptifmo eorum inquiunt, im/

^ benedicite,nolite bapdzare, cû nec Chriftus eos baptizarit;
^wi^^saho eft baptifmus,tanquam res externa,quam ut de eo macnoperc
Ab tam P^'^'^^Pi^^t ' «nde ÔC Paulus negauit fe ad bapdzandum miffum,
quot;nbsp;uldmû, quod memorat dixifle Cl;rift3

quidquot;?^ docete omnes gentes, baptizantes, ÔCc, Voluit enim fignificare,
^^tos ad-K munens Apoftolici opus, Vnde et Chriftus nullos omninp,
H e oabaprizauit, Aduenerat enim ut regnû Dei,quod no eft baptifnuis^

Ut nec cfca aut potus,fcd iuftitia,6lt;: pax,amp;: gaudium in fpiritu fando rcffîtaeret,^® £
uelut alter Mofcheh circa elementa mundi occuparetUr. Satis habuit, paucis tfj.
cafle duo figna,quibus in ipfo communionem internos SC auipicaremur, SC aU P^^
catam cömprobaremus,rdiqua libera charitati permifît. De quo SC fuprà î, cit^^^
nemdi^Jutatiortisdebaptifîno,

Porrd ibi recepi me dic'iurum,an fide feruari infantes confitendum Gt, art afi'à
cognitiorte.Certum efl:,ut SC memorato loco dixi, infantium ut SC aliorum P«^quot;
falutem confliare cognitione Dei,ea enim uita xterna efl;,Ioan, 17» At fidê illaW ^^^
qua falutepercipiant infantes,fi fidê Paulino more accipere uoIuerimus,ac ^^^^^^
fcripturar,afFirmare haud licebit. Decimo nanc^ ad Rom, Fidem ex auditu e^e ^
bi praîdicati Paulus adferit, ad eumi^ modum omrtis ferè fcriptura de fide
Cum igitur uerbum pradicari infantes non audiant, fidem huiufinodi habere^^
Puer! ahf^ fi* poflunt. Porrd ex eo quôd infantes fide carent,nihil minus concluditur,qu3m
àe Deo pU/ quidam pUtant,ideo eos rton poflè Deo plaeere, aut fàrtdos eflè, loannes j-f^j
tent, Baptifta pradicatur ab utero repletus fuiflè ipiritu fando. Luc,i,fide fuiflfe P^^f^Sf
puer non pradicatur,ÔC magnus tamen apiïd dominû fuit. Ducit nanc^ Deus
ut cuic^ atati SC conditioni comodum efl;, Fides pradicare Dei gloriam at«^ \iJ
eflè debet per charitatem ; hac ut non funt infantium, quid fi etiam fidem
beant,ipiritu Dei nihilominus ad falutem fignatif*nbsp;, J//

Quod uero ex ultimo Mar.obijciunt, Qiii non crediderit, condemrtabitut^^^j^ff
cant fè eum locum nondum rede perpendiffe. Pramittitur nanc^ ibi mandag ^^^
.nbsp;ftijde pradicando Euangelio in uniuerfo orbe, ac tum fubijcitur; C^i credidC .

Ît' gt; !!. baptisatus fuerit, faluus erit, qui uero non crediderit, condemnabitur,quod ^
Tm y t ^^nbsp;per uos Euaugdio habuerit fi'dem, eam^ confeflTus ^fjißt

aemnmtur* baptifmum,fàluus erit;qui minus,condemnabit. Atq? ita ad eos, qui nort auoi^ ' - ^
Euangdion,fententia hac haudquaquam pertinet. Adeft itac^ dédis infantihquot;
ritusdomini, quo quantum ad ipfbrum atatemSC conditionem fatis eft,
îjdem cum adolefcunt, tempore à patre defînito,ad credendû Dei uerbo eos cx
fi'dec|5 ad falute perducit. Ii autem qui priufquam adolefcant, hinc migrant,
Chrifti funt,etiam apud ipfum eriint,at9 beati erunt, idc^ Dei cognitione bca ^^^
donati,quanquam iterum pro modo à patre conftituto,8C fi ut pradicari
quam audierint,ita nec^ fidem habere potuerintEtenim SC nobis fides, ped^ r^j-f,
Dei cognitione mutanda eft,hanc ergo in illis, infantuli ftatim ruditati
quid abfurdifEx gratia itac^ Dei,ÔC merito Chrifti etiam infantes beantur,

cffeda in fandis, ut SC uerbis ÔC fadis Deû hic glorificent, quç omnia adulte^^^ pilt;
At uero fi quis exeo,quod fuprà i8,dominus dixit; Si quis oftenderit «quot;quot;JgjpiJ^
fillis iftis,qui in me credunt,quod libens depueris atate etiam intelligo/coli^jjy
tet,pueris quo^ fidem eflè,necefle tamen erit,ut eam fidem aut intelligat, lat
illam m dominum fiduciam,qua nefcientes ab ipfo pendêt ab utero matris,ei
flati fpiritu, qua fanè fiducia, fi'dei rationem, ut alias hoc nomine fcript«^^ ^oit

tio implet,ut fuprà s.de fidei nomine ÔC ratione diftcrentes,declarauimus: an^^^.

tebit infantes è numero illorum paruorum,de quibus ibi dominus lo^^^^jj'^ id^^
te-Nam ex auditu nullam in Chriftum fidê habere,nifi miraculo poflunt. ^^-j^fa«)^
admonere operapretiû duxi,ut fcriptura modo, qui certiffîmus eft,de
tibusloquamur, neque cogamur friuola commenta amplcdi', qux alqs
fermonibus domini, quos in Ecdefîa loquimur, fidem derogent, SC calnn^ ^^ ß/
ueritatem anfam aduerfarffs pra^beant,ut ufu Ueniflè magnis uidemus. Scrlt;P
quidem adultis data,de adultis.item potiflimum ubicj loquitur, quare mifquot; efîgt;

tVilti fai^ wfantibus în illa tcftimonia leganmn Ad haec non ed, qudd cîrca illoquot;
tiiuijj^ ^^^^ miniftremus,uc adultorS, quare nulla quoc^ caufTa fuit, de ea nos
niftçjnbsp;Scriplîcautem de fâluteinfantium^ardâegregius ille Chrifti mi/

'liftoria^- acccdens,aitilIijMagifter bonéiMar.ïo.Luc.is,) Commodum hglt;:
Nbat, qu^ circa pueros gefta funt, fubieda eft. Oxemplo enim huius principis
^'quot;C)nninpueros,ideft, lîbi nihil quxrentes,amp;: per omnia à Dei bonitate

fut modeftius de fe i£fo fenriret.Nam uidebatur fîbi ille manda/
^fgaiij^^^e àpuero,eocç ÔC bonus elfe,à quo adhuc longe aberat. Cxterum non
Chriftus bonum eflè,quatenus cum patre unum erat, tantû gloriam bo/
f ^sernbsp;Deum moncbat transferendam. Nam Chriftus nOhdum, ut '

'^lutatil^ principi cognitus,fed tanquam hominê eximium, uoluithac ipfum
H.ççfjp'^^ quot;onorare ac demulcerej.

fè^'fquot;^ externa ôC humanâ mirantem, adl diuina reuocauit, atc^ tacite hio/
bonum ÔC perfedu, tametfî uideretur fîbi mandata Dei omnia iam
i'feçfçf ^'^iftimaret,fed porius folum Deum bonum, amp;:;omnis bonitatis autorem
^gnofquot;^ onrnis boni,fî quid ufpiam fuerit,gloria tranfcribenda eft. Hoc ut tan
i rj^'idiit^ e^^ ' deinde ei obiecit prxcepta legis, in quibus ceu fpeculo uideret, fe
Q '^'^tifidnbsp;putaret Ille autem qudd externo opere ea nOn fiiiflèt tranfgrd^

q ^ Ueriu'^^.^^ ait:omnia fîbi à puero feruata eflè. Ad quod refponfum fîmplicius,
ƒ JftucJigquot;®^^tuitus illum Dominus,dilcxitéum Jndubie propter hoc qualecun/
ci-®f^on ÏÏnbsp;^^ folidamc^ iuflitiânondum perueniflèt.Nam mihi

^^ îotn^^^^'^^uoniam rticerore aflèdus,no blafphemans ueritatem,abijt,Domin3
i!(( '^iffe quot;^iha,ipfum quantumuis in prxfens ineptum regno Dci,aptû poftea
ruftende ^^^^o animo,qui diuidat poflet cotemnere. Porrd ut in prxfens aperte
i^fjnbsp;adhuc ei ad perfediortem defîderari,ait; Vnû tibi deeft. Sec.

îiij^^adoj^r'^^^-'^guofco aliquid eflè,amp;: diligo te hoc nomine,qudd prxcepns Dci V««« ^«ic
«lenbsp;V ftudueris, ôC uel externe iuftus fueris, fèd ne hinc tibi placcas, U' deçrat,boc

^l'u ' tenî '^^eft,fons certe pietatis ôe iuftitix: uera nempe folidaqi in Deum fi
tç^^Ocajv ^^'Pfitmac omnia abncgans, totum Domino confècrcs, ad quamlibet
«I^jHqj^ otiem,ac quantumlibet duram paratus.Quod hinc uerum apparebit: lu
^ Cr Jj® P^^lt;^eptor,uri me uocas,ôe quidem uice Dei,ut quxcuriqß habes, uen
fyn -Honbsp;^^ cœIo,ae uenias,me lccuturL!s,fubla/

unum. Seid quidem maximum deeflè*
^ipt^^^ceot quot;^r^ ^^ Deum fiduciâ,fîne qua omnia alia nihil funt. Etenim mebo/
^îQ hnbsp;nemo bonus nifî foIus Deus: fî igitur bonus ego prx

^ç ^^';ft,quodDeoplenusfum,Se uerbûDeiannunrio,debes itac^ me
^iUs^^'^qüatJ, W cum non pofl]s,dedaras te nec Deû uere adhuc agnouifle,
Pe^quot;quot;*^ mandata eius,ut ribi uideris,obferuafi3,qui caput mandatomm
^'^iî^îûmnbsp;rimorem. Cxterum de thefàin-is in cœlo reconquot;

Nû^'^inum eft«,in ilIud.Ne reponatis uobis thefauros in terra. De ièquen
^e, Qitnbsp;ferenda j «s.îllud uende omnia qux habes, ÔC da pauperibus,

{•ropogP^^onaleprxceptûfuit, huic diuirifbliad probandum ipfum, àDo/
^^. Vt «ero omjiium çft fwa «endere, 5e pauperibus diftribuere,

didum efl: fuprà 9.in illud:Etpraeteriens lefus illinc,uidit hominê. De iuuandis P
peribus e.ab initio.

Cum audiflèt autem adolefcens eum fermonem. Mar.ic. Luc.iS,) Hoc
6C difceflli fuo,uocatus ad communionem regni Dei,probauit fe nec bonum
nedum perfedum à iuuentute fua, utcuhc^ß uideretur fîbi pracepta Dei obfet^^Jf ^^

lioqui ei multa poflèflîones,cum indubie tum non pauci egeni,amp;:pauci eon^^ L
tulatores fuerint^ProculdubiOjfî proximos,perinde atc^ feipfum dilexiflèt,
re ÔC ueritate,quantumuis multa eius pofl^eflîones imminuta tamê fuiflèftt ^y^^
haudquaquam uanum prouerbium eft:Omnis diues aut iniquus, aut hçres
Cui enim adfî^aquitas ôlt;:diledio,ei aurei etiam montes tandem confumentut'^j^
refî-igente charitate inter homines,ÔC tam multis egentibus. Vnde fi diuitibus n ^
la alia iniquitas imputari poCBt,hac certe obftridos fefe comprobant^quôd quot;on
partium tam hberalitcr,atcp uera diledio requirit.nbsp;^^

lefus autem dixit difcipulis fuis,Marci lo.Luca i8.) Apud Mafcu legimus-^ ^^
Dominus circunipexiflèt, ÔC dixiflèt,quàm diflîculter hi,qui pecunias habent''
gnum Dei intrabunt, ÔCdifcipuIifuper his uerbis eius obfttipifîènt, rurfum
Hlrj,quàm difficile efl: eos, qui fiduciâ habent in pecunijs, rcgnu Dei ingreói^ ^^^
declarauit per fe pecunias habere,non qbftare,quo minus ad regnum Dei,iû elf'
ram Chrifti fidem quis perueniat, ac fiduciam habere in pecunijs, id ita ji/
ôc: fidei in Chriftum pugnat,ut ignis aqua citius mifceri poffit, quàm confiaef
uittjs particeps fieri regni Dei'.Regnum fiquidem Dei nemo percipit,nifî qquot;' g])^
tiauerit ante omnibus qua poflidet,Luc.4.tum nihil etiam fibi hicnbsp;j

negare femetipfum oportet, fiiprà ilt;s. Quid iam fi'mile habet cum huiufmodi aij P
animus nitens diuitt)s.''Facihus ergo camdus multo per foramen acus, ani»^;^^

Fduct multat ingredietur.Sed quotufqui% èft,qui multas pecunias habeat,nec fidat efs^^'-
pecuntas hd^ fanè thefaurizaretilfis fibi in coelis,multisbenefaciens,ÔC mtiltasfiiaspecuniast^
bent^ecfidüt cas reddens.nbsp;ß

Verum utcunc^ habentes multas opes illis ferèfidant,eoc^
fi'cile modo,ut regnum Dei ingrediantur, id eft, Chrifto fe plena fi'de tradant
tamenfunt omnia p6ffibilia,is diuitibus aliam poteft mentem indere, ut SC oP ^
ftribuant,et uere fibi non iam operibus fidanr. Vnde nemo damnandus ob d^j^^fj/
nobis: poteft alios reddere Deus,qui modo diuitijs plus nimio addidi funt^^^V^jtj/
didit fuos.Sola blafphemia in fpiritû fàndû,peccatum eft,quod nec hic, nec ^/z
ro remittitur.Pro diuitibus igitur oranda eft,defperandû de eis, fî ueritatê ^j^u^
phement,non eft.Sed monendi fîmul funt,nihil aque noxium, atc^ terrenis^P
abundare.Illico enim fieri,ut animus eis addicatur,ÔCDeo nuntiûremitt^j.j^^p^
fuprà (f.in illud.'Ne reponatis uobis thefaUros,et reliqua eius capitis admod« tquot;

Tune refpondens Petrus,dixitei;Luca 18. Cum audiflèt tantum malum ^^^
bere diuitias, cogitauit, eximium igitur fit bonum oportet, diuitias abieci» J- ^ji/
rogauit,quid fibi ac collegis fuis expedandû eflèt, qui rdiquiflènt omnia» K ^ £gt;/
dit ergo Dominus,expedandum eis eflè, ut qui fe hic in humilitate fècuti tjjilt;

mnibus reh'dis,oh'm fimul fècum regnentfuper duodecim tribus Ifî-aêï,hoC ip0

uerfum populum Dei.Regenerationis ftatus, ÔC fî non pauca fcriptura loca ^^,
loqui uideantur,nimis tamen incognitusadhucEcclefi]sexiftit. Vnden^c j^o,
hunc locum nobis eflè fubobfcurum. Eoqj latius de his diflèrere alîjs p^^
modo ab analogia fidei non abludant . Nobis fatis fit, quantulumcunl^ ^^pu*

Z^T^J Chrifl:(,cum gloriofus orbem fudicamrus redierjt, fiitaru iïf,cirm re/
Apop^^J^'^Slorïam fimul cum Chrifto capite ftioregnabunt, tum hos duodecim
Jiifoj^. quotquotprxcipuiinprouehendohicDeiregnofijere (nequeenim
^•^rifti^ j P'^^'^^^^'-t^rwnOapparituros maieftadfuturi reculi,infigniores,ut règnï
^'^is^^ Telecliores,quippe qui Euangehf.fceptri huius regni, SC primaria
germanae tril)us Uhëlis hic reguntur,prafceilennores extiterint mitd^
^'^s quot;quot;^,^quot;quot;iChrifto,iam in cœlis regeneratione, nouat^ uitaexhibebunt
fini hiâ^^ uerbo firo illis promüerant. Haec ipforum dignitas SC gloria, dUodè
^^quot;^'^uos ipfis hic Chriftus promifit, haec illa iudiciaria poteftas, quâ
^'f^bu ^us Ifi-aël,totum nempe populum Dei, mm demum uere colledum iu
f ^Hnt^nbsp;principes agent.

accipere, quod nimirum Apoftoli
l^f^u j reliquos ludxos fint condemnaturi, de quo iudicio ilÏud quidem fti/
Regina Auftri rede accipitur. Athicpromira't fins Chriftus
JJ aliquid amp; auguftum,qua re non uidetur folum pro condemnadone, led
^citjjf^mis regno

accipiendum,quod iudicium hic illis pollicitus eft Deinde prx
•^luitfjor'^riftusiudicafurosduodecimtribuslfi-aè^nbsp;ludmrehiè

|,'^s.pQ^^^§inaAuftri,quosaitfurreduros,6Cgenerarionem illam condemnatu:» debciéici

liid^ nufqu5 legas duodecirn tribus Ifiaehpro malis duntaxat SC damnan/
^t^Çï^jj-'^ .^J^cipi.fed podus pro toto Dei populo,6C qiddem eledomm. Nam edam
L^Ï^'^d f5 3dultcra,qux eondemnanda fuit,tantum èxduabus tribubus confta/
Hic uç. tribus femel auecïx in terram Aftyriorum nunquam redierint.

^P^'incipatus Apoftolorum uidetur etiam in eoa'Domino fuprà u. Ïndi^«
I c quot;^ojiia quot; calumniantibus fada fua ludxis dicebacEtfi ego in Beelzebul eijcio
hoc 1eijciunt filij ueftrirpropterea ipfi ueftri iudices erurit, Quanquam
l ^'PfitmTnbsp;Apoftolorum iudicium Dominus minaretur, multo ianèrc

edam impiorum ludxorum erunt, fed quemadmodum piosiiidica;*
^^^'^tiatfon-nbsp;Euangelion iàtn uelut exhibentes, ita impijs fuam qudque

T'^'^rtend^ cum Chrifto cotra ipfos pronuntiahtes,tarito gloriofi'us,ÔC ma/
^^ ipfos r^'nbsp;maiore hic ui ipiritus Euangelion prxdicantes, ad pœnitengt;

^nprà^^quot;*quot; eledorum erit fimul cum Chrifto, ut regnare. ita SC iudicare. De
Üift ifi adf^' ^^ ' 'nbsp;furgent in iudicio, nonnihil, Veruntamen

duodecim fdfurum,qui laborauitplus omnibus, tamedt
J^tç Iqo atur menrio.Nam duodecim hic refpondit, igitur SC de ipforum
t^u-^^s etaf ^^^ prxfentiarum habuit, Porrd Mathias nô ludas proditor,qui'
éiV^'^'^nd •nbsp;inter duodecim ueros Apoftolos computatiis,

intdligamr,ficutóC annumeratus ipfis re ipfa
Iç^^terJ^^quot;^ Piene munere Apoftolico hingerentur.

eft «el parum habend fcripturas familiares, quàm utmultisde
çti^^^tc^ indnbsp;fcripturis, idem eftè, quod imperare, regnare, uel guber=*

c)Ïf—dilcuftione.Hxc enim propria iudicands, hoe cft, regcnds,
'quot;eguo Chnbsp;iudicium,quodfilio dari 7». Plalmo orat, accepit,

Et omnis qûît-elîqucrit domos aut fratres,Mar. 10, Luc.8.) Quia
Chrifti efle uolunt, hoc primum eft, ut pra eo atqj uerbo ipfius renuntient cun
quapoflîdent,omnibus etiam futura amp; meliora promittit Apoftolos quidem op^^
tuit hic aliorum antefignanos efte, atc^ primos in acie contra iâtanam in
regno Chrifti ftare, pofîtos ceu principes regni Dei in uniuerfa terra, iuxta ua ^^
nium Pfal. 45. ideo ÔC in regeneratione potiorem ipforum gloriâ fore pradicit; i
quaquam autem uel hic,uel in futuro aliquid boni defiderantibus ÔC altjs,
quicquam propter Chriftum ÔC Euangelion eius reliquerint: hic enim centup
hoc eft,mu!to plura,ut Lucas fcribit, etiam cum perfècutionibus, utin Marco
mus,recipient,ÔC in lèculo ftituro uitam aternam.nbsp;^

Porrd.centupla ifta,hoc eft,multo plura,quàm fîntrelida,animus eft,non cc^ ^^
plo modo,fed infi'nito maiore cum uoluptate modicis illis, quacuncp ad uitaquot;^ P^^^
îèntemin periecutione Dominus dederit, utens, quanrislibet tribulatiom'bns

Cognition? tanti habent ptj, ut ne uniuerfo quidem mundo mutare eam fufti^
quare non centupla tanmm,fed infînito plura,6C quidem in hoc tempore, ^^^^JJjo/
Iinquerepofl?nt,recepiflè le agnofcût,fîmul at^ Euangelion receperint.Inxta»M,^^j
niam timentibus Deum,nihil poteft boni deefle,ÔC ad^ciuntur, quibus wft^fy^j^^c
opus habet,omnia, quarentibus in primis regnû Dci ÔC iuftitiam eius, qnaquot;^
Chriftiani etiam domo exuIent,ÔC à neceftarijs fuis deiêrantur,rebusc^ praîl^nt
ipolientur,nihil unquam tamen eisdefîderatur, quorum ufîis ipfîs poilît H as
uel neceflarfus eflê.Qi«' enim pater iIlorû,ram benigneproipiciens omnibus ^P, J
ulla re eis commoda deftitui patereturc Verum interim tamendidicerût, ed^'^^d
cum Paulo,in quibus fîmt,contcnti eftè.Nouerunt humiles efte, nouerunt ^^
cellcre ubi(^,ÔC in omnibus inftituti funt, ÔC faturari ÔC cfurire,ÔC abundare cC p f
riam pati.Omnia poftuntper Chriftum,qui eos corroborat,Philip.4.

A M nmilceftregnuro cœîorum hpmi'ni
exqt primo flarim diluculo, ad conducendos oper^quot;^'^
uincam fuam.Conuentione autem fada cum op^^^^^ßi
finguîosdies denario^mifit eos in uincam fuâ. Et eg^''^
circiter horam tcrtiam,uiditah'os fiantes in foro o^^ç^^iu
illisdixit: lté ÔC uos in uincam, ÔCquodcuncçiuftutH *'^^.^^,/
dabo uobis.llii autem abierunt. Rurfum autem
ter fextam ÔCnonatn horam, amp; fedt nmiliter. Circa undeciraam uero
l'nuenit alios fiantes otiofos.ac dixit illis: Gur hic ftatis totum dîem otio»^ ß^
cuntei:Quia nemo nos conduxtt Dicft îllis:Abire amp; uos in uincam p'^jiî'
qqicquid fuerit iuflum.accipieds.Cum autem ucfpera fada effet, dici^r ^pi
nus uinesprocurator! fuo:Vocaopcran'os,amp; redde illis rncrcedem.
à poflremis ufcç ad prîmos.Et cum ueniflfcnr qui drca undecimam hof^

quod plusdTentacccpturi^amp;acceperuntipn quoq^ fingulidenarium
accepi(rcnt,murmurabantaduerfuspatremfamilias,dicentes: Hi n®quot;'^ „oU'
nam horam fuerunt in opere,amp; illos pares nobis fecifti, qui portauim^'^.^iiji^

ait mf c Hierofolyma,airumplit duodedm difcipulos fuos folus in scâ i-
quot;Pibüs fa 4 cönfcédimus Hierofolyma,amp; filius hominis tradetur prin/ ' '

^^''^'iix^Mrquot;'- '^quot;^quot;^'^^Iter ad fitiiftram in regno tuo.Refpottdensautem
I ^tifm ^nbsp;petitis.Pöteftis biberepoculû,quod ego bibiturus fu'-

' ^ baptifmate quo ego baptisbr, baptisabimim'.
^^^^ïititionbsp;amp; ad firtiftram meâ non eft meum dare fed

Ca^r'^f lt;J:cem,indignati funt de duobus fratribus.Iefus autê Uo/ M.4.
fuftt ö irnbsp;principes gentiij dominentur illis,ÓCqüi ma/

^Ï'^tet u^Ï quot;quot; ™3ntit1 eas.Non ita erit inter uos, fed quicûq; uólu/
^. r'^tüeft? rnbsp;tninifter. Si qui uöluerit inter uos primus

^ '^'^iaiftr ^ ^^^quot;quot;,s.Sicutfilius hominis n5 ucnit ut fibi tniniftraretUr, fed ur
fnbsp;daretanimam fuam redemptionem pro multis.

î rtîiâof Tquot;'^ T ^^^'^-Turba autem itictepabat eos ,üt taceretit.
anbsp;quot;^^abant, dicentestMiferere noftri domine fili Dauid. Et ftctie

t^ïutnait:Quid uultîs Ut faciam uobiscDicuntiIli:Domine,ut
îfc^itn Jr • Mifèrtus autem eorum lefus, tetigit oculos eorum,
^^ t fecepetutît óóiU illorUm,Ôj fecuti funt cum,

ört,V. ^^tis firel propohùo,amp;: fequens parabola, m hunc fenfum fibi côiuiv
^IfquÏÏ^s here£^^°'^»nquot;s,centupîum SC hic receptmos,SC in futuro uitx eterne
^'orrf î:^ïiquiSnbsp;^quot;ö,hoc eftjua Etiagdif cauffa!

^^ift«nt.Contt-auero quifibiïpfis nouiffimi fuerint,arqué
^^tis,fcdnbsp;^Pquot;^ primos, quo appareat,nihil prorfus d pro/

fcribit ; Non eft uoîentis aut curreiitis.fed miferentis Dei,amp; ut quis ad regn«quot;'quot;
uocetur, ÔC ut opcrapretiû in eo aliquod faciat.Hoc craflîoribus animis P^nitu ^
fixurus, bene longamçgt;arabolam fubiecit,cuius fî quis fîngulas partes ueJit exe4
ut faciunt,quos ludere fuis commêtis, quam certa Dei oracula docere magis
nihil aliudeffiiciet, quàm ut ab eo, quod hic docere Chriftus uoluit, ad hum^n^^^^
uenta animos abducat,Dominus enim nihil aliud ex ea docere uoluit, qiiam «
ram agnofcamüs irtâ propofîtionê:multi nouiffimi erunt primi, ÔC conna. fct n ^^
Muki uocat funt, ÔC pauci eledi,amp;: ex unacß,^ fola Dei bonitate per abnegatio
noftri ipforû omnia pefcnda,fidentes^ gratia ipfîus, plufquam petere
accepturos. Hunc ergo fî^atû fèrmonis huius agnofcamüs, nec^ amoueri ab a»
patiamur,amp;:conflabitnobisgermanushuîusparabolafenfirs.

Ergo perpendcndum,nullos in uineam ueniflè nifî uocatos, tum pri'mos p ^^-f
fuiflè cum patrefamflias,reiiquos fola ae-quitate SC eius gratia ft-etos, in uineam
fe operatum, amp; hos illis praelatos, tantundemc^ datum tjs, qui una duntaxat
opus fecerant,atc^ primis,id quod primos maie habuit. Hinc moncmur P
nultos uel qualitcrcunc^ in uineam domini uenire, nifî ab ipfo uocatos,quo^^j,
pietatis caro per fe uel cogitarcpoffît. Deinde mercenarios eflè omnes hypo^
nec^ nifî fua ipforum cauffa Deo feruire, ueros autê domini feruos pro iiiriki^^J^if
dem,fîmtdatq? in uineam fuam illos uocarit^îudijs uera pietatis
tamen prorfus cum ipfb pacifcentcs,fed tanquam gratuitum donum ample^^ ^^^
quicquid ille eis donarir.Hinc ôC praferûtur primis.dum numeratur merces, S ^^^
nihil ullis hominibus ex merito,fed omnia ex gratia Dei obueniunt. Aeq«aquot; _
ro,qui nouilfîmi Hencrunt,ac prope nihil opcratifunr,rjs quitotâis dier pona^
taflè fibi uidentur,ÔC acfi^um,quod perinde fit Deo ad fàluandum, fîue adfîn^^'F ^
fi'ue defint.Nemo quidem uere pfus non fcaulo operatur, fimulatc^ quot;eritate
«erit, propter opera tamen nihil rccipit,omnia grana Dei refert accepta.
hoc habetcos,qui ignorata Dei gratia, fuis operibusfuerint confi'fi, Sicut ''^ß-^fjC''
deas multos monachos ôC monachas, qui audeant dicere : fe Deum iuflum e
gaturos,fi ob cœlibatum,at£^ alia opera fua,non plus Euangelicis iftisnbsp;{ei^

tibus matrimonium,ucfcentifcus quibuslibet,ftatuta ab EccIefia,utloquunU^^'j-^j^
nia remittentibus,ôi.'c,rcceperint.Hinc ergo concludit dominus ut cceper^'
primos qui erant nouiffîmi,2C nouiffi'raos,qui primi, hoc eft, qui fibi ôC , ^ijfjs^^^
tores utdebantur, uere luftos ÔC diledos Dei : rurfiis peccatores, qui fîbi ^^^lO^'
cundum carnem iudicantibus habebantur iufti.Nam eflè quidem multos u
ad Ecclefîam Dei,fcilicet,amp; ftudium uera pieta«s,;quibufcuncp fanè ueritas
cata,5: uel in fpeciem accepta fiierit, fed paucos eledos, ut nimirum fynceta

•Deturtus non mnium fandiffîmi,hoc eft.primi. Qiiare feipfos à germana hic Chrifti

reéte, uel ue/ ducunr,qui per denarium diurnum fœlicitatê aternam uolunt intelIigi-H^^

Tiirid felicitds piimt non murmurant,quöd ea ôC alijs,quamlibet immeritis contingat.rNe»f^^cr
intelli^tur. efl-,qudd alij per eum,bona uitahuius illa temporari^ inteliigût, necp

Refpiciamus ergo nos ad ftatum huius fèrm
bonitate per abnegationem n^vftri expedanda;

nouS'aufi ftüflent.Hinc iam facile patet,iilud qiiöd tan
Aaniurquot; atc^ primis datum fuit, fic accipiendum, ut nihil ah'ud per id in/
m'^'tatis au^T ^quot;^i'^erces Deiproueniatnô iuxta modum operum,fèd ipfius
r'^cum Chf ftnbsp;quinihiloperum habent,utlatro^em

' quico.rÄ'''quot;^'''quot;quot;]'^^'^ quot;^'ientur habere fibi phirima, eö quod era/
H o.w 1nbsp;contingir.quare etiam nulhs uel priUs uel plus da

fi'^anturnbsp;^^^^ P^quot;'^quot;^ rei)cianmr,uere fadi nouifiimi, qui primi ftbi ui*

fopercilium, amp; inefFabilis Dei bonitas illo potiffîmum
bonitarlrl®^nbsp;habuitpaterfemilias cum uno ex primis, qui contra

^ operibus n'î'rf P^'bonitatem dare,amp; magni habere, qui gratià
Cn^'^^^o noSnbsp;fe«re,qui propnf s operibus fidant.

' Vnde^cum q quos memorat fados nouiflîmos, eledi
föna^^'üs QUnbsp;i]dem dedi hon fint,adnumcrati.

peftatem.anj'marctJn prçfentîarum autem,eaufîàm cur dc bis uerba feccriuT^ ^^
adfcrip{it.N3iter facientibus uerfus Hierofblyma domino, ÔC difcipulis ^iquot;^ y^u
difcipulos praccedente memorat illos fuifTe pauefadtos,at(^ fèquentes timuiW'^ ^
bie,quia dC ante indicarat,quae efTet à principibus facerdotum pafliirus. It^rui^
tur ratio fuit,ut COS pracmoneret. Coniblationem autem fîmul adiunxit, non lo
cxeo,quôdfîmulpr*dicebatfetertio dierefurredurum,fededam'qudd fecuü ^^
fcripmras, atcç ideo ex bona patris uoluntate afcendere fê, ut confümmarent
mnia qux fcripta funt per prophetas defilio hominis,teftabamr, iit Luc,

Cum fiiperioribus quoque pulchre hacc conueniebant,nempe rjs,qua de^^ ^^^
ione fui ferendat^ cruce,omnibus fcfè fubrjciendojâir notufîîmas hic amplcde^ ^^^

quo apud Deum primas partes confequamur, docuerat, Notandum uero ut hi^^
tro fupplicium adit, quod ante aliquodes fugerat, quia erat nunc hora huids.'P' ^^^
habent omnes fiIij Dei, patris uoluntatem ÔCdudum in omnibus ÔC ad
quuntur,

Tunc accelîit ad cum makr füiorum Zebedxi,Mar.io,) Marcus fcribit^'P ç^
lios Zebedxi hoe oraflc, fed quod ipfbrum inflindu mater orauit, non ab te ^^^
orafÏe dicuntur,quadquam fimul cum matre forfan amp; ipfî dominum oraucrifO
te ipfis dominus refpondit.Occafionem autem huius pctitionis accepifiè ifto® f ^g/
ex eo qudd Chriftus fliprà decimo nono promifêrat,fefïuros duodecim l^cum »
generatione fuper thronos duodecim, amp; iudicaturos omnem populum D^i'
autem temporale regnum hi cogitabSt dC quxrebant, rede refpondit hic dom ^^^
nefcire eos quid peterent, dC iterum ad cogitandam crucem, per quam Iblaiquot;
gnum Chrifti aditus patet,reuocauit,dicês:Nefciris quid petids,Temporalem ^^^
dignitatem petebant, quibus promiftà fpiritalis xtema, fed non nifi
perfircudoncm, percipienda, Nec^ enim potiores domino partes habere
bant,S(r conregnaturos cum Chrifto,commori quoc^ cum ipfb oportebar.R'^amp;^gj.j,
ergo an poftènt poculum bibere,quod ipfe erat bibitums, ÔC baptifmate
quo ipfê erat baptizandus, intelligens fupplicium quod ex patris àecteio et^ ^^^^
tre fibi paratum,aditurusJd enim perferre ipfum oportuit, ficut in
unumquencß conuiuarû,fuam oportebat uini portionê que fîbi à rege coutu*) ^
erat,exhaurire Jdem uocat amp; baptifma:fuit enim ceu mortalitatis ipfî ablutiquot;' ^gut
uitam cœleftem purgatio, Eadem metaphora ufus ÔC Lucx duodecimo fi-»^ ^fci^'
fùprà decimo adduxi,in illud;Ne arbitremini qudd uenerim ad mittcndumP j^ju

Porrd metaphora calicis in fcriptudsfi-equendfîtma eft in utram«^
unicuii^ aduerfa ÔC profpera Deus certo admenfus eft, bibets^ quif^nbsp;^ali^

nem,uelit fiolit.In malam partem,Pfâlmo undecimo.Spiritus tempeftadSjP^^p.,f)t»
cis eorum,ld eft,decreta ipfis ultio,amp;: diuinitus ordinata impietatis iplorquot;''^^
tiodnbonam, Pfal.i6.dominus forspards mex ÔC calicis mei,id eft,iplê qti^
dinata mihihxreditaseft.SicPfàlm.zj, Calixmeusfuperabundans,ide^f jt^finîf
mihi Deus tanquam meam fbrtem conmlit,redundant.Difcamus ergo
tum diuinitus uniciric^, quid quantum(^ ôC padatur quifc^ mali, ÔC
ÔC utrunc^ ex folo liberoq? Dei arbitrio prouenire: huic igitur nos
tamus,Deinde iterS animaduertamus, glorix Chrifti tum nos participcs^^itas'
èC tribulationum fuerimus, Pofiremo rurfus,titamp;: difcipulorum tarditas
ita ÔC domini ferentis ufc^ illos eluxit longanimitas ÔC benignitas, , lt;3/ in^^

Porrdid,omniacertoDeiarbitrioamp; bonaÔC mala omnibusdefîniri»*'
bili dilpenfatione obuenire, probat ôC hoc: Sedere ati dexteram ÔC
non eft meum dare,fêd ri's connnget,quibus paratum eft à patre meo, Pc^quot;

cfî,ac fî dixiflêt;federe mihi à dfxtris ÔC fîniôris,hoc cft,proxime,at^ P^^^^^ gld^

niodopetentijbus doftaréâiampôffim.
'^»^»ns Qufnbsp;definitum efl:, quibus illa coiingat. Per me quidem adims ad

f Chr^ r 1 difcipuli profecerint, adhuc tulit illos, donec redderet me-
quidetj, Snbsp;modefti» eos admonuit,idc^ ab exemplis,^: diuer/

principes gentiiim dominentur illilamp;c.Quafî dice/
SS^atibuc rnbsp;cœlorum,nihil debeds fimile habere cum principibus et

^^erit quot;quot;quot;'«sdifi fubiedis domfnanmr,aepoteftatem in eos exercet: par
hnbsp;omnibus uos fubijciaris ad femiendum.Nam ut ÔC alias mo/

cœlorum,qui ueni,n5 fanè ut mihi migt;
uTï'^^^amnbsp;alr)s,necß id officio leuiculo aliquo, fed anima meam

re indigna uobis perturbamini, mittite ideo utrique ftultos
fuh ' quo S J^^ ^ cœlorum affèdus, ÔC infenure fi'nguli fingulis annt^
F'^'^b in/^ demérebimini, eo ut mdiores ita ÔC maiores euadetis. Reliqua

eÇ'^ funS^quot;' Anaba^tiftx fèfe pofte probare,aIienum eflè à Chriftano, ut ma
les ° ^«od hïû'î-^^ poffe quenquam fimul, ÔC magiftratû fungi ÔC Chriftianum
»Hin ® qui Pinbsp;Dominus dixerit,uos autem non ficNon animaduerten vof

Ab^ô Wquot;quot; uoluntatê domini, magiftramm gertmt, nihil minds quàm do/ ßc,conL Z
Ch^ ni^xime,ôlt;: tanto pluribus,quant0 pluribusprxfuerint.Certe ÔC „J,a7tZ
aütoritatem in Eccleftjs habere uoluit,ÔC ipfi,ut fîbi obedi
Suek ^^tem Qnbsp;Verum quiaeo nibil fîbi, fed ifs tantum, quos rege/

îatç.'^fuierunt omnibus,dominari funt ncmini.
Dln.amp;^ftanf/«!*^/quot;^* quot;quot;^ adminiftrationercrum, quis Mofcheh unquam digni/

^ies ^CcenpV ^ lum mille feruiuit, qui mhfl, fcilicet, omnino fibi
fi'c n^^'^esà,,,, quot; ^»^quam, ut de feapud Dominum gîoriaretur, î. Mofch
'iintr^^^^^aTumnbsp;promoueret, ferèfupra uires ddiidauerit. Si

Subern J^^^^^ manuuin Domini,oues4î pafcux eius, ad ipuus uo/
•^Uii amp; rvf^'^Snbsp;{èmiat omnibus quos gùbemat .quot;Non

•^och ^^uo h^X^™ fungi,fed fîbi quxrere prxcdientiam ÔC poteftate, id de^
'^'nidivvnbsp;magis in hac generalitate

^^^^P^f^'quam ad folos Apoftolos id contrahere, ed quôd omniquot;
'^omim; ï ^^^««t'^on dominetur, habeatt^ fe pet omnia fecundum prx-

fusXticas aiïtc cum bppiâo appropînquaflèt, Hac fic accipio,qudd Lucas fitls i'*''^
buerit hanc hiftoriam, iit cx ea domini benignitas, SC in caco iïdei exemplum
bis commcndaremr, defcripfiffe. Tum etiam memorafle hac prope Hierîcho ac*^ j
diflè, caterum nonfuiftèfoIicitum,detempore, an dum oppidum ingrederetur
egrederetur ea gefta fînt, fîcut nullus quidem Euangeliftarum, huiulmodicifct^'^
ftanrias anxie perfecutus eft,quippe qui omnes in eo fuerint,ut lefum dominum
ftrum ex didis SC iàcfîisftiisoftenderent Chriftum feruatorem effe.Sic cuml^^^
thaus de duobus hic cçcis.quibus Chriftus uifum reftituit,memoret,Marcus ^^ .
cas fàtis habuerunt, Domini bonitatem ÔC uirtutem declarafïè in imo.Simiîe^'
prà habuimus nono.Miffîs igitur qua extra rationem funt negott} Euangelici?
ipiam peipcndamus.fn primis domini bonitatem ubique fefe exerentem, ob
ëC multa aded ipfum turba fequebanir.Mox fidem horum cacorum, qui licet à i^ j
bainerepiti,quoniam tamen urgebat eos non uulgaris necefïïtas,eompeicifê

ni clementiam puîlàbit, cum fènferit aliquam ncceflltare, opisc^'^rede incepeïit «
digere,ut fuprà fexto de precatione différentes, ôc alibi diximus : tum fidei
teftcm,falutationemiftam,FiîiDaLHd,dequafupràprimo,inillud;FiIijDauid» j

Abraham,^: fuprànono,in hiftoria cacorum.Poftremo,quöd fànari Domi^Sg^ ^^
(ccutifunt,Dcum glorifîcantes. Nam quotquot redemptionem Chrifii uere p^'''^^
pcrunt, feruatorêfiium non poflunt non fequi, atq? in omnibus gîorificare
qui ex fola fua graria,huc ipfos perduxit.

Rdiquahic notanda^ut de contadu domini,item admfrationeturba,5C ali^%
iufmodi, funt fuprà fapius iudicata. Porrd ex Marco, qui etia m nomen büiüs^
cxpreflit, nam de uno duntaxatillc memorat, apparet ipfum uulgo celebrem
fîcutille,de quo loannis nono.Etenim ÔChic mendicusamp;iflè defcribitur. Bartii^-^^ '
lïs uero perinde eft,atcp filius Timai, quod Marcus ipfc eft interpretatus. B^^ ^jjv
filium fignificat,ut fuprà ilt;5.didum. Denicß in eo, qudd palàm hunc ÔC alios
care ludai palfi fuenmt, argumento eft, legem dileclionis omnium primam tij ^^f/
fuiffe tum apud eos obliteratam, quantumuis ceremoniarum uellent uideri
iiantiffi'mi,quod illis Dominus identidem opprobrat. Ad hac pccuIiariter ilh® P. ^
ccptum fuit,ne quem egere inter fe paterentur.v.Mofcheh if.Sçd collapfa
poteft pietatis ÔC integritaris praterea confiftere.

Team appropitiquafFcnt Fïierofofyniiiâ,ÔCueniflèoj,Ç.
phaecad montem oI(uarum,tnnclefus mifit duos ^

os,dicens eis: Ite in caftellum quod cótra uoS eft, ^
inucniettsafinam alligatam.8C pullum d3 ca, folóit^^p^f/
ducite mihi. Et fi quts uobis aliquid dixerit, dicke: ^^^
ous his opus habet,« confeftim emittet eos. Hoc^'^ y
totum fä(ftum eft,ütadimp!eretur quod dicft«5fft P^^L^
phetam dicentem:Di'cite fiIiäcSion:Ecce rex tuus uenit tibi manfuetus. ^ (J/
rupcrafinam,«pullum fih'um fubiugalis.Euntesautem difcipuK,
cutpra^ceperat iilisIefus.Etadduxeruntaßnam amp; pullum, Kitnpoföd'^'^^j.^
per eos ueftimenta fua,6i eum fuper illa coIloearutPIarima autem
ueraoc ueftimenta fua in ui^Alft uero casdebani; ramos de arboribßS»^

quot;^quot;demiam columbas cm.,»uu
-p'nbsp;Domus mea domus deprecationw uocabifur. At uos

t^lo.gjp ^ unam latronum.Etacccflferunt ad eum c^damp;claudiintetn
qu^ fe eos. Et cum uîdiflent pn'ticipes fàcérdotum, ÔC fcriba mirabilia
»ndio^g^^^^ ^ ^^^^^^ clamantes m temploiSC dicentes-.Hps anna filio Dauid,
^ ' dixerunt ci : Audis quid ifti dicutçlefijs autem drdc eis-.Quid
oreîdfanriumladlentiû perfedfti laudemCEt reli'
^ , ' cxi^tè duicate in Bethaniam,K diuerfatus eft iliic.

L ^ku reuertens in duiratem,eniriit.Et euro uidifiet fîd arboretn unâ
ex/?^ ^^ eam,amp; nihtl inuéhît m ca,nifi folia tantum. Et ait illi: Nepoft/
■ 'Püli nafcaturin scternum.Etarefadaeftcotin'nuo ficns.Eceo uifo
Iç?'*quot;^quot; rmu.dicentcstQuoinodo condnuo cxarm't ficuscRefpondens
I f^l^^S'^'t eis: Amen dico uobis,« habucritis fidem, amp; non hîcfitaueritis,
^nbsp;accidit ficui/adetis,ucrum etiam fi monti huic dixetitfs,

tcraptum,acceflcrant adétim docehtem principes fàccr stMi
^ ^ itnbsp;popuii,dicentes: Qua autoritate hîcc fads:amp; quis tibi dedit

autem lefias,dixitefs: Intcrrogabo uos Ô£ego
f ^Pf'Ton,'dixeritis mihi, K ego uobis dicâ,qua autoritate ha;c facCamt
J^'^'cetîtçg^i^^'^nis undeerat,è cœîo,aa ex hominibus^ At illi cogitabâtapud

tj'^'^'Ptr'u hominibus,timctnus turbam.Qmnesenîm habcntloati
^nbsp;refpondentcs lefiî dixeruntî NVdmus. Aft illis ÔC ipfe.

r û'^'^kFr uideturcHomo habebat duos filios^Kaccedetisad prio^'^'^'^^
l,v '^ßea ^'quot;»«ade hodie opetarc in uinca mea.nieautem rerpondens,aft,No
ijfj'^'^^'^Jerrnbsp;'^ötus abrjcAccedettsautetn ad altcrutîî,dixit fîmi

iüfvquot;^^^ pra:cedcntuos in regnum Dd. Venit entra ad uos loannes
^Êtî^'^os a ^ crcdidiftis d, publtcani autem ôe raeretrices credidc/
cum uidiflèris,non fuiftis commotipœnitentia poftea, uè

Alîam parabolam audite.Homo quidam erat paterfamilias; qö« pîant^quot;'
uineam,8C fcpem drcundedit ei,amp; foditin ea torcuIar,Ô£ a:dificauit turrim»^
cauit eam agricoIis.acperegreprofedluseft.Cum autem tempus frutftuutu ap
propinqua{ret,miGt feruos fuos ad agricoIas,ut acdperent frutïlus ipfîuS.E^
oricokapprehenfîs feruiâ eius,alium ceciderunt,alium occidcrunt,aiiudi u^J
iapidauerunt.Iterum mifit alios feruos plures prioribus, SI fecerunt illis Citt^^
ter.Nouiffîme autem mißt ad eos filium fuum, dicens : Reuerebuntur ßlquot;^^
meum. Agricok autem uifo filio,dixeruntintra fe.Hiceft h^res,ueniteocc'd
museumiôCoccupemusha:rcditatem eius.Etapprehenfumeum.eieceruot^j
uineaamp;occiderunt.Cum èrgo uenerit dominus uineîE.quid faciet agricolïs'^,
lis C Aiunt illi; Mali cum fînt,malc perdet illos, Si uineâ fuam locabita^is
colis, qui reddent ei frudlum temporibus fuis.

Scä,7, Dixit illis îefu3,Nunquam legillis in fcripturis. Lapidem quem reprob^^l
runta:difîcantes,hic fadus eft id caputanguli. A domino fadum eO^böcß ^
mirabile in oculis noftrfscîdeo dico uobis, aufereturà uobis regnum
dabitur genri faciend frudus eius.Et qui ceciderit fuper lapidcm illum,^«'^^^
getur,fuper quem uero cccidcrit,contereteum. Et cum audiffent pritidp^^
cerdotum acpharifasi parabolas eius,cognouerunt quod de fedicerct.
rentes illi manus inqcercjtimueriît turbas, quoniam tanquam propheta^^
habebant Et refpondens lefus.trerum dixit eis per parabolas,amp;ait.nbsp;^

Vcas ante hanc hifton'am memorat, infîgne illud exempliï f^ßpfßde
tix in Zachaeo publicanorum principe amp; diuite. Qui accenfus j
rio uidendikfum ingrefTum iam,elt;: perambulantem Hiericho,^^^
dere eUm prae turba non pofret,ftatura pufdlus, in arborem afcet^^
comorum.E~ qua moxeum Dominus cum eo lod uenifIet,deuoC
addens oportere fe apud ipfum manere,qui feftinans ut iufTus ^j/
fccndit,Dominumc^ hofpitio gaudenter fufcepit,nequicq«am murmurantil^^^
mnibus,qudd apud hominem peccatorem diuertilfet. Qud autem appareret'5rjjî^
non fine cauffa ad hunc peccatorcm dinerriffet, dono utic^ fpiritu DomifJL^^i/
foit,ut fians Zachxus diceret Domino: Ecce dimidium bonorum meorum 0i/
ne do pauperibus, amp; fî quid aliquem defraudaui, reddo quadruplum. Cui ^^
nus refpondit,Hodie falus domui huic contigit,ed qudd ÔC ipfa filia fît Abrah^'j^uv
nit enim filius hominis,ÔCc.Egregieprofcdo huius non diuiris modo, CedSCP^C
canomm principis in munere fanè lucrofo conftituri conuerfîo, uerum cot^f' jAd

fipifcentiae.Primum cognofcendilefu defiderio accenfus fuit, per famam
ipfo,ô(: fpiritum pams n-ahentis ad filium. Sic primum omnium eft, audire ƒ ^-pu«
!ion,amp;: trahi à patre,immiflè» defiderio Chrifti per fpirimm.Mox quçreii« ào ^ jj/
fe largius multo,quàm aufus ille fiiiflet petere,exhibuit. Sic omnibus ufu ^'^Lx^if^
mul atque Chriftum quxrunt,exhibet enim ille ultro fe,^ multo, quamnbsp;'

aufîtpetere,benignius. Sed dum Chriftus fe holpitempcccatori offert, mur^ uf,
rehquiomne8,idindicar, mundi gratiam amitri, ut primum Chrifi^isie^
Q^nquam fanè infblens uidrîri oponuit, tanwm iuftirix adfertorem a ^gtn

'»ïedtcim,^quot; f ^^^ ^ ^^ laborabant, ut tamen morbum non agnofcebant,
^'Natîî n ? î^^ûicmam auerfabâtur.Einc uero ÔC ratio uitandi fcandali difcen^^
?»dfcrer° rnbsp;dominus ofrenderetotasturbas,titunumpeccatörempà^

Abrahx, qua- ut ueriftmile eft, Ethnicafuit,
T't^rorfotnfami Pubh'canorum fefe Ethnicis fimilem feed

^^^ notanda eftènt, pluries iâm annotata
S'^'^'feftand.lnbsp;P'quot;®?^ Hierofolyma eftènt,ae confeftim

«de ergafe codfirmaret, malos redderet inexcufabiles.
bi î ^ ^'fur Pompa,pIane£^ regia,fidefiderium ÔCapplaufus fpedes populi,ac mßkm h

\quot;»ödö humiliate ferui, tan^
iUs ' '^'^ininbsp;atc^ per humilitatem crucis ad gîorlam fuam ingredi.

^'tUs r'' ^RlowSa-quot;^*quot;^^''quot;^' exemple docuit, omnium iuxtaabie^
^^'îliy ^nbsp;infirmus fumme,a: fumme potens,afifidus ac eon

fCîctuuhabet:BxuIta ualde filia Tzion,iubila filia ferufcha/
• Nihil h^i^-r^ tibi,iuftus ec faluatus ipfe,pauper amp; ucdus afino, pidlocl?
Wi^'nbsp;^»^crepat, quod citauit Euangdifta, nifi qudd hxc duo, iuftus

^^«ïüis ^^^falutatus ingrcfllis Icrufalem fiiit, licet fimul
'otmleipfoquidem,nihil regium prxfe fercns, infidcnspauper

afîno,acre1i'qiTaquoc^ admodum deiedus amp;contemptus. HaûemsSCàlo^
addudum hoc uaricim'um legitur.Potro falUatum propheta fic Chriftum P^^ç^ |
ut Paulus diledum amp; ipfe iè omm' poteftate in cœlo 8C terra donatum, etenim ^^
morte feruatus eft,ut iam fiiis eam quoc^ deuicerit in ièmpiternum, Ebrai ad op
ferendam Mefiach fiio contra Go^ ÔC magog referunt.nbsp;-gl

Quod autem Euangelifta maniuetus habet, ubi propheta ^^^, id eft, P^^Pf^^o
afflidus,nihil diuerfitatis eft, nemo enim manflietus eft, nifi qui afiiiclionem ^
animo tolerat,atc^ ita fimul pauper exiftat. Ad hac non fuit Chriftus nifi cum
fiietudine pauper. Sedde hac ubce fiiprafiife, in illud beati pauperes fpiritu» eapj,^
Hoc ludai hic nadunt idem efîè quod lay.Nec^ illud uariat, quod
filius iugdlis* fta reddidit, Sedens fiiper afînam ÔC pullum filium fiibiugalis, firdutus förfan ^^^^
tam tum ledionem,idem enim eft, cum eo quod propheta dicit ,quot;Sediffe ^^P^ r^JfS;
pullumt^ afinarum,Porró pullum afinarum,more fcriptura, pro afînonbsp;'

enim cft illa prophetis familiariffima,qiia idê mutatis uocibus geminant. jj
quod noftripul um folent reddere, non pullum proprie fèd idoneum iam
ni iuuencum fîgnifîcat, utexludic.u. amp; alifs aliquot locis fatis liquet. Nofter^^^^
pro pullo filio afinarum,pullum filium fubiugalis pofuit, epitheto afina^^P^^a jj^
Sedit fuper fo abufus.Qiiofdam uero ÔC hoc torfit, quud nofler memorat Domino afinativp P/
hm pullm!nbsp;addudum,atc^ fiiper cos coliocatum:anxie igitur difputant in eo,qnC ^^^

do fèdcrit fuper utruc^.Sed non fedit Dorninus nifî fuper pullum,ut reliqui ^^^^^^
angelifta memorant cum propheta, licet fîmul afina fiierit Domino adduda, ^
iynecdöchc,quod Matrhaus fcribit,Domin um fediftè fiiper eos.nbsp;jjfj/

Porrd quomodo Chriftus rex T2ion,höc eft, Ecclefîa Dd, regni eledorti^^^j^j
decunq? illos fîbi Dominusaddiixerit,exiftat,uere iuftus, ÔC iuftificans j
in fe credêtes, didum fuprà eft cap.i.in illud: Ille qui dicitur Chriftus,cap.?d^ f
Pœniteat uoS,appropinqüauit enim regnum cœlorum,quarto in illud. Et ^ jo^
bat totam Galilaam, ubi ÔC prafens uaticinium addudum prolixius cft » ac
cis pluribus.lam ad quadam hiftoria huius fingulatim. Venerat ufq? BetphaS^^^^j,
Bethaniampedes,hoceft,proxitneIerufaIaim,actumdemum mittit pro jquot;quot;?
hoc fatis dedarauit,non corporis fîii caufla, fèd propter myfterium regni DÇ^ '
dentem afirto,ingredi urbem uoluiflè. Quod ÔC id comprobat, quód
fuper quem nemo hominum adhuc federat,eoc|? ad uehendum indubie P^'^t^gt^ef
modo.Simul tamen per haC indicafle uidetur,indomita etiam,ÔC qu^ ^'''^quot;^ilfcip^
tatfibi paritura omnia,fimul atcç uolueritNam hic afînus,pro quo miferat a ^^^^
los,aIiorum erat,Uerum ubi qui illic ftabant audierunt ipfum eo opus fi^^^^^juf 0«
nuo pcrmifèrunt Jd quod difcipulis,quos miferat,forepradixerar, ut ÔC in«^quot;
illum ligatum,quàm primum in uicum fuiffent ingrefli.nbsp;j^acO

Cum ergo his declarauit fu? poteftati omnia fubieda, ôC fî quid uelit fib^ ^ ^d
quamlibet uel id per fe ferox atc^ indomitum fit, ud alt) répugnent, fîbi
cefturum ÔC morigerum fiiturum, non inepte gentium populum intelligas n
nullas antea Dei leges expertum,qucm ÔC fi fupedlitionum adfertores fib» r^^jjoii
deuindum,femper pro uiribus conati fint, Apoftoli tamê Domino per En^^^^jg il»
adduxerunt,fubditumt^ reddiderunt. Vt enim non fit allegoria, eft tamen
eo fimilitudo,ac tacita quadam parabola adumbrata. Verum mcûcp hxc na
certum eft, in his Dominum fuam potendam ac diuinitatem maniefeftar^*
Iuiffe,quo minus defe,cumpauló póft cum peccatoriijus reputatus
retur,ddperarent.Qua profedo ÔC nobis fidem in ipfum confîrmare deben^
fcentes,ei ÔC in humilitate omnia tum cognita,tum fubieda fuifte. . it^'^,

Porró quod quidam per caftelium,unde afinum ligatû Dominus adduci
fit,lerufalem intelligunt,pratcjr rationem faciunt,cum nufquam alias tanta ^nl/

''^^'cuni rÏÏ'ï^ uocatam hic àDomino, quócl in uicum eftèt redigcnda ; nec^ enim
qu// Puluerem redadafmt, funditus excifa. Multo magis friuolum eft,
^^^'''gnific^'^ ^^ eo, qudd iilud xmlygurt uel *«T't»'«:vTi,Latine,cón-a,uerfum legen/
m iquot; ^ docuerunfi lerüfalem Apoftolis fore aduerfariam, amp; ita prardi/
f comnbsp;temper pradicatoribusaduerfetur. Plulquam fvigi/

^^atiir Erp funt,Ô£: Chriftianis fugienda, ut quibus fcriptura autoritas Iabe=
fjgó defiij,nbsp;eontrà, nó plus eft,quàm fî ante uos interprétés uerriftènt. Vel

ligatum adducere.Etenim plures extra urbem ha
aP'^ib.dç ^I^M^^s memorat: quarum aliquotpoftea rex Agrippa muro ein/
d ^«^pofii ^^nbsp;difcipuhChrifti ueftimenta fua fuper

^^^^■^boruti^^^f'^®quot;^'quot;quot;^' fuper eum colloGarimt,qudd alrj fuas ueftcs,altj fi-on/
'tiantnbsp;fternebant, quôd cum ramis palmarû ei obuiam ingenri nu/

e quot;^t C}'*^^ Hierolblyma ad feftû uenerant, qudd turba pracedentes 3C lequen

^^cQamp;^f' benedidus quiuenit in nomine Domini, atcp cum sternen fugt;
ii^nbsp;ommbus,qua uidcrant,uirtunbus,utid peftimePha/ t^^ .[J^

UtX^ ^UodTquot;quot;^ futura iua gloria, ad quam per crucem parabat ingredi, fpe/

quot;ero iiïa,Hos anna filio DauiUamp;c.ex Pfalmo ny.ftimpta fliir,ubiita
^ quot;UiV L^^ninr P^^^^entem Domini pompam propn'ereipondentia.Lapidem rc
ea in Q^yïquot;eantes,fadus eft in caput anguli. A^ Domino fadum eft iftud, eft
«Iii; ^i-o nquot; noftns.Hac dies quam fedt Dominus, extdtemus SClatemur in
nv^^'^'finnnbsp;Domine^daiamprofperitatc, Benedidus

C^-Hm. f^^ ngt;?^t!?n,hoc eft, Ana Adonai hofciah na, ana Adonai hatî^di^
bearnbsp;ÏÏ P^tet,quód hoe nofter habet,Hos anna filio Dauid, comprecatia

^ fal ^quot;'quot;i^i-Qnafi dicerêt,Hadenus uartjs tyrannis preftï fumus, nilcnbsp;• v

iti ' dçn quot;ero dc profperitas huic noftro regt, qui in nomine Domini, hoc
•Hirt^is Btii^^'^aduenit,fauenunc,iimadCfalua,qiri habitas
^ir ^^'■»s nofr ^ MarcumîBenedidum quod uenit regnû in nomine Do/
Uolei L)auid.Et apudLucam,Paxin coelo,amp; gloria in altiflîmis: quo fi/
«ft ici ^quot;^itatic f ^ demum in cœlis ueram hominibus pacem donatam,6C di/
liï^'^'^alui^f eftlilfifl-e.Ergo Hos anna,à Gracis pro Hofchiah na, fcriptu

regnum Chrifti,quod fblum in nomine Dei ue/
^^nc?qu ^ fatana merent,in hoc folo falus,profperitas,bcnedidio,pax
fiimus,quando Dominum noftrum lefum Chriflum uera fi'de
^^tçfnbsp;jmorte fua nos fatana tyrannide liberauit, qui fpiritum iuftiria de/

lö^^^P'etUfy^ Peccatis omnibus nos purgaturus, ÔC folida iuftiria patrisq? uolim=«
Sp? quot;^'fatis u ^quot;em filfj ÔC haredes Dei fumus in aternû.De quibus in pau/

'.'JJ^andû,quôd Lucas fcribit,pratere3 in ha^ompa accidilTe. Netini
ompeda lerufalê fleuifTe fuper eam,atqj diafle; Si cognouifTes amp;

T N E V A N G. H A T T H AE' ï
ÔC qui'deitt in ifto die tuo, quae ad pacetn tuam ÔCe. Vide ineffabilém ChrM
in perituros. iudxos amorem,qui in fumme hoc gloriofo triumpho lachrimaseï ^
tudit. Huiufmodi autem cogitadone uerifîmile eft pedus Demini exxftuaife : ^
uenio tibi d filia Tzion ÔC lerufalem rex tuus ÔC faluator,ut tibi prophetf tui pi'^ ^^
xerunt, fed pauper ôC humilis, ideo contemnis me à quo folo iuftitiam dC uitam
cipere poftès.O utinam ôC tu cognouilfes, qux ad pacem tuâ, fcilicet, facerent. quot;
ita ftuperes in malum tuum. Et id quidem in ifto die tuo,cum te ad cognofcenû^

liantcm, diés falutis ÔC uifitationis tux tibi ortus eft,quod ex uita atcg docîwquot;?
totqß prxclaris uirtutibus pridem debuerafi agnofcere.Sed dterc^ quaterc^inif
Nûc ifta ablcondita funt ab oculis tuis, ideo infanis ÔC fxuis contra me, dabist? ^
neci,quem cum his turbis regem ÔC faluatorê tuû debebas ardentilïïmis anim'®
cipere. Hinc autem non diu poft eueniet,ut circundata ab hoftibus ac pdft
infœlicitatis exempla tandêexcindaris funditus,occifîs filî|s tuis, atq? eucrßs aa ^
omnibus xdifictjs mis, ut ne lapis quidê fuper lapidé relinquatur. Qux indici^
mala ideo fuper te uenient,qudd non agnoueris tepus uifitationis tux hoc
in quo te gratia patris per me uifîtauit,atc^ ad falutem tuam benigne uocauit ^ 1

Atqj ita uidetur uero magis confonum,ut iftam Domini orationê, fî cognô«' .
ettuecc .in optandi forma legamus,quàm cû reticentia,ut fîjbaudias illud,cui'a .
probe enim.cohxret,fî ÔC tu in hoc quidem die tuo cognouiires,qux ad pacequot;' Ko
fubaudifaciunt, autpertinent : alioqui ÔC aliquid fubaudire oportet, quod ^^^
(cognouiflês)refpondeat Ad hxc fauet huic ledioni,ÔC quod fubneditur: Nô^J^/
tem abfcondita funt,ÔCc. id eft non cognofcis qux ad pacem tuam facerent, cf^
ptarim te cognolcere.

_ Et cum intrai^tHierofolyma cômota eft.) Et hxc ad gloriam Chrifti
quot;'^quot;'J^S^O'^Poftde eieclis negotiatoribus è templo nofter narrat,
acceffifte ad cum cxcos ÔC claudos in templo quibus fanitatem contulit. Sic^'t %
Icipulorum eius atcp puerorum in templo illa acclamario:Hos anna filio Dau^^'
quam cum indignarentut principes facerdotum atc^ fcribx, ÔC peterent ab «P^ '
illos maeparet,tanquam indigna ipfo hxc acclamatio eflêt,refpondit iîh's:«!J^^jc,
fcribir,D^tco uobis,qudd fi hi tacuerint, mox lapides clamabunt. Quo figquot; toi''
Ldpîâes tU) aduemfte iam tempus,quo fe Chriftum prxdicari pater ftatuiftet, coc^ nulla i«
ttiAhm» fc autoritate prohîberi,adeô,utcitiusîapides preconium fuû cantaturi eamp;nU 9 ^^
ut illudpoirettaceri.Hinc monemur,cum uifum patri fuerit,tum demum Chi»
prxdicari fœlicitet,SC quidem inuicftc,ut nulla id ui prohiberi poffit.nbsp;'A 0

Apud Matthxum Iegimus,cum principes facerdotû dixiftent ci: Audis qi'W
. . dicuntrquafi uero no deberet eas acclamationes ferre,refpondifîè-eis:Quj.d

mm cr laac ego laudor pater laudatur,Dei eft omnis ifta gloria,qui me ianTtandê
mm, fomrg eft,ut per omnê terram nomê;ipfius admirabile celebretur,totuscçofb's ^^
des eius fuper cœlos ufc^ attollat,de quo pfal.g. canit.Iâ hxc pr?dicatio per
ÔCmtannbus fimiles ( ipfî enim nihil loquentur, fed loquetur in eis omniajl', ^i/
pati-is)perficietur,huius interim ceu fpecimen quoddam,ferte hafce puerorn
fcipulorum meorum uoces. Nihilfalfum nihil me indignum dicunt.Cîcteftïquot; ^jiy

Ita legitur;Ex ore irifantium ÔC ladêtium fundafti uirtutê propter aduerfaiïOf^^^r/

mm f«ndatur,cû illa inuida çwndis hoftibus Dei prxdicatione euulgatti^'^^^pt^^

fimiliuquot; a quot;'n ^ hofceluda-os fortiflîmc inin'de cx ore mamp;nti pue
V^nbsp;Chnftum Deus per orbe pra/

ino ^quot;quot;^^»fle multo glori'ofîus exaltatusfuit,quàm cum hoftes ifti l'gnomi'/

uero dgt;C cofracfhis eft hoftis SC ultor (àtan cimi omni
^^ onin h ^omnis ilH uis QC potentia adimitur,regnante Cliri

tjtfç]*: ö^idui Lioieraaierere.
S^^^ilTet?^ exijtèciuitate in Bethaniam,Mar.ii.) Marcus habett Cû circum/
ri ^quot;^.NÏÏquot;nbsp;tempus eftet uefpertinum, egrefllis eft Bethaniam cum duo/

queretur,eoc^ fèfe cófirmarct.Nam fcribit Lucas in fine ii.capitis:Do^»
f ^tiit oîi;!^ interdiu in tcmplo,nodu uero exiens diuerfabatur in monte,qui uOcà
dBethania monti oliuarum adharebat. Relidtis ergo illic dt
p'îe alHg indulgerent,ipfe in monte cum paare agebat.Die quidê dum pro/
d ^'^ir potuir,rua omniapofthabuit,noctu cum docêdi nulla cfTet oppor
c ^ pluk proximos demerendi,àpatre fibi orando robur petebat,qud rurfus
h^? ^eo n ^ «^ffi'cacius cómodaret.Difcamus ergo dC nos hinc, crebro colloquia
?^^fes Vnbsp;preces petere, omnia tamen faliïti fratrum promouenda poik

i. amp; '^tfal, ^^ precatione 8gt;C feceftu ad precandum,fuprà 6,dC 14.
1 ^'^Qrunquot;^ templum Dci,amp;:ciecif,Mar.u. Lu.i?.) Etiam hac expulßonene/.
ff'^^'^acîîar'^iï'^P^® mirificefanèuirtutê fuam declarauit. Quôd fadum ideohoê biesfmndié
fi'^quot;quot;o^olvnnbsp;^^ Marco liquet, poftridie quàm infîdens afîno

o lie? a'quot; fîbifceiicia comprecanribus ingreftus fuiftet, à domino ge
geji ^ ^tthao Se Llica narratum fît, quafî in ipfb die illius magnifici in-
-^'^re.acT^ *nbsp;cap.^.idem ud fîmile mcmoret, nô aufîm pro-»

quot;quot;'^quot;quot;ofos ordinis rerum à domino geftarum fuiffe Euangeîiftas ui^

. ^^ pietat • magis fîmile, quàm idem uideatur. Verum ut hac per fe ad nego/
j^Silicçj jif faciunt,ita fîne iadura pietaris ignorantur. Nos magis expenda/
effentnbsp;tenipîo ludai emebant ÔC ucndebant atq; ncgotiabantur,infti

uidetur, ad promouenda facrifîcia, quo in promptu quifq?
innbsp;inueniret, amp; tempUs adhuc efl:èt,quo externus ille cultus uige

lip^^'^'qu fä'nen intolerabilia fuifte^poftquärn in ijs quaftum imprj faceret.

Unt beneficentiam pra facrifi'crjs, ÔC fui cognirioncm pra holocauftis
tr?^^ ^ Je?nbsp;minus ergo ferre potuit facrifîcia ÔC holocaufta, qua non

p ^fus ^ ^ cognitioni eiUs,hoc éft,diIedioni ÔC fideiprafercbantur, fed
rit f'^^^damnbsp;impugnandi,amp;: quaftui malorum tota feruiebantr

ûp u ' 'quot;odojquid in noftris templis multis iam fecuIis placerc Deo potue/
fuinbsp;auarifiaÔC libidini. îpfum Dd fandiffimum

illj'.^^od no ^^ noftr» fymbola, deemofîna,quid^nihil tam fandum ac diuinû
g(f oiriij^y J^ quot;^^ploratifîlmorû cupiditaribUs fuerit profb'tutum^ prater innumera

ÔC fuperftitione plena, qira una habendi Cl
^.quot;xitSanè nimquam ita ludai è fuo templo fpeluncam fecerimt la/
h ^'quot;Utit,!!!- ^xfuisiquorum rapacitari ÔC îa£rocinijs,qua in remplis noftris cx/

îcgitar. Tametfî autê ibi uates de fpiritali potîus domo Deî loquatuf, ad'qua m j
mtnus îliîc promîfitaddudurum fe quotquotfcedus fuum apprehendeiêt, eoq?
mumoiatîonîsuocandamomm'buspopulîs(nam externa illa pridem fublata
nec^ unquam ex omnibus populis ad eam adducT:i fuere) rede tamen Inme
hic ludxis Chriftus obiecit, quod ÔC tum, in illo externo templo, uerum j
plum, Ecclefia fandorum,conueniebat, quare fôli orationi uerxqj pietatis fi^m }
lie locus elle debuerat, quod cum ipfi pofthabuiflent,ac impijslucris eam gt;
fent,opprobrat iure fadam ipfis fpdurtcâ latronû. Vt enim latrones in fpduncis^^,
hominibus fpoliandis infidiantur, ita ifti in templo Dei, amp; fub prxtextu cuîtiis ^
uenabantur homines ad prxdâ.Cumc^ illi res folas auferant, aut fî maxime
corpus uel uulnerent,ucl occîdant,ifti animas fupeiftitionibus perdebant,Ô^^'^Ç|^
bant hxreditatem cœleftem. Qtios proh dolor noftri facrifi'ci amp; monachi
me in his omnibus fuperarunt. Nam cum illi unum dtmtaxat tcmplum,idq? ^
D Cl haberent,ifti innumera fccerûrrprxteritis SC pereuntibus uiuis Chrifti
ÔC id abfc^ iuftli Deiî cumt^ illi templum haberent fandificatû diuinitus,ifti t^t
templa confccrarunt nomine uari)s diuis,re uero ipfa quxftui ôC luxui fuo.

itixi.bed quia hora eius nondum erat,nihil contra ipfum potuerunt.Timebât'-'
eum,eó quôd totus populus ab ore eius pcndcret,amp;: dodrinam eius admirer
Marcus ÔC Lucas memorant. Agnofcat aurem hic Chriftianus, ut uano quot;quot;pjy
Ixpe detineanrur,nebonos,quod cupiunt,lxdant. Certe populus hic,qui pofï
mduum induci potuit,utad crucem Chriftum pofceret,non folum non ctJper^L/f
knfum, non erat aded principibus fàcerdotum ÔC fcribis timcndus. Sed domii'^ ^
uoluntas, ut hoc licet omnino uano metu differretur eorum crudelitas ufqquot;^
ram ab ipfo conftitutam. îta à fola oprimi patris uoluntatê pendere omnia agquot;®'
mus, etc^ nos penitus committamus. Vana eft falus hominum.
^^nbsp;enarratio sectionis lïl^

Mane autem reuertens in cîuitatem,efurî]t,Mar.n.) Mira uero efuries, q«^ çy
luit dominus faturare ex arbore, cum nondum efîêt tempus ut frudum hab^^^'^
ExecTdtd m eut Marcus teftatur.Quam prxterea cum frudus non haberet,fed tantum foh'J;^
hot ficu ratione, fcilicet,remporis,execratus fuit,ut cxarefccret. Poftridie ergo Hietoioiy

ipfîs reucrtetîbus, cum pridie fada uefpcra pro more domini Bethaniam pet')quot; ^Qt
fîcut dare Marcus memorat, uiderunt hanc ficum totam exaruifîè,cuius P^tri'^^
minum admonebat.Ibi quidem nihil aliud myfierrj eis expofuit, tantum ab
do ad firmitcHidendum Deo ipfos hortabatur,poIlicens fie omnia ipfis for^P^J^a
lia,etiam tranfîerre montes,imô nihil omnino cfîe,quod non exoraturieffen^ '' ,11
do id fe exoraturos crederent. Tum ut orantes remitterent, fi quid contra ah^
haberent.De his uero fatis fuprà fexto,ubi de precatione.Item odauo, ubi de tj^ é
fputauimus,amp;: iam fuprà 17. poft hiftoriam fanati lunatici, ac demum de remJ»quot; ^^
fraternx iniurix,^.in illudîSi offèrs munus tuum,6lt;: is. Indubie igitur dominé'® ^
crancio arborem ftci fidd efïicaciam fuis uoluirdedarare. Sed prxterea Içie/
popuii ludaici fterilitatem illa adumbraftè, qui fuum tempus, ut frudum
tans,nunquam habere uoluit,eoc^ tandem àDeo execratus fuit, ut exarueri^ ^^^^
tus,amp;: ïam fîcut frudibus ufqj caruerat, nec folijs ceremoniarû fefe fruftf^ quot; ßn^^
ditare. Videamus uero amp; nos, ne tantum uerborum ÔC externi cultus fpeei^flUit
folidx pietatis frudibus habeamus, qui plantatio domini modo habemur.
fanè abfc^ bonis frudibus cfïe arbor bona.

^'^m'tn r^ templo perpetud erat,qiria illd populus conueniebat,quêdocebat. Scri
r^'^-Ouinbsp;omnis populus diluculo uentitabat ad eum,Ut l'n templo kudiret

? '^»nc dienbsp;cfuddifîîma illa uóce,Crucifige,crlicifige eu,qua ftatim qiiar^

Ö—^^ pnïnorum inter Jud^os in dominum crudditas horum fatis diiph/
domininunquam pofuerint,licetinfirmiores e{rent,quàm ut
dorn • teftimoniû palàm ferre.Nam memorat Lucas,dum ad crucifîgen/

turbam multampopuli,amp;mulierum, qux plan/
^^^^^^itnbsp;eum, maior tamcrt populi pars ita contra dominum effe/

K^^^'^t^doifprincipes facerdotum,fcribx ÔC feniores.4Dum aliud no poffunt,
ifta autoritäre facerct.Qtiibus nihil uoluit refpondere, uide/
hS^'^^'^rnX -nbsp;diuinam effe autoritärem amp; uirtutem, qua omhia fie/ Quiduton,

p^^'^aret tquot;'^ 'nbsp;innuit cum è cœlo fuifîè j diuinitus enim miffus fuerat ut

haquot;!!'^^ 'teriimnbsp;fuprà3. ipfos autem obftinate éum ôC impie contempfiffe.

^^^nt If timore deterrid ab eo fi:erunt,ne refponderent, quod in animo
•«a meticulofa res eft impietas^
^b^^^dauf enarratio SECTiOfjrs v.

i\i ^'^^deti loannis refpöndere,propofuit eis parabolam, amp; aliud rogauit, fed
Wquxftione debàptifmo loannis monere uoluit,ni/
ti. Qunbsp;ipforum,qui loanni ad refipifcentiam hortanti non obtempe

exemplo meretricum ÔC publicanorum,qui illius hortamen
ceh ^ fac^urnbsp;quot;'^'^es eos filio facit,qui iuffus à patre in uineam abire,rece

liS^^fe Porprofefli, fèd löngiffimi ab ea ufque manferunt. Neqj id
quot;el per loanhem moniti,uel etiam exemplo eorum éxciti, qui
^bir 'fidem h^K r?''^ fcderibus, rcHpueranttamen cum loannis prxdi/
'uttf'^Poftean quot; •nbsp;hiftmilesetâtfilio,quipatrinegaueratinuineam

refç^td OçQ ^Plt;^nitudine motus,abtjt tamen.Perdite enim primum uiuentcs. Ire/
l^s cojii,nbsp;negarant, fed poftea agnita fua impietate ad prxcepta eius

^re/'^tini Dei f^' iapiendffï'mös,amp;'ihtegerfimos tonus populi Dei,anteuertunt
»lou.'ftî'^tUr iliuH , publicani,amp;: fœda fcorta,neque anteuertunt folum, fed in^
^ntf Vndnbsp;exclufis.Sic fiunt ex nouiffîmis primi,amp;: exprimis

(^s al •^^^'quot;ditos itacQuia loanni habiierunt illi fidem,fj minime,illi agnoue/
refioif ^ nequaqu3m,illi deniqj dedi,if feiedi extiterunt .Nam uiden
^'•ni,! Uisnbsp;qiiidem ad ptó

Sq? difpli Pjjecat,qins non àd omne uerbum Domini trepidet CSed quis
^^f'û^do nulli^'^^^ peccata fua doleat, non magnopere de Dei bonitate confiV
ad real 3.quot;^quot;tumuis flagidofis uidet regnum Dd claudi, modo credani

Älfamparabolam audi'te,homo quidäeratpaterlFamilias, Mar.u.Liic.JoJ ^^
niam cxcindcnda arbor eft,quac pergit Refills efîè,ut monuerat ludœos pi'oxi^a r^^
rabola,licet multam prae lè pietatem ferrent, plurimacp promifiiflènt,u% tamç Ç
lèucrareimmorigeros,amp;:nullospietatisfrudusferrc, ita nunc admonet
qua ipfos hinc manebat.Satis autem parabola explicauit illo, quodliibiunxii.'i
dico uobis,auffrctur à uobis regnum Dei,amp;: dabitur genti facienti frudus
gnum ergo Dei,hoc eft,cognitio, amp; dodrina Dei, his enim pracipue regnat l- ^^^
in hominibus.ncut quilibet rex fuis legibus,ÔC ftatutis,uinea iîîa eft, qua
jfuerat populo Ebrao.Huius frudus,id eft,uitam legi fua,6C foederi, quod
icerat, reîpondêtem aliquoties exegcrat per feruos iiios prophetas,îèd fruftra. ^
illiparrim feruos eos caciderunt,partim occiderunt.Idem tandem ïeccnintcCJ
Eo meruertmtjûtuinea ipfîs perditis alijs collocaretur,hoc eft,uerbum Dei get' ^^
concrederctur,qui ipfum uera fide ampîedcntes,frudus dignos cognitione U^'
rent,id quod ÔC fadum eft,ÔC ita regnum Dei ab ipfîs ad gentes translatum. ^^^
Nam fîcut,fî optimus quifpiam rex populum aliquem dignatus eflèt fuo aa'^
gere regno,recepto eo in fiiam fidem, ÔC datis ci fuis aquiffimis legibus, ilh
pergerent ipfiim iam regem fiium contemnere,îeges eius conculcare, ac nib^'
aut legibus illius refpondens agere, adhacquosadeoslegatos miiterethortatj^.^j
ut rcfipifcerent, occiderent, deniq^ ÔC filium, tum offenfiis rex pcfderet eos, ÔC ^
tn fidem fiiam reciperet,legibusc^ fuisfbrmaret, qui ad illas fe quoc^ compat^'''^^
regemc^ ipfum,utpar dIèt,agnofcerent,atq? colerent, ad hunc omnino
pulum ludaorum Deus fîbi,ut apud eos peeuliarttcr regnaret, ÔC Deus colcT^r^i,
delcgerat,legcs ÔC prophetas ei dederat, uerum ipfî continuo Deum contemp|f
legesq? eius refîxcrunt,atcg omniimpietate ipfum ofFendere non ceflârunt? * , quot;
quos mifît eis prophetas,qui à peffimis fiiis ftudijs ipfbs reuocarent, contumc||1
fecerunt atq? occiderunt, idem tandem ÔC filio fecerunt. Vt ergo irritum fecer«
dus,quod cum eis Dominus pcrcufrerat,ita ipfè eos abiecit, fîcut crebro
tas minatus ftrerat,uerbum fuum ab eis abftuIit,ÔC gentibus illud mifîtjipfis
non funditus excifîs,atqj ad unum ufc^ extindis,ac quotquot reliqui ab ext^quot;^'
facu funt, ea ca'dtate percuffit, ut nihil prorfiïs ad omnem ueritatem aque ft'^'P
Sic regnum Dei ablatum ab iftis eft,SC ipfî tyrannidi fatana permiflî.

Idem poftea Sd^multis gentibus non per orientis tantû regiones, per Aph'quot;! ^qC
per nobilem olim religione Afîam ÔC Graciam,fed etiam nobis in oceidenta'^
angulo,miferis modis euenit.Iam rurfum inuifît quofdam Germanorum,^^ .(ji^
nationum uerbo fiio Deus, fèd plané ut adhue fnidus apparent,uerendû eft'^ jnfH
minori calamitate, ÔC à nobis rurfus regnum Dei äuferatur, prafèrtim cum ^^
prophetarû Dei ubicp trucidetur,ÔC gratia Dei tam infanè repugnetur. Abla^^^^^fti-'
Dei regno,quid aliud expedemus quàm qua expertos ludaos atc^ alios,q«' ^
tem regni Dei negIexerunt,legimu6fDe his ÔC fuprà,in illud.Dico autê uobi«' j^^î
multi ab oriente.Leuiculum hoc eft,in Matthao legimus propofîta parabola
num interrogaflèludfOs.'Quid fadurus eflèt dominus ranea agricolis illis? ^.IfniJ*
refpondiflè:Mali cum fînt,male perdet illos,ÔCc.In Luca autem hac domim^ 't^jj/
pronunriaffe,Iudaos autê cum audiffent,dixiflè:abfîî.Nam ïftud,abfît,tum t^.^^pt'
derunt, cum intellexerunt in fè didam parabolam, quod priufquam agnc^*^^
rcfponderant,malos maie perdendos,ut Mattbaus habet.

td[nt pe ft* Dicit illis lefus, Nunquâ legiftis in fcripturis, Lapidé quem repHFobaueruf '
pToUmmU Mar.iî.Luc.lo.PuIchrehoc quadrat,fubiedum illf. Abfît,qdudprincipes

tum ÔC fcriba Domino refponderant,poftquaminteIlexerât, in fè parabolî^quot;^

^•^»n ho quot; rquot;' ïnf»uere,fe male perdendos, regno Dei ad Gentes franslato. Abcflê
occjT^ ^^«Itum putabant.quia perempturi dominum nihil minus,quàm fîhu
'^^'^tpra^^ arbitrabantur, Refpondet ergo, ÔC ad fcripturas remittit, ut difce/
Chriftum à primoribus nô agnofcendum,nihilominus tamen pnn

hanc^p^^/f fenfum habet refponfîo Chrifti: Dicitis ; abfît. Ne ita alienam à uobis

I ^ omnes ldem iundîis duobus parictibUs, populo ludaorû ÔC Gen
^^«^iiritfnbsp;mcilliiungenturii'undic^ fèruabuntur, Etqui

^^ï^.Nj^jj^ lapidem hunc,hoc eft,in me impegerit,confringetur,6lt;: conquaftabt
reiecerit,autimpugnarit, is Deum reijciet, atcp impugnabit, quid
^.'Ifît lîifî^'quot; ^^^ integrum,quid faluumr'Fidein Deum uiuitur,ea fublata,quid
^ perdiriocC^uanto magis fi ed quis infania perueniat,ut etiam gra/
? edrnbsp;Sanèis ita occaecabitur, ita in omnibus perturbabitur,ur ni/

^^'Cütn ^quot;quot;'quot;quot;officium fadurum fît.Tandemcç eueniet,ut ÔC lapis hic fuper eum ca
. ^orrö f ^u^icatus aternum fupplicium adibit,totUs in nihilum rcdadus.

quê eis obiecit,Pfa!. u'?. legitur,6C in ChriftS proprie quadrat, Qiii à
^'^prinç^'^s populi,tanquam lapis ab adificantibusreiedus fuir, 8cf fadus tamê
^difij^p^ caput clcdoru,uelut fî lapis quem adificantes reieciftent, ut nullo lo
ï p'■lt;^tüt.g,®}'quot;'quot;fttendij,5lt;rfac'ïusis tamen effet caputanguli, quo tota ftrudurate/
unbsp;uero à domino fadS cftprater fpê omniir,atq? multis adeo

h''^«fdà c »quot;^Pugnantibus, unde SC mirabile fuit in ocuh s omniu, Mirantibus
^''Vçj^î^{^dignationc,nempe reprobis,quibufdam cum fumma exuîtationc,
r ? ea ^ ^^ ibidêfequitur;Hac dies quâfecit dominus, extdtemus ôClate
ihr ^ niaofnbsp;audiuiffent,principes facerdota,fcribaÔCfeniores,mo^

ferua?quot;'^'^'quot;^^^ iterum timoré abftenti,quâhbet quarerent ei manus inricêi
^Dit ad fuam ufcç horam Deus quotquot fîbi ccrtam fidem habuerint,

îmiiefaélum efl;regnum cœlorû hommiregi,quîfecft nu sea.u
ptias filîo fuo, ecemifît feruos fuos ut uocarent inuitatos
ad nuptias,amp; noiebât uenire.Rurfum emîfît alios feruos.
dicens:Didteirtuitatis: Ecceprandium meum paraui,tau
ri mdSi altih'a madata futit, amp; omnia parata, uenite'ad
nuptias. Illiautett) ncgIcxerut,ÔCabierunt, aîiusin uilîam
le • quot;^lem •nbsp;uero ad negotiationem fuam: reliqui uero tc/

^ ^'quot;l;^8econtumeiiisaffeaosocciderunt. Rex autem cum audif
t( ^ ^^^^cendifr ^ cxcrdti'bus fuis perdidit homicidas illos, Si duitatem illo
fîon fnbsp;fuisîNupti^ quidem parata funt, fed qui inuita

cfgo ad exitus uiarum,amp; quotcuncç inueneritis.
ems m uias, congregauerunt omnes quot^
quot;«t^malos panter ac bonos, ôC impiété funt nuptia:difcumben/

tibusingtcnus autem rex ut uïdcret dircumbentes,ubi uidi't illic homittc'^ ^^
ucftitumucftcnuptial{,ait(lli:Amice,quomodohucintrafti, non habcnsi^^
ftem nuptiaiemC AtiÏleobmutuit.Tuncdixitrexminiftris:LigatispcdibüS^
manibus eius mittitc eum in tcnebrascxteriores,ibi erit fletus amp; ftridor à^^
tium.Multi enim funt uocati,pauci uero eledi,
SeSl.i» Tune abeuntcs Pharifai confilium ceperunt, ut illaquearent eum in fet^^
ne.Et ad illum emittunt difcipulos fuos cum Herodianis, dicentes :
fcimusqudd uerax fis,ôiuîamDeiin ueritate doceas, neq; cures quenquâ» no«^
enim refpicisperfonam hominum.Diccrgo nobis,quid tibi uideturcLiceï'^^^
lari Cxfari, an non C Cognita autem Iefus malkta eorum, ait: Qo'^ ^^
atis hypocrit«COftendite mihi numifma cenfus. Atilli obtulerunt ei
..„„%Etaitiliis:Cuiuseftimagohac.óiinfcriptio':Dicuntei;Ca;faris.TüP'^l
ilIis:Redditc ergo qus funt C£Efaris,C»fari, amp; qu$ funt Dci,Deo.Et bis^^
tis,miratifunt,6{:omiflbeo,abierunt.nbsp;^

8ca,}!. In illo die accefteruntad eum Sadducjci, quidfcunt non cffe fefurrf'^'''quot;^'
8: interrogauerunt eum.dicentes: Magifter,Mofes dixit: Si quis mortuuS
rit,non habens filium,utducat frater eius uxorem illius. Si fufcitet feme«
fuo.Erant autem apud nos fepté fratres,ÔC primus uxore dudla dehndü^^
ac non habens femen,reliquit uxorem fuam fratri fuo,fimiliter fecundus^
tius,ufq; ad feptimum.Nouiffimeautem omnium defunaaeftócmquot;^'^! p
refurreaioneergo cuius èfeptem illiserit uxorcOmnesenim habueruotf^^ ^
Refpondens autem Iefus,ait illis;Erratis,nefcientes fcripturas, neque uir^'^''' ^^
Dei. In refurredione enim neque matrtmonium contrahunt, necçclocaf /
led funt ficutangeli Dei in cœlo. De refurredionc uero mortuorum
Exol3, ftrs quod uobis didum eft à Deo, qui ait : Ego fum Deus Abraham,

ïfaac,ÔCDeusIaacob. Deus non eft Deus mortUGrutn,fed uiuentiutn' ^^^^
audiffentturba,ftupucruntdedodrinaeius»nbsp;jjt

Beiu,6 in unum, ÔC interrogauit eum unus ex eis legis dodor quifpiam tentaos e^J
SL dicens: Magifter, quod eft mandatum magnu in leger Ait illi le(üSt
domin uni Deum tuum ex toto corde tuo,8C tn tota anima tua,8£ in tota ^^
te tua, hoc eft primum amp; magnum mandatum. Secundum autem u^i
huicDiligcs proximum tuum perinde atc^ teipfum.ln his duobus man»

Congregatis autem Pbarifais,interrogauiteosIefus.dicens, ^fKeä
detur de Chrifto,cuius filius eft cDicunt ei: Dauid. Ait illis: Qwot^o'^^^c^
pfd.109. Dauid in fpiritu uocat eum Dominum, dicens: Dixit dominusdomio^ '^^^i
fede a dextris meis,donccponam inimicos tuos firabellum pedum tuof^^^^füt
ergo Dauid uocateum dominum, quomodo films eius eftc Et

Q -î^iî^ eß: regnum cœlom homini regt,amp;:c,Mattha?iis fdftis.) Hac ru r
igj lus parabola,monuit ludxos futurxuîtîonis hmc promericx,q udd uß
que Del gratiam à fe rctf cerent, nccp id fîmph'citer, Ièd cum l'muria, SC
ncce mam eorum,per quos eam iIIis dominus ofFerebat,fîm ul autcmi
quot;^'^t^qurtfr,nbsp;uocatfonem gentium adum bra uit,addit,quo terreri merito dc

'^^^ente«;?^ multa,quxin hunc locum uulgo cômentifimttam ueteres, quàm
''^'^tatiSquot; npaulo pdft exterminandis, ed quod
? quot;^mir^A Y.^Sraquot;am,perpètud non reijcerent modo,fed etiam oppugnarent, Scopus PM
'^Uo m^nnbsp;feuientes in illius prxdicatores,Huius uoluit eos prxmone^ hU

• ^ cxcufatioms ipfis reliquum maneret.Ne autem Gentes hinc efFerren
cumuto erant Euangelio accefTurx, monet fîmul de fidei fyncerita

7 intpijy^f'^-'^^'îo mmus feruos regios^ ad eas uocantes, iniuria aliqua affîcere,
n ufnbsp;tam beatam SCdefiderabilem elfe Euangelion,Dciœ cognî

liiï ^^'ferun ^^ant,cum qinbus loquebatur,principcs facerdotum,fcribxamp;:fiv
rel. ^exDrS ' Pî'ophetas ad hanc glatiam inuitantes oeciderât,monere eos 110/
^ Qi, ^^^lo.^ f ^ domino ultionem, quam in parabola fumpfam deri's, qui

quot;quot; liceret,emifit addudum quotquot inuenirenr, iiA ad/
^^ bonos,fignificauit, plurimos trahslato ad Gentes Euan/
4r f^^raboU Jnbsp;' ^«od ÔC fuprà tertio ali/

ff ij ^tium ^ mtrauerat, cijci iuffit in externas tenebras, ubi fletus e«t SC [tn/
ros^tos ^''oeuldubio fignificauit, qudd aperris uerbis moxTubiecit, multos ef
ï^cri ? Paucof®quot; quot; eledos,eocg multos quidem Euangelio in fpeciem accefllp
quot;^^u^r quot;de.Tum eos qui hypocrifi fua nuptias Euangelicas, fancîûcH
^UiVdo contaminauerint, in iudicio olim graues daturos pœnas.
^»fta dilt;?'rquot;^ r ^ parabola uoluit,qux utinam ita expenderentur, ne qui,iis

liles fefe facerent, Euangelij grariam uel prx cupidt
quot;el prx furore amplexâ lèmel impietatem
^nt n'Uferet eurs perfcquendo.tum rte etiam quifquam Ecclefi)s Chriftife/
/^quot;^tquon quot; nuptiah,id eft,ipfo domino noftro lefu Chrifto,quem indu/

^ûsh^^'tia^ altilibus,de exitibus uiarum, de uefte nuptiali, SC id genus alijs.
Xu'^^^«^ônïquot;^^ ^ agnofcantur, nec^ audiat Chrifti Ecclefia nifî cer/

Siti? ^î^enda^^?''^®'^quot;^'''^''quot; parabolam Iegimus,quâdominUs,cum apud prin/ Vnràotd U-
CornlSnbsp;caperet,conuiux cuidam, qui dixerat, beatû

altjsuoîmt^âd eam beatitudinem,nempe ad edendum panem in regno Dei,mquot;
quidem diuinitus uoeati, perpaucos autem effe, qui eam gratiam amplederen ^^^
Ipfis quidem ludaeis eam pridem oblatam., quos primos ad cœnam fuam
éc delicatam,Euangelion regni cœlorû pater cœleftis uocaflet, ièd ipfî iè indig ^^
ea facerent,addidi rebus huius lèculi,eolt;^ iratum eis, ineffabilem ftiam
tam impie contemnentibus,ad gentes feruos fuos miffurum,qui quoicuncp in^
fent adduduri eflènt,pauperes,debiles,claudoscç ÔC cxcos,hoc eft, quamlibet i ^^^^
ros ÔC abominabiles. Cumc^ ne fîc quidem domus eius plena futura fît, iterum
uos fuos emiffurû in uias ÔC fepes, hoc eft,ad angulos orbis ÔC quamlibet obi^'^^/
populos,qui eos lèdulitate ardorecç commendandi regni Dei delitias, ad fuam ^^^^
nam uelut compellerent,ut tandem conuiuarum numerus implereturJnterima^^l^^
neminem uirorum illorum,qui uocati primum fuerat, cœnam fuam guftaturö^
eft,cognitione fui ludxos prorfus deftituêdos,ac nihil Euangelij unt| perceptquot;, ^^

Ita per omnia ferè,eadem in hac parabola Chriftus monuit, atcp in ea, quam
loco Matthxus memorauit,nifî qudd hic nihil meminit de eorum crudelitate ii'
ÔC ultione, qid uocantes ièruos ÔC filium necarunt, tum eo qui fordibus iiiis co ^^^
uium defœdarit.Sed SC hoc habet Lucf parabola peculiare,qudd memorat P^^^^^j^^fl
familias tertio amandaftè ièruum fîjum,qui iam côpelkret intrare, ut domusiii ^^^
pleretur,qux exintrodudione pauperum,debilium, claudorum, ÔC cxcorum o ^^^
dum impleta erat.Hoc fîgnifîcatû fuit,iterum atc^ iterû miièris gentibus
qui Euangelij inculcatione, ÔC hortationû inftantia,eas quafî compellcrent, a«
tidas cœleftes,donee Euangelion ad quofîn's orbis angulos perueniret,

Quidam abutuntur hoc dicîo ad comprobandam uim, qua carcerum ÔC m ^^
metu,ad approbanda Papx commenta quoslibet compellunt. Scriptum pfi'/ .
unt,Compelle intrare.Sed iftos, fî ad iè hoc didum pertinere uolunt, op^^ „ih^
mum ièruos effe patrisfamilias cœleftis,hoc eft,cum Paulo ÔC Paulo fîmilib«®'
fui in omni uita,led folam Domini gloriam quxrere. Deinde uocare homin^^^^j^^
ad ditandum iplbs,omni(^ obfequiorum genere demerendos,(èd ad coênamÇ w
gelicam,nempe cognitionem Dei in ièruatore noftro Chrifto, quam hoc
mo Rio eledis fuis exhibere ftatuit,Tertid ea ratione compellere, qua Icgî^^^^^ffl
puliffe Paulum,qui utique ex primis illis fèruis fuit,quos pater emifît, ut ad ^nS
ftiam quàm piurimos uocaret,ac etiam compelleret. Hic autem fîc copulit,ut j:/,
omnia omnibus,affeduc^ ÔC ftudio tum nutricis, tum parentis affumpto, ^^Lcamp;s^
uangeltj inftiteritdie ÔCnode,monuerit unumquemlibet, obfècrauerit, S^o^ jq/
tus fuerit,utdigne Deo uiuerent,hoc eft,recepto dono Dei, epulis fruerent^r ^^^^^
ftibus. Sic compellendi homines fîmtad lautitias cœleftes, quas nemo ^
ÔC lubens guftarepoteft,nonuinculis,exilio, bonorum direptiortc, uartjs
bus,necis£Ç nouis generibus. Sed ifti ut ÔC Dominum hunc, ÔC cœnam
rant,merent autem ei,quihomicida eft ab initio, mirum non eft, qudd fua
quàm uerbi Dei inftantia compellere malunt,

Ex eo autem qudd in confeffo apud omnes rede fendentes pridem ÔC mo ^^gjV
betur, neminem ad fidem,aut religionem compellendum, quidamnbsp;cjf

ftratus,in totum à rebus fîdei,ÔC religionis alienum faciunt,nec quicquam iquot; .jj^jpi
ca eas,uel ftatuere,uel emendare,aut etiam uindicare permittunt, addicentes^^^^^
totum folis rebus ièculi, Ifti uero parum pie de fublimi hoc poteftads ^gcS
tire uidentur.Dij in fcriptura Deiprincipes ôC magiftratus uocantur,quare
quofdam prxftare inter homines debent,eoq? fîc mala amoliri, ÔC bona P'quot;quot; - tîi^''
ut qux inter bona prxcipua ftmt,in primis prouehêda,ÔC tuenda curent,qw^^^Kii'/
ia nocenriora,prxcipuo ftudio auertant. Cum itaqj rdigio non iblû bona
uerià excellât,ied fine ea nihil fît iâ humano generi bonû aut faiurare,certc ^i /f;

è'^^'ie Dr^ »aiubrius, quam fi farta tédta perliftat,Hinc in lege magiirratibus peiy
ftiid/A??^quot;quot;^nbsp;confuîtores Leuitas amp; Sacerdotes, ipfî quoœ lege

• PviDerft ^ n^ ^°cendo abduceret, fi quis fibijpfi tantû idola, aut aliä
î^^mod^f quot;quot;Wonem ftatueret, fi ariolos confuleret,fi Deo conuicium diceret,

propriè ad curâ attinent religionis. Iam Deus non mutatur, quare in
r^cos uernbsp;magifiratû animaduertere decer. Nec enim minus apud

^^ Publi f^quot;^'NiJiiIominus cum dC dodrina ÔC ceremonia externa funt, ÔCpote/
ipfi? ^^^ ^nbsp;humanis prafeda efl:,ut iUa optime, hoc eft, ex fen/

j off^'quot;quot;P*^ docrrina,ÔC fuperftitiofis ceremonijs, etiam apud nos ma
c^^çrp Iv erit cauere,ne quid in his palàm peccetur, occulta Dei iudicio re/
SunJ^^Poi-tet.

lïoc pado furiofo dari gladiû putent,nam dicunt.'qiiotitfquifiK
J ^oni^ f. q«» Deo planèftadeat, qui qua uera fît dodtina, qu« grata Deo ce
m ^ r]^nbsp;dodring ÔC omni fupftitiortt faueat, quod hac non

Q giftrat'iK quot; femetipfum exuere,uti uera dodrina requirit. Huius generis
fe nÜ'^'^f aliu poteftatem facere de religione ftatuendi ÔC eam uindicandi, quid in/

religionem uelle extindamf Hos oportebat animaduertere^
Upi ^^feftaî.nbsp;i'^P'is magiftratibus fitpermittendum,fed quid deceat eos,

gladrjrDeinde cuicuncp mortalium negotium re
r fandacommifcris,cum omnis homo ex fe nihil nifi uanitas fit,
4a '^nernbsp;fiquifqueprofe iudicet, in eodem uado

ïçr'catit^j permittitur ,nec tamen illico, ut rede iudicatû agnofcitur, quicquid
^•nd ^'■^ïigi?? f ' P^'quot; ueramcç religionem ferri poffit,ita ÔC in
faciendum eft.Dodos eftè à Deo oportet omnes,nec quifquam ali/
^it i piJ^feri^^ reddetur quàm per fpiritum fandum, qui illam animis perfua/
* W^ietfe cum poteftas à Deo contigit, eius partes eflè fatendum, curare
'^ei-p^^eftaufnbsp;uiuatur, quantum quidem huius ipfe praftare po^'

^^e y J quot;^°entur,fape multa connouertuntur, quis hic magiftratui in pro^
'^^Çhî^^^'i^^asnbsp;dabit uerum difcernerec Primum refpondeo plurimum

, deinde ftudiofàm fcripturarum collationem,po^
Sul^'quot;?'^ dogmatafuos frudus,ex quibus perfape fatis fefe qualia finù
^lU ^'Quid n ' ' ^ hominis Dei confummayo, diledio proximi eft^
Su fateornbsp;dogmata adferant, non obfcure poteft plerumc^ cognofci.

cont^ Dei uoluntate plerumcp inter uere bonos, de rebusquot;quot; haud/
^fnnendis difîfenfîones exiftere, nec poffe «el ipfos, quierroruni

autofcs funt, u«î alios plerofc^ errores illos agnolcere, quamlibet cetera pt)
Deum uere timeant. Has itâc^ horum dilTenlîones componere per amicas collati^^
nes,8C Ecclefix preces pius magiftratus dabit operam, audiet unumquenq?
niter ÔC berteuole;qUod fî non fucccdatsdigladiari in publicis concionibus uetab ^
ficp de re eiufmodi fît contentio, qux poftit apud plebem fîne iadura pietatis tran ^
mitd fîlentio,id fieri prgcipiet,fin alteram in publico feret doceri fententia, fed '
quam irtuocato Deo agnoueritprobabiliorem ÔCjidei analogie magis fdponû
tem. Ët magiftratum nanc^ ex fua fide ÔC uiuere ÔC regere ac iudicare oportet. ^
uero nihil periculi metuendum, utcunc^ iudicium hic magiflratus ceciderit,
nem enim cogéré poteft ut fibi fublcribat,habet quifqj fuum penes fe iudicium»
betfuum,quo agitur,fpiritum,fî Chrifti ôC Dei filius kierit : qudd fi etiam expiquot;^^^-^
dicio magiftratus in falfam partem inclinetur, quum timOr domini apud eum o
net,ôd Dei uoluntas ipfî quxritur, error eritabfq-^noxa, falua eft enim fidei fu'^'^^g
falua funt omnia. Porrd ubi impîj magiftratusregnant,orandusDcus utillo^^ ^^^
conuertat,aut ptjs commutet amp; tenere unicuic^, quod à domino acceperitd'^'^jg
contra quod fî illi prçcipiant,dicerecum Petro,Plus obedire Deo,quàm hom''quot;'^^^^
necelîè eft.Nequaquam autem hue ire decet, quoniam multi funt,qui potcftat'^ ^^^
abutuntur-SC maxime in rebus facris, ut propterea curam religionis a

nere magiftratus faciamus,quam primam habere,quicimq5 poteftate furtg«'^« ' ^
• non folum diuinx,led fîmul omnium làpientû leges fànxerunt, Certe nemo
de republica ôC legibus,uel apud Grçcos uel Latinos fcripfît,qui rton p^mumƒ^JJy
religioni locum dederit. Satis Icio piosillos, qui nihii intercfi'c magiftratus
gione putant, cupcre à ceruicibus innocentum redeq? credenrium uim amoli'quot;' ^
rannoruni ÔC prfncipum Dei adhuc ignorandum. At fî rem diligenter fecum r^P^
tent,uidebunt,fehocpadoiftucquod uolunt non effîcere, contrà illinonaU^i ^^ ^
COS, quia uerbum Dei non audiunt, interim autem efficere quantum in ipfis ^
boni à defenfîone curàque uerx religionis firfe {iibducantjamp;fîccuiuisimpo' ^
feneftram aperiant, quo pado cum euertereiîli tyrannidem uolunt, tyranni ^^
podus muniant, ut pfeudoepilcopis ita ÔC alijs fatanx iàtcllitibus quibuH'jf/jj/
gnofcamus igitur magiftratus partes eflê, quas Deus in lege Itia fanciui^^^jg,«;
hue efle poftulat,quando SC hodie per Paulum fimmprçcepit,ut mala, ^J^o^
uis,amp;:in primis nocenîiora,externa tamen, tollere pro uiribus iileannitaiuiv
na,fîmilitcr quxhbet,ôC in primis potiora, omni ftudio plantare, proueherc, ^^^
dere,Qtiod fî ftudebit,id ad Dei agriculturam prxftabir,quod ad uulgarem» j(/
uale parat,cxcifis arbuftis amp; iêndbus,Ô(: quicquid fadoni obftabat,
lud ferendum alijtradit. Sic nancppius princeps amp;: magiftratus, quxpiohih*^^.
populo recipi femen uerbi Dei,nempe craflîdra illa mala tollit, populumc^ P^Lai^'^
endo illi idoneum facit,cunc^ deinde Euangeli) prxdicator femen illi cceleft'^
dat,ipfeL^ dominus dare incremêtum dignatur,fi-udus ille fuos reddit, Vt J^tf
ma hic opera magiftratuum eft,uere fedulo orandum, ut illos dominus

nx iâtanx,nec bonx uitx locus diu efle potcft,prxferdm in publico,5C fî fit»nbsp;,

bus tamen populus perfecutionibus exagitetur, quàm ut non multi ccdant J^ ^
Quare non abs re Paulus hortatur pro principibus preces fundere,ut
tranquillam uitam, in omni honeftate ÖC pietate uiuere liceat.î.Tim.'.
buitdifputare de radone côpellendi ad cœnam Dei, ÔC quid in rebus l'^hgî'^'lyjf^f
ceatmagiftratus.îudicentfandi.Dehacre D. Atigtiftinus côtra Donatiftas j^ jf^
fed in Epiftola ad Bonifacium comitem decorredione Donatiftarum, hanc d F
tionem admodum copiolêac folide pertradat.nbsp;r^êf^'^,

Vt uero ad inftitutûjfi«: memoratas parabolas reuertar,in utraq? par erit im^^ p^i

nobî^n?!^'''''quot;quot;'' ofFendïrre grauius non pofTumus^qu.^m Ci uîtro ob/
Tunbsp;rci,cimus,a: ad cibum aterng uira uocati,uenire dedigna

'^ouiS îf perpetud dominû folere ex nouiifi'mis primos, amp; pri/
e^fciDi^'nbsp;maiore cum timore SC reuerentia uerbum fandi Euan

acerdotum,fcnbarum, arqj feniorum fuit.'qui ad dolum
^t'^^^ZT^r Trnbsp;iMiferuntergo infîdiatores, ^uife iuftos fi/.

mtT quot; exiofepho quadam iuprà partim tertio in illud î Cum ui/
Piilud:Cum autem tieniflènt in oppidum. Non mi/

5c nl r refponfio, hunc habere fenfum, quem tarnen occacatis
J^ott,, '^^ta oiS quot; lt;=apquot;ofe rogantibus innuere, quàm explicare maluir. Ä^ Deo
ferZquot;® Pof ft^s^ poterit ulla uobis nifi ipfo «olentc dominari, iam
^dûe Sfnbsp;^«'iLquot;« Romanr'id ud moneta,6C hic denarius te/

^«C^'ftis dnS ^«ff w^qu^ Cgfaris funt,nempe tributum,quod à uobis rcqut
Hs^^'^ifta IhI'quot;® Jibertatc feruire,feruiendum igiturnunc eft hominibus, Ii/

? omSLquot;' ^oininus.Difcamus ergo ÔC hinc,a Deo impofitû nobis agno/
Ç^rjs Pfà der'S non funt impia,parere,quicunq? magiftratus contigerit^

Partem J '^' '^^quot;^rium idem eftè quoddrachmam,ualercró décimant
^P^mbu^ef rnbsp;illohbro,

^Eebanm,!r ^quot;antumuis fe inuicem peius cane 6C angue odiiîènt, quia
latana omnes,quem exarmatwrus ille ucnerat. De Saducaorum

nomine, fupfâ cap/f, in illud; Dico enim uobis nifi abundauerit ueftra luftitt^^^.^/
dogmaas bC moribus eorum fiiprâj. in illud : Gum uidiflet autem multos ^^^^gta
fxis ÔC Saducaeis.Lex cuius hic Saducaïi meminerunt Mofcheh, is.legit«^^'
uero fiiit, ut ÔC alia? politic» omnes, publicse tranquillitatis cauffa, quam non p ^^
fanè promouct,fi haêreditates impermi'xtx maneant, ÔC quaîlibet familiac fuaS P
deant,quare dominus amp; familiarum perpetuitati, ÔC legitime haereditatum
fioni diligenter fanè confuluit, cum alijs tum hac lege, quam obiecerunt f^
ut firater dèmortuo fine femine fratri,duda eius uxore,excitare pofteritatem co ^^^^
tur,ac primogehitum ex fratria eius nomen 6C haereditatem poffidere faceret,
demortuo fratri adoptatum, Qiix cum ciuilis lex fit, hadenus ÔC Chriftianis ^ ^
ftratibus obferuanda erar,ut ÔC ipfi code fpedarent fuis legibus, quo manente a^
quamhbet familiam fua hxreditate,cum plus pacis feruaretur,tum alienis h^e^
tibus infidiantium auaritixj atc^ decodorum nepotationibus potentius occurs ^^^

perftes efîècupit,ut ad idem ÔC alijs faUeat,fitc^ contentus forte fu3,atc^ alijs Hia ^^
reditates,non tantum non cupiat inuadere, fed etiam hscredibus fuis feluas
lubenter operam impendat,Sunt enim haec fyncerae'diledionis officia, .

Sed Saducaïi aec ]fcripturas,nec uirtutem Dei rede cognofcebat,Si quide^ ^^^
cognouiflcnt,no ita abfurdum putafîent, reuocari rurfiim homines in uitam ai^^^
quiante ipfbs codiderat ex nihilo, imd ad imaginem Dei Conditi f|3eraffcnt fc ^
no ad eam regenerandos, Si uero illas idem non potuiffènt ignorare, tum ag^^^j^/
fènt longe aliam uitam in futuro expedandam, quàm hic agimus, nimirum
mortalem,ita ab opere gignendi aliéna, ept^ ad eam leges, quibus prxlens
ftituitur, nequaquam pertinere, necp pofle ex eis colligi huiufinodi aliquid ß

erat,quod ipfi de fçptemuira muliere obijciebant, Qijiii ex eo qudd Deus P^,^// ^

ipesjutfe Deum ipforum uocaref,eoc^ oportere illos Deo adhuc uiuere, atq^' ''I jjli
reuocandos efle,qui pridem hominibus mortui erant,Cui enim Deus,Deus ^^^
benefacit,id eft,Deum fe ei exhibet: iam uita in totum expertibus, SC in eam .
reuocandis,quid benefiatcNon fimt igitur fandi extra participationem uit^*
■uero,ut argute hoc collegerit Chriftus,

Sed indubie fi Saducxi eo ingenio fuerunt,quo hodie Anabaptifta:,hanc ^'^qV^
argumentationem,nequaquam admifc'runt,quia darum uerbum, Refufgequot;^^
tui,non potuit eis affèrriPorrô fententia,quam Saducxis obiecit,i,Mofchch;''

tur,atc^ locis alijs,Difcitur prxterea hinc, uitam angelicam nos in futuro uiquot;^^
plané ab omni corruptione ÔC immutatione alienam,uerec5 beatam, Hxc
bx audiffentjftupuerunt de dodrina domini,At quid PharifxiVEtfi fèntentiai

contra Saducxos à domino defenfam audiflent,adedtamenfauereeinequiu '
ut dolentes eum fuperiorem fadum,ipfi rurfus illum impeterent, in unum
gati.Quo uideas plus fanè contra innocentiffimum dominum hos fxuîjflè.1. „1

li contra Paulum, Ad,2î, (^ui audientes cum fecum de refurredione facere»
pugnanone eius ad defenfionem fiierant conucrfi, Ita in eos fatanas

.. ^ Etinterrogauiteumunusexeis,Mar,u,) Malo animo hic dominum
Cng« Df», rogauit,fubornatus à Pharifxis nihil prius nece domini quxrentibus, fed ^ ^o«^
c* tote corie, ^^ refponfionc,qux in Marco legitur, Iiquet,motus domini uerD ^tt
nihil ad ueritatem fuit,atque ita nonnihil regno Dei addudus,Q.uod futu^^quot; flu»

Jocordef quot;S nofter,Dominus unUs»Et,diliges dominum Deum tuum,toquot;
Ses ex an °nbsp;tua.Qiiod nihil aliud eft,quàm ita di/

QQj.- ------tquot;-quot;quot;quot;«quot;'»' vil, iiliww , ^«».»HdumuUUlH V-CllU ctgllUit.It o/

fîbi Deum ,ita non poteft cor ipiùm non fîiper omnia ama/
^^nbsp;^^ cogitanda ineffabili eiUs uirtute dC bonitate, tant

f K^^dlhi ^^ homine eft.Qud uero hanc diledionis Dei uim magis exphca
h, ^ccinnbsp;adiecit.Cxterum anima ferè utpro uita, ita amp; pro uirtute fen^»

c ^'Us n ^ i,Mofch.54. de Schecem filio Chemor fcribitur. Etadhxfît ani/
^^ eft,adhxfît Dinx affèdtus eius,ud potius amauit Dirtâ*
^ Beniamin.Anima huius colligata eft animç iftius,pro eo quod
î^'Pfui^f^iîigit Benjamin, De altcro prxcepto diliges proximum tuum ficut
r?^^«utîi /v^'^ diirerui,fuprà 5.inillud; Audiftis qudd didum fit, DiligesproxiV

ic dominus hoC primO iimile facit, inde eft quod xque m hoe titc^-
n^-nbsp;perfeclio condnetur, unde eo totam legem impleri Paulus Roma*

utic^ Dd lex hue fpedat,6c nos uocat, ut perfedum bo/
li debçf g ^ ip» boni in omnes referamus,hxc imago cœleftis eft,qux amiifa fe^
r ?^^'quàr' ^^ ^ codnuo fjiiritus Chrifti eledos re^
K'^cîio Dnbsp;quot;entum fuerit,ut ifti legi de diligendo proximo uiuatur,UeÄ

'^^iJolti poflïdetur, ex qua nimirum hxc mandatorum eiusobferuatio,
fil? ^^^Pfi to quot; 5^tfgt;slibet animus prouenit, qui perinde alijs côfultum cupiat*
^^^^nbsp;commodans multis, commodantem omnibus patrê

tum diledio proximi faciet facere ferre, quxcunqUe
»ecï •^nino^l^'^^™^'^ ^^^ poterunt.(^io pado femd iam oblèruatur, quic
pii'^quot;^ dom •nbsp;externam, fiue internam uitam rdpiciendum. Vnde

br ^^Qtatn uduobus mandatis totam legê SC prophetas pendere,
'txdodrinam,quam cofummariftimam Deus in lege etpropheds fuis

)lgt;i '^'Tl iç n rr nnbsp;t^v-^wvui. »c.»,. v^.n^ia 111 uiiui^. v^utui^ ciiiin UUIgll

1 eft, ut folidam ipfi fidem habeat, SC ad ipfius uoluntate totus
teiT ^lios uiuat i?uitx perfedio, ut quis 8C apud iè, SC
antquot; landifirme 8C decentiflime, fi iam uere diligit proximum, certd

perfuafione fpiritus fanc'd, SC auditu uerbi eius
^olu ' ^quot;em a? cordibus noftris gignitur, hxc condnuo accendit,ut cor uere
Suit ^^teoî iiTimnbsp;opdmum, mox amor hic Dei, omnia in nobis ad ipfius

eft^qudcTr^ pianec^ ad imaginem Dei compara ta. Tn qua fi quid dcfidere/
h ^^quot;itum d r ^ infii mior eft,nam omnino tantum quif^ Deum amat,SC re*
^^ ^cro dom^nbsp;^^ bonitate fuerit perfuafus.

TN EVANG, MAtTHAEquot;!
firercfimcf teftimonium ferens, uera refpondiffe, Deum unum diUget^
xi'mum ut feipfumjplus eflè quàm uniuerfa holoeautomata ôC ui'dimas, iuxta
Mifen'cordiam uolo magis quàm facnfîcium. Haec em'm, ut di'xi,noftra cofum*^^
tio eft, Deum beneficentia in omnes referre, id eft,eflè alîjs Deos. Agnofcenti ef^
harc dodori huic legis,dominus dixit:Haud longe abcs à regno Dei.ln regno coj'r
Dei funt,qui uerbum ipfîus tenent,huic ifte propè tum acceflèrat, agnofcens in
clione omnia fîta,eo(^ nô longe à regno Dei aberat. A' quo utic^ abeflè longi^^
oportet,qui alia fpecftant dC urgent, quàm ut per fidem folidam in Deum unum
pcrucniamus, ut diledîioneproximi ipfîus bonitatem pro noftro modulo expriquot;^l
mus.Qiiod utinam agnofcerent,amp;ueterum cxrimoniarum uindices,amp;:externo'^
elementorum adfertores,Ponaficrj SC Anababtifta.nbsp;y

Apud Lucam decimo, eadem ferè legimus, nifî qudd dominus ibidem legî^P^Ï'/
tum ad fcripturas remifît, qui iftam fummam legis Dei, ex eis refpondit, wm q^^ ^
interrog^ti quis proximus fuus eflèt,per parabola declarauit ei unumquenq?
ximum eflè,cuipofl:èt deberet opem ferre,fîmul notans impietatem eorCf, q^jlfL
mas in populo obtinebant,Leuitarum amp; facerdotum,quibus nemo à proximi dU
Ctione erat alienior, ut multo maior Charitas apud Samaritanos SC Ethnicos im'^^^
retur. Nam memorat uulneratum à facerdote BC Leuita preteritum,fed à SaP^''^^
no curatum.nbsp;^

Mirum autem eft,utfit SC in hunc locum allegorizationibus Iufum,utifiam
effet enam ueritati illufum. Vt plane ab i)s fadû eft,qui hinc colligi docucrunt,P^^
ximunt unicuicp eum eflè, qui fibi benefeciflèt, eoc^ huiufmodi tantu pro
habendos.Fefeilit autem eos, qûdd non intellexerunt, quid fit alicui proximû
Vnde cum dominus approbauerir legisperiti refponfionem, agnofcentis cum
ximum ei,aLuin lafmnpc innVl^vfnbsp;—.-n_____nUt^:

ximum ei,qui m latrones inciderat, qui exercueratin illum miièn'cordiam, P^^^L
proximum cuiq?conftituiper benefîcia,cum beneficum eflè, fit proximi oftic'^^ 'l
gi:proximum au^m alicui eflè,habere eum uel peculiariter fibi commêdatunj
ahasineum neceflîtatem patientem incidere,ut ftrprà f.ubi quid proximus fît f^J^
diflerin,cllenfiim eft Eoc|j Sacerdos ÔC Leuita,çque proximi uulnerato,cu iquot; 'Pifl
mcidîfîent,fueranf,atcp Saman'tanus,uerum folus hic eft in eum offi'cio pro^'^'^e
dus. Vnde quod dominus interrogauit legispcritum:Qiiis ergo horum tm'^jLr
ttir nbi proximus fuitTe illi,qui incidit in latronesf'Hilc fenfum habet: Quis
tibi eum proximum fuum rec^e agnouiflè,ÔC proximi officio erga eum fundos; .
de cum llle refpondiflèt : Qm' exercuit in eum mifen'cordiam. Subiunxitdom«^
Vadc ÔC tu fac fimiliter,id eft,ficut hic Samaritanus, utproximum tuum agquot;^ lui,
m quemcuncp inciden's, ope tua egentem, eumc^ pro uiribusiuuato. In hof
exemplum bamaritani huius propofuit, eoc^ refpondere ad ilîam quaftioquot;^'^„0/
eft meus proximus^uoluit. Alioqui fi dominus hinc docere uoluiffet, eu folô ag' p
fcendum proximum,qui in nos,ut hic Samaritanus in uulneratum, benefit«® ' j^/
rct,fequereturilîud: Vade ÔCtu fac fimiliter, fic intdligendum : Vade, incid^i'' ,t
trones,cumq? ilh te uulneratum ÔCfeminecem rdiqucn'nt,et euenerit qiiifp^^^get
tibi curam adhibuerit,eum habeto proximum. Mittamus ergo iftos uerborin^ ^^^^
eneruatores,Ô£: agnofcamüs hic dominum docuiflè,eum unicuiœ pro proxH^^.fsr
agnoftcndum,qui ope fua indiguerit, uri fecit hic Samaritanus. De alijs pro^' ß
quos Deus cuiqj adiungit,ud cognationis,ud alterius commercfj cauflà,df^'quot;
ris fupra eft cap. f,

Longrcgatisautemphan'fais interrogauit eos.) Hic ultimus Chrifti'CtJ'^nnt
Pharifaos ÔC aduerfarios fuos fuit, quo ad agnofcendum fe illos prouocai'^ «t ^ ^ S^
rus,exceptis,qua iam ab eis captus, ipfis refpondit. Eo ergo regni fui admonj

ne^,; P®quot;^quot;^^«'quot; a îege non nifî peccati cognitio,expedanda eflèt,amp; iufîifî
'^'^»nimin^'ïquot;^quot;' ♦ ^^ hoc etiam feciebat Chriftum Dauide agnouiffè praftanno/
K ^^îîenttv..nbsp;Ipimalem, ÔC animorum purgatorem atc^ faluatorem. Porro

uoluitagnofd,quódde Chriftoexfpiritu
^^'ïifi fe mnbsp;appellarit eum dominö fuum, quod pater filium non appellaO

^ adducendo hunc Pfalmum, de inuidîa regni fui potêtia
S'^itis nnnbsp;fuos,cogitationes illis moucre.Qiiafi diceret; Nihil miferi

n ^Wam r ^'quot;P^Squot;«'!^, tam abeft autê ut me expugnaturi fitis, utpaulópóft
r cxerr k ^quot;î P^^^' collocaturus, in fummam rerum omniû poteftatem^
^ quot;it. I donec uos ÔC omnes hoftes mei, fubfellium pedum meorum pofîti

Uir^ dommabitur,nequicquam uobis ÔC altjs repugnantibus.Tum erit
oïRcnr quot;^^^'Cum fît modo h umilitatis, tum in fando decore adorabilt me

t» îCe] ' «ntbi,regifuo,quem uos modo deteutum omiibtts crucifîge
iua^^'f^uit en^ depluetur terraiuftis,qui meo fpiritu,in filios Dei regenerabuL

fa quot;quot;^getn Q f bchalem,uere pacifi'ca Dd ciuitate imperans, in hoc Malcize
bl ^'^iamtpl rdaturus-Dominus proxime aderitfemper mihi,meaœ cauf/
in; oninialnbsp;aduenerit,percutiet reges, uindidâ fumet de gentibus,

Hn^f^o ào cadaueribus: nam percutientur capita regionum ampliflimarû*
im!' '^rdua n '^^no Ifiadis,eó quodfaluificum regnum meum oppuenaue
Änbsp;^ antequam in gloriâ meat#hant

tu7 ^^at fana ^ oportebit, fed erit tandem,utproftratis hoftibus meis torrens qui
tiu^^olla^ 8umis,e quo potans, hoc eft,tanta de illis uidoria, ut par eft, obleda/
alris?.nbsp;f^'^P^crnum. Ifta ex hoc Pfalmo, ÔC in/

^fe mao.^T^^'^ nihil taie a me audietis, increpitos pro merito, qui fordent,
P^fîtér nS« menfuram, ad perdiuonem impleant finam, cum meos an/

lus cx 5quot;^ft»onem,nemo potuit ei quicquam refpondere,necp aufus fuit
fenbsp;quot;^P^^quot;® interrogate, [ta exeruerat fefe in uerbis eius fpiri/

uiciniores. Vtc^ Chriftus nunquam maiore gloria ÔC uir/
fUDDl r? J-nbsp;^^^^^ prabuit,quàm tum cum proximum

praeientior aderit,quàm cum pro ipfîus nomine ad in/
teritum carnis acceflèrimuspro*
pius.Ipiè donethoc no
biscredere»

V N C lefus locutus cft ad turbas, ÔC ad difcipulos CaoS,
cens î In cathedra Moyfî fedent fcribs ÔC pharifei. Oi^'^L
ergo quçcîjcç iufferint uos feruare/eruate et facite,fecuod
opera uero eorum noRte facere, dicunt enim ÔC no faciuo''^
Colliguntenim onera grauia,difFiciliac^ portatu, Ô£
nun t in humeros hominum, csterum digito fuo nolû^ ^
mouere.Orania uero opera fua faciunt in hoc, ut fpeä^^
tur ab hominibus.DiIatantautéphyIaaeria fua, ÔC magnifîcant fimbriasp^'
Iiorum fuorum, amante^ primosaccubitusin cœnis, ôiprimo federelo'^^
confîIns,Ôi falutationes in foro,ÔJ uocart ab hominibus rabbi.

Vos autem nolite uocari rabbi,unus eft enim magifter uefter, ncmpc^^'^'
ftus,omnes autem uosfratreseftis. Et patrê nolite uocare uobis în terra,
eft enim pater ucfter,qui in cœlis eft.Nec uocemini magiftri,unus enim o^^^
eft magifter,nempe Chriftus. Qui maximuseft ueftrum, erit
Qui autem feexaltauctit,humiliabitur,ôJqui fe humiliauerit,exaltabitur.

Va: autem uobis fcribîE ÔC pharifei hypocrite, quia clauditis regnum ^^
rum ante homines.uos enim non intratis,necaduenientcs fînkisintrare.
Sfa.4. Vx uobis fcribaE ÔC pharifa:i hypocrite, quia comeditis domos uiduafi^^'
idcp pr^textu prolixe precatioais,pröpter hoc grauius pungemini.nbsp;^

Seft.5. Vx uobis fcribidC pharifsihypocrite, quia circumttis mare amp;aridati''!' ç
faciatis unum profeIytum,ÔCcum fuerit fadus, facttiseum filium geheflO^
plo magis quàm uos eft/s.nbsp;^

Wx uobis duces ca;d,quia dicitis: Quicucj lurauen'tper templum,
quiautem lurauerit perauru templi,reuseft.Stultiamp;cœci, utrum enim p
cftaurum,antempIum,quodfandifîcataurumCEtqaicuncçiuraueritp^'^i
tare, nihil eft: quiciif^autem iuraueritperdoniï quod eft fuper illud,
Stulti acc^ci, utrum enim mains, donu an altarequod fandtificatdonö^^^j
ergoiuraueritperaltare.iuratper ipfum «per omnia qua:fuperillucîfôti^'
qui iurauerit per templum, iurat per ilKôC per eum qui habitat in ipfo.
iurauerit per cœlum,iurat per thronuro Dei, ÔC per eum qui fedet fup^»quot;quot; Ç
scn,7» Wx uobis fcribaDamp;pharif^i hypocrite, quia decimatis mentham SI
amp; cyminum, ac reliquiftis qux grauiora funt legis, iudicium 32 mîfericordi^
fidem,h«coportuit facere,«illa non omittere.nbsp;p

Sea,s, Duces c«ci,excolantes culicem, cameli5 autem gfutientes. Va uobis g
de pharifei hypocritaî, quia purgatis exteriorem poculi patin^cç partem»
rum intus plena funt rapina« intêpérantia.Pharfccxce, purga prins ^^^^^
eft intra poculum « patinam, ut amp; exteriores horum partes pur^
Seâ,9gt; Vx uobis fcrib« ôC pharifei hypocrite, quia fimiles eftis fepulchris de^
tis,qujE foris quidem apparent fpeciofai intus uero plena funt offibus m^f .^f
rum, omni^ fptirdtia. SicÔC uos foris quidem apparetis hominibus

ïmplete menfuram patrum ueftroru. Serpentes, progenies üi scâau
effugictis iudicium gehennx cideo ecce ego mitto ad uos
^ »ïotin n^ amp;piêtes,3d fcribas, amp; illoru aliquot occidetis, crucifigetiscp^SC illo/
'^'tatê ut fl^geMabitisin fynagogis ueftris,« perfequemini de ciuitate in ci
S'^îtie Ah a^quot;^nbsp;fanguis iuftus,qui efFufus eft fuper terra,à fan

fütit quot; Hierufalem,quxoca'disprophetas,ôd lapidas cos qui antè mif/
uoiui congregate filios tuos, quemadmodum gal ina conore/
^•^ïta.Dj ^nbsp;noluiftis CEcce relinquituruobis domus ueftra^de/

uobisjiaudquaquam me uidebitis pofthac,donec dicatis-Be
f^w ^^iJi uenit in nomine Domini.

I Vne lefiis locutus cft ad turbas, 8C ad difcipulos ,Luc.n,) Grainter
^ mcrepiturus eratpharifxos SC fcribas, tum populi duces SC dodores,
I ac diligentiffi'me fuos admoniturus,ut ab ipfis fibi cauerent. Ne ergo
rnbsp;^ ^^^ Dei,quâ illi tradebant,licet non folam, contêneretur,antè

(j^'^^obfey,, tnonuit,ut quxcunc^ legis, nimirum ex cathedra Moyfi illi precipe/
amp;''quot;^^tmcfc' ^^^ fecundum opera illorum nollent facere. Vnde illud : Omnia
ir^^ni eft T quot; feruare,feruate 5C hcite, de folis prxceptis legis Dei, intdli^
ta7 '^»■iiand quot;^^^quot;'^^les enim inuenta hominû, quibus Deo fruftra fendtur, ChriV QJi'^ cdthe^
ta ^Mofrh P/^'^'P^^e non potuit.Quapropter cathedram Mofcheh, non autoris ^ra Mofchch,
«cl ft ^ Purenbsp;^^quot;tebanmr, fed locum intdligo, ex quo Mofcheh legem

^ia. ^ ^ocatl ^^ quot; ^^geretur, fuiflè eis ad id propriam cathedra uerifimile eft,
ld? ^'«b^ cathedram Mofcheh. Ex ea ergo cathedra, cum fola Domini man/

Chriftus prxcepit ea omnia feruare.
teslj'^fïiini accufatfcribas ÔCpharifxoS negledushorû, quod non feciflènt,

difficilia«^ portatu,qux colligata in humeros hominû im/
^hJ^W tüm^ r f '^^^^^Petrus Ado.!5,teftatus fuit, Qua^gmid
'^neVS^^Pr^dff f ' ^^nbsp;ipforum portarepotuiflè. Qin's enim im§ onera,

l^tjP^etate^ faquot;®quot;^ leruare.'Taceo ea,qux legis nomine proprie cenfenrur, dC ad
Vf ^hrifl-iTnbsp;^^ demum impleuerit, qui hic abfq? peccato fuerit, quod

confeffus fuit,8C uerbaDomini,ut Lucas ea confcnpßt,idem teßantur, uoïait
Dominus illis populu humiliari, ôC ad ambiendâ fuam mifericordia, qua ibl^
c5tingere mortahbus potefl;,uelut copellere.Quandoquidê Dei omnes toti fu^ ^^
certe par eft,ut toti etiâ ad ipfius uoluntatê nos comparemus, pra-fertim cum i' ,, .
hil,nifî noftrâ confummationê 5C fœh'citatê uefit.Cum ergo id fandîi non fow m ' j
in qmbus plena fita eft iuftitia,ut eft folida fides,perfeda^ diledio,prxftare le « ^
poflè u;derent,fed ne ijs quidê,qux externa funt,eoc^ minimx operx,ut
atq? ritus,omnia tamê ad uitx deccntiâ quandâ atc^ utile religionis exercitifîmp^^
tis,quid aliud apud eos fequi potuit,^ magna animi demiflîo, mifèricordix^ ^
iugis imploratio,indec^ èC erga,pximos diledio offîciofiorrquçpotiflimu gc^
quibus Deus in hoc exilio fuos eflè uerfari^,dû hinc eos reuocat,requirit. i
utrac^ hxCjôC^pria legis Dcijamp;T accefforia illa cxrimoniarG mâdata obfèrna''^
tebat, qualibet onera grauia effent, ÔC portatu diffi'cilia, rede fubmitti eis
îùos Chriftus uoluit,prfcipiens feruare quçcûcç icribç ÔC pharifxi ièruâda
At uero poft confirmatum fanguine Chrifti foedus nouum,corufcante
gelio regni Dei,cum ab externis illis fada iam eflèt libertas, erat fblum id pr^'
dum, quod per fè ad pietatem facit, in primis autem gratia Chrifti commends ^^^
qui fbîus fiio fpiritu fibi credentes iuftificat, fcribens Dei legem in corda ip?^'^ ^jj
eam ament,ei(^ ftudcant ex animo,etfi perfi'cere illam hic ncqueât. Hinc ^^^^ Ls,
quicontendcbant eos qui ex gentibus Chrifto nomen dedcrant, circuncide ^^^^
atq^ eis prxcipiendum,ut legem Mofcheh fèruarent,dicebat: Qtiid tentatis
ut imponatur iugum fiiper ceruices difcipulorum,quod nec^ patres noftrigt;ne^ j
portare potuimus, fi'd per gratiam Domini noftri lefii Chrifti credimus nos ^^^^^
fururos,ficut ÔC illif Non certe hic Petrus de proprijs legis diuinx mandatis lo y
fuit,qux per fè,fcilicet,ad pietatem faciunt,eacç qux fidei ÔC diledionis funt' c /
nent,hoc enim iugum cum ipfc,tum alij Apoftoli,qulbufcun9 prxdicarunt»
nere ftuduerunt,non quidem ut ex proprijs operibus fiiis, qux fècundum ip
data fecifîènt,iuftitiam ÔC falutem expedarent,fèd ut inde agnofcentes, ^quot;^'^-[»sfp'
ti fua natura efîènt,Chriftum tanto auidius amplederentur, illis tamen exhquot; Qf
ritu fefe dedituri pro uirili implendis. At uero imponcre humeris
mnia legis prxcepta, etiam illa accefloria de cxrimonfjs ÔC ritibus, idqj yj
iuftitiâ petenda effet, hoc demum effe tentare Dominum Petrus pronuntiai
plane id infîgnis quidam Dei contemptus ÔC iritatio, hoc eft, tentatio erat, ^J
iedio Chrifti erat,à cuius iblius gratia,cum petenda omnis fit iuftitiâ ÔC fâh'®'
egena infirmacç mundi elementa, contempta redemptione Chrifti, fèducer ^^^^^
pulos uolebant.Poft Chrifti glorificationcm itacp uere tentant Deum, hoc el
tempta tanta eius gratia ipfum iritant, quotquot grauia ÔC difficilia,imd imP^
lia portatu legis onera illa externa ÔC accefforia,ueI etiam propria hoc nomm
fi obferuatis ipfîs ex noftra uirtute iuftitiâ comparari ÔC fàlus poffit, eledis ^^^^
fto credentibus imponere conantur,fèd ante confi'rmatiî fcedus nouum » ^j^tcJ
ternorum libertas fandis fada eft,etiam ludxis nihil omnino in lege
num ÔC acceflbrium, atcp pauld pdft remittendû, fîue refpiciens interna ÔC P ^^^^{o
necç unquam donec tranfeat cœlum ÔC terra rcmittendum, cui nonnbsp;ut'^''

humeri erant fubmittendi,non quidem, ut inde iuftitiâ ÔC älus peteretur,! ^^^fa
uera erga Deum fide,obedientia ipfi prçftaretur,quo fîmul continuo,ut fua ^
fandi magis ac magis fèntirent,tanto auidius mifèricordiam Dei ambirent,ab ^^ je
fubmiffius,amp; erga proximos offi'ciofius. De rjs ergo fimul, quanquamc^
secmdûopct proprijs legis mandatis Chriftus hoc loco, licet grauibus 8C portatu difiiei ^^^^j^fe»
ra eorum mo# oneribusaflî'milarit.illuddixittOmnia ergo quxcûcpiuflèrintuos feruare»
liteficere. j^j autem,fècundum opera uero eorum nolite facere,poaflimum de hypolt;^

^'^'Omnopera,etiam per fe bona,contaminata SC per Jita crantcVncîc fubäiti
8C dr ^nbsp;faciunt in hoc ut fpedentur ab hominibus.En opera factV

ex uer^f ?'^^quot; Dominus,dicunt amp; non faciunt.Dicebant fîquide ex Mofcheh*
Drn ^quot;ftoc^ umore Domini omnia fierent,ueritas ÔC aquùas colerejnuri
^ ^ei ol 3 faceret,ut fîbi uellet fieri,in carimontjs legis cor uere cieduhnn»
haberent,fuam Uoluntatem nufquam fequerentUr, amp;:huiu{î
^^'^tes fîunbsp;^ faciebant.Siue enim praftantes eleemofynam, fîue pré

^oc ut 1 ^^'quot;nantes,aut carimoniarum aliquid perficientes, omnia hac faciebât
'^otdh fnbsp;quarcbant,aberatab eis iudiciû,migt;

Atting ^natura impoffîbilia eflènt, qua ipfi quoqj ne digito mouererit, fed
n ff quidem,ut in Luca legimus, fui fequerentur, fecundum opera

'^^'^'iata - '^^'^cs oneribus, qua portare nequirent, hoc efl, legem Dei omniaÉK
î^^ ^rat hfquot;® fnbsp;proponcrenr,ièruandac^ ad unum docercnt,quia id diuini/

'quia ipfi has fàrcinas ne digito quidem attingerent, nihilt«
f?quot;^«!!!nbsp;^doftentationem facerent omnia. Qterum delcribis ÔCphanTaiSj

u quot; fuprà 5.in illud;Dico enim uobis^nifi abundàuerit ueftra itiftitial
^^Jisfoj quid in ea ftabilitum,quidiie abrogatu, in eodè capite in illud : Œiià
öil^j^ unum ex mandatis iftis m inimis.

^quot;aJ Depingit hypocrifîm fcribaru SCpharifaorû at®
c ^ K i^^'^ypocrifeos crat,qudd phyladeria fua dilatabant, hoc eft,ut Hicrony
^ t^licanrpnbsp;decalogus legis infcriptus erat,quas

fi m ^»gantes in frontc,quafi corona capiriinde faciebant,ut femper an/
r I Bahnbsp;morem ad fuum ufcp tempus ludais per Indiam, Per/

u! .Siollirn é feruatum ibidem teftatur,eumqj qui hoc habui(fet,iudicatum
'^^cn, moremhunc,ex Mofch.lt;5.defumpfîflèputantur,ubilegitur:Erût
Sal fednbsp;hodie in corde tuo,SC explicabis ea filijs tuis,a: loque/

br ^'Suibu I domus tua.lta uenditabant fe iftis phyladerijs,id eft,conrerua/
Hl haK ftudium populo mentiebantur, cum in corde nullius rei minore
^'■atin ^^^^'quot;^'Eodem fpedabantgt;SC fimbrias palliorum magnificantes.Pracé
1q k'^'•gnenbsp;angulis palliorum facere hiacinthinas fimbrias, ut SC in uefti/

,ut uidelicet SC ambulantes SC lèdenres interdum ptmee/
tah^^^buei-i!?^'^ admonitioneretraherenturadoffidaDomini. VtcimcR autem
^^eliSC dilataflè phyladeria, fimbrias magnificaflè, often^
gratia. Nam

ü ^Us Scj ^»^quot;perbiauero SCfaftus fuit, quddamabant obambulareftolati, ^«Wo
^/'jquot;^^^.'^.^morant,federe primi in confi1îjsatqjconinuijs,fal^nbsp;f4quot;sphi

'P^^im bm aiï:edantes,referunt.Quibus ergo Deus cognitus non eft, nec
nied gt; referte, illi uana quadam fuper alios pracdlentia diuinitatê
tis ia'^Per uir?quot;'^quot;'''nbsp;^ mendacium, nunquâ uen's uirtutibus, fed

nitatem,hoc eft,rcmm omnium pracellentiam,qua fîta nimirimi in co elt,« i ^^
plurimosquifqj demereatur,fîbireruiripariaturà quam pauciflimis. peat»quot;
omnino eft dare,quàm accipere, benefacere altjs, quam beneficia ab alqs ^
Vnderede Chriftus Ioan.5. eis dicebat; Quomodo uos poteftis credere, qu

ris^Qiti nancp Deo credit,isipfum folum bonum agnofcat, eocç omnem gio ^
uni tranfcribat.oportet,(iuarefi qui gloriam ab hominibus,^ndico qu^run,
folum accipiunt ultro oblatam,certum argumentum eft eos Deo non «-ecier » 0 ^

Vos autem nolite uocari rabbi.) Rabbi, magifter meus dicftur. Bis uero n
quempiam magiftrum uocari, fed unum agnofcere magiftrum Chriftû,nos o ,
fian-es eftc.Nihil enim aquenoxiû ueritari fideicç fynceritari eflè poteft,ap n
nem habere magiftrum.Siquidem bonum amp; falutare eft,quod ab hominih^
mus,neceflè eft non ipfos,uerum Chrifti fpiritum illud docere, cur igitur no
eius magifter agnofcitur r Alterû ergo omnino fequi oportet, duni homo
habetur,aut,fcilicet,ut uerbum ipfius audiatur,quod non poteft,nift mcndacnt ^
quando homo ipfe nihil aliud eft,aut Chrifti uerbum homini tribui,lioc elt,u^^^^j
tem tanquam mendacium ampledi. Qiio fit ut iam neuerbû quidê Dei fît, «t
non fît Dei nomine pcrceptumHinc Apoftoli omnia in Chriftum referent,n ^^ ^^
tes aliud quàm ipfîus miniftri,S«:myfteriorûDeidilpenfatores agnofci, z.Corin^,^ P
Hinc uoluit Paulus,uno dC altero prophetante,reliquos dtjudicare, i.Corin,y
Thef.5. probari omnia, indubie quo certo elecfli uerbû Chrifti unici magiftn a
bo hominis difcernerent. Nam utrun^ iuxtàimpietas eft hominis ucrbuin
Chrifti uerbo,amp; uerbû Chrifti pro uerbo hominis ampledijam quicunq^ non
tus in animo eft,id quod uerum credit,Chrifti uerbum effe,Chrifto fanè non cr
(edei,cuiusuideturfîbiuerbûampledi.Sï autê certus eft Chrifti fe uerbo cre .
non poterit alium fanè eius agnofcere autorem ,hoc eft,fuum magiflrUm ôC ^^^^fic
Sic uero'a: unum patrem in coelis Deû agnofcamus oportet,àquo, fcilicet, 0 r^
uita curam ztcß prouidentiam, tum ueràm hareditatem expedemus, certi al? ^^
nos filios 8C haredes agnofci. Sicut uero per id quôd jphibet uocari magiftro^Cjtj
hibere uoluit, ne quis magifter haberetur, hoc eft, ne ab ullius autoritate ^jf»
ueritaris penderetur,ita ôlt;:patrem,à quo ut fill] pendcremus, in terris uocari tî
Caterum nudam patris appellâtionem non uetuit, cum ÔC ipfe carnales gc^^'
patris nomine dignetur, iubens patri ÔC matri benefacere,fuprà i s-Fiduciam^^^jV
non appcllationem uult à nobis fublatam.Sic ÔC Paulus Corinthiorum fe i'Jr^p?^
no patrem, ÔC alibi dodorem Gentium uocat, licet omnem in unum eoelen«
trem fiduciam ab omnibus poni,tum ÔC ab ipfîus autoritate fola,omnem
dere ubique docuerit,ut nemo fliidiofîus. Anabapriftarum igitur eft, pecea^^V^
cere,fî liberi genitorem fuum patrem appellent: Chriftianifaris habent, ut le g
aterni ôC cceleftis patris regenitos credant, atque hunc fibi in omnibus pr^ip
pro cuius gloria non folum carhalibus parentibus,fed ÔC cum propria am'ma t -
citiamfîifciperepararifunt.nbsp;'ffit^^^'

Repetituero,neuocemurmagifiTi,unumenim magiflrû noftrum Cmir^^^^i
quod nimium alte radices in humanis cordibus honoris ôC pracellentia
egerit. Etenim fîmulat^ uel mediocre aliquid per nos Deus effecerit, fi ud

^ %'tur m clcderit,inde mox nobis placemus,alijsc^ nos antepönfmus.Iterum
^'îim nu^^ eum,qui maximus fît, omnibus debere miniftrum feië exhibere. Hac Q^t Aextoî/
^^eft Dnï^i antè,ôi: fîiprà faepius didum efl:,uera diuinitas, amp; fohda prxftan^ Ut, humiUaH
Ha ac quot;^'^efacere,hoc eft,minifî:rare quàm pIuribus,6C benefîcia,hoc eft, mini
^•^»oSt 1 pauciffîmis. Adtfcit prxterea fententiam, à fe ÔC ahas ufurpa/
'^^^at^ exaltauerit humih'abitur,SCc,Etenim qui aliquid efle uult, is iam Deum
^^^ci inf Vnbsp;eoc^ necefle eft, eum utdiuinx glorix hoftem, tandem

tandp onrnes.At qtii fefe humiliarit,ôC omnium fe fecerit miniftrum,eum exal/
hotï,,-^ cum Chrifto fuoDeuSjimmortalitateacfœlicitaté donatum, iudicemcç
f^'Ciim ^nbsp;conftitutum. Conregnabuntenim huiufmodi cum Chri/

qud cum honore in fublimiorem uocarentur.Decimo odauo uero,
^•^tiir arrogantiam quomndam uoluit,qui uidebantur fîbi iufti,ÔC afperna/
Nijtîj py ^teros.(;^uibus ôC parabolam de pharifxo ÔC pubh'cano, qui pariter in tem
^ ^oiige f a(ccnderant,dixerat,quorâ hic, ed quodfîbi dilplicuiflèt, àtc^ ideo
-^etiflet,non aufus oculos in cœlum leuâfe, ?èd pedus fuum percuflîffct, di/
^eo g ^ts propitius efto mihipeccatori, iUftifîcatus in domum abijt prx illo, quf

eiret,ut exteri homines, raptores, iniufti, adulteri,S«!
e^corajj^ P^hlicanus ' q«ifam ut tiere contrito corde Deum gratiam orabat, ita ôC
î^'^^Uiï, çîrnbsp;exaltauerat fe ille pharifxus, complacens fîbi in eo, qudd fe

gratias ageret. Si enim uerairi
r ^biisnbsp;habuiflet, tantum fibi adhuc deeflêfîmul agrtouiflèt, ut mtïltO

e '^'^Uic -Profedo fî unquam uerx iuftitix guftum percepiflet, nequaquam fe,
af Pquot;blicano, fed ulli omnino mortalium prxtuhftet,quantum qtridg
r^^^eadenbsp;»quot;tem ex Deo fîbi collatafenfîfletjad eatam extitiflèt grams,

^•^tieret? indignitatem pariteragnouiflct, ut rurfum prxfe neminem con^=
'^^rç P°tuiflèt,licet eadem obnixe ÔC alijs orafTetHunc itaq? fermonem, utôC fît
^'^toljç^ 'p ^acfenténtia îOmnisqidfeextollithumiliabitur,ÔCqui fehumiliat,
^^^ftbilnbsp;concludit,quam apparet, ut plerast^ alias uulgo cdebrem, atcK

enarratio sectionis iiî.
lïehet^'^nbsp;^ pharifxi hypocritx,quia daudiris regnum,6Cc.Lu.ti.)

te eir ^r ^ ^ acerbitate increpandi obiurgandiqj malos,quem habere modû,
. 5 fpiritus oporteat,dixi fuprà 5.in illud:Progenies uiperarum. Abefle cer
^ttet^^ omnis affedus carnis, ôC pro arbitrio fpiritus rem ad Dei gloriam fœli/
dicigeri^ oportet omnia.Commodum autem poft increpitam
Sa ad rnbsp;^ pharifxoritm, qudd amarent uocari Rabbi, ÔC admoni/

^'Hos 'quot;os,ne udient uocari magiftri,fedfeunum magifoum agnofcerejobiur
çj 'Uti^'poduendicantes fîbi docendi munus, hoc eft, clauem fcientix tollen«
coi'^atnnbsp;us, clauderenr regnum cœlorum ante homines »damnantes

fiJi^jjJtiant^JJ^^^'^f^e^«^ ^^^ ipfîilhrd ingrediebantur,fàdi difcipuli Chrifti,neque

se fynceriffimc,uei ttatem quam reuelatâ nobis diuinitus crederemus^ccicquot;/ r .jj
pofuiffè, quandoquidem nihil falutare praterea praftare poftumus, IpintUi»
enim,non noftrum opus eft cordibus eam perfuadere,

Vx uobis fcriba: SC pharifai hypocrita,quia comeditis domos uiduarum,i ^^
uXuc.io,) Auaritiam uentrist^ ftudium pfeudoprophetis ubic^ fere icriptquot; ^^
buit,de quo fuprà lÂn illud: A' frudibus eorum agnofcetis eos.His ergo
fcriba atc^ pharifai laborabant: obiurgat igitur eos dominus auaritia atcç ^^
taus,qui uiduarum domos uorabant,cruddiffime rapientes, undecunc^ pout ^
cilius,ut ferè uidua,pupilli,amp;: humiliores in populo,quibus défunt formidaDu ^

. -nbsp;Or_____-nbsp;______---- »/^..rrimlTm rgt;-!H-/»nf ntTtTlOI Ifa UlClUa» „

bebant,illis fandimoniam falfd uenditantes, QC crudelitatem, quam conu^ - ^^
afiiidos exercebant,tegentes.Btenim ut è Graco hac l^untur, duo fcribis U» ^^^
minus obiecit,quôddomus uiduarum uorarent,amp;: pratextii, longum pi^ccare
Vnde apud Lucâ legitur, ói ««TiÄiov« t« ómxcr rwy xH^ffy *è ^fo^^'^a iMKf«
\WT(et,id eft,qui comedunt domos uiduarum, SC pratextu longum precantur' ^^^
uerbis ea SC alij Euangdifta narrant. Vnde fenfum huius obiurgatioms h^ ^^
pio: Va uobis quod comeditis domos uiduarum per auaritiam ÔC crudelitate ^
opprimentes,tanquam derelidas,amp;roratis duntaxat per lïmulationê, atc^ ut u gt;
mini fandi,qui nihil minus eftis, nêpe abfcç mifèricordia in afflidas. Atqj
potiftimum auaritia atc^ crudelitatis hic à domino fuiflè obiurgatos,
pocrifeos, qua apud populum fandimonia laudem uenabantur, cum nihil tp^
effènt.Etenim aucupium,quale noftri monachi ÔC facrifici habuerunt,dem^t ^
ditiores uiduas ut ultrd fua ipfis darent, his fcribis atq? pharifais nullum lu^jf^,^^!/ quot;
Vnde obiurgationem prafentem non poftum accipere ut quidam,quali
nus obiurgarit fcribas,eô quôd fimulâdo longas preces, emulferint omnia a
uti noftri fecerunt. Ad hac praftantiores ifti cfl:è uolebant, quàm ut itâ
lua à uiduis fuftinuiffent,ficut noftra mendicabula folent, Non enim erat
ris tam honefta, ut modo, mendicitas.Ne^ tale aliquid obiedû eis ufpiam jj^
cum auaritiam Ssi crudditatem in miferos tributam eis fape legamus. Hos rei
apud nos omnes ferèEcclefiaftici,qui pauperum amp; uiduarum fubftantias deU ^^
crudeliflïme,tamen uolunt lotigis illis fuis precibus, quas tamen non ex an»quot;
TTfö4)cclt;rö,hoc eft,in pratextum tantû,ut uideantur aliquid rdigionis habere pr ,

Yx uobis,ÔCc.qui circumitis mare SC aridam.) óïrf0lt;r«AvT0f,idcft,aduen3. ^
cebatur Iudais,quem in confortium fua religionis pdlexiffent.In hoc iam ^
dioincumbebantlcriba iftiÔC pharifai maria terram hac caufla circumc«^/
quanquâ eflènt ipfi omni pietate inanes,lbla($ hypocrifi turgidi, eoc^

felytos fuos,(/'mAÓTÈfOi; fe,hoc eft,duplicius,quod perinde eft, atcp fi dixiffet»quot;j.fd'
ter,plus geenna obnoxios redderent,hoc eft,fiIios geenna.Sicut in malo lei
puli praceptores fuos fiiperant. Atc^ ad hunc modû fimpliciter malo accip^»^
duplicius,quam anxie de duplici nomine, quo profelyti magiftris fuis lu^^'^y^it^
nx addidiores reddantur, difquirere. Eft enim dominus ut rudibus, itafitnP.
ïocutus, Hos referunt qui (ummo ftudio quàm plurimos laborant in monac^^^jtj^
pcrtrahere,qui SC femper ferè détériorés fe illos rdinquût, ut dû femel fatanas
fo Chrifto admiffus fuerit, continuo magis ac magis ab omni integritate ad ^^
perditiflSmos defi'ci£.Id quod planè fedat i'ftac aperte fatis cóprobant » Q«^quot; g^cf^

sgt; quam fint prx(èntesccenobitg,toIerabiliores erahtï'bé géehna ftipi-a cap.f

^Os ad ^ ^^ cxci,quia dici'tis.) Vbi milTa fapientia Dei eft,in errores abfur
Xtay^ .^.'^o^ales prolabuntur, ut nemo fatis eorum dementiam poftît ftupere, iu^
Sicçnbsp;quo fuprà 15. in illud: Hypocrite rede de uobis prxdixiti

fcribisufuuenerat.Quaeeniminfania pluris facere iurare per aurS
ïrter
Idon
dent

fVcp^^î'î'] poteft abfurdum aded dC infanum fi'ngi, qndd firror iftorum non longe

tiet J eft,nullum feelerum genus praetereamus. O^nimis ueras minas, pcrcu/
Nrçrj '^inusamentia,Ô£r cxcitate,ac furore mcnris,ut palpes in mcridie,ficut pal
ftro ppf cscus in tenebris, s.Mofchch 28. Qiiàm bonum uero ÔC falutare à magi/

Qu V quot;'on receffîiîè,6C uni Dei uerbo femper adharrere.
'îç^^*^ autem ait dominus, Aurum per templum, ÔC donum per altare fândifi'carii
Jut^y ilia fanditate loquitur,qux in eo fita erat, qudd diuinis ufibus ifta iècun
f^luero Dei erant confecrata. Vigebatenim etiamnum cultus illeexternusi.
^iiif J /^^od ait,iurantê per altarc,iurare per ipfum, ÔC omnia qux fuper illud funt,
l^tcctej '^P'^^templum,iurare per illud SC per eum qui habitat in iilo,amp;iuranteni
^nbsp;quot;^'(quot;'■are per riironum Dci, amp;: per eum qui fedet fuper eum, aliud nihil fibi

p^'^ ß per quid iurctur,iuramentû iam ôC ad omnia ea pertinere, qux illi con
,^tit,aur cui illud cófècratum ÔC addidum eft. Vt fi quis temcre aut fàlfô per
I'nh ^quot;^^quot;^'^quot;^iat dc in ca,quibus dedinim id eft^per quod iurat,fe peccare,SC xque
. j^^orare.Sed de his fuprà 54'n ilIud:Rurfum audiftis, qudd didum fuerit anti
l^^óe peierabis. Neminem autem oftcndat, qudd innuere hic dominus uide/ ^ tètitpU hi*
^^^Uit^*^ tn templo habitare. Vere enim in templo illo Hierofblymitano Deus ha ^quot;abat of/»;
tÇ '^'^tequam ueniflet hora,ut nec^ in eo,nec^ loco alio, fed in fpiritu ôC uerifagt;=

Voluit enim ibi peculiariter inuocari ÔC coli, gratixc^ fiix rdponîâ uolebati
^^tf^' ^ehlomoh rcgi promiferat.Sednihil hoc ad noftra delubra. Nbs ipfos opor
'^«mDd templum eflê.

2li9^^ots,8lt;:c.quia decimatis mcntam,Lucg quot;.) Itafblet ingenium humartum.
Sitti f 10prx amore fui peruenire nequit,fibi aliqua deligit,quibus iu^
oftentet. Sic iftipharifxi prxtereuntes iudicium, mifèricordiam' acfi'»
jfJc^sij3j^^'tquot;ftc,beneuolentcr,atc5 optima fide cum proximis uerfaripofthabenti
jJ^^fit^^^^yudicium ÔC charitatem Dei,in quibus ut legis confummatio, ita 8C fo
inbsp;îquot;ft»tia pietas(^,ne nihil facerent, quo probitatis ud ipeciem aliquam ha

^SlUoV ^'tnas dabant, quàm cxadiflime, ut minutas herbulas quoc^ decimarent.
0 ^ Uidi!^^ notatur uerum,quod fuprà dixi,qudd ui magis,quàm emendicando do
uorauerint, nec^ tenues adeó fuerint ,ut emendicando àuiduisj
(j^'^i'eHtj-j^^^fierint.Porrd no culpantur qudd exade décimas de omnibus fibi pro/,
quot;^ï ^tiib. darent,oportebat enim ôC hxc facere, fed qudd ilia maiora omittercnt,
^ l^rn^^^tiulla omnino potuit pietas conftare.

hoc.Hxc oportuit facere SC ilia non omittere, quidam ius decimarû
^^quot;^^'^atû iadant,cum longe alia noftrorö,qui décimas acc!pirrf,ct eorû
debebanf,raüo exiftat.Tota tribus Leui, nullas acceperat poiîêfîîoncs

teitiß^quot; quot;ts icribisuluuenerat.V^uaeenimmlania pluris tacere iurare per aurS
ftris; ' „ *^onum al taris, quàm per templum dC altare ipfum c Sed quis furor in no^
Huij religione teneri, qudd domi alunt fcorta^qudd adulteri itint, auari, imd
Cas in Stn'orum genere non madentes,{èd fi deberent horas,quas uocant, canoni
libfQ ^^quot;^ittere,pra:(cntem timerêt ultionem,aded utinter adulters ampiexus, pro
aui-çjP'^f^-attonum mittant,quo didis horis tutius libidinenwr.Dent ueniam caftx
evççjquot;*^ poteft abfurdum aded dC infanum fingi, qndd firror iftorum non longe
bs at.Hinc impix illx uoces quorundam,qui ubi demurmurauerint üias precu/
rçhr,anbsp;Deo fatisfadum eft,cui nefàbam adderê, iam uiuamus mo/

tn terra Ganaan,quod eam minifterio tabernaculi Deus deputaflet, quare St
rat,ut ipfîs decimaî perfoluerentur ab Iftaëliris reliquiSj4.Molcheh Dur^n ^^ ^^^
que horum minifterio,ôt cxtemo tabernaculi cultu Ifraëlitçdecimas perlolue
xta legem debebant.Ättranslato facerdotio lex translata fuit. Chriftus quot;J^j'j^a*
mus facerdos eft:,SC in ccéleftîbus,cui non opus eft, partem oblationum
decidere,fed oportet,ut illi nos ipfos totos oftèramus, in iugem uitx cœleftis ^
tatiortem. Interim minimis eius SC quibuslibet egentibus fedulo necefta^
ftranda funt,tum amp; îj duplici honore profequendi, qui presbiteri bene P^^quot; „ ^ni^
in uerbo atcp dodrina rede laborât,uTim.ç.Siue autê haec per decimas,fiue q ^^^^
lilîet aliam portionem fubftanua,quae domini benedidione nobis o^uenef m ^^
rimus,perinde Deo erit,modo nihil nobis qugramus,ôi: iyncero corde neceni
patientibusimpertiamus. ^

Quoniam autem ubic^ ferèpraîfertim apud Germanos ius decimarumoDti
atcß magiftratus id tuetur QC exigit, ex eo fanè, qudd magiftratui in omnibus, ^^
non habent impietatem coniundam,parendum eft,Chriftianis decimar,ut co ^
tum eft, perlbluenda: funt, qualefcuncp fînt qui illas percipiunt, Pendendum ^^^
çft,quod imperarit magiftratus,ut fuprà 17. circa finem fulè diflèrui. Interim
uideat quifcj quo illas iure recipiat.Nam fi Pontifi'crjs decretis fi'des habe^? J^f
alimenta pauperum,6lt;: uidum eorum qui bene prafiint in uerbo ÔC
rantes,infumenda decimse erant, propter quos alendos, ÔC apud CbriftianOS _ ^^^
mx inftituta fimt.Iam alimenta pauperum, ita ut hodie fit, ad qualibet ^^
uenda conuertere, quid tandem addudurum fît, agnofcentes Deum ignoî'^
queunt.Profedo magifiratus erat,ut aliàs,ita ÔC hic, abufus pauperû«^ depr^ ^^^ jj
nem auertere.Quod dum facere neglexerit,lèd cxegerit dare tjs decimas,qui^^^
ta hadenus funt,nemo Chriftianus dare grauabitur, qui fe nouit in eo fecund^
luntatem Dei magiftratui parere.nbsp;'j^aJ

Qtiare nimium aberrarûtij, qui ante biennium docuerunt impium d^' ^
dare,ed qtiod peccari occafîo per eas daretur malis,Fomenta quidem funt ic^
ÔC décima ÔC alij prouentus minime paucis,lèd horû lè rei ij faciunt, qui tm ^^ 0
tes fouent,amp; quibus probantur.Sic magiflratusquicum poflït eacohercere,n ^^^
lum illa fert,ièd etiam autoritate fira curat,ne qua malis fomenta defînt,cette P ^^^^^
tis ipforum fefe obligat At priuatus qui nihil aliud poteft,quàm monere
cohercere non poteft,ubi illi magiftratus imperat décimas ÔC alia malis ^ j^i/
qui illis ad omnem luxum ÔC impietatem abutuntur,adde etiam ut hodie fi^ ^
pugnationem pietatis,tam alienus tamen abeft à culpa his abutentium,quam^
lorum abufijs no probatur.Nec^ enim malis hac perfoluit, fed magiftratui ? e ^
fèntentia domini.

Mdgißrätuh Praterea non confequitur,maIorum fe peccafis iniquinare, qui'cuncp ^P t it^^'^
non prmti na ifta tribuit,etiam uItro,non folum ex debito legum publicarum. Etenim
eß de ahufii re nobis pafcendi funt,qui eu inimici noftri funt,boni eflè non poffunt, necp
rum externa» bene uti, ob id tamen nemo dicet occafîonem peccati illis dare eum,qui eis ^^c
ifla bona iuxta mandatum domini fubminiftrauerit. Alioqui ÔC Deus iplè ff^^jt'
can's fefè contaminaret, dum pluuiam SC folem fuum aque ipfis attç'bonis
quin temporalium rerum ferèplus ipfis, quàm bonis largitur. Difpliceat ig^^*^ j^t^
ïorum impietas,ÔC raonendo,fî licet,ab ea ipfos reuocemus, fèd fi quid ex
magiftratus pendendum eis eft,agnofcamus id domini eflè uoluntatem,utc« ^^i!
ii donis Dei abutantur.Magiflratus uiderit,ut externa rede attemperet, qtio*^

Proinde um'nc^ hic peccatum Rjit,ÔC à decimarum defenforibus, qudd pà^^
wnt ex prgcepto Chrifti eas dandas,6C ab earß impugnatoribusgt; quddperfoh' ^f

Çç ' ^'^uia dare ^ facere,ne quem ofFendamus, quantüÜbet omntfih'bcri fîmus»
dit^Q^ ^^uio maiorem Chrifto hbertatem fibijpfî arrogabir.'fî ergo ipfe tributfr pen^
non debebat, ôC pendit ijs, qui abutebantur rebus omnibus, ÔC noftrum
lderit perfokiere quicquid magiftratus impofîierit, in quemcunc^ demum
dei^j^'^conuertatur, Videant autem interim Ecclefîaltici, fî qui inter eos noi{ ui/
quç^ fcedus cum inferno percufîîflè, ut fî pro temporalibus his fpiritalia ne^=
to '^minare,in hoc incumbant tamê,ut ea ferantur ab alijsjSC ipfî interim tan/
per bfînt erga inopes,frugaliifimetç uitam ftiam (ranfîgant, memores fem/
pe^ elfe dare:quàm accipere Agnofcant non poftè non perniciofum eftè fti
P^rs Chrifto facere, ÔC Chrifto non militate, taceo quód maior huius gregis
caftra Chrifti oppugnare.

liuj j/*^^® c^ci excolantes culicem,Luc.n,) Eofdem obiurgat, quód in ijs qua nut
t^te^^'^^nti erant,religionem oftentarent,magis quàm haberet,qua uero ad pie/
iiii^^j '^uientum aliquod habebant,in totum negligerent.fta décimantes herbas
IJumas pofthabebant iudicium,ut iufte omnia cum proximis agerenr, amp; mi
iierijnbsp;charitatem Dei,ut benefici in illos eflènt,amp;: fidem deniq^, ut cum-

^^Ut ^^quot;^^ncfia peeficerent. Sic ÔC in cateris miram fandimoniam foris pra fe fere/
c^çjjl^^htj interim de cordis puritate foliciu,quod rapina dC intemperantia, in Lu/
tetï,nbsp;eft,cupiditate aliéna inuadendi Ôl libidine omnibus ad uoluptâ/

, uelut abominando ftcrcore replenim habebant. Similes in hoc cx/
degi^i '.culicem,fî quis fortè in pocuium incidiftet, totum autem camclum interim
, ^iarçfnbsp;ei,qui poculi uel panna exteriorem quidem partem diligenter mim

i piiro'^^f^rioremautemfîneretibrdidam ÔCimmundam.ÄitergoPharifao:CaCe,
iquot;9;j-^jPfüisquod eft intra pocuium ÔC patinam, utôC extcriores horum partespu^:

Cacitas utiq? intolcrabilis cft de externa puritate fblicitum teneri, in/ Cacitas efi
Su^nbsp;illa fine hac elfe nequeat, unde interiora prius purganda funt, itternis ne^

futj?'^ fidepurgantur,indeÔC externa purgabuntur,cum mundis iam mun^ g'^Ä« exter/
quot;■'Seft i'ut omniain Luca additur ôC hac ratio: Stulti, nónne qui fccit, quod fo/ «lt;« curare,
iiiter/^^'^ id quod inrus efi fecit c C^uo monuit Chriftus, ut àDeo utercp homo eft,
hnquot;^ ^ exterior,eic^ tam qua intus,quàm qua extra funt, iuxtà patent, ira utri^
'iiUijjj '^inis puritatcm ei approbate conemur. Sed qui Deum ignorant, eot^ ho/
fiejctç^^^olum, qui patentia tantum uident,fcfeapprobarelaborant,miranon eft,
^^utum purgata curent, Ideo autê uere caci huiufmodi ÔC peruerfi funt,
'fï^u^® qua oportebat minime, amp; négligentes qua curanda erant cum primis.

r'^^Ut pfändetet,iliccç miraretur,quód illotis manibus cibum caperet, Subiun
•^is ti^^j^quot;^ ibi,ueruntamen ex ijs qua adfünt,ciate deetuofynam, SC ecce omnia uo/
funt,Grace enim habetur vrAny t« ïvÓct« «/lón tAts/^ao- uLny,^ ilt;/lov 'srcév/
'^Uer,-isiy Qua hoc fènfu uidetur fubiunxifte:Miraris Pharifac, quód non
^ft (j^^anus ante prandium,externam enim munditiem miro ftudio fedamini,
^«^üf^^^^jes ijs,qui exteriora poculi catinic^ mundant, interiora fordida rclinquen
eft '^P^rfeda in Luca fimilitudo hac Icgitur) Quod enim intus ueftri eft,ple
malitia,id negligitis,folicia interim,nc illoris manibus cibum fu
^tpocula,urceos,aramenta,8lt;:ledosfapeabluatis, Mar,«5. Stulri,nonne
'^^quot;■^tisK foris eft,eriam id quod intus eft, fccit ^ Cur ergo non utraq? munda
ea qua adfunt, date in elecmofynam, ôC munda erunt uobis
in »ntema quàm externa,ubi nimirum pro rapina,charitas Dei,amp;: pro ma/
Quoslibet bcneficentia in corde ueflro fuccefferit. Sed ua uobis Pharifais,

quia dectmatts,SCc.8C praeteritîs iudiciiimjSC charitatem Dei,id eft,a? quîtatc
neuolenriâ. Nam qudd iudiciû quidâ pro dijudicadone propriorum peccato«^

cipium,prarter morê fcripturç eft,qux iudiciû ÔC iuftitiâ iacere,pro eo accipi^'îj^.^j
cft iufte ÔC cû xquitate cû hominibus uiuere,uel talem gubemando uirâ apud a ^^^
inftituere.Perpendanf fcripturx loca,ô(: fie habere pcripicietur. Porrd hic ^^^^jg

runtamen.amp;c.quidam per Ironiâdidtû putarunt, iedij uerborû confcquentiâ'quot;
coniîdcrarunt.Cauila pleris«^ fuit,qudd rcc tv(!Vv«,quod ftipereft, uedum legC^j^^.^
cum prx(ènda,uel quxadfunt, redldi hoc quidem loco prxftiterat. Matxoiogi
prxceptum eleemoiynx fondant, docêtes llib prxcepto tantû efle ,'dare
qux nobis ÔC famihx noftrx iuperllint,niiî quis ad extremam pemeniflet nec^ ^^
tem,td eft,ed ueniflèt, quo eleemofyna iam nequiret uti. Scripturas ÔC uirtute ^^
ifti ignorarunt.Diligere oportet proximos opere ÔC u;eritate,id ubi adfueritjHO
pus erit altjs prxceptis de eleemolyna,iyncera ddedio officiû fùum haudqua^^ ^^^
prxteribit.Sed hxc nuf^ eft,nifî ubi fides eft, ÔC fpiritus filiorû Dei De gbus iiif

Vx uobis,amp;!'c.quia fimiles eftis fèpulchris dealbatis,Liïc.n,) Ad eandê
gationem hypocrifèos, qua illi foris falfà religionis fpecie fplendebant, intus P ^^
omni impieta te,ÔC prxfèns aflîmilatio eomm pertinet Lucas habet'Eflis ut
menta qux non apparent,amp; homines ambulates fuper ea nefciunt. In hoC^^S^ ^^
do fîmilitudo phanTxorum cum fèpulchris in eo fblum eft,qudd latet ipfôrû ' ^^^
ritas.Hic autem ôC in co,quod foris falfa pietatis fpecie fplendêt, fîcut ièpul^h'^^f
a!bata,cum intuspleni fînt fidionc ÔC iniquitate,fïcut fèpulchra foris alba,
fibus mortuorû.Fidione pleni iiint,fîmu!antes eflè fe quod non funt, inigtafC'^ ^
in omnibus praui ÔC impij funt,quod diflr mulant. De ijs non cft opus cxemp ^
ducere,cum eis,proh dolor,plena fint omnia. Vbicuntp enim fc)lida deeft' j^r/ ^
desc^.ibi adefle hc%'onem ÔC iniquitatem oportet,undc mox confequitur, ut
nus uitx fplendor folus quxratur,nulla habita ratione cordis,

prophetas ÔC iuftos. Vnde dicebant,Si fuiflèmus in diebus patrum noftroi'ö'i''^^'^ ^
fèmus focij eorum in fanguine prophetarum. Sed cum xque impij eflènt, ^^^ ^^hii
ipfîs contra prophetas amp; iuftos furorerat, quod uel in loanne amp; Domino ^ gt^
dedarauerant.Qtiod ergo illi facicbant,xdificantes fèpulchra prophctarS^s^jj^j
nantes monumenta iuftorû, quo fè maioribus fuis, qui illos occiderant
decîararent,Dominus eo rapuit, ut teftimonium interpretarctur, quo illi
fe eorû filios eflè,qui fandos peremiflènt, nec^ natura fblum, fed ÔC impieta|^

Profedo teftaminirqudd comprobatis fada patrum ueftrorû, quoniâ illi qquot;' ^fO^

perfepuîehra occiderunt,uos aut? xdificatis fèpulchra eorû.Quafi diceret: Vos xdificandquot;
prophetarum phetarum fèpulchra,uideri uulds colere prophetas, ÔC damnare patres ueftf^s^^^^j
^pprobant ipfos occiderunt,fèd fî quis h xc ex ueftro corde xftimare uelit, quo xque,.

ueftri contra prophetas Dei furitis, redius dicet, uos patrum ueftrorum
tem approbare,atcp uelut per monumenta ifta iadare, damnare uero fando^».
nire patres ueifriinteremiflènt.Nam monumenta,qux cxfis crigunnir, ^^^^.^uflt
here folent,cum nunc in laudem cxfbrum,nunc in uituperium,ac uelut ti'OP jipiil^
îjs,qui eos ceciderunt, crigantur. Sic ergo Chriftus qux pharifxi prophe»® ,uti»
chra xdificabantÔC monumenta ornabant, uideri uoluit, tanquam paquot;ö\'-
trophx3,qux pam'bus fuis approbantes ipfbrum impietatem ftatuerent, Uoï^
fimul perhoc omnjbus,qui prophetarum ueftigia ingredi,at£^ impictatc^^r^

•^^ftus nln ? auriiros,amp;:patrum audaciam relaturos. Quid aliud autê 6cde
'^ifi qufSi ! ' apoftolorum amp; martyrum fepulchra ornantibus cenfêri debeat,
^«ua prxrerea ex eis ÔC mirifi'ce lucrofum quxftum faciunt

Vosa . ENARRATIO SECTIONIS lu
m a if ^ implete menfuram patrS ueftrorumXuc.u.) Hoc eft, exprfmite eo/
^^^tesnbsp;uerbi Deifxuiaam,id quo^lanëin me ÔC meis declarabitis,fer/

^^t^tibunbsp;uiperarum,id eft,pefti'Ientiffimi ÔC noccntiflimi homines, qui fct

^ribas I' Ä «terna fapientia exifto, mittam ad uos prophetas ÔC fapientes ÔC
^P^ftolos, qui inftindu Dei uerba uitx ueramc^ uobis fapientiam, atcj
'quot;»Pturarum fenfum adferent ÔC annuntiabunt, fed uos non folum no
'^«lidenbsp;»Horum nonnuîlos flagdiabiris in fynagogis ueftris, ÔC perfeque/

^Urj, auf*^'quot;quot;^^^ ciuitatem,ut ueniat fuper uos omnis languis iuftus,Ô^C. Grandi
ipfis hic,quia confummatio aderat,locutus fuit,rcgnuqj 6C potefta/
'centia^ Paîàm ipfis teftatus eft : ut fi qui adhuc inter eos fanabiles dfent. ad refipi
koj3|jçV^quot;ocarentur, reliquis uero omnis excufatio adimeretur, Qiia caufta ôC
f ^ Eetie^'^^ ^^^ Apoftolos fuos à morte fua ipfis mifit, in quos ut omni incredulita/
im relicfuum tempus ufq? ad uaftationem Titi dcfxuierunr, mêfuramc^
ÔjQ P'euerunt.ut iuftas iam pœnas horrcndo illoexcidio darent.
i^is luanbsp;^quot;P*^^ id eft, requifitus ab ipfis fuit ÔC ultus in cis omnis fan»«

^fanguine Abd iufti,ufq? ad fanguinem
fe quot;^sf^^ ?'0^c»Chriftum enim caput fandorum omnium,Sc Apoftolos dus, omni/
quot;®.Jquot;aiores,ut qui pleniorem Dei cognitionem mundo attulcrintide quo
di'^o uobis,non fuitexortus, ÔCc.ifti occiderunt, eot|? udut
ictîî -^'quianteipfos innocentem prophetarum ianguinem fuderant,crudelita/
f^Uitia quot;quot;^'quot;arunt.non ^quot;perarunt tantum, ut ita quemadmodum omnium illora
fane?.^^^ifummatam habuci-unr,fic reos fefe fecerint uniucrfi,qui unquam ab il

ft ^^njn?nbsp;uindicatus in ds fiiit, ficut plane nulli unquâ grauiores pœnas m cr mlu

NtafPquot;^ habentes, quare ÔCfdiptura donari bona dicit i]s quorum poftens poft lomi« min
^^^tes f Pquot;^quot; exhibcntur,fîc ôi' mali uniuerfi unum corpus exiftunt,caput ribuu
I^Uiti fy ^^anâ, diciturcp ÔC inter ipfos retribui illislultio, qux à pofteris eorum pri/
'^fTçf^jp^^tur.Sic AmalaKitxoppugnarantIfraêlê,cû exAegyptoegrcderetur,id
ominus firriberein hbrâ ad memoria, ÔCcômcndari auribus lehofchua,
No pnbsp;populu omnino ddeturu,ut nulla eius reliqua eflê t mcmoria,id

de î]s ultio eius fcden's fumpta fuit, qui ipfum nequa^- extern
- 'pfoh-cómiferant,necp tamen iniuftus Deus fint in eis ulcifcens, quod pa
^'^Hiiï, ^'^'^'^«^fant, Etenim patm impietatem hi demûf penitus impleuerât atc^
inbsp;in ipfîs externas illas pœnas dar^rimû digna effet. Adhunc er

ih'^^Uaî r quot; ludxis, qui per Titö uaftari fnnt, ad fummû peruenit,eamq5 men
r ^^eiïjrjl ultionê mereref,impleuit,in ipfis ergo iure fuit uindicata, dédite^
fiioquot;'^ méritas pœnas.Interim tamen,eti3m qui hos anteccflêrant, fce^
pNittQ Poenas nihilominus dederunt, fed priuatas, publica uéro SC infignior
^oru ^ Dei iuftitiam orbi luculentius declararct,his refêruata fuit,qui etiam
^ omnium impietatê confummarantSolet nan^ Deus ut puWica qux/

ï M EVAN G.. MATT H ?AE I
pam fi.n's beiicGcia,quo lîiam hominibus bonitatem teftetur exhibcre,que ^
■ tfnnt buhli ^quot;ibuspromittunair ac etiam uere donantur, inecarne nequaquam percipiuntquot;^^'

D?t ^ pri ^^''aham atc^ ahjs Tandis patribus ufu uenit,ita Se pœnas fumere de mah's,
lau beneficianbsp;fentiantur în carne iis,quibus intentantur, atq? etiam uere infligunnî^''„

ita er pln^ tamen, ut bonis priuatim Dei merces nunquam défit, fîc SC maiorû ncmo f '

daos omnis fanguis iuftus cfflîfus à conftitutione mundi,quem tamen non en^i ^^
rant,nimirum quia in ipfîs demû ea crudch'tas,qua effiifus fuif,pîene maturticra^f
confummata fuerat,dignac^ euafcrat,qua luculêta illa SC memorabiliultioneU'
dicaretur,quam ultionem fîmul in his dederunt, quotquot eis unquam oblig^W ^^
antèftierant, aut unquam fanguinis aliquid eftiiderât, idq? prater pœnas pri
quas quilibet dedit fîias, Afleueratio ifta:Ämen dico uobis, iienient hac oinn'^
per generationem iftam,quo magis terrcrehtur ludai,adieda ftiir.

Qiîod autem poaffi'mum Zacharia huius,filij Barachia,qui idem loiada di^t
cft,meminit,cauira mihi uidetur,qudd huius mors in fcripturis Celebris fît, SC
omnino cauftà fufcepta, nempe qudd impietatis fua populum SC regem argtiquot;! jJ
ob quam SC ifti Chriftum atœ Apoftolos erant occifuri.Hiftoria de nece Z^caf^
î.Chronicorum 2 4.1egitur,Quidam autem putant, quod huius pater lehojada» p
rachiah,id eft,benedidus Deicognominatus fît,ob eximium illum zeîum'p^^''
tu Dei Se felici ftatu regni,quo admodum SC feliciter flagrauerat.

Hicrufalèm Hierufalem qua occidis prophetas,Luc.!?,) Nimrj'erga gc^^^^ ^^
amoris hac deploratio fuit,quem SC eo mire exprimit, qudd mulroties
congregate ilIos,uti gallina pullos fuos congregat,teftatur, nimirum funinio ^^
du,SC obijciendo fefe morti edam pro ipfîs,uti gallina fe opponit pro pullis. :
omnia hac refpuere pergerent, pradicit domum ipforum defertam fore,
cxcifa funditus ipforum urbe.His tum addit: Dicoenim uobis, haudquaqtiat^^
uidebitis pofthac,doncc dicatis,amp;:c.bIoc eft,poftquam omnia fruftra erga uos
taui,SC meo in uos ardcntiftimo amore ueftrum erga me, SC uerbum patris
îiftimum odium, meac^ in uos ineffabili bonitate ueftram incomparabilê efg^ ^^
malidam fuperare nequeo, en rdinquâ uos,at9 ualere fînam,teftorc^nbsp;là/

£ft,breuiufculum hoc temporis, quo in carne hac mortali in mundo agâ, in^
quaquam uidcbitis,donec aliquilàltem ex uobis fpiritu pa tris donati,5C mihî ^ ^{j
c%mc eû qui fum,agnouerint,ortusc^ ipfîs dies ilie falutis fuerit, ut fyncera iquot;^ 0
de mihi occinant,benedidus qui uenit in nomine Domini nofter redcmptot ^ ^jy
uator.Ne hoc de futuro iudicio intdliga, in cauftà eft,quia tû nulli Chrifto id
nent:benedidus qui uenit in nomine Domini, nifî qui SC hic ipfum Chrift« ag, ^^^
lïerint, SC quibus hic quocp in nomine Domini uenit eo adueutu, de quo fnPquot;^^
in fine. Mali certe in iudicio haudquaquam ut benedidum Domini excipi^^^'.

Porro Se nobis infîgnis hic Domini aftèdus, SC incôparabilfs in nos qtio^
ritas animaduertenda eft,quos utiq^ toties conatur cógregare, quoties g^at'^ f,c
Se uoluntatis patris admonet, SCprafertim modo eft têpus uifîtationis noftri '
hac gallina tanto intentius ad fe uocat, quanto clariorem Euangeli) praedica^' j,
mifît,ua nobis fî fub alas eius non adutum nos confugerimus, maxime cS
plena fînt circumuolitantibus miluis,SC rapere nos conantibus.Tum autê fîjP^j;,
ipfîus nos abfcondimus, quando toto pedore merito SC gratia ipfîus confi'di^^
atqi inde quàm proxime nos, fyncera charitate fratribus noftris adiungimquot;®
ïpfo se inter nos unum fîmus.Prpbe et/am notandum quod ait: Quoties ««^'ULif'
congregare,difpcrfî enim funt, quicunq? ab ipfo alieni fîrnt, quod Se illud
loan, II. Vt fîlios Dei,qui erant dilperfî, cogregaret in unum. Nelt;5 ^''^P'^'^^^Jfper^

ta^^P 'quot;fït^qui Chn'ftum ignorant, (èd fummo cum pen'culo 5 praedaî patentes fagt;
cas ai iquot;nbsp;accipitrum. Neminem uero in his perturber, quód hçc Lti

^^'ilfen narrauicquàm Matthaéus,qut eaita dcfcripfîr, ut appareat uki'mu hûc
U^Qnbsp;cum ludais fermonem, nifî qua inter fupphciû ipfîs refpondir. Ad/

ah'quoties Euangch'ftis cura fuiflè,ut ex innumeris quçdam Dominî
'quot;^tisa ? confcriberent,unde Chriftus,fcihccr,hoccft',feruatororbispi|spoflet
§nofci,nec^ anxios fîîiflè,ut ea fîio ordine fèmp,quo facta dC dida ab ipib fue/
tu'y P°nerent.Sicut id ad pietatem haud ita magnum momentum attuhiîèt, Vide
icjjj^o^icasjoccafîone fermonis Chrifti, quem ad Pharifaû, qui ipfum uocarat
qijQ ^^^ftHn^ac reh'quos conuiuas,uti($ etiam Pharifaos ÔC legisperitos habuit,in
niQ^jS^'a iUi mirabanrur,quód illotis manibus cibû fumeret,eos hypocrifeos com/
çtij quot; ^^monuit,ut qui externa multo, quàm interna puritatis curiofîores eflènt*
th^^j *^®^iquasobiurgationesquashic uelut in ultimo cû Pharifais fermone Mat/
aliljj X ^inmemorat,fubiimxifle,quibus,fî:iIicet,didicerat ab Apoftolis,cû hic tUm

Deinde eadem indubie fape Dominus repetijt,
{iQ( hic cuni finis fîius adefîèt,ut in reliquis, ita ÔC in his, autoritatem fliam

^^^iof^^ iiaîc Dominus diceret,legisperitos ôC Pharifaos grauiter infîftere, ÔC ca/
çinj^'nterrogare eum,de multis infidiantes ci,ÔC quarentes aliquid uenari éx oré
^^t^ ■ accufarent eum, poft hunc ultimum ad ipfos fèrmonem Domini fadutUi
hoc demum pracipue moliebantur,ucôCex fuperioribus patcti
^ccijr^'^'^ enim fè perdere illum non poflè, nifî haberent cuius ipfuni apudprafîdë
Xilfç j^^'^nt. Illud autem, quod inter has obiurgationes legisperitum quendum di/
gt;S liii^^'^iorat.Magiftcr hac dicens, etiam nos afficis conrumdia: ad quod Domi
^U^ ^^'^fat rdpondiffc:Et uobis legisperitis ua, quia oneratis homines oneribus
jf^^Portare non poftunt,ôCc.fortè inter conuiuiümaccidir*nbsp;,

Sc illud HierufalemHierufàlem, cum fequêribüslierbis narrat Dominû ConcoHii lt;à
quidam Pharîfxorû accefftflènt^ ÔC dixiflènt ei : Exi ÔC uade hinc, quia icrd,
^^tno ^ tiult te occidere,ÔC ipfe illis refpondiftct:Ite ÔC dicite uulpi illi : Ecce djcio
oport fanitates perfîcio,hodie ÔC eras ÔC tertia die confummor, ucruntameii
^•ibi 0 ^ hodie,ÔC eras ÔC perendie ambulare, quia fieri non poteft, ut propheta
^Uf^j P^*'^at,quam Hierofolymis:tum addidiflè hanc exclamarionê: Hierufalê Hie/
lüti^ ^'Sc catera. Vnde iterum conieduram fâcio,ut alia multa,fta ôC hac Domi/

PqJ,^quot; femd tantum dixiflè,
^'ftï^i Chriftus principem hic imlpem uocauit,non fècit ex contemptu ma
'Hu^ ^^'fed autoritate piritus, ÔC ad demonftrandam potctiam patris, qua fi-ctus,
tu eiij ^^ timeret,quam Domini libertatem qui uolet imitari, ïs ufdeat, ut ôC fpiri/
^QtgJ ^on uacet (^lod autê dicere Herodi iuflit,Ecce eijcio damonia,ôCc. uoluit
pQ^ç. ^'■udelcm ludaorum ingratittidirtem, qui tanta fe eis beneficia impendent?
[•quot;aSjgJ odiffe ÔC perfequipoftremo etiam neci dare. At uero illud hodie, èC
tum tempus pofîtum eft,pro incerto. Significare enim uoluit, utcun(^
tamen nequaqiiam eftedurumtfèd hodie,ôC eras,hoc
•Ççîiunbsp;adhuc fèquêti tempore fe damonia eiedurum, atq? fanitates per/

^orçj^ '^'hoc eft,hoftibus fuis benefadurum,ÔC tum demû,tèrria die, hoc efl, tem/
^^jîçq^c omnia infequenti,quod nimirum paterftaa«iTet,fècôfummandum. Sed
'^Oti p ^i-iam per Herodem, ideo fè ambulaturum hodie, eras ÔC perendie,id eft,
adhuc tempore,

quia ira conftitutum eflèt,ut propheta infigniores po/
^^'■ufalcm perimerentur,ubi ÔC ipfè caput prophetarum efîèt confummaii
^^ ergo tum recordatus cruddis impietatis ÔCimpia crudelitatis, qualeru/

falem urbs rcgfs magni diuinisbcnefictjs prx cûâis orbis ciuitatiblis dcn2tagt;lt;^ ^^
tra Deum SC faluatorem fuum fxuij{ret,8C adhuc fxuitura ctfef,egt;:cktmare^

poiiquam memoraflèt occifuros illos prophetas, (cribas ÔC Apoftolos fuoS; tü^

Porro tria in illo loco Lucx perpendenda fimt, primû qudd exemplo Ghriu^ ^^^
ncfaciendo tantum cum hoftibus agendum fit, quorum tamen malum, fi tÇP'^
fmtjbono noftro haudquaquam eXpugnauerimus. Deinde conftitutum
c]uando Se ubi pereat, quare fecure oportebat Domini à nobis negotiû dC ^ihg ^^
cer geri.Perire non poflumus,SC fi mori poftîmus, quod tamen tum amp; ibi cótmg ^^
cum de ubi opdmum nobis fuerit.Poftrcmo in prxcipua fanditate Ipedabilib^s^,
cis,Se à religionis nomine celeberrimis Chriftum SC îlios oportere occidi, at«^ ^^
primis fieri nouiflîmos, quam fententiam etiam his in Luca Dominus pr^cfquot; ^^
Nemo igimr à loci uel perfonarum fplendore pendeat, aut ueritatem metiatt', ' 5
toto oïbe nihil iàndius erat urbe Hicrofolymorum,ibi templum erat,ibi Dom» ^^^^
peculiarem fui prxfentiani promiièrar,in hac prxcipue coli uoluerat,hHic P^'^'P
tas,fapientesamp;: fcribas fuos dederar,aded tamen exprima notuffîma euafit»
la àconftitutionc mundi par illi impietate ÔC crudelitate cxtiterit,aded ut digquot;^^.^^
rit,in quauldo ftatucretur de omni fanguine iuitOjquiab initio orbis'efflnû® jj
cô qudd prxter prxcipuos prophetas Domini, quorum nufquâ -»lur*»« interen^r

fuere,etiam Cliriftum ipfum,Sc fandiftîmos Apoftolos eius crudehftîme
rir. lt;^.ïam certe qui uoluiiïèt fequi,Chrifticidam fè SC flimmum Dei hoftem eo ^^^
Euiflèt. Eant ergo nunc qui perire uolunt, ÔC Romanam fèquantur fândimoni ^^
autcuiulcunq; alterius k^ci,apud homines Celebris. Supernam lerufalê feq«^,
in mundo nihil laniinueniemusîcontinudeuadimt primi nouiffimi,8C cong^^9

Poftremo memorant Marcus ÔC Lucas,hoc loco,neinpe Mar.i», Luc.n- fc^
Dominum ex aduerld g32ophylacij,8C fpedaftè quomodo mrba mitteret ocs m
2ophylacium,muldsc|5 diuitibus multa mittentibus,uenïffe quandam uidi'^'^ ' ^
mififtè minuta duo,quodeft,quadrantem, mm uocaftè ad fè difcipulos fuo®
dixilTe: Amen dico uobis, quôd uidua hxc pauper plus m.ifit,quàm omnes
(èrunt in gazophylacium, Nam omnes ex eo, quod ipfîs fîipererat mifèrôt. ^^^
èpenuria fua,omnia quxcunt^ habebat,mifit totam fubftantiam fiiam. In ^^^ ^(f
cuit,Deum ab animo non quantitate rei quam quis ad Dei gloriam obmlerit ' ^^
i.Nobis autem ut nullum externum templum eft, nullx offèrêdae e ^^^

IllîlTl rnCtiri«! ^^JIJIûnbsp;Vil iiviiAUim v-xv^hivhae LvtiipjLutii tJittiicri, Wiiuxv.-^- ^

nx hoftix : ut ÔC nullum externum habemus fâcerdbtium, ita nullum ga^op
cium eft,prxtctfuftentationemegenorum, tum alimoniâeorum qui Eccle»
minifli'ant,uel ut miniftrent, inftituunt. His certe quicquid donauerimus » «eiî
fibi Deus agnofcet,SC eos plus donaftè iudicabit,qui fibi minus reliquerintjP*^ ^
fiorecç corde dederint.nbsp;rroP^^

Inepferunt quidam SC apud nos carnales facerdotes, eo^ templum SC g^^^^ff^
ïacium carnale eredum eft. Sed ignorât ifta Deus qui iurauit, ut Chriftus
cerdosunicus Se perpetuus efîèt fecundû rationem

fèmel pro nobis obtulit,xtema redemprione inuenta,necj eft ulla reliqua p^ ^yii
catis hoflia, fed hac una fàndificati,confummati ifimt in xtemum.

hoc Se nos facerdotes Domini crimusifi nofinetipfos, quâti fîimus ÔC «oft^a 0 ^^f
per ipfumpatri confècrauerimus, has fpiritales hoftias, nihil corporale orief
addecet. Atcp hinc mm proueniet ÔC quod pauperibus impendatur. Sed h^^^^i^.

piunt,nifî eledi,reliquis ut uenter Deus, ita ^ cultus Dei ucntrî comodus H ^ f

iTegrcffüsIefuS^difceclebata tcmpio, «acccfleruntdifct/
j puli eius,u t oftendcrcnt ei {Irudluras tempii. lefos aute di
xitillis'.Nohne uidetishsec omniaC Amen dico uobis no
^ telinquetur hic lapis fuper lapidem,qui non dcftruetur.

Sedente autem eo in monte oliuaru, acccfferut ad eum êeâ.u
yjnbsp;feà' difdpuliiècreto, dicentes; Pic nobis, quando ha:c eruntC

Hj^r ne quis uos feducât. Nîuîti enim uetiîctît in nomitifc meo diccntes: Se^ij,

j^^^iïditufiautem eftis belia,« rumores bellorUjUidctc ne turbeinini.Opor Sfiîf.4«

omnia fieri,fed nondum eft finis. Confurgct autêgcnscótra gcnté,
cijS^^ contra regnû,ÔC erunt peftilenti^,« fames, « terr^motus fidgulisb

omnia initia funtdolorum»
tibu ^^^ ^quot;^^cïent uos in afflidionê,« occident uos, ^ eritis inuifi cundis gen' seif^fi
9litinbsp;tîotiîcn meum. Et tu ne offendiculum patientur multi, «alius

t^ '^«icem tradent,fecB' odio habebuntinuicem,« multi pfcudoprophc/
tit^ quot;^B^ot acfeducent multos, « quoniam abûdauit iniquitasrcfrigefcct cha/
^ ^ '^ültorum : qui autem perfeuerauerit ùfc^ in fîncm,hic faluus crît

ur hoc Êuangeliu regni in uniuerfo orbejn teftimoniu omrtî seâ.ffi
Hç. ^t'bus,« tune ueniet confummatio. Cum ergo uideritisabominatio
leoj^. ^olationis,qua: dicla eft à Dartiete propheta, ftantê in loco fando,qui
qui in lud^ funt,fugiant ad montes.qui in tedö nô de/
ftcj js tollat quicc| dc domo fua,« qui in agro, nó reuertatur ut tollat ue
'^öfi^^r' ^^ autépn-Egnantibus « ladentibus in illis diebus.Orate autê,ut
li». ^ tUga f-ipH-M huptrtp npny faKKarho.Frit enim tune .iffliVlir» m^rrn;! niia

% ij r^udochrifti,« pfeudoprophete, « dabunt Ggna magna « prodigia,
crgQ ^ïrorcm inducantur, fi fieri poflit,'etiam eledi. Ecce prasdixi uobis. Si
Cfe^j '^sfint uobistEcce in deferto eft.nolitc ex(re,eccein penetralibus, nolite
iietj. ^icuc enî fulgur exit ab oriente,« apparet uflt;^ in occidcntcjta erttad/
Sta • ^ hominis. Vbicuc^ enî fuerit cadauer,iliic congregabutur « aquik.
notj.^lJ^autem poftafflidionem dierum illorum fol oblcurabitur, «luna Sc^A
Hti '^iJtnen fuum, «ftelk cadent dc cœlo« uirtutes cœlorum cotrtmo
^^es tunc apparebit fignum filîj hominisin cœlo,« tunc plangent o/
^'bus terr«, « uidebunt filiû hominis uenicntem in nubibus ccrfi curar

omnia,fcitote qudd prope fit in foribus. Amen dico uobis, non praitcrib' ^^
tas ha:c donec omnia ifta fiant. Cœlum ÔC terra pr^teribunt, uerba aute tn^^
non prœtefibunt.Caterum dc die illo ÔC hora,nemo fcit,neangeli
lorum,nifî pater meus folus.Sed ficut erant dies Noë,ita erit

tur,Si aker relinquitur. Duç molétes in mola, una aflumi^ et altera
scÄ.io, Vigilatß ergo,quia nefcitis qua hora Dominus uéfter uenturus ßi^
tem fcitote,quoniam fî fciftetpaterfamilias,qua horà fur uenturus
gilaffet uti9,ôCnon fîuiflet perfodi dômum fuam. Ideo SC uos eftote g^J. J
quia qua hora non putatis.ea filius hominis uenturus eft. Quisnam
lis feruusS'Cprudens, quemptsefcdiDominus famulitio fuo, ut det ii'is
in tempore. Beatus feruusiîtc, quem cum ucnerit dominus eius, inuenef^^^
façientem. Amen dico uobis, quoniam fuper omnia bona fua coftituet c ^^
Qudd fi dixerit feruus ille malus irt corde fuo, Cundatur dominus j^/
nire,ccEperit(q3 percutercconferuos,imd edereôcbibere cum ebrtis, ue^^*- j^jj
minus ferui illiusin die quo non expedat, SC hora qua ignorât, ô: .((j,
€um,partera(^ eiusponetcum hypocritïs, illic erit ploratus ÔC ftridor det'

T egfefllis lefus difcedebat à templo,Mar.iî.Luc.ai.) Vaftanda^y
rufalem ïam Dommus pradixerat, ut item fuprà cum ÜIi ^PF Jj ut
quafîèt infîdens afîno j Ut ex Luca fupra u.addudS efl:, id dildp
par fuit,plunmum admirabanttrr, eocç uerifimile efl: eos, teifp ^^^^
gnificas fi:ruduras,uelut commifèrantes Domino oftêdiflè^ea^' ^ gl
ia quendam .eorüm,ut Marcus icribit ei dixiflè: Preceptor, uidc quales
quales fubftrudiones.quibusDominus refpondit: Videtishas fubfinidi^'^^^d^
hac omniaï'Amen dico uObis,non relinquetur hic lapis fijper lapidem,qui^j'ii$
ftruatur.Namexigenteludaorum impietate,uoIuitDeus eiufmodi gentil
ÔC urbis ac rempli excidiö,dcclarare,fè ilIos,cultum£^ eorum reiecifl'c,ut ^ g^aiit
rendum neq? Uifum effet unquam,ne(5 uidendum. Eant nunc homines, ÔC
rebus carimontfsc^ externis,miflàfi'de SCdilecfîione.

Sedente autem eo tn monte oliuâruni, acceflèrunt ad eum,
dum fiiprà eft, ut his diebus Dominus fiib uefperam egredi Hierofblymis m
tem oliuarû fblitus fuerit,id ergoôChoc tertio dieoWèruauit,poft quê nullus
geliftarum memorat,eum lertifalem reuerfiim,ufc^ indiem azymoru,hoc cl
tû ab eo,quo urbê cû pôpa fuerat ingreflîis. Hinc obtinuir opinio SC apud i» ^{c

^atn ÏP f quot;Bethania manfiffe.Cu ergo iterum lam audifTcnt ditcipuTI uaftan/

'^^'Pctr,nbsp;eum,Ô(: primores quidem, quibus amp; alia mylkria retexc jyomms t^

•r';°^quot;®'^°^quot;quot;^^^^quot;^'''^^s,utMarcushaber,amp;:rogantfircreto,rperan rioßi rtftomgt;

^quot;^'^tfu! loi^hoc,utpleracpalia,apcrturum,rogantquandohac,qua:!am pradi dfttuWit

•^ipf^ quot;quot;fti'Sitcjfeîicitatisconiôrtium ie adepruros. Dominus autem quoniâ è

^^ibiisnbsp;quo ab cis fibi cauerenr, deinde de bellorû,atqj alijs calamitatibus,

^f^triby Ipfis perfecutione, ÔC uarijs tcntationibus, quas tam à dcfi'cientibus

^^quot;quot;ocitate ôC immanitate excidij urbis ôC gentis ludaoruf, quo 6C fu/

Jnià çj^îi^îjin tempore fiigerent,6lt;: omnes Deum tanto magis timerent, impieta/

^opio 5^^uarentur. Pofl: hac uero rurfus pradicit fiituros pfcudochriftos ÔC pfeugt;

^'Hos nnbsp;fi'rmius fidamus,amp;: fandius,atq? officiofiore charitatê erga pros*

Jofec^^^ quis uos feducat,mulri enim uenicnt.Mar,0. Luc.ir.) Re^cpi ab iniV
r ^'^Urnbsp;cnarrationibus folum Dci uerbû, quo ad eius id cófcquf

Ntai ' ufnpliciter ÔC pure,idem amp; in prafenri loco operam dabo,iudicio penes
ab 1 '^^'^^o-Quare fi quid prater fcntehriam aliorum dixero, nemo id reijciati
^.^ciciey ^^n^inibus uariare uiderit, fed Domini magis uerba SC inter fe, SC ijs qua
J'?'''5(mferat,fingulac^ penfitet,amplexurus tum,qu ^ magis uiderit fen ten
lt;^ouenirc.Ergo quod hic Dominus ait,perinde accipio, atœ fi dixifletj

r? 'quot;P^'^ciliofis iflis ludais eueniet,ficut cis pradixi.Nam me qui nomine pa
fS'^t ^p5''noluerunt rccipcre, ideo meruerunt in cam cacitatem prolabi, ut re/
dnbsp;nomine fuo ueniet, id eft,fua ipfius uoluntatc,pro(^ fer uatore frJlb

'^initiiquot;^°quot;'quamuis nomen meû,patris4? legationcm pratexturus fir. îta enim '
ft •Mofp^'^'^P^^^^quot;nbsp;ueritatem Dei rcfpuit, mendacio poftea crcdar, ut

iPtUr-v. I ^ quinto lib. cap. is. Iefch.8. ÔC 19.2. Thef^a.atœ innumeris ferèaliîs
jVo?'Ods fatis liquet.

fö ^^^ernquot;*^ Chrifti nomen atcp officium fît,popuîum tyrannide malorum libera/
fc^^^^Wra?^^ feliciter,Chrifti nomine ludais infinuarunt fe, quotquotfe populi
'^itîin,nbsp;po^'^ciri funt,quorû certe multos ante excidiûhabue/

Chriftus prafdixitlofephus entm hb. Anriq.io, cap,4. memmit Thcudx
iufdam^qui Cufpio Fado res ludxorum admmiftrante,populo ftialcrar, ut ji'
tes fuas fubftanuas egrederentur ad lordanein, quem promiferat eis fe P'
uifurüm,qui captus tandem àFado,capi'ris lèclione multatus fuit, peremptis
multis qui cum ipfb fuerant,nonnunis uero captis.nbsp;äÄs^'

Hunc Theudam illum effe,non eft dubium,cuius meminit, Gamaliel in
Nam Sc fi dicat ibi:Poft hunc extirit ludas Galilarus, qui in diebus^fèffionis ^
tit populum,hoc efhCum Cyrenius cenflim primum apud ludxos ageret, j^jt
Chriftus natus fuit,cuiLis lofephus meminit cap.i. lib. Antiq.i». non tamen u
per hoc fignificare, tempore illum poft Theudam populum fêduxifïe, fed
(poft hunc)ad ordinem narrationis referendum, quafi dixiflet: Praeter hunc W ^^^^
iiiperiore tempore, ludas, SCc.Nam ait ibi Gamaliel loquens de Theuda, ante
dies,qUo uticç fignificauit, pauld ante id temporis eum fuiflê. ludae autem te^'t'
exprimit,adferens fuiffe in diebus profefîîonis,hoc eft,cum cenfus ageretur.

Prxterea uero,lib.Antio.cap.ii.fGribitIofephus ,latronum ÔC magorumn
num turba,populum feducenrium,prouinciam fuiffe repletam. Per magos aii ^
intelligit eos, qui fe prophetarû nomme infînuabant • Rurflim cap.u.de Aeggt;r
quodam pfèudopropheta meminit.De quo fcribit lib,de Bel Jud.i,cap,'i.^uo ^^^^
rogata fibi prophetx opinione,triginra ferme n- illia congregarit, quos
ne in montem ducens oliuarum,Icrufalem capere annifus fuerat, fèd oppreffi ^^
à Felice tum prxfide.Hic Aegyprius capto Paulo Hierofolymis,nondum
erat,ut Paulum Tribunus rogaret,an ipfe eflèt Aegyprius ille, qui ante eos
multum exciîaflct,edudis in defèrtum quatuor millibus ficariorum, Ad.-'*
de alio cap. 14.fcribit îofèphus, qui populo falute, ÔC requiem malorû promitt^^^^j,
fi fe fèqueretur in defèrtu.Talibus multis delufus ludxorû populus fuitxqui quot;
quatenuslibertatê ÔCfaîutêpopulopromiferant,eatenus fe Chriftosalferuflquot;
quan^ peculiariter hoc eriâ nomine, pro ueroatq^ in fcripturis^miflb ^^^
fefe uenditarintEiufmodi ÔC Simon magus fuit,qui Samarius per. uaferat, fc
tem Dei eflè,qux uocatur magna,Ad.8.Hicum multosfèduxerint, non ab
ut fiios Chriftus prxmoneret,nc ÔC ipfi impofturis illorum caperentur.

Audituri eftis bella ÔC rumores bellorum, uidete ne turbemini,Marc.
Vtcauerentfibiàpfèudopropheasamp;: pfeudochriftis primû monuit, «tp®'^ j^f^
etiâ moneri plus referebatrfimulatq? enim alium oues,quam unum ChriftûjP^|-^jî/
audiunr,pereunt. Iam ne ob plurimos fànèôC horrendos tumultus bdlicos
riones, quibus gens ludxorum exagitanda erat prius^ penitus excinderêtur » F
nimio perturbarêtUr,ÔC de illis prxmonet, iubett^j nihil inde terreri. Indubie H
credentes fibi,ita lèruare uellet,ne quid inde Ixderentur. Porrd ifti rumores D ^jj
rum SCbeIia,hoG eft,motus,fèditiones,SCcxdes, creperût potiflî'mû fub P»quot;^^ jen'
mano,quiTyberio Alexandro fticcefferat. Nam cû ob miliris cuiufdam imP'^^^jj/
tiâ.quiinfeftiuitatea2ymorg,Iudxisretedisgenitalibusillufèrat, exortus-ul
; miffet,ea cxdes admiflà eft, ut fint numerata cxfbrum xo.millia. De quo t

Perierunt lu/ Moxfecurus eft alius tumultus inter ludxos ÔC Samaritas multa cum

m'llid» hus ficas geftantes,paffim in turba ccetuc^ populi homines perimebant,nelt;^ - ^

apud Cxfaream, Cum uero Felici fucceffifïèt F'. Fefhis, de qua fucceflione ^ -^fiC

Dci non potuit,Cui cum Albinus ÔC huic C.FIorus fucceflïflèt, femel omne g ^^

ïna^ ^ 'ftWiaâllît.Nam ut hi duo,potffnmum autem FIoms,m'hi1 ad cmdehÏÏî/
forij^^'^^tmidem,mamfeihm lum,Ô£: rapinas reliquum faeiebât, ita pariter iedido g^j
ption-^^quot;'^ ludxos audacia indies creuit, unde continuo motus, latrocinia, dire/ perturhti*
popyj ^ ' ^des paiïîm edebâtur ^ amp; indicibilibus quotidie malis amp; caiamitatibus
quot;ïaud^^ ^^terminabamr,donec ad iuftam rebellionem lucre uelut compulfî,Tam

Apr^ tii de crudelitate fxtriebat in eos Floms.
tïirii^^Pa rex multis quidem àrebellando dehortari ludaosconatus fuit, fèd

ergo ubi qtd nouandis rebus ftudebant,prxualuiffènt,prx^
{5ijlf^^°nîanu,atq( regis AgrippXjHierofolymis aperto Marte oppugnant,com
Pf^ter ^^*^cditionem,poftquam datis dextris amp;:facramêto,uitam promilîffènt,
C^f^ prxfedum eorum MuriIium,omnes trucidant. Qlio die, quacp hora
apud fe habitantes trucidamnt, numero uiginti millia, paulo
ruiïjnbsp;csemplQ Cxfarienium,tredecim ludxorâ millia intereme/'

Aicalônitxduo millia qtringentos,Ptolemais duo millia, Alexandrini
iufto bello aggrdTus eos eft Ccftius Syrix prçfedus.Sed cû Hierofof
Ii0f5,- °^dione lbluta,uim ludxorû fuga declinaiièt,audêtiores fadîi fuere rebel

îccrjjf ^^tores.omnêt^ poteftate nacli,inenarrabilê malorûiIiada,fîbi amp;: fuis inue^» PwWww
•i.cajï^^cc prorfus pTitûexterminarent,degbusoîbusflife fcnbitïofephusab terming ludé
H^f ^ hbri belli Iudaici,uf^ in fini feptimi îibri,hoceft, totius eius operis. orum,
quot;ac^ malorû ceu prxludia,populi feditiones,momsqj per uniuerfam Sy/
'lie f^h Roro excitari fuere, rumores iftos bellorû ÔC bella dcderûî,de quibus
tUrbç quot;l^inus praedixit, cum ait: Audituri eiris bella ÔC rumores bellorfi,uidete ne
'^î'°portet enim omnia fi'eri,icd nondum eitfinis, non modo feculi, ied ne
ènbsp;^ ludxorum. Habet autem hoc uerbum (oportet ) non uul/

0 S^ie^tj-o^ confolatione,Quis enim prudens afl^idetur pro re, qux habere aliter nequot;
^pOftç . ^«is Deo fidens turbemr,cum euenit,quod ex Dei ordinarione euenire
l^^tet^çj^' quod necelfe eft eflè optimum, ôC iàndh's femper falutare. Ex prxdidis
^Oiittg ► tempore ÔC illud impktum,Confurget gens contra gentem, ôC. regnu
Nea ^S'ïum.ld enim Cxfarex, Schytopoli, Alcaloni Ptolomaidi, Alexandrix,
'»grijj^^'^afci, ubi decern milliaïudxorutli trucidata fuere, deniqj moto regno
Pjj^'totac^ Syna,Ôlt;:uicmis regnis.nimium uerum apparuir.

de peftilentifs atcp terrx moribus, lofephus nihil peculiare memorat, opi/
hxc collata feditionibus ÔC bellis Icuia mala habuerit.De terriculamen^«
SbQ.r^'^agm'slîgnis adlongum narrat,lib.bel.Iud.7,cap.u,Perannü enim an/
f^ fldus fupra urbem uidermit iimile gladio. Nona hora nodurna lux
templo eftulfît, ôC per dimidiam horâ durauit. Bos immolandus,
in templo.Porta templi xnea,uItro patefada eft. In aère uifi cômiflî
^^Içf^^^'Âudita uox in templo. Migremus hinc.Âudtta eft querulatio monfttifi'S
per annos feptem.menfès quinqp. Lege locum citatum. De fame au/
'ierolblymis ita inualuerat, ut multi egeftate fuerint cofumpti, loièphus
k*^ ^Ul)^^^'In qua neceflîtate Helena regina Adabienorû,cum filio Îa2;atc,magniff
narrat lofephus hb.Anti.zo.cap.i. In Ad.quoqjudcgimusabAg^^
X^^'Àrtquot;^ magnam prxdidâ, in toto terrarum orbe, qux accidit ftib Claudio Cx/

r de ih''*^' quot;ero hic orbis terrarum, pro omni regione ludxorum accipi debet
fcribitLucas,diicipulos,pro utcuicg ftrppetebat,propofuiflc mm, in
^'^'orçj''^ mittere habitantibus in ludxa fratribUSj qUod ôC fecerunt, mittentes ad
h!' ^Otif^^'^ manum Barnabx ac Sauli. Et hinc quitus uideat,ludxam uel ibiam,
g'tti Q quot;'^um,hac fame ftiilfe adflidam f Alioqui ôC alibi habitantibus fratribus,
ÔC mala ah'a,bèlla,peftilentias,atc^ terrxmotus,terricuîamêta,
^«îagnadccœlo, in hanc potiffîmum regionem incubuiife, intelligendum

1 M E V A N G. M A T T H AE T.
eft, quia degêtis huius calamitatibusfuturis hic potifiîmCr Dommiis uoîu/tP'^^.j;
cere, atcp ira declarare, quomodo omnis langumis lufti ultio, deipßs ftimcda^^^^
Htecmdä lu» j^m confïrmareftios,neperturbatis adeo rebus apud luda-os,animisq o'^^'lLj-jS
dtis futura fternaris,uel impoftoribus, qui apud trepi'dantes homines ponflîinum
frtdicit» fuis fidem inueniunt,crederent, uel Euangeli] pradicationem Ipcmq; rcgm i^J ^
Iponderent.Necp etiam noui aliquid pranuntiaflèt Dominus, ft de hclliS'^ani^,'^^^
pefte,aliis orbis partibus inualituris fttiffèt locutus, quando ifta nunquam ^ 0/
{lmt,fîc quidê Chryfoftomus 8C fânèfirmitercolligit. Ergo quod Dominus
iunxit:Scd nondum finis,Et: Hac autem omnia initia fùnt dolorum, hunc ^^^
habent:Äudietis rumores bellorum, ÔC bella multis in locis exoriri, ne
hinc nec^ minore animo uerbum meum, ÔC ipfî tenete, ÔC ali|s commendate.
utrunq? oportebit, ÔC meum regnum crefcere,ôC hanc gentem indtcibilib^^^ ^^^
exterminari. Adeoc^ abefîè à uobis debet, ut if;cipientibus iftis fieri animas ^^
î|ciatis,ut ad multa grauiora uos praparetis.Nam uolitantibus belli romoribu^ J
undic^ bellis exoricntibus,nequaquam finis adcrit,non gentis huius ÔC urbis»
to minus mundi. Videbiti's mox gentem contra gcntc infurgere,ÔL moueri om ^^
ad hac ÔC rcliquas Dei ultiones, famem,peftem, tcrramotus, uaria renieuîa'^^^^j.
ÔC fîgna magna de cœlo ingmere ÔC defauirc.Et ne fic quidem finis,injd im^f
dolorum funt,quos ifte populus experietur, hac mox affuturarum cafamlTatô P ^
ludia,amp; infequentis tragœdia prologus iimt. Sed fî à me pependcritîs, nihil ^
mnia uos Iadcnt,idco iubco uos hincnon turbari, fie fieri oportet,fîc «'nfrui^PX
li huius impictasjuos côfidîte,qui me,quem ifti rei]Ciunt,fàluatorem amplt^^i e
nolite tantum à me rurfus deficerc,ÔC feruatorem me experiemini.

Tune tradent uos in afHidionem ÔC occident uos. Mar. t?. Luc.n.) Hoc
eft,quod difcipulis refpondens pradicir,cum de alijs ipfi rogafîènt. Ipfi de leg^. p

gloria rogarant,ôC pradicitur eis,poft pericula pfèudoprophetarum, poft
daica communes calamirares quibus ÔC ipfos ÔC fi non ladi, exerceri tamen ^
tuit,perfècutio,crux, ignomima, grauia^ praterea fcandala, multorum à
ueritate dcficientium, dcnic^ ÔC pfèudoapoftolorum ac prophetarû pericula.*^;
tradendos pra'dicitin afHidionem,occidendos,futurosq,; odio omnibus
propter nomen fùum, planecç experturos, qua fùprà decimo pradida ipi'^
thaus memorauit.Marcus ÔC Lucas pleraqj eorum hic mcmorant.Sontaut^^^^ jj
rata uerbotim fiiprà ab eo : Ecce ego mitto uos,uelut oues,uflt;^ ad illud Nof
fcipulus fupra praceptorem. Huiufmodi perlècunoncm fenfèrunt mox à
phani,qua di^erfi om nes fuerunt per regiones ludaa ÔC Samaria,prater Ap''
los.Hanc promouebatôC Paulus Ad. Poftea ÔC Herodes rex utaffligeretqt' ^^^
dc Ecclefîa manus iniecit,S(^ lacobum Occidit,Petrum in uincula côiecit.QtJi ^^^
ro Paulus cum fuis expertus fuerit perfècurionum, tam à ludais, quàm Gei^^
cum Ada Apoftolorum, tum ipfè in Epiftolis fiiis, prafèrtim pofteriore ad
thios teftatur.Sanè nihil hic Chriftus pradixit.quod illi non funt experti. . piJ

ït erant,qua plus damni fapedat,quàm ipfà perfecutio. Certe plus fèmper ha^^^j,y
dos,quàm ulla perfecutio afflixit. Sieur ÔC grauius multo eft, àrecepto KuaOg
dc{lt;-ifcere,quàm illud nunquam reccpifîe. Sed quia nunquam nô bona pars t ^^^
golici feminis,iiy3etream terram cadit,hoc eft,corda à fpiritu Dei, ad pietaff
immutata,necefîe eft,fèmperquoc^ fore, quos perfecutionis têpeftas à f^pf
fti detorqticat.Id fî accidere potuit, infîgni Pauli collega Dem a, ut feculö P^^^ßfl/
ample5eretur.i.Timoth.4.certe mirum non eft, fî ÔC plurimis ah]s eueniat »
quam eledorum accidere nulli poffit, qui,fi:ilicet, bona terra funt,in quam

•^onerp M^quot;®'quot;tfemperpaucuseftdedorunumerus,dchisquoq? uoluit prx^
perfecut

^'osfan pfeudoprophetas multospaffuri crft,amp;: pfeudoapoftolos,imdApo/
'èHu unbsp;femper Paulo amp; pugna amp; qucrda fuit, Hi fucrût M*

*vrnt iTnbsp;*-----—o—-----F * —l-»».«.^* icfc v^ vjLiwji wAa ».vni J t m luci Ul

r, ^ipfoslabefadantes,Gal.4.canes,mahoperari),concifto,inimf
^^•^anemnbsp;uenter, amp;c. Philip.?, deceptores per philofophiam,

mul ,'^^P^^onem,uerbofenus habentes Ipeciem fapicntix,amp;:c. Collof i.fed
^tru^. 'ta loca enumero,cum nufquam feréillorum Paulus non meminerit, ut et

' '^^'^Çsft ^'quot;^quot;quot;'^auit etiam iniquitas.hoc eft,praUitas illa natura, qua fîbi tantû ho/ '^'^^td ni*
! ^^cj^jj.. îquot;t,ab omni beneficentia erga alios alieni,qua abundante neceffe uticK ^^ßtds»
'^^icat ^^^'fo'gefcere. Qiiam rcfrixilfefuo tempore häud obfcure Paulus quoœ
Jitdcigj^a^^abundantisiniquitatis, ÔCrefrigefcentis imogelatx charitatis erat,
' ? ^Ofts aî^^'^'rnbsp;auerfati fuerant,^. Timoth. i. Sic ergo difcipuli amp; intus

'^^^^fècuw^ P^^'^^'-^^^aucrit ufqj in finem hic fàluus erit, quamlibet dira ab hoftibus
^''^^ïdoö ^f^î'^^eat^graue à dehcicntibus fcandalon animi robur tentet, infidiofa à
^^^bcnVfr ^^ impoftura fidem oppugnet,moleftiafrigidorum fratrum,iniqui/
J Pç^p ^ticcntiaec^'ncgîec^usftdeialacritatemfatiget.
^on, ■j'^damus uero dC nos ifta,fîquidê mox ab exortu Euangeh'j fie exerceri fiios
quot;s uoluit, hand fanè aliud erit expedandum Sc nobis. Erit nancs fui fimile

f ^enj^^^op'quot;ophetxfideifynceritatem modis omnibus fermenrare conentur.
Vat S-nbsp;^Pquot;'^ rdiquum Ecclefix uulgus iniquitas U!geat,amp;: charitas re/

ab initio ueritatis adfertores fiicre, Patriarchs fandi,
Apoftoli, ÔC germani horum fucceffores experti funt. Qui ha/
molliusf Videat ergo quiuis cui credat, ÔC quàm certus fi t fidei
lefum Chriftura,utquâhbetfxuiatperfecutio, amp; abfterreat muî
,nbsp;infidientur pfeudoprophetx Scfcducant multos,quamlibet abun

'^quot;^■^ciieV ' extinguat diledionem muîtorUm,nos in finem ufcp cum Domino
^nius,ita futuri faiui,quantumuis pericalis exerceamur.
t^tbfa.,, enarratio sectionis vi.

rf^^a Euangdion regni in uniuerfo orbe. Mar. u.) Hoc quartS
t ^i^iicl.nbsp;fuis prxdixit,faciens ad ipforum confoladonem. Marcus habet:

h ^oJoru Sentes oportet prxdicari Euangdion. Quod SC ipfum tempore A/
t a ^^»t cTnbsp;ftiit,antequam Hierufalem uaftaretur, Rcut hic Dominus

K SorÙnbsp;quot;quot;quot;quot; um poftquam ubic^ prçdicatum fuerit Euangdion in

h '«^affe ^.quot;^^quot;e cum Paulus fcripferit CoîoCk Euangdion mm in toto orbefrti/
Sl'^^uàm?^'quot; omnibus gentibus prxdicamm fuit,hoc eft,bonx partigentiû. Ete
iV^^aturnbsp;quot;d unus Paulus fparfcrit,ipfe defe Romanorum decimoquin/

''^^'^Pe àHierufaîen; ÔC circumiacentibus regionibus ufc^ adlllyricum»
öUra eft,ÔC fcripturis frequenuflima Synecdoche.

Poffo fîludîln teîlîmomïim omnibus gcntibus,non folum in maîam partes^''
in genere magis accipiendum eft, ut eledis pradicari Euangdion agnofcamquot;®
tdhmoniâ gratia Dci amp; falutis,reprobis autem in teftimonium condemnatio|i^^
TeftimoniS cnî,pro lege Ôc dodrina Dei in fcdpturis accipi, ud 119.Plâînius abj'
dededarat,Hinc Pfaî.TS.Etftatuft teftimoniû in lacob,amp; legêpofuitin Ifra«.^,^^
quis non uideat,tcftimoniS ÔC legem pro eodê accipic Ergo ut lex ludais data iquot; J
uariacf illa carimonia in teftimoniö,ut crebro in fcripmris legitur, quibus nitquot;^^
rum Deus,de fua uoluntatê teftatus ftiit,atc]ß ita offîcrj ipforû eos admonuir ?
ftea Euangdion oportuit pradicari cundis gentibus,ut ÔC ipfa teftimoniû de V
babercnt,quo ut dc ipitus bonitate edocerentur.ita ad fidê in ipflim,pietatislt;? ' ^^
dium prouocarÇtur.ld cum fuccefferft apud eledos cx gentibus, pradicatum
ipfîs Euangdion eft.amp;: hodic pradicat in fefh'moniû,quû eruditi ftmt,ôc erud»quot;^^
tur ad falutcm,reprobis autem pradicatum eft,ÔL pradicamr in teftimonium gt; ^
impictatîsconiïincantiir.quioblatam uItroE)eigrariamrefpucrint. . y
Habuit uero SC hoc uaticinium in fè eximiam confolationem i Si näc^ riihij'^^^ .

propheta, labefaduri hypocrita OP-'^
ri} iniquita«s,apud quos charitas refrixcrit, pradicari nihilominus ubi^ ^V^^Si
ïion opormir,certe neceftarium fîmul fuit,ut tutos à malis his omnibui; eiBsp^^
catores Dominus feruaret,qaod fané hac pradicendo,ipfîs pollicitus eft. , ^^

Qiiod autem hoc modo,cum Chryfoftomo in hunc locû, 5c Eufèbio
in î.Ocdcfîaftica hiftoria hb.cap.7. hac fnterpretor, et confummationê qua»^ quot; ^^
Chriilus pradicato ante ubicy Euangdio fiicuram pradicit, de uafiatione ôC
fiimmatione HicrofoIymcrS inteîîigo , facit ÔC uariciniû Danidis dc hoc loq»^^ '
ut rnoxcxpîicabojôc: hiftoria Luca, in qua pro eo, quodnofter hic habctî Cö^'^s^ -I'
inderius abominationem defolationis.ôCc. tune qui in ludaa fimt fiigiant, et ^
Iegimus:Cum autem uideritis, circundari ab cxercitibus HierOfiîlymam, tquot;quot;^. ^^
tote quód immineat dcfolario eius.Timc qui in ludaa funt, fugiant, etc.Ergo ^
minario defolationis dida à Dahiele ftan» in loco fando,de qua in Matthspo» .
minabilis ludais obfîdio fuit, quam ab exercini Romanorû Hierofolymis
perpeffî funt,quam et defolatio,hoc eficonfummario tempfi et urbis confcd'}^ y

Cum itacp uel Paulo tefte conftet Euangelion in toto orbe pradicatum
iifquam Hierufalem excinderenir et ex Luca clare adeô pateat, Dominû ho^ ' ^^
de Hierofolymorum extenninio loquutum,tum idem manifefto manifefî^u®^^^
Wîurîmm er prober uaticiniû Danielis, etiam i ueteribus fîc intdledum, libet fimpIici^^'L'^^ji/
rdiit qw non Chryfoftomo hac omnia accipere. Sanè non adeo leuicula res fuit,talc qm^^ ^
it^nofcut htc gentis exterminium,ut indignum haberi poflît, de quo Chriftus uzîidn»^^^^^/
decxc'àio I«» ^iim minores multo calamitates,quibus attritus hic populus fuft,multisantca ^^^
dtùTum Do/ ticinif s Deus pradicere fuerit folitus. Sed et alias Chriftus grauiter admodU^
loqui. cum fleret fuper hanc urbem,de cxcidio eius prophetauit. Chriftiani igitin* P^^ ^ji
dintuerba Chrifti,hic et apudLucâ,tûcôferant citatû hic uaticinifîDanielis»5^^^.
dcbûtmepoft Chryfbftomû,Eufèbiû,ac alios ueteres, haud incerta fècut^ ^^^ j
Cum ergo uideritis abominationem defbIationis,Marc.Decimotertio,L'J^'quot; C
Hic iam quinto loco,uaftationem lerufalem pradicis^. Monuiautem mod^
cum iiiis apud Lucam! Cum uideriris circundari ab exerciubus Hierofbly^^'
eadem dfe,eoq? abominationem iftam,obfîdionem fuiflè lerufalem, qu» ^^ yift*
folationis dida fuiî,cum defolarionem magis quàm dici poffit horrendam. ^f/
ri fanc'îa et templo attuîerit,quare et itaruram eam in loco fàndo, ubi non op
bat.fîcut Marcus habef,Dominus pradixit.Sed uideamus uaticiniû Danieh«'
mo uricp fànus infi'ciari poterit, de alia hic Do minum abominatione dcfolat^fc*

Séante Dan!cî,quem hic dominus adduxftSed quöpÏeni'iis (tû/
ipfii,^ P^I'-'^Mnfignc enim eft,nec^ uulgatia myfteria rrgnf ChriOri continetjiioid
tarç j^^uloaldus repetere.ôC uerbötim prirnS adfcribei'e-, deinde paràphfàfi char/
tuii|'{^°'^®|§i«^'^Danieh's,àuéHùiï.û%àdfînemficlcgimtt9Gabrielcinloq . .
^'^itaHf'^^^' ^^riusuigcfimiisquarfus.Hebdomadesicpruaginta,popuIomoèr
P'ctUrnbsp;dchnita ilmt,ut arceatur mox o-Si^effio, finjanuirpecCata, ex/

iing5 J^pq^^ii^'SC adducatur iuftiria fémpiterna» obiignetur uifto ac prophetia, SC
fandorum VerfusCognofce amp;i'nrcihgcabcgreiTu uerbi,de
fcptçjj/^nbsp;reacdifîcanda,uf($ adMäfchiah principcm,hebdoînades

tetiipQ T h^bdomades féxaginta dua:,reducetui-6«:adificsbitt?r platea St foftà, in

V aduenienris,Slt;: finis eius cum tempeiiate,ÔC idfinê belhquot; »définira de/
' V lt;-'rfus 27-Et côfi'rmabit fœdus cum muftis hebdomade una, ÔC in dimidio
trttnbsp;ceflâre facitt facrificia ôC oblarionê, atq; màlorû damonû pr?fidfo ad/

tjUçf Snbsp;quidê uftgt;' ad cofummatiortê, deriicp exterminatro uaftantc coiîfc

F.brç Ç uertere uolui,ut côftaret fenfus uerba uerbo reddèdo fenfum nulli ni/
^^ '•^ienri,reddidiîTcm.Primû autê extra dubiii pono, hoc uaticihiû de Chrifti

'^o turl^nbsp;huic foli côpetat,peccari abólitio,SC fempiterhç iuftitia? addti iitUomàità

^ ratio tcporis,in nullû altû undÛ quadrat.Dcitide hemini ignotari certû ^
«iiçrjîeirnbsp;tranfennâ adfpexit * hebdomades hoc loco, annorû,hon quot;

«quot;Utit^ e ' ^tiâ tempus,quo tempîû ÔC Urbs lerufàlê SC acdificata fiiere ÔC ftcre
Sednbsp;' quod Utic^ multo longius fiiit quàni feptuagirtta hebdomades dicrû

^'^ofcheh^ç, fabbatum annorum legitttUs. larh demû conabot paraphrad
' ^ara l^^^o^^^quos adduxi,ueriuum reddete,iudïciüm fit apud Chriftianos^
^^fiier primi uerius,) Definitum ceftôc:^ conftitutufn eftàuinitus, inquit^
»ïiîdçjnbsp;populus tUus,SC fancîa urbs lerUfàlem poft feptuaginta hcbdo/

l^eviç^^^O'partim caecitatepercufîb,uf nihil minus,quàm popuIusDei,èxiftat,trf
Chrif^.- ^^quot;^ditus excifa Jdt^ ita fieri oporfet,ut obrineat, ubicp apud genres tegno
adcl^ç 'P^^'Ewangclion gratieuirturemc^ fjpiritusfandi.obrinente.quum Chrifto

in populum Dei affumciitunqui non populus erât. Tum
ftianbsp;^'iritu iuftitia? eledis,finientur tandem peccata, una ho

lex ÔC prophetar ufc^ ad îoannem.Ha-c oninia uero fpiritu ÔC ufriu*
Chn'fti,fandi fandorum,qui nimirû fandorum omnium autor ôC rex
fpiritu Dei pra parricipibus fuis undus apparebit, declaratus in bapti
if^ qiiQ paterna, dilecfîus filius qui pra omni uifione SC prophetia audiêdus criç,
Para^^ ^^'^iquot;mftasiiihabitabitcorporalitei:,ÔChabebuntur omniâfiîmma.
^^'^ni uerfus fecundi.) Quo autem certius atc^ difbndius omnia pemd/
f^bitu, J^duerte ÔC intellige, fie tempus hoc feptuaginta hebdomadarum compii
j'\P^riietur,atqj hunc ordinem,qua in iilisperficientur, habebunt. Ab eo
^eCono^ de repctcnua,at(Ç readificandaIerufaîem,SC templo, à rege Artaxer
quot;^Uigçp^ano egreftlim fucrit,hoc eft,faciiîtas huius fada, ac mandatû darû ( hoc
^^lUtï, fy'^^ ï'^gni eius fadum,leg?tur Neemiah i.) ufqj ad tempus quo Chriffus rc
iam,baprizatus, ôC diledus filius, uoce patris declaratus inibit, erunt
^itaanbsp;fèptem,hoc eft,anni quadraginta nouem. Deinde hebdoma

lèptcm îiébdômadsbiîs, hoc eft, anni's quadragmra noucm muîtacumafHr^i'S
qua tui à Cuthxîs,St: aîqs uicinis gentibus adfligentur, conantibus opus îHo^
morari (de quo in hb. Nehemiah) platea, hoc eft,omnta urbis interiora,ôC
eft,murus omma exteriora ardificabStur. Edis ianè eoibnaf, qudd quadrag»
ièx annis xdificatum templum ludxi affirmarunt,Ioan.i. quod tefnpus ^^Ir^nt
taxar annis,minus eft,quàm hcbdomadcs ièptem.Cum uan'ent uero
p«tatofcs,non folum Grxci bC Latini ab Ebrxis,fed edam tam Ebrxi $ lt;ioft« ^^^
ci bi Latiniinter (è, quod Sebaftianus Munfteras EbraiCîe lingux non minfis*^^
lus quàm foE:h'xinftaurator,in Kalendario Ebraico opere recens edito,
putationeEbrxorâ uerö c5probat,fupputationê in his iècutusfuni RGalatg' H^
Iib.4.cap.itf.pofuit,fideseiusfttapudaiitorê,Qiiandoquidê lofèphocum ^^^^^^^
ahjs non côueniat, nihilo tudus ipfi quàm alicuialrj exEbrçis uel Grxcisnbsp;^

DîluttHfgr ch hcpn Se templum poft facultatem ab Ärtaxerxe fadam, breuiore quidem ternp
icâd qufdL j'taut dedicarentur,extruda,non tamen eohfummata fuifîè,antc compktas

hebdomades,hoceft, ufq? lub finem regni Darfj iecundi, Cum enim Iud»i^^
no dixerint: Qiiadraginta amp; lex annis extrudum eft hoe templum „QCtuiß
diebus eriges illud^uolentes hinc abfurditatem comprobare eius, qödd dixcr^.^^
tribus diebus erigam illUd, non poterßt his quadraginta lex annis adnamerar» ^^^
ni,quibus opus intermilfum fuic. Sic nan^ quantam uolebât abfurdîrarem
qudd Dominus prxfiimeret triduo erigere,quod quadraginta icx annis uix
dum fuiftet, nequaquam euiciftcnt. Ad hxc, quanto tempore omiftum op^^ Ag
non poteft dici fiiiffe extruc^um.Notandum prarterea cft.Danielem potiftîmquot;.^^.^
rexdificatione urbis Ieruialem,SC plena quidê, utplatea SC murus, hoc eft, i^^^ jj
ra SC exteriora confummata eirent,prxdixiflet.

Qudd uerohancGalatini quàm aliorum fiipputationc ftquimaluerim, ^^ ^
cft,qudd fic fiip^utando uidemr uatic inium rebus geftis commodius cohs^f^'^^^ji
fenlus efie luculcndor.Tum quoniam Regum Ethnicorum tempora hic
da funt,uidetur quocp certius effe,gentium hic hiftorias,quàm Ebrxorum f^'l j'^jj,
quibus ut Galatinus Hquido probat,nimia ineft uanitas.D eni^ ÖC Atricani»'^^^/
5.temporum,idem fecutû,Hieronymus in hunc locû Danielis teftatur. ^Pquot;^
tulianum libro aduerfus ludxos ah'am legis.Sed mirû non eft,inecrtiora h^^'^'^^ui
di apud tam uetuftos legi,quando Ircnxus lib.i.aduerfus hxre(es,cap.?9.Chr^
maiorem quadragenario tam multis friuolis tatnen argumends contendit. ^^^
Itt i'micliamp; Paraphrafis uerfus terttjO Exadis autê SC leptem illis prioribu« hebdomaquot;
hehdomdM quihus urbs cum adflidionercaîdificabrtur,amp;: fequennbus lexaginta duab^^^^pl
excindetur ^us illa ftàbtt,8lt;: quibus firaris,Chrilhis princeps iàndorû aderit, prxdicaö® f » j/
Cbriilßs, Dei,SC Chriftum effe fi: declarans,cum hebdomas iam feptuagefima SC

uencrit,imd iam dimidiam prxdicatione eius, 6C bencfieiorum prxftatione
miifa fuerit,excindetur, erudelifîîme neci tradims ab tuo populo, cui
faluatoradueniet,Reijcicnteum ne fiiper iè regnet,SCipfireijcienturab
ei popukis.Hinc populus alienus,cum duce fuo aliunde adueniet,ciuitatê^ ^^^i*
c'iuariumjdeftruetjatq? dcmolietur,ea ui atc^ impetu,ut uelut euerlä tempf»^^,^^^^
dcantur,excipientC|! belli huius finem,certß exterminifî,atc^ confummata «a

gratix cum multis,tum iple per dimidiû eius hebdomadis prxdicando, ft^^jtjii'
ftdlos,fuo fpiritu in idem muneris mittendo,reliquum dimidium. Et quia ^^^
dio hebdomadis hutuspoftremx,Chriftus occidetur, atcç t«rtio die refûrg^ '

Ut eîp?^^?quot;^ gloriofiis petet,indè miffums fins fpiVifum fàhâlirtî. effî/

^^otqun Euangelion fuerit,amp;: iam fœdus.nouum confirmais cum mùldsi
teijc^J quot;^'icilicct,ex ^^^ ^^ ftierintordinati, cum reliqui oblatam Déi gratiâ
'^^ctan I ^ Pergent,aderit ftatim Ô£:uîfio,uenicntc^ innumera fuper eos mala, dd
•^oiïUm^^^/?^'^^ deleantur. Super alam,hoc eft,prçfidio ÔC opera malorum da/
om • abominabiles ob idololatriam omnifàriam^ impietatem, Ro/
quot;quot;quot; Pequot;quot;''l3abût,moxamp;:uaftàbuntuft^ ad confummationem, ut
^»nai^,? r ,nbsp;exterminentUr, ita ftillabit fuper uaftantém plena ac con/

I rreliquijs diuenditis,éc in feruitutem perpetuam redadfs.
cirr r narrat,mala populi, ftatim poft difcipulorum profligatiofterHi
^tronçnbsp;ultima fiebdomadis fadafuit,inceperût cum per magos, tUm pér

tyr4nnidem,cótinuo^ iucremêta lümpfél'c,dogt; Ahörninm
ï'^^Oan? îf ^^ ^ confummata, perficeretur.Cum itac^ Chriftus ad pra«» dtfoUtionfh
V quot;quot;^sifiS A uancinium,hoC loco remittat,ö(: cx didis iam fatis coftet, in eo nihil
r'lenbsp;dcuaftatioe Hierofolymôrâ pr^didû, inficiari no poterit,

^^inationê dcibîatioilis, qua,fcilicet, fuperalâ abominabiliû,
ni^iue Romanorum inueda leruialêfuit, de quâ in pralènti pramo/
r'irçlnbsp;uideritis abominatiorlê defolationis, qua dida eft à Danidéi

abn^*quot; ^^ perpendat,qud qua eo pradida funt,percipiàt ÔC credat. Quo
defolationis ^ quàm maxime horrendam fote oftcndar*
fquot;quot;^^nda.nbsp;ftantem in loco fando, hoc éft,fanda iam urbi imminente,

1 ^Wft^ omnibus,qui in ludaa fucrint fugiantyin huilas urbes,fed môtcs
7nt en ƒ deferta,amp;: ea quidem fcftinâtione, Ut fi quis in tedo domus fit ( hà/
- ^«nda^ regione teda plana fuper qua ucrfan,amp;: plerac^ agere folent ) noii
J^'^Ut xçi^domum,ut inde quicquam fecû auferat,amp;: fi in agro deprehenfiis fue/
J^sfyg^^ Il ^^ montanaconfugiat é nec^ reuertatur in domum, ut ud como^
acciperet Cumcç fbla fiiga falus contingere tum poftir, adijcirt Va
'^^SUea ^^ ^ ladantibus, nimirum quod infantium onere pragrauata fiigefcr
f^'^ftatïfuganecefiîtatem figrtifîcet,additprateréa: Orate aUtcm lif vi mznM
y^^ Ucr^^ueftra.hycmc,quum nimirum difficileftigitur,nec^ fabbatho, quo re/ lihi

^gnofcet, quicücß lofephi hiftoriam legerit. Prater in/
c^ïknbsp;obieffi pertulere,innumeris cotinuo pereunribUs,partiin

iJ^^^ent«. nonaginta ÔC feptê, mortui uetopér ömne tempUs obfidionis, dé
t ^rtatnbsp;fcribit Iofephus lib.7Jud.bdh'cap.is. Vnde indubie fî dies il

^^^Utn n fuiffent,non euafîffet falua ortnis càro fudaorum,de quibus ut fa:
»Uominus folum hic uaticinatus eft, Vtidë in Luca legimUs : Erit enim

afdidto magna fuper temm, ÔC ira m popuîo hoc. Et cadent acfe gladif,^^ f ap ^^
ducentur l'n omnes gentes. Sed quia eledos adhuc aliquos ex hac gente hah^û ^^
ÔC habiturus erat, dccurtauit hofce!dies Dominus, ne in totum genus lquot;dxorii '
tingucret.Calcari tamen oportebit ur in Luca Dominus prxdixit, Hierufàlc a g
tibus,donec impleant tempora gentiû.Qiiod accipio ut illud FJloma, n. ^TtuS
ex parteIfraëli accidit,doncc plenitudo gêtium aduenerit, ÔC fic toîus Ifraëî (ai
erit, Porrd ut hic fiigere Dominus iubct his malis incipiêtibus,ita fcribit y
monitos diuino refponfo fiiifîe, qui imminente obfidione ifta Chriftiani HieïO^quot;,.
lymis reliqui fiierant, ut trans Iordanem in oppidum quoddâ Pellam nomine e ^^
grarent,ut ita têpeftas liatc ipfos in ludaea nô deprehenderet, iib.Ecdefiafl^î-eaP'^^
Hadenus igitut p«?rcurrimus,qua: fiiis Chriftus prxdixit,tam de ifs,quae 0
ddium Hierofolymitanö futura crant,amp; ipforum proprie intererant, quàm de ip,^

lis intelh'gendum propofuit Magis enim falutis ipfbrû refcrebat,fîcut omniô h .
num,noiîè ut iâ imminentia atcg praefenria rede exciperent, ate^ ad eafèfè hah^ jg
quam tempus cernim,quo erant uentura.De futuris enim non eft,quod nos q^^ ^^
agamus,fatis bene res noftra habet, fi iam imminentia pofîîmus rede exd'per^ »
prxfèntibus pie uthNec^ ad futura nos redius praeparauerimus,quàm ex
Domini,utendo prxfèntibus. Vnde cum in omni fcriptura, multa fuisDeupr^^.
xiiîè futura legimus,perraro tamen certû eorum tempus prardidum legimus. ^ ^^
enim profpcra,fiue aduerfâ fînt,fàtis pijsfue rit,ea efîc fiitura agnouifîc, ut ilhs' ^^^
folentur,ad hxc fèfè patientia durent. Simul etiam certû corâ tempus prarnoU
ut remiiîbs fàccre poffitjfta nonapparet,quam pi]s commoditatem adferat.

Poftremo debent nos hxc plane uigilantcsredderc,atc^ in timore Domini
iiare,perpendentes, quàm fxua ÔC atrox dc ludxis, qui cx omnibus orbis P^P^ij
elcdi fuerant,tibus tam mirifice Deus fêmpei benefecerat,ultio fiimpta fii^^'^'^'^fj/
profedo non multum leuiorem indubie dabunt,quotquot hodie uerbo Dei j
ti,tam tcpidi ÔC ingrati iîhid excipiunt, proximum enim efl:, ut ex primis noi^
fiant,eacxcitate percuffi,utEuangdion falutis eriam perfcquantur ÔC totis ^
oppugnent,Chriif um in fuis crucifigentes,quo pado ut tum impietate men'^' ^
implebût Hierofblymitanorum, ita ulrionis fe quo^ illorû obligabunt, Do^
donet Germanis nobis,tempus uifitarionis noftrx agnofcere,

Tune fi quis uobis dixeritiEccc hiCjóifc.Mar.iï.Luc»!?.) Sextum hoc el^'.^
prxmonere fuos Chriftus uoluit, etiâ fub ÔC poft Hierofblymorû excidin, pf^
chriftos ÔC pfcudoprophetas futuros,fîcut if plane nullo unquam feculo defuef j
Qiianquâ quia ludxis circa ea têpora Chriftus expcdabatur,fêd rex terrenus»
ïem ÔC hodie ludxi expedant,qui camali potentia ipfbs in libertatê adfereret gt; ^^
gentes eis fubijceret, in procliui erat impoftoribus, fè pro Chriftis illis infînti^
Qualcs cum plerosc^ recepiflènt,nullus tamen tanta cis pernicicm attulit, ^^^^itt
dc BenCuziba, infigni ilîo impoftore memorant, qui 1 iib Hadriano imP^'^^pjif
ipfîs ingenri numero congregatis, regem ôC Chriflw fèfè mêritus fuit. Fidem j^y/
excGdunt,qux de ea dade memorant,quam maiorê fijiflê côfi'tcntur,^ uel a
lonijs ud Romanis paflî ante fuerat. Legat qui uolet plura de his cognofcer^ ^^^
ai.quarti lib. Petri Galarini.Itê excerptû Sebaftiani Munft.ex Seder olâ,Iib.

Chriftus itaqî fuos monere uoluit,ut porrd à fe fblo, ÔC fi carne abfènte pd^ ^j-jc
neq; tcrrenum Mafchiach ullûreciperent, Nam hue ludxinimium propel'
Sicut natura expers fidci,non nifîprxfènti fenfîbus fàluatore cofidcre poten»
dicebat eis apud Lucam ly.ubi eadem memorantur: Venient dies,quando « ^^
irabiris uidere unû dierû filrj homini8,nec uidebiris* Indubie enim, cum i^^^^^ieff

'^^'tjieCnÏÏ?^^^® qittciem,deprxdpuis dogmatis maIe(îoniïehîfet,ciîm défîcerêc
^'^'»nniinfv P??^^quot;® eircntomnia,amp;: foris undiq? pcrfecimo tribiîla/

fumm ^^ r quot;^ rcqmrat,amp;: diTcipuh'eftènt omnia aduerfa expeituri, in quibus
r^ IDGnbsp;miferiam,m'hil regni autfcchcitadspoteft agnofcere,

îilin..- ^quot;pcrdituu auis uobis dixertt.Frcfhir ChriftiTc o.Ti- Ijq^ camaiem

nommes ad fufcipienda illos prouocent,non uerbis tantu.fed film's
^^ UoJmagnis,ifa ut eledi quo^ in errdrê inducantur.fi fieripoftitAa ^fcmfcducl
erir n aüdiant,fieri nequit, feruante illos meo fpiritu, ah'oqui efficax poMf»

'^'quot;te: ;^Pcnfius,prxdixj^xc uobis,Certo igitur iïla expedate,^:fohda fide es/
Kejl.ut Aegyprius ille Chriftus fub Fehgt;

r? ^^Siedw^quot;''' dicebat,«ny a im,id eft,ego Mafchicha,ego Chriftus, ut ex !£
1' aut ef c^Galatmus memorat,m deferto fuos coliegit, noh'te cxigt;
P^f gt; quot;t tile alter BenCuziba qui in Bitter, fdèpm Chriito
credere, btenim regnu Chrifti gloriofum, ïnnc

h^ètiis fi^î^t'îc'ï ficut fuîgur exit ab oriente,amp;:apparet 1% in occidentê, ita erit
ff^^üo ƒnbsp;fuo,quod apud Lucâ addif. Et ultro ad ipfum côfluent,

? t^Pien.'^quot;.^ obdormierunt per refum,adducef Deus cum iilo,rdiqui cum his fî
I, • fiamî - n«o»hus,in occurfum illi in aêra.ut femper fint cu ipfo. i. Thd:4,
Tl ^oluifr ^^^ accfpienda,equidem non dubito. Cerium uric» eft, Dóminiï

h 'quot;Os hi? ^®quot;quot;tateni fomniafre,eo^ Dominum ab co errore ut amp; alias,reuoca/
R^!^felic,v^quot;°^„quot;oï«»fe-Tuminficiarinonpoteft,pfeudochriftosfiiifïè^
w locTf ? PoW^S^'^'^f^iixerunt ludxorS multos.Scopus incp rcfponfionis Chri
. ^quot;^t'difcipulis periliadere,non effè regnum Dei cS externa felicitate,
hitin.quot;^^nbsp;reftimendum, fed fpirim 8C fide, idt^ cum fiimma ci^

ry^cbrfa^ adflidioneÔC tentationibus grauiffimis, fururos autem multoa
ÔCfh- . ^ quidem externam fdicitatcm promiflliros, led hUo, eoc^
tù quot;^nibu ^ ^^ ^ externam, fins fedatoribus auerfuros. Ideo cauendumetlè
add • ^^^ regnum Dci externum pollicerentur, aut loco eer/
««»Cerent, nimirum qudd fit longe augufti«s ÊC diuinius, atqp m fpiritti

èc fide,in prafenti quidem (cculo fitum,in fiituro autc ea claritate efTulfiifw»^quot;
ria eius uniuerfiim orbem fit repletura, ÔC in fiimma felicitate cS Chrifl:o jis
dorum eledi ad illud apparituri. Haec Uel ex rdporifione Chrifi; apud Lucâ r ^^^
rifaisdata,manifeftafiunt.Rogantibusenim illis, quando eflèt regnum D^*
turum,relpondiflè Chriftum illic legimus; Non ueniet regnum Dei cum
tione,nec^ dicent,ecce hic,aut ecce illic, Ecce enim regnu_ Dei intra uos eft.
haec aliud fiint, quam non eftregnum Dei ut uos Ibmniatis carnale, quod eert

co demonftrari poflinAut enim in fide fitum eft, ôC nufquam UidetUr, licet j
fuos ubicunc^ fuerit,luctilentcrprofcfat,eos tamen cum fumina perlècuflone ^^^
fiidione carnis,aut ita manifefta toti orbi gloria adeiit, ut iterû oblètuatione n
opus habeat,aut dicentibus, ecce hic aut ecce illic, lam enim intra uos eft,
regem eiuspralèntem, habetis ueros eius ciues hofie meos difcipulos, Sed t» ^^^
tur haec noflïa,aliena nobis aregno Dei, ÔC gloria Mefi:hiach, ita tamen ^^P^^jo/
diuinitus eft,ut oporteat me prius pati muIta,ÔC reprobari à narione hac,quam g ^^
riofus fim regnaturus, Hinc eft ifta,qua uos oftèndit,mea meom^ humilitaS'
pende optime ledoruerba Luca,

Hinc iam patet,eos proprieplèudochriftos,hic à uero Chrifto notatos »
niantibus prafenrem à regno Dei ÔC Chrifti felicitatcm percipiendam,fè pro ^ ^^
ftis ÔC promiifi's Mefchichim,lLidaici populi laluatoribus infinuarunt,Ïd H^^^'^^fli
runt,cû multisali]s,quos memoraui,qui omnes fiios pfèudoprophetas,
ÔC prodigiahabucrunt.Probe autêno.tandum, aliud cfîèpfeudochriftum,ô'-^'w
Ântichriîtû. Antichrifti multi ab inirio regni Chrifti uf^ in hunc diem ft'^*^ ifl
pe quotquot unquam docuerunt,quó abduci homines ab eo potuerunt, ut h
unum Dominum noftrum lefum Chriftum haberent, perfuafi fola ipfius
tiitam fè aternam adfèrtös,i,ïoan. i,Pfèudochrifti autê proprie fuerunt, qui quot;
pro Chrifto Ucnditarunt,ut ludais aliquot tienerunt. Cateri qui fuerunt erf''
autores,rediuspfeudopropheta,quàm pfèudochrifti uocantur.nbsp;Jt

Quod iam quidâ hunc locû, côtra Romanenfiüm ÔC Mahomeri
dücunt,hadenus rede fàciunt,quod cû hic Chriftus regnû Dei, fi'de in fè ^^
neep in hoe mundo certo loco addidû eflè, nefcirec^ prafentefcd(citatem,t^^
fit,ifti tamen regnû Dei, in externis rebus quarere, docuerünt, Sed proprie^
hic pradidû efle nemo rede dicetSurtt âlia Ioca,ut ï.Thefi i, î.Timoth.î* ^^ ,
de his pradicentia,Nec^ enim Papa fe Chriftum unquam dixit eflè,illum,fèih ^^^
bertatis ÔC omnis fcclicitatis reftitutorê,qui in prafenti exhibere uelïet,quie k
fchiah propheta pradixerunt. Mahomet tamen propius ad hanc infania a'^S^fg/
. Porrô ut impoftura fèmper fua figna SC prodigia habet, quo fèducarttur^quot;
dendum mendacio,qui ueritatinôluerunt,ÔC nullum feculum fin's pfèudopf'^P ^^
tis caret,ut denicp omnis fupérfritio ex carne ortum habet,ÔC ad commodita*;^ ^^^^
nis fèfe attemperat, ita nihil horam eft, qua hic Dominus pradixit, quod
modo etiam nobis occurrat, unde fànè diligenter omnibus ifi^ Domini pr^^pa/
tiones expendenda,ôC animo recondenda funt. Etfi enim nulfi fint hodie
làm fè Chriftos profiteantur,funt plurimi tamen pfeudopropheta,atcp
qui ab uno Uero Chrifto animos hortiinû,ad opera fiia, miflas precesc^
ad propria ieiunia,deledumcç ciborum,üeftium,óCid genUs alia,egena mun
menta,tû ad merita,atcp interceflïones diuorû,detorquere conantunhadenus^j^^^
do^ïrophetis ÔC pfeudochriftis,deqbu3 ^prie hic Chriftusfuos pramonuitli^f^-^j^
qudd à ueritate ad mendaciû fèducunt j ÔC carnalê Chriftü, cultû ÔC fcelicita^^
pollicentur.Nam per ah'a,quàm uiuâ in Chriftum fi'dâ,fàlutê quarere docent'
mittûtt^ fuo arbitrio homines uiuere,per Miflas deinde ÔC alia eiufdê farinai ^^^q
inenta,expiationê à peccatis,ÔC cû Deo £econcifiationê,ilh's pollicentes.Hi'^^j-^^,'^

ftusàp^ oportebat,quidem utpfeudoprophetas uftam Sed qiîîbus Chr«
^quot;^^PnciîrfSquot;nbsp;mirum eft, lî ab Antichrilli» ÔC pfeudo/

^efpo^^quot; ^p'^'T afflidioncm dierum illor«.) Hoc iam feptimum SC ultfmuiti
'^^fo.D*^^nbsp;extremo d/e, finec^ leculi, lUdicio orbis amp; aduentu ftio gla?

momento fuosjuthinc migrent,paratos cflc,eo(^ noluit
ftri indicate, ÔC tamen eos omni hota illum expedare, ideo tani
Jicar|r^^/^Poftolorum fermonibus,non longe abeftè diem fuö palàm uoluit prjz
•Hs ^ quot;etrus cap,4.Epiftola priore.Porrd rerum omnium finis imminet.Et Pan
^itnbsp;fumus in quos termini ata tum inciderßt,Sic ergo ôC in pralen»

^^ereuQj'^^us'ftatim autem poft afflidionem, ÔCc. Sed nequaquam per hoc pnadi-
'onicenftempore,diem ftium inftare. A' qua,(cilicet,opinione Thefla
'cribç '^Hios Paulus fummoperedehortabatur ,itaeis m altcraEpiftoIa cap. li
mus autem uos fratres,per aduentum Domini noftri lefii Chriri:i,eÉ
Perfpj^^^gationem in illum, ne cito dimoueamini à metc,nec]p turbemini, net^
inftfermonem, ne^ per Epiftolam, tanquam à nobis profedam^
Chrifti, Ne quis uOs decipiat ullo modo, quoniam non adueniec
r? poft Vdefedio prius, ÔCc, Proinde quod in iVlatthao legimus: fta/
v'^fi d ff plus eft,quam quod in iVlarco legimus : Caterum in illis diebus*
^otiipa/^ ^^-Po^ttribulationem iI'ofö,quibus, id'Iicet, gens ludaorum in/
^^'^Pore *'^rolt;^«ateuaftabitur,rtulla fimilis expedanda eft,fed ftatim.quanqua
^^Orehnbsp;homines minimum ptitarint,aderûfinis fcculi, fummo cS

Suiî ^.°^inum,qui mîhi non crediderint » Statim dico tum fine mödi adfiiturö^j
^^^nbsp;poftea edetur, nullam tam apertam de impietate mortaliu ultiogt;»

r obf ' Ç^^imatione,cui mille anni funt perinde atq^ dies unus,n5 longe abcrir,
•^nt,!^/-lquot;fabitur,lunanondabithimenfuiï,SCc.Mar.iîXuc.ï . Hac\liafigna,
^^Kpf^ ^^'una, qua in Luca legimus Dominum pradixiife. Stella cadent de Siptàf'ifcîà
b^^Sn^ accipio,quod eft,Iumen aminent. Virtutes cœlorum more fcnptufai ^ '«quot;quot;»'V'«^
^^truj nti^ concutientur,cum omni ccéli ÔC terra machina, quando^ fîcut
die cœli,in morem procdlx tranfîbunr,demenra uero aftuan
ÔC qua in

ea fîmt, opera, exurenmr. Hac cum fieri incipientj
f ^ inq! • ^omim',in modum furis,inopinanubus fupenienturo euenient,ut Pc

marc ÔC fludus horrcndum refbnent, ÔC quod extabefcant pla/
^Uo fimore, ÔC expedatione eorum qua fupcruenientorbi terrarum»
'•'^Usnbsp;dormiemus,ut Paulus i.Corm,K.prçdixit,licer omnes immutaii

^^»'nimutati ad iudicium Domini rapientur. Aliud nacp Paulo eft obdor
'^'quot;lodonaturç mori,fiue morbo,fiue ui^ÔC aliud fubito rapi,ÔC immutari
Hi i„.^quot;am,nuIlo dormitionis ^atio intercedente,

omnia mifceri,ÔC totam mundimachirtam nicre,inde^,uC
ÎJ'ii.atl ^^quot;quot;^nia anxietate ôC ddpcrarione, planèexarefcent. Atque hi plangent
JJïtthçy^^nte iam in nubibus fîgno filij hominis,ÔC aduentum eius gloriofum,u£
hu^'^tar ^nbsp;terrç funt, nullum ius fupcrne cœle/

Exhi's patere puto, illa quat Euangeliftx prxdîxîiTe dominum memorant » ^
gnis m ibIeSC luna, ut Lucas fcripfit, fîue obfcurandis fblefiC luna, ut Mar
Mattharus habent,quac indubie eadem funt, de decidentibus fteîlis, conçuuc_^ ^
uimitibus ccelorum, fremitu maris,perturbationc plancfiuc^ hominum
iplb die extremo forura elîc,atc^ per ea, dicm illum Dominum uoluifle dcjcri ^^^
Sic enim Petrus in potteriore Epiftola,cap. tertio habet: Veniet autê dies
ficut ftir innode,quo cccliproccllac in morem,ÔCc. Qui iplâ Domini uerba p ^

f)iusconfîderare,amp;flnguîas Euangeliftanim nartan'ones diligentius penlitar ^^^
ct,uidebit multo maiora cflcjquar hic Dominus praedixit,quàn ifta uulgana» ^^
praedida effè in idem tempus omnia, ac ipfb iudicîj die fîmira, quod P^'^^qu«/
affirmat.Non igitur illud Lucae:Ertmt figna in foie SC îuna,ita accipicnd«
fi illa figna praecedere oporteat diem Domini, fèd figna hic pro rebus infol^ ^^
6C miraculis accipiuntur,qu« non ipfiim dicm Dom ini. fed iram potiUs 'f ^„«a/
IDS non tam portendent quàm praefentem exhibebunt, ficut amp; fignû Chrifti apF^^
Accl^untur ^ftm^m in coclo,de quo apud Mattha^um, Porrd quanquî immutatts ad im ^^
htc àUquM* taii'tatcm eledis immutata erunt reipfà omnia, ftabitcp cœlum nouum,^^lu«^
do metépho/ ua,quam immutatibncm fblicita m odo creatura expedat,uanitati fubieda^ 0 ^
ricâs, i ens,Roma.8.mos tamen fcripnirae eft,pcr obfcurationcm fblis ôC

ÔC fimilia 5 quae hic praedicuntur, fummas ultionis diuinx tcmpeftate^ 'jîjsl^
Sickfcha.!3.ÔC i4.1irmciah i^Jeche.yi-Ioel.^amp;j.Amos
gimus Dei ultionem,nunc Iudaris,nunc altjs gentibus prxdidam. Etenim ii^
maanguftia conftimtis,uidetur totus mûdus pcrnirbari,fol obfcurari, luna ^^^
guinea,ftenx lucem fuam retrahere,terra tremere.mare fremere, ÔC cunda rU ^
minari,non qudd ita re ipfà accidat, (cd quôd aded homines angufiicntur, ^^ „jij,
accidercnt. Veruntamen cum infigniores illac ultiones Dei, quales de Baby» ^jj ü
Tyt^s,Aegyptîjs,Iudxis,amp;: alijs nonnunquam gentibus fijtere iùmptx,
premi iudicîj quxdam uelut ^ecimina dederint, mirum noii eft, fîijsqu^*^
mi iudicîj die,re ipfa eucntura funt,defcriptç fint,quç etfi in illis re ipfa non
nerint,tjs tamen quç in eis euenerunt,ftierunt pr£figurata,6C qui illasnbsp;i^

runr,non aliter anguftiati fijerunt,atlt;^ fi re ipfa illa omnia accidiflent. ^d*
lud filtj hominis ,qtiod in cœlo appariturum in Manhço legimus, quidam
imaginem fore putant,fiue uero ita futurum fît,flue fêcus,huius enim certi t^jj/
bemus,maieftatcm uimitcmt^ Chrifti.terrj coelic^, ac omnium poteftatem n ^^^
tis,orbi indicabir,non aliteratqj data in urbibus,atqr arcibus figna,eonirti P gj^jiji
tem iindicant,qui ipforumpotiuntur.Tum ÔC imprj cum uidebunt, quem
hominis hic contempfèrant,rcgem elfe coelorum,eo4j imperium habere

Sonora hçc atq^ uocalifîima tuba,qua elcdi undi(^ conuocabun^,effi'caci'
latamrtiortuorû quàm uiuorn ad tribtmal Chrifti conuocatioeft,qufmin ^^
angdorS fiet. Videtur uero allirfum ad morêIfiaêlitar0,quiperLeuitas, f^
barn conuocari fblebant,4.Mofch.5. Ad hçc audiebatur tubarum lbnitus,ct q
do lexlfraêlis dabatur,in quo fpecimen quoddâ çditfl fuit, huius ultimç pOP^ ^(fft
congregationis,q uam non ita abfurdû eft, ÔC ipiàm corporali fonitu
quando ÔC corporibuSjfi'd immutatis ad gloria,fondi Domino fiftennir. ^^ ^^
etiam hic.à quatuor uentis,8Cc,hoc eft,undicp terrarum eledos cogregand«^ '
igitur fbfi illi Chriftiani funt,quiRomanç fubfimtpotcftari.

Ab arbore autem fi'ci difcite fimilitudinem ) Lucas premittit ; His aïKC 0 ^c/
cipienn'busjfufçicite ôCattollitecapita ueftra,quoniâ appropinquat redcmP
ftra. Multa (ànc hic Dominus prçdixit, quorS aliqua ante multa fecula c^O» ^jcfli
qujdam ctiâhodie experimur,ÔC experienturpoften',nonnulla in extremo^ ^

îes. Y ftituras tentan'öncs,at(^ reddere in ftudio pi'eratis {oUdtos,ÔC uigdan/
diçQ A ^ Marco ita finit fermonem hunc: Cçterum qua dico uobis, omnibus
•Utitxjnbsp;tum difcipuhs hac primum dixit, ita pracipue amp; prf

ten^^jf^x habet:Pradixi uobis muka ÔC planéformidabiha,quorum bona par/
fr^i^L ^tatter extremü diem, omnia, ipfi quo^ cxperiemini,fcd uidete ne id uos
Ct \ * am abeft enim fi rede {ènferitis,u t ca uos perturbare debeSt, ut eriam par
Zitate Çnbsp;ilh's fieri,uos attollere capita ueftra,fiimmam^ alacritatem ÔC bih

^^••n't ^^imo habere, tum ÔC omni uita uefti-a pra uobisierrc. Appropinquat
magis redcmprio ueftra,quanto phira horum,qua pradixi, tranfierint.
^Orç^ ^^ fum demum malis omnibus plene fiberamur, quutn finis atcg immuta/
fiierit '^^'^nium aduenerit.!ta qttanto hac acceflerint propius,tanto dC uicinior
° ' ^ redêptio. Vnde ficut cS ficus 6C arbores aiia,gemmas protrudût, pro/
foIia,lèimus prop«eftc ^latem,ïta lubet nos, cum uiderimus pradic'U
•îiOcitj^^^^tCitam in figt;ribu» effc,atc^ inftare regnum Dei, Sic tamen ut quemad/
•quot;eiii^jj^^^ifis in arbore fi'ci gemmis, non eudîigio plenam aftatê, led primum flo/
incrementum,ÔC demum fiio ten^ore ficus maturas, atc^ luftam
^cciinç rcimu3,ita agnofcamüs 6C qua hic Chriftus pradixit non fimul,red
efie compIenda,ut uifis prioribus, proxima conrinuo ad fijtura non
Ita cy quot;®^donec ÔC poftrema eueniant.
•^ultQj difcipuli primum ftadm uid€runt,quordam pro Chrifto fefe extoKere, SC
^îftar, J ^^'■ïï^ere^agnouerunt mox bella SC rumores recutura,non tamen conrinuo
lerufalem, atcp ludaorum gentem, fed fè ante mulris perfecutionibus
oisf^ J^s,atque Euangelion ubic^ pradicandum. Inde futuram defblationem ur
P^etaj^ ^xpedarunt, poftea inualituras muitas pfèudochrifîorum ÔC pfêudopro
^^î-iitj^ i'quot;^pofturas,amp;: inde m'hil aliud nouum aut inflgne, quâ diem extremû fu
eundem modum,cum ficus pridem nobis defloruerit,SC mul
quot;■'bijs anbsp;qiwe hic Dominus pradixit euenifte, debemus agnofcere in fo/

'^Co fignum Dei,SC diem Domini,eo4i omni momento expedâdum, atcp
iî\ {jÂ'^^ïfiifime pietati ftudendum eflè. Si nancp Dei aftimationem fèquamur,-
Ariïç oportet,mille anni nobis,uelutunus dies, imd uigilia in node erunt.
% uç'l^^o uobis,non prateribit atas hac,Mar.i?,Lu, iî.) rivue generatio qui/
W folet,fed fignificanrius, ut hic Erafmus, atas,auum,udfeculö,quocl
'ï^^tiiQ^^ centum annorum,uerteretur. Ebrais dicitur, SC i. Mofcheh «5, ubi
^'^»qUQ J pfierariones, ÔC quater centum anni pro eodem accipiuntur, aperte pro
J-^rtiç '^culmi^ Romanis erat,ideft,fpario eentum annorum ufurpatû legimus.
^^^^citf ° *luacuncp hic Chriftus pradixit,excepro folo cxtremo die, de quo mox
^^i tuti^?'^nbsp;cognitum eftê^ntra atatem illam, hoc eft, centenos annos,

^atç,^^ ^quot;Pbant,euenerint,rede dixit:Non practerituram cam, in qua loquebatur
omnia illa fierent, Ccrte auditi in ea fuerunt apud ludaos rumores
^'^'eriifj. pP^acIia multa comifîa, impoflura ualoit pfèudoprophetaru,pcrft cution?
^^quot;'^'»pradicatS eft ubicp Euangelion regni,cxcifa lerufalê,rurfus pfeudo
P^dopropheta feduxeruntmultos SC feducent dum Chriftus redeat.
^^ftçjtjy^^ omnia funt,qua euêtura illa fiîa atate,Chriftus pradixit,qiübus ut dies
adnumerari non poteft,quiafbîi patri notus,ita nec ea, qua die illo futtï/
lunacy defecïÜo, ftellarum cafus dC uirtutum cceli concuf*
Pit^ ^pauor hominum,SCc,

quot;^fta^ non eft, per generationem hanc, gentem ludaicam mteîîigcndî,
omnia compleantur.Etfi enim nonnunquam generatio»

tgt;e iurjitlone pro gente,accipïatur, includi'tur tamen ferè ratio temporis, ut intclfigas gcfïf- ^^^
generàtionis tempore uel çfate exiftentem.Sic dicitur generadonê Ifraeh'tarij quï egreiU ^^ ^^^

..... gypto fucre,n5 efle introducflam in terram Canaan, fed generationcm lequi^i^

coram qiu nati fuere in deferto. Et hic quidem t«{/ yiviccfj, pro têporis ration^
piflc Dominum,uolentem nimirum iïgnificare,brcui adfore,quaücüc;? P^^ i.^H
praeter uhimû diem, haud in obicuro ei erit, qui fingula hic penfitarit. Sed
liberum efto fratrum.Equidem non uideo, cur Dominus ludxos potius quaf^
gentem uoliuflct affîrmare hic ad finem ufcpmimdi duraturam - ficçnbsp;[jiH

gente accipienda hic effet,»yivice, mallem cum Chrylbfiomo, pro gente iuito
accipere,quàm duraturam alFirmare,hic plus momend habuiflèt. Sed qui j^ji/
uerum uidere,facile agnofcet, Dominn hic uoluiflê affirmarc, certo 8C breui a ^^
uira qux prxdixiflèt,utplane omnia intra illam xtatem euenerunt, nihil
duratione gentis ludxorum. Sic dC illud quod fubiccirCoelum amp;: terra trf'quot;''?
ÔCc.ad eandem prxdiclorum à fè certitudinem comprobandâ pertinet, Ei-quot;«-
uerbis,hac fèntentia fuprà ^.Dominus ufus fuit, ubi eam quocç fufius tracîauiquot; ^^^
Cxterum de die illo ÔC hora,Mar,«?,) Vd hinc fatispatet,extrcmum di^'^'.^jo
numeratum i]s qux prxdixit Dominus, intra fuam illam xtarcm cuentura,ncq'^^j^
luifle quidem de tempore eius aliquid refpondere, Apud Marcû etiâ fibi^ift^®.
eum,dixit,nempe homini.Infanum itaq? efl, de certo aduentus têpore^eiu§
re,undefà]:os quoqj uidimus,quotquotid hadenusaufifuerunt.nbsp;^

Sed fie ut erant dies Noè;Mar.iî,Luc.»7.amp;: m.) InLuca etiam Sodomorô^^.^^;,
plum additur.Significauit autem bis Dominus, diem iudicij, hominibus fèd'
mnino inopinantibus,atc^ curis ac delitijs uitx huius penitus immerfis, ncc
aliquid expedandbusjfupertrenturum, êC quidem ficut diluuium atq? ultio 5 ^^^
morum,impî]s olim fuperuenit,cum horrendo ipfbrum exterminio.Hinc
nctfuos,utdiffîmiles hominibusillis, quidiluuio perierunt, amp; Sodomitis
lint,hoc eft,utapud Lucam «i.clareexprimit,cauerefîbi,ne quardo grauenf-î ^
da crapula ÔC ebrietate,curisc^ huius uitx, fubitus4? cis ingruat dies ille, 0
Iaqucus,improuifus,fciIicet,fiiperuenict,in omnes qui fcdent fuper facie
eledis non jnexpedatus,eo(^ cum ipforum falute,imptjs autem inexpcdatus^^g/
in perniciem, Proximum ergo eft,ad quod hortatur, ut non tantû, deiiti^s at^ ^^
ris huius uitx nos non dedamus,lt'd fimul edam uigiIemus,omni temporc,h''
cum timore ÔC tremore in hoc fèculo uerfemur, peranxie tenspus redimctes- 4
dies mali fint,amp;: omnium fcelemm occafione plcniffi'mi,tum preccmurquo'ï''

num utic^ i^iritum,quo probemus ÔC fedemur in oit nibus bonam Dci uoquot;^quot; , pi

re corâ filio hominis iudicaturo ÔC reddimro unicuiq; iuxta opera fua,quaf i^j ^

de animi fîde,ucl infidelitate teftantur. In Matthxo ôC Luca 17, prxterea
gilandi cauen dit^ rado adfjcitur, qudd mirus tum deledus fiat, amp; cûduoin ab^,/
in ledo,in mola tuerint,unus afrumetur,amp;: alter relinquetur. Multa igitur 'quot;^LuS»
gilandi, ÔC pietatis ftudio incumbendi, nobis propofitâ eft, quo ex i]s (invn
quialfumentur,lnLucalegimusbic rogafle quofdam,ubiDomine,quod ijo'^
atq; quo aftumenturrillis refpondit Dominus : Vbicunc^ fuerit corpus, ÔCC' H
prouerbiale didum fupra hoc cap.tradatum eft,nbsp;gb^

f iic uero Lucas ôC illud ponit,quod in Matthxo amp; Marco fuprà habuim^'J^tif,
celerrime firgiendum elTe obfefla lerufalem, monuit, fi quis in tedo dcpreh^* ^^ ^(î,
ne defcendat,ÔCc, fcdquodait,inilIodie,nonaddiem cxtremum referenöt|^^.^jii
in quo deprehenfo in tedo,nequaquam erit integrum, fi etiam uelit defceoquot;
domum inde ahquid toIlere,aut ei,qui in agro fuerit,ad relida redire,fed ^jflC
dû cft,ad omne têpus à morte Chrifti, quo femper paratos nos effe oportet,

aa ea, qux à fronte runt,enitamiir,obh'uiom madatis qua 3 î^'r-^o
^^ius c-l^'f.^^quot;® meditemur id quod futuros nos fperamus, nêpe ut omni nnmdi
Tamilsnbsp;liberi,cœleftw(5 rerum,hoc eft, foh'dapietatis tantum auidi eu:./

^•^ofrufm quot; ' ^««t^adatafupra ilt;î.cft. Ratio profec-^o uita futurçdt,ut fob

' ^otiiö rnbsp;quot; fciret,qua hora fur ueniret, uigilaret uric^-, nec fineret peHo

minims putauerimus, par eft,ut omni momento uiaik/
r^ilitin r quot;quot;Joi'^Ddperpetuo uerfemur. Altera eft de feruo,quem dominus
L P'^^KCit, ut der ilh's cibum in tempore, qui fi,fide optima munus fuil
toM ® ^^^ redeunte, praficimr bonis omnibus. At fi confifus eo,qudd do/
'^^^'ted/, redire,inceperit de bonis domini nepotari,^: fniuria conferuos affi/
hvtvJ*quot;^^ ^o hora,qua nó putarit, diftecabitur ab ipfo/ortemc« acctpiet
ubi erit fletujóC ftridor dcatium. Etenim quifœains ui/
omnino eft, qui non habeat etiam, quo proximis commodet,id ß
quot;«^ief. or ®^uigiianterftuduerit,a redenteDomino noftro, cœleftibus bom's pne

hi^^tî ë ^«^qcitur his: eum feruum qui uoluntatem Domini fui cognouerit,ncc
fe^quot;^nbsp;uapulaturum, fi uero non cognouerit, amp; digna tamen

uapulatiu 3,6«: ab eo multum^uarendum, cui multum fiieric
w Quibus Chrifixis monere uoluit, eg omnes ferui Dei fimus, dC cundi
'^^'^lus quot;icumbere debeamus, maiore tamen piacuîo hac prateriri ab tis,

donorum aliorum acc^erint, Nam cum Chriftus ad ui
•nbsp;eo ^oco cohorrarus fuiffet, ab exemplo feruorum,uig«II/

I^^'ierif f dominum fuum,quâdo reuertatur à nupti|s,qui quod uigilantes
r r difcumbere,amp;: tranfiens miniftret eis, tumpatrisfemilias utica
f J horam, qua hora fur uenturus fuiffet, rogauerat Petrus,an eSpa
d'^^iff, ^quot;«Pulos folum,an etiam ad omnes dixilTet, ibi refpondit,perpramif
fiik '^''^em de feruo familia,ab abituro Domino prafedo. Vnde commo/
ä^'^Pai^k'^'^^ petendum,cui plus effet comendatum. Satis namc^ indi/
b ^^Ua inbsp;omnes pertincrc,ut omnium eft alios demereri.Sed qWa non

t'quot;^'ütici^ omnibus facultas fada,dafum(5 alifs plus,alifs minus proximos iii
fi^ PluT n^^iora ab rjs expedantur,quibus maiofa diuinitus obtigerSt. Qui
^atrpquot;^?quot;quot;^quot;'^ cognouerit, ad eam uiuat dih'genaus:qui plia-a potcrit,ad iuuä
fc ^'»genr •nbsp;ftudiofus, alioqui malo amp; infido feruo officium fuum

mninere, quod omnes fumus fîcut ferui, quibus abiens Dominus, ^quot;am lut ^
tiam dederit, unicuiœ fuum opus iniunxerit, amp; ianitori ut uigilaret. fsani i

Quinc^ autê ex eis erant fatuae,ôîquin9 prudentes.
erat fatu$,acceptis lampadibus fuis, n6 fumpferât olcgt;^
fccum. Prudêtes uero fumpferât oleum in uafis fuis.i^
cum lampadibus. Tardante uero fponfo, dotmit^^^l^^
omnes.ac dormierut. Porrc) medio nodtis clamor râc^
eft; Ecce fponfus ucnit,exite obuiam ci. Tune furrcxerût omnes ui'-gie^s t ■ '
quot; amp; apparauerût lampadcs fuas. Fatuae autê prudêtibus dixerût; Date no
de oleo ueftro,quia lampades noftra: extinguûtur. At refponderunt pru
tes,dicentes : Nequaquâ,ne non fufficiat nobis«uobis. fed ite^
qui uendunt, « emite uobifipfis. Porto dum irent emptum uenit
qu^ parat« erant, intrauerunt cum eo ad nuptias, claufaq^ eft ianua .ko ^^
uero ueniunt« relique uirgines.dicentes ; Domine domine,apcri nobis gt;
ille refpondês ait ; Amen dico uobis,n5 noui uos. Vigilate ita^ quia o
tis diem nec horam,in qua filius hominis ueniet.

Sicut enim homo quidam peregre proficifccns.uocauit feruos fijos,» ^^^
didit illis bona fua. Et huic quidê dedit quincç talenta, ait) autê duo. alH ^^^^
unum,unicui($ fecundu propria facultatê,« profedus eft ftatim. Abr)r a
qui quinœ talenta acceperat, « negotiatus eft per ea, « confecit altera q^^
talenta. âmiliter «qui duo acceperat,Iucratus eft «ipfe altera duo. Q^^
unum acceperat,abiens foditin terra,« abfcóditpecuniamdomini fui- ^^^
multu uero temporis uenit dominus feruorö illorum,« ponit rationePf ^ jj
eis. Et accedens is,qui quincç talenta acc€perat,attulit altera quincj
ccns,Domine quinc^ talenta tradidifti mihi, ecce altera quin^ talêta ^^^^^^
fum per ea. Ait illi dominus eius ; Eiige ferue bone « fidelis.fupcr
fti Fidelis,fuper multa te conftituam.intra in gaudium domini tui. Ac^f
autem « qui duo talenta acceperat, ait; Domine,duo talenta tradidift' ^
ecce alia duo lucratus fum per ea. Ait illi dominus eius. Eugc ferue boquot;^ jj
delis,fuper pauca fuifti fidelis, fuper multa te coftituam.intra in gauo'^'^^jl
mini tui. Accedens autê «qui unum talentû acceperat,ait; Domine nlt;gt;
te quod homo durus fîs,metens ubi non feminafti,« inde cogregsns ^ i
fparfîfti,acterritusabi},abfconditçtalentum tuuin in terra.Ecce habes 4 ^^^
tuum eft.Refp9dens autç dominus eius,dixit ei ; Serue maie « piger, j

Ruod, 'quot;quot;quot;^'quot;erepecuniam meam menlartis, amp; ucniens ego recepilTem uticR •

^^teri. V habetaufercturabeo. Etinutilem feruij iniicitein tenebras
erit fletus amp; ftridor dentium.

Tu^ï, sr omnes fandli Angeli Sci{%
, ^^pcf/e^em gloria fua^. Si cogregabuntur anteeû omnes
^ ftatnnbsp;alteris,ficut paltor fegregat oues ab hœdis.

'f . f' Efuriuienim,ÔCdediftismihieder?.Siti^
^^ 'itis mihi bibere. Hofpes eram, ÔC collegiftis me. Nudus, amp; operuiftis

carcereeram, ÔCueniftis ad me. Tune refp5/
^^tfiti' Domine,quando te uidimus efurienté di pauimus

tibipotumCQuandoautem teuidimus hofpitem.'
nudum,ôJcooperuimus te,aut quando te uidimus infiw
ü'f^k^^nbsp;? uenimus ad te C Et refpondens rex. dicet illis C Ameti

non dediftis mihi potum.Hofpes eram,ôd no collegiftis me.
^iJtîc r rnbsp;amp; in carcereeram, amp; non uififaftis me.

^^nt^ quot;quot;^ntem,aut hol^tem, aut nudum, aut in fîrmum, aut in carcere ôC
^U^trquot;quot;nbsp;^ refpondebit illis dicens : Amen dico uobis

mm, qm nefcm ut agre uigilemus m opère Domini, utcp negligent
ter ipfum expedemus.Detrahû enim continuo ad curasTtcp ddWas
Ulta huius,caro, dormitarecp faat, inde haudquaquâ ab re ell, quod
quot;^oc can-^unbsp;nos Dominus cohortetur. Sanéhadua,

aur?^quot;quot; hoc, quod parata uirgines ad nuptias cö fponfo ingrelTa funt.
'^'gi'lem,,nbsp;ignorata,adrem prafentem facit,monetcB utperpe/

^PÓfo,etiam eamus obuiam, id eaulrrd
'^animo,fideplena inftrudi,hinc ad eum cöcedamus. Quod eo diligê/

nus debemus curare, quod ad nuptias artcrnx feiicîtatis concedtrnus, pje,
. cludenmr miferi,quicunque uera fide ÔC uigilanter kk per diledione m cxc ^^^
Dominum non fuerint operti. Okum bona opera quidam faciunt, leö nu ^^^
ridcroU P4 maduerîût miferi, pefîîme adhuc inlb-uc'tum,ut ad tribunal Chnftj.uenia^q
rmur i« omnia bona opera habeat,id eft,quar prxcepta fîbi

iîc inutilis adhuc feruus cfTetjfides autem nidtur mentis Chnlti,eoq? quot;gfun/
hceri fîbi de diuina bonitate potefl,quac ÔC plenifîïme omnia percipit,quoa
di ncqucat,qui in Deo confidit. Harc ergo iola demum efl,qua paran ad a«quot;
Chrifti, eledi exifhjnt, uri QC una cft, qux bonis operibus lucet, fupra 5. tao g
uigilantes reddit,cum nimirum ad Deum,omncm mentem dC anima rapit»» ^^^
folo perfuafa eft.bona fîbi uniuerfà dfe rcpofîta. Hacc utinam rede percipe^
nere poiiemux, dC faris magno cum frucfhi hacc nobis parabola expcnfa ellcr»
enarratio sectionis h.
Sicut enim homo quidam peregre profïcifccns,Luc. 19,) Sicut ««P«quot;®''; f ^fi,
boîa ad uigilantiam, ÔC ut parari femper fimus. Domino obuiam ire, hortam
iu in prxfenti prouocat ad id, ut quifcp pro fua portionê SC facultate proxim ^^^
(èruiat. Nr. m ut fupra didum,^ fl nô paria,fua tamen fîngulis Chriftus Ipi^quot; p^f/
donat,quibus inferuire proximispofïînt. Iam aliqui dupitcw lucranî.qui^ço^
cionc donorum,qux acccperunt,plurima altjs commoda adfenmt, ut a muK^ ^
Deo grarix agantunSC ad uitam xternam mulrilucremur. In hoc alius aUufquot; r
cellit,ut alius, alio fpiritu Chrifti amplius fueritdonatus. Sunt autem qui acc ^
diuinitus dona rccondunt, nulli cx cis commodi aliquid adfcrentes. QH'
acceptis donis rurfum priuantur,cum illi qui pro portionê fua lucrarinbsp;^jct

ad priora dona,maiora adhuc percipiant. Quia in rcgno Dd,ucrum illud pr ^ f
bium eft ; Omni habend dabitur,SC abundabit:qui uero nô habet, etiam q«^^
bel auferetur ab eo. Qm nanc^ donis diuinitus acceptis bene,Ô(: cum frudu
nicntc ad alios, ufus fuerit, is ampliora adhuc dona pcrcipiet, qui uero mbH ». ^
fiindi lucri habuerit, etiam quod doni habet auferetur ab eo, amp; abijcietur ly u
tencbras extemas, Debent uero hxc in genere accipi. Nam non eft dam« o
bus uerbo Euâgclij multum fœnerari. Quicquid dcmum fît, quod quis h^î^^j^f;
uc fpiritale,fîue corporâle,eo alijs prodefli debct,quod fî feciat, ^uribus ao^^^/
fi minus,etiam hoc quod accepit.rurfum pfiuabitur,abiedusfnGcenmm.^^t
quid tamen fît, quo quis commodare proximo poflît,

^aria ad Deum rcdeat.în alium ufum,hoc eodem prouerbio ufus Dominus
eft,cap. «î. ubi SC ad cum ufum explicatum eft.nbsp;. „ , . « oO^

Forro in Luca, prxterea paraboix ifti adicdö legfmu»: cfues nobfl« nuius^tj,,
cum legationcm mifîire,diccntcsmolumus hunc regnare fuper nos,quo$
iuflTerit fibi adduci,ante fe intcrfici. His plané adumbratum eft,id quoàrp^f
lor,pridem fadum uidimui, nempe qudd plurimx gentes, Chrifto ^quot;«quot;Jfifgsf«
rem receperant,recepto Euangelio,rurfum nimdum remifcmnt,imperiocç ^
fubtraxerunt. Huiulmodi funt,quotquot Mahomcri fpurcitias, bCnbsp;r^^gf»

fraudes amplexi funt,Chrifto negato. Homm autem omnia plena iam diu t» .^/
quare ralentis Chrifti negoriari, multis iam feculis fuit, amp;C cft hodie Hr^piti^
mum. Vnde mirum non cft, quôd blande fit fidos hic feruos Dominus »«r JJ^jS/
rus, SC pluribus donaturus- Porrd cum redicrit, negatores illos, perdet .fct^
Hxc fibi ifta parabola uu!c,qux fî rede perccperimus,6lt;: ipfa non fi^iftra noD'

Notatur tamen eo, quôd â Domino taîentaferûfaccipiunt,nosgt;nihil
pofîê,fedomniadonaeffèDei.Quareiurcin nos fauiet,fî ipfius donisben«
proximis, glorias«^ »pfiu« lucra parare neglexerimus, Duabus italt;? nis P^^

inieruiamus,in pnmis tamê,hoc dantes operam,ut Deo ipfos lucremur
^hlîîaitrnbsp;enarratio sectonis, iii.

cum maieftate apparituro. Venite benedidi pa/ ^ ^^ '**
ignominiofum SC miferum erit audire, Difcedite à me

eft,non ipforum meriri Deinde ait ; poifidere regnum paî
exordio mundi. Si iam ab exordio mundipijs regnum parattim

' indicamr,foliciatis regnum dedis inde con/
PronÏÏ ^ i quot;nbsp;P^'^'nbsp;'P^o^ adoptauit, SC non ab ope

No DatS^^^r^^^^^^^ uocaturus,fed qu. M opera illa teftêtur eos be
Klien,?'? r'^ poflèlfionem regni fuflè ante conditum mundum dedos,qui
v'^Cinbsp;^Pf-«quot; patris prçditos fiiilfc: inopibus enim

f'inbsp;atque fpiritu eius benedidi ÔC donari fiiilfetis. De his et fupra in il/

OuisfP®quot;^^'® t'^^^auros in terra. Opera itac^ hic c5memorata,teftimôia
^quot;od uerç oues filij Dd ÔC hçredes cxiftantrnô merito igitur ut didiï
fc^ew quot;u^^*quot; percipiendam uocantur,non perdpendam mercedem. Quç cum*
'^''Pochnbsp;^^ eft'^cprobi^de fe teftimoniS tulerut,filios Dd fc nunquam fu/

' ^^ prçteritum,iftis prçteriris. Hoc uero proprie,ad prçfens inftitudî mmo mimmt\
y aufnbsp;^^ iudicem certa fide expedemus, fed nequaquam iV

qui quot;^'^ante,fed fine mtermiflïone negotiantein falutem proximorum:po'
«^quot;^^^'quot;^quot;^quot;quot;tfibinondifplicean^cum tanri DominofîntutÛ
'leamp;aaccipiat, quicquidfueritimpenitim ipfis,'amp;rfibinegatum, quod fue-
5 turn ipfis, Alij autem, fi Chriftifunt,dus fpiritum prxfeferant, tanri Sc

i îmmtmos ctus allimantcsProbatur prçterca, quod ^
luxmundi, denaturabonorumoperumdiflerui, qucdnullahoc ncminec

^ Ignem sternum ait paratum Diabolo Angeltsaus,non etiam ^P^s/^L^di^
«t regnum patns paratum,nô Angdis,fed ipfis eledis dixit,amp; quidem ^^

cxordio paratû^qudd uideamus dfe gratuitû donû digetis patris. bi ^nim
quod paratum Angelis eft, uideri potuiflèt,qu(3d pios operibus ill«nbsp;^ p»

Poftremonotandum,aternum hic malorum fupphcium pronunnari,ut^ jj^
uitam bonorum. Si igitur hac finem nullum accipiet, cur miferi Änabap« \
finem facere conanturcHœdi uafa ira funt,parata in internum. Nemo enim ^^
ritate alienus eftè poterit, nifi qui amp; fide uacet,idcm tandem agnitam ucrita^^^
fDuet,atque in fpiritum fandum blafphemus erit,id necp hic,ne^ m luturo .
tur Sed experientur infani homines, quod uerbis Domini credere modo no ^
Expre'ènti loco,amp;:fimihbus,in quibus tam diligentes ad uigilandum, P''^^ ji,/
bcnefacicndum,hortationes legimtur, quidam uim aliquam hbero arbitrio ' ^ j
cunt.Sed fi fcripturas ifti amp; uirtutem Dei noftent, uolenris tta fpiritum fuoru ^^^
fe^ium fiium excitare,nihil taieafîîrmarent, cum undi^ fcriptura: teftentuquot; f

T faâum eft cum confummalîet lefus feraioncs hoS ^
j dixitdifcîpulis fuis. Sdtis quod poft biduum pafcha
^ filius hominis traditur ut crucifigatur.

Tunccongregati funt principes facerdotum,
ÔC feniorcs populi in atrium principis faccrdotum ^^
cebatur Gaiapha.SC con filium inicrutuntlefum ^ ^c
pcrent;ÔC occidercnt. Dicebit autem. Non m die
tumultus fiat in populo.nbsp;j

Cum autem lefus effet in Bethanîa»i'n tJomo Simonis Icprofi ,acceP' ^^
eum mulîer habens alabaftrum unguenti prctiofî,6: cfFudit fuper «^^p^^'f J
us recumbentis. Videntes autem difcipuli,indignad funt, dicentcs : A*^
perditio haecC Potuît enim iftud unguentum uenundari magno, Ü dâf^^ ^f
peribus. Eo autem cognito, lefus ait illis : Quid molefti eftis mulîer«
enim bonum operata eft erga me.Nam femper pauperes habctisuobi»^^ ^^
me uero non femper habetis. Quod em'm hxc unguentum hoc miß*^ ' jL/
corpus meum,ad fepelicndum me fccit. Amen dico uobis,ubicunlt;^ pf^
tum fuerit hocEuangelium in toto muudo, hoc quoc^ quod ha:c ^
bitur in memoria ipfîus. Tûc abijt unus de duodecim, qui àicebatt^^^^^çp
Ifarioces, ad principes faccrdotum, amp; ait illis î Quid upltis mihi dare ? ^^^^

»lobû^., t .„ ® » A ^ ■ C A P X X V ï,
pore a T • ^^ conftituerunt ei tr/ginta argcnteos, Et ex eo
^ 4««rebac opportunitatem ut cum traderet,

cdendum pafchacAt iiie dixitrlte in ciuitate ad quen
^ütï, ïp '^f quot;'Magifter dicit tempus meum propeeft, apud tc facio pafcba
'«nt nlrTnbsp;dilcipuli,ficut conftituit ilhs Iefus, SC paraue^

ipfe r quot; quot;^quot;^'quot;^quot;f^f'cœperun t finguli dicere : Num ego fum domine,
eft quot;^^Tonaens ait:Qui intinxitmecö manö in catino,bic mcproditurus

^ftis 1 rf'proditur.Bonû erat ei,fi natus n5 fuiflèt homo ille.Relpo
«uteludas,quitradiditeum,dixif.Nû ego fum rabbicAitilli;Tudixifti.

^ ^ Accipite, comedkcMoc eft corpus meL.Et accepto
g ^ S'^^ns adis,dedit illis.dicens.Bibite ex hoe omnes. Hic eft enim (L
noui teftamenti,qui pro multis efFunditur in remilTioncm
'Nier^ï'^'Pöft haccx hoe frua

ceciniflènt. exierunt ii* montem oluarum.Tunc'dicit il
^^etiimnbsp;oflFendiculûpaticminimca caufa in node hac. Scriptû quot;

^'^f-Airn 'Ï'^nunquâ oflPcndiculum pa^
^^en Lnbsp;bacnodlc antequam gallus cantet,

PetrustEtiam fi oportuerit me mori tecum, nó te nesa
omnes difcipuli û%erunt.nbsp;^

uiceabrit.amp;orauitdicens: Patermi fi no poteft
^^'■ferû^nbsp;quot;ifi bibaillud,fiat uoluntas tua.EtuenitôC repeat

J ad difcipulos fuo3,amp;dicit illis.Dormite iam amp; requiefcite.Ecce c,- ^
^'»^uaait hora ac filios hominis twdituria manus peccatorum, Sue

cum.Dixitq? illi lefus : Amice, ad quid ades C Tune acceflerunt amp; ma ^
lecerunt in Ieium,amp;ceperunt eum, SC ecce unus cx bis qui erant cum \ ,
tendens manum,exemit gladium fuum,ÔCpercuticnsferuumnbsp;tr ^^

dotum,amputauit auriculam eius. Tune ait illi lefus. Conuerte gladi ^^^^^
um in locum fuum .Omnes enim qui acceperint gladium, gladio per ,
An putas quod nó poffum nunc rogarc patre meû, ôdexhibebitmi
quàm duodedm legionesangelorum C Quomodo ergo implebunt
ptur^,quod fic oportet ficri. in illa hora dixitlefusturbis:
tronem exiftis cum gladns K fuftibus ad comprehendcndum me, ^^
apuduos fcdcbam docensin templo, 8CnómecepiftisC ^ocaijt-i^^^p^,
faclum eft,utcomplcrcntur fcripturit prophetarum. Tune difcipu»

At aii comprehcnfum ïcfum duxerutad Caiapham pnncipem q,
tum,ubi fcriba:amp;fenioresconuencrant . Petrus autem fequebatureu
cui ufquc ad atnum pdncipis lÄcrdotum.Et ingrelTus intro,fedebat ci^

Principes autem facerdotum, SC feniores, SC totum concilium qua
falfum teaimonium contra lefum . ut morti cum tradcrent, amp; non »0
bant, etiam cum multi-falfi tcfgt;csacccftincht. non inuenicbant. ^^ jct^
autem ueneruntduo falfi tcftes,amp; dixcrunt; Hicdixi^poPum dfUruc^.^uli:
plum Dci,ôi in triduo xdificarc illud. Et furgés princeps facerdotum» ^^
Nihil refpondcsC Cur iaiaducrlum tcteftimoniumdicutclcfusaquot;
cebat. Et refpondens princcps racerdotum,ait il!i : A diu ro te per dcui
tem,utdicas nobis, an tu fis Chriftus films dd. Dicit illi lefus, tu
runtamen d.co uobis,amodo uidebitis filium hominis fcdétcm ^ ^.^^^fti;
tu tis,amp; ucnicntem in nubibuscdi. Tunc princeps laccrdotum

busC Ecce nuncaudiftisblafphcmiam cius.quid uobisuidetur; At » j^ii
dentes, dixerunt: Reus eft mortis. Tunc expucrunt in faciéduS,«^'^® ^^ti/
rum ceuderunt. Alii autem palmas in faciem dus dederunt,
cinarenobisChrifte,quis eftquite pcrcuffitC Petrusnbsp;Jl

atrio.amp;acceftitad eum una ancillula, dfcens : Et tu cum lelu Galiia:o
ille ncoauitcoram omnibus.dicens: Nefcio quid dicas,Cum autem ^^^^^ )ƒ
ueftibulum,uiditeum altera ancilia.ôiaithisqui erant ibi: Et
fu Nazarcno.Et iterum ncgauit cum iurdurando, Non noui hom
port pufilium acccfferunt,qui ftabanc, SC dixerunt Petro. Vcre amp; lu c fii

r r ' nominem, SC continuo gallus cantauit. Ec recordatus clt Petrus
qui dixerat ci. Priufquam Gaiius cantet.cer me negabis. Et ecref/

' Jii?1 confummaretrefus fermones hosomnesj Sermo^
neshofce habitps tertio die ab ingreiTu Domini inurbemlemfS

'HfiffnLTÏ lt;^oncordiam,nemo mihi quidem exadius^atq? firmius tradidifCc Nr^wü«
^^am Mnbsp;PauIoBurgenfi. cuius fententiam paucis perftridam, hic

fefta nonnunquam de die in diem translata fuermtPrior eft, quod ii lunati P ^
meniis,Abih qui alias Nifan uocatur,refpódcns noftro Aprili, nepenbsp;' ^,301

nodio proxima, à qua fefta rdiqua numerâtur, contin gat poft decimam o
did horam,hoc eft,poft duodecimam apud nos, Neomenia ea, in diem tei
ordinabatur,eo quód diei in qua luminarium coniundio euenit,tantumi ^^^^
ftiperdPent. Etenim à fexra apud nos uefpertina, dies Ebraris incipitur, j^y
obferuatio uidetur fuiffe legidma, quia non nullam cdebritatem Neomei ^^^^
bebant, ut in quibus peculiaria facrificia ftierant pracepta 4 • Moicheh. »» ' ^^
8C ex Iefcha.primo notatur,unde par fuit,ut ud quartam diei naturalis part

Altera autem obfeniatio,fiu't cx traditione paniim,ne palcha, atcç acieo 1 ^^^^

ct BabyIoniis,in ten-â fuam rcdijffent. De fecunda feptimana,hanc cauffam aiu|
p4cbx triiU quód fi in ea,lunatio fecunda feria fixafiiiffet,eucniffctfeftum expiationis,iquot; , ^^^
oe illcgitima ^ptimana, atc^ ita cum aque feriari in ipfo, atcp fabbatho oporteat, 'Iquot; en«»
cri dies,continui incid tffent,quod moleftum tanto populo fuiffet Jta fi ÏSeo ,y
eueniffet in quarta feptimana, feftum expiationis celebrâdum fiimetj^'m
mana,atcp iterum,duo prima fabbatha cÓiunda,populum plus aquo ff'^u
De fexta feptimana,aliam adferunt rationem,qua nofea in prafenti nihil r ^
Prater hac ergo addit Burgenfis, fupputatione temporum dihgenti habira,ji. ^^
peritiftimi Ebraoru,cum quibus,fcilicet eam contulerit,comprobarut,i V^f
deprehendiffe,anno quo Chriftus paffus fiiit, coniundionem luminanuni'F
mam aquinodio uernali,fecundum medium motum folis dC luna,eucnin m ^
ta fcptimana,hora decima nona,adiedis aliquot minutis. Ergo iuxta Pquot;^^ gius
feruationem,non potuit eo die ftatui Neomenia, quód non haberet quart
diei partem integram:tranfierri igitur eam oportuit, in fcxtam incipictem,
fexta apud nos hora uefperi.diei quinti.Sed cum ob'raret altera obferuatio 1
ne die fexto cdebraretur,quôd ita eueniffet feftum expiationis in primam
na,iundicp fiiiffent duo dies, in quibus nephas erat,operis quicqua lacere,
lerunt fccundo eius anni primam Neomeniam, atqj ex confequenti öl P^' fCtH^
Iennitatem,nimirum in fabbathum,id£p ob traditionepatrum,quakgit«quot;^^p|(j

poris fupputatione, eo anno fuit die fexto feprimana, qua iam a reituuto
obtinuerat. Vnde publicum, omnibus iam obferuari confuetu palctia

oportebat,reftituto nouo amp; fpiritali Dei cultu, pafcha fuS cdebrauit, tcpo ^^ç^i^
ce patris legilimo, nempe die fexto, qui in uefpera quinti incipiebat « q« pgi?
fiium, cum difcipulis comedit. Necp ergo Chriftus pafcha fuum anticipaquot; j^^gf,
ludai illo peculiariter anno, ipfum propter patrandam necem Domini ai
fed utricp tempore, quod eis iam pridem legitimum erat, illud obferuani^^^ qjii
Dominus legitimo ex lege Dei, ludai autem legitimo ex tradmone P^^^^^âf,
de his uolet legere fiifius,Iegat annotationem Burgenfi's in hue lo/, m P
commetartjs Nicolai de Lyra. Annotauit de his dC Sebafiianus Munlteru:»'
lendario fuo Ebraico,capite de obferuatione Neomenia,

iiIiasnotnêfiiit,qfucceflitîfacerdotioSimoniCamithifilio,prçfeduslacnnbsp;^jpi

à Rn^quot;^^- etia facra officia per auarmâ SC ambitionê facerdotû ïam pn/
Do^^quot;^® roIebât,ut qux aboli tioni accélérât proximc. NoJcbät die
% cau^quot;^ quot;pere,non religioms caiiiTa, fed ne excitaretur tumidtus,inde pri/
^'■e^ut d^K rnbsp;yanus hic timor fuit,fed fxpe tamen eo folo abften tt

d w ^^^^ Bethania in domo Simonis Mar. 14. lo jt,) Exiftimât
r r^ ^^ ^^^ undionem efTe.quam îoannes defcripfît,quôd ilh'c lega^
e^^ ^fcS 1 «n'^os,hic caput : ilh'c ludam nomioadm obftrepuilTe, hic promi/
^^^^^ uideatur ilîa in domo Marthx fada,cum hxc fcribatur
^'^Ç^ttir ^' poftremo,fît illa fada fex dies ante fefiü Pafchx, hxc uero

P*quot;? ^^^^^ ampledatur, hxc quidê argumêta certum nondii
pusnbsp;Jiac undione fuifte. Primû enim potuit lods Chrifti pe/

^ »n caput alabaftrofrado rdiquum unguêtum eftlmdere, utt
,nbsp;^^ eftinfrequês fcripturis adeo fynecdoche,

^k ^^etea n blafphemafle Chriftum fcribuntur,quod unus tantum fecerat,
fnbsp;Ïnbsp;uideatur ea illa apud loannem undio in domo Mar^=

ruiiy-^'Hobis uidetur in domo Simonis fada. Net^ enim uero diifimile eft,ardâ
h eod ^^ fa'wiJiaritatem.quibus pariter familiaris fuit Chriftus,prxfer/
^ ^itrhnbsp;habitandum. Aeque infi'rmum eft, qudd uidetur eis hxc a/

coS potiftimum narratam, utappareret, unde fudas fcdus acfurorem
Nobis P^quot;quot;quot;»nbsp;' '

d^*^ defJSquot;^'^^''^ fi'rmiores uidentur confedurx, eandem à loanne undio/
r*^Uerbinbsp;Bethanix, fub tempus fupplicij Chriftifadam,eif/

u 'Pulof legamusmec^ uerifîmile eft, poft increpitum fxuere adeo ludam,
feliquos idem aufurosfuiftè. Nam oui duas imdion«»« fariunf mt^onf -

iwii «uijiiaw.v tue,vjuuu uiam longean/
temi^quot;'''^^ Vj4uiceii litciam arguunt eius loci circunftantix,cum hxc fada niuerfi eß
foro/i«pplictf,amp;: Bethanix,deinde quod illic peccatrix anonyma,hic lau «»«io
ipk quo^^^quot; unxifîe legitur. Extat liber la.Stapul.de tribus Magdale/
nf P^ccat^^'^^'^^^'^quot;^quot;'quot;®nbsp;quot;quot;'se ^âdem mulierem fecerunt il/

1\? ^^ecera^^quot;''^quot;^ * * Mariam Magdalenam de qua Dominus feptem dem.o/
fu'î» Ô?nbsp;Dominum fiierat, ex Galilxa, Luc. s. Matdi. xy.

Ä otïJ;quot;' ^ ^ Mariam fororê Lazari.de qua Lucas, jo. Io. u. SC.i 1. ^uas
îiô ^tinnbsp;^^ ^quot;^s autem fuifle ad minimum, aperte conuincitur.

contendat Mariam fororcm Marthx fuiflè illam peccatricê
fc'^'ïi jvT'^quot;®^ tamen haud ucrifîmiliter facict,inficiari non poterit,aliâ fuiflè
i^^'i-gonbsp;erat ex Galilxa.

, aut?^*^ alabaflrum unguêti, nam in co genere uaforû opdme femari un/
• ^sar. Plinius lib. a . loannes Sepondps expreflît, dC fpeciem, quam
quot; indicauit. Nam librâ unguêd accepifle fcribit,^ nardini,atc^ con/

trrccnrorum,id eft, coronatomm francicorutn triginta. De unguemo i^arnbsp;^
hbct,ïepc Diofcoridem lib.«.cap.7i. Hac omnia, pratcrqiiam quoa pr^cj:^;^
mortis Chrifti, ut ipfe ea interpretatus eft, ingêtem mu ieris huius erga t^n

amoremindicarunt.Nobistamencumprimisperpendendum,ficDominunbsp;^
luifl'e mortem fuam honorari, ut ÔC nobis cum ipfo common hbeat, quanu

VîdentesautêdirctpuIiindignatifunt.Mar.i4JoJîOP«lynecdochen,^^^^^
Iudammurmiiraflècredo,eoquôdfureflèt,ÔCdoIeret(ubIatâfibidehocpre^

ergo id fecit quod femper impietas folet, aliud pratexit, aliud m corde agi
Sed notanda diligenter refponfîo Domini affîrmanris bonum opus erga le oy^^^
tam hanc un(ftricem,utic^ quia opus eximia charitatis ÔC obferiïanüa erga F ^
ifta undio erat. Difcamus crgo hinc nihil damnare,quod ulla ratione bonu ^^^j
queat. A corde, non externis circûftanttjs bona opera aftimada funt. V nc^ \jfi
difcipuli à pretio ÔC ufu hanc undHonem exiftimaifent, dânarunt cam,ÔC lep .

fuereàDomino.Sancplaufibiliserat Iudareprehêfio,quodommno uider rj
ftare multis neceftkria tribuere alimenta,quàm tantum infumi m
farias delitias. Sed in prafenti hoc Domino placuit,pra illo.Cum igitur cor
«nitum nobis fit,à quo operum bonitas pendet,ne fimus ad condemnandui .
les. Notatur praterea, ÔC rebus addelitias codids,piospoffè uti,modo

delibutus unguêto fiiit, non pauci fiierSt, quibus uix adluent panis ad ncïc ,
fed dum illi no adeffquot;cnt,permifit huic mulieri, fc ifto prenofo unguento, aa y

neftâdam fuam mortem perfiindere. Nemo igitur quarat deltas, nemo it^^^ j,,
quiprafentibus,nonquafitisutunturjdamnct,Nihfienimeftaboptim^^

2fum noftrum conditum, quo non poffîntbene uti pi). i.TimotIi.4. Ad ^^ï,
altjs denies rebus extcrnis,ita ÔC in ufu delitiamm difcrimen cÇ Dominus u

igt;mnibus Dei gloriä quarês,a^ nulla creatura fiicrit,cums ufus nocere P^'Stii^'

Non eft autem pratereundum,quod ait: Pauperes femper habebitis «^D
me autem non femper habebftis,quod uidetwr hoc fenfu dixiftè : Smite me ^
omnium Dominum,ucI iam moriturum etiam delitrjs utt. Vngi folent mo
ego iam iam ad mortem rapiar,unde paulo poft fepeliendum ifta modo m^^^f^^f/
DiVnior plane haberi uobis debcbam, $ ut tantulum officii impedi mihi c^ m
renl. Si cura uobis pauperes funt,nun^ uobis tj deerSt, poteriti'st^ rïïTi^^^
nefacere,me autem corpore,ÔC corporabilibus utentem ^neficli^non »««quot;^ni^
bebitis.Sane his uerbis,omnia quibus ipfum demereri officqsnbsp;its«

Domino gratt'ficannir, qui modo in cœléftibus régnante, exîemis iftis uoi»^

Admiranda uero ÔC amulanda eft Domini Iemtas,qm impiam luda rep ^ ^cf
Conem,taralenicaftigaö'oerefiitarit.AdqcitpoftremoDominusïAmen»
bis,ubicuncp pradicatum fuerit hoe Euangelionjn toto mundo, hoe q^^pj

^ucas memorat. Ita mipi) qindiris potiïis quàm Deum tancnt.
t C^ttci-n - ENARRATIO SECTIONS Ull,

,defîderiodefîderauihocPafcha mandticariuobS m
Ir'■'^CS?nbsp;uobis,pofthac no edam ultra ex eo.SCc.EratuItimg

• . '^euigo uoluilfe fignificare, prope adeô adeffe regnum Dei, ut nihil cibi

aut poîus corporalis fumptiirus eftetab hac ipfo conuiuio in que erat,do-nec _ ^
in ipfo depofito mortahtatis onere adueniffetjatcpParchafiiiffctcornplctö' ^^
firilicetpoil fiti immolationem,de mortalitate ad immortafitâtê trânfitu. A«
poftrefiirrec1ioncm,ad comprobandam eam, edit bibit cum dircipuhs,ut i ^^
A/' A i-Q- T rt D^trnc fpfi-âmr.Matthaus ScMarcus iïlud, ouo dominus negauit o

r«i D« mïd noui tcfiamenti,amp;: addidiflTe^ufcp in diem iilum,cum iiîud bibâ uobilcu ^j^t
regno ï^atris mei. Vbi nouû accipio,quod dominus nouo modo, immortai^^. ^
fe(5tus,amp;: in regnû gloriamc^ patris translatus,cum difcipulis bibit.
Patris,(latum refurrediom's uocat,ad quem ubi Ô!:nosperuenerimus,coplct ^^
nobis quQcp regnû Dei erit,fublata, fcilicet,ut morte,ita 8C impietate , ^ ijn^
terum Pafcha,compîetum tum fuit in regno Dei,quando ipfe Pafcha «oÇ^^^to» '
molatus,atc^ ita impetratum nobis eft,ut liberi àpcrcutienteAngelo,exAegyi^^jj'^

Denicg ex iiIo:Noq edam ultra ex eo,doncc ÔCc.no debetcolfigi, rudum ^V ,
Pafcha corporale cum difcipulis à refurrecîione comedifl[c,fed hoc ( ex eo) an
mifcuum cibum referendû çli Ad hac non poteft omnino hinc certo colhg«'4
poft refurredionê comederir,fed tantû $ poft hoc didum in mortali ^^Vu^pcf
comederit,fîcut ex eo:Scdc àdextris meis, donec ponlinimicos tuos, fcabd
dum tuorû,certo quidê colligunt fdfurum Chriftû ad dextcrâPan-is,donec^^^^,
ci eius ponantur fcâbdfô pedû eius,ièd poftea non fçfiiirûjinde coUigï non P ^
Ad hunc modum neq? hic colligi poteft,poft refurredionê Chriftû PafcW c

fax ueritatê probanda,comedit,fed de cibis alijs.Nc guê uero offendat,q«o
tur dominum difcubuifiê, cum à ftantibus lex edi Peiach iubeat, nam ante r
comefum agnum fedifle eum'intdligendû cft,cum nondum Pcfach edercn^ ^^
Fr pHf-nnhns jîlis d/xinAmen dico uobis,® unus ueftrû,Mar.i4Joan.iî^^ , /

à domino admiftlmi, ÔC pedes ei quoq? lotos, nihil dubitandû. Nihil enim
'dominus, quo reuocari ille merito debuerit .-Qua caufta amp; in pralenti eU — ^-r
nuit.Quod aût diftipuli, audito, unum ex ipfîs dominû procUturum, uefie«^ ^^ ^
Boîendmfi mioefti redditi, fînguh' ca-perunt intcrrogarc,num ego fum domine r'moncw^^jr

iri oc uoiere oporteat,cx tjuuu jut l^cupi«tiu tAtinf-.- ^ nll^^
rum mtegritatêlabefadat.Quod cû Corinthfj poflhabuiflènt,admiffaa4 .^^r
ex ipfis ca fprnicationc,quç nec inter gentes quidê audicbatur, fiierunt uen ^^z
à Paulo increpiti:Et uos,inquit,inflati eftis,ac non potius luxiftis,ut tolleret
dio ucftrum,qui facinus hoc perpetrain't.i.Cor.f.Nam ex hoc difcipulorû m
colligere no po(fiim,timuifle fîngulos,ne tanto iceîeri affines forte eflènt : ^ .^^lOf
pere pia corda,nihil fîbi fidunt,amp;: quanta ex ipfîs eft, sgnofcunt femper k P
quàm iuftitiç uiciniores.Nam pauld poft noIebant,etiä prgdicente DominO'
ri maIo,ncmpe defedioniab ipfo,QC fiig?affines fefè agnofcere.Proinde è^^^^pto^
gandi feàtantifcderis fu^icione, quilibet Dominû iaterrogabat, nû Q^*
ditor effet^Dominus autê qui monere ludâ uolcbat^pdere nolebat, reipondy^^jc,
mecu iîitingit manû in caiino,hic me proditurus eft: quo nihil plus, ^ ^nte jj^a

'^'quot;ïïta-n quot;quot;r ^^ riipplicifi. Neep apertiorê dC loam' datam refponOonê credide/
fi'Ociet f ' ^ dtfcipulis dicere Dominus uoîuit, Ex uobis eit,qui me
^^etis h? pr^ientibus, quos ex omnibus difcipuïfs delegi, ut femper mecS
ilh menfx adhibitus eït,mecü mitdt manum in cadno,Ä:ego inundâ pa/
'^^ildïrnbsp;famiiiaritaris officio non dignatus fiim.Etenim filoan^

^öft tradnbsp;»ï'ïs proditor eflet, facile intellexiflët illud quod Dominus

'^^emin ?? offuISludx dicebat : Quod lacis fac citius. Iam fcribit loânes ipfe id
«neder,nbsp;intelledû fin'flê.Monemur uero hinc, ut peccads occukis

Per •|?quot;quot;^^''quot;°^^quot;dofl:udeamus,prodamus autem minime,
i^tio Jnnbsp;hominis uadit ficut fcriptS eft amp;:c.docet nos unde confo/

üoï- ^™cftionibus petere debeamus,nempe ab eo,ut recordemur, bona ira
conT?^'^ exigere. Pater uoluit pati filiu, dCin mortê tradiàdifcipuîo,id ergo
^^quot;^iaiî vî- nonpouiitd^licere-Eo aût nihilominus itapeccauit proditor,
W - P»'«ftiquot;flet,non fiiifle natû.Melius enim ei eflet omnino nimcn fuiflè,«i
nii-it^ excruciari.Ad gloriam tamen Dei,cum ÔC hoe faciat,qgt; fuerit,SC crucie/
Deum,dC uniuerfitate operû eius ipedemus,bonû eft q, fuerit, fed
^^'UfinÄnbsp;Änabaptiilasfacit,quicótenduntptxnas impiorOtan

^fTe duiturnitas eflè poffit,qua non prüftet perièrre, SC poftea arternû beatum
^'•Ou;nbsp;fiiiife.Ioânes monetprxterea in luda hoc,impîefû illud Pfâl

». r'^m ^^'^^^^^.conatus eft, Eb.ita legitur.etiâpacifîcus meus, quo fidebat, qui una
'nbsp;is dolo fiibuertere me,ut qui current? fupplantet,amp;: cadere

apparebat, dmidtû à domino credi, aufus tamen fukAe^
'■^ftitirnbsp;^^ fupplantandû dominû,id eft, dolum ad perdendû ipfmn

^Ut^. d fi dominus xquo animo tulit, debemus ÔC nos, domefticorû noftro/
•^'ûriam non grauarim ferre propter ipfum.

ENARRATIO SECTIONIS V,
aût eis accepit Iefus panem, Marc.14.Luc.32, i.Cor.n,) Vlgt;icim{^

SilTe p ^ »quot;emorant,dominii panem m manus lumpfifle,fîmul memorant eum
' docemur,quoties Dei beneficijs utimur, par eflè,ut bonitaris
fUn^ ç J^aude recordemur. Vnde Marcus hic,cum alij habêtnbsp;, id eft,

^ H^i memorat de pocuIo,cum alijs habet, tv^ccfisw«?. Vnde fatis liquec
pnbsp;Euangeliftis idem eflè,

tradadoniquxdâ infiinf,
5î ^nbsp;larisfacere, ÔC in eos eftè pariï officiofus,

r'■'nifeH f^^gotio Chrifti fèruatoris noftri focordia meruimus, ut Deus Satanx
ri'^quot;■iftinbsp;fanè inter minifiros reuocari Euagelij de fandi'flimo menfx

% ^ pfterio excitare contentionê,In hanc contention? SC ego pern-adus fum,
^•itiltsnbsp;defendere quofda conarer,quos alij tradare uidebatur xquo

sngeftite,2cîam hunc latempeftjuS fui(re,amp;: me eorû,quos ufdebâprimos ^
gciî] ad nos omnes admmiftros,M.Lurfieri amp;ahorû quorundâ autoritate ha'^''
tts ru(pcxiiiê,tum ecclefîa dâna,qua illa ex tanto dtfîîdîo acccpitjiaud rite P'^^P.^
difle^ahoqui aiia rariôe mftituiflem ÔC mnocêtes defendere,amp;: faliàs arcere op^'^L
nes,nec oftentiis effem aded formi's Ioquêdi,qua ut fcripturis côfonant,ifa pie
pari poiTunt,quibus M.Lutherus,amp;: qui cû eo faciût,utebâtur,Nâ dum illis lo'l'^^^
di formis ingeri uulgo putarê impanatiôis Chrifti, aut certe locafîs inclufionis .
pane,tû facramenta exlè,quocunc^ modo ufurpentur,falutêadferre,non iblô^i^
inceftèndas elfe iudicauj,fed etiâ adeo uitandasjôd: diuerlàs ufurpâdas, ut inde l
therus ÔC alii iudicarent me nihil ^ pane ôC uinû in làcra ccena agnolcere, ÔC fa^ .
mentis nihil amplius tribuere,^ elle tefferas focietatis Chriftiana.Ego aathoc c ^
ram domino ecclefîa eius affïrmo,teftibus libris à me editis,me nun^ in ea
ria fuifîè,ut in facra cœna nihil exhiberi diftribuicp lêntirê, 9 pané ôC uinû coi'P .
ris ÔC fanguinis domini l'nania fymbola,SC nô etiâipfum corpus ôC lànguinêdo''^
ni Jn facramêri s etiâ licet ut pracipuû tradarim id,^ funt fymbola prolcftîonis
ftra,nuncf tamen negaui ea fîmul à domino adhiberi ad cômendandâ nobisl^^
mifericordtâ,ô(: exhibendû dona uita,imd hoc ipfum doniï no uno in loco.Id ^
impugnaui,facramêta ex fe fidê côfirmare,quod nimirû eft opus fpiritusfan^^î' ' .
progreflu huius difputationis,cum Lutherusrem omnêfacramentariîTiBi'^s c^P
neret, uidi illû nec corpus ÔC fanguinê domini ulla nature copula cû pane dC
unire,nec in paneamp; uino localiter incîudere,neqi facramêtis propria tribuere i'
tutê,qua falute exfe adferant fumenribus ea,uerum facramenta le modo unio^'^^^^
inter corpus domini amp; pané,inter fanguinê eius ÔC uinû ftatuerc,tum docere co^^
firmarionê fidei,quâ facramenris tribuunt,niti uirtute,nô qua ipfis inhareat
nis rebus per fe,fed qua fit Chrifti^St: difpenfetur eius fpiritu per uerba ÔC f'i^^i^^cO f
bola.Hac ubî agnoui,magno in id ftudio incubui,ut ca alr^s quoq?
mcndarem. Volo itac^ ôC hoc loco teftatû omnibus qui hac legût facere,M't-t'^ ^^
rum et qui uere ab eo flant,eiuflt;^ dodrinâ rite fequûtur,in facra cœna nulla
nationê,nuilâ quoc^ corporis Chrifti in pane, fanguinis in uino locale
affirmare,nec ullâexternis adionibus fàcramêtorûexfë uirturêfâîuificâ£fib^^|-^/
Verâ aûtfubftantialê ponSt corporis ôC fangumis domini cum pane ôC uinO ^
era cccîia prdèntiâ ôC exhibitionê,quâ nimirû ÔC ipfa uerba domini ÔC teftin^quot;
Apoftoli aperte exprimât,quf prafèntia ÔC exhibirio uerbo ÔC inftitutfone ^S'IJifC
c5ftar,citra ullâ naturafê corporis ÔC fanguinis Chrifti cum dementis union^^
enim hic dominus fe rurfus ècœlefti gloria,in conditione huius corrupnbiüs
demittiLEam prafentiâ ÔC exhibitionêeflquot;efaluificâquoq? agnofcût ÔC prxài^^^i
fed id uirtute domini,nó extemi operis,quodqj tû à fùmentibus percipitar,qiquot;:!^^,5
uera fide îâcramentis cômunicant.Saluator ccrte nofter ut in omnibus adion^'^^^
fuis,ita pracipue in facramêris noftrâ falutêpromouere infl:ituit,qua fî in
fruimur,id noiko uirio accidere neceftc eft.Panis enim quê frangimus, eft^^^js,
nicatio corporis domini,amp;: poculû § grarias agimus,cômunicario fangtri^i^Ly
ÔC indubie ad id,5C illa Chrifti comunio in nobis proficiatjamp;falus omnis p'^^quot;
tur.Quis ergo tari myfterîf côfcius dubitauen't,omnibus mêfa diïi religiofe Pf i^/
pantibus,eo ipfoparticipamfidéinChriftûreddiconfirmariorc,hoceftfalquot;^,^L/
niorê,n5 id quidê beneficio externa illius adibnis ex fe,fed dignatione patrie f
leftis,amp; uirtute domini noftri lefu Chrifti,quam hic facra ecclefia miniftcrg ^Ji/
fuos exerit.Qito enim redêprio Chrifti ÔC cômunio in facra menfa grau/us ôc ^^
gîofîore ceremoniaexhibetur,hoc pie mêtes,quf promiffis dominifi'dêhabt|^|^
plius cômouêtur,Ô(: oblatâ Chrifii cômunionê aufdius ampîedûtur, fiducie
dio Chrifti iam inde ardêriores.Proinde qua ue| ego in prioribus editionibj^^j/
nnn enarrarionû,uel alî| coß-a naturale unionê panis ÔC corporis Chrifti, ue' j^ju

^^petere r?-^rcripfenmt.ea pie ledor ne putes in Luthem, SC qui ab eo rede ftanc '

nepaölT Zuinglius,quê uindicâdis Chrifto ecdefijs à tyrânide SC fuperftitio/

'fi eanH-r^ domini^perfuaferat fibi,illos ftatuere corpus domini,aut cû pane redi
J^^nis eft fiibftantiâ.aut in pane localiter îcludi:eolt;^ cotra prius femper obiecit, iî
^^^ «lom domini,panis eft pro nobis crucifîxus:c5tra alterû, loca, qux teftan
relido hoc feculo petrjfle cœlos, dC iédere ad dexterâ pam's, indec^ coe='
»entjo'^ quot;^*'bisdomini,hoceft,corpus meû,per,fîgnificat,interpretari,caloreqj cô
fenti^ ^quot;edus eft,utcum uelletfolam impanationêamp;localêinclufîonê, prx/
tiu,^ ^^ ^rift' ratione huius ièculi impugnare,magis abeflè in iâcra ccena domi
î^tncrf -nbsp;potius fymbola hic ^ corpus ÔC fanguinê domini diceret,cum

«lon, j . wellet iîmpliciter abeflè à ccena dominû, autinania corporis amp; ßnguinis
eofijj'ornnino hic fymbola diipenfari,ut iplè poftea apud me agentê cum eo de co^
î^i^feliSi^arû in hoc dogmate, confefllis eft,« in Apologia ad principes Germa
'^Un!^^^ ibi uerbis D. Auguftini côfîteri prxfentiâ domini fuftinuit.1 ta alictv
^tç adr uellet,ne homines ab externo opere in facramêtis falutê peterent,di/
Fquot;iat,facramêtateflèras modo eflè focietatis Chriftianx,nihil cofcrre ad là/
^itçfç'^t ahbi diferte fcribit,facramêta aiïxiliû opemc^ adferre fi'dei. Ex quo fatis li/
îellejj,]J?teft,cum fcripfit facramêta nihil cóferrc ad falutê. nec côfi'rmare fîdê eo in/
^^nfç • .acramêtis, id eft,aclioni externx iàcramentorûperiè nihil ineflè h tiius, uc
^^rçf^i ^l'as roboret fide auda.Dum enim iftâfuam fententiâ,facramenta nô difpê/
Opuj p, côfirmare fîdê, probare inftituit,adfert, confirm are ôC augere fidê eflè
^i-go^ ^^'^quot;pcr fpiritûfandû.Quod argumentû fimile illi eft.Deusfanat ui naturf,
^nus rî ^^ medicina nihil ad id confcrât.Effi'cit quidê omnem iàlutê in nobis
ifiii^ ^quot;^'fti-isjidcp nulla aliéna uirtute, fed fuo folius ipiritu, interim tamen ad id i/
■lis ^^nbsp;^quot;ûbiîi in facramentis, ^ audibili in Euangdio»

Eljus quot;onê peccatorû,cômunionê fui,« uitam çternâ adfert « exhibet. Id Zuin
^iiçlç^^ouit,proinde cum negatu't facramêta dilpenfare gratiâ, intellexitlicramê««
Cl^f^n. ' externam adionêhuc nô ualere ex lè,lèdià{utis omnia niti adione interna
'loc q^'j^'tis facramêta luo modo inftrumêta fiint. Iam ÔC Lutherus primus omniû
Gî\e feculo,impugnauit lèntennâ illâ icholx,facramenta ex lè côferre gratiam
^^'Ocjt '^otu cordis,abf^ fide.Ita(^ ÔC in hac quxftione oppugnauit Zuinglius,
^f^lt^^^therus nô adfirmauitldem ÔC Oecolâpadio ufu uenit, quem nemo dubitac
^^ i fTheologû fuiflè,qui eius monumenta Iegerit.Hic,ut fingulari mode
^^nio j!,quot;§'one in fcripturis uerfabatur,« S.patres diligêter legit, magnic^ fecit,ita
Iqç quot; feucrenter ÔC religiofe de facramentis fcripfît,utcunqî « ipfe impanationê,
Snarjj indufîonê corporis ChriftiuerbisLutheriadièripatarct,eoc^ iila oppu
^^lèdfcribit in nouiflimo dialogo fuo,uolens explicate in quo diflîdium
Jbfçjjj^ ^^®'»nquit,magis eft de modo prçfentiç uel abfemix,^ de iplà prxfentiâ uel
'^dftj^ ' Nemo enim tam obtufiis eft, qui aflcrat omnibus modis adeflè ud abeflè
'îuiç^j^^fpus. Vrgent aliqui pané dominicum, eflè ipfiflîmû corpus Chrifti, ita ut
l^oralit ^ pîjjfiue impt) illo pafi:antur,nô Iblum pané ôC iàcramentû, fed etiâ cor
corpus Chrifti manducent.ac in osftomachi tranfinittant. Nos uero con/
^•lifJjj^^®' amp; elementû nequa^ in talem honoré euedum aflerim us, ut omniû di/
^^ ^otirf '^^^atura.in unâ naturdemc^ illius fiibftantiâ lè uniat,uel ita namraliter in
'P/èfijj 5atnr,ut per ipium, tan^ per medium canalem, transfundatur gran'a quam
^'«tusfandusfidefibus concedit,« contadu ucl guftu cius,etiam imprj,ipfiim

ne in una naturalem«^ fiibftantiam uniri, naturahter in eo côtineri,ôc panis c^ta*-
uel guftu gratiac participes fieri quofi:uncp pios uel impios. At nihil horS Luth^
afGrmauit un^,caa fi non pauci exiftimarint inefle uerbis ifta, quibus in tra'^^quot; ^
hoc loco uti niticp maxime lblebat,cum negabatur omnis tropus in his uerbis» n
cft corpus meû,Libet his praterea fiibfcribere integm epiftolâ loanm's Oecolamp
dij,in qua teftatur lè aperte fiiâ exponere fidem^Ea fic habet:

Gratia dC pax à Deo patre.Ego ate mi frater doceri debeOjamp;T tu ad me tienis,^!quot;^..
fpondere ceftante uiolentus urges.Fcrenda ne ilia tua t^rânis cFerêda uticp in ■
fto,amica enim eft ac fi aterna,hac tamen lege, ut idê iuris mihi dC in te fit, tu«^
(cntentia niam comunices uicilfim,ubi meâ acceperis.Igitur aperte quid creda^ f
be.Sacramentalia figna,quibus iacramentalis promiflio cofi'rmatur, quaremitt^^'
tur peccata mea,ut credibilior fit infirma côièientia mea,n5 mihi fimt panis
num-Nihil enim ad me,qui maiora quaro,qualis panis uel uinuadhibcatur:^quot; ^
quiro mirabiliora quçdâ,adimbecillâmentêmeam Iblidandâcffîcacia.piaailtf' •
fimt,nifi ipfiimmet corpus, SC ille ipfe fanguis:no figura uel corporis uei iangiH^^^
ièd corpus quod traditS cft dC paftum pro peccatis meis : atcp id quo angeli in
delicate fruûtur,quod Chrifl:us promifit fe daturS,^ dedit in cibû,non carnalC' .
fpiritualê.Similiter amp;:fanguis,qui è latere profluxit, ôC pro peccatis meis effufiîS ^^
Is enim efficacitcr obfignat promffljonê emûdationis mef ab omni iniquitate
Et in hoc fido fimpliciter uerbis Chrifti,qui dicit:Hoc eft corpus meû,quod P^'^^^^o
bis tradetur, Si hic eft languis meus noui teftamenti,qui pro uobis effunditur i
nimiru tÄawr,hoc corpus figillu effe,quc)d credêti SC ipiritualiter manducan^ ^
donata fint peccata mea:quandoquidê hac de caufla pro me paffus eft. Verbö Y
fti praceffit,quod obfignauit effcdus facrofàncfîo fignaculo.Hunc pané poni ^ ^
rio 6C fitio:no ut in me conuertatur ficut corporalis cibus,fèd ego in in illû
ipirituali cibo fpiritualis fiâ : ut cum fiiero ego in Chrifto,Chriflus quocp in mc
nens,utpote in fäcramento fiimptus,per gratiä fiiä opereturfua operatquo ita P^.j;
tus fum ad obfequendû omnibus mêbris Chrifti,etiâ fi pro illis moriendû, fie^t
pro me mortuus eft,ÔC ita fiâ mcmbrû uerû in fuo illo myfiico corpore:non i^f Jti
re Antichrifh',quia portione cum illo habere nolo:fèd membrum cupio efîè Ci'
mei,uel infimum.Non poflTum nunc aperaus.Tu hac boni confulito. Virilit^''^^
ÔCfpcra in domino,Bafilaa.i9.Aprilis.

Hanc epiftolâ dedit dominus inferi epiftolis Zuingli) ÔC Oecolampadij
alioqui aufpicato euulgatis.Nâ eo libro epiftola quadâ in primo calore difpnt» ^^
nis fàcramêtariaedita, publico iterû ingeruntur,qua nô tam côcordia Ecclci^
quam dominus hoc têpore lamitur,^ fynceriori ctiâ atcp fblidiori cognitioni
myfteriorû apud no paucos ^'ciût. Ad hac cû audiuifsê excudi illas epiftolaS' ^ .
nô fine dolore,5C infîituiflèm prafationc,qua nomine alicuiusBafilienfis op^^^ Kc
mittcretur,nÓnulIa,qira in illis epiftolis de facramentis imminutius fcripta fni'
ideo offendere c^ multos poffunt,implcre,quo uiderêt lc(flores,6C huic eccIeii^^L/
bari redâ de facramêns fidê,ficut eam illa pridê amplexa eft,6C folide profitet^j^Q^o
dam,dominus côdonetei,curauit,ut ca prafatio meo noîe ederetur. Inde,c61
epiftolahabetur,cû nos eas epiftolas edidimusin uulgus,memultiexiflamani
tore efîè,ut epiftola ifta euulgarêtiïr,idc^ argUmêto eue, me côcordiâ ecclefîa^^^t^
ca dodrina facramêtorû haudqua^ uerâ meditari, Cûitaq? alio fi:ripto nûc ^^^^^
tibi Chriftiane ledor hic teftor mihi plurimû dolere plerafcp epiftolas î ifto op^ j^jJ
pridê abolitas efîè,fîcut etia in pracfatione illa pra:longa,quç itê nobis ignora^ ^

'red^ïnH r^quot;^bus quorircognidone uera corI
Hnbsp;f^^^nbsp;edidonib.harû Onarrationû implna^,

î»8ne Of 'cnptahoru autontatêhabent,uidêtes cos haudquaä nuda (nSÏ
1quot;=nbsp;äf'pfi quot;ericaa de hoc fac^mâoKSctST

quot;A' ^quot;^^Deus, ut in omnibus grauioribus adïionibus fym/
comedatio,omniscß fandor« ^feffîo erga Deûfua fymbola ha'

fîdonc amp;r undione cxcdlêti'ora muni'a conferebâtur. Vt emm nos Deus
ducît Se regit nos,fuat^ nobis beneficia comendat.Iam rota noftra falus conttai ^^
qudd Chriftus ip[e,inftaurator omniû quçfunt in coelo SC in terra uiuat m nobis»
ftra enim caro ÔC fanguis,id eft, noftra natura tota ita deprauata eft, utjcgnû U^
cft,uitâ Dei,uerâ fohdât^ iuftitiâ percipere n5 poflît.i.Cor.i5.cômumoe ita^ tio
opus eft carnis ÔC lànguinis Chrifti,nos eius fieri mêbra,et ipftim nobis caput e»
portet.lftuc dominus agnofci ÔC experi ànobis pofcit, idcç hoc certius ÔC
nunc ^ oh'm,^ ipfe nobis fe nunc clarius ÔC benignius per Euangeliû fuû imp^ ^^
offert ÔC exhiljet. Vt uero nunquâ,dum hic uiuimus,plena eft in nobis ifta
Chrifti ÔC uita eius,nun^ enim eft ille in nobis oîa, SC nos ornnia in eo fumus, lt; ^
(emper quçrendû SC expetendû nobis eft,ut ille magis magist^ fit in nobis,et
illo. Ad id ergo nos, ut ad oîa bona,ipfe prior uocat ÔC inuitat,lclè(^ nobis
exhibet.Cum ergo hoc caput fit ÔC fumma totius iâlutis noftrac,uoluit doming ^^^
fui oblarionê ÔC exhibitionê nobis no uerbo tantû comendare, nec fblo bapri'l^ ^
fymbolo ablutionis peccatorâ,quâ iplè tum nobis praftat, quâdo fe ita nobis n^r j
tit ÔC comunicat,ut non figt;lû ipfi incorpora« fimus,lêd toti etiâ eo induti,iuxta i ^
quotquot baptizati eftis Chriftû induiftis.Verû adiecitpraterea ÔC lymbola fiquot;
potus,quibus tradit nobis camé fuâ,qui uere cibus eft,amp; fimguinê
Cw é^jibita 'fus eil,hoc eft,lê ipliim,qui uere panis coelefiis ÔC uiuifi'cus,ftiitêtatio ÔC âTimon^^
fymboU p4 ? tx aternar,quâ,fcilicet,nobis cômunicat,dum eft ÔC uiuit in nobis ♦ Ifta uero ui'
niscrmi, riftîma in facris omniû gentiû fymbola,pané ÔC uinû delegit, ÔC ea diftribuenda ^^^
uulgari ÔC Iblêni antea populo Dei inftituit,quod ÔC publicare omnibus '^^ L^fC
bus religionê uellet,ÔC eam amplitudinê fpiritus largiri,ut figna côueniret
cum paucifîîma,tum uulgata ÔC fimplicia.Sic enim eft ÔC baptilmatislymboW'M,^^
nô apud ludços tantû,fed apud omnes gêtes initiatio ad religionê ÔC omnê ^^^f^êf
fam adionê fiebat. Vt itac^libatio panis ÔC uini in omni ufu lacrificiorum ^P^^ftie
gêtes erat,res quoc^ tam fimplex ÔC parabilis,dtïs eam làndificare uoIuit,ÔC^ -gf,
lux (acramêtû lacere, i uerâ ueri corporis ÔC lànguinis fiii cômunionêfiiis îp^'-
Ex more ergo qui tâ Gêtilibus g ludçis pridê fandus erat,accepit dominus P
quidê poculû,erat enim fefte.ÔC gratijs adis porrexit dilcipulis,iuflît^ eos i»quot; ç^fj/
ter fe partiri in feftis enim,ut didû,à poculo domefticû ifiiic facrificiû ÔC
dificationéauipicabâtur.quan^ ôC poculo fiindificato couiuiû cIauderêt,HaC
primapoculi liiîatiônêlblus Lucas memoratireliquîEuangeliftac tacucrunt,i^
ideo,quöd ea non fiierit pars làcramenti noftri,fêd tantum ritus ueteris. , jf^f,
Accepit aût mox ÔCpanê,cumcç gratias egiflèt pad-i,ÔC bonitaté eius pr^ai^ ^jjj,
quod indubie folêniter,nec uno tantû ÔC altero uerbo fecit,fregit ÔC dedit di^^^f^j^i
Ea,lcihcet forma panes erât ut cômode frâgerentur,uti pIacentç.Huncc^
buens SCporrigês dixit:accipite SC manducate hoc eft corpus meû.Sic habet ^
ÔC Marc. In Luca legimus dominû adiecifle,quod pro uobis traditur.D.Pa^''^
s bct,quod frangiturpro uobis.Pané ergo hic dedit dominus : pané igitur ^^^^Mf
dere et edere.Sed äddit.Hoc eft corpus meû.CXiod itacp hic dcdit,quod iuflit a
re UC0 manducare,id iam nô tantû panis erat,fed etiâ corpus domini. Hoc ^^^^ifl/
num ipfiim erat,panis (ymbolû modo erat,quo dominus donû hoc inuifibil^ -
(ènfibile, uifibiliter atcp fenfibiliter quia fignis uifibilibus ÔC lènfibilibus trao ^
Qjfid Jedmt more que natura duce obferuamus, ut didum eft in omnibus maioris mom^'^^^^,
t)omim* ditionibus rerum non uifibilium,ut fiint iura poflèfiîonum, dignitatum,fœde^^^j{{
Sic circuncifione tradebatur olim communicatio fccdcris Dei,im pofirioneoi^j^iy
ÔC uncîîiôe munera facerdotalia,prophetica,SC regia.Ita dominus impertiebat
tis fibi infantibus benedidionem uitar, alijs fânitatê, cacco nato uifiim P^^^^a j
ppfitione luti.Poft relurredionê dabat difcipulis fpiritum fandum adnatu » ^
itaq^ modû dedit hic,et dat in omni fua cc3ena,quç eius inftituto celebratur,pa^.^j,«

gt; nortri ïï tótquot; -J^oc eit,una fuS
pi ' ^nbsp;nollen fed dus etia, qgt; .nortefua Jos S

«ib,r «cneticiu,c]d fanguïe fuo nos ab eterna morte ad'èr. rh^^^T -
^'tfan^^oquot;^quot;^^ ) I^'betomnesbibere^

Chnma:cófirmationouiteftamêtun^to^ bcbrere^ K T
«n^^out teftamenti eftènt parudpes.Sk uifum eft retm e f nLrte^J,^,^^^^
^orjinftiruercatRomana fapfêtiauiditméiul?nt

enim aitDominus, accipirc, manducarelibite,duas
^ iumcre lubet fimul comprehenfas, terrenam SCcceleftemut aitlr^ inhUmMf,

nçu3,perccptfb{îcm foifibiis,« pcrceptibiiem mcntc,tcrrenam 6C Potentem
'bus.panem dC mnu,ccEleftcm oblatam fidci, corpus et fanguinem domini,at^^ j^^
ftans his nouum teflamentû,illa tymboIa,haîc res fymbolorâ dC uera dona lU J^^
habet pro nomen £Sip,id cn:,hoc:id enini non modo pane ôC poculum, fed
prxcipue demonftrat SC exhibet corpus dC (ànguinë domini,ac teftamentu ^^ ^
Duplex enim dcmonftratio eft ad fenlum bC ad intelieclS, ita ut in omnibus ^ ;
rionibus fit,quibus figno ali§ uifibiîi ofrenditur et exhibetur resinuifibih^.» ^^^^
fcopi tradentesfacultatêfacri ordinis,et in academifs facultatêprofitendi bo^ g/
tes,prebêdo libr5,ucl cahcê,uel pedû,pileQ et huiuln-;odi,ahjs fignis uifibihn ^^y
culis, aliud uerbis intelledui demonlträt St exhibêt,Ita erat amp; illud domin» a
fcipuIos.Âccipiteipiritûiàndn,cum infufflaretin eos , Duas enim res fitnquot;^
bebat SC tradebat,fenfibusadflatum,iTientifpiritum fandtum,nbsp;--a cP^,

Hoc enim cft fanguis meus,) Lucas hxc uerba defcribit in hunc modS:!^^ fj
eukim nouû teftamentû in meofanguinc,Paulus eadê uerba refert,nifi quod
mit, eft.Nemo uero dubitarit,quin hic Lucas et Paulus fenfu cade uerba ' ^cf
qux Mattheus 6C Marcus,qui habet,hoc eft languis meus noui teftamêri.In^^
uerborû forma clanfîîmû eft,hoc poculo, dominu offerrc et exhibere duo.
nem fuû de nouû teibmentû.Nouû enim teftamentu firu(fh.is eft fang^ii^ ,
elt; efiüifi in cmce^SC in nobis manenris, eoc^ ultimû SC fumtnû in hac
fn)^ica:hinc ülud priore loco exprcffcrût Lucas et Paulus. At qa fanguine ^ .jjf,
nobis foedus côftat,addidcrunt,in fanguine meo.Senfus itaq? eft uerborû ^n^
ut ea Lucas SC Paulus cxprcfïèrunt: Accipite ÔC percipite hoc poculo fœdus
gratix.confirmate uobis hoc ipfb fanguine meo,quê fimul amebic accipit^ ^^

bis domini,ur ea memorant Lucas ôc Paulus,exprimitur,tamen exprimituf y ^
tiifime in cis,ut ea ponuntur à Matthxo SC Marco.Scribunt enim hi, Accip'
bitecxcoomnes,SCdixitc!s,hoceftfanguis meus noui teftamenti. QH^'-iif^
quid aîiuduokmt quâm,Accipite,hoc poculo,SC bibitcfangumê meum,^quot;
bis confirmaturatcp co ilmul tmpartitur foedus meum nouum.nbsp;_ ^^t

Ex his liquetjcredendâ ôC confitendâ eflê ueram in facra ccena prxfetia»
hibirionêcorporis ÔC fanguinis domini,hoc eft, domini ipfius, fimulc^
iT.cnîi,id cft/œderis gratix ÔC remtfïïonis peccatorû,qux ÔC ijs uerbis expj^îj.ff«
quod traditur pro uobis,qui effunditur pro multis in remifïïonêpeccatorö. ^^
funt facramenti huius, quarû grada tota hxc adio inftituta eft. Rede igi
ipfis uerbis domini dicitur,cum his rebus^qux uidentur pane ÔC uino dona
prxbcri ÔC accipi corpus ôC fanguinê domini,atc^ rcmiîfionê peccatorum?'^
do hxc inftitutio fàcramenti rite,ut à domino tradita eft,ceîebratur. ,

Nec pugnat cum hac confeffionc,ud qux de ueritate humanx nanirx ^^^^iiif
fto,ud de glorificatione cius cœlefti fcripturx habent.Chriftus nô fblum ^^
icd etiâ uerus homo,mcdiator ÔC feruator nofter eft et inftaurabit omnia,ut
itaqj homine efîè eum nobilcû,ÔC in nobis oportet.Dixit enim ego iterum
ad uos,manfîonê apud uos cum patre faciam.Qtri mandticat meam earn? ^^j/jf^
meum fanguinem ille in me manet,ôC ego in eo.Hxc aût domini apud nos»
ut caro ÔC fànguis,id eftjut homo eft,prxfèntia ÔC manfio,ÔC in

fcnfibilibusfig^i' oll
mixtione aut inclufione, nulla mutationc loci, uera tamen eft
fida Se imaginaria, qtu'a uerbo Domini teftificata,

tia ÔC exhibitio in Domini fàcra ccena uel humanx in Chrifto naturx quot;
nec locisiilis, qui teftifiçantureum refido mundo conceffiffein gloriam P 0

At ficut reuelatio plenior ueteris foederis eodem quidem fanguine^ W»quot; ^/ne

fancitumeft,quàm.Chriftt ipfius.Statimenim amortefiC refurredïione^^^^,t
pràdicaricorpitEuangdium omni creatura eCcolligi populus nouus^,ia
Dominus fe dare amp; fanguinem noui teft:amenti,hoc elhquo tefiramentum ,
uum fancitum eft A^ teftamentum ipfum hoe fanguine firmatum. bo uq» ^^fC
Deum patrem agnofcimüs ÔC adoiramus uero fpiritu, nouiq? fœderis grai ^
participes fumus, quod uiUit in nobis Chriftus, SC contingit nobis ipü«»

(Juodpro multis effunditur.) In fanguine eft morns cxpreflTio, ea tit
piano, huius uoluit nos Dominus his uerbis admonere. Pro mukis ait,nquot; ^„(j
omnes pretium hoe falutis recipiunt.Omnia uerba Domini eo pertinent,i
fcamusper Dominum noftrum lefum Chriftum nobis peccata remittu^^^^^^
aternam conftare, qua tum, fcilicet,potiamur,cum ipfe uiuitm noDis,non p^^
nos in illo,non in nobis- ld quia nunquam dum hic fumus completur,iioi,fj
minus fe hoe facro nobis identidem offbrre ÔC exhibere, Donet iple ut cw

Hoe tacite ad mei commemorationem.) Ifiiic dominus bis dixit,uUi^^ijqU»^
Domini uerba exponit,amp;: cum panem prabuiflèt,5C cum poculum. V .jpfJ^
dem Dominus hoe facramento inftiaiere folennem fui cultum ÔC c^xmon 3/
cipuam,qua loco omniû facrificiorum ÔC carimoniamuetcrum fidem -^po/
leremus 6C pietatem omnem inftauraremus. Hinc cum pradicationenbsp;l'j

obferuationem cum prifca ÔC uera Ecclefia Chrifti maximi femper lecit, w ^a
religione coluit,ut in qua ctmde religiofa adiones coiunguntur ôC fumm« ^^

miferi hömines,qui iam aliquotfecuh's Ecdefi'as depafcuntur non paicunh^^^^^^^^^

ter minift-remus,repudiatis cundis fi-iuolis ÔC impies contentionibus, qtian ^^ ^ ^

enarratio sectionis, vl
Et cum hymnû ceciniffènt,exierunt in montem.) Vetuftam traditione ^^fj
rudais,affirmat Paulus Burgen, tit comefo agno pafchali, pfalmos,
Dominum cum fequentibus,ufc^ ad pfaimum: Beati immaculati qui amo
lege Domini,hoc eft,a m.ufq? ad 119. decantarer, ÔC hunc hymnum eile
hic Chnftiis cum difcipulis fuis cecinit. Quorum certe pialmonm ^ pl^
eó,quod agno pafchali meinorabatur conuenit,utnon fit uero diftimii^»
mos à Domino decantatos fuiflè. Notandutn praterea Dominum à laud
ccenam incepiflè,SC finiflè,ita ÔC nos decebat,continuo Deo gratias ager^
rata nancj crebro Dei in nos bonitas,in ipfîus nos amorê raperet,ÔC a mai

quot; Pdft hunc hymnum didum,miht uidetur uerofimile,Domina acœna ' jjlcf
.ÔC difcipulis pedes Iauiflè,indeq5_ orationem illam Iongam,quani loannes^^^ui
^pfît,partim in dömo,parrim in itinere ad monté oliuarum, habuiife. Nam
detur,quo loco comode inftitutio Euchariftia hiftoria Ioannis,poft
dum ihlèri poflït. Sed ÔC mire ad myfterium donati corporis ÔC fangiquot;quot;'® pquot;,
qüadrauit,tum exemplum iIludhumilitatis,ÔC muwf officiofîtatis,tum t ,
iiiud habitus fermo. Illudnbsp;forte loânes, qui de Euchariftia müu p ^g^if

hmc tradendi ipfiim ab% turbis ludas acce.
rÏ5 ^^Pe fnc ' Dominus fcfens quid ille moîiretur ultro dedit, quum
ip ^«^inul^^^'J^unbsp;aduenerathoraeius.Deftudio uero precandi, cui

«n^ '8.i'nitio,partim ^oanilIudiEtcum audiffenrde.
ƒeft ftiprà i9,in illud: Tue

lo^^iftS^quot;^.^ diceret:Qiiid cotenditis inter uos,quis Ueftrii maior fîtrOufit
bonSnbsp;enim qui% pluribus miniftrarit, tanto er^ma

y trimlV quot;quot; ^ftot^'fîngiîli maximi eritis. Vos enim humilitatis uiam me^
c? . Jf^aftentes mecum in tenrationi^bus mds, quas à lud«s pertuli, amp;r
Wr amp; ^rf - ' quot;ftaj'imt.faduscp fui amicis quoc^ offendiculum, mc
h ^ fnZ '^^g^^b^'s.Omnes labores amp; erumnas abimde uobis côpenfabo Di
ôinbsp;«obisjegnuni cœlorum,ficuti mihi Pater illud difpofuit, quo ple^

quot;^^^^inSu u Magni igif nobis fit,quo per ipfam fperemus omnia. Por/
tiiv'^'^ffa t^nK ,nbsp;^^nbsp;excitare contra paftorê meum,

ça ^quot;quot;ejcnbsp;meum,dixitDominus exercituü: Percute paftorem amp; difpergé

fgt;i. ^«irn . ® manual meâcÔtra minores,amp;:c.Paftor Dominibonus Chriftus
Uti '^'^et t °Pquot;'aris Dei,diledus nimiril filius,Super hunc excitari gladium Domi
kei f^it ni eft'perfecutionê mouet,in qua ipfo detento,ac iam pcuffo, difperfus
S.^^^'^itn rcliquus modo,fed etiâ hi Apoftoli fèlediores gregis arietes,fu/
gt;I'inbsp;relido,id^ quia fides in ipfum nu^

bh-^iffuge^- Î^I'quot;^''^tutàmagiftro amp; feruatore fuo tam fœde côtra datâ modo
iiarS^ rnbsp;quantû de oraciilo hoc addudû eft, nonnihil ab E/

eft ^ ^ ^^ putarunt,ut Chrifti cauffa iapericlitantis,offendiculû pare««
g^.^^quo quot;«e in ipfum cxciderêr,in cauffa extitit, eximius ipforû erga illum
'Qui • admodû arderet, cômoriturû etiâ fe antea teftabatur, eû ne/
' J] Cû reliquis peccauit,qudd fîbi nimiû fîderet, ÔC plus fuo animo g
k' «Oicenti eius defedionê crediderit, Vtinâ autê hodie in multis Chrifti

difcipulis eflTet uel hic animus, quanquam illa fui fiducia omnibus dcpi^fan ^^^
Lucas praeterea memoratX)omina Petro dixilfe: Simon Simon,ecce fatan ^
petiuituos.amp;c.Inquo notatur,m'alaomniafatanx minifl:erio fieri,undeino
ne dominica rede docemur precari:Libera nos à malitiofb èC malefico, id elf» ^^

rxff bolo.DeindePetrS huius prac alîjs monuit,quia erat prae alijs cafurus.Ideo au

....nbsp;t__________Iii__.-»T^/înbsp;Ar^mï^tfo t/1 r\r'r\f/gt;rigt;nA^ fiiam clOrl3 » r .

t cario.quàm quxdam ludantis cum pauore animi,apud Deum querulant
it licem enim fciebat hunc fibi à patre miftum, nec^ fieri poflè, ut

prxterea,ut illum hauriret, fèd ut nulla fui portione non eximie excruciar py
pauerc ÔC borrere ipfum oportuit,ut pugnantem iftam preearionê ^quot;mm^ ^
uor,maximac^ animi trepidatio ei extunderet. Pater mi, inquiebat, fî -jff^'j
.—^ — ^al^x i{ie,ÔC fciebat tamen id impoflîbilc efîè.quia fecus

,unde quicquid huius dixit,nihil nifi laboranris ÔC ^quot;S^^gf^l?*^

ego rogaui pro te,ut no deficiatfides tua, Sgt;C tu aliquando c5uerfu8,c5fi'rma quot; ^ ^^^
tuos. Vrgent hunc locû Romanac poteftatis defcnfores,ed qudd P^culiantc ^
minus dixerit Petro,rogaui pro te, ut non deficiat fi'des tua, cû dixiflêt fatan ^^
alios expetiuifl[è,contendentes hinc colligendû,folam Romanâ fi'dê certâ
unquâ defedurâ, eocp ut infàllibilê régula in omnibus confulendâ amp;: feq«^quot; jpi
Quod rede contenderent,fi probawm eflêt,Româ Petri fîdê habere.Pro ^aS/^jji?
Dominus rogauit.ne deficeret, Sed fi à h^udibus «ftimanda arbor eft, diquot;^'?'
cftRomar fi'des à fîde Petri.Subîjcit his Lucas, Dominum interrogafîe
fi quid cis defiiiirct,cum miferat eos fine facculo 8C pera,amp;:c,EtrdpondennCgt; ' ^
hil prsecepifl^è, ut nunc qui facculû haberet, tolleret eum, Ô^c, H*g uefgj^^^
enarraui fuprà capite decimo.

Tune uenit refus cû illis in uilIâ,Mar.i4. Luc.ia.Ioan.) Selediores qt^VS^tilöJ
fuâantèuiderant alfumitut ÔC humilitatc conipiciant, Pariter diligebatdiiciP^^j^
omnes,led rcferebat gloriae Domini,utuaria haberent dona, hinc non fuif a
ufîis fingulis,Sic ÔC apud nos lyncera diledio ^imifcue quidê omnibus h^j.^uquot;' p
ftudetjordinem tamen rerum non conftmdit,ut filium haberet loco patris»
ioco principis,fed in fuo quencp ordine,fuoc;^ loco ampleditur ÔC fouet.
Nosßdeß 4» Moeftaejflanimamcauf9admortem,Mar,i4.) Hancmœftitiamfimpquot;^ (ifl»
i»4 WC4. intelligo,ex horrore imminentis fupplicîj orram,nam in precatione fua

mum uifus eft deprccari. Vt fanè per caliccm,illud ÔC fiiprà lo.intellexit, j^opi''
ret filios Zcbedaei çalicem bibituros,qucm ipfe bibiturus dfet. Verus na^ ^ „oH
Chriftus fuit,eoc^ necefle erat naturam eius mortem horrcre . Vnde diceh^^ '^t^
meapater,ièd tua uoluntas fi'at,fiiam uoluntatem,naturx

in eo nihilominus anima, id cft, uis illa naturx inferior, pro fua portione tf^
temperauit. Itacp ut dominus iùpplicium ukro pcrtulit, ÔC doluit tamen gt; ' p^'
quocç ad illud ièfc obtulit,« contriftatus tamen fiiit uftp ad mortem.
omnia pati ipiùm oportuit.Sanè non eft tormenmm homini,quod eum ^^^^.j^jfiquot;
cit dolore. Nc^ ucro patri aduerfatus fiiit,hac tanta moefticia animi«^ ^s«quot;^^^!
ne,quia nec pater eum pati abs^ triftitia ÔC dolore uoluit,Etiâ patris uoluquot; . p

ut lerufalem excinderetur,id tamen debuit Chrifto doIere,ut illachrymar^'^|£5lt;^

xi ÔC ah'as,Dcus homines humana ratione ducit,nec^ dum homines ÔC ^
hoc feculo eriamnum agunt, requirit,ut angelos uiuant, ied poftulat ut lU
riam in omnibus quxrant,idc^ pro fiia rarione,nbsp;jpi F

Pdter'tn^uef Pater mi fi poflîbile eftjôCc.Mar.i 4.Luc.it,) Hxc Chrifti precario, ^^^fyiifij
ruUtio,nonnbsp;quot; ' 'nbsp;quot;quot;

^»dre d'^ ^«^quot;'quot;quot;'■'nonnunquâ gratias agimus.Sic dicituriècundd oraflci
tun o quot;nbsp;poculum tranfire àme,nifî bi'bam illud,fîat uo

Cat, „ 'quot;tlem.aiiam nafirrti.ritrgt;f/ilsof !S.7/gt;rM oT.'. flr .'it_____..„f..,» ____ r

proUxius. Profedo incomparabili animi dolore excrucia»»
dr-uoces,fibi plane pugnantes, huius erat, ut in terra cadens fe/
ßiufdem m^äomK?^nbsp;ianguineum ifl:um fudore ei ex/

en,quot;quot;quot;quot;quot;quot;nbsp;natura,utiuaons uice languinë tenuem emittere pof

'^e niuÏÏ Chrifi:us,tenuior reliquo fanguis fuerit. Vere tamen fanguine
^U^n, dubitandum eft.Quod enim Lucas fcribit,fadus eft uero fudor eius tan
rnbsp;decurrentes in terram,nOn fic accipiendum eft, quàfîdiccre

^■'ftas J ^quot;ent^d quid nancp fanguinis pödus,quam aliarum rerum liquidarum

inte • J r tanquam unigenitû:hic «o- habetur, cui idem pollet Äo-i Sed
^quot;quot;'^HoriTnbsp;quot;a difcruciaretur ac torqueretur eoru magifter amp; ferua

15 aî^'^iti uï '^auftasut dedorû omniiï,Chriftus ita afflidabatur ^ Dormiebant, edâ
r quot;^onit,nbsp;^ orarent, ne in tentadonem imminentem eis inducerentur,

f ^illea^^'Pf'quot;^fl^^iquot;fi»''Tiam,quamlibdfpiritUspromptus Uideretur. Sed8CPe
h„ LJomino moriturus,amp;: quidem nominatim obiUrgatus,,qudd nôpoP
deçÂnbsp;^'P^o uigilare,dórmiebat. Aded fi-uftra eft omnis monitio,

^'^'■e Ev 1?nbsp;^P^''quot;quot; plenius doriati,tum innumerialij magnopere œdifica Duopr^dpud

h? ^^ autem,quod Chriftum hic dixiflè legimus,Pater mi, Abba pater,do interpretatio^
t ^ eronbsp;ôrarione requiri, ardentemanimi aftèdum, amp; Uere fi'/ ne,

ti^^'Vtn ^^ fiduciam,quà; duo Chrifto fuiflè hic uoces iftx teftantur, Soli/
fp^i^^^onbsp;P^^^^ óraturUs, quod ita ferat natura orationis ardendoris.

Unbsp;''^'P^'^t^rea ex his omnibus,qux hic Dominum amp;:pcrtulifle,£lt;: fecif/

tanrquot;^®quot;^'quot;quot;'' Pquot;quot;^S,ut de ipfo feruatore noftro Omnia nobis polliceamur,
^'^tîinbsp;perpefllis,tum Ut nos membra eius, qui ad gloriâ ipfius

fu K^iis^ ^^ mortem rurfum indulgendo cdpiditatibus nos ipfos prçcipitemus,^
lerrnbsp;dominus cruciatibus adferuit:qux triaquidem,per fingula qux paf

K^entwl^^ proprium corpus continenaaat$puritas,hoc eft,abfoluta pietas in/
h ^ei^d^in nobis fumat,

9hinc, ut fî quando magnopere etiam contriftet ÔC adfligat im/
K ^ ' taiit^quot;^'^® crux,neeo nomine nobis nimium difpliceamus,quando hic uidi
Vdoluifle ÔC. perturbamm fuifle Chriftum. Neqj enim crux cft,qux
^fh '^t.fed'^^^P^quot;^quot;quot;^ dolore.Nequaquamexigit à fins Deus, ut mala non
rç ^ic uidnbsp;efl:,in fua uoluntate quamlibet illis adfligantur,perdu

^^'^Çin fi r hic Chriftum,non quidem abfqj indicibili cruciatu oblatum à pa
^fcepiftè,(èd fiiicepifle taraen,iicqp àduro aded mandato patris,acerbi/

täte cnicfatuum Fuiflè âbfl:errifum. Ad hunc ergo m odum padentia faiîdô t ö ^^ ^^
fita eft,ut à iuflîs Dei,nulla quantafibet adflidione detorqueantur,nequaq «201
tem ut adflidi non doleantjmd quanto magisimpofîta crux ipfîs dolueritjôi!^ ^^
eam pertulerint,tanto praftantior eft ipforum patientia: tolerantiam naiicp»quot;^'^
dolentiam praftare debemus.nbsp;,g

Poftremo admiranda patris hic facilitas ÔC indulgentia obfèruanda eft,
•v—r— ofFenfa quoshbet animi noftri aftus queri pofl!~umus,id«$ non fîne magna eius ^^
qucri poßu/ folatione, Adflidabatur fupra modum horrens morte anima Chrifti,huius ^^^^^^
««»nbsp;motus proponere ÔC queri patri Chriftus haudquaquam ueritus eft, licet (citct ^^^

ex diametro cum uoluntate patris pugnare, quibus nimirum fî obfecundatufli^^,'
fct,fâlus totius mundi, fumma«^ gloria patris intercepta finflèt, Sed licet
anxietatem patri quereretur,ipfîus tamen in primis uoluntati parere,no fuo jf,
fiipplicium natura horrenti obfecundare uoluit. Id itat^ patri aded non ^^^P
m miflb angelo eum fiierit cofolatus.Fuit enim hac anima Chrifti fumma P^^^^s
batio^Â: anxia querulatio ueri hominis, ÔC ira decebat per omnia têtatum ft^^^' y^i
ipfum aflîmilari.Denic^ patris uoluntas fuir,quod ÔC fijprà dixi,ut fuppliciû p^J, ■j)

crucem, orentt:^ robur ab ipfb, ne ad indigna tantum illa permoueantur. Si^^
enim nihil crucis nomen meretur.

Tue uenit ad difcipulos {uosgt;ôC dicit illisrDormite iam,Mar.i4.Luc. , ^^d
caïronia ÔC correptio fiiit, qua fignificabat longe aliud, quàm dormiendi |
fcendi modo rempus appettjflè. Vnde fiibrjciebat: Ecce appropinquauit ho^'^J
Hinc ergo erat quod obuiam ire capturis fe uoluit, quos antèfape fugerat-
ludas ÔC ofculo prodit dominum, cui nihil aliud Dominus, quàm amice ^ j^^«/
adescluda ofculo filium hominis prodis,ut Lucas narrat.Hinc difcamus, SC .^fH
fti'cos noftros hoftes ferre Mirabilis uero difpenfatio Dei,ut à difcipulo, SC cf^ ^q!
ex fèledtoribus uoluerit fih'um fuum in mortem tradi.Indubie eo etiâ indic^'^^^j^,
luit, nihil eflè apud homines ab omni parte beatum, quâdo tam fândiftîo'quot;®
taie tancp portentofum monftrum aluerit.nbsp;^ \oi

Tune acceflèruntjSC manus iniecerunt in lefum^ Mar.14. Liic. n. loaquot;-'V^u^^
annes fcribit Chn'ftum,cum obuiam capturis fe iuiflèt, interrogafTe eos, il/
rerent,f!lis(^ refpondentibus,Iefum NazarenS,dixiflè eis:Ego fum.Qiio
li retro abierunt ÔC in terra cecidemnt. Tum iterum rogaflè illos, quem cf^,
atc^ rurfum eis refpondêtibus,Iefiim Na2arenum,fe quidê ipfis permifîf^^r ^t (lt;'
daflè,ut fînerent difcipulos abire. Quo uerum comprobaret, quod antè ài^^ ^o'
oratione ad pan-ê,fe neminê perdidiflè ex eis,quos fîbi pater dederat.Hoc
minus teftatus cft,fe fua fponte fuppliciû adtjflè, ÔC in fumma quocp humi»^^,^ pd
Deo,ita omnipotentia,haudquaquam fuiflè deftitutû. Id monet nos, ut noP
uirtutem tum pracipue adefl^e non dubitemus, quando carne maxime 1quot;quot; j- jjli''
mus.Quod agnoLu't,ÔC gloriamr Paulus.Notanda etiam hic eft,emoIlin nei

contra tam multos ÔC eos armis inftrudos, cum duo tantum gladij eis add» ^
ipfî omnes ad nihil minus quàm pugnam idonei. Ita ÔC nos nulla pra Chrquot;^^^
uita, uelpericulorum rationem habere eflîcictfyncerus eius amor. I^o^^^'-uil™
qui non tantum uirtutem fiwm, fed cum incredibili tolerantia inuidatu

oratio,ei quam antea anguftiatus ad patrem efFuditrSuquot;
mih nK? c ^^^ ^pocuium,hic,an non bibam poculum,quod
h^ithic ^»quot;go.^'jud^onPf^^atio,fedangiïft/atianimi querelafuit. Nam
h ^'^^orarpl^quot;'quot;quot;^nbsp;quot;quot; '^'^^are, amp;:c. Semper itacp in manu Uli

Hic n/ r ^ gladio utuntun
fM ^^bus^i^'quot;'quot;?nbsp;putét,refpondendi de eo, an Chriftianus^ nó/

^ In ^mt èT \ arm ts deiendat,necp pateat locus fuga, armis uti citra offenfam
f? eiu.VT'^quot;^'^^quot;^ hic refpondero certi,moneo autem ut qui Chrifti funt,to ^^

ît'^^^ParaTnbsp;dexteram,citius obucrtantfî'nifttam,quàm ut de ultione co^^itet

b^^^füah,-,nbsp;ampledatur: fî uelit uero diutius eis, hic ad falutem proximoriï

n '^^»sfL/ ^^ hoftibus conclufîs, fîue deniqj etiam per defenfîonêquam Do/
iuf h,nbsp;P''^^'^^ fufcipere, fecf reipublica ciuem ferUare, Opera

raK r^^ debet.Semper autem aberit animus proximo nocendi.Cafus hu
lil. K^^îqul? ^ fîngulares: raro igit in eis ÔC fîngulari opus eft côfîlio fpiritUs,
kl ^^^innbsp;CU1« gladtis,amp;:cMarc.i4. Luc^z.) Signifîcauit

in id femper auidiffîme inhiarintNunc autem adefîê tandem
«^U.'^'^^^irnnbsp;fc pater poteftati fcnebrarum,quam ipfî exercerent,tradidiftet

libenter fefe omnia perferre, Monemur crgo itcru, uni-
rnbsp;conftitutam efîè,iibcat tantum manum eius

n ^^ Dominus, diftugerunt mox difcipuli omnes ipfo rdido.
quot;■^tdg „ ' co qudd ccdere eum poteftati tenebrarum uiderent. Marcus me*
i 'opiam,qui fîndone fuper nudum amidus Dominum fiierit fecutus,amp;i

cum cum adoïefcentuli apprehenderêt,rcIido findöne,nudü fugifÏc aÏgt; flIi's-Qp^/
ih hoc narratum ab Euangehfta accipio,ut oftendcrct-quanta fuerit turn circa
mi'num trepidatio,SC quàm nemo fltmnueritapud i'pfum confiftcre, Impleri
(criptufas oportui't,quae praedi'xeruntfore,ut ab omnibus defereretur,

At illi lefum duxerût ad Caiapham princi'pem fàcerdotum.) loaftnes
Dominum primum dudtum ad Annam,focerfî Caiaphaî,pontifïcis anninbsp;(

cft,qui tum pontifïcatu fungebatur.de quO ftiprà memini. Non enim fuccedet'^^^
fibi inuicem annuatim,ut quidam commenti fiint. Subijcit autêilh'co loannes ^
gationem Petri primam,inde interrogationem pontificis.Poft quS cum ita
gat:Et mifit eum Annas uincfîum ad Caiapham pontifi'cem, uulgo creditum ^
Anna Dominum de difcipulis fuis ÔC dodrina interrogatum, ÔC apud cum V^^
primum negafïe,unde fibijpfis poftea ifti negotium exhibuerunt,quomodo ^
tiones reliquorum Euangeliftaru cum narratione loannis conciliarentScief ^^
ergo pontifi'cem non uocari à loanne, nifi cum qui pontifex erat,nêpe CaiaP^ijj
ad quem fèrmone delapfus, cum eius meminifïèt, narrat fi'mül quar apud iHö ^
flint, priufquam meminifïèt Dominum ad ipfum pcrdudü. Poft ah'qua igiX^^ij^f
gefta apud Caiapham memorauit,interiecit illudtó:: mifit cum,
l'ntcriecîum eft,quàm fi dixiftèt;Miferat enim eum Annas ad Caiapham, uinquot;^
adhuc,nolens,fcilicet,ipfe aliquid cû eo agere,fcd omnia deferre genero, tum F
tifîci,apud quem rerum fumma ludxis erat.

In huius ergo Caiaphx domum,magiftrum fuum Chriftum Petrus, ÔC jif/
dam difcipulus fècuti fuerunt, fèd à longe. Hunc difcipulum alij Joanne fuifle jJ^
mant,cgoid,cum nulla adfitpeculiaris coniedura, aftirmarenonaufim,fic^'^^^,pi/
refert.Secuti autem indubie fuerunt, poftquam exprima illa fuga animumf^I'
pfîfîènt,DifcipuIus ucro ille alius notus pontifi'ci introiftin atrium, locutust?
rixjintroduxit ÔC Petrum. Hinc conijcitur fuiffe aliquem Hierofblymitantim J
difcipu!um,aut fàltem ex ludxo. Vnde enim loanni Galilxo, ÔC obfcuro P^j^ j^fi*
ïîotitia cum tanto ponrificer At Petrus appellatus ab ancilla, num ex difcip^quot; ^^D
dfet,mox ncgauit.Relido itac^ Petro cum feruis ÔC miniftris,apud prunas,ii^
pontificis Caiaphx,Ioannes continuo narrat, qux Dominu pontifex interrog,
qux($ apud illum fuerit paffus,tum ÔC reliquas duas Petri ncgationes P^^^^'Lgfi';
Matth. ÔC Marcus,narrato,ut Petrus eminus Chriftû ufc^ in atrium fecuttis^^^'
ätcp inter miniftros ad igné fèderit, memorant prius qux cû Domino
confiliû egerint, atc^ inde Petri ncgationes omnes tres fimul exponût. Luca^.^ ,1)/
primû omniû Petri ncgationes,« poftea qux paftlis dominus fuerir,à mit^i^^^
de demû ÔC qux à conflio. Ncgationes ergo Petri, quas diligenter ôC conf^^jjj)''
Omnes quatuor F3uangeliftx memorât,monent,ne nobis ipfis fidamus,qquot;'^ ^^
bis omnino nihil poffimus. Stupor? Petri magis^dit, quod Marcus narrat» P^^d/
negatione fada,« ipfb in ueftibulû egrefîb,gallû ccciniffc.Id enî minime a^i pj|(
Uerrit,nec^ ubi fecj-indo gallus ipfb adhuc loquente,cantauit, animaduerfwf^'
ut Lucas habet, couerfus Dominus intuitus ipfum fuifîèt.Tum demû «erbi ^(J)
ni recordatus,egrcfïus eft,fi[euitq^ amarc.Sic uero fblent eledi,fi'mulat^
fuû animaduerterût, nihil eft quod xque illos excruciet, cû rcprobis fuf^
bcaîur,quicqd peccarunr,donec ad ultimû peccatû agnofcânr,fèd cû defp^^^ jvï?''
utijpauló pdft exemplû in Iuda habebimus.Ncminê cordatû torquebit,q^i^ ^iF
thxus ÔC Marcus memorant,ad priores duas ncgationes Petrû prouocatö a .
cul !s,Lucas autè ÔC loannes tantû ad prima: uerifimile enim eft appellato
îicrcula,« ab alîjs eû appdlatu efîè 8C rogatû.Sed nec^ de loco, quifqtiarn ij!'
èrit,quddIoan.uidetur fignifi'care,primum interrogatû ab oftiaria,an ex d»

I ' ^ mil Pquot;°quot; quot;quot;erpretanom fauet, uide? entm fe hac refponfione Durcar?.

fu^n^6c feniores, ÔC totum concilium.) Hoc concilium
^nbsp;iliuxerat dies,ut Lucas habet. Am'maduertendum autem, ut non

■^'»•e Dm»nbsp;' ^ concilium nullû falfum teftimoniû côtra eS J««^^ rèr/J

fe tulerit oportet,non.tantum feruan't, quod in tanta inquifirione falforu»^ ^^^^

niorum, inueniri à talibus quid? hoftibus aliud nihil potuerit, quàm quoquot; ^^^

Dei non faris uenerari,refpondir:Si uobis,inquit, dixero hort crederis, ^IJ jfati'^'

nem reddiditfilentq fui,nihil enim pOteratloqui,quod fi-ugem aliquam ap^ ^^^fit;

adferret.NoIuit enim uideri aliàs ipfos contemnere.Sed pro gloria pat^^' ■^cö«'''

li uenientem con^eduri fint, fed 5C antea uifuros,fedcrc ad dextera P^^^^^k^ct'^

dere uirturis Dei, cum cxperri fuerunt ipfum licet filium hominis omni^Ojj^jjai^

(^ibus fànè uerbis aliud nihil quàm Chriftum eflè fefe aperte eonfeft^'® ^c^

ièdea dextris meis. Vnde illud : amodo uidebit s filium hominisnbsp;v/s fli'''')

Dei,SCc.aliud nihil fuit, ^ fi dixiflèt: Si multa uobis modo dico non „^ct^f.

bere ôC aperte,cum gloria Dei infereft,etiam coram atrociffimis Dei hol ^^^fÂ .
tas confitenda eft,quamlibet certi fimus,ut hic Chriftus fuit,eos magis ea
ne in nos illos iritaturos;, quàm ad bonum adificaturos. De hoe ÔCnbsp;,

5.in illudme deris fandû canibus. Ad hac pontifex,diÏaceraris uedih^^^ . ^usj^
phemafTe Dominum exclamabat,ne(^ iam opus teftibus effe cotra domi ^^ ui
do ipfe de fe aperte aded teftaretur,fe Chriftum eflc,id quod blafphemia '^^ßni'J.
dicandâomnes iudicarût.Eat^ caufra,cû ipfis non liceret contra fang^'^ Matrf'^ ^
tiare,uindûadduxerût ÔC tradiderunt Pontio Pilato prafidi. Hic pr^^^^ ^eP^'*^ V
ÔC Marcus memorant efllè dominûconfputû ÔC cafitm coîaphis,fuin^'f J^i,
faciê eius,atcp omnino perpefllim ea,qua fuprà ex Luca adduxi.QuJ'quot;' , N^sÇ
ÔC hic dominus expertus fuit,equidê de huiufmodi cû nemine cotendcro • ^ ^^^ ,
rius expendamus ad quid hac dominus paflîis fit,q quomodo, quando j-^ofii
rum çdifi'cet,illud autê,fidê in Chriftû,diledionê erga proximos,ÔCnbsp;S '.g

uita noftra jJmoueat. Furor eriâ hofti^hrifti cû fua hypocrifi obferuaquot;^
nimiû turbemur,expti eadê.Eft enim fmper fui fimilis impictas.P^r ^^ ^^ ifl^^^f
pra fe tulerût hi fanguinarif religionê ftudiSq? Dei, cum nihil qtjàm K ^^ fo^ ^^^
mino lefu fcientes odio ifto fuo internecino gfèquerenf. Veriratê nSq? 1 ^^j^pO^^ ^
re nô poterât, quâ clariflîme intelligebât, maxime in rjs,gbus Diis ^os ^ ^ p V

A N E autem fado,confiIium inicfuntömnesprincipes fa SfÄ.u
cerdotum «fertiorcs populi aduerfus lefum, uteum mor
quot; ttaderent. Et uindlum cum adduxerunt Sd tradidetunt

''n«?«em.qu{dicebatur Barrabas.
O'^'quidimimm uobisBarrabam
sJenrnbsp;Sdcbateilim qudd propter inuidîam tradidiC

eum, circundedcrunt eichlamy/
coronam deipinis eontextam impofuerunc fupër caput

eius,K arundinem in dextram eius, Kgenu flcxo ante eum, i^^adeb^tit^^'^^^
centes: Aue rex lud^orum. Et cum expuiffent in eum, accepcrCt arùndin^
K percutiebantcaput eius. Et poftquam illufiflentei, exuetuntcum cbl
de,« inducfunteum ueftimentisfuis,« abduxeruntcum utcrucifigct^'^

Exeuntcs autem inuenerunt hominem Cyrensum nomine ^^^^ qq\
huncadegeruntuttoiletctcrucem eiuS. Et ueneruntin locum qui
gotha, quod eft Caluaris locus. Et dederunt ei acetum bibcrecumtcH^';,:

uiferuntueftimenta eius, fortemm!ttentcs,ut impleretur quod
per prophetam, Diuiferunt fibi ucftimenta mea, « fijper ueftimentiJ
mireruntfijttem.Etfi^dentesfirruabanteum ibi.Etimpofijcrant fijp^^^
eius cauflam ipfius fcriptam, Hic eft lefiïs Rex lud^orum. Tunc j,/
turcum eoduolatrones, unusadextris, «altera finiftris. Pra:tercuntc^^^
tem conuicia iaciebantin eum,mouentescapita fiia=«dicentes:Tu(cs,
fttuebas templum, « in triduo îedificabas, ferua temenpfiim: fi ^^ .^jj Si
defcende de cruce. Similiter « principes fàcerdotum illudcntes cum
fenioribus, dicebant; Alios feruauit, feipfum non poteft feruare. Si«quot;^^ ^^c,
cft,defcendat nunc de cruce «credemusei.Confidit in Dco,liberctctim^^^^|/
fi uult eum.Dixit enim,FiIius Dci fum.Idipfum autem « latrones, ^
fixierantcumeo,cxprobrabant ei.nbsp;^Âh^'V

seâ.7'nbsp;A' fi:xta autem hora tenebra: fadl^ funt fuper uniuerfam terra tnqj^

ram nona,«circa horâ nonam clamauitlefus uocemagna^dicésiEÜ^quot;
fabachtani,hoc cft,Dcusmeus,Dct3S meus cur dcfcruifti mecQuidâat^^^^jj^
lie ftantiîj,cum audi{fent,diccbâc; Heliam uocat ifte. Etcotinuo current

biberetCasteri uero dicebat,Sine uideamus an ueniat Hclias libcratut ^^^
lefiis autem cum iteruclamaftct uoce magna, emifit fpiritum. Et ccc^J^ ^^^
fcilTum eft in duaspartes,à fummo ufc^ad imum, « terra mota

mierant.furrexerunt,« egreflîèmonumentispoft refurredionem ctti^» ^^^
ruutin fandlam ciuitatem,«apparueruntmultis. Centuriouero,
CO erant,cuftodientes Iefum,uifo terrxmotu, « his qua: fada Tucrant.^
runt ualde,diccntes; Vcre filius Dei erat ifte. Erant autem ibi muli^quot;^^ ,!/
t«,elonginquo fpedlantes,qua:fecutsfuerant lefumaGalika,
tes ei, inter quas erat Maria Magdalene,« Maria lacobi, « lofc
mater filiorum Zebed^i. Cum autem uefpera fada effet,
diues ab Arimath^a, nomine lofeph, qui « ipfe difcipulus fuerat ic ' ^^f/
acceftit ad Pilatum.acpoftulauit corpus lefu. TuncPilatusiulîicf^^ pö'
pus. Etcum accepiflèt corpus lofeph, inuoluit illud findone mun Jj^j^j

'''•»ouSf ems,ôdfur^tureùni dicantc^plebi,Surrexitàmortuis,ôC
^'^'^'^cihtos ^nbsp;' oîunicrunt fepulchrum ofaftgnato la.

rifi non^H n prxnarrata, Alioqm quid in ifto cOncilio amp;düm
K^^con./!■nbsp;'ïquot;'®dixicNihilemmhiduoEuangdiftxnarrant auàtn

lt;iamnatuseirer)innuTreuquot;
Po rfT??? t^omini,ud eerte poft condemnationem eius

cœP»'t.Cdebre hoc fadû euafit, ÔC 3
h k'^^iSernnbsp;'nbsp;quot;mortem eius, qua

agrivi - u ^ ^ ad cultum Dd pertinentia comparabantur, In Adia
T^guinT.nbsp;ponitur. Niai bVnChakaldema, id eft^

^^^ eft'quod eft didum per Hieremiam,6lt;:c.) Hoc uaticiniû apud
'«.legitur, pro cuius nomine Origenesputatahbrarqs,nomelcremije

adîe(îlum,alr) Zachariah binominem fuiflè dicere maIunt,Nam quddj^e
de etnpto agro loquitur, hue nihil, niß tor{èris,faciet.Infigne utiq? ÔC
humih'tatis Çhrifl:i fuit,ut triginta argenîeis uenderetur in mortem,« quide ^ ^^^
Icipulo. Vnde mirum non eft,fî id certo aded fuerit oraculo praîdidîum. Ap^^j^f/
tem ita legitur:Et appenderiît mercedem meam triginta argenteos.Et dixit
nus ad me,Proijce eos ad figulum,ad omamentu pretiofum, quo in pretio
ÔC aceepi triginta argenteos, ÔC proieci eos in domum Domini ad figultim.
Aiturum erat,iubet prophetam Dominus in uifîone facere, nempe pi'etiquot;^ ^r^jii/
mum figuli,« ad ornamenmm pretioftim, hoc eft: domum Dei proijcere^co
ficatum fuit, pretium peruenturum ad fîgulum, ièd poftquâ oblatum antea 1 ^
mum Domini ftiiflèt.Hoc pretium, Dominus uocauit in Vate mercedem /j^î,
nant^ condudus fuit, ut paftorem ageret populi fiii per uniuerfum orbem
per Chriftum feruatorem nofbrum.Hoc fiquidem triginta nummis in morte ^^
dito, colligi coeperunt filij Dei,qui adhuc difperfi erant, ÔC agnofci ipfe pai^'^
nus tonus mundi.

ENARRATIO SECTIONIS IH.
îefûs autem ftetitanteprxfidem,« interrogauiteum Praefès,Marc.i5'Lti ^^^^
foan.iS,) Hiftoriam hanc fic ordinandam puto,Poftquam ludxi,ut di^amp;'^ffi
cufationcm Domini fàtis inftrudos fe putarunt,fiirrexitèconcilio uniucrfa e
multitudo,« prxfèntarunt ipfum Pilato. Luc. Noicbât autem ingredipraeto
ne fe profanarêt,poftridie Pefàch fiium fàndû cdebraturi,ita religiofaeftimP'^t;
Egreflb ergo ad ipfos Pilato,« roganti,cuius Dominum accufàrent, refpq^
Si non effet hic nocens, nequaquam tibi eum tradidifîèmus. Qua refponfi^
perba fàtis Pilatus nonnihil,ut uidetur- offenfus, iuffit illos fècundum fuam
eum iudicare.Negarunt fibi licere occidere quenquam,qudd ita diuinitusof j, P
tum eflèt,ut à gentibus Dominus crucifigeretur, id quod ipfe fuis etiâ pr^equot;'
ïoan.Cœperunt ergo Dominum accufàre trium,qudd gentem pcruertiffef'^'^),fii'
dodrina,quam ipfi execrabantur,quod uetaflet dare tributa Cxfari, « quod
ftum fe regem fcciflèt,quo fperabant fè illum reum maieftatis pcraduros.Li'^'^ptif

Stantem ergo coram fè Prxfès rogauit, num effet rex ludxorû, hoc en^-
accufationis erat.De dodrina fiquidem eius, quatenus Cxfàrex poteftati
rogabat Pilatus, non eratfblicitus. Mardi. Mar.Luc. loan. Dominus autem
rogauit Piîatû,unde id fe rogaret, an id faceret à fè ipfo, uel fi audiflèt ab alil^'^^gpi
lebatcnim Dominus, ut iure debuerat, alienus aded uideri ab aftcdatione
terreni,ut abfurdum eflîèthuius aliquid de fe fulpicari. Vnde ÔC Pilatus
ficans,nihil taie fè quidem fulpicari,dicebat:Num ego ludxus fumr Q^af^' -^lii
Equidem Romanus,rerum ueftrarum ignarus fum, nefciens qua ratione ^ LpO^
uefter uenturus fit,Mihi quidem nihil uideris prx te ferre regium.

tifi'ces tradiderunt te mihi,« hi te huius accufant, quid ergo fccifli f f^^^P^
fus regnum fuum de hoc mundo non cflè,aIioquihaberetfuosminiftros,q^^-jj,ii'
dere fe conarentur. Atcp ita Chriftum cœlorum regem fe effe confitebatur,^^|^i7
tamen fignificabat PiIato,àfè nihil eflèpericulimetuendû ei regno,
(h-abät,cuius,fcilicet,ludxi ipfum accufarât.Ioan.Hinc iracp colligêsPilatt'^jyfl«'
nihilominus regem eflê,diccbat:Ergo rex es tuCCui Domin us refpondit,tu
Matth.Mar.Luc.Ioan. Addit autcm,cauffam reddens curhoc fateretur, fl'-'^^^jff'j
in hoc natus, « huius cauflà ueniflêt in mundum, ut teftimonium «f^tat« ^ M
utic^ hinc potiflîmum qudd ipfe unus omnium eledorum rex «faluator
quia id eledi tantum credunt, addebat: Omnis qui cx ueritate eft, audit uoC ^^ ^c^
Amnns He j^^n, Vidensita^PilatusDominummaiefhtiSjCuiipfemerebat,
ro*. jjß-g^ Prodijt ad ludxos iterum, affîrmans nullam fè in ipfb necis cauffam m

Dei fadurum rogaret,Herodes ipfum cumfatdlitfo fuo fpreuir.
We^nbsp;muferunt,atcp inde eum ad Pilatum remiferunt.Hinc uc

d'^ «-eduArT'^^'^' terra contra Cfiriftum,PfaI.x. Pilatus uero cum fîbi domi
Nneœ ^quot;^î^ouocatis prmcipibus facerdotum, amp; magiftratibus, â: plebe,
^'^enT Herodem cauffam necis in co deprehendere potuiffe, eoc£ udlc

fohgt; »^#onfionem,adeo ut Pilatus mirarctunMatth.Marc. Cum ergo in
lat?*^ ^»«populo donari unû ex uindis,amp;: haberet Prafes in uinculis infiv
f Patra?^quot;^'quot;nbsp;cum autoribus feditionis,qui ÄTin feditione ca/

in^ßgnitepopul^nuifum cum Domino compo/
^'^truJ P',™^nbsp;fîbi unû ex umdis poftulaflèt, rogauit eos Pra/

^^quot;'quot;f^^^^g^lîari.Tummiîit^^
divide rfnbsp;congrepta,exutum fuis uefl:ibus, amiciuerût fiägclUtuf

to^Sud^ ' f«obis,inquiebat, foras, utcoRno/
quot;quot;aineocaufîâmintrquot;^nbsp;. . amp;

ingrelTus, dicit ad lefumiUnde es tuf fed fefus ei m':«
^^^iiir ^^^nbsp;antea ueritati tefrimoniimi tirlerar, profefîîrs fe quidê

lams poteftati Cafaris fui timcret,aut cauflam haberet contra fc ptonima'ano %
latus oftènfus quod fîbi non loqueretur,diccbat ei ; Cur mihi non loqueris.i^ ^
mihi poteftatem effe, crucifigendi te, dC abfoluendi te rEo aût cum p us ^e/
arrogafret,quod in contemptum Dei uergebat,àquo defînito cocilio po^quot;quot; .çn
nebrarum in praefens permifTusfuerat,nemine alioquiquicc^contraip^^quot;}^ é

Ex eo quaercbat Pilatus abfbluere eumjudçi autem clamabant dicentes:»
abfôlueris,non es amicus Cacfàrisîquicuncç enim fè regem facit,connadicit ^^^
ri.loan»Inflabant ita($ uocibus magnis,pofl:ulantes ut crucifigerctur, SC ^quot;^^^ifct
bant uoces eorum ,ac fîimmorum facerdotum. Luc. Pilatus autem cum aU ^^
hutK fèrmonem,produxit lefum foras,fcditcç pro tribunali in loco, qui ^^ci/
thofkotosHebraice uero Gabbatha.Erat autem parafceue pafchac dies,qui V^^^
me pafchac diem antecedebat,quo parabant,quae ad feftum requirebannir ♦ ^^ ^jj/
ra ferme £èxta,id eft circa finem fecûdae portionis diei, qux ut à tcrna diei
cipiebat^ta tota ufc^ fextam,tertia hora uocabatun Vnde Marcus hora jgn?
dfixum Dominum mcmorat.Hac enim fècunda diei parte,quac iam ferÇ'^^
uencrat,eic^ quafî uel fermé fèxta iam erat,fèntenaa mortis lata in Domini'j^j
loan.Sedcnte autem Pilato pro tribunali,milit ad eum trxor eius,dicensïi^ peU®
jcum iufto illo,multa enim pafla fiim hodie in fbmnis propter cû.Sic curauit ^^(î
Pilatam ofFicij fui admoneri.Matth.IIIe autê dicebat Iudçis:Ecce rexucftf^f'^^ ut
diceret. Vos contenditis hunc fe regem ueftrum fcciflè, intuemini tamen î^'^^ pi/ ^
nihil tale prae fè ferat,Illi autem clamabant:Tolle tolle crucifîgeeum. ^JgfC
latus:regem uefbum crucigamfirridens, fciIicet,cos.Ifti contra:Non hab^
gem nifi Cafarcm. Hue, ftrilicct, eos furor agebat,ut in totum regnû Chri»quot;'^
gens uniuerfa auidiffime cxpedabat,abnegarent.Ioan.nbsp;uUiit^^*

Videns igitur Pilatus qudd nihil proficeret,fèd magis nimultus fieret.ab^j.^/
nus corâ populo dicés:Innocés ego fum à fanguine huius iufti,uos uideritiS'
(pondens uniuerfus popuIus,dixit:Sanguis eius fuper nos, dC fiipcr filios quot;
Matth.Tunc adiudicauit Pilatus utfièrct quod iili pofiiilabant,ac diiniuf^^^
rabam,Iefum autemtradiditarbim'ocorum.ut crucifigerctur. Quem^ cgct^^
fus exuentes chlamyde inducrunt ueftimentis fuis, dC abduxerunt ut crud» e
Matth.Mar.Luc.Ioan.Hadenus fèries htftoriar,

In his non pauca infunt dilfgcnter obfèriunda.Primum notamr ingcquot;^'^ ^f^«^
nium eorum, qui cum ueritate bellum gerunt, nihil enim xque refirgiunfy je;«
ut cauffam fuam manifefto iudicio approbent. Sic hodie hoftes Euang^'l'
eo pcrduci non poflè,ut uel fiiam cauffam palam,5lt;: cum ratione tueantut»
bis ad tuendam noflram fecultatem faciant. Vnum hoe urgent,ut Pdatus
indida cauflià.tantum ad ipfbrum praïiudicium,condemnet.nbsp;adi^

Ä gentibus tum rerum apudIuda:ospotiénbus uoluit Dominus morti
cari dc occidi,ut tanquam iure occifus,moreretur ignominiofius, ac
Romanis,quibu3 tum totus ferc orbis parebat,damnatus ipfis fumma ui re ^e^
bus,ubiqj tamen regnum fuum afiiilgcre fecit,uirtus diuinitatis fax pot^quot; ^ffo'
clararetur. Lafae maieftaris accufatus fiiit, ita ÔC Paulus ÔC omnesTempff
res ucritads. Nam eiufmodi docent in hoe fèculo, dcfedionem
Dco conantes homines adducere.Cacterum aût alieni adeo funt ab jiaS'.
ne terreni regni, atq? magiftratus contcmptu, ut abfurdlSimS fî t ^.aic^ quot;

j^^^mbere uif ^git m mcredulis Deus hmus mfidi,utfcntiteos fotos in hoe
K^^^ern^e tyrannis foluatur, fta quo eos facflius opprimât, femper id agit,
A, ^egnu ' pf °.Jfftati,quam nemo magis obferuat,hoftes uideantur,

'^Siiittn fîî!!^^^ Cfiriftus fuit ut teftimonium uerftari ferret, nimirum qudd uerum
gt; «nam vfnbsp;^

n^'ftari ^^ »quot;'«quot;^am ueritatem,fe Cfiriftum SC faluatorem eflè eledorum, fateri

^^attb r enarratio sectionis, v,
Ja ^Pürp^ , quot;Dominûamidum fuiflè chlamide coccinea,Marcus ÔC loai

chlamidem ud ueftem quâ Mattheus coccineam
eil ^üs ' 'nbsp;ÔCMarcus purpuream, nonnihil annotauit. quot;

fuï^'P^ttimquot;]^' 'quot;odisconatus fuitChriftûliberare,parrim manifefta innocentiâ
fi^ obr? ^Ïnbsp;quo flagrabat, impulfus, Sed reuera id Domini opus

Pl'^^ quid fudgorû impietas magis proferretur, Admonitus fuit per uxo/
ïe 'quot;'fttis f »pmm diuina bonitas negligeret,

151- -It ^ quorum accufabatur,utper fe Prefes uideret fola inuiV té/
P^e eani ' quot; erat,qudd Prefïdi fuam innocêriam approbaret, ahas
reiec^ ^uendi eam animum quocp habuiftèj

^^PerfeS??^ imperium Chrifti,prglata ei Cgfaris tyrannide, ÔCfanguinem
öhos fuos uenire optarunt.Hinc ablatum ab ipfîs regnum Dei eft,

âC (angumis Chrifti per Romanos incredibili atrocitate de eis fumpta uîti«''
ENARRATIO SECTIONIS VU
Excuntes autem inuenerunt hominê Cyrenaeum,Mar. if.Lue.tî. loan.'^^^jt
h'qua hiftoria ftipph'cij Chrifti fîc habet, iSominus igitur adiudicatus

baiuians fuam crucem in cum locum,qui Caluaria dicebatur,Hebraiceaöt^^^^jj
lingua qua tum Hebraei uulgaritcr utebantur,quac Chaldaifmû refîpiebat,?'^ ^^^
hoc eft,goIgothaJoan.Inter eundum aût apprchenderunt Simonem q«^quot;
renenicm patrem Alexandri «Rufi'juenientê cx agro,amp; illi impofuerat
ut poriaret poft lefum Jd forte fccerût,quod lefiis dcbilior iam eilet, quam «t ^^^
molem portare poflet.Matth.Mar, Luc.Sequebatur autem Domina multa i
populi,ôi:muIierû,quxpIangebâtô(:lamentabâtur. Ncq^ enim omnibusam^^^^
obferuantia eius exciderat.Ad has conuerfus ille dixit:FiliaeIerufaIem,nohf^
fuper me,ied fuper uosmet ipfîs ÔC fuper filtjs ueftris flete. Veniêt cnimjH^^'^^^^,
bus dicetur:Beatç fteriles ÔCuêtres qui nó genuerunt,« ubera qux no '^^^jfli/
Tune incipient montibus dicere,cadite fuper nos,amp; collibus operite nos u^u
turx obfidionis ÔC excidjj calamitatê illis prxdicebat. Addebat aût : Qin'a quot; ^
m ido ligno hoc faciunt,in arido quid fiet,^Qiio fîgnifi'cauit,fî diuina uolunta ^^^^
in iè fxuiretur innocentem,« ligno humido atlt;^ frudifero fimilem, multo
(àeuiendum efîè in gentem ludaicam, ligno arido ÔC fterilifimiIem.Simfh'='^ ^ijï
locutio Petrinx eft, Qudd fî primum incipit iudicium anobis, quis finis
non credunt Euangelio Deir i.Pet,4. Ducebantur autê ÔC alij duo facinoro»
eo,utinrerficerentur,Luc»

Et poftquam uenerunt in locum qui dicitur Caluaria, dederunt Domi^
re usnum myrrhatum,id acetum erat cum felle mixtum,icd ille cum guftafl^'^\ jt^

rji Chriftus, j^js^alterum àfiniftris eius,quo impletum uaticinium Icich.^ï.fuit. Etcumi^^^^gi
tis deputatus eft.Matth,Mar.Luc,loan,Iefus aût dicebat:Pater remitte ilhs^ ^^^
enim quid faciant,Luc.Impofuit uero Pilatus titulum cruci Domini, hacc j^tic»
ce, grxce ÔC latine conrinentem:IefusNazarenus rexïudxorû. Matth.Ma^'
ïoan ludxi autem cum hanc inlcriptionem Iegiflènt,ut erat locus hic P^oP'^
lem,PetebataPilato pontifices,utfcriberetIcfum,dixiflè:Ego fum rexlndae ^^^
non fîmpîiciter,rex Iudçorum,uerum ille fcripturam,diuina utiq; ordinatio^^
dudus,immutare noluft^qu» fanè uerum Euangelion Chrifticontincbat,n^£/
dicabatur ea uerus ille effè,« indubitatus Mefchiah rex,Iudxis miftus.
dia morte,ccepit ad gloriâ exaltari,« regnum fuum aulpicari, Milites autc
crucifixilfcnt lefum, acceperût ueftimenta eius, feceruntcç quatuor ex il»®
Ut unicuic^ militi pars una cederet,De tunica uero inconfunli « per totum
xta,quia fcindi cômodc non potuit,fortiti fuerunt, ut impleretur illud ^^C
funt ueftimenta mea fibf,« fiiper ueftêmeâ miferût fortcm .Et milites
iècerunt,fedentesc^ feruabant Dominum ibidem. Matth.Mar.Luc.Ioan. jyfa/
Stabat autem iuxta crucem lefu, mater eius,« ibror matris eius, «^^aj batf
gdalene.Cum ergouidiflctiefus matrem,ac difcipulum afiantem quem
dicit mati i fiix:Muh'er ecce filius tuus,deinde dicit diicipulo,eccc mater t ^
ea hora difcipulus accepit eam in curam fuam.Mulierem uocauit more . j^eif'
maior multo eflèt,quSipfà eum genuiftèt : filrj tamen officium noluit poi
Hinc morituridifcant fuis profpicere.nbsp;nnmi^^'S

Stabat uero populus Ipedans,« prxtereuntes conuitia iaciebant in uo ^
mouentes capita fua,« dicentes t Tu ille qui deftruis templum,« in
casrSerua temctipfiim, fi filius Dei es, delcende de cruce,
fàcerdotum,! Iludentes cum fcribis « fenioribus,dicebant inter iè ; Alios

l^^^dcpi^quot;^ ijipplicmm etiam execrxriÔC imderi Chriftum fuum pater uoluir,
K'^quot;'^Hc Onbsp;^^^ conuiria omniapradifta funt.liludcbant autem ei SC migt;

^'Î^'^^tîoîr'finbsp;»quot;«^-'P^bat eum dicês.'Nec times tu Deum, cum in eadem

H quot;f'Gt dici 'WS quidê iufte.nam digna fadis recipunus, hic uero nihil mafi
«Hi hn,^ A ^^'quot;'quot;'Domine memento mei cum ueneris in regnû tuum, ÔC
an ^'n hac Pnbsp;nb:,hodie mecum eris iii paradifo.

nnnf ^quot;r quot;quot;PP^^^t fexta,tcrtia diei pars,qua dC ipfa Iblebat tot3,ufc^
'î^beS.n! rnbsp;uocari,ut ud ex parabola uineaiupra »o.patet.Dicm

nona damauit lefus uoce Clmatrede0
r '^^Ouirl iama labachrani,hoc ell:,Deus meus,Deus meus, cur deferui/
kr^^'-fïamp;rÔT.Ïquot;quot;quot;'^ftant;i5,cum ai.dilFent dicebant : Hdiaw uocauit ifte.
fr^ Poftea rnbsp;uideamus, an uemat Hdias liberaturus eum, Matth.

r''quot;' omnia Jam conlummata eflènt, ut confummaretur
fol'^^tPofimI omnibus,qua de fupplicio fuo pradixit,dicit:Sitio. Vas i^i
Rcf''^ Sor/'u ^ pIenum,îoan.llli uero impleuerunt fpongiam aceto, amp; hw
'^^^Piflèr I r*quot; harundinuadmoueruntori eius. Manh. Marc. loan. Cum er/
^ le^^^^ PraHnbsp;dixit, confummatum eft. Iam enim ad finem pertule^

tis Jlquot;'poftlt;andorum,quidormierant, furrexerunt,SCegreflîèmonu/
d,; Vh.nbsp;eius ucnerunt in findam duitatem.er appanierunt mul

parafceue erat,Sabbathimagni,ncmpe quo pafi-ha erant
tUr,nbsp;corpora punitonim magno illo fabbatho in cruce re

^it ^rat C^ quidem fregerunt,ad dominum autê ubi ueniflènr, iam
firtÎT ^^fitinùrtnbsp;fregerunt, led unus militû,lancea latus eins fo/

mus.Fada aitprçterea hçc ut fcriptura implcretur,os non c5
* f^c^ nnbsp;lcriprura:uidcbunt, in quem pupugerunt. Poft hac

iof'^f ^ horam nonam,uenit uir qufdam,diues amp; honeftus fena
'^ph, uir bonus amp;:iuftua, qui confîhd SCfado ludaorum non con/

fenfèrat.oriundiis ex ciuitate 1 udaorum Anm^thaa, qui ÔC ip'è e^ pedabat r ^
Dei cratcp diitipulus lefùjfcd occultus proptermetum Iudaorum,hic fumpf ^

tem admiratus, fîiam mortuus eliet,accerfîuit ad iè Cemurionem, interroS ^
ilium, an iam mortuus eflèt. Vicprem cognouitex Centurione, donauit

lolèpho. Venir autê Ô^Nicodemus, qui uenerat adle um node primum»»' 5
mixturam myrrhç ÔC aloes, ad lib ras fermé centum.loan. Acceperunt ergo ^ J^jj/
le.u ÔC inuoluerunt fîndone munda, cum aromatibus, fîcut mos efl: Iuda:is J^r^^
re.Eratautem,in eo loco,ubicrucifîxus fi.ut,hortus,S^ in horto monument^ ^^^^^
uum, quod fibi loièphus è petra exciderat,in quo nondum quiiqiiam po»^^®^^!!,
Ibi ergo propter paraiceuen lud«orum, quodin propinquo eflèt
pofîierunt Idum,2lt;: aduoluerunt lapidem ad ofliium monumenti, Matth«^^'
eus,Lucas,loannes. 'nbsp;quot;nbsp;r is''quot;

Et dies erat parafccue,amp;: fabbathum illucdcebat:appropinquabat enim ^^^
r» none,ud fî mauis undecimç,ultimae,iciIicet,portionis diei,qux ièxta ^p^

uiderunt monumcntum, ÔC quemadmodum pofîtum erat corpus eiusj^ ^^ffl
Marc. Luc. reuerfa uero paraueruntaromara,ôd unguenta,ac Sabbatho ^i/
tîgnitum fe* quieuerunt, fècundum prxceptum,Luc.Poftridie autem parafceues,iabbät
pd^brum* mirum magno, conuenerunt principes facerdotum ÔC Pharifai ad

morantes Dominum,quem ipfî impofîorem uocabant, dixiflè fe tertio dit'
redurum, eocp petebant, ut iuberct fèpulchrum muniri ufcp in tertium a
difcipuli fufFurato eius corpore, diccrenr plebi, fîirrexiflè eum à mortuis»t^ f^/
error pofl:erior,peior priore. Qiiibus Pilatus cufl:odiam permifît, utnbsp;^

cuftodibus.Hadcnus fèries hiiloria. In his plurima fànèperfànde obfèrua«
paucula perflringam breuiter.

Aegyptio Cyrencnfî impofîra crux fuir Chrifti, quo fîgnifîcatû acap^^^^iic^
Chriiti làluificam,gentibus dehinc imponendam, ludais fàtis dira qiùà^^
impofîta,fed non Chrifti, hoc eft, qua eftet faluti. Et hic quidem Cyrcncnl
pater à Marco pradicatur Alexandri S«: Rufî', uidetur euam ipfè in fijam û
Chriftum poftea recepiflè.nbsp;. iif^'^'^

Dederunr dominoxum ad locum lupplicrf uentum eflèt uinum mirrhat
bcre,utMarcus habet,ahj habent.acetum felle mixtum,quod idem
cetum igitur quia corruptum uinum eft,uinum àMarco eft uocatumj
mul erat ex mixtione fdlis,amp;: myrrha,inde uinum myrratum dixit. ^^^fLc
rafinus ex PIutarcho,hauftum acetum uulneratis mortem accelerate,
(à aderat amp;: uas pofîtum accto plenum,cuius loannes meminit, unde dani ^^^^^
bere daretur,quo citius transfî'xi manus ÔC pedes morerentur.

:oblatum noiuit bibere,uolcs flatutum à patre tempus pati, quem ille ram^^^^^g^
Jatronibus fîipplicio eripuit.Mori:uusenim erat,cum latronibusoporterer^j^|iie
re cniraumdc ôC Pilatus cderitatem mortis eius ràirabatur.ut in hiftofi^
adduclû eft.Poftea autê cum alioqui ïam fpiritû traditurus eflèt,accepit
ïoannes narrar,impleri enim fcriptura uoluit^potaiierunt me aceto,ô^c.p

»«nis. procul ftabant, ubi fîlebatoraApoftoIorû, cum obmutuiftet
qui uenit in nomine domini,immenft Dei bonitas,mirum in

; de plane difcendum,ne de quoquâ,nifî oppugnâte falutis dodrina iam rj^us^
fibi defperemusjpofîquâ tot primis, hic omnium nouiflSmus latro P^^P^j^^^äß^

mortales percepit.Paradirtim uero,iit Pauf.
dSamr!'quot;quot;nbsp;Sloru reluiget. dtuimtausc^

TybenV. n'^Apologetico.Nam ut alio in loco lcnbit,Pilatus h c
ô Via mnif i^ terremotu, quo
olymSïï f^nbsp;H'nbsp;addudo telle Phle.

ficut et, fmt r^quot;' ufopauit.StmpIiciter aût didîû hoc à Domino accipio
^Ulu,amp;(cripturamferèomnia. VndeW

«iiem ^^quot;P^quot;quot;^ rationem habeant. Sed fî rede accmüs hanc unr^^^nZ^ f'^»*-
ÂuîfÂ^

IV '^qui'anetum no uidere foueam corrupnonis, nempe nro eo, auod efl- nô
^^'quot;itSux^^^nbsp;'nbsp;hoc ipfum probaturus, Ioc3

Co,nbsp;inîquot;^®'^'quot; l'mpoftîbile erat,ut Petrus inquit, ideo non potuit in

Ad hoc enim ut fandos qui m i ferno erât,id eft,dormicbât corpore in pn',^' ,
SomnU theo* t^rrlicut ÔC eledos uniuerlbs, à morte in uitam xternam trâsferret,nulla
logorum de ^a quicquam aliud prxdixit à domino perfîciendum, quam ut moreretur pt^^
inferno» Q.quot;« ergo Theologi fiiperioris feculi de h'mbo Pamim,« reali dcfccnfu illo

fti, quo etiam ad locum damnatorum «purgatorium accdferit, difputarun^quot;^
funt. Scnptura port hanc uiram fandis quietcm in lînu Abrahx, uitam cum
fto« regnum Patris,impijsgeennam« ignem xtemum paratum diabolof ,^
mitntmon internum. Vctercs Patres autem memorat ad infern um defcendi»^'!';!
qud defcendit omne quod genitum cft. Nihil de limbo, nihil de purgatorio,
de defcenfu fpiritus Chrifti ad loca quardam obfcura tmittenda igitur h^c fu^'V
inuenta honiinum, « gratiar agendar magis Domino, qui fïhum fuu pro naf^^f
dedis ommbus in internû dctrufi t,id eft,uere mori uoluir,ut per morte eius a i
ce nos hberaremur,« reuocato ipfb rurfus à mortuis,nihil dubitaremus,«
beatam immortahtatem reuocandos.Articulus ita^ illc fymboli defcendit ^^^
ferna,qui tamen in ueterum fymbolis non habetur, explicario eft dus, qu» P?, ci

dir,mortuusdlamp;fepultus, Qiianquâfîcat à corpore de toto homine
quxipmtusfuntcxprimuntur.itahtccxcoquddconfitemurdominum^t
le ad infcrna,inrelligendum eft,dominum fpiritu fuo ita fe iunxilfe fpiritibf s
tuorum fandorû,uti corpore iuncîus fuit illorû corporibus per fepulturî;
nus hic« corporis fepulchrum, « conditionem fpirims à corpore fèparafi''|i/
fîgnificet.Cxterumquod udum Iciffum fuit,cum Chriftus tradidiflèt fpfrittJ'quot;'/
gnificatum accipio,tum fuiflè abrogatas caerimonias legis,« irrinim fadum
mentum uetus,cum iam nouum,fcilicet,fœdus morte eius eflèt confirmatun' , ^

quo fuprà iô. Terra mota,«Petraefciflè uidentur fignificaflè,orbcm commo'^^^j.
dum Euangdio,« faxea pedora fcindenda per pccnitentiam.De his canunt» ^ ^^f
gt;7.9«.«.9^iVlonumentaaperta,undepoftrefurredionem Dominifandon'quot;' '(i
pora cgrefla funt, uirtutem morris Chrifti teftara funt,qua, fcilicet, ad uitam e' ^
reuocantur ex morte.Qudd Centurio « alij dominum filium Dei agnouerUquot; '

iam piurimi,prarcipueautem exgêtibus,ipfum Chriftum agnituri eflènt, P'^'quot;'^

° aût midd fanguis « aqua de latere domini exiuit, demonftramm cd
Chrilri,efle omnium peccatorû expiarione expedandam,quâ fanguine fier» ^^ ^
ttiit,tum fpiritum fandum,aquas uiuas illas,quibus in totum dcdi mundantquot; ^
ad om^nem pietatem fœcundantur,de quibus lehez. J7.I0.7,« alibi.
Nicodemum, aufos mortuo Chrifto miniftrare, qui uiui occulri tantum àii'r^
erant,propter metum ludxorum,prarter immenfam domini fàcilitatein,qquot;' \
inhrmos adeo tuht,uirtutcm mortis dus quoc^ teftatur « frudû,unde,fc»Jilt;^^ ' ô(|
uor,ac uere h iorû Dci fpiritus eledis côtingit,fîcutifti3 ufu uenit. Notaturq
quam ferax faltuis fît,Chrifto ucl infirmum adhsercre.

Ad cuius mortis pretium, magis cômendandum, « pretiofa flIa fep«^quot;'^.^
Ita « nos tum uere honorabimur« cum Deo regnabimus.ubi cum iplt;ó pi?
oC in nihilum rcdadi tucnmus.Iudxis autem mos fuit oretiol

nbus,ad teftandam fpcm refurrcdionis.Nos omnia contcn^nendo,« pjU
flram pro domino perdendo,hanc fpêprofiteri debemus,«fumptus àcctc^'loi
pcres. JVloderata tamen, « decente profeflbs crucem Chrifti honcftatc. m»
noflTos,organa gloriar Chriftifcpdiredebemus.nbsp;, 0rt/

Sepulchrum Chrifti ludari uoluerûtmunitum,ita ad eloriä refurrcdionis
Qjiê hieper fti,inuiriferuierunt.Necpalitereucnitimpîjsommbus.ergapios.Q^^^^^X^of
pendenda, dere eos uolut, ijspromouêtfaIutemipforû.Innumcrainfuntprarterea hu»c

ÔS ^'■quot;^^'^^^^quot;/amepro nobis fuppfiaum pertulen't.Tum ut
inuifum Deo eft,utnon mfi morte fi'Iri fm notueric

espera autem fabbatorum, qu^lucefcit in unam fabba/
torum, uem't Maria Magdalene, ÔC altera Maria.ut uiderent
lepuIchrum.Etecce terrxmotus fadtus eft magnus. Ange/
us emm Domini defcendit de ccelo ,ÔCaccedens deuoluic
laptdem ab oftio, fedebat^ fuper eum.Erat autem afpedus
^Igur, amp;ueftimentum dus candidum ficutnix.
runtcufiodes,3Cfa(fti funt uelut mortui,
lefum ' ««tern Angelus,dixit mulieribus-.NoIite timere uos, fcio enim
r^e u, Jnbsp;scft.qu^Eritis: non eft hic. furrexit enim ficutdixif

. EtdL ^»«obis.
quot;quot;Vln '^^^quot;ter à monumento, cum timoreôcgau Jio maono. curre/

Ü ^-Êtfî? difapuli dus nodleuenerint,amp; furati finteij uobis dormiea/
eftl^^^eti,. ' f' nos perfuadebimus ei, amp; fecuros
l^erm,; ,1nbsp;ficut erant edocfti,amp; diuulgatus

erat illis lefus.Et cum uidififent illum, adorauerunt cum,quidam autem du^^
tauerunt.

Et accedens îefus locutus efl ds,diccns : Data eft mihi omnis poteftas
cœlo ÔC in terrât euntes ergo docerc omnes gentes, baptizantes eos in aoo^^
ne Patris ÔC fili) ÔC fpiritus fandi, docentes eos feruare omnia qu^cuntç pf^
cepi uobis. Et ecce ego uobifcum fum omnibus diebus ufcç ad confumtn^/
rionem feculi.

Quanquâ coIophon,amp; confummatio fit H^^ ^
Il Wi gclice hiftoriç,Chriftum â mortuis refurrexiflè,quo credito plena

^ fi^cs ÔC cognitio Chrifti eft,uix tamen quicquâ Chrifti alinny /
^ - fî funt Euangelifta magis uarie memorare, Id Domino ad cxercend»

nofîa-am tum fîdem,tum diligentiam, ita fieri placuit, quare necp nobis diipfîc^''^
debet,dare autem operam nos conuenit, ut certus nobis hiftoria huius ordo co^
llet, fitï^ in promptir, qtiod caIumniatoribus,uel pro confirmatione infirmorH»^'
relpondeamus.Conabor igitur hanc hiftoriam ordinäre, ut fibi omnia apud qij^
tuor hos noftros Euangeliographos confonent, lèd ipforum uerba fecutus, i^J^
cent Chriftiani.

Vénérant cum Domino nofinro è Galilaa mulieres aliquot: Luca odauo no^
mîie/ ïiantur. Maria Magdalene, de qua feptem exierant damonia, loarina uxor Ç«'J
res adfepuU procuratoris Herodis,amp;: Sufanna.Luca. 14.additur Maria lacobi, cuius ÔCrà^
chrum uene, tharus.2.7.mcminit,uocans matrem lacobi,cuius ÔC Matthaus, xv.meminit,«;?^^
matrem lacobi amp;:Iofe.Qiiibufdam uidetur fuiffe hanc illam matris Domini fo^^
rem,quam loannes.u.uxorem Cleopha uocat. In Matthao praterea mater ^
rum Zebedaiadditur, quam putant Salomen illam fuiflè,cuius meminitJ^^
cus, quod perpcnfa locorum confonantia, non uidenir diffîmile uero. Hae erg
mulieres cum multis ali]s aicenderant à Galilaa cum lefu Hierofolymam, SC n^^jL
ftrauerant ei de facultatibus fuis,ut teflantur Lucas odauo ôC Matth. 27.Clug cfë
uiuentem,a;: beneficia omnibus impendentem fecuta fuerant, abeflè rapto ad»^
plicium, ÔC cruciatus perferenti, non fuftinuerunt. Hinc cruce aftîxo aftabant'^^
dutn fepdiretur fequebantur,uifîjra ubi poneretur, ut eriam in mortuum
faeffent.HacmemorantMatthgus,Marcus,Lucasamp;:Ioannes.SepuItoautDogt;^f
no cum paraiceue effet magni Sabbathi,quod iam ueipera fada,inftabat, abi^^^
paratû aromata,ante9 Sabbathû illucefceret. Sabbato uero fccundû lege qm'^*^,
rut.Obièruâriâ legis diuina,iure,fuo erga dominû amori, hac in re prafcrêtes»^

In uefpera igitur,Matthaus,hoc cft, node, fed qua prope fincm erat accepttJ'^
nempe illucefcente iam die,ortoc^ foie, Marcus, fed profundo adeo adhuc crep^
fculo.Marcus,Lucas,uttenebra eriamnum ad monumentum effent, loan. ^^^ ,
runt mulieres illa ÔC nonnullacum illis,Luc.ad monumentum,portantcs aro»^^

DßJ«j hii£o^ Sed antequam ad fepulchrum ueniflènt, Dominus fîirrexit, fado terramotu

gno. Angelus enim Domini ddcenderat de cceIo,a: lapidem ab oftio monum^ ,^
ti remouerat,fedebatc^ fuper eum-Cuius aipcdus fîcut fiilgur, ÔC ueftimcta iit^^
erant. Vnde timoré concuflî cuftodes erantfimiles mortuis.Ex his poftea
principibus faccrdotum, qug fada erant, rcimntiauerunt,qui habito cum fe^J^j
bus confilio,copiofa pecunia padi àcuftodibus hoc mendaciumfiierunt,
garent nodu difcipulos ipfis dormientibus,corpus lefu fiiratos effe, promitt^ ,
fimul fecuros illos fe rcddituros àPrafîde.Id mêdaci] cum hi cuftodes ipariin^
ita receptum eft àludais,ut ne hodie quidem aliter crcdant.Matdi.

IVTuT' » ENARR. CAP. KXVJI,
^^«»tu S't'nbsp;'Jommkf conjoHs uidendi amp; unRendi tcnè/

Cto ? iWf.utperterritaeerant,homm mhil rede perceperu n undeabemî
Wnnbsp;quot; monumêto,habebat emm eas tremor ÖC ftupot neSffia^^^

*ec},nL^quot;f/quot;0«quot;'srurgere,nondijnouerant,eock uerba Chrilli on-ïr quot;

etiis »'Il : Raboni, ÔC uolebat eum fortalTe ampM^
re,^^gaudid qudd rurfum carnepr^fenteuidi^^^^

V ^ ^^^'■ibusmeis,qui^iplîcamaleufcpregnûexpcdÏÏ mlTd P.! ^ i^ndi
nr^^ Jl flt;^licitate- ueftrâ omnia attemperabo,ne putet me cor^ efc

Scc%io 4âetlt Interea aût 5C reliquaî mulieres,qux cum Maria Magdalene primS adfuf^^
/epftkferjio», 8l perterrefada? unàlugerant, nihil cuiquam dicentcs,animos redimplcrun^

uerfe lunt ad monumenrum^cupientes nimirum certiores de re tam lîupenda ^^^^
di. Vbi ergo adhuc abeffe corpus lefu uidiflèntjmente confternabantur.Mox a
uiderunt duos uiros adftantes in ueftibus fiilgurantibus.Matthxus unius tan ' j
meminitjquia unus duntaxat mulieribus loquebatur. Hic igitur pauefadis ct^^
tus in terram declinâtibus mulieribus dicebat : Nolite timere uos, fdo ènim «î ^^^
ïefum,qui crucifixus eft,quaîritis,non efl: hic,furrexit enim fîcut dixit. Wcntt^'^
dete locum, ubi pofîtus erat Dominus, Matth aeus. Qind quxritis uiuenfçin
mortuisrnon efl: hic,furrexit.Qtiafî diceret: Et paulo ante adfliiftis, uidiftis le ^
chrum uacuum, audiftis à me ftirrexiflè Dominum, atq? uiuere amp; uos prxce
in Galilxam.Quid igitur rurfum adeftis, ÔC uiuentem inter mortuos
eft hic,itcrum dicimus,furrexit enim.Recordamini tandem eorum, qtîÇ tp*^' ^^^
prxdixitjCumadhucinGalilxaeflèt.Nempequddoportueritfilium homini^,^^
di in manus hominû peccatorum, ÔC crucifigi ÔC refurgere tertio die, Luc^' ^
igitur euntes, dicite difcipulis eius, qudd ÔC antea mandaueram, ftnrexifle ^^^
minum à mortuis, ÔC prxceflurum uos in Galilxam, ubi eum uidebitisj^c
xi uobis.nbsp;^nbsp;J j'tef

Recordatae igitur uerborum Domini, Lucas, Digrefl!x àmonumento cei
cum timore ÔC gaudio magno currcbant,ut renunnarêt difcipulis
Illis tmdccim SC cxtcrisomnibus,Lucas, Cum autem iflcntad rcnuntiancu
fcipulis,ecce Idlis occurrit illis,dicens:Äuete,illac autem acceflèrunt ÔC
Tcneittpedes pedes eius,6C adoratîerût eum.Qtubus ille : Nolite timere,ite ÔC rentmtiate y
bus meis,ut eant in Gahlxâ,ibi me uidebunt.Iterum uocatfratres fuos,qn' ^F^
Ioantencgauerant,fi'c autem blandiens,ad fpem regni fui erigere illos ^^ r ^
culiariter tamen cognatos, qui perxgre alioqui ipfi fidem habuerant, gjfti»
hic iufliifc Dominum quibuldam creditur, Tangi uero iè ab his Dominus P^j^j,/
fuit,qud certiores refurrcdiom's fiix teftes ad difcipulos eflènt: Mariam au^
gdalenam,nimiû ob prxfèntiam fuam carnalê exultantê,uoluerat ad cori^l^^^^j^it
gis miran la prouocare,eocç tangere fe prohibuerat. At uero ut nondurn ha
ApoflûU non fpiritu illuftrata pedora Apoftoli,ubi omnia d mulieribus audiuiflênt,uifa ^
*re^t, runtuerba mulierum ddiramcnta,ncqîcredideruntillis,Lucas.

^ Eodem die uidendû fèfè Dominus exhibuit duobus difcipulis petcntibtis^^^/
untcm.Qui mox reuerfi ad difcipulos Hierofblymis congregatosnbsp;na'quot;''

ftoîos Se qui cum illis erant,narrauerunt cis qux uiderat.Quibus illi j^qu^''
rabant,Dominùm uere refiirrexiflè,SCapparuiflèSimoni.Dum autem hfc
rentur, ÔC fores claufâe eflènt, ftetit lefiis ipfè in medio eorum, ÔC pacem P^^^^ ,11/
confternatis adhuc animis,oftcndit manus «pedes, contrcdaret^' fe Ôc ut
bebat. Expauefadi enim putabant fè fpiritum uidere. Denicp com edit
ud fîc refiirrcxiflè fè illis perfuaderet.Poftca donauit eis fpiritumnbsp;fi^

fcriptum eflè,eocç «fîc fieri oportuiffe, ut Chriftus pateretur,« refurgere

tuis tertio die,« praedicari in nomine eius pcenitenuam ÔC remiffionem P^g I1»
rum in omnes Gcntes,initio fado ab HierofbIymis,«c,Hxc Lucas
bent,Marcusquoc^duorum meminit,quibusdominusin uiauiitis |/s
uero dies,Dominus Thomx caufl!a,ut uidetur,rurfum congregatis
paruit, ftans in medio ipforum, cum fores eflènt claufîe, tangendumqgt; l^e poft
exhibuit,«refurredionemfuamperfuafit,Ioäncs. Vndecim autem
hçc abierunt in Galilgam in montem ubiconftituerat illis lefus. Cumqî u ^
*nbsp;eum,adorauerunt cum, quidam autem dubitauerût, quam poftea incrcdiM ^

GaWaam uenifentdifcipuli, m mari Tybe/
Ô^fz/ri Genefar, pifcarentur, apparuit Simoni Peno, Thoma, Nadia/

»^«Jion n^ ' Matth l uffît eos in uniucrfum mimdum abire pradicare Euan
Sl'ï Marc.ôd docere omnes gentes, baptizantes eos in nomine
^^öuV^ quot;h ^fandi, docentes eos feruare, quacunque ipfe pracepiftet

quot;^'^»ftenT condemnandos. Dcnicj SC magnam fi'gnorum uim, apud cos qui cre/
pQnquot;^»iecuturam promifit.nbsp;^ ^

^^^ntciT^quot;^ rquot;quot;quot; magno,8«:erantfemperin templo, laudantes ôlt;: bene/
^'■^tiica,, ,nbsp;^P^'quot;quot;quot;''' igneis, Ad. i. egreflî

l^îftoriauifaeft.Ecdefîa iudi/
^^ quid quot;^Scmer inter fe Euangdiftarum narrarionibus collatis, ô^ perpenfîs 11/

^^^^ mulieres adidit rcli/
^'ci iril^iquot;^ mane,fiicilc conciIiarur,cum conftet nodem,udperam in fcriptu/
Q T icH^ ^^ «efpera,amp;: mane dies unus. Vt igitur in node rede dicitur fa/
^^ eft'adum cft in tcrmino nodis, ita quod mane, nondum die pleno orto
f^*quot; ^ïà ri «efpera fadum eft,rede dicitur fadum in uefpera. Ortum did uide/

primos facere. Notatur etiam, quàm mire fuis Deuspro^
nnbsp;^^ mulierculis uoluerit necefîària uita miniftrari. Refun'e/ c«m fm-^c/

' Angdiprimi refurredionis pracones extitcrunt, fu/
r^^bus refiirredionis omnem captum rationis humana, Veftibus fuigu/
1. In PPariieruntjeo immortalitaris gloria reprafentata eft.

r^^io ma ' Matthaus autem Lucas fcribunt, audito angdo, cum timore amp;:
^^'«nt ctjcurriffe,utrenuntiarent difcipulis.Bis igitur adfucrunt, primum
^^mtar, se nemini quicquam dixerunt, fecundo cum timore quidem, fed

ÏN EJANG, MATTHAEI
ßmul gaud/o abicmnt ceîemme nuntianim dt{cipulis,qua audierant. W qquot;^quot; f L
ucmflei-nuljerculis,adeöDommi amore flagranahus,ac fimu! proptermcredul»
tem trcpidantibus/anè uerifimile eft. Fraudepontificum auerfa fifit ueritas r^ ,
redionis Domini nofiri^à genre ludaica,quia occacandi ÔC reijciendi erant. Vj/g
tur ueritatis diledionem reipuerunt,ita mifla illis ftiit efficax erroris operatic, -
hoc cômentum Pontificum,per fepius quàm inane eflet.Si enim dormieruntoHj
ftn cuftodcs,qui uiderüt difcjpulos fuffurari corpus Domini ^ Aut fi quis illis po»^
quam euigilarunt narrauit,cur non corpus ab illis repetierunt,quod uticp pe^^^
eis fuiffet,fretis potentia pra:fidis,tanto ludaorum ad id fauore ac ftudio. , ^

Per totam uero hanc hiftoriam uidemus Dominilt;bonitatem,cum fuorutn
dulita te mirificecerraftè. Etenim cum ne angeli quidem perfuadere dilcipquot;'^®'^^,
furredionê fuam poterât, exhibuit ipfe fe uiuum illis, multis argumentis, ut If^^
in Ad,teftatur. Alloquutus enim eos fuit, non uidendum folum, fed ÔC idcntio^ r
tangendum fefe prabuit,comedit unà,adhibuit teftes mulieres,6C difcipulos q^f'
dam, quos utSC alifs ueritatem atteftarentur, cerros de fiia refurredione reddiquot;' '
adeoc^ nihil omifit,quo illam credibilem fuis redderet.nbsp;*

In fide nancp refiirredionis eius fita eft falus noftra tota.Momiusfiquide e J'Ç,
pter peccata noftra,refurrexit autem propter iuftificationem noftrâ. Rom.4. j;
fieri pro peccatis noftris oportebat,ideo mortuus eft,ut autê iuftificemur, opi'® 'L
rims eft,qui grariam Dei per Chriftum fadam nobis perfuadeat, dC fide
inftruat,ut efficaciter illa fefe per diledionê exerat.Hoc fpiritus regnantis iao^ f
fti donum eft, nec^ potuit locuples aded orbi contingere.nifi poftquâ deiii'^^ ^ ^^
te peccato,regn5 fandorum ipfe iniuiflet.Et qua demiï fi'ducia,in eum ut
torêeftè,potuiilct, fi mortuus pro peccatis noftris,in morte hafiffctîQuis fat^^'^Lj
pam ,p noftris peccatis credere fuftinuiflet,illo adhuc in carcere mortis deteto»H^ )
diftbluturu debitum noftrum fefe recepiiTetr Mori ergo oportuit eum, ut indigquot;^^^
tio Dei à nobis fubmouerctur,interire(^ ÔC in nobis peccatû,refurgere uero, P
Ipiritum eius,ad imagine ipfius continuo reformaremur,hoc eft.iuftificaremuf' ^

Quifquis igitur refiirrexilfe à mortuis Dominum credit,^ fatisfadum pro
ad bearam uitam Ipiritu eius fefe renouandum dubitare non poteft, fiducia ii^ ^ ^^
certaÔC efficaci uiuet, rihilfibi àpeccato, ud mortetimens,peccatum autêq^'g^
die mortificabit,ut cum Chrifto fuo,peccato amp;: ipfe mortuus, Deo uiuat. Hi'^'^Lj
trus conftare fccdus bona confcientiâ erga Deû,per refurredionê lefu Chri^^'M
eft ad Jrxterâ Patris, affirmat. De gratia fiquidê Dei, non nifi per fidem in Ofç^^
certi eflepoflumus:iam,ut dixi,fi non uidorem mortis,regnare eum ad dextC^ ^ ^^
tris,omnibus pralatum credamus, eo niti fides noftra haud poterit. N5 ergo aP .
fuit,tam diligêter fidê refurredionis lua aftruere, nec^ mirû, fi natura homii^»® J ^^
ficile ad eâ ßuenire potuerit.öC hodie poflit,cû in nobis nihil boni fit, nec^
ccrte remorari nos amp; fatanas foleat, ut in qua nouerit, falutê hominû totäeß^'L,
Singularis autem erga Petrum Domini gratia declarata eft, cui licet fe r iJ
peculiariter ÔC annuntiari fuâ refurredionê,amp;: etiâ ipfe apparere uoluerit, uti
ca amp; i.Cor. 15,hquet. fanè uulgaris beneuolentia fiiit,^: qua Thcmac exH» ^
ta eft.In hiftoria uero,quam Lucas de duobus difcipulis,qui Emauntem
amp; Domino adiungente fe illis,ô: tandem etiam reudante.primum obfcruanoquot;
quàm utile fit de Chrifto loqui. Ifti enim ÔC fi nulla ferè fide m Dominû reliqi^^'^
geftis tamen eius loquerentur,adiunxit fe eis,amp;: plenius de fe cdocuit, ac mox ^^
fe ilhs rediuiuum agnofcendu exhibuit,Ira non poterit Chrifti cognitio non P J,
tandem contingereilIis,quiauidedc ipfo ÔC cum amore dus, cogitant ÔC loq^'^^^

Deinde expofuit cis fcripturas,cxorfus à Mofe ÔC omnibus prophetis. Siq^^j^
quicquid ufpiâ in fcripturis, de miferiçordia, bonitate ÔC fapienua Dei, îum

comquot;!?quot;''quot;^ péccatorum fcribitur, proprie Chrifto competit. Sic SC po^

^PretataS^'ilf T addttda,m exphcata,ex i]s,qu^ ab ipfo de fe amp; citata, amp; m.

memorant,qu«q? ad adftnrcndam fidem cius.Apö
^^^ enîamp;nbsp;^'quot;Pquot;' teftimonia accerfi'uerunt,cognofcere hcet,

^Ut eoilu Chrifto,amp;: i^s^qu^paffus cft,atqj geffît, proprie clare^ loquun/
u^fnbsp;^P'»-«« Dei uacuus. Cognitio Chri

'' nationes benedicendas,hoc eft, kUcntur.
^tatis dl O înbsp;afîiciendas,tanquam prarcipu^c lucis, ac fir/

f. gt; Sutern . ? uatiemmm, in teftimonium Euangeltj fui idenddem aduocare.
ac nS!'nbsp;quempiam, fèd ntimerofam ah'quam

PerS^,''^''^quot;®quot;»'^ facratiffi-mum beneficium ad rdiquaä gentes,par
t^ '^^ÜoSr''quot;'nbsp;Porrdei, cui pater reudare ?ihum dignaurs

feruatorem,femen illud germanum Abrahâ, per qtiod orbi falus
fvV^^d a?îl Ûnbsp;' agnofcet um oraculum illud proprie competere

S'^'^^r.MS'^^r ' inter primora quoqj de Chrifto tefü'monia ApSftolf
^ftero!?. u qwdqwam infi-ciari,ut illum aliquatenus, in alios quo® Daiii
ltgt; ' t^erfu,'quot;;quot;^nbsp;alios uates edam congruere.quod fupra fuis locis dixi, at fi

Ä'de In^?« ?quot; conuenire alt)'s uideri queant, quàm ille ex lefaia fè/
^ ^Iianse-rnbsp;^^pquot;^ ièxagefimo primo, de undione fpiritus.

tmacct lud^s, « parte dumaxat, de alr)s qtroqj czd? mtellia pof^ Tc autcn.
fpintu iam dodus dl, per unum mcdiatorem plri uifum omi^iÏÏnfta^

SXd^^^^^^ hodieplurimafanèloca^quxetiam m Chrifti typosaii'q«''
ulque quadrant »ludxinobifcum fatenturio unum Chriftum comoetere nroprquot;^^

r.rrim r'quot; Chriftum,hun. quem il^XCTeS^P^^
laebantddquodfane,nonItidseorum tanmm.ß-H________...wtnai»

fcô de S aSquot;quot;' quot;'quot;quot;pTnbsp;Pquot;™- «ratione teftimon.''J

l^o de Lhr lto,audctores eompuliiretcontinuo dicere: Viri fratres auid facicquot;quot;quot;

quod Patrem nemo unquâ uid«, ea^ omnia qux de eo noKSa habe
per unigenitum,qui eft in fînu PatriVeudata quot;ffe.Hunenbsp;p^r querr^

foîùhfïde tenuem, rcl/giofac^ ammadiief/foneeypén
'^^'■'iet ar y^rnbsp;rcriptiiris legerit, m co ftatim Chriftum fuum chriffimc

^'■''ïium fir^irquot;quot;'quot; agnofcet. Leget deinde terram inancm, uaftam, horrendamm
'^^ocg ü'quot;«O P^f quot;crbum donatam, hinc illico cogitabit, iic ^ ^
^oneÏ,nbsp;^hominem,antequam per Chrifom,uirtutum deco

ïquot;^ imaginem Dci conditum hominem, continuo ob/ r
eat^nbsp;uerus homo, folus imaginem ilïam pcrfecfïam exhiV

^^ hancu ''^^quot;quot;«•Tum occurrct didum illud Ada de uxore, pro ?
NCdori'^ matrem,a^c.mox fpiritus, qui Paulo hoc o.
^^ dem„ 'r ^nbsp;in uulgaribus conttrgibus rite impleri, H-d Chri*

rt''•■'fti munnbsp;P^quot;^'quot;nbsp;A'Ïf ^ «^^oris fumptam, hçc ei illud

O'^ ' «^laxùi^l r^ ^ 'nbsp;f tem hommes, alijs creaturis plus diuinitatis poflï/

rudimcnta fua, amp; initia quadam, omnia Chrifti
eSnbsp;tam diuiria, ut in Chrifto omnium iftoriï

aS.Ti'i^''''^?^ ^^ ^^quot;Pfquot;«-^ Prœdixcri3t,hac ferè funt,gêtes quoc»'

^hriite^quot;'Pf®quot;!'^^ diuinitus fueruntHac qui fpiritu probe retradarit,tû anf
« ardeti m Icripturis ueriàri uolet,faciIe ubicp uidcbit,qua et qua ratione

Chriftiis defc facra oracula difcipulis fuis,cx lege, Pfalmis, SC Proplicttsprodti^'%
rit expofueritc^.De lus dicam ÔC in loanne ah'qua.Chriftiani ludicêt, ac urina caHj
fa probe cognita, ac precipueobferuaris îjs telh'monijs, qua Chriftû dc fe ipfo ^^
duxifle Apoftoli memorant, ÔC ipfi quoqj de eo citarunt. Indubie enim tam fîquot;'
hic Chriftus citauit apud difcipuIos,quibufc^ poftea Apoftoli, ad adftruendûEnaquot;
gelion ufî fuerint,ciufdem monetafucrunt,cuius elfe uidentur, qua apud BüM
liftas amp; in fcriptis Apoftolicis legimus,

Praterea in hac hiftoria difcipulorû quibus fe dominus ad Emauntê exhibuit cO
gnofcendum, obferuandum efl, quod hi difcipuli cognito Domino, illico reg'^quot;
ad difcipulos fuerunt,quamhbet uefpera eftèt.Necp enim pöteft Chriftum no
pradicarcardentiflime,quiuereeum agnouerit,huic^ pradicauoni nihil no
pofthabere,

Qiiidam fîipciflirionum defenfbres,hinc probare conantur,unam ut uocant ^
ciem,nempe panis,in Euchariftia prabendam laicis, quôd Chriftus panem (oi^^
difcipulis his dederit,ut Lucas fGribit.Sed fac efîè, ut hic Dominus corpus
nis fymbolo dederit,quod tamen ex uerbis Euangelifta non côuincitur.quo
dent eum non etiam fanguinem dcdiffe fymbolo calicis c Si dicant dc co nihil
ptum cfre,ncc certe fcriptum eft. Dominum illis hic ufum uerbis;Accipite,ma'''^
care,hoc eft corpus meum,nbsp;,

tum fpiritum fandum fîgno flatus,datamc^ facultatem peccata remittcndi,expj.
ta funt fuprà ilt;ä,in illud: Et dabo tibi claues regni cœlorû: Salutario illa, Paxuof^jj
praterquam qudd uulgaris ludaisfuit,etiam hoc monet,tirmam pacem,
dc gratia Dei ftimus,boni^' omnia confulerepofîumus, ccrtamcjp felicitatem^l^
pacis nomine Ebrais fîgnifîcatur,àfolo Chrifto dari.nbsp;^ 0

In Galilaa uoluit potiflîmum dominus fe uifendum fuis exhibere iminort^'^ l
in qua regione ÔC antea lucem Euangelij potiflîmum effulgere placucrat, y ^u
enim Deo fuit,ut ita gloriofa hac redderetur, qua perquàm obfcura antea
de quo fuprà capite 4. Ad ludaam autem ôC Hicrofolymâ redire ipfos uoluit; g ^^
cx Tzion lex ÔC de lerufalem uerbum Euangelij egredi debuit, Iefcha.î, Mic^^'jî/
Tum ibi decebat glorificari Chriftum, quod per pradicationem Euangelij
git,ubi ad mortem u% fuerat humiliatus. Vnde ÔC cœlos inde uoluit petere.
pctierat fupplicium,nempe è monte 01iuarum,cui Bethania adiacet, ^^fi'
, „ Amandaturus autê ad pradicationem Euangelij dicebat difcipulis: Data c't j^
»wi hi omnis poteftas in cœlo ÔC in terra, quam quidê Apoftoli diligenter ubic^ P''^ À
çmmspQtc/ canmt,memorantes illû cundis principatibus,6Cpoteftatibus prçfedum,om''' g,
fi*'*nbsp;fubiec^a efle pedibus eiusHuius ergo difcipulos admonuit, qud alacrius

lion pradicandum fufcipcrent,cum eius fc legatos agnofcerent, qui omniu»^
ftatem haberet,qucm dubitare non pofltnt, fc nunquâ defèrturû, aut paA^^^Sc^
aliquid accidere, quamlibet contra mundus fauiet, Ad idem ÔC illud adiecij^^^^
ego uobifcû fum,ufcg ad confumm ationê fèculi. Quid enim défit boni,aut ad» ^
Ii,ci qui continuo prafentê fècû habeat eum, cui data eft omnis poteftas in
jn terrarEtenim in hoc,mundû carne rdiquit,ÔC dexteram Patris,td eft,inogt;»P Lii«
Dei maieftatê petijt,ut fpiritu fuo adimpleret omnia. Iuxta iIIudEphefi. ^/n
cum ex mortuis,ÔC fèdere fecit ad dexteram fuam in cœleftibus,fupra otrine^ F 0
cipatum ÔCpotcftatê,6C uirtutê ôCdominiû,ÔC omne nomen quod nominat'^ .^jîf
Ium in feculo hoc,ueriï etiâin futuro,ÔC omnia fubiccit fub pedes illius, ôC cu {(t
caput fuper omnia ipfî Ecclefîa,qua eft corpus illius, complementû, qui o^^c«
omnibus adimplet.O utinam hanc domini noftri prafèntiam uere omnes j
rcmusjôC indubie ab eius iuflîs nunquam pilum latum deflederemur, p^ff^

' ^quot;quot;'quot;^rat, nec addit quosiS
K ^^-quot;^quot;rtts, fublatis manrbus beneamp;lS: nî'r

aff-eSi, fumma cum alacrSte t^îlquot;^^^^^^
1- ^PeD^o erant, quidêlococeleberrimn /Vv«. i. n quot; P^a^dicando

quàm pïun'mts mnotefcat^quàm latîflîme obn'neat,commune^ fiât omliîbt^s
ribus î ut ualedicant homines rebus huius feculi, in quibus etiam externi honi i
félicitas fruftra quxrirur,ut bis iniànum fît, quicquam ab ilh's interno homini e^T^
dare, uni uero Domino noftro lefu Chrifto fefe dedant, per omnia confecquot;^^ ^
Ineo fiquidem uno complacitum Patri eft,uniuerfàm picnitudinem inhabitaf^'^
per cum reconciliare cunda erga fe,pacificaris per fanguinem crucis eius jpef^-
demjiue quae in terra funt,fine quç in coelis.CoIof.i.Huic fit gloria in fecula^^^'^jj,'
Hic tandem finém huic libro enarrationum in Matthxû praecipue, quanqi^ ^^
de Marci atque Lucae fîmul ferè omnia nadarim, imponere libet, Dominus
eft, quicquid in his uere ôC pie fcripmm cft, cffîciat, ut quicquid fuum cft, ^^
fuum in gloriam Patris adterat,quicquid autem alfutum cft humanitus, do ^^^
ut eledi id agnofcentes refpuant, quo fandi in omnibus folam fuam paftof^®
rum unici uocem audiant,« audiant tanquam uocê cius,quo ÔC fequi cam
Proinde oro ÔC obfecro quotquot Chrifto nomen dederunt, ne quicquam
qux nomine dodrina Chrifti Ecdefijs offcruntur, cauffa ÔC refpedu miniffeor
offerentium,ueî ampledantur,uel rcijciant, habeant porius Chrifti dodrina^ ^
fandam ÔC defiderabilem,ut qux eius nomine obtruduntur,probet omnia, ^
quam ud faftidio hominis,uerbum refpuantfèruatorisfui,ueIadmirationeh^^
nis,pro uiuo uerbo Dei,inane hominis commentum ÔC fbmnium adorent. Vj^jj

impietateplenum eft,debett^ ab fi's qui Deum agnofcunt,effe alicniflîmum.'^^,j
igitur an-a excuffum iudicium Chriftiani admittant, uel repudient,fèd ante
orato àp»atre fpiritu profundorum Dei fcrutatore, omnia religiofi: cognofca^'
cutiant,iudiccnt. Sic nec^ humana pro diuinis unquam recipient, nec^ diuio^Pjf^
humanis refpuent,fed uerbum Dei,utDei,non hominum fûlcipientes, frucîu^
tutefpirituscumulatifïïmeproferêt,Ô!:uidcbimthominesbbnailiortJin '
opera,corufcantc,fcilicet,quâ prxditi funt,lampade fi'dei,pa?»
tremc^ inde noftrum cœleftem, horû omnium aifr'
toremjglorifi'cabtmt,« ipfi ad creden
dum uerbo eius,ipfum c^ ut
Deû adorandâ,aIIedi
Fiatfiat.Dco
graria.

NIS LBCfOKÎèVS,
V M eadem ferè didla,feda(^ Dômini noftri lefu Cfinmamp;Tnon diith

^^Pî^nare. [d ammadueï
quo® nrT'^ a^' hiftoriam,qua mihi non tantum efTe fufîor, fed cerr/ogt;

'enarrandam fufcepS
fitnihl ^ 1quot;^ exphcatis, qua Marcus amp;:Lucas,ueI ^dem!

^^ocb nf^'»qu^ Marcum. uel Lucam rede cupit imdhgere Matrh^.rc
gt; qJSnnbsp;^nbsp;eft de ferie amp; ordine m/

S ^ aS m ƒbenigne eadem fubminiftrat. latere nos uolufi nep?aS
^^•Öiurnnbsp;^dificandum noscfficaciorecuriofttate perueftiW^

NITIV M Euangelfj Icfu Chriftî ßlij Dei.ficut fcriptuni
ea in Prophcris. Euangdion'aufpicaturab eo ,quo iam
Dominus mantfdlari coepit, ur Chriftus, ÔiT orbis ieruator.
hoc cft,hhus Dd. primogenims ille, qui in omnibus Patria/
deo probatur, fîcut arpIcniiSme ipfum expreifîcyamp;infeex/
fcripfît,utper eum fîc unice di'Iedum ,fàuorêamp;:adopû'oneni
rdiqui dedi confcquantur. Ait crgorinitium Euangdrj lefii

Chrifti fih) Dci,ficut fcriptum eft in Propheris, quod efttlnde inirium defcrib^quot;''
dida fadaq? Seruatoris,hoc eft.renuntiandi Euangdrj facio,cum iam in eo
ri cœperunt, qua Propheta, quorum ftarim oracula fubrjcit, pradixerunt,
cïaamp;Maleàci.nbsp;i r

Ecce ego mitto nuntium meû ante fâciem tuam,uf9 ad illud : Tu es filius mequot;®
diledus,explicata fimt in tertio cap.Matth,

Et fadum eft in diebus illis,uenit lefus) ufcp ad illud,In quo mihi bene comp^'^'
citum eft) ad uerbum explicata funt in Matdiao per totS caput terrium. Et lo^^
nis primo ab illo:Ethoc eft teftimonium,uftp adillud,poftero dieirerum, .

Et continuo fpiritus illum expdh t in defertum)uf9 ad iIlud:Ôlt;: non fîcut fcrquot;'^
fingula enarraui in Matthao cap.4.111ud de autoritate Chrifti ÔC audienrium ^
pore explanatum eft Matthai cap.7.fub finem.

Et erat in fynagoga eorum homo ) ufc^ ad illud,ôlt;: damonia eijciebat)
funt ordine Matthai cap.s.ab illo : Et cum uem'ftèt lefus in domum Petri
illud:Et cum audiflèt unus Icriba,

Et uenit ad eum leprofus deprecâs eum ) uf^ ad fine capitis. Expofui iftuc
thai cap.s.ab eo.Et ecce leprofus accedens ftatim ab inirio.

CAPVT II.
Et Iterum intrauit Capernaum ) ufî^ ad illud, muftum in un-es nouos mift'
bet.) Expofui hac omnia in Matthaum cap.p.ab initio, ad illud ufque : Hac cü^
illis loqueretur.

Et accidit ut trâfîret fabbathis per fegetes,)uf(^ ad finem capiris : Enarrattim
eft Matthai cap. u.ab initio,

capvt iii.
Et intromit iterum in Synagogam ) ufcp ad illud ne fe manifeftum hcerent^\ quot;
plicaui Matthai cap.u.in illud:EtprogreflIis illinc uenit infynagogam)ufcp
lud,tunc addudus eft ad eum.

Et afcendit in,montem,ÔC uocat ad fè)ufc^ ad illud,qui ÔC prodidit illum,c^P''^
nata funt in Matthao cap. 5.ftarim ab inirio.

Et ueniunt in domum,ÔC conuenit iterum turba ) uf^ ad fi'nem capitis.
ui hac omnia in Matthaum cap, u.ab eo,Tunc addudus eft qui Damonio »
batur,ufc^ ad finem capitis.

. Et iterum cœpit docere iuxta mare ) ufc^ ad illud,ita ut aliud granum adfcf^'î
ginta,aliud fexaginta,aliud centum:Enarraui hac in Matthao cap. «.ab init'O'quot;
que ad illud, Aliam parabolam propofuit eis.nbsp;'nbsp;^

Et dicebat illis,num lucernaincenditur) ufque ad fi'nem capitis. Expofît«'^
Matdiai cap. 5.in illud: Vos eftis lux mundi. Hoc folum pratermifi.nbsp;,,

Qua menfura metimîni,alii metiétur uobis,amp;adiicietur uobis quiauö'^' ^
Hoc prouerbio dominus oftendere uoluit, tanto plus nos fupema fcknti^fj
inde omnimoda fœhci'taris percepturos,quanto ÔC argiore fidd menfura
audito uerbo ÔC menfi fuerimus, ÔC ex prompriore pracâdi Euangelii fîudio»
alijs communicauerimus,unde fubi]cit,Et adifcietur uobis qui auditis,id eft.»'^,,
uulgatum prouerbium,quia benigna auditionis menfura uerbis mds zufcüKje
unde indubie idem ÔC fideliter pradfcabiris, uiciflrin bona menfura uerum q*
dum,ÔC cœleftem fapienriam admerietur uobis pater fupremus. Hac uerbo
que atrigi in Matthao cap.v.in illud:Et qua menfura metimini. De altero pr^^a/
bio,Nihil manet occultum,didum quocy eft in Matthao cap,io.in illud, Ni^'
dum quodnon,ÔCc.nbsp;^

Et quiTquis olfenderit unum ex pufîllis) ufque ad illud ÔC ignfs non cxanguil^'

Nam omnis homo igne falietur) uf^ ad finem capitis,EnarratS eft Matm.cap''
in illud. Vos eftis fal terra:.

Et cum inde furrexiffèt.uenit in fines ludarar ) ufcp ad illud,ac in iêculo uitam ^

Multi aût primi erunt poftremi) ufcp ad fine capitis.Expofita funt in Matth.
lo.ab iUo,Et afcendens lefus Hierofolyma,ufcp ad finem capitis,

Et cum appropinquant Hierofolymis ad Bethphage) ad finem uf^ capitis,exp
catum eft in Matthxo cap.ii.Quanquam iftuc:Etcum fteteritis orantes,ulqu^^
illud, Veniunt rurfiis Hierofolyma enarratum etiam fit in cap.lt;s.Matthaci in
Et cum oraueris ÔCc,

Et cœpit illis per parabolas loqui ) ufcp in illud, fciebant enim qudd aduerfus '
Ios parabolam dixiftèt. Explicata funtin Manh.cap. îi.abillo, Aliam parabola*quot;

Et cum federet lefus ex aduerlb Gazophilacfj) ufcp ad finem capitis,Tradatquot;'^
eft in Matth.cap.iî.proxime fub finem.

Et cum exiret è templo,dicit illi quidam è difcipulis illius) ufc^ ad finem cap'''^^ jJ
Omnia tradata funt Matth.cap. r4.Atillud, Cœlum «terra tranfibuntôCC.'^^^
plicafitm etiam eftMatth.cap.5.in illud,Donec prxtereatcœlum ÔC terra.Ire'quot;'u
lud,Cauete uobis,ufc^ ad hoe,Porrd cum uideritis abominationem,enarratum ^
Matth,cap.io.in illud,Caucte ab hominibus.

CAPVT Xllll.
Erat autem pafcha,« azimorum dies fiituri poft biduum) ufi^ ad finem cap'^'
Omnia explicata funt Matth.cap.x«.« loannis cap.i«.

CAPVT XV.
Et confeftim diluculo concilio inito fummi facerdotes) ufcj; ad finem capitiS'^
Ctata funt fingula Matth.cap.»7.amp;:Ioan.cap.-5gt;.

CAPVT xvr
Fit cum prxterilTet fabbathum. Maria Magdalene ) ufcp ad finem, explanatô ^
Matth.cap.i'^.ÔCloan.cap.io.« n.

•^^«Itumquot;quot;?^] tres narrent,cauflàm hanc puto probabiliorem, qudd in diuerfis,
fupK.nbsp;côfcripferint,ita ut ad eam in qua quifc» regio/

fomnia,iianacp commenta,quo pado euenit, ficut natura ho/
uel obledatio qua exfabuIis,apologis, gefbbus hiV
Pragt;f 'P' -P

^•quot;dei ?quot; O quot;quot;quot;quot; fibi Chriftum formarent. Sic receptus à plurimis fuit Li/
f Ïfpbaluatoris, cum multis alijs Euangdijs, ÔC Icriptis non apocryphis
trillen fnbsp;perniciofis,cum quibus poftea nó leue fandis Epilcopis cer/

^^tis ^quot;^-^oc malum,iam Luca tempore inualefcere co?perat,unde ftudio ueri^
fquot;^^Wn quot;ïf ' Chnftianifini,cum in ea regione,ut mihi nô eft dubium,nec^ Mat/
r^ct o7 Euangdia extarent,compulfus fuit,ut 6C ipfe Euangelion confcri
lïiiS °nbsp;TheophiIus,ad quem peculiariter illud fcripfit, quàm a^

'^otifcwi^' quot;'.^atthao dixi,nequaquâ etiam hic fuo ordine.quo geftafunt omnia
r mfttruit,fatis habuit quadam domini dicia Sgt;C fada,è quibus dominus
nTrnbsp;^ feruator nofter eftc agnofceretur, fideliter narraftè, ut cu/

O occafio, ud ex pranarraas, ud aliunde fibi inddiOkt. Perturbatior
r'^s fanS^'*quot; ? Marco,quàm Matthao exiftit.quareenarrationem hiftoria
^^^o ofnbsp;ferc eandem hi tres confcripferunt,fecundum ordinem à Mat/

qu?quot;^ lftnc,Luca exemplo fynceritati ÄTcertitudini in rebus Dei ftu/
Ä ^'■•Cu dihgentiffime,ne quâdo humana cómenta pro oraculis Dd ampleda/
1 '^^nian ^ mortales,quamlibet fandi SC dodi,ut homines tamen funt, ita
^^fjs co admifceant,quicuncp tale aliquid inter fermones Dd nomine Ec^«
ooimendatos^animaduerterimus, quicunc^ alt;:quantufcunc^demum eius

autor ext{ht,prodere l'IIud dC nótare ne ncgh'gamus.Quicquid em'm non D^^' ^^ ^
hominis proprium uerbum fuerit,mendacium fît,oportet,iam mendacii5,pf0 u .
bo Dei ampledi,quanta eft ereatoris noftri contumeliaCAd hac fi quis inter ^^
cibos,uenenatam herbam aliquam admixtam uideret,non illico eius admone
Atqui nulla herba,tam nocerepoteft uita corporis,^ uerbum humanû fidei, ^^
uita eft fpiritus. Proinde qui fîdi miniftri fiierint conftituti, ut familia eius c ib^^ ^^
Iuris prabeanr,fi quando,ut hominibus nun^ non contingit, humanorûcotT»^
torum uenena,imprudentes, cibis uere cœléftibus, intermifceant, admoneri eii^ '
cum fe,tum fratres,non ferre modo debentaquiflîmc,fed orare eriam. Vnde r ?
Ius,uno ÔC altero prophetante, reliquos iudicare uoluit, nimim, ne quid hu^^^^^
Ecclefîjs nomine uerbi Dei obreperet-Hic certe uidemus Lucâ, côplures
aggreffi fuerantcontexere narratione geftorum domini, nullius infignis m^n
ci),aut erroris notare, fèd tantij incertitudinis, ÔC tamen fàtis id cauffa ratus «t' ^
ÔC ipfe horû narratione confcriberet. Certe fi in hac uita nihil habemus ^
uerbo Dei,par eft, ut non minus fynceritati eius conferuâda ÔC illuftrandç ftquot;^'
mus,atc^ Satanas fermentare illam ÔC corrumpere continuo laborat.

RAT în diebus Herodis Regis Iud3:a: facerdos quidani'
mine Zacharias, de uice Abia,5i uxor illius de filiabus^
ron,ô2 nomen illius Elisabet. Erant autem iufti ambo cot ^^

miniirreprehenfîbiles, nec erat illis proies, cd quod cflct^
sabetfterilis, ôi ambo prouedlaiam effent artatis,nbsp;^^

4 Ad cômendandum pretium Euangeli], ÔC tempus acceptabile, quod Euafê^^^^
in orbe fonante, exortû fuit, fecit aliquid ÔC loannis, primi Euangelifta tam ^^
culofus ortus, quare cum Luca, ut amp; aliorû Euangehftarû, hic fcopus fu^^'Y'
îjs qua confcribcret,gratia Dei,fada hominibus per dominû noftrû lefiim ^
probe agnofceretur,tantocç auidius ab eledis reciperetur,etiam qua diuini ^ q^
tatis miracula circa huius pracurfbris domini ortû contigerunt,narrare
mnia enim hac magnifice adeôbenignitatê Dei referunt, ôC egregie teftâtuf' ^^
uere dies,annumc^ gratia illuxiffè,amp;: uelut fàlutiferâ diei diu expedafa,in
ftra redemptio perfi'ceretur,aurorâfuiflè exortam.Proinde ut rem eximie •^^'Tg.oS
bilem, ortum hunc loannis diligenter defcribit, memorato qui tum apud h'
rerum potiebatur Principe, mcmoratis etiä,genere, dignitate, SC pietate pa*^^,^^
dominie^ mirificaerga illos dignarione.QuaomniamaieftatêEuâgelij,
Dei immenfam magnitudinê,qua in his tam prçclare uifendâ fefe exhibuit» n ^
fta comendare debcnf,ut ea omnia qua tanti uidentur Deo eftè, amp; quidem ^ pic
cauflà,ôlt;: nos maximi eftimemus, fummatç ÔC auiditate,amp; gratiarû adionc
damur.Deinde monemur,ut Euâgelion pradicandû iuxta dodrinam Paquot;quot; ' p
batiffi'mis,SC modis omnibus fàndiffimis cómittamus,flcut hic uidemus om^^
annis pracipua fanditate fuifte uifenda. Nam ÔC fi poftea Chriftus ad detnon ^^^
dam exuberante bonitate ôC gratiâ Dei,qui ex ijs qua non flint,eximia
. uafa facere poteft ÔC fblet, Matthaû publicanû, ÔC alios rudes admodû in
los adfumpfit,nobis tamen haud h'cet,nifî per omnia inculpatos,£C ad reg»^ ^ j^fî
rum dodos,ideft,quos uidemus diuinitus,ad pradicandû Euangelium ^^^
gnatos,pradicandi eius muneri praficere. Qiiia nô eit in manu nobis ^'^^^ofif'
fto,ut fpiritû donemus,cuius uirtute ÔC inepta ruditas, fumma pietans ^quot;j^Lfeii^
uitac^ prioris fordes,incoparabili fandimonia cômutentur, ac penitus '
tur.De his plura in Matth,cap.4.in illud: Vidit duos fratres,Simonem. Afi ^^

^^niar r ^^habere,qui Pauh'no Canoni, quê.J.Tunoth.î.8lt;:Tit.rJegimus-per
'^'^'^.qu/frnbsp;detur falte opera, utdehgantur ad Euangehcam pra^dicatio/

' parentes quoc^ habuit pietatis nomine laudatiffi'mos,
^^Ptis ar .nbsp;prxftantes. Vtruncp nimirum ex facerdotah genere,a: in prx/

^efac ordinefacerdoteagebat hicZacharias.Is cum uxore, quâ acipfam
^quot;■^^ceof ^^^ duxerat, ut facerdote decebat, fancfîe adeó uitâ inltituerat,tam
fii:,nbsp;uit» inflitutio continetur,quàm iuflificadones,in quibus cultus

effet uter(^planeirreprehenfîbilisdndubie^^^^^
'iiniL^°Pquot;'''''eP''ehcnfibiiem,hoc e(l:,itauixit,utiureàneminereprehendipoffît,

Jisçrj f T àmalo,fed edam ab omni mah'fpecie abflinens. ElizabetitenV
quot;^quot;la n, quot;^''■^cido poftea tanto fœîicius mater fieret,ad exemplum Sarar No/
^^^nbsp;refpondebant.Zacharias eiiim qui lingua fàn/

'^o^îie^neft,Ehichabet,dida fuit, iîgnificat hoc
s/y*^^ uirga,quahs fanèhçc mulier fuit,quç tam infîgnem frudum nro/
eft,Elifchabeth,did mei quîes fign.Scat, qux ÔC ipfa amp;
^^'^Unl t i muhen haud maie quadrauit, ut ex qua natus fuir, qui fempiternâ
heatam quietem per Chriftum futuram pragt;dicauit.

incendcrct,ingrefrus in templum Domini, ôC omnis mub
ge'njs prccabamr foris tempore thymiamatis. Apparuitauté illi An/
' ^ dextris alraris, in quo thymiamata folent adoIen.Et
eft eo uiro,ac dmor irruit fuper eum. Aitautem ad illum
'Us:Ne dmeasZachan'a,quoniam cxaudita eftdcprecatio tua.
quot;^^•Tçï^ facerdotio fungebantur, ex inftitutione Dauid erat, ut iam didum

•la.iw Zachan^e Angelus,in facns operanti, quia tum ad percipienda diui/
J'erfas T ^Pquot;®'quot;nbsp;ablegauerat tum ab animo alias curas unùgt;

^quot;■iitn'tp'quot;''^'^^^quot;'' Angeio, ut fandos fereomnes legimus ad confpedum Ange
ï'I^iea;!!''^®^'^®nbsp;hominis, propter prxcdlentiam, glori^e diuinions Confpeêm

I ■ An 7 turban.Sentit enim fe ab illa immutandam, Confolatur autem cum Angdoruter

■ t quot;^rruptibilitas ÔC immortalitas percipiatur. Ita quacun^ re eledos fuos

•^eds A ' , ^^^P^'quot; bonam engit.Exauditam Zacharia precationem,utiœ pro
exterquot;?^'quot;® memorat.Quo uidemus fandos citra ofFenfam Dei,â:pro liberis
L ^fur nn'^'®nbsp;rediifime Deum orare, fî praemittant anime hxc : Sandi/

qa tuum: Adueniat regnum tUUm:Fiat uoluntas tua. De quo in Mat/
^^tauodn hiftoria leprofî.

Vxor^ tua Elizabet pariet tibi filium,« uocabis nomen cius
erit gaudiû tibi « exultatio.« multi fiiper eius natiuitate gaudebût.Ert^quot;^^^
magnus coram Domino,«uinum,ficeramc^ non bibet.Ët fpiritu ^^
plebitur iam inde ab utero matris fuas,multoscp filiorum Ifraél conuertcc^^^
Dominum Deum ipforum. Et ipfe pr^Ecedet ante illum cum
te HelicE,ut conuertat corda patrum ad filios,« inobedientes ad prudenti

Deus ijs,quos ad res magnas olim delcgit, « nomina illis rebus fefpoquot;^
indere fuit folitus,uti in Abraham,Sara « lacob exempla habemus.Sic et do'^^u
nofl:ro lefu nomen inditumfuit,«ipfe Apoftolis feledioribus poftea noinin ^^^
tauit,de quo in Matthxo.f.ab initio. Hinc « loâni, qui Chriftum prxfente^ ^^
orbi indicare « prxdicare debebat,nomen hoc diuinitus impofitum fuit
^ nafceretur,Gratix « benignitatis fummx prxco elfe debebat, inde « à g''^^! ^t,
loénm jmi ^^^ accepit.Siquidê quod nos loannes legimus,Ebr.'\ir.^ id eft,lochanan,dic ^
jtgmjicat. ,nbsp;^^^ eft,gratifîcauit,beneuolus fuit,donauit. Vnde lochanan, uel ui^ ^^

loquimur, Ioannes,gratiofum fignificat, quem Germanice huldrych uocamj_ ^^^
fanè gratiofus hic Zacharix filius fuit, que ad tam infigne munus Euangeli
tantis miraculis delegit,maioremc^ quàm quifquam ante eum beneficio dem ^^^^
genus humanum dedit. Nam dedi ei Chriftum omnis gratix « mifericordt^^^^^
torem mundo indicare digito,« prxdicare clarius, quàm ulli unquam F^P
rum qui ante eum fiiit.Hinc rede Angdus dicebat:Et erit gaudium tibi « ex ^^^
rio,« multi natiuitate eius gaudebunt. Nimirum qudd prxcurfor fiiturus en ^^^
uatoris omnium,tam anxie aded dedis expedati. Et hxc fanè eius magnit«quot; ^^ f
ram domino, « prxcellentia fuit, quare « à Chrifto maior inter omnes nat
mulieribus,pronuntiatus eft,de quo in Matth, u,nbsp;^ii

Per id quod Angélus prxdixit eum nec uinum nec ficeram bibiturum,pJJ^j^
enim fore Na2arenû,hoc eft,domino fandificatum.De Nazargorû uero o^l

tione legimus. 4.Mofch.lt;î. Abftinere oportebat huiufmodiàuino«fi'cera,M^,jj
Ebraice Schecardicitur.IdEbrxi dicunt uinum fignificare defecatius a ^
meracius-At quia difcrimen inter quod uinuEbgris fignificatnbsp;tit ^

tam diferte ponitur,uidetur fuilfe potus ille,quem ex carycis,frudu
fîcere foIcbant.Et hoc ergo delicatiore,fciIicet,potucum uino abftinere opo^t^

id eft,Nazirim,totoeotempore,quoeosoportebat efiè Nazarxoj,! ^
fandificatos « fqjaratos domino.Eo abftinenrix genere eledi fubinde fe do
addidius confecrabant.Noftri monachi uideri uolunt illos referre,fed cum ^ ^^
tis fefè abdicent,qux haudqua^ perinde dïuinarû rerum mediiationê impe ^^^
ut funt uaria genera ueftium « cibori3,quorum illi ufum refpuunt, uinum t^^^ .jjj
largiflîme omnes bibunt,« ad fouendam religionê fuam, multo quàm ali] P ^^
« meracius.Deinde quo fibijpfis,« pauculis uiuant,per totum uitx
las fuas fidas abftinentias fefe uoris alligant, cum obferuatio NazarxorQ ad fjj^,
duntaxat duraret. Sed non eft mirû,fi inuentiim hominû,ftatuto Dei dilh'^ j^/
loannes Prophetas qui ante cum fuerant, diuinitateprxdicationis fop^*quot;^ pof-'
bebat omnes, « erat peculiariter gcnti ludaicx Propheta deftinatus,qi^^''^ ^^^ijja
tuit ipfi nihil ad fummam fandimoniam, uel in externis deefte, ne ab ipfo o
eflètEuangdtj,quod prxdicaturuserat,reijciendi, quanquâ ne fic quidê rep^^^j,^
confultîï fiieritîubi enim omnia in eo uiderêt,homine maiore,dicebât cum n m
dxmoniû,de 4 Matth. Vt aût folida fanditate prxftaret,fuit fpiritu fando
tusjiâ inde ab utero mam's fua:. Vnde in puero ctiânû futurx fanditatis,^ P^^flC

utero,fci!fcct,tumentc,Deî erga fe bonitate prardicare,ne fî ante
inter homines uerfanspra immenfo ex dono Dei gaudio omittere non
irrifa fuiiTet, quippe quae in atate tam aliéna, impregnatam fe gloriaretur J ^^^
ergo quàm ÔC uterus teftabatur Dei erga fe bonitatem, progreffa eft in Pquot;quot;^ /
illam^ àCreÔC uerbis extuh't, glorians dominum à fc probrum fuumnbsp;ffli,

nes abftuIifîè.Cû enim benedidio domini fît ftudifîcare ÔfC multiplicari.
i.rede probrum uocauit fterilitatem.

In menfe autem fcxto milTus eft Angdus Gabriel à Deo in duitatetn ^^^
likïB.cui nomen Nasareth.ad uirginem defponfam uiro,cui nomen
feph.de domo Dauid,ac nomen uirginis Maria.nbsp;^^

Qiio declararet Deus quantum donum orbi donaret,miflb loanne,proph^^j^^
fnaximo,multis miraculis ortum eius illuftrem reddidit, ÔC angelo praterea ^^^
tio eum patri nafciturum pradixit. Vt ergo incomparabiliter maior Dei gfat ^^
qudd filium fuum fèruatorem nobis donauit, ita multo magis decuit, ut hu» q^
tus miraculis corufcarct,parenticç antea nuntiaretur. Miffus itacp à Deo ru
Ï5riel,quo Deus futura,nouiffîmis diebus ÔC antea fuis annuntiari fecerat,in c .
tem Galilaa amp;:c.Cur in Galilaa ÔC Nazareth uiculo obfcuro, Chriftum nj^ -j^/
habere ÔC educari couencrit,didum eft in Matth, cap.». In ilIud:Prcfedus «a ^^^
uitin ciuitate qua uocatur Nazareth. Cur aût nafci à uirgine,Ô£: ^^^P^^^^LççO^
didum eft in Matthao capite primo iniIlud:Cum mater eius Maria effet oC V
fata.Et in illud:Deprehenfa eft grauida à fpiritu fàndo.

dîdta tu inter mulieres. Supremû diuina bonitatis erga mortales bc'J^jf^itJ ^
Angdus iam exhibendum orbi, ÔC exhibendum per Mariam nuntiare quot;O^j^'uifl
Aut gratiofa ergo èam falutauit, ut animû eius ad expcdandu eximium aliquid, ac

erigeret,Primum grattofam falutauit,quod mihi cum eo.quod in fcript«^'®
de legitur,amp;: mox ab Angelo fubijcitur, inuenifti, uel nada es gratiâ
idem eflè uidetur,unde mox fubiunxitîDominus tecum, quod illius expli^^ ^^^
probatio eft.Qui enim grariam ôC fauorem apud Deum nadus fuerit,cum ^ ^
Deus eft, ôC facit, idc^ benedidione illico fua, hoc eft, admirandis donis
Hinc ÔC hic tertium eft:Benedida tu inter mulieres. Benedidam uero »ntefjquot; p/fli
res,pro eo dixit Angelus,quod eft,donisDei nobilitatam pra mulieribus.^
fàda fîlij Dei mater,dignitate fuper omnes mulieres eueda eft.Siquidê omn
Bcneâiaain/ lesgt;dominibenedidio eftffilium Dei,uiceprolisaccepiffe,tanto maior ben^^
ter mulieres, exiftit,quanto ipfe praftat filifs hominum,praftat autem infinito:rede igjf jj^u«»
gelus Maria dixit : Benedida tu inter mulieres, id eft, pra omnibusnbsp;à^

Qiii autêordo diuina dignarionis hic in Maria defcriptus eft, is fuo modo '
dis omnibus ita fe habet:Primum eft gratia ÔC beneuolentia Dei, notgt;i ^^
ultro fauet et eft beneuolus:proximum,ut nobiftum fit,hoc eft,faciat,id ac ^
claratur per benedidionê eius,qua donat nos fuo fpiritu,fpiritu innocenti^^ ^^^^
tatis,que ÔC reliqua bona comitaritur.Sic Maria quocp in primis,hoc j-ijei)»^
dida fiiit, licet hic de ea potiflîmû Angdus benedidione loquatur, qua^ P ^
ad dedos omnes,cuius,fcilicet,annuntianda caufîà aderat.nbsp;. ^^iiltf

mafphemant ^^^^^ ^^^^^ ^ ^^^ ^^^ . benedidione, eam uero fola Dei mtia, ^
Mariam quinbsp;merito cótingere,cuicun(^ c5rigerit,cû maie côciliati quidânbsp;^of^

jwe pietatis fuoj.„tndocuerint,ex hac falutatione multoties repetita, contexere ferta c^ ^^«^

ivZ nas uirginiDeipara,quafi non infanda blafphemia fitDei
• uirginis fand«., ac etiam Angdi, fine mente^ fynceroc^ pietatis

mnumeras alias,ad quas uefbis îftis abuti iquot;h' docue^
igitur Chriiti tnatrê uoluerit falutare ut gratum ei iît,An/
«quot;lain J oportet,àDeo miifus,hoc eft,fpiritu Deiprxditus, quo tiihii nifi Dei glo^'
^'^^Unnbsp;ipfaluper omniaDeum,undenemo ei gratificabitur,ni/

«Joinjnbsp;fide uera gratificari ftuduerit Deo. Caeteri ita falutabunt eam,ut illi

cum uidilfct, turbata eft fuper orationceîus, « cogi'tabat quali?
ap^jj Dnbsp;Angelusei:Ne tîmeas Maria, naéta es enim gratiam

^Cf J 'gagnas,se filiusaltilfimi uocabitur. Et dabit illiDominus
tjQj^, D^id patris ipfîus, regnabit(5 fuper domum lacob in «ter/
gt;8C regni eius non erit finis.

lira,^'^'quot;^ humanx ingenium Maria hiC refulit : nam natura rtofîira Ut dicfîum fu/
Cojjf^ï^'l^'ore immortalitatis luce terretLir,co qudd Icnriat fe ab illa abfbrbêdam^
Netitï,nbsp;aût mox Angelus adiecit, graria; emm Dei nunrius erat,non irx.

ç^j^^?'«nq«it,Maria,gratiam nada es apud Deum t Ecce concipies «c. Gra^»
^erit p quot;'eomparabilis declaratio ftrit,quod matrem cam unigeniti fiii Deüs de
caTquot;nbsp;Iefcha,7.ad quod Angdus hic ailufit,tradatum eftm Mat

'^'^'^tbu î^^ ^ ^^ nomineleftr,« de regno Chrifti, de quo « locis alifs cô/
quot;le-vle n^nbsp;autem,eledi ltmt,pofteri Abrahx «Ifraelis ex promiffio/

^lei-,^^ ♦Sir9.Roman. Regnabit ftiper hos Chriftus fuo fpiritu, eos fàluans in
Om Vi eft,donec uirimus hoftis à domino confi'ciatur, « fit iam Deus omnia
I^.'^^ous,de quo. I.Corinth. I f.

^Oti Maria ad Angdum: Quomodo erit iftud, quandoquidê uirum
tenbsp;Et refpondens Angelus dixit ei:Spiritus fanclus fuperucniet^

uirtus altiffimiobumbrabtttibi. Quapropter« quodnafi:eturfan/
''^tn j'^^^bitur filius Dci. Atqj ecce Elisabet cognata tua,« ipfa concepit fi/
quot; »enedlute fua, « hic men fis cft fextus illi

Ii,d '■quot;§noinllet,lciebat tamen conuigi] iura elle,utporrd cognolceret, ac itâ
J caufla cur ambigerct, quomodo,aut à quo poflet. Videtur ergo mihi
matrem fore,« homine maiore filium fe parituram.fimul
r'■fütu'^^^^^^^'^h'am quam à uiro conceprionê,« ideo rogafle, quomodo ma
dernbsp;cognofceret.Quafi diceret: Virû non cognofco,et

^^ fponfum meum pertineret, ipfi hxc oporteret narrarf.
li^feo ia- ^^ quot;a'quot;''as,adhuc inexpertx uiri, « diuinum plane partum anntmtias.
f^'^iic a!fnbsp;P^'^o eius matrem fieri me oporteat,an coniundione uiri,à qua

, ^èiîien . ' ^^ 'P^^ nafciturum erat,uocandum eflê filium Dei,ur qui et
J^atus eiï^quot; nafciturus,atc^ adeo expers omnis peccati, unde «Dei filius
N De-nbsp;^^ homo,nec id folum Ut iändialij,propter fpiritum Kftu/

quanquam uerus tamen homo ex ipfà uirgine natus,qui haberet fecundum
amp;: matris cau(là,patres dC hominibus SC maiores,quos mater,(cilicet,habuit, ^^
Se fîhum hominis,id eft,ucrum hominem ubicp in Euangelijs fefe appcHauii •
ftia pro peccatis eledorû omnium efle debuit, qua illi penitus expiarentur ♦
abfcp peccato illum nafci oportuit,atc^ aded ex ^iritu fando nô ex uiro.
iGmilem fui,hoc eft.peccatorem genuilîet. Adiecit uero Angelus ad confîrtn^j
nem tantac rei exemplum Elizabethjin qua fîmiliter Deus dignadonis /V^flOÎl
lum oftenderat.Sic copiofè Deus ftios docet,conlblatur,fidecp firmat.Q.uOquot; ^^
Se nos docendi copiofe SC benigne quoicß ftudium imitari, quàm pnefcribe^^
tum credenda,5C fî quis ea non protinus recipiat,eum Satanac dedere

Ad harc Maria Domino fe c5mifît,quamlibet fupra caprum fuum omnia e ^^^
quod exfequentibus fans patetlEcce ancilla Domini,inquit,fiat mihi
credulç Deo mentes,etiamfî multo maiora promitti fîbi audiât,quàm uel ft ^^
uel capmi fîio arqua agnoicant perfîiafî fîquidem iunt Deo omnia poffibilia» ^jj
winacbonitatis nullû effe modumddeo bonitad eius (efe contradunt, .j^li
ucrbum domini in iè impleatur.Hac demum fide,mater (èruatoris noftri ^^ i^o
öa eft, quam fî imitari poffemus SC nos,matris, fratrum SC fbrorum loco Do
haberemur,de quo Matth. « i.fîib finem capitis.nbsp;^ . ^c

Exurgens autem Maria in diebus his, abqt in montana cum feftiquot;®^^
in duitatem Iuda,ô£ intrauit in domum Ziacharix, ac falutauit Elizabe^
dlum eft ut audiuitfalutationem Mari« Elizabet, faliit infansin «tff'^^^/
Et repleta eft fpiritu fando Eh'zabet, exclamauitc^ uoce magna, SC '
ncdiàa tu inter muhcres,ôCbencdidlus fruiflus uentris tui.Et unde hoc^
ut ueniat mater Domini mei ad me C Ecce enim ut faâaeft uox
tu« in auribus meis,exultauitpra: gaudio infansin utero meo. Etbeat^T
credidit,quoniam perHcientureaqu^didlafunteiaDomino.nbsp;ç^0i

lem ad fîmilem ducere, in rebus Dei eft id tanto uerius, quanto hx fi^ecriöf^^^j,
folidiores fimt, funt autem uel fblar fyncerai SC fblidar at4 iufl^ amicitiar f^P^jjji'
Sic deipara uirgo,benedida inter mulieres,ubi benedidä Elizabet audiuit»^ ^^jf,
uis uirgo,6C infueta proculdubio peregrinationis, è Nazareth in ludaca uf'?
cognatam ftiam,de benedidionefîbi fada exhilaratura, SC de ea quae illi co ^ ^^
rat ei congratulatura.Ita non corpore fblum,quanquam etiam corpore,uerquot; j^pj
tifîîmum animis iungit,quofcunc^ uerepoflîdetIpiritus Chrifti. Hinc ^^f^.^^dO'
Paulo defiderium erat,fratrcsidentidêinuifèndi, hinc tam multa fi-atrû ^fidi/
Vnde omnino uerendum hodie mulds, qui inter primos renati EuangeltP^^jji/
ces fèfè numerant, perparum adeffe adhuc fpirims Chrifti, quddamicidae^
iundionis, atque femiliaritaris erga fratres tam paruam habere rationem^^^
(cuntur. Vere fi cui Chriftus rede cognitus fit, is non poterit non ardentilij^^^fl/
rapi.ubi habitare illum credat,hoc eft,ad omncs,qui uel ore nomen eius con»
tur,necladisnegant.nbsp;jjd«

Infäns falijt in utero matris ad praefentiam Mari«,ita niminmi mzterei^
bat.Qiianquam autem naturale fit matribus grauidis fiibito gaudionbsp;(d

tes dum menfem quintum fuperarint,fèfè in utero mouere, ac uelut exili^^' j^jji
fimul indicium quoddâ grariç orbi per Chriftum cxhibend« fuit ifta
pis exilirio.Cuius fpecimen clarius in eo editü fi4it,qudd mater loannis.fiquot;'
iälutarionem Maria? audiuit, repleta fuit fpiritu fando, eius(^ inflindu ref
Dci

Suôci cr Hueniat mater domini ad merBeata uero pronuntiauit Maria
Cxpçj.^^'^*^quot;Iet»îndeafFirmans perficienda quxcîïcç illi à domino fuerant dida.

^^^ i^mT^^- pronuntiarit,qudd à benedido frudu uentris eius,fentigt;
Cu n^ falutem adferendam.Sic gaudio ÔC exultatione plena funt omnia,
g^^nnltus prsfens agnofcitur.

ait Maria-.Magnificat anima mea Dominu.EtexuItaaic fpiritus meus in
meo.Quia refpexitad humiÜtatê ancillœ fu^,ecce enim ex hoc
^^quot;^l^''^écoésgeneratióes.Quia fedt mihi magnifîcaquipotês eft,ô£fan

mifericordia eius in progeniê Si progenié,timêdbus ipfum.
betf '^oburper brachiu fuu.difperfît fupgt;erbos cogitatione cordis ipforu,
dim^^JJ pollen tes de fedibus,« euexit humiles.Efurientes impieuit bonis, SC
Su ^^^iniifît inanes.SufcepitIfraèl puerû fuij.ut memor eifet mifericordia'-

aQj «J^'^^tus eft ad Patres noftros,ipß Abrahâ ÔC femini dus in ^uû.Manfîc
jj ^^tia cum illa cirdter menfibus tribus,« reuerfa eft in domum fuam.

ti'a^ JJ'i^'ite tam effufe fanda loânis matre, ob Cbriflii feruatoris in Maria prxfèn
^ ipfa,qux illû geftabat utero,pariter exultare, SC Dei bonitate
tloiTi,' ^quot;^^'Hinc celeberrimu illum hymnS erupit : Magnificat anima mea
gtiis ^l'Jl^c.Qironbsp;ipiàm, tum Deû impie irrident, quicunc^ illû, ma/

fine mente,foIiLrsc^ pecunixcaulfa décantant. Prxdicauit
hymno,potilïîmûab eo,quôdexaItathumilia,depreffîs fuper/

•Mus Jr^quot;quot;ïcxtolïendi,amp;exultabatprxgaudio,de bonitateeius totus fpiritus dominum»
fOnQjj^^fuatorem fuum, more Pfalmorum uocat, quôd mens tota iam arderet in
Ji^^ç^^^fione falutis,qtiam operari in iplà cœperar.

uero,ut in laudando fît, Dei beneficia «décora,primû admiratur,
fiiQ^ quot;quot;tîîilê aded « contempta ita rdpexilfet,adeoq5 radonê fui habuilfet,ut fiquot;

^eiîinbsp;delegilfet.ld nanc^ eft,quod aitrQiiia relpexit «c.Satis explofus pri/

error efl:,qui hic per humilitatê uirtutem iîlam modefîiiam intdlexerût,
Dei indfabilem dignationê exeo,quddfe abiedâadedancillâre/
eft,rationêadeó fui habtnlfet,undebeatâiè omnes gentes eflênt prx/
^^tis j^J^'^^atam aût uere prxdicant,quotquot Chriftû agnouerint totius felici««
[.'erfi, p^Jorè,quem hominê per eam accepimus. Hxc illa magnifi'ca fimt,qux tertio
ifnbsp;gloriatur.Nemo aût de folo eo,qudd carnalis mater lefu eflet

cancre putet,fed qudd fîmul fi'de ei,quê erat paritura, iam infita
'^ius^inbsp;iàlutis per ipfiim perfi'ciendx compos.Alioqui ita anima « fpiritus

î^iferf exultare,haudqua^ potuiflênt. Porrd iIlud:Et fandû nomen eius.Et ***
k ^^s bnbsp;^^ progeniem « progeniem timêtibus eum, uelut Epiphonema

'quot;'■'tnnbsp;fubicdum eft, more in reliquis fcripturis celebri, in Pfalmis cele/

^'^^On? . ^ uero fenfum habent:Proinde fandû,hoc eft, glorioftim « auguftû
•^it^sç^ eius.quod celebrari amp; adorari ab Omnibus debeat,« mifericordia,bo/

ipfiim,perennis adeft,neq? ullo feculo defideratur.
çj^^SI«untur ufcß ad ulrimû uerfum,uidentur hunc fenfum habere: Fecitme/
^'quot;^»ntinbsp;fêmper folitus eft,humilê me exaltauit,« benedidâ reddidit in/

affç^®'^uheres,cum interim multos magnos «fuperbosdeiecerit,« maledi/
pj^ ^fit.Hoc enim perpetuo confiieuit,ut potentiâ fuam declarer,fuperbos di/ potftii
^ogitationecordis ipforû, dum omnia ipfbrû confilia impedit,« adigit ed P^ huchiU*

lia gentium,cogitara populorum difFert,Pfalmo tricefim otertio. Qiianquâ pa»
Pfalmi

canant, ut Ibleat Deus impios lliis iplbrû conlilîjs illaqueatos perderÇ• ^^
Pharaoni,lîc Sichon Regi Amorreorû, fîc Og Regi Bafchan, ÔC innumeris a.fl ^
uenit.Si'c etiâ deponit potentes de fedibus,ô(: euehit humilcs. Eilirientes fati^t ,
nis,amp; qui abundare fîbi omnibus uidentur,reddit mendicos, facit perpetuo uf L
mi nouiflîmi,amp; nouiffimi primi fi'ant,quo potentia fimul ÔC bonitas eius
ce efïlilgeant.Similia cecinit amp; Channah mater Scbmuëlis. i.SchmueI.^.amp;^
Pfalmi.Summa uero oinnirt efi:Deû humifi'are eos qui feipfos exaltant,
qui fe humiliant. Hoc praeclare in Maria demonfirauerat, unde hacc ipfa ced ^^
Nonefiiaût diffimile uero, eam pariter refpexifiè, in tyrannidê Herodis, ÔCi^^P^ß/
alios, qui tu populû Dei inique premebât, ur quos mifere pcrituros praîuide^t^f'
eut pios exaltandos,incarnato iam Rege ÔC liberatore ipforû Chrifto. Forte eti ^^^
cogitauit maiorû fuorum fplendorê,amp;: Regiâ potentiä,qux cum illi impij
in nihilum aded redada fijcrant,quae nunc per fuam tam humilis ÔC abiedg
prolem praftantius erat, quâ unquam illa maioribus fuis contigifiet, reftit«^quot;
In duobus ultimi irerfîbus,de falute iam tum exhibenda Ifraèli cecinit, g''^
illi,quôd eum dominus fufcepiflèt, nimirû ad faluâdum Ifraëlem dicit feruû
hoc eft,populû eledorû, qui foli Deo fefè fèruos exhibent, ficut dicitpatribiis ^
mifèrat Abrahâ ÔC fèmini eius, Promifèrat enim fè Deum his fore,amp; eis benc^'
i.Mofch»i7 hoc eft,eos faluaturû à peccato ÔC morte,hac iam falus, cum pet
ftum perfeda fît,rede Maria cecinit,fufceptûlfraèlem àdomino, cum Chrifti
fiium in carné mifîfTèt.Tria igitur in hoc hymno obfèruanda funt,primû,ar£lo''
prxdicandi t)eû,quo uirgo Chrifti Mater tlagrabat,ut ÔC anima eius Deû
ficaret,totust^^ fpiritus m eo exultaret. Sic fané afficiuntur qui falutem à D^o D
perceptâagnofcunr.Sineenimhuiufînodi affèdibus Deus irrideripoteft, la'^
non poteft. Deinde obferuandû opus illud Dei, quod hic celebratur, ÔC in q^^Ji
tus femper eft,nempe qudd celfa deprimit, ôC attoliit humilia, ne uel nobisip'j- ],/
qua donat Deus, aliquid arrogemus,uel fi contingat eflè humiles, nobis
ceamus. Poftremo qudddonato Chrifto, uere demû Ifi aél fufceptus àDeO''quot;
ad fàluandû afîiimptus canitur.Hinc enim colligédû eos fblos ueros Ifiaéliias,
qui Chriftû faluatorem fuerint amplexi.Nec^ enim omnes,qui cx Ifiaél ,|ii5
apud Deû cenfentur, fèd tantû qui participes funt promiflîonis, uri multis
probat Rom. sgt;.GaI.î,manfît aût Maria cum Elizabet circiter menfibus trib'^i' g/
diu detinuit eam mutuailla ex Dei bonitate gratulatio, ÔC illius bearifiima^^ j
moratio.Sed quemadmodû uel fbla eorû, quos gratia Dei conciliatamiciti^ ^^t
eft,ita nô pofllint illico,qui in domino côuenerunt à fe inuicé diuelh, nifî
eos eadem,qua côiunxerat,gIoria Dei,cui difîundi corporibus magis, quà^i^
di inferuire pofîjnt,animis tamen nun^,non coniundilTîmi pcrfeuerant. jji

Elizabeta: uero impletij eft tcpus pariendi.amp;pcperit filium. Ecaüdi^^
uicini,ô:cogtiatieius, quod magnifice Dominus miferiçordia fua ulu^^ j/
erga illam^ôi gratulabâtur ei.Et fadum eft in die odauo.uenerijt ad cir^^ ^^
dendum puerum,Kuocabanteum nomine partis fui Zachariam.
dens mater dus,dixit:Nequaquam,fed uocabitur loannes. Etdixerunt^^^^

Iam:Ncmo eftincognatione tua qui uocetur ifto nomine. Innuebant
patri cius,qut uellet uocari eum.Iscp poftulatis tabellis fcripfît,dicens:
eft

nomen eius. Etadmirati funt uniuerfî. Aperti5 eftaût oseius
gua eius,K loquebatur laudâs DciS. Et peruafit timor om nes uicinos

regi'oncm ïud^diuulgabaturomnia uerba hxl
«tirpquot;^^quot;quot;'^nbsp;audierant in corde fuo. dicentes t Quïsnam pucr hic

S^l^ban,quot; f exercuiffet,fic folet diledio congaudere gaudêtibus. Nomen p. n is
^^ium ' mdere.etiâ inuita matre, ut patre idê iubente magis patcfieret m y
nomine latere,omnino ad eximia quad! infantê diuinitus ddh/
quot;^''«tirrH ^quot;rquot;quot;nbsp;neminê in cognatione Zacharias dfe,qui loânes uo/

'•^felliff JI^/^ÏTJ^tquot;''quot;^ tantû,aut qui non diuaded deflmdi.exfamilia ilia fiierant,
^ ^Ui I J «t.Nam inter maiores eius plericp hoc nomine uocau fuerant. Vt ÔC
^•ïre Up ^fiierat,cum templS per Schlomoh regê çdifîcabatur.Pul/
Sninr?nbsp;nomine facerdos Salomonis troici, hoc amp; ueri uocare?.

incipiêteiâregno Chrifti, ÂTafllirgête fpiritualis
1 Noftnbsp;facerdotio fundus eft,docendo plebem fcicntiâ faluificam.

î^^inZr homines eo tempore quo natus eft,ordinauerunt cdebrandum,
^^rit f 'Pf are,ilium diuum puero fore tutdarem Deum, ita rdigioni côfonum
r^«crunt,quosdiuinarautalia'scertioresliter»célébrât,
î^'f'Sic?^^quot; dare,Vtinde ad illorum a;mulationem cx nomineprouocen/

'uum,amp;: fi poftît ex innocent! quo^ illorum amore fieri.
^ 'lesnbsp;in uulgata fueruntper montana ladxx, ut timor uicinos om/

.ponebant hxcincordibus fuis dicentes: Ouis putas oucr
Et manus Domini erat cum illo.

ob prarfcntiorem Dd maieftatê,timerent.Sic ianccor/
ut tanto Deum magis ucreantur, quanto potentiâ ilium
'^^aoi animaduertunt.Hinc omnia portêta prod^gia qua certo Dei po
'^Us.fi quot;quot;quot;erunt,homines terrere nonihil folent.Exhis omnibus nos difi:crcdebe
l^ftior^rquot;'quot;^®quot;^ tantum ortus,tot diiuna potêtia miraculis indaruit, longe au/
r^Urf,nbsp;Chrifti,auguftifl»mum autem id,cur utera natus eft uixit;

^•^^nte poppetqr, nimirum regnum Dei, pradicatio Euangelica, cui
^^UdSnbsp;Dei ciues conftituimur.Par igitur eft,ut hac fit nobis maxi/

Kir^ tanti uidemus fuilfeDeo.
otm po® t,quf tanta miracula,quç Sfcirca loanis^amp;r poftea domini quo/
cunbsp;aded obliterari,ut nihil prorfus legamus ob ca Chri/

P^'^'^icareinciperet, maioris babitfi. quod haudquaq^ accidiftèt, fi horû
» '^tinhnbsp;ahquid in hominum memoria tum fuiftet reliquû. Sed ita ca/

r'^'Vir?^'^'quot;'^quot;® diuina,prafcntibus quidem attoniri reddûtur, ubi autem
r thrifttempore aboletur femd omnfs eorum memoria,Quancamp; ut an
'^^nro pati quàm glorificari oporfuit,ita leledis aliquot prima hac miracuy
Ht p?- e®^ uoluitpublicari ad omnes non uoluit,
Uuçjg'^yha^as pater eius repletas dl fpiritu fando,prophcrauit^.dicens:
hlo K ^ Dominus Deus IfracI, quia uifitauit amp; fedt redemptioncm po'
«0. Eterexit cornu falutis nobis m domo Dauid pueri fui.Sicutlocu/

tüs efl: per OS fandorum,qui à leculo fuerunt Prophetarum fuorum.
feruaremur ab inimicis noftris^ de manu omnium quiodcrunt noS. ^^
Spiritü filiorum Dei,amp;: Zacharias ScEhza. etpridem habucrant,undc «^eP^
heniibiles m prxceptis «SCjuirificationibus Dei uicp uixerfit. Verö quod dum p
phetar5t, repleti Ipiritn pecuhariter firnbfitur, perinde efi:,atcß fi fcriptû tuiiiet^aiquot;
puit,uel affiauit eos pecuhariter fpiritus domini. De bis in iM at h.J.cap.Huius
mm plane Euangehciffîmi,horrêdus abufus,fic ut amp; JVlariani,inoleuit,dum q^'^
die folius pecunix SC uentriû caulîà,fine mente ÔC fi'de,magnis uocibus
magis ^ canitur.Dominus uindicet uerbû fuû,ab in piorû blafphemiis-Eft aûf L
Summi huius mnus gratiarû adio ÔC laus Dei,qui iuxta promiffiones fiias iandis fadas,
fuum tandê mifcrit,per que elecîi,malis omnibus liberati, pie ÔC lande atlt;^
ter uiuant.Tum ÔC pueri offlcium,qui Chriftû docere debebat, eo à patre P*quot;^
eft.Dominû Deum Ifraêl iure uocat, quia uero llfaëli fefe Deû lèmper exhibu^^^^
ÔC ab illo agnitus atcp adoratus ufcp fuerat,iuxta fcedus, quod cum Abrahaoi
rat.i.Mofe.17. Vifitafte eum,Se redemption? feciflè populo fuo pr.vdicat,quO'^ J
eft:cû ennri lèruatore populo fuo dedit,declarauttfeeius ratione habuiftt.jd^J^ j,^^

pturis accipitur. Significat aût,ut dixi, proprie ratione alicuius habere. , .fj-^
tur Deus uifitare peccata,cû ea punit, Pœna enî declarat illa Deo efte animai
fa.Sicinbono uifitare dicitur,quos beneficies afïïcit,perqua;,lcilicet,dec araf ,
lis adefte ÔC eorû habere curam.Sic uifitauitEbrxos.cum ex Aegyptiaca
feruitute.Nulla aût prxfenti uifitarioni quâ Zacharias prxd cat, uifitatio DÇ} ^
ferri poteft,quia hac in filio fuo,quo nihil prxftabilius eft,populû luum muii'^'^j,
rionemc^ eius fè habere teftatus eft.Per eum enim plena ab omnibus malis p'^P^ „1 ^
Dei redemptioperfedaeft.HinccanitZacharias,ercxifte dominû cornu
domo D uid.hoc eft,potentiâ faluificam,nempe per Chriftû fuum, ialuatorf^^/
mnium in fe credendû,cui omnêpoteftatem deditin ccelo et terra.gt; am ut
hum cornutorû robur,percornua exercetur ,in fcriptura per cornu metaph^^f
potentiâ fignificare folet.ln domo Dauid hoc cornu eredum eft,quia 'eeim'^'^jj^s
nem ex poiteritate Dauidis dominus nofter natus cft. Id iam dominus per quot;quot;
Prophetas,qui diu ante fuerât,promiferat, hmc canit dehinc Zacar: Sicut
cft per os randorû,qui à feculo,id di:,multo antèfiierunt.i gt;ophetarû fuorû,n^ ^^^
lefchaeiahjirmeiah, ÔC aliorû. Hi fànèoês prxdixerût eledos per Regê hö*^
torem,ex domo Dauid na(citurû,ab inimicis,8C omnibus odiennbus eos,hh^ j^c
dos. Quç hbera do in eo fîta eft,qudd nihil prorfus à diledione Dei,qu^in ^P cif
ge Mciiah e.hibef, illos feparare poftit, ÔC necefle prxterea fît,ut oîa adiuiîi^
fint in bonû.Ro»8.De hac liberanôe gloriofa uaricinad iunt Prophetac ad un ^

Vt uteretur mifericordiâ erga patres noftros,ac memor effet teftat^^
randi.pr.cftarétc^iufiurandû quod iurauitad Abrahâ patrem noftrö'3^^^
ret nobis. Vt fine dmore de manu inimicoru noftrorum liberari feruif^
ipfi.Cum fanditate ÔC iuftitia coram ipfo,cundis diebus uita: noftri-

Ouod mifericordiâ hic !eaim„«,Ebraice '^on cft,id eft,efRifa bonitas-Haquot; ^ ^f

Quod mifèricordiâ hic Iegimus,Ebrai(

niflîme demum patribus Deus exhibuit,^......^...„.„.„»«^..«v....,--- .

fi femel,quotquot ab initio eiedi fuerunt,beantur. Tum mcmorê lèfc dt mO^^a
Uit foederis,quod cû Abrahâ icerat,id hic teftamcnnT dicitur. perdus iH^d ^ ^^^(fi,

pollicitus fuerat fe fore Abrah» Se femini eius,Deum,ipfumc^ Se pofteriiatej^^j^

habiturûfibi pecuharêpopulum,i.Mofcheh.'7.Tum quoc« prxfhdt,

terra.Huc refpexit Zacharias,unde fiibrjcit : Vt fine tirtîôfe
^OràiD^:nbsp;noftrorum h'berati.feruiamus ipfi', cum fànditate ÔC iuftitiâ

atmSlr^'' benedicfîio eft, quam populo Dei Chriftus benedidû femen Abra/
^^ ^ynni- îl.''T uidoria.Sic portas inimicorû fuorûpoffident, id eft, domi^
'»^Utn c^nbsp;exiftunt.Ea hic in fide incipit, confiimmabitur de^

quot;■^ferenf^ï?quot;'^nbsp;puriftimus,Ôc' in uniuerfa exiftit beneficenriftîmus,

^^'iDfn ^^ feruimim,hunc cukum fofiim probat, quare addir : Coram ipfo,id
•^fiiL, ^PPfobante.Qiiia denicß nihil uerebonum,quod finem accipit, addir:0/
'Ulta noftra.Necß enim pietas eft,qua finem nouit. Deus aternus

ad p Prophetaaltiflimi uocabcrîs,prîEibis enim ante faciem domini,
uias eius. Ad dandam fcientiam falutis populo ipfius, per re/
taui peccatorum dus. Per uifcera mifericordixDd noftri, quibus uifî/
^ t nos oriens ex alto Vt iîlucefceret his qui in tenebris ÔC umbra mortis fe/

dirigendos pedes noftros in uiam pacis,
t^iuï ^^ pueri iutura fundione cccinit.Qiif Propheta aItiflîmi,ÔCpIus à Prophe
^^ ^^^nbsp;'^^P'quot;' deeo,quddante faciêdomini

^ftiiieparandû uias dus.De quo ÔC î.cap.ab inirio,ÔCpoftea in ilkid:Hic enim
h »^ts dednbsp;Propheta,qui ait: Vox clamantis in deferto.Porrd quam loan/

^^^rin■!, bonitate,qua idiotifmo Ebrao, Vifcera miferiçordia uocatur, fiiit
I? quot;'^'^quot;y'oPquot;^« agnofcere fua peccata,ÔC credere Chrifto docebat. Vere
^^'nur Q ^quot;^^^Pnbsp;^alutis,fidem nimirû, qua iuftificamur ÔCfal/

'^^ïdi^ anbsp;Peccatorû remiffî'o,ita ÔC hac fides ex foh's uifceribus miferi/

^ifita J efflififtima quada bonitate Dd contingit, nulh's noftris meritis.Hac
'^^^atnnbsp;^^ aIto,nimihT fol ille iuftitie.de quo IVîaleaci uItimo,Chriftus

fedeb iiluxit tjs,qui in tenebris ôC umbra mortis,in ignorantia, fcilicct,Dei
tUr illuxit,ut cognirione Dei per ipfum percepta,Iuce uita,fcilicet,dirigâgt;
«a am eius in uiam pacis,uiram fecuritate de beneuolentia Dei beatâ,unde
tgt;açç tranquiiïitas obLienif,ut boni omnia confulamus, ÔC quantû in nobis eft,
teri^^ cundis hominibus habeamus.Iure aût,cum certa Dei cognitio uita e/
'^iiifti •nbsp;quot;'^^^'^C)eiignoratîonê,qua detinentur, quibufcunc^ fol t%

J^Iii^ quot;^Chriftus,exalto non fuerit exortus.Hac loannes docuit,hanc fcientiam
Phçt^ P°Pquot;lo Dei dedit,hac prophetia eius fuit,unde Propheta ÔC plufquam Pro/
^iiis Qrnbsp;ipfo uocatus eft.Hac denicp domino uiam muniuit,ÔC ante faciem

ft^^tu r ^ nihil nifî ipfîflima Euangdia,ita à contritis corde duntaxat,6C
quot;coh repletis, digne ÔC cum fiucîu canentur, unde ut didum, horrenda
^■^Henbsp;eft, fàndiffimo hoc hymno quaftum fàcere,ÔC quidem ad alendû

^^id hn flagitiorum,ac impietaris,ad oppugnâdum denicp pietatem, ac quic/
p ioneftum,gratiim ue Deo fuerit.

nitej d crefcebat ÔC corroborabatur fpiritu.ôi erat in defertis,doncc ue
quot;^^^s.quo oftendendus erat apud Ifraëlitas.

Ab utero fjîintu Dei prxditus fuerat,pro cuiuiîç igitur xtatis portione, iquot;^
magis ac magis,cum in uerbis,tum fadis eius exeruit,id uero eft quod ainEt f
borabatur fpiritu. Vt autem in deierto egerit, dC de uitat eius rauone, tule ài^
tertio Matthai in illud:ln deferto ludaa,

capvt secvndvm.
A c t v m eft ai5t in diebus illis-.Exfjt decretum à Cxfare M
j fto,ut céferetur totus orbis. Hxc defcriptio prima fada eft ^^
fideSyti^ Cyrenio.Etibant omnes utptofiterctur in fuäcji^'^
duitaté. Afcendit aut ÔC lofcph à GaUlaa, de duitate Nazarß^ ^
in ludaam,in ciuitatê Dauid^qu^ uocatur Bethleem, eo qudd eflet de do
ficfainilia Dauid, utprofitcretur cum Maria defponfa fibi uxore,qu^^ .

prargnans. DecenfuhocdixiinMatth.i7..inillud:Cum autueniftentin^
dum Capernaum.Dimidiam ficli partem,nempe binas drachmas penfîtare ^^
los oportebat,quantü,fcilicet,olim ludai tabernaculo domini,ex lege obtul^''^^^.^
Torum orbem dicit,intelligês ditionem RomanorCr,qui iam maximam orbis £ ,
tem occuparant. Obieruandum hic,ut nihilfortinto fiat, eriam quamaxim^ ^^^
fortuitoiu'dentur.Nafcidominum Bethleem diuinitusftatutû,.amp;per VatenyP^'^
didum erat,id ut fieret oportuit occafionê efte,qua illic Maria perueniret-Ëa ^^^^
Chriflut M/ pra ab hoc cêfu fuit,ut ita Chriftus liberator ludais promifiiis tum nafceretttn'; ^^^
tut ejiMito ipfi fiimma ieruitute à gentibus prcmerentur. Nam ablato fceptro àludanaKi^.^^
/ceptro. buitld tamen Iceptrû nequa^ fecundum carné uoluit reftituere,quia regn« .
non cft de hoc mundo,fed in ]|)iritu, ut corporibus omnibus ad ieruiendum o
xtjs,fpiritalilibertatefiuanturfih'orum,quotquotipfinomendederint. ç^^^ f

Acddit aijt cum effent ibi, completi funt dies paricdi.Etpepcrit fiiitquot;^ ^
prtmogenitû,ac fafctis eum inuoluit, redinauitcp eum in prïdepi, quo» f ^
eflet ds locus in diuerforio. Et paftores erant in regione eadem uigilaquot;'^'^^'^^
excubantes excubias node fuper gregem fuum.Et ecce AngeiusDom'quot;^0j
ftidt illis,8^ claritas Domini circunfulfit illos, ôitimuerunt dmore magf^'''
dixitillis Angelus:Ne timeatis.Ecceenim annuntio uobis gaudüj
quod futurû eft toti popu!o,quia natus cft nobis hodie feruator.qui cl^ ^^^
ftus Dominus in duitateDauid. Et hoc uobis fignumrlnuenietisinf^^^l^j/
fafci'jsinuolutum,poßtum in pr^fcpi.Et fubito fada eft cum Angelo^,'\jj
tudo militia cœleftis, laudantium Deum, amp; dicentium : Gloria in aitiu'
Deo,ac in terra pax,hominibus bona uoluntas.nbsp;^^et

In fumma tenuitatcôc: paupcrtate nafci dominus uoluit, ut contcmptS
mundi,S(: ad cœleftia fufcipienda prouocarct.Hinc matrifua graindxM^^quot;^^{o^
modior ad pariendum locus,quam iumentorum ftabulum,contingere in
rio potuit, cum indubie commodiifima loca, multiimpij occuparêt ad 'î^'^^i^yjfCî
Hic uideas quam uariet iudicium mundi,à iudicio Dei. Difcant autê hinc ß
feculi,ne ob diuitias fibi placcant,K pauperes, ne fibi ob tenuita tem difph'c^^ ' jj/
hac praftat expenderc, quam de ratione pariendi, qua Idlim Maria enixa ^ '
xie diiputare.Si: noftris cómentis ueritatem Dei obfcurare. Verus homo fint ^
nus nofter,ueram matrê habuit, igitur naturali quo^ ratione eum pcpcri^'^^^/
quanto magis fefe ad creatura noftra infirma demifit, tanto maiore erga
dionem declarauit,qua perpenfa,^: fidem in ipfum, ÔC diledionem in pr^^
cum omnimodamodeftia in nobis merito augebunt.nbsp;^ iti^^

Doh I magnum renûtiare fefe affirmant,quod futurum eflèt toti popuTo
oportet eIecîorum,non omnium qui fecundû carnem IfraèV
Hvn ' multis in Ifrael dominus in ruinam poiitus eft.

^^ cecinerût,qux per Chriftû tum natum futura erant. Glo/
^^^ünt^^^ mirihce illuftrata eft, ubi fpiritu Chrifti tam mulri ipfum Deû agno/

om u ® exiftunt,ut boni omnia coniulanr,amp;: pace quantû in ipfîs eft
^^c^quot; rquot;®nbsp;habeant,pacefruentes,qux fenfum omnem fuperat.

^quot;iï^ d ^^ (^•/IokIksM eft,bon? uoluntatis,uel bencplaciti,quodEbreis
^ ^^quot;quot;'citur, Vnde tempus Chriftiannus pï^ id eft,beneplaciri dicitur,Iefcha ei,
î^l^enplT^quot;^ ratzon.De hac PfaK5.Q.uoniâ tu benedices iufto domine,ficut feu/
^Jiiem quot; circûdabis cum, hoc eft, beneuoletia fauore undiq? munies eum
«deo pater opnmus,filiû fuum hominibus dedit,quo nihil habuit diuinius
Uit^g^j'quot;^ iplo donauitomnia, certe bona fuam erga illos uoluntate ipfîs déclara/

^•^^^lidf^^aros fîbi amp; gratos
'^^^itnnbsp;qua bona uoluntate ÔC beneplacito, Ephe.i,Prxdefti

^^^is adoptaret in filios per 1 efum Chriftû in fèfe, iuxta bcncplacitû uolun/

Ad 'audetur glorû gratix fuaî,qua charos nos reddidit per diledum.
'^eci,^'quot;quot;^ modum,bona uoluntatem, quâ fore hominibus Angeli nato Chrifto
i l^lacinbsp;ad fcripturâ interpretabimur,quâ fî accipiamus.pro bene==

nigt;„ ''ud Diorum.cfiin omnia nrnK^nt in lt;11-./«^T.,/:____n ^nbsp;. ' .tur^nonoi

qua ^ ^ homines pro eodêaccipiuntur,ita perparum inrereft,inrer pa
^^odn terrx,Ôlt;: bonâ uolunratê,quam fore hominibus cecinerunt. In eo emm
Qif P^fnbsp;^^ dedit,bonâ fuâ uoluntatem erga nos dedarauit,ct

^7P?quot;;Sfas,ita nulla confcientix tranquillitas,ne9 cum hominibus con/
^^^^osdu^^beneplacitumDei. In folo enim diledo fuo lefîiChrifto,Deus
^ «01 reddit,quotquot in hoc felegit.

^efe:Tranfeatnus iam Bethleem ufque, amp; uideamus hoc
'^^tîtes onbsp;Dominusaperuit nobis.Et uenerunt feftiV

Madame lofeph,ôCinfantem pofîtum inpr^fepi.
ïQ hoc pnbsp;didii erat ipfis dcpue/

'Kos qui audierut,mirad funt de his quas dida erâtà paftoribus ad
otro Maria coferuabatoîa uerba hsc,coferês i corde fuo.Etreuerfî lut

I N E V A N G., L V C AE
paftores.glorificantesaclaudantes Deum fuper omnibus, qua:audier
uiderant, ita ut didum fuerat ipfîs.nbsp;, j^tis

Quod audierant etiam uidere uolebant, fîc Fides ad opera trahit, bC efficit ^^
uiribus ed propendeamus, ubi Chrifl;um, hoc efl:, ubi opera eflc,^ii^ deO P ^^^y
tur,agnouerimus.Sic ubi uera eft fi'des Chrifti,adglutinabit canos inuiceA
mis eius faciet adeflc quàm offîciofiflime, Neque plus offèndent ipforum i^i
^ hofce paftores offènderunt, fordes Chrifti, quem mundi feruatorem m
chrifltis eo lo pofitum,inuenerunt. Verbo enim fides nititur,« nequa^ eo quod uidetur- ^^ ^j/
co inuenitur garunt hi quidem ftatim qux uiderant, ièd nullos legimus ob idpuerum cû
ubi caro mini tre magnopere honoraflè,prxter Magos alienigenas, quicp à longiiiquo ao ^^
me pum, ftellam adducfîi, uenerant. Nondum enim erat tempus glorix Chrifti,hum ^^^^^
erat.Mirati tantiï homines fuere qux à paftoribus audierant. Mulds etiam i ^^^^
bio deliramenta uifa funt. Sic le habet ad diuina ingenium humanum, ^^j^jji
fpiritus dei.Maria aiît conferuabat omnia hxc,conferens in corde fuo.Ita pi)^^
in operibus dei cogitandis immorari, unde ÔC pietas mira percipit incremen ' ^^
Etpoft^confiimmati funt dies odo utcircunciderec''puer, uocatu^ .
men eius lefu, quod uocatum eratab Angelo priuf^ in utero concipe^^^^jjj

Poft ocîo dies circuncifus puer fuit fecundum Legem, quam etiam cxn
uoluit iànde obferuare, licet dominus eflèt omnium, donec morte fuanbsp;Id

ret,quia per omnia ferui formam prx fe ferre ftatuerat.Eo docuit nos,ut
gibus Si moribus,quatenus cum pietate non pugnant,dih'genter nos acco*^, ^^^
mus,« fî nonnnn^ noftra cauflra,nulla fit eorum neceflîtas. De nomine l
in Matthxum cap.i.in illud:Et uocabis nomen eius lefum.Dedit deus Abr
tiationis fymbolum, Circuncifionem in membro genitali, quo fignifi'care
totâ natura deprauatâ eflè,eocç in ecclefia eius, expedandâ ôC meditâdâeiu
.Mulier côdita e^,ut caro uiri habeatur, amp; eundem cum ipfo ho

rnbsp;f __1 . f .nbsp;^^ A M - — - ^ «Inbsp;^nbsp;AA^ ^^ m ^ m ^ M ^ ^ AMnbsp;«Anbsp;y^V^nbsp;mm . ■nbsp;^ / i

cóftituat,fatis igitur fiiit reiîouationis myfteriû in mafculis reprefentari, pr^^ pO
in generatione prxcipuâ adhibentibus operâ,Omnibus uero qquot;omodohb ^^^fg
teftate populi Dei conftitutis,dari cam oportebat.Filiomm enim Dei eft^aquot;
Deo quofcuncg pofllmt.De quo plura in tradatu de baptifmo, loan.i. , ^

' Mofi,adduxerunteum Hicrofolymam,ut fifterenteum Domino,
ptum eft in lege Domini: Omne mafculinum adaperiensuuluam,
Domino uocabitur,« ut darent hoftiam fecundum quod didum elt'
Domini,parturturum,autduospulloscolumbarum.

De lege purificationis legimus.î.Mofcheh.u. Huic ièruator nofter,ut^
Exodi.H' cifioniskgi,fefefubdereuoIuit,nullafanènecefl^tatc,fedqudd feruum fel^
Hum.S. yg p^j. Q^ni'a ftatuiflèt. Deprimogenito fiftendo Domino. t.Mofî4. «^^^^^^
îegimr.In ea religione traditum eft totum populum Dei eflè oportere, « Jiqi''
in gloriam Dei ufurpâda eflè:per primogenita enim quibus in hominibus ^^^^
addidi erant,cxtera omnia Deo fandifiçabâtur. Eo qudd imputa àpartu
infans haberêtur, indicatû fuit, peccato obnoxios nos nafci,qux tamen ^quot;JPjjlaH^
Dei bonitate ab eledis aufcrtur, dum ipfi fàcramenn's eius conlècrantuj. ptiif^
enixa mulier diutius impura erat, qudd peccatum per mulieremnbsp;jio^^^

fiiit. Primogenita omnia iànda E)eo erant, eo fignificatum cft, quicquiquot; t
prxftantiflîmumfuerit,idpotiflîmumdebereconiècrariDco.nbsp;, ftU^^^

Et ecce homo erat Hierofolymis cui nomen Simeon,8Chon^o ifte 'ï^fu^
pius expedâs cofolationé Ifraêl,« fpiritus fandus erat fuper eû. Et ^^^^ct^t

^ fando.non uifurum fe mortcm^nifî pnus üideret Cbn'ftu
tet^tç ^^'•^'^quot;^quot;'tper fpfricum iti téplum.Et cum înducerent pucrû Iclum pa
itî uîf^'quot;nbsp;fecundu confuetüdiné legis pro eo, ipfe quoqj accepiccum

cmjj.3^'^^s,ô^laudauicDeîî,ac dixit: Niîcdimittisferuîî tuum Domine fc/
ante fnbsp;tuij in pace.Quia uiderûtoculi mei falutare tu«,quod paraftt

Ifr^^f P^^ omniij populoru.Lumen ad reueIationégentia,Ôigloriâplebis tua*
Etbc paterô£ mater eius mirantes fuper his, qu« dicebantur de illo.
füin-^^ . i lis Simeon.ôi dixit ad Maria matréeius : Ecce pofitus eft hic in
lu^j.^'j? reCurredionemultorij in Ifraël,ÔCin figniS cui cótradicitur.Quin ôC
Adnbsp;penetrabit gladius,ut retegâtur ex multis cordib.cogitatióes. '

onum multis modi's illuftrem reddere. Porrd ex huius Simeoms expe/
'^^fiitiinbsp;Chriftû in idipfum tempus, quo natus eft, ipfum àpijs fuifte expe/

öan f-*^ pleraqj Prophetiae,ut de lîreptro non auferendo àluda, de hebdoma
DQff^^nbsp;'P^quot;'quot; defîgnarat.Vtq^ loqtiûtur quicunœ eredût,

làiif,,-nbsp;retinere,quaefaluti queant efle multis,ita dubiû non eft, multos tû

^quot;quot;eonifîmiles,de inftanti Chrifti aduentupopulû admonuiflè-Sed
quxrentibus Chriftus nullius a;ftimatur, furdis de Chrifti aduentu
gebai^^'^^r'Jnt.Rariflimi in populo fupererant, qui Deum uere agnofcerêr. Ver/

«îiii J j e^'mia uirtute laiïdatur,qudd expedant confolationê Ifraêh's, quo no/ ^xpeâdns eë

It ^^i,(gt;j.^§''^uslaudatûôClofèph ab Arimathara.NamregnumDeiquodhicexpc/ /o^'^fonan

^^•■ifti V erat Ifraêlis confolauo. Notatur his.quod reliquû uulgus,de regno
quot;Ho î^Q^ Uei,at.:[? inde confolationê Ifraéh's nihil fuerit folicitû,fîcut animalis ho/
UiiYi Ch ^P'^^alia.Sed ôC Paultrs coronâ iuftitiar promittft, diligêtibus adueri
^ eius.z.Timoth.4,Summe nanq^ colitur Deus,ubi digne afti
'^eon a ^ j!nbsp;auide expedatur, quâ poîlfcetur, redemptio. Vt ergo hic Si/

quot;oIuitdominus,primû de tndendo feruato^
^'^^•^.Ur fnbsp;exhibitionê. Venit ergo fpiritu monitus in tê^«

1^'t in 111nbsp;fpiritu femper aguntur,cum puer inferretur,atq? agnitû illû acce/

quot;^quot;^Pro quot;ohiitdominus,primû de tndendo fcrua'ro^
Mtit^ ^quot;quot;one,deinde eiufdê quoq? ex..... quot;

^'^llln.nbsp;............

quot;/^s,laudauitcp Deum,dicens : Nunc dimitris feruû tuum ÔCc. Qtiafidice/
% -/quot;quot;ens ad patres meos concedâ,fècundû uerbum tuum, nam hadenus uigt;
P'^^iifjcnbsp;PoïJ'eitus es,iam pax mihi, ÔC fandis erit, nato eo, per quem

o'^ii'a»Videruntoculi meifaIuatorê,qucm omnibus populis mi
r^ti^^ reuelata dus ueritate ab impietate fua refîpifcant, ÔC milïïs tcnegt;
hu,nana,ipfum lucem mundifequantur.Iudaris,utimpletis iam pro/
^^^^ ^olah umbn's carimoniarum ÔC onere legis liberati, tc in ffjiritu ^ ueri.'
^^^^ leonbsp;pleniflrme apud ipfos corufcante, Vt regnum fpiritus,

cH5 notatur quàm horrenda ludaoïxim huius feculicacitas fît, qudd àrc=»
Chv a ^^^^^^ aliénas habendas uoUmr,cum ut hic Simeon, ita uatcs omnes,
quot;^erù ^ecefTuras prxdixerint.
l^^^ronbsp;putarethanc gloriâ fore omnibus qui carne Ifraëlita eflènt, poft®

Jçtn e^dihntibus benedixiflèt,id cft,fkufta fuiflèt precatus, dixit ad Maria ma/

poß®^ plufctdû puer,6C qua circa puerû gerenda erant, pertincbanr. 'quot;^^«rtimé
ç s.eft hic ÔCc.Id alijs uerbis apud loannem. j.Dominus ita teftatus eft:In
go in hunc mundû ueni,ut qui non uident uideât,ÔC qui uident caci fiât.

Dutn

Dum nancp regnû ÔC iuftiua Dei palam annuntiamr, ficut fieri oportebat po» .
uentum Chrifti in carne,^os Satanas tenet captiuos, exagitat ÔC »«I'P/
clarius ipfis ueritas Dei offertur, eo oppugnent illam fiifius, eo ficut copient
impietatê,ita fiirore et amentia percutiuntur,ut multos uideas ôC fenfii comu
ftiiui,de quo in Matth.cap.u.Id fanè euenit Ifraélitis prxdicante illis domino,
per fe,tum per fuos Apoftolos.Qui enim ut fibi uidebantur egregie uiderc ^^
re,offènfi dodrina Chrifti,excarcati adeo ftierunt,ut nihil ad fumma fxuitia, \
uatorem ipfum,atqj eos qui ipfiim annuntiabant, reliquû facerent, donec p ^^^
cata fatis contra fe ira Dei,excinderentur fiinditus,pafli ruina irreparabilem •
- rim tjs quos Deus eledos in ea gente habuit,amp; fi no aded multos, in refurrec ^^^
lnrt\une* Chriftus pofitus eft.Nâ agnofcêtes omnia pra; eo ftercora eflè, ipfiim fide amp
üionm, pçj. ^nbsp;funt,et à ruina,inueda per primS hominê,refurrcxeni • ^^

amp; Icfcha.8.prgdixit:Dominû exercimû,inquit,ipfiim fandificetis,amp;:
fter et ipfe pauor uefter.Et erit in fandificauone,ct in lapidé offèndiculi,^ P ^^
ruinx,duabus domibus Ifrael in laqueû, ÔC intêdiculâ habitanri lerufalê,« ^
gentinter eos multi amp;:c.Ergo qui Ebraorû dominum,in Chrifto fuo fefe exn ^^
tern fandificarunt,hoc cft,magni habuerunt, 0«: ut Deum fuum recepenint a J^j/
dorauerunt ipfiim timentes,amp; ad uerbum eius pauentes,ij falutê ab ipfo con ^^ ^^
funt, Chriftû experri lapidé pretiofumin fundamentisTzionpofitUjIefcha- jj
i.Pet.i,quo uti(Ç fubnixi in adificio Deihxferunt, qui aût Chriftum
dc patrem reiecerunt,feduscç eft illis dominus,in lapidé offendiculi,ôlt;r tend ^^^^
ÔC impegerunt,ceciderunt,contriri funt,illaqueati ÔC capti. Illud:Et «^J^.L^tif
dificationem in lapidem offèndiculi,interpretariquidâ folent,utfan^n
credêtibus, ÔC offenfîo incredulis tribuatur.Sed quiafandifi'cari Deus r^oiiC .
fuis dicitur, dum gloriofe fe de ipfis ulcifcitur, ÔC fandifi'cario hxc cum ^ftia' '
ita iungiiur,ut omnino pro eodem utrant^ pofitam appareat, perpendat ^quot;p^jus
nus,an uates non ÔC malis fandifi'cationé rede tribuat,fimul cum offenfione*
enim hortatus eft uates pios, ut dominum timeant atc^ glorificent, id dfc'a
cent,mox pradicit mah's timere dominû nolentibus, ÔC ad humana
fugientibus,eundé Deum,quê prj faluatorem,ipfos experturos exterminatoy
feipfum in eis fit fandificaturus,hoc eft,potentiâ fuâ magnifi'caturus, ^^
eum côtemnerent,amp;: fandificare nollent. Ebrainbsp;hic non pro fandn»' ^

ne,lèd arce accipiunt,quafi dixiflèt,fe futurû pro arce, nó inuida folum imp«) ^ç^H
ÔC ad quam pcrirent,moliti eius oppugnationê.Sicut ergo in ruinam mulnf ^^
. litis Chriftus pofitus erat,a: id idco,quod multi incitatià Satana,gratiam^quot;^j,ft/
Inpgnum tui oppugnaturi,rede Simeon fubiecit:Et in fignum cui cotradicemr-Signu en
taMradieimr regni Dei,ideo(ç omnis gratia ÔC beneuolêtia erga genus humana,

confluut uniuerfi eledi,iuxta illud lefcha.n.Et erft in die illo radix lefchai,^ Vntj
in fignum populorum,cam gentes qugrent-Hunc cum pauci ludaeoru recep ^
uellent aût nihilominus iufti haberi,neceflè fuit,ut ipfi contradicerent.quoo^jj^j/
infaniam ufcj fecerunt,hos reprobi ex gentibus poftea^ ÔC ipfis pradicatus
ftus eft,ôlt;: ita ad eos quoq^ hoc fignS,ut ibidem uates futurû pradixit,del^O'^
ti funt,amp;: ipfi Chrifto cótradicentes.Sic Chriftus in fignû pofitus fiiit, «IcdïS^j^.
falutis, reprobis aût perditionis, qa hi cótt-adicerr ei quâ adorare ipfum

Addit poft hac peculiariter ad Mariam matrem : Quin amp; tuam ipfius j^c»
penen-abit gladius,hoc libenter de afflidione,quam crucifixo filio expcfta
pio,quo ftnè tempore cogitationes reuelata funt ex multorum cordibus.«^.. ^iji
prj erant, in ipeciem tamen Chriftum amplexi, tum fe prodiderunt, ficut
Chriftû pluris fccerant,quàm palam pra fe tuliflent, ut lofeph ille, ft: Nico ^^^^
Et femper quidem dum Chriftus ucl in fuis patitur,recondiu cordium

c^ifu '^ foportirir, nimirum quo animus eius ad fuai/
/^'g^oraretur-fn quo difcere debemus, quomodo Chriitus proximos idos
Ûe c^Snbsp;gloriam peruenit,eadem uia ducit « fuos.

'^'^^untl'quot;®^' ^«»d uirgo fancta « Chrifti mater palfa eft, id magnifîce intenn.
orô.:nbsp;multa mendacia. ad hxc robuitis uocibus, kre/

quot;'■'•o annis feptéa uirginitate fua.Et hxcuidua an
'^^lon.k r^nbsp;quatuor,qu^n5 difcedebat de téplo, iduniis acdepre/

^ ^.''^quot;•quot;lat honeftum eflè, amp; coram Deo acceptum. Vbi autem ^ ^^ ^

^ qtinr? quot;^«^^'^î^ria prxtcn)flèt,automnino mhil egiflèt aliud auam n^w
necelfario amp; fomno fuit ufa,amp;:in F^fenti qi„'dem de dornCn^

d'e ac nodc,ita intdligendum eft,quiid hxc orSua fiiTw^
no^nbsp;laboreeft,dicimus continuoÜneimenSo

. . pj nunquâ nifî pecuniae caufTa adfint, necp alterius gratia preces limulent po^'^^^^iplis
^ aif uere fundant. Ieiunia aût eiufmodi habeant,ut fint duplicate crapulae. Det V fed
f t auh non eft,quod Chriftiani folicid fînt,in omni fiquidem loco adorâdus D^us
h Ml mi/ in fpiritu ÔC ueritate. Vera aût ieiunia ÔC preces, utinâ haberemus freq«^quot;quot; .^s a'
quot; fed fyncera,S(:fadidjs plebi nemo imponeret,prxtextuc^ eorû uoluptates m ^^^
T UmZ leret.Sed de his in Matthxo fexto. Verû nequâ Nonnarum inftitutum robu^ .
m*^nbsp;habebit.Hxc enim Propherifla,n5 uirgo, nec^ uxor fuit,fed necp u^i j/

dem quîe haberet fuos quibusinferuiret. In templo egit, fed fua xtate,duin F
mis iam nulla alia re polfet prodeftc. Sicut ÔC Chriftus nodu podflimum pi ^
nibus operam dedit,dum,fcilicet,proximis,commodare alias non licebat,»
ftra cum iftis agas,qui totius pietatis rationem ignorant,

Ha:c ergo fanda mulier, ÔC laudatiflima Prophedfta, ut in ore duorum tc ^^
niumde domino noftro firmiuscófïftcret,eadêhora, nimirûcum àSjmeo
prxdicaretur,amp;: futura de ipfo prxdiceretur,fuperuenit, ÔC uiciftim cofitet» ^ ^^
mino,hoc eft:dominum collaudabat,at(^ loquebatur de illo omnibus qu^^
bât redemption? per Chriftû,utic^ perficiendâHierofolymis. Qui enim
di Hierofolymis erant,indubie perpauci,fi-equentes in têplo conuenieb^» ^jg/
tum pleric^ eorû aderant.Sic de Chrifto loquûtur quicunc^ ipfî credunt,cv-
tur i]s,apud qiids uerbû Euangelij fuum frudum fadurum fperant.nbsp;. .j^jtH

De ordine hiftoriae huius ÔC confonamia cum narratione Matthxi,qquot;lquot;^J ca-*
tum puerû in Aegyptû, poft Magorû adorationê memorat,diximus in M» ^ ^^(fO v
in illuîl:Tum Herodes ubi uidit fibi illufum effe à Magis. Cçterû dlu'^j^^^f^iriquot;^
boraba tur fpiritu Sec.Ita ut illud de loanne paulo fuprà, intdligendû eft^o^ ^^giJ
qudd uirtus diuini fpiritus cum incremends aetatis 3c corpufculi, magis a
fefe exeruerit,unde amp;C fapienna atcp graria Dei amplior côdnuo in ipfo apPg^^piJl

fadus effet annori5 duodedm,afcendendbusillis Hierofolymâ,fecun
fuetudinemdieifefti,confummatiscp diebus cum redirent ilh', r^'^^ jl^^lci'ti
lefus Hierofolymis,ÔC no cognouerunt parentes dus. Cœterîj rati m
comitatu.uenerunt idnere dici,K requirebanteum inter cognatos6i»'\^
tos.Et cum no inueniffent eum,reuer(i funt Hierofolyma
acciditpoft triduu, inuenerunt iilCi in templo fedente in medio
dientem illos,6£ interrogante cos. Stupebant aut omnes, qui cum ^^
fuper intelh'gêtia ôd refponfîs eius,ôi uifo eo admira« funt. Etdixitma^ ^
ad illumtFih cur fedfti nobis fîccEccepater tuus amp; ego dolentes qu^^'f, -p
te. Et ait ad illos : Quid eft quod qusrebatis meC an nefdebatis, qt^^, gjtf
qu^ patris md funt,oportet meeffeC Et illi non intellexeruntnbsp;giliî^

locutus eft ipfîs. Et defcendit cum eis, uenitc^ Nazareth, eratcp
Mater autem eius conferuabat omnia uerba harc in corde fuo. Etieiiï f
ciebat fapientia,6C«tate, ÔC gratia apud Deum atlt;^ hominem.

Maribus pratceptum duntaxat erat,ut ter in anno apparerêt in loco quot; i^^rcf'^
culum fœderis efïet i.Mofch.îî.nimirum ut legem Dei populus certius a /pat«
animi ex conuentibus illis magis coalefcerent, uerum qua erat in Deum ^go

marito ad locum Dei quotanm's in fcfto pafcha, fefe ultro
tiby^nbsp;feruator lam duodênis ie ab ilhs fubduxit,amp;: iph's rcdcun/

'^^quot;iio d^'^^ Icrufa em,ahquod (pecimen fui edcre uoluit, in'dc eft quód (êdens m
Reati:, o^'^^orum audiebatillos, Slt;:interrogabar, ut omnes ftupercnr fuper intelli/

parentum fuoru, tum aliorum, qui falutem ab
'^^ipfo ' ^^Pct^abant.lofeph ôC JMaria dolentes ipfum quaf]crant,ucriri fbrtafîe,
täte i^rnbsp;offenfus,nollet porro ipfis miniftris uu.Huius admonitus,anxie/

cotcmpta refpondit:Quid eft quôd me quarcbaris 0lt;:c.Et docuit,Dei
p ^^'Omnibus affedibus carnis proponerc,
^^nbsp;haudqua^ plane intdligebant,Maria aût omnia ifta in cor

Chriftû cfîb,ratfonê ramen,qua ille mu
H^aqu-nbsp;erat, ÔC conditions eorû quibus fubinde illi proludcbat, haud/

^'^'■eb-irnbsp;af^ï? »deo perpétua quadâ admiratione, circa ipfum, ÔC qua

p'^^quot;^oantur,prafertim fi quando darius Dci fpiritus, in ipfo fefe proderct.

fefç 5 T ^ft'tantum operû Dei nouiffe ut unice ipfum amet,SC uolûtari eius dextre
'Pfinbsp;' ^^^ Maria ÔC lofcph erat, noffe Chriftû prafentê fe habere, ut

^^^os ta infcruirent,effent(^ patri ex animo grari.qui orbem, precipue autê lu^
eftèt dignatus.l^diqua reudanda eis in fuum tempus diffcreban
^alios fandos dudos à Deo legimus. Qui uere itac^ pi) funt, abûde
^^^titurnbsp;^^ uoluntatê per Chriftû, amp; in quibus Deo grati/

pr-'^tcritisfecreta Dei rimari uolunt,hinc tantum eftaptrd eos có
, l^cndi S ^ difputationû friuolarû. Vera Theologia fcientia eft, pic S: beate ui/
' pefeejf S^o multa noffe,amp;: iiarqs de rebus poaè diftcrere,etiam dçmonum eft.
^•■ànsiîl^nbsp;parentibusxienitq? iNazareth,^: erat illis fiibditus, uriœ la

reliqua ufibus ipforû inferuicns,dc quo dixi in Matth, cap.5 in
^^^te diquot;quot;*^ accedit lefus à Galilaa ad Iordanê. Vt uero Euangehfta Chriftû omni
^'^Itianbsp;fua radios emififfe oftendat,iterum adtjcit:Et lefiis proficicbat,fa^

'^t.ilf ^^ foiidis uirtutibus,ut ita in gratia Dei uiderctur crcfcere, quâto,fcî
^t Jquot;agis ac magîs in didis ÔC fadis eius fefe promebat. Verus homo fuit,amp;:
i^»quot; hoîenbsp;uixit,fed ita fe côrinuo prodêtc in ipfo fpiritu Dei,ut fîmul ma

de confummarionc domini noftri ut hominis,in inflranri utioquû
Ptionis perfeda,difputant, ipfîs rdinquamus, nam exfe illa cômenti funt.
Aun ~nbsp;CAPVT III.

I^^'lo.)^ decimoquinto imperif Tibciij Cafar s) ufcp ad iIIud,eu5gdizabatpo/
• ^ero?^ explicata Matth.î.ab iniao,ufq? ad illud:Tunc acccdcns lefus.

T. baptizaretur omnispopulus)ufc^ ad illud, in tecomplacitûeft
t:tnbsp;hac fimt in Matth.cap.î.in illud:Et baptizatus îcfus,

0 plenus fpiritu fando,regreffus à Iordanê) ufc^ ad illudtSC glorifi'cabatur
Vti,^pj^^'^s.)Enarratahac funt in Matthao capite quarto ab initio,^ufq,' ad illud:

Et ucnitNazarethjubi eratnutritus,8e intrauit) u% ad illud : Nonne hicci^.
liuslofèphr) Tradtata üimm iVIatth.cap.15.in illud : Et cum ueniïièt in patria'
Item quarto in illud.Etrelida Nazareth.nbsp;.

Et ait illis:Omnino dicetis mihi hanc fimiIitudinem:lV[edice,cura teipW '
Qu^cunq; audiuimus fada in Capernaum,fac ÔC hic in patria tua. Aît ^i^ •
Amen dico uobis. Nemo Propheta acceptus cft in patria fua.Sedio^
ritatedico uobis,multsuidu:ïerantin diebus Helite in Ifrael quâdo clauti'
efl: ccelum anniï tribus, 81 menfibus fex, cum fada eflet fames magna p^r^
mnem tcrram.ôC ad nullam illarum milTus eft Helias, nifiinSareptha^'^
nis ad mulierem uiduam.EtmuIdleprolîerantin Ifrael fub Helifso pf^P -
ta,SC nemo eorum mudatus eft,ni(i Naaman Syrus. Et repled funt
fynagoga ira,hsEcaudientcs.Etinfurrexcrunteiccerunt^ illijèciuitate,ô^d
xerût illum ufcç ad fupercilium montis, fuper quem ciuitasillorum erat ^
cata,utpr^ecipitarenteum.Ipfeautemtranlicns,per medium illorum ^

In eo quôd dominus agnouit fibi non tanta in patria,quanta Capernaum?
cdenti,obqci potuifie prouerbium iftuc,medice cura teipfiim,indicauithunc 0
nem diledionis naturxindit3,ut quifcß fuorum prima curam habeat, quareq^'^^^
temere negligat,eum ftribitPaulus efte infideli deteriorem-Nam etiam q^'^ |i,s.
rent,natura duce fin's proipiciut, fibic^ ipfis fadum putant, quodbenefeceriot^
Sed aliud eft corporis neceffaria miniftrare, aliud miracula Dei. Quanquamj^i^
omni beneficentia,in primis ipedanda fit Dei uoluntas, qux quidê dum ali^
non iuftèrit eft,ut qui% in primis curet carne proximos,dum aût Deus ^^^ qti^ ''
cipit,iam anaturaliillo ordine recedereoportet. Idobleruauitillamuhend^^j.,.5
hic leruator meminit,dum Helie priufquam filio cibum iulTa ab illo pararet.r'
ut in benefici]s illis uulgaribus dum abeft mandatum pcculi3re,corporum
tio non indigne confideratur,ita confiderâda eft Se lpiritalis,dum diipenfan«3 j
fpiritalia. Quo ergo iftirc municipibus fiiis perruaderet,offenlam enim quo^ ,fO
bat femper fugit,duo ifta exempla,Helix Se Elifxi adduxit,qui omniû niaxioj^^^;;/
phetx fiia miracula non folum alterius ciuitatis Iudsis,led gentibus,Se à tota ^^^^
lis R.pub.alienis,Deo fic uolête,feccrant. Simul tamen notauit dominus i^ï^^^
infidelitatê,qua,lcilicet,prohibebat,nefignamulta apud ipfos ederet. Te^^
illos aftimilauit maioribus eorum,qui tempore Heliar Se Helifxi infigni imp'
Deo Se uiris illis ianclis aduerfati fuerant,eoc^ indignos iele fecerât, ne
beneficas multas apud eos facere poflent.Qiiod etiam intdlexerût. Inde
ta fuerunt ira in dominum accêfi, ut uellêt ipfum ècolle dare prxcipitem,
iuit,Se per medium illorum abift, leruante eum maiju patris, quia nondum ^
rat hora eius.Hiiloria prior.i.Reg.iv.pofterior.i.Reg.f.legitur.nbsp;-

Et ddcendit Capernaum ciuitatem Galilxx)uic^ ad illud:quia cum P'^tel^gj-^tli'
iundus eratfermo ipfîus.) Explanatum eft Matth. 4.in illud : Et relida N'a^
Item fèptimo in illud:Et fadum eft cum fuiftet Iefus.

Et in (ynagoga erat homo habens Ipiritum dxmonis immundi)ufq? adquot;*^ .pt/
pids.Tradata hacc funtin Matth.cap.8,in illud : Et cum uenilïèt Iefus in do»
tri,ufc^ ad finem capitis.

Fadum eft aût cum turba immineret ei,ut audiret uerbum Dei)ulc^ ad ISjV*''
dis omnibus ièquuti funt cum.) Hoc expofitum Matth.capite quarto in 1»
dit duos fratres.nbsp;gta^^'^

orabatOExphcatum eft Matth. 8.m illud;
^^^atu de Oradont^' »quot;quot;Iras.De fecelTu uero ad orandu dida pleracp Matth.^.

debemus,ne peccatis ipforum uideamur confentire,
î-^^tnu. ^»s;^«^quot;tatêprxtermitfamus, atfî quacunc^ in re illis ad bonu iungi
^'quot;^ocii ^ , lucrandi eos pofthabere haudqua^ debemus. Verum noftri
fgt;tn e?nbsp;polferiagitiofisconuiuere. Se ad mala eorû côniuere,

d? '^^clusPft c^^rT^i? haudquacß debemus, quia inimicusquoc^-nobis
^'•bç dnbsp;Chriftus habuit,« habet fe,quicunc^ cius fpiritu fuerint pre-

r''^Os ç^Jf^'^ï'qui fîmul aderant ad conuiuium,fiducia iuftitix propria: tumidio^
«oIuit,cum exemplo peccatricis,tum uerbis fuis,« hac quidem
r quot;quot;hosnbsp;^^^ fuftinuit,ut nihil fibi ab illis quxrcns,ita nihil quocß ad

haudqua^ fuiflè Mariam illam fororem Lazari,dc qua
duodecimo meminit,àquafcribuntunc'îum dominum,quxc^ dominum

ftatim fupplicium aditum unxiffe,amp;: à Matthaeo atcß Marco fcribitur,fed ne^^^^ j,
lilaam illam Mariam de qua Lucas fequenti capite, dixi in Matth,cap.i^»m

Vim uero uiua pœnitentia in hac muliercula uideas, qua lefum, quot;^miquot; _
ta,in conuiuiü ufcp lecuta fuit,largiterc^ adeofleuit, utrigaretlachrymis P^^ ^^^c/
mini. Se.iferat peccati aculeû, fenferat Dei gratiâ in Chrifto,hinc nihil eam F^^^j,
bat,nihil uerebatur,dûmodo animi fui dolore ei patefaceret,a quo fperabat cu ^
tionê.Sic nullo opus erit pracepto ,quo ad confitenda fua peccata hommes
lantur,fed Chrifto ipfo cordi fimul peccata,ôlt;: fpê faluris m fe demonitiate.
de uerapœnitêtia,atc^ uera peccatorîJcôfeffîone,didû fufe in Matth.eft cap.s«
lud:Confitêtes peccata,6C cap.4.in illud:Et exeo tepore cœpit lefus pradicar ^^^^

VidensautéPharifa:us,qu{uocauerateum,ait intra fe dicens: HicH-
Propheta,feitet utitç qua qualis eft mulier,qua:tägitipfum. quia Pf^ ,
eft.Bt re fpondens lefus,dixit ad illum : Simon, habeo quiddam quod ti ^
cam.Atille ait:Magifter die. Duo debitores erant cuidam creditori,
bebatdcnarios quingentos,ÔC alter quinquaginta.Cum autem illi non e
foluendo.condonauit utrifqjthorum igiturdicutereum plusdiligetCKe
dens Simon.dixif.Exiftimo qudd is cui plus condonauit. At ille dixit ci:^
ludicafti.Et conuerfusad mulierem,dixit Simoni: Vides hancmulierc^' ^
trauiindomutn tuam,aquâ pedibus meis non dedifti, h^cautem
rigauit pedes meos,« capillis capitis fui exterfit.Ofculû mihinondcdil
autem ex quo intraui,non ceffauit deofculari pedes meos.Oleo capu^^ j)
non unxifti,hac autem unguento unxit pedes meos, propter quod

Remittantur peccata eius multa,quoniam dilexitmultum.Cui autem
remittitur,ismfnusdiligit.Dixitautem adiIlam:Rcmittunturtibipcccat^'^^,

ta rcmittitrDixitautad muIicrem:Fidcs tua tefaluam fecit,uadc cum ^
, r , Non Propheta folum,fed omnes quocp fpiritu Dei pradiri fecileagnold'^^i
Agnoicuttt ^^^^^nbsp;donatos,amp;: illi aduerfantes,hinc cum dominus mulierculam '

fxaie jaosfi^ fenon repelleret, putabat Simon eum latere qualis eflîrt,eoq5 fpiritu Dcijioi^/
^nbsp;iadabatur elfe praditS. Dominus aût nô modo nouerat, fed uoluerat etia n»

dfe,exêploi^ eius fuperciliûPharifaideijcere.Propoiîta ergo fîmilitudine, jc^
bus debitoribus, eidem creditori obftridis,quorum alter creditori quing^'y^^^fö^
narios debuiffet, alter quinquaginta, quibus creditor utrifqj debitum doquot;,^ jpofl^
gabar Pharifaum,utrum debitorû,magis diligerecreditorem cenferet,qui ^^^fir«
dit,eum cui creditor plus donalfet. Hac refponfîone probata, dominus co ^^

re ipfum multo quâ Pharifaus ardêttus teftatafuerat,inde(^ colligebat, p^ .. (ê^
peccatorû ei elfe condonatû,eo%^ iam non effe peccatricem ipfî contemne
obferuandam fororem,ut cui Deus omne debitum remifîflèt,nbsp;propl^^^^

Habet ergo refponfîo domini hunc fenfum : Simon tibi uideor parum r
quôdhanc à me non repello, fed parior ofculari ÔC ungere mihi P^dcs :
inopem aded me fpiritus,ut ignorem qualis ea fît,nimirum peccatrix. '

quid effufa ifta lachryma eius, ÔC praclara ifta ardentiftîma erga ^e P« ^ gin»
pradicatorem diledionis officia fîbi uelint.Tu tibi uideris me non uulgar

ciis^ ^^ufla conin'uio lune adhibin'fti, (ed conféras oblècro tira m me l'iluis offiV
ded a domum ueni uocatus,non ilîius,tu tamen ne uulgarem quidem aqua
meisj'lla cuius hoipes non fum, m domo aliéna,ctiâ lachrymis iin's
SUodquot;^ P'-'des meos,Ô£: capillis capitis fui exterfit. Ori meo tu ofculum non dedifti^
îgt;rii quot;quot;■''S^'rilfimum amicitiaeiîgnum cn;,hac ex quo intraui,non ceflat oicula im/
pedibus meis. Vel iimplici oleo caput meum, quod item triuialibus ami/
'ölet,non unxifti,hçc autem unguento unxit pedes meo.s. Vides crgo te ab
g^ ^'^öfeerga me longe luperatum.'quot; At is fum qui remiflionem peccatorû doceo ddexit
n^Q ^'ïôjprçter hanc nihil eft,qudd ifta àmeacceperit,aut etiam expedet.Ergo Si^ P'quot;^
^uâ^nbsp;uides me multo quàm tu, ardcntius amare, fcito qudd plus etiam ci, quot;quot;i/'quot;quot;

^lio'^ à me condonatum cft.iVlultis peccatis obnoxia fuit,fateor,at iam nô cft, non de*
fiçç.'ne quo ne;riO peccata magis odit,aucrlàretur,non diligerct,icd rcmifla illi
l^ç-L funt, amplexa innocentiam eft,atc^ hinc cftardês ifte in meamor,hinc ifta
tibi quot;^^quot;^.^'hinc ifta offîcia.Tu minus ^ illa me diligis,ideo ctiâ minus peccatorum
pianbsp;eft.Cuicnim minusrcmittitin-,isminus diligit.SicutiîcreditorquiO

îilcenbsp;debitoribus,quorfl uter.:^ ibluendo no eflèt, omne debitû donct, icd

jll njaiiis,is indubie ab eo debitore plus dihgerefur,cui plus donafter.
cjj^nbsp;hquet,dominum uoluiflè Simoni probare,huic muiieri multa ftia pce

(i^,. tum condonata fuifte,coq? non iam peccatricem cam eflè,ô(: à fe repellen/
hoc magis reiîpilcentem, ÔC ideo iu'apiendam amp; ampledendam, ÔC probare
cl, ^'^''âfdentê illam erga iè peccatorû faluatorem diledionem, quam rigando la
' o^culando ÔC ungendo fibi pedes fuerat teftata. Monuitautcm iïmul o/
efle-, neq; quenquam fua pofll- peccata eluere, ièd opus omnibus
d^j '^'^ricordia Dci illa condonante.Condonata autem eflè,diledione erga con»«
fc cî^iQ dominum probari.Condonatio igitur fide percipitur, ÔC percepta dile/
y^^comprobatur.

id conuiuas noniu'hil oftcndiftèt,dixir ad mulierem : Fides tua te fàl
dif ^^it,uade in pace.Qtiafi diceret: Aio tibi rcmifta efte peccata, hoc iftos oftèn/
t^Ob I mihi non credunt, non agnolcunt me Chriftum eflè, quin in hoc ueni,ut
iîien meum à peccatis fuis faluem.Tu autem id credidifti, pradicanti refipi
peccatorû rcmiiîîonê fidem habuift), coucrià à urjs tuis prauis, indecp ut
tîiç-^'-Orem me tuum impenfiflimeobfèruarc te modo ÔC co!crc declarafti,amorcm
ru,-^ ingentem.Vadecrgo in pace ÔC fis animo tranquillo, peccatorum tuo/
nunquam recordabi tur,f!des rua in me làluam te reddidit, credidifti me
f ^^^ grariam patris reftieuere,â: peccatorû tuorum impetrare ueniam, en ha''
a^f ^'ytutam âi^impetratam,5cikutcredidifti7itaaccepifti,abiiam iècura omniû
^On Dd euafifti.lta fimul in his,faluatorê lè,per quem folum peccatorû con
Sluçrêda fir,fcfeprçdicaui t,nt.:]î Pharifaos prafentes ÔC quód fibi ipfis plus
ri(L^ quot;derent,Slt;: pra iè alios contcmnerenr,caftigauit, Neq^ dubium quin id pie/
^^orum,fi non in praiènti,tamcn in pofterum mireprofucrit.

T fidum cfl: ddnceps.ôf ipfc iter faciebat per fingulas ciuitates 62
caflrlla pra'dic3nsamp;annuntians regnum Dci, 6iduodecim cum
illo, fimuU]? mulieres aliquarqu£Eerant fanata: à fpiritibus malis
ÔC infirmitadbus. Maria qua: uocatur Magdalene de qua feptcm
gj^p^fiiaexierant^amp;IoannauxorChufae procuratorisHerodis, ôcSufanna
«ïiultaqu^miniftrabantei dc facultatibus fuis,
^eo qudd dominus omnia peragrabat, annuntians regnum Dei, didum in

Matth.eft cap.4.in illud : Er circumibat totam Galilaeam. Qiiod uero ab
liercuhs Uitx neccflana accepit. feminans fpiritaha^m fe ipfonbsp;' un^

docuit,operarium cibo fuo dignum.De quo Matth. «o.in iilud;bcd m
ciuitatem aut uicum fueritis ingrefTi.ln mulieribus aût litis, exemp u c t yquot;.^
nis.Confutatur uero hic error Gregorn,qui per feptem d.tmonia, »quot;tf^ ha»
peccata capitaha.Cû apene hic Lucas teifetur, a (piridbus immundis libua
muheres f ifTe. Notatur etiâ,quàm humiles quaettores dominus rexcœioru
muhenbus habuent.De his in Matth.cap.^i^.paulo poflinitium. ^^^rpa^

Venerunt aût ad ilium mater fratres eius)ufq? ad illud:qui fermonem
diunt,ee faciunt illum.)Enarraui hxc Matth.u.in ilIud:Ecce aût ha tres.

Fadum eft aût quodam die,amp;: ipfe afcendit in nauim ) ufc^ ad ilhia : tt a '
totam ciuitatem prxdicans qu^ecunqj fibi feciftet lefus.) H:ec omnia expia
gis Mauh.s.ab eo:Et cum ingrelfus nauem,ufq? ad finem capins.nbsp;^ç^c

Fadum eft aûtcum rediret lcfus,excepitillum turba) ufq- adfinem capms.
cnarrata iunt Matth.9.in illud:Hxc cum illis loqueretur,ecce primas.

Contiocans aût Icfus duodecim,dedi t ilhs poreflate)ufqj ad illiid : euangenbsp;^

res amp; curantes ubiq?.) Tradata hcec funt Matth. lo. m il!ud:Etaccafitis « g j
cim.lllud prxterea : In teidmoniû aduerfus illos, explicatum etiam dt Mat

Et fadum eft cum folus effet orans, erant cum illo ôf difcipuli ) ulq; ad
non guftabunt mortem,donec uideantregnum Dei.) Hcec tradatanbsp;/sui''^

in illud:Cum aHt ueniiTet lefus in partes.Prxterea explicatum eft iliud:bi q
poft me uenire.Matth.io.in illud:Qui amauerit patrem.nbsp;,

Et timebât cum interrogarede hoc uerbo.)Hçc explanata HintMatth.gt;7.aD
ufc^ad iilud:Cum aût ueniffentin oppidum.

Intrauit aût cogitatio inter eos.quis eorû ma«or elîèt)ufq? ad illud : Narquot; H
nor eft inter omnes uos,hic eritmagnus.)ExplicatumeftMatth.«2.abinm''^^,'llC

ait ad iilû lerustNoliteprohiberc.Quieninó eft aductfum nos,pro no
Quo potentia Chriftimagisdeclarareturinnomineeius.ctiam maliab»^
gni eius uirtutes fecerunt. De quo Matih, -.in illud:Mulri dicent mihi
f. domine.domine.Hac cauffa amp;: in hoc quem loanes narrat àdifcipulis pro

nec^fequebatur tamen dominum,hoceft,non comitabatur ipfiim cum H ^ariquot;'':
cim,qua utitp cauffa eum prohibuerant. Sed quia tempus erat, ur etiam p^ ^
probatos ad impiorum,fcilicet,condemnationê,amp;: piorum confolarioncn
la ederentur,Chriftus noluit eum prohiberi.Adijciens pro radone lUufl p^ Qi

aduerfum nos,pro nobis eft,« in Marco, Nullus em'm eft,qui fî fccerit
tern propter nomcn meum,poflit ci'to male loquf de me.
^icat'^^ difcimus, nullam qualemcunc^ gloria» Chrifti confeflîonem ac prx/
efle reijciendam,fed porius monendos eos,qui id non fatis decenter fa
t^erfe'^Hnbsp;defideratur, farciant, « non abfterrendos ab eo, quod

^ent^ -fauent,« in aîtjs promouent, in fe ipfis non adeo, praue, fcilicet, uigt;

Anabaptiftar,cum quibufdam ali)sincó/ Prohrherl r
fto upI ?prorfus damnant « abi)ciunt,ut indignos,qui quicquam pro Chri/ debent reo^^
qiie^nbsp;faciant.lndigni quidem huiufmodi funt, qui Chriftum prardicêt, DdäuomX

'^odfnbsp;dominum « feruatorem fuum plane agnofcunt, eoc^ nemo huiuf/ libet promo/

quot;line ^ dicunt aut faciunt,idq^ indubie diuinitus inftindi, unde, fcilicet,o*
tiro,, proucnit,nequaquâ prohibendifunt-Si enim non funt aduerfum nos,
S^ii nfî^nit.Et fi quidpro Euangelio fecerint, non poterunt cito de eo male lo/
Potenbsp;opus eft quod agunt,idnemo rcmoretur. Sed moneatporius eos qtii

f^nt*^^^'quot;^ q» im lynceriflime Chrifto fefededat, atcp quod faciunt bonû,non omit/
ftumaddant porius,« reliqua qux negligunt, Sic «Paulus gaudebat Chri
Q P'-'edicari etiam per occafionem,Philip. !.

loannes hxc domino diceret, uidetur fuifl'e, qudddominusdixe/ Oecäßohuiut
loii^;nbsp;fiquot;» medium ipforum ftatuerat Si quis talem puerum receperitin refponfionn,

foquot;rnbsp;recipit,« qui me recipit eum qui me mifit.Hinc ergo motus loan uel interrog*

lutjL/ enfuit,utdeeo,quemcqceredxmonia innomme Icfuprohibtierant, ue/ tionis potius»
''itio ^^^Saret, num iure eum prohibuiflenf,quando recepifle tantum puerum
effet ipfî tantopere grata.Qiufi diceretiEit tanri aliquid tuo no/
riifc,-nbsp;^ patrem is fufceperif,qui tantum puerum talem in nomine tuo

tjiiç ivi eft fenriendum de ps,qui in tuo nomine uirtutes faciuntr'Nos talem
nomine tuo eijciebat dxmonia, prohibuimus, eo qudd non fe/
''ecip.V^^^ nos.Lucas habet nobifcS.id eft,non ageret in noftro comitatu. Vereor ut

Hot^^^^^arco fequitur.Qiiifquisenimad bibendum dederit uobis calice aqua:
fii^. meo,qudd fitis Chrifti, amen dico uobis, nemia^ perditurus eft mercedg

p '^oc aut tradatum eft in Matth.cap.io.in illudtQiii recipit uosgt;me recipit.
f^^/^^^um efl autem dum complerenturdies aflumpdonis eius, « ipfc àciê

fi,^j^°bfirmaucMt,ut iret Hierofofymam,«mifit nuntios ante conlpedum
(j^ euntes intrauerunt in ciuitacem Samaritanorum, ut pararent illi,«
tent '^^^^P^^^i^^'^cum.quia facies dus erat cuntisHierofoIymam. Cum uiif/
difcipuli dusJacobus«Ioannes,dixcrunt:Domine, uis dicamus,
^on^^-^ccndat de cœlo;« confumatiiios,quemadmodum « Hdias fecitC
pj]. ^(^tfus autem Iefus,increpauit iîios,dicésrNcfdtis cuius fpiritus eftis uos.
! hominis non ucnit ad perdcndum animas hominum,fedad fer/

Et abierunt in aliud caftellum.
t? ^PP^op nquante fuppIict),locum quoq; fapohci] uoluit adire.Cumq;,ut Ue
m turbam fecum ducerct,quod ucl ex initio.SiCap, fiipra conijcii^
''^rL.^'^'^^^re folebat nuntios,qui fibi « ijis quos /ecu habebat,uitx neceflaria pa/
•■ îllijjQ ^^,'quot;§o,cum in quandâ Samaritanorûcîuitatêfuiflent ingreffi paratûeado/
ijs qui cum illo erant, ciues illos repulerunt, nolentes dominum intra fiia

mœnia admittere, eo qiiôdtu'dcrentpetereeumHiero(b'yma,necp dubitaret.
propter feftiuitatê,amp;: caufla adorationis in têpio Hierofolymuano hoc iter i»-quot; J,,/
TerldenimSamaritaniindignilTimefcrebant,habentes templumpropnum ,
te G3rixin,extrudum aSanabalatho prafedo Darij, in gratiâ Manafle
facerdotio Hierofolymis pulfi,in quo ita contendebant adorandû,ut hmc pic ^ j

apud lofephum lib,ii.cap.7.amp;:fequentis lib.cap.uHuius montismemin ^^^^
hercula ilia difputans cum domino apud fontem. loan.4.Hi ergo Samarita, ^^
pcculiariodiodomini,fedobillam de praftantiatemplorü contennonem,
ÔC fuos recipere noluer5t,ut quos putarentfuû templum cótemnere,amp;: Pf gto^
folymitanum.Hanc repulfam lacobus amp; loannes optabant ulciicendâ deuo ^
cœlo igni,qui illos uoraret. Vti Eliah olim perdidit tres quinquagenarios cu
quaginta fuis, z.Reg.i.Horum zelum igitur dominus increpuit,dicês:Nei^ '
ius fpiritus eftis uos.Filius enim hominis non uenit ad perdendCi animas no

Spiritus Chri Etfi enim etiam in ruinam multorû dominus pofitus eflet, ati$ ipfos Apo^ ^^^
ßifalutemho oporteretmultis odorcm mortis offundere per Euangelion, quod m feodo^^^^p
minû qutcrit, e[t,nolcbattamen,uttam procliueseiTentad petendâ ultionem eorum

fcnriprafernmfiid in fè pracipue peccatû effet, uerum in omnibus pr^'^' ^o^
fuum fpiritum,id eft animum,qui ialuare multos quareret,perdere r^exp^em-,
ita dominus ftuduit,utIudaos,quosaperditioneiuireuocare non P^quot;^^' ^coef^
rit etiam. Aded erat alienus ab animo ulcifcendi fe de illis. J^uin dum ^gipfquot;
tur,orabat pro fibi mortem inferetibus. Porró repulfus hic à Samaritis,ninii j.j,,;
ob ld earum rerum, qua fibi necefTaria erant defiderauit, fuit enim recept« ^. ^
Ita quamlibetrepellamur à multis.nihil tamen nobis deerit,femper futuris q
recipiant,ôlt;: neceiraria fuppeditent.

Fadum eft autem,ambulâtibus illis in uia,dixit quidam ad illum ) ulc^ ao
capitis.Trada funt Matth.s.in illud;Etcum audifTet unus fcriba.

Poft hac aût defignauit dom in us alios fepniaginta) ufc^ ad illud : dice
go illis.)Tradatum eft Matth.ic.proximefub finem.nbsp;, ■^(aeiquot;

Ite,ecce ego mitto uos ficut agnos inter lupos)ufq? ad illud: Sodomis m ßi
remiffius erû,quàm illi ciuitati.) Enarrata funt Matth, decimo in illud U ^^

Et conuerfus ad difcipulos feorfim dixit:Beati oculi)ulq; ad illud.'SC au
auditis,Slt;: no audierût.)iftuc enarraui Matt.15.in illud:Veftri uero beati jun
Et ecce quidam legifperitusfurrexit,tentans illum,ô(: dicens)ufqî ad ilHi ♦
ec tu fac fimiliter,) Explicata hac funt Matth.îz.in illud.Et interrogauit eu
deproximo.Item dida plerac^ funt Matth,5.nbsp;latt^'

Fadlum eft autem dum ircnt,ut ipfe intraret in quoddam oppid'^ .^^.f^t
mulier quadam Martha nomine excepit illum in domum fuam, cC ^^^ffl
foror nomine Maria, quae cdam affidens ad pedes lefu,
illius.Martha autem diftrahebaturcirca frequës minifteriû,quaafld ^^(gö
domine,nó eft tibi cur«,qudd foror mea reliquit me ut fola mimftret

refpondens dixit illi Iefus, Martha, Martha folidta es,6£
dejnbsp;drca multa. Atqui unum efl: neceflfarium.Maria bonam partem

mifcre torta hsc ledio eft,ut aflumptionidiua- uirginis,Ghri/
cq^ JJ^^efponderet. Muha quocp de uita adiua,amp;'contempladua, iniiunclocu
eftçj '*arunt,quxut non damno, ita malo fimphcem hiftoriam fequi. In Martha
ftr^l^-^^pJ^m laudatum hofpitah'tads,Se officiofar charitaris, quar circa phirima di

Cupiebatenim domino,ÓCijsquos fecum addu/
fitib Jnbsp;omnia ÔC aftàtim adminiftrare. In Maria exempkim propofitu eft

tio,^ fideigt;et amoris Dei ad cœleftia iugiter anhdantis.Chriftus itacp Marth!
Uac5j^'^quot;P^';auit,redMariam ei prxtulit,ut qux meliorem partem elegi(ret,nimirS
Uerbi p^^^'^fido fuo fermoni, Qiiod unum uere ncceffanum eft, nam fine auditu
Oy 'chrifti nihil bom adeffe poteft, ubi aût ille adeft, nihil poteft boni defiderari^

fole^^^'^ illud necenarium,ferè pro auditu, fidecç fèrmonis Chrifti mtcrpretart
^Q^^'^f^omonat Analogia-fidei interpretatio.Sed cumorationis filum perpêdo,
th^huius dic'îi,uidetur mihi refponfid Chrifti,hunc fenfum habere:Mar/
^'quot;tha,admodum fblicita es,ôlt;r ad nimis multa diftraheris.Non oportebatcir
tecîç'^ '^quot;ha tumultuari,uni rei intenta effeprxftiterat,nec^ enim tam multa fimul

ÔC Monacharû uitam, qui uentris caulia ab offi'cijs uitx prxfentis ery
quot;quot;ia t^ J5»efubducunt,ôi: faginandos in cœnobia,recludunt,iadantes fe cum Ma/
^atthnbsp;degifTe.Etcnim non plus hic locus iftis patrocinatur^quàm ifte

^'Qfum ^atth.14. Vbi hanc eadem Mariam_dominus excufabat, quod pre/
litis Da ° unguentum fuper 'è effudinêt,aftirmas eam in fe feciffe bonum opus,
^'^t'Ornnbsp;prxtcrins pauperibus omnia in lapides amp;:ligna,ftatuas,fcili/

i-ei,.^ '^'fea miniftenû Martham,amp;: amice queftam de fororis otio uoluit mone^

^'•^HiIh ^0'^achx,fed audicndum cœleftem ièrmonê, ad pedes ipfius defidebat,
i^eceff indicare,quam prxftarent fpiritalia corporalibus. Dum autem ÔC hxe
lis ftmt,fidem abncgauir,2lt;: infideli deterior cft, qui ea miniftrare neglexe/
§in hoc à doiniao accepit fibi oblatos.
fçfat i'T^i Manx conferunt, quibus nemo eft, qui minus fermonem lefu
Sui ôc tumulcuetur circa curas uetrisCNegligat ergo miniftrare corporibus,
cit^c „^ahonem ÔC animum ad audiendum fermonem lefu Mariç parem habuerit,
quot;a curans omnia,ne cui ad fe pernnenri quid défit. Si minus,fciat
te.fj confummationem legis effe charitatem,eamqj prxitandam opere amp; uerita/
^ '^Orn'^ quot;leminerit hxc Marthx opera in fupremo iudicio magnifice memoranda
tanquam fibijpfi exhibita, quxcuncß exhibita fuerint ud minimis fuisi
ariaq? effefyncerx fidei teftimonia.

^^^ion eft cum oraret quodam in loco) ufc^ ad illud:Et rie rios inducas in ten/
fed libera nos à malo.)Tradatum eft Matth.fexto,in illud:Ad hunc mo
^j^ateuos.

^eQiç 'lios: Quis ueftrum habebit amicum) uftp ad ilIud:quanto magis pater
lud. a^'^l^fi'is dabit fpiritum äandum pofcentibus fè.) Ifta enarraui Matth 7,in il/
quifquam ueftrum eft homo.nbsp;Et erat

Et erat eiicicns daemonium,amp;: iliud erat mutum ) ufcp ad illud:5; ^^^^^
na hoc in ioco.)Hac exp anata funt Mauh.u.in îlkid : Tune addudîus elt ad
Nemo hicernâ accendit,amp;: in abfcondito ponit)ufcp ad illud; ut cum lucern
gore illuminât te.)Enarrata funt Matth. 5.in illud: Vos eftis lux mundi.nbsp;A

Et cum loqueretur,rogauit illum quidê Pharifaeus,ut pranderet apud fe )
finem capitis.Omnia hac explicata lùntMatth.cap.iî.

Nihil enim opertum eft,quod non reuelabitur)ufc^ ad il uq : pradicabitur
(îlis.)Explicatum eft Matth.io.in illud:Nihil enim tedum.

Hoc autem fcitote,quód fi fciftet paterfamilias) ufq? ad illud,Sv: cui comme,^jj/
uerunr multum,plus petent ab eo.)Enarrata funt in Mauh.uigefimo quarto,

Dicebat autem ÔC ad turbas:Cum uideritis nubem orientem ab occafu)ul^
lud:doncc ulrimum etiam minutum reddas.) Explanatum eft Matth, iß.ab i
Et quinto in ilîud:Habeto beneuolentiam.

D E R A N T autem quidam eodem in tempore nuntiantcsi ^^^
Galitós,quorum fanguine Pilatus mifcucrat cum
rum.Et refpondés lefus dixit illis-.Putatis qudd bi Galild
.nbsp;dis Galileis peccatores fucrint,quia talia paflî funtC Non ^

quoscecidit turn's in Siloé, Ôiocciditeos.putatis qudd dcbitores fuerint ^^^
cundos homines habitantes HierofolymisCNon,dico uobiSjimmo
Gpueritis,omncsfimiliterperibitis.
Ritio hmdf fj^ ^-Qief humana,peccatum à pcena aftimare,cum nequaquam Dens p^^^j
m peccdtum jj-qj^^ peccatorû,externas illas ÔC fpedabilcs pœnas fumât. Nam ira f^P^y^^^j-uH*
A pan4nbsp;prafentis diipcnfat, ut impijlfimi cum pace,ut uidetur, atqp omnimoda r^^ ^

afflucnria hinc migrent : ÔC contra fandiflîmi nunquam non adfligantur,^' ^
uite epulone, ÔC L azàro mendico exemplum propofîtum eft. Qinn idem oC
mino noftro lefu ipib, apparuit. Contra hunc uero humani ingenij errorem, ^^ jj
liber liob dilputat. Huiuftemodi fuifte uidentur, qui hic domino nunn'an'.^j^I/
rjs, quorum fanguinem Pilatus cum iàcrifi'cijs mifcuerat,hoc ert,ut eqin^^f' ^
ligo,inter facrifîcandû interfecerat : ud ut alij, quod infîgniter fcelerati eu W , ^pi
uice pecudû madauerat,mixto ipforû iànguine cum fanguine hoftiarum,qi ^^jf,
offèrri foIebat,ritu ludais ex lege inftituto .Vtcunc^ uero cum hisreshaf

lijs , ^^^ renimtiaucriint,in ea fententia ftiilîè uidenttir, quaff illi pra- a/
illQy-'^^^l^ores fuiflent,qui tam crudelem pœnam dediflênt, quare uelut corrigens
toresnbsp;reipondit eis:Putatis qudd hi Gahlaipra cundis Guhkis pecca

P^ribnbsp;t^ha palîî funtcNon dico uobis,imó nifi refipueritis omn^es fîmuï

Siloçquot;'^ 'Et adiecit ah'txd de decem ôC ocT:o Hierofolymitanis, fuper quos turn's in

peccatores fuiffe pra reliqutsHiefofolymitanis.Signi
Vjiçj horum ultionem portendere,quid SCrcIiquosjnifi refîpifcerêt, manerer.
tetï^Q ^^'^quot;'O'mes perituros, nifi refipifcerent: non eodem quidem gene

Î) fed non minus crudeliter amp;rinopinato.
•^^torequot;rnbsp;uItione,qua de alîjs fumitur,non colligendu illos fuifTe pcc^ e* uUionc

^Uafuw quot; pP^quot;quot;® ^nbsp;imminere, cuius umdida haudqua^ fumus pcccatum in -

y^fipuerimus,quandoquidê SC ipfi peccatores fumus. Etfanedum fin/ fignc non col
nun ^ excutto,nequaqj diffimile uero apparer,iffos, qui de crudditate Pi/ Ugendum.
^^cuFnbsp;tam cafos ab ilIo,quam ipfum caforê uoluiffe apud dominum

^^'itiaïf'^®^ calamitatêgcntisdconqueri, dominû aût quöillos ad pceni/
De,^ K P^onocaretjinterpretatum fLiiffe,eam fauitiâ à Pilato defjgnatâ, Dei ultio/
^'quot;^ilinbsp;peccata dc cafis ilh's diuinitus fumptam,ac ita monuilTe prafentes,

h^c expedanda,nifi rcfipifcerêt. Prior enarratio pltuibtis quidem probatur
'»■fit,id

jj^itatem,pœnam peccatorû agnolcamus,fiC ideo ad quamlibet ira Dei SC con
catoj-.f^'^'^i refipuerimus defauitura,admoneainur : fed ne ex ultionis modo, pec/
quot;^'tofi quot;^odum ftatuamus,eos,fcilicct, iudicantes icdcratiorcs, qui hic fi'nt cala/
i!nbsp;ut iudicjum Dei à domo Dei incipit,ita hic ut didû, plerunœ fan/

^'^^Us „a^^^^fis grauius quibuslibet impijffimis exercentur, Et Chriffus omnium
nofj caIamitofiflîmus,qLU tamen omnis pcccati expers erat. Nos tamen nunœ
lÔ). ^ritas pœnas per.fôluimus.

iti «itl^ ^ ^^^^ fimilitudtnem. Arborem fief habebat qnidam plantatattt
torenbsp;uenitqua:rês frudum in illa,ôi non inuenit,dixitautem ad caV

cii}jjy?.'quot;^enio,fuccide il!am,adquid uel terram occupât; At ille refpondens!
^ctc'nbsp;illam ÔChocanno,donecf-odero circum illam,amp;ffiifcró

lgt;îii fiquidem fecerit frud£j,fîn minus,in poflerum fuccidcs cam.
»^Uit a, §êti ludaica grauiffî ma Dei iîkio,huius itaqj eos dominus fape mo/
Prnnbsp;permoueret. Affimilauir uero hanc gentem,ut ÔC alias,ar^

^Hdo °P^^rfterilitatemexcindenda.Eo uero quddcultorem uinea in parabola fa
•quot;lini «inea pro ficu orare, utucî annum unû adhuc eam permittat, fefbf/
^^ini eam,amp;: ffercus immifflirum, Ôc fî ncc cuira hoc modo frudum tulen'r,-
^(Içrai ^''^^^^t'Uidetur feipfum adumbraffe qui utiq? cultor uineapaterna efi-, SC tû
r^'isfu^^^^^^^^^'^^'^team ccu uineam excoleretfrudiferamqj dodrina ôc'mira/
ia^^'*'^^deret.Minatus ergo hac parabola ipfîs fiu't,fîftcnies cffè perfeuerarêt,

s Up, ^ ftercorad à fe,hoc eft cœlefti dodrina exculti,nihii rdiqui fore, quo mt
ligçj^quot;^™gifera ficus excinderentiir.Hac indubie multi ludaorum redein^

^bfti^ ^^S'ipfî feruatori fuo crediderunt, atc]î per eum frudiferi redditi, mala qua

l5Q^°squot;^ancbant,efFugerunt.
K^PuIu^nbsp;fynagogarû fabbatis, ôCecce muh'er)ufqj ad ilîud:SC omnis

Dicebat ergotCui fimile cft regnum Dci,« cui fimile faciam illud) ul^ ^o ^^^^
abfcondit in farinx fara tria,donec fermentetur totCx.) Iftuc enarraui m Mattn-

Et ibat per ciuitates « caftella docens 8C iter faciens HierofolymaOul^ a
uosaCitemcxpeUiforasOExplanata hxcfunt Matthaeicap.7.inillud. Uiic

quot;^EuSent ab oriente « occidente « aquilone « auftro,« accumbent in f^ê
Dei.)Iftuc tradatum eft Matth.^.in illud:Dico aût uobis qudd multi. .p pl/c»'
Et ecce funr poftremi qui erunt primi,« funt primi qui erunt poftremi.jc ï

Eodem die accefferunt quidam Pharifxorû,dicentes illi: Exi) ufqj ad fine'
Ifta enarraui in Matth,cap.i?.in illud:lerufàlem lerufalem.

CAPVT XIIII.
Et accidit ut introierit in domum cuiufdam principis Pharifeorû fabbatho ^
ad illud:« non poterant ad harc refpondere illi.) Tradatum eft Matth,quot;«!quot;

Dicebat aût amp; ad inuitatos parabolam,intendens quomodo)ufc^ ad liiuquot;'
fe deijcit extolIetur.)ExplicatS eft Matth.u.in illud:Nolire uocari Rabbi.

Dicebat autem ei,qui fe inuitauerat,cum facis prandium aut cœnam'^.^j/
uocare amicos tuos, neq? fratres tuos, ne^ cognatos tuos, neq? uicitio^
ics,nequando « ipfî te uiciffim inuitent,ac rependatur tibi beneficium ' ^
cum facis cóuiuium.uoca pauperes,debiles,cIaudos,ca:cos.« hc^tus ct^'^^^,
non polfunt rcpendere tibi, rcpendeturenim tibi in refurrcdionciuUO^^j^^ ^
^«n Vide quod fupra 7.dixi. Ad conuiuia dominus quidem uocatus «enit, ^ ^cö
T,omtnus con ^^^^nbsp;con^iuatorê rerpuit,fed ubiq?,fiue apud Pharifxos, fiue publi^.^f^

tm^s imcr* ^^nbsp;ßj^^jis perfeuerauit,cibum fumpfit corporis,« cibum appOfquot; ^qii^

commodafiatrum non negligeret,docuit,mox conuiuas,quôd uidiflet Pf^p^o^
cubitus quxrere,admonuit modeftiae,utc^ feipfos potius humiliarêt, quo a
hominibus exaltarêtur. Poftremo itacp « conuiuatorê monet mifericordi^^ \ii
peres,iubctlt;^ ad conuiuium uocare,non diuites,quiuiciffi'm ipfum i'nuiten
uicula aded mercede officium rependât,fed pauperes quorû caulfa cum ip»
dere nequeant. Deus repcndat,in refurredione iuftorum.nbsp;^nbsp;[t^

Cur ämicitto proximorum neceffitatêfpedemus,nequa^noshumanos«benignoyj' .^jplJ

mimdi, fi humanitate erga eos demonftrauerimus,qui paria nobilcum faciunt.MO ^^. ^qv
enim non proximis benefecerimus,fi in eos duntaxat fucrimus liberales '
fint uiccm nobis rependcre.Nequa^ tamen per hxc damnauit, etiam^amt ^^^
tres « cognatos in tempore,alendx diledionis cauflâ,conuiuîjs adhibere, ^
tum ne id,mifericordiam et benignitatem nobis dignâ interpretcmur. Ve ^^^^^
baptiftas fequi libeat,« alios quofdam,peccatûfaciemus, parentes, cogn
tres « amicos, ad conuiuia noftra inuitare,fihabeant unde nobis repensa ^ a
rum enim « apertû uerbum:Noli uocare amicos tuos «c.Syncerus
debit,hic ChriftO nihil talc docere uoluiflc,fed tantû,ne in eos folum hum ;
berales eftemus,qui paribus offi'ciolis nobis rcpenderent,fed potius in eos» ^
cdfitatem patcrentur,quorû caulfa repcnfurus fit Deus in futuro.nbsp;.

Hxc cum audiflet quidam de fimul accumbentibus,dixitilli : ^^^^^^XcC^K
dit panem) ufque ad illud:nemo uirorum illorum qui uocati funr,guftaD gi,

Dant aut turb» multa cum eo,amp;: conuerfus dixit ad illos)ufc^ ad illudîno poteft
^quot;seftedifv ipulus,)Hac explicata ftmt Matth.io.in illud: Qui amauerit patrem»
yuis enim eft ex nobis, qui uelit turtim acdificare, quin prius fedens com/
ftjmpt;us an habeatquibusopus eftadperficiendum,ne poftquam po
^ ^quot;^'t fundamentum,nec potuerit perfîcere,omnes qui uiderint,încipiant illu
ei,dicentes:Hic homo cœpitazdificare.necpotuitconfummareC Aut quiä
^ ^^ptoficifcensutcommittat pr^lium aduerfus alterumRegem^nonnefe/
ptius cogitat,an poflit cum decem millibus occurrere ei, qui cum uiginti
'''ibus uenit contra feC^alioquin adhuc illo longe agente, legatione mifla,pe
pacis funt.Sicergo omnis ex uobis,qui nô renuntiat omnibus quae
poteft meus efle difcipulus.
Cul ^^quot;quot;tfia proponit,quorum utrocp monet,nonfoedum fblum,fed ftimmipéri/
foj ' P^'^num elfe, poft receptum Euangelion ad feculum hoc rurfus deficere, ficut
Cer 1? ^ damnofum eft,in adificium domus fumptus fecifle, ncc^ potuiftè perfi=»
^;öic enim pecunia,amp;: domo carendum eft.Ita fi imparibus copias hofti occurra
perduntur,amp;: uita multorû in difcrimen adducitur. Monet ergo eum
uelit nomen,darcamp;: difcipulus fuus efte, rem arduam S: maximi fumptus
quapropter neceftè fit, ut uires hic fuas libret, amp; eorum qua infiimenda
(J. quot;quot;^tionem fubducat.Etenim infumenda inhoc funtomnia,facuItates uniuerfa,
^e ^^^ amici,nomen uita,ac quicquid demum homo in hac uita habere poflît. Vn
colhgens fimul ôC explicans, id quod docere per hafce fimilittidines uoluit:
Çfk^i^® omnis ex uobis,qui non renuntiat omnibus qua poffidet,nó poteft meus
5 'pulus.

Pul '^ui non renuntiant omnibus qua poflîdent,non poffunt effe Chrifti diïci
ij J' ^fgo quicuncp ab Euangelio refiliunt, eo quód non omnibus renuntiauerût,
ci^i^^uam etiam difcipuli Chrifti fuerunt. Et hi, ei qui inopia impenfarum adifiV
ri hnbsp;cogitur relinquere impcrfe(flum,uel ei,qui impari exercitu potentio*

Su^ ®ccurrit,in eo fîmiles funt, qudd iaduram faciût, omnium eorum operum,
^^j^^^UiTaproînerendi regni cœlorum fecerunt, ÔC praterea adducût iè eo, ut ne«
Jî ^^s ChrîftûXemel feipfos totos peffundent,amp; in aternum difcrimen adducant»
fîquidem huiufmodi multa fape ÔC diffi'cilia opera, ut in cœnobitis ÔC altjs
i^Urt^ uidere eft,fcd dum feipfos abnegate nequeunt, ÔC fua ubicç quarunt, eum
ex omnibus qua fecerunt, percipient, quem is ex impenfis fuis, qui do/
t^Htnbsp;perficere,ôlt;: qui in imparê hofti exercitû, fîia omnia profudit. Non

lett^JJ*^ ^nim non prodeffe fîbi ea,fed obeffe maxime,nimirum, quod eis fifi fint co
^^nf^^ ^h'quot;«fl:o,tandem fentient.Proindè qui Chrifti difcipulus effe uolet,anteafe/
»■e,Q P^^Pendat,an fît fîbi datum,omnibus femel, etiam anima propria renuntia/
teS^d.cui datum non fuerit,is Chrifti proditor effe poterit, difcipulus effe nô po*
lafçg ^^endum uero eft,hoc hodie plerof^ tam parum pcrpenderc,hinc enim tan
. '^^ala negatorum proueniiït, Dum enim Euangelion abf^ tentatione primS
»iit,^'^^tur,plurimi ubicp accedunt,qui etiâ de futura per crucem probatione mo/
' conftanria nonpollicentur,ea autem ubi non, dico, uenerit, fed tantum
Jir^f^?quot; 'îîinata fuerit,rcfîliunt miferi iIIico,ôlt;: occafîo fiunt ruina plurimis.Quanto
Sa^?^ hos,ab Euangelio nunquam ftetiffef
t^«bonum,ut hic dominus ait,ita pradara res eft,effe Chriftianum,amp; credi/
gelio,fed ficut fal quod fapidum omnibus cibi s faporem addit. InfîpidS
fits il) ^^ednulhus ufus cft,ut ncc in terram,nec^ in fterquilinium utile fît,ut pror/
'^dabijci oportcat,ita qui citraplcnam abnegationem fui ôC omnium,Chrifli

erunt,quotqiiot externa ifta nimium amauerint,eoc^ non benigne dilpcnfati ^
hxc Chrifti animaduerfa dC crédita pridem fiiiflent,non fecure adeô,dodrina ^^^
lutis,« refponià m rebus Dei,ab antcccleiîafticis uulgo omnes petqftentjqtios ^
infideles iniqui mammonar diipenfatores eflè conftat. Qui non tantum fihict ^^^
fideUter nequaquam diipenfarunt, fed diipeniànda ahjs, imd ipfis pauperibi^^ ^^^^
dif{3enfata,etiamrapuerimM'di^,utomnia m flaginofilTimos ufus conxierte
Qiiod quid ahud fit,qui domini bona dilapidate nequiflîmer His ergo in
mammona infideliifimis Chriftus uera,Icilicet, ÔC propria eledorum bona, c ^
fiium hoc uerbum, credidiflèt î^NihiI igitur nifi perniciofa referre mendacia a ^^^^
potuerunt, quicunc^ ab ipfis uitac dodrinam petierunt. Infideles fane« in
fuerunt, quod tamen nunquam habuerunt, nimirum cum meras impoftiir3^^r|^i
uiuifico ChriftiEuangelio uendiderunt. Vtinam uel nunc tandem poft
lia damna,quac ifti dedi runt,agnofceret mundus nihil poffe bonorum cocle
apud eos inueniri,quibus ineft cupiditas praefentium,atque ideo ÔC dilpenlan
infidelitas.Nemo poteft duobus dominis feruire,ita ifti mammonx,« Chrii
ritereflèaddidinequibunt.nbsp;•uus'î^^

HafC omnia Pharifxi audiebant,« quia auari erant,deridebât illum,qn'^ii j,/
minus : Vos eftis qui iuftificatis uos ipfos coram hominibus,Deus autê notH
da ueftra. Qtu'a quod hominibus excelfum eft,abominandum eft coram P^P,-'j^n''
mines enim externam ipeciem mirantur, amp; ab externis indicant, iam ea ten^ F J
didiora funt apud fallbs hypocritas,^ 1) nceros filios Dei:hinc fit,ut nihil fere Kj^^
homines in preuo fit,quam quod Deo eft abominandum.His uoluit domi-^^^^-^fif
rifàeos monere,nefibi ob uulgiadmirationem placèrent, quando abomiquot;
Deo,quod hominibus excelfum « eximium habetur, «is demum prot^ai-
quem probauerit Deus. Illud: Nemo feruus,tradatum etiam eft Matth^i le
illud.'Nemo poteft duobus.nbsp;, ^^fß^

Lex « Prophetx uf^ ad loannem, ab eo tempore regnum Dei annuntia^^^^fj
quiuis in illud uim facit.) Iftuc explicatum eft Matthaîi undecimo in illnd.
à diebus loannis.nbsp;■jP^o'^

Facilius efl aût cœlum « terram prxterire,quam legis unû apicem
tradatum eft Matth.i4.in illud:Coelum « terra tranfibunt.Item in illud J^
Amen dico uobis donee prxtereatcoelum.nbsp;^ o/cJiH'^quot;'

Quifquis diinittit uxorem fiiam « alteram ducit,adulterium comittit,
milîam à uiro ducit,adulterium cómittit.)Enarratum eft in illud Matth
eflautem,Quicuncp repudiauerit.nbsp;. l^CII'

Homo quidam erat diues,qui induebatur purpura « byffo, « epn'^
quotidiefplendide.Eratautem quidam mendicus nomine Lazarus, '

bat ad ianuam dus hulcerofus,cupiens faturari de micis qua: cadcbât ci^ -t
fa diuitis.Sed « canes ueniebant,aclingebant hulcera cius. Accidit aut .
moreretur mendicus,« deportaretur abAngelis in
efl: autem « diues,ac fepultus efl, atq? in tartaro fublatis oculis fuis

in tormcntis,uidit Abraham eminus,« Lararum in (jnueius,«ipi^
dixit:Pater Abraham,miferere mei, « mitte La2arum,ut intingat
digiti fui in aquam,ac refrigeret linguam meam, quia crucior innbsp;^

Dixitautem AbrahamtFi i,recordarequbd reccperis bona tua in uit^ ^^^ci
Lazarus fimiliter mala,nunc aijt hic iolatio fruitur,tu ucro cruciaris • . j^i;
haec omnia, inter nos« uos hiatus ingens firmatus cfl, utii qui ^

y^'^^^^jUt niittas eum in dominum patris mei, habeo enim qm'nque fratfcs,
{j ^^^iScetur illis,ne SC ipfi ueniant in hunc locum cfuciatus. Ait iîli Abrahâ»
fed ^ofen ac Prophetas,audiât illos. At ille dtxit:Non pater Abraham,
^ quis ex mortuis ieritad eos,refipifccnt. Ait aiJtilli: Si Mofim SC Prophe/
^on audiunt.neq^ fi quis ex mortuis refijrrexerit,credent.
{jl^^^'^dfiiperiori parabola Chriftus egit,idëô(:praelènti,fiue parabola,fiue exem/
^S'^'ticmpe ad ftudiû benignitatis in inopes hortatur. Vt aût parabola fiiperior
bi^ ^^'qux parabolas aperto iermone fubiecit,inuitamenta habent non parû illici/
fedd ^^ benignitate in egentes paremus nobis xterna habitacula,amp;: idonei
ftQ^^^wrjquibus uera bona,Se thefaurus uitx xternx cómittantur,ita hxc fiuehi
^uJ,^ parabola,quanc^ mihi hiftoria uideatur, fed qua res fijturx uitx ad mo*
te^ P'^^lentis dercribantur,habet quo à facultatû abufii dcterreat. Se ad benignita
ind S'^odâmodo compellat • Qtiem enim exemplû diuitis huius nô perterrcfaciat,
ne Lazaros mendicos negligat,quafi neceflîtate quadam adigatC

aût in Lasaro ingens propofitâ conlolatio eft,quibus fiiturx uitx fee
g .3s,abunde prxfenns erumnas Se adflidiones compenlabit.
iti^ a Abrahx indubie intellexit Ecclefiam beatorû,in fide quiefcentiû, de cu/ sittutAhnh^
gis inbsp;^quot;od multis inquiramus,quêrcimus oportere efll- fœliciflimû,ma

^'^quirenda ea fimt,quibus ad illum pertingamus.
Içj^^ '^gelorum quocß minifteriûhic agnoicimus, qui adefle tjs ad xterna bona fa/

j^'Suibus homines dedignati fiierint miniftrare ifta caduca.
Ot^f demû,in tormends,diues Lazarû agnoicit,8e opem ab iplo, fed fiuftra
knbsp;facere,rcih'cet,fibi amicû ex iniuilo mâmona hic neglexerat.

fed aût qudd hic diues non fimplicitcrfcribitur eflè, Ij/ t« id eft,in inferno, ûemfernpi

^biH.,^'^§^^quot;quot;a,quiaintormentfs5eflammaJdautgeennaignisdicitiir,Matth,5 *

fufius annotaui.Omnino enim Vquot;*ï^M7id quod Grxci oîgt;f/«lt;/?6x/,Ladniinquot;
SUij!'^^ddere folent,in fcripturis (èpulchrû,atc^ inde ftamm mortuorû fignificat,
nunbsp;fit,fiue foelix amp; cum beata quiefe,qualem laacob Se fancfd alij ad infer/

Hi,^ ^^^cendetes experd funt,fiue infcelix ÔC quo mortui flammis, id eft, potentifti
hic D 'quot;^^O'^parabilibus tormends excruciantur,qualem experiuntur reprobi. Et
gtij -^^P'^ie geennan non fimpliciterinfernus, quiftatummortisqualemcunc^fiV
^ U '^^o^atur. Vnde quod Channah mater Schmuelis,canit : Dominus occidit
cum eo eft,quod mox in eodem uerfu fùbîjcit, dominus dcducic
i-U,^ V ^ reducit.Occidere enim Se deducere ad fepulchrû,uel ftatum mortuo* '
6c ^iuificare,atc^ èfepulchro, uel ftaru mortuorû reducere, perinde eft. De his

p^^ ^^atth.cap.i?. Poft tradatum illud:Eli di lama,Sec.
fen^.^^^feaanimaduertendû eft hic dominû resfuturx uitx,ad modum rerûpr^t* . . ..
r^Ii'^it'quot;® proponere,quas,lcilicet,aliter cognofcere nequimus. Igitur qux corpo
'•^tin V ^^quot;buntur,ut uifus diftantia,exuftio lingux,refrigeratio, digid in aqtiam
ha^^^o^hiatus Sec.omnia fpintualiter accipienda funt. Vidit enim eminus Abra/ u

Lazarû hic diues, dum agnouit quâ impie Lazarum neglexif^ ,
ci^',. beata quiete cum patre credcntiufruentem,cum ipfèfîâma tiifh dira excrti
eft,indicibilibus Se omnia fuperantibus tormêds, ficdt igfti nihil eftef/
Hi,'nbsp;extremo digid Lazari linguâ fuam refrigerari, dum fruftra optat,ucî

Otï) quot;^am pordonem quieds,qua Lazarus fruitur. Negatur hoc ei, dum agnofcit
fijQ fpem refrigertj fibi ademptam. Abraham hiatum eflè inter eos, qui in fintj
sequi

in flammis excrUciantur,ut neutri ad alteros queant accedere
tit^j quot;^^^'dum agnoicit xternam fore abcaris,reproborum fèparationê, Alioqui fpi
Oculos,linguam,aut digitos habenf

Tandem ubi uidet de fe adum efle, optat Lazarum à fe tam infœlîciter coquot;
ptum,(altem iliis agnolci,SC moneri eos,ne (îmiliter abutentes opibus, pOitn ^^^
pauperes.Hoc torquet quofdam,qudd alienum purent à damnatis,utcuiqu^ ^^
ne udint.Me autem non torquet, qudd uideam dominum hxc ad erudienoii^^^/
monendum uiuos dixilîe.non ut rationem geenna, aut fingulos affedus in e ^^
cruciatorum explicaret • lam omnibus uerbi Dei conremptoribus,illa cogita
nimo obuerfàrifblet,quam SC moniti de geenna cruciatibus proférât • Si ^eS
rediret,tnquiunt,ex inferisjid eft,mortuis,SC atteflaretur nobis, quomodo
haberet,ncmo adhuc illinc redi]t,qui uel de piorum fcclicitare,uel impiorQcr^
tibus aliquid narrafler.Hanc iam cogitationem uoluit dominus hic caftig^'quot;^'
hoc propofuit hunc diuitem oraffe,ut Abraham ad fratres fuos Lazarum
refponfumc^ accepifïè,Mofên illos habere Sc' prophetas,quos audire debeat.
ille plus monendos aflèreret,fi quis ex mortuis ad eos iuifîèt,didum ei efl : ^^
(èn Se Prophetas non audiunt, neque fîquis ex mortuis refurrexerit » crcû ^^^^^
His enim fignificauit,nos fcripturam habere,de his fatis teffantem, ad quam ^^^^
tuorum teftimonium nihil pofîît adqcere,eoc^ fruftra eorum in hanc uitam
forum teftimoniumpen.Prarereanon eft fummisillisgeenna cruciatibus ^^^
gnum,impios etiam fuorû caufîà adfligi, necp ob id boni funt,!! metu, ne ^ ' '
ubi ipfî funt ueniant,torqueantur.

Summa uero omnium,qua hic dominus monere uoluit, eft,ut prafentibi'^^^^/
nisrede utamur,SC pauperes non ncgligamus,ulioqiu' bona noftra nos J^^u''^
pturos,alibi fîne fjje refrigerij excruciandos.Eot^ fcriptura aufcultandum,^
nos deceat,abundc pracipienri,amp;: qua nos maneant, aperte fatis pradiccnti.
ftra uero à mortuis teftimoniû peti. Atcp hinc aperto apertius docemur, à mO
nihil i morn nihil omnino fcifcitandû efîè, id quod diligenter aded SC in lege fua dominas F ^^ !
tuis qult;rêdîi hjbuit. 5.Mofch. 18, SC alibi, itê Ielcha.8. Bona ÔC falubria omnia, abtindatilg^^ ^ji
fcripturis propofîta funt. Quibus fânè qui fidem habere dubitat,is ur /piritu L^ ^
cat,ita ne Chrifto ipfî in carne redeunu,ÔC omnibus Angelis, ne dum mortui
quam credet.Hinc obferuandum ergo,quanti nobis fcriptura effe debeat»

Ait aût ad difcipulos:Fieri non poteft,quin ueniâtofFendicuIa)ufcp ad ^^^^
nitet mc,remirtes illi.)Tradatû eftMatth.i8.in illud: Va mundo ab offendic^^^^

Et dixerunt Apoftoli domino: Adauge nobis fidem ) ufcp ad illud :
tranfplantarein mare,ôC obediifetuobis.)Explicatum eft Matth.lt;7-in illud:
accedentes difcipuli ad lefîjm.nbsp;^^(Jb

Quis autem ueftrum habens feruum arantem autpafcentcm,qui
ab agro c!icat,rtaiim tranfi K accumbe.Ac non potius dicit illi,para quo
nem,ô£pricdngcte,acminiftramihi donecedero Sdbibero.Kpoft
ÔC bibito tuC Num gratiam habet feruo illi.quia fecit qua ci imperata ^^^
Non puto.Sic SC uos cum fcceritis omnia qua pticccpta funt uobis,dicit^'^
ui inutiles fumus.quod dcbuimus faccrc,fccimus.

Summa huius eft:Sei ui Dei fumus,quanti fumus,ipfîus nimirum
igitur per omnia uiuere nos decet, idq? fî cui daretur, quod tamen moriali ^^^^^
nemini eft,adhuc nihil meruilTèt,fccifîèt enim quod dcbuilfirt,neq? maiores g^^.^K
ei deberentur,quàm quis fèruo fuo habeat.cum ille fecerit quod officii J'''
herus eum nihilominus fèruum manere, ÔC reuerfum ab agro iubet fîbi
niftrare,ÔC tum demum ÔC ipfum cibum fumerc,cumq? perfcrerit,quacunci? ^^^^(î,
perauit, ne tantillum prooterra illi gratia habet: debuit enim ca, quia 'ef^^jjile*
fta no5,cum etiâ uidemur omnia feciflè, dicere, ÔC uere quidem debemus : fi^

dçjj ^^'^^s.Nam quid nos utilitatis adferamus Deodam quid dfcemus nös,qüia/
Dei ^of urn,quae pracepta funt,rede perfîcimusfFaceflànt erga hoftes gratia;
^^s'nnbsp;u^l meminiftè audent. Quam incognita eft ilhs £X»i maie*

t^f^ft îr^^ indignitas. Dihgere DeS ex toto corde debemus, SC quis eft qui hoc
itacg h ' quot; ^ etiam;praftaremus,id,fcih'cet,praftaremus, quoddebemus. Gratia
ritcî '' ^ merito domini noftri lefu Chrifti nitemur,mirtêtes infehces iftos me/

^^^ fadum eft dum iret Hierofolymam. SC ipfe tranfibat per mediam Sa/
ce ^ Galibam.Etcum ingrederetur quendâ uicum, occurrerunt dde/ '
uiri leprofi,qai fteteruntprocul intenta^ uoce,dixerunt: lefu preceptor,
^^^fere noftri.Quos utuidit,dixicillis-.Itc, oftenditeuos facerdotibus. Etfa/
Hjnbsp;inter eundum.mundati fint. Vnus autem ex illis ut uidit qudd

in p^ e(Tet,regreft'us eft,cum uoce magna glorificans Deum, amp; procidit
ad pedes eius gratias agens ei,ô£ hic erat Samaritanus, Refpondens
,dixit:Nónnedecem mundati funtCNouem autem ifti ubiCNon
^^ ^rcperti qui redierint,ut darent gloriam Deo,nifi hic alienigena. Et ait illu
Q§^gt;uade,fides tua te feruauit.

in hac hiftoria obferuandum eft, annota tum eft in Matth,capite.S.itj
ficNifi quód hic praterea, ÔC in Samaritano, qui unus ex decemi
c^ol alienigena domino adurus gratias redijt, oftenfum eft, ÔC paucos ele/
KL, ' nouiffîmis primos fieri. Denique Euangelion à ludais, ad Gentes
Int ^^'^^^^rendum.,

autem eftote uxoris Lot,)Hac tradata fiint Matth.io, in illudrTunc
uobis dixerit,

autem ÔC parabolam ad illos hue fpedantem.qudd oporteret lemper o/
tei-f^ ad illud: Veruntamen filius hominis cû uenerit, an reperturus eft fidêirt

DjJ^'exphcata funt Matth.7.in illud: An quif^ eft ueftrum homo,
^itris n ^ ^ ^^ quofdam,qui in fe confidebant,quód eftènt iufti) ufcp ad illud : o^
' • e^tolht,humiliabitur,ÔCqui lèhumiliat,extolletur.)Tradatum hoc eft

/^jp^'^J.in illud: Vos aût nolite uocari Rabbi.
^UfQ J^-^bat autê ad eum 5C infantes, ut eos tangeret) ufiç ad illud:ÔCin feculo uen
p^f acternam. ) Hac tradata funt Matth, cap, 19, in illud : Tunc oblati funt

* necintdligebant qua dicebantur.) Iftuc explicatum eft Matth,»o.in
^ quot;uc afcendens lefus.
^nèqrjr*^ ^ût cum appropinquairetHiericho,cacus quidâ fedebat iuxta uiam) alt;l
^ capitis.Explicatafunt Matth.xo.in illud:Et egredietibus illis à Hiericho.
^tinnbsp;CAPVT X IX.

^^tth^'^- quot;' filius hominis quarere ÖC feruare quod perierat.) Hac nradata funt
'•^»gefimo primo abinido.

IH ETANG. LTCAE ^ u'i^o^f
Hxc illis audientibus,adîiciens dixit parabolam,eo quod elTet P'^oPly^f.yjiaa'
inam)ufc^ ad illud:Et his di(fbs,ibat pergens afcendere Hierofolyma.) Macc
funt Matth.i5,in illud:Sicut enim homo peregre proficifcens.nbsp;^^^

Et fadum eft in uno dierum illorum,docente illo populum in t^^P'^ hP
ïud:fuper quem autem ceciderit,comminuet illum.)Ha:c tradata lunt iViati •

Et quxrebant principes fàcerdotum bC fcribac mr)cere m ilium manus .jita
ra)ufŒ ad illud,Dauidergo dominum illum uocat,et quomodo films eius ei

Audiente uero cSdo populo,dicit difcipulis fuis:Cauete a fcribis) uicj ao ^
pius. Hxc tradata funt iyiatth..xî.in illud: Vx uobis fcribx «Pharifxi.

Refpiciens autem uidit eos qui mittebât munera fua in gazophyladum a
ufcp ad illud:hxc aût ex penuria fua uniuerfam fubftantiam quam habebat,

Et quibufdam dicentibus de templo, quod pulchris lapidibus ac donis or ^
elfet,dixit)ufc^adfinemcapitis.Hxcomnia tradatafunt Matth.xj.perwrw ^J/
put. Illud prxterea cœlum amp; terra tranfibunt explicatum etiam eft iVlann.7
lud: Amen dico uobis donee tranfeat cœlum.

Inftabat autem dies feftus azymorû,qui dicitur pafcha)uf^ ad finem cap» '
tum hoc caput enarratum eft in Matth.cap.ifi.

Etfurgensuniuerfa multitudo corum,duxit illum ad Pilatum) ufcp
pitis.Hoc caput explanatum eft Matth.iT-item «prxcedens, explicata iun
inloanne.ig.«.!?.

Vno autèm fabbathorum profundo diluculo uenerunt ad monumentuni;
ad finem capitis. Caput iftud ultimum explicatum eft Matthxi uigefimo ^^
«loannis

^issimis m agistratibts, stvdio christi
flagrantibus Ecclefiarum mmtftris, per ciuitatemôeditioncm
Bernatîum,Mar«'nus Bucerus incrementa preca/
tur agm'tiom's Dei,

a M egit uobifcumjôC cum plxbibus uefl:ris bem'gne magnifiée
pater noilet coclefi:is,uiri pientilïÏHii,adeó opulente in uos efFudit Ips
ritum fiium,ut bonitad eius gratix agi iure debeant â Chrifti ftudio^i
fis uniuerfisjfitc^ ex officio omnium,quibus quanta uobis diuinx dï
gnationis lux aftulfit, cognitum eft, id quantum po^nt, inuulgare
re fjj ... amp; prxdicare.Hinc cum bonam eorum partem, qux in uobis prxcla
Uei^ïV^^s Dei prçftitit,coram uiderim,ôlt;f meas effè partes duxi,dare operam,ut ea
^^quot;^atenusfi-atribusinnotefcant.Nam pro dignitate illa prxdicare,Paulini,
let^ ^pidtus fijcrinQiiantulumcuncp tamen erit quodpotero, fcio me ingen/

^ tïi • P^^paucos tamen uidêt tam inter Ecclefiarum minifla-os, quàm principes
pj.^§®ratus,qLu Euangelion regni,non pro uiribus oppugnêt, pauciffimos qui
Uefjj^'^'^^^^îido eo munus fimm digne obeant, quare cum legent utrofc^ uos, tam
filçjjgladt) miniftros,ita glorix illuftrandx Chrifti efîè ftudiofôs,ut unà eum
^^^ quot;eftris,totos uos ipfius fpiritui commifèritis, ôC fèmel in tam lata ditione
hii^ç ^'^^uperftitionem atqj idololatriam eliminaueritis, dici non poteft quantum
l^tiçjJ^ domino gauifurifint,quantumcum ad agêdas illi grarias,tum ad xmu/
geliQ p, prxclarum exemplum,fèfè effufiiri. Sciant hi ergo uos pridem Euans=
biij p-'hrifti fèruatoris noftri fuifîè donatos, fèd tantis conatibus, ut fblet, ÔC arti/
^Hbi principem tenebrarum illi reftitiflè, ut diu admodum apud multos in

^quot;erit,utri efTeris toti ceffuri,Sed uicit tandem Satanam Chriftus,ceflit^ iranbsp;,

Çftp^J'y^ocç maiore gloria,de hoftefuo apud uos dominus triumpharet,indidanbsp;^

^^ere^ de religione collatio-Se Difputario,non ut ea primum difceretis que fè* ^'ßtmt*
^^pç ^^^ palàm omnibus fieret, ^ certa ôC inuida eflènt, qux fèqui iam
Ófnbsp;Satanx fatellitesconfimderentur, 6«:infi'rmiores ex fratribus

uos corroborarentur, Qiiemadmodum olim Antióche/
«ifef jJJ^. Pertinacioribus ludxis quibufdam, Pauli ÔC Barnabx autoritas fatis non
^ifc ' confultum Apoftolos primores, non fane ut ab illis ueritatem primg
lio (.„^'^quot;^'Sl^iam ex uerbo Dei iam tenebant,fed ut ludxi illi Apoftolorum tefïimo
itj(. Ï^P'^cerentur, ÔC qui erant fide imbecilliores,fblidarentur,Huic Difputatio/
f^Uçjj^® Satan,ut fepeei Dominus quamlibet uerfipelli imponere foïet, non pariï
^Ui^fç^^'iperans fe per fuos,fi nihil aliud, faltem hac difputatione Euangelico cur/
'tiet^ C iniedurum, Vbi autem fènfit,in eo confilio prxfènrius fèfe exerere nu/
'ïtiH ^ '^'^iftijfacile c5iecit,lècus atc^ cogitarat,euenturum. Omnia igitur in diuer/
'i^betf*^^^^'^ primum auertere Difputationem fumma ui conatus eft. Hinc illico
comitia à Confœderatis,captantur uaria confilia, fcribuntur ad uos lite/
J^eris b acriores ab Heluetrjs non Iegiftis,ôe inuuïgantur:negatur fides tuti iti/
P'^^conbus Chrifti ,fcribunt Epifcopi ÔC ab incepto uos modis omnibus de/
l^^rte 1nbsp;defunt minx, Scribunt ÔC Epifcopis formidabiliores, Et ne quid à

•noftrorû ceffaretur, fcripfit ad uos ex horS numero Joannes Co ^
'quot;^^icîa contra Chriftû impudentia ôC audacia ubic^ irrifa quidê ôC frufirata,
tarnen ôC nuf^ fe non ingerente,Cum uero hac uia non fuccederet,confor
fpiritu Domini,aIia rem aggrdTus eft, quum^ auertere Difputationem

SSt PRAEFATTO AD HAGTSTRATVS BT VERBI
nonpoflèt, reddere ingloriaenixe iaborauir.Hac cauiTa eimdêomnibus jfos
briorib.is fatrapis ac ducibus animö dedit, ut infandS facinus clamaret,uos ß
de religione Dirputationë mltituere/ummûq? piaculû, uoce amp; literis tei^^
quifpiam hanc Difputatione adirer, nihil memores, quam paulo ante ipli ^ ^
caterua 2C maiore pópa,ad Difputatione ueniflènt Badenfem,ubi uidores na ^^
dos fe,priufquanon dico uicilfentjed pugnaflent/ciebant Epifcopü q«®^
fadurum maiorê laduram timebat,equo deiecit,quo Ixio crure,aa iua
duceret,tum impetrauit ille edidum,idcç ab eo loue, à quo no multa antea ^ ^
ïat,ut bC dodos iiios colore aliquo,à dilputatione reuocaret. Spes fiquide
tana fi nulli ex triarrjs fuis deuincerentur,nullius fore nominis uidoria^quot;
Vt aût id apud fuos,quibus nihil n5 offèndiculo eft,obtinueî it,uacg fiii] V^UH ^^
ille hadenus in fuis cailris dednuit, de quibus dominus nofter tantû fohcit ^
aliud cogitabunt,nempe nihil penitus in fcripturis prafidij habere omnes t ^
in noftri hoftes, eocç indubitato mendacia fedai i, quando ad tam libera^ jj/
fed in quibus fcripturis agendû erat,uenire non fuerint aufi. Eo certe nos iX
gdion Chrifti odio infedantur, ut fi uidoria aliquid fperare potuiftent, nu»
impedimenta detinuiftènt,quo minus corninus nobifcum decertaffent.
igitur tentante omnia Satana, cœpta fanda Difputatio eft eo die,in quem
erat.Âanquâ aût ab hofte ueritatis nihil prateritum fit, quo deferta ilIam r , j
ret,aderat tamen ingês numerus omne genus hominû,multi dodi bC pif'^quot;' Jjpe^
nugiuêdus ille fcribat, qui plena mendacijs Epiftolam, de hac Difpumtione
inuulgauit,tam grauis teftis,utadfcribere nomen fuum nofitaufus.Ordinai^,|-pij
tur prefîdibus uiris dodiftîmis iuxta ac grauifnmis,quorû partes erant,leges
tationis tueri,ut ex fcripturis tantum,amp;: ut par erat grauiter at^ religiofe at)
bus, propofîta axiomata excuterentur, conftitutis item quatuor luratis fcriD
fingula ultro citro«^ dida,fumma fide exciperent,difputandi facultas omm ^^
blata eft.Primûitac^ axioma, quod inter catera, Chriftû unicum efteEc^ ^^H
putadferit,Bechtoldus Hallerus uirpie dodusfimul amp;:prudes,quo miniitro
sdion Berna fceliciter plantatû eft.diuc^ rigatum,fcripturis cômunitum,aû ^^
rtis per fcripturas fi poffent, impugnandû expofuit. Conn-a hoc inter catero r
dtit, Alexius Grad Dominicaiis, tum Nonnarum illic à Confeffionibus, ^ quot;J^ji)
quid ufpiam fcriptura de dignitate,uel Petri,uel Apoftolorû habent,in hoC P^e

hac ÔC fortiter,uel hinc licet ledor cont^cias.Cephas dicebat fe in uocabuW
eifre,caputfignificare,igiturPetrumcaputfuiflèEcclefia,quê Cephas DO ifi/

cognominafTet. Non uiderat enim quod ipfe Euangelifta, Cephas P«[am quot;g^tjs,
care teftatus eft-Eandê poft hunc,cantioncm cecinerunt parochus Cella ^^ peftlt;!
admodum uocalis, SC cedere uero nefcius, ac alij quidâ. Sed dum fcriptw'^^s ti^
aded fummos etiam in Ecclefia,amp;: nominarim Cephâ,noftros eftè adfii mat' ^^(f
ro Chrifti,non illorum,plantante quocp ÔCrigâtem nihil efTe, facile tueri^^
Chriftû Ecclefîa fua caput eflè,à quo folo nim irû regeneratur ÔC gquot;bernatu ^^f,
la creatura quic^ poteftatis in animos fandorû, qua fbla uere fpiritualis
habente. Interim facro Ecclefîa minifterio nihil detradum eft,ÔC agnitum
eorede funguntur eos efl^eôC dici debere Epifcopos paftores, falutisadm^^^j^/
as^te per eos fpiritu Chrifti,falutê omnem noftrâ perficiente. At caput eil ^^^ti
fta D.Paulum merito uni domino lefu tribuere, quû unus fit, qui illam fu^ ^ ^^C
mouet uiuificat,6C perpetuo animat atc^ regit, cuius miniftri funt,
myfteria eius difpenfant. Dum uero iftatradantur, aduenitTregarius t ^ .jlK'
Ii Aueuftianorû, uetus nofter antagonifta, necp excitus conuitfjs, ut nuga j^tC
cuius memim,inEpiftoIafuauanifïimafparfit.Nam cum V.Capito 0.: eg^'^u»«^

^ '^i^utari ccBptu efTet^à clariffîmo Bernatiu fcnatu oraflèmus,ut dertuó hunc
g^j burners uöcarcnt,milcrant iüi tabelIariS continuo ad Senatû Friburgenftnli
Pf^j^^-^frianûjiècundo euocatû illos,quibus prxter fummâ fecuritatê, etiam (um/
*iati ^^^'^i^^rûtjfi forte illos eflênt caulTaturi.Nihil ertim Senatus «populus Ber/
ftesp^ prius habebat, ^ aduocare ad hanc diiputationê quicunc^ erant inter ho/
^^^^J^rigelfj ipfîs prxdicati ceïeberrimi,« habebantur ad oppugnandu illud in«
y quot;mmi.Nos quoc^ codem tabellario Tregario «Murnero fcriprerarrtUSjino/
t^j.^'^nibus, utaduenirent,fl^itaueramus.Lucernanus uero Scnatusreicripiè
^•j'j^^rneru quidem parattr fuifle ut ueniret,fêd iê prohibuiflc eum,idem relpon/
qnç p'^erus nobis.Tregarius aût aduenit,tandemlt;^ prodics prxfetus eft,fed ne*
ÖiTd ^'^opi'Wecpmagiftratus lui nomine,fèd fuo diiputaturûgt;uellei^ ut quicquid
PUtaret,cathoIicx Ecclefixfiix nequa^ fraudi eflet.Qux uero dilputâdo addu^»
p J^'^ïïia hue torfit,ut perfuaderet non efle Bernatium quic^ dc religionei ÔC dó/
Ecclefia receptis ftatuere,lêd Conciliorû relponià ipfis ÔC omnibus ex/
ifQi^'^da.Id aût nequaquâ certis icriptUris^ut ada teftantur, fed ex eo conatus ftiit
:ççP^5gt;quôd Euangelia eflent iudicio Ecelcfixrcccpta.cxquo uolebat confequi
teil, ^nbsp;fidei omnis iudicê eflê audiendâ^Ecclefix aût nomine Concifiû iïi/

j)ç^j^?°at,cxteros omnes aiebat pofle crrare, ideoc^ dodrinx arbitriû, nullis älffs
tiQjJ^'^^endû eflê.Tû adducebat quod Bo'émi in multas eflênt fectas fciflî, ÔC qudd
Hqj quibulclâ cum Luthero non coueniret. Hxc hominis cômenta, ÔC anteà
^Oiînbsp;fitit retjcere,cum fatis pifs confl:et, iuflrum fua,non ConciliOrû ÔC

qnçll^^Sfide wiuere,eoc^ oportere no fol um fingulas Ecclcfîas,fêd fingulos qiio/
çqjj Amines per fê fcire,qux Deus iubeat,qux(^ promittat, prxfertim ut uel hxc
jfg^P^cantjà Chrifto fibi omnia expedanda, omnetp pietatis ftudiû in diledione'
confummandû. Iam cum his ex diametro pugnent, dogmata ôC inftitutsi
(jij^^^énfîum ea quidê cunda, qux nos uerbo Dei arguimus ÔC conuellimus id
çw^^el puero liqueat, facras tantum literas legena, qux ratio fit, irt his confiilta
''^int Conciliorû,qux tam raro coéunt,« eiufmodi iam aliquod fêculis coie=*
fin) minus infanû fit cpumice aqtiam,quâ ab illis dodrinâ petere pietadsrPaf/
de fcripturx,neq? défunt qiii eas fidditer poptilis proponant,reliquû ut fi'/
lt;jy[F'^^ipiântur,non modo Conciliorû, fed nullius omnino creaturx eft. Solusfï/
%onbsp;P^quot;^ Chriftû fpiritû donat,qui omrtem Ueritatem inducit,« donàt tjs*

VU 'h fd ante conditum mundum delegit, no îjs modo, qui audierint Concilia*
^'îterim fcripturas,non ad eundê modum^ omhes in omnibus accipiunt, in
Itjs ^ftjqudd no pariter Omnibus fpiritus donatuf,quOd multi etiâ hypocritx fi*
.^yèmper admixti funt, qudd dcnic^ fôli Chrifto fuo hûc honoré pater dédite
çitç /'^fallibilîs fandorû magifter, alios quamlibet fandos « dodos, oportet ut fè
tç.j^^'îiines ah'ctibi prodant,qud eledi difcant ab uno Chrifto in omnibus pende
bofa*^^^^ ubi fil^j Dci funt,ubi regnû Chrifti,ibi utomnia nirbet Satanas unice h
eft. îjs enim quos iam in fixa poteftate habet,gd eflêt fblicitus r Ad hxc uifum
e{fç codefti/uos per fedas probare . Proinde, tam nó euincit apud Ponrifi'cio»
îiOsnbsp;apud nos uero errores, qudd illis muftis in dogmatis conuenit, apud

i-e M ^^^^os dodrina uariet, ÔC cooriantur fcifmata, quâ non probat ueritatê habe*
^uà p^^^ometanos, dC Apoftolos fedatos fuiflè mendacia, qudd illi multo plures
Alcorarto multis iam fècuIis confenriût : hi aût tam raris Eccleftjâ
f^Uj- J^ ^^cxrimoni] s Mofaicis fententiâ non pottierût approbate. Euangelion the
^^tan ^ xternx,pauci eledi quibus ille donetur, hos ergo paucos ut turbet
Uoj^^^oiis uiribus laborat.Rdiqux multitudini no eft curx religio, fucum tanta
lliJjji^^'SUaliiêuncp igitur eis qbtigerit, in eo facile confenriunt. Contra hxc cum
poffet fcripturis Trcgariiîs, « lex difputationis no permitteret alia ingerere,

5^4- PRAEFATIO AD MAGISTRATVS ET VERBT , ^^ ^
qtria ad inquirendü quid doccret fcriptura Dei,n5 quid ferrent cómenta hom' ,
inftituta erat Difputatio,iadabat ille nó iatis fibi efte ad difputâdû libertatis,^^
uenenö prarlentilfitTiiS, uelle icripturis tantû fcripturas explicare:quafi ^^cro .^
in omnium fcripmrarû explicatione obfeructur, dC ipfe laturus eftèt, fi quis iquot; ^
Mari magno,aut alia quapiâBulla,uelIet fiio arbitratu quippiainterpretarij ^^
non cx ipfius Bullae uerbis pofîèt cuinccrerQiiae igitur impudentia,poftularc ^^^
fcripturis Dei,alia quàm qua: ex ipfis fcripturç uerbis profèratur interpretatio» j
^ mittaturtcutn qua Dei funr,nemo riofcat nifi fpiritus Dei rSed quia quarebat^ ^^
li occafio è pugna dihbendi, neqß prafi'des dii^utationis, neep clanftimus ^^^gp

^U orAtu. ^ prafidibus obnixe orauimus,tit permitteretur ei obijcere quiduis, nos tant^'quot;^.^

À Tregario. fponfuros ad ea,qua è fcripturis uifiis fuifîèt cÓtra nos iaculari,fèd obftabat Ic^
iputationis,et Senatus uidens quari anlàm extrahendi tempus,id permittere
bat.Tum aût orauimus Tregariû multis,ÔC duos ex prafidibus interccftores a
buimus,ut fi noftra alijs quâ ex fcriptura dudis rationibus fè confutaturû fp^? gfi
quan^ ex fcriptura,docente quicquid bonû ÔC uerum eft, abunde poffit f ^ci^
quicquid malû ÔC falfum eft,ut illas confcriberet,nos daturos operâ,ut excluquot;^ ^^
tur,tâtum in prafens uellet axiomata propofita,ex fcripturis, fi poflèt,oppug'^j'^^
Nam in primis duobus axiomatis côtinebatur,quicquid contra eum nos qiij ^^
habebamus,nêpe de autoritate Ecclefia ÔC Conciliorû.Sed cum fcripturis ual^
quantû fua paradoxa,ôC qua diiputata ab ipfb ada referent,teftantur, fruftra h ^
nem orauimus,quo fatis teftatus eft,idfè nó potuifîè,eo(^ nofira uera, ÔC
pturas efte,quicquid glorietur,uel ipfè,uel alij,ÔC quicquid mêtiatur,ille cuiü® ^^^
mini «i'lt;wi't/;xoffcriptor Epiftola.Pofihac ergo propofitu fccundû axioma fuit'^^^,
tinens Ecclefiam nulla dare pracepta,qua nó ex uerbo Dei mancnt. Contra
cum ijs quos nouimus,quidä cognomento Litera,ludimagifter Zofingen.
ut apparet minime malus, ÔC Aegidius quidâ facrifîcus,ÔC alij nónulli, qn^^j^
icriptura memorant de traditionibus Apoftolorû, de ieiuntjs, prccibus,coeIit'^.^j5
ÔC id genus,fortiter obieccrunr,lèd quia ex ijs omnibus nó potueruntprobatf'^^f^
unquâ hominibus fadum,ut hac ad certa loca, têpora, ôCperfonas adftring^^ ^
tum ex ijs inftitutis confciehtiâ ligarent,concederec^ coadi fijerût, eflè

damoniorû,cibis aliquibus interdicere,àcônubio arcere,Axioma nihil
Et nos enim ieiunandû eflè, pfecandû, ÔC cafte uiuendû docemus, fèd quia JP ^
dare,fine quo nihil horum rede fit,ncmo nifi Chriftus poteft,nó poftunt defl®
quàm ipfa fcriptura habet,ab ecclefîa quidê Chrifti, pracepta dari: uiuit r^j
ÔC agit omnia,fpiritu fponfî fui.Certa fliplicandi publice fiC ieiunandi tempo^
tuere, ÔC fandis hortationibus ad hac plebem inuitareminiftripoftuntgt;P''
pris autem animos religione obfiringentibus indicere non debent. Ad cuquot;'
dum,ÔC contra tertium, quod omnê peccatorû expiationê,totumcpfàIutis^^ ^
Chrifto uni tribuit,ijdem produxerunt quicquid fcriptû eft de bonis operib^
promifta illis mercede,fed dum euincere nequiuerût,aliquid huius à nobis (ö
tateri eos oportuit,omnia efîè opera fpiritus Dci in nobis,nobis gratuito .
etiam agnofcere,nulla quâlibet fandorû bona opera eo cóferre,ut legi Deif^'^^^/
ciant,peccatû expient, fed fpem cundam falutis una mifèricordia Dci ex
rito Chrifti niti oportere,nec^ hoc ab eis Axioma labefadari potuit.Quaru^
ma quod negat pofte fcripturis probari, in pane EuchariftiacorpusChriW
fubftantiahter ÔC corporaliter,oppugnarunt fiiniores, qui catera nobiicû fa'^'^ •
Hi primû obiecerunt illud loan, «.Panis quê ego dabo,caro mea eft, pro mn^ ^jj/
ta,cum aût oftenderetur eo loci Chriftum de eo pane loqui, quê qui edit, h^ .
tam aternâ,nô de pane Eucharif^a que mufti edunt,qui in aternum uitaî i^^^^^cf

Se ftudio eorû,qux in tanto facro agi Se adminiftrari dominus uoluit,ad au
jj'^dain modo ipfis quidê miffantibus infolendâ bC luxum, plebi uero fiiperftitidlt;^
.^.^ilfandbus quxlHiofam, quis hxc tam abominâda illo prxtextu tueri queatiquot;
^Ur li ^^''^^icius Se reliqua ax.iomata impugnata funt,qux prioribus,icilicet,nitim
bil, ^ legent Se agnofcent ex adis,quicuncp poffunt cognofcere uerû.Neqp mora^
ÛQ^^^f^quod modo quidâ Euangelij hoftes iadant,facile Robis fiiiffe uincereanta
jjjJ^iftas tam inermes.Primû illi nihil minus quâ inermes fe agnolcunt. Deindefi
^ li)àfuerunt, ll:upa,nó arma erunt quicquid primi illi ^iofix^oi Eccius,Faber,a/
8nif • monetx,hadenus côtra nos fcripfcruninam nihil eorû, qux ifti in ma/
^d h ^ eorum DilputarioneBaden,amp;: alias hadenus produxerût, illiprxterierût.
^ad ^^ fatis fortiter,hoc eft,cófidenter horum tela torferunt. Pleric^ enim Eccium
audieranr. Poftremo cur non uenerunt armatiores rin tempore Eccius dC
^uS Dilputationê uocad funt. Sed quid facerent in luce futores mendacio/
tisc fcripturis,ôe nô ui res agitur,fciunt ifti nihil fibiuidorixfperandû.Pieta
^^'ffam,prxter Bechtoldum Bernatiû Ecclefiaftem, prgcipue defenderunt Hul
ca^f^hus Zuinglius,qui fic Tigunnâ Ecclefîam per Euangdion Se genuit Se edu
KQ^®mino,ut plurimû fanè illi debeant, quotquot funt Ecclefix per omnem di/
colg ^ Hduetiorû,quan9 se alias nô parû fandis fcriptis luuerit. Se loannes Oe/
tiiif^Padius paftor Ecclefix Bafîlienfis, qui Se ipfe de omnibus Chriftianis facra/
^go - lucubrationibus perquàm egregie meritus eft. Qtiod enim Capito SC
lt,q J^^tiiiimus,prxcipue contra Tregariû SC Âlexiû,cuius memini,fuit,quan$ il/
Uid ^ dixi,citra noftrâ operâ,Se bis fatis facere potuiffent. Ne afymboli effèmus,
^^ ^oatur fratribus,8e nos aliquas defendêdx pietatis partes agere. Qiiam aût do
tçti.^^^aufl'x noftrx,imô fux fauerit,quamc^ eâprobarit,uel hincpijs liquerepo/
'Sl«ôd mox quàm finitaeiTetDifputatio, id quod fadû eft xxvi. Ianuarij,eum
Hi^-^P^a fuiflèt vi.eius menfîs,unanimi Senatuscôfulto,à Senatu SC diacofîjs,quos
Nî Senatû uocant,decretum fît,omnes Miflâs,aras, ftatuas, SC quicquid fu/
çqj pionis contra uerbum Dei inuedû eft,fîmul tollendû in urbe Bernen. SC tota
ïîtitnbsp;admodû ampla eft,didone,ubi modo Ecclefix ueritatem de his dodx

fç^A^'^ mterea cerriores fadi fumus,tam fandx reformationi, propc omnes con/
liQj ^^'pui aût dubium effe po{fit,in tanta urbe, tam lata ditione, piurimos effe fi/
tUthnbsp;cœleftis pater,poft tam fedulas preces,poft diligente adeô fcriptura/

quot; P^rueftigationem, Se collatione haudqua^ fubfcribere errori paflus fit.Sun£

^nbsp;M IN IS TRO s EERNATïVM.nbsp;S^i

PJ^tes rimt,obiccerunt ilIud:Hoc eft corpus meuXed dum ipft quoqj fliterentdr, pa
. ^ ri5 idem fieri,quod corpus Domini,eoc^ n5 fimpliciter,lèd tropicus hxc uer#
^ccipièiia efte,ut inteUigas in pane corpus Chrifti e(ïc,nec tamen hunc fiïïï tro«
^ poiïènt fcripturis euincere.nó enim dixit Dominus,in hoc,(èd hoe eft corpus
nobis Iioc loco,adduxerunt ilIudtPanis quê frangimus,nLmquid co
noiv corporis Chrifti eft, ad quê locum relponfum fiu't, fide amp; cultu cóftare
eft,focietatê ueram corporis Se fanguinis Domini,ficut mvmès Dxmo
qu ï?'^ Paulus ibidê uocat,qui in cultu aderâtidolorum, uefcentes idolothyris,irt
tamen nó erant Dgmones corporaliter.Ipfi mvmkyuertehzûtdMribiitio^
quod Paulus alicubi hoe nomine uocat,focietatê quam fandi in!bant,c5/
cis ^^^^0'qu:odegentibusmittereturlerulalê, ièdiatisconftatnein hfs quidêlo/
diftributione accipi.Societatem inierant comunionis collationis
qui in ludxa egeftate laborabant, hâc collatione uel focieta/
^^ '^ollationis Paulus mmvlcty uocat. Multo imbecillius pugnatö eft cótra Axio/
quod miifam negat efle iàcnficiu,ô: affîrmat efle blalphemiam,In hac
uulgo iam aliquot feculis tantû uêditur applicatio medd Chrifti uiuts amp; de^^
ulla fida predicadone poenitentix fidei, fine cómunionê, fine omni

S^ilC

^SC PRAEFATIO AD MAGISTRATVS ET VERBI
urbes magis augiifte.rcgna multo fpatij maioris,qui di'uerlam dodrina mordis
tenent, at his de dodrina Chrirti,quâ nos profltemur,nunquid cóugit nifî horr^ ^
da audire mendaciaCNulla aût regio eft,qua fî edoceri fe de Chrifti negotio
gerimus pafta fit,qua nô eueirigio illud etiâ reeeperit. Non quidem conlêntiequot;^
bus omnibusjfimt enim ubi9 uafa ira, at nemine contradicente, cui ÔC religiquot;
innocenria cordi eftèt. Alio s, qui uel ita perfuafi funt,uel ui hue adiguntur, utP',
culum putent,aut ut capitale periculum metuant,uerbum, de ijs qua ex ièrip'^^L
docemus,audifte,quid mirû fi noftris parû aqui uel fint,uel efîè fe fîmulentrPr^'
tim cum fuperftitio uetus, tot modis blandiatur fceleraris, totcç polliceatur cont
uiam Dei prafidia,eac^ citra hoc,ut uita immutetur,noftra aût qua Chrifti do^^
na eft,totû innouari hominem requirat,nec quic^ pro Dei cultu,bonó ue op^iquot;'^
gnofcat,nifî adfit iblida uita puritas,6lt;: in quoslibet ardens offîciofîtas.nbsp;y

O amplilfimâ igitur in uos Bernâtes,^ nunquam làtis prgdieandam Deibquot;'^
tatem.O nimis rarum non noftris Iblum ièculis exempIum.Nam ÔC apud
foli Chizkijah ôC lofchijah penitus abominationes omnes fuftulerût. Ingêtes P^^
fedo gratias optimo patri noftro agere pro uobis debent,quicunq? nomen eitj^' ^
rio orant fancMcari,SC dare operâ,uttam praclarû ÔC imitabile exemplum pl^^^
bus commendetur,funderc denicp preces ad Deum ardentes,ut quod tam
fice in uobis coepit,magnificêtius perducat,quo in gloriam ipfîus plurimos
plo ueftro,ad fimiliaprouoceus.Equidem ut teftarer,quâri mihifit, uirifratres^ v
fèruantilfi'mi,ucftraad Deum tam plena conuerfio,nuncupare uobis decretii''!^^
biice diebus in Euangelion loannis Enarrationê fcripfi, fperans no omnino ab^
fi-udu legendam àplarifc^ Ecclefiarum ueftrarum miniftris,qui in Icripturisi^^^^^
dum adeô finit exerciti.Non quödmea hac cupiam praferri,ijs, qua tam
pracipue Chryfoftomus ÔC Auguftinus,quàm recentes quidâ, pracipueEi'3i''^j|^ D
Roterodamus, Philippus Mclanchthon, ÔC loannes Brentius in hunc Eli^^^p
ftam praclare icripferunt,(èd qudd fortaflè ÔC in his infunt,qua in praiènti
ftatc,frugem aliquam lecîa rudioribus adferant.Dedi nani-|? operam omniaj
gelifta fuo ordine (ynceriter enarrare,non tantum in quçdam annotare,6Ccoi\^
eos,quos modo Satan immitrit errores, diligenter fratres munire, iudieium
nes fandos.Boni quicquid hoc eft ofticioli, uiri cordatiflîmi confiilite, ÔC in ^
renda gloria Chrifti Dei noftri,ftrenue pergite. Argentorari X v .Calend, Ap'^'
Anno nati Seruatoris M. D. X X V in.

Ne cui offèndiculo fit hac mea prafatio, monendos ledores putaui de cf^
axiomate,in DifputarioneBernenfi excuflb,quod erat:Sumi et manducari
ÔC fanguinem Domini in pane SC uino realiter ÔC corporaliter,probari per J
ram non poteft. De hoc axiomate non conuenit in difputatione cum ijsi qU'
impugnabant,ÔC fî illi Chriftum nobiicum uerepradicarent. Hoc autem omn ^^
inde fadum eft,quod illud edi in pane corpus domini realiter ÔC corporalitet n
eodem modo intelleximus,id tjuod tum quidem non animaduerrimus,poftea^jy
indubitato cognouimus.Illis fîquidem qui axiomaoppugnabât, ea locutio pe j,
de accipiebatur,at(^ ipfum uerum domini corpus uere ÔC re ipfà in Eucharift'f y
cipi cum pane, qui corpore fumitur ÔC editur, ûcramêtalem modo unionem 1
panem ÔC corpus domini ftamere uoluerunt,ut non fînt in facra domini meni^,
ania rerum fymbola panis ÔCuinum,fed fîmul res ipfe corpus et fanguinis dlt;^
id eft,dominus ipfe.Nobis aût intelligebatur,edere corpus domini realiter oC lt;
poraliter,pro eo,quod eft,manducationêoris in ipfiim pertingere corpus do/^^j^j
quod circumfcriptû ÔC indufiim fît in pane phyfîca ratione.Id quia nulla l^riP ^^
affi'rmatur,aut euincitur,uidebatur aût iftis uerbis,edi corpus domini in P^^^jj^ef

p^'opofit«'quot; axioma illud eft^
iiip^j '.^ncere uoluimus, ^ corpus Domini non mifceri cum pane,aut includi
^t d ^nbsp;^ localiter. Inde à noftris ea potiflîmum loca adduda fuere,qux

'^^'iRiif ^^ ^^ comunicatio corporis domini âfc.omnino uerâ ueri corporis dC
»Us dii?^^nbsp;prxfendam « exhibitione euinci.Qijare quxcunc^ in adis hu/

quot;^obisnbsp;^dita funt, dc hoc loco, ea oro te pie ledor lie accipias, ut fcias à

quot;^/quot;Pi^ain retradatione de facra cœna expofuimus.Proinde aua h.rZ u-
innbsp;uel hine,ud alibi, tribuo « orthodLis,qui crediSrS dnr.î '

^^fSir/ ^^^ »pfo,^ ab ilhs,qux cum ueritate Chrifti, ut ea in articulis illis M,?

U L r P'^quot;^ confonare,autfidis huius ueritatis adminiftris detraherS
uidemur,ea no modo no laudare,fed nec agnofcere uolo oj d

^onift,s,expofui m retradanonibus de Baptifmate « Euchariftia^Etab '
lilisplera^ fcripta funthumanitus, Dominus condonetnobis
quicquid peccauimus,amp;:inpuritate dodrinx fux

V i D Euâgelionfecundû fcripturas proprie fignijjj^^j'
fufîus ÔC cômunitius in Enarrationc Matthei
Igitur fatis fît monuifîTe Euangelion eife P«tgt;hc^P -
adeô ac multoties promiflç,eledisc^ diu ac multu
data,demH uero per Chriftum lefum part_a, ôC

i|i ptura,£7r(e5j/iA(ccs,nonlt;rt;o:)j'tAi«uocant, utnônini ^
I Euangeli], quandoquidè benignitate ^^quot;quot;^nf»

rjs prafertim qui fcripturaru nomenclaturâ ièqui uolunt. Ea nanq; Euaiige'\jj,
men, tam apud Prophetas, ^Apoftolos, praconio regni Chrifti, quod P^^.^^i^
quidê promiftum,amp;: per Prophetas prçdidum fuit, fed per Apoftolos
be publicitus fonuit.uulgaric^ cœpit,peculiariter tribuut. Ebraice dicitur P

loannes igitur,qui hiftoria hac,quam enarranda fufcepimus, unu id agit.
ipfum Chriiti regis ÔC feruatoris noitiri praconiu expIicet,Ô(: quanta illc iuis
uitam et foclicitatem,homo fadus, pro noftris peccatis mortuus,^ in ^^^^ Jt/
ac beatam uitam à mortuis reuocatus,parauerit,orbi renuntictÔi: cxponat,apK^^
te hanc hiftoria Euangdion uocauit. Que fanè Euangelij titulo tanto,^ rcliq ^ .^j
EuangdiftarCx hiftoria dignior habetur,quanto ea luculêtius ÔC plenius,quo

anxie fandi defîderarunt expedaruntc^ Chrifti regnû, adnuntiatamp;inu^s,
Siquidem diuinitatem domini,rcdcmprionisc^ myfterium,multo tum
tum explanatius,quàm Euangelifta rdiqui cxponit ôC depradicat, narratio ^^^f
mirum,amp; altius petita,^: plura,qua uim ac naturam regni Chrifti exprimât. ^^^
memorante,utprofedo digna fît, qua ad uerbum à Chriftianis edifceretur » ^^^
futurum prolpicicns Dominus, hunc noftrum Euangeliftam filium tonirru ,
patre appdlauit, id eft, ut Marcus habet, Blt;)«nfgt;tf, fed uoce nonnihil imm
NamChaldaicenbsp;Bnaia regefch, Ebrai.nbsp;id cft, Bneregetc^

cendum erat.Immutantur enim Ebrea nomina,dum àGracis ÔC Latinis
tur pleracp omnia. Caterum iufta caufta Dominus, fi'lijs Zebedai, ud o'^^f»
loannem, hoc cognomenti indidit, qui ueri louis tonitru. Verbum, quo un ^^^
mundi machina, utcondita eftamp;:gubcrnatur,ita inftauraturac renouatu ' j,
clare ac magnifice in orbe fonuit, ut nemo unquam ucl darius ud magnin
Hinc uero ÔC eius ratio apparet, quo fc aDomino peculiariter dileduni
Vere enim peculiaris atqß eximia diiedionis eft, quod Chriftus fe ilh ^^^
adeô infinuauitjcognofcendû^ tam fublimiter, ÔC pradicandû tam Iwcuien ^^ j/
hauit.Iftud nancp certum diledionis fua efte argumentû, ipfe pronûtiauit, c
pud hunc noftrû Euangdiftâinfrà cap.i5.ait: Vox dixi amicos,quia q«^^ Jni^i^
diui à patre meo.nota feci uobis.Non uos me degiftis,fed ego degi uosA
tui uos,ut eatis ÔC frudum afferatis,a:c.Plura de laudibus huius Euâgelin^
detur hic efte memoradi locus,ubi de laudibus agitur.Chrifti.Necp
dicari ab homine cumulatius,^ eum hac ipfius pradicet hiftoria,cœielti
ut nullus alius Iiber,foecûda,Nâ qua prater ifta,uel Ecclefiaftica hiftoria u ^^^, je
'res alij de eo narrant, quoniâ inter fe nó cófentiunt,inccrtiora funt, ^ utnic^

'^exif?^ conueniatCaufTam autem cur loannes EimgeUon rcripferit,finP
It) unbsp;diuinitatem Chrifti,iam tum aCarpocrate,Corintho (Cerinthui

quod quot;^quot;S^liffis magis, quàm praedicatam, clarius Ecclef )S exponcret. Nam

fitli-, ^^ tempore antequam loannes Baptiita elïèt in uincula coniec'ïus,ge{/
./quot;lancnbsp;______.I..-...-_______gt; .. .. ______r: n~.

quicquam huius generis,prarter unum nupdarum miraculum o/
quo conftet, ante Bapdfta? uincula eiïè fadum, Deinde non tan/
^^ relida loannes confcripfit, quàndoquidem non
^One quot;^^oiorata alijs, ipfe quoc^ narret : quanquam jiila fic ferè narret, utocca/
n^fç^^ ^^ds fîbi fumat narrandi fermones Domini ÔC dialogifmos, ccelefti dodri

piid ap^^^^ panibus dominus quinc^ hominum millia pauerit, quod factum ÔC a/
iios Euangeliftas legitur, cotinuo diuinum illum de cibo ccelefti ièrmonem,
h' occafîone habitum, fubtexit. Idem ÔC narrata iànatione eius, qui triginta
^'■»lanbsp;probaticam pilcinam iacuerat, obferuauit.Subiunxit enim prx/

eiijj ^^dmodum, quam de diuinitatê fua dominus amp; cum patre arqua uirtute,
Occafîone. nrarinnem ad TiTH3gt;ns habuir . Sir/Vf/'fiifrVtoW I i-r-,,.; u.fi-^ .

n'a,^ occafîone, orationem ad ludxos habuit, Sicamp;:refu(citad Lazari hifto/
Hç^q^^?'^ adeó retuliiTe uidetur, utfaluberrimam domini de fide SC refurredio/
«Hjj.^ ^''ifiam, qux in refponfîs eius ad Lazari förores legitur expoacret,quam ut
Jiorç I memoraret.Qitinqj enim duntaxat amp; ijs qux dominus m mortali cor
fecit,tota hiitoria fîia memoranm recenfendis aût domini fèrmoni/
I '^isà ^'^^^^odi quidem,qai diutnitateai eius luculentilfïme teftantur, reparatio/
niii^^°ftraearcanum,demum ôegermanxpietads rationem aperdifimeexplicât,

Pro ■ abunde ÔC copiofè exponit,
^^Wr?wero fimile mihi quidem eft,Ioannem multo grauiore confilio quam ut
^^^'Èuà^^ , ^^^^^ domini fubïegeret,quorum in totum pauca aded cómemo/
'ï^etn pnbsp;confcripfitîe,nimirû,utficut dixi,periclitantem iam tum

fajîçi^^^f'dacij innumera illico contra eam errorum figmenta excitât. Hinc ergo

ftetç^'ïU'nentum Ecclcf js relinqueret, quo fred, eledi,in fidei fynccritate perfi/

quot;^Umv^^otenet xternam,ita contra quamlibet tentationem abunde co
jij.^tüs fuerit.

boi^'^fgoftatusamp;rfcop us in hac ftcra hiftoria eft,dominum noftrum Iefiim,non
quanquam 6lt;: hominem caufta tollendi noftra peccata, fed 8e
faluatorem omnium in fè credenrium,hoc eft, eorum quos illi pater
it^nbsp;hanc fbrtem dcftinato^ donauit, quo rum peccata morte fi^ia expiauit.

Weiiç'^^^^ ^uo fît penitus repurgaturus, donec diuinitatis, per omnia iufti ÔC beati,
^^'quot;'quot;'''ipeseuadant,quos interim fiio ipiritti, adhoc prxcipue agit, ut bo»

ftude2nt,pro quibus falubémmisofHcî]s,àmundo odio haberieoSjSC V^^f^^ 0u
nem (iiftinere oporreat,in quibus autem ipfè eos tamen (êruat fuperioresï^ rc
dum ereptos ex hac uita, ad ie transferat in maniîones cceleftes, Natos
ex Diabolo quofdam, id eft, àDeo reiedos, eos Chrifti uerbum audire non?

Cum uero in modum hiftoriae hac de Chrifto narrare Euangelift-inftitucn^'^j^^
eft quarenda propolîuo, quam poftea argumentis probet. Propofido jj/
c^a propo/nbsp;j'on j^fy Chrifti, id eft, praconium, quo eius ortus, uita dC uirtutes e ï^

,• cantur. Citra proœmium hiftoriam orditur, quia fblis eledis Chrifti ouibus?
Cur Hangel p^j^Qj-^g fui uocem, per fpiritum fatisagnofcunt,teftifîcaridc fuopaftoreuo ^
j^acitupro/nbsp;pracipuum erat Apoftolorum officium,iuxta illud:Eritis mih» ^ w

cerna cr jtm ^ierofolymis, in ludaa ^'c. Adorum primo.Item in hoc Euangelio decim^ ^^
pltctcr mr* ^^. Qp^a ô^: uos teftes eftis. Hoc enim fimpliciusApoftofideDominonol^'^ ,

ftimonium cum fèrmone,tum firripto tulerunt,quo de uirtute fpiritus coopf
de teftimonium ipfbrum in eledorum cordibus confîrmantis dC obfîgnanO gt; ^^^
iXcrinth. j. certiores.Sentiebant fiquidem ÔC experiebantur,fe idoneos, ut miniftri W
ui teftamenti, non litera fèd fpiritus, diuinitus fados, plantationi eorum 3/
tioni Domino incrcmentum ubiq^ adîjciente, ne inanis ÔC mortua dodrina^
lem litera continent, fermo eorum eflèt. Hac itac^ fpe freti ut fibere ÔC con
ter,ita fimpliciter ÔC citra artificium rationis, Euangelion ÔC annuntiarunt ^ ^n
pfènmt. Quare nemo hic aliud, quàm fimplex ÔC apertum,fèd diuinum ^j^^mif
de Domino noftro lefu Chrifto teftimonium expedet, id qui fpiri tuales ^^ jfC
quosc^ uocare dominus dignatus fuerit.agnofcent,qui fpintu uacant,quod ^^^
probi fint,uel nondum tempus àpatre definitum quo uocentur,appetiertW®^j|.js, ^
ntmalibus hominibus,nullis etiam,quamhbet artifi'ciofè addudis, tam ^^^'P^ßifli
quàm rationibus,hoc ccelefte teftimonium perfuafèris. Quibus igitur mens ^
ni contigit,cœleftem hunc praconê ÔC teftem,pronis animis exaudiamus,^
tiantem ÔC teftantem,quibus uita conftat beata ÔC aterna.

N prmcipio erat uerbum, ÔJ uerbum erat apud
Dcuserat illud uerbum. Hoc erat în principe®

Omnia per ipfum fadla funt,amp; Gneco fadufquot;^ u^/
hil, quod fadum eft, in ipfo uita erar,3i uita j, ^p/
minum, amp; lux in tenebris ïucct, ÔC tcnebrs cam

lf«.f. Erat homo miffus à Deo,cui nomcn loannes.Hic uenit ad tcft«»'^^quot;, f^J
ut teftareturde luce,ut omnes crcderent per ipfum. Non erat illelux»' ' ^
miffus erat,ut tcftaretur de luce.Erat lux illa,lux uera, quJE illuminât f^/
hominem uenientem in mundum.In mundo erat, ÔCmundus per ip!^
dus eft,SC mundus eum non cognouit.In fua uenit, SC fui cum nó refcp^
Quotquotaûtreceperunt eum.dediteisutliccrctfiliosDei fieri, j^pt^',
qui credidiffentin nomen ipfîus.Qui non cx fanguinibus, nec^ cx uo

MMn^nbsp;C ^ ^ .______ j... f]^ O 9nbsp;/«ft»nbsp;LmJ « ^nbsp;^ J ^nbsp;^mM d ^^^ * — ^^ * - — ^^ • ifl 4

^^oanties tertificatur de ipfo Si cIamat,dicenstHic eratde quo diccbatn, qui
^ tïie fequeretur, anteceffit me, quia prior me erat. Et de plenitudineeius
nes accepimus,ô£ gratiam pro gratia, quia Icx pcrMofen data eft,gra
^ Ueritas per lefum Cbnfti4exortaeft,Deum nemo uidit unquam, V ni/
^ ^'tus filius,qui eft in finu patris.ipfe enarrauit.

^^ tt hoc eft teftimoniij loannis,quâdo miferant ludxi ab Hierofolymis fa/ Se^.s^
^ ^otes Sjleuitas.utinterrogarenteum : Tu quis esC Et confeftus eft.ÔCnon
confeftus eft,inquiens,non fum ego Chriftus. Et interrogaueruc
r ^ • C^uid ergo: Helias es cucEt dicit: Non fum.Es tu propheta illeC Et rc
P^fîdic; Non. Dixerunt ergo ei ; Quis .cs,ut refponfum demus tjs qui mifc
^ «osrQuid dicis de te ipfoC Ait : Ego uox damans in defertG,dirigite uia
ficut dixit Efaias propheta. Et qui mifti fuerant, erant ex Pharifais*
^ '^terrogauerunt eum,ac dixerunt ei;Cur ergo baptizas, fi tu non es Chri/
5 ^^'Hec^ Helias,necg prophetacRefponditeis îoannes.dicens t Ego baptiso
tüt^^' in medio ueftrû ftat quem uos ncfdtis.îpfe eft qui cum mc fequere/
^ '^otcceftiit me, cui ego non fum dignus ut foluam corrigiam calccamentt.

p in Bethabara faâ;a fant trans Iordanem,ubi loannes bapdsabat.
%nbsp;îefum ucnientê ad fe,ÔC ait: Ecceagnus ille Dei, ^^^^^^

tgt;ronbsp;Pquot;®quot;^nbsp;^ ^p® nefciebâ eum, fed ut manifeftus fiat îfraêfi,

K^^ï^'^^fea ueni ego aqua baptizans.Et teftificatus eft Ioânes,dicens: Vidi fpi/
jj^ ^defcendentê fpecie columb^ de cœlo, ÔCmanfit fuper eum 61 ego non
«licl'^^^quot;^ cum.fed qui mifît me,utbaptizarêaqua,is mihi dixit: Super quem
tj. ^ fpiritum defcendentéac manenté fuper eum, hic eft qui baptisat fpi/

p^tîdto.Etego uidi,ôî teftificatus fum hunc efle filium Dei.
fjj^ftero die iterum ftabat loannes. Si ex difcipulis eiusduo, ô£ intuitusle/
5iîibulantem,dicît:Ecceagnus ilfe Dei.Et audierut eum duo difcipuli lo/
Jtîtem^gr fe^-jjtf fimt îefum. Conuerfus autem lefus, amp; con fpicatus cos fe/
tçj^^^^s fe,dicit eis:Quid quajritiscQui dixerunt ei:Rabbi,quod dicitur, fî in/
Pteteris,magifter,ubi habitas:Vcnite Si uidete.Venerunt,uiderunt^ ubi
* Et apud eum manfèrunt die illo, hora autem erat ferme decima.
gj^ Andreas frater Simonis Pétri, unus ex duobus qui audierant à loanne
fuerant eum. Repperit hic prior fratrem fuum Simonem, dC dicit ei,
^^^itnus Mefl'iam, quod eft , fî interpreteris, unétus. Et adduxit cum ad
t^ha*^' ^^tnitus eum lefus, dixit : Tu es Simon filius lona, tu uocaberis Ce/

p^'Sluod fonat,fî interpreteris,Iapis.
cit çj.o^^quot;^® uoluit lefus exire in Galifeam, Si repperit Philippum, ÔC di/ ^^^^
tt( n^^quere me. Erat autem Philippus à Bethfaida ciuitate Andrea; ÔC Pe/
8j|^^Pperit Philippus Nathanaël, amp; dicit ei : De quo fcripfît Mofes in Icges
P'^^phetas, inuenimus lefum filium îofeph Nazaraenû. Et dixit ei Nathà/

tiaehA' Nazareth poteft aliquid boni eftecDïdtei Philippus: Vcni^'^'
Vidit lefus Nathanaël uenientê ad fe,ÔJ didt de eo:Ecce uere I^r^èlita^iO H
dolus non eft.Didt ei Nathanaël t Vnde me noftiC Refpondit lefus,quot;
eiî Priufquam te Philippus uocaret,cum efles fub ficu,uidebam te. ^^
dit Nathanaël « aitei:Rabbi,ïu es ilie fiiius Dei, tu es ille rex Ifraël.
dit lefus,« dixit ei:Quia dixi tibi,uidebam te fub ficujcredisjmaiora his ü ^
bis.Etdicit eit Amen amen dico uobis, pofthac uidebitis cœlum apct'^'^
angelosDei afcendentesacdefcendentes fuper filium hominis.

mo,non nuper eum è lofèph, quod impij quidam impie dieuquot;
quan^ uerus fitè Maria uirgine homo natus,fèd aio initio eum ^^^

fuiflè,« apud Deum fuifle,ne quis,cum nihil dum effet prçter Deum qs
nam fuerit, quin Deus ipfè erat hoc uerbum, ne quis exiftimet nos ^.fitis^ à
cere. Verbum nanque fapientia « uirtus omnium effedrix, quot;nullum fub|t ^^fj/
Deo difcrimen habet. Vt iterum ergo dicamjuerbum,quod in carne nobii
uerfatum eft,et morte fiia eledos redemit,dominus nofîer Icfus Chriftus» H ^^
dicamus,nequaquam nuper cœpit,fèd initio ante omnia fuit, « apud

tx,ciuod ab initio fuit,eum uocauit. Verbo fcriptura teftatur Deum omni
Cur chrijius didifîè « gubernare,quo nimirum immenfam eius potentiam nobis '^oquot;^'^^

uerhmnappel qt!andoquidemeorumduntaxat,quiftimmapoteftatepollent,fit,uerbo^j^i'fe/

ly^f efficere.Deus autem, non paucula aliqua « incerta, ut quamlibet fU
ges,fed cunda « de nihiIo,uerbo flio creauit,« codéfèruat, agit,immup^'j^^JaH^
rat,perficit,hoc eft,omnia, ut Apoftolus ad Ephefi. fcribit, in omnibus ^quot;'PjjsfiJi^^
Dominus nofter lefiis Chriftus,is eft,per que creatafunt omnia,qux iquot; ^ ^indV^
ÔC qux in terra,uifibilia,« inuifibilia,fi'ue throni,fiue dominatioes, fiue P
tus, fiue poteftates, omnia per illum « in illum creata funt, « ipfè ef^quot;^ ^^^
« omnia per illum confiftunt,«C.Hxc Paulus Coloff i.EpiftoIa ad (k^ i

id eft,fiia uirtute,eum appellat.Etenim dum uerbo hoc fuo Deus,fiia inf
tute,omnia condidit,pulcherrimocj indito rebus ordine,fapientiflïme i quot; ^
niftrat,ccepit gloria bonitatis Dei relucere «imago Dei apparere muquot;
rabiliterfabrefado.

Aiomniscref primogenitum omms creaturg uocat. INam ut primogenito ex lege „/ftiit^V
eft in reliquos fran-es,ita uerbui

potentia. De quo « Pfal. 33. Per uerbum IDomini cœli fedi funt, P^^^yljii'^'^^
:rbum er orfs omnis ornatus eorum. Vbi Pfalmographus pro eodem accipit ^ ^cf^^

verbum ^^ oris omnis ornatus eorum. Vbi Pfalmographus pro eodem accipit .
ipintus oris fpmmm oris Domini, nimimm pro uirtute, potentia, « effîcacia Dei' 4

^'àm .nbsp;tandem hâc D El uirtutem iàpicntia nomine %nihcat,8Cperproib ... ;

r^'^^tanbsp;^ le pradicantem per ipüm omnia condita, ipüm ante omnia
Oorut- '^^«»■quot;jitigemcp ei fuiiie obleclationem, tum ÔC m orbe terrarum.

^^Higç^Ji^^dem loci,(àpîcntia de fe pradicatrMeum eftconfîîium dC aquitas,i
Sc forntudojper me reges regnant, ÔC confiharif iufta ftatuunt: ita red

quicquid unquâ boni mundus accepit, quandoquidem Domi
'^^ft^qui fua uirtute portât ÔC moderatur uniuerfa,impletcç omnia omni

^Ounqîquot;.quot;'^^'quot;^'^ ilhs benchcta partim exhibuir,partimpromifît. NäDeum ne/ n^nS
'quot;'^'n n^ quot;'^ft'Unigenitus filius qui eft in finu patris, ipfe enarrauit nobisinfra,;

nouit nifi filius, ÔC cui filius uoluerit reuelare. Matth.u. unde quic/
l^^r qu^ î^'^quot;s,hominibus dicîum fadum tie eft,opus fuit Verbi,quod erat initio,
Î^fcutî^nbsp;omnia.Id quod ÔC loan, in fequentibus teftifi'catur .Qiiaprop/

quot;iiiHp^ ''^'*^ftèntiam,uel autorem dfendifigniftcet,idc^ uere fit aternum uer/
iP^o ineffkbiliillum

nomine defignatû fuillè, credo.Certe lirmiah
nomine uocandum. Qui ubi homo natus fuit,nomen accepit
nomine infimt,omnes ineffabilis illius nominis litera ,ÔC adiedum
^ r^'^ûtî, ' ^^nbsp;q^'od faîuauit fignificat,quo indicaretur aduenilTe

^^quot;^etinftaturaturus omnia,ô(:populû fuum, id eft, dedos faluaturus,
^^tof condita omnia funt ÔC fubfiftunt,ut idem reparation!s,qui ÔC efiêndi
j'^^^cretur. Si quis aût motus ex eo, quôd Angelus iubens puerû lefum
fuiffe ^nbsp;populum à peccatis faluaturus,putet idem nomen Domi/

h ^''detù^r^*^ fucelFori Mofcheh 37^'^n%quodproprie faluatorê fignificar,certia
V'^qui,quàmîjquinwn''uocatum exiftimant,exeofolum qudd liâtes
^^''^otîi/^''^®'^®nbsp;uocandum,Sunt etiam in nominenbsp;omnia elemê/

quot;^etï Do'^^^ n^nquot;gt;,nifi quôd 'N non repetitur. Tum uere nouum hoc ipfum no/
hp'^'''® inditum eft,cum nullus alius ita ut ipfè feruator unquâ uocari potue
Bxnbsp;^ ^ morte ac omni malo fuos libérât ÔC feruat.

uereiam exiftimo,cur Ioannes,diuinitatem Domini uoletis pradica/
1 ^Uam ? uocauerit, nimirum quôd uerbum Dei, uirtutê ÔC potentia Dei,
t^atcb J ^^^ Se confîfiaint om riia,fîgnifîcat.Hoc uero initio fuifte, quod idê
^Çnser'^^^ conditas,propter negantes diuinitatem Chrifti,adfèruit ,cui confè

i^^'^ftïxta adfereret ôC apud Deum illud ftiifle,cum praterea nihil dum ef C«r' dpudDé

^^ jpfnm, uerbû fuifte, ne,fcilicet,duos docere deos uideretur.Q^uod Grç «w.
h^^^'^etl/ ^^^ habet, orationem,uel fermonem, potius quàm uerbû fignifi/
hic r fignificata habeat.ideo ueteribus quibufdam ÔC recentibus,fermb/
J® UerljQ^^^*^^ magis,quàm uerbum,placuit.Multa quocç difputata funt de inter/
j^'njiij^.p°^^fl^mentisconceptii,didôue,utilIiiddicentemreferat.Quaomnia
ih'^'^^annbsp;docent,nullus quidem damnauero.Id tamen inficiari nemo po

O^^^Htn r^^jl^'^^s fie ufbs fuiflè lingua Graca,ut multis in locis eum,qui uelit ger/
bnbsp;aflèqui, oporteat Ebraam potius phrafim ÔC proprietatem,quàm

ali'cubiÔ£:,f«f««.Q_uî 3taq,' certo uolct cognofccrcjquid
dicere uokierit per AÓyo?,ei certe non tam confiderandû erit,quid Ac^'Of
quot;XTS fignificet Ebrais.Hoc autê ufinpatur Ebraris,pro re,ncgouo,iuliu
ceiîmonono Iegimus;Non erat quot;Vïi'Nad eil,rcs ulla,quam Chizkiah rc%gt;fp
byioni]is non oitendcrit.Et ureg. ii.Nam erat ueibum regis urgcns,id eit, quot; ^^g^c/
uel mandatum.Pro iuiîb autpracepto paflim accipitur,cü
di uerbû Domini,pro obieruare,ucI negligere iufla Dei ponitur. Hinc uct
Ebraeis idem poiler,quod nobis res,fijnt qui putent,i!lud,in principle ^ ^^jc,
bum,idem efle,atque res illa,id numinis quod pra;dicamus,initio ante '^-cre
eCc.Sed mihi uidetur altius quid,6lt;: reconditius eflè, quod Euangehfia hi^^
uoluit, Id iäne abunde liquet,hoc Euangelij fiii procemio,uoluiflè praedicar^^'^
torem nofi:rum,eflè illam uirtutem Dei,per quam fada funt omnia ,qua?£p a^^^
rum creaaone,fiibfifl;entia atc^ gubernatione tam prxdare prodidit,
tat,adeo£ç ipfum Deum eflè,non hominem tantum,quod Ha:rerici iHi ^^
bant, contra quos pracipue hac fcribere in animum induxerat, Iam
hoc efl:,iuflîi,imperio imo nutu iuo,exerta,fcilicet,uirtute fua,deus omniacö ^^^^
atc^ feruare,6lt;: cû dodrina legis ÔC prophetarû,tum Ipiritu intus omnia op^^^ijaH
uiua reddente,perficere,in icripturis pradicetur,omnino in

giliftam ideo Domino noftro,uerbi Dei, appcllationem tribuiire,utindica ' ^
ipfiim eflè, uirturem illam,qua iè deus exeruit iiiamcç tam mirificepotcnt
bonitatem declarauit,fîC cum hunc mundum,machinam adeoflupendam » P
pue autem hominem ad fiiam imaginem formatum condiditjSCcunilp^''' ^^[^is
cadem tam praclare conlèruat ac perficit, tum eflè eum,qui omnia dini'^^ j,is,
reudarit, Deum enim nemo uidit unquam,qui eft in finu patris rcuelauit
Nam prcpulchre uidetur allufiflè ad id,quod identidem legimus fedum,e
ideflijuerbumadhunc aut illum, Quicquid enimtmquam Dei ièiè pfO'-'.^^j gt
uerbo,id Chriftus nofter fuit,uirtus illa patris ièmpiterna. Magis naque^*^
fic loanncm hoc nomine Verbum ufiim dicamus,ut illud oraculum, ßin^^
inde uirtutem SC imperium fignificet omnia regentis ÔC uiuificantis dci, ^^jt
arbirrio reddere deberem iliuc ty a^xi «f é ,mallem reddcre:ln ^^'^^^^fiifli^
oraculum,ud fi à uerbo permitteretur recedere longius,uis illa,numcn ue ' l^o^
no enim numen dei.rebus creau's,8C uita donans,adu£^ eorum, maxim^ a

fiVnonbsp;^rtllirtc *gt;v*gt;t-ri ii-M r^folof-i im fiiTmanr^ r-^r-xt-ftfnbsp;^^ ^(C^

mine fpiritus fuperni, uifèndum exhibitum eft, tum aût multo plenius,^
coepit,quando hominem induit,in coqj regnû dei adminifbare ccepit. ^ j^dii'^
tioncs, Obfèruandû primum ut paucis,circunfpede tamen ÔCreligiole» .^quot;gnt»
nitatis myfterio Euangelifta diflèruerit,quod fi imitari Ohm Chriftiani
non tam milère SC pcriculofèdiflèda Ecclefia fuiflènt, nequeprabita
phiftis,impurisfiiisfigmentisdiuinammaieftatcm contaminandi.In cog fue/
diuinitatisfalutarem,nonnifipcrmediatorem hominem Chriftum I^^'^xhiquot;'^
Quomodo in niemus.Qiiareoperapretiumeft,utcumPauloante probe difcamus ' „ipf»
cognitionem ftum,8C hunc crucifixum,quo nobis ipfis dilpliceamus,carnisc^
D«riteperwffeflifumusmortificationem,gnauiterprofèquamur,SicSc exaltati Ch^quot; ^ifcaf^
nobis conrpicietur,indeq( SC diuinitas,in nouam,fcilicet,SC ccdeftem i^p^gei^,^
ram renouaris.Principio fàtis nobis fuerit agnouiflè Dominum noftrum ^^jedi^
eundem nawracum patre,ÔCrerum omnium opificem, quandoquidem
dus fit,qui confidit in homine, Reliqua ed cotidie percipiemus plenius,
uitate mentis plus promouerimus, Mundi enim corde Deum uidcbunt » pfO

Obfèruandum item quemadmodum dicftur ex malis moribusbonas
«ei3ire,iu Dei bonitate fieri,utpeftilentiiî occafione €rrorû,fàIuberrimas^^jjig^

E N A R R. c A,P I.
'Noftri leVunbsp;Ccrintus Ä: Obion ,8e fîmiks dimnttatcm Domini

^^Ho eft , quot;J^P'^ negarunt,Ioanm' tam magnifice dc ea tefiificandi data oc
ani'mt, Vnbsp;runt.Monemur deniqi hinc non effe defponden/

impiorum dogmatû tndemiis Hodie wulu
fc'^^tra nôS ? ,nbsp;^^Iiiihcam ueriratem^Euangehj, qux fi non infana fingt

ft^^^^^'Proinîlnbsp;eft indubitato,eodem nos quo tili uerbo uitx effe do ad uigtUndL

^^'^lacriraf quot; . ^P^quot;^'^ ponamus mefiorem ,promouendi Chriftiani/ dum!
«itatem rémittentes,

«.^•llniLt^V^r'^ SECTONIS, II. PARAPHRASIS
rgt; patnf.fi.? a quot;quot; Aeternitatêigitur diuinitatemc^ Domini lefequi uer

rt ^ diiSnbsp;bead Vt enim inuifîbilia Dei, hoc eft, eius xterna poten/ Ro«.r.

^ ni ^fulfif ?/creatura reluceat, diuinitatis radius no
frlquot;^ Ji^xit nnbsp;omnium,prxcipue autem hominum,lux ipfîs à condito iam

P dimv;-^quot;'quot;^ omnium opificem uifendum exhtbuit,uerum illi priuan pride
tr'^^catisnbsp;icrutatore, nihil eius uiderunt : lucet nanqj lux hxc in tenebris,

omnibus,Ideo licet Verbum Dei 8e potentia,cla/
^ ab hiTnbsp;omniiï oculos ufque incurrat, tamen tam non comprehen/

2m ^ de V^quot;quot;quot;' eft,quahbus fcriptura abundat, Facit uero ad exprefîîonê eius, 'JZ'flif
fi ^.§ere o P»^«dicare inftituit, nempe ipfum aurore effe omnium.Malo autênbsp;^

ji^^'^eni'Squot;^quot;^ quidâ,illud(quod fadum eft ) iungentes fequentibus. Videttrr
h? ^ft mvi'^M ^ uoluiffet,fuiffe didurus. Qtiod fadû eft, in ipfo uiuit,
Tn^onn.: quot;nbsp;loqi'cndi modus ex fcripturisproferetur,Ad

ïiV^onniT-----n rU quot;quot; quot;tiuiis. luqueummoaus ex icripturisproteretur,/^

rigt; ^dfin ^«etuftiflimus huius Euangdij paraphraftes,ut nos,locû h une legit
fin ^braiS. quot;î? erat)idem pollet,quod per ipfum,uel ab ipfo uita eft,hoc uel pa
e^^^is ue'ù ^^ quot;on ignorant.Certe quem locû Pfal .î^. paulo ante adduk 'Pfquot;quot;'^'*
V^-Namnbsp;reddere uelit,legendus eratffn uerbo Domini cœli firmad fimt

O^^'butîi ^ c ^2^^Eb.legitur.Qiiis autem dubitet,id (in uerbo)interprctari(per
Âd ^^quot;ideuero eftilludPauliinadis:Inipfouiuimus,mouemur 8efumus.
' ^oruJ'^'^^^Jf canit: Abfcondes faciem tuam,turbabuntur: auferes fpi/

^fum M i quot; ^^ujcufiucs latiein ruam,turDaDuntur: auteres ipi/
C^'^tur8einpuluerem fuûreuertentur . Emittes fpiritum tuum,cre
b ^ adfiv^'^®,quot;^^'^ terrx.A fpiritu enim,hoc eft,uirtute Dei effe omnem
x^^fift.m?^^'quot;®'^ ^ Verbum eft,8e à Verbo per quod fada funt,ee ferua
omnia, fuppeditatur.

Uita ,prx(crtini uitahomi'num.Hac enim pra:fêntem adeo amp; fami'liarem ^'^jj^nlü
Yit4 eut Ihx nobis admnxit, ut tangere eum, ut Pauli uerbo utar, debuerimus.Sed -

erat hominibus oculi, no tenebrofxjiêd tenebraï ipfx erat mentes illorû. jif,
(plenduitlux,icdtenebrae humanarû mentium eam comprehenderenequiu^

Obferuandû,nihil penitus elTe quod nó ut opus eft,ita et in plena po^^^^famp;îod
mini noft ri lefu Chrifti. Hic igitur cû frater nofter eflè uoluerit, ÔC eam dile ^^^
exhibere,qua nequeat cogitari maior,quid à creaturis metuamus, aut cut de ^^
rum aliquid nobis timeamus r Quin admoneat nos feruatoris noftri,lt;5uielt;5^ ^^ j
mnino in mûdo alpexerimus, luxbonitatis eius in omnibus egregie relueetjS^j
uti(^nos monere quoc^ debeat,ut fumma temperantia,animi(^ gratitudin^^^'^pj^
omnibus utamur.Ânimaduertendûquoc^ mentes hominum ipiritu g,p/
torum, nó tenebrofas,(èd per auxefim, uel nimis plenam ftmilirudinêtenet'''^^^j,2i
fas uocari.Et cur nó.^'quandonbsp;homini, quar Dei funt, dC quibus ideo ^ ^^^^^^^

uita cóftat,apertiflime atcp certiilïme,nempe oraculis Dci propofîta,ftuleif|^^^ ^^
neep poteft ea agnofcere.Et quis nó,fl quid tenebris obfcurius fît, uocet,m
uerbo eius uiuere,moueri,eflè,«portarf,« bonitatê eius ubiqj pracfentiquot;^''
rire,nec tamen ill um uiderernbsp;-iiiP

His nequaquam adueriatur, quod Paulus Romanis fcribit,homines
fe Deum,(cd non ut Deû glorificaflè.Ipfum nancp mundi tam mirabileopi^ ^^
autorem fuum fatis pra;dicat,unde potuerunt Dei bcneficio,exconditisaP l^jje^
QHnntm dc bus, arternam potentiâ atq? diuinitatem eius intelleclu fatis uidere,ut pl^quot; 0e/

Deo excrea/ runt,quod ÔC cómune illud omnibus mortahbus religionis ftudiûexcitau' V^fit,

turiscogno/ citt^ hxc cognitio Ut inexcufabiles reddcrentur, cum quem optimüagno^^-^öi^ f

feitur, eoq; non nifi fblida bonitate deledari dubitare nequiuiflènt, cultu innoce

bonitatis ucnerari ncgligercnt.At nihilominus bis cxci, ac mcrxtenebt^^.^^fö
qudd tam m anifefto fèfè infînuantê Deum nó ita uidere potuerut, ut ^^^^ifi ^^
amaflènt,uero4' ÔC grato illû cultu fuiflènt uenerati, id quod indubie
Qudtenus redte planet^ agnouiflent.Quis enim famelicus,cibû prxfcntê opiparô ci \)0'
impijDcum nonauidifftmearripiat.itacorhominis bonifemper cupiflïmüinDeSom^^fjjiit
cognofcunt» ni fontê, qui nó raperetur totû,fî plane eum agnolceretc Adeft igitur ah'^^'^ggn'?

deploratis dei fenfus,qui fatis ad id fît,ut olim fe ipfos condemnêt,quinbsp;quot;

uerunt,nó eriam eum quê fblum gratû illi fciuerût,cultû exhibuerint . At ^j^iiiciquot;^
lis Dei fènfus adeft,ut uerc diligere ac fufpicere Deû poflènt, Rapit en'^.^ j^^c »P'
ftim eos uis fatanx cui obnoxi] funt,ut in corde dicât: nó eft Deus no j^t ^^
forum cófcientia didû ratum habeat, nâ fecus eflè arguit, uel illa,qua tref
nó eft cauffa formido,uerû ira torquetcos maIitia,cuiaddi(fbfunt,utDeU ^^^^^ilç
mante corde,cótemnant ta
perfuadebit,uel Epicureos
garunt,nÓ fènfiflè in animo

fe Deos,quam ita penitus credidifle, utcunc^ ore contrarium auu - nüO^'^'
impï] uidentes cxci funt,neqj enim poflïmt plane uidere, SC inde amare q^ plfijit
num eft ;eo ufq^ uidêtjut licet uelint,adi,fcilicet, à fatana,animo tamen ^jo*
auerfari.Id quod fatis erit,ut cótra feipfbs olim fînt pronuntiaturi, excu»^^ oia^'^^

me. Vt igitur magis miferandus eflèt,qui uidens amp;: fentiens cibû falquot;^^''; '
tamê abftradus,cuperet, fentire eum eflè noxiû, idœ mentiens pronunt ^ pjici

hic,necß m futuro fperare ueniapofflint, quod pec
m fpiritum fanc'ium.
'^'^es naA, ^^^ ^o'^inû comparatae funt,primâ ex aquo cxci funt quotquot ho/
utaa??S iHummantur,aIn picne, ut Deû agnofcat amp;:colant,ahi'
l^ti^s detinpnbsp;fentiant quidê ahquatenus, ar capriuos cû illos fa/

f r quot;quot;^^Jes ten Knbsp;cognofcût,glorificare ut Deû nequeat. Vniuerfi i'tacft

^i'eribus f? innouantur,SC ii qua Dei funt intelleda peruideât, fîue docfti ab
h^Snbsp;^^quot;iinift^'ato per homines, lucê uident quide,ar nÓ

uere optimû agnofcerêt. De his ÔC infra,ahquories dicêdt occafîo dabic,
.„enarratio SECTIONIS m.

-nS î'{îomines perfuufî crcderêt,ôi: Verbû hoc,diuinâ uiitutem amplede
^'^'^es tnni i 'oln,quanquâ his peculiariter Verbi reudatio fuiflèt promifl'a,fed
^^'eron,^nbsp;miliribus publicanis Ouangeh'on annûtiabat.Ex

' r^^'üt tS^quot; lî ■ funt,arbitrabantur,at nô erat is ilh lux fed mifflis in hoc dun
«îiund-nbsp;^fl^f-t'i'fx illa uera erat, qua omnê hominê uenientem in

hT^fe q^;^'Jquot;quot;}iampademtdligenria,qua aternâ potentia Dei, ÔC diuinitatê ag^
tamplnbsp;duntaxat donet illâ lucem plene agnofcere

r '^Og^^pquot;J'^s,uiuificans,ÔC moderans cûda uerbo uirtutis fu?,nec tamêà mun

qquot;idê,cû ad eos peculiari ÔC in Prophetis prçdida
' ■ iquot;ieipere fuftinebant,Cum ergo mundus per collatâ fibi fa/
h 'quot;^^gaof^^ intelIigêdi,Deû ex eius fapientia,in rebus omnibus mirifi'ce rducê/
fa I ^ poniit,uifum Deo eft per ftidtâ humanç rarioni prgdicationê
ç ^ earn racere.Qiiid enim uulgi hominû iudicio ftulrius,fi'de in eû,tam hii
^ f ^PP^'^quot;^'^'^'^ ignom iniofe adeô cruci fuBîxus interijt,iuftitiam
çftJnbsp;cogiratione cofummatiorê rHanc igif pradicatione

b quot;^ine lie? erederent, certa fide illû uri Mefchiah Domini ÔC faluatorê,quo
Sî^^ftascôi:/nbsp;dli totos côfecrantes.Atc^ his demû à uerbo

Sd^^ Abraham genus duccrent,nô enim hic (ànguinis ÔC carnis,auc
'^^Xurf .'i Q^//*^ habetur.fed quod nari eflènt ex Dco,hoe eft, ante côditum in
N n i 2C haredes Dei euader-nt

^^^atioi-,^ I .quot;^'quot;'■^turus, nari ato,ut iiludfe ex orbis amp;: hommis oDifîcio,à mû «
'^iieiucuIcnr!ïîTi-.-„^.T,lt;; ...... .....

curprx rint,contmuorubiecit,teftimoni5 loannis pratermiffaea uerbi reuelatib^'^^^j^j
...qu«e Fd eft per Patres,Legê SC Prophetas. Caufla huius mihi quidê uidetur ftnft^'^j^jj
âa pér Legê Euangehfta ftatuifter de ea uerbi'reuelan'one potiflîmû loqui ,qua illud no H' ^^
cß^or prof tanrum,led 8C toti orbi reuelatû eft,quae prima certe ex nunquâiatis admftata^
'nbsp;china,gubernationec^ mundigt;uitalt;^ omniû gentiû oculis expofîtajfacfta ^^

perpetuo, multo potentiflïma autê ex Euangelio, cundis creaturis
hac uidemus, utproperarit ad pracipue inftituta fibi Vcrbi,ex proprijs eius
amp; fadis renuntiationê ztc^ praconiS. Vix enim uno amp; altero uerbo,amp;: ' 0
èC diuinitatêeius teftatus,mox indicauit,ut illud fè rerû amp; conditione,
diderir.quod ÔC ipfum perpaucis fècit,ac continuo ad teftimoniû loannis i^ j^j
facitJn quo narrando,quod propius ad inftitutû fuum,nempe predicatione
iam incarnati faceret,paulifperimmoratus quidê eft, longiflîmeautêhçfît^^?^ jc

fèndis Verbi,iâhominis,geftis 6lt;:fèrmonibus, quodnimirûhaiidquaquâali|^^^

clarius uirtus eius,uoIuntas(^ faluifica pernofci queat.Poftremo,uerbû^'j^gfe»
gis adumbratû, quâ reuelatû fuit, Propheta etiâ fuis uaticin^'s tedius locun
quàm ut paucis potuifîènt explicari,côtentus ergo Euangdifta narrafte ex ^
clariflîma Verbi uis cognofci poteft, umbras legis unà cû Prophetarû oracuji ^-^^
terrju Qiig uero nato ôC adhuc puero Chrifto mira acciderunt,eumc^ efte
luatorem clare admodum indicarunt, ideo uidetur loânes praterijffë, qnoquot; ^^^^^
Matthao ÔC Luca narrata crant.inftituiflè etiam apparet eapotifïïmum na
qua diuinitatem ôC proprium Chrifti offi'cium,proxime exprimunt. ^ ^j^cf

De milfione ÔC officio Ioannis,fîmul ÔC co,quod ipfè lux habitus eft, cotra H
per occupationem initio ftatim Euangelifta teftatus eft,infrà dtcet plura.

Credere in nomen, uel nomine Iefu,idiotifmo Ebrao idê fi'gnifi'cat,atc;^ p^.^ f
in lefum,ud lefu,hoc eft,certum de eo eflè perfiiafumcç habere,qudd is fit,^*^
pheta illû,a: ipfe quocp femet efte dixit, nimirû fifiorum Dei caput ÔC ^^^^fînoquot;
Hoc ipfum igitur ut eledis loannes perfuaderet,in uirtute ÔC fpiritu Elijah if'
mino pramiffiis,

îlkid'ifxj(*ivoi/,id eft,ueniente,ma!o cû homine coniungere,qua eu Iucegt;eOH^jj^/

lux hac nô fbiû,cum uenit amida carne in mundû,fèd antea quolt;^ ÔC fètnp^

nem, ^uy (fvç-iy kvlt;/}9(Sy tpj^o/uile'cDt/ «Sx ycäecy,id eft'Erat enim uerû cum Patre ftio, ^ ^inä®
lumê,unigenitus fermo, qui omnê hominemluftrat. Spiritalibus radijs ^^ilji
naturam hominû uenientium in terrâ.Teftificari enim Euâgelifta de ^^ ^pîi
to loanni uoluit,ÔC pradicare illud nô efîè parua tantû regionis,per externa ^
dicationê,lucernam,uti loannes erat,fèd eam lucê,qua nô modo externe, f^ pjjp»
terne,nec^ îudai fblû,fèd quicunc^ omnino in hûc nafcerentur mundum,quot;'. ç^o
rentur,rcprobi,ut tandê à ueritate ipfà coacîi Deodare gloriâ,ô(: contra fe^Pî c^
nuntiare cogantur,eîedi,ut in filios Dei renouati fternû beatç lucis cofbrt'
ièquantur.Hunc locû Catabaptiftf illi,qui contendunt tandê^omnes hom'quot; ^
uandos, in erroris fui côfirmationê adducunt: Verbû,inquiunt,illuminat
omnes igitur feruantunNô attendunt autê miferi,quamuis dixerit,omné jgil^
qui in hunc mundû nafcatur,per Vcrbû illuminari,fimul tamê dixiflè » .
lud nô agnofcere,imô ipfum à fuis quocp reijci, denicp aperte declaraffe, fl^'
huius participes reddantunnempe qui nari fût cx Deo, nô qui ex fangmquot;'^ jjeP
Sed q'-ïid hac ad contentiofbs;'Satis fciunt,ut in fcripturis,uniuerfitatis
tidern accipiâtur.Pradixit fuis Chriftus, eos odio fiituros omnibus homini^^^^ ^
in eadê oratione teftatus eft,fî quid quifquâpro nomine ipfius rclinqn^'. j^ni'
ccntupliï etiam in hac uita recepturû,f«os parêtes,firatresdiberos ÔCc.Si hic

r^ucrh ^ '^'quot;^»»'•Adfuefceudû eft iftiufmodi amp; idiotifmis, redundant!

credendbus demû fiat poteftas utfiln Dd euadantf '
ir^ SUcni in if quot;quot;quot;nbsp;quot;fnbsp;creditums,ac filius Dd fiiturus fit,

i ^ Chrift quot;gt;hanc tamê gratuitam adoptionem tum demû fentire eledos
ri rnbsp;agnouermt,donari fpiritu fando,in quo Deû Patrê per ChnftS

»..a^verk enarratio sectionis iiii.
benbsp;r A P HR A .Dixitloannêmifftim,Utde Verbo

ïa iiCT'quot;'^gnofcebant, edam cum noua iam amp; familiari quadâ ratione
^^^f^entLnbsp;^ teimnonio k irecupiat,quxnam ifta noua ra

^^hibp rquanquam omnmohumanâamp;Tferuilem uiuendira
qiï ^tîifirnbsp;tamê eisdelediuinîtatis radios identidem emifit, utglori»

* '^'IpOÎTnbsp;ENARR, CAP i

ïLitnnbsp;'nbsp;feriiatonerJtis odio omnibus,tibi emhf flli, qui paren

MunH uice runtîjs,qui fuos pro Chrifto parentes amp; fratres de èruerSt.
'•ftatîi ufnbsp;uniueriitate hominû,ut amp; propria Verbi pro ludaris Euange

eft:Ne9 tamê hoc dido affîrmare uoluit,ncminem QK^wwi^f«!
enim'H^quot;^'''^ crcdidiffe,quare illico fubiecit:Qiiotquot receperût eum .Mun
recnbsp;cognouille quum maior mundi pars no cognouit.lta fiii eum

'^flicionbsp;iùis pîurimi. De mundo fiquidê in uniuerfum loquutum

'^Probinbsp;adiecit;Et mundus per ipfum ladtus eft,alibi accipiiurmudus pro

odinnbsp;Dominus ad diïcipulos;Ego elegi uos de mûdo,mundus

Vquot;nbsp;pi'opria Verbo didi, nô tam ob carnale cognatio/

carnis,hoc eft,perfona',apud Deû ratioc) quâ propter eledos
^^ftrod,nbsp;populus,nVmid eft,pecuhû Deo uocatuseftQiiê/

. nomine regni ccelorum gaudent, qui olim quod fcandala
jj,^2i2ania,de regno tollentur,nbsp;^

quot;f»-î^f 3.Non exfanguinibus SCc. nihil aliud fignificat,quâ No« rxfa,^

facit generàtionis carnisamp;fpid guinibus,

^^^ ejcnbsp;ftatuens.quare idem eft ex uoluntate carnis amp; uiri nafci,

•^^tu^r.^^S^^n^hus. Qui enim ex lànguine ( iànguinibus Ebraiïmus eft)hoc eft*
? ^'ïrinbsp;^^ ' defiderio carnis,id eft,nature.

r^ucrh ^ '^'quot;^»»'•Adfuefceudû eft iftiufmodi amp; idiotifmis, redundant!

Poft abundat.

femel atcp iterum alpeximus Plenus nanc^ erat gratia ÔC ueritate, hoc eft, ^ ^
bus incóparabih'ter gränofus atcj^ amabilis ,tu uera, omm'gena abfbluta»? quot; ^
ornatus ÔC confpicuus.Haîc üidimus,« experimento muhiplici ÔC cotiûiaquot;
'nbsp;gnouimus,ideo « teftari audemus.nbsp;, ht^^^

j. . Annotationes. Verbû caro fadû.)Per parenthefîn quandâ,haîC oraflO ^ y^f
or««« gelifta hiftorix hoc loco inferta uidetur,qua exponere uoluit,quo nam

bum ad fuOs peculiariter uenerit.Erafmus tamê Roterodamus ,per quê ^^'quot;jjjgcn
iuccrnâ, ad uidendû quae icriptur» docêt,Dcus accendit,ut is fanc'iis ÔC mte^ g/
tibus,quanta ueritatis lux ilhus lucubrationibus illata orbi fit, fummo fane i ^^
tio iure habeatur,hxc in Paraphrafifiia proximaeprxcedenti fententix,qu^
gelifta teftificatus eft,dari credentibus Chrifto,filijs Dei efle, tanquanbsp;p^i

famc^ conneclir. Neq? ab re quidê, omnino enim quod credentes Chrifto quot;
euadant,hinc eft,qudd in Verbo fuo Deus fuftinuit fieri homo. Attamê pU
obfcurû efleictiâ htftorix rationê popofciife,ut fentêtia hçc infereretDixera ^^
Euâgelifta,Ioannê mifllim, ut teftaref de aeterno Verbo, quod iam jpridê
effet,nec cognofceref,atcp nuper ad fuos peculiariter ueniflet, necp tuiflètt^g^^t«
fceptum,« nondû dixerat,qUo nam modo illud adueniifet.Id ipfum
illud:Fuit homo milfus,n5 memoraflet.hic narration! teftimonij loan nis
fecfta tranfpofitione,qux utfcripUrç.ita ôC huic Euangeliftae haud quaqn^^ ^•jnf.
eft.Certe mox poft hanc interieda fententiam.teftimonium loannis pro^^'^^^^i ii'
C4r«u 'nbsp;Carnem pro hom inepofitâ hic, utin fcripturis paflim folct,noiiuseft''l jji^

eius ledor admoneri debeat,Eft autê in ca appcllatione,admonino humil' ^
ftrx,ut ÔC apud Latinos in uoce,mortàlcs,« Grçcos,in nomine tfywru^q«^ j^nii'
',V • modû ea hic Euangelifta ufus eft,ubi quoufcp fe Verbû noftrx falutis cauquot; 5 id p
mitmtmnbsp;inftituit.Sic amp;iliud;habitauitinnobis,id eft, uerfatuseftinf^'^fj^ft»

quot;nbsp;fimilitudinehominüfadus,utPaulusloquitur,amp;:fi'gurarepertusuthoino^j^tiö/

feruili forma, ÔC ad modûjfic»«
minû uixit. HabitaUitln nobis eft ,tlt;r*irw(r» quod quidê propèad uerbö
habuit fiium apud nos tabernaculû; fiiit in contubernio nobilcum. ^ ^^ xà^
Illud ucro;Vidimus gloria eius «c.Euangelifta diuinitatem nunqua 0 ^ ^as

Glom mige* jp^jiis fpedata eft,tû reliqua uita,totc^ prxclaris geftis SC miraculis,qquot;|,^^ ßf
eum nemo Uidit ita gloriofa refiirredione atc^ alcenfione, plufquâ magquot;' j^d'f^
refp!enduit,uifendati? omnibus difcipulis patentiflîme exhibita eft.Nam h ^^Ht'
quitur:Plenus gratia SC ueritate, fubaudi, erat, prxcedenus rationbsp;gloquot;quot;'^

quafi Euangdifta dixiflct, fpedafle nos dixi, Sc plane contemplates
Verbi,nó femel duntaxat ztcp iterû alpexiflè ,quia plenus eratnbsp;gjco ^

mnia in eo adeo erat diuina quadä elegantia fufpiciêda, ut nihil
tiofius, omnia quocÇ eius abfblutS adeo ÔC inimitabilem uirtutem prad^ ^^jgcn
ut nemo poflet illum homine eflê maiorem,dubitare. Nuuquâigitur no
ti Dei Sc ante omnia diledi in illo gloria refulfit.nbsp;_ cll.f'^

Gratix nomine Euangelifta exiltimo uoluifle exprimere,quod Ebr.5^ ^ ^
uocant,qux omnino appofite Latinis gratia,qua nimirû quis fauorabii'||^^,s|eg|,
fus exiftit,cui facile quiuis bene uelit, dicitur. Sic multoties fane in ^f-^l^^pod^^^^j^
mus:Si inueni gradam in occuhs tuis,pro eo, quod dicimus:Si mihidt ^^
quagratia,fimihiiaues,fimeamas.Hirtcin ultimoprouerb.FallaxeJ amp;^j., #^

na res forma.mulier timês Deû,illa laudabitur.Qtiib. uerb.apparct fig'^^g gitf^^^^

tâfallacemt^ efle rê,fi que amabilis fit SC gratiofa ob forma duntaxaf,ce
num eflê timoré Dommi, Proinde qudd Chriftû Euangelifta prxdic^t p ^^^^ f^i.
tii ,co fignificat ufum pet omnia diuinu aded apparuiflê,ut ôC Dei erga ^g^c^

fi Vcrita.rr'quot;'^^^'quot;'quot;'^ludicareturd/gniffîmus.
ä^'dhabp^r r rnbsp;boni exfcacfoh'dî

^^Snißco fplêdore mo fehcuer ingredÄ
brnbsp;m anfueta iuftiria tuaemineat. quocûck uer

cp^'quot; homimbus nihil firmiï, nihil ftabile,nihil uerum,nihil pro/
'd pSquot;?nbsp;^quot;P'î ^^ Pfoponant etiâ, uires tamê nô ha

Verbi^uum,per quod funtfada omnia, noftri cauflà iro.
^^^ ^ miferû hoimnem heri.Qi„-s mi(èr aded SC calami
n^^^'iorG Smnbsp;erga nos dikcfho in fpem optimam nô erigatrCertc

«fitum, unigenitus Dei,in quem facrum uolumen re
iti ^ft qui Pnbsp;fuaueolentium meminit.

eincum intimum aliorum mortahum obtmeat lex pcccati. fcuang ^.^j^ni
m concione magna,en labia mea non continebo.Domtne quot;^^'i^îînn.labo ^^
n5 abicondam m corde mco.lde amp; lalutem tuam annum.abo, n^
n,gmtatê ueritatê tuam,m concione magna, V®nbsp;Dc^^^t

D^s facere,red id per hominem qui Deus ïam ^^^^''^^^J^Sationcni c^^
fieri oDortuit. Cûïam arcanx htcraccTroamp;iaxriyM^i^^f? ^amat«^^^

uma penitus ohm confequenda erigere debet, quod Verbum c^ro .^fuc^^
Zd m hoc ipfum aflidue fane recogitandum, pieq, ^xpend^dum n f,r
iTdubiecnimdihgentcr perpenfum in quauis tentationenbsp;quid^^.-V^

proximis facere deceat, quando propter nos Deus homo fad^ aii^^^St
Verbi humiliatio rite confiderata, non lubcntem f daiderit,u acl q
ck erga ptoximû dcmittat, quamhbet ipic fublimi loco conaitums, P

Notandum denique SC qua gloria umgenit. fuerit,
contcmplati funt.Splendor emm cratdiumabonitans,qua m c p ^
dus iugitcr cmicabat.quam ÔC in nobis pro noftra pomone, fi ^ cW
h,cercoVrter,Etenim quodinmonte tranftormams
auadam extititreudano,ipfa tamen gloria, quot;^^ura cratbonitans, ^
S ornentis,id eft,excrens fe in fingulis eius uerbis gcftis,diuinitas.

enarrato s e c t io n s h . ^^^ ad^n'j
Tcftficabamr autem loannes de ipfo SC clamabat.)P A R.bed^ ^^pus
tum de loannis teftimonio narraturu^ Cum ^rgo^reue an^nbsp;. Icdt

tur,utiqueante fecula :prior emm eft, princeps meus, ÔC capuuUcnbsp;^^^. „ p .

aut falubre.ud ipfi poftedimus,udaInsattu!imus Gratia ^ fpiri^f
ti^mab ipfonobis deriuata eft.Primum,abipfo f
ris,quo inftar puerorum quos cohercet ^^hucpadagogi mai^^ ^^
que pietatem agebamur, deinde ^fpmtus '»bejtatis quo iam ex ^ c ^
-tL liberi ÔC lubcntes ijs qua probantur Pa ri «quot;dem^ W iâcO ^^
qm omrno grati«, SC apud Deum hommes rede mdicï^ntes q

onf? ^quot;'^^ï^ntiffime Verbi dmmitatem exprfmunt.H^^cTnlÏrc ^
CÏnbsp;adduxit. diumiffîmïmeft^;Sen era^nnïn O^^

,mcmorantem utprxdixen't, poft fe uenturum 1/i
tamen ipfo eflèt infinito mafor.Dixemem ^ut rX»

^ psdasSST^quot;quot;'quot;' timoris,§^ueteres quahcunq, pietate ui
^ Fsaagogu^Ab homme enim nihil nilîpecatûÔCignorauoDeieft.

quibus homo coram Deo^ncceffario abominatio quxdam cft. Hac 'g»'quot;^Jnjfi
erätia poften riii iumna per Chriftû donari fuimus,cum adhuc pueri dTemus. Altera gra ^ p^
riorjpirnus tus eft ilie libcrior,cui ius filiorum conceditur, per quem fanda fiducia, ue |/
liberutis* trem inuocamus,qui timoris fpiritum in feruitute diminat, quia diledio ro ^^^
. lit rimorem.Profedo,gratiaamp; quidem ingens erat, quod ud rimore
coIere,amp; metu dus,in litera legis,id eft, prxfcriptis dus, citra plenius
trium impulfum uln-oneum,atc^ lubentem,uiucre populo ueteri datum
Chriftum enim fic concludebantur, « ab impietate cohercebantur. Atqlt;J
maior gratia ftiit, cum libertaris fpiritum fuis Pater dedit, quo iam ad »pii«®
tatem animari fandi,libere fpontec^ fua,ad ea qux iufta,fanda amp; faluquot;Krai
runtur.Ex his autem nemo putet me fen tire,ueteres,ud externa dnm^^tKh^^
feruatione Deo placuilfe,ud folo fpiritu agente in feruitutê.fuiffe dudos. v ^^^
amp; illis prxceptum ftiit,Ut DeUm ex toto corde, totacç anima diiigerent: ita i ^^^^
diledione,nemo illorum unquam probatus Deo fuit,Cxterum tanta
taris cognitione, ac inde ad triuendum illi tanta pronitate, atqj lubentia, ac' ^^^^
fuere,quanta donantur,qui Chrifto fefe dediderunt iam reuclato. Vnde
fcos illos non plane feruos, fêd filios fecit, uerum qui adhuc agant fub pi'/
nondum eo fpiritu inftrudi,utfuo ipforû rdinquere eos arbitrio,ita ut
fti difcipulos,conueneritQiiôd uero Mofcheh percollanonem meminit,^ jj^
tio quxdam eft.Mofchen enim perpetuo ludxi lacîabant, quanquam ne ' ^
^ « ,, rrederent,utinirâ8,Dominus eis opprobrat. Tribuitergo loannes Moicn
rtT^l ^^^ erat,nemoe legem per ilium dätam efle.ftetit enim inter dominum,nbsp;j

fcbr CT Cfcn.nbsp;annuntiarct eis uerbum domini,ex hac autem lege,quibus per C^i ^

hil adiedû prxterea fuit,tam abeft, ut gratiam in oculis domini inueninei ^b/ ^

tantû rei impietatis fadi fint ÔC egt;:ecrabiles. Execratur enim lex, quotqt^i^^ .^pepi
feruauerint qux prxdpitfinguia.Hinc eft, qudd Paulus legem, adminilti''

Ouid enim mihi iiifi mortem « condcmnationem affen-et, fi quis ita ^gitif'
Numcraomnesftdlas, «edic nomina earum, aut morieris, Sic ^^quot;^Loff^f'^t
quôd onus legis neque ipfi,neque patres eorum potuerunt portare, ideo ,^^ ^fi/
etiam pios ipla quidem, quamhbet fände doceret amp; moneret, ac eilet om^^^^^ j,cr
Iis ÔC fanda,adminiftratio tamê mortis exririt, ut fane amp; nobis exiftit. v v
legem ad pietatem erudior, ita fim ul femper peccari condemnor. Nimq»^
me,qualem lex requirit,deprehendo.Eocç ex lege, mors perpetuo mil«
Qudd ucroÔC legi uel in parteobtempero, ÔC códonandum mihi
tranfgredior,imdquddomnino legem mihi obferuandam agnolco, ° fuitt'^
fpiritus Chrifti funt,qui uiuificat. Huius tam fementem illam, qua ^o«^ ^^cfejJ.
defia ueterum,quam primitias,quibus noftra ornamr,uni Chrifto accep
ux erudiU oportet,Hoc iam eft,quod loannes teftabatur: Gratia « ueritas per .^^^jj^uof
monctcL a fada eft.Nam fine numine Chrifti nihil grari Deo, nihilcç ueri bom.m quot;
picuJm, ßd effè potuit. llludiDeum nemo uidit unquam, cum non dubitem cum ^^ei

admodum fe, ita dC Mofcheh maiorem agnofcerent, uidetur o^'^'^P^ofc^',
fe habere eius, quod contra Chriftum ludxi obncere folebant, nemp
uidiffe Dominum,atque cum eo,facie ad faciem,ore ad os fuiffe

cfl-e,qui folus non folû Deum uiderit,fed in finu quocp eius f^id elt, n .jc ^^
ÔC inrimo Dd,nimirû uirtus,fapienria,amp;xternûuerbûnbsp;adiÄ

«idiflèDeÛfaciead£iciê.Mofch.3x.a:fiIî]sIfi:aèllocutusdommustacienbsp;ßoi

Mofcheh feruo quofidum certum magfs hon habe/
'ÎJdt domofua,ore ados,8e in uifione uerba fecifle,4vMoni2.1egaï,nihi!o/
Mofcheh petend uidere Domini gIoriam,Domïnus re(pondit:Non
fe^^ quot;»dere faciem meam,quia nó Uidebit me homö Se uiuet. Quibus Cnim Dé
rSï^ wel uifu,uéï ailocutione reueïauit,eos dicit fcriptura Deum facie ad
os loquentem audiuiflèicum tamen ïpfam Dei faciem pro
talii,nbsp;eft,pienam diutnitadscognitionem aiTequi nemo potuerit moip.

tft^ ^''^Sluaminhabitat enim lucem inaccelîàm.No poteft homo iiia ïpiius qua.
Mofnbsp;pcruidere,quomodo igitur uideret Deum vCum m aximû igï/

• uellet beneficium prxftare i pofteriora glorix fux uidere cutn,
^'?^''nquiebat,meam non uidebïsHxc pöfteriora,hoc glorix Dei tergŒ^'
^^ema?^^ diuinitatis coghïtio,atnonpîen3,utuifîofacieidicimeruiftetv
dedit^^'?odum itac]p Dominus ïadandbus Mofcheh dedilTeMan dicebat: Na
^erij ^nbsp;üpbis panem de co2io,fed Pater meus dat uobis pane de ccelo, illfï

^Uiji Q^'^fa loannes hic tacite apud fe iac'ïandbus, fe uelle difcipulos eire,Mofch»
dilTet V°.^ominusoreados 'ocUtus fiiilfct, quic^ Dominum facie ad faciem uigt;
eni'i^^^'Mofcheh non uidit Deum,8e fi plenius cum m tilris alijs cognóuerit,ïp
^Uetï, an^ dixiife Döminiï ,Non Uidebit me homo Se iuuet.Hic Chriftus aut
ccclo cft,Ôc: apud Deum,in ipfo finit Patris,is Patrem Deuin uï»«
°§quot;ofci't plenifiime. Ab hoe Se Mofcheh ipfe ac quicunc^ diuini aliquid
'^^dt ßp quot;'derunt,perceperunt.Patrem fiquidem nemo nouit hifi filius,8e clii Uo/
^^^itia e^^^ f^u^lare, (^Uin hunc unicum igitur Se cceleftem magifiTum,qui uhüs
'^»s.q^jquot;^''rat,agitq? iam inter uos homo^audiris, mifib Mofcheh,me 6e Prophé/
k, f'^itisnbsp;fi eos,à: quicuncg ex Dei fpiritu linquà locud furitfancfd, au/

S^^t M cóminUnem iioftriim Dodïorem Se Mediatorem unö bre uos ah?»
^»quot;go offendat uosbomi'nis in eo humilitasjne aDeo,qui in ipfo habitai
a ^'■^'quot;»P^ehiffîmo quodammodo,excidatis i Vt ab unigenito omnia fempeir
C^f^^^P^^btiSe in Sédione.i Julius capitis quedam diximus.
Suai^ quantum ad fignificantiâ Uerborum attinet,quod aitilMémo uidit lift
pei n^Q ^^mjpcrinde cft,ac fi dixifïèt:Nemo audiuit,qüare eharraffè unigenitum
•fit.ijç^^^DÎKit.Sic infra. «s.cum dixilTet Chriftus:Omhis qui audiuitàpatre,Sedi
JbçQ . ^d me,contiiiüo adijcit:Non quod quifquam Patrem uiderit, hifi qui eft

tferii Patrem.Ita Se.i. Mofch.io,Etpopulus uidebat uoces.
»»ibüs'f du, 1'cetDeus unus omnia doceat,quârôpere tamê ueh'thomiiies Îiomî
'^ï^ciju ^^^itatiscognitionem percipiendam miniftrare* Super tot Prophetarum
Pöftq^j^'^ i^pfam Chrifti de fe,cum uerbis,tum operibtis teftfhcatiohem,óe arite,8é:
^Po^t^j lernet ipfe proderet, lóahnem qUoq; eum fub coirimendare teftimonio
'^itiadji*nbsp;Uita xterna fit,Chriftum uere agnouiftè,rekrcet mirifice hic di 'tUiHgihw

^jl'^^^^o^qux aded nihil omifit, quo ille reüelari, cogiiofcïqj pötuit.Deiï Pa/ P^ homL
«O hic imitemur,8e coopefarij eius efle ftudéamus, omnia noftra hue refe/ «o» ^onte
^^quot;riftus Dominum quam phirimiagnofcant. Se in ipfo xterntim uiuât. quot;f«'^»*
JJles çj^^iJ^ «nus fit,de cuius plehitudihe certam gratiam, folidamt^ iuftitiam o*
^^nt.^^. P^'^eipiant,fiimmopere caUeamus ne üel hos ipfi ticl alif, ad alia defîe/
ej^^^^^uertendum iujjta cum pér unum Chriftum gratia fie ueritais fiat, o/
*^libet{~^®^.^uifosDeo,6enihilnififucosefle,qüicuïic^ Chriftulnhóhabent,quan
^^^^ quot;niP^^Aquot;^ ^ iuftiria Uideantur pollere.Necj prxtfcreündum demû,quum di= sine Chriflo
^^^'^ao'ftnbsp;narrat,Chriftianorum efle, ut nulli mortaliû fèfè addi# nihil beo

^^nbsp;quot;idit,nemo audiuit, unde incerta efle oportet ,imd falfa fimt,quxcû(^ Vniis doHo^

»i^e Chrifti,de Deo affirmauenritjGóueniebatigiturutionge modeftiuis, inériutis Cbfi

in aflèuerandojamp;T alîjs pracipiendo quidam agerent, pracfertim cum hotnoA^^^ ^
ïibet fandus,non queat nifî plantare ÔC rigare^fît autem HtrS£^,nifi Deus incre»'^
tum donet,inane ÔC. fruftra,

ENARRATIO SECTIONIS VI»
Hoc uero eft teftimonium loannis, quando,) P A R. Ne cui uero fîilp^''
hoc loannis teftimonium,tuh'tillud domino noflro, non in angulo aliquo, aU^ ^^
ram paucis,îjfcç humilibus arbitris, necp tantu coram credulo uulgo, iedrelp^'Vjj
id graui quocp ôC uerendae kganoni Hierolblymitarum, quae conftabat ex »J^
ÔC Sacerdotibus,ijfc^ ex laudatiftîma inter ludaos feda Pharifaorum, qu« l^S ^^
percontatum, quisnam iplè eflèt,pecuhariter ad eum fuerat defîinata. His
gantibus,quis ipfe eflèt, an Chriftus, Helias, uel alius quifpiâ propheta, quot;i^îlfîiï»
muians,Ô(: ingenue ac libéré,quod res erat, confefltis eft, negauit fè quidê
Heha,ud prophetâ eflè,afïirmauit autê uocê eflè fe clamantê in deferto, ut
iam ingrefTuro uia munireï, cuius lefchaiah meminit. Rurfus uerorogzws^^^^
Cur igit baptizaret,teftatus eft,aqua fe dûtaxat bapti2are,fèd inter eos fteti»5' J^J
»gnorarêt,quipradicâdo poft ipfum uenturus efret,ante ipfîjm autê fadus,
prior ipfo eflèt,cuius no eflèt ipfe dignus foluere corigiâ ealceamêti,amp;: hanc Vj^
zaturû fpirini^ndo.Hac in Bethaborafada funt,circa lordanê, ubiloznnf^^^i*
zabat,aderat(^ ideo,ex omni populi Ifraelitici regioe turba hominû freqtJ^Jî' .^f/
Annotationes. De illo : Confeflus eft, ÔC non negauit ÔC confefllis ^^'^gft/
dam difputant,Ô(:'ad diuerfà referre uolunt, fed confueta eft ifta
geries noftro Euangelifta. Quôd uero negauit fè loannes Heliam SCpi'Opj'fjl
eflè, fermoni Chrifti, qui utrunque efTe illum afRrmauit,nihilpugnat.Cf^quot;^ ^ et
nanc^ iam olim ludais fîcut ÔC hodie TTccMyyivia-'ncM eft,iterata generatio,nbsp;^

Pythagoras docuit.Ex qua opinione Herodes putabat loannem, quem • uni '
rat,in uitam redijflè,â: lefum iam uocari, ex eodem errore ÔC uulgi pars do«quot;' ^
Heliam, pars leremiam aut alium quempiam ex prophetis putabat. Obti^^^^çr ç^ti
mul apud Iudaos,qui pridem ÔC apud nos error obtinuit,non eflè prophètes
dos, nifî fuperioris feculi. Cum ergo negaflèt loannes fe Chriftum effe» l'i»
eum legati illi, num Helias eflèt ille Thesbites, uel alius quifpiam ex P^'^PÏ.rfaiii'
uitam hanc rurfum reuerfiis. Suamenim atatem non credebantdarepfop Q^^ii
Vtrunc^ igitur rede negauit,Et.fî enim plufquam propheta efîct,nêpe «^l^IJ^StUt^
ftum pradicans, quàm quifquam retro prophetarum, licet etiam fpiritu ^ ^ ^uC
uere Hehas,non tamen erat ille ipfe Helias,qui raptus fuit in cœlum rediui^^^^j^n^
unufquifpiam ex prophetis reliquis,qui uixerant antea,fècundum quam op? ^e^
erat interrogatus. Al^' hac aliter interpretantur, fît cuiufque interpretatioii^
apud autorem fuum,iudiciHm penes Ecclefîam.nbsp;. ^ü*

Qtidd uero fe uocem loannes clamantem adferuft eflè, appofîte adpi op''
ticiniû fecit. Vaticinatur enim propheta Ielchaeiah.4o. unde hic uerfîculu^
ptus eft,de reftitutione ÔC falute populi Iudaici,ab exilio Babylonico.QH^Jfgaf'^
umbra fuerit,falutis per Chriftum parta, fîcut fèmper m inus Dei benefî'^tquot;'quot;. uJ
net maioris, rede ad fuam pradicationem loânes tranftulit, quod did«fquot; ^^ rtiJ^
Vatem,de uoce annuntiante hbertatem àferuitute Babylonis, ÔC habi^m''^^
fum Dei gloriâin terra Iehudah,qua tempore exiltj Babylonicideferta e'^^^ns^i^
fta folitudo.Id quo certius cognofcatur,uoIo initium uaticinij,cum f^q^i^ï'-io/ii^^
quot uerfîbus hic fîibfcribere.Poftquam Vates Chizkiah regi cxilium BaDz ■
cap.î9.pradixiflèt,ita 4o.rurfîis ad pradicendum bona reuertrtur. , -

Confolamini inquit,confoIamini populum meum. Loquiminiad am'mi
ichalaim, renuntiate illi quôd finitum fît tempus uaftitatis eius, condonaf^
tas eius,iamc^ fatis compenfata peccata Vox darc fon^nsfiemitc feïf^

cleyj ?'^^''0 5Comp!anate{cmitamm(bhtudmeDeo noftro. Omms certe uaîîts
^flan ' mons ÔC edidor colh's humih'andiis eft, redût^ quod tortuoium,
ÔC Q^^ quod erat fàkuoftim facere conuem'r, reuelabftur enim gloria Domini,
^is ^r ^ mortales uidebi1t,quôd os Domini locutû fit. Vox dicens cîama,amp;:c.
^fTeite ^^quot;^'^quot;busnbsp;non paucis uerfibus, propheta pradixit, coniblandS

efTej populum domini, ÔC lerufchaîaim lata nuntianda, quia condonatum
^iead ' f ^^^^tum eius,amp;: finita quam fumere de ilia dominus decreuerat,pœna,auE
ÏUci^Q^'^'^^^optatam uocem, tum à Goreich rege, tum à iànclis quibufdam uiris 'senfnsuith
reperendam regionem lehuda hortanribus, ut in deferto ÔC iblitudi/ dni! iefà:a
rUfti^.P^ Aerufchalaim,amp;: ludaa tamdiudeibIata,dominouiaparetur,gIorioièitc vt in admn/
piej^i ^^dio populi lui habitaturo. Eoq? docere, ut in occurfum illius ôC ad rccx= tura chrißi
^'^ch quàm honorificentiflîmc omnia parent,ficut (oient, qui expec'îatum uaiicimurft
ÇQtritj^^^^^'^î^ principem excipcre uolunt . Viam ci hi modis omnibus expediunt, hoc ^uadreti
reddunt,quicquid cditum eft deducunt,quod deprcflum,attollunt, '
omnes fiibmouent.Talis iam animus, talefkidium dé
quot;^odo ï'n deferta hadenus ludaa exerere. Vere enim iamiam feruator ad/
Uerb^ .'^diendam prçterea uocem,qua lit uanitatem höminum,ita atcrnitatcm
toboj.ç ^^^lâriflîmepradicetEuangelizandumc^inediromontc,dominumGum
^ Pf^ff •curaturUm benigniflîme. Qiiando crgo infi'nito ucrior
tio f^jç^ ^^titibr populi liberatio,5lt;r glori'a Dci apud cledos per totum orbem reftitii
^dfofç^ P^f Chriièûeft,appolîtiffîme fèloannes hanc uocem effedixit,quiiamiam
'iofQ i^^'priofe ÔC potenter, illum paftorem ÔC reparatorcm faluificuin omnium fi'/
iiniiw^^ ^nnunriabat.Hoc nanq; unû illc pro perpetuo, ôC ardentiffîmo fiudio o/ '
loci;, I ^^'^^bus infonabat.Ebraa habent,Parate uiam in ddèrto.Euangdifta autê
citant ut uoccm in ddcrto claniantcm,fîgnificent,led in lènfu nihil uà
defç^^^^'^'' ^quot;fin m dcfcrto damaftç memorant,utiq^ hortatumfigm'ficant, ut dC
turai'^^o uia domino p araretur.Ddcrturn aurcm hoc,8lt;: uafta iblitudo,in quâ uen
^U^tî, ® Dci ïoannes pradicabar,non ludaa lola,fcd SC totas orbis fuit,nuO

AdhChrifti aduenîumjgloria Dci erat locus,
autem modLim,plcraqj omniain Chrifti rcgr

^Utrj {j^ ^Pos habêt,quos fcriptura auguftioribus fcrc uerbis, quàm iu illis rc cxpreP
i-çg ' ^*cribit,ut mentem ipiritu Dci praditam,lcmper ad fubli'miora, SC in Chri
'quot;eliq^^ ^^^omplcta pulchre dC certo fiibducat. Verum ubi deeft ipiritus Dei, ut ÔC
t^Uli^^^ ftultitia habentur,ita mirû non cft, huiufmodi quoqj à typis ueteris po=f
hosnbsp;Chrifti tranfitiones, tanquam inccrtas dC ridiculas repudiari, Imd

t^ Cljv-a o^® ^ carnaliter iàpientcs, à myfterijs fuis arccret Deus, pauca certe
fee Uci ■ regno ciusjfine tnuolucris typorum in fcriptura fua commcmorauit.
jiolis fcffratres perpendcrcnt, quo certius amp; grauius poflent de citatis ab Apo/
r ^Pturis loqui,Si quis enim hoc loco contchderct, huîlam aliam Unquâ fuif/

uocem,de qua fit lefchaciah locutus,prater huric loannem,is ludais Quomdo c/
praterea nihil. Vbi autem concefterituocêcam, hie/tda cracu
.1. ^^i fac?^'^'^^^ hic loquitur,8lt;: ante hac auditam, quod fit omnino magna popu/ llt;* de Chrifto,
^'berat • Cyrum liberatio ÔC falus,tüm expendat cxCutiâtc^ qua hic dc popu
coinj ^ Vate pradida funt fîngula,facile euincet, probabitq; ijs qui non ul
Chr^ft woluerint, omnia redius ÔC plenius quadrate in libcrarionê fadam
Î^^Utn pj ^rn,cuius illa per Cyrum fada, typus ôC umbra quadâ fuit, coq; tum de/
^^nriçj'^'^^ ^ perfede uocem, aduenientis falutis adnûriatricem fonuifte quando
g Certio^^?nbsp;• ® ^ ^^ ^hjs locis, per Apoftolos addudis fcceris.

î P'^^^ora multa tibi erunt,quàm fuerint hadenus,longée^ infi:rudior
Uidaeos noflxa tueri poteris, Caterum diduin hoc: Redam facite uiain-

iZVo Zu po'^^nO'Meraîepfis eft.NihiI enîeo uoltrit uel uates uel loannes fignificare,q»;:^

meaictum. „eftrum ;itreparaturus,modo aduentatPerProfopopœiam enim,« imitationC^;

ita loquitur,ac fi inftar regis terreni ad eos effet uenturus.Sieut enim is rex mo^quot;^
grefiurus certo expedarur,cui uia iam fterni iuber,ita fiiit populo ilIud;Parate
mino uiam,m.ox adfiituri Domini,potêtior amp; efficacior quxdâ adnuntiatio»q^'quot; ^
fî citra fi'guram dixifeDominus iam aderit: Nec aliud fibi uolunt ÔC qux
turiOmnis collis eleuetur,ö;:cid eft,compIanata reddite omnia, gloriofe «
face aderit aded, ut uniuerfi mortales ex tam prarclara« liberali benefi'centia
mkiri fint os Domini locutum, falutem^ eam pollicitû efle. Veruntamen qi^'^ '
ftra hic aduentus glorix Domini annuntiatur ijs,qui nullo eius defiderio ten^^^^ J
apud eiufinodi nihilominus rede uia Domino prçparari dicetur,qui ilhs
fui compreflerit,fiia9 fentire peccata docuerit.

Ego baptizo aqua, inabfoluta anthitefis eft,fiibrjciendum enim fiierat,in
ueftrum ftetit,quem nefcitis,qui baptizat igni ÔC fpiritu fando, id uero in fer
bus memorat»nbsp;, ^

We poft me uenit:Hxc in prxcedenti Scdioneexplicata funt Ha-c in B^Ko^
ra,8(:c.l^c quo certius dfet teftimonium,adiedum eft,Et dignum fane fiiit ho'^ .
annis teftimonium, tam conftanter ÔC magnifice primoribus ludxoruin
popuh irequentia qui ed loci turmatim accurrebat,refponfum,ut diligenter
tcrrogmnK beretur.Pharifxi,autore Capnione,^-sia,id cft, phorichai, tanquam inoeft'f.yâ
ii reslegis dicebantur, quod excutienda- legi prx alijs ludxis ftuderent. Sanio^
habebant dogmata,credebant refurrcdionem amp; angdos efiè, quod uttuticp ^^^
dicai quos Saducxos uocant,negant Ad.iî. Errabantautem ftatuentcshoiquot;'quot;
fuis uiribus ual^e fe ad iuftitiam attollere. De rjs latius in Matthxum dixi caP;
ilIud:Cum uidiflèt autem multos ex pharifxis,« f.cap.in iIIud;Nîfî abudaueiquot;
ftitia ueftra.nbsp;^

Dc baptifmo, in fequentem Sedionem dicam, o b S e R » Animaduerte'^ JJi^
u^erfonati rdigiofi,uerx rdigioni femper aduerfantur, Nâ malitiofo lud^^L^
filfe ammo fuos ad Ioannem,non cft dubium.Qtii enim eum quem ob uit^^^nU
riorem dxmonium habere,calumniatifunt.pro Chrifto fufcipere uoluiffen^-^M
lus quidem cogitabat;num fortè Chriftuseflèt, ut Lucas teftaïur, ac facerdot^V
primi Hierofolymis qui clauem fcientix tulcrant, ÔC non folum ipfi rcgnuf«
rum auerfabantur, fed amp; arcere ed alios quoq? conabanmr, eiufmodi cogit^' ,nf
tam non admittebant,quàm dominari plebi ipfi amp; foli cupiebant Ncq? ^ (plV
quidem ifti loanni non aduerfari,qui Chrifto tam infenfi erât : ex eodem
ritu loannes « fynceram pietatem docebat, ÔC illorum hypocrifim grauite^ ^^^t
dum inceflebat. Ad uoluntatem fatanx tenebantur eaptiui, eoœ turbabaot'^quot;.
de nato Chrifto tantum leuis rumor allatus cflètpcr masosnbsp;pra!

apertum « fimul aded fxuerum Chrifti,« talis,qualem fpfi m^ime
conem loannem xquo animo fuftinuiflèntr Proinde equidem non dubitarquot;quot; Vfi,
fifle iftos ad loannem interrogatum : num Chriftus, ud Hdias aut proph^t^unî
non ut taie aliquid eflè eum fentirent,muIto minus, ut horum ah'quo nomi^^
ftifciperent,ranti nimirum Euangdij hoftes,« duriflime zb illo incrcpiti'^'f ^p^
ferpentes appdlati,fed potius ut occafi'onê ex rcfponfis eius uenarentur, cct^
pugnandi « perfequêdi.id « inde colligi poteft,qudd cum audiflènt etim^ ^ j^iîi
illam defideratam inftantis iam magnx redemptionis populi Dei afFerrt^a^
puone illa,nulla cum eo uerba,quod oportebat falutis huius auidcs,
»■■'quot;t, led illico conucrfi ad expoftulationem cum eo, obiurgationcmc^
« qua autoutîitebaptizaret.difcipulQs^ colligeret,cum non dfet

îcj teinl'^ ^^^ loaniu's noluerint exuItarc,noh plus fignificatur,quàtn quôd loancs
ribii5 chquot;^ multos ludaorum in pretio fuerit, non autem quôd unquâ primo
Pr^j ''quot;s,multo mmus,quôd Chriftuseis,Helias uefppheta fuerit exiftimatus.
ftatjj ^^^ m loanne confiderandû eft exemplum grauitaris ÔC c5ftanria,qui con
nou^nbsp;ludais relpondit,quod noh tam uerum, quàm ingratum il sttm torM

refponfo tametfi illi peiores euaferint, quia tamen gloria Chrifti reprohfs adfe
lt;jiii ja f eledorum, non eorum tantum qui tum prafentes aderant i fed ôC omni'û fêda uerius^

hadenus,2lt;: legent deinceps,id intererat,incontanter ÔC aperte de
ttiaiî,^^ o» quod rogantibus odor morris ad morte erat, reftificatus eft. Refcrebat
Itcçj ' ^dimi ilh's excufationem, de quo fupra in Sedione fècunda, Et nos igitur
^^Prof fandû,ec porcis margaritas, fi id nec gloria Chrifti adferenda, ut uel
^'irift-r ^'^^quot;latur excufarionis occafio,interfît-»nec ad falutem audienrium omniû
folu^ ? 'aciat,nequaquam obijcere debeamus j attamen ubi fpiritus tnonuerit, qui
cxpçA^^dendi uerbi Dei tempus nouftj ex Euangelij confeflrone, alterû uel utrûc||
fti uol^^*'quot;®^ morabimur quifint,qui eius confeffionem requirunt, fed quid Chri
Pr — qiieat illuftrare,tum proximos adifi'care.Orandû autèm diligèter,qUangt;
fançjy^^^lifttmum margaritû uerbi, fumma cum obfèrUationé ÔC cautione diÇpeti/

pro quot;t,uit ira nos Pater fuo fpiritu doceat, ôC agat ^ ne unquam carnis aftèduirii
^Puîfionc fpiritus fequamun
pQhnbsp;^ ENARRATIO SÈCtiÔNiS VÜi

toaj^jj ^ ^^^o die uidit loânnes lefum uenientem adfe») PAR, Adtjciam BC aîtefS
Uerbo incarnato teftimonium, non quidê illud refponfiim princi'pibiia
apud promifcuam plebem,8lt;: chariffi'mos difcipulos fuos, non tanl
NriîiQ oblatum,obtrufiim, inculcatum, Cupiebat enini eledos omiieseô
p lefum aterna uita magiftrum, non fè tantum praconem eius fédâ;gt;
»et eu ' »'gitUr poftridie qUàm ludais de Domino lëfu fijïfTet teftificatUs, uidegt;
^iti tQj, fè uenire,uolüntarius teftis, imô praco, dixit : En hic ille agnus Dei ef^i
^nijp^^Peccata mundi, fuo omnia fàcrifido expiatUrus, Hic ille eft, de quo dice/
_ ^e ueniet pradicaturus,fèd ante me fadus eftj genitus ante fèculâ, quia
^ ego,amp;: prior me,ac princeps cum ineus eft,tum omniUm,jeternum lief/
uero hoc elogiutn, uel charitati coghationis datum, lie! abhiigt;

confidum putet,Quanquam enim Coghatus meus fit,haüdquaquanni
»^ilç^q^'^tehac eum de fecie noui, quod utique nemini poterit créditu Uideri diffï/
^es hQ 'nbsp;me in defertis Iudaç,inter feras,amp;: feris non multum diffimiles,ru'

^elft^ .pïîes à puero uerfàtum,illum in Galiläa inter fabros operantem, hadenus
l^olièt^ •nbsp;abeftèt, qUo gratia eius, uel neceffitudihi déferre afiquid

W^^ quot;î^ihf etiam plane incognitus effet, Dominus exd'uit me,amp;: in publicuni
JJHUq , uoIuit,ut aqua baprifmo pœnitentium colligerem Ecclefîam, quacoii
Harçj filio fuo in fponfâm per me adduceretur, Atque ita ut lifraeli hic mani/
^ifcip unicus faluator agnofceretur,Egö ueni,aqua baptifmate ipfi,no mihi
^'fic^b *^®'^lèripturus,Hoc autem pado ipfe eum,quem antea nefciebam(fîc te»
tf'^»ÔC ïohanncs)agnoui. Vidi fpiritum tanquam columbam à caîo defcendê
^îpti^ '^^^ere fiiper eum, Qtiod fignum agnofcendi eius à Patre qui mifit me ad
^^'îdennbsp;acceperam, Is enim mihi dixeratîfuper qUem Uidiffem fpiritû dcf

A^'teft^^'^ ÔC manentem,eum effe qui baptizaret fpiritû fando, Hoc ergo cû Uidè
filiuti^,?quot;'® ^llt'HÔ domefticû fed ccElefte,SC Patris audiori'ate nixum jperhibeO«
Am^Dei unigenitum, omniumque feruatorem eflè,palàm pradico,

hoc enim piacuiû.diuinaiuftitiarequifîuitjohannes.agnû Dei illum,!quot;quot; '^^^^Ic/
mam lîmul ÔC gratiffimam hoftiam appellauit,alludens,ut uidef,ad quot;^quot;.^'[jyncU«
fch,îî,quo de iacrificio huis agni ille uates copiofe ôC luculenterprçdixit.quot;^^^^^,
ro agnû,affîrmat peccata tolIere,id eft,in ic translata abolere,6lt;: mundi non ^^^^
rum tant«. Mors enim cius,omniu iemel,ut dixi, dedorû redemptio fuit»i

morte euis,ueIeo declaratûeft,lt;juôdEuangeliûuitaîlparfum eft in quot;quot;/T^^^caui'
dû, congregariqj ,qui dilperfî per orbem erant filij Dei illico cœptum. Qp^
famobladonisChrifti.SeEuangeliftanofterinfra.ii.alîîgnat.nbsp;, ^^^yje/

îd uero probe notandû eft, ut Iciamus quid fandis Chrifti litatio propo^ , ^q/
rit,ne ud ueteribus, quod Chrifd habuerût,adimamus,ut quidâ,uel
bis per eâ allatû eft, ignoremus. Nunquâ enim fuis uel aliorû hominû opeiquot;»
tiliacerepropcccatis conadfuiiîènt,fî una Chrifti morte pro omniû peccati ^^^^^^
dum agnouifîènt. Etenim ut fada funt, ÔC uiuût per Verbû omnia,ita
quocp ip iï ÔC iuftificauit, quotquot de Dei bonitate côfidentes, pcccatoi^^^^^f/
remiffîonê côlccuti funt, etiâ antequâ efîèt fadû caro. illuminât enim ^lian*
ne uenientê in hunc mundû. At femel tamê erat per innccentê, ahberciny Jta
Dei llifceptâ mortê,diuinac fèuertad fàtiftaciendû.Eam cû nemo filiorû -^^^^^.(Juo*
re poftet, Verbû hoc,id eft,ipfum Deum,liominê fieri, ôi mori pro
fuit.Hoc ergo primû eft eorû,qux noua orbiattulitincarnatio Verbi. ^ ^^^-^fpie'
inuulgado Euangeltj ad gentes,cû antea apud Ebraos duntaxat P'^bhca e ^^^
taris dodnna.Tcrtiû donû eft Paradcti,hoc eft, uis fpiritus potentioris ç^ifiio^
quàm Ecclefîa ueterû,in uniuerfu quidê habuit , per quem credenubus ÔC
niarû legis fada libertas eft. Confummauore enim dodore cordanbsp;.j^ent^

Dei,facelîère debuit pçdagogia externa illa, in dementis mûdi fîta, ^^cfTc ^
iam in mendbus fandorû lege fpiritus, magiftra pietatis plenioris,
ut ad literas,Se prarcepta externi hominis alligarent, Legis confûmatio dii^ ßj^illi^
quia hue tota fcripturçdodrina fpedat,ut bonitate Deo Patri reddat nos 9 û^i-ît,
mos^Quâdo igitur perfediorê multo Chrifti fpiritus in cordibus accedit^ {^ti's^
poflînt uniuerfae legis inftitutiones,libertas harû credêtibus iure fada V^qua^
habetur, ut moneantur, necubicarnis affedus, pro impulfii huius fpintquot;
ntur,ôt quo huius gnauiter imperata faciant,illam ut ftudeant morti^^re« ^^^^

it:Chriftus,inquit,nosredemit ab execratione lcgis,dum pro nobis rac ^^^if
cratioeft, fcriptum eft enim : Execrabilis omnis qui pendet in ligno,ut •»'Jjpc
tesbenedidio Abraha:ueniretper Chriftum Iefum,utpromifîîonêlt;pir«'^'^^.gj.flt;:
ïgt;emus perfidem. Vide hic primû fàtiffadionem,nam ab execratiôe legis»
omnes fàndi obnoxij fimt,quod nemo unquam fuerit,qui legis omnia pr^
Chriftus nos redemit. Deinde Euangeli) lucem gentibus cômunicatâ, ^^ ^lO ^
benedidio Abrahx promiffa,iuftitia,fcilicet ,ÔC falus, ad eas peruenit: po^^
promilïïonem fpiritus,utilt;^ exhibitam locupledus,^ ueteribus. Nam nc^f pj^f
Chrifti fpiritu fuerunt, quando eius fuerunt, ôC per eûfalui fadi funt. ^quot;l^f^d t^^
Confitebimur,eundê habuiffe ueteres ÔC Deû, ôc Chriftû,Se fpiritum
tam reuelate,nô tam opulente: id uero de uniuerfà eorum Ecclefîa loq^o^ '
fîngulis, Habuerunt nanlt;^ aliquot,fed paucos, fpiritu multis noftrum ^^^^^^ßläoquot;

biliter ditiores.Ergo q? amphore fpiritu,Se ideo maiore quoque hbertate ''igfiî^
nantur,qucd Euangehdn omni creàturx annuntiatur, ea
tatem Dei antea orb perfpedam,à Chrifto exaltato eledi perceperût
gumentum reconciliationis hominum cum Deo,mortc eius perfeds
pra nonm'hil in Sedione quarta,in obferuiitione prima«

Chriftum, antóquam fuper baptfeatum uidiffet fpiritum
'amp;'turnbsp;enim fibi opus eff'e,ut ab illo baptizaretur» Perpeiidendum ,

Chriffu fuiflè,donec eolumbçindi
Ndei-nbsp;tantum hoc fefîgnum diuinitus accepiffe,quo certus dèeo ï«»*quot;«quot;'*

ho^ bu uidit,amp; idco certus fadus^lqs candê Ueritatem tcftifîcatus fuit. Cui ^snuw,

fpiritu,quo plenus erat, illum nihilominus agnoucrit,cum bap/
^^anq, r P^ïeret,antequam ei Ipiritus in columbx fpec:c,ltipcr eum uifus effet,Quo
fhr Jnbsp;^^tum elfe perfuaderet,memorat, quâ euidenti, « iiifallibili

Suaqn- quot;^Domino certuscuaferit,tacens fecretiorem reuclationem, qughaud/
^S'^otum^rï^a'^ ®*^^quot;^ teftimonio fuo apud populum feciffèt. Porro facie tantunt
^^niç., Chriftum loanni fuiffe antequam ad baprifînum ueniret, crediderimr
eftnbsp;antequam uidiffeteum, ÔC aliquatenUs cognouiffc uerifî/

r ilIum.Poft quar ÔC de eo, q fprims fandus in columbx fpecie fuper CölSJ«ft«fc
»ier3tp/^.Jfoit,aliqu;dannotaui^Summamenimfîmplicitatem,atc^chari'tatelrtiué a,
tam dodurus.qj largiturus !ius,id columbç fimulacrû indicauit, *
Çf^terequot;^^ ^ fîmplicius dt,« erga puîloS fùos affedus àrdcntioris.Indicatû
quot; ^^^^ hunc,iliri elfe,in cuius perfona,apud lefch. ^ójegittir : Spiritus
quot;^«^»âd DOmini fuper me, hac cauila uhxit me,ad Euâgdizâdû afflidis mifît
funt corde contrito, ad renunriandum captiuis liberationeni
enim fpiritu Dei bono plenus fuit homo Chriftus.
^^ ^piquot;^quot; fando quo baptizat Chriftus,multis item diffèrui in tertium càp.
'fc ^''^atr?nbsp;quidem baptizo uos aqua. Eft enim uirtus Dei,oninium uigt; Oniàjpîfim

^^'^Us ^'^•'^quot;'^'fotrix, «cofummarrix,cUius,foliusafFlatu fit,utDeum «coghof f4n(Sw.
SlUead!^ ®^lt;-'mus,(îmilésqj tandem illi euadamus. Hanc exerccreUirtutem cam*
öit^ fy^^'^^'î^rare quibUs uult, Chrifti eft, Vcrbi nimirum,per quod omnia utcon/

ficut habet Epiftolaad Heb . quiqgt;is
hdpt,'^ ^rjtiam patris à qua hoc donum uenit morte fua nobis comparauit. f^inc
•confjj 'P'ritu,hoc eft,immutare fpiritu,ad regnum calorum,hominémque Dei
fç^l y' peculiariter Chrifto tribuitur, iîcut ôC infra paracictum fuis fe milfurS,
^tiu^ p*quot;^ poIlicetur.Patrem tamen fîmul miffliruni ilium ibidem adfcrit, utquànl
^ocat L^ P^^^^ deciararet. Vnde ÔC Ador.i. eum fpiritû promiffîonem patris
^ïtçf ç'^^^-ultim.uirtutcm.Eft enim hic fpiritus uirtus ipfîffîma Dei, Vnde fîmpligt;
^»quot;entu quot;irtutem uocat,cum federe fuos lerulafem iiibebat,donec uirtute indue/
^ fpirif ^^nbsp;etenim unus eft, neque eff e poteft,interiprum, Verbum eius

fubftanrix difcrimen.
• '''^tiil^'^ agnouerit,quicquid fapientiaîjUirtutis,« omnino fpiritàlis fœcûditatià
^•■ûpytef f^o_quot;tingit,id nô nifî hoc ipfo coelefti afflatu, quê fandû fpiritû fcriptura
^^bfçy ^eretâ,fed inuic'îam,omniacp fuperantê uim, appellat,cóntingere ei nô eriç
i'^'^'Hunbsp;ahorum,quar illi fcriptura tribuir,nominû. Ea enim hanc uim diui

^^^Irequot;^ uocat, quia purgat,accedit,« uigorem fuppeditat, nunc aquâ,quiâ
'^netii' ^3t,rigat^ fo2cundat,nûc digitum Dei, quia ipfaUirtus Dei eft,nûcund|
en -r conlccrat ÔC adoptaiofïïcfis,nunc lt;rq:sccyii/laôCobGgmtionem,

MUnt^ ^^^''quot;quot;nturfill] Dei,àfili]s Diaboli,quic^ eû habuerint ih xtemum Domi
^^c c arram,quia de plena iuftitiâ ac felicitate olim confequenda certificari.
®§quot;ofcenri obfcurû effè haud poterit, ôC quid fît,hoc fando fpiritu baptigt;
PWmata Ebrxis fîcut ôC gêtibus fuerunt, quaîdâ quafî luftrationes, ôC ad r2

diuinS facicndâ initiationes. Iam cû ut nat f fum us, toti impuri, toti^phani^ ^^^
omni mente noftra ad malû propenra,non iniuria dixit Chriftus, non uiiunt ^^ ^^^
nem regnum Dei,quod fitû eft in folida iuftitia,ccrto gaudio,Ô!: aterna pac ^^^
fœîicitate, nifi renalceretur, aliusc^ ÔC cœleftis fieret, Huius initium in ani«quot;^
oportet,quê cum afflat numê Dei, cognitionelt;^diuinitatisiIluftrat, ÔC
accendit,ad uitâ Deo dignâ,cœIorumi:^ municipatum,ue!uti luftratur ^ jaflt
Qtiamobrem baptizari fpiritu, eft fpiritu fando ampliter donari, quo f ^^us.
fimus,Deum patrem inuocemus, dC ad gratiâ eius uitâcopararc noftra fatag ji,j
Eftenimintranslatione baptifmatis fignifi'cata amplitudo ÔC uis eftufior F^j^j^
fandi,qua quafi iungunturatqiimmcrguntur qui Chrifto credunt. Et proP,^-^
ampliore uim, at(^ largitatê ipiritus fandi, qua baptifmatis fimilitudine .g^jtcr
tur,Dominusip(e,baptifmafpirituamp;fandi, de quo hic loânes loquitur, P^c*^'^^^j^fiC
de largüfima illa effufione eius ipfe interpretatus eft.Fada eft in die Penteco^^^^g
nancp difcipulis loquebatur Ad.«, cum iuberet cos expedare I erufalêpi'O'^^^pojl

magnus tieret. bimilem ardorem in Fauio legimus, qui fe non folum obl'^'-''
fed anathemadfe aChrifto optauit,quo Chriftum tantû plurimi agnofcer^^
animo fi omnes praditi eflemus,plus fyrceri Euangdtj corufcaret,ôC ni'quot; ^^je^^ jj
contentionum perftreperet, Fundamentum ante omnia, fi fapicntes arch' ^ j^jfh*
uolumus,nobis poncndum eft,id Chriftus eft,ut anim us perfbafus fit,hun ^^^^fytfl^
ÔC beatum redditurum, qui ôC mori pro nofbis peccatis dignatuscft.nbsp;M

damentum collocatumfuerit,ctiamfi lignum, fœnûôCftipula fuperadincc
uus tamê homo erit,licet per ignem. C^uid igitur plusdefuperftrudion«'4^pftjH»
fijndamenti collocationc picric^ foliciti fum us ^ Et cur quos tcncrefunquot;^ ^^^itei
uidemus,etiam fi fuper illud uideantur adifi'cafte non conuenientia,
ampledimurc^Quisautcm dubitet,fundamemum probe tcnere
mnia fua commifcrunt,qui ab ipfo omnia expedant,uerbiseiusin ömquot;'^ ^
habent,amp;: fi forte no in omnibus illa intelligantf Quid demum lignum, ^ fgn^^
ftipula erit, fi non falfa fuerint opiniones, quas tamen homines putent gt; ^ p, ftf
mentum Chriftum pertinereflamfit.ut non pauci, eo qudd lignum, focn^^^^j^ei)^
pulam in fratribus die credant,qua funt aurum,argentum ôC gemm^,
tum illos tenere, nimis temere negent, qui fanguine tamen fuo Chrifto r ^^ pO»
tos fefe comprobant,Hisindubiefi quod foanni fuit, ftudium effet, ut o

Deinde obferuandum, quôd Chriftusunusiseil:, qui peccata tollit ^Ap^pii''':
huic enim teftimonio fidem habuerit,omnem errati ueniam,miffis femel
creaturis,ab uno hoc noftro fummo pontifice peter, qui unica quocp
propitiatio eft,eo(^ ÔC unicusmediator,quôd unus,fcificet,poftit quar no -pf^^p^
mus,compcnamp;re,Homines fandi, ad fidendum Chrifto, fperandam^ S
catorum remiffionem atque purgationem, hortaripoffiint, credentibus^^^^jjU
uere remiffa effe teftari,nec id tamen nifi adi impulfiqp Chrifti fpiritu, P
tem ipfi fua uirtute remittere,purgareiie, aut etiam fidê in Chriftû dare
non poffunt.Hoc Ipiritus fandi opus eft,eo baptizat unus Ghriftus.It^o fiU
(kh^ fîûêhanc , attj per cam peccatorum liberationêpoffunt orare, SC

«ice domim' etiam exliibere,atnec orabuntpuerf.necfmpetraböt,
tratïf - ?^quot;tiabunt,nec exhibebunt,nifi {piritus Chrifti uolentis quod orant,impe/
e^ij^ ^^^'ïtiant.exhibentpraeftare, ad orandum illos impetrâdum, adnuntiandu,
hbçf^j. ^quot;^»inftigarit.Adeó eft omnis peccatorum fatistadio,expiatio, purgatio,
'^quot;if^tifinbsp;Dei,lefu Chrifti,unici noftri mediatoris,redemptoris et

j^^toris-Sandi fiue angch,fiue homines,amp; hi fîue cœh'tes fîue adhuc terrige'
autofç fidem in dominum noftrum,peccatis hberantem, miniftri efîê; pofl^unt,
tei^çjj rf largitores fidei huius efîè non poflimt. Nec^ enim poteftate afiam remit
f Ecclefîa habet,quâ fpiritum fândum,is autê credêtes in Chriftu dun/
lon pqnbsp;liberosc^ pronuntiat, quare ÔC ecclefîa peccata aliter remittere

qudd credentibus in Chriftum remifîa efîe agnofcitSC teftatur.
tfraçjj- ^duertendu praterea ex eo,quód loannes de fè dixit:Sed ut manifeftaretur
docîif^erhocego ueni baptizans in aqua. Ad qd nâc^ in Ecclefia Chrifti omnis
^Pu^ u ^ ^ carimonia inftituta fint : nimirû in hoc folum, ut Chrifti not.ria
Pti^gjj ^'^ines promoueatur,quoniâ hac uita aterna conftat.In Chrifiiï loânes ba/
Ch}-j{^^^'S[wiahortabatur ut crederentin eum qui poft ipfum uenturus erat, id eft,
, Ad,i9. In hoc unum ita referam cundam adionê cum dodrina,
ciijç^ j-Z^^ioniarum in Ecclefia, ut Chriftum homines ampledantur, regnic^ eius

Hui ^ placitis eius fèfè quotidie magis magisqp addicant,
•eiiei^j^'^ ^^'gni filij ÔC ciues ueteres quoq? fuerunt, fed uulgus fandorû hac no tam
Suinbsp;potêter fenfit,ç^ fàndi qui poft mortê Chrifti focrunt.Spiritus timoris,

metu Dei illos côrinebat primas apud illos obtinebat,eocp mulris
legibus,ut Dei uoci eflè morigeri affiiefcercnt,conftringebantur.Poft
Inbsp;Chriftû,no accepimus (piritû feruituris iterû in rimorê. Rom.s.hoc

f'ietatis'^^^P^'^quot;® fpiritû,quo tantû rimeamus Deû,quemadmodû fi'ebat,cum fenfu
^ itafe/padagogo ad honefta agebamur, magis ^ ducebamur,
^^quot;■»tiecbpL ^'^tmo imperata eius faciebamus,ignorâtes quo fîne quac^ prçcipcren
^^quot;^^ßlfn ea propenfionêfentientes,fed accepimus fpiritû adoptionis,quo
^^orc I côftituimur,quo fi-eri inuocamus Deû, nomine patris, ÔC impulfî eius
^'^tîtrin ° fpiritus arbitrio

oîa noftra ed ordinamus, ut inde urilitatêfPximi fèn/
autê, ut ad eandê filiorû Dei fortê perueniât,quotquot ad eâ deftina
Inbsp;nihilominus externa illa à nobis,dum opus habent,amp;^irita

r gitur o'^^'l^eneficia pcrcipiant,fîcut ÔC patris bonitasfblem fuum illis ÔC imbrem
^^•quot;itii K animatos eflè decebat, quotquot Chrifto dederunt nomen. Oui enim

^^ aguntur,!] demum fili] Dei funt, ôC non eft Chrifti, qui fpiritu
^''Slui p^^f^om. 8,Iam ubi fpiritus ibi libertas,». Cor.j.ibi ÔC frudus fpiri

f^'îiûr inquâ natura noftra uiuit,fpiritui aduerfaf,efficit(^ ut qua fpiritu de
^ tgt;Utçj. ''^thilominus faciamus.Hinc fit,ut cû Paulo nemo fàndorûfè apprehendif
^^'^ta ô^^nbsp;puerilia fuere elementa, hoc eft, rudi/

^^ftftutiones,fcilicet,in externis rebus fita, qua remote, non proxime ad
K'^dùt^^ quot;^quot;^entû aliquod adferebant,obliuifcuntur,amp;: ad ca,qua àfronte funt con
' dilççQ?PP''ebendant, in quo apprehenfî funt in Chrifto lefu, plenâ nimirum
b^'cnbsp;penitus Deo euadant fîmiles,Philip,?,

focictatem eflê^'ut altf aliorum membra, um'uerfî Ecclefiam uelutcorpus
ftituerent.Hanc regnum cœlorum in Euangelicis literis uocauit,quia uere iP ^^
lem, uerec^ cœleftem uitam i) meditantur, qui coram Deo in hoc fuum reg ^^^^^^^
uenerimtiCoram hominibus nanc^,6e iari à diabolo,mala 2izania,fefe adm
qui in fine mundi demum omnes eiicierttuir,nbsp;, .^yfan^

Quo ergo hüiufmodi in domino uitx focietas, ac communio zftriâiiori^^^g^
dos habcreturdpfacç huius communionis exhibitio per minifterium Eccle ^^^^^^
uior atcß efficacior effet, duo fymbola ac uelut facras telTeras dedit, qquot;®*quot;quot;quot;^}!!! ïCf

nouemurdlludbaptifinus eft,hoc Euchariftia,utrunq? ex iäcris ritibus,taKiP^jifuS
fen Indxis,quam per primos fandos patres tradins Gentibus defumptum-
fanè ufus baptifmatum ludxis fuit, non ex lege tantum, ièd etiam ex ^^^^^LfßfO^
patrum,ut Mar.T.legimus.Quotidcuilc^ immundus quis cenfebatur, Ec^
puli Dei,nifi baptizato,non patebat,utj,Mofch.cap.ij.amp;: i5.1egimus,Sed
populum,antequam Dei legem r6cipcret,lauare oportuit ueftes,i.Mofch»' quot;g^^a,
ronifcç amp; filiorum coiporatingioportebat,cumconiècrarentur,2,Mofch^^^|.^t/«
Et in iänduarium quod uelum intra erat, non licebat facerdodbus nifi haP ^^^
ingredi, Molch, le. No minusfrèquentê ufum baptifmads fuiflè Gentibu

Ex qbus uidemus baptiimatSuftim, exprilca cum ludxorStum Gent«f ^^^^^
ne mutuatS effe: omnes enim bapdfinads luftrationê quandâ Se peccatorü p^
nem cum initiatione ad facras adiones q uxfierunt, Sic ergo Cû regnû Del n ^
teat,nifi renads,amp;: Iuftratis,noaqua tantû uifibi1i,qüxper fe mentê no
aqua ÔC igni cœlefti, hoc eft, Ipiritu lândo ( propharii eî ÔC impîj nalcimur ^^^j^jt
quia filii i»quot;^) ^ Chriftianifmifuiccpdo, fit noufe ÔC cœleftis uitxperccptiO'^{jc;j
Dr]s,ut qui in fijâ Ecclefîâexterne rcciperentur,antea bapti2arentur,cocp, ^jfliU^*
retur,quicûq? ab iplo alieni funt,eos impuroset ƒ phanos cffe,nec^'regni ci
: cipatû poflè c51èqui,ntfi pcrfpiritû làndû, que nûc aqua, nûc ignêfcriptii'quot;

Gipatu poiie coiequîjntu peripiruu lanciu, que iiut uqud, iiuc igiitnbsp;/rtcO'^

luftrêtur ÔC mûdcntur, hoc eft,ca mente donentur,ut toti iam uelint jnhoc ^^^^
re,ut Uetus homo,natura ifta ad malû tantû,pna,intereat,nouus aute,id ' pjaf A
mens Dei ftudiofa,qUâ ipiritus Dei in fuis format,quotidie iiîcremCntû ^ J^jci^'

niorcît^» aiTOpafiTtquot;. dnnpr'tntiishnmo innniiafus, imaîrini ChriftinerO!aF -.^/jt

Hinc baptizatos Paulus ait,in mortê Chrifti baptizatos, cû co fepquot;*^ ^^eê^*
ipfum induiffe.Baptifino enim in Chrifti Ecclefia recipimur,hoc eft, in pf®
pro qbus Chriftus eft mortuus,ut ÔC ipfi nobis moriamur,Uiuam us autê
omnibus mortuus eft ÔC rdurrexit,morianturpeccato, uiuant Deo,inJ^oi^^0tiJff
tx ambuIâtes.Quod totû, opUs Ipiritus Chrifti eft,cui côlècrantur qui f^P
qui etiâ quos apprehenderit,no delèrit,donec cÔfoimes reddat imagim^^ -^^fl^'
is nequaquâ lblus,fed inter multos fratres primogenitUs fit.Proinde ^^^ .^pui^'
ÔC ideo hoc ipiritu eius innouâdos fperemus,qui per baptifmû inEcclefia r ^ ^^^gjir

ri,illûc^ denic^ induere.C^i enim eledi ftmt,hxc omnino olim côlèquen j-^tr^
probis hœdis,qui dum hic pèregrinamur, dUibUs ièmper admifti funt'
tio,ut Apoftolus men tionê faCeret, cû Icriberet ifs, qùos ùt effe filios Dei ^iil
Ita ut digne fiia uocatione ambularent, uoluitmonere , Quemadmodo'ë (i
Chrifto apatre donati funt,anteiada mundifundamenta,in hoc ut Chr» ^pfu^
milea euadant, eledi ÔC à reliquo mundo fegrepd funt, ita prx fe fe«;e quot; ^^ffc^'^
eos,agentes etiamnû in hoc ièculo,addccct,eac^ cauflquot;a, ardiffîmx uitx «quot;^iu^^t^
munionem,tanquam membra unius corporis habere, ÔC quodlibet .-^faC^'^
Cbi admenfuratû adum,hoc eft, Ipiritus facultatem, incrementum corpo

proDh ^^ J'tacp eft,quod caput huius corporis Chriftus,dat ahos Äpoftolos,alios
ftrÄ^^^S'^Iios Euangeh'ftas,alios dodores paftores, alijfue fpiritus doribus in/
Utpç y^am quicquid huius donat, ad cOmunem Ecclefiac fua: utih'tatem donat,
Pusnbsp;dodrinam,amp; admonirionem, fandi inftaurentur, ÔC illa, qua cor/

^gaif^*^ eft,incrementum fumât, donec perueniamus omnes in unitatem fidei ÔiC
Meente Ipfius filij Dei,Ôlt;: demum uirum adulta ataris Chrifti referamus, adole^

Han^ ^um ipfum per omnia,qui eft caput Ephef 4.
^^^fpicnbsp;actema focietatem,municipatum(^ cceleftem,ritu ah'quo folenni Baptifmo à»

detîij, uelut in regnum fiium inaugurari nos domino placuit, tum uolm't re/ in exter/
Hiçnbsp;fuam nobis commendare,quàm id fert ingenium noftrum effi'caciflt== nam Dei e«

liit^ - ^^'^pfit ergo ex innumeris fymbolis et ritibus,cum ireteris popufi Iiidaom, elefiam,Ba/
3cirrjç /^^lum gentium religioforum,baprifma,ritum qui dC minimi negotij, ÔC ma ptifmo fpiri/
iierç ^^^S^ris eftet,haberet autem krrhvtsoy et admonitoriâ fimilitudine eius,quo tus in interni
Deo focietas ina,£^ municipatus c5fiftit,ideft,ipiritusfandi.Hic eni redpimur, -
r^.^ft'SC uera in regnij coelorö inauguratio, teffera, ÔC o-cpçiyis atcp obfignario,
lo (j,- Jl® l^ei adnumeramur,qua à mundo fubducit,luftrat,purgat 6C nouos ac cœ
ïiiçj^'^^s efficit. Vnde Pauliis: In uno fpiritu, in unû corpus baprizari fumus, fiue
fuo Graci,fiue ferui,fiue liberi,ÔC omnes unû Ipiritû haufimus, quod more
potçn uere Chriftiani,nó hypocrita erât,fcripfit. Ex his iam abunde liquere
fiatï,.'.^quot;idnam baptifinus aqua fit.Solennis nimiru in regnû cœlorû,id eft, Ecde
Suiçj^^^^damnû peregrinantê, inauguratio, qua fignificatur ÔC exhibetur, uirtute
Chrjn. opere domini, minifterio uero Ecclefia, remiflîo peccatorum, ÔC fpiritus
k) '^^redpnbsp;moriamur,uiuamus Deo, ueri iam ciues regni cœlorum, filij dC

Ptif^^j ^^IHEuâgdio coftripfit, Chriftus ipfe n5 baptizabat a'qua,quod ipiritus ba^
f^j^ ^^'Pprius fit,ÔC inauguratio per baptifmû aqua,ad eâ ibcietatê pprie faciat,
fe in hac uita habêt externâ, unde decebat, ut ipfi fe m utuo in eâ re/
Jnriç ^p^œpititacp hic ritus baptifmo in Eccldîâ Chriftt,hoîes recipiendi, perlo*- Bapttfmut
Lp ^^ per Apoftolos,SC Apoftolicos uiros ufcp ad nos.Nec^ adultos fo P«quot;»quot; loannem
■ . ^ Chrifti palàm cofiterenf, fed ÔC horû infantes ac pueros etiâ Apoftoli
'is p ^ Chrifti Ecclefiâ receperût.Nâ Origenes teftaf,hanc tradition? ab Apo infantes ah
cômendatam.Et iure quidê, Nó enim poteft homo, uel hac uel alia, Apoftolis ba*
^'ePiî quot;^eo dilponeretis autê mox natos infantes fibi cÔfecrari,ÔC in externâ Ec/ pti^zantur,
'olicitynbsp;quot;cteri populo fandiftîme pracepit,eo^ dedarauit,quâra cura et

pr^ J quot;^fi't nos dare operâ,ut in Ecclefîâ fuâ,ubi pietas docet , ÔC ipfîus boni/v

Vnde ueteri populo praceperat,circûcidere nô folû
eis d . ^htico natos,fed quorûcuncp poteftatê haberêt,eîiâ alienigenarû,fîue
nexe eflent,fîue nug argento cóparati,i,Mofi7,Qiîôd igiturtantope Deus
XUiçj^rS^f'^nô modo nûc ipfî nô difplicebit, fed erft löge gratiffimû, ga utiliftimû,
Ce J^jô utilifîimû eftet,à cunabulis, in populo Dei uerfari, Deoq^ dicatû eftec*
EnareJ Chrifto id adeo probabatur, ut arcentibus àfè pueros dilcipulis ferio indi
^'Exiftimabantenimillicuminfantes qui apportabantur percipere uitce
'iusr Sin'?^ poflquot;ent,fine caufla Domino eos offcrri,Sed quid fapiêtia Dei Chri/
^^oty/J^^ Paruulos uenire ad me, ÔC nolite eos prohibere, talium enim eft regnû Sinite paruu/
^Uafçf^^'^ q«o pueri tam non dcbent arceri,ut nemo poflît in illud recipi, qui non hs uenire ai
^»nçfîmilis,nihil fibi uel fapientia, uel iuftitia arrogans ÔC pcipiat falutê me,
^^Dup • r ^P^^'a'SC mero meo dono.Etenî ut declararet Dns fe nô de fimilibus
»quot;«criBjfeddeipfî'spuerisquo^ locutû,qvuoblatospudlosacccepitinulnas.

amplèxatns RHtatqùe impofîtîs manibus benedixit. Vidc.indigttatus foij»^
(cipiiliipiieros repuliiïèftf^tanquam dödrinateius hpn capaces,iuffït eos lit)
ci,«próhiberi uetuit,RatiOhem uero cür höc üellet, fubiecit : Talium elt
ccêIorum.Si iam hxc ratio quadrat, neccfîèeft,utlateâmur regnuin eóelori'
puerisaffîgnatum.Sinanqueregiah'cuiófferrentiireruditi,fateïlitesrepe ^^^^
éoSjrex autem indignatusdiceretiSiniteerüditösuenire adme, talium aii'
gnum meiim, ÔC qui non fuerit ut eruditUs j non erit particeps regni ^^^'^^jûài*
deret hic dicere,rex non uoluit eruditis fUuirt regnum affïgiiare, iM tantuJ»
tisfimilibüsï'nbsp;. tjiii^'^^

Sicut pater ergo, ita ÔC Chriftus in regnum iïium pueros recipi üoluiP ^ ^gpä
enim omnium cft, etiam puerorum, imö pueri co ad ipfiUs regnum ^nfii'
(unt, quôd tantum ab ipib fi'ngi, non etiâ ipfi per fe eflè aut fapere aliquid p .p(lt;
Nifi igitur iram SC indighäü'onem domini in nos prouocare uolumus, p^^ ^ jjj/
èC adducere, ÔC addudos in regnum ipfius recipere debemus. Sunt quide jC'
ter puerös reprobi * id auteirt dum nobis iion conftat, nihilominus popn'o
cenière illos debemus,iatis têpeftiue rUrfum dcduri eOs, cum malis ^.^o
^u6d contin/ ß^f^g^ notifgpaj^jm fec^rintRcgftum enim cœïorûtn,fîmileeft agrö^^AsC^^
gjt hptiùquot; ij^aniâ cû tritico nalcuntur;amp;fägenx iadx in ittäre, ac maloS cum bonis

ftremo fimt in regno ccelorum,qui legem Dei ibIuUnt amp; folucre docent» le ^^jjuJ
mi in eo habentur.(^idf Si etiam folös adültos,bapti2cmus, multos nihi^^^-^gt/
hœdos in ouile Chrifti admittemus. Non minus olim atqp nimc Deus ème^^gfjfl
(Clefix fux malos cijci uoluit, prxièrtim cUm id pluribus quàm teitipore
jprxCeperit, nihilominus uoluit dominus lUdxos fretos eo,qüód cUm ipfi®. ^ qti^
ne eorum fiazduspepigiflèt,finguIos infantes,non tantum ex ipfis iiatos, fe^ pii^ ^
itiodolibetin poteftate ipforum conftitutos, fibi initiari i^'tnbolo, ^quot;ôd^i^^^C/
noris fuit, quam ft baptifinus: xque enim circuncifio, «baptifma reiriiff^ ^^(tc^»
tratorum ÔC confortiû uitx beatx exhibebat, etiamfi non adeó clare atœ

Ex eo uero qudd ÔC infantibus noftris foedus gratix baptifmate conreriu^^jï^
clefiam triplex frudus peruenit,Primuspcrtinetalt; i totum populöChriftï:^^;^^
tur enim eo,Deum etiam puerorum fuorum ialuâtorcm elfe.Quot enim ^^efi
i£tatemmoriuntur,qua agrtofircre « confiteri Deigrâtiam queant,q^^^^pc^'
b iànguincm fi'îij fui, multo ad fàluandum, quâm fiierit nöxa

defldum,potentiorem,indubie iàluatfHanc igitur fùam bofiitatein comei^ frigt;^
pulo eo uolüit,qudd in fccdtis fimm iuberet recipi, etiâ recens hatos, Aher ^
peranet peculiariter ad parentes,ac quôslibetpuerorû propiftqUös, ii^^^^^^fef *^
illi ea obfèruatione, ut tanto diligentius ad pietatem edUcent, quosDeo c g^^rà^
uerunt, mcritoc^ iam non ut fuos,fed Dei filios agnofcât, C^Uos etiani coO ^^f

hxc Dei erga pueros quos fiio ßxdere dignatur,mifcricordia,faciles,alaci'e ' pf(i»

diofos reddit.quibusiiber offi'cifs fandos iam pueros demereri.TerüUS ^ ^c^W.
prie ad puerosperuenit,quibus multam ad Dei cognitionem, pietatem^^' ^JcM
nem prxbet, ei populo acccnfis eflè, ôC inter eOS apucrO uerfari, inter qù ^^ fiïgt;
Dci prxdicatio eu tus^ uiget.Cum ladc enim reuerentiam Dei imbibuquot;'Jciaquot;^
üt quanquam non raro principes «populi maior pars ad idololatriam a^^j^^ija»
quaiifcun(^tamenmetusDciucrbilt;^ eius obferuatio, in pojjulo
Hinc olimnon paulô facilius prophetx, ad refipifcentiam populum reu jeui''
quâm fi metus ille qualifcunt^ amp; reuerentia uerbi in populo exoleuiflèt î e
fetautem,finonabinfantiafcedusDeiiIlisfuiffetincuIcatum.

Et nobis quocp infi'gniter utile fuit, qudd in qualemcùn^ Ecdeftat^^ fotH^
mnis populus nofter cooptatus cft, fîc ud aliqua de Chrifto opinio,öi-j^^pfUfJ»

ratjQ^ quot;eiiTapanierit. ^niaîpatere naua pomiuet,nnuiiaiaçraricnptiir»
gonbsp;fuiflet habita,idc^ indubie eflèt fadum,fi Chriftiani nomen fibi uuï

giouç ^'earenonfutflèntaufi.Senfim,utperSyriam,Afiam,Graciam,0£:ah'as.re/'
etià^^'^tiibus principes dominantur lue Mahometanainfedi,fadum uidemus,
dçjj^ Fnbsp;nomine,amp;: dodrinac Chrifti xftimatio euanuiflèt, dC fijfflètpri/

amp;: eorum quae Apoftoli Icripta reliquerunt, ea apud noftros
PoJJ.T,qux Sj: apud Turcos.
exDç *^ 'quot;quot;um hunc, iam inde ab co quod populum Deus in terris habere ccepit,
»tii^jl^ P^'^cepto ob(èruatû,amp;: à Chrifto tam grauiter confirmatum, tam, tot(^ no/
lerç Ç titilcm, ficut omnia qua; Deus inftituit certum frudum aflèrunt, conuel/
lurd^ funt homines quidam perniciolè errantes,id quod pleracß non tam ab/
tioresï'®*^ pefl:ilcntia eorum dogmata ab undeprobarunt.Mitto enim quar pau Qnales ho/
P^Us fu-^^*^ ® confinxerunt,amp;: dogmatizât:Spiritum Dei,amp;: legem illam, quam ßes pceiobtA
quot;Us ^^quot;ts promifit in corda fè infcripturiï, eflè lumen naturae in uniuerfum omni/ fMfmi.

•JUSi^ 'f'Jmuinn turuinciiULriptuni, ciiçiuiiicimaïui ___________________________

tUr.çjçnf^ opinionem: fcripturam impijs duntaxat, pi]suifiones, quibus docean*

»tnpQr ^^tas,nullos eflè daîmones,amp; Chriftum fuifte illum,qui primis parêtibus

Poffe g '^'^entiaprofeflî funt,facileindicant,quoaganturfjDiritu. Chriftianum non

^^i açlfeJ.^^quot;*^^ tnter eos damnent. Nuper Bern» deinde hic qult;»cp aliquot audiui'

^'quot;Oriï çg de domo in domum tranfi'erunt,Quidam etiam ed prolapfi funt, ut

[i«staty^^^^®peterent,côcumbentes(^ cum eis adfererent id nihil eflèpeccati,car

h ^^oququot;*^^ eriorem prolapfus eft qui non feceflîonem ab ecclefîa fecerit, ÔC a/

ftum mifîflè Apoftolos fuos docere ôC mde baptizare,id(| obfefuafTé eos^ ^ ^^^ n^
bapdfmum cffc lymbolum mortificationis,cuius fint pueri expertes. Po^''-'^ 5 itt
poiie excommunicationem in Ecclefiam reduci,nifî baptizentur, qui fci^nt ^ ^^
go Ckifticoilumfubmittant.Adhaecfxpeilhsre/ponlumeftjMatth.ult-q^'^^^^
cum unicc urgent,nihil de eo, utdocîi modo baptizentur, prxceptum ^quot;p^g^gc
pueri baptizarenturuetitû, fed datum Apoftolis mandatCf, ut amp; gendbustf
uCatd/ prxdicarent,easq? bapdfino in Ecclefiam Chrifti reciperent,quod in P^'
hmi'hrum. gâtions eos Chriftus prohibuerat. Tum ÔC circuncifionem fuiflè

' ' tifiçationis carnis,ex Dei tamen inftituto datam pueris,nondum potentib'^^
tarimordficationem carnis,fi'c dandum ÔC baptilmum eflè. Hanc enim tuo^i^

tionem opus efte.non adula hominis,fed ipiritus Dei, eumc^ ipiritû ôon^^^^P^
quibus uelit. Cum itaq^ hunc fpiritû promiièrit ÔC infantibus dcbete nos qu^
faluatori infantes per baptifmû offèrre, quos ille aliter nequit reddere fal^^^ ^pe
fi baptizet lpiritu,Ô£: renouet,id quod aqux baptifmate fignificatur ÔC
niqj excommunicadonem fpiritu feruend ftudij Dei, ÔC diledionis fi atrß quot;quot;^^^cji
polfe,non autem,negando baptifma infandbusmecß enim eflè hominis P^'^'P „r, ^
tis,aut promittentis,fcd Dei miferends.Sed hominibus iftis,tantum fua

Ad noftra rdpondcnt nihil ad nos attinere ritum circuncifionis,nos P^, ^ elî^
ÔC aliam legem à Chrifto accepiflè. Verum co declarant,iè ndcire Chrift'^'^|[[,o/
ipiritum (àndum immifllim cordibus, quo fandi ad quxc^ iufta ÔC honefta
neiducuntur ,ÔC eundem eflè ipiritum atc^ Chriftum ueteris ÔC noui pop*^quot;'' ,
in liouo ipiritus Chrifti amplior fit.nbsp;j^2pti

Stmt autem qui erroribus atrocioribusquospaulo antè memoraui
ftarum no confentiunt,amp; fùmmâ fîdei tenere uidentur, attamennbsp;.fd

auerfantur Ji dicunt quod Deus,eo qudd infantes ad Elîrxos
nentes,recipi per circuncifionem in iiium fœdus uoluerit,figniticarit ÔC P'^^'Çqs
rit,omnes eledos ôC Ipidtualcs pueros in fœdus fuum admitrendos,cii ci'i^^
ritu,quia unica fit diuini fœderis teffera.Nos nô debere in noftram Ecclcquot;^ ^^^
re,nili qui frudibus hoc fe fpiritu prçditos déclararint^ne hœdos admif'J?'quot; pd
bus, ÔC regnum Chrifti quod regnû reuelationis ,cognidonis ÔC confcmO
eft,dehoneftemus,cooptando illi,qui nihil dum fpiritus pre fe ferant,
tentix fux hanc confirmationcm, quxcuncß Ifraèli ueterfacciderunt^a^^^jj j,!^
figurâ,fi'c labbathum illorum, ^iiïtualis làbbathi umbram fuiflè:regnö
gni Chrifti :facerdotiû Aharonis,iàcerdotij Chrifti,ita ÔC circuncifionem ^.^g^ö
gui-â fuiflè,circuncifîonis fpiritus, Vt igitur fabbathum externum, carna'

nem aboli tam cflè,eiq? fucceflîflè fpiritualem, ac deniqi in Iccum cii^wquot;'^^ ^pt pf
fandum,infantes uenilTe xtaris Chrifti.Hinc uero fordffime probaflè ^^ pf*'
bis ritum illum,infantes in noftra poteftate côftitutos,exemplo ueteris
mifcue in Ecclefîam recipiendi,haudquaquam imitabilem eflè.nbsp;hoft^^'^li

Hos ego,ÔC quibufcuncp huius commend fui,ifti fidê fecerût,moneo ÔC n Jit''
carnis mentê,à motu fpiritus probe difcernant,attendant€^, ne fupra qu-'^L^'u^*
bi fidant.Suû cuicp natura pulchrum eft,Cui cû alij aduerfàtur,redditui' P^ jjiicf
Nouitads graria edâ ualde infidiofa eft.Excuriam fîmpliciter,quibus
tis nituntur,Dominus det fuis uidere,qux fua,qua q; (iint carnis.Q.uo
ontnU inß/ damend loco ponunt,îfraëli in figura omnia contigiflè,amp;: uideri uolunt c

guraillis co» Cor,io,mutuatû,uehmredisintueantiiroculis.MemoratillicPaulusEbi'

tigerunt,ex ufu beneficiorû Dei externo omnes xquatos^ poftea nihilominus punito^^^upl^
pUeutur» illis extiterant ingrati.Hxc tum inquit,nobis typi fada funt, ne elîèmus ^j^if^a^
icentes malorû ô^c-Narrariscj aliquot in populum tranfgrcflbrê diiiims ^^ü»

riibrjctt : Ha-C omnia acciderunt i'IIis typi.hoc eft,fîc ut fînt no^
nol?nbsp;^^nbsp;fecuIoriS perucnerunt, unde fcripta affirmat pro

pro ajjy aliquid fuftines,uidebisq^ plane pro nobis cum facere,amp;: ncqua^
iftud:omnia in figura conrigerunt,eô rapiût,quafî moneat Pau
fnbsp;externa acciderunt,ipiritalium fijiffc antitypa, amp; exempîaria

^quot;^runTr facerdotium illorum corporale,fi'gura ftiit noftri fpitt'tualis,regnum
f^'^cnbsp;cœleftis,hçc enim ipfi exempla adducunt. At fi uolumus ad

tuaij id 1 . ® ineptam,Necp enim Apoftolus eo loci Corinthios conatur aipiri/
Com !f^ ethnicorum,ô«: externa: idololatrtar cómercio reuoca/
? iguur obifcitintuendum lifraelem carnalem, qui licet in marirubro
^^Uatn K if® quot;quot; Mofchen fuiffet baptizatus,panem edcret de ccelo deplutû,
^^•^«^UöÏrnbsp;miraculo excuffam,attamen ubi ingraticibos Aegyptiorg

t^r proftrati fiiere in deferto,Et monet hac nobis exempla in illis edi
^WSpeccatis illorum uellent affines effe, ne et ultioni.quä
redderenrur,Non facit aût ex idololatria ilIorum,fornicano
^^^»qua- murmurc,mala ipirituaha,ficut net^ ex ultionibus, Simpliciter mo

peccantft)us,amp; terrere nos debeant,ut quorum ultionis ex
nnbsp;' ^ tranfgreffîonû exepla abominemur, Delegit nancb fîbi hûc

^''^^'ciorV^quot;^' omnibus gentibus SCfeculis, gratia amp; ira iuç,mirabifiumÂ
I quot;^'^ficS h rormam deliniaret,ô^ exmpla ederet, è quibus eledîi,ipfius fuper fe
Nos ;nbsp;ÔC ad omnê pietatê formari cômodiffîmepoffent

iiidetîquot; fibi placeret, quidfecus ,dedararir,oculos in typos illos coniici/
^cclefiw ^^ placuiffeut, a puero, quotquot in populi tum poteftate erant
Jiitn, û^^^iws icholam rccipercntur,diiphcuiffcaûtfumme,fîid ftiifîctp

inftialefîgnum,pateriretamnolumus,quàm
^^'î'hicnbsp;contcmnere,ô(: eidifpliccre,minitatàm9 ultionem expedare Si

, om nia ad Ecclefîa utilitarê admoderanris fada eft ideo auid in
illam'^^quot;'quot;®quot;'^ îçdificationis ÔC nobis effe queat,id ampledimur,tanquam re
y .p quot;«cîeum,rdiqua qua fuo tantum tempore,ob maiorem popufi rudi/
rß^^quot;^»'e,miffafacimus,tanquam tcftam.Sic utile ueteribus fuit,utfefta, Q^dtcHut
'^ihilalir§ r Inbsp;^^ unguem,uf prafcripta fuere,obferuarent,quo 'xempU ue/

'^^'^i'îielÏÏ? . rquot;^ difcercntiuxtauocemDominiinomnibus uiuere,ÔC humana f«quot;«quot;» »«»«-
'^^'^iscon • ta «ero nobis n5 effet utile, obfcuraret enim gratiam Chrifti,qua W/iquot;'».
J?quot;^»ii mu amplior ÔC uirilior fpiritus, quàm ut padagogia huiufmodi demen

A r ut fubinde conueniamus tamcn,ÔC Verbi Dei tra/
■^•^ini fanbsp;ftudio confirmem ur,tum com unicatione corporis ÔC fanguinis

ade^ • ^ Chrifti, quod cum abfoluerit omnia cundam facrificandi occafi/
cdebremus,atc^ rdigionisfreduscum Chrifto ô: franw
^'^'î^idenbsp;' quot;quot;omentû ad profedû pietatisfiaud modicum habet.Nó ld

!s, haclenus typum « exemplum conueniendi ad Verbi Dci dodrin^quot; ^^^
exHibitum,nobis imitabileducimus.Sic incircuncifibne,cjuoM odauooiC' ^ ^y
ribus tantum adhibebatu^milTum facimus,illud quia indignum eflet Jj^^
tu alligari certo tempori;hoc quia conuenit figno initiatiuo teftan in Cnril ^^
marcm neq? fœminam,lèd tantum nouam creaturam xftimari,quia autem .^^^gt
fumus,ut utile fît ad pietatê, ita « Deo gratum ab incunabulis ipfî
ofîcrre,hoc tanquam nucleum in obièruatione circuncifîonis nobis delu
reliqua cum feruiliorafînt,quam ut deceant regnum Chrifti maximelibe^'
quam teftam abtjcimus. Verum hoc delcdLi,non noftram rationem,fed V
Chrifti lequimur,qui ideo iuflît infantes, 7« égv«?« enim

qudd taliiim fît regnum cœiorum,id eft,Ecclefîa eiusjn quam ma gnifïceao» (j
amplcxando,manusponendo «benedicendo, oblatos fibi pueros ipfè rec

His coniudi Catabaptiftac quidam conccduntnobis,utinEccîèfîam
cipiamus,fêd non per baptifinum,eo qudd Chriftus oblatos pueros,necç tgt;
rit ipfe,necp iuflerit baptizari abalrjs, Sed ifla obiedione oftendunt,neq?
quàm late pateat libertas Chrifii, net^ quis fît baptifmi ufus » Cum Paulu^-^ ^t J^^'
unum corpus nos baptizari,ccrte quibus conceditur de corpore Chrifti
infantibus concedunt,ilIis negari baptifmus non poteft. Quos itacp Chr' ^ .^gfC
nedicit,« ampicxu inter fiios agnofcit,f|s donabit quoqj « peccatis
iuftitiar,huiufmodi fcpulti cum Chrifto iam funt,ideo cum fignatum bap
beant,fi'gnum quis fànaî mentis illis neget.nbsp;gtiaH^^

Iraq; pçdobaptiTmi impugnatores ut uideri uolunt ûniores hûc
ïicum,cxtorquere nobis contend ût,negantes in Ecdefiâpueros recipie^^ ud
dicunt,quicquid Chriftus cum oblatis pueris gcfli't, non in hoc geflifle? ^^ jfjil^
alios carne pueros tanti fcccrit,aut quicquam eis per ea tribuere uoluerit,
listaiiquam typo uoluifledeclarare quàm charos habeatfpiritales,ide» '^^^Qti*
falft loahu* pueros. Verum ifti non perpendnnt, quam indignum fît Chrifto comme
fus.Simtepar pueros benedicendos Chrifto oflrerebant,admitti in gregem cius eos pet^ gtt^quot;quot;^
Hulof a-c. w fcilicct,fefelliflet hos fijmma ueritas,fîmulans in hos affedum,quem 'quot;quot;^^Lpl/f^^
terpretätio ad pueros fpiritucErgo non potuit indicare,quàm charos habeat pueris l'{x\\v
«onfnutur* te fimiles,nifi falfb prx fe fcrendo charitatem erga pueros oblatosf luf|^ ^ ^fgP'^
iètcauflà fiiccenfcndi difcipulis,quipueros rcpulerant, tanquam indig*^ ^^^ giti»
eius, quod regnum eft reuelationis « cognitionis, fi uere pueri ad reg^fU«quot;
non pertinerent. Vtic^ pueros innocentia illi à Chnfto nolebant repequot;

Pro commenti huius fui confirmatione affcrunt,quod Chriftus fu^^^^'^'yafli'
dico uobis,quicunc^ non acceperit regnum Dei tanquam puer, haudqt^^j^^juitj
gredietur in illud. Quo tamen Chriftus, quàm charos haberet infantesd^^^jjjj,!^^
Quidc Vos arcendos putatis à me infantesfTam non funt à meo regr»® ' ^ pefl/
nemo,uere in regnum Dei,hoc eft ,gregem meum recipipoflit,quiin pcP'^^^
puer fuerit ingreffus,nihil fîbi ipfi arrogans,at(^ à mea dignationê pen^u
ut ifti funt infàntes.Hinc difi:e Chriftiane ledor, quàm nocens fit res,ruo j^ffl*
tu. Vertant fè ifti in omnia,quid poflbnt tamê ex hoc dido,plus

fine plena fui abnegatione,« hos non ingredi in regnû Dei,id eft,no ^^ë^
coram Deo Chriftanos, quofdam aût fîcut pueros, penitus fèfe abnega** ^ct

latos h ^ '^eo ingredi c^Dixit tali« eft regnS cœîoriiin,ut oftenderet ohquot;
quç ƒ à fe non arcêdos,utqp id magis tcftaretur, etiam amplexatus eos fuit at
gation'^p'^/^'^^' fcilicet,quia uere filî| Dei nô funt,ni(i qui fe fimplicitate amp; abnc
kii ^ ^quot;i,pueris fecerint adfîmiles, alio illud (talium) referemus c Vide quid ua/
g'J^'iti lui amor.

Hosnbsp;ea fynceriter, ÔC puris animi oculis confîderare uolet, facile uidebit,

Moftri, ^ placiro Dei niti, dum ad exemplum circuncifîonis , baptifmuin
^Onfp.'^ ^quot;^quot;^miftrandum cenfèmus , ÔC ita noftros infantes per illutn deo

^^^dr ^^ Pauli; Omnia connngebant illis typi,non aduerfarios,hac quigt;
Pcrca^'^tttatibne, rite accipere amp; fequi, euqr nullius roboris efle, qudd tanto

«quot;egno pf^^^td externum in Mofche prarceptum eftac ideo rerum fpiritualium in
^iiiit, ^,figura ÔC adumbratib, in regno Chrifti, quatenus id quod hic fide
^Uc ^ Domino adhuc peregrinatur abolftum eft. Nam etiam nos in carne ad/
quamlibet fpiritu,fi modonomem noftrum impleuerimus, adultio'
^s^d ç; . ermt ueteres, eóc^ ÔC nobis aliquis cçrimoniarum ufus eft,Id fane Patt
Su^ Içp Of^nthiosjôC alibi docet apertius,quàm ut quicquâ, qui modo illiï cura ali'
pofiîtjtriplicêeffê populi D E i atatê,pueritiam,atatêaduItiorê,
formata eft , ut par erat, multis cçrimontjs externo Verbo
l^rfççf^J uirihs aras ifta omnia miffa faciet, tum enim cum aduenerit quod
•quot;quot;^gituy eff,euacuabitur quod ex parte eft. At media atas,qusc Euangeli] Verbo
Ipiritualior eft.auàm nucriria. ira non eft tota fniritiialis.iir erit aras nllt;»?

Porç'*^®^^ iadant .Paecepta ueteribus nobis figura: fimt ,quas ueritatis cor/
tate^j'^^fentefacefTcreoporteat,prçfertimin hac, quaipQeo utuntur generali*

cf ^quot;quot;iii ^ T^'ft'^alior eft,quàm pueri tia, ita non eft tota ^iritualis,ut erit atas pie? d«;

'Pica^^^' ^ propter hanc fignis potiffimum duobus, altero quo eam focietarê au*

J'Hiiî, cc Siuantum ad ufum attinet externi Verbi,externa fbcictatis,amp;' uel du/

l^^uç} •^'^oniarum,qua ôC ex ritibus legis defumpta funt,ueteribus parcs fumus

'^carquot;^ 'Mtereft,inter cœnas facrihcatorias,amp;:noftram fAdmonebâturilli ChnV

^Pttftï,nbsp;fefe,idem facimus ÔC nos. De fîmilitudine baptifmatis noftri, cum

çç^^ deteftatus eft apud ueteres,atc^ apud nos, ÔC tamen circuncifionem fîg#
''ös^Qft qui mori fîbi, ÔC uiuere debent iuftitia, pueris dari uoluit, cur non ÔC
.No 'quot;»s daremus baptifîn um f

'^ot)is,fèd inftituto Dei refpondere, Minifterio lohânis accepimus baptif
^pUero colliga? Chrifto Ecclefîa, in qua Chriftus cognofcaf,poftea Chrift.
' «eclarauit Ecclefîa fua inferendos, baptizamus ergo ÔC illos. Dumc^

multarû liefe (pirituah'û rerû typis in populo ueteri nobis fint definiati,
Dei uoluntatê etiânoftris in rebus monemur, quis dubitet in lege iUoni
extarecçrimoniaru quibus ilfi tâtû no adobruri fiierâtîquot; Paulus uolens quot; ^^^aflt
mercium externum idololatrarum uitandum, cómunionis,quam f^eraiquot;^,
edentesfimul uicflimas, tanquam exempfi meminit, cum ex didis ^nrquot; ij^n^
puritate com unionis diflerere potuiflet. Sic cum de mercede ageret Euang
tium, nó eft ueritus fiiper Verbum Chrifti exemplü adducere eorum, qj» . q^x
operarenair ex facrificijs, inde quocp uiuebant. Mofirheh dicebat i^^^ifLg, qu^
gens adeo inflgnis,cui fint carimoniar, amp; leges iuftar,qualis cft hac doquot;'quot; cO^
coram uobis hodie expfico. Et paulo ante: Hac fapienria amp; prudentia u ,
ram populis cenfebimr,cum a udierint de carimontjs iftis omnibus,dicenf) ^^ g/
fane 8gt;C prudes eft populus ifte atq^ infignis.Mira uero fapientia ÔC prüden ^ ^^^^^^
tiam praftantia.habuifte c?rimonias nullius ufus,quam quod portenderen ^^^rc
quadam bona,in nobis demum completa,qua tum à pauciftimisfane ue*
habebantur cognita,

Sed quid uerba prodigo.confiitando tarn humanfterdida f Regnum
gni Chrifti umbra fuit,num igitur nó fuit illud per fe quoque utile
imitabile,quibus principibusinhac uitajamp;Texternoregnoopus efttSaccr ^jj^d
haronis,figura fuir facrerdottgt; Chrifti,nunquid fimul tamê utile fuit pop«; tit
facerdotes'^habueruut legis interprétés, ÔC uita formatores, in quo imitari
ieligamus qui qui in reh gione nos erudiant, ÔC intricem i nobis afantur,
-nbsp;operapretiumfitc Sabbathum illorum typus fuit fpiritualis fabbathi»«ramp; ^^

contiifiteis,uradaudiendumVerbumDdptibhce^gratiasag
tumßenifiea^ unum in (èptimana ab operibus corporis uacabant, ÔC peccabimus qn^»
tiotw futuro/ Dominicum diem, adhabendosfacrosconuentus feriamur rnbsp;iltoP^.'

ru fùerc uti:' ^^^ confequentia,adoptiopuerorum in Ecclefiam Def per «renquot;'^ g^ilit
typus fuit adoptionis in regnum cœlorum per fpiritum, ergo nihil jj, o^^
Ebrais ita liberos eorum in Ecclefiam rccipi,nilï qudd Ipirituafis adoptio^^^yllï
reudanda plenius admoneret c Fac enimeflê,ut ifta typiratio conftet, iti^
tamen exprefta fcriptura docet, nihilominus ram non fequitur,propterea ^qA
ta fuiflè conducibilcm ritum Ebrais,ita àpueroin Ecclefiam

(èquitur regnum Dauid,externa fua adminiftratione nihil bona frugis
dais,eo qudd umbra fuitregni Chrifti,Opcra Der uana non fimt,fol fcf^
ïeftcm,uita hac,uitam aternam,cibus corporfs,cibum mentis

fentat,tnterim tamen ÔC per iè fuam adferunt cômoditatem cNó dï '^quot;'^jf.quaquot;^
OmuU legis minutum in omni lege, quod non ftiam ÔC fuo tempore utilitatem attuici ^g/
tr fuotempo ßadfoatamp;:nobis,planeobferuatunobisnonfoIumlicitum, fedÔC
rc utiiiafuert j^j^m eft. Diledio quamlibetliberafitomnium,omnibustamen lèruit a ^^ffjc^
tionem. Quid minutfusec», quod praceptum populo erat, onus «entris ^^^^j^f»
ftra deponere ÔC defodere,quod ut admoneat peccata tegenda ne cj-gtitcquot;*
An non ÔC hodie charitas fordes corporis ab oculis fratrum fubmouebit'
fingulas cçrimoniasad prafcriptum legis hodie ueflem obfèruare, non P^^ gj^ri
iusobferuantiçcertumoftendereadifîcationisfrudum,quiaobfcurarem
am Chrifti,qui nos abelemenrisliberauit,^: fratribuamp;nihil adferremeo^^^^ ^il
tis fuerit fi baptifmo pueros Ecclefia feciam inferi : nulla igitur eauf^ er
cuncidendi-Satis poftiim percipere cômunionem Chrifti ÔC mortis Cfir i^itfl^^
nifte, ÔC gratias pro eaagere admenfam Euchariftia:nonigituropuser ^^^/îafquot;
rijs facrificijs legisifàtis ftuduero mundiciei,fî nihilferam fordium qnoo ^^^ teè^
uiuendi rationê perturber : nô igitur opus erit tam multiplicibus baptnquot; g^j d

fcpäis diccndi ent occafto. Dc typis fîue fîgUlris, ütaccipfcndx
^'c plura, iaha cap.j, in ilhid :Sicut Mofcheh exaltauiticrpcntem i'ndeferto

1er,- loci's iialkici'nandi occafionem dcdit,quodtyporum ratîoncmcertâ,^^
lOfçj îtaditam nondum rede tenent. Akerum, quo pra-cipue m'tuntur ilh faniV
fti fj^'quot;'- quot;bi uidentur, noftd de pa^dobaptifino cotradidiores, ert,quöd regnû Chri/
cognitionis atc^ reuelationis, regnû fpiritus ,in quo tantum cum i'js
f '^quot;gofium effe debeat, qui iam Chnftum reuelatu fibi per ([^intum habeant^
beinbsp;polleant.Porrö fi ifti Pauli Icripta,quibus iilos artads populi

D ^ quot;°'erum, quoue fit infra futuram,apertiffîme docet perlpiccre,aut uellent
fuej.^ p'^^thic iilos nodus haudqua^' teneret, Eft fane Chrifti regnum fpiritu qua
lïic^ ^^^clefia prifca opulendus, maior in eo eft Dei reuelatio amp; cogniuo, at fic ta/
Pter i ^^nbsp;requirat uerbi extrinfccus per miniftros adminiftrad, SC pro»

focietatem aiiquam in Domino exfcrnam,denic|^ ufiim facramêtorum,
to dg ^'-quot;bus,nihil nos prx ueteribus accepimus,quam qudd dodrina fit aliquan/
ictas latiotjamp;facrameta pauciora,tanquam auguftiora. Qirantûaïuc
atc^quot;^ attinetreligionémqj'^ordis, xquchancDominusàueteribusexegit,
to-'^'^^'^-Q.'rioties eni per Mofcheh inculcat illud: Di!iges,dmeasq; Deû tuû
^o^Je^totaq? anima f Eoöj non minus indigne apud ueteres tulit,fi quid ce/
bisnbsp;cuhu cordis et uero j|)iriru,adhiberctur, quâ fi id admittaturdno/

tii tef»;.^ reftatur caput primû lefdiaeiahjocici? fimiles. Ncc ufj^iä in literis no
^Uifhabetur, ilhco blafpliemari nomen Dci,ucrbûc|^ eius indigne tradari,

non admittant operation? fpiritus, in ufii dodrinx SC facrameu
niuij^ä ittukos Chriftus ipfe d 3cuit, qui inde tamen facti mchdres no fiint, quâ
'nitiiQ.®. baptizarunt Äpoftoli, qui tamen Ipiritus bapdfmafenferunt nunq? r Sunt
hits ç^^Pintus, miniftri noui teftamêti, utcunque hxc nulli percipiant nifi qui^^
apu^ ^^arit tDominus.Proinde cum Deus,qui fucûapud pnfcos no minus quü
deteftatirs eft,tamen infigniri figno morrificationi£,uerxc]? iandi ficatfo^=
rcgrj^ pueros, fibic^ confecrari, cunque Chriftus ipf?, ueritas, iiifantes fuo iple
f ^'P^ft' indubie pijs SC uerü hac in re uiderc potent/bus, fatis iam proba/
^^rniliam Chrifti infantes per baprifmum redpimus, nos nihil noiTO tefta'
^'oiij) '^digmum facere, ipintui fando nó prçcuîTere,uerbo fimboloiie Dei non
'^iîîm ^ . quot;''^fidacij,nihilfuciadmittere,fcd uoci Dominiparercqtuuuîtuerricti
ad^P attrahi putres iuxtà Se bonos pifccs,qui iuffît quofiibet ad fuam ccc
^Utn'i^nbsp;nupdas adduci,imd ut ingrediâtur compclii. Dû enim ad baptizart

Ecclefia conuenit, prxdicatur Dci bonitas, qui quod Abrahx pro/
Qirig^'^obi.sprçftaredign

atur,ut fît Se feminis noftri Deus,cómendatur bonitas
^liiit^j ' libuit allatos fibi infantes accipere in ulnas, atque benedicere,qin qué
Utr^r^ium dfe

regnum cœlorum, baptifmi denique myfteriû explicamus, ef que
S^iç (.5nbsp;uita fingulos admonemus. Tum prxter parentes,Se compatres,at/

totam prçfentium Ecclefîam,ut DeoeducentSe inftituant,quos Uli
^Utiab P'-ïeros,obftringimus,damufc^, quoad id noftrâ eft, operam, ut ab in^
r ^ UçfK- Chriftû pueri.uelut cû lade matds, imbibant.Nufcg prxcepit Chriftusi
^getit*^ ' fymbola eius ijs exhibcremus, qui nulla adhuc fpiritus Chrifti apud
PRus p documêta ederent, C hriftus uult nos homines fîbi cooperari, nitentes i/
^S f^ P.'^iffîone. Iftis qui in omni actione facri minifterîj uolunt manifefta fçiri*
^ hominibus argumêta cernere, Satan oculos fie dcfigit in pfediftîmâ

Chrifti ut co Chriftum eis eripiat, nempe qu i regnet in infirmis, cun que j, ^nf»
fibi tori in eoeflc,utadueniatamp;fortunetur regnum Chrifti,ton iHucI
quanrûc|i in ipfîs eft, impugnent. Habent in Euangclrjs,habcntin Pauhn«-'
manifeftiflîme regni Chnfti latitudinê defcriptam.Sed fîc fumma huius
tur,utinfîma atque m.edia,non in alijs fbîû,f€d «in feipfîs miferum in rnoß^ //
fih'ant,« nec fummam aftequantur. Sed fine cauffa tam mulis de his m^l^f r g il/
deo enim eiufmodi efie tentationem, qua fuo uoluit tempore CHRIST *
los teneri.ut in prefenri nihil no fruftra moneatur, Dominus ôC iftos,8t ^j^il/
tandem agnofcere,quid noftrum, quid ipfius fit,ut hoc fcdula precc fiagitequot;'quot; '
lud afîîdua diligentia curemus,nbsp;,, ^jta/

De baptifmi uero ufu amp; ratione ideo tam copiofe hic diflèrcre uoItngt;qu^ ;
bapriftx,ifta ignorantes, ubiflbiperfuafèruntpacdobaptifmum Deo ahoJJ
eflè cçrimoniam,pcrniciofam fedam excitarunt,« ut fit à ueritate Verbi f ^ ^^^
dentcs, peftilenriflîma dogmata non pauca excogitarûr,Excufîî ÔC aliorum Q
dam fententiam,at(^ argumenta, qui etiamfi iIIis atrocioribus commentis quot; ^^^^
obnoxtj co tamêfunt in errore ut eccleiïâ Dci neghgant ÔC impugnent ^^^^ äj/ß
pauca dogmata felt;îentur omnino perniciofa Vibemus in his ftudium
aded prxter fcientiam,imd contra Chrifti rcgnum,ut dum foli iftuc promo^
deriuoiunt,ilIudgrauiflîmeoppugnent.

Quamobrê noftrum fuerit,ut amicitiam in Domino cû omnibus
Errores Uhe* ,'pfi,ni eflè faluatorem noftrum, ftudiofè colere, ÔC infirmes fide,candide ^^l^ißf
re eonfumdi lufcipere,ita etiâ dare€)peram,ut Chrifti ueritas quàm luculenriflimc cmquot;^^ gi»
notefcat,« errores detegantunPcruerfus is candor fiierit, ubi unius ÔC aft^^Vai^^
tia,uerita Chrifti ÔC rccla multorum fi'des pofthabetur. Amabatatt^ obferu^j^^t ^e p
Petrum Paulus,at ubi ex inconfiderata illius fîmulatione periculum immiP^^g^cf
de credcntibus, palam illum corâ omnibus reprehendit. Attp utinam
apud Euangdij profeflbres obtineret, ut quifcp libere, fed modcfte Ecck»Fjil^/
ret qux fecundû, quxcç cotra fcripturas effeputaret.iödicio ddato fèdéti^^
fa interiamiciria Chrifti, quanto plus haberemus ueritatis, ÔC minus gp/'

Quantum equidem aflèquipofliim ( natura enim crrorum eft,ut
cantur) ifti nulla alia ratione pxdobaptifmum auerfantur,quàm quodfî^^^ gt^a^
bi puriorem fore Ecclefiam,fi adultos,« notas fpiritus prx fè fcrentes,dunt^ j,gC
ptizaremus-Sed hoc pado indubie fieret,ut multx oues Chriftipro ho:dis
rentur.Ncqueenim omnesparentes eam curam ad pietatem educandifi'^'^'Ji/ip'^
illi fibipolhcentur,adhibituri eflènt. Hgc tamen humana cogitatio,q«a:q'^yi0S»
nimium operumnoftrorum.amp;elemcnrihuius xftimationem.itaoccupa^quot;
ut hue cunda rapiant, omniac^ qux contra obîjciuntur diflbîucre conen^^^quot; j,cfJ»
fefe in errores profedo graues prxcipitcnt.Humanam dixi hanc effe cogitéquot; ^tH^'
quia nulla fcriptura iubct curiofe adeó difpicere,ne hoedi in Ecclefiam redp' ^
Bxptizarunt Apoftoli fxpe,quibus uix horam de Chrifto fuerantnbsp;ßlt;f

ta parabolam Euangelicam quoslibet Chrifti nuptîjs adducere uolebat. pP^i^
enim recipiebant tantum in fcholam pietatis ÔC Chriftianifmi tyrocinü-EfJ^^^quot;^ (^ul^
fum tû foIebant,curo euidenterfatis deprehenfum eflèt Iudi docendi op^rf^Lüf^
pant nos illi, ^ libertate Chrifti abutamur, prxter uerbû ÔC exemplum ^ u^
nobis pxdobaptifmum permittentes,cum ipfi tamen omnino nullum
bum uel exemplû, quo fententiam fuam ftabiliant aut noftram reijciantdu«
ftus prxdicare gentibus eo^ baptifmo in Ecclefiam recipcre,ubf aût uetuit %flt;:/
ros rccipcref Leguntur baptizaflè adultos Apoftoli, fadum cft hoc ut oquot; V^^jUio
lur quantum Euangelion Mifi'carit, non negantur aut ÔC pueros bapti^^^ j^/

Eccleßjljjl^^^, totas domos bapttzaflê . ÔC Paulus eorum liberos randos,id cft.ad
ofFerç^JJlr atti'nentes,quorum alter eflèt Chriftianus, pronuntiat, denicp ufus
'^on co^.nbsp;pueros per initiatiuum fîmbolum ex Legepridem obtinuiflèt,

Î^Ôdeli p ® quot;^^enus à Paulo pronuntiatos,qudd ufum coniugt) nó impech'rent ca
thrift ^ ^^'^en Pa ulus ex eo qudd fandi haberentur eorû hberi,quorum alter ef
J ' Pfobare uultinfîdelitatem alterius coniugis non impedire ufum
eotiiii ^eo aiian, ÔC notam ac confeffâm fanditatem pueris eiufmodi,cx impari
efle ciT tribuit,ut ex qua fandificationem probaret infideh's cóiugis,id eft:,
^^^ieiîî f matrimonio uiuendi.Qiia iam iila lànditas puerorum alia, quî

Atcb j-J^^P'-^ra memorare folcr,qua ad Dei cultum dicati habenturC
ri quot;^Plctu^fnbsp;nudatam Icripturis hanc eorum opinionê,fi quis propius œ/gt;

humanû luce clarius apparet.Cum ergo omnia huiufmo
oraculis obtruduntur, luculenta foleant dare ueritatis damna,
''^etîio ^ quot;îquot;'ta iam hoc dogma,abufum eflfe inftituti diuini padobapri/mû, de/
^erfuafynbsp;quot;itio uertet,qudd ftudioiîus illud confiito. Quibus fane hoc

'^'^^abp î^pquot;quot;^^® eft anabaptifmus,udpotiuscatabaptifmus.Huicaddfdi, Qult;emaU
^Spo^ente pradobaptifmum, Euâgelion quod in ea pradicatur cmemptut
Galice,pofteacontemptûfauenimis ultusDominuscft,propinando ptdobäptiß
'quot;tilapliciû ÔC peftilentium errorû ,ut horror fît eorû tantû m emi/ mi dederiu
f î^è ch^ ira habeant,ux ei, qui principifs mali huius neglexer/t obfîftere,fî
i quot;^tim '^^'^em fîmul exhibeat in eos,quos uidet ftudio aliquo teneri Dei, etiam
indicau^'^^S'quot;quot;^quot;'quot; ftt.Qiig ergo credo,hic profeflfus fum,quas fequor fcri

utIfî-adiDominum lefum manifeftaret, nihil omifit,quod il*
fi ^'^ebat J ^quot;'^^Dilem reddere pofl'et,occafioni prardicandi eius nunquam nô im/
^'^^tteflif- eum poftridie, quàm coram populo, agnum ÔC filium Det efl;«
hnnbsp;u»diflèt,prarfentibus duobus ex difcipulis fuis,rurfus dixit:

ri'^^'to.iij, elogio Deus in cordibus illorum duorum difcipulorumdedit,uteo
h ^quot;quot;^eretï fedarenf,rogatic^ ab eo,quid fîbi uellent, fcifcitarentur ubi nâ
UK ^ feilli • cft,prxceptorem uöcantes,fcilicet,auidiiam dodrina eius,pa U/
ï ' 'îianer Jiquot; difcipulos tradere. Vnde cum eos inuitaflèt,ut uenirent ÔC uiderent, florin.
r /^ ^iei Hp 'nbsp;^ uiderunt,diemc^ illû,prope uefperâ enim erat,nempe

f^ ^'^ino irgt;r^r ^quot;^quot;gelifta narratione,à teftimonfjs Ioannis,ad teftimonia,qua
didafodac^ perhibuerunt.Cumc^ officium loannis fuerit, Chri/
^•■iciiîig quot;^^quot;fteftare, SCeipradicationis lampadatradere,commodum huehigt;
^l'îo Pf 3g , - Seh'fta deducit,pratericns proculdubio m uita ,qua loannes de Do/.
e-i ^ Pler ' egregie pro manfeftati'one eius geflît. Ifta enim fàtis faciût
b- '■tiii.V^^quot;^'quot; Euangdiftanarrarunt.RabbrEbraice'gt;a^fîgnificatma KahU,
JtUtu^ue eoniedura aperta eft,initio flâtim ut uita dodorem Chriftum ha/
Chi-ift eum,ÔC Samaritis illa, de qua infra 4.expedabat. Dicebatnanqj:

Perpendendum primo,ut nullam loannes occafîonem prartericrit
candi,fic fanefaciunt,quibu3 Chriftus rede cognitus eft, quic^ ilhusucne-

Obferuandum deinde ut fuo omnia tempore Deus perfîciat. Multis Ct ^^^
populo,tum difcipulis fuis loannes fuerat de lefu teftificatus,in huncnbsp;^ioi^

ris articulutn feruatum fuit, ut Chriftus uitar magifter agnofceretur,teltini «
loannis fui difcipuli fidem haberent.Dum ergo uerbum Euangdij,non ue
porcis contemnitur, uel infane à canibus repellitur,conftanter ÔC ipe ,
tiandum eft,patrie^ optimo committendum, ut illud efficax reddat,quana

Deniq? necp id pratereundum, quod Chriftus praceptoris nomme ^^^ /-^unt»
de de eo perfuafîs falutari ccepit.Sic fane eum habent, quictmqj ipfum agn ^^^
atc^ ad prafcriptû uerbi eius,inftindumc^ fpiritus eius omnia fua inftituun •
enim extra modo,fermonibus in literas rdatis,uerum intus multo inagis p«
tum.de omnibus fuos docet,S«:inftruit.nbsp;Çiée^

Memorabilis quo^ Domini erga hos duos difcipulos fecilitas, probe c ^i*
randa eftPrior rogat quid udint, ÔC ultro inuitat eos ad diuerforiim
quam tempore minus opportuno,indubic ut apud eum
»pfo audirenc Simus ita ÔC nos expofîti omnibus,cum dubitare haud poln
entibus dodrinam uita,nobisferuatorem eife cxpofîtifîimum.

enarratio sectionis IX.
Erat Andreas frater Simonis Pctrijp a r .Vt pergS uero narrare,quom j^^pi
fim D.benignitatis fefe lumen explicucrit,ôC Euangeli] fermentum, colp^f iiu5
înuafcrit,mcmorandum eft, quemadmodû Chriîuspaulatim innotucrit» ^^cp
alium ad cognitionem eius perduxerit .Alter ex duobus illis, qui lo^nnis F.. pu
ton's fui uoce exciti=Chriftum fuerant fecuti, Andreas erat frater Simonis,4 .^iii
mino poftea Petrus eft cognominatus.Hic primus hunc fuum germanum
inuenit,dixit(^ illi fe inueniffe Mdfi'am, id eft, undum, ÔC duxit eumnbsp;''

lius Iona,iâ uocaberis Cephas,hoc eft,Petrus,diuina,fcilicet, firmitudineP ^^gu'
A N. Q.uod Andreas fuû fratrem Simonê in ludf a,ud reperit ud 'quot;l'rquot; ip^^j
mentû cft,6C eû religionis cauffa loannis baptifma adijffe,enâ fi forte^o n jj^u»
petuus illius difcipulus.Certe côiundeinterfeuixiffe illos,indicio eft
pifcabantur,cû fixundo ad perpetuû,fcilicet,Domini comitatum quot;Omaren ^^^ ƒ
uocationem Matthaus ÔC Marcus memorant.lllud uero,inuenimus ^f^grafl^i
detur cum Emphafi didum, atq? notare, Chrifti defidcrio mire Simone
ut ita hac Andrea fratris renuntiatio nôfî'ne geftiente animo uidea ^^^^^
dixiffet:Gaude frater,quê uterlt;^ tam anxie expedamus,feruatoremnbsp;gu^quot;^

De nomine Chrifli in Matthaum dixi fufîus. Eb. eum Mcfchiah u^^ '
gehfta autem ufum uulgi fecutus Mcfchian fcripfît Nam Chainbsp;^^^ ^^^cfi^.

quo nominefî nEbraisnotam afpirationis, durioris,uel demas, ud^l^n W
dam proféras,«? uero per duplexft quod itê multi faciunt,exprimas,reuii i gt;

QMre lefus Cur autem orbis faluatorem abfolute undum,popuIus ludaorum quot;quot;^las
unàus prater quàm apud unum Danidem, uixin omni fcriptura eo f^o^^'Pf, .„(fîu'ï' ? „
cauffam(quam pluribus tamen nadaui in Matthao)fuiffe piito,quoci u ^^ ^j^â^
ua ÔC diuina undione,idcç ad regnum cœlorum,faluandumc^
ces illû expedarçnt,De qua undionc pfal.4ï.Dilcxifóiuftitiam

oiçP«nxtt te Dcus ,Dcus tuus olco Ixtitia: prx corifortibus tuis.Quid ehim
tç^p ^quot;^quàmfpintusran(fïus,quiutdimnitatis,n^nbsp;cópó

lefcah,6,,Spiritus Dommatöns Domini fuper me, quia unxit me,ad
pUp^Sdizandum afflidis mifit me ôdc, Vngebantur ohm reges, facerdotes ÔC pi:ô
dos ^^ ita ad officia fua initiabantur,iam rex regum Chriftus eft.,rummüs facëi-/
| P'^ophetarum caput,qui non imperio externo modo regis,non bruti's pecti
fedf ^nbsp;externa uoce tantum docèt ÔC monet,ied fpintU fando,mentesi

P^'^^^^cas regit ad falutem fcmpiternam,eo feipfum pro nobis fàcrificium per
çtjjj^^j^piadonis obtulit, efFecittp Utamp;nosgratx Deoboil:iaeeuadamus,eodem
ftos'f ^ monet ut quos fuo fegno dohaUeri't, reddat tandem pet omtiiä iü/
■*Us d • ÔC bcatos,Cum igitur ad tam eximiam fuhdionem Iefus eifct deftinà/
âtcR hac undione fpiritus fandi,iure debuit prx omnibus fihjs Dei mungi^
tjiçin regiru fuum 5 faccrdotium prophxtec^ munUs, inaligurari.Et hac caufla
^'ndtis fine adiedione afiqua, per Ântonomafiam uocatUs eft, idemc^ id
r ^acfirexdicefetur,nbsp;. .

Ti, ƒ ° quod Iefus Simoni,üt primum addddum fibi per Andrea iiidit,dixit: yoèàhcns 'Ci
ionbsp;,uidetur uim prophedx pfodidifle^ud ÔC Nathanaéli paù^

te^ quot;petPhih'ppum aduocatofeciflcEuahgdifta memörat,nifiquismahtfcien/
^onf f^otnen eius, uofiiiflè tantum per antithefin, appellation! appellationem
^ afdixiffèt:audio te Uocàri Simohem lona.uerum alius per me eris,ideo
^îiim^^ ûT^i indam nomen,uocaberis pofthac hoir Simóii Iona,lèd Petrus, diuina
cu^^^'^^^te ita duraberis,ut plane faxcusfuturUs fis, Cxtxrum Cephas Chaldai/
^°^^quot;ditisfacrxlinguxcenlètur,qua lingua uulgo tempore Chrifti ufos lu/
hii( ® ^,^^ditur,Et alia enim Ebrxa,libnS nomquot; teftimend legUntur iriterlperfa, quae
haijp^ magis quam Bibliacx,qua' purior ÔC fyncerior eft Ebrxorum hngüä
ha ït D [* ^ l^^m Chaldaicam tiocànt ,id ,differt i quod Italica à pure Lati/
ica j^ ^^oIiacaEbrxorum lingua Ceph petra dicitur, illa autem, que Chaldà
^^Wianbsp;Céphaj cUi à Grxcis adieda eorum more litera S, conftituit

eft, quod infra cap.uîdmo, Simohem îoanna, hic ÔC Matth,ilt; „. _ ^
y quot;^atum àDomino legimus. Verifimile uero eft,patrem Simonis ^sn'' locha ^^ ^
^^^^'d.Iohanna nomê habuifte,unde éxtn'ta afpiradone H amp; in fine adiedo
ficat ^^Gtçcis Ioannes,quod idem poftea contrahentés lonas dixerint,Sighi/
Uç^Â^quot;^ lochanan ud Iochanna,quod nos loannes dicimUs i gradofum,quia à
qyj ia ^^^'deriuatum eft. Nequaquam autem abfurda Uidetur eorum obferuario,
fciijç quot;^Tu es Simon filiiis Iona,emphaticlt;3s didum à Domino putant, in hunc,
ioat^^^' '^»^^um » Noui te qui fis, quo ÔC gratior mihi aduenifti.Simön Iona,id eft,
fjj!^^'jon tam Uocaris,quàm es,aüdiensifcilicet,id quod Ebrxis hxc uox fonat*
ÊC J ïoanna,id cft,gradofi',cui Deus fauet. Vere enim tibi alpirauit faiior Dei,
tulafnbsp;preces,unde ÔC audire fe fedt uocê fratris tui, ad me uocantis. Gra^

observatîones
primum eft, ut fc habeat uera Chrifli cognirio,continuo feipit^
pertL^rquot;^ «adi fuht,illico éam tanquàm uitx thefaurû quibus(^ chariftimis im/
tiç^ c ^quot;^opere ftudent.Qui credit,loquit.Proinde tenuem tf Chrifti cognitio
«Hoyç^^j^cJd funt,quibus tam nullum, aUt certe tepidum ftudium eft illam pro/

deinde eft uoeationis Öd effîcacià, fîmul àtqUeenim Simoriafrafrc-
^ Uocatus.f«it,fe€utuseft,Sie teeipiuntEuangdion quotquotdedidiuinf ùocà

^tpmmi tus ùocanmr,« a Patre ad filium trahunturAbs ergo cûncfaàintlS^nbsp;^^^^^

ter expcââdd uilum fit,in corde fijos uocare amp; attrahere, ufc^ miniflrare Deo per ^^^^^^^„çlii/
ijs,qui Eudti/ gclij debemus erga eos,qui nondum porcos le aut canes eflê,declararunt.^ ^jf
Selii* pradi* fima eil Dei m ifirricordia,« latiffime patent tempora uoeationis eius,ne co
^nunbsp;nos uel illa m afiiringerc, uel hacc contraherc,nbsp;ç^jci,

Mirandum uero, quôd Dominus cum dîlcipulum , cognominepetrac u
cb fidei rarum robur,« immotam uirtutcm,prx altjs, cum omnes hac
trq ÔC iaxa fij[erint,ornauerit,quem fciebat prç alijs fidei infirmitate fledcnoU ' ^^
tantum non commouendum.Quid enim iaxex fidei reliquum, ubi ad . ^nt^
licrculx Chriftum ille negaret, aquo ne morte quidem auellendum ^ Fj^' jjaJquot;^
pcrlàndc iuraueratcDifiramus ergo ÔC hinc temcre neminem proriiis code ^^^
agnoicentcs longe aliter iudicare Deum atque noamp;Indubie ut peculiariter
rnine infignitus hic Simo fint,ita ÔC peculiari fidei robo re fuit prar alijs
eut ÔC loannê Ewangeliftâ experti fum us prae alijs uoce Euangelij tonui ^ gci
admodum iilumlefus Benregefch,idcft,filium ronitrui,prae alijsuocaue
lit demum uideremus,eam fidei in Simone uirtutem Dei tuifle ,item Deuquot;quot;^^

elfe eius in cledîos fiios tauorem,tantopere cmolîiri palfus fuit hoc faxufn»*'
oqui fciro,nulli igni, aut ui cuicunquc ceflTurum,

Poftridie uoluitlcfus exire in Galilîeam R • Quum in co fim
qumadmodum lefiis corperit innotcfccre,« difcipulos colligere,adijcjam jcfiJS
tionem Philippi atc^ Naihanaelis. Vocando enim hunc, ut diuiniiatêj^^
paulo clarius exeruit,itaetiam perfelt;fÏ!'usfuitagnitus,atqp infigniori có»en „fUi
îebratus.E ludaea reucrtcbatur in Gahlxam,ibi rcpertum Phihppum
Andreac «Petri,iuifit iè fequi,quod cum is continuo fecüfet, reperit
tiaëlem, nuntiauit^ ei ,non abf^ geftiente gaudio, inneniftè fe,de qiin .jjôa
ÔC Prophetx icripfiflènt,Iefiim filiû lofèph à Nazareth. Nathanaël tnirat^ ' ^jjtrt
Philippus dixiftèt à Nazareth,quando ex uaticinioMicah conftaret,naiC
Chriftum Bethleem ,difccndi non calumniandi animo dicebat;Pot^aIilt;î
niium ex Nazareth cfièf Philippus autê nô habens quid ad hoc refpcdere »
tamen pcrfùafiis lefum Chriftum efîè, hortabatur illum ut ucniretacipl^quot;' (îctf
quid de Domino efl!^et fentiendum.Paruit ille,incitatus tam

adprxfenites demonftrato Nathanaêle: Ecce uere Ifraêlita, in quo.nihili^Jp,f(iU*
Cumc^ ilîe ftupcfadus ex hac fiii laude, rogaffet, unde fè noflèt, clarius jj/r
diuinitarem fuam prodidit,dixitlt;^ illi:Cum fub ficu efîès, priufquam te r ^^
«ocaretjuidi te.Iftud ita animû huius percelluit.qudd abfenti fibi prac
Dci eft,adfuifïèt,ut oblitus iam fcrupi deloco natali Chrifti, continuo ^r.^fV^^.
es ille fihus Dei ille Rex lfraël,indubitatus Meftî'as, quê hadenus expelt;-'
Dominus uero uolens confirm aee huius aliorum difcipuloium ^^f^'^'^jcK
bat ad Nathanaclê:Te adeo permouit, quôd dixi tibi,

ficu uifum,maiora his uidebts.Pracdico uobis omnibus meis difcipulis»
apertum cœlum,« Angelos afcendentcs atque defccndcntes,ui
minis miniftrent.Domino ÔC inftauratori fuo.nbsp;^

Q irnus illutn,quem fcriptura promittit,amp;' tu tam anxie quarts
tuijJ.o Sutern pado Lex,Mofcheh,amp; Propheta,de Chrifto pradixen'nt,dixi non
hiftoriam Luca ,de duobus difcipuh's qui perierant Emauntem : di^
Q j .y^fra aliquid in illudiQiiemadmodum exaltauit Mofcheh ferpentem»
^yn^? Dominus uere Ifraditam,S: fîne dolo Nathanaelem laudauit,ad fpiritus
Patiio^'^^^^'quot; refpexit : carne enim uniuerfî mortales mendacium funt,quia cum
Wtate Ä?^*^® quicquam boni in carne,id eft, natura fua deprehendit De hac fynce
boj^j. ^titegritatefpiritus,Pfalmo tricefîmo fecundo canitunFcehxhomo,cui Vcreï^ïiflfW
nauq quot;^quot;-'^tion imputabit iniquitatem, 6C in ^iritu eius non eft dolus. Ab eodem
eft,ut iniquitatem Dominus non imputet,amp;: ut ^irttus dolo uacet,fide ni/
i'ede ÔC pie de d e O anfmus fenrit,perfuarus à fpiritu Dei.Hinc quemquot;
ti Sq^'^ homo fjjerat fîbi omnfa à Domino peccata condonanda efte, ita n ulla
6,gjQ^*tiusimputat,utc^ fynceriterDeum amat,itaprpcul omni dolo hypocri
twDei ftudet, atque in ueritate ÔC ^iritu Deum ueracem coht.Huiufmodi
tieji, funt,id efi,fideIes,quos raros fados in terra,Pfalmo.u. queritur, ÔC eolgt;
Uerj-nbsp;id eft, beneficos uocat .Eiufdem enim fpiritus Dei eft, ut homines

ç^^dant,bonicç,fîne quo nihil quàm mendacium funt,amp;:: uanitas. Hunc fpinV
h^çi ^ cirra menfuram Chriftus habeat, totusc^ purus labis humana natus fît,
fltîio quot;^^eflè abfque dolo,Chriftö propria eft,uti illi à Vate lefchaiah quinquage/

ç^ertio peculiariter tribuitur.
rius tftVf^quot;od dixit,uerc Ifraëlita,idem poIIet,ac fî quis dicatrlfte uere Chriftia
hil lï,/^ cnim,id eft,populo Dei,accenfêbantur ex humilibus plurimi, qui ni
Etriïi '^^f^Suam hraêlita,ideft,depopulo Dei erant,fide,fcilicet,principis Dci,SC

inçiç jl^e filius Dei, tu es ille Rex Iftaël. Hac flagrantis iam fidei,amp; exultantis jjpi,

' confeffio fuit.Qiianquäm enim omnes fandi filij Dei fint,ad cuius,fciV
Catfj'^^^^'^em per fpirtum eius formantur, unde ÔC Ifiaëlem filium fuû Deus uo/
ia fcri^ ^undecimo, Dominus lefus tamen peculiariter ÔC unigenitus filius Dei
'^Pien^^quot;quot;^ pradicatur,ed qudd in eo fblo exprefîâ fit Patris imago, hoc eft, plena
^^^'fiiftitia atque poteftas. Hoc de Chrifto Domino,fub typo Schlomoh pro
feerj^'^:quot;ft^.Schmuel,7.£C,iChro.i7.Item Pfalmo.89, Ego ero ei in Patrem,Sc ip/
^Sonbsp;filium. Et: Ipfè inuocabit me, Pater meus es tu,ÔC petra mihi faluris,

Pfimogenitum conftituam eum,fupremû Regibus terrç.Item Pfal,fecun
luttïjnbsp;ad me,filius meus es tu, ego hodie genui te , Horu ergo ÔCfimi

f^lyj^^.^^einiorum Nathanaël dodus, augulriore appdlatione Dominum lefum
^^car f , Dei SC Regem Ifraèî uocans,cum uulgo Meffiach Dauidis filium
dis eu^^^'■^quot;t'indéque qui lefum eflr undum Domini agnofcebant filium Daui
Pollçj '^Intabant.De his infra decimo pluribus. Caterum filius dei Ebrais idem
to ^^^pd Deus,fîcut fiilius hominis,idê quod hômo. Sic ÔC primo Mofcheh fèx/
»niny'j^^ 'pro dîjs pofîtum eft. Vnde conftat quod maiorê homine Nathanaël do-
tiutt, pj ^.S'^oueritjconfeffus eum filium Deitdeniq? uidetur per Anrirhefîn ad nun
es,e5( ju'quot;PP»'Iefum filium Dei uocafre,quafi diceret: Nequaquam tu fîlîus lofeph

Pojij^^^feth ut te nominauit Philippus, fed Dei filius è ccelo,
»nodo a quot;^quot;^ebiris cœlum apertS.) ^uid cœlorum nomine fîgnifi'cetur, ÔC quo/
tniiïy ç J,^quot;^quot;tur,nonnihiI dixi,in illud Matthai tertio: Aperri funt cœli. Quoniî
tÇlligç^r omnibus creaturis praftant,Deo fedes afîîgnati funt,fcriptura fefe ad in
f c eft aff-^ '^oftra,qui omnia cogitarione lacis affigimus,tenuitatem demittente:
^^»Dfe animus corpori,ut illud uertere eo fbleat,quoad eius fieri poteft, quo
V e.15 qyj^nbsp;.nbsp;uideri corporis ocuh's,apt anim»

exci'tatus fn Deum corpus eo, unde maicftas Deî ex operibus ipfîus oculis ca^^^^
apparet luculentius Jd uero fit maxime è coelis,nihil enim corporcum,
clare dC potêter reprçfentat,et exhibet atcp cœli.Ne aSt ex eo qudd cœli p.^jin
dicuntur, putaremus loco,aut ullafiia creatura Deum coprehêdi, fcriptura
immcnfitm ôTincoprehenfibilem paffim docet. Hinc ergo qudd cœli welnt P^^^^^^
liarisDei locus, eo qtiód licet omnia in omnibus compleat, in his maiore pg/
diuinitatiscç flrae explicatione fèfe oftentet,dici cœperunt, confèquenter coe' _.
riri dicuntur, cum manifeflius fè lux diuinitatis aperit, ÔC in cœlum recipi,
pratfèntiorem diuinitatis perfruitionem admittuntur, dC de cœlo uenire,auc
quacuncp diuiniora habentur.nbsp;^fjrf

Caeterû qudd difcipuli uidcrüt Angelos afcendentes SC defcendentes ^quot;P^'^-ffef»
Htntßmtet {tum,decIaratio fuit diuinitatis lefu, ÖCfignifi'cauo, cum licetfilius homin'S ^
Angell» fuper omnê principatum Sc poteftate tamen regnaturti,omniac^ pedibusc«quot; p,
ijcienda,ôCcumpatretmiuerfà habere comunia.Quan^antnufquanoni'
ÙLcrx hiftoriae huiufinodi aliquid memorent, uti memorant fuper dominé ffis
ptizatus oraret,apertos cœlos,fpiritu in fpccic columba defcendifte,uocetnP
delapfam:ircm cum transfigurareturMofcn ÔC Hcliam illicoIIocutos,ina^^^a/
men quod hic uifuros Chriftus promifit, difcipuli uiderunt, etiam fi id ut«n q/
ha nominatim nufquam defirripferunt. Eledi enim fatis fiiperc^ habent
fcendum Chriftum,inr}squailli in literas retulcrût,rcprobis nihil fatisen^P
etiam fi fingula ordine confcripta haberemus.

O B s E R. Primû confiderandû hic,quöd dominus difccdcnsexludxa,^^^^^yj£
repctierit,cxcclebri regione obfcuram,ex ea tn qua tam magnifice à loan^^
pradicatus filius Dei, in eam ubi ut fih'us lofcph contêncbatur, fic erat ^ptc^ f
pr,tris,ea erat Chrifti uocatio,illi infèruijt, idem ftudeamus dC nos, non
ibi nos optime eftè,amp; cimi ulatifîîme frudû faduros,ubi nos conftituerit

Quod tertiû Chriftus ex Bethfaida difcipulû uocat, iterum monetjqna^^^^jyfl
tur humilibus.Qudd uero ille côtinuo uocat Nathanaè'lcm,cxemplum en ^ ç^fi^
falutem aliorû continuo fèfè explicantis. Animaduertenda deinde ÔC pjef^^
ptura eft,in quo Ifiaèlita fine dolo uerfàtus, expedatione Chrifti
tem fuit apparatus. Circa illud uero,qudd inter fe Philippus ÔC Nathana^^
JNo» temere cuti fimt,diligenter obfèruandû,ut fè habeant, ad incognitam adhuc «eri^'^ J^jtt'^

reijeiendumy tatis fynceriter fiudiofi.Scripturâ habebatNathanaèl.Chrifiû filium Dd P Qyof
quoi doâri/ tum exBethlehem,Phih'ppus aût nûtiauerat eum filiû Iolèph,ex
«* Deinomi/ ergo Euâgelio Philippi aduerfari uidebatur,Nathana'èl fimpliciter obiecj^' pud
»eogertur» Philippus nodum difîbluerenôpoftetjamp;inuitaret ad uidendû, tantû /-tcUquot;^

Nathanaclem ueritatis ftudiû,ut illico Philippû ad lefiim fèqueretur,quâl||', ijt
fcriptura pugnare uidcretur quod Philippus nuntiauerat. Hinc datum
mox ita dominû agnofcerer,ut omnis femel dubitatio cuanefccrct.Sic ^ Jî,
mus,fi quid nuntiatur fàlutare,fi quid dodrina Dei nomine offertur,ctia u ^
fcriptura prima facie pugnare uidetur,non illico refiliamus. Pugnat fçP^ ^^
quod in rc nô pugnat,proponitur etiâ plerûc^ ueritas alieno uelata ornatn 5 ^^
Philippus lefum filiû lofeph pradicabat qui erat Dei,amp;: natû Nazareth,«l^'.^^jjeii''
erat Bedilehem:quód fî perfèueres ueritatê inquirerc,illa tandê fefè ^^^/^c^etî-^^
dam ornatu fuo. Iraq? fi quando noftris nô queat illico obiedionibus
fic tamê dânemus quod oblatû eft,ut ampliorê ueritatis ueftigationé r^P^^^^ ,1111^
Veniamus ÔC nos,ÔC uideamus,hoc eft,oblatâ ueritatê interius cofiderem^^^-ffjii^
cato fpiritu Chrifti.Quid indignius enim homine Chriftiano, ^ re^erc ^^^ufT^
Chrifti.'Âtcirius cß quifquâputethocfeceris,finon omnia diligentiffi^^^^j-go
ris. Diligentes ÔC méditantes in lege fua die nodu^ requirit Deus •nbsp;fnU^

mde^ÔC uide attente, ne pro fi'Iio lolèph reîjcias, qui eft filius Dd SC fal ^pe^.

^quot;s ilp^ quatîtâ obieA'oîîê cotra Philippû hic Nathaniel habuerit,Ô^ quam mti
p^^aci cum fuerit,acihuc tamen nequaquam tam Ixtum hic nuntiCr contempflt,
ÇCt^*^^''«^amirariquispoirit,cur dominus tam cximielaudatûàiè Nathanaelê,

,n5 fecerit unum exduodecim.In hoc di(cendum,ut no
rioreiP/^^^S'Uel fbehcitas metiêda ab officios. Vira iufti fides eft, quâqui côfumma
nils Oùnbsp;beatior eft, etiâ fî ad nihii eximiiî illo Deus in Ecclefia utatur.Ma/

iniie^v^'o^ïor eft in externis,quàm cor fit,nihiIominus prxftat tamê manui cor. Sic
denbsp;enarrandis fcripfuris,in exliortandis fratribus, minimu ualeant,fi/

diledione,hoc eft ,ipfa pietate omnes antecellant.Quid ciufcemodi ob
^^fponbsp;Prophetx, aut ApoftoIi,cu beati fint filtj DeicSaris igit fit cuic^ in

icTty*^^ Chrifti eire,^iritu eius uiuei:e,quê cumcp demS locfi obtineat, quemcût^
côfi^j^ quot;^heat. Poftremo hotandîïminifteriûAngelorâ omnibus qui in domino
«l^Hjj cS Chrifto efle cómune,iuxta Plahnonagefimu primû; Angefis fuis man
'^cteôec. ôlt;:Piahî4.Angeh ceuualIocircundanteos qui nment dominû-

Tdie tertia nuptk fatas ftint in Cana Galik'^EKerat ma^
ter lefti ibi. Vocatus eft autem ÔClefus.acdifcipuHeiusad ^
nuptîas,Et ubi defedflet uinij,dicit mater lefu ad eumt Vî
num non habent.DidtciIefus:Qnidmihitecum eft mu
iierC Nondum uenit hora mea.Dicit mater eius miniftris
^ Quodcunq3dixerituobis,fadte,Erantautêibilapidearhi
^^sb'^^ lecundû purifica tionem ludïEorum, capientes firiguk metre
' »irq,^^^^^^^ ternas, Dicit eis lefustimplete hydriasaqua.Etimpleuerûteas
^^ ^ummij.Et dicit eisJnfundite nunc, date Architridino,amp; tulerunt,
de ^ucé guftaiTet ArchitricUnus aquâ in uinum fadam.ne^ fcirec un
Ot^^ ' ttîiniftri fciebant, qui hauferant aquâ,uocat fponfum,amp; dicit ei:
quot;Î^odîi primo loco bonû uinum ponit,6{ ci5 inebriad fuennt,tunc id
initinbsp;eft,Tu truafti bonû uinum ufcçad hoc tempus. Hoc edidic

f'o^ft u''' eu m difcipuli eius
ting ^ n^c defcendit Capcrnaû ipfe ÔC mater eius, ÔC fratres eius,5i difcipuU
^tcèd ^âferût no multis diebus.Etin propinquo er^tPafcha lud^orû.Ôi
^ co|-K Hierofolymâ,ôi reperit in têplo eos qui uendebat bouesôd oues
dttç ] numularios fedêtcs.Etcû feciffet flagcllû è funiculi's, omnes eie
his ; fimul ac boucs,numulariorû effudita:s,mêfascp fubuertit-Ec

fp^'^is fui.Cû ergo refurrexiffet c mortuis,recordat! funt difcipuli eius.
Oj,^quot;°'^dixiffeteis,8Ccrediderûtrcriptur^,amp;fermoni'qûédixeratlefus.

nomcn eîus, uidentes fiona eius qax cdebac, Ipfe autem lefus non ^^
femettpfum cis,co qudd nofletomncs,nccopus haberet, ut quiiq«
retur de homine.Ipfe enim fciebat,quid effet in homi'nc.nbsp;vztivK

^ finrcquirat.A NNO T.Tertia dei,intenige poftquâ m Oaii'^^jj^df^
ftus uenerat, Mater lefu erat ilh'c.ld coniedurafecit,no
mino man-em in Iud?a,deinde ÔC fàmiliarem fufffè ijs.quow ^^^
ptix.ïoannê tamen affîrmare fuiife hunc fponfam, friuolum

mafe,quàm inanis ftudio gloriae,quafi cupiuerit intempdliue ex hl»! i/erc J
refcere.Oudd autê Chriftus hic ÔC alibi matrem fuam, non manem, leo

«bi mulier,ab omnibuspridêreceptum eft, ideo feciflè eum,ut declarare ^j^öC
èC maiorem eff-e,quâ filium mariae qui elfe credebattir In hoc enim
omnia dicebat ÔC gerebar, ut que nemo filiû Manx «

Ouod dixerit uobis fadte.)Fidci hoc erat qux no dubitabat dominu ^lü^
diäx fuccurfiTrû.Sic ùne fentire foletFides adfore opê d^ini, q«^«^
etiam fi nondum ea apparcat.Momsfiquidem eft,fpiritus Det oratio,un«
Ddineahomopraefentifcercfacilepotdtnbsp;^c^ic^^Kl

tea tingi crcbro,amp; uafa abluere. In hûc ergo ufum aderant gx iftx hyd« ^ ,oS \ tgt;
tes duas aut tres metrctas.Metretaamp;Tcadus eadê menfurâ eft, capiens l^flto«^

taceo metretam unam.Vbi enim e medio cellerat ueritas t^uagcii),«»quot;''nbsp;-

furdum quod no fît uii^o pcrfoafum. Cû enim tantû aqux, quanm
ad fummû plene capcrcpotuerunt,in uinum, domini uirtute mutuum
ftatfupradimidiatum plauftrum uinihisnupt^sdominum donaUe.

Qiiod uero hydrias implere aqua dominus miniftros iuflit,inde na» fyo^i^L
prxfedo nuptiarum,quddttoluit Archim'dinum miraculi 'S^o^^^JToerC'^^ä^
uocare,« de uino tam bono cû eodtfputare,omnia hxc hue lultituta »
tusfua commodum innotefcerer,«ffbiutferuatori fides haberetur
enim faîutem hominum,« non luam gloriam fpedauit.

Perpendendû probe,qu5aIia mens domino,ac matrteiusfandiflïmÇ ^ p^pfl
hodie Anabaptiftis, « paulo ante fuerit monachis.Honeftas « pr^c
habuerunt,ut funt,« cubfle eorû qui in domino coueniunt, agnoquot;quot; gocrfaf
tum,Heb.iî.Modeftametiâ hilaritarcm,« frugalecôuiuiuntinbsp;Li

dem couiuio noguftaucrât.Biberantcnim côuiuç,rdiquâfînmtaci^
tinxiffet,« fî omnino uinS illis uoluiflêt donare,potuiffet donare a n
Gloriâfuam alia grauioriin re «quèpoiuit decIgrarc.MuIti« al«}»

^fUm dominum increpuiflênt, fî non etiam excommunicaflênt. Sed qui'
Hçgçj- quot;eretimes.SC abf^ fijco Chnftum amplexus es,mitte iftos fuperciliofos be
liary Dei contcmptoresjfcito omnem Dei creaturâ bonam,módo cum grsu i^iUrîtétem
^^tem 11 ■ utaris,Iuxum uita, temperatam hilaritatem ne damnato,coiîdi modenum
liiï, J, ubi adftieris,fermonibus ad fidei aedifi'cationem facientibus-Latari o^ «f» dmnan^
nobis ft^ ftium,amp;: epulari coram fe dominus uoluit. s.Mofch.iö.idem Deus et
«iui fjj,y ^ ftii fîmihs efi-, tantum quod tum pra?cepit,ut Leuitarû, hoc eft,eoriHn
gcny! quot;Alalia difl~eminât,peregrinorum,pupillorum amp; uiduarum, hoc eft,ommS
«ccafif!^ haberetur,nc prartereas.Ent,cum dominus dC ieiunandi dC lugendi
Uc ult;labit,tum ÔC in ijs.miniftTum Dei te cxhibcas,lege,5.Mofch.i4.amp;.

lis,al,•nbsp;matre indicante uini inopiam exemplû eft, cum ofticiofe diîedio/'

^'^Uerincommoda fixa ducentis,tum fidei multa lpe,fed uerbis paucis orantis,
Î^letîi ^^ 'quot;ater nihil minus ferre pofte filium,quàm fiiorum inopiam,etiam corpo
Deto^^quot;s habuit,tantum uerbo inopix conuiuarum admonutlfe.Sic lè ha

f Clex fide orans.
Lnbsp;° quot;ero matri durius rclpondente,amp;: nondum ueniflè horam fuam cauO

negotio Dci,carnis affèclus ablegandi,öi: diligenter in omni«
à patredecretam.obferuandi.
''il polf'^^quot;ta copia, ÔC quidem praftanrioris commutata, monet aded ni/'
'^tdep^^^eflè habentibus penes le Chriftum, ut fi quid etiam ad tempus uidea/
»Oufçj^ j^^^ox bcnignitate eius redundet.Quid enim boni defidcrent poflîdentes

,quo Chriftus gloriam fuam,id eft, diuinam potentiî,
'fi ^Utnnbsp;ubicp curantem,manifeftauit, difcipuli addudi funt ut crederêt

Çfedç^ ' fententia/cilicet, quam de co conceperant,confirmati,Chriftû elfe eum

'^tgt;eid!r^quot;^^^^'^'^^quot;°quot;es funt,itaanimoseIedorum attrahunt, ut illam agnb/
î':'^ Çxr^ dedant, reprobis uero excufationem adimunt, ÔC fulgore fùo peni*

quot;sCjj n ,^t,ac etiam in furorem agunt,idquodPharifàcis ufuueniflèexmiracu/
î? Satanîî ^«angehftarum htera: tefta nturgt;allà miracula, ad fiifpicienda cômen/
î • esnbsp;qualia fuere,qua: de diuis eorum reh'qui]sÔCftatuis,impo*

'tatîï o, annis apud uulgum iadarunr.Texuntur cx his al!egoria',fèd ni/ Centra tUe/
'^finor^ quàm Euâgehfta, allegoricis in his dixit, Hiftoria apena eft,qua «erw»

' ^tinquot;*^'quot;^ Chriftus potentiam fuam exercuit, ÔC credere fîbi difcipulos fuos fe
quot;^Ir^'fèrinbsp;nos ita legere ÔC capere poflîmus, ut agnofcentes Chrifti glo/

noftrum ipfiim agnofcamüs, qui ut his conuiuis non eft paffiis de/
^^Ualjj^ ^ nobis nihil patietur deeffejquod fiiluti fît, praecipue aût bona fpigt;
flint ^^ funt,amp;: à fpiritu Dei nobis tradita.allcgorica illa commenta,in/
^ Ht hf^fi^a ab hominibus.

J^itii cfTe r ,nbsp;his fufe differui in. i9.Matth.Sun-. ma eft:Nó eft bonum ho/

h it3 ^quot;'^luem ergo ali5 non uocauerit dominus, illi in coniugio uiuendum
^^^'îlin ^ quot;ftiat cum côiuge hominem,idi^ perpetuo, nifî aliud uel immit
tts,uel culpa requirat coniugis.
/ofthçccî r- ^j^arrat 10 sectionis h.
th^ 0 t v'squot; Capemaû.)Et hçc hiftoria clara eft,neq? Paraphrafî habet opus»
^Odiijs do o ^ 'quot;e'phetajita ÔC Chriftus in celebrioribus urbibus fcrèdocuit,ut c5
'-irinaDei fpargeretur, 8Cibipotiffimû uirtus Dei dcclaretur Ad fàluan/

dum,ubi pracipue uiguifTet uis Satana adperdendum. Caterum de nau ^t
domini Capernaum,quod oppidum inter GaïiÏaa oppida,prafertimnbsp;^

fu patria erat, in qua in prafens uerfari ex Patris tioluntate uoIebat,freque
infignius erat,Matdi.4,2lt;: Luc,4. plura Iegimus,Et propè erat Pafcha. )
nibus adhuc uigebarïad locum igitur tabernaculi ex lege dominus coftcc» »
enim non licebat cclebrariPafcha.f.Mof?^.

Reperit in templo uendentes boues ôC oues.ôtfcOHunc mercatu ex auarii ^
dem ludai inftituerant,pratextum tamê aliquem ex Lege habebarit.Nam jg/
14 legimus mandatum,ut qui longius à templo habitarent,fua dona
rcnt,alia ea pecunia empturi in loco Domini .His ergo infèruire, quo '^.^nef^
inuenirent quod overrent, uideri uolebant ifti,quos Dominus templo ac
ditores dC numuIarij.Cum feciifetflagellöex funiculi's .)Matt.ii. Mar.quot;- ^r^jyfîi»
i9,SimileIegttur Dominiï defignaifejpoftridte quàm infîdens afîno Hic^ ^^nquot;
fuiilèt cum ingenti populi applaufu ingreflbs. In Matthaû quadam in hQ ^^^c
taui,Se locum ex lelà, 5«. addudum,expofui. Hic caufîâm curexpd|eret^ji|e
reddidit. (Simile enim amp; non idem fadum àloanne hic narrari cxift:imo} ^^po*
dcceret Patris domum,facere domum mercatus.Patri enim dicata erat,ut
pulus C0nueniret,perccpturus legem eius confirmationem fi'dei in
cius.ec gratias ei probeneficijs.deni«^ necefîaria ab eo oraturus:illi aut ^^
ebat,ad lucrum fiC quaftum abuti ea cœperant,licetprafexcfent facrifi'cior
moditatem,quam mercatu fiio uideri uolebant peregrinis adferre^nbsp;cc^P^^

Recordati uero fimt diicipuli eius amp;:c.)Poft refurredionem,fcilicet,curtî 3 ^tis
fpiritu fcripturas intdligerent^ut ipfe Euangdiftain fequentibus expouit- j^^ftf
uero hic Pfal.ôç.legitur.Qucritur illic Vatesj fè propter Dominû tulifte opp^^ 0 ^
6C obdudâ ignommiafaciê fuam * alienû fadum fe fratribus fuis
matris fuaihis cauffam,unde ifta fîbi acciderint, hâc ftibijcit : Quohfam
mus tua exedit me,amp;:opprobfiaeorum qui tibi opprobrati funt,ceciderquot; ^fi,
me Se fleui SCc.Significareenim Porphetaüult,exftudio Dei,Se domus
cultus eius,qui in domo Domini inftitutUs erat, eUenifte,ut omniû etiam quot;^^rr»
eorum fuorû odio flagraret,amp;r perferret quâîcuncç hoftes Dei adi à fata»^|/^^^tt«
uerbû Se inftitutû eius,aufî fin'ffènt. Iam côftat, ubi fuere perditi ifî'in^^ y^d
Dominû cœperint,nihil eflè opprobrij,nihil cotumdia j nihil uiolenti^'ï j^ffft
lantibus Dominû non inférant. Id non folû hoftes Chrifti Pharifîei amp; la^; ^^d^fl
fed ÔC qui hodie Euâgelio aduerfàntur,fatis déclarât .Cum itacpnbsp;■

tiuspro gloria Patris zelatus unquâ fiiit quàm Chriftus,ita nemo P^^^^^^ne«^'^
ceptuseft ab hoftibus eius,iure recordati difcipuli huius didi fuere,quoo ,
alius de fè redius dicere potuit,imó in quem unquam plenius quadrant, -^de«
Chrifti fadû eft. Huius enim quanto plus quifc^ accepit,tanto feruentius a
ftudct,malorumcç inuidia fefe onerat, Se didi huius ius fîbi uendicat. fjf, ip^
put fandorum cft,Se agft omnia in omnibus,quare quicquid fandis
in primis competit, quacUnc^ denic^ laudes in fcripturis tribuuntur,in^ ^^ ^^pîi^
de dicuntur complet«. De his fîiprà in Matthaum circa fi'nem, ÔC inn^

JlZ batho curarefEuâgdifta prçmifît;Et refpôdens lefus dixit ÔCcSic ÔC m P^^ ^ ip»
'quot;quot;-'quot;'fS bit loânes ludços refpodifte,cû nihil adhuc uerborû ad eösfeciftet dommquot;
Eu4geujt*fgt; dialogifmum inciperent. Vnde uident Euagdifta refpondendi quot;erbo pr
m;? abufî ,quod fere rdpondere fignificat,fèd accipitur tamen plerun«?

Ita reddidermit;5T«i'Tt? àiffOHgi^Ha-ovfxt j^g« tjgt;ovlt;rlt;, id eit,
^^»■dutîi çnbsp;iam 8C Euangelifta: uerboa^Mj^Vaj/ ufî funtin/

^^'îît.ad o Euangeliftas uerbum refpondere rcperiunt, ubi tamen nihil pr^
k Qiiodrefponlio daretur,ficut in loco Lucxcitato.ac alijsplerifcp,

^^gationcm fuam Mofcheh Ifraelids appro
fquot;^'fibi arrl« I ■ Po'^^e'^ant ergo SC hi lignum,quo agnofcerent,id quod Domi Qgoi R^n^L
■^'quoï?^ autoritatis,a Deo elTe ei demandatum.nec uidebant mifoi id ip

exerecretpoteftate, lignum mi/
^^ itupendum. Nemo enim quamlibet contempto ei fabro Sef^

^quot;gaa'ff;;quot;quot; '|fquot;^D^tur,auaeDat obliltere.Matth.zi.Cum fecudo ôc'hoc facinus
rinbsp;defcribunt Matth.Mar.Se Luc. interogaueröreö principes facer

, ^c.corpus fuum intelligens,Non enim rogauerantilli utdt
I - 's idifiquot;^ calumniarentur, Quare cum obijcerêt templum quadraginta §C fex
V-^^^entfe * nihil-eis refpondit.Pofcebat enim gloria Dei, utfkdo ëc uerbo
cotemni.Cuicum nihil polfentcôtrà mali inferre,quod ma-
f acfîi^?^^'^®nbsp;l^abuerunt ad cognofcendam Dei in eo uirtute,

^'•^telle^fi/, ^^quot;'r™ fuum,fed fuo tempore attulif,cum,fcilicet, dato ipiri/
fi^^*^ Rior • r quot; rnbsp;refurredionem fuam hic Chriftus prgdixit,

5nbsp;^'^ortui^rnbsp;fux miraculû refpexerit,qudd fpiritu fuo,cum mortuus fuiffet,

c ^«cant a I r impediri poffe,quin homines certatim falutem ab eo petendâ
K ^^ifîxeran^quot;^ Iwdei dederant neci,regnum^ eius quotidie inualefcere,queludei
P^'iiaderinbsp;uidebat'. Tum fane fi ullo pado de fèruatoris diuinitatê

Cl ^^dd potuiffent,abunde fatis argumend fignorumq,- habuilTent.Cxte/
e?? ^^ticinn ' Quadraginta fex annis templû fuifte gdificatû,conucnit
1er ?r rprxdixit feptê hebdomadibus annorû,id eft,49,plateâ
Q ^^rncmnnbsp;amp; Nehemiah breuius têpus

anno, ab edido Artaxerfîs Lôgimani de regdificâda lerufalê
ç^sEsraamp; IVnbsp;♦nbsp;nôpugnâthi/

tu ^^'^Plunbsp;' ^quot;'â il dedicationê têpli antea fedâ memorêt;dedicarunc

contendunt, amp; inde ex îjs, quae typis acciderunt, uaticinari uolunt, quar ^^^c
aecidere tjs,qux typi illi porrenderunt,Tcmplum SoIomomcLnn,hgura
ciefi*,inde cx co qudd templo iiaacciderunt,praedicunt quç debeant acc ^^^
clelîx Hic autem uidemus Dominum etiam fuum corpus, in quo m^iru ^^^
us corporaliter habitat,templum uocalTe.Similitudinem enim aliquam,c ^
plo illo habet,« fimilitudo fpedanda eft in omni translatione,Libenter
teor.qux in cultu Dei prxcepta fimt ueteribus,fuifl'c viat^uyi^xr» ^
çft.cxemplaria,crelcftium amp; uerorû,utEpiftola ad Heb.9.aftirmat,lcgemq
habuiffè tuturorum bonorum,ut rc. cap. eadem Epiftola adfent: hinc tam ^^
quitur,ut finguhs cçrimonrjs « inftimtis populi uetcris,apud nos fingula r

quitur,illa ueteribus nihil aliud commodafte, quam quod fiitura portena
de quo fiipra in caput primum in red.7.in de baptifino.nbsp;f^d^

Sic res omnes hahent,ut imperfedora,perfedorum fiii generis
contineant,« fignificationem.Sic domus umbrâ habetciuitaus, amp; ciuita
Sic herba fruucis,fiutex arboris .Sed « fpiritualium rerum ûgnûtcztioncn ,
nonnullam, corporalia. Notiora enim nos manuducunt in cognitionem
qux non ita nota fiint,« cum notis tamen affinitatem ahquam nabet.MC^ amp;
pcrfedus « corporalis cultus Dei,Licteribus prxceptus.umbram « ligni
habuit pcrfedioris « fpiritualis.qualê noshabemus. fed quo nec ilh P'^jr J^i^ili*
one deitituu fiierunt.Itc uero amp; nofter cum nondum plene perfcdus «
fit,umbrâ obtinet plene perfedi « fpiritualis, nempe cœleftis, quem expe
Interim tamen non oportet in fingulis obfcruationibus^tam ueteru,
fingulas fignificationes requirere uitx infequentis « ßfirdioris.Habetqu 0 9
■ tus etiam lùa propria,« ueteribus multa prxcepta fiiere,in hoc maxime.u -i ^
quidem caro cçrimontjs carcre nô poteft occuparennir îjs qux Deus P»quot;':
ne uel fibtîpfis fingerent proprias,ud à gentibus mutuaremur inuentasaquot;
bus Sic enim adfuefiebant uoci parère Domini,« in timore dus uerlari. . ^
, . Cum ergo rcfiirrexiiTct à mortuis. Nota ut cem's temporibus omnia ,fit

tia donare .Quia ergo pati Chriftum ante oportuit, quam regnum « g quot; j^fiti^
inercdi.Lucx.x4.fpiritus etiam tam opulente dari non potuit, eo nondu^tó^^
caFo,infra.7,Rudiores igitur manfi:runtdircipuli,doncc mortuo, Se^^^^^^poßi^
to Chrifto,paracletus ipfis adueniret, nihilominus uitam xtemam '^quot;^'fit^^
debât.Ita citra iadurâ falutis eft, fi interdum quxdam ad tempus ignor^^
do obfignati fumus fpiritu filiorûDei, « obtinet apud nos timor « tidue

Etcrediderunt fcripturx «c.fcilicet,iam intdledx.Etantea enim ghaUf-
ram nô dubitabant,fed in Domino uere demum completam,no ita agno

Primum circa id,quod Dominus Capernaum cum fuis habitauit oDi ^ ^ly
ut Dominus inter fuos,« in patria donec alio àpatre «truderetui^hum
fcurus degit. Sic « nobis noftrx uocationes no fordeant, necp quot;oltros

donec ab eisnosabftrahatpater.Quod adfeftum afcendit,monet,utnin
torum Dei quamlibet minutum id fît, nullumue morem pubhcum, ^j^aptif^
ducat,eriam fi nos co non indigcamus,prxtercamus.Contra taciunt ^ g^^oUf^ ,
qui qudd putant fibi non eftè opus publicis cöcionibus,nullas »quot;quot;'/quot;quot;^^t/quar f
ptas reddere conantur, quanquam etiam ipfîs, non folum Eccleiiacnbsp;^^^

'^^bis K ' opow^t ipiritu Dei, qui fîlfj Dei funtj,non fua duci ratione.Is fî irt
qufçj o^^tinuerit Sc uret nos,quod gloriâ Dei ob(curat,SC cômodû contra id,quic/
Uertçf. j''^^quot;abimur,ac armabimur, ut omnia nobis cedere oporteat. Animad
nofka etiam in hoc fado, quam inuifa res Deo fit, fub pratextu cültus eiuê»
j^^^ttarere.

Çg^^® ^quot;-lod ludai (entientes uim diuinam, SC fignum pkifquani admirandutfti
hil . ^dhuc poftulant, ftupor SC cacitas reproborum obfèruari debet,quibus nigt;
lolo t)^ quot;^quot;tatem probare poteftgt;etiam fi tangant eam manibus,Nati enim ex Diil
qÄ*^ poffunt rebus Dei non aduerfari.

^^iPO'^fo fuo Dominus magis ftupentes illos reddidit,animaduertendutft
flqjj^ ^ iudieium Domini fic pofc ere,ut uidentes non uideant,de quo infra.9.
per fQj ^tide fî in fcrmone fandorum tales o{Fendantur,änimaduertendum ita fem
quiçj, ipiritum Domini fua adminiftrare. Excacat SC indtirat reprobos, quic/
«HeiYiu'^^'^tns agai aut dicat, ut in capite ländorum Chrifto, ita SC in omnibus
»«teri/'^ Vnde mittêdi nobis funt,neque cruciare nos debct,fî quando ueriV
lt;auit ^ '^^^Penfata eos offenderim us. Plantatio funt,quam Pater coeleftis non plafi
pçro'û^^^^^^ eradicari eos oportet,utcunque tradentur. Nobis tamen danda lem/
'^•'ïiu r noftra culpa illi anfäm arripiant,ueritatem blafphemandi; id caue^
bus quot; III timore SC tremore femper uocationi noftra attendamus, fedulis preci^
pQji^^tum fpiritus perpetuo orantes.

circa id qudd SC uerba Domini difcipuli à rdtirredione eius primUttt
taat5/^?nouerunt,obfcruandum,quàm non fît noftrum ueritatem agnofcere,.fèd
I po^'^^f Dci,qui nobis, licet difcipulis Domini, tum datur, cum Patri uifum
Otn,^^ '^\igiturfibicaro arroger, fèd fpiritum ilium oremus,qui docet,fuggeritcl^
in omnem inducit ueriratem.
Ciia ~ Enarratio sectîonis îii.
Not quot;^^^^et Hierofolymis. ) Neque hac Paraphrafîm requirut. À n N 0 t A t.
cq^ a hic,dupliccm effe fidem- Veram enim habentibus,ac per eam,filijs '
fed ç^^ft'tutis utique his qui credere in Dominum uidebantur,ipfe fe credidiffeti fidcSt,
fiell'ç 9uos fîgna in admirationem eius adduxcrât,ut eftè eum ah'quid perfua
»lotîjjj^ f ^ nomen eius credcrent,hoc eft,eum Prophetam sc filium d e i ,qui
^b eo ^oatur, agnolcerent, fed id citra animi innouationem,citraque certâ faluds
nçQ^^^^^O'^em. Vt enim eiufinodi d e v m ignorant, neque nofTe poffiint,
^^tio i • ^^ nome Chriftipoftunt,credere,alioqui haberent uitam aternam.

i^iit eutY,*^ ^wàm in prafèns illum admirabatur, credens in nomen eius,tam poftea
«tç^y/j^^erfara sc deteftataj dum fènfir ilium fuis cupiditatibus aduerfarium.Sic
^ in ternnbsp;femini in petrofam terram iado affimilanrur,ad tempus,fcilicet,

tentationis recedunt,Luca odauo.Nam fîcut dum ratio in Domino
P'eban 'nbsp;condudurum arbitrabatur, ipfiim ampleditur, quemadmodll

*Qs qii'j- auerfatur, nifiis eum reijcit atque damnat. Sic hodie uidemus mul/
^Jerarij ^'^te mire Euangelio Chrifti uidebantur addidi,quia in eo deprehequot;
^'bipj'^^todfaciebat ad cupiditates fuas,alius carnis fperabat liberatem,alius opes

rum, ubi autem Euangelio profcffii neutrum illis,fèd cru/
|ftifiit^j^quot;^.eQépitadfcrre, tam modo detcftanturÊuangeIi5,quàm antè probabât.
«t in hoâquot;^ eredunt in nomê Chrifti,SC ipfe tamenfe eis nô crcdit,nouit enim quid
Hatîçnbsp;eos nihil minus habcre,quàm ueram fblidàmque in fe fidem.

cognofcimt,fta ab eo diuelli nunquam pofTuntJefe credunt Domino,D '^c
fe illis,unum nanquccum ipfo funt,Dominus m illis,amp;illi in Domino, f^'''quot; ^j/
iufti uiuunt,haben t uitam aternam. Ad hac faciunt amp; qua fupra in prin^'^'quot;
put,in Sedione fècunda,de cognitione Dci difterui,nbsp;ro/

Notandum etiam ex co qudd lohannes narrat,muIto$ uidentes figna, ({i
minus faciebat, in nomen eius credidiffe, qudd muha illc ligna fecerit, q^^
Euangelifta, memorare non duxit operapretium, qui enim Chriftum non aK ^^
ueritexhis paucis,qua confcripta funt, neque agnofcet cum,fi ad unum ofquot;quot;
literas efîênt rela ta.

OBSERVAT .HierofoIymis,dumfuauocationi Dominus inferuitJ^^j.ns
Cît, ita tô demum apparebit qui fîmus, amp;: quid à Domino accepcnmus;diin' ' ^
amp; tempus fuerit diuinitus deftinatum, amp; nos uocauoncm Dcmini dilig^quot;^
rimus fecuti. Interim libenter lateamus, quia non nobis.fcd Domino uiu''quot;
morimur,nbsp;^^

Qudd multi fucati Domino crcdunt,moncat ut nô multitudifie,fed l'yquot;'^ ^n«
auditorumoblcdemur.Dcniqufquddnouit Dcminus,quid inhcminefît'^
at nos ab hypocrifî, ÔC confidere faciat, fi à Domino pendtmus, fpiritum ^q/
fcruaturum,ncquisamp;nobispericuIofe imponat. Si enim ilfi uiuimus, eiü®'
bis fpiritus,quem nihil later,in tempore omnia prafentifcet.

jtinceps Iuda:orum .hicuenftad Icfum mäe, ^^^^^^
xabbi,fcimusquddadcoucnerisinag!fter.nbsp;t

poteft hxc figna facere.quae lu fads nifi fuerit dcus^'J'' ^jfj
Refpondit lefus, Sidixitd, Amen cmrndico
quis natus fuerit dc intcgro, no potcO uidere rcgt^'' ^^
Dicit ad cam Nicodemus, Q^uotncdo poteft Hof'^^ gC/
fd cumfitfenexC Num poteft in uentremtnatrisfuxiteram inttoit^'^ ,
dcRefpotiditlefus, Amen amen dico tibi,nifiquis natus fucn'tcxaqi'^^^^^
tu,non poteft introire in regnum dei. Quod natum cft cx carne, c^to ^^
quod natum eft ex fpiritu,lpirituseft. fNemirenXqucd dixi tibi,
nafd c fupernis Spiritus ubi uult fpirat,ei uocc eius audis,fcd ae(cis

Refponds£Nicodemus,6cdixitei', Quomodo poflunt fieri - ^^ ^
ditlefus,ôf dixit ci,Tu es ille magifter Ifraeiis^amp;h^cignorasC Atr-tn
co tibi, quod fcimus, loquimur.Kquod uidimus, tcftamur,nbsp;0

noftrum non accipitis. Si tertcna dixi uobis.Ä non crcditis.quotnOy^^^p/
xero uobis cceleftia,credituri fitiscEt nemo afcendft in ccclum, nifi qquot;'
dit è cœlo,fiUus hominis, qui cft in coclo. Et ficut Mofcs cxaltauit ^^F^
in deferto. ita exaltari oportet filium bominis ut omnis qui crédit in 'Kßt^t
percat,fcd habeat uitam «ternam. Sic enim deus dilcxit munduP^'^'^^^t u^'
fuum unigcnitum daret.utomnisqui crcdft incum, nô pcrcat, fed ^.J^pct
tam ^tcrnam.Non enim mifi't deus filium fuum in mundiim^utco''^ ij-^y
mundum,fed ut feruetur mwndusper eum. Qui crédit in eum,non

tHet, Ü y^' quot;cro non credit, iam condem natus eft, quia non crediditin no/
diitj, amp;dei.Hxceft autem condemnatio. qudd lux uenitin mun/

'P'Cüa P ipfius.Qui autem operatur ueritatem,ucnit ad lucem, ut con/
pquot;ant fa(fla ipfus.quod per Deum fmt fada.

bapti2abat,Baptisabatautem SC lohancs in Aennon iuxta Sa
tJini çJ^.^SI««:nbsp;ueniebantac baptizabantur. Nondum c/

fuerat lohannes in carcerem. Orta eft autem qu^ftio exdifci'
ïutit ei^ R ^^^ «Je purificatione.Et uenetunt ad lohânem.SC dixe
fti^ecc •nbsp;erat tecum trans Iordanem,cui tu teftimonium perhibui'

hotno accipere quicquam, nifi fuerit ei datum è ccelo, Ipfi uos te^
^Uinbsp;dixerim.non fiim ego Chriftus,fed miftus fum ante illum.

^^^ponfàm,rponfuseft,amicusautemfponfi,quiftatamp;auditeum.
'^'liliu ^^quot;^etpropteruocemfponfi, hoc ergo gaudium meum impletum
efl, oportet crefcere me tiero minui. Quic iupernisuenit, fiipra omnes
r ^^ ^^^^^ pfofê^^us eft,terrenus eft, SC è terra oquitur. Qui c cœlo uenii
eft.Sd quod uidit amp; audiuit,hoc teftatur,S{ teftimoninm eius ne/
accepiteius teftimonium,is obfignauit.qudd Deus ucrax fit.
d^t^ mifit Deus.uerba Deiloq uitur.Nonenim huicad mcnftirani
fil,Q^^'P'^tw^^-Paterdiligit filium,amp;omnia dedit illi in manum.Qui cre/
^^^itanbsp;quot;'tàm «ternam : quiuero non credit filio, non uidebit uitam.

jRatautemhomoexPharifeisNicodemusÔCc,)RAR. fnftitutîîme/
um eft,quatdä domini Tefu didîa fadâcp narrare, ut exf)s,ièruator orbis
pterna Dei uirtus. Deus ip^ agnofci queat. Cu igitur capite fuperio/
J infignia ÔC mira fada eius, exqinbusdiiunitas eius clare digno
poteft,memoraui,commodum uifum eft,nuncfermonem,quem cû
nnbsp;quot;o^ine Pharifaeo,8e inter ludaros principe habuit,adiûgerc,in quo di/

.r'P^^ Pi'^ftare uenerit, ÔC quid à nobis re/
fk^^minnbsp;exph'cat. Veneratenim hic Nicodemus ad eû,Ut de dodrina

^^^ iiter Pi r donauit. Tenebatur ergo aliquo ftudio Dei hic Nicodemus,
fi luda. ÏÎnbsp;eft,grauiores Chrifti hoftes agerct, ad hare princeps eCet

'quot;^ceb^j Q glorix cedere nequirent,Sed femê Dei,qudd in hoe Nicodemo erat,
nl^^^afiis .quot;^quot;es has tricas ÔC rémoras effeceràtq? ut ex fignis qug dominus faciebat
r^Us. v^'^ e{ret,qudd Dominus à Deo uenilïèt dodor Se magifter omnibus au
dicebat:Rabbi fcimus qudd à Deo Ueneris magifter,nemo cnim ifta
Onbsp;Inbsp;eorutautem fimul uideas,magni

princ haben, obftaculo ferè eife ad regnum Dd,node uenit hic lud«
^ps,indubie qudd fibi à Pharifxis metuerer,amp;: nondum poifet qux car/

ftaèx (è nofte amp; amare,ac ita immortahtatis particeps fieri nequit,quarep'-''
nouari oportet eos,« alios fieri,qui in regnû Dei admittenf. ld Niccdt mus ,
telh'gens,diccbat: Quomodo poteft homo nalci,iam iènexcamp;c.IeliisigJtu'
catius eadê ilh re(pondebat:Amen,inquit,amen dico:Nili quis nalcatur ex ^jf

(externû enim lauacru perfe nullius momenti eft) in regnû Dei, ut Deum
nolcat,« Deo patre fruatur,ingredi haud poterit. Quód enim ex carnc natquot;
caro eft,nihil nifi homo,unde qux Dei funt.pcrcipere non poteft,qui nihil ^
eft, carnalia is tantum iapit amp; ipirat. At quod ex fpiritu natum eft,fpirituseu'
ftiafapit « lpirat,undeconfors eft diuinar naturx, Sv' parucepsregni Dei
ipiritu fuerit innouatus ,eoq5 iam ipfe quoq? fpiritus non caro elle cœperit*^ ^^^^
reris igitur quod dixi, oportere uos nalci de integro, planeq; nouosnbsp;^^

dc languis regnum Dei hxreditare r equeant. Porro ut cognofcas cuiuin od ^^^^^^
fpiritu renatus homo,nouac^ ex ccelein lèmine fada creatura, confidera ue^^
is fertur quolibet,nulla re obftante,ftrepitû cius audis,ucrum luide ucniarjS ^
f^ r,,:utr,ft ire non potes,lîc habet (ê Ipuitus Dei, dC qui nati funt cx Ipiritu. ^^ Qtii^
af ,at quos uuit,« uim cius in omnibus quos hic ipiritus afflarit-probe fenf^^',pi
t nioi no tiidit in Mofcheh,in Eliah alijsc^ fandis innumeris,uirtutê diuina'i^^^^gf/
ri. um copleilcm C Quis non icniiteos alios eftè, quam uulgo homines ft^f .j^jof
ctmtur, i,)lt quoquea parentibus fuis nati erant c

Sed unde iftis uis illa po/
adeifet,quóuc cos ageret,qui codem fpiritu ncU erant prxditi, haudqualt;lquot;^ ^^ofô
tuerûr\ ot nofccre, cocp ftupon his erant uin illi Dei ÔC odio,quia carna»^' ,

fH!dtis::ducr!àbantur,Âd hunc modum funt,quicunqueexlpititu Dß
Quos eniiti in hoc ab xtcrno ddedos uirtus ifta Dei renouatrix affiaiierit'
uat,itatranf]ormat, lieconttnjptorcs rerum carnalium,«admiratoresre ^'^^^f^t»
leftium, ita cxüit amore fui « acccndit amore proximi, ut ftiïpori fint amp; P^jfßc^
quxdS homiiubus fecuh' cunque hos ad cceleftia uocare fècum

rum « perfecutionem rcferunt. Vident hi fèculi homines landos iam ^^ q ti^^
nouos,lèntiunt totos renatos, at unde ha c illis imrr iitatio contigerit, ^^pi^c u'®'
dem lit cos adura, prorfus ignorant,uti dC Dcü ignoranr.cuius fpiriius eU
«energia immutatrix.Promdecum tam manifelh m litrcginitoium ex quot;
alîjs diîdimcn, non debebat tibi Nicodeme elfe aded infolens hic fcrnio
innouatione eorum,qui in hoc eledi funt,ut regni Dci t iucs cuadant.

ANNOTAT .Nicüdennis princeps ludxorum diciair,quod efletintc ^
primarius «eximius.Exprincipum enim numero

Quod uern de integro, confïderans hoc, quod totos innouari nos op ^^fte
quïdam !cguntèfupernis,utrocpcnim modo «vu^i// uerti poteft,«nbsp;diêkf

rïorcmfeniüm uideturamplexus,cû in Paraphrali lua loco avaSty po quot;^^^tcm^j
pu/Ahs' , id dl, ex xih-rca aula. Vulgo legitur denuo,uel iterum. Certum j^yr»^*^
Dominum uoiuüTè îîgnifîcarerequiri, ut iterum nafcamur, actotimi^ ter^'f
CÛ fpiritu Dci fiat.,è {i.-pernis nos renafei nô inepte didtur.infra fane Secnbsp;ef^^

httiêiii pro cfupernis,ponitur, ubi loannes ait qui cfüpernisucnit/up^' elfe'quot;^^-gt;

Vidercregnü Dei,unde Nonnus pro eo reddidit,habere fternum principatum,« na'^quot;^
'nbsp;paulo poft,ingrcdi in regnum Dei.Regnum Dei,eft iuftitia,gaudium ^ t ^-^pdo«

perceptio faluris, qua fita eft m lufta Dei cognitione,SC
P^iisme,?quot;-' ®v'andi,quibushaccontigerSt,ijDeo dicerepofl~unt,rexmeus8C
Sf fuuT'V^^^^ quot;r ^ bonis,rapiêtiâ,iuftitia,amp;: feh'citate,hic partim fi-uunf,
^tis fD.v ^ perfruentur. Cum igitur hac omnia ab eo pendet,qudd fiio nos
^^^ fenat atHet,ilIuftret,accendat,ô(: ad fe rapiat,rede dixit Dominus,neminem
bel!!quot;'nbsp;innouatum poflè regnum Dei uidere,hoc eft,ingredi,amp;: ue

^Tfieri- Hoc ipfum alias,alijs uerbis dixit,neminem poigt;
LPaul efle,rtifi qui abnegaueritfemetipfum ÔC renuntiaUerit omnibus,
r ^ eceoiv nouum hominem,ÔC nouam in Chrifto requiritcreaturam,que in no
^t^fa.;nbsp;nobis eft credere in nomen Chrifti,atc^ ita eftè filij Dei

cn '^^^O't^Pnef fecundo ÔC quarto,Colof tertio.Sed quid Opus citare Pau/
^^ aninbsp;'^^Pquot;^ dodrina Chrifti,nufquam non tradet f

^^ ^ere'Änbsp;^P^'quot;^quot; Dd adhibentur, Apoftoh' non folent de eis loqui, niW^^'^'^

quot;■'bit , .yarebcclefiam,cum mundatlauacroaquainuerbo. EtadTit tertio
^'P'nuinbsp;Jatiacrum regenerationis ÔCrenouatio/

^Pidru n'lO'^inis gfegem Chrifti, cOoptatio in eOrum rtUmerff^
^cre mnbsp;peccatis cum Domino uere moriuntur, ÔC iuftiria Uiuunt,

/y^^aantur, faluantur,regencrantur, SCrenouantur, non id quidem per/
r^^^^O'iem aqua depofi'tionê fordiu in carne, ut Petrus inquit,fed per
nos h ' quot;'quot;'fieantem ÔCfouentem nos noftrócp fpiritui teftiftcantem, de Dd

■ P '-'eitranfiormamura gloria in gloriam,ranquam ab eodem fpiritu Do-
^apt'r Hunc uero ipiritum Dominus dignatur fuis miniftetio Ecclefiai
Mos f ^^^ exhibere atc^ largiri.

^^'quot;t^y^bolis tribuat,quafymbolis reprafentan?, ÔCéxhibert/
t iam a dicebat Paulo : Surge baptizarc.ÔC ablue peccata tua Ado. t t.
h 'quot;'irereba^'^^ peccatis eflèt fide purgatus. Baptifmo autem,quo Ecdefia publici-
, '^'^atora ^nbsp;confecrabatur, initiatio eius in Chriftum, qua tiefam

f f tut,, Pa 1 ablutiorte, reprafentabatur,ÔC publice prgftabatur; igitur diceba
ri Dn^ peccatis ablui, quibus tamen coram deo tum ablutus fuit,cum dùf
faciamc Nihil aliud eft amp; folutio ÔC remiflio peccatorum Ec/
S'^ifto cred Neminem utiqj ilia foluit peccatis, nulli commilfa condonat, nifî
p , eui datum eft credere, ilfius iam peccata fi'de purgata fimt pri/
I, Adedt P^quot;*quot; abfolutum pronuntiet,

fh'^efuos quot;erbo Dominihominibuspeccaräremitrif,Sicnanc^etiäm tumple
^^^ dicat^^ regcnerat,cö Bcclefia illos baptizatJta fi princeps qui
gt; qui uolet mihi miniftrare, eum ditabo, Qtiicunque huic promiffioni

crédit 8Cvtulteî minilkarcis iam promiflîonis duitiarufiià principe ' ^ ^^^
duspromiiîîone particeps efi:,^ iâ eft in minifterio principis, cumqj princeps P /
mifti iènians iit.ucre ab eo ditabitun Atfî ille princeps eti more m haîjeat.uti}® ^
ftiEepromiffionihabentesfidem,miniftrare ipii uelint,ea promiflio iolennit^''
bolo aliquo fiat Se confirmetur,ipfiq^ eodem iymbolo ccu publice in min'n^^^g/
principis inaugurentur, dicentur qui promiffîonê huiufmodi principis ^^^fC

tur,Se in miniftros fe principi addicunr,tum demum principalis promiflîon^
participes,8e miniftri principis eflè ,quando publice lymbolo principis a^^ ^ ^
tuto promiflîonem eius amplexifu^int. Se minifterium principis profefli^ »

piid Deum peccata hominibus remiflà funr. Se regeneratio collata,iimul
Deus in uitam clegerit : ut aût homo hac apud iè etiam uere percipiat ôc f^^ti j..^
adcm Ecclefîa minifterio percipiat oportet,poftquam Deus in hoc ipfum
miniiierium inftituitjd enim quod huius doni noue Se aternç uita condp^^^'^^
dito Euangelio, non aliter adigit homincm,ut idiplum foienni exhibition«-'
mentorum percipere ftudeat,quâm is cui princeps predium aliquod, uel iu® ^
nis alicuius promifit,eo ipfè impellitur,utprçdium illud aut ius diuonis ^^^
eriâ colIarionc,diï ea ex more requiritur, à principe percipere quçratf Remi'i^^.^c
cara erant D. Paulo,Se id ipfc fenfît, renatuscç hadenus fùit,cum diceret : V^
quid me uisfaccref Sic erant Se illi qui audito Euangelio à Pen-o, indc^ Jjc^''
cordibus Apoftohs dicebant: Viri fratres quid faciamusfltem ZacheusC« ,1/
rer;Domine,ecce dimidium bonorum meorum do pauperibus ÔCc.At fif^f ^ ^
itium hoc regenerationss acceperant, adflari fpiritu Chrifti, ita eodem fp^l^^
funt,utfummo ftudio hanc ipfam peccatorû remiffionem ÔC regeneratione ^
baprifmate folenniter per miniftrum Ecdefîa,percipere uellenn Ita plcna.l^ ^^^^
remiflîo,foIutio,Seablutio peccatorum, quç ut nobis,ita etiam fandis qn'^^^^ad
uiuimus rata fît,Ecclefîç miniftcrio,Se per uerba Se Sacramenta perfî'citunqquot;
modum in hunc ipfum ufum hoc minifterium diuinitus inftitutum eft. ,

'itutT 'exnbsp;Chriftus hic dixit : Nifî quis natus fuerit, ex aqua ÔC ip'^ ' uc/

Quii Mjei ex pQfpfl. introire in regnum Dei, fîc intelIigo, nifî quis ablurionem peccatoriï ^^^^
rumque fpiritum percipiat,Se ita in meum gregem recipiatur, quod ordfna« ^^
tifmo fieri, non poterit Deum uere cognofcere, ÔC iuftiria eius, gaudij ÔC P^^^ ■ jn
fpiritu fàndo,in quibus regnum Dei fîtum eft,fieri particeps,id enim efti^g'^
regnum Dei»

Neque uero ex hac expofîtione fèquitur,aqua baptifmû ad fàlutê per
iàriû cftè,aded,ut nemo fîne eo fàluare poffi't,contra id quod dominus dixit ^.^^(jr
uIrimo,qui non credideritcondemnabitur,omittens baptiïmum,cum ^'^^.jfhi'^»
ièt, qui crediderit Se baptizatus fiierit fàluus erit, Dominus enim fp^'^^^^ib'^'
quod habet publicum inflitutum fuum, quod nemo piorum uolcns PJ^^^^cr^fquot;^
aqua uero his non plus falutem affixit, quàm Paulus amp;: Petrus dum per la^^
aqua nos fàluos faclos affirmant. AYpiritu eft tota regeneratio, eum ^
critgt;etiam fî aqua baptifinum non perceperit, noua nihilominus m Dofquot;quot;^^fpi/
atura eft, ôC ciuis regni Dei, unde Se hic Dominus in fèquentibus tantutn ^^^
ritu, omiffa aqua, uerba facit. Aqua tamen baptifînum, externàmqn^
c'cfîam Dei receptionem,nemo temere négliger pius,cunque hoc v'^^^fer^^
Chri, ; us inftituerit ut eo nobis peccata abluantur nouac^ ôC diuina uita co^^
tur,hçc in eo percipiunt quicunque eo iuxta Domini inftirutionem ntnntquot;

(^uod natum eft ex carne. ) Hoc Profapodofîs eft,caufta redditio,«^!^^^ ^^^^
pramifî't. Namideoinregnum Deinemonifirenatusingredipoteft^qquot;
nis natus ex carne, prima illa ôC naturali natiuitate, nihil fît nifî caro,

Os ^ ^^Sf^o^èere prorfîis neqm't,priore Corinth/ecundoagitur neceflè eft, al^

^Pintales fieri,quicunc^ in regnum Dei ingredicntur.
Nicrvl'quot;'^^quot;^') Hociam ex fîipen'ori mfertur,quafîdiceret Dominus:habes
Dei qii eauflàm, ÔC neceftariam quidem, cUf dixerim non poiTe in regnum
Spi?*^quot;^*quot; denuo uel deintegro natum ingredi, noli ergo id mirari.
denbsp;^ ^^^ fîiperiomm explanatio cft. Sunt autem qui

^^^ intelligant. Spirat ucique ille ubi uult. nulloi»
afflnbsp;moderari poteft, nihil ilium prohibere, nihil aftcifccre. Eledos

'dorant D oquitur, uerum unde ille fandis adueniat, quoue iterum abear,ig.nbsp;,

o^® clare ^quot;^ophetas udque audiebat populus diuina difterere, in quo uocem fpiri/ quot;quot;quot; =
^^aul rnbsp;unde ille ipiritus eis aduenirct, aut quo abiret,ignorabant.

ipiritusprophetix inuaferat,prophetabateiv
^UlgQ quot;^'Piritus ex eo audiebatur,uerum unde ueniret illi Ipiritus, ÔC quo abiret,

confîdero fpiritus nominefîncaddirionc,nonadeo
r '^Odemquot;*^quot;quot;^ ' ^^^ uirtutem Dei in fcripturis fîgnifîcari, ôc quod dodo legis
^^otno «îiinus idonea manududio eflè potuerit,ad cognofcendum, quid
quot;^''»ario ƒ ^^ fpiritu,exemplum de fpiritu Dei, afflante quos uult,ôlt;: forte fa/
f^'^iio urnbsp;expofîtionem, priori nequaquam poftpofue^

^^auerir^i^ ° exemplo Dominus uoluit,natum ex fpiritu, eum elfe, quem
^^tos deft f''anftormauerit,uirtus Dei, qux aflîat ÔC immutat cœleftésque reddit,
'^^tus ça quot;^quot;erit in numerum fandorum,Deus. Vnde fubiedt ; Sic eft omnis qui
f ' '^^ïni a? ^^ eft,arcana Dei uirtute afflatur,amp; ad cœleftia rapitur,ut fît om
^^UiTi nnbsp;• 'ÎU» euifinodi hominem uidet fentitque alium ÔC diuinum

^quot;^^^eled Ptt'mum Deum ex omnibus hominum ordinibus habere fuos. Dc^-
non tandem ad Dominum uenire, Prxterea mundi dig/
l'^pedimento eflè, Obferua ueto in Domino,imbecillem adeo Ni/
fi'de d'k*'^ ^^Pernantc,fed blande ÔC familiariter docente,qUomodo ur infi'r
manfnbsp;neminem certe, qui de ueritate inquirat abijcerc,fèd cum

in ^ ^ 'onganimitate dufînodi erudire. Denique animaduer/
'^etfptV^ f-i^'^uam ftupeantad diuina

,etiam in icripturis dodiflîmi, ubi non do/
Protritam enim in omni fcriptura de innouatione noftri dodri/
^»quot;aditam quot; Nicodemus capere no potuit, quamlibet familiariter à do*

) P Ar A P H. Nondum horae/
1nbsp;D ^ Nicodemus omnia edoceretur : ftupebat ergo etiamnum ,di/

, quàm ifta de qua loquor animcrum innoua/
ad ^ iiatiuitas c Satis utiqueomnis fcriptura teftatur, omnccarnem tan
iuftitiquot;'quot; P''open(àm eife.quiquot; igitur nifi renata, ÔC fandificata, regnu m Dei,
* regnum eft, poifidet et c Quid aperdus, quàm quod de regignente»

QC innouante fpiritu, lirmeiah. ji.Itcm Icchezkef n. SC. 36, «lefchaeiah pa»^ jd
ticinatiiuntddipfutn «Pialm,phiiquam dilucidecanunt.'mirandum ^S'^^'^'^jjfO»
ribi ièrmo meus tam iniblens uidetur. Sed hxc tibi nequaquam ideo o^*quot; ^^
quod defperare de cœlefti fapientia debeas.Cœpifti mihi credere,in eo P^quot; AfiftV
modo capere non potcs,capies poftea, cum paracletus tibi,me per mortem g ^^^
cato,aduenerit. Interim tamen, qux tibi dixi, uera ne dubites, affirmo eni , ^
ueriflïma effè. Nam qui uobis Euangelion regni adnuntiamus, ÔC ad inn^ ^q/
nemueflTiuoshortamur,Iohannes « ego,nequa^ incerta, ièd qux
quimur, « qux uidimus,hoc eft,certo cognouimus,teftamur,uos autê telti ^^
noftrum non recipins,uos, inquam,Iudxi,quibus peculiariter illud miffïi'quot; a^ c«
gnoicite hinc quâ ftupidi ad dodrinam Dei litis. Terrena iùnt,qux ^hanne a^/
go, de rdipilcenria dC uitx innouatione, necdfariacp Ipiritus rcgeneratione
nusdocuimus,maximeflconféras fùblimibus illismifterijsfi'Iijs Deireuel ^
dum fpiritus iàndi, uitxc^ ftiturx in illis opes proferentun Quis enim non 1 ^ ^^^^
omnes fenfus ÔC cogitationes fuas àpuero ad mala propendere.^Quis ^^ uJgt;
non nifi iuftis« iàndis,poffècœlimunicipatumcontingererDeniqj ^jfun^
deat,nifi (piritu Dei,non poffè nouos ÔC fandos renalcifQuid gitur tam ablt^
quid adeo cœlefteadhuc uobis dixi r^Si autem cum dixi tantum terrena,qu^|^^ja
rudimenta filiorum Dei, ÔC no creditis,ne(Ç poteftis illa uera agnolcere,quo ^ ^
credituri fitis,fi dixero plane cœleftia,fublimiora, illa regni Dei arcana V f
itaque agnoftite, quàm uerum dixerim, oportere uos renaici, ÔC alios quot;^^J-* ^pe^
fanères habet, quod ex carne natum eft,carnalia tantum fapit, «in terram J^jj
pronum incumbit. In cœlum, in diuina nemo unquam alcendit, nifi pffU^
defendit,filius hominis ille,qui in cœlo femper eft,« diuinitatê nunquam ^ ß^its ^
itur. Verbum enim patris eft,« Deus uerus, « homo item uerus in
his temporibus fadus. Hic foltis patrem nouit,« notum facere,id eft,inece j^oc
cum fubuehere poteftjpfum enim pater,eledis ornnibus, unicum faluatore ^^^
pofuit, ut quicuncp illi fidem habuerint, faluatoremcp fuû agnouerint, ita^
nimalo liberentur,« xtcrnam uitam confequantur,quemadmodum olim ^^^-peii^
ièruabantur,idialèrpentbus,dum fèrpentem xncum a'Mofcheh in defèrto ^Jjit
fum,adfpicerent.Nam ut exaltatus omni populo cólpicuus pendebatjitaó^qu^
« filium hominis, poftquam morte infra infimos quofiç deiedus fuerit, fa

gelion,uifèndiimc^ toti orbi proponi,non quidem oculis corporis,fèd nde
Tanta fiquidem diledio Dei erga mundum, hoc eft,erga omne genus fu^
itjUt filium fuum unigenitum dederit, atcp in hoc omnibus mortalibus pr
rit,ut omnis qui credit in cum,« eum feruatorem fuum agnofcit,non P^f^t ^at
quâ in fè nihil nifi peccatum,unde iure perire debebat,deprehendat, fed ha 0
tam xtcrnam,« bonorum omnium fàtietatem, hic fpe certa,in futuro
fione plena ÔL reuelata. Nam licet plurimis fit pofitus in ruinam, reprobis .j^geH
« natis exDiabolo,qui offenfi eo,impietatem fiiam conflimmabunt, ÔCi ^^^((ic^.

no hac cauffa hunc filium fuum Deus in mundum mifit,hominem
to magis,« prxcipue,ut mundus,omne fcilicet genus hominum per ^^'quot;m'ciinf
Überatum omni iniquitate, « donatum plena iuftitiâ. Id confèquentur, ^^^^et^^
in ipfum crediderint. / Etenim qui illo fîdit,qui'que certa

quamlibet peccator non condemnabitur,fed olim peccatis omnibus pfen F ^of}
ritum illius liberabitur, ueraque iuftitiâ donabitur. Qui autem m ^ ^^ uni
crediderit,iam condemnatus eft, ud eo iblo ,qudd non

ciaygj uitä donare,Porrd condemnario Iioc ipfum eft, Ôl in eo prxcipue de
imtitjnbsp;lumen uenit in mundum,hoc eft,ueritas dC falus per Euangelion ad

^f'iné ^ ^^erunt, quam lucemrmala enim erant opera eorum.Omnia nanc^ ftudia,
lietit/^ Donatus eorum qui ex fpiritu n5 funt renati,praua funt, id^ quanto plus
•^itiesquot;^'^ cognofcitur, tanto magis fit manifeftum. ideo eiufinodi mali ho/
' 'Calient cundos mortales ftipites eflè, amp; ignorandx tenebris omnia teda,
Uéc^ eft -fcientia multos poliere, imdlîbi ipli inuident redi fcientiam, gra/
que^j ' rnbsp;fefè illis inlinuat, qudd eos ii illam admittant, tanto plus tor/

execj. ! '■o^^ieuda. Qux autem iam poflît maior impietas excogitari,quàm
S^idenbsp;dodtrinam, neq? fblum quod redum df: facere nolle, fèd ne noflc

XPis r . ^'^ere,exirialicç odio perfequi cum,qui quod redum eft,uclit indicarec
Ouis dubitet adum de eo xgroto, qui ucl meminiflè medelx exhorreat, ita
'^^'Ut a^nbsp;iudicatos dC condemnatos eos, apud quos Satan tantum ua/

peccatl^ihiadhxreto, lux mundi fum, ÖC faluator omnium in me fidendum,
^^Pcre^ 'ï'^^^dem hominum detego,fed ut illos ipfis libercm,quan^ nunc quxdam
HiUn cil^*^^ Poflis,fi à me non defcceris,olim cognofccs,Sc polfidebis quicquid bo/
^nbsp;xternam plene pcrcipies.

ft J ® T -Qiîod fcimus amp;C, Nifi hoc uelis enallagen numeri efle,utidem
iiiiioç^ .quot;'quot;^'^^f'quod fcio,non uidetur Domino redius quiiquam ^ lohânes con/
Chrvrlonbsp;lohannes eadem omnino de innouatione hominum docuerit.

Tçq.^ quot;quot;quot;Us putat hoc intelligi poflè,tanquâ Dominus id dclèamp;: patre dixerir,
noftrum non recipitis,idem eli,quod pauci ueftrum recipiunt,ali
re '^udreceperunt. Similefuprahabuimus:lnpropriaucnit,amp;:fuieum
Sitç'^Perunt.

fpiritii^^P '^^^^i'-iobis,) Cœleftis magifter omnia cœleftia dixit,ut ccrte renafci ex
fii'd co'nf '^^quot;us quam terrena res eft, attamen terrenum 8C crafllim dici potuit,
pj.nbsp;eo,quod nos peromnia conformes fieri opertct imagini unigent

'^''Poa ^ ^^ deos.Quis enim non lèntiat cum Paulo in carne fua nihil eflè bo/
Ne, quot;^'^quot;tatione fibi opus eflè,càqî, quam nemo nifiipirittisDeipoflitprxfta/
^Hip.^ a^cnditin cœlum.)Hxc amp; radonem in fe condnent,quare homines ita
jn ccti^^ p dc contra hoc malS confolationem. Rationem:Si enim nemo
'^tiQj, ^^«^ndit,non eft mirum qudd capere homines cœleftia ncqueunt,Slt;: Co
qui.ç^'^'^'-iddpcr Chnftum queant in cœlum fubduci,amp;cœleftiaomnia confè
'^t ici cœlum,ut fuprà dixit,fignifîcat,lucem inacceflâm quam Dcus inha
ternbsp;diuinx maieftatis lplendorem,hunc tam nemo potuitafcendere,prg

hof'^^ Dci^q^iàm nemo prxter eum.patrem cognofcere. E cœlo hic uenit
. ^Us cl]- p eit,qui antea tantum Deus erat,In cœlo femper eft, quia fèmper
^Qclum ^ hominis,definitum à patre tempus in terris egit,poftea ôC homo
quot;^fubrpr«'*'^nbsp;diuinitads lucem fubuectus,amp; ad dexteram patris,hoc eft

^^tuni clgt; ff^^quot;^ ^^^ ^ ^elè ubiq; appellat. Verbum nancp caro,id eft,uerus homo
bornnbsp;Abrahx aftumpfit, uerus filius Dauid eft falutatus,uerc Maria

in fimiiitudine hominum , hoc eft, uerus âC alqs
fadus eft, de oflibus. carne noftra. Verbum carnem fàdum,

credimus.credere oportet Chriftû haudquaquam ahum homfnem
quam nosftimus.peccato fblo.quod non eft natura,(èd morbi.excepto.Ca''
ni'm pro homme, ÔC quidem mortah m ftn'ptun's poni.nemo ignorât fc^pt ^^
ftiltus. Euangehfta certe Vcrbû l'dco carnem,quàm hominem tadum, ^^
luit,ut nobis c5mendaret,ftimmâ illam Domini noftra cauiîà ftif eptam ^^ot
tem4Caro,hominem nequaquâ immortalem,inuilîbiIcm ÔC impaftibilern» ^ j
talem,uilîl3ilcm ÔC paftibilem in fcripturis fignificat, hoc ut nos immortales^^^^
tos reddcret Verbum fedum eft. (^od ex fpiritu fando conceptus Do^l
exeo inferendû eft qudd Ängdus,qui id primus renuntiauit,ex eo intulit 12 ^^^^^^
Dominum,ÔC filium Dei cfTe.nonimmorralem,impaftibilem,non omnib^ ^ ^jj^s
dum hominem prafentem,ÔC Deo aqualem, Homo ÔC JVlaria atc^ Daui ^
ab eodem Angelo nominatur, id efte non poterit, nifi natus fit uerus
lis Dauid fecundum uaturam,qualiscç Maria fuit.Deus ÔC homo Chriftum '
mixmmcxutrocp.

Qua ergo hominis funt,ncquaqu3 Chrifto adimcda funt, fîcut nec^ ^^r^yreâ^'^
funt ,fedfuum utricßnaturambuendum. Alioquiomnisfpesnobisj^» norf^*^
Suhuertitur niK,ÔC tota Chrifto gratia incarnationis tollitur, Qiii enim noftri eaujj^' .
hic optnicne carnem aftumpfiffe illum agnofcamus, carnem aftumpfît,qua femper ^^^
l'pcs refurn-^ ac uere impaftibilis,ac tantum uifibiliter, quod quid ahud eft,quam m ip
atonis. fibilis ^ Quomodo ftabit argumentum Pauli,fî Chriftusrefurrexit,ÔC nos g^,
».Cor.iî. mus,fi ille non habuft carnem noftra parem ^ Quid enim mirum àmorte

re carnem,qua nûquam mori potuit inuifîbiliter,ÔC mortua eft tantum u ^ ^^fiiis
Si uero ôC nos fpiritualia corpora nancifcemur,qua aque ubicç erOf,irui
refu. redionem fperamus. Non enim caro fed fpiritus,imd Deus refurget-1 pd
Paulus Chriftum cœleftem Adam,amp; fpiritalem eftè pradicauit,fed qui jp fOt
perfunderet in fe credentcs,ficut primus Adam genuit ex fe.qui ««am n^ ^ jtn^
poralem.Certe dum nos taies futuros pronuntiat,qualis eft cœleftis Adaiquot;^^^^ j^/
ginêeius geftaturos, fîcut geftauimus terrem,omnino eandê Chrifto,?^cO
taxat excepto,quam nos habemus,carnem tribuit, Ea autem cum in P^-^^o^t^X
ditionc immortalitatis capaxnon fit,oportebit corrupribilc hoc, mducre
tionem,ÔC mortale hoc,immortalitatem. Idque non aliunde fperamus^q ^ „iC»
Chriftus corruptibilem ÔC mortalem carnem, nempe noftram aftumpin. if»
uere mortuus, uere emifit è corpore fpiritus uita corporalis, ÔC tamen m ^^^/
uitam redi}t:igitur ÔC nos in uitam a morte redibimus, fed noftro teinpo
ftus enim primitià refurgentium fuit, qui ceu fîgnum huius fpei in fe n
Iit.Legediligenter,quaPaulus,i,Cor.i5.fcripfir,

Nô minus uero euertit crrorem illorû ÔC quod ad Ephef, 5, PauUis i^K
membra fumus corporis eius, ex carnc eius, ÔC oftibus eius. Ephef. 5- ^ -^pat'
carne,ÔC oftibus eius erimus, fi ipfîus caro ÔC ofta fuerunt femper ubi^ '^^eßcr^ii
bilia c Rediuiua ifta Marciom's cômenta.qui gloria Chriftinbsp;^

anchorâ fpei noftra ne fubuertite,ÔC incomparabilem Dei er^ nos dn
noftri cauffa noftrâcarnê,Verbû fuû,ÔC ne angelos quidem,aftlimere u ^^rn
imminuere.Frater nofter fadus cft filius Dei.ôC eorum quos
uere habuit,in ea uere mortuus eft ÔC refurrexit,immortalcmcp gloquot;^quot;^ g Af^f'' ^
Cuius ÔC nos credentes ei,quanlibet miferi ÔC mortales,participes erim
to igitur hoc peftilcnri nimiû,fummo ftudio cauete,quotquot quot;

Quemadmodû Mofes exaltauit ferpêtê.) Hinc difcendû,quomocio 1 b ^ ^^^
pi in lege deliniati,in Chriftum adaptandi fînt. Verbum eft, per quo^» ^^pdii^

^erb '^eftaurabuntur,idco quicquid omnino in orbe eft,3C gerittïr,fuo modo
quçg quot;JfefcrtA' habet in fe.unde pîa mens excita fpiritu,in cognitionem Verbi,
bei r ^'quot;Sere.Multo certiorcm itacp Verbi imaginé continent, quae eu populo
eius in falutê per ipfum gefta iûnt. Plus enim quâ ullis creatu
tliuff ^fraëli diuinitatê fuam exhibuit ^ cumulato tam raris, tam cœlcftibus,tâ Ç'J

tii rJJl® '^onis èc benefictjs.Praeterea natura hominum ita comparaîû eft,ut in om/nbsp;re*

gniftp quot;'quot;^ans mentes, Atcp inde dies ille corporalis,à foie uinbili fadus,fandos fî«
ptirr^ lux Qc dies fadi funt à foie inuifibili, Verbo. Eix hac certe analogia fcri
n^r,^ ^^eepit,ut Chriftum folem,ôlt;: mundi lucem,fandos filios lucis amp; diei,lumi/
plç^^'^^ td genus alia uocet. Ad eundem modum formatis metaphoris fcriptura

fîcut prafentius fefè Verbum populo fandorû fèmper exhibuit,ita ne^
Hi^j. t'Certius eius admoneant,quçper Verbum fada illis fcriptura comemorat.
autQj.Squot;'^ ftriptura Adam commemorethumani generis autorem, ÔC ita Chriftus ^^^^^
torgj, .^'^^omm fît,uita!^ fpiritus donatorum,quemadmodum primus Adam au/ ^^
atcß C(gt;r aquot;quot;^ uitam uiuenuum corporis, Paulus Chriftum, Adam, fed alterû,
PUirj f^^em uocauit,uitaeqj fpiritualis ôC cœleftis ipfi originem tribuit,fîcut fcri/
ÔC fj^ corporalis originem Adam primo .Hafc iam translatio ex proportione
,nô fol um uenuftior efî,fèd ôC fignift'candi, monendi«^ uim
I efretu5J'^'^m,quàmfîfîmpliciterde Domino praedicaffet,quodcaputamp;:

^ni,,^ v''Noah feruatum eft genus humanû à diluutô, fed in paucis, hoc eft,odo Nwamp;^ypw
Plcnpr:, '''luatenus

tamen aliquid falutis per ipfum fadum eft,admoneteius,qui Cquot;'quot;'/quot;*
ftint jotn^'^-^ 'quot;ortales omnes, Chrifti. Quiqj fèruati per illum fuere, umbrâ habue
'Tetit^Qrquot;'quot;quot;^ eledorum,quifaluantur perChrjiftumtittc^ nequaquam fèruati fu/
Pos fiérf quot; commififfent fidei, ÔC arcç Noah, ita nemo poteft falutis uere com/
Ofiçnbsp;tii fefe cômiferit Chrifto,Ecclefiacp eius nomê dederir.Hac fubdudi

Ita M ? ™us in priore Epiftola fua cap.?.
^criyj ^'eftzedcck rex Salem fuit facerdos altiflimi,ÔC benedixit Abraha, longe
f lacare rf'*^^^ ft'ftin'« ôC pacis eft Chriftus,uerior facerdos, qui folus facnficio fuo
quot;onç^j eum potuit, ueriusc^ Abrahamû cum omni pofteriratefua, id efteledos
AbraK^ Mollis is

eft,qui fpiritum donat uiftitia.Hac adHeb.y,
^irir^jj ^nbsp;fifios habuit ,alter fuit reiedus, alter eledus,in eo oftenfiim eft.

,nihiU]p referre aquo quis fècundum carnem
[^ra uocnbsp;fubinde per translationem It2chak,reprobi Ifchniaël.in fcrip^

I^^Uus ^^'^'^tmSimilitudo enim eft illis cum Itzchak, his cum Ifchmae'le.Siccum
fueritdomo Abrahaî tandem cum filio pulfa,umbramretulic
r^'^ potunbsp;literam, citra fpiritum intelledar. Vt enim quem illa genuit

efpifjj,''^. effeAbrah3e,ÔCmoIeftus erat fratri nato ex libera, ita quos lex
ero^ ^intelleda gignit,id eft .difcipulos inftituit,quia fine filiali fiducia amo^^
^Uarenbsp;^omo Dei

non cófiftent,fi'rui enim fiint,non germani filif,
'^^cino,.^^'quot;®® fib'osperfequuntur.Hinc D. Paulus Gal. 4. adducens fcripturam,
^'^'iberanbsp;Abraham duos filios habuerit,alterum ex ancilla, ÔC alterum

quot;^^^itildi^^quot;^ faciens ilficc ait:Sunt enim ipfà duo teftamenta.Nam confiderauit
^emnbsp;inter leruos liter« Legis, ÔC filium Hagar ancilla,tum

Sarah Ecdc/ Sina,inquo Iexdataeft,Hagarcœperit uocari, fed «quod ad Hieroio y ^^^^^^

ta fuiuitz ÔC feruilitatem Hagarrefen:ent,nec^ plus effènt de lege coniec
cortice fiterce-unde animis dfent nequa^ renouatis,eot^ libertatis uer^

fimilitudinem aliquam atq? umbram licet uidere,« ita per trâsîationem.n^^^^s^
pta de illis funt,hoftriscumproportioneadaptare,hoc eft, «Ji^nyofamp;y ^S- aiit»-
utalia quam prima facie illafignificant,in eisconfiderandadoceamus. .^t-

ficantius animis hom inum commendentur.Peccatur in his igitur, oquot;quot; jji
-ior fim iIitudo,aut nulla eft,aut incerta, quam fidei, qux indubitatis ta *

Sic dum Hieronymus adRuffînum l'n epiftoIa,quxincipit: Multtim .^guif''
rtcm crebro fama mentitur,per duas meretrices, quibus Schlomoni j^ng
Synagogam «ecclefiam intdligendas docet, quum fitadmoo .
petita «tantum non extorta fimilitudo,haudpotcftadeoillafidesu
obledari. Satis habebit enim pius in eo fado, Domini agnotidle erga j
adhuc puerum miram adeddignanonc, « tum à minori tranlibit aa g^j^joPi''^
ius eft,agnofcetqj cum tanmm dederit Schlomoh fpiritu Deus,uenori ^^^^co
8C filio Dauid,reftauratoriomnium,datum longe prxftantiorem,qu'^gyjder
Üitimis orbis e(h,qiii(^ ut Vates habet,noniudicabit iuxta id quod oc
« auribus a«dierit,fed aded ualebit fimorc,id eft,pietate erga «omi^^
turus fît,quod res fit,« per iuftitiam iudicaturus pauperibus,«
guinirus pro afflidis terrx «c.Iefch.u.Sicin meretricepueri fiquot; »quot;J ß fjiec^

ïa mulier fuum infantem tan toperedilexit, Deum folum ^3onum^,no ^^^^ju ^^
promiffîonem Iefcha.49.infinitoardentiusdifigere. Hxc.« his im« ßdef^^i
quia patentem fpirituifimilitudinem atc^ proportionem habent, eo^
fimtalere. Qux autem finxitHierönymus,utingenii acumennbsp;jin

ingeniofe dida carnem obledant, itâ fidei non adedprofunt,qtua ni ^^^^
ti,nihil firmi.Talibus autem typicis,quas uocarunt « allegottcis
bus,ueteres plenty adedindullerunt,ut « planiffîma Euangdica ciit ^^^h^ ^it
rias eiufmodi traxerint,fed nihilo firmiores,quam quilibet mgenioquot;
ro « Vergilio quoc^' côfi'ngerepoffit.At in ecclefia utferm

fibi hcentiam nimis temere permittunt,
Os irj fy igitur h'beat,qui ueterum quofdam Originem, Hieronymum.ac ah/
^'^iiibu exphcationibiisÄ^eorum qua ueteribus contigerunt ad nos transia*
gog^P'^l^^ari.Manifeftam enim 8C certam habent illorum translationes ÔC ani
obic^j.''^'^quot;udinem,patrum uero plerecp,maxime Originis aut nullam aut ualde
ptur;^ h^ K 'nbsp;^ contingaf,difcernenda diligenter funt qUa fcri

illa^ J °ninibus id quidem itudet,ut Dei bonitas à nobis agrtolcatUr, nosc^ in snipturà hi
Ici-jp^^ ^^'îoiquot;memur,(ed uarijs id docet ÔC commendat rationibus. Habet iiqUidê hiflotüii
t)eus P^mum manifeli:ashili;oriasoperumDei,pracipueautemeorUm,qua „attaiiia.
pron^iP operatus eftHabetinde uaticiniaeotum, qua pro fuis fe operaturiî pt-^cept^
^'•cia fnbsp;denicp pracepta quibus docuit,qua à fuis requirat. Ea autem da/

HUççg^'^Musdam enim pracipiunt,quaDeUs ab omnibus ÔC iemperteqliirit.ui
furçnbsp;ipfius ÔC proximi necelïârio conexa funt ,ut ne adoten-us idola^

•^oiiç J^'^Pus populum fuum ad diledione ipfius SC proximi titcuncp Uoluit pro/

^lîs [) itacp operum Dci, qu« omnia ualde bona lLmt,praiertim dihgenti/
»tdijq ^''^'^nibus in bonum uniuerfacôoperantur,obièruandum cft.uti paulo art
'a Ç3j(ç^^''quot;'nihbus,ad fimilia tranieamus,6C à minoribus benefictjs, qualia funt il/
Cha^^' niaiora,qualia funt interna,obferuata analogia afcendamus. Sic tcr'«
^^trnbsp;admonebit rcgni ccclorum.iVlan quo in deferto populus Dci pafccba

lus ita mentem pafcit, ne amplius cfuriat.Omnes UerO miniitri
^ïatit J, P^i'Chi'iftum primû mediatorem, per que cunda Dei beneficia impe/
^ ^ difpenfantur ,adumbrât»Hinc in Mo{cheh,in Aharone, Ichof uà,
ÔC omnibus per quos unquam egregiû aliquod Dei benefici
'■'Orib'^ adminiftratum ditypi Chrilii ddiniad funt.Quia autem in his ce*
notj ufiis,typi Chrifti maxime eminent, ftmt etiam ab Apoftolis peculiari/
^^•^fus r ^fnbsp;^^ diffimilitudinem aut obfduam dC extortam, qua fidei

'^UtiQ ^^uft5fimiIitudinêincidamus,probe perpcndendû,quâtènuS beneficia mi
»licdtis ^lt;^oiporalia

,cum maioribus ÔC fpiritualibus,item miniftri Uli diuma bo*
Çhrilto fimlitudinem,autanaloggt;;am habeant. Semper enim cogitan
Ntib^nbsp;translationesnbsp;eft, fubdudtones iunt,quibus à mi

j'^ceff^ jJ^^laiora animi fubducuntur, qUaprOpter necefte eftin abfurda,nedum
quot;^halt induccre,qui uolunt omnia in typis, Chrifto SC Ecclcfia adaptate,
't'Usp'^us Chnfti fuit,

utenim ille fillius promiftiois,ita ÔC ChriftUs,imo perfc
Pofi*^nbsp;P*^^ benedidio multis nationibus allata fuit,dum per fe ôsT

^^ eft P p^s,Dei cognitionem docuit,ita multo uerius benedidio Dei orbi alla««
•^iriçs fynbsp;quem non folum dödrinä,fcd ÔC fpiritu pietatis donati ho#

hac igitur,fi abitzchak anagogêad Chriftum fcceris,cer
^^ ^^ddnbsp;uoles ÔC rdiqua ómnia,qua de Itzchak legis,nem

^^^'ïltçrf V? quot;^^'^ori uoluerit dominum conftituere, ÔC alia id genus in Chriftum
^-^»quot;e po. non infirma fblum,fed SC inepta multa. Vtt^ ingenium in eo often

■ ^»nbt Ifiaëfquod à Deo in peculiû eledus,mirabi1itet^ dudus fuit,Ecclc
I^^^delf^ quandâ retulit,at fi infingulis qu? illis acciderunt,qu?rerc uoles quod
idnbsp;» nuga erunt multa qua te fingere oportebit.Idem tibi ufui

diligenter obi1ruandum,nc quid ad Chriftum aut Eccleiiam corpus eiu^'^pii/
ueccrû traaik-ramus, quod nó certo ac manifefto quadret.Ad quid enim r^jg
fcorum in Chriftum ÔC Ecclefiam contorquebimus,cû ille ex fuis ipiîusfat»^ ^^jc,
Euangeliftx memorarunt,prxdicauerunt Apoftoli, clare adeo fanVtis
ÔC Ecclefta ex ampliffîmis quxàfponfo fuo accepit donis,ftc agnofcatur,quot;^l^^jjii
lit his ex geftis figuriscp ueterum lucem adferre.id faciat.quod qui lucernai^^^^^
beat fohY Vehementer uaria fapientia Dei,nota fit principatibus cœleftibu^'P pu»
clefiam,Ô(:,fcilicet ,ex fadis Abraham, ftzchak, alioriimuc patrum ÔC reg«quot;]-J-ft,
erit eruere cognitionem Chrifti.Ecclefixcp diuitiasdSJihilo prudendus ^ ^jit
quàm fiquis ex fadis puerihbusjde ingenio udit difterereuiri.Iam pueri jn'jgta
populus Legis,quarc qux etiam magnifica illi acciderunt, collata ijs, ,,iofiC
iunt Ecclefix,puerilia funt,amp;: admonere poffunt horû, illuftrare ea nifi coi^^
minoris cum maiore non poftunt,imdex his illa lucem accipiunt.Tantumci
tum ac etiam utile uidere,ut Dei bonitas in illis prxluferit fibi ad gratiam ^ fi/
Deinde habet ÔC ipfa adhibitio paradigmatum^atcç fimiltudo,fuam gratia»
dic^ momentum non contemnendum.nbsp;pS^

Porrd de uaticini^sfic habet. Quxdam aperte,amp; fine medio typo.deCh'quot;' ^c
Ecclefia prxdicunt,in tjs nullus eft translationis,uel anagogig locus,ita

., . ^ öicfaneilkidquoddefilioDauidisuaticiniumi,Schmuel7.Chronico.i7''^^fif
Detypictt m 7§jcgimus.ubi Deuspromitdt feillipatrem fore,amp; regnum dus in
terpreiaiioninbsp;Chriftum quidem compctit,at non fine medio typo,quem

^us uattcmto'^ ^ y^^^ quxdam in eo uadcinio proprie Schlomoh competunt,qquot;;-g tri
rum, „g^o auguftiora funt^quam ut in Schlomonem quadrent,amp;: ea Chrifto P'^^ißi/
huntun De quo nonnihil dilferui,in Epiftolam ad EpheCcap.s.Simile eft ^
um lefcha.dc uoce clamante,de quo fupra cap.i.Sed.lt;sJnnumera uero j^fsi'^
generis uaucinia,quxpdmum tKpis Chrifti,indeChriftoipficonueniunt'lquot; -us,
obferuandum crir,quod 8C in hiftoria geftorum. Perpendendum enim
qux dida dc ijs funt,qui umbram aliquam Chrifti ud Ecclefix retulerun^' ^j^p/
ec Ecclefix competantjie quid illis prxter apertam ÔC certam fîmilitudine'quot;
tetur,Simul obfcruandum,qtix in uaticinijs illis typis propria, quxuc ^àK
dunt,Ä: Ecclefix.uel Chrifto peculiaria funt, ut in uaticinio j,Schmuel7-q .(ijl
Çerpetuitate regni prxdidum eft,in folo Chrifto,amp;: nequaquam in Salo^^ ^^ fete
ue Dauidis poftertscompletum eft.Hxc merito pluribus explicarem,^d
requirant librum proprium,non eft uifum in prxfenu ab enarrandonbsp;^

Prxceptorum uero quibus ea prçcipiuntur,in qinbus per fc pietas
qux amp; uaticiniorum,qux Chrifto proprie competunt,ratio eft,nullam jpü^
§ogen admittimt. At uero qux accclToria pietad funt,qug(^ pro tempore
TT^T t,td popquot;'quot;'quot; wetercm mcunqj iuuerunt,non unius generis funt,quxdam foj;quot; .uaj»
fm prtfce-pt cj'gj-mn CÏuiliimi prxfcribunt,in quibus potiftim\im difcenda xquitas eih^^f ^d^
quin^; uurunbsp;^^ exigatur à nobis,ne^ udit ad rationes illas iudicandinbsp;p pff

ea lint, fy idos effe fècundum hteram,paucos tamen cafus efte arbitror,in quih««. .j^U^
ftaret illas Dd legcs,quàm diuerfas fequi. Potuit enim ÔC Deus f^lijhribü^^^ß^
R..Pub,inftituere,idc^ non paulo prudentiusDraconibus,Solonibus^Flat. j^ua^
AriftotehbuSjCiceronibus, ÔCid genus fapientibus huius fcculi,

ria de mibus purificationum prxcepta, qux ÔC ipfa primum nos docent,q ^i I^/
center fine fordibus uerfaricum proximis noftris oporteat. Elk nucleus

ïrai^fç ''^^^era funt,Deinde efl: à corporali purificatione m his,ad purgationê
iiihii c aniinom, fed cum ultro offèrente fe fîmilitudine amp; proportione,ut
lobisnbsp;adferas quod fènftim fidei non feriat, In quibus omnibuà

fatuy^Pp'^tim difcenda m Deum pietas cfl:,ut illi nos ipfbs, ÔC noflra omnia offe^
Y quot;^de,quia unus Chriftus cft,qui fuo fàcrifîcïo Patrem pIacauit,hos9 exgt;
tisfa^'^^^erificrjs tam muItiph'cïbus,anagogefaciendaeftâd uhicuChrïfti,à mul/
cç^/^otibus, adunumfummû faeerdotem Chriftû i à tabernacuio manufacfïó
tabernaculûMofe figurâ,umbrâ,typum,ÔL exemplû pratulif.
quo^^^P'ftola ad Ebraos cap.s.^.a: lo. egregie tradac,à: uel fola docere poterât,
^^ umbram futurorum bonorû,hon ipfàm imaginem rei um continef
fiquf^^^^^odo rebus in Chrifto completis,umbra Legis fint aptanda. Meminit
habet e^ eap.9.totius fere apparatus, ôC fiipellediîis tabernaculi, ôCfatis tamê
f^ngiij-^ eo quod in fàndum fandorum Pontifex femel duntaxat in anno non fine
^^'^grcderetur ,monuiflè per id àfpiritu fando fignificatû, uiani fandorû
'^olajg'^^tuiftè ante Chriftum exaltatum reuelatam,quia nondû eflèt ea hoftia im/
^ei,! Ornbsp;afperfus,quibus fandi uere peccatis mundanf,Memorato qui

^Ci ßo'^^pquot; interion's facri, hegat nunc fîbï de iliis rebus fîgiîlatim dicèndû, quo
^^'^onnbsp;^quot;S^ila illa,aureum thurïbûlum,arcâ teftamenti SCc.habere quorû

^Um^^^^^t'Sttamecum multiplicireligione, ÔC uarijsobfèruationibusoporteret
^'^^ttin 1 erdotchi facrificium ilkid in fàcro fandorum fèmel in anno perficerej
^^'^tî ■nbsp;Chriftifactificiû corifiderandum monet. Sic

f'^^Ua mulns cçrimonijsalia quOcp f«cerefàcrificiaoportebat,pracïpuè
attamen fàtis habet monuïffè illis omnibus, unum Chrifti fanguine tri

e ind^'T'^ quot;pquaquam Chrifto adapraripofllint. Sandi hcmiaes ^.cccatorcs a^-nid -ytoat

imo pugnantia Chrifto in fc habuerunt. Qui igitur n5 nhua ïfftf «t-
orum omnia Chrifto tribuercc Sic in ritibtis tam pu putida:
^^'d in Pu*^ quàm lacrificiorum,plurilna pracepta fuht,nequaquâ Utfî'ngula ali/
fuanbsp;Se corpore eius adumbrarent,fèd ut rudior il e populus, pro rudi'î«

quot;^^''^obédot^^'a fblemus ad cerimoni'as,amp; certos ritus ih làcns propende

l^^tçtur, J Dei fèruaretur, amp; ira diumitUS pracejptis obferuationiblis occu^' ^......

^l^on uel fibi fingeret propriasjuel à gentibus mUtuaretur aliénas. Vidé/ Qê^retotei
^edity^^Ingenium hominum cçrimohijs. Se fuperftitiofîs quibufdam rïtibus
^quot;^lio ab ill^ Unquam gens fuerit ,aut hodie fit, qua nô ihnuineras, nifi Euan/ f'^'^'ï**
5,'^'ïiarumnbsp;reuocetur,fîbi excogitarit ÔC ftatuerit.Legatur liber cah/

t ^quot;-^Peb ,'^'^^fieis,Ieganturlibri carimoniarUm cöllegiórum ÔC cœnobiorum
q'® P'ane otium, ÔC incredibïlem curiofitatem eorum,qui tot,tamc^ uarias
tarnnbsp;e^rimonias côminifd. Vt ergo fahê adfuefceret populus

[^Riiîçf^ .j^tiluplicibus cerimoiifjs uoci parère domini,tàhtam cfrimoniarum far
Dcus prafcripfit,utonuseflètl'mportabile,etiam Petrotefle Ad,
t ^ 'piritu^J-^^^ etiamnum erant » eo plus erat illis cerimoniarum indulgendum,
W'tit ditiores fumus, acecpimus pauciflSmas, a^Iiquas tamen, quia nonduni
^Hincf^^^s fumus,

Q ^icas uiquot;'quot; Propheta, neqi Apoftoli,fi'nguiorû rituum fignificationes
tradiderintjnecp tradentur in pofterum,expedamus enim ut ne
t ^^^t efl: ?nbsp;tam perplexis,amp; f]3cCulo adeo obfcurO, fed facie ad faciê,

e ipiritus potiflfimu pradicafre,Slt;: nequaquâ ex typis,uel geftorû uel cçri

moniariim ueterum.nifi quâdo rem habuerunt cum tjs, qui îîh's geftis at^ (nü^i^
nijs plus aequo addïlt;fti erant, ita amp; nos quae de Chrifto cxEuangeh'o ^jof^
primis doceamus.Iis probe cognitis potcrunt cum frudu 8c typi proponi j^pili
ligioic,ita ut Apoftoli, illos tradcmus. Certe Paulus typos pcrparce adhf^
quando pugnandumamp; fint cum pfcudoapoftolis, quineceffîtatem
Legis conabantur inducere, amp; dc carnc Abraham, in prxiudicium gratie
gloriabantur^Aliisfatis ipTeSCalij Apoftoli habuerunt exempla cxfcr'P'
aperta cum praecepta,tum uaticinia adduxiflè.nbsp;AoC^^^'

os^MilfJn Proinde qui Apoftolos uolct imitari,« falubriaexfcripturis in Ecclenao
fcripturis fpe* expendat quàm mirifice in omnibus quae Deus cum fuis egit bonitatem
^Mdi, clarauerit,eam « fibtjpfî,« alîjs probe commendet, hinc roborabimt

detur Dei amor,is tum impdiet ad honefta omnia, « ab inhoneftis rcuoca ^^
tentiffîmc-Simul expendat Deum unum hoc in omnibus qu* iùis unquam ^^^
pit,fiue de moribusciuilibus,iîue de cxrimonijsprarcepcrit,requifiuillegt;ui
timeremus « amaremu$,tori9 ab iplb penderemus,tum cS proximis
fumma cum honeftate,« officiolà diledione. Ha?c aperte fatis omniafcrip^^^que
cent,cum(^ omnia non niiî per Chriftum nobis polfunt contingere,illufquot;^ ^lod
omnes fcripturx prçdicât.Si typicos prçtcrea intdlcdus uoles adhibere,uiquot;^ ^[jC
ixpius iam monui,« diligenter adeo agnofcis obfèruatum ab Apoftoli®»'^
conftet,« pateat fîmilitudo,at9 proportio inter typos illos,« Chrifîum, uc
iiam,Ad quod opus eft te antècxEuangelicis Iiteris,adeo4 « fpiritu Chf» ^jif»'
rc,quid Chrifto,quid Ecclefîx,tribuas.Nam fîex typo uolescolligcre, quo.^^^(cî
fto,« corpori eius tribuas,idc^ Apoftolicç literx non docent,ne(^ ipfè fP^'^jprO^
to fandis reuelauit,nihil fane docebis, amp; audies illud uulgatum : Figura m

Hxc fane omniacopiofîus:« pluribus exemplis fluftèntexplrcanda, ac ^^^^
adhuc id in animum inducunt,utcerta doceant,lieentiac^ allegoriarum»^ ^ feij
cant,minime paucos « hodie nugatores rcddit,cxfolidis Ecclefixdodof^^^ ^jjri
ut dixi,proprium hxc librum requirunt-Reuertor igitïir ad anagogen, ^^S^giap'
ftus hic àferpcnte xnco,ad fe ipfum fccit,inqua uides ut fîmihmdo ^ jja ui^j^
tcatjUt certa fènftim fidei fcriat.ut adduda fit non attrada. Vidusnbsp;i

duriufcuîx quale agebant in deferto populus Ifraél conna dominû a£lt;^ ^ pliit^',
murmurare cœperar, eo offenfus Dtus immifit in eos fèrpcntes, à quibus /ti
idi peribant. Verum cum ueniam orarcnt,iuftit Deus Mofen çneum fêrP^^^^^jjr^
fignum erigere,promifitc^ ut quicunqp àferpcntemorfusillum afpext^^^^jfl,^
tur,4. Mofcheh. zi. Iam confidera ut appofitiffime hxc omnia in , jj^oe^^j»
credentes Chrifto quadrent. Omnes enim mortales, qudd domino ôi-' ue ^^ 3}
aduerfâti funt,à ferpcnte uctcri homicida ita idi funt,ut nequeant no p^^ 0 fgC^
unde à morte fèruenran Suftulit igitur fignum falutis dominus,dum Cm

unû omnibus pereuntibus,ut omnibus uenenS peccati,à fàtana immiUu tn
leuero fignû Chriftû fore prxdixit « Iefcha.ii,Cum ait:Et en't dieillogt;quot;f f^co^l
quirantradicê Ifchai,qux ftabitfignû populis,erittç gjoriofa,quam ^^ jfigfl^' ^
fijgientibus, à kbore dimiffi'onê atcp quietcm. Vt fane mil!tibus,cum a^ 0
redierint,fâlus « quies eft,ita apud unû ChriftS certam falutem «qui«' ,pgcl^
niunteledi.Malo autê exaltationê Chrifti,cam intellgcre qux fada per
um cft,qu5 quç per crucem,quod hxc in fcripturis Chrifti humilfatio,utt
exaltatio dicitur.Etafpedus «dci, non cft nifi in exaltatum Cbrifitim
ïion.Eodem^ fpedauit infi-a igt;,ubi aitjCuin cxaltatus faero àterragt;ir^* *

lelliW i intellexitjipfe tamen ut ex éo quod fequitur^ traham ad me omnia,ïn/
Poreifjr'■^^'^''^'^ifixioncm fuam exaltati'onè uocauit, no tam ideo,quód cflet cor/'
Ad hân ^Ppendendus ,quâ quód hâc uia erat ad dextera patris exaltandus»
cum euedîus eflèt,traxit fpiritu adfe omnia.
•quot;^Ptùrf denic^ hic ad hicem maiorem,eorû ,quaf de ratione rite ducendi in De faälf
^Uiuj . ®^quot;agogas,diflèrui,narrari in fcripturis,amp;: myfl:ica quedâ fada, quale ifa tnyßidh
^■quot;utit V^^flus meminit ièrpentis aenei c5fedio,atqj in fignum eredtio.Taiia fu
g^m ^ q«gt;t)us iufliis iVIofcheh fuit miraCuIa perficere, nempe percuflîo per uir/
tïiortfcinderetur,percufliO petra ut dàret aquam..Trina expanfîo fîi
fitnilij { ^.'^P^^^ùmEI^h/eptenalotio in Iordanê Naàmali principis Syri,ô(:
^ iiî tyJ^ . ^ quantum ad typicos intelledus attinet idem obferuandum efl: ,quod
^Pt^tîtu ^^^ ' atc^ cçrimonijs, nimirum ut fîmilitudo eorum,cum ijs quibus

analogia dilucida fît,amp;: à fenfu fidd agnofcatun
'^'quot;eatUf nidetin- mihi dominum hac adhibuiffe, ut uideremus,quantum ipfî*
r ^'ï'nes noftrac^ ipforû opera inièruiant,fîc iàne ut per fe nihil queant effl/
'^buj fotum opus ipfîus,merac^ bonitatis eius dignatio, qudd nofl:ra ftiis ope/
^^liar^^ Qi^^snonagnolcat,nonfuiflèuirga,neq; percuflîonis Moicheh,
^S^iis g I quot;'^^'■etur.'lquis dubitet afprefîonem luti fîiper oculos, ablutioncm in
nequaquam uifum reftituiffe, fèd.nihil etiam momenti adid per
^nbsp;quot;oluit dominus ifta adhiberi f Vt equidem fentio, hac pO

M^aiîi fàcnbsp;quot;quot;^^turas operibus fîiis adhibet,tanquam cooperarios,fd nequ^^quot;

quot;^quot;^i^rçUpafcit,ueftimcnto j caIorefouet ,fi'igorerécréât,armis de/ omUfokî
^nuij-^^quot;«® medicis fanat,fauore hominum attollit,dodrina eorû docet ,in his ÔC çpemuf
r^^'^ïit t J nobis facit,nihiIo plus momêti adfèrunt adhibit? crcatura,qua tim.
J- quot;^^quot;ocandum puerum mortuû in uitam,trina Elijah fuper eum cxpan/
panesdUo(^ pifces,adhoc,utfatienmr quincçhominum miftia. Co
'^oiîtuiç^ hac ÔC fî'milia per fe nihil ,ad illa opera Dei, quibus fünt âdhibità
P^r fçyç J quot;t,tantundem iam ex fe conferunt,ÔC alia quacUncp.Tantum qudd fem
'^^^fnîod • pafcendum,ueftis ad tegendum, ÔC alia àd fuos ufus adhibentur,
quot;^^tîiusnbsp;quàm par fît inefle uirtutis arbitramur, nobisq^ cû abfunt ti

^otuiçj. quot; P^f fè ne pilo quidê plus coferre çoftint ad ca ad quç illis utimur,quàm
^^^ö'o Annbsp;^P^tp flueret aqua ,quod uirga illâ Mofcheh pcrcuteret,aut

ad fanitatem quam fpiritus agrotis reftituebatgt; aut denique
f ^ ^irga ^^^P^ntis ad id,ut fanarentur idi à ferpentibus. Percute fîquidem ÔC
• quot;Pcntij ^^quot;''i^ungetp oleo ^roros, afpice denic^ idusàferpentefîmulachru
hl^'^nibu^^quot;'*''^ uide quid efkceris.Difcendum ergo hinc, ut ab uno domino
p«ficerenbsp;omnia cum in omnibus,ÔC folum agere at^

l^lt(àlûr^ difcendum eft,qm'fymbola facramentoru inftrumen/
f t ''^aptîfma fit lauacrum regenerationis,pani3 uintmc^ Euchariftig
et fanguinis domint Certe cx fene aqua quidê rindio,nec pais

iftis r • fua dona, hifce fymbolis fuis côferre, tû fandi uere aded ca
'^»nifcTt?*^^^ percipiunt,quàm uere fanabant ifti àferpcntibus, cum freti uerbo

Locumüliim KConnthios.io, Omnia in figura contmgcbantiHis,qü^^^^ ji/
rijs ludentes prxtexunt,explicaui fupra capite primo in digreiîîone dc pxào^^r
ftno, De tota autem ratione typorum dixi quxdam, amp;:fupra cap.i.SeÀ'^' .

Add ucuntpro fe alligorizantes ifti, SC quod dominus àrefurrecSione di^^'^^a/
(cripta de Ce in Mofcheh,ïn Propheds ÔC PiaJmis cxpofuit,uerum quàm certa ^^^
tione fecerit,quat nobis obferuanda eft,dixi in Manhaeo fub finem, ubi hu^'^j»
cum tradaui. Adferunt ÔC illud quod infira.?. habebimus ; Scrutamini fe^^P''
ïtem:Mofes de me (cn'pfit.De his ergo loco fuo dicam. Vt omnis credens ^^Iprj
Credit in eum,qui certo faluatorem illum orbis,amp;: fuum agnofcit.de quo
k habet uitam arternam, fed fide , Senfus nanque illcdcDeo bonus, q^^^^tj,
eum fîbi patrem, ÔC Chriftum propitiatorem patris, xterna uita eft, fed j^fl/
nôdum perfeda,undc ÔC gaudium,atqp pax,pro fidei portionê inchoata in ct^ ^^
tibus funt,nondum perfeda. Vbi plena erit dei ÔC Chrifti cognido,perfeeÎ3 ^
erunt,confummata«! aîtcrna ôC beata. Foetum hominis iam animatu^
mus habere,uitam humanam, ÔC uere habet,quanquam admodu m imperi^^ ^^^
Sic quibuscerta Dei conrigit cognitio, eriam imperfedia, modo tanta ut ^J^^'^j^nt
deiaccendat,uitam ud9 xternam ÔC beatam habent,ea enim nihil aliudcft»'!
uita xtcrna,infi-a rr.quo autem imperfedior ifta cognitio fuerit,eo ÔC uita xt ^^^
id eft,gaudium ÔC pax imperfediora habentur. Vtqj dum hic à domino pereg ^^^
mur,ifta tantum in ipiritu,interiore,icilicet,hominepercipimus , ita ^^P^^^'^fC^
illorum hoc corpufculum,quod caro eft ôC fanguis, qux regnum dei
nouata hxreditare non polfunt i.Corinth.i5,Renouata autem illud haereditaP ^^
id cum ^eramus,nondum polîidemus,quare fide et ipe faluos nos eiïè Paquot;'^' ji?
nimtiat, Roman.s.Ephef 1. Certa eft autem, ÔC infallibilis horum expedati^^g|j/
arram accepimus ipiritus,qui irrefragabile dat noftro fpirtui teltimoni«m,n^
os efle^hxredes dei z.Corinth.i,Roman.8.nbsp;^

Vt filium fuum unigenitum dederit. ) Quiadepropitiationchic Cermo^^'jlc
lefum ut hommem fàda,nam unus Deus, inquit, Paulus, ÔC unus mediator
hominum,homo Chriftus iefus unigenitus dei,hic etiam ur'homoprxdicaiy 3
se datus in mortê eft,amp;: inde adorandus omnibus finibus tenrx, qucd pl^^J! jici^
tri per eum fummarim inftaiirareomnia Ephef.i. Vnigenitus autem etiam
tur, quia caput filiorum dei eft, amp;: de cuius plenitudine accepimus omnes»
nos filij dci eflemus.Adhçc,nemo prxter eum homo,abfquc peccato unl^^^tba/
ÔC dei im aginem plene obtinuit: de quo nonnihil ÔC fupra caput, i. in iH^d ^
naèhs;Tu esfiliusDei,nbsp;^ .

Non enim mifît Deus filium fuum, ) Hfs non pugnat, quod
Jcium ueni in mundum,ut non uidentes uideant,amp;: uidentes cxci fi'ant.His ^^^
fignificat quid multis aduenerit, hic autem ad quid prxcipue orbi,
dum eft, Sc quod infra. 1 s. ait : Non enim ueni ut iudicem m undum. ludiea^ ^

pro condemnare accipimr. Vt ergo peccare non poteft ad condemnation^
natus cx Deo eft,Romanos.s. ô(:.i. Joannes.? .domino per fpirimm üiüt^ t» ^
omne peccatum expurgante, SC ueniam admifl[brum certo pollicentc,atq«
ftante,ita neque iudicari huiufmodi potcft,id eft,códemnari,Tranfiuit ^ quot;''quot;j^lcrf
fra.5.dominus ait,de morte in uitam,perChrifhmi,amp; in Chrifto certus hei^'^^cU»
tix dei habet iam uitam xtemam, de quo iam didum. Exolefcere igit«'' quot;^uiif
oportet quicquid peccari eft ÔC mords. Alij qui in nomen unigenid «on cf^ ^t
non habent,neque unquâ habere poflunt,qui peccads eos Iibcret,morium 0
miferi in peccads fu«.Proirvdc eo ipfo, quod non cft datum eis credere io- ^^^

bo coff^ condènati funt, non minus quàm deuotus morti eft.Cui tetaîi mor
Siç ^P^o negctur medicus, ÔC cui adiudicato pœnae capitis non eft redempton
liçoj ^ , à morte xterna, in quam omnes nati fumus, redemptor in »-fernum ' ^ ^

eft ut credant in Chriftum, Vnus enim à morte libe/ uoe ^Jtiiid'
^ ola in ipfum fide idabeopercipitur.nbsp;eim^

totjjç judicium eftOIncertum uideripoflît. an intelligi debeat, iudicium
'^Pior non credentium Chrifto, ipfa cft Chrifti reiecfh'o. Nccp enim alia eft
mè^^^'.'^perniciesjquàm quod oblatam uitx lucem refpuunt,« makmtconfue/
^'^'^atu'^'\ r ^ fenebris perfèuerarc : quem fènfiim in Paraphrafi reddere furai
cft caufla iudicij atcp condcmnationis corum,quod refpuunt lu/
ftis pfj ^heam, Delucidior tamen « fuperioribus magis refpondens uidetur fen«
^ari q^ N ^^^ ^ hic quoc^ uerus fit.Nam ut id ipfiim qudd homines malunt fua famp;
^'^nd'^ ampledi Chriftum, iudicium eorum « condemnatio eft,ita iudicium
ïcniKj ^'^nationem eorum tanquam cauflà idem pcrfi'cit, eo quôd ubi Chrifti co
homines confûmmauerint,tum demum bonis omnibus exan nœnis ad*

ante fecula condita.fàluatiquicunc^
•tctn am^^nbsp;conditû mundû,Ephef^i.ita reiedi alij fùnt,

'Conditum mundum.Hxcautreiediotum apparet,cum oblatum gratiac
re 'quot;^nciunt.maluntc^ ignorare Chriftum, id eft, lucc uitx carere, quàm
^Uo^ fu ^ «itatTi ilîuftrari. Qiio ipfb Euangeirj contemptû,impietatem Q^mte*

S Pîorij^ ^l^^atur.Sic Qirifti reiedio fimul « ipfa eft condemnatio, pœnac^ im/
quot;ic Uocânbsp;condemnationis pœnxc^, qux tandem de eis fùmitur. Tenebrx'

•^ancß j^J^^JÎ''»ChriftiignoratiO « quicquidprx Chrifto homines feculi amât.Qia
J^ecelfç ça Deo nati, i) quemadmodum nô poffunt audire uerbum Dei, ita
1 ^^'Äina ^^ fgdorantiam Chrifti,cogniriöni cius prxferre, atqp ita tenebras prx
■^'Us Qnbsp;cft quôd uides hodie multos aded nihil omniû rerum audire mo

^ta ^tern ^ '^'orte multari,qui nô poffunt non auerfari Chrifti cognitionê,qux eft'
flàtï,^? • tantum bonû ultro oblatum refpuunt, an non uidentur etiam

'ciitvir^çV^^Jquot; mala eorû opera.; Hxc cauflà eft cur imprj Chriftû lucem uitx auer/
iniiIfSi-Dei cft,qua arguitur quicquid malum eft, Quf enim non app^

iï^ fapientixdam caro,in qua nihil boni eft,nihil minuspoteft fer/
^'^Ifc. g ^'^gf'ideo Chriftum omnia illuftrantem « rcuelantem non poteft no
^^»Hi (ît hq ° nouos eos fieri,« renafci oportet, qui Chriftum fufcipit. In ijs ergo

fècundum Deum conditus, is non potcftauto/
'^gelH r ^'^8ere,uerbum. Exultât igiturhic nouus homo ad lucem hanc,«:
.nbsp;fimulatc^ illuxent,fui enim inde fperat inftaurationem «

prob*'^quot;^'^^'^™'quot; ilIud;Omnis maie operans «c.gnome eft uulgata, per
Jinnata malitia reproborû fieri, ut Chriflû fuftinere nequeât, « efî
quot;^ccnj dçif dicitur cum odiflè lucem qui perperâ agit, cum igitur impij Chrifl«
^rre nequeant,certum eft eos malos eflè,« mala opera eorum,Probarc

hancß uoluit dominus iam condcmnatos qui ipli non credererit.quod ^^^ md
intelligir.qui etiam nunquam credituri funt,i-eprobi,icilicer. Adiecit
Orio proi0 pt^ferre tenebras,uita mortem, qua ipfa eft eorum eondemnatiodiquet » ^.j-i^i/
quot;nbsp;condemnatos, qUos uidemus huic condemnation! qua

h'us,obnoxios.Vt tamen hoc magis dcclararetS«: cauffàrn fimul daret,cur ^
fe auerfarenmr,addidit opera eorum mala effe, id eft, eos nihil pofle oP^j^^yfitiJ'
id uero infertur ex fuperiori, qudd lucemcontemnunt amp; tenebras ample ^^j-^pft«
Qui enim non effent perdite mali,qui fummam iuftitiam ÔC falutem,ultro
rcntem ret)Ciunt,maluntqj in fuis fordibus amp; tenebris letiferis perire»^quot;^»» ^ • ^pC
ampledi,qua iufti fierêtS*: faluir'Quoniâin Deo funt fada,id eft,per D^ö» M
ratur in nobis uelle ÔC operari:fine eius enim fpiritu,nihil boni ànobis tie

Obferuanda primum domini mixw lenitate admonendi libertas.
gniî efle magiftro in populo Dei,ignorare myfteriu regenerationis 'PJ'
tamen abijcit tam ignorantem magiftrum,flG SC nos eos,in quibus uel ^g,,^/
ritatisftudium deprehenderimus, libere quidem moneamus, ^quot;0 felt;P j^jj^pi,!»
feat, nequaquam tamen abijciamus. Obferuandum deinde,fatisefleadia^j,^,|tögt;
non poflîs illico omnia Dei myfteria pernöfcere,ut animo tamê pendeas ^
fidast^ eo ut lâluatore. Vides enim hic,ut hue hortatus fît dominus
poftquam ille quamlibet luculenter arcanû renouationis exphcatum,
tamen agnofcere. Quàm multa enim amp; difcipuli licet fàmiliariflîmeexp .
perenequibant, Chrifto Domino tamen ufcpadharebant, animispeno^.^lpiii^
uerba habere uita aterna, SC dîêab eo expedanda omnia,fuo itat^
tu illuftrati didicerunt,quecunq? oportebat,amp;ad falutem ipforum f^det» ^^id
ufu ueniet alrjs,fi difcipuh modo Domini efTe perfeuerent. Eos igitur q ^J^^ fjof-
mus non poffe continuo capere fidei uoftra myfteria omnia, hortemur u
agnofcant, Chriftum eflè orbis, ÔC ipforum faluatorem, amp; unicumnbsp;l'ijj

na magiftrum: nec^ errare poflé, ^i uerba eius,amp;: fî ea quot;equeant plane .^^yjjl
telligere,uera crediderint,nelt;^ poflè

plenam tandem falutem non conieq
lam ab eo expedaueriur. Certe qui uel hadenus crediderint, Dominun^ ^
nofboim dodorem ÔC faluatorem agnouernit, uitam habent xtemam, ^ p^flf^
am nondum perfedam poflideant. Sic poflident tamen,ut auferri eis ^^'^^^itùP'
Sicut itac^ hinc uere funt fîïr) Dei, ita nequaquam ob ruditatem, qtia P^'^P plo
raqp Dei cognofcere nequeunt,regno Dei illos profcribamus. Quin ^^fen*^
mini ,demusoperam ,utquam familiariflimeillos doceamus ,qua ^quot;■'^nefe^'^L
capere illa nondum pofrunt,hortemur,ut nihilominus, de Domino P^y^a^^
ant, non dubitent uera, qua is docet,neque diffîdant daturum illum»ut
omnia cognofcant,Ô;:quacun(5faIutariafuntpercipiant.nbsp;ref^^c^

clefîa Ioquimur,cflèdebentomnia. CaterSexiftimo dominû hoc d^^
men uuïgatam,quibus libenterutebatur,hic ufurpaflè . In fequenti ^^ '
annes de domino qtio'd non fît locutus nifî qua uidiflèt,audiflèt,tdta
In reliquis diligenter obferuandum eft, quid de Chrifto fentiendum
cozium afcendit,fblus diuinitatem et immortah'tatê propriam habet,qui ^ q\i
qui de cœlo defcendit,id eft,uerus cû Deus efîrr,homo faduseft,Vnus P^^^qoO^^
que eft per quê uitam ÔC ;felutem SC nos accipiemus.

SiiamnonnifîpefJ^^uif^*
rc bona fùnt,percipere pofliimus,agnofcamüs qua nihil fît hb-arbitti»!'
liominis,quàm nihil omnis noftra iuftitia ÔC uirtus: .Nemo in coelum » ^f^iiß^**

* h,,^ igitur ilîi no fuerit per fidem infitus, dC membrum eius fedas,tn cœ^
tiUUg confortium diuinitatis, participationemc^ eorû qua uere bona funt,

praterea,circa iIIud:Sic dilexit Deus mundum, omnia falutis no
SiaS*^^ dignationi tribuenda.Non nifî per Chriflum renafci in uitam Deo di
Dçj p^ cojlcltem poffumus, at quôd Chriilum accepimus, merx eft diledionis
Hajjj^'^ere nos bonitate diledioneq^ Dei ifta probe penfata facicnt, fîquidem do/
buij ^'^nia nobis Deus,poftquam filium fuum donauit unigentum,quo nihil ha
fed iuxta ÔC nos ad redamandum tantopere noltriamantem patrem
dilçiî'*^ accendct,quod fî fiet,dihgemus fynceriter et proximos,hâc Dei erga nos
gtijfi fedulo amulaturi.Singulari quoc^ confîderatione dignum,quàm ma
«ïHjj ^V'^ dominus ipfe fidem prardicarit, qua nimirum aternam uitam percipi/
taf)'^ 1?nbsp;nunquam uenimus.Imd ipfa uita aterna efl, quia cognitio ue*

Cîw ^ft'quamhbctctiârudis,fi modo uera.Qiiis iam dubitet föla nos fideiuftifi/
cnii^^*^ hic Chriftus pronunriet,qui illam habuerit,eum habere uitam aternam,
Uej-ç ^^^ illam non habuerit,in aternum perire .^Certe iuftum efte, uerac^ uita ui/
fi(iç,'in fcripturis polIet.Mira uero cacitas eft,plerifcp tam abfurdum uideri,
Chyjatribui. Quid enim quifquâ operetur fi nondum uiuat, iam fola fide in
^'^innbsp;anim us de eo, ut faluatorc fuo, perfuaftis eft, homo uitâ Dei uiuir,

fieri^^ • ^ amat.Quis igitur dubitare poteft, nihil pofte fine fide boni à nobis
tierij^^? quod bonum fit.nifi perfidem cognofcimus. Qiiisitem hue iuftiria un^
legi j^'^'^uteafretus,fccurus iudictj Dci uiuere poffitf'Qiiis tam fui ignarus, qui fê
faluf^' unquâ fatisfecifïè exiftimct C Non cft ergo ut homo aut fe, à fuis operibus
n'corçj. t^'^^t'fed uidet quifcp fola fibi nitendum effe fatisfàdione Chrifti,Ô£: mife/
i çft ^ l^d.lam aût diiêrte adeo Chriftus qui credit in me,habet uitam çtcrnam,
^Utti^S^^ 'ïon dubitat,feper me reftitui in gratiâ patris amp; fpiritu uera uita donan/
'PWu omnibus polliceor,is certe iam in grariâpatris reftitutus eft, dC meo
'§ititf ^^^^^^^ uitam aternam.Id fîc efîè 8C geri experimento norunt fandi,dubitare
»iierifQ^®'^ poffunt, fola fe fide iuftificari,hoccft,credendoin Chriftum,nullo
fpirij^jpPerum fè compotes fieri mifèricordia Dei peccata non imputantis,Ô£:
»iia.lSij quot;quot;^^ 'nouam uitam infpiranris,qua fit bonorum operum fœcundiflî/
honbsp;habuerint,non poffunt non operari qua bona funt. Vi/

uiuat,amp;: no habeat opera humana.^Ita Dei uitam quis poflît ha/
li^bçf Se Dei opera opereturcSed ficut uides etiam infantem hominis uitam
qSe opera,fed non omnia,tantû imperfediora,fic habemus SC fi'de pue/
^^^^ris ^ grandium operarcquiras, aliàs negaturus eos efte Chriftianos, idê

m*. J ^^ ^nbsp;t^ ^ ««w* * n Ai'S ^nbsp;Inbsp;T^nbsp;IT^^^ t Y I ^Sr fTfO f^ ^

'et don,^^nbsp;î^^^us àC difcipuli eius.) p a r a p h. Cum feftum Pafcha cgifgt;

Ptçr Q ' ^Ptifmate ciues colligcret (baptizabat fîquide in Aenon propè Salfm pro/

quot;^»s, q^nbsp;eft ) orra de purifîcatione quaftio eft àdifcipulis loannis cum lu/

'Puîis rîf Chrifto incipicbant, praterito loâne, adharere, baptizari à di
^nriltinbsp;Trxônie Tplâfps nro maaifirn (îîn

UOS,quod ille baptiftno difcipulos colligit,pIurimi(^ ad eû uem'utit, utin^ ^
ÓtTcundi mortales illummagiftrum agnofcerent. Vos ipfi mihi teftes elW^
plane dixi me non efte Chriilum, fed milfum ante illum, ut meonbsp;onfiiaf

tiseftfpohfumaudire,eius^prarièndaperfrui.Hocipfummeumgaudm ^^^^
cft.Aduenitenim tandem defideratUs làndis omnibus iponfus,hic lelus
ïndubitatus Chriftus,huius eft fponfa Ecclefia fandorû,aduenit iam hom ^g^an'
ut eam de tarne dC olfibus fuis aifumptâ,fibi uniat tprçdicabitur enim mo^ ^^
gelion efus in uniuerfo orbe,adduccntur(^ prope,qui longe erant,quç ^ ^^fio'
di!eda,diieda erit .O beatum me, cui datum eft tantum uocem eius auo^
fcerec|; Jam officio meo perfundus fum.meobicurari,illum uero
ri.Qiii nanq? è fiipernis uenit,fuper omnes eft. Neep enim ifte ,ut putatis, f^
ino,Ted etiam Dcus eft,è idpernis uenit, qui fuit inino, ÔC per quem funt o^^^^^ ^Çt,
da,ideo cœleftia ÔC diinna docebit,cur nô uenirent ad eum omnesrQi» e
ut mortales Uniuerfî,terreha tantum loquitur,amp; fi cui detur cœleftia loqquot;
eft,ut huius cœleftis in eo fpiritus,amp; non ipfi loquatur.Qui e cœlo uenit^ o^^
h',iterum dico, is fuper omnes eft,omnes illi lèfe tradere in difcipulos deb^ ^
incertum iile,nihil quod non habeat exploratiftîmû poterit loqui,qux ip'^ ^^^ #
audiuit,certoî^ cognouit,eateftatUr,fed dinfelicitatcm mortalium,nbsp;jüb''^

pauciftîmi teftimonium eius recipiunt.Ät quibus datur illud recipere jp^iiï
to agnofcunt,tamc^ habent èxploratum,quàm quxconfignare ^oleiit,^c
uerax eft.S«:^ in hoc lefu iainiâ prçftat,qux Unquâlândis luis promifit. IVu . g^let'^
gatû ad mortales deus,nihil igitur nifi Dei Verba loquitur,in

(ummum bonum Séparer nofter pleniflîmecognolcitUr,indetç uitzxteïi^ ^ (p ^
Ditur.NecK enim adiVertam mdilurain dat detis ipiritum,quam tranigr^ -quot;^^ijltî

non pcflît:dedit mihi fane cumulate fiilirn fpiritum,quo bapdzaui ÔC aoc
profedo cum luce ÔC effi'cacia maiore,quàm omnes qui ante me docuci 'j'^ '
tamen nihil fum collattis huic lefu.Ipfe enim filius Dei eft,amp;: à patrenbsp;^

in manus illiuspofircrit omnia,huccç illum euexerit,ut uitam xternâhat ^u'^
quis in eum crediderit,diicipulus4 eius effè uoIuerit,qui uero relpucrit c
nunquâ uifurus fit, in xrernum premente eum ira Dei. Taie nihil unqi-' , ^n'^
prxdicaui,mittite igitur iftum ueftrum pro me prxpofterum zelum, ÔC ^ j iv
mo ferte,ut ego oblcurenprxftiterit filio Dei,^ mihi aufcultens. Et uos
lum conceditc,5^ quoicuncp poteritis fimul illi uobifcum adducite,quo a
illum,uitam accipiatis xternam,quam fruftra àme expedabitis.

_____^___________________________________________________________________ , ^^fîgn^J

clarefceret.Sub finem uero fundionis fux,frequentius illic egit, ÔC pl»'quot;^
uit,quia appetebat tempus,quo debebat glorifîcari. In humiîioribus
nibus,qualis Galilxa erat,antea'effulgere diuinitatis iux lucem fecit, m P ^^^^ßo^.
men in ludxam ÔC hac ratione {èceffi'fle,moramcç in ea egiife uidetur,ut ^^^^^ ^o^
lcipulisloannisfieret,deeo,in uicino adeo fibi loco dilcipulosper hap^^' '
ligente,quxrendi,atcß inde tam prxclarum,quod hic Euangelifta memoi
ftriiuidedomino,teftimoniumaudiendnnbsp;nt»^

Ncf»o titji ei/ mittantur.Rom.io.Cum enim nô fimus fuffi'ciêtes,utud cogitemus ahqquot;'
uinms mijjus bis,quo Paulus xCor.j. de prxdicatione Euangdij proprie fcripfit, ceîti^^
teile doccbtt. ^quicquâ redum ôC fandû,ud docere uel facere'poffe,quod no '^P
tus,hoc eft, ad quod né fuerit impulfus diuinitus. Nô miffi' igit ÔC pct ^
tïô funt qui deo homines coIligût,ôC eius Verbû annundâf,fed qui fua ue ^^jj^pj

tur. Y^^erunt,« à Deo homines abducunt, fîbic^ ipfîs obnoxios facere conan/
ptcr^j^-Vifioncm cordis fui Ioqiuintur,non dc ore domini. Qtiapro
^it^ ç{iquot;ooifnus infi-a.io.furari illos, dC perdere oues.Iam uerbum domini cibus
cntv!*^quot;^'^''' 'î'-quot; funt de latrones eos neceffe efl: nequaquâ loqui uerba Dei,
hominum.

^ocetjj^^ ^^^quot;^^'t^abfintàuero Ca®abaptiftar,quincgantaudiendosetiamqui contrd

ab^-quot; fnbsp;ûrentur, fî accipiant falarium unde uiuant, fî non fint baptJlhr de

'^^'quot;^'dum Venim folos Ecdefiâ faciunt.Nam fî côftet etiam huiufmodi fua quç uocàtionc U
Pfcrinj.^ Dei prxdicant,contemncntnihilominus Dcum,qui illos côtem/ précdicand»,
^^^cieh f^an'us gaudebat, Chriftû prxdicari eriam ah îjs, qui id mala côkiew
^^'^»Phihp.i.Mifljo uera rite Euangelizantiû: cft ad prçdicandum gratia
coo - Chriftû impjjllio.Huc iam nemo nifi unus Deus impellere poteft,quia
•quot;eitl^ll?^^ ahquid taie cx nobis nô fufficimus,ut Paulusinquit,multo minus da/
homines alrj,cum plantans ôC rigans,nihil fint. Quifquis igitur uera
®cc,fi'oquctur, mifllim adid clTc

eum diuinitus oportet, quacuntç demum id
jçç!^^ quaue mente loquatur,ftabit9 prxfens didum Ioannis;Non poteft ho/
^'^riitj^ qnicquâ,nifî fiierit ei datum è cœlo. Vnde cum Caiaphas imprudcns
adfe if^^one Chrifti dixiffct,ex fpiritu loquutû ôC prophetaffe cum iEuâgdi^
Hab/'^ r ^ P'quot;»quot;^ Matth.s.fiibfinem.

''lis Q Animalis enim homo non percipit qug Dei funt,quare neqj loqui
( ^^Piritu rnbsp;Chriftus àpatre omnia accipit,etiam facultatêdiipcnfan/

,eum dodorem,qui omnia docet,« ad uitam xternâ innouar,
n^ omnibus cft.Dc cœlo uenit,quia Deus homo fadus eft, ipfum
^'^^'^banfnbsp;optabilius,^ audire fcruû Dcic Jure ergo ad eum omnes

'^^iis n^^quot; fefrimoniû eius fignauit. )Id eft,iam certo agnouit, uri ea cognita ha ..
•^Oîie^yj^ teftimoniû,qudd ita fe habeant,obfîgnamus. Qui enim Chrifti fer^ ^^

ui?^ P^quot;i'5epit,ipfum « in ipfo parrcm,ueru Deum, in ucro Deo agnofcit,
f^ ^cru^.nbsp;uerax fit Deus, quxcç un^ fandis promifit, prof ixiflîme eum

Chrifto prarftitiflê.In ipfo fiquidê funt, etiam, amp; per ipfum
^^quot;quot;•tjui 'quot;î^o^not funt promiffiones Dei. 2. Cor. . Etenim cû uerba Dci loqua/
^'^niap^nbsp;ueritatê,ipfumc^ Deum,ccrtamdenic^ bonitateeius,

^^^ intelligi poteft,unomodo,Chri/
quot;^'•Vt quot;iquot;'P'f quot;«m ex menfura, fed prxter menfuram, id eft, cffufiflîme,idq; ho/
fî dixiir .M^quot;® eft,idem fiibftantia cft,quod fpiritus Dei. Altero, ut idem fir,
i^'^.'^Ultum H Tnbsp;aliqua « definita menfura Deus fpiritum largiri, ut fi

d ^'^Uicg jjjnbsp;largitus fit,non poflit alteri largiri amplius,fêd pro arbitrio fuo

ï^^'Suöd m ^^ fpiritus opulenria.Nolite igitur exiftimare Deum propte
^^^s ipfç ' P^^finû fpiritus fui imperriuit,nô poflè huic loge plus donarcfHic
h'^'^^a.Spij.^nbsp;pra? omnibus pater diligit,tradidit4j ei in manus

'°^!'^quot;antumcuncp P^^fiet illum uos, quàm me audire. Hic pofterior
'^Ut qunbsp;uidetur loci huius intelledus,non enim adiecit Euangeli/

Se J ira Dei manetOQtiia tn peccatis ille manet,omni cogitatione
adiicrranii gt;. Sic enim nati iixmus,inde(^ non nifî per Chrilîum polFumus quot; .jg^iil

o B 5 E R . Circa id qiidd in ludaam Chriftus abijt,baptifmo difcipulo®^
rus,5Cnon ut alias ferc iolebat in Galilaam,idlt;^ in loco,ut uerifîmile eft:» ut ^^^^
in quo babptizabat lohannes SCc. Obferuandum ut commodas operum
.nbsp;Deus occafîonesintjciat, inter quas ÔCinciderelblentjinquibusnonnihn^^^^ji/

Chrißut mala tur/piritu tamenfuo,tandem ad optatum (àndis fuis finem omnia dcducit^ ^^^^^^
licrtuinboim tum utiqjcrat,prapofterusille difcipulorum loannis pro ipfo magiftrolu^ ^^f/
interimtamen occafîo hiczelus fuit, ut illis loannes Chriftum tampraecla
dicaret.Sic ÔC pcccatum illorum.homo eis fuit.nbsp;ntcs^'^^

inuiti fiant (edarum. Adeo proni fumus, ut homines pluris aquo fàt iami' jF^ j, „
eis,contra ueritatem amulemLtr.Soletnanc^iatanas no minus conari, ut ni''' jîc,
Sitftiicudiit (^bs omnia fînt, e.iam qua perle optima funt, quàm

qua per fe mala funt.Aemulatio difcipulorö pro magittro luo contra Chtquot; ^^^ ^^^
la erar,uertit tamt n eam in bonum illorum dominus dum occafîonem
ritatem pknius edocerentur.Sic optima res erat. qudd hi difcipuli loannt ^^.^^iti
renr,Ufrba enim Dei docebat,hoc autem ftudi] latan conatusfuit,in rem p^
uertere,lu quem propter Deum cceperant colerc,colerent contra Deum,quot;
prapoftero ftudio,Chrifto inuidere inciperent,atc^ contra cum incitare cup
Scmagiltrumfuum.nbsp;ort^^'^

Caucatnus igitur,ne plus aquo homines admiremunneue in quoquS rrgt; ^
gloriemur,omnia noftra fût,fue Paul.fîue Apollo,fîue Cephas
opinione,amu^atio, contentio, SC fadionescooriuntur,urproh dolor no .fp^i
nimio e\perimur.Chrifto dcditm manus Fater omnia,is dare poteft uitann
cur pon huius igiiur di;cipuh, quàm hominum effe malumusf Atc^nbsp;^^

ftudio fînguli C hriito aduucereSt confecrare fuos ftudeant difcipulos, jjoO^^
demusidfccißehic lo; nnem GloriSfuamntminipoteft cedere Deus, t^^^^uc/
eius maior apud nos gloria,quàm cum ipfiim folum eum
re fapientes SC iuftos reddat.Apud quos igitur unquam, uei iuftitia
al quid nosquafîuimus pra terito Ljeo,illos ita

iniuftos se fiultosfccUi^g.ii/
quidem aquiifimo iudicio,ut nemo non uideret nihil minus,quàm
pientiam, apud illos quarcndam, Quidcnim hodie omnium iceleiunquot;'
gis fœdiim quam illi ipfî à quibus paulo ante remilfionem peccatorufquot;'P .j^iiU*
ßndum,rcgnum cctlorum, SC nihil nô penuimusrita quid ffultius^' p^
unquam in orbe f^ riptum eft,quàm à fiimmis illis Theologis, id quod to r ^j^flt*
teftantur librortim.quos uel in fblas fèntentias fcripferût^At hi innbsp;^f^c^^

lum Dei,utl I rophcta fpiriiu Dei pleni. Et hac noftra tempcftate,habej^^^^^ü^
luculeniia lane,nec minus damnofà exempla, in pernicioiis fèctis.Vnii .
in cœlis magiftrum, utinam unum hunc agnolcamus, nullum tan*en if j^^jti
eius contem pturi-Nam etiam m hanc partem grauiftme quidam pecça '{wp^
folum Chriftum magiftrû fèqui uelle,interim fcqunf le ipfbs uelerratieos^^^^^ff
res,Chrifto in fiiis mi iftris fiiperbifllme conte!, pro,qui nô fblo ^^'^'^jn/t. ^^
tiones, fed per mmiftros fuos externe quo(^ fuos docere

tandum quoq; hic eft, quàm fœde errent, qui loannê negant Euaugeho ' .^ói
joOf'.Bjptißa Chrifti dodrinam tradidiftè.Quid enim apud ullum Apoftolum
ehnlf.Euan* cetur Chriftus,quàm hic clarius ÔC magnificentiusCLex ÔC Propheta^quot;lt;t^ pnij/
gelion pradi/ ^ diebus loannis,hoc eft, ab eo quod ipfe cœpit pradicare, regnuquot;^
tamu tur,adeo cupide in illud m ultis irrueniibus , à: pradicari igiturilludop

^f'^rma Legis 8(:Prophetarum,tan^ obfcurionfinein ac
elt fcuaugehca,multo euidentiorôCcIariorJdlàdum cum prafens
Prenbsp;habuimus,luculentiffime teftanmr. Neœ enini

anhuntiari, ut ÔC à nemine un^ annunti^
'4«am hic ÖCahbi à lohanne fadum legimus.

T ergo cognouit Dominus audifife PhariTf os,quod Ihé/
fus plures difcipulos faceret, ÔC baptizaret, ^ lohannes,
quan^ lefus ipfe n5 baptizaret, fed difcipuli dus.rdiquiC

'^^rSa ^^ ^^ quot;inere,fedebat fic fuper fontem.Hora erat ferme fexta,uenit mu/

' Didt d lefus : Mulicr,crcde mihi, ucnit hora quando
^^^«tisnbsp;sdorabitis Patrem, Vos

cun qua:rit,qui adorent ipfum. Spiritus cft Deus,5C eos quia/
^nbsp;ueritate oportetadorare, Didtd mulier: Sdoqudd

quid qu«ris,auc cur loqueris cum ea: Reliquitergo bydriatli ftiafli t^quot;
abqtin ciuitatem,« dicit illis homimbus: Venite,uidetc hominé,quî
hi omnia qua:cuncç fed. num hic eft ille Chriftus C Exierunt ergoe ci
te,« ueniebant ad eum.nbsp;^^^jç

Interea rogabant eum difdpuli, dicentes : Rabbi,comede.Ille auteo^ ^^^
cis îEgo cibum habeo comedendum,quemnosnefdt{s. Dicebant erggt; ^^^
puli inter fet Nunquis attulitd quod ederet C Dicit eis lefus, MeuscJbU
ut fadam quod uult is qui mifit me,« perficiam opus eius. Nonne
tis,adhuc quatuor menfes funt,« meftîs ücniet C Ecce dico uobis,attoll»^^, ^^
ios ueftros,«uidete regiones,quoniam albxiam funtad meflem.
tit mercedem accipit, «congregat frudum in uitam a:ternam,ut «
nat fimul gaudeat, «qui metit. In hoc enim eft fermo uerus, quod a • ^^^
qui feminat,« alius eft qui metit.Ego mifi uos ad metcndum,quod uoS
laboraftis. Alt] laborauerutit,« uos in labores eorum inttoiftis.nbsp;cp

Ex duitateaiît illa multi crediderunt in eum Samaritanorum pr^*-^
monem mulieris teftificantis.qudd dixilTct fibi omnia quarcuntjfetm'^^'^^^ gi
ueniflentergoad illum Samaritani, rogauerunt eum,utapud fe
manfitibi duos dies.Ac multo plures crediderunt propter fermonem 'P ^^
« mulieri dicebant: lam non propter tuam orationem credimus.ip»^''
diuimus,« fcimus,qudd hic eft uere feruator mundi Chriftus.Fcftnbsp;^

tem dies exqt inde,« abr|tin Galilaram.Ipfe enim Iefus teftatus
pheta in fua patria honorem non haberet. Cum ergo ueniffetin ^^ ' jg ît»
exceperunteam Galiki.cumomniauidiffcnt, quîefecerat Hicrofoly
die fefto,« ipfi enim uenerant ad diem feftum. Venit ergo Iefus
Cana Galila:ï£,ubifecerac ex aqua uinum.nbsp;Uicc^^

Et erat quidam Regulus,cuius filius infirmabarur Capernaum. ^
audiffet qudd lefus adueniffet à ludjca in Galil^am,abf)t ad
cum utdefcenderetacfanaret ipfiusfilium,fî{quidem is agebat anii^^'^^^jjji
ergo lefus ad eum Nifi figna « prodigia utderitis,non credetis.pî|^^^^ j^Cpj;
Regius Domine, defccndepriufquam moriatur filius mens.
Vade,filiustuus uiuit. Credidit homo fermoni quem dixerat eileius.'^ ft/
Iam autem eo defcendente,ferui occurrerunt ei,« nuntiaucrunt,
lius tuus uiuit. Scifcitatus eft ergo horam ab eis,in qua melius habu'
dixerijtei : Heri hora feptima reliquiteum febris.Cognouitergo P^^fJ'
illa hora erat, in qua dixillet fibi Iefus ; Filius tuus uiuit, « cf^o'
ipfe,« domus eius tota. Hoc iterum fecundum fignutn

i ergo cognom't dominirs,quód Pharifei audiuifTent,) Apertasfatis
fes ^nbsp;habet,totum hoc caput, quare nullas Paraphra*

A N N o T. Vt ergo cognouit Dominus. ) Qtiia nondum tempus
fur^p^*quot; »tpericlitaretur,uel ut miraculo ab hoftibus feruaretur,decli^
'^atus. ^harifxorum, etiam fugiendi humilitatem, noftri cauffa non a(pei^

) Baptifmuspurificatioquxdam
lüde/ iUnbsp;initiatio: cum ergo lefus baptizaret per difcipuIos,uide

^^i'Ios L j^'^'^Pfofiteri nouum adminiitrum gratig dei «tn'tçdodorem^id er
^^^'ationp i'rnbsp;fanda ÔC prxciara àfe peti cuperent. Augebat uero

p^'hoc Ec I i L ^ deputatû erat,ad id minifteriix degerat Apoftolos :ut ergo
^'^lunerfnnbsp;conftituiôC adminiftrari,ita eos cam tum uoluit huic

ri'^^^tePrinn!quot;^^' nolebatante glorificariquam pafflrs effet, edqueEcdefix poIitiS :
'^^»■e.^'f apoftolorum minifterio inftitint. Contentus itaque ipfe fuit
^^•^inift,.^^quot;ipofitionis manuum fpiritum dei dC alia dona largiri, baptifmi
Abijtry^eni initio ftatim Apoftolis permifit.nbsp;^

^^triKiguquot;^ Galiixatn. ) Patriam coluit,quandocunc^ uocatio Patris non a/
rÜ^^^oriimnbsp;Wideremus humilia primo loco haberi apud Deum, hâc alijs

Jl^arto. On ? obfcuriorem,primum illuftrari oportuit, De quo Matthxi
vï^^^tndamnbsp;P^*quot; Samariam. ) Ex Galilxa petentibus ludxam,

r^^eKioj.pôquot;'^^'!^ ; öicnimam adiacentem monri Crarizin,quimontibusSama
^'^'Hinc ,T V quot; lofephus fuiffe Samariris,têpore Alexandri Magni mcnopo*
J-^^^h'as sf î ~ ^ft'^bEuagdiftauocatâSychar.CertenomêSichim?,àSchecê
rf ' Cu f quot;ocât,ubi habitaffè laacob legimus. i, Mofch.îî, dedudû credide/

^quot;quot;laritis mur 1 i-v exiitimo. na quoa cx nxc coiedura accedit, qudd
?'?onftrannbsp;Domino dixerit : Patres noftri adoraucrût in môtc hoc,quafî

qnod fane arguit monté uicinum Sychar fuiffè. Iam fcriV
Mar. ' ^lehimam pofitam iuxta montem Garizin, eadem igitur eft, qux

^iiîiuî ex eo^quot;^ ^quot;oqî indicarit,cur pro cibo mifcrit Dominus,mendies enim erat.
traS^'^^^iod^Tmnbsp;Dommo occafioncm,ut potum à muliercula peteret.nbsp;j^^jg

p^ i'j ^quot;axus es. ) Chutxi erant hamarix regionem inhabitantes, i„teriuLos
^'^«litnbsp;Chuta,ut fcribit lofephus lib. Anti. P.fub fine. Eorum ^r smaritls

^'^Plexi fueriquot;^quot;^ ^^^ îeones,unde compulfî religionem quidem Dei parrim
f 5 neœ^^quot;''quot; colebant « Deos fuos.Hinc abominabiles femper lu
^^Uiîi g^ Tquot;?'^'^^^'^osôCliîdxosunqLiamconuenit.Hocuerodiflidiumauxerat
alath,qui à Dario Rege Perfarum prxfedus conftitutus, regioneni

Samariae admmiftrabat. Dederat is uxorem,tiham fuam iiacham, Manal ^^^ j
laddi fOmi facerdotis, ob quâ lile à fratre ÔC populo facerdotio luit deJC^^^s. ^^^
cum ei plunmum doleret,ÔCcogitaret uxorêethnicam repudiate,Scnabaia j.^j
mifît templû le ei inftar lerofolymitani aedifi'caturû in möte Garifîri,qui luP g jjcl
Samaria motes eminebat,in quo poffer facerdotio fungi, adiecit«^ le iH» quot;^î^^jgjvla/
onem SC poteftatem fîiam ceflurum :lênio enim grauabaf.His ergo adduÇtquot;' ^
naftes uxorem,filiamScnanabalath reunuit,cui locer paulo poft,cû ad ^ ^^ ^oHi'
à Dario defeciftèt, at(^ côdendi têpli facultatê ab eo impetrailèt,iuxra quo, ■ -
(erat,templum in pradido monte extruxit. Qua occafîone multi quoc^ otCquot;quot;
qui ob ethnicas uxores, SC alias Legis tranfgreffiones Hierofolymis n^n p^ ^^ijJ
commode agere,ad Manalfen tranftugiebant, quibus Senabalath pecunia
ftTabat,SC terram colendam deputabat,omnia hac concedens grana
fadum eft,urmons Se templum hoc Samaritanorum,qui SC SichimitÇ '^'^l^gergf
à metropoli Sichima, uocarentur mons SC templum tranfgrefîbrum. ,, jn^'',
cauflîs, ludai non communicabant cum Samaritis, cumqj Domino aei^^^pi
gniter conuiciari, Samaritanum uocarût.tranfgrefîorcm Legis profanufquot;

Sifciresdonum Dei,) Nempequddtibi contigerit, Chriftum ipfum ^^re'
uidere,amp;: quid ille orbi aduenerit. Qudd autem nihil ad m ulieris

(pondit,fecifle puto,quód non probaret inftitutum in hoc îudaorum.^nbsp;glo/
religionis ftudium ÔC animus auerfans impietatem, fed fuperciliû ôC P''''^

Anagogt 4 rifcuraitaeosàcommunioneSacramentorum abftrahebat.Praterea no
aqua ad fpiri/ ut à potU Anagogê fecerit Chriftus,ad fpiritû fandiim,quê Metaphoric^s.

mm, uocat uiuentem. Vt enim utua ÔC fontalis aqua,ad fèdandam hominumnbsp;pe»

npr CratnriT. ira fnirinis fandiis.noftrofbiritui teftimoniûDerhibens,QUOnbsp;^^m'C

per fcaturit, ita fpiritus fandus, noftro fpiritui teftimoniû perhibens, q*-^?,^
fumus, in aternum arcet fîtim bonorum, dum plane beatos tandem rcdû^ ^^flaf^
fide certa perpetuo recrcat. Is eft fons nunquam deficiens,quia nun^ q'^quot;^

defêrit. Ad hunc ergo modum,fî Anagogas feceris,SC Metaphoras att?
rias formaueris,firma erunt,ÔL ad docendum in Ecclefîa idonea,nbsp;font'^

mnquid tu Nunquid tu maior es. ) Putabat Dominum fîbi arrogaife facultatê
maiores, ducendi, uti Mofcheh è petra aquam excuflit, unde illi autoritatem ^ g/iiS'

quam tu aliam uiuam aquam prornittis .'quot;Nunquid exemplo Mofcheh
petra aliqua uiuam aquam elicies ? Qtiem tefàcisf Num maior uis
noftro laacob. Qtianquam enim ahenigena efîent, fubinde tamen 'p r^pjiU®
ubi res ludaorum bene habebant,natosle ex lofèph gloriabantur, VU
teftatur lib, Anr,9.capi.ulnmo,Hinc illa patrem fuum laacob dicebat, ^ g^ais^^i
Omnis qui bibit ex aqua ifta, ) Allegoriam fuam intendit, quo JjjQJ''
lierculam ad querendum inciter, Diligenter autem notandum, qu® ^ aq^'^quot;^/
biberit ex aqua quam ego dabo, non fitiet in aternum, Certum eftnbsp;^^ ^

fpiritum fandum efTe, Si iam ergo hoc fpiritu potus, nunquam potelt
perto eft,eum cui femel hic fpiritus contigerit, cui fcmel credere fuerit^^ ^^ fofl
nunquam poffe gratia Dei excidere. Sicut nanc^ is fitire nunquam jfujîi
tem in uifceribus haberet continuo fcatun'entem atque potantem, ita la ^^^fol^
oportet bonorum omnium, ÔC prafentem fèmper ÔC in

tionem, cui adeft fpiritus Domini fandus, fpiritus filiorum. Hic fons e pe^'^
tam aternam fàlit, id eft,qui uitam aternam fiippeditat,] Nam cogno c ^ ^
•nbsp;eiusc^iugiterSCinaternumfiuiboniratedonat, HincgloriaturPaulu

Perpende ergo hoc Sanum diligenter
Mi ^^quot;quot;Pamm etnbsp;Perfequentes,6e ad Samaritidetleàm;

»^^l^^oSS Jcomunicare, non in neceffarijs uita. Sed hoc inge-
On?efl S'quot;? omnibtis rebus teftam arripfat. id eft, fpeciem pietat/s

de dX.^quot;^ docendi illam,moneat ut amp; nos omnia mifta in col-
eut , ^fionem arrfc^^ faciamus,prafertim quibus nos impetimur,

^ eorum rel^/ r r^ * Tantum enim nomma eorum magnifice iactant,
'^eiigiofe feruant, Û qua re illi ufîfunt, fi quid tantum contigerint,

id fandum habent,auro dC argento ornant,amp;' attredari laicts manibus ^^^^ '^nf
Saman'rae placebantfibi, quod prardium amp; fontem laacob haberentjdumll j,
fandi Patris nomen iadarent, filios dC cultores ie illius arbitrabantur,ni'^quot; ^^

habere,non olïà iàndorum ièruare,lèd mores illorum imitari, efl pietads q«

rite etiam externa ßndorum m agni facit,inc^ illis lândos rite colit.nbsp;f^^C

nice ifta loquebatur. Petulantiam ergo eius uolens reprimere,iuffit uocare ^^^ ^^

monita cius,fiuepudore,fiueftudio pietatis mota,ad alia Ièrmonê defleditj^^^^jj

Adoratio m fofi'tus fuit.Patres prxterea rem làcram in montibus feceruntChriftus de

rare aût in mondbus fàndi cum Chrifto ixpe fbliti fuere,fèd nô alia,^ on''^^}

fus,ôir cxcitandi fè in deû contemplatione cœlorû ÔC omniû operû dei ^ peC^''

Matthxo.î4. in illudrAc dimilîîs turbis afcendit in montem fblus ad adonbsp;p

quot; eri Iblet in publicis precationibus, .^pjfi^
X 7_ ïnbsp;I ' rA___:_____f^tf* /\Pr

reuerentiâ animi teftari.Id quoniam fieri fblet i..nbsp;------ ,

ct|s totus Dei cultus adoratio dici cœpit. Vnde cum hic Dominus ait ' hani^
quat hora,cum neqj in monte hoc,nec^ Hierofolymis adorabitis Patrem?
reuoluit,omnem illum externum cultum Dei,certum locum requirente^^^jj^fie
in extremis iftis facrifici]|s, alijsc^ cçrimoni]s,abolendum. Ceterum de a
plura in Matth.in illud capite. i. Et proftrati adorauerunt illum. , ucrb^

Vos adorads quod nefcitis.) Quia eo temporis cultus Hierolblyimtan
Dei nitebatur, Samaritanorum autem falfa Patrum imitatione, fine

preflîtuanam hic Samaritarum iadantiam, teftatus eos adorare, quOquot; j- jtii^

hoc eft, cultum obferuare Dei, de quo non effent certi, quod Deo proba ^^^^fri^
quiaperds Dei oraculis eftetreiedus. Cum enim uaftarentur initio iu^p^/ff»

gradonis àleonibusjdepellenditâtû mah'huius caiif]â,ritus aliquot in J^amp;^ p^tili^

J (f^eiff^/ ditos fufceperant,reliquaperfèuerantes,quierant,idololatre.Monuitig^^^^^flr.

^ quot; * culam indignum efte,qudd Samaritx fè Dei religione contra ludxos fîqi^^
*nbsp;Cum fcirent [udxi,quid,hoc eft,quibus rationibus Deum adoraren^u

dem Dei cultum fuum dodi,addidit: Quiafàlus ex ludxis eft,hoc elt, o
Dei cognitio ortum à ludxis habuit, ficut ÔC ipfiim mundi redemptorenbsp;^

ad carnem attinet,à ludxis accepimus. E 'Tzi]ion udcp egreffa Lex ÔC
eft,amp;: èlerufalem Verbum.Iefcha.î.AludxisEuangdionin totum ° pg i »Pjj^
tum eft,fed ÔC ante Euangeh'on,in nulla alia gente, publicitus dotSquot;quot;^^ ^j^ni ^
uiguit,uerique fimile eft, quicquid fani de D E O, fapicntes gendum quot; j^^is à'
cucrunt,idà ludxis fuiflè m utuatos.l ure igitur optimo dixit : Salus ex ^^^^ ni
Sed uenit hora ÔC nunc eft. ; Vel hic unus locus fatis eft,ut omnes pH gj eni
«nt nunc Deum m/ui cultu haudquaÇ probare tam multas csrimp» ' ^^jo p

libi fu f ^ patres ohm dodî fpiritu obferuarunr,qui in monte Garfzin, dC a/
• ^ habuerunt,necç eas quas poftea per Mofehen tradidit; quanto minu»
(fiibi,nbsp;homines poftea fine oraculo fpiritus,fine uerbo ipfius,pro affe/

rôt r pf irreparabile damnû fidei hbertatisc^ à Chrifto nobis part?, adinuene
^quot;fic.inquiti eft hora,cu ueri adoratores adorabSt pané in fpiritu ÔC ueritas
lifc ^«quot;go fpiritu colendus Deus,nihil gratû exhibucris rebus corporels nifi il
tia g. filant fpiritui excitando. Si ueritate id eft,certa fide foîidâcp uitae innocen/
ftarç ^^f£§ritate, nihil morabitur Deus externa ifta quar « impij hypoCritx prae/
XioiQ^^^^-'nt'niu ea ualeant ad promouenda in nobis dC alîjs pietatê ,ôC iuuent pro
cere(î/^î^^quot;suitç,huius.Attamencûccrtumfit Dominû dido hoc ,uoluilîèretj'S
cerin!^^ cultum dC cçrimonias tam ludçorû quàmSamaritanorô, SCoppofuit il/
^'tur ■'^quot;^ofo cultui adorationê ÔC cultû in fpiritu ÔC ueritate, omnino inde colli/
^'îis 'ï Auguftinus docet , Chnftianamrdigionê accepifte pro multis
® «^quot;ïfus conftabat,pauca eadcmquc fadu facillima SC inteUectu
ÔcTobferuatione caftilfima,de dodrina Chrifti.lib. î. cap.9.
Heri,5?Jolt;^«nîhaber,quodquidâdicunt,cerimoniasneminemprobare, ubiabfitnbsp;.

^■'ocb iT ^''orator fpiritus, pictatisc^ folida ueritas,utiîes aût ÔC Deo gratas nunc ^
^ iierfnbsp;^^^^ fpiritus ÔC ueritas. Nam SC ueterum cçrimonias fine fpintu ^^^ *

^dor^,^^'-^ 'êmper abominatus eft Deus,nec^ potuilfet de illis dicerc dominus: nos ^ *
•quot;Uibusnbsp;fcnnus, id eft, quibus fcimus Deo gratum e!Te, fi de folis externis

cordis religione oblèruatis' fiu'ilet locutus. Quàlibet enim uerbo Dcf
tUr ilijj,'!^^ mftitutç fuerunt,fi quâdo fine fide fyncera adhîbebantur,olfendcba
^^is eftlnbsp;colebatur. Hic ergo Dominus de cçrimonijs fide exhibitis loquu/

ifto,nec^ Hicrofolymis.îtêifta: Nûc hora efi:,cû ueri adoratores,ado«
ftù iiQj J m fpiritu ôC ueritate. Quis nó uideat ÔC probatû olim Dei cultû Chri/
Hid f^j^'i! fignificare abolcndû,prxfcrrim cû oppofuerit ei, qui futurus erat ^
Hts,q, , s,cultû in fpiritu ÔC ucritate,quê proifus nullis cçrimonijs, ô;: externis re
' impîjs polfunt elle c5munes,addîd3 eftè oporteat, Id côfirmat et quocf
'■^irç Çjjnbsp;eft Deus,S«:eos qui adorant eum,fpiritu ÔC ueritate oportet ado«

enim hoc dido,ficut Deus mens eft,mentequocp coli ipfum
•iioiiç^j quot;OC eft,ryncerafide,ftudioc^ fedulo glorix ipfius ubicp ÔC in omnibiis pro
^^^'Hea.nbsp;'quot;^quot;s adeft, ei adeft etiâ omnis uitse honeftas folida^ integri««

^atiif^ is d IS prudens dicet aut aget,quod nô ad glon'â Dei facit,ut Pauîus hor
fuper^-^^ ^'-quot;'^umjlul tus eft Deo gatus. Id ÔC Perfius agnouit cû fcribit :Quin damus
Pofif^nbsp;quod dare lance,Nô pollît magni Mclftlxlippa propago; Cô«

'^eito ÏÏ^ ' animi, fandosc^ recdfus Menris, ÔC incodum generofo pedus
Se^ .-i • ^nbsp;admoueam remplis ,ÔC farre htabo.

iPiritu : Cur igitur,fî Deus fpiritus eft,coc^ non nifi eos uult cultores, qui in
'f^'dcus ^ quot;eritäte col unt,ipfe ueteribus tot cçrimonias tradidit c Vriq? tungt;
^^PuUis^P'^^'-iS'îîeqî etiam tû,nifi cultum fpiritus Deus agnouit. Sed quia
l^i'lo.fua^^ erat,ac puero fimiîis,uiftimc^ effet ei,etiam in rudi fic ÔC puerüi po/
decîarare,cultumc^ aliquem habere,in primisexegit fuinmo/
■ ^ M h- obedientiam, « eam ex toto corde.En cultum fpiritus ÔC ueritaris*nbsp;,

'quot;is dedu «jufium ut eos perduceret, atc^ feruaretperductos, cerimonias multas
^'^'Occunbsp;^^ cogitanda ipfius erga fe beneficia prouocarenc, atcß fi nihil ali

^^^ion? f ïamen,pcrpetuo in legibus eius,« cohiberent,ne ud fiiam,ud alionT
c'^olefcç!:^quot;^''^'quot;^'^^' m aicftatis ipfîus côtinuo admonerent,ne timoi eius apud co»
^'^olue.^*^', ^quot;fic aût cum longe amplior fpiritus, à Chrifti glorificatione datu^
ïam Dcus ubicp nô in ludga folû notu« ÔC magnus bsOjeri^tranfieritc^

atas piierilfs /admonitio denitp Sgt;C exhibm'o omm's diuina bonitaus, fâtis
fieri poflit per prçdicationem Euangelij, amp; Sacramenta baptifinö ÔC euchari ^^^^
nulla nunc eft ratio,multas cçrimonias in cultû Dei adhibendi.Poftremo eu ^^ ^^
nis ille ueterum cçrimoniarû ufiis Hierofolymis ex uerbo Dei .s, Molchen«'
didus fuerit, ÔC hic Dominus dixerit uenire horam, ac tum,cum l'piê docere gt; ^^
quando nec^ Hierofblymis adoraretur,uel hoc uno uerbo, omnis cgrimoni
fus fublatus efl» Nam uetus ille cultus in cgrimonîjs fîtus,negatus eflnbsp;^q/

prafenti Domini refponfione, iam nufquam alibi un^ fes fuit,eum
uas aût fingere cçrimonias,nifi quantum ipfâ requirit uera adminiflratio do
Chrifla ÔC facramentorum aque prohibitum eft. Fide igitur ÔC diledione ^^^^^^^
dus Deus, qua cum fyncera fiierint, Spiritus Dei ÔC in externis fic dabit ^.ys,
omnia gloriç Dei inferuiant, Tranflatum eft facerdotium,igitur ÔC Lex,ÖC
ÔC ritus adorationis. Noua omnia fada funt,uetcra tranfierunt.nbsp;, q\)

Scio qudd Meffias uenit. ) Vulgo non apud ludaos folum,fèd ÔC Samart
tinuerat Chrifti, ÔC per eum futura omniû inftaurationis expedatio. Ad
muliercula proiiocabat,dû quod Domini uerbis refponderer,no haberet. j,
autê mentes omniû in fua manu ille habet,ubi tantum dixiflèt: Ego qui tibi
fum ille Chriftus, credidit muliercula,ÔC relida hydria fua confeftim abt)t nu^^^ ^^^
duibus fuis,adefre Chriftum. Hçc enim natura efl: uera Chrifti cognitionis»^
eam nadus fuerit,nihil habeat prius.quàm plurimis illam c5municare.De q
ÔC de nomine Mefïïah fupra in primo capite, Sedibne nona ÔC décima.
funt,qudd cuum muliere Ioquebatur.)Nûqu3 enim nifi grauia,ÔC de regno
qui Dominus fblebat,adhac uidebatur difcipulis muliercula ifta,prafenim
ritis minime idonea,id erat igitur quod mirabantur, loqui eû cum muh'ere, 4
quàm interrogate eum non auderent. Tanta erat eius apud illos ^'^ue^entiä'

Nû hic eft ille Chriftus r) Hoc nequaquâ ut dubitantem,fèd ex
lo inferentem, lefum uerû Chriftû eflè, dixiflè arbitror, o b s e R .In eo ^ft,
tulanter refpondentem hanc muliere Dominus tamen Euâgelio uitar digquot;^
difcamus, ut neminem temere abifciamus, etiam fi initio dodrinamnbsp;^^^

fatisreligiofè accipiat. Vide fimul quâ uana nônûquâ fint etiâ mentes elec^^j^^j.,

Hinc Paulus ÔC nomine fuo, ÔC eorû qui pracipui in Chriftianifmo erant ,unbsp;^
tem carnis multâ, fpiritus renouationem in fè ÔC illis praceflîflè, Ephefijs te
Titum tertio, ingenue agnofcit ÔC fà teair. ^^ . j.^. 0/

Circa id,qudd hac mulier,licet libidini plane fèruîjflè Uideatuf^ tamnbsp;^j-af^

tiâgelio donata fuit,obfèruandû,ita ferè fblere,ut quos deftinaui.(Peusnbsp;g^ ^t

eos craflîoribus quidê in peccatis ante fui illuminationê uiuerejLiUfmodi tanbsp;^^

-«lt«îpoJfp.fediora fînt,quâhominibusnoc^^^^^nbsp;Ea enim facilius pudorêincutiu^^

ieccàtis cbtto «^afionicç funt ad refipifèendn, ÔC no dant tame muitu adeo damni, utteui

Kii eïeUi,nbsp;uulgi iudicio no tâ fceda funcDeo enim nihil aque inuifum eft,atcp

' * ne ipfoiuftitiç aliquid fibi an ogant,deos enim fèfè facere conantur,fînit (c(e
in ea potiffimum labi, in quibus fibi ÔC alijs maxime difpliceant, ÔC peccato
agnofcant, utcuncç in eis flia imaginis fcintillulam quandâ in eonbsp;^çS^

quod huiufmodi fint ferè fingulari aliqua humanitate, ftudio«^ ixiuzài ^ j^^^no^
ci'.Sic em'm ÔC ipfum,ut faluatorê facile recipiût,ÔC imitantftudiofîus.Eqt» ^^^
Euangelifta peccatores uocant. Domino fubinde appropinquaflè,qt^''\, il/
cauffam praclare agit Luca.15.haud dubito qum hoc cognomêti à craffio ^
lispeccaris,uteft,fcortatio,c5fedatio delitiarû,ebrietas,ÔC id genus

A fectif^quot;^ ^pud Lucam feptinio,a male cuftodira pudiciaa,idcognommts c5^
faciledubitabit.Bxeodem eflillud merem'cesamp;:publicam'prxce«»
j in regnum dei ,egerunt enim penitentiam ad prxdicationem loannis.
Uçinbsp;Propheta es. Monet eo temporis Prophetam di(fèum,qui ex re/

fpiritus abfcondita uulgo poffèt renuntiare, quare quemiibetfimplicê
ra in'S®'^^'quot; fpiriturx Prophetam uocare,prxter ufum fcripturae eil. De his plu

p ^^latth.fub finem capitis. II.
tîiçf qudd mulier hxc Patrum iadatcxemplum,quod tamen Samaritx mimV
fi^j-^'j^^banrur ,uide ut perniicofum fit hommes fuipicere non ex deo ,uttp facile
honbsp;, pro iuitis fedatoribus reddamur. Ad Deum igitur primum non

in p^J^'^^^^'piciamus. APropheta ilh'co rogat de rebus diuinis,non fuisdd indicat

duui t)ei latuiffè.Qiios igitur de Dco fcifcitari audimus, de tjs I
eo iöf ' Qi^od à Chrifto renundaturo omnia, expedat certior fieri.argumento eft
^it^rnbsp;Chriiïum adfore uulgo finife creditum, In quo uides,ut foleat ex/

dono quot;P'^ïnum corda Deus, ubi uiiùm ei eft $ cognitione iui amphore orbem
paulo ante hxc tempora, multorum audilïès corda prxfagire, fore bre/
Öcnbsp;Dei arcana reuelarcntur. Doceat autem hxc ipfa refponlio mulieris,ut

tç cii/.^ Chrifto omnia difcere uelimus, qui unus magifter noiler eft, fbluscj doce/
j^'^Una poteft,qui fblus fpiritum donat.

Chrifticumftatuitueritatcmperfuadere,qux eadem notamr amp;:iiï
^•V'i^ urbis,ad muîieris,ôlt;:talis,teftimonia,illico ad Dominû fuere egrefgt;
Di^^nbsp;ipfe uocare ftatuit,eos nihil poteft dennerc, qud minus relidis om/

Int^'^*^ ^um fèlè conferant,quem faluatorem agnouerunt.
buin m^ quot;quot;ogabanteum difcipuli ,dicentes : Rabbi comede. ) a n n o t, Ego ci/
^'are ^jquot;^ocomedcndum. Adeoardcbat Euangdionamp;uenturis ciuibus annun
defatigatus, corpori tamen cibum indulgere non poffèt. Etid demfÊ
rap j ■ probatum ieiunium eft, quod efficit defiderium glorix Dei, ita alid
corpç^ ^ ^quot;imum,ut cibum fumere non libeat. Notandû etiam,ut comodum acibo
Piilorrnbsp;efuricbat,profedum glorix Patris.a«: falutis hominû,difci

gt;narri„^- ^quot;^quot;^os ccvxyaii, id eft ,fubducere ftuduewt. Huius fiquidê f uccefTus, loge
id q^to? pafcebat,atc^ oblecïabat,^ ullus cibus corporis, quamhbet fàmdicû»
ideft I allegoria non intclligerent,moxeis aperuir,dicens : Cibus metrs efl'
«Tie, ^nbsp;omnia dcfidero,ut uoluntas Patris compleatur,qux eft ut ipfius,itï

Nq . Pater opcrari uoluit.
^^ Vo^ï^ dicifis.'Iterij ufus anagogica allegoria eft. fd uero quod dicit hoe
inft!nbsp;quatuor menfes futurâ meffèm, ego aût dico uobis iamiâ mef^

h^hç. '^quot;f^didemeffbs ,in horreu regni cœlorû colhgcre,in quo ut cognitio Dei
doSquot;^-^ peterna iili pcrfruent.ld quod Slt;:fatoribus,id eft,omnibus, qui un/
'^^quot;^'■^erfit ^'quot;ê^'^'iuidfalutaris populis impertierût,eoqî Euagelio regni illos prxpa
Uuip erit,cû, fcilicet,fiudû illic,puenire uidebût,ubilaboraucrûr.Quod
^'^^Piat ar 1 ^^'^t'^quot;cniren5nnûi5,utahusfeminetali9 metat,ideft,aliusfruda
Uos ^^ laborer : id in hac Euâgelica mefte maxime uerû apparet.Ego fîquidê
'^'orum ■ quot;^^f^ndum^quod uos nó laboraftis, ali] laborauerunt,amp;: uos in labores

ita eflènt animihominum Euangelio praparati,ut minimo negotio/arpe aa ^^
duntaxat annuntiationem,plurimi illud reciperent,quod cum alias,tum m ^^^

nuit börä^ ritisiftisclareapparuit. Per eos uero,quos dicit laboraflè, intelligo qiucun^z

cendis hominibus operam fuam impenderunt, aque Ethnicos,atcß
rem aut uocat eorum dodrinam,qu6d multa amp; laboriofa diligentia,parucn i ^
promouerint. Sacra nan^ ÔC prophana hiftoria teftantur,fub aduentum ^^^^^
plurimum ubic^ philofophia defudatum efte,de religione, de ofticijs, de« i ^f
bonoru 8C malora,plurimos libros fcriptos,(^u? omnia aludfis,ad gentes ^JJ^^g^s
fe,lubês crediderim, quanquâ femina horû à pnmios illis fandis patribus g
humani,a quibus ÔC gentes procréât? funt fuperfuiffe ubicp gentium quot;en»^

plurimo ftudio fuo ÔC uigiliis,quibus ad qualemcunc^ metum Dei, honeltit? ^^
rem,homines adducere laborabant,profecerint, Paulus ad Rom.i. ÔC.u latii
teftatur,minimum fane. Vifum nanq; Deo fuit,ut ram ludai quàm Gr^^f ' P 0
peccato obnoxrj eflè apparerent,atc^ ita tû manifeftûfieret, omnem iuftioa p j
lefu Chrifti dari,de quo ad Romanos tertio. Laborarunt ergo, quicun«^ | nafquot;'^
Iudaos,flue apud gentes,uera docuerunt,quia multis uigiltjs ,uel nihil»
profecerunt, cum aût Deo uifum eft,per filium fuû,uera iuftitia mundû doi .jj
Euangelio cooperari per fpiritum fuum coepit,ut breuiftimo tempore,
iuftitia uigeret,uerac|^ pietate homines innumeri tâ Ethnici,quàm ludai rio
Cui Euangelio, quia prçcedentibus dodrinisfcribarum, ÔC Philofophorum^^^/
fcientia exagitar?,ddyderi0cß iuftiria accenfa fuerant,rede dixit Domin»^ »
ftolos in laborem corum,qui ante populos docuerunt,introifte.nbsp;puafl^*^ «

lion puto, omnis enim ueritas à Deo eft, ÔC ueritas fane plurima in fcriptis f ^^^
phorum ÔC Poetarû legitur.Iam quantulumcuncg id fuerit,quod de ueritate fj^
fophi tradiderunt,ad Deum cette animos hominum attraxerunr,eó(^ ôC ^^fcfipj
illos prapararunt.Dominus ÔC gentiû Deus eft,quibus in corda opus legis ^^r
fit,Rom.i.Hinc fane illç tam preclarg de uirtutibus dodrinç,quarum P«quot;^^ ^foO^:
tas apud illos legimus,manarunt.Sed quid opus uerbisrQui non ud m ^^
miram Dd folidec^ pietaris cognirionê agnofcit,eum neceflè eft SC ignora
fit ÔC Deus ÔC pietas. Si iam ergo conftat opera etiam Philofophorumnbsp;P

ahquam Dei,SC uera iuftitia,mundo inuecîam, quis inficietur,eorum lan ^is
uangdio feruijfte. Nam quicuncp femen Dei habent,quanto ij maiorcni ^^^^
Ddc^ cognitionem nadi fuerint, tanto magis fîbi]pfis difplicent,
Et pWIoropJjiprehendantDeo diftimillimosSCuerapietateuacuos,cumcp pofte^^^^ ^^^ai^^

Buanzelio ho annunriamr Dei iuftiria, ueruscç à peccatis redcmptor, dici non potelt, H

mmespr^pa, illûexcipiant.HindaneEuâgdic?fegetesmaturuerûtolim,8C
urmt hinc certe fadû eft ut ipfî Chrifto cupide adeo peccatores appropinqi^ru ^-pt.H
ftea turmatim Euangdio ab Apoftolis prçdicato ubicç gentium nome acnbsp;/

funt uiolenri illi,qui regnû cflorû ui quodâmodo inuadût. Hoc denic^ % qui iJ,
ta adeo pe uniuerfum ferè orbê effet iufritiç cognitio, ÔC pauciftimjuam W
uere colerent, Chrifti gratiâ non parû illuftrauit, Nam ita palam f^ ^hrifti''^
ges,nullam omnino fapientiâ iuftificare hominê pofte,ÔC unam efte m
dem,qua folida iuftiua hominibus contingat.

Obferuandum allcgorrjs atq? parabolis Dominum fîngulariter (jufli ^
Cauffa fuit, quód fîmilitudine quam in feconrinent, apta erant ad «oc ^ra^ ^
diores, tû quo'd reconditum aliquid atc^ anigmaricû fere habent, apP joccl'^^f
cum ad excitandum auditorum animos, tum ad infi'ngendum, qua? «

tr^ 'j^^rent em'm diutius, qua quis quafi i'pfe inuenerit, Adeo fanc accominodar
fo ''^tiones fimt agenti cum popuIo,ut Plutarchus inter catera pracepta,quibus
^^.tnoderatorem Reipublica.fiC hoe cenfuen'tt Sufiri'pi'at, i'nquit, oratio,qua
ftori r^^ moderandu animos multitudi'nis, forenfe dicendi genus,rententias,h^
Q®®fabulas,metaphoras, qu? maxime mouêt, fi modice dC in tepore adhibeanf.
»netcntem ait Dominus, accipere mercedem,atcp in uttani aternam con/
liin frudtum,debct excitare nos,ut Euangeliû,quanta pofliimus dilïgenria ad/
ta^^^^'^'-is, operamcp demus,utquàm plurimos Chrifto adducamu5,hoc eft,in ui/'
colligamus.ln hoe certe conftituit nos Domirius,ut eamus,
(ie quot;l^tïm adferamus,amp;: frudus nofter maneat.lnfra.i5.Porro i/u^oj/, id eft,mercef
lEij^ '-'ominus hicaccipir,ut ÔC Paulus,i.Corinth.?.Si enim libens hoe facio,idcft,
qiUjj]§eli2o,mer. edem habeo,de qua dC.u Corin.5. loquitur.Nihil enim eft,quod
qi,^'^^'^efecerit,quod non fit ôC iplum fibi merces,atcp optata quadam retributio,
opçj Indern etiam largiffime à Domino remuneretur, qui retribuit cuicp fecundu
nia Verum quia Deus eft,qui in nobis opcratur,Ôc: uelle ÔC operari,imdoni
ficy '^'«nibus,amp;: fpiritus Dei eft,non nos, qui loquitur, abunde manifeftum eft,
attr(i!'\P''^dicationeEuangehca,noftris uiribus,ipfum opus cui merces promittii^
tjiçj.ç ^'non poteft,ifa multo minus mercedcm,qug opus fequitur quidcm,Ô£: inde
HeraiS^oeatur,Ô(: fi opere minime adaquctur,tribui poffe, Exccdit nanqueremii

qn^ °dUmul gauifurum, ait, dC eum qui feminaflèt, ex eo aides uitiere fandos,
obdormierunt,^: nobis etiamnum ita coniundos eflè ut noftris com/
futit^q ^^'^Saudeant,pracipue autem Dei in nobis gloria.Cum Chrifto fiquidem
Ênbsp;quot;'quot;ere qtioqtie eos ctim illo oportet

gtijf: ^'^'•ierfio,praludium fiiit uocationis gentium,ideo uoluit eam Dominus mà
^^ effe,uti plane fuit,cum ad unius m u!iercula,3c' non fatis proba, rtiulti illi
Ulis j^^^^'dè Samaritani,Euangelio crederent, Chriftumcj? amplederentur, qui pri*
Ï^^lis ^nbsp;nihil minus pra fe fcrre uidebatur. Et manfit ibi duos dies,) Difci/

adii Pf^eeperat,ne ingredcrentur ciuitatem Samaritanorû, Mat.io. qudd nondû
in iVla • '^enipus,uf plene glorificaretur. Verum ut uocationi gentium pralufir,
catio^*®-,'^ poftea Ccnturione,ac alïis,fic in prçfcnti cdere uoluit fpectmen, uo
»Ui pQn^j.^^'^aritanorû,qui medium quoddam genus inter Ethnicos amp; Iudaos,pri
apUçj J.^'^daos Euangeliû rccepcrunt,ut legimus Ad. 8. Vnde duos tantum dies
detï^ Ç |nanfit,cum apud ludaos perpetuo egerit Euangelizans, Minifter fiqui
Matti'^^^ '^'^uncifionis, Rom, 15, ÔC peculiariter miflus ad perditas oues lifradis,

f- ^ * muliercula tam cupide fuos ciues aduocante, quo permoueret
HiçQ^'^fiïentefibi Dominû peccata fua indicalfe, exemplum eft, animi iufta Chri^
tetiij-'^'^'o^e donari. Is fiiscp déi.^ omnia habet, ÔC fua quoq? errata libenter eonri;*
Chrifî;û,polîît muftis côrnendare.Idcmtcrtcamp;: Paulus.i.Coni5.Èphe/
«Us ' ; y.'^ot.i.Tit.î,amp;:alibi fecit,etcnim quo Dei erga è miferîcordiâ magnifice'
fecijtj^*^*earer,ignoranriam fuam,ac eriam blafphcmiam atcp Chrifh'anorum per/
Dürr, '^^'•^'higenue ôC mulris uerbis confeflus eft, Qiidd Samarita orant Domi/
•^Uiteynbsp;maneat,indicat ^ cupidi dodrina fakuaris reddantur, qui uel té

apUd ill §«ftannt.In Domino autcm,qui palTus eft fe exorati,ut maneret biduä
'^ettj, °^'excmplum eft facilitaris ÔC humanitatis, qua nimirum cffecerunt, ut ^
^ nos ^ ïudais Samaritas,prafentia ÔC dodrina fua dignaretur. Moneat hoc
los^çj Jnbsp;omnia, qua ad gloriam Dei faciunt,exorare, quamlibet indig/

hic eft uere faluator mundi, obferuandû ^ benigne, cû abiedis alioqui iX 1
Samarids egerit. Qui enim ludxi ufpiam leguntur,tam plene cognmone
ftuoeftè conlefti fSed nec Dominum legimus ludxis aperte adeo, fe ^»»quot;f quot; ^ pri^
ut huic mulierculx, affirmaftè. Sic uocat Deus ea,qux non funt,reqcit,q ^^ ^^^
ma eftè uidentur. 1. Cor. Notandû edam quod aiebant : Scimus quod m
re amp;c. ad hanc enim •ar^n^ocpo^ky, id eft, plenam,certâç Chrifti cognitione
re unum quenlibet oportet, utfi Angeli quoque contrarium affirmarent ,
men in fententia fidei uacillaret. Sed hue certitudinis, nemo mil ipiritu:»

Poft duos autem dies extjt inde.) a n .Tantum biduum apud Satnarita^ ^^r.
quia nondum uenerat hora,ut regnum Dei magnificendus apud illos reue
Antealudxis Euangelionre^ieratofferendum,Chrifti£ç mortemeaiu^f
cui aludxis reliquas gentes diuidebat,diruendus.

Ipfe enim lefus teftatus eft ) Si confideramus, qua occafîone hoc tel»^^quot; fî

mifît, e^ abijt in Galilxam, per Anthithefîn intelligendum, quafî dicer«^
dijtpatriam fuam,fed in reliqua conceftit Galilxam,ipfe enim teftatus elt. ßc
tam in patria fua nullum honorem habere-Iam ubi uerbum Dei comemftquot;
non eft annuntiandum, Quantopere autem illud contempfermt. Domin ^^^C
cipes,adeó ut de monte eum uellent precipitare,Lucas fufe narrat. Hue » quot; ^^ ^^t
didum referre, confîdera,an forte id hoc fenfu Euangelifta adkripferit.iyia^^j,j^
Samarids Iefus,fed quia nondum tempus erat.utprorfum glorificaretu^in ^3111
am,ubi tan^ lofeph fihus contemnebatur,abijt Jpfe enim teftatus erat,Fiof,^gtaf' jj
nullum habere in patria fua honorem. Atqui prior fenfus mihi firmior
quia narration! ahorum Euangdiftarum magis confonat, fauetc^ ei quo
tur; Et exceperunt eum Galilxi.Id nanque non erat contemnentium»

observationes
Animaduertendum quàm nocens res fît, externam dignüatemconCider^^^
oculis carnis iudicare.Q,uódfabrum,fabri filium, Dommum Nazareni pu
uerbum uitx quod aff'erebat,contempferunt, Ne ergo perfonam moremu » ^^^
fum podus quod adfertur uerbum Dd animum aduertamus-Humdia en»

Es erat quidam regius,cuius filius. ) A n n o t . BcccriÄiKo! id eft, ^s ^fi
citur,fuit enim,utuerifimileeft,quifpiamexminiftrisHerodisRegis.
bet, »9u£cölt;/ spÄTWt' id eft,regens exercitum,Equidem ludxum rdigione i gc
exiftimo,ud ex eo,quôdDominus d fide,infirmitatem opprobramt : JNquot;
prodigia uideritis. Nullis fane ethnicis id opprobrij obiedum I^gi'T^amp;ena^;
quosfufcepiffe Dominum Euangdiftxmemorant,tantam fimul fide aoi^^ ^i^^v
rant,utludxis in exemplum proponerentur,Certe Centurionisfidei,cie4
thxi odauo,nullam adfirmabat Dominus fimilem haberi,in toto popuio

Domini hic benignitas obferuanda eft,qui quamlibet paruni credentj^
gio,quod orabat, prxftitit. Admonuit tamen antea imbecillx hdei, qquot; .
morbus, ^ fill] grauior periculofior efl'et,poftea dC fifium ei r^iW^ do
necK defcendere ad dlum,ut ad filium Centurionis uoluit,quan^ pater ^^
petr)ftet,S(:Centurio ultro uolentem ad fe uenire per nuntiosnbsp;jenoi^^

mm ad fidd uttunc^ confirmationem conducebat. Si ergo ÔC nos luDi ^dia^'
ramus,quÄ Deum oramus,non dubitemus è re noftra efte, ut nos non w

tif^^ni dilcamws htnc,« nos fic in próximos bcnefici efiè,üt animis eorum, pri
; corporibusconrulcreft:udeamus,

exhoc miraculo àd fidem in Chri'fl:quot;üm hic rcgius cum tota domo
*aciï! Pft^animaduertendum quah'a fint,« qug folearit efficcre uera domini mi
- , De quo « fopra. Ad fidem in Chriftum pro tnouerit, non ad fiiipicichdas

CAPyï' cL.vrNTVH. .. .
poft h^c erat dies feftus ïud^orum.«afcenditîcfijsHîeroro

I iymam.Efl autem Hierofolymis ad probàticam pifcina,qus
nomitiatur Hebraice bethefcà, quirique porticus habens, iti
iis iacebat multitudo tnagiia languéntium, cscorutii,cIau/
tlelp^^M dorum,expedtântium aquœ hiöttimgt; Angelus enim defcen/
fe^^'^^fto tempore ih pifcinâ,« turbabât àquâtltacç qui primus defcendif'
aiJténbsp;quocùn(Ç detinebatur morbo . EraÈ

^idS'^^^^hörtio illic,qui triginta «ödö annos morbo ténebatur.HGccum
bolnbsp;dééumbentê, «cognouftÏet quOcÏiam multum teriipons mot'

tj^ J^^'^fetur,didt:Vis fanus fiericRefpondit dlanguidus : Dómitie, homi/
on habeö,utcum turbata fucHtaqua,mittat mein pifcibam.Sedinté/
batnbsp;uénio lâ alius ante me defcendit.Dicit ei léfus. Surge,tolle grab

, ^«m tuum,« ambuia.Ët ftatim fanus fadtus eft homo ille,« luftulit grab,
î^ ƒ'!*^/uUrti,«ambüÏabat.Eratautem fabbathum in die illo.Dicebant ergo

jj^.pönditeistQui me fanum fecit,is mihi dixit,tollcgrabbàtutn tuum,« atri
• ^'^terrogaueruntergo eû,Qujseft ille homo,qui dixit ttbi-.Tollegub/
Icf ^^ 'i^ô'Ôf ambuIaCis autem qui fanus fuerat efFedus hefciebat quis eifeti
fubduxitfe quöd turba dfet eo in loco. Poftea reperit eum Icfus
^s tnbsp;illicEcce fanus faàus es ,ne poft häcpecces, ne quid deteri/

îatia ^^ötingat. Abrit ille homo,« nuntiauit Iud$is,quôd lefus eflet,a quo
^^.j^s füiffet.Ac propterea berfequcbantur ludaei lefum, « qu£Etebant illd
j7^gt;qudd ifta fecifl-et in fabbathö.

autem refpondit eis cPater meus ad hoc ufque tempöris operâtur,« Seaio.K
jvö *^petor.Propterea ergo magis qUJEtebanteum Iuda:i interficete^quia tion
'^tisT?nbsp;fabbathu°m,fed « patrem fuum dixiffet Deum,äquale fe fad

Pif®'^efpond{tita9 lefus,« dixit ers ^ Amen amen dico uobis, non po/
e^j fe facere quicquam,nifi quid uicîerit Patrem facienté. Qu^cuncß
^ett/ f^cerit,ha:c ittdem « filius facit. Pater enim diligit filium , « omnia
n^jQ.'^^.^'^at d qux ipfe facit,«maiora qs demonftrabit ei öpera, ut uos miré
Pater fufcitat mortuos« uiuificat, fic« filius quos uult,Ui/
u ^ ^^^^^ iudicat quenquam, fed omne iudicium dedit filiö,ü£

hem tîouenietjecîtranfiuità mortein uitam,Amen amco dico
ucniet hora S: nunccft,quando mortui audient uoccm fili] Dci, SCqt^i^i^'^''
rint,uiucnt,Sicutenim Pater habetuitam in femeupfo, ficdcditfilio ^^^^^^
uitam in fcmctipfo^a: poteftatem dedit d iudicandi quoqj. quia filius
tiiseft.Nolitc mirari hoc,quia ucniet hora. in qua omnes qui in motiuquot;^';quot;
tis funt,audient uoccm eius,amp;prodibunt, cui bona fcccrunt, in rcfurrc^quot;^'
ncm uit£E, quiucro mala egcrunt, in refurrcdionem condemnationis.
poOum ego cjlt;r mc ipfo facere quicquam. Sicut audio, iudico,« iudiciutï^
urn luftum eft.Quia non quaro uoluntatem meam,fcd uoluntatem ciuS'l^
mifit me,Patris .Si ego teftimonium pcrhibcrem de me ipfo, teftimoniû
um non cftquot;et uerum. Alius eft qui teftimonium perhibet de me, Si (cio
efte teftimonium quod tcftificatur de me. Vos mififtÜad loannem, ^
ftunonium reddidit ueritati. Ego autem nonab htitnineteftimoniuo^^^^
pio.fed ha:cdico,ut uos falui fitis.llleerat lucctnaardcnsamp;luccns,uosauff':
uoiuiftisad tempus exaitare in luce dus. Atcgo teftimonium habeo
tcftimooio loannis, Opera enim qux dedit mihi Pater utperficiam ea. rÏ'
mquam, opera qu^ ego ficio ,teftificantur de me, qudd Pater mifirit n^e-^,
qui mifit me pater,ipfe teftificatus cft de mc. Ne^ uocem dus unquatquot; a«^
ftis, ncqj fpeciem dus mdiftis, amp; fermonem eius non habetis in uobis
tem, quia quem mifitiîle. huic uos non creditis.Scrutamini fcripturas»^'''
uos uidemini uobis in ipfis uitam a:ternam habere:« iila:nbsp;\

tur de me,nrc uultis uenire ad me,ut uitam habeatis.Gloriam ab hotn'OiP^
non accipio,fed cognoui uos, quod diledionem Dd non habcatis in jj
Ego ueni nomine patris md, nccrccipitis me. Sialius ucnctit nomine
lum recipictis.Quomodo uos poteftis crcdcrc, quigloriam à uobis »niquot;^
accipids, amp;gforiam qua:; à folo dco profidfiiitur, non quaritis - NoÜtf ff
re.qiïodegoaccufaturusfim uos apud patrem, Eft qui accufat uosgt;'°' '
m quo uos fperatis.Si enim crcdidiftetis Mofi. ccrdidiftctis utiqi mih''^'
emm ille fcripfit. Si autem illius fcriptis non crcditis, quomodo
creditisCnbsp;^

jOfl:hac feftum erat Fudaforum, ÄT afcenditlcfus Hierofoly«^^' în'
j; ma hçc feAuncuIa apertâ hiftoriam habet,omittâ igitur pa^àP^''.^' ,

^J w^Utikh, id eft, ouilla fiierit dida,fortequdd illic ftatio. uel f^f^
...et, àCm hac,pifc!na, amp; natabulum illud, quod Bethfeda fit did««' '
mone Ebratco,id eft,quo tum uulgo Ebrai Ioquebantur,qui non erat,ut fup'-^L

communia habear^od.huiusamp;Ebraahngua.ChaldaicumautSyriac»;^
putant.Porro cum Gracc fcriptum GM.^à amp;: incertum fit-an ^ekn^ntvnr . J
cum,pro D ud Wpofitum fîtrnon ita liquet, qua- germana fît nominis bviiJ^'Zc
pteratio,n-M3,ChaId,rarcm fîgnificat,unde fî nomen pifcina firit r inf f ^
rauo Clus ent domus,hoc cft locus, ud ûano rattum fNamidiotifmus

it Q î ^utcm iT.fit pofîtum pro lî?,quod mihi magis arridct,nam minor lacus ille fii
quot;îiumnbsp;haberet, fignificabit é«^««^^, Chald,t^quot;\'C5n^5,id eft,Bcfcheda,do/

'äeUs,quorum unus hybernis pluüi]s adïmpleri foleat, unde forte iionnuiv
îljj^ Ji^undat de effunditur;aut certe ita dïdus eft, quod pluuialis aqua è redis ÔC
locis effimderetur in illum»Nam dUrius uideair,qudd quidam ar/
didum hunc lacum, N'^^ïn'sa, id eft, Bethfaieda quod domum pifcado/
.Mouit forte eos,qudd uulgata ladnorum exemplaria habent Bethla
Q^'SUod nomen patriç Pétri eft,Slt;: commode fane lili impofîtum.quia illic in lacii
hjçnbsp;pifcatio erat.At nomê huius laci.Bethlcdà fuilTc Eusgehfta fcribit,ad

»lain • ^^ pifcatio.« «oAvix^Ä^g« nanq? id eft,natatïo erat,iîon uiuariûiPifçi
rcinJ'^^quot;^ ^ Latini pro natatorio accipiunt,imo ôC Uafa ligneaampliora PHnio pî
erijjj^.^^^ta: ftint,tametfî inido pifcinx àpifcibus,qui uiui in illis fcruabantur, fu/
gîsy ^^«.üurior adhuc Hieronymi dedudidnbsp;eft domum gré/

»ïi^J^'^Jus cnim defcendebat certo tempore.)Pecuîium erat Deo hic populus pro i - . - ^
^'^^ndernbsp;in medio eius, hinc quamhbet grauiter identidem ipfum r^J!:quot;^

tiapynbsp;tamê declararet quàm fîrma eflet ftia eledio,{èmper mira illi behefi

^^luta 1 quot; prg ahjs populis,Tale iam fuit ôC hxc quam hic Euangelifta memorat,

y«Wslaci commotio.
Innbsp;ficri O Hac interrogatione iioleijat Dominus fànitatis defîderium

'^culo^ Sabbathum die i11o.)dominum eflê fe Sbabathi ÔC omnium,hoc mi
iulfij e declarare,proinde in fabbatho illudfecitjquoqj magis inuulgarctur,
ttiCfQ^quot;'^ pariter qui tam diu à grabbato fuo porta tus iuerat,illud fublatum in hu^f
ctiati,nbsp;portare, ÔC ambulare. Qtiod cum non folum infolentiflîmum,fèd

de cauîr^^''^quot;^ habebatur impietatis, animos multitudinis plurimû permoUit,ut
fccfç ^ tantx audacix fcifcitarentur, ac ita Domini uirtutem ÔC autoritatem di^
tlio o J ^f ^nbsp;miraculo gloriam patris maxime illuftauerat proprium fabba«

Hartum fccit.)Signifi'carc uoluit fe iure parère ini,portahcîo etiam fabhâ
^liq^j-§rabbatum,qui diuina fe uirtute fanaflet.Nec^ enim pofle contra Deum
Hiiry^ P''®lt;^ipere,qui tantam Dei in fe uirtute fanaffet-Iefus autem'fubduxit (e,hi«
beneficium,quàm ipfe inhotefceret, ÔC non diuinum opus,inuidiä
|®borabat,grauaretur,fed ut par erat receptum,pîjs probaret ipfum filium
•nittj-j^'^^pijs omnia in malum cedunt Ne poft hac pccces.)Ob peccata im
t^ropjçnbsp;folum Lex amp; Prophetx, fed ÔC Apoftolus tcftatuni.Corihth.ii.

^ multi inter uos imbecilles ôifc.Et fi enim quidam cum morbis nafcan
^os e ^nbsp;uideantur meruifle, prouehiuht tamen illi cx peccato adnàto.

Eatosiif ^uis Deus morbos immittit,non folum. in hoc immitdt,ut eos fîc cafti/
qu^ liât ^^ducat,fed etiam fçpe in hoc,ut in oftîcio contiheat,atq5 flagitijs,ad
'^'^Oïati^'^^ piquot;opendent,arceat.Cxterum ut in omnibus fîmul prxcipua cauflà fît

° hominis Dei,dicetur infra nono.
hf*^»^ homo ÔC nuntiauit Iudeis.)Iudubie ut lefum,tanquam diuinum hdmi
colendum Prophetam commei:daret,uerum iili,ut had folent ex
'^»quo magis diuinitatem Domini fentiebant,eo magis contra eum efFerc/;,

I n E r A n 6 . î ó A 'n N I s
bantur.agentc eoshoftc Dci fàtana.Hinc occidere eum quxrebant, tan qu
bathi uiolatorem.qui tamen m rabbathû,quod maxime oportebat, fecerat, u^ ^
qui gloriam Patris illuftrafïèt, ÔC hominum iâlutcm promouiflèt. De fabb^ifi
ferijs in Manh.dixi fufè cap. i».

OB serVationbs
Obfèruandum ut Euangelifla nofler pauca,fèd infîgnia miracula narret,
ra diligentia conicripta:religiofifîîmc enim ueritatem coluit, eoc^ peranxic oP
dedit,ut fua grauia,« non uera modo,fèd ôC uerifîmilia efîènt,prarlertiffl P^®* ^^
Euangehftx fhidium nos doceat, ut quanta pofTumus cum grauitatc nego»
Euangelicum geramus,ne unquam nofira culpafides ilh' dcrogetur.nbsp;pg

Quod per Angelu aqua laci mouebatur ut falutaris cfîct, docet angelorum ^
ra noftram falutem procurari. Plagx Dci immiffiones funt angelorum
beneficia,opcrauones ÔC mimfteriabonorum,quibus utic^ timentesfe Dom» ^^^
circumuallat,PfaKj4 Ji quoc^ portant in manibus eos,qui Domino fidunt.Pf^''^j,
Proinde quicquid ufpiam falutare cft, opus angelorum eft, quanquam dum ^
eft infolèns,non ita agnofcatur.Miram plerxtç aqua: ôC res ali« ad fànandum
pora uirtutem habent,fed dû perpetua illis ca uirtus adefî,dum^ percipitu'''^'\^rt
tis ÔC pcrpctuo,defi)t effe admirationi.Sed pij eiufmodi omnia dona ^SP^^i^'^uli
timi Patris,motusc^ effe fandîorum angclorum,non minus quàm erat pratfe®^
ci commotio.nbsp;^

Qudd triginta annos hic morbo obnoxius fois, feruiuit ad gloriam Df'' ^^^^^^^
quam fero in eo reuelatam : id moneat etiam fi non illico adfit auxiliatrix''^i^pr
Dei,omnia nihilominus tandem utin gloriam Dci,ita ÔC in noftram tandem
tcm ccffura.Prxterea docet hoc fadum Chrifti, «t ôC nos ijs potiffimum ope«^
mus,quos maiore uidemus neceffitatcpremi.nbsp;. ^i/ i

Furorludxorum,quitantomiraculo augebatur,cumexfinguidebuerag^^j
cat,quid fît eflè fàtanar captiuum.Id nobis admirationem eximat, fî quand^^.
propter bcnefada mundus perfequatur.Satan hoftis Dei eft, ubi ergo plus ^^
tit,ibi plus furiî.

lefus autem rcfpoditds,)p ara P H.Cum measpartes eflè agnofcam,eaquot;
mino noftro Idu narrare,c quibus filius Dci, amp; indubitatus Chriflus agnol^
uifum fuit prxmittere hiftoriam ftupendi miraculi fanationis eius ,qui oCf
morbo dctcntus fuerat annos odo fupra triginta,nunc fubijciam, quam
cafione Chriftus ad ludaros apologiam fodi fui habuit. Vt enim ad hoc ipf^ ^^^^
racula fccit,ut cx illis agnofcendi eius occafio effet,equidem libenter ea po» ^ jg
narro,quar anfàm dederunt non fblum populo dc eo inquirendi, fed ipfi f^^^e^
fe ipfb clarius ÔC fufiuj teftificandi. Nemo enim melius ipfo,diuinitatem fua ^^^^
poftierit.Commodum ita($ erat,cum fupra memorauerim,quomodo
defe Nicodemo magiftro inlfiaèl,inde Samaritidimuliercul« annuntiai ^
nunc narrem,quomodo illud prafdicarit,« hofiibus fuis ludxis,addult;?^® J .[jc
rum calumnîjs,quibus inaudttum beneficium cius infamabant. Nam ^^^ Lq
1 ecur illis excufatio,« ipfîs fuit Euangdiorujixdicandum.Cum igitur eo^q j
adorandum Dominû excitaridebuerant, eftcratiilli magis effent, utq^^^ufua»'^'
intcrficere,qui antea fubduxerat fc,quo opus fuum gratius innotefcerct, jj,
uidianonantegrauatumfupprimcretur,quàm multitudini innotuiffet,quot;
confpedum eorum prodijt,« in hunc modûdcfenderc ccepit quod fecerat»
que ab illis inuidix «odio cauflà prxtexebatur.Memorat.inquit,
primo Deum ceflàfîè ab omnibus qux fecerat opcribus.eo^ dicm fèprimu
xiffe at9 fandificaffe, ÔC poftea praceptum dediflc, ne quid opéris co ^^ ^ fuitf

y^ceret.HiftG forte nefas ducms, dC morte dignum,qucmadniodum ille,qui
elabbatho ligna collegcrat,iuiru Det lapi'datus fuit,quod iuilènm (abbatho por - . „
e gtabbatum,cum quem làhaut,Ego uero àto mefabbathum hoe meo fadïo he/ ^quot;P^PHoi
uioIalTe.Qiiod nancp feci,exr)s öperibüs eft, qua pater ufcp operatunóC
cSf ab eo qudd mUtidum condit,nunquam feriatus eft, A' condendi's quidêj 1

irerum naturis Pater die fèptimo ceffauit i non autem à mode*
Ufœ ^ iJb's,qua condiderat,iugi'cç fucceffione lèruandi's. In bis Pater meus ad licc
^ temporis operatuti SC ego operor. Nam utpermecondidit omnia,itapermc
tio^^ quot;ïoderatur,feruat ÔC uiuificat omnia Jam huius geneiis cft,6C quod in fana/
tl) '^^ius triginta ÔC odo annorum morbido declaraui. Quo uticp tam noh po* Q2«f femp^
f'^^'^e fabbathum uioIari,quaPateriugiuiuifÏcationererum SC gubèrnatione pater ope/
^. non intérrumpit in fcripturis memoratam quietê.Hac uero refponfiohe Do«^ retun
hm^ abfuit ut placarentur ludai ,ut multo magis cótra cum flirerent ÔC quod
f^^^on fblum fbluere fabbathum eum iudicarent,fedaudircnt eum etiam Deuni
^^ ini proprium patrem facere,eic^ fefe aqualem.ut cum quo fèmper eadem opera
ill ^'^'^agis igitur quàm antea qugrebant ut l'pflim occiderent Jefiis autem furore
ç^^ftim niliil deterritUs,more fuo quçdïxerat ÔC afTeUeratione inagis confirmabat,
çy^^P'ieatione reddebat dilucidiora.Nam erat eis pradicata fèmel ueritate omnis
fç^^^ahdi occafîo amputanda. Amen arnen, inquit, dico uobis,hon poteft filius à
Ç^'-ere quicquam j quod non ipfutn ÔC patris opus fît,id eft, patrem facere uideati
iTecnbsp;enim ÔC eadem funt patris ÔC filij opera Omniaiper fihum condita funt

fcjj gubernantUr,nihil ia orbe eft, quod nô fit fadrf,amp; feruetur per fiiiû. Ver
aiitnbsp;patris eft,omnia in öinnibus perfi'ciens.AliUs eftfilius hic,quâputatis

tft ^ appareat.Sic dihgit eîî pater,ut om nia qua ipfè facit, demoriftret ei ,hoè
k agtf ^^^'^eret donaretcp ei unà facere hoe eft, per eû facit, id quod poft hac clanuis
5^ös,cum his qua Uos modo oflèndunt,ilIe maiora d monftrabit percp eutii
certe uos in fumma addiicéht admirationem. Quemadmodû enini
fica '^'^^^tuosfufcitatfiCuiuificat.itafiefi'lius uiuiftcatqU0sUuIt,imdperfiliûiiiUi ■ ■ .'l..

j^'^^f'quicunqj uiuificantur * Neep enim pater iudicat quenqua,fèd ohineiudi/ *
t)o . omnê omnium rerû guberhationê j ôC adminiiiiationem filio tradidit,
(jç J^^'iumtp eum omniû conftituit,ut omnes hohorêtfiliü,etiarn homt'hêfadiim,
t) quot;°norant patrê,6C omne genu iili flec'ïarur,omniiq; lingua cófieatur,quód ip^»
filj-^inuseftJneo Uero alteri gloriâ fuam nequaquâ cedit,Unumidchiqifumiis g • ■
^eni P P^'^enunde qui filiû honorät,honorat ÔC patrê,qui filiû mifît,hoc eft,hoini#
Hq!^ X uoluit, ÔC faluatorê mundo dedit, quicp filiû nô honorât,is netp patrê ho tT'nquot;*
nioi^i'/'^ns fîquidê honor eft patris amp; filt],ut ÔC ipfî unû funt,Proinde qui meû fer
^^ ®de auditjac ita credit nô tam mihi,quâ ei qui me mifît,cuius quê loquor fer
'^or^^*^^ eft,atcpmeüs,üitä gternâ habetjnUnquam condemnabiturjeuafîtenim à
fib uitâ. Vt nanc^ ex eo fermone patrê ôC filiû, unicû ÔC uerû Deum agnofcit,
liij P ^'^de à nobis bonû omne petit ÔC expedat ,ita amabit ÔC in nos tranfmutabiî:,
it^ re? iâ uere pariceps eft,quç olim réuelabiîf,cum uoce mea filij à mortuis,
die '■'quot;e'^ióitê uita reuocabit.Etenim affîrmo uobis,iterû atq? etiâ nos iterû amê
niQ^'^yamlibet nihil tale in me uidere uos putetis,ädUenit hora,ô(: iam eft,cum ôC
Os ^^ audient uocê filij dei,qui^ audierint eâ,uiuent. Videbius fîquidê inter ahV
Cl, J^^adriduanû mortuû mea uoce cxcitû in hanc iiitam redire. Videbitis etiâ
fcer • à morte,quâ uos inferetis,refurrexero,multa corpora fandorum reuiui
^ibeK ^^ nequaquâoccultû erit, egreffiè mOnUmentis nô paUcis fefe uifendos ex
litid -^'Quemadmodû enim pater uitam habet in fci-nedpfo,nonmutUatam ali/ . ,
^ß iï'n aliéna poteftate côftitutam,ac ita autor eft ÔC fons uita,fîc dedit ÔC filio ' quot; ■
exfemetipfo habere, fontem qj ÔC autorê uitg efîè,quibufcûqj uoluerit.

Nam Sc Ü homo ladtis fit, Verbiï tamêpatn's fimul efl:,ic!em^ fiibftantia cflp^^ '
Hinc dc fecultatem i'udicij plcna,rcih'cct,gubemationis omnm,regni tonus
di,fiho pater dedifle agnolcitur, paulot^ poft à dexteris fiiis eû coliocabifj ^ *
proxima à fe,im(3 eadem poteftate in omnia donabit.TantO uero abeftquot;, tt htiic f ^^
to honor! obftet aftumptac carnis humih'tas ,ut hoc ipib, quddhuc humihtatis'^ .
demifit,eo honore eum pater fit dignaturus , imó iam eij ilfi dederit. Placuit « P
Ghriftô hominê inftaurare omnia,qua in cœlis fimt 8C in terra.Ne uero
neue infolens ducite,quód tanta mihi arrogo, ÔC mortuos audita uoce mea ui^ ^
ros aft'irmo,ftitur5 eft enim utnó tantum ah'quimea uoceinuitäreuocenturj» .
uniuerfi mortales,quiunquam fiicrunt,« modo corpore in terra dormiuntqi-'^^
fimt ÔC erunt,meo iuflTu in uitam reducentur, licet nôparem.Refiirgent eniîquot;
nirtute exciti alrj ad refiirredionê uita, ut aternam ÔC beatam mecû uitam uiua j
ah] refiirgent,ut côdemnentur,plenam(^ in corpore ÔC animo,operSfiioriJ«n
cedemrecipiant, Vtenim qüii^ uixcrit,ÔCbona aut mala fecerit, im crû SC
eius in rerurredione.Hac autê tanta, tamc^ diuina, nô dico me mea,quac al^ quot; .
potelhte patris,uirtute perfecîurum.Equidênihilà me ipfb facere
patre diuidatis,pater in me eftjgC ego in patre.imoidem cû pater fümlVerb« ^^^
tus patris,cui nihil poniit decedere ex co, quod fiim fadus homo. Scitote ergo nj^
ita iudicare,ut à patre audio,ideft,non niß patris fententia in omncsamp;T P^^^^^aui
re SC cxequi,ideo iudicium meum iuftû cft,Nefp enim quçro meâ uoluntates«'^
fit alia, ut uos putatis à uoligt;?ltate patris, cum eadê fit mea SC patris uoluntas ^
mifit me,ipfe me hominê fieri, hominescç doccre SC regere iuffit : omnia ig'^ji
fententia ipfîus fum,fàcio ÔC iudico. Quare lâabfurdû cft de mefufpfcari^quai'
quid dicam aui faGiam,quod culpandû fît,aut gloria patris derogct,quâm ^ j
cari de ipfo patJ-e. Nulla iraq? conrra me cauftàm ita furendi habetis, neqnf ^^
fàbbaihû uiolarim,qui nihil aliud feci,quàm quód pater per omne fandû fa^^^'g
fuû,quo à Rouis rerum naturis códendis feriatur,facercfolet,neq? qudd
Dei,eadem cû ipfo opcra'ntem,ipfilt;ç fqualê meprofefTus fum, ita enim wjji
ÔC ipfî olim fic habere, côftituti ante tribunal mcg, agnofîrctis, Sed dicetistfn

alium,qu.im uos in me agnofcitis, mihi teftimoniû horum perhibere, SC
efle teftimoniû eius:Pater ipfc mihi teftimoniû perhibet, fed mitto hoc, quia
teftimoniû cognofcere no poteftis.Nunquid eadê ÔC loannes de mc teftih^^^'^Jf
ÔC ex ueritate quidê,quâdo per legatos ueftros eû rogaftisrHoc uero no dicoA ^^^
hominis teftimoniû morer,uobisc^ ilud obtrudere uelim.cum longe maius
3m,nimirû patris,uerum hac cómemoro,ut uos fidêhabcntes mihi,
falutem.Älioqui quid mihi,uel illius teftimoniû,uel ueftra exiftimatio cont^^^g
Certe erga loannem uos ita habuiftis,ut nemo prudens,ucfträ afti'mationc^
no emerir. Erat ille lucerna ardens igni ccelefti,ÔC lucens dodrina faluifi'ca.^^quot;
« ob hac uobis fiiit^Ad horam in luce eius uoluiftis cxultare.dodrinam eius ^^^
gaudio precipientes,fed fimul atc^ illc uos uobis ipfis auferre,ÔC mihi innou*quot;-
confècrarcuoîuit,quem prius utangeIumfufcipcreuidebamini,cccpiftis«^'^J.2jrt
hominem,ÔC habcntem Darmonium aurefari,6Cctimfnari.Sedmittan^use^^^^^
huius tcftimonium,quod tamen nequaquam reijciendum pio eft, cum lucern ^
erft in aternam uitam lucens, fîcut ÔC fpiritu Dei ardcbat. Habeo multo
certius quam fitIoannis,teftimonium, nimirum operum mcorum,qua?fa^L^^e*
modi funt,ut nemo queat infi'ciari,ea patrem mihi dedifle,hoc eft,in me pen ^^^
Hominem triginta ÔC odo annos morbo addidum, uerbofanare SC id uiae*
multa perfi'cere,cui non fidem faciat,qui modo poflît aliquid diuina rei fett
rc,mcapa;r€miflTum,nihilcp nifi paüfis «oluntatcm adminifcare î' Hisß»^P

J ' 'ïîfnt me de me aperte (à tis teftatur, cuius fi reftimoniS in huiufmodi operibus
j^,. ^8nofcitis,nec^ id ulla alia ratione agnofcetis ♦ Patrem nanc^ nunquam audi/
»d' h^*^ uidiftis, 8C quod omnium deterius eft, uerbum eius dC uirtus non manet
«xïnbsp;eftis,fenfu Dci in totum careris Jd indubie probatquod me,neqj

in '^'^'^nec^ ex operum teftimonio agnofcitis, quem ita mifît pater, ut omnia
Ole patris fint ,ipfumc^ clarilfime référant. Sed non eft mimm,ttupeiccre adhçc
quot;ïialesPorro ut nulla uobis fiat reliqua cxcufadonis occafio, agite quâdo nihil
s niouet teftimonium loannis,contcmnitur teftimonium opemm mcorS, qux
^. ^.^co tne Deum eflê natura hominis tcdum,oftendöt. Agite, fcripturas icruta
jç'^''*ÏUandoquidem magnifice adeô de eisfcnritis,ut uitam xternam in eis habe/
. ® putetis,id quod recîe putaretis,fi eas rectc intelligereris.Nûc autem niliil in
^ nifî Ueftram damnationem refereds. Teftifi'cantur enim illx dc me, uos autre/ TefUmdnlum

'fis mihi accedere, metç faluatorem ueftrû agnofi:ere,ut mea uirtute uitam çter flt;^riptiirlt;e,
gl^.haberctis Jd uero nequaquam dico,qudd cupiam apud uos in pretio haberi,
(Q riatn enim ab hominibus nullius facio,led hçc dico ut uobis indicê,quales uos
^ gnofcatn.Noui fiquidem amp; cxploratum habco,qudd dilecfîionem Dei in uobif
j^'^t'pfî« non habeds,obuij alioqui me ulnis exciperetis,Nunc autem me qui tamê
.^^otïiine patris ueni,uirtutem eius ad faluandum in omnibus exerens ,non reci/
ÇJJ'^P^ulopoftuen^et alius in nomine fuo,fuaqugrens ad ueftram perniciem,iilû curnSb
j^^^^'piedsJed ita fieri neceflè eft. .Qiu cnim poflctis mihi credere,cut nemo credct „„j ƒ ^
^ ipfiim abncgaucrit,amp;a me omnia peticrit,quando gloriam a uobis inuicem
Xq ^^eipitis ,ita alicuius xftimatis,eoqf Dei gloriâ pofthabeds quxrcrcrHuius ue/
j^^ontemptus,nolite putare qudd ego uos apud patrem accufaturusfim diabeti's
ftis quo uidemini confidere, is uos acculabit. Scriptis cnim cius,ut recepi/
de faduros,Slt;: facere fimularis,non creditis.Nam de me ille Icripfit, ubicunc^ ^f^ifd
te f ^^ l^onitate,uirtute,amp;: gloria,ubi de uera folidaq? lapienda,iuftitia, amp; fanc'îita
tç^^^'Pfit'Cum igitur uerbis eius nullam habeds fidem,alieni à Deo ,uerac^ pieta/
tili ille docuit, quamlibet iadetis uos illius difcipulos,^ gloriemini de lege
Co/'^quot;* fieret ut mihi credereds, quem ut filium hominis, fabrum ÔC filium fabri
criminantes Legum Deitranlgrelforem, ipfiusqj bla/phcma*

tij- r Vlege iiquiaem ua icriprum cit ; icpimius, rt^uies Ljomino ueo
ßyj- ^'f^ihil in eo operis feceris,tu ,filius tuus,filia tua,feru^ tuus,ancilla tua, pere/
ra^ tuus,qui intra portas tuas eft.Quoniâ fex diebus fccit domin' coelos ct ter
Donbsp;quç in illis funt omnia,dic uero feptimo quieuit,propterea benedixit

dj^l^^us diem feptimû,amp;:fandifi'cauiteum z.Mofcheh . ic. Omnia fiquidêcon/
OKçnbsp;bonitas eius agnofceretur:cum ergo ex perfedis eius ac ualde bonis

çç.nbsp;fèx dies condids,amplilfi'ma bonitas ÖC fepicntia eius clariflimerelti

çjçjj^'^ffàdmc^ omnia fuppeditaret,iurc ipfe quidêfèprimo die à nouis rebus con««
njj eeflauit, dignumcg erat ,utin confideratione huius ubic^ pcrfèntis boj«
.^^'hominestodac perpetuo eflènt. Cum aût neceflarijs uitx huius,rudi/

bç^'^pulushinc diftraheretur,fèlegitDominus diem feptimum ,uteopoflimum
^'»nf k ^^ fua illi mcmoiarent, cocç amp; ad pietatem formarentur, Hxc fiiit diei fèp/
hen jf'^^didio amp; fandifi'catio . Nam quod i. Mofcheh i, legitur Dominus
ôd fandificaflè diem fepdmum , per anticipationem fcriptum eft,
^y^^^'^ï'mcum diem benedixit SC fanclificauit, cum populo prxcepit ,utfan/
^Uan haberent, id eft bonitari fux confiderandx SC colendx dicarent:
^'luam «ertómile fit hanc obfer«ationem non àMofc primum introdudam

fed Iter um fancitam effcjcum ÔC prifcis partibus ea in ufu fuerit.nbsp;^nbsp;jt

Hxc ludxi imprj ignorantes,fabbatho nihil ahud exigi putabant, quam «t ^^^^
fieret operis jCum multo magis Deus requireret, fe ex conditis rebus agquot;®'''j ^^c
qui perpetuo noftri curam geret,ficutinuliim noftrum omnia condidit,«aD
ribus corporisuacationem nulla alia caufla perfande adeo prxcepit.quàm «î ^^^^
ri eflent homines ad uacandum fuis benefictjs rccolcndis,ô:cum gratiarui« ^^
one,ad incrementum pietatis,celebrandis.Ex hac igitur ignorantia, ita
minu apud fe colligebant:Deus die fcptimoab omni opere quod fecerat c^ -j
ita ceflandum ÔC huic erat,iamÄ: lanauit ipfe hominem hunc die fabbathi A ^^
illum portare fuum grabbatum-Hoc itacp uolens dilfolüere dicebat,Pater me ^^^
que ad hoc temporis operatur, dC ego operor,unuenim fumus. Nec^ enim u ^
putatis nihil facit,amp; fi nullas nouas rerum naturas condat, uiuificat tamen,ie ^
«moderatur interim quxcondMit,idc^ perme,utamp;:creauit. Qiii ergo in ho,^^^^
fo opere lanationis,quod uos oftendit,eandern uirtutem, qua omnia ^^^
ÔC feruantur declaraui,ut non tam meum,quàm patris opus fit,« eiufmodi,lt;î, ^^^
continuo ille operatur,non potuit labbadium eo uiolari. Violatur illud open ^^^
Qfjo fMa- quibus à confideratione ôlt;: glorificaiione bonitatis Dei homines auocantu^'

thU uioïetûr. uero meum opus tale eft, utnihil xque polliteIedos,adcognofcendum «g*

' candum illum incitare. Ad idem inleruiat,« qudd qui tam diu cum morbo c
datus eft,ledum fuum omnibus uidentibus portauit,à quo tot iam annis pequot;quot;
fuerat uiribus corporis deftitutus.f orte amp; hoc icnfu cum illatione accipijhac^,^^^
incommode poterunt. Vos,quia Deus die feprimo ab operibus fuis quieuit^ ^ j
gnum ducitis, qudd ego dieiabbathi fum Operatus. Ego ucro aio Paneni
hoc temporis femper operariadeo « me operari oportuit.Maximc cum ide q ^^
ipfe,operatus fum,falutem conferens ci qui grauiter adeo laborauerat • Ego 9
« Pater unum fum us eadem q;operatr.ur.nbsp;p^

Sed « patrê fuum- ;Grxce habetur kAu}/, id eft, proprium. Sic enim fe^e^^ p^o
Patrem fuum,ut eadem,qux Pater operari fe aftirmaret,ac ita fe iUi çqualêeli v
nuntiaret,id ergo ludxos penitus in fiirorem contra Dominum egerat^

Ifta ^ Non poteft filius à le facere quicquam : Non qUxro uoluntatem mea ^^^
ego teftimonium perh;beo de meiplo «c.per imitationem dida funt Jmitatu ^^^
denus Dominus ludxosfuit,qui alium cum àpatre putabant,cum àiùin^^^^f,
effet fiibftantia quod pater, « humanitate item totusad uoluntatê Dei ys
utnihil cogitaret,diccret,autfaceret,quodnonDet « patris uoluntasôt r^^
eflèt. Vnde ait:Qtixcuni^ enim ille facit,hxc « filius fimiliter facit,aic^ hoe
cere quç uidet patrem facere.nbsp;irpV^^

Omtiidplitt habere uel accipere,« demonftrare ud oftendere,pro dare, « alias fenP^^JJ^fch.
demenftratt pat.Sic Dominus Mofchch;oftendam ubi omne bonum ,pro dabojdixit npi^
3î.Et fijpra tcrtio,Chriftus negauit uifurum regnutn Dci,non renatum,pro n
grelfurumudpoflèfllirum.nbsp;^nbsp;-

Etmaiora ijs demonftrabit.) Maiora hxc,intellexit,reuocätos à fe
tuo s,id quod fpecimê ftxit,« futur? in die nouiflîmo,generaliscç omniû
oms,« internx quo^ cledorû per fidem iuftifi'carionis, quam utranc^ fua
perfruendâhuic prxmonftrauit. His quid poflit maiusPaterfHinc ergo PT^
Patrê fibi demonlh-are,id eft .faciendi ea facultatê conferre, quxcuncp ip»^ ^juifi

Neque enim Pater iudicat quenquam.) Probatioefteius,quod dixeratj '
care quös uelit. Si enim hoc poteft, fiipremam necefle eft in omnes potefta ^^^ jj^ut
beat.Nulla eft enim poteftate uitx necisq ,maior.

E N A R K» e A P V.
Omnia. In eo aût nun^ fàris admiranda erga nos Dci dignatio apparet, quód
ïç ^nbsp;fuum hominc fîcri uoIuit,diuinaGp hinc omnia per hominem exerce/

•J^'^'dium iam liominem fadum.ficut patrem ipfum,omnes honorarent.
Xyi fèrmonê meum audit.;Hatc illanonem in fè habent,quafî dicat : Igitur mihi
ç ^deredebcarisjquiuiuificarepofîum quos uolo, quicç omne Dei iudicium exer
in omnes potcflatc ftmgor. Hinc enim eft, ut qui me audierit, atqj in eo,
0 minus ei qui me mifît,quâ mihi crcdident,îam fàluus lit,Necp enim pofium mi/
^dcntcm non faluare,quando m mea manu efl fàluare quos uolo.
^ ^^ando mortui audient uoccm fiIii.)Adueniffè hanc horam,poilea fïdcm fecit
fîliam principis Synagogx,fiIium uidux,dcni(ç ôC Lazarû in uitam fblo uer/
® feuocauit,Hi ergo audierunt uocem filij.SC reuixerunt,
in rnbsp;uitam in fèmcripfo.)Id eft,à nullo alio pendente, plenec^

'i^'a manu conllitutam.Sic aût qui uitam habet,eum autorem fbntemqj uita:eile
^''tet,pQtcrit igitur cam comunicare cui libucrit,
jj ^iuia hlius hominis, ) Id eft, quia ita humilis modo apparet,ideo in illâ gloriam,
jj^^dicaturus fit omnia,exalfabitur,de hoc Philip.i, Viium enâ Deo eft,inaffum/
I domine omnia inftaurare,Ephefïprimo. Ad hoc femcn Abraha, ÔC nc Ange»»

yuidcmaffumpf ît.Eb.primo.
^Nolite mirari hoc.)Magnû erat ÔC ftupcndS,quod fîbi arrogaucrat, cuius ut ad/
'quot;i^tioncm imminueret.fidcmqj eius faceret, adfirmauitfèfacturum quod longe
cis multo plus ftupendû fît,nempe uoce fiia,id cft,uirtute ( nam ucrbi ÔC uo/
U imperatur,nominc,fcriptura uirtutem intelligit,ut SC fupra primo^olim in

ç^'^nmo die mortuos uniueriosin uitam le rcuocaturum,
di^ ^ bona feccrunt.)Qe ifq? ut cft,ita ÔC operatur,opera de animo teftantur: fècû/ secundum
fe g^^ opera igitur,tanquam teftimonia.fèntentia iudicis fcrtur.Hoc aût nihil dcro/ pcru iudicé»
ei, quód fide fbla iuftifîcamur,id efl.Chnfto,iuftitif Dci infcrimur,fpiritucp
fice ^^^^ mftitiç dodo re dona mur, uel ci cuam,quód Deus eft,qui ÔC uellc,6C per=^
^çP^^'in nobis operatur. Sua enim in nobis opera rcmuncrat Deus; ÔC noftra,lî fua
iç''^^ureoprimo,ut mala punit défunt bona opera in crcdêtibus-Latro cófi
»iHi^ ^'■iftû,ea tû bona opera habebat,quód peccatû fuû fateretur,moneret proxi/
Ijq'^^'pJ^dicaret Chriitû.Nihil enim prater ufum lingua,ilîi reliquû erat. At hac
qunbsp;erant, ÔC fccundum ca latro iudicatus cft, ÔC uitam accepit, nô quidem

ijjç J opera ex fe tanri effènt, aut quód ea fiia uirtute latro cdidilfet, aut quód
ç^P^^^nfinodi operibus uUo modo niti in fpe fàluus potuinèt,fed quia Deus, eum
^ord mifèricordia ÔC propter Chriftum fuum fufccperat, eic^ hac fua mifèri»'
b(3jr'^»Chriftic^fui fàtisfadione fîderedonaffo,ÔCex hac ipfà demum fiducia,
3 illa opera produxiftet.Hinc fànèfadum eft,ut Deus etiâ hac ipla latronis bo/
quilf re^exerir, uitac^ aterna SCcompenfàrit abolius prorfus operibus malis,

jA '''s ille ante fi'dcm,uitam fuam perdiderat.
çç o?^ Poffum ego ex me ipfb faccrc.)Probatio cft eius,quod fibi fumpfèrat,fua uo
quaf f^refurrcduros.fimultç eius, quod hinc offendere potcrat ludaos®
tf, ' quot;bi plus nimio arrogaret,occupatio.Cum enim nihil à fe facir,fed uirtute pa/
Omnia, fàcile uidere erat, quôd quacunque parer facit, ÔC ipfè faccrc poffit, ac
did '^ï-T nullo negotio mortuos rcuocare, ficut ÔC c nihilo omnia antea con
Pnbsp;nequaquam à fè ipfb hominc,fcd à patre in ipfo, ÔC per ipfum cun

cth ^'.'^^Pofui uobis quis patri fim, quaq? ab ipfb acceperim, ut cadem cum patre

hîl faccre poTum.àPatre m hi hac collata funt,ille in me omm'a perfîcit. Vt ^'^plîil
audio,ut exploratum babeo,itaïudtco in omnibus,nihil in meell, nihil '^^^^l^^Qf
facio,quod non fit Patris,meam üoIüntatem,qua non fit amp;C Patris uoluntas, jr^j^,
ro,nihiI uolo,nihil molior,quod non fit amp; Patris beneplacitum.Tamnbsp;quj

eft,ut fabbathum Domini prophanaüerim,plus,quod ipliim blalphemauerimgt;4^^
fallb uos mihi impingitis.Si ego teftimoniirm de meiplb perhibeo.') Mi^^^ ^^f
imitatur enim aduerfarios,qui ita cenfebant» Necp enim poterât ipfius de fe »P ^^
ftimonium non eftè ueriflîmum,qui cum patte idem eft » ld qUod infra 8»ip
fe teftatur.nbsp;|iii5

Alius eft qui teftatur dc meOEmphatic«s legends eft. Qùafî dicat :
eft,quàm me uidere uoscxiftimatis,Deus eft,non hic contemptus uobis rab ' ^
de me teftificatur,filium(^ unigenitum Ôl diledîum agnolcit, id teftimonil ^^
rum elle ,ÔC id abunde fatis mihi eft,unde mea quidem caufia nihil moror^'i^
mines de me lentiant. Teftificatus tamen eft de me dC loannes, ad quem ^^re/
ueftrosmilîftis,cuius teftimonio,ueftrajquidem falutis caula uelrm tîdcin quot;'V^yt/
tis,me aût neq; huius,neqj cuiufquam hominis teftimonium moror .Maii^'^
dem habeo,etiam erga homines, quàm fît QC loannis teftimonium,nimirtquot;quot; 1^5;
ra mca.D.Chrylbfto.hunc alium loannem inrelligit,ut hoc fènlu didum ^^^
Vobis uidetur fî de me ipfo teftimonium perhibeam id non efle uerum,
eft qui de me teftim onium perhjbuit,quod equidem uerum cfte fîrio, tios ^.^^^ jctii
bis ipfîsillud,cumhonorihcamadloannem legationêmifîlfetis,didt!m
habere ei negatis.Illc erat lucerna ardens ôC lucens.)Hoc cft,quanquam
m Dei ille arderet amp; dodrina làlutis luceret, uos tam.en uix ad horam. ad m
tempus,in luce eiusuoluiftis exultare,id eft,dodrinam illius attipledi. ^^'^pjiil
initioturmatim adbaptilinûeiusaduolaflênt,utMatth.5.amp; Luc.5Jcgin^'^'.j-jpfjc ^
atqî tamen illos pro meritis corripuit dC omnem iuftitiam à fcquenie fe Cn'' ^^jjj
peclare hortatus fuit.aduerfariei coeperunt adeo ut damonium habere cum gt;
aliud nihil poflènt,ca!umniarentur.Matth.ii.nbsp;,

Trfptex pitf Et qui mifît me Pater.)Patris de Chrifto teftimonifl triplcxeft. Teftâti'f 'P ^^
tris de fiho te mini Chrifto ,ut fciat fe cflè,quod eft,id eft,unice diledum Dei,de hoc
ftimonium, prie eflè quod dixit: Alius eft,qui teftatur de mc amp; fîrio quod uei um eft teft^^^^pg^
dus. Alterum probitum uoce eft,de ccelo ddapfa. Primum cum baptifma
rat,poftea,cum in monte difcipulis fuam oftenderat gloriâ .Tertiû perhibet'P^^j^/
fiio in cordibusclcdom.Nam filium ncmo nouit,nifiPater,Matth.quot;.amp;' ^''^.fito^
nit ad cum,nifi quê Pater attraxcrit,ut in lèquenti capite. Hoc teftimonio f^r ^^^

fpeciem eius uidiftis,^ uerbû eius,id eft,uirtus energia.qua Ibla pâtef Jp ^^jo
lius cognolcuntur,nô manet,nó habet locum in uobisjuacui eftis fpiritu» to ^ ^
ÔC languis.Scrutamini jfcripturas.)Tertiû teftimoniû,ÔC ludais fatis ape^i'^ -^ji/
Qaîbtttfcri* pofîtû,fcripturereddunt,quedc Chrifto tcftant,ubicun£p de Dei bonitate»'^Fj, ji^
pcHra de Chri tia,uirtute,6C iuftitia prçdicât.ld qui pie illas fcrutat,facile animadùertit
fioteftcttoquot;, iïpiritucft,nihil minus.Preteridcnim §danimalishomo,que Deifuntnop'^^j.^j,j
funtetiâ plcraqj de Chrifto uaticinia admodû teda,prçrcrim cû fere expa^^
in ah'os quocp quadrêt,qui tantû Chrifti typû geflèrût.Quicûcp enim boflJ^^ ^^ ^f/
infîgniores miniftri fucrc,Chrifti figura rctulcrunt, de quibus lapenbsp;d^

ftata eft ÔC pradixir,qua in ipfîs quidem partim apparuere ,in Chrifio aut^/
mum compléta funt, de quo in Manheum circa finem
Quemadmodum Molès exaltauit lèrpentem,nonnihil dixi .Res hac tam
ter.utomnino propr/ûlibrû requirat,quodamp;fupra dixi. SiDominusadip'
ftudqs meiSi-ÔC tantû uita otijc^ fuppcditauerit,dabo operâ,pcculiari ^quot;^^-J^^itut^

hoc ^^ o^endere, qiianam ratione fcripturx Chriftum prxdiccnr, percurfis dC in
thnbsp;cuncfds S.bibhdru locis, qui ccchtus aliquod ad teftificandü de Chri/

Ui jj/p'^^'^tnm habere uidentur.Nuper partem aliquam huius argumentideliba;
^sirationibus noftris in cpiftolam ad Roman,cap,5,in quadiionc u.adiedia

'pirït^'l quot;os uidemini uobis.) Notauit pracpofterum ftudium literx legis, quo line
^iunnbsp;fibijpfïs placebant. Alioqui qui ex fide Chrifti firripturas legunt, eru/

ihis ad ralutemlt;,ô(:: reuera uitam xtcrnam in eis inucniiit. i.Timoth. j. cura
Cq .'^^^s quàm hteramrepcriantij,qui eas legunt abfcgfide Chrifti Roman.-.i*
^^ '^^^•ï.Gloriam ab hominibus non accipio. ) Occupatio eft, qua prxuenitlu/
quot;lifeR^*^ ealumniam.qua ambitiofum calumniari potuillent, co quód fiji tam ma/
fll,'^ r*^ icripturis commendari contemptum illis opprobrafïet.Teftatur igitur ie
»et çj^^onremptum,non defiderio glorix,quam ab ipfis cupiat, fed quod certo ici
%iic Dei eos uacare, eoc^ quicquid Deum refipit, auerfari, opprobraflcv
ftw enim uel aliquem Dei amorcm,amp;: fenfum habent, quxcunc]^ Deum re*
finie rnbsp;etiam, tam abeft ut filium Dei,qui in omnibus patrem luculentiP

gUs, Q quot;quot;quot;e excipere. Si alius uenerit in nom ine, ) Sic uenit Aegypdus ille Ma/ Alius «mVe
^^Chr^*^ Ben Cuzi'ba uocarunt,qui triginta hominum millia fibi congregarat, nminefut,
Bçfj cfÏè mcntitus,de quo }oièph,lecimdo libro deBello ludaico.Item alter
biirjj .'^^'ba fub Hadriano, qui innumerabiîcm turbam fcduxit, ut ludxi ipfi fcri/
qiiQ ^quot;hroSedcrolam . Hos multos ahos Chrifti nomine ludxi receperunt,
dcfç^'^am dederunt conterrptusChrifti.Sic SC nos proh dolor,nimis grauesdiu
falijfç^^quot; Chrifti pccnasdedim us, dû apud lignai lapides perditosq? homines
' ^^tor ynbsp;magno quxfiuimus,quam ultro olFercbat dC gratis Chriftus fal

iiibi,^ C^uomodo uos poteftis credere,) Qtii credût, Deo omnem gloriam
^^'üsfenbsp;enim ab ipfo pctunt.Id non polfunt, quigloriâ 3ccipiunt,id eft,alî

tis Mofe.) Solo Ipiritu uerbo Dei creditur. Si igitur Mofècrc
Chrifi-nbsp;fcrutatorem profundorum Dei habuifient, quo fred, Deum in

^'iftrn? quam in Mofè luculendus fcfè c- gnolcendum cxhibentem.non po
bç^J^onagnofccre.

Oahfquot;quot;^ illefcripfit.)Apertiffime fanèlib.fuo primo ca.quadragefimo:Quia ^ofchrh fcri
^^ f^oft J wvnbsp;ex tribu ludx extitit.cui ponuli ita aufcultaftent, ut indubita^ .fit de cL.

•^ilïïonef uerefccliciprincipi Chrifto. Tum clare fads in celebriillapro^ L ^
'pertçp , ^a Abraha':Infèminenio benediceniur omnes nationes : deinde prjs

nw ideft,Exiftcntifen-.piternoq; Deo,per quê
^^^Perunt ut ûnt,Ô«: fèruetur, Chriftum per omnes quincp libros fuos prx/
•'^olch eerte facies in populo prxiuit, huius pofteriora MofÏ heh ipfè uidit^
\ ^^Put :populum duxit,pauit,dcfendit,ac eriam puniuit,de quo SCfupra
^ ^^Mof nonnihil dixi.Detiic^ cum hic unus fitfandorum magiftcr,etiam

,cum prxdixit è populo Deum excitaturum Propheta
^Ocnbsp;cuiusosfiia uerba ponerct,quê omnes audire debcrêt.ï.Mof^iS,

in alios ueros Prophetas quadrauit,ita prxcipue conue»!
^•■^didjjpnbsp;Prophetarum capiti.Hinc fatis liquet, fi ludxi Mofcheh uere

hot^ D quot;un^ï eos fuilïè Chriftum rcicduros- prxfèrdm cum fe ita exhiberet,
(JiiJJ'^'^.t'atimcnfibus Deum

,non filius Dei agnofci.
tarf,-'^odie forte ludxi funt,qui nequeanr,in Mofcheh Chriftû agnofce«
ûtalijç^ ' funt,uere(^ Mofcheh credât,in caufta eft, quód de domino lefii
^ Perfuafi funt,quâ fefè his ludxis ipfe exliib uerit, Vt nâ^ Cxfàris faciê is

cur Itti« ^ non agnofcet,quamlibet graphice piclam, qui Caefarem nunquSnbsp;^^^

fx Molch, domini Icfu faciem ignorant,non poffîmt credere eius faciem quot;I^Jquot;^ -^o IcfU
Chriflum non fcheh dcpinxit.Magnifica de Chrifto legunt ÔC credunt,Çd ea noftro don
difcmt, copetere,quia eum qui fit,quçue operatus fis ignorant, ÔC praeterea j^^raO/
que de ipfo perfuafi funt,credere non poffîmt. C^ianquam huius eorum
tix fit« aha cauffa,nempe qudd uiium fît domino, inptafenti ,Iudxam » ^^^^ci/
cxcitatem perferre, donec gentium plenitudo innoierit, dc qua R^oman* j^m
mo.QuielecîiexiUis funt«ahquid fidei ucrç Mofe habent,r| ii^wie ^
agnolcent dominum,remoto ueIo,quo nunc mentes eorum contectx 1»
ftat certum eos Mofe non credere,qui Chrifto non credunt,

în hac domini Apologia oblèruandum primum,ut clare fuam diuinitat _
tis fuis hoftibus prxdicarit.Sicadimi illis omnem cxcufationê oportuit,
probeperpendendum,quidde fedomiftus illis teftatus eft,nen-peomn ^ ^
patre habere munia,omnia fimul operari,unum effè Omnium '^J^L^fore'^j
uifi'Catorem.nosc^ patrem honorare,cum ipfum honoramus,Deum cc ^.^ippna'
efîè omnium,cui cum credimus,üitam nacli fumus arternam, ÔC la;ti ant ^^
cius,in refurredione ftabimus.Hxc itacç diligenter ÔC rdigiofe ^'quot;^^abô''^
domini noftri, atq; ita artcrna uita mire c5firmabût,at^ p^omouebut au ^^^^ptîa
à rebus iftis caduGis,quibus noftra cû pernicic alias addicimur.Dcmu o*^
funt,« quç tribuitludçis quod ad horâ tantû dodrina loan.ddcdan ^ -Ujcc/
bum dei in fe non haheant,quod in icripturis fine fpiritu uitam alterna lin ^^^üv
antur,qudd glorianri humanam qux rant, qudd diledionem Dei in le no ^^tti/
qudd Mofcheh minime cred3nt,quantumuis hoc fi'mulent .Sic nancç .jcui^P gt; ^
ra impiorum ,ut uerbum Dei in fe,« diledionem nequaqtjam habeant,^
ritu eius,ideo quamlibet luculentis tcftimonijs conuincunt, nunquam ^jgfe^^
funt ueritati acccdere ÔC Chriftum agnofcere, licct nonnunquam
uere illi fimulent,« in pretio habere fe uerbum deifingant. Et cû inlcnpi
iàntur,mortcm çx eis referunt,cum uitam putent fe inde rdaturos. .

-n montera lefus,«ibi fedcbat cum difcipulis
^ jat autem pafcha dies feftusïudîEorum. Cum
ergo oculos ïefus, amp; uidiflèt quod multa turba üc ^ ^^^^
fe,dicitadPhilippumcVncIeememus panes.ut edant ifti

bat tentans eum.ipfeenrm fciebarquideffetfadlurus.Refpodit ci r ^^{jupi
Ducentorum denariorum panes non fufFiciunteis, utunufquiflt;?
quippiam accipîat.Dicit ci unus ex difcipulisipfius, Andreas frater:gt;
Petri;Eft puer unus hic,qui habet quinque panes ordeaceos, Öiaquot;®
fed h^c quid funt inter tam multoscDixitautem Iefus:Fadteöt
fcumbant. Erat autem gramen multum in eo loco. Dikahuetantcj^^^i,
numero ferme quinquies mille. Accepit autem paneslefus,cunq«^^jjpî-

fcibus quantum uolebat. Vt aotcm implett funr,dici't difcipulisfuis^
te qu« luperfuerunt fragmenta, nequid pereat, CoUcgerunt ergo»

qu^ r^ ^uo'^ccim cophinos fragmentoru ex quin^ panibus ordeaceis,
Q^j^ , J'pPi^fiicrant his qui comederant. IIH ergo homines cum uidilTeiit
fecerat fignum,dicebant: Hic cft uere propheta ille qui uen^
tjnbsp;rnundu. lefijs ergo cum cognouffTet quodueiituri eflènt, ac

.^I'lipfunijut facerent ipfiim regem,feceflititeru in monteiprefblus.
fççj^^ ^oi iam uefpera efl!èr,defcenderuiit difcipuli eius ad mare^SC con.- Seä,u
br^j ^ ueneruiit traiedo mariad oppidum CapernaiJ. lam^ tene^
lîiçr^'^'^tjnec uenerat ad eos lefiis. Mare aütê uento magno fiante intu-
quot;ï *remigaflfent ergo ferme ftadia Uigintiquin(|, aut trigin..
tii lefum ambulantem fuper mare,amp; appropînquantem naui,ac
re^P^^mtllle autem dicit eis : Ego fum, nolite timere* Voluerunt ergo
ro ^^^^eu in nauim,amp;: illico nam's appuleratterr^ad quaibant. Pofte-
ibi Inbsp;ftabat trans mare, ut uidit quod nauicula alia non efl^èt

aC'^dif'cipulisfuisIe fus in nauicula, fed foli difcipuli eius abiflènt,
fuperueniuntnauiculaé à Tyberiade,iuxtalocum ubi comede
b^ P^'^em,pofteaqua gratias egiflèt Dominus. Cum ergo uidiflèt tur
^ lefus non eflèt ibi, nèque difcipulieius,afcenderunt ôcipfiiii
g amp; uenerunt Capernaum, quîerentes lefum.
^ iiifii^n^'^inueniflènt eij trans mare,dixeruntei:Rabbi,quando hueuegt; seâ.jt
riQj^^^^pondit eis Iefus,amp;: dixit:Ämen amen dico uobfs, quseritis me,
Op) uidiftis fîgna, fed quia comediftis de panibus, amp; faturati eftis.
(jûç^^ininon cibum qui périt, fed qui permanetmuitam seternam,
Jcçf^ hominis dabit uobis, hunc em pater confîgnauit Deus. Di-
ad eum: (^idfadmus,ütoperemur opera Dei r Refpondit
^iîcenbsp;^^^ quot; ^^nbsp;^^^ credatis in eum quem mifît ille.

tib j ^ ergo ei : Quod ergo tu facis fîgniï, ut uideamus ÔC credamus
cuf p*^^î^operariscPatrcs noftri manducauerunt manna in deferto, fi-
: Panem de cœlo dedit eis ad edendum. Dixit ergo eis Ie-
Kfednbsp;uobis, non Mofes dedit uobis illum pane de cœ-

^ P^fer meus dat uobis panem de cœlo uerum. Panis enim Dei efl:
quot;^'•le defcendit,amp;: dat uitam mundo.Dixerunt ergo ad eum,Do
tiit^j '^^Per danobispanemiftum.Dixitautê eis Iefus:Ego fumpanis
Sççj ^xyi Uenit ad me,non efuriet, SC qui credit in me,non fi'tiet unquâ.
^^ternbsp;etiâ uidiftis mc,nec creditis. Omne quod dat mihi

non quod ego uolo, fed quod uult is qui mifit
^ft autem uoluntas dus qui mifi't me patris,ne quid perdam ex
^Uter^nbsp;dedit mihi, fed refufcitem illa in nouiflïmo dei. Hasc éft

eiiiy, L ^P^^^^tas eius qui mifit me, ut omnis qui uidet filium 8C credit in
^oeat uitam aEternam,ôC ego fufcitabo eum in nouiflïmo die.

Sclt;3.4 IVIurmurabant ergo ïudiri de illo, quod dixiiïet, ego fum p^nis
qui de coelo defcendi't.Et dicebant: Nónne hîc eft Iefus filius 'c'i'^P^jjj
ius nos nouimus patrem 8C matrem c Quomodo ergo dicit hic, dt
defcendic'Refpodit ergo ïefuSjSC dixit ci's:Nolitc murmurareint^^ ^^
Nemo poteft uenire ad me, nifi pater qui mifit me, traxerit eum, ^^^^
fufcitabo eum in nouilïimo die. Eft fcriptû in Prophetis : Et crunt
nes docli à Deo. Omnis ergo qui audiuit à patre didicit, uenit a ^^
non quod patrem uiderit quifqua, nifi i's qui à Deo eft, hic uiditp^ ^^^
Amen amen dico uobis, qui confidic mihi', habet uitam xternani. ^^
fum panis ille uitéc.Patres ueftri comederunt manna in delèrto, , ^
tui funt. Hic eft pam's ille de coclo defcendens, ut ex ipfo edat
non moriatur. Ego fum panis uiuus qui de ccelo defcendi ; ft
rit ex hoe pane, muet in seternum. Et panis quem ego dabo,caro
ell:, quam ego dabo pro mundi uita,nbsp;,

SeCl.s Decertabant ergo ludsci' inter fe,diccntes : Quomodo poten h' ^^^
bis carnem fuam dare ad edendum f Dixit ergo eis lefiis : Ame'quot;^, ^^^
dico uobis, nifi ederitis carnê filrj hominis, biberitis eius fangi^quot;^^^^/
non habetis uitam in uobis, Qiu' edit meam carnem
guinem, habet uitam seternam, amp; ego fulci'tabo eum in iiouifl''^^. ^ jït 0
Caro enim mea uerè eft cibus, amp; fanguis meus uerè eft potus
meam carncm,amp;: bibit meum fanguinemjin me manet,amp;^ ego ifj '
cut mifit me uiuens pater,ÔC ego m'uo propter patrê,ita èC qui cd^
ui'uet ipfe quoc^ propter me, Hic eft panis ille qui de coelo dcfcen
fîcut comederunt pad-es ueftri manna, Sdmortui funt, qui edei''^ ^^^
panem,uiuct in seternum, Hïcc dixit in fynagoga docens in C

Multi ergo hfs auditie ex difcipuh's eius, dixerunt : Durus eft ^
mo,quis poteft eum audirccSci'eiis autem Iefus apud femetip^îi^^^îJ
murmurarent de hoc difcipufi ipfius, dixit eis : Hoe uos offendit^ j
Igitur fi uideriti's filium hominis afcaidentem eo ubi erat priusï' ^P qï
eftqui uiuificat, caro non prodeft quicquam, Verba quae cgo
uobis, fpiritus 8C uita funt, Sed funt quidam cx uobis qui non ^^^ jjiti''
Nouerat enim ab initio lefiis, qui eflènt non credentes, 8C quis p^
rus eflèt ipfum.Et dicebat : Propterea dixi uobis, quod
ueni're ad me,nifi fuerit ei datum à patre meo. Ex eo tempore tn^ p//
pulorum eius defciueruntab eo, nec amplius cum

xit ergo Iefus ad duodedm : Num SC uos uultis abi're cRefpoquot;^, ^^^ ^
mon Petrus : Domine,ad quem ibimus C Verba uitse aeternJe na
nos credimus Sc cognouimus, quod tu es Chriftus filius Dc^^^ . ^r
fpondit ei lefus : Nónne ego uos duodecim elegi', ex uobis «f* j.^/
bolus eftc Dicebat autem de luda Simonis Ifcariota, Hic enim ^
diturus eum, cum eflèt unus ex duodecim»nbsp;« tj A

ENARRATIO SECTIONIS I,
Oft hçc abijt lefus trans mare Gahlxx.) Apertior hiftoria cft,quam
utparaphrafimrequirat. A n N o T. Hxc hiftoria, «àMat'
thxOji à Marc.ff. bC Luc. 9. conicripta eft. Marc Gahixx, lacus is
eft qui in fcriptura n^-^-Mia, ideft,mare Cinnereth,quod duice mare

^^seir^ qwidam interpretantur,uocatur: à Grçcis Geneiàr uel Genefarech di
tetra^ç/ * yberiadismareeum loannes uocat, quod Tyberias urbs,ab Herode
'^•^ad ^'^'^o^^oremTyberijCçfarisitauocata,huiclacuiadpartemoccidenta'
^ecli '^^^'^'Cauflà prxfentis traiecftionis Dominifuit, partim utHerodem

P^''quiefceret : nimium enim premebatur à turbis, ut Mar.me-
^^nbsp;^^^^ quietcm ei permiferint. Mox enim fecutx fuerunt,

n tarn uerbi Dei, quam iignorum cauffa, ut hic loannes teftatur.
teirify^^^'^oi'um denariorum panes,) Tantûpecuniç uidentur habuiffè.Fuitau'
^ Budxo,quantum funtuiginti coronati Francici.Marcus narrat
Ut qy^ quot;'e;Euntes emamus ducentis denarijs panes. Hue diledionis peruenerât,

haberentjin uium popuh parati effent exponere,
à bo J- ex difcipulis,) Difputatio hxc de paftendis turbis mota uidetur

ut ad futurum miraculum fuorum mentes excitaret.
^lias jnbsp;gramen.) More fuo Euangelifta tempus,locu,« circunftantias

^ iSifc confcribit.Studebat ein ueritatê, grauiter bC uerilimiliter narrare»
Onii^^quot; appofuerunt turbis,)Sentire bC tangere illos uolebat uirtutem fuam
Âbii in ipforum manibus miraculum uoluit perficere.
^ '^^^ffedan^y montem folus,) Noluit enim nefufpicionem quidem admittc

L ^ eti Jjî*. Obferuandû Chriftû ubic^ fui fim ilc,id eft,benefadoré fefe exhibere,
Hanc benbsp;^^ant hx turbç,qux ferè tantum carnalia ab ipfo petebant.

Pol? propenfîonê bC ftudium imitemur. Animaduertendû deinde
deferto uaftiflîmo deeffè fequentibus Chriftum.Id corroborée
^^ ^^m Da^^quot;*^^quot;^ omnia nobis loca deferta,plena(^ periculis fadunt. Qui
îUtii etiJ^ r ® panibus bC pifdculis, tam ingentem turbam faturare potuit, ut tan
• ^dqu^ quot;P^'^^ß^^t^ adhuc uiuit,« nobifcum eft, ufquead finem feculi,
I^ei bnbsp;fumptis panibus egit,ut femper folebat,moneat,ut bC nos,quo

bonir?.^ ^ attingimus, id quod femper fit, gratias ipfi ex animo agamus,
in M^ h^'nbsp;conuiuijsnoftris fermones mifceamus.

■''^tub' • enarratio sectionis ii,
f ^ N quot;^^era effèt, defcenderant difcipuli. ) Neque his paraphrafi opus,
'^erat^c ^nbsp;uefpcra effèt, id cft, propior nox, Nam uefpera iam

ad u quot;^'^^'^aiedo mari, ) Ibant trans mare Capernaum, legere malim, Nec^
I difcj «enerant.Marcus memorat Dominum iuffîffè Bethfaidam traij '
quot;^'nus T •nbsp;puto,quod fortè facilior illo effèt tt-aied;io,«nihi

^'^'îes fcrjK^ y ^apernaû peterent, ubi erat folita Domini habitario, uti lo'
'^jUt Urnbsp;igitur, id eft, petebant Capernaum, quanquam prius Bethfai

^^^'Puli aquot;^^*^ «ento magno.) Non fatis potentiâ Domini ex miraculo panum
f y oluer^'^^quot;^'^^quot;^'^' exercendi igitur erant bC hoc pcriculo maris.

^^cipereeum.) Alîj Euangdiftx memorant eum
P * id nofter quidem nô negat,fèd memorat fimul uel illico

cepnie,cumnauesa i yoenaaeaaiacum iimm,uDi pameraïud j-/«^»»— -
fentjin illis traieceruntamp;TipfiCapernaûjquxrituri Dominû,quemnbsp;pff

dicatam,ut fidere nos iîli doceret,oblèruandû efl:,nos,uti «difcipulis ufu^ ^^^
nefîcia Dci fine tentadonibus non fatis erudire, Dominûcp nobis fatis
re, C^aproptei- nequaquâ defpondendus animus eft, cum aduerfa ÔC
înciderint. Domim fumus,is aduerfa in bonum noftrum,ut noftri a»^^quot;quot; .^atoi''
immitrit,Stupet alioqui ad diuina caro,neque prolperis ita,ut aducrlis ^ .^j'^ifl,
Demum recfte Dei quoque beneficia agnoicimus, ubi tentationibus dely jjfC.
eorum in nobis exacuatû eft. Reliqua in Enarrationibus in Matthxum ^ J^j-j-f,
Qux de turbis loannes narrat,oftendunt quomodo hoc miraculum inl^®

Cum inuenifîènt cum trans mare,dixerût ci:Rabbi.) p A R A P H. ^ '
miraculis,cupiebant turbx femper Domino adefle,hinc lèdulb adeo ipW. ^{a
rebant ÔC fequebantur.Cumc^ id quod res erat, putarent non fine nouo m g^^jj
trans lacum uenilîè, cupientes de hoc cerdores fieri, cum eum inueniflènt j^dï ^
goga fuo iam muneri Euangelizandi incumbentc,rogabant,quonam pa
n aieciflèt. Verum Dominus qui fciebat, uana illos curiofitate ifta in^lquot;^ j-j-^û^lf
ad hoc relponditjièd fijmp ta à panibus, quibus pridie ab ipfo, inaudito m
faturati fuerant,occafione,ad fidem in fe, qua in xternum bonorû omniû ^
eflè poflènt, cepit exhortari omnes qui in hynagoga aderant ,ufus ad id ^^ ^^ ^qs,
anagoge ÔC translatione. Dicebat ergo illis, ièrmonem primum dirig^^^^dOS'
quos paueratquinCp panibus: Ameir amen dico uobis,uos me non ideo H^yg SC
quod iîgna uidiftis, ijsc:^ perfuafi, me homine maiorem
do(fîrina uobis pendendû credatis:fed quod pafti à me eftis,id Ipemnbsp;ifl^

inceps me cibum uobis fuppeditaturû fperetis,atcp ita uentris
Opcrmini fedamini. Hortor igitur uos,ut nô operemini ÔC fatagatis pro cibo -g
ahm, périt, fed qui manet in uitam xternam, perpetuo fatians. Hunc dareuoD ^^^r
hominis mauult,quàm illum corporis.Signauiteiïi Dcus hunc,ex omm j'ucJ
talibus felecfiû,atcp fpiritu unxit,atcp in hoc ipfum conftituit,ut hoc cibo n . ^^
pafeat. Ex bis, quod Dominus hortaretur cibum operari,

uitam xternam manet^ facile intellexerunt ifti homines eum de cibo ijpi^^' jg/ti^'

quidnam facerent,ut operarentur opera Dei,qiix Deo fcilicet p^'oharen^ '
bum illum eirrererentur. Cômunisenim omnium feculorû error cft, .pïoC^
fuis operibus fibi parandâ falutem putent. Refpondit ergo illis Chriftquot;®'^^ .^eiS
KocopusBei, opus Dei,quo folo Deo probari,ô(: cibum uitxnancifcipoteritis, ut j^pibil^
quem ille mifit,eum magiftrum Slt;: faluatorê ueflrum agnolcads, cui ? j^taU^'

aufculteris,l]cutMofcheh olim populus credebat ÄTaulcultabat,non
Dei illum uerba ÔC prçcepta proponere.I! îi intelligentes quod pofceret i ^
fcâ^ at magiftrû in omnibus audin.,ôlt;r rati hoc indignû ip fo eflè,ut qui pfÇ
- quot;odfignuß. gnafeciflèt,ut talis merito haberetur,dicebant ei:

noft:roru circiter fiacies centena millia, pane de cœlo depïuto,
'i'alé -ïnbsp;^ angelorS pané uocat,aliti fiint totis quadraginta annis !

adhuc tu defignafti.Prgfirat igitur nos Mofchdi,qukm tuos difcipulos
te^ * uerbis illius,^ tuis pédere, Relpoditlefiis, ÔCcûfohta adfeueratiôe, ut in
(Je^^^'^jtqp probe animaduertenda: Amen amê,inquit,dico uobis,Mofcheh nö
feçj p ^^quot;ts pane è coelo,hoc eft, (piritualé ÔC uiuifi'cö,qui coeleftis dici iure poflit,
^^^nbsp;P^quot;^ ^ uobis,amp;: uerû panem,uerec^ cœiefté,quo nimi-

Paiii^n^quot;quot;'^ fuerint pafti, cœleftem ÔC beatam uitam uiuunt tn aternum. Nam
t^ j^® eft,amp;: dici meretur,qui defcendit de cœIo,qui è diuinitate prodit, qui ue
dat uitâ mûdo, hoc eft, omnibus hominibus, §d utic^ folius Dei

ft,5 g:^quot;f»certehocnopotuit,ficutneculla aha creatura.Et quod Man panis cœlc
hibJl ^'^gelicus didus eft,magis ex eo eft, quod fuerit popuio facramentû, amp; ex
Patre^ mei : mea enim uirtute faluifica illo difcere ac percipere debuerunt
Snifi ^^ ^ ^^^nbsp;ÔC euanida. Hac cum ludai tam ma'

ut,^^?.^^ were cœlefti pane audiflent,necp crederent Dominû talem pofiê dare,
t)^ ^quot;ercula illa Samaritis uiua aquâ,ita ifti panem hunc uere cœleftc,infiiltâda

qyj ^'atjöC uiuifi'cet,Dominus autem qui Iciebat in hac turba quoqj eledos elie
^'^««ftu fe audirent,tum ÔC ahjs, quo inexcufabiles redderêtur,Euangeliû
im^^P^aedicandum, indigm'tate ÔC no minus ftulta § ingrata temeritate atœ pe
Qyjj/!® eorû qui i^fum ridebant minime abfterritus, cœpit eis aperte dicei-^ ÔC
iîl*^nbsp;cçleftis fit,ÔC quo paclo eius poflent fieri cópotes.Ego, inquit

^ q-u P^is,uitam uera fuppedi'tâs,ÔC me edit, mec^ cœlefti ÔC in aternû uiuifi-
ritj5^°^quot;tjitautnun^ efuriat, qui ad me uenerit, qui mihi fefe fide certa dedide

cujp^§nofcês.Sed ôC aliàs dixi uobis, uidiftis me, ÔC ut filiû Dei: nihil ein quod
tHe^^£Poflètis,imö nihil quod nô diuinirm fi't,in me animaducrtiftis, adhuc ta-
niijj,- ° ^editis mihi.Huius fi uultis fcire cauflàm,dicâ uobis. Pater nô dedit uos
frucre • .nbsp;hoc,ut fgt;er me falute perciperetis,hoc eft, uerè cœlefii pane

hocef^|'^°«erit,eîjcio foras, meàue curadeftituo.Namin hoc è cœlo defcendi,
Hqtiinbsp;aflljmpfi,utnô meâhominis, qua aliafit $ Panis, fed tâtum Pa-

-îi eo^yderarit,atqj cognouerit,inde(^ d crediderit,aternâ uitâ habe-
^'^^U^nnbsp;feruê,fuftentê ÔC uegetê,cû in hac uita,tum poft hanc

A ^'^oyiffîmo die illû reftimturus fim omni bono perfedû, ac plané beatû.
S^^emD^S T. Quaritis me,no ^d uideritis ligna.) Indubie in hac hominû turba,

^^^ „ quot;°™spraconis,poft ipfum ^^ Fuerût etiâ qui ob figna lèque- riisdUS^
It^ EuangeIifta,_fedione i. teftaws eft, qua fuper agrotos

quot;^eatii quot;^^erimpellebatadfequcndûChriftn,quifemdfatiatiab eofine cô-
^^borej/^os quadraginta annos, populû ingentem in deferto,abf9

Paupt* *ijr—omni eorii
f «erat ♦ Horum uerifimile eft plurimos in hac hominû turba fuiflè, ideo

'peramini uuunu^iu
emm Euangdifta uerbû hic per kyK^^^ reddidilieuü autem tere
operari,undeoperapreciûahquod dC frudus proueniat, Vnde
re SC operari terram dicût.Ergo quod Dominus dixit, Operamini
atœ opera ueftram SC laborem,culturamc^ hue impendite,utpane iemper v

Quem filiû hom. ^ Vt filius hominis,id eft,ut homo Chriftus mediator n ,^
eft,uTimot.uoiquot; ^mia nobis cum meruit,tum prçftat,cui pater omne lUûi ^ .
eft' omniû gubernatione ÔC regnû dedit, fiiprà 5. Signauit eum Pater, ho^ ^^^^
fando pre omnibus participib.donauit SC unxit,ut eftèt omniû faluator
ctiâ angdorû.Hic eft qui folus Patre nouit,8C noflè donat,miflb Paradcto,o
re omnis ueri,in corda fuorû. Haec omnia 8C Pater fadt, diuina enim harc ui^^^.,
funt.Quia aût Patri uifum eft per filiû hac perficere,per quem omnia qu^
dit, SC filiû quidê homincfadû, per quê inftaurareuult omnia,Ephe,Krea ^^^^
hic'quem cibû dabit uobis filius hoîs. Rdiqua fuprà,primo,tertio,ÔC r^uet,

Vt operemur opera Dei.) Sic folet caro femper quarere, quo feipfaiquot;
id eft,fibîjpfi Deus fit.Nec de folida,tota4? iuftitia inquirit,huius enim pW» ^^
infcriptû animo $ unquâ praftare opere libeat,Id quarit,ut certis aliquiDquot; ' ^
nó uere bonis operib.à Deo pacifcat;id eft,ui'tâhic longçuâ et profpera jj^C
fua libidine,no Dei uolûtatc,impune(^ poifit uerè bona opera negligere. ^ ^^c
aût interrogatione luce darius dl ludços iftos intellexiflre,hic Dnm per Fp^gÜ'
eft cibû, que Hebrai omnê pani§ nomine uocat, intdlexiflè id, quo apud P

ïargiri,SC in nobisuiuere udit.Hoc igitur cum icirent loiius opus ^-^ß'^ciet/
aût agnofcerent tantû ut filiû lofeph,carné SC fanguine,hominê folû, otte p^^
fuerunt eius ifto fermone,qué SC difcipuli eius quidâ ut durû auerfabant, ^ -^^ro'
Quidßde5,o- ideodefcrerent. Hoccft opus Dei.) Mimeiisefttquiaeiriillideope
cur opus Bei. garunt,SC nulla opera poflfint id praftare ^d quarebant, cibû atcrnx

tus eos Dns eft,opus uocauit fi'dem,qua eft certa de bonitate d e ^ P^quot;^ rpj'rit^®
fidensc^ falutis ab ipfo expedatio,quam effîcit in animis eledorû afflatus ^ ^^
fandi, qui paulo infra tradus Panris uocat, item dodrina Dei, alibi il
Iftam ergo animi perfuafione SC expedatione, hunc fenfum SC fiducia D
diuina,opus Dei uocat,id eft,diuinfl,uerè fandû,quodc^ Deo probat,q , ^^ f^jif
falui, SC filij Dd fumus. Hanc etiâ fidem hinc rede opus Dei uocauit, q uin'?
olm bonorû operû, id eft, uita probata Deo,copledatur(^ in fe, qui^u ^^^ pgi
Deo in nobis probari,nobis^faluti efte queat.Hac ein noua mente D^'j^^j^ntJ
ucrè fumus,utcognofcentesDeû,ita SC amantes,atc^ in omnibus adeius
tem propêdentes.Hac etiâ Chriftû ut cibû aterna uita uerè edimus, coc^

Quod igit tu fignû facisr) Satis apparet hos nô fiiiftè ex illis,qui pa« ^^^à^f
fo miraculo panû,dixerant:Hic eft uerè propheta ille,qui uentunK eit m ^^^
uolebantc^ hinc eum regem conftituere. Nam propheta illû Mefl:iä,lcJ ^^jï»
mîflTum populo,ut rex dus eflèt.Necp intelligebant enim in ^P® f IfeP^'^^ n
Vt uideamus ÔC credamus tibi.) Intellexcrût crederepro eo qd r^j^ccfg^
dederc,SC ab eo pendere cui credis.Sic et Mofcheh populus crediderat. ^^cx^
manifeftû eft,hos nequaq fuiflTe illos,qui Dominû uoluerant regem co»^ paître®

^ ab 5 ftoft*!.) Hinc apparet quid ifti quçfierint, utic^ ociofe ciî t)nö uâganV
Mannbsp;uti populus olim in deferto XL. annis alitus fuit per

de coelo,id eft,nubib. opera angelorû depluebat^
fcrt M ^^ Icribat iftos eunde cibû Ipiritualê manducaflè,D. Aug.ex eo in'
efl:nbsp;pané Dili paria fuiflè facramêta. Nam fie fcribit in illud loan.ff. Hic

Omi^g j-^pofi^olû audi : Nolo ein uos,inquit, ignorare fratres, quia patres noftri
funt Jf^ quot;^^uhe fuerût, ôC omnes mare tranlierût, dC omnes per Mofen baptifati
eâd' - ^ ^^ mari,amp;r omnes eandê efcam fpiritualê manducauerût.Spiritalc
patres n ^^IPO''^'^ alterâ:quia illi mana, nos aliud, fpiritalê uero quâ nostièd
Non M rpatres illorû, quib.nos fimiles fumus, no qmballi fimiles fuerût*
Mçter^f^ofes.) Id eft,Man §ddedit,non fuit uerè cœle^ eft,diuinus panis,
^ündè ~ ^^quot;quot;P^® fatians. Nam ut facramentûfuit,qui eo rite utebant,in eo,
nSc quot;OS cibû uerè,etfi non tam clare ÔC effïcaciter,perceperût. Ceterû cœlû
prà 3 o ^ fiiperiorib. orbib.accipit, nûc aût pro fecreto diuinitatis, ut fu'
d, •nbsp;afcêdit in cœlû. Inde pane è cœlo uerû,id eft, uerè cœlefté fei-

^^g'ïiticfr ^^^^ ^ft^qui'a deus eftrpanis eft,quia folus fuo fpiritu,fui(^ «Patris
Içj çonbsp;ad uitâ,id eft,çternû dat uiuere dC beate. Et dat uitâ mundo. )

^^^ Prom Telec!lis,ubicuncç gentiû agant.Solet enim mundus fçpe accipi mndusî
^quot;fït ifi hominû uniuerfitate: aliquâdo aût tantû pro ijs, qui nondû renati
eft g J eo2leftes:fic eft illud,Mundus me odit.ItêtNon rogo pro mundo. Se
^dine./^quot;P''^dixJt:SicdiIexitdeusmundû,utfihufuûdederit6lt;:c. Quiiienit
P'^i fe ^^S^^^o^^^^uprà S'Proeo ufus eft,qd eft, qui me ut feruatorereci' venireadlefuté
'^orQ deïï cofecrat totû. Cui hoc facere fuerit datû,is non efiiriet,id éft,nihil bo
fiöulrnbsp;^^^^ P^*^ ^^^^ allegoriâ: Qui credit in me nô fitiet.Cre

^^ hic j V derare boni, fed per oinia beatû eflè:qgt; in ijs, qui fe Chrifto dediderût,
^^quot;^iftinbsp;aût ubi corpufculû hoc in die nouiffîmo reftitutû uirtute

iiitid^o'/^agmc ipfius,qui cœleftis Adam eft-,geftabit. Sed dixi uobis.) Nota
f'^^uidgy y ^ P^quot;^^ ^^^^ dixerat: Qyxritis me nô quia uidiftis figna.Ex fignis
^ ^atre c • - Jnbsp;fcilicet uerè filius Dei, adhuc tamê non credebât ei, quia

^ ^ uocauit, hos « iuftificauit, quos uero iuftificauit, hos
J^nœ ordnbsp;Ceterû cû unus fit feruator Chriftus, ipfi dari oportet, qui

Potefl: ^ filio donat faluandos, 8C filius uoluntatê patris perficit,ne(:^ aliter
^ut çtJ ^f denic^ de manu filij quenquâ rapit, ut infrà lo. iplè teftat, necefle
Vt nô .-Pquot;^ maneât,« faluenf, quicuncp femel ad ipfum uenerint.
èadè PaTquot;'-^'A imitatio eft,re ein ipfa nô habet filius fîiâ uoluntaté,quç no
dnbsp;^ îdê uolût Pater « filius. Sedrefufcitê.) Quia in

quot;^^^fcitati die «fine feculi, noftri confummatio expe6i:at,red:e de ultima
dicfîû I)ni intelligit.Sic em habet in fe refponfionê,ad eiufmodi

Î^^nîquot;. : quot;romitris o lefu uitâ xternâ in te credentib.illi aût nihilominus mo;-

•^ec Corpquot;'nbsp;qualicûc^ guftu uitç cœleftis,qui fimul eis interim córingit^

omnis.) ööiw^«^ habetur, §d non fimpliciter uiderc,fedcôfy derare Quiui^e^ßü,

Î, no poteft no in eum credere. Agnofcit enim unicS zdc ieruatore ^^quot;J^o-
ec omnia Jmpij uident eum SC cognofcunt,fedn5 peruident SCno P/^;
fcunt,ideo inexcufibiles reddunt/ed nó pofllint Diio uel credere,uel euam ^
Quomodo credentes in Chriftum uitam atei nam habeat,nbsp;lendit»

o B s E R. In eo,4d iterS fruftranea interrogantib. Dominus nihil f^F
fed ad falubriafubduxit,difcamus SC nos omniapofthaberc, quo proxiiquot;
ftum docere poflimus. Quod uero tam uarijs,ac etiâ indigms ««»quot;»^î^^^fom'
ftus adeo fände ÔC clare de fe annunciauit, moneat nc ita,ut Catabaptiltx, F
fcuum populiï docere,quat Dei funt, auerfemur. Rcliqua comendac ^^^Hcta

uirtute.Nemo liquidé Chrifto unquâ credet, no elcaus,no a Patre tilio a
Sicnemo quoc^ illi donatus,nó ueniet ad en,cum(^ uenerit, nun^ p^eri
auelli. Fortior nanqj iseft,qui in fihjs Dei agit,qukm qui mmundo.INong.^^i2
cant nifi iuftificati,nó iuftificant nifi uocati,nó uocantur nili predeftinau .^
Mäüius à Deo,qui mutari nequit,prçdeftinad ad uitam Ünt,8C cam^atarna,iW ^

ZZ lZl nans,ac ita ex Dco renatisthis autê tam abfit ut ignauia pracdicata pana A ^oi»

quifcß Dei erga fe amore agnofcit, eb ardentius illû redamabi t. Repro W
fkdant mirû no cft,illi nulla re nó oftèndunf. Sacra fandis SC eledis fcriF ,
îj s debét lucide ÔC clare impertiri,quicgd inde ueneni more araneoru repr

dendû,quéadmodÛ SC Mofcheh muftis adeo fignis ÔC portentis a Deo mu ^
cui populus credere deberct,probalfet. Dominus autê non IblûnuUn
gnum dedit,prçter ea qu? uiderant, abûde enim illa fatis erant,fcdprçtere
fclieh infinito preftantioré affirmauit,et Deû eflquot;epronûciauit,quia «r^^Jouîfl'
defe predicauit,4d in fe crcdentib.uitâ det çternâ,feruet à morte,atc^ ^^^coào^^'
mo reftituat in uitâ beatâ,per omnia côfummatos:hoc eft/it panis,qui e jji

fcendit.Hçc cûinDiio noftro illi minimeagnofcerét,c5fyderâtes fcihcecnbsp;.^^^^

VtiJemmtur. eo humilitaté,murmur inter illos ortû fuit, alijs,eledis fcilicet, hacnbsp;cU«^

ipfius,tum parentû eius,quosputabât,obfcuritaté atc^ uilitatê obiedana ^^jjj,
go dicebât:Quid ifte audet fe dicere pane qui è cœlo defcéderit,qui e diuin
bis prodeat,ad uitâ çternâ fibi addidos fatiaturusC Quafi uero »g']®^^quot; jodi^^
nempe lefus ille faber,Iofeph fabri ÔC Marie filius.Ifte igit perfuadebiWj^-^f^e
è cœIo,qué dedit nobis abiedû oppidulû NazarethrRefpond^Iefus ^ da'
murmuretis de me inter uos, ob id ^d dixi è cœlo me defcendifl:e.y os q , .^pa
tum eft huic meo uero teftimonio fidem habere,in eo pcrfiftite:qd all) quot; ^, jgtuf
gnant,inde eft,quod natura fua perditi funt. Vos ergo quibus abfurau^^ïocUt^
quod pradico me panem eflfe qui è cœlis uenio, finite interim me
eflc,fcio enim uobis ueritatem hanc perfuaderi non poflè. Nemonbsp;^li fpi'

ritu indicans,qui fim, ÔC quid dem meis, quos in die nouiflîmaPam wr ^-^pU'
mnia innouatos ÔC iuftos. Etenim in Prophetis legimus : Eruntnbsp;^^ pcrt»

Dei, Deus omnes docebit. Proinde qui à Patre audiuerit,Slt;: ita audi^» ^^^ti^
fcat,isuenitadme,quiaitaàPatreattrahitur, utnô uenire nequeat.nbsp;pof^.

^ P^fr^ quicQc^ mflif crediturf funt, no fic accipicncïu eft^quafl
Utiqnbsp;quot;^derit, aut uidere pofHt, hoc efi:, plane cognofcere. Nemo enim

hujJ ^ uidit, nifi qui efi: a Patre confors diuinitatis, ego ipfe qui à Patre uc

efi:,Deus cum fim xternus,etiâ homo facfhjs fum.Spiritu Dei hgc
qUQ^j^*^^Patris, SC attradio perficit, quo dum uos reprobi uacui eftis, nihil mirS,
de^nf offèndunt,quç de me uera prçdico. Vera flint ÔC certa, utcuncp uobis ui
^içQ,^ '^ana.IterS ergo ea uobis cum afteueratione affirmo,ô(f amen atc^ amen
credit in me,iam habet uitam xterna. Ego fum enim panis uirx, ueram
fçrtQ me^id eft, mihi credentibus, uita adferens ÔC feruans, Patres ueftri in dq
Manna,fateor,fed mortui funtrnon igitur erat ille uerus è cckIo
P^nis ^'mficansjquod quide in eo externû fumebat.lfte aiït de quo ego loquor
W*^ r^ iple fum,uere è cœlo defcendit, ut homines ex eo edant, hoc eft, eo in fc
p ^^ uiuifi'cante perfruant ut mori nunÇ poffint, Iure igitur optimo dixi,
^»u^nbsp;uiuens et uiuifi'cans,qui è ccelo defcêdit.Si quis edat ex hoc pane,

Orfjj ^'^erna.His adeo nó obftat, ^d homo fiim,caro languis, ut uobis uidc
ut me pane uiuifi'co nó aliter frui quifqua poterit ^ per me homi-
hof^'P^ carné ÔC fanguinê,uerâq^ hominis fiiiû, Vt homo nanc^,Deû inter ÔC
^uiijQj^^ «nicus mediator fum, Qiiare ut hominê etiam ampledi me oportet eos
^Uèeg ^nbsp;gratia redire, ab eoi^ uita pciperc,Hinc afFu mo uobis:Panê

c^to quot;abo,quo ego reficiâ eos, quos mihi Pater dederit, attraxerit ÔC docuerit, quot;
^ diu ^^ ^^'boc meû corpus, §d impendâ pro uita mundi immolandû. Satisfieri
^'fixu ''^f 'quot;ftirix oportet,id4 morte mea.Hoc ergo qui crediderit,ô(: per me cru'
Patiç j^p'iitem fperauerit,is uerè demum afîumit me in fc,ÔC me uno ÔC umiGco
^ mnbsp;xternû.Proinde ÔC in me homine,in me carne ÔC- fangui'

^ITei-ç^^^^tempto adeo ac humili lofeph filio, fcitote falutê ÔC xternâuobis uitâ
n quâ à nemine alio,nec alia ratione percipieris,quàm fi fide me ferua'
A t^quot; quot; agnoueritis ôC aflIimpferitis,quîlibethomo fum,caro ÔC fanguis,
^•lïèt» ^ ® Murmurabant ergo ludxi de illo,) Id eft,Domino,eb quod di'
norj cônnbsp;defcendi,Hinc quod Euangelifta de Domino, Qjtecdufd

Partibunbsp;i^iJ'^nim'atos fcribit,mihi fît uerifîmile fuifîè inter illos,qui à murmris.

quot;^ino,aI^tj s contra eum loquentibuscHoc prfmum fiebat fubmiifius,inde '
jQ p quot;^wd Euangelifta uocat, Poftea incaluit cótentio, eâ uocauit certamen, '
^ ^ter qui mil it me traxerit eum,) Quid trahere fit, Dominus ipfè mox ex
^ f'atrenbsp;ergo qui audiuit à Patre,5lt;: didicit,uenit ad me, Audire eîn

Suicj clj audire,ut perdifcat,cft trahi à Patre.Eiufmodi enim uerè agnofcunt quot;

Vnd^ f fit,nempe,uita,falus,amp;: omne bonü, igimr nó pofïùnt nó uenire ad
Inbsp;ineptalîmilitudine Aug.ufus eft,dûait:Oftendis oiïi uiridêramû, Qualispattii

UiV /-V ^■'T^aiin e-Mnbsp;______________ r. •____j • , . ^ r________- _ j.-__

^■tÇVj ^^quot;d eîïi poteft animus non perfequi,quod filji falutare fore certo iudica-
•^Ccert^^j f .nbsp;ChnftS uenire, eic^fe totum tradere, qui dodus à

^^ipfy ^didicit illû pane eftè uitx,amp;r fuis donare uitam xternâc' Vndequicûc^
-'Spiritnbsp;ideo non ueniunt,quod uel à Patre nihil dc eo audierunt;id

^ aliq^j^^^ nihil deeo dodi funt,aut nó funt dodi itautperdidicerint.DifcOt
S^onbsp;diuina ÔC impij, fed non perdifcunt, non plane illa agnofcunt,

ra quxdam dixi, fufius uero in obfèruatione prima fed:,
^ '^ccleif ?nbsp;)E Iefa,54..addu(ftû hoc quidâ putant,ubi lerufalem, id

ni,id cfl:,difci'puli Domini,quos ipfe fuo fpiritu erudiat.Et lï licrbanbsp;fo'

nó facile inuenias locu,unde redius dicas hanc fèntentia mutuata î at fi f^^ ^
lum confyderes, uix aliquis prophetarû eft, qui non multis hanc Patris clo
Chrifti tempore potiftîmû fefe exerturapredixerit.Nam licet hac dC
fint,multo tamê cûulatior ÔC plenior impertiri cœpit eledis à glorificato ^^^^^
Ccrte lirmeiah cum pradixit fore, ut fcriberet Deus lege fuam in cordibn
juidé teftatus eft.SicIechezkelacaltj, quoties de ampliflimo dono
nati funtinde uidet hoc didû non uni prophetarû, fed omnibus attribu^p ^qs
Quattnui homi Hic locus,Nemo poteft uenire ad me,nifi Pater traxerit eû,prçcipuus »'i j
nihberii arhitriü eft, quibus pugnat contra uires humanas : fed idem probe expenfus^omn .^pgr
apud ueri ftudiofbs duntaxat,nó cótentiofbs,dirimere p otuerat.Eteniin 4
Trahere, Dominus intellexerit,ipfe fatis explicauit,cû fubiccit : Omnis ig'^ ^^
audierit à Patre,ôlt;: didicerit,uenit ad me.Etenim fi uenit homo ad Chriltu? ^
uenit,quando à Patre audierit ÔC didicerit ueniendû eflè, certe fuo libero at ^
fuac^ fponte uenit, non minus, atcp aliud quippiâ ampledit,de quo auditi
dicit,id eft,certb cognouit,id è re fua eflè.Non o-ahit igitur Pater
uelut homo faxû aut lignû poft fe trahit,fed ita, ut de Hercule Gallico f^h^jj^o'
morant,eum homines attraxilTè catenis ab ore eius pendentibus,amp;r
minum infïxis, fed tjs Iaxis : quo iîgnifîcabatur illos attrahi folitos
Herculis perfuafos,ac ita perfuafos, ut iam ultro adcurreret.Vt igitur D^
perfuadet certius, omnem^? de eo quod commendat, dubitationé pl^n^® jjbc'
uet, nemo uerius item dici debet homines attrahere, ÔC attrahere fimiil - jnfC
riores ac lubentiores^Quo enim certius,plenius(^ hominibus utilitas ii^S^ jj^fCS»
aliqua oftenditur, eb redduntur item animo in eam rem proniores ÔC '^quot;Pî g ani' ^
Quare cum Chriflo Pater aternâ uitam ÔC felicitate, fpiritu fuo fie boy^^^^po
mis móftïat,ut non poflTint non cupidifljme illi fefe dedere, trahit quide cO ^
tenter adeb,ut non fèqui nequeant,at iuxtà tam libere tamê,ut in nulla ^^ ^ Jiiii
fcitratu ferant ardentius.Hadenus igitur eft hominib. arbitrîj libettas, ^^to
na non ampledunt,nifi antè didicerint,cognouerint(^ ampleclenda,nbsp;iJquot;

în ea totis animis ruerint,ut iam nihil aliud omnino libeat.Sic nec peccan ^ ^^^j
lentes,fuoc^ libero arbitratu Dei iulTa negligétes. Rurfus cum Chriftuiîi'^^^^a»
in hoc bona nemo poteft cognofcere,nifi Patre docente,hominibus certe ^^tc
bonû quidê uolûtatis libertas, ^diu hac Patris dodrina,hoc eft,lpiritu
qua in Chrifto funt,deftituunt. Necp enim quifiÇ fuo arbitrio ample'^^
quo nihil nouit,quare philofophi,uoluntatécecam dixerût,Hincaperte jg}iO
Chriftus,nifî renatû, neminê poflè uidere regnû Dei. Et Paul, negat ^^^^QtS
minem poflè percipere qua Dei funt, eflèq? hçc illi ftultitiâ.Quod ergo ^J^icâ^'
iudicare quale fît, necp poterit arbitrari ampledendû, arbitratûc^

Hinc dixerût quidâ:Homini eflè uoluntatis libertatê ad mala,nonaut ^^^^^
Id hadenus uerû eft,quod adnatus ille nobis error eft,quo bona du^in^quot; Jj^gi-i pO
fertur corruptus animus. Vt enim deeft cognitio uerorûbonorû,falf^P'^^jj'5ot''
ftra rationi oportet,indec^ in mala tantû uoluntate noflrâ,iuxta cacu m
fcin-ata arbitriu, propendere. Et id eft fcriptura dicit : Cogitatio cox ^
ni à puero mala eft. Item quod Paulus : Scio quod non habitat in me,
ne mea,bonû,Et catera multa,quç de eofcribit,quod homo mala f. g
ciatjbona uero qua uelit,non lfadat,Rom.7.Cçterum fî mali huius radi ^ tat'®
mus, nec eft plena etiam ad malû libertas.N am qui Chriftinbsp;p^ul.

authore donati nóflint, eos captiuos teneri à Satanaadfuâ uoluntate ncpfÇ,
fcribit. Hic fanè oculos îjs,quos Chriftus eius tyrannide nondû quot;^ndicaquot; .jia ta
ftringit, ut fîcet nonnihil lucis habeat ex fcripta in cordibus ipforû lege ^^^ p(i

^ecus 'quot;diccnt,que ingenitis morbis,pram's illis cupiditatibus,quarum illc
hos V ^ inuentor eft, accómoda funt. Hinc redte uidetm- dici, uolentes qui'
^yî enijlnbsp;coados mala admittere, at non arbitrio per omnia libero.

Suis ftuij Satanx,ut uiolentiffîmas narurx cupiditates fileam C Profedo, iî
^ns ^ imprudent! homini perfuadeat frigida Iauare,dum is ex febre xftu-
«U ni^j-ç ■ ^mentiffime cupit, ÔC fi hic non nifî uolens lauabit, at nemo dicet tamê
'udicn ad ft n habuiflè prorfus liberum, Tantum tamen malis omnibus
reonbsp;as, iit nullam fux culpx partem Deo, cum eos confcienda ince-

^^'^trafp ' ®quot;^'gauerint, fuis ipforum tandem cogitationibus conuincunt, ut ipQ

^ünt T' ^ pronundare compdlantur.
^.^'^^elibe ^ fcribunt,adfolidam iuftiriam,quç opus fit fpiritus fandi, homini Decormopî^
•manbsp;autem ad iuftitiâ,quam uocant ciuilem, cui tribuunt,cort nionc qui liberr4

^ furto,abftinereab uxore aliéna, «hoc genus aliattum « arh.homini in re
e ueftfrnbsp;cibi genus eligere,hoc aut illo ge bus fms tribuut^

î^'cate lih ^ uci,huc « illuc ire.Hi uero non tam de libertate arbitri]',quam defa- negmtindimnis
'■gituf ^^'a/oquuntur agendi. Dominus enim paflimhominibus tantum lucis
funtquot;*^ quot;^derequxprxftantin iuftitiaduili«uitacorporis,poifîht.Quxau'
Pnbsp;iuftitix, nullis dat pcruidere,quàm fdedis ad uitam xternam.

nihil digererede polfunt, quia nihil rede uident,
w ^'^'^iturnbsp;minus in his libera eledione, «ultronea uoluntatê am'

Ânisç quot;JO cognouit grata, quam ullum genus cibi, ueftitus, aut
•quot;ationef^ ^^ cognouit,imb cum in hec fèpe naturç impetu,lme multa deli
i)s autem que tanquâiuftà Ddproponunt,nonafiènriamur,
'quot;'s noftiM-^f ^ exploratis, prxfertim cum propter répugnante his in mem
6lt;: f^i^ nihil tale ampledi poffimus, nifi id multa expenfione ut diui'
folide agnouerimus, multo plus « arbitrij, « liberx uoiuntatis in re-
iudinbsp;uitç carnalis adeftê nobis experimurThelîàlonicenfes il

'^^^«niaj^'^quot;!' d^annunciato ipfis Euangdio,fcripturas excutiebant,niinquid
• ïdfa^^ 'quot;oicij« animi libertate, illud receperuntc'

in O ampledi uel refpuere.Etrurfus confitendum eft, agere Deum
r afilaÏquot;^nbsp;ip^o Deo moueri,uiuere « eftè, denique linepeculia

ç^ ^labere ' ^^^^^ nobis uerx iuftitie uenire unqua in mentem, Videtur ergo res
JJfuat ƒ'quot;^'^'one preditos nos Deus condidit,eledionet^ agere dedit,Tales itacç
htur^quot;^ quot;os,non ut inanimata « rationis expertia,quod « paulo ante dixi.

noftris cupiditatib. Satanx^fuggeftionibus permittatra'
ƒ fu ' monftrato feipfo,fua4ï optima in nos uoluntatê, trahat per
J^^'^nos f quot;quot;^ Chriftum feruatorem,hoc eft omnimoda iuftitiam « falutem,
b ^^ haud^^^'^ ^^ fententia, noftrocç iudido,ut fi fufcepta adionê cófyderc
UJ^'^Ur,nbsp;ïnfidari poffîmus,hberû nobis arbitrium deefiè, etfi ut rede illo

Ç quot;^^fa^r r ^^^^ ^^^ ampledenda nobis cenfeamus, opus fit horû certo
^glofce^g ^Ipiritu dei,Nam ut dixi, fine hoc ipû,qux dei,ac ideo uera bona funt,
^ ^^ quot;^alunbsp;nequimus,tam abeft, ut ftatuere quicquâ de eis poffimus, Sic

j ^ Sataquot;^ 'j^bertati hoc dedïè fcntimus,quod ad illa innatx cupiditates, fiiggc
hacften quot; ^^^quot;quot;P^'ht^ut non fit arbitriû nofirum plane liberum.Liberum tan
Ultinbsp;fiifte,tanquam qui fcientes « uolentes Deum cotempfimus,

oni nos obnoxios dïè,ipfis fatendum fit.Media licet illa fint in fe natu-
ralis

rail's hominis opera,ut funt, irc,ftare,hoc uel illo ciborum aut uellium jgi
nihil tamen in his tam minutiï eft,quod in gloriam Dei ordinari, eóq? c^rta ^^^
ratione debeat. In gloriâ ßquidem Dei omnia noftra,liue edamus,fiue ^^ p^ul,
fiue quid aliud faciamus,inltituenda funt,in ÔC nomê Chrifti fufcipienda,^
docuit i.Corinth.io.ôtTColoftlj.Et inhis ergo aguntlpiritu dei, filij ^^'^^gntô
iplb fi-eti,uident,iudicät,deligunt,agunf quod ipfis digniï,hoc eft,quodmO^^,
aliquod habeat,ut ad utilitates proximoriï,ita ad làncftificandû nomen
nia ÔC liberius ÔC lubentius, quam quicquam agit homo cärnalis, utcuriq^^ ^
huius poflit uel cogitare quiiquam, neceflec^ fit omnia,quaccunque etiam
rebus tentaucrit,peccata efle,fi hic Domini 4)iritus acftus defiierit. . j^t«
Ad ^uidpwea Et hinc,quod Deus hominem ftatuit, non nifi fuoijpfius arbitrio ÔC ^,'uç,
pu homini dak f ad fe attraherc,5lt;r ad quçuis bona impellere,tantu nobis adhiberi uoluit

hortamCntorum, ac etiam minarum, quae omnia tamen inutilis funtplan^^
rigatio, ipfb non adminifträteincrementu,hoceft, nonfuo fpiritu plenè dd
promiflÏsc^ fuis perfuadente, Nec fèquitur ex eo, quod fi:riptura homini
tatem tribuit,t6tque prçcepta tradit,eum ex fè ullum habere conatum ad bo
quo mereri quicquam à Deo, uel qualicunque ratione poflTit, Donat .^int»
omnibus lucis aliquid,quo quç rea:a funt,utcuncp uideant,et cum ea
feipfos damnent: ^d eft iftuc ineftïcax adeo in omnibus quibus fpii'i^^® /-(onii'
Dei non adfpirarit, ut eos uis cupiditatum, Satanajt^ impulfio k relt;fto ^^^^ j^e'
nus femper detorqueat, ac fic detineat, ut nunquam fefe penitus Deo
re,ÔC proximos amore digno profèqui ualeant.De quo iam fupràjamp;T in capi
mo in illud : Et lux in tenebri s lucet.

E nihilo Deus hominem condidicjdeo homo cum omnia,tum optima^^^^/
me ex Deo, non ex fèfè habet.Quid iam praeftabilius, quàm ratum de rebn® p
cium,quam conatus innocenter,probe(^ uiuendifHinc D,Paulus,planè
cftos Chrifti fpiritu afftrmat:etn non diffiteatur, fic illos agi, ut liberrimeJ^ -jjj
omnia, ipfi quoc^ ÔC cenfèant ÔC uelint. Mihi non diflïmile eflê uidetur
fic diuinitus acfto, id quod in machinulis iUis, quibus horx indicantur, uidef
Mouentur horum rotae pondéré appenfô,agit(^ alia aliam, ut fuo
fènte moderatoris manu,horam indice ÔC p ulfâto tintinnabulo notent. V^
hx machinulx huiufmodi in fè motum nunquam haberent, utcunc^ in ho^^^^
facftaî ,fuis(^ rotulis ÔC uêntilabro inftrucftx fimt, nifi moderator homo, ecîquot; ^^^
tione pondus illis appendcret: ita homo quamlibet ratione, quae indicatura
uoluntate mouet,ipfà mota à fènfiliû fpeciebusjpi-xditus fit, eoc^ fèipflnquot;
dum impellat,nffî tamen fimul deus perpetuo fùo adflatu adlît,omni profo® ^^^
ne deftituitur,no ah'ter atc|t curfus fiftiturhorolog!j,fi déportas trahens ilIi^dP ,11,
dus Jd cum fè ad hûc modum in quibuslibet acftionibus habeat Cmouemur e ^
uiuimus,imb fumus in Deo,etfi noftrum tamen fît,no;i Dei, quicquid P^^^^^^cït,
co quod certum bonumc^ in finem ille cuncfta quç per nos etiampeccantes e ^^
deducat) maxime tamen ita ufu uenit in adionibus uitae noux ac ccelefti^P
rea quod ijsD cum iam,non hominem uiuere incipiamus.nbsp;. -j^oit*

nibus, ÔC ipfi tamen fimul agamus libero iudicio ÔC fpiritus uolurttate P^, r^^ijS/
nitus res haec tam non poteft in hac uita cognofci, ^ nequit plane cognof^ ^
Dicemus ergo homini arbitrij libertatê,ut in rebus altjs,ita prçcipue ^^^'^^.^Joiif
tatis adefle: etenim in his utplenius docet ÔC agitur à fpiritu
nia certius, ôC amplecftitur ardentius, iuxtà tamen ut reliqua, ita ÔC haec
ÔC uelit, maxime autê, ut iudicet uelitc^ redla, dono illi contingere Dei '^^^^ptil'
non illo femel collato, ôC homine poftea fibi permiflô, fed

^ femnbsp;' Ipi'ritus flifus peculiaris noftri dodöri's Qc monitoris»cuius apud nos

^^ perhabitanrisftimus domicilium àCiàcrum tempIum.Eftnanc^Deus,uisater
ç,çquot;^^[^a,pixiçns,diffufa in omnibus,cundacç permeans,ièruans,agens,amp;' pérfî/
lUj- ^id eft, quod epiftola ad Eb.teftatur,cum dicit dominum,uerbo, hoc eft,nli
ijj portare omnia. Hic operatur in nobis ôC uelle ÔC operari,ueIIc ergo habe
fciatK'nbsp;P®®^ liberum eftè,hbero agimus arbinio omnia. Hinc ergd

jjr ^sledor,dum liberum arbitrium in hifce enarrarionibus conueIlo,eius'ue
noto,mc earum duntaxat fententiam uelle oppugnare,qui eam facuka/
^ homini tnbuunt,qua homo nondum adflatus ipiritu filiorû Dei, pofïitdiuinà
°S^ofccre,6C amare.Ingens etenim cft eIedorum,ÔC reproborû difcrimen,ficc^
^ttat^nbsp;Dcus eledos,ut pro quibus ipfî moriuntur,omnem fuam in eis foli/

arb Ponenres reprobi ridean tatcß deteftcntur,quamlibetSC ipfî fuum liberum
»ibu habeant, ucrum,ftcut dixi ,obnoxium 6c fatana SC fuis ipforum cupidity

^ut nihil omnino rede iudicare queant,finem enim bonorum ignorant,
tria Auguftinus, ÔC alrj fandi patres adferunt liberum adfuifte liomini arbiV
J^ bonum ,antequam lapfus eftèt peccato,quod poftea fauciatum fît,ÔC infi'r
^(t'quot;^nbsp;queat homo,id quod {xjtuiftet fî peccato non ceftiîfct.His putô

ftca^ •nbsp;iIfos,amphori adflatu Dei initio hominem fuiflè donatum, qui po/»

«nnbsp;eledis fît tenuior fadus, inueda illi aduerfatricc fpiritui lege peccati

noftris.Reprobi tamen ut non in Adam, fed in diabolo perierunt,dia/
Chriftus pronuntiat,ita omni illo fpiritu, pleno DiuinorûDodo^
pronbsp;carent, uafà enim ira funt, etfî fùa tamen fponte pereant, ut fuo

fa fi^'^ patrem uiderit quifquam.)Hoc km7ilt;gt;lt;/loTOi) uidetur,fd eft,oratio aîtc/
^ Uid quot; mutila. Nam ncgauit fîc doceri à patre homines, quôd patrem quifquâ
J,.-.^quot;quot;^^'Uon reddidit autem,quo ergo pado ab co doceantur,quod reddcndû ft?t(lè
•d n . ^^o^uitur igftur hac fententia fîc : Omnes à patredoceantur oportet,fed
Suidquifquam uiderit unquam, aur uifurus fît patrem, in hac
®fflanbsp;per fpiritum arc^ina rarione doccntur fàndi , co enim quos

profunda Dei fcrutabimtun.Corh.î. Hue perrinet ôCillud Matthai
nouit filium nifî pater ÔCc. ÔC illud fupra primo: Deum nemo uiditunqua^
IjQç^^^ûus qui eft in fînu eius, enarrauit nobis. Ego fum panis ille uiuens.)(^uia
duc alteram partem propofîta antithcfèos pertinet, huius^fcilicetsPatres man/
ÔC mortui funt,idcmc^ hoc cft quOd,Qiii me edit no moriec,unde iftuc
îis n . ^ * Non fuit igitur Man panis è cœlo ÔC uita,fèd ego ille flim, apparet fà/
^ ominum inde fe uiucntcm paucm dixiflè, quod uiuificet. Ergo hoc id Ptnîf uiucns,
' ^^^^ns, idem poîlet fcüöTroswj/, id eft, uiuificans, unde fupra Sed. j, ubi can/
.^quot;^thefîn pofuit,id quod hic pane uiuentem, dixit panem qui dat uitâ mun/
dt ^ ^ fupra quarto,acjuam uita quam dare fc Dominus muKercula Samariti/
^ohnbsp;»uocauit vc/lu^ {ây, aquam uiuentem, ÔC fignificare tamen indubie

gquot;« aquam uiuificantem.
P^'?^^1'^^quot;^^godabo.)Dixftnuncfacpe Chriftus per translationem feipfum tmisqum
^RnoT ^^^ cœleftem,qui fblus fatiat mentes hominum, dum eum fcruatorè ego dabo,
Uqi • At quia non potuit fàlus fandorum pcifici, nifi ipfè carnem fiiam pro
dç^^® quot;^ret in mortem, fîcut ergo per mortem falutem noftram perfecit,uereq? re^
fi'xu nofter fedus eftgt;non poteft fides Chrifticonftare,nifî eredam us in cruci/
T' Paulus teftatus eft, fc noluiflè uideri aliud fcire, quàm lefum ÔC eum
^^quot;mdn cruce fîquidem eius,eft peccatorum noftrorum expiatio,eftiuftitie
«tiûadio,eft patris pIacatio,eft ianua immortalitaris.Hinc ut fignificaret, quo

modo effet noftram falutem perfedurus ,5C cuiufmodi fide edi ipfiim à n ^ '
teat,di'cit panem iilum,quem daturus fit fuis,eftè carnem fuâ. Omnibus
quibus unquam faluatorê fefe exhibuit, per Ipîritum perfuafit, uî in k c rucifîxi'quot;
(perarentjcerti^eflentcarnisfuaimolationefalutem ipfonimpartam.SicdaJ^'^
go fuam carnem in cibum , dum fide in carnis üix immolationê, de aterna falquot;^
reddit certos,SC tum ad aternam uitam illa refi'cimur,dum ea freti,nondubifai«quot;
nos propitium habere Deum ÔC Patrem , atq? hinc fore ut olim omnibus
puri,SC uera iuftitia pleni çternam ÔC beatâ uitam cum iplb ÔC Pan-e uiuanius.Q.^'^
uitam Dei fîmul ipfe in fuis uiuirôC explicat fîmul ar^ eum fi'de complex! foerio^
praterea auxit more fuo bonis admirationem,mali$ abfurditatem dC abhorent^^
hoc dido,cum Panem illum uiuih'cum, quem tantopere ccmendauerat hoc«fl
ipfum dixit efte carnem fuâ.Exiftimauerât enim Iudai,illi maxime maîi,indrgn^quot;'
mum,uîfe panem cœleftem,ac donantem uitam çternam diceret,quem
fe filium Iofeph,natû àNazareth.Hoc emm apparet fupen'oribus à Domino f^P
iedum efîè in hunc fcnfum: Videtur uobis plus quàm abfurdtmi, qudd dixi m e
niftè ccœîo, ÔC uitam largiri fcmpiternam in me credentibus, eo qudd
putatis,fih'us Iofeph,homo caro ôC fanguis.Dicäm uobis id quod res eft,utcim^quot;^
accepejritisjhic ille,de quo diiputo, uiuificds panis,hac mea caro eft,nec pcrcip^'
uitam alia ratione unquam poteritis nifi communicatione carnis mea,huiusgt;1quot;.
tantopere deipicitis.Etenim Dominus ut homo eft,id eft,ut caro eft, me diato''quot;^.
dei ÔC hominu Jdco cû eius adeo humilitate offenderêtur ludçi, ccepit ipfe t
humilius defeîôqui,ô^ carnem fuam(quaappd!atio,mortaliTatcm,omncm^quot;^
minum fragilitatem in fc compleditur, ut in illud : Verbum caro fadum eft.quot;,quot;'^^.
dicere cibum illum,pafcentem in uitam aternam.Sic nancp merebatur retundif^^
rum arrogantia,ruperbusq5 ille Domini contcmptus,à quo tantum dudum ^^^^ ^

BMnbsp;Î30 p, o mundi uîta.Primo ergo( dabo ) fignificat Chriftus fe daturû carnem

elecftîs cibum uita- afcrnç:id facit cum per fpiritum docet fe nos immahtionc^^^
nis (ua redemifîè. Iplè nancp panis uita ÔC uiuificans cft,qui aternum fatiat,ubi e
ditur,idrft,cognorcitur ÔCin os ucrafide fummitur ,lam non poteft faföat''.
agnofci,nili agnofcattrr pro nobis fanfieciftè.Iplèergo panis, dat nobis
Qjto ordine dt,fpfe Chriftus rcficicns SCfatians mentem in aternam uiram, hoc nos ordine f^
pafcdmur ficit ÔCfanat,quod primum dat fuam carnem dum donat fidem,qua fcinnis pi'O^
Cbrißa. bis morte eius fatifiadum, pro noftris peccatis carnê eius immolaram ,deindc da
nobis fe fecundum gloriâ refurrec'îionis,utcertifimus,eum regnare in hoc.
plane iurLificet,SCimmortalesac beatos reddat. Sicpafcimureohomine,amp;:pef'^'^
hominem,qui pro peccatis n oftris mortuus eft, ÔC refurrexit propter iuftitiam
ftram,Rom.4. Hincedperducimur,utôCipfoDco,hoceft^diuinitateeius q«^^^
eft cum Patre,pafcamur,hoc eft,lati in omnibus SC alacres, freu bonitate Dei ag^ ,
mus. Ifta omnia ipfè nobis efïîcitfcque ita nobis impertititafe nobis immittiri^^.
uiuit agi tque in nobis ut fimus itam caro de carne eius,amp;: os de oftîbus eius,amp;^
tiamus in illo Hac aut Chrifti communio ÔC perfruitio liic nondum plena eft

uero plena erit, quando extindo per fpiritum Chrifti omni in nobis pcccato^e«;'

in nobis Deus omnia. i. Cor. 15. Altero autem ( dabo ) fignificat mortem fu^n^Ç
quam cum corpusfuum dedit, uitam mundo reftituit. Ôuod ergo Dominus
Panis quem ego dibo ÔCc.perinde eft, ac fi dixifîèt: Refedio qua refîdam quot;^eo^'^
eft,quo uiuam in eis uitam aternam, primum caro mea eft,corpus hoc, quo^ quot;
Cur non dixit Pquot;^® mundi uita,in mortem cracis.

^uem do, Ncroineiîi uerg 0ffendargt;quod dixidPaais quem daboA'noado.îdenim^d^

j.'^^^qm'afïdes m mortem ems iiiaamph'or« Chrifti cômmimiopîeftioràrefur/
echonc eius primum reuelari debuit.Dare fiquidem hunc cibum tum uere cœpiti
fpiritum paracletUm dedit, qui docuit, quemadmodum neceflè fuerit ipfiiiii,
^Ori' pro nobis,ut uita Dei donaremur^Et antea quidem fandi hoc cibo pafti funt,
g^otquot ab initio orbis fuereeledijfed non ita,Ut poft glorifi'ptionem, reuelate.
r.^pedarunt omnes miram quandam fiji redêmptionem,eâm(^ morte Chrifti per/
jj^'^ndam,id tot facrifi'cia haud obfcure indicabant, adhuc tamen certa redemptiô
huiusjratio, iàiidis teda manebat»exceptis iàiie pauciflîmis»nbsp;*

ll^. X^od Dominus de diledione ôC uocatione patris iermon'cm repetift, debèt nô/
,'s Occafio effè, ut ifta nobis dih'gehtiffîme èxpendahtur. Accendetur hinc in nO/
's amof Dei,dum confideram us,quâtà fit nos gratia dignatus,qui nos è tam muï
^mortahbus elegit,ut filium fuum nobis reudaret in uitam çternam.Deinde mö
^ ^quot;irnur pariter ut efga confortes huiUs gratix,eriam fi uiderimus eos paruin üö*
^^fioni fuaerefponderciampliorem dileclionem exhibeamus. Denic^ minus coiV
tö''lA^quot; impiorum,cum perpendemus, qudd aliter nequeunt, reiedi nimi^
aDominr» D fli'nito imr»n?r lîr in fi'de Chrifti cflè hobis fi'taomnia aanofca

^omino.Rdiqua monêt,ut in fi'de Chrifti eflè hobis fita omnia agnofcamUsv
ENARRATIÖ SECTIONIS Vi

P ^èCertabant igitur inter fe ludaei, )Quo magis Domihus,quid mUiido adüèiiif
l^f'^ui dque expedandum fuis à fe eflèt,expIicabär,hoc m agis qui audiebant reprô
montra eum mouebantur:maxime tum offciifi qudd fibi lofeph, ut putabant^
quot;Ojtanta fumeret, infuper dixiffet carnem fiiam, illam mortalem ,humilem,coh/gt;
j^'^ptam,qux fola illis obftare credebatur tjs qux fibi tribuebat, eflè Uiuifîcum iî/
IB panem, quem tantopere praedicauerat in fynagogâ Cum autê adcffent ÔC pij^
41U a partibus ftarent Domini,certamen uerborUm iiîoriebatur, cum antea tantû
quoddam, fedatior,fcilicet contentio fuiffet. Dicebant igitur illi reprobit
^^^ filius Iofeph,quem nobis Nazareth uile oppidulum dédite paulo ahtedixitfe
'^'^lo uenire,nunc quafi hoc non fatis infâne didum effet^dicit carnem fuam,ifta
^ftiiium efcam,« inftar graminis caducam^, cibum ill urn eflè uitx xternxad

^earne ipfîus uitam nobis expedabimus. Sed donemus ci tanta fîbi arrogare, quo
am quapf^ pado poterit nobis hanc fuam uitiificam carnem dare edcndâcQija ra
. tandem hanc quam pollicetur uitam à carne cius percipiemus. Chriftus au/
^^•^»quiallegoriam fùâfatis aperUerat jUel eo qudd dixerat,credcntem in fe habe/
^ Uitam aeternam, cum uideret iftos uidentes nolle uidere, atque ofîèndi eo,quö
^ Uiinieoportebat,intenditallegoriam, fortiusc^ affimat quod dixerat,at illi infa/
Iti ^quot;quot;hittabatnur.Amen amen,inquit,dico uobisifî non comedèritis carnem figt;
nöminis,qui uobis adeo uilis cft, ôC biberitis fanguinem cius.noh habetis uita
Uobis.Nam qui edit meam carnem, ôC bibit meum fanguinem, quifquis uobiS
jj'^^oriiô demum habet uitam xternam, ÔC eum refufcitabo ego in die noüifli'mok taH ïnei Uré
Ru- ^^quot;^^^riir adeo abfurdum uobis quod dico: Caro mea uere cft cibus ,«fàn/ fetibus^
^Uis meus uetc eft potus,quia his reficiuntUr mei^ut nunquâ efuriant,ita fuftehtan
f^'^t nullius boni defiderio unquam laborent. Etenim qui edit meam carnem ÔC
'Oit tneum fanguinem,hoc eft,mei commUnionem nadus fiierit,me etiam ut hoA
in fè uiuentê habuerit, certus fe facrificio carnis ôC fanguinis mei redemptûj
^ ^UmDeoreconiciliatum,isinmemanet,pehdens a me totus,« ego ihilIo,to*
jj fllum meo fpiritu implens ac uiuifi'cans, Vnde ficut uiuens pater me mi/
^jhoc eft:,hominem fieri iuffit,qui Deus fum,« ego hinc Uiuo « fi homo, xterhà
■'pfopter Patrem,propter diuinitatem, inquam, quam eandem habeo cum Pâ'

tre,fic URîet propter me,ÔC is qui edit me, eft enim in me amp; ego ifi ilÏö, unquot;'quot; .
fiimus, ficut ego homo amp; Pater unum fiimus, ÔC ego in Patre fiim, SC üie m
Ifi^iuïmodieft panis ille qui de coelo defcendit quem credendo mihi
pafcit ille, ut af ternum uiuat, qui ex eo comederit. Alius cibus efi: quàm
quod iadaris,quod Patres comederunt,0(: mortui funt, qui enim hue panem e ^
uiuetin aeternum.Hatc Dominus in Synagoga oppidi Capernaum docens,pa ^^^^
diiîèruit, publicum enim ille nunquam abhorruit, Sgt;C operxpretium fuit
doceretfiimme falutaria,illic ea doceret,ubi apJurimis,non tam audiri, qu^m ^
iudicari poflènt

Quomodo poteft hic dare nobis carnem edendamO Harc uerba primo
uidenturobiedaab aducrfarifs, ex hoc offenfisquod Dominus dixerat,fedat ^
rum fuam carnem edendam. Hominis enim carne uefci, ÔC quam ipfè quot;oran^ ^
homo daret,horror erat audire. At fi prxcedentia ac fequentia, ipfumc^ ^''quot;^^ftoJ

ius fermonis ftatum diligenter confideremus,haudquaquamhincluda:osii^^
offcnfosefïè liquebit, utpote qui allegoriam probe intelligerent, fed inde, q^'^
tanta fibi Dominus ,8gt;C quidem carni fux, hoc cft, fibimortali ÔC homini
ut tum illis uidebatur,tribueret,cumc^ hxc non minus impia, quàmnbsp;jn''

rent,difiimulantes fe uerba eius intelligere, ea ex alio diuexabant : Quomodo?'
qiuebant,dabitnobisifte edendam carnem î'Sicamp; mulicrculaillafamaritiS'^^-
fads inteîlexiflèt,quid fibi Dominus uellet, quando dixerat: Si fcires donum ^

ÔC quis fit qui dicit dbi:Da mihi quod bibam,ct pedfles ab eo,ôlt;: dediflèt tibi aq
uiuam,illudens tamen dicebat; Domine, ncque quo haurias, habes ÔCcM^P
ftea,cum fè Dominus magis exponeret,ac dare fe diceret aquam, qua hibit^'' . ^ p

t Tl^ ^»Xr/SM-tt^*-^nbsp;ilf ft vv/l Tn^nbsp;y««-^!^.« ^ IZ't^J ^ ^ ^ _______tit flO»*

beret necefle aduenire toties ad eum fontem, ubi tum erat, ad hauriendum.i^^^
infolentes adeo crant ifti populo Paraboix ÔC Allegorix, ÔC peculiariter illa » H
fub nominibus cibi ÔC potus,uerba fiebant dc dodrina faluifica. Certe cum
dixiflèt Dominus : Operamini cibum qui non périt,fed manet in uitam
ftatim intellexerunt allegoriam,Dominum non dc corporis, fèd animx jquot;
eft,dodrina faluds quxrenda ôlt;: ampledenda loquutumtnam rdpondentes.di
bant,Qiiid faciemus, ut operemur opera Deicnon:Quis,quxfo cibus man^^^.^
uitam xternam, nec unquam pereat rAut,Vndepetemus nobis talem
cum dixiflèt : Ego fum panis uitx,qui uenit ad me non efuriet,amp;: qui creditin ty^^J
udque idem quod hic dixerat. Si enim ipfe panis eft, certe caro ÔCfangû^^^ ^^
quod erat, cibum eflê oportet tum dixit carné fuam edendam, Sed
quomodo accipiendum effet, expofuit, fubt]ciens : Qiii uenit ad me non ^
qiu credit in me non fitiet,italudxiifti uerba Domini rede intellexerunt. ^^
cnim murmurantes, hunc fermonem tanquam abfurdum confutare uellent, ^
dicebant:Quid ille fe panem eflè dicit,qui homo eftrAut cum EbrxisPanis qi^ ^
libet cibum fignificet, ergo faciet nos antropophagos,uorabimus ipfum hotni ^^
Sed hoc calumniabantur,quod dixerat fe ueniffe c ccelo,eoqj efîè Dcum,qui ^
dendo in fc credentes diuinitatis participes,in uitam xternam pafceret. Inde ai
bant:Nunquid ifte eft lefus, filius lofeph, cuius nos patrem 6lt;: matrem cogn® ^^
mus:quomodo igitur dicit ifte:Defcendi ècœlofNon igitur qudd fe carnem m ^^
bum offerret,intelligebant enim alIegoriam,fed qudd tanta fibi, cum
fe appareret,tribueret,illos offcndebat.Id ÔC ex eo cognofci poteft ,quod infi-a le^
mus refpondifle Dominum difcipulis, ijs quibus tam pariter fermo eius

nis r ncgaucrat quenquam uiuere poflè,nilî catms fua? eKi,poni(^ fangüt
quot;^'^quot;dubie enim ad id potiflimum Dominus refpondebat, quod uidebat lllos
n^jj^/P^^ turbare Jam dicebat: Hoc uos oiFendit c Cum igitur uidebitis filium hO/
^'cendentem ubi erat prius rfiibaudi ,quid tum dicetis i Modo intolerabilc
quod dico carnem meam uere cibum,5C fanguinemmeumucrepotum
'^^^fl^sttieUere^cœlicum pané eflè, quiècœloadueni'iutaeternam dem uitam
is (jy ^»'^ui fe mihi addixerint.Hoc offèndit adeo, ut iam dC uobis difcipulis me/
^od ft ^ ^le ièrmo,tanquam plus fàtis arrogans exifh'metur C At uidibitis me paU»»
filium hominis, quamlibet carne mortaliamidum, in ccclum
tç^ ''^fe.An ÔCtum uidebuntur uobis hac mea uerba tam abfurda,tànque fOr/
fjQj. I^^am excedentia c Idem probat denique ÔC Petri refponfum,cum iam offenft
difcipuli aliquot Dominum defèruiflenti ÔC ipfè rogafîèt duodecim»
tj^ j^pfî uellent abire : Ad quem gt; inquiebanr,ibimusfuerba uita aterna hâbes,
^Uiu^ ! ut nobis durus, uel abfurdus tuus fermo haberetur. Quam aiït fubf]cifc
Cgt;Er ^.^'^fo^cui^'Et nos credidimusfiC cognouimus,quddtUes Chriftus,filius
çç r '^^ui.Hoc quid aliud erat ,quam credidimus iam pridem te eflè panem uitàj
quot;eniflè,ut cibes tuos in uitam aternam, etiam per hanc carnem tuam,quä
Oiat,- ^ ^^wflà fufcepifti c Et hinc iam ,ut ôC ex fuperioribus,fatis liquet ,hunc totius
lu,^ pracfends fcopum Domino fuiflè, oftendere fe Chriftum eftè,unicum ib
fcus p 5d^atorem Dei ÔC hominum, qui uitam aternam e cœlis,à Patre,credenti/
ftari u^ donet.Dubium fane eflè nequit,Petrum hac fua cortfcftiorteite/
rç çj'j °|uifte,fe ÔC fuos collegas non effè uerbis Domini, ut ali], offenfos,fcd habe/
^^lefl hinc nihil dubitare ipfum id efte,quod fe eflè dixerat,panem,fcîlicct
lit iij, ^ uiuificum: iitque oftenderet ca uerba fè plane cognita habere » cxti?/
k Uî.pro ^^'■quot;'quot;s.remotis àllegoria inuolucris ÔC dixit : Tu es Chriftus filius ai/
de fe omnino hoc,id ipfum fiilit»quod Doming fed ufiîs more fuo alîegoiils,
dit P fermone pradicarat Jdem igitur quoque fuit quod increduloà offen
bijL^^^S^'tur qudd putarcnt,Dominum uelle fuam carncm ita dareedendam,ut
^S'mi ^ditur,fed quod fe Chriftum effe ÔC Deum,uita,fciîicet,«tcrna îargitorem
^dhuc^I^^nbsp;^^ carnem ôCfanguinemM'um, fcilicet^ hominis,^ quod

^it.qu fonabat, per carnem hanc fuam tradendamin mortem,id demum
Canif d illosnbsp;, offendit ôC à Domino abalicnauit » murmurifque eorum

eo if^ uedit Jdem fenfît D .Chryfoftomus ut legis in homilia. 40. in loanne, Ab
^^illud ^ ^quot;od intclligebant,fed infanum ducebant,ludai fermonem uerrebant,
densfrnbsp;luam cibum dixiffet, fî'cut SC illa Samaritis,alio irri/

de carnem filij hominis,) Ita fe hic nominauit, utfortius felfum ilîo^
^bant ^. feriret.Qudd enim homo, Sc humilis apparebat, infanum pu/
^tîi h' ƒ tantum fumere. Agnouit ergo fe filium hominis, uilcm SC abie/
lîiitienbsp;ut fîmul indicaret, quid in fe,contempîo aded ÔC negledo ho/

ïçfu^ P^fatqueharedem conftitutum.Propofîiit fiquidem Deus Chriftum
^^ilicetnbsp;' P^*^ fîlt;iem in ftnguine eius j in oftenfîonem iuftitia eiusjUt*

tiut,^ fi^'^^^t« eius fanguine noftra peccata expiata effe,amp;: Deum nobis propi/
ipfum in nobis reipfà experiremur,donati uere iuftitiafpiritu»qui
thrift; expurgatos peccato, nos plene iuftos reddcret. De hac per mortem
redemptione fide in illam,qua fok aterna uitît pariticipes reddi*

INE V A N G, 1 O A N N I S
mur,muîtainfîgftftcrexpendendacomnicmoratpaflîm m Epiftoïjs
tum pracipue Roman,5.nbsp;^

Simplicifer ait hoc dominus, Qui edit meam carnem, habet umm leremafl^'
nullam additconditionem, Hinc fcribit D, Auguftinus hb,de ciui.Dei ii.cap»*^*
Reuera manducare Dominum, efle manere m domino, ëC habere ilîum infe»quot;^'
nentem,idqiie dominum ipfum fequenti diclo, Qui manducat carnem
nct^in me,amp;: ego in iIIo,deGlarafle, Ad hunc ccrte modum ÔC uulgo ferc in aerbiS»
edere.manducarc, uefci, amp;ftmilibus,intelligimus non modo cibifumptionequot;'-
fed etiam confequentemexco ahmoniam, uitçqiicfuftentationcm.Iamfuni^^
coipus Domini infacra Euchariftia fumunt, nec tamen demittunt in uenti'^'^
anima,hoc eft non reputant digne fide fua beneficium tantum Domini,ifaqquot;e ci
bum iftum nô concoquunt ,nec rite in membra fua dfgerimt,{êd ccu quis cib^
fumptum ore ftatim iterum abijciat,ncc in ftomachum demittat,rta iîficorpusPp'
mini non diiudicando,quafî ab ore animi rurfus abijciunt. Proindenon prop^^
amp; fimpliciter edere illud dicunEiirD.Augiftino,fedfacramentotcnus tant«jquot;'
Proprie itaque amp; reuera manducare Dominû, ut hic ÔC ipfe de manducatione
quitur,cft ipfum ut Deum amp; höminê,utc»ro amp; fanguis eft, fîue uerbo Eaang^^
tantû,fiue fimul facris fymbolis Euchariftia fumerc amp; amplecfît, fideique comp^quot;^
fu intra nos tenere,ut eum à quo nobis omnia optata ueniunt,amp;: iam donata
ÔC preftantur. Talem qui credunt,fiimunt, ampleduntur, tenent, uera, uiaM^.^
fide talem unquecxperiuntur.V'tquefubrfcitfuis ipfè uerbis,uiuunt eiulrnodiJJ
domino uita ipfîus, SCuiiiitiplè in ilh's uitam patris, uitam fandam, felicc»quot;-
aternam,inde ÔC ifta dixit,

Quemadmodum me mifît uiuens patcr.)Hac kvóJ^^ia- eft eius,quod D^i^® ^^
tohocièrmöneegit,eflè,fcilicet,fe panem ccereftem,dare uitam m
aternum eum, qui fîbi credit, qui ad fe uenit, qui carnem fuam edit^ôCbibitf^
guinem fiiû, u mere in ipfo,ô(: per ipfum,amp;: ipfum uiuere in îjs qui fuâ carnê edu'quot;
eCc. Vrique aternû uiuet,qui uitx dei particeps fit. At uita dei particeps eft o'quot;^ ^
qui Chriftum ut uita largitorem fide compleditur ÔC in fc habet ,hoc eft, q^^
eum.Ergo qui edit Chriftum, qui fide illum afllimit ÔC tenet, ita utfefe oftèrt^^
bo ÔC facramentis fuis, is particeps eft uita dei,uiuet ergo aternum Maior p^'''
batur,ChriftHs tta uita Dei compos eft, ut eam credentibus fibi ÔC aflximcntib^
communicet. Nam ficut mifît eum uiuens patcr,uiucns uita fua,qug à nemine ali^
pcndet,ita uiuitipfcpropterpatrê,carneiunda diuinitati patris.Mifitenim Ch^
ftum pater, quia uoluit eum carnem afllimere, uerbum carnem fieri,indéque®^^
dit ci etiam filio hominis uitam habere in femetipfb, ut fupra capit, 5, D®quot;^? ß
ipfe de fe tefl^tus eft, Vita enim ipfi,id eft diuinç natura côiunda in una hypo^^J
caro,qui non natura uita Dei polieret r Hinc fe dominus uitam quoque uoc»quot;^^
Ego fum ,inquiens,uia,ueritas ÔC uita. Ergo ut niait propter patrem ÔC uitam
bct in feipfb ficut pater, ut uita ipfa eft,ita uitam detpercipit, ÔC in fe habet qiJ'®^
quis ipfum percipit ÔCin fc habet.Percipiunt autem eum ÔCin fc habent, qt'i^^L
queipfumutfe Euangelio offèrt,ÔC facris fymbolis afllimunt, ÔC tenent uera
quam ipfam tamen idem Dominus opcretur, nam rcparat ÓCinflauratnosper^y
mnia. Viuet ergo propter Chriftum, qui edit cum, eft ergo ipfc uere panis q«'
cœlis defcendit, quam totius fermonis conclufionem Dominus hoc loco in^ew
ÔC congerie quadâ repetens ÔCillud de Man,quod quifolû cderunt, ÔC non cû^
Chriftum fi'mul, mortui funt,cum qui ipfum edit non mon'ctur,Ièd uiuat in

^ dom^^'^^'f noa intercipiatur, corpori heet dum in puluerc quieicit ufque ad diem
ïefu quot;^jjju^trada. Nam piritus interim ea Beatus fruicur cum Chrifto, iècurus de
ÏènJ^ corporis. Et hanc perennitatem uita: Dei fibi donatam.ita norunt

' Chriftum uerë edunt, ut ipfi quietcm corporis, non mortem fub'
ny^^quot;^deantur, cum uita hac deftinguntur. Viuunt in2eternum,a:moriuntur
ïjgjj^quot;^'quot;» qui idominum edunt. Quam uitx Dei peifruitionem, rj nequaquam
tiK„nbsp;tantum Man in deferto, amp; non etiam ipfum Chriftum ipirituafem

ft'i^^^^^uandum iterinn ueritate, quanquam impf) quanto ueritatem clarfus for/
çjg quot;^^adfertam audiunt, tanto magis contra eam efierentur, tamen prxdican/
'^on quot;quot; ^ feciflc dominum uidemus. Neque prxrereundum,quod icr/
ipl quioffenderat non remifit, fed intendit, excxcandicnim erant reprobi,
quoque fcruicbat, ut eledi ad hxc myfteria fic magis excitarentur,
Up 'r domini afleuerarionibus.Ex alijs innumeris indicijsui'debant dominum
pra onbsp;^^^ ' quxfi uoluiflentperpcndere, facileuidiflènt, nihil illum fu/

adh.quot;*^ erat, fibi arrogare. Qui unque uera ilkim fide receperant, etiamfi ue!
efii^lJ^^uel alium fermonem eius nonnihil ftuperent, nihilominus tamen in fide
tniis^^^^^^farunt, uti ÔC Petrus cum fjs, quorum loco dicebat infra, ad quem ibi/
^(jo^X^^'^auitxxternxhabes. Quos autem huius fennonisauda affeueratio
t^oft^ difi'unxit, fj neque uiwuam ei uere adhxferant. Satis nanque exijs qux
p.^cal etrumô^dixiffeamp;cgiffe legimus, liquet, nec ipfiim plene adhuc perce/

ENARRATIO SECTIONIS, Y h
^^isf^^ autem his auditis,ex difcipulis eius dixerunt : durus eft hic fermo. Hc

paraphrasis. Reprobo/
tcn^ '^Jjac fynagoga obftinata arrogantia merebatur magis excxcari,dcdisauj.
dutj^ j^quot; obérât, etiam fi quxdam nondum plane affequcrcnmr: denique non/
tïiisnbsp;tempus, ut Euangelion regm clare omnibus annuntiaretur,8(:ani=gt;

dit quot;quot;aderetur. Pati enim priufquam glorifi'caietur, Chriftum oportuit. Intcn/
la dominus quod ludxos oftenderat, non cxplicat, autapcrrius probat, ip/
Ut J p quot;quot;ationc tertio repetita cotentus, nifi qudd hanc tamen rationem admiic'uit,
re e?/nbsp;m fe habet,ac inde xtemam uitam poftidet, fic hanc uitam imparti^

^bi feaddixiftent. Turbatiitac^ funtamp;ex difcipulisaliquiatquedixe/
carjjç^^^us eft fermo quem loquitur,non polfe quenquim uiuere, nifi edateius
'^bibat fanguinemeius,quic^ hoc fecerit,eum uidurum inxtcrnum»
itîi^ fufl:ineat audire rQuid hoc aliud cft. quàm ex carne mortali, facere DcS
Snod . Qudd fe pancm cœleftem dixerat,hadenus forfan fcrri poterat,
triijy .^^deri quiuerat propter dodrinam fiiam, qux eadem patris fit Dei, id fibi
tfi'h^^ • 5:^unc aSt carnifux,qux quid aliud quàm gramen cft,ut omnis caro,hoc
di ùit Pjus nimio uidetur,« fibi fumere,et detraherc Dco.Cum itac^ huiufino
lios Qffnbsp;murmur coortu,apud fè que nihil Iatebat,fciret,dixitadeos:Hoc

Cç^Iq ^quot;dit quod tanta mihi fiimo, quod comefx carni mex tantû tribuo, quod è
panem uiuum defcendifîè affi'rmo r Si igitur fpcdaueritis filium hominis

niriiisafcendentem ubi prius erat in lucem macceflâm,perfedîum éhiinitaUS^ ^ t
(brtîum,quid tum de me fèntiedsî'Certe qui huius fpedatores fuerint,aut aiias n^
cognoucrint,illis nequaquâ uidebuntur,qus modo dico,abfurdaaut miP*^^
Omnia ifta in me agnofcêt,idc^ dodi à fpiritu. Spiritus enim quê mittâ
eu uenerit teftabif de me, docebitqj meosomnia, uerat^ uita per fidem fiui da^^
caro nihil in his rebus pcrcipit,ftupet ad bate omniaîuerba enim harc mea fp^
CiirytôCixita., defpirituali meiamp;: uiuifica manducaaone,qûaî conftat fidei'nm »
loquuntur,id fentient quotquot mihi uerecrediderint.Scdilmtex uohis^l^p
dam qui non credunt. Ab initio enim nouerat Iefus, qui non crederent,quiq^'^f ^
let içfum traditurus. Addidit igitur : Propterea dixi neminem poflè ad me
nifî àpatre id acceperit,nemo ergo mirctur,quod quidam fermonibus mcis,etîa
diicipuli ofFenduntur,nonefteisutuere credant à Patre adhuc datum. Ilh
quorum iânc muld crant delciuerunt àDomino. Dixit ergo ad duodecim :
êc uos uultis abire,poftquamdefciicunttam multi,etiam diicipuîi,noftric|' ^^ tquot;^,
reSjidque ob eos ièrmones,quibus gtcrnam uitam expoilii dC obtuli omnibus e
éiis r Ad hxc Petrus, qui admodum ftudio domini ardebat,pro k ÔC reliquis.f^°
dubitans qua iplè flamma ardebat ardere ôC illos, relpondit : Ad quem
musfQucm tibiprxceptorem prxferemus f utcunque oftèndan? alij tuis lèrmoi'
bus,nos Icimus te habere,amp;: loqui lèrmones xternx uttx,ut qui illis fidem hah^^ '
äeternam uitam ccrto percipiatid nemo alius magifter difcipulis îûis unquaói pj*
ftabit.Nos credidimus ÔC certo cognouimua,qudd tu Chriftus es faluator mquot;'^^*
ille filius dei uiuentis ÔC omnia uiuifi'cantis, per quem ius filiorum nobis gt;
omnibus contingit: atque ideo iure optimo tibi fumere, qux de te prxdicaö''^ *
fcilicet,efle panem uere cccleftem, qui in xternam uitam cibet, quicunqueejj
efitarintjioc eft,dbi crediderint. Rclpondit Iefus : Prompte ôC animofe relp^^^ j p
pro te ÔC collegis tuis Petre,ego autem icio ÔC inter uos,quos prx alijs omnihquot;®
mnnus Apoftolicum elegi,qui'que modo à me non dilceditis,unum diabolquot;'^ ^
fe,hoftemmeumamp;:aduerfarium ueritatis,eriam fiillefedefcifcentibus àme^^.^
adiungat,5lt;: uobifcum adhuc hxreat. His ludam Ifcariotem, unum cxduodec»^
futurum proditorem fiitmi,notauit.

ANNOTATIONES.
Hoc uos ofFendit f Quid hoef Indubie quod refponfionefua dominus oßefl^^^^'

eodoccre aliud uoluit, quàm tum manifeftum îoreSe ÔCccoâozdueniffcAfZ
lud repeteret,iuxta illud capit.j. Nemo afcendit in cœlum, nifi qui ècœlo def^'
dit,filius hominis qui eft in cœlo. Offenderat igitur ÔC difcipulos hofce,quddU^
homim arrogalfet, dare in fecrcdcndbus uitam xternam, edquepanem clTe
amp; cœleftem,qui è cœlo aducniflèt,hoc eft,Deus hominê adfumpfîflèt.Porrd q^J^
afcenfum fuum in cœlum indicauit uerius,quam aperte dixit,inde fccit, qaddfi^^
dum adueniftet hora eius,ut gloriam fuam palâ profiteretur. Hinc interrogatequot;^
huiufmodi ÔC oratione Ecliptica ufus fuit,qux hunc fenfum habetHoc

cere impia,qux loquor^Cû igimr fpedaueritis filium hominis,quêmodö tS nt^^'
efleputads,etIofeph filiu arbitramini,afccndentê ubi erat pri' in cœIô,«fldeueoj^

ra uerbum patris femper cil, quid tum ccnftbitis r Vidcbor etiam turn plu/'
itiç^^^par fît mihi arrogaifer-In illud igitur tempus uolumus illam diiputatio/
fo onbsp;Tum dabitur fpiritus qui uiuifîcat,amp;: uera intelligcntia donabit, caquot;

funt uos eftis, nihil ualet, nihil in his rebus poteft,Qiia loquor ipiritus ôC uita
'Oec pofllint nifî ipiritu percipi-

^Qzlum fît fupra aliquoties indicatum eftjôC in Matth.flifîus expofîtum,in Catum quid,
»Iiinbsp;tertîj.Et baptizatus lefîis afcendit protinus ab aqua,amp;: ecce aperti fünt

Qy^^quot;«Eftenim ccelum,quod inhabitare dicitur Deus,unde Chriftus uenit, d^in
^^ °*^^^cndit,inacceflâ lux,atq? gloria Dci inuifîbilis,id quod nos Paulus docuit,
^'cripfît,Deum inhabitare lucem inacccftam,i,Timoth.«,

^erb'^ ^^ afccnfu Chrifti in cceium, Eccelo nobis Chriftus aduenit, quia cum,ut
fj^ Sc uirtus Dei lucem habitaret inacceftam fadus homo eftjôC ita in terra,in
hominum nobifcum cgitjóC fpecie habitue^ ut hominê fefe exhibuit,
glQ .^quot;tem opus, quod ei mandarat pater pcrfeciftet, patremcp opere ÔCfermone
f,^Pj'^aflèt,iniol3ediensfadtrsinmortem ufc^ crucis, dignum fuit ut parer uicifi
f^cu^ gIorificaret,excitauit ergo eum à mortuis, SC in ccclum aflumpfît, Non
ij^Jî^^m diuinitatem, fîc enim femper fuft, amp; eft in cœlo, idem enim fubftan/
ii^y P ^uod pater,fed fecundum humanitatem,illa ex mundo hoc, in gloriam Dci
ïatanbsp;luccm illam inacceflam,in plenam diuinitatis perfnu'tionem trans/

l^crf^^ ^e dextera patris. Hsec Deo «v^^ayreTraêu! tribuitur. Caterum fcriptura,
■quot;îteD • à dextris principibus intelligit, proxima ab eis poteftate fungi, Id certc

rej^ 'S^'^ant fihi Zebedai cum peterêt Chrifto alter à dextris,altcr à fîniftris fcde/

taJj, ^ ^^irifto enim homini dedit pater poteftatêOmnis carnis,ut det aternam ui/
fiipçj. '^'^it)us,quos ei pater dederit,infra «7.8C non folum hoc, uerum extulit eum
locaipquotç poteftatê angelicam.Ephef uhincdicitur cum eucxifle £C col/

j^j^-^;'^*idexteramfuam.Hacfides noftra cftdedexteraDei,
fl^nïï''^quot;® pfl: qui uiuifîcat, ) Hoc dominus de fpiritu indubie dixit fuo, quo ad/ ^''^quot;«opro/
qn^nbsp;eos participes uita diuina. Ad quod fubijcit,Caro nô prodeft quics Hf^H^k

quot;tiper accipitur.D. Chryfoftomus intelligit de carne noftra, qua nequit per/
fpiritus,amp;de carnaliauditione. Qui fenfus admodum quadrat,
Uei-^ f dnbsp;^ D. Auguftinus de carne Chrifti intelligunt, carnaliter, non

^^^'quot;tualitermanducata.De afcenfîonc fua dominus hic loqui cœpit,
crgo,ut de fpiritu fuo ftibijceret,quo erat fuus adflaturus,cum afccr»
ba do'^^^^.^quot;*^ fpiritui commodum opponebatur inutilitasjSC ad percipienda uer/
ftomi'^^l^^'iquot;® funt fpiritus SC uita,ftupiditas carnis noftra:hac de caufla Chryfb/
tentig aliorum hic fententiam fequi uiftim eft : utcuncp in priore editione fen
fcii^^. !^'Auguftini non fîne ftomacho defcnderim, Etenim dire adeo reijci Sc pro/
tilf^ d Inbsp;ÖC Oecolampadium, eosc^ omnes qui cum his facere uideban/

qu^ °^°at,Huicdolori cum indulgerem, cœperunt mihi improbanda uideri,
tamen poterant. Dominus liberet nosab omni contentione. Nec
Aunbsp;decertabam caufla fuit damnandi adeo eam qua eft fènten/

Cyrilli,fedtumnonconfîderabant ilfî eam fententiam efte Di/
^omi^n ^^ ÔCCyrilli,fîcut nec ego cam quam ipfî dcfendebant eflê Chryfb*

peramconfracos,qut uidebanturîjsuerbisprafcntiamdCexhibftibneffiHo ^^^^^
m làcra cœna exph'care,qulbus corpus Domini cum pane uniri naturaliter,
cludi in pane localiter ftatuereturgt;atque nimium huius exhibitionis miniittO'
bis de iymbohs attribueref Cognoui enim interim illos in quos ftilum ftrinxe
ut cartera, ita etiam in hoc articulo orthodoxe fentireÔCdocereNam prx^^ ^
am de exhibitionem Domini ueram, ac ideo realem ,dC iplîûs corporis dC
nis-Domini ,non inanium tantum figriorum corporis SC fanguinis Domini l ^
unt,citracommixtionem naturalem uellocalem inclufîonem.Sicqüoqiie ^^
ram minijftri, uerba dC fîgna inftrumenta Domini ad largienda dona ^P^^^^ upu
cercntjut omnem tamen uirtutem faluifî'cam penes unum Chriftum el^iie ,
ïam ego,ut legere eft in eadem rei huius tractatione quam proxime editionj
rueram.ab hac remoui,penitentiam ueram dC exhibitionem corporis dC ünê
Domini in cœna difertèagnöui,Agnoiii dC ilIud,miniftros uerbis ôfnbsp;-j^gs*

mino cooperari,fruftraneo licet metu adhuc horrerem quafdam loquendi
ut quibus ucrerer ftatui aquocraftîorem Domini in cœna praclêntiam
tribui plus quàm par cflct. Vbi itaque Dominus dedit dC quod illi probe
ÔC quo ego fruftra offèndere,offîcij mei putaui efle ÔC confcftîonê meâ dc ptf'
Domini in cœna ÔC dignitate ac ui facri minifterij pleniorem ederc, ÔC
um illis uiris orthodoxe dodrina: reddere, abohtis notis, quas contra iH''
(cripta,dum ca uidebantur aliud ftatuere,quam ftatuût, meis Enarrationibus^^^
rueram.Vtrumquc facereftuduiin Retradatione. 26,capit, Matthariinlêrta.^^j
Icgat qui hoc loco aliquid amplius in nobis defîdcrarit: Dominquot; mihi ôC 0^^
códonet,quicquid circa làcramêta eius humano uel crrori

Nobis quoqueimpadamulta funt,quaminimcagnofcimus,Â:qua:eXO
fcriptis nemo legitjformaequoquedamnataî, quibus utlàndi Patres bene
ita SC nos orthdoxè utipotuimus At quia omnino mihi fatendum eft,non ^
mihi.eam in ominbus religionem adhibitam,cum inquirendi quae Chrifti|H .'j/^
tradandi ea,tum autoritatem Chrifti in primis Euangeli) adminiftris
quam adhibere oportebat,meum ego omnino peccatum Domino ^ EcckiK^
libenter confiteor, ueniàmque oro ÔC mihi dC alijs. Qtiis enim explicet qu^
mali in eo fit uel errore , uel prapoftero zelo cauflam dcdiflê ucl fouifte n
Ecdefiac Chrifti circa dodrinam dC facramenta dus turbentur .Dominus
netnobis dC omnibus quicquid huius quouis modo admifliim eft,6C feruetp
ab ifto de omnibusmaIis,Amcn,nbsp;a

Sed fiint ex uobis qui non credunt.) îdeo uerba mea pTeriqöC «eftf titn ^^ Xt^
funt intelligere :fi enim mihi ut magiftro uitç fidem omnes haberensifacile
tis mcûlèrmonem non durum eire,ftrduitaaternç.nbsp;ai^^^

Domine ad quem ibimuscquot;) Etiam exhac Peni rdponfîoncaperte
fuerit Domino totius fiia orationis ftatus,utiqueoftendcreid,quodhicr^^^^
conircfltïseft,ncmpeipfum Chriftum efle,hoc eft,panem uita, ÔC cœlefte«''
Igitur fiut,quod SC alios incredulos turbauit,8C à Domino alienauit.nbsp;^^

Et ex uobis unus Diabolus eft.) Graci cœpertint uocare
Ebrai fatan.Per hoc ergo quod ludam dixit diabolum efîe, fignificauit adu^^j^
um ÔC hoftem fuum eflê,nó difcipulum, licet eflct cum alijs dekdus in
difcipulorum externo,(ciIicet, deledu,ageret(| etiamnum inter illoS.De hisP
in Matth.4. in illud: Vt tentaretur à Diabolo,

cilj fît m quo non fînt hypocritae,Si cnim dommum ifti, quibus adeo durus
„ *ertTlr\ iii'fÎTc. /»ft-

itj {-ç uifus eft, ut Chriftûièquebantur, cur offendebantur qudd fibi, faluare

gejj ^^^dentcs,fumeretr'Quidnam eratah'ud,Cbrift:umefîêrCerteperiaciIeintelk'*

faj,- noc iblum ipfum ueIJe,nempe h'cet fih'us hominis effet, amp;C externa conuer/

fit Y^^ ^atis humihsjfe tam.en fimul illum eflè,à quo aeterna uita omnibus petenda

pfjj^derant iànè tot iam miracula,è quibus fi nati ex Deo luifîènt,nullo negotio i/

^ D quot;'ufficante diflèruit, moneant nos, ut ab iplb ad dexteram patris exaltato,

dîtu/^ finem ufqj fèculi ipfè adfijturum fè nobis promifît,nos(Ç fibi fimiles red^

t^ (j ^^^quot;tem,deterreat ab hypocrifi,« confolctur,fî quando « inter nos hypocri/

p]çj^P'quot;^hcndantur, etia inter uerbi miniftros.Tantum cauti fimusjnc ur oues am#

(^jQ^'^ur.qui lupi rapaces funt. Siquidê utin timore, tremore,ac omni circunfpe/

fit oporteat,ut folida fit.In eodê notäda charitas eft, de ommbus quod optimû

dui^ • ' Po'ficens.Nam quod fentiebât de domino ipfe, fentireèC coliegas nihil ad*

Obi}, quot;^^uem nihilmoLiit,fedomino cognitum efîè, folita impiorum indicatuf
••'natio.

Erfabatur lefus poftharc in GaliWa^non enim uolebat in Scltio.t
ludara uerfari,quia qua;rebât cum lud^i interficcrc. Erat
autem in propinquo dies feftus ludarorû fcenopegia.Di
xerunt igitur ad eum fratres eius, tranfi hinc, « uade in
Iudxâ,ut « difcipuli tui uideant opera tua qux facis.Ne/
mo quippe in occulto facit aliquid, « qu«rit ipfe palam
.nbsp;effe.Si ha:c facis,dedara teipfum miâdo. Nam ne fratres

credebât in eum.Dicit ergo eis Icfus: Tépus mcû nondû adeft, tb
femper eft paratîj. Non poteft mundus odilfe uos,meauté
iu fero dc illo,quod opera eius mala fint. Vos afcendi/
tiojj J f^ftij hunc. Ego nondum afccndo ad feftû hoc, quia mciî tempus

y ^tn impletum eft.H«caî5tcum dixiffet illis,manfit in GaliLxa.
tiipçQ.'quot;^^'^'^afcenderuntfratreseius,tunc«ipfeafcenditadfeftum, noma' scefjo.»

loqy L n autem dicebant non,fed fcducit turbam. Nemo tamen paîam
feftj de illo propter metum Iuda:orum . Cum autem tara dimidium
^nbsp;Icfus in templum ac docebat. Etmirabantur fur

d^quot;^^^^ ' Quomodo hicliteras fcit, cum non didiccrit C Refpondit eis le/
^'^^Unrnbsp;dodrina non eft meagt;fèd eius qui mifît me. Si quis uoluerit

^ '^e ibf'^T'^^ ob temperate, cognofcet de dodrina utrum ex Deo fit, an ego
r oloqnar. Quidfemetipfo loquitur, gloriam propriam quÄ.Qui

autem qustit gîoriam eius qui mifit ipfum, hic uerax eil, 81 iniiäf^'^'^ e
non eft.nbsp;^^^

Nontie Mofes dedit uobis legem, amp; tarnen nemo ex uobis,Fstftis ^
?nbsp;légem î Quid me qua;titis interficerc C Refpondit tutba « dixit : D^î^^ ^^

um habes. Quis te quaerit interficerecRcfpondic lefus,62 dixitcis: Yquot;^^
feci,82 omnes miramini.Propterea Mofes dedit uobisdrcunctfionc, no q
ex Mofe fit.fcd ex patribus M tanfien in fabbatho circonciditis
drcundnonem accipit homoth rabbatho,utnon foluaturlex Moß.ß^'^J,^
dignamini.quod totum hominem fanij fecerimin fabbathoC Nolit^^quot;^®'
re fecundum afpedlum,fed iufto iudicio iudicate.nbsp;jjj

SfÄ/o.4. Dicebantergo quidam ex Hierofolymitanis: Nonne hic eft quem ^^
mterficereC Atqui ecce palam loquitur,Ô2 nihil ci dicunt:Num

ftus autem cum uenerit nemo fdt unde fit. Clamabat ergo Icfus in tc ^^^
docens, ac dicens: Et me noftis,amp; unde fim noftis,amp;a meipfonon
cft uerax qui mifit me,quem uos non nouiftis:Egoucro nouieutn» q^ ^
ipfo fum,Ô2 ille memifit.Qu^rebancergo cum apprehendere, 6i
in illum manus.quia nondum uenerat hora eius De turba autem mü
didcruntineum,Sdicebanf.Chriftuscum uenerit, num ßgnapluf^ ^
^juxhicediditCnbsp;p^/

AudieruntPharißciturbammurmurantem
nTa:i ac Principes facerdotum miniftros,utapprehendercnt eum. j^ij
eis lefus: Adhuc pufiHum temporis uobifcum ftjm, Äabeoadcum ^^
mißt.Qua:retis me.nec inucnietis:Et ubi ego ftim,cd uos non poteft'^ ^^^^
re.Dixeruntergo ludjri inter fe. Quo hicicuruseft, qudd nos non
mus eumcNum in difperfîonem gcndû iturus eft, Ôi dodurusnbsp;«^^ij

eft hic fermo quem dixit,qu«retis me, Si né inuenietis,amp; ubi ego
non poteftisuenireCnbsp;, .^i

Innouifl'imo autem die magno fefti ftabat Iefus
quts fitit,ucniat ad me82 bibat: Qui creditin me, ftcutdicit fcriptu^^ ^^^
nade uen tre eius fl uen t aqua; uiua^îHoc autem dixit de fpiritu, f^^^f^^oi^'
crant credentes in ipfum.Nondû cnim erat fpiritus fanduS;quiaI^quot;^® ß
dura cratgIorificatus.MuIriergo dcturba cum audiflenthuncfermo^ ^^
cebant:Hiccft uere Propheta. Alij dicebant:Hic eft Chriftus.nbsp;c*

dicebant : Num à Galiläa ueniet ChriftusC Nonne fcriptura ^quot;^p^f
femine Dauid,S; de Bethleem caftello, ubi eratDauiducnietnbsp;f i-giif

fenfîo it39 orta eft in turba propter eum. Quidam autem ex ipßs ^
apprehenderccum,fedncmoconiccitincumffianus.nbsp;if.nu^'

ScSkîê^f* Venerunt ergo miniftri ad Pontificcsôi Pharifa-os,amp;dixeriîtd5îll''^^0;

Erfabatur Icfus poft hac in GalilaaO Apertiora funt, quàm utopus
fi t paraphrafî. a n n o t. Supra quinto narrauit Euangelifta lu/
dàos uoluiflè dominum occidere propter labbatho lànatum iilum,
qui triginta odo annos laborauerat, amp;C quod lè patri feciflèt aqualê,
hac uno uerbo hic repctit,ut cauflTam indicet, quare in Galilaa tum
.nbsp;uerlàretur. Miraculum panum fadum fcribit Euangelifta capite fu/

tof? cum prope ciret feftum pa(cale,nec mcmorauit,an ad illudTpfum feftö Hie/
^^^öiyiTia afccnderit,hinc mihi coniedura fit,fadam ab Euangelifta in hiftoria, t^u Mutätus hifté

eft^tranfpofîtionem. Nam qua narranuir capite quinto accidiflè in fefto ri* erdo^
teanbsp;ad quod afcenderat dominus, fada credo in fefto Pentecoftes, cum an/ '

dj5pPPquot;'oplt;nquantcpafcate in Galilaa,trans lacum Genefar,quod mare Tibcria/
ti^)^ ^^^quot;gelifta uocat,quincp millia pauiffet, Certe cum in hoe 7,capite memoren/
do^quot; làtisfecit pro fado, quod quinto memoratum eft,8C mouerat Iirdaos,u£
in e 'f quarcrent interficere, confentancum eft, qua in hoe capite narrantur,
fteri^- tabernaculorum eucniiïè,quod uenerat proximum poft illam Penteco/
fi,^ l'^ S[ua exiftimo fada,qua memorantur capite quinto.Mihi enim non fit ucri/
fe erç^t'^'^^^'^us »^dlo fefto Hierolym is abftierit,in quo adeffe ex lege oportebat, cum
re^^j j - ^ lt;^aufla narratur cur in Galilaa ageret,quód ludai quarerent eum occide*
H^tin ^^ contentis in hoe 7-capite clare liquet,propter ea,qua memorat capuE
•^orl^quot;]^' quot;'olatum, fcilicet, fabbathum, coni^ciiur, quod ab eo fefto, in quo illum
''Cet j fabbatho fanauerat dominus, n5 apparuerit Hierofblymis. Si iam non
duiti quod legem praterierir,fatendum eft id feftum,in quo fànauit morbi/
,antefeftum tabernaculorum, atqueigitur feftum Penteco/
lecïçnbsp;aut diccndum eflèt, qudd Iefus toto anno non fuiflèt lerufalem, ac ita

^'sprxterrjffet,aut quod fuifretibi,ncque tamen fuiflèt aliqius propter cum
îiijj^^^^quot;^usexaccufàtione uiolan fàbbathi, id nullam autem haberet uerifî'mili/
intçj.p'^'Certe hoc quod Hierofolymitani dicebant : Nónne hic eft,qucm qu.arût
d^isnbsp;palam loquitur SCc.SCquod nominarim deuioIato,utIu/

ante ^^'^'^'quot;''àbbatho dominus hic iatisfacit,conieduram faciunt, no aded din
fii,^^ ?P^acciderintqua hoc capitenarrantur »accidiflè, qua in quinto memorata
fcriß p^'i^poni aût in Euâgelicishiftorrjs gefta,nemo magnopere mirabitur, qui
'fen ^'^'^■^eliftarum confîderauerit diligenaus:ut enim Chrifti uirtutem expo/
^'Hon ut quac^ fuo ordine narrarcnt,ftuduerunt.
çtîi,-,. J propè feftum ludaorû.)Scenopegia,fixio tabernaculorû dicîttmfèptem
bey r'*^ in tabernaculis omnis Ifi-ae'l agcbat,ad memorandû qudd patres eorS
be ^^dft't habitare in tabernacuhs,quando eduxit eos de Aegypto i.Mofch.w.

öiv^ feftiuitatibus ludaorû dixi aliqua inMatth.cap.u,
liQ;^ m^^ igitur ad eum fratres eius.) Contribules, cognatos dC afïînes Euangc« - . e
fcipfy®''® fcriptura fratres domini uocat.li igitur,quia non credebâteum effe quê ^ *
afce^ P''''*;dicabat,infultando ei monuerunt, ut Hierqfolymam ad diem feftum
«aitunbsp;quot;bi totus Ifraèî conueniebat,fe,quid eflèt,palam faceret.Sciebant

ta ocfîo annis teniierat,contra ipfum motum,in Galilaca uerfaretun . . j^^ii/
Si haec facis,id eft,qux de te mira pradicant,amp;: uis inde Chriftus agnoici» o ^^^
de te mundo,Qui enim uuk in ■ma^pa-ix eflè, id eft, ut hbere ÔC palam de eo o
Ioquantur,quaî magnifica facit,ea nequaquâ in occuUo facit.nbsp;q^i

Tempus meum nondum adeft,)Hoc eft,mihi nondum opportunu eft, P^'^^^^fus
omnia certis temporibus diipeniàt,nondum uuk ut ego afcendam:tum ^^^^^c^^ici
fum,quando ex uolûtate patris fuerit, tum amp; ad gloriam ipfius illuftrandatn ^^^^
meus aicenfiis, Vobis autem qui nec^ ex pracfcripto Dei uiuitis ,necp ratione ^ ^^^
betis,quid gloriam Dei promoueat,aut fecus, quibus denic^ cum mundo,id ^ ' ^

riculum,ideo tempus ueftrum femper paratum eft, uobis nunquam non quot;PP
num eft lerufalem petere,quia mundus nô poteft uos odiflè,qui mah's eius co ^^^^
titis,ego autem arguo iIlum,oftendo mala eflè quaecuncp agit,eacç caufta ipn
ierabilis ium,Proinde uos afcendite ad hoc feftum, ego, quia nondum défini ^^
patre,eoc^ mihi opportunu tempus aduenit, id eft,côpletum eft, nondum ^^^
lllud : Mala fiint opera eius, eodem modo accipiendum eft, quo fiiprà illnquot; ^^^^
Qtii maie operatur nô uenit ad lucem,quia mala funt opera eius.Idem un'^'^ Ypiri
Iet,qùod eft per omnia malû effe,nec^ quicquâ agere boni.Sic fànè fimt,qu*^
tu non funt renati omnes.

observationes,
Secundo iam è ludaea in Galilaeam fèceflîflè dominum, ut uim ludaorum ^^^^
naret,EuangeIifta nofter memorat,prius,fiipra initio cap.4.1egimus.Circa i ^^
hic obfèruandum, ÔC nobis licere fubinde fugere, modo Dei gloriam fug^^^ j^j
3rodamus.De quo in Matth.fufius cap, 4,in illud:Cum audiffet autemnbsp;j

oannes traditus.effet. Deinde animaduertendum circa id,quôd ÔC fratres do
mokfti erant,fcrendum nobis efîè,cum ÔC domeftici nos infèdantur.Itern^no ^jt
co pium efîè,qui iuxta externa,hoc eft,carn em, Chrifto attinet. Quid eni^ P ^jd
his quos hic Euangelifta incredulos fuiflè memorat, quôd fratres domini lU^ ^q/
domino igitur nihil nifi noua ualet creatura, Gal.e.non profeflio, aut cucuHa^ ^^^^
nachorum,non confècratio Epifcopi,non denic^ eruditio,aut morum
neftas,fblus internus homo,fècundum Deum conditus, apud Deum aefti'n^
certum iuftitia frudum profert.

Quôd hic bora fua, id eft,opportuni temporis dominus meminit,
diligenter obferuandum nobis fit,ut ex prafcripto Dei,amp; fiio tempore omni ^^
mus.Poftremo notandum nos mundi amicitiam non poflè tueri, nifi malis^^

peribus côfèntiamus.Si nancç Dei gloriam adfèrere,atc^ Deum folum .^fpt/
teftari,mundum uero peccati arguere uoluerimus,id quod fanè fi in nobis
^^ ritus Dei,fèmpermundum arguens, fiCDcjim magnificans ,haudquaqua^r^^^

Q^ii mndtt fimus omitterc,perfèquetur illenos,ut ôC Chriftum pcrfècutuseft.Arguere
4rgme. mundum,non eft tantum craftiora ilia peccata infèdari,id enim mundus,ne

tur penitus dcploratus poteft ferre, fèd teftari, quod opera eius mala Gnt'^f^f'^
totum omni iuftitia ÔC bonitate careat,neque poflit nifi per Chriftum iufti^'
ram aflèqui.De his infra,ilt;s.plura.

Vt autem afcenderunt fratres cius,tunc ÔC ipfe afcendit.) Et murmur tnu^^y
Omnium fèrmo erat de eo,at non in srcc^pa-iaM eft,libertate. Id murmur .^q^i^
tio quadam erat populi de domino,in qua aliqui pro domino loquebâtur» ^^j^iit
primores ludaorum non ferebant,nemo audebat de illo palam bene ^pid^
ita dominus omnes fui defîderio ÔC expedatione excitare, ut cum poftea m ^^ {fl

medium hoftium fuorum ingereret, ÔC doceret Iibere, omni contempto pén^
quot;o.eledi dc amantes ei'us,tanto magis confortarentur,reprobi autem, dum quod
^^axinie uolebaat,non poflènt üli uim inferre,plus confunderentur, omni^ igno/

prxtextu nudarentur.
ji^icenditlefus in templum ac docebat.) Hxc hora eius erat,hoc tempus eratilla^
Jandi gloriam patris,omni ergo fprero periculo,in primum locum,ubi ludxis mi
y^e tolerabilis erat, fefe recepit, docerei^ coepit cum mediû fdlum ageretut, ad/
^l^tcjß icjçQ populi frequenua maxima. Et hic uirtutem fiiam declarauit, qui pjAiIö

jj quomodo hic literas fcit.) Fabrum enim egerat, ut ex Mar.lt;s.patct. Oportebat
^dem omnia in domino eflè fumme admiranda. Cxterum qui negligitcum
lorf difcere literas eum utingratum ÔC ignauum, dominus nequaquam miracu/
quot; docebttEt qui in adfcifcendo eos, qui Ecclefiam doceant.ruditatem piaf ertidi/ ^
oni prxtulerit,Dei donum contemnit,« nequaquam exco fpirituagit, quo Pau ^ ^
Uoluit myft:erion Euangelicücómitti hominibus ad docendum idoneis, quo»
Aquila amp; Prilcilla, Apollo hominem eloquentem,atq5 in Icripturis potentem,
harc prxcipue dona, plenius uiam domim docebant, ut ad docendum alios ef/
I 'ftruclior.De his plura in Matth.cap.4-.in illud : Vidit duos fratres, Simoncm
Petrus «c,

^^iea dodrina non eft mea.) Hominis,fcilicet,fed mea Dei, atc^ ita eius qui mifif
^ ^.'Suo cum natura ÔC fubftantia unus fum. Vnde non eft mirandum, fi abfc^ cru^
Jfione hominû dodus lîm ÔC literas fciam. Hoc ueftrum pauci credunt,quia non
^i^runt qux Dci funt,non cupiunt Deo fefe approbate. Qui enim uult uoluntatê
tacere,id eihin quo éftftudmm aliquod Dei,is eo fpiritu, quo ad Dci uoluntas
fe q^^P^opêdet,facile agnolcet,Utrum ex Deo fit mea dodrina,an cx me ipfo loquar,
? J?d non fît dodrina^Dei. Qui à fe ipfo loquitur ÔC docet, non cx fpiritu Dei, ut fe^
Um ahjs dodorem conltituit,itâ fuam ipfius gloriam quxrit. Qtii aût quxrit glo
^ eius qui mifit ipfum,dei, id quod ego ftudeo,is uerax eft,« omnibus audiett/
^'Uecç enim quicquam in eo poterit iniquitatis eflè. Iam confiderate, expJoratC;

doceo folam patris me gloriam quxrere deprehendctis, quan/
^luidem nihil aliud in omni doc'îrina mea quxro,quam Ut ipfîus bonitatem clé/
Jq ^quot;ines,« probe agnofcant,« gnauiter xmulentur.Proinde ueraxfum, amp; nihil
»Hanbsp;ulla radonc queat culpari,dignûqî erat ut pronis me animis audiretis

fal '^quot;^^duertendum fîcut Chriftum fpiritus cum maxime ôpporttinum cfî:èt,Icrû
Ta?^ adduxit, ita « nos cômode dudurum, adurumc^, ad qux pater deftinauit.
d ^um abnegads affedibus ipfi nos contradamus.Obrjc ietur fxpiflîme illuftran
denn Dei tam optata occalio,ut ftupeas tam prxfentcm uim fpiritus. Perpen/
Uç], amp; qujç mundi fit iuftitiâ apud iandilfimos, fiquidem non licet apud eoS
hi ihr^*quot;quot; ^^ Chrifto, Dd fapientia « iuftitiâ. Sed dum uifum eft Deo, coguntur
tanr ^ palam docentem audire, qui putabant feeffeciflè, ne quifquam de ipfo
tum mufl'aret.Idem eueniret « hodie Chrifti hoftibus, fi modo nos fortitef

Piun notandum aÛt de dodrina Chrifti, eos demum poflè cognofcere, qui eu/
taten!nbsp;Dei facere.Nemo ergo miretur plurimos hodie patentilTimâ uen'/

tum f?*^ odiflè oportet illos omne Dd dodrinâ,neq? fuftinere ut de ea audiant tan
Uerir^quot;' aût ex deo natus eft,cui cordi pietas eft,is ficut fpiritu dci prxditus eft,ita
«tem dd in dodrina Chrifti nullo negotio agnofcit.

Poftremo nec^ hoc prxtereundum, lîcut is gloriam fuam quxn't,qui à fê JP ^^^
quitur,ita neccfîe efl omnes illos fua quxrere.qui àfèipiîs,hoc efl,qux „j^JjO
didicerunt,docent. Id facile uides in omnibus,qui humana comenta, pro ^ Q3,
Dei Ecclcfijs obtrudût.Quid nancp fadiofîus Matxologisc (^id arroganti^^^^^^
tabaptiftiscQiiidmagis nefcium cedere,IudxisrQLudiudicij dogmatum
întolerantius, Mahometanisc Cum i]s qui ex Deo loquuntur nihil fit iu^mi
nihil blandius,nihil ad ferendum errantes paratius.Exemplum fît Chriftus A
lusVquanquâ dC hodie haud obfcure uideatur, qui hos quàm fuperciliofos
de Pharifxos malint imitari.

Nonne Mofès dedit uobis legem, a N N o T. Qiiicunqj Euangelicas
rias aliquando preiîius confîderarunt,ij norunt illas continere mifcellaneaq^ ^^^^
qux Euangeliftx fie congeflîiTe fàtis habuere,ut ex pauculis illis geftis ac ftr*^ ^^f
bus quos confcripferunt,Chriftusagnofceretur,necp fuerunt anxtjjUt uelc^r
dine fingula,aut etiâ fermones integros,ut à domino habid funt,memorarent:^^.j^
uideas nonnunquâ commodum initium,nunc finem decflè. Sic fanè uideri p^ g
de prxfèns domini oratio,qua de doc'îrina fua unde fît,ô(: quàm deceat illi ha'^^^g/

dem,i]s qui ftupebantipfum fcire literas,quas nô didicerat,refpondit,non aa
modo fine eflè claufà,ac mox nullo quoi^ commodo principio dC prxrupie ^ qs
fubiedam aîteram,qua fatisfacit de opere fanitatis in fabbatho perfedo.W ^^^^
qui fol um Chriftû dtfcere cupiunt, qui in bis, qualicuncp demû ordine,aut
congeftis narrationibus mirifice tamen prxdicatur,minime ofFendet,quos^?
derit,ccrtumeft,cosnec^Chriftum uerequxrere.nbsp;^^iie/

Qux ergo hic dixiflè dominum Euangelifta narrat,fî ue aliquid prxcefli^
rifimilc eft,fiue ita prxrupte ccepit,apologia flint pro eo,

de quo fuprà 5.fanauerat.Primum aût argumentû eiufinodi eft,ut eo no i-ua/
bet ludxis contra fe ex lege Mofcheh agere, quâdo eam ipfi legem minime
rent-Quod enim quifcp iuris in alterum ftatuir,iplè eodem uti debet.Âiebatië ^^
Prîmn rdtio Mofes dedit uobis legem,amp;: nemo ueftrû eft qui eam feruet, qua frète igi^ii^ ^^^
qui depellit ifj fxuids,qui dC fi uidear eâ uobis tranlgreflîis,folus eam in omnibus
iudlt;eos ab acf f^nè diledionem Dei dC proximiin omnibus docet requirit,hac illiuacm ^^^^
cujatione, i^eo legem non faciebant,id cft,nó oblcruabant.Sed utfuam uelarêt q^'S'
tranfgredientcs primora legis,in quibus folis fîta pietas eft,legis zelatores le j
labant in minuties iftisgt;rebus,fcilicet,externis,uti fabbathû erat,ô(: fîmilia. W 4 ^^
illis dominus Matth. iç.S^T.iî.opprobrauit.Potiffimû aût etiam hunc
lum fLUim,contra alios exerebât non in fe ipfos,quod dC ipfum dominus
illis obiecit. Importabilia fi'quidê onera colligabant dCc.Sic dC hic contra do
fxuientcs.religionêoftentare uolebant,magis quàm exhibere.nbsp;, ^^

Refpondit turba.) Forte ignara eius, quod contra dominû,primores fuer^
chinati,ut in.5.cap.memorata eft,cumc^ ipfî nihil tale contra eum cogitate« '
bant dxmoniû eum habere,qudd morte intentari fibi quxreretur. ^
Altera ratio,nbsp;fcci.)Ältera rado eft, qua probat fè fabbathû minime uiolafle' H^^^^f

quodfahba/ ' ^^ ftimnia ita habent : Equidem femd, id eft,unum opus in fabbatho t^^'^^jU
thtm non uio de me tamen tanquâfabbathi uiolatore admiramini,dc ueftris operib gni
hrit,drgumê fibbatho circuncidids hominem,nunquid id opus eft. Iam circunci \)/
to duäo ab Mofès à patnbus acceptam uobis tradidit,non ipfè eam primus prxcepit» n ^t
exéplo eorîî^ fèruationem fabbathi. Si iam uobis non uiolatur fabbathû m,qui montra le^ ^(i,
fcheh,opus in fabbatho facitis,eo qudd opus illud patribus diuinitus
cur mihi fuccenlètis qui in fabbatho opus feci,quod xqueiuflît pater,

ç^rfecundum afpedum, fed iuftum iudicium iudicare, hoc eft, fadum
Pus ^ Dei,non ex amore uel odio facientis aeftimate.Dum enim ego 0/
laffe '^^^tho feci,amp;: t3le,quod Deus maxime uoluit, iudicatis me fabbathû uio/
'ètis'M*^ operamini fabbatho,quod multo minoris momêti eft,nihil taie cen/
rcp '^oc no eft iuftû iudicium,Ô(: ex ipfa re fumptum,fed fadum fecundû perfona;

Si iudicatis, quouis opere fabbathum uiolari, iudiCare debiieratis fab/
UiQi ^ ^ «obis uiolari,cum infantes fabbathis circunciditis : ft aût eo illudfton
Re nfnbsp;uiolafte illud iudicare dcbueratis, qui in fabbatho feci, quod Ion/

dam quot;^^ceftan'û SC utile fuit,^ fît circuncifîo. De fabbathirdigione fupra qua»^
ïiljy'P'Ura in JVîatth.cap.iî.Ccrte benefadis uiolari non potuit,etiam fflultomind
^'^uàm erat hoc domini collatû illi qui iam diu morbo Iaboraueratlt;
j^).nbsp;enarratio sectionis, iiii.

1^;';quot;^-Diccbant igitur : Num uere cognoucrunt principeshunceffeChriftumc'
plo dnbsp;proîapfos credere porerant,necp patcbat alia cauiîà,cur illû in tem''

ferrent,id ergo cos male habebat,prafèrtim cum abfurdum eis uide»«
fer^ 'quot;^^^fpican dc domino,eum Chriftum cfîe,idc^ propter conuerfationis,qua
riit^^^'quot;o™^ndcbantur,humilitatem. Chriftum fiquidem expedabant tam glorio/
de pj quot;^^8nificum,utcum ueni(fet,nemo fcire pofîèt, unde nam eftèt, hoc eft, un/
^ inpotentia,gloria SCfœlicitas adeftet. Btenim.t.Mof49* îefcha.n.acalibi
omni aftimatione maiora,depotenria SC fucceftu eius pradida funt.
tiofiç^'^^go omnia domini tam eftenthumilia,amp;: uulgaria,ut nihil dignum admira/'
diy, ^^'^^'quot;etur,omncsqj fcircntundeefîèt,hoceft,undefùahaberer,fîgnaenim SC
Uid-,.^^ '^fmones,ilIi ut excacari contemnebant, omnibus tanquâ manifcftiffimû

p^n uolebant,eum non pofte Chriftum eftc.
rçf [j 'pue tamen uidentur hanc de Chrifto opinionê,uenturum eum ut nemo fci
f^is ^ •nbsp;eft,unde fua tam magnifica haberet,ex uaticinio Mica.5. acccpiO

Potei^quot;'*^^*^ nafciturum iilum Bethléem pradixit, fed addidit.egrdftis eius, id cft,
rurt^ Se opera efte ab initio,atcp à diebus feculi,id eft,in principio omnium re
fciri-'j^^^^^P^i^eum omnia conditafunt. Hinc ergo expedabant Chriftum,dc quo
pio Polfet,unde eftet,utpote cuius cgreftîis,potentia,fci!icet,8«: opera à princi^
^'làn quot;'^quot;'^♦Cum igitur nihil taie in domino lefu uideri ucllent,nihil minus
^^ban n eum cenfendum,ud ex hoc admodum celcbrato reftimonio,iudi/
dorrjin 'nbsp;îpfum oraculum paulo infra iterum, fèd priore ftii parte contra ^^iffg ffî-

Chriftum è Bethleem proditurum.Hçc undeßt» '
^^s cff.^nbsp;quàm fî dicamus ludaos tanquam infanos contra feipfos locu/

fe fciff^quot;fra dixerint, Chriftum Bethleem nafciturum,hic uero nô pof'
' Hnbsp;Micapradixcrat cgrcftus Chrißi dfe ab

Ut nen^'^ f r ^ ot»tinuerat,Chriftum ea cum poïentia uenturum SC regnatumm,
S'otiail?!nbsp;poftèt,undenameffet,quia infinito maiorem maioribus fuis

perfuafi erant. Et id quidem rede iudicaffenr, fî modo in/
myfterium humjlitatis,quaiIIapotentiaaCgloria,ufqiindicm re

I^^^'onis ems tegenda erat,
^^•■ediernbsp;interpretanmr hunc Mica locnm,ufquod habettE' Betthlecm

pn'mo temporeSC à diebus (cculi,hoc eft,primis m.undi temporibus egreffùs eiti^
idcm,atc^ genus ducet ab antiquiiîîmis patribus:fi'c torquent que aducrfa
ri lentiunt.Sed ex eo,quod refponfum fuit à Scribis Herodi Matth.î.amp;:
ludai obiecerunt de Bethleem,cum uellent probare dominum non elTe Mem^quot;^'
cum, Nazarenus efter,ut ipfî putabant. Ex his,inquâ,fatis liquet,Iudaos illo te^P
re fanius oraculum Mica intellexiire,ftcut SC multa alia de Chrifto.Eoc^ uerifii^^^
eft,fîcut non dubitarunt eo oraculo natalem Chrifti locum indicatum, nihil qii^^
add'ibitaftede aduentu mirifico, qui referret ipfum aternum uerbumnbsp;\\i

Attamen fî quis certiorem huius opinionis de Chrifto rationemafterrepoffit'^ j
etiam gratias agam, tam abeft, ut praferri meam uclim. Adducunt quidam
Iefa.53.Qenerationem eius quis enarrabit,id autem à Vate de numerofa Chrilt^
bole,ÔC fpirituali poften'tate pradidum eft.nbsp;, -

Alt) fcribunt natam hanc de Chrifto opinionem, ex Icfcha.5?. ÔC Zacar.9- Sed
his locis pradidum eft de domini humilitate, in qua latiiit. Et nihil ludaos
olfendit,atq? nimia domini humilitas,eac^ pracipue plebi probare,eum n^q^^^L
Chriftum eire,conabantur.Hinc enim uideri uolebant,qua in domino ^PP^^ J
minimerefpondere ijs, qua de Chrifto pradida erât tam magnifica. Sempetei^
ludais, ut dC hodie i 1 potifîîmû obfîftit, ne dominum noftrum Chriftum eftc c
dant,quod non agnofcunt in eo praclara illa,qua de regno eius Propheta pr^ ^^
xefunt. Miferi aût non fuftinent credere,omnia ifta primum in fpiritu fuiffe ii^'^quot;
anda,6lt;: percipiendafide,cum aût uenerit côfummatio,amp; dies gloria domin^''-^
omnia etiam externe ÔCreuelatCjin iplb apparitura.nbsp;jV

Clamabat ergo lefus in templo docens.) Ex eo qudd Euangdifta docuifte do^^^
num in templo teftatur, uidetur fîgnificare, eum cum autoritate ÔC ex loco q/
tium,perpetuam ad plebem oratione habuiffê,interim tamen cum apud fe e^fey^c ^
lceret,quid de fe in turba loquerentur, ad illa, cum res pofcebat, refpondiffé- ^
cum Hierofolymitani illi dicerent,fe ipfum noffquot;e unde effet, uolentes eo üg^quot;! ^^
,rc,nihil nififilmm lofeph effquot;e,amp;: nullius pretij hominem, refpôdit eis per îroni^ .
qua fîgnificabat eos falli.necp id fcire,quod iac'îabant,nimirû,unde ipfë effet' qj^
pe qui àDeo ueniffêtuerec^ efîèt ab initio egreffXis eius.Clamabat uero,hoc àh^^
tiore uoce ifta dicebat, forte ideo, qudd aliquantulum ab ipfb, ut uerifîmile ^
fuerint illi calumniatores,ueI ccrte ut ita pondus maius uerbis fuis adderet, 0
inquit,noftis,id eft,me non noftis,necp undefîm noftis.Nam à me ipfo nô
ab eo,qui folus uerax eft,amp;: uera certac^ omnia agit,miflus fum.Hunc uos 0
ftis,qui igitur fcire poflètis unde fîmr'Ego aût noui eum,quia ab ipfo
me,hoc eft,hominê fieri uoluit,cum apud ipfum eflêm uerbû eius, SC ueriis f .
fiibftantia idem cum ipfo.Quare amp; à me folo plene ille cognofcitur. Attam«^quot;
tum tandem,tam uobis,quàm eledis meis fiet,uere me Dei filium efle, Deî^ quot; J/
tium geffiflè. Verus enim eft,qui me mifir,omnia complet SC abfoluit, unde ^ J^^
parere randê oportebit id quoq?,quod in me SC per me operari cœpit.Tum ui«
tur,undefi'm,^quismemifêrit.

Sed eft uerax qui mifit me.) Grace habetur àA«gt;SHvJ?,id eft,uerus,fed idetquot;
cum illo,quo Euangelifta infra fequenri capite ufus eft, cum ait : Sed qui quot;^quot;[^Qid
KAsSij, id eft,uerax eft,item fupra.î.ubi inducit Baptiftâ loquentêde domino-^^,
recipit teftimonium eius, obfignauit quod Deus uerax eft. Porrd ifta ^Yus.
toties hic Euâgdifta tribuit ueritas,foliditas,certitudo,amp; plenitudo eft operi e
Vnde quod ait:Sed eft uerax qui mifît,perinde eft ac fî dixifrct:Qiu mifît ^/ft
folidus,plenus,ccrtus,ô(: perfedus eft in operibus fuis,ille cum memiferit'
tandem certis SC folidis operibus fuis abunde manifeftum. Opera eius no po», ^
ut hominum opera uana cflTe, aut non perfi'ci, unde ÔC me miflum ab eo, ei^'®

la f, ^quot;dax ÔC uanus eflè dicitur, quod mhil queat perficere,nihil abibluere,mutigt;
Uera ^ opera eius,« fruftranei conatus,ixpecç fallatur,fic contra Deus folus

Q »quod eius omnia uerba certa,« opera plena « perfccfta eflè oporteat.
(Ji^^^t^bant ergo eum.) Sic diuinâ in eo uirtutê oportuit manifeftari,« confun/
tiQ P'os. De turba aût multi.) Vide,ifl:i cum Dei fernen habcrêt,uidere in dom»
ftum'^^rmagnifica,nêpe lïgna,qtiibus maiora fieri non potcrât,hinc « Chn'==
prob ■ - agnouerunr,nihil offenfi humilitate uel generis,ucl conuerlationisTre/

Qg ^quot;tilfi?nihiiin eo,nifi humilia,« quibus offenderêtur, uidere potuerunt.
fecjg,^,'^ ^ ' Obferuandum ntin^ deeflèimpi)s, quod contra ueritatê pra-texant,
c^cç ^'quot;iuum qui iufto iudicio eos abiecit,dare quocp ilh's occafi'ones,unde ex/
iiota,nbsp;ludxis, Chrifti cum humilitas, tum alia ferè omnia.Deinde

Uetiç^ quot;'quot;^uoties ludgi fruftra Chrifto imjcere manus fuerint conati,quia nondum
chv.l eius.Ita nos folum hoc ftudeamus

, ut Dei glorixinfèrtiiamus,reliqua
ronbsp;accidet quicquam nobis,nifi cum noftra adLienerithora,tum ue/

aliquo uerbum Dei annuntiari,utcunc^ enfm infanirent primores lu/
im,epopulo tamen plurimi Chrifto crcdiderunt.
A„J.nbsp;ENARRATIO SECTIONIS,

ua^ diceret:Su(tinete paulifper,intoIerabihs uobis fum,fed nô ero diu, ab^^
»^Unqu'nbsp;eum qui me mifit,in confbrtium diuinx maieftatis, ad quod uos f'

ü ref^ i'j^^'qtix uos manent,ed quod tam indignis modis oblatam uob/s fa.
O B s c T demum notum uobis pater faciet,quis ego fim.
bab Cnbsp;quot;erû,eospotitfimum ueritatiaduerfàri,qui inmundo pri

'^ipes D quot;^'quot;^atis cuItores,uti apud ludxos Pharifxi erant,atq; facerdotû Prin^
animaduertendû,« impios tandem cognituros Chriftum, operatu/
^dUjd^.rV^ quot;'^''quot;'^^dh uttra,tum, fcilicet,quâdo eos mérita apprehenderir ultio.
Uidere quot;f^'^'Cum per Titum uaftarentur, tum ucl unum diem filij hominis
palibcntcramplcc'ïiieruatorem uoluiflènt,fcdfcro nimis.

inn ,-t enarratio sec tionis, vi.
uusfeftirnbsp;magno fèftiuftatis.) a N N o t .Vltimusenim,hoceft,odar

atiemaculorun. celeberrimus erat,quo uerifimilceftmaiorc noDulifre/
St^f;^quot;?''} templo ub!docebaf,conBuxiflè.nbsp;^ ^

tUm./V fof^r ^ ^j^'nabat.) Vnde enim xterna uita eft,id omnibus optabatindf'ca
'^»tate cer^r/nbsp;Dei eft,ut Deû cognofcamus,«de eius erga nos bo/

^^^^'num , donat fuis,a tide igitur in eum,omnia pendent, ad hanc ergo po
'nbsp;Chriftus hortatur. Illo uero : Flumina dc uentre eius

^^'^cerib.ic r«mpoflibile eflèt, quifontem fîumina facicntem, in uentrefuoan
in en fquot;'nbsp;-nbsp;^ u^tis eft.4. Aqua quam t^o dabo

'^^rti et, I aqux falientis in uitam xternâ. Soiritü uticp fandum nadi,« ipfi

Certe o 'Pi''itLi,prxdidâ eftlefcha.44. lechez-îe.Iohd.z. « paffim in Prophe/
^'^•■•ftiandnbsp;exuberans fons largiffime uicina fibiomniarigat,itaeft

Sc effîcacia,quae poft glorificatû Chriftum in credentibus apparui't, notidun^ ^^^
tdc^ quia Chriftus nondû erat glorificatus.Ipfius em'm l'am regnâti's erat, ^^^ yt
ipiritus in ftios eftlmdere : cum ergo antea crucifigi ilium, ^ regnarenbsp;„ j^lla

orbis uideret, quid morte eius nobis apud patrê impetratum cftet, i^.-tos
diuinilpiritusuirtus,luperiemen,hoceft,germanâlbbolemraacob,poft^^quot;'^^
in cozlum fuit fubuedus,effundi primû debuit. Cxterû quicuncp ab inirio ^^^^^
Deo crediderunt,fpiritû Dci habuerunt,at non opulente aded,atcç largiter» ta^^^^
cffit'acia.De his SC fupra oblèruatione quarta Secfîione 7.primi cap.De Ipint^
c1o,ô(^ nominibus eius,in Annötatione quarta,Sedióne eadem.nbsp;-^r

o B s E R. Obferuandum ut ubicp dominus fidei in iè primas tribuat: ne
audiamus eos, qui queruntur fîdei nimium tribui. Etenim cui perfuafèris ut
ftum fuum faluatorem uere agnofcat, eum plane beafti, SC necß poterunt fuo ^^
pore frudus iuftitiaï in eo defiderari:cui hoc non perfuaferis, nulla omnino al
drina bonum unquam reddes,nbsp;^tJi

Mirari uero quis polIît,cum audiret dominus offèndi eo Iudços,qudd ^^^
Slt;:non Bethleem natum ipfum putarêt,quare non indicarit eis, fe editum in
lucem Bethleem, SC non Nazareth. Indubie id feciftèt, fi hoc eis fblum o^'t^j^^c,
fuiflèt,fed crant nati èdiabolo,nec^ potuerunt Chriftum ampledi,quare fi ^^^^
certe alio fe offenfos ftmulaflènt,ut impietatem fuam uelaflènt.Offenderat ni
pus ÔC Nathanaêlem,(èd quia ueritatem quxrebant, nihilominus dominum
adhuc figno uifo adi]t,auditurus quidnam doceret,autpromitteret. Ifti ^quot;^^-.aiii^
uiderant figna, audierant fèrmones plane diuinos,quibus fi ex Deo fuiftentgt;i ^
dubiefuiftent domino addidi,ut de loco natali eius, aut non cogitaftent, aUt
de eo dominum rogalfent.Sed quxrebant tantum,quibus ueritatem àfep^'^P (g/
rent,non ut eam dilcerent. lufto italt;$ Dci iudicio, ubi natus dominus eilet e
tuit,Slt;f occafio offèndiculi fuit.

Venerunt ergo miniftri ad Pontifices.) a n n o t . Vis diuina, in uerbis o ^^
ni tanta exeruerat fè,ut miniftri non potuerint,manus illi inijcere. Sic perfad
Deo quoduis periculum auertere fiiis,etiam ubi nihil apparet prxfidij.

Sed turba hxc.) Qiiinto Mofcheh.i7.fcriptum eft:Maledidus,qui non ftat^
omnia uerba legis huius, ut ea faciat, iam cum uulgus non poflèt omnia - a/
Ignorantes le gnofcere,ficut erat onus importabile,maledidos illos Pharifxi iudicabant, ^ j/
gl mdediiii. nimaduertentes.qudd ipfî grauius legê tranfgrederêtur, qui fciêtes quid {^^J^ffi/
mis requirat,Dei timorem,amp;: proximi diledionem, adeô infane filio De^d ^ ^^^
bantur,etiam in alios uacui mifericordiâ ÔC xquitate. Id quod uel iniqu(quot;|'^ jnii/
fuo de plebe iudicio fatis prodiderunt. Non aliter uero ÔC hodie de laicis loH
tur noftri Pharifxi.nbsp;, ç Mifl

Dicft Nicodemus.) Vtcunc^ hic non auderet aperte domino patrocinari'i^
cft tamen eius interpcllatione,ut in prxfens concilium hoc peftilens diflè»'quot; p^us

o B s e R .Primum probe perpendendû,quàm mirabiliter Chriftum
in medio hoftium fuorum,amp; tam atrocium,tamqp fanguinis eius fîtientium»
ties manus illi inijcerc tentantiû,fèruarit,fîc plane ÔC nobis aderit, ubi glorias f
fedulo ftuduerimus.

In eo,qudd Pharifxi iadant,neminê principû credidiflè,iterum notatur,^^jj^j,g('
Deo fînr,qux maxime mûdus miratur. Qtiis ergo fanus cupiat in mûdo pti^

Maledidos uocant Scribx indodos,in quouidendum,quid cfHciat
perfuafîo,fî defi'tfynccra pietas,quâmqueuerum fcripfèrit Paulus,fcientiam
re,hoc eft,non tam Chriftianum,quàm Chriftianifmi côtcmptorêreddereJ ^^pj.//
ferèPaulo inflari eft,Cxterû legis diuinx tantum quif^didicit, quantû uita ^^^^^

fed ^ ^^^^ uerborum docîrma eft, quia non eft regnum Dei in fermone^
Uirtute,qy^rioua Chrifti creatura opere fefe profert. Qiiod utinam animad^
f.,. ^^^t'qui hodie fummâ facra dilciphna in difputationibus ôC aduerfarioru con/

fto hnbsp;uides,ur femen Dei fuo tempore frudifïcet. No Uolebat hic Chngt; ^^^^^^

atta adharere,apud hoftes eius fedebat, nec^ patrocinari ipfi aperte audebat,nbsp;,

jvr in totû cam deferere non potuit,crcdcbat fiquidê in cum,quan$ admodû
Uç At dum pfiis nó audcret,Iegê obiecit, qua iuftû iudicium facere,amp; nc.fugt; ' ' '
ç nifi conuicfîO condcmnare pracipit,co(^ tantum effccit, ne quid eo quidê cort
firi^° dominû ftatuerent. Vides igitur ÔC in hac pcriculofa conditione,^ in/

j^^fua fide,frudum tamen aliquê hunc Nicodemum attufifte.
ïîep^nbsp;'nnc praterea,quàm perniciofum fit cÓmentum Catabaptiftarum,qui

^^pnt Chriftianum poffe fungi magiftratu Jn hoc impio ôC crudeh' concilio unus
li^^^^ac fuit Chriftianus,isqj parû fîrmus,quantû tamen malû per illû Deus aucr/
'îoll- r*^ hodie multis in locis cxpcrimunubipauci nônun^- Nicodemi ôC lofephi,
^ ubus Chrifti non confentfentcs,plurima mala auertunt,^ Dci gloriâ mirepro'
tgt;onbsp;qui iuiîèrit abdicare fe magiftratu, is ultro uult acccrfcre lanienam

qyl^^^'Oflèndicula infirmis,materiainfaniendi contra dominum malis,utic^ alio
fpiritu adus. Quemadmodum hic enim iubet orare pro Regibus ÔC
'j.,^'^ipibus,utplacidâac quietam uitâ agamus cum omni pietate SC lioneftate.u
'quot;'^oth.î.ifa indubie nihil prius optauit,quàm ucl illoseffc Chriftianos,ueI Chri/
ç^'l'^orum acquiefcerc confilîjs.Nam ubi impîj régnant,nihil minus quàm placide
irjnbsp;uiuere poffunt,qui uolût pic uiuere ÔC honefte, De his plura in Matth.

Efusautem perrexitin montem oiiuarum, 81 diluculo ite
rum uenitintemplum,cundluscp populus uenit ad eum,
ÔC fedens doccbat eos. Adducunt autem ad eum fcriba SC
pharifaimulierem in adultcriodeptehcnfîm,ÔCcum fta/
tuifTenteam in mcdio,dicuncei:Magifl:er, ha;c mulier de/
prehenfaefl; in adulterio, in lege autem Mofcs prxcepic
nobis, ut huiufmodi lapidarcntur. Tu ergo quid dicisC
dicebant tentantes cum,ut poffent accufare cum. lefus autem in/
oar^^ ^^ deorfum,digito fcribebat in terra. Cum ergo pcrfcuerarentintetro
Ij '^'^^it fe,SC dixiteiSîQui ueftrum immunis cft à pcccato,primus in illam
Gnnbsp;Et itcru m fe indinans fcribebat in terra. Audientes autem hxc,

lusf r alius poft alium exibant,initio fado à fcnioribus,SC rdidlus cft fo
uid ^ ^^^i^t in medio ftans. Cum autem crexiffct fc Icfus,Si neminem
Conbsp;mulierem,dixit ci:iVîul{er,ubi funtilli tui accufatorescNcmo te

^no.Vade,ôi pofthac ne peccaueris.
tîie n'quot;'^nbsp;locutus eft cis,dicens:Ego fum lux mucdi. Qui fequitur

^üs s^^i • teftifîcaris, teftimonium tuum non eft ucrum.Refponditle
dixit ds: Et fi ego teftimonium perhibcam de mc ipfo, uerum eft tefti/

monium meum.quiafdounde ueni.ôi quo uado^uos autem nefdtisuo
nio,^quo uado.Vos fecundiî carnem iudicatis,ego non îudico quentj. P^ ^ ^
ro Öiliiudicemego.iudicium meum uerum eft,quia folus non furti,led
qui mifit mepatcr.Quin ôiin lege ueftra fcriptû eft,qudd duorû
teftimonium uerum cft.Ego fum qui teftimonium fero de me ipfo,6i te ^ ^^^
nium fert de me qui mifit me pater. Dicebant ergo ei:Vi?î cfl:patcrtuus.
fpondit lefus-.Neq? me noftis.neq^ patrem meum.Si me
meum nouilTetis.H^cuerba locutus eft lefus in ga2ophilacio,docens to
plo.Et nemo apprehenditeum,quia nondum uenemt hora eius. ^^^^

Dixit ergo eis iterum lefus: Ego uado,Si qu^ret?sme,ôiin pcccato
morîemini.quo ego uado,uos nô poteftis uenire.Dicebât ergo ludxi
înterfîciet fcmetipfum,quia dicit,quo ego uado,uos n6 poteftis uenire.
cebat eis: Vos ab infernis eftis,ego de fupernis fum. Vos de mundo hoc e ^^
ego non fum dehocmûdo. Dixi ergo uobis, quddmoriemînîinpectatJS^,^^
ftris. Si enim non credideritis qudd ego fum, motiemini in peccatis u ^^^
Dicebant ergo ei : Tu quis es C Et dicit eis lefus. In primis quod SI loquor
bis.Multa habeo qua; de uobis loquar aciudicem,fed qui mc mifit, ucra^^^
ec ego quxaudiui ab eo, hacloquor in mundo. Non cognouerunt , jg,
patre eis locutus effet. Dixit ergo eis Iefus:Cum exaltaueritis filium hom ^^^
tune cognofcetis qudd ego fum, K quod ex me ipfo facio nihil, fed ita üt ^
cuit me pater hxc loquor.Et qui me mifit,mecum eft. Non reliquit tnc lo
patcr,quia ego qua: pladta funt ei,facio femper. H^c illo loquente, mu
dïderuntineum.

Dicebatergo Iefus ad eos.qui'crcdidcranti'pßlud^ostSi uos manled' ^^^
fermone meo, uere difdpuli mei eftis,Ôi cognofcetis ueritatem, SC ueritas
ros reddet uos.Rcfponderuntei:Semcn Abrah^ fumus, neqi cuiquâ 1er ^^
mus unquâ,quomodo tu dicis.liberi rcddeminiC Refpondit cis lefas
amen dico uobis, qudd omnis qui facit pcccatum, feruuseft peccati. ^^ ^^^
autem nó manet in domo in xternum, filius manet ïn sternum. Si ^^^
filius liberos reddiderit,uere liberi eftis.Scio ^ femen Abrahic eftis. ^^
ritisme interficere, quia fermo meus non habet locum in uobîs. Etquo
di apud patrem meum loquor.ôd uos quod uidiftis apud patrem ueftru,
tis.Refponderunt,6Cdixeruntei:Paternofter Abraham eft. Dicit eis le
Si filti Abrahmeefletis, opera Abrahx facerctis. Nunc autem quîçritis m^^^^
terficere hominem,qui ueritatem uobis locutus fum, qua audiui a De^ ^^
Abraham non fedt. Vos fadti's opera patris ueftri. Dixerunt îtaq-,
ftupro non fumus nati. Vnum patrem habemus Deu.Dixtt eis lefus,
us pater uefter effetdiligeretis utique mc. Ego enim ex Deo pfoccfu,^!^^^^
Necg enim à mei'pfo ueni,fed ille me mifit.Quare loquelam meam
fdtisCquia non poteftis audire fermonem meum. Vos ex patre diabolo e ^^^
Si defidert]s patris ueftri uultis obfequi. Ille homicida erat ab initio. ^

quot;^^tate aoa ftet{t,quia Hon eft ueritas in eo. Cum löqui'tur hietidaaum,ex pto
iP'^ns Ioquitur,quia mendax eft,atc^ eius rei pater.

autê quia ueritatê dico,non creditis mihi. Quis ex Uobis arguit me de
peccatocPorrd (Î ueritatem dico,quare uos nó creditis mihi C Q,ui ex Deo eft,
^erba Dei audit.Propterea uos non auditis.quia ex Deo non eftis. Reipon/
quot;^runt ergo lud^ei,« dixerunt ei, Nónne bene dicimus nos, qudd Samaritan
Jî^ses tu,«dxmonium habes:Rerp6ditIerus,Egoda:monium nonhat^ö,
cohonefto patrem meum ÔC uos ignomtnia afteciftis me.Ego autem noa
qu^to gloriâ meam,cft qui qu^rat« iudicet. Amen amen dico uobis, fî quis
cttnonem meum reruauerit,mortem non uidebit in a:ternu. Dixerunt ergo
J/'IudaEi.Nûccognouimusquoddaemonium habes. Abraham mortuus éft
^^fophet«,« tu dicis,fi quis fermonem meum feruauerit,non guftabitmor
^min ^tterniâ.Nunquidtu maior es patre noftro Abrahâ, qui mortuus eft:
^tProphet^ mortui funt.Quê teipfum tu faciscRefponditlefus, Si ego glo/
fifico meipfum,gloria mea nihil eft. Eft pater meus qui glorificat me, que uos
'«^itisDeum ueftrum efte,« tamen non cognouiftiseum,egoaîjt noui eum.
^ fi dixero quod non nouerim eum,cto fîmilis ueftri mendax.Sed noui eu,
^ lermonem eius feruo. Abrahâ pater uefter exultauit ut uideret diem meîj,
^ '^idit,atq3 gauifus eft. Dixerunt ergo ludari ad eum, Quinquagin ta annos
^ Nondum habes,« Abraham uidiftic Dixit ei lefus : Amen amen dico uobis,
f^tequarn Abraham nafceretur,egofum.Tollebantergo lapides,ut iaccrcnc
eam.îefus autem afcondit fe,« exiuit è templo.

' SSi autem perrexitin montem oliuarum.) A N N O T. Agens Hie/
rofolymis dominus frequenter in hunc montem lècedebat oraturus,
idtç nodu fere, die fiquidê docebat in templo, populo gratiam patris
î adnuntiâs, necp enim erat quod faceret aut le dignius, aut hominibus
_ ' utilius, cum cognitio patris « ipfîus fit uita xterna. De oratione « fe/
^uu ad orationem fufe dixi in Matt.Ä. «.14.

j^dducunt aût ad eum fcribx.) Hxc hiftoria non eft attadïa â Nohno, qui perpe/ nißom h£e
am tamen paraphrafim in Euangelion hoc loannis confcripfît, fed nec à Chryfo/ non hdetur
to quot;ft* Vulgario, qui ij dem perpetua enarratione ipfum explicarût:id argumê/ in ommbus
Iri 1 illorû tempore Ecclefix hanc hiftoriam nondum agnouerint parem â« exépîmbus*
s hiitorijs,qux in hoc Euangdio legimus. Attamen cum nihil habeat Chrifto iiv
§nu,cum frudu « ipfa legi poterit. Viderant Pharifxi mire fàcilem dominû atc^
g .^î§quot;«minpeccatores,eo£^ fperabant contra legem Mofcheh abfoluturum hâc
le .nbsp;daturum ita cauflam, ut iure in ipfum tiiderentur fçuire, tanquam

§ts Dei cneruatorem. Magiftrum falutant,fed eo animo, quo « cum de cenfu ro
grent. Dominus igitur ut tum,ita hic quocß digno eos refponfo elufit. Non iuffit
^ontra Mofcheh ablblui adulteram, nec^ cum externi iudicis officio non fungere/
f'Uoluit pronuntiare lapidandam. Sicut nec^ opus fuit,nam legem illi apertâ ha/
ebant,necp rogabât ut uerû âidiciû difcerent,lèd ut uenarêtur,quo dominû aCcu/
^J^^'^t'hoc eft,ut cotra legê rdponderet.Digni itaqj erant,quos in dubio, quid iplè
ntiret,relinqueret, « fuorû fcelerum ita admoneret,ut prx pudore non auderent
onliftere.Id effècit occulta effîcacia lpiritus,cum dixiffiet,qui abfcß peccato eft, pris
in illam lapidem inijciat. De qua re in terram icriplèrit non eft memoratum,

Dileendum hinc,dominum afflidis dare conlblationem,8lt;f iliperbos co^ ^^
re,idem dC nos ftudeamus. Nemo uero hinc colligat,aut non punienda ^^ j
aut punire non poffe alium,qui iple peccato laboret.Non iudex externus ^^
(èd prxco dominus aderat miièricordix paternae, ideo ipiius non eratdamna^^^^^
dL«lteram,led ad refipifcendum prouocare,fed nec^ Pharilxis rdpondendum

quod fciebant, ÔC de quo non nifi dolo quxrebant. Cum autem dominus tel ^ ^^
eft,fe iion uenilîè ut legem folueret, fed ut eam adimpleret, hoc eft, ut
promouendam pietatem St: honeftatem fecerit,ftabiliat,nemoputetiplum tjP
abrogate qux ex c uiulqua offîc'o;amp; è re fimt proximorû:iam magiftratus ^
re oftendicula, malum è medio popuh Dei fubmouere, quia gladium g^l i^j
uindidam malorum,idcç cum ftudet,Deus punit non ipiê, amp; cômoda Pquot;'^ j
rimum promouentur.Nec^ fi'peccator ipiê fit,legem ideo de puniendis
bit illi tran(gredi,amp;: peccatis peccatû addere, Certe fî nemo punire Icelera de ^^^
nifî qui iple abfcp peccato fit,omnia mala impunita manebunt. Adulterium ^^^ j
inter capitalia habendum, leges Dei ÔC piorum Cxfarum prxcipiunt, ideo ^^^
illud c5niuent,ut Deû grauiter offendût, ita tranigrefiionis fux patronû gd/
nequa^ habebunt. Hic enim dolofos ÔC arrogantes Phanïxos confunderc,
fiidam ac contritâ peccatricem in ipem refipilcêtix uoluit erigere,Iegcm aöt p
aded neceflariâ ÔC falutarem de puniendis adulteris,refigere noluit.

Iterum ergo lefîis locutus eft eis,) a n n o T. Quia omnia pietatis ÔC fa'titi ^^^^
eo pendént,ut dominum, Chriftum ÔC unicum faluatorem noftrum agnofcaquot;
ipfe totus fèmper m eo omni dodrina fîia fuit,ut ad credendum fibi auditot^s p ^^
uocaret,atqî perfuaderet àfe uno,uitam ôC omnia petêda. Hinc fè fupra pancm H
uitam dat mundo,hic lucem uocat, quam qui fèquitur nô poflit errare. AH^g'' ^^^
enim ut parabolis libenter propter uulgus, quibus fic propofitâ melius h^quot;^ jj
ullis eft. Hinc ÔC proximo capite inuitauit ad fè fitientes,amp;: promifît,nullam ^^

Quid potîff, fitim fènfurum,qui ad ipfum ueniflèt, hoc eft, ipfîim faluatorem agnouiflèt.f^'^jj
docuertt Do, mnibus docuitjXternam uitam,8C Ipiritum fandum in omnibus ducentem,o ^^^
mims* docentem,fàndificâtcm,plenetç demum perficientem,accepturû, quicunc^ iP ^
certa fide ut Chriftû receperit.Hic fpiritus lumen illud uitx eft, lucens ad
lutaria,r e quis hoc in mundo impingat, neue in tenebris cupiditatû, ôC
tionis aberret.Quare qui Chrifto non credit, ficut is hoc ipfius fpiritu caret, pj
ceflè eft m tenebris eum ambulare,id cft, fèqui rationem carnis, malarû
feruam,unde nunquam n5 noxia fibi quxret ÔC fedabitur. Quid enim
fît,quod quxrasprxterito Deo f At ubi hic deeft fpiritus omnia Dei tibi ftti'
funt,nec potes eacapere.i.Corint.î.nbsp;0

rum non eft.Qiioniam cnim fciebat unde ueniflet,amp; quo abiret, id eft,quôd h
Dei eflèt,qui xternum uerbum patris exiftens hominem aflumpfiflèt, fèd qu^ ^
gloriam patris pauldpoft fubueduruseflèt,hxc cum fciret, hoe eft,Deus
homo Deo plenus ef^t, non potuit nifî ueriflrma, hoe eft, diuina loqui,eo9 ^^^
nihil quoq^ teftaripotuit,quod nó ita haberet.Neutrû aût agnofcebant lud^i'^ ^^^^
eius de fè ipfb reftimonium,uerum credere non potuerût.Simile eft, fi quis
uenireta Cxlare,magna nomine Cxfârispollicês fî iufla eius capeflèremus^t' ^^
fidem ei negaremus, diceret; Ego fcio unde ueni ÔC quo uado, ego eertus

dj? •'''^gatum.ad hare ipfa qua propofui,ab Ipfo amandatum, ad eundem SC re/
gefti negoti) redditurus, dignat^ pro labonbus mei's prgmia accep
Und ^ 'nbsp;qua de mea legatïone teftificor, uera funt, uos autem qui nefcitis,

^ Ucnerim,SC quo uadam,hdem habere mihi contammû
qu fecundum carnem iudicatis. ) Ideft, aftimatis me iuxta externam faciem,
rib^nbsp;Sc abiedus appareo,non aut perpendi tis, quàm magnificis de me ope

Ij ^^ ^atcr teftimonium perhibeat. Ego non iudico quenquam, ut uos me uidetis
nô fum tantu homo.fed fimul Deus, quo hic,quê uidetis homo ita pje/
fui^nbsp;Squot;'*^ iudicê etiam ut homo,quando nihil homo agere aut iudicare pof

p^'^uod no ipfum agat ÔC ludicet in me SC per me Deus, iudiciü tamen meu non
ftitinbsp;efte,folus nô fum,hoc eft non tantu homo fum ,fed ego SC Pater unû Solui nSfum

p^quot;ius,quia Sc Vcrbû Patris,6C homo fimul fum. Habetis ergo duorû teftimoniû,
litnbsp;eft,diumitatis,SC meum hominis,in quo tamen Dcitas habitat corpora^

^luini. Se Patris Dei,teftimonium de me recipere debebatis f
Ce!• fcitis,nec^ Patrem meum, ) Hoc eft,fpiritu ÔC dodrina Patris cum ua/ p^ ^n^^ ^.
^ »S, coque mein quo omm'a diuina funt, ÔC per quê folum Deus cognofci poteft, ^^ ^^^^ ^ ' ,
p *^ORuofcitis,fruftra de Patre meo inquiritis. Cum etenim in Domino omnia noicimr'^^^

trem indicarentôCreferrent,non potuit ulla ratione Patter certius ÔCpîeniUs,^ ' *
[j J/P^um Se in ipfo cognofci, Tantum enim in operibus fiiis Deus,SC nô iri iè cog
ceb*quot;^ poteft,i ! Chrifto autem illa luculentius, quàm ucl in fupremis Angelis reluquot;
^, Vnde 8C Phiiippo dicebat : Qiii uidit mc,uidit Patrêmcum. Quanta enim
ftu ^nbsp;ànobis haberi poteft, locupletiftîme tum percipi tur, cum quid Chri-'

tia ^ ^ Saturn nobis fuerit cognoicere,qui nimirum nihil aliud eftj quàm Dei iufti
ß 'yedemptioÔCfandificatio.
ternbsp;locutus eft lefus, ) Vt iterum indicaret Euangelifta quàm mirabili/

toi u Dominum in ilio negotio ièruarit, icribit quo in loco, ubi certe minime
^quot;^^O'Ie erat,hoftibus fuis,ha-c de fe teftificatus eft atc^ docuit,hoc eft,multo plu«
fi^i. ^.'Siuim hic funt annotata, diiïèruit ubi nemo tamen manum inifcere ei au.'us
Oy uihil prius cuperent.luftas utitp ad populum Dominus orationes habuit,
oties eû docuilfe Euangcliftamcmorant,quanquum Euangeliftaiàtis fibi duxc
gj^^.P^ucula ex illis, fird in quibus ineftcr Domini de iè teftimonium plenius, ma*
pu? quot;^^^'■quot;andum, narrafte.Etcnimprçcônisteftisc^ officio Euangehfta,idcç a*
n^j ^S^'^ui iam Dominum fide rcceperunt, nô oraroris apud eos, à quibUs Domi
^'^odum ut Chriftus agnitus eft,fungi uolucrunt.De Chrifto enim per.uadere,
hominum fèd fpintus fandi eft,
abi^r^ ^ E R V, Obfèruandum hic,quod ÔC infingulis Dominifermoni'uis,efl^è
P'o omnia petenda,quippe qui non homo tantum,fed ÔC Deus fit. Deinde cum
ter q'^^ eognofci,nifi a renatis, fpirituc^ Def praeditis,id eft, ijs, quibus id dat pa«=
'Hi^ïos intus per fpiritum fiium docet,ac ita ad filium pertrahit.
pnbsp;enarratio sectionis iii.

fciîi quot;3do,ÔC quarctis me. ) a n n o t a , Prioribus dixit,quid effet fuis,lux,

fceliciter agant qui ipfum fequantur,id eft,ut Chriftum agnof^ ^^^ ^^^^
in puero mdicat, quid maneat cos,qui ipfum répudiant,nempe ut rnorianf,
liber^*^^quot;^nbsp;'P^^ ^^ 'nbsp;^^ iniquitate in qua nati fumus ■

^»■Ro-eft eos mori in peccatis, qui ipfum non recipiût liberatorem, Dicit cfcri
Priuf al3eo,carne fcilicet, ÔC gloriâ recipiâ etiam ut homo, quâ ut Deus habui ^ *
pronbsp;mundus fieret,neque unquam dcpofui. Vos autem infinita mala,

Pj-^ ® ^quot;od me reijcitilt;: appréhendent, tum optâbitis faluatorem, qui cum nemo
^r me eftè poffit,me qugretis,SC fi infcientes,quanquam tandem fitis me quocç

I N fe V A N G. I O A N N t S •
uifuri, eum qui rum,{èd fêdentem à dextris uirtutis Dei, 6C uenientem in nubwquot;
cœli.Tum fentietis quàm intceliciter {àpueriti's uobis,cum me repuliftis m hac nos
ad uitam humihtate uocantem,tum enim oprabitis ,(èd h u{tra,meexperni fàluac^
rem,quem modo ut hoilem Dei perfequimini. Sed horum caufla eft,ego èTup^f
nis rum,lK)c eft,Deus ÔC homo diuinus,ôc non de terra, aut de hoc mundo,nihii in
me carnale,omnia diuina runt,uos autem ita ab infernis ÔC de mundo hoc eftis,
omni fenfu ÔC cognitione Dei careatis, hinc eft ergo quôd ueftra tantum quaritiS'
ÔC qax Dei funt agnofcere non poteftis, Quemadmodum igitur me unicum ferU»
torem refpuitis,ita neceife eft,ut in peccatis ueftris moriamini.

on îTfcp vM'f 'y «P/t«? «0iiiciJ,ixm,«vgt;isiSß(x Axxa-Gy xgu x«Atej/,id efljEt Chriftus reip»J'
dit,quod quidem uobis ab initio dixi,habens innumera iudicare ÔC loquiMnitiolt^
quidem fèrmonis cum eis habiti, unde fere omnes fequentes dimanarunt, qui
pra quinto capite ab Euâgelifta confcriptus eft, dixerat Dominus fibi àpatre omn^
iudieium demandatum. Vnde non inepte Nonn us intcllexit,refpondifreDo'^^'
num fè efîè eum, qui haberet muha, qua iudicaret ÔC loqueretur, hoc eft, iudicc^'
Ut omnium ita ÔC ipforum,id quod initio eis dixiffet,cum primû calumniam ei taf'
quam Dei blafphematori intentareccepiflènt, dequo fupra quinto, Etinpts^^ent
quoqp idipfum quadrabat refponderi ad arrogantem adeo ÔC fuperbam illorum
terrogationem. Sicui afit hic fenfüs non tam perfpicue haberi ex uerbis Euangequot;
üx uideatur,is perpendat quod hac uerba fubobfcura funt, quorum forfan fenlw'i^

Sed ipfa Eufigelifta uerba fubt)ciâ,Principio,inquit, quod ÔC loquor uobis.»quot;quot;
... habeo qua de uobis loquar ÔC iudicem ÔCc. FJixerat fè non eflè de hoe
fed è fupernis,atque ideo abiturû quo ipfî uenire nô poflènt. Rogarunt illi
eum quis igitur effet,fi nô eflèt de hoc mundo,fed efupernis.Iam Dominus
ex côtemptu dc dolo rogantibus,quis efFet, refpondit fe futurû ipforum
uifuri eflènt fedentê à dextris uirtutis Dei,ÔC ueuienrê in nubibus cali, nimitu'quot; ^
fuperbia eOrû retunderet,fîc ergo ôC hic conueniebat,ut eorû arrogantiâ SC
reprimeret, liberoqj refponfo fc illis, ÔC nequaquâ illos fibi eflè formidamdos t^^^
ret.Hoc ergo fenfu refponfum eius accipiendû puto: Rogatis me qui fîm, qu'
fim ex operibus meis pridem difcere poteratis.Refpondebo tamê utuideatis m^
uobis ^libetiuuitis ÔC minacibus auditoribus audere tamê ueritatê ingerere.ld' '
quod principio,id eft,ia à principio hue ufcp uobis loquor SC prçdtco,nempe is o ^
us Dei,cuipateromniûiudiciûdedit,poteftatêin omnia tradidit. Scitoreigit'^i,'^^

habere multa quç de uobis ioquar, quibus ueftrâimpietatêarguâ,SCiudicê.SedPg
ter meus qui me mifit uerax eft, opera eius certa 5C plena funt is dabit igitur,ut q»^
modo in hac humilitare contemnitis,aliû in maieftatc ipfius, iudicê ueftrû ^
cum terrore fîtis fufpcduri. Etenim quacuncp ab ipib audiui, qua certus fûip^'.A
eflè uerba,hac in mundo loquor,quare qui ea rei)cit, Patrem ipfüm reifcit, grâ^^
fîmicç fe iudictj reum conftituit.

Si quis aût illud rùl) «sx^y durius fîc ordinariputet, SC malit ipfum ab inin'o po^
re,uti SC ab Euangelifta fcriptû eft,hac fic accipiat : Principio refpondeo meeile i
quod iâduda uobis loquor ÔCpradico,eû cui Pater omnia dedit in manus.qu'® .
nia iudicabtt.Sic idê fenfus quidê habetur refponfionis Domini, fèd defiderabit'^
quod refpôdeatilli principio.Ordinê enim fignificat.Qiiafi diceretDomin^P''iquot;^^j
hoe iâ dico,me eflè iudicê ueftrû.Huic iâ conueniebat fubijci,quid fecundo dic^iquot;
fe efle ÔC tertio.Hinc ergo eft,quod dixi Nonni ledionem expediriorem eflè,

* f Dominus uoluerit refpondere (e effe, quê nequa^ deberent cotemnere,
ten fumma reuerentia excipere,futurum ipforum iudicem. Vnde cûnOn in/
Uexi(fent,quôd de Patre fuo fuiffet Iocutus,quando dixit, ueracem qui mifît fe,«
SU» audifîèt ab eo,fe loqui,addiditrQiiando exaltaueritis filium hominis, tune co
g^oicetis,qui ego fim. Quid his aliud,^ fuam iudiciariâ poteftate illis fignificauit
minatus eft f Exaltauerunt aût ludei Dominû,cû fe fumme deieciffe eum affedû
orte crucis ignominiofiffima, putarunt.Ea fiquidem morte,fundioni eius fçjuili
tanbsp;finem impofuerunt,utfic humiliatû filium Pater ad dexterâ fuam exal

iir'^r ^ hac exaltatione ÔC fupra,î.in illud:Sicut Moles exaltauit lèrpentêlt; Porro
a.btame ipfo facio nihifconiungtmt quidam, illi, cognofcetis amp;c.quafi Domi/
s dixerit,tum quâdo iam exaltatus fuerit, uifuros eos, quôd nihil àlè ipfb fecerit,
gÜjquot;on fuerit opus Patris,fed quôd ea tantû locutus fit, qug à Patre didiccrit ÔCc,
J poffunt etiâ lcgi,ut fînt fuperioris confirmatio,in hûc modû; Olim cû me exal/
^eriti^er mortê,qua putabitis me penitus extindû,cognofcetis quid fim,prim3
adeo fè fpiritu meo in credenribus mihi exerente,« omnes machinas
Ultras demoliente,deinde cum uidebitis me à dextris uirtutis Dei ueftrum iudicê.
^»a nihil à me ipfo facio, nihil à me ipfb loquor,quod nô fît Patris « opus « tier/
urrtis me nun^ fblum relinqüit, fèmper mecum eft,quia quç ipfi placent ea facio
^mpcr,imd ipfè in me omnia agit « loquitur. Qiiapropter graue uOs manet
uicium.qui in me ita feuitis.Non contra me uilem ,ut putatis, hominemifcdcon
a Deum furitis, Alium igitur olim me fentietis,quàm nunc credere fuftinetiSi
j- p s e r. Oblèruandum eft, quod ferè in omnibus fèrmonibus Domini, nifî
P e Icruet, adum de omnibus effè,nec^ pofîè nos nifî per ipflim,ihGoclum,qiio ipfe
iK,peruenire. Ab infernis enim fumus, hoc eft,caro fumus,undead terrena tan/
fe j^^^propendemtis Dominus aûtèfuperniseft,quiaamp; Deus eft, « homo fpiritu
p ƒ ' P'^U'-is,nullicç peccato obnoxius-Hic igitur Iblus in ccelum afcendit,quia fem
fu ^ r ^02lo,de quo fupra. Nobis uero tû dabitur eodem uenire,cum ipfe nos
o ipiritu innouarit,amp;'fibiipfîita in(èruerit,ut unum cum ipfofî'mus,fîcutipfèho*
ocum Patre unum eft,quod ut fuis infra.17. oraUit,ita « dare fblet. Deinde ani*
J .^uertendum Patrem ueracem,qtn quaîcuncp incepit, rton poteft non perfi'cere»
«ebet« nobis fpem confirmare,perfèdurum eum,« quar cœpit in nobis. Prac/
iir^l '^on praetereuncium,id elîè argumento nobifcum Deum eflè,fi faciamus quç
placita funt.Exemplum quoqj in Domino eft, ut m omnibtis fpedemus quT fit
ona Patris uoluntas, nelt;^ dicamus aut faciamus ,quod noftri nobis affèdus fug»»
s^u^int,fed qux didicerimus â Patre.

J loquente Domino, crediderunt multi in cum. ) Hic uides ut nun^ defint
Plt;^s,qu^ ex doribus uerbi Dei mel fugant, utcuni^ inde aranei uenenum hauriât.

çj.. Dicebat ergo lefus ad eos, qui crediderant ipfî. ) a N. Verifîmiîeeft,« hypO/
Ro h^'nbsp;Domino uidebantur credidiflè ,ad notandû er/

^ uos,«confirm-indum eos,qui uerecrediderant,dixitdominus:Simanfèritisiri
Pr 'nbsp;'nbsp;quot;^^Ofos uos dodrinx mex confècraueritis, cœpifîèenim nihil

^^oacrit,uen dildpuli mcientis, dodrinxmex tierecapaces,unde« ueritatem riä=
utiq? fapientiam xternç uitf,qua qux uere bona fîmt,« intd/
^^-tis deamabtt!s,H zç tû uentas,uera, fcilicet, fcientia ia!uds,!iberos uos redder. Quomoäottt
Car Deum rede per illam cognofcetis, ita nihil licebit quàm ipfi uiuere: qux ^luf hhèret
hç^ concupilcit, noxia plane agnolcetis, ab illis igitur abhorrebitis, neq; iam tra/nbsp;*

De aftèdus ueftri,ut anteafèruos, fèd ut liberi reprimens illos, uitamqj cœlo,
»^oq; dignam meditabimini.

inevang. loannis
AmenamendicouobiSjquifadtpeccatum. ) NonmtelIexcranti1Ii,deqwa ^
bertate fuiflèt locutus,eot^ cu femen Abrahae cfent, liberos felè arbitrabannit'^^^
plicabatergo Dominus, lede animorum libertate locutum amp; dicebat: V
peccatum,feruus efl:pcccati-Nemo enim ultro,quod malum eftfacit.Niiî igi^quot;*^ .
iudicium deprauatum, ôC corrupd affedus prxualerent, homo nunquam pc'^'^ ^

tum faceretSeruus igitur peccati eft,hoe efl:,praug concupifcentix,qug naturk P^

cats eft,quifquis peccat.Iam ut huic peftilenti iugo colla llibducamus, unus nobi^
- Bfccd* Chrtftus praeftat, libero donaris fpiritu, qui amp; fi m prxfenti, nó omnê peccadJi^
ti ui peccat eftjdeprauati animi tyrannidê extinguat,fortiter tamen eâ reprimit,necp cedit, ^ ^
3quot;' P' ' nec prorf^ illâ deijciat,S«f eliminet.Rede itat^ dixit:Si fih^ uos liberos reddiderit ^
Vt filius libe ^^^'^eri eriris. Vtcç ad ambiendâ hâc àfè libertatêillos magis incitaret, fimile ad
^^^^ '' citde fèruo,qui in domo nó fèmper manet,cü filius fèmper maneat,quo fïgnifif ^^ ç
' 'nbsp;nos omnes ftlios Dei fieri oportere, id cû nó nifi per ipliim unigenitS confèqui

fïmus,rede intulit : Si igitur uos filius hberauerit,ucre liberi eftis.Datenim iH^'E

ritum,quo liberi amp; pronis animis qux Dei funt fèdemur,quç fbla uera libertas t '

Quid enim profuerit carne orbi imperare, bC animo efte feruum mortis f Eteni
dum in nos concupfcenda imperium obtinet, agit ut ad peccatum, ita ad mÇ
tem. Stipendia fîquidem peccad mors, bC fi fècundum carnem uixerimus,mori^
mur. Dehacfèruitutepeccati,ô^libertateChrifti,legepluraRom.8.nbsp;.

Scio quód fernen Abrahx eftis. ) Hxc prxcipue ad hypocritas,amp; hoftes
ïudxos,non eos qui fîbi uere crediderant dixit, quanquam ô^his uoluerit P^^
iudicare,carnis libertärem pro nihilo apud Deum haberi.Docuit ex operibus
mandam ueram bC libertatem,amp;: nobilitatem.Nihil referre carne ex Abraham ^
tum effe,fi non habeatur bC fpiritus Abrahx,unde bC uita atc;^ ftudium Abrah^
quatur. ïam Abraham credidit Deo,ô(: ftudiofè. coluit nuntios Dei, ifti autem
ritati Dei, per Chriftû adeo non potuerunt credere, adeo fermo Domini,qui n'quot;
tamen loquebatur, nifi quod uiderat apud patrem, hoe eft, certo fciret benepla^'^
tum patris, locum apud illos nullum habebat, tamqtieaberat ureum fermone«^^
Dei lermonem agnofcerent,ut propter eundem,qui ipfafaluifica ueritas erat,int^
ficere Dominum cuperent. Hinc ergo iure intulit, eos nequaquam eflèfi'^®®,/^
brahx, quorum nimirû opera, id eft, ftudia, ftudifs Abrahx eflènt tam dilftm»' ^^
ludlt;ti multo minus Dei,cuius filium amp; uerbum per filium prxdicatum adeo non agtquot;quot; _
ßl^ Dwtûîi. cerent,qui tamen nequaquam àlèipfb ueniflèt, hoe eft,non elTet tantum homo^^ ^
que humana, fèd omnia diuina Ioqueretur, uerum filius eftèt Diaboli,qucm ni«^ ^
rum mendaci], bi homicidij autorem bC fualbrem, odio ucritatis,amp; perfèquutio*^
adnuntiantis illam, ftudiofè bC plene referebant.

Obferuandum qux uera libertas, bC à quo petenda. Non trahi Gq^idctn
iniquitatem, bC principali fjairitu'prxditum eflè, ut libere Deo uiuas, ea uera d
mum libertas eft, eamque fblus Chriftus, qui donat fpiritum huius libertatis, cO
fert. Animaduertendum deinde ingenium impiorum,quiplacent fibi fctnP^*^ ^
tjs,quibus nequa^ mcliores redduntur,ut eft à landis genus ducere,uel
accepiflè,aut aliud quippiâ externum uel àfandis,uel cû fandis cómune poflîquot;^^ ^
Deum contra nos à uita,à ftudtjs, ab animo xftimare. Cxterum de ueris ^
manis filijs Abrahx Roman. 4. Galath. 5. bC, 4.plura. Neque prxtereundum e
non poflè Chriftum,fîmulatq? prxdicatus eis fuerit,non ampledi, quicunque V
u.m patrem habent,id cft, qui ex eledis funt, qui fèminis Dei aliquid poftident'
illico fiquidem agnofcit mens Dei fènlii prxdita,ubi Deus,ubi uerbum eius- Co
trà qui ex patre Diabolo funt, id eft,reprobis, illi iuxta defideria Satanx, ad

tiy^'^Ebra.Satanam,patrem dici mendacij ôC omnis peccati,quod omne mendx-'
«1 a peccatum,per ipfum in orbem uenerit.

hi ^quot;tem quia ueritatem dico,ideo non creditis mihi. ) Annota. Probat ^
catnbsp;ludaos non Dei,lèd Diaboli patris mendacrj filios eflè,quia non alia

Ulla,quàm qudd ipfe ueritatem loqueretur, non crcderent, ideft, non reciptrent
S Ç^Ptorem ueritatis,nihil enim poterant aliud cauflari, nullius culpç accufare.
eft ^^^f »gitur caulTam cur fîbi non fufiiinerent credere : Qui ex Deo ell, inquit, id
Dei fpiritum habet,qui à Deo eledus efl:,is audituerba Dei, ÔC fide recipit,
rer^nbsp;nulla alia caufîà eft;, cur uos,qua loquor Dei uerba non auditis, non

led rvcreditis,hçc enim omnia idem pollent,quàm quia non ex Deo,
^Diabolo nati efîis.

fef P^i^'^erunt igitur ludgi. ) Ita fblet conuidîaimpietas,dum non habet quod
J. P'^fideat ueritati, conuertit fè ad conuitia. Conuidii erant efîèfîli) diaboli, rege/
j^nt ergo mera animi impotentia, ÔC nulla uel fîmilitudine ueri dominum habere
^Snionium, ÔC efîè Samaritanum,quo uoluerunt intelligi,eum eflè Legis ÔCcf ri«»

oniarum Det tranfgreflbrem. De quo ÔCfupra. .
lifT ^^ Demoniumnon habeo. ) Contentus fuit fîmplicitcrmaiedidum depu«
hon'nbsp;admonuit eos iudictj, quod ipfbs maneret, eo quod ait : Sed

fo patrem meum. Vt uero fuo more adfereret,ad quid uenifîèt, quiduc ab ip/
'^P^andum eflèt,nam eratillis,ne quid pofliea pratexerentignorantiç,ueritas
Util r indicanda,dicebat eis î Amen amen dico uobis, fî quis fèrmonem me*
^nbsp;agnouerit,non uidebitmortem. Nam

lîîo eerta expedatione beata refur rc(:äonis,corpus dum fatunî urièritfbm/
Perfr quam morti cedunt, interim artimis perpetua ÔC beata in Domiftd uita
^entes,de quo fupra cap.5.5.6,plura.

mortuus eft:. ) Argumentum ludaorum efi, mortuos fuiflic, non fôgt;
diçfî ^^'^''^^fahaôC Prophetis crediderunt, uerum etiam ipfos,infànum ergo efl[c
Pref^^ Doiwini tanquam feabf^ ulla ratione fandiflîmis Patribus ÔC Prophetis

Hoj. ' ^ ipfum gIorifi'cd,nimir5 homo ÔC fîne teftimonio diuinitatis. Id aût cä
C^t Dominus dixit,hçc per imitation? uel conceffionem,uti ÔC fupra plura*
lîiejj^'^f dixit fè à Patre glorificari, quê ipfî dicerent Deum fuum effe, nec taquot;
lïiçjjnbsp;eum,fc autem ipfum ita cognofèere,ut fî id negaret,non minus

ç(^ ^^eflèt,quâ ipfî dicentes fe illum cognofcere,nam uerbum eius fèruaret,hoc
rn^ haberetjcffetqj ei penitus addidus,hac omnia ÔC refponfîb fuere ad illo^»
feq 'nbsp;, cum id qudd fe Abrahamo maiorem faceret, ôC pramunitio ad

fadam ipfo iam in carne apud homines conuerfànte quam
*^inunbsp;Abraham iam perceperati ÔCiudegaudebat. In his fane uerbis Dó

s te non folum maiorem Abrahamo,fed ÔC faluatorê Abrahami confefllis eft* ^^ Alrahï
Uerba l'^irfus, ut longe plura femper fandi in promiftionibus fibi fadis, quâ promif
indicate, intellexerinr. Promifèrat Abraham Deus,femen eius rJ»^

'■idacir*'nbsp;\—quot; '^•-»•«-viivv.nwa» uiimta iianuiita ivti«.-nbsp;...t. w».. «n/^

'quot;lofam P'j Deum uoluifîèpofteritafem, Abrahanumerofîflî'mam ÔCuido
Orb/^ onbsp;felicem, ut éx ca commoda accipiant cunda quoque gen/

lo eius,quicftEccle(îa credentium,fadam promiflîonem,Paulus Gafatis ^^^ jy
amp; iure quidem. Qiiid enim ab Ebrais ad gentes unquam peruenit,quod ^^^l^^io
dio uere poflît dici,quàm cognitio Dei,dodrinaq? pictatisrNcque fane bene ^^^^
fuit, qudd iudeî interdum gentes aliquot inferuitute detinuerunt, multo w
qudd plurimas penitus deleuerunt, Iam quando SC per quem hanc benedidio^^^
tandem gentes perceperunt c Vtique per Chriftum,qui diruto medio
troque populo unum fecit, qui Apoftolos fuos ad gentes miiît, quinbsp;j^enquot;^

genfîbus aque,imó amplius,quàm Ebrais donauit. Huius ergo diei,huius ^^^
tus Chrifti êc reudarionis, cum Abraham promiflîonem accepiflët, certus ta
fe ifta uifurum,exultauit, gaudio indicibili ob futuram hanc orbis redemption
perfuftis. Iam uero Chrifto hominefado,munusc^ fuum obeunte,uiderathÇ
am bona ex parte fada, unde fciebat breui ÔC alia fubfecutura, indetç rurlumb
uifuseftÔCampIius.nbsp;^ ^^^

. . Sic ÔC ait] fandi longe plus de Chrifto ex fcriptura intellexerunt, quàm co ^^^
A^h ß uideatur litera indicate. Inde certe fuit generalis illa atque uulgata ^^

de Chrtjto m p^^fj^j^Q ^ ^lon apud ludaos folum, uerum eriam apud Samaritanos,nec a
tcUexerunt, ^^^^^ ^^^^g^ ^p^^ gentes, id quod teftantur uaticinia Sibyllarum, Literam ai«
oMm cortexnbsp;^ff;. Dominus uoluit, ut uidentes non uidcrenr, ÔC menfa h^c in la4^^

uter^tnàice. ^^^ (.^^deret reprobis, hinc uelum ob oculos ludaorum pofîtum, ufque in hun

Amen amen dico uobis. ) Quia iterum didurus erat quod ludais paraa ^^^^
erat, addit aflèucrationem fîiam. Dixit autem, quod ÔC alias, fê non tann^ i^j
mincm, fed ÔC Deum eflê, qui femper fuerit ÔC fît.Qua ueritate ita ludaos
ut uellent eum lapidare. Qiiod uero dixit,id fignificat, quod ; In P^'^'quot; ^
erat uerbum.

Iterum notandum difcrimen eledorum ÔC reproborum, hi nopofl[îint V^
ba,hoc eft, ueritatem, Chriftique dodrinam audire, ideft,fîde recipere,etiam ^
hil inea queant culpare, contrà illi non poftunt ei non accedere ac ita ^^ u^nf»
ut nullis ab ea cruciatibus diuelli queant. Acternam enim in illa uitam ha
iêruant igitur cam, id eft, fide perpctuo ei adharent, ac ita mortem nunqua
dent,animis fèmper beati,etiam fi ad tempus crucietur,aut dormiat corpus» r^^
Hi cognofcunt quoque Dcum,ÔC honorant,reprobi neutrum poftunt, fequot; P jg^
quuntur Dci pracones ÔC Deum bIafphemant,Pracipuc autem animaduert^
fandos uiuere,uideréque apud Dominû gloria eius profedum, atque inde ga
re uti Abraham uidit Diem Domini id efl tempus reudarionis, imo ip^^^S^o^ ef/
tum in carne, ÔC gauifus eft. Denique notandum Chriftum,ÔC fèmper
fe eo'que Deum efte, ac etiam fèmper fuiflè ÔC efte fandorum gaudium SC fa^*-^

lefus: Neque hicpeccauit,ncqueparenteseius,fed ut
fcftentur opera Dei in illo. Me oportct operari opct^ ^
qui mifit me, donec dies cft. Venit nox quando ncmo f

p*quot; Oculos cajcû Ô£ dixit ei : Vade, laua in pifcina Silox, quod (î intérpreteris,
miffus. Abtjt ergo «lauit,« ucnit uidens.
itacç uicini,«qui uiderant eum prius quod mendicus eflrct,dicebant: N5/
hic eft qui fedebat,« mendicabafT Ain dicebant, hic eft.-ali) rurfus,fimilis
J. ^^'^I^edicebat,ego fum.Dicebant ergo ei : Quomodo aperti funt tibi ecu/
^ * Refpondic ille,« dixit,ille homo qui dicitur lefus lutû fecit,« inunxijocu/
os meos,« dixit mihi t Vade ad pifcinam Silo«,« laua. Vt autem abi] ac la/
^ Uifum recepi.Dixerunt ergo ei :Vbi eft iilec Ait,ncfdo,Adducuntad Pha
'^oseum,qui dudum cscus fuerat, EratautemSabbathum,cum lutum fa/

onjoà Deo, quia Sabbathum nonobferuat. Alii autem dicebant: Quo/
^ odo poteft homo peccator h^c figna edere C Et diflen fio erat inter cos.Di'/
ut c3:co iteru n : Tu quid dicis de illo, qui aperuit tibi oculos tuos C Ille au/

^^Non crediderunt ergo îud^i de illo,qudd ctcus fuiffet,« uifum rcccpiffct, Sfâio,^,
^_^ecuocauerunt parentes cius qui uifum receperat,« in terrogauerant eos,
^ centes : Hic eft fiiius uefter, quem uos dicitis ca:cum natum effe C Quomo/
is hic^'lf fnbsp;Refpoderunt eis parentes eius,« dixerunt: Scimus qudd

quis cius aperuit oculos,nos nefcimus. Ipfea;tatem habet,ip^
fçj^l^^'^'^fogatc,ipfe defe loquetur. H^ec dixerunt parentes eius,qudd time/
Ch n Iam enim confpirauerantIuda:i,ut fi quis eum confiteretur effe

hah • ô fynagoga eiiceretur. Propterea parentes eius dixerunt, statem
°^t.ipfum interrogate.

g, cj-tcimus qudd hic homo peccator eft. Refponditcrgo ille,
dcam n^quot; peccator fît, nefcio, unum fcio,qudd cîccus cum fuerim,nunc ui'r
Ios-r'rnbsp;' Quomodo aperuit tibi ocu/

6fuo f Dixi uobis iam,ncc audiftis,cur iterum uultis audire: Nu
Pulu^nquot; difcipuli eius fieri C Conuitiati funt ergo ci,« dixerunt. Tu difci/
q^y ^'quot;'quot;sefto,nosautem Mofî difcipuh fumus. Nos fcimusquddMofilo/
3cit ci ^Tnbsp;nefcimus unde fit. Refpondit ille homo, « du

quis C) oculos. Scimus autem quôd peccatores Deus non audit, fed iî
^uditnbsp;uoluntati cius obtcmperat,huncaudit.ATeculo non eft

quis aperuerit oculos caJcinati.Nifi effet hicà Deo,uon potu/
Rcfponderunt«dixeruntei,In peccatis natus es totus
aoces nos C Et eiecerunt eum foras.

Aüdi'iïitïefus quod deciflent eum foras,cun9 inucniflet cum,dixit e, ^^
Cfcdis in filium DeiC Refpondit illc,6C dixit.Quis cft Domine «t credai« '
um r Et dixit ei Icfus, Ec uidifti eum,amp; qui loquitur tecum, ipfe eft. At »
Credo Domine, adorauit eum. Ecdixicdlefus,lniudicium ego m
mundum ueni, utqui non uident, uideanc,ac qui uident,c«d fiant. ^^^
rut\ç quidam ex Pharifxis hsc.qui cum ipfo erant,« dixcrunt ei,Nu^ ^ ^^
cxci fumus C Dixit ds Iefus,Si cxci efletis,non haberetis peccatum.
ro dicitis,uidemus,idcircopeccatum ueftrum manet*

iTprxteriensiiiditleftishominemcarcum,) ANNO, ^^^P^f^ju^e/
japcrtius potentiam fuam Dominus reuelaret. Quàm autem ia la
jrat pi]'s,tam erat perniciei impi]'s,fed hadenus impijs quocp gloria U ^

1 ni detegenda fuit,uerum fic,ut magis excxcarentur. Hue ierûi)t»4
Dominus ôC huic cacco,fabbatho uifum donam't.nbsp;gt; ^Uî

Necp hic peccauit dCc, ) Hoc eft, poriftima caulfa ut hic caîcUs
glorix Dei illuftrandx eflct occafîo,non ucl ip(îus,uel parcnmm eius pe^at ^^^^
Cçterum tamen folent morbi ob peccata immitri,ut docetur fupra fexto, de- , .
ii.prxter ea,qux. h Mofcheh.îô.legimusjcauifa ut rogarent difeipuli,ctiius ^^^
ille ita natus elfet, erat, quôd non uiderentcxcum ipfum peccare potuine ^^^^^
CiTet natus,ne($ uidebatur eis dignum, ut ob parentum peccata filius P®quot;^® jj^
Significauit ergo Dominus,etiam mala immitd hominibus,ut in eis gloria ^^
luftris fiat,uafa enim Dei funt, dC debent quouis modo ^ glorix inferuire con ^^^
ris fui. Gloriam Dei Uides hic, pro fàluatrice eius potentia accipi j ea enim i

Me oportet operari. ) Diem uocat tempus prç fenrix, dC iure quidem : ^-^t
enim ipfe tum fol iuftitixradijs dodrinx SC Merum uitx xternx. Nodem
îgt; noâe tempus in quo ex decreto Patris uacaturus eflet ab eiufmodi operibus dC doct ^^
tic Chrißm, ßa nox ludxis ucnit,cum ÔC ab ipfo ÔC Apoftolis eius deferti fuere. Ipfe

mundi,hoc eft,omnium hominum eft, dum in mundo, idcp non folum fuo ^ ^q/
re,fed multo magis fuo lpiritu,elt;: per Euangdion Jllud :Nox uenit^cum ,'ti
teft operari, de uita prçlenti quidam intellexerunt, indéqp cóllegerunt gt;
hac uita nos pofte bona ÔC Dco grata operari, Sed fî quis confîderetipfa DO
uerba,maniièfte uidetnodem ab ipfo uocari, tempusfux abfentix. Etqu^
Venit nox in qua nemo poteft operari, allufît more fuo ad nodem quot;quot;^S^'^^^j'ifi
qua non poffunt homines operari, hinc aïlegoricws fîgnificauit inftare temp ' ^
quo àludxis abiturus, nihil eflê apud eos operum faluds, qux mm
turus.Hoc igitur tempus,duphci nomine nox Iud?is futurum erat,a: quod ^^ ,'gf
rum erat, ôC quod abluturus effet eis fol iuftitiç, qui folus fua prçfentianbsp;j-ns,

facit,amp; quod idem tanquâ in node, nihil eftet apud illos, pro illorû fahiteract . ^^
Expuit in terram. ) Ex myfticis illis operibus lioc fuit,de quibus fquot;?*!^ Vl.^ji^uJ'
in illud: Sicut Mofes exalatauitiêrpentem,circa finem eius annotadonis digt; ^
Operd my* j^g „f^g gft juj aperiendû huic cxco oculos,quibus nemo dubitarc potu ^^
iufmodi uirtutem nequa^ ineffe, fed totum opus eflê uirtutis ipfius,hinc ^ Jj^g
nuit.nô minus ÔC in alijs quibufcunc^ operibus, omnia fe folum fua uirîu^ F /
re,quddq? adhibere,tan^ coopérantes aliquas creaturas dignati.r,nequa^ i r
pter opus facere perficiendum,fed propter honorandum creaturas fw^s^^^^L^ftb,
bonitatis fu? minifteriû, ÔC uirtutis fuç cooperationê,admittit. Cçterum m ^ ^a^
aliquoties indicaui, quôd Dominus quofdam, folo werbo, ^»^^^^quot;^^'^çfpori^

tihanbsp;^^ »quot;«^gion^ habitauir,Ô(: oculis omnia confpexit,ira fcribit in.s. capit

Sion,qui non mgibus aquis^ Sitodms
mi cm quot;°quot;S'diebusc^ ebulliat, SCper terrarum concaua, 8C antra faxi durifîî/
Sioiie i 'ji^squot;® ucniat,dubitare non polfumus,nos praefertim qui in hac requot;
•^ane^ ^^onte,maxime cum interruptis uicibus
ach d-v 1 ''I? regione aquarum penuria,fada erat natatio, qua amp; ipfa Schilo/
gimufnbsp;Nehemiah.j. MISnbsp;eft,pifcma uel natatio Schiloah le/

«konternàlefcha.notatam ueniîmileeft,cum opprobrans populo, quód
per mpr^^? ludah,ad uirtutem refpexi'lfet rcgum Syna, amp; decern tribuum.
^onte fi-nbsp;regnum ludah uocauit aquas Schiloah lenitereuntes.Idenim de

^e diiVr.^^'^.'^'IT rquot;quot;quot; credendum Hieronymo iridetur ueniat.non commo
^fcrin^'/'J/'quot;quot;quot;'nbsp;fgt;chilucha,inde Graci pro ^ fuo a ufi, extrita

quodS^ r ^adfinemMadiecto,fecerunt Siloam. Iducro milfumfignificat,
quot; rF rnbsp;interpreratus eft. Myfticos intelledus, requirant

itiör;.! r ^^ didicero,fi Chriftum meum omnium habere poteftatem,amp;: fal
morum, rite agnoucro,

^'et.nbsp;gloriam ipfeilluftrat, eodem SC noftram falutem promo/
eus n Jmquot; ex eo,quod difcipulirogabant,an peccaft-er ipfe cacus, quód.eft'etca/

^fièt reSr^nbsp;5 P^^quot;^^^® parentum quicquam dixit, eo quód magis c re difcipulorû

ho!nmesuacabanr,SC templum ante quód cecum iftum fedilfe men/
^^ idem rnbsp;cft, frequentabant. Deniq? quod SC ad pharifaos dudus fuit,

jße sMdthü M quot;^ro quod dicebant,Qiua Sabbathum non obferuat,nbsp;'Tl^iIiÖ

nonobferuAii Habet prioris figni Sabbatho editi,de quo fiipra, 5. Qiiafi dixiiïcnt : lite Sao
pro nihilo habet,iam iecundo illud uiolauit. Videntur enim mihi quç

tibus temporibus accidifle,ne(^midtum antequam Dominus paflus eft:. Su ^^^^
pus enim fupplictj Dominus clarius diuinitatem fiiam cum uerbis, turn rac ^^^
ruu,iam nofter t3uangeliita,ea prxcipue quibus Domini diuinitatem
pertius,fibi narrandadefumpfit:quareqtixgefta,quolcç Domini fermones m ^^
rat,maiore ex parte,ex i]s qux cîï non procul abellet tempus immolationis c
da dicîac^ ab ipfo funt,efre ci edidero.Qudd aût non tam is qui fueratcxcu^^, ^^^
amp;C alij hoc fado Domini moti,nequac^ eum pro homine peccatore,legisq5y ^^^^^
temptore,uti eum Pharifxi criminabantur, fèd pro Propheta,id efl, diuino n ^^^^
agnouerunr,in ed uide Dominum, utcuncp mali fadis didisc^ eius perpettio ^^^
derentur ÔC peiores fierent,eledis tamen faluatorem, cum uerbis tum ^^Ljlo
ilTe.Sic ÔC nos dum prouinli operibus Dei inftiterimus,quanquam femper id
ceffijrumfitreprobis,frugem tamen bonam adfercmus eledis.

quo pietatem calumnietur,prxterlpem fane fj^erabant hunc non
iHct,ita agebat illos Satan^ Ex eo,quod confpirauerant ludxi eos erjciendos
goga,qui confitcrcntur Dominû Chrifium eflè, animaduertimus, iam tum P^^ßi
builfi.' at(^ iadari cceptum fuifle cum eflè Chriftum. Hinc etiam notandu'n, M ^^^
intolerans ueix iuftitix mundus. Qux unquâ maior innocentia,qux maiorf^
ftia,qux maior in omnes officiofitas uifa erat, quàm in Chrifto omnibus con P ^^
batur f h':nc tamen tanto potuerunt odio perfèqui, qui in mundo erant op^'
eos etiam bona tantum de eo, cacp ueriffima teftantes, indignos fùa cornim'quot; ^^^
haberentjidq? prxtextu inftitix ftudi']c^ Dei. Quid igitur turbet, cum ÔC nos
dus odio habet,fuisc^ Synagogis etjcit c

Vocaueruntergo rurfum hominem.) a n n o T, NjsfcimUs qudd hic
peccator efl. Peccatoris nomine intellexerunt eum qui ftudio,« citra P^^o^^t,
Scimus duii caret,qualem nos,nebulonem,uel fceleftum.uocamus. Nam fignificare ^^^
peccator cil Dominum data opera legem d e i tranfgredi, unde quod hic dixerunt p'-t j^us
'* acfidixiflènt Germanice,uuiruuifïèndas der menlcheinbuobift,id eft,
hunc nebulonem «fceleratum efîè. Taies uti^p habebantur,« qui alias in
gelicishiftonjs,peccatorescognominanrur.nbsp;^

Dixi uobis ïam,« non audiuiftis. ) Hic uide, uerbo audire,EuangeIiftaquot;^Pj^
Ouiiàu^re c»'cdere,uti. Nam hoc : « non audiuiftis,idem pollet,ac fi dixiflêt : « non crc
* ftis, quid igitur uul tis id iterum audire. Ecce pofterius audire accepit fîmpl'^
prius aurem pro credere.nbsp;^ «ad

ueniatrquare hoc didum ut abfurdum,rede illi qui cçcus fuerat, obiedo
in fè fado.reiccit. 1 Ilud enim fatis teftabafur,unde Dominus efîèt.nimirum a
quia ut comodum llibiecit, Deus peccatores,id eft,malis ftudijs intentos.
. dit,ut,fcilicet,uirtutem luam ad eorum preearionê, « ad hoc ut ipfi m pquot;quot;^^®
mfamm un* reniur,fic declarer, pijs « fuç uoiuntatis ftudiofîs hunc m modum adefle

fiamp;h, ^ ^^ uenent,neino cognofèet unde eft. Vt nanq? hoc (üo dido j udatnbsp;;

lifte 1 quot;olcbant,re fcire lefum fihum lofèph elfe,nec^ niii humana nihih uir^
ficin{nbsp;praditum: ChnftS aût uenturû ea uirtute SCfapièntia.utnemopof Jdc'

loçj '■ationem,unde tanta accipiat, quis tantis eû ualere donet, fic eo, quod hoc quot; '
cepçf •^'^'^quot;quot;^'quot;efcimus unde fit,dicere uoluerut,(è fcire,quôd fua Mofes à Deo ac»'
parti,ünbsp;aût,unde Dommus fua,qu:E docebat 8C agebat. Atcp ira impletjerûc

ftSuit ^^ Chrifto uaticinium,quod ipfi ladarunt, fore tam admirabilê Chngt;
fiqyj po^îèt cognofcere unde tanra uirtute SC fapientia prçditus ueniret, iplî
ciebar^'quot; cognofcere non potuerunt. Cecus aût hic ÔC alq pH ex f gm's qua fa/
nam ^nbsp;quod à Deo eflèt ÔC Deus ifta omnia per ipfum opcraretur,pIc

^^gt;ie,e(tplenè demû Icire unde Domm«quot; fît,hoc eft,qudd à Dco ÔC ipfe Deus fît.
nuii, f ^nbsp;quicquam. ) Subaudihui'ufînodi.Nullum emm tantum fîg/

J iacicr,qui id non acceperi t à Deo.
Hou?nbsp;^ tnde,quod cacus fuerat,coIligebant,fedfaIfo, nâ

'quot;«^ntur^'^i^'^nbsp;ftierat, qudd ud ipfius, uel parentum in co pcccatapiini/

'n fuü^ ^ •Pi'^'^fer furorem ÔC ardens calumniandi ftudium in Phafiamp;is, quod ÔC
ùis ou ^ediuncula graphice faris depidum eft, obfèruanda eft conftantia hu^
fti coquot; fuerat.Sic fanèfolent conftantiffîmi Chriftû confitcri,quicunctt Chri
^idenr?quot;quot;quot;^ uere donati funt, Nec fin unt fe ab ea confeflîone eo abfterreri,qudd
ne aprimoribus mundi,hominum confortio indignosiudicari ÔC etjci.

Qj^'-^i^aginem perfediflime refulfuram,de hoc ÔC fupra cap. i.in Sed.io.
®d fil. Domine.) Adoratione hac Dominû ut Chriftû agnouit-Sic citra morahi
In quot;'^.P^'quot;eniunt,quos Pater rraxerit,id eft, quiaudierintàPatre ÔCdtdicerinr.
•quot;es luïnbsp;mundum ueni. ) ludicio res mutari folent-ipfe uenerat

f^ci t^fpenitus inuerfurus, nempe ur non uidentes,iam u.dercnr.ÔC uidentes
nivfquot;*^*^'^'''^^ ^^ id,qu6d illi ceco dederataiifum,quafî dixiflèt: Vt ego te,
di Ut cnbsp;reddidi corpore,ita Ôc: te,ÔC alios,quos oculati ilh ÔCfapiemcs mû

^'^etisX^quot;^ /r haberi illarum uidentes, oculis dono fpirirus,ut ifta perUideatis,
unr beatis aternum beari. Ita oculatos illos fapientes,qui multa fànè ui^
^^am J quot; incognita, ÔC plura .idhuc uidere fefe arbitrati funt,fulgore ueritatis,

ri j-i^,j ''eo,quoniam oculis fpiritus,nari ex Diabolo carent, omni cognitione ue

•quot;^ni f ' '^'^'^'p^em fènfum rec'îi amitt int,planée^ caci, contra me lapidem angula*

Phanfai,qui Chriitum nihilnifî omnium falutemope^»
''at,anrnbsp;Ccrte antequam hic loi oculis eorum illuxe

l'ita ^^^^'^'quot;Pei liii tutcm in eo confpexeiant, no ita inlaniebant, nequaquâ tarri
'quot;Ore.îi^n^^^'^^ 'ènium communem faciebant. Sed tum uiium eft Sarana,in cum fu/
S'^oo: ' agere cum à Domino labefadari uideret fuam tyranmdcm. Sic hodie
''^'Pi oh dolor,uidemus minime paucos,quipaulo ante ûas prudentes,cordaîf

ec humani habebanmr, nunc aüt Euangelt} lampade excxcad, öC m turore
aux maxime fîbi prodeffent^eriam fecundum carnem refpuunt,eac^ f nicunl
bus fîbtjpfis certammon animi folum,fed 8C corporis perniciem,ad;cdcunt,u ^^^
SC agunt,utqüi eosantenouerit,iuretex admodum oculads,fados maxime 1
imo infanos, ac fenfu comuni deftitutos-ln ifl;is uides hoc iudicium,ad quoa
Dominus tefl:awr ueniflè in mundum.nbsp;H dem®

Si cxci eflèds, non habereds peccatum, ) Vide clare hic, peccatum iHua ^^^
damnare, quo cognita ueritas reijcitur,unde equidem non dubito, cum ^^ gijV
niam confecuturos, quotquot ex fola ignorantia peccant,^ ueritatem uein^^
gunt,uel eriam perfequuntur. Reprobis tandem innotefcet ueritas,ut »Pquot;quot;'^ „^a.
iè dicant,amp;: fînt adeo,ut omnis iguorantix prxtextus eis auferatur,de qua re V
i7.pIura.Tales iam erant amp;C ifti Pharifxi, ea audierant àDomino ÔC uideranti
ut animus eorum conuidus eflèt, eflè illum Prophetam Dd,adhuc agente e
Satanx. perfequebantur eum odio exiriali,ideo peccatum eorû manfît,nulia F ^^
fus uenia dignum,quia contra fpiritum fandum erat,fefe tam,fcilicet,aperte 1 ^^
mini didis ÔC fadis,qux non potuerunt nifî diuina uideri,exerentem,ut nuiiu
nino relinqueretur inficiandi locus.De bis ÔC in Matth.n,

Difcriwen elf Obferuandum ut illico Chriftus exdpiat, quos mundus abieccrit,quibus ^
üLm er rc«» femox plenius agnofcendum prebet,fîc confolatur amp; beat ,ut ne pih taciant 1
Prohorum ram mundi. In rdiquis iterum notatur difcrimen dedorum amp; reproborum,m ^^
bus idem Chriftus adfert tam diuerfa,ut hi ad deftinatam eis perniciem.ilH au f ^
tam ds falutem, eo accédant propius, quo plus Chriaum cognouerint. ^^^
buit femper ÔC habebit Chriftus, non minus in fuis, quam ohm dum carne au p

aMen Amen dico uobis qui non intrat per oftium in
lum ouium,fed afcendit aliunde,ilie fur cft ÔL latro.Qu'
I tem intrat per oftium,paftor eft ouium. Huic oft'^quot;*'quot;^ ^^^^
jrit, ÔC oues uocem dus audiunt. Et proprias oues uocat
|minadm,amp; edudt eas. Etcum proprias oues emifenC'^ ^^
^^^^^.^Jeas uadit, ÔC oues illum fequuntur, quia nouerunt uoce ^^^
ius. Alienum autem non fequentur, fed effugientabeo,quia non
uocem alienoru.Hoc prouerbiu dixit eis lefusdlli auté non cognouerunt,q^
Ioqueretur eis.Dixit ergo eis iterum lefus : Amen amen dico uobis, ego
oftium ouium.Qmnes quotquot ante me ucnerût,fures funt «latrones, ^^
uon audierunt eos oues.Ego fum oftium,per me fi quis introierit,feruaPi
ôcingredieturô2egredietur,ôipafcuainueniet.

Furnon uenit, nifiutfureturamp;macftetacperdat. Ego ueniut uitam
ant,ÔCabundantius habeant. Ego fum paftor ille bonus. Bonus paftor ^^^
mam fuam dat pro ouibus. Mercenariusautem, Ô2 qui non eft paßoquot;^'^ y
non func oues proprise.uidetlupum uenientem.acdeferit oues fugitc^'^ ^
pus rapitacdifpergit oues, mercenarius autem fugit, quia mercenanus e
oues non funt illi curs. Ego fum paftor ille bonus,« cognofco oues
amp; cognofcor à meis. Sicut nouic me Pater,ita 62 ego noui Pattern,« am
meam pono,pro ouibus. Ec alias oues habeo, qu« no funt ex hoc ^^^^

'îl^oc^ Oportet me adducerc,ÔCUôcem meam àudicnt^SC fîct unum bû!Îe,unuâ
^quot;or.Proptcrea me Pater diiigit,qu{a ego pono animam meâ,ut iterum fU
^Tî cam. Nemo tollit eam à me, fed ego pono eam a mè ipfo.Poteftatcm
^neoponendieam,8Jpotefl:atemhabèo rurfus fumendi eam,hoc mandatu
^quot;^epi à Patre meo. Ditîcntio igitur iterum faclâ eft inter ludàros propter fer
oticsholDicebant autem multi ex ipfîs,da:monium habet,Kinfanit,quid
auditisC'Alii dicebanr:Ha:c uerba non funtd^monium habentis.Nxim
^tnonium poteft c^eorum oculos apcrireC

„ raila funt autem enc^nia Hierofolymis, ÔC hycms erat ,ôC ambulabat îé/ SÄK
quot;S in templo in porticu Salomonis. Circundedcrunt ergo eum ludaii, ÔC dû
^oanteiiQuoufq? animam noftram fufpendisCSi tu es Chriftus, die nobis
|cnuc.Refp5diteisIefus:Dixi uobis,nec creditis. Opéra qus coo facio no/
Patris mei,harc teftimonium reddunt de me.Sed uos non crcditis,quià
o cltis ex ouibus meis,quemadmodum dicebam uobis. Cues me^ uocem
^ catn audiunt,ÔC ego cognofco cas fequuntur me,se ego uitam a:ternam
0 eis,nec peribunt in a:ternum,nccp rapiet cas quifquam de manu mea. Pa/
nieus qui dedit mihi,maior omnibus cft, ÔC nemo poteft rapcte de mauü
'^i^tis mei.Ego SC Pater unum fumus. Suftuleruntergo rurfum lapides lu/
quot;^».utlapidarenteum.
Refpondit cis lefus cMulra bona opera oftendi uobis fx Patre mco.pro'
quöd eorij operum me lapidatisC Refpcdcrurei iud:ri,dicetcs;Ob bonû
I^P^s non lapidamus tc,fcd ob blafphcmiâ, S: quia tu homo eu fis,fads teip/
deum,Refpondit cis lefus ; Nonne fcriptum cft- in Irgc ucftrat Eco àixi,
^ n eftisillos dixit dcos, ad quos fcrmo Del faclus cft, quot;à non poiÄ folui

^^nptutadeeo, quem Pater fandificauit,Kmifîtin mundum,Vosdici'as me
J. quot;'^'phemarc.quia clixerim,fîlius Dei fum,Si non facio opera Patris mci,no/
credere mihi, fin uero facio,ôi fi mihi non crcdatis,opcribus crédité, ut co/
ô^ofcatis 6C credatis, quod Pater in me eft, ÔC ego in co. Quarebant iterum
h^PP'^^hcîîdere.ôCexiuitdemanu eorum^ô^ abrjt iterum rranslordanem
^ eum Iöcum,ubi fuerat loannes baptisans pn'mum,manfit^ illic.EtmuIti
perunt adeum,acdicebant,Ioanncs quidem fignum cdiditnuliû.Omnia
quot;•^ Siu^cunc^ dixit loannes de hoc uera erant,crcdiderijtmulti illic in cum«,
Men dico uobis qui non intrat per ofb'um. )an notât. Parabo/
lam hanc protuht Dominus partim contra Pharifa'os,qui non uidert
tes folum,fèd ôC duces uolebat efîè j lumenqj coecorum,partim illos,
qui ante ipfum Chrifti fe nom ine populo obtrufcrant, qualis Gauîo/
A 7p=s^arainites ludas fuerat, qui in diebus cenfus lèditionem excitarat,dequo
le 11 apud lofèphum Vtricp enim non erant ingreffi per iuftum oftium in oui/
11«-'V ^ ^ft» ouibus Dei fèfè ingeiîèrant, non fuccenturiati àb ipfb. Per ipfum enim
Verbum Dei quemadmodiî fada fiint,iraamp;: inftaurari oportet omnia,itamiiîi

funt,ÔC fubdelegaa,quicunq^ làîutaria unquam docuerunt. Qiiicuncß âutê àtiumiiift
. te ipfuni uenerunt,non per ipfiim, non ipfius inftr udi fpiritu, i] furcs fuerunt ÔC
ttoncsatantum enim ad pcrnicicm ouium uenerût,omnisc5 doctrina eorum hue

inftituta fuït,ut ipfis Iucrum,ijs qui eam fiiftiperent damnum dC mortem ^^^
(èd oues,hoe eft,eledi,non audierunt,nô fimt fècud iIIos,dedenfes fe ilh's j
dcjitaut ièfè dedunt Chrifto amp; ijs qui Chriftidodtrinampureprxdicant-Hi^^
'aueriad fimt pharifieos ftifs traditionibus legem Dei eneruantes, quod ^^
rs i5.Matth,opprobrauit,quod per ieditioiosillos.qiucarnaïem populo
n,amp; auxilia Dei polh'cebantur, reddiderunt auicuitantes fibi ièditioibs Si ^
ij»,uti narrat lofèphus hbro,i8,Äntiqui.cap.i. Et fib. 2,de bello ludaico cap'quot;?;^ .
bi.Porro illud quod ait : Omnes quotquot uenerunt ante me,uidetur propn^P ^^^
tinere ad eos, qui ante Domini praedicationê tanquam liberatores populo iàc , gt;
ditauerant, amp; fic Chryfoftomus hunc locum enarrauit, quanquam equidem 0
dubitem hxc dC ad icribas ÔC phanïxos pertinere, qui clauem fcientix rapueta J
dc humana fiia figmenta pro Lege dei docebât, fiio lucro ubic^ ftudentesjid^quot;
Matth. i5.Slt;:,iJ.obiedum illis d Domino legimus, Vticp amp; ifti non pernbsp;J

uerum oftium fijere ingrefîî,amp;: non uenerant nifi ad perdendum oues.Non
tem prophetx amp; fanc'fi patres, i) cnim per dominum qui eft anteq uam .»nj
erat,non aliunde in ouile Dei ingrefît fîmt, ueriq; uocem paftorisgt;amp;^ ideö fälö^
ouibus attulere,nbsp;0

Ego fiim oftium.) Oftium fe facit, ôC uerorum paftorum,6lt;: ouium.Pafto^®'^|
chri(iusoftni eft,ueri dodores per eum ingrediunturad oucs,dum ab ipfo miflî,amp; eius ^
cuium er pî»* tum uerbo mm fpiritu,ueniunt ut ea oues doceant, quibus fàluentur. Oues
ftorum^ id eft,omnes eieÂ',per eum ingrediuntur,cum omnem in ipfum fiduciam ^^^^^^
locant, omniatç ab ipfo,ut faluatorê fuo expedant. Sie fane ingreflî in Ecclc»^ ^
faluabuntur. Credentes enim in dominû uitam habent xternam ,ingredientu ' |
egredientur,amp;: pafcua iuuenient,id eft ambulabuntôt: uiuent fccliciter,nihil d^ ^^
ente eos bonorum,Non enim pofliint efurire, ud fitire qui ueniunt ad 0s ^
ideft,credûtinChriftum,hoceft,ingrediunturperChriftum, NamomnibtfS
allcgorijs idem fignificauit,

OBSERVATIONE s
Obferuandum, quodin omnibus Dominidefè ipfb fomonibtrs.ipfi^quot;l
cum efle faluatorem, à quo, dC per quem ucnit,quicquid falutare unquam jj
condgit,aut condngere poffit. Deinde ita datos ipfi à Patre eledos,ut nequa^n ^
«erfä docentibus aufcultare,ita ut eos penitus animo fèquantur ,etiamfi
quam ad tempus illos fufpiciant dC fic errent. Semper enim in eis dû errantjd ^^^^^
dam renifus,nec poffunt,ita ut reprobi,fefe totos mendacio dedere. Hic autem ^^
dire dC lèqui,fi'gnificat,fefe penitus addicere, fiue Chrifto ad falutem ,fiue io]P° ^^
ribus ad perniciem.Ncmo fiquidem eft,qui non fepe alienorum uocem ati'jP ' j/
omnes cupiditatibus,^: fiiggeftionibus, tum dC Apoftolis fatanx errorum iat ^^^
bus identidem aufcultemus. Atfequi alienos,hoc eft,reh'do penitus Chrifto, P
fiis fe alienis tradere in difiripulos dC fèdatores,idnon pofîunt, quos Pater don
filio, Vocat enim tandem quos prgdeftinauit.

Fur non uenit nifi utfuretur,) A n N o T A t . Antithefinfuris,amp;r paftogSjt
ueri paftoris dC mercenarij ponit,id(^ ut quid ipfe fuis ouibus fit, exponat
quit,uenit ut furetur,madet,Slt;: perdat,fè autê ueniflè,ut credentes fibi uitam
ant,amp;: abundandus habeant,hoc eft,ut uitam xternam fide percipiant, qu« P^
yitm dhun/ quot;tquot;quot;! dus femperincrementum accipiat, donec plene perfeda beata^ redda^^
'^mitis Accif f'^ii^c iam agnofci uult,uerus paftor ouium, i'itquefe magis commendettanqi'

non proprium fblum,fed dC opdmum paftorem,addit fe pro ouibus an mam ItJ ^^
ponere,neque deferere eas in periculo, ud mercenarius fblet, denique
uerum bonum^ paftorem probat, quod cognofcit fuas oues, SC cognofcati^^-^

ENARR. CAIP. -X.'
fe h ^ quidem,ut dixi,nonnunquam ÔC oues quod 8c infrà indicat,cUm di'cir,
îioç ^ adhuc oues alias, quas oporteat fe adducere, fed quia tandem aUdiUnt
^^mpaftoris « fequunrunniuftum ouilcsnonpolfuntm errore perfcucrare»

fuo adducet tandem. ^
ft^l^^^u^admodum cognofci't me Pater. ) Ni'fî ah'qua omi'fTa hi'c fînt ab EuâhgcW/
^10 ' quot;\ahquoties monui,non omnia uerba Domini narrare indkaitidtra didin
*co m^quot;^ à%erioribus ifta legi debent, 8C iungi eis in hunc fenfum : EgO cogno/
^ùr Jnbsp;me cognofcit Pater,« cognofcor ab ilh's,ut Pater à me cognofci/

IJ, . ^us attemperet,fîc iam ÔC ipfe cognoicit oues fuas, in quarum falutem 0/
deat r quot; ^ patitur,filius uero cognofcit Patrem,ut in omnibus gratix eius ftu
fç . ^ pendebunt ÔC oues eius tandem ab ipfb.Hxc confirmât cum iterum dicit»
•y nimam fuam ponere pro ouibus. Qiix poffi t hac maior cura, âC diledio fingiV

feitac^ cognofcit fuas oues Chriftus,utipfiim Pater,
»n a''nbsp;habeo.; De dedis ex Gentibus loquitur, qua: non erant de ouili,

fua pridem erant eledi ex Ebrxis ÔC has igitur addudurum fe ait easq? uocem tfh
UniT ^quot;dituras, quod Apoftolorum tempore comprobarum eft ,fadumcç ita eft 'lt;««'»
fe c P^^I^'^d eft,una Ecclefia ex Gentibus « ludxis congregata fub uno paftO/ amp;
o^^j^P'^^I^ufus Ecclefix,Chrifto. Fruffra autem expedabunt noui Origeniani,ut
^inen rnortaIium,unum ouile fiat, funt enim muti hœdi, qui non ad ouile per/
BçLnbsp;ideo feparabuntur ab ouibus in die iudicîj, ÔC detrudentur in hccdile»

t fic ^'^^pam eflct pofi'turus,nequaquam fane morti aliquid debens, fed ultrojidc^
cl^J ^nbsp;illam efïèt, fua ipfius uirtute, Vnde quod diet t,hoc eft:In eo de/

fiiniSquot;^'^quot;''^ inde non agnofcat fumme diligi me à Patre,qui me hominem ita af^
f^j^P^^P^ruerbum fuum,utidem fim ÔC Verbum eius ÔC uerus homo, fed homö
diin'nbsp;diuinus,cui uitam auferre nemo queat,quiqiic mea fponte pofi'taiA

^'Ri ift autem fblum attendat,quod Dominus de ponenda anima dixit,intel/
tiQjç ^ ^ hoc fenfu poflunt: Quandoquidem ex mandato Patris animam meam
in„ /f ® ' '^orti nihil obnoxius, pono pro ouibus meis,ideo Pater me diligit,« eft
^iummehonoraturus.

öu^ °^'!\andatum accepi à Patre,hoc eft,in hoc mifllis fum,ütmoriar pro peccatis
S j.'^d eft,eIedorum,ô«: refurgam propter itiftificarionem eorum,Rom,4.

' ttïagis ÔC eledorum atcp reproborum reuclabatur difcrimen,
Y„ -, .nbsp;OBSERVATIONES»

te fi,^ Chriftus,uere bonus paftor eft,quia unus pafcua uit« gtcrnx ouibus mor
fpiritu fuo adminiftrat. Cooperarïj eius eflè poflIimus,quatenus
! . dicimur, fed quia plantans 8C rigans nihil eft, nihil huius nos ud Chrijlui
^nftit^S - quot;^'^^Poflquot;u'nus,nifiauditorum animisfpiritusChrifti, qux ex eodem unus pttflói»
iîUîIq Ioquutifuerimus,perfuadeat,Idemfacietpro ouibusinuigiIare,ac ej^inoseius
prie çv^^^ periculo defèrere,quia ÔC fi noftrx n5 fint oues propriç,funt tamèpro ferui,

r nos fpiritus agit,« cuius nos proprij fumus.Mercenarij rede dice
''^•ftaibiinrquot;on qux lefu Chrifti,ij nullum propter oues pericu/

Deinde obfèmandû.tandem eledos omnes ad unum Chrifti otrile pcrdticendo^
quod eos Chriftus cognofcat.ftcut i'pftmi pater,quare negligere eos ta m non p^
rit, quàm nequit i Hum derelinquere pater.. Hoc utinam rite perpen damus,ni0»
enim aeque fidem noftram confirmabit dC augebit.

Animaduertendum dem'(^ unum Chriftum efïc,qui morti homo nihil debaitf
ideo tollere animam eius nemo potuit.Quid iam de eo nó fperemus ,qui ultro
nobis mori fuftinuit, noftrgc^ falutis caufîà refurrexit,indubi€ ut ÖC nos refurre^^
nis keatae participes faceretc

Coortum inter auditores fchifma iterum monet^nunquâ deeflè paftoris uoci Ij^
as oues. Fada autem fimt Encxnia Hièrofolymi«. ) A n n o T.Feftum erat dedPquot;
cationis altaris inftaurati per ludam Machabfum,poftcontaminationem fadâp^
Antiochum,de qua legis .2 JMach .i.Ebr^' nsm ,illud uocant, hoe eft, inina«^
nis.Vnde pulchre quadrat nomen Gracum iyMmuy Celebrabatur uero hoCi^'^
ftum, ut ÖC hodie apud ludaros die uigefîmo quinto menfîs Ciflèt,qui noftro P^
cembri refpondet.

Dixi uobis 8C non creditis.) Vbi enim fc effe panem uita, 8C lucem mundi a»^
ac^ huiufmodi teftatus cft,fe Chriftum eflè pradicauit, ludai aût nihilhorum cte^
dideruntiDominus ergo ad opera ftia,qua in nomine patris,hoc eft,uirtute patn^
ÔC ut à parte miffus faciebat,morc fuo prouocabat, ea enim cum omnem cre^tü^^
potentiam longe fuperarent,certum fatis de diuinitate ipfius teftimoniûperhij^
bant,fî modo agnofcendi diuina, ludais facultas fuiftèt.Sed non erant ex oiiibiquot;^.
Domini,hoc eft, donatis Chrifto à patre,non erant ex elcdis ad uitam, ideo otquot;^'
fpiritu Dei bono carebant, animales toti, ne^ potuerant Domino credere,aiU ^
feruatorem ipfum ampledi,
» ^ojjitnt Oues mea uoccm meam auditmt,)In his aperte docet,omnia à diuina dec^i^J
ire eleâi, pradere.eoscç quibus femel datum fiierit oues eftè,perire nunquâ poftè. Hic

que audimus, eos tantum uoccm Chrifti audire,id eft,fidê recipere,qui oues fif
lam unde erit ut alij oues,hoc eft,capaces dodrina Chrifti fint, alrj minime^nflii
bie quod bono illi fpiritu Dei afflati funt,hi nequaquâ-Nam.i.Cor.i .Paulus ap^*^^
te fpiritu praditis cognitionem diuinarum rerum tribuit,fpiritu carentibus,ut ^
malibus,adimit. Vnde autem erit ut ilfi fpiritu donentur, hi fecuscHaud pro^y^
aliunde quàm quôd ilfi ad uitam ordinatifunt,hifecus, qudd illi fiholàluandidô
nati funt,hi nequaquam.Domino ergo demus hanc gloriam, ut ipfe ^iritutn dCJ
nihil noftra opera adiutus Eum autem ubidare inftituit,tum ad erudicndu ÔCm®

nendum cooperari ipfi pofliimus,fî tamen ipfe fermonem noftrum eodem fpiii'^^J
ïj.s quibus loquimur,donet rede percipere. Vnde hic Dominus fubijcitrEtfOg^i
fco illas Jioc eft,cura mihi funt,amp; hinc certe eft,Ht ipfum oucs fequantur,uira'quot;^
uiuant,qug finem nefcit.Ipfî illas patet dedit,ut eis fuppeditet uitam aternam,ta'Jj
igiturnon poterôtèmanueius,quàmèpatrismanu,quimaiorÔCpotentioromquot;
bus eft,eripi. Vnum fîquidem funt ipfe ÔC pater,eadem eft utriufcß uirtus ÔCpot^quot;

mo poteft cledos rapere,ita neep de manu Chrifti.Dum igituraternû in manui^^
uatrice Chrifti oues perfeuerant,pcrirc certe nunquam poiTunt, neceflèq? eft»
uitam habere çternâ,de qua fupra plura.Primi hi funt,ut nouiffimi nunquâ fia^i^',

Iterum obfcruandû,à fola Dei eledione eflè,ut oues fîm us,^ Chriftum
mur,mm tales excidere nunquam poflè. Quia unum funt pater SC filius, e^n^f
manum habcnt,id eft,potentiam,de qua nemo unquam rapictcos,quos i'^^ jsjli^
apprehenderit faluandos. Apprehenfî autê funt quibufcunque datum iuetit C»^

poiruntnift oücs fint,fîiam ouesin
'-nniti ÔC patns (unt,Lit nunquam perçant,fed habeant mtam aternam»
Millau ENARRATIO SECTIONIS, Il I l/

ordinata funt,dij,ÔC in hoc Piàlmo ÔC aliàs in fcripturis uocantur.Quid
I Ueus elt, quàm fumma poteftas c lam principes ÔC magiftratus à Dco
di) amùe filü'? acceperunt ihadenus igitur diuinitatis participes funt,6C
^Poliamur ^nbsp;uocantur.Sed quia fiduciariaeft hçc illorum diuiniras.

Pati-p'5''quot; ^t'S'dicitis blafphemate,quödfilium me dixi Dd, unum^ eflè Osm pdtew
. iure KÎS ? Pot^Aarc praditum.'-Si id non opera qua facio uerum tcftan/ fanaifiamU
'^'O'Ut fnbsp;accufatis. Si autem opera patris mei,hoc cft,uere diuina fa/

credere S ïr'^ poteftis inficiari, diuinam mihi uirtutem fumenti debebatis
crédite C^ u credere piget,uerba9 mea anroganuora putatis,ipfis operibus
reddere* c^quot;^ quot; ' hominem, quigrabbato afiîxusfuitannis.îS. fanum
ïiifîODeranbsp;^n^^ uifum,mortuosinuirâhanc reuocare,ÔCid gcnus alia,no

»iceo auoï^.'^^k ^quot;^rîquot; «nquam, filius Dci ÔC Dcus uocor, etiam ut homo,
4«oa uerbum Patris fum,idemcj cum patre uerus Deus. Id certc utfublimi

«ïieiïiatquot;.7nbsp;nommiDUs,quaie tucrat illud iupra .5.

eft,quaeopcra cx patre demonftrata fucre,id eft,(
faimnbsp;mdicarat,quid à fc expcdandum eflèt, nimirum nihil nifi cer=»

•»»nia mf •nbsp;actcrnam,id credcre hortabaturludaos, ÔC declarabat fua 0/

nihil S Knbsp;ipfîfi'dcrcpoflènt.Hac uero erant, qua ita iritabantillos

fconomL faluifica opera. Reclc igitur rogabateos,propter quod fuorum
quot;rum operum uellent fc lapidare.nbsp;r t- -1

««S Pfîquot;nbsp;^ Profcfllis erat fe ÔC patrem unum

fcfllis i^'quot; quot; fibi,qua ÔC patri effè uirtutê,quo uticp fe Deum elfe palam pro/

^que nemo de manu fua atque pa/
^ ûeir^cum patre Deum eflè .Hoccrgo blafphemiâ.

:us fit,quàm ut uerum agnofcere pofl!itw,cum uidcatis tamen e^ifam öi me hömf*^' '
Patrem agere omma,ô(: in illo me totum cfle,pert^ cum uiuere,cim(fïa fecere^ne
que ignoretis in fcriptura deos'amp;: filios Dei uocari,in quibus infinite minori uir«
te,prxfertim fî illam ei qux in me apparet eonferads, Pater a git,nullam certe ratK'
nem habeds fic contra me furendi.qudd Deum me,fih'um dei, ÔC cum patre un^quot;^
efleprxdico.nbsp;• .

Exiuit de manu eorumvgt;Virtwte diuina auertit'furorem eorum,qui appreheoof
re ipfum cupiebant,donec commodum fe inde recipcrcf,nbsp;j

loannes nullum fignum edidit. ) Debebatur fiquidem hxc gloria ChriftO'1^
glorificatus per fuos plura quàm antea per fe ipfum in carne figna edidit. vn^®
idfrà dicit maiora faduros,quiin ipfum crederent,'quàm fceiflct ipfe.
. /nbsp;observationes,

Iterum obferuandum Ut apertione ueritatis reuelatiore cxcitatffoleat farorj^
piorum,non fecus atcp ignis cum aqua alpergitun Chrifl:i fane iufta prxfenda/aj«
nxtyrannidem,ita ut aqua ignem extinguit. Vnde ubi fatan Chnfti prffenti'a'»
mm Chri» fendt uel parum illuccfccre,totusin.rabiem concitatur.Defndeobfcruandum,!^
ftus homo ri/ Chriftus Iudxos,à minima diuinitatis participatione,quxin principibus ÔC mag^
te cognofci/ ftradbus,ac omnibus denic^ in quibus,uel per quos Deus aliqiud mfîgne agit» ap
idem De/ parer,fubducere uoluerit ad agnofcendum cam, qua ipfe etiam ut homo don^t^
'.erus effe erat, maiorem fane, quam in orbe unquam Uifa effet. Eam enim fî in homine
agnouiflent,iam nô potuiflent ignorare,ipfum etiâ natura Dei uerbû
Deum. Sic enim per cognidonem mediatoris, in cognidonem Dei afcenditü^'^
qui uidet dominum lefum filium Dei,uidet ÔC Patrem.nbsp;^

Animaduertendum quo^ figna non efle certa uerx fanditatis indicia. loanH^
enim nullum fecit,Ä: fecerunt multa, quibus dicet olim dominus: Amen di^o,
bis, nunquam noui uos. Matth.7.Cum magnificentia enim debebat Euangeho»
Chrifti,orbi initio commendari,ficut ÔC Lex m ultis cum portentis ÖT fîgnis popjr
Io commendata fuerat Ebrxorum. Donec igitur illud in orbe percrcbrefcer^^
gna plurima per fuos Chriftus operatus eft,quibus ad audiendû illud homines ^
citauir,fidem autem ut haherentEuangelio eledi,opus femper fuit fpiritus,qi^';
ÔC hodie eledis non dcfît,non eft ut fîgna requiramus. Signa ludxi multa
ièd tam abfuit,ut inde fierent meliores,ut magis agerentur in furorcm contra
minum,S: quoslibet ueritads teftes.Poftremo notandû,utindefertis lude^o'^L
credant Domino,cum lerufalem primores illum udlent lapidare. Sic humih^ ^^^
fis prgferuntur.lnfani igitur qui fublimia fedantur,aut etiam appetunt.

lEgrotabatautéquidam nomine Lazarus Bethanienß^^^
fteîlo Marix Ôi Marth« h uitis fororis. Maria autem era^ ^
qu^ unxit dominû unguento, Ô2 exterfît pedes eius c^p'»

fuis, cuius frater Lazarus xgrotabat. Mifetuntergofof^f^
dusad ei5,dicentes,Domine,eccequéamas,«grotat.Ai^°U
'autélefus,dixit,infirmitash^cn5 eftadmorté, fedpr^g'^
na Dd, ut glorificetur filius Dd per ea.Diligebat autê lefus Martha ÔC Toi^rj
eius ÔC Lazarîî. Vt ergo audiuit quod agrotaret, tum quidê temporis mam^
in eodem loco duobus diebus. Ddnde poft hoc didt difdpulis,FamuS «« ^^
d^am iterum.Dicunt ei difcipuli,Rabbi, modo quarebant teludîc»
«iteru uadis illuccRefpoditlefus, Nonneduodecim funthorardiei ''.Si^^^t
ambuIauetiE in die,non ofFéndit,(juia bcem huiusmundi uidet, Si^i^^^fZ

^UîDuîauerit m node,ofFendit,quia lux non eft in eo.Haec ait, «poft h®c di/
^'^ets.Lasarus amicus nofter dormit,fed uado utàTomno excité eum. Dixe/
funt ergo difcipuli eius,Domine,fidormit, faluus erit. Dixerat autem Icfus
^ uiorte eius,at illi putauefunt.qudd de dormidone fomni diccrct. Tunc œ
Eo lefus dixit eis manifefte, Lazarus mortuus eft, gaudeo propter uos,ut
non fuerim ibi.Sed eamus ad eum.Dixit ergo 1 homas,qiii di
^'fur Didymus,ad difcipulos,Eam us « nos ut moriamur cum eo.

Venit itaque lefus« inuenit cum quatuor dies iam in monumcntoha/ seif.t»
^^ntcm. Erat autem Bethania iuxta Hietofolymam ferè ftadtis quindecim.
^ulti^ex lud^is uenerunt adMartham ac Mariam, ut confolarentureas
^^ fratrefuö.Martha ergo utaudiuit qudd lefus ueniftet, occurrit illi, Mariâ
^'^fo domi defidcbat. Dixit ergo Martha ad lefum. Domine, fi fuifles hic,
^fater oieus non fuiflèt mortuus.Sed « nunc fcio, qudd qua:cun($ popofce/
jjs a Deo,daturus tibi fit Deus. Dicit illi lefus, Refuroet frater tuus. Dicit ei
^'lartha,Scio qudd refurget in refurredione in nouiflimo die.Dicitei lefus,
fijm refurredio « uita, qui credit in me,etiam fi mortuus fuerit, uiuet.
^ onanis qui uiuit, « credit in me, non morietur in aEternum, Credis hocC
ilii,Etiam Domine. Ego crcdo qudd tu fis Chriftus ille filius Dei, qui in
*^unlt;îum uenturus erat.

Etcum harc dixiflet, abrjt« uocauit Mariam fororem fuam clanculum, seâ^,
atceas,Magifter adeft, « uocat te. Illa ut audiuit, furgit cito,SC uenit ad eum.
^oudum aut ucnerat lefus in caftcllum,fed erat in co loco, ubi occurrerat et
J^artha.Iud^i ergo qui erant cum ca in domo «confolabantur eam, cum ui
auicntMariâ,qudd cito furrexiflèt « exifl^et, fequuti funt eam, dicentes: Va/
ad nionumentum,utploret ibi.Maria ergo cum ueniflet eo ubi eratlefus^
^^^ens e{5,accidit ad pedes eius,« dicit ei:Domine fi fuifles hic, non effet mor
'^üus frater

meus.Iefus ergo ut uidit eam plorantem,« lud^os, qui uenerant
quot;quot;^uni ea plorantcs,infremuit fpiritu,« turbauit feipfum,« dixit: Vbi pofuiftis
^umcDicut ei,Domine ueni « uidc.Lachrymatus eft lefus.Dixerunt ergo lu
^uEccc quomodo amabat eum. Quidaaut ex ipfis dixerunt: Non poterat
qui aperuit oculos csci,faccre,ut hic non morcreturClefusergo rurfum fre
'lïens in femetipfo uenitad monumentum.
Eratautem fpelunca,« lapis impofitus erat ei, ait lefus :Tollite lapidem.
'fit ei Martha,foror eius qui mortuus fueratDomine iam olet, quatridua/
'^us eft cnim.Dicitei Iefus:Ndnne dixi dbi,quod fi credidcris,uifura effes glo
DeicSuftulerutergo lapidem a loco,ubi is qui mortuus fuerat,eratpofi
tus.Iefus autem attollens furfum oculos,dixit: Pater, gratias ago tibi.quoni/
^^ audifti me,Ego autem fciebam quod femper mcaudis, fed propter turbä

,ut crcdant qudd tu me miferis. Atque ha;c cum dixiffet,
^oce magna clamauit:La2are,ticni foras.Et prodfit qui fuerat mortuus, ma/
us « pedes habens ceuîndlos fafctjs fepulchralibus, « facies illius fudario e/

rat obumfaa.Di'cit eis lefustSoIuite eum,amp; finite abire, Multi' ergo cx - ^
quiucnerâtad Mariam.ôi uiderantqu« fedffet Iefijs,crediderunt in
dam autem ex ipßs abierunt ad Pharif«os,ôi dixerunt eis,qax fedffetlf'quot; j
Congregauerunt ergo PontîficesÔC Pharifeiconcilium,acdicebant:Q^ ^
fadmus,quia hichomo multa fîgna edit C Si permifertmus eum fîc, onquot;^
credent ei. Venîéntque Romani,ôi tollcnt tum locum noftrum,tum g^quot;^

dixit,fed cum effet Pontifex anni illius,uaticinatus cft,qudd lefus morîw'^'i
effet pro gente,Ôi non tantum progente.fed u t filios Dei, qui erant diTp«^ '
congregaret in unum. Ab illo eroo die confultabantinuicem,ut intetBcct^^
eum. lefus ergo iam non propaîam ambulabat inter ludxos, fed abut uH ^
in regionem iuxtadefertum,in ciuitatem,qu^didtur,Ephraim,u^quot; ^
batur cum difcipulîsfuis.inftabatautem Pafcha ludaiorum, afcenderu^^^
muld Hierofolymam cregione ante Pafcha, utpurifîcarent fe. QüXtcP^
ergo Iefum,ôi colloquebantur inter îc,in templo ftantcs.Qutd uidetur uo^
qudd non ucneritad diem feftum C Dederant autem PondficesôCPbari
3rsceptum,ut fî quis cognouiffet ubî effetandicaret.utcomprfchenderet'J^ ^

fignum eft,quod Euangefifta hic nofter commémorât.Pauca ^^ P
ex miracuhs Domini,ièd ea fingulari quodam deledu ÔC gradatio ^
conlcripfît.Splendidius utiq; erat.quintp millia exquincp
duobus pifticulis faturare,quàm fuerat aqua in nuptîjsmutata in ^
num.Sic quod cum qui morbo detentus fuerat annis triginta odo, lânitatir
tuit,clarius miraculum fuit,quàm qudd iânum reddidit febricitantcm fihum
Regtj,utrocp autem admirabih'us erat dare uifum ei, qui natus erat carcus,
bus uero adhuc maius,midd in uitam reuocauit hunc Lararum,quartum iaquot;» ^^
agentem in fepulchro. Quo enim ad uefperam magis uergebat diesdotnino p
orHo miricu fcripta,in qua munus fuû in carne obire debuit, eo clarius cum uerbis tum W
lorum qut lo. qui efl[èt,curcp iicnifîèt,aperiebat.Mihi certe hiftoriam hanc loannis prop»^^quot;
narrat, enti,omnino uerifimiIeuidetur,t}uaàquinto capitcnarrauit.omniafadaelie ^
tra ultimum pradicationis Domini annum, ÔC quidem hoc ordine,In Galil^f^'
feftum Pafcharis pauit quin(^ millia, in Pentecoftc fequenti fànauit illium
borauerat triginta odo annis Hierofblymis, In fefto Tabernaculorû fequenti»
cuit palâ in templo,quod feptimo capite narratur,5lt;: ut uidetur, dedit uifùm i
In fefto poftea dedicationis interrogatus fiiit,quis eflct,quod commemoratur^^
te.io. Sub Pafcha iam ultimû,fufcitauit hûc Lararû.In feftiuitatibus ucro,amp;^ 'O^
(blymis ifta gerere dominus,ac fè pradicare magnificentius uoIuit,quo fîc ton
cuncifioni,cuipeculiariter eo quidem temporis miffus erat,fcfîrcommodiusi^
rius infinuaret.

Maria autê erat ea.)Hac undio fèquenti capite ab Euangelifta narratur. ^ ^^
runt ergo fbrores.(Sperabant enim fi adcfTct.^ion moriturum fratrem,id
mino poftea,ut fèquitur utra«^ confefîà fuit. Nonne duodecim fiint horac
fus:ut duodecim horç diei funt,in quibus ambulare et agere homines omni^ op^^^
tet,nam qui nodu uelit ambuIare,Ôi: negotia fua agercfec«Ieimpingeret,cô Y�f

ru^^*^ Piiindî Jolem iRum uidc£,non impmgat, fîc habeo ÔC ego diem meum,qui
^^ ^ Bertis horis fînitur,in hoc ergo qux mihi pater mandauit,perficienda lunt.hic
^^^s lam inchnat,nec^ muhum eius fuperefl:, appropinquat hora, quû ad patrem è
^ mihi concedendum efl:,quare utcunc^ contra me concitan iudxiimt,mihi
opera dum dies meus eft,perficienda funt, eoc^ ludaea dC lerufalem mihi repe'
aa,patris^ gloria illuftranda, Illi erit cura de nobis,
^^imili allegoria ufus dominus efî:,« iupra.pXedione prima cum air:Me oportet
tie K^quot; opera eius qui me mifît donec dies efî: amp;c. Necp enim quadrat, quo lîniu
f^^^.^|ftadomini,iadari uulgo roIêt,quafî fignificare uoluiifet,cum duodccim ho
fiti ^^^ ^ut,ixpe etiam uno die homines animû mutare,eoc^ fieripotuiflê,ut hoites
jconfiiigmutafl'ent ,cum iam aliquot dies incelfilfent,autcerte,nunc non ualitu/
^^ quot;los,quod antea.Sequentia fiquidem hic,qux cum illis fiipra.p.eadê funt,recla
tte d^r^quot;®'^ aperte indicant,figniticaredominû uoluilîè,fe oportere tempore à pa/
fila ° opera patris perficere,nonfecus atc^ homi- îcs die ambulare,« negotia
^'3'rare. Vnde nec^ firmum uidetun, quod alq dicunt, his uerbis fignificare uo/
di. / dominû abfc^ periculo efle hanc fuam in ludxam reditionem, ed qudd ficut
itst! duodecim horas,ita ipfe,« quilibet alius certû habeat cum ofïîci) fui, tum
tç'i^ ^*'quot;^pns,intra quod perire nequeat.Nec^ enim fecuros periculi hic fuos,fcd in^
çJq quot;^agis iuffi'oni patris reddere uoluit.Diligês ledor perpendar, qux füpra 9.
^ niinus dixit,« qux hic,« uidebit indubie dominum uoluifîe dicere, quicquid
pus 'If.quot;*^quot;'' fiidxi,fè oportere tamen operari opera patris dum dies efïèt, dum tem/
hi! I K quot;quot;ous à patre deputatum,cumc^ iam finis cius temporis accderaret,ni/

j^'Oicontandû effi-,omnec^ periculum uoluntati patris pofihabendum.
t^iQ^^^arus amicus nofter dormit. ) Hac allegoria fignificare uoluit, fè Lazarum à MonquoruH
lt;ÎUa ^^'^'ocaturum,unde fomnum reclius quàm mortem obitum Lazari uocauit, beifomnus m
qua fcriptura paflîm,fiue ut rem triftcm melioribus uerbis, per «^ult;r(icy do/ (ciptur^i di/
p'^'fiue ut fpem refurredionis indie et, mortem quorumlibet,non bonorû tan/ «W.
Igj.' ou^nium « dormitionem uocare foleat.

propter uos.) Nimirum qudd non fuerim ibi,ut uidentes me quadri^
Hçn 'quot;nortuum in uitam reuocare, tanto firmius in me credatis. Inftat enim,ut

^rain mefides,periclitetur.
»■iuat'^quot; ^rgo Thomas.) Didymus,id grxce,quod Ebrxis CKir\ unde Thomas de/
qti^ quot;T'^^^'fignificat^nempegemellum. Qtix autem hic dixit, non tam fiducix,

Q quot; ^lt;^Jperationis uerba uidentur.
ftuçjç^ ^ ^ * Itcrum obfèrua, ut omnia glorix Dci feruiant. Si iam huic,ut par efl,
Hat!nbsp;animis feramus quicquid incidcrit:mdubie enim,ut cxcitas illius

Cirçg glorix eitis fadent,eot^ cum ipfius fill] fimus, ad noftra quocp falutem.
Uoh,jjMquot;~d'qudd contempto pcriculo,dum dies erat,fuum obire munus dominus
^fiuscnbsp;fpedare, adquxnosdeftinarit Deus,reliqua

He uon?*^^ comittentes. Cui nomen Lazarus. ) Notandû hic ut nihil temcre fit,
auxiho n^^^quot;^dêimpofitio.Lazaruscnim ^l^odeft n^^wV Hebrxi fignificat cui
^Uadrid ^quot;^'^dmirandâ enim opê dei erat hic Lazarus experturus, ut à morte
'^lineenbsp;Chriftiin uitâ:hoc ergo oportuit prgnotari in no'«

^^funt p ^dê ratio nominis apparet « in illo Lazaro,cuius anima angeli deport
quot;^^nladnbsp;poterat impetrare micas cadentesde

lUitis epulonis,in quem canes maiori mifericordiafuerant 9 homines.
ven •• enarratio sectionis, h.

lefus,« inuenit cum quatuor dies.) A N N o T.Erat autem Betha/
«mm fexcentorû pedum fpatium eft. Millium faciunt ftadioru feptem uel

amabat 58c à quo redamari ie non dubitabat.Hoc nero ingenium efl: uer^ Il n/Sf
Egorùm reiùrredio ÔC uita. ) Id eft, autorrefiitredionis ÔC uitae:Reftn'reCîio ^^
quia credentes in me fufcitabo in nouiftîmo diead uitam beatâ ÔC qui mortui »
uiuent per me, eo quód credunt mihi .Vita uero autor fum ,quia ipiritum
quo^'nprafentiguftum ah'qucm diuina bonitatis mihi credentes percipioquot; ' .
dec^ ei fic inhgrcnt,ut donec pkneil!afi uantur,aueni ab eanulla ui poftmtî»'- ^
uiuunt ÔC creduntin me,non moriuntur.De his fupra y.5.6C.6,plura.nbsp;, ^^

Ego fum re/ Ego credo,Grace TO-iw/sfev«« ,id eft, credidi habetur, fignificare enim in'dct
funeiïio cr pridem credidiflb,hoc eft,agnouiffè qudd Dominus Chriftus, ille fihus Del c
hiu,nbsp;quem uenturum in mundum5ut0mniainftauraret,expedauerant,

observationes.,
Animaduertendum forores has,quód de obitu fiatris dokrent=non efle a . ^^
no increpitasjfcd Dominum potius illis fuiflc compaflûm,atc^ condolufte? * gt;
quenti fediunculaEuangclifta memorat.Neque enim ftupentem à nobis,fed
êc ardentem ,qua uiièera exagitet,totoq5 iè corpore prodat, diledionem
quirit.Neqî alia fuerit uera homimim hic agentium diledio. Hac iam nofi
non de morte,ÔC quâlibet aduerfitate proximi quem amat indoIere,quamhbcf^,^g
at dédis omnia bono eflê.Sic Paulus gratias agebatDomino, quód Epap^^'^^
àmortelèruaflêt,nc dolor fibi dolori fuiffet adiundus,Philip.t.Eft quidem ^^^
ianuauita credentibus,unde ÔC fpiritus confblatione percepta, dolorem in

bus aftuantem,mitigat,ne dokant fandi,fi'cut Ethnici,fpe futura ÔC meh'ofis^, ^
deftituti,quod ÔC Paulus TheflaIon,monet,indokntiam tamen fpiritus ^^
quaquam adfert,dumq5 uerus uiuit in cordibus fandorum amor fratrum,non P^

funtnon dolere ÔC lugeremortuos,aut alios afiiidos^Nihil Chrifto
gis ÔCfpirituak ÔC conftans, attamen cum uerus homo eftet, uereq? hominis^^^^
geret,continere fe non potuit,quinobortis lachrymis excidium lerufalem ccp' ^^^
ret,quam fciebat tamen iufto patris iudicio excindendam,Nec enim poterat a ^^^
uera diledio in homine uero.Stoici igitur magis quàm Chrifiiani fiint noftt' ^^^
tabaptifta quidam,qui nullum ludum,nullas lachrymas pro mortuis, ud j'/^i
fitdis fratribus ferunt,Sed non eft mirum hic illos diiedionis iura ignorare^ |
totum diledioni nuntium remifèrunr. Confeffio Martha probat id cuius ali^ ^^

Et cum hçc dixiflêt.abijt.) A n n o T Judai gero qui erant. Vident
nes fingula fiebât,quô quâ plurimi ad fèpulchrum conuenirent, uirtutcmt^
ni cofpicerent. Ad hunc uero modû ordinat Dei prouidentia firigula,quarenH ^^

ibrorêjillâ prçpropere ad dominû ire,Iudgos fèqui,tû inter fè de domino diip ^^^
öportuit,ut tanto maiorecû admirarioneexciperet,quod futurû erat

Infremuit fpiritu.;Ita mouiteum prafèntium fletus, fic condoluit dolent^^^^^
ÔC uerum hominem,ÔC uera diledione praditum declarauit, prius nota ,
ï4arcionitas,pofterius contra Catabaptiftas,contra quos iam in fediuncula
riore.Cum nanque Dominus plorantes omnes uideret, commota uifcera ^^^^
ere,tum ut uiri folent conftantioris animi, non fine fiemitu dolorem animi ^
tus eft,mox fudit ÔC ipfè lachrymas.Qugomnta argumenta germani teilte
d^i agnouerunt.Teftatus fiquidê ÔC Euangdifta eft fiipra fedione prima ^ •j^yp»

M^rrham, fororcm eius ÔC Lazarum, quod ÔC ipfum uerî hominis fa
j^o indicnnn fuit. Nam unde dilexi'flè illos pecuhariter fcribitur,qui omnes dih'ge/,
pccuhan'ter amon's affedum erga fllos demonfîrauit,fînguIan'(^ cum
quot;quot;sfamiliaruateuixftr

observationes.
, Schemens ifla domini erga Lazarû ÔC fbrores eius diledio, fbrorû fèdulû erga
otninutn ftudium,tum ÔC ludxorû minimeflupens humanitas, doccantnos quâ
iiniana,affcduofa,ôlt;: officiofa fît diIedio,ubi fynccra ÔC germ ana fuerit. ^

enarratio sectionis, iiii.
tet R * autem Ipelunca, ÔC lapis impofîtus erat ci.) a n n o T. Domine iam fœ/
^'Ct fî crederct dominû poflè fufèitare fratrem,dixerat enim,fèd ÔC nûc fcio, qtiôd
^^cunc^ petieris à DeOjdabit tibi Deus,non fciebat tamen etiam hoc uelle eumjgt;
^ ain quod dixerat,refurget frater tuus,de nouiflîma refiirredione dixiife eum pu
auerat,ne9 dominus tum eius opinionem aperte correxerat, licet enim in hoc digt;
^. fe refiirredionem eflè ÔC uitam, ut moneret fe prxfente,amp;: refurredionê atc^.
^ »tarn prxfentem efiè,atc^ in prxfenri quo9 fratris refurredionem fperandam,hec
''jiien uerba eius Martha non intellexerat.

t-ater gratias ago.) Iam certus erat patrem uelle,ad fuam hominis uocem Laza/
arï*!] i'cddere:pro eo igitur,ut uiderctur omnia uirtute patris facere, gratias illi
^hCbat. Adiunxit autem,ego fciebam,qudd Ièmper me audis, quo indicauit eandê
''edam homini, cmn patre uol untatê elfe, ut quicquid homo petat,pateraudiat,
g J^^ft'diuinitas perficiat.Hxc qui cognofcebât, uere miflxim eum à patre, eoc^ ôC
coonbsp;eft,Dcum eflè uerû,facilepotuerûtagnofcere.Nam hue

f^^'^'t'onis, ut ÔC fupra dixi, non aliter perucnitur, quàm dum homo Chriftus o/
^ tUf quot;^'quot;^r^a agere cognofcitur. Ideo gratias patri agendo,turbx prxfènd teftaba/
c^j ' P^^ris fè uirtute omnia perfïcere, fefecç à patre femper audiri, eoc^ eandem fè

patre uoluntatem habere,
diu »^^agna clamauit.)Nimirum utomnes audirent,foIa uocefua Lazarum ref
de a]quot;quot;quot;' reddere,quoq5 magis diuinitatem fuam indicaret, imperauit mortuo, ut
ias,non rtotauit patrem,ut ille eum in uitam reuocarct,pa tris enim uirtute ipfè
^gcbat,idem c um patre Deus.
Sq/nbsp;hoc miraculû fuit,ut prodiret qui manus et pedes habebat ligatos»

j^lquot;ominû,refurre(A'onem effe ô*: uitam,idc^ ut teftari hoc quoc^ libeat.
^«in K ^ ^rgoexIudxis.)Etapudfandashas,dominic^ ftudiofiflîmas forores,mali.

admixti fuerunt,potiut enim id ferre uera illarum fànditas, falfà Cata=?
dob r nô tuliftet. o b s e r. Obferuandû hic,ut fandi miracula fecerint,in/
lar -^f ■ ' uides feciflè Chriftum. Certi fuerunt antea quàm quicquam ten/
m dominum uelle,inde ergo adi Ipiritu eius,impcrabant morbis,dçmonijs,
ef^j ÔC fuccedebat,domino fuppeditante iurtutem,id eft, reddente uerba eorû
^cia,reliqua notata funt.
çnbsp;enarratio sectionis, v.

ergo Pontifices.) a n n o t .Sipermiferimuseumfic.Ecqui^ Demetih'a ho
Sio J ° prudentes, uerbo in uitareuocantêmortuosfVide utdemesfitimpietas, ftitiueritMi$^
Pe^ a agnofcunt illû facere,ô(r eiufmodi,ut nemo inficiari poflît,uitx ôC mords eflènbsp;-

gjf^ eum arbitriû,nec^ cogitant nihil fe contra eum {uofediuros.
tgt;ra ^^'^^^quot;'^ï^omani.) Hoc in conciliodn quo nequac^ omnes mali crant, fi'cut fii
legimusNicodemum,S^'inÂd.5.Gamalielê,metumRomanorum
tamen nihil eos ita in necem domini agerct, ^ qudd impifeflènt,
, ^ ^xdiaboIo;,eo£ß ueram docêtem pietatem,ipforumcj impietatem detegen/

Reipublicaî,{èd furor impeîiatfàtana,à quo adi non poffunt, non etiam ciim p ^

nes ftierât paftî. Videri igitur uolebât fore.ut omnis populus crederet in Dt^ t

Vos nefcitis.)Indignabatur dC ftuporem interpretabatur, qudd in eonfuft^^^
nem uenire fînerent,quid faciendum cffet.adeo putabat non latere, nihil
randum,quàm dominum exrincfîum.NulIi enim efîè dubium exiftimabatcon ^^
cere, ut unus homo, quo iurc, qua iniuria periret,ne totus excinderctur popi'
Id uero ait Euangelifta, nô dixit à fèmetipfb,fed eô qudd anni illius Pontifex e '
prophetauit,hoc eft, inftincm Dei id locutus eft,quanquâ imprudens ♦ Q^^^^^yjl
in magiftratibus,prafertim facris conftituti funt,ut in hoc fiint àDeo electi,ut ^^
JnfuUitnbdte egregia per eos fiant^ita cum omnium corda in manu fiia Deus habeat,p^
conflitutos,ai |ta^iê horum corda monere folet,id quod facra Proucrbia de Regibquot;® P
tnulu cr dicant. Hinc fapenumero imprudentes faciunt ÔC dicunt, qux longe alio ^P^
rafepeagit aliud efriciant,atcp ipiî unquam cogitarint.Organa Dei omnes fumus,ac p^^^
fpiritusDeU cîpue,qui alijs prafedi funtmuilto igiturplura per illos,quàm alios Deus

de ÔC Di) ipfî.fili]cp excelfî omnes dicuntur, de quo iam capite fuperiore.Hoc i ^
eft,quod Euangelifta ait,ideo prophetafre,hoc eft ex fpiritu Dei,non ex ^eip^'^ ^^
apham locutum,quöd Pondfex eftèt a tint illius. Sicut autem ipfe fiiam Propn ^^^
non intellexi,fî'c amp; alij reprobi,per quos Deus fîia myfteria promit, eanbsp;ji's

quuntur ,haudquaquam pernofcunt,fed dantfine mentefonum, cum fàndi d
que uaticinantur,tantumfemperintelligant,quantum ÔCipfbrum faluti amp;^»quot;quot;': ^^^
ri quod gerunt rite obcundo,fatis eft.Caterû de Prophetia plura dixi in , J ^r

Porro huius Caiaphas Prophetia, fumma eft omniû Prophetiarum,
mortem Chrifti falutem eledis omnibus, non ludais folum, uerû etiam gc^' ^^
parandâ.Eledi enim ex his fili) Dei fiint illi difperfî,quos fiipra oues uocauit,
dû ouili fuo addudas,Hos fpiritus domini redigit tandê in unum corpus cutn ^^^^^
dis omnibus, eû fpiritû Chriftus morte fiia meruit,rede ergo dicitur pro pop ^^
ÔC difperfîs dei fuilîè moriturus,ut côgregarentur in unû,unum agnofcêtes Pa
eodê uiuentes fpiritu,ab eodê pendentes Chrifto,eadem fpe futura uita ^^ j

Ab illo ergo die.) Vicerat fententia Caiapha,fed nô quia dida ab ipfb r led c^
efîèt Prophetia à Deo, iami^ non confidtabant amplius, quid de Domino ft ^^
rent, fed utquàm primum curarent intcrcmptum. Vnde praceptum dederunj^^
quicunque refciret ubi efîèt, proderet cum, qud ipfî eum caperent .Sed qu^
dum hora Domini erat, iterû declinauit furorem illorû,cum(^ è gloria Patris ^^^
ultro fè confpedui eorum rurfiim ingeftit, liberiusc^ quàm unquâ in eos ^pi
eft,idcp impune ,donec iuxta Patris mandatum, fponte fiia fè fe in manus iH^
traderet immolandum.

Prater pugnantem fîbîjpfî infàniam impiorum,qnidum odiö contra uerit ^^^
incaluerint,nihil uident,nihil cogitant,omBia perturbatiffimedicût aguti^'^
feruandum,quanti Deo fînt magiftratus, ôC ad quâ magnifica utatur ille fa'P^.^j.^/
fimis. Hinc legimus per impijlîîmos Regesprçclare interdum régna admi^
ta, infîgnes uidorias de holbbus relatas,aliat^ multa utiliter ôCgloriofè gelt

^ooï^quot; 'of ferendi,qui hmc uoluntcoihgerc,quicquidftatticrit Pontifex
propu'^pïfcopi.id ilh'co ut oraculum ampledendum. Neque enim femper
^Phï î onfifi'ces,ad hxc nó efl: iftorum ex inftituto Dei dignitas, ut erat Cai/
Phcïacnbsp;Bccleiïx fux alios Apoftolos, alios Euangeliftas, aliosptof

non ciedit.Neqj tamen « hos noftros,dum in magnam adeo poteftatem tllös
ï'niDri quot;^gauero prophetare,fcd ficut Caiapham,ut longe aliud dicâtfi'bi âf Yquot;'
lemn ^ Pîis.Nam qui uerbis eorum ad ipforum intelledlum « uoluntatemob'
'nnbsp;fièrent,« blafphemi in Deum, quales uti^ euaferunt,qui

triQ ^'^oociho Caiaphx acceflcrunt, uolenti Chriftum lublatum,utipfî pro arbi/
Pddemnbsp;populum cxercerenf,cuius contraria ilîis euenit.Sic multi iam

Hew ^^ ^oquanrur,quicuncß in poteftate conftituti funt :ubi Dei ueritatem agno/
Dumnbsp;fei^Liemurjfed pro uoluntatê Dei, no arbitrio Prophctantiü»

^ aut exfeipfîs loquuntur,ipfis fomnia fua relinquemus.
^ui h a animaduertendum, per uices dominum fiigitfe,« intrépide confpe/
difi'nnbsp;ingeflîlfe,easc^ inccrtas,ne quis hinc leges fugiendi, « confiften

'nnibus,oportet,fic amp; nos in tempore, « fugiemus « ftabimus,ut inde gloria
J uncrcmentum accipiat.

capvt dvodecoîvm.
EST s ergo ante fex dies Pafcha uenit Bethania.ubi La/ sèa,t:
sarus fuerat mortuus,quem fufdtauit à mortuis. Fcccrilt
autem d cœnam ibi,« Martha miniftrabat. Lazarus uc/
ro unus erat de numero difcumbcntium cum eo. Maria
ergo accepitlibram unguen ti nardipifticarpretiofa:,« un
xit pedes lefu,«exterfit pedes dus capiilis fuis,doffius au
..nbsp;tetnimpletaeftcxodorcunguenti.Dicitergounusexdi

^ pulis cius, ludas Simonislfcariotes, qui erat eum proditurus: Quare hoc
^^guentum non uenrittrecentisdenartis, «datum eft egenisC Dixitautem
oc.non qudd pauperes ilii curs cftent,fed quia fur crat,acmarfupium habe
qu^emittebantur,portabat. Dixitergo lefus: Sineillam.in diem fe/
e Car:£ me^ feruauit iftud.Pauperes enim femper habetis uobifcum,me ue/
^ Uon femper habetis,

^ognouit ergo turba multa ex ludxis qudd illicdTet,« uenerunt no pro/ seâ^z»
r er lefum tantum,fed ut Lasarum quoq^ uiderent, quem fufcitaueratà mor
Confultabantautem Principes {àcerdotum,ut« Lasarum intcrfîccrét,
'afnuUipfopfçf l'îlytj,abibantex îuda:is, «credcbsntin lefum. Poftero
turba multa qu£E uenerat ad diem fcftum, cum audiffet qudd uenirctîe/
^Hierofolycnam.acccperuntramospalmarum,« procdferuntobuiam ci,
^'^ïttiabât:H[os anna,bencdiélusqui ucnit in nomme Domini Rcxlfraèî.

Nadus autem lefus afeHam.fecjit fuper eam,ficut fcriptum cn:Nolî tiî'^^^^ ^
lü Siori,ccce Rex tuus ucm't ledens luper pullum afinx. Hîtc autem non
gnoueruntdifdpulîc!uspnmum,fcd quando glorificatus cft Iefus,tunct'^

dati funt,qu6d h^c cftent fcripra de eo, amp; qudd harc fcdnquot;ent ci. Tcftinc^
tur igitur turba,quar erat cum CO,quando Lazarum uocauit de monuinfo;,®'
SC fuicicauit cum a mortuis.Proptereaamp;I obuiam uenit ci turba, quod
rant eum cdidiffc hoc fignum.nbsp;,

Pharifici ergo dixerût inter fe: Videtisqudd nihil profidnsTEccc mu^o
poft eum abiit. Erätautem quidam Grarci ex his, qui afcendcrant, ut ado
rent in fefto.Hi crgo acccifcruntad Philippum,qui erat « Bethfaida Gal»^^^
SC rogabant cum,diccntcs:Domine uolumus lefum uidcrc. Venit
amp; didt Andrecc, Andreas rurfum SL Philippusdicunt îcfu.Icfus aût t^^^F®? gt;
eis,diccns: Vcnit hora utglorificetur filius hominis. Amen amen dicouoP '
nifi granum frumcntideicdum in terram.mortuum fuerit, ipfum folum
net.Si ucrotnortuum fuerit,multum frudum affcrt.Qui amat anima
perdet eam. Et qui odit animam fuam in hoc mundo, in uitam artcrnam^,^
ftodictcam.Siquismihiminiftrat,mefcquatur.Etubi fum ego, illicSi
fter meus edt.Si quis mihi miniftraucritcohoncftabit cum pater.nbsp;.

hac. Sed propterea ucniin horam hanc. Pater illuftra nomen tuum. ^^^^ ^
crgo uox dc coelodiccns:Etilluftraui, Si rurfus illu ft rabo. Turba crgo ^
ftabatô^audicrat,diccbat tonitruum cftcfadlum.Alqdiccbant: Ang^''^
locutus cft.Rcfpondit Icfusamp;dixit: Non propter mc hare uox ucnit,lcoP^^y

cictur foras.Et ego lî exaltatus fucro a terra,omnes trahâ ad me ipfutn. ^
aût dicebat, fignificans qua morte eflet moriturus. Refpondit ei turba : y

Oportet exaltari filium hominis C Quis cft ifte filius hominisC Dixit crgo
Adhuc ad brcuetempuslumen uobifcum cft. Ambulate doncc Itî ^^

lefus:nbsp;^nbsp;^

habetis,ncuostcncbraroccupent. Etqui ambi latin tenebris, nefcitq^''
dat.Dum lucem habetis,crédité in lucem,ut filrj lucis fitis,nbsp;(/

H^clocutuscft icfus,acdigrelTus abfcondit fc ab cis. Cum au té tam ^ ^^

ta figna feciflèt coram cis, non crcdebant in cum,ut fcrmo Efai« po
eA'SJ' implcrctur quem dixit:Domine,quis credidit fcrmoni noftro, SL brachiu ^
mini cui reuclatum cftrProptcrca non potcrant credere, quia iterum g

faias:Exca;cauitoculoscorum,amp;indurauitcoreorum,ncuideantoculiS'

intelligant corde,ôi conucrtantur,ôifancm cos.H^cdixitEfaias, quando
dit gloriam eius,amp;locutus eft deco.
Seiî.ô, Veruntamen etiam ex Pnndpibus multi crcdidcrunt in cum, f«^quot; P^^^
pter Pharifcos non confitcbantur, nc cfynagoga cr)cerentur. D'I^^La^
enim gloriam hominum magis quàm gloriam Deî. lefusnbsp;jjjt^

dixit:Qu{ creditin me,non credit in me,fed in eum qui mifit me. Et qui
üidet tue, uidet eum qui mifit me. Ego lux in mundum ueni,ut omnis qui cre
in me,in tenebris no maneat. Et fi quis audierit uerba mea, ô£ non credit
non iudicoeum. Non enim ueni ut iudicem mundum, fed ut fer/
tiîundû.Qui reqcitme, nec accipit uerba mea, habet qui iudicet ipfum.
p^crmo quem locutus fum.ille iudicabic eum in extremodie, quia ego ex me
quot;pfo nó fum locutus,fed qui mifit me pater, ipfe mihi mandatum dedit,tjuid
quid loquar.Et fcio qudd mandatum eius uita sterna eft.Quajergo
^â*^ loquor,ficut dixit mihi pater,fic loquor.

Efus ergo ante fex dies pafcha?. ) aNNoTAT. Appropinquan/
te hora fupplict],ad locum quoq^ fupph'cij dominus acceiTit : fic ducit
fpiritus fandus in tempore, f ummacç cum opportunitate dC common
ditate fihds Dei, ad ea, ad qux diuinitus ordinad funt * Tantum huid
—duci,nos committamus.
fecerunt ei coenam ilh'c.) Hanc ccenam amp;:Matth.4ö,amp;:Mar.i4.defcrihüt, nam
^^t^d ilii undos pedes domini memorant,hic uero nofter caput,cum eadc undio/
^ utrunc^ fieri potuerit,hxc non eft tanta difïbnantia, ut euincat diuerfam fuifîè,
i^dionem quam ilh narrauerunt, ab hac quàm loannes memorat. Sicut neq?i'd,
^'^quot;^d ioannes fblum Iudam,ali} difcipulos fcribunt murmuraflè,nota enim. eft Sy/
^cdoche, qua tribuitur mulds quod unus fecit,quemadmodiï duo latrones bla^
P'^emalïè Chriftum fcribuntur,cum id unus tantum fecerit.Loci denic^ ÔC tempO/
nulla diuerfîtascftutqidbufdam uidetur. Matthxus enim Marcus nullum
fe ^'^pus exprimunt,foannes nullum locum,nec^ conuincitin domo Marthx hanc
*^nam habita, quôd ipià miniftrauit. Inter difcipulos domini ardifflma uticg fuir
^'îiiliaritasjamp;fMartha in miniftrando domino tam fuitfedula, ut mirum non fit,
^•ri et in Symonis domo,iam religione fratris,domino miniftraffe.Iam reliqua o/
p^iia conueniunt,ne quxramus igitur nodum in fcirpo. Cui autem uerifimile illi
diuerfa fentiunt,difcipulos aufos fuiftè fadum reprehendere,qudd do/
ï^inus tam grauiter ante paucos a led dies defcndiflèt, dC cÓmittere, propter quod
•^das futftèt fèuere aded increpitusf Uli enim uolunt hanc, quam loannes confcri/
P'.'t priorem fadam ,fèxto,fcilicet,ante pafcha die, illam aut quam ali) narrant,pri/
j^^Pafchx. Cxterum hanc Mariam fororem Lazari, aliam fuifle, quàm Mariam
^gdalenam, qux ex Galilxa cum domino uenerat, item nulla fcriptura proba/
jt'^uód peccatrix illa mulier, cuius Lucas meminit,hxc fbror Lazari exdteritjin
j^tth.pUiribus monui.

quot;-ibrâ unguenti,)Nardiniî imgucntCt quomodo cófi'ciatur Diofcor. h'b.i. cap.27*
^ ocet, (^uàm pretiofum uero hoe fuerit ludas expreflît, cum dixit, potuiffe uendi

^centis denariis.Trecenti enim denarif,faciunt folatos Francicos triginta.
ti fXpedes,) Sed poftea frado alabaftro fudit quicquid reliquü erat unguen^
domino fuper caput,ut Marcus habet. Domus aiït impleta efi.) Vehementiflï
^enim fragrandx eft hoe unguentum,ita ut uix ferri poflît.
incT igitur unus ex difcipulis.) Matthxus habet,difcipulos. Marcus quofdam
^^[.gnatos fuiflè,cum hxc uidiflènt,atcç contra undricem infremuiflè. Vtcunqj
tu ^ ^^iï fuerint hoe fado offenfi,autorem tamen huius indignationis fuiflè
jJ'^am non dubito,ut ipfum dixiflTetAd quid pcrditio hfcfamp;fc.Pauperes amp; deli^
^ 3rum infued erant difcipuh,unde natura ofFendebantur luxu ÔC dditrjs lautioriï,
Cu? non fuit,fi lud? fentendam probarent,^: fimul cum eo contra mulier/
ftomacharentur,prxfèrrim cum die curam prartexeret paupcrum.

Dfxft igitur Icfus,(înitc eam.) Indubie dominus per fe hoc ofRct) haud
pcrcprobauit,quiafeuerifrimafcmpercontinentiaftiit,fedutdoceret
re damnandum, quod cx diledione ficret, tum ÔC rerum dcÜcatarum ah'quê uiü
cflTe, etiam fandis, cum omnia dona Dei fîntin ufum hominum condita, taquot;'
ligenter illud excufauit. Opus bonum, inquit, ut Matthaus ôC Marcus haben^»^
mc operata eft,pauperes femper habetis ÔCc, (^uafi diccrct : Mihi bene fecit,
q^Hh» i»* _ nunc habetis prafcntem,ÔC corporcisoffîcijs utentem,nolite hoc grauiter
mtniu Utrii ftat hora,ut a uobis corpore abeam,neip poffîtis bonum opus in me operari, id ^^^
ejtfstfmU mebcncficrjs ueftris aftîcerc,paupcrcs aût femper habetis, in quos bona ope^^ quot; ■
ftra,ÔÇ omne genus officia poffîtis côferrc. Simte ÔC me femcI rebus huius uit^ ^ '
permittite lemel delitiari,etiam unguêti huius effe bonus ah'quis ufus poteft* ^^
de illo uterentur,qui ipfum à nobis emcrcnt,rede ôC nos illo utimur. Faupe«quot;^/'^^
terim non pcreunt,Slt;: adhuc multa uobis femper materia erit illis, qui nunqi^â
bis dccr5t,benefaciêdi.Nc igitur ita indignamini huic muliercula,quaî cum
me mc amet, id ifto uoluit officio teftari. Quantumlibet uero graui id uobis u»quot;
turreprehenfîonedignfî,amen amen dico uobis,apudDeum tanti eft.ut ubK^'quot;^^
pofthac in toto orbe hoc Euangelion,harc hiftoria eorum quar in carne feci ^ P
fus fum pro falutededorum,prçdicabitur,prçdicandum fît ÔC hoc huius aqs
qualecuncp uobis illud habeatur,offîcium,atcp ita cum laude apud omnes faot ^^
illa celebrabitur ob hoc ipfum fadum,contra quod uos nunc infremitis- Si
uobis non farisfaciunt,agite inftat iam mors, ÔC fcpelitio mea, ÔC puto fi iam dlt;
meum obtjflquot;em,ferreris mc more ludarorum inungi mortuum ; ferre igitur tnc
uum inungi,ab ea,cui nô licebit me ungere mortuum. Huic mulieri me rnon^Qj/
inungere non dabitur,id licet anxie quaflîairae, in diem igitur fepultura me^
uauit illud,hoc eft,in locum undionis fèpelicndo cxhibenda,iam me unxit^Jlquot; ^
enim unguentum hoc mifit fuper corpus meum, ad fepeliendum me fecit.
Qiiod potuit,fecit prauenit ut ungeret meum corpus ad fcpulturam.Mar.
ergo defenfionem Maria,trîbus niri argumcnris. Primum:Bonu opus fecit in

condonateilll aiind mt'hl f-ipn*»fi»rir hanrlniT^aniiô; Ain «fJ-nr/^^z-v,-!« /^ff.Vnc llfLirO,^^ ^

guts gethan.Alterum,Deo hoc mulieris officium tam grata eft,ut fadurus ^
dicari in memoriam ÔC laudem eius per totum orbem,non eft igitur uobis
dum. Tertium,ferreris me inungi mortuum: in locum ergo illius undionis m
tuo praftanda, hanc tolerate exhibitam uiuo. Paulo enim pdft fcpeliar, g/
hac non poterit ungcre,perinde igitur habetote quod fecit, ac fi uoIuifteiPquot;^^
nire undionem fèpulchri,

OBSERVATIONES.
Ci^dtettut uù Diligenter htc obferuand3,quam no uelit damnari ufum ullius creatura^ . ^^
ticeét dehcijs Multa res ddicata,acpretiofafunt,attamê bonus Dcus hominibus '
frctioftmh, condidit.Quàm ingens luxus uideri poflït tanta florum, rofarum, uiolarö SC i

rum,ah'arum(^ odoratarû herbarum ÔC fi-agrantiajSC colorum uarietasf'His ta ^^
non tam iuuare nos,quàm obledare indulgentiflîmus pater uoluit- Deum ei'g^^
xuria accufabit,qui ufum harum rerum indignum Chriflianis cenfucrit-Nc^^ ^
non licebit iftis uti,nifi fit ante omnibus pauperibus prouifum. Cui dubium» ^^^^^
Chriftus tam pretiofb tmgucnto perfunderctur, ut tota domus odoreimple*quot;^ y
multis pauperibus,multa defuiflè,quorû inopia pretio illius unguêti
tuiffèt,pcrfundi tamen dominus fe fuftinuit ifto ungucnto,qui nihil potuit
tere iniqui.Sic cum Dauid,Schlomoh,elt;: Rcges alij fandi mulris ad dehcias f
paratis rebus abundarent,quis dubitet, fuiflTe quàm plurimos neceflàrîjs

j- ^t^s,{pIendorem tamen fllorum,6lt;: gloriam fcriptura non damnat. Orandum
ë tur eft,ut uere diligamus proximos,ea tum diledio faciet ne quê ufpiam pranc/-
jj^Ï^^s debito officio. Interim aüt quia pater cceleftis nos uarie non code gra/
habere dignatur, quod cuicpcx benedidione huius patris noftriadeft,utatia'
f- ï^''^§alitate ÔC liberalitate in fîbi proximos.Idc^ curet quod pater nofter certo ef/
^•^'tjUe cui eori5,quorum ipfi cura incumbit,defint nccellâria,amp;: ut maneat tamen

difcrimen,quod Dcus qui perfona non accipit iufto fuo iudicio ftatuit.
p ^ed quid dicemusC ) Si n5 libero hic nos dudui fpiritus permifcr/mus, dC quod
^.a-ulus monet,ex noftra copia, inopiam alionï farcirefimpliciter ftuduerimus,ÔC
quis diues fit opibus huius fèculi,ut quarat diues efte bonis operibus, id eft,offi/
^s erga inopes,quod idem Paulushortatur,fèd ex indigentia pauperum uolueri/
Us metiri ufum rerum,quas nobis uel alrjs Deus concdfi't,ut nulla re non firmme
^^eefiària uri nobis licitum putemus, nifi nemo apud nos necelTarioribus egeat,
^^lus quidem indigentiam,detrahendo nobis, quibus fine incómodo carcre pofgt;
jnus,liceatfijbleuare,ahud certe nihileffîciemus,quàm ut noftras,ÔC aliorû con/
Çienrias fruftra perturbemus, ÔC excarnifi'cemus, ÔC fi quid eriam à nobis ipfis,uel
'Is extorqueamus,idabfc^ animo fimplici ÔC lubenti fiat, eo«^ ingratum fit Deo,
H^U hiiarem datorê poftulat. Quotus eni'mquifc^ eft noftrum,etiam qui tenues fu/
us^qui fibi non quotidie indulgeat, quibus poffit abfcç graui incômodo carere,
^ cotra ilh's,fî fîbi ea detraheret,alios infîgniter iuuarc.^Bibis enim tu fanus ôC cor^
pore ucgeto uinum, qui pofîès aqua fîtim reftringere, ÔC uendito uino ueftire aii^
MUot^ut pafcere, qui inopia cibi ÔC ueftitus grauiter laborant,rebus multo magis
^cefîarfjs il{is,quàm tibi uinum fît.Sic uides fâ?penumero, qui mcdica cura opus
-^oeat,tu fîibfternis corpori tuo molles plumas,qui poftîsdormirein ftrato uilior/,
kdum tuum uendere, ut curaretur frater.Si aût tu tibi hic permittis,uti nô aded
^eeftartjs praterita inopia fratrum,in ijs, qua illis plurimum necefîaria fîmt, cur
ru ^ ^'^olofcricarumjóC pretiofârum ueftiû,auri, gemmarû, unguentorû,lautitia^
Uquot;quot;' genus rerum non neceftariarûufum permitris r)s, quibus illa fijppedita/
oprimus omnium difpenfâtor DeusfProinde legibus in his,ne excarnifi'cemus
^onlcîentias,neqî meriamur ufum noftrum,ab aliorû inopia. Tot enim cgcnt paf/
,ut neceffe fit ôC fàndilîîma fape uafà Dei damnare,fî nemini licere ccnfèas, re/
u H ^quot;nuie neceflarîjs, nifi nemo apud nos egeat uere neceftàrtjs. Certe hic
^ues,ifto iudicio te damnare ÔC Chriftû, neq^ hic folum, fèd ÔC dum uinum ilîud,
HUod in nupttjs cx aqua fecerat optimum,paticbatur conuiuas bibere, quod uriq^
^ndi poterat, ÔC multorum eius pretio necefîîtas longe grauior, quàm erat illorû
'^onuiuarum,rdeuari.

Pr p ^§ûur rarionem horum ineamus. Domino nihil placet, nifî quod cxlubenti Verä mio
ta^nbsp;diledionc,hac non meum,non tuum,fed fpiritus fanlt;^i opus eft,exci/ exigendi e'?/

^ eam uerbo adhortationis.'fî tamen cooperctur deus,poteris,id cura fèdulo. Di emofynm

tes mone,ut Paul.iubet,ne fidant opibus, ut diuites ftudeât efifè bonis operibus,
ru l^t copia fua fratrum farciant inopiam, modum ne prafcribas, nec^ ab ho/
fol^nbsp;ab aliorum indigenria.Liber fpiritus fine modum prgfcribat.qui

'Us poteft hiiarem darorem eftîcere.
ç p j^'^ferim impariter uiuant fratres, nc hoc indignum aded putes. Paulus ÔC in Voluit Deut
de K heros ampleditur,quifratres fèruos habêr,tanmm hortatur uteos tra/ homines inlt;e/
ut humaniter,amp;: tu non fcrcs laurius alrjs ucfcentes,ÖC cdentesfCui dubiû haud qtuliter uitte
Uit^ï^ uulgares opes fuiftè Martha,Lazaro ÔC Maria,nâ indubie quod unguen rc
fç domino infudit,non fuitfupra eorum facultates,iam fî illi quorumlibct tolle/
jjJCopiam uoluiflènt,tam opulenrihaudqua^ fuiftenr. Sed ficut alios Iibcros,a/
^ Uero feruos,fic alios uult deus diuites,aIios inopes,hos ut ne negligas requirit

Dciis,iit aiît pares tibi reddas,tam non requirit,quàm non exigit,utfcriium
mittas.Diuiteni illum in Luca non legis reprehenfum quod purpura SC biuo li
returJaureqj uiueret, ièd quod in tanto luxu, Lazaro ne micas quidam
fua decidenrcs curaifet exhibendas, Ergo utfcruenter fe mutuo diligant Chril ^^^^
ni,hortator conftantiffime, ita fi fyncera uiguerit dileâio, modus eleemofy»^^^
ftus ftatuetur^fi id minus obdnueris,« tamen aliqin'd diris minis ab inuitis ext
feris,rcito,fieainrctibiplaceas,PauIotemukumdiffimiIemeife.nbsp;,

Denic^ fî non agnoices Chriftianos, qui non quoslibet proximos pro -g
iuuerint, quot funt omnino quos tu de pietate docere poffis, curiam non otni ^^
omnia ah'a,« abis domadm,dodum qui Dei funt rudiores r Dices forte te _
uocari, At uocaris ut ali^s offictjs fratres demereare. Si minus,agnoicito f^
tuos non uocari ad ea,qux in illis defî'deras.Ne^ enim uulgare Dei donu eit, p
fefœnerari Deo,id quod faciunt,qui largiter adminiftrant pauperibus. ^^
Paulus id inter dona Ijjiritus illa peculiaria memorat Rom.îz. Vocattone
dodrinx hue omnes uocati fumus ut Deij ex toto corde, proximû ficut nos ip
diligamus,eoc^ eum iuuemus, quacunq; omnino re licuerit. Verûdum quot;O®? .
ïuerit uera in corde dilcdio,nihîl taie animo prono faciemus.Iam habet quodli^^
membrû fuum adû,« nifî agnofcas Chriftianos,in quibus imperfeda dd^c«^ !
ne dum qui utuntur,quibus ah] in maiore necdfitate iuuari poflent,quod « ^^
ftus ipfe fecit,cum perlèdâ tamen diledione habuerit,nulIos profedo Chriftiaquot;^
agnofces.Sed nô licet hic quidê de his dicere pîura,fi tamen quis que dixi »
pêdat,multû uariabitiudicio à Catabaptiftis,qui exlitera SC rebus externis,o«quot;
metientes,multos dânant ipfîs infinito meliores. De ijs fcnbo,qui hxc côniitt'-' '
Cxterum in Maria exemplum eft feduIi 8C ardentis amoris. Inluda hypO'^'quot;'^^
rum,qui femper fanc'ïa prauis affedibus fuis prxtexunt : in alijs difcipulis,ÇOf'^^^
qui ilhco ofl£nduntur,fî alios le ditiores SC lautiores confpiciant- ïn domino ac
que fynceri iudici] ÔC uere diledionis, dum ÔC quod ex diledione proficifc^baj
bonû agnouit,« diligêter contra calumniatores défendit. Qudd aût Detis uoi ^^
boc fadum tam ceiebre fieri per uniuerfum orbem,partim inde fadû puto,
mirabile iudicium eius appareret,qui dedit mulierculx huic tam ardenter
fuum amarc,optiniosaûtludxorûita abiecit,ütnihil odirent peius,partim -
mo damnaret ullum creaturarû ufum . Vere enim obferuabile exemplûefî iu^ ^^
domini,quod hic contra iudiciû tam difcipulorum innocentium,quàm lud«

Cur Iudlt;f pe/ Mirum poftremo uideripoffit,cur Dominus ludx furipecuniam credideri^'^j^^
fcun/am Homi po ouem.Sed ita fuam reprobis materiam perditionis Deus adminiftrat,uti ^
nus crediderit materiam faluns,« côueniebat ut in iniquo, ac non proprio Mammona»
delem ludas fe oftendcret,ut palam uideretur eum ueris « proprijs bonis uHquot;^
digniiïïmum.Reliqua annotaui in Matth.zes.

Cognotiit ergo turba multa ex Itidxis.) a nn o t. Appetebattempusg'o ^^
Chrifti,omnia igitur hue feruiebant: Lazarus non ignobilis, cum quartû ^^^^^
fepulchro egiftètrediuiuus,urbislerufalê uicinitas,inftansfeftum pafcx,deni'?
flagrans principium contra dominum odium.

H Mttdnbsp;die'turba multa.) Vide ^ multi dominû ut Chriftû agnouerint, j^/îquot; g^

' acclamationeilla, Hosanna,Benedidus qui uenitinnominedomini,exPia^ ^^
mutuata,fatis deciararUntprxfertim adiedo illo, Rex Ilrad,caenim Antono ^^^
fia,Chrirtûfignificarunt.Plâlmus iuxta ueritatêEbraicam habetrObfecro do'^^.^g
faluum fac quxfo,Obfecro domine libéra quxfo.Benedidus qui uenit in
domini.Illa uero,hos anna,Ebraice ita legûturriy'iW^n ideft, Ana hofd'^.^

^orrd in nomine domini uenit Chriftus quia nihil niTi domini uerha attuÏit,uirtu/
^^^ lomini prx omnibus prxditus uenit,feruator omnium fibi creder.tium.

^uni ram is palmarS iucrunt domino obuiâ, quo uidoriam ei ominarentur,aÏtf
quot;^itimenta r.:mos de arboribus eunti fubfterncbant, cupientes ita cß auguftilfi/
facere pompâ,qua in urbê tieheretur.In his ipecimen quoddâfuturi regni fui
Oitendere dominus uoknt,ut nihil omitteret, quo ludxis elTe fe Chriftïj probaret.

Nadus aût Iefus afdîam.) In infirmitate,ut Paulino uerbo utar,hoc eft,in hu/
î^ditate amp; abiedione, uirtute fuam Chrifto, dum hoc fecuia eft, ut in fe ipfo,ita dC
^^ fuis dedarare femper pîacuit : id dC in eo adumbrauit,quod cum ut ChriftiTs ex/
Se falutari in hac pompa udlet,tam abiedo iumêto infedit. Ex myfticis autem
8gt;c hoc eflè arbitror, nam pullus fuit, ut Marcus habet,fuper quê nemo fedir, ^^^^
^quot;o fîgnifîcatû accipio,eos duntaxat,qui coram mundo abiedi,ô(: ad crucem nati ^^^^
Wdercntur,quic^ neminem adhuc toto corde,magiftrû eflènt fecuti,Chriftum feigt;
moderaforem,accepturos.Certe oues Chriftialienorû uocem pleno nun
S^iam animo fequuntur,à: in eo pullus funt fuperquem nemo hominum feditju/
phs afîna (imul adducitur,utMatthxushabet,fed dominus non fcdct fuper cam,
h^c typus eorum fuit,quialieno iugo fèfefubdiderunt,apud 4]uos Princeps mun/
di adhuc regnat:tj tametfi per Euangelion domino adducaniur,hoc eft,amp;: (i uidea^

interdum ;l:is ueritas placere,dominus tamen non fedet fuper eos,Chrifl:o ue/ •
^■enon fubduntur,quare tandem refiliunt.
Sicut fcriptum eit,Zacharix. 9.) De hoc loco,8lt;: reliquis in hac hiftoria memo/
plura fî libct,lcge in Matthxo.i».

OBSERVATIONES.
^oferuandû, ut in manu Chrifto fuerit gloriofo efle cum uelîet,uîq5 glorix ta/
fibi noluerit plus fumere, quàm eflèt ex uoluntate patds Se hominum falute:
^^ in fohdam gloriâ fuam, antea in cruce humiiiatus introiuit, ita 8e nobis placeât
quot;^'riilia qux ordinarit nobis Deus. In eo quôd hic tam magnifice Chriftum picbs
poft ram paucos dies poftuiauit ad crucem,uidemus omnia in nobis bo
na opera eflè fpiritus fandi, ubi ille agit nos, ardemus, ubi minus, frigemus.'nihif
enii-n boni ucl cogitare ex nobis polTumus. Qiiôd diicipuli pofè refurredionê pri/
'^''•i quot;ÎI fcripturas,élt;: illis facli domini coilara,rede cognoucrunî,obfèrucmus iterû,
•^'^ia faluds dona Dei dîè,tum de certo nobis ordine difpenfari.

^Turbas ad glorifi „andurn Chn'ftum,Lazari refulcitatiope fuiflè excitas, monet
l^'Um uerorum miraculorum effe,gloriâiÛuftrareDci,hincfaciIe uidere licet, qux
^'^Pofturx fînt Satanx.

EMÄRRAT10 sectionis, îli.
J.^, '^arif^i ergo dixerunt inter fè.) A N N o T . Quo magis Dei regnum felc exe/
necelfe fuit magis furere Satanam in fuis. Erant autem quidam Grxci. )
pî^^hat ut in fignû fal uns eucheretur per Euangelion dominus in Gentibus, huic
^quot;^ci ifti pr3fluiêrunt,undc cum defîderium eorum refciuiflèt dicebat: Venit ho/nbsp;'

^ filius hominis glorificerur.hoc eft,ut Chriftus,quàm late orbis patet,agnofca °
^•)â:celebretur. Sed quia ad hanc gloriam non nifî per mortem fibiueniendum
'^Uddebat:Amen amen dico uobis,nifigranûfrumenn ôcc. (^uafî dicerer:Ad/
^ quot;^fiit tandê tempus, ut qui hac'îenus ut filius hominis contêptus inter meos uerfa/
^^Jum,Chriftus mundi feruator abeledis per uniuerfum orbem adorer,fed cer/
^ amrmo,id nô polie {ieri,niß ante mortê obiero. Hinc eft,quôd huius têpore ap^
P£*^'te,uidetis gloriâ mcâ,magis ^ anrea un^ illucefcere,uidiftis ut me magnifica
populus excepit ludaicus,nûc uideds mei ftudiofos adeflè ÔC grxcos, difcite
§it,ôlt;: uobis per mortê,uitâ SC falutê quxrendâ effe;fîcUt nanq; granû frumêri,nifî
^'^idês in terrâ ante moriatur,folû manet, ôC nullû frudû adfert, ita fi nô n^orerer.

ego nullum frucfhim adferrem, ubi aût mortuus fuero, in toto orbe frucîû J
patri addudis quàm plurimis. Tum certe fruclum feret Euangelion meum,^?.^
omnem creaturam qua fub coelo eft. Sic cum uobis tum alijs,amp;: ueftra mors n^c
fera erit,igitur uita huius ne fitis aquo amantiores, fed eam exemplo meo,uolt ^
tati patris libenter impendite.Ita enim compara tû eft diuinitus, ut qui amat ml
fuam hic,8C non uult eam pro patris uoluntate in difcrimen adducere, uere fi^ ^
perditurus.Dum nancp uita autorem contemnit, quf non perderet, quam ab ip^
uitam accepitfËt qui odit uitam fuam in hoe mundo,hoc eft,pro gloria Dei»
odiens eius,in periculum adducit,cuftodiat eam in uitam aternam, quia in ma ^
Dei,optimi patris noftri,qui eam dedit,foluscp feruare poteft,collocat. Conjide
tes igitur me fedamini,etiam in mortem ufcp,dum ira patri uifum fuerit,
fore,ut qui mihi miniftrauerit,annuntiando orbi fàdam per me ipfius redempi
nem,amp; intrepide in quoduis me difcrimen fecutus fuerit,indubitato eö

ubi ipfe ero,hoc eft,in gloriam patris. Nam ÖC patrem honorauerit, quifqui® m»
miniftrauerit,amp;: uitam fuam fecûdum iufta mea, nempe ut alijs uerbo ÔC h^is^
Chriftum effe teftetur,inftituerit.

Chriftus quo magfs inuifus huic mundo fièbat, eo magis glorifi'cabaturà
quoque propius ei prafèntis uita finis appropinquabat,eo magis

mortalitas,idem amp; nobis ufu ueniet fi ipfum fequamur.Animadtiertenda
allegoria grani eft:ut enim primû à morte Chrifîi apparuit qui fucrit,ita et P
fata primum folida gloria ÔC fœlicitas manet,fi modo miniftri eius fuerimus,iquot; ^
erimus,fi in eo cui ipfe incubuit operi fedulo incubuerimus, nempe ut dei
quàm plurimis ita innotefcat,ut amulari illam ftudeant. Huiufmodi miniftti eru '
ubi ipfe eft,in gloria patris.Id utinam ÔC nobis eius fjîiritus perfuadeat.

enarratio sectionis, iui.
Nunc anima mea turbata eft.) a n n o. Per allegoriam grani mortis fu^
minerat,hinc animaeius,hoc eft,uis fenfîbilis,ut uerus homo erat,ô(: affèdibus
nerrimiscomotafuerat,pan-em igiturinuocat,utfefaIuetexea hora,qua tiH^

petebat fupph'cîj. Sed propter hoc,inquit,ueni in hanc horam,pater illuftra nom

tuum.Concifa fcntentia,ôC non fine reticentia, qua pertutbatis animis
eft,dida.Mihi uidetur,cum dixit,fed propterhoc,illuftrationem nominisps^er ^
quam continuo precatus fuir, intellexiffe. Vbi enim petierat,ut fe parer ex ea i] .

nomen tuum cdebretur,ueni in hanc horam, hoc fac igitur eueniat, ficut tu^^.^
nitate omnino euenturum eft,Glorificari,hoc eft,cdebrari nomen Dei, eft P^quot;,^^
ipfum Deum ÔC patrem eflè predicari atcp agnofci.Id poft mortem domini, mi
fpiritufando,magnificcntius quàm unquam antea,fieri ccepit, fie nancp app^^^
oportuit,quid mundo mors Chrifti attu iflêt.

Venit uox è coelo.)Glorifi'cauerat nomen fuû pater,dum tam infi'gnia per ,3
num agentê in carne bonitatis fuç teftimonia ediderat,rurfum illud gloriUc^^^^^^^^
erat,miflx) paracIeto,qui ufcp ad extremû terra Euangelion gratia erat inquot;^quot;^^/
rus,ÔC credere huic,quàm plurimis daturus. Hac uox, propter turbâ è eoel^quot;^
rat,ut agnofcerêt dominû,cum patre unû cflè,ab eocp feruatorê mundo mi»quot; ' /
Nunc indicium eft mundi,)In iudicio mutari ÔC corrigi res folent,in muquot;quot;^^^
ranm'dem fuâ quietus exercuerat Satan fortis ille armatus, qui atrium fuû f gtU
ter cuftodiebat,hic iam ex plurimorû cordibus,qui pulfo ilIo,Chrifto nomcii ^
ri erât,erjciendus erat,rede igitur iudieium mundi eflTe^id eft,iamiam facien^ 5

le tt^ftatus cft. Et ego fî exaltatus fiiero.) Dc morte crucis fiac quidem ul/ g. c .
ÏDfs ^^ «ixit,fcd quia per hanc in gloriam fîiam ingrcfîurus erat, magis aded hanc J ^ *
^Mtn gioriam fîgnifîcauit. Id indicat, quod adiecit : Omnes traham ad mc ipfîim. ' •
Vo^nbsp;dexteram patris ftittexafta tus, unde ipiritum mifît.

cru quot; \ dicere:Vos cxalrabitis 8C in ueram gloriam agctis,cum fîiftuleritis in
lïinbsp;^ attolletis corpus,ut fumma cum ignominia moriatur, atlt;^ fîc no

^^oqo uos deieduros me,fèd penitus extinduros arbitramini,idtam non efBcietis,
ttiiff morte,me fîtis uere à terra cxaltaturi^öC in cœlum ad dextera patris îranf*
^^ iuri. Vnde mifto paradeto,idprimum quod uos interimendo me conamini a/
^rtere,efficiam,nempe ut totus mundus,hoc eft, omne gcnus hominû me fequä/
mu ^ • fîquide omnes ad mc,fide fada illis per fpiritû inc0,qudd feruator linn
î^ui.De hac exaltatione fupra pauca cap.î.

öZ^'-^'-Et thronus dus fîcut dies cœli Jdem pafîîm in uaticinijsPröphetarum le chrihsi^
telle ^^^^nbsp;^^ ^ exaltandum, cum udlet Chriftus haberi, in/ ternut

fîquidê allegoriam,red non penitus.Qiiis eft,inquiunt,illc filiUs homi/
re d • ^^ loqucris,cum Chriftû efte te pradices,amp; nos id credidimus, qua/
^ icis te exaltandum à tcrrarSi regnû Chrifti uere arcrnû fcripturapradixcrunt,
rac?quot;^*^ nobilcum femper maneas,Ô£: timearis dum fol ÔC luna lucebunt,ingcne
reen §^quot;'^^ationû,ut iam citatus pfal.habet. Nec^ enim intdh'gebant,Ut aterna

opus eflè,ut corpus mortale immutarctur.
»ntdlnbsp;Lumen non corporis fui, fed Euangdr; prâfcntiam

re nnbsp;^ tempus in ludîca fulfura erat,cx co autem porueruntdifccs' ^«a«.-^^

eam^ n manfurus,hortatur ergo eos,ut ambulent in luce dum lucê habeant,
iitia, rinbsp;explicans dixit:Creditc in luccm,ut filij lucis fîtis.Lux '

filn r ^ '«^«SMd eft,uera îucts, ÔC ueritatis participes euadunt.Dicuntur enim
fcriDf ^ quot; uita.filij benedidionis, filij mortis, filij perditionis, quos ita
^^iSxijnbsp;^ bcncdictionem habeant, quod morti ÔC perdition^

^etur P.?quot;quot;nbsp;^^^ Chriftiani,ut non doleat,fed ne dolore à redo diftur

^^cl ut n ç ^-quot;quot;Itus orauit, ut liberaret eum àfupplicio, non nc illud pcrfèrrct,
petere^nbsp;fumus, côfolationem àDeo

Cir ■ ^ quidem,deuincet nunquam.
tUs of?nbsp;dixit dominus,ad ieomnes tt-adurum, poftquam eflèt exalta/

»^e ibir.^nbsp;^«od ex graria Patris,amp;: ipfîus fiitura fatisfadio^ D« fcrtr^w

^«id ia donati fuere,ut diuina cognofcerent êC amarent,atc^ fedarcntur.
fecit - h'quot;nbsp;accepcrunt,dum dominus redemptionem ipforû per/

funt it t unbsp;ampliore, quo fîcut in uita Dei grandiores prudêtiorescç fà/

' ^ quot;berati,quo9 funt à pxdagogia c^rimoniarû legis,nö fecus atcp à prie/

ceptore elementari.Q liber fi't,qiii fiiblimiori dodîrinae coepit efle idoneus.
Q^y If gif Quicquid fanè externorum rituum prarceptum ueteri populo fuit,ad hoc
ahroiatHnt. ptum fuit, ut tanqipm rudiores ilh's uel ad aliquod pietatis dC honeftatis ß'^dt^i
formarenturjtum à Gentibus ièparati in oblèruanria uerbi Dei ièruarêtur. Vbi
tur ipiritus donatus eft,quo multo perfedius ad omnem cum pietatem,tum
di honeftatem fimul ÔC decentiam,quam ullis unquam inftitutionibus externis
ti potuerit,eledi formantur bC impclluntur,deinde fublato medio pariete unUS ta^
dus quot;ft populus Dei ex ludxis bC Gentibus, no eft utic^ ratio,ut dementis
ternisjfcilicetooblèruatiunculis etiamnum alligentur,Sicut profedo abfurdû di^
eius manum,qui ijajn fcribendi artem egregie teneret, ad pingendas literas ab al
.dtici,aut prxceptori elementario eum addici, qui iam loqtiendi fcribend|icp p^ .
dum ufum effet confècutus,aut uirum iam ÔL uiro dignis moribus ornatum» ^ '
las morum formuias^quas pueris prxfi:ribimus,adftrmgi. Cum uenit quod p^
dum eftgt;euacuatur quod ex parte eft. Vnde in futuro feculo,cum magifter Ipir^^^^
omnia obtinuèrit,cum Deum fi'cuti eft cognouerimus,hoc eft, cum in uirum p^
fedum,plene adultx xtatis Chrifh' euafèrimus, etiam ca facefïènt externa, qn®
in Chrifïianifmo ufus eft,nimirum ufiis externa: dodrinx atc^ monitionis,at^
cramentorum, quibus homines, initiantur dC inftaurantur, tum ordinis minilu
rum,quos propter docendi monendiqj officium hic habere nos Deus tioluit.^.
certe cum Ecclefix,tanto quàm ueteribus amplior fpiritus contigiflèt, ÔC faquot;'^^' ^
tra puerilem xtatem,in adolefcentiam quandam ÔC iuuentutê ccdeftis uita:d|£ .
euedijiure abolita fuitpçdagogia legis,que tamen utilis fuerat,dum populus
puer erat.hoc eft,fpiritu nondum libertatis,fcd «moriiS tantum prfditus. Vt
hunc libertatis fpiritum alif alfjs opulentius, etiam in Chriftianifino accipiuquot;^''

'nbsp;altjs alij iure maiore h'bertateab externis inflitutisfiuutur. Aerate fànè minonn

ÔC fpiritu rudioribus utile eft,elementarias nonnunqua prxceptiones darc,fcquot;'l -
exfonte totius fandx prxceptionis,tjs,fciIicet,prxceptis:DiIiges Deû cx
Q»lt;c ehmen de «c.« proximum ficut te ipfum,rcda dimanent.Nullis aût in uniuerfum
tnhabettEc^ fi'agrauanda cft, nifi quas dominus dedit, ôd qux neceflario obeasquasdedit^
eleßa^ quiruntur.^qui fblas;dedit,quas dixi: Vfum externi uerbi, ftudiû externx Ibcicta
propter commode percipicndum uerbum,baptifmum ÔC Euchariftiam,quibjis iquot; ^
demptio Chrifti efficacius exhibetur,deni(^ ordinem miniftrorû,qui docendh^
nendi,« alia Ecclefix negotia curandi,muncribus fungantur.nbsp;^

Hxc qux difïèrui,cum omnis fcriptura,tum clarifDme Paulus pafïïm docd^P ^^
culiariteruero Rom.8.i.Cor.io.ii.i2,i.Cor.j.GaI,j.Slt;:.4. Philip.j.CoIofs.'.ö^'^ll
Timoth^i.Prophètxfparfim eadem habent,« dominus infi-a quo(^ îî.amp;TJ-^'^jy^
bi ea in fumma prxcepit. Fufius ifta explicate,« exemplis illuftrare,non
tuti prxfenus.InMatth.tamen 5.«Epiftolam Ephef^cap.i.fed.ç. pluribus ifta t ^^
daui.Cómodius fortaflè diflèruifl'em de hisjinfi-a iJ.uel i4.dum tamen hic/^it^^
cafio dicendi quomodo Chriftus ad fè omnia attraxerit,nimirum effufö fpiritû ^
pliffimo « in gentes, dicendum fimul fuit,quidhic fpiritus noui attulcrit, p^^'^
qux attulit « prifcis fandis.Ea ergo cum fint,ampIior Dci cognitio, atc^ inde
'nbsp;diofior bonitatis Dei xmulatio.unde « legis fada libertas eft, de ea quoc^ ^^^

quid adtjciendû.Hinc etiam abunde liquet hxc,fuper ea que prioris foederis faquot; ^
habuerunt nobis per Chrifti litationê allata eflè,primum,fpiritum ampliorê,dc
de hunc gentibus cum ludxis c5munem,poftremo,ut natura confèntancum c
à legibus tot cxrimoniarum« rituum, libertatem.

Chriftum lucem dïè, idcç cum per fidem Euangdij habetur, unde omneiquot;^^
pientiam prxter Euangelion oportet meras tenebras eflè, id multis iam lods
feruandum uenit^nbsp;, „ /

enarratio sectionis,
Haec locutus eftleflis ac di'greflusj A n n o t . Vt uici'ffîm amp; humilitate homigt;
uirtute Dei in (e exhiberet, per uices amp; fugiendo ludxorû furorem dechna/
animofeingerendo fe illis uim Satanx in eis occulta quadâ uirtute reprelfit,
autem tam multa figna fecilfet. ) More fuo, cum Euangelifta ait,quafi lo/
Suensde omnibus: Non credebât in eum, intellexit perpaucos in eum credidifîè,
^oc lefchaiah prxdixerat,ideo oportuit ita fieri,(3(: uaticinium Prophetx impleri,
^am id ille non prxdixifîet,nifî lie futurum à patre fuilîèt definitum, Vaficiru'um
^oc legitur lefcha. 5î,Non forma,nec;ß decor,qtd Chriftum referret,in domino ap/
Paru«,icieo ntillius quoqp fuit iudxis xftimatus, nifi quibus brachium domini, id
^ gt;diuina in eo uirtus reuelata fuit, id autem datum fuit pauciffimis,Eam ergo pau
^itatem futuram Vatcs fignificans, dixit : Quis credet fermoni noftro,^cui reuela/
ßJtur brachium dominir

Pmpterea non poterantcredere,) Quid quxlb potentius 6lt;fapertius dici poffit
Pfo Dei omnia ordinandsprxdeftinatione,^!^ contra id,quod quidam lib.arb, tri/
, ^'^int,nêpe homini ex fua uirtute Chrifto credere polîè c Reprobi hi fiierunt,qui/
^ïs iu hoc uerbum Dei prxdicari debuit,ut magis excxcarentur,amp; impietatis fiig
^odum implerent.Diximusaliquoties fupra, quo propius feDeus mendbus im/
piorum infinuat,eo magis illorum impietatem exagitari, utblafphemantes condi^
^rem fuum,peccatû,in quo mori.amp;xtcrnum cruciarieos oportet, confumment,
'uangelifta fimpiiciter quid dominus fecerit impijs prxdixilfe Prophetam memo
j^H^iod nimirumexcxcauerit oculos eorumamp;c. Vates autem non abfcß fchema lom

, »^ec fcripfit,introducit enim Deum dicenre fibi: Vade dicesc^ populo huic, au'
ç ^^'^do audite,ôlt;: non intelligeds,uidendo uidete,â: non cognofceds.Fac craffum
^ fuhuius, ÔC aures eius aggraua, oculos eius contege,ne uideat oculis
is,S(: auribus audiat,Slt;: cordc inieiligat,6)£ cóuerfus fanitatê accipiat. Ex his Pro/
Phetx uerbis fignificatû uidemus euenire,ut tum podfiîmû reprobi excxcêtur,amp;:

perniciem indurentur,cum ueritas eis quàm patentiffimeprxdicatur.
^^ ropheta ergo Chrifto prxmilTuSjö«: ex eius fpiritu loques,cum reprobis ludxis
^.^' itatem falutis prxdicaret,tam non reddidit eo illos meliores,ut blaphemare ue^
^itatetn iam cognitam, ac ita in ipfritum fanc'ïum peccare efïîceret, unde conuerd Quomodo
^^ ï^iquam potuerunt,fanitatem recipere. Idem,cum iliis Chriftus ipfe patris do/ Chrißo com/
^ Jinam attulit,tanto clarius euenir,quanto Cliriftus reueladus Sc potentius illam petdt hocud^
^ Uerbis,tum fignis oculis reproborum intulit,multouerius igiturhocuadci/ ticinium,
nul!quot; ^^^^ i^pîetïit. Vdcp poft Chrifti prxdicatione ca Ifraèli cxcitas accidit, qua
^«iia anteamaior,Hac in reigittir Iclchaeiah Chriftityptisfuit.amp;f quâipfèrepro/
a ^ prxdicatione excxcationê inucxit,eius qux poftea inflida reiedis per Chri
^^ fuit,tantum umbra quxdâ exdtit.Fit omnino id Vates intellexit,eoq^ nó tam
jJ^ pifta,quam Chrifto uaticinatuseftddEuangeliftarec^e adfèritdicens: Hxc di/

^ blaias,quando uidit gloriam eius,S^ locutus eft de eo.
J. ^quot;ius aût gloriam uidit,de quo locutus eftdn anno,quo mortuus fuit Vzijahu
j^^^'^cribit Vatcs fe uidilfe dominum fedentem fiiper folium excelfiim dC eleua/
ft fimbrias eius,hoc eft,extrema tapetium repleUiÏÏè templû. Tum Seraphim
j^^tniè iuxta eum,6lt;: fuiilè unicuic^ fex alas, duabus illos texifîè faciem fuam, dua/
duabus uolalîè,clamaffec^ alterum adalterum:Sandus, Sandusdo/
çî^^ exercituum,plena eft omnis terra gloria eius. Hac uifidtie, fpecimen regni Quofnodo Ie
Ch -ftnbsp;Vati fuit,unde fcribit Euangelifta, mdiffe cum gloriam Chrifti, fchaeiah aide

^^quot;dftus enim qui fedet fuper folium celfum, cui pater omnem dedit poteftatem r.tglorim

terra, fi'mbrix eius ud tapetes replent templum maieftate:fiquidem Cimftù
tlit ^ hominis, omnia in Ecclefia eius plena funt, uirtusque regni eius peruequot;
omnes.Aftantes illi Seraphim,reprxfèntarunt angelos domino miniftrâtes.

U duabus ah's faciem,duabus pedes, atcp ita totum corpus contegebant, tum dua;'
bus uolabant, co fignificatum puto, diui'niorcÔC cœlefti uirtute undicp iHos ami^
dos efte,tum eadem uîrtute omm'a agere, attamen Chrifto homini lure infêruire»
ut omnium domino. Vnde ÔCSeraphîm, id eft, ardentes, uticp illo igni,quî D^^s
eft,dicuntur. Geminatio alarum,plenitudinem diuinitatis, qux in illis, êC fuperquot;^
Ôi inferna tegit,tum opera efficacia reddit,adumbrafle uidetur, Sic amp; lofeph «is
uifum fomnium eiufdem rei, fîgnificaftè interpretabatur maiorem certitudin^^'
Ccel.-fti natura alioqui fcriptura diuinitatem fignificat,inde ht ut angelos ferè ala/
tos rcprgfentet,figura animalis ccelo uicinioris. Humanam tamen faciem eis^quot;^''
peraftingit,quoconforti'um quod nobis cum Deo eft,indicat, fîmulcp monet,èî^x
renis nos cocleftes reddendos.Hi adftiterûtdomino,quia femper ei miniftrât qu®*^
ÔC mortali etiamnum praftiterunt,fuper£p eum,quamlibet filium hominis defc^i^
derunt 6«: afcenderunt,de quo fuprà i.Sandum trina,hoc eft,perpetua confeflidne

minum omnis uirtutis ÔC ornatus,qui uel in cœlo eft,uel in terra,ciy us gloria oi«/
nis terrena plena fît,praedicanr,quia minifterio angelorum,per quos fua Deus op^
ra exercet,Chrifti diuina maieftas,qua uere fandus ôC adorandus omnibus exift»^
cum efticaci fermone, tum fîgnis ÔC prodigijs per Apoftolos, hominibus p«quot;
uerfuni orbem oftenfà,fadatp eftîlluftris ÔC cdebris,Hanc dominilefu gloriam»»quot;
hac uifîonc propheta uidit,amp;: dum fe dixit mifrum,ut uerbo ueritatis populum
cxcaret,de ipfb domino porilîîmû locutus fuit, quem,fcilicct, ut Dei ueritatem ^
bonitate apertius attp potentius pradicaturu ludais intdlexit,ita prafenfîtper
plus quoqj quàm unquâ antea illos excacandos Scindurandos. QuanquâSCip^
Vatcs,reprobis ÔC inter ludcos qui ipfum audierûf,occafîo fuerit,ut excçcaréfi»'
perirêt,fed nó nifî quatenus Chrifti minifter erat,ÔC Chrifti uerbiï iliis annutiat»^*'' ^

Obferuandum, ut rede dc Chrifto propheta pradixerint, nondû enim eratt^quot;J
pus ut plane reuelaretur.Spiritus autem filijs Dei omnia facile retegit, rcprobi de/
bent undicp occafîonem ut pereant,accipere.Diligêter autem animaduertendin»^'
quod hic Euangdifta ait.Vatem de Chrifto locutum,cum uatis uerba teftentijquot;
Ium, de fcipfo locutum.Hinc confi'rmatur,quodfuprà.î,de typis Chriftidixi- lî'
pus Chrifti ÔC hic propheta fuit, eoc^ qua in Chrifto implenda eranr,in ipfo adquot;^
brata funt,in fe ergo illa pradixit, dum tempus nimirum nondum eflèt de Chrquot;^^
palam loqui.In eo aût quod Euangdifta fcribit,propterea non potuerunt crede^e»
notanda pradeftinationis certitudo eft,amp;: liberi arbitrtj ex fe inanitas.

Veruntamen ex principîbus.) a N N o. Quia de obftinatione ludaorû
gelifta dixerat,quod non potuerint domino credere,rede hoc fubiecit,quo ofte«»^
dit non omnes ita fuiffe reicdos,fed etiam ex principîbus multos in dominum
didiflè, quanquam ôCilIiinfîrmiores adhuc, ÔC gloriahuius mundi amantiof^i
eflènt, quàm ut id palam auderent confî'teri, quo pado gloriam nadifuifîèntapj:^^
deum. Vt ergo hos dominus animaret,clamabatamp;: dicebat: Qiii credit in
CUmUt, Volebat fîquidem ÔC exemplo fuo, ira édita uoce de fe pradicans id,,quo nihil mo

rent. Tum addidit rationem, urgentiflimam fanè, adferens in deum credere,
crederet in ipfum, quicp ipfum uideret, hoc eft, rite cognofceret ÔC petuidere^
quo ÔC fuprà,èâiûjswi/ enim dixit deum uidere SCcognoicere,quç uticp aterna^^
eft.Adiecit uero:Ego lumen in mundum ueni,utomnis qui creditin
neat in tenebris,hoc eft,qui me Chriftû recipit,à peccatis ÔC omni ignoranî»^^

i^^.utplcnc tandem cognofcat Dcum,mdccp xternum uniat.Htsciim fc Domi/
K,® palam Deum ellc.a: cum Patre unum pracdicaret, abunde fans principes iftos
çjUY.^'ocauit,utruscp dcq; liabentes quiddc ipfis phariip ftatuerent,palam le ipfi dc
^^ ^nt unico mimdi Icruatori. Sed erat hoc tempus infirmitatis iftorû,nam domi
3ntea pati,quam glorificari palam omnium confeffione debebat,
'^ön iudico cum,nimirum homo tantum quem mc efte uidetis. In hac fiqui
,^i/^onditione mortali non ucni in mundum ,utiudiccm,hoccft,condemnem
«nul • ^. non cft enim hoc propter quod prarcipue adueni, non hoc rpcdo,hcct
Ji^^^' nihil nifi condemnationcm à mc,fcd fiia culpa accipiant, dc quo amp; fùpra.9.
^jj/'PUa caufla cur adueni, cft,ut mundo,hoc cft, omne genus hominibus falute

ç*ni,impctrato amp; donato cis fpiritu folida iuflitia.
^ ^rmo quem locutus fum. ) Hic fcrmo ipfa ueritas cft, amp; mittentis Patris de
j)Q^'^®UitapromifliO,F;uangelion regni.ldita tandem reprobiagnofi:cnt,utnihil
j)| !î^tcpntradicerc,ôi: fi tamen ncqueantcum fcrnxgt;ncm ueritatis ÔC pietatis am
^ j ^ an » fiilicet, cx Diabolo . Hinc autem cum quibus nunc occupati funt car/
Ij^^olcdamcnta olim cuanuerint, contra feipfos pronuntiabunt, qui ultro obia/
j ?^'eritatem,ÔCfi.'rmoncm aternam uitam adfercntcm contcmpfcrint, atque ita
Chrifti,hoc cft, ipfum Euangehum gratia,damnabit olim contempto/
lurh^r^quot;*quot; clare demum illi agnolccnt quantam Dci bonitatem rcieccrint,inde£^ Hico»lt;flt;•quot;■'.quot;
feipfi condcmnabunt.Sicut fi quis falubrc amiciconfilium contcmncrct, dCnbsp;j

^quot;^^tille confilrj fuicontemptori,contcmnis modo qudd tibi confilium dcdi,ob
nihil mali tibi faciam,fcdipfum quod dedi tibi confilium, ubi id olim rede
ç; ^J^oueris cruciabit te,ÔC pœnitere faciet uccordia qua illud mododemens rei)/
lUrnbsp;modo non potcft.quanta fit impiorum in die nouifljmo carnificina fu

Quanti eorum criiciatus cxipfo Euangelio quando apcrtiftimc uidcbunt eu
quot;■'fti fermonem SC Euangelion quod ipfc orbi attuht,quod illi tmquam dei blaf
tij^'am totis uiribus perftcuti fuut, eflê ipfum dci fcrmonem,ÔC quo uitam çtcr
obtulit.Hoc uero cft quod ait,ideo fermonem fuum iudicaturS cos, qui
^at '^^^^quot;^cperint, quia ex fe ipfb hominc, fcilicct, nihil locutus fif,fcd ficut ipfi
niandatum dedit,hoc cftgt;loqiu iufllitjfi'cç fcire id uitam çtcrnam efte,hoc cft,
Rcf ^ Aternam adferrc credentibus ldem cft,quod Paulus fcripfit Romanis,Euan
' 'on eife potentiam Dei ad falutem omni credenti.

Obferuandum iterum fermonem Chrifti.femper fiios habere auditorcs, cosqj
iilj^^js ordine ôv uita genere,ÔC a nemine magis damnari,quàm ab ifs qui uolunt
ieç^' fanditati ÔC ueritatiaddidiftîmi,tum infi'rmosDominum nequaquam ab
Hf^'^/Vidés enim hic ÔC principum multos credidiflt, licet infirmi adeo eftent,
fu, ^Sloriam humana nondum poftentprafcrre,pIurisc^' calculum Pharifao/
'['oftium Dei, quàm Deum ipfum faccrent, neque tamen abiccft illos Chri/
l^^s.ied quantum hcuitcohortationcconfirmarc,ÔC prouchere cos eft conatus.Id
»^■p^uremus, ne qua Dei uafa,fi non confringamus, ladamus tamen:quos enim
uafa efte Deus uoluit,deftinata ad ufiis honorificos, colliderc homi*
ii^j'^^^onfulti poftunt, confringcre non poftunt. Va aût illi dixit dominus, qui
'nbsp;minimis eius offcnderit.Poftrcmo animaduertenda eft domini cum Pa/ ^

«Olligitur eum ipfum deum ,ÔC cum patre unum cfte.Scd uidcrc hic
«ft,ut dixi,peruiderc,atque certa fide contcmplari
cum, ut quid fit, plane pernofcas.

T E fcftum autem pafch«,fcicnslefus qudd ueniflet hoffl
y^ijpfius,ottranfiretcxhoc mundo ad Patrcm.cum dilixiffrt
^uosquierant in mundo,ufcpad finemdilexitcoi. Et coeni
fadla,Cû diabolus iam immififletin cor lud« Simonis Kca
^lota: utprodereteum.fcicns Icfus qudd omnia dediflfet ßW
^ Pater in manus,« quod à Dec exiflct, « ad Deum ïretfur
cite œ«na,amp; ponit ueftimenta,« cû accepiflct lintcu.prsrinxit fc rdcînde ta\f
fit aquam in pcluim,« ccepit iauare pedes difcipulorû amp;extcrgcrcIjntco,quo
erat pr^dndlus. Venit ergo ad Simone PetrumÄ dicitei Petrus:Domine.w
mihi lauas pedescRefpondit Iefu9,amp;dixit:Quod ego fado.tu nefds nuc.fcic^
autem poftea. Didt ei Petrus:Nó lauabis meos pedes in «ternû. Refoondit
ci Icfus:Si non lauero te, non habes partem mecum. Didt ei Simon PcffUSî
Domine no tantum pedes mcos.fcd« manus «caputDicit ri IcfuscQu»^*^
tus cft nô opus habct.nifî ut pedes lauci,fcd cft mundus totus.Et b®s mundî
eftis, fed nó omnes.Sdebat enim quisnam effet qui prodcretipfum^Proptc'^'
ca dixit,non eftis mundi omnes.

Poftquam ergo lauifl'ct pedes coru.rcccpiiffp ueftibus fuis accubuilTet.îtC'
rum clixit cis:Sdtis quid fecerim uobis:Vo$ uocatis me magiftrö ac dominu^
amp; bene dicitis, fijm ctcntm. Si ergo ego laui pedes ueftros dominus SC «»agi'
fter.uos quotpdcbctis inuicéalii aiiotij lauarc pedes. Exemplû enim prarbo^ ^
uobis,ut quemadmodum ego fed uobis.ita SC hos faciatis. Amen amen di«^
uobis,non eft fcruus maior domino fuo.nec^ legatus maior eft co qui Icgao»^
ipfum.Si harc nouiftis,bcari eftis.fî fcccritisea.

Non dc omnibus uobis loquor.ego fcio quos elcgcrim.Scd ntadimpl^«/
tur fcriptura.Qui edit mecû pancm, fuftulit aduerfum me calcancum fuutU'
Nuncdico uobis priufquam fiat, ut cum falt;5lû fucrft.crcdatis qudd ego Citv^
Amen amc dico uobis.qui recipitqucmcun^ mifero.mc rccipit.Quiaufc»^,
me redpit, recipit cum qui me mtficCum harc dixiffet Icfus, turbatus cft
tu,« tcftifîcatus eft.dixitc^: Amen amen dico uobis,qudd unus cx uobis pf®
dituruscftme. Afpicicbantcrgofeinuiccm difcipuli.hxfîtantesdc quo dic^
rct.Erat autem unuscx difdpulisicfu rccumbcns in fînu ipfîus,nimirû is qo«
diligcbaticfus, innuitcrgo huic Simon Petrus, ut fcifcitarctur qais effetde
quo loqucretur.Ita9 cum recubuiffet illc, fuper pcdlus lefu,didt d.Dowta^»
quis cftc Refpondet Icfus: Illc cft, cui ego intindum panem porrcxcro.Et cd
intinxiffetpanc,dcditIuda:Simonis Ilcariota:.Etpoftoffulam iogrcflusctj
in cum fatanas.DidtigiturriIcfus:Quod facis.fac citius.Hocaût nemo int«
Iigcbatdifcumbcntium,ad quid dixiffet ci. Quidam enim putabant.quial^^
culos habebat Iuda», qudd dixiffet ci Icfus, cmc ca qu« opus funt nobis aö
diem fcftum.autcgenisutaliquiddarct.Cum ergo accepiffctilleoffuUm.o^
uitcontinuo.Eratautem nox.

. ^um ergo cxi(ret,dixit Iefus:Nunc glorificatus cft filius hotnïnis,« Dcus seâio.^,

0nbsp;^fificatus cft per eum.Si Deus glorificatus eft per eum,amp; Deus glorificabit
^^ pet fc,ôC cótinuo glorificabit eum. Filioli aclhuc paulifper uobifcu fum.
V^ïrctismc,ô£ ficut dixi IudïEis,quo ego uado uos nó poteftis uenire, ita amp;

1nbsp;^pisdico nunc.PraEceptum nouû do uobis,ut diligatis uos mutuo,ficutdi'
*îyos,utôCuosdiligatis uosmutuo.In hoe cognofcent omnes .quod difci^

P'ïquot; «lei fitis, fi charitatem habucritis inter uosmutuam. Dicit ei oimon Pc/
röominc quo uadis C Refpódit ei Iefus;Quo ego uado no potes mc nûc
f ^l'fcqueris autem poftca.Dicit ci PetrustDomine : quare non poffum te
^''iouncC Animam mcam pro tepona. Refpondit ei lefus: Anima tuam

•'^cret,haec dc dommi diuma ceiluudme pratmilit.
tjm^rgttàccena.) Memorabilefedum hoc Euangelifta more fuo quàm diligen/
Ungula perfèquens,memorat, uticp ut ddigêter quocp à nobis perpendercf.
fç,-. ^nit ergo ad Simonê.)Omnino uidetur ad hûc ueniflè , cû iam alijs aliquot di
pedes lauifïèt.Nccp mirû fî Petrus reclamauerit.cum alij lauari fîbi pedes à
Hjçj'^'no fuftinuififent,indicant enim ÔC alia quxcuncp fere de eo Euangeliftx me/
^nt,eum domini amore ÔC admiradone admodum arfîflé.
XUod ego ÙLçio,m nefcis nâc»)Neç enim ut difcipuli mundos haberent pedes,

fed

ponescAmen amé dico tibi, nó canet gallus, donec ter mc negaueris.
Nte feftum autem PafchçOA n n o t,Rdiqui Euâgcliftç hoc loco hi
ftoriam facrac Cœnae in(êrunt,at huius miikrium omne in hoe infti/
tutum eft,ut pane quem frangimus,ôt calice quo gratias agimus,có*
municarionepercipiamus corporis flCßmguinis domini,quo'c^ domi
nus magis magislt;^ uiuat in nobis, ÔC nos in illo. Cum itac^ loannes

lîjb domini de uera cómunionê eius memorarit fuprà 6.hic à narratione ccenj
^^ledit,Ritus enim Euchariftiç,pridê omnibus Chriftianis cceperat eftè familia
ç'quot;^':prçtermiiïïs ergo quç ad Euchariftiâ atrinêr,memorat,quç,ut mihi uidetur,
^^ iâ ablbluta à domino feda fût ÔC dida,quç,(cilicet, altj Euâgeliftçprçtcricrât.
'iibn ^'^^'^ßrct.hoc eft.tranftcrrct in lucem inacceflam carnê fuam, oculis hominu
^ ^ Verus homo fuit,unde cû ad Patrem ex mundo abijt,in mundo iam non
U^radoneq

ua abijt Quanquam enim Pater fit ubit^ ÔC omnia impleat, nó tame
UçJ^macceflam fuâ amp; beatam lucem reuelat, quam nûc dominus inhabitat. Hçc

«W ° ^quot;te porrcdo pane ÔC poculo donauit eis iiiu corpus ÔC (anguinê mox/
Içjj'^^Ianda pro ipibrû lalute, quo nouû fcedus Dei i^fis confi[rmaretur,modo uo/
Pro^^ '^quot;are illis pedes,ita ÔC exemplo fuo ad fummilfionê ÔC mutuâ diledione eos
(jjp'ocamrus.Cui fado Ièrmonê quocp fubiecit, incredibiles diledionis flammas

^iacuIantê.Ob h çc ergo icribit Euangelifta,dilexiflè dominû iiios in finem.
^ '^um Diabolus iam.)Vtmendactj, ita omnis peccari autor óiTfuggcftor fàtan Diaiolutni/
Vf *terea tam infandum fcelus ludac fuit ,ut nó eflèt humanx menu m'buendû. ß in cçr,
tur autem hoc in prf lènti Euâgelifta ideo memorare,ut domini ftimmifïîonê
Ienitatem,ô(: in eo pr?dicaret,qudd tam fcelefto proditori fiio fuftinuifîct
gquot;:« pedes.

tf^.'^ns lefiis quod.)Senfîïs : (^anquam fciret Domiuus fibi omnium potcflate
^iiinbsp;uere Deum cfïè,qui à Patre ueniflèt homo fadus ,ÔC nûc etiam homo,

^'nam maieftatem repcterct,attamen adeo fè demifit, tamiy fiiitfèruulorum fùo
amansjUt 6Cc. Vt enim domini diledionem in fuos .Euâgelifta maximâ fuiiTe
^ncleret,haec dc domini diuina celfitudine pratmifit.

rgit àccena.) Memorabile fedum hoc Euangelifi
y Ungula perlèquens,memorat, uticp ut ddigêter quocp à nobis perpendercf.

fed Ut dilccrent mutuâ diIedionetn,hanc lotionêdominus inftituerat, id tum «gquot;® t
rabat Petrus,poftea autem àDomino audiuit, fed uere dcmû intellexit,cû accepto
paraclcto,^: reliqua Chnfti gefta uerbatp cognouit pcnitius.

Si non lauero te,)Ruftice magis quâ pie offîciû fuum recufantem petrû deter/
ruit dominus,fada anagoge ab externa ad interna lotionê.Nccp enim cû domino
quifquâ cômune ahqind habere poteit,nifî rcnatus,hóc eft,i{3iritu eius lotus.Hant
allegoriam tametfi tum Petrus nô intelligeret,quia tamê audiebat fenon pofte ci*
Domino partê habere nifi ab iplb lotus,ilhcö manus ôC caput fimul cû pedibus la^
uandaobtuht;Dominus aût altera ufus alIegoria,defiimpta ex cômuni hoininiio*
ufu,refpondit,tantû opus eielTe,utlauet pedes. Sicot nancp loti folent tamê pedcs»

quos côtacflu terrae continuo inquinant, uel etiâcum primû balneas egrediuntuf*
abluere, ÔC mox ÔC identidem, fic ÔC ei, cui aquailla munda de qua lehezkel/p''^'^
lendits Mus f,, Dei,lauari,hoc eft renafi:i,datû fuerit,nô eft opus,nifî ut pedes,quibus terrâ con
'Jh^ut lotus fingit laiiet, hoc eft,carnê banc mortifi'cando continuo affedus eius prauoStexp*^^
i«»«, get,cetera eft mundus totus,ftde cor purificante.Hinc mundos dilcipulos domm
proniintiauit, quia hoc filiorû Dei fpiritu.qui quos femel apprehenderit,nunqu
donec omni mûdatos macula reddat undequacppurosdeftit iir,donatierantJu^^ i

cxcepit,quia hûc ille (piritû nunquâ perccperat,reprob^jSC Deo odio habitus cö a
hue in utero effet matris.Spiritum quidê,id eft,uirtutem habuerat.ut uerifimile cl *
pellendi d»mones,6C uirtutes alias faciendi,lêd ea animû eius nô immutauit,un^
audiuità Domino,quod illi de quibus Matth» 7. Amen dico tibi,n5 noui te.Sic
Schaul fpiritû aliquandiu habuit nS'gt;M,ideft,principalê,quo egregie regnû
adminiftrare,lpiritû autem,quo uera imbutusfuiflèt pietate,nô habuit, alioqu»
us dei perlcueraflèt. Sandificantur enim tantum,qui uocati ôC pradeftinati

Oblcruanda ingens Domini ÔC ardentifllmadiledio, qui adeo nihil in fine u ^
omifit,quo plene iuftos ÔC beatos redderet fiios,quemqj non piguit, ad quodi'^ ^
dimttere minifterium,quo npbis diledionê, qua utLex completur, ita homo
ablbIuitur,cómendarct.Hinc dilcamus,ÔC quàm tuto nos ipfi credamus, ôC q^'^'^i
(edulo deceat,in proximorum nos diledione exercere,quamlibet uel ipfi magni i
mus,ucl illi humilcs,adde etiam hoftes .Nam dominus omnium cû eflct ftru^f^'
ludae tamen proditoris fiii lauare pedes,di(cipulorum enim pedes Icribitur laui '
nec^ quifquam cxcipitur,nequaquam dedignatus eft.

Prçdicata hic ampliffima domini ÔC poteftas et dignitas,moneat ut totos nos
dedamus Se uerbum cius,rebus omnibus anteferamus.

(piritû luftificationis à Iblo Chrifto dari,tum datum nunquam auferri,quiajotu
nô opus cft,lauari,fed eft mundus totus,extcrnâ tamêlèmper conuerlâtionê^ ^^
dandâ effc,donec membra quç fiiper terram fiint,penims mortifi'caucrimus,C/0
(èn.î.ôC carnem cum uittjs ÔC concupilccntîjs proifùs crucifixerimus»Gala.lt;' ^^

Denicp notandû ufum dominû allcgortjs hic,quac Petro cû audiret çnigmata^
runt,fcd poftea intelleda,cû ipfî tum ali)s fuum Irudû nihilominus attuletunt'^^
Igitur fruftra pradicatur,quicquid non ftatim per omnia intelligitur, ôC lâepe P
mouent.qux poft ad mentem recurrentia,àperlcrutantibus percipiuntur.

Poftquam ergo lauiffet pedes eorum.) annota T.Qiiod uelut enigma UO
nus hoc fado difi:ipulisexhibuerat,nûc explicat, monens,ut quandoquidê ip' ^^^
magiflrû ÔC Dominû rede falutarêt,nollent fe domino,magiftro,amp; principi
uuli,difcipuU,ÔC Icgati prçferre, quod^ uidiffent ipfum edere exemplû,uellent ^
diolc imitari,ut nimirû alij alîjs iniricê lauare pedes nequaquâ grauarentur, q»^

Vos ^ pedes lauiïTet, eorû magifter ÔC Domi'niis.In eo autem quod dixit:
Wonç^*^'*^^^ dcbetis alij aliorum inuicê pedes lauare,nequaquam pedfr tantum lo/
tjiiQ excgit, fed uci x diledionis officia quaruis, Synecdoche enim cft,ut ex eo
'^^quot;»hdîmû uidetur omnia officia intelligas.Qiii nancp ed demifcrit fc ut ex
o|fiç,-'^^dile(ftioneetiamhofti,nedumfratrilauerpedcs, quid ille miniftcrif,quid
Nihil minus igitur quàm Chriftum imitantur Epifcopi ÔC fatra*

p^ j- quot;'-'-»«.iv iMnuminus igiiur^udiuv^iiimum imitaniur i:piicopi oc latra*
fçdLquot;^ quotannis femel aliquot pauperum pedes, led cos ante non lotos folum,
ftutï, .^dorata fimul aqua perIufos,abluût et deofculantur.Nó fucis,fed ueris Chri

oportet,nempe ut nemo quamhbet eximius, indignû fe ducat quibuf '
»gt;jçfç3p®'^hbet humilibus ÔC fordidis oftictjs.nó modo fratres,fed dC inimicos de quot;

1 Abigail diceret nuntîjs Dauid:Ecce me famulam tuâ, quar fim in an«
pr^ n (cruis Domini mei pedes,ncquaquam ad talem fucû, qualê cxhibct
^^Ubnbsp;Chrifti xmlatores,Ïcfc obtulit.fcd fignificauit fe ufqj adeo morigerâ

^orunl^ ^- Paulus accepit lauarc pedes,cum uiduâ requirit quatlauerit pedes fàn
Si {/''deft,quolibet minifterio, illis inlcruicrit.i.Timoth.5.

nouiftis. ) Hoc cft, fi hacc rede intelhgitis, ita ut libeat ca prxftare,bcati
^e iriao^T^^^^P^o euadimus fimiliores,co fane ÔC beatiores rcddimur:iam nulla
fcd^, eu H ^^ fimiles euadcre licet, quàm perpetua in omnes bcncficcntia:fic per/
»ïitas,t,rnbsp;'pfeeft,quitam malis quàm bonis benefacit,Matth. 5,accftbo»

diligenter,quàm deceat nos fcruulos ÔC difcipulos,dominû SC magi
11nbsp;igitur illc pro nobis inimicis fuis mortem etiam obijt,nihil pu

^dubiç ?3quot;od non fubire debcamus pro fratribus, Hinc certe bcati euademus,
•nilcri futuri,fi uixerimus nobis ipfis.Bcatius cft dare,quàm accipere. j
NJqnbsp;ENARRATIONES SECTIONIS ni.

quot;^»^Und^^^lif^^'P^'^quot;^ dixit unum eftcduntaxat immundO,fimulcxphcans quâ
^^Us cÄ^^^Jlnbsp;^dco, ut ipfum magiftrum SC feruatorem fuum prodi/

'^'erarn jquot; manus impiorum traditurus.llta ucro ita queftus,ademitomnem
fr.vZ ^ r. excufandi anfam,« oftcndit,quàm nihil poflît profici créa eos,
Sc^^Q^ quot;horum deftituti in poteftate fiint fatanar.nbsp;amp; »

nonquot;? V'de nccp malos poffe cflc.quosChriftus elegit, neque bonos
^Pra.« ^'cg't.ludam enim fignificat fe non clcgiflc.Huic ucro nô puenat quod
^'^Dèe^ dixit.-Nunquid ego uos duodccim dcgi,« unus ex uobis diabolus
,nnbsp;eledione in cœtum Apoftolicum,hic autem de interna,«

Sed . quot;quot;'quot;^»■umfihorum Dei locutus cft.
^^s^d^o'^^'^Srnbsp;Plàl.4..1cgitur:Ebrea fic habent: Etiam amicus

de n i 1° eram,qui ucfcebatur pane meo, fuftulit calcêfuum côtra me.
^^fe ilb^quot;^^ ^^^ fando, qui à domcfticis lîiis adfligitur uerc intdligas.uti Dauid
uptimenbsp;quia nemo hoc indignius unquâ« grauius Chrifto pcrtulit,

'^^Ur fcrïî:/quot; eu,imo in eû,prç alijs hoc didum côpctit.Hinc igitur dixit: Vt impie r
'^'P^fnbsp;quoq;,ac ideo plene uera oftcndcrctur .Ceterû fcripni/ „IZ/ff

quot;itç|i,g.^8nihcare fupplantationê,uel Icuarcj^lantâ, ud calcancum ,oppreflionê ^

ferendû efl,aut quid eiufînodi.oiuui»: laut hlh aominum
^^fUmnbsp;omnia tentatû:cumigitiir «hocin fratrum tentationibus,

Nunc dico uobis. ) uticp cum uidcrctcum omnia prariciuiiïè, SC tamen pati
uohiiffe,facile potueruntagnofccre,uereeum Chriftum SC Deum eflè. Quanqu»
hçc omnia tum fuerint illis rite perpcnfa atque intelleda, cum fpiritu ampliore (üC
runt donati. Adco praeter do(fh-inam fpiritus, nihil horum poteft homo pcrciperè'
Amen amê dico uobis.)Hthïcc oratio impcrfecfla cft, fiue omifcrit aliquid Eua'»
gclifta,fïuc dominus ipfc,ur (biet fïeri,cum animus perturbatus cft,aliquid rcticu^
rit.In hoc enim uidetur Apoftolicam dignitatem hic Dominus cxtuliflé, utfigni®
carct,quantum ludx honons contuhftct,atque inde,quàm ingratus SC fcclcftus il''
le cfïct,qiri in mortem pollet traderc cum, qui fè co cucxcrat,ut qui ipfum rcccptC'
icttChriftumóC Deum recepiffet.Vndc cum hçcdixillètturbatusftritfpiritu.utic^
ob atrocitatcm tanti fccleris,quç perturbatio quocp cum cópulit,ut apertius dcprp
ditore loqucrctur,cumq5 folita fua adfèuerauonc tcftatctur, unum dfe ex ipfîs lü'*
fèlcdioribus difcipuhs atcp Apoftohs, qui cftctièproditurus.Quafidiccrct:Vilt;lc^
tc in quantam uos duodecim dignitatem cxtulcrim,amen amen fîquidem dico
bis,tales ac tantos uos feci,ut qui uos cxcepcrit,mc SC Patrem meum excepcrit,f^^
ölcclus.d inauditâcrudditatemAmuscxuobis,uobis,inquam,duodccim,uolbif

Apoftolis, quos qui audierit, me SC Patrem audiuit,quibus qui bencfccerif,mih*
Sc Patri bcnefccit,mc trader in mortem.

Ille cft cui cgointindû.)Hçc fane uidcn^indïcarcjloa. prodrtoreporrcdionehi'^
ccllf proditü.fcd cû fequitur.neminêdifcumbcntiû intdlexiffc, ad quid Dotni^^*

dixcritIudç:Q_uodfacis fac citius,uidctur ucrifimile,mcntêloannisfuifïcdctcntaj
ut licct audiftctà domino,cum cffc proditorc,cui dcdiftet intindû panê,ac mox
diftèt ludc panê porrigcre^nó tamê plane intdlexerit ludâ illum proditorc cffe,^^^
fî intdlcxit,nô cxiftimaucrit tamê tum inftarc.ut fcclus fuû ille pcrficcrct. Certe ^
hil talc dixit àut fecit loannes,quod quidê fcriptû fit,undc côicdura efîèt,cû proquot;!^
torcm cx hoc domini dicto plane agnouiflè. Vtcu^ autê fit, fîue plane agnouer'*
cum fîue minuS,fîc certc fecretû hoc dominus côrinuit,ut adhuc quide nihil tal' *
luda difcipuli cxpcdarcnt,quo certc fuper alia beneficia innumcra,amp;: incompaj^''
bilia,bonitatê fuâ fcclcfto mirificcdcclarauit,fàtisc^ oftcndit,flia illû culpa pcrijfl^*
Et poft offuIam.)fatan poflèdit mcntê ludf iam ab initio,fèd uim fuâ nunc magi®'
quàm ante cœpit cxcrcrc,hinc firribit Euâgehfta,ingrcftum in eu fatanâ
lo antcfi:ripfiflèt fatanâ immififle in cor eius, ut dominû^dcret. Vt enim homin^^
ad pietatê fando agunf fpiritu,ita ad impietatêmalo,qui cft fâtan.Et ficut bonöfp*
ritû recipere fandi dicuntur,quotics infîgnius co afflanf.ita dicuntur ÔC mali inu»
di àfatana quoties apertius ab illo impcllûtur ad fcclcra. Apoftoli tum certc fpir»quot;'
fando donati fucrût cum Chrifto crcdidcrût,attamê fpiritû fandum,ÔC poft rcfut^]^
dionê,cû domini adflatu.ôc: poft afcenftonê,in linguis igneis Icgûtur iterû accepquot;
Quid fpiritut ^«Sigmficat enim fpiritus,uim arcanâ SC energiâ,qua aguntur mentes,

^nbsp;fpiritus fandMpiritus Chrifti et dd,fî ad impia,fpint» malus,«ct»,Diabolus,SC fa«^

Cum ergo acccpilfct illc offiilâ, cxiuit côtinuo.) Hoc uidetur Euâgcfifta adie^'j
(è,ut indicaret pcrdiri hominis iniuftâ omnibus officns cnidclitatê. Simul tsvnec^
dominus porrigcndo offulâ ludat diccrct,quod facis fzc cirius, occafionêilh de^'^
côtinuo cgrcdtendi.ut fic nc loâni quidê côftarct,an ipfè iscftct', quê Dominus
luiflèt porrigcndo offiilâ indicarc fuû efte proditorê.Mihi quocp uidetur, porrcdi»
offule fim ul Se domini ucrbis,uclut ui quadâ bonitatis ludâ cicdû efle, ut qui ne'?
propofitû poflèt mutare fi:clcftû,nelt;p ferre iam omnia fupcrantê Chrifti Icnitat^*quot;'

OBSERVATIONES.
Notandum primû myftcriû elcdionis,cum air Dominus fir firirc quos clcg^
Inde quomodo fcripturacinChrifto implcantur addudo locoPfalm.i. Tum p^^

^olth^ V ^ Chrifti diuinitas praefcientis omnia futura,dum de luda pr»dicit,
quj fç ^ ^Poftolorû obferuanda dignitas, dum teftatur le ÔC Patrem recipi ab co,
cuti^r Apoftolum fuum. Vcritasaût humanac naturx notatur in Chrifto
dilejt^PJquot;^quot; tufhatur ob fcelus ludx,eadem prodidit fe ÔC in co, qudd familiarioris
P»t.quenbsp;erga Ioannê,unde ille, difcipulus cognominari cœ

totiçs nT ^ ^^^^^^ Iefus.Incredibilis dcnic^ notatur Domini lenitas,qudd ludam
^ûluitnbsp;nunquâ prodere,bonitatec^ tâ mirabili cum impietateillius ufcp

In luda aût in quê poft offiilâ totus ingrelTus fatâ fliit.notaf id quod
^'^ina K ^ monuirnus,reprobos tanto magis in fiirorê agi,quâto pt|fentius illis
Donitas illuxerit.Id uides eueniffe in Pharif?is,uidcs hic euenifle ÔC in luda.

foà dr ^^^ * dixit Iefus. ; a n n o t a t.Nox erat cum cgrederetut ludas,
tuse(tfupplicium Dominus raperetur.Inde dixit : Nunc glorifica=»
''^'litaf ■ ^omnis,hoc eft,aduenit tandem tempus, ut morte finiam tempus hu/
of^ ' ^aulpicer tempus glorix. Hoc tam propc acceflît,ut nunc uidear
PacîîÂ^rAnbsp;Chriftus per tmiucrfum orbem adorari, quo ysScdliiKh

tiir quot;^quot;j^^sia glorificabitur. Tum enim reda demum Dei gloria illuftrabi/

neceif'^^'a fadi.Sic ergo cum res habeat, ut per me Patris gloria illuftranda fit, '
^nie nnbsp;glorifîcet in feipfo,hocefi,eiîèmeDeumdeclarct:iic ipfe

tat,cognofcetur.Hanc itacp gloriam mox mihi confcret.Hxc de glordli/
f^'icio ^ ■nbsp;diireruit,ut animos fuorum confortarct,quos fciebat fuo fup

V Uti« confternandos.Teftatus igitur eft.fupplicium ipfum certam ad diuim/
^nbsp;uiam eftè.

er.)BIandicntibus uerbis abittmim Ce dicit, quo minus pu
feqtij. Jf ipfodeferendos,Dil\aionemmutuamcisquandonequibât adhuc
fignumnbsp;Patris,diligentercommendat,germanum

im'T® agnofci queant ipiius difcipuli. Nam ut ueram pietatem ,legifi^^ fbli/ /hquot;^'quot;/«''
^nbsp;Chriftus quàm etiam largitur ,ita necelîè eft

Seat Un !^quot;tua,quç Legis,fcilicet,impletio eft,amp;: ideo omnis pietads colophon,ui
quicuncp uere ipfum magiftrâ audiût ÔC obfèruant. Prxceptû
(Jcetabnbsp;prxcepta ab ipfb nouo magiftro,amp;: orbis infrauratore ex

^quot;^nisnbsp;qudd per fe nouum eflèt,antea non auditum. Nihil fîquidem aliud

ut quifque proximum fuum,perindeatquefeipfum dili
»loiiuj^i^fîquidê tota Lex in hoc uno uerbo,ut Paulus Gai. 5 .fcribit. Vere aût
p prxceptum, ôC Chrifti peculiariter ideo dictur, qudd ut loannes fcri-
'^Pleu° fua cap. r. in Chrifto uerum eft: nemo enim illud plenius unquam
iieri,^ r'^quot;*quot; animam fiiam pro nobis pofiicrit inimicis ,tum ab ipfb datur.ut idc
^ilçA. in nobis,hoc cft,ingeat injnobis 1

quot;''^Ctin 'rquot;nbsp;tii.,ingeat m/uuuia ihiiikh«. luv. jia, icu luiiua cv omcioia

«um m cord.bus omnmm gentium, nc dum in Iibris fcr/pmm, Ccmpcr znicff. «
mma propofutt.SCcxcgic. D.cit ci Pctms.) Miro ardcbVftudfoThrifti.^^
q ufuus uircsnondum habebat pcrfpcdasgt; in bonum fuum «de^ opo*

Animadncrtamusfîcutpcrm
mcftJuentimmutata:rcgnumfiquidcmDciharcditarenôpotcft.ln

I T ait difcipulis fuis.Ne turbetur cof ueftrum. Creéiâ^ ' J
deij,amp; in me crcdite.In domo Patris mei manfiones tP^
Ij t® funt.Quod fi fecus enTe^dixiffem uobis. uado P^^ii^
j rusuobislocum.Etfiabicroad parandum uobis
ij iterum ueniam ÔCaffumam uosad mcipfum.ut ubi

«^g®'ö^quot;osfitis.amp;quocgouado,fans,amp;uiamfdtis,
Uicit ei 1 homas: Domine, nefcimusquo uadis, amp; quomodo poï^^f^
uiam fare c Diat ei lefus : Ego fum uia amp; ueritas, ÔC uitaÎNemo uenir aa IT

nue cognofiitis eu amp; udiftis eû. Dicttci Ph.h'ppus:DomTne,oflende
a-^' nP^f'nbsp;lefus : Tanto têpore uobifciî fum et tiScof^.

bis patremcNô credis,qudd ego in Patre fum^ pater iti mecVcrba qü« \
loquor uobis,a meipfo non loquonpateraût rrr memancns, ipfe fadt oP^
Crédité m,h. qudd egoin Patre fum, amp; pater m me. alioqur propter«'plt;^';

ipfe faciet,6C maiora his faciet.tiuia ego ad patrem uado .Er qo«'^^''^
peticntis nomine meo,hocfadam,utgtortficetur pater per filiîlSf q^'^f lt,
ritis per nomen meiim.ego fadâ.Si dfligitts me,pr^cepta mea feruate. Bt^î
rogabo Parrcm,amp;ali'u confolatorêdabi't uobisfut maneat uobiTcutn «o

num.lpjrttuueritatfs,quémundusn5poteftaccipere.qui'an5uideteu»^^^
nouit eu. Vos aut cognofdtis eum.quia apud uos manet în uobis eUt-^
rehnqua uos orphanos,ueniâ ad uos. Adh uc pufillÛ amp; m undus me îatn n^^
u.det,uos aût uidetis me.Quia ego uiuo. amp; uos uiuetis.In illo dic «os çog^
rcetis, quod ego fum in Patre meo, K uos in me, ÔL egoin uobfs.
çr^cepta mea, amp; feruat ea,îlle eft qui diligit me. Qui aût diligit me, dH'^
a Patre meo,amp; ego dih'gam eum,amp; aperiam ei mefpfum.nbsp;.r na/

Uicit CI ludas,n5 ille IfcariotestDomine.qurd fedum eft.quod
turus es nobis teipfum,ôCnonmundocRcrpondîtlcfus^Kdixircis:^^^^^^^

fcruab!t,6C PatcrmcusdiligctciilT!,amp;adcum
'^^os no rnbsp;3pud cum facicmus.Qui non diligitmc, fcrmoncâ

fand^^quot;'quot;^ uobis,apud uos mancns. Paradctus aijt illc,qui cft fpi
^^^'^SeciTiquot;^'fpiritû,mittctPatcr nomine meo,illi uos docebit omnia,

r^^^^.üad' AD^quot;lt;^nioad uos.Sidiligcrctismcgaudcrctisutiqj,quoddiV
ç^j ° ^Patrê.quia ^^tcr maior mc cft. Et nunc dixi uobis prius quâ
^^^^ prin fquot;crit,crcdans.Pofthac non multa loquar uobifcum.Venir
tnundi huius, amp; in me non habet quicquam . Sed ut cogno^
Patrcm.Et fîcut mandatum dedit mihi parer, fie fa

jJ^quot;^''CipnIisfîns:NcfiirbctiircorUcfîrUm,)p r a p h.Dixerat
f infnbsp;Panfifpcr futurum cum diicipuhs fuis,amp;: abiturum, quo '

J.nbsp;quot;^quot;^quot;'■'quot;rqquot;ïeximiodominiamoreflagrarcnt,conioiaturiisigi

^'ns met- °'P^ crcditis,ucrc enim Dcus fum, uos aluos reddam.hi do/
' ffnbsp;quot; funr,utomnibus Uobis locus futurus fît.qui à me

'^Un, er^utic^ uobis.qui fallercnemincm pofîum Per
i'^^^^olimad 'nbsp;apud patrem beatas manfibncs paratas cfîc, MinCiones

patri«; a'^nbsp;«-eucrfiirus fum
Vt hâ Jcorporcquoqi corpori meo gloriofo côformatos,tra

^^oc agit,ut inftruar Apoftolos ad munus fuum, ad
certa m ipfum ,hanc crgo ilJisconfirmat,
quot;^Ultis rnbsp;^i^ceftu,deinde fumma in homines diIcâio,amp;: hâc er/

h J^^eos^pQ^'quot;niendat,pratcrca malorum maxima tolcrancia, dC ad liane itac^
amplilhma rcs fpirftus,hunc pollicetur: et dc his quatuor tota

Et u/am fcitfsOQuta confolari uoluit difcipulos de abitu fuo,de ufa conuenit iquot; ^
tclligamus hoc,qua ipfum diicipuli ieqjuerenmr ad patrem, no qya iplè ad patrc®
ibatjd autem quod dicebat dominus difcipulos icire,quo iret,amp; uiam
Thomas tarne icire fe negabat,ficut ÔC quod paulo poft dixit,cognoicere et uid»^
Patre.cui Philippus contradixit ,uo:um(^ hoc de initio fidei, quam ut in
amp; in Deû habebat,intelligendû eft. Vtic^ credebant in dominû ut Chriftum ^
uatorem,iam igitur agnofcebât ipfum,ut actemam iapientiam, iuftitiam uitaquot;''
uere itac^ ÔC Deum in ipfb cognofcebat,« uiam peruenicndi ad Deum,fed »quot;^P^
fedle utrumcp atcp obfcure adeo,ut ipfi nefcirent,quod fciebant Quid enim tint^
habeant eledi, non folum mundo, fed ôC ipfis,licet non in totum ut mundo, f^r
incognitum eft.

Chrifti notanda humanitas eft, in eo qudd tam diligenter fuos confblatur»t0
fidei in ipfum uis « prarfiantia, ca enim uia eft ad Patrê ÔC eadem Chrifti ÔC P^^
cognitio.Obferuandû quo(Ç licet ab;arterno manfiones multç fint in domo P^ ^^
pro multis electis,parari tamêillas,hoc eft,illis parari eledos per Chriftu opôn^
quod prarfhtjcu fuo fpiritu illos rcpurgatjamp;T^ifus diuinos emcit. At^ ut ho^/^j*
ret Chriftus abtjt in gloriâ Patris,ut apud eû pro nobis fummus nofter pontife*'^
terccderet,« ipiritu fandificatorem mitteret,hoc eft,inftaruaretomnia,Nelt;pp^j
reundû hoc fandos plerunqp plus fcire dei quâ ijpfî agnofcant.Senfus uticp dd ^
in AnoftoIis,quo ita Domi-.o alligabantur, ipfi tamê id haudquaquam planffj
gnolcebant:fic in multis fçpe Dei cognino amplior uiget,quàm non modo
ÔC ipfi peripedum habent.

Dicit ei Thomas:Domine nefcimus.;? A R A.Rudes enamnû Ipirira difîp«quot;'^ f
(ciebant quod lcicbant,in domino Deû uiderât ÔC cognouerant, ideo illû utfêr^
torem fedabantur.anamen cum hçc Dei cognitio admodû obicura adhuc cfTct'^^
agnofcebant fc habere,quod habebant.Hinc Thomas diccbat : domine, dicis n»^
fcire ÔC quo abeas,« uiâ quare fequamur,nos uero neutrû (cimus. Nefcimus
abeas,inde côfeauens eft,ut ÔC uiam ignoremus qua te ièquamur.Re^ndit
nus:lam dixi ut « in Deû crcderetis Mc in me credereris, iic fore,ut mecû
mnes apud Patrem habeatis,me£^ modo abire,ut eum uobis locum parem,rcf ^^
furum tempore,« uos eodem dedudurum,quid igitur dicis Thoma, uosÔCf^^'
re quo abeam,« qua uia me ièquamini r Crédite tantû in me,« in uia iâ eftis» fc^
fiquidê fum uia per me « foin ad patrem uenire uobis licebit,ueritas fum quo^ u
IÄ, unde qui in me credûnt, iam folidâ pietatem ÔC falutê ueram nadi funt,ia'^J,
habêt intam artcrnâ,Toties profeffî eftis,habere uos mihi fidem, certoc^ in me c»
dere,hoc fî ita habei,nó poteftis uiam ad pané ignorare.Si igitur uere mihi, .
ipfa uia iam c5fiftitis,hoc eft,in certa uiuitis expeidatione beat? immortalitaO^

:ognouifretis,qui nihil aliud eft,quâ quod in me
cet.Sed bono animo eftote,nnc cognofcitis eii, ÔC uidifhs eum, dû qualicun^ quot;
fide eftis ampIexi.Nifi enim pane Deû in me agnoui(retis,nô ita mihi adhçrct^^
Hadenus ergo uidiftis Deû,« in ipfa ad illû uia ftans, manéntque uos beatç «P ^

fun,, ^^''^quot;quot;Tius.Huicergo Dominus rciponditi Tanto iam tempore Uohifcum
Utjg- nili pan is ÖC uèrba^pcra uobis cxhibeo, ÔC nondum cognouilh mc,
gnouiir'jo ÖC mc in patrc,ÖC patrem in mc eirc,me(î? uifo,patrem te uidilTe SsC co
^Philippequiunj,tn,e^5^cognouitqui fim, pattem uidit, quâdoquidem
tils qu^ ^^ P^f^^'s lunt-Ç^uornodo îginir m dicis,oftende nobis patrcm^Non cre
il, ceo m ft/------—- -fl. »a ^ qmjj pg^ (q^s ^ patre pcndeo.ôn^

tllc in ^ patre,ac pater in me eft, hoc eft, qudd ego totus a
i Uic h omniaf Confidera quacfo amp; quat dixi, 8C quae gefli

nihil locums fum,nihil fcci,pater,ipfe Deus,in me omnia ÖC locutus
^'iriftu^'L^'^'^quot;^ igitur mihi.qudd ego in patre fim, 8C pater in me,hoc eft, qudd
go fin 'ndubitatus fim fcmator mundidd teftatur de mc opera mea, ucl ijs er/

Icçq^'I^o quatd5 eft,quod Thomar 6C Philippo dominus rclpondit,fed inftituto
al?- ' ^''ohare enim dominus inftituerat diicipuh's iè in bonum eorû ad pa/
Uii,,^ Hnbsp;*quo animo fuû abitum ferrent.Hoc iam confirmauit id,quod ic

patrem,6C ipfam tum ueritatê, tum uiram, denicp patre in (c, 6t iè in patre
[jp p'^auit.idemqj per dida fadac^ fua ccrttftïmos teftcs,côprobauit.
bcy ^ quot;'aO His uerbis idem de iè pracdicauit quod ubiq?, nempe iè Chriftum
cij,^ f quot;quot;leû eflè omnium (èruatorê.Nec^ aliud eft quod hic dixir,^ quç fupra,
P^llor'^quot;quot;^ pane uitar,nunc lucem mundi,nunc oftiû in ouile Dei, nunc bonum
irp,^nbsp;reiurredionc 6C uitâ,ÔC id genus alia eflè teftatus eft. Via utic^ ad pa

'^quot;'a per cum folû ad patrê peruenire, hoe cft, iuftitiâ ÔC falutem confequi
Hitig Onbsp;eft,quia per ipfum,ut fupra primo,ueritas feda eft,id eft,uera iu

(\^j!*quot;M°uscontmgit. Vita eft,quia folus uiuificat,ur afternû ÔC beateuiuamus.
ie quot;nbsp;patrem.) Neep enim nifi in filio,pater uideri poteft. Quan/

Kiçfi quot;quot;quam Dei mundus uidit, udcp Apoftoli in domino uiderant,nec ta*
bitlis ,5'ïp'^^bant fe Deum uidiftè, proptér cognidonis; huiufce tenuitatem, 6C fpï
^^quot;anucruditatem.

^cu Jquot; rP^quot;^quot; quot;on deftituti funt,ÔC uerba geftacp domini rede confiderant,
Ipfum cffè,haudquac^ dubitare poftlint.

^^^dtde . ^quot;dendum bono ueftro me abiturum.amen amen dico uobis, fi tantum
'^^fïu m ^ ^^ ^ femper, ÔC nunc uos hortatus fum, uidebitis me à di/
'nbsp;P^quot;*quot;^» prcfentêcarnc,prarftarc.Modo admonui uos

^•^dica» p ÔC uobis facere. Ego miniftcr circuncifionis,Iud»stantum
mulfnbsp;regni.uos illud ad fines ufcp orbis proferetis, fanaui xgro/

per u ^^ cognofcatur ÔC adorcf. Ad hoc uos mihi feruietis, igitur ma/
'^^quodnbsp;P'fni^'P^quot;'quot;'»quot; hac morralitate uerfantem efficiâ.Nihil prorfus

fadurus, fiue morbidis bona
•nbsp;ignoranribus dcnicp cognidonê uita: artern» pe

hommes cx didis amp; fadis,per uos ilhs exhibiüs,agnoucnnt.Si igitur dili'gitls tntr C
mdcqj,ut par ert, gloriat mear fauctis,mittitciftam dc abitu meo animi ueftri molc
ftiam.à: in mc crédité,me Chriftum agnofcitc,ac ita fedulo ijs, qiicc uobis manda/.
ui,incumbite.Sic ucrius uos mei amantes comprobabitis,quàm uano ifto propter
meum abitum dolorc, cum non tam meo,quàm ueftro etiam bonoabeam.Cert*
quo egoregnabo auguftior,co potentius udlram quoq? fcelicitatem promouebor
qui mihi eftis uira mea chariorcs.Rogabo enim Patrem, ÔC ahum dabit uobîs P^
fdrdcletum raclctum,ahum dodorem ÔC patronum ,in cuius fide tutiftimi fitis. Is nunquarrr»
éUum crater uobis di(cedct,ut ego nunc came à uobis migrabo, led manebit apud uos in xtef^-
num dceipiét. num.Is fpiritus eft ucritaris,qui in omnem uos ueritatem mducet,uercpios SC be*

quaquam poifintaccipcre.quia neep uidere quicquam etus,aut cognofcere ualét.
Vos autem qui fit hic lpirituscognofcins,utcuncp nondum uidcamini id m uobi»
ipfis agnolcere,apud uos cnim marrctict in uobis eft, mihi(^ ita uos adgIutinat,uC
diuellià me haird pofttris.Nc igiturita animos dcrjcitc, quia dixi mcabiturum m/quot;
lo.quó in praiènti uos non poliitis mc lèqui, Abibo quidem, lèdfic ut mcliore
tione Uobis affiiturus fim Carnem fiibducam oculis corporis,fcd adcro interim uo
bis ratione diuina ahumtp Paracletum lbiritum,dabouobis,itacfficiam utlong^
alij fitis futuri,ahalt;^ faduri.quàm hadcnus.Neq^ cnim itaabeo,utuosrehnqua«^
orplianos, etiam carne rcdibo ad uos poft paululum,fcd tum mundus me non ut/'
debit, uos autem mc uidebitis, quiaiiauiuo,ut mors quamfubituruslum,uita^
meam haudquaquam fitcxtindura.Vifamdciuiuo,caintercipinequit,undcctia

fcpulrus refurgam in immortalem SC beatam uitami^uius uos, dum mihi cred^
tis,fadi participes eftis,m.c igitur non uidebitis tantum,lcd ita quoq; contemplab»
mini,utin illo Jicfitis planecognituri mein Patre,ideft,cum patreunum,Ô!: uoS ^
in me,amp;: me in uobis ellè ,ut ÔC uos mecum unum fitis, toti nimirum à me penden-
tes,ôi: meo ipiritu uiuentes, qua omnia nüc fubobfcure cognolcitis.Sic igiturciït
res habeat,ur poft abitum meû longe melius, quàm nunc ueftra res habitura finr'
uoscp mihi in negotio gloria patris illuftranda fucceflliri fitis, amp; maiora quâ ip^^
fccerim,mea uiruitc opera patraturi,omnia per nomen meû impetraturi, atcp haf^
ideo, qudd à patre alium Paracletum lpiritum,qui omnê ueritatem doceat,Ctis z^A
cepturi,quo Ireti cum rediuiuum mc uidcbinsvucrc fimul cognofcetis, me totao*
m Patre eflè,totumà ab eius uoluntate pendere.cmnia eius uirmte pcrficere,ti'»'^
Sl uos in me clTe.afitimpros nimirum à me,ucohm mihi fimiIcs cuadatis ÔC in qu^
bus meus fpiritus uiuat,6L cunda adminiftret.Sic ,inquâ,cû res habeat,nô eft cau»
fil ut illum mccrorem mci difceflûs caufta admittaris, qui nihil minus quàm orph»
niàmcrelinquemint. Si crgo mcdihgitis,aha in rc id declarare uos oportet,qu'
lugcndo propter meum abitum.Quihabct mandata mea,meâ dodrinâ, ÔC huic
uiuat,dat operam,!» eftqui mcucrcdiligit,6c' cum uicilfim dihget pater meus,
ego diligam eû,ô(: manifcftabo ci meipfiim,in me tum is ct patrem cognolcct,ati^
uitam habebit atemâ.Hac igitur miflo uano ifto mcerorcftudctc,qûaprçccpiif^
bis, ut mihicred»tis,ô(f uos inuicem lynccritcr diligaris, ca ton's uiribus curatc.il^
uos addicitc.Sic expertemini infinito praftare uobis, ut carne à uobis nucabean»^
qud plenius adueniam uobis ^irttumeo,qu.:m utillam ueftris lènfibus relinqu^'^

Qui fldtus hu Qtii credit in mc opera. ) Satis conftat, ftati;m huius prafentis particulç hui^
ius ordtiottis. orationis Dominica ad dilcipulos cftc , non elfe illis dolcndum de difcdiu eiu^
qui bono ipfis futurus cftèt,fcd magis dandam opcram,ut muncri Euangelico fo«quot;
titer ÔC diligenter obeundo fefè accingcrcnr, Liqucrc crgo puto.qnç hic Dominé
acdentibusfibi pollicitus cft,maiora, Icilicct/aduros,quàm iplè fecerit,poriffîquot;'^

djfcîpulis fuis pollicitû eflè, qui uticp maiora, quàm Dominus ipfe, prxfi:iterunt,
led Domini fpiritu.Prgter enim prodigia ÔC figna in quibus fupra Dominum cla
fuerunt,etiam Euangelion latius propagarunt ♦ Natura etenim maiora facere no
^tuerût:quid enim maius feciflènt, quàm fît uerbo pellere morbos ÔC dxmones,
^ mortuos reuocare in uitam Numero autem ôC effîcacia,maiora fecerunt, idC^ Quomodo mata
»deo,quod abierat iam Dominus ad Patrem, hoc efl:, gloriofus regnabat, qui an- ra Dominoßce»
^equam crucifigeret, non debuerat adeo inclareicere ÔC glorificari ♦ Vnde tantam rintdifàpuli.
•Plè in fîia carne mortali potentiam, quantam pofl:eain difcipuIiSjexerere noi
debuerat. Vtitac^ gloriaChriftiper illos erat illuftranda,«nomen eiusper uni'
Uerfum orbem celebrandû, ac ita quod cœperat iplè in corpore mortali, per illos
opus perficiendû, nimirû ut undic^ Dei bonitas cognofceret, necefïè fuit ut maio
'■em uirtutem ÔC potentiam in Apoftolis fuis exererct, quàm exeruifîèt infèipib
^dhuc mortali.Nam quemadmodûludxis Legem, ita toti orbi Euangelion cum
Ijgnis ôcTprodigîjs initio uoluit commendare diuina prouidentia, qux poftquam
quot;la Iudxis,amp; hoc omnibus gentibus fatis innotiu't, non tam frequentia apparue'
^unt.ob id tamen ouibus Chrifti nihil quod ad falutem ipforum faciat,unqua dC'
Juerit.Neque enim miracula fidem dare poflîint,id quod in Pharifxis Chrifti ho-
•jjus fatis dedaratum cft.Dc qua re pluribus in Matth, capite ièptîmo, in illud:
quot;î^ulti dicent mihi in illo die, Quod igitur hic dominus dixit, credentem in fe, ma
|pra fè fad:urum,accipiendum eft,ut illud Marci ultimotSigna uero eos qui credi
^rint hçc fequentur. Vtrunc^ de credentibus feculo Apoftolorum,in quo fignis
^ portentis gloria Chrifti illuftrari debuit, « non de credentib.quilîuslibet. Hic
eofolari de fuo abitu uoluit Apoftolos;ergo que prçftâtioraab ipfo carne abfen'
'^e eflènt accepturi,quàm à prxfènte accepiflènt, comodum prxdixit. Sic Marci uf
® ^'mo, amandabat eos in uniuerfum orbe Euangelion prxdicatû. Rede igitur de
S'oriofo fucceflù quem experturi, ÔC uirtute qua iniundû munus efîènt obituri,
®os prxmonuit. Reliqui credentes ufi^ in finem mundi, in domino uitam çterna
«abent, facitc^ ÔC quxcunq^ ipfî in nomine eius petierint, ut omnia oporteat ipfis
^ falutê cooperari.Hi aût,ut « primi illijUihil petût,niO quç fpiritus profiindorû
^ei finrutator petéda ideo did:auerit,quia fadura ad Dei gloriâ agnouerit. Signa
^portenta fiio tempore prolatando regno Dei idonea erant,ea igitur tum fandi
^ orabant ÔC exorabant:poft illud tempus petunt ÔC impétrant alia,qux non mi
*^us ad fandificandum Dd nomen accommoda funt.

Et quicquid petieritis. )Ratïo eft eius quod dixerat,credentes in fe maiora fe fa Primaratio ^U4
^mros,quodfci}icer,utmonuimus,difcipulisprxfèntibustumprçcipuepromifit, confolatm
«enfus ergo cfttNolite putare incredibile,quod uobis pollicitus fum,etenim quÇ'
^nque demum petieritisinnominemeo,ego efficiam,quia glorificari Patrem
•^eum,in me filio oportet,idc^ per uosiquare quicquid demum fuerit, quod inuo
cato meo nomine petieritis,ego prxftabo.lntellexit autem de ijs operibus ÔC mi'
jaculis quibus Pater in filio glorificaretur, hoceftjper qux ipfè ièruator orbis, ex
Matris bonitate donatus, agnofceretur, ne quis hanc promiflîonê trahat ad quid'
Uis.Gloria Dei,fàlus fandorû eft,ideo ante omnia fandificari nomen Dei,« ad-
Uenire regnum eius precanturjueque quicquam precantur,nifî ad quod eOs ipiri
tüs Patris, qui nouit quid gloriam eius promoueat,impulerit. Perfacile igitur eft
^gnofèere,Chriftum quxcunc^ petierint fui,prxftare,etiam hodie, cum perpaucI
^'^iracula orant,quia ad ea oranda fpiritus non impellitjd uero fit,quia modo glo
E)ei non promouerent miracula.

Si diligitis me.) Ex eo quodplurimû Dominum diligerent,de abitu eins do'
^hant.Monet ergo,in quo potius argumentû dare amoris erga fe debeant,nem'

ut ftudiofe obfèrtient qux ipfis mandauerat, hoc eft,ut fibi fortiter fidant,mun

QUce chriß ^^ eontemmhtfe animofe coram mundo Chriftum confiteant, miituâtn i'rttöf
mndata. feipfos dilcdlionemhabeantjóCrehqua^quae in his tamen cominentur.

Securukma*nbsp;Etcgorogabo.) Secunda ratio eft, qua probare difcipuhs Dominus uo Wie

^ïpfis profiituriï, quod carne abiret, quia pro carne accepturi eftènt i^iritö, omn^
aeritatis do(ftorem,patronü dC defenforem certiffimujeumdf; xternS poilèlfe^*®
quod certc optabilius ilh's erat, quàm habere Dominum carnc ufcp prariênté. i-'
Paraclcti nomine infèquenti capitc,fcèïionc tcrtia.Rogaturum autem fePatr^
pro hoc fpirim dicit, quia ut homo, mediator nofter ÔC Pontifex cft apud Patr«gt;
Quem mundus non poteft accipere.) Vt magis confolarcrur difcipuIoSjpfÇ'
ftanriam huius fpiritus indicat,atcp fimul incomparabilé Patris crgaipfos dign^'
tionem,ut qui cis daturus cflèt fpiritum,quem totus nequiret mundus cape^^*

Vos co^ofciris cum,) Cognofcebantfpiritum fanlt;ïlum,utpaulb firpra«»'
ximus,oblcurc:attamen cum eo adeo pradi ti eftènt, ut ncquirent à Domino aU»
h', quem ludai eo fpirim deftituti,exitiali odio perfèqucbantur,ô(r ludas erat prO'
diturus, certc aliquatenus ipfum cognolcebant, quem in (è agentem tam poten'
tcrfentiebant.nbsp;^

Venio ad uos.) Quadam cxcmplaria hac ifâ ordinita habent:Nonrcïinqquot;*
«os orphanos,(èd uenio ad uos adhuc pufillum, id eft, poft pufillü.Mundus am'
plius me non uidebit^uos'autem uidetis me ôCc. Vt intelligas dixiflè,uennir«n^ ^^
iterum ad eos à refurrecfbone, à qua utiqj difcpuli cum uiderunt, mundus neqi^a'
quam. Sic quod hic Dominus dixit, cum eo conuenict quod infrà i e.habetijr : ^
rurfum puiillum ôtTc.Plurimatamen excmplaria, illud i-niiiK^oy, idcft,adhucp»
fiilum,arm fequentibus ordinant,üc:Adhuc pufillum,ideft, poft pufillum muij'
dus mc non uidet SCC.Nonnusfic legit, ut uidearnrtw^xfof/, ideft,adhuc p»»,quot;' p
!um,adpaccdcntiaamp;:fequentia retuliftè. Sic enim habet; r«xuuhsA w^f
wêis ixcuxio, ßcuo! l-n ^óvos lyJjiù ort ^iaz;tlt;Ax (io^cpLî, ovKi-n Koo-fjtos «'jitsos
ideft, celer uero ad uos rurfum uenio. Breue adhuc tempus cft,quando diuinam

Ttramp;irdüo^ meam formam,mundus inaeduius haudquaquam amplius uidägt;it. Quod enin*
celery fè ucnturum ad difcipulos dixiflè Dominum facit,uidetur iflaid fc^
cum fcpx«/«quot; quoc^ coniunxifïè. Vtcunc^ autem ifta ordincmus ÔC Icgamus, p^'
mififlè hic Dominus uidetur difcipulis, à refiirrecftione fe illis rcdiuiuum oftcnW'
rum,non autem mundotatc^ ita tertia ratio eft,qua eximere i Uis de fuo abitu
ftitiamuoluit.Minutulumhocquod prafenribushisucrbis profuturis abaf^^

unbsp;efl,uem'o pro ucniam,uidet amp; uidetis,prouidebitamp;:uidcbitis,Ebrais fanè hoc lo

Icnnc eft,tcmporibus,prafenti,pratcrito ÔC futuro inuicem commutatis,utiV
Quia ego uiuo, ) ld eft,uitam habeo perpetê, quam ludai non aufcrcnt:
fempcr,ut idem fit, atque illud fupràtPriufquam Abraham ei'atcgo fum.
uoluit his probare,fè ad difcipulosrediturü ! Igitur cum mortem iam adiret,coin'
modum fignificauit eis,fè eam uitam uiuere,qua nulla poflèt morte extingui»

Et uos uiuetis.) Hic à uita corporali, ad fpiritualem ÔC aternam anagogcn rC'
cit.Nifi enim fpirituali, eoc^ ÔC aterna difcipuli uita donari fuiflènt, tam non
tuiflcnt uidcrc Dominum rediuiuû,quàm mundus.Etenim,ut Petrus inquit,nort
manifeftauit ille fe tori populo,fèd teftibus ad hoc diuinitus prçordinatis,
Qa^tmüo. jfto diecognofcetis.) A refiiiTCcftionc enim Dominû, Chriftum ÔC Dca0
effe,uerc cognoucrunt,In Patre enim eflè,eft Patris nutu ÔC fpiritu uiucrc ÔC ag^^
re omniatfic fandi uiuunt nutu ÔC fpiritu Chrifti,tori ab ipfo pcndêtcs. In his it^'
que eft quarta rario, qua Dominus utilem difcipulis fuum abitum probauit.cp''*
pofèrefinrrecftionê fuam eflènt rite demum ÔC perfede ipfum uifuri ÄTcogninnquot;''
Qui habet pracepta. ) Redit Dominus ad monitionê,ur difcipuli mimgt; «no^'
f oreporius curarcnt,fè mandaris ipfius accomodate, fic probaturi germana fe^'

l^^pjîim diledione flagrare .Sicquoc|^fore,utaPatreS«:i'pfomdffim diliganf,
ipie fe plenè eis inanilèftet,quo udcp Patrem ßmul eflènt cognituri^ atque inde
^ernaamp; beata uita perfruituri.nbsp;^

o B SE R» Primum obferuandû, potentiam Chn'fti primS poft morte eius
P/cne exertâ,ut libeat ÄTnobis pro uoluntate Dei morte oppetere.Deinde quan-
^ credentes Übi Chriftus habeat,in i)s enim fuam uirtute magnificentius,quam in
^^ propria carne uoluit declarare, Prçterea ea nos debere petere in nomine Chri
^ yac^ nos impetraturos,quib.in ipfo Deus gloriftcet,hoc eft,Dei per ipfum bb'
itas eIucefcat,Notandû quocp.ut diledione,ita ÔC fidem in Dominû (idem fiqui
em eft^in, Chriftû credere,hoc eft,pro Chrifto ipfum ampledi,atcp eum diligere)
OS nulla re alia poflè teftari, quàm iî mandatis eius, id eft, doc^ina eius, ex ani'
nosaddixerimus,Eius aût docftrinefumma eft,ut credamus ipfi,amp;:^ diiigamus
proximos. Animaduertendû ÔC difcrimê eledorû atcp reproborû in eo indicatû,
^«od Ipiritû fandû mundus non poteft uidere,fand:i autem uident eum, quia ha'
en^eum perpetuo apud iplbs manentê. Hic fpiritus ueritatis eft, in quo notatur
«anû eflè quicquid non ab hoc fpiritu fueritprofedû, Obferuandum denicp Chri
^m à refurredione uerè demum cognitû, quia tum demum debuit glorificari,
^ Dominus omnium lingua pradicari. Rehqua ex didîis pia mens ipfa obferua
^^tjplurima fanè,nec minus falutifera.

enarratio sectionis iui.
Dicit ei ludas nô ille Ifchariotes. ) par. C^ia fpiritû ueritatis difcipuli non-
quot;rn acceperant,parû intelligebant qua Dominus dicebat omnia,unde non ma'
appofite hic ludas,quàm fiiprà Thomas ôfTPhilippus interrogauit.Dominus
^ ^renderat illis firum abitû magis quàm prgfèntiâ carnalê profuturû,ideo non efi
ç ^dmittendû moerorê,fèd potius dandâ operam, ut pracepta ipfius ftudio fè ob'
eruarentlam ludas uelut nihil horum audilîèt,dicebat : Domine, cur te nobis dC
^on mundo es manifeftaturus r'de quo tantû obiter dixerat, ut oftenderet quàm
eharos illos haberet, quos toti mundo eflèt pralaturus. Vt igit intempeftiua erat QgalisMain»
AUda interrogatio,ita Dominus ab ea,ad id quod unice referebat,difcip ulos reuo tejTog^tto.
eare magis quàm ad eam refpondere uoluit:quanquâ lîmul ex îjs qua dixit,amp; ad
iuda interrogatione colligi refponfio poftît. Si quis diligit me,inquit, fermonem
^eum fèruabitthuc intendere, b difcipuli mei, animos debueratis, in his fàlus uc
^ra fita eft. Vultis fiquidê uideri mei difcipuli,meic^ longe amantifTimi, ueftrû er
So erit,omnib,omïfîîs,hoc dare operâ,ut fermones mei à uobis fèruent, id eft, fide
y^eei a percipiant,ut uiuere illis totis uiribus ftudeatis,Qui enim lie comparatus
eum Pater quocp diliget, dC non folum non difcedo ego ab eiufinodi, fèd cum
Patre meo ad eum uenio,amp;:apud eum habitamus aternû. Videtis quo pado non
lolum me,fèd dC Patrem retinere apud uos pofl2tis,ratione profedo multo,quàm
uobis modo adfum,optatiore.Mihi ergo fortiter crédité, SC uerbis meis uos addi-
eite.lS[am qui fermones meos non obferuat, is neep diligit me, Iam quos uobis fer
Jî^ones ti-adidi,precepta quç dedi, haudqua^ à me homine, §d fepe dixi, profeda
*unt,fed à Patre Deo,qui me mifit,Slt;r in os meû fua uerba pofuit. Hinc iam licebit
^oHigere,ô(: quare me mundo non fim manifeftaturus.Is me non diligit, quia fer- ^
*^ones meos feruare nô poteft.Hec locutus fum apud uos mancs, hac fumma eft
Omniû quç uos docui,nimirû ut meû fermonê tan^ Dei amplederemini,6lt;: miP
Him ab ipfo ne dubitaretis: fed tardi nimiû eftis ad hçc pereipiêda.Paradetus autê
spiritus ille fandus, uerec^ diuinus, quê mittet uobis Pater in nomine meo, id eft,
per ôc propter me, is tandê docebit uos omnia,quç fcire referat, ôc fuggeret, hoc
eft,intelligere faciet quecuniç dixi uobis,qua uobis mulris prçcepi,uos autem ob
^'^opi am huius fpiritus^non potuiftis hadenus plane percipere.

Ä N N 0 T. Si qui's diligi't me.) Credere in ChriftS,^: diligere Chriftû, ho^
ex animo utprxceptoreampIeÄ,idem eft,utpaulb ante dixi.Hinc iam ..
telIigit,nonpoffè non feruare Dni fermones, id eft, docftrinâ, c|ui ipfum dd^^^^ 7
coc^ crediderit ei,8C Chriite agnouent. Si em hoc habet,ut uere credat Dno,ccr^^
cum Petro nouit, uerba eius, eflè uerba uitar arternç. C^is iam nô addiceret le u ^
bis uitç xtcmçC quis non ftuderet tods uirib.ei do(ftrinç,quç çternû reddit bea ►
Nam feruare fermone domini,hicnihil ahud eft, ^credere uerû SC faluifica,^
tóto cordeftudere Jd certe âC alias in fcripturis feruare,SC cuftodire mandata
fignificat, 4d uel ex illo Mofcheh intelligas : Audi lifrael ftatuta
qux ego in ain-ibus ueftris hodie propono, utdifcatisea, SC feruetis uel cuftos ^
tis,ad faciendum ea.Seruare cnim Dei mandata, fi pro implere acc!pias,nem
illa feruabit:at fi pro ftudere illis ut impleas,feruant illa omnes pij.Neque poter
cnim uerbis Dei fe non addicere feruandis,qui ea Dei uerè eflè.planè nouent.

Manfioné apud eum. ) Manfio Patris Chrifti apud fandos, eft certa utn^
ufcp cognitio, qux non poteft non eflè perpétua, ut fxpe didum. Hanc enim qquot;
nadi fuerint,hi perpetuo amp; bonitate Patris,6lt;:Chrifti redemprione perfruuntü ,
ut xternum éc beate uiuant.

Hxcloaitus fum.) Hxc fî cum fequentib.rcde perpédas,nó potes non a^^
fcere,perhxcquxlocutûfemanenté apud difcipulos Dominus teftat,omm^^^
intellexiflè, qux eos in carne agens cum eis doaierat, quorû fummâ iam ante e
pofuerat,nimirû ut agnofcam us ipfum Chrifliï,amp;:diled:ione proximorû
cum ftudeamus.Sed cum fpiritu nondû eflènt opulente faris donati difcipuli^
potuerût hçc plane cognofcere: promittit ergo iterû fpiri tû fandû, qui omnia5^^

mtelligetiareuocaturus, ut omnia plane inteiiigeret, quçcucp an ipio auuiu.— .
nec tamê capere hadenus potuiftent.Cum aût dicit:C^çcun9 dixi uobis,non
intelligendû,§d fingula uerba Chriftieisfpiritus fanlt;ftusfuggeflèrit, fed om^^^
uerum intelled:û,qui f îtus in eo eft,^d Chriilus ipfè uere agnofciftunde côtintio
quit ÔC ftudiû çmulâdi eius. Hçc qui probe intellexerit,is quecunq^ Chriftus
docuit,intellexit. Vaniuscft,^ ut refutari debeat quorundâ cómentum,qui di^
re audent, fpiritû fandij fuggeftiffe difcipulis plerafc^ ceremonias,quas tradidcr
Dns,quan$ nulla earû Euang. fecerint mentionê,ÔCeas poftea illos Ecclefi]S tr ^
didifîè. Toties Diis dixerat uitîxternâ habere fibi credente, ÔC omnib, preteri ^^
dandâ operâ,ut altjs profimus, hçc difcipuli nô faris perceperât, ficut necç nos
fine dodrina ÔC fuggeftione fpûs fandi percipimus,ideo promifit fpiritû qui ^^
los penitus doceret,fuggereret(^,ut plane intelligerêt,6Cuita ftudiofè exprimer^
Tenet hodie minime paucos haud leuis error,qui mirifica quandâ multaru r
çonditarû rerû fcientia,reuelato plenius Euangelio,expedât reuelanda,
arcana quxdâ myfteria fîngulis fcripturç apiculis côtineri, qux fint fandi^^^^
aperiêda : eamc^ uolût eflè fapientiâ illam,quâ D. Paul, loquebat inter perfe%j
quam(^ feruator difcipulis tradiderit,quando eis fcripturas de fe interpretabat^i^^
uelim diligenter côfyderarent,quidnam fit illud Pauli : Non exiftimaui digmi^
quicquâ fcirem apud uos,nifi lefum Chriflfi,ÔC hunc crucifixû.Quç illa ipfa q^^
que fapienria erat, quam loquebat inter perfedos: alijs eiîi hxc ftultitia cft, eo q
abfcondita fit omnib .quos non afflarit fpiritus diuinorû perfcrutator. Tum P^,
penderent ÔC illud. Legem ÔC Prophetas dlè,facere ahjs, §d quifq^ fieri optath j
ÔC in una hac re,diledione proximi,legem omnê impleri. Denic^ excuterét,qlt;^^
fibi uelint qux faipturç habent de uirtute fpiritus, quam ÔC fapientix ÔC r^î
rix,qux quidê mortalib.xftimat,identidê opponût. Hue nanœ omnia qua^/quot; '
pti)u-is Deus nobis propofuit,eunt,atc]p in hoc tradita funt,ut Dei in nobis

'^fusobtmeatjftêmpe^ut per Deum fecuri omniG,in hocunS incumbamus, quo
Pjurimis Deum quenda, cum morû uticp decctia, tum officiofitate qui% praïltet»
J^roinde omne jllud fcire dC fapere quod hue non promoueat,nihil eft, quantali'
Ipecie effulgeat. Vera Theologia,non theoretica uel fpeculadua,fed adli'
àC pradieadbFinis fiquidem dus agere eft,hoc cft,uita uiuere deiformê.Hinc
diuus Paulus uirtutis to ties meminit,in(^ uirtute,nó in fermone regnû Dei fitum
J^è praedicat. Haudquaq igitur expedandO ut multa nobis Dcus arcana, fiue de
icriptufjs fuis, Cue alijs de rebus reueiet,ante eum diem, quo utuidendij feipfur^,
y ti eft,dabit,ita faciet nobis pleracp fua confilia,que fcriptura fua,uel re ipfa nobis
*ndicarat,plem'us pcruidere. PIoc autem à cœlefti Patre orandu nobis erat, ut uel
gjqux omnibus Chriftianis quamlibet rudibus perpetub in ore funt,Deum efl[è
^^ïrem noftrû, redemptorem Chriftum,no eflè uitam aliam,quàm que ex ipfius
fpiritu uiuitur, ab ipfo cimda optime adminiftrari, ÔC huiufmodi, per fpiritu fu3
^uimis noftris^ipfe folide perfuadeat,ac uiuâ eorû in nobis operofam^ cognitio -
reddat,qux mores,omnemc:^ uitâ immutet,atc^ ad uoluntatê iplius transfor

[J^plebimus atq^ Prophetas,rede fpiritalia fpiritalibus confa emus, hoc eft, uef
quot;is ab ipfo fpiritu formatis,de rebus facris diflèremus. Vt aût nihil nos in diuinis
quot;teris Iateat,ut de futuris euentibus,aut etiâ de praefentibus^uel prçteritis Dei ope
^■ious,qux ilia condnet,mirificaquxdâ,qu3ehad:enusIatuerint,cognofcamus,ut
^aleamusex fingulis uoculis nefcio que myfteria eruere,ac quo uis in loco anago

^ perinde frugiferis,atcp cur^fam mente titillantibus detentos,ab eo nos auocaret,
^d quod conditi fumus, ut fcilicet tota noftra uita Deum quendam quifc^ proxi'
praeftet.Deinde quemadmodum expcdamus,ut omnis hxc ex partecogni'
in hac uita cótingere poteft,aboleat,fi'c quo cuic;^ fpiritus Dd opulentius
*^Ontingit,eo recedit is à cognitione,quae eft uitae huius,ad eam qux eft futurx,Ion
'Jius. Vnde experiunt hociandiores homines, fe, dum maxime diuina iàpientia

^^ni rapi, qua etiâ mox quicquid in illis eft, ad uitâ deiformem mirifice incendit*
^^turç in aliud nô funt date,quàm ut de Dei in nos uoluntatê,de redemptione
^offri facfia per Chriftû,de(^ uWe beatxuite ofticijs nobis teftificent,id quod inef-
tamen, ô^ plané mortua res eft, donec'eadem fpiritus Patris in cordibus no-
jtris loquat « perfuadeat.Iam cum illa tam multis in lods hgc patentifljme atque
»uculentifîîme,tam prxccptis quàm cxemplis,tam minis quàm promiflls,demit'
t^us fcilicet fe ad faftidîofumamp;:nimisftupentêanimorûnoflTorûpalatû,tradat,
uoceat,oculis opponat, infi'gat,inculcet,prxpofterû fanè,ne dicam,impiû eft,hxc
^î^teq in cordib.noftris uiuant nanfilire,« ueftigare curiofius quid fibi recondita
Juqua « perplexaloca uelint,quçut eadê doceant, docent tamê,cb §d plane intel
«g» nequeant,obfcure ÔC incertotaut certe dum hiftoria, omnia quxadfalutê fciri
PJÎquot;nt,plan2ffîme offèrt, ea tranfmifl'a, in anagogis argutis quide, fed uerè tanto
aocendâ pietatê ineptiorib.ac inefficatiorib. quanto plus infe habent curx m'
fl^umanx,anxie philofophari. Quid enim hoc aliud cft, quam fub prxtextu

P^'oünt.Dici enim non poteft, ut faueat inuentis fuis in^eniû humanû, fitc^ pluP
Huam fxpe m inuenilfe reconditû aliquid in fcripturis icdekdet, ut non folû eo

piacentiam incidamus^quaï ftatim ex fe faftidiû,ne dicâ odium gignit oninji^q^^
noftris inuentis parum appIaudSt : hoc ubi obtinuerit, dat prçter iccfîas dC
nes,non tam inipias quàm atroces ÔC cruentas pugnas,bel!a(^ exitiah'a,
nas merito exigente à cótemptorib, ftii ueritate diuina, quç ultro in ample^^
ftros patentibXuis clarisc^ locis ruens,tamê non excipif,negligitur, faftidit. ri\
Paulcum cuperet ,quae apudCorinth.orta erant diffidia tollere, multa contrei
tempeftiuam hanc in facris fapientiâ diflèr uit, extollens eam, qua unum hoc c
inus,fed uerè, fed folidè, fed uiuè, Icfum Chriftû ÔC hunc crucilixû, noftrâ lai« '
iuftitiam ÔC fapientiâ eflè, Proinde magno rcdimendû eflèt, ut exemplû Apo'
iorum fimpliciter,ô(: iuxta hiftoriam fcripturas tradantiû, quàm cultorS ^^^^^
quosPhiloicribit,patrumlegesinallegoricâintelligentiâ dcducere folitosim »
in legendis atcp enarrandis icripturis fequi libérer. Sic fieret, ut fcriptura quant ^
fatis eflèt,ubicjj nota ôC familiaris haberet,indec^ ex quouis loco,in certa fta^^ ^
ad omnem pietatê efficacem contemplatione raperemur, nihil cflèt ftudioru ^^^
d:ionum,pIurimû autem uerae dilecfbonis uitaec^ iàncftioris.Sicfiue Abraham? ' ^
ahorum patrum exempla ,nobis ex i] s, qua omnib.facile patere poflîint con y

rata,ut certius,ita ÔC efficacius Dei potentiâ,prouidentiâ,bonitatê,mediators^^^^
illum unicum, per quem folum hac femper fefe protulerunt hominib.cum n
iplîsjtum y)s qui docendi, monendi ue nobis funt, cômcndarent. Cum quan ^^
aperta hac animos figcre negligimus, ÔC fingulas uoculas ad myfteria quot;^^Pl^^j^*
ac ex quouis fado, Chriftû non tam oftendimus,quàm extorquemus, inani
tum deledatiunculajex argutiore cômento animum titillabimus, Cum^^

(piritualiafpiritualib.egregie côtuhflè,nihilôCnifioraculafpiritusdiflèruinbsp;p

debimur,fèntiemus nos prorfus omni fpiritu,uirtute illa rede uiuendi uacu
non etiam inea mala Philautia, de quibus modo memini,prolabamur. V ^^^
tis fuper^ eft patentiû hiftoriarû, praceptorumc^ Dei,fi modo rite'ea P^'^'-'^ j-^'
nîus,ut prorfus nô fit opus,fie argutâdo querere,qd fi etiam inuenerimus, n
men poffit quicquâ adifîcationis adtjcere ijs,qua offerût hiftoria illa man»
res.Simus grari fpiritui fàndo,quod palàm adeo diuina nobis tradidit,ÔC P^^q
lt;fta hiftoria,quantû fieri potdl,ueritatc,in ea pia curiontate,Deum ÔC Chn r^^

re,fî fummâ hiftoria fpedes,pietati adificanda momentû ahquod adferan -
ut dixi,expedo,ut unquâ ifta certa nobis, planée^ cognita fiant, fèd potius ^^^^

gerit regeneratio, Voluit itacç Dîîs offiifa tot locis nobis haudquaquâ lup
caligine,udut re ipfa monere,ne minutias fèdaremur,daremus^ potius op ^^^^
qua facile ÔC priino obicdu perdpimus, introfpicere penitius, atcp infig^*quot; ^^^^
i(tudiofius,quàm ueftigarequç latcnt,ÔC eruererecôdita,Tum ÔC
nullû extat apud Apoftolos, multo minus apud Prophetas exemplû? ^^ ^jj-^jj
uis locis anagogas ÔCallegorias côminifci,cum abunde doceat hiftoria,qui ^^^
eft,quàm prçfenti urfb,ueftigia dus fedari^Animi id profedo
gne fufpiciêtis,ah'oqui ultro occur rentib.atcp fefè oftentantib.fic afneemt,
ceret, ut incertiores illas côquirere fubdudiones atcp allegoriasneq^^^
Incertiores dico, magis noftris cogitationib,adfi:itas,quàm ex ipfanbsp;alloua

Suprà enim capite tertio ipfe faflus fum,uerè ptjs anagogenadChriliquot;^^^-^j^g

ENARRir. CAP. SÜÏlfi-,
quot;nbsp;fi^bminiftrarc,quicquid ufpia eft, quia ^d nó fit per ipfum facâu, ftiîiiî eft,

Chriftutat in eodê ab uxore falfo,nolim quis fe torqueat, quomodof
ftu r oftendat reprçfentatû. Sic Jona 3, die ereptus è uentre ceti, rede in Chri
^ m lubducitu'dem detredans iuflum Dei,conatusc^ effugere,nonita.NecaliuP
^^OQi lunf^ jg ^ Chriftus difcipulis è fcripturis produxit. Sed de his in Matgt; '
jj. fijb finê,amp;: fuprà in illudîEt ficut Moles exaltauit ferpentê. Vt itacp tempe
Uel^f^'^ loco adhibitas alîegorias probo,ita nulli uolo author eflc,fcriptur,js
. 'egendi uel enarrandi negligentius, tantû prapofterâ ÔC inutilem damno cu'
itatem,caeterû ut germane ac proprie,quoad eius fieri queat, fingula Icripturat
ea accipiantur, fobrium ac pium ftudium adhiberi,etiam inhortor.
o B s E R. Oblèruandû,iterû nos abfcp dodrina fpiritus nihil falutare pofle ca
Pere.tum qux nobis quçrêda fit Dei dC Chrifti praîfentia, uticp qua per fidem 8C
pintû eft,ô(: in quo illa appareat, nimirû fi uerbis Dei toto pedore ftuducrimus,

^.p^^eeinrelinquouobis.) par. Vtredeaueroadconfolandûuoscharifllmi
quot;cipuli^mouer at enim ludae non fatis appoiita interrogario, utquid potiflîmû
^«aerendû uobis fit,magis infigere animis ueflris operaepreciû duxerim. Pacê re-
^'nqiw uobis, uera falute ôC profperitatê, etfi corpore à uobis fim abiturus, pace,
f^quâ, meam do uobis, hoc eft, folida ac arternâfelidtatê, non qualêmundus dat^

ab ■ ^ -potius ueftra in me fpedaretis,gaudere farxè debueratis,cum me dixi
ßnbsp;^d Patrê,in gloria diuinitatis.Pater fiquidê Deus,me homine infi'nito,Ô£:

^ ^^ omnib.maior eft, Apud eum igitin luce inacceflâ mebeatû regnare,SCue-
tis ^ multo ^ in carne praelens polfim potentius operari, optare debcba'
tù ^^ propter me gaudere, §d hxc tandê hora adueniflêt. Sed haec eft infirmi-
1ernbsp;ifta,qux uobis à meo dilceflu futura funt,longe quàm attu

gj. I'^ois cai-nis me^ra:fentia,pr3eftantiora prxdicere,ut cum euenerint, tanto
Iq quot;^^us credatis me efle Chriftû,orbis faluatorê. Iam non licebit multa uobilcum
^^quot;ijaccedit enim princeps mundi huius,qui imperiû habet inreprobos,5Cmox
Ue^ poteftate fua urgebit immilfis làtellitib.fiiis,qui me ad necê rapient. Id
fed ° ï^on quod ille iuris quicqua in me habeat, nihil enim unquâ peccaui,
^ m eo declarabo orbi, quàm Patrem Deum diligâ, in gratiam cuius immeritä

rrem obibo.Surgite igitur,eamus illi obuiam,iam enim hora mea aduenit.
Jij-'^nbsp;Pace relinquo.) Pacis nomine faiptura profperitatê intelligit ÔCfe QuidpäX

çç'^5^|;Significat ergo hic Dfis fe nó caducâ,nô nuxâ ÔC uanâ mûdi,fed fuâ,id eft^ CfcriAquot;.
honbsp;felicitate relinquere atqp dare,nó firuftraneis tantû uerbis prccari,ut

folent. Ea uero fita eft in fide folida, quâ fuppeditat Ipûs paracletus,quê
s eratmilfiirus. Haec pax amplior eft,^ agnofcere queat mens hoim,PhiIip.4..

Pater maior me eft.) Hoccum emphafi legendum eft,uoIuit enim
«um f Patrem Deum,fe homine infinito maiorê,eoÇ fumma felicitate apud
fibi '^quot;'^'eumbicegiflêtmiferèÔCcalamitofe.Hancc^felicitatemdifcipuli

^quot;quot;^tularidebuerantjnon inde turbari.
iierTj^^^e dixi uobis. Quid dixitcOmnia profedo quç dixerat de Paracleto, ÔC
«^iuri per hunc habituri erant felicitate,incredibihlt;| uirtute, qua maiora fa-
I^om^'^^^^' quàm Dominus ipfc fccerat. Hxc ubi omnia euener unt, in fide erga

j^J^mum eos confirmarunt.Hoc eft quod ait; Vt cum fadum fuerk,credatis.
lig ÉJJ},quot;^^® habetquk^.)Ius eft fatanç in obnoxios peccato,agit em in iijcredu
^ ' pn.î.C«m ergo Dns omnis peccati purus cflict,nihil habuit in eû iuris Satan.

traditurus ipfe me in manus peccatorû:aut certe coniungendû eft,cum eo qa P
ceflit, nempe, Venit princeps mundi : ut intelligas, ideo uenit, ideo datu dt
mihi morté per fuos inferat, quod mandats uolo facere Patris, non q^ojlus
quodin me habeat.Poft'et « iungi ei ^d fequif,Surgite camustut fenfus '

deatâdPatrem diligo,«facio utmandatû dcdit,furgite eamus obuia f^telii^
eius. Vtnmc^ autem legas,intelligi Dns uoluit,fe in gratiam Patris, «ob nui
fuum peccatum fefe iam naditurum Principi mundi,ac poteftati tenebrarum.

uei fa fanè eft à pace « felicitate quam dat mundus, non folö quod folida
na eft, fed etiam quod uiget, uerec^ habet in medtjs etiam perfecutionib. Am
enim eft,de bonitate erga fc Dei pcrfuafi,eo(^ non dubitantis in falutê übi c«
eum operari.Nec prxtereundû illud, tum demû côfummata nos felicitate rni ^^
ros,cum per mcdiatorem Chriftum peruenerimus ad Patrem, hoc cft, cum
fuerit omnia in omnib. Hucc^ aim morte accedat, non elfe Chriftiano
horrendam, fed cogitandum, Pater maior eft, ô^ omnia preccllit, igitur gau
dum,non dolendum cum eundum fit, ut ad maximum,ita « ad optimm«»

Poft hxc obferuandum,tum nos à poteftatc principis mundi liberos fore, ^^^
peccatis liberi erimus, quam libertatê folus filius largit, de quo fuprà
enim ex caufa erat,quod Satan nihil haberet iuris in Chriftum. Denic^ anii
uertendû,mundû,id efl,omnes nonrenatos,malos effe,ut in quos impequot;quot; ^^
Satan.Poftremo difcamus à Chrifto,uitam «omnia, gratix Patris poftnaD

Go fum uitis uera, Sc Pater meus agricola cft,
palmitem in me non ferentê frudû, tolîit, ^^^^^^
fert frult;fhim,purgat,ut frudum copioliorê afFerat» »
uos mundi eftis propter fermoncm,qucm locutuS

poteft ferrcfmcfkim àfemetip{b,nifi manferitînuitc, ^^
nec uos,nifî in me manfèrîtis.Ego fumuîtis,uos palmites.Qui mai^f ^^
me, bC ego in eo, hîc fert frudû multum, quia fine me nihil poteftis tac ^
re.Si quis in me non manferit,eiedus eft foras fîcut palmes, bC cî^^ *
collfgunt eos in ignem conqciunt, amp; ardent. Si manferîn's ^^
amp; uerba mea in uobîs manferint,quicquid uoluerias petetfs, ^ ^
bis. In hoc glorificatus eft Pater meus,ut frucfhim copiofum aftcraos,

Sicutdîlexît me Pater,fta ^ego dilexi uos. Manete indilcco^^
mea. Si praecepta mea feruaueritîs, manebîtis in dile(fHone me^
ego Patris mei pra^cepta feruaui,amp; maneo in eius dilecTtione.
tus fum uobis, ut gaudîu meum în uobîs maneat, amp; gaudîu ueltr _
pleatur. Hoc eft pr^ceprij meum,ut dîlîgatîs uos inuicê, fîcut
Maiorem hac diledionem nemo habet, ut quis animam fuam P^. ^
pro amîcis fuis. Vos amîci mei eftis, fi feceritîs quaccuncp ego
uobis. Non pofthac uos dico feruos,quia feruus nefcit ^^ ^vj«

^ornmiis eius ♦ Vos autem dixi ami'cos, quia omnia qug audi'ui à Patre
^^^OjHota feci uobi's.Non uos me elegiftis, fed ego elegi uoS;, coftitui
^os, uteatis Scfrucflum afferatis, frudus uefter maneat, ut quicquid
Petieritis Patrem nomine meo, det uobis ♦ Hœcprascipio uobis, utdt-
^gatis uos mutuo.

Si mundus uos odit^ fcitis qd me prius quàm uos odio habuerit. Si
^ niundo Riiffetis,mundus quod fuû eft,iligeret. Quia uero de mun.'
J® J^oii eftis, fed ego felegi uos de mundo, propterea odit uos mundus.

fementote fermonis, quem ego dixi uobis. Non eft feruus maior do^
^ino fuo.Si me perfecuti funt,amp; uos perfequent: ft fermonémeum fer-
^^üerunt, Sc uefh-ft feruabût. Sed haîc omnia facient uobis propter no
^^n meum,quia non noueriit eum qui mifît me. Si non uenilTem
^^utusftiiftTem eis, peccatîi non haberent, Nunc aût non habent quod
P^'gtexât peccato fuo.Qui me odit,is bC Patre meum odit. Si opera non
^cilTem inter eos,quce nemo alius fecit,peccatû nonhaberêt.Nunc aûc
y uiderût, amp;oderût non folû me, uerumetiâ Patre meû. Sedhocacci-
^t^ut compleat fermo,qui in lege eorû fcriptus eft: Odio habuerût me
Cum aût uenerit Paracletus, quem ego mittâ uobis à Patre, fpiri
^^ |^eritatis,quièPatre procedit, ille teftimonium perhibebit de mc.
Vyin 8lt;I uos tefles eftis,qui ab initio mecum eftis.

ENARRATIO SECTIONIS 1.
ii Go fum uitis uera.) PAR. Ardentiftîme amabat fuos Dns,eo(|l
[i cum omnis eorum fâlus penderet ab eo, ut ipfi eftènt quamaddidîifti
Il mi,omnia ab ipfo expcÀarent, ipfius iufïà fiimmo ftudio capefïèrêt;
hue uoluit illos,amp;r cum iam hoftib. fuis iret obuiî,hortari longe dili'
gentifîime, Ocut àC accumbens fecerat : prxcipue aöt, ut proferendo
uangelio regni fui ftudiofiflime,ad ^d peculiariter deledi erant, fèfe dederêt.EIe
Santi ergo ufus allegoria,quam fiCclare explicuit,dicebat illis:Ego fum uera uitis, kUegomultti
^ninoitame habeo ad cœleftia, ueraè^ bona, uti fe habet uitisadfuum frucTiï. crpalmitum,
fLnbsp;uero meus Pater eft, a quo nimirû firm quantus fiim. Is omnê in me in-

palmitê,id eft,omnes qui nulla mihi fide fèadiungût,tollit et abijcit : qui
ÜC eledi ad hoc certa mihi fide infiti funt, eoc^ fi-ugiferi palmites, hos purgat fuo
onatos fpiritu, ut plus frudus adferâr. Iam uos mundi ÔC purgad dh's, quod ô(:
Uob ^nte uobis dixi : fermone eîri quê uobis dixi,dodrina quâ tradidi, uera fide
^^Dis datû eft amp ledi. Vt igit frugiferi palmites mihiinfitieftis,uerxind,itain
jjj.^ nianete.mihi forti fide inhxrete,6lt;: ego manebo in uobis,fuccû fufFedurus uo
^s^unde uuas cœleftes,dodrina falutis,hominib.afferatis.Qyemadmodû dri pal
j^^^s a feipfo nequit frudum ferre, fed op ortet ut maneat in uite fî frugifer efîè de
ad?'quot;^- ^^^^nbsp;manferitis,toti à me pendêtes, ÔC meo fpiritu uiuêtes, nullû ^ „

bis f^^*^^^- ^quot;'^quot;''quot;quot;jWihil falutare prxftabids,nemini (rugi erids.Ego fiquidem uO' '

mihi quod palmites uiri, per uos uitx fuc
DenHnbsp;peruenire debet : id autem tum erit,cum in me manferitis, toti à me

J naentes,6Cego in uobis omniameo fpiritu perficiens.Sicfi-udum multum
finfnbsp;opere,adregnum Dei quamplurimos adduduri.Nam

IligciiciiiiA igiiia iiitAiniguiuiiia. y »ja igiiui iiidiicLi, m iiit, nmii iinini»-» — -r

à me omniaexpedate, ÔC frucftó plurimu adferetis, maiorac^, ut antea promi^j^
ipfe fecerim,opera facietis.Si quide in me manferitis,ct uerba mea in uobis man
rint,ut illis fidem certa habeatis, quicquid omnino uoîueritis id petetis, K ac^P
fis, quod ÔC antea uobis pollicitus film. Qyod uel ex eo futurû crcdere po^^f'^S
Pater meus in eo demum glorificatus fuerit, fi uos plurimû frudlusattuleri^®'
multos regno meo adduxeritis, in eo declaraturi, uos germanos meos efle d»'^ ^
pulos,cum redemptionem orbis,à meprafdicari cœptam,ad fines uicp

feretis. Vt ergo Pater gloria fue illuftranda, quando modo tempus huius irutaïf
^eefliè non potefl:,ita certo fient,quacuncp uobis polliceor.

A N N o T. Ego fum uitis uera. ) Hoc eft,in ueris ÔC cœleftibus bonis id
quod uitis in fuo genere. Necp enim nifi per metaphorâ Dominus, eo
tudincm ie uitem uocauit. C^andoquidc Chriftus ut homo, quia mediatot i-
ÔC hominum eft,is per quem gratia ÔC ueritas omnibus eledis fi't,de cuius pj^jî
dine omnes acccipiût,uiti rede affimilaf,quê agricola Pater plantauit,dum 'P |
Verbû fuum,carné fecit, ut idem eflet Deus uerus, bC uerus homo.Huiccert^ H
infitus eft,ut uiuit uitâ dci,ita pro fija uocatioe frudû afferat necefle eft,et falutê
Omne palmitem in me.) Quomodo eft in Chrifto,qui non fert frudS^/''
zizania in regno Dei,ÔC putres pilces in reti Euangelico,carens uefte nupt'H!^^.
nup tij s Chrifti,nom inetenus icilicet, ÔC fècundû externa tantû,non etiâ uera n '
quare tollunt ifli tandem,ÔC uelut refèdi arefadic'jp palmites,gehennanbsp;*. p

Vos mundi eftis propter fermone meum.) Idefi:,perceptam dodrina
ea enim renati eftis,ÔC in cam recepti fortem,ut prorfus mundi olim condnuis
Qj omodo mun (ftibus fpiritus,quos Pater donat,euadatis.Mundi itaque funt qui Euang^'quot;^.
dipurgantur. dunt,ÔC purgantur tamen ut frudum copiofibrem adferant, quia in fi'de

D EI fadifunt,dono patris proficiunt,in qua quanto plus profecerint,tanto
gis ut Deo fimiles,ita ÔC frugiferi redduntur alrjs.De hac munditie ÔC fup*quot;^ j.
te ij.in fediuncula prima. Verum ad banc munditiem non nifi purgationquot;^'
cft,recifione inutilium pampinorû peruenitur.Continub enim naturae defyquot;
recidi oportet,ut fuccus fpiritus Dei fuum frudum extrudat.nbsp;. t

Quia fine menihil poteftis.) HaC gnome fateor probare Chriftus uolu't
pulos nullum p er Euangelicâ pradicationem frudum allaturos, nifî in 'P
certam fidem maner ent : quia ideo palmitibus eos fîmiles fecit,quod pet ^os
CUS uita, dodrina falutis perferri ad multos deberet. Sed quia non manente^^|
■Chrifto palmitem pater tollit, ôC arefadû in ignem abijcirgehcnna, u^,^^''quot; -uoC
teftatus eft,quis non uidet fîne Chrifto neminem quicquâ boni pofîèc'Si aute
dcderis, ubi manebit liberûarbitrium,ex fèipfo ad bonum enitens, quaîen^^ ^T
denic^ conatum illi des,aut cooperationêrQua enim libertas dC facultas ^^ ^^^
uendi per fè nihil poflè boni efficere,etiam fî demus in homine eflè aliqueni c
^ tumr Tantum crgo per Chrifiij ÔC uera libertas boni facultas nohis coting

Et colligunt eos.) Idem de paleis Matth.j.öCzizanijsij.dicitur. -AGtif*
Quid muncre nranferitis in me, ÔC uerba mea, ) Hic Dominus ipfe explicauit,c[uid -
in Chriftonbsp;manere,certa utiq? uerbis eius fide adhçrere.Hçc fides ubi eft,çterna elt, ^ ^^^

' ' ritum Dei fèmper prafentê habet, qui docet ôC uelle ÔC petere, quibus g/P^^'^î^s,
promoueat, quare omnia quocj impetrat, Caterum hic rationem r^ddid'^^j
quod dixerat frudus faduros, qui in ipfo manerent, hoc eft, in uitis ^^^^ ß^zn
perfuafuros.Sienim erant omnia,quae uellent, impetraturi, facile potuenquot;^ j

8 orificatus cft,id eft, fuerit Pater meus, utfrudû copiofum afferatis, SC efficiami
tnei difcipuli, hoe eft, opus quod ccepi proferatis, SC regno Patris quampluri'
Os adducatfs.Iam Pater deefïe gloria fua,quando fam aduenerat hora illuftraninbsp;/

fpf^quot;^ ^Pwd homines, non poterit, dabit ergo uobis quacunq^ petieritis ad pro-

raiT ^ ^ ^ y ^ Obferuandum omnium Chriftianorû eflè ut frucftum adfc
ccr f eft,alt|s ad falutê infcruiantn'd autem tum poterunt,cUm Chrifto fide fyti-
^ Ä luerint addicfti: in quo fi non hareant, quicquid fint SC uideantur,olim è fatv
inf^*^ eonfbrtio abïjcientur ingehennâ ♦ Inharebunt autem Domino, dum in
P orum animis hçrebunt uerba eius,ad qua in omnibus refpiciant,

enarratio sectionis n.
adf ^^ dilexit me pater. ) paraph. Oftendi unde accepturi fi'ris,ut frudum
te Mquod deledi eftis,nimirû à me fblo, cui folida fide uos adharere Opor
p ♦ Nunc hortor ut libeat uel meo exemplo fruc'ïum adferre,Ô£: proximis fèruire.

^quot;^edilexit,ideo uiciftîm dilexi Scdiligo eum,idd^declaro,dum mandatis
Jj ius ftudiofliffime obtempero. iVÏanete igitur ÔC uos in diledione mei, idlt;!p fta
tornbsp;meorum demonftrate. Hac uobis locutus fum, SC hoe uos hor

, ut gaudium meum in uobis maneat, quandoquidem de meo abitu tantopere
tisnbsp;enim ita mandatis meis ftudando, diledionem mei declarauerJ

^^uos habere fynceram, pradixi, Patrem dC me manfionem apud uos faduros,
fet?quot;^ quot;'^quâ deferturos: hinc erit, ut de me longe meh'us ÔC falubrius uobis pra-
S^ndeatis, quàm fi carne apud uos fubfifterem. Quod igiturr uobis hac de di
^ dinbsp;ftudio mandatorû meorum loquor,ueftri caufa facio,fic fanè gau

ueftrum complebitur,iuftum SC folidum erit,quia ueriim,2C de me uere uo
prafente futurum eft.Ne autem dubitetis qua mea mandata fint, quanqua id
inu '^-^^ cxpofui,omniainhocuno uerbo fummata fimt, ut diligaris uos
ftjj ficut ego uos dilexi,quos fanè ita dilexi,ut maiorem diledionê nemo pra-
çj-j rdilexi liquidé uos, ut anima meam pro uobis ponam: quis maiorê ami
^ uis diledionê exhibeatrAgnofdte igitur,me uos uere amicos habere,tantum
ft uobis mando.Etenim quod certum germanç amicitia argumen'
Ç,-. ^squacuncp à Patre audiui,quorû cognirio uita aterna eft,ea nota uobis fcquot;
i-çV e igitur uos amicos meos uocaui,non fèruos, quandoquidem lei-uis indica'
Uosnbsp;foleant. Sed SC hinc uidetis, quàm amicos uos habea, non Ammentadile

ïidfe uniuerfum orbem,SC firudû, adducendo quamplurimosregno Dei,
tiog fi'udusc^ ille maneat fiituris ufcp ad fi'nê mundi, qui in dodrina, quam
qy^^P^^geris,permaneât.Denicg hue euexi uos,uticp in fumma dignitate, ut quic
Patrê petieritis,id liris ab eo accepturi:id quod tertio iam, quia ma
pf jçj^^^obis polliceor. Quid quafo amplius potuiflèm uobis praftare r quid
Ptox ■nbsp;uel firmmo uos inter amicos meos haberi loco probet f Certe

»^îbi dignitate uos feci,ôlt;: quotquot antea fuere fandis regibus SC Pro
ttir nenbsp;♦ Myfteria Patris faluifica nemo unquâ aperrius uobis audi'

ioraçi'^®quot;^'î^^quot;^a'orêorbifalutemattulit,atqîuosadferetis:nemounquâma' ■ ' '
diu,Y,nbsp;^ miracula,quam uos adetis,ne à me quidê uidit.Hac tanta tamc^

quefo^ pra uniuerfis codiribus SC terrigenis morte meacomparabo: quod
atnbsp;ftin^mi argumentum praterea quaratis C Diligite igitur uiciffim ÔC

Ut ^andaris meis ex animo ftudete,qua nihil aliud à uobis requirunt,quam
quç '.'P'^^inuicem diIigaris,utuobis ipli's inuicê benefàcereftudearis,ÔCquif'
pi oxinium fuum regno Dei add ucere laboretis. Nam fic demum, fi uera

obtmuei-it apud uos proximorS diledio^munus ueftrum digne obibitis,ad
uos delegi,ut uelut palmitesèfuccouitisuuas,itauosexmeo fpiritu docftrfi^^^
Euangelicamjuuas cœlefti «faluifico uino plenasjorbiadferatis. _ ,
aMyc a n N o t. Omnia quçaudiui à Patre.) Hxc funttquod ipfeChriftus effêtl ^
'miditci dijcipulis uator mundi,« iudex omnium:quod morte fua redempturus eflêt fméiosA^^ ^
prxdicint. ad gentes quoq^ falus peruenire debebat,« ludxi excxcaritquod per ipfos AP®^
ftolos, ipfius « Patris gloria mirè eflèt rcuelanda: « id genus alia regni Dei my '
fteria,qux fanè Reges « Prophetxoptauerant uidere « audire,nec tzmcnai^^'
runt uel audierunt.nbsp;r

Ego elegi uos.) Apoftolos elegerat Chriftus, ut fummo beneficio orbcnj a '
ficcrent,« dij alîjs hominibus eflènt,dum Euangelion uitx fecit per cos'inuuig
ri. Rede igitur huius eos admonuit, dum uolebat ad redamandum fe illos ^^
tare. Certe minimus eorû, maior loanne fadus erat,qui tamen omnes retro Fr
phetas, imb quicunc^ è mulieribus nati erant, excelluerat. Hxc etfi parum, ^^
cum ea audirent perpenderent, poftea tamê ubi fpiritu ampliore donati
rificè eosaccenderunt,utuocationi fux fumma cum diligcntia,fummo(^ ^^
dio,hoc eft,ut Paulus loqui ibler,cum timore « tremore incûbcrcnt. Eodem c
te argumento,ad ambulandum digne Deo,Paulus fuos ubique hortatus ^
ftantur eius Epiftolx.Et hinc fanè eft,quod Apoftolus de uirtute « fucceffu aP
ftolatus fui in omnibus gentibus tam multis gloriatur.

TruâusApopo Et fi-udus uefter maneat.) Manfit certe hadenus,« manebit uiquc ad con^

iorumnu^itt fummationê feculi,quia ièmper eledi erunt, qui in dodrina Apoftolorû ^^^^^ g
Multis proh dolor in nationibus frudus Apoftolorû diu admodum obCc^^
fuit,atq^etiamnumeft,nequaquamtamenextindus.nbsp;^

enim in hoc deledi fuerant Apoftoli,ut primi orbi Euangelion annunciarc»*^'
portuit ut plurima ÔC maxima miracula xderent, « exorarêt,quicquid orafl^ , '
Idem « alrjs fandis,pro fua uocatione datum quidem eft: hic autem P^ï^f^^Jj
de miris operibus Dominus loquitur,ad que patranda Apoftoli fuerant delcc gt;
id totus hic ad eos habitus fermo teftatur. quot;nbsp;^

o b s e r. Obferuandû, ficut noftri erga Deum diledionis certum argj^^^n
cft,fi mandatis eius,id eft diledioni proximorû ex animo fuerimus dediti/p^'-
tes quifc^,ut proximis pro fua facultatê inferuiat,ita Dei erga nos amoris
ftum indicium eflè,fi nobis fua myfteria reudet,« in hoc conftituat, ut P^^^^ ^^
regno fuo adducamus. Debet fiquidem omne omniû Chriftianorû ftudium c gt;
ut alîjs fîc inferuiantjut illi Dei bonitatê agnofcant,ea(^ fyncera fide peïè^^
enarratio sectionis lll.
Si mundus uos odit, ) par. Hortatus fum,ut ante omnia diledioni ^^
tis proximorû,qux impellet uti9,ut gnauiter munus ad quod uos degi, r ^ (c
gdium falutis ubic^ prxdicetis, obeatis:fedfdo mundus id non minus ^^^^^^
ret à uobis,quàm à me tulit. Vos igitur cum mundus pro tanto benefido,
li adferetisjuobis exitiali odio refpondebit,confyderate quod menbsp;P^ .

ceps uefter fum, ÔC uobis mui to prxftantior, odio habuit. De mtmdo uos fcl S '
•••• ÔC ereptos tyrannidi Satanx,cui mundus fubiedus fèruit,regno cœlorum don
ui, ideo côtra uos tanquam defedores « transfugas ille ita infaniet. Q«io aiit
non ferre ab illo debeatis,potius quàm cum illo Satanx ièruire,cum aeterna u
perniciefMementote fèrmonis quem uobis dixi,non efîè fèruum pf
Domino fuo.Cum igitur meum illi ferui Satanx,fermonem contempf^''^^^
ob falutem quâ eis obtuli,dirè perfècuti funt,idem ab illis « uos expcd^' ^^^
tem interim cofoletur, quod propter nomen meû,uos illi perfèquentiir. ^^ ^^^

4 uobis odiunt,tne petunt,eo qudd nec DeS norcant,qui me mtfît,Ex Diaboï doari
*unt,ideo ueritatê ÔC iuftitiâ nô poiTût nô oppugnare. Quàm optabile autem uobis
pro iuftitia Dei periècutionem ab illis ferre,quàm($ perniciofum ÔC exitiale Ulis,fie
contra illâ furere r Nâ praecipui hoftes, à quibus uos pari oportebit ludxi, nequa^
'gnorantia,qux excufari poffet,uos perfequentur. Ea enim loctmis illis fum,ea
^pera oftendi,quibus maiora ante mundus non uiderat, ut aperte fàtis in me DeiS
^gnouerint, quare nullam prorfus exculationem poterunt prxtexere,prxtexturi fà
_ ^'Ut nidlum ob repulfam mei peccatum illis imputaretur, fi nô ueniftem, CC locu*
^s dlis fuifrem,operacç Patris exhibuiffem. Nunc ita in me Patris uerba ÔC opera
gnouerunt, ut uere non tantum me hominem, fèd in me Patrem quoc^ Deum o/
lo mfecftati fînt, ut uerum fît fadum illud fcripturx eorû : Abfcp caulia me odio ha
uertmt.Nam nihil ud dixi ud feci ilh's,quod non,fî fuftinuiflènt id recipere,fàlu*
re eis fuiftèt.Sed ferenda hoc mihi fuitaios igittir cUm eadem inciderint,5v: uobis
a xquis animis ferenda ducite. Vt namcp mihi,ita ÔC uobis omnia tandem bono
eacnt,cum apparuerit qui fîmus. Odio illorum êC perfècutioni hadenus obnoxiquot;
s tui, fèd cum aduenerit uobis paracletus, uerus fandorum patronus, ÔC adhorta/
^or,regnic^ Dei legirimus moderator, fpiritus ueritatis,qui ueram ôCfolidam iufti/
^^am iuppeditabit meis,quem mittam àpatre, ex luce inacceftà,ex abdito diuinita*
hiV^nbsp;recepero,hic,inquâ, fpiritus cum aduenerit, teftimonium per/

^^'^de me, cum faciet ut per uniuerfiim mundum eledi me faluatorem agnof/
in?nbsp;quot;t Dei blafphematorem illi cruci fuftîgent. Tum ÔC uos dlö

^nbsp;idê teftificabimini, idcç eo cerrius,quôd ab initio prxdicari à me Eu/

Mundus quod fuum eftetdiligeret. Licet mundi homines nimquanifeinu{^„ . ^
cem uere diligant,quia omnes tantum fua quxrunt, attamen nihil prorfus adeo de ^^j»««««!fii
J^itantur ÔC intolerabile fîbi ducunt,atcp fyncerum ftudium Dei,huc agiteos prin/
^ps eorum Satanas,hoftis uetus Dei. Vnde fi Apoftoli non fiiiftèntè mundo fde/
I oc donati fpiritu, qui mundo SC principi eius femper aduerfatur, SC fî non ma/
snopere diledi fuiftent ab hominibus feculi, tolerari tamen finftènt, SC diledi ab
munbsp;glorix Dei ftuduerunt,contra feconcitarunt totum

pcitis quod me prius qtiàm uos. ) Grxca habent, yiyvcrxirt on ifît Ts^dSroy vtiôôft
^^g» poteft :Scitote,ideft,perpendite,quia me primum ueftrum,
hoc Jnbsp;o'I'o habuerit.Hgc mihi interpretario magis arridet,eo quôd fic

Sic o ^ conueniat,cum eo quod fequitur : Non cft feruus maior Domino fuo.
dusnbsp;» ^ in teftimonio lohannis, cum dicebat de DomiriO,ante me fa*

di r»,^ TïTf ÜTflf IMV «i;,id eft,primus meus eft,pro primo ud principe accipien/
«umputo,id quod fupra. i,Sea5.indicaui.nbsp;F ^ F

hdum ^^ ^^ uerba,uiderunt ea opera Patris in Domino,ur nihil fit illis re^
P^^cato fuo prxtexerent, udtjj quia fatis uim diuinam in ipfo perfpe/
neç ^^^ cognitione Dei,qux quidem omnem ignorantix prxtextum tollif,;
canifnbsp;immutat, Deic^ ffudio inflammat,diximus iam fxpc,fupra,t.

IN EVANG. lOANNIS
fuiflTe peccatum,fî non ueniflèt, ÔC fuiflêt eis locutus, feciflctc^ ea coram îllis opera,

peccat, quiq? abicdi funt,eos oportebit tandem ira ueritatem cognofcere, ut iam
non fint ignorantes, fed fpiritus Dei blafphematorcs, amp; fcientes hoftes Dei, ut in
fpirftum fàndum peccent, peccatum irrem iflîbile. De his ÔCin fine Noni cap.

Vt implcrctur.) Qtiod in Plal.)5,fcriptum eft,in Lege fcriptum dicit,quia Legis
nomine totam fcripturam fàcram intellcxit, ut ÔC fupra. 10. Vndicp enim illa docet
ÔC eruëit ad falutem:quare H'^'^n rede dicitur,quod cum Grçci v'cftoij, Latini Legem
uerterunt,forte melius dodrina uertcretur.

Cum autem uenerit paradctus. ) Cum hoc nomen ducatur à uerbo w«^«*«^^
quod aduoco ÔC adhortor magis quàm confolor fîgnifîcat, hoc enim Gracis fere

mccpctttv^oviicu dicitur,quem Grace -zsTcc^KKAD-ny hic Dominus uocauit,aduocafum
ucl patronû,aut etiam adhortatorem dicere mallem,quàm confblatorem.Auguft^
us fîqudcm eft hoc nomen,quàm ut fpiritui paradcto conueniat, cui Dominus fci;'
licet multo plura,quàm confolari tribuit. Vt enim uel fblus fît adflicîarimi mentiquot;
um uerus confolator,dum fpiritut noftro, teftimonium infallibile perhibet, nos fî-'
piracUtus ^ haredes efte Dei, attamen cum Dominus fupra. 14.fèd. 5 .dixerit :

putrenus. Patrem, ÔC alium paradetum dabit qui maneat apud uos, talem utiqj uidetur pro^
^ * mifîfte,qui omnia difcipulis praeftaret,qua ipfè antea in carnc eis prafèns praflire'
rat ÔC quidem perfedius. Iam non folum mœftos difcipulos Dominus confolatio/
ne erexit,fed magis in om nibus ad falutê erudijt, ÔC ad grata Patri opera cxcitauif»
impulitqj,dcfenditcos,ftiitcp eis dodorôCpatronus,cuius dum clientes fucrc,nihiî
prorfus eis defuit,nihil eos lafît.Cum itaq? hac omnia melius ÔC efticacius praftare
dcbucrit hic paradetus,quia fpiritus Domini cft ÔC Patris,uirturem fîquidem fuam
Dominus poft mortem gloriofîus exerere uoluit, patronum redius, ÔC duccm atcp
dodorcm ôC adhortatorem diccmus quàm confolatorem.Spirirus fîquidem eft uequot;
ritatis,qui in fandis omnia iufta ÔC uera effi'cit,glorifi'cat Chriflrû,dum folus animo
fè confîtcri eum faluatorê donat,docet omnia,^ quacuncß Chriftus dixit,fbggc'''^

utintelîigantur,ducttdenicpin omnem ueritatem, ob hçc utique patronus melius»

quàm confolator nofter uocabitur. Idcp haudquaquam prater rationem fèrmonis
Gracanici:apud quos uulgo aduocatum atc^ patronum, sut^xKhf-ny uocant-Vide
annotationem Budai in cap.Moris,titulo dcpcenis. Hinc D. lohannes in Fpiftol^
fua cap. t. fcribit, fîpcccauerimus •btâjcc/cAsîoj/habemus apud Deum,id cftaduo''
catum lefum Chriftum.

Q_uem ego mittam à Patre. ) A Patre mifturum fè hunc fpiritum Dominus pro'
mittit, ÔC addit cum à Patre proficifci,co uero nihil aliud fignificauit, quàm cum ÔC
de fè dixit,mifrum fc à Patre,ÔC ueniffe à Patre,nempe quod hic paradctus uere Dd
fpiritus fît,neq? dodurus nifî diuina, fîcut ÔC ipfe uere Dci filius ÔC praco, nihil niilt;
lt;îiuina,uere(^ Patris,ÔC uerba pradicauif,ÔCoperafecir.

Ille teftimonium perhibebit de me. ) Id fac^tum cft,cum hoc fpiritu afHati Apofto
li,animofe Euangelion Chrifti pradicarunt,ÔC mirificis fîgnis cc nfîrmarunt. 1 u
fiquidem ôc: ipfî Domino teftimonium perhibuerimt, ÔC ipiritus paradctus, ipfî
mmiftri,/piritus paradetus,ut autor ÔC impulfbr. Necp enim ipfî',uel loqucbantur,
^d prodigia edcbant,fed loquens in eis ÔC agens omnia hic fpiritus Patris parade/
tus;id eft,patronus ille fandorum,qui Chrifto in carne prafentifucccflif,quo dcnû
que ipfc Ciiriftus,uirtus enim eius cftôC arcana { otcntia,perfedius ÔC diuiniusfu/
is adeft, quàm cum carnc addfer. De hoc fpiritu ÔC iuprà primo.

mus, non poflè non haberi odio,ÔC efte intoIerabiles,quando ille nulli un^
iaknfus fuerit, quàm Chrifto Domino omnium optimo, Deinde Chriftuni no niii
•nbsp;fpirituUei

JU «pm'tu Dci ipfî teftimonium perlu'bente, poffè cognofcü Praeterea cos non habere
' P^'-'atum,quoci Icih'cet maneat ÔC condemnet, qm' peccant föla ignorantia, fed ta/
® cum Paulo ueniam tandem conlèqui.Poibrcmo omnes qui uolunt dodrinx
Poltohcç lèdatores dC prxdicatores effè,nihil aliud quàm Chrifto,qudd is fit « prg
ftet omnia,teftimoniû reddere debere, nihil de fe,aut ullis alijs creaturis polliceri.

AE C locutus fum uobis, ut ne quid offendamirii. Ah'enos
afynagogis facient uos. Sed ueniet tempus utquifqms inter
ficiat uos,uideatur cultum pr^flare Deo. Et ha'c facient uo/
bis,quia non noueruntPatrc,necçme„fed ha?c locutus fum
uobis, utcum uenerittempus iilud reminifcaminieorum,
quod ego dixerim uobis. Hare autem uobis ab initio non
» quiauobifcum cram. Nuncautem uado ad eum qui mifit me,« ncn?o
^^ uoDis interrogat me quo uadam. Sed quia hxc locutus fum uobis,mœfli/
impleuitcor ueftrum. Sed ego ueritatem dico uobis, expcdit uobis,ut
uadam.Si enim non abiero,confolator ille non ueniet ad uos. Sin au/
^t^tn abiero,mittam eum ad uos.

Ec cum uenerit ille,arguet mundu de peccato,« de iuftitiâ,« de iudicio.De scüie.h
Peccato qu.dem , quia non credunt in me. De iuftitiâ uero, quia ad Patrem
quot;3do,« pofthac non uidetis me. De iudicio autcm,quia princeps huius mun
î gt;am iudicatus cft. Ad h^Cimülta habeo qu^ uobis dicam, fed non poteftis
portare nunc. Cum autem uenerit ille,quieft fpiritus ueritatis.diicetuosin
onmem ueritatem. Non enim loquetura femetipfo, fed au^cunq; audierit,
oquctur, « qu^ futura funtannuntiabit uobis. Ille meg orificabit, quia de
^eoacc{pict,«anriuntiabicuobis. Omniaquscunc^habetPater,mca funr.
ropterea dixi,qudd de meo accipiet,« annuntiabft uobis.

ufiilum « non uidetis me,« iterum pufillum « uidebitis me,quia ego uat
O ad Patrem.Dixerunt ergo quidam ex difcipulis dus inter fë. Quid eft hoc
ocquoddicitnobis,pufillum«nonuidetis me,« rurfus pu filium « uidebi/
IS mc^,« quia ego uado ad Patrem C Dicebant ergo : Quid cft boc, quod di'
^'fpUiiilumCNefdmusquidloquatur.Cognouit ergo lefus,qudd udlentip/
um inccrrogare,«dixit eist De hoc qu^ritisinter uos,qudd dixi,pufillum «
uideris me,« itcrum pufillu « uidebitis mc, Amen amen dico uobis, plo/
^itis « lamentabitnini uos.munduscontrâ gaudebit. Vos autern mœrorc
^^'ciemini, fed mœror uefter uertetutin gaudiu. Mulicrcij pan't,do!oréha/
quiaucnithora cius. CijaijtpepereritpuetLniam non mcininitanxieta/
^propterea qudd gaudeat hominem effe natu in mundo. Et nos igitur nué
Suideoi mœorem habedsjed iterum uidebo uos, «gaudcbitcoruelirum,«
b'^udium ueftrum ncmo tolleta uobis.Etin illo die me nóintcrrogabitisquic
^u^oi. Arnen amen dico uobi3,qua;cunq? petieritis Patrem in nomine mcói
joit uoois.Hadcnus nópetiftis quicquam in nominemeo. Petite« accipi/
quot;^-^ïaiiuiii ueftrum fit perfectum.

lî^ evang. loannis
Ha^c per proucrbia locutus fum uobis. Venict tempus,cû iam no per pro
uerbia loquar uobis,fed palam de Patre meo annuntiabo,in illo die in nom»
nc meo pctetis. Et no dico uobis,qudd ego rogaturus fim Patrem pro uobis.
Ipfe enim Pater amat uos,quia uos mc amafl:is,Ôd credidiftis qudd à Dco cs'
îuctim. Exiui à Patre, ÔC ueni in mûdum,iterum relinquo mundû,K uado ad
Patrgn. Dicunt ei difcipuli eius: Ecce nunc aperte loqueris,nccproucrbiû
lu dicis.Nuncfdmus,qudd fcis omnia,nccopusefl:tib!, utquis tc interroger.
Per hoc credimus, qudd à Deo cxifli. Refpôditeis lefus: nûc creditis. Ecce m
ftat tépus.ô^ iâ uenit,ut difpergamini unufquifq? in fua,mcq;î folij rclinquatis
6C tamé nô fum folus,quia Pater mecû cfl.Hac locutus fii uobis ut in mc pac^
habeatis.in mûdo afdidionê habetis, fed bono animo ntis,rgo uid mundu.

ae c locutus fum uobis. ) P a r a p h .Hac uobis ideo pradicere no'
lui amantilîîmi dicipuli,àmundo uos cum illi Euangeiiû falutis annû''
qI tiaucritis, relaturos odium eius, ÔC pcrfecuiioncm airocilîîman,ne 01/
^quot;[fendamini cum ita euenerit, neue indigna uos pari arbitre mini. Futtigt;'

ita deuoueant, ut qui iiosintcremerit,purer lè Dco admodum cftc gratificatiiiTi.lquot;

ira facient,quod uc dixi.neq^ me,net^ Patrem, cuius uos uerbum illis adferens,»^/
rc agnofcant. Volui crgo de his uos pramonerc,utcum accidciint,mcmorcslin^
ea mc uobis predixilîè,atcp ita fieri oportere,icd indubie ut ad gloriam Patris,it3 ^
ueftram iâlutc,denicp inde,quod ifta uobis pradixiXhriftû me elîèagnoicatis.Ab
initio cûuos mihi difcipulos adlcgi,ifta uobis nô dixi, eram enim carne apud uos,
6l tan^; infirmiorcs ita foui, ur nihil horû experiremini, nunc aûtabeo carne à uo^
bis,adcû qui milîtmein gloriam diuinitatis. Inde mittam uobisparacletû,quo in/
ftruc'ti,tcftimoniû mihi coram uniuerfo orbe perhibere uos oportebit,tum qtiçi^n^
pradixi experiem^ni,iam igitur de eis potiftîmû pramonere tempeftiuû duxi. Vos
aût adeo ftupetis ad hac,ut non intcirogetis quo abeam,de qua re pracipue rogan
dum uobis erat, ut cognita gloria ôC potentia, qua me apud patrem manet, tan/
to firmioribus, atc^ latioribus animis ifta exciperctis. Tantum hoc confideratis,
qudd dixi me abirurû,amp;: uos à mundo perfècutionem paffuros, atcp hinc corda ue/
ftra triftitia exanimar. Sed utcunc^ uos alîîciamini, ÔC iita exceperitisaiere c re ue*
ftra cft,ut carne à uobis abeâ,eo qudd ille paracletus,alius ÔC melior,quâfithçc m^
caro, patronus, non fir uobis aduenturus, fî non abiero; certo autem uenturus, oC
fèmper apud uos manfijrus.fi abiero.

A N n o T. Hçc aût uobis ab initio. Quanto enim propius accedebat,ut Apofto
li fuum munus obirent, tanto apertiusmunenscius rationem illis Dominus expo
fuit.Cû enim primû amandauit eos ad lifraclitas tantû,de qua amandatione Matth
io.ô::Luc.9.atcp.ic.fpecimêtantûeisexhihuitfuturiApoftolai'. Dû carne cû cis
cgit,nihileosadfligipa(ruscft,utfponfus enim ilüs aderat, eocp non coniicnicbat

enim,ut f?pe difuû eft,eo ordine Euâgelifta omnia mcmorarOt, quo dic^a funt ÔC la
(fta.Côfirmât uero bec que luc-^î.illis dicebat, inftare utctiâ uer.diia tunica gladij
emerent, cû antea nihil eis dcfuiftèt, quâdo abfcp faccuio ÔC pera amâdati fucnt^y
predicandû,dequo inferius,lt;^'in Matr-'c.in illud.nepoftîdeatis aurû,nccp argétû.

Et nemo ueftrû rogc t quo abis.) ld eft, quod de regno meo ÔC futura gloria pra?/
di'co, nilul «os mouet,nihil de eo eftis foliciti, nihihogatis, unum id confideratis,

ra tn'ftùfa opt3lentur,quat contra confblarentur attp erigerentur, fî potûis rogare/
ÏS quonam abiturus fîm,de gloria/cih'cetjôC potentia,quam ad patrem concedens
^ceepturus fîtm,eacp ueftram ÔC omniû elcdorû falutemperfedurus, Vt ergo eos à
coniicjcradone difccftus fui, ad cogitandâ l'ndicîbilcm fœlicitatem mftands regni
piritus reuocaret,adiecit: Sed ueritatem dico uobis ÔCc.

^^enim nó abiero.)MuItû eft de hoc abitu Domini è mundo digladiadîm difpU
^atioe de euchariftia, fîmplex ueritas fîc habet, mundi huius uitâ Dominus Cœlefti
omutaturû dixit,quando fè ex mundo ad patrem abiturû dixit'mundû cnim cœlo
oniponic,cccIeftis aût uita Chrifti omnem fenfum hominis fuperat:ex uerbo aût e/
Ws difcimus cam fie eflè,ut inde ille nos uiuificet ÔC faluet,ut promifît nobis Math,
quot;'îimo,prç(èntifs,ufcp ad confummadonem tonus fèculi,fèd radone diuiniore,quä
noftra eam poflît ratio confequi,

öin aût abiero. ) Quia paracletus fpiritus glorifî'caturus Chriftw erat, no potuit
aduenire, nifî Domino ante mortuo, ÔCita in gloriam Patris exaltato.

ß s E R .Obfèruandû fîc à Patre efîè comparatû,ut cum propter ipfîis gloriâ pati
»j^ur,mundus exiftimet fe nos tam^ hoftes Dei in gratiâ ipfîus madare.Sic amp; Chri
«us ipfcmon ut Dei filius, fed ut hoftis fuit cruci fuffi'xus, deinde nobis eâ Domini
Prcientiâ uere fahitarê effe, qua illû fide in celefti gloria compledimur ÔC inde pa/

^^quot;tudonamur, enarratio sectionis in
et cû uenerit ille arguet mundû. ) p a r a p aût tolerabilius d difcipuli fera spiritus mugt;u
is,utcorporeà uobis migrem,cu ubi migrauero,l]3iritusparacletus certo uobis ad Jum armt
«enturus fit,uolo huius uobis fpiritus uirtute ladus exponere:quan^ ÔC antea fâris depece^o amp;
am indicarim, cû teftatus fum uobis eû uos omnia dodurum, ôC omniS quç uobis »-„L^ grc
jg ?^^^''ptelhgentiâ fuppeditatiirû,eflcc^ fpiritû ueritatis,riï de me teftifi'caturu^nbsp;' '

noc addo,cû aduenerit hic fpiritus, uosc^ adflarit,effi'ciet ut mundû neqUa^ ampli
«s timeatis/ed ut indies eû arguatis,perditumc^ eflè demóftretis. In peccato, enim
aetineri totû,SC nefcire,eû qug fit uera iuftitia,tû cuius fit iudiciû ÔC omniû poteftas
onuincetis: dum.n,Euangelion predicabiris in quo nimirû folo iuftitia deireuda
ut O- e^iibec, agnociturc^ dei potenda ÔC uirtus,patefiet maxime,eos nihil ^ pec
are pofîè, qui in me nó credunt,at qui credût, folos uera iuftitia poliere quâ nunc
P urimis i^bilt;^gentiû impertiâdecœlis,quiaadpatrem concedo in gloriam meâ
'Dt déclaré me feruatore, Dominumc^ penes quê fit óne iudiciû fupremaq? omniiï
qu« liintineœlo ÔC terra poteftas, iudicato iam ÔC condemnatocp principe mûdi,
ut eqciarur ex plimmorû,^ late orbis patet,cordibus,in quibus ita uiciflîm ego re/
ënabo,ut omnêillis credere oporteat potentiâ mûdi.Nc morte fi'quidê illi à me di/
ueih poterunt,quare ridebût cûdâ uim Satana:,à me illos auellerc conaturi. De his
«t myfteriis,quód neceflè eft,hos omnis genus peceatis,flagit)s ÔCféleribusperire,
qui niihi no credunt,qudd côtra omnis iuftiria ÔC falus inde folum ueniat,quôd de^
ra?nbsp;poteftas data fit in crelo U terra, quâ ÔC mirifice contra Satana deda

ernbsp;quot; paulopôft ubic^ mea trophara fîtis dim inata omni tyrannide Satan?

ji^^^^^^f-'^uka lane habere,qu:e uobis dicerê,fed nôdû ualetis ea capere.Differâ igi
ind Patronus tîefter ille aduenerit fpiritus ueritatis,is in omnem uos ueritatê
aucet. Nam ut ÔC ego feci,àfc nihi!,fèd tantû quç audierit loquetur,quicquid flig
de? ^ P^'quot;^nbsp;uentura denicß de Antichrifto ôC eius deftrudione,

uir r uominis mef illuftratióe fub finê mûdi, de ludaicç gends côuerfîone,ÔC
eftnbsp;' annudabît. Hic demû mc glorificabit, Chriftumc^ ÔC DeS

meo naq? accipiet,mea fapientiâ uobis impartiet,meû uerbû ad/
conftnbsp;^nim pater habet mea funt, Dominus ôC inftaurator omniû à Patre

. umtutus fiim,quare à me accipi oportet,quicquid ßpientix autiuftiti?,cuicuncp

contigerit,ideo dixi de meo accepturiim paracletum, amp; uobis annunciaruriî, q''! ^
mcurn demum erit,quicquid ille uobis attulerit« Condita iunt per me omnia,ig'^
tur de inftaurari per me cunda oportct,

Arguct mundum, id eft,palam conuincef,eft enim ihiyfd, Arguet aût cum
peccato,palâ. n. faciet reuelari iram Dei de cœlo in omnê carnem in cundos mof
taies qui religionem licet maxima ex parte fîmularent,prorrus tamen in omni imP,^
etate ô^, iniulhtia,detinebant ueritatem eis reuelatam, ut Apoftolus Rom.i. grai^'
fîme diiTerit.Luce folis infundente fe terris,iam nihil fordium latere poteft quod e
tat. Ita luxEuangdtj detcxit peruerfîtatem atq^ impietatem hoc amplius, quo uera
iuftitiam mundo intufîtplcniorem. De iuftitia arguit mundum, id eft, conuin^^
cum iuftitia.Iuibtiam enim par eft pro uera iuftiria accipiamus,fîcutamp;: pcccatöni

pro uero peccato,amp;: iudirium pro uero iuditio accipitur. Vric^ quâ nudus fît^'^'u'
dus uera iufti tia, tû demû plane apparuit, quâdo uera iuftitia Dei per Euâgelio up
que rcuelata fuit,iuftitia de qua Lex teftata eft,amp; Prophetç,iuftiria quç per fidê
Chrifti peruenit in omnes credêtes R0.5. Torus fîquidê m «dus iuftitiâ inquifîcr^
ftudiofîifîme autem fubaduentum Domini, ludxi per legem, Gentes per philo'quot;
phiam,uerum uolente Domino demonftrare non elîernifî per Chriftum iuftïtia'^'^
utroft]ß ludaos SC Gentes,quanto plus uidebantur ftudere iuftitia,tanto
uiora prolabi permiferat iniuftitia dedccora, ut poftea tam eximia ÔC uere Dei, a
que cœlefti iuftitia florentibus ijs, qui Chrifto nomen dediftent, totus orbis agn .

. • . .. fccret, non elîè nifî per r'idem Chrifti iuftitiam petendam. Hac crgo uera folida^

VeiuWa juftiria,qiia àfîde Chrifti contingit,ut homo totus Deo ÔC proximo,in admirant
qu/i uadu -^jC;i„fîitateuiuat, tum demum cœpit reuelari, cum ad Panem Dominusabtjft^t'^
Putrm.nbsp;X difcipulis non uidcretur. Vnde SC Paulus Rom. 4. fcribit,cum propter

ficarionem noftram refurrexifte, Ideo tum paradctus in Apoftolis de iuftitia mi' ^^ ç
dum arguit.id eft, palam iuftitia nudum eflTe conuicft, cum fulgeret in credcntib'
uere foltda ôC diuina iuftitia.De iudicio eriam arguit mundû,qua tum demum
paruit filio omne iudicium datum efle, ubique uerbo eius ccdcnte Satana,quoö
tem mundus ignorabat.

Adhuc multahabeo. ) Hac multa carimonias eflê, qua in Ecclefîas ftj^R^
Uutu hlt;ec f unr,r) intelligendas contendunt, quibus illa lucro funt.Scd quid poflît dici ftu'5^^
quf non pote ; Scilicet non potucrunt portare,id eft,capere difcipuli pracepta de carimoni] *
raat portere quibus alfueuerant à puero, ÔC opus fuit dodore alio, quàm cflet Chriftus ip'^
non junt ceri carnc mortali,ut illç traderentur,quarum tam multas Moftheh tradiderat,Chr'l ^
Momgt;» longe inferior c Denicp paucula carimonia caqj ferè mutuata ab ethnicis erU ^^
fi Chrifto placet, omnis ueritas in quam inducit fpiritus paradctus. Sed fîc faP/v^
debent ueritatis hoftcs.Hac multa igitur funt,quibus explicatur uis pcccati,di*'quot;^
men eledorum ÔC reproborum,uera Chrifti iuflitia,amp;: aterna poteftas. Ea funt q ^
Paulus orabatEphefi]s cum fcribit: Huius rei gratia fledo genua mea ad P^^'^J^-jj
gCc.lege Ephef î. Qiia ÔC Colloftenfibus ac fuis omnibus precari fblitus fuit»ut
cxponendis illis multus femper fuit. Ifta fiquidem plene nouifte,cft uita arcrna»
Cû uenerituero fpiritus ille : Ineftabilc eft, quod cum antea pauci adeo adfiarent«^^
fpiritu dei, ftarim ab iila fblenni effufione fpiritus fandi, ille adflauit tâ mnumcf
per imiuerfum orbem,ôlt;: in unû corpus Chrifti coadunauit.Proinde merito Do ^^
num de hoc fpiritu fug carnis quafi uicario: nam dicit,alium paracletum niitian| ^^
bis-tâ magnifica prédicat. Omnino.n.pereû Dominus regnû fuum adminiftra '
umt^ parrociniumcredentibusexhibet,quodantc carnaliconuerfationepr'f»
€xhibebat.ReIiqua in paraphrafi fatis explicui.

Obferua quid fît mundum arguere, mmirum omni eum luitma 5C cognitione
quot;^«•i.nudum oftendere,peccatoà exitiali eflê opprelTum, id quôd nemo faciet,nifî
y ntus paracletus. Deinde hunc quoq? folum docere,quid Chriftus fît « poflit,
animaduertendum quocsfàndos non quouis tempore quaelibet poflè capere, e/
nihil mirandum, fî quos bonos plerunque Spiritu Dei non uulgari prxdi/
uideamus ad aliqua,qux tamen indubitato Dei funt,ft:upere.

ENARRATIO SECTIONIS I I I-
Pufîllû de non uidetis me. ) p A R A p h R.De paracleto fpirim,uel ideo uerba
quot;Obis hbêter facio, aquo nimirum pofthac doceri uos omnia oportet, quod per pu
»lUtim temporis fît, quo uobis carne adero, iam iam enim rapiar ad mortem,a qua
Süidem iterum ut dixi uidebo uos, fed id quoc^ exiguo tempore, quia tempus ad/
^enit ut ad Patrem,in gloriam diuinitatis concedam.Hxc difcipuli non inteîîigen
Jes,uolebant eum interrogare,quidnam eo fîbi ueIlet,quod dixerat,pufillum uide/
^quot;is me. Sed prxuenit eos,« quid uellet apertius indicabat, dicens : Amen amen
uico uobis,plorabitis « lamentabiminiuos,« mundus gaudebit, me,fcilicet, in/
terempto,fccl breui mccror uefter in gaudiû uertetur,cum, fcilicet, rediuiuum me
Uobis exhibuero. Sicut enim mtilieris parturientis dolor omnis euanefcit,cum ui/
lè pepertfle hominem, ita uobis ifte mœror, quo nunc propter abitum meum
S'^auati eftis, dC magis grauabimini cum uidebitis neci me dedi, omnis euanefcet,
cum iterum uidebo uos, tum gaudio corda ueftra perfundentur, quod nemo à uo/
ois tollet.In illo die nihil me interrogabitis,adeo omnia clariffime docebit uos fpi^
•^itus paracletus,quem penes uos habebitis-Sic agetis quoque feliciter,ut quicquid
omnino Patrem petieritis,fît uobis daturus,quod iam quarto uobis polliceor. Ha/
^^uus nihil in nomine meo petiuiftis,contenti eauita: commoditate,quamé/
eutn eftis fruiti, iam autem futurum eft ut petatis, ad diuiniora fcilicet mentes ue/
•quot;.^s fpiritu paracleto accendente,petite igitur dC petite confidenter, omnia accipi*
^Us, Se implebitur ac perficietur gaudium ueftrum, cum me dC Patrem plene cog/
ouentis.Haec crédité futura, dC inde confolamini, huncque praepofterum de mec?
mœrorem miffum facite.
.nbsp;ANNOTATIONES.

in illo die me non interrogabitis. ) Significat fore,ut omnia abunde adeo à fpi'
Uu docerentur, dC à Patre acciperent,poftquam per ipfum, hoc eft,in nomine ipfî^
^ s ab illo petqlfent, quod in nulla re elfent haefitaturi, nulîiuscç boni inopia labo/
Nulla itaque tum interrogandi Dominum cauflà futura erat.
Haclenus non pemftis. ) Vt enim fpiritualia parum intelligebant,ita neque pe
poterant.

Obferuandum unde fit uerum ac folidum gaudium, titique à fola cognitione
çp'^ifti inde eft, quod ipfum Paulus ubique fidei frudum facit. Deinde fideles per
^'^iltum impetrare à Patre omnia.

^, H^îc per prouerb ta locutus fum. )paraphr. Hadenus quum uobis non
quinï® difcipuli amplior uis fpiritus,inftar parœmiarum,quà ferèobfcuritaris ali'
le''^quot;abent, uobis fermones m.d fuerunt, tedi fcilicet, fed confid!te,inftat modo
^Pus, cum apertius uobis de Patre meo annuntiabo, nimirum per paradetijm,
^ uobis toties poiltcitus fum. Tum petenda per nomen meum 5C cognofcetis,
neî'î^ petieritis accipietis. Chari eftis Patri, ideo ifta omnia quae promifi futura
^^'bitecis, Adeo fane ills uos amat,ut non fit opus,qudd mea illum uobis inter»

ceffîone propitium reddam,iam enim uobis ille fumme fauet,quia uobis d^tu^ q
me dilisere atq? credere quod à Patre exiui, hoc eft, uerus Deus in hunc munu
ÔC feruator omnium ucni,homo fadus. In hac tantum fide perfiftite ÔC omn» ^
time habebunt. Vere enim àPatre egreftlis,in hunc mundum ueni, cum
uerbum patris, fum caro fadum.Iterum modo mundum relinquo hac carne q ^^^
afflimpfî, se ad patrem uado, in immortalem gloriam eandem fubdudurus.
hxc uero exCitati difcipuli, ÔC admiratione quadam rapti, nam haec ul««quot;^ quot; g^
fua D6minus ingenti fpiritu dicebat, refpondebant Domino : Ecce nunc ap^
citra paroemiarum inuolucrum loqueris,nunc fcimus te nolle omnia,nequei.^

citra paroemiarum muoiucrum ioquens,»uut. «.»«ua i.. w....,.«,..^-,-;
opus eflè ut te quifquam interroget,quando ipfe iam palam omnia loquens. quot; ^^
iam credimus, qudd àDeo egre^^■- --nbsp;fpmamr. Haec uero ma^i^

isitur illos infirmitatis fux Dominus admonere dicebat : Nûc creditis,nunc ^^
ul Chriftum agnofcitis,fed 6 quâ nondum egit fatis radices hac fides ueltra. lan
nim inftat hora,ut me deferto,quifq? ueftrum ad fua fc conferat.Sed ob id no erquot;
lus,patre Deo mihi ufcp prçfente. Volui autem priufquâàuobis »quot;Jg^arem,!!^
monere,ut credentes mihi uerâ pacem haberetis. In mundo enim afflidionem
tietis.Sed confidite,ego uid mundum,imde ÔC uos illum uinceds.

tesuntlDominus dixerat.Nam hiC nullis alioqui prouerbijs ufus eft. Eft emm F
rcemia definitore Erafmo, Celebredtdû,fdta quapiânoiiitateinfigne.

Et non dico uobis,qudd rogaturus fim. ) Semper quide iruntcrccdit pro lan
Chriftus donec plene confummentur, hic autem dixit non efle opus,ut P^t'quot;^'quot; Jl
eis roget, ut nimirum iam primum eis fauorem patris impetret, qui la tum exi

cipulisde patre annuntiaturus, farisliquet de tempore refurredionis amp; ^duent
paraden eum dixiflè,obfcurum quocp eflè non poteft, hac difapulos ex pia qu^
admiratione refpondiflè,magis quâ certa feientia. Cum enim fummum erga j
Dominus amorem iam multis teftatus eflèt,cœperant ÔC ipfi uiciflim eius am^re
dere,at(^ ex eo,ut fieri folet,uidebantur fibi plura capere, ac promittebant etia p

Nunc creditis.) Dum fcilicet extra periculum eftis,ahud declaraturi cum peru-
lo acceflèritis propius- Huius infirmitaris fua monendi erant,quo agnofcerêt o .
nia Domini dona efle. Fidem tamen cum Dominum deferuerunt haudqua^ an.
ferunt,exercita illa quidem fuit ÔC adflida,fed nequaquam oppreflà ÔC extinda.

Vt in me pacem habeatis. ) In Chrifto fandi,Patris bonitatem agnolcunt,a u
tam aternam inde percipiunt, unde femper dum mentis oculos in ipftim con^
.caudent S^ latanturiin mundo aût dum illum perpetuo arguere ÔC contundere,

Iblamr eos,fc iunt Chriftum mundum uiciflè,ita ut fandis non poflit ullain re oi^

tum eum de patre uobis annuntiare,ut uere difcere liceat. Praterea conduce
pe fandis, ut tententur ÔC labantur ,qud fe ÔC gratiam Dei mdius

BNARR* CAP. XVII,
A qui dilcdi'ffimos fuos difcipulos dominus haudquaquâ ita labi pafTus fuiffet, Dein
de ut CU Chrifto in fupph'cio pater fuit, SC fi ipfe fibi iuxta fenfum naturx uideretur
nimium derehcfius,fïc SC nobis patrem fub cruce noftra,SC fi nihil minus fentiatca^»
ro,nnnquâ defuturum. Poft hxc in uno Chrifto efte uerum gaudium ÔC folatium,
in mundo nihil expedandum, nifi adflidionem. Poftrcmo,mundum ita à Domi/
no uidumjut prodefïè tantum nobis poffit,Ixdere non pofîît,

A E c locutus eft lefus, 5C fublatis oculis in cœlum dixit : pa/ ^^^ ^^
:cr,uenithora, glorifica filiu tuum, utôi filius tuus glorificet
e. Sicut dedifti ei poteftatem omnis carnis, ut quotquot de/
jifti ei,dct eis uitam a:tcrnam.Hxc cft aût uita xtcrna,ut co/
gnofcant te folum Deû uerum, amp; quem mififti lefum Chri/
ftû.coote olorificaui luper terram, opus confummaui,quod
dedifti mihi ut faceré. Et nunc glon'fîca me tu paterapud temetipfum,gloria
'ïüam habuiprius quâhfcmûduselTct apud te. Manifcftauinométuum ho
»îiinibus.quos dedifti mihide mûdo. Tui crant ôi mihi eos dcdifti.ôC fermo/
rie tuum fcruaucrût. Nûccognouerûr,qudd omnia qua:cûq3 dedifti mihi abs
Refont. Quia uerba qucE dedifti mihi,dcdi eis. ôi ipfi acccpcrunt,6icognouc^
funt uere,quoi à te cxiui,ôf crediderunt quôd tu mc mififti.Ego pro eis rogo,
^on pro mûdo rogo.fed pro tquot;is quos dedifti mihi, quia tui funt. Et mea om/
riia tua fût,6£ tua mea funt,glorificatus fum in eis.Et iam non fum in mun/
® do,amp;: hi in mundo funt,ÔC ego à te uenio.

Pater lands, ferua eos per nomen tuu, quos dedifti mihi, ut fînt unû ficut
nos. Cû cficm cû eis in mundo,ego fcruabam eos nomine tuo.Quos dcdi^
fti mihi,ego cuftodiuiÔCnemo cx eisperijt, nifi filius ille pcrditus ut fcriptura
»mpleretur. Nue aût ad te uenio ôi hxc loquor in mundo,ut habeantgaudiu
tîîcû impletû in femetiplîs. Ego tradidi ds Ièrmonê tuû, SC mundus eos odio
habuic,quia no funt de mundo,ficut Si ego non fum de mundo. Nó rogo uc
tollaseoscmundo,fedut ferueseosà malo. Dc mundo non funt, fîcutôCc/
go non fum dc mundo.Sanlt;ftifica eos per ueritatem tuam. Scrmo tuus ueri/
tas cft.Sicut tu mc mififti in mundû.ita ôC ego mifi eos in mundum,gC pro eis
ego fanclifico me ipfum,ut fmtSC ipfi fancftificanpcr ueritatem.
_ Nó pro eis aût rogo tantû,fed SC pro ijs, qui crcdituri funt per fcrmonéeo/
fum mc,ut omnes unû fint,lîcuttu pater in mc,SCcgo in te,ut6Cipfiin nobis
wuum fint,utcrcdatmundusquc)d tu mcmifcris,egogloriâquâdcdifti mihi
dedi eis,uc fint unum, ficutSC uos unum fumus. Ego in eis,Si tu in mc,ut fine
^nfummadin unum, SC utcognofcat mundus, quod tu memil]fti,ôidilcxi/
|tieo5, ficut ÔCmcdiîcxifti. Pater,quos dedifti mihi.uolo ut ubi fum cgo.ô: iV
quot; lint mecû,ut uideant gîoriam mcam,quâ dedifti mihi,quia dilcxifti me ante
^otiditum mundû. Pacer iufte,8C mundus te non cognoiiit,cgo aût te cognc
cognoueruntqudd tu me miferis. Et notum fcdcisnomcn tuum,Ô2
öotum fadam,utdilcótio qua dilexifti me,in ipfis fti:,6C ego in ip(îs.

ÄE C locutus efl: lefus,« fublatis oculis. )paRAphra. Cutn hf ^
quç prxmifîmus Dominus dixiflêt, ut totus ardebat,« amore luoru,
« defiderio glorix Patris ilîufi:randx, quo magis fuos corroborare^
elatis in ccelQ oculis,corpore ita mentis ardorem referente, orauit a ^
Patrem in hunc modum : Pater, inquit aduenit tandem hora, gi^n
fica tuum filium immortalitate,« omnium imperio donatû,ut uiciflîm ipfe
rifi'cet, conuerfi's hominum cordibus per paracletum,ut te Deum « Patrem juui ^
agnodant ôC adorent,quorum nunc orbis pauciflimos habct.Dedifli enim ilu p®
Pûteflâi om tcftatem in omnem carnem, non ludxos folum, ut ex omni hominum genere aii^
m cixnii qyot f^iyetxtern?uitx participes reddat,quos tu nimirum illi dedifti^ante con
ditum mundum in hoc eledos. lam uita xterna,« plena eledorum falus nihil all
ud eft,quàm ut certo cognofcant,te folum uerum Deum, « quem mififti ^ ^ ^ •
Chriftum unicum mcdiatorem « faluatorem, quem ideo hominem fieri uoluii«»
ut per eum in agnitionem tuiorbisueniat,facigitur,cum multi filij tui, per uni/
uerfum orbem difperfi, alios deos « mediatores erga tecolunt, eo milere erran/
tes , ut hxc noftri cognitio ubiq? terrarum cftulgeat, « fentiat mundus, me lin^
feruatorem adueniffe.Equidem,hoc quod tu ftatuifti tem pore, glorifi'caui te in tcr^

cuh's,atque ita opus qtiod mandaueras perfeci :rcftat igitur iam,ut ea nunc apud t
gMjk jh gloria dones me hominem quoque,quam ut uerbum tuum. Deus ab xtcrno,ant
rrcT«« bike/ quam hic apud te mundus eflet,pofl7deo,qu?45 mihi homini quoc^ ante iada niu
ÄiB.nbsp;di fiindamcnta apud te repofita eft. lis quidcm,quos mihi erudiendos « faluando^

dedifti,cum tui erant, à te fcilicet conditi « in hoc, ut falutem confequercntur leie
di, nomcn tuum notum fi^ci,bonitatê tuam cognita reddidi, fcrmonê enim
fide receptum feruarunt,cognoueruntc^ quçcûc^ in me uiderunt, abs te utic^ p^'^ P
da,uere abs te « diuina efle.Nam qux mihi uerba dedifti,ijs illi fidem habucrun^
uerecß cognouerunt,quôd à teexiui,« miffus fum. Verbum tuum,uerusDcus,j^
faluator mundi,quem omnes audire debeant.Hi iam proferre,quod cœpi
on debent, quamin ludxx angulo lucem accendi,in uniuerfum mundum dirre
re. Pro his igitur non pro mundo te rogo. Tui funt « dedifti eos mihi,ficut omnia
mea tua funt,« tua mea,unum fiquidem fumus. Glorificatus iam fum in
me Chriftum dfe agnouerunt,fed ipforum crit,ut ad id cooperentur,quo « in alt]^
eledis per orbem dilperfis glorificer. Cum italt;^ ego non amplius in mundo ruW
rus fum,iam enim c mundo egrefllis fum ,quia modo uado ad te, illi aût in mund»
manfuri fimt, ut meam bonitatem ubiqj prxdicent, tuumc^ in me nomcn glorii«/
cent,oro pro eis,ut illis,tam difficile, munus obituris, paterne adfis.nbsp;_

an N G T .Glonficafilium tuum.) FiliusPatrem gIorificauit,dum potentiam ^
bonitatem eius manifeftauit. Pater filium,dum exaltatum ad dexetram fuam Do
minum « feruatorem omnium,« conftituit, « agnofci quoq? per prxdicationcnt
Euâgdij fecitld Dominus iplè fads declarauit,cum fubiecit : Qtiemadmodum oe
pifti ei poteftatem omnis carnis,utdct uitam xternam, omnibus quos ei dt'difti'^
mox définit uitam xtemam eflè,Patris «fui cognitionem.Hxc tum mundo,id ciamp;
eledis è toto mnndo contigit,cum à Patre paradetum fuis mifit.Tum Chriftus dc^
nator uitx xternx agnitus eft, ideo « uereglorifi'catus. Quomodo autem cogquot;^
tio Patris « Chrifti,uita xterna fit, qux nimirum fola, xtcrnam falutem, i'-'jif^V
« gaudium adfert, i]s qui eius participes fadi funt, haudquaquam poteft efle od^
fci^ianr.. Vbi enim uere Deus ut omnis boni fons« autor agnofcitur,d^qîP^^
Chriitum certi fiunus,illUm nobis fatiere, atqj in hoc nos de mundo degiflè,tit H»
ros per fpiritu fuum fimiles reddat, plene iuftos amp; beatos, ca certe fiducia ^{P^
Deum corda noftra uiuunt, ut huic collatum quicquid orbis habet,fumus ^^

^ quot;t, CO Dei amorc pcrfunduntur,utniIu'I non molcftum (Ït,quód ncfcias tc cum
gratia ipfîus habere, Hac iam fidutia confundi non potefl,hic amor nunquam ex*..
«liefere: Deus enim ucrax eft ÔC opera eius pcrfecla. Vnde dum per fpiritum Dd
qu(^onati fandi funt,indubitato fè fih'os Dei fciunt,ftiturg ÔC beara uita,ut arram
«a ÖC guftum aliquem habent,tenuem quidem ilkim,fî plena beatitudini,qua nos
quot;lanct conféras,fed tantum tamen,ut pra co Icue fit,omnia uita prgfcntis.fiC ipfam
^quot;oq?,morte ÔC quibufuis cruciaribus commutare, Hac quidem uita Dei,dum in
orpore hoc à Domino peregrinamur, imperfeda eftiutenim nondum pleiT^e Dei
onitas cognofcit,ita neque plene am atur,hinc fit ut placeant fubinde, qua Deus
quot;On probat,SC peccetur nihilo minus tamê,fîcut n5 poftum^ no amare Deum dC be
^ de ipfo fperare,qucm datû eft nobis cognofcere, ita nequit fruftra efte hic amor,
^ non poteft hac in Deum fpes confunderc,indecp neceflè eft, ut tandem perfi'ciat
quot;anc quam dedit uitam Deus, Hinc ergo Iiquet,quod aterna iure dicitur,qua om»«
ntno perficienda eft, amp; finem acciperenequit,Dehisfupra,5.5,lt;ï.plura.

Opus confummaui, ) Minifterium uticp circuncifionis, fuo enim temporCjamp;r
quot;^auditoribus regnum Dci annunaauerat.

Gloria quàm habui, ) Verus Deus ÔC homo erat,uerbum Patris per quod om/
'^la condifa funt,inde cam gloriam,ut per ipfum gubernarcntur,ÔC faluarentur om

femper ut Deus re ipfa, ut homo, deftinationc Panis, cui fadû eft, quod ^
aahuc fiet,nunc autem eam oratfibi quoc^ homini, reipfa conferri. In ipfo enim
P'acuit Deo omnem plenitudineminhabitarcjôcprimogenitumeumcffcomnis
^^atura,id eft, Dominum omnium ,ficur primogenitus cx Lege fratrum fuorum
dominus erat. In omnibus ipfum primas tenere oportuit,quia per eum inftauran/
ua l^t-quacuncg in cœlo flint ÔC in terra Jn hanc dignitatem femcn Abraha De/
8 Us aflIimpfit,ÔC non angelos,ideo SC eos huic filio hominis fubiecit,ficur omnia.
'Jehisp!ura,i,Corinth.i5.Ephefi.Colof.i.«Timoth.ö.Hebre.J,SCpaflïminfcriptu^
ris pracipue autem Apoftolicis.

uum hde recipere. Nam certe difcipuli nondum eo peruenerant ut opere fermoquot;
nem Domini impleuiftent.

uerba qua dedifti mihi.) Hic uide ordinem falutis.EIcdis primum Euan/
b«^iion annuntiatur, tum datur ds illi habere fidem, deinde m illo ÔC per illud Dc*

s cognoicitur,hinc continuo fidutia in eum, ÔC amor eius nafcuntur. Ex iis mox
»equitur ftudium fanditatis,ÔCoflî'ciofi'tas in fratres.

ego pro eis rogo, ) Vtiq; id difcipulis orauit,quod in fequentibus magis expli«'
tat,nimirum ut munus fuum Ibeliciter obirent.

ctmeaomnia. )Communefibi mediatoris,SCDci regnum eftefignificat,quan/
Suam proprie regnum Chrifti dicatur dum pugna uiget contra peccatum,hoc pe/
^ us cxtindo, regnum proprie Dei crit,qui tum futurus eft omnia in omnnibus.
tnnbsp;Pcf hominem Chriftum fuper omnia cxaltatum cunda rcgun/

'ur sX inftaurantur,fcd non nifi quia hic homo à ucrbo afllimptus eft, ÔC idem Chri
uîs,hoc cii Dcus fimul ÔC homo cft. Qiiare quia ÔC homo Chriftus regnat,cun/
nuquot;^nbsp;uirtus dLQiianquam uidetur hic oeculiaritcr de eledis Domi/

^^ loqui lii ita comunes Patri cC Chrifto funf,ut Chrif tus non aftumatfaluandos.

quos Deus in hoc elegit, ÔCquofcunœ Deus elegit, eos fua fidei concreditos
'-^^riihisnabeat^atcj; faluos reddat,nbsp;..nbsp;.

cert ^ ^ ' Obfèruandum ut fe uera h3bcatprec3tio,!d fblum de quo per fpimunî
ta mens eft, id Deo probarc cupit, dC orar,id eft,aujdam eius fe teftatur.

Sic uidemus bene moratos filios, ea demum cirpere QC orare a Patre qu^ ^
gnouerint grata, ne quidê optaturi quafiriant Patri difpficere, Certe nihil bonquot; ^
ideo neq? optabile fiierit,quod non placuerit Deo.ln reliquis obieruandum anip
cudo regni Dei,ôlt;: uis eledionis ac fi'dei,de quibus ÔC fiipra multa dida funt.

am illufirandam gloriam à me paulopdft in uniuerfiim orbem extrudendi, in
uinc^m perdiffi'cilem, feruare eos per nomen tuum,per uirtutem tuam dignar^'
fint unû nobifcum amp; inter fè, uno, fcilicet, noftro fpiritu uiuentes dC Euangdi''
regni tui pradicantes, ficutnos unum fiimus, utficut ego nihil nifi qua tibi gt^
* funt,2lt;: dico dC facio,itaôd illi in omnibus ànofji's pendeant,amp;: noftrçfe in

uolûtati attemperêt.Sic certe poterût fœhciter fua legatione ftingi.Hadenus cui
diui eos,tû corpore tum animo,necp perift ex eis quifquam ,nift perditioni deuot
ille meus proditor,quem perire neceffe fuit,ut fcriptura impleretur,qua P'^afdidu
eft, meum domefticum cótra me calcaneum fuum leuaturum eócp excindendu ^^
amp; loco in quo erat mouendum.Inftat ut ad te uadam,quare hac pro illorum
iatione, dum adhuc in mundo fum, ÔC ipfi me audiunt, dico precor, quo gau
um,quod de me habêt,auda eis mei cognitione plenû fi'at.in mundo, fiquidê ut
pradixi,afflidionê habebunt,eamqj ideo,qudd fermone meû,

lis dedi,ut ôC ipfî ei fidem habeât,amp; illud undii^ prçdicent:hac illos caufîà muoo^^
letali odio infedabitur.Nó oro ut eos è m undo tolIas,ne affligantur,uolo cosin m
do effè,âr à mundo perfèaitionem ferre, hoc oro,ur eos à malo illo mundi
Satana libérés ^ ne dum adflidiones dC cruciatus immiferit, detorqueat eos à n'
iuffis,ab illuftrando tuo nomine. Nó funt è mtïndo ficut ÔC ego,alius innbsp;Jgt;

nofter fpiritus agit,ideo mûdo intolerabiles erûnSâdifica tu igitur illos ÔC .
ueritate,tuo fcilicet uerbo,ut immoti ftêt cótra omnê tentationê, ôC fortiter
teftimoniû perhibeant.Nâ ficut tu me mififti,ita ego illos mitto in mûndû,ut te»
tur opera illius mala effè,te uero folû bonum ubicp pradicent. Scis quanto ilh »p
tu, quant auirtute ad tâ durâ prouinciâ opus fit.Equidê hac caufîà ut illi per
tem làndificati fint,fèrmonetuo ita imbun',utcum mundo,tum fibijpfis aalcdic »
ÔC toti tuo nomini illuftrâdo infèruiant, me ipfiim modo fàndificabo, ribiin
immolatû,quare obfècro Pater habeas eos tibi cómendatos,amp;: àmalo illo ueteri
mani generis hofte fic fèrues,ne quid illis imponat, neue in legatione fua remor

Inn omine tuo.Petit ut Pater Apoftolos fiio nomine feruet,8lt;r dicit fè illos ^
que ipfi us nomineferuaflè,eandem ergo uides Patris ÔC fili] efîè uirtutem.QSquot;^
nim dicit in nomine tuo perinde eft,atque tua uirtute,tua potentia.

•nbsp;Vtfcriptuaimpleatur. ) Perireutic^dcbuit,quipofttantabeneficiapoftdolt;-

Qutmodo nam uita ÔC admirandi (piritus participationem,poft incomparabilcm dign'f^ quot;
inpcrdnione Apoftolici muneris m mortem uendcre potUit magiftrumamp;' Dominum ^^
îudit fcriptû/ quem adeo innocentem ÔC fandum efîè ipfè expertus erat.Quemadmodum ^
nimpUti eß, ficut fupra. u. Sedio. j. oftcndi,in Dominum caput fandorum compctit,quic^^'^^^
deafflidionibusfândorum fcriptum eft,imd in ipfb completur,ira confequens e gt;
^utnon quadret tantum,fèd ÔC impleatur in hoftibus Chrifti, quicquid ufpia'quot;

ptum eft de hoftibus fandorum. Hinc Petrus Ado.i.Pialm.f 9.Sitpalatiumeo'''- .
de'èrtum,6(: ex.i o9.Epilcopatum,uel prafeduram eiUs,accipiatalter,tan^delî

dictum adduxit. Peculiariter quidem ifti duo Pfalmi de fupplicio Domini-tv quot;
bus eius canunt, attamê qua' canunt, primû in Dauide, ut Chrifti rypo,6^ hoiti ^
eius.qui hoftium Chrifti typi fuerunt,praccflèrunt,fedadumbrata, amp;finDom
demum ÔC eius hoftibus uere compléta funt.nbsp;^

A quot;incmîhf uidetur Dominus pratcipuc dc hiSoquarPfal.óp.fcripta de hoftibus Do/
mmi luntjin pracfend intelIexiüc.His nempe.'Da iniquitatem liiper iniquitatem eo
«■um,Slt;: ne ingrediantur in iuftitiam tuam,deleantur de libro uiuendum ÔCc. Hxc
tam^ ad omnes Chrifti obftinatiores hoftes pertineant,iicut tamen inter hos ma
ritia QC crudelitate ludas excelluit, ita peculiariter in eum competunt, Reliqua in
^aratfatis explicata funt.

^Jbferirandum ante omnia orandum efle, ut unû flmus ficut Chriftus ÔCl'ater,
J^tnimirum eius Ipiritu pariter uiuamus, ÔC gloriâ Dei unanimiter propagemus,
«em fola Dei nos uirtute feruari, etiam ubi Dei miniftri nos tueri uidentur.Sicut
'um nomê Patris leruauit difcipulos, cum Dominus eos feruauit. Hoe dicîo nihil
widetur planius,attamê quotusquifc^ eft,qui id fide intelligat,qui uere Dei effe om
»^em uirtutem,qua uiuit^ôCferuaturagnofcatv^Pofthxc monemur iterû,folo Euan
pho,mundû contra nos concitari,ubi ipfum uere fuerimus amplexi. Prxtcrea ob
»eruandû,non effe orandû,ut è mundo nos adfligentelibercmur,fèd ut dmalo mû/

principe.ne nos fuis afflicîionibus àredo detorqueatferuemur,hoc eft, non effe
precandûjne tentemur,fed nein tentationê inducamur,ÔC liberemur à malo illo te
ta tore, ne ulpiam ab officio nos deducat.Poftremo notandû utiàndificemur ÔCdi
quot;mi reddamur,nimirû dum probe fermonê Domini ,ÔC ex eo cognitione eius fue/
«mus côfecuti^Qtianto enim plus Dei cognouerimus,tanto ardendus amabimus
eiim,ÔC ad xmulandû quoc^ rapiemur.Hec uero agitomnia in nobis fpiritus Dei,
quem Dominus fuis donat ,uirtute patris, ud eum fandificando femet ipfum pro
nobis in cruce meruit.

Bnbsp;Pi^o eis autê rogo tantum. )Primû oraui te Pater,pro if s,quos Apoflolos in

oibem ex tua uoluntate ablegabo,qui cû lux mundi ôC làl terrx effe debeant,rede
precatus fum,ut illos à fatana feruares,ÔC prxcipue cognitione Euangdij tui fandi
ncares,uimq? efle nobifcum donares,quo nimirum diuinilfimo huic muneri fatif/
jacere pollint, lâ precor ÔC pro ijs.ad quos illos Apoftolos amandabo, qui eledi in
quot;OC abs te lunt,ut audito Euâgdio ab illis,in me credant.Et his ergo dona tuû fpiri
wm,ut omnes, ipfi ÔC Apoftoli in nobis unû fint,atq? ficut tu m me es ÔC ego in te,
ta umus tu ÔC ego in illis,ÔC ipfi in nobis,ita ut totos illos agat fpiritus noitcr,6C to
quot; ipu a nobis m omnibus pendeât,uigeatcç hoc pado in ds uera iuftitia ÔC pietas,
X quo tum mundus fentiat ÔC credat me, quem ilii firruatorê ÔC dominû fuum con
wbunt.:r,ÔCprçdicabût,indubitatû Chnftum effe,miffum à te, ut iudiciû ÔC iufti
fniwt'quot; lacia. Ad hoc certe gloriam quam mihidedifti, omnifariâpotentiam
fcannbsp;^ operibus illis contuli, ut ita in unû corpus uniuerfi coale

bu^quot; membra,uidebit9 mûdus in eis fic omnilàriam iurtida,amp;: uirtute florenti

eSoin l'I' rnbsp;uiiwiii luuiuû.i iuic Ui

DerfJ fim,uiua,loquar atq? perficiâ omnia,ficut tu in me es,uiuis, loqueris,amp;:
Knbsp;demû perfedi erunt in unû,ut omnes unû.

aiiorumembra,uidebit9 mûdus in eis fic omnilàriam i

ouoH rnbsp;^^^ miffum, ut tibi fimiles homines reddam,fie apparebit

claraftî'^fquot;nbsp;dilexifti,ÔC id tam potend mirifico quem donafti fpiritu de/

pater unbsp;«erediligas iftos,quos eodê fpiritu prçditos efle donabis.Dcnicp

lt;iuifq? i?j ^^ Pf^®'quot;*^ perfundi fuerint quifq? fuis muneribus, cû penfum fuum
cafcdicfi ^tuaconftitutionêperfolucn't,ad inftaurationêEcclcfixnoftrx, fintci'n
»fti fiquid~^ côdit^one,in qua ipfe ero,ô: ira plane demû uideant gloriâ meâ. Dde
^ meos a ^nbsp;hominem antequam mundus hic coditus ef{et,igitur dilexifti

quos ante iada mundi fundamenta ut huius gloriç pardcipes fierent dele

uu gifti.

Gifd-dabis i'gfturqiTodpcto,nempeuthanc gloriacum nomcn tiiiim ùnsint C
iliuaraucrint,bcati adeant.lpfis hxc gloria dcbetur,mundus ennn te no ag^o ^
ideo nihil hin'us ad cum attinet,ifti autê te cognorcût,uti dC ego te cognolco,q^^
?quot;nouciunt iam qudd mc miferis,qudd Chriitus fum, unde ÔC te hadenus cog
famt in me,cuiusfum,quantus fum,« qui in mc omnia agis,cum
Patcr,ircis te cognofcentibus,iuxta tuam promilîî'onê,dabis,ut mecum h^aw
moi talitatis gloria fruanttir. Notum feci eis nomen tuum,id amplius
prxf(^it!Us diledionem tnam erga fe fcntiant,quam in me dedarafti, « lie
fe penitus mihi,ut in cis uiuam « agam omnia , quarecôueniet, ut « ohm m
beati agant, qui mOdo in me permanferint, « in quibus ego permanebo eun
meo in ilHs fpiritu inftituens « efficiens.

Vtomnes unum fînt.)Hxc unitas graphice à Paulo depidaeft,Rom.r». iCO .
« Ephef 4.in eo uuqj fîta,ut idem fpiritus omnes hue agat, ut qunc^ pro lua p
one ÔC uirili dei gloriâ in eledis promoaeat,donec omnes perucniant m unitat
fideiagnitionisfilîj Dei,in uirum perfedum.«C.nbsp;. ^

Vt credat murdus J Vbi namq? difcipuli Domini ita uiuunt, ut redemptos^
rannide peccari,« uere iuftificatos eos effe omnes uideant,confpicitur utic^ m
regnum Chriai,£lt;:ipft-Dominus indubitatus Chriftus agnofcitur. ^

Et ego glonâ.) Hxc ampla iUa potentia fuit fpiritus, qua maiora,quam domi'
ipfe primi credentes patrarunt.nbsp;^nbsp;ç^/

Vt fint confummatt in unû. )Id tum fit, cum pcrueniunt omnes in uirum
dû,« menfurâ etatisplene adultx Chrifti ,Ephef.4.hoc eft cû omni abolito P
to, in iuftitiâ fuerint cofummati, ac in co Chrifti uera iâcç pura membn ^ )

Et dilexifti eos. )Id decîaratû eft,cum eos tâ potenti fpiritu donauit. Pater m'
Notauit hic difcrimen elcdorû « reproborû,unde ucnit ut ah] Deû dfgant.a I ^^
fcere nequcâtainde ilii apud Chriftû olim diuinitatis gloria perfruent,ifti mi^ -
Et notum faciam.)Nam in cc^nitione Dei hic continuo crcfcendum ^ ^g^

Obferuandû Chriftiinterceffîoen omnia fandis impetrari, quanquâpiura F ^
teat his orare,quibus maiora negotia regni dci ccmittuntur. Tum licut hoc p
pue fuis Chriftus orauit, urunû fint, ita dandâ operam ante omnia,ut unu co F ^^

decîicoa!efcantVtuiremusquipecc3nt,nôitanobis dominus ud oratquot;;quot; ^
mendauit.lmpoftura igtur eft ueteris hoftis, quod quidê nulla in re pietate lu ^
mcndare melius fibi uidcnt,quâ fi fecedant ab îjs quos peccatores habet, nec ^^
unquâ ad refîpifcenttâ hortati funt.Excufmtpoftea le,quia no cû ipfis ^^P^L j^iß,
nuo fufceperût,n5effe eos fratres,ideo nô efle ipforû partcs,ur cos moneat.u ^
ô infidias fatanç,VItimû anceps qtioq? rcmcdiû eft,quod laborantibus

nas dubias ac periculo plenas, initio morbi adhibêt,et gubernatori g umui a ^^^^^
fperior ucnt^ fiarc cœperit,côtinuo eîjcere in mare merces, « comeatum cog , ^
^uin fî tenet uos ardor Chrifti,fiuefratres,fiuc amici,fi Ecclefix illius lanetir
^'puritan ferio ftudetis,moncris in primis fratres quos Chriftû auditis ^. .^iv

puritati ierio ituc!etis,moncns m primis iratres quos v, m luu auuius V - .fn/
tam tamen uidetis eos Chrifto indignam uiuere, « monetis non primu ^^
di baprifmi,renuendi iurifiurandi,« iftiufmodi dogmatû,in quibus no ^
ta2;fed refipifcentie ucrç,uiueqî in Chriftum fidei,'dqj exemple
ApoftoIorûcNunc cum miniftros Ecclcfiarû in primis traducitis, « 'Jî,'®® K -.poS'
alicnareab illis ïaboratis,dum totos dies querimini nullos ufpiâ efle Chriîti ^^^^^
quales tamê nec uos prçftatis,dum adeo parû diledioni ftudetis, Eccletia m ^^^^^^^
catis, nô purgatis, in fiduciam fui ftultos homines erigitis;nequaquam

recIiditis.AIiantionc Chriftus amp; Paulus pumatcm Ecclcfia qimeVedocnerunr'
It nimirum qui fpirituahores fimt in omnia fefe uertant,omnibus omnia fiant, di/
noctescp quicunq? admoneri fe modo tulermt,moneant, hortcntur dC obteften/
t«r,idq5 in fpiritu lenitatis amp; dilectionis fiagranriffima,ut digne fua uocationc mgt;
«ant,ut prauas in fe cupiditates extinguât cumtç fruftrafecerint omnia,tum demit
^niortio cotidiano exckidant, fed utne fic ceu inimicos habeant, uerum nihilo/
ninus dum efte occafio poflit,ut fratres admoneant. Vbi huiufmodi quafo fpiritû

ndi ÖC excludendi ardentf Certe quofcunq? neglcxeris,necß monitione tua dig/
los ciuxeris,eos necefte eft,tanquam deploratos habeas . Quam autê iniquum dC
;npium,ilîos omnes facere filios Diaboli, quos hodie noftri Catabapti% uitan/

A E c cum dtxilTet Iefus,egreffus eft cum difcipulis fuis tras
torrentem cedron,ubi erat hortus, in quem introiuitipfe
difcipulieius. Nouerat autem Ôdludas.quiprodebateum,
locum, quia frequenter lefus couencrat illuccum difcipulis
fuis. ludas ergo cum accepiffet cohortem Pondficibus

go lutn. Stabat autem àC ludas, qui prodebat eum cum ipfis. Vt ergo dixit
s.ego fum,abierunt retrorfum,ô2 cecideruntin terram. Iterum eroo intcrro;
gamt eos^uem qusritis-llliautem dixeruntclefum Na2ara:num''.Rcfpon^

Petmscum haberet gladium,eduxfteum,amp;percuffîc
un M ifnbsp;^ auriculam eius dextram. Erat autem nomen fe«

o Maichus.Dicitergo lefus Petro Jmmitte gladium tuum in uaoinam. An
on bibam pocuium quod dedft mihiPaterCCohors igiturK fribunusac
iniitn ludaorum comprehenderuntïefum 5CÎiaauerunteum,ÔCabduxe/
anniTlquot;^ cnbsp;Caiaph^, qui erat Pontifex

monD hominem mori pro populo. Scquebatur autem lefum Si/
a^î^'c'pnîus.Difcipulus ai51 ille erat notus Pon tifici, ôc in/
eraoTrquot;quot;quot; quot;nbsp;^ontificis. Petrus aut ftabat ad oftium foris.Exiuit

oftiaria-.^^um SC tu ex difcipulus es ho/
«^is con 'quot;rrnbsp;'nbsp;'nbsp;autem ferui ÔC miniftri, qui pru^

^uis ôi ded'^t? .^^'efaciens fe. Pontifex ergo interrogauit lefum de difcipulis
owina ipfius, Refpondit ei Iefus:Ego palàm locutus fum mudo.

ego fempercîocui m (ynagoga. Sein templo, quo omnes îuda'iconoeoiu ^
ÔC in occulto locutus fum nihil. Quid me interrogasCinterroga cosqu^^
dierunt, quid locutus (îm ipfîs. Ecce hi fciunt quœ dixerim cgo.Ha^cau^ ^^
cum dixilTet.unusalTiftensminiftrorum dedit alapam
fpondes PontifîcicRefpondit ei Iefus:Si maie locutus fum, tcftifîcare dct^
lo.fîn benc,cur mc ca:dis:Et mißt eum Annas uindum ad Caiapbat^ r ^
ficem'Stabat autem Simon Petrus ÔC calefaciebat fe. Dixcrunt ergo ci: ^^
di tu cx difcipulis eius escNega uit ille,ÔC dixit: Non fum. Dicit ei unus ex
uisPontifîcis cognatus eius, cuius abfciderat Petrus auriculam:Nonneeg^'

Ducunt ergo lefum à Caiapha in praitoriû.Erataîjt manc,amp; iplî non
runtin praetorium,ne contaminarentur.fed ut ederét pafcha.Exiuit ergo t ^
tus ad eos foraSjôC dixit: Quam acculationem affertis aduerfus homîo*^^
hunccRcfpondcruntôtdixeruntei:Sinoncftcthicnocens,

bitradidiflcmuseum.DicitergoeisPilatusCAccipite eum uos.ÔCfe'^i''^quot;^ ^
legem ueftram iudicate cum. Dixerunt ergo ei Iucia:i : Nobis non licet in _
ficere quenquam. Vt fermo lefu impleretur,quem dixit, fignificans qu^ ^
te effet mon'rurus. Introiuit ergo iterum fn pra;torium Pilatus, Ôi uocauit
fum,ôC dixit ei:Tu es ille rex Iuda:orumcRefponditIeftjs:A' tcmetipfo t'J'^ ^
dicis,an alt-j dixcrunt tibi de meC Refpondit Pilatus t Num ego luda^i^s
Gens tua ÔC Pontifices tradiderunt te mihi. Quid feciftickefponditi'^''^^^
Regnum meum non eft cx hoe mundo.St ex hoc mundo effet regnum t^
um.miniftri mciutiq;decertarcnt,netradererluda:is. Nuncautem
tneum nonefthinc.Dixititac]pciPilatus,ergo rex es tuC Refpondit Ic^t-j*

ut teftimonium feram uerttad. Omnis qui eft ex ueritarc,audit uoccm -
DicitPilatus:Quidcft VeritascEtcumhocdixiffet,iterumprodilt^dji'
os,ÔC dicit eis;Ego nullam inuenioin eocauffam. Eft autem conruetucio ^
bis, ut unum dimittâ uobis in Pafcha. Vultis ne ergo dimittam uobis i ^^^
Regem ludîEorum C Clamauerunt rurfum omnes,
Barrabam.Erat autem Barrabas latro.

Rex Iuda:orum. Etdabant ci alapas. Exiuit iterum ^^
tus foras, ôi dicit eis, Ecce adduco uobis cum
gnofcatis qudd nullâ in co cauffam inuenio.
Iefus foras, gcftans fpincam coronam Ôi purpurcu p
um, ôi dicit eis, Eccc homo. Cum ergo uidiffent eum Ponnficcs Ôi
clamabant,dicentes:Crucifige crucifïge. Dicit eis Piîatus, Accipiteci^quot;^ ^ '

^cruaHgîtc, ego cnim non inuenio in co caullam. Rcfpondcmnte/Îtîdik
os Legem habemus amp; fecundum Legem noftram debet mon, quia fihum'
eile tccic.Cum crgo audiffct Pilatus hunc fermonem magis timuit Etin^
plius eft prxtorium iterum,Ôididt ad lefu m, Vnde es tuclefus àutcrclt;pô.
non dedit ci.Dicit crgo ci Pilatus, Mih i non loqücnsrnefcis quod potè
habeam crudfigendi tc,5:poteftatem habcam abfolucndi tc.I^cfpó.
habercs poteftatem aduerfum mculLm.nifi tibi datû ciTet y
^Jpcrnis.Propterea qui mc tradidit iibi,maius peccatum habet. Et ex co qu:ë
J at i ilatusabfolucrecum.îudaiautcm c!amabanr,diccntcs,Si buncab oî
^^fis.non esamicus Ca-faris.Quicunque feRcgcm facit,contracl.cit Caiari
jatusautem cum aud.ffct hunc fcrmonem.produxitforaslcfum.fcditcuê
Focribunah,uilocoquididtur Lithoftrotos,Habraiccautcm Gabbatha

^e did^^r'quot;quot;! bat,didtmatH fua: Muhcr. ecce filius tuus tdcin.
fuâ Pn(T Tnbsp;mater tua. Et ex (lia hora accepit cam d. fcipulus ift

^rat pofitum aceto plenum. Illi
f» eiusnbsp;Ipongiam aceto amp; hyfopo, 51 impofitam admoucmnt^/

öato ca^r'' j^f ïefusacetum,dixit:Confummatum eft, dC indû
«ipitctradidtt fpiritum.

autem cum ueniBcnt, ut uiderunt cum iam mortuum ,fion frcgcruntciU
.crura,fcd unus militum lancca latus eius fodit.amp;continuo cxiuit fanguis^
aqua.Et qui uidit teftimonium pcrhibuit.ôi uerum cft teftimonium eiuS • t
ilk feu qudd uere dicit,ut SC uos crcdatis.Fadla funtenim ha:c,ut fcriptura »n'
pleretur: Os non comminuetis ex co.Etrutfum alla fcriptura didtC Vidcbu^
inquempupugcrunt.

Pofthaïc autem rogauit Pilatum lofcph Arimathicnfis, qui erat dircipi^
lus Iciu,fed occultus propter metum Iuda;orum,ut tollcret corpus Icfuji'dqi^'^
permifît Pilatus.

Venit autem ÔC Nicodcmus,qui uenerat ad lefum node primum, fctco^
mixturam myrrha: Ôi: aloês ad libras ferme centum. Acccpcrunt crgo cotp'j'^
Icfu,ÔC obuinxcrunt illud linteis cum aromatibus,ficut mos cft ludsris f^P^^'^
rc.Erat autem inco loco ubi crucifixuseft,hortus.ôi in horto monumcntun^
nouum,in quo nondum quifquam pofitus crat.lbi crgo propter parafccuc^'
ludxorum, quod in propinquo effet monumentum,polucruntîcfum-
ITC cum dixiifet Iefus,egrcirus cft.)Opcrçpretium duxi,totam
lua palTus c(t Dominus,fîmui SC refurrccliSis, atcp apparitionu ci
:iitonam,ex omnibus quatuor Euangeliftis colledâ,contmuapaf ^^
j 'harafi c5texcrc,dabo opcrâ nc (juidpretcrcâ,tum ut fiio ordincß^'^^
Âîfsc^a ■! -i fH'r« potefi,fuigula memorêiVatres de omnibus iudiciû hberu »c^
ant, iîk alium in quibufdâ ordinem.quàm nônulli idê ante me conati,fequar;uca
tem lecîor uidcat,qua cuiufcp Euangelifta fînr,i]s quç à JVlatthao defump ta Inn»
Matth.'ubrjcictur,ijs quç ex Marco,Marcus,i]s quç ex Luca,Lucas,i]s dcniq? q »
cx loanne,ioanncs,

CVm fincm itacp precandi feciffet Dominus, egreffus eft cum difcipnÜs t^^^^
torrcntê Cedron,loan.in monte oliuarum,quo cum alias, tum dfispr^^'P^
diebus nodu cgredi ad precandîï fuerat folitus.Matth.Mar.Lu. Int:r e jnda
cum difcipuli toties iam audiftcnr Dominum àfe migraturû cœperunt
'ÇeBL primi. quifiiam inter eos deberet maior eflè , ÔC uelut Domino in magtfteriofucceci
CA cju^ in itinenbsp;adhuc intelligcbant,ad quid muneris effent deftinati. Cum

re ad montjm aliquid hac illorû difputatiôe fc proderct,ad lummilfionem eos,ut ÔC an
o,iuaiu,cüdi ajiquoties,Dominushortatus eftiRcges gentiû,inquit,dominanturcis,ÖCqinP^
jcipulii Do. ^ teftatê fuper cas habent,honoris caufta benefici uocantur,ut uere dij funt ^ .g^
locutus eft, eo beneficcntiflimi, qui poteftate rechte utuntur, fed uos ad nihil talc elcai e ^^^
memorans, ^ q^arc nullus in alios dominiû ÔC poteftatê quarat, fed qui maior fpiritu

fuerit,is exhibeatfcminifteriocrgaalios tanquâ minorem .Debet nanq;p
Mmrßtmi. commodarc,qui plura in hoc ipfum à Deo accepit.Libcatergo uosdifc.p^^os^^^
magiftrum ueftrum imitari, cjui cum fim non ueftrum tantum, fed a onquot;» ^^^
maximus , omnium me minimum feci, quia omnibus eledîis ufque adco ^^^^
feruum addixi, ut fim pro ipfis ammam meam pofiturus . Longiim
lere dicite cupiditati regni ÔC pracellentia in terris ,alio uocati eftis^^^^
ftis hadenus meçum in iam uarrjs ac diffîcilibus tentationibus ,nbsp;^^g^îj»

exetcKus riim,idco manet uos, ut ÔC aiitca dixi,ca apud Patrem fœlicitatis gîo
Ci!?*^''^ manet.Qiio loco Principibus funt quos menla fua dignatur, amp; in ^óa
iiiih ■ P^ ^^dicqs.pximos federe faciût, co loco eritis mihi in regno cœleîii. Vt enim
fj.^ ^'quot;diljjoluitjita uobis dirpono,utedaiis amp; bibatis luper menfam meam,«
fan 'quot;P^^^'.thronos,Principes « Indices duodecim tribuum lifrael. Cceleftibus
^ e ix xternis bonis et hic prg omnibus làncîis,qui unquam fuerunt perfruimini,
^^^POfeftate prxterea in Ecclefia fanc^torum poi!ebins,uta condito mundo nulli Apo^olo

ncti poüuermt maiore,Luc. Vos fill] iüi cftis,qui pro Patribus populo Dei*eritis,
Ç,, quot;äl^ebit ille Principes in uniuerla terra,Pfalm. 45. Qtian^ autê in tâtam uos
innbsp;dignitatein,de qua multa iam uobis dixi, omnes tamen hac node graue »

n^.tam in manibus hoitifi conftituto,ofîcndicuîû patiemini. Id unum fic often/
ö^repellet ä me, ut obliti omnium qux dixi Sc gelfi inrer uos, Dci fiiium eftè scÂdalfi a0.
. ^ounde teftantia,tanquâ nihil minus effem,plane(^ uobis imporuilfcm,me in/ Pctri cößdciü
cft p rdido,uniuerli diffugituri fitis,cuius amp; ante monui. Sed ira uifum Patri
Jt'iic experiemini quàm nihil uirium ad bouum habcatis, nilï à me . Ad hxc SC
e decet etiam ab omni hominum genere,etiamamicisô: domeiticisadlïidio/
cm fennre, qui pro falutc mundi me Patri hoftiam conftitui ,Id uero erit, quod
•^acharia prxdixit, percutiendum paftorem , «oues difpergcndas. Sed ob hunc
■ ® ue[trum,animos ne defponderitis, erigam itcrum uos, SC cum rcfurrcxero,
u ^alilxa uos rurfum co-gregabo, amp;:uobis,utpaftorc decet ouibus fuis, prxibo
itcrû exhibebo.Matih.Mar.Scd uere interim exercebit uos Solanas,
grauiPume tcntabit.Nam,Simon,Simon,Satanas cxpctiuit uos ut cribarct ficu/
^ cribrari folet triticum,cgo autem rogaui pro omnibus quidem uobis , quod ipit
iduiiftis, led peculiariter pro te Simó,qui « prx ali]s cades, ne deficiat hdes tua,
pro omnibus colicgis tuis aïiquotics confcftùs es.Conuerfus igitur, cum in
^ 'a -n redicris,côfbrtare frarres tuos ltudc,memor cafus propri]. Ad lixc Petrus. Pa
atus uim,inquiebat,Domine tecum in carcerem etmortêire,Luc.Vndefiomnes
rer n ° P^quot;\:uIo à te dcfecerint.ego non dcficiâ.Sentiebatenim quam ama/
^ t Uominum,non autem agnofcebat id donum Patris clfc, non carnis amp; fanguiquot;
is,quod tamen d adeo diferte Dominus poft magnificam illam confellïoncm te/
atus tuerat. Dominus itaque peculiariter Petro dicebat, nempe qui fugx adie /
uruscrat trinsm negationem : Petre, amen dico tibi hac ipfa node in qua iam
fuantcter me ncgaturuses ,quambiscecinerit . Petrus autem nimiV
'n libi confifus, iterum maiore cum alfeueratione dicebat : Si etiam fimul morigt;
endum fit, te non ncgabo, idem dicebant SC ali], Mattheus , Marcus : nam ad/
extra periculum erant.Dominus igitur, licetantc eis illudfatis prxdixilièt,
terum tamen de eo uerba faciebat. Qiiando mifi uos,fnquit,finc facculo, fïncpe/
' et calceamcntis, nunquid dcfuit tiobisr Uli rdpondcbant,nihiI. Dicebat ergo:nbsp;'

imc ajiter res habebit,ne ipfe quidê,qui uobis tû omnia fuppcditaui,ct tutos red/
'a»,mó tut^quot; ero.Sic feuire in me impios uidebitis,ut tâ necdîàri^ uideri poflit gla*
iw^ut fi quis facculum habeat et perâ,tollenda fibi exiftimet,neep ea quidc uidus
im - quot;quot;»agis ut fibi illis diilradis gladiû côparet. Tâta liquide modo nobis uis
^quot;■quot;init, utnonfblum ücciilus cum pccunia,peracômeatu,fèd «ucftimcntû,ne/ .
^extimum quidem,quo quis poflît facile carere,lèd tunica plane,interius,fcih'cet,
quot;eceflàriû ucftimentum,gladio cômutandiî uideri qucat.Dico nanqj uobis
j^P'èda tandê efle quç de me fcnpta funt,eoc^ cû iniquis iâ deputabor,« ut hoftis
^'»adnccê rapiar. Aduenit enim tandêfiniscius , quddinhachumilitategerMi-
negotiû Pater dcdit,ill i autem adhuc de uiribus fliis nihil diffidentes, SC gladijs ^'''^tio /
^fnohri poilè periculum arbitrantes, ex magna fane ruditate diccbantrDoniine ec
'Ce duo gladi],putas fatis fore ad inftantem pugnamc'Qiiibus Dominus,fatis di,fru

ftra,fcilicet,ratus eispluribus exponere inftantem tempeftatem,prxfertim niga ^^ C
gladijs pugnamris, ad hxc hora erat, ut lè ultro in mortem daret:quanquâFctr
altero gladio ad gloriam Dei fuerit ufus,lèdmiciens.Luc, Qiia de caufla domm
illisduosiftosgladiospermifît,

Dum uero hxc cum difcipulis colloqueretur, uenerunt in uillam, que dici
Getfcmane.Matth, Mar,ibi erat hortus in quê Dominus cum difcipulis introi«^
lohan, luffisc^ difcipulis reliquis in certo loco fèdere donec procederet paulu»quot;quot; ^^
oraret^affumpfit Petrum fîbi atque duos filios Zebedxi,quoe ÔC ad aha
admiferat,amp; gloriam fuam in monte uiderc permiferat.Coram his cœpit
perturbari,angt ÔC mœftus eife, dicebatcy : Mœfta cft anima mea ufcp in ^f/
ita uolebat teftari (è uerum hominem eflè ÔC tentationibus per omnia fratribus
fimulari.Grauem noxam,nimirum totius mundi uoluit eluere, non igitur coi p
re tantum,quid enim eft corporis cruciatus,fi mens non fentiat îquot; fèd anano ce t
uiribus grauiter cruciari oportuit.Cû itac^ fumme adflidîo animo efict.ira ut

ti proximus eflèt,inmortem enim ufc^ triftabatur, morefuo ÔCfanc'torum oni« »

ad Patrem confugit.Quem quo attentius ÔC liberiore fpiritu inuocaret, etiâ ab ^

tribus fèledioribus difcipulis pufîllum progreftus, quâtum forte iactus eft I'^P'quot; \

procidit in terram,orauitqj: Pater mi,inquit, fi fieri poteft, transfer hunc calic^m

fèntiusfic uoluntatem Patris effe,confôrtaretur.Cum itaqj oraflct id quod d^'-'^:

eft,hoc eft,xftus animi,horrore ufq? in mortem perculfi,in finum Fairis mult'S 1

cubic lachrymis,6C fingultibus ac flagrantiffimis cogitationibus cffudiflèt.p' ® ^^ ^

refumpto nonnihil animo ad difcipulos redijt, ut ij fane qui adeo pertia baîis ii'

animis,haud diu uno in loco confiftere pofîunt,ofFcndit autê illos dormient^s. ^

ergo Petrus ahjs confi'dentius ei ref{?onderat,ita hûc nominatim obiurgauit:fcm^

ne una,inquit,hora poiuifti mecû uigilare fquot; Vbi quefo animus ille mecû in m^r

iturusr Vigilate ÔC orate ne intretis in tentationê, qux grauiiïîma uobis immm^

Spiritus fatis promptus,at caro infirmior eft,quâ ut litis perduraturi.Orandiim ig

tin- uobis erat, non dormiendum, fi fâperctis-Sed erant fùo cafu docendi^qu^m p

inde tum quidem iiirda aure Domini obiurgadonê et monitioncm tranfmiierquot;quot; »

Redijt ergo ad orationem,quando ÔC in fclediflîmis uiderat,quód fibi dolorem a ^

ti quicquam refpondere, Sic rurfum aflictione accepit,à quibus debuerat acc^P^^

• confblationem.Tertio itacp ad precem fefe contulit,et orauit prolixius, totus ^^ ^

angore ccfi'ciebatur,imde fudor eius guttis fanguineis in terram dccurrebat.Cu» ^

itacp angor ôC perturbatio animi maior eflêt,quàm ut ferre amplius poftet,appagt;'!;'^

it illi Angelus,amp;: confblatus eft cum,indubic cum effîcacia menti eius ingcnfß ^^

Iutê,quâ liïpplicio fuo eflèt pcrfèdurus,fimul ÔC gloriâ Patris, qux inde pluriinum

illeftranda erat.^ponês et folide îtuerifaciês.Hac itaCß côfolationepcrcepta,^^^

it,ct ad diicipulos redîjt,cûq? adhuc dormirêt,dixit cis per obiurgatricê ironiâiVo

mite iâ et qefcite,fcilicet, ea ê rerû trâqllitas nobis et pax, ut uobis dormirc libea^

Qiiâ ftupetis ad oîa qug uobis dc inflate têpeftate prgdixi,furgite tâdê/ads fvpctc^

PeccamnS^^ appi opinquau jt hora de qua dixi, lâ fih'us hominis in manus
Pe^atoru tradettir.Surgite eamus ilhs obuia,adefi qui me tradit. Matt.Mar.Luc
Nouerat fiquidê ludas hane ;preeandifiationê,eo qudd crebro m eum locS

t Illa perferre^procefiît obuiam ^s, qui ad capiendum fe uenerant^icit® d?
Quem quaritis.^Quibus refpondentibus, fe lefum quarere NaSa enl dSS

öei unt in terram Quo uncp luda, cohorri,ludaorumc^ miniftris difcipulis X
«quot;de fans Dommi diuinitas declarata fuit.fi animi fuiirent,qui Dom.Sainn^

^rgo me qugrins,finite hos meos difcipulos abireJdo? auod dixir ah h^a î r
»niPetrauit,lèd fua uirtute,magis quàm illorû uoIunt?t?SS ÛSum W ^^^ ~

^ecreuit. C^^îr P®^quot;^quot;'quot;mifcuit Pater, ut feram qua ille mihi lerendà

«ebrars a uZl 1 quot;«-ftra.et poteftas renebrarâ, nûc uifum Patri eft,ut Princini ^
«OS agu,et uobis illi^fatdiuibus me n adat, hui^

fiibco,Ut Orbis iiîdeat,quàm uere ipflim dih'gam,ÔC fcriptura fmpleantur, 1 j ^^
fcipuîi omnes relicîo eo fugerunt,Matth,Marcus,Lue.Cohors igi'tur ^^^ j^j
ac miniftri ludaorum comprchenderunt lefum dC ligauerunt eum,^abaux ^^^
ad Annam pn'mum.Erat em'm fbcer Catapha,qui erat Pontifex anni' illius,tr
tem Caiaphasis qui confilium dederat ludais :Expedit unum hominem mo ^^^^
populo,Ioh.Qinlpiam autem adolefcens iequebatur Dominum, findone am ^^
fuper nudum, eum adolefcentuli qui aderant comprehenderant,lèd illc reJi ^^
done Rudus ab illis aufugit. Adeo enim iblus tum uoluit pati pro fuis domm ' ^
non tantum nó paftus fit ex difcipulis qucmquam fimul capi, fèd etiam cite ^^^
ne hic adoIefcens,quifquis fijit,cum ipfum fèqueretur, in hoftium manibus i

Cum ergo Caiaphas pontificatu fungeretur, ad eum Annas ita uincium K ^
num mifit,loan.Interca refumptis animis Petrus,^ ahus qtu'dä difcipulus, fj/
dominum fcquebantur. A tcr autem ille difcipulus notus Pontificierat,eo c
fus introiuit cum Iclü in atriû Pontificis,Petro ton's ad hoftium mancte.Is cli
Seff!o.4.coti lus ftatim regrcftus egit cum oitiaria, ut liceret PetrO introducere-IIIa
■fès, qu£ apud lo pdfl uidit fcdentem ad lum en Petrum, acccnderant enim ferui dC miniltn ^^^^^
ontificé con quot;s in medio aulç fiue atrij fibi ignemjôC confidentes unà, atq? circunftantes ^^ ^
cicbât fc,erat fiquidem frigus,eratq? Intrus cum illis calefaciens, eo

£gt;etri negatio uidere finem .Hac crgo oitiaria cum Petrum fixis in cum oculis contcmp ^^^^^
fiff^nbsp;dixit Petro,Num ôC tu ex difcipulis es hominis iftiusr'Et tu cum lefu Galila^o^^^j,^

Continuo reipondit iîIe:Non lum,non noui eum, nefcio quid dicasuvlattp^j^y^-
Luc.Ioan-Et exiuit foras in ueftibulum, dC gallus cecinit, Mar. Sed id nihn
eum mouit.Qiiin cum rurfum uidiflèt cû altera ancilla, atcp dixiffet
amp; hic cum lefu Nazarçno erat,iterum ncgauit, idc^ cum iurciurando, Mat ^^^^

Marcus. Adeo euanuerat ille animus paratus fimul cum Domino mori. ^^ ^^
cóucnicbat,qui fuis uiribus plufi:iuam Chrifti uerbis fifus erat, quicj „^j^aî,
adeo pretuleratconfîantiç nomine. Interea pótifex Caiaphas Icfum
de difcipulis eius se docfîrina,cur, fcilicet, aufus fuiffet fibi difcipuloscongi ^^^^^
quam dodrinam illis tradidiffet nouam, quid eflèt his molitus. Cuinbsp;j},; 0/

fentfaciem, cadebant ÔC interrogabant dicentes:Vaticinare,quando l ^^^jf^td
te facis,quis eft qui te percuflît î^Et alia multa couuiciantes dicebant in eu • ^^^
cer^ein medio eratcanum,taurorum,Ieonum a: unicorniû, dequibusca ^^^
uigefimus fècundus,tum audiuit uituperationem multorum, ut canft • gut^
tiplicatosfuper capillos capitis hoftes fuos fenfit,utcanitPlalm65gt;.Penn
poft pufillum ad ignem rcuerfus eft, nam à prima ncgationc fuerat in uei

a calebciebatre cum i^s.qut iliic aderantjlli uero dicebantei: Num « tuex difci/
P ili eius es.-Vnus uero ex illis dicebat ei.Et tu de iliis es. Petrus autem mZhTet
riir!,nbsp;rum,Luc.Ioan.EtïnteruaIlo interiedoferèhorx uniusTaccefTe

ZV rï'' ^^ ei:Profedo tu ex illis esdoquela tua te prodit,GaSs
qt^idem es.Et unus ex feruis Ponnficis,cognatus eius ctnus abfciderat Petrus aii
«culam,d.ccbat ei:Nonne ego te uidi m horto cum illorTunc cœpit Petrus fe de/

«oiïere deierare,quôd non noffet hominê,«continuo adhuc ilio loquerste Pal^
ft

tr. L r ^ detinebaf,« cotinuis cotumelijs ac uerberibus uexabatur, intuitus eft Pe
«m,Luc.Hmc Petrus recordatus uerbi quod dominus dixerat ipfi,antequam bis
gai us eecmerit ter me negahis,mdeq? ut par erat ingêti pudore, perfuftisl ac indi/
OÎ1, pojnitudine correptus dt,qudd dominu fuum « feruatorê, cum quo in mor
irctam grauiter erat poliicrtus, landeqj iurauerat, totics iam negaflèt,^:
^^^aumc ^aiactcm,cgrciiusergodt foras, «fleuitamare, Ma^i.Mar.
Cfnbsp;remei-e« impia cor^dentiafibiarrogafïèt,qudd dominus

- n gaucra t. r x lioc un.v calu m omnem ufqj uitâ,« de fe fenfît modeftius. Sc tra/
1.hipfas nihr humaaius.

nnbsp;iÎHixKîet cóuenerunt feniores plebis,Principes facerdotû « Scriba-, .copie.

moïa nnn rfrexdificareiliud,c«m autem ut ahbrum, ita «horum tefti
cuS. rnbsp;? quot;tderenmr : furgebat in medium Princeps fàcerdotum,«

tentia inuafit,cópulitqj triginta illos argêteos,pro.quib^ domina
exitus. re ad Principes iàcerdoui SC feniores,ac dicere : Peccaui trades [ang«'^'quot;quot; uôi

Oui refpôderût d,Quid ad nos(tu uidens.Ädeonbsp;nihil exiftimabant rete^rr^^^^

Siinnoxiû fanguinê emilTent, amp; in mortetradidiiTent.H?c^ocritaru ia^^^^^
' amp; iuûidaeftdudasautêproiedis argentdsabijt,amp;'laqueol^ie^ufpendit,crep

médius se diffufa fût omnia mfcera eius,innotuitq5 iftuc omnibus habitantio,^^^
rofolymis.Principes autê facerdotû accepds argenteis dicebant,no licet eos i ^^
re in corbonam(Chaldxinbsp;kurbana)id eft,in repofitorium donorum^ ^^

rc reîïgioft imto confilio emerunt argentcis illis agrum figuli, m fepuimram F ^^^
grinorum, unde uulgo ager ille uocatus eft uernacula ildsnbsp;J

ChakaIdcma,quod agrum fanguinis fîgniftcat.Tunc implemm eft,qpoci
mini Zacariah,qui SC lirmeiab uocatus fuit,prxdixit,nempe quod t^gin^^jj
teos,predum xftimad quem xftimatum emerunt,àfili]s lifrael, hoc cft^ajeieç
mulds Ifraëlids ludah daturi eirent,pro agro figuli,fîcut id Dominus ordinau ^^
Infîgne certefuit,utàdifcipulo tam chaio Dominus uenderetur, SC no careD^
fterio,qiiodeodem predo,quo Dominus uenditus erat,emeretur ager pro iep ^ ^
ra pcregrinorum,quia uere quies morte Chrifti comparata eft lis, qui hic per
nantur à Domino,ius ciuitads fupernx lerufalem coi/ecuti,ideo dignum no .
utnominatimà Propheta prxdiceretur. Nunc profequenda eft hiftoria lupF

Poftquam igiturludc-ei ad accufadonem Dominrfans inftrudos ^P«^;'ru^
furrexit econcslio uniuerfà eorum multitudo, amp; prxfentaruntipfum Pilato:^^
cas.Nolebant autem ingredi prœtorium,ne fe profanarent, poftridie Pe^cn

bi eum tradidiflèmus.Qua refponfîone ftiperba fatis,Pdatus nonnihil,ut uw
fenfus,iuflît illos fecundum fuam Legem eum iudicare. Qiii negarunt liDi ^^^

re,oceidere quenquam, quôd ita diuinitus ordinatû eflet,ut a gentibus Uon ^
crucifigeretur,id quod ipfe fuis edam prçdixerat.Ioan. Cœperût ergo Domi ^

uolebant,quôd uetaftet dare tribura Cxfari,SC demum quod Chriftum le K^h ^^
feciffet,quo fperabantillum reum maieftatis fe peraduros,Lucas.Stantem erg ^^
ram fe prxfes rogauit,num eflèt Rex lu dxormn, hoc enim fua referre Pquot;quot;^ ' g,
dodrina nimirum quatenus Caefareae poteftad nihil dcrogabat,non erat lolj^
Matthxus Marcus Lucas loan.Dominus ergo interrogabat,unde id de eo q
ret,an àfeipfo,ud fî audiflèt ab alijs. Volebat enim dominus,ut iure dcbuerat,^^^
nus adeo uideri ab affedione regni terreni,quod abiurdum eftet, htiiiis aijqquot;'
fe ud fufpicari.Hinc dicebat Pilatus fîgnificans nihil taie fe quidem fufpicari. gt;
ego ludxus fum^Equidê Romanus, rerum ueftrarum ignarus lum,ndcio

e Chriftus uefter uenturus fît. Mihi quidê nihil uideris prx te ferre reg'W'^.^^/
:ê tua SC pontifices tradiderût te mihi,6C hi te huius accufant, quid ^^ jit

iniltrosjqui defendcre me conarentur.Atqj ita Chriftum ccelorum regem fe efle
^onh'tcbarur,amp;: fimul tamen fignificabat Pilato,à fe nihil efle periculi metuendum
regno,cui ipfe miniftrabat,cuius,fcilicet,aludais accufabatur.ioan.Hinc itaque
o'iigens Pilatus ipfum nihilominus regem cfle,dicebat;Ergo Rex es tuf Cui do==
^^inus refpondit.tu dixifti.Matth.Mar,Luc.Ioan.Additautcaufiam, cur hoe fate/
^ ur,ncmpe qudd eflet in hoe natus,amp;: huius gratia ueniflet in mundum, ut teftiV
ntuiTj ueritati perhiberet, utiqj huic potilfimû quôd unus omnium elecloiéi rex
ço ^'quot;ator eiret,fed quia id eledi tantum credunt,addebat: Omnis qtu ex ueritate
nv ^ a quot; quot;ocem meam,Ioan, Videns itacp Pilatus alienû eum à crimine imminute
^ aieli:atis,cui ipfe quidem merebat,prodi)t ad ludaeos iterû affi'rmans nullam fe in
innbsp;cauflam inuenire. Luc.loan .Continuo ergo principes facerdotum

ualefcebant accufantes dominû,quôd cÓmouiflet populum, docens per uniuer/
^ m ludaeâ,exorfus a Galilxa.Pilatus igitur audita mentione Gaîilaç,an Galil^us ^^^u^tts Ui
^nbsp;cognito quod ad ditionê Herodis pertineret, remifit ipfum

a tierodem,qui eo tempore Hierofolymis erat. Vnde Herodes non parû gauifus»
lil P'^'dem uidêdi eius cupidusfuiflèt,interrogauitipfiim multis. Sed dominus
^ J nihil refpondit,quâuis adftarent principes facerdotû amp;: fcriba?,acriter ipfum ac/
rctnbsp;dommus Herodi ranc^ cani et porco nihil refpondere disna^

far^H ■ ^^^^ quia etiâ nihil ad gloriam Dei fadurum rogaret,Herodcs ipfum cum
fernnbsp;fpreuir,cui ÔC induto albam ueftêiilu(èrût,atq? inde ad Pilatum remiV

fci^r f quot;f'0 reintegrata inter Herodem amp; Pilatû amicitia fuit, qua nonnihil

quot;la ruera t. Sir mn nmpn m - i-^'crpc i-pri-ct» rnntt-i Anm.'^r^ O.'nbsp;_____ rv.i .

fuerat.Sic conucnerun: reges terra contra dominû ÔC Chriftum eius,Pfal.i.
tumnbsp;dominus redudus eflèt, conuocatis principibus facerdo/

È Preh T^^giftratibus ac plebc,dixit,nec^ fe,neqj Herodem cauflam necis in co de==
^ nenaere potuiflè,eoq; uelle fe emendatum dtmittere.Luc. Accufabant aût do/ quot;^'^rm

poP i quot;'quot;'^quot;iiiacerdotesdemiiltis,ipfeaût nihiladeardponditjfednec^Piîato P^^C^dis mt.

Cum ^^ illorum accufationes rcfponfionê,adej ut miraretur. Matth.Mar. ^^'fîcionrm,

U n? r ? ^^^^ folitum eflèt,populo donari unû ex uindis,amp;: haberet prafcs in ^imit

patrauerat.Hunc tanquâ infignire populo inuifum,cum domino
Utru,-! 'n-'^î Pjnbsp;fuo,donari fibi unû ex uindis poftulaflèt, rogauit eos,

Mai- R lacerdotû ÔC feniores perfualèrût turbis, ut peterent Barrabâ Matth.
«iiittêP^^^^nbsp;«equot;et,exclamauit fimul uniuerfa turba:Di

Ko ,.p,,^^/^quot;'quot;anitaserga dominû excideret.Roganterurfum prafi'de, quid er/

eren h ^^^^^ mcminerat:Nullum,inquit,crimen capitale coperio in eo, caftigatiï rhoelU,,^

^'^quot;tumà ff quot;quot; 'quot;S'quot;nbsp;cohorte congregauerunt ad eum, fpUn dludu

ïortim fe odig erga dominû nonnihil emoIhtiirû.Ecce addtico eum uobis, ^^^^^^
bat, foras, ut cognofcatis quôd nulla in eo caulïàm inuenio. Exiuit ergo leius to
ras,geftansfpineâ coronam, amp; purpureû pallium^Et diciteisPilatus:Ecce ^^^^^^
Pontifîces aût dC miniftri uiîb ilIo,cîamabant:Crucifîge eum,crucifîge eum.
bus Prafes.'Accipite eû uos, ôC crucifigite, ego enim nulla in eo ftipplicîj cautia
inuenio. Contra ludai : Nos legê habemus,Ô£: fecundû legem noftrâ debet mor ,
quia filium Dei fe fecit.Cum hoc audiflêt Pilatus,magis timuit,nimirû lefu cain '
ne fotte taie aliquid pra fe tulifîèt,ÔC non poflèt ideo à fe abfolui. Vnde praetoriu
iterû ingreflîis,dicit ad lefum : Vnde es tur'Sed lefîis nihil ei relpondebat,fatis enf
antea ueritari teftimoniû tulerat,profeftus iè quidem Chrifln regem eflTe, fèd cui ^
regnû non efîèt huius fèculi, unde nihil erat, quod Pilatus poteftati Cafaris lui ^^
meret,aut caufîam haberet contra eum pronuntiandi. Pilatus ergo offenfus qu^

fibi non loqueretur,dicebat ei:Cur mihi non loqueris,nefcis mihi poteftatem c
crucifigendi te,SC abfoluendi te rEo aût cum plus aquo fîbi arrogaftet, quodcç^^^
contemptû Dei uergeret,à quo definito côfîlio,poteflati tenebrarû in

•^^'ITITOnbsp;n^yrrtit^t» nMryntti rttiir-r^ rr^tyttquot;^ ît^Girrynbsp;/'ofl-irrof-

mifftis fuerat,nemine alioqui quic^ contra ipftim potente,caftigat dicfîû Pr^^i *
Non haberes poteftatê,inquit,aduerfus me ullâ,nifî tibi data eflètèflipernis.iN^^
cû magiftratu fungcris, accepta diuinitus in me poteftate, minus fanè P^^'^^f,^/
îj qui tibi me tradiderunt,ex fblo mei odio côtra me furentes, dC nulla publica n ^
dioncjhuc adadîi.Exeo quarebat Pilatus abfbluerc cum Judai aûtclamaban » ^^
centes:Si hunc abfblueris,non es amicus Cafàrisîquicunc^ enim fe regem faci ?
tradicit Cçfari Joan Jnftabant itat^ uocibus magnis,poftulantes ut crucifîg^^^
Su inualefcebant uoces eorû,acflimmorûfàcerdotum,Lucas.nbsp;^

conti' Pilatus itacp,cum audiflêt hunc fèrmonê,produxit leftim foras,fèdit^ P^® jfL^/
ncits condcm naliin loco,qui dicitur,Lithoftrotos,Hebraice aût Gabbarha,id quod loc« ^
mtioné Do. rem fignificat. Erat aût parafceue Pafcha, dies, qui proxime Pafcha diem an ^
cduâionë, er debat,quo fàndîificabant fè,ÔC parabant qua ad lèftû requirebantur.Et hora tc ^^
crucißxione» fexta, id eft,circa finê fecunda porrionis diei,qua à terria diei hora incipicbat»quot; ^^^
totum illud têpus quod à terria ufcp fèxtâ horam decurrebat,terria hora uocab^^^^j
Vnde Marcus,horatertia crucifixû dominum memorat,hac eadem,fcilicetgt;»^. ^^

, da diei parte,qua iam ferme ad fi'nem uenerat. loan. Sedcnte aût Pilato pro^ ^^^
vincitttT Vik nali,mifît ad eum uxor eius,diccns:NihiI tibi cum iufto illo,multa enim pa^ - .
tus improbity j^qj^^ç fomnis propter cum.Sic curauit Deus Pilatû offîcij fui admoneri, M? ^^^
tatc ludttoru jjie dicebat ludaisîEcce Rex uefter,quafi diceret : Vos contendiris hunc

gem ueftrûfeciflè,uidete eum,ut nihil talc pra fè ferat. Illi aût clamant: ToHe ^^
crucifige eum.Dicit eis Pilatus:Regcm ueftrû crucifigamj'irridens,fcilicet,cO
contra:Non habemus regem nifi Cafàrê.Huc eos furor agebat,utin totum
Chrifti,quod cunda gens auidiffi'me expedabat.abnegarent, loan. Videns
Pilatus quôd nihil proficcret,fed magis tumultusfi'eret,abluit manus corâ jjj/
dicens;Innocens ego fum à fanguine huius iufti,uos uideritis.Et refpondens ^^
uerfus populus,dixit : Sanguis eius fuper nos amp; fuper filios noftros,Matth. . ^
, adiudicauit Pilatus ut fieret quod illi poftulabant,ac dimifit eis Barrabam 5 ƒ ^^^^^
aût tradidit arbitrio eorû,ut crucifigeretur.Quê rurfiis exuentes chlamydegt;i?^^^jgt;
runt ueftimentis fuis,amp;r abduxerût ut crucifigerent,Matth.Mar.Luc,Ioa^^^^^j,/jt
nus igitur adiudicatus neci,exibat baiulans fiiâ crucem in cum locû, qui ^^
dicebatur, Hebraice aût, id eft,lingua qua tum Hchrai uulgariter utebantui' ^
Chaldaifmum refipiebat,«^^?,^?, hoc eft,goIgoltha,Ioan.Inter eundum aut»
Educitur dd henderunt Simonê quendâ Cyrenenfèm, patrem Alexandri 8C Rufi', ueni^
fupplicium» agro,8C illi impofuerunt crucem ut portaret poft Icfum.Id forte fecerunt,

äSt dom mû multa turba populi 5C muli'erum quae plangebant lamentabantur.
Nec^ em'm omnibus amor ÔC obferuantia eius exciderat. Ad has conuerftis domiV
nus dixit:Fihe lerufalem ,nohte flere fuper me,fed fuper uofmetipfas,ÔC fuper lilios
Ueftros flete.Veniêt enim dies,in quibus di'cetur; Beatx fteriles ÔC uentres qui nó
genuerunt,ÔC ubera qux non ladarunt.Tunc incipient montibus dicere,cadite fu
per nos,ÔC collibus,operite nos. His futurx obfîdionis ÔC excidi) calamitatem illis
prxdicebat,in qua expert! fuemnt quid hic fibi precati funt,cum dixerunt:fangms
eius fuper nos,ÔC filios noftros. Addebat aût,Quia fi in humido ligno hoc àciuht,
m arido quid fier,^(^uo fignificauit,fi diuina uoluntate,ita in fe fçuiretur,innoccn/
tem,ôc ligno humido atque frudifero fimilem, multo durius fxuiendum elîè in gê
tem ludaicam,ligno arido ÔC fterili fimilem. Ducebantur aût ÔC altj duo facinoroft
cum eo,ut interfîcerentur,Luc.Et pofti^ uenerunt in locû,qui dicitur,Caluaria,de
uerimt domino bibere myrrhatû,id acetum erat cum felle mixtû, fed ille cum gu/
»«(fet,non fumpfit, Matth.Mar.Ibic^ crucifi'xerunt eum,ÔC duos latrones cum eo,
unum à dextris,alterum à finifiris eius,quo uaticiniû lefch.53.fuit impletû : Et cum
»celeratis deputatus eft.Matth.Mar.IoanJefus autc dicebat: Pater remitte illis,ne/
jeiunt enim quid faciant,Luc.Impofuit uero Pilatus titulû cruci Domini,hxc He/
braice,Grxce ÔC Latine continentê : lefiis Nazarenus RexIudxorû,Matih.Mar.
Luc Joan.Iudxi aût cum hanc infcn'ptionem legilfent,ut erat locus hic prope leru
»alem,perebant à Pilato Pontifices,ut fcriberet lefum dixifte: Ego fum I^ex ludxo/
fum,nó fimpiiciter Rex ludxorû.uerum ille fcripturam, diuina utic^ ordinatione
^aducms,immurare noluit,qux fane uerum Euangelion Chrifticontinebat, qua,
c.iiccc,prxdicabatur uerus ille efte, ÔC indubitatus Mefchiah Rex ludxis miflus,
Mnbsp;dominus ad gloriâ exaltari,ÔC regnû fuû aufpicari.

tun ^^^nnbsp;crucifixiftent ldum,acceperunt ueftimcta eius,feceruntŒ qua/ SfÄ. 9,titmtt

«rex Illis partes,utunicut'.:};mih'ri pars una cederet. De tunica uero inconfutiU rm qutpen
i'I-ÏÏnbsp;contcx:a,quia fcindi cômode non potuit, fortin fueriït, ut implcremr dente Domi/

^aalene. Cum ergo uidiftèt Iefus matrem, ac difcipulum aftantem quem dilige/
gt d,c„ ^^^^ fuc.:Muher ecce filius tuus,ddnde dicit difcipulo: Ecce mater
ior mul. ?nbsp;. Mulierem uocauit more fuo,qudd ma/

mp u ^ m tnduo xdificabasrSema temetipfum.fi filius Dei es, def^
int'er^'if'^^lludentescum fdibisamp;:fl'nioribus,dicebant

ne?e ho±-M^î^nlkrs,inqu,eba^ferua teipfum ÔC nos. Adeô ab oLi ge
fte,nam^ quot; times Deum,quu m eadem damnadone fisCEt nos quidem iu

PPetiit hora fexta,tertia didpars,qux ÔC ipfa folebat tota,à fexta ufque ÏÏhoram

node,SC utramcç per partes quatuor di'ftindä,nocÜs partes,uigilias uocabant.Fa/

da ergo iam (exta hora,tenebrf orte funt,{iiper totam terrâ,ufcp ad horam nonam,

hoc cft,Dcus mcuSpDeus meus,cur dcfcruifti me c^ Quidä aût illic ftantiû,cum au/

diftentjdicebant : Heliam nocauit ifte.Cxteri uero dicebant,fitie uideamus, an ue

ftimmoita eflent,ut cófummaretur fcriptura, nimirû in omnibus, qux de fupplicio

ipfîus prxdixit,dicit:Sirio. Vas igitur erat pofîtû aceto plenû,Ioan. Inde imp!eue/

runt fpongiä aceto ôC hyfbpo,« impofîtâharundini admouerimt ori eius.Matth.

Mardoan. Cum ergo accepiflèt lefus acetû, dixit confummatû eft. Iam enim ad ß

morte Chrißi fus,ait:Pater in manus tuas comendo fpiritû meû,Luc.Et hxc cum dixiflêt,inclina

to capite emifît fpiritû.Et ecce udum têpli fcifltim eft in duas partes,à fummo uft?

perta fimt,« multa corpora fandorû qui dormierant,furrexerunt, ÔC egreflî è mo/

numentis poftrcfùrredionê eius uenerût in fandam ciuitatê,« apparuerunt mul/

tis,Matth.Centurio uero,qui adftabat ex aducrfb illi,« qui cum eo erat cuftodien

tes Iefum,cû uidiflènt qudd fic emiflc) damore cxpirafld,uifbc^ terrx motu, « his

qux acciderant,timuerût ualde « glorifîcabât Deû,diceRtes: Vere filius Dei erat

iftud,« uiderât qux contigerant,percuttentes pedora fua,reuertebantur, Luc,Sta

bant aût omnes noti eius procul,« mulieres qux fècutx eum erant 3 Galilxa,mi''

niftrâtes ei,inter quas erat Maria Magdalene,« Maria lacobi parui,et lefu mater,

« Salome mater filiorû Zebedxi,alix(^ côplures,qux afcenderât cû eo Hierofôl' ^

Seä.io.defe* ludxi aût quoniâ parafccue erat Sabbathi magni,nempe quo Pafcha erant celc^

peîitione Do# braturi, indignû rati, ut corpora punitorû magno illo Sabbatho in cruce remanC'

mini, rent,rogauerunt Pilatû,ut fradis cruribus iplbrû,tollerêtur. Milites igitur utriuf'?

latronis crura quidê fregerût,ad dominû aOtubi ueniflènt,iam morttms erat.Cm/

ra itaq^ cius non fregerunt,lèd unus militû lancea latus eius fodit,« continuo exiV

uit fànguis « aqua.Id uifum à fefè teftatur loan.uerumc^ affirmat,ut « nos creda-'

mus,fada,2it,prxterea hxc, ut fcriptura impleretur : Os non côminuetis ex co.ct

f ùrfus alia fcriptura: Videbunt in quê pupugerunt. Poft hxc udpera fada, nemp^

poft horâ nonam,uenit uir quidâ diues « honcftus fènator,nomineIofeph,uir b'?

nus « iuftus,qui confi'lio « fado ludçorû nô confènfèrat-oriundus ex ciuitate Iti'

dxorû Ärimathxa,qui « ipfè expedabat regnû Dei,eratq? difcipulus Idu,fèdoC/

cultus propter metum Iudxorû,hic fiimpta fiducia acceffit ad Pilatum ac poftulat

intcorpusfefiï,Matîh,Mar.Luc,Ioan.Piîatusaût admiratusfîiam mortuusefîè^»

accerfiuit ad fe Ccnturionê,et interrogauit illû,an iam dudû mortuus fuifîèt. Vtcp

qui uenerat ad lefum node primû,ferens mixturâ myrrhx « aloes,ad libras ferm^

matibus,ficut mos eft ludxis fèpelire. Erat autê in eo loco ubi crucifixus fuit,hor''

tus,« in horto monumentû nouû,quod fîbi Iofèphus è petra exciderat, in quo no'

dum quifi^ pofîtus erat. Ibi ergo propter parafceuen ludeorû, quod in propinqu«^

enim incipiebat glorificari. Et dies erat parafccue, « Sabbathû illucefccbat, ap''

propinquabat enim finis horx nonx,uel fî mauis undecimx, ultimx, fciIicet,por''

tionis dici,qux fexta apud nos pomeridiana fuiflèt ♦ Subfècutx aût mulieres, q^^

cum CO uenerat dc Gah'laea, uiderunt monuments, 5C quêadmodû poîitiï erat cor/
pus eius,Matth.Mar.Luc.Rcuerra uero parauerunt aromata dC ungucnta,ac ùh*
batho quidê quieuerût fccundû prxceptö,Luc. Poftridie aiStparafceuesjlabbatho
nimirS magno,conuenerunt Principes facerdotû Pharifai ad Pilatû, memoran
tes Dominû, quem ipß impoftorê uocabant, dixiftè fe tertio die refurredurû,eo^
P^tebâtjut ûiberet ièpulchrû muniri ufc^ in tertium diê, ne diicipuh' fuffiirató ciùs
corpore dicerêt plebi,furrcxiffè cum à mortuis,^ fieret error pofterior,peiorpWo»«

»■e.Qtiibus Pilatus cuftodiâpermifît,utmunirentfepulchrûlîcutlcirct,QiiôfepuI/
chrum munieruntobfîgnato lapide,Ôlt;: adhibitis cuftodibus.

mifcug,intotamDominicilîipph'cijhiftoriam.
Plurima farièobferuanda in hac hiftoria occurrufit,amp;: explicâda quocç nonulla,
^his indicabo paucula, nam plera(^ ôC in Matth.annotata funt, reliqua ftudiolîs
Chriftianis animis animaduertenda rclinqua-C^ian^ ex ijs qua dicemus ÔC dixi/
nius,iftis quocp quarehnquemus,nónihil lucis accefturum fît.
5^u6d ufcp rudes aded erant Äpoftoh,amp;: terreni regni dignitatêatqp fœîicitatcm
cotmuo fomniabât, licet tam multis ad cogitanda cœlèftia erigere illos dominus
JttiUèt conatus,monet eius, §d fçpe iam notatû eft,fine fpiritu in corde docête,auri
bu^orporeis fruftb oîa ingeri,tû hunc Ipiritû tantum definito à patre têpore dari.

Q,uod uero Apoftolis dominus promifît in fua menfalocû,6lt;:iudices forcdtio/ .
decim tribuû Ifraê},uoluitfutura uitafupremâ dignitatê pe ea exprimere, quibus
jn prafenti dignitas fumma agnofcitur. Qiiienim in eadem menfa cum Cafare e/
«unt, ÔC proxime ei fedent in concilrjs ÔC iudicijs, ut funt principes eledores, ij fa/
«le dignitate rehquos omnes antecclluot. Taies iâ funt Chrifto ApoftoIi,pcr quos
quot;niuerfo hominû generi falutem attulit, Maior fiquidê apud Deum habetur,qui
cuimilioreft,id eft,plures pluribus beneficijsiuuetir.

.Iflud èZacariah Propheta addudtum, habetur apud eum prophetâ cap.u.Ebrai*
ce non fine figura,ut idem tamen fenfus fit,in hunc enim modû legitur:Gladie ex«
citare iuper paftorem meum, ÔC conn-a populäre meum, dixit dominus excrcituû,
gt;ercutc paftorê ÔC difpergetur grex,amp; rcducâ manum meam contra paruulos ÔCc
in Matthao exphcatû. In Galilaa iterum pracelfit Apoftolos, cum uifendum
le pîuxquaquingentis fratribus exhibuit,atc^ inter eos uelut paftor inter oues fuas
e auperiione rurfum collcc!îas,uerfatus eft.

Pro Petri fide dixi t fe orafle dominus,non quôd non 6«:pro aliorum fi'de oraue/
rit, nam pro omnibus Apoftolis ac etiam credituris per uerbum corûoraucrat,ut
'»prahabuimus,fcdt gt;ra altjs cafiiro Uoluit hoc dido eriâ pra alijs pradicere. fore
^uoc:^ ut refurgerct.Qi.ii ideo pro fide Petri dominû oraftè uolunt, quod elfet rcli/
cjuis caput conftitutû,idqî dignitatis ad fuccdfores fuos ab eo trâfmiftîtm, fom nils
aeiedantur. Quid enim fidd in Chriftum rdiquû tot tam fèculis apud Ponti'fices
ïvoma nos.^Nam qui credit uere in Chriftum,uiuit Chriftû,habet enim uiram ater
nam,qu:eeftfoIiusChrifti.nbsp;quot;umater

gnuudinem fignificauit,uidc quam infanû fit ÔC pcrniciorum,omnia uerba domi/
te 'cnptura iuxta literâ,amp;: fimpliciter accipere,cx hoc enim loco fi permittas ii/
eram fimpliciter accipiendâ,ôi: tropum reijciendû, conuincetur dominû uoluifîè
os pugnare gladio,quo nihil magis cum omni dodrina eius pugnat.nbsp;r«

fcpidatio llla amp; mira anxietasdomini,qugei fanguineûfudorêexcufîit,huma
^ natura, ôC quidem côpofîtionis infigniter nobilis argumentûfuit,tum indica='
«It quam undicj tentari illû pater uoluerit,Certe nemo uerus homo tanto^ crucia«

msydC adeô dira tonncnta,tum mords genus ignominîofîflîmu immmere libi c
ifiiderabit, qui non fumme animo confternetur 8gt;C exanimetur, niiî uel natura it
peatjuel diuinitus alio mens auocetur. Cum igitur Dominus uerus efïet homoa
prarièntiflîmo omnia animo perfpiceret,cflèt deniq? iènfibus, totacç natura et c
pufculi côpolîtura tenerrimus ac fubtilîîmus,iîc aftiida,iîc anxia anima eius red ^
ta Fuit,ut niiî mentê alio pater,nêpe in coniîderadonê bona fua uoluntatis,^ '
ficténda ab ipfo omniû làlutis auocalfet, indubie prorllis exantmati;s concidiiie '
Nequ.}c|! aût totum à contêplatione inftâtis fupplici) auocauit, alioqui omni mce/
rorè amp; anxietate eum libcrallct,fed hacfîenus tantû,ne mœrore penitus conticcre^
rv dngotjs tur.Hinc uides in oratione eius,utriufcg fupplici) amp; paterna uoIuntatis,quari qua
HominU ' dam librationê.Transfcrri fiquidê calicem,^ non transferri orabat,nam addeba »
non mea fed tua uolûtas fi'at. Vnde quod orabat, ferè huiulîiiodi erat : Vide pater»
ut tantû cogitatio imminêtis fiipplicij me excri ciet, fi poffibile effet, quàm 5.'j
tne ab iltis tormêtis lèruari,at non eil nec^ poffibile,nec^ bonutn, unde nô mea le
tua pater uolûtas fiacSed quid faciâ,iam exanimor,fupra uires efl quod patior pa
£er,cî àcerbam horâ, ó intolerabile tormentû, querulatio nanq? magis $ prccaUO
erat,utdixi.Hinc procidebat nunc in faciê,ct iftiufinodi apud patrem querebatur»
nunc inuifebat difcipulos.nufcp potuit confifi:ere,pra cruciatuû quos fentiebat m
crêdibili a£rocitate,donec per angeiû confolaretur.Qiian^ aût ingens fin't mûact
lum fudo'r illc fanguineus,Ô(rcuîri inenarrabilis doloris, tum fènfus prafèntiiiun »
jndtcium,haud tamen adeô mirû firiffet,fi ift:o dolore fuiflètplane enedus^quado
Homerû fèrant dolore abfumptû, tantum quód in infula quafiionêàpifcatoribus
. 'nbsp;propofitâ non potuiiTet fblucre.Item Diodo.dialedticûJuforia quafiionc non pr^

tinus ad interrogationes Stilbonis diiforuta : Gaudio uero Sophoclê,£C Dionyii^
Sicilia tyrannum,utrunq? accepto tragicauictorianuntio,itcm matrem pugnai ^
ïaCannenfi filio incolumi uifb,contrafalfumnuntium.

Bis diuinitaus fua Dominus certiffimû argumentum exhibuit, prius proftraus
uerbo Iudais,aîtcrû fànata Malchi auricuîa,fed quia hora erat ut pateretur, dC pn^
teltas tenebrarum fuperiores habere uideretur,feruos Satana nihil ifta mouerunt»
Hinc uideas,quid fît effe Satana feruum.

Ad Annam duxerunt dominû primû,is uero uindum mifit ad gencrû fuumgt;f]U»
pontificatu tum fungebatur.Et is dominû interrogauit de dilcipulis eius SC docfiW
na,in eius quoqj domo Petrus negauit,licet loânes ita uideatur hac narrare, quaö
Annas Dominû interrogafîèt,amp;: primû in eius adibus Petrus negafîèt. Sed quî a/
nimaduertit,quôdIoan. Pontifi'cê tâtum Caiaphâ uocat, is facile uidet,nihil ab ep
narratum,quod in domo Anna adum fît,fèd tantum qua apud Caiaphâ, quodc^
poft memoratam SC Petri ncgationem,Ô£:Pont!fi'cis erga Dominum interrogattó-'
nem,fubiecit: Mifît eum Annas uindum ad Caiapham Pontificem,pcrindc eflè,
ac fifcripfiirct, miferat enim Annas SCc. Tranfpofîtio enim eft, poftcrius narrauif»
quod geftum erat prius. Cum fîquidem narrare de Petro cccpiftèt, ut Dominum
fuiffet fecutus,confèquenter memorauit, quo eflèt eum fecutus,nempe ufqu«
in atrium pontificistex hac tum occafionê memorauit qua illic SC Petro SC Dotvi^
no acciderunt.Cum igitur nondû narrafîèt,quomodo Dominus ad ponrificem uc
niffct,poftea id hiftoria inferuit,ab Anna eum uindum ad Caiaphâ fuifîèn-.iffuin»
ex quo fi'gnificauit.nihil apud Annâ Domino accidifîè mcmoratu dignum.Diff i''
pulum illum notum pontifici,qindam loannem intelligi uolunt, fed non cft ueri-'
fîmile,multo minus, qudd adolelelcens ille fuerit fîndone amidus fuper nudum*
difcipulûenim quêdiligebatIcfus,fè uocarefolet. Tum quomodo Galila-o pifea'
tori notitiafuiffctHierofolymis apud Ponrificemramp;: fî fuiffet,quomodo id illi ncn
in prafenti nocUifîêr,quando ex intimis fuerit Domini difcipulis, aque ac Pctrus.

HÇ^® tïeiri/îrtiflé eft àïi quem fuifle Hiêfôfoïymitahu, ÔC ideo i^iô ftbminè hôtUid
''^{Jf Pondficî.quàm quod difcipulus lefu eitet.

llîud amodo uidebids filiû hominis fedentê à dextris ÔCc, perinde eft, àc ù dixit/ Âmwâo aiài»
»«^t'pofthac non ludebids eum,nifi fedentê à dextris uirtutis Dei. Ab éb ehim tcm? hitis.
pore mundo fe dominus fubduxit,de quo fuprà, unde pfxter eum diem illis no eft
quot;|f«s.nifî in gloria Paûis. Teftimoniû de triginta argenteis cum apud Zacariah
«'are legatur,uerifîmihor mihi eorum fementia Uidetur gt; qui putant Zacariah bi/ , . .
domine fuiire,Slt;:etiam lirmeiah uocatiï.Sic certe Matth,BarachiânominaCiitique ^

^udd ludxi grauadm ad accUfatiortê defcenderunt, ingehiu retuîerunt olîlniS
^OrûjQuirum iipn'fafp f-K-lIiTö-prunt-Ji Crtim nihil XOUP rrfiiaiiihf^ '^'lâtitcauflatti

_ ---------------c urgent,ut Pilatus Chriitii indida cauflâ, tantutn ad ipfo/ tis iuditim

^ Gentibus tum rerS apud tudxos pötiendbüs lioluit Döminüs tnôrtî àdiudi/
^ari Se oceidi,ut tanquam iure occifus moreretur ignominoifil^me»
. Lxfx maieftatis accufatus fuitdra ÔC Paukis ÔC omnes femper adfertôres U^ritâ/
adgt; eiufmodi defediortê docent à principe mUndi,ÔC Deo conahtur hominesnbsp;»?jt

^^^^^eere.CeterS autem ah'eni adeo agunt,ab omni affedatióne terreni régni,at® ifßätis urc«^
^agiftratus côtemptu,ut abfurdiflîmiï fit qidcquâ hUiUs de ilh's uel fufpicari. Sed ßquot;tur omnc^
agit m incrcdulis,Deus huius mundi,ut fendt eos totos in hoc incumbere,üt p^^coha «cv
«a tyrannis foluatur,ita qud eos öpprimat,(èmper id agit,Ut äduerfarij externe illi ntatw.
|MJteitati,quam i^emo magis illis oblêruat,uideantur.
S rit*^?quot;quot; Chrifti no cft de hoc mudo,id eft.fitû in exterhô dominatu,lmde ÔC gloria. •
•JJii^s.etpotêtia externa ufc^ deftituit.ut in capite Chriim, ita ct mêbris.Ergo hit
quot;ectamêta mûdi nos efle oportet,in regeneratione demû cû Chrifto rcgnaturos '

in hoc natus Chriftus fiiitut teftimoniû ueritati perhiberet,amp; prxcipUe huiliS*
quod ueru i-egnû fit,uita,ÔC fdicîtas,fibi ut regi ÔC ferliatOri fyncerafide addici,haê
. ^o unam ÔC fummâ ueritatemgt; fe Chriftum ÔC faluatorem effè dcc'îorû, fateri ÔC
ç»tari eum Opomiit.'qtîam fateri ÔCpraedicate Ëûangdîôh regni ÔC uitx eft «fquot;quot;»»

uitam,isaudit uocêems,hoc eft,fide iccibigt;^
nael flatus S:fîrogaflètquid ueritas eflèt,hófuftininttamê rcfponfionêpercibe OMi^m^

^ ignominia affici Dominû oportuit.ut nihil äpud Ju
fatS iquot;quot; effet,aquo no aliquid patwemf.Ita quicquid mundieft,fandis àdûef

SaSîl A? P^^Çi^?«quot; potuit,ut Barrabâ in ftghê latronem Domino prxferret ita

miTere(Ç îHufiis 5«: con{putus,ad mifericordia tamê ludçorum pelt;îk)ra ffloarrc ^
potuit,ea erat ui's Satanç,qui quos detmet,omni etiâ humanitatis fenfu exui't.

Pilatus muhi's modi's conàtus fuit Chn'ftû liberare,parti'm mani'fefta l'nnocenti
ei'us, partim odio in ludços, quo flagrabat, impuIliis.Sed reuera id Domini opu®
fuit,quoobftinataIudçorum impietas magis proderetur,
Admonitus fuit per uxorem,ne quid QC circa ipfum diuina bonitas negh'getet-
Chriftus ufcp tacutt ad ludarorû accufationes,quia fciebat horâaduenilfe ut
rerctiÄ-,tum erant falfa a deo quorû accufabatur,u t per fe prçfcs uideret fola
ipfum premi.No igitur erat,qudd prçfidi fuâ innocentiâ approbaret,aIiâs abunö
eamcognofcenti,lituendieam animum quolt;$habuiflêt.

ludxi reiecerût imperium Chrifti.prelata ei Ccfaris tyrannidê,« fanguinê CW^
fti fuper fe,« filios fuos uenire optarunt.Hinc ablatum ab ipfîs regnum Dei eft A
fanguinis Chrifti per Romanos incredibili atrocitate fumpta ultio,nbsp;, ,

Aegyptio nempe Cyrenenfî impofîta fuit crux Chrifti, quo fi'gnifi'catû acpp'''
crucem Chrifti faluificam, Gentibus dehinc imponendam fuiflè,Iudxis fatis dir^
quidem cruce impofîta,fed non Chrifti,hoc eft,qux effet faluti, Et hic quidem
renenfîs cum pater à Marco prxdicetur Alcxâdri « Rufi,uidctur etiam ipfe in
domum Chriftum poftea rccepilfe.

Dederût Domino,cû ad locum fupplicîj uentû eflèt,uinûmyrrhatum bib^re, ^
Mar,habet,ali) habêt acetû felle mixtû,quod idem fît oportet. Acetum igitu^'I^S
corruptû uinû eft,uinû à Marco eft uocatû,amarum fîmul erat ex mixtionefelhs
myrrhf,inde uinû myrrhatû dixit. AnnotauitEraiinus exPlutarcho, hauflrûac^
uulneratis mortê accelerare,ea forte caufla aderat uas pofîtû acetoplenû,cuiusloa'
meminit,unde damnatis bibere daretur, quo citius tranffïxi manus « pedes
rentur.Dominus tamê primû oblatû noluit bibere, uolens ftamtûàPatretemp^^,
pati,quê ilie tamê citius latronibus fupplicio cripuit:mortuus enim erat,cû latro^. p
bus oporteret firangere crura, unde amp; Pilatus celeritatê mortis eius mirabat, ut
hiftoria ex loan.addudû cft.Poftea autê cum alioqui iâ Ipirinî traditur^ eflet
pit acetû,utloa.narrat,implerienîicripturâuoIuit;potaucrûtmcaceto «c.Pfa^'^ '

In latrone Chriflîï tam egregie agnofcente « predicate ubi iam noti omnes
cul ftabât,ubi fîlebât ora Âpoftolorû,cum obmutuiflèt uox illa:Benedidtus q»'^^
mt in nomine Domini,immenfa dei bonitas,mirû in modû illuxit. Vnde plane d»
fcendû,ne de quoquâ,nifî oppugn ante falutis dodîrinâ iâ cognitâiîbi,defperenHj^
poftquâ rot primis,hic omniû nouiflïmusjlatro prçpofîtus fuit,paradifl£^ promiiquot;^
nê,ante omnes mortales,precepir. Paradilû uero,ut « Pau.i Cor 11.uocat locû ati
uitç ftatû diuiniorê î quo apertior dei gloria reftilget,diuinitatisq; pcrfruitio don^

Tenebrar fadx funt fuper totam terram ludxorum, fcilicet,id prxfagium tt^'^^
illos poftquam Dominum folem iuftitix à fs rciecerant,«morte affèccrantjhof^^®
dis tenebris ignorantix « impietatis adobruendos.nbsp;,

Id ucro:Eli,Eli,«c.initiû eft Pfal.z^.« uerbû quot;isn^a^jia eft,Schebaktani Chald?
um,eftpro Eb.-'snsCsj^'d eft, Azabtani pofîtû.HocautêfîmpIicitcr dida aDomin^
accipio fîcut« qug in monte oliuarûorauit.Qtîcftus fuit his fein manibus imP''^
rû,ad omnê ipforû libidinê à patre derdidû, quâquam uolens fpiritu omnia pe^c®
ret,fîcut inhorto de atrocitate fupplicîj qucrebat,quod tamê ultro uolebat fubif^*
De defcenfu Domini ad inferna,multi multa difputarunt, fed perpauca ad ti*
quiaptxter fcripturam fere omnia. Vnde blafphemi quidam, uifîfîbi habere a^
tic'^ilum fidei,nulIo fcripturx loco fîrmatum,concludere uolunt eflè credcda, J
cuncp Eeclefîa,id eft,Pontifîccs amp; Theologi cum Monachis prxfcribunt, etiam^
nullâ ex fcripturis afferât rationê.Sed fî rede accipias hâc uocê infcrnus ibi meojj
râtEuâgcliftx Chriftû ad infernû defcêdiflè,ubi narrant mortuû « fepultû,.

ülucl. Pfal K N^^^'f '^.probaturiDommum a mortuis refurrexiOè, adducunt
«idSt roh ' relmquas ammam meam m inferno, nec fines utfandusîZ

^ontvt o 'quot;^quot;-quot;P^i^nfel^^ eit,fepulchrû,nempe^ eo, quod ell.nô reh^^^^^

ideCSS,ruos,dicebantur,uiuidcfèendiïie admfer- ùm
gloriïmr ffi terram ad mortuos 4.Mofcheh M.Hinc fubinde in Pfaim^

•■»tus Chrifiild loca qtiaSm oSûTa Wnbsp;P«rgatorio, nihil de defcenfu ipi.
Jfl^busfandorumfepulturaS^^^

Harc confirmât,qu5d hunc articulum, dclcêdit ad mfcrna,nort fuifièncc ^^
lo Romano,ncc in fymbolo Oricntafium Ecclcfiarum Cyprianus teftatur,« ^
Tcrtullianum non rccêrctur,quare adicdum tan^ cxplicaüoncra ftiperioris»»'
amp; illum communionem iândorum,nihil ambigendum cfl:,nbsp;fvatiï

Cactcrum qudd uclum firiflfum fiiit,cum Chriftus tradidiflêtlpiritüöï,fign»quot;' ^^
accipio^tum fiiiflîè abrogatascçrimonias lcgis,Ô(: irritum fadtim teftamentum
tus,cum iam nouum,morte eius eflet confirmatumgt;de quo in Matth,»«, p

Teri^a mota,amp;: petra fcifta, uidentur fignificafte orbem commouendum
gelio,S(: faxca pedora fcindenda per pcenitcntiam.Dc his canuntnbsp;^^^

egreffàfunt,uirtutê mortis Chrifti teftata fijnt,qua,fcilicet,ad uitâeledi reuoca ^^^
Qudd Centurio ÔC dij Dominum,filium Dci agnouerunt ÔC pradicarunt. 'P ,
men fuit frudus qui à morte eius expedandus crat,nimirum ut iam
pue autem gêtiû,ipfu Chriftû,et per cû Paorê agnofccrêt,tta uitâ aterna pcrccpt

Eo autem qudd fanguis ÔC aqua de latere Domini cxiuit,indicatum eft*à mo^
Chrifti efle omnium peccatorum expiationcm expedandam.quam fànguin^. ^
oportuit.tum fpiritum fandum aquas uiuas illas, quibus in totum eledi mun
tuivSC ad omnem pietatem fcecundantur,dc quibus Icchczkel gt;7 Johan.7. ^ ^ ; jj^
lofèphum ÔC Nicodemum aufos moriuo Chrifto miniftrare,qut uiuiLà/
tum difcipuli erant,propter meum ludaorum, prater immenfam Domini viC^ ^^
tem,qui ufqj infîrmos adedtuht,uirtutem mortis eius quo^ teftatur ctfrudi'^^^j,^
de,fcilicct,fortior,ac uere filiorum Dei ^iritus,dcdis côtingir.fîcut iftis «lu ^^
Notatur quocp quàm ferax falutis fit, Chrifto uel infirmo adharcre, * ^(i/

Àd cuius mortis pretium magis commendandum fîCprctiofàillafèpuJttJ^
cit.Ita ÔC nos tum uere honorabimur,ô(: cum dco re^abimus,ubi cum ipfo^quot; , p
antea mortui, ÔC in nihilum redadi fucrimus.Iudais autem mos fuit,pretioic cy^
Uri cum aromatibus,ad teftandam fpem rcfurrcdionis.Nos omnia côtemnêdo,^^
animâ noftrâf Dïïo perdêdo,hâc fpê^fi'tcri dcbcmus,ct fûptus facere in

Scpulchrû Chrifti ludai uoîucrunt munitum,ita ad gloriâ refurredionis -
ftiinuitifèruierunt.Necp aliter euenit imptjs omnibus,cga pios. Qinbuscn»*quot; S
dere eos uolunt,ijspromouent ipfbrumfalutem.Hicfimul obferuandû utlüdli
gnum iftud Sabbath um fàndum habuerunt»nbsp;.

Innumerainfimt praterea huic hiftoria, qua non finemagno pietatis frudu» ^
eledis perpcndipoliunt,fed quibus fuerit fànda illa curiofitas eorum,quaf
nus nobis dixit,fecit,et pertulit,ijs per fè illa occurrêt,in propatulo enim pofita ^
In his crgo inquircndis ÔC cxcutiêdis ftudiofi fimus, miflîs blafphcmis
ibmniorum pradicatores,fàndifllma huic hiftoria hadenus aftuerunt,quan
non fùpra quàm fàtis ad fummum fûpplicium fuiflènt,qua cuangdiftx confcnP
runr.Sed ht putarunt,tum demum cumfrudu fe hanc hiftoriâ recitaflè, cum mu^
crculisDomini cauffa lachrymas cxfudiflènt,cum magtsad lachrymandumj'^P
fe ipfîs iuxta uerbum Chrifti auditores prouocarc debuifîènt. Certe fuppH^ï® ^^
mini,inhoc perpendendum eft,utnondubitcmus,nosiam eo à morte in
uitam adfèrros,quo hinc etiam cxultemus,gratias agetes Patri, qui filiû
nobis in mortem tradidit,ÔC filio qui tam crudcle ÔC infeme fuppliciûnbsp;„g/

utpeccatum deteftemur,quod tâ inuifum Dco eft, ut non nifi morte filff fu* E'f
rit cxpiari,dcnii^ ut ita in mortem ufcß fratrum faluti, ÔC nos confècremus. ^^
mri»n cum frudu hiftoriam fupplicij Domini nöfiripcipcnderimus.Ipic
di mente nobis donet. Prima editione (corfim hac édita fucrant.undc jg /
Ieguntur,annotata antea ÔC inMatth«um i Eaftttdiofîsnon obcruntcoam h»
da,ideonoIuimusrefcindereeas.

RIM O uero die fabbathoru Maria Magdaîenc uenit mane,
cum adiiuc tenebrœ eflent, ad monumentum, uidetq^ \api
dem fublatum àmonumento. Currit ergo ÔC uenit ad
monem Petrum,« ad alterum illum difcipulum.quem ama/
—bat lefus,«dicit illis: Suftulerunt Dominum c monumen/
« nciamus ubipofuerinteum.Extitergo Petrus,« ille alius difcipulus SC
enerunt ad monumentum. Currebant autem duo fimul,« ille alius dilciV
P«luspia:cucurrit citius Petro, ucnitcp prior ad monumentû. Et cum fe iw

inaliet, uidit pofita linteamina, non tamen introiuit. VeniterooSimon
etrus fequens eum, « introiuit in monumentum. Et uidet linteamina po'

Jed ieparatim muolutum in unum locum. Tune ergo introiuit «ille 3/
•'US difcipubs,qui uenerat prior ad monumentum,uiditcß «credidit Non/
öMtn emm nouerant fcripturam, qudd opormiffct eum a mortuis refuroe/
^..Abierunt ergo rurfus difdpuli ad femctipfos. Maria autem ftabatad mo/

^um S ^«m ergo uefpera effet die illo, qui erat unus fabbatho
|^'n,5ctoreseifentclaufT, ubi erantdifdpufi conorUtiorontermpmm T

autem dixit eis: Nifiuidero in LnibusetS
f^'^'^n, digitum meum in ueftigium clauorum, «mittag,
Weius,nonctedam. Etpoftijiesodtoiterum erantdZu Ss

uobis.DeîndedîdtThomiC:Infer digitum tuum huc,Ôi uide ^^^^^^^^^ ^ Çed
admoue manum tuam,amp; immitte in latus meum,SC noli eUcincrcd ^^^ 'pf/
credens.RerponditThomas,SCdixitei: Dominus meus, 6C De\iSnbsp;^^c/

diderunt. Multa quidem ÔC alia figna fedt lefus in confpedu .^^cda/
fuorum,qua; nontont fcripta in libro hoc, h^c autem fcriptanbsp;jg pct

dicitur Didyraus,ô£Nathanaël, qui erata Cana u
ôcfîltl Zebcdsi,aliiqpexdifdpulis eiusduo.Uict ^

ac nihil ceperunt. Mane autem iam fado, ftedt Iefus in litore, non ^^^^^
cognouerut difdpuli qudd Iefus effec.Didt eis Iefus : Puen, nutti qu
ni) habedsC Refponderunt ei : Non. At ille dicit eis t Mitdte iquot; Vj tra/
uign partem rete,ÔC inuenietis. Miferuntergo, ÔCiam non ^^'^^.^quot;^u^JeftiS
herepr« muldtudtne pifdum.Dicitergo difcipulus ille quem diUge ^^^^^^
Petro, dominus eft. Simon ergo Petrus cum audiifetnbsp;TiduH

pofitas,ÔC pifcem fuperpofîcum.ÔCpanem.Didt eis Iefus : Afterte de p . ^
quos prendidiftis nunc. AfcenditSimon Petrus, ÔC trâxit rete m terr^
tium magnis pifdbus centum quinquaginta tribus. Et cum tot
fciffum rete.Dicit eis Iefus : Venite prâdete. Et nemo difapulorum a ^ ^^^
interrogare eum, dicens : Tu quis es C cum fdrent qudd dominus e

uice mamfeftatuseft lefus difcipulus fuis,cum refurrexiftet a tnortuis^^
ergo prandilfent, dicit Simoni Petro Iefus : Simon bannis dilig«s m

hisCDidt ei:Etiam domine, tu fcis qudd amem te.Dicit ci^Pal^e agnos^^^
Dicitd rurfus iterum: Simon loannis diligis me C Ait illi: Etiam ö
' tu fds qudd amem te. Dicit ei : Pafce oues meas . Dicit ei tertio :
' annis amas me C Indoluit Petrus, qudd dixiffet fîbi tertio,arnas
ci : Doraine,tu omnia nofti,tu fds qudd amem te. Didt d Iefus: Pa
meas.Amen amen dico tibi.cum effesiunior,dngebas te,6CambulaD ^^^^
udiebas. cum autem fenueris, extendes manus tuas ÔC alius te ^mg^ '
cet quo non uis. Hoc autem dixit, fîgnificans qua morte glorihcaturu
DeHm.Et cum hoc dixiffet,dicit ei;Sequecc me. Conuerfus

t^usdidtfcfaD?
us diatIcru,Dommc,hicaucem quidcD.cit eilefus. Si cum uel.'m maneie

quod difapulus illc non morcretur.Ec non dixerat ei lefus, non mpntur fed
^ eum uchm mancrc doncc ucniam,quid ad teC Hic eft difcipulus ille qui te/

r^^ Anc hiftoriam refurredionis SC apparirionum Domini à roannchifce^
duobus ultmrts capuibus expofira', Paraphrafi SC annorarionZs
ppianaui ad finem,D.Matthai,ilh'nc ea repete. Adiicere ram^n
|h.cpauculauifumcft

fartum uidiflèt. Eoc^ id qtrSd fequitur : Nondum ^iScH^
tratioeiusquódantehacreftnTedurgdominiïnon^

Pud quos uerifimile quoœ eft,hafcc miiherp. nrmnli înbsp;^ r^ tiicebantur,a/
eoq? quam primum a'dillllui^^^^^^^^

fuermt:nam Ioan.legitur,nec fiatres dusnbsp;'^Ï quot;ifirmiores
quot;on fir,haud indigna tameTd^^^^^^^

Jdnuntiarunr, MaVcus fub kige^/s amp; fleÄ? quot;^quot;'^^^«-'^^'^^^rexiflè dominû
i fub difcipulis coprchendeSrSnus aS^^^ ^^^^° fuerant. An/

Qiii enim uel paululum in fcripturis uerfati funt, norunt focietati tribui, quo
pauci,muln exea fecerint.Non iucjß nullos credidilTe Marcus dicere
non omnes,quare ftatim fubtjcit ut dominus illis undecim exprobrarit
tatem SC duritiem cordis, qudd qs qui ipfum uiderantrefurrcxiffe,nó ceü^ni ^^
Id quod ad Petrü fane nequa^ attinebat cui ipfî dominus apparuerat, fed
loannem, qui uifîs (èpulchro, 5C feorfîm iacenribus linteaminibus, dC fudari|S
diderat,necp igitur ad eos referendum eft,qui reuerfîs è rure dicebant:Surrexit
minu§ uere,amp;: apparuit Simoni,quod fcripfît Lucas.nbsp;.

loannes praterea memorat tertio dominû Petrum rogafîè fî fe plus alt]s arna »
Se appellante illo domini confcienriâ,cômendalfe dominû ei curam ouium lua ^^
his uidetur amp; hoc uoluiflè dicere : Tu uero Simon prae te fers magnum mei am^^
rem,S«: uis uideri pra his fratribus tuis me diligere, fî ita eft,fac id m co déclares,
fideliter pafcas oues meas,his te impendcndo declarabis fî mc uere diligas.
fignificauitdominus Petrum omnino pracipuû ouium fuarû paftorem
enim refiitauit profefîionc illius de fingulari in ipfum amorc,iam cum uere do ^^^
num amaret,n5 potuit amorem fuû non in eo declarare, in quo dominus eum
clarari pofcebat,cura,uidclicct,amp;: paftu fideli ouium fuarû.Omnino crgo pra^ '^
D.Pctrus ouium Chnfti paftor fuit : at earum potifî^mû qua tum in nominee ^^
fuc^ ouium habebantur,qua erant à domo Ifraël.Hinc dc Apoftolatu Petri pf^ ^
puo ad circuncifionê,Paulus quoqp teftatur,fcribens Galatis.Gloriatur dommquot;
ita in fè cffïcacê fuiffe Apoftolatu ad Genres, ut in Petro cftîcax eflèt ad circ^iquot; ^^
fionem.Petrus tum etiâ Gentibus euangclizauit, at in his Paulus laborauit, öC
non friifî:ra,plus omnibusifcd dc co quicquid fit,qui uolunt efîè Petri fticcelfor ^^
diiigant dominû pra alijs, Se pafccndis ouibus eius uerbo Dei plus alijs laborc
amp; Petri honoré dupliccm, fi ita iilis libeat, ipfis deferemus.nbsp;- f m '

Caterum ineadê hiftoria,quialoannesipfe fermonê fratrû qui putabant
non moriturû correxit,negauitc^ dominû dixiffe,n5 moritur, fed fiuelim
nerc amp;rc.non dubito ÔC ipfum m ortuû fuiife, ÔC dominû eo quod dixit fi uelim oc ♦
tantum Petrum uoluifTeàfupcruacanea de fratre cura reuocare.nbsp;,

Qudd aût loannes teftatur plura dominû figna fccifle,alia^ gcfîîflc,quâ
fint,aut etiâ fcribi potuerinr,ncqua^ fencfîïam aperuit fingendi ÔC ftatuêdi qquot;'
uis,ut quidâ hac uerba diuexant:quia adiccit:Qua fcripta funt,in hoc fcripta ci '
iTt eredamus.qucjd lefus eft ille Chriftus,illc filiusDei,indecç uitam habcamus ^^
ternam.Si cnim hue fuflFiciunt, qua fcripta funt, nihil eft, quod praterea dcfîd^,
mus.Nam fi fingula confcripta eflènt,nihiIo plus docere pofîènt.Quod aût ^d'^'-^
mundum non potuiftè capere libros,fi ad unum om nia Chrifti facinora fui^quot;^^.^
fi:ripta,nota hyperbole eft.Et certc.cum infi'nita fcrèfuerint,nam nihil omnino 0
xit autfecit,quod non diuinû fuerit,amp;: Chriftû egregie rctulcrit, quis fingula cum
frudîu mcmorafîèt aut perpêdiflèt.^Ad quid igitur fuifîènt cofcriptaî* Ncgligi enim
ea à nobis indignum fuifîèt. Confcripta itaqp funt,qua rite perpenfà ad colendam
pietatem abunde fatisfaciunt.utinâ excuterentur tam ad perficiendû ftudium pi^
,taris,quàni diuexantur ad contentionis ÄTrixarum materiam.

lyDlCENT FRATRES, ET IVDICENT C V JW OMNIA
ad analogiam fidei diligenter exegcrint,qua probauerint accepta
référant Dco,qua minus,mihi,fed de îjs moneant amice.







	,. r ■^ïr-3