V 'G V R
D E
I s p u
l N A
FUNDAMENTAL! PLAN
TARUM NOTITIA
Q^V A M ,
AUSPICE DEO OPT. MAX.
- 't^uöforitateC^agmJici'D. ReSîoris, ■
Politices , Eloquentiae amp; Hiftoriarum Profeflb-
ri$ Ordinarii.
NEC NON
'Amplijpmi Senattfs Academici Confinfu , NohiliJfimaqHO
Facultatis M E D I C Decretonbsp;•
PRO G RAD U DOCTORATUS,
Summifque in MEDICIN A Honoribus amp; Privilegiis
ritè amp; legitime confequendis.
Publico examini fubjici
OLAVUS RUDBECK, Upsal. Suec^
Sx. Kx. Mtis amp; Helmfeld. Alumn.-
■ ' ' Ad Diem 29, horis locoque folitis^
Ex OiEcina Francisci Halma, Academias
Typographi , cb bc xc.
a,
-ocr page 2-l^ohiÜJfmts, AmplijfmiSi at que CUriftmiSf
Medic. Doétori ExperientiHimo ,
A T QU E
Inclyti Regis Sueciae Archiatro fideliflimo,
Avunciilo fuo honoratiflimo,
Patrono fummo.'
Med. amp; Botan. in Celebri Upfalenfium
Academia , Profefïbri honorario.
Patri chariffimo, amantiffimo.
D. ANDREW GIOEDING,
Logices ibidem amp; Metaphyfices
Profeffori Ordinario ,
«
Affini fuo dilediflimo
Hafce Thefef Inaugurales
facras ejfe voluit
OLAVÜS RÜDBECK, Oi^-Fn»;
WA
DISPUTATIO MEDICÄ
J IJAVGVR A LIS
D E
Tudium Botanices prifcis temporlbus prout edo-
aum eft, difficillimum fuifle amp; maxim è arduum,
nemo facilè inficiasibit, nifi vcl antiquitatis ma-
jor jufto patronus, velnobilisliujus fcientiœ igna-
rus admodum fuerit. Praeterquam enim quod
multos totam fuam vitam gt; fine fingulari tamen
progrefTu , in hoc ftudii genus olim impendiCfe,
pa Aim deprehendamus : nonnullos etiam hoc tera-
' pore, hocquèdie, tam amplum idem amp; laborio-
fum pronunciare intelligimus, ut à prima inf'ntia hoc incipere neceflc
habeant, qui vel mediocrem hinc laudem reportare cupiunt.
§. II.
Nos autem, labore amp; induftria recentiorum, longé aliter edoâî, ia'
contrarium afferere haud dubitamus : fcilicet poflTibile efle, intra trien-
nium, aut ad fummum quadriennium, tantam in Re herbaria acquirerc
notitiam, vera modo dr légitima obfervetttr methodtu ; ut qui parum di-
ligens eft, non tantum plurimas, hue ufque notas, amp; Europsis fami-
liares plantas dignofcere, fed de aliis etiam exoticis, atquè ad nos adhuc
transvehendis, judicium fatis aptum ferre queat.
§. III.
Qua via, quave conditione hoe competenter fiat, in paragraphe prae-
cedenti hifce verbis breviter innuimus : vera modo légitima obfervetur
methoàus. Omnis enim fcientia , quae certis non nititur fundamentis ,
nec concinna methodo gaudet, non tantum diffîcilliroè acquiritur; fed
etiam Temel aliquatenus acquifita , fenfim perit, amp; memoria excidif.
Quod nihiiominus, certa amp; légitimaobfervata methodo, tamfacilèvix
fiet, cum hïc memoria mater fit-: adeoquè fi ulla in fcientia, fanèin
Botannica perquam neceflaria. Ubi non tantum fex millia plantarum ,
notante olim Cafp. Bauhino, fed odo potius vel decern hac tempeftatc
numerantur. Imo funt, qui jaditant, fit fides penes Authores, vigin-
ti millia differentium fpecierum ficcarum feu aridarum fuos Iierbarios
continere.nbsp;§. IV.
Quidquid fit, magnus Carum numerus eft, aiigendus in dies, plantis non
tantum Europsis, fed Afiaticis quoque, Africanis, Americanis, aliif-
que ex locis valde diffitis , ita ut impoffibile fere fit, omnes memoria
rité tenere , nifi alia has addifcendi via ineatur , quam qua veteres infti-
tilTe obfervamus. Qui nullum fermé ordinem , nulhm roethodum vel
in plantis difponendis, veladdifcendisobfervantes, non nifi chaos confu-
fum pofteritati reliquerunt. Ubi praeter mutilas f^pius amp; obfcurasplan-
tarum definitiones, aboculatiflimisetiam Botanicisvixperfpiciendas; noB
rarum , unam eandemque plantam , uno ab Authore , fub diverfis ta-
men nominibus, diverfifque in locis defcriptam videre. Error fane tain
infignis quam multis familiaris ! Quem unicè ortum putamus, vel
mfufficietue aique manca bnjus vel illius ^hntx defcriptione » aliis deinde
occafionem prsbente dubitandi, anhaecvel alia ptanta fit, quam defcri-
ptam viderunt, defcriptione pluribus conveniente : Sicque tandem ex
dubitatione in errorem deciditur- Vel fecundo, ex varmione principio-
rum feu fundamentorum, quibus hos vel illos Botanophylos initiatos cre-
dimus. Unde alii ex feminibus, alii ex floribus, alii ex foliis amp; cauli-
bus, ahi tandem ex radicibus, colore, odore , fapore , tempore flo-
rendi amp;c. plantarum denominationes peten tes , fimili errori caufae ex-
ftîterunt : reticendo imprimis cum novis fuis nominibus eorura nomina,
qui aliter eas primùm nominarunt.
_ Sed quid mirum veteribus hoc contigifiTe , quod evitarc recentiorés
vix potuerunt. Nam amp; bina iftalumina, binos fratre9, ut alios taceam,
Bauhinos , tam m plantis nominandis, quam difponendis, maximedif-
fentientes quis non animadvertat ? Quanto enim Cafparus fratre Johan-
ne, in cognitione amp; notitia plantarum generali peritior, tanto etiam fo-
fcannes Cafparo , in rite ils difponendis , certaque ad genera reducendis
felicior erat.
Sed nec horum diflîdiîs acquiefcere hodi'ernîs Botanicîs fatis erat, no-
vas inter fefe quotidie, nuncquam credofiniendas lites, eademde remo-
ventibus. Unde tandem faâum , quod una planta primum fuum no-
men , à veteribus ipfi impofitum , fextiesad minimum vel fepties , ne
dicam decies, in hunc ufque diem mutarit. Quam enim e. g. Cafpa-
rusBauhinus in pinac. p, 549. SecuridacamfUiejuis planis mrincjue dentatisy
vocavit; hanc eandem Johann, Bauhinus humrim radiatam Robinie
licet minus relt;Sè, nominavit, torn. 2. 1. 17. p, 348. Quorum neutrum
tamen retinere , Morizonio , fane nec fine ratione , placuit. Ideoque
etiam alio flatim nomine earn appellare non dubitavit: SdÏKtt Afiraga-
Im pHYpunns annum peregrinm , filiquii utrinque ferra fmilibm. Hift.
2. p. 107. Cujus generis plura videre eft in hallucinationibus Bauhinia-
ms : Quibus neque ipfum Morizonium exemtum fuifTe paffim patet.
Quam enim Cafp. Bauhinus Alftne affinem, amp; Joh. Bauh. Androrace
AdathioU, Morizonius male qaoque Samcu/a affinem nominavit. Unde
etiam à Clariffimo Hermanno Botanicorum facile principe , prsceptore
meo fideliiTimo, fumma animi reverentia aeternutficolendo.modeftècor-
rigitur, mutato nomine Smicula affinü, in Amcuk Vrß affinis vid. Hort.
Acad. Lugd. pag. 22.
Tandem tertio ex lihertate nimia hunc eundem errorem irrepfilTe fu-
fpicamur, quam unufquifque in plantis proprioidiomate nominandis, fibi
fumpferat, negleflis nominibus verè Latinis vel Grascis , aliifve antea
Jpfis datis. Qj^arto, denique ex igmrantia nonnullorum, botanica tamen
cxprofeirotraóbnfium; qui dumrariores vel infolitsE occurrunt plants,
nomina ipfis vel minus convcnicntia, velaliis, abhistoto cœlodifFerenti-
bus, communia imponunt, magis faeps ut difcipulis fuis pro tempore
alludant, ficque fams parumper confulant, quam veritati fatisfaciant,
Hinc omnes ifts fynonomiae amp; innumers homonomis vegetabiliumin
regnodifleminatae funt. Quae recentioribus dein tantam moleftiam créa-
'ant, ut Cafp. Bauhinus, quadraginta annos in iis detegendis, plantid
Rue ad cum ordinem,quem in Pinace obfcrvamus,redigendis,laborant.
Et hujus ante tempora quid quTfo peculiare in re krbaria faârum? Aft
Ultra poffe nemoobligatur,. feceruntamp; ejusantecefforesquidquid potuc-
unde ir.gentes quoque libri Diofcoridis.Theophrafti, Mathioli,
Dodonei, Tabernamontani amp;c. Etenim vitio ipfis minimè verti de-
bet, q«od in omnibus tamoculati nonfuerint, achodierni: cumuniim-
quo-dque feculum fuas patiatur Ecclipfes.
^nbsp;V I I I.
In fimücs itaque cum illis ne nos incidamus errores, certam nobis ac
verameligere debemus methodum,. quam deinde taminplantis addifcen-
dis, quam difponendisfequi , neceffe ducimus. Eut hxc primo clara amp;
Mßinaa, termines omnes obfcuros, atque Botanicis minus approbatos
exdudens. Quare ex recenfioribus malè faciunt , qui antiquis, multa
fecula ufitatis, abfque ratione rejedis, novos nec authoritate probatos,
nec rei ipfi magis compétentes fubftituunt. Ita noviflîme etiam cuidam
Doftori Medico, viro alias dodiffimo amp; Botanophylo infigni, pro flos
uniformis amp; difFormis], placuit magis regularts amp; irregularis-, item pro
flos labiatus, harbatut, pro racemoius, conglomerate. Nomina fané ne
gry quidem antiquioribus clariora ! fi non obfcuriora potius, amp; rebus
ipfis minusaccommodata. Neminem enim Botanicorum latere credo,
quid fit flos uniformis amp;difformis: fatis namque hi termini apudBota-
nicosantea noti amp; expofiti funt; cum tamen reguläres amp; irreguläres, amp;
de regularibus ac irregularibus compofiti flores, novitatem mere fa-
piant, adeoque nova explicatione egentes, entia praîter neceflitatein
multiplicent.
Sic nemo efl: qui nefcit, quid flos labiatus fit; afl: barbatus quidfibi
velit, plures non comprehendunt : vel quia barba fine labio, cui natura
earn a'flîgit, numquam concipi potefl:, nifiabftraéiè, quod in floribus
non valet: vel quia difficilius longe eft, barbam integram quam labium
divifum fibi repraefentare. h. e. talis barba , quas ex pluribus filamentis
vel crinibus inter fe non diftinftis conftet, cum hujus generis barba in
rerum natura vix detur, at labia divifa plurima. Commodius item dici«
tur, flos utrinquelabiatus, dum de tali florefermoeft, qui habet la-
bium fuperiusamp; inferius , quam flos labiatus 8c barbatus fimul : Barbati
enim vocabulum valdè fufpeâum eft amp; obfcurum, cum certo aliud
quoddam corpus fupponat, cui barba vel crines adhxreant, quod tamen
prxter labium ipfum , in floribus fruftra quxritur.
Dum etiam pro flore racemofo idem utifatagit termine conglomerati',
Anatomicum magis quam Botanicum agere videtur; cum inter glandulas
conglomeratas hie illic in corpore animali difleminatas, floi-um race-
mós, femper fibi uniformes, nihil intercedat commercii, Prsterquam
enim quod pauciffimi, exceptis Anatomicis , norunt, quid glandulae
conglomeratae fint , nunquam quoque hx certam aliquam figuram obti-
nent-, fed hinc illinc diiperfaîjaccnt; cum tamen flores racemofi, femper
figuram eu j ufdam racemi, h.e. rotundam pyramidalem quafi componant.
Sed ad rem.
Srevùs item Scßsccmäa erit methodus, ne multitudine divifionumamp;
fubdivifionum , item longitudine denominationum memoriam tyronum
obruat. Unde etiam hoc in pundo minus nobis arridet Clarifl! Morizo-
nius, qui plantas dsnominando intégras earum defcriptiones, in libris
potius infpiciendas, quammemoritcrrecenfendas tradit. Quseenim e.g.
Morizonio Hift.z. p. 162. MeUlotiu minima re£la lutea , ßliquis crajßt
Curtis in capitulum congeßisfimine fenugrad dicitur , nonne hxc eadem
optrme , amp; tamen breviffime nominari poffet , Melilotut femine fenw
gned : cum alius Melilotus , praeter hun-c unicum tali vix reperiatur
femine. Pari credo ratione , Medica Morizonio Hift. 2. p. 154.
tochleatap0lj!carpos, caffula fpinofi minore, perennisincanamaritima diäa.
commodiori nomine appellart poflct, amp; nihilominus fufficienterà caete-
ris diftingui : Medica cochleata tomentofa'. ob tomentum, quo reliquat
Medicae fpecies deftituuntur. Et fic cum innumerisaliis, ob brevitatera
cui unicè jam ftudemus, hic omittendis.
Fadlü tandem erit, ne fui difcficultate vel docentes laflet, vel difcen-
tes abflerreat. Quod fanè fit, dum plura adrempropriè botanicam,
feu notitiam plantarum ftriaè ficdiAam, non pertinentia , ipfiimmifcen«
tur , quaeque Horticulture potius ac Pharmacise amatoribus relinqucre
praeftaret. Quomodo fcilicet unaqu^eque planta traßari debet, quem no-
bis ufum mechanicum praîbeat, quamque terram velit, quem fimum,
quando effodi amat, quando tranfplantari, quando purgari, vel refe-
cari, quas compofitiones Galenicas ingrediatur, an melius in conferva,
pulvere, decodo,Syrupo, aquaamp;c. detur : Aliaque multaPharmaco-
polisSf Hortulanis committenda. Quae quidem omnia fcire nemo detre-
öet, qui valeat, cïtcris ad hanc fcientiam propriè fpedantibus, minimè
tamen omiOis.
Firm4 deniquenbsp;placet, quae nihil nifi certitudincm ipfam
adaüt-
-ocr page 8-sdmittit ; adeoque ex talibus prlncipiis pctenda , quae ipfamel conflaa-
tiinma ac immutabilia manent : Qu« qualia fint, ftatim videbimus.
X I V.
Ultimo etiam ut umverfalü ßt haec methodus noftra, necÄo requi-
ritur : Ad cunftasnamque amp; fingulas plantas, nullis exclufis, fefe indit-
fcrenter extendere debet, aliasimperfefta eft, amp;manet. Hinc immortales
eratias Andres Caefalpino Aretino debemus ; quia omnium primus,
quantum quidem innoiefcit , novam nethodum meditatus. plantas a
fruaificatiom earum , in certas claffes, certaque genera redigere labora-
vit, lucique publicae libros de plantis fedecim Florent, impreffos Anno
1585. dedit. Ex quo deinde fua fine dubio principia Robertus Mori-
zon, Anglus, mutuatus (quamquam neminem ante fe tale quid cogi-
taffeprxtendat) varia, ad plantarum naturam ritè inveftigandam, amp; no-
titiam earum fundamentalem augendam , confirmandam , literato orbi
reliquit. Nullus quoque dubito , quin magnus ifte vir plura^ praeftgt;
tiflet, nifi mors prxmatura,viventibus femper invida, hoe ipli prohi-
buiflet. Superfunt enim varis plantarum feâiones hue ufque non editaz,
quas.utOxonixaudivi, vir induftrius, amp; rei herbarix non imperitus.
Dominus Bobartus, ejufdem horti praefes, elaborandas fub manuhbi
fumferat : ficque brevi, utopinor, quae reftant, videbiraus.
Horum itaque veftigia amp; nos praecipuè prementes, dilïerentias omneï
plantarum genericas, à locis earum natalibus petita?, tamquam fallaces
maxime amp; inconftantes rejicimus: His namque admiffis, plunmx plan-
ts inter fe alias difFerentcs , ad unum genus reducerentur ; conve-
nientes verôamp; femineamp; flore fspiusdiftinguerentur. Multae enmfunt,
qua locorum difFerentias non ita bené agnofcentes, ubique ferè fiorent
amp; Istè vigent. Quod quoque de iilis diverfitatibus diâum volumus,
quae ipfis prout ufui humano varié inferviunt, five ad aiterationem »
five ad nutritionem, five ad deledationem , five ad alia quscunque
defideranda imponuntur: cum nihil certi exinde concludi valeat, ipfiiH-
ma mortalium natura nunquam non variante.
Pariter amp;ea difcrimina minus nobis anident, qus à tempore duratio-
ris, modo crefcendi, florendi, ftatura, colore, odore, fapore, aliifque gt;d
• genus accidentibus defumuntur, cum haec aeque ac illa incerta fint, öc
conjungendasdiftinguant, diftinguendas verumconjungant.
Sed neque corculafeminalia, eorumve increfcendo variationes, plan-
tarum genera fatis diftinguere] nobis videntur : Nam amp; hsc non rarô
pro variatione loci atque culturas variant, modumque crefcendi cum plu-
ribus aliis , amp;genere amp; natura diverfis, comraunem habent.
Sola itaque frudificatione cum Caefalpino, Dalecampio, Columnaquot;
Bemhardo Mullero, Morizonio, Hermanno amp;c. folum iftud funda-
mentum nobis reftat , ex quo differentiae certae amp; genuinae, nec non
denominationes generics, unicè defumi debent j ita ut hoc fundamento
fpreto, vel non fatis firmiter jado, nihil certi in notitia botanica fcia-
mus, quidquid etiam contradicant alii, ad hoc fundamentum refpicerc
minus alfueti.
^ Per fru(äificationem autem nos, fola femina, prout in capfulis, the-
cis vel conceptaculis fuis inclufa jacent, intelligere, nemo fibi perfua-
deat ; fed totum potius fuBificnnât modum , h. e. tam feminum feu
fruäuum, quam ipforum conceptaculorum , perianthiorum, nec non Ho-
rum tandem difpofitionem, figuram, habitum, numerum atque ftru-
öuram. Ita e. g. ad notam genericam Ranunculi tradendam, non fufficit
lemma plurima nuda nominaffe : Talia enim habent Chelidonia , Hepa-
tica, Pentaphyllum, Filipendula, Ulmaria amp;c. Sed addi etiam debet,
in capitulum congafta , amp; quidem acerofum j flos pentapetalus, calix
quinquephyllus caducus. Sic capitulo acerofo exprefle diftinguitur à
Chelidonia, Hepatica, amp;c. quas fua quidem femina fimiJiter in capitu-
lumhabent congefta, attamen non acerofum. Deinde quoque florepen-
tapetalo à Chelidonia, Hepatica amp;c. florem polypetalum habentibus, fa-
tisdifFert, fed non eâdem nota à pentaphyllo j nam amp; hujus flos penta-
petalus, Adeoque bene etiam additurcalix,qui in Ranunculigeneribus,
calicibus donatis,quinquephyllus, in Qpinquefoliis verô decaphyllus amp;
à flore fuperftes, fuflicienter has duas ab invicem diftinguit : amp; fie porro
in aliis, tam nudis quam capfulatis. Notandum tamen breviter, in capfu-
laiis, ipfas capfulas magis ac conceptacula, eorumque loculamenta.quam
lemma ipfis inclufa, refpici.
aeminibus tandem cum fuis conceptaculis, ut partibus cohftantiflîmîs,
quot;orestamquam minus conftantes minufque principalesadjungimus. Dico
Ét
f
minus principales, non quod hos ad totius conftitutionem atqUe per-
fedionem minus nccefTarios putem , fecundum mentem veterum, qui
corpus noftrum in partes magis vel minus principales diftinxerunt : Ad
toturn namque componendum una pars aequè principalis ac altera eft. Sed
quod ex hisfolis, tarn certas amp; infallibiles nota^charaderifticae, ac ex femi-
nibus eorumque conceptaculis erui nequeant. Etenim licet in pluribus
tam neceflariam horum acuratam infpedionem arbitremur, ut ea carere
vix ullus poffit, e. g. in leguminofis.apetalis, ftaminofis, mufcofis amp;c.
ubi flores primariô refpiciendi, ita ut ex his, in his plantis , pofl-
habitis quafi feminibus, notae principales atque generics petantur. Cum
iis tamen ut faciamus, vix induci pofTumus, quifîores feminibus femper
amp; ubique praeponunt, eofque his magis aptos, ad diflindionem generi-
camfaciendam, judicant. Idque earn praecipuè ob caufam, quodamp;ordi-
ne naturse prius appareant, amp; feminibus quoque confpediores fint.
Quam fententiam praeter Rayum, Clariffimus Rivinus, Dodor Medi-
cus Lipfîenfîs inprimis fovere videtur, licet modo plané fîngulari atque
novo , à florum regnlaritate amp; irregalarime unicè petito. Videatur In-
trodudio ejus generalis in rem herbariam, Lipfïaenuperrimè cumiconi-
bus fatis bene expreffis, édita. Qua autem felicitate hoc tentarit, definite
vix audemus: finis enim opus coronabit. Hoc tamen affirmare interim
poiTumus, varia ibidem ledu digna occurrere.
§. X X I.
Verum, praeterquam quod flores, multis in plantis genere difcrepanti-
bus, tam fimiles faepè deprehendantur, ut ne unguem quidem latum,
unius fîores ab alterius videantur recedere : unam quoque eandemque
plantam, pro loci amp; culturs varietate, ita fuos flores variare comperimus,
ut nemo non dicat , alios flores, aliamque plantam effe, ut in Tulipa
Papegay Belgis dida amp;c. Unde etiam falfoillam diftindionem interdum
ortam effe, autumamus, quae plantas hortenfes amp;Sylvaticas fpecie quafi
diverfas ab invicem diflinguit, cum fspè tamen eaedem plantae fint, amp;
nihil nifi magnitudine feu extenfione, atque colore différant. Quasacci-
dentium mutationes plantis quam familiariffimx , faciunt, meo quidem
judicio, ut vegetabilium regnum in infinitum quafi extendatur. Nitn'S
enim taediofum effet oranes iflas plantas recenfere, quîE à feminibusfatae»
facie externa faltem atque colore leviter mutatis, aliud nomenimpetra-
runt. Quid fi ita luxuriantquot;, ut ipfa etiam petala, vel florum laciniae
lt;3e tornatili fua figura, ut cum Jungio loquar, aberrare incipiant ?
Quod fepius fieri illi optime norunt, qui quotidie flores inter verfantur,
horumque naturam valde lafcivientem non tam inhibere , quam irntarc
Quidvulgariusprïterea, quam flores fimplices in duplices, tripli-
ces. imomultiplicesabire; flores item difcoideos , difcum fuum depo-
nere, vel m tantum potius augere, ut totus in pda luxunet. Etquod
magis efl;, non flores tantum huic vanationi fubjeótos elie deprehendi-
mus fed'ipfa etiam florum penanthia: quaz mutatis flonbus, cum iis
paritèr vel mutantur, vel in petala abeunt, ut in Primula veris flonbus ge-
minis amp;c. fatis patet. De foliis nihil dicam, hsc enim indies variant.
Et talis fanè florum atquè foliorum mutatio multis, prïcipuè tyroni-
bus, non levem in plantis rité dignofcendis moleftiam crearet, fi exho-
rum conformatione , eorumque uniformi vel difformi magis figura,
notas verè charafterifticas, amp; hinc nomina generica peterent. Ex omni-
bus namque plantarum partibus minimè mutan femina , flores magis,
folia maxime, ipfa autopfia confirmât.
§. X X I I I.
Hinc igitur ita concludimus : Quoad ordinem qmdem crefcendi,
flores prius quam femina infpici poffe-, neutiquam verô quoad certitu-
dinem diftindionis generics inde hauriends. Hujus etenim refpeftu
femina, eorumque conceptacula inprimis examinanda; ilhusautem, aha:
quoque partes fimul, ut flores, folia, radices amp;c. Sine quarum etiara
examine amp; frequenti infpedione fundamentalis rei herbariae notitia ac-
quiri nequit. Qui namque plantas, non nifi femel vel bis in anno, infpicere
Cüpit, vel eas penitusnegligit. ufque dum florent, vel frudusprodu.
cunt, parum proficiet: lente cnim nimis procedendo, quantum uno an-
no addifcit , tantum altero dedifcet: cum neque tam diu inhocpunéio
durent ut earum infpeftio ad fatietatem in omnibus repeti queat : Neque
fimul amp; femel omnes floreant, utficunius flores cum altenus co^ern. amp;
in quibus difFerunt, quibufve conveniunt accidcntibus, bené difcerni
poïTit.
§• X X I V.
Ideoque quatuor ilia tempora Botanophylis in plantis infpiciendis,
quje Medicis in jegrotis vifitandis, quam maximè commendsta haben
velimus : Nimirum princi^itm feu ver y dum primum germinare incipiunt,
amp; corcula fua feminalia monftrant. Deinde mgmsntHm feu inimm
B anbsp;aßatü»
ii
aftdtis, dum grandefcunt, florumquerudimenta, vel gemmas amp; perian-
thiaoftendunt. Tandem ßatns feu meämm aflat is ^ dum flores fuos ex-
pandunt, fummoque in vigore ftanf. Et ultimo dscremmum , five
Autumniu , dum fcilicet femina amp; frudus fuos maturant, amp; pallefcere
quafi incipiunt. Uno verbo, omnibus diebus, omnique tempore, plantas
inter verfari, fingulas partes diiigenter examinare, invicemconferre, ni-
hilque omittere, quod ad unamab altera bené diftinguendam pertineat,
veri Botanophyli eft. A principio namque veris, amp; ad fincm ufque
Autumni, nullas non plantas videbimus florere. Etartis eft, omnem plan-
tam omni tempore poflTe dignofcere; Quod tamen fine improbo labore
amp; fumma diligentia vix acquiritur. Pauciflimi enim funt , qui de hac
notitia, quae.fi didis principiis innititur, verè fundamentalis merito au-
dit , fibi gratulari poiTunt. Sed nec omnibus Corinthum adire ftatim
licet, ideoque tyronibus fuflîciat, primis annis plantarum fumma gene-
ra addifcere, amp; ad quas claffes hae vel ills referri debent : Sic reliqua
cum tempore quoque venient.
Hifce prsmiflis , plantas omnes atque cundas , cum ClariiT. Her-
manno, m duo fumma genera dividere, nobis confultilTimum videtur, ita
ut alterum genus Plantas AngioSpermas feu feminibus nudis includat •
alterum capfulatas , feu femina in capfulis foventes comprehendat'.
Quibus cumRayo , tertium fummum genus, phntas kilkez feminemi-
nutiffimo, ac nudo oculo vix confpicuo flore vel nullo, vel imperfedo
addere quidem poiTemus. Et huic adhuc quartum : nimirum p antasin
totum imperfe^as h. e. femine amp; flore carentes. Verum quia nullam plantam
in rerum natura dari, arbitramur, qus nonaptè ad unum ex iftis primis
generibus referri poffit, binis iftis pofterioribus, tamquam non necefla-
riis interim fuperfedemus. A noftra namque impotentia ad plantas non
licet argumentari : cum plurims fint. quas nos quidem putamus amp; fe-
mine amp; flore carere, qus tamen iis revera non carent. Quis quoque
omnia ea , quae in oculos non ftatim incurrunt negare auderet ? Sane
nemo nifi fuis nimium fidens luminibus.
Hasc porro duo fumma genera in alia fubalterna varia diftribuere, fin-
gulaque eo ordine, quem maxime competentem atque naturalem cenfe-
mus, dercribere,oper3e pretium facit. Sed mirumnemini fit, nos prin-
cipia Clariff. Authoris in divifione generali fequentes, in Ipeciali quoque
eundem
12,
cundem ordinem , quem Flora Lugduno-Batava nobis tradit, non ita
obfervare. Ibietenim difpofitx funt plantas fecundum ordinem quem in
horto Academico tenent , ita ut primo loco videantur Angiopolyfper-
ms, non quod has primae, ordine naturae, effe deberent; fed quia flo-
res fuos primo vere ofl:endunt, adeoque vir ifte Celeberrimus tum col-
legia fua incipiens, aliquas habeat, quas florentesdemonftret, exoonat
f X X V I Lnbsp;^ '
Primum itaque locum übi vendicant plantae Angiomonosperma,
m» pappefcentes feu feminibus nudis pofl (tngulos flores ßngulis , ut Vale-
rianella , Limonium, Pimpinella, Dentillaria Rondelitii, Mirabilis pe.
ruviana, Fumaria, Circea. Et his affines feu potius Mono carpi®, /raff«
mico nucleos geminos includente. Agrtmonia feu Eupatorium veterum.
Prope has coliocamus plantas Corymbiferas feu feminibus folidis nudis,
fionbus utplurimum difcoideis radialis, ut Flos folis, Chryfanthemum ,
Calendula, Tagetes, Bellis, Chamimelum, Pyrethrum, Matricaria,
Ptarmica,Millefolium, Abrotonum, Abfinthium , Arthemifia,Draco
herba, Tanacetum, Coftus hortorum , Ageratum. Quibus adftare de-
bent Plants se minibus solidis , floribus pluribus in capitu-
lum congeflis. Scabiofa, Dipfacus, Eryngium. Harum focietatem amant
plantae Seminibus solidis non pappescentes lactescentes , flo-
ribus compoßtis. ScolymusChryfanthemus, Intybus, Cichorium amp;huic
afiinis Lampfana.
§. X X V I I L
Hic fua prsftantia fefe infinuant Planta Steleatä , feminibus
foßßngulos flores nudis binis : floribus monopetalis in quatuor ordinario feg-
menta dtjfeElis ; foliis ad ßngulos caulium nodos pluribus, ßellatim decuffatts.
Rubia, Mollugo, Afperula, Aparine. Quas omnes ob fummam in-
ter fe con venientiam, uno nomine generico;^»^;lt;«3ppeliare praeftaret. His
iure affinitatis adjungimus Plantas Umbellatas, feu feminibus nudis
poßßngfilos flores in VmbelU formam congeßos , binis. Fceniculum , Cu-
minum, Meum, Bulbocaftanum , Daucus, Gingidium, Ligufticum,
Siler. Angelica, Imperatoria, Aftrantia, Smyrnium , Sifarum , Pim-
Pinella Saxifraga , Sium , Sefeli, Cicutaria , Cicuta, Oenanthe, Chri-
^mum, Ammi, Apium, Carvi, Anifum, Coriandrum, Perfoliata,
^üpleurum, Thapfia , Laferpitium , Libanotis , Paftinaca, Caucalis,,
ferula, Anethum , Peucedanum, Sphondilium , Tordilium, Thyfle-
quot;Qum,Myrrhis,Ch3erophyllum, Scandix, Diapenfia,amp;c.
B 5nbsp;XXIX.
-ocr page 14-§. X X I X.
JamSponte fefe nobis vifendas offerunt , Plants Angiopoltsper-
MvE , feu femimbrn nudis pluribus feqpteMibus ftngulos florei. Chelidonia ,
Hepatica nobilis, Ranunculus, Adonis, Ranunculus nemorofus, Pen-
taphyllum , Pentaphylloides , Fragaria, Filipenduia , Ulmaria, Thali-
drum,PIantago aquatica , Sagitta aquatica, Malva, Alcea, Anemone,
Clematis, Pulfatilia, Cariophyliata. C;)uarum quatuor ills ultims fe-
mina, vel pappo inclufa, vel plumofa Cauda donata, habent. Poft Angio-
polyfpermas proximo recenfere lubet Plantas Angiomonospermas
pappescentes , floribus pentapetaloidibus quafi in Vmbellam congeßis, ut
Valeriana ejufque fpecies. Item plantas Capitatas Pappescentês , flo'
ribus fifiulofis e Capitulis Squamatis, prodemtibus : Cujus generis funt Car-
duus, Cnicus, Cirfium , Cinara, Jacea, Ccntaurium, Ser^atula,Cya-
nus , Lappa Major. Tandem obveniunt nobis Planta Pappescentes
»0« Lactescentes , flore compoßto plerumqy.e Difcoideo radiato, Hele-
nium, After, Doronicum, Cony7a, Jacobea, Senecio, Virga aurea,
Eupatorium, Cacalia , Tuffilago, Petafites, Elichrifum,Gnaphalium,
Xeranthemum. Ultims denique in hac clalTe vifuntur Planta Pappe-
scentes , ^ Lactescentes flore compoßto natura femper fers pleno.
Hs enim hoc peculiare prs ceteris habent, quod pappefcantamp;ladefcant
fimul, ut Laduca , Chondrilla , Sonchus, Hieracium , Dens Leonis,
Schorzonera, Tragopogon.
§. X X X.
Abfoluto fic uno fummo genere. Plantas angiofpermasfeu feminibuj
nudis continente , ad alterum progredimur , Plantas fcilicet Capfulatas
comprehendens, feu tales qus femina fua in certis thecis vel conceptacu-
lis à perianthio diftinftis fovent. Quas inter primas tenent Planta As-
perifolIjE flc diSla, feminibus poftfîngulos floresnatutà quaternis, inutri-
culis apertis. Borrago, Bugloflum, Cynogloffiim, Anchufa, Heliotro-
pium, Symphitum, Echium, Cerinthe, BuglolTumEchioides. Qui-
bus ob affinitatem, proximèaccenfemus Plantas Verticillatas , Je-
minibus more Afperifoliarum plerumque quaternis, in vafculis apertis, foliis
conju^atis, feu ex adverfo binis. Suntque vel floribus galeatis labialis.
Lavendula, Stschas, Betonica, Polium , Thymus , Serpillum , Ma-
rum, Marrubium, Lamium, Clinopodium, Urtica, Salvia, Hyifo-
pus, Satureja, Galeopfis, Horminum, Melifla, Brunella, Ocymum,
Acinos, Sideritis, Chamspitys, Hedera terreftris, Molucca, Didam-
nus
-ocr page 15-nus inodorus, Nepeta, Calamintha, Rofraarinus, Origanum, Majo-
rana, DiftamnusCreticus, Scutellaria. Vdfloribusgaleatis^vix labiatis,
Cardiaca. Vé. labiatis non galeatis, Teucrium , Chamsdrys, Scordium,
Bugula. Vel tandem flonbus nequc galeatis neque labiatis , fed qmdri-
fidis auf quinqmfidis. Mentha, Pulegium, MarrubiumPaluftre, Verbe-
na , Dracoca:phalon Americ. Breyn.
§. XXXI.
Praemiffis itaque Afperifoliis atque VerticiIJ3tis,quaterna Seminain the-
cis fuis ordinario foventibus, ad alias capfulatas certum in feminibus nu-
merum vix obfervantes, nos conferimus : funt autem fequentes. i. Plan-
ta Unicapsulares , feu qua femina plura in ma, capfnla à prianthia
diflinBa habent. Ut Primula veris , Auricula Urfi, Cortufa J. B.
Alfine , Lychnis, Cariophyllus, Numularia , Anagallis , Portulaca ,
Hydrophyilon Morini , Trifoliata paludofa , Glaux. 2. Plants
Bicapsulares , Centaurium minus, Centaurium Afric.^ Sempervir.
Lyfimachia Siliculofa (reliquae enim Dus Lyfimachis fpecies, Corni-
culata feil. amp; Siliquofa, hue non pertinent) Sanicula, Biattaria, Verba-
fcum, Gentiana, Digitalis, Gratiola, Branca Urfina , Hyofchyamus,
Nicotiana, Linaria,Anthirrinum, Scrophularia, Pedicularis, Melampy-
rum, Euphrafia , Polygala , Veronica. 5. Plants tricapsulares ,
quarum duo genera , alterum feminibus pluribus, alterum non nifi ter-
nis confiât, undas etiam hae pofteriores tricocca dicuntur ; funtque vel
Laïlefcemes ut Tithymalus : vel »0« laBefcentes, ut Ricinus. Semini-
lgt;Ms vero pluribus Çunt, Hypericum, Ciftus humilis, Gramen Parnaffi,
Pyrola , Viola Martia , Viola Indica , Afarum, Convolvulus, Cam-
panula , Rapunculus , Refeda , Valeriana coerulea ejufque variationes.
4- Plant ie Qüadricapsulares, rariusnbsp;capfalares, Ruta, Stra-
nionia. 5. Plant-« quinquecapsulares, qu$ iterum funt vel
Pentacocca, Ut Geranium, vel capfulis pentagonis in quinqnepartes dijftlien-
tibus, Baifamina fxmina, Oxys, Capparis portulacœ folio. Vel denique
feminibus in vafculis plaribus. Althaea , Ciftus Ledon , Ciftus Mas amp;
fœmina. 6. Pjlant-e Multicapsulares : Quo nomine cunftje
illœ veniunt, quae plures quam quinque capfulas , feu loculamenta ha-
hent : ut Ariftolochia, Papaver, Argemone , Nymphsa, Nigella , Li-
num.
X X X I I.
Plantis Siliculofis utSiliquofae proximo eflent, jure cognationis qui-
dem impetrarunt. Primam vero inter has partem , ut Siliquosis Uni-
CAPsuLARiBus Univalvibus concedamus , earum fimplicitas facit.
Sunt autem ha: vel Semmbus ahfejue lamgine , ut Clematis Hedera-
cea Indica Jafmini folio , Clematis Americ. Siliq. tetraphyll. Cle-
matis Daphnoid. Vd Seminibm cum lamgine, Afclepias, Apocinum,
Nerium. Harum Confortio deledantur Plants Unicapsulares
Bivalves, feu capfuU unica in binasvalvas ^ nullo pariete intergering,
dijjïiiente, donatas. Chelidonium majus. Papaver corniculatum , Sina-
piftrum Indicum pcntaphyllum amp; triphyllum Lufitanicum , Hype-
coon, Epimedium, Fumaria. Dum necprœtereundae erunt Siliquo-
SjE Unicapsulares (^adrivalves, feu fiüquis in quatuor par-
tes difrumpentibus, femine vel lanuginofi. Lyfimachia Siliquofa. Vel
non lanuginofi, Lyfimachia corniculata. His interferunturPlants Si-
liquos^ Bicapsulares Univalves , Siliquis fepto intermedi«
diflinÜis , floribus tetrapetalü. Braffica, Rapum, Sinapi, Eruca, Ery-
fimum, Nafl:urtium , Raphanus rufticanus amp; aquaticus, Leucojum,
Dentaria , Draba Siliquofa , Hefperis, Viola lunaria, Thlafpi incan.
Mechlinenfe. Burfa paftoris major amp; minor loculo oblongo. Quibus
anneâuntur Plants Siliquos^ Fungos^, h. e. qusfeminafua
in filiquis, fungofa materia fàrâis, occultant, floretetrapctalo. Raphanus
rotundus amp; oblongus niger, Raphaniflrum Siliquofum monofpermurn
amp; difpermum. Succedunt Multisiliqu^ Plantée, Seu uafiu'
lis pluribus Jimul jun^is fiquentihas unum florem. Sedum , Cotyledon,
Telephium , Pceonia , Helleborus , Fraxinella , Caltha paluftris. Ra-
nunculus Aconiti folio , Abutilon , Stapliifagria , Aconitum, Aqui-
legia, Confolida regalis.
§. XXXIII.
MiffisMultifiliquis, incidimus in plantarum Siliquofarum aliud ge-
nus, quod leguminofum dicitur, amp; duplex eft : Vnum conftituunt
PlantaLeguminos^ Siliquoji bivalves unicapfulares, flore papilio'
naceo. Phafeolus, Pifum, Lathyrus, Vicia, Lens , Lupinus, Faba,Gly-
cheriza, Galega, Orobus, Cicer , Securidaca, Fenugraecum , Lotus.
Cytifus, Genifta, Anonis, Crotalaria, AnthylHs , Colutca , Ornitho-
podium , Scorpioides , Onobrychis. Alterum legumniofarum genus
componunt planta filiquoflt bicapfulares, ù^eflUqua gemella, flore papiUo-
naceo.
-ocr page 17-INAU GURALES^
»acta. Aflragalus, Melilotus, Trifolium, Medica, Senna, Mimof»,
Tribulus. Flos autemPapilionaceus eft, qui ex quatuor petalis compo-
nitur , quorum primum latum atque ereflum vexillum dicitur : Se-
cundum deinde huic fubjacens anguftum amp; carinatum , frubofadü no-
mine venit. Tertium denique amp; quartum quia ab horum lateribus vi.-
funtur alarum inftar, ak audiunt. Haec quatuor fimul junfta florem Pa»
pilionaceum difFormem conftituunt. Antequam verô finem huic clafli
knponamus, non incongruum forearbitramur, plantas ipfi fubneâere»
SiLicuLos^ Bicapsulares Univalves, cumSeptointermedio,
flore tetrajretalo diétas, ut funt ThlafpiBurfa Paftoris folio finuato, Na-
fturtium, Iberis, Lepidium, Myagrum, Cochlearia, Leucojum, BralH-
xa Montana, Rapiftrum Monofpermum, Ifatis, Ambrofîa. Quï plan-
tae, licet propriè hue non fpeâent; Siliculofœenim.non Siliquofae funt ;
Attamen quia cum antea recenfitis, ejuldem ferè nominis tricapfulari-
bus, neque notis eflentialibus, neque principiis adivis convcniunt, ad
Calcem Siliquofarum eas potius adjungere, vel etiam tricapfularibus buN
bofisprsmittere, quam cum reliquis perperam confundere maluimus.
§. XXXIV.
Sic tandem oculis noftris fubjiciuntur Planta Tricapsulares
alius generis, amp; à reliquis, de quibus antea diximus, longe diverfs,
Haeenim flore gaudent vel hexapetalo, radict ambulboßt, ut
Liliumalbum, Lilium Corona Imperialis, Lilium Perficum , Lilium
Martagon, Fritillaria , Tulipa, Hyacinthus, Ornithogalum, Scylla.
Aut radice fußformi Afphodelus, Lili-Afphodelus, DensCanis : auc
radicefibrofa Phalangitim. Vel flore ex theca Univalv.i , radice
aut balbofa , ut Leucojum bulbofum , Narciflus , Lilium Narciflinis
foliis, Hsemanthus Africanus, Colchicum , Colchico-Narciflus, Cro-
lt;^s, Cepa) Porrum, Allium , Moly. Aut radice tubtrofa. Canna In-
dica, Zedoaria , Zingiber, Curcuma, Gladiolus, Sifynrichiumramo-
fum jEthîop. fol. plie. Gladiolus ^thippic. flore miniato. Quin amp; or-
dinem hanc fervant Planta tricapsulares radice tube-
■ÄOSA, flore tn»eafet*lo, Sifynrichium majusamp; minus, Iris Agria, Iris
tuberofa. pkrehexapetaloykla'ét'^ücci. radice fibrosa,fo-
petalo. Ephemerum Virginianum. Radice orbiculata , flore
'pewapetalo, Cyclamen. Flore Monopetalo, rictu et labio
radice teßiculata * Ordns. Radice Palmata, Orchis Palmata,
Rtdiceflbrofij Helleborine, CalceolusMariaej Radice Sqmmata, Oro-
Cnbsp;banchc,
vf
bancbe. Flore hexapetalo, radicefilgt;rofd, O^hris.
§. XXXV.
Quae rcftant hujtjs fummi generis planta: exponends iS-ïml/^»--«. funt,
atque Pomifera à frudu fic nominats, ita ut Baccifera nobis cum Clariflquot;.
Rayo fint, quae fi-udum habent minorem mollem , in quo femina,
membranâ tenui tedum. UtRubus, Smilax, Bryonia , Cbriftopho-
riana , Laurus Alexandrina, Rufcus, Polygonatum , Lilium Conval-
lium , Afparagus , Solanum, Bafeila Maiabarorum, Mofchatellina,
Capficum, Arum. Pomiferamtem, qus fub cortice craffiori, frudunt
pulpamolü, humida, femina ambiente, dotiatum fovent. Cujus gene-
ris habentur Cucurbita, Pepo, Colocynthis , Anguria, Melo, Cucu-
mis, Flospaffionis, Ficus Indica, Cereus, Ficoides, Ananas.
§. XXXVI.
Plantis ad bina ifta fumma genera propriè fpedantibus, brevîter jam
expofitis, adaliud plantarum genus, quafi peculiare, amp; à prioribus iftis
binis quodammododiverfum defcendimus : Ad Plantas nimirum Apeta-
las, Stamineoâamp;cMuftofas. Dixi peculiare genus amp; diverfum, non quod
hoc cum ceteris nihil conveniat, vel ipfis nequaquam adaptari queatj
fed quod hujus generis plants aHquid fingulare poflîdeant, frudus amp;
flores, peculiar! modo difpofitos atqueconfiguratoshabentes. Quars
etiam Clarifié Hermanno, (cujus dudum nos fequimur,)hasfeorfimpo-
nere, amp; ad proprium quafi genus referre placuit. Notctur enim, harum
notas genericas, non tam ex feminibus, feu eorum capfulis, quam ex
floribus horumque difpofitione , figura atque conformatione dsfufni-:
cam fine dubio ob caufam , quod hae plants, non ut alis mults, flore?
fuos interdum varient, fed femper amp; conftanti naturs ordine fibi fimi-
les producant. Sunt autem fequentes: Blitum, Attripiex, Polygonum»
Lapathum , Acetofa , Biftorta , Perficaria , Kali, C annabis, Urtica,
Mercurial is, Ambrofia, Pimpinella Sanguiforba ejufque fpecies., Plan-
tago.Pfyllium, Xantium,Beta, Parietaria, Amacaathus, Akhimilla.
.nbsp;■ XXXVII.
Reliqus hoc ordine recenfentur. 1. Plantée CtriMiFER/F, floribtU
ntttfcefis, Acorus, Ophiogloffum , Equifetum. 2. Plante floribus mtf
fcofis in elavam compaBis, amp; in lanuginemvelpappamabeuntibas, Typhä.
5. PliPtta floribus a/pergillum imitamibtts er in echintttam pillulam congeftii-t
Sparganiunr, 4. Plant«. Epiphyllospermä feu dorfifera did»»
.Phyllitis,Hsmionjtis, Polypodium, Lonchitis, Afplenium, Tricho-
manes»
-ocr page 19-INAUGURALIS.nbsp;i$)
manes , Adianthum, Filix. 5. Plantje Culmifer^ grammifoliat
granü ma\oribiti , floribm Stamineis , Frumentum Indicum, Triticum,
ïsecale Spalta, Hordeum, Oryza, Panicum, Phalaris, Milium, Lachry-
ma Tobi, Avena, Feftuca. 6. GraminifolU granà minoribm , Grami-
num-^ innumera genera, ynbsp;Culmifer^ floribns fia-
mtnoßs, Cyperus, Gramen Cyperoides, Juncus, Gramen Junceum,
gramen nemorofum caliculis paleaceis amp;c.nbsp;, •
§. XXXVIILnbsp;' / lt;
Ordo jam ipfas ^r^öw tangit, fmtices feu arbores minoresquae
item pro diverfitate fruduum amp; florum diverfa genera , fequenti ordme
recenfenda conftituunt. Arborn fcilicet CaudiceftmfUcimnramofo,gemmât
fin,Hl(^femdmlcaVz\m«amp;cnnxm, ut Palma. Arbores Caudkeramofi
Comferx amp; reßmfer^i, funt Abies, Pinus, Cedrus, Larix , Cupreffus.,
Thuya Theophrafti. Ju lifer^ conifera non reßnifera, Alnus. Betula :
.Nue,fera, Nuxjuglans, Corylus, Fagus , Caflanea. Glandifera Quer-
em, Ilex, fuber. Baccifera. funiperus, Sabina. Lanigère, Populus,
SaliL f^afiuUsfoUaceis, Ulmus. Baccis e multis acinis coagmentatis, Mo-
rus.
Arbores Pomifer.t.intra. fruÜHs occultatis. Ficus. F r u c t u-
bus in summo umb1licat1s, fiufloribtis fruäui inßdentibpu ,
foljfyrena. Malus, Pyrus, Gvajaca, Malus Cotonea . Malus punica,
Mefpilus, Oxyacantha Diofcoridis. BMCtfera foljpyrenlt;e , Rofa , vitis
Idaea, Myrtus , Hedera arborea , Periclymenum perfoliatum amp; non
perfoliatum. I^;»;»-«»«, periclymenumredum. /î/ow^^rf».«, Lotus arbor,
GroCTularia. uirbores Fructübus in summo non umbilicatis, équot;
flmbM imofruüminfidentibHi, Pomiferlt;e polypyrena, Malus Citria, Ma-
lus Limonia, Malus Aurantia. Prunifer* Monopyrena, Malus Arme-
nia MalusPerfica, AmygdalusSativa, Prunus, Cornus, Cerafus, O-
leaSativa, Azederach, Cerafus racemofa frudu non edu'i, Cerafus fo-
lio Laurino. Baccif(r£ monopyrena Caliculata , Lotus Africanus latifol.
Saccifera monofyrena non caliculatx fidnuda, Olea Sylveftris, Therebin-
thus, Lentifcus, Philiyrea, Sambucus, Laureola , Viburnum, Rhus,
Cornus fœmina , Rhamnusfpinisoblongis flore candidofalic. fol. B^cc»'-
fera dypyrena , Jafminum , Liguftrum , Alnus nigra baccifera , Ber-
beris. Baccifera tripyrena » Alaternus , Lycium. Bacafera te/rapy
Vitis vinifera , Evonymus vulgaris, Agrifolium. Bacciferapo^y-
m
pjrtnx, Khamnuscatharâîcus, Rhatnnasbacciftrafrudu cx lîiultâ aci-
flis compofito. Arbutus-folio ferrato.
Arbores Frvctü per natvram sicco monococcot Piftacii,
Styrax,cujusfruaus,(lilt;ret rarius, nucleos geminos vel trigeminosincludit,!)
Tilia, Agnuscaftus, Rhusmyrtifolia Monfpeliaca, Hedera quinquefoliô
Canad.Corn. Hedera trifolia Canad. Cornut. Laurus. Fruä» tricapfit-
lari, Paliurus Lobelii , Chamelaea , Buxus. FruBtt poljjpermo fpiraea
Theophr. Rhus Myrtifolia Belgica, Erica. Frnäu membrlt;tnctceofollicU'
'/«rs, Staphylodendron. Frttäu membranaeea dato deprejfo. Acer, Fra-
xinus. Platanus Simïnibüs lattugimßsTimmx. Arboresfiliquoftt Kxhos
Judae, Laburnum , Ceratonia , Coral arbor , Tamarindus , Acacia,
Syringï.
§. XLL
Sicbreviffimêexpofuimusmethodum, quam unusquisqueBotanophjr-
lus bene obrervare debet. Plura hac in re qui defiderat, adeat libellum
Clariff. Hermann! Florae Lttgduno-Batavje.flores SBmn. Inquoemendando
amp; notis adhuc fpecialioribusaugendo.quotidiedefudatAuthor.Opusenina
immenfi laboris, multae experientiae amp; magtvœdifcretioniseft: quae fi in
ullo, fané in hoc reperiuntur ; adeoque quod non hic ipfe, alius nemo facilè
çraîflabit.
§. XLIL
Sed ad alia,ad fundamentalem plantarum notitiam fecilè acquirendàm,ne-
lt;effaria ut pergamus , ipfa neceffitas monet. Scire itaque convenit.
Omnes plitntas frxSitficatione convenantes ad mum gtn»s commode redmi,,
tinoque nomine genericonomrnaridebere, addito laltesn fpecifico proflo»-
tis. foliorum, caulium, fadicum, veldeniquecolorum, odorum , fa-
porum aliorumve accidentium, fpecifica variatrone. Quocircatamen optt-
mè notandum, quod Clariffim. Ammannus Profeffor Publicus Lipfienfif
in Charadereplantarum naturali p. 27. innuit. Nimirum quod omnis de-
nottiinatio herbarum , undecunque etiam lit defumta , nifi exprimât fi-
Wul notam Charaderifticam à Botanicisnon eft attendenda. Nans velpro-
lixitatem parit non neceflariam, vel dubia non (âtisextricabilia relinquit.
§. XLIII.
■ Praeprimisprsterfeacaveredebemusneiisplantis, qu® cum aliisejusdeot
nominis, frudificatione quodammodo nonconveniunt, nomen Pjeudo vrf
S^»W«'«addamus, prout placere nonnuliisaadimus. Quique,e.g. pro Marö^
Sy-
-ocr page 21-Syriaco potius Pfcudo-Marum,pro Marrubio paluftri.Pfeudo-Marrubium
amp;c. dicerc amant. Quamquam enim facile concedam, Marum hocce Syria-
cum atque Marrubium paluftre, veriamp;genuini Mari amp; Marrubii fpecies
noneffe, nequejureadhasreferri poffe; nihiiominus non video, qua ratione
Pfeudo.Marumvel Pfeudo-Marrubiummereanturappellari jcumfrudifi-
catio harum.cum veri atquegenuini Mariamp; Marrubii notisgenericis, ni-
hil commune habeat. Quare etiam ad evitandam omnem confufionem,
praeftaret, ut mihi faltem videtur, Mari hujus amp; Marrubii nomen in
totum abolere, aiiudque his plantis magis conveniens amp; aptum fubftitue-
re : cum quod fpurium erit, licet non omnibus, ( tum enim idem effet ) pie-
risque tamen amp; praecipuis notis charaâerifticis, vel accidentibus ad mini-
mum., cum vero amp;genuino convenire debeat.
§. XLIV.
Tyrones quoque dum Marum e.g. addîto licet nomine Spurii, no-
minari audiunt, ftatim in memoriam fibirevocanc verum Marum, adeo-
que talem mox fibi formant conceptual, quafi Marum (purium , etiam
veri aliqua fpecies effet, vel ad minimum fimilitudinem velcognationem
cum eo haberet. Quo tandem accidit, quod dum nomine fpurii v«I
falfi, veram plantam à falfa nos fatis diftinguere putamus , falfo diftra-
guamuSj eofque-ficreipfafruflremur, quos vel verbulo fr uftrar in obis re-
ligio effet. Melius itaque nobis illi audiunt, qui mutato tali nomine in-
congruo , aliud genericum m^is ipfis adaequatum excogitant, fumto
fpecifico ex aliis, cum quibus vel floribus, vel foliis aliisve accidentibus vi-
dentur convenire. Sic e.^. Salvia Sylveftris Verbafci latis foliis Moriz.
Hort. Bief, p 588. longe meliiK dicitur Verbafci foliis, quam Salvia fpuria,
Vel Pfeudo-Saivia See.
§. XLV.
Cum autem ad bené amp; fundamentaliter nofce plantas, earum etiam princi.
piaa(5i;iva,amp; hinc deinde virtutes medicas quafi ex priori quodammodo fcire
pertineat, modum eas explorandi breviter potius.nominare, quanifuSi?
cienter bic defcribere malumus : integros enim libellos, non aliquot
P^gellas haec materia defiderat. Interim canonem ut plurimum verum efle
cum Clariff.Hermanno exiflimamus :(contradicente licet Ammanno in cha-
raft. plant. nat. p. 25. exemplo. Napelli amp; Anthorae ;) quodplànt® eandem
ïruftificationemhabentes, eafdem quoque virtutes, quoad magis vel mi-
nus faltem différentes poffideant. Nihil nsmque impedit, quo minus Na-
pellusSc Anthora, quas Cl. Ammannusfigt;i invkem;oppQnit,Aiädän psrinct-
C }nbsp;piis
-ocr page 22-piis adivis, amp; per confequens iisdem quoque virtutibus gaudeant, licet
prior fortior longè, fua falia feu principia adiva magisconcentrata Habens,
fub minori quafi mole majorem vim exerceat: Hic verodebilior, fuavel
laxiusconjunda, velaquofitatemagisdiluta, vel particulis pluribus terre-
ftribusimplicita tenens, minus vehementer in corpus noftrum agat, adeo-
que minus noxia habeatur , amp; minus venenata. Etenim amp; Napelïum
ipfum tam venenofisnongauderecharadenbus, ac à veteribus depingitur,
ipfaexperientiadifTuadet, amp; Mufcovitïfuofatisnosdocentexemplo, dum
ipfos Napelli flores inter delicias amp; embammata amicisapportant.
§. XLVI.
Qualia vero principia adiva plantis infint, partim odore partim etiam fupo-
re exploramus : undehosquoque fenfus prœter vifum acutum,Botanicis
prscipuè necelTarios arbitramur. Odore fcilicet dijudicare pofTumus,. quo
fale hazc vel illa planta maxime abundat. Prout nimirum effluviaejusad
nariumfinus penetrantia, nervorum extremitates ibidem latentes, velfor-
tius vel debilius vellicant, defaleejus volatilioriautfixiori etiam judicium
ferre fuftinemus, iifdem fenfibus difcernentes, an oleofum fivearomati-
cum, an fatuum, an virofum , an narcoticum fit. Saporeitem an acre, an
dulce, anfalinum, acidum, acerbum, aromaticum, nitrofum, aufte-
rum, purgativum, vel etiam infipidum. Unde varia deinde ac diverfa
phaenomena concludere, prudentisefl:.
Quomodo autem, amp;qu3 ratione haec principia adiva in fenfus noftros
agant, Abercrombius in nova Medicinae Clave fatis videtur exponere. Hic
interim meminiffe fufficitatqueprobare, quod plants frudificatione con-
venientes principiis etiam adivisamp; virtutibus con veniant. Sic plants An-
giopolyfperms feu feminibus nudis, dum lingus judicio fubjiciuntur,
acredinem fuam magis minusve manifeftam produnt. Jam autem quia ex
pofleriori fcimus acria omnia urinam movere, has quoque non fine ratio-
ne diureticascredamus. Pariter etiam fingularem acredinem, fed aroma-
ticam magis, eamque magis vel minus volatilem, in plantis plerifque filicu-
lofis bicapfularibus percipimus, unde fcorbuticisaliifve morbis chronicis
has quam maxime proficuas ratiocinamur. Ex fapore item amp; odo-
re virtutesVerticillatarumdefumere, non ita difficile cenfemus, cumple-
rsque amaritiem fatis infignem , odori magis vel minus fragranti vel etiam
gravi immiftam, prsbeant. Hinc graviter olentesuteri, fuaviter fpiran-
tcs capitis affedionibus, utrasque vero flomacho conferre, ratio una cunr
experientiâ diditat. Simili fere modo plantas etiam cathardicas dignofcere
poflumus : Hs enim guftatae atque mafticatas naufeam quafi inducunt ,
faucefqueleviterinflammando, sfopbgum amp; ftomachum perconfenfum in
levés quafi convulfiones rapiunt , amp; vel vomitum , velfedes promo-
vent: Quae etiam de ceterisdida velimus.
§. XLVIIL
Prêter hos autem ufus, quos nobis in plantarnm virtutibus eruendîs,
odor amp; fapor pra:lbnt, ad memoriae etiam eas mandandas,non parüm juvat
earum delibatio amp; odoratus. Eoenimipfo quod variarum plantarum fa-
pores atque odores, ritèdifcernere fludemus, illarum quoque nomina amp;
ideas tanto firmius nobis imprimimus, quantofortiores.graviores velfra-
gantiores in iis odores faporesve perfentifcimus. Certus enim fum, quod
qui Aronis, Ariftolochias, Colocaffis, Gentians veras amp;c. radices vel
femel guftarit, earum in pollerum non facilè oblivifcetur. Sic etiam qui
Fraxindlam , Hypericum hircinum, Chamaepityn , Marum Syriacum,
Mentham. pulegium, amp;c. naribus admovetit, eas femper poftea, fi non
adfàciem, odorefaltem dignofcet.
§. XLIX.
Intérim tamen nemi'ni Author fim, ut omnes plantas atque fingulas gufta-
refine difcretione tentet. Tantam enim venenofitatem nonnullis plantis
inefTe Authores paflvm teftantur, amp; experientiâ quotidiana cvincit, ut.etian»
largius delibatae,homines non tantum in horribiles convulfionesconjecerint,
fed tam diu quoque eos vexarint, donee vitam cum mortemutarecoadi
fuerint : ut de efu fungorum, amp; radicis Oenanlt;hes cknta facie fuccovi'
^quot;fo , luculentiflîmè teftatur Stalpart van der Wiel, Centur. i. obfervat^
'ar.xL. amp;XLI II. In plantis itaque, antea non defcriptis vel minus notis,
guftandis, cauti amp;circumfpeiäiefledebemus, neharumnaturamindagan-
3o, propriamdeftriumus.
. L.
'Superfunt amp; alis adhuc vis, ad veram amp; fundamentalem plantarum no-
titiam tendentes , hic breviter quidem exponends , fed ab iis diligenter
óbl^Tvands, qui hujusperfèâioniscdmenafcenderefat^gunt: ut primo,
fcminum cum fuis conreptaculisnbsp;, Sccommodarefervati»: In
anipullis fcilicet vitreis benè occlufis, quas. huicufuiaptiffimasideojudi-
eamus, quod hs, aëris externi injurias femina corrumpentes^, excW
dânt,amp;r corvrcnta, etiam non deteâ3,dent confpicienda. Quibusquoquejr«-
Vin amp; accurata borum »«;^elt;S*flaccedit,.tam hyemali quam sftivo tempor«
inftieuendî: tanîa enim feminum , eornmque conceptaculorum deprchcn-
ditur diverÇtas, ut nifi diligenttus hsec examinentur, cunda ritè difcernc-
re, fuisque generibus applicare vix poffibile erit. Tali vero examine fs-
piusrepetito, tantum in re herbaria breviproficierous, utvifisfaltem fe-
minibus, plantas ftatim nofcamus: qus fànè notitia fi alia aliqua, vcrc
fundamentalis dici meretur. .
iye'màctûim Radicum efojfitnem atque examinationem, in multis plantis
tam neceffariam putamus, ut finenotis ex his, petitisdiiFerentias eflentia-
ks, nonnullas intèr plantas, aliàs vix evidentes, inveniamus, ut eg.in-
ter Allium, Pon-um,Cepam amp;c. Scire praeterea valdè confert, quaenam
plants perennes fint (eu quas femper durent, vclderadicibus fuisquotannis
de novo progerminent amp;c.qu3Equeannuas fintac quotannisferi ament. De
biennibus enim amp; triennibus minus folliciti fumus, cum origine taies ra-
riusdentur: Quin omnes potius, qusnobis biennesaudiunt,in aliis locis,
naturalibus nempè ceu magis calidis annua funt: durant enim hs ufque
dum femen produxerint, quo ad rnaturitatem perdudo, marcefcunt atque
pereunt.
§. LU.
Tandem neque ficco pedetranfire licet plantarum artificiofam exficcatiequot;
nem feu herbarios vivos ; Qui ftudio amp; dexteritate compofiti, fipiufquc
evoluti memoriam mirum ih modum juvant. Neminem enim mortalium,
credo, tantum fuae memoriae amp; imaginationi fidere andere, ut plantarum,
non nifi femel vel bis in vita vifirum ideas, tam fixas amp; immutabilesrctinere
praetendat, ut fi eafdem adhuc viderc non contingeret, qualesfint, cer-
tô determinateaudeat, nifi earum exemplaria exficcata habeat, ficquè illa
interdum infpiciendo , ne memoria excidant, impediat: valde enim labi-
liseft, adeoquevariisfubfidiisadjuvanda, firmanda.
Obfervandum autem , ut ad hortos, fic etiam ad herbarios augendos
Wornandofque , literarum commerciaofizm maxime efle neceflaria : amp;
fine his vel ni lil, vel parum in Botanicis efiiciemus: Non enimomnis (et^
onmia tellus. Inftitui verô haec debent cum viriscuriofisamp; hujus rei ama-
toribus, variis in terris viventibus : amp; quidem vario modo, quo fcilicc*^
optime poflunt atque inter fe conveniuntj cumalii aliarum plantarum com-
mutationem, àlii pecùniam parataitf pro fuis plantis dcfiderent. Ex plan-
tis verô quae feminibus felicitér propagantur, femina potius
quam radices : cum hsc amp; minori pretio, amp; cura, longinquè transferri
*nbsp;'nbsp;queant
queant. Horum vero optima funt, quas ex plantis in locis natalibus rema-
nentibus, amp; in hortos non tranflatis, colliguntur. In his enim faciem fuam
non raro mutant: Quod in lanigeris amp; incanis fatis evidenter patet. Hs
namque in hortis per annos aliquot cults,- canitiem faepè omnem silanu-
ginem deponunt.ficquenudsdeindenudisomniumobjiciuntur oculi«,
§. LIV.
Semina verô dum non fufficiunt, (plants enim mult®, ut bulbofae amp;c.
Seminibus difficillimè multiplicantur, ) radices vel plantas intégras trans»
ferricuremus; qus tamen nonnifiaquis, velmaximisetiam impenfis fu-
pèr terram, ad loca valde diffitaadvehi poffunt. Dum autem nequè fe.
mina, nequè radices vel plantas totascommunicari raritas vetat, (Conrin-
git namque non nifi unum vel alterum exemplar fuperefle, quodquè femi-
na nulla vel non roatura producit ) tum fanè.exficcatio artificiofa juvat, qua
mediante ramuli eorum, herbariis inferendi ingratiam curioforum trans-
mittuntur. Imo praeter hune, etiam alium ufum nobis praeftat plantarum
exficcatio : nimirum ut dum plants rariores in propriisquoquè hortis,
numquam iterum vifends,pereunt,in herbariis ficcis multa perfecula vivant'.
Quantum denique lihornmBotanicornm leBio, komm plantarum m
his expreffarum tam inter fe nivicem, quam plantas vivas collatio, ad noti-
tiam earum fundamentalem augendam amp; ftabiüendam conferunt. nemo
mfiexpertuscredet. Piures enim novi, quiicones faitemin libris dilig'en-
tius infpicere amp; examinare afTueti, multas etiam plantas in pratis vivas ,
numquam antea àfe vifas, nominare fciverunt.
Varus fic mediis recenfitis, qus Botanophylos in veram amp; foli-
dam plantarum cognitionem conducunt , unum adhuc addere non abs
re fore opinamur : Artem fiilicet piHmam, quam licet omnibus, inprimis
tamen Botanicis, ut rem maximè utilem amp; neceffariam, commcndatam ha-
Dwi velimus: amp; quidem triplicem ob rationem; primo quia hanc nobi-
quot;ffimam artem callentes, ex confuetudine minima advertendi, quodhaeip
art^epnmanôrequicitur, aliis, hacnon imbutis, longé faciliusplantas ad-
«'icere atque difcernere fciunt. Deinde cum imaginationem valde exer-
çant hujus artis amatores , ideas quas femel receperunt, diutius reti-
«ent , eas magis magifque piftura augerc amp; confirmareftudendo. Ulti-
mo denique dum plantas rariores vident, quarum exemplarianee viva, nec
tam^n° PoAunt. eas ftatim depingere, atque vivis fuis coloribus
utqusnolint in hortis plants, jnchar-
tistlorere cogantur.nbsp;Dnbsp;CO-
-ocr page 26-I.
Mterimacvenarum motus ferißaiticHS fiBtius magU videtur qua»
jt^ verus atque demonftrativus, camtalünumquammhtsdeprehendatur.
Neque necejfarius eft, cum hae vafa quidquid agant, fimphct com-
prejfme agere pojfint.
I r.
AquaduÜum Fallopii cum aurU cavitate externa, feumeatu auditoria com-
municare, anatomia auris accuratior nos edocuit. Membranam enm tjm-
pani auris ojßculis non undiquaque adharere , fed prope malkum perviam
ejfe, non femel invenimus.
Qui humori vitreo tunicam propriam, qua iucludatur aßgnant, omni expe-
rientia contradicunt , numqrnm enim tal,s invenitur Sed totus fotiM
humorgelatinofusamp;quaßexmeristunicisconflatusdeprehendnur.
I V.
Tarit er amp; Uli errant, qui humorem aqueum, in ocuU fundo, aque ac pane
eiusanteriori, fub cornea fcilicet tunica , deprehendi putant. Ligamentum
enim ciliare tamquam paries intermedius, ejus, cum retina commerctumm-
terrurapit.
V.
Fatum in 'V:ero materno laÜe nutriri, quidem proprias mammas fugendo,
non fine ratione fufpicamur. Etenim l. Caput femper ad mammas mcli-
t! at um tenet. 2. Hoc, proportione ad reliqua membra habita, maximum
eß: ratio; ut mammas tant 0 melius attingerequeat. 3. Editusin lucem
fce 'tus mammis ftatim matris feu nutricis inhiat , iafque fugere nofin ,
fisrno fatis evidenti , ipfum fuBioni antea ajfuetum fnife. 4. Lac fem-
per ferè in mammis habet, quod ne noxam ipfi af erat, abobftetncéusoiet
«xprimi. 5. Mans recens natus lac fafe purum, antequam altquod laUts
guflajfst, evomit, quodnißinutetoajfumlljfet ^ amp; quidem exproprüsmm-
mis, mliffs Jcio, mde ^ qua alias via in ejus Stomachumpenetraret,
Liquorem Amnii tam laudabilem ac nutritium mn ejfe, utmuUißhiimagi-
nantart fatis probat ejus cum f cela accrementum. Quo mmqae grandior
fœtus evadit, eo copiofiorhic liquor generatur; plus enim turn excremmi at-
que fudoris foetus ejicit, fer os numquam iterum reforbendum. Simile quid
in ovis etiam obfervamus, qua dum perfecta fere funt, dr cicatricula exterior
indurefcere incipit, albumen indies augetur , cum tamen ante hoc tempus
nihil fere ejus infra teßam obfervetur.
Ad praxin feliciterfaciendam, magis experientiâ quam rat toni inßßendum.
Spiritus vint nimius ufus hydropem infert : mn ratione phlegmatis, ut opinio
vulgaris efi, quod in Stomacho relinquet ; Sed ratione acidi occults, dr
vis adßriBoria. Ulo enim fpiritus partim figit, partim fugat j hàc totius
Htbi inteflinalis équot; Stomachiglandulas conßringit,ficque Ijmpham ibidemfla-
gnare facit dr aceffere, unde denique alvus adßriäa, pedes intumefcentes, ^
totius corporis leucophlegmatia.
Hydropem invèteratum paracentheßs raro vel numquam fanabit, Turganti*
int er dum', Stomachica autem feu aromaticafepius.
X.
Agyrta agros ab experientiffimis Medicis reliEiosßtpius curant: fedqu(tre\ M
namque pauds atque probat is medicamentis contentio curamper longum tempus
iifdem continuant. Hi vero malta fciendo, indies formulasfuas variant,
quibus agrum potius laffant, quam juvant.
Magni parentis baud dcgenerifiUo , ami-
CO a teneris conjun^isfimofautorique
honor at isjimo,
I Hen for Mankind, Jove immortall,
• Drew from the chaos
gt; The trees, the flowers and herbs Withall,
t' had been for no purpos
If our great Adam by his shill,
Had not beftowed a name
To each of them ; and by Gods will
Declared to us the fame.
What should ferve us to know their name
Without Knowing their virtu ?
But learned Rudbeck, to his fame.
Hath now crowned that iffue.
And now of-honour, for its lot,nbsp;quot; '
Utrecht prepareth a crown
Of Laurel, Mirthle and what not
To crouwn his famous renoun.
liUgd-Batav.
die s- Sept.
M. DC. xc.
Stmmosin arte Medtca henores cur»
emni^emfelicitatis -veto calidijft-
mo gratulatm in AngUam brevi
^iturus,