DISPUTATIO MEDICA
INAVGV RA LIS
QJÜ A M
PRESIDE DEO TER. OPT. MAX,
t^uäoritate CMagnifici T). Reäoris,
Politices , Eloquentiae amp; Hiftoriarum Profeflb-
ris Ordinarii.
NEC NON
. uinfflijßmi Senattis Academici Confenfu , Nobilijfmtque
Facultatis M E D I C Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS.
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegiis
rité ac légitimé confequendis,
Defendet
ALEXANDER CAROLUS PHILIPPUS WACHENDORFF,
Clivô-Clivenfis.
Ad diem . Jamarii hora locoque folitts.
Ex Officina Francisci Halma, Academi«
Typograplü , cb bc xci.
'PERILUDSTRI ^ GENEROSISSIMO 7)0MIN0
D. ALEXANDRO LIBERO
BARONI a SPA EN,
Domino Haereditario in Ringenberg, Moyland, Till^
Creutzfurt, Bouillon j Niederhagen, ac Hulshorft. ßcc
SERENISSIMI ac TOTENTISSIMI ELECTORIS
BRAMTgt;ENBVRGICI amp;c. Sandioris Confdii Confi-
liano , Regiminis Ducatas Cliviae amp; Comitatüs Marcani
Prxfidi, Machinarum bellicarum Prjefedo Generali, Ca-,
merario , Dudori Legionis tam equeftris quam pedeftris,
fupremo Munimentorum Ducatüs Clivise amp; Comitatus
Marcani Commendatori , Gubernatori Vefali^e inferioris
See.
U T E T
PERILLVSTRI ET GENEROSISSIMO DOMINO
D. CONRADO PHILIPPO LIBERO
BARONIk ROMBERG,
Domino Hasreditario in Bladenhorft, amp; Bnminghaufen
SERENISSIMI amp; TOTENTISSIMI ELECTORIS
BRJNDENBVRGICI, amp;c. ^c. Regiminis in Du-
catum Clivix èc Comitatum Marc« Confiliario intimo,
Supremi Juftitiie Tribunalis Prïefidi amp;c.
2). D. Sufceptoribus amp; Macenatibus perpetuo
obfervandis atque colendis
Specimen hoe inaugurale ea qua par
. - ' ^ A ; ' j eft , fubmilTione facrum facit
THESIS I,
Ulta cum multis de nomine Peripneumonia
defcribere animus non eft , quoniam nemo
'adeonovus medicinse hofpeseft, qui nefciat
illud à farte afeüa pulmotte Graecis didum.
Aggredior itaque quam primum ad ipfum
' morbum.
Peripneumonia eft inflammatio pulmonis.
I I I.
Prolixam hujusvifceris defcriptionem, qui defiderat, Anatomi-
corum fcripta confulat. Suffecerit imprefentiarùm , dum brevitati
ftudeo, monuiffë fubftantiam ejusindefinitis membranaceis veficulis
amp;innumerisvafis omnis generis intertextam, pluribus glandulisgau-
dere : quae omnia membrana extus inveftiente continentur. Intet
vafa numerantur arteria amp; vena pulmonalis : artcria bronchialis : ar-
teria afpera cum fuis bronchiis : nervi atque vafa lymphatica : Ho-
rum omnium fabricam amp; texturam artificilTimam qui infpexente fi-
mulque motum amp; naturam humorum confideraverit , facilè intel-
liget inflammationi fubeundae idoneum admodum efle pulmonem.
Pulmone ita obiter defcripto, prsteritaque generali inflammatio-
nis natura ad Peripneumoniae caufas progredior.
Animadvertenti autem caufarum tradationem penes audores ut
prolixam, ita fspe obfcuram amp;intricatam efle. Cxteris fepofitisat-
tendam tantiimad caufam procatardicam amp; proegumenam : quae di-
ftinflio obtinet refpedu modi, quo res quaeque morbum producit.
V I.
itaque, quae morbum per fe facit, aliis certô refpeiSu
froxima , conjmüa vel conUnens diäa , eft fanguis in pulmone hae-
rens, qui xlebitô fuômotuamp; libero tranfitu propter obftruftionem
deftitutus, effufufque in fpatia intermedia ftagnat. Fiendi modura
amp; effefta mox latius explicabo.
ProcatarÜica unde morbus incipit, vel potentiâ feu praedifpoft-
tione ; vel a6lu , ipfo motu amp; impetu clarioris dodrins gratia
^poaaffiç vel »ipop/j;]) re£tè dicitur.
Upr'(?cttn( hic fita eft in fanguinis amp; humofum atque pulmonis
vaforumque ejus mala difpofitione. Adeo, ut hue faciantamp;fangui-
nis mala mixtio Hipp, «p««« amp; ipfius indebits facultates Jurâfjiut
ipß appellate : ac ejus abundantia amp; motus enormes. Quae com-
muniter wat'.riaturx nomine veniunt : hue pertinent particulae maf-
fœ fanguineae falinae, acidae, ferofae, vifcidae, cralfiores, tenuiores,
amp;ali3E heterogeneae vel copia vel robore peccantes, fecretaeiie. Qui-
bus ulterius enarrandisamp; educendis fupperfedeo, ne nimium excur-
rat noftra difputatio. Similiter ad ■Trfocpdmt revocanda eft depra-
vaia undecunque orta pulmonis amp; thoracis quandoqueconformatio,
qus morltu ßruBura audit. Talis eft nimia vaforum vel anguftia
vel laxitas amp; conftitutio vulgo alata dida. Imbecillitas pulmonis
feu flaccida nimis textura , five à nativitate five poft morbos prae-
grelfos, anginam, pleuritidem ,febres, tufles, cafum, iâum, vul-
nera amp;c. orta fuerit. Ita vas lapidefaftum , ut Willißm refert phar-
macetit. rational, part. i. cap. z. aut obftruâus pulmo quibufdamin
partibus à calculô.
I X.
Ad caufas «»(popjua? communiter external cfr evidentes appellatas
referenda funt resnpn naturales auftoribus diftae, amp;qus in earum
cenfum adfcribi folent. Inter illas aëri principem locum do, cum
jile amp; nos ambiens, amp; cakfaciens, amp; refrigerans, amp; corpus irrtrans
diverfiffimis, quas continet particulis , fanguinem in pulmone amp;
deinceps plurimum afficere amp; mutare valeat. Ita aër ambiens exce-
dente
-ocr page 5-dente frigore poros claudendo amp; tranfpirationem infenfibilem inhi-
bendo , quin ipfum pulmonem fanguinemque ingrediens , illum
obftruendo, hunc inciaflando, ficque liberum tranfitum fanguinià
tergo accedenti amp; efferveflenti intercludendoinflammationemexeita-
re poteft. Hue quadrat Aph. zj. 5. m. Hyeme verô, pleuriti-
des, peripneumoniae, lethargi, gravedines, raucedines, tufles,do-
lores peâorum, amp; laterum , Si lumborum, amp; capitis dolores, ver-
tigines , apoplexiae. E contrario aër calidior fanguinem agitando ,
attenuando , ejus modum amp; efifervcflentiam augendo , mixturam
turbando, vafa nimis diftendeie, difrumpere, fanguinem extra va-
fa effundere , ficque vias intercludere , atque obftruftionem amp; in-
flammationem caufare, par eft. Hoc indicant 20 (^21. 5. hi.
Ad eundem modum alia: aüris facultatesamp;permixtae particulœ, n^a-
gis minus peregrinae, infoliti amp; malignae, fubitaeque ejus mutatio*
nes caufis pridiäis ad peripneumonia; produdionem motum dare
pofTunt. Videantur Aph. i. 6. 5. m.
Praefcriptos brevis difputationis limites excederem, fi de cibo équot;
potu excretis (^retentis, motu ^quiete, tum corporis, tum animi, nec non
fomne équot; vigiUis hk fingulatim agerem. Deaffumtis notari velim,
acida fanguinem lymphamque coagulate apta, plurimùmhuic mor-
bo producendo anfam dare. Quod innuere videtur quoque Hipp.
Aph. 55.^. vj. acidum rudantes non admodum pleuritici fiunt. Its
frigida veladu, aflumta corpore calente, vel potentiâ, qus fangui-
nem fluidum amp; ritè motum incraffare amp; fiftere polTunt in peripneu-
moniam praecipitarc obfervantur. Hoc probat Aph. 24. S. V. frigi-
da velut nix , glacies , peóiori inimica , tuffes movent, fanguinis
eruptiones, ac catarrhos inducunt. Idemefficere valent aqua ftapo-
ni, medea, limonade, a la glace amp;c, prsfertim tempore aeftivô amp;
Quando corpus amp; humores exïftuant. Omnis enim mutatio fubita
periculofa , juxta Aph. 51. S. 11. nec modo aquae iftas réfrigéran-
tes nimium, fed amp; quibus pulmones debiles, humiditasmulta noxia.
' Tradente Hipp-,nbsp;catarrhi fréquentés generantur
fpiritus fermentaque obruuntur amp; partes excretioni minus aptaered-
duntur. A frigidis ad calida converfus defungar Aph. \6.S.K Ca-
lidum, eô frequenter ut.;ntibus, has affert noxas: Garnis efFœmina-
A 5nbsp;tioneœ ^
-ocr page 6-tionem , nervorum împotentiam , mentis torporem , fanguinis
eruptiones, animi deliquia : haec quibus mors. Neque immorabor
vitiis enumerandis, quae abalimcntorumquantitate, fubftantiâ, quali-
tatibufque exfurgunt atque hunc affcólum diââ ratione producere
apta nata funt. Nam qualis cibus ; talis fere chylus, qualis chy-
lus, talis fanguis, tales humores amp; fpiritus generari confueverunt.
De reliquis rebus nonnaturalibus fimili modo generandae peripneu-
moniae aptis nihil dicam ;
--------- ne Chryßpfi fcr'mia lippi
Compilaße purer.
Quare iftis omiffis progredior ad
SignaDiagnoßica: hsc notantur. Fçbris acuta continua, refpiratio
difBciIis, dolor in pedore amp; pulmone gravativus : quae Pathognomi-
cum, Peripneumonia habentur : Quibus accedere folent rubor ge-
narum, tuffis modo ficca modo humida , fputum modo nullum
modo cfuentum^ fpumofum varium amp; alia à perturbatâ fanguinis
mixturâ amp; parte affeélâ inflammatâ progrediente morbô oriunda
fymptomata, quorum defcriptionem psgellae difputationis nec admit-
tunt nec requirunt. Cum abunde illaaudores tradant.
Dum vero huic affedui cum pleuritide maxima intercedit affini-
tas, quoniam ratione effentixamp;caufarum ferè convemunt,quomo-
do à fe invicem ratione partis afFedae différant, reliquis difFerentiis
fepofitis verbô exponam. In Peripneumonia pulmo primario pars
affeda eft, unde dolor gravativus, profundior amp; in medio potiùs
pedore fentitur. Cum is in pleuritide pundorius in latere magis
atque in pleura amp; mufculis intercoftaübus exiftat. In Peripneumo-
nia major refpirandi difficulta^ , amp; febris caeteris paribus intenfior
obfervatur. De genarum rubore, tuQl, amp; fputô in genere nihil
certi afferendum exiftimo, cum pulmo plerumque fibrofis nexibus
pleurs alligatus obfervetur ab Anatomicis. Atque adeo faepe unà
cum pleura affici poffit. Ut teftantur obfervationes.
Enarratls ita afïedûs noftri parte affeda caufis amp; fignis Diagno-
fticis, quam brevilTimè exponam quomodo Peripneumonia cum
fuis
€
■fuis Phenomenis producatur. Sanguis à caufis quibufcunque tîim
externis tiim internis ex prxdidis celerius amp; vehementiùs motus,
hinc incalefcens ac in mixturâ fuâ perturbatus fermentationem prae-
ternaturalem concipit fpiritufque ad frequentiorem cordis amp;arteria-
rum conftriâionem impellit, hinc fanguinis in pulmonem reliquum-
que corpus influxum celeriorem, amp; copiofiorem efficit, ficque fibrim
pulfumque frequentiorem inducit illamque cminHam ob conftan-
ter perfeverantem fanguinis perturbationem , amp; continuo fuppedita-
tum fomitem. Hinc accidit vafa pulmonis magis impleri, diftendi,
porcs amp; tubulos nimium dilatari , particulafque cum illis rations
figurarum amp; magnitudinis mintis convenientes fimul affluere amp; pro-
pelli, quae cum liberum tranfitum non inveniantparticulis fubtilio-
ribus prïterlabentibus, in anguftils hsrent , ipfas partim obftruunt,
partim divellunt, amp; lacérant, motu fpirituum amp; fanguinis à tergô
accedentis , carceres fuos perfringentis , amp; fe in fpatia intermedia
membranarum, vaforum ipfiufque fubftantiae pulmonis efFundentis,
ficque obftruóiionem amp; inflammationem producentis. Quemadmo-
dum vero fanguis diâo modo obftruftionem facere potis eft , ita
quandoque pulmonem praedifpofitum obftruâum compreffuni ve
ut th. VIII. diâum invenit.
Sanguine jam extravafatô vel in vafculis fuis ftagnante particula-
rum à fe invicem major fit fecelTio, unde fpirituofse magis volati-
les , amp; tenuiores tùm acidas tîim falinas aliafque acres temperarefo-
litE evanefcere incipiunt, ita utmirum non fit quafdam concretioni
magis idoneas, quales Jymphaticse, ab acidô açriori coagulari fan-
guinem lentefccre, ut in miffô fanguine patet , aliafque ^heteroge-
neas acriores redditas magis effervefcere amp; in fe mutuô accedente
SEthere peregrinô infurgere , unde calor amp; sftus in patte quidem
inflammatâ major , per totum difpergitur. Facilè ex his caufa refpi-
ranonu dißicilioris vtM\ poteft propter fpirituum confumptionem»
pulmonis à fanguine febriliter efFervefcente repletionem , diftenfio*
nem aëris minorem ingrcffum , ejufque infoliti minus convenien-
tem permixtionem. Mmm dolorifica eft ea propter partis afFeiäs
conditionem amp; minorem, quam in pleuritfde mufculorum refpi-
rationi infervientium Isfionem. Dum vero à prxdiâiscaufis acrio-
ribusamp; membranes pulmonis partes amp; bronchia vellicantur, rodun^
tur, unde lufTts amp; vafculorum quorundam onficia apermntur va-
riè, modo nulls, modöfanguineae. modo alis fecretorum humo-
rum particule cum acre in expirations expelluntur, tune tnffim vd
ficcam, ydhumidam, Sc fputa, modo cmma, modo fpumo,a, amp;
iaria, provenire facilè concipimus. G.««nbsp;ex fangu.ne te-
nuiorè per capillares illarum arterias fub cutjm tranfeunte tacile de-
duci poteft. Atque itaexplicatis quoque phaînomenis. tempus eft
accedendi ad
Pmmjr,. Morbus hic redè inter acutos, de quibus eft 19.
S.ii.tecenfetur. Cujus periculum ex parte affeda amp;fymptomati.
lus enarratis , ac faepe fupervenientibus fac. e innotefcit ut vere
0//Ϋ UL IV cap. 7. -hoc fané morbi genus plus penculi quam dolo-
ris habet. Periculum majus effe obfervatur, fi Peripneumonia aiiis
morbis, debilitatô jam corpore fuccedat , juxta 10. §. v. amp;
ADh II $.7. ita gravius quoque periculum protendunt , h vehe-
mfntiora fymptomata infuper accédant, qualia funt, fins mtenfa^
lingus ficcitas', vigiliae. diliria, amp; qus mpp. hb de mrb^ i. amp;
pluribus in locis tradit. videAph.iz.^u. amp;M- vi. ^Gis ficca
amp;fputum nullum in malis habetur, de fputo idem quod H,pp. Aph.
li i I. de pleuritide, verum elfe docet expenentia. de fputispor-
ro infpiciatur. Hipp. Cmcamm pranotionum SeB. m. No. 145. amp;
remenUfU. Urinam bene procedere bonum effe idem teftatur : vi-
rium conftantia in hoc affeSu . cura remiffionbus fymptomatibus
bonam fpem aegris promittit.
Xk ^^ I*
Haaenus tradita quo légitima curatioexcipiat, methodus poftu-
lat, ut imprimis ratio caufae th. vi. pofitae habeatur : hâc enim
fublatâ, fundamentum morbi amp; ipfe morbus tollitur. Sanguisua-
que in pulmone hserens amp; obftruftionem efficiens. liberam fluxio-
nem amp; motum debitum requirit, obftrudionifque referationem
indicat. Quod fi hoc per media mox fubjungenda. duni materia
morbi magis impada amp; concretfone minîis mobilis reddita elt ob.
tineri nequit, iHa ritè coquenda amp; fuppuranda eft, ut per expefto-
rationem vel aliara evacuaîionem educatur.nbsp;^^^^ ^^^
Remotis ergo , fiadfunt, quantum fieri poteft, caufis a'usoçutof
th. IX. explicatis, protinus ad venaefeétionem eundum eft, eamque
liberalem, ut fanguinis motus vehementior inhibeatur , copia ejus
minuatur, affluxus uberior adpuimonem refcindatur, ulterior ex-
travafatio praeveniatur, amp; fanguis extravafatus feliciusavenis refor-
beatur ac circulationi reddatur. Inftituenda autem eft vensfedio,
tefte cum ratione experientia, in brachio lateris pulmonis magis at
fedi, in quo aeger dolorem aut gravitatem majorem fentit, amp; ex quo
fputum potiùs evehi percipit. Venaefeflio autem mancntibus ejus
indicationibus aliquoties repetenda eft, quo ufque vires permittant
amp; circumftantiae concédant: Juxta quas quantitas determinariquo-
que ^poftulat. Si vero Peripneumonia aliis morbis fuperveniat aut
fuccedat, in quibus venaefeftio jam celebrataamp;corpus debilius red-
ditum eft, majori adhibitâ circumfpeâione amp;minori in copia fan-
guis detrahendus eft. Minimè vero placet illorum fententia , qui
volunt fanguinem CO ufque mittendum efle, ufque dumefHuat bo-
nus, minus lentus; necpelliculam vifcofam amp; difcolorem infuperfi-
cie Habens, qualis in hoc morbo amp; pleuritide frequenter obferva-
tur. Dum enim hanc, vel coloris mutationem Medicus expeâat,
faepe aegrum debilem, expeftoratiom imparem amp; mortiproximum
experietur.
Poft faâam fic V. S. priufquam ad alia Mcdicus accedat, alvi
obftruftae amp; haerentis in primis viis excrementi causa, illam ducen-
dam, hoc fubtrahendum clyfterem injici curet emollientem amp; leni-
ter purgantem. Purgantia enim fortiora vel per os vel per alvum hic
in Peripneumonia vera, uti in aliis inflammationibus internis, mini-
me prsefcribenda funt ; quia fanguinem magis exagitant amp; pertur-
bant. Paretur itaque Clyfterex decodo communi Clyft.ad ^viij.
vel ix.add.Eled.Diacath.amp;Diaprun. aa. giv.velvj. vel fimilibus:
qui fubinde pro rei necelfitate repeti poteft, aut fimilis
Rad. Alth. Glycyrr. ^ij.
Herb. Malv. pariet, ziolar. hranc. urf. aa. Mj.
Cocjuantur in fuf. aq.ßmpl. Colat |ix. add.Sachr. nth. Ei-
M. F. Clyßcr.
yis prsEintffis, ad refolutionetn amp; attenuationem materia: haeren-
tis in pulmone amp; lentefcentis pulmonifque obftruftionem referan-
dam conveniunt Diaphoretica tam volatilia, quamfixiora, add:tis,
qux magis folidisamp; pcrtinacius refiftentibus particulis conftant, at-
que acidum, bic plurimum peccans, corrigere amp; emèndare valent. Ta-
lia funt Sal. volatilia C. C. Urinae, Fuliginis. Succini, falisArmo.
niaci amp;c. qus fale vo'atili abundant , ut ftercora quorundam ani-
malium amp; imprimis hie laudatum Caballinum. Inter fixiora recen.
fentur omnia incinerata falia herbarum. Card, bened. Abfinth. amp;C.
ad hïc amp; pertinacia illa fpeflant Bezoard. minerale , Antimon.
Diaphor. Nitr. amp; pulveres teftacei , ut Dens apri, mandibula; pi-
fcis lucii, Ocali Cancr. ex quibus varia mifceri amp; varix formulae
concinnari poflunt, additis ob prxdiftos fcopos, quae ex papav. er-
rat. conftant amp; ipfó laudanó opiató atque opió corredó: quae cur
non aequè conveniant ac confediones Opiatae Theriaca, Mithrida-
tium, Diafcordium, caufam nullam video. Pro formulis fint
Ocul. Cancr. Prap.^\]. _
Rafttr. dentis Aprngn. 9).
Coral, rub. Prap. 3).
Conch. Oflr. Pr^/». 9ij.nbsp;,
M. F. Pulv. N». v. caftat ager ßngulii diebns duos in Coemeart,
tino am altera fequentis Mixtur*.
Aq. Card. Bened.
mp' fij-
Theriacal. fimpl,
Tuaud. Opiat, gr. ï].
Sjr. Papav. Errat. ff5.
M.
fequcns mixtura etiam utilis eflc poteft.
i^i. Aq. Papav. Errat.
Scabief. aa. gij.
Ocul. Cancr.
Antimon. Diapb. aa. 9i}*
Laud. Opiat, gr. ij.
Sj/r. Papav. Errat.nbsp;-
'nbsp;M. doßs
-ocr page 11-It
M. doßs. »t pr-tceérttispne pulveribtu , ejfefoteß, ad dmCxht.
ßngulu hthoriis.nbsp;,
Bibat quoque ex fequenti decoâô.
çt. Rad. Bard.
C^cjrr. gij.
Tar ax. cum folito.
H rb. Millcfol. aa. Mf.
Card. Ben, Scabios aa. M^.
Flor. Papav. Errat. Malv* aa. p. ).
Connaît, ex aqua hord. ad 'pcx,
Colat. adde Syr. Papav. Errat. Fiolar. remt. aa. ^v.
Sp. Nitr. dulc. 9j.
M. F. DecoUnm.
XX.
Multi internis his remediis non contentî, ad externa confugiunt
linimenta, Emplaftra amp; id genus medicamenta , qu» cum ad pul-
inohem pervenire non queunt , non videntur magni momenti,
nifi forte in quibufdam cafibus fpecialibus. Quod fi iis opus fit,
cavendum ne poros obftruant amp; tranfpirationem infenfibilem im-
pediant, quas hic omnino promovenda eft tàm extcrnè quam in-
terné.
Si iftis mediis fruftrà adhibitis , inflammatio non refolvatur dit.
cutiatur amp; morbus curetur, fed fanguis ftagnatione quafi immobi-
Jis reddatur amp; materia coagulata nimis firmiter pulmoni impaâa fit,
illa ut diâum th. xvj. coquenda , amp; fuppuratio promovenda efl;,
remediis jam recenfitis emollientia maturantia amp; expedorantia, quin
amp; evacuantia per urinas atque leniter diaphoretica ex chinâ, faflâpa-
rill. amp;c. adjungenda. Quaî cura cum coincidat cum illa, quaePhthilî
debetur, merito hîc omittenda amp; ifti loco demandanda cenfetur.
Tandem diitx mentio facienda eft , prolixè enim illam juxta
feriem fex rerumnon naturalium, hîc defcribere amp; ipfe afFedus, qui
acutus eft , amp; ordo difputationis brevioris vetat. Defumi illa po-
teft ex Hipp. lib. i. di diata ubi distam acutorum praefcribere vo-
iz DISPUTATIO MEDIC A IN AUGUR ALIS.
îens, pleuritidem cum qua noftri afFedui etiam ratione curationis
maximus confenfus'eft , in exemplum fubjicit. Sit ea igitur tenuis,
aër temperatus , neque frigore neque calore exedens. In cibô vi-
tenturacria, acida, falfa, vehementiora. Conveniunt jufcula carnium
endivia, taraxaco , qui hic fpecificus amp;c. .alterata vel fimplicia item
hordeata. Potus fit decoftum hordei cum Glycyrrizâ , vel paf-
fulis amp; fale prunellas : vel cerevifiae tenuis, duicis , cum guttis ali-
quod Sp. Nitri duicis, Motus corporis amp; animi vehementiores im-
primis ira Sivigiliasfugiantur. Somnus confert. De excretis, moneo,
abftinendum effe à venere atque illis quae alvum nimium movent
metu diarrheas, de qua dictum in prognofi. Sit igitur alvus libera
Sc moderata vel fponte vel clyftere aut fuppofitoriô ficu fimulive
follicitata.