DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRAL I S^
D E
Q^V A M
PRESIDE DEO TER opt. MAX.
Ex AuBoritüte Magn 'tfici Tgt;.ReBoriSi
h
PoliticeSj Eloquentiae, amp; Hiftoriarum Profeflb-
ris Ordinarii,
NEC NON
Amplijjîmi Senatüs Academici confenfn, NohiUJßmxqfU
FacuUatis JVRIVICtyE Décréta,
PRÖ GRADUDOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus Sc Prinlegns
rite ac légitimé confequendis,
f^entilandam proponit
CORNELIUS ANTONIUS WACHENDORFF, Clivô-CIivenfis.
Ad diem . Janttarii hork locoque folitts.
Ex Officina Franci sci Halma, Academie
Typographi, cb bc xci.
tJUagnißcHj 'Prambili j ExcellentißmDqüe Domino
Dn. JOHANN! de BEYER , Sereniffimi ac Potentiffi-
mi Eledoris Braildenburgiei j See. ôcc. in Ducatu Cliviac
U CoöiifätU Mâfcânô Cönfiliariö ifitiiiio , Vice-Cancel-
lario , magnorumque negotiotuiii Miniftro.
K È C N d N
Nohilißmis , AmpUßmii t Conßltißmü y Gmvißmifque f^lRIS,
Dn. WILHELMO RYFF ^ J. U. D. Sereniff. ac Poten-
tiff. Eleftoris Brandenb. amp;c. Confüiario, Civitatum
amp; PnEfe£turarUftl Clivotum ac Griethaufae Judici.
Dn. JOHANNI THEODORO c J. U. Dodoribus. Uli
SCHMITZ ,nbsp;? CivitatisClivorumjam
Dn.ARNOLDO HERMANN0 5 aliquoties Confuli,pri-
Vorider PORTZEN, t mariarumque civita-
tum Ducatus Clivire Syndico ^ Huic Equeftris Ordinis
itidem Syndico.
U T ET
Nohiiißmo, DeBißmo ae SpsBdili FIRO,
t
Dn. LUDOVICO WACHENDORFF, Perilluftris,
Nobilioris liberse ac fecularis Abbatice Bedburenfis Quse-
ftori.nbsp;i
Jgt;. D. Patrom , Pautorihm, ac tarenti [ho
kas primitias inattgurdes
■nbsp;Submifle ofRrt ac infcribit
C. A. WACHENDORFF.
-ocr page 3-DISPUTATIO JURIDICA
JNAVGVRALIS
D E
Danquatn temeritatis nonmlli meos
de tantâ re, tot tantifqûe viris dif-
fentientibus , arguant conatus ; ni-
hil mor or ; haue enim , utpote plu-
rimorum, (non die am omnium') qua
traBantur,juriumfundamentum po-
tiûs,defendendam àegi, non ut omnia^
qua de eâdem dici ac obferuari de-
béant, mihipropoßturus videar , aut, quhd nullus eam
eâ , quô oportuit fundamentô , tradiderit, me omnia
folidè diBurum mihi arroganter tribuam\ßd, quiacon-
ßituti atque moris eft ^ fpecimen ut edant aliquod, qui-
bus de jure refpondendi facultas publica concedetur :
Sciant dißentientes, me id non aBurum {cui facienda par
nonßum) quo illornm ßifpeSiam facerem eruditionem ;
fed, e andern mihi concedendo, quam iUi ßbi fumfêre in-
judkando libertatem , nomina illorum vix apponam ,
dicam autem quoà fentio , dicam breviùs quàm res
tanta dici pojßt, idque duabus feBionibus comple5îar.
A a
Ç. I. rj Erum univerfi creator Deus ter optimus Max. ut primîim
i \ homines juxta fandliffimam fuam perfediffimsmque in-
tentionem ac immutabilem voluntatera creavit, eam ipfam, quate-
nus rationis lumine aut revelatione declaravit , pra lege inviolabilî
dédit omnibus hominibus, nuliiqiie per difpenfationes ei quid-
quam detrabere conceffit.
§. z. Qu33 lex feu intentio Dei immota, ut perfeétiffima efè, ita
ad furamum perfeâiffimumqùe bonum ducit ejus neceffaria obfer-
vatio.
§.5. Ut au'-ïm hac lege uti pofTent homines , media , quibus
ad illum fïnerti perveniant , confecuti funtj prxditi namque funt
facultate eam intelligendi ac exequendi ; tum »atura quandam inter
illos conflit Hit cogmtioncm per I. 5. de jttß, ^ jur, talem fcil. con-
vivendi neceffitudinem , qua totum genus humanum una aliqua
fuerit civitas feu focietas, bummti dida; qus ab ip(3 natura con-
ftituta , ab eâdem originem traxit, §.15. /»/?. de Rer. div. juxta
edit. Genevenfem : fic inquit Cicero ; Eadem natura vi rationis ho-
minem conciliât homini, amp; ad orationis é' ^ vita Societatem, inge-
neratfie imprim)s fracifuum qttendam amorem in eos qui procréait
funt. Lib.i.deoffic. quae verba tamen diftinâè funt interpretanda.
§.4. Ponamus nobisante oculoj primorumparentum noftrorum
focietatem jam in Paradifo , nec fine ullô ordine, conftitutam ?
prius manifeftum eft {confer fupr.§. i.) ex fandiflimâ Dei circaeo-
r.um creationem intentione, cultum fui, ejus confervationem, ma-
ris atque fceminx conjunßionem volente ; pofterius ex Gen. H- » 8.
verb, auxilium ipßcommodum. Eadem etiam pura Societas lapfu de-
formata atque impura fada , non poterat, quae Deus dederat, jura
maculare aut mutare , fed fiïma ea , quae in Paradifo jam fuerant
ftetêre, atque immutabilia, proutejus intentio eft, manferunt; ve-
rumenitnvero ufus eorura atque cxercitium longé difficiliora fe^
^ quot; quot; ......... ~
F .
§. 5. Qua, ergo, fummà ope nitendum fuit, farta atque tefia
fervare , ac quo mentes aftionefque hominum intra iftius'juftitiae
terminos contineantur ; ut omnium , qui fubinde nati crant, ho-
minum mores juxta eam unicam normam atque regulam conftruan-
tur : Hinc Cic. d. hb. dicit. Nihil antem efi amabilim , nec copula-
tins , quam morumßmihtudo bonorum , in quibtu enim eadem fiudia
Junt, eadem volmtates, in his ßt, utaqtf 'e qui/que altera dek^ctnr aa
Jeipß.
§. 6. Sic ea , qux antea neceffitatis quidem erant, naturae jura *
fed quae facile fecuti primi noftri parentes, poft lapfum nihilomi-
nus necelfitatis manferunt. d.auth. Necejßtatem, ait, propoßtamefe,
ad res eas parandas , tuendafque , quibus aÜio vita continetur, m (fr
focietas hominum, conjunÜioque ßrvetur: Quam vis invitos homines
ad ea fcrvanda arâiùs adduci , atque ad illa tuenda imperio aliquô
opus fuit, ex neceffitate medii ; homo enim , quamvis fciat jura
obügare, non oritur tamen illa neceffitas parendi i fe ipfo , quanv
fibi proinde imponere nequit ; illud innuunt verba Pomponii in /.
2.§.il. f. de Or ig. Jur.
§. 7. Sed cui illud imperium delatum eft , quod amp; fumma po-
teftas dicitur ? Dicendum foret cuilibet ; cui tamen aflèntiri ne-
queo, nifi quatenus fe quis tuetur cum moderamiue inculpatae tu-
telae, ne fimul illa abfurda, homicidia , latrocinia amp;c. concedam
efle licita ; aut fubditum cum imperante confundam : Verum an
non illt conceffum voluit imperium, cui plures corporis vires
conceflit, uti Brennus Gallorum Dux apud Plutarchum ait,
quod juri naturali nihil convenientius fit, quam fortiorem im-
perare infirmiori ? Brevibus tamen refpondeo negando. Quia
(i) Poteftas, quae in adminiftrandâ juftitiiî confiftit , non in cor-
poris , fed mentis facultae confiftit. C^O I'la conceflio in ex-
periendis viribus atque fortitudine fuppeditaret remedium ad ho-
mines perdendos non confervandos. Quod fi corporis vi-
res infpicerentur , jam bruta, qux vires humanas longé fupe-
rant, imperium haberent amp; (4,) non humanum , fedVerarum
effet regimen , quippe illa fera praevalet, quae reliquis validior
eft ; atque in illis id confiftere poteft, quia eaeviflu contenti, in
alios praerogativam non quaerunt, contra in hominibus. Quinimè
^ ^nbsp;m
5
4 D I S P U T A T I O J U R I D I C A
(5.) Robur non tribuit imperium , cîim illud fit »emporaneum,
atque tolli poffit : Decidit hoc Plinius ad Trajan. in Paneg. verb.
Non, ut) inter pecudes, inter homines natura jus valentiori tribuit,
§.8. Dicam ergo, quod fentio ; Aut hsec poteftas eft uni homi-
ni, aut pluribus, aut omnibus concefla , quartus gradus non eft:
Non«»; , quia natura omnes homines äquales fecit. Lli. ff.de R.J,
amp;qu3e unicuiqiie facultates dedit in fuas adionestantum, nonallo-
rum, quod itidem à Jurifconfultis probatur arg. I. uit. ff. decolieg,
équot; corp. qus de »«ó', eadem de pluribus dióla funto ; unicum ergo
fupereft ; fummam poteftatem feu imperium competere univerfo
humano generi; atque hsec eft focietas humana, cui cura in homi-
nes à Deo commiffa; nec moveor, quod fortè ab initio haecpote-
ftas non fuerit exercita; diftinguendum enim velim inter id , quod
juris naturalis fit, amp; quid ab initio fit exercitum.
§.9. Quâ focietate accrefcente , varis familiae varia etiam diffitj
loca occupare cceperunt, utpote nullius ; exinde autem faâum eft
focietatem humanam difficillimè potuifle in fua membra fuam exer-
cere poteftatem , fed ccepit in plures dividi focietates ; non inele-
ganter hîc iterum Cic. d. lib. Prima focietas inipfo conjugio efl,pro'
xima in liberü ; deinde una domm , communia omnia : id autem eß
principium urbis, ^ quafi feminarium Reipubliclt;e. Sequuntur fratrum
conjunSliones, poß confobrinorum , fibrinorumque : qui cum una domo
jam capi non pofßnt, irr alioi domos, tanquam in colonias exeunt : fe-
quuntur connubia ^affînitates, ex quibus etiam plures propinqui: qult;t
propagatio amp; foholes origo efi Rerumpublicarum : Haec homo ethnicus.
§. 10. Non partim ad divifionem quoque fecit confufio lingua-
rum Babylonicaj verum etiam tunc ea, quas univerfsedata eft, in
focietate divifâ lex fuum retinet momentum, quanquam ilia facul-
tas agendi, quod homines voluêre, necàDeôadhuc reftrifta, per
has civitates five earum adminiftratores fubinde limitata , atque jus
aliquod proprium fuae civitati commodum, fit fancitum; Hocap-
pellare Ikeit jus civile. Quod neque intotum a naturali, vel Gentium
jure recedit, nec per omnia ei fer vit, fed cum aliquid addimus vel dc
trahimu), juri communi jtti proprium feu civile eßcimui. 1^lp-inl.6,
ff.de jufl.amp; jur. Hinc ciim naturali jure omnium civitatum mem-
^ateneantur , civili jure tantùm ejus civitatis membra obligantur;
ut
-ocr page 7-ut extra terfitorint» jm äicemi impune m» parent »r. /, ait. f deja-
riß. arg. I. z.i» fin. ff. ne quis eam fii iHjta ^c. Hoc jus intra terrù
torium (potiîts adhuc in fua membra) jus manet; f^m terntoriutrt
(feu in extraneos) ejus loco funt arma; poteftas jubendi in fuâ cÏj
Yitate imptriam , extra eartl hetium dicitüFi
§. u» Illud ixnperium cbrrt olim univerfo gèneri buttiano cotn-
peiiit infingUios, non fingulis jus in omnia j poftmodùm admini^
ftratô hôcimperiô inqualibet focietate per unum, per optiniatesvel
per omnes ante fixas adhuc fedesj occupataque territoria, imperiam
hoctantùm confiftebat in pèrfortas feu membra iftius focietatis, ad-«
éoque, qui aliquandô penes has morati funt, non tenebantur uc
cives feufubditi iftius civitatisj fed ut peregrini omnino habiti ftint j
nullaque ipfifcum civiliter contrahebatur obligatio^nbsp;,
12. Vemmpoftquàm focietates territoria animô perpetuô oc-
cupârunt , fixcruntque fedes fuas, jam leges territorii ligaverunt 3c
ratione perfonarum, feu quatenus funt membra, amp; ratione térrito*
riî, quatenus in territono funt cives, peregrinos vero nOn aliter,
quàm n in territoriô reperiantur.
§.!}. Defcribo civitatem , quod fit j cœtus diverfarum familit-
rum in unum colledus juris utendi gratià: Cives funt ejus membra;
fpecialiùs funt membra parentia, ad differentiam ejus, quifummas
tenet; de his autem ago qui parent occupatô territoriô ; atque illos
arg. t. ij. ff.deflat, hom, omnes, qui in territoriô fixas tenent fe-
des, reliquos peregrinos dicam; five hi peregrinentur, five alio in
territoriô morentur, non habitandi aut perpetuo manendi caufa,
neque hic diftinguam cum Romanis antiquis inter cives Romanos
amp;municipes, interoriginarios amp;alfumptos , fed talesinquam, qui,
prout ante occupatum territoriUm fuerunt membra civitatis, etianj
nnnc poft occupationem ei perpetuo inhabitant.
§ 14. De hisquiri folet: Primo\ an, fi extra tem'torium pro-
prium fint, definant efle cives amp; fiant peregrini, cum duarum po-
teftatumfubditi effe nequeant, imprimis fi quandoque contraria ju-
beant, velhoftes fint, quodamp;Servator nofterallegatMatth.v 1.24?
fedRefpondeo; quantum ad adus illos, qui competunt ex perpe-
tuitate domicilii, cives nihilotninus manent amp; fubditi, quantùn»
vero ad adus qui ex praîfentiâ in territoriô nafcuntur ejus confide-
ratur fubditus, cujus in territoriô reperitur. ~ ' 1
7
8 DISPUTATIO JURIDICA
§.15.nbsp;anciviscivitatemdefererepoffit? Cùmanteoc-'
ciipatum territorium, quôcunque locorum fuerit, femper fubditus
fuit, neque juri illi renunciare, aut quod origine habuit, mutare
potuit: Refpondeo; fint haec ita, nec potuerit ohm deferere fuam
ac in aliam fe conferre focietatem ex allegatis; Vcriim quia hojè
ius civitatis non tribuitur origini ; fed domiciho, quod ex mfti-
tuto eft, amp; mutari poteft; cum ceffet ratio origmis allegata.- unde
fi quis habitetin locô originis. non propter illam origmem eft^ civis
illius civitatis, fed quia ibi fixas habet fedesj qua fi eó animo mu-
tentur, mutatur amp; jus civitatis, definitque ^us effe civis: Dico
ergo, quod quis civitatem fuam deferere poffit, quanquam illud
regulariter non fiat nifi confultô magiftratu ex mutua ad defenden-
dum amp; parendum obligatione ; fed fuppono cafum . ubi tantum
verfatur jus civis, amp; nihil Reipubl. interfit ejus difceflus, ubima-
giftratus in vitum detinere nequit, aut impedire , quo ramus fibi
alibiuberiorem viäum quaerat:nbsp;^ , . r r
§.i6. Hinc cum, fimpliciter confiderato, hoe jus fit fuum pri-
vatum, rede ei renunciare poteft, idem illud eft, quod Cicero Om.
pro Bdbo verb, ne qnU incivitate(Sc. vocat fundamentum libertatis;
atque dici folet , jus migrationis Germ, abjuflb. In ahquibus iocis
hoe jus infuper reftridum eft, ut non liceat migrate,, nifi cenfu
emierationis datô , feu certam bonorum futnmam civitas capiat.
Germ. .ï^acljflmmi. Gdl. 2. obf. 56. ». 10. Struv. Exerc.-L. 54. ^
ibil allem. Grot. qui in notis fuis ex Serviô notât confuetudinem
antiquam fuiffe. ut qui in Gentem tranfiret, prius fe abdicaret ab
eâinquâfuerat, deJ.B.amp;P.lib.i.c.^. §.24.«.!. ubi plura
hue pertinentia refert.nbsp;, . ,
§.17. Quemadmodum igitur civis eft ex domiciho, ita, eomu-
tatô, civis effe définit , amp; fit peregrinus, quam primùm animus
ejusapparet, vel ex propria declaratione, aut tahbus indiens, qus
declarationi funt proxïtmperl.j-Cod.detncol.amp;cJ. rî-f'-^f'''
Hodie teftantur Gail. d. I'b. obf.ilt;i.n.9. Struv. d. Exerc. tquot;-^- Gr
ibid.allegat. Maviiu , certum pluribus locis praeftitutum e^e tem-
pus, intra quod, ni revertatur quis, definere eum efle civem.
^ Ç ,8. Fiebant etiam cives aliquando per pœnam non cives, leu
Peregrini. Per /. 10. §. 6.f. dein jm voc. Seu «VoA/«/quot;« , id eft.^ex-
torres; Tuntque peregrîni omnes, (§15.) qui non funt cives; Cœ-
terùm illud adhuc jus civile Romanorum origini tribuitcivium, ut
poffint cogi ad obeunda munera ; incolae , qui etiam domicilium
fixumtenent, fed ibi non oriundi cogi ad ea non poffint. vid.dJ.j.
Cod- demcol, /. i. 3. Cod. eod. l. 20.29.^. ad munie.
§. 19. Hi peregrini feu non fubditi,^ in alio quam proprio repe-
riantur, vel ad tempus morenturterritoriô, funt fumms iftiuspo-
teftati fubjeâi, cujufcunqûe fint conditionis, imô amp; Princeps alte-
rius territorii : quod quidem ante occupata territoria, utpote, cùrtJ
imperium tantum in certas competebat perfonas, juris non fuit;
lt;§. II.) fed, iisoccupatis, ultra imperantium atque parentium ordi-
nemnon datur tertius. Verùm peregrinus nonabfolutè hôccafu fit
fubditus hujus imperii, fed (per§. 14.) quoad adus tantum, qui
nafcuntur ex prasfentià. Sic exemplum eft in Mariâ Stuartâ Regina
Scotis , quae ob crimina in Angliâ atque criminis laefae Majeftatis,
ne dicam perduellionis, convida capite plexa eft priori feculô annô
1587. cîtm fatis ii, qui à partibus ejus erant , exterorumque Prin-
cipum legati objeceruntamp; urferunt dignitatem Regiam fupremamin
Scotiâpoteftatem , prasvaluit tamen ratio paulô ante allegata: vid.
Hman. öan .iBetcccn ^^eDccIantfclje l^ifiocîen Uh. 13. Quod ergo in
Principe obtinet , multô magis in ejus legato, reliquifque fubdîtis
obtinebit.
§ 20. Declericis autem quid dicendum? an hi amp;prscipua eorum
capita ecclefiaftica imperio territorii fubditi funt? Refp. omnino
quod fic ex fupra didis; cum, religionem erga Dsum, cxteraque
jura naturalia tueri, fit fumms poteftatis, quae cui competat, fatis
fuperque demonftravimusj quatenus autem religio fit pura propo-
nenda, atque fubtutelâ iftius potsftatis fitimmaçulatafervanda, in-
ter privatos, feil, jus hoc privatum, cîim fit quasftio Theoiogica, me-
rito eam remittimus illius Dodoribus difcutiendam^ interim videri
poteft Urfinus, Theologusinfignis, ubideclavibus regni cœlorum
agit: Clericos initio Chriftianis Imperatoribus fubjedos fuilTe toc
conftitutiones in Cod. teftantur, quibus Impcratores de ipforum
dodrinâ amp; juribus difponunt, pœnafque didant : Novells quo-
que conftitutiones plures circa eos occupât® funt; ut miranda fit
nonnullorum audacia, dicentium,- Imperatorem Juftinianura leges
jo D I s P U, T A T I O JURI pre A
circa facra contra omne fasamp;jus divinum toliflej^fed obfervarunt id
infuper casteri Imperatores, fi hiftoriis fidem habere liceat, ufque
ad Ludovicum Bavarum, qui cervices fuos Pontifici fubjecit: Hen-
ricus VIII. A^glis Rex ita religioniRonikix addidus, ut, quod
contra Lutherum fcripferit , ab ipfö Pontifice , praeter auream ro-
fam , Donatus fit titulo DEFENSORIS FIDEI, tamen crimine
laefae Majeftatis reos pronunciavit, qtii ipfum in territotio fuo non
agnoverunt fummam poteftatem circa facra ä.\auth. hiftor. Belg. lib. r.
Verum quidem eft in Clericis Judaeorum fummam , ftatim ä libe-
ratione Babylonicas fervitutis, fuilTe poteftatem; fed hi non qua
clerici, fed qua Duces populi earn habuêre: Antiquis etiam Ponti-
ficibus Romanorum äNumä Regepoteftas circa facra non fuitpri-
vativè, fed fubordinatè , concefla : Ne autem ada agere , atque
jam olim decifa amp; finita iterum difputanda proponere videar; pro-
grediar ad jura civium amp; peregrinorum principaliora , eaque bre-
vius, quam dici poffint, ne in immenfum haec difputatio crefcat,
iradam.
X. T^x lis, quae vidimus in perfonis civium amp; peregrinorum^
Jti non indiftindè videre licet jura eifeduplicia : Alia, quae
circa eos, qui ex perpetuitatis jure oriuntur ; alia quae circa eos
adus, qui momentarii, amp; femper exerceri polTunt, funtoccupata;
Haec omnes, ilia tantum verè fubditos obligant ; Haec dicam uni-
verfalia, ilia particularia: Particularia iterum funt publica, feu quae
ad civitatis reique ejus publicae ftatum fpedant /. z. §. z. ff. dejufl. amp;
jur. amp; privata , feu quae ad fingulorum utilitatem pertinent d.
Ilia funt aBiva,^ quibus univerfis amp;cuilibet facultas data eft utendi
utilitatibus amp; juribus Reipublicse , ut fc. legitime defendanturt
quibus omnes velquilibet ad confervationemamp;defen'ionem
civitatis amp; imperii tenentur ; quorum obligatio obedientis intra
fines imperii tantum continetur, defenfionis vero vinculum etianj
sxtifa terminos imperii obligaunbsp;,
S'2. Hinc
-ocr page 11-Hinc qu3Èftionisd€cifiofax:iIis, an omnes, qui in terrîtorfo
funt, aâivis juribus fruantur? Quiin eôperpétué funt, ex perpe-
tuitatis jute omnino frui poflunt ac debent ; qui vero peregrini funt,
feu ad tempus in eô morentur, poflunt aliquô , fcilicet, quôd
fimuI defendantur jure fruij fed illud fit per accidens, neque ipfis
jure hoc competit, quod defendantur, fed quia territorium defen-
ditur, etiam iile, qui tune in territoriô efl;, licèt peregrinus dcfen-
ditur; aliud enim efl jtu meum efle, quôd defendar. aut defendi
debeam ; aliud accidens, quô ego propter jus amp; beneficinm alio-
rum nunc defendor.
i. De tranfitu tamen videamus, an peregrinus jus habeat eundî
amp; redeundi per terras aliorum; cum domino jus competat, non
tantum agendi in fuô., quod velit, fed etiam alios ab eô arcendi?
Verîim refpondeo, omnino jus peregnnistranfeundi, non quidem
ex capite innoxiae utilitatis , ut magnus Grotius lib. de J-. B. amp;
t.ll.caf.i.%.\\. putat, fed natura competere : cum ille tranfitus
fit medium aliquod neceffarium ; natura enim inter homines focie^
tatem conftituit §. 3. /eff. i. cujus exercitium tollitur, fublatô
tranfitu :
4.!iDeinde, quœ, natura infuper ad ejus confervationem dédit
commerciorum jura , tollerentur : nam natura terras fruäus pro.
ferre mandavit hominibus; omnis autem tellus omnia non fert, ab
his ergo neceflitatibus alibi quasrendis neminem jura excludipatiun-
turj tandem nihil obftat, dominum quofcunque à fuô arcere pofle,
fcilicet , in cafibus non exceptis, amp; à natura relêrvatis. Addere li-
ceat, ufum eundiefle aliquid fuâ natura individui, ideóque, quia
occupari nonpotuit, occupatum non eft;, fed, ut commune, cuili-
bet adhuc competit; quatenus vero hic tranfitus, aut noceat, aut
noceredubitetur, eatenus dominus territoriieum arcere, acfibica-
verepoteft, quia, prout cuilibet jure fuôutilicet, ita quoque cui-
libetjure licet jus fuum defendere , amp; quô poteft légitimé modo
confervare. '
§.5. An ergo tranfiturus, vel fol us, vel cum copiis, militibuf-
que: (perinde enim puto ) compellare debet Principcm territorii?
Dico eum non teneri, quia jure fuô §.3.^4. utitur, amp; quidem
natura conceffô, nullius, ergo, indiget venia, nullius gratia; No-
B 2nbsp;xius
-ocr page 12-xius non pöteft haberi tranfitus, fi, qui tranfit, ejus hoftis nobis
proptereà damna minetur; qux tamen damna, fi perniciemcertam
fecum trahant, excufaretur tranfitus vd potiùs ex neceffitate, quae
quandóque habetur pro a£lu impoffibili, eaenim demum facereac
permittere poffiimus, quaz falvà vitâ amp; Republic».
§.6. Onus feu vedigal tranfeuntibus ex lege territorii communi
vel propter onus patrocinii imponi polfe, imô amp; angaria feu ope-
ras praeftandas reclè injungi nullus dubito , ne tamen jus tranfitùs
impediatur, quodjfi impeditur , tenetur dominus territorii omne
damnum refarcire, nec cum hujus jadura locupletetur per/, io6.f.
de R.J. vel fi nulla locupTetatio fit, quod tamen ipfius injuria huic
tranfeunti damnum adortum fit, id eft reftituendum, àquônequî-
dem neceffitas excufabit. Confer ea quaGrotimdiä.lib. amp;cap.§i.i,
J4.15. traUat.
§. 7. Ad perpetuam autem habitationem exules, qui fedibus fuis
expulfi, jus non habent j licet imperio fefubjicere velint, amp;fiqua
alia ad feditiones vitandas funt neceifaria. DiJf.Grotimdiä.loc.
§. 16. Quemadmodum enim nemo cogitur in communione ma-
namp;reper l.ult. Cod.com. dtvid. ita quoque cogi non poteft alium in
communionem rccipere, feu focietatem, per 1.16. verb. Nemo
ff.de Cond, in deb. Ratio etiam hic ceflat, quam pro tranfitum pe-
tentibus adduximus, praefertim, fi propter deliâum expulfi funt,
atque civitas eos indignos judicavit fua focietate ; quod fibi delin-
quens imputet.
§.8. Diftinguendam autem eft inter id, qnoàjuris, humamtatüj
amp; civitati»«/eeft: quidem civitati efle poteft, exules, aliofque
adefie, quibus affignet agros quos incultos ad colendum, aut, quo
meliiis amp; majori multitudine territorium, ejufque jus defendi pof-
fit:nbsp;quoque amp;virtutis efle poteft, homines, qui in pro-
prio territoriô vix, vel plané non , fibi , unde vivant, acquirere
audent, recipere; jurü vcrô eft manifefti, dominum territorii ter-
rcndi jus habere. l.ii^.^.^.ff.del^.S. Si quidem ipfô natursejure
didante; adeoque, quod utile, quodqtie virtutis eft, mihimeum
non aulFerct, amp; akeri jus concedet : caeterùm; nemo alteri prodejfe
cagiturt inquit /. 2. §. 5. inmed.ff, deaq.plitv. arc.
y. Inquiunt prstereà nonnulli, inter quosallegatus Grotius»
popu-
-ocr page 13-populum peregrinum jus habere in alieno territorio ad emenda ne-
cefTaria, id eft, ut jure teneantur cives ad neceffaria peregrinis, fed
non contrà : radonem afferunt ex confcrvatione fus vitSjquaeper-
iret , nifi uteretur neceffariis ; quia ergo voluit natura conferva-
tionem fui ipfius, amp;vitae, voluit etiam media, fine quibus ilJacon-
fervatio obtineri nequit : Si vero cives jure non tenerentur vendere,
atque jure fuô omnes uterentur, neceffariô peregrini perirent, quod
rationi atque juris naturalis intentioni, adeoque fibi ipfi natura effet
contraria, quod abfurdum effet atque inauditum.
lo. Verumenimverô , ut libere dicam , quod fentio, nego
hoc jus peregrinis competere (non enim hîc, quid virtutisfit, exa-
mino) quia lex naturalis poffefforibus pro lubitu de rebus fuis difpo-
nendi facultatem dedit, ut quihbet rerum fmrum ßt moderator ac ar-
biter. l.z\. Cod. mandat,nbsp;ii.ff. de Hlt;tred. pet. Deinde , die
mihi, quid juris alter quot;habet in re meà , quo mihi eam extorquere
poffit? Nonne contraria funt, pro Jubitu de re fuâ poffe difpone-
re , amp; alterum in eâ jus habere, fcilicèt, quo ego teneor eam alie-
nate feu ipfi vendere. Contrarium id quoque juri noftro per /. ir.
Cod. de contrah. emt. Invitum comparare vel diflrahere poflulantis
deßderium , juliam caußam non continet addatur /. il. ff, deR.J,
§.u. Porro,quis eft, qui ignorât notiffimum illud fundamentum,
fcil. emtionem venditionem confenfn contrahi, non unius, fed utriuß
que utriim, ergo , ego confentiam , nec ne , fi tibi peregrino jus
effet, tamen contradus erit, amp; quidem confenfualis ; quid abfur-
dius! quid iniquius ! Perinde etiam , ac fi natura jus alicui dediffet
in res alterius, verum non aliter, quam fi sequale prseftet : Con-
cede, omnino, naturam quidem voluiffe confervationem fui ipfius,
fed noninjuriâ: perfuafuän mihi infuper habeo, vix ullosfuiffeho-
mines (fi unquam quifquamfibi durus ita, atqueinjuftus fuit)qui
non fibi talia occupârint loca , unde fe confervare potuerint , fal-
tem quirere debuerant , cum natura hominibns fatis locupletem
dederit terram ; uti perfpedum eft ex perfediffimd DEI circa con-
fervationem intentione. ^
§. 11. Atque, fi forte natura neceffitatem adoriri faciat ex poft-
fado, proinde ftatimnonconcedit jusin resaliorum: Etquidnon
auderent peregrini illô jure freti, quippe, an neceffè habeant,vel
B Jnbsp;ne
-ocr page 14-ne judicium eflet penes ipfos. Sed quanquara peregrinis hocjusnon
concedatur, natura fatis fuperqiie iiâc in re providiffe videtur, dum
non fèmper inviti funt homines ad res fuas vendendas communi pre-
tio , fuggerendo virtutem, atqve humanitatem, introducendoqiic
indigentiam quandam territoriorum reciprocam, amp; propterea com-
mercia eorumque jus omnibus patens, quatenus diâô modo inter
volentesfit, nec propter damnum Reipublics, aut in pœnam qui-
bufdam interdidum fit ; cujus rei judicium Principi tribuo.
§. 13. Quod ita de rebus neceifariis dico , idem obtinereputo
circa nuptias petendas earumque commercia per L 50. f. àe R. J.
Cum tertius jus non habeat in res , muho minus habebit in perfb-
nas noftras : Quomodo ergo excufabitur raptus Virginum Sabina-
rum à Romanis , amp; Siloitarum à Benjamitis faâus ; Certè , ini-
tium ejus fuit injullum quidem, fed ex poft faâô cùm raptae Sa-
binorum virgines confenferint, Siloitarum ab initio; atqueàSiloi-
tis injuria infuper fada fit Benjamitis, rede' excufari poterit ; de
priori eleganter Ovid. 5. Faft. canit;
Jam ßeterant acies ferro mortiqne parat»
Jam lituHs pHgna ßgna, daturus erat ; '
Cum rapu •veniunt inter patrefque virofque, (jrc.
Tela viris animiijue'cadstnt, gladüscjtie remotis,
Dant foceri generis , accipiantque manus.
§'. 14. Hoc jus fequunturPontificii, quos moribus hac in re fe-
quimur, dum in cap. ultim.X. de rapta , nuptias inter raptoremamp;
raptam permittit ex confenfu fubfequence , inquiens ; ccnformius
effe jtiri natura amp; gentium ; Aliud tamen non fine causa jure Civili
conftitutum eft. 1.uh.§. i. infin. Cod. de raptu Virg. Omniam null»
modo nullôijue tempore , inquit Imperator , datnr a ferenitate nofh*
licentia eis confentire , qui hoßili more in noflra Republica matrimonia
ftbi conjungere fludent : auffertur hic jus in pœnam, quod licet.
15. Aliàs utrumque amp; de rebus, amp; de perfonis commercio-
rum jus (cö»/. que fupra in jure tranßtüs ex confervatione generishu.
mani adàuximus. ) Adeo competit peregrinis, utfumma poteftas id
interdicere non pofljt ; jus enim ipfis, quod natura competit auf-
feret : Civibm itidem 8« jus de rebus amp; perfonis iil?erè dlfponendi
criperet,nbsp;§• xo.
§. Id. Dico , ergo, quôd, licèt in Pi-incipem contulerint cives
fummam poteûatem, amp; ea, fine quibus h$c exerceri nequit;quod
vero ad dominia, yiram, religionem, Scquae ad ea requiruntur pri-
vatim exercenda attinet, civibus tantùm jus competere, quod tueri
Principis cft , fimulque , ut illo jure uti fi-ui civibus liceat, fcili_
cet, ad quod conditi homines focietatesque conftitutae funt; quant
tutelam fi egrediaturPrinceps delinquendo in vitam , religionem,
amp; bonaj^ omnino alferendum puto Principem poteftate fuâ cadere,
civibufqiie rurfurn devolutum feu renatum effe imperium. adeo, ut
jus habeant cives imperium illud in aliUm itcrum conferendi, atque
Principis, qui ita privatus fadus, delida puniendi.
§. 17, Sed boni Principis eft ea omnia defendere, quia vero una
haec amp; fingularis perfona omnia amp; intusamp; foris ritè regere ac tueri
fola nequit, tenentur cives ut ei affiftant bonis amp;operis, prout ne-
ceffitas requirit, qus fupra §. i. nomine jurium paffivorum ve-
niunt, amp; cum Juris-Confulto Romano voco mttnera.^ perfonalia
amp; patrimonalia : quantum ad adminiftrationem Reipi^lic®, cives
tenentur ea praeftare; quE tamen munera plurimiimdignitateamp; ho-
noribus ornata ac diftinda funt.
1S. Exinde quasri folet, an peregrini poffint effe in muneribus,
adeoque dignitate praeferri civibus ? an vero civibus folis jus fit illa
petendi ex reguLi; fecundum natnram efi , commodacujafqtîe ret earn
fequiy quern feqmntur incommoda 1.10. f. de R. J. ? Atque illud
verum eft , quia ad hoc ita didum incommodum , fcilicèt defen-
fionis, feu minifterum cives tenentur; fed idco fruuntur cives com-
modius juribus fuis , quibus frui omnes intendere debent, Nec fe-
quiturinde, Principem, qui fummas tenet, obligatumeflepraecisè
cligere è civibus , quibus conférât dignitates ; ciim enim tota po-
teftas fn eô, atque adminiftratio refideat; quod fuâ perfona facere
nequit, facere poteft per alium; atque perinde erit, firaodoadmi-
niftretur Refpublica, cum tota haec quasftio in jureadminiftrationis
confiftat; Peregrmus redè itaque munus cum dignitate prse civibus
ex conceffione fummae poteftatis habere poteft : Haec ita de jure,
nifi aliud in civitate conftitutum obtineat, uti in Patrianrea, quod
vocatur jus inUj^enatâs. ^
§.19. Jurefuô uti fiimpediaturperinjuriamconcivis, ideognof-
»5
16 DISPUTATIO JURIDICA INAUGUR.'
cere atque reftituere Principis eft, aut ejus, cui Princeps ea dijudi-
canda demandavit : Pariter adibit civis fuum Principem , fi Ixfus
in alieno territoriô , ubi peregrinus fuit , per quem reftitutionem
ab altera parte petet, quae fi negetur, Princeps repreffalia concedere,
aut, fi res fit tantimomenti, bellum indicere, vel quôvismeliori mo-
do civium fuorum jura defcendere, damnaque avertere, acreftitui
curare folet, fed bodie non facilè peregrinis adminiftratio juftitia
etiam contra cives negatur, vel ex ufitatis bonifque moribus amp; re-
ciprocô ftudiô, vel padô inter civitates conventô.
§.2o. De eo autem quœri poteft, fi civi gravis injuria aut dam-
num à Principe vel ejus juffu à juftitiariisimmineat, an civi taie fit
jus à natura conceffum, quô fe contra eos defendat, imô cum il-
lorum caede ? Si notoria nt illa injuria , nec reparatio aliquando
fperari poffit, jam fe defendetcontra taies injuftos invafores, netali
modo omnes cives diripiat injuftitiaj adeoque non tantùm ut pri-
vatus amp; aggrelTor , fed ut hoftis totius ReipublicE arceri poteft
fi autem injuftitia fit dubia , jam , ctim ejus rei judicium fit penes
Principem , defenfio talis non licita eft , amp; quod hac in parte agit
Princeps, juftèagere videtur; In levibus autem amp; reparabilibuscau-
fis melius erit, lilt;èt notoria fit injuftitia, fireverentiae ac fanftitati
perfonae feuterritoriocedatur, donee injuftitias principem pceniteat,
aut juftior alius fuccedat j fi vero reparationem omnino neget Prin-
ceps, eam concivium auxilio, quibus periculum par imminet, aut
exterorum ope recuperabit laefus.