DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRAL IS,

mut u o,

Q^V AM

FAVENTE DEO TER. OPT. MAX.- . .
Ex AuEioritateMagnifiçi D. ReBoris,

ANNIS GEORGII GRAEVII

Politices^ Eloquentiae, amp;: Hiftoriarum Prpfeffo-
ris Ordinarii,
N E C N O N
AmpUßmi Senatüs Academici confenfa , Nobilißlmaqiie
FacuUatis JVRIDICz^dE Décrété,
PR.O GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegüs
rité ac légitimé confequendis,
Eruditornm examini fubjicit
ANDREAS vander M I E D E N , Alcm. Batay.;
Ad diem 5». Febrttarii hora locoque folitis.

Trajecti ad RHENu

Ex Officina Francisci Halma, Academio:
Typographi, cb bc xci.

■-gt;. T

omni b us

jurisprudenti^
f a u t o ri b u a

Eo quo par eft anima
Ifafie l^hefes Inaugurales

D. D. D.

ANDR. vander MIEDEN.
: Inbsp;- A. amp; Def.

DISPUTATIO JURIDICA
IN A VGV K ALIS

rgt; E

m u

thesis i.

Utuum ita diSum efl: , quod ex mèö fiat
tuum , ut jCtus Paulus vult in /. 2. §. 2.'
ff. de reb. cred , amp; imperator Juftinianus in
pr. inß. qttib. rnod. re contr. obl. , quod ta-
men magis bella allufio, quam ipfa vocis ety-
mologia videtur , quare cum Cujacio/«^. ï r,'
obf. 3 7- amp; aliis verius exiftimo, hoe Vocabu-
lum originem fuam trahere amutuando,quod
mutuetur hoe genere pecunia cum pecunia j
dum par quantitas accipitur, amp; redditur : quo etiam alludere videtur
Cicero F. lib. 5. epifl.adfamit. ep. 2. ad q. Metellum , his verbis : qtiod
amemfcribisVKOm\.n\JO INTERNOS ANIMO; qmdtuexi.
ftimes effe in amiciria Aïutuum, nefcio; eqmdtm hoe arbitror mm parva*
Iftntas accipitur, ^ redditftr.

I r.

Mutuum in Jure Varias recipit fignificationes, aliquando accipitur
pro ipfo contraftu, aliquando pro re Mutuo data ut in l.x.ff.dereb.
cred., aliquando etiam pro credito, ftrifle fumpto vocabulo, nam cre-
dit! appellatio latius patet quam mutui 4. l. 2. amp;gloß. ibid.

III.

Aduri de mutuo illud priore fenfu accipremus , ac dicimus,ut de-
fcribamus, Mutmm eft contradus juris gentium , nominatus, ftriéti
juris, reconftans, quores fungibilis alteri ita datur ut ejus fiat, eä le-
ge , ut is quandoque tantundem ejufdem bonitatis in genere reftituat
de fingulis quae in hac definitione obveniunt latius videbimus.

I V.

LßcontraBm. Convemio qu$ eft duorum vel plurium inidempla-

A anbsp;citunj

4 DISPUTATIO JURIDICA

citum confenfusquot;de re dandà facienda vel prsflianda l. i.^.z.f.depaCi.
fi confideretür ut geiïus ',quot;duas habet fpecies, paétum fcilicet amp; con-
traftum ; ex pado nudo nulla datur adio fed tantum exceptio, amp; ideo
contraduiopponitur, quia ex illo femper competit adio ; nam ficuti
nullus invenitur magiftratus , quin ideo quod-fit magiftratus habeat
jy'rifdtdionem , nul.laque jurifdidio fine mixto imperio , fic etiam
nuüus eft contradas, qui vi fus naturae non habeat , amp; pariât obli-
gationem adionemque ad agendum efficacem fine aliquo juris admini-
culo , ut in pado legitimo : fed poffet quaeri an mutuum , quia ab
utraque parte non eft Obligatorium, propriè fit talis contradus? nam
bibeo in L 19.if. de verb. ftgn. Contradum définit efle negotium , un-
de ultro citroque nafcitur obligatio , amp; mutuum una cum ftipulatio-
ne exprelTè à contradu diftinguit : fed Mutuum tamen propriè efle
contradum nullusdubito, cum, (prseterquam quod fubftantia contra-
dus in eo non confiftat , ut ultro citroque obliger ) non minus
propriè, fi unus tantum alteri, quam fi invicem contrahentes inter fe
ex conventione obligcntur, contrada dicitur obligatio , amp; negotium
jpfum vocatur , amp; eft contradus Vim. ad%,ith.infl. de infuper
hac m parte mihi aflentitur d. ^.ult., ubi imperator Jtiftinianus obli-
gationes diftinguit in quatuor fpecies, aut enim, inquit, ex contradu
funt, aut ex quafi contradu , aut ex maleficio , aut ex quafi mslefi-
cio ; deinde eas , quae ex contradu nafcuntur rurfus diftinguit in qua-
tuor fpecies fcilicet quod vel re , vel verbis, vel litteris, vel confenfu
contrahantur; unde quoque idem Juftinianus inpr.inß. de obi, ex quafi
contr.nafc. poft genera conttaduum enumerata, difpiciarous, inquit,
etiam de iis obligationibus, qux quidem non propriè nafci ex contra,
du intelliguntur ; in quibus verbis evidenter praefupponit obligationes
fuperius enumeratas ex contradu proprie nafci. Prœterea ad proban-
dam hanc fententiam , aliarn mihi rationem fuppeditat argumentum à
fimili dedudum ; nam in d. l. ï^.f.deKS. ftipulatio cum mutuo à
contradu diftinguitur, amp; in /. i. §. ^.ff. depati,, I.7 C. de hisqué
vi metufve cauf. , ftipulatio prôprie dicitur contradus, amp; tamen ultro
citroque non parit ooiigationem , fed promiflorem tantum obftringit,
veluti mutuum accipientem; unde conftat d.i. 19- non refragari huic
fententiae, quia illic non eft vera amp; perfeda definitio contracS:us , fed
ftridiflima fignificatio : Varias enim habet contradus (îgnificationes,
nam vel accipitur ftride uiittd.l.J^., amp; contradus ab una parte obli-
....... quot; ~nbsp;gantes

I N A u G u R A- L I s.nbsp;j

gantes non comprehendlt, fed tantum qui ab utraque parte obligant.
vef accipitur latè , ita: ut etiam quafi contradum contineat, ut in /.
xo.ff.dejud.l. lô.fdcmg.geft.l. â,9.ff.deohl. amp; aU., vel aliis accipi-
tur modis: igitur hsc confequentia, contradus ftnde dicitur qui efl:
ultro citroque obligatorius, mutuum ita non efl:, ergomutuum non
eft propriè contradus, non valet, quoniam idem verbum poteft ha-
bere latam amp; anguftam fignificationem , amp; utramque propnam dec.
conf.'i.no.ài.amp;conf.'iW »«' lt;»■ crav. conf. no. n. mmt.de m.
Amb.conv. l. uT. ^.no. y. Vtna.ad^,. ttlt.deoblig.

V»

Jurisgentium. Mutuum dicitur contraiäus juris gentium quia, ut
amp; fere omnes alii contractus, ex jure gentium introdudum §. i.inß.
de jur. nat. gent. amp; civ. , amp; propter communem utihtatem tacito con-
fenfu ab omnibusgentibus, amp; ubique receptum eft, adeo ut praeter
approbationem amp; modum nihil abjure civili habeat.

Nominate. Quia certum nomen accepit, amp; ideo non ftat ingeneralï
fuo nomine, fedtranßtin proprium nomen contradus Lj.fdepa^.y
amp; obligationem adionemque producit certo jure nommi fuo conve-
nientem. nempe condiftionem certi exmutuo, non utique propter no-
men , quod cxtrinfecum quid eft atque accidens, fed vel propter uti-
litatem commercii , vel quia ob frequentioreni ufum ex ipfo nomme
ctiamfi nihil fpecialiter didum fit, vis ac natura hujus contradus fatis
intelligi poffit Grot.de j^r. bell. amp; pac.Lz.c.Ji.no.^., amp; hoc pnmam
difFerentiam conftituit inter contradum nominatum, amp; innominatutn.
Sccunda cft quod in nominatis regiilarirer, nam contrarium obtinet in
contradu locietatis., mandati, amp; depofiti ^.inß.deficiet. dr§.9. de
wand., /• I-«'« fi»- f deppj' non eft locus pœnitentiae , quamquam res
adhuc fit intégra, quia ftatim in his oritur obligatio, quae efficit, ut
pœnitentia locum non habeat; ab initio autem libera poteftas eft haben-
di, vel non habendi contradum, fed renunciare femel conftitutae nbli-
gationi adverfario non conCentiente nemo poteft /. 5. C deobl. ^ aEl.l.
17nbsp;^ quae ab initio funt voluntatis, ex poftfido

fiuiit neceffitatis d.i. 17.; in contradibus vero innominatis réin-
tégra pcenitere, amp; altero etiam invito à contradu recedere licet L i.

foß.pr.fdemd.cau/.dat.

V I I.

4 D I S P U T A T I'O JURIDICA

VII.

StrlBi Juris. Contradus alii funt bonsfideî, alii ftridi Juris, alii
arbitrait : qui ftrifti juris funt , ftriâam habent regulam, qua omnia
Arithmecicâ proportione ad squalitatem eorum, quae data funt, exi^»
guntur /. 5. ff.de reb.cred., ita ut neque plus , neque minus reddatur
quam acceptum efl: /. 11. §, i. eod. amp; ita judicis poteflas formulae ad
ftrifta efl;, ut ultra quod petitum, judicare nonpoflTit, ideoque quod
verbis inter contralwntes nou fuerit exprefllum, benign! juris inter-
pretatione non poflit intelligi l. çç-ff-de verkoblig., quâ ^ caufa nec
judici in adione ftridi juris dato, nomen arbitn convenir, nec judi-
cio nomen arbitrii, quae in contradibus, amp;aaionibus bonœfidei con-
traria funt /, 24. f. depof. l. 43. l. uh.ff. amp; l. IS. amp; 17. C.fam. ercifc.
l. l%.ff.profic. Quod difcrimen refpictens Scneca Hb. j. debenef. melior^
inquit, vic'etftr conditio cmfa bom , fi ad jttàicem, quam fi ad arbitrum
mittatm\ quia illum formula includit, é'eerlos, quos non excedat, ter-
minos ponit : hujiu libera , ^ nallü eonftrtäa vinculis religio efi. idem
Scneca, lib.r. de clement.^ ad banc judiciorum dilFerentiam alludens;
dementia , inquit, liberttm arbimum habet, nec fub formula, fed ex
bono ^ aquo judicat. Ratio autem ob quam prstor judici in quibuf-
dam liberam potefl:atem dedit, claufulamque illam bona fide adjecit,
in aliis vero judicem formulae adfl;rinxit, petenda videtur à natura, amp;
conditione ipforum contraéiuum : quoniam quidam contradus it«
comparati funt, utin iiis interpretandis aequum fit Jaxiorem judici po-
teftatem tribui ; quidam ita , ut ceriis terminis eorum interpretatio
fit circumfcribcnda. Prions generis funt, contraiflusmutuoe pnftatio-
nis in quibus uterque contrahentium amp;obligatur, amp; obligat. Pofte-
rioris, ubi unus tantum obligat, amp; unusobligatur. Etenim ubi uter-
que alteri obligatur , ibi ex re utriufque efl:, amp; ex voto commun»,
non tam quid lingua nuncupatum fit, quam quid $qui bonique ratio
utrinque pöfl:ulet, fpedari. Cum autem unus tantum obligatur, non
eft admittenda tam laxainterpretatio, putâ, ut etiam quid priftetur,
dequoTion exprefl'e convenir aut quod natura contraâus non conti-
netur, ex definitione 1.99- f- de verb.obl. 8i l.7,.f.de reb.cred. Vid.
F^nn. ad §.iS. inft. deaEl. unde reâe dicitur in l.j. ff. deneg^efl. in
bonae fidei judiciistantundem officium judicis valere, quantum in ftri-
cti juris expreflamalicujusrei ftipulationem. Mutuum autem elTe con-
tradum ftridi juris, vel ex eo apparet, quod non connumereturinter

inbsp;eos

1 K À a G U R A E r S. 7

cos qui font bonsenbsp;vd quod adjeaionc locifiac

arbitrarium 1.6. f. de elt;y.qwd certohco, cum hoc in contraftibus bons
fidet locum non babeat /. y.f.eod. inpr. Hinc jam fequitur regulariter
fine ftipulationc nec ex mora, nec etiam ex paâ» ufuras in ftridi juris
judiciis, nec ideo ex mutuo, deberi l.^.C.de ufnr. , amp; ne quidem.
earum obligationem litis conteftationeinduci, Corafim lib.z. Mifcell
c.j. arbitratur; Verum eft , funt quidam cafus , quibus hoc cefTat
amp;ex nudo pado ufurae debentur , xeluti fi civitas alicui mutuam pe!
cuniam dederit /. 50. f. de tifur. item fi frumentum vel alia ejufmodi
fpecies crédita fit /. 12. C. de nfur., fic etiam in mutuo pecunis traje-
ftitis /. 5. m fin. c^/.y, f. de naut. faner. fed in his fpeciale quid;
eft , amp; id non ex eo fit, quod inconunenti bxc pacèa adjeda, amp;
proinde mutuo in fint, (nam hoc non in contraótibus ftrifti juris, fed.
bon® fidei obtinct 5. ff depart.) fed quia fpeciatim, amp;nomi-
natim jure civili confirmata funt paéîa légitima I. 6./f. depäBü, Vinn.,
ad §. »lt. infi. de obl. ». 8., amp;c ab imperatore Juftiniano argentariis tale
Privilegium conceflum eft , ut poflinc citra ftipulationera , imo citra
ullum pacäum ufuras exigere V^ov. ijö. c.^. ergo: talia fpecialia Gene-
rali régulas non obttant.nbsp;quot;

V 1 I I,

'Reconßans. Mutuum re conftare diciturnonperoppofitionem quafi'
confenfus non requireretur, na^-n nullus contraârus fine eo celebrari
poteft l.\.§.pen.ff.depa[l., amp; quidem adeo neceffarius eft, ut etiamli

omnia fubftantialia ad contrahendum mutuum interveniant, tamen
fi animus contrahenrium , five eorum confenfus deficiat , mutuum
intelügi non poflit l. i^.f.dereb.cred.,. fed eo fenfu quod prse-
terconfenfum accedere debeat jpfa rei traditio l.z. ^.^. ff.de reb.cred.
Sc quod nudo confenfu, re non interveniente, mutuum contrahi ne-
queat ; fola enim conventiode mutuo ipfum contraftum mutui non
camp;cit 1.^0. ff. eod. fed aliud genus contraöus. Contradus autem vei

re, verbis, littens, vel confenfu ineuntur,. in his praeter confenfum

nihil, in ilhs vel res, vel verba, vel litterae defiderantur
^aSt. fed qusret forfan aliquis , cum confenfus in mutuo contrV
hendo fît necefTarlus , cur re contrahi dicatur ? nam denominatie de-
bet fieri à digmon, neque m dübiura venit, quin conrenflis, quiab-
animo pendet, quacunque re fit prsftantior /. 44. ff. de ^dil. edict. L 2.
ff.deßatH ham. Sinbsp;huic rcfpondttur; quod mu-

iUUffli

5 DISPUTATIO) WK î D J C A

tuum non dicitur confenfu contrahi, quia ille communis eft dirai
omnibus aliis contraäibus /. r. §. 5. ƒ. de pail, fed re magis contrahi di-
citur, quia hsc eft propria mutui forma, ut fine rei interventu nullo
modo contrahi poffit, nam reobligamur, cum res ipfa intcrcedit /. ji.
ff.de oblig.

X.

Quo res fangibilis. Materia mutui, five res circa quas mutuum vçr-
fatur , varièj, tum genera, tumquantitates, tunc iterum res fungibiles
vocantur , id eft , quï ex certo numero , pondéré amp; menfura aefti-
mantur, amp; hoc modo funt in commercio , ut vinum , .oleum, fru-
mentum, pecunia numerata; non autem res omnes qus appendi, nu-
merari, amp;:ad menfurari poffunt, alioqui nihil fere effet, in quo mu-
tuum non confifteret : aliud fcilicet eft pondus , numerum menfu-
ram habere, aliud ex pondéré, numero, amp; menfura conftare /»
pr. inji.quib. mod. re contr. ebl., Hinc mutuum dici non poteft, cum
equi , boves , libri ad numerum , vel pondus dantur , qui propria
quadam, partim nature , partim artisvi, amp; qualitate conftant, qua
ab aliis equis, bobus , libris ita differunt, ut quamvis in pari nume-
ro, ac pari pondéré dentur , ejufdem tamen pretii , amp; bonitatis non
fint, nam in ea affedus cadit, aliud alio pracftantius eft , amp; aiterum
alterius vicem non fuftinet : ratio autem quare in rebus fungibilibus
tantum, mutui datio confiftat, eft, quoniam ills in genere fuo fun-
dionem five pernautationem recipiunt per folutionem magis quam in
fpecie, Uz.^.i.ff.dereb.cred., hocefl:, quia hse res natura ita compa-
ratae funt, ut earum quantitas , vis ac valor magis infpiciatur , quam
corpus, amp; fic aliae aliarum vice fungantur , adeoque fi loco fpeciei
mutuo datae genus folvas, idem folvis : in casteris vero rebus ideo in
creditumire, id eft,Mutuum contrahere

poffumus, quia aliud pro alio invito creditori folvi non poteft /. 2.
§. i.ff. de reb. cred. amp; fundionem etiam m eodem genere non reci-
piunt.

X.

Alteri ita datur, ut ejus fiat. Ut hic contradus rede ineatur, ré-
quiritur ut mutuans fit dominus rei mutuandae, aut habeatur loco
domini, ut fervus amp;filiusfamilias refpedu pecuniae peculiaris /.a. §.4.
ff.dereb.cred. nam forma mutui propria eft ipfa rei datio, fivedominii
reram in accipientem tranflatio ; dare autem hic fignibcat dominium

trans-

INAUGURALIS.nbsp;sgt;

transferre ^.i^.infi.deaïl. ScL j^. %.uh.f. deverb.ohl., fed quid? art
mutuum cum ceteris contradibus re conftantibus rei traditionem non
communem habet ? Maxime ; fed tamen in eo à reüquis fecernitur,
quod in illis res non ita tradatur, ut accipientis fiat ^.z.infl.qmb.mod,
re contr. obi. amp; dominium transferatur , fed ad alium finem , ut in
commodato ad certum ufum, in depofitoadcuftodiam , inpignoread
fecuritatem, at in mutuo res ita datur accipienti, ut ejus fiat pr. inß,
eod' , idque adeo mutui proprium effe creditum eft, ut etiam nomen
abeoaccepiffevideatur, quod demeofiattuum i- z.^.i.f.dereb.cred,,
ideo quoque eft quod in mutuo omne periculum tranieatin accipien-
tem /.!.§. ^-f-de obi. ^aü., amp; is ne cafu quidem fortuito liberetur,
fed tamen obligatus maneat §.2. infl. cjuib. mod. re contr. obi. quod i.a
nullo alio contradu obtinere, notiffimi juris eft, bine creditori non
vindicatio, quae folis dominis competit, fed tantum condidiomutua-
tae pecuniae datur j nemo autem rem fuam condicit, aut fibidari opor-
tere intendit, quia quod jam alicujus eft , id amplius ejus fieri non
infl.deaüion., nam quod nobis debetur, quodeftincrc-
dito, proprie noftrum non eft l.ij. ^.z.l.i^.pr, ff. deaur.arg.leg.^
amp; Boet. in top. lib. Z, pecunia in neminibtu débita , non'eft noftra,
fed debitorum , amp; ita in I. i.ff. de liber, leg. I. 15. dereb. cred.,
quare non male mutuum à Cujacio definitur, alienatio pecuniae fub lege
reddendae quantitatis ejufdem parat. C.ß cert, petat. dantem ergo do-
minum effe oportet, quoniam non dominus rei alienae dominium trans-
ferre nequit J unde fur pecuniam quam furatus eft mutuo dans, citra
voluntatem domini, creditam non facit numeratione I. 15,^. dereb.
cred. umiliter Tociusdans mutuo de pecunia communi, non poteft con-
ftituere mutuum nifi caeteri focii confentiant , quia fu® partis tantum
alienationem habet /. \6.ff. eod. fed videamus rationem cur in mutuo
dominium transferatur, nimirum , quia mutuum confiftit in rebus
fungibilibus, qua; ufu confumuntur, feu quarum ufus confiftit in
abufu, id eft, confumptione /. 5. §.i. ^ i.f.ufufr.ear.rer. qusfifu conf.
quibus ne uti quidem liceret, nifi eâ lege darentur, quoniam ufus ea-
rum fine confumptione plane nullus eft.

X I.

Ealege, ut is quandoque. Si certum folutionis tempus contraduiad-
jedum fit, hoc ab utraque parte obfervari debet; fed fi nihil inter con-
trahentes de tempore conventum, licet, quoties in obligationibus dies
non ponitur, praefenti die pecunia debeatur /.^t.^. i.f. de verb, obi..,

Bnbsp;tamen

DISPUTATIO JURIDICA

tamen non fiatim debet creditor cum facco, ut ajunt, venire paratus,
quoniam pure obligationes non eo cum rigore explicantur, ut ipfo
momento debitorem urgendi jus tribuant I, 105. f. de falat. quippe
adjuvari nos, non decipi bcneficio oportet, amp; non ferendus eft talis
onerofus creditor/. 17. §. 3. comm. fed fpacium aliquod modicum re-
linquendum eft debitori /. ir. §. r. f. de conßil. fecun., intra quod re
commodè utatur amp; rem , quee non eft in expedito, quaefitum eat,
amp;tradatj nam pertiuet etiam ad caufam mutui finalem, eoanimo dari
amp;accipi, ut aliquandiu re creditâ fruatur debitor d.i. 17.§. 3.

X I I.

Tantmdem. In mutuo fimul amp; femel, cum particularem folutionem
five per partes faâam creditor invitus non teneturadmittere 7.41, §. r.
ff.de lifar.I.ô.C.âe film., nec obftat l.zx.ff.dereb.cred.cuva in illa lege
parsdebiti liquida, pars illiquidaeflet.tantum reddendum quantum ac-
ceptum eft, amp; nullo pado effici poteft, ut pro decern reddantur undecim,
nam re non poteft contrahi obligatio, nifi quatenus datum fit/, ij.ff.ds
paä.l.n.^.i.ff.dereb.crcd., qua propter finihilominus ita inter contra-
hentesconvenerit, exigi non poteft ut fors, cum non fit in forte; noo
ut ufura, quia ufura pecunis credits ex pafto abfque ftipulationis
vinculo regulariter non debetur/.3.C.i/tf«y«r.; non ut donatio, quia
ca nunqUam praîfumitur Lj. ff.de dornt. junB, I. I'^.ff, de prob., amp;(îc
debitor femper liberatur reddendo tantundem : at vero è diverfo reSè
convenire poteft, utin minorem quantiratem quam data fit contraha-

tur obligatio, putâ, ut pro decern novem reddantur. l.H.^.I.ff,
de reb, cred,

X III.

Ejufdem bonitath. Reftituenda eft in mutuo res ejufdem bonitatis,
licet nihil de eo cautum fit, nam in contrahendo quod agitur pro cau-
to habendum eft , id autem agi intelligiturquod res ejufdem bonitatis
folvarur, qua datum, quoniam hoc nat.urâ mutui continetur l.^. ff^
de reb cred., ideo vinum novum fcilicet fi deterlus fit, proveterenon
reftè redditurc/. /. 3., deterius vel minus bonum folvendo, aliud pro
alio folvitur , quod invito creditort ( volenti autem, amp; confentienti
quscunque res in folutum dari poteft /. 17. ^ pen.C. de folut.) fieri
nequit t. z. §.i.ff. dereb. cred. Hinc quEritur, art pecunia in alia mone-
tapoffit folvi? amp;quare affirmativam non amplederernon video, prs-

fcrtimfiex talifolutione creditor nullum patiatur damnum l.^^.f.de
.....^ ^ - ^^^^^

I N A u G u R. A L I s. It

filut. autexprefle in contrarium non convenerit, nam nummî prœbenc
ufum in quantitate, amp;non tam ex materia aeftimantur, quam ex ho-
minnm inftituto, feu valore impofititio, id eft, in nummis non tam
infpicitur corpus, materia, numerus, velqualitas, quam quidempo-
teftas, valor, feu œftimatio l.i.ff. de contrah.empt. l, 65./. de verb. obl.
Vtnn.pr.inft.quib.mod.recontrah. obin.U. unde in /. 159. f. de verb,
ßgn., aurei continentur fub aeris appellatione , fic etiam accipiendum
illud Senecs 6. de benef. c. 5. pecuniam dicimur reddidijfe quamvis nu-
meravimtu pro argenteis aureos : quare non adverfatur huic fententis,
quod aliud pro alio non folvatur invito creditori, quia non videtur
aliud folvi pro alio aut pecunia deterior quam erat crédita, quoniam
idem valor qui datusreftituitur Perez,, in Cod. ad tit. ßcert. pet.n. 23.

Vehemens etiam eft quxftio , amp; acriter inter D. D. agitata, cujus
temporis ratio habenda, fi valor Monetas mutatusfit intra tempus refti-
tutioni prsfcriptum, utrum contrarius , an vero folutionis ? Varii
Varié fentiunt, alii tempus initi contraftus infpiciendum , amp; omnem
mutationem periculo, amp;commodo debitoris cedere certant, inter quos
funt Car. Molin. traä. deufar. ». 693. équot; fiqq' Donell. ad I. \.f.de reb. cred.
n, 10, équot; II. Perez., in cod. eod. loc.n.2^. Foè't. in fuo Comp:nd. eod. loc.
». 10., alii tempus folutionis fpeôtandum elTecenfent ut Bartsinl. loi.
ff.defol.Bald.inl.^i. ff.de jur.dot.-, aliiiterum diftinguendum putant
intra mutationem Monetae intrinfecam, vel extrinfecam, amp; priori cafu
contraâus, pofteriori folutionis tempus admittunt ut ytnn. pr. inß.
quib. mod. re contr. obl. n.xz. amp; authores ibi allegati ; mihitamen, dif-
fentium argumentis non obftantibus, priorum fententia verior amp; foli-
diffimis fundamentis inniti videtur, pr^cipue cum ex pluribus monetae
fpeciebus, una tantum mutata fit, reliquis in fuo ftatu manentibus, quij
ut modo diftum eft, pecunia in aliaMöneta poteft folvi, non corpo-
ra, fed quantitates in ^cuniâfpedentur, amp; œftimatio ftatim abinitio
fubftantiamcapit neque ex poft fado mutari poteft /.94.§. i.ff.defolut,
I. uf.decontrah. empt. 1.69 ff. eod. l.^.ff.dereb.cred, L^.^.uU.f.de ad.
empt. Aliud tamen obtinet, invino , oleo, amp; frumento, in quil
bus tempus folutionis infpicitur, ita ut asftimatio praecedentis tempo-
ris in qusftionemtionveniat, fed amp; aufl^ commodum, amp; diminutae
incommodum pertineat ad creditorem per l.zi.ff. dereb.cred., quippe
asftimatio in his extra rem eft , magifque proficifcitur ex rerum copia
8Ut inopia, quam bonitate Donell. adl.^.ff, de ré. sred.n. j. (^feqq.

B inbsp;la

la DISPUTATIO JURIDICA

In principio hujus thefeosdixt natura Mutui quidem contineri, ut res
ejufdem bonitatis reftituatur; fed de ejus fubftantia five eflfentia tamen
non eft: nam bonitas eft tantum quaedam qualitas, qu®, fi commu-
tetur, fpeciem non mutat, qu® autem de Naturâcontriftus funt Mutari
poiTunt, quia nihil de fubftantia detraiiitur fmn. fr. infl. qutb. mod.
re contr. obl. No. 13. fic Ex. gr. de natura emptionis, amp; venditionis-
eft, ut venditor evidionem praeftare debeat /. ii.^.z. jf. deail.cm-t.
fed poteft convenir! ut venditor de evidione non teneatur, amp; tamen
emptio amp; venditio fubftitit glojf. in l.Ji.ff. de contrah. empt. quia ni-
hil de fubftantia ejus detradum; ideo etiam falvo manenteMutuo per
padum mutari poteft, ne res eiufdem bonitatis reddatur,
^nbsp;XIV.

In genere, non in fpecie reflitnat. Praemittendum cenfeo longe ali-
ter haec verba Genus amp; fpeciem apud JCtos, quam apud philofophos-
accipi; nam quod ab his individuum , ab illis fpecies vocatur, amp;quod
phiiofophis fpecies, id JCtis genus eft.

In contrahendo mutuo, de ejus fubftantia five natura immutabili
cft, ut folutio fiat in genere, amp; ideo hoe pado mutari nequit, nani
fubftantia contradus, dicitur principalis ipfius eifentia, quâ fubmotâ
nullius eft momenti. /. 8. §.i7-if de tranfaB. Licet autem contrahen-
tes ab initio poffint, quem veÜnt contradum celebrare , tamen non
poffunt formam ipforum contraduum à legibus conftitutam immuta-
re , amp; ideo contradus donec eft in fieri ex voluntate contrahentium
quam libet formam poteft fufcipere , fed fi unam fpeciem elegerint,
iilius formam à lege traditam debent obfervare, nec poffunt eam immu-
tare Mant. de tac. amp; amb. conv. l. 8. r.4. No. ai. fi ergo inter con-
trahentes ab initio convenerit, ut eadem res fivefpecies, quae data eft,
reftituatur, mutuum non contrahitur, fed vei depofitum, commo-
datum', vel alius contradus. /. 2. in pr. f. de reb. cred. amp; l. t.
ff. de obl. équot; afè. fed poft quam mutuum jam eft contradum, nonad-
verfatur Mutuo, neque quicquamimpedit, quo minus eadem res reddi
poffit, fi fortè non fit confumpra aut deterior fada, cum mutuum
per reftitutioncm non contrahitur , fed diftrahitur. §. i. infi. q!iilgt;.
Mod. re contr. obl. amp; creditor nullum exinde damnum patitur. /. loi.
ff. de falftt. quod autem mihi prodeft, amp; alteri non nocet facile con-
c«dendum eft. i. u §• n- ff de aq. amp;aq. pluv. are. non folum con-
cedendum, fed amp; invito,creditore hoc fieri poteft, nam cum obligatio

Mutui

INAUGURALIS.nbsp;ij

Mutui cxigat ut res ejurdem generis amp; bonitatis reddatur , non du-
bium eft, quin fit inpoteftate débitons, quam fpeciem ex eodem ge-
nere velit folvere, quia in obügstione generis, débitons eft eleäio, amp;
fic ipfius rei acceptaî folutione, vel maximè rem ejufdem generis, amp;
bonitatis reddit, Vmn. pr. infi qmb. mod. re contr. obi. No. 8.

Regulariteripfaresin genere eftreftituenda, non autem rei îeftimatio,
quia illa crédita non eft, amp; prore crédita jnvito creditori obtrudi non
poteft arg. L 2. §. i-ff de reb. cred. I. i.f. derer.permit, nifi resaefti-
mata data fuerit; quod fi tamen eveniat , amp; xiecefle fit condemnatio-
nem fieri in rei petits sftimationcm , quia forte res praeftari non pof-
fit, vel mutuantis interfit ob moramfadam, eafdem res in generenon
reddi, quaeritur ad quod tempus aeftimatio referenda fir, an ad tem-
pus quo res data, an litifconteftatae an vero fententias \ amp; fabinns re-
fpondet in I. 22. f. de reb. cred. (idies certus fit adjedus quo mu-
tuum reddendum eft, aeftimationem fieri , quanti eo die res plurimi
fuit I. ult.ff- de Cond, tritic. fi autem de die nihil convenir, tunc quanti
res plurimi fuit à tempore morie ufque ad tempus litifconteftats l.i.
§. 2. ff Commod., quia hic verfamur in cantradu ftridi juris; nam
aliàs terminus, à quo incipiat rei ïftimatio in contradibus bonce fidei,
■quot;eft mora, amp; terminus ad quem , eft tempus rei judicata d. t. 5. §. 2.
fi autem his cafibuslocusfoUitionis fit adjedus, fumitur œftimatio ejus
loci ubi dari debuit, fi non, tunc fpedatur xftimatio loci ubi petitur.

i. ult.ff.ds cond, tritic.

• _ X V.

Quamvis traditio ad hujus contradus perfedionem defideretur, non
tamen praecife veram intervenire nece{re eft, fed amp; fidafufficit, ideo
etiam mutuum poteft dividi in ordinarium five verum , amp; in fingu-
lare, vel fidum. Mujuum ordinarium five verum eft, quod fit per
adualem praeftationem, quando fcilicet mea pecunia, à me tibi ita da-
tur, ut tua fiat i. z. §. de reb. ored. Mutuum fingulare five fi-
dum eft, quando lex fingit intervenire , qux non interveneruot, amp;
hoc fit variis modis. r. per confumptionem rel aliens /. i u §. »lt..I.
iz. amp; il- ff'nbsp;f^riofus alicui mutuam pecuniam dederit, ea-

que confumpta fuerit 1. 11. f. eod, vel per fidionem brevis manus,
cum aequitate fuadente occultatur adus qui alias intervenire d«-
builTet, amp; fic quidem triplici modo. i. cum pecunia, qu£ ex una caufi
debetur, in caufam mutui convertatur I. %.ff. esd. nam jurefingu-

B 5nbsp;Jari

14 DISPUTATIO JURIDICA

lari fingitur pecunia ex una caufa mihi débita, prius à te mihi nume-
rata, amp; deinde à me tibi reddita, cum autem praefens fis, facile mihi
pecuniam dare potuifli, amp; ego illam tibi reddere, amp; fic non adverfa-
tur l. ffquot;. Mand. quia illic hscfidio locum habere non potuit,cuni
ibi dominus habitaret in alio loco, amp; etiam procurator ut manifefte
patet fA; d. l. 54. 2. fi debitorem meumjufTero, tibi, mutuam pecu-
niam à me petenti, folvere L 15. ff. de reb. cred. 3. cum res vendendj
traditur, ut pecunia inde redafta fit mutua /. 11. inpr.ff. eod. Mu-
tuum etiam efl: vel purum, vel conditionale. Purum eft quando fta-
tim dominium tranfit in accipientem cum obligatione reftituendi tan-
tundem in genere. Conditionale eft, quando mutui datiopendet, amp;
ex poft fado confirmatur, veluti fi dem tibi mutuos nummos, ut Ix
conditioaliquaextiterit tui fiant, fifque mihijjrfigatus /. 8. ^ ff.
eod. nam omnia quœ infcri ftipulationibus polfunt , eadem poflunt
etiam numerationi pecuniae, amp; ideo amp; conditiones /. y.ff. eod. §.2.
infi. de verb, oblig.

X V L

Hucufque vidimus quid fit mutuum, quaenam ejus natura, requî-
fita, amp; cffeda. circa quas res verfetur, amp; quotuplex fit, reftat ut
videamus, quinam mutuum dare amp;accipere pöflintamp;nequeant,qus-
namque tandem ex mutuo detur aâio,

XVII.

Mutuum dare poflunt non tantum omnes qui domini funt, amp; li-
beram rerum rerum fuarum adminiftrationem habent ( nam non fufli-
cit mutuantem effe dominum, fed oportet eum quoque habere pote-
flatem pecunias alienandae, quare pupillus fine tutoris authoritate mu-
tuum neque dare, neque accipere poteft l. 19, i. f. de reb. cred.)
fed amp; alii qui loco domini habentur , ut fervi, amp; filiifamilias , qui
peculiares nummos mutuo dantes adiones acquiruntdomino, velpatrï
l. 2. §. ä^.ff. eod. licet autem pecuniae peculiaris domini non fint, tamen
voluntate viceque patris, amp; domini iftas pecunias mutuas facere intel-
liguntur : interdum etiam qui dominus non eft, fed mandatum habet
à domino, nomine domini poteft mutuo dare pecuniam, amp;ficeiobhquot;.
gationem acquirere l. 26. ff. Eod. l. iz6. §. 2. ff. de verb. obi. poteft
amp; hoc facere procurator finemandato, five negotiorum geftor fed tune
domino liberum eft id nomen vel mutuum reprobare, ceffis tamen

^nbsp;' 'nbsp;sdio-

i n a u g u r. a l r s.nbsp;rf

adlonibus negotiorum geftori, cui etiam fine ceffione utilis adio datur
/.4. c.fi cert. pet. Verum è diametro his obftare videtur §. 5. inß. per
quasperß/n. cmq.acq. ^ l. i. C. eod. ubi dicitur, per libéras perfonas
in poteftate noftra non conftitutas, pofleflionis caufa excepta, nihil no-
bis acquiri pofle earum rerum, qus civiliter, id efl:, ex contrafla
à jure civili approbato vel invento, acquiruntur, nimirum obligatio-
nes, amp; aftiones perfonales /. 55. ff. de acq. rer.dom. amp; hoc quidem
cfle indubitati Juris; nam culpa efl: fe immifcere rebus alienis /, 36. ff.
de Reg. Jur. amp; jus civile ita comparatum efl: , ideoque ftipulationes
inventse, ut fibi quis, non alteri acquirat l.T^.^.x-j.ff. de verb. obl.
quo fit ut necftipulari quifquam. alteri poflquot;it §. 18. inß. de inmil.ßipfiL
nee obligationem aäionemve acquirere, quia obligatio, nifiexnofl:ro
contradu vel perfonâ (^inem habeat, adum ipfo jure nullum efficit
1.1Ï. ff. de obl, Ifiiilominus propter promifcuum commercium-
utilitatis amp; negotiorum Cxpediendorum ratione fuadente , fingulariter
in Mutuo contrarium receptum efl:, adeo ut per procuratorem, Sc
alios, domino abfenti , imo amp; ignoranti adio credits pecuniae five
condidio certi ex mutuo acquiri poflît, fi videlicet pecunia nomine
domini mutuo data fit l. 9, §. pen. ff. de reb. cred. l. z. c.per qmsperf.
mb. acq. amp; quidem ita, ut ceflio adionis non requlratur, fed fuper--
vacua fit d. l. 2. omnibus ergo, quibus à lege non efl: interdidum
licet pecuniam mutuo dare arg. /. 28. §. 2. ff. ex quib. cauf Major.
(srl.i.§.i.ff.de teßib.

XVIII.

Mutuam pecuniam dare non poffunt. i. furiofus, quia cum non
habet confenfum, nullum negotium poteft contrahere J. i. §. 12. ff.
de obl. amp; aü:. nam confenfu^ in omni contradu, ideoque etiam ia
mutuo requiritur neque dominium fine confenfu domini poteft in alium
transferri /. 55-eod. amp; mutuum non contrahitur nifi res accipientis-
fiat l.^.ff' de reb. cred. fi tamen furiofus mutuam alicui pecuniamde-
derit eaque confiimpta fuerit, mutuum ex juris interpretatione conva-
lefcit /. 12. ff- eod. amp;gloff. ibid. -vel, ut quidam putant, condidio-
fine caufa datur per /. u. §.ƒ«. n. h ßn. L m pr. ff eod. amp; l.
50. §. 2. ff- defidejuß. 2. prodigus cui bonis eft interdidum /. i.ff.
^ curat, furiof 1.6. ff.deverb. obltg. 3. pupillus; quia fine tutoris au-
thoritate conditionem fuam deteriorem facere nequit l. 9. ff. deautb.tut.
ideoque fi abfque ea authoritate pecuniam mutuam dederit, non con-
trahit

Jts DISPUTATIO JURIDICA

trahit obligationem, quia pecuniam non facit accipientis, vindicari igt-
tur poffunt nummi ficubi extant; fi mala fide ab eoqui accepit, con-
fumpti, ad exhibcndum de his agi poteft ; fi bona fide, condidio-
nem habet §. z. inli. quib. alien, licet vel non, idque non alia ratione,
quam quod fado ejus intelligitur ad euro qui accepit, perveniffe L 19.

de reb. cred. 4. prohibentur praefides provincie I. 33. ff, eod.
durante officio, vel per fe, vel per interpofitas perfonasinfuaprovin-
cia mutuo dare /. 3. c.ß cert. pet. amp; perez. in cod. add.nbsp;5. red-

dit rationem, fcilicet ne illi ob potentiam vel gratiam qua pollent, à
provincialibus aliquid vi extorqueant, amp;qu3Eftus ftudioàcurâprovin-
ciae adminiftrandas avocentut. 5. is qui in provincia quafi emptor le-
gum atque provinciae verfatur , prohibetur judici fenebrem pecuniam
mutuare fub paena exilii, tam danti quam accipienti impofita/. i6. C.

ne ita obxratomutuantijudice, per, eum, leges, juraatque
provinciam nundinetur; quod non fieri creditur ab eo qui eft alterius
provinciae, amp; nihil negotii habet apud ilium judicem, cui proinde mu-
tuare non prohibetur d. I. 16. 6. prohibentur colledarii pecuniam cre-
dere judici, honorem poteftatemqueambienti, utedmagiftratumeme-
ret, etiam fub paena exilii d. I. 16. quinam fint colledarii videre eft
in olof. add. I. amp; alciat. lib. 4. de verb.ßgn.

XIX.

Mutuum accipere poffunt omncs, qni amp; efHcaciter obligari, etiam
civitas, cum utatur jure privatorum/. \6. ff. de verb.ßgn. per fuos
adminiftratores; ita tamen ut civitas non obligetur ex Mutuo per eoS
accepto, nifi probetur mutuum in rem civitatis efleverfum, alioquin
ipfi potius adminiftratores fuo nomine eflent conveniendi /. ij.f. de
reb. cred. 5c hxc probatio videtur incumbere creditori per glojj'. in 'd.
I. 27. /. unie. C. de fol. amp; lib. deb. civit. ^ amh. hoc jns porreÜum C.
defacro fanü. ecclef. funt tamen cafus quibus hoc fallit, amp; non neceflê
eft probare mutuam pecuniam in utilitatem civitatis fuifle verfam; ut
fi civitatis adminiftrator, vel fyndicus qui mutuam pecuniam accepit,
mandatum fpeciale ad id habeat arg. /. i^.ff. de inßtt. aEl. vel fi fyn-
dicus fine mandato fpeciali nomine civitatis mutuum acceperit, amp; po-
ftea generale concilium civitatis id ratum habuerit, quia ratihabitio re-
trotrahitur , amp; aequiparatur. Mandato/. ult. C.ad ßtam A/aced. idem
vit de civitate , dicendum eft de univerfitatibus, ecciefiis, amp; aliis ve-
nerabilibus locis Nov.']. C.3.

Pro-

z'

INAU G URALIS. 17

Procurator autem privati qui fpeciale. habet mandatum, vel generale
cum libera adminiftratione etiam poteft, amp; accipiendo mutuam pecuniam
nomine domini, dominum obligat , quia quod quis per alium facit
ipfe feciffe videtur , licet pecuniam in rem ipfius domini non vertat
nam fufficit mandatum j quod vel in domino patet, quificonvenitur
adione quod julfu ex contradu fervi, non requiritur, id quod peti-
tur in rem domini fuifle verfum, quia quodammodo cum eo contra«
hitur qui jubet /. i. in pr.ff. qaod J-ußa,

Servus, quamquam efficaciter obligari, aut ex contradu convenir!
nequeat /. 6. C. de Judic. §. 6. infl. de inut. fitpul. l.nbsp;deobl. ^

aB. tamen mutuam pecuniam accipere poteft, amp; fiacceperit, non eft
dubium quin dominus exinde teneatur, amp; obligetur de peculio, amp; fi
non minus in peculio fit, quam creditor perfequitur, infolidum 5 fi
vero minus inveniatur, eatenus tenetur, quatenus in peculio eft §. 36.
inß. de aB. amp; fi pecunia à fervo in rem domini verfa fit, datur credi-
tori contra dominum adio de in rem verfo, quae perpétua eft, amp; per
quam folidum confequitur, §. 4. infi. quod cum eo qui in alien, poteß,
l. 7. C. eod. l. i' ff' de in rem verfo\ fed videtur validé huic fententi«
polfe objici, quod jure Civili nemo ex contradu alterius obligetur
L I. C.ne ux.pro mar. l. 1. C. ne fil. pro patr. l. pen. C. quod cum eo
qui in alien, poteß: ne is quidem qui contrahentem in poteftate habet,
§. IG. lt;»/?. de ah. nam etfi jus poteftatis facit, ut fervus domino, fi-
lius patri obligationem, amp; adionem acqnirant, non efficit tamen ex
contrario, ut pater, amp; dominus ex contradu filii, aut ferviobligen-
tur, atque alteri adio adverfus eos acquiratur : praetori tamen aequum
vifum eft ex contradu fervi, aut filü patrem amp; dominum ad quos
emolumentum contradus pertinet, faltem hadenus obligari, quatenus
caufa contrahendi, id eft, peculium filio, aut fervo concelTum, pa-
teretur, ne fcilicet qui bona fide cum fervisamp;filiiscontraherent, quos
peculium habere fcirent, circumvenirentur §. 10. inß. de AB. ^ Vinn»
ad eund. §.

Prsfides provmcis licet pecuniam mutuam dare non poffint /. if.
ff. de reb. cred eandem tamen fumere non prohibentur, amp; ideo etiam
illis licet /. 54.

X X.

Mutuam pecuniam accipere non poffijnt, qui nec obligari, ut
i, Furbfus qui non obligatur, quia non intelligit quid agit, amp; fine

Cnbsp;confenfu

DISPUT AT I O JURIDICA

confenfu nulla ex mutuo contrabitur obligatio i»fi. de inHt.ßipHl.
i. iç.ff. de reb. cred.m pr. i. Prodtgus cui bonorum adminiftratio in-
tcrdida eft , talis enim furiofb comparatur, amp; ideo neque ex mutuo,
neque ex alio contraftu obligari poteft. 5. Pupillus,fi infans eft.id eft,qui
feptem annos nondum implevit 118. C.dejur. delib.l. i^.ff. de fponfi,
vel infantiaeproximusjid eft, qui infans nuper efle defiit, mutuam pe-
cuniam accipiendo nec quidem naturaliter obligatur /. 59. de obi. ^
aü.c .mgkjf. hi namque non multum à furiofo diftant, quoniam nul-
lum bbcnt tntelleaum §, 9. inß. é innt. flipnl. 4. Pupillt pubertati
proximi etiam accipiendo mmaam pecuniam non obügantur , fciliret
fine tutoris authoritite , quia fine eâ neque cx mutuo neque ex alifs
caufis ebl'gari poffint ^.c^.py. inß. deata.titt nifi quaterrus fafli firrt
locupletiores . fi nempe pecuniam bené inprxdia , aut emptionem rc-
Tum neccflàriarum coHacaverint I. 5. §. 4. ff. de neg. geß. natura enim
aequum eft, neminem cum alterius damno locupletari /. ti\.f.deco»d.
indeb.l.zo^.f.dereg.jHr. 5, Adolefcens luxuriofus , quia quod tali
credituj , perdituro creditur. /. 11. §. 1 j.f. mand. l. 24. i.e^.f-demi-
»or^ fdlicct fi mutuans eum talem efTe non ignoraverit. 6. Judex, amp;
is qui honorem ambit prohibentur eo modo , ut in tfiefi praecedentî
didtum eft. 7, Prohibetur quoque mulier fi intercedendi animo fiat,
mm tali cafu tuta eft benrficio SCrf Vellejani, quo cautum , ne fx-
minae pro alio intercédant w. tit. f. amp; C. aâ SCtum Fèlkj. hoc câfa
excepto muHer amp; dare . Sc mutuum accipere-potell I. 4. j. ß. ad
.set. Veil.

Servus uti exprsmiffis conftat, mutuum dare, amp; acdpere poteft-,
amp; in eo melioris eft conditionis quam filiusfamilias , nam licet ille ex
eontradu fuo amp; ipfe obligatur /. i^.f.dcobt.amp;aSt. 8t patrem obligat
de peculio lo. inß. dealt. I. l.^.-^.^ßq!!. ff.de pecwl. amp; fic creditor
duos fibi habet obligatos debitores ; una tamen caufa excipitur, ex
qua placer nec ipfum filium , nec patrem ejus oblfgari , nempe fi pe-
euniam mutuam acceperit, quod effedum eft SCtp IVIaced; quia faepe
filiifàm. onerati aeix dlieno credftarram pecurtiamm , quas in luxuriam
conftiroebant^ vitte parentum inRdia!gt;3ntur§.7 inß.qaoä cam en qu'-i»
al.'pct. quare fi tamen filiusfam. mutuam pecuniim aecîpcrir,- cum çf^
fcdu non obligatur, quia feraper fè tuerr poteft exccptione SCti Ma-
ccd. ( srnde coiligi poteft ipfo jure eum tamen effè oblrgatum cfttod
•«nsa; patet-fix i. t-onbsp;Maeed. cirai non'oppofita cxxeptione

iequatur

INAUGURALIS.

fequatur condemnatio) ; amp; danti quidem poft mortem patris fïliifam»
repetitio , amp; advafus filiumfam. heredefve ejus, patrem , fidejuffbres
amp; mandatores, quia hœc exceptio realiseft, l-7.§.i.ff.deexcept. adio
denegatur l. i.ff.eod. y He Li. ff.eod. i» fr. ratio fubjungitur , ut
fcilicet fcirent, qui peflimoexcmplo fcenerarent, nullius poiTe fiüifara.
honum nomen 'vel exfpedat^i patris moite fieri : nam filiusfam. non
eft idoneus pecunix mutuae debitor , amp; fic filiofam. credere, pro-
priè eft perdere ut Glojf. addit in d. /. i. j amp; hoc extenditur de
füiis ad omnes qui inpoteftate parentum funt, fine difcrimine fexus
aut gradus /. 9. §. 2.. amp; /. H' ff 'quot;d. , quare emancipati hue non
pertinent,nbsp;uit. ff, eod. , nec qui quoquam alio modo in

patria poteftate effe defierunt. Sed quomodo haec coha:rent, fi-
liusfamilias exccptione fe tueri poteft, amp; mutuanti in turpem
fcilicet caufam adio denegatur ? nam exceptio prxfupponit adionem
amp; fi nulla effet adio, non daretur etiam exceptioj refpondeo, quod
diftinguendum fit, utrum ftatim, amp; incontinenti conftet pecuniam
effe datam amp; confumptam in turpem caufam, an vero res altioris fic
indaginis : priori cafu non datur adio , ergo nec exceptio : pofte-
riori cafu datur quidem adio, fed per exceptionem eliditur. arg.
de jurejar.nbsp;^nbsp;'

Hoc SCtum non prohibet alios contradus cum fiiiisfam. , ut ven-
ditionem, locationem, focietatem , fed tantum mutui dationem,, nè-
que etiam cujufvis rei mutuationem , ut vini, olei, frumenti, nifi
hoc fiat in fraudem SCti, veluti fi, qui filiofam. credere non poteft ,
d vendit, ut ille rei prœtium habeat in mutui vicem l. ^.§.pe».ff.ad
SCt. Maced., fed tantum pecuni® numerate /. 3. , ubi ratio
redditur, nempe quia pecunis datio pernitiofa eorum parcntibiis vifä
eft; in gratiam igitur parentum non filiorum, in utilitatem publicam
amp; in odium fasneratorum hoc SCtum introduduni eft, quare etiam
filius huic SCto validé renunciare non poteft , nam unufquifque juri
quidem fuo, non vero alterius aut publico rede renunciat /. pen. C.
amp; /. 38. ff. de paB., neque me movet in contrarium quod mulier
SCto Veflejano renunciare pofGt l.uh.^.pen.ff de SCto Fell., amp;quod
lal. ii.ff.deSCtoMaced. hxc duo SCta jequiparentur, nam illacom-
paratio eatenus tantum illic fit , quatenus utraque exceptio amp; Velle-
jani amp; Macedoniani poffit opponi etiam poft fententiam amp; in ipfa
executione, (in tranfitu notandum exiftimo omnes exceptiones regu-

C a — ...........lariter

\

DISPUTATIO JURIDICA

lariter efle opponendas vel anfe,vel poft litem conteftatam, tamen ante
fententiam , fed hoc in quatuor caßbus non ita procedere , quibus
etiam poft fententiam contra adionem rei judicatae opponi poflè con-
fiât ut I. Exceptio SCti Macedi, l.ii.ff.ihid. 2. Vellejani, d.i. il.
3. Tgt;o\\,l.%.%,fin.ff.dedel. Mal. ^mec.except. 4. Compenfatio/. 7.
ff.decomp.} , quK autem conveniunt In aliquo tertio, non ftatim
conveniunt in omnibus, amp; ideo ex d.l.ix. nullum argumentum ad
renuntiationem SCti Macedoniani inferri poteft.

Q.uamquam ex authoritate didi SCti prohibitum eft filiisfam. mu-
tuam pecuniam dare, tamen varii inveniuntur cafus quibus hoc ceflTat
licet pecunia mutuo data fit , idque quidem triplici modo , i. Vel
Ratione patris, 2. Vel ratione filii, vel 3. ratione caufae; amp;ideoab
inftitutomeo non plane alienûm fore puto fi quofdam, fakem hor-
um cafuum praecipuos enumerem.

Ratione patris ceflat hocSCtum, i. Si filiusfam. citrspatris volun-
tatem,juflîonem vel mandatum créditas pecunias acceperit, polka au-
tem pater contradum ratum habuerit , quia ratihabitio sequiparatur
mandato l.y. C.deSCtoMaced. unde fequitur SCtum locum non ha.
bere, fi patris voluntate vel juflu fecerit l.z.C.eod. nec fi pater fbl-
vere caeperit, quod filius ex mutuo debebat, quia quafi rarum habet,
amp; folutione partis , five ejus approbatione totum approbate videtur.
i.j. §.15. ff. eod. praefertim fi fine proteftatione hoc fecerit. 2. Si
filiusfam. fuit inftitor à pâtre conftitutus, amp; ideo mutuum accepit
l.J.^.li. ff. eod.

Ratione filii cefiat , i. S! filiusfam. miles fit, quia tune habetur
pro patrefam. , amp; ex praefumtione omnis miles non creditur in aliud
quidquam pecuniam accipere , amp; expendere , nifi in caufas caftrenfes
l. ult. in fin. C. eod. 2. Si filiusfam. publice paterfam. videbatur , fic
agebat , fic contrahebat, fie muneribusfungebatur l.l. iapr. f. eod.

3.nbsp;Si filiusfam. habet peculium caftrenfe, quafi caftrenfe , amp; plenum
adventitium l. 2. ff. eod , nam eorum refpedu patris vice fungitur.

4.nbsp;Si fe patremfam. dixerit, amp; fic creditorem dcceperit /. i. C. eod.

5.nbsp;Si paterfam. fadus debitum agnovit, folvendo vel alio modo /, 2.
C. eod.

Sed qua:ritur fi filius debitum folverit expeculio profeditio, an pa-
tri non competat repetitio fi nummi adhuc exftent , amp; condidio fî
confumptifint, quod afljrmandum videtur per l.^.^.uinfin.ff.eod.,

fed

inauguralis.

fed tunc c diametro obftat /. i^.f.de reb. cred. ubi evidens, cjufden»

iCti Ulpiani , antinomia occurrere videtur, quare ad conciliationem
arum legum cum aliis mallem divinatoriam diftindlionem admittere,
quam antimoniam agnofcere , amp; proinde dicere, patri repetitionera
noncomperere fi confumptio fit fada bonafide, fecus fi malâ fide.

Illud quoque paucis expediendum eft, an fiiius, fi fui jurisfadus,
partem debiti folverit, teneatur amp; reliquam partem folvere ? affirma-
tivam fententiam ampledi non vereer, per l.j. §. lö. ad SCt. maced.,
neque ab eâ me dimovet l.p.pr.f.eod., quia à feparatis non rcöe fit
illatio, cum aliud fit dare pignus, aliud dare pecuniam vel folvere.

Ratione caufe ceflat , i. fi filiusfam. ftudiorum vel legationiscau-
fa alibi degat, amp; ad neceffarios fumptus, quos patris pietas non recu-
faret , mutuo acceperit I. lt;!,.€.eod. l.-j. ^.i^.f-eod.^ z. Si pecuniam
quam mutuo accepit, in rem patris vertat; patri enim non fibi accipit
/. 7. §. 11. f. eod. licet ab initio fic non accepit d. /. amp; 3. Si in
id acceperit pecuniam , ut pro foroie in dotem daret l.\-j.ff.eoi.
4. Si pecuniam acceperit , ut folveret alii creditori, qui fi pcteret,
nulla exceptione fummoveri poffet I. 7. §. 14-eod. 5. Si minor
credidit filiofam. majori, amp; minor reftituitur in integrum /. i ».§.7.
ff.dem 'mor. nam magis ratio astatis quam SCti habetur.

Sufficiat hos cafus generaliter enumeralfe , nam varii adhuc fuper-
funt, amp; quidem tam multi, ut vix dicere verear, totam hanc prohibi-
tionem totumque hoc SCtum folummodo efle inventum , amp; intro-
duaum nullamquealiam refpicerecaufam quam mutuum turpe, utita
non foliim creditores à mutui datione abftinerent, fed ut amp; filiisfam.
materia ad omnem luxuriam , fimul amp; ad contrahendum ses alienum
praefcinderetur.

X X I.

Reliquumeft , amp; ordo me jam deducit ad aâionem quae oritur ex
mutuo. Haec adio vocatur conditio certi, amp; eft perfonalis, reiper-
fecutoria, perpétua, ftriâi juris, daturque ei qui mutuumdeditejuf-
que heredibus adverfus eum qui mutuum accepit, ejufque heredes in
folidum , ad id ut reftituatur tantum quantum datum eft l.^.^^i.ff.
de reb.cred. fi tamen in datione convenerit, ut minus reddatur, ob-
ftaret tantundem repetenti exceptio arg. /. u. §. i./. eod. amp; /. 48- ff,

^^Cifndiâioin genere eft omnis adio perfonalis vindicationi oppofita

C J,nbsp;§. IJ.

DISPUTATIO JURIDICA

$. I '^.ivft- deaÜ. l.nbsp;Certum eft, cujus fpecies vel quan-

titas quae in obligationeverfatur, aut nomine fuo, aut ea demonftra-
tione , quï nominis vice fungitur , qualis quantaque fit oftenditur
L6.f.dereb.crsd. conditio certi ita confiderata , competit ex omni
caufa, amp;ex omni obligatione, ex quä certum pctitur, five ex certc*
contraftu petatur , five ex incerto , dummodo prsfens fit obligatio,
fi vero fit in diem , vel fub conditione , ante diem , vel conditionis
eventum aginon poteft L^.l.i^.ff.eod.l. 5.§. ^.fde obl.amp;aa. com-
petit etiam ex variis aliis caufis d. l. y. §. i. ut ex legati causa, ex lege
aquilia, amp; ex causä furtivä, nam generalis eft, Sifpeciakm adhuc ex
mutuo dari multi interpretes diverfis argumentis contendunt, ut vide-
re eft apud Andr.Fachin. controv. lib.z. cap. 90., amp; quoniam fuperiorï
thefi 5. me demonftraffe cenfeoex contradunominato certam, amp;fpe.
cialem produci adionem, ideo etiam eorum fententia mihi admodun»
probabilis videtur.

Perfinalis dicitur hajc adio , quia provenit ex obligatione,
quffi adionem in perfonam parit: perfona autem hic convenitur pro-
pter fe, quia fe obligavit , non propter rem petitam ; quod ta-
men non fic accipiendum eft, quafi qui ex obligatione agit, non hoe
agat, ut rem quas in obligationem deduda eft, confêquatur, fed fic,
quod adione in perfonam quifque tenetur ob hoc folum, quod V. C.
promifit fe daturumeflê, amp; hoe five rem habeat, five non habeat
§. I. infl.de aB.; adio perfonalis igitur eft, qua cum eo agimus qui
nobis obligatus eft ad faciendum, dandum, vel aliquid praeftandum,
amp; femper adverfus eundem locum habet l.i^. ff.^obl. amp; aB. nam
obligatio debitorem fequitur ut lepra leprofum.
. Rei psrfeCHtoria. Illae adiones rei perfecutionem continent , quibus
perfequimur quod expatrimonio nobisabeft/.35-.^.fivenoftrum
fit, five nobis debeatur j in fpecie res dicitur ahilTe ex patrimonio
quatuor modis; i.Quod eft in patrimonio noftro , fed ab aliis tene-
tur, 2. Quod in ptrimonio efle defiit, fed ex obligatione rcftituen-
dum eft, ut pecunia alteri mutuo data. 3. Quod nobis debetur ex con-
tradu, five noftrum fit, five non. Quodcunque ejus quod nobis
abeft sftimationem continet, quo etiam referenda paena ex conventio-
ne ptomifla %.ult. inß.deverb. oblig. Adiones in rem omnes fine ullS
cxceptione funt rei perfccutoris, quia in his nihil aliud perfequimur,
quam quod nobis abeft, fic etiam fere omnes adiones quae ex contra-

du

'INAUGURALIS.nbsp;25

au.narcuntur, amp; quidem in fpecie fiaec condidîo certi ex mutuo §. 17.
infl. deatl. ubi etiam ratio videri poteft quare additur particula ferè,
nempe propter adionem depofiti mifêrabilis, quam ipfe imperator mox

mixtam, ideft., rei amp;.pïna2 perjècutoi-iaii vocat; • qwa autem adio de
qua hic agitur tantum reiperfecutionem continet, ïdeo qaoquedatur
heredibus, amp; in heredes ; nam omnes adiones live civiles fintgt; ipfo-
que jure, id eft, jure civili' competant, five' prsroria:, quae ex rei
perfecutione oriuntur , dantur heredibus, amp;inheredcs, quidem in
fol id um /. 157. §. idt.Jf. de reg. jur. /. 12. 49. ƒƒ. de obl. drat}., /..7 §. I.
ƒ/. depo/. , Oratio eft t. qtm h ae adiones defcend un t ex contradibus,
in contraftibus autem non fibi folum cdntrahens, fed amp; fuiis heredibus
profpicere cenfetur2. quia heres fuccedit in cmmeju's defundr i. 59,
ff.de reg.jur. aequum igitur eft', uquot;famp; illud quod defundo debcbatur,
exigat, amp; quod ille rurfus aliis debebat, exfolvat.

Perpetua. Adiones civiles olimerant perpetuE 8c poteraiat quacun»
que quis vellet tempore in judido inftitui, fed-poftea pubiicae utilita-
tis caufa hoc fublatum , amp; conftitutum eft, ut litium aliquis effet fi-
nis, tandem q«e aliquando pofTeffores, amp; debitoresquot; fbcuri forent arg.
t. t.ffdeufueap., utfpatio'trigifttàraîTtiorum finirent, amp; quatnvis ita
hac ratione tempus certo annorum numero definitum fît , nihilominus
tamen hae adiones (licet abufivè quia nihil perpe'tuum did poteft,
quodfinitur) dicuntur petpetus, refpedu aliarum quas annuaetantura
funt , ut praetoris , amp; fic tune verba fecundum fubjedam-materiam

funt intelligenda.nbsp;; .nbsp;-

StriBi jfirü hxc adio eft, nimirum qiriacontradus £x qxiodefceii-

dit ftridi juris eft, quaüs autem caufa, talisq«oque deteteileeffedus
amp;finisj amp; ut ego etiam ad finem'mei-inftituti perveniam, hoctantum
addam: Quod fi plures mutuam pecuniam dederint, .unus eorum eam
totsm repetere noçi poccft , fed faam foluiBportionem I. ^.C.ßcerr.ptf.,
Si fimiliter quod fi plures acceparinta finguli non infolidumquot;, iedpr®
fua portione-quifqae convsrtiri 'débet, nifi expreffe rrr Coffrrariurrt con-
venerit, ficuti amp; plures heredes ejufdem debitoris hac. adiooe tenentut
proportionibus hereditariis, ut fcilicet'non habeatttr ratio qtimtura
quifque commodi ex hereditate accepcrit, fed pro quota parte-fît iic-
a-fs. i. 1. C. eed..nbsp;tnbsp;•

A B-

additamenta.

l

oAäiones fuâ natura mixt a id efl in rem ^
in perfonamy nondantur.

i l

Q:^atrimoniumnonpoteß contrahi eâ lege , ut
copula carnalis non interçedat.

III.

Canis non efl quadrupes.

i v.

Si quis vitiatam pro Virgine dux erit, nuptia
ßihßflunt,

v.

Liberi in conditione poßti , non censentur 'VO'
cati ex difpoßtione.

v l

Ter ßihflitutionem pupillarem ^excluduntur
omnes heredes legitimi y etiam mater quoad
ipßtm legitimam.

finis.