DISPUTATIO MEDICA
. INAVGVR^l^lS
QJU A M
FAVENTE DIVINO NUMINE
t_Au£ioritate ^agnifici D. ReSïoris,
Politices , Eloquentiae amp;: Hiftoriarum Profeflb-
ris Ordinarii,
NEC NON
AmpliJJlml Senam Academici Confenftt ^ Almt
FacHltatis MEDIC Décréta,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegüs
rité ac légitimé confequendis,
Eruditoram examini fithjicit
NICOLAUS DANIEL OLDENIÜS. HAMB.
Ad diem 18. Febrnarii hora, locêqne filitü»
k
Ex Officina Francisci H a l m a, Academia:
Typographi, cb bc xci.
OPTIMO MAXIMO,
i'-J
PATRONIS,
£ T
r-M i 4. -Vi
FAUTORIBUS
V/'-, -- V t - - . ^ _ ^
-ocr page 3-Anguinem ad totius ceconomia animalis fußentatio^
nempemtilem ac fitmme necojfarium ejfe^ nemo
ßma mente praditus ibit inficias fiquidem fons
vita noßra , acfundatnentum omnium corporii
aÜionum dicendus merito eß. Quamdiu hit
purpura Vitalis ßiosnon exceditßnes, verum cir-
culum fuum per ßtos alveolos nimirum vafa arte-
tioß (3 venofa, fartum teüum fervat, tamdia
viget machina humana, certumque probet indi^
cium, fana ejfe omnia in corpore fano. Quam fanguinis utilitatem egregie
farte defcribit Vir quidam DoBißmusin £ph. Çerm.ann.w.dumpccanit:
Purpureus cmor efl;, quo vivimus, atquè movemur,
excellens animse vis, hominifquè falus:
Alveolis natura fuis hunc fundit in artus
corporis, 8c dulci membra liquore rigat,
Fervet opus, ratioquè valet, pollentque lacerti,
cumque novis certat forma ferena rofis.
Verum enimvero uti in macrocofmo aqua non femper in terminis a natura
prAjcriptis fefe contineant, fed fipe fipius concitata tranfcendant, ac fedf-
fundant adeo ut tota regiones , urbes, pagique ab ipßs abforbeantur : Ita
conßitutum eß in microcofmo ; etemm evagando hoc vita balfamo ex-
tra alveolos fuos, aut largtHS e corpore proßnendo, vim fane non levem
natura infert, UhefaSlatur corfui, ac Ußo totius machina preß pede fu^-
cedit : ßquidem qualis fanguinis confiimtio , talis fanita^. yera eßi hoc
fateri cogor , ß omnia morborum genera penßculatius evolvo , qui morbi
tanquam atrocißlmi corporis humani hoßes ßint. ZJt nihil nunc dicam de
•vomitu cruento, ejumamex eo enormitates exßirgant ; nec verba proferam
de phthißy empyemate^ ^c. qui affeüus periculo pleni funt^ Ù homini
ut plurimum mortem inferunt j verum tantum loquar de jputo cruento ,
morbo non minus moleßiffmo, quam periculoßßtmo, ac curatudificillimo,
in cujus naturam paulo latius inquirere, quantum tamen pro ingenio lice.,
bit, ipfumque Difputationis Inauguralis loco proponere ^ in animum in-
. dtixi. F^xit DepiSy ut omnia fehciter fuccedant!
Um juxta vetus illud Platonicum nomina (int
efféntiarum véhicula , ac quasdam rei exco
gitata; declarationes, non incongruum vide-
tur , ut , methodo hoe inhxrens , pauciffi-
mis verbis prsmittam explicationem philolo-
gicam , ut eo melius innotefcateflentia hujus
affedus.
Sputum dicitur proinde cruentum , quod
eo ipfo fanguis, purpura illa vitalis expuatur.
Latini appellitantquoquè fanguinis Sputum, rejedionem excretionem.
Gneis modo auditnbsp;modo etz/^oTrloî), ^ôo t«nbsp;à fan-
guine, amp; T?«» fpuo. Germ. Saiu^fpeiuns.
Varia autem reperitur fanguinis exfpuîtîo, nunc cjîcitur per vomi-
4um, nuncerudat exgingivis, quod Scorbuticisfamiliare, nunc pro-
fluit ex alia quadam parte; obquamcaufam fumiturinfignificatulatiori
pro omni omnino fanguinis rejedione, à quacunquè tandem caufa ac
parte affeda nimirum capite, ventriculo,. liene amp;c. fuam ducat origi-
nem. Confiderato fpecialius fputo cruento , dénotât tantum illam
fanguinis excretionem, qui proximè ex partibus refpirationi infervien-
tibus oritur, ac foras per trachaeam eliminatur : de qua excretione in
prasfentiarum mihi erit fermo.
Ex quibus perfpedis elucet , quod fputum cruentum fit excre-
tio fanguinis peros è partibus refpirationi infervientibns cum tuffi ac
difficultate refpirandi, ortum à vaforum fanguifluornm apertio-
ne.nbsp;„ . .
fnbsp;Ratioms
-ocr page 5-IV.
Ratîonis formalis vicem fubit excretio fcilicet ilHusrei, quae minî-
tnè effet excernenda, fed potiusretinenda. Ex quo percipere licet mi-
litare hunc afFedum fub fymptomatum clalTc, amp; meritô ad aftiones 1$-
fas in excretis referri. LaEfasefleadioncsindicatdifficultasilk refpirandi.
Lœfas efle aâiones inexcretis, exindignofci poteft , quoniam fanguis,
qui neutiquam ex his partibus deberet evàcuari, rejicitur. Nam omnïj
haemorrhagia juxta Sylv. L, l.pr. c. 40. exceptis men(îbusamp; lochiis
prêter ordinarium naturae curfum contingit, cum talis à perfcdè fanis
non Ht fpeâanda.
Si materiam excretam infpiciam, nihil aliud elfe quam fanguinem
fontem vitœ noftrœ, offendo. Sanguis vero ejiciturmox rubicundus,
fioridus, ob recentem ipfius ex vafis profluxum , mox profluit
tenuis ac pituita permixtus , mox confpicitur 'fpumafcens ob aërem
violenta in tuflTi agitatione intimius unitum ac illi admixtum , non-
nunquam fincerus aut congrumatus videtur. Sanguis hic non
fcreatn, nonvomitu, non parva quantitate, verum tufliendo ab ore
inftar ri vuli promanat, ut faepè faepius paucis horis una atque altera libra
fanguinis excernatur. Sic obfervavit j G.Schenck.. c.111. ohfióB. in
viro quodam feptuagenario, qui ex fpuerit ultra 10. libras fanguinis, amp;
PrsvotiusannotanteÄW.c.z.»^/31. inquodam, qui28. librasintra
tres horas excreverit.
Subjeflum hujus fymptomatJs conflituunt partes rerpiratîonî infer-
vientes, inter quas pras cstcris omnibus patitur pulmo, ventilabrum
illud aëris. Afligi pulmonem , teftis eft omnis medicine conditor
H'ppocrat, v.nbsp;ttt/uut, inquiens, »t^fuJ'ii etvaT^vnoi ruTio/tnif ck
TK '7rvïviJtov(^ , » ^làvmxvoLyoyîi yimtu , qui fanguinem fpumantem
extufliunt. iisexpulmone educitur. Hincoptimèquoque^/v.Z,. i.
pr.c.23-dixit: quod, quoties fanguis ex pulmone prodiens tufliex-
ccrnatur, toties peculiari nomine vocetur fanguinis fputum ièuhaî-
moptoica paffio. Sunt autem pulmones, tefteoculatiffimoMalpighio,
conflatiexmultistenuiflimis ac fubtiliflimis membranis, dilatatis amp; re-
prifentantibus innumeras veficulas, fimillimasalveolis in apum favis;
quarum officium audit, hauftum aërem recipere. Adfuntinpulmo-
nibus etiam nervi à vago pari, quamquam exiles, amp; ratione magnitu-
dinis pauciffimi, unde non funt adeo acutiffimi fenfus. Vafa fanguiflua,
A 3nbsp;nimirum
-ocr page 6-nimirum arteria pulmonîca quae fanguinem è cordis thalamo adducît, amp;
venapulmouica, qua fanguinem iterum reducit, difpergunt fefe in va-
rios ac ferè infinitos ramulos, adeo inter fe complicatos, per totam pul-
monalem fubftantiam, utintimius perfpicienti WtlUf. p. i. pharm, rat.
mirum videatur, nec concipere liceat, quomodo fanguis aeftuans abf-
que impedimento amp; ulla ruptura per illos fubtililTimos ramulos defera«
tur , amp; fymptoma hoc non frequentius oboriatur. Vafa nunc hxc
fanguiferaprsEprimisarteriofa afficiuntur, quamquam minimè negan-
iium erit, vafa etiam venofa poffe contentum fanguinem profundere, fi
àvulnere, cafuamp;c. fintdifruptae.
Vifo Jam loco atque fubjeâo, quod hic alSigitut, infpiclendas nunc
funt caufae, quae illum procréant amp; producunt. Sunt verô hae vel
internae vel externae.
Caufam ergo Internam proximlorem puto effe vaforum fanguiflorum
apertionem , fiquidem omnis fanguinis profluvii caufa confiftat in
qualecunque vaforum apertione. Triplici autem modo contingit haec
vaforum apertio , vel perrhexin , quando vafa ab humore quodam
acido aci'i ac erodente aperiuntur, vel perdiabrofin , quando fanguis
per poros vaforum ob rare faâam ac dilatatam tuuicam profluit, tran-
iiidatque ; vel per anaftomofin, quando ofcula feu vaforum oriGcia ni-
mis aperta redduntur. Hic ftatim ,qusftio Ja«quot;'quot;quot;dit: nimirum
an etiam ab anaftomofi oriri poffit fputum cruentum ? Nonnullis hoc
impoffibileaudit, ac hi ftatuminant amp; propugnant luam opinionem,
afferentes, nihil unquam fecundum naturae curfum à venis adduci ad.
partes, verum omnem fanguinem revehi ad cor , amp; praetereaarterias
nequaquam hiare in trachaeam. Attamen quicquid horum fit, pro-
babile faltim mihi videtur ob hancrationem : quoniam obfervata non-
nunquam fuit haemoptyfis in fubjedo quodam plethorico, ubi fanguis
in jufta quantitate, fine dolore amp; ulla |moleftia, imo cum èüij3flelt;V fuit
rejedus, ex quo fatis conftat, hanc excretionem minimè eflefaâam
perrhexin necperadiabrofin, alias enim fanguis nequaquam effetexcre-
tusfinemoleftia, dolore, 8ccumïvipaeJq^. Acdari anaftomofes inter
arteriamamp; venam pulmonalem cum ramulis afperae arteriae affirmat Ce-
leberrim. Bartholin, in Anat. S. Perdiabrofin fieri aliquando haemopty-
iîn, obfervavit in multis Willifius, quae etiam utplurimum phtifin pro-
duxerit.nbsp;I
I N A U G U R. ALI S,.nbsp;7
I X.
Huîc unicuique apertioni aufatn pra;benthumores, lymphanempc
amp; fanguis onero fi, tenues, craffi, amp;acre$, congefli vel per «ruvaS-p*-
amp; fucceffi vè in parte hac aflFefta ab pravam ipfius conformationem,
atque malam vaforum texturam, velperpu/^ctT/f/^àc confertim amp; cum
impetu in organa refpiratoria irruentes. Sic fanguis , fi in fingulari
copia abundat. amp;turgefcentia amp; orgafmoquodam prïditus, feincir-
culofuo continerenefcit, verum exitumaffeftat in teneris pulmonum
cellulis, hincdiducit, dilatat, referatque vaforum orificia, aperturam
nuncadeptus motu fuo progreffivo promtè replet cellulas pulmonum
aëreas, quibus repletis fortius concitatur abaëreinfpirato, amp; ex cellu-
lis in bronchiorum ramificationes atque fic in afperam arteriam protru-
ditur, quo protrufo tuffi ob irritatam internam afpers arterisE mem-
branam foras eliminatur. Nam quicquidonerofumeft, urgetatqueex-
pellere defiderat natura noftra. Si Iymphaamp; fanguis nimis tenues, a-
eres, erodentes audiunt, facillime arrodunt tenerrimam vaforum tex-
turam fibrofam : hinc obfervamus, quod Scorbutic! faepiffimè in hoc
fymptomaincurrant ob pravam fanguinis/raS-ew, fiquidem ipforum
fanguis-flinis acris ac ftimulans reperitur. Si verô nimis acidi ac falfi,
corrofivi funt, crodunturac findunturvafa, amp; fic largius profunditur
purpura illa vitalis, quï extravafata amp; flagnans quam promtiffimè in pus
abit, amp;tabem feu phthifin producit. Quodamp; affirmat Cous vu. aph.
I5.inquiens: à fanguinis fputo puris fputum, à puris fputo tabes amp;c.
amp; Vt. aph. jo. fi fanguis in ventrem efFufus fuerit, ut in pus vertatur,
necelTeeft: quoniam omnis fanguis extravafatus grumefcit ac ichorefcit.
Motus quoque fanguinis accufandus eft, quando nimirum fervidioir
ac turgidior redditur à particulis fulphureis fubtiliffimis, excitato enim
oreafmoacaffluxu majori rarefcuntparticulae illae, motufque infertur
fortior, hirtcmajorem inmolemexpanduntur vafa, fanguifquelittor»
fuatranfcendit, amp; exitum follicitat vel per orificia vel per erofionem amp;
rupturam vaforum.
X.
Chimici accufant in hoc fymptomate falia alcalica, acria, lixiviofï.
Etenim falia lixiviofa rarefaciunt fanguinem , acria ftimulant, ficquè
efficiunt, utmajusfpatiuraoccuper fanguis, hincdiftenduntur, ero-
duntur aut plané finduntur vafa. Helmontius, ejufque alTeclx o-
roncm cûlpam aflçnb«« arÇ^^o pulmottum furi^ndo.nbsp;^ ^
Perluftratîs caufis întemis, cxponendx nunc veniuntcaufe extern»
feu procatarâicaî, quas vel fanguinem augent, vel acrimoniam acmor-
dacitatem ipfi conciliant. Dicuntur autemillas vel res naturales, vel
non naturales, vel praeter naturales.
Ex naturalium ferie accufandum eftpraî primistemperamentumca-
lidum amp;ficcum, feu uno verbo cholericum. Sanguis enim ipforum
multisgaudet particulisacribus, qus redundantes in vafispulmonalibus
aperturam intentant, aperiendo orificia , vel exedendo membranas,
vel corrodendo ac difrumpendo.
'.ffitasquoqueincenfumvenit, fiquiderauna prs altera magis apta ac
difpofita nataeft ad hunc afFedum. Ut plurimum verô affligitur aetas
Juvenilis, tefte.Coo.xxx.aph. 19. Adolefcentibus fpuitiones fangui-
nis amp;c. Nam in hac setatedegentesfspèfspius laborant copia fanguinis,
idonea advaforum rupturam: amp; in quatenuitasamp; acrimonia, apta ad
vafa erodenda, fimul confpicitur. Vivunt amp; in hac aetatein vidu lar-
gioresamp;incontinentiores, hinc acquirunt multum fanguinis acrioris.
Et quod praecipuum ferc eft, maximopere incumbunt ac fe exercent im-
primis tempore œftivo exercitiis pugillatoriis, faltatoriis, aliifque mo-
tibus corporis fortioribus, unde fanguis ob exercitia illa majorem mo-
tum accipit, majufque fpatiumacquirit. Etenim
£ß modus in rebus , funt certi deniqHC fines f
quos ultra citraqne requit conßßere return.
Sic fibi fputum fanguinis nimia faltatione acquifivit virgo quaîdam , uti
refert B. Rolfinc. in Ord. amp; Meth. Cpec.
Res non naturales fiexaminamus, primo fe offert Aër, principium
vitae noftrae fecundum Excell. Dn. Bohn. inCirc.f.anat.phjf. Aërini-
mium calido in funt particulx alcalicae, fubtiles, quae humore sin cor-
pore noftro exaltant, rarefaciunt, ac in motum majorem concitant.
Aërem quoque frigidum tempore hyberno, quatenus caufam dat catar-
rhis» ad producendam haemoptyfin idoneum effeafBrmatSenexnofter
v.24. afferens : quod frigida, veluti nix amp; glacies, peftori fint
adverfa, amp; fanguiniseruptionesefBciant, quoniam aër frigidus, fi fi-
des habenda Recentioribus, multo acido conftringente imprsgnatus
Videtur,
s
inauguralis. 9
'videtür i quod findit fibras, amp; fanguinis profluvium infert. Hujus
rei teftimonium praebet foccr D. Strauffii, qui tempore hyemali flantc-
queventoboreali, cumexaularediret, in fputum fanguinis incidit vid.
palaeftr. Med. Stranf. Sic etiam patritiusquidam, de quo Valeriol./. 2,
ebf.z., hyeme media fanguinem incopia ejecit ex pulmonibus. Rcperiun-
turamp;inaëreparticulae acriores corrofivae, qusinfpiratufacilèexedunt
ac corrodunt tenerrimos vaforum ramulos, quibus exefis ac corrofis fine
Ulla mora profluit purpura illa Vitalis, Hinc videmus, quod metalli-
folToresut plurimum obnoxii fint huic malo, ob particulas illascorrofi-
ras, quashauriuniin metallifodinis.
XV.
Quid cibl ad producendum hoe fymptomaeonferant, ii optime te-
ftari poflunt, qui maximo cum damno hoe funt experti. Experientia
enim, rerum omnium magiftra, conftat, eos fputo cruento prœfer-
tim tentari, qui cibis generofis ac fucciplcnis in nimia quantit atc
utuntur, quoniam copia fanguinisaugetur, amp; ut exitum tentet ,cx-
citatur. Siquidem juxta Hiffocr. 11. aph, 51. rè tioAù rS (pvffa ivo.
^.ifjuov omne nimium Naturae fit inimicum. Idem etiam malum in-
curruntilli, quibus alimenta fale ac aromatibus condita , acria, conti-
nuo in ufu funt, hinc rarefiunt humores, motufque impetuofior ac
acrimonia infertur. Neque ficco pede hic prstereunda funt medica-
menta, praecipuèfifingulari quadam acredine funt praedita, qualia funt
aloës, EupÖo?ft. amp; caetera purgantia fère omnia ; item corrofiva, acida,
ut fpir. vitriol- nitr. amp;c.
Konminushicreferenduseft potus. Sic illi abhocfymptomate faepe
faepius vexantur, qui nimio vini generofipotudeledantur , acBaccho
litant : quoniam vinum fanguini caloremamp; ftimulum addit, ac ad ex-
orbitantiaminvitât: fiquidem
Nox, amp; amor, vinurnqtie nihil faperêre falnbris,
Comprobat hoc fuo exemplo ftudiofus quidam, qui à nimia vini in-
purgitatione in fputum cruentum inciderit, referente Mœb. infund.
Md'P^f c. 15. Abufucerevifiae albaeamp; tabaciobfervaVit Schenfeld.
I i.'hiftor. Hue fpedant quoque thermae, quae, quicquid agunt,
femper ab fal alcalicum agunt. Sic lugubre exemplum obfervavit Willif.
pfe^m.frff.p.î-. jninfigniJquot;*^quot;^» qui ab ufuthermarum, dumpara-
Ivfipoftcachexiamlaboraret, contraxerithaemoptyfin.
J ^nbsp;Bnbsp;Idem
-ocr page 10-Idem judicium efto de reliquis rebus non mturallbiw, ut ftint moful
amp; quies, excreta amp; retenta. Sic faepius contingit fputum cruentum à
motu nimio vel totius corporis, vel thoraciflblum , â rifu nimio ,
quale annotavit Zac.Lufit.Uh.-]. hiftor.pr, c.6. ab altiorc rerpiratione,
clamore, tuffi fortiori, loquela multa amp; gravi, uti obfervavit
wEph.Gcrm.ann.iv.obf.j^.amp;c.
^nbsp;XVIII.
Deniquè animi pathemata obftetricantur huic malo. Sicira, furor
brevis fecundum poëtam , perturbât Spiritus , ac inducit non par-
vam fanguinis turgefcentiam. Mceror, triftitia, pulmonibus maximo
pereadverfa, anfamdant, dum imminuendo motum acidum acre au-
gent, quod virtute fua conftriâoria conftringitfibras, amp;ficvafcuIo,
rum ruptionem infert.
X I X.
Ex praeter naturalium claffe culpanda venit fuppreffio fluxus men-
ftrui, hxmorrhagiae narium, B.Rolßne.htCeHßl. Afed. bsemor-
rhoidum, quoniam fanguis hîc non, uti deberet, per viam ordina.
riam excernitur, verum ad fuperiora régurgitât, atquè fic ob dyfcra-
fiam amp; acrimoniam fputum fanguinis inducit. Ita amp; fuum fymbo-
lum conferunt catarrahi falfi, cafus ab alto , vulnera, ac plura
alia.
X X.
Produâanunc hujusfymptomatisfunt i.Tuffis, quoniam rix alt-
ter accidere licet, quin fanguis extravafatus irritet internam afperae arteriae
membranàm ^ qUamqum Rhod. Cent. z.Obf y-.amp;D. Wed. Praeceptor
meus aeternum colendus in Eph. Germ. ann. z. annotavit graves hae-
moptyfes fine ulla tuffi , tamen hoe evenit ob fanguinis a Vûk ^
confertim cum impetu profiuvium. 2. Refpiratio difficilis,
fiquidem veficulofa pulmonum fubftantia loco aëris fanguine repleta,
impeditur juftaac débita veficularumdilatatio: cum ordinario veficulx
illaï debcrent patulse effe, ut concidere ac dilatari poffent.
Enarratis fic caufis internis externifquè feu procatarSicis, neccfta-
rium erit, ut diagnofin tradam , ex quibus nimirum fignis dignofci
ïiceat hoe fymptoma. Quamquam autem perlonga fignorum praeci-
pue imminentis amp; prasfentis fputicruentienarratione minimèindigeat.
«im haec omnia per fe jam pateant, veruntamen quaedam.ratione fub-
iedi amp; caufarum adducere mihi perplacet. Ratione ergo fubjedi feu
partis afFeds attendendum eil, an fputum cruentum fit eflentiale, an
vero fympathicum ? amp; oriatur ab evacuatione quadam fanguinis or-
dinaria intermiffa ? An ex faucibus I An ex utroque pulmone pro-
fluat ? Si uterque pulmo fomitem alat, eliminatur purpura Vitalis ut
plurimum fpumofa ac florida aequali dudu perpeftus, amp;tenfiogravi-
tafue œqualis fentitur. Si fauces anfam fuppeditant, confpicitur fan-
guis ruber, paucus, excretus fine Ulla tulfi, aut faltim non adeo vi-
hementi. Si ex vitio evacuationis intermiffa: contingit., figna ipfius
funt infpici'enda , amp; infimul obfervandus dolor hypochondrio-
Ratione caufarum inquirendum eft,, an gravitas ac vaforum reple-
tio adfit, amp; fanguis fine dolore , cum itj(poeilt;? ercernatur ? quod
«rtum indicium prsbet , fadam effe haemoptyfin per anaftomofin.
Ulterius confiderandum eft , an cum dolore quodam cx copia fan-
euinisacrioris, vel vulneribus, ulceribus amp;c. contingat? tunc rhexm
vaforum indicat. Denique attendendum eft, an emergat ex catarrho
quodam, quod cognofcitur ex fanguine malè colorato.
XXII«
Signa prognoftica quod attinet, fatendum eft , quod perfe amp; in-
■genere lethalis nequaquam dici poffit, verum admodum difficilis cu-
Tatu fit haec affedio. Nam pulmones, ut (ubjedum hujus fym-
ptomatis, fiquäE pars Ulla, facillifflècorrumpuntur, acpurulentired-
•duntur : hinc optime Cous pronundavit »i/uaT@lt; TiJins; (pS-toji;.
Reperitur autem curatu difficiilimum fputum fanguinis ob motum
pulmonum continuum , tenerrimamque vaforum conformationem ,
aus non promtè confolidari poffunt. Attamen curati fuerunt quam-
olurimi, qui tuffiendo fanguinem rejecerunt, uti id teftatur Ga/en.
l V. meih. med. Periculofum eft , fi corpori morbo aliquo v.gr.
fcorbuto, calculo amp;ç. affedo contingit. Periculofum eft , fi obefis
obveniat, tefte Lmg. in Epiß.xiJ. i. quoniam facile fuffocentur ob
fansuineui in cellulis pulmonum derepentè ac confertim defluentem.
Periculofiuseft, fi ex rhexi amp; diabrofi oritur , affirmante/p//:/. iv.
^^'^tilongitudinis amp; brevitatis notandum eft, quod diu durarc
poffit : ficuti exempla apud Rhod, ino^f. Bmhel. in AB.
Ii E? I s p U T A T I O MEDI C A
obfervata reperiuntur, ubi ad plures annos homines hocroalolabora-
runt. Sic quoque diurnum periodicum fanguinis fputum obfervavit
^mat. Lußt. Cent, vj. ubi aeger interdiu fanguinem fingulis horis femel
excrevit, noftu vero plané nihil. Modus denique eventus confide-
randus eft, Etenim non ritè curatum vcl etiam negledum promtè in
pus abit, atque fie tabem aut phrhifinproducit, unde verum eft illud
prognofticon Hippocraticum vu.aph. 15.1Ö. à fanguinis fputo puris
fputum, à puris fputo tabes amp;c. Salutaris eventus eft fperandus, fi fil
citô cefrsnsamp; abfque febre.
His pro inftitmi ratione praemifTis, fupereft ,.ut paucisea tradaro,
qua:citô, tutô, acjucundè primo impetuofum fanguinis motum ac
înpulmonibus influxum inhibent, amp;avertunt, deinde etiam quse fan-
guinis pravam J'tâamp;îtrtv emendant, amp; vafa confoîidant. Scopis hifce
inferviunt auxilia extribus fontibus defumta , nimirum Chyrurgico,
pharmacentico, atque distetico.
XXIV,
Ex Chyrurgico fonte hue fpedatvensfedio, quam an liceat hic in-
ftituere meritô in dubium vocatur ? Erififtratus amp; poft eum HeU
montius penitus vcnas feftionem profcribunt è foro Mcdico tanquain
perniciofilTimufli quid,: attamen quicquid fit, hic optimo cum fuc-
cefTu venam fecare licet, fi plethora quœdam urgeat, fiintermifîio evs-
cuationis fanguinis ordinari® adfit, ut tali modo fanguinis copia immi-
nuatur, impetus jpfius cohibeatur, ne ampHus COfifertim amp; CUTO im-
petu in vafis pulmonalibus irruat, eaque dillendat. Locum quod at^
tinet, non adeô circa hune quis follicitus elle debet meâ quidem o-
ptnione. Poteft autem venae feflio adminiftrari vel in brachio vel in
pede vel alibi, prout Medico Rational! placuerit, ac fic fanguis dimiî-
ti, quamdiu vires aegri refpondeant, non ufque ad animideliquium,
uti Hipp. L. de viSt. acut. amp; Galen, jiph. 5. Comm. 23. vult. Licet Sd rei-
terate, vaenae feâionem, fi neceffitas urget, ac pedoris quïdam gra^
vitasperfentitar,nbsp;..jnbsp;,
.nbsp;XXV.
• • -Vcn® fedionis viccm obirefolent Cucurbitolae fcarificatae amp; non fcse-
lificatae, ad quas Nonnulli tanquam ad anchoram facram confugiunt,
c contraalii damnant has ut inutile remedii genus. Verum experientiâ
conftat, illas faepè fspius fingulare quid prxftitifle, amp;non efferejicir
endas
-ocr page 13-endasob eam caufam, quod non femper eundem efFedum , quemme-
rito deberent, prsftent. In hoc fymptomate vero magis conveniant
prifervand/, quàm curandi fi^e.^ ^ ^
Ex fonte Pharmaceutico tanquam exlargifrimaremediorumfcaturi-
cine primo fe fiftunt purgantia, qux in hoc cafu nequaquamfuntia
ufum vocanda. Nam purgantia prspnmis fortiora juxta Clarif. Dn,
CraaninReg. orgafmum amp; fluxum fangumisimpetuofumautaugent,,
aut periculum inducunt, ne effluxns fedatus iterum redeat. Si verà
in toto corporis habitu varios humores vitiofos ftabulantur, proficua e-
runt evacuantia leniora temperata , vg. rhabarbmna , pnlp. umH'
ri»d.mam.calabr.paful.prma, ca^.fenn.Ctmp- rofar.folutiv. de dehor,
cum rhabarb.crjflall.tart. amp;c. Clyfteresquoquelenientesadhiberi poC
funt, fi alvusfegniusfuumfaciatofBcium, amp; altridafit.
Vomitoria, quamquam in multis morbis magni funrufus, tamen
in hoc fymptomate abeflquot;e debent, quiaconatu illo fortiori concutiun-
tur pulmones , hinc anfam prœbent dilatation! vaforum majori. Sic
quoqueyomitorioram ufum in hoc malo rejicit CI. D». Deckers Exerc^^
Med. Pr.nbsp;„ , , T
Miffis his unlverfalibus , major prava: fanguinis diathefis refpedus
erithabendus. ut fanguinis orgafmus acœftuscorrigatur, fluor in h:-
beatur, acrimonia temperetur , grumi refolvantur, ac tandem vafa
confolidentur. Corrigunc fanguinis orgafmum ac aeflum refrigeran-
tia, ut funt aqv. amp; f»cc. burfpajior.plaatag.fucc. amp;^rup.partulac.v3l-
dopere commendatus ab Et mullero, fr.pap. rhead fncc. nrtic. mi», aqv.
decodionisfeu/actf. cy««., quem depr^dicat Lindanus, qmait: iI-
lum ter quaterve de die ad cochl. iij. fumtum abfquè Saccharo, prSemifla
venx fedione, hxmotypfin fiftere. Spedant huc fpiritus acidi, ut
«in vitriol. amp;c. qui tamen non, nifi vitio.lienis aut maflxfanguines
fvmptoma accidit, funt adhibendi , docente experientiâ Excell. Dn.
Wedol. inAm.r»at.med.p.-i^o. Nec opiata hic funt omittenda, qux,
ouatenusmotum humorum rapidiorem fedant, optimo cum fuccefla
coniunguntur cum refiigerantibus, amp; ccrtè fruftraneum videtur, afFe-
dumhuncfine opiatiscurarevelle. Sic fxpius ad inhibendumfangui-
nis motumaffumfit B.SM-lmd. opiat. add^. reterenteP.
DISPUTATIO MEDICA
Inhibent fluorem, ac acrimoniam tempérant, ïncraflànti'a , abfor-
bentia amp; mucilaginofa. Hunc in ufum trahi poflunt rad. hijiort. hb. agri-
mon. fol. mille fol. foljgon. fl. rofar. bdau^. fèm.i\.frigidafnaj.jgt;ap.alb.
fir. de Symph. Fern.mjrt. coralljap.cancr.hamatit.TinSl. pap.rh. gelat.
C. C. ebor. limacum, quam maximopere dilaudat Burnett.in Thef. Meà.
pr. T. 2. excrefcent. fpongiofa cynorrhodii à Willifio commendata, ^c. Hic
etiam non vilipendenda funt martiah'a, quœ ob vim abforbendi acidum
illud fcorbuticum abforbent. Speftant amp; hue aftringentia, utextraH.
torment, bijhrt. ufn. cran, human, bol. armen, trag.gran. oB. nue. Aiofch.
toft. rhabarb. top. croc. mart, aflring. quot;îinû. Terr, japon, pulv.fijptic.
Heurn. Groll. Wed, qui optimè conjungitur c\im lap. cancr. ^c. Quas
tamen omnia cura circum fpeftione funt adbibenda , ne idem facinus
committatur cum circumforaneo illo, qui Juveni à cantu vafculi ali-
cujus ruptione laboranti emplafl:rum ex gyplb, acacia, fanguinedra-
conisamp;c. applicavit, à quo Juveniseftextindus referentey^cc)!?/».: ia
Comm. inL. ix.Rhaf. Optimo autem cum fuccefl'u in ufum ducipof-
funt, fi refolventibusut lap. cancr. maritantur, ut monet experientiâ
tàoéim ExCell. Dn. Wed. in Theorem. S.
Grumosrefolvunt amp; vafa difrupta con^oamp;iintrad. glycirrh. ir.flor.
helen, hb, agrimon. alchymill.virg.aur.^yrol fcord.veronic.fcabios.flor.bnglojf.
hyperic. fcabios. extraEi. fcabios. bellid. conf. hedtr. terrefi., quam mira-
lem innbsp;Etmiill,oc. cancr.fperm. cet. corail, antimon.
diaphoret. aqv. millefol. cerefol. fi.futpb. bal/. fitlph. anifàt. mum.fpec.
diamum. Mynf. pulv.ad caf Augufl. haly contra pthtf. peüor. ^pleurit.
Wed. antiheB. Poter, ejjènt. traumat. Imeric. Elix.peBoT.Wed.fir. dialth.
Tern, hyjfop. capill. vener, ol. Uni, in Ephem. Germ. ann. iv. depradica-
lum amp;c. Sic hue quoque referenda funt omnia Thtïracicaamp; antiphthi-
fica. Nec in utile erit hoc Eleduarium.
conf. rofar. §]
fjmph. hb. cofi:. an. §(5.
fem. hyofc. alb. 9JÎ.
corail, lap. hamatit, ppt.. aa.
puh. haly contr. phthifi Jj.
extraB. fcabios.
agrimon. bellid. aa. gr, v.
14
ßr. pap. rhead q. f. m. f, EUEl.
Si à fuppreffis menfibus oriatur fputum cruentum, adhibenda funt ;
prxmifla vensfeftione, aperientia uterina^, ut refmar. artemif. tartar,
■vitriolât, arcaa. dupl. borr.venet. drc. Si ab alia quadam caufa prêter na-
turali , nimirum à fupprefllone bimorrhoiduni , haemorrhagiae na-
rium, vomica pulmonum amp;c. tunc ea m ufumcedunt, qu$ fuppref-
fionemtollunt, amp; antiphthilka audiunt, amp;grumosrefoivunt.
Ex fontè distetico demtirn funt vitanda acria , falfa, acida , imo
omnia illa» qus calorem, motum, orgafmum ac ftimulum fanguini
conciliant, amp; ad exorbitantiam invitant. Vinum quoque abeffe debet.
Plura quidem addere deberem , quas tàm ad explicationem quanî
etiam ad curationem neceffaria viderentur, fed brevitati ftudeo, qua-
propter nuncnbsp;,,
vela trahonbsp;terris fefltno adducere proram,
fimulque rogans, ut banc difputationem plané incultam amp; in expolitam^
unus quifque aîquo animo accipere velit, Deo Ter optimo Maximo
fit Gloria.
À D î â i if ï * î A^MJhÄ i
î IV Zi^-^HA MO -Ai i Vf #
....... -
^îi^BbA. i, À mTFm ; lt; 'V ^ Ï:j :L iiij^O •