NobiVJJimo, Amplijfimoque

V I R O

F&IDERIGO BENEDICTO

GARPZOVIO

Scnatori Lipfienfi gravifTimo & Lite»

ratorum Mecenati maximo

S. P. D.

T H. J. ab Almelovssn,"

Imum uc indurefcere, ce-
ramque e concrario , cjuas
prorfus oppofitas operatio-
nesfunt, unoeodemqucliquefce-
reutvidemusigne, ficcerceipfum
amorem, qui merico ob multos Ci-
miles erTe&us cum ignccomparari
folet, non numquam etiam in ho-
minibus prudentitlimis fapientifli-
mifque piane concrarias operacio-
nes producere obfervamus. Harum
alterumcft:, quum amicos noftros

* x omm

Dedicatio.
omniquapofliimusprudentia, ne
quando in malum aIiquod,aut dede-
cus, quod ratione necefutudinis ar-
cliof is noftrum ducimus, vel levius
incidant, arceamus prohibeamuf-
que. Alterum, quod priori adverfa-
tur , etl quum nimio erga amicos
noftros immoderati amoris benc-
VolentiaequeafTecStu abrepti occasca-
tique, ipfimet eorum erroribus al-
bum calculum adjicimus aut fi
mavis, eos in vitiorum dedecorum-
que,uttaceammalorum calamita-
tumque, fi ita loquifas fit, abyf-
fumprascipiternus. Hoc tam prifcr
quam noftri a?vi multis adftruereat-
queilluftrare exemplis cum vel me-
diocriter in literis humanioribus
verfato fiet facile, piane fuperva-
cuumputo, adeoquelaboreeopo-
tius f uperfedendum. Ex innumeris

dum

D E DIC A T I O.

dumtaxat,cumlpfefis multa leftio-
ne expertus,& Tibi fint qua?fita,me- ,
ditata,evigilataque omnia,unum fe-
^gam CHilonis L acedsemonii,
quem eo delapfum inconftantias aut
potius imprudentias Iegimus,ut pras
nimio, quo in amicum fuum cariffi-
mumferebatur,amorea viaa^quita-
tis noneftatifque, quasomnibus re-
Pus prseponderare debent declina-
verit, cujusadusvelinipfo mortis
articulo, quod vixinCHriftianum
bocnoftrofeculo (prohdolor!) ca-
«it, videtur veram pcenitentiam e-
gule. Verum an, &in quantum, id
liceat viro honefto anxie ex variis
autoribus apudAuIum Gellium dif-
quintur. Pofterioris vero fummi il-
Iius amoris effecKis , quo nempe
amicos ut dubiam fa^pius famae fub-
eant aleam fuademus,exempla haud

* 3 pau-

Dedi catio,
paucibra numero funt. Qiiiri imo fi

fbllicitius inquiras, plerofque Vete-
rumlibros fuos amicorum adhorta-
tione atque fuafu in Iucem edidif-
(e deprehendes. Id fibi eveniffe in e-
piftoiarum prajfatione ad Titium
luum agnofcit Plinius Secundus,
ad Conftantium fuum Sidonius A-
poliinaris, Cornificius (fimodusis
verus aucloreft) ad C. Herennium
aperte profitentur.Addam prarcla-
rishifceeloquentias Romana: urita
dicam Deum M. Tullium, (cujus,
fiquando ioquuturae fuiffent Mufas
Lacine, ut olim Gra?ce PJatonis Xe-
nephonteique, voceufas autumo)
qui utrum difHcilius an majus fit
negare idem farpe roganti amico,
an vero id efficere , diu multum-
que fe dubitaffc ad Maf cumBrutum.
fcribit. Nam negare ei qucrn uni-

D E D I C A T I 0.

cediligeret, cuique fe cariffimum
eflefentiret, pra:fertimjuftapeten-
ti & praclara cupienti durum ad-
modum ipfi videbatur. Et fufcipe-
�e tantam rem, quantam non mo-
do facultatc confequi difficile efTec,
fed tamen ctiam cogitatione com-
plectivixarbitrabaturcfTeejus, qui
vereretur reprehenfionem docto-
rum atque prudentium. Quid tan-
dem j id quoniam, fic fonant e-
jus, qua: pergo defcribcrc, vcr-
ba , me fepius rogas aggrediat
tamen non tam perficiendi fpe
quam experiundi voluntate. Ma-
lo enim cum ftudio tuo fim ob-
fequutus, deflderari a Te prudcn-
tiam meam, quam fi id non fecc-
rim , benevolentiam. Quibus fl
vcniam tutamenque fuis prafixit
opcribus maximus Ule Orator,

DEPICATIO.

fpero me hujus ceterorumque ra-
tiones &: exempla , quamquam
longe difpari paiTu, fequutus, apud
Te aliofqueextruib nunc recensin
publicam lucem huic opufculo ve-
niam impetraturum. Cumitaque,
quos, dumin vivis eflent , abfens
feciplurimi, diligenterque, quan-
tum fivitingenii mei modulus, per
literas coIui,maximos laudatiulmof-
que in repubhca Literaria viros
Morhofium PfiTiTUMque, hunc
fuos de Sibylla libros, illum de Aq-
ro pretioiiulmam Orationem , ac
fanaem communem nourum ami-
cum Muhlium Convivium fuum
Eruditum (cujus utinarri cumaliis
abtentibus fuifles prarfens mem*
brumi) videam Tibi, Illuftrirlime
Carpzovi, utpote

Dedicatio.
Mufarum praefidi , Mecenatique
maximoobtulifte-, amicorummeo-
rum exhortationibus mc quoque
eo ut haec qualiacumque, tamquam
fummas in Te meae obfervantice te-
ftimonium fifterem, perduci facile
fum paflus; &: quidemfacile, nam
prater quod Te occafiones obli-
gandime avidiflime ample�ti vere
prolixeque affirmarent, addebant
infuper amici ilii, quod olim patcr
ille vatum de Afteroparo , Lipfius
de Mekercho, dixit, v&tffyot fuif-
fe, id de Tc jure merito pofle prae-
dicari, quiinrepublica &inhuma~
nioribus literis ita verfaris utin al-
tero ho.rum unus fummufque efle
videaris. Quinimo Teefle dicebant
verbisEnnii

ZJ.no ore quem plurimx confcntiunt,
Gmtcs ejje yirumpopuloprimetrmm
* 5 Unde

Dedicatio.

Zlnde fopuli & reges omnes confi*
liumexpetant

Suarum remm incerti.
Juxta ha:c etiam Carpzoviorum
celeberrimum nomen meremoran-
tem impcliere debere fubjunge-
bant, JNobiliiTimofcjue hoc exige-
■r.e Fratres tuosviros praxlariflimos,
quomm JoanneniEenedi6tum fan-
6lx. Theologia?, Auguftum Benedi-
ctiim Jurifprudentia: in cclebri ve-
ftra AcademiaLipfienfi, cjuaruto-
lim univerfa? Gr;ecia? oculus dofta;
Athenaj, fictotiusnuncGcrmanijc
eft j falutes profeflqres digniflimos,
Samuelern vero Bcnedi&uni Super-
intendentem Drefda? & Confifto-
rii Sacriin Eieclorali Saxonia? Aula
.Affeirorcm videas graviiTimum.
Quibus (olidiffimis, bcceteras ta^
ceam permuka&-, cum videas me

pcr-

Dedicatio.
permQtum rationibus, Ampliffime
Carpzovi , nolj fi quid eciam in
hifce peccarim, nifi culpam in ami-
corum ferventem in Te atque meos
labores amorem conjicere, iifque, (1
quidem &: illi pcccarint, etiam pro
iumma Tua, qua eserga omnes,
benevolentia atque humanitate i-
gnofcere, Scmemeofque, fi quid
putaris, id namque foles, labores
in tutelamTuam recipere. Fateor
remhaud tanti efTemomcnti, vc-
rum Tua incredibilis humankas
atqucmirifica,quanitor,clemenda
cum nihil foleat defpicere nihilque
negiigere, non"ponum non optima
quajque fperare, ac feliciffirna au-
gurari. Vale. Vir Illuurriffime & me,
uri facis, amare pergito. Dabam
Gauda: in Batavis Ipfis Natalib.
GHrifti clolo cxciu.

THEO.

THEODORUS

JANSONIUS

ALMELOVE.EN
S, P. D.

LECTORI BENIVQLQ.

Uodhktibififio, Le&orHuma.
niffime, Ofufculum continet E.
pfiolam verbofiorem ad amicum
tneumveterem_} quem ego, quunifimul
fhideremus arfte familiariterque dilext �
ille metis in urbe, ille in feceiTu contuber-
naJiSj cumhocferia, cum hocjocos mi-
fcui^ nihilmihi illofidelius amico, aux
fodale fuit jucundius, uti olim de Voconio.
fuo Romano teflatus eft Plinius Secundusj
quam ego primum tum ratione materia
tumoccafimu decreveram conjcribere fub
tituh Encceniorum Gaudanorum ₃ quan-

P R JE * A T I O.

do quidem tempore , qUoilla celebrarifo*
leant, hac, nti m libro deprehendes ijfo,
facJa nataquefunt. Verum quum qutdam
paullo reltgioforespttarent hunc titulum
libro, qut etiammultajacracontinetat-
que interjretatur ₃ nonconvenire -j J>ra-
texentes ea non nifiprofana atque Baccha-
nalia fapere , infcriptionem mutavi^
qnamquam conftet Enccenia non nifimera
facra fuijfe tempore inaugurationvs tem-
florum" ceiebrata, adeoque longe fattus
hanc infcriptionem convenijje; multo ma-
gujinotaris autore Gerardo Vojfio junio-
re adVelleium Paterculum mercattisnun-
dinarumque dies olim in fefta ac in idem
tempusfcre incidijfe. Verum cum illi non
librttmjtatimfedtittdum injpicifolere op-
ponerent ₃ judicarentque amceniorem fore
magifque lefioresallicientem titulum, il-
lorum morem gefjt OJinimibus_} & hanc
quam vides Amoenitatum Theologico
FhiSologicarum infcrijHionem libroprd-
fcripfi. In hocfuper varta Sacra Scriptu.

a Hofpinian.deFeft. f^

P R 'm. F A T I O.

ra loca novas fortafiisfcripfi interpreta-
tiones at ut Xenophanes olim fcrip/it,
⁸ quid putem, non quid contendam po-
nam , homihis enim hajc opinari., Dei
fcire adeoque dico me rerum noncom-
prehenfarum, nec firmiffime creditarurn
fed potius opinatarum -, & forte verarum
fermonem protuliffe. Si quid tamenmi-
nus recJe exfofuero, libens indicla velim,
illorumque facile tranfibo m caftra qui
melius me tdocuerint, nam nihil huma-
ni a mt alienumfutavi umquam > certus
quodilledixit:

Neque ego ,cummagnos habeam, prater
Hippocratem, duces, Foffium, Eochar-
tnm, Cocceium, Douzam, tMturfium,
ajiofque fumma cruditionis antiflites _Aquifua agnovere repdApetTx _, mihi iur-
pe-mm putabo errores meos etiam pa.
lam_y fi quis modefie ofiendtnt _t agno-

-'■';:■ Viffe
«

P R M^T. & T I d.^�

^//?<; c^ cum*piagno Auguflino retra.
Siaffe. Pneter Jacra muita etiam va-
rii frofani enumerantur ritus atque lu~
di quos cum hodierms ideo compar&vt.
Ubentius quod indies culpanies audiam
hotnmes orbem novum atque alterumap*
paruifie, cumplane, ut aliijamdudum
demonftrarunt & alter fii ^ prorfus idem.
^uit hic oltm in meduis tnvtntis No-
vantiquis nofter fcopus , jmt & in riti«
bus Antiquitatibufque e Sacris Profanis,
nunc vero m ludis moribufque verfata
noftra eft opella , nec etiamfine illuftri'
bus exemplis. Nam fi Onuphrio Pan�
vinio de ludis Circenftbus, fijulio Ca-
fan tSulengero de Ludis veterumfcru
pfifte non vertitnr. vitio , fijoanm
Meurfio de Ludis Grxcorum Uber haud
farum attulit laudis-, quid,fi Varroni,
Scaligero, Vofiio , Martinio, Sfelman-
no, aliifque viris doEiifmus laudi
fuit vel primai vocumfyllabas arigtnef-
que diligenter invefiigafte , non [pero

quem-

P R JE f A T I O.

quemquam mihi vitio verfurum ₃ me in
comparandis tam veterum quam recen-
tiorumludis ritibufquefupervacuas apen~
fo quotidiano horas impendijje_a

THEO-

�ag..l

THEODORI JANSONII
ab ALMELOVEEN

AMOENITATES

THEOLOGICO-

PHILOLOGIC^.

| ilioipfotempore, HeKfticfi
otvestekni, quo triftiffimo
rato, iumrno, i_n primis mihi, deplo-

!2d"Zft^rando ^operc'^a ^terris ^atQ.^ue s^rc-

' W° ' r^mp!f^Xibur^^e ^ffiffimisrtihi

^onjugtum, '

ALETTACATtii^ T

J--^Ampliffi_ra?}� -

MM E R.

pauloAn. ' P^nmo« coquequidera

OhriT' ^Pr"r ' °^nisnoflr,exftinaa
voW, " ^S ^fcre ^3micis ^vifa ftudiorum
num^VT ^re,^CreaCia «*> ^outfepe-
numerohoc Catulhanummecurn rcpctienm

oJfT ^ ^ ^efi "ofrtfiprta doJus _tQ^atecuw�^a?*r«runt_ga_uJianoftr_a^twinvitaJulcxakbatamor.

»�». eca1m.1xvn1.9j. t^>

2 A M OE N I T A T E S

Quin exorta ac ensta infuper eft vel furama ae*
gritudo, quam dies juxta quorundam opinio-
nem adimeie non adeo verum comperior Qua-
propter longe aliter ac Syophanes iEgyptius
»qui, dum trtfiitia remedium quaritJeminariumpO'
t/us dohrk invenit, nefciens quodfolafit mtdicina mi'
feriarum oblivio, cxconfilioCiceronisadliteras
confugio, repullulantibufque affectibus reni-
tor, 8c quantum in me eft ad priftinum me ac-
cingolaborem, omnia velfdtem eorumquas-
dam fi Deusita voluerit,quse vcl propemodum
aM'o!uta, aut perfecr.a funt, vel inchotaaut
promifla , pro virili quam primum abfolutu-
rus. Sed audireTe mihi videor dicentem, an
nondum illud conioiidatum vulnus eftquum
jEgyi ti.' Lxxn dies , Numa Pompilius de-
cem menfts longiffimum lugendi tempus efle
voluennt uri ex Stewechio^b ad Appuleium»
cV fonean iatius exGeiero deHebraeorum lu-
du dnicifli? non fane: nefcis Tuquid idcm
diiafPoeta^

Dtffcile eji , Ipngumfubito depontre amorent.
Verum , neiongiorfim , ut Mufieorumcan-
torumque more aliquod praemittam quafi prae-
ludium , n n inutilem certe me infumptu-
rum iredicii iaborem , fi epiftola verbofiore
Tibi, utpoteamico, cujusfuaviflimos com-

plexus

a Fulgentiiis Mjtholog. Lib. i. c«F- «� 1» ^rag- * '> **�

c tytia.Lixvi.jr'. U.

TheologicoPhilolocice 2

quoTum ^dem/°^IC.° ^rCminifci> ^familia^

fcuraTnT ^mQdotn{ha ^a^ dura magifque ob-
Wcom "'^ ^etiam J^ucu"diora &minus
prd_erT^mCare °l^Kirtet' ^ea» q«* "0" ita
l SttXk*^X ^JUCUnde& ^f«av,ter\b advenis
qu ndo«" ^evenere'^�xP°nere_ra. Vixdumali-
quand_Qe_Xa;gro_ru_m, ut fit, vifitatione, quo-

ve C_aS^U;i^e_r^excreve^t, domum erarn re-

fcfttndo °o?utSr ^CCrte ^qUam °^b ^Caufam'
cuiufdam \�* * � ^me ^comP^eI^t famulus

vrTZl rFT* ⁿ°^bi!itaCe ^& ^hon��
rum R ^q ^fplendore ^"ftriffimi qu, vetc-
mXfr^an0rUm' ^more:^«tem nunrianira
«n meaneT ^nUm ^&,^ftudia � & domefttca fe-
tatiod^C luS' *�^Ut ^3li^^0t ^horas �� vifi-

annu , omniaque, qu* temporispermktebat
ro coSl T^{eXC,piend0t3rn} ^^erant _Vi.
ecrTmt^

g^X^ff⁸" ■ ^N°^ndumⁱⁿ°^rdinemrcde"
FufcK?? r ^ranam ^meam' q«*q«am ccm-
oc ?i , ^P ?^mC ^fit ^mo!es "«ft¹ Pl«s femel teftis

^mu> 'He Vir, una cum duobus, qui eum pneter

A z pedi-

f P>g. .8 ». ^Athen, J)�_p�_cf, _Lv, «. i,. ^, _2< j.

4 Amcsenitates

pedifequos comitabantur viris honcftifllmis*

quorum unus videbatur cmendatus, permo-

deftus plane & gravis, pauloque etiam horri-

diorin hactemporumlicentia, quiViri ilhus

praenobilis, adolefcentis, cumnativitatetum

ceteris naturas fortunasquc dotibus, ut de eor-

poris pulchritudine egregia & morum fuavita-

te nilnl dicam, eximii, in hoclubricoaetate

tanquam prseceptor& cuftos rectorque late-

ri erat appofitus '. Hic , poftquam Nobilif-

rao ilH fe jpfo jfoffPofiori^b Principi feeiflct

poteftatem libtrtatemque , ut decebat , col-

loquendimecum fatis diuturnam,io haectan-

■dem verba erumpit. Exemplis non modo

Grecorum Latinerumque PoliticoTum ve-

xnm etiam acterna fama gaudentium Phiio-

fophorum , Platonis ^c fcilicct Sc ^d Pythago-

tx , Democriti, Ciceronis & maxime Joan-

nis Merceri qui aetate prope acta Arabicarum

literarum ineredibili ftudio iter in Orientem

eogitafle dicitur" ceterorumque non minus

eelebrium virorum incitatum efie & per-

ducr.um hunc nobilem Virum veHm &ias, a-

Jias externafque invifere regiones & terras

aique itaperluftrarcut tandem Dei T. O.M.

gratia, falvus incolumilqucadpatrios laresae

penates poft varios cafus & longa diffkilli

ma»

a HoezlinsadApollon. Rhodii Argon. pag. 39. b Tut-
sieb.Adv.Iib. ..c.13. c Quir.tU. Hb. t. cap. 12. 4 C»c,
Tufcul. Qusft. I. iy. « ColomeC GaU- Ojitat ,p. 5 7,

Theologico Phil.ologicvbI $
tnaque itinera redux, illa, quas auribusa vi-
riseruditis recondita haufiflec avidiflimis, ocu«?
Hs curiouffimis vidtflet mirabilia , in civiura
fubditorumque fuorutn quibus fit aliquando
praefuturus, commodum depromue pofler, Sc
in proprium oble&amentum intra privatos
parietes repetere. Addebat infuper Eum.wo-
va cjuaque curiofa defiderii cupiditate feclari eaque
inteUigert avide fiudere quin imo tanta ducicu-
nofitate ut nihil plane , etiam ne minimum
quidem, modo aut prece aut pretio liceat ,
velit imperfcrutatura dimittere : fcire lllum
innurnerabiles fere apud antiquos regiones,
civitates ob viliflimas licet quibufdam ita ha-
bitas res, raaximo non folum in honore
fuifle, &!onge celebratas, verumetiam cum
moleftia & labore aditas , quas multo nu-
mcro congeffu qmni laude major V. C. E-
itchiel Spanhemius tn, libro de Ufu ScPrx-
ftantta Nurnifmatum , quo, ne alios recen-
feam fcriptores optimos, imprimis adeo no-
"er delectatur Princeps , ut legendo fatiari
nullusqueat, imo ut aliquid rarius^dicam, pras-
fertiminejufmodi generis hominbus, adex-
emplum AlexandriMagnib, Chryfoitorni^c, aq
Platonis^a quorura primus Homerum, aker

A 3 Ari-

a Fum. Aftron.vui,c.«. b Dupoit. Epiftol. Dedicat.

Oaomo}. Homer. M. Anton. Majcngius l-iafat. 1.1» Hom.lhad.
j 5i ⁵? ^l:� , 9 Neandei i;i ftuloe- Au&Qi. GnOKioIog. pag. 7,
* QjJmttl. 1. ;.ca|!,5.

6 A M OE N I T A T E S

Ariftophanis comcedia^ adeo diligentercon-
triverunt ut dormituri pro pulvillo uteren-
tur, poflremus vero Sophronis mimorum frn-
ptoris libros moriens capiti fuppolitos habue-
rit, de no&e pulvinari quoque fubiiciat,nihil x~
que annitens -, ac ad vivum ita exprimere Im-
peratorem Philopcemonem, quem nobis gra-
phice defcribit Plutarchus,' ut alter Philopoe-
menes dici quam dignifJime mereatur.Sic The-
fpias vel ^b unampropter Cupidinisfignum <vifi, nam
alia vifendicaafanuUaeft, apud Ciceronem legit,
qui eadem orationc docet Syracufas quoque ob
unam potiffimum piduram prjenobilem pu-
gnam regis Agathodis contihentem adiri. Sic
enim Cicero ^c Pugna erat equeftris Agathoclis regis
intabuiis picla pr<eclare; his autem tabulis interiores
templipartetes veftiebantur, nihil erat ea piclura no~
hilius: nihil Syracufis quodmagis vifendum putaretur
quid^ flieam ex Auberti Mirasi^J prsedidco Eum
Ifnacum ob clar.Z.*)5/»,Harlemum ob laudatif-
fimi Qofteri domicilia % etiamfi alia, quaz tamen
multafunt, noh efTentvifenda,excurfuium.
Quapropter non mirum mihi debere videri, fi
breviorem & mancam quodammmodo urbis
Gaudanse cognitionem e Guicciardino,Thea-
tro urbium, iimilibufque aliis fcriptoribus ad-
eptus, ipfum cupido ingens inceflerit, cele-

brem

a Virar Comparatar. Tom. ir. pag.« $ ?.ed H. Steph. in s.
, b A&.in Venem. iv. c.j.&so, c Aft.jjiVeir.iv.cap.J5.
d Elog. Uelg. pag. 138.

Theoiogtco Philologic.�. 7
brcm hanc urbem,in ptimifque templum quod
Dianam Ephefinam , non cultu fed itru&ura
poffet quadautenusdici aemulari, paulo propius
perfpiciendi, in quo extra omr.em dubitafio-
nernoccurfurafibimonumenta virorum omni
honorum generequondam floientium, arbi-
tratur.Quisenim, qui hiftoriasaut res geftas
a prima Libertatis Batavicae, ut ita dicam fun-
d^ione, ad haec noftra ufque tempova a fioe-
hiTirnis fcriptonbus diligemer pertextascurfo-
no duntaxat oculo percurrit, n&ti obfervar.
quam ftrenui olim * Gau.kni anuquae ac com-
munis liberratis (quae fingulis reipublicae a-
niantiffimis civibus , quanto magis Tutori-
bus, P^tribufque, non rpibus modo fed vi-a
magis chara elTe debet, non enim idomi civei a->
famd habent antitfuws fdute commum autore
Varrone) eiftitere vin>;.i.e, atque propu»na-
tores.!g,tur ut olim RotnamTityro. dicebama-
pudVirgiiium fic te hbcrtas tanta fuit Gaudam
Tmcaujja videndi. Imo air, ifthasc & a \& plures.
Quisnon,pcrgebac, quem maritimadtleclant
prsdiaTropaeaque, adcurrit vifurus tumulum
be!!icofifli_mi Hanii^b qnemfimpercredidiffe, itn-
niortalitatem ejje pro Republka mon j cum fama etiam
viventium confenefcat.nullus n:fi malevplus pottft
^negare, ut fileam vander Zanios plurelquealios

A 4 ftra

aHoofdNedcrhndsHiftor.Iib.xx.A.isSj. b rslp.Fia-x.
ecUin.L.Viac^ciceton.ttofUaciocat. 37.Noniu«V.^>f«-

8 Am OE SJT *T t S

qui e* ypftra urbe oriundi depreffam & prope
mcdqm devictam patriam mortibus fuis« Quin-
ti Curtii aut Menoxei exemplo, quafi redeme-
runt, undejuftifrimeolim (A.i^tfgOquumfi-
ttis nominibus urbes lit.er.irum commercium
cxctverecogerentur,^bGW«veftra Mars futt
appellitata,quod npmen vtl hocipfodieme-
reri audio laetiffimus. Quare fi verum olim di-
xic Ariftides ^c maximum civitatis aut reipublicx
eommodum in proventu bonorum virorum confjiere,
non ultimum faneGauda veftraoccupabitlo-
cum; atque, fi Perfarum more, qiu paulo ce!e-
brioribu¹; civitatibus impontmt cognomina leu
cpithcta»" vclisimponeree?iamcogno(r.'enali-
quod, optime, Uti CacHAv domkikumfidelium_yGaudam domicAmm (ociarum navalium, feu a ce-
lebricaleorum emporto Tvfo iruhiM dixcris. Dc
C orniio :.c Freda-ico Houtinaanis germanis.
fratribqs, inter primos Cricntalem Indiam fe-i
quemibuseeregiafaneexfpectat , quibusmeri-
tifJirriis hqc Hqi atianum occineris

_c lUt robur & <es iripiex

CircapeButerat, c^v.i fragilem truci

Commifit peiago ratem
Primni, ncc iimuit prxcipitem Africum

JDscertaniem A^miontbns

Nec trtjies Hyadas, nec rabjem Noti:

QtiO

t Hygin. Eabi *'. & $%. . tSorNederJ. Hiftqr. lv. p»g, j «..

c Orit. i?ljtcnic. fecur.J. pro cjuatuor vir. l«g ei.aS;.

4 Gfiaf(Jla'.Voy2geeiiF«tfepa*g. 17'j. c Lib l 0X111 &*«

THEOT.OGTCQ P«If.0LOG!CjE. f
0!«o non grl>iter jfdrttfl

Major, tollere feuponerevtiltfreta.
Plura funt, eaque quidem rtkui digniffima,
inter quaE primum locum occupat empo- .
rium lllud tam ceiebre caieorum nulli ceden-
tium, quce nnn de^encres plane ad vos allicere
poflqricomnium anificumfiveextnneorumfi-
vc indigenarum animos quas omma, ne tuaab»
Utarpatipntia, alrifltmopriEttribq fiientio, hoc
unum tantum,quod e re efie mecum, fpero,cre-t
dideris,lubjunc"turusNob;liirimum acClemen-
tiflimum nollrum Dominum fecum atttilifie
hunc,(qui altcr erat comes) fi quid foret deline-
atione dignum , qus permulta& digniffima fa-
cilenobis perfu.idemus,quem vides Apellea? ar-
t;scu'torem difgenTifiimum , quiantealiquot
annosfratrem tuum ejufdemartis excolenda:
gratia Gerroaniam noftram peragrantem fe vi-
diffe nontantum, fcdetiam loputum eifemihi
ahquando expofuit, quod ideo magis tua venia
fubj Ci, quod auguramur optamufquc multurn,
contnbuturum aiidnobishofpitibus dandum,
quodunicepetimus, velleicilicet tenobisdu*-
cem prsebere ac. ut Ciceronis utar vocabuio,
Myft!garium,qur>modo apud Siculos vocaban-
tur cjttihfifpites adeaame vifenda erant ducere file-
oant & utmm <iuodfue�oflendere , quaz curndixiifet
&a me, quaciecipicndis ejulmodi hominibus

A f funt,

a Aft. in Veri. u, csg. 59.

16 A M 6E N I T A T K S

funt, pro temporis ratione forent praeftita, af-
furreximus abitum ad templijm parantes.

Domum itaque egreffi, flatim, quis hic, in>
quit, Illuftr. Comes lirnpidiflimus aquarum,
arboribus amceniffime ita veftitus, multarum
ut video magnarumque navium patiens , ri-
vus eft, Gouwa nonne ? a quo urbs, cujus, quoi
valde mirandum , nominis originem ignora-
ri plurimi fatentur* fcriptores/nomeiiducit.
Sicetiammihi, 111. Comes, refpondeoutrum-
que videtur , primo mirum quod ipfi Am-
pliffimi Confules in additamento^b quod ex ar-
chivis legas fubminiftrato typographo id fe
ignorare fateantur; fecundo nomen a fluvio
vel potius aggere, velutiidex multis Weft-
Frifia: aquulis & viis feu aggeribus Gouwede-
nominatis fatis fuperque probari poteft , du-
ci , quamquam a fhuringis hoc commodc,
nempe der Gomv quafi Ihurtnger Gouw, derivari
pofle, innuere videtur Batavorum Jurifperi-
torum doctiffimus, �c doctiffimorum vere, in
jure imprimis Romano, j uris peritiffimus Simon
van Leeuwen , ^c Anriquitatum Batavicarum ,
fi quiiquamaliusrufpatprfjgaciffimus ; quod
yix eram effatus quin pergit II]. Comes, En
fplendidiflimum , eo enim ob v\x uti nofti
brevitatem,deveneramus, totius Belgiae sdifi-

cium,

a Jun. Hiflbr. Batav. pag. Z7S. b Pag. 114. c Bata-
tia:. Iliu�tiat.|jig. 11 j.

Thf.ologico¹ Philolog tcte. ii
ciuin dignum re vera templum,fi non argento,
ut quondam^a Ephcfinum, exp>imatur, dignif-
fimum tamen quodaeri foiidoac perenni quam
exaftiflime incifum aut potius excufum cui-
vis artifici , ceteiifque bonarum artium cul-
toribus & incolis, civibufque maxime Gauda-
nis exhibeatur in dbmibus etiam fpeclandum.

Jam, pictorem alioquens,dicebat, habesin
quo te exerceas, quod refpicias fcdulo, per-
pendasdiligenter, enotes accurate ,'& incom-
modum tuum, eruditorum inftar, excerpas
permultum, nos mox fequentes^b

Hanc ex diverfofedem �veniemm in unam
& fefe "convertens, quid vult, ex me requi-
nt , ifta fibi fupra januam muro , feu colu-
mnis,qiialesftatimbinasdelonginquo,alteram
in feprentrionali alteram in meridionali aedis
regione expanfas coUimnifqueaffixasconfpexi
tabelbs,quod in veftra Batavia in alterius etiara
religionis p!us femel obfervavi facris aedibus ta-
bula ck infimul heus Domine, dicebat fuo ma-
giflroverficulo fuavifllmiPoetae, mirumenim
in modum delectabatur, id, quod vellet ,dum
mooo poffet, veterum fcriptorum, in qu6 non
mediocnter erat verfatus, verbis pracipue au-
tem verficulis, exprimere ,

" fer propim tua lumina: tupotesalto

Cor-

a Aftor. xi x. 2 4. b Virgil. An. u. f. 71«� « Calpuia.
Edog,i,^.j₊,_3I.

I» AM OE N t T A T E >

Cortice defcriptos citiuspercurrere virfn.
Naw tibi longafaiispater interwdia largus
Froceruwc[uededit mattr non invida ccrpus.

-------' rumpe moras oculoque feauaci

Qjtamprimum nobis divinum pertege carmtn.
Sunti!lac,refpondeo,IlJ. Comes quas eminus
vidifti,capita iymbqli Apofro!ici,orationemque
Dominicatn continentes tabciia:, haecvero,
in quam primum conjecifti oculos,tabula,refert
praEceptadivinafeu legem mavisvocare Moy-
faicam, quam circa, dummodo 111. Comiti non
moleftafueritdiffufior, &ad meliorem intelli-
gentiam paulo altius repetita explicatio, nec
non lenior interim, dum piclor fpettandis vitris
obleclet anjmum, obambulatio, hanc habeo vq-
bifcum communicandam, rjefcioan nobilifii-
mis veftris auribus&patientfidignamquidem,
nuper natam mihi obfervatiunculam. Tem-
plum Salomonis, a;dificium profe&o, quod ne-
fcio an in*itcrnum quidem fit habiturum, licec
tot volumina in ccelum evehant feptem orbis
miracula, par, adeo elegantcr, afFabre, nitide,
accurate , ficverbisdefcriptum, & ameis figu-
ris expreffum eft a cpgiMto meo GuiiielrnQ
Goerjx,uEnonmodoimperitiflimi,acomnium
artium piane rudes, verum etiam do&uTimi in
quavis facuitate ac difciplina virj , Thcologi
ttiam folidiilimi, quin & tpfi peritiflirni artifi-

ces,

* VoofbereidfeldciBybelfci!. WijsheydXI.Eoek.

T H E 6 L O GI C O T? H I L 6 L 6 G t C j«. t\

Ces , architefti fcilicet & fabri , qui potif-
fimum de eo judicium ferre queant acutifh-
mum, uno ore pronuntient, ha&enus nori
modo non a quoquam illud tam accurate efie
expofitum , fedvixquidpiam,fi quid ipfi fakera
judicare valeant, ad illius perfe&ionern adji-
ci poffe, quoniam fihgula eaqiie minimaex
regulisartis-acad normam exa&iffimeexftru-
&a, expcfita Sc delineata iunt , lubentiffime
confiteantur. Hic^;: fc. Goereus, nihil in toto
hoc & tam illuftri sedificio confefendum putat
aut comparandum cum eolumnis quas non
tantum templi, fed omnium poftea conficien-
darum ftructurarum tanquam nprmam , �c
Unicam confummatiffimam conftituic regu-
lam ; nec fine ratione, qui enim fhpientiflimus
omnium pnsdecefforurh & infequutorum ho-
minum , ardificaturus fapientiffimum Dei",
Ejufque quidem juflu ac mandato , templum,
poterat non eligere fapientiilimum quorum-
vis artificum aut opertfriorum artificem ex
voto qui conficeret ea quas ad amplifieandam
Dei magnificentiam, fplendorem , & ut ita di-
cam , majeftatem requirebanmr. Quisnegarit
Deum ipfum ^c Hiram , qui peritus adeo &
fciens ckegregius dicitur operarius, fa&urus
quumefiet omnia quse ad tam magnificum,
regium , nobilifiimumque aedificium exige-

bantur^

s Locofuptacita;o. b i Rcg. ln.u, ciB.cg.vujiy

14 A M OE N I T A T E S

bantur,furnmafapientiaimbuiflb:imprimisfi
in memoriam revocemus 4 Bezalielem & Aho-
liab, a Deo tantafapientia,ingenio, prudentia
fuiffe danatos afflatofque.ubi vafa,inftrumenta
iraoipfum Dei tabernaculum eflent confecturi
cujusapparatusacfplendor minime cum hoc
Salomonis templo eomparari poflit, quod nec
porerat quoque nec debebat■; primum quod de-
bebat circumferri adhuc tabermculum, quod,
fi vaftum adeo aut firmum fixumque f uiffet �edi-
ficium, neutiquam potuifTet Joco dimoveri. Se-
cundo quia non poterat hoc templum nifi tem-
pore pacati orbis , & a ^bRege clementifhmo
fummaque pace fruente, �edificari,quod aperte
hifce verbisagnofcitDavid. ^cdixttaue Davidad
Selomoh filium; Fuit incorde meo,ut adificarem do-
mumnomini Domtni D:imei. Et fuit admeverbunt
Pomini, dicendo. Sanguinem in multitudine ejfudifii,
&btUamagnafeci(li, Nona-dificabu domumnomini
nteo,quia/ang<vinem multum effudifii interram coram
ntt.Eccffilius natustibi,ipfertt vir quietus & revuie-
fcerefaciameum abomnibm inmicufuu in ctrcuitu,
quia Sekmoh erit nomen sj_m, &pacem, & yuietem,
dabofttfer lfrael indtebus ejus. Ipfe adificabit domum
nomintmto, & ipfe erit mthi m filium, &egoero
tlli inpatrem -,firmaboquef₀lium regni ejusfuper Ifrael
ufauein fieculum.

Non-

4 Exod. xxxi. 2 j. xxxv. 3». b _t Reg. v. 3, +. * Chre-
■ic.YU.7,s>.8cxxviir. 3.

Theologico Philologtcvb. jj

Nondum mter doftos exagitata hactenus di-
remta hs eftifbene columnaTfuerint pofitajin
atno _an vero fuppofitx teao, idquc extra
templum an vcro intra; fed q. ocunque fueric
modo nobis ad noftram obfervationem perin-

lo k^amqUam ^Varias ^ob ^rationes averonon
^ⁿge abefle videntur qui eas in atrio ponant,
j>nquam monurrenta atque ornamema c-
begia^cuivisfpeaatoriac fabncatori utnorma
F o_poilta; takshodicinnonnullis Italix civita-
«dus confpici referunt oculati teftes fcripto-
requc innumeri : olim autem & hoc moris

^lje ejufmodi engere columnas aperte fatis
cem_Ur _Moyfc ^. .^^ _Dominj _ahare ^

rigi (Y ^mnns ^ln memoriam initi fcederis e-
g, jull,t: nccalias hifcmagm» lapides, quos,
Pcftquam Jordanen tranfiifl&C . ex Moyfis■'"
pr,ceptoduodenosco:locavit^ofu_a,.faci/_Cno-:
^DlSP^trI^d_emus,q_ulb. s kxdivinainfcribebatur

»Exod._xx,_v.₊. bDe_Ut._xxvlI.₂₎₃. jof._Iv._3>9�

Ptio inl^r ^m°^IC ^vonrtIua>'>. incifa fiiiffe piobit infcii.
fatrhinA '^iU ?""* ^d�ienx ^,nve'>taabAkxandioGeialdino
IV ^Ameaao - autoie «oldonio,

Fokt t^°- ^CL' ^CAESAR- AUG. GERMANICUS.
PVBnrn . ^X- TB-IB- f OT. y. IMP. IV, f. P.
DIAP ' prXvP^ICT°- ^IN' ^EXITV- «AVB.ITANIAE. NVMI-
VSOVP n,, ,1^NCIAE.CARTHAGINENS1S. 1N. AEGYPTVM.
Datvm m^^S°- CADVCEATORE. ET. PRAECONE. MAN-
JOSTEA rmv^RVM- ^EXE'<^VE^TE. 1N. MARMOREIS.
URO _ET _Vo�^VtNlS- ^VB1°-^VE- SCVXITO. EDICTO. 1M-

sS A to 6e w t t a *r e s

*6't peregrinus ac * viator eam poflet legere , quod
liteofieretcommoinus,m,indat ut ^hverhaberieex-
frimerentur. Quibus nce peYpertfis, non «W^uSsAfli-
iiobis vidc-mur (i j licet fudJj in hcris literis fiaC
mentio, adexemplum modo memoratorurn la-
pidum , hifcc in coJumnis veJ infculptam , vel ra-
bulis infcriptarn iis affixarh fuiiTe legemdivinarri
arbitremur, ut quemcunque adeuntem templurrf
vix dum oculoserigentem moneretoffi:», do-
ceretque etiam barbaros aut advenas Dei Ifrae-
Jis vohintatcrfi. Qiiid ? quis rriale nos conjeciffb
putarit , quurh videas hon irl rabefhjtculo fo-
lo verum in finguhrium dorriorum januis po-
ftibufque Jcgem fuafn infcribi^c Deum ipfum im-
peraffeceu rranfeuutes autintrsht sexiuuttfque
ipfo afpectu rtcordarentur legum divinafum,
quas digita demonfirantcm inducit f-pi ntiam
Salorrion,^d Nmr.e i.iquieris fafientia ciamat & in-
lelligentta dat vocem fuam : in (ummitate iocorttmix-
(eijorum, Jupra viam in locc jemitarum fiat. In lo-
co portarum, in oftio civitatk, in ingrept oftiortm
ciamat. & vfii^. Audite eruditionem cr fapkntes
eritts, & nefojifonatio eam: beatus homotfuiohtem-
perat mthi ferjsvcrando juxtaferes meas quotidie cu-
fiodtendopofes ofiiorum me^rum, id tft, cuitodiendo
Jegespoftibus mecum oftlorum infcriptas. De
quibus tamen in tranfcurfu hoc vobis diligentius

expsn»

a Habakuku. 2. b Dcat. xsvii. l. e 0cnr.7i.p. &
xi.it), i Pnmib. vit. i, z, j.

. TreoLoGICO pHtLOLOCTC^. 17
«xpendendum rclinquo an non fanguine Pafcha-
^Jls agni ideo^s oblitas fuere Ifrnelitarum poftes, uc
fo extinguendae quafi viderenturproriiulgendiE
^l»*legcs, quasolim JefusChriftus, deficmcus
verus iHe Pafchilis agnus, fanguine fuo efftt de-
^ nrus, atque abolito vetere, novum fcedus
j^uPpofiturus, quo collimaffe dici poffet infal-
^llis ^llle divinus Interpres Paulus cum ait. * (i
frtm foedm fuiffit incdpabik, nonfmffereliliumlo-
'"mfemulo. Ad leges vcro refpiciens, ait, Deum
ixifle, &leges, non uti antea lapidi aut aeri,
^aut hgno., autpoftibus, aut tabulis fe.d^c inge-
ⁿ� & cordibw infiulpturum, unde veriflimecon-
^are "bitror juftiflime dixifle Chriftum, ipfius
■Jttgum effe fe & _6ma _no�g_rave_} (Matth. xi. 30.)
quatenus fcilicet omnes abrogavit ceremonias,
«numqus novum reliquit dumtaxat manda-
^Utu> difcipulisquodeflet^W^", amorem
nempequofe invicem effeht complexuri, quod
^& laulus innuit, Gal.v. 14* uno vocabulo, in-
^.^Ul^s,impkturkx, utpoteinboc, diliges proximum
*Hm tamajuam Teipfum. ad Romanxm. S.yui
Pfcxtmum dikxit, impievit legem. Legum autem
V '^irurn» qua; ritus fpe&abant, abolitionem fa-
^ls ^luP^erque demonftrare mihi poflevideorex
jerbis Pauli _a(j Ephefios ir, 15. dicentis Chriftum
^e&^m ^m«ndatorum in decretkfitam abrogafje uti & ad

B Colof-

^v«u,i

xod.xit.jj. b Ep.»dH?br.vni.7&i». «H«br.

18 � A M OB N I T X T E S

Coloflcnfes c.u.vf.i^Jeleto quod adverjtd nos erd

rituum Chirografhoquod erat contrarium nobis (NB.)

per decreta , qus vetuftatem litera vocat (Rorrl'

Vii. 6.) necfineratione, dicitur enim Chriftu*

7i\®» y*% vo'f*8 JRowz. x. 4. id eft , legis ceremo'

niarum, quam prorfus abrogavit, adeo ut v«

/*©- � 7rv^V*^T(^ Rom. vut.a. vim fuam pollif

exercere. Siautem , quod nonnulli admittuntt

pofte?altiores,prsecipue in majoribussdificiisi

ctiam columnas,& templum Salomonisperfe'

� clum opus iilud effe, cujuso-^waduntaxatta'¹

bernaculumexhibuerat,dixeris,quis,amabo,noil

verifimileducet divinam legem columnis iftiS

fuifle mfcriptam appenfamve. Hisacceditper'

quam probabile videri nomina Jachin & Booz, w

Jis,ficuti forte & aliis lapidibus hic illic a Patriar'

chis' ere&is, fuifle infcripta; quomodoenima'

lias eorum nomina, quandoquidem fspe in loci$

folitariis conftituebantur, unicuiqae innotuif-

fent. Sed, venia veftra, quia ad rem aliquui

luminis conferre autumem , de ratione vef

bum adjiciam denominationis. Re&e itaj

que a Salornone dextra fuitdi�ta j^/squod

trmskrturfirmitof. I. Vel quod Deus ^hpopulo

fuo pofuerat/ocum t & plantaverat eum, uthabita-

ret in loco fuo & nonmoveretur ampliut. II. Vel

quatenus Deusimplevitpromiflionem, 1 Reg»

vi. la.&firmavit ( quod David ei praedixerat.

1 Reg.

a Geuef. xaJti.jxST. b J $am. YJM»i

Theologico Philolo&icje. 19
'«Veg.n.^..) utiipfeagnofcitSalomon. 'BV-
wavitcjue Dominus verbttm fuum quod locutm tfi.
*!� Vel quod regnum Salomonis ftabiliret
tonfirmantque,_utiipfe dicit. i>Firmabofolium
^r?jpn e)tisufque infeculum 1 & Firma erit domm tua ,
&regnum tuum ufyue in feculumcoramte, Ihro-
^nm J** «* >«« ufque in feculum. I V. Vel
quod Chriftus tanquam fulcrum aut primaria
-olumna, cui inniteretur ejus domus, pracfi-
%ⁿ*&a,firmitatem effetallaturus: forfan huc
reipexit Paulus quum itafcribatTimothco:

*©- $ ^Ww/t** tS *a_s9-«V, id cft, ^ <«tf«w tar-

^s, «f fcias quomodo oporteat te in Domo Dei con-

verjari, ^uaefiEcckfiaDeivivi, columna &fir-

rnammum veritatu. Quinimo Apoftoli, Jaco-

e* & Cephas &Joames ?«*« kucolumn* voca-

tilunt; quodqut adcolumnas Salomonisre-

>»tert ^c Angelomm , Monachus Lexovienfis,

" }ⁿⁱ noruitfub Ludovico & Lothario ejus fi-

» «0, AnnoChrifti dcccxxx. inquelibrosRc-

»> gutn opus fcripfit excellentiffimum, quale fc

.. m icnptuns fan&is alias non IegilTc, cum Tri-

St v,^mi° ^,nS^enue ^fatetur Stephanus joannes

^ePnanius in notis uberioribus in prafationemSa-

" ^Gra»»»atici pag. 14. Bibliothccam ingrefli

B x invc-

»°th ,»^,!^Tc"¹¹'^�'-"- bxSam.v.i.u,i<. ciTi-
87s ir , i.' Stromat. in Lib m. Rcg. cap.VU. P»g.

tO A M 0� N 1 t A T E 4

_f, inveftigabimus. Ego hic fubjicio Et/?»##
� </#*# columnas airtas xvin.cuhitorum aititudints co'
iilumnam utramejue.Hx funt columnas dc quibu*
� Paulus^a ait, Jacobus & Cephas & Joannes(^'
� �videhantur colummt ejje, dexteras dederunt mihi &
■s,Barnah<efocietatis: ut nos ingtntes, illi autemi^
», circUmcifonem,) quibus Verbis quafi cxponetf
₃, videtur myfterium columnarum materist'
»,lium, & quid vidclicet figuraverunt, & quai^c3,'duse fint faftae, Apoftolos namque, & dofto'
u res cun�tosfpirituales fignificant, fortes nimi^
� rumfideatquc opere , & contemplationea<i
₃, fupernaereftos. Duasfuntautem, ut&gen'
�tes & circumcifionem prxdicando in Ecclc
3, fiam introducant. Stabantin porticu antefo"
j, res templi, & ingreflum illius fuo decore a#
j, pulchritudine, ex utraque parte mirabilitet
3, ornabant. Oftium autem templi, DominU*
� eft, quia nemo venit ad patrem nifi per ipfurfl-
_w Et ficut alibi dicitur. Egefumofiiumper me f
� quis introierit , fahahitur. Cui videlicet ofti"
�co!umna� ab utroque latcre coram pofit*
�circumftant, cumminiftri fermonis, utri'
₃, que populo introitum regni cceleftis often'
� dunt, ut fivea Juce fcientiae Iegalis quifquCi
�five ex rigore gentilitatis ad fidem Euangeli>
� vcnerit, habent paratos eos qui fibi iter falu'
�tis& vcrbo demonftrant & «xemplo : ve'

ccrtf

* Gal. ii.

r
i ,

THOtOGTCO PhI-OLOGICjB." 21
s» certe quia de eifdem columnis in iibro Para-
«lipomenon itafcriptum eft: Ipfas> cokmnas
nquoque-pofuit inveftibulotemplt, unama dextris,
>, & alteram dfinifirts. Ideo funt dux fa&ae colu-
» rona; , atque ita difpofitae , ut nobis & in
»profperis, 6c in adverfis, ingreflum patrias
» cceleftis ante oculos mentis habendum efle do-
»»ceant_s&c. paulopoft.
> > |_ Etfiatuit duas columnas in porticu templi. Cum-
V ?"* ftatuijfet columnam dexteram vocavit eam no-
nHiineJoachim] quasinterpretatur [firmitas. Si-
umiliter erexit columnam fecundam & vocavit rio-
" ^mn ^ejw Boo?.] hoc eft,robore. Dextera columna
» (ut fupra diximus) illorum exprimit figuram
» aoclorum, qui primitivam injerefolyma infti-
»tuerunt Ecdefiam. Secunda eorum qui ad
»> praedicandum gentibus deflinati funt.Vel cer-
»te dextra eos fignificat qui venturum in carnc
" «^ominuni prophetando praidixerant. Secun-
" °^a ^lIlos quj tunc jam venifle, & mundum fuo
»ianguine redemuTe teftantur. Et ap^a; fimili
" ^Vocab'Jlo amba: cenfebantur columnae cum ur
»na, firmitasj alterainrobore, diftaefl:: uc
» una fidei & operis fortitudo cunctis inefle do*
» "onbusmonftraretur ,noftrique temporis in-
" ^en,a "otaretur: ubi fe, nonnulli dodores ,Sa-
»'^cerQotes, &co!umnasdomus Dei rideri, at-
»qt>eappellarivolum: cum nihii infeprorfus
** hrm.2 fidei & ad contcmnendasfcculi pompas,

B 5 �ae

2% Amosnitatks

�acdefiderandabona invifibiiia, nihil habeant
�roboris, adcorrigendos nihil induftriae fal»
� temad intelligendos, eorumquibuspradati
funt, errores. SicJonasScotus; ' utfuntcolummt
Ecclefiarum Htlarius, Ambrofius, Augujiinm,it3 ho'
die adhuc jEthioptsfeu mavis Habeffim Mar-
cum Apoftolum, &Cjrji7»w,Ecclefia; Alexandri*
nx columnas folent appellare. Job. Ludtlf. Btfior.
L. ni.c. Xiu §. 51. Longetamen apcitius u-
trumquc confirmat Chriftus inquiens^b Ohkmv,

mirjcru twrov fuAov iv t« vas«§ ©<;* ^uk , � s�« * p*)
«^eAQ-ij f.Ti Kj y^.\ot itt avjoYro atoy.x j> ©ss$ px, «/
t« ovopefpntAtus $ 0s» jtt» <� KtuvyjfltfxraiAtju , >)
k<xtw�**v^ <m< §V<yva >>stj J ©ss usj, >^ t« cVop* ,utf
T» iwMvof. id. eft, <jw vicerit, faciam tllum columnarfl
in templo Dei mei, & foras non egredietur ampiius:
& Jcribam fuper eum nomen Dei mei, cjr nomen civi*
tatis Dei mei novs Jerufaltm, qute defcendit de CaU
a Deo meo, ejr nomen meum novum Hincjam lucC
meridianaclarius patct columnis etLm, quod
demonftrandum aflumpferamus, nominafuiife
infcripta. At, ut ad columnam Jachin recie^m ,
ficumiis potius facitis, quibus vertitur/jrrfjw-
ratio velprxparans, dici poteft indicafle hanc do-
mum fuifle pefinde ac praeparationem infequu-
turx xternx xdis five reiigionis, vel, homi-
nes fele debere prxparare priufquam ad Deum
accedercnt oraturi. Qux a finiftra erat con-

ftituta

a Batth, Aivexf.Iib, iti. ia. b Apocalypf 111. ti.

THEOLOGICO PlilLOLOGlC^. 1%

ftituta Boot.»dida id cft, in fortitudtne \e)mro-
hre , pereleganter referri poteft ad fortitudi-
nem Dei qua ufus eft in abokndts txcidenduqut ,
?j«J inimick, vel, quod Deus dicitur fortis&
Deus exercituum, vel, refpeftu propriae per-
fonas q_UO eflet fortis^b fcurobufttu adfaciendum
pracepta Dei. Si autem in hirco prsstulens m-
«rpretationem non deerunt rationes & con-
jefturse haud plane contemnenda?. Quis, ne
longius abeam, miratur columnis tuiife infcri-
ptanomina, quum lapidibus, iifque ut ita di-
cam fundamentalibus Apoftolorum nomina
incifa enarret idem � Joannes Theologus.
Commoda hic jam effet oblata occafio , de
duabus columnis quibus ignea ac nubi-
la ufus eft Deus in ducendis liraelitis, per

P 4 quas

aiSam.Tii.». biChronic.xxvw.7' c ApocdypfxxJ.

Columnaveronubisindie, &ignisinnoae, utdiftumeft,
^vetus & Novum Teftamentum figurabat qux ad patriam euntt-
^us iteroftendunt. JSJubes enim in die, vifionis pene bkndi-
nientumeft: ignis vero in nofle, terror afpicientibus. Pernu-
bemergoin die, novutn Tcftamentum figuratrir: in quonon
vindifta peccantibus , fed mileiicordia leuitatis oftenfa eft. Un-
de&ipfeauaoinoviTeftanienti cuidara in adultcrio deprehenl*
dicit; Nemouccndermivit! cui cum diceret, Kenu Dtminf.nt
Ul*> Necvre ,_{ condemnafo ■' vrtt & tmflit» _Kohfcccari._ Etbene
i» die apparuit columna noblS, ideft, Chiifto, imtium fum-
"t. rerignemvctoinnoae, quitenoieft vifioms, leaeVetus
Teftamenmm defigpatur! in quo peccantibus non venia piomit-
tebatui, fed fupplicium minabatur. Unde &illic frequenubus
inculcatur: fiquishocvel illud fecetit, moite monatur , hpi.
dibus obtuatur. Et bene in notte appamit . q"¹» necdum m
mundum Clniftus adveneiat.

24 Amoenitates

quas Amhrofuts Ansbertm > ^a qui floruit anno
a nato Chrifto 770. Novum & Vetus Tefta-
mentum intelligit, uti pofteatinarefpiciemus,
latius differendi, fed opinamur haec adcon*
firmandam opinionem noftram, hincorigi-
nem fumpfiflenoftrum hodiernum morem ta-
bulas illasin templis columnifque feu januarum
poftibusaffigcndi, iufficere. Duofunt, in-
quiebat Pjedagogus feu Ephorus, qu^ tua de
columnis ignis atque nubis, uti&de aedium
poftibus cqmmemoratio opportune mihi in
mentem revocat , primum quam rationem
fubeffe credas, quod fervorum ° aures poflibus
porius quam alterius azdificiorum parti affixe-
rint; non, aliam quantum ex prajdiclis augu-
ror, credcrquam quod poftibus quafi iqfcripfe-
rint hoc mocio fin nomina,nifi malis iegibus .1-
lis , poftibus affixis , fubfcripfennt iein te-
ternum, ideft, ad mortis diem lubenterdo-
mini prasceptis & mandatis aures apertas ob-
fequentefque praebituros. Prasur hazc ct- �
jam dudum mecum agitatam qujcftioncm,
quapropter Chriftus Pfjlmo x l. induci-
turparentire^erere, quodipfi aurempertere-
brant ; quod fcio omnesinterpretesad anti-
quam & communem confuetudmem, qua fer-
yi inasternurnfervituri auribus^domorum po-

ftibus

a In Apocal. iib. vi. Tojn. xm. jag. 538. Maxim. Biblicih.
EttMim. b �xod.xxi.*.

THEOLOGICO PHtLOLOGlCiG. Zf

fiibus^a alligabnm ur, referre; fcd raalira hoc fu-
per more tuam fcntentiam. Hsec forte videbi-
tur, ajebam , Tibi nimis longe perita, aft mihi
equidem in ea ex parte fatisfacio, nimirum au-
resideopofti iuiiie ailigatas, eoutmdicarent
perpctuam ipfiseTe illarum legum , qu2eoftiis.
poltibufveerantinfcriptte, fervandam memo-
riam asque ac obedientiam. Nofti enim aures
memoriac olim confecratas fuiife^butrecorda-
rentureorumquaeaudieranr. Itera Minervaz
Ut fcilicet indicarenc fapientiam auribus efle
percipiendamj veluti id etiam docet fapientia
ipia apud Salomonem cum totiensfiiium,utau-
res arrigat, kgatur adhortari. quid, ipia fides a
Paulo^exauditudiciturenafci. Jmo, dicebat
■111. Comes, ipfe fkerdos Aaron fanguine debe-
bat dcxtrae auris pell:culum attingere, in fi-
gnum obedientiiE ; unde & tefte Xipa d ipfi pi-
ctores obedientiam aure foleant exprimere. ita
eft annuebatephorus, ied poflis,fi malis, dicere
boc ractum,ut mdicarent lele illarum legum re-
cordari; hinc enim pu.to morisfuiffeapud anti-
quosutattcftaturi ai.!r..matungerent, itaapud
rtos folent fubfcribere tm otrkonde geteekent,
annuerequafi volentes fe autillaauribus acce-
P'fle,aut illorum bene reminifci. Quidautem
antiquos Chrittianos moverit auresb:>ptiz.an-

B 5 dorum

a Exod.xxi. 5 �VideClaudii Paradidi Symboja Haoica. pag.
'+o. b Scrv. advirg. Eci, v;..\. c RcintC Infcjijjt.

pag. 10. d Iconolog. fjg. 143. e fli». »^ib**- C.4L

»<5 A M OB K I T A T E S

dorum attingere atque poft baptifmum^a inun-
gcre oleo , non video , nifi hoc fignificarint
aures cfle jam , ut ita dicam , fan&ificatas,
adeoque non rebus profanis verum folum fa-
cris efle commodandas ; uti id apcrtc nos
ex Rabbinis docet Joannes Otho, " aurem,
inquiens, efle duram , auricu!am vero mol-
lem, ut fcilicet homo audiens inhonefta, ea
. occluderet aurcm. quse fane opinio perquam
mihi apparet ridcnda &vana, nifi ftatuasho-
mines univerfos mobi'es habere aures cujuf-
modi clarifl. Murerus ^fcrtur polTedifle. Plu-
ra exempla dabit Auguitinus, ^d& adHolle-
rium Duretus.^e Sed ad quaefita tua. Alte-
rum quod fuccurrit locus eft Ciementis Ale-
xandrini, ^fquo antecedentia tua confirmat &
fimul docet antiquos columnas pro ftatuis
coluifle: en quae o!im excerpfi ejus ipfa ver-
ba, aGentiano Herveto in Latinum trans-
fufa. 5, Quin etiam Thrafybulo , qui cxules.
�exPhyla reducebat & latere volebat, dux fit
� columna ; & Thrafybulo no�tu per loca non
�trita ingrcdientt, cumnecluceret Luna hi-
� bernumque ccelum effet & caiiginofum vide-
,, baturignis prascedcns, quicumcoscitraul-
j, lam deduxiflet offtnfionem, defecit ubinunc

�eft,

a Calixr. At Eaptifmo. §. xyiu. !c XX.' b Lexic. Rabb.
rhuolcg. p.ai. c CoUnicf.Kef^. li:er. C\ I». d De Ciy.

pcixiv.u, cL.i.c.::. f Suoniat. Lib. i. p«g.4S. cd.
Blorcut.

THEOLOGICO PHILOLOGICiE. ZJ

»eft ara # $»><r$opjs , id eft, Luciferas. Vel
vex hoc ergoevadantnoftraGrseciscredibilia
�j nempc quod facere poteft Deus Omnipotens
³'^m columna ignis Hebrasos noclu praecedat,
3»qu« etiam dux fit eorum itineris. Porroau-
»»tcm dicitur etiam in quodam refponfo

>» Exhilarans Bacchus "Ihebanis efiaue columna.
" *~^x ^ea quas eft apud Hebrseos hiftoria. Quin-
» etiam Euripidesdicitin Antiopa

> i Intrn Bubulcum afi in thalamis.

» Hedera comanttm columnam Euii Dei,'
>> ugnificat autem columna , Dei non pofle
3»erhngi imaginem.-Illuminata autem colu-
'' "^?^a » P^rster hoc quod fignificat non poffb
»> efhngi imaginem , Dei quoque ftabilitatem
«fignificat ac firmitatem, & immutabilcm e-
5,jus lucem quaequc non poteft figurari. Prius
>,itaque quam accurate perfecteque teneren-
»>.tar imaginum habitus , veteres columnas
»»engentes , eas colebant tanquam ^a ftatuas.

� At-

a Ofquedam Dzdalus primus artem illam demornUmt tefte
J°anrterzetzaHiftor Cliil i. Hiitor.xix. #.537.
*<u.*Se*xnat inefjspy «s>e? ftirm f AxtfhiKx

*%>>?■§> JY j &,_Jij_a.x®< aur®- Jia"« xei&cc, ■mSx.c,

«"TOASClAKpjUioTMO, Xj (2&':to.pa. , lytO^tf,

- ld eft,

P?*.^M /"■''« *W(tmptr* Dti&li

*1 teatmtfini manikus, finepsdibus , Knsoculu.
^.""""VvUlutdivifit Jn^&ptJa,

A|oll,d,._rus B.biiothec. Lib. 1. c. x.v. §. t.S^ ( A*Vkx«.)

a8 Amoenitates

� Atque idcirco fic fcribit qui fecic Phoroni-

dem.

,, CaUithoe clavem regina ge/iat Olymyi,
� Argiv<e Junonis, (ertis atque coroliis
� Reginteprimum eli d qua exornata columna
�Quinetiam'qui fecit JEuropiam , fignificaj;
� eam quse eft in Dtlphis Apollinis imaginem,
�e{recoIurnnam, perhjec.

� Ut decimamque Deoprimo frutfufjue dicemus
,, Sedibus ex facro fanUu ceifa^ue cclumna.
Etjam, fi velis,fubjungit , exorfam pergito
pertexere telam. Nihil tempeftivius , ajebarn
�virdo&iflimepoterat profectoateadduci.quq
yiamparafti expqnendi quemadmodum ve-
teres Grasci, Latinique, Hebrseorum habean-
tur exprefliffe femper mores ritufque tam fa-
crosquamprofanos. Alegibus, quia is nobi$
maximefuit&fcopus& fermo, fi velitis, inci-
piatn : quis evidentior teftis Athemeq ? ^a e'v

t]/>)i$«r^« (vfi A'\x.i�ioc�x, yggciAfjLxldjf j* 2.ti<p<x,v(&
Qax^ia. hijcTm, r b> avTU <s&s t? '5!t9<my>eJ*t
kro>(. TuycO-faptvi* 9u'a7a> o /sjxsC? ju.e� r jto^?
orrwv. o/ 3 ?iKf>jt<riroi s»« r c# r v_o'0-wv , k,t ts/t&jv
sr«i'^aiv-)t«TOWWTe/«.»ff J'«v jWjJ JsAjj «5^01«^«'-

c«},«tim k, ®�^' tsstojv «V To^v«Ax«f»i'e/ov. id eft, /ta-
j«e«* Cynofarns Eercukotcmplo ,columnam extare,
t» ^«* exfculpum efi dncretum Alcibiadis, fcriba Ste-

phang

a DciphnoC Lib.vj. cap. cf.pag. 1 54.

THEOLOGieo PH1LOI.OGICX. 2p

fiano Thucydidts filio» inquo de hac nuncupatione ita
promulgatum eft: Quot menfibm cum parafitis facer*
dos facris operator : paraftti unum quempam exfpu*
riis hominibus, ac eorum Itberis ,in fenatum ducanU

Dionyfius Halicarnaflenfis ^b autoreftSabi-
nos columnas quibus conditiones eflent in-
fcriptse in templis erexifle. Sicidem^cdeRo-
niulo fcedus cum Vej<n,tinisin centumannos
pepegiiTCi conditionefque in columnas inci-
diffc. Leges autem asreis columnisexcifasdo-
^cet idem Lib. x. cap. 38. foepe etiam non in tem-
P'o fed in fori * ]oco confpicuo in aereis colu-
ronisincifasproponebant. Antequam autem
in tabulis teneis defcriberent in quercinista-
bulis defcriprasAncus Martius exhibuk: ita
enini de eo mox ciratus fcriptor ^d convocatis
deinde Vontificiblfs f fumtos ab eis comtnentartos
yuos Ntima defacris confcriptos reliauerat, transftri-
pfit in tabulas, & in foropropofuit legendas yuibus li-
bet: yuatandemvetuftateabolita: funt. Nondume-
niminufuerant columnx <ete<e ; fedinqUernutabtt-
& incidebantur tam leges, yuam facrorum ritus, nam
"--------- Fuit hacfapientia yuondkm

Tublicaprivatisfecernere. facraprofanis:

Concubituprohiberevago: darejura maritis:

Oppida moliri 1 legti tncidere ligno.
«juem ad locum VetusCommentator: anteu-

fum

» Antiquitat.R_om.Lib.in.cip.4«. ^b Ant.Lib.M .cap.
*«� c Diocyf. Halic. lib. x.up. 66. d Antic<. Roman.
Lib.ui. Caj>, jo.

:JO : A M OE N I T A T E I

fum pergameni, taqua firvanda erant. Mgnoinci»
debantur tjuia anea tabul* nondum erant in ufu. lndt
adhuc Athtnislegumtabuia Axones vocantur, de
quibus Agel!iusb& pluribuseruditiffimusiE-
gidius_egit Mcnagius^c. Quinimo eburneas�c
nTaTtabulas fuifle nosdocet Pompcnius^d Pofiea
- nt diutius hecfieret: placuit publica autoritate decem
eonfiitui viros, per auos peterent le,ges a Gracis civi-
tatibus & civitas fundareturiegibus; cjuas in tabulai
ebortas perfcriptas pro Rofiris compofuerunt; ut pof-
fent leges apertittspercipi. Nec folum !eges & pacla
feu fcedera ut vidimusfedetiam carmina infcri-
bebant appendebmtque probantc hoc exem-
plo, Rutilio^quodqui fieret fi fcire quis a-
veat reperiet modum apud Boxhornium. _a De
medicaminibus olimegimus alioloco'°. Sole-
bantetiam adcolumnas mrrdvjn. ponerePoe-
tx, iisindicantes quo die effent recituturi'.ali-
quando etiam resamiflas,nomen >l!ius qui ami-
fiflet, & Iocum ubi habitaret. Plu.a jam fub-
jiceremus, verum ne patitntia veflra abutamur
nimium,hincdifcedamus.imerim hunc d;gnif-
fimum recitatione Platonis locum de prasce-
ptisethicis ad rufticos agricolafqueerudien-
dos ftatuis, non vero columnis, inicriptis audi-

turi.

« Lib. i i.cap. ii. b Innot. adDiogen.Laert. pag iif.ed.
Londincnf. c Dig«ftor.lib. i Tit. n. lib. ;. §.4. A Iti-
nerar. ^.270. c In EJog pag. s. f Invent. Nevaatiq.

paj. 10». g Commcnt. Vet. Horat.adA.?. ^.17». h 1«
Hippaisho Tom, n.pag. nt.

TheoLOGicO P«lLOLOGlCi6.;i

tun. SicLatinc dumtaxat rccitabo. Pofiauam
autem ipfius (Hipparchi filiorum Pififtratina-
tu majoris) conftlio & indujiria effeclum eji, ut
ci-ves tjui i_n ipf_a _ury_t _erant_y truditione & doblrina
«oundt txculti effent, ejufque fapientiam admiraren-
j^4r '� tum <vero compoftto moliens eos cives ejui in agru
abttarent, ejufdem eruditionis infiitutis informare,
*" ipfirum gratiam erexit Mercttrios (id efl lapideat
Jtatuas) i» fi_ngu\u trivtis , in mcdiacjut urbe &
^%n fnguiU etiam populi Athenienfis gentibus. Deindt
juum exfuee fapientm <vi, efuam & didicit ipfe <jr
*nvenit, exemijfet ta au� Japientifftme dtcla arbttra-
'atur, ipfa etiam verftbus reddidit, & elegiis inclu-
j ^- pwmata, fapientiaque demonflrationes titulum
wait ilii fcripto fuo, ut nimirum cives praclarailia
Detphici fani elogia definerent admirari , Nofce Te
ipfum: & nequid mmis, & alia hujufmodi: fed
Hipparchi difta fapientiora ducerent. Deinde , uti
bac&illacpratereuntes, &kgentes, gujiumauefa-
ftentia tpftus capientes, ex agris ad cetera dottftn*
*Wituta difcenda pergerent. Erant autem duo epi-
g^rammata: alterum in ftnijira: alterum in dextra
"fitpue Jiatua. Sed nihil, inquit Ephorus,
Prorers de columna cujufdam Akekeri apud
v-letnentcm Alexandrinum, quilocus erudi-
^hmos torfit viros Bochartum ante alios &
'gptium. nec ullum verbum facis de colu-
^rar»sSethi, fundamenta religionis & fcientia-
rumcominentibus. Scioequidcm, refpondeo

ipfi

1% A M OE N I T A T % S

ipfi i at hsec fludio a me filentio prasterita fcitOj
nam de iis, qua: poffint dici, fi congeram ,totus
profe&o hicce dies deficeret: iit itaque brevis
(im, de columna Akekeri eruditam certe, u-
ti omniaejus, expiicationem Clariffimi Le Mo_y.nC
vide fi>in notis ad Poiycarpuw pag. 247. & de co-
lumnisSethi pag.569. Steiitngficet Orig. Sacrar.
L,ib. 1. c. 2. &C plura quoquc apud Stephan.Joan.
Stephantum pag. if & 16. JSutarum m Saxoneni
Grammaticum. De Amazon a columna agit
clar. PetitusdiiTertationede Amazonibus Ne-
cefle praeterea forctde Poiemone , ' qut pjA.c-
K57r@-, eo quod infcriptior.es e columnis colli-
geret, fuit di�tus , uti & de aliis mentionem
facere , aft, uti vides, non funt hujus loei aut
temporis. Hasc cum expofuiffem, lingularum
fere feneftrarum concentas hiftorias, earum-
que interpretationes ex me requirere per-
gebat fedulo. HasTibi, quumjam pndem
paullo diiigentius luftravenmus , plunbus
exponerccramben bis cocbmforetreponere,
adeoque, hsec altiiinno fiientio , veniatua,
prseteribo. Nullus tamen, quod occafionc
hiftoriam reginas Schebae S.ilomonis fapien-
tiam atque majeftattm admirantis , elegan-
ter exhibentis feneftras , mihi incidit car-
men, notitia; tuas fubtrahere poflum, quod
olim in binas, quotquot unquam extitere,

regi-

a Cafoub. in Atncn- ivi. cap. 5, _p,g ₄,,,

Theologtco PhilologtcjE. 35

^rcginasceleberrimaSs^ibamatqueChriftinom,
^confecit,vir omnium praeconio major, Samuel
Bochartus, quod profamiliaritate atquenoti*
^l'a,qu�e inter nosviget haud vulgaris, iibentif-
fime mecum commumcavit Vir clariffimus &
lolidiffimus apud nos Theologus , Georgim ds
Mty difcipulus ejus quondam digniffimus. Ego
vero tecum tanto propeniius quod videam in
nuper recufis operibus non exftare.
Regipa celebres longo memorantur in avo
Vix dttce & in mundipartibus cfpofiitis.
^na notl/i Regina fiacris pridem inclyta libris _f

Alttra in Arcloi cardine natafoli.
Qi*asfi contuleris , quamfit pnefiantior orbent

%ute regii arEioum, carmine difice brevi.
*ha docendafiuis Salomenem invifit ab oru»

Undique ad hanc docii, quo doceantur eunt.
^ecitato hocce carmine,quinam illi>rogabat
Ephorus, funt, HU^s^quqd^uti necjlia in-
flrumenta, in rejigjonejua admittuntMahu-
^^IlL>irjmJmius_, thejauxi. Thefauri, dico;
qualesmm \ nonenim cipioquid velis? nefcis,
uiquit, antiquosxdiculas, feu, utinosvoca-
"^us^Capellas b in templis habuiflein quibus fin-
gulas civitates fua donaria, divites fuaspenu-
nias-collocabant, quas thefauros appellaree-
rantfoliti^ recentiores vero illas plane aliide-

C ftina-

a Chwdin Voyagep»g. _zjj, h Vakf. adMyb. pag- 7 ⁷'
« »»<JsusjtifceU.iT. 17.

%j A M OE N I T A T E S

itinarunt ufui reponendis fcilicet cadaveriburi
Steminifcorjam , reponebam,te loquide fayif-
fo feu cellis de quibus AgeUmlib.n. c. io.,bene:
Ted has optimatum procerumque nobilium fe-
des 8c dormitoriafunr. Quod cum audivifletlll.
Comes ,fides �c dormitoria_t inquit, hoc miror fa*
ne ita abs te appellari illa monumenta. Nulla eft
sjebam , Tibi, admirationiscaufallluftriflime
Comes, cumjifthac in fignificatione verbum
hoc fepenumero occurrat in antiquis infcri*
prionibus, & Sidonius Apolhnaris" ufus eft de
matrona Philimatia ,perpetuis, inquiens, Sedi-
Bu s dormienti fimilior tUata efi, quem locum per-
jnukis variorum fcriptorumautoritatibusillu-
ftratSavaro. Scis, pergo,qui neutiquam huma-
nioribus in literis es hofpes, prifcos fomnum vel
ipfam mortem,^b aut morti fimillimum dixiffe.
Ita^ecundusPhilofophus, ^cquum, quid mors
eflet, rogaretur, reipondit klmi@> <jttv& id Ho-
jarius^d perpetuum/oporem interpretatur, qui & a-
3io loco hanc ob caufam haud ineleganter mor-
tem noBem appellavir. Idem vW awWp. Virgil.
JExi. vi. Z78. Tum eonfanguinem Lethi fopor.imo
frater mortis Valer JFlacc. Argon. vi 11.74.^0-
triejus ftmtUime Letho. multa apud Gatakerum
Adverf. Mifeelhn. cap.x. pag. 108. Dicitur&
«favxTcito ffW6^7r�§@-> id eft, mortitComes". Hoc

olim

a Lib. 11. ep. s. Ovid. Metam- x. }2. b Horat.:. 14.

c Fag,S37.0f>urc.MythoJ,. A J-Jb. Ulili.lj. Vid.Job.
^iv. iJ. e fab.pjg. i.

*TltEOI,OGICO PHILOLOGIC*. ^f

o!im credidi voluifle Hvg<num^e cujus locus ab
oculatifTimojck. inhoc ftudiorum genere perdo-
&o S. Munckero non eft reftirutus cum dixerit,
tx Nocle & Erebo Fatum ,fene�tm* mors, lethum, con-
tmentia, fomnm, fomma, &c. putat tamen Ugen-
dum contentio,qvx, hac leftione non videntur co=»
hxrere, melius certe longe, fi legas: exnocfe
& Erebo fatum, fenetlus_t mors, lethum comitan*
'**j fom;.«t&fomnia, nifi rnalis, quod non ita
probo, continentia, quomodo Sc veterescon-
^nereprofontinuara, adjunc"rum eflequafi,
fepifllme uftirpant, utiCuero, Livius,Sue-
^ton. in Caligul. cap. x ■■ x. poflet etiam legi con-
ternentia , vcrum non putem ita locutum rJy-
S^lQum : nec conuntto quid commune habcat
cum feneclute aut morte video, magnam ta-
suen confanguineitatem * cqu ipfe Munckerus
multisdocetin notis etuditiflimis. Refpexif-
fe dici quoque poPet audor ad fene&utem
quam voluit lethi comitem efle uti Claudia»
"us ad RufEn. i i. \ 1. Lethe vicina ftneftm, fin ad
iomnumrctraxeris,pnetainterpretabitur.
Stulte ojuid eftfomnus geliit, nifi mortis imago.
Dormitorium autem fepulcrumdici, videtur
fatis apertc indicare Ifidorus Hifpalcnfis; *efi
*nim titulus (epitaphium fc.) mortuorum qui in
dormitgrio eorum fitquijamdefuntli funt; ficuti-
S.^ue locum. reftituo oxra\cgnX.\xx in dormitione

C z nullo

26 A M 0« N I T A T 1."§

nullo prorfus fenfu. Sic in Graeco GlofTario
iywifAtS-fov & aWjwsitys» dormitQrium&wifj.vjxpe/L
dormitoria lcgitur, quamquam Plinius pro cu-
bicu!odormitorium dixerit.Re�te,ait Ill.Co-
mes , haec a vobis plenius rimata me valde
ctiam dele6tarunt,verum hifce nimium inten-
ti occupatique vel ipfos horum dominos, quos
proceres modo dixifti, inveftigare negligere-
mus incogitantes turpiter. Hic itaque quem
cernis, refpondeo, lll. Comes, Nobiliflimi Sc
Ampliffimi Viri iEmilii Coolii, thefaurus eft,
cujus de profapia , honoribus, virtutibus,
probitate, fummoergaMufas Mufarumquc
cuitores ftudio difleram uberius, cum ea, quse
nobis parantur , publicae luci exponemus.
Quam vero primam vidiftioediculam illuftrif-
fimi Viri Florentii Cantii eftdequo, qu3n-
doquidem ejus Elogia apud alios exftent e-
gregia, neque illa hic repetere permittit tem-
poris brevitas, hoc folummodo recitabo epi-
gramma, quod a Julio ab Aitzemain Eum con-
fefium jam olim,cum ftudiorumprima fun-
damenta hic ponerem, mcmoriae me mandafle
mcmini, opportune nunc profe�to fuccurrens,

FLORtNTi j espatrixprudens_tmejudkecivit,
Qmo bonaperpetuum conjulepacis erunt:

"Bempe nbi veteris Latii concordia cura tft ,
Nempe tibi prifcefimphcitatis amor.

Lihra ^uofaivps vsnerata ejt Romaftnatts,

Theologico PjSitdilOGtcjE. 37

%^o fecura fuas fenfit, & auxit opes.
Multa tibt debentfluxis primordia rebus ,

Multa Tibi optata nobile pacis oyus.
Hoc tua Jellm ait, vel erunt hac verba nepotum,
Dicieridvere efi, &patria effe patrem.
Hccinternos agitantes & multum dell!. H.
Bcverningii geftis memorantes paullo ulterius
Fogreffi, cum, inquit Ephorus, ibi lcgam Li-
tye > repofita proculdubio erithicloci Biblio-
theca publica; quamafcendamus vifuri qualc
^fthoc fit urbis veftras ormmcntum haud ;nanc
autleve, longe uti fpcro meliora um atque rc-
ftitu_tUtn quara Cl.Tollii-tempore, quiillos,
quibusadornandajcuraeratdemandatajhuma-
niorcs literas non multum amalle ipfacollatio-
ncconftaredicit; fed triginta admodum anni
multum elegantiac incrementique attulerint.
Eam igitur quum intrafTet, extemplo oculos
conjiciens in Defiderii Erafmi,Batavix luminis
primaiii,efrlgiem,qu�namillic, inquit, con-
fpicitur e muro fufpenfa>quod quondam moris,
^uihodie fere prorfusvideturabolitus, fuifle
ⁿosdocet Plinius^b&ex aliis amicus meusVir
Cl.Lomcjcrus,^cimago, qualesutinam multsc
& in omnibus Bibliothecis, conftituerentur,ai
movendacxcitandaque,quoddefeipfeconfitc-
tur Cicero in clegantiflimailla orationc pro Ar-

C 3 chia,

'» Pisf. Aufon. b L. lmxy. i. e DsBibknb.

c. xir.

3S Amoesitatej

chia Poeta, ahique, ingenia for cean haud pa*
rum conduceret. Erafmus , ab ommbus ad*
hucdum defideraius llle Defiderim eft, ajebam >
deoijUS, quem admodum olim denativitat^
Franu & Germaoi !>, -De Conftautino M-jgno,
Homcri feptem certabant urbes³, ita adhue
de Regina Saba ^Ethiopes & Arabes , de
Carolo Magno Thraces atque Bntanni^c, dc
ChriftophoroLongolio Machlinenfes ScPari^
lini & Batavi^J , certaht admodum Gaiidani
cum vicinis Rotterodamenfihus , qui plane
fuum vendicantu Gaudani tamen referunt i<5
quondam poflediiTe malo furto a nebuione
qnodam ablatamepiftolam manu ipfius Erai-
sni ad amtcum fuum Hermannum ni failof
Lethraatium , virum quoque intcr doctos
haud incelebrem, Gaudanum exaratam , i^flqua non mpdo profitebatur fe Gaudanum»
verumdolere fibi adjunxerat, iplum fe Rot*
terodamenfera > non Gaudanum femper fcri-
pfifle , quam ego vellem tam faucte c .ftodi"
vuTent quam quidem privileg[a & ornamenta
urbis vitrorumque elegantilrimorum proro-
typa, velhacenimlbla iis iftha;c dirimeretur»
Sed fi parva magnis componere licet, eftillaja'
ffuraantuiuiorqMTntttrefarciripoJfitiVLU Clar. Ma-

biilo-

� Majorag. praif. quz eft in Homer. Iliad. pag m. 174. &
praf. ti.inOdyfi'. p. 582. b Job. Ludolph.Hift. JEthiop.L.
n.c.i. c Gisb. Cupei in prafrt. Notar. in La&ant. dcMOit.
ferfec. prssmiff. d Mi«»s filog.lielg.pag.114.

Theglogico Philologic.?; 39
b:llonius^a dicitdefcriptisdeperditisLivii. Ve-
rumnehujuslitis me faciam arbitrum en ver-
ba, qui jam ad manum eft, celeberrimi Baudii,
quae, arrepto hbro, lll.Comes ex ordine ita le-
gebat: « Matrispatriam tpfedeclarat; depatrefiluit»
Ognofce, ajo, quodverbointerponam,Pon-
tum Heutcrum facerdotem eum fuifle, dicere,
qua propter filentio id prseterire juftiffimura
cenfuit.) Nospro comperto habemus eumfuifje civem
&incolam urbisGaudai quaiociammnitate ftultubo-
narum artium, ingenio gentis adhumanitatem compo-
fto, magifiratmfikndor & propenfione erga omnia ho-
nejta, famam obtinet haudquaquam infimam intev
pnmarias Batavia civitates. Qimm atttempartituek
matriappeteret ,placuiteam Rotterodamum mitti,aM
res occultius tranfigerentur. Quod fi tamen ali-
quando contingat Gaudanis, Erafmum fuum
Civern ruifle, P^ofle probari, hocipfum elogium
quodde Alexandro refert Ariftidcs _e aureis li-
tens lpfis demaximoErafmo tribuendum pu-
taro. %ainimoetiamfinec opibus necaliisrebmpu-
bhce vobis utilisfuijfet, quia tamen eum inter Qracos
locum tenuiuid vobis meritofitgloriofum. Ipfim nam-
lueghria in totamcivitatem redundat. Nam cum
honorificum fit &genti & urbi, fummum aliejuem
vtrum protulifje, voscerte uberrimum pra ceteris fe-
»^cit«tis ipfim fcuclum percepifiis. Nemoenimtanto-

C 4 pere

a Mulei Itallc. Tom. ,. _parf. _T ,_pag. _2?. fa Lib. n. Eo. i₇.
C In.Akxaadr. owt, Fu^b. Tom.^ag.^.

'4° A M OE N I! T A T E 8

pereumqmmpatriamfuam celebravit, quanioaui-
dem M dn depatria -velalia re ^avmnnotefcunt]ita
Jemper ipfefimul cumpatria nominabatur Nam &
■ m_m ^oscomgebatJihruhocfignumfuitreliEium,
ut Alexandrmominipatriai nomen adfcriberetur Ita
p, ut qwties iUim incidat meniio, toties etiam voscele-
bremini. Verum tamen exhifceBaudii verbis,
quantum percipere poflum, ajebat Ephorus,
«qmuimojure fuum.fibi vindicant & ^lorian-
tur civem Erafmum Rotterodamenfes³, fi qui-
dcmapud omncs ferme inconfeflofit, atque
ctiam obtineat unumquemque civcm iftius \v-
ci vocariin quo Iucemprimus afpexit. Sic fo-
let, ajebam, dici, verum hocfefeitahaben-
tetepenumero miratusfum fummopere Pon-
twm Pilatum Salvatoris noftri cruci impofuif-
ie ejufmodi titulum * qui Eum Nazarcnum
cum tamen Berhlemi effet natus , referrer
1 racrpuecurnEum in urbe Nazareth in Gali-
Ixaconceptum (LucsLatf.II.^.; &_educa-
tum (Luc.IV. id. Matth.II.a30 clariffime
conftet. Quid*» eriam Galitea,nan vero lu-
ctea,Ipfius pama multotiensvocatur a Mat
thaso XIIL 54. Marco VI. 1. Joanne IV. 45 I
imo ab ipfo populo Matth. XXI. 11. Neque
qmcquam clarius quam _a Philippo docente
JNathanaelem autumantem pihilboni exNa-
Z3reth pofleproycnire ?«», I.^j. Ccterum ad
t Eraf-

s Jpaan. xij;. ty.

ThEOLOGICO PHH.OLOGICifi. 4*

Etafmum ut revertar, pergo, alise, nobis inco-
gnitse, quareita fcripferit,fuerintipfi rationes;
Ruis enim _Vel paululum dumtaxat in literis ver-
fatus ignorat etiam doctiffimos virosleviffima
de cauia patrise fuae nonnumquam valedixifle.
^utl variis exemplis probat^a Naudaus, Imo fscpe
^Cngnomina ex fola habitatione ac commigra-
tione traxerunt, uti ApoUonius Rhodius , licet
Alexandrinus eflet, ideo , quod ex Ale-
*andria Rhodum abierit, Rbodius fuit appel-
latus; q.iomodo&^^iJ, ^b cum efltt Oajenfts,
^Cognominatus {~\i\t Akxandrintit- FeKccs itaque
ftibridens, ingerebat 111. Comes, funt am-
bas civitates quod jam dudum fcpultus tlt E-
fsfmus, ne & ille inftar AlexandriM. jaceat
inhuroatus, ac prodest ^c quiciam Ariftander
qui inter veftras civitates bellurrtexcitet lu-
ftuofijGSmum. Verum de jure civitatis hoc
poflet fortean pro Gaudanis dici , ne libe-
^ros quidem horum qui reipublicas ^d caufa ab-
ientibus in aliis terris nafcuntur , jure illo
«vjtatis privari , fic etiam non oportere
nlorum , qui privata ob negotia abfunt do-
^mo , infantes ifto jure efle cieftitutos ; nsm
ncet parturitio illic matribus faepe oboiiatur

C 5 invi-

« V°>^udlci° de Auguftin.NiphoI.ni. b Pined.Iud- in

steph.V.Ap. _c jtfian.Var. Hifior.XU. c.64. d Noun-

um ceite antiquos folitos fuiffe illbrum.-qui keipublic*aut

^ncipts caufi abcraut.domuniS; faniiHamvuoxamiUuitriura

^na«at^uetutela:coiu3»itt«e Ctftll VatUr.Ui. hcnf. 1.

4«, Amoen-itates

invitis , animus tamen non erat fcetus fiios
privilfgiis fuse civitatis privandi, adeoque il-
lamlegempotiusquadrare oportereinillos qui
alibilaresfuoscolant,non veroquibusid cafu
&prxteropinionemeveniar. Hifce imtriedia-
te adjungit Ephorus _s ergo exprasdiclis ma-
levols facile colligent cekbrer» adeo virum
efie neutiquam legitimo toro natum adeo-
quefpurium. Id,ajebam, Kcet nonfaciledixe-
nm, fit verum, quid inde, nec hoc quid-
piam detrahit ejus aut in vitarninusfanciein-
flituendaprobitati,aut, inperfcrutandis tam
rebus fanctisquam profanis, eruditioni, quas
duo maxime in hominc Chriftiano fpectanda
veniunt. Neque iliud, dedecus (i fit vocan-
dum , ei foli contigit,nam Cajetanum^a Thie-
nasum Canonicum Patavioum Philofophum
acTheologum iilegitimo thoro procreatum le-
gimus. fic Nicolaum de t> Pafleribus a Genua Pa-
tavinum Juris utriufque doctorem illegitimis
natalibus ortum percepimus, aft tamen nihiio-
minus ideolaudem acinter viros do�tiffimos
locum funt meriti, quod juxta quorundam fen-
tentianvfi non, debet fequi, ut exdoftifllmo-
rum coetu fit expeilendus,ckuna cum eo orhnis
ertiditionis ac dodrinac degantioris parensHo-
merus quem Matrem Critheim, pofiquam a-

, a Thomafin vita Illuftr. Vii, p3g. ; +. b Id. Thomaiin II-
lufi;-. Viror. Eiog. �.ig. 157.■

TheologicoPhtlolqgiCj®. 45

more furtivo gravida eflet facta, apud Mile-

temfluvium . ursdc primo Meletigens appel-

labatur,enixamtraditMa]or3gius._aPr3Eterhsec

i^am dudum ipfelatama fe legem abrogavit Pcb

rick-s qua ftatuerat eosdemum civcs veros ef-

feAthenienfes, qui ex duobusnati eflent A-

thenienfibus, quemadmodum rcfert Plutar-

chus, adeoque ui non & hsecGaudana e civi-

tate fit Erafmum remotura. Sed quid ego me-

^jcus italatehancjuridicifori,diutameneru-

ditiflimisjurifconfuitis folvendam propofitam,

exfequor quseftionem, cujus expofitionem a

ⁿwltisjamannis ardenter fruftra defiderarim

^xfpeftarimque. Non ita pridem rogivi, cum

ⁿos humaniflhne &laiitifiirne exciperet, virurn

celeberrimum Bernardum Cofterum , juris

peritorum eruditiffimum, velletme, fipof-

fet, ex hifce extricare; quod quum pro huma-

nitate q_Ua _eft _erga literatos fumma atque inge-

niiamcenitate & acumine facile inferecepit,

cujusrefponfumfimihihodie, nara indies ex-

fpefto, adhuc tranfmittitur, e veftigio vobif-

cum communicibo. Nondum, mi Henricc,

abfulveram quin exfpettatus quidem , non

tamen ibi, fedulior nauta inopinanti rnihi tra-

ditdoctiflimiViriliterasquarumexepigraphe

cum ilico cognofcerem manum _sjam , prse lae-

titia

a frafat. i-inHomer. p. m. 57*. b In iiue cjus vitxpag.
3U.a4S.teph.

44 Amoenitates
titia fere exultans, habemus, inquio, Viri
Nobb. quod exfpectavi vobifque promifi a
confultiffimo illo viro exoptatum refponfum
judiciumque, Sc apertis fme ullamoraliteris
alta voce in hunc modurn verbotenus totara
praelego epiftolam.

Viro Doctissi M"

tH. JANSONIO ab ALMELOVEEN

S. P. D.

Bernardus Costerus.

UamdirTkilefitornnibusplaccre, &
in arduis huic faftidienti asvo fatisfa-
cere te non latet: fed 8c hoctenoii
ignorare compertum habeo , majus
infupcr periculum fubeundum c(Te_} fi invc-
teratus error eruendus, & jus jam a feculo
obutnbratum contra multorum praejudicia
defendendum & propugnandum fit. His ta-
mpn non obftantibus, vir doctifiime, tua pe-
titip praevaluit, juftittacaufaemecoegit, ve-
ritasmeimpuiit (licet mihi ipfi videar impar
litis gravitati, 8c me cenfuris aliorum fubmit-
tam) inmediumprofeire, quidnam me mo-
verit (clarimmorum jurifconiultorum .fcri-
ptisedodtus) inpartes Gaudanorumcivium
ire, invindicando feculi jamelapliincompa-

rabili

TheojlogICo PmiloiosIc*. 4«?
**U\\ viro. Cenfco igitur, quod Defiderius
�rafmusnon Rotterodamus, fcdGaudanus
Ct npminandus, & quod Gaudani fibi ipfis o-
ptimo jure adfcribunt Gaudanam civitatcm
^ef!c patriam illius viri,omnium cruditorum en-
^comiisapud EuropeasGentes cekbrati. Verior
enim &communior Doctorum fententia cft,
quod natus fortuito vel in tranfitu in aliqua ci-
^Vltatc,in qua parentes non conftituerant domi-
^ilium, fed erant tanquam advenx, ftatim re-
ceffuri, ve! ibi recreationis caufa ailiftebant, ob
hanc orioinem cafuakm ctfortuitam nonpo-
^t�ft dici civisneque originarius iftiusloci, iti
quonatuscft, quiaadhoc, ut aliquis ratione
Propriae originis fequatur locum & domici-
i'Um, oportetquodin loco, in quo natus eft ,
parcntes habitent vel conftituant domicilium,
^nor> commorando ibi tanquam tranfeuntes,
^arg-111. Cod.de poftliminio reverfis, 6c red-
emptis ab hoftibus. I.7. Cod. de incolis,&c.lib.L
^tJt» }9-1. filios 3. Cod. de Municipibtis & origi-
ⁿ»riis lib, X.tit. 38. & hanc fententiam, cum
Petro,Cyno, Baldo, Angelo Alberico, Ca-
wenfi , in 1. hujufmodi 84. §. legatum 1. ff. de
kgatis i .& Abbate Panormitano atqueFclino
^ln Cap. Rodulphus 35. extraderefcriptis, te«
^^nt ex Italis Bartolus IndJ.fiH0s5.C0d.dc
Municipibus 8c originariis num. 4, Jacobus
^euochius i_n tract. de pfsefumptionibus :

lib.

46 Amoenitates

lib. 6. prsfumpt. 50. uum. 16, & 17. ubi aft,
quod filii ipfius Jchannes & Stephanusfuntci-
vesoriginariiPapienfes, cujusipfeMenochius
erat originarius &oriundus, licet Johannes»
die 2,d(. Septcnibris anno 15 64. natus effet in ci-
vitate }V3ontifregalis Pedemontium, fic Ste-
phanus die6. Decembris anno i572.Patavii»
dum in illarum civitatum Academiisdoceret
jus Pontificium, & deinde Csefareum.

Jofephus Mafcardus de probationibus vol. 3.
conclufione 1147. num.5. Stnum.7. ubi &
rationibus & authoritatibus illam opinionern
cxornat , atque communem vocat , quarrl
procedere non dubitat _t � filius conceptus fit
inlocodomicilii, & alibi forte fortuna editus.
arg. 1.29. �f. de (ratu hominum. Ex Hifpanis;

Ferdrnandus Vafquius de fucceflionibus tom»
2. de fucceffionum progreffu lib 1. $.2. num.9.

Hieronymusde Cevallos in fpeculo opinio-
isurn communium contra communes quseft.
45-8, num. i8,19,20.8cfeqq.

Thomas Sanchez de matrimonio lit>« 3. di:
fput. 23-num.9. -
Ex Gallis

Nicolaus Boerius in Decifionib. Burdega-
lenfibus decif. 13- num. fi. Bartholomeus
Chaffenseus ad confuetudines ducatus Bur-
gundix Rubr. 3. des fiefs §. 7. in verb. �t fe-
lon la nature d'iceluy num. 12.

Theologico Philoloctcje. 47
Jacobus Cujacius in comment. ad lib. i. re-
iponforum Papiniani in 1.17. §.n. ff.adMu-
nicipalem Scde incolis. ubidocHTimusvirait.
Hoc loco neceflario repetendum eft, quod fu-
praattigi, filium fequi originem patns natu-
^ra'is non originem propriam, perl.ct.^. i.flf,
^ad Munkipalem. L3.C0d.de MunicipibusSco-
^gmariis, lib. 10. quslex 3. aperre demonftrat
nlium fequi originem patris naturalis non pro-
pnam, nifi in ea retineatur jure domicilii.

Antonius Faber in Cod. Sabaudix lib* 8.
^l,t' ^o.definit. i^.infinc
■Ex Germanis

JohannesBrunnemannus in Comment. in
Cod.adl.3. de Municipibus&onginariislib.
lo.num.cj. ubiaffirmat quod filius natusinci-
vitate in quam tranfiit mater cum patre, & u-
bianimum commorandi St habitandi non ha-
°^uit» fequatur originem patris, quicquida-
«icontradifputent.

David Mevius in Commentariis adjusLuJ
becenfelib. 1. tit. 2. num. 1.1. ubiait, Abfur-
dum namque eft, quod a nonnullis creditur,
.p atn nativitatem, etiamfi aliquis fortuito na-
^ceretur , tranfeunte forte patre aut matre,
. ^auc'ubi ad tempus commorante, origina-
numfacere.

1 /T^c_k^nedi(aus Carpzovius in decifionibus il»
«itnbus Saxonis part. 1. decif. i� ubi fecun-

durja

48 Amoenitates

dum communem Do&orum opinionem *
Scabinis Lipfienfibus judicatum refert, quo^
domiciliumoriginis naturale nontribuatlocu*
nativitatis , fed origo, ac domicilium patris*
Ex Belgis.

E'benus Leoninus, olim Profeflbr pfl'*
imrius juris civilis in Academia Lovanienfi*
poftea Canceltarius Ducatus Geldria? , �f
Comitatus Zutphania? in centuria confilio'
rum confilio ^4. & conf. 54. ubi folidiflim>^Jargumentis hanc comrnunem fententiam v
ftruit, quibus, in hoc cafu de jure dubitatv
tibus,abunde fatisfacit. Paulus ChriftinaeUS»
indecifionibus Curise Belgicae vol. 5. decif. 35*
ubi aic ita quoque cenfuifle Curiam BrS'
bantis.

A. Willemfen ]O^a' Rotterod. inter cohfi'
Hajurifconfultorum Batavorum part. i.conl'
ijZ. ubi confuluit, quod natus ex parentibtf⁵Rotterodam. cafu & fortuito extra diclam civ*'
tatem, nihilominus tamen pro cive Rotter"'
damenfi. haberi debeat.

Siraon a Leeuwen, in traft. de jure Rotn*'
no Hollandieolib. i.part. io.num.3.

Huic ergo fententix (utconamuni, tot tart*
tifque rationibus fubnixs Doctorumque cofl'
filiisexornatas, St fupremorum tribunaliuJ*'
prasjudiciis confirmatas} libensfubfcribimu«^:eum in ambiguitatibus» quje ex legibus profi'

cifcuO'

Theologico Philolocicje.; 4₉

«ucuritur, auaoritas rerum perpetuo fimi-

«er judicaturum, vim legjs obtineat. I.28.

"� delegibus & judex in judicando a commu-

ⁿj opmione difcedere non debeat.Bart.ini.

^c-<~od. de pamajudicis qui malejudicavit
num. 5. VigHus in pradedione ad tit. ff fi cer-
^tUmpetaturinl. «.d.tit.num.70.

Uiximus fupra in propoiita qusftione, ut
Y^ls ' "atus in tranfitu vel fortuifo , poflit
�? ^c'vis originarius iftius loci in quo na-

^us e[t, neceflano requiri , _quod paren-
^lCs ibi habitent vel domkilium eonftitue-
"^nt '> fed nunquam apparebit Erafmi pa-
^entes Rotterodami habitaffe vel domi-
«lium conftituifle. Non obftat quod ma-

rS� °^d,^ami P^eP^erk > eum illo fe clan-

cu unv contulent ad evitandum fcandalum
delibatac pud.cm*, & ne innotefcerct puer-

niteretur.

n_0n ut civem Rotterodamerifem c-

nem ^ 'r^aaue ^foIa ^habitatio fineafllduitate
traw ^ ^Ciat ^inco,am- Menochiusdearbi-
^msjudtcum qusdlionibuslib.%. cent. 1. ca-
fuffi '^nUm' H- ^&decem annorum lapfusnon
diu coft ^trartsftrendum domiciHum, quam-
mo rr" j ^occaflonc temporanea.i velani-
nsusv_or^endl ^ad P^riftinum'°cum. Chrifti-
miile an ^h^decif'3?-num.6.imoquodnecper
ac «nnorumfpatiumdomialium contraha-

D tur.

50 A M OE N i t A f E S

tur, fi quis tantum habitet animo recedendl

Menochiusd. cafu8�. num.7. Mafcardus dc

probationibus vol. 2. conclufione 535. num.

i^.atquedomicilium praefumaturinlocoori-

ginis , nifi probetur efle mutatum, 8c ani-

mus mutandi domicilium neutiquam praefu-

matur nifi probetur. Mafcardus d. concluf.

53 y. num.i. 8c num.28. a Rotterodamacis me-

rito requiritur, utfufficienterprobent(quod

nunquam probabitur) matrem Erafmi de-

claraife fe velle ibidem domicilium habere»

velquodmajorempartem bonorum ibi tranf-

tulerit, velquodper multosannos, admini-

mumperdecennium,ibidemhabitaverit,qu3e

inter alia , a Docloribus defiderantur , vide

Menoch. d. cafu 86. Mafcard. d. concluf. 535.

Brunnemannum in Commeot.ad Pande&asin

1.10. fF. ad Municipalem 8c de incolis num. 1.

&2.ubiait. Nam duo requiruntur addomi-

cilium conftituendum. I. animusibidemper-

manendi. II. acluafis habitatio, alterutruni

non fufficit, Sc eundem Brunnemannum in

Comment. ad 1. 2. Cod.de incolis & ubi quis;

domiciliumhabere videtur, 8cc. lib. 10. tit.39.'

Wefenbecium in parat. ff. in tit. ad Municipa-

lem & de incolis num.7. Gaillib. 2. obfervat.

35. num. 7. 8c8. Zangerum de exceptionibus

part.i. cap. i.num. 14. 8cnum. 20. Carpzo-

viuminjurifprudemia forenli RomanoSaxo-

pio»

Theologico PhiloloGicjE. 5i

riica part. i. conftit. 5. definit. 18. Burgundum
^ad Confuetudines Fiandriae tfaft. 2. num. 33.
Sq₄.

Non obftat,. quod Erafmuis fuerit filius

naturalis , §C extra legitimijm matrimo-

niutn conceptus , cum certi juris fit , quod

qui patrem juftum non habeant $ primam

^or'ginem a matrc enumerare debeant Sc

matris conditionem fequanttrr. 1. 24. ff. de

"atu hominum. 1. 1. §, ult. ff. ad Muni-

cipalem 8c de incolis l.$>. ff. eod. 1.2.2. Cod.

de decurionibus &C filiis eorum, &c. lib. 10.
tit.31.

Nec quicquam in contrarium facit, quod
Erafmus fe nominaverit Rotterodama:um,cum
^Un-ufquifque veram originem adeo fequatur.,
Jttabea fe eximere voiuntate fua nemopoffit.
M- Cod. de Municipibus Scoriginariislib. 10.
cft enim origo patris ( & in noftro cafu matris)
^lmmutabilis , etiam cum exprella renuntia-
t»pne. 1.6. ff. ad Municipalem & dc incolis, u-
^Dl JC^tus Ulpianus ait. Adfumptio originis, quas
ⁿ°n eft, veritatem naturas non peremit, er-
^r°re enim veritas originis non amittitur, nec
^mendaciodicentis, fe eife unde nonfit, de-
ponitur : neque recufando quis patriam , ex
qna ormndus eft, nequementiendodeeaquam
nonhabet, verkatem mutare potefl. Cume-
^n,rn lmago naturse vcritatem obumbrare non

D * dc-

5i AmoenitateS

debeat. 1.23. ff.de liberis & pofthumis heredt-
bus inftituendis erravit in eo Erafmus, q*ui er-
rorex hocprobatur, quod affertioni velper-
fuafioni alteriusfine dubio credidit. Mafcard.
de probationib. vol. 2. condufione 548. num.
1. quo cafu fubveniendum eft deceptis Mafcard.
de probat. d. conduf, num. 2.

Nec ipfius Erafmi error jus mutare potuit:
nam veritasrerum erroribus geftarum non vi-
tiatur. ]. 6. §. 1. ff. de officio Prasfidis: Nec hic
lpedandum quid fecerit Erafmus, iedquidfa'
cere debuerit 1.12. fF.de officiis Praefidis: Por-
ro nihil efficit fama in contrarium, quod pro
cive R.otterodamenfi hucufque habitus fuerit
Erafmus, cum ex veriffima, &mukis ratio'
nibus fubnixa fententiacommunis error mini'
me jus faciat. Bronchorft cent. 1. affertionc
12. Deniquejusperoriginem & conceptionern
jnatris Erafmi, civitati Goudanx acquifitum»
abeafibiinvita, anemineauferri potuit. 1. u!t.
if.depacT:isl. 11. ff de Reg. juris. lib-2.feud.
tit 39.dealienationePaterni feudi, quodad'
eoprocedit» utjusalicui, qusefitum, nec pef
Principem auferri pofllt, nifi propter publi'
cam utilitatem vide Fernandum Vafquium»
Hifpanum. lib. 1. llluftrium controverfiarurfl.
cap.^. Grotium in traft. de jure belli acpacis
lib. 2. cap. 14. num. 7 & 8. Sed, vir do&iffi'
me, ne quis hk jrflibj regewt, nonefleoper^

precteffl

Theologico PhilologiCjB^ ^j

P^fecium tantas agitarc moksrn^indJcando ju-

*^e Goudanae civitati competente , quafi ob-

d !T ^natlvitas ^Defiderii Erafmi non honori fed

edecori, huiccivitati judicandaforet, pauca

^uxdarnhieadjungendaputavi. Primo, quod

ⁿⁱqua illa & multis erroribus involuta tempo-

^a "milibus natalibus maxime anfam pra?buere,

^ecundo, quod viris de Repeblica bene me-

ntis, vel ftrenue patriam propugmndo , vel

J^uttitiam profitendo (par enim illorum eft

^e°nditio. Conftit. z. de Juftinianeo Codice

^confirm_anc[o procem. Inftit. Imp. Juftiniani ifi

Finc. 1. i^.Cod. deAdvocatis diverforum ju-

'ciorum) non obfuit in adipifcendisdignita-
�ousck; honoribus illeortus illegitimus. Inci-
Qit enimnatalitius dies Erafmi in iila impurio-
^ris 32vi tempora, quibus jus Pontificium ad Sa-
^cros ordines promotos matrimoniointerdixe-
"? ^CaP- Si qui 5. & Cap. Erubefcant n. diftin-
ttione 3,. cap. 1. & Cap. 2. extra. Qui clerw

¹ vel voventes matrimonium eontrahere pof-

.*� >dque fub nullitatis & excommunicatio-
^nis paenje.Cap. Presbyter. 0. diftinft. ?.8. Cap.

^nic- Clement. de confanguinitate & affinitate.
« licet ipf_e Didacus Covarruvias Hifpaaus &
^plcopus Segobienfis; ex communiTheolo-
gorumconfenfu, fateatur, illudimpedimen*
tumnonjureDivinoinftitutum fuiiTe fedjure
mmmoSc Pontificio Covar.parc.*.dematri-

D 3 monio.

54 A M OE N I T A T E |

monio cap. 8. §. j.num.x. Patres tamen Tri*
dentini congregati ad tantam njhilqminus im-
pudentiam poftea eruperunt, ut anathema-
tis fulmine percutiendos dixerint , non tan-s
tum eos , qui Sacerdotes Sc Diaconi matrimo-
niacontrahunt, fedetiam quieaprobant, &
pie iniri pofleaffirmant. Seflione 24. canonc4,
& can. 9.

Sed fi lux veritatis eo tempore huicaffulfif-
feLplagae, jugumque illud, confcientiis ho-
minum impofitum a proavis noftris Bataviaj
Proceribus fuiflet excufliim , atque doitrina
Euangelica priftinae puritati fuiflet reftituta
( fecundum quam & Epifcopo & Diacono li-
cuit uxofem ducere, nec vitio illis datum fuit
fiuxorem duxiflent. Paulusinepift. 1. ad Ti-
motheumcap. %.f.\. &.u. fitcap.^.f. 1 & 3,
ad Titum cap. 1. f. 6. ad Hebrasos c ap. 15. f. 4
quod & poft tempus Apoftolorum in Ecdefia.
primitiva obfervatum fuifle fatis innuit canon
50. inter Canones, qui Apoftolis adfcribuntur,
&cap. Dominus8. diftin&ione^o". ubiHiero-
nimus, quod verus fit Pontifex qualicunque
ordine natus fit aliquis, fi tamen perfectam fi-
dem habeat, & quod fide tenent operibus im-
pleat, fitque littcratus, & vir unius uxoris)
■snon dubitandum arbitror, quin pater Erafmi
licet Presbyter , ejus matrem in thalami fo?
ciam aflumpfiiTet, invitis legitimis &folenni-

bus

ThEOLOGICO PHII.01.0G1C/E. $$

bus nuptiis , cum jure Divino conftitutum
effet. Exod.cap. Z2. f. 16 & 17. Deuter. cap.
% *. f. 2,8 & 29.6c jure Canonico repetitura cap.
U extra de adulteriis &ftupro, utfifeduxe-
ritquisvirginemnondum defponfatam, dor-
mieritque cum ea, dotaret eam , & haberet
uxorem , prsefumendum enim eft in partem
benigniorem , in quam ipfa naturs ratio nos '
ducit 1.56.1 1 <s8.1.191. §. 1.1. aoo. ff. de Reg.
juris. cap. Eftote 1. extra de Reg. juris, &C
quod quis, divinitimorismemor,l. ult.Cod.
ad legcm Juliam rcpetundarum , magis obe-
diens Deo quam hominibus efle velit. Aftor,
cap.^.verf. ip.fic&mater Erafmi venia certe
digna eft, quod admiferit prsesbyterum, nam
juris pofitivi (& quod magis eft Divino con-
trarii) ignorantia , proptcr fexus infirmita-
temin mulierihus excufabilis eftl. o.fF. de ju-
ris & fadi ignorantia. Nulla, igitur macuia
bacc nativitas afperfit Defidcrio , quin omni-
bus fere Europeis, non folum literatis fed &
Principibusfuerit indefiderio, ita ut certatim
viri, iftius aevi do&iffimi, confortium expe-
tiverint, & praemiis atque precibus evocave-
rint. Etmerito, nam fi quamaculafit, hasc
filio naturali non obeft, nec infamiam irro-
g^at, fitanta ejus virtusfit, ut vitsehoneftate
Scmeritismaculamillamfacile eluat, &abo-
ranibus bonis achoneftisrecipiatur. Cap.Nun-

D 4 quam

56 Amoknitates

quam 4. diftinctionc 56. ubi Cbryfoftornusair,'
quod ex meretrice natus &adultera, fipropria
virtute decorctur, paremum fuorumnonde-
decoratur opprobriis,cap. Apoftolica 12. & cap.
Ccenomanenfem 13. d. diftin<5t. jtf.ubi, fi caete-
rx virtutes in eum conveniant, non rejicimus.
vide Benedi�turaCarpz,ovium indecifionibus
jlluftribus Saxoniaepart. 2. decif 11 i.num. 10.
commiferatione enimck; veniadignuseft, qui
jiihiiadmifitl.6. fF.de decurionibus, quiinno-
cens eft 1. 2. §. 7. ff. eod. qui patris non fuo vitio
laborat.l.y.Cod. denatahbusliberis, Scincu-
jus poteftate nonfuitquemadmodumnafcatur
cnm nec nafcendi conditio infamem faciat, fed
vitae inftitutique tantum ratio turpis St nocens.
Cujacius in Comment. ad Iib. 1. refponforum
Papiniani in d. 1.6. ff. de decurionibus. Sic nata-
lesiilegitimillberisnaturalibusolimfraudi non
fuerunt , nam Hieronimus , verum Pontifi-
cem nominat ex adultcrinis natum conjun&io-
mbus. Cap. Dominus 8. difiin&ione 56. neque
iilius Presbyterorum & fubdiaconorum nata-
les obfuerunt in adipifcendo aut adquirendo
pontificatu Cap. Ofius Papaz. d. diftin<5t. 56.
imoNorhi & naturales, inregnispatrimonia-
libus aliquando ad regni folium apud diverfas
gentes funtadmifii, & diademate ornati vidc
«Grotii tracft de jure belli ac pacis Jib. 2. cap. 7.
num� 12, in annotatis _f Et adhuc hodie de

coia-

ThOLOGTCO PhiLOLOGICjB. 57

Confuetudine fiiii naturates ( qui Baftardi ap-
pcllantur fecundum Gloffam in tit. ff.decon-
«ubinis) inTufda, Delphinacu Burgundia,
irnointotaGallia, retinent nobilitatem gene-
ris » & portant nom.en & arma fui generis,
^atque pro nobiiibus habentur & reputantur.
Bartolus in tract. de infignibus & armis num.7.
Guido Papat in decifionibus Gratianopolitanis
decif. f8o.num.i.&ubiFeirerir,sinnotis. Boe-
^rius in decifionibus Burdcgalenfibus decif.127.
num.21. Chaffanseus ad ConfuetudinesDu-
catus Burgundiae Rubr. 8. des fucceffions des
Baftards§.5. verf. advertendumtft num. 21.
iicet de jure civili contrarium fentiant Bart. in
1'fiiggeitioniult.Cod. deverbor. Screrumfi-
gnificatione verf. Modo fequitur num. 1.
Schneidev. ad infiit. in tit. de hereditatibus
quac ab intellato deferuntur cap.de fucceffio-
"eliberorum naturalium num. 5. Quisporro
Johanni Andrsje , Jffoni & Bartolo , viris
^reagni nominis Scconfultiffimis unquamjure
opprobrio duxir, quod habuerint nataies llle-
gitimos, ficuti illos habuifle quidam referunf,
^orafius lib. 7. Mifcelian. juris civiliscap. 23.
^num. 4 ek 5-. alii addunt Bartolum prxterea
*U'fleexpofitum. Rebuffus ad Conftitur. Re-
g'as in tracl. de fententiis provifionalibus art. 5.
Gloffa ult. verfnono, in cujus rei probatio-
nem ipfum Bartolum adducunt in 1. quidam

D y cum

^8 Amoenitates

cum filium 132. ff de verbor. obligat. num. 8.
Cujus Bartoli in explicando 8t interpretando
jure auctoritas tanta fuit, ut decreto regio in
Hifpansa & Lufitania fueritfancitum, quod
in cafibus in quibus reperiretur contradi&io
Do&orum, opinio Bartoli prasvaleret, tan-
quamprincipalior, & fecundum illam judica-
retur. ThomasDiplovatatiusinejusvita. Cui
Bartolo Carolus quartus Romanorum Impe-
rator , 81 Rex Bohemiae conceffit , ut ille,
&ca;teri deagnatione ejus, leonem rubentem
curri caudis duabus in. campo aureo porta-
rent. Bart. in tracl: , de infignibus & armis
num.z. Cui Bartolo, ejufque pofteris, quos
legum dodores effc contingeret , idem Im-
perator poteftatem dedit legitimandi, & vc-
niamaetatisconcedendi, utipfc Bartolus glo-
riatur, in princ. fuper. Conftitut. Extrava-
ganti. Ad reprimenda multorum facinora lit,
C, quod legitimationis privilegium tamen
limitare videtur ad fcholares auditorii fui,
quos contingeret efle illegitime natos exquo-
cunque complexu illicito. In l.Gallus 29. §.
forfitan 8. ff. de liberis & pofthumis heredib,
inftituendis. verf. quas juxta prasdi&a, H
quem Bartolum idem Imperatorfuorum Con-
filhriorum & Domefticorum numero aggre-
gavit. Bart. in d- princ. fupcr Conftitut. Ex-
trava^anti. Qua; poteftas legitiinandi & ve-

nian

ThEOLOGICO PHIL.OLOGICJE. 59

niam astatis dandi pertinet ad 1'rincipes &
Status fuperiorem non recognofccntes. Nov.
74. cap. z. & Npv. 89. cap. 9 & 10. 1. i.l.z.
& 1. 3. CocJ. de his qui veniam aetatis im-
petraverunt , numerantur enjm haec inter
Riajora Regalia. Rofenthal de feudis cap. 5.
^conclufione 2. lit. D. & J. & inter refervata
I*rincipis. Argentreus ad Confuct. Brit-
tann. art. 468. num. 2. ut nullus inferior.
hanc potefta- tem maxime legitimandi ex-
crcere poflit , nifi ex fpeciali Principis pcr-
Kiiflionc, cum fit meri Imperii. Kinfchot de
refcriptis gratise traft. <5. cap. 1. num. 2. et�
iamfi eflent Comites Palatini , qtubus hsec
poteftas aliquando ab Im- peratorc nomina-
tim conccditur. Treutl. Vol. 2. difput. 17.
thefi 2. lit. E. Schneidev. ad Inftit. in tit. de
hereditatib. quje ab inteftato deferuntur Cap.
de fuccefiione filiorum naturalium num. 9.
Gudelin. de jure noviflimo lib.i. cap. iy.
num. 14. Sic &[Duci Burgundise hanc le-
gitimandi poteftatem non competiiffe nifi
^es privilegio , quia Regem Francia; reco-
gnolcebat fuperiorem , aflerit ChafTanaeus
^ad Confuet. Ducatus Burgundiae. Rubr.
des fucceffions des Bailards 8. ^5. inverb. ,
Et au regard des biens meubles num. 40.

E-x his & aliis, quas in hanc rem adduci po&
ferit, virdo&iffime,appatet,filiis naturalibus,

omni-

60 A M OE N X T A T E S

omnibus virtutibus inftruclis natales non ob-
ftiti(Te,ncc obftare in obtincndis & adquirendis
dignitatibus & honoribus, & quod viri eruditi,
seqUe ac militantcs, Principalibus praemiis fue-
rintremunerati. Imp. Juftinianusin i, praefa-
tione Digeftorum § &. & §.i i.& in §.ult. proce-
miiinftitut. 1. 14. Cod.*de Advocatis diver/o-
rum judiciorum 1.1. &1. 4. Cod. de Advocatis
diverforum judicum itaut nondedecori, fed
honorihaec difputatiocivitatis Goudanaecivi-
buseflepoflit, inquaexcolenda, fiquiprae-
ftantiores & eruditiores me deinccps quic-
quam praeftiterint, civ;bus id utile, & mihi
pergratum fore cenfeo & teftor. Va!e.

Atquc itavidemus Rotterodamenfesfibi E-»
rafmi noftri nativitatem , non vero ipfum ci-»
vem, quod contenderc annifi fumus, pofle ven-r
dicare. Epiftola» vero leclioni fupcrvenerat Bi-
bliothecse Praefe�tus,qui,veritatem hiftorise dc
furto ablata epiftola mgatus, refpondit id fe
quidem faepiffime populari rumoredubiaque
fania accepifle, nunquam vero ea dc re quid
certi potuiffe produci: fe autem efle ca in opi-
nione, quod errore rudium quorundam homi-
num Erafmcj.tributum fuerit diclum , quod
de Reynerio Snoyo Erafmi amico familiari
veriflime affcritur. deprompto enim libro
M. S. haec ex vita Erafini, nefcio a quo con*

fcripta»

Theologico Vm^oi.oGiCJS.1 6t

fcripta, prselegit, fontemqueerroris, utio-
mnes agnoverunt, detexit. Infuper abjeBerefert
( vitse Erafmia: alter auctor anonymus M. S.)
tumprognatumexparocho Rufiicanojnquiens. ceterum
Ji avorum traditioni in ifiis partibm fides habenda, pa*
rente vicina civitatis Goudana parocho natus eft.
Certius e°o te(limonium adducere pojfem, qui multo
(enior hoc authorefum, yuod multi fatrum noftro-
*wn audivere ex ore Regneri Snoii Confulis & medici
Goudani, cvuem hic tantopere laudat, & revere latt-
de dignus erat tumpropter eruditionem tumpropter ex-
perientiam artts fua, qui & tyfi wtimus amicus «,
ratErafmi, ejr contemporanew. Hic folitus erat di~
cere fratribus noftriT, cjuibus Japiffimt aderat in die-
hus minutionum, tjuia medicus nofter erat, dicensft
maluifje pro ducentis fiorenis, <juod Erafmus fcripfif.
fitfi Goudanum, cjuemadmodum fcriffit fe Rotten-
damum. Nam revere (inquiebat ille) fcio NB.
yuod Gouda natus fit, licet Rotterodami educatus.
Qui fi fidem,quam certe videtur mereri autor,
adhibeamus, omnis diremta lis eft. Sunt ta-
^men, profequebatur Pnsfe&us, qui volunt
Ricmoratam moxepiftolam pofTcdiffe olim M^r.
^enricum Lsethmitium , Hermanni Lseth-
^matii Canonici Trajeclrini, familiaris amici E-
rafmi, ex fratre nepotem, aft, ut verum fatear,
non putem hominum leviflimis conje&uris efle
ftandum. Ipfum vero Henricum Lasthma-
tiura quasdam Manufcripta, Sc foifan inter

illa

%% AMOENIT ATES

il!a cpiftolas quafdam Erafmi, habuifle hoc fuo
non modo epigrammate, fed producendo binas
adhucdum meditas epiftolas, probabo ,modo
grave moleftumque non fuerit facilts aures
pr�ebefe« Addam & alias a Clariffimis Viris
Martino Dorpio, Alberto Pighio, Florentio
Tunio , Joanne Oporino , Joanne Fifchcro
Epifcopo Roffenfi , ad Lasthmatium, fi vo-
lueritis,fcriptas epiftolas. Annuentibus itaque
omnibusac ex ordine confeffis, ab ipfo epi-*
grammate arculas infcripto , inquit, in->
choabo.

lliadem quondam /ervaret ut arca Darii
Juffit Alexander, juffio digna viro

Terftca non latet hic Gaz,a, autfuhlimis Jaffis i
NonCrzfi, Crajfi, Figmalionis opes.

Scripta manu magni, fi cjujs non vidit, Erafmi,
Hac verum ac vrvumcijlula parva dahit.
Sed quid ad Lsethmatium Erafmus. defideratis,
enim longe avidius ipfam epiftolam.

DESIDERTI ERASMI
EPistola Prima.

C¹ CT) Hilarium ]am dicaram tuo Mtzcenatipriuf-

kJ»JL �cjuam tua littera huc vocarunt. Primunt

deftinaram Regi Galliarum, fed dehortan'

tihm licet amicis verti confilium, oh hos verum tumul

tm omfiihm honis ftudiisinimiciffimos,c\uorum ego nul-

lunt

ThEOLOCICO PHI LOLOGICjE. (?5

lum videofinem, nifift auis exoriatur &tb ^^**»^
®l<&, id eft, pacificm Deus. Proinde magis tibi
gratularer aulam fi tempora ejfent tranquiUiora, Tui
"verocandoris efi quod mihi gratias agis, Imo tute
ipfum ornas tuis eximiis ifkit virtutibm : cjuibm (uti
^cmfido ) <vicijfim ornabis & Chriftum, cui deben-
tur omnia. Viderisenim mihimultis nominibm feii-
wffimus, fi, quodjupereflprudenti confilio modereris:
fuod tu fcio nulio monitore failurm es. Utinamnos
*tiij[uid pojfemm in ornando te. certe nullam prater-
^ittemm occajionem. De legatione Brittannicd puto
histurbulentijjimis ttmporibtts nihilfuturum, Jiquid
tamen aeciderit, faciam omnes amicos communes.

Romanm Pontifex prolixo diplomaie plenoquo he-
Wvolentia te[iatm eft animum erga meJuum,^uodipJe
Maximd ex parte ore proprio ut tejlatur litteris Juie
"arbirim. OJfert ejr Decanatum fatis honorificum.
Proximis adillum litteris honorificam tui mentionem
fai. Non opm efi tibi confilio meo. Omninoparanda
ytfortuna & aubloritas cpnt hominem vindicetacon-
temptu. Utnunc funt tempora, fcripfimm epi(iolam
}°cofam de utendo auld, fed qua feria ducat, ea ejl
^m kbeUo de confcribendis epijioiis. Sciotecuratwum
^M ubicjue tefobrium fervcs in conviviis, Ea res mul-
tum nbi conciiiabit autoritatis, affeclm glori<e etiam
P luopaklo titiUet animum fummopere dtjfimuiandus
vy ' *ⁿ°uhu pariter & in eratione, Aula najumha"
vet, ln aijputationibm cavendum ne quandojco/a/ii-
eo rnore incalejcas, nec femper> «ec cum omnibm,

nee

6*4 Amoenitates

nec <fuavts de re decertandum, ita plurisf.es, & mi~
nushabebis negociu Cokndt funt. fedhi potiffimum
qui plurimum valent, oportet tamen omnibus effe co-
mem : non abjecle tamen , fed fic ut memineris
Tbeologica dignitatis abfque fupercilio. Commendat
tjr Sanclimonia fpecies. Derebus aulicis non oportet
liberius loqui, nec fiatim prodere quid fentias, ejr
fi quidconfulas, fit aquum minimeque noxium. qttod
fi cogeris accedere parti, femper in latus felicius in-
fleciito. De negocio Lutherano quam minimumtead-
mifceas fi licebit, ejr fi quid agis, femper memine-
ris aquitatis. Linguis ejr bonis iitteris oportet fortiter
patminari. Nam Francifcus Hulji & Egmondanus i
magis has perfeqmmtur quam Lutherum. Earescon-
ciliabit tibi animos plurimorum , fed pracipue ju-
ventutis ubique fubolefcentis. Hae tempefias ne potefi
c/uidem durare diu, Bene Vale. Hac tuo jujju liberius
jcriptavel in tgnem con\ice, nullum enimexemplar
apudmemanet,

Baftlea nono KaUndis Martii Anno 1551.

Erasmus exanimotuus.

Eximio ThcologoHar-
roanno Ltthmatio Gqii-
«iano iu familia Caifaris.

Jmertus eram de majorihts Archiepifcopi, elioqui _:pluribus in przfatione , dubitabam an Pater fuiffit A
Cancellarius an Avus: ne nomen quidem quifquarffy
dccere poterat, Rurfum. Vak.

DE-

ThboLOGICO PHILOLOGIC*. 6*?

DESIDERII ERASMI

Epistola AlteAa.

S Ty Lingua: hominum nobis in manu nora
� X . funt, ut quas reccafunt fcquamurin
^manueft,Ecrr>ondan6Pontifex: juffitimp'onifi-
lentium _f atque utinam exsrmaret hominem
palam furiofum. Gratulor tuae forrvinae, nan.
deerunt dignitates & opes, Tu animum tibi
para magnis rcbus parerri, fincerum, recTrum
^arque omnia poftponentem gloriae Chrifti.
Munera ne capca fordida quemadmodum Dek
phius, fxpe rccufa fed civiliter, eft enim aliquid
recufare bene, Ea res parier tibi plus & lucri &
honeftas famx. A magnis accipere magna nihit
omnmo nocuerit. Animuscaptanduseft,R.Di
Archiepifcopus mihi abunde fatisfecit, quod
opus probar, nihi!enim aliud captabamus,quara
ipfius favorcm. Dominum Fredericum Archr-
«iaconum etiam Romx novi, cujus animo non
«ro ingratus. Profcdus eft Bifontium m Au-
gufto Hungarix maxime vini causa, in quc*
^m'hi fpes vitas. Jarn taedium mecepitfeditiofe
Gcrrrianias.Tu ne vereri in negocio Lutherano
fequi Kquitatcm , & aliorum iniquitatc op-
prcflos Iiberarc bonos. Vult hocipfePontifex
utmteliigesex certis ejus Litteris. Bcnc vale
roi Hcrmannc, & me vere tuum efle judica.

66 A U OE N I 7 A T t t

Bafileae 15. Kakndas Maij Anno 1525.
Erasmus extemporc»

Abfol utiflimo Theolo-
go Heimanno �sthma-
tio Goudatio > apud At-
chiepifcopum Panoimt-
tanum.

MARTINI DORPII*

Epistola.

q Cfy Seiehamjam, atqut adeo complurihus ge°
kJ jL .fikns narraveram, Chariffime mi Her-
manne, te honorif.ee in aulam R. D. Pa*
jtormitani accitum ejfe, nec eram utique commiffurus,
nt tumelitteris anteverteres, ficertumhominemnan-
tifii fcuijfet, cui meas traderem, five tu eodem in locH
tantijfier hareres, nam ihtereapcmfemper (utefi aul<�
ttnditio) huciUucaudtocirmmduliuses. Itaquequod
licuit unum ahfins gratulatus [hm, atqtte apud omne)
gaudiorum meorum afium lucuknter tcflatus, ut nt-
msononinteUtgeret, Metihiefii amieumamico. NeC
veroidadea quodifiam fortunam tua erudittoni uSo
modo re/pondere arbttrarer, ft cui ad ealculos juftos
revocetur , fed quia unice gauderem hitteras patro*
num ejfe naclas in ifia. auld , qui Jud ejus ope atqtti
«utoritati'. adejfet. Id quidem (mihicrede,longemeis
ipfius forimm efi cartus. Nec conveniehat fane tea*
ptdaures illas Batavas fumma eruditionis tux fpeci*
menedtre, uhi BatchiMilia pluris Junt quam Mtf'
farutn. Neque duhttem quinifiinc compendii magni'

ffl

a 0« co yide Vajei, Aa&. Bibjofhsc» Bel^k. pa^. 448,

T H E 6 L O 61 C 6 PHI i O L 06 § C M. 6f

fica ejwedamjpes ajfulgeat, fme ^uo quarnvis egregie
doBttamen neauedigmtatem neaue vitamadeocom-
wodetueripojJumus.Laudoitacjue confilium tuumat-
^ucinfiituta vita rationem. Sedtibi laudo mihinofi
item , Ji _vel fyiaxime amplx conditiones ultro defe-
rantur. Quam ob rcm rogas \ Nimirurri quod duo
eum idem fiaficipiunt, dicas alterumbenecohjulerefi-
7' akerumprorjmtotoerrarecalo. Tu me alicjuanto
juntor es, Gattice nofii, Grace ac Latine comis is._} af-
t<*oilis fiuavis. Gatticis monbus UfiaueproJeEio elegan-
tijjirne afijwvifii. Potes cttm omnibm omnium horarum
"vminem agere, mta in multis alia efi ratio. Amo tran-
luittitatem, aulicos mores non calleo l ietas jam incipt
pcne adfinium vergere, fortund ^uamvis tenui tamen
tontentm fium. Hocejl aitoddixij ttbiprorjus laudo ejuo4
wjlttuifti, mihimei^ue fimilibm nonitidemt Jani
ifitidem talem Patronum naftm es, non modopeffipica-
ujjimaprudenti*, verum etiam eximie eruditum.Hoe
*«rtf tibipalmarium. Neque novum eft ut ifiafamilia
Carondiktorum doBos viros ftnfeat. Extat fit qUidem
oratio Hermolai Barbari ad Cafiares habita* yuam
' Panormitanipatrt, Magno tunc Burgundia Can-
toUario, dedicavit. Hic rcile valemus. Ego utfiemfer itt
^lJeru meo arbitratu verfior, Nibil aque cordi eft quam
Jacras Uteras a Sophiftamm tirannide ajferere. Cui rei
ejutdem i_Wp_a _r fi_m, _nifi Hercules itte nofter Erafimt*
fJ*iftaportenta jam pridem peneconfecijfet. Nuper
hrudajffimus vir LudovicusVives in rejponftone QuoJ-
iwettcd dijferuit, aderat tanta multitudo, quantapofi

E % bom-

^r6% "A M OE N I * A T % t

hominum memoriam uni in loco Lovanii non ejl vifal
JRingebantur �vtttris infciti<e patroni, quibm&hot
permokfium efi, quod tuvir utriufque Lmguacal-
lens , adhac bonarum artium Trimarm ajfertor,
\onis avibits in ifiam Aulampenetrdris. Eemondanus
non eft veritus impudentijfime ajjtveraretecum pri-
mis Lutheramm ejje cui ego fic reffondi, utinteUe-
tium fit , cttjufmodi vir fis , & quam te amem
iuis mcritiSi Tota Juventus alacriter reclafiudia
tompktlitur magno dolore quorundam Rabbinorum,
Summus Pontifex ErafmoJcripfit humanijfime. invi-
tateum Romam amplis promijjh.

Verum ego noBuasmitto Athenas, Quiniupotius
phtulirum novarum rerum huc tranfmitte. Bene valt
Hermanne fuaviffme, Lovanii Pridie Innoctntmn.
Opto ejrprecor ut Omnia tua Deus opt. max. fecmdet.

Tuus Martinus Dorpius
toto pe&orc amicus.

IU«ien<JoPat*ie*i.
Jnioqu» Domino Hei-
luanno Lzthmatio a-
jttico Tationo fuo fin-

julaii-

ALBERTI PIGGHIP
Epistola-

S Alvc plurimum mi Doctiffime Hermanne.
Quod rarius ad te fcripfi ideo fuit, quod

nsf-

a B* so rideAndr. Yal"er. Dej&clii Kbliotli. lelg. pag, 3 s -

Theolocico Philologic*.. 6>

Ocfciebam ubinam ageres gentium. Sciebam
prsfens curn adhuc viveret Adrianus te addi-
«urn fuiflV illi Panormitano ,- non pro tua
^gnitate quod mihi difplicebat vchementcr.
Nuncquiaintellcxi ts refidcrc Trajeftiin tua
prazbcnda D. Virginis , volo poit hac ad tc
icnbcre frequentius, & tua iftic opera uti
*wniliariter. Et ut fperobrcvictiam offie vobif-
c^um. Expertusfum ha&enus amicos quos cre-
oebam illic efle, defides aur. infidcles.Nara a fe-
"is Pafchalibus in hanc ufque hpram , non
P^tuiabomnibusillis extorquere, totiesfcri-
bendo ut refcribcrcnt, inquo ftatufitnego,
cuira Thefaurii noftrae Trajectenfis.Sed fpero
jne mtc-ileclrurum omnia, per praefentiuni cx-
nibitorem Virum docWimum meum Prasce-
ptorem D. Joannem Fortem r/Iarbecanum
Theologum, qui & tecum colloquctur, de
"onnullis rebusmcisnonparvimomenti, cui
icio tc pro noftro amore, tua inr.egritate, Ec-
clefiae vcftr» honore adfuturum pro viribus.
Nonvacavitmihi obmaximamfeftinationern,
p .mfinitas occupationes hanc rem retexerc
g^rius, fed ab eo intelliges omnia, & quid fa-
° opus crit. Non potui tamen committere,
q^,J|» hoc unicum adjicerem & no vitatibus no-
^1S 3 tibi & omnibus bonis auditu gratifli-
mum , v^delicet _pro indubitato & conftantif-
Umo nic haberi, confe&am jam paceminter

E i Prin-

fO A M OE N I T A T E 9

Principes noftros,Csefarera & Gallum.Defpon-
fatam Cgefari fororem Portugalli. Gallo autem
Leonoram Casfaris fororem, cujus fiham quam
fuftulit exantiquo Rege Portugallize defpon»
fari ajuntDelphinoRegisprimogenito. Bor-
bonio autem fororem Regis DuciiTatn A!en-
conii, cujus maritus obiit puulo ante. Anglum
rnanere cum fuis Scotis , cujus filia prsfens
fponfa Delphini dtmum Cadfarisnuncdecre-

tumRegi Scotias......puero.Faxint fuperi ut hsec

omnia firma maneant,& inviolata.Conditiones
pacis magis conjectantur, quam fciuntur. Gal-
lum videlicet cedcre Imperatori Italiam totam:
Burgundiam dari Leonorxin dotem. Sed haec
pro feftinatione fumma nimis muita. Nihil du-
bitote jam audiffe & gaudere mihi provjfum
eflede facerdotiis Dorpiiamici noftri Parochi
videlicet in Quwerfchie, & Capellania quadam
inNoordwij.k. Utinam fuccedant omniaillic
tam feliciter, quam hic ceflerunt. Vale mi
Hermanne cariflime & fcribe ad nos frequen-
fer, Amicifque omnibus iftic, quos pauciffi-
mos de facie cognovi, nos commendadiligen-
ter.ExPalacio Apoftolico, ta Augufti ipr.
tuusutifrater&S^r. Albertbs
Pigghios, S'. D.NA. Cubi-
cularius fecretus.

Eruditifllmo ?iro D.Har-
(nanno Goudano Sacrk

Theologir Profeflbri, Ca. AL"

nonico. D. MatiaTtajc&en-
fis,Aiaico iao finMrifliine,

Theolosico "PHitoLoeic-s, 71

ALBERTI PIGGHII
EpistplaAltera.

CfAhe mi Docliffime Harmanne. ^stamvis nune
*^ cuperem tecum ejfe prolixior, tnfummd tamen oc-
cupatime non vacavit nifipaucula hacfcribere.ln-
teueximm bic mortuum Joannem Velskem adver-
farium meum in Ecckfia Ouwerfchiand, adverfm
^uentflfuit executa citatio, cju<e ultra annum efl in
partibus, faclum eji tndubitatum jus mflrum, pet
furrogattonem (juam obtinuimus in ius adverfarii.
Quod fi_eo cafii evpechativte me<egratue vigore acce-
ptaflu Ecclefiam Alcmarienfem, f u& etiam vacaret
per mortem ejufdem adcoUaiionem Ecmondani efl quoi
vehementer cupio. Utcunquefit, Jfero, nec e[uidquam
dubito, hene a vohis fac~la omnia, & pertitampru-
dentiam diligentiamque fuppletum efje id quod deefl
Uternekio. De Placelo pro me ohtinendo nefcio quidfa-
fium fit, _ah 1U. Lovanienfibus meis quos experiar ne-
gbgentijfimos. Oro te mi Harmannetotam hanccuram
V* tefufcipere velis. Quam tibi haudoperojam ttec diffi-
nlemfare confido. Si apud R"¹- Tanormitanum Patro-
pum tuum me eommendaveru^ non quantum mereor e-
g°, jedquantum valetfacundia tua, eidemquefignifi-
^Cart*»iepoJJiiUisalicjMndo alicuiufuieffe, quando iftic
^m ^v°bifcum, fi mefibi devinBum haheant, 3Sec di-
gnum efle me excludi a beneficiis,alumnumfuum tot an-
norum in univerfitate Lovanienfi: adqwepafftm ad~

E 4 tnfa

?2 A U OE N I T A T E S

mittunturnonmultome digniores. Sed hactu proiua
prudentiaesmelim &accuratimfaclurm_inefus Mi~
nervamdecere videar. Moriem Francifci noftri Alc-
marienfis nihilduhito te jam dudmn intellexijfe, & do-
lere ut aquum e(i. Rerum novarum nihtl fcribcre
aut iibet ctut licet. Turbarum &malorum auoquott
"uertaspicnafuntommaundiejue, erumpenda fane in
pejorem adhuc exitum aliqutm, utinam in capita eo-
rumcfuiauclores extitcre, fedbzfuperts curn erunt
nobit titinam Itceret ex onmi turbatiottefortunte nosfub-
ducere & fecure Jpeclare in hac tragcedta, id quod u-
num conabimur omnibus viribus. tu interea me ama
�viciffm ut facii. Refijue noftratquamdiu abfumus a
<vohis commendatat habeas. Rqw& nond Novem-
hris i%z(>,

tui Amantiflimus uti Fratcr
Albertus Pigghjus»

B.erertndoPatfDomi.
no Haimannc* GoucU-
no , Sacrx Theologix
rrofeflori, Cauooico in
Ecelcfia D.VirginisTia-
jefteufis Doniinofuo, &
ranquam Fiatri Carifli-
fimo. Trajefti.

F L O R E N T I I J U N II
Epistola.

Acccpi his proximis diebus birus

lJ» X * P°.

tifliroc D.omine Decane, qua,

rum

Theoi/ogico PintoLOGrcjE. 75
rum alteras nuncio Flandro Francifco, alte-
ras Petro Rufcoducenfi dederas ad me transfc-
'endas.Hisj.im paucis refpondebo , aliaquc
quaedam adjungamquibustedelcecnri nondu-
bito. Fcbris quartana me tandcm reliquit.
AfTcndclphus meusnullam videturfperarc fa-
lutcm, Mcdicum habui Lamcfium quendam
Flandrum qui 6c Rcginx Mcdicus eft. Prac-
terhunc &alios adduxiraus nonminoris eru-
ditionis. Jt,gro tamen nihil prohierunt, De
fappcllecHe mea fcribis te quidem dolere mi
Domine propter ejusdiiTipatiGnem , quod ex
^ea nummorum non exigua fumma corradi
potuiffet, verum addis propter diftra&os li-
bros gaudiopotius quaoidoiore affc�tumte,
^uod licputesomnem occaiionem mihi adem-
ptam , aliis rne rebus occupandi, quamuni-
^Cojuris ftudb. Certe mt Domine Decane,
necegolicettenuioHsconditionis iim hoc da-
^num adeo magni cxiftimem,. fi vela fura
f^ut alio quopiam effet pcrpetraturn, verura
JP Prjefide Collegii, qui roeaopera Parificn-
"^s Academias rccforatu ornatus fuit, cu|uf-
quc prxter bona etiam vitam reddidiffem,non
puto fercndum. Nec illi omncs libri rales c-
rant qualibus uti folent Profeffores Collegia»
rum primi, fed erant intereosPande&sCo-
o«x & alii multi qui legum ftudioiis neccfTam
*untt Hos oranqs in rem iuam convertit ifte

E j r.ebu-

74 Amoek?t atsj

nebulo, fperans ut jam inteilexijuniumnufi-
quam ad GaHias rediturum. Ordinem atque
rationem ftudcndi a te mihi prasfcriptam vi-
deoetiam aperfedhe eruditionis viris Noppe-
ro & Lorioto commendari. Frequens enim
de ratione ftudii difceptatio mihi cum illis
fuit, atque jam quotidie major atquc major
erit, cum Dominp Noppero cum quo utof
valde farniiiariter quique mc unice arnat»
quod fatis, tefbtur vir omnium judicio Doctif-
fimus: dum aut me invifit, aut ad fe vocat,
Huic dediLitterasDomini mei Jegendas, ut
& ipfe fciret quidrerum apud vos& Germa-
nosageretur, quibus virpatriss fuaramantif-
fimus multum dekclrari vifus eft. Tibique
jfummam fcribi falutem fuo nomiqe juflit.Cum
agerem Biturigibus forte fortuna intellexi a-
pud Carmelitas morari quendam Monachum
qui olim Lovanii Theologias operam dedir,
huncadmevocaricuro, atquc ftatim ubi ho-
minem vidi,agnofco familianter atque ille mc,
PatriaAttrebatenfiseft, Caepi tandem rogare
quideflstquodhucfe contulifiet, Laurea hic
non Parifiis ornari defideraret. llle utque a-
lii temporis prolixitatem, Do&orum Theolo-
gorum phantafmata ut loquebatur difputandi
modum philofophicum, atque ipfam fcolafti-
cam Trj coiogiam incufabat, Quod ubi intel-
lexi, rogavi, quamBiturigenfeshaberent ra- _v

tionem

ThEOLOGICO PHILOLOClGiE. 7?

sionemtradenda2Scriptura?,qui hoctunc mihi
refpondit. Regin.a Navarrae ante duos annos
taleni docendaz Theologias formam prasfcri»
pfit. ut eflfent qui Hbros facros atque prster
eos miUosaUos publicedocercnt. Singulis heb-
domadibusdifpufationes fierent ₅ quarumca-
pita non aliunde quam ex Sacris Literis pro-
ponere liceret. Adearum propafitionum con-
firmationem autcontra^ihilaliudadduci opor-
tere , quodnon elTct vel in ipfis Bibliis, vel
cxipfis quatuor Ecdefije DocWibas defum-
ptum licet etiam Gregorii quaidam rejiciat,
admittatque Cypriaotim aiiofque Grazcos
S^uofdam. Huic ratione obftitjfTe feniores quof-
darn Theologos, qui ut ipfa ajebat ne verbum:
quidem unquam Latinsproferre poflent, fed
JamiUisframumimpofkumab ipsi Reginane
fonando huic negocio aliud faceTant nego-
tium. Atque ita putatipfa facile futurumut
qui eo fe conferant citius quam alibi doctiores
Thcologievadant. Haecmi Domine Navarrae
&eginaBituricenfium Duxeft,

^uit hic proximis diebus Aureliaz: , atquc
aritetriduum unacum Rege Marito hinc de-
^Ceffit, in cujus comitatu eft , NicolausBor-
honius Poeta. Interim vero dum hic haireret
Regina illa, iverunt eam falutatum , clarif-
iimas quaedam fcemina; hujus urbis, inter alias
dedu«5la fuit etiam ad eam uxor Pharmacopolse

no-

j<S Amoenitate»

noftrij mulieringer.ioplusquam virili praedi»
ta. Nam ut intelligo moris eflhic intcr Gallas
fi quando Principem fceminam adeant, fecurt»
ducantqusedigne queant heromas elocutioni
fatisfacerc. Qua in re primas mco judicio faci»
le vcndicat fibi uxo.rPharmaco.pola; noftri, 111*
domum rcverfa marito rem omnem intcrpre-
tatur, qui earsdem rem dumxgrumvifitaret
rctulit mihi. Summa totius rcierat, dcEc-
clefias abufu: quam Rcgina multumdcplo-
rabat , feque cuperc dicebat omnibus votis >
ut tandem omnia reftaurarentur, fedmoduni
ac ordinem nullum videre quo idcommode
fieri polfit. Atquecum forte diceretur cfle a-
pud Germanos, qui ad hoc pro virili nite*
rentur, mentioquc fieret Calvini Galli. II*
Ja epiphonemate quodam exclamare ccpit, non
inquit hi funt qui rem tantam ad felicem exi-
tum unquam ducent. Adcft huic perpctuo
Filia Duci olim Clivienfi defponia, qux an un-
quam ad Ubios feu Menapios ventura fit mul-
tum Hercule dubito. Rcfcram quod didici
ex DominoLametio Crabbc viro bonx fidei
& Rcgum Franciaimedico.Hxcmulturn con-
queftaeft apud parentcs fiepius, fc invitam o»
!im Duci illi defponfatam , atque ita tamqus
frequenter conquefta cft , ut tandem ad
Rcgem res pervenerit, qui ubi rcm intelle-
xit, negccium Cardinalibus quibufdam man-

davit*

THEOLOCICO PMILOtoeiCjE. jf

Gavit, utquiddcqucrelis tam honeftac Prin-
^cipis ftatucndum eflet deliberarcnt. Dccrc-
vcrunt illi Patrcs rcm omnem ad forum Ecdc-
"afticum eflc produccndam atquc caufa agi-
*at» ad eum tandcm finem perductacft, Ju-
ramento aflerere vellet fe nunquam conferi-
"fl*^c > libera ab omni contra&u, quicunque
aliorum opera fa&us cft, cenferetur, Atqiie
*n ccrto quodam dic in templum ubi prseter
^ftos Cardinales confedcrant, etiam totius Re-
Bⁿi optimates , dedu&a Regis filia folcmni
JUramento aficveravit, fc nec confcnfum de-
«ifle unquam ut extcro nuberct, fed blanditii»
potius atquc dolo in templum deductam fuif-
*^c > cum tamen aliquot diebus segram fe fimu-
^flct, ne omnino extero homini elocaretur.
*»ocanimipropofitum per nutricemfuam pro-
bavit, cui hoc in finu fubinde infuderat. Quo
Pofito juramento liberam publice a matrimo-
ⁿⁱo illo Principcm filiam pronunciarunt.
vUantum prseterca intelligo cx quibufdam
SUi Auiamfequuntur, minor tum eratquam
^uc contrahere cum viro poflet, ac fponfali*
P°tius quam matrimonium contracta funt
^cenfenda, quse multis de caufis & facilc rum-
puntur.

Cum rnenfe Augufto prarterito vcnirem
*-uretiam,rcperiibi Dominum Q. Sturmium,
Hna cum Joanne Slcidano, ego utrumque fami-

liari»

j% Amoenitates

liariter noviv Speratur magnus Euangdii fuC
ceflus, cx Ducis Frcncofurtenfis captivita-
te. Longior eflem fed avocat me nuncius qut
ftatim difcedet , Vale. Aurclix i 546. ipfis
nonisFebruarii.

Florfntius JuniuS'
Famulus Domini para-
tiflimus.

Egrtgio atque DofiifTimo
Domino D. Hcrrrianno
Lsethmsuio Theologoab-
folutiflimo D. Virginisa-
pud Tiaje&enfes Decano.

, FLOREKtiI JUNtl
Epistola Altera.

(y\Vantumga<vi[us fuefim uhi tuasmihiredd0
&\_tLitteras Franctfcus nuncius dicere oprss non eftjfl'
telligens Dominum prifina fanitaii reflitutuff¹'
ttnd cumtuistradtdit mihi eas ejuas Domimts AfiW
delphusadme dedit.Adjiudium meum yuod attinetr^
tionem namque fcire dejidcras, ita idinftiiui, ut^
■modusD. Noppero non difphceat. Verum quia his dit'
bus a kftionibus fuis cejfant Dobtores, atqueutikjH'
dicarem omntno fi AJJendelphus aliquo lempore Vtf*'
fiis ageret, audiretque regics Profeffores, difceretq^
qui mores ejjent m ed univerfitate, propofut cum ^t0

his Jex hebdomadibus afud parifienjes agert, qttt^fi

iHEOLOGTCO PfitlLoLOGIC.*.. J$

tjK profeSli, cum Nicolao MaUario Iheobgo, qui
ynwinummultumfalverephet, hahitamm^ Man-
Jwi apudeum his feriis. Novi hic fere nihil eft quod
jcribere audeam, jcribam tamen qutedam forfannm
�g^r*ta, quodfciam de iis variam apiid vosfuturum
i^amam. Harc qua fcribo didici ab eo aui executioni
Merfuit ex officio, Stephanus Doktus cujus nomen
P^ropter firipta cognitum Domim crediderim , iongo

^tn>port propter harefnin carcere detentus fuit, at-
1^ue ^ta»dem folemni Senatufionfuito damnatusutigm
^Cremaretur ad pulverem ufque. Idfaclum fuittertio

"W menfis die, eratam is dtes Divo Stephano facer*

,^Kcum &d fupplieium ducerttur, pauca admodum

^tc"ur locutus, caterumcum liclor puhlkus fuajam
r*^r«jfet, moneretaue hominem utfm falutis memor,
/< Deo divifque commendaret, Ataue is tardiusfub-
^miffiufaue cjmdam muffitaret. Mandatum eft, inauit

tuor, mihiDolete, ut coram omnihus tecommont-
jocerem tua falutis. Quare Divam virginem Di-
Vumaue Stephanum, Stephanum tuum prafidem in-
focabis, Cujus hodie dies folennis efi, ut iUi Deum
iwmtottes offendiftittbi propitium reddant_: auodft
^nusfacias fcio auid mandati habeam. HiciUefta-

^tmJ«cpro_nunciabatverba; miDeusamm toties of-
J* tpwptiitts ejio, ttauevirginem Matrem precor,

numatte Stephanum ut apud Dominum pro me pec-
■ ,^ntnfercedatis,Qbiterquemonebatpopulum utcum
Wwofuafiripta legeret,fi qua. fupereffent; exufta enim
i^unt multa ejus opera. Affrmabataut plus auam ter in

iis

So A M OE H I T A T E S

iismultaejje, qutenmquam ipfe intellexerat, atqtil
cumpojl hoc fe Deo commendaret, LiBorinopinan*
tem jugulat, juguiatumyue in puheres exuri curati
LongiorJumJedquiadobluserat,Jck Dominum cupert
audire,quomodois obierit. Suntcumeoexufii nonnuB
diifednon eodem die. Varia dicuntur hicde Germani*
De Imperatore non minora.Cuperem tUa ex vobis difct*
re ,Ji ali<jU0 modo vacaret. Locutns fum bis terve curft
Profeffore Gneco Tufano de eptfiolis CanomciSi. Hoc di*
dici tandem Litteras iiias non ejfe Clementis, aut vett*
rum Pontificum,fidcorum quiprimis conciiiis interfut"
runt. Exempiarnon efi apudlufamtm neque Piclonth
fedapudCanonicum quendam Angolefmenfem , qttfi
dttio, quantum hinc difletfacik Dominus toterit exfi
cognofiere. Caterum Jufanus cum brevi expeclat, qui
fi hucveneritnondeerohuicnegocio. Vakmi Mtecenfl
Optimtjodalitioque Dominorum me commendatum ctt*
fio. RaptimParifiis. Anwify6. 23. Augufii.

Mitto Domino Commentarioium in Pfalmts, Rf
go bono enimo compleilatur.

FlorentiusJv niv*

Famuius D. Paratiff.

VlGLlI SUICHEMII.

E 1? I S T O L A.

S Tj) Amplifllmc Domine Decane, nccc
JL �piluterasquinqueEcc!efiarum,cofl

tinent'

D&eoTid«Y»l«.Ani{csDefl6l.Bibliothcc.Sclgie.pag. M*'

Theologico pHiEoLo.etc^. 5?c
tmentes querelam de exaclione fubfidii quod
P^ro bdnis earum in Hollandia fitis exigitur.
*Q primis autem Domiriationem veftram ro-
S°> utme apud eas excufet, quoduti abeis
petitur non refcribam, non enim iibenter hunc
^m°rerti ingredior , ut privatis littcris meis
publica negocia difteptem , fatiiis autcm, ut
Libellum Csefari aut Reginaipbrrigant, quo
juper eo quod prstendunt, per majeftates fua»
»d decefnatur, quod geqiium ac jufturn vide-
bitur, cum verb iftud negociumpermeacD.
V. aliqua ex parte aSum fitj id confidenter
^affirmare D». y. poffum, me rlon aiiud tunc
^uHrnaffe, quarn quod inrer bona in Domihio
& terrirorio Trajeclenfi fita , & alia ih aliis
provinciis exiffentia, circa hanc contributio-
nem certa differentia conftitui deberet. Quod
Sc feries verborum quibus hi cafus dare diftin-
guuntur aperte demonftrat, cum alioqui fub
codem cbntextu utrumque cafum comprehen-
^relicuifiet. Quinimoctimdeeadem reD³.
y *;.^^CI'upu!um moveret , ac ego conftanter
Juftinerem, de iis fubfidiiimfolvcndumefTe,
ec in tranfactione ea coroprehendi debere,
pnufquam de ea claufula. qua nunc Ecclefias
P^ro fe utuntur adjicienda Reginam confule-
^rem* ^ ^ati»nalibus, financiariifque noftris earn
quajltionem cxpofui, qui mihi tunc funt atte-
^atx » P^ro Hollandicis bonis antea folutum

F fuiife»

fi A M ©E N I 1 A T E S

fuiffe- Proindc Regina id fecuta ClaufuJafl*
illam non gravata admifit. Etquidemrationa*
Jes noftri nunc a me de hac controverfia inter*
pellati exhibuerunt in ejus confirmationcm a*
<�him noviffimi fubfidii, cujus copiam hifcc
junxi qui exprefle id continet arbitranturque
illinonminus anteaAnno 154$. faclum fuif'
fe , fierive faltem debuifle , cum principali'
fumma minor turic effetquam Annoij47. &
addiint fi Anno 1545. pro Hollandicis boni*
fubfidtumforteexacTiumnon fucrit, erraturfl
pereos fuifTe, qui etiamnum contenderc vo-
lunt, id quatenus folutum non fuerit tanquarfl
debitum exigi pofle ae deberc , cum de eo
tranfa&um, illudve remiffum fuifle non coffl'
periatur. Quod autem in Litteris quinquC
EcclefiarUm contineatur in contra&ionc hu'
jus negocii fuhTe declaratum quod Anno 46 #
47. pro Hollandieis bonis fuerit fubfidiutfl
folutum. Sed fecus fa&um Anno4^ id quidefl»
cgo juratus afiirmare pofTum, me non itaifl-
tellexifle , fed perliiafum habuifTe utroqu<*
tempore extranea bona ab tranfactione fuiffe
exclufa, Et mihi quidem hic nec feritur neC
metitur , fcd fimpliciter quod res eft dico-
Quod fi D°. V\ aliter fenfit fatcri debeorn**
deceptum fuifle una cum praefatis Rationali'
faus. An nofter autem error Majeftati fiue ob*
efle debeat, aliis judicandum, relinquo. R^e*

ginato

... THEblOOICO PHILOLOGlCiG. §4

g«nam profe&o affirmare ipfam expreflum in-

tellexiffe fubfidium antea de Hollandicis fpe-

cialiter fuifle conceptum. Nec ejus fuifle in*

^tentioncm quidquam de eis nunc remitcerc.

. Cjuamobrem D\ V^a. dignabiturinformare
^onf_ratrcs _moSj _quo _a0 _nac pfjetenfa _con-

^uiefcant, vereorquippeneoperamperdantj
^& potiuscontra, fepultam de Anno43. a&ioi
^nemexcitent, trahendo in difputationem id
^uod inter nos bona fidegeftumeft, Ridc-
J^nt me nonnulli, quod Jurifconfultus a
rheolpgo deccptusfuerim. Et ccrte non de-
junt etiam qui dicunt, nimisparvo vobifcum
*^uifle tranfadum_# quifquc mcum inhoeof-
«c ium culpetit id defiderantes ut hac occafione
^sfarin intcgrum reftituatur, quo totafub-
«duportio ab Ecclefiis vcftris cxigi pdflit. Be-
«e valc Domine cum primis honorande,
E-xBruxclla 15. Julii 1^3*

I>editifilmus Servitor & Amiciis

VlGLIUS SulCHI.MttrJ,

»«�?" ^Vlco ^D°mino
*ZT^Un0 ^Llthm_Mio

D«?ri^insDoa°^ri&

*»& Domino fi�

««noiaudo.

Fi A L

?4 A M O E N I T A T E S

JOANNIS OPORINI

BlBLIOPOLiE Ar<3ENT01C'ATI.

EHSTOLA

S ~ry Vidicapitaaliquot, feu fpecimen ope-
. JL � risa te inftituti, Do&iflime Lasthmati,
quibus perleftis, non potui non probare cona-
tum egregium , atque utinam jafii effet pcrfe-
clusatqueabfolutusa te liber. Itaenimplacuit
quod mififtijUt fi totum jam habercra ftatim re-
vcrfus domum aufpicaturus eflem.Et ad proxi-
mum Septcmbrem abfoluturus. Quod fi ad fe-
ftum D. Joannis proximi venturum,abfolvi a te,
&tranfmitci'adnos poflit per Argcntincnfcm
mercatorem, qui eotcmpore frequcntiffirnus
effe folet, fatis ad huc in cempore mitteretur ad
proximnm ut Septembrem abfolvi poflet typis
noftris. Vereor autem nimis longo tempore
�protractum iri ncgocium, fi omnia prius ad Sy-
nodum mittenda fint, quam excufa fuerint. Ne-
aue puto teprsevenirc deliberaturospofie, (l
prius etiam cxcudenda miferis ad nos. Quam-
quam enim breve fpaciumefttcmporis, qiio
Synodusindictadebeatincipere, tamenutno- j
ftri fcrefeculi moreshactenusabundedeclara-
iunt,non ita cito futurum videtur,ut qus in Sy-
nodo decerncnda funt, plene conftituantur ;
«juin aliquotannis dsliberationera illam prodd-
X" ccndans ?

TheOLOGICO PhILOLOGICjS. 8f

ccndam, 6c perduraturam exiftimem. Maxime
w tanta rerum atque ordinum omnium pertur-
batione atque corruptibne. Proinde fatis facile
^ac tempeftive nobis mitti polfe videtur excu-
dendum etiam ad proximum Septembrem fi ita
^tl°i v idebitur. Ita enim 6c facilior ac tutior erit
Wutendi ad nundinas Francfordinas ratio. Per
"^armannum veftrum Bibliopolam noftratera
<* tibi inceptum opus abfolvendi minor in-
cunibet moleftia, fi menfes adhuc quinque auc
circiter ad eam rem habueris. Summa, fat cito
^eri vjdetur fifatbene. UnumtemiDomino
^thruati, oratum veliin, ut ita pro folita mo-
dcftia tua ftilum tuum temperare velis, quoties
Qe noftris hominibus, nofti quos intelligam,
foqueadi occafio incidet, ut non poffint illi
J^uftam occafionem acciperc , quanobisforte
⁰peris tui imprimendi ftudio interdicatur XJt
^enim gratificandi tibi ftudio nalli neque Iabori,
^necl^Ue impenfte parcere cupio,ita publicse tran-
SUuhtatijac privatis quorundam affecnbus pla-
^c i.s P^otius quam irritandis confultum vel
F^cipue velim. Bene vale atque ineptas fcri-
P loninoftrxignofcito. Vixenim pernundi-

rumturbas veltanturaad te licuit. Libellos
W ad te rnitto aliquot boni confules, nofque
*^re» 'atque orn are ut cepifti perges.

* ^ra°cfurdia: ex mercatu verno. 1571.

*S?aS&- JOANNES OPORINUS

dotr^^3no ^UI!«Mino tuusexanimo.

fSOg**>- F ₅ JOAM-

$6 A M OE N I 1 A T © *

JOANNIS FISCHERJ*

Episcqpi Roffensis in Anglia

Epistola,

O^T) §tuodtam «mice nos monueris ■> habtmus
LJtJL »gratiam , fatis tnim perfpicip quodexa"
nimo benevolo proficifcitur , quem erg�
nos geris. Qftamobrem ejf tuis confiliis paruijfemli'
bens , modo potuiffem ex tuis litteris errortm depre»
hendert meum, fimul rjr quidtu veUes prorfm inteUi-
gere, nequeenim certum habeo quidptr charitatis la-
titudinem veiis accipi,neque i jMfp. 'fhomam idfcri^
pftffe comperio. Si plenijfimam caritatem inteUigis.
Jam iUam in hac vita nemo confecutm efi, atejue ita
pemofuerit, qui non in quovis aciu peccabit, currt
yuidyuidagitab iUd caritatis plenitudine, quam eX
pracepto, quod'&Luthtrm� contendit, habere tene'
tur , aiicjuanto deficiat. Qgamobremfi Thpmas &
jtEgidim italatitudinem caritatis accipiant, profuw
md plenitudim, fimul &afjtrment, ut turecenfes,
fcilieet eum peccare, qui cum incaritate efi, mnfi'
cundum totam latitudinem caritatis operatur , nihil
prorfm aLutheri fintentid diffident. Caterum noni"
gnorans, quam Lutherm nihilaut Mgidio deferat attt
Thoma, necjue admittat quidyuam quod non Scri'
ptwisapertecomprobari queat. Nonigitur cum eopro

)dtpz

a Konig.Bibneth.Vet.&Nov.pa�.i«�»

THEOLOCICOpHILOLOGICiB. 87

�ifputatorum placitis agendum ejfe cenjai, fidration
potius ipfis innixti fcripturis. Babet utiaue Lutherus
pro articuli fui defenfione frcsceptum iUud maximum
Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde, &c,
&if°dpr_t�ceptum contendit a nemine pro hac vitdfuif-
fiptnttus impktum. Jablat rjrfententiafua D. /iu~
guftinum omnino fubfcripfiffe, qui negat cfuemcjuam
*» hac vitd pkniffimam caritatem affecutum fuiffe.
Ex hitjam coliigit id quod ipfe molitur, ntmpe cum
Omnes ad phniffimani caritatem obligantur , auam
Kulloopere quantumvisbono prafient, confequemef-
fi , ut m omni opere, emantum vis bona, nemofit qui
nonpeccet, nam peccatum non efi dmdauamcaren-
**« reclitudinis, qua debet inefje alfui. Egoigitur
W nodurn ifium diffecem: hominum triagenera con-
Jtitui, Vrimum eorum aui non nihil operis faciunt,
gW adverfatur caritati, ut cjuifurtum homicidium _yadulterium, agunt. Nemo ifiot a mortahpoteritex-
fufare peccato. Alterum eorum qui tametfi auidcpiU
"guntnon repugnet caritati, fubrepit tamen inttra-,
genaum alicjua negligentia vel incogUantia ,fett aua-
ptam alia fhagilitas, qud non quantis pof/unt viri-
rf* animum adhibent, ut opus Deogratumevadat_fCf hos opinor peccare venialiter, fjupddixi potim u%
cxcluderem eos a mortali, quam ut defnirem eosfem-
per venialiter peccare. Tertium efi eorum aui quantum
^lce percamis famstem ejr cum adjutoriogratU, tcj-
tam animi contenttonem adhibent operi caritatis eli-
eiendo, $■ bes contra Lutherum affirmo, nec mor-

F 4 talite?

$8 A M OE N I T A T E■ S

ialitgr ntque venialiter peccare. Nec video. «jtidnant

alid ratione evertere queam, quod i!!e tamacerrime

conatur, Caterum hoc te ojfendit, quodexempligra-

tid Paulum inficundo membro produxerim memorans,

eumpeccaffe cuma faftigio Calefiium mifteriorum ad

euram panula fita defcenderit, Quod non tam ego,

tjuam Hieronimm ipfe teftatur advsrfus Pelagianos

firibens. cujm verba fubtexam. Hoc & nos dicimus

in^uit, poffehominem\nonpeccare ftvelit, protem-

pore, pro loco, pro imbeaJIitate ccrpored , cjuandiu

intentm efi minm, cjuamdiu chorda nullo vitio la-

xatur in cphard, Quodfipauiulumfifi remifient qup-

modo qui adverfo flumine lembnm trahit, fi remi'

ferit manus ftatim rttrolahitur, ejr" fiuentihm aeuis

ijuo non vultducitur, fic humana conditio fiparumfi

remifirit, difcitfragilitatemfuam, &muitafinott

foffe cognofcunt. Putafne Pauium Apoftolum eo tem-

pore quo firibebat, lacernam fiv-e panulam quam re-

liqui Troada apudCarpumveniens ajfer, acLihros

aemaximemsmbranas', decalefiibm cogitaffe mifle»

riis, ejf non de iis au� in ufit communis vita & cor-

porisneceffaria funt? Da mihi hominem cjuinon e-

furiat, non fitiat, neque algeat , nondoleat, non

febriciiet» non torminibus , non urinte difficultati-

hus tore/ucatur, & ego tibi concedampofjenihilnift

de virtutibus cogitare. Ceditur Apofiolm a Mimfira

(jrcontra Pontificem, <juicedere imperaverat, fin~

tentiam dirigit. Percutiet te Dem paries dealbate. U-

hefiilla patimtia Sahatom, yui quafi agnmdu.-.

Theoloqico Philolooicje. 8<j
ctus adviciimam non aperuit os fuum, fedclementer
loqutiur verberanti, ft maie kcutusfum argue de ma-
*°» (i autem bene, cjuid me adis ? Non Apofioio dt-
wahtmus, fid gloriam Dominipradicamus, ejui in

^arnepaffus-carnisinjuriam fiwerat ejf.fi-agiiitatem ut

"Wam illud cjuod commemorat. Aiexander terarius
^tl2mtaojfendit, fedreddet iili Dominus in iM dieju-
ftut Judex. HaEiemts. ipfe Hieronimus. In *>jmhii$
^■trbis ipfis, _ne_C unotantum locodocet veniaiiter ptc-
^{JePaulum,& quidte quafiprohibet. Pauium aii-
fuotks venialiter peccaffe ?. Nonquid non confitemur
^onMes peccajfe Petrum, etiam pojieaquam noy foium
^aphriJioSptrituminfit(fiat.w accepiffet, Verumeodem
yiritu rurfus pofl Afcenfionem Cbriftifuijfetaffiatu*
& inceffifje contra veritatem Euangeiii? Quodfi Petrus-
■dpoftolorum Princeps, ita Us ajflatus, veniaiiler pec-
cavit , _cur P-auius cj-ai neutrt fmrat ajflatuipnefens,
pMari debet adverfus peccatum fuijfe confirmatits ? Sed
«$ Hiermimum in ea cjuce eji ad Pakmonem, affirma-
, ^rf. Paulum etiam cum hac. humilia fcripferit Spiriia
l^ttijje ajflatum: quamquam i(iud illic ego non compe-
^r'o. Lego tamep in ifnufmodi epijlolaprocemio , quid

i.cat adverjus eos qui negant eamfuijfe PauhfinJeper-

°'^os,<}u.odhoJpitiipro fe parandi meminent, valae

wyuiteosejr ftmpliciter errare, fiputentcibumemere,

°Jpitiu_m pr/eparare, vtftimenta concjutrere ejje pec-
r ^Um° Ifiudin ffeciem pro tefacif , cjrfententiatuee

. ^C' Sedadverie cjuid ifiico feqmtur, & afferere
«itafefugari Spiritum SanBum, ficorpufculipau-

F 5 iifper

$o Amoewitates"

HJper neeeffttatibut infirviamus. InteUigis jam de tpni
peccati genere loquatur , nimirum de mortali, quo
folo fugtUur Spiritus iSe SaticJus. Ajfirmat itaqut
manere Cbriflum manereque Cbrifti Spiritum in
Vaulo dum hac humiiia firipfiffet, fed tamen intt-
rim ubi animum ab ipfo fervore fubduxerit , men-
temque laxavit, ac cythara nervos remifirit ₉ tun-
dempeccfijfe confitetur. Quod &� fecifle Paulumau-
tumat utjuperius recenfui, cum a cogitandis calefii-
bus mjfleriis, adpenulteftbidepartand<e curam defie-
Xtt animum. Et cum refpondtt Potttifici pereutiet tt
Deus paries dealbate. Ac demmn cum Alexandra
fabro arario fuerat imprecatm, Reddat illi Domi-
mtsiuxtafaclafua. Inhis omnibus nihil Hieronimus
dubitavit quin Cphara chordat laxaritPaulus, &
more trahentis lembum adverfo fiumine manus remi-
ferit, &proinde retroiapfus quo.non voluit duceba-
tur. §l{tod fi Jhoma credendum potius cenfeas quam
Bieronimo» audi quidipfifiripferit inEpiftola ad 6.
cap. 1. Omnes inquit AcJus Apoftoiorum &motus
fuerunt fecmdum inftinclum Spiritus Sancli, ve-
rumtamen non mulxo poft eodem capite fic ait, Pofi
gratiam Spiritus Sancli nuilo modo peccaverunt A-
pofioii mortaiiter, & hoc donum habuerunt per po.
tentiam divinam , qua eos confirmaverat juxta
Pfalmum. Egocorfirmavi columnas ejtts, peccave-
runt tamen venialiter, & hoc fuit eis ex fiagilitate
humank. vides ergo quod nihiiobftat infiinclus Spiri-
pus, quin nihibminu* peccare potuerunt venialiter.

Bent

THEOI.OGTCO PhILOLOGIC/E. $*

Benevakas & fautorem te exhibeas precor noftrisla-
horibus , cptas Catbolic* 'veritatis z.e!o defendendos
fitfcepimus.^,.*.

Eje Rqffa.

Pofteaquam ha fcripta fiterant & nmoccurrente
taleUarto, relegi tuas aliftanto diligentius, fufficor
tevolmjjedicere, Nonpeccareeum, ^uicumincha-
ritate fii, nmfecundum totam latitudinem caritatis
Pperatur. Nam ijlud magis quadrat fententia, qui
contendis Paulum nm pccafft , tu Umen ajfertive
fcripfifti, Ihomam & Mgidium fentire quodu peccat
qui dum incarttate efl, non■fecundumtotam latttu-
dinem caritatisoperatur. ^afententia nonfokm pro-
pter Latitudinem caritatis anceps eft, verum etiam
propter verbum, Pcccare, nimirum an voluit eum
peccare mortaliter, an <venialiter , fid hoctefallere
potuit, curftm & fefiine fcribentem , quid illi de
tota latitudine caritatis varie loquuntur. Diftinguit«-
nim Thomas duplicemincaritateperfeciionistotalita-
tis. Legt Gabrielem 17. Ditf>. 5. & Gerfonem ine*
libeUo cui titulum fecit de perfeBime cordis. In het
conveniunt omnes, quod nemo fit quinon defictat a
primogradulatttudtniscaritatis, Caterum quatttum
«dPaulum attinet, ego nufquam afitrmo ^uod pec-
caverit, tantum exempli caufa memoro, quodante
me Hieronimus de tllo tradidit & affirmavtt. Si Bie-
ronimus erraverit _t hoc aliividerittt, Egotantum,

91 A M OE M I T A T E S

^«*iUefcripfeyit), inmediumexempligratiaproduxi*
nec occurrebat ex alio quovis autore qui cumipfb com-
parandtts, quod measpartes adverfttt Lutherum con-
frmaret magis. Nam ex infiituto in eo Lihro Hieroni-
tnut docet , neminem carere prorfus omni peccato >
qaancjuam interdum opere aliquo non peccat , ttnde
pr.o nofirapartefotide colligitur contra Luthtrum, nott
m omni opere bono peccatum effe. Quamohrem cum id
tejiimonii nohis,ut vides., ufa.ueadeo necejfariumfit»
aquanimiter feras precor fi non iaipfum obiiteremttf
aut e libelio prorfus eradamus nofiro. Maximas pro
Addifono nofiro tibi gratias agimus, cui quafb adfis
in quibus poterss, potes auiem in piuribus , & btnc
vak

j�x ROFFA.

NechaBencts occmrebat quijfiam cui meas ad tt
litteras perferendas traderem. Opmor eas nolli profi-
cijci, niprimum ahs me tuis votis plufculumfatisfiat,
Vide ejuantum propendeant in tttas partes, cum ta-
menhaBenusnihilomnino tecum neceffitudims habue-
rint. Pius ergo faclurafitnt uhi te penitus dinoverinty
& aliquanto famiharius fuerint accepta- Libenter
profeBo veliem tibi fatisfacere, fi iicertt, fedpiane
videofi facerem quod fuadestotam argumentetionen*
mzam adverfusLutherumviribusdefiituendam. Ca-
terum tftud faitem factam, ubi coikBumemexHie-
ronimi verbis infero ad hunc modum: Erat ergo tem~
ptts fjando mortaiiter Pcccavit Pauius & catera_%

THEOkOGICO P H I li O L O G 1 C iE. 95

huc intercalaboparenthefim hanc, (fi tiitronmo cre-
dimus:) Atmeitafiet ut ego nufquam affirmem, fec-
^CaJJe Taulum & tamen Ratiocinatio noftrafuum ro»
h*rfibifervabitintegerrimum. JamtertioVale.

Tui vifendi Cupidus

Jo ANN ES RoFFENSISi

Infigni Theologo
"� Harmanno de
^oudi Amico no-
"Wcaiiflimo,

Multum nobis mehercule, inquitlil.Co-
^es, es gratificatus hactua pralecHone vir
^eruditiffime, Sed a peregrinis ad popularesat-
<iue municipes tuos ut defcendamus;, dic mi-
^m quxfo quid de Cornelio. Aurelio Goudano,
^lorentio Schoonhovio, H.enrico deGouda,
lacobo Goudano obferyafti ? Quid novi de
Petro Corn. Bokkenbergio, Reinerio Snoyo,
^rancifco Goudano habes nobifcum commu-
ⁿ>candum. ? nihilne Tibi de Cornelio Loo-
^fe»°» Adriano Mangotio, Aiberto Herman-
ⁿ°» Cornelioque Schonseo innotuit l nihil,
^refpondk, pkne , uti nec ds Joanne Fran-
^c'fcoa Cortgena, Magdalio Jacobo , Theodo-
^T1Co Gerardo, Guilielmo aGauda, Gerardo
Stempelio_sHermanno Lsethmatio.,. aliifque
noftra ex urbe Gauda oriundis viris do6tiffi-

mis.

�

5K A m oe' k i * A t % 9
mis. Qux vero de iis fciri polfunt, e Valerio
Andreaaut FrancifcoSweertio, quos, fiquiderfl
eruditorum numerum ita accurate recenfeas»
legifle mihi < idemini , peti debcbunt. Si qu*
tamen eflent hactenus incognita, illa longiors
meditatione inmemoriam revocarideberent:
mequod attinet, plane fjteor numquam ad
hocftudiorum genusanimum fludiofe appli*
caffe. Hifce itaque dictis affurreximus omncs ad
caetera videnda x«^»)\** defcenfuri. Equidern»
aio, Viri Nobiliffimi finite me prius fodes >
quam & Erafmum & BibHothecam deferamus»
vobis deplorare ac conqueri deinjuria a Petro
(GallandioillatafummoErafmo, quiimin vi'
taPetriGaftellani§.vti.^.2o. dicat eum J"
vulgatis fdlummodo Grsecis autoribus fuiiTe
verfatum; in iis vero qui remotiores ab ufa
effent ita faepe hxfitaffe, ut aliorum doclorurn
ope in intefpretandis locis non modo indi»
geret, fedetiam uteretur. Longe meherclc
aliter de co fenfere Paulus Leopardus ^a &
Francifcus Luifinus ^b cum fe tantum virurfl
Germaniae invidere aperte confiteatur. Ita efo
-refpondit Ephorus, fed de hifce alias latius.
Laudabant prazter Bibliothecam , pro urb'^lShujufce conditione fatis bene prae multis «*
liarum civitatum inftructam , Ampliffirn¹Magiftratus non tam liberalitatem quam qu»'

defl»

a Sniend, xu,3+. b fareig.l. fs.

�

ThEOLOGICO PHltOiOGICJE. p?

dem in ftudiaiiberaliora amorem quuirt ex mc
*udirent etiam hifce graviffimis & Mufis ini-
miciflitnis temporibus adhuc tamen annuum
ftipendium, licctdejcurtatumvalde, fincali-
qua reIu�tatione conferri.Defcenfi ex ea offcn-
dirnus Nob. pi�torem qui confpe&u vitrorum
^e{^egantiflimis coloribus, nunc deperditis, de-
pictorum quafi inflammatusjardebat amorc at-
que defiderio graviflimo videndi ipfa authenti-
^Ca» aut,illorumartisut utar vocabulo, origu
*ek feu princtpak\ quorum , poftquamjocando
^ne Cybiratarum fratrum artcm cxcrceret«mo-
nuiffem, adeundorum quum copia poteftafquc
nobis eflct fadta, fpc&atumque eflemus admiffi
°mnes- vellcm amiciflime Sypeftcni, vidiffcs
«omincm prae laetitia cxultantem , & omnia
admirationis figna geftufque mirabiliter expri»
dentcm. Hic altiflima voce imo clamore, bo»
ne Deus,quam pulcra,quam prasclara hsec funt_p j
^vpciferare, manus cxtenderc incaelum,mox |
dirnittcre,dimiiTafque complodereeum confpe-
xifles audiviflefque. Hicllluftr. Comiticcte-
^r,f^uenobis adftantibus in expanfis fupcr tcr-
"m tabulis, aequant enim, quae in ipfis fenc-
Itns ^c°nfpicitur, magnitudinem quodifficilior
exiiimaturars, fiquidem ftatim, quseminus
proba iunt in confpe&um prodeunt, caetero-
quin tot minutiarum congerie abfcondi foli-

* Cissr. Aft-iv. iaVetr.s. I».

5>6 . . Amoenttate*

ta tefte van Mandcr"; hic dico oftendcre eurh
vidifle accuratiffime cbfervatas artis regulas»
eKUvoygqfQiiu; 6c \smy^.^\xa.-m.^b, illic inimita-
-bilesdu&us, alibi incredibiii modo expreflas
vultu/urn|argutias,capi!lorum elegantiarn <= oris
venuftatem, manus, pedes, fingula denique li-
neamentajomniagraphiceut cum Apuleiolo-
quar liniata, ut eorum vifu abreptus plane mu-
tus obftupuerit. Sedato hoc, quem 111. Comes
mirabatur, & quodatnmodo fegre ferebat, irri-
jpetu^ mox rogat piclor quinam illarum tabula-»
jrum eflent artifices, ubinam eorum eflent,qu3C»
fi qui alii> merebantur monumenta & publicae
gratitudws teftimonia aut faltem epitaphia,cu*
jufmodi Gandavi in honorem Huberti,Brugis*
in honorcm Joannis Eyckiorum ^d exftiterc;
qus fe non vidifle tunc non mirabatur.ubi ipfe
opcra quovis thefauro pretiofiora videret ita
negligenter haberi, quac digniflima eflent ocu*
lisoptimorum non tantum artificum, fed SC
Primorurh j Principum Regumque , qui
quoque, fiejufmodiitw^tfAia poflldercnt, vei
fingulari aliquo fplendidifllmo a-dificio fetf
templo _t in quo fufpenderenturoftenderen-
turque cuivis fpedatori cupido, dignajudi-
carent^ ubi non minorem tertepopuli con*
curfum confpicercs quam Gandavi in templo

div»

a N«deil. SchiM. fol. 127 &: i«₃. b te Mo)'ne ad roly-
C«p. pag. 511, 517.. c Van ManderKedcil. Schild.fel. li*'
d VanMandeiNederl.Schild.foi.; i«.

Theologico Philologic/e. 97

°|vi Joannis, quum certis quibufdam feftis
diebus populo pateat confpicienda Joannis
kyckii tabuia , vifitur , qui tantus eft teftc
Van. Mandcr^a, ut adiri vix queat. Ego, ita
medii ament, de vita numquam melioresele-
S^antiorefque vidi tabellas, faciamque harum
^mentionem ubi in celeberrimum Collegium ,
^Uod ad exemplum Regum Primorumque
^regni Perfarum ^b munificentia Chriftianiflimi
Gallorum Regis Ludovici XI V.^c Romae colli-
gitur, & Fiorentije in aula Magni Hetruri»
Ducis %olim liberalitate & favore Laurentii de
■Medicis inftitutum, cujus domus a multis
^trofeculis, eruditis non tantum, poetispi-
^fibufque, fedquibufvis clegantiorisindu-
ftria: viris & artificibus praebuit perfugium,
^utlde ceu olim Ifocratis domus cun&as Grae-
^Clas quafiludus quidam atque officina dicendi^epatuiffe dicatur,fic h?c aula non Hetruriae,non
Jtalia;, _noil Europs, verum totius orbiso-
^mmum artium officina quam veriffimeprsedi-
^CatUr, q_Ua jg tjomo , quia tot tantaque in-
^credibilia > ficuri id omnes loquuntur horoi-
^ncs, teftantur libri, produnt lapides, often-

G dnnt

f ^Van ^deNe<lcil- Scbild. fol. i24. b. b Chardin Vojrag.
dets*u^?i'- ^c ^Sam' ^Hoo'iift^raten Inlejd. tot de Hooge fchool.
_R '*"'«'erkonft. pag. ,. Notaudnm quoque &invK»in". iilum

?. «udito5& attifices in Gcrmaniam acltaliammittere,

iL' w'5*^oBibli°thecaeTOinaiipo(fitinetedibiUpt<ttiocoeraeo-
S-Vm /-,"'� ^M"f- ^Itxlic- ^T<"«-' -P> 4- d Van Mandei Nedcil.

^luld' ^foI-1*4. « Cicct.Btut. «p. j. Orat. e. 13.

o8 Amoenitates

dunt pi&uraej toreuraata , & infinit* uvufo
utm^* ficenimcum Salmafio^adicodonariain
llluftrium virorum bonorem fufpenfa , cla*
rnant ipfa fecula, quadcdomoinquam, quia
tot funt dicenda, fatius mihieritdeeatace-
re quam pauca diccre; At in illud itaque, moS
memoratum collcgium quum fuero admiffus ;
harum faciam mentionem, &, fi pretio pof-
fint coroparari, illuftribus in Italia viris lubens
laetufque id indicabo. Quod cum audirem, faci-
lc h»c eonceffero refpondi, gcnullus, cujul"-
cumque demum volueris, artis vel pauljoperi-
tior artifex ignorat domum hanc omni lauds
majorum Principum, juxta praxeptum^bJois
Joazari F. femper [\iitfcconveffticulumfapiexturrt
Zc nutriculam ingeniorum. Inhac igituraul*
fi me audire,quxfortean8cveftrafententia,
ve]itis,nullumpriusconvenircoportetIllufh'.
Antonio MagliabechioCofmi III. Magnae He*
truria: Ducis a Bibliotheca atque confiliis, Viro
juvandispromovendifqueliterisearumquecul'
toribus nato qui vel folo fuo cxemplo maculatfl
illam, quam Italicae genti, ac fi fua exteris io-
videret »«m>jA./« , inuffit clarillimusRhodius"
cluere potis eft, ipfis teftibus Viris cdeberri*
mis facobo Gronovio , ^d & Joanne Mabili»'

nic?»

a Exercitat. Plinian. pag. 7^fi7- b Druf. Apophth. 1. pag. t'
c Ep. ad Hofmami. in Spicileg. Richter. pag. Jc₄. d I" >
Eedieat. Supplement, iKunar. Arriani & Dion. Caflii.

Theolog!co Phixolocjtcje. 99
^*⁴⁰ *. At credite hoc mihi ■, ^b viri ncbiliffimi, cum
*>ulla ttmquam civitas tota Afia & Gr*cia,fignum ul-
tofi.Jabulam pic7am,ullum denique ornamentum urbis.
i^^oluntatecui^uamwndiderif, tanto minusil-

^ud a Gaudanis velim exfpe�fcetis,nondura Dei
pana ad inciras reda&is. Quid: Putetirae Cra-
oethios hofcc civibus fuis atque magiftratui
^audano non ita gratos acceptofque fuifle
°i^uam proximo fieculo pi&orumdecusLucas
Van Lcyden S. P. Q. LeydenG, quos elegantif-
limam ejus de fummojudicio tabulam plurimis
�**^cgibus atque principibus, eam quovis prctio
redimere volentibus, humaniffime licet, pror-
*ps tamen denegafle conftac ^c.Porro rogabat pi*
«or* an praEter Thcodorum & Gualtherum
^rabethios nihil me docereaut demonftrare
poteftis dealiis veftrae urbis piftoribusperitiffi--
^Muos enumerat Carel van Mander<',de Cor-
�wao utpote GaudanoMhil deSimone Jacobi,( aut

omelto Vtfichero, « Bamiano,^h Petro Pourbo,' nihil
prorfus de Cornelio Ketelio,^k anno 1 f48 nato, o-
«n-um mehercule, fi vera narrat van Mander,

St -S¹" ^Cor>T^haeo '� q^uis ^en'rn umquam vi-
tpictorcm pollice, digitis fine inftrumento

G z quo-

<=. <₅. ^Uleiltil«^:-T. t. pm 1. pag. n?i. b Cic. inVarr.iv.

^I«*.detabuUaA"-^Mimd*^tNcderl-^Scl"^1<1- ^foL '4«-Vid.&fol-

«gineeau i, >^ulnUno MefTysab Antvrerp.fhilippoII.Hifpan.

*ttnlbid ^"^Nedeil.Schilderk. eFol.i**. f 1-

^k M. fo\. �^g. ',^d_d )�; ^h ^Id- F*>« *� > '*- M-I74-

I0O A M OE N I T A * E S

quopiatn ceram ducentcm, atque ex argilla fi-
cicm humanam fingentcm, aut, fincpcnicil-
lopigmentispingentem delineantemque, ut
homihis imaginem probe refcrat, quod fi con-
cedas, quamquam perrarum, jnirarifummo
fubit opere id finiftra (quamquam foxTcTc
Joanne Holbcnio cotiftat») peregifle manu,
& , quod omnem fidcm fuperare videtur,
an. r 599. utriufque pedis pollicibus & digitis
homihum imagines Scfacies accuratiffimede-
lineaffeatqueexpreffiifc; quod poftquam vi-
diiTetquidampenicillorum confe&or, nonin-
jucundo joco ipfi fingulis manuum pedumque
digitis clavum exoptavit. Cenfcnda forent,
fateor, hacc dubix fidei, aut faltem difficil-
limx admiffionis, finonipfos, quosefforma-
vit depinxitque homines, & penes quos hss
tabulas aut imagines videri queant, copiofif-
fimis verbis dcfcripfiffet. Tenuit infuper, ita
enim continuabat fermoricm, mefaepiusma-
gna , eaque quidem dudum , admiratio,
quamobrem celeberrimorum,imo asternanl fa-
maro merentium.Theodori & Guakheri Cra-
bethiorum non meminerit van Mander, quan-
doquidem & Adriani Petri CrabethhSc Theodori
Petri Crabeth^c vitrorum pi&oris feu delineato-
ris, illo temporc vivcntis, forteque horuro

patris

190,

Theolocjico Phiiologic/e. iot
patris exiftentis, faciat mentionem; nifiquis
autumet corum genus ignotum , vel illam
pingcndi artem minoris tunc temporis fuifle
factam, quamquam fummi & periti pictores
&on tam ex colorandi, quam prascipue quidem
^c* delineandi arte debeant aeftimari & hono-
^rar«, veluti id Cornelii Ketelii exemplo docet
^oftiffimus inter pi&ores' S.Hoogftraaten.Ju-
fta de caufa hoc Te rnirari, ajo arbitror, verum
defines fi atteadas vanMander nondeencari-
ftis, ut eos ita vocem ( noftratibus GlasJcErtj-
^Wj) fed de picloribus folummodo fcribere
voJuifTe. Quod Genealogiam Crabetbiorum
^ttinet hanc ut ingenue fatear, e Gaudanis re-
icifcere ha&enus non potui. Conjicio tamen,
"Quidem licet, Claudum Petrum feil KrepelPie-
^ttr <\u\Adriani PetriCrabethi pater a vanMan-
der dicitur fuiffe ctiam parentem Iheodori at-
°i^Ue Guakhen adeoque Adrianum horum fra-
^'em fuifl_e_; fententiam hanc firrnocum quod
^heodorus & Gualtherus etiam Petri fiiii vo-
^c|t^entur; tum quod temporum fcries hocfa-
^Cl!^e ^& ^ferat & fuadeat. Theodorus autem Pe-»
tn Crabeth, quem nominaffe docetvan Man_?«^er> Cornelii Ketelii prseceptor, h ipfe eft
¹ ^eartifexcuiusininanu habesufqueadeoate
�^.^atam Tabulam. Movebatur porxo a
piCtorequ^ftio _num _h(^_ie _a�jhucdum cxftaret

.»_,, , - G 3 , ver^

^b Fol?,₉'₀^t0tde ^H°°^Se ^Sdl0k ^da ^SchillJ«*-Onft i*Sr*?j;

102 AlHQEKII ATI!

veraifthsc colorandorum vitrorum ars, an
yero interdeperdita debeatrecenferi. Refpon-
diteiephorus feunumaut alterum librum in
Bibliothcca Paullina a V. Cl. Joachimo Felle-
vo confe&a obfervalTe, quosartem illam con-
_t rineri plurimi aflerunt, quod & tu,' me al-
loquens , inquit per literas , quoniam tibi
cum eo literarum commercium intercedit, fa-
cile poteris refcifcere. Piomifi id oblata occa-
fione me fa&urum. Laudabat etiam valde idem.
Ichnographiani fpatiofiffimi tempii non minus
quam iEdilium prudentiam ; quaz tum longc
majorem in modum extollebatur cum id ex
veteruminftitutoatqueconfuetudine viri do-
ctiflimijani Grureri vcrbis^&auitoritatead-
ftrueret ephorus. Interea adaliafeftinareCo-
mitem cum obfervarem , eonfeftim poftulq
num quid defiderarct amplius \ Refpondit .111.
Comex, licet quis mihi vel gratiffima proferat,¹'
Non tarmn aauabit meagauiia; nec mibi,fi quis
Otmnia Lucaria donetpecuariajjfoa
Grata magisfuerint, quam quafteclamui in urbe.
Vifis itaqueprombitufatispi&urisadforum, fi
quidem Enccenia celebrabantur, properamus.
Inter ambulandum pi&or, homoalacriorein-
doleacanimo, minima quaeque, quxexin-
duftria fileo, perfcrutans diligentervidctpue-

¹ ros

* In n«t. in Velkij. patercul. 1»iU C, if. h Calputn.Ed'

Theplogico PhiloiogicjE. 105
^yos gereis nummistrientibusnoftratibusD«»(ew
diftis, vario modo ludentes, (hi enimclau-
fcs divinaturis nummorum numerum fociis
P°rrigebanr manus: Illi in altum eos projicien-
*^es > alii annorum feriem inveftigantes , ro-
gabant quid conjicitis; ; fecum murmurat
quidhascfibi velint, hine apud Batavos obti-
^nen* etiam ludi * Quod exaudiens Ephorus,
^uidquajrisDomine, inquit, illi utiqueludi
9^uosmir3rishicinufuefle, antcaliquotfecuH *
°btinuere,quos fi fcire accuratius defidercs,aut,
^e ^r= tua cflc quod putaris, quum quid ignoti
videas rogita.Ex re tua efle ais refpondit pi_W,
qtiid Poetis autpi&oribus non poteft prodefle,
re&e? habeto itaquehxc de mox iriterroga-
^tls ludis, inquit Ephorus. Apud antiquosex-
ftitific eos certum eft, priorem vqcabant ^tw'-
Y>* quemadmodum docet Suidas,^a Pollux,^b &
longc pluribus tcftimoniis Mcurfius in peculia-
^r* dt Ludis Gracorum libro, Alterum cum Iude^
^rent lufum dicere erant foliti aut caput aut navis
^c° quod nummosabuna parteSaturni faciem
*b ahera navim referentespercutijuflerat Ja-
^nus ^c ob caufam ab eruditiflimo Bocharto de-
^lCnptam°& latius poftea, fi aurem vulferis,
^enarrandam. Accipio, inquit, fed dic fodcs
^dfibivclintfexiila aurea ut itadicam mala,

G 4 qua»

1, * ^V,A"fna- b L. i_.c. 7. c M acrob. 1.. 7. 4 Jlji-
8< ^-1. c. 1. nd_s & tluod. CanKt, Tar. Left, 11. * 3.

i©4 Amoenitates
quaE funiculis feu potius catenis ferreis, e qui-
bus corons dependent adhserere in omhibus
fere templis vides j ornatus afferit caufa. Ego
negabam ; verum hifce fex in brachiiscande-
labrorum confeltosnodosdequibus Exod.xxv.
cxprimi atquc figura & colore quadantenus in-
digitarimihi haud ita dudum perfuafi, affcn-
fum quando Theologus eruditior mihi fuerit
obviam fa�tus refcifciturus. Ridere primo
* quamquam videbantur pofteatamen fenten-
tiae meazomnino acceffere. Ad forum utve-
rieramus magifr.ro fuoiinquit,Ill. Comes, quan-
do quidem vos de ludis apud antiquos celebri-
bus audierim colloquentes, non ingratum mi-
hicrit, dumrepuerafcerealiquandoetiarn ad-
ultioribusdetur, fi, quas hic obvia nobis flnt
futura, cxpofueris; anantiquis, quosftipiti-
bus obtufiores fuiffe multi hodie mordicus
tuentur, illa fuerint cognitaatque exiispri-
mum, quoniamobjectamovent fenfus tefti-
bus Philofophis, cxigo an tentoria nobis Kra-
mm §C cupas, & vafa lignea Belgis tonmn voci-
tata antiquis in ufu adeoquc nota fuifle credas.^?Quid tu, fuaviflime comes . ita mc alloqueba-
tur, ais ? effe refpondeo apud Plinium^a Jocum
qui non obfcure illud indicarc mihi faltem vi-
dctur, quem longe me eruditiorum fubjicio
peracri judicio:«'rw Atfesjtitjigwti vafis(yinum

�c.)

S Lib.zir. tii

Theologico Philologicm. 105

»c.) condunt eirculifaue cingunt, ataue etiam hye-

*nt gelida ignibus rigorem arcent. Ubi percircu/os

non nifi noftros hoepen intelligere pofTum; ut

autem confirroem hanc opinionem dico, figu-

rarn videripofTe apud Reinefium >, atque ita

concidit illorum opinio qui vetcres non nifi vi-

nurn in utribus cuftodiifle arbitrantur. Ten-

toriaautemprifcisinufufuiflb nosdocet eru-

^Gltiffimus Cafaubonus^b/S?j[)e diximus, itafonant

p^nsi quaejam adfcribo, verha, folitas o/im,perfo-

knnespublicorumfefiorum autpanegyrium dies,exjirui

yuas �vocabant Latini umbras, Grdci oki^cu, ejr sv.n-

f<*?. Tabemacula erant infefia urbis viu autfiburba-

*s» heit compafta,excipiendts peregrinis, ejuipartim ai

^Hl*orumffecl;acula,parUm ad mercimoniorum tneunda

^c°mmercia undique concurrebant. Ad portas, quia fo-

^rum ob frequcntiffimum tcntoriorum nume-

^rurn, aliasproptercapacitatem �c amplitudi-

nem vifu digniffimum , pergentes, retardaba-

^l primum quod quidam coa�tor, qualcs U-

. "^^vocabant Gr3?ci,ab immorigero 5c avaro

... "torey&ntw&^tdefi^asquodproloco inforomer-

^vendendzsfehebatur^exiventyttnde tanta ex»

pcbatur lis, ut in ducllum fcu mavis pugnam,

¹ «omines fuiflent irnpedhncnto, abiiflent.

ox paullo pjpcefibs nos ab alio iaterc remora-

^r S^r*tiulrnum sedepol muitis adftantibus fpc-

.,�,.. G 5 dacu-

».« '"'^cnP^,10Iws_a. Ctaff.xi. b lu Athen. Animariv.L.v.
^G1»fl.Gi³B»b ~° ^Marj?0Clat' ^Lex' ^VQC" ^ead" ^a ^Me«"

io6 Amoenitate»
Aaculum, certamen fcilicet aut faltcm jurgium
intxr virginem ex hodierno prorfus more variis
veftibus atque ornamentis inftru&iflimam, &
incultiorcm ruftkum ca�abundum ebrium/nc*-
fcio quam ob caufam exortum. In quod forte
fortuna oculos conjiciens minima qusevis at-
tcndere folitus, Uluftr. Comes, en, inquit, duq
diverfi plancgeneris atque naturse turrita, ut
cum Hieronymo Ioquar, cafita. Quo indicare
quid vellet mihiinterroganti refpondit: ecce,
quod alterum erat, rufticum acutum feu in co-
niformam dedu&um, quales Saliorumfuiflc e%
Dionyiio Halicarnaflenii docet Junius _b juxta
non ita pridem abrogatum uium, geftantem pi- �
leum, quem K«§�a<n'tu/ vocari e Galeno docct
BartholomiEus Euftathius"'. Altcrum erat»
virgo feu puella adultior animofiorque, ho-
diernum juxta novantiquum morem , larva
non vcluti olim purpurea^dverum nigerrima»
&nefcioqua non altiflimaturri feucrifta, ut
i itadicam exornata. Vidco, inquit Ephorus >
»deteftandum hunc & fubfaanatione atque irri'
yifionefeu mavis explofione dignum morcm»
jjj quo primum mihi perfuadco fefe exornafle, &
11 h&c flagitia admifijje quibm coakla & invita t(i vir'
iigimtas, utcumTcrtulIiano^eloquar, autfal-

tcn»

a Tum.Adveif.L.2,c,s9. b Aa'mad.L.ir.e.«. cCoi»¹*"
in Erot. Lexic. foi.s *. d B-igalt.ad Ouoiind. Sttateg.g. >4*.
e DcVdtnd. c. 14.

�I HEOLOGICO PmILOLOGKjE. JOJ

tem qua» digitis demonfirantium titiUantur. De iis
fcitiflimc dixerit poeta *

fyeclatum veniunt, veniuntJpeBenlur ut ipfa.
At certenefciunt, aut nefcircmultomalunt,
°,uod idem dicit Afcr^a ejufdem libidinis ejfe videri
&"videre. fed quia turrita hsec capita cum Hie-
^r°nymo aptiffime vocavit Cqmesill. putem e
^rc noftra forc, quum domum fucrimus rcvcr-
j¹» locum Cl. Junii refpicerc quo mcridiansi
*^Uce clarius intelligere erit ctiam o!im husc
^m°remobtinuifie. Ita eft, inquio. Virgra-
^Vlffime, verum nofti me longe in fcriptoribus
tam antiquis quam recentioribus veriatio.r,
f?^Unc morem fcu ritum, inftar aliarum rerum

^ublunarium , modo intcrirc modo renafci,
9^upd dilucide ex Meyero Annalium Flandriae

^cr>ptorc, libro fupra derimumjfexiQ. ad An-
p^Um. MccccxxvTiiTcoIHgi' poffeputo, quo

^lrmlis ornatus in obfervationc fuiffe vidctur,

r; quidem adco frequenti ut ThomasCone-

^a> genteBrito, in eum non modo concio-

_^es habuerit verum pujsros , ut dctraherent

JDf !^ri'^3us» concitaverit. Fortc dtfidei abis

P ^a uhus verba relegcre, qua;, quoniam in

fe^tiam amici cujufdam qui mc , ut hunc

_Ier^Ven ^fjunii locum defcriberem vehcmen-

j j °S^avit» in hanc fcedulam conjeci, commo-

^cgenda Tibi tradcrc ium potis; & deprom-

pta

* Ibid.

c.j.

lOS A.MOENITATES

pta charta viro Clar. exhibui. Is amore atque
admiratione du�fcus hominumque tranfcur-
rentium turbam parvi pendens inplatea, non
aliterac fiepiftolam accepiflet, perkgere ex-
temploinchoavit.

MEYERUS A nnal.Flandria;
Lib. xvi. pag. 310.

,, Interea frater Thomas Cone&a gente
,,Brito , ordine Carmelita , maxima populi
� admiratione, favore & concurfu, facras ha-
,, bet conciones Cameraci, Tornaci, Atre-
�bati, Samarobrigae, in Pontaco, Tarvan-
� na: aliifque locis, ita ut fsepius in una haberet
� concione circum fe xvi. aut viginti millia ho-
�minum, quod vix videtur credibile, fune-
�que tcnfo viros a mulieribus difpefceret»
� Graviflime autem inve&us eft in velamina
� illa fceminarum , quas turrita eo tempore
,, fuper capita geftabant, fic ut in tanto raor-
�talium numero ne una quidem fic ornata
� convenire fit aufa ad ejus conciones. Inci-
� tabat enim pueros ut turres illas de capitibus
s,quarunicumque detrahercnt, illafque con-
sjViciisincefferent.

Theologico Philologic je. iop
JUNlUS Commentar.de Comacap.vn.

»» Eft 6c damnandus vetus fafciarum ( dm-
» fss-^aV vocant) ufus fceminis rcceptus olim
» m faftigando,- --& crinem aggeftum ( quem
»'dhtMqdhtuMi dicunt illi) in turrim quodam
»> niodo aut metam primorc in capitis parte cx-
»ftniendo: cujufmodi ftru&uram Tutulurn
» vocariau&or eft Sex. Pompejus Se de lingua
» Latina Varro, eo quod tutiflima in arce capi-
»> tis> aut tuendi capilli gratia fieret: dc qua e!c-
» ganter Papinius in Violantilke Epithalaraio
»> Clelja procul afpicefrontk honores,
?� Suggeflumque com<e.

» Et patillo darius Junius Juvcnalis ubifcemi-
» nas perftringat, quod ea ope proccritati
» adminiculum quaererent. Sat. vi.
» lotpremit ordinibusjot adhuc compagibus altum
» ^dificat caput, Andromachen a fronte videbis,
» Poflminorefl.

» Notavit iftud erudite Nazianzenus Grego-
» rius , mulieres cincinnos in modum turris
»aggerentes taxans eo verficulo
» My !te({)«X«V Tw^ynti vi%(( ttAokx^ois yuucux.it
» JSec caput adifices afcito fxmina crtne.
-* ^^Ut ^uoque Septimius libro de fceminarum
sjcultuc.y. dode idem exfequitur hisverbis:

� Tra-

* ^La'np.Critic.Toa».i_f.p.j₃₄.

ino Amobnitates
^Tralerea nefiio quasmormiiates fiutilium &iexti-
� lium capillamentorum, nunc ingakri modum, qw
v>fi vaginam capitis, & operculum verticis, rimc in
� cervicem retro fuggefium,

Quibus feftinanter perle�tis video haec vers

a Variis fcriptoribus capita dici turriu , fed

hifce nundinarum feftis diebus longe meo ar-

.i bitrio elegantius capita nundinatitia*eodemau-

,- ctore, inquit, dixeris, quia oftenUtitiam vir-

_n ginitatem nuda fronte oftentant, & venum cor-

,, pusquafi exponunt, quod fub nomme virginali

, vendtbilius perire ^h dixit Hieronymus. Mirof

valde, fubjungit piftor, quodncn potiuseX

codempatre, ^cquo dele&ari vosvaldevideoV

Tertulliano non proferatisquodnupereTheo-

logo quodam appofite pcrquam in concion^

allegatum audivi, totum caput mulierefi, Pr#-

terea, cum fitis adeo rigidi iri adolefcentulas ju-

venes cenfores , nihil producatis ^d de auritf*

cicairicibus ejrcavernis, e quibus grana pretiofia dt*

pendent gravia etfi non fiuopondere , mercium quanti*

tate. Itane, refpondco, perfuadcs Tibi virgi'

nesnollras inftar^Ethiopicarumomncs genv

mas margaritafque penitus ignorare , acnc

gligere; iunt profe&o illaslongcfapientiores»

quam ut ftultam Habaffinorum fequantur opi'

nionerfl

a De Veland. Yirgin. c. 3. b Dc feivand. Virgin. adDern^
tr. c De Veland. Virgin. cap, 17. d Cypriin. deH»"'

Virg.

Theologjco Philolocjcje. rit

nionem , quos mirari ajunt noflros earum cau-
*^a numraos folere expcndere^a. Miroretiam
pcrgebat pictor, vos de genarum fuco, annulis,
^ftibus variegatis , tunicarum fimbriis ve-
"^ratibus Italica voceFn7«g«d7^bdi<5tis, multif-
1^ue aliis ornamentis quae virginem non or-
«ant, utiOvidius

------' Gemmis aurocjue teguntur

Qmnia, farsminimaejiipfzpuellafui
^d ipfam conftituunt, nihil prorfus dicere;
** <Juod fummum eft de p!ane inconvcnienti
^acpotius deformante quamcondecorantenoc
^cultu; q_Uare fi rnihi ejufmodipuellaseflentfa-
^iliariores ego fpeculum Goereanum ^c ipfis
^cxhiberem in quo viderent, � hoe het bykomt
» aat een en defelve Hulfels, en hoofd em hals
»» ^c,eraden, d'ecn mcnfch vergoelijkt, en d'an-
»' der mifmaakt: namelijk wanneer in die toe-
»' P^affing geen opficht op de welvoegfaamheid
»>enverfch_eydenheid deronderwerpen geno-

^,'?2^Wcrd* ^Enderhalvcn dwalen fommige
"Juffrouwen feer , Welke de Mode fonder
" °^mfichtigheid naavolgen, en meenen dat a!
»w_at een ander welftaat, dat het haar ook
»»\ crtrajen fal; daar het dikwils vcrre misge-

\ � f � ^Cn ^ ^ioxx^^tn ^fulx °°k gen°eg tuflert
^e Ipicgcl en de hulmand gewaarwordcn,

uft^^f-Hiftor. Ath.t.r.c.7. b Ferr«. St Re Veft.
c Uoeie Meafchkund.pag. x₉.

112. A M OE N I T A T E S

�fo de drifc om de Mode te volgen, en nlet
� minder dan Peete Baefje, of Vcctc Geefje, of
� Juff. Vmgs, of een ander tc zijn, haar nieC
_?, blind gemaakt hadde.

AdhaSc fubridens Illuftr. Corries rogat pt*
ctorem , num ; qui mulieres cubit_um petentes
foleant tractare hocce capillitium, noviflet; ille
negabat. Itidem & rogatus Ephorusquifub-
juisgebatfe non poffe credcre illasimitarifo-
minss Habaffinoruin j qusenecaefariemfuam» ,
non oleis, ungUehtis , balfarnifque odoriferis
folum fed etiam biityrd inundtam , perturbent
aut comprimant, furcae cervicalis loco, teftc
Clar. Jobo Ludolfo* collum inferunt. Hade-
nus quidem fatis de mulierum, ajebat 111. Co-
mes, egimus contortis & in criftam erecKsca- ,
pillis; nunc autem doceri valde defidero hum- !
quidde virorum capillamerito, quodnosvef-
bo Gallico uneparru^ue folemus vocare apud an-
tiquos inveniatur. Refpondit Ephorus fe a-
pud Jacobum Pontanum in AtticisBeIlariis^bobfervaffe locum e Tertulliani libro de culttf
fseminarum , quem mox a Junio allegaturfl
legcrat, produclum quo hoc afferere anniti"
tur. recie, ajo, Vir do&iffime, fed hsec Pofl'
tanus verbotenus e Cafauboni Animadverfio'
nibus adSueton. pag. 2,95. defcripfit qui iderJJ

pag. 234. Gallericulum hoc vocari docet. B#^c

1 jta

a Hiftor.&th.ir. 4. b Fatt. I. pag-j» 2.

THEOtOGlCO fcHtLOtOGlCJE. *fj

tafnen videtur maxime verifimile. fi modo,
quae de capillamento frripferit criticorum lux-
Cafaubono diclus Adrianus Turnebusarecte
riteque perceperini. Tum piftor, ignofce quag-
fo, inquit, vir amiciflime, fi qua levioravi-
horaque c tranfeunte populo audita, mihi e-
quidem plane incognita, a re requiram paulb»
quam forte par eft , liberius diligentiufque.

Jncipe, dicd > fiquid habes _tin nttriiora nonertt
ufla.

Audivi, inquit, mox nos tranfeuntem fcc-
roinam quampiam comitem fuam interrogan-
tem num proximo folis die apud cognatam had
Mefen vanden? quod verbutti me numquarh aii-
diviffememiniautleguTe. Itanecego fubjicie-
t>3t Ephofus. Facile id,ajebam, crediderim nani
priufquam hic fueram per aliquotmehfes com-
moratus ne ipfe quidem intelletfi, quandoqui-
*fem illud verbum Gaiidanis videtur plane
prOprium, quo fighificant Ct puerpcras, curri
^aletudo idferat firmior, invifere. Quaefividu-
oum ex incolis originenl, qiii fefc id nefcire
^lngenue confitebantur: evolvi refcifcehdi cu-
P^dus multa dict-ionaria incafium donfec tan-
^^em mcidi in Ihefaurum hngua.�Teutonic* aChri-
«ophoro Piantino quondam editum inquoin-
yehi Vanden, befoektn, G. -viftter Lat. ■vifitare ,
*nvifih. De Kranken vanden G. Hjifiter les maladts,

H Lar.

* ^A3»erf.L. i.«. i₇.

*li A M Ofi N I T A T E S

Lat. vifitare infirmos. Unde jam difcerc eft

quam peflime quidam Gymnafiarchae aliiquc

Sngusc, utfibiperfuadent,magiftri, confu-

lant juventuti, quithefauros illos,diaionaria

vulgo di&os, antiquos Belgicos tamquam in-

utiles vanofquc rejiciant, infcii, quod una

cum illis Linguae Belgic« antiquitatem,

fplendorem abjiciant, atque a multis, prseci-

pue Poetis qusefitatn maximetollantcopiam.

Evolvi tamen aliquando mecum nonne potius

averbo^»»*, velvannuoi aut «*»»», quod

eft vannofcucribropakas e tritico expellere,

quod Graeci **»vtf�«v i unde & *<W Sc a«kv«v-

vannus, crtbmm , cuna , incunabulum, dcdu-

catur. juvat Papias: vannm inquiensinftrumen-

tum de vimine faBum in modum fcuti, atque iis

infantes impofuiffe antiquosdilucido ex Calli-

**V macchi hymno* i.produao locoprobat inhif-

^T-ce antiquitatibus verfatiffimus Cafparus Bar-

tholinus, * qui utinam ut promiffum de Puer-

ferio veterum opus defideratiffimum edat pof>

fec amicorum adhortationibus precibufque I

impelli. Fulcit noftram opinionem Iiaacus

Cafaubonus,^b cuius vitam atque elogia, brevi i

Deovolcntedabimus, quum Gailicam vocem

JSerjfau , qliafi /3^? , item brejfer feu berftr

quod eft cunas movere ekgantilfime eodem

Cnecoefonte deducat, quse priora fi admi-

fens

a Dejwrp. Vetci. f »g. 10 j. b Aii Stistbon. Geogr. L. i.

Theolqgico PhiloLogic^ iif
feris qUam facillime ex "vannen , wannen no-
ftrum vanden , id eft cunas movere , quod
etiam illarum fcopus dicitur, deprompferis.
Haec ita pertracbntes porracn jam modoegreflt
magnam feriantium puerorum confpicimus
turbam , quorum hi fe invicem humeris &
dorfo, haud aliter ac fi marones aut camelij*>
miiies quos in Cinifii monte viditCIar. Mabil*
lonius effent, porrabant; alii trocho lude-
bant jaculatorio, aliiflagello ex anguillae pelJe
confecto majores propellebant turbines de
quibus prolixior eft Clar. Meiirfius:^b alii yero \
uti hoc obrinere folet, alios ludebant lufus
quos exatninaturos nos irnpedit 111. Comes
dictndo, hicgratiffimis fub tiliarum umbrisi
ubi°

Volucrespatulis refidentes dukia rat/iis
Carmina per varios edunt refonantia eani&s.
parumper ambulemiis , 6c quum eundi jfpa-
tium fatis juftum cum fermone cohfumpfe-
rimus, eandcm emenfi viam rurfusverfisvc-
ftigiis, teramus, audituri libcntiffime quid
^e tam amceno flumine cujus

*""------- ^d Ucjuidopede labitur unda

tefciveris. Non enim raihi perfuadere pofluity
hunc , quem videmus fluvium Ifelam, eun-
dem effe quem pontorio, navigii genus^eun-

H z de

* Mufeiitalie. p.«, Buleng. de md. Vet.c zj. b De
i-ud.GKc. c Virgil.CuIes.p.s- d Virjil.Culex.^. 17.
^c Indei. Otig.xvnr. 1.

4I(J A » «E » I t A T I !

de veftrum verbum een pont deduftum vldetuf^

tranfivimus Does feu re�fcius Droesburgi j cujus

curfum feptentrionem verfus memini me ob-

fervare. llle IH.Comes, dicebat Ephorus,quan-

tum ex literarum dutftu colligo non Ifela,

quemadmodumhicprafens, fed i/*/<*aSala,

utiid optime obfervarunt Cluverius, aliique,

Scfoffa Druftana vocatur hodie, fed perperam i

. quum folum illa pars, quas intcr Doesburgum

i & Huffcnum interjacet, fiquidem juflii &

mandato Drufiieffoffa eft, foffa Dmftana dc-

/ mUm nominari debeat. Re&iffime id obferva-

tum ajebam; hujus enim fluvii Ifelae* a Nobilif-

fimo Hugenio adeo ^a laudati, quem plurimi

■prxpoftefecutnifata confundunt, caputho-

aie propemodum nefcitur, itaabolevit vetu-

ftas alveum, ut,ubi olim fuit^b

■ fterilis palus aptaqueremit

Jamexficcata

�vicinas urbes dit &gravefintit aratrum.
Hicautem Ifelafluviusquando originemfum-
ferit, ne apud cives, nedum autores, liqui-
do conftat, vcluti nec an efFoffus fit an fponta^
neo aquarum produ&us curfu: effofliim putat
van Leeuwn^h ut tamquam alterum Leccse bra-
chium uberrime profluentes Rheni aquas in
mare deduceret _t fcdejusrationes, quibusid

aftrue-

» m.Boekpig.iJg.Ste&ftemm, h Hoiat, A.f. « M-

tsv. Illnfti. pag.

THEOLOOieO PHItGLOGf C/&. Uj

aftruere allaborat , alio loco examinabimus j
nunc folummodo ob temporis bre vitatern,quid
alii fentiant expofituri. Sunt, quamquam me-
moreturjammodolfela annoio^o, quiveri-
fimilius fc hiinc fluvium referre autumant ad
annum 123 J vel 12,36. quando quidem ^a Floren-
tius IV. Comes XIV. Hollandias in fratris
foi Othonis (anno 1233. creati XXXVI.
Epifcop. Ultraje&inO gratiam aggerem con-
ficijuffitacelebripagoAmerongen ad urbem
Schoonhoviam , qiiod melius interpretabere
Ifelae oftium, a quo tempore Ifela amnis tam
vaftis altifque, uti vides, valhbus & aggeribus
creditur arcfotus & inclufus; hocque demum
tempore exortus. Qui ad paullo feriora eum
^educunt tempora , remanfifle rentur ex
inundatione quae media xftate contigit a. 1512.
^b quo tempore precibus Guillielmi Comi-
^l's ccenobiorum Priores , urbium Proceres,
nobilium Primores convocati, conitituere>
^ut aggeres longe altiores latiorefque redde-
^rentur , ne in pofterum tanta fieret & ad-
^Co perniciofa inundatio. Multo vero miqus
"dem mereri videntur, qui fibi perfuaferunt
^ex itjundatione anno 1374. productum efle,
qwando Ultrajeftini canalem illum e pago
Vrcefwijk nunc vulgo de Faarteffodi, &ca-
tara�tasft_ruij_uflerunt. Quid! concidunthasc

H 5 omnia

? SoaJhoeTechrofl.p. 304. b Goudh.Chion.pag. jjf.

«iS Amqenttat.es

omnia fi autoribus Theatri urbiura fidem ad-

hibeas, qui a. 1x96". confenfu JoannisNaflb-

yiiEpifcopi Trajeclenfis ScComitisFlorentii

V.mole obftru&um & aggeribus claufum re-

fcrurit. Sic ut videtis me hanc litem non pof-

i~e dirimere, at ejcontra jure potiuscumci-

vibus dolere hanc pene dixcram exitialem Gau»

danis civibus obftruclionem , qua , ceffante

jam afliduo aquarum dekenfu, ftagnantes a-

quas omnem deponunt limum, quo ita exfic-

catur, navigabilis quondam, amnis, utvix-

dum urbis Iimif,es egreflb (pectatori plane rivu-

lusvideatnr:Idquum jara anno l$o6<animad-

vertiflet Ampliffimus Senatus Gaudanus a

Praepotentibus Hollandiae Ordinibus libello

fupplice rogmmt liccretipfis, in quantum pof-

lent, prolpicere,&occurrereimminenti ma-

lo, quod an unquam e©, quam quidam opta-

rant, fa�fcum fit fucceflu vel nobistacentibus

resipfa aperte loquitur, & etiam nunc, fi um-

quam alias, scgri achnftar graviter decumben-

tis, medicam implorat manum» Obfervo id tni-

rabundus, inquit.Tll.Comes : Verum cum

Ifelam ufque adeo laudari ab Hugenio Poe-

tarum Belgarum celeberrimo aliquandoaudi-

vi pcto a Te ve'is, finumerosverbaquemc-

mineris , nobis rccites. Poffum , refpondeo

111. Comcs, aft eo carminc non il!e flumcn

^mceniflimumj fedeQnomineglorjantem ra-

*Theoi.ogico PHiLOtoerc^.rr^
ducit ipfam urbem �� tanto ait melius, fortc
enim breviter ortum incrementumquefinon
fatum, una euarrabit. Sic efl; dico & fimul inci-
pio^a

Mjri Gouwe voert meer Gouds, mijri Tjjelmett
gewins «

T>an Tagmgulde grondter borfivanfijri Prins.
³K heb meer van hun te bat, doen mijn^>bgebuurftat

branden,
En baydenin haar bloedhaar'moordenaren handen^
Ontftnom ik.hungeweld,en duyhen in mijri Goutv^
En kroop mijri YJJeldiept' ten hals toe in de momv.
Spijt Spangnen dan,ikfta:ookjonder d'oude muuren
Van V CafiekynsgebieJ. ff iefij t Gy mi/ner Buuren
Die door den nem nochjpreekt, en my ^tgebrek ver-

Wtjtl
tkjegge 't mijnem roem\ 'k hen Bril en briUen quyt.
Hoc fc fummopereoble&atoscumlubentiffi-
me faterentur,non minusjucundum do&um»
<jue, ineditum ha&enus Petn Scriverii, Viri
laudatiflimi, epigramma, quod ab nepotee-
jus cognomine Viro Confulcifl". rhihi deprom-
pfitamicusmeus M. Gargonius, do&immus
*heologus, meiis relatqrum promifi, faciles
^ubipraebere vellentaures. Accipiuntconchtio<:
ncm, unaque adhortantur. Egoigitur
vanguinis Hollandi Proceres fmulurbis &Arcis
Auclores po(fem Gauda referre tuos \

H4 &:

^a ^c,Hufgent�ag, 180. & Oudewater.

140 Akqehitates*

]$lefiacospoJfem Comites, cinerefque heatos,"

Vuhltca Marmoreo quos tegit urna Sinu:
Jlaspoffem exequias: pragreffaque tempora longe,

Cumpius inpretio Catzius ejjet eques.
Cum vicinatibi princeps concederet arva

AUueretque tuos Ifala vafta lares.
ToJJem tsdesfacras, molemque extoUere tempU

Hortofque, &latijugeramuttafoli_tTojfem Mercatus, Portoria, prifiinajura;

Sic ttt Moerdrechto nulla fuiffeputes.
JSLmula LeidanispoJJem velamina ttlis,

ToJJem & AppeUaaftamina texta manu.
Sednequetextores, nec opes _s nequtc�teracuroi

Jnclyta dotlorum nominapluris erunt.
JnquibusdfatriodicfusCorr\di\isAura

Clarus ApoUineis, Cafare dante comis.
Quique Valatinas quondam iUuJirahat Athenas.

Henricm, Sacri gloria prinia chori.
J» quibns aterm Cultor Guiljelmus Erafmi,

lUe inquam Hermannus, Gauda, Foeia tutss.
Inquibus & SnojusquoConfuk Braffica Gaudet,

Tatriciufquefm civis adorat opus.
Bwgundas Medtcum, Legatum Scotia vidtt;

JJijioripum Batavi: catera turba Sopbum.
tJoc unum doleo, fxdis erxoribus aufum

Hiftoriampatria commacularefua.
'Adde quod hac Tragoras non corrigit, indice vero,

Omnia fed Lernis turhidiorafacit.
Sedquo _t quo raperis Scriveri candide ? eredas

TarciH

ThEOLOGICO PHlLOLOGICiE. Utf

"Rarcim hac doilis objicienda vkff.
ii^ecfanti ajfiliit Cvthereia mater , aityus

An nefiis lufus delitiafque meas ? \

&!}<z feptemgemino fit Margaris edita monte ,

Nefiis HoUandoquaDeanatafolo*.
Vulnificos nefcis oculos, ejr dulce venenum ,

Blanda efuod* Eutrapeli circuit ora mei ?
D?« ejuidem inoffenfits nofirisfuit iliefagittis j

Margaridis tandem captas amorefua ,
Succubuit puero: Domina nec turpeputavit

Vincula in ingenuopetiorefitvapati.
^idjuvat aufierifiammas prohibereparentes_r

Provenit heu caco ma\us ab igm malum.
Tuncfurta ,ejrtaciti medltanturgattdialetfi;

Nonpermijjtis amor fanda, wdfandapatrat.
Sic Roterodamum Gauda_/W*j ire relicld

Sic tuus ex,terna natus, Erafrnus humo;
Gauda tuus: fedauem totusdefiderat Orbis, \

Varronemque fuum cjusm pia Roma vocat. �
Verunt alia keicfucrd dprniffima nomina Cedrtt

Plura licetpoteram non mehora darem.
Vniettit Schoiyxcveni,redevive7erenti; ■ \

O qnatitum efi uti munerepofft Dei!
Wus tam pulcro nifi pr<eceptorefuijfem ,

^onfavcatnumerispulcer ApoUomeis.

_ .^ceamediclis3ccefl"itadnos, quipaulloul-

'Usrcceflerat.rnirandum m modumad quaf-

^JS ^.^tni>tias attcndcns pi<3or, inguiens, dum

«yobisabfui fluvii hujufce amceniffimum fe-

■ ^aB'idiL.n.E_P.₂₇. H 5 quens

Ilfc A M OE N I T A T E S

quens tra&um, duo qnas doceri cupio, obfer-
vavi; prirnum quis luius fit lfte quo pueri lapil-
lis ftringentibus aquarum dorfum pofiunt coars
cl:atum adeo fubjto , quod valde miror, ftumen
trajicere, alterum, quod audierim pueros fe
invicem fibilisatque calumniisprofcmdentes,
altiffima voce clamarc OJcitator Gaudanus, quod
percipiens rifum certe vix compefcui,quo ma-
gis refciicendi explkationem defidei ium hofpi-
tibus comitibufqueroeisadaugebatur; moxdi-
cam, refpondi, intenmdum mecolligam lu?
fum tibi lubensexpofuent Clar. Ephotus. Hic
vocaiur, inquit, Gr3ecis liws-^xia-pes * & a va-
riisdeicribitur uti exnotis Heraldi & Ouzelii
ad Minucium Felicem difcere eft. Ego folum«*
modo illius, quod jam ad manum eft, (produ-
cebat namque editionem Leydeniem 1645»
quasformaeft minori,efacco,) verbarpfaprs-
legam.Qjuurn adidloci ventum efl, uhfubdutta na~
vicuhefubftratisrohoribus, a terrena iabefujfevfa qui-
efcebant, pueros videmus certatsmgeftientes,teftarunf,
in mare )aculationibm ludere. Is lujus eji te(iam tertteffl
jaBatione flaBuum kvigatam , iegere delttore : eattt
teftam planofitu digitis comprehenJam,inclmem ip/umt
atque humilem, e/uantum potcfl > Juper undas inrotare �"
ut tlludjacuium vel dorjum maris raderet,veienataret,
dum itni impetu iabitur, vei, fummis fuiiibus tonfis e~
micaret, emergeret ,dum ejfiduofaltufubkvatur. hfi

a ]ul. Gcf.Bullcnger.peLadisVeier.c, »'*�

ThEOLOGICO PHT LOLOGICjB. I2J
in pueris �viBorem ferebat, cujus tejla &procurre-
ret lon^ius & fre^uentius exfikret. Jam Tu, le�to
hocOctaviiloco, inquit, curiofusetiamred-
ditus 111. Comes quid nobis dc Ofcitatoribus Gau-
danis? Ajunt, refpondep, dicaceshomines,
^audanos Ofcitatores, a mytuiorum ofcita-
^tjonc , ita denominatos , qui ubi hiant fatis
co&i demum jufte habentur , fortean quod
incolse plurimum eo cibo putent deleciari.
Atveram ipfi, qui projiciunt, nefciunt cau-
fam aut originem. Ego, fi verum fit, quod
Vtiqueadhucreftat amrmandum, illis hocvi-
^um prx caeteris hominibus cffe ufitatiusaut
magis, utitadicamproprium, primocaufarn
yeddam , qua fe tueri queant, juftiflirnam :
Qein docebo hoo vicinis olimhoCjattributum,
fi quod eft, convitium. Audiviftis non tan-
^tl'm, fedpnefintes confpexiftis obambulantes
^rbem , cV fin minus, artendite videbitis mox
ipfo ih introitu, licet ob enccenia hodie rarius,
^tQerninas pectendo Jino, viros carminando
cannabjno , conficiendis reftibus, clicato
^ut phirimum victum & amictum quaeritare?
quo p_rae tenui excuffb pakarum pulvere ita
^Oaaucuntur,quemcontmuainfpirationeinpul-
^onesattrabunt, ut, ne eofuffbcentur, ore
.^nte atque patulo non minus quam naribus
animam trohere cogantur, quapropter afth-
*?^a & tufiii apud ilios non infrequens morbus

eft.

^rii4 Amoenitates
eft. Npn immunes funt rotamagentes pueri»
caeterique huic hborum generi vacantes cu-
jufvis iexus homines. Si figulos , qui etiatn
multi rcpcriuntur , qu;s reipiciat , oblerva-
bit& Ulpsimpuriflitnos ob halitus ore patulo
fpirirum ducere * ut taceatn de ceteris homini-
buslaborumquegeneribus, quos ipfi facilea-
nimadvertetis: q.uapropter injurios putem ef-
fevicinps, quihujusurbisincolas eacalumnia
profequantur. Quid , fi Ofciratores funt vo-
candi, qui ubi aliquid infolens & inopinatum e-
veniat, hiulco afpiciant ore, reges jam olim
Oicitatorum nomen fuerint meriti. Sic enin»
apud Efdram^a fecundus iiloruin juvenum,mu-
lieres laudans omnia, inquit, illa omittentes in ea#>
intendmtdefixis oculis inhiantes ei, ejr eam magis ap'
frehendunt ejuam aurttm & argentum, &rem quarrt'.
libet pretiojam. 8c verfu y./ii^ue hac cumfiunt, re#
aperto ore intuetur eam. Sed vicinis id jam olim ob-
jeclum dixeram me oftenfurum ; cn itaquC-
ipfum antiquitatum indagatorem antiquufl»
Junium^D Oudewateranis haxattribuentem.C/''.
ves falfo diclerio incefjuntur aviciniso- audiunt f<>'
ipniculofi i quodnatum intelligo ex attentiore cura, &
(fifasdt&u efi) prapofiera tjuadamdiiigentia circt
remfamiliarem, jww ipfiparfimoniam rjr frugali'-
tatem nominant, ejuafi ejtu fiudio in medtos dies cur#
Horatianis pueris fomnum extrahant: fei immerW

a L.ur.c.iv. it. b Batsv. cap. xvn. paj. 1J3.

JHo verberari eosfcommate arbitrora vicinis, quorum
Jwt invidusejje oculusjuxta parcemiam Alciphronu,
*»nc natum &illudarbitfordi&crium. Cives

^e °^ua*watria (iertunt in medium diem parfimonia
g^^utiolim, ut famcm falleretj calculos
<* tcQeras reperifle dicitur Palamedes. Qux fl
^curatius infpicias doccnt clare ipfis ofcitato-
J«n nomen convenire; quinam enim magis o-

^Cltare folent atque hiando pandiculare quam

°mniculofi i aut cx fomno altiore expergefacli
^u°rmitantii,uti qucndam vocabatdivus Hierc*-
^ynms. Hoc fermonerecreativianosdcducc-

atinurbem;quamaccendentesquis, inquit,

ef>'tj°^mCS ^iftc ^quem ^auribus pcrcipio ftrepitus

".Hun_c _reipondet _Ephorus, excitant pueri,

Huum folmm tilise duobus finiftra; manus in or-

ocmcontortis digitis impofitum dextra percu-

«cndo confnngunr,qui lufus^We,, Gr«e-

^djcitur,nobis defcnbitur a doaiffimo Meur-

o Dcjcenfi in aream quas porta: pra:jacet,ma-

Wr^PUk^r°^rUm ^tUrba ^c°n^fP^iciebarur> quorum

div'^S r ^rietatem ^tum ^morum indolumque

verhtatem mire dele&abatur 111. Comes. Hi

c_a! ^ ^Un°.P^ede ^ltabant, quod eimoKwpis vo-

_ru'^Ur.^sa,li aviculasfuni alii^atas pfeudo-libe-

A«v?J" ^permittere videbanturavolatum.^Ac-

^VQcmt. Alii glarides talofque in foveam

pro-

^Mcwf.p.S.Buknge_t.deLad.V«.«z_J i M-urf/./i!

il6 A M OE N I T A T E S

projiciebant, quiTpoW Vocatui* ludus^a, aliia-
liud agebant, quibus recrtati, latrante jam
modo ftomacho domum nos rc&a contulimus»
a meridie ftajtuii alterum urbis latus, quod Rot-
terodamumfpecHt > etiam luflrare.

A paftu_vero,quum paulo me feftinaflern,rtc

inpfxftandis implendifque hofpitalitatis offi'

ciis viderei: negligentior,adiens hoc fuave non

minus quam graturn confortium,offendo antc

foresdiverforiideambulanternlll. Comitb �'

phorum, e* quo ubi III. Comes eflet nofterque

pi�r,or,diligenter requiro,ille fubridehs, ihquif»

moxquosqu�erisaderunt. Scioajebam, quid

agant, Ill.Comes more multatum gentium"

prascipue Orientalium, in grabato nobis eet

rufibank difto, qualia ipGeJp"* olimnbminat*

^triti ^% fuifle cleganter docet Cafaubonus^b meridiona-

'-$' "y^wt\yc. Piftor autem nonne & ille convcnit Brito*

»em deam ? A qua ambo refedti ad ambulafl'

dum erunt alacriores ? Veriflime refpondit E'

phorus, fed quia & hofa & cseli ferenitas, ce-

teraque videndi ardens cupido nos invitent*

jubebo an evigilarint mvifum, ac mox dimif*⁰

fcrvo me cogitThtrare, tanT3iu, donec parat"⁵

eflet 111. Comes, moraturus. Interea dum e*'

fpe&amus prorfusprofe&o cxinopinato Am/'

j pliffimus ac Confultiflimus N N. meus am*'

a Meurlp.si.Butenger de lni. Vet.eap. 53- t Vofli"
adCatuII.pag.7s>. c Exet^Advtif.Iawii.pag. J7-

THEOLOGICO PHILOtOClCJt. 127

cus, cft ilie ex numero uti fcisillorum quorumi
familiaritatc gaudeo, & libens&frequenter,i
>pfe , non folum Grxcas Latinafque literas j
valde dodus vcrum etiam quod do&rinaJ
^rum bonarumque artium eft peramans, uti o- /
"Hiium, quos earum cultores novit diligcntif-/
»mos, fbrte quod vel de hifce quidpiam inau-!

aivcrat vel mecum iisobambulantem videratj
*nittit fervum fuum ut cum antiquisloquar<we

.9
i

iatorem*qui ad csnam nosomncs uhaheri fui j
^omine quam humaniffime vocat. Quod ^Jquum 111. Comiti indicarem humaniffime mc-
^Caftej,negavitpr�eicxensfe maximo mirariope-
^re viri illius AmplifTJncredibilem erga peregri-
nos atque advenas humanitatem & benevo-
lentiam. Ego certus quantam apud araicuftl
^curn inirem gratiam , fieo Nobiliffimos illos
Viros poiTem perducere, omnibus, quibus va-
iebam , modis preciburque obnixe rogabani
Vellcnt hoc mihi & tantum amico mco viro
«oneftiffimo ^arc, me quidvis velle deponere*
S^um hofpiti & mihi poftea eflcnt a&uri gra-

^l*s , fore enimillic confortium cujus num-
quarn cos peenitcret; quibus perceptis, ac con-

^lctl« ₃ difficultcr licct, rationsbus aflcnfum ta-
^cntandcmprsbuere. DimifTofamuloftatifn ,

^ccta portam pctimus, fluamjx^ra vix pcdcm \
quumpofujfl-etllLComes, in fcec extemplo \

verba

ti% Amoenitates

vCrHa erumpit. Oquam miximegnitumhasC

Jfela civibus fuis praebet v-onfpe&um , quam

valdcamoenos exhibet undique tra&us, qud

dirrique enirfi. te verteris riulltis alteri non mo-

do hon cedit jucunditate locus, quinpotiuS

puleritudineinterfe acriter certant, hincque

juxta pictores.etiam fo1itudinem,non ingratarri

Mufis, fequentes eruduos, defeflbs labori-

bus ftudiifquc ariiihos quitn bcllifiime poffe

obk&are putb. Quid fi ipfe efTem urbis hujufce

incbla indies faltem femel, fi non bis de die, hi-

fce in ripiTobambularerri ac fpatisrer paullo

longius. Sed dic mihi qugefo ut hoc verbo fub-

jungam , quare haec urbs duobus ita nobili-

bus atqiielatis rigata flumiriibiis, deris falu-

britate, agrorum optimo ingenio, prae mul*

tis dbtata aliis, incolarum in bello prascipue

navali, animofitite atque fortitudine, &e-

jufmodi virbriim multitudine antc omnes to-

tius Belgicaecivitates meritofuocdebratama-

xime,aneminc hactcnus eft defcripta vcrbofiu''»

aut ad exemplum aliarum urbium ex proTeffa

luis commodis atque prserbgativis, tamquarri

nativis cbloribusdepicla. Hujus caufam, lU*

Comes, refpondco, fateor ingenue meigno-

i me , fed verifimillimam fbrtaffis apud Pli'

j nium, reperiri. Fuit, inquit ille, marts anticjui»

ecsqui vdfingulvrum laudts vtlurbium Jcripfiranf >

^f fit�

a L.111. Ep.zr

THEOLOGTCO P&ltoLOGlCA 129

^atljhonorihmeatpecunia,ornare: noffiris veroUmpo.
^rt J> «taliajpeciofa & egregia, itahocinprimis
*xolevit. Nampoftquam defiimm facere laudanda,
f^ariquoqueineptum putamm. Ita cnVreveraa-

ofcr ^E?^norus' ^Nam ^hoc ^non ftlum veftra
otinet in Batavia vcrum etiam in multis, pe-
^c oixeram omnibus,rcgionibus,ubiquc cnim,
~~ � didicitjamdivesavarm
Tantum admirari, tantum laudare difertos ,
*J\pueriJunonisavem.
& nihil darehonori aut clcgantiorum litcra-
^niculturaj, fic ut rede quis dixerit^bdurea nunc -verejuntfecula ,plurimm auro
Venit honos; auro conakatur amor.
?nL^qj^U� ^videam ^tot tantafque diverfxma-
fenitud atquc ftruflurat , etiam fcaphas,

veKmV^ *?? ^fe ^comites ducentcsnaves»
nom ^fcirc <"". ^ha= ^maJ°r« ab invicem five
ftirm ' ^five ^forma> ^five ^alio q»° %^no di-
hanf^Uiⁿ-^Ur& ^m,nores iU* «ymologiam tra-
titud" ^mum ^iceb«n nomiric, deindc mul-
noftrll!⁶ ^oncrum ' quorum mcnfurx genus
ras A ^CSVocam ^een ^l4* utiolimpcr ampho-
Qsiod .^ccrnebantur °bfcrvatore Meurfio'.
cxR.k ^{VocabuIieenmt}origincmattinethanc
vanr r?*.^Voce ^deducit Ciariffimus VirFlud
gico PvfVⁿ ^C,udlta ^commentationc Theolo-
Ut hor ^glca ⁱⁿ ^Ezccbicl^d quo loco etiam,
^iOCvenia veftra, vchribusutajuntver-

* Javfn.r c * bis

I°S.«p. �-^S»^. b Ropat.,. _m._Ei. _IS. _cPWl0.
* xi.v«. v. ti.cap.it. pgg. 9, j».

i^o Amoenitatx»

bis , adjiciam , junci namque oculis obje&i

exigere hoc vidcntur, eleganter docet Belgi-

cam vocem biefi a Chaldsa voce VD quse byf-

fum feu linum fignificat , dcnominari. Bxc

dum ita colloquimur intcr nos, ab urbe paul-

lolongius recefferamus, ficut ab unolatcre

flumen ab altero campos virentiflimos con-

tueremur, in quibus confpiciebantur eminus

a nobis venatores qui falconibus alaudas aliaf-

que captarent aviculas, quo mirc, utpote e-

jus gcneris amans valde venationis, capicbatuf

111. Comcs, qua occafione multa de venatione

antiquorum praecipue Regum Principumquc»

gratum,fiquod aliud, excrcitium acinpriroi*

dc venati©ncAccipitraria,(quam antiquam efifc

contra Blondum aflerit 8c demonftrat Spel'

mannus^a,;diflerebamus donecfere adurbem

fuerimus reverfi. Pictorinterea obfervaratduos

ebrios baculis primo pugnantes, qui mox io

i J � A y ficas & gladios convertebantur. Qui hoc dices,

w^tM*. erantneigiturgtadiitaculis infcrti, cujusmo-

i/v/¹ diolim geftaremuleficisautlatronibus, ute*

wf^^nfidiisaliquem intcrficerent, fuit mos, nun^c

^u,v recle obfoletus numquamque revificanduS'

unde ficarii denomimbantur? erant. R.eii#°

fluminelfela, tranfeuntes fuburbanoscultifii'

mos& gratifllmis floribushalantes civiumh"'

neftiffimorumhortos, adimus

Rura, qua Gouwajwete

Mordet aauataciturnws amnis, Qp°

a Glofiii, pag, 6.

"Theologico Philologic^. 131
quo cum deveneramus ilico folertiflimus ori-
ginum indagator 111. Comes , exponc mihfl
mquit, unde & ortum & nomen ducatclemea-
tiffimus hic atque tortuofus fiuvius. Noavi-
^tl° mihi vertes, refpondi, clementifnme domi-
^nej cum multis aliis etiam civibus fi ingcnue
confitear utrumque me ignorare , conjicerc
yero,(i modoadmittas conje�tationes;fluvium
^J"um quondam non aquas fuas e Rheno in I-
felam.verum econtrario ex Ifela in Rhenum
effudifle, adeoque caput fcu Oftium Gouwae
juxta Gaudam.non autem ad CataracTras Gau-
oanas prope celeberrimum pagum Alphen,
quem ab Alphsno Varo quidam, alii a caftris
Albinianis, haud abfimile vero, diftum ar-
bitrantur, eflfe ftatuendum; quod eo facilius
^eft creditu , quum , quse ante meridiem de
flurnine Ifeladiximus, huc revocaveritis & a-
"bi forte latius demonftrabimus. Nomen ex-
P^lJcaredifficilIim um cft. Non erraret tamen
*otaffis, fi quis diceret di&um amnem Gou-
^"««7 a traftu vel aggere amceno prifcis Gomv₉^Utl quidam tuentur, diclo, alii vero plane aliss
utilefquc merito quibufdam dictas ifferunfc
^enominationes qiias , quod verear ne veftxis
uribus creem moleftiam, fufp_cnlb prxterib®
_j^9�- Optime ait Ephorus , nam fi re&e
horas collig_0j (_audio enim rufticum famulo fuo
<"ccntem,

I a Dnt

)

'{ii 'A u 6* * t r a r * 9

Dtic ad mulStragrtges, & lac venak ptrurlem
tion tacitm porta*)
«utarim jam modo tempus efle refta tende-
ie domum Ampliflimi illiUs viri, cujus H-
"beralitate & benevolcntia ad ccenam fumus
vocati, erit illic finc controvcrfia, fodalitium
plurimorum virorum cC fama & eruditione
inclarcfcentium, quorum ajateribus non nifi
do&iorcs potcrimus recedere. Ita mibi a-
jebam foletacciderc, nam non tantutn , quod
cftprxckriflimum, honoribus &reipublic*
anuncribus perfun&us fencx , rcfpuit mercc-
dula addu&os caufidicos , proclamatorcs &
arabulas, qui fotiM latrant quatn lo^mntur , &le-
guleios, qui fere nefciunt Celfum dixifle, tfiire
Itgtti non ejfe veria earutn ttnert, fid vit» ac pttefia-
itm, verom eorum loco conquirit fummos juris
antiftites quapropter ipfiujjdomus tamquam
totius oppidi oraculum mwtiflimeveneratuj>
neque fruftra profe&o, quando quidem in ca
fepiflimc eruditorumhabetur confeflus qua-
Icm fingulis hcbdomadibus in Mufco convo-
caflcGalliac illud lumen prxfulgidumiEgidium
Menagium apcrtiflime teftatur Clar. Wagen-
feiliuse. Hxcvixduma mccrant prolataquifl
accefleramUs^ad domum gratiflimi liberalifli-
ivHwTjgTqu^fadeohofpitis, cujus SctHam ut barbara
o^^\_ut _VOce,de qua Barthius^d, dum movct famu-

lus

aCalpuw.EcUrzj. b Digeft.I.T. ?.l. n. e Di»«-

!(�fugm.Peitofl.Tjrag p.ns- * Adv.lib.LY.c.ie.

*Theoi.ooico Phh.oj_,ogicje- 155
lustacitemerogatum venitpi&oran ejufmp.-
di piftrinum, qualc in tranfitu alicabi viderat
equo agitari habuerint antiqui. Refponfa-'
°am , _Ut Piautino orc loquar , illos quan-
tumcxepigramtnatibus* poflimcolligere mu-j W*.
]isbubufquefuifleufos,at ea dc re, ubi exi-;¹^;^
8^eret, me poilea fecum a�fcurum quam pro- ^>^M"
«xiflimc. Adefle autem nos quum intel-
texiffct Ampliflimus ille vir ftatim introduxit
ⁿps in conclave ut fpatio latiflimum ita pi&uris
nitidifTimis qua tabulato, qua parietibus_? qua
P^avimento ornatiflimum , in quo jam modo
Plurimi congregati erant cujufvis] generis, fa-
^cultatis atque fexus homines, ita ut ex co fa-
^c|Ie colligere erat, feftum hunc fore diem &
albo lapillo notandum j Quippe praeter gna-
^t0«»nepotes, neptes, affines, propinquos, ami-
^c°satque familiares, virgincs aderantpuellae-
°l^ue non minus formofac quam alacres quac,
^crcfcentefodalitio in aliud, a lasya retra�lius
paulo , minus fed politiffimum demigrabanC
^cubiculum , quod refpicit hortum amcenifli-
^um, quem laurus & ficus & morus frcqucns
cttit. Pueri vero minojennes in modicam ,
*auoIaterc, tranGtuinterjaccnte, adha-rciv
i^^m J^re.^cefl^erant caenationcm , qux omnibus
tris ambitum folis fequitur. Interim ta-
»icn dum adelTent cauffam pra.buere difcu,
*endi quofdam.inter fefe quosludebant quam
� a I 3 fu&

Vct eL?!°§: V^,-c- s»c. ai. Jfcith, A«Jt. lilr, u. c. 1 _iv '

134 Amoenitatbs

fuavifume pueri innuptxque puellse , dut fi
mavis omncs jam adolefcenturientes prope-
modum virgines, ludos , quorum confpe&u
prorfuscapiebatur Ill.Comcs, ac prx omnibus
sedepol pi�fcor , qui libcns , fi fuiflet aufus,
credo fefe, eorum confortio immixtus, no-
ftro fubduxiflet. Ex variis, cum ut Tibi rcd-
dcndo fpecimen gratificer, tum eo dcmon-
ftrem mundum cundem atque altcrum efle,
paucos feligam. Primus itaque erat quum puer
claufis obvelatifquc oculis, manibus extentis
obambulet unum c choro arrepturus, cui vices
fuas, fi,quisfit, re<5tedivinet, imponit:nos
cum folemus vocare blinde mannetje, Grxcis di-
cituru^*^«Ax>j quemadmodum e Polluce a-
liifque docet curiofiffimus Meuriius _a. Alter
vero vocatur apud eundem ^b ksS\#�<«-mg? qucm
©reinterpretishifcedefcribit Pollux, nitidior
^tque emendatior olim .a viris eruditiflimis
Bonaventura Vulcanio ^c, nuper , Joachitno
Kuhnio, cui&vitam&otium, &adjumenta
neceflaria precamur, promiflus. Collabiz,are ,
ait, efi, cum hic quidemplanis manibusproprtos com-
frimit oculos: illcvero feriens, interrogat, utrum-
mm percufierit noftratibus dicitur klap in 't hand-
je. Efthic lufusctiarri hddic apud Arabesno-
tiflimus autore Angelo a S.Jofeph, feu de U
BroJfe^d, caput in tapeto: inquit, lufiss inepocaput

alicujus

i Giacc. Ludibund, pag.44. b GracI.udib.paj.i5.PolI.
rK.7-p.445. c ColomiesBiblioth. Choiiiepag. ios. d Ga-
zoghylac.Ling. feifai.pag. 10.

THEOLOGICO PHIJLOLOGTCiE. 12?

alicujus vtlamint tegitur^ vel in finum� alterimm-
ftritur: huncreliquiftrcutiuni,& quUUtigeritcjua-
funt; fi divinet, percujfor in ejta locum fubftituitur.
Quum autem de horum primis inventoribus
^originibufque foret fermo, varii variasinroe-
dium protulcre opiniones atque conje�fcuras ,
quarum nonnulli illam, quxambos ad falva-
torisnoftriChrifti flagellationem refert, am-
piectabantur ftatuentes una diftam ob ratio-
Uem cum quibufdam Theologis illicitos planc
cffc illos Chriftianam religioncm fan�teprofi-
tentibus, alii vero iis, quas haeceo fpe�tarc
ucgant & longe antiquiora illis temporibus,
credunt , fententiis facile accedebant. Poft
n^c inquirebatur nummanu, an vero foleis ,
an alio q_U0 inftrumento occcecatum ita per-
cufferint olim puerum , quandoquidem nos
tnanu dumtaxat utimur. N ec in his convenie-
bant omnium opiniones , fiquidem , uti ille
Verifllme , quot capita tot fenfus, multi id
^anuftatucbantfacEum, alii vero ferula, alii
^autcmlorisicflageHo; qubusego, cumfcri-
P^orcs, quantum merainerim, hoc non ex-
P^r|mant, lubcntius aiientior. maxime quod
^m'hi perfuadeam cffe fupplicii levioris quafi
quoddam genus a pums fcrvifque exortum.
Vetercs enim fervos loris caftigaflc^a quin imc*
juvcncs adarasDianse doncc fanguisprodirec

1 4 loris

»Nann.Mif«ll,l.i._E._flj..

1^6 Amoenitates
loris fcriiife»novimus Favere videtur &no-
minis convenientia, fi non derivatio. Ke*#-
/3@- enim unde facile xo*.*�<«7*oV, idem quod
nj^o^. KoAavJ/ utique eft flageilum, fcu nervus
quamquam&cbriumduriusin boum collisat-
que dorfis, tefte 6 mi>» Ifaaeo Voffio^b e quo fa-
nebaudcontemnendam hifce diebus defcripfi
novam Divi Pauli ad Corinthios de angelo Sa-
₉, tana interpretationem,quse hsc eft. ko^o^ eft
� flagellum feu nervus, idem qui <wo8\.v? & ali�
s, quando «toAov^. C.um omnia haec vocabub
�cjufdemfint originjs an$*.oonempe, id eft,
», taurca feu corio bubulo.Harum vocum igno-
i, ratio fecit, ut cum alia loca, tum etiam ver-
� ba D.PauIi in II. ad Corintbioscap.xu. 7.
,', non rcctc interpretes rcddidcrint. quo enim

₃, loco legitur , iio% pti (fko\o-\> ry «*»*) 'etiyfthgr
_3t Xoircs". inepte vcrtunt. Aculeumcarniinfertum-
,, fic enim reddendum fuerat: datus eft carni me�
-, mgelm Sglatt qui viceflagtUi caftiget me. Tum
111. Comes, quodnam,inquir,autumatisper-
cuflumfuifTe illiusocccecali pueri membrum»
caputnean facicm, dorfum, manus, an vero
promifcue om nes ceteras corporis partes? H ic
indiverfumabiereplurimi, aliitamen, 8cpns
primisTheologus, quibufcum cgofacicbam,
vcrifimiliorc fibi perfuadebantopinione, quan-
doque dorfum, plcrumque tamen faciem fuifle

per-

a Vet.Schol.«dKoiat.I.Od.7. b A4Citul!ump»g.**J-

Theologico Philologic^ 1^7
pcrcuflam , verum poftea, quia nimium cru-
dele atquc inhumanum cenfebatur , manum
frppofitam. Caufam rationemquc hujusopi-
uionis rogatus , hanc e vateMicha (iv. 14.)
P^roduxit: VjrgapercutitntmaxiUamjudicis Ifirael.
■Exigebat hac occafione pi&or pleniorem fla-
gcllorum delincationem, quam poftquam ci

^reddidiflfct fatis clegantem Thcologus, adi, in-

'YWt\

quitj Juris peritus, ubi in itinerc fueris, Min- h�
grelise Principera, in hunc ufque diemjuxta
^duiium Marix & involucrum Jcfu Chn^
ft', acbarbxEjusquofdampilos, etiamfru-
ftulum IigniCrucis, &, quod unicc defideras,
«tiamfuniculum, fidisplacet, flageili fan&if-
"^m« cuftodientem, excounamateriam atque
texturam (audivcris enim flagella e loris, cri-
ⁿ>kus, imo exuviisanguintsfuillecontcxta,»)
WveftigaturasTTecfquid ego haec, pergit, in
P^auca contraho, calles utique linguam Galli-
^eai»,en tibi,quiverbofius hsec&alianonmi-
^nus fcitu jucunda quam neceflaria enarrabit,
autor. Jllc,impetratavenia,fic exorditur. h lh
y**M'mgre]ieRs)<mt beaucoup deKeliejues.On ditaue
^esprimipales leur ont ete apportees par des Vrelats.aui
J? ^reiirerent chez, eux auandConjfaniincplefutprifepar
^es Turcs, ajant peur aueUes ne tombafftnt entre ks
^m*ms des infideles. Ros Peres Teatins ont vu un mor-
^ce^» de la rvraie _Croix iong d^un palme, ( c'cft un

I f peu

^a V»ffmsinCatuIlum.pag.i;4. b Chsidin VOyag p.iz^

i^8 Amoenitates

peu plus de huit pouces du pied Francois) utte

chemife delaSainU Yierge. EUeeft de couleur tirant
furkjaum, parfmeede ftmrsbrodeea Pe^uiUe. S*
longeur eji de httit palmcs Romaims, Ja largeur de
quatre, les manches enfont courtes, mais larges d^un
pelme, le cou e$ etroit. Cette chemife e(i enfermee dans
unecajfeted^ebene garnie d'argent. Us ont encoreun
main defainte Marinejeche enchafjee dans de lorgw-
nidepetites pierreriss. Une autremainde SaintQui-
ric, plufieurs ojfemens enchafjez* en or & en argent.
LesSamt% linges dans kfijuels la bien heureuft Vier-
geenvelopa f.C. Un p^tit quadre ou il yadespoils
dtfa barbe, & de la corde dejaflagellation. Le Prince
de Mingrelie tient ces Reliques cpjagarde. Lors ^on
les montra a nos Peres on les etendtt fur un tapis. Cha-
cun, tant Pretre cjuefeculisr, les manioit avec tres-peu
de <veneratton. Les Mingreliens ks eftiment beaucoup
woins^uekschaJfesoueUesfint renjermees. llsnepor-
tent aucun honneur aux Relicjues rjr les traitent tout-a-
fait indignement: Sic oportet inquit Theologus
na.m illa omnem fidem & rationem excederc
quis fanioris mentis non confenferit. Sic par-
tem fpinex corona:," ( quam albam fuiffe a-
junt ^b) partem tunicx itemque pallii Elias
Prophetss alibi exftare idcm docet ( pag.
zif. ) autor. CI. Mabillonius * Cameraci
baculum San<Si Jofephi, Taurini fudarium
Chrifti, qualeRomseinmappa ex falamandra
contcxta a Tartarorum quodam rege Pontifi-

a Mafieiltalie. L. i.p.i.pag. $ Sej, b Matcell.Emp.c.ij.

Theologico Philoiogtc/e. 159

ci Romano mifium, cuftoditur *, oftendi fcri-
bit. Quis credet Cotovico^b in civitate Jadera,
VenetiTaram dicunt, [corpus beati Simeonis
Prophet�e, qui ambabus ulni? Chriftum exce-
pit,fineBalfamo illaefum confpici pofle narran-
ti. Scdvaleant hxc. Tu, fi aliquando folus,
^vel una cum Illuftr. Comite Angliam fequerc-
^rc > id ex animo rogoprasft.es ut adeas Noblif-
fimum Chardinum omnium certe do&orum
nomine,maxime vero Theologorum, rogatu-
^rus velit tantum dare noftrum precibus, tan-
tum publico bono ut quamprimum in lucem
cdat notasfuas inBiblia, quas fi paratx non-
dum fuerint &C abfolutas, faltem eam partem
quas Genefirn fpc&at, quam, nifallor, prae-
lo adornatam fe ipfum fcribere inoperisillius,
quod manu *enes , prologo deprehendes ;
Mukum praeterca oblectamenti prasfentes cce-
peranteludo ilioquo vicinusvicinoquamo-
^c>'flime fefHnabat tradcre tenuiflimam accen-
fam candelulam feu potius ardentem tenuio-
^fem ramufculum additisunahifce vtxbh_iLujJ}&
ktft Kog, id eft, achucdum vivit Luydula,cujus,
P^riufquam feciflet circulum, fi in alicujus ma-
ⁿu cxtingueretur flammula, ille mul&am pce-
namve incurrebat conftitutam. lllius autem
lufus fuper origine cum alteralterumrogaret
paullo diiigentius, nullus fe eam fcire ingenuc

con-

* Wiodius d« A«a c.vi. b Iiinttar. Hierofolym, e> 3,p.u*

14.0 Amoenitates

confitebatur. Unufquifque tamcn hic vetera

memoria, in quantum lieeret, repetebatcon-

tendensaliquid, unde dici poffet verifimiliter

profluxiffe, in medium proferre. Poftaltif-

fimum , brcvius licet , filentium, Ephorus

tandem, quieratVir multijugas Ie&ionis, ab

Hofpite fibi e Bibliotheca Lampadis Qrute-

rianx tomum primum depromi petit, quo ad-

epto quaarit Luca Joannis Scopa Colkclaneorurti

Lih. I. cap. xxvni. & infimul, inquit, fi non

hinc, detorta Iuxataque , ut fit , quoddam-

modo hiftoria, dedu&usfit ille Iudus, errantcm

me, quaefo, reducite in viam redtam. Verba

qus prselegit fubjicio. inAcademia, utinfequi-

tur Paufanias, crat ara Promethci, aqua cur-

runt in manu lampada accen/am gejlanles. EJl au~

tem vi&oria continuato curfuad calcem ufque accen-

fam lampada praferre, qua fi extinguitur, tradttur

pvoximo: quodf &iUiquoque accenfa nonperfiet, d

tertio accipitur; atque ita deinceps per manns tranflata '■

prdmium lucratur extremo iUe, cui infinem ejrme-

tampraluxent. Quid autem vox Belgica Luytje,

vcllouwtje ut alii dicunt,fignificet,aut unde de-

rivetur fi dicam me ignoraie neutiquamerit

dedecori, verum a vobis poftulo interpreta-

tionem. Eft ajebam, mihi amicus , in ejuf-

modi ritibus inveftigandis diligentiflimus,

Theologus qui pro Louwtji potius. Tbouwtje di-

cendum putat , qub melius ad ritum illum

ThEoTLOGICO PHII.OLOGICJE. 14«

fefpici poflct dici. Alii multo malcbant hoc
deducereaGrsccavoceXug, qua /«e«»antiquf
indicafle notat Stephanusin fuo incomparabilij,
qui equidem eum pauperem reddidit, thefeu-
^ro,unde haud difficulter, mutatis guibufdam
corruptifque literis Luxje vel luyxjemdc iujtje
confecerunt, acfidicerent 'tligje leeft nog vivit
adhuc , fi ita licerct loqui, lucula, adeoque
fpero vi&oriam , fcu , uti nos diceremus a
rnul&a immunitatem , quas immunitas prae-
^uiiloco eft.Poflet aliasmeo judicio haud in-
congrue refcrri ad lychtium^qmCi diccres 't fychnt,
^Vel tlucbje_% undejt lichje , vox enim Graeca
^X^v<& luccrnam & facem fignificat, ac, qUod
^Ugnoconftet, eofaeiliusinclinarem; praeci-
PUe fi q_Uj_s ifidori^a etymologiam admittere ve-
ntlignumetymologiaGracavocari quia incenjumin
lumen convertitur cjr inflammam, unde & licinium
"icitur cjuodlumen det. 'Verifimilia hxcmihi vi-
dentur, inquit, ephorus: Verum.quam dudum
°Ptavi _t _cum fefe ofFcrat occafio, convcniendi
tneologum juxta 6c medicum, veftrum pa-
^Ce.requiram cxpofitionem fblutionemque
iftius loci Genefeos quo Chriftus dicitur fe-
*?cn mulieris dum plurimi hodierni medici
*°eminas femen haberc aperte audacterque in- _M 7;
nciantur. Id, inquitTheologus, 8c me <&u/if^,
multumque torfit, quamquam facilis fit theo-
^logica intcrpretatio , qux femen illud Chri-
' ^xix.c.i,- ftum,

IjZ A U OE N I T A T E S

ftum , quatenus e femine muliebri quod ad

corpus , eflet oriundus , pronunti:t; aft al-

teram qu&ftionis tuse pai tem nobis medicus

libenter explkarit. Non eft quod a me ,prac-

ter juftum obfequium, ajebam cxfpe&etisaut

longam auteruditam dc ortuhominisdifiena-

tionem, quaenequelocinequctctnporis con-

^Lni" � eruere cumbppQrUjnifate videtur, tribus ta-

^Kvi ^U) men uti in divef bio eft mc expediam verbis.R H

dendam tanquam & vanam explodendam fen-

tentiam, optime meo judicio faniores judicarit

inedici, & non hifi meraffl elTe xoyofx.d_xUv fce-

minas non haberc verum �fcmen prolificuffl-

Fateor &. lubcns concedo illud non efle, is qui

oculis confpicitur, aut in pollutionibus no�fcur-

nis, autlubricandisviis inferviturus, e glan-

dulis vaginalibus cfflucns , ejicitur humor ,

quem plurimi veterum fcemineum appella-

runt femen. At uti hoc probo, fic una quo-

queftatuoverum, fi non folum, homims fe-

menconfifterein ovis, qus: Hippocrati nota

fuiffe atque Ariftoteli.ex profcflb ohm mCorn-

Hientaviolo de Inventis Novantiquis Medicis

« _xv demonftravimus ; fed il!a naiutulis & ma■>

iorum «mulis , obtredtatonbulque fortean

non fatisfecerint, & fit ita: fufficit mihi Con-

folatio Atitigcnidae,' mihi cane & Mufis fuft-

cit velHippomachi^b. Verum dem ipfis,Hippo-

cra-

, CiceioinBi«o.c.jO. t> /tii«n.Vatiai. Hift. n.f.xiv."

Theologico Philolosicje. 145
cratem ceterofque non fatis apcrte defcrip.
Cffe femenque vocafle ova, quidinde? exa-
ttiinenteorumdegenerationehominis opinio»
ttes, vel illae noftros argucnt injurix. Sinec
illa velint concedcre, convincat fakemopor-
^tet, quam declaratam vultis, generatio Chri-
fti, qui folo e femine, quod etiam vocatur,
^uliebri fuit prognatus; non enim legitur Spi-
ritum.San&um, qui Mariam Virginem dum-
^taxat ^umbravit , aliquid feminis attuliffc,
Unde igitur Chrifti Corpus , fi muliercs fe-
^men non poffideant ? quid prazftant ovaria?
ut auram viriiem dumtaxat recipiant, ab-
fo ut credam. Reor itaque totum homi-
^ncm, quantus quantus eft eodem temporc _etrj ov₀ _e{p_e delineatum, incrcmentum autera
feu potius motum atque , ignofcite vocabu-
*° artis , vivificationem ab aura arque fpiri-
tuofo feminis virilis halitu accipere. Non
aliter ut fimili, quod tamen claudkare dici
^lcio, me illuftrem, ac horologium undiquaquc ^lP^Crfeftiffimum nihil pneftetufus, nihilboni,
ⁿⁱfi appenfo pondere, ita quoque delincata in
°vulo totius noftri corporis membra non nifi
^ccedente aura fubtiliore , cxtenduntur &
^Ului adaptantur. Sed objicietisex ReiefiiCam-
P° E-lyfio jucundarum Quadtionum << plures
niitorias , mulierum conceptus infcecun-

da-

* Hippo««. de Dist. 1. xix. b Qu»ft.xn.

*44 A H 0! H I t A T t j

dationefque finc virorum copula confirmantes;
In promtu refponfum eft; argumentamini pro
mea opinione, fcemmas fine admiffione con-
*^w' cepjfle; &quihocpatuiffent ni femen habe-
remgenerationiperidoneum. Notandum ta-
men nullam a Reiefio narrari, nec nifi aliorum
quoque fide, hiftoriam quae non viri prsefen-
tiam conventioncmque adjungat. Sed , ut
hoc intranfitu dicam , miror vocem hanc
Summis Criticis, Lud. Carrioni atque Henr.
Lindenbrogio non effe reftitutam Cenforino,
apud quem Capite V. de Die Natali nullo fcn-
fu legas : Hi enim pojigregum contentionem nort
meduUu modo , vemm & adipe, multaque cartie
■mares exhauriri reJJ>ondent f ubi lege conventio-
nrn id eft congrcffum. Sic enim cpnvenirc
concumbere intcrpretatur ex Arnobio El-
menhorft in Indicc Apuleiano. ConventmJ'-
vis pro concuUtu. Parcus in Lexico Plauti-
no : Convenire Meretricium verbum, pro li-
beris operam dare. Inde conventus, cmventioneh
*onven#.Mi\:%i.v.6i.&Ceonventh i.Cift. i.t>
v. 42. Ovid. lib 3. de A. Amandi.

Convenimt illas, cum voluere viri.
de hifce inConjectancis noftris olim plura: Ttf
interim vide num paullo ante legcndum Citpet"
rimaturyroperimati&ftztim mox pro non. Sic
enim fchabet locus. Hipponivero Metapontino,
fivc ut Arifioxenus autor eji, Samio ex meduUisprO'
■fluere femen videtur; id^ue eo prohari *[Uodpojiad'

mi{*

Theologico Phi lolo^gicje. 145?

"ewpecudum, fiquis, quimares funt,ptrimat, (forte
perrimatur ) mtduUas ut pote exbaufiai non rtptriat.
Jege mox reperiat, Senfus alias utique non con-
ftat. In fine hujufce capitis lege : an etiam is ex
«tatm, cum legatur in editione Lindenbrogii,
^a»ttiamexmatris (fc.fcmine/ qui voculam id_tquas in principibus occurrit editionibus , de-
*« > cum haec commode & forte neceflario in
" vel idem nempe partus, de quo an ex patris
^an vero matrisfemirieproveniat,quaeftioeft,
vertipoflit. Capiteveroprascedente ait : Hac
tadem opinio etiam in Parmenide vel in Ste * fuit.
^udum haefitavi nuro legendum foret sufea
de q_Uo philofopho Peripatetico ipfe agit Cap.
^iv. pag. 91.&93. ScCicero dc Orat. I.ij.
^^e Fin. Bonor. v. zf. Verum poftea aliam
camque meliorem excogitaffe mihi vifus funi
^cmendationem Iegcndo ; Haceademopinioetiam
ⁱⁿ Parmenide in Stephane fuit, (vel f. Parmenidi&
nStepham) paueulis exctptisab Empedocle dijfenfis.
-^nfatn certe prasbuit Cicero de Nat. D. lib.I.
^c,'ti. Nam Pafmenides commentitium ejuiddam co-
^ron*fimilitudine efficit : Stephanen appeHat, conti-
^ntntttn ardore lucisorbem, qui cingit ccelum: quem
"PpeUat deum. &c. Hsc obiter. Atque ita ex
Pradi&is fimis clare videtis fceminas non modo
P^rolificum femen , fed delineatum in ovo,
^^u°d inotorem dumtaxat requirit, hominem
^u «aloqui fas fit, seftare. Tum Ampl. nofter
⁵ K Hof-

%4^ A M OH W I T A T « i

Hofpes» mirum , inquit, eft vosillam qu#*
ffcionem microfcopiis veftris , quibus nefcio
quam profunda terras vifcera perfcrutari pofl*
intolerantiffime gloriamini, non dirimere, aut
certiffimis nuper prolatis excogitatifque Ma-
thcmaticis demonftrationibus,de quibus ita ma-
gnifice ja&ant quidam medicorum filii, dertU-
_jdare , utplane illa lis dijudicetur. Defummc»
circa microlcopia in rebus naturalibus medicif-
queabufu alius commodior erit aliquandolo-
cus. Verum a optimc ,dico, mones Vir Ampl.clc
novellis demonftrationibus quas cgo in qui*
bufdam Anatomices partibus admitto, fed e%
praxiferetamquam^wVotTwprolcribo. Et n^cineTioc aut folum aut primum facere arbi*
tremini hifce ante multos annos jam in De-
anonftratores illos inve&us eft _b Clars Kerck-
ringius. Nam eorum, ait, auijam fibi iia />/*-
«entinjua Mathematica₉ ut etiam Medicinam vt>
lint ad ejus legts revocare, nibilaue tentari a Medico*
fititequam ittud ^rfaciendum ejje & aliter feri notf
fojje demon(lraverit , tamquam intptos homines *
rnedicemdiarteprafiantifflmareiiciendos cenfeo. E§°
certe eos infanire citius mathematice demanftravero t
yuam iHi probaverint aftem hanc pratlicam₉ &, aU^
nonexiguaejus laus eft, divinatoriam, ad Mathe*
maticorum kgesrevocandam ejje. No» foteft re*><>'
tari omnium Regina artium tolitica > mn debet 0'

dicin*' |

* In fwftUflfi, Sficilcg. Anitofl».

Theologico .Ph.ilolo&ica. 147'

dicina. Plura vide Obfcrvationexxvn.de
morte a lapidibus afpefam arteriam premen-
tibusillata. Ergone, repdnebat A. Hofpes,
fumquam Demonftrationes veftra in artees
admiflufus. Non prius , dicebam , quam
me & ratione & jugi experientia docuerint
fe lbngecertius citiufque cceteris fuis collegis
°,uosvis indjfcnminatim removere morbos j
quod quum, uti fpero animitufque in segro-
^rum voveo commodum, videro, mox in eo-
*Um tranfibo caftra, ambas noh invitus rna- i
^us^porreclurus. Poft hsec aliaque plura j|
^u^ta^ubia medica non injucunda ventilaba-"
tuTmultis quaeftio quodnam antiquiftimum
°ptimumque foret orbis terrarum regimen.
+>e hujus vario , apud diverfbs populos in-
du<5to geriere, ciim alii hasc aliialia nonine-
fudita in medium protuliffent, tandem Epbo-
^rUs & imprimis 111. Comes antiquitatem &
^c°uimoda Monarchiac, omniaque ejus fiita
^°qui licetjjrajfogatiya cnumerabant, & acri-
^ter 1 modcfte tamen tuebantur, maxime vero
+11. Comes poftquam varia ex laudatiflimis fcri-
ptoribus juftino.T. i.xt.ia. iEmilio probo in
Dione c. 6. peculiariter veroclar.LipfiideDo-
«fina Civili libro fecitaffet, non aliterac olim
Calig_U]_a _t tefte Suetonio, c. xx 11. quem no-
�? ^c^^egantiflimurh atque optimis Commenta-
fus inftru&iflirnum haud ita pridem dedit a-

K % micus

tqi A M OE M I t A f * Sl

micus meUs integerrimus Samuel Pitifcus
Gymnafii Ultraje&ini Moderator prudentifli-
mus, 8c inevolvendis autoribus quaGraecis»
qua Latinisplaneindefefluslonge tamen iua-
vius» eXclamavit:

Eiy B#<nA<il/V.

Imo Monarchiarum primos conditores pr#
cseteris gentibus verurri numen agnoviffe e%
Ruperto ^a adjecerunt. Theologus e cori-
trario comiter hifce opponebat Salomonern
contendentem ^b populi falutem in multitu-
dine confiliariorum confiftere , ^c Samuelerri
producebat teftem & ejus cxemplum a Deo
ipfo fupponebat primum inftitutum & pro-
pofitum. Vultis, interponebat Ampl. Vir»
hofpes riofter nobilis «T**�^»!?©-» uti Cice-
to ₍quondam de Attico ( xn i. 52;) dc hac
Jitevobis dem arbitrum quem omnes fitis ad-
mifTuri, docriftlmum ? Annuerunt omnes,
«vide, quem norriiriaret gratiffimum [udicern,
exfpectarites. Eft is, cujus meritiffimas lau-
des charta loquetur anus, magni noftri De>
fiderii Erafmi maximus amicus, THOMAS
MOR.VS , fupremus regni Britannici Can-
Cellarius. Vir omnibus Religionis atqueju-
ftitias numeris longe optimus atque fanftifli-

mus

a Ad Valer. Maxim. I,ib. i. c*p. I, Differt. i. p*g. i». i>-
b PjoVcrb.Xi.i.».&xv,ij, c i.S»m,ynu$,6.Stxun-

THEOLOGICO PttlLOLOGICiK. 14$*

^us uti defcribitur ajovio. * Huic, yuisopti-
*»«* reipubliete ftatus , ita difquiritur.
%�&risHtermelim, Rexneimperet, anveSenatm»

Meuter (quodfiepeefl) fi fttutercjuemahs.
Sin fit uterquebonm, numeropraftare Senaium%

tyue bonis multis pkts reor ejfe boni.
^ifficileeft numerum forfan reperire bonorum,

Sic facile eft unum fispius ejfi malum.
r' fuerit medim fiepe inter utrumque Senatus»

Sed tibi vix umquam Rex mediocris erip.
^nfilioque malm^c regitur meliore Senator _t

Rex confitltores fed regit ipfe fitos.
"Alfer ttt eligitur populo, ftc naficitur alter,

Sors hic c&caregit, *certum ibi confiilium.
Weque fi fablutn populo, populum ftbi faftum.

Scihcet hic ut fint quos regat ipfe putat.
&ex eft in primo fiemper blandiffimm anno ,

yntni anno conful rex erit ergo novus.
*«* cupidm longo populum corrcferit avoi

Siconful malus efi,Jbes meliwis adeft.

» In Eiog. Doftot. p. 307. b Thom. Motui Epigramm.
aj^M?. ed.-ijrs. c Notumeftillud. pietati tuse, quod i»
tu_t^ri° Maximolegifti , nielioiern efle B.empublicam �c piope'
cin'⁰¹⁶¹¹¹' *ⁿq^uaP^rin^cepsmaluseft, ea inqui funt amici piin-^:jjj*¹. ^m»li: fiquidemunusmaluspoteftaplurimis bonis conigi,
tio ^Ua-^Utem malinonpofiuntabuno, quamvisboho, ulla ra-
� ^e J^upeiati. ts�.l. Lawiprii. in ^Alexandrt Severo cap. 6S- ^a&
m^ ^curncxHiftoiiaquaitaTacitiIfaacns Cafaubonus nullunt
illud '"'pntcip'' 'ufiwwwtuwquambonoiamhoi. d Deinde
_ quod ckmentia tua folet dicere', credidifle reficiendum ,

'^"toremejji, fortunatfi. Narn8cmmus boni reges fuenillt &
^'^'Lamprid.mAnmiHtlioioialtd^' M"

JfO AmoE M I T A T E S

Nec trn nota movet, quapafiam fabula mufcatn

Ferrejubet,fubeat he male pranfa locum.
Va&itur expleri Kegem qui credit avarum,

Nunquam hac nan vacuam_t mittethirudo cu\etn»
At patrum Confulta gravis diflenfto turbat,

Regi dijfenttt nemo, malum hoc gravius.
Nam ejuum de magnis varia efi fententia rtbm,

Quafiio fed tamen hac nafcitur unde tibi?
Efi ne tifcjuam populm, cui Regem five Senatum

Praficere arbitrio tu potesipfituo?
Si potes hoc, regnas necjam cui, confule ,trada$

Imperium , prior efi quafiio, an expediat.
Hocpoftquam dihgentius efiet perpenfum &
examinatum Theologus rogabatur fententiam
atque caufam quare Samfoni' abfcifiis feptem
capillorum cinnis defecerit mox ihcredibilis
illarobufta foftitudo. Nequid vobis diffiniu-
lern ajebat, opbrtet fatear rhe numquam at-
tentius aut altius hunclocum pertra&affe, quis
enim hasc a Theologis rcquifierit ? Ne tamen
plahe nihil vobis videar pofle ad illuftratio-
nem profcrre, quid fi dixerp latitare quandani
ha&enus nondum dete&am vim in capillis,
quam nos incuria negligimus, quamq\iam ego
in co putem aliam fubefle caufam latius inve-
ftigandam. At notandum eft Plinium^h fcri-
bere equarum libidinem juba tonfa extingui»
quodetiam Ariftoteles � atlirmat. Maxime
'�*..'■,.: vero

� Judic.xri.i». fe L.TW.c.4*. «Hift.Aaim.vr. i».

TheologicoPhiloi-ogic^* tf*

Vero antiquoscred.difle veneficasnon nifi casfis
Capillis potuifle domari» de quo quid ftacuen-
^dumnullusdefinlo. Anigiturhsecratioeftjin-
terrogabat epWus.quod magi" hoc ipfo tem-
pore adhuc apud Arahes atque Perfas^c nutriant
capillos, ut poflint a ceteris hominibus inter-
"nofci diftinguique. ' ld nuperum oportet fit
invehtura dicebat Theplogus fiquidem apucl
^^>iiriium^d Iegi Arabes mitratos degereaut in-
tonfo crine. Tum HU Cornes rogabat nurn.
hoc gentiles , au.t hiftoria aut fabula aliqua
adumbraflent, certifiime refpondebat epho-
^rus, etensm apud Hyginum ^e obfervavi Ni-
fam Martis, vel ut alii volunt Pandionis fi-
Ijum , Megarenfiuni regem purpureoshabui�
& criries, in quorum cpnfervatione impertf
^eJus perennitas confiftebat, quos patri dor-
Kiienti Scylla Nifi filia praccidit; quo Nifusa

�G. Cantetus Novtt. Leftjon. iv. 10. b Multifcius Boui-
«lotius in eiuditiflimis AnimadverfionifcuJ in Lib. 11. Heliodo-
$ P^ag-47. Magi, inijuit, 8c antiftites comam baibamque fole_roantpafccie,'eamquevocabantiies^irut lib. 7. T«» 3 isj>xixo/M>i
".�^»»"»»«,'^jtjjx». itaque Plautus dum divinandi moiem tan<
8^lt> nujus_nqnoblivifcitui.B.ud. Aucc, z.fc. intiliig»,
Capilium frcmittam cftimum i(l rncipiam^uc tm»Uti
Heliodoi. lib. 3. m fifta diviriatione , th Texc/^^inlattc.
SimiHtctSybillainViigil.lib. iv. Omnes denjque Saceidotes.
^Tlhseft Magus Mithrobatz,anas apud Lucian. Necyom, cdiJ.
*\°ntapag. 1 $9. Legendusiriterpres JuVehal. ad illudSaryrs z.
EtcrincfiiKxfanaticiti alb»

5«ror_aw Unrijici.'
*imilera ante_m habet nanationem & cafum. Juftinus Martyi_
"JuertationecumludcoTiyphone. e AngelusaS. Jofeph.

^cghjl. _Pelf _p, _%% _d _H, _N, _t.v,,»$, « FafcuJ. ijj.

rfi Amoenitates

Minoe fuit devi&us, quum alias eo vinci ne-

fcius efle ferebatur tefte Apollodoro,^a qui fe-

reeadem deMenelao narrat lii.i i .c.iv. § f.&j'

quid? eofalvo capillitio ne mori quidcm po-

tuifle fcribit Paufanias lib. i. Poft hsec menfam

exftru�turi cum intraflerit fervi affurreximus

omnes : Hanccaptans occafionem pi<5tor ne-

fcio quam ob caufamoina cum famulo exit >

atque poft longius paullo tempus demum re-

dit. Nos multis fermonibus occupati eum non

nifi redeuntem animadvertirnus. Intrantem

moxadit caufam refcifciturus Ephorus. Expo-

nit, unaquefubditfe audivifle pjirafiologiafli

Belgicam ipfi prorfus inauditam incognitam-

que. Quaeritex co accedens Ampl. Hofpes

quxnam illa ndri intellecta eflet locutio. Erat

inquit, Vir Ampliflime cum e veftigio rcdi-

rem, quod quairipiam ex ancillis tuis audie-

rim filiolo tuo aliquantulurfi petulantiori &

immorigero minantem, fi nollet ab iis, quse

forte agebat illicita injuftaque, abftinere, di-

fiifque _e contra morem gerere , fe non Pa-

renti ejus , fi quidem nobiliftlmo coniortio

eflct occupatus, enarraturam, verum, ni ilico

fileret,appellaturam d&Man> quoex inconti-

nenti puerulum compefcuit. Nunc autem

quid illa vox fignificet atque undeoriginem

trahat, fi quidem, quod mihi facile perfua-

deo

a lib.m, e.i4,§«.

Theologico Philologicjk. 15:5
deo, novcris, velim aliquanto latius exponas,
^maxime sedcpol mihi gratificaturuseo quod
^labu!am ejufmodi lufus puerorum exhibentcm
"^cpingcre jamdiuanimoconcepi. Miror aje-
^bat Ampl.Hofpes, cumfit adeo vulgaris, mul-
^fque hominibus familiariflima ifthsec com-
^natio, ab antiquiflimis temporibus dedu&a,
apud vos illam ignorari. Eft autem ipfa vox
^l*orrupta a verbo Mj»»*»*, quividetur,fium-
"jiuamextiterit, fuiffc valde deformisterribi-
hfque; uti eum defcribit Perfii Scholiaftes"¹Mannium dicit ( fc. Perfius ) deformept & igno~
""»% hominem , eo quod Mani<s dicuntur indecori
Vultus perfonee, quibtu pueri terrentur. Nihil pro-
^le<3:o dicebat 111. Comes verifimilius illa dcri-
^vationc; aft prifcis aliud fuit etiara puerorum
terriculamentum Gello�:, qiiaevirgo erat, di-
ctum, qua de agit Meurfius^b lfidorum ema-
» ^nhns :Baucatem,Gellomm, inquit, reperio
»m Ifidori Gloffis. Verum re&ius multo
» baucakm legeris, ut alibi GeUonem, baucatem.
"Gello virgo erat quse immatura morte cum
»obiiflet, di�fcum efta Lesbiis fpeSrum ejus
⁵⁵°berrare , Sc ut pueris fomnura incuterent
» Uutrices, utebantur hoc terriculamento , di-
"^entes Gellonera inftare, quas monemef-
»»et immaturam allatura, nifi fomnum capet
" ^lerent. Auctor Proverbiorum. rs&.a» m
K 5 &*

^a Sat.vi, f,_5o, b Auftaiii Philolog. e.j+.p. »77.

*?� Amobtamites !

_tt<riv ot A.itCiei tcunTf tp fyouiiTilep» <RriQou**
,,cJ3rx to m>u2i'etj ii rxe T oiwqiav fav»T%t **"�'
� xvcdtQicuri: Jam B<wx*A>j quoque, & BtfM/K^'

jjAaf & KMt5&oum.x*''&�i� qnid fii: notum efti
« ergo optime Ge#o expiicatur B<w/x,aAij. SiC
Hefychius GioiTographorum Graecorum fy*
cile princeps. rt^w» ^₍W», ^ <yuviam.it **

VtofrcC" mw'<ft"« <P«VlW »fl�tg>HV. PiuW , fi lubet»

vide apud Meurfium *'« LeShombm Auicis ■ ubi
multus dc Emjpuf* , de qua etiam Hefychiu*
in |f*trrffw'_t fermo eft. Ita fefe res habet aje*
bam lll. Comes , fed fuccurrit nunc mih»
prxter hanc qvioquc antiquos nonnumquarn
etiam Cyclopes invocafle, au.t Mercurium dcni-
grato caxbcme vultu prpduxiiTe, uti R benc
riiemini» autoreft Callimachus, >>cujus eg°
verba paullo altius repetam.

Bu? oi ytfKt^fotA dei^/i^at ysre^ uumv ,
B ^«Ascow fyiovijji xctjjuvofev , tje [trithifoi ,
Ajw�oA<jJiV Ti-jvmvnf t 'mn (jiiyx (*o%fy<ra*#
Toi <rcpex{ kk tmKaosour «jMjJf-V cCxtcwTvcu
Out � «viity iA'«ir, stj K-jvim xx<ri Ji^cn.
Ov viu*<ri<. Ketvac 'j k, a\ fJt-xKat, u-ijxslt VJ^a\
0'vStmif* citpe/Kli potKxguiv Ofousct ^vyaT^tf»
A »v* ot% na^lav 71? <*sre<Jsj« ^rit* t&%oi
M>)'to<? ft§y KuxAwar*? fy cPn w«i«fi xx<\i?p{_tfkt>ylai) ij Xr«f osritt/. 0 $ Swu-x7t& \% [kv^xrt^

* Lib.in.c.17, b Hyronoiu.^. ;j.pag,ij.cd.H. Step>><

Theoiogico Phuologic^ *fji

Atpoffquam illi Cyclopcs maUsfublatis Jupt*

humeros.
�Aut ats eandens l cammo cduSum aut ferrum ' '
■rfherne ferientet erant (qiiandoquidemvalde labo-

rabant)
Hic ipjos nonpotuerunt fecura Octanina
^e contra qutdem ajpicere : »e^»« /3»»«»»' <Mn�«*

ptrcipere.
Neque hoc agreferendum in ipfis. illostnim quat

etiam non amflitts funt ttaparva.
^unquam ftne tremore afjiciunt divorum filia.
Std cunt fueUarum alifta immorigera adverfut

matrem fecerit,
Mater quide*n Cydopesfuam contrafiliam advocat,
*&�<**> autSteropen : edomo vero interiori
Frovenit Meuuritts-, earboneobliius atro.
Statim is puellam territai�': at ipfa genttricit
Suhit _m gremium , ponens Juptr oculos utramque
manum.
"Tum Theologus, (nullus cnim non, fi quid
^Uuftrandam , de qua agebatur, materiara
novhj^ indiaurh, in medium profcrre arden-
tcjcupicbat) juxtacjuodliaec medelcftent ait
etiarri memoriam haud parum refricant, & dc
quibus forte pei annos ne quidem cogitavi in
^fcarn rcvocant, plane aliam vobis cxponen-

156 Amoenitates

dam , yocis Man etymologiam , a feculi
noftri fummo lumine Jofepho Scaligerq in-
ventam. Ne autem parum fidelis memO'
riain vetuftate obliteratis verbis gravitef
erret fatius erit ex ipfo libro (hunc petierat)
prslegere: Manducum (funt verba Scaligeri) ^aego pro manducone, non fro obfonio invenio fy
Attelana Pomponti.

Magnus manducus camelus cantherius,

Apud Plautum Manducm eji ^o^ohvKeiov tjuod in

ludis circumferebatur inter cateras ridicularias, &

farmidolofas perfinas , magnis malis, lateque debi-

fcens, & clare crepitans denttbus, in AteUanis pra-

fertim, Juvenalis

�� tandemque rediit ad pulpita notum

Exodium, cum perforix palleotis hiatum

In gremio matrisformidatrufticus infans

JnteUigit manducum , quemmagnisdentibus effinglr

bant, ut dixi, Dentes enim magnos ejr 'voracitatem at«

tribuebant noBurnis iUisterriculamentis, Quonomint

faclum ut Lamiam puerorum infantium deglutri'

cemfingerent. Inde Pomponins AteUanaHuspoeiain'

fripfit exodium quoddam Pytbonem Gorgonium, qui

nihil aliud erat, ut puto , quam iUe Manducus, dt

ejuo dixi- JSam Pythonem pro terriculamento, &

Gorgonium pro Manduco : cjuia y>eyovig cum md'

gnis dentibus pingebantur. At oblivifcimini, a-

jebat Juris peritus Accum & Alphitum per quas»

" apec-

a Conjeft. inVairon.deLing, Lat. pag. 150.

Trbologico Philologic^. 157

a pcccando pucrulos detcrrere mUlierculas
docetjucundilj^ujjctjptpr Plutarchus., De
Priore harum legas apud Suidath in vocc
*AJuu�*wi}w©* & a*xw , Hefychium in 'A*x^«r
& 'akxsVj de pofteriore vero rion putem me
ufpiam verbum legifle. Fuerant etiam an-
tea, quod vitio infirmioris memorias fuo lo-
co non recitavi > (& quis tot nifi folus Si-
foonides artis memorix inventor _b exordine
ita accurate uti dicta funt ,enarraverit? nc-
^ue ctiam necefle cft fiquidem epiftolam nora
autcm hiftoriam fcribimus) a&um de Scala
Jacobi, num & ejtis veftigia in gentiliumex-
ftarcntmonumentis; Verum nullus quidpiam
foverat, unus tamen Theologus e facobo Ca-
peUV ma^no illo chronologo locum ex J�-
liani libro°fecundo Variar. Hiftoriarum c. 29.'
depromptum recitavit, quo leviter Pittacum
MityleriaeumtemphsScalarndonandohanchi-
ftoriam adumbrafle putabat , aft non nill
O-ubie, pofle dici. Infuper qui verba Mathxi

() f*<*xae/oi 01 t3o%«' � m/^f^odt. 071 kvIuv^ ef»V

$**tKii* � i^vZii, debeant interpretari de
°.Uibus ex pfofeffo alibi difquirebatur. Jux-
^ta ^xc t quum Paullo ante defcripferim cu-
bicuU ornatiflima,omifi referre pidorem iri

oeci

a Stoicar Conuarietat. pag. 1911. ed; H.Steph.Tom iit.
k Quintll. L.«. ca_P. ». c Hiftor; Sacr. & Ew>tic. Inh.
niusad JUian. Y. Hift.L.n.c.iy.

IjS A m as k x t i t e i

0'cci Habulato deauratarn clegantiffime cocla*
tam obfervafle rofam, quse quid vellet indicarc
fcumaniffimis verbis rogavit Hofpitem. ls, ut
ad erudiendaartificum ingcnia videtur fa&us*
cxtemplo refpondu fe id ex more atque vete-;
rum confuerudine feciffe. Majores enim noftn
illas in mcnfa filentii indicandi ergo.ur.de folerit
etiam noftrates, ubi quid habent recoridit'
cum amico comrriunicandum, dicere fub rof^ai.e. fub fide filentii, dcpictas habebant. N&
longius abeam teftem allegabo C. Kempium
qui dc Frifiis ita fatur: Cowvivitdomum intrd»^rtibas, aut egreffis > oftendere fiknt , limtn dicendo �
extra illud nihil , fuare & noftro *evo bie mose/f
(upra menfat babere rofas depiStas , ut Jub tW
dicla velfatla, interpocula , aiio mn effutiantur.
Harum plurimus in cpulis antiquorum ufus
fuit. Narrat cnim Vopifcus^c adeo iis de-
kftatum Jmperatorem Carinum ut Rofis Ntc
dioianenfibas &� trielinia & cubicutafiraverit. VidC'
ris raihi Ampl. Vir. inquit III. Corhes, ipfiu⁵veftigia prefle fequi, nam etiarn miniftri tui»

quari*

a Occas defciibit VillUvius Lib.vi.c. 10. haktnt u domut *^
mcridiimfftcdantcsuroiquadratns , tam ampla magnitudint , ut f*^cl'
lixcrinv.lt iricliniit tjnatuor firatu. minijiraticnum, luiotumqut °f^rru , locutfcjfit cjffijfaticfut. Inhu cccufiunt virilia convivia. N**
tttimfucrat infiitutum , matrcs familiarum torum moriitu tccuml'^r''
Hacautempirifijliadomui andnnilidts dicuntur qutd inhu viri Jint "*'
tirfiUatimiim mulitrum vcrfantur. poft pauca. Grtci cnim t/tiffV'**
appcllar.t occot, uii convi via folcnt ejft, ijucd co ntutitrts fio» aectdattt,

b de Oiigin.Siro. Qaalit. fiif. Lib.i.c. i».p. 7«. ■ lai^lt*
Cahr.i csp. 37.

TMEoLoeicoPmtiOLpoic jt. ijo

<juantum yideo, gratiflimum fundentibus o-
dorem rolls menfam ornant. Quod auterri
*°(am fidei ac filentii Symbolum prilcorurai
^f rifiorum more probaris gaudeo , fi quidem
^Oirnadvertam Germanorum morem antiquif-
umum vicinisnoftrisnondifplicere. DefCribit
^lum plenius Stukkius * noftras , qui rofam,
"benememini, tanquam filentii & taciturni*
tatis Symbolum Harpocrati Confecratam tradi-
�'t quod non putem mein Ampl. atqueNobi-
^ffimi GisbertiCuperi Harpocrate legere.Tum
■kphorus, oblivifcimini inquit, prifcos eo deve-
^Qe luxurias ut etiam pavimenta rofis con»
"raverint, quas ne pedibus auferrcnt intran-
^les cxeuntefque retibus eas obtegerunt; quod
ⁿc mirere, vcteribus moris fuifle rofaspellu-

cidis

_f, * .Ay>li<juitsmnn ConvivaliumLifa. tll. cap. 1«. ^Actmnin»

^v'vii_s amico &familiarii, (tofil ) fltntii quoejut Symfolum fuit -,

' P^afertiminccnviviisi fidtt quafuniintcr amicet &it%* ptemi tetri-

V" ^d^'nt. ltaqutptitafinxtrunt CupidintmVentritfiliUm RafamH*r-

r '"tttfiltntii DtoapudGrtuoi (utir ^tngtrtn* apitd Romandi) ctn-

**tam effe voluijfe, toqut muntrt tum dccorajjc, utrof* liquaciitu tx-

'^b''"»r, veluti Jitentii Symhlum. Hinc vtrifimilc tjl, mcrem iUum

'■"»»» .� utmuituin lecuGerm*ni*incctnacuIisrtfa Ucunarittu fu-

"."""/* verticem afjixa tinjpkiatur, qu> quijqut lit ftcrtti ttnas , nt

~ 'dtemert tjfutiat, fed omnia retietnd* mtmintrit : qutmmettm t*t-

»'Uud graphict depm^it,

^ftrofaflosVeneris, cujusquodfaQ:* latetent,

Hatpocrati matrii dona dieavit Amor,
Ifde rofam menfis hofpes fufpendit arcicii
,,. Conviva ut iub ea <\i&a cavenda fciat.
fub ^Cff^V"'h^H"> quoquc illud pcrvulgatum apud Germanei. HzC fuat
jf,a^t0^'^aa> fot iifta* Bttojignificatur , ea qua vel ditta , vel
' U jmlibtrlut, fii* tatjturnitatt tfft ttgtnd*, minimtqutfmit l/j.

ⁿ*ⁿUA,

%fo A M «E N I t K T B 8

cidisinvolucrisadeoque & reticulis involvertf»
uti nos hodie aromata , ex Ctceronis Libro
quinto in Yerrem demonftrat mukifcius Ca*
faubonus.^a Enarratis hifce omnibus quum jarfl
Ampl.nofter Hofpcs videret velatani veftibus»

■-------- ------� cjuos ndn nifi teriipore Fefio

Sterkere cohfiierarit,
menfanij aquam , inquit manibus; b unaqu⁶iogat verbis numaniflimis velimus menfae efca'
f iae (qu* , ut pef parenthefin hoc dicam»
omnis generis ferculis erat profe&o inftruftii*
fima* iicut fectiffime ncwioucricw vocaris) afli'
dere, ac, illuftriffimum Comitem alloquens >
Cretenfium exemplo. Eiurpoteperegrinonofl
tantum ied corivivarum eminentiffimo, altifli'
mum 8c nsaxime excellentem demonftrat \o'
cum, quem quamquam diu mukuraque relu'
&anstandem,uti^colim viri militares cum Sa*
loninoGallieno difcumbentes & hodie Japonii^aScMingrelise incolx' gladio accin&us occupat.

Deifl'

a AnimadveiCin Athen. Deipn.L. tv. cap. n. pag. J74-
I» Dehac loquendi fotmula videTuineb. Adverf. li.c.14*
c Cafaubon. ad Tiebell. Pollion. de Silon. Gall. cap a.
d Epiftolar. Japonic. L.i.fol.fij. &7 j.
e Chaidin Veyae. pag. uo. milites in omni etiam opeie $*'
&\o inftru&os faifle ad Taciti Annal.Lib. xi. N». ji.notatP¹'
(hena. Henlicus autem Spelmannus, viiin omni antiquiw^'
verfatiffimus Glofiariifui Aichaioloycipaj. 42. V.*Armadiu h*'
de Geimanis notat. Germani auidtm nmfolum EthnUi, fid adfid'
ctnverf!, eareligunearmacolebtnt, ut nibil factrcnt,ntn armati. Eft
laianturarmati , ccncilia armati-inibant, paliionu armtrmn conW"
fiivtahant, f HeiacKd, Pontic. de Politiis,

^Theologico PhilologicjE. i6m
^cinde cx ordine collocantur viri honorum di-
gnitatc confpicui, confanguinitatc propinqui
*ffines cognatique, qui,utpote literarum rudcs,
^utnumquam autrarointerloquebantur, qus
^caufa quodillorum nonmeminerim.Matronas
^pulentas gravioreique aliud poffidebat cubi-
^ujum quare nec de iis injicitur mentio.
^v ixdurn ltaquc, mi Henricc, majorum rao-
^re j liabito Deo * honorc eoque invocato con-
^Vlvarum nefcio quis , multaenim quae me-
^oriae quidem imprefleram fatis, uti rcbar ,
^niitcr excidere, rogat Nob. Hofpkem quam
°°^caufam dixifTct ad menfam efcariam afll-
Qcre 6c non, ut vulgo dici folet, accumbere;
'aqiie non fruftra ab eo di�tum fe opinari.

d eum fcicnter notafie , huic refpondebat
t/°fpes, duo enimloca cumharc diceret rc-

P?^xi(Te,primum mcnfam convivafque,aItcrum

^"dendi morem ad unguem. qui exprimerent

^a^vivu_m quafi delinearent, GcenimSex-

^s l ompejus: ^b Efcaria menfa vocanlur in qui-

* homiws epulantur , idquebinas quoquc ob
* t'Qnes, primo enim non nifi epulas, uti dixi,

crcbat, quamquam Hofpes potius ad men-

* °rmam refpicere voluifle poflet videri, fe-
^nc*oquodepul3eprivatorum,dapes vcrorc-

&^Urn eiTc dicantur. \ Quod vero aifidendi mo-

L iem

^«intil. Decl. ccci. b Ve Veife. Sign. V. Efcmx.

Sc_IT._advi_Is._A*_n.,._7Ia.

ygi A M OE N I Y A T fc S

fcm attinct, illum ajebat, vos Heroes cii&
ahtiquis illis commuhemHabctisheroibusma'
joribusque, quos fedentes epulatos fuifle con"
ftat, confuetudine hac a Laconibus Crerenfi'
bufque dedii&a vcluti ad Virgilium * cx Vaf
ronis de gente populi Remmi libris in e^uibus d0
tsjuid a efuaque gente traxerint fer imitationem &o*
cet prifcorum rituum promufcondus Servius-
Affidentibiis itaque jarri a famulis, non virni'
rieis, quem admodum olim moris fuiflV fci'
mus corbibus, verum argenteo, (taliaeninJ
uti & ex sere Cbririthiaco atqus cbore hi'
o bucre prifci x�o$d^f^b) artificiofiflime caelato
orbe porriguntur divifi non folum gencre at
etiam diiTe�tione panes, alii riamque Batavo
inore in plurcs orbes, alii Gallico in quatuot'
fexve partes diducli, alii adhuc erant integri >
undemoxoccafiofumcbatur multa depanutf*
tfrigine, genere, ufu, varietatc, quorum bo'
nam partem filentio prasterire riunc cogof >
inquirendi differendiquc. Pauca eqllidem fp^e'
ciminis fubjiciam loco, ut cx urigue, quoda- ,
junt, leonem. Primtim inquircbatur und^
patiis deduftum prolatumque eflet nomen,qiio" ;
eleganter ftatim ex ipfo Varronc^c explicaba'
bat linguae Latinse originum amantiflimt⁵⁵Comes. Vanes, ipfa eadcm verba, fiquidef*¹cxpromptx & perfirmas, cjualem Joannei¹¹

Deon-

a itn. vii. 176. b Donat.ad Virg. &. vn. 70$.
c Atkten, Deipnof, n vt. 4 Deliiig. Lat. L. jv. psg.27-

THEOLOGICO PhH-OLOGTC/E. 1^5

^eonfium, Claudiura Expillum, Pctrum Ful-
^conum habuifle lcgimus, erat merr.orix, com-
^eniorans ait, dicitur quod frimo figurasfacie-
vant mulieres in panificio Vanis, pofleacjue figuras
Ucere inflituerunt aliat. Idque fi vclis confirma-
tUth adi qiuefo magnura illum Cafaubonum
^ln 5^rudiummis ad Suetonium ttotu pag. (58. ubi
^dfmgere propricfit p'uribus exponit Quo
^udito, cri duo, inquit prsefens facrarum
^erarum antiit.es eruditiflirhus , obfervan-
^da> qu�e etiam irrtcr pbpulurri Ifraeliticum
yigUifle nos docet Propheta, panem fcilicct
^a ^roulicribus olim fuiiTe fubaclum, ac deinde
^Variis figurisexornatum, ficutiqueipfc , iilii
^�°Uigunt Ugna, & patres Juccenduni ignem et mu-
heres iinpaftant paflam ut faciant plaeentas ftellis
^c<s"- Atquc hos mcirito Thbiagonas appella-
^rjs» de quibus Nicandcr apiid Athsnajuni

«» taA.ftoE^j tss Tor? 9^9^ <ytvo$!x<* Etpaii-
\° ante cx Tryphone dc Plantis. *� 4'«VV

*»j!^5 jj^ A^an» <»fT0t T*vsy *Tft>y ijjtf
j?^a*^vt«|. De ipfa fubadlrione cqnftat, apud
r^Syptios non manibus tantum fed etiani
Peaibus ^b pancs confeci : quidl velinhunc

1^ue diem iEthiopum mulieres panes pin-
L 2 fere

ayx_l^^^n,VI1- '.« Deipn.in L. jn. c.50. p.114. a Ano-
� oifleit. u. a tgjp'; & honeftopag. 714. opufc.Myth»log.

164 �A M6ENITATES

fere autor eft clar. Iobus Ludolfus. ^a quod ds
Mingreliae incolis notat ctiam Chardinus.
* qui alio loco docuit in Carcaffia fceminas
ipfam terram colere, Sin^autcm panis figuraS
fpe&es, hx pro lubitu atque hominum opinio-
neali�eatquealias,praecipue in conviviis nu*
ptialibus effingebantur. Sicex panc confe&os
boves in facrificiis Apollini, Dianae, Hecatse
oblatos notat Pollux ^c. Quidam e contra
Gallinarum, ^d ariatum , anferum, leporum,
hacdorum, Columbarum, (unde forte n°'
ftratum Venefoenen originem trahuht,) figU*
ram retulerunt. Quinimo coronas ex panibus
fa&as iifque afinum veftalibus facris corona-
tum fuilTe tradit La&antius ^e; fed fuit ali-
quando quod legcre maluerim penibta, narfl
maximemihiveritimile eft cum afellum Pria-
po, Veftaepudicitiaeinfidiatori, quafi in ul-
tioncm ma&arc confueviflc dieat, illos etiam
quafi in ultionem pcnibus eum coronaiTe. Vc-
xum nondum mihi ipfemct fatis faccre in hunc
ufque dicm potui, quamquam confentientes
tiabcam viros do6fciflimos. Tunc Ephorus»
probabilis eft mc hercule tua conjechira»
etiamfi vel ipfa retineatur vox panibus, quand⁰quidem panes in formam veretri conff'
clios, quos Cohphia vocabant, habuifle ex Jun*⁰

a Hift. JEthiop. L. iv. c.4. §. 14. b Voyage p-?'°'
pag. 97. c Lib. vi.c.xi. pag. >8». d Ath«a. Dsipn, i" ^lc. i.y.ijs. e Lib. i.c,21,

Theologtco PhilolocIcIs:. i6*j

adjuvenalem ^a demonftrat Grangseus. Nott
txcutio tam deformt myfterium, aut Priapum denuds,
"t yuid appareat rifu dignum inquit tuus alle-
gatus La&antius. Ceteroquin docerem ex
Athenaeo ^b quofdam eo dcvenifle luxurias uc
panes mammarum figuram, quos xe//3*>"» vo-
^cari ait Sofibius, reprsefentantes confecerint,
^ut fileam qui cadurdjirn autmulierum naturara
exprimerent. Romani vero, fubjiciatrt
'nquit hoc veftra pace, panes fuos incifuris fo-
febant dividerc quas quadras ^d appellabant
undejuvenalis,

' �d-liena vivere quadra
P»xit. Erant cnim ha: notae panibus, quos
^r°tundos habuifle videntur, impreflae indi-
^cantes in quot frufta eflent illi dividendi, id.
Vidcorcolligere pofle cx Virgilii Moretot
��____ jamque (kbaclum
Format opm, palmifque [itum dilatat in erhem
Et notat imprtffis aejuo difcrimine quadris.
^mile quid fere obfervo in ufu efle apudHabef»
'iiosquipanesfuos inftargloborum rotundos,
^^u'businSacraCienautuntur, cruce fignatos

L 5 habent

� ^Sa^H.;j. Martial. siv. b Athen. Deipn. L. inc. 30.
imi'^5- ^C ^Noft"tesvero tempsrefeiti D.NicoIai huncmorem
T«nu'ⁿ-^tUr' ^Ut ^&'" libisqus ftrenarum munereipfis Kalendis
j, "'^ls noviannimittuntur. Suntenimilla innumeris homi-
_tin Pj^Cudumq_uci_cuncuIiscxornata, quod apud Mufcovitas ob-
H₀!.^ri_ft ^0CC�!SIob.Klenckius in fijn Ambaflade na Moflcouwxv.
C A_tU ^P-57' dCKliusRhodig.Ant.tea.ix.i«.Mariial.:3:.3,

"«en^Dejpn.sii. »0. p. 114. CafaabAnitpadv.p. 214,

i66 Amoenitatps
habcnt tefte Nob. Ludolfo , » qui figuras a4
meliorem intclligenriam,appofuit. Wehler '
&amantiffimus mei TH.Smithus Grsecorum
Conftantinopoli S.Ccena: panes, in moduin
placentsc dedudios , non crucem, vcrum

hanc



,^IC	X P	IC	x~c K
\ N I	K. H	N

fprmu-

lamab fnferiore parte impreffam feferre ait; fed
haectamcn ad divifiboem refpicere non poffunt
dici. Placentic autcm, nam& hxpanibusac-
cenferi poffunt, quac in Pentecoftes fefto ofFe-
rebantur Dco , crant quadratx, fepterq pal-
majj longx, quatuor vero latae, totidemque fi
memoriarne nonfallat, craffx. Neutiquam?
Ephorc lapfus es rrieraoria, dicebat picvcor»
Verum. non fero filentio tc prsetSritflc, cum
de jEthiopibus haberes* fermoriem , apud
illos moris efTe ut mapparurn mantiliumque
^e loco menfae ftcrnantur placentis, quo fane
vldentur beatorum infulas, quas pueris expt>-
riere folemus , exprimere. Has atidib etiam
ipfos reges, fheu quas hominum forditks O
tfinceasvelfiligineas, fcx palmaruni latas.te-
rmestamen, unacumcibisdevorarcj fic uti-
■,.''■� ^: que

a Hiftor. JE.ih.it. iS. §.74. b Itinem. verfien. Gajiic.

pag-157. c Videdehacinfcjiptione Salmaf. inHift.Auguft-
lcrjpt.Torn. ir. p. 7$i. 8t Angelum a S.JofephGaz.opbyl. img-
Feri, p. 3 '9. c I.Otho, Lexic. Rabb. uf d Iob. Ludolf
Hift.itth.L. 11, caz. §.S.

THeoloGICO PHltOLOGlCiE. l6j

^uedicendumpotius videtur quam comederc.
Accedit quod non minus deteftor illos nequc
^0rpcs^a nequc cultros neque cochlearia , nc-
^ue ipfum falinum apponere , finc quo ta-
^men dicitur nulla menfa bene fterni. Tune
�?^c adco miraris , ajebam , pictor, cum&
Wcbraeos femper panes frcgifle ^b nullus nifi
°mnium Htcrarum cxpers ignoret. Graeci
Vcro dudum cultrorum menfalium ufumnc*
cufle dicuntur. Etcnimautare Ca{aubono'^,«ⁿ univerfa illorum lingua nullum vocabu-
⁵⁵ lum eft quod propric 53nTS#T?�w cultro?
»>Qenotct. Latina vox cnlter Syrizcam origi-
»nem habet ^Sp occidit , tranfpofitis literis
³>poftcrioribus. Qr^ci etiam c.ultros |W«^'^
» e^f vocant aut f**^«/e^«. VetiiftiflimiGraeci
»app_Cnf_am gi_ac[ji vjgina- machxram gefta-
» ^bant,eaque utebantur pro cultro. Homerus

^Tiii^s jj fpuar«M^(/@⁰ yjibiosi fj,ol-you^v l
" 01 7nxf l-itptQ^ yt-iya JfssAssv ciUv aai^
A^vaV cm mtyoihiuv m.pwi Ttuypu;.

» Haec poet^ verba afFerunt lucem fequen-
3> tibu_s Pofidonii , quibus cleclaratur Ce!ta-
"^rum. mos, nonquidernpenitusidem , fed ta-

^eft arfinis. O'ro~c ^KtoTcai iSicc. ^niiy^x^-
^3>,c«7tt(, id.eft, cjui cuiter erifis <vagina adjacet.i
^iitnfeculiaritheca. Etiamhodie enfium noftro-

L 4 �rum

&*■ ^L"dolf. ,L. c. b DiyGus AniraadvctfioH. l:s. c. 5»
^m»av, inAthen.Deipn. Liv- c.ij- P--7 8.

168 Amoenitatrs
� rum vaginas cultris condendis peculia'
� rem thecam habcnt. Videntur fane taf j
�nores, ad menfarum ufum perdiu fuifl"^e� ignorati: non enim aliis in mcnfa quam io
�coquina utebantur. Poftea facti funt mi-
i, nores; quo in generc vel propter elegantiam»
� vel aliam ob caufam commendati funt qu*
�fiebantin Eithynia. Varro rnfanoi^ami^'
,, Necfu cultro coeminari fe trajecit > nondum enif^
� ibi inventi erant eulteUi kupts tempflatis l Bitbf
�nia. Maximum sevi noftri antiquariutf¹Meurfium^a fi confulas, is non temcre cuiv>⁵licuiife cultrum geftare, praeterquam coqU⁰vcterum autoritate maxime Plauti AuluL i /*'
fc. 2. confirmat. Latius eorumdiffercntiam»
atque ex antiquo marmore figuram , m3te-
riem, uti & apud milites, gladiatores , ce* [
terofque ufum , docr.e, utfolet, ad Scribo-
niumLargum cnarrat fummus Philologus at-
quc Medicus ^b Joannes Rhodius quem , cjtii
plura defiderat, adiiffe non pcenitebit. Qua-
lcs vero Anelacius cultelli fuerit genus Spcl-
mannus, ^c quale Anfanum, dicet Ducange �
De falc, quum abfolviflem , mox ajeba*
Theologus, multo majore admiratione df-
gnum eft quod de Habeffinis narravit piftor»
prasfertim quum illi, Hebraicarum originum

nofl

a AuSar. fhilolog. c, 2i.p. 14+. b P«g. 4J. & $4. c Glof'
fat.Aichzoi paj. 31. d Gloffai.Med.6cl.nfim.Lat.

Theologico Pmi^oxoe.¹⁰^; ^l6f

non plane expertcs, norint pnfas Hebracis
non fuiile convivium in quo fal deficeret. \
Quid ? tanti antiquiores Hebraei fccere fe-
lem , ut vcl eo quod angelis Lothum e So-
doma educere volentibus, faiem , cum con-
vivio exciperet eos, non appofuent, uxorem
Lothi infalariam columnam converfamiuil-
^fc Rabbini commententur_/^b. Apud Graecos
vero non minori in pretio fal fmlTe vclinde
patet quod hofpitibus in fignum concordise
fuerit appofuum, Rcftiffimc itaque , tub-
jungebat 111. Comes , fi tanto m honore ha-
beaturfal, antiqui falinura nonut noshodic
vafcuium fal continens, fed fatettam vocarunt
i» ^ua diis pnmiiia cam fale offerebantur \ Quem
morem vercor ne abHebraeis aflumfennt,
de quibus quid femiant dofti lubens ex ah-
quo veftrum intellexero. Id&mihi, dicebat
Hofoe^, furet fane haudingratum. Sedvos
recenfendis vctcrum, ac m hs Habcffino-
rum moribus nimis diligenter eorum fequi-
mini morem , quippc qui poft ccenam de-
Wum bibunt , dicentes prius flantandum ejje
luam rwandum ^d. Verum is mos mihi omm-
bufque^reor medicis facile videbitur pervcr-
fus, adeoque pocuium affumens inquit^
Interpone cibis interdum pocula ficcis.

«Kul.Mottuor. c.lT. c Horat. Vct. Comm. aa _Ln.04. i«.

* job. Ludolf. Hift. Ath. ii.«2.§.i7'8ci'4-S-^I'^s-

S70 Amoenitates
Sc illa ipfa pro lubitu aut cerevifia aut vino,
jubererep'eri unicuique crit intcgrum , imo
vel ipfa aqua fubjiciebat ridens , fi quideni
Perfarum morem velitis inducere, eos enim
primum fitim aqua deinde vino extinguere
folitos refertDrufius^!: atj gratius vobislon-
ge cenfue.ro vinis aliquantulum Tincturas
Ambrs; Qryfcsz , yei olei ligni Rhodi, vel
Jasmini vel alterius fra^rantis liquoris admi-

* fcere, ut eo jucundior fcitiorque iis induca-
tur fapor, quam haud contemnendam con-
fuetudinem apud plurimos in defuetudineni
abiiiTe magnopere rniror. Increbuerat tamen
illa confuetudo , fi quid obfervarim inquit
Theologus, rnaximeapud Hcbrseosp_opulof-

.. que in hunc ufquc diem orientales , quibus
non modopoculenta, verumetiarn efculen-
tamukifario inficere colorc faporeque inufu

, efle narrat Chardinus ^b cui, quod notas fuas
in Sacram Scripturam R.eipublicae literariaz

, in videat, ignofcere non eft; cetcroquin per-
diligenter inveftigarem quid in haec Pfalmi-
&.X ^Vprb.a annotafiet : Imbriabuntur pmguedme
domus j« , qux ego lubens verba ad hunc
unguento oleoque poculenta confpefgendi
morem retulerim ; qui enirn cibis licet pin-
guioribus pofient incbrari equidem non per-
cipic., vcluti nec quid obftet cur non seque

ungucn-

a Obfmzt-L. i.c. 11. b raj.282. c Ffal.xxxvl. S.

THBOLOGICO P;HILOLQSIC^. IJl

^Un.gucnto i!lo fanflo , quo omriia taberna-
^Culi vafa , fcque ipfos perunxerint facerdo-
!$s, etiam rigarint confecrarintquc aflumen-

¹ ^d°s cibos. Sicenim oleoprxfertim Venefra.
ⁿ° cibos perfudifie vetcres docet Plinius *
$ Juvenalis cum dicat:

Ipfi vtnafrano pifeem perfundit:
^otandum tamen hoc ad faccrdotes dumta-
** viderireftriclum, itaenimPropheta^dz'r-
^r%abo animam facerdotum, pingutdine: P fal tes ad >
^domus mea, id eft pinguedinc qua; mihi,
(nempeDeo) cft confecrata» Scdomus eju.s
P^ropnum crat tributum. Nemo enim nifi
P^lancin literis facns fit hofp.es, ignorat om-
^nern pinguJdinem fibi vindicaflc Deum, eam-
^^e fuam in domum folam inferri juffiflV. _
Xpid autem per pinguedinem intelligi de-
^D^^at nunc anxic non inquiram , oleola huc
perti_nerc spcrtumeft, quapropter & mannscr
fapor caleftis il!e adeoque & prxcipue do-
^mus Dei c.bus, fuit olearius/ita ensm l.xx.
K^ Iw >j vjovvi auTil t�<M y&(jM fh$k t% ihaua,

\ Verum enim vero ipfa ut appareat indicat
ⁿ°^c trmtio. audi fapientiam apud Salomo-
riCrn %/_ini(_e comedite panem mettm & inqum qtiod
nifiui procul dubio oleo atque ungucnto a-
^romatico quale & fponfam habuiflc ex ejus

vcr-

a Exod. xxx. 2j. b Lib. xv. c*p. ;. c Sfa.y.^. 85.
lerem, xxxi. 14. e Lcvic.11. 17*. i N«^m- ^XI-^&-
S tiov. ix. $.

tj% A u oe n i t a t e s
verbis colligere.in facilieft*. Deducerem teatti
introducerem te m domum matris mea, qm docet
mt: bihendum datem tibi de vino aromatite de fttC'
eogranatorum, quem forte vino infudiflet. Diu
multumque cogitavi mecum num hoccepo-
» tus genus ob oculos habucrit Lerauel quum
i ^b principibus dominatoribufqiie terrarum de-
fiderium potus inebriantis convcnire negaret.
lmo etiam Propheta ^c quando exclamaret:
'va valentibus potdre <vinum , & flrenuis ad mi'
fcendumpottim inebri&ntem, Arrifit hasc omnibus
haud inconcinna interpretatio , quam ad fir-
mandam hunc Juvenalis i Comes 111. recitat
locum.

Grandia ejuse mediis jam noclibus oflreamordet
Cumperfuja merofjumant unguentafalerno,
fic Plinius^c: At hercule jam quidam etiam in po~
tm addunt. Ita apud Plautum Nardini ampho-
ram vinum nardo , aut unguento nardino
conditum exponens Turnebus ^f ex Theo-
phrafto docet prifcos unguentum vino mi-
ifcuiife, idque nonnumquam ipfa in compo-
tatione aliquando vero domiparata ejufmodi
vina habuiffe. Maxime autem notandum cffc
quodde Gordiano Juniore fcribit JuliusCa-
pitolinus cum vini fuiffe cupidiorern femper
tamen undecumque conditi, nunc rofa, mncmafli-
_s '. che*

a Cantic.vJii. ;. i> Trov. xxxz.a. c Jefai. v. 2. 4 S«.
. vl. =oi. e mina;, 3. f Adrcif. viy c.»s. gCap.U»

ThEOLo<5IC'0 PhHOLOGIC*. I75

che, nunc abjyntbio ceterijque rebm quibm gula ma-
*�*»« deleilatur. Id ipfum perfuafi mihi ali-
^.uando voluiffe Horatium, quamquam mul-
*| cruditi id ad unguenta , quibus convivac
*°Iiti erant inungi. referunt, quUm dicat \
Ut gratas inttr menfas Jjmpboma dijiors *
Et crafjum unguentum. <

^ia iilud non facileinvino diffblvitur, un- r
*?^c & potus perit jucunditas. Hoc ad luxum �
^lupervacuum mox allegatus tuus Plinius ^b ,
^aQ luxum vero Grsecorum rcfert iElianus^c,
r^na addens , ^ o««sa«t° 0 oif^* fxvpptn-m?,
�dquejuftiffime, didicifle namque hoc videri
P°ffunt ab iEgyptiis * qui ob copiam Myr-
rhae primi excogitarunt compoutiones , un-
^^e &unguentum iEgyptiacum adhuc deno-
^natur autore Mercuriali^d, Plinius " eeon-
^tra a Perfis originem fumpfifleftatuit, Perja-
^m*n inquiens , efjt dehet gentis unguentum , itti
Madent eo & atcerjita commendatione ingluvie na-
^tuin "virus extingunt. Tempus autem quo ad Ro-
�^anos penetraverit non facile fe di�fcurura
f.^c*50 fubjicit , neque nos deeo fumus fol-
*^lc»i. Quid illa, inquit Ampl. Hofpes, ad
ⁿ°s, q_ui fcimus quantum luxuriarint in iis
J^ntlqui, fic ut ab ipfis menfis, puraj ut ef-
^ent» fpongia balfamo inebriata maculas ex

illapfis

c.?,^A'^Poet-³74- b t.xtn. c.3. c Vat.fiift.L.xu.
d Vamt.Lcft. u.c.s. c Lib.sui.d.

^74 Amobuitatej
illapfis cibis ccntractas caufatafque abfterfe-
?int \ Comedendo potius fimus paratiorcs ',
vereor ut eibus h:ic mora. atque cblloquio gra-
tiiffimura guftum fit exuturus. Vclim itaque
aliquis veftrum huncce gaHum arripiat , in-
que partesdiffecet, quodcumplurimimeutn
pronuntiaffent officium neque ego honeft^epoflem effugere , aut belle fatis removere,
manum admovi operi , ac diffe&um illicc*
caput tradidi, quocum paulb familiarius age-
are pdffe mihi videbar , pi�tori hac adjunfta
pctitione- Qusefo argutiarum levifiimarurn-
que linearum fcrutator ac judex fubtiliflime *
difnndas hujufce galli gallinacei|talem enirri
eum fuiffeiridicatcum corporis maximamo-
les tum adjacens pnegrandior crifta) caput»
Ut verboutar multisneglecto, diligeriterjyj-
ipare , numbinaiUaGallorum regis queasiri
"cerebro per medium divifo deprehendere in-
fignia una in parte Bufonem minitnum , qui-
bus olim primi regcs Gallias pro infignibuS
utebantur, ac in altera, quibus nunc utun-
tur, liltum. Qtiod certiffimum a Petro Gre-
f0 g^OI"i°^b fymbolum habetur, Monarchiam ubi"
mam in regem Galliarum devolvi debere , utfoiH
■ qui d Deo tantis deeoretur cceleflibus donit , #'
^uemadmodum d GaUis scepit yoft inHndationttft

aqttA"

a "Chryfoftotti. ad rftlm. xli. psg. m. 171. b II*!¹*"
dior. Optiru. jwis Confulii. Lib.i.c. 11. pag. 51.

. f HEOtodlGO PHTLOLOGiCffi. Yjf
tofuarum dijjeminari gemti humanum , ita in ios-
wtimum imperium redeat. Fuerunt enim GaUi dtlli
5«» in arca Noachijaivi evaferunt, jd efl inunda-
'*� Hoe enim Galli nimen Hebraice denotare cre-
"#«r. lndeque dicium genas mvigti cjitod Galleras
dicimus ut fcribit Annms Viterbienjis ejr exprejfe Xe-
vophon. Cetera quibus hsec ex Ifidoro, Pli-
j}'° , adftruere conatur jam non referam , fuf-
*^ecerit eorum velprimariarecitafie: linguam
t¹ ofFendcris tradepraxohinoftro, nam olim
^Jfl facrificiis lingua iis fervabatur , cujus ra-
^tlonerri reddit Scaliger *. Mox illa, fedato
ooorto liberaliore nfu , cuivis convivas ad
*^rutinam revocabantur, & longior proculdu-
^b,0 fupcr iis fuiffet difceptatio, nifi 111, Co-
^^es interpofuiffet. Interea, dum pidorno-
?.^Cr Scbufonem & lilium invcftiget Tume-

^Ce, inquit, una opera rimator numinven-
^te 'apides fisreperturus, quos olimin oreSc

^rachio geftabant tamquam robur pugnan-
'°^us addituros, uti id toto capitc Julium

^tricanu'rn libro de bdlico apparatu affir-

^arc» adOnofandriStratcgicon notavitRi-
§^a tius ">. Optime ajebat Ephorus, is cnim

^Cr° ex JoanneTzcrza ^c fubjicit Romanos,
H^uum antca bellum indicluri in hoftium fi-
^nc^ haftam mjeciflent , poftcrioribus feculis
E^aI«naceurn loco haftse folitos injicere, Ut

jucun»

* ^Scatigei. princ. p.i«. b png. 14. c Hiftor. Chil. i,

47«? 'A M *E W X t A T B »

jucundiflimum ita gratiffimum id fuifleopof"
tuit, diccbat Legum peritus, fi aflati modo
toftivc illi fuerint gallinacei. Nc hoc quidem
Judacus appella dicebam crediderit, fed ta-
lcm fi defideres , cn accipc haud cxiguum >
tinaque operaorbi cjus, unumimpono: Iile
modeftc removcre tcntabat. Difceptantibus
itaquc nobis, quid , interponit fubridcns A»
Hofpes, de hoc gallo ita contenditis , ac fi
forct illc , uti noftratibus dicitur, ultimus.
■ Quod quid fignificaret interroganti 111. Co-
, miti dicebat moris hic efle ut morti damnatis
, pridie ante fupplicii diem prsebeatur juxta
i amphoram vini, aflatus molliter gallus. Et
id, refpondebat 111. Comes apud nos in ple'
rifquc obtinet civitatibui, qucmadmodui»
c Pontano * obfervaris qui c Picrio docct
Alexandrinos rcges capite damnatis pridic
quam fecuri ferirentur, non cibos , veruifl
munufcula, quibus quos vellcnt poflent do*
narcj quaedam mififlc. Tum Thcologus, de
iftiufmodi ccena , inquit j putem me legiflc
quidpiam in Ladhntio deMortibus Perfecu**
torum c. 49. quem locum elegantcr ac docfc
nlluftravit optime dc republica literaria meritus
AmpHflT. ille Gisbcrtus Cuperus. Exciditjam *
quo guserebatur, quamobrem DeusquaruD"
glam avium, tefte Moyfc,^b populo Ifraeliti^

imef

a iitic. Bcliar. Pats. 1. pag, z&%, b Lev. Xj. 13 �

Th�ol6gi co P hi i o l o Gfc j� 177

^lnterdixerit ufum aut potius efum. Caufam
^r°gatus Theologus erudita in utramque par-
^nji tribus tamen ut ajunt verbis, e Spence-
^r° ' deprompfit quibus, quum mese forent
^refpondendi vices, nihil nifilocum doctifli-
^j medici foannis Betti", quo Deum opti^
j^is atque euchymis cibis populum fuum ci*
^D*^re voluifle probat , ex tempore poteram
⁰Pponere₅ de quotamen me in pofterum co-
&tandum promifi. Inter hsc jiiiTu heri fui
Patina; cuipiam nimia mora frigefactas fo--
^c^^um menfarium dum apponit ferviis, de
^ejUs ufu apud antiquos -, (is enini omnium
convi_Varum unus fere fcopus crat , noftra,
^^etr>pora cum antiquis componere) ex^c Ari-
. °phanc atque Seneca t varia teftimonia af-
^rebantur , quin imo contendebatur num
Mitiuni veteres vocarint hujufmodi focu* ,
M lum,

Siini *}*&' Hebr.Li.e.iv.feftij. b De Ortu & Naturafan-
tun, ' ' � § 1 � Raminav.tia vero bijida uberierem lattu prtven-

9^uarn ?^ue *d alendtim aptiorem eiargiuntur ; foltu tamen camettts,
i> H, ^Tt*mtnet. tb cibum nihiltminiu inidoncum [Jpinoftm nempt
'<*'it_s ""'' ''""'IFmKm habens Lac , ea forfan de caufa judaii intsrpt-
ie avii ⁿ"""^^M riumeratur ; hx etcnim utplurtmum (tdem dicendum
firuthjo '^¹ P'"^"" > ?»« omnes cxfucct funt , veliiti aquila,
?»« _ver' ^m"¹"" > mclua , vultur) funt cachyms , centra quam iit

Jureit"'""'"" '"^" '"^^em ^,ei"^^nt ' "f" wir* tumpfftum
Itu, �_H. ,^a1^ue cautum erat, nc ccmederentur hujufmtdi: tjuo ptpw
Pttprij, _t ' . P'""¹ futurus erat laborumque patisns , optimu fibiqut
^u!ebrand ^U*"^tc""" cibii. Vndt aimiranda , ac fummii laudibtu ctn-
^v°^ln>itatii ^V""' '"�""* Conditricii SapientU bouitai , ntn prt mtrt
*"* bom ^U,U *"""^mum l^enMt regtns ac legibui cocrcens, fed fro cjuf-
'*n,, "mmtdo mandata pia fapicntijftme ac btnignifftmi atttmpt-

Arachn. _Jv.,. _p. ^ ,₄. d _Ep. _s. & _9i. '

I78 A M OE N I T A T E S

lum , quo modp vetus Horatii Interpres spU"
au&orem ^f legiffe videtur, non uti plurim^
editiones, prunaque batiUum, quamquam al»»
fed nefcio qua autoritate legant catiUwrf'
At Robertus & Henricus Stephani in margi*
nefuarumeditionum addunt nohnullos fcr^J'
bere VatiUum , 8c certe meo judicio re&iu⁸ita enim Gloflafium Philoxeni i nve^wi»
vaciUum, Tlvgypk, »j ttv&p\w. VatiUum nof*
autem batillum, Varro tamen 8c Plinius cott'
ftanter batiUum exhibent. Hoc propms &>^lattra&urus A. Hofpes, haudleviter aduflj
pollicem atque digitum medicinalem, quo"
animadvertentes convivge , nullus non e*'
templo remedium eximium , efficax , &>
ut cum Marcello loquar, experimentatum»
quodque fibi optime condu<5r.urum vider^'
tur protulit, quae fibi invicem tamenprof
fus adverfabantur. *Hic perfrigerantia, ffi
concalefacientia laudans magnopere. Qi¹¹'
dam ccenum platearum inter arcana habebat»
imo validiffime prodeffe etiam poma putid^
confirmabat. Alter faponem commune^
dolorem mulcere, pleriqueoleum olivarui¹³cum albumine ovi conquaflatum Sc illit-^ulflmirabili effe&u pellere ; item feminis cot°'
nei mali mucum ex aqua florum fambuce^
rum cum tantillo camphoras contritum "

fupe¹'

a L. 1. S«. r.jcr.

^HEOLOGICoPmLOLDGlCJE. 179

%>erpofitum celeriter dolorem abolerecon-
^tendebat; aliusfambucibaccarumfuccum ad
^ellis craffitudinera coctum vulgoque Rob
^ambuci di&um in vini fpiritu diffolutum
"^revi dolorem ponere affeverabat. Alius ve-
^r° ccepee crudae cum oleo contufas veftes
P°tenter dolori fubvenire. Mihi autem quid
'naxime faciendum videretur , quum roga-
�^ec vir ille Ampliffimus, refpofidi fimplicif-
^llrna mie cum viris Do&iffimis optima habere
^nedicamina, eaque fumenda qus proxime ad
^numfofent , adeoque la&uras fuperftma
^iurnpta ccepa eaque cum pauxillo fale tri-

^Ur,ta a foris imponere illam juffi, quod re- <
?^e?te dolorem non tantum mira velocitate
refolvit verum prorfusavertitatque fuftufit,
^Cornrnodiofe tempore num frigidis ufi fue-

^lnt prifci explicaturus; Hoc tameninpra:-
.^entiaru_m poffe diere Theophraftum libro de

gnc exque eodocliffimum Langium excale-

^c,entia perfrigerantibus, quae non nifi po«

^s °o{iruunt, eoque malum adaugent, lon-

° P^r«tuliiTe. Prazbuithsec occafio materiem

/j ^itionisanacidum ufque adeoobfitbomi-

!*? fanitati quam quidem volunt hodierni

^ ^Iclarn rion indofti certe medici. Hanccuni

^e. fecari vellent Jitem in medium adduxi,

ⁿⁱ exceptione majorem teftem * Hippo-

M 2, cratem

^aD« Veter. Medic. slii. i₊.

*$0 A U OE N X T A T C 9 '

craiem cui faltem auresrogaviutprsberent»
ieque crcduTos »}» o%vs %v/*oV olvimrm^et^i'
*5Sfj<r(po?Mv ctv t honruv (t*«A.j?w ft»j. Ergo acidw
humor rehcjuos praceUens maxime incommodus fa¹'
rit caufam alio loco reddit" in 'j ^ m «�«<* f
Qhifyonuh». i.e. lnfitper autem etiam acidap'
tuitofa funt, imo ofcula venarum aperire &
expurgare, eo quod attenuant atque mor-
dent^b i alte.ro de Diaeta volumine " fcripfit*
Ac prteter hunc Simonides apud amcenn*
fimum, qui nobis in deliciis eft, fcriptoreffl
Athenxum ^d. Eevocpav $ o' pxaiKo{Tu}(§> b> i?»
tRny&Qoffiw Ufwvi >j iuc?vvixu 2^gf>6*?^«v **
TIouvtu, (j,ti%etvyiAM&> JttfSivsvo'»)»!*; , oias^.TxJfi'^
f~? TVgpvvoie , 0'|s« j K) ^g/iWios � spvcpv», *jl
9» tstwv A^ihQ* , *wvu jct^u siv , e'<ptj o' Sif**""'
Ji)?", x, siwvu Je just «Jokhv^ nsS^t cpuoiv «v<*l»
9wiTtk «y^�»OTif» Xenophon venujlifftmus, in of^e'
rt cujta titulus efi Hieron , five Tyrannicus, ht*^ctibaria vituperans, inquit : Cur, Hieron, mw*
hacartificia excogitafti, qua tyrannis apponmtttt*
ttcida acria, acerba , ejr hii■ cognat*. Valde qUf
dem, ejuod ait Hmonidcs, valde inquam, cont^
naturam hominum hac effe mihi �videntur. $^c<*
ut verum fatear, non video tamen, quai*¹'
quam nolim negare plurima ex acido, pr*'
fertim nimiain copia.affumpto, exoririo¹*'

a De loe. in Hom. rvi. !�� b De Affeftionihus xfci*'
� Text. xxxiii. 29. d Deipnof. L. m. c. 33. p«g. «**�

ThEOLOGICO PHlLOLOGrC/E.lJr¹

'* > ob quorundam immoderatum ufum prb-

tjnus efle abominandum omne,five acrius five

blandius, acidum & ex ufu tam medico quam

^culinari in exilium quafi ablegandum ac fi ni-

«il boni in fe contineret, quod quam longe

^a vcro abfit norunt non novitii femidocti uc

yelliano utar vcrbo, verum illi omnes me-

"'ci qui eruditionem atque fapientiam per

jnultos annos cum arte fancta Medicinx con-

jnnxcrunt comparavcruntque. At quis in

tanta viftus corporumque varictate cerci quid

ftatuerc potis eft, prasfernm ciim pro natura

*°^corum etiam difftrre generaMedicinae, at-

*l^ue aliud opus effe Romae, aliud in iEgypro»

^iud in Gallia veriffime doceat Celius *, quj

�"-�atiniffimus auftor alibi ex Hippocrate '' de-

^onftrat vixulla perpetua praceptaartem Medici-0

**lem recipert, quod,quareMathema?.icasid eft

^tallibiles demonftrationes in Medicina non-

^dutn queam admittcre, caufarh effe alio loco '�

Rarravimus. Ex hacdelapfiad varioscorpq-

^ls numani mofbos , tandem ad deliberatio-

^_^es contentionefque, fic malb eascum Scri-

°ni6Largo vocare quas noftri vocantconful-

^aClones, deoculorum morbis in quibus depel-

ⁿdis nonnulli medicaminibus acrioribus fb-

^ent> non infeliciter utajunt, utij cgovero

M 3 facio

�i In!^r*^fL- ^K P- '� ^b De Vet«. Medicia. xxi. t. c Id, 0.17«
⁴ⁿv«w.Novantiq.§,_Viii. '

l8* A M OE N I T A T E S

facio curn Marcello ^a qui ait mulierum &pt&'
rorum, (quare non etiam virorum?) oculos nuB
medicamenti vim fufiinere poffe , adeoque fe judi'
care tUudgenus medicamenti eximie prodejfe proprii'
tate quadam quod nuUam infe afperitudinem habet %
ut pleraque quibus fere inunguntur homines. Naff*
qua ex cadmia, aut aere ufio, ejufdemque generis
pigmentis componuhtur , quamvis curiofe terentttt
naturam fuam amittere non pofjunt numquam enirtl
ut fuccus diluuntur : fedcum ad fummam fubtili"
tatem perducla funt, tamen quafi puherulenta r#"
cejfe maneant, qu& oculorum partes velut configunt-
Quod fi fanfte obfervarent Medici ocularii»
Chirurgi, ceterique, qui raedendis oculis i^eomne fuum ftudium ac tempus impendiffe ja-
diitant, nonputemtantum repertum irinu-
merum qui deplorandam, illorum imperiti*
caufatam, cscitatem incurrerunt. Plura m®
denonnullisaliis, in applicandisprsecipuefri-
gide medicamentis , commiffis erroribus d«-
cere volentem jnhibuerunt cum Ampliffimus
nofter Hofpes, tum etiam pi&or, qui famu-
lum a poculis vocans, ait,tu puer erat uti-
que aliquantulum ftaturabreviore 6c fic etiarn
miniftri olim vocabantur ^b,

qui raptus ab alite facra
Mifces awatori pocula grata tuo

� De Medicara. inib.cap. 8. p.zsj. b Seiv. ad V«g-
Ed. v. 14.

THEOtOSICO PHltOLOGICiG. 1.8J

*% Ganymedes volo dicere, adefdum, mi^
ⁿⁱ^Ue munus illud deorum , poculum puto,
Porrige. vix dum Celf. Comitis Ephorus
^audierat piclorem fervum apoculis vocan-
^tern Ganymedem, quinmox, refte, dice-
^Dat» mones hac tua allufione & in rnemo-
^fiam revocas errorem , quem fere omnes;
^APelleae artis cultores erretis frequenrifli-
^' pingcndo utpote Ganymedem aquilas
Qorfo infidentem & quafi inequitantem ,
Cnori aliter ac fi, uti olim Bucephalus pro
^■^lexandro Magno , ita fe pro Canyrnede?
^u°jecerit aquila) quum potius crinibus,
^aut faltem humeris infixis unguibus, aqui-
^a eurn in altiflimum evexerit ceelumj
^Uatnvis hoc plane aliterac longe verifimi-
*ius de navi fcilicet aut legione explicuerit
-^&antius \ Erroris hujus vos convincit
^^artialis Epigrammate 7. Lib. 1. quo com-
F^at leonum Sc leporum lufus cum raptu;
^aUymedis, & imprimisGernmaioS. partis
P^rim�e Gemmarum a Leonardo Auguflino
^^UQndam publicatarum, nuperrime de no*-
⁰ recufarum, cujufmodi libroavellern vos
Piftores diligentiori verfaretis manu, per-
^uaderem mihi totiensin vitia tanv enormia
^ft°u incurfuros , auditurofque tot objurga»
M 4 tiones

j* S«y. ,4 _vil:g_ jEji.-vuj, _27t. b Lib. i. cap. n.

o* 5 8.

184 Amoenitates

tiones a virisDocWimisvobisjuftiffirne t%*

probratas. Et ne hoc fingere Tibi videar*

videob inale delineatasanchoraspi&oresre-

prehendentem doctiffimum Schefferum *

Petrum infuper Vi&orium ^u quod Herculerfl

pingatis leonis ora difrumpentem , quum

antiqui pictores �c numifmata compreffione

laryngis interemptum abunde teftcntur.

Quin Sc Cleopatram lethum fibi paranterfl >

ferpentem pe&ori admovere, cum brachio

afpidem adegifle legatur. Magnum praeter-

ca Jofephum Scaligerum ^c audi.vos repre-

liendentem quod imaginum capitibus qu2e

iri Chriftianorum temp.lisvifunr.ur, foleatis

(non aliter ac ftatuis ethnicorum ) pkiLQaiS

honbris canfa appingere quum illi non ho-

noris fed avium abigendarum gratia antif

quorumftatuis fuerint impofiti, nofti enirri

ftatuas fub dio collocatas, quibus ne infide-

rent, aut maculas affricarent aves, ejufmo-

di lunulas in capite , quales ferreas plum-

beafve , turrium templorumque teftis ag-

glutinatas etiam apud nos hodie confpicimus

figebarit. Sic olim yy fi^a vocatum fuifle

ferrum quod templi tedto impofitum erat,

ne aves confidendo murum confpurcarent,

refert Joan. Henr. Otho *. Ulterius fubji-

ciebat

� DeMiliiia Nav. L. I. c. j. p.149. b Vaiiar. Left. L. >?�
C.zi. c Csmm. inC*ul.Virg.p. 2if. d Lexic.B.»b^bl"
nico Fhiiolog. pag. 117.

. Thbologico Philologic^ iSj

^Clebat prafens theologus, pace tua facile
proceflero, talia riimif um in facris , a qui-
^us potius marius erant abftinendjc , rcpe-
pi non pauca, quibus fuperftitionibus & ido-
*°'atriis non levem prsbuerunt certiflime
^aram. Quis enim non vidit millenis , diver-
"^s Hcet, modis expreffum curiis incubaritem
*^cl matris gremio infidentem Chriftum in-
«htem fulgore quafi divirio radiaris & um,
^a lunata circumfcripturri caput^aadhuc re*
P^rasfentantem , nonaliteracfi illud foret
%num quo Chriftus abaliis poflet deberet-
^Ue folurnmpdo diftingui pueris , cum ta-
^en apertiffimis verbis cxprimatur angclos
P^ftoribus riulla alia indicafle indicia, quam
qnod invcnirent eum involucris ^bobvolututa
P^T*repiq_Ueimpofitum5 quaprbpter illi paul-
j° 'ongiusa fcopo difcddere nbnnullis do&is
nabentur qui haec ad alia referre maluerint.
r*^eS.Ueilludanteejuspaflionem fuiffe evincit
^atis > irrio prbrfus contrarium demonftrat

^cus cui nohitapridem feftituerat vifum'
ppter Sacerdotes ac Pharizeos " ipfofque
Philipp_um interrogatttes GraecosMocet hoc
^^aritica ' illa, quae hoc ex figno Chriftum
r^Clle ^Cognovi(Tet adulcera , ut & Judas^sI-
icarioth, quifruftfafienum ofculationis de-
. ⁿ ^& diffet

_c » Boriemanrvariat.Lea.cxix. p.2Si. �> LuC. II. M.
₁₍J°an._x._J4. d {oan.is. 37. e Joan.xii.xi. f Jo»n.
'^l3' g Mauh, xxvi. 48.

*8<i Amoenitates

diffetmilitibus, fiumbella talis Chrifticaput
circumcinxiffet \ Neque etiam poft paflionern
umbella illa apparuit, alias namque Maria
Magdelena ^b, illum ufque adeo anxio animo
inveftisans,fadkeum, quem jam alloqueba-
tur,agnoviffet; noyifleeum oportueratfalterfl
difcipulos' pifcantes qui cum illo fatis diu vi-
xerant fatnilianflime. Unde hanc umbellam
tamquam vanam fabulam profcribimus. Ve-
rum reor me originem hujufce erroris det�*
xiiTe quumlegam Chrifti faciem , in monte»
poftquam cum Petro, Jacobo, ac Joanne, re-
ceffiifet, inftar folis radiaffenifi, quod minus
placet, adeffufionem Spiritus San&i in Baptif"
rnate malueris referre. Notatu tamen dignurfl
eftantiquos inter dona deorum, qusstamefl
poftea hominibus, quibu,s blandiri vellent, tri-
buere, coronam radiatam ftatuis ^d appofui^
fe, tainquam credq divinitatis fignum; qu*
mos an noja aMoyfe fit transflatus, nunc»
quamvis ita putem , latius non inquirarfl«
Proximui buic error eft in delineanda proto-
parentum e Paradifo expulfione, quam fin-
gitis faclam per angelum feu Cherubinurfl
igneo gladio infrruclum qualem fere vidiC
Jofua" cum e contrario facertextus& Che-
rubinos numero plurali & gladium verfati-

lertt

a M*tth.xvn. 2. b Joan. xx. I4.'S. c Joan. xx:.4-*"
d Bematt.inStat. lib. i.Theb.z7. (ieftatuislaciiaiis videBMt*¹'
Aiiveriar. L. J4.C.16. e Jof.V.iJ.

Theoiogico Philologice. 1S7
l^ diftinguere a fe invicem & feparate de
jis loqui mihi videatur. Sic enim ipfa fe ha-
"ent verba. Et ejecit hominem & collocavit ah
^tYKnte horti Eden Cherubim , & flammeum gla-

tum �verfaiilem , ad cuftodiendam viam arboris
^«*. Quomodo 8c LXX interpretes tran-
«ulere , fic ut nullus videam qui vos Che-
^ruoinum unum eumque gkdio flammeo ac
^Verfatili armetis \ Quid ? Ridiculi infuper

habe-

V_e � 9^'d autemproprie flammaiWighdii fuerit nondumcon-
_Vaii^H,.^Ble* autores,Laaantius%»era quo Paradifum Deus circum
ad ^aVlt ^ne ^nomopoflet accedere, nominat. L- u.ln/l.cap. n.
tem'^Uea> ^locum ^nsc Paraus. Variant fuperhac redo�torum fen-
^_t|.^llt'i'« igneos cceloium motus ttim ordinStos efle, abfur-
ti_s ^3tls ^nugatur. ThmiM & aiii quidam finxerunt Mofen figura-
jj ^er"isfignificarevoluiiTe, Faradifumfub zonatorridafitum,
que hominibus inacceifum efle: quoniam recepta opinio-
q ' ^ZoM torrida ob nimium xftum putata eft immutabilis s
p ^m °pimonem experietuia noftri ieculi fatis refutavit. Lyra
jufi*' 8"ificari exaltiffimo Paradifi monte circumquaque tunc
m ^u r*> , maximum ignis incendium erupifle , quo inftar
lj , \ ^c'ⁿgeretur , (qua: etiam videtm opinio Laftantii.) Sed
bu ' ^um caretratione. ^Ambrofm fuis etiam ipeculationi-

puJ!ⁿ^^li!S^ens» fringit, Deum hic ante Paradifum conftruxiffe
p, k*^t0'ium ignem . peiquem poft confummationem feculi,
tur ^lM ^^e'^es Paradifiim ingrefluri ttanfeant: intelligenda igi-
^iHn C3n_7 f.ammagiadii, arma , quibus cherubin

hor_rⁿ�^e'' hoitum cuftodiunt: igneis enim mucronibus , quos
_Ce(| "dum in modum vibrabant, Paradifum reddebant inac-
q₀ ^m baiJtenus ille. Ad zonam tonidam leferre contendit
S7 ^CUS """"'kreydfil 'ct de Tsybelfche wijsheyd VII. Boeck^, pag. 974.
«x g- ^us Jil fallot, gladium flammeum interpretatur ignes

f_uer-^tUrn'nofo agro Eabylouis accenfos ; quibus Adamo via
Viro ^ ^ParaQ,ifum occlufa.' Verum miftishifce Clariifimorum
<Jo "^,t>non tejiciendisopinionibus, vifus fum mihi aliquan-
^ ' °c non inconvenkuter pofle interpretari pei gloriam
' 1^U« tannjuatn lux fideiea totu.ru, non modo hoitum Eden

undiquc

i88 Amqenitates

undiqu? illuftravit maxime, yerum eos tahto perfudit horreie Vi
prorfus conciderint, non aliteracilludpaftoribus (Luc. n. 9.)
quiim falvatoris mundi riativitas innotefceiet iis Sc annunciaf*
tuiac deindedivoPaido Damafcum petenti {^A&tr. :x. 3.) eve-
niffc legamus, aut laltem poffecomparare cum apparitione ange-
liin incendio rubi, eo tamen difcimine ut loco quodangeliin
Paradifo apparentes , atque ignis protoparentes noftrosfuga-
runt & exterruerunt afpeftu metuque , hic Moyfein fuerit col-
locutus & quafi exhortatus. Quid? fortean idem ignis Iftaelita*
duxitin deferto, etiam magos, (quis enim iljius figuram defcri-
pferitjadarborem vitihoc Chriftum allicuit 6c adduxit, cum⁶contrarioflammafi italoquiliceateniirbrmis.primos parentes *
viaqux adarboiem duceoatvits, arcuit& fugavit. Nuncvei"
una , opera, qux fummus Philologus Thomas Gale adpleniu»
inveftigandam enarrandamque hanc hiftoriam mihi fuppedita-
vit, tuam in gtatiam adfcribam , eoque lubentius ut me > fi
dignum putaris, laboie tuo fuccurras. Hicpoftquam Sca!ig^e"
lum ad Catullum pag. j<. Eufebiiim pag. u. quo loco contf»
Mercuriaiem Varitr. LtU. -.. vt. c. J. accetrime invehitur, i**'
fciibit: Vocabulum fonat peregrinum quid. ScribiturCoiyb«s>
M Cuibas, & Curbeis. Non abludit ab Hebraico Cherub. Pin-
gebant in Adytis templorum Agyptii animalia vaiia , doceff*
no-hoc Clemens, & Hero Alexandrini; vocant �&>* w.i//*�"'
<j>tt: Empedocles apud Poiphyiium (»a ^gswV. Eadem loeu-
tioneutunturHnterpretes ^oinDanicle ubi fit fermo de Cheiu-
bim. Oiphicoium eadem eft phiafis ubi de Corypanreagunt,
vocantenim Aio*6fcop<pir xyaifla., S"sgv <fl<foii, vnxv juoptpn. POI-
10, dfyjttihiyrmv & tamquam piiusnotum Sctiptor divinus Che*
iub fuum etiam loco eo , quo ejusprimum meminit. ( Locc*
puta fuperiusa me allegato, ubu/Moyfes phrafiologiam defumit
a. Cherubinis in Tabernaculo memoratis. ) Diodorus fcribit *t
ciOTtofiiT» effe, quo patre orti funt Corybanres v. eum lib. *�
Nota attribui eis gladium , & Arboris cuftodiam. Paiia obier-
vare Sicet iri Sacris Coiybantiacis. Quod pingi folebant Cory-
bantcsintemplis, oftenditMartialis(r.i. Ep.LXXi. v. to.) pilif
flat Ccryiantc tboiiu. Dicitui quoque (quod ad gladiura refero)
Corybas in Hymnis Orpheo adicriptis, 'Aptj;'©- & *oi'v/©<. D*
Arbore meminic Julianus, Damafcius in vita Ifidori & Kalen-
darium Romanum" vetus ad %i. Kal. Aprilis, Aibor intrat}
tangit& Arnobius l. v. Denique cuftodiam quod artinet, di-
ferte docet ProdusTheol. libro6.c. 13. Orphea Corybantibii'
attribuiile tTolvauiv «ffKpnmitv. Apollodorus nofter apud Lexico-
graphos conatut fed infeliciter vocis , Coifbas, rationem e%
Gtacco fonte hautite. Prstei Suidam & HaipoclKfonem, viii

foiphy-

ThEOLOSICO I>Hlt(3l.OGICiE. l8<J|

habeiriini quod Comutum pingatis Moyfem
^efte Do�t. Borremarifio * qui hoc paullo al-
tiusquam quod hicreferri debeat autpofiit,
*primaoriginenifallor, repetit, fcrutatur^
^ac demonftrat, quem vehementer tibi colri-
^cndo autorem quoniam multa de Cornuto
Alexandro, Jove, Ammone, aliifqucDiis
^c°ngeflit fcitu perquam pi&oribus utilia,
^neque le�tu injucunda , quibus fi dele&e-
^ris, uti certb erudiri amas quam maxime i
Poteris non tantum ipfum Borremanfium,
^verum citatosab eo fcriptores etiam fefpice-
^r?- Hifce annuebat pi&or 8c fibi de familia-
^riW admonitionibus gratulabatur quin &
plura fe talia velle audire exoptabat, quod
^uando quidem ex imo & infucato pe&ore
^Vldearis producere, ajebam~7 duo ftecdum
ynemorata exempla lubens in medium tuam
^m gratiam produxero. Alterum eft minus
^re&e meo judicio facrificium Caini per ter-
^am verfus deflexum ac depreflum quafi,
«belis vero m ccelum afcendentem depingi
*^Ulnum , quando quidem facra pagina nul-
^nujus ficiat mentionem , ex adverfo vero
^exprefll_s doceat verbis Dcum Abelis victi-

mam

oiio- ^yrium ^de ^Ablt: ^fed folenne eft Giarcis rerum huiufmodi
_q °¹"^esa<l fetrahere , etiam invita Minerva fua 5 fatisiddocet
to h *^ocaDuI° cabirus deliranr, ne plura addam ex Bockar.

> Heinfio aliifque. Thtm. Galt in lii. I. vifcUeitri ftg. 7.

* V«BM. U�t. cao.xix.

I96 A.MOENIT AtES

inam afpexilte , Caini autem refpuifle, id*
eft non afpexifle ; quae verba longe aliter
interpretanda, atque, fi itavelis , delinea-
tione exprimenda dudum eftquod mihiper-
fuadeam, & fane fialiam tantummodo au-
dieris expofitionem fpero fore ftatim Te
percepturum id rion fumo afcendente fed
potius igne delabente effe exhibendum de'
pingendumque. Quid utiqueeft, quodvo-
luitDeusoftendere, aliud quamgratumipfi
fuifle Abelis non autem fic Caini facrificium,
quod qui foleat facere Deus declarat facer
Lyricus inquiens *. Recordetur omnium facrifi'
ciorum tuorum & holocaufium fitum incineret, ta*
le enim facrificium phcet Deo quod toturri
coafumitur tefte eodem Lyrifta¹», &Moy-
fe ^c* Atque hxc incineratio erat illud tefti-
monium de quo ita loquitur Paulus^d. Per
fidem uberiorem hofiiam Hebel obtulit Deo, quaiti
Caitty per quamtefiimoniummeruit, quod effet ju*
fius (NB) teftimonium perhibente de dona-
riis illius Deo: &per hanc mortuus adhuc loquitur
Probari hoc pofle puto ratione atque exem*
plis. Ratio autem confiftit in eo quod quia
adipem Deoobtulcrit, non potuerit neque
debuerit non accendi, ubi enim, fi ejufmodi
facrificia colligas, umquam quis animadver-

tit

a TfaJm. xx.4. b Ffalm. 1.1.21. c Deut. xxxni. J⁵"
EtSeivio ad Virg.JE.n.1.^. 708. d AdHebi.xi.4.

JheoloctcoPhilologic*. 191 1
*Jt non fuifle accenfa. Dein qui potuerit \
Deo gratum fuiffc bocce facrificium fi non
^°rillius afcenderit, autalia aliqua via ad
^^ei ut ita dicam flares pervenerit , quod
F^erte erat abfque incenfione plane impofli-
^^ei multo minus quod ex toto , uti qui-
dem debebat ^ confumeretur. Accedit^
S^Ut>d ut primum facrificium orbis fecundi
^rUerk holocauftum ipfo odore Deo jucun*
^ffimum * ita fuerit etiam pnmi orbis pri-
j^Um. Sed id fine thitre atque myrrha, e cu-
^JUs ignis flamma, crepitu, colore & rerum
^eventus antiqui prsedicebant^b, an vero id
^lls etiam fuerit infperfum fiunc non inqui-'
^rarn. Exempla quibus hoc adftrui poflit quam
fcfrnifiime fuppeditarit non tantum fanftac
^reijgionis literje verum enim vero profani
^lcriptores. Ex facris vide quid Aaronis ac-
Ciderit facrificio. Et egrejjmefi, aitMoyfes^c,
^f�^w« a facie domini &� confumlt fuper akare nolo-
^c*J*ftum , & _adipes. Sic Gideoni refpondit
P^eus^d, Elias^c, Davidi', Manoach^s. Sic enim
iriterpretor haec verba ; tulit autem Manoach
^K<*»m caprarum & oblalionem & obtulit fuper Pe-
^a% Domino & miraculum fecit ad faciendum.
Adeo ut nihil putarim verius, nihilcertius,
°l^uam Deum igne incineraffe & accendiiTe

ho!o-

_A^a.^De»^,t'33.U. Genef.vni. zo.ir. b Hoezlmusad.

^''''"�Miodiumpag. 32. c I.evit. ix. 24. djudic. vi.n

'"■cg. xvui. ₁₄, f tChron.vm.K E l^udic- ^XI»-is-

«9* AtlOEKlTAT!!

holoeauftum Abelis, quodMoyfesnon ine»
leganter afpicere dixit. Multis haec adftrue-
reanxienoti eft neceflequum velunusMp*
nardus * nubem teftium proferat. Cuius in
San&i Barnabae Epiftolam hasc fubjicio ver-
ba. � Cum obtulit Abel Domino facrifi-
� cium , ignis in ejus holocauftum e ccelo
_s, defcendit, ut refert S.Ephraem, fermone
� primo delacerdotio: Ceterumrevertamur ad
_iyjujium Abel, quiin initio creationis facerdot fa"
� tlus efi, difiamufque ex tpfo, quarido in prin-
_s, cipio viElimam (uam facrificavit Deo , rionn*
� ignis e Ccelo defcendens ipftus facrificium devortt"
� vitf Etpaulo poft. Vides primum facerdoterti
� Ahelinpriori creatione . qito pailo ignk CalittH
� in terram deciderit, propter irreprehenfibile ejui
� facrificium. Idem habetur apud fan&um
� Joann. Chryfoftom. Epift. ad Hebr. cap.ii*

,, riwf <S\} »f)\a>s ifjLOCfTVfifivi inx\ <ft'*o«@^j KiyO
j, 7rvt> xxTvthtyv) xvxhxQnv twV fyaixc * ecvn fi
� 33n A'Gek iniahi^ i X) 3^1 %(nxi ctwif o "^u"
>» &t\&" ■> bui7wfitnv, tfarev. i. e. Gj^iomodo prttl"
,. cipaliter tefiimonium accepit , tptod jujlus ejfet,
� dicitur : ignis defcendit confumere viBimartt'
� Probes enim verbis refpexit dominus ad Abel &
� ad facrificium ejtts , dixit inflammavit. TJbi
�poft reftituendum eft vox ©mfo'

� liwv. Nam illi fancti Patres ex illius inter-

» fa§- HS.

^HEOLOGrCO _*HI-.Ol-bdlCiE. K^

»»pfetatione hanc fumpfere traditionem , uc
»'potum eft ex Haymone Alberftatenfi in
»>^dern caput: Tefiimonmm quoque Deo perhiben-
»^temuneribus ejjus, f.tye quod i$nis defcendit, utitt
^J> Iheoclotione legitur, quia inflainmavit Dominus
^defuper Abd, & Juper munera ejm. Quodcon-
»' ^nrmatUrex divo Hieronymo iii QUaeftioni-
*>°us adGeneiim; UndefeirepoteratCain, quod
^jratris e)ut munera Jufccpifiet Deus , &Jua repu-
>»"lafltt, njfi iU_a jnierpretatio "vera ejjet, quam Thei-
''ffiionpofuitl & inflammavit Domihus fuper Abel,
³ⁱ ^fiperjdcrificktm : fuper Cain vere & fuper facri-
VPtium ejus non inflammavit. Non poffum quiri
p^c verbo interponam virum do&iilimumF.
j^C,'^tu»atum Scacchium ' ex hoc Genefeos loco
_t I^e P^robare prixriuni ignem,quod poctias fur-
°Prom_ctheiacifcribunt, utihofti, rhortali-

- ^s tUnc tcmporis cfle traditum, de qub quid
icatuendum alias videbimus. vidc Lucre-

vv^Uln Ub. v.^. 109;. Nunc etiam gentiliumV
eos veri Dei exempla fequutosfuifle videa-
Us.Sicenim,eftapud Paufaniam '.^hNonlongk

- J Seleuci ftatua, cui haud obfcura prodigiafitturdm
'-"'tatemfignificant. Cum enim ex Macedonia cum
_y. ^SXandro profeQurus Pe!/<eJot>iJacrificaret lignaa-
j\*^7flP°fiia ultro ad Dei [w.ulachrum accejjerunt, nul-
J^fakjeclie ignibus accenfit /««i.Perfpicuc ctiarri

*^c«Virgfljrjs<. N m

* js^^Crot;;^E]*^,»^chiyfra.Mytoth. Ub. t, c *- *> *&. \

■ xii. f.

194 A 14 OE 1* I T A T * S

Auii^hacgeniiorquiftederafulminefancit. qti*
hoe modo interpretatur Servius: Saneit, id e&
ionfirmat, (anclaejjefac.it: quiacum fiuntfiedertt*
Ji cqrufcatio futrit confirmatur: vel certe quia apw
inajores aranon incendebantur, fedignem divinUl"
frecihus eliciebattt, qui incendebant (for te 1. incW
dtbat) altaria. Huic adde elegante m So lini 1°'
fcurn. Netlongeinde (alacu Agrigcntino) col'
lis Vulcanius j m quo qui divina rei operantur, #'
gnaviteafuper aras ftruuni , nec igtm adponitur^
hanc congtritm : cum. proficias intulerunt, fi aMr
Dtus _x ftfacrum probatur , farmentg licet viriM^
fpontt concipiunt, & mfo. infiagrantt haiitu ab. tfy
mmint fit accenditum. Ibi epulantes alludit fiam.rr>.^a\
qua fiexupfis excejfibus vagabunda,, quem contig^
non adurit: ntc ( NjB, ) aliud eft amm imago nu^
perfecii rits voii^a fin autem non femper accend^
faltenl ifradiat auclore Servio. Quibus ex o?
mnibusmeridiana luce clarius patefcit non fa*
jno in ccelum afcendeme verum igne poti¹¹⁵ccelo delabente effe depingendum _t uquisv^
liffimeDeo gratum velit Abeliafacrif\ciurn Qf.
ftendere. Optime refpondit pi&or , d.e &�*$
plane aftentior, de gentilibus dicere quis pof&^cid longe aliis planeque diverfis mpdis fuifT^eproductum Sc populp impofitum. Primo q^ul*
dem ut ex ipfo lapide feu petra, cui potuerit^>tinjeciiTe fua holocaufta, in quem quum infr"

derin*

a SoliaPolyhiftor.Cap. j.adVirgil. &a.'*.f. 690.

r**E0L0GICO P ttlt-OLOGlC M. 19$

^^erint oleum, ftatim flamma eruperit, tales

^atnquepetras reperiri Ariftotelem^a (cribere

emini me nefcio quo e do&o viro audiifle.

Mnt circa Atintaniam, Juxta colles ApoUoniatidis

f\^am ^eJT^e» in qua latens ignis non appareat auidtm ,

Y* fuperinfufo oleo exardefcat. Secundo difciffis

,^aP'dibus aquam infundendo excitaverint

j&^llcm , _nam} quod valde congruit , adde-

^teXeodem au�t.ore,/<?m' inlhracialapidemi

" *" fpinum vocani, diJJeEium ardere; compofitum-

i- _r^rurfus, quemadmodum & fmarillem aeiudper-
^s$^ujn accendi. III. Si vera furtt quas dccri-
^ ^lo cecinit Orphcus.mirabilem certe depre-
deR^C ^S ^accenu°ⁿi⁸ caufam modumque , uri-

* dignus eft qui refpiciatur locus, qucot

uti&alios, intuum commodum,Opti-
_cj. typefteni Latine taritum, quiaGrsecaex
¹ 'one Doct. Efchenbachii,quashifce diebus
p¹^* facilehaurirepoteris, defcripG.

^rHftaIium fplendentem acpsUucidum accipe mani-
i>us

^pidem, radiiim Ikcidi divinifplendoris.

Jfto in athere maxime dektiatur Deorum immor*

taliumcor.
-J&mfi i_n manibus gefiani adfanum accejferit,
NttUus Dtorum vota tua renuet;

udi igjtur _ut (l_tf_cas viresfpltndentis lapidis:
■^Sf-fiplacet abfaue vivaciigneflammasexcttart,
Jwes aridas eum fuperfaces deponere.

,N 1 Tn

1C;6 AMdENITATfeS

"Tu vtro ille ,fok ab oppofita parte irradiante,
Statimfuprafaces exiguum radium expiicaUt:
Qgi, ijuam primum ficcam & pnguem attigti*

materiam,
Fumum, deinde ignem exiguum,denique veroflafH'

mam magnam
Excitabit: yuam diiunt effe Antiqtii matrisfacr0

ignem
Non alia magisflamma fpero egd
Immortaiibus tam gratafacrificia urere.
Addopraterea & hoc miraculum Crjftalli:
Quodilie ijuiflammts auBor eji, quamprimunt
Ex igne cxtraxeris,fubito refrigeratuspaiparipo^r
Et renibus apoofitus, dolorem lenkt.
Macer Lib. v. e. 41. vel potius Marbodeusu*
Lapidibus Pretiofis. cap. 13.

Sedcertum cunclisfiat nec dubitabile cui^uam ₉^jwd lapts hicfolifubjeclus concipit ignem,
Admotofauefibifokthic accenderefungos.
Opportune , inquit, Theologus, monui^-fti de aqua, r>am in memoriam mihi revc
cas me olim legiffein fccundo MacchabscofUfl¹Jibro c. 1. f. 19,20,21, zz. facerdotes, a Nc*
hemia emiflbs ad inveftigandum, a piis facef
dotibus in arido puteo abfconditum hcta^
altaris ignem, ayuam denfam loeoignisrep^c*
riiffe,qua affufa hoIocauftamoxcxarfen*^,t'
Plinius" quoque ait vsxAgro fabino & Sidicino *ⁿ"

a Lib.jj.csp. 107.

ThEoLOGICO PHItOLOGlCiB. X??

.Vfiagrare lapidem. A t non capitis, pergcbaS
PJccdr, noftra hieroglyphica, noftras argu-
^las5 miror enim vos apud Horum Apolli-
^ncirt^a non legifle quomodo igncm olim indica-
^Junt prifci, pingendo videlicct fumum in
^Cae'um afcendcntem. Imo vero refpondebam,
°iUafi vos tam alte hasc repeteretis quaz dudum
^ln defuetudinem abiere. Sed derh tibi hoc
° antiquis ita religiofe obfervatum, non vi-
^^Co equidem quomodo huc fistranflaturuS|
^Qc quo tamen aliotemporefufius. Nuncal-
^erum proponafn deteftandum revera,&nul-
¹ Hon abominandum Chriftiano errorem,
4^uem licent.r nimium erratis frequentiffime,
°-^epingendo nimirum SpiritumSancT:um^bfuh>
P^ecie columbae, quum nihil mihi videatui?
^tati magis inconvcniens aut indecorum,
^Uaj quantum colligerc eft, opinio originera
J"*ifit _Cx baptifmate noftri falvatoris, in quo>
..^ngeliftas rcferunt Joannem Baptiftam vi-
^Qlue Spiritum SancT;um^eM<«J©&i«:�3», tam-
?»«wc8/«_OT^_wfuperGhriftum e ccelodcfcen-
^Cre & permancrc, quae opinio itaoccupa-
^!t °mniumanimos utmulti, imoplurimicx
«ribus ftatucrint vcram fuiffe columbam,
_^ll *utem columbastantummodoretulifTefi-
S^Ur»m. Omncs has fentcntias ftricltim colle-

N 5 " ' gi-

_ ^^«ogiyph.lii.psg.₇_. b Matth.m. it>. e loyj.

198 Amoenitates
git atque e^aminavit vir fi quifquam alius hif-
ce in litcris verfatiflimus S. Bochartus' qua?
reccnfere neque Iocus e^igit, neque tem-
poris pcrmittit brevitas. Satisfecero , autu>
mern, tribus verbis aliam horum verborurfl
ac hujufce comparationis interprctationenl
rationemque dedifle, quajhazceft: refpexij-
fc namque omnes divinos fcriptoresininfti-
^uenda comparatione non ad corpoream tat°
Spiritus San&i quam columbae figurarn, qua-
fi illae inter fe viderentur osquales aut fibi inv V
cemfimiles; neutiquarn fane;? verumatten-
difle ad volatum,ckfimikm defcenfus modurn*
adeoque geminos, mmimeque difpares intet
fe comparafle tra&us, quales ufurpant tolum-
bx , quum rnapaliorum tabernarumverufti-
carum foleant peterc culmina, ut rec~t� vide-
licct, brevi, & fine leviflirna quidem alarum a-
gitatione quam celerrime ac facillime defcen,-?
dant , quemadmodum diu multumquc ob-
fervarunt illl",' qui in columbarum voktuffl»,
&imprimiscxalto teyram vorfumdefcenfuffl
pculosfuosaliquandojincogitanter iicet,conje^
cerint:ita dicit Hofeas yfv.xi.tam^uam awt cali
faciam defcendere. Sed fiad celeritatem,quaDeus
pterumque utituy, unde & vento quafi currtf
quaquavorfum vehi dicatur, voiatus referr?
malueris, non equidem refragabor. Tefteffl

uti:

� Hicrozoic. patt. 11. Lib. 1. c«p- *'� t*g- ii-

Theologico Philologic/e. 199
utique habemusfacris mliterisDavidem*ex*
°ptantem fe habere alas columbares ut avola-
^rct & requiefceret, imo addit, ecce elongaho m%
^tr«nfmigrando, commorahor itt dtfirto Selah. Fefli-
*arcm (vide caufam voti) erttere meavento qui
fifiitatur. De celerrimo avium volatu videre
poffis Bochartum ' qui ex Damir refert co-
^Iumbam omnes aves, quotquot funt y volatij
fuperare. Ceterum fi etiam haecvelisgenti_rliutn probari exemplo; en defcenfum Mes>

^riiapudStatium.'

Befiluit, temique exceptus horru.it aura.

wec mora, fublimes raptimper inane volatus

Carpit, &ingentidefignatnubilag]ito*
^d quce Lu�tatius: cjuafi moreavium, utvo»
J^atus ipfius videretur effe defcenfus in gyrum ,
^tnin hoc diffcrtquod nosrc�tumpotiusar-
^tremur. Neutiquarn enim conveniret,
yalvo honore dixero) Spiritui San&o inclu-
?^Crc fefe animalis alicujus fpecie atque fic fe
^Vlfendum praebere oculishumanisquumne-
Ceflitas id non exigeret. Quod fi jam vel exe-
S*ue conceflero, Iicet id nulluscredam, nc-
⁰¹⁰ eam potuilTet videre mortalis fuperftes ^
?^u°.^niam alias latius cx praeccptis divinis pro-

avimus nullum hominem quivifle Dcuma-
picere ac in vivis rnanere, quod h.ic ccrte ita

N 4 videre»

* ^lm.i.v.7. b Hietoz. r-att.H.L. I. C.2. Pag.IJ, 1*
«I-ib.i.Thcb.^.3,,.

2,00 A M 6E N I T A T ? S

vidc,retur fuifle fa&um. Qiiid ? enorme fan6
& pehe ridicufum, iit hoc verbo fubjiciam»
fiulli hon poteft, nori videri, ftatuere ipfurrt
Spiritum Sanclum fpreto quafi de non confi-
cienda aut cffingenda ' Dei imagine praecc-
jpto, induifte formam avis, cum certus effet
quanra fuperftitione homines, & inprimis
illo tempore, ducebantur; QuambbremDeus
Oilim Moyfi * non nifi vocem, aut nubem, aut
igneam columnam, aut ad furnmum poftre-
jfias fuas demonftrivit partes, qUaa tameri
ipfe, quod fiepenumero furrimiratus, abeo,
forte diftam mox obcaufam,non defriburi-
tur. Similequid imitari vbluereantiqui in fi-
rnulachro jovis cui hoc CallimachiJegitur in-
ftriptum.

G^anam hac forma ? Dei. Cur verfa t/t?.
fulgura lucis

Divina non fert debilis hac acies. (a~)
Nequc aliter hic mihi videtur exponcndus
locus, quam ille divini Lyriri Gde Cin.
COmm, f. quo dicit renimabitur ut ayuilte ado-
kfcenti* tua, quae verba nemo interprttabi-
tur ac fi aquila; juvehefcerent, poftquam
fenio fuerint confe&se, fi quidem id ncgarit
oranes fcriptores qui rcm accuratius paullo

/ exa-

a Deut. tv. i«. 17. ^ Deut. iv. iz. (a> Fith. Vetei.
Bpijt-pag. *.

THfcoLOGicqPm&QLOGiCje. 20r

cxaniinarunt, nec moramur quje de juyene-

*cente aquila'; refert Confalus Ponce de Lem ad

\pfiologum S. itpiphanii cap. vi. pag. 23. 2.4.

xuid! jpfa id negat natura, licet permulta

^u^ ayibus, quas inrer primura locum occu-

P^^rej hpc conceffb , deheret totiens redi-

!^VUsPhcenix,eiusmodifalfa ab antiquis fue-

^J°t fi&a aut ialtem falfocredita, traditaque,

.'°ⁿge; itaque verifimilius & elcgantius ex-

P.^ueris Davidem yoluifle innuere , Deum

^irUm probum atque pjum indies quafi in-

?^urareacinejufmodi reducerejuventutem,

jJ^Ua'em firmara habere fertur aquila quurri

IJUniorexovoquafi recens prognata & ex-

^u'^a; nequeabhoclcopqaberrare mihi vide-

^r rrophetacum ait: ^a Jperantes inDominomn-
■? "« robur, afcendent alaficut acjyil*. Objicie-

\$ cony^yis aUquis admodum do.ctus fuper

^'taApoitoIorum linguas «r« «wf«- inefFu-

°ⁿc Spiritus San<9:i fuifle yifas, adeoque

P^0tuiflc accidere ut versc columbac viderie

Joan_nes f}g_uram# Concederem quamquam,'

pondi, verasfuifieling\i3rumfiguras, non

.^cxindeprobaripqteftverarn fuifle, uti
3 Jdarri volunt, columbam, quippe quod fi

cduo inter fe cornparenturquam longifli-

inf ^erant *� q^uoci nullus dixerit Jinguas

�^Utn Spiritum San&um rep.rjefentafle nc

N 5 dum

* fcftl- XL.JI. !S5i

%0t A M O B N ,1 f A T fe S

dumfuifle. ii- Quoddonorum S. San&i H'
cuerit facere imaginem aiit, ut ita dicam»
reprasfentationem. in. Quod in Baptifma-
te Chrifti defcenderit ipfe Spiritus San&us*
qui a Joanoe, & quare etiam non a Chrifto!
yifus nulli apparuit ampfius ; in miflionC
vero Spiritus San&i in Apoftolos linguas iftaS
Sc (N. B.) ipfos^f Apoftojos non linguis illi*
igneis verum Spiritu Sancto repletos fuifl?
legatur igneas ab omnibus vifas fic ut Spiri-
tus Sanftus quo Apbftoli fuennt fupcrfufi»
longealiud quidfueritdiverfum acdjftinctuH¹ab iftis, qu« videbantur , linguis, qua?
ego typos elqquentijc 8c h%oyfiv$ikx pbten-
tiaeverbi divinimallem exponere. Quod au-
tem hoc fa�tum fit * eusy,ct,'n*,& h$*t, vakie
erat neceffarium quando quidem i. nullu*
potuiffet fuhle certus de fuperfufione Spifi'
tus Santti, fi illa ah aliquo non. fuiflet vift i
talisnamquc fuifle dieipoteftilla. efKifioSpi"
ritus Sancti fuper Mariam, quam ci annunr
ciavit Angelus". Secundo quod fi corporearfl
id eft vifibilem figuram non habuiflet neuti-
quam potuiffet videri, fiquidem Spiritus»
quanto itaquc magis ipfeDeus, Spiritus fpi-
rituum dictus, mortalibus oculis plane eft
invifibilis; quapropter ut de veritatc confta-
ret, corporalem id eft fpe&ahilem neceflc

eraC

»Lac. m. ti. b Lue.i.ij.

*HEOLOGICO PHILOLOGIC/B. ZOJ

^Crat confpici traclum, qualcm m defcenfu,
^ur-i jam dixi, folent efficere & exhibere cq-
Jurnbge; quoniodo delabentem e cxlo ignetn
Vidit » Moyfes. Hinc re&iftime in omni-
^bu$ editionibus Novi Teftamenti accuration»
^buspraecipueStcphanianis interduo comma-
^ta> «<r« deAsttz�i > diftmdum legitur * \& «<*-

PWcy 10 irvtvpoti to' �"ytov a-ai^,ccliK^ «<J«, ucrei

^Crturadipfum Spiritum Sanctum vcl potius

p ^aPparentem cjus defcenfionem nonvero ad

|;^m'litudinem columbs. Sic Chriftus difcipu-

/^s "***, poteftatem quam in diabolum ha-

^Uerant enarrantibus dixir. * ijt«^auv t <ww-

.. > uc urggirrtjvy c/a $ oufg^ow iri<ro*&i. HjC

^lcet Chriftus dicat fe vidiffe delabentem inftar

. ^ltriinis e caslo diabolum, non tamen inde

f f^U^? probarit diabolum habuiffe formam

.^ulrninis; utinequeanimalia, quaeEzechiel

^^Xta flumen Chebar vidit futguris iriftar

^ ^euntiaatqueredeuntiafulmen retulifTe. Ip-

^ vero vocem wn$Jbm quod attinct,

p ^lu aliud, quam terram verfus defeendere

&^tl'ncat ud ex- locis parallelis fatis fuperquc

_h ^onilraripoflet , fed akeriusfuntillaloci,-

^audum tzmen Euarrgeliftamfynonymisid

_ larnexpreffifTeutiAaor.x.44.₄5.xix.<J.&:xi.

^lc ^eiiam Spirkus Dei fuper Ezechiclcm di-

citur

* ^Es0d.JX.2₃. btUCIII.22. CLUC.X.IS.

ZOf AhOEHIT ATIJ

citur delapfus*. De cqmparatione etiam plii-
ra, fi liberet, poflem apponere, fcd ill»
tranfeo. Me autem quid fuifle crcdiderim fi
rogaris, ingenue fateor nefcire, ncque quic-
quaoi certi pofle. defcribere, eo tamcn valdc
inclinare, ut igneum dumtaxat traHum aut
radium longo lirnite lucem dantem ut curfl
Virgilio loquar , reprsefentarit, fi quidem
Deum igr.e cir.cumdatum in Sinai monterfl
^k dcfcendifle legimus. Ita quoque Mofis #
Chriftifaciesigneas aliquando apparuifTe fci-
mus, qui fulgor fanftitatem retulifie non ab-
furde forteao dici ppjTet; ficuti ctiam carbQ
ille vivus ex altan a Cherubino defumtus, quo
Jqfaiselinguaattingebatur. Quin imojoannes
Baptifta pracdicit Chriftum Spiritu atque ignc
( Apoftolos fcilicet) baptizaturum , quo°
fecit quoquc in effufione Spiritus Sancii in
Fefto Pentecoftcs; quin imo potiusmox cas*
lum afcenfurus in fignum fortean ut itadicar»
legationis, in eos Spiritum Sancxum flatu cr-
fudit, dicit enim kxB-us «VeswAxr f*z i ?»#"

iijj , Kxyca �a-�f/7f»Jf*«}. kJ <j?Jt» ejjrwv , !***!
Qoanfi , K9J kty¹ *^u7*~f , hifivn 7rveuft(* «j^ovfj

quo chara�tere Ghriftum orhavcrat primuipt
uti vidimus, Deus j quem voce fua robora-
vit cum fubjicit huncfuum efie filium ip^Jfius beneplaciti, cui aufcukandum " jubct

a Ezech.xi.j. (jExod.jct.Sof. cjoin.xx.n, d M»***

17.5.

THEbLofelCO PHILdLOGICS. aOf

^Cquc dovufioKfy fortc dicetur qui om-
^nes illas in V. T. memnratas ignium c cce-
*l^s deiediones bujus efFufionis typos fuifle
ftatuerit. Sin autem ad ventum fcu flatum
"^lis referre idem ille locus fuppeditabit
^vcntum totam domuiri implentem , uti
*a^t<!* templum ^b rcplebat fumus, quo ufus
*/'� ipfe Salvatof , quum afflatione difcipu-
''^s fuis * Spiritum San&um afFunderec.
^^ed nihil ccrti detcrmino videntur tamen fi-
excogitafle gentiles quum ftellam
^repcnte dc caelo in humcros Eurytheimi-
Jtcs, cum Bceotus Neptuni filius uxorem
«oi dcligeret, cecidifle atque mox evanuifle
^refcrant. (a) Verum haec, uti & alia mea,
Suaiprobenoviquamfint exigua, libens vc-
^slitnatifliHiis fubjicio ingeniisasque ac ju-
^iciis acutiflimis, auditurusavidiflime, quae
^Ve*aua, vel mcliora fuppofueritis. Fietin
Poftcrum fatis tuse petitioni, dicebat Ampl.
^ofpes, ubi a menfa refurrexerimus, vel
potms integrum hujufmodi quasftionibus di-
^camus dicm,nunc hilarem hunc teramus &

Nunc enim efi hihnium
"^u»c pede Ubero pulfanda tellm.
*»uc ades itaque puer Sc aliquantulum ma-

jus

til ^fcf,y,-4. bj»an,jx.i*. c Plutaich. de Fluv.

2,0(5 A M OE N I T A T E S

uscxlatum illud porrige poculum, fic, fi veli-
tis, fuperaddit, vinum coronetnus. Hoc»
fi re&e capias ajebat prsefens Theologus, an»
nuo, fin minus aut Ahafueri feu Perfarum
^a legem hic prdmulgari aut Spartanorum in-
ftltutum bbtineri velim, quos tefte Megillo
Lscedasmonio compotationes legibusprohi-
buifieauctoreftPlato^b. Alterutrum relpon*
debat, Nob. Hofpes, aut, fi imperaris, u-
trumqueobtinebis, nullusenim, fimcre&e
nofti, iftemihi fcopus nedurh mos eft, ve*
rum quid tu per vinum corbnare aliud, quani
cxornare floribus intelligis ? quafi vero, di"
cebat facrarum len;um amiftes, tu nefcircs
vetercs quum ad fuprcmura rnarginem ufqu^
implercnt crateras vina twmarc ' vocaffe.Fa-
tebatur illud A. Hofpes at illud intendifle
pcrnegabat. Fortean exoptares, interpone-
bat dicax fane, qui latus ejus claudebat Ju*
rifconfultus, Orator fanctiflime, fi quidem
Graecosin teftimonium & exemplum vocas»
Grazcorum moreaminoribuspoculis incipi#
per grsdus quafi ad majora afcendere, quem-
admodum variis ex autoribus probat, clarifli*
mustuus, quounicedelectaris, ^d Meurfius*
Scilicet, ajebat concionator, ac fi apud nos
veluti apud veftri fori homines obtineret iH*

eGrae;

a fjiufius Obfervat. lxii.c. 7. b DeLeg.lib.i. pag-⁶³�'
Tom. i i.ed. H.Steph. c Scrv. ad Virgil. Aen. J. jf-1¹''
Spicileg. adTheoci.pag. S7.

JTheoloGico PhiloLogicjE. 267
^c Graecorum conviviis delata lcx (veftr»
^Cr»m omnia lcges crcpant,) * aut bibat aui
abeat, putantes, crcdo, eo fc ingenia excitare,
^Vc'uti id fummi illi poetas Homerus, Ana-
^Crcon, ^Efchylus, Ennius, qui numquam
ⁿⁱ"benepoti adarrriaprofilicre,exemplis fuis
^c°nfirmarurit; Dein fi tu mox allegatum accu-
*ate legifles Meurfium illico e Philone impro-
"aturn obfervafles peflimum illum morcmni-
Jri»s proh dolor ? hodie adhuc apud Graccos
*i oculatis coquc fidelioribus teftibus Gcorgio
Wehler " & joanni Chardino ' fidem tri-
^Duerevolueris,8cin primisMufcovitas* qui
^°nbpnaj( nonvirginem ut Prophcta * ait;
*^cdliberos, uxores, imofeipfos deniquepo-
^ione in fervitutem redigunt, " obtinen-
^eni j prasfertim quum ufum CafFe. prcete-
^ut compo,tationibus , ja&antes more Orien-
, ■ lUrn gentium e Turcarura ^f vinum jure
Wrando abdicafle, ejusque loco hac potione
^» quqd faeile concedi poteft, quandct
".^u'dem id non abftine^tta?. fed inopiae ergofa-
jj®&* Sic enim idem V.Ang4m a.S.Jo/epb,
^^iCaifermemdigenPiAQrietitaks ad.fibnetatem in-
_t ^Cft > ndiculum revutant vini ptum. niji ad ebrie-
^im t&veniat. Tm$ pHjfimum eo ufijtn p*

tant

j^-eniw ^Tufc- **�«�*»■ b Voyage. pag J44. c Voya-
*>»f[j_d ^CUe' pag. 11;.r 14. * loel. 111. 3. d Kleock. Am.
l«s _t _s °^a.^Mun<ouw xxyi. tfooftftuk pig. 10+. e ?. Aqjjc-
�jofeph Gasophyl.ling. ^Pelf> Mft*w* ^J*>-

S,o8 A M 6E N I T A T E S

tant donec ejuafi mortui in fok jaceant. En Orien*
talium populorum ac Turcarum jactatam ad'
eo integritatem ac cohtinentiam, a Graecis»
qubrum terras occupiwt, haeredib qiiafi ac-
ceptam. Praefero longe potius Anachar/io
eumque ac Ebuluiri poetam Cyprium ^a irai"
tandum arbitrbr ^ quorum prior quatuof
dumtaxat pbcula enumefat inter quas ulti"
itium prorfus eft hegligehdum. i. enim a<*
fitim_y i\. ad hilaritatem, nr. ad voluptatetfl i
iv.ad infamiam pertinerc refert. Alter verc>
primutn fanitati , alterum amori , tertiufl*
fomnoi quartum nott utique noftrum fed *»/«*"
vi<s \ ultimum Mercurio tamquam fomni lar>
gitori tribui voluit. Optirne refpohdit Juri*
peritus, videris enim hinc velle concludere
quatuor dumtaxat bibenda cffc pocuh, a^cnullus dubito quin eavinocupias impleri me-
liore i.e. CCS, quod pacc tua, dixerirn»
Theologico; nofti utique provcrbio Belgico
confirmarilaudatilumaacmcracioravinaapud
Theologos facerdotelque reperiri. Quod riC
tibi autfingere vidcaraut exprobrare tefter»
citabo Erafmum ^b qui ad hanc motam qu#'
fHonem rogatamque caufam quendam inductf
rcfpondentcm. A Jurifconfultis occupari au^

vocant frabtndat, decanatus, & archiadia co»^a'

tlt

a AUxand. ab Alexand. Gtnial. ;di«. t.jj, i.i p*g. »*"'*
fcAdsgici. pag. 45 8. tthtifictU tm*.

^HEotoGieo Philolocicje. ao^

^w» Theohgk nihil reliqmm fierii prater curata

*" vocant facerdotia. Caterum de paftorihus Jcri-

Ptuniefi, peccatapopulicomedita , nimirumad cibj

^an> duri concoBionem opus ejfe vino efficaciffimo. At<-

1^ue hinc natum ejfe vulgi ditlum. Quibus fubi-

k^' ^normrn faceto atque falfo Theologum
^P¹ animadvertercnt omnes & prsefertim N.

°*pes, noli, inquit virreverende, hacc in
j^alarn accipere partem, primum quod fcias-

*^c a faeccpopuli dici, &ad alias pertinc-
*^e ftftas, fecundo quum videas id animi.
«umtaxat relaxandi jocandique, non vero
?^IafE>hcmandi, utireriSi caufavicinumtuum
^ln wcdium protulifle. Oro nc faflidioio fti-
Pcrcilio invidusadfis

*------Culpare jocos Mufamqueparatus, naxrt

"ifterius graviort fmotihi Mufa tocjuttur

Noftra, dabunt cumfecuros mihi ttmporafruBus»
^, vt tihi digna ttto poliantur carmina Jenju.
^N utic ad amuflim adeo rigide omnil examina-

^fta f a&ave non oportet non enirn amici
*^ntum , fcd familiares fumus; adeoqueim-
P ⁿe jocari licct, fcimu» utique omnes
Y ^micum ladere m joco quidem licere.

^CrUin abfquc joco,urbanitate, falibus ve-

"bufquc fi fimusjhodierna nimis fevera &'
co * ?kilofophic3 erit ecena, aufteriufque

^nv^vium, quod cclebrands lucis annuae,

O quara

^a ^Vitsa. cnj.

�iO A M 6e N I t A T E s

qpam principem vita? habui, vobis ami-

«risnunc do. Collige tp & antiquitatum etiafp

harum peritiflimus, mox recordabere nQⁿ

iblum morum verum etiam legum apud priS'

cos cqnvivalium; rion enim, qui tenacioris &

memori* i excidit prseter bellos homunculoS

«vtquc le&um locum, le&umque tempus &

apparatutn nbn negle&um j Varronem etiam

id temtoruhabendos cenfer-e fermomnimfifet: rel0

anxiu aul iortuofis } fed jucwfo atjtu invitabtltf*

& ctw quadam iljleceka & holuftate utilet; &

auibusivgemum nofkam venvflw flat & ammi^,

«^todprofitfo, iwjjHtit tvettia Ct de U gnttf ttW

ad commodum ttiteUfum pertinentibus confa^m^*

<$e quibus inforo afyue in negotiis agendis loftiH0_:

aft otium ■> W alia taccarrt quas fubjungit ve-

nuftiflimus fcriptor Agellips. %. Verum,^flC

Jongior fim & veftra hase cbi?tcnti°

ferpat ulteriusi fumitc amabo, haec amici'

ii» cbflfecrata ppcula, & vino, cui aniic»'

#33 parinda: vis ineft npn exigua authorC

Athcnseo ^b hane veftram cliluke liticulam-'

&vos, eetcros cbnvivas alJoqUens, aitj 0*

latum pieWi, hunc propinate calieem»

quem ijuum accepiflet, jn fummam tam ad*

jnirationcm quam laudcm cft abreptus, ad$0

accuratenamquejreferebat effigiem Principi*

celfiflimi Guiliclmi llLnuncMagnaeBritanicf

Reg*

» J?oft.AKic/itni.c.xi. b JLib.v. «ap.a.

TtfEotoeiCO PHILOLOCtCJE. 11»

^�egis potentiflimi, qua oceafione quereba»
*ur an hxc inter recentiora numerari dcbe-
^retinvehta. Refpondcbam nequaquam, ve-
f^um econtrariohoclongefrequentiore in u-
Ju fuifle apud prifcos, quam quidem apild nos
"odie; quis enirri ignorat Epicunⁿ difcipulos
j?^agiftri effigiem in tabulis, annulis, pocu-
f^ls expreflam infculptamque habuifle, quod
'pfurn Meletio Antiocheno antiftiti contigiffe
^e Chryfoftomo docet Illuftriflimus Spanhe-
J?^lus Sic Macrinorum familia fpeciale habuifc.
^Ie Videturquod omnibus in ornamcntis atque
-^fibus Alexandri Magni incidere juflerit ima-
ginem tefte Trebejl. Pollione ^c. Vaniflima
j^c > fi qiia alia, fuit certc fuperftitio, ajc-
^bat Comes Celfiffimus. Sed quia dc ccelatis
P°culis fermo cft , non poffutn non vobis
^luaviffimi Lyrici Anacrcontis , Ioiiumquidi-
^Cltttr gloria, melktiflimum bdarium «V 57»-?

SpSnhem. rfeuf. &prsft.;Sam,pag. 3-7. b Lo«o eiitrc,
_ttr�. i* xty.Ttig-Tyran. p. iss. eiLeyd. VtdtUtr mOn. nm pra-
1<ted ^t*ⁿ^^um dt Mtcrmtrum familin, qtut htdieque fltitH , id dicert
^. ,'t'tidle femper habutrunt ► ^Alexandtnm Magnvm Mateitneta
_nitt. "fwlh&r argeutc-, mulietesinrciiculu erdextrtchetm, &man-
_Hr\ ^m tmni tvtnamtnterum genert cxfeuipttjm femtier habturuntv ett
^ <�* i.««ic« 6- limbi & penula matrmttes in fitmilia ejtu htdictiHC
xi�~" V*'""uutriefyitmdtlisia vatataitm, mfifirent. Vidtmmprt-
culj, . ^M*^k''»»a ineadim familia viritm, qaumcartam in temfh Htr-
itr_n *'"';» pateram etedrinam ,' cjtta in meiit vultum ^AUxttndri ha.
tuli,' p '*. ^cir«»'fmntmhiftt'um axtimrtt fignu brevibus & minu-
viri' .""''fifi prefinare: auam tjuidcm eitcumfcrti adtmncitamiiUiut
**«(i, '^""rjttjfit. Suedidcircefcfui, quia dicantur jutaviintnni
^J"* *»» ^ite*anirw>nxprttf»m viUur* pfia*ntvtlargent>.

3i� A 1i6s»itat'ii
TJiexbv 5�>*p5v, quod ob voluptatcs, mulcedii
iiemque Veneris atque Mufse , quas habet
«defcribit AgeBm xix. 9, recitare.

'Xhi^yifti ixp&W Toinq mihi laboia

Kjcusi/aoiOTiiieiv, Aigentum & iride fac mihi
Jlwn^-i<ui^pa'^i> Vulcaae, nonquidemarroa:

( T< j3 t&W"* *«/uei. J ( Nam quid gtadivus ad roe >)

II.vn!e*o?3>M?>ioi Sed poculuin roihi fac

0"<ra>jriai'ii^«'3uKi»j Quantumpotesprofundum.

JIt»'43jUOi <E>T''a»TQ Inlculpitoque in illo

&1»t' «s^tt, /uilS-'ini^df, iJonaiba, plauftrave illa ,

W» svj,v<>» ftgjWti. Triftem nec Oiionem.

T< 7!h*nijfi(rcn K&uti, ( Nampleiades quid ad me,

'H d^v «Ves»⁰⁷ BomVi». QuidlucidusBootes J j

jrioiSn» ajuntxxtjuoi, VitemfedScraccmos

�4fSo^iisti>?9T''tul'ri, lnfculpe, cumqueBaccho

Xoj ^oWnt totSv ia? Uvas iimul piementes
O/xKxatx» Auaiav i Ciipidinem Ss Bathyliumv
E"gjoiw >t) B* Sts/vVif»

Huic non minus elegantem apud eundciri,
ifequentem oden fuccinebat alius; quse fi ritc
examinaris , & accurate uti certe debet in-
Vfpicias vides fane quod nulla aptior magitvc
conveniens poterat infculpi figura feu mavis
imago j inventor quippe vini ab omnibus
femper npntantum fuit celebratus verurn
etiam diligenter acreligiofe arufticiscukus»
adqucpropterfru&us humidos* quemadmo-
dum Cefercm ob af idos' colere erant foliti,
quodVarro" ob cibum potionemqucfa&urn
fcribit. Hujiis, de Baccho loquor , idco fa-
«ies apud Naxios rc&e e vite elt Gonfecla, fic-

u»

» Stry.adVirg.Ed.v.^. 79. �> DeR..B..i.e.r.

^H^Q^oGICoPhXLOLO^IC^. 2-1?

Vii ficulneus ijpfe, quod ficum primus qftcr*-

^UCrit, apud Lacedaemonios veneratur. * Hie,

^^u tnedice, me appellans, ajebat Ephorus,

^uiaSciUe mcdicusolim ferebatur & fanitatis

P^fes^quare hederacea corona uti 8c laureg,

*^Uerit obvolutus, caufam nobis declara.

^^eponebam interroganti hanc Sextura Pom-

P^ejum ' quodammodo indicare ac innuere

^m hedcram tutelx Liberi ideo coraraiffarnt

.^tat.Uerct, efuodut ille juyenis femper, itahacvi-

^a > "Vel quia ita omnia, ficut ille mentes hominum

""igat. Aiiam reddit omni literarum genere,

P^er'tusuti aLacTrantio vocatur Tertullianus'¹,

Suum curiofius & plenius ab originibus uf_r

°^Ucadprofec~tus&exce(Tus reiagit: Liberum

ⁿquiens, eundem apud' MgypiosOftrin, Harpo-

^ratio» induftria hederatum argumentatur quadhede-

^a »atura fit cerebrum ab heluco defenfare. Sed & a-

J^Lioerumprincipemcoronaplane_: laureainqua«e,

«ztf triumphavit , etiam vulgus agnofcit, cum

J^es_ in tllum folennes, Magnam appeUat. coronam.

'uiius autem quod triumphum invenerre,

�^Urea coronatum tradidit. Sed verifimilius

:°^rt«an dixeris quod idem qui Sol & Apollo,^f

. ' laurus facra, fuerit habitus quorum po-

^Cri0r medicins inventse gloriara Gbi vindi-

^a ' De hederacea, quia hoc incidit per oppor»

_a 0 5 tunc

Iy_H ^tl,cn-Deipn. L.m. C. j. b Athen. Deipn.L. I. c.i».
_CT ,^xv,-c y. c V. Hedera. d De Coion, «nil. c.?.
~^b-»'>� f S«v. ad Viigil. Aa. i- tf, j..'

ST4 AHOISITATEI

tune, monere dcbeo, cas Judxos, voJente
fic rege Antiocho & '.mpellcnte, in Bacchi
honorem circumtulifle ,■ uti conftat ex Ma*
ehabeor Lik n,c. <S. f. 5. Verum perquam no-
tatu femper credidi atque difquifitione ulte-
riore dignum , quamobrem Bacchantes no«
modo rubri & anguibus coronati_sverum etiani
ipfc tnuliebri piftus fuerit corporc , juxta
hocpoetarum incertorum^a

Trahftque Bacchus virginis tenerformam. et

Formofns <juoque pirigtturLyteus
cujus rationem reddens feufebius ait: pingi'
tttr vtro Liber mulitbri & dtikato corpore prapter mti'
heretinfuoemcitumihtanies: nampdriter adaririfi
viris feminas aUegabat ttt Vhilochortts loejuitur in ft'
emdo Atthidis libro. Cuihafceadjungi poffe ali-
quando fum arbitratus. Primurriannoncxin-
de occafio fuerk defumta; qubdemoHire&
quafi effcemiriare vinum foleatcorpus, juxta
Prophetam : ' FornkatiO & vinum & mufiurfl
duferet cor. Que eleganter conjunxit admo-*
dumBafiiius⁴ ^;

'�> titc VeneriS) nec tu vini capiaris amore,
Uno namcjue modo, vina Venufque noceni.

Ut Venas tnervat viret, fic copia vini,^l "
Et tentat greffns, Miiitatquepedts> &C.
forte etcgsmuus legerisie»^, quia ebriiple-

rumqu⁶

a CaMt.Virgil.p.70,71. b Chron. Lib.pag. »7. tHC
fea iv. 11. d Vet.Epigt. fith. fsg-n.

^Heologico Philoiogica aiy
^rutnquc tardos & flexos gyratofqucadeoquc
*ardiores faciunt greifus. Conjunguntur lllse,
duo in veteri infcriptione in agri Veronenfis
Calderiano pago invcnta.

GA.DIVS. MAGVLLA. H. SECVM. N, HAB_T.

� ivnonis.balNea. sed. habet. oiviNra

"ALNEA.VINA.VENVS.CORRVMfVNT.CORfORA.NOSTRA,
SED. VITAM. FACIVNT. ±i1tui: ViU. Veniu.

tfe Ralneis agam ex prpfeffo incommentarii\
^uos de iis dudumquidem, fateor, promifi, aft^;
c,x voto perfieertnondumlicnir. Nuncdum-
taxat dicam antiquos mollitiet, caiilam igni ad-
foipfifTe, quando quidem nihil magis hojni-
ⁿes credebatur ^a effce.minare , quemadmo-
dum&aquxtepor, undeHefiodus pucrulos₈^ui alia Jui.J^vsK<KT»ri)i5c«fvo'J'.'«i-jt*Ituo< omniacura
^atribus communia habehant, ex veteruni
'.uftituto a matrum %*s&& arceri juffit, prouc
P^uribus id nos docet. vuw HeinfiusV Dein-
f^e quod vinumuxorios facitvirosacVeneris
^aPpetentes tefte rege fapicntiffimo , qui e-
^rioforum oculos in extraneas ,ideft, fncre-
^tr'ces conje&os effe dixit Prev. xxm. 3.3. quo-
^^um notiffimum illud coincidit finc Ctrwe&
Raccho frigen Vemretn. Aiidi, am-bo^ C. Pli-
^nmm fecundum .

Huc mihi vas largo [mmanti* pocttla vms,

0 ^ " ' Htte

. » H-inf. Introd. in Hefiod. c-p- i9-p»g. is«- *>. InNotis
^HcCod.paj.iSji.' c V«,-pigt.rHh.pag.i.

i.16 A M OE N I T A T E S

'"■ ^: XJtcalefaBusAmorper-vigilarevelit.
ArdtntiBacchofucctmiturignisAmoriSy
I Nantfunt unanimi Bacchus Amorque Dii
Hincquc araore Veneris Ariadnasque irreti-
tus dicitur, quse exponit Ancnymmde Incredibi'
iibmcap.\6. Coronatas vero anguibus Bifto*
tiides fcu Thraces mulieres in Bacchi facris
fuiffc lubens expofuerim, vel cirros inftaran-
guiumfuiffecontortos, vel fi myfticumquid
continere malueris , vini virus feu vene-
tuim, quoquafiinrabiem hominesagtfntur,
indicare voluifte , ceU hoc clcgaiuiflima fi-
miiitudinc declarat Salomon. Prov. xxiii*
»1, ?z> N« intueare,- aic, �uinUm quando rube/cit
eiuum dederit in calice coloremfuum, ambulabtt di"
recle, innovijfimofuoftcutfirpens mordebit & fic$
ngulus dolore affictet. Moyfes qxioquc Deutef.
3txxi i. 33. Venefium draconum, vinum torum,
�vtnemtmafpidum crudelt. Qiiis enim veftrurfl
cft qui ignorat, fiquis aicrpentealioveani-
mali veneoato mordeaturpaulloacrius, quan-
tamdeducatur irt infaniarnimorabiem, ^dco
utfurerc vefeillii&i dicantur; quocumvere
bacchantesillos eomparaveris, praxipue curn
illud vel nomen ipfum indicet; fi quidem
non modo Bacchus a Bacchatione *, id eft, in-
fania appellitctur , -fcd etiam faccrdotes bac-
drue infanae �% furiofae a 6w», id eft ,facrifico SC

infanio

Serv.adVijgil.Ed.ri./. 15-

. T M E O _, OG I CX> P. H 1L Q L O G IC JB*%lf
^tnfanio , denominentur Ihjaine'*, quo reipe-
^ifle credibile eft Solomoncm cum dicat Prov.
^■X.i.deriferem efficit vinum, tumuituantem efficit
fjcbar, fr omnis qui obteclatur in eo non eritjapieni.
^efideratis illorum effigiera adi, ubi conv
^odum erit, gemmam 135. part. 1. apud
*-. Auguftinum , aliofque quos- ex induftria
^unc tranfeo^bplures. De rubore, qui&$&
Poflct vocari, nam ita proprie dicitur color
1^uovinum probatur , faciliseftconjedura,
^^u°niam ebribfi & bibacuii ut plurimumuf-
^c adco vehementer foleant rubere, ut pe-
^^c igneanrgeftare faciem dixcris, quam ut

^cgcrent honeftiflimo fane ac convenientiftu
!?°pigmento, miniofaciemoblinebant tefte

fibmio =

-dgricola & minio fuffufus Baccherubcnti.
^c SUo, ne moleftus vobis fim diutius, quam*
^ls Hbens qua_dam de origin? ejusexigneau-
^0re CaUimacho ^J fubjunxcrim , nunc nihil
^lcam_} finemhuicquxftioni impofiturus hac
arnen conditione, ut, qaid dc ophiophagia
. ^^e^o Bacchi , quid de triremis circumla-
°ne p_er f_orum inveftigaveritis., vel nunc
^ci °Um, ftve coram , five literis, mecum
Varn. hcnigniflime comrnunicarc non dedi*

0-5 gne-

'"d A ■^Horst!' Co_im. 1. u. od. 19. b Sp«n. Mifcell. E-
JiH^"¹'_-p. 19. c Alciat.rarerg. h. u.c.i. d V«. E

%\% Amoenitates
gnemini. Dabimus hoc ;ibi dicebat 'Hofptf'
tibi plus otii fuerimus nacti. Hoc tamen irt
tuam gratiam fubjicere debeb Cl. Reinefium*
illam Ophiophagiam ex vitiofa Prudentii lc
&iom ortarri., leviufcula literarum mutatio'
ne tajhquam falfam femoviite.namquumafl'
tealegeretur"

� Etvirideisdifcinduntortchelydrbs
tytiBromiUrnflatarevoltint ille fubftituit

riridesdifiindmtmcbol^dits,
quo de mendo rie quidetn per {bmnium cogV
taffe videntuf viri , quotquot Pfudentium»{'
luftravere do&iflimi,' & qudd mutto mag^lSmirandum Illuftris i.Llc Nicolaus Hcinfius»
quarc vos orrines velim domihaec rcfpiciari^s>
ut ita amico noftro & mihi aliquarido fiat iatfc'
De trircmi circumlata in Bacchifefto non mc
mihi me apud quempiam alium quam apud A*
riftidem , qui fllud Smyrnae obrinuifle ait'
iegere. Vcrum quid hxctam latenuncind*'
gamus ; fumarhus potius riovum poculum &■
Vinum ItalicUm , quod nuperrime uija cufl¹.
cultiifima amphora amicus mihidono dedit».
his minoribus ciilullis, ne quis litem movea*
aut Bacchi cultores non prasdicet, cxficcc
mus; fimulcjuejubet, ut ex politiflimailla»
quam dixi, arhphora vinum finguhs coriV'
vis infunderet fervus, quod fedulus quufl*

pr#'

a Epift.art Hofin &Rupert. Ep.«7.pag. $91. b ®^iy

inSmyin. c Adsymm. L. i.f. ijo.

THEot.pcico Philolo6ica.'ji^
P^r*ftitiflct, argenteoque in caniftro, quoex
^Veterum morc^a pocula porrexcrat, denuo rc-
pomiflet', nefcioquofane miferoct fingulari
fatoaccidit utfrangatur pretiofifllmum hofpi-
^tlfiuc auro contra carurri vafeulurfi; quod/
°i^uamvis ipfi fuerit procul dubio taediofum
"'oleftumque infortunium , tamen 'ita prii-
denter ac moderate fegeffit ut ne fninimam
*l^uidern fubirafcentis aniltiiTemtiHafn vel ac-
^Curatifi1meattendenti, aut oculis, autfacie,
^nc dum verbisfibi effluerepermiferitj fieut
ⁿjⁿc elementiffimum iilius, utidlirn Augu-
" > etiam in fervos peccantes aperte obfer-
Vare erat animum, quem quum perfpsxiffet
^comes hunc in modum hofpitem fuutri comi-
^tCrnonminus quam amiciflime confblabatUf,
"°c Martialis verficulo.

Qm/ivsmerneretiiifortajfeperire,
_c Ampborx non -meruit tam preiiofa mdri.
^daturus commotos hujus inopinato cafu
^animo_s Ampl. H.oTpes ex appofita po-
^Culorum menfa ^c elegans fibi jubet a mi-
ⁿⁿho porrigi poculum paulo brevius, quod
ⁱⁿ ⁿonorem fanitatemque 111. Comitis propi-
^S?^at Ephoro. Hincjam ftatim quserit pvcior
^uando ilte mos & a quibus primus fuerit in-
^du$us, & an fempef pocula in ufu. Refpondit

Epho-

ii\?^eiv-^idvi!%.R_An.i.f.Tia. bL.!.Ep.ij. e Scra.

%%0 A MOE N I T A T E S

Ephorus primum cornibus antiquos bibific»

ficcnitn Nemefianus Eckg. nt.

Cantharon hic rtttvet, cornu bibit alter adunco.

Ifidorus ^a dicit uros, quos agreflres bovef

yocat, iatantum protenfa hahere cvrnua ttt rep"

,penfis infignt capdcitate ese eis pecula fiant, v^c

cnim legendum puto non Gerula uti in vul"

gatis editionibus.- S.cio, inquit 111. Comesj

Natn fuccurrit me apud V. Cl. Ezech. Spaf

hemiurn diflertatione quinta (pag. 357.)

ubi, quare cornua Baccho tribuantur, in'

quirit, lcgiffe id variis fcriptorum locis coO'

^rmatum. Ita fc reshabet, aio CeUifT. Prifl'

ceps, nam cx Philollrati dc vita Apollon¹'

Tyanei libro tertio ritat locum eruditiffimU^J

Germanorum medicus Joanncs LangiusEp»'

ftola fupra vigefiiaam nona, quam defalubrio'

re poculorum materia, occafione canvivii»

quale nos celebramus , ne «Wjw/Bs*.©* cofl'

vivio interfuifle videretur, confcripfiflc #

ait. Sed praeter alibi, citatos a nobis locoS»

egregius eft locus ^Eliani ^b de afino unico)"

nu, quem Monocerotem vocari reor Ifidof

(xu. z. p.1117.) e cujusauroexornatocof j

nu potentiores folent bibere, idque eam o°

caufamutcontrainfanabiles morbos fefe rni¹*'

ntrent, nonenim convulfionibus arripi, ai^

iicro morbo aflhgi, aut veneno lacdi, <3^ul

ei-

a Oiig. l.xii.c.:. p.itj. b De Ao.m.. ^v.C.fi.Vi^⁰

TsiOLOGtCO PHILOLO&lbiE. iij

^xhoc biberit, fibi perfuadent. Unde forfi-

tan illa dcfluxit fuperftitio nihil arque ctiairi

^jfficile parturientibus prodeflc nt ex ejusmo-

^cornuaut bibere, aut aliquannilum rafu-

** aflumcre. Pocula olim quoque ex arrc

^nfe&afuiflc conftaf; imofi&ilia, qualia

^Perfarum Rcges iis prasbuifle Ctefias ait,

q«os ignominiofc traftarent, uti & cantharis

^blpifle quod doccmur exemplo Liberi Pa-

Hj¹?* quem jfemper cantharo potafle indicat

*bnius. ^b Sed notandum bene alios illos fuiC-

^e.� quibus vinum in pateras eftunderent,

. ^0s ' e quibuspotarent quorum differcn-

^atn fateor me nondum ex voto deprehen-

^fle. Be_ne ji|_a f_c habent, inquit piftor aftde

Prurja hujufce moris inftitutione erat quac*

.°- Fateor, inquitEphorus; fed quis om«

ⁿiUm eruerit vcras primafque origines. Mihi

r^riInum,licetad barbaros referat Athenaeus^

^autGr�ci, aut Perfac hunc brberidi>mo-

^rctn induxiflevidentur, quippe qui prac cc-

^Cr'^s gentibus adeo delectabantur compotatio-

. ^u* ut inter pocula debcllo rebusque feve-

^10ribus conhlia ceperint^d, quorum conven-

¹ ^cum fxpc deeflent praeclariflimi viH anfam

^rr,pucre in illorum fanitatem bibere, una

. abfen-

f,_ft *^,h*"-Deipn. l. xi.e. %. pig.4*4. �> Heinf.ad Orid

^ilt- c H. N. lib. xxxin. c. 7. d Scaliget ad

*ufo

f Ai_cⁿ'^pa8, '«� ed.Tollii. c Peipn. t. XI. c. 1. p»g.4«o.
^nd. ab AUxaiadt.v. jj.

«2* 'Avftt OE N I T A T E S

abfentium five Prbcipum, five aroicorut¹¹nomina cjamantes * imo acelamantes b&
me bmttt, utiille apudOvidium.

jgf beneTe, benemt, fatria Pattr cftime, dixi-
Et altQS j quorura loca collegit Ukftriflim^uSScaliaer". Vjoilicet abftinentiffimus fit, nofte*
A- Hofpcsutifcistamen non tnado ex mof^tfPerf ar«m/ fcd noftira? gentis confuetudine elc
gant jffund poculo cui hoc Imperatorjs erat if¹"
fcriptum Wtate in^fimebUis m, Procerurfl!
Rcgtfqtie Ahgli® inviftimmi Guilielmi ter^¹vitam IHuftriffimo Comiti propinavit. Illu^'
aUascnim fingulis fingulacrantdata,'¹ quaC
primum Ephorus reccpiffet paulloque accuf
N \\\x% perfpexiffet, hoc inquit grammaticuH⁵eft poculum. Quod quid effet cum rogar^
Thcologus > nefcis , ait,. legumperitus vc
teribus etiam morisfttiffe vcl lireras, vel h^
myftiehia poculis incidere j affirmat hoc #
apertedocetapudAthenseum Enallus, <j^ulfe jam vetuftum poculum, parvum, rotu*¹'
dum, cujus in ambitu aureis literis infcriptul^I,erat aios sfiTHrox, cum urinat»'
do emcrfiffet, attuliffe pradicet. EnarraO¹aliiapud eundem fcriptorem fcfe vidiffc p⁰' |
culatalia dicata Djanae, ceterifque diis. R^c'
eordor, inquit, Ampl. Hofpes eorum, &

a H.Valef. ad Excerpt. Poiphyi. pag. i«. b Ad V>'S''
Culic. pag.9. e Chardiri. V₀y,g. P.2S4. d Siufc ^Ati<jl,ili.e.lj. e I,ib, si.e. s.St <s.

¹ HEOIOCJCO PHlXOtO«JICi_S. lj,j

^^U* ad hunc locum de poculis literatis fcu
§^ran.matjcis fcripfit Ifaacus Cafaubonus ho-
^momultale&ianeexereitus,_.* qUsc fUubet
^^u4ire niox librum jubebo depromt. Ncga»
bant ihodefte conviva., fed una rogabat Theo-
j°?us numquid obfervaflem quare Jofephd
^leyphum orificioTacci Benjaminisjufleratim-
?.⁰ⁿⁱ potiiis. quatn quid aliudi uti & ati illud
^al,cujus magicx, lit ita loquar pptentise facul-
^tifque fuiflet. EJieebam me ante feptennium
?^e5°itJ Antiquitatibus e facris profanis cgiflc
^^tlu?, adeoque hihil difturum nifi id fa-
**^umtn$ 6rcdere'ut eo gravius interpretare-

^Ur.%tumi quodpoculum, afias in fignum
^'citipt g_G benevolentix dari fqlitum, fur-

*® abftuliffet. Noturn enim eft pocula non

r_^andgefedamicitia? firmandas gratia amicis
pfentibys efle mifla, prsefentibus data. Nc

^"SUs fim obfervaveritis ^b Philinnium Ma-
r"»^at$juxtaannuliim fsrreumetiam ppculunt

ⁿ3Uratytn *mjcjti# teftandae. ergp dediflc.
J*¹.⁰ \ Pjenyfium §eniprem filium fuum
.^jpaje, qjjpd monarchiae capax; nqn haberet
j.ptiiura, «q, qnod ex tot ab ipfo illi tra-
A¹* Poeufis nullsm ad p^rancjum amicum
^eE elargitu?. Npo djeam. ds Hemerio

cujus

b Korn^ ^78<S' ^ftqq-videCoel, Rhodig. A. L. iib. v|l. C ji.
k_irm ^minn- de Muacul. Mo«, 11. s. i . ■ c Hwarch. Apo.

it4 ^A m bfe n x f i t * s
cujus meminit' Athenjeus. Igiturne, inquie*
bat Juris perims , hinc remanfit mos apud
Mufcpvitas tefte Klenkio, quofvis pene ami'
cos hofpjtefque deaurato argenteo fcyph<»
donare; non facilc inquit A. Hofpes dixerini>
fed animadverti pociila fsepiflime muneri_tlocO
fuifle data. Legiftis enirri obfervatores horufl¹accuratiflirni, Senatum Antverpienfcm aU'
reum fcyphurh donafle JodocoRavenfteinio
pro dedicatione operis contra Flaccum lllyri'
cum ^b ;Thomam quoque Morum Anglijfe Cafl'
celiarium auratum , aureis nummis Anglici*
refertum, ob dedicatum ipfi LucianiHerfflC
timum Conrado Goclenio munerirnififle po'
culum. Atquorfumhaecdepoculis nosducfc
prolixior fermo , tcmpus cft ea relinquarrius
ne de eorum cselaturis , formis , qmdpiafl¹addamus , omiflaque de unguentis , oleis»
ceterifque odoriferis liquoribus, enarremus»
docerem enim o!im^d ollulas Rhodiacas, myf
rha, cmco, balfamo, aliifque rebus infecft⁵confecifle ne nimium cito inebriarcntur, v6'
rum illa craftino , fi metalihonorevelitisdi'
gnari, latius examinemus, repetamufque *�'
tius, nunc ad cibum redeamus, Cur»itaqU^cinter bellaria appofita forcnt placentorum ^va'
ria genera, proximc quserit III. Comcs nufl¹

& il'

a DeipnoC Lib.xi. c.3. p. 4«*. q Auk Mintus. &<%�

Belg.p. 31, c id.ibid.p.3i. d Athen.Deignof. «■''-'

TijEdLo^ico" PHitdLOGfCjE. ia^

^» illud genus quod Galli folent oM« vocar*
^cpgnorint prifci. Oportet faltem cognorint,
*�� Ephorus , nam, fi bene memini citatur
H^Uldam Socrates apud Athengeum ^a qui obe~
*am, ( vocatur ehim o&ai*? �^@>) quumi
^exercitum duceret, Bacchum invenifle con-
^ⁿdit. Vera funt, ait A. Hofpes quas nar-
^sex Athenseo, verum Cafaubonus ribn ad
^iKiav ftd ad efchariten, de quo capxxvr, pag.
*°9- agit Athenseus, videtur referre i" quam-
*J^uatn nolirii ufque adeo fidere liiemorias, de

piris vero, de quibus mox loquutus eft pi&or ,
'n ° paullo confidentius afleverare prifcos

^las non ignorafle, cum vel n>K<$ik. 6omi_T

^tas reminifcar. Iriterea ex appofitis olivis

P^ullo plures aflumfefat tabe laborans [urif-

p^ritus, ita ut irritata , qua laborabat, tu�

^cu|a pene cibum extuflire videretur ,-; qua
P^auiulum placata, rogat eum Theologus cur

P aded

i_s � ^e'pn.L. iii.c. xxvin.p. iri. b Animadv. L.in.c.

JW°⁸'

'■t, /*^s: ^Vefercs magiftri explicant m\t&t, /t»fvf»idi c«fit-
Ciiriu s"""* .fa^tt* majfam iiifilaiiiduSam & prcduBam. �xquofa.
qno nl °.ⁿi^e&^ui^ara > non ignoraffe veteres gehus iliud edulii,,
^Drog� ^tIt'^rtUlm dele&antur Provinciales, &eorum viciniAilo-
fiti^, ■ .1^u°s Delphinatesnuncappellant. Frobefubaclum <pu'~
quib '^t'^ciexcellentiffimi, ducunttra&u in tenuifiima fila: ex
^ftenuf ^eu ^te'^a qusdam texitur: aliis filisftamen, aliis fubte-
'irn .^xentIbus: deinde ubiopusconfectum eft , &foleficc»-
^XtjJj» °'Iam coquendum conjiciunt : fitque plane /%°fjt
^t.^l''t»tefii^> ^cl^uod Eiotianus ait effe otx^kc. Ipfiatenuitate&fub-
'*"ith_c ^Btn'»*'«"»⁰cju.t.Deipn.L.iv. c. i J. Cafiubcn.^iniM.

226 A M OB� ■» I t A f E 9

iadeo largiter eas» cum cibus habeatur ob w'
fedinem perquam infalubris tuilientibus, ai*
fumpfiffet. Primum id medicicujufpiam cofl'
filio id facere ajebat deinde perfuafione quod
prxfente medico non polTetpeccare. Egor°*
gatus opinionem duobus modis eum falfutf¹pronuntiavi, primumautera me committei"⁶illi ^-qui efid fuaferat, medico, alterum fad'
le polTe folvi, effe namque male perceptam i°'
terpretatamque ab eo hancce amphibologiafl⁹nonenim dicendum aegrum praefente medi^
nonpeccare, verum prspfenti mcdico, quo«
utramquepatiturexplicationem, quarumV*' '
riflima eft qux ftatuitaffirmatque segrum pr#*
fenti medico non peccare id eft damnum ad'
ferre ; verum potius lucrum , nam ex asg¹*
peccato nihil mali evenit medico, at quidefJ¹ipfi asgro, adeoque per pfasfentem medkufl¹licere asgro ipfimet peccare. Poft hsec orto d*
olivarum viribus atque vario generefermoO²interrogabat ephorus numquid aliquando o^ePrimadiis olivis legiffem, quandoquidem b&
ipfi in hunc ufque diem ignorarentur. F*' |
tebar &me nufpiam prseter apud Mercm*'³' '
_v lem' de iis legifle, dare tamen operam ut, qU^
vere fuerint , aliquando refcifcam ; Dein^^ede confervapdisfrucl:ibus,deque nive temp^e'
randis refrigerandifque diverfis modis vin^,s'

a Variai.Le&.L. x.c. }. I> Idem ibid. c. ?.

*HEOLOGICO PhILOLOGICjE. tzf

^Pnnulla, quse nunc tranfeo, utinpaucarem
°ntraham, modo abhis modo ab illis profe-
^rebantur donec iri multam no�fcem fermones
Protraherentur.

Qjmm itaque jam dudum accubuiflemus

^enfe, an obrepens fomnus, qui quoroodo

convivarum adeo hilariterdifcumbentiumo-

^Ul0s poffet invadere nullus concipere pote-s-

_n^at'.^an vero alia caufamonueritTheologum

Jv^ClQ j fahem is primus rogat famulum no-

us vigihas, temporifque ipfum pun&um; qub

^l. gtatificari volens 111. Comes illico hprolo-

&^llim protulit atque intempeftam noctem in»

,.^arc ait, quas affurgendi caufam fingulis ne

_c^1Ut»us hofpiti. adeo liberali effent moleftiae,

°nvivii_s tribuit. Adiis itaque Deo Hofpiti-

^^Uc gratiis folenni yeterum formulafibi invi-

^Crn profit acclamabant. Deinde ilico qua>*

^ itiovcbatur numveteribus notafuiflente-

J «modi horologia, quod quidam affererc qui-

^arn acriter negare occipiebarit, donec tan»

^m. ^examinatis perpenfifque utriufque fen-

ho■ * roomentis eo proceffere omnes, talia

ol₀gi_a , qux nobis in ufu funt , veteres

]S ^0raffe ut concederent, neque ufpiam ul-

_r . ' luo hoc probari apertequeat, exfta*

°^curn tcfte Cafaubono ^b qui tamen apud

P z prifcos

**». _c^ImenllofftadApuleiMet.L.x.pag. 19S. b AdAtheti;
� '7-p.2s4.philipp.Ca10l.Anim. 2. inAgell. iii. c. 3.

iz8 AMdENnf Ati s
prifcos morem circurhferendi horologia obti*
nuifle autor eft ,* quamquam non addat cujtf'
fuerintftrucl:ur_e atqud materiei. Intereaq^u*
domum nos erant condu&uri, fefviaccencU*
rant faces, quas 111. Comes videns proxime ad'
ftantiinquit. >

Dependentlychni lacjuearibtis aurek
Incenft & noclemflammisfunalia vincunt.
quo^rde ritu , uti 8c de funalibus ,-an face^snempe fuerint an candelabra , Varia etiatf*
in utramque partem proferebantur, ufq^uCdum ephorus concluderet ex Servii in huO^cVirgilii locum commentariis, qua. verbot*-'
nus, ut fere femper folet , Ifidorus de.cfi*
bit funalia fuijfe funespice delibutos, qui manuif'
fiari & praferri folebant magi/iratibus a ctsna f*"
meantibm. Valedifto hofpite paullo ulterii¹⁵procefli iterum 111. Comes > quecn maxim^epoe'tis deleftari anteadixi, occafionefojteai¹quod viarri laclream videret, f.cum hofce 0-
vidii verfioilos,'

Efi viafubiimis, cteh manifejla fereno:
Lailea nomen habet, cmdore notabilis ipfi, f ^e'
petens ex abrupto rogat Thcologum quid <*^e j
hac la&ea via, feupotiusejuscandorefentia^
quidque illa fit , quid de ea veteres fenfil]⁶obfervarit? Is , utpromtus erat fatis inge"¹⁰ac pra-fenti refpondebat, hodierno telo fcopi⁰'

i An. i.jfr.7.1. J> O-is.m.4. c Met. J.f.i*'"

Theglosico PhilologicjE. aap

*^,|jrn.ufu atque opeconftare, circulum illurrt

^albicantem non nifi congeriem efle minima-

*um ftellularum, adeoque in eum non am-

Phus inquirendnm, neque aliter de eo pro-

^untiafle quondam Democritum cujus opinior

ⁿem litteris confignavit Galenus ^aquo loco plu-

,^lum Philofophorum enarrat varias longeque

^icrepantes opiniones de quibus nunc nihil

^lcam:fedmirandum tamen fumrnopere eft,

P^ergebat, veteres co devenifle dementise ut

^«cleahacviaherbis lacteum fuccum infun_r

p!'» atque exinde fata la&efcere crediderint.

^lieam Samium illum Philofophum Pythago-

^arr>_ voluifle ideo primam nafcentibus of-

rnlacTris alimoniaro, quod putaretanimame"

^cjeo illo circulo in terrena corpora delabi,

* ^e&Scipio»i deanimis beatorum ojienfo lakleo di-

^un*eji; HlNC PROFECTI, HUC R.E-

^E R t u n T u R : uti habet Macrobius^c, vel

MUoj f_ex primis diebus humorem lacVeui»

^lediderit, quod e femine eflet conceptura

Uf °^re ^Cen^°"^no "� Vcrum hxc olim fortafiis

ms deducet medicus nofter in allegato a fe
_s ^ntmolo De veterum in medtcinajuperj2itic_r

^^ueminchoatum in ipfius Mufeo videie me

_de^ein'ni. R_ea_c> ajebam, id obfervafti , ht

° ⁿunc fileamus , loquamurque potius,

* d h- ^p 3 l^a

Ch_a� ⁶ ^Hlftori>sFliiloibphorumcJp. xvn- p4g.49.T0mu. _ed.

4 n ,. "� Winxviii.c, **�■' f Soniru.Scipion.L.i.c.si.
^m DeiicNatalicxi. ■ . .w

«quia de cceleftibus fermo eft corporibus , quid
de Lunicolis, Soiicolis, quid de folis quie*⁶feu rerrse fentiatis mom. Valdc opportnne id
moues , inquiebat pi&or, hanc enim htern ^aroultis aevis fubjudice hserentem dudum e*'
^ptavi audirc dirimi. Id a nobis, refpondeba*
cphorus, fi exfpedesmaximefruftra.es, noO
enim id potuerunt longenobis & fapientiore'
Sc do&iores; quid autem ftatuerint, fiveid
yerum fit five falfum, per melictt, quod-
cumque libuerit, eligas, hoc enarratu facil^eeft. Xenopbanes ait hahitari in luna , eamque ejj^eterram multarum urbium & montium tefte Cice-
rone^a: redte , Atquidaddit, rogat Comes-
portenta videntur. Sed tamen neque ille quoad vix$
jurare pojjet ita fe rem babere ne^ue ego. Idem d^ehoc Xenophane refert LatiantimLtb. iii.^"'
eji deFalfaSa_tientia, cap.z$,Foviflehancetiafl¹opinionem Anaxagoram Philofophum e Sui^^adocebat legum nofter confultus , qui una ^eTheodoreto enumerabat omnes illos Phil°*
fophos qui mundorum ftatuerint pluralit^ i
tem.^b Huic alii addebantteftemCiceronern'
aliialios: verumfolisquietem, feumavis f°' '
lius terreftris globi motum Philolaum Croto-
niatem Pythagoricum Diogenes Laertius,
Nicetam Syracufium docuifle e Theophraft⁰

probat

aAcad, Qusft. ii. 39. b Serm.iv.pag.j8. c D^cPt'
vin.i. lo.&js. d InejusvitaLib.vin.

ThEOLOGICO PHILOLOGICA Z2I

pfobat Cicero % qua inopinione fuit Ariftar^
^chus, uti olira apud Stobaeum^b& Archime-
oem obfervavi, ac Strabonem . Inter hasc,
^^um de lunicolis ac fo!icolis,quos e Stoicis Phi-
lofophjg quofdara agnoviffe e Seneca probat
^acl:antius^d,fermoeft inter III. Comitem ac

^hsologum prolixior, cafu eccelodelabirur
«ell_a atque hunc albicantem tractum aliqua-
^tenus& fpecie & praefagio cometamdicipoife
Putabac pictor. Ephorus negat, affeveratlll.
^ornes; confirmat diverfis e profanis petitis
^^Cripforibus locis Jurifperitus, & maxmequi-
r^m exagitatiffimo Jeremia x. i. loco. ad qu�
kphorus j de ceteris prolixius agere nunc nor*
P^ermittit ut videstempus; verbo autem quod
^a^ Prophetam noftmm; neque fane Tu neque
'^Us mihi perfaaferkrfuam/juamfedereceperitjen?

^ent*a hxc pariterque &eruditum irulgus & rude in
^eQ*K curfu vadat,' hocloco indigitari cometas

te!laf_ve _cri_niras, verum perquam quidem fa~
^^l'^e hasc vefba longe aliter effi interpretanda,
j ^e coslinempeconftitutione,ftellarumque aue

v^nae phalibus,ut 8c ortu occafcqne.Dicit enirn
P^rin}o Propheta, viam gentium ne difcatis, quod

^0sieciffeaffirmat facer Pfaltes Hymnocvi.zj.
^⁰ in loco duo funt animadvertenda, primum
1 ®narnill^fuerintgentes, dein qualefnmi

P 4 illa-

St.Ub^Cf^d'^qi'^a:ft-¹''^39, b Eclog.Fhyf.pgg.j^. _c _Geai<.
d Lib, nicap^j. b PUn.11.7.

Zyt. A.MOENITATKS

illarum viae, a Deo, ne ingrederentur, tatfl
fevere prohibitae. Gentes ilise erant Mgjptii»
Hethita, Girgafita, Amonita , Cananita, Tk^e'
refitie,' Jebufiu, MoabiU, ^c ldumai, quarui?
etiam alio Ioco" vetat Deus ne calcarent viaS»
itondifces, inquit, ut facias fecundum abomW
timesgentiumipfarum; fuere autem illae aborni*
iiationes, quas vias vocat, filiwn autfiliamP^rignemfacere tranfire, divinare divinationem, b»'
inolari , augurari , incantare incantationem, ift*
terrogare Pythonem , magiam exercere , ejujerere *
tnortuis inceftum, adulttrium committere, ' attof*'
dere angulum capitis, 'dijjipare angulum barba, ind"
fionem pro anima in carne dare, ejrfcripturam not^
ponere. cokre alienos Deos, incurvare fe foli, lun<#*
& omni militi^cali, quinimo fuffireBahal, fil>>
& luna, & ( NB ) fignis cjr omni miliHa caii»
nam eo devenifle videntur dementias eorufl¹imaginesut circumtuleririt. Haccitaque aC*
curate infpiciebantfigna atque fidera quod al^,Jeonfldlationem, alii fchema, $)ii genituram vocant >
pulfacnim forte,aftro fuo eventus affignaban¹& nafcendi Iegibus, tefte Plinio , id que fie*
bat, utihocverbointerponam, non tanturfl
tempore coneeptionis ih utero, verum quum
jnfans in lucem primus prodiret, quemadmo-

duro

^aLevit.xvin. b Deut.vii. i. Exod.xxin. Jof. iii.i*'
% jEfdt. vt 11.70. d DeDt.xviu.2. Lev.xx,2 3. el*^ev'
Xix. Z7,z8. f Lev.xyin, 2j. g Deut.xvu. 3. hzR-^eS'
xjjiu.j, i Amosv. 26. kLib.Ji.c.7.

Theologico Bhilolosic«. 135
PVira id latius elegantiulque demqnftratCar-
*^l0aQuinimo in dies, fi non in horas, in-
V°cabant, fiquidem perhsec sftrahorninum
*^ata non moveri tantum aut impleri verum
?^tlatn ^b mutari reb^ntur atque ex iis divina-
P^ant, praedicebantque quidqam effet futu-
�^Utti, quodnam inflaret, five malum fiye bo-
?um uti hoc carpit Horatius:

Qlfidfitfuturum cras, uge quarere
** meridiana luce nunc docet Propheta,"
* ^�nt > inquit, nunc ej^fervent te fpeculantes cmlum
Wicontemplanturftellas, cpgnofcere facimt menfes_t* *? ^ua vmlurafunt fuper te, qua in arte a,c fu-
P^ei-'ftitione exercitatitfimi habebantur Chal-

³²¹ > quemadmodum nos docet regis Nabu-
^cuodonqforis fomnium ,adquod explicandum,
^exque (.0 divinandum advocabantur "genethliam
^Cl> aftrokgi, makfici ejrchafdim, quod tamen
5^'U potuerunt excepto uno veri Dei fervo
*^Janiele, ^fqui ?ortQ$.n indeprinceps genethliaco*
fum vocabatur. Ju,vat noslfidorus quumdi-
Jf � Aftrologiam & natvviiatis obfervaniiam QhaU
./*' pfimi docuerunt, quamqtiarn nonnullima-
^;1p.^� ■^Egyptios^h fuifle, aiii Bahylonios,' alii Jjfyrios^l

"alios quos olimenumeravimus, inveniffe
^ai'bitrantur. Nobis perinde eft, fiquidem illi

P 5 omnes

�XLv_I^{Elnendat,Libi2,c}-^1, b Scrv.Vitgil. Ecl.v. S3. c.Jef.

f q,-'^3- ,cl Daniel 11. 2. iv. 7. e Dan.iv.9. v.n,

Y_c; _r^ri8-Li ji .c.24. g Theodor. Seiro. 1. h Hoiat

��«-otn. i _Pii_n._vlI.,_s,

as»4 Amoenitates
omnes populi genttum nomine populo Ifraeliti'
cofint denominati. Mazitaque gentes&pr$'
primis Chaldaei obfervabant figna cceli, ftel'
Jarumque conftituticnem , tempore concc
ptionisacnativitatis, tum alteriufve reifutu-
ras , tefte locupletiffimo Cenforino 'huncif¹jnodum fcribente. Sednunc raiio brevitertraclatt'
da efi, explicandumcjue cur feptimo menfc,& nono, &
decimo tantummodo pojfe nafci homines arbitrentur-
Anteomnia igitur dicunt, a&umvitamquenojiraifli
Jieliis tam vagisejuam flatis effejubje&am, earuW'
quevario muliiphci^ue curfu genus humanum gubef'
nari, fed ipfarum motus, fchemataque & effe&us fi
fole crebro mutari. Nam ut aliee occajum , nonnw*
ice Jiationemfaciant, nojjue omnes dtfparilifua terrt'
peraiura afficiant Solis fiert ptentia. Et incertus a-
lius audfcor: Signatroptcaperegrinationibu5,\nq\x'iU
prajunt, ejr omnino mobilibus, & w con\\iiis fitb'
inde variant atquepermutant, biformia geminatio'
ne rerum cmnium repetitionem figmficant, ejr intf
rtm dtlationefoiida vehementer ejr inftanterejficiunt t
& ad exitum <vel profpera vel adverfa perducunt >
ficut afpiciuntur afteliis vel faventibm veirepugna»'
tibus. Multum tamen refert cujus quacjue fieiia domUi
fit, alima cm ipfius. Horumexemplafi velitis
e mukis quse occurrunt pauca feligam. Lu-
nam autera imprimis obferavbant Judad qui

novi

a DedieNatal. c. vni. b Fragm. Cenfor fubjunfi: cap-

iv. c Nura. xxviii. 13.

THEOLOGICO PHI^OLOGlCiE.l^

^ovilunii feftum folebant celebvare ; quid ?

plo fecundi menfis novilunii tempore fun-

aamentum domus Dei pofitum autor eft

'dras. ^a nec minus gentiles qui propterea

^tortaffi_s Lunam ^b id eft , fi-

^.^feliorumnoxaxmxxxnt & inejus honorem

^dlberunt. Nullitamen Hebraej adeo f uere fu-

P^erftitiofi acquidemgentiles, quijuxtaquod

nc tnatrem ac Reginam■ fiderum, diclatn ' ae-

^^Ue colerent adorarentqueutihodiejaponen-

^esj ^deandcm Scjaculatoribuspeculatoribus ^e

^ artis magicse peritis' & amatoribus^B prseefic

°luerint imo monftra omnia ex ea demitti

Putarint. Ita.eft , refpondi: verum omnes in

^uperftitione alios anteiffe videntur Graeci ,

°^u°s omnes acliones fuas ad lunam direxifle

^ultis demonftrat Mauflacus^; fed praecipue in

^"Umendis& conficiendis medicaminibus ob-

^vabantLunsephafes diefque utinosmonet

�^arcellus ck ipfe pluribus oftendam in volu*

^x^deveterum inmedieinafuperjliiione. Caufam

^ujufce fuperftitionis a Theologo rogatus,

^lxitexeopetendam quodLunamhominibus

cor»

_c,j ^,ln t.c. j. f, $7. b Secund. Sentetit.'1 t.p.6jif.

*.fo? ' Adveif. iri.7. ik. 12. d Epiitol. Iaponicai.lib.

f₀l '⁵⁶> &.75.dcIncolisuibisAleppo. StntttsReyftmdeLrv/utl
adTh" - ^c ^LaCerdaadvi^r&^il-^-n. ix.^.4=s/ f Falmet.
_�0� ^eoc«t,Eid. 1i.f.z,& 7;. g Hartung. decur. Locot.

_ger ^m'^CaP;Viii.pag. 6s>3.Tom. 1;,. lamp. Ciicic. li Scali-
k v ^rg'^1- ^Catai-P^aS- ⁵⁰- i acl Plutatch. deHuv. pag. 503.
»^et.Comm, inHoiat. 1. 19.

%^� Am oe nitates
corpus dare^acrediderunt, unde minimc rflf'
randum illos quoque parturientibus eam pr#'
effe voluifle quamquam alii id exobftetricj*
pfticio, ApollinemenitentiLatronae prasfti'
to , deducant. Unde opinor etiam morerfl
defluxiflequpantiquilibrorum frontibus Ifl-
nulas, uti notat e Turnebo do6tiflimus Sal'
denus qui ad ornatum hocreferunt, adpif
xifle. Recle, fed fcias velim, interponitcX-
iam harum fcientiarum gnariffimns jurecofl'
fultus mepriori tuae, de Lunasfcrtilitate fe»'
tentias adverfantem obfervaiTe Sextum Pom-
peium ^c quando inquit.: rrmius �yehicuio Lun�
adhibetur; quod tam ftmlis eafin quam mulus; A pud
Ariftidem yero &laCerdam in Virgilium'
Grascos Luna plenapugnaredemumfolitos»
imo ipfis neomeniis,fiquidem menftruse erant»
ufuras folvere; unde ille Streptiades apud Ari-
ftophanem exoptat fe Lunam tamquam fpe'
culum in arca pofle concludere, ne umquatfl
una cum neomeniis exorirctur dies reftitutio-
ni nummorum dicata, verebatur enim ne i*¹carcerem conjiceretur a creditoribus; fui&
enim apudprifcos, morisutidocet NanniuS⁵ut qm folvendo non eflent creditoribu*

tra-

a S«v. ad Virgil. Jtn. xi. ^. ji.&iii. #. 7j. ts h Del»'
btispsg. 9. c V.Mulw. d 11. Platon. Oiat. e &*'
11. iss-Ciag. deRep. Lacedsm. Lin.Tab. \z. Inft. 2. f ^I0KebulisAct. li.Scen. i.pag. iSj.ed. 1007. g itifcell. M'
c. js>.

*HBoiosfcb pttitdLosf cm. 437
^aderentur vincli , fummam debitam operd
^c°nipenfaturi; caufa , quam filentio pra-
^ter^ j quod ' olim mutuum accipientes corpo-
*a obligarent, unde cum folvendo non eL
^e.^nt oppignoratis corporibus fervitutem fer-
^^lebant, e quaut liberarentur primusinter
^henienfes Solon Salaminiusinveriit, &Si-
�achthia vocabatur. Hinc jam intelligis una
^aJ^ebat quod de debitore in carcerem conjeclb
^aP^ud Matthaeumxvui.$o.legitur. Ad ipfas
Y?^rQ kalendas variis ex autoribus refert V. C.
**^enricus Nbris^bantiquitatis peritiffimus qui
^ln<je di&um kalendarium arbitratuf. Ex Plu-
^^rcho poft haec ill.Comes narrabat Aganicen.
^^egetorisThefTalifiliam pleniluniorum peri-

*tn fuifle, imoexLutatioSfatiicornmenta-
*°^re ^d allegabat Mercurii ftellam beneficani
r^beri quatenus mateficarnm temperat flammas.
^pWus vero Venens fidus utiScjovisTalti-
^l*i"ecreditum afieverabat, e contraveroMar-
^tls »quod quidam Herculis vocant," terribilia
P^^dicere. Commode pol , inquit Comes
'^u^T.«Hmes ^e Veneris ftella, hancenim ab
-krieja donec ad Laurentum agrum veniret

^empervifam, &poftquam pervenit, videri
^1]fie , unie 6c eo perventum fe agnovit,

Diff ^^ConVm. de Iucredibil. caP, it. b Cenoraph. Tifan.

?rt. i. _c ₃ p_a ₃,_ _c jnpisc. compag. in finep. 250.

₅ *? ^AdTh«b. 1. y??oi. e Vet.Horat.com. L.i.ad 3, f Ma.
*^b-Soivm, Scip. i,'ij). gid. ibid.

1$8 A M OE N I T A T S Sf

s;xVarrone autor eftServius _a Ipfifitma verfl
Varronis verba leguntur apud eundem^b Exq»°
de Troja e(i egrejjus JEmeas, Veneris eum per diem qUO'
iidiefteUam vidijje, donec adagrum Laurentum �verti'
ret, in quo eam non vidit ulterius: qua re cognovit ter*
raseffe fatales. Quod an non hiftoriam magorurt*
ad Chrifti incunabula ftellalueenteperdu&O'
rum exa&e referre dici queat judicent alii >
ego vero fateor* quid propius accedat, inc
ignorare , nifi malitis hofce ipfius Virgilii
verfus,

----- Deceehlapjaperumbras

SteUafacem ducens, multa cum luce cucurrit.
Illum (ummafuper lahentem culmina tecli
Cernimus ldaa claramfe conderejjlva,
Signantemque vias: tum longo limitefuhut
ttatlucem.

Id plane me aflentiri ajebam, verum nu�
piam fatis dilucide explicatum reperifle , afl'
magorum ftella difparuerit poftaliquotdies»
an vero iis per totum tempus itineris praelu-
xerit. Sed , ad Theologum me convertens,
dico, quid Tu hac fuper quaeftione nobifcum
habes communicandum, pro tempore inquit
oblituifle, & Hierofolyma difceifuris de novo
comparuifle; fed dc hoc loco craftino fi DeUS
voluerit die,( nara is dies dicatus eft illuftrando

tuo .

a AdVirgil. An. 1.1. f. loi. b Ad Ra. i. f.llS. ***
z.f.65%.

TheOLGSICoPhILOLOGICJE. 1$$

^tuoMufeo,) agemus paullo latius 5 nune
5*f ^a ^de ft^ell,s fauftis infauftifque fcrmo eft_t^iu'°jiciam i etiam Scorpium juxta mathemati-
^³ pras aliis geneii infeftum haberi. QuincS
^anis quoque nautis apud Euripidem^b malum.
^Jlgnumeft.

Ku^oj: TOA.as/vijf ctj^, vcunixoic Tinua^

Canis mifira fepukrum nautis figntim

~' lCnoliaftes.Kiiuos' x^Ki»; toiY vxu-mi; �nx.jMjpjiav

'^ % KuvoV mipcil@' Jtj A'<raA>j5n#<fy? $w» otj KuvoV

^«A«(n (JWjiwpx OTj^u.ot. Optime dicebam , nam

F^e eo videndus ex Pontico Heraclide Cicero

'"^"elibriprimi 057. qui eftde Divinationc

j? Horapollo Hieroglyphic. 111. lib. i. Hora-

^1Us invifum etiam agrkolis fiidtts vocat. fed quid

°s haec congcrimuspauciflima, multacerte

S^egia refcifcere pofleraus fijacobus Gaffarel-

^,Js hbrum fuum, quem tefte Leone Allatio ia

^Pibus Urbanis (pag. 140.) promifit, defilei-

JKantia hoc efi Divinatione per Lunam admentem

_t ^e"^y*orum , aliquando edidiflet ; quam ma-

. ^riernutinamquiseruditiorjuftetractaret. Id

^ ^Uit Theologus multi fed in caffum opta-

f_er V ^adeoque&nos eaquas occumwtpro-

, .ftius ; Fecimus , refpondeo , id quidem

^. ^Jpfis ftellis. Sed Satumi & Martis conjun-

^nem infauftam dixit Peucerus quihaeco-

mma

s-,. \T" ^■^G9i. b Hecub. y. 1273. p. m, ed Stcph.

^at' J"I. Sm. vii.tf.-s.

.«40 A M Ofi N I T A T E 8

mnia plenvus in libro de Divinationtim generibt^
capitede Aftrologia exponit, quo lbco etiatn
vehementer in Chrildaeorum inania commenta»
tit vocat, invehitur, quae recenfere ternpu*
non permittit, annitor eriim diluere¹, quod
vereor quofdam objt&uros, ftgna cceli [fellitf
non effe , cujus autorjem tamen ac luculeiv
tum teftem habeo Ifidorum accurate illadi-
ftinguentem. Quadamautem, inquit ^jiellaid"
cireo figha dicmtur , yuia eas nautA obfervant, fr
gubernandis remigiis , contemplantes aciemfulgorern-
queeorum qiubus rebusfiatus cceli futurus ofiendittff'
Sed ti omnes homtnes ea intendunt adprovidendutff
qualitates per aftatem & hjememvernalemquetem*
periem. Ortu enim vel occafu fuo certis ftationibuS
temporum qitalitates fignificant. Omiferarri prc
pemodum Salvatorem noftrumjefum haec Ju-
dseis^a exprobraffe, quod argumento effe po�*
fitcceli obfefvantiam. tunc temporisetiamob'
tinuiffe plus nimium. Praeterea objicietforfi'
tan aliquis fepe numero figna, qus internU'
rnerantur cometx, praedixifle mala; noneo
inficias infequuta fuiffe mala, verum an ill*
praedi&io fuerit ita certa, Sc plurima ex parte
non accidentariaaut potius fallax, nonaufio¹firmiflime afleverare , fcimus utique omnC⁵fententiam Publii Syri.

Bona nemini hora efi_% ut non alkuifit mala.

a Matth.xvi.iV

*H_E oxo GI COpHIIOLO GI C M. 24I

^ccedit, fi certum fit imminens malum prae-

^Cedere aliquod denuncians fignurn, necefle

!J^Uoque efle ut numquama Deo immittatur

^0l9'inibusmalum , quin prius quam ingruar,

. ^onftret omnibus fignurri prognofticum,

^dqu_e f_arj_s _notabile, quo, ni apeccatis ab-

'ⁿeant committendis maximis , inftquutu-

⁵⁶ P'^agas adrnoneanmr . quod tamen ita fem-

Kr ^tUm ^non ufqueadeoaccuratepotis fui

^0lervare. Solus namqueDavid, "uti etiam

■ ^Paniele conftat,^b nnhi vifus eft, quantum

^ °^ne fim aflequutus , angelum gladio ar-

,. ^atUm fuper Jerufalem vidifle, quum obil-

nvrr"¹ populi cnumerationem feptuaginta

^la hominum peftilentiali veneno inreri-

n ^erentur & occumberent. Nec liquido con-

_r ^at fignailia, quas a Moyfe < in iEgypto Pha-

°ni faclra narrantur, fuiffe cceleftia , uti qui-

^em f°erat ex praecedentibus necefle. Verum

^cedamus jam figna pra;currere rerum vi-

^itudines 6c mutationes,non fequitur taunen

'Qde e ccelo illa efle petenda, adeoque nomi-

_r ⁿ.?°s cometas. Audias quasfo Ponticum He-

^qem nafkctKtS $>h# mts ui&ftohutST[tiyxhuy
�Yt*<*TOi>v_}'istitiH<n ■npatgnx, tcv /3/a> cvu<blficrfyt\ ffvj-

- . > ^C^.WWC Ti Kj 7tyy Ct)V VdUOCTCtlV CU[A0<Pf>Vl-

° ■^u*<n.' da/Mcuvopfyjiov. a>s 1% dffaiTrS ti >L JVq-

*WS^hron' *«. 1«. b Dan.x. 7. eDeut.vt.zi. d Al-
^-,l0,n«-pa_g.₊₄«.ed.Amft.

S4i AMOINlf ATtl

TUlf «B%t<^fieunv o')sjwA«*o! f*«?B'. hoyt^ «5¹' ?^«fy *7
vttyoiv ■ifftolSottvtSl' , <f5o'i'!? tkti xijXiWv #3ni«;�p«i<J*
pifc/*;. id eft, Intcrpretc Gcfncro. JVb» r<wo «w^
$n magnis rerum mutationihus prodiogiojhfigna afpP
ruiffe traduntur, utfluvii, rjrfontes aliquandojangni'
ne inquinatii cjuod in Afopo & Diree quondam vi/u"^tejfe antiqua fama perhibetlyutn etiamfirtur ex nubibut
guttas deftiUafJecruentis infeclas maculis. Quaprc
pter graviter errare ffiihi videntur qui haec fbl*
a coeleftibus requirunt fideribus. At unutf¹hoc e vobis fupereft ut inveftigem , nutf¹qtrcatis quempiam mihi demonftrare autoreip
qui tam certiffime, uti fertur,fupputando nori^fCometarum exortum atque apparitionem c%'
pifcari 8c praediccre quemadmoduffi hodierfl¹mathematici Solisdefe&um Lunaeque labor#
in multos annos fciant infallrbiliter oftenderes-
Excidifletibi video, ajebatEphorus, autfal'
tem in mentem nunc non incurrere locum V>'
ri Celeberrimi,praEceptoris tui quondam dite'
&iflimi,Gravii, quo Cometarum ortus uti#
Solis Lunseque defe&usobfervari aconfult'*
artis, & praedici ftatuat.N«w( fic puto habent fc
ipfiflima illius verba *) &Cometarum apparitiof>^(S,
pojjeprafiiri Jhalesplurefejue alii teftatum fecerunt, <\^viCometarum ortm pradixerunt. GJ^j» ejrdehoc fyf°^if>quo nunc omnium oculi ejrmentesjunt defixa, a cert*
accepimus hominibus in Gtrmaniafafios annofuper^^r.

t Oiat.de Comec.p.is.

vJTheoiogico PmioLOGrcM. 145

J^Hfeediios, iauorum autor his menfibus, quibfisjuam
^tn ccelofactm ofiendit, Cometam oriturum prammcia*
*f*if. Neque facilc tanto Viro, ne dum niinus
P^r*ceptori tam praeclaro fidem denegaverisj
P^cipue autem fi Hebrjeorum prscepta reli-
gjofg obfervaf e velis,qui docent cum qiiatuor
^noneflelitigandum, Deb, Rege. Parente,Pr2e-
^tcptoribus/ imoRabbinbtum" aflevcraritiura
^c°ritendentem contra magiftrum efle qW*
^phtendentem contra Spjiritum Sanftum.
^^cfant, dicebam, omnes, ^uinugasnoftras
1^'fquiliafque legere, quanti olim feci, veluti
** hoc ipfo temporefacio fulgerttiflimum illud
^Cruditionis fidus, quam multo, nullius nori
?*^erentem , eum profequor amore. Sed
'ta id f_ci₀ jpfi phne ingratum , difcipulos
^lu°s in ipfius verba jurare, aut adejusdift*
tamquaiji ad fcopuliim adhserefcere, ut po-
^tlu-s ipfam Veritatem inquirendam , ratio-
�^cmque ratiorii opponendam ' nulli detracto
"°nore , docentem fiepe faspius me audirc
^^eminefim; nec fene fine veterum autori tate,
^^u?m , fi quis alius, habet divinus Plato,
j»^Ul ^Jpfe ne Homerum⁴quidem veritati antc-
P°rtendumjudicat.
»_D - ■:Qj^r * Ncquc

cap. ^r"^I,Apophthcgrn.I,.3.Nfim.i7o. bAkjt.Moiu*ad Mattt».
^X-Pa« cMaxim.fyriDiflertat.:. d De Repub. Dialog.

^ *'⁵⁹,»-Tom.n.«iSteph; t'xriir\lui J\'iye,) Kcutv <p,U*
tfy S&t ""tott ln iratJbf i^sra .s%« O'/MfX ~&mxa*.v'$ *t j.«», F"cnu

244 A ^M °^E ^N * ? ^A ^T ^E ^sNeque fere aliter de Hippocrate atqueipfo

Platone Galenus. 'Clariffimum itaque Gr#-
viumquod attinet, putem. falvo ipfiushono-
re atque gratia (namadexemplum Clariffimi
Vavafloris^b invitus & repugnans ab eodilfen-
tio) quae de meteoris , ae/uinoftiis atque altt
Thalem fcripfiffe refert Voffius^c, ad cometas
tranftulifle. Quae cum a me forent relata, ne-
fcio, inquit pictor , quid viri eruditi de fignis
feupotius fole ftelltfque difputent itaacriteC
ac tam magna inter fe concertatipne difli-
deant, fecumque ipfi plerumque difcordent>
quum ipfi, fi fas foret dicere, indiescolant hu>
maniflime non modo folem , verum etiam

ftel-

3§«5*//«v>4V^. «M* � fl&g/^T a'*a&ft'a$7i/*>m<^.«'vHp.proauibtf*
Interpies. Dicendum fine efi, inquam: etiamfiamicitia quadam &
reverentia_y tfua mihi cum Hemero ab ineunte atate intetceaii, me revcctf *
utcjuod hae de refentiam, libere enuntiem: etenim praclarorum ijlorumt^*
gicorum primua magifterfrduxfuijft videturiiie, at iilum itentatiant'*
^onendum ejfenon arbitror.

a DeHippocrat. ccPlaton. Decret.L.ni.c.4. p.izi.Tom. ?\

^(XoveJJW^avciio-^tyjTce oz$i�totTUj, n^^u,7n» 0* infet <f Xpi-Vztr^v> ^

|s^v y.ifj.h<mb&j Krta-fAQV. «'%' o'//«c kJV tbtc/c td7c cZv<tyet<n tv?*^
V7np ws «>>>kc ciTb^w» t 4^I/Xk*' ^MxsF/tw/U^joif , seffti vSvt^v *
wKort «Vtt5?v«5'ff? 7T75"fcv, «>a' etintfjSpii^juM ^jro^^iy* proquibu⁵Chartelius. Hatidehimfi vel omhesipfitn pofieriinvidiarumpantnr» ""*
^««yi contwtienitfiftdio impudentia commenuntHr, (quemadmodum Chr)'
fippi fectatQTes) aut opinionsmPiato?wfi{perareumquampoterunti ^
ernatum demcnfrationii imttari. *Attamen neqne hit virit aUeo [upe? **
fcientiii animam cruatu, mmo men^u compos fimpliciter loquentibusdigf'^
turfidem accommodare,fed demonfirationem exfpc&at* Videfis qua: §■ *^
in Invent. Novsmiq. collegimus.

b >e Vi tk ufu quornndurn Verfcoi c Dc Foet. G¹***

cap. s.pag. 17.

Theologico Philologic^mj
«eilam, penedixerim, qui multos ejufmo-
dicognovi cultores perquamdiligentes, ftel-
^,as- Siccine refpondet illi Theologus , tibi
P^erfuades nos , aut tuam amphibologiara
ⁿ°n capere, aut , quod equidem tuam opi-
ⁿ^>nem non crediderim , ita fuperftitiofos
^eI*e> ut folem ftellafque tenebricofihac diur-
ⁿa luce adhucdum coleremus ? defideras po-
^tlus > autumem , ipfe praedicari attentus fa-
^orum myfteriorum leftor, quippe qui Chri-
"um a Propheta³So/ew jufikia appcllari ani-
^advertifti, quod hieroglyphicum, ab iEgy-
P^is fortean, qui regem Soli, reginam Lunse
^all]mu]antur^!', deductum, apudaliosquoque
!■ ^epertum, Jefaias lx. f. i. fimpliciter lumen,
^ucas 1. 78. a'wjoa/w e| uvj,_sf vertit, Petrus
^epifto!afecunda (1.19.) $u&4o?ov dScitJ Be-
*^a Euangelii doctrinam clariorem interprtta-
^tUr > cum potius Chriftujn igdigitare velle
^vjdetu_r Petrus^quemadmodum Ipfe;�yj«' eiju $

� ^apud Joannem Theologum.^c 'Pluribusbsec

^em_onftrat Hugo de Sancto Viclpre^d quando

j ^c*os dobtores per Solem, C h r i s t um : ptr

_s ^Unan>., E c c l e s; ; a m : per fingulas ftellas,

^Vgulos FidEles accefijjedoceat. Ec

^v'dear hasc apud facros tantum reperire

.' a.M Q. 3 auto,

lc$ \ J ^acn- iv. 2. b Anonym. ad Tab.xv. Num. 24.C0I-
ncf_L ^c°^c- c Agocalypf.c.xxii.j<r. d Aliegor.inGe»

%^6 Amoenitatep
autorcs » audi , amabo , Horatium *apu<l
quem legas

Solem Afia Brutum appeUat: fteUaJ^ue falubres
AppeUatcomites.
Poflcsfubjungere , ajebatTheologus, Joan*
nem ctiam Chriftum Solem, Apoftolos Stellaf
vocafle , verum fuftecerit hasc de ftellis C-
jufque fallacibus maximepraedi&ionibuscoa*
ccrvafle. Minime venia tua,' picntiflime An*
tiftes, pergebat III. Comes, hanc tuam opi"
Dionemprobabit Pierius Valerianus^hqui fv*
dera minime fallacia vel ipfo carmine atquC
exemplo , quibus utrifque fidem adhiben"
dam omnes facile confentiunt, demonftrat
apertiffime : viri ejus verba recitem hxrent
titique> nifallor, bene in memoria. Audiam,
ihquit Theologus , aviidiflimc. tunc Comes
Celf.

CaJitrumabahapr*JuIemquemdam_y Magut

Cceliperitus dtxerat:
lUe, ntcaveret, infimampartem domm

Defeendti, ejrtotumdiem
Bumijacebat, irritas demum ratus

Vitarefiderumminas,
Sedeccejero tsuncius crepufiuh»

Epifebpaturetulit
Fuijjetrufitm: miferclamans, aft»

Cecidtffe nm poteram altius.

^s ^; Itaoc

t Sft. »p.L. i. #■. 24. b la^pigtam». gag. t*> Vid^ev°

ui»tii(ieIdaloI»tt.L.i. e. 4«.

Theologico Phiiologic/b. 247
ftane vcro! ajebatTheoiogus, vidcn Aftro-
jogonitn in praefagiendis inrortuniis atquc ca-
"niitatibus aftutam amphibologtam ut, quo-
^mq_UC modo rcs cxcidcrit, veradixiflevi-
~^eantur.Poflem id pluribus afleverare atqueil-
^luftrare vcrum ex iis hocdumtaxat, eTho-
^¹* Mori * Epigrammatibus dcpromptum,
^r,^ecitabQ , quod in ridiculum prognoften %-
Huandolufit:

Hac anno in regno rex nobttis iHe quiefiet

GaUorum, eeleber/cripfirat afirohgus,
RexubivtxcceptovitadefungiturannOi
jfam nilfi tiates quo tueatur, habet.
Rem quidamprorfum ccepit defendere, verum efi

■dugurium, rexjamnonnequievitl ait.
Latius boc verbum prorepit, & undique ridtns

Idpopulut, rex tam nonnt quievit ? ait,
4vditutinp»puIo boc vates j jam /erioverumefi
*c �^^uZ^iir*^um» rexjamnonnequievit? ait.
Sed ego in hifce Pacuvianum confilium fe-
autumo:
Nam ifiis quilinguam avium inteUtgunt
^wfqueex alienojecorefapiunt quam exfito ,
jj.p^*ga audiendum, quamaufiultandumcenfio.
rm "l? ^v'^x<^^um diftis pertra&atifque magnus
� ■ '*rum laudes Coreanae cantantium cho-

Q 4 rus

>»� *^lgMn"n. pag. ziz. ed Baf. iji*. vide ii vtcat lubetquc
Lib,, *'^J0*»»»i»20(i,ji<(, z|j,aii). b CiceiodeCivin.

248 AUOEHIT ATE*

rus nos ante fores diverforii, qudjam perve-
neramus, per momentum retinuit 5 defidera-
bant namque advenas illi ex nobis refcifcet⁶qusenam. illa ingentibus ac fiimmo.coeloeun-
tibus damoribuslaudata eiTet Coreana.NulluS
certe noftrum de ea ne per (qmnium quidefl¹cogitarat, aut fando inaudierat. _tIgitur, ai*
Ephorus, nos quasnam Dea fit vel co.njectun^sexperiamuranpoflimusaffequi. Quaenam ita-
que, rogat Ephorum fuum 111. Comes, tibi
videtur & unde appellata haecce Coreana; ^aCore refpondit Cereris filia quaft *op©- id
eft fatktas nam fatiatse cibis in faltationem at-
que ludos uti olim , ita nunc puellse virginef-
que folent prorumpere , maxime autem ru-
ftici qui in triviis quadriviifqueolimconfue- |
rant vel clamando Proferpinara i,nveftiganteni
Cererem imitari, equibushaecvidenturapud
yeftratesremanfifie.Optime,ita,mepiiament>
ajebam, divinafti vir docTiflime, juvat enim te
eruditiflimus omnium quotquot extant gram-
rnaticorumHeiychius/apud quem y&,h&&'
citurfa/rificiuminhonoremProferpinae. Ce-
terum poiTet alias tribui Dianas quae ab urbe
Caroea ^pMr.f dicitur, unde Forte & ipfa vo%
x«p'u^i^«» fuit fabricata, quam ad Paufanianv
quem utinam edidiflet ! Me explicaturuP¹promifit magnus ille Bourdelotius ^b ad JLt>*

C&1.

a Kc.f««t. b Adtucian.Tom.i. p.78p.ed.nuperr.

.* heologicoPbtlologicjj. 249

^lanum de Sakatione, ubiegregie hanc fal-

^ac'onemde{cribit, quam explicatquoquein
f-aconicis Miiceilaneis^aCJar. Mturfius.ltaeft,
^laquu,_;ill. Com s, & quamquam difcrepa-
^re videamini, curatu Diaroe , alter Profer-
P^ln^hanc tribuatis , tamen eodem res
^re<^it» ubi ex Servio concedatis Dianam
^eandem atque Proferpinam " effe. Quibus ab

H« Comite dictis invicemque fummis actis
fc>^ratiis u_na fjmul difcclfimus Iffitiffimi. Se-
l^entem vero diem luftranda curia , Se-
^re"iuW Holland ise Comitis Jacobas Ba-»
^^ari«quondamaula, ut &arce archivorum,
-^Xonumque Batavicorum oliin armamen-

^ari° , ceterjfque sedificiis publicis , ac"
noftra pervolvenda libraria fupelle-

■'*^e j nec non jucundifiimis fermonibus
^«viviifque, qualia Meurfium , Heinfium ,
?^CrJverium , aliofque apud Rutgerfium

.^ugduni Batavdrtiffl , ipfum vcro Dordra-
^¹ ^apud Ampl. V. Mufium ab Holy agitaffe
, variis fiiisplus femel obfcrvamusLe�tioni-

,. ^s> contrivimus. Tertio autem abadventu

_r ^e Hl. Comitem atque ejus Ephorum piclo-

j T*¹^ ex more antiquifiimo" ad portasde-

xtitius hac ultro ciaor.uc fafta fponfione,

^er-iam :bfentes nunc fancte atque fincere

^tra^tam amickijm , fartam te&amque

Q 5 mu-

°**x.c.i2.p.i; $... b Appal.Met3Ea.LXi.p.24i.ed.piicai*

l$0 A M QE N I T A T K S

mutuisfervaremusatque coleremus officiis li-
terifque. Ne tahien planc vacui difcederent t
haberentque alrquod temporis in via falla-
cium, elegantifjSrrrsrai Cl. Baudii hanc inedi-
tam ipfis tradidi epiftolam, aDo&.Limbur-
gio mecum communicatam, uti Sc Clar. Vifl
Joannis de Laet Gommeqtaria in D. Pauli E-
piftolam ad Titum, quas fub nomine ma)oruV*
cogitationum id efi facrdrum expoftulare opinoC
Heinfium in epiftola qua Terentium fuum
LationQftroinfcribit.Gratiiumum id agnof-
cebantcerte,fed oramfolyens nauta eetera,plu»
ra dicere volentibus refcidit, haec dumtaxat
iis valedicentibus recitare mihi permittens

'Jarnneabp, <jr nos properans nlipquu <?

Qgos tnmenfold regionelinquent

Stmptr adnexa fmefine tecum

Mentefuturotf,

Xmemornofiri, remanequevadent

Spiritu prafens; animis viciffint

Infttm noftrisj, trahe ,ferquetecum
Qgosgerisintt.
Quibus a me d\�tis refpondit III. Come»:

� Totolket abfirahar orbe vel avo

Numquam animo4voifus agam: prius i$fa recedet

Corpttre vita meo, quam ve/ier peliore vultus.
imo jam navi propulfa acclamat Ephorustc-
traftichon illud, unica^ mutata vocula,quod P^

lir»

* Paulin.Notar.apudBinh.Adv.L.u.c. i.

"THEOLOGICO PHILOI-QGICiE. Ifl

*L^ difcedenti Joanni Sapido occinuit magnus:
*Wmus.^a'

%*ando dt(irahimur abjens abftntframki

Candide ^bjANSONi hocttbipigmshabe.
Quocjue magis jpatiumfejmget corporanofira,
Mutttm hocprepius peclorajungat amor.

Habcsoptimeatqueamiciflime Henri.
^ce S ypEST e ini , quae olim apud nos,
lUod prspfenti Tibi me faepius narrarc memi-
ⁿ* » primo die , ( cetera , quae in fequenti-
^Du-S evcncre fi per otium liceat, Tibique ac
publico hsecce arriferint , defcripturus) afta
funt jucundiflime, quaenunc uti in principio
⁰jxi, Tibi perfcribo verbofius, quia aiquum ar-
^Dltror Te pro amore mutuo non folum mea
^negotia fa�caque,verum etiam amicorum di�ta
^Cognofcere.' De hi fce tamen hoc monere ne-
^Ce%puto, plurima fere autorum allegatorum
*^0ca > quae ftri&irn dumtaxatin teftimonium
^c'tabantur, ad pleniorem explicationem at-
l^e intelligentiam, ut 8c tuum in commodum
^verbotenus efle adjunSa atquc fuppleta, ne
^isnobisrigidiorpaulloccnforobjiciat, haec
^0,nnia ne tenaciflima quidem memoria com-
P^rchcndi potuifle ne dum rccitari. Vale, &
^* utfacis, amarepergito.

Epi-

⁴ Spigt.jj, _IJ)0> _ed> _Ba�j. _t,«. b Jomna.

aja A m o e n i t a t e s

E P I S T O L, A

D Q M. B A U D I 1

I N E D I T A.

Eximio Dei fervo & Sacrarum Scripturarum facntt'
dtffimo lnterpnti D. Joanni Utenbogardo

. D.OMINICUS BaUDIUS.
S.

N On te celabo/, reverende 8t amicoruC
fumme, quod turpe non eft confiteri >
prazfertim apud patrem fpiritualem , depoA'
tariumintimorum meorum affecluum. Put°
etiarn te pro ingeriii tui perfpicacia hefterno
die facile animad vertifle, quum firhul una curO
D.Bertio fermones ukro citroqueconferrc
mus inter nos, atqueinterea
Regina cordis atque peiloris nojiri
M a r i A , cpto non dulcias fonat nomen
Subfole:
Vtx vias incederet , tanto me fuiflc horrO'
re perfufum, ut nec mens, nec ratio, r\C^clingua conftaret. Vultus etiam prodcba^cvehementiam ardoris, nec potui imper^
re fronti quin rubore , hoc eft virtutis &

verecundiae colore, purpurarctur. Quod ^ll

um-

T H E 0 LO GIC O P H I L OLOGI C M. iyj

^nbella_: non invidifTet; oculis meis. adfpe-
tturn divac , periculum;erat neih animi di-
^llciuium inciderem. Planeitaeft, quo con-
*^unieliofius me faftidit,: eoimpotentius &
V^Patientius illam amo ,^! fufpiro , veneror*
T¹ ^v«am ipfam pro demerenda eius benevolen-
^l,a devovere paratus eflem; ita mihi &ani-
^ae propitius fit Deus. Quocircafiumquani
^exercuifti vim efHcacis eloqueritiae ad commo-
^Vendas piorum mentes in propofito pleno rc-
^Vejentix, honoris ac dignitatis, quasfote&c
^ljuro per memoriam veteris amieitiae no-
J^, effundas heic in gratiam noftram totutn
ytenbogardum , nec dubita etiam in fubfi-
^dlum advocare operam lectiffimas tua; conju-
&'s. Nullius te umquamrei minus pigebit
*^ut pcenitebit. Animam tibi debiturus fum
¹ !}^Jam mihi propitiam reddideris, faltem ut
^ihi patere fores fuaspatiatur, utfermonem
^ecum fociare dignetur , 8c eum audjre
4^uem maximi terrarum domini nonfuntfa-

,.^Ilari alloquio dedignati. Poftquatn iomnia

^'Xero, nihil de libertate voluntatfS ejus deli-

°^lt oratio noftra. Neque enimcarminibus

* ^rvertere fenfus pofle glorior , nee aliam

fa^- "^ditor, qnam qua2 apud cordatam 6c

P-^atem fceminam <imperio reftae rationis

^udus atque autoritatem habere debet. Ver-

^dare non eft meum, non fuit, non erit.

Mor-

»$"4 A M OE N I T A T E S

Mortuum me malim quam imporiereeicur»

S ua ardentibus votis opto & fpero cum hone-
a auim^fiot iri tifnore domini tranfigef e cjuic-
quidhuicmortalivitae fatorum benignitas ad^
jicere dignabitur. Effice ut ingentis benefici¹lftius tibi fim dcbitori rie humillimas preces
amafltis humaniflima matrona velit afperhari»
Legem vitae accipiam ab ejusnutuatquear-
bitrio. Mores non habebo alios quam quos ea
juflerit atque irididerit. Perficiam omni o-
pera _} cura ac diligentia nequis in me nje-
vus refideat, quem ipfe livor ad calumnian-
dum & carpendurri arripere poiTit; Tu qu»
me ab ineuritc adolefccntia probe nofti, te-
ftis efle potcs quarri fim tractabili ingenio»
quam minirrie difficilis ac morofus, quam na-
tus ad amorem ipfe non indignus qui amari dc-
beam a fapiente matrona. Si umquam placi-
da mentc nobis aures impartiri volucrit, 8C
femel deguftaverit fuavitatem noftras confuc-
tudinis atque converfationis, non dubito quio
agnofcet vettris veftigia flammae, autejus^'
nimum numquam afflavit cceleftis ille Cupi*
do , qucm princeps ingcnii atque doctrin*
Plato definiebat. ®ta>» \imftaicut >&?}$ rlw '5to"

fAihHcu/ 1L tru-TVtpittv xtfyoTnva yiviss. Quod fi tafl'

topere infolefcit ob laminam refulgentis tef
rae , ob evanidas opes , quas xrugo & ^lt'
ncae demoliuntur, quae vitiis hominum cr^"

ThkoLOGICO PHILOLOCiCiB. ft^j

aelia pabula prabent, ut pro nihilo putet cce-

^eftiapc&orisdona, famamimmortalerri, a-
^n,mum capacem quantivisardui muneris, ho-
*?^eftiffimam ftationem in illuftri Academia,

Pemampliffimsfortis collecTram non exvana
Faefijmptiorie aut <&<w-n* , fed ex fiducia &
^c°nfcientia meritorum, fi talia & qujeplura
*^ere commemorare poflem , conteranit, &
"Ullo ccnfu cenfec, cogar equidcm ma-
j>no meo cum dolore animum alio adjice-

^e» fednonmoriemurinulti, verum efficiarn
^Ut» fi qua-ei famac verieratio eft, aetdfnum
_h*y^itia=atque inhumanitatisftigmafronti fuar
juttum viva videns fentiat, quod nulla fpon-
paeluetur, nullis februalibus facris luftrabi-

^Ur quamdiu intcr mortales nomen honof-
S^Ue literatorum celebrabitur. Sed nolo ma-

^e ominari, & potias futurum fpefo ut mi-
_v^clcat aliquando , mequebenigno _ac berie-

QJo vultu refpicere dignetur, quamutvelic

^"currcredirasimprecationes poctarum. Ha-

J? ^ultra quadringentos fcazontes , effufos

mdignabundoamatore, quos; firepulfarri

rita?*'- "⁰ⁿ ^fine ^horrore ^lcg^ct ^do&a pofte-
fiem' ^{lrnmifericordem} detcftabitur animum
eft t \* *■ %"* ^tam P^rotervo ^faftu defpicata
infcr r ^virum* ^Carmina» quasnomini tuo
fafi ' ^funcinene» fefamo&papaverefpar-
^c°nfcranturcum acerbo felle corum quse

hcri

ft5<? ,A M OE N t;T A T P S

heri a me Bertius accepic Eftquod exparte
noftra , �c amiciffimi collegarum Danielis
Ileinfii ppponere poffimusgloriaetotiuseru-
ditac antiquicatis. Nemo hactenus ex iis quoS
fama novit, fimiles choliambos dedit, non
dico ob genium Latinse dictionis, qusenobis
etiam injuffa venit fub acumenftyli, fedob
expreflbs ad vivum plerofqueamantiumaffe-
�tus , nec umquam illuftriori documento
compertus fum id effe verum, quo4~a4�lato-
heceelituseftfiterisproditum, neminemex-
imium poecarn, ac nevirumquidemfingula-
remexiftere fine afHatuinftinctuquedivino >
ut vere cum ingeniofiffimo vateeffari.poffi-
mus,

Efi Deits in nobis, funt & commercia cali _rSedibm athereisjpiritus ille venit.
Sed tum demum ex parte credam poefin efTc
divinae particulam aurae , fi vi carminum &■
benigna Mufaruminterceffionc facilesaddo-
minam aditus fuero confequutus.
TerexQlympi, tefupremamensoro,
JAundi arbtter, tutelagentis humana,.
Qttoprojfierante cuncla rtte fuccedunt:
Te, ejuijugalis infiitutores leBi,
Excordototoveneror, ejr prece obtefior _%Ut iUa dura njmpha, epta meosjpernit
Cafios amous, nec marita, vel mater
Cupitvocari) fledlat ajfreram mentem

Tft e o -t o g i coPhilolo g i�~&. 2/7

fomeliusy.&fimancipetmikifid9

*iocjue nexu nulla quem dies rUmpat.

*& ibit. Haudfunt irrita preces vatum

WMi labepurum peHus offerunt aris _y_ Reclame l<etam confctentia mentem.
¹¹ hoc faufto omine finem faciam * teque
^Curn fidifEma tua conjuge lalvere ex animo
P^reeor voveoque. Datum Lugduni Batavo-
^rui» x. Kal. Quinaileis cb Ioc xi.

TuEevirtutisobfeft
vantiffimus & ad o-
mne oSiciura
tiflimus. jJara*

D. Baubius*

II yiRI

a$$ J. pn Laet Cqmmentaria

VIRI CLARISSIMI
JOANNIS de L A E ?

Comnttntaria in D. Tauli
EpistoLAm Ad Titum.

Iti hujus adquemhascEpiftoIafcii'
ptaeft fepiusmcminit Apoftolus i^
fccunda Epiftola ad Corinthios Cap'
2. ^i 13. appellat fratrem fuum, ^'
citque fe non habuifTc relaxationem anitn» i
quia illum Troadi hon invencrat: cap. autem
7. f: 6. fe adventu ipfius in Macedoniam infi'
gniter fuifle refeftum & confolatum,uti& P
13. plurimum fe gavifum quod Titus aC<>'
xinthiis fuiflet refocillatus : idque explic^
verfibusfcquentibus. Patctque e cap. 8. f. 6'
Titum operam dedifle utCorinthiosinftrue'
ret; ibidcm autem f. z$. focium fuum vo*
cat, & adjutorem in minifterio. In Epifto'*
autem adGalatas Cap. i.f.i.fcribitillum co*
raittm fuum fuifle Hierofolymis; & ibide^
f. 3. Grarcum fuifle non Judrum , id
gentili faclum Chriftianum ; a ad Timctri-
cap. 4. #.1 o. commemorat illum Roma ab ip*°.
difceflifle in Dalmatiam, quaremirum v'id&¹debet undc in fineadditumfitillum prirou¹*¹

Efi'

IM EPWTOLAM pAULl A» Tf TflM «55

Epifdopum Cretenfium Ecclefise brdinaturh
fttiffe, quum ejus rei nufquam mentio in Sacrai
Scriptura occurrat , neque id habeat vetusi

C a p.' I."

Jr.j. Hfc rurfus Apoftolus dignitatem mk"
^Q'fterii fui aliis verbis fed eodcra ftnfu cir-
^cumfcfibit, riimirum fe ordinatum effe ad
^Uangelium Chrifti praedicandum: Tauksftr^
THtsDei, id eft Patris, Apojiolm autemJeJuChri*
ri* id eft miflusa Domino noftfoadEuan-
Eclium praedicandum: tf nisi* cy.teKrcov ew,
^llterque interpres fecimditm fidemek&orum Dei:
fed rtalim, ad fidem, irinuit eriim Apoftolus
ffciriifterium Apoftolatus fibi injunftum efle
^tn eum finem ut eos qui fecundiim Dei pro-
Pofitum elcfti firit adducantur ad fidem Euan-
Selio Chrifti habendam: fieuti fecundi adTi-
^otheum cap. 1. f. 1. dixit x<*t" imxfjeA/**»
i*"f? ad promiflioncm vit�C intimandum: fi-

^es enim hic fumitur pro obedientia fidei
^^u**i electi f e ipfa prxftant dum credunt iis
° ^Uab de Chrifti merito ipfis annunciantuf: Qui
^en-»rnaDeo eledi funtabasterno, intempo-

^e ^ eleftos probant, curri afleritiuntur iis
^^Uje a Deo revelantur , 8c fidem hab«nt iis
1^u^a miniftris Euangclii prasdicantur: qsia-

K x re

»6o J. i>e Laet Commbrta rja
re adjungit Apoftolus, & agmtiontm �wtriiatfc
qu* eji adpietatem, id eft, ad inftru&ionem il*
lam qua agnofckur veritas divina, dc profki-
tur ad veram pictatem qua; confiftit in fid*
Sc charitatc Dei & proximi: nam illa dcmum
Sgnitio veritatis felutaris eft , quse pietatem
illam in nobis operatur, 8c quam in operibus
noftris exprimimus.

ir.x. Adffemvita*tem<s_% tuncenimccrto
confidere & fperare pofTumus nos vitarn seter-
nam confecuturos, quum credentes inChri'
ftum illius mandatis obedientiam debitai»
prseftamus , & vivimus digne vocatiane illa»
qua ad communionem Chrifti fumus aggre-
gati, & illi per Spiritum adoptionis inferti'
vitse autem illius aetcrnae, qaam promiftt Dtvf
iUe mtntiri ntfiius, ante temporaficularia', id eft ab
aetcrno; Dcum cnim veracem effe ia promif-
fionibus fuis in confeflb eft, promifit credenti*
bus in Chriftum vitam �eternam>quare & illarfl
daturus dubitari non poteft : pgtefecit auter»
ttmporibmfuii; quam eo tempore quod praedi-
xerat manifeftavit, miflbfilio fuoin carnet»
qui falutem nobis morte fua procuravit j Chri*
ftum enim hic defignat Apoftolus fontem. vit#
illius aeternjs, uti explicat ftatim ; confereri'
dus autem hic verfus cum #",5. & 10. 2 ad T»»
moth. cap. 1.

#, 5. Ferbum illud vel firmomm iU*m fituf*

*N Epistolam Pauli ad Titum. 161
P**dicationem tjua concredita eji mihi ex mandato
fovatorunoJlriDei: per verbum illud defignat
^-hriftum filium Dei, ad cujus Euangelium
P^dicandum Paulusfuerat ele&us & Apofto-
*Us �conftitutus : atque deferiptionem mini-
^erii fui abfolvitoftendens & fubjectum prae-
^a,cationis fuse , nimirum Chriftum , & fi-
^nein atque effeftum qucm ele&i confequun-

^Uf» videlicet vitam seternam quamDeusab
^erno illis deftinavit, & per Spiritum illis
^c°nfert. PauIusitaqucApoftolus, Tttogerma*
^Kofihofuo in communifi.de; una eft fides 8c com-
"^Unis omnium credentium in Chriftum ,
quatn Titus quurn per praedicationem Pauli
'ccepiffet, hic ab ipfo filius appellatur, quum
^a'^lbi ob fidem in Chriftum fratrem fuum VQcet
* ^ad Corinth. z f. 12.

. f. 4. gratia, mifericordia C quam omifit Vet.
^terpres) & pax a Deo Eatre & Domino Je-

^uChrifto fervatore noftro. Salutatio hasc 8c
fere in omnibus Epiftohs occurrit.
J^uquodhicini(ericordiaadjiciatur, uti&in*
^Pift. utraquead Timotheum.
p ^* 5. Httfufgratia rdtquitein Crtta. Paulum in
j ^reta fuifle legimus quum caprivus Romam

^uceretur Acl. vji f. 7. Sed de illa vice hic lo<-

sA ^acc'pi ^non poteft > quia in finedicit ftude

⁰¹⁶ venire Nicopolin, ftatui enim ibi hiber-

^,r6'� Paulus autem jam captiyus Nicopoli

R. 5 noa

l$%J. bbLaet Gommentahia
rton potuit hibernare. Ac"h autem nori pro-
dunt Paulum fuiffe alias in Creta, quareD-,
Beza opinatur illum fuifle in Creta quum
Grxciam tribus menfibus permearet, de qusi
peregrinatione illius agitur A&or.ao. f. 5. ve-
rum hoc quoque mihi minus verifimile vider
fcur, nam quo modo potuit Apoftolus <3rse-
ciam tribus menfibus peragrare & fimul traji-
cere in Cretam , Scabilla in Grseciam redir^
Oportet ergo illum alio tempore in Gret*
fuiffe, licet hiftoria facratempus n®nprodat-
TJt ut fit de tempore, Paulus quum in Cret*
cum Tito fuiffet difcedens inde illum ibider^
reliquit: Reliyui, inquit , te in Creta, volu*
te ibidcm fubiiftere, ttt cjU� reliqua funt pergtf
torrigere, id eft, ea qusenondiim berieconfti'
tuta funt, & corre&iaf.em dcfiderant ₅ ^ar*
jn do&rina quam moribus fccundum praece-
j>tum meum conftituas; nam & idololatri^
jeliquiae abolendaq erant, Sc falfae opiniones d^
rcligioneeradicartdaj, cVmali mores Creten-
fium emendandi � & conjiituas oppidaim Fres*
iyteros, ficut tibt mandavi: ordinem ecclefiafti'
cum conftituas in fingulis Ecclefiis, quse tutn
a Presbytgris regebantur. Ex eo credo na'
tam opinionem Titum Cretenfium Epifco-
pumfuiffe, quod minime, verifimilc eft, no°
enim Paulus iJlum ftatira evocaffet & fecum
duxiffet, Apoftoliautem amqujeorumvi<c ,
i * ■ *" ' ■-�-■■ fun-

JN Epjstolam Fauli ad Titum. 165
fUngebantur tum fingulis Ecclefiis Presbytc
^r°s prdinabant, quos &Epifcopos vocabant
^uti patet p fcquenti f. 7. Quales autem debeat
^COr>ftituere Titus porro explicat Apoftolus.

f. 6. Si quis efi inculpatus , id cft integra:
^tose, quibonum teftimoniumhabeat,etiam
j& extraneis, unius uxorts vir, idem prasripit
Timotheo 1 Epift, Cap. 5. ir. z. hiberos habens
fifeles _t mn obnossios cximini luxus, aut rejraftarios ,
¹ ^ad Timoth. 3. f. 4. dixit, qui fua domtti bme
P"^afit, qui liberos contineat in fubjeftione cum omni
^hotte(tate. Qusc per fe clara funt, & eodera
*pccl:ant. Rcddit hujuspoftulatirationem.

^.7. Oportet enim Epifiopum incttlpatum ejft^
^ta^imm Dei difpenfatorem, fi quidcm dccet at»
Sl^e neceflarium eft miniftrum Domini fiu
^v'rtutes2emulari, atque exprimerc, nepro-
Pter vitiailliusnomen Domini blasphcmetur s
V-*> «vfaSti Vet. Nonfuperbum, Bcz. mnfibiper-
tinaciter placentem, 1 ad Timpth, cap. 5. jf. 6. Mfj
^«ShV. Hcfych, uatgflfp*»©-, Jvjitw.J'»]?, ta^�0"

**®^j, *uia'f es-^.Ufurpatur a Grscispro fuper»
. °» quod vitium nafcitur ex co quod quis fibi
M?fipotilfimum placeat , atqueita aliospraefe
^Contemnat , unde «u'3«^«« vitium fupcrbix,
^l^arnvis interdum �c pro pervicacia fumatur »
9V*fequitur arrogantiam, quareApaft. 1 ad
* 'rnoth. 3.^.3. Epifcopum defiderat Sh^mm
Vm.nfidHm^ ad Tiraoth-dixit*jL«(»^s»t nwvino*

R a jft/».

364 J?' *** LAEtCoMMH^TARlA
j*«»r, non fercuffmm, nonturpis lucri cuptdum, fi-
milia habes in xad Timoth.mfiquodhicno-
\\teStou<jy^oKi^ii ibi «tpfovgjvfM. Hifcevitiis
has virtutes porro opponit.

*. 8. Sed hofpitalem, bonorum amanterfl»
tetnperantem , juftum , pium , continen-
tem: ^eadcm pene exigit 1 ad Timeth. 5. f. >
uifiquod hic pleniusexplicetofficiacharitatis
inproximos, & pietatis erga Deum. Atquc
haec qoidcm ad mores pertinent, fequitur de
do�trina & fcientia, quas in bono miniftro re-
quiritur.

#. 9. Tenacem fidelis ittius firmonis qui ad doflri'
yam- facit ad Timoth. voluit effe aptum ad do-
cendum: hic autcm plenius explicat qusein
bono dodare requirantur , nimirumut non
tantum veram doctrinam probe didicerit, fed
& co.reftaraer iiii adhaereat, ttt poffit frexhortari
ftr doBrmam■fanam , id-eft & difcipulos fuoS
bene itsftitUere, &ad omnia bonaoperaad-
hortan; & contradicentes arguere atque confutare,
ld eft, & errantes in reciam viamrcduccre,
eorumerroresrefutare, & malos morcscor-
rigere, & pro re nata caftigare 5 nequefiu-
itra hoc a fe rcquiri oftendit.

y. I o. Smt enim multi & xv^m^in Vet. /'»-
ohedientes Bez refi-aclarii; itampra,/^r/Xvo-
luitalligcndos.in Presbyteratum liberos habere
non refra&arios fignificat,,autem multosefte

. in Epistolam Pault ad Titum. a<?5
*& uifula Creta qui verfeo fidei non rite obc-
**^lant, fed illi ex pane contradicaot : quare
^ddit expofitionis caufa w«5ioaJ>oj vaniloqui»
lui fanum fermonem non fe<5bntes fe diffun-
Qantin vanas quxftiones, & quae nibil faciunt
^adveram pietatcmgc agnitionem quaseftfe-
^Cundum veritatcm. Eorum autem conditio-
ttem graphice depinxit in i adTimoth. Cap.
^- a verfu tertio, quae ibidem requirenda funt;
~t % ad Timoth.Cap.2. a verf. 16. ubi^U«S<o>w«»
2*** hanc dcfinivit per «vocpoviW&ftultasat-
S^ue ineruditas quaeftiones Verf. 23. Addit &
Qfr**7rziTai Vet. ftduBons Bez. ad verbum M».
*'^umdeceptores, itanon tanmm ipfi aberrant a
|ana doctrina, fed&atios meunderaerrorem
*|<Jdent feducere, atque tales potiflimum efle
^^lru eos <jui funt ex circumcifione id eftjudaeos,
1^Liilicet fidem Chriltianam amplecti videren-
^ttlr > ei p^rperam acijungebant neceflitatem
^Clrcumcifionis & obfervationem legis: cum
4^uibus congreditur in Epiftola ad Galatas.
^erfi 11. ovif for5^:hsDfA.^6iv,Vet.yuosoportetred-
^arg.^ui, Bez. quihm oportet os obturare; rteceffeeft
^SominiftrosEcclefise itaeffein verkatecon-
^rt5atos, itadoftos, ut etiam errores omnes
P°iiint refutare, & tales adverfarios fuperare.
J^totasdomosfubvertunt, qui integras familias
favafuadodrinainfi ciunt, atqueitafaciunt
^aVeradodrina fideiChriftianae declinare; do-

R ? centes

Z&6 J. DE LaET COMMENTARIA

antes qu� non oportet, diverfam a vera doctrir
nam tradentes , eique admifcentes aliena Si
falfa, turpistucrigratia, quibus non efc propo*
fitumdifcipulis fuis prodefTe&Chriftolucri-
facere, fed ex illorum fedu6tione iucrum ca-
pere &c feipfos locupletare. Ofteudit auterri
porro magnum effe periculum ne ejufmod*
vaniloqui inter Creteqfes finem fuum affe-
quantur fi non potenter ftcprudenttr obviarfl
patur, quiaCretenfes vel maxime itanatura
5: moribus unt comparati ut faqle fc feduci
patiantur.

Verf 12. Dixit quidaw ex ipfis nimir.um Crc*
tcnGs, Epimenidemintelligit, prop-rins ipforuti?
Trcpbeta, nam inter fatidicos hiceithabitusi
ita ut teftimonium illius non poffint jure refu-
tare; Creten/esfimpermendaces^maUfera, ^rvtri"
tres pigri. Quo verfu fuorum mores graphic?
depinxit; erant enim mcndaciisacidi&i, id."
eoque fabularum appetenfes, quas & commi-
nifcebantur ipfi & ab aliis prplatas facile reci?
piebant ; ingenio malo & efterato ; & dc
fidiae imprimis dediti, laboris impatientes, at*
quequitalcs funt fa.illimefabulis &novitati-
bus prxbent aures , & a fsna dpftrina rece-
dunt.

Verf. i \. Tefiitxonium hoc efi verum: Creteri-

fes planc tales funt, quales EpimenidesiH°^s

defcripfit, bene mores illorum & ingenia n?"

tavrc |

J* EPlSTOLAM PAULI AO TlTUM. 2<$?

jWifc mhil de illis menfitus eft. Quam ob eau-
«m illos rcdarguit &ri_To,u»_f Vct. dttre Bez.
Pr*cife. Hefych. m^u; , aVeps^tgw. Efto
«urus vindemiator , & abfcinde omnia in-
^utiha ipforum germina ; noli in ipfos xedar-
guendo remiflc St leniter agere, fed contra
Ojiros nodosutercduriscuneis: ita Apoftolus
adRoman.cap.i x.verfizz. opponit^pW-njS^
^r^.wGgs.vuk ergoTitum ergatamper-
^verf_a & contumacia ingenia adhibere i�>7°-
J"** nonautemx^T^, utpote nihil profi-
^turam ; uc finem fuum affequipoffit, nimi-
^n ut fanifintinfi.de, id eft, perfe&e fanentur,
^ fanje doctrinae compotes fcufti, in ea perfe-
JTent, & veram pietatem fe&entur , pro
*^^�ndacibus veraces pro feris malis,mites oves,
^ pro defidiofis diligentes & feduli e vadant.

ferfl^. Nonattendentes J.udaicii fabulis. Ne

??J?^ceP.s aures & afleqfum praebeant fabulis &

_t^al''sdoarinisquasJudaeiilliquos Verf. 10. no.

^avit, docTrinae verx perperam admifcent: &

^ndatfs bominum adverfantium veritatem ne

_f^einceps obediant prxceptis hominum qui fe-

"^Pponunt Dei veritati ,&obfervandaim-

krr.^ant ^qUae ^Deus ^non ^mandavit, aut qux
^r "PeradventumiChriftifuntaboIita.
cit a'¹^' ^^mmae!^u'^^m munda mundii irnCpi-
r₍₁, .Poftolus ad difcrimen Ciborum, quod
" ^Xl ftcundum vetens legis normam , a

Chri-

a<$8 y. deLaet CommentariA
Chriftianis poftulabant obfervari 5 atquc hoC
erat unum e mandatis hominum adverfantium
vefitati. Plenius hoc explicavit Apoftolusad
Rom.\a_t.'verf.zQ. Permundosautemhicindi*
cat fideles , ut ibidem explicat verf.nz. q^ulcreduttt nihil effe immunduni quod inos in-
greditur ut Dominus nofter loqmtur. Vide
ad haec hiftoriam Cornelii ad fidem converfi
A&orum 10. PoIIutis autem &infide&bus nihileft
wundum , ficuti ergo hic infidelcs & poliuti
pro iifdem accipiuntur» ita ante mundi & fi*
deles; cur autem illis nihil fit mundum, ra-
tio eft, fedpoUuta e(i eorum & men% & confcientia»
in mente enim&confcientia puritas &fince-
ritas quasrenda eft, qux fi dtfidcretur, nihil
reftat quod purum efle pofllt.

Verf 16. Leum profitenturfe fcire, gloriantur
de vera & fincera Dei agnitione, &eorurfl
quas hominibus prgecipit agenda , fed faBff
negant, ideft malisfuis operibus produnt fe
Deum ignorare, neque illum metuere vindi-
cem j quippe j&tefcWMp-i %3i₍ , yuum Jint abo'
r/iinandi qui tam impie & injufte agant, uto-
mncs boni eos merito oderint; *, «V«Ssr? Vet»
�c incredibiks, Bez. & rebdles; vult ApoftoluS >
illosquumfidemprofireanturreverafidemabs
negare, & cura obedientiam fimulent fa�tis
ie lnobedientes & refractarios probare: & *f
cmne opm bonum reprobi, id eft, prorfus inep¹';

A'<&>5

INEpiSTOLAMPAUtlADTlWMl 2<%}

* ^'«ijwo» Hefych. interpretaturot^pwjW/^Aj!»
?*"» «^fvs»". Q.HSC pofterior fignificatid huic
■�oco magig convenit, licetomnesmffubjecl:©
^ncurrant & fubordinentur, namq-utman-
datis divinis non obfequunturmali funt, &
^a°- operabona inidonei, Scper confequens ju-
^rc a Deo reprobati.

C A P. II.

M Andatdeinceps ApoftolusTito<pj«ve-
lit ipfum omnes qui ad Chrifti Ecclc-
nam pertinent docere * fecundum setatum 3
^Xuum gccondicionum differentiamV

f&f 1. At tu loquere qtue decent fanam dotlri-

?**'■> prfecipiens loqui vult illum Chriftianos

^,nftituere quales eosefledporteat, & quae a-

B^erc oporteat, ut fefanse do&rinae, quae&

^Vcfam iidem fequitur, & pietatem colit at-

Probet : quae autem fint iila in feqtientibus

Pcrfequitar , & quidem primum fecundumt

�*^rias hominum aetates, mm quanquam omnes

^e'^es deceat ifta fervare, tamen potiflimum

^arequiruntur ab iis qui ;am fenuere.

~ ^z' Utfinesfintfibrii,vti$Kk!*s «voj; vr,<p*fa@»

^r*ci_sfobrium notat,interdum & vigilantem

P^rudentem j vult ergo circumfpc&os efle 8c

°derationcm in omnibus fequi , omnem-

^c cxceflumvitarei quareaddic ti^w VeC.

470 J- PS LABT CoMUtHTARlA
pudici , Bez. venerandi iid eft, graves magi*
quam feveros, & decori tenentes fine auftC
ritate: porro truQ?o*oK Vet. pmdentes, Bez. ierrt'
perantes, quod malim, ut aliqua gradatio in-
ter has virtutes ftatui poffit. Sanifide ut fc
clentur dbcl:rinam fidei quae eft fecundurfl
divinam veritatem, & nihil alieni iri illam ad'
mittant j Charitate diledionem Dei & proxi'
mi tccurate fectentur ; denique tolerantia ut
comparent fe ad ferendum jequo animo adver'
faomnia, fcientes omnibusqui pietatem co-
lunt multa ab improhis cffe fuftinenda : ve'
ctiam , utinfirmosmulta lenitate expe&ent 1
& ftadeant ad bonam frugem convertere. At>
quehscquidem a maribus requirenda prsci'
pit; feqtlitur defceminino fexu & setate.

Verf \. Anus itidem doee vel prascipe, ut
fint , sv xu&wpalt hooirotvreit Vet. in hahitK
fanEis , Bez. in hahitu qiti fanclimoniam deceant*
id eft, ne luxurient in veftitu; fcd decorefl*
fervcnt qui fan&as decer etiam inveffcibus»
quas oportet anus habere aetati fuze Sc vocatio'
ni convenientes, non ad pompam & munda'
num ornatum comparatas, utpote quas De°
nonmundoplacere debeanc. JV«» calumniatri'
ces quse aut clam aut pafam alios traducant &
aliorum bonam exiftimationem ftudcant l&'
dere, fed pcr charitatem potius nitantur, #
bene agcntes laudare, & naale agentes corrig^e"
rcfineacerbitatc. &"

IN EPISTOXAM PAUtiT AD TlTUM.' VJt

, *$o?fvino multofervientes, id eft, non ebrio-

^as» idenim maxime Anibus indecorum, k«-

^"«'JasoTsasAsjff Vet. bene docentes , Bez. honeftatis

^giflra vu!t illas & honeftatis omftis obfer-

J^antes effe, atque illam etiam alips eXempIo

* hortatu docere: quod explicatporro.
ferf^, Utprudentiam doceant adokfcentibm, m

^busautem haecprudentia verfetur deiriceps
^cXplicat, ut tnaritosfuos diligant ut fitqusejam
^c°njugatx fint, obfequium fuum debito a-
^Prc teftentur, &maritis fuis fintfubditce:
^ut kbtrosftios diiigant, id cft, eam curam habeant,
^ani teriera ipfofum setas rcquirk, eofque
cduccnt in vera pietate, hsec enim eft vera di-

^Cctio illos ad Chriftum perducere.

^jCf. Ut temftrantesftnt, quia autem tem-
P^Cramia rnultacomple&itur particulatim per-

^e9.uitur quid vtlit, nimirum ut fint caji<e fi-
H^ern illibatam conjugibus fervent.- oiK^is Vet.
f*r>iii curara habenUs, Bez. domi manenies: qusc

^uc & iifuc non obcrrent.in i ad Timoth. Cap.
Ap^rf' fr?i reprehendit in viduis quod otiofae

¹ Rfflt domus circumire. Hefych. o»k»(>oV, «

jf^i^ rai. § oikh j� <�>uA.«t7wV. Xf>(&> fi 0 Quh.ot.1~

^">⁽^(. Sequitur «^9«? Vet. benignas Bcz. h»~
>; &fnl)leclas viris juis ne fe illis pneferant fed

� ^^lnt iplis oblequium elTe imperatum, puto

°min₀ id eftquatenus mafitorum impe-
^r'Um ;t'� ■ ■ ■ ? t � ■ ^r

■ ^u ''las sygra pictate raimme abducit; ne

fermo

VJZ J'^TDE LAET CoMMfiNTARIA

fermo Deiblafphemetur, id eft * m fi immofl'
gerx fint & feroces, ii qui extra Ecclefiat*¹iunt , ex co occafionem c.piant male de i^fl*\
ftitutis Chriftianis loquendi.

Verf.6. Jwvenes tjmtjfie adhottare utfini tewf¹*
rantes: occafiohe anuum promifcnt juvencula^s>
hic & adolefcentes adjungit atque ita utrufl¹'
que fexurn fecundum xtates offidifui vultad*
moneri : dum aut illos vult o-«cppovsiv eadefl¹omnia exigit quas in fenibus defideraverat, li"
cct non pari gradu, cadem tamen integritatc*

Verf. 7. Ut autem Titus hsc omnia melit¹*
pofiet perfuadere , quid fui fit officii illon*
admanet: per omnia, inquit , teipjumprah^
exemplar bonorum operum; ea ad quse alios adhof'
taris, prius in te ipfo exprimenda funt,
enim efficacius ad perfuadendum quam do�t°'
ris exemplum; fruftra enim quis alium hof'
tctur ad illud quod- ipfe non obfervat: ho^citaque primum eft ut in adhortando fuornf^cexemplo praseat: alterum eft ut in doBrina, '?
docendo tradendoque agnitionem veriw^tlSChriftianae , fervet 8i exhibeaf «a|^({>3^f''*'^,tntegritatem : id eft , ut ntque illam corrufl¹'
pat five adulteret, neque fe ullo pretioco^f'
fucnpifinat utab illius nbrma quaquavcrui⁰⁵divcrgat: virtus enim haec propriejudicib^utribuitur , qui fc muneribus corrurapi o? ^
patiuntur. Et gravitattm «fWw^; hanc ^VI '

in Epistolam Pauxi ad Titum, »73

^tutern etiam commend-t Timotheo Cap. 2.

^Ve*f-J-. & 3. verf. 4. decet enim vel maxime

~^nr»fti miniftros authoriras atque rriajeftasa-

«qua fine faftu aut acerbicate , fed comitatc

5^uadam ira condita,ut difcipulorurh animos il-

^f atpotiusquam percellat. Arque utrumque

"<>rum facile obtinebit, fi tradat

rt /" ^" $^trmonm f^a*><*^m» id eft, doc-rinam

-hnfti integrarn & nullis humanis comrnentis

<»Ktx,TKyvh>sw, Vet. irrefrehen-

Pbtlem Bez. 70*' damnarinon pojfit: prius itaque

'Uud referertdum putoad ipfado&rina* capi-

^la> pofteriushocadtradendi modum quitalis

^^e dcbet ut meritb accufari non poffit. Xlt

⁰ ^s?^ctMinotA Vet. »5-««' <wadverfo eft ~&ei'.ejuife

*«dverfb oppomt; omnes advef fantes Euarigc'io

^telligitfive ex errore five e malitia: cfT^mj

^ et. vereatur_t Bez. erube(cat_t corifundatur ut be-

?^evertit Vet'.»7ik_J0^,!*j-. wr/T 14. expHcat enim

'Pfc Apoftolus, Nibil babtns quod dt vobis dical

**"& paratus quippc adverfarius atquc id fata-

§^c^sunice, do&orcs Ecclefias traducerc, &

'hil inveniens quod merito in fermonibus il-

^0rurn pofletcarpere, quofe vertat ignbirans

P^Qore fuffunditur & viftusrecedit,

. ^erf 9. Servos hortare ut dominisfuisfefefubji-

*^ant > ut memores conditionis fuas in qua nati

^u°t aut in quam fecundum ordinem feculi il-

^lUs ^Incidcrunt, fideliter ferviant eis in quorum

S pote-

374 J- ^DE t>^AET COMME NT A RI A

poteftate furit, iifquc obediant; c* «wcny luotpt»
s-x? �?v<«4 VeU» omnibus placentes, Bez. uiin omn$v^sfmteisaccepn, caufam ponit vetus noftereftc-
<Q!um i nam ex co quod fervr dant operam ^uCdomiriis fuis placeant; fequitur ut illis fint cha-
ci & accepti. Ev«(t&y proprie fignificat acce-
ptum,bene placens,fic dicit Apoftolus ad Rom«
iz. f. i.djsi?t9>v tw e?u ncceptum Deo 8c ibi-
dem f.i. conjungit cum bono. & f.i2. cap. i4'
iWpss"^ t« ©t�>i) Jo'jcijLt@^ ^r? dy^rfiimn. fc*
quitur »o» coniradicentes riequaquam detre&aiJ*
tcs imperiis illorum obfequium pra-ftare.

Verf.io. M>j vo«-<p»�o^W, Vet. nonfiraui«nf
#«, Bez. nihilinterwrtentes.Vexbnmroa-c^i^fJi''¹proprie fignificat aliquid alicui clam fubtra&ufl¹jn proprium commodum verterc.Hefych.N^*'

tfyifrnH »'i<fto;rs»er, xhzirlei &7rvstpzT₇ #p<wper. ^wp'^'
Vetatfervos quicquam eorum quae fideiipfo-
rumadominis credita funt, intervertere,fu-
rari &in propfium commodum vertere, fi"
emnem boriamfidem o/lendentes, id eft, fidelesi⁶praeftare & res domini fui fide adminiftrare^
JoBrtnam Sertiatoris Noftri Dei ornent in omniW
utreipfaoftendant do&rinam fidei Chriftiafi*
etiam fervos docerebonosmores&obediei⁵'
tiam atqueobfcquium.

Verf. 11. Illuxtt enim vel apparuitgr<a*;<* V&
illa falutarisomnibmhomiritbus\ Dei gratia q}*#

nos ad falutem vocat�cperducit iam manrf^e"

ftat*

1N 'EpiSTOt AM PaULI ACTlTUM. I?J

J?^ataeft & fe tittendit ad omnium nationum,
fecuum, aetarum conditionum homines, riori
^ll*ante ad fblos Jucaeos; omnibusautemho-
^m'nibus in communi non fingulis in univer-
fujtt: quareneceffe eft utomnesilli, nefer-
^v*^squidem exceptis, quorum defpe&a eft
conditfo , ftudeant vocationem fuam bonis
^ribus & operibus ornare.

Verf. i2. Gratiam autem hanc falutarem
P°rro defcribit: Erudiens nosut abnegantesimfii~
^x<*&n& mundanas cupiditates temperanter & juji*
9-pie vii/amus infrtftntificitlo. 1 ntelhgit itaque
P^Cr gratiam prajdicatioriem Eiiangelicam
^^uam Chriftus Apoftolis fuis, aliifque mini-
^ristradidit omnibus hominibusannuncian-
^Qatn, quadoccmuromni impietati id eft per-
^tfo cukui Dci, omnibufque peccatis qtiac
~r^ei Majeftarem ofFendunt renunciandum cf-
*^c. i firnul etiam mundanis & carnalibus cupt-
ditatji3_USj qujenos feducunt a charitate pro-
^x'tni_: & contra inftituimur temperanter vi-
^m inftituere, proximis redderc quod ipfo-
*^Ultl eft, & Deo imprimis obfequium quod
^debetur.

_r ^"^1$. Expiclantesbeatam iUam j}em: durr»
jP?^m commemorat fidem prazfupponit: & re-
*P^lcit ad illud quod ante dixit , in prafenti
Jtonlo, ^t_am _ut j_nquit Apoftolus ad Rom. 8.
^Yerf' ²4>fpt fervati Jmim. fpes auttm fi cernatur �

S z nm

yjt j. S* 1.AET COMMENTARIA

non eft fpts. §^pd enim quis ctrnit, cur fftrttt

Si vero mod non videmus fperamus , nempe per pf

iieniiamexpectamus. dixerat autem antc verf.J$'

adoptionemexpeclantes, &C. dumitaque dicic A-

poftolus, expeftantes beatam iUam fpem intelligt¹

otnnia illa quae nobis a Peo promifla funt &

imprimis gloriam illam ccelefterh & arternani

quse nos manct in ccelis : quia autem illarri

non fumus plene perccpturi nifi poft hanc

vitam & feculorum horum finem, adjungic >

2, 3^n<p*v«<w 4 ^nf Vct. & adventum glori*

Bez. & iUuftrem iUum adventumgloria, fnalin¹

apparitionem gloria? _f nam refpicit apparitio-

nem Chrifti in nubibus, quaefiet quum adve-

nict ad judicandos vivos 8c mortuos; magni

Dd fr Servatoris noftri Jefu Chrtfii. Nam ( 8*

inquit Apoftolus i ad Theflalonic. c.4. verf-

16.) ipft Dominus cum horiationis clamore & voct

Archangeli ac Dei tuba > defcendit e ccelo: ejr q^tii

mortui fueruntinChri/lo,refurgentprimum: dtin»

de nos vivi, wi rtliqut erimus rapiemurjimul in ot-

curfum Domini, inaera_t ejritaJempercumDomi'

no erimus. Hoc utique eft quod hic nos dicic

Apoftolus expe&arc ab Euangclic* grati^

doctrina edoctos.

Verf 14. Jefu Chrifti apparitioncm expe-
ctantes, yuideditjemetipfumpronobu, qui feif¹mortcm crucis pro nobis tradidit, pronobi*
pafius cft, pro nobis patri fuo folvit quod de-

, w Epjstolam Pauli ad Titum^ 177

^bebamus, ut tios redjmeret ab otmsi iniquitate pecca-
** noftra omniaexpiaret, & pcenam noftra vi-
^^c fuftinens, debitum omne expungerct chiro-
B^rapho cruci affixo: non folum autem dedit fe
JPfarn pro nobis,& abfolvit nos abomnibus pccr
^"^atis, fed& purificavit nos fibi ipfi populum
?^^<riov Vet. acceptabiUm, Bcz.peculiarem, quafi
^,nftar peculii reconditum: Hefych. <b�*»V<©-
^v^<r>^_tUt^f. Sed haec voxalibi non reperitur,
?^uod fciam. Chryfoft. Hom iv. interpretatur

^>mmut3tum, nihilque habentem commune

*^Um cxteris. Chriftus itaque populum fuum

t^ld eft fideles fuos) regerierans ita immutac

^Ut naturam aliam fortiantur, quam ante ex

^fruptione obtinebant, ita ut cum antpefi?

^ent filii iraeficut & casteri atque in omne ma-

^u°i proclives, deinceps evadant ftudiofiat-

°^Ueadeoasmuli bonorum operum. Quatuoe

_o^rgo hifce verbis rationescontinentur eorurri

jj^u* Titum vult fenibus 8cjimioribus, mafcu-

? cc fceminis, liberis & fervis prxcipere; qui*

.^irum gratia falutaris iis omnibus illuxit,

^^u*docetimpietatem& injuftitiam abdicarc

_e^^c°ntra pietatem & juftitiam fe&ari; quia

o ^GhrifliJsnosredemitabomniiniquitate,

₀ P^urificavit & vult ftudiofos efle bonorum

Per>^Utn'^Ut 'ⁿ ''*^um fp^Crantes»^tuto poilimus ex-r
vtarcadventumilliusadextremumjudicium.

S 5 Vtrf.

vjl J, de Laet Commentaria;

Verf. i y. Hac loquere & exbortare ,' his ar-
gumentis fuade & perfuade omnesfidclesu,t
pictatem & juftitiam fe&entur, e$" arguett'
futa 8c caftigacontrarium facientes, ^■mx.e^
Sfofa}*:, cutn offitii imperio, cum fumma aU-
thoritare , quippe in eum finem a DominC?
miiTus, & vice illius fungens. Chryfoft.Horn.
v. interpretatur, $ «J^vn*? ^ $ otSmJV i&'
«Us cRnnirletv Qupd fequitur, Nemo te defpi*
«and eft »emo fibi perfuadcat fibiliccre feci?-
re caftigationes & incrcpationes tuas conte*
mnere; aut non patere te a quoquam parvi-
pendi, fiquidcni autHoritatem tibi in lllos de*
dit Dominus omnium. td Chryfoft. Hom.v.
videtur cum fequenti vqrf. conjunxifie: itae-
rpm legit, Mtifets cns <J&(4> e»veir ai , «'*.« xlmp*
fMYimi &c. 8c fanenonmale, fi fequentia fp�j-
^caius.

C A P, III.

V&fi ^l'C? Uggtr* tyfo principatibm ac potejtatihnf
xjjubditos ejfe revocaillismmemoriant
ex ordinatione divinadefcendcre, quodfub-
<Hti obfequium &► obedientiam debeant eis, quj
ipfis praepofiti funt; Namutinquit Apoft.au
Koman. Cap. 15. verf. 1. Non e(lpotejias nifi a Deo*
Cjuareoportetnosnon tantum fubjeclos illi^s<5fle,ied & ar« Wwiv»obtempcrare & di&o au-

-'� -dicntef

!T HfiOLOGICoPH!LOLOGIC/E.J79

?^lcrttesefle quumquid honefti praecipiunt, Sc
^efucre atquc nos corrigere cum arguimur&
^ftigamur , quum ergo miniftri quoquc
^cdefiae authoritate a Deo fint inftru&i, rc-
?^c dixit Apoftolus, nemo te contemnat; Ad-
3^lc't, admone eos, adomne opus bmumejjepa_r^r«tos obediendum quippe tantiim in iis qiiae fe-
ftindum normam Divinae legisimperantur,
RUa: bo iorum operum forrham praefcribit.
Yerum fiillud, nerno te contemnat-, cum fupe-
'"Qribus relinquas. Novam hicorditur adhor-
^tationem Apoftolus, deobedientia Magiftra-
^bus debita , & promto obfequio faltem ir*
"°nis operibus.

Perf i. Atque ita porro omnium vitam in-
j°rmans, vult Titum pra-cipere ; Neminem
Wafphemare, nullius famam laedere, aliewseffe
*pugnis, Htes & rixas odifle _f fed contra hor-
^lari ut fint 3h»xt~t Vct. modejli, Bez. moderati_t^ultApoft. illos non rigidius quicquam aba-i
«is quid exigerc quam a fe, nihil humani a fe
^ienum putarc, itaque non efle afperos in a-
*^l°s, in fe mites, fed asquitatem ih omnibus
krvare : Ex sequo & bono agere , non ex
Vmmojure; qui enim talesfunt, minimeli-
,'Siofi funt aut pugnaces.Unde Sfaetmttt inter-
r^ttrt> aequitas, interdum clemeiitia &lenitas
n«erp_retaCur_} _uncj_e gccum ir^lmti conjun-
8»tur. Uti&hicab Apoftolo, adjungit enim,

S 4 wnta

i8o J. DELiEf CcMMENTARlA
omnem exhibentes lenitatem erga quofvis bomi^ntiTszporttfg. quam Vet. manfuetudinem verti*
quae opponitur acerbitati & rigori. Ad quarn
iios ducit rememoratio conditionis noftrae an*
tequam ad fidcm Chrifti adducYi eflemus.Nafl*
quum Dei longanimitas nos ad refipifcentian*
Zc meliorem frugem duxerit, idemdealii*
quoque nos lperare convenit, &eadem leni»
tate uti, non facile decujufquam cmendatio*
ne defperantes.

Vcrf. 5. Nam eramus, inquit, yuondam iu
eft ainea, «\01jw Vet. tnftpientes, Bez. amtrt'
tes, mens noftra & inte!le�fcus nihil recti de Deo
§c noftrb ftatu fapiebat, fed verum Deum i-
gnorabamus & vianiquae' adipfumducit: «'-
*r«9«? Vet. incrednh , Bez. rebel/es, perfuaderl
nobis rion poterat quid recrum eflet, quia
jntellecr.us tenebris erat obfcuratus, neque re-
�r.amonenti novcramusobfccundare; trrantet
sjuidvis potius fequentes, quam quod fequen-
dum fuerat, & deviaquaeque ieclantes, &
in tenebris, uti neceiTe eft, 111 varios errores
impingenteS; fervientes cttpiditatibns ac volttpta-
sibm variis, carnalibus noftris afFectJbus indul-
gcntes, qui nos in peccata tranfvcrfos agunt:
in malitia & invidia degentes, nec ipfi bona ope>
raagentes, nec bene agentibus favcntes, fed
illis invidentes, & optantes illos nobis fimiles
«fie. svyirtl Vet.odtbiksB&u odioft ipfiodiodi-

lN*'E?ISTpt.AM PAULI AD TlTUM. i8t

§ni & abomjnabiles & altt alios odiopro/eauentes.
■Atque ta'es quidem omncs natura noftra con-
?^upta & praya confuetudinc antcafuimus,

Perf.q. Sed pofiauam bonitas & ergahomines a-
*?* apparuit Servatoris Noftri Dei �. poftcjuam, ut
*"xitcap.praecedsnu Fer/T 13. illuxitgratia illa
f^aIutifera, id cft poftquam Deus falutiferam
^°gnitioricm n^bis infudit, intelle&um illu-
^inando &y61untatcm corrigendo, nosre-
S^eneravit, & planc alios fecit per gratiam $
^Uam eramus per naturam; longe alii fadi fu»
^us. Atquchocconfccutifumus.

^erf. 5. Non ex operihus jufiis cjua fecerimus ms
&on fumus juftificati ex operibus tcgis, ne-
H^Ue bene agendo gratiam meruim us, fedexfuss
toifericordia qua mifertus eft noftrum, quurri
P'ane odio cffemus digni, fervavii nos edu-
^x'tnos ex iilismiferiis, & utantedixit, pu-
rificavitrios, ideft,regeneravit, per lavacrum
^re�tnerationis ejrrenovaiionts Spiritus Sanili Spiri-
^tus fui San<Sfci efficaeiam conjungens ad ablu-
^pnem qux fit per aquam baptifmi, ubi e-
ⁿⁱm hasc duo concurrunt tum vera in nobis re-
S^cnerario perficitur; Spiritus cnim Sanctus
°P^usfalutare coronat.

ytfG' §Mtm* nimirum Spiritum Sanctum

^u°na illius gratuita, effudit noscopiofeperje-

."* ^brijium Servatorem nofirum. Chriftus e-

^n,tt> folus nos fervat per gratiam fuam quam

S 5 nobis

i8* J, BE LABT GdMMENTARIA

OQbjs copiofe largitur, infundcndo SpirituflJ
fuum in corda noftra.

Verf.f. Vt jufiificati gratia ipfiut non juftiti*
propria $c nobis inhaerente, fed imputatano"
bis juftitia Chrifti, baredes efficerewurficmdur»
fiem vita atetna : hseredes itaquefa<5h fumu^svitas seternae, eamque certo adituri fumus
hasreditatem , hic tamen 6c dum vivimus i°
hpc cprpore , tantum in fpe illam poffide-
inus, &cum fiducia illam expe&amus. To-
tam itaque hic pandit Apoftolusfalutis noftrs?
trconomiam , nam & authorem ejus prodit
Deum, & raediatorem illius Chriflum Ser>
yatorem noftrum, & perfectorem Spiritum
§anclum. Et univerfam attribuitgrarisedivi-
»35, & excludit ppera noftra a juftificatione
illa tioftra coram DeQ» & regenerationeno-
ftraj quia nihil noftrum in hacpartecum gra-
tia Dei & mifericordia concurrit; fedomnia
quse vel mente concipi poflunt in nobis ante-
cejit ; dum enim miiericordiam nominat»
miferos nos & odibiles pftendit.antequam gra-
tianos praeveniat, nos regeneret, juftificetf
ian&ificet: ppft illa demum filii Dei & vitx a>
terns hseredes cfBcimur &ad bona opera idQ"
neiefTeincipimus.

Verf. 8. lidus efi hicfirmo verus & cui tuto a�
fenfus adhibeaturneque enim nosfallet,ied iltf
afientitnces &fiduciam omncm in mifericaf

di*

IN EPIITOLAM I?AULI ApTlTW» %$f

^h Dei collocantes haud dubio fervabimur: &
hecvelote affirmare hunc fermonem adomnes
"aberc atquc ita perfuadere ut nequaqiwm
^fitent; (cAutfiudeant de ep tantum porro fol-
^lc'tifint, »#A<av tpyiav ■srot5W=A? Vet. bpntsoie-
^r*bnspr*ejf« Bez. bonaoperatmrintramqaeapnd
Qrascps fignificat verb. ^l-w^«(,fed tucri qui-
^^cm a pofteriori. Utroque autem modo hic
?ccipi poteft , conandum enim fidelibus ut
>n bonis pperibus excellant, &in sdijstuean-
^tur Cadem, mncrediderunt Deo, qui Verbo illius
fidem habuerunt npbisbene agendum efle.
^am hcecfunt bo.nafivehonefta & hominibmutilia:
Wa nimirum quae fcrmo iUefiduscomple&i-
^lUr 8c qusg Titum vult affirmare> Sc bona funtr,
^que honefta per fe&fummamafferuntho?
^nimbus utiiitatem: nam Iicetetiamboniso-
Reribus ha?c cpithet a cpn veniant, tamen con-
^venieijtius eft haec ad fermonem & docenda
^referre, quia fequitur:

Perf.p. stultas autem cjuaflipnes ideft vanas de
^dci doftrina contrnverfias, 8cgenealogias quas
^ i ad Timpth. I. *Wj- 4. infinitas vocat & da-
^nat cjr contentiones ac pugnas legales quse exi-
«Utit ex obfervantialegis Mofaicae, quain Ju«
^i a Chriftianis perperam exigebant, *>�«-
^o Vet. devita, Bcz. cohibe oppone te ilJis 8c
^ftita � ficuti ante voluit bonisoperibus ■are?*-
**&!> vtrf.Z, ita hic contentionibus &pugnis le-

2$4 J« ^0E LaetCommentaru
gaHbus ut porc nihil ad bona opera&pieU*
tctn conducentibus -n&iiswoSj nam uti fermo-
nes illiqui bonaoperafuadent honeftifunt&
hominibus utiles ; ita inquit, ha funt imttile»

Vtrf \p. Hariticum homintm qui diverfam *
vera do&rina tuetur & fibi fequendam elir
git, po(l unam atque alteram m^<Aom Vet.
correptiontm Befc. admonitiontm; utrumquc re-
cteaccipipoteft, nam curn circamalum ver-
fetur, admonitio hic effe non poteft fine red-
argutionc j vult Apoftolus Titum atque o-
mnes Dei rniniftros eos qui pravafentiuntdo-
ccntque, femel iterumque atque adeo crebro
hortari utdefiftant & veritati dent manus, fin
vero pertinscius refiftant neque patiantur fe
corr igi,tum demum, inquityo^tiT» Ver. devita
Bez.re)ict id eft ne diutius des operam inillq
corrigcndppertinacem, ne fruftra Iaborcs.

Verf.n. Scicns talem tfft fuhytrfum plane ex?
cidiffe nequc ullam fpem fuperefle illum ad
fanitatem reducendi; lllum peccarc u\ «₀'t<jx«-
tk'k eJl@* �> Vet. cumfitproprio judtcio condtmnatuiy
Bez. qui/upprajudiciofit condtmnatus. Cum pro»
pria confcientia illum condemnet, non vul-
gariter pcccat , fed pertinaciter , quum fe
non patitur corrigi. Non igitur omnes haerc-
tici qui falfam de fide opinionem ample&un-
tur atque defendunt tejiciendi funt ita ut nul-

in Epistolam PAutt Ad TiTum. * 8y
kdeinceps opera illis corrigendisadhibeatur,
ftd qui pertinaciter in errore fatis evidenter
ipfis demonftrato, oC de quo judicio proprio
Codvi&i funt, perfeverant; ut non tam er-
^t0ri quod humanum eft, quammalitia,quod
plane diabolicum , eos detineat a veritatem
?8^flofcendo. Qui autem tales fint noneft cu-
J^fvis, fedeorumqui authoritatema Deoac-
^Ccperunt, judicarc. Sequuntur jam quaedam
familiaria,

V*rf.12. QftUtnmifero Artemamad teautTycbi-
**-»»» vultinCretamanere doncc ad illum ve-
**crint Artemas aut Tychicus: Artcmac non
^lnVcnio alibi mentionem fa&anva Paulo fed
*Pparet comitem illius Sc cooperarium fuiflc:
^ychicum apparet comitem ejusfuiflciniti-
^Crc poftremo ad Hierofoly mam Ae~t. 20. verfi,
4* Afianum natione; Sc miifum fuifle fsepca
^aulo ad varias Ecdefias; puta ad Ephefios
|~ap. 6. verf. %x � ad Coloff. cap. 4. verf 7. mif-
**°nis autcm ad Ephefios ctiam meminit ia
^dTimoth. iV.vcrf. is.. Tunc quum hane
*^>tum fcriberctcrat cumPaulo inMaccdo-
"��a. Quum mifero illos adte, ftudchulfefiin*
*'"»'« ad me Nicopolin: Nicopoles plures pro-
^Untur.aGcographisj primoinThracia,jux-
^ta. Hjenium montcm : dcin ad Nelfum flu-
^vium & i_atrum fluv. tertio & in Bithynia;
Huarto in Epiro ad Ambraciurn fmum: deni-

fc8(5 J. DE LaET CoMMENTARIA

que Nicopolis etiam Metropolis PifidiasmC'
minit Concilium Chalcedoncnfe. Videtuf
autcm Apoftolus hic intelliperc Nicopolin
Thraciae, nam c Maccdonia hancEpiftolain
dedifle ad Titum colligitur e z ad Corinth. i»
qua pluries meminit Titi & tandem Cap. 7.6-
fcribit Titum ad fe veniffe inMacedoniam»
2c fruftra ab ipfo expectatum cum veniffe*
Troadcm cap. 2. verf. iz. caufam autem cur il-
lum ad Nicopolin fibi vclit occurrereprodit;
TSamiUicdccrcvi hibernare quod in illa urbe hye-
men tranfigere propofuiflet, atqueitahaud
facile ab ip(6 inveniendo poflet falh. ExhoC
autcrn bccafiom m accepit author fubfcriptio-
nis dicendi hanc Epiftolam fcriptam cfTe exNi'
copoli Maccdonia quum potius fcripta videatuf
Philippis aut alia urbc Maccdonias. Quan-
quam dubito an non fcripra fuerit ex aliqua ur'
bc Afiae, & hic intelligat Paulus Nicopoli"
Bithyniae, quia in aad Corinth. cap. 2. f. i^a*
fcribit fe fruftra defiderafle 1 itum cum venif*
fet Troadem, ex quo confequi videtur Paulurfl
mandafTe Tito ut illi in Afia occureret. Fu^
autera Troadi Paulus cum prima vicepetere";
Macedoniam A�t 16. f. 8. Sedde hocaccip¹non poteft locus ad Corinth. a'tcra vicecurfl
poftrcmo peteret Hierofolymam; fed nequc d⁶ifta vicc. Oportetergodcmediaquadam **'
cc accipere. Sed ha:c m medio relinquim^yJ*

*** Eejstolam Pauli Ad TiTum zBy

% 13. Zenam kgifperitum hujus alibi meri-

^lpntax fa&am non invenio, <�* ApoUo de hoc

^v.^ldendum cap. 18. Ador. f. ztp & 1 ad Co-

^lnth. aliquotlocis, c quibus apparct illum in-

'gttera p_auli cooperarium fuuTe. j,nsfeuaf

^ihftfa*, VcufiBicite pramitte Bei.fidulo dedu-

""' ^uamquani verbum .^fjwijt*** utrunv

^^Ue fignificet, tamen rnagis proprie prasmit-

°» Sc haec fignificatio potius huic loco vide-

^tUr convenire, nonenim videtur velle Apo-

«olus ut Titusilloshonoris caufa comitare-

^tUrj fed follicite pKemitteret,- qaid autem per

^^«tcwf velit explicatipfe, ut niMtUis defit,

petit itaque ut illis dcomnibus, quibusipfis

*°- iter facieridirm opus erat , abunde provi-

^ret. Quia autem neceflarium crat iila a fide-

"busaccipere, addit.

*� 14. Difiant autem & nofiri hona cpera tueri
^ad»fm nectjfarios, id eft noverint fideles in hoc
5^tlatp bonorum operum a&ionem fpectari,
^ratrib_us de rebus neceffariis profpicere, ut non
w infi-uEiuoft, id eft non fibi folis poflidcant
^ quae Deus illis eft largitus, feda'iiscom-
"^nicent, atque ita fru&us faciant bonorum

°?^fru_m,

& imprimjs liberalitatis in proximos.

"� *5 � Salutant te qut mecum funt omnes: nimi-

^Urnnonmodo comites & cooperarii fed &o-

^csudeles. Salutaeoscjuidiligunt nosinfide'. \c\

^cttornnes Gretenfes qui in Chrifturo credunt

&mc

i88 J. de Labt CommYin Ei». Paul." ad T.

& the miniftrum & Apoftolum illms amore
profequuntur. Sequitur conclufio Apoftolo
ufitatiflima: Gratia cum omniblis vobis. A'
men.de quaalibidixi.

Ad fi*bfcriptionem qubd attinet, nonefl*⁵illam antiquam, fieuti nec caeteras haud ptf-
to ambigendum: nam & yarie repentur con-
cepta: Ckromontanus Cod. ut monet BeZ*
tantuni habetj <3reif t/toi» t«-A»jp«3»?. Vct. ifl^-terp.Seripta exNieoppli Maeedonia; quod He V
pfum quidem verum effe oftendit D. Bez. c
vcrfu ix. debuiflet enim dicere hic hybernar*
ftatui. Quod autem jam in Grseco legituf

m,, fide caret & nullat rius verifimile eft, ne-
quc enim Cretenfium unam tantum Eccle-
fiam fuifle fatis liquct ex f. f.cap. i. Et fi Ti*
tusuniusalicujus EccIcIkc Epifcopus fuiflet»
non illum ad fe evocailet Paulus & tamdit*
_noftea fccum duxiflet.

QMISSA&COMMISSA.

Pag. io.lin. 24* adde poftRujpator Jagacifli-
****� Verum illa nominis derivatio mihi, ut
*'^erum fatear, non probatur; uti nec illa Clar.
^°xhornii, qui di&am cenfet a Scou, feupo*
^tlus Scouda, qucd interpretatur tranfitum feu
^traie�j:um, quomodo etiam hodic naviculas
!^*s, quibus rivulps trajicimus, eenScou_y fo-
♦^cmiis appellitare.

�<. Pag. 16. lin.3. addc poft exprimerentur.Quod.
^ltuo hominis fcribere dicit jefeias cap. vui.
*^eff. i. uti explicat Rabbi Salomo apud Dattie-
^ir» FeJJelium Adverf.L. 1. c. f. pag. 40.

Ibid. lin. n.addepoftW»«taf««. Sicjufti-
¹¹⁰ Martyre atque Joanne Chryfoftomo auto-
^r'bus, Dcus prascepit Moyfi ut confe�tum ex:
*^re ferpentem in ligno vel fupra januam aut
^a'teni j uxta januam tabernaculi teftimonii con-
^§eret (.M<tbimk Serpzntt JEneo cap. z. 6. 38.

^^ag. 17. lin. 10. adde poft fecundo. Sed di-

^CS(lui leges promulgcixdx poterantfangui-

^e Qeleri?, quidni, relpondere poflem, tam

ornippdequam Ifraelita biberuntexfcquente

P^!ruUali petra, quas erat Chriftus ita nos dq-

T Paf.

z₉o OMISSA & COMMISSA,

Pag. 95- lin* *5- adde poft vidtffis, velu*'
defe» cumex L;m<entiode Medices intelle'
xiffet Hermolaum Barbarum Aquilicnfiui^
Patriarcham efle fa&um , teftatur , qui b0'
nas literas intermortiias excitavit judicc ma'
knoThuano, AngelusiHePoIitianus (JEp-13*
Lifr.i.) vellemdicbvidiflcs &c.

Pag. ii^.lin. 10 adde poft profeqmntur. M
multum quoque poflet alias dici huccontulif'
fe, quod vel ipfum Gaudae vocabulum nof¹aueat nifi patulo fereorcliterifque gutturali'
bus, uti Hebrxis vocantur, exprimi.

Pag. 139. lin. 5". adde poft narranti. Quis Lo'
rino affeveranti Mediolani adhuc fuperefl⁶illudses e quoferpens, cujusafpe&ufanaban'
tur a ferpentibus i&i Ifraeliue , fuit confc'
ftus. (Mab. de JEneo Serpent. , cap. z. §. i3«

pag 5§.) ' ^;"

Pag. 157. lin. ii. adde poft dieit , quarfl'
quamalii Ioviscatcnam aurearn, dequoH?'
mcrus, (1 Kixi&v. 15.) hiftoriam hanc ad'
umbrarevelint.

Pag J <S<S. lin. 3. addepoft TH. Smitkum in^e'

piftola elegantiffima atque cruditiffima de h�'

dierno EcclefiaeGrazcac Statu pagina ccnteh'

rna iterata: cditionis.

^; Pae. 178. lin. 1 1.addepoftcxhihnt. Illuft^rlr o ■':■■� ~ ~^:- ■ ,- ■ auterfl

OMISSA & COMMISSA." 20*

*^tem Scaliger, quumad firmandafcederaiia
^viviis hoc vas adhiberi folitum ait,p!enus cjc
^*^e'enio Acronedefcribit, Vatillum, deminuti-
J*^m « vafe , efi vasparvum, in quo pro feliciho-
Jr^lt»m adventu incenfts odvribus lovi Hoffitali fkr
^fra fiebant ( ad Manil. Afiron. I. i. pag. 61.)

**^ag. xe^lin. 9. adde poft Deum, fubfor-
?^a faculx per divifa animalia tranfiiilc, fub>
.°f ma igneas columnae populq ifraelitico pras-
^Vl^^e, impigne,8cc

* ^ag. 237. lin. 19. adde poft Ephorus vero,

P°ftquam ex Ateio Capitone enarraflet flel-

¹¹¹ «gnificare profperum & laetum, unde Ro-

.^am lamellam teream adfimilem ftcllas, lo-

�^IS inauguratis confuerant infigere. (Feji. y.

, Pag. 244. lin. 8. adde poft tranfiuliffe. Vi-
^etUr enim hanc opinionem fovifle dadum
■^ntcnos & plenius defcripfifle immortaliglo»
'^a ^ignus Jofephus Scaliger cujusegoipfifll*
^a ^aPponam verba.

^iifioriam defefiuum Barbari Qracos docuemnt.

. "fiar defeciionum Graci indagarunt, & feratan-

tepererunt, primum Conone Samio, qui defe-

jj°^nei filis ab JEgyptiis obfervatas coUegit, deinde

^ Pparcho, <viro, ut Plinius ait n<?'.ura confliarta

� ^lan7Praeunte, cjui primus utriufauefiderisdeli-

^a Chaldteis annotata ad menfes omnium Gracia

^t0»um accommodavit, ex<\uo divino opere omnem.

T % Hift».

49* OMISSA & COMMISSA.

Bifiorpam defeSiuum Lunarittm, haufit Ttolemauh
quiinfuoiUomagnoopere mult&veieribm ecceptater
fert , nutti plura , quam Hipparcho. Qyodfi.irtM
propktsputemw , etiam ante mam uUa defeciuum ob'
fervatio CbaUaica ad Grxcos pervenifjet, jampriK*
"Taaies Miiefiusfine uilo Magmre Barbaro deliquta V"
triufquc Jideris didiccrat, ,ch &dto iniUisproJecerdt,
ut ( NB.) defecius ipjos longe antepradiceret.

Idcm dicie Vkruvius Libro nono.cap. 7'
Cujus etiam verba paullo altius repetita ad*
fcribarn. CaUra ex Ajir-oiogia., quos efiecius b&"
beant figna duodecim, Sttlia quinque, Soi, Lu"
na: adhumana vita rationem, Chaidiecrum r&'
tiocinationibus e/i concedendum: quod propria e/i to*
rum Gtnethlioiogia ratio, uti poffint antcfacia, <3"
futura, ex ratiorinationibus ajirorum explicare, %■<>"
rum autem/inventionts quas Jcriptis reiiqueruxt>
qua Jofenta, ^uibufqm acuminibus, & qitam rtia"
grfi fuerint, aui abipfanaUwcChaliacrumpfOpt-
xcrunt , oftendunit. Primufqut Berojus, in infttw
& ctvitate Coo confedit, iliquepfiruit difitphia'^'
Tofieafiudens Anttpater, itemvue Achir.apolus, f^
etiam non enafcentia, fed ex conceptione genethUolo"
gia rationes (xpiicstas reliquit. De 'JNaturalibus M'
tem rebus ThaUs Milefius, Anaxagoras Clazjomenitf*
Pythagoras Samius, Xenopbanes Coiophonius, Vt'
mccritus Abderites, rationes quibus i rebus natura f^e'
rum gubemaretur , quemaimodum quofme efieci^
kabent, excogttatasreiiqutrunt. GtyorummvenWf.

OMISSA & fcOMMISSA. 295

cuti, fyderum , & occafus , & ortus , tempefta-
"Wejue fifrmfieatiis , Ettdexm , Eudamon, Qalli-
'^ius>Mela, Philippus , Bipparchtis, Aratus, ct-
^er^ue ex Afkrologia parapegmatorum difciplinis in-
^nerunt, & eas pojieris explkatas reli^uerunt. §tuo~
^ruHifcientia funt hommihus fufciptenda, quodtanta
^Cftrafuerunt, ut etiam (N.B.) videanturdtvina
^ntetempeftatum fignifcatmpofifuturos, anteprp*
*Hnciare. Quas fi rite juiteque ad Prifciani
^lenntifquelucernam difcutiumuroftendunt
^la*is fuperque Thaletem non nifiSolisLuna:-
*i^ue defe&us atque motus obfervaiTe, fi vero
¹¹¹⁶ aut aliis rationibus aut fcriptorum loris
P°ffitis convincere mox veftra tutiffinia in ca«
"�^r3 tranfire fum paratus^

I N-

A MOENITATES

jliEOLOGICO PHILOLOGICA⁵

Rerum maxime memorabilium
Indiculus.

A Bilis �viftima quomodoreSlepingenda. J9&'
Accmterrieulamentumpuerorum. itf'

Acidaannociva. IT?'

Aiphitm terriculamentum puerorum. 15 7'

Ad Amhuftaremedia. 178. 17?'

Animalia «juadam Hehr&is quare prohihita. ij7'
Anguihus coronati Bacchantts yuare. 214'

Apoftoli columna diffi. J 9.2 2 >

Aqua holocauflis affufa. 196'

AfW^v jualis ludm. 10?'

A<rnsA/as<fjUeV qualis ludm. 12-5*

Aflrologiam qui invenerint. 2$

Auris fignum ohedientia. 24'*

Aures pofiihm cjuare affixa. 24. *5*

�------� haptizamdorum attatla & oieo UnSia. 2 �

«<4«ra *w&/« qui hahuerint. 16'

Aviumquarundam efus curHehraisprohihitus. ijj'

Bacchantes yuare rufi'& anguihm coronata. 2j<5»
Jhyada difta. 217'

Bacchm a ruftkis cukm. 212. Hederd coronatm. 215*

Lauru. Ibid. mulithripiclmcorpore. zH'

T } Bcr-

fcei-feau GaUis unde dicatur. _ *Hr
htberein honorem abfentum veteribus inufi. 22».

Blinde manneke qualis ludas. i 34«

&xharti carmen ineditum. 33*

Ifeotje navtcula unde dicla. ¹²-9-

%o «*� /*/i«w Reium GaUia ivfignia ^md indi-

cent. ' ^

^aptfla in templis. .55*

^«/«rt turrttum. ~"

1* CapiUis an lateat <vis occuhm. *5°-

Cenfirinus emendattts. '. '44** 4 5*

C#* oijw unguentis perfufi. 17°' «^-W

^w» oripinarius yuis.

Civitates viles elim ob res adita. 5*⁵*

Cfay^ lethumfibi parans adpingi debeat.lZ^
Cometa an figna malorum. ^z4

*------. _an poffwt pradici. M²-

Cokmba figura andefceridit Spiritus Santlus. 197-

Co/aw^ w«te & ignis quid fignificet. 23.24- »7.

�------� v4^«^r/ , Setfo , Ama&oma. 32.

Columna ab antiquis pro diis cult<e. ²7°

Cohtmna templi Salomonis ut norma fabns pro-

f ^ Q J*. r

***� «*>w» »ow/'»<J ^ *»<&««'� ^lS5- e>7*7?'

^Cofyphia auales panes. ^J_r^.'

Columnis leres, decreta, Carmina , <�*� "^

/»«. * 14.15.** 3* 3».

^r Corea-

I N D E X.

Coreana unde dicla. 2,48. 249

Crabethii celebres encaujii. joi

Culter cjuando inventus. 167. unde diclus Ibi".

Cocts concejfus. i6$-

Cyclops puerorum terriculamentum. 154'

D.'

Dtmonftrationes Mathematica an in medicina h~

cum habeant. 146.18 J -

Dolitus Stephanus combuftus. 140.

Dormitorium i. e. ftpulchrum. 5 $ �

Erajmus an Gaudanus an Rotterodamaus mttltit
difquiritur. 38. & Je->tj. contra cahmniatorts
defenjus. 94. ejus Epiflola inedita. 62.67.

Empufa, puerorum terriculamentum. 154.

Flamma gladii in Varadifo cjuid faerit. 187.188.
Tunalia quid fint. 2z8.

Gakrioulum , unc perruque, an prifcis cogni*
tum. 112.

GaUia Regum infignia. 174.

GaUinaceum projiciebant in vicinorum terras beUum
indiBuri Romani. 175-.

GaUinactm fuj>plicio mtrituris exhibitm. ij6.

Ganj-

I N D E X.

Ganymedet nidkpingitui'a^uiLe dorfoinftdens. 183;
^auda unde diila, i o. appellitata M A R.S. 8.

in e)us honorem carmen Hugenii. I 19. Te-

tri Scriverii ineditum. 120.

^auda oriundi milites. 7. docli. 93. ptBores. $§
^audani libertatis vindices. J. Ofdtatores, an &

quare dicli. 123.

Ge#o puerorum terriculamentum. 153.

^ladio accincli olim accumbebant, cperabantur

&c. itfo.

^ouiva fiuvii nomen & capttt invefligatur. 131.

Hercules mak pingitur ora konis difrmnpen. 184.
"*locauJia qui ccelitm accen/a. 191,192.

' �- qui dolo aut arte. 15)5.196.

"°rokgia noflra an -veteri^xf cognita. 227,

tyginus Untatus. ^j.

*�%» quando primum, & ejuomodo acceptm.

193.
fila &Ifela qui differanf. 115,

v^efe origo g-r c^ar tnvefltgatur. 116.117.
Ipdoriis emendatus. 35-, zzo.

Kaundaritm unde diilum. 257.

*0apin't handje<j»tf/# Ww. 134. undeOrttis,

■ T 5 er*

I N D E X.

& m licitm. Ibid. *ua membra in eo ptf

cuffa. itf'

XoKhxftitrpos qualis ludus. 1}4'

Krameh an veteres cognorini. io4*

Lablantius ientatm. i&f*

Lapides animum pugnaturis addentes. ijf'

Lingua in facrijkiii praconibus data. 17?'

Ludi veterum apud nos cogniti. 103. rzj. 1 zjf'

Luna fignum feftorum, 2.3$

efuibus praeffe dicitur. ztf'

auare parturientibm praeft. 11,6'

auare in Itbrorum frontibm piBa. Ibid'

tivoa ufura folvebantur. 23^

pkna Graci pugnabanty a3^'

in parandis & ajfumendis medicamentil

eibfervata. 2,3 f'

Lunicolascredidit Xenophanes & Anaxgoras.z^ip.

Luydje leeft nog auis iudus & unde derivA'

Us. 139. 140.14I'

Mala aurea catenis ferreis e quibm in templis dt'
pendent lampades quare affixa. \olf

De Man pmrorum terriculamentum unde di-
Bum. Vji.&MI'

Mercurim puerorum terriculamentum. if4^m

Monarchia ultima inGaSosdiciturdeberedevohi.i^

T 5 M»h°'

I N D E X.

Mulicres an haheant verum femen. 14$

■Mulierum capita turrita. 107. &fiqq.

Mulieribus omnihtts non idem convenit orna-
tus, m.

Mundi regimen quodnam primum tjr optimum.

147.148.
Mmdorum pluralitatw qui agnoverint. zy>.

^aves quomodo olim difiin&a. I4p.

Nomjna eruditi fiep mutarunt. 41.

Oblies veterihus cogniti. 2115*

°«tf quidfint. i;8.

Qcults cjuaiia adhihenda remedia. i8a

tyhiophagia in facrk Bacchi. %i6.

P. -

Tank unde diBus.] 161*

^anes a mttlierihus confeBi. 165«

**■�� quomodo olim convivis porre&i. \6z*

**nibm varia forma imprejja. 16;. & feqq»

^-----afelks in Vefialihus facris cormatus. 164.

*tcl_0r(s Q_aU(}_ant. 99.

-* iftorum erreres varii. 183. &fiqq-

Piieus coniformis. 106.

¹ ifirina veterum an equis agitata. 13 3"

flacenta loco panis ufurpata. *⁶⁶-

� I N D E X.

Tlacentis menfe Habeffmorum firaH. \66>

TT^ocivy^iiv quaiis iudtts. * 1^5'

Toculum Grammaticumquid. iil'

JPocula quot licita- 208 �

�- calata an olim in ufii. fcil*

-_.- olim cornua. 01.^l

----,- in amicitia fignum data. z\y

Tofiibus Ifiaehtarum quarefanguis illitns. 16-

�--------■ infiripta leges. 7*«

�-- gwrfl <?$»# fervorum aures. 24.25 �

Quadra quidfit. iC>j<

Rekquia varia. ^l Zj.&fiqf

Rofa in tabulato & menfa quare depiSia. 158.
�� fidei Sjmboium. 15«?-

Ruftbanken etiam cognorunt veteres. i2<5»

Secrificia qudtnam Deo grata. ijo.-t^I*

Sal quo in honore apud veteres. i<%)«

Samfonis capilii an occulta -vi praiiti. 15'-

^Tl " hijioria exparte agentihbus expreffa. 151 �
Sfiritzts Sanclus an fiib forma coiumba defeeti-
deriu ^-j.&feqf

Jn Sanitatem biberi ahcupis quando indrittf*
' mos. %i 1 �

ScsU

I N D E X.

^cala Jaceli a gentilibm 'adumhrata. ?57«

^Sedcs fepulchra diBa.' 34.
^-cH.Gij' 11 � Corinth. x 11.7. ejuomodo vertend. 136,

^⁰' indicat nonmtmquam Chriftum. �45.

vomnus morti ajfwulatus. 34.

>-fe//tf Magis an fimper praluxerit. ^S^

*«e&8 ^«^ henefica. . 3,37.

"""*�*- infaufta. 238.

&e//<e ^. yJ^;_W _erf./j differunt. 240.

' "� //?//# fgnificant fideles. 245.

" � rf» 'i>#v> pranuntient. 245.

■
T.

^fauri quidfint. ?;�

Uwbeila quare imaginibus appofiia, 184.

^mbella mak Chrijio appofita. 185.

^rhium defcriptiones quare rariores. 12,8.

^anden epiid fit & unde diclutn,. 114.

^* /«#«<* qtiidfit. 229. ex eafuccos infundi cre-,

debant herbis. Ibid. «X <;<* dr «^ «"»* «Wi

animas. \h\ci.

*ina wiguento mixta. I72.

*pa coronare quid f\t. 206.

^itnrumGaudanitemplitabuli&defcrijiU. 95.

Wijnvaten m norint vetera. 104.

F I N I S.

E & R. A T <A.

?ag. 4.1. t. sEtatisp.

7. 1.10. &.

(. I.3. Maici.

5. 1. n. delehofceduosvcifus.

--------- y.exterorum.

13. 1.5. qudd.

i+. 1.1. Ambrof. Ausbertus.

ejuslocusextat. pag- 23.
1S. 1. 2 3. uti.
3 J. I. 1. Sabam.

■---------■ 12. Nothi.

' 19. ijm. fub organo.

35- 1.3. Th.

■ x^.confanguinitatem.

34. 1. 2. iytuifiiHgpi

■---------28. prifcx.

3?. I.4. DenativitateHomeri
ieptem cerrabant urbe>, ita
adhuc de Regiua Saba S,-
thiopes & Arabes, deCon-
itantiiio Magno Thraces at"
que Brittanni , de Carolo
Magno Franci & Germani,
de Chriftophoro Longolio
Machlinenles, 8cc.

Pag-39-i-12- fplendorc.

41. 1. 11. partio.

91. 1, 20. eui.

«7. I.9. es

96. l.i. vidifles.

�� 1. i. vultuum.

101. 1. 10. encauitis.

106. l.j s.raoriraadd.revixiffc'

iie. I. u, dele, non.

Iiff. 1. }«. &ita.

:is. 1.1⁵'.. eoquidem.

123. 1. 2. Ofiliiet.

■ 9. incolas.
127. 1. 5. ita.
»41- 1.1. admiffionem.
U7. 1.6. fiieiat.
153. 1.25. confici.
177. 1. 15. cogitaturum.

187. 1. i_?. inhabitabilie.

188. 1. 8. allocutus.
--------- 11, hoc eft.

■ 28. netum add. ponit-

192. 1.20. }5 ?.
' ' Z2. «SOTatTiV.

■ 25. pro his.

I94< I. 14. fit accendium.
■ ij. flexuofis.

211. 1.33. juvari.

2lj. I.15. alias.

123. 1. 6. jofephus.

13 J. 1.11. clele, peculatoiibus.

141. 1.17.^! oftendere.

Catalogus librqrum

Nuferrlme imprefiorum $� in Ofiicina

J A N S S O N I b-WAESBERGIANA

profiantium.

^ Lmeloveen Bibliothec»
^ Promifla & latens cum
�Pittoli_s velfcbii de fciiptis
^⁹ inediris.

! num & Imaginum- n.

---------Mathematica & Arti-

ficiofa noviflima.

---------Eruditorum curioft fett

diipofitio Haimonica Scripto-
mm , operumque in aftis 8e
Epiiemeridibus Eruditorum to-
tius feime Euiopx contento-
ium.

---------]midica.

Medica & Phyfica con«

�-AmcenitatesTheologi

ta s*'¹''⁰l^ciS'^c*> Epigramma-
. ^& Poemata Vetera, ac Pla-
°'^at'otu_m Syllabus , itetata
^cait'One auftior. ^;g�7�- Ihventa nov-antiqua

Aled^,0ltUS ^& P^rog^teuus ^Artis_Ve '^Cacumejufdemrerumin-
;J^aiOnomauico.^!tjTTr � Opufcuia > iive An-
_Co" .'^tes e lacro profanx.ac
,_u ^,ectanea , veterum Poeta.
i� ^Fr'gnienta , &' f lagiario-
^yllabus Scc.
qTJ~7~7� Vita; Stephanorum
_di 'P^b"um Typographoium

'j-Hatio Epiilolica, j>,
C_a.^Ar'mt:tique vulgaire des

k�^ets- oula fcience des nom-
^ures.^

Ala ^Ulini ^Ars taSica Acies
Al"°^s > P«iiplu> Fonti Euxini
iie ^S "*yttusfl � c>^e venatio-
^APo* .^�'^3lt*^etl Enchiiidion,
i_e�P'^llcgiiiata, Fragmentaex
_L^ⁿhone Blincardi. t. Gi.

nftotelis Fioblemata cum
_m'^riAphrofdifati Proble-

2imarJ'.^!lll,,^Citf-^Scaliseii,&

»icar,?^hem BibliogrtiphiaHi.
Phi ^hlonologica & Geogra
den^Ca ^Roviffinia; acceditejuf-
�"Mu&umf^syiiabuslco

tinuata fub pratlo. ^^^^^^^

Bayle Probkmata Phyfics Ss
Medica, diflertationes Medi-
cx, Phyfic». 11. �

Bieinii Plantarum exotica-,
rurri Centuria, fol.

Bullarii Romani-Dete&ioac
confutatio Geneialis & ipc-
cialisBullarurn lnnocentii de
Cultu imaginum ,Jefuitiflij6c
abiogatione Pacis Germani-

C36. 4-

Beichreibung der Stad Dan-
fcigmitichoueKupfern, fol.

Camlluscumnotis Voffii.

Du Choul B-eligio ac Caftra-
metatio Romanoium 6c <3«
Balneiscumfiguris, 4,
------� Idem in Duyts.

Cloppenburgii Opera omcia
Theologica , 4. 2. voll.

CerimonialeHiftoriCo epo-
litico di Gregorio Leti, s. voll.

Vita diSilto V. 3. voll. du
medefimo Authorc. 120.

Crefcentii Artes recondit*
dominandi acregendi. 120.

j_e Clef de l'Apocaiypfe
Ciu-

Gmcii Crat

CATALOGUS LIBB.OP.UAf.

cnurfenvande natnur kunde ^eB

menti.

DaiePharmacologia ad ma-
teiiara Medicam adomaia.

DilTemtio de lebre citca
Cartefnim. lao.

Epiftoia ds Toleinntia iV.
Strimciius depaccCivilt&Ec-
clefiaflica.

La rfulpfmhje des Auciens
pour cqunojtie tous les Me-
taux 8c Mineraux & arrivei en
fin a ia peiic&ion du grat.d
oEuvieavec f;g.

Evangelia Gothica Sc Anglo
Saxonica a Iunio cciita.

rinniani Opufcula tivc Gy
ges Gaikis &. Somnium $ci-
piouis".

Gebti Clumia. 8.

Gefteranus de ConlUntia
Cimftiaiia 8.

Tlaaatus deAcmis Medica-
tis Blondelli, sb Heexs, du
ClqSiter, &c.
Givri ArcanumAcidulaium i z
Geuiinx Ethica. la.

Hoftms is aSi Amhores- de
S7.e Nummatia. 4.

Hejds experim.cn» Medica
cumfigur. s.

HeionisSpiiitaHa. 4..

Hiftoiia Fiar.dfti C1) ti fi j 3.
ris diplomatibu,s.&: Sigiliis.
Comitum aftructafcl.

Iluetii DemotjJtiHio Evan-
gelicaeditioTertii,f(.4.

Helmcots Jniadoxale Dif

wedeikeering der Siejen.

Xirchmannusde B.ebust'⁰¹'
vagicis. 8.

Limborg de Veiitate B-^¹'
gionis ChriftiaBs cumerudi^�*
luifso. 4.

Lipiii Opeia omnia. *'

4. Vpii.

Lucanus cum fnpplemcn^taTiioma May. 14.

MatthausdeNobilitate 4-

Memoiiesde Biifompiere-

Metiopoliteeou dela Cotf'
merce. ^;s.

Opufcula Phiiofophica "^eDeo , & ejus ExiftentU de B-*'
volutioueAnimarum acFhil⁰'
fophii vulgarisreforrnata.

OvidiiOpcia 3. voll. \tO.

PhiOicii Symbola Chtifti*'
na.

Parladoiii Opeia Iutidica. *'

Philofophie natuielle pal <**
R.oy. 4-

FJzipcovii Cogitationes S*'
cra:in N" Teftamentum ac ej"''
dc:n aiios Traftatus. fol.

Schola Saleinitana.

Simonis HiftoriaCritira V'
Teft.ira. 4.

Spelmaani Glofiarium &'
chr.jologicum. fol.

Toiiii f ottuita, Manudud'⁰& promtfia Chimica. '$.

L\egia cVjSciutinium V«"
ritarts ad Orthodosam &i^ll°
maiiudiicei.s. 4.



	TH. J. ab ALMELOVJEEj* AMOENITATES theologicophilologic;e. IN (iUIBUS V a.ria S. Scriptura* loca; ritus prifci, & inedita qua?~ damERASMl, BOCHARTI, BAUDII, Scriverii, J. de Laet, &c. eruuntur. Suhjiciuntur . EPIGRAMMATA &POEMATA VETERA, plagiariorum syllabus dterotanto auBiotl

	AMSJELMDAMl Apud J A N S S O N I O-W A E S B E R G I O S. t:Id Iac XCIV.



	NobiVJJimo, Amplijfimoque V I R O F&IDERIGO BENEDICTO GARPZOVIO Scnatori Lipfienfi gravifTimo & Lite» ratorum Mecenati maximo S. P. D. T H. J. ab Almelovssn," Imum uc indurefcere, ce- ramque e concrario , cjuas prorfus oppofitas operatio- nesfunt, unoeodemqucliquefce- reutvidemusigne, ficcerceipfum amorem, qui merico ob multos Ci- miles erTe&us cum ignccomparari folet, non numquam etiam in ho- minibus prudentitlimis fapientifli- mifque piane concrarias operacio- nes producere obfervamus. Harum alterumcft:, quum amicos noftros * x omm



	D E DIC A T I O. dumtaxat,cumlpfefis multa leftio- ne expertus,& Tibi fint qua?fita,me- , ditata,evigilataque omnia,unum fe- ^gam CHilonis L acedsemonii, quem eo delapfum inconftantias aut potius imprudentias Iegimus,ut pras nimio, quo in amicum fuum cariffi- mumferebatur,amorea viaa^quita- tis noneftatifque, quasomnibus re- Pus prseponderare debent declina- verit, cujusadusvelinipfo mortis articulo, quod vixinCHriftianum bocnoftrofeculo (prohdolor!) ca- «it, videtur veram pcenitentiam e- gule. Verum an, &in quantum, id liceat viro honefto anxie ex variis autoribus apudAuIum Gellium dif- quintur. Pofterioris vero fummi il- Iius amoris effecKis , quo nempe amicos ut dubiam fa^pius famae fub- eant aleam fuademus,exempla haud * 3 pau-



	D E D I C A T I 0. cediligeret, cuique fe cariffimum eflefentiret, pra:fertimjuftapeten- ti & praclara cupienti durum ad- modum ipfi videbatur. Et fufcipe- �e tantam rem, quantam non mo- do facultatc confequi difficile efTec, fed tamen ctiam cogitatione com- plectivixarbitrabaturcfTeejus, qui vereretur reprehenfionem docto- rum atque prudentium. Quid tan- dem j id quoniam, fic fonant e- jus, qua: pergo defcribcrc, vcr- ba , me fepius rogas aggrediat tamen non tam perficiendi fpe quam experiundi voluntate. Ma- lo enim cum ftudio tuo fim ob- fequutus, deflderari a Te prudcn- tiam meam, quam fi id non fecc- rim , benevolentiam. Quibus fl vcniam tutamenque fuis prafixit opcribus maximus Ule Orator,



	DEPICATIO. fpero me hujus ceterorumque ra- tiones &: exempla , quamquam longe difpari paiTu, fequutus, apud Te aliofqueextruib nunc recensin publicam lucem huic opufculo ve- niam impetraturum. Cumitaque, quos, dumin vivis eflent , abfens feciplurimi, diligenterque, quan- tum fivitingenii mei modulus, per literas coIui,maximos laudatiulmof- que in repubhca Literaria viros Morhofium PfiTiTUMque, hunc fuos de Sibylla libros, illum de Aq- ro pretioiiulmam Orationem , ac fanaem communem nourum ami- cum Muhlium Convivium fuum Eruditum (cujus utinarri cumaliis abtentibus fuifles prarfens mem* brumi) videam Tibi, Illuftrirlime Carpzovi, utpote



	Dedicatio. Zlnde fopuli & reges omnes confi* liumexpetant Suarum remm incerti. Juxta ha:c etiam Carpzoviorum celeberrimum nomen meremoran- tem impcliere debere fubjunge- bant, JNobiliiTimofcjue hoc exige- ■r.e Fratres tuosviros praxlariflimos, quomm JoanneniEenedi6tum fan- 6lx. Theologia?, Auguftum Benedi- ctiim Jurifprudentia: in cclebri ve- ftra AcademiaLipfienfi, cjuaruto- lim univerfa? Gr;ecia? oculus dofta; Athenaj, fictotiusnuncGcrmanijc eft j falutes profeflqres digniflimos, Samuelern vero Bcnedi&uni Super- intendentem Drefda? & Confifto- rii Sacriin Eieclorali Saxonia? Aula .Affeirorcm videas graviiTimum. Quibus (olidiffimis, bcceteras ta^ ceam permuka&-, cum videas me pcr-



	THEODORUS JANSONIUS ALMELOVE.EN S, P. D. LECTORI BENIVQLQ. Uodhktibififio, Le&orHuma. niffime, Ofufculum continet E. pfiolam verbofiorem ad amicum tneumveterem_} quem ego, quunifimul fhideremus arfte familiariterque dilext � ille metis in urbe, ille in feceiTu contuber- naJiSj cumhocferia, cum hocjocos mi- fcui^ nihilmihi illofidelius amico, aux fodale fuit jucundius, uti olim de Voconio. fuo Romano teflatus eft Plinius Secundusj quam ego primum tum ratione materia tumoccafimu decreveram conjcribere fub tituh Encceniorum Gaudanorum ₃ quan- 4o



	*P R JE A T I O.** do quidem tempore , qUoilla celebrarifo* leant, hac, nti m libro deprehendes ijfo, facJa nataquefunt. Verum quum qutdam paullo reltgioforespttarent hunc titulum libro, qut etiammultajacracontinetat- que interjretatur ₃ nonconvenire -j J>ra- texentes ea non nifiprofana atque Baccha- nalia fapere , infcriptionem mutavi^ qnamquam conftet Enccenia non nifimera facra fuijfe tempore inaugurationvs tem- florum" ceiebrata, adeoque longe fattus hanc infcriptionem convenijje; multo ma- gujinotaris autore Gerardo Vojfio junio- re adVelleium Paterculum mercattisnun- dinarumque dies olim in fefta ac in idem tempusfcre incidijfe. Verum cum illi non librttmjtatimfedtittdum injpicifolere op- ponerent ₃ judicarentque amceniorem fore magifque lefioresallicientem titulum, il- lorum morem gefjt OJinimibus_} & hanc quam vides Amoenitatum Theologico FhiSologicarum infcrijHionem libroprd- fcripfi. In hocfuper varta Sacra Scriptu. a Hofpinian.deFeft. f^



	*P R 'm.* F A T I O.** ra loca novas fortafiisfcripfi interpreta- tiones at ut Xenophanes olim fcrip/it, ⁸ quid putem, non quid contendam po- nam , homihis enim hajc opinari., Dei fcire adeoque dico me rerum noncom- prehenfarum, nec firmiffime creditarurn fed potius opinatarum -, & forte verarum fermonem protuliffe. Si quid tamenmi- nus recJe exfofuero, libens indicla velim, illorumque facile tranfibo m caftra qui melius me tdocuerint, nam nihil huma- ni a mt alienumfutavi umquam > certus quodilledixit: Neque ego ,cummagnos habeam, prater Hippocratem, duces, Foffium, Eochar- tnm, Cocceium, Douzam, tMturfium, ajiofque fumma cruditionis antiflites _Aquifua agnovere repdApetTx _, mihi iur- pe-mm putabo errores meos etiam pa. lam_y fi quis modefie ofiendtnt _t agno- -'■';:■ Viffe «



	*P R M^T. &* T I d.^�** ^//?<; c^ cumpiagno Auguflino retra. Siaffe. Pneter Jacra muita etiam va- rii frofani enumerantur ritus atque lu~ di quos cum hodierms ideo compar&vt. Ubentius quod indies culpanies audiam hotnmes orbem novum atque alterumap paruifie, cumplane, ut aliijamdudum demonftrarunt & alter fii ^ prorfus idem. ^uit hic oltm in meduis tnvtntis No- vantiquis nofter fcopus , jmt & in riti« bus Antiquitatibufque e Sacris Profanis, nunc vero m ludis moribufque verfata noftra eft opella , nec etiamfine illuftri' bus exemplis. Nam fi Onuphrio Pan� vinio de ludis Circenftbus, fijulio Ca- fan tSulengero de Ludis veterumfcru pfifte non vertitnr. vitio , fijoanm Meurfio de Ludis Grxcorum Uber haud farum attulit laudis-, quid,fi Varroni, Scaligero, Vofiio , Martinio, Sfelman- no, aliifque viris doEiifmus laudi fuit vel primai vocumfyllabas arigtnef- que diligenter invefiigafte , non [pero quem-



	*P R JE f* A T I O.** quemquam mihi vitio verfurum ₃ me in comparandis tam veterum quam recen- tiorumludis ritibufquefupervacuas apen~ fo quotidiano horas impendijje_a

	THEO-



	�ag..l THEODORI JANSONII ab ALMELOVEEN AMOENITATES THEOLOGICO- PHILOLOGIC^. \| ilioipfotempore, HeKfticfi otvestekni, quo triftiffimo rato, iumrno, i_n primis mihi, deplo- !2d"Zft^rando ^operc'^a ^terris ^atQ.^ue s^rc- ' W° ' r^mp!f^Xibur^^e ^ffiffimisrtihi ^onjugtum, ' ALETTACATtii^ T

	J--^Ampliffi_ra?}� -	MM E R.

	pauloAn. ' P^nmo« coquequidera OhriT' ^Pr"r ' °^nisnoflr,exftinaa voW, " ^S ^fcre ^3micis ^vifa ftudiorum num^VT ^re,^CreaCia «> ^outfepe- numerohoc Catulhanummecurn rcpctienm oJfT ^ ^* ^efi "ofrtfiprta doJus _tQ^atecuw�^a?*r«runt_ga_uJianoftr_a^twinvitaJulcxakbatamor. »�». eca1m.1xvn1.9j. t^>



	2 A M OE N I T A T E S Quin exorta ac ensta infuper eft vel furama ae* gritudo, quam dies juxta quorundam opinio- nem adimeie non adeo verum comperior Qua- propter longe aliter ac Syophanes iEgyptius »qui, dum trtfiitia remedium quaritJeminariumpO' t/us dohrk invenit, nefciens quodfolafit mtdicina mi' feriarum oblivio, cxconfilioCiceronisadliteras confugio, repullulantibufque affectibus reni- tor, 8c quantum in me eft ad priftinum me ac- cingolaborem, omnia velfdtem eorumquas- dam fi Deusita voluerit,quse vcl propemodum aM'o!uta, aut perfecr.a funt, vel inchotaaut promifla , pro virili quam primum abfolutu- rus. Sed audireTe mihi videor dicentem, an nondum illud conioiidatum vulnus eftquum jEgyi ti.' Lxxn dies , Numa Pompilius de- cem menfts longiffimum lugendi tempus efle voluennt uri ex Stewechio^b ad Appuleium» cV fonean iatius exGeiero deHebraeorum lu- du dnicifli? non fane: nefcis Tuquid idcm diiafPoeta^ Dtffcile eji , Ipngumfubito depontre amorent. Verum , neiongiorfim , ut Mufieorumcan- torumque more aliquod praemittam quafi prae- ludium , n n inutilem certe me infumptu- rum iredicii iaborem , fi epiftola verbofiore Tibi, utpoteamico, cujusfuaviflimos com- plexus a Fulgentiiis Mjtholog. Lib. i. c«F- «� 1» ^rag- * '> *� c tytia.Lixvi.jr'.* U.

	Iv



	TheologicoPhilolocice 2 quoTum ^dem/°^IC.° ^rCminifci> ^familia^ fcuraTnT ^mQdotn{ha ^a^ dura magifque ob- Wcom "'^ ^etiam J^ucu"diora &minus prd_erT^mCare °l^Kirtet' ^ea» q«* "0" ita l SttXk^X ^JUCUnde& ^f«av,ter\b advenis qu ndo«" ^evenere'^�xP°nere_ra. Vixdumali- quand_Qe_Xa;gro_ru_m, ut fit, vifitatione, quo- ve C_aS^U;i^e_r^excreve^t, domum erarn re- fcfttndo °o?utSr ^CCrte ^qUam °^b ^Caufam' cuiufdam \� * � ^me ^comP^eI^t famulus vrTZl rFT* ⁿ°^bi!itaCe ^& ^hon�� rum R ^q ^fplendore ^"ftriffimi qu, vetc- mXfr^an0rUm' ^more:^«tem nunrianira «n meaneT ^nUm ^&,^ftudia � & domefttca fe- tatiod^C luS' �^Ut ^3li^^0t ^horas �� vifi- annu , omniaque, qu temporispermktebat ro coSl T^{eXC,piend0t3rn} ^^erant _Vi. ecrTmt^ g^X^ff⁸" ■ ^N°^ndumⁱⁿ°^rdinemrcde" FufcK?? r ^ranam ^meam' q«q«am ccm- oc ?i , ^P ?^mC ^fit ^mo!es "«ft¹ Pl«s femel teftis ^mu> 'He Vir, una cum duobus, qui eum pneter A z pedi- f P>g. .8 ». ^Athen, J)�_p�_cf,* _Lv, «. i,. ^, _2<** j.



	4 Amcsenitates pedifequos comitabantur viris honcftifllmis* quorum unus videbatur cmendatus, permo- deftus plane & gravis, pauloque etiam horri- diorin hactemporumlicentia, quiViri ilhus praenobilis, adolefcentis, cumnativitatetum ceteris naturas fortunasquc dotibus, ut de eor- poris pulchritudine egregia & morum fuavita- te nilnl dicam, eximii, in hoclubricoaetate tanquam prseceptor& cuftos rectorque late- ri erat appofitus '. Hic , poftquam Nobilif- rao ilH fe jpfo jfoffPofiori^b Principi feeiflct poteftatem libtrtatemque , ut decebat , col- loquendimecum fatis diuturnam,io haectan- ■dem verba erumpit. Exemplis non modo Grecorum Latinerumque PoliticoTum ve- xnm etiam acterna fama gaudentium Phiio- fophorum , Platonis ^c fcilicct Sc ^d Pythago- tx , Democriti, Ciceronis & maxime Joan- nis Merceri qui aetate prope acta Arabicarum literarum ineredibili ftudio iter in Orientem eogitafle dicitur" ceterorumque non minus eelebrium virorum incitatum efie & per- ducr.um hunc nobilem Virum veHm &ias, a- Jias externafque invifere regiones & terras aique itaperluftrarcut tandem Dei T. O.M. gratia, falvus incolumilqucadpatrios laresae penates poft varios cafus & longa diffkilli ma» a HoezlinsadApollon. Rhodii Argon. pag. 39. b Tut- sieb.Adv.Iib. ..c.13. c Quir.tU. Hb. t. cap. 12. 4 C»c, Tufcul. Qusft. I. iy. « ColomeC GaU- Ojitat ,p. 5 7,



	6 A M OE N I T A T E S Ariftophanis comcedia^ adeo diligentercon- triverunt ut dormituri pro pulvillo uteren- tur, poflremus vero Sophronis mimorum frn- ptoris libros moriens capiti fuppolitos habue- rit, de no&e pulvinari quoque fubiiciat,nihil x~ que annitens -, ac ad vivum ita exprimere Im- peratorem Philopcemonem, quem nobis gra- phice defcribit Plutarchus,' ut alter Philopoe- menes dici quam dignifJime mereatur.Sic The- fpias vel ^b unampropter Cupidinisfignum <vifi, nam alia vifendicaafanuUaeft, apud Ciceronem legit, qui eadem orationc docet Syracufas quoque ob unam potiffimum piduram prjenobilem pu- gnam regis Agathodis contihentem adiri. Sic enim Cicero ^c Pugna erat equeftris Agathoclis regis intabuiis picla pr<eclare; his autem tabulis interiores templipartetes veftiebantur, nihil erat ea piclura no~ hilius: nihil Syracufis quodmagis vifendum putaretur quid^ flieam ex Auberti Mirasi^J prsedidco Eum Ifnacum ob clar.Z.)5/»,Harlemum ob laudatif- fimi Qofteri* domicilia % etiamfi alia, quaz tamen multafunt, noh efTentvifenda,excurfuium. Quapropter non mirum mihi debere videri, fi breviorem & mancam quodammmodo urbis Gaudanse cognitionem e Guicciardino,Thea- tro urbium, iimilibufque aliis fcriptoribus ad- eptus, ipfum cupido ingens inceflerit, cele- brem a Virar Comparatar. Tom. ir. pag.« $ ?.ed H. Steph. in s. , b A&.in Venem. iv. c.j.&so, c Aft.jjiVeir.iv.cap.J5. d Elog. Uelg. pag. 138.



	8 Am OE SJT T t S qui e ypftra urbe oriundi depreffam & prope mcdqm devictam patriam mortibus fuis« Quin- ti Curtii aut Menoxei exemplo, quafi redeme- runt, undejuftifrimeolim (A.i^tfgOquumfi- ttis nominibus urbes lit.er.irum commercium cxctverecogerentur,^bGW«veftra Mars futt appellitata,quod npmen vtl hocipfodieme- reri audio laetiffimus. Quare fi verum olim di- xic Ariftides ^c maximum civitatis aut reipublicx eommodum in proventu bonorum virorum confjiere, non ultimum faneGauda veftraoccupabitlo- cum; atque, fi Perfarum more, qiu paulo ce!e- brioribu¹; civitatibus impontmt cognomina leu cpithcta»" vclisimponeree?iamcogno(r.'enali- quod, optime, Uti CacHAv domkikumfidelium_yGaudam domicAmm (ociarum navalium, feu a ce- lebricaleorum emporto Tvfo iruhiM dixcris. Dc C orniio :.c Freda-ico Houtinaanis germanis. fratribqs, inter primos Cricntalem Indiam fe-i quemibuseeregiafaneexfpectat , quibusmeri- tifJirriis hqc Hqi atianum occineris _c lUt robur & <es iripiex CircapeButerat, c^v.i fragilem truci Commifit peiago ratem Primni, ncc iimuit prxcipitem Africum JDscertaniem A^miontbns Nec trtjies Hyadas, nec rabjem Noti: QtiO t Hygin. Eabi '. & $%.* . tSorNederJ. Hiftqr. lv. p»g, j «.. c Orit. i?ljtcnic. fecur.J. pro cjuatuor vir. l«g ei.aS;. 4 Gfiaf(Jla'.Voy2geeiiF«tfepag. 17'j. c Lib l 0X111 &«



	16 A M 6E N I T A T K S funt, pro temporis ratione forent praeftita, af- furreximus abitum ad templijm parantes. Domum itaque egreffi, flatim, quis hic, in> quit, Illuftr. Comes lirnpidiflimus aquarum, arboribus amceniffime ita veftitus, multarum ut video magnarumque navium patiens , ri- vus eft, Gouwa nonne ? a quo urbs, cujus, quoi valde mirandum , nominis originem ignora- ri plurimi fatentur* fcriptores/nomeiiducit. Sicetiammihi, 111. Comes, refpondeoutrum- que videtur , primo mirum quod ipfi Am- pliffimi Confules in additamento^b quod ex ar- chivis legas fubminiftrato typographo id fe ignorare fateantur; fecundo nomen a fluvio vel potius aggere, velutiidex multis Weft- Frifia: aquulis & viis feu aggeribus Gouwede- nominatis fatis fuperque probari poteft , du- ci , quamquam a fhuringis hoc commodc, nempe der Gomv quafi Ihurtnger Gouw, derivari pofle, innuere videtur Batavorum Jurifperi- torum doctiffimus, �c doctiffimorum vere, in jure imprimis Romano, j uris peritiffimus Simon van Leeuwen , ^c Anriquitatum Batavicarum , fi quiiquamaliusrufpatprfjgaciffimus ; quod yix eram effatus quin pergit II]. Comes, En fplendidiflimum , eo enim ob v\x uti nofti brevitatem,deveneramus, totius Belgiae sdifi- cium, a Jun. Hiflbr. Batav. pag. Z7S. b Pag. 114. c Bata- tia:. Iliu�tiat.\|jig. 11 j.

	i



	I» AM OE N t T A T E > Cortice defcriptos citiuspercurrere virfn. Naw tibi longafaiispater interwdia largus Froceruwc[uededit mattr non invida ccrpus. -------' rumpe moras oculoque feauaci Qjtamprimum nobis divinum pertege carmtn. Sunti!lac,refpondeo,IlJ. Comes quas eminus vidifti,capita iymbqli Apofro!ici,orationemque Dominicatn continentes tabciia:, haecvero, in quam primum conjecifti oculos,tabula,refert praEceptadivinafeu legem mavisvocare Moy- faicam, quam circa, dummodo 111. Comiti non moleftafueritdiffufior, &ad meliorem intelli- gentiam paulo altius repetita explicatio, nec non lenior interim, dum piclor fpettandis vitris obleclet anjmum, obambulatio, hanc habeo vq- bifcum communicandam, rjefcioan nobilifii- mis veftris auribus&patientfidignamquidem, nuper natam mihi obfervatiunculam. Tem- plum Salomonis, a;dificium profe&o, quod ne- fcio an initcrnum quidem fit habiturum, licec tot volumina in ccelum evehant feptem orbis miracula, par, adeo elegantcr, afFabre, nitide, accurate , ficverbisdefcriptum, & ameis figu- ris expreffum eft a cpgiMto meo GuiiielrnQ Goerjx,uEnonmodoimperitiflimi,acomnium artium piane rudes, verum etiam do&uTimi in quavis facuitate ac difciplina virj , Thcologi ttiam folidiilimi, quin & tpfi peritiflirni artifi- ces, VoofbereidfeldciBybelfci!. WijsheydXI.Eoek.



	14 A M OE N I T A T E S bantur,furnmafapientiaimbuiflb:imprimisfi in memoriam revocemus 4 Bezalielem & Aho- liab, a Deo tantafapientia,ingenio, prudentia fuiffe danatos afflatofque.ubi vafa,inftrumenta iraoipfum Dei tabernaculum eflent confecturi cujusapparatusacfplendor minime cum hoc Salomonis templo eomparari poflit, quod nec porerat quoque nec debebat■; primum quod de- bebat circumferri adhuc tabermculum, quod, fi vaftum adeo aut firmum fixumque f uiffet �edi- ficium, neutiquam potuifTet Joco dimoveri. Se- cundo quia non poterat hoc templum nifi tem- pore pacati orbis , & a ^bRege clementifhmo fummaque pace fruente, �edificari,quod aperte hifce verbisagnofcitDavid. ^cdixttaue Davidad Selomoh filium; Fuit incorde meo,ut adificarem do- mumnomini Domtni D:imei. Et fuit admeverbunt Pomini, dicendo. Sanguinem in multitudine ejfudifii, &btUamagnafeci(li, Nona-dificabu domumnomini nteo,quia/ang<vinem multum effudifii interram coram ntt.Eccffilius natustibi,ipfertt vir quietus & revuie- fcerefaciameum abomnibm inmicufuu in ctrcuitu, quia Sekmoh erit nomen sj_m, &pacem, & yuietem, dabofttfer lfrael indtebus ejus. Ipfe adificabit domum nomintmto, & ipfe erit mthi m filium, &egoero tlli inpatrem -,firmaboquef₀lium regni ejusfuper Ifrael ufauein fieculum. Non- 4 Exod. xxxi. 2 j. xxxv. 3». b _t Reg. v. 3, +. * Chre- ■ic.YU.7,s>.8cxxviir. 3.



	Theologico Philologtcvb. jj Nondum mter doftos exagitata hactenus di- remta hs eftifbene columnaTfuerint pofitajin atno _an vero fuppofitx teao, idquc extra templum an vcro intra; fed q. ocunque fueric modo nobis ad noftram obfervationem perin- lo k^amqUam ^Varias ^ob ^rationes averonon ^ⁿge abefle videntur qui eas in atrio ponant, j>nquam monurrenta atque ornamema c- begia^cuivisfpeaatoriac fabncatori utnorma F o_poilta; takshodicinnonnullis Italix civita- «dus confpici referunt oculati teftes fcripto- requc innumeri : olim autem & hoc moris ^lje ejufmodi engere columnas aperte fatis cem_Ur _Moyfc ^. .^^ _Dominj _ahare ^ rigi (Y ^mnns ^ln memoriam initi fcederis e- g, jull,t: nccalias hifcmagm» lapides, quos, Pcftquam Jordanen tranfiifl&C . ex Moyfis■'" pr,ceptoduodenosco:locavit^ofu_a,.faci/_Cno-: ^DlSP^trI^d_emus,q_ulb. s kxdivinainfcribebatur ut »Exod._xx,_v.₊. bDe_Ut._xxvlI.₂₎₃. jof._Iv._3>9� Ptio inl^r ^m°^IC ^vonrtIua>'>. incifa fiiiffe piobit infcii. fatrhinA '^iU ?""* ^d�ienx ^,nve'>taabAkxandioGeialdino IV ^Ameaao - autoie «oldonio, Fokt t^°- ^CL' ^CAESAR- AUG. GERMANICUS. PVBnrn . ^X- TB-IB- f OT. y. IMP. IV, f. P. DIAP ' prXvP^ICT°- ^IN' ^EXITV- «AVB.ITANIAE. NVMI- VSOVP n,, ,1^NCIAE.CARTHAGINENS1S. 1N. AEGYPTVM. Datvm m^^S°- CADVCEATORE. ET. PRAECONE. MAN- JOSTEA rmv^RVM- ^EXE'<^VE^TE. 1N. MARMOREIS. URO _ET _Vo�^VtNlS- ^VB1°-^VE- SCVXITO. EDICTO. 1M-



	sS A to 6e w t t a r e s 6't peregrinus ac * viator eam poflet legere , quod liteofieretcommoinus,m,indat ut ^hverhaberieex- frimerentur. Quibus nce peYpertfis, non «W^uSsAfli- iiobis vidc-mur (i j licet fudJj in hcris literis fiaC mentio, adexemplum modo memoratorurn la- pidum , hifcc in coJumnis veJ infculptam , vel ra- bulis infcriptarn iis affixarh fuiiTe legemdivinarri arbitremur, ut quemcunque adeuntem templurrf vix dum oculoserigentem moneretoffi:», do- ceretque etiam barbaros aut advenas Dei Ifrae- Jis vohintatcrfi. Qiiid ? quis rriale nos conjeciffb putarit , quurh videas hon irl rabefhjtculo fo- lo verum in finguhrium dorriorum januis po- ftibufque Jcgem fuafn infcribi^c Deum ipfum im- peraffeceu rranfeuutes autintrsht sexiuuttfque ipfo afpectu rtcordarentur legum divinafum, quas digita demonfirantcm inducit f-pi ntiam Salorrion,^d Nmr.e i.iquieris fafientia ciamat & in- lelligentta dat vocem fuam : in (ummitate iocorttmix- (eijorum, Jupra viam in locc jemitarum fiat. In lo- co portarum, in oftio civitatk, in ingrept oftiortm ciamat. & vfii^. Audite eruditionem cr fapkntes eritts, & nefojifonatio eam: beatus homotfuiohtem- perat mthi ferjsvcrando juxtaferes meas quotidie cu- fiodtendopofes ofiiorum me^rum, id tft, cuitodiendo Jegespoftibus mecum oftlorum infcriptas. De quibus tamen in tranfcurfu hoc vobis diligentius expsn» a Habakuku. 2. b Dcat. xsvii. l. e 0cnr.7i.p. & *xi.it), i*** Pnmib. vit. i, z, j.



	18 � A M OB N I T X T E S Coloflcnfes c.u.vf.i^Jeleto quod adverjtd nos erd rituum Chirografhoquod erat contrarium nobis (NB.) per decreta , qus vetuftatem litera vocat (Rorrl' Vii. 6.) necfineratione, dicitur enim Chriftu* 7i\®» y%* vo'f8 JRowz. x. 4. id eft , legis ceremo' niarum, quam prorfus abrogavit, adeo ut v« /©- � 7rv^V^T(^ Rom. vut.a. vim fuam pollif exercere. Siautem , quod nonnulli admittuntt pofte?altiores,prsecipue in majoribussdificiisi ctiam columnas,& templum Salomonisperfe' � clum opus iilud effe, cujuso-^waduntaxatta'¹ bernaculumexhibuerat,dixeris,quis,amabo,noil verifimileducet divinam legem columnis iftiS fuifle mfcriptam appenfamve. Hisacceditper' quam probabile videri nomina Jachin* & Booz, w Jis,ficuti forte & aliis lapidibus hic illic a Patriar' chis' ere&is, fuifle infcripta; quomodoenima' lias eorum nomina, quandoquidem fspe in loci$ folitariis conftituebantur, unicuiqae innotuif- fent. Sed, venia veftra, quia ad rem aliquui luminis conferre autumem , de ratione vef bum adjiciam denominationis. Re&e itaj que a Salornone dextra fuitdi�ta j^/squod trmskrturfirmitof. I. Vel quod Deus ^hpopulo fuo pofuerat/ocum t & plantaverat eum, uthabita- ret in loco fuo & nonmoveretur ampliut. II. Vel quatenus Deusimplevitpromiflionem, 1 Reg» vi. la.&firmavit ( quod David ei praedixerat. 1 Reg. a Geuef. xaJti.jxST. b J $am. YJM»i

	J



	tO *A M 0� N 1 t A* T E 4** _f, inveftigabimus. Ego hic fubjicio Et/?»## � </## columnas airtas xvin.cuhitorum aititudints co'* iilumnam utramejue.Hx funt columnas dc quibu* � Paulus^a ait, Jacobus & Cephas & Joannes(^' � �videhantur colummt ejje, dexteras dederunt mihi & ■s,Barnah<efocietatis: ut nos ingtntes, illi autemi^ », circUmcifonem,) quibus Verbis quafi cxponetf ₃, videtur myfterium columnarum materist' »,lium, & quid vidclicet figuraverunt, & quai^c3,'duse fint faftae, Apoftolos namque, & dofto' u res cun�tosfpirituales fignificant, fortes nimi^ � rumfideatquc opere , & contemplationea<i ₃, fupernaereftos. Duasfuntautem, ut&gen' �tes & circumcifionem prxdicando in Ecclc 3, fiam introducant. Stabantin porticu antefo" j, res templi, & ingreflum illius fuo decore a# j, pulchritudine, ex utraque parte mirabilitet 3, ornabant. Oftium autem templi, DominU* � eft, quia nemo venit ad patrem nifi per ipfurfl- _w Et ficut alibi dicitur. Egefumofiiumper me f � quis introierit , fahahitur. Cui videlicet ofti" �co!umna� ab utroque latcre coram pofit* �circumftant, cumminiftri fermonis, utri' ₃, que populo introitum regni cceleftis often' � dunt, ut fivea Juce fcientiae Iegalis quifquCi �five ex rigore gentilitatis ad fidem Euangeli> � vcnerit, habent paratos eos qui fibi iter falu' �tis& vcrbo demonftrant & «xemplo : ve' ccrtf * Gal. ii. r i ,



	2% Amosnitatks �acdefiderandabona invifibiiia, nihil habeant �roboris, adcorrigendos nihil induftriae fal» � temad intelligendos, eorumquibuspradati funt, errores. SicJonasScotus; ' utfuntcolummt Ecclefiarum Htlarius, Ambrofius, Augujiinm,it3 ho' die adhuc jEthioptsfeu mavis Habeffim Mar- cum Apoftolum, &Cjrji7»w,Ecclefia; Alexandri* nx columnas folent appellare. Job. Ludtlf. Btfior. L. ni.c. Xiu §. 51. Longetamen apcitius u- trumquc confirmat Chriftus inquiens^b Ohkmv, mirjcru twrov fuAov iv t« vas«§ ©<;* ^uk , � s�« * p) «^eAQ-ij f.Ti Kj y^.\ot* itt avjoYro atoy.x j> ©ss$ px, «/ t« ovopefpntAtus $ 0s» jtt» <� KtuvyjfltfxraiAtju , >) k<xtw�*v^ <m< §V<yva >>stj J ©ss usj, >^ t« cVop ,utf T» iwMvof. id. eft, <jw vicerit, faciam tllum columnarfl in templo Dei mei, & foras non egredietur ampiius: & Jcribam fuper eum nomen Dei mei, cjr nomen civi* tatis Dei mei novs Jerufaltm, qute defcendit de CaU a Deo meo, ejr nomen meum novum Hincjam lucC meridianaclarius patct columnis etLm, quod demonftrandum aflumpferamus, nominafuiife infcripta. At, ut ad columnam Jachin recie^m , ficumiis potius facitis, quibus vertitur/jrrfjw- ratio velprxparans, dici poteft indicafle hanc do- mum fuifle pefinde ac praeparationem infequu- turx xternx xdis five reiigionis, vel, homi- nes fele debere prxparare priufquam ad Deum accedercnt oraturi. Qux a finiftra erat con- ftituta a Batth, Aivexf.Iib, iti. ia. b Apocalypf 111. ti.



	THEOLOGICO PlilLOLOGlC^. 1% ftituta Boot.»dida id cft, in fortitudtne \e)mro- hre , pereleganter referri poteft ad fortitudi- nem Dei qua ufus eft in abokndts txcidenduqut , ?j«J inimick, vel, quod Deus dicitur fortis& Deus exercituum, vel, refpeftu propriae per- fonas q_UO eflet fortis^b fcurobufttu adfaciendum pracepta Dei. Si autem in hirco prsstulens m- «rpretationem non deerunt rationes & con- jefturse haud plane contemnenda?. Quis, ne longius abeam, miratur columnis tuiife infcri- ptanomina, quum lapidibus, iifque ut ita di- cam fundamentalibus Apoftolorum nomina incifa enarret idem � Joannes Theologus. Commoda hic jam effet oblata occafio , de duabus columnis quibus ignea ac nubi- la ufus eft Deus in ducendis liraelitis, per P 4 quas aiSam.Tii.». biChronic.xxvw.7' c ApocdypfxxJ. Columnaveronubisindie, &ignisinnoae, utdiftumeft, ^vetus & Novum Teftamentum figurabat qux ad patriam euntt- ^us iteroftendunt. JSJubes enim in die, vifionis pene bkndi- nientumeft: ignis vero in nofle, terror afpicientibus. Pernu- bemergoin die, novutn Tcftamentum figuratrir: in quonon vindifta peccantibus , fed mileiicordia leuitatis oftenfa eft. Un- de&ipfeauaoinoviTeftanienti cuidara in adultcrio deprehenl* dicit; Nemouccndermivit! cui cum diceret, Kenu Dtminf.nt Ul> Necvre ,_{ condemnafo ■' vrtt & tmflit» _Kohfcccari._* Etbene i» die apparuit columna noblS, ideft, Chiifto, imtium fum- "t. rerignemvctoinnoae, quitenoieft vifioms, leaeVetus Teftamenmm defigpatur! in quo peccantibus non venia piomit- tebatui, fed fupplicium minabatur. Unde &illic frequenubus inculcatur: fiquishocvel illud fecetit, moite monatur , hpi. dibus obtuatur. Et bene in notte appamit . q"¹» necdum m mundum Clniftus adveneiat.



	24 Amoenitates quas Amhrofuts Ansbertm > ^a qui floruit anno a nato Chrifto 770. Novum & Vetus Tefta- mentum intelligit, uti pofteatinarefpiciemus, latius differendi, fed opinamur haec adcon* firmandam opinionem noftram, hincorigi- nem fumpfiflenoftrum hodiernum morem ta- bulas illasin templis columnifque feu januarum poftibusaffigcndi, iufficere. Duofunt, in- quiebat Pjedagogus feu Ephorus, qu^ tua de columnis ignis atque nubis, uti&de aedium poftibus cqmmemoratio opportune mihi in mentem revocat , primum quam rationem fubeffe credas, quod fervorum ° aures poflibus porius quam alterius azdificiorum parti affixe- rint; non, aliam quantum ex prajdiclis augu- ror, credcrquam quod poftibus quafi iqfcripfe- rint hoc mocio fin nomina,nifi malis iegibus .1- lis , poftibus affixis , fubfcripfennt iein te- ternum, ideft, ad mortis diem lubenterdo- mini prasceptis & mandatis aures apertas ob- fequentefque praebituros. Prasur hazc ct- � jam dudum mecum agitatam qujcftioncm, quapropter Chriftus Pfjlmo x l. induci- turparentire^erere, quodipfi aurempertere- brant ; quod fcio omnesinterpretesad anti- quam & communem confuetudmem, qua fer- yi inasternurnfervituri auribus^domorum po- ftibus a In Apocal. iib. vi. Tojn. xm. jag. 538. Maxim. Biblicih. EttMim. b �xod.xxi.*.



	THEOLOGICO PHtLOLOGlCiG. Zf fiibus^a alligabnm ur, referre; fcd raalira hoc fu- per more tuam fcntentiam. Hsec forte videbi- tur, ajebam , Tibi nimis longe perita, aft mihi equidem in ea ex parte fatisfacio, nimirum au- resideopofti iuiiie ailigatas, eoutmdicarent perpctuam ipfiseTe illarum legum , qu2eoftiis. poltibufveerantinfcriptte, fervandam memo- riam asque ac obedientiam. Nofti enim aures memoriac olim confecratas fuiife^butrecorda- rentureorumquaeaudieranr. Itera Minervaz Ut fcilicet indicarenc fapientiam auribus efle percipiendamj veluti id etiam docet fapientia ipia apud Salomonem cum totiensfiiium,utau- res arrigat, kgatur adhortari. quid, ipia fides a Paulo^exauditudiciturenafci. Jmo, dicebat ■111. Comes, ipfe fkerdos Aaron fanguine debe- bat dcxtrae auris pell:culum attingere, in fi- gnum obedientiiE ; unde & tefte Xipa d ipfi pi- ctores obedientiam aure foleant exprimere. ita eft annuebatephorus, ied poflis,fi malis, dicere boc ractum,ut mdicarent lele illarum legum re- cordari; hinc enim pu.to morisfuiffeapud anti- quosutattcftaturi ai.!r..matungerent, itaapud rtos folent fubfcribere tm otrkonde geteekent, annuerequafi volentes fe autillaauribus acce- P'fle,aut illorum bene reminifci. Quidautem antiquos Chrittianos moverit auresb:>ptiz.an- B 5 dorum a Exod.xxi. 5 �VideClaudii Paradidi Symboja Haoica. pag. '+o. b Scrv. advirg. Eci, v;..\. c RcintC Infcjijjt. pag. 10. d Iconolog. fjg. 143. e fli». »^ib**- C.4L



	»<5 A M OB K I T A T E S dorum attingere atque poft baptifmum^a inun- gcre oleo , non video , nifi hoc fignificarint aures cfle jam , ut ita dicam , fan&ificatas, adeoque non rebus profanis verum folum fa- cris efle commodandas ; uti id apcrtc nos ex Rabbinis docet Joannes Otho, " aurem, inquiens, efle duram , auricu!am vero mol- lem, ut fcilicet homo audiens inhonefta, ea . occluderet aurcm. quse fane opinio perquam mihi apparet ridcnda &vana, nifi ftatuasho- mines univerfos mobi'es habere aures cujuf- modi clarifl. Murerus ^fcrtur polTedifle. Plu- ra exempla dabit Auguitinus, ^d& adHolle- rium Duretus.^e Sed ad quaefita tua. Alte- rum quod fuccurrit locus eft Ciementis Ale- xandrini, ^fquo antecedentia tua confirmat & fimul docet antiquos columnas pro ftatuis coluifle: en quae o!im excerpfi ejus ipfa ver- ba, aGentiano Herveto in Latinum trans- fufa. 5, Quin etiam Thrafybulo , qui cxules. �exPhyla reducebat & latere volebat, dux fit � columna ; & Thrafybulo no�tu per loca non �trita ingrcdientt, cumnecluceret Luna hi- � bernumque ccelum effet & caiiginofum vide- ,, baturignis prascedcns, quicumcoscitraul- j, lam deduxiflet offtnfionem, defecit ubinunc �eft, a Calixr. At Eaptifmo. §. xyiu. !c XX.' b Lexic. Rabb. rhuolcg. p.ai. c CoUnicf.Kef^. li:er. C\ I». d De Ciy. pcixiv.u, cL.i.c.::. f Suoniat. Lib. i. p«g.4S. cd. Blorcut.

	I



	THEOLOGICO PHILOLOGICiE. ZJ »eft ara # $»><r$opjs , id eft, Luciferas. Vel vex hoc ergoevadantnoftraGrseciscredibilia �j nempc quod facere poteft Deus Omnipotens ³'^m columna ignis Hebrasos noclu praecedat, 3»qu« etiam dux fit eorum itineris. Porroau- »»tcm dicitur etiam in quodam refponfo >» Exhilarans Bacchus "Ihebanis efiaue columna. " ~^x ^ea quas eft apud Hebrseos hiftoria. Quin- » etiam Euripidesdicitin Antiopa > i Intrn Bubulcum afi in thalamis.* » Hedera comanttm columnam Euii Dei,' >> ugnificat autem columna , Dei non pofle 3»erhngi imaginem.-Illuminata autem colu- '' "^?^a » P^rster hoc quod fignificat non poffb »> efhngi imaginem , Dei quoque ftabilitatem «fignificat ac firmitatem, & immutabilcm e- 5,jus lucem quaequc non poteft figurari. Prius >,itaque quam accurate perfecteque teneren- »>.tar imaginum habitus , veteres columnas »»engentes , eas colebant tanquam ^a ftatuas. � At- a Ofquedam Dzdalus primus artem illam demornUmt tefte J°anrterzetzaHiftor Cliil i. Hiitor.xix. #.537. <u.Sexnat inefjspy «s>e? ftirm f AxtfhiKx* %>>?■§> JY j &,_Jij_a.x®< aur®-* Jia"« xei&cc, ■mSx.c, «"TOASClAKpjUioTMO, Xj (2&':to.pa. , lytO^tf, - ld eft, P?.^M* /"■''« W(tmptr* Dti&li* 1 teatmtfini manikus, finepsdibus , Knsoculu. ^.""""VvUlutdivifit Jn^&ptJa, A\|oll,d,._rus B.biiothec. Lib. 1. c. x.v. §. t.S^* ( A*Vkx«.)