D ï s p u T A T 1 O J U' R l'D I G A
Q^V^A M
AuBorîtate Magntßci T^. ReBoris i
Philofophise Doftoris, ejufdemque Faeultatis in llluftri
Academiâ Ukraje£tinâ Profeflbris Ordinarii,
NEC NO N '
Amflijßmt Senatâs Academici confenfu, Nobilijßmaque
Faeultatis jVRIDICt/£ Décrété,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
rite aclegitimè confequendis,nbsp;•
Eruditorunt examini fuhjicit ^ ' .
ELLAR DT BROUWER, Valavia Gelrus.
Ad diem 50. Junii horà locoque folitis.
. .131
Trajèçti ad Rhenum,
Ex Officinâ Francisci Halma, Academiac
Typographi, cla lac xcii.
nmuin Reve^ei^ cr
/ vj'
t tmo
V I
Ermeloas gr^jtori amp;:; iSVelavia Protho-
collorum praefefto, parenti atque bene-
factor! fuo ad extremum ufque vitae
^ haliturn - cQlen^p, t ^nbsp;. .1.-»,
,'.^iiiirbtO 2hcfhioi4nbsp;jafr :;bj;jxi.
N:E;.GNON
Clarißimo Conßiltijfmoque VIRO,
D. THEOD ORO-, FOYERT,
J. U. D. Judici de Weftervoort, amp; co-
ram illuftri Gelrix curia Provinciali Ad-
vocato regio vigilantiflimo , multum-
que de me merito , ijiique, dies me-
renti.
/
Hanc fuam Tiifputationem devoto peciore
, D. D.. D.
. ^--------^^EILAIlDT RR,0UWER
5:im'5bß3A « A M a A H i o a i o M A 1 /inoiliU xjI
.iioz Dci CID tijf^ßigcqYT'quot;^^'^®^
D 1 s p Ü T At T I :Q J U R. I D ; r C A , .
/ ' n z ' b/zj h - a l /nbsp;; ''
D E
T H ES I
s; I.
't:
Uanquarn regulariter nemini fibi ipfî
jus dvcere;! neque propria authoritate
fe vindicate permiflum fit l. m. c. ne
quis in [tta cauf.judic. l.ult. c. de vi prtv.
fed oranimodo quilibet id quod fibi
delîctur competentji aâionecoram jui
dice profequi debeatv juxiamp;.l.peni ff. ad
Z,. fui.. :àe vi privat.i amp; argum'i l.-1. in fin.
c.deïtber. catifa, etiam propter utilita-
tera publicam introduftum eft , fingulis non efle conceden-
dum quod per magiftratum publicè fieri poflit ne occafio
detur Hjajoris. tumultus l. 176. de R. 'merito tamen ali-
quandojpeceflitas privata'/amp; utiiicas'publica-fingulorton au,
îoritatiqutd eftaconcedendum fuadent s ifatiufqüö çffe judi-
çant npnnqnqvtam intafta jura fervari, quam quot;poft. VulnEra^
tara caufam remedium quaerere inl. fin. C.in quib. caufi in.
tegr.reßit.neQeff.noneß. Hinc fer^ inftruétu quodam naturali
fe vindicant 8c tu entur, l.i.%.ix.jf. fi quadrup. pauper fecijf. dii:.
^ Ctc. elegantiflime i. ö/^c. quod principio generi ani-
mantium fit à natura trvbutum , ut fe , vitamquot; corpufque
tueatur, Scdeclinet ea qute nocitura videntur, amp; pro Mila-
ne^ efi hamp;c non nata fed fcripta lex (inquit) quam non didicimus,
accepimus, legimus, verum ex natura ipfa arripuimus, haufimus,
exprejfmus , ad quam non doUi fedfaät, non tnßituti/ed tmbuti
A 2nbsp;fimuSf
-ocr page 4-ßmus. Ht ßvita tioßra in aliqfitu iijßd(lt;^, ßin vimin tela latronum
aut tnicorum inadtfet, omnis konefia ratio eßt expedtenda falmis j
hoc eft ratio doftis, neceffitas Barbaris, mos gentibus amp; feris
natura ipfa praefcripfit, ut omnem femper vim quacunque
jofTeatà corpore, acapite, à vita foa propulfarent, exqui-
ss manifefte hquet quod defenfio ac propria vindicatio ad-
Verfus vim atqùe iihpeturn fît juris'naturalis amp; per confe-
quens aliquo modo pet-mifla , hascque quando exercetur
cum quädam difcretione, i. e. Servato moderamine inculpa-
tse tutelae juris gentium , uti conftat ex l.äf.jf.adL.AejmL
cum ergo defenfio hxc juris naturse ac gentium fit, fequi-
tur eam non pofle auferri , fed omnibus indiftinâ:è compe-
cere , qua de materia theroreticè 6c pafticè fimul celebri
hanc dilputationem inauguralem enodare, animum induxi
meum.
II.
Traótatio haec igitur ut meliori ordine procedat, àverbo-
rum cognitione, quorum prior, etfi rerum potior eft ratiö
initium faciemus, /. 7. in fin. ff. de [»pell. leg. l. i.ff de reb. cred. verl
ba enim funt rerum notas ac indices, unde in his vel Icviter
aberrans in ipfis rebus vel negotiis dcfignatis, ut erret, ne-
cefle eft , quod ut evitet jurifprudentiac Romana; operant
daturus, de verborum fignificatione titulum digeftis fubjtct-
voluit Imperator Juftin. derivatur itaque moderamen à ver-
bo moderari, id eft certum modum aclegem attui fuo prse-
fcribere ; tutela vero idem quod tuitio feu defenfio, quse fi
omni 'culpa £c dolo careat, inculpata dici poteft , arg. 1.1. C,
und. vi. eamque D. Boekelm. Sc alii homicidium neceflarium
five defenfionem naturalem vocant §.5. ^ fecjcj. inflit. adL.
zA^uil. quapropter ex mente L-^.ff. de infitt.amp;jur. definio',
quod moderamen inculpatas tutelae fit neceflaria ac modera-
ta imminentis Sc inftantis offenfionis vis atque injurije pro-
pulfatio. Vis in genere nihil aliud eft quam neceffitas impo-
fita contraria voluntati , vel majoris rei impetus qui repellt
non poteft /. i. ^ z.ff. quod met. cauf. cujus omnes divifiones
hic enumerate noftrum non eft, fed tantum vim injuftam,
quÄ
-ocr page 5-qux contra jus fafque eft, hic intelligi debere fufHcier, in-
junam autem pro omni eo quod non jure fit §. infi^t-
L.A^mipr. Infi.de injur.
T^eceßkriajgt;ropu/fatia in definitione diximus, ut excludatur
talis qualis eft fi quis aliter incolumitati iux confulere, me-
lius aufugere commodiufi^ue proximi vitx parcere potuifixt
Cui vero unumexhis obfervare impofli-
bile fuerit , palmam fiix defenfionis tribuimus, tunc amor
incipit à fe ipfia amp; prasftat fuam alterius vitx falutem ante-
ponere, deinde quia qui fe non defendit cum poffet , non
minus peccat in charitatis praecepta ac fi fibi ipfi manus intu-
liflet L 3. c. ijHando lie. tinicuj.finejud.fe -vind. amp;C facit ut illa '/.;«o»
occides in propria perfona violetur : Ephef. cap. v. 29. ex
charitate quam fibi debet carnem fuam confervare tenetur.
Op. fecundum juris praeceptum , alterum non kdes, dicimus
quod in thefi ita obtinet id in hypothefi aliter fe habet amp; in-
diftinde aliquid illicitum aeftimatur, quod in circumftantiis
omnimodo permilTum fit : itaque alterum,non Ixdes nifi cum
te aliter defendere non potes, neque occides nifi licitum fit,
hoc eft adhibito moderamine pra:diclo. Si vero talis propul-
fatio extra neceffitatem fuerit, termines tutel^ inculpatx
exceflifl'e 6c pro ratione exceflus commiffi pœn£E pecuniariœ
vel carceris (de quo poftea dicetur) fe ipfum fubjecifle vi-
detur, Doftrina quoque Ghriftiana praecipit alteri parcere
ficutfibi, proximumque diligere ficut fe ipfum Math.c.%%.
V. 29. verum fi patiatur fe potius occidi quam ut iniquura
interficiat invaforem, non ita fe ipfum diligit ficut proxi-
raum, quod perfapienter Amh. Math, ad Hb. ^.ff. c. 5. nnm. 7.
perfequitur. Hifce prxmiflis tranfeamus ad caufam.
Caufa modeaminis inculpatae tutelae eft violenta ac injufta
invafio 6ç ofFenfio à parte ipfius qui occiditur vel repellitur ,
fc. ut quis non poffit nifi referiendo aut occldendo faluti fuos
cautius confulere : omnis quippe jufta defenfio ab offenfione
dependet i falluntur ergoSc fallunt qui metum qualemcun-
A 5nbsp;que
lt;\
6 igt; IS p.u T AT ro u R r d~i c a
que,adiusoccupandx iriterfediomsadmirtunt, nam metum
non vani hominis fed qui merito in conftantiffimum homi-
nem cadat hue percinere dicemus Lff. i^uod met-, cmf. non
tamen propterea quis primum iftum exfpeélare necefle ha-
bet, fed fi prasviderit gladium fummo impetu in fe ftringi,
fibi.in tempore profpicere tenetur. l.^.iS C. adL.Corn.de
ficar. neque non tantum.tenemur obviare'malo quod eft in
aftu, fed etiam quod eft in potentia amp; quidem proxima qux
facile in aftum deduci poteft, cum qui vult confequen.scen-
featur etiam velle antecedens fine quo confequens obtineri
non poteft , fecundo quia non folum juré uïîpeditur qui
aârualiter occidit : Se qui fe ad occidendum pr^parat adeo-
que.'horainis occidendi caufa cum telö-obambulat, verum
qui enfe., ferro aliquem petit, ^liefet nondum percufferiti
ratio primaria hœc eft quod leges indiftindè loquantur, ut
quicquid quis ad falutem corporis fécerit , jure fecifle exi-
ftimetur , id autem facimus ad falutem eo-rpóris quo vim
êcinjurianj propulfàmus,.-non tatn illatam (fiquidera eà aui
ferri non poteit, neque enim quod fic in coi-pofe lœfum eft
reftituitur)? quam inferendam:, tertio qui priraUm idum ex-
dpit fe maxime fubjicit periculo , fi non vits, faltem mui
tîtationts corporis , in tantum ut in pofterum-brachio , vel
alia parte corporis vulnerata, multo minus reddatur idoneus
feipfum: coritraad,verfarium.fuum defendendi; tunc ipfi ni-
hil rcliquum^forpt, qpamut ab ihvafore miferis traäaretüri
inc!dis.amp;^fo ejus iubituita;oc.cideretur, quibustiqiiiÜèpro-
batur fatiuseflc malo nafcenti occurrere quam primüm éof-
poris iaura exfpedare, idque denique propter illudore tri-
tum,nbsp;.nbsp;.
P.nncipiiî ohfla-^,.fexo meâiùna paratur See.
Sed ha;c omnia percipienda fi conatus percutiendi aîioquo
indició manifeftatus adfuerit. .nbsp;:
, quaî de-nobis tantum retulimus jure merito ad nobis
fangumc jundos extenduntur, ut eorura quoque vitam ab
iniroicorum audacia telifque hoftium impune, jure naturali
liceat defendere, neque obftat quod defenfio fui tantum fit
^nbsp;juris
/quot;I-'N'JAi -V G U 'A L S.' 7
juris naturalisé cum tiôftra I res lit, fi quis noftru^tV fàngui-'
nem velit, rionne^beftia: pro fiio partxi ita propugnanè'ut
vulnera excipiant , nullos cafus, nullos impetus rcformî-
dent, Gc.j. TuU. nonne bruta fœtus, ac galBnas pullos fuos
muro fui corporis tegere, atque ad necem ufque defendere
cernimus ? hoc qaoque manifeftant Inft. de mxd. -aBi
I. 8. i.fin.ff.piodmst. catif.l, z.^.pet,.jf,aiLL. Corn, deJlcar. jure'
àmno Proverb. 11. exemplo Abrahami qui ad defen-
fionem Lothi contra vjm Regum Sodomitarum familiam
fuam arm a vit Genefi^. v. 14. ScMachabeorum qui pro lege
Dei, pro animabus, pro uxoribus ÔC liberis propugnarunt.
Hoc ad extranèum in extreme hiortis pericul-o conftitu-
tum non incommodé referri poteft , quem , fi poffiinnus,
non defendimus , tam fumüs in vitio quam fi parentes, pa-
triam aut amicos deferamus. Qc. hb. i offic. amp; Seneca in Troa-
de , ^ui non vitat peccare, cum pojjtt, jubet , probatur amp; hoc
inde, quodtibi in cafu fimili conftituto fieri velis, idemfac
aliis, at quivis in mortis periculo pofitus fibi procülÜubTb
fuccurridcfiderat,ergo,Slt;:exprelle in /.ö. §. ult.f.d'fyemilit'.
quod quam vis à quibufdam in controverfiam trahatii'famp;va-
riarum cpinionum fluftibus agitetur , fententiam -affirrinàtii
nam tamen veriorem, 6c extraneum defendenti pEEtiam^i;,
Corn, remittendam efleftatuemus, fub illa limitatione , mo.-
^ _ J C ^ •• a^ lt;1 ^ L.0 A«« . a.» ^nbsp;aJ^ — 1 - - quot;t^. _ - Ttnbsp;_ ' .. - 1 _nbsp;t\nbsp;/r* . ' t ■ S.nbsp;.
CJnbsp;.
„ . .,, ..nbsp;rditigere^ficut rios ______
raur, fed nos'tubri licitum eft étiàm cum öcdifioiié'ihvaföHS
feryatofc. moderamine. At ecce qux fe hic loci turbaadver-
fariorum prodit! objiciendo. l-^S.de R. f. Culpa eft immi-
fcere fe rei àd fe non pertinent!, fed Refp. res quoqUe ho-
ftra eft civem:réipnb;.'fërvaréneque fe immifcet alteriiw'^ei
qiii id faiair adquodgt;na¥ufaU tèg-eamp; offieii-netéflicate obftri-
abs èft. Bairtèlbs nfhilömiMus'iri-tbntraria-fmt opinioné per
l.().%.\.inmU. ffqmdmet. ubi dicitùr quod quis icitè pecu-
niam accipiat utaliqmab incürfulatronum dcféndat, quam
certè
-ocr page 8-certè non honeftè acciperet, fi gratuito ad hoc obligatus
eflet /. ftlt. ff de cond. obturp. cauf. in qua dicitur quod turpi-
ter facit qui pecuniatn accipit ut id faciat quod facere te-
netur, amp; improbus eft qui gratis non eft probus. Refpon-
deoquod /.9. §. i. tuncprocedit quando quis alteri operam
defenfionis locat ad certura tempus aut ad dies vitae , quod
citra turpitudinis notara permiflum eft , nemo enim tene-
tur aliquem continuo concomitari nifi famulus aut mercede
data ad hoc conduftus fit, vel gratis fuam operam promifit,
verum hic non eft propofitus cafus, quando fortuito quis
in latronum manus incidit, qui vit« ilHus infidiantur, tali
cafu qui non juvat cum poflit ( etiamfi de mercede aut fala-
rionil didum fit) œquc tenetur ac fi ipfe vira intuliflet.
Quod autem fupradiximus unumquemqueinvaforem, ita
occidere, licere , ad patrem rede reftringitur, nifi filium
aut patriam tyrannicè invadat. Cic. 5. in offic. fi pater tyranni-
dem occupare aut patriam perdere conabitur, filebit filius?
immo obfecrabit patrem ne id faciat, fi nihil proficiet accu-
fabit, minabitur amp; ad poftremum fi ad perniciem patriae res
fpeftabit, patriae falutem anteponet patri: alias femper pa-
trem veteri amp; honorare licet duriorem debet arg. l^v. 12.
c. 2. iS m. tit. ff. de obfeq. patr. CS parent, praß, exemplo Davidis
quifocero Sauli manum inferre erubuit etfi bis ipfius in ma-
nus incidiflTet. Cumque cafu jam di£l:o parentem licicè filius
occidat , quidni ex natura correlativorum faltem in cafii
propofito majori cum ratione patri in filium licitum eflei;,,
prxfertim cum major videatur crudelitas, filium in patrem
ßevire quam vice verfa , ita foribus templi occlufis Paufa-
niam patriae proditorem mater quoque necare voluit i amp;. li-
cet hoc fiat contra naturam l. 2. de juß. (Sjur. parentibus
quidem maxime tamen patris nati furaus 1.1. §. 15. de ventr.
inpoff. mit. licet (tefte Cicerone) liberi chari, propinqui fa-
miliäres, tamen omnium Charitas patria una complexa eft,
cumque utrique parendum eft, patria parentibus praeferen-
da eft arg. /. 3. C. depriocip. 1.101. de legat. 5. in verbis dulciffma
patria.
-ocr page 9-patrta.^ unde major intercedit obligatio inter fubditum 8c pa-
triam cui nafcimur , quam inter patrem 8c filium , longe
quoque ftriaiori vinculo pars obligatur toti quam efFeftus
fux caufae , civis eft pars reipub. filius efi^etäus patris , non
obftante l. 4. l. »It.jf. depoflul. ubi decuriones contra patriam
fuam caufas fuas agere prohibentur £c pro parentibus contra
eam permittuntur, ergo patria parentibus poftponitur, fed
in caufis civilibus longe alia ratio verfatur quam in crimina-
libus. Quod de patre invafore vidimus, quidam de Princi-
pe, Regeautmagiftratu fuperiori ftatuendum volunt, quo-
rum vita tam multis eft utilis juxta Lucan.
Cum tot ab hac anima populorum vita falufque
Pendeat, tantus caput hoc ßbt fecerit or bis ^
S^vitia efl voluiße mori.
Sed cum vim vi repellere /. /. indiftindè concédant , nobis
non eft diftinguendum , quin fubditus Principem privatus
raagiftratum vim inferentem jure repellat, cum aliter pe-
riculum evitare non poflit occidat, ratio rationis eft, quod
quae juris funt naturalis immutari non poffunt arg. /. 8. de
R. J. quod in tantum procedit dicit Arumaeus , ut nec ea
defenGo ( hyperbolicè ) Diabolo fit neganda , prsterquam
quod non fit probabile Principem qui pacrise velit efle colu-
men , fineratione, fine ftrepitu judicii fine forma proceflus
è medio eum tolleret.
Hue ufque de illis quae perfonas priraario fpedant egimus :
veniamus ad injurias quibus res noftrae impetuntur j argu-
mentum à perfona ad res hoc in cafu optimè procedit per
L 15.14.15-.^ de tefiam.tut. quod enim cuivis etiam propria
autoritate res fuas defendere conceftum fit, ita eft m prom-
ptu ut difputatione non egeat /. c. unde vi I. ^.'f. de vi Ö vi
arm. fed an pro rerum defenfione aliquem occidere liceat ma-
gis in dubium vocatur : quidam affirmativam fententiam re-
ceptiorem intendunt, alii vero inter modicam Sc magni va-
lons rem diftinguunt , reftius mea opinione fub hac limita-
tioneconcedo, finimirum rei ablatio cum vitae periculo con-
Bnbsp;junfta
-ocr page 10-JO
DISPUTATIO JURIDICA
junda fit, amp; rem defendendo alio modo fervare non potue.
rit,nbsp;§.4. vita enim bonis eft
anteponenda, 8c ut JCtus loquitur, abfurdum foret animas
hominum quibufcunque vafis vel veftimentis non prseferri.
L zu C. de Jf. ecclef. in fin. Gerte inter psenam Sc deliftum
nulla foret proportiofi ob rem vilem ablatam, vitam insefti-
mabilein auterre licerct arg. /. zz. C. depœms infin. ar^. 1,106.
jf.deR.f. vita amifla repeti non poteft, res vero aliundere-
farciri queunt, quin imojurifconf. AUenus ponit cafum quo
aliquis tabernario lucernam fupra lapidem pofitam abftule-
rat, cumque ex ea re orta rixa tabernarius afure non prior
vapulaflet, fed cumei lucernam eripere vellet rixatus eflet,
tabernarii çulpam efie, ut in cafu propofito tabernarius in
defenfionem lucernsefuri non jure oculum effoderit, multo
minus eum occident, deinde ft propter ablationem bonorum
occidere fas eflet, indiftinCte omnem furem interimerecon-
cederetur , verum cum noflurnum furem taritum occidere
licet (quod nefciatur an venerit animo furandi, an occiden-
di) exceptio confirmât regulam in cafibus non exceptis, ita
ut tam darum quam quod clariflîmum, folam bonorum de-
fenfionem juftam caedis non effe caufam , nifi ex fure fiat
latro, ex bonorUiXi invafore, corporis 8c vitas aggrefibr j ob-
jiciunt quidam male quod patrimonium feu bona dicantur
fanguisSc vita hominum, verum hoc tunc locum habet cum
per confequentiam mihi vitam adimit, fi v. g. bonis ereptis
mihi fame pereundum foret, non tamen femper, ita ut in-
œqua'is ratio.
Pro pudicitia quin id liceat controverfiam non magnanj
habet, cum non tantum communi œftimatione injuria per
ftuprum in corpus ülata vit« adsequetur , fed 8c /. I. ejus
caufa quem occidere pcrmittatnr /. i. §-. 4. jf. ad L. Corn, de
ßcar.L^.^. pen.f.ijiuodmet.cauf. fi fc. mulier aut virgo neque
clamando nec auxilium implorando fe ac pudicitiam aliter
tuerinonpotuerit, haec enim vis morti comparatur, prœfer-
tim cum caüitas l?elâ liaud magis recuperari poiüc quam vita,
deinde G virgo omnia ad pudicitiara fervanda media non
adhibuerit , peccati rea confenfiffeque pr^fumitur, exem-
pium habemus apud Cic. in Tribuno Marii à milite inter-
fefto. Chariclea apud Heliodorum talem interemptionem
vocat juftam defenfionem ad arcendam injuriam in caftita-
tem i probatur Sc hoe 1.10. feqc], f. ad L. ful:de adult. l. un. C.
de rapt. virg.nbsp;Bachovim ad difp. i.mTreutl. 5c Clariflquot;:
roetius m traftatu fuo de duellis primo (fcd pofirea fe ipfura
corngit ) diflentiant : hoe autem in defenfione honoris aut
famas, quas per fugam aut alapx infliflrionemlaïfaputatur,
minime procedit, nam à nemine privato fed judicis fententia
infamia irrogatur /. 13. §. 5-. de hü qui not. tnfam. Sc nulla hic
ignominia eft, fed falfiE quidam ignominite opinio, fper-
nanda ab omnibus qui virtutemamp;fapientiamfeèlantur, non
obftat l. 8 jf. qtiod met canfnec l. ^.jf. demanumijf.vind. ubi vita
ôcfama pari paflu ambulant, quia comparatain uno aliquo
fingulari non funt abfolutè requalia, nulloque modo apud
honeftos viros per alapam aut fugam exiftimatio noftra deli-
bari poteft , Philofophi ajunt pufilli efleanimi contumeliam
non pofle ferre, Sc qui talem fert injuriam is patientera fe
excellenter oftendit, atque ideo olim honorem magis auge-
bat, quam diminuebat, amp; licet confuetudo inter hodiernos
ftudiolös in contrariam obtineat certè illa irrationabilis eft
appellanda utpote peccati nutricia adeoque non fervanda
/, 39. jf. delegth.
Magis intricata quœftio eft an furem in flagranti delicto
liceat intcrficere ? de fure manifeftario confirmât Ctc, pro
Milon. duodecim tabulse nofturnum furem quoque modo,
diurnum autem fi fe telo defenderit occidi impune volue-
i'unt amp; Gajus in /. 4. ff ad l. aqml. difertis verbis, eriam in
/. 24 ^.z.ffdefurt. lex 12. tab. furem noftu deprehenfum
occidere permittit modo id cum claraore teftificetur, con-
firmatur hoe quoque ex 1. Mofis in qua cautum, fi fur do-
mum effregerit 6c in ipfo fafto deprehenfus accepto vul-
nere mortuus fuerit, pereuflbrem non fore fanguinis reum;
interdiu fi fe telo defendat d. l. 4. teli autem appellationc
Ferrum , fuftis, lapis amp; denique omne id quod nocendi caufa
habetur fignificatur /. 54. §. Z.jf. defurt.l. /j^ de verb.ßgnific.
§. 5*.de^té. jud. ratio differentise quare noóturnus fur,
diurnus autem fi fe telo defendat poffit interfici diverfi-
mode redditur ^ Quidam putant ideo no£iu deprehenfum
pofle occidi, quod de noéle non poffit difcerni fur fit an fi-
carius, alii quod noftu quia fur ignotus fit res minus videan-
tur pofle recuperari, multi nullo modo rerum caufa aliquem
interfici volunt , fed harum omnium illa Grotii mihi maxi-
me aridet, quod nimirum noÄe vix fit copia tefl:ium adhi-
bendorum, ideoque fi fur interemptus inveniatur major ei
adhibeaturfides, qui furem à fe vitae tuendae caufa occifum
dicit , repertum fc. Gum aliquo inftrumento quo nocere
poffit. Poftea a. 1. decemvirali difceflÀjm eft , nam qui fuper
furto manifefto ordine experiri vellet , huic adio à prœtore
dabatur in quadruplum prmcip. Infi, deperpet.amp; temp. aU. àwxr-
num feu nofturnum furem occidere quoque non licuit nifi
fe telo ( ut fupra) defenderet. Uti Sc mterfeeiio plane pro-
hibita fi quis furem cumpoflet apprehendere, occidere ma-
luit. /. J- / ad L. ae^ail. fubinde amp; extra ordinem fures ac-
cufari ceperunt apud prxfe6tum urbi, vel eum qui crimi-
nali jurifdiftioni praeerat , quo tempore nulla certa pœna
conftituta erat, fed arbitrio jus dicentis pro qualitate admifli
nunc gravius nunc mitius reus pleétebatur , imo interdum
nil durius ftatuebat prxfeélus , quam rei furto ablatx refti-
tutionem I. ult.ff. de privat. deUS. I. jó. §. i. amp; ult. Noviffi-
ma conftitutio Juftiniani nominatim vetat pro furto fine ar-
mis amp; violentia commiflb furem aut morte plefti aut mem-
bro mutilari Klov. 134,
X.
Sed antequam ad fpecialiora defcendamus , modum in
quo principalis ratio amp; asquitas moderaminis inculpate tu-
tels confiftat , explicemus , ut is itaque non excedatur
pnecipue requiritur ut defenfio feu propulfatio aliquo mo-
do fit propordonaca ofFenfioni illata; amp; periculo imminenti,,
atque
-ocr page 13-atque codera fere modo quo infertur , repellatur, ne op-
pugnatio atrocior fit quam invafio l. 5. § 4. de vi amp; viarm. non
enim quxîibet oftenfio fijfficit ad raoderamen , fed ea ex
qua periculum mortis imminet, quod aliter quam adverfa-
rium occidendo infultatus evadere non potuit /. 2. c. ad. L
corn, de [tear, tanta ergo defenfio quanta ad fe tuendum ex-
pedit fi adhibeatur, eaque moderatio, fine qua alias injuria
non pofilt depelii, fi obfervetur, fuflicit j modo vis defen-
dendi non vero ulcifcendi animo propulfetur , neve inju-
riam propellendo aliquid excefiui tribuatur , adeoque mo-
dus tranfiliatur , amp; fi cogamur primum inferre i6tum , le-
vem tamen (quantum fieri poteft) infligamus, contenti in-
yaforem vulnere non Isethali impeditum, quo minus in nos
infurgat, 6c nos ita ab inftanti periculo liberates, aliter hoc
vindiclam fapit ; 6c non ad vindiftam fed ad neceftlinam de-
fenfionem moderamen applicatur L 45. §. 4. in fin. jf. ad l.
(iqml. paritas tamen armorum hic non defideratur , dum-
modo de caufa conftet quod quis fit infultatus, Scnon po(^
fit evadere periculum vitae, quale fub efl'e poteft:, licet inx-
qualibus armis quis petatur, fed quia hoc ftatuentes cum le-
ge non agunt, erubefcunt Nov. i8. C. S. in ink. neque 11.
hic diffentiunt quse fine tali diftinótione inftantis periculi
propulfionem permittunt l.i^.f.dejtifi. amp; jur. cum quifquamp;
in nullo peccafle videatur qui hoc ad fui corporis tutelam
( qualiquali etiam inftrumento) fecit. /. 3. c. ad l. Corn, de
ficar.l.^2%.\.f.ad.Lacjml. accedit quodcuique licitum fitte-
lo aggredientem interficere, verum teli appellatione, ut in
prsced. inasqualia arma veniunt obft. l.j.c.def oflptl. verum
ibi nonagitur de neceflaria corporis defenfione , fed tantum
de aétore Sc reo in judicio contendentibus, in quo cum al-
ter alteri paris defenfionis copiam fubftraxerit , utrique ex
aequo defendendi conceditur poteftas , ita ut paritas armo-
rum non requiratur , fed etiam is qui vel pugno nos ado-
ritur, fi robuftusfit, ut pugno hominem necaverit repella-
tur. uti hiftoriae referunt quendam fuiffe Tertifium qui pug-
no non tantum honnnes fed 6c boves necabat : talis mento
r4. DISPÜTATIO JURIDICAL
nos armis a^rcdi dicitur : undc non pra^dfe requiritur uc
gladn vis illata glaaio populfetur, fed idfufte lapide, bom.
barda vel quocunque raeliori modo avertere non nemo po-
telt §. Nullus nihilominus de jure civili adveifarium fuum
glacüo evaginaüo manuque armata fibi inftantem fugci-e te-
netur l.:^.c.adl.Corn.dcfimr. non quod fuga inhomine no-
DiU bt ignominiofa , fed quia aufugiendo quandoque non
tantum mehor occidendi occafio prebetur , fed fa-piffime
per fugam vicam (puta per lapfum qui fugienti contingere
poteit) in dubio amp; incerto confticui , quis eft qui ignorât
tunc ergo demum quis fugam quairere tenetur cum fit falu
refiftere loripedi vel cui pes ampuratus eft , quam fugere,
leipfum m penculum conjecit , ut fi adverfarmm neca-
verit, non fit extra legis eu pam. Militi autem ex acie fu-
gere , ftationemque fibi ab imperatore affignatam defercre
turpe ac ignominofum eft , quse fententia juri Divine amp;
œquitati convenientior eft §.z./itß.ad l.acjml. licet non ne
nes omnes hujus sevi filios hjcc eadem refideat opinio
mm quia vulnera non infliguntur ad modum aut menfurTm
fi ammo vulnerandi tantum , aggrefforem vaJde imparibS
armis aggredientem interfecent T omni p^na de ure dvH
cxemtum putamus.nbsp;P . a ae jure civih
Sequitur jam tempus quo vim vi repellere omnia iura
permutant, idque omnino in defenfione perfona requiritur
ut fiat imminente pendenteque adhuc periculo; illa defrn '
fio dicitur fieri in continenti , quœ non ex intervallo , fedquot;
durante nivafionefruftraqueinvafoinjuriam deprecante con
tingit, neque enun aliter defenfio videbitur qLam de novo
mchoata offenfionbsp;arm. I.\codLjT2
f ad I apml. quod tamen poft aliquas horas modo aftuum
inter fe fit continuât,o, extendum eft.nbsp;l
de adult, tunc ergo periculum in mora eft neî datur 'tL'
pus adeundi judicem atque ab ipfo auxilmm implorandi -uï
m ommbus ahis actiombus , fed pr^eltat in tempore piWve
nire
-ocr page 15-nire quam Sic. Bc hxc eft: prsecipua difterentia inter rei per-
lonazque defenfionem , quod haec in continent! , illa ali-
quando ex intervalle fieri poffit : Minjc autem non fufiî-
ciunt nifi minans fit in^aftu executionis id eft fi ftringac
gladium, convocet focios, levet lapides , vel fi inimicus è
pharetra fagittam educat, licet nondum incurver autarcum
intendat, rano eft, quod prtevenire femper fit juftx defen-
fionis , ubi cunâratio eft periculofa l. 3. c. quand, umc fine jud.
Je vtnd. probatur ha:c fententia /. i.c.d.t. mortem inquit Im-
perator , quam mmabatur excipiat, amp; id quod mtendebat incur-,
rat , Sc de jure pro faclo accipitur quod quis execution!
mandare voluit quantum in fe fuit , £c fi per alium impe-
diatur quod intentie non fortiatur fuum effeaura l.-^^.ff.de
J. ut fi aggreflbr aliquem Sclopeto minetur ut ad nu-
tum cujufvis eumexoneret, nihil amplius tardandum erit ;
ridiculum etiam foret exfpectare donec minas executus fuit
fet qua; executio forte mortem eflet allatura.
Omnia hîec pra:di£la requifita fi quis in moderamine ob-
fcrvaverit , aggreflbremque fuum ita occident, non folum
à paena homicidii ordinaria fed amp; ab omni alia mulfta im-
munera eile concludamus. fernbsp;corn.deßcar. Nam
in his omnibus nihil improbi deïenfori imputari poteft ,
quia verfatus eft in aftu licito , nec cuiquam injuriam in-
fert, qui fecutus natura legem immutabilem ufus fit fuo
jure. Nonnulii tamen eum qui mutilandi animo aggredi-
tur ita non pofle interfici volunt, refutantur autem per /.
^.C.d.l, §. 4, ad /. aquil. ubi non illc foium eft defenfor
qui^ mortem avertit, fed Sc qui gladio ad fe venientemfor-
taffis ad merabri mutilationem repulerit. Sin vero infulta-
tus ha:c neglexerit prazrequifita , tamen quia difficillimum
eft juftum temperare dolorem , ordinaria homicidii paina
ipfi remittitur /. 38. §. 8. f ad L. Jul. de adult. Sed ex L
aquil. in paenam pecuniariara condemnatur §. 3. ïnfiit, ad L
aqml. igitur qui nulla antecedente culpa necavit omnino-
non tcnebitur , ceflante enim caufa, ceftat efiFeaus : ia
EC-
-ocr page 16-neceflaria defenfione homo non occtditur ex vera intentio-
ne , 8c mors hic non eligitur ut quiddam primario inten-
tum ficut in punitione jadiciali , fed ut unicum quod eo
tempore fuppetit, cum is qui impetitus jam , efl:, ineoefl-,
ut eo tempore malle tale quid debeat, quo alter abfl:errea-
tur aut dibilitetur , quam quo intereat : Cum vero limi-
tes inculpate tutelle exceflTerit, pro ratione excefTus , rele-
gatione. /. ij.f. de interd. releg. carcere, pœna pecunia-
ria vel aliquando corporaliter punitur , Sc judex pro quali-
tate admiflli interim durius , interim remiffius flratuerc de-
bet juxta conflit. Carol, f. cap. 140. fi vero dolofe verfatus
fuerit ordinaria homicidii pasna coercetur. JusVelavicum
Cap. i.art.^. pr^cipit cum anno 8c die à terra velavica
exulare, vel ad docendam innocentiam fe ipfum jurijuft:itis-
que comittet, quamvis in moderamine legitime verlatus
fit.
Communi interpretum fententia , aftor probat crimen,
reus innocentiam, ille juris ordine ac neceflitate , hic fi fa-
étum neget, etiamfi nihil prxftiterit, adore non probante
abfolvitur , nempe fi fimpliciter neget, nam fimplicis ne-
gantis per rerum naturam nulla probatio efl: ,/.io. c. de non
num. pecun. fi confiteatur faârum , fed jure faflium defen-
dat , probare tenetur , probatio enim ei incumbit qui
dicit non qui negat /. z.zi.f. I. z. 8. 9. c. de probat, in
exceptionibus reus affcoris partes obtinet I. 19. f. de prohat.
quid ergo hic probandum venit ? nim : inprimis ofFenfionem
injufl:ara , defenfionem autem jufl:am ac legitim am efl'e,
quia in genere faftum probari debet /. 16. C' de probat, probato
infultu à parte ejus qui refifl:it vel etiam occidit, jufta defen-
fio probata videtur, quae probatio ad minimum duos tefl:es
requirit /. 12./quot;. de tefiib. unus teftis nullus teft:is non au-
ditur etiamfi çvxchvss curia; honore praefulgeat /. 9. §. i. C. de
teß. fed quomodo crimina probanda funt compendio nos
docet I. tilt. C- de probat, in nofl:ro cafu uti in omnibus crimi-
nalibus hoc fpeciale efl:, quod reus fuam probationem non
folum
-ocr page 17-I N A u G u R A L I s. xj
folum poft litem conteftatam , conclufionem , fed amp; poft
ipfam fententiam allegare queat, quiaagiturde fanguinehu-'
manor fed quando hoc reus probarenon pofTit, fufficit pro
eodem praefumptio, prsfertim fi probabi es quxdamconje-
fturaeproreo militent/. 5.42.i/e/j^«. quiapraefumptio pro-
bationi fimilis interdum pro probatione habetur /. 27. f. dt
légat. I. l.i'^.ff'.i^ftod.met. canjl nifi contrarias priefumptiones
apertifllmè opponajitur , v. g, ex. reiteratione vulnerum
prsefumitur vindióta /. 16. §. 6. ff. de pan. aut fi quifquani poft-
quam primum vulnus adverfario intulit, forte ejus mànum
mutilando aut pedem ejus, ne infequatur , ab imminenti
periculo liberatus , nihilominus necem ipfi intentaverit,
non folum in foro confcientise fed etiam in foro Cxfaris cul-
pse reus eft, ut qui legitimum modum exceflit, aut fi for-
tuite teftes adfiierint-i ex quibus conftet eum qui oceiditih
vitse fux periculum iion fuiffe adduftum gt; jam praefumptio
ifta ceffabit d. l. 25. omnis enim prsefumptio admittit con-
trariam probationem , ac proinde tenetur homicidii , non
autem ea prxfumptio ex fama oriri poteft. Cum fit tam
fiBi praviqm tenax .quam mncia veri-, /. .nbsp;' t
Injure non datur ca[m pro amico.
Mandator vulnerh tenetur de ude.
Tgt;e capitalihm reBe tranfigttur excepto
adulterio.
Tutor oh dolum
jit infamis.
^ latam
culpam remotus
v. na-
Ii 2 Uy.
reäe com^enfatuv,
v i.
lege naturali prohibitum eß,
F INI S.
Erudittffimi ^ Ingenioque FelmJJïmi
J U V E N I s,
quot;Pro Gradu quot;DoBoratm in Vtroque Jure
Difputantü.
Oïl ego miranda Cano , noti Pr^lia
Martis,
Non Bacchi Lacrymas, non Vene-
rem veneror.
Aft'BRouwERE , tuas ad fydera tollere laudes
Fert animus 5 faveas dummodo Ph^be pater.
Probes ingenii fpecimen , quo cunda relolvis
Dogmata -,/ic ftabilis permanet arfque decus.
Perge igitur Juvenis Dodiffime pellere mentem ,
Ad majora etenim te Themis alma rapit.
t^i 6««ï iXcf^Mf B/Af/».
D