quot;r-H ^^ i VRA Û^ I s\ '

Œ^mMnbsp;A,

A M

ANNUENXE SUMMO NUMINE
gt; J. . \^ByitaUMagmfici Tgt;. Récris^

M. GERAtol aevVRTES,

^ Philöf6f)hist)óftóris, ejufaetnqûe Facultatis in Illuftrt
Academiâ Ultrajeftinâ' Profeflbris Ordinarii

N E C N O N
jimpUJJmi Semt/îs Acaitmïci confenfu, NobiliJftmaqHe
r FacHlttitis J VDécréta,

PR.O GRADU DOCTORATUS

Summifque in UTHOQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
ritè ac légitimé confequendis ,
Eruditorum examini fuhjicit

J A C OBUS D E V R I e S , Phüofoph^ Candidat,
i ^ klU dte^Septembris,'horà locoque filitif.

t.

Trajecti ^d rhenumj

Ex Officinâ Francisci Halma, Academiac
quot; Typographi, cla lac xcii.

quot;'T î R' a.

IX

bus , ordinum tetrarchi'X
vekvienfis ^ lt;deputat^ ^ nec
non ampliflTimo nobiliffimo-
que fenatui Arnhemienfi à
fecretis, cognato fuo , mul-
tis nominibus debito obfer-
vantix ftudio in perpetuum
colendo,nbsp;'

Hanc faam Difirtationem Ju-
ridicam Inattgiiralem
facram facit

JACOBUS de VRIES, Auct.

Philofoph. Candidat.

Si

P R O I/O

Ationem ^ a^uitatem^ue , • geminam
legum omnium falutandam. ejfe ani~
mam , neminem , quem modo legum
natura cognitio haud penitus fugit,
inficias itefüm mihi' compertum ha»
$eö. Atque ^ hinc fànè juris Sa-
ccrdotutn nomine fuperhiife , feque venm non
fimulatam affedare Philofophiam , quondam gh^
riatos friffe jCtos 1. ï. §• i- ^^ juft, amp;
jur. haud eß 'quod' admiremur. Ratione qu^pe pariquot;,
ter ac aquitate fumma fuJgere Jeges , in Rofnani Juris
Sacrano pdjjlm phvias ^ qui neget ^ auf: fupinam illo
in jure imperitiam , aüt calumniofum fmm prodiP
animum. Verumenimvero , quemadmodum {ut venuße
ipfe imperator 1. z.§. i?- ^^ vet. jur. enucl.) in nul-
lo aberrare feu in omnibus irreprehenßbilem fea

A znbsp;ine-

inemencîabitem efle divinaî utique folius non au-
tem mor talis eft conftanti^, ita^^ nuf quam infe-
rundîs legibus ahrraffe atque irrefrehenßhiles effe
'Romanos nemo mortalium ajferat , nifi fefe pariter
aut in eorum jure hofpittm , aut adulaporem n'mium
manifeßaverit. Le gum- ejufmodt , quihus aquttas aut
fana ratio exuïat, feriem hic contexere , neutiquam
in anïmum induxi : aß tamen aS aquitatis tramite quan-
doque devïajfe Éomanos/^mn\et unicum iUorum fune-
ßum {quod tanquam hujus meà diprtationis inaugu-

Vßlis argumentumx non quidem pra materia dignitate^

fed ingenii ftmid ac pagina angußta muckandum advpr-
tavi) de Tortura^ placitum infiar omnium fatis fu^er-
que fidem faciatnullus equidem duhitü, Clare aur-
tm Mt 'hujks mea ajertionis el,ucefcat Veritas ^ in duas
fartes hanççer^ualemcunque exercitationem difir Huer e
vifum eß : priorique memhro Tortur am ad juris civi-
lis jegultM'^explorare y poßeriori vero JUam rationis a^
aquitatis iance y rut imre^, animus eß., ^ / . .

D I S^

DISPUT ATIONIS JURIDIC.^
INAVGVRALIS,

Pars p

R I O R.

D E

tortura.

E s I s I.

Fi Torturam , qua: Quaflionü nômîne apüd
JCtos mfignu-i aflblet, ^uamcmqve veritatü du.-
bu per adhibttos corporis cruciatus inquißtionem fn-
nuo. Violentatn ejufmodi abftruforum facino-
rüm inveftigatiönem quamvis jure civili licitanl
atque càmprobatam effe Sc jf. (3 Cod. ut. dé
quafl. fatis alte clament, haudattamen facile Sc
quibufvis in rebus dubiis ad illam judicem pro-
- „nbsp;paffim hunc examinandi modunt

fatis arête coarótantes leges. Quandoquidem enim quseftionem efle
rem fragilem, penculofam Scqua^ ventatem falkt nec ipfos quondairi
ktuillb conftet Romanos /. i. §. 23. ƒ dequaft. hinc demunr ille judex:
rerum fiiarum apprime fatagere, pariterque civilium legum juxta nor-
mam acpr^faiptum hanc rem dirigere , olim dicebatur, qui fequen-
tia hxc in imponenda quasftione diligentius fuo prasagitabat animo î
primo, quofnam qualiique conditionis homines Torturas fubjici de-
ceat? Secundo quibus indeliftis ad illam eundum fit?' Tertio ad quai
figna vel indicia qujeftionem decemere liceat ? quarto deniquè quoufi
que aut quomodo in infligendis tormentis procedere integrum fit? Hseß
Itaque omnia , fiquidem illa judici anxiè admodum inculcântes cerna
leges R. ahquanto diligentius ad examinis incudem vocare oper^
pretium erit.

II. Primum, quod judicis menti hic infigendurtidixi, erat perfö-
narum earumque ftudiofa confidcratio. Prima autem atque prxcipua'
hujus feverioris examinis objefta fuifle fervos plus fatis toti ferè f. (3
Codait, de quaß. fidem faciunt. Aft tamen haud fola mancipia femper-

A 3nbsp;Tor-~

Toiturx manfiffe obnoxia , credendum eft. Liberos, quip^ie, dum-
modo humiliores ac iiiferioris conditionis homines , pölleaquot;Tortur3e
tradi foütos fuifle , iatis colligere datur ex mox indicandis perfo-
nis, qua; propter earum dignitatem tormentis alEci nequeunt. Inter
quos tamen liberos illud difcriminis hic notaii velim , ut , qui vi-
lioris (latus, fimulque infamia mulftati , non minus tanquam teftes,
quam ac fi ipfi forent Rei tormentorum vi fefe fubducere queant.
/. il. ^.z.jf.deteß. aiith. apud eloquent if. ç. de fid.inßr. quod attamen fe-
cus obtinet in illgefa; fam« , quantumvist enuioris fortunse , homini-
bus : qui non nifi ipfi Rei quEeftionem experiri tenentur, fi modo te-
ftimonium diduri non vacillent. l,.\^.prtncj. \%.%.'^.d.deqult;tft. Va-
cillat autem is {\nc^\x{tty4nt.matth£us de crim. ad ttt. de quxß, cap. 2. )
qm modo ait, modonegat, cujus vox, vultus, color , pedes fufpeliumfalß te.
fltmomi faciunt. Cseterum 8c parili modo tam mafculos, quam fteminas
ad Torturam rapi poffe credendum eft. /. 5. c. dequdß.

III. Cum fervos itaque tum liberos Tormentis agitari poffe afleri-
mus : quod tamen cum falis mica accipiendum , atque tam ratione
priorum quam pofleriorum fub diftin6tione intelligendum eft. Ser-
vos quippe, quamvis qvüdem levibus admodum de caufis torturse fub-
jici folitos, femper amp; contra quofcunque torqueri neutiquam jus R.
permittit, anxie paflim inculcans quccftionem defervis contra dominos
haberi non oportere 1.1. C. de quaß. infolitumque effe Sc grave exem-
plo audiri fervos etiam adverfus tucores vel matrem dominorum fuo-
rura/. z. C. deqmft. quod pofterius tarnen Fallit fi tutelx agatur d.l.,%,
C. deqmß. prius vero exceptionem pati liquet in criminibus, ma-
jeftatis, adulterii, fraudati fenfus d.i. i. C.dequafl. item fraudata:anno-
nx, adukeratiE monetae ^ l. de jud. ut amp; fi controverfia moveatür
fupcr ftatu ingenuitatis l.^. Cod.dequceß. vel proponatur falfum tefta-
mentum /. IG. ^ 13. c. h. t. quibus omnibus in cafibus contra dominos
torqueri poflunt. Porro quod hic de mancipio dico, non tantum de
proprio intelligendum, fed Sc idem illud juris obtinere in fervo bona
fide ferviente, fivealienus ille fit, five liber homo, bona fide ferviens,
indicat l.i.%.^.f.dequiß. Nec aliud quoque dicendum de mancipio
communi contra dominum communem arguit /. 15. C. dequsß. Secus
vero obtinet in fervo municipum , qui legitime in fingulorum caput
torquetur, utpote non tam omnium civium , quam Reipubl. fèrvus
1.1. %.^. jf.dequätft. Ut Sc non minus libera fervos mariti in uxoris ca-
put torquendi judici competiit poteftas /. i. 11. d, de quafl. Qua-

propter

INA U G U R A L ï S.

propter tpoque ab altera parte fervos uxoris in mariti caput inteiro-
gari quondam potuifle , plus quam probabile evadit. ti^gJ-1- §• if.
d* Sc, Salan.

IV.nbsp;Liberi homines, quos a qusefliione excufatos videre eft, non
unius auf ejufdem eoaditionis fiint. Alios namque dignitas , alioä
aetas:, alios denique. tum animi tum corporis difpofitio minus
habilis a Turtura immunes pradkt. Dignitatis ergo excipiuntur a
tormentis homiioes illuftres , fenatores , viri clariflTuni 8c eminentiC-
fimi, eorumque ( modo interjeta perfona mfamia haud fit polluta)
liberi ad tertium ufque gradum l. u.c. de cjudfl. Decuriones d.i. ii.
infin. etiam poft depofitUBi decurionatus munus l. penult. C. de tjuaß.
ut 8c milites , quique non ignominiofe ab exercitu mifli funt , cum
filius hue referendi l. 8. C^ä. de ijuitfi. Eidem quoque huic catalog»
ex paritate rationis infcribendos nonnulli volunt doétores 8c advoca-
tos : militant emm caufarum patrom 0 nfdem pnvilegm frumtur , e^ntbus.
mtlites. Perez,, in C. ad h. t. 8c fane fumma cum ratione diftos hofce
cunftos a Tortura eximere jus civile ex eo fatis indarat, quod (quem
admodum. mox vidimus) hic reos examinandi modus a mancipiis pri-
mitus ortum duxerit atque binc fcrvile quidpiam prs;feferat. Qua
propter 8c viris, quos pras cseteris ad dignitatis honorifve faftigium
cvexerat fortuna , non immerito ufque adeo indecorum cenTiiere
Tortur am Romani , ut judtd capitale fit [i m comumeliam or dims amp;
exitium intent et ur lt;]Ult;tftio. l. \G. C. de quamp;ß-. nifi forfitam flagitii Icele-
rifve immanitas illos hocce privilegio reddiderit indignos. Atque
hanc ob caufam in laefe majeftatis, aliifque huic aflimilibus crimini-
bus a quaeftione fuam dignitatem excipere videas neminem, d. l. i6,

/. 4-. C. ad leg. Jul. Majefi.nbsp;_ .

V.nbsp;gt;5i.tas, perquam quis a tormentis refervatur im munis, tam te-
nera quam decrepita eft. Tenellam propter aetatem jufte excufan-
tive Impubères, l. lo. /. if. § i;/- cjuamp;fi.l.\.%.i':^.de S.SyUn. Im-
pubères autem hic non tantum illos intelligendos , qui doli incapa-
ces funt , verum 8c omnes , quicunque annum quartum decimui»
nondum egrefli funt,Zgt;. II. pariter ac fana ratio exigunt. Errant ita-
que toto caelo , qui cum iSf^agno Cujacio illos tantum impubères ,
qui doli incapaces funt, quot;Sc ideo quia doli incapaces funt , torqueri
haud pofle contendunt: docet utique difertis verbis D.l.\. §. de Sc,
Sylan, Immher es non torejueri , terre-ri vero tantum amp; habena vel ferula

flt;tds non efle infolitum : quaepriora verba (feil, quod non mqueantm

Impu-

Imuuberes) fi quis de iis Impuberibus intelligenda dikerit, quos actas
haften us fervavit doli expertes , fimul quoque 6c pofteriora verba
''puta terxeri tantum amp; habma vel ferula cadt poffunt) de iifdem Im-
puberibus accipere jubet d. I. ratio: atque ita illos, in quos nec fraus
nec dolus cadat, juxta illud principium, terrei'i Sc habena vel ferula;
cœdi pofle fl:atuendum foret : abfurde fatis meo quidem judicia :■ fi-
quidem quos doli incapaces, quapropter amp; tranfgreflfionis nefcios efle
liquet , ab omni pœnse fpecie illos fervare intaftos , fuadet ^quitas
ac juftitia. Idem quoque quod II. amp; ipfiflîma ratio hac in parte di-
ilat : lion enim fola atque unica caufa , ob quam Impuberes a tor-
mentis exiinendi, eorum impubertas, qua talis, efl:, aft vero ÔC de-
bile ad modum ac tenellum corpus, quod junioris ejufmodi xtatis
circumferre folent homines, haud levem dediflTe huic impunitati eau-
fam , Torturae fxvities ÔC atrocitas indicat. Unde veriflime, hanc
rem intuitus, Paul. Sacchtas m quafi. med. legal. I. 6. cap. de torment.
dixit : Jmpubertbus adhuc corpus non efi tarn firmtter futs arttcults compa-
Uum , neque zta nervorum durttte mumtum, utex hoc torr^nto non mfigne
incommoÀum ac certum falutis damnumf,nt refortaturt. Ex quibUS de tenera aC-

tatepr^hbatis,non injufte quoque proved os annos homines a tornnen-
torum afperitate liberare arg. I. 3. § 7. ƒ. de Sc. Sdan. fatis apparet :
militât quippe pro fenibus, utpote bis pueris, eadem ratio, quae pro
impuberibus certat. Debilitatem fane eff^tafque vires fenedutem
concomitari indubitatum -eft ; unde Sc fenes fub tortura perfacile de-
fecluros, atque ita non levia incommoda ac pericula in illos devolu-
tum iri confequitur , quod judici quantum fieri poteft , precaven-
dum eflb fequentia palam facient.

VI. Tertium quod quaeftionisimmunitatem operari dixi, erattum
animijtum corporis difpofitio minus habilis. Atque hoc ex capite ex-
cufantur furiofi I. 39. \.\\.ff. ad Sc. Sylan. neque inter eft utrum an-
te , an vero poft furorem deliquerint. I. 14-»jf- P^^f- Hue quo-
que DD. referunt mutos Sc furdos fimul, tum quod plerumque fa-
tui illi fint , turn quod nulla confeflio iis exprimi queat. Ecl^olt. ad
ff. tit. de qudfi. Summa quoque ex ratione hic propter corporis mdit
pofitionem muUer prœgnans, quamdiu uterum gerit, excufatur , /. 3.
ff. de pan. faciU enim negotio autfœtui aut'ipfi mulieri gravidas per
Torturam exitiale quid importetur. Ex quo fondamento pofito mul-
tifarios morbos , qui a tormentis mortales reddunt liberos , non
«ni referunt auftores. De hifce vero vid. Paul. Sacchtam in qutfi.

med.

med. l. 6. tit. de torm. qui cseteros inier haüd mediocrcm in fingigt;
Iis morbis ac indifpofitionibus ad fingula tormentorum genera exami-
nandis adhibuit diligentiam.

VII.nbsp;Cseterum haud inutiliter hic quxrat quis,an faltem, quitor-
queri nequeunt, tales five fimplidbus minis,five ipfos ad locum, ubi
Tortura peragi folet, adducendo , feu defafto eculeo imponendo ter-
reri non integrum fit? Sub diftinftione hic DD. refpondere animad-
verto : ita quidem ut quofdam terreri omnino permifium , quof-
dam vero non magis terreri, quam torqueri, fas fit. Tormentorum
terrore percellere non licet primo illos, quos a qusftione libérât digni-
tas. Am. Math, de Crim. ad tit. de qudtfl. Secundo neque illos facile
perterrendos, quos corporis indifpofitio Torturie imponere difluadet,
JCti afferunt : Hincque praegtiantem mulierem , quemadmodum ne-
aue torquendam , ita neque quseftionis terrore percutiendam docet
idem Matth, cap, z.de qmß. Terreri itaque qui pofle creduntur, funt
impuberes ac fenes arg. /. i. §. 33. D. d. Sc. Silan. l. 15. §. 41. jf. de tnjur
quem attamen terrorem non nifi levem admodutn atque a quaeftionis,
praxi remotiflimum efle oportere II. jamjam citatas amp; ratio paftu-
lat. „ Terror enim incuflus puero aut decrepito periculo tion vacat,
„facile enim pueri perterriti amp; maxime tenerioris jetatis in Epilep-
„ fiam aliaque mala derepente incidunt , fenes autem facili negotio
„in Apoplexiam aut in animi defectum , cum timorßc terror fua na-
quot;tura animi defedum excitarefunt apti. Sic hanc rem intuens me-
dice fatus Paul. Sach. qu^ft. med. k^ l. 6. de med. .

VIII.nbsp;Hsec de perfonis dida fufficiant : poftulat praefixa mihi dif-
putationis ratio , ut qutenam caufx , feu cujus generis delifta Tor-
tur« locum faciunt , examinem. Non enim cujufcunque criminis
fufpeörum cruentam hanc conditionem manere cr^endum eft. Cau-
fjE, qu£e ad Torturam viam fternunt, pro ratione perfonarum varia,
etiam variant. Servis enim in caufis civilibus non magis quam cri-
ininalibus parci tralatitium eft l. 9. jf. d. qu£.fl. Liberos vero homines
non nifi in criminalibus, 8c quidem deliftis atrocioribus tantum, tor-
queri folitos, liquet ex 7.8. 0 9. §. ult. f. de qmft. Atrociora autem
illa qusenam in fpecie fint delifta , definitu haud ita facile eft. In
genere dicimus non tantum hic intelligenda efle talia cnmina , qua:
propria Sc fuapte natura gravia funt , fed amp; omnia iUa , qus ( licet
per fe fpeétata non adeo enormia dici valerent) ratione circumftan-
tiarum , quibus inveftiuntur, exaggerantur. hac de re vid. Math. de.

^nbsp;Bnbsp;Crim,

Crim inproleg.cap.^. Fruftra itaque effe putatnus illos , qui iblum IecGc
lïiajcftatis crimen aliudve quodpiam ab illo attrocitate fua haud mul-
tum abhorrens , judici torquendi licentiam facere contendunt. Quo-
niam enim viros clariffimos amp; eminentilïimos , quos ca:teroquin an-
xie ab hoc fervili examine leges eximünt, illo fimilique in crimine
quasftionis immunitate non magis donatos effe , quam homines abje-
â:os ac viles jam ante vidimus , nonne hinc pariter illos, qui infério-
ns magis conditionis funt , in deliftis , in quibus minus^ reatus in-
volvitur, quam in Isefx majeftatis crimine, torqueri pofle confequi-
tur ? Sed propius, quantum fieri poteft quam late vel quam ftride
hic crimina interpretari prudentes judices deceat, luftremus. Com-
jtnuni ferme DD. confenfu tunc demum qusftionem decerni poffe fta-
tuitur, cum pcenae , poft conviftionem reo pro patrato facinore in-
lligendiE, atrocitas cruciatuum , fub tormentis perferundorum , im-
manitatem fuperet. Rede hadenus meo judicio : prxpofterum enim
ac ab omni xquitatis fpecie alienum foret majori feventate m cum
eraflari , de quo nondum confiât culpa num vacet , num veto uifi-
mulati criminis reus fit , quam in deUai commiffi vere Convidum.
(An vero quidem unquam in Tortura hujus lalutans moniti ratio ha-
beatur pofteriori difputationis parte examinandi fefe ofFeret occafio)
Atque hoc ex principio terfiores JCti nunquam aliquem quaeftioni
dandum docent, nifi reus conviftus pœnam experturus fit relegatio-
ne majorem : Torturam namque multis parafangis feveritate relega-
tionis tranCcendere pœnam vel mitiffimus torquendi modus plus fatis
arguit. Hoc itaque certi in genere hic ftatui poteft, ut tunc tantum
quxftionis alese res committatur , cum deliftum pœna capitali ex-
piandum fit./. 8.Sed amp; illud prsterea ratione criminum anxie
judici attendendum eft ; ut, etiamfi delidum quod cuipiam objicitur,
fit latis ad Torturam imponendam grave , nunquam tamen ad inhu-
manumhunc examinandi modum defcendat, nifi de corpore delicti
in anteceffum liquide conftet /. i. §.z4- f-nbsp;forfitan ali-

quis , qui, vit£e fuse ejufque calamitatum pertxfus , contra femet ip-
fum mentiatur , per judicis imprudentiam Torturae pariter ac morn
tradatur. Cujus hominis fibi ipfi hocce modo injurii exemplum fup-
peditat Faler. JM^ax. 1.8. Cap.

IX. Tertio etiam in imponenda quaeftione judici rationem haben-
dam praemonui fignorum ac reum prementium indiciorum , quae tarn
légitima qualitate , quam jufto numero Torturam, ut rice decernx-

tur

tur , praecedere fas efl-. Non enim a tormentis initium efle fumcn-
dum ipfe JCtus VlpMHHs inculcat /. i, f, de Indicia autem qu^-
ac qualiahic efle deceat ante quam in fpecie videamus, in limine hic
praemonendum cenfeo probationes plenas , quibus reus convincitur po-
tius, quam fufpeftus redditur ex Indiciorum catalogo efle expun-
gendos : verofimiha enim , non apodiébice concludentia ar^uracnta
Torturam procedere debent. Ncc itaque fubfcnbendum eflb autumo
illorum lententix, qm reum, quamvis teftibus vel argumentis luce
mendiana clanonbus conviftum, Tortura: nihilominus dandum vo-
lunt, ut, perillam ex proprio ore fceleris.confeflione extoita, appel-
lationis beneficio ifte pnvetur Abfurditatem hujus opinionis non uno
modo demonftrare eft^. Conftat etenim ex ante dictis ulteriufque ex
dicendis adhuc apparebit, Torturam efle modum feu remedium verita-
tis dubia: hadenus emends. Proprius itaque ac unicus, ob quem de-
cerniturquxftio, finis rei dubise confirmatio eft. Jam vero, quoniam,
obtento in re aliqua fine, non opus efle, ut amplius de mediis follicit'i
fimus, res ipfa clamet, invide fequitur , re per argumenta aut te-
ftes fatis probata , ineptè ulterius quaeftionem] tanquam medium in
eruenda re jam modo probata adhiberi. Accedit hifce , quod Tortura
non dicenda fît ordinarium probandi medium, aft vero modum verita-
tis mveftigandas fubfidiarium ac extraordinarium illam potius dixeris,
quapropter nec unquatn adhibericonfuetam, nifi quod dubium eft,
plene ac ordmaria procedendi via probari nequeat. /.p. §. ^ c dequ^ß
Porro hifce adde, quod, fatentibusipfis JCtis, Tortura dicenda fiti
tes fragdis , periculofa 0 veritatem fallot. I. ^,%'^.ff. detjftxfi. Quis
itaque mortalium unquam non cernât ad rem periculofam ac minus
fidclem non eflTe properandum quam diu remedium magis fecurum ac
fidumfuperfit? C^uin amp; illud prseterea convidum torquere diflTuadet,
quod qu^ftio, qu£B in conviaum decernitur, pœnam magis, quam
veritatis indagationem , fapiat: quod iniquum eflTe ipfe D. Hadrianns
ijefcnpfit , lt;jtilt;tfitoms habendlt;i caufn neminem damnandum effe docens I iz.
jf. de tjuafi.

X. Nec quidpiam reosante modoconvidos torquere commendat,
quod dextre per hunc agendi modum fceleftis appellandi prxfcinda-
tur via. Non emm illa tantum judici demandata provincia eft, ut
in facmerofos fedulo inquirat ac fevere animadvertat, fed illud negotii
jpfi panter datum_eft, ut a6tiones fuas ac judicia amp; nature amp; civilis
legis juxta normara componat. Natura: legem quod hac in parte fpe-

B znbsp;aat.

état, quid tritum magis naturalique aequitati adeo confentaneum eft ,
quam illud? quod defenfio fui licita, nec ulli invidenda fic. Hoe au-
tem naturiEpquot;vilegium evertere necefiehabent omnes, quotquoteum
infinero aliquem torquendum contendunt , ut appellationis privetur
beneficio ^ juftus enim ac legitimus fefe defendendi modus quin fit ap-
pellatio, dubium non eft. Jus civile fi.hac de re confulamus, nec mi-
nus in illud hujus fententiae fautores impingere ipfius , quam ad fuam
confirmandum adducunt fententiam , legis diftinftio inviéle détermi-
nât. /. 2. C. qttor. appel, non recip.

XI. Aft ad fignaScindicia, quse ad Torturam viam fternunt pro-
perandum eft. Vaftiflimus equidem illorum oceanus fefe hic pandit :
fluftuantes namque atque in argumentis ad eculei impofitionem fatis
fufiicientibus aflïgnandis , ufque adeo a fe invicem abhorrentes videas
JCtorum filios, ut quid hic pro regula figendum, vix imo vix explo-
ratum fit. Miffis indiciorum turn definitionibus , tum divifionilsUs,
quas bene multas varii tradunt paflim DD. duo faltem gencrahamdi-
ciorum prserequifita conftitui polle mihi videntur. Primum elt quod
fisna. quxcunque ad Torturam induccndam vahda dicenda, oporteat
efle verofimilia §.i. C.dequamp;fl. Scqmdem tam verofimilia, ut ni-
hil aliud j nifi ipfa reicbnfeflio, deeftè videatur /. i. §. x.ff. de qmfl.
Talia vero quaenam fint accurate delineare hoc opus ! hic labor eft !
Prudentis itaque judicis arbitrio hsc decernanda committere , quam
fpecialem hic prsefcribere regulam , longe tutius arbitror. Quapropter
non male Per-ezjus monet judicem quod „ reéte fccerit indicia, argu-
„ menta, fignaamp; prsefumptiones ex perfonis amp; locis fufpeftis defutne-
1' re, item ex tempore Scloco ubideliftum CommilTum, ut fi tahhora

Sc'loco in quo mortuuS inventus vifus fit is , qui accufatur, fugere
quot; ftriéto gladio. Itemque ex caufa , quantitate, eventu formare po-
„ terit motum animi fui ad decernandam quœftionem. Magnam autem
„ Esftimandi facultatem prasbet ante afta vita, ftudium, itemSc con-
„ verfatio five confuetudo eorum, quibus is, cuiadhibendœ funtquae-
„ ftiones. quotidie conjungitur.

XI!. Alterum quod ratione pariter ac legibus fulfragantibus, tan-
quam neccflarium in fignis prœrequifitum conftitui valet, hoc defigno :
quod ilia femper oporteat efle numero pkira , neque unum , quan-
tumvis admodum verofîmile, grave, vel crimini proximum fit, ad
infligenda tormentafufiiciatindicium. Ratio illud ipfum fuggent, fi-
quidem unum argumentum , quod ex terno apparacu vel max imo

prae-

praEgnans apparebat, todens falfitatis arguit ferus remm eventus: qua
propter cum hanc periculofam ac truculentara examinandi viam non
calcandam dixi, nifi indicüs tam claris ac verofimilibus , ut fola rei
confeffio fuper efle videatur /. i. §. i. / deqmft. clariflime fatis apa-
ret unum indicium, utpote f^pe fallax ac erroneum, hic non fatis ad
Torturam ponere fufficientiae. Leges fi confulamus : nec iftae minus
ipfum illud, quodaflero fuadent, unanimi confenfu de argumentisSc
indicüs, nuiquam de mdicioScargumento tanquam ad quxfl;iones fa-
tis valido verba facientes. i. i./. 18. jj. i.l.uk.f. l. 3./.8. C.deqmft.
In hanc tarnen fententiam non omnes DD. euntes animadverto. Con-
tendunt nempe nonnulli acriter non raro unum indicium, modo gra-
ve illud fit atque crimini proximum , ad Torturam Citis efiicax efle.
Plurima talia in fpecie apud varios JCtos affignata cerno, quorum pra:-
cipua in fequentibus tangere potius , quam pertraftare , non abs re
fore duco.

XIII. Inter cetera, quje hic occafione enumerantur, indicia, ma-
ximce efficaciae ad quxftionem imponendam, apud mukös nnus teftis
creditur : quod tamen gratis ego a DD. aflerl nec ulla lege fundatum,
autumo. Nec juvat hic illorum diftinétio inter ilium teftem,
qui de nüdis tantum indicüs deponit, Sc illum , qui fe reum ipfum
crimen adu committentem vidifle teftatur : adeo quidem ut priori ca-
fu ad müiimum duos teftes defiderari confiteantur , pofteriori vero
modo unum teftem, qui ipfius déliai oJtöW eft, ad aliquem eculeo
imponendum fufficeret. Quam diftindionem Ekholt. Perez.. alüfque
vins , civili doftrina confpicuis , arridere comperio. Minus tarnen
rede meo judicio. Quandoquidem enim vix abfque piaculo JCto li-
ceat expreffis legibus addere quidpiam aut detrahere, leges vero cun-
£tas, quotquothuc aurigantur, de numero indiciorum plurali nien-
tionem injicere mox vidimus, ut Sc nufpiam hac occafione ejufmodi
teftis diftinctionem in jure reperire datur, hinc certe illorum DD. pla-
citum, tanquam ü. deftitutum, infirum, illamque, inter teftesdiftinftio-
nem, utpote ex folo -eorum cerebello natam, non admittendam efle
iätis liquet. Non parum quoque, quas dicere antevertimus, noftrain
corroborant fententiam. Audivimus utique argumenta, qua:, ante-
quam ad tormenta provolandum fit, tamclara elfe opoitere, utquafi
fola rei confeflio deeflTe videatur. d.h. §.. i. ƒ. dequxfl. Quis autenï
dixerit unquam per unum teftem ita convinci reum, ut fola ipfius re-
quiratur confeflio? Non fruftra ipfe Deus T.O.Max, dixiffe creden-

B 3nbsp;dus.

dus, non in unius ore Ted ad minimum duorum vel trium veritatem
omnem confiftere.'Z)^«'. 19. ■verf.i^. tJl€aîth. 18. verf. 16. Quo etiam cx
principio optime ipfe Imperator unnm teftem nequidem audiendum
efle, etiamfi praeclarx curiae honore praefulgeat /. 9. 1- C. de tefl. Quin
imo rem omnem hanc clariflime determinat /. zo. jf.de quafl. ubi ipfe
JCtus Pa'ÂHs qujeftionem ad unius hominis teftimonium 6c quidem,
quod magis eft, de ancilla habitam, illicitam pronunciat, extemplo
quoque lliae pronunciationis caufam hanc aflignans : fcil. umus xefltrno-
niomn eße credendum d.i. 20.ff.de ejutfl.

. XIV. Aliud quoque, quod folum tanquam fufficiens ad Torturam
à nonnullis D. D. circumfertur indicium , confelTio, extra judicium
fada, eft. Aft tamen tutiori longe via incedere judices, docent ill i do-
ftoresqui ex rcorum extra judicium confeflione tum demum ad tormen-
ta iri pofle tradunt, cumamp;in antecefllira (principia juxta modo ante
pofita) ipfum deliftum commiflTum effe conftet, ac praeterea perfona
rei 8c accurata circumftantiarum expofitio verofimi em narrationem
faciunt ; quapropter, cum quis aut animo minus feno , aut oftenta-
tionis magis, quam femet ipfum accu fandi 6c ^erandi caufa qua:dam
efFutierit, talem confitentem ad cculeum non effe rapiendum , optimè,
procul dubio, docent tyKatth.adtit.d.tjH,efl.cap.'^. ». 10. f.Wtffenbi

adtit.D..Sc.Turpil.n.S. Ad hafce enimfimilefve confeffionesfiadquac-
ftionem provolandum; naeinnumerx hominum infontium multitudini
tormentorum afperitate pereundum foret ! Ita quippe cum haud uno-
rum mortalium natura comparatum effe quotidianus edocet rerum
eventus, ut illi , qui imbelles rebufque gerendisineptimaxime.funt,
ingentia fefe perpetraffe facinora paffim (8c quidem tunc temporis
prscipue cum largiori mero ip(os repletos videas ) glorientur , haud
alium fane in finem, quam ut, dum aótualia fuse imaginarix fbrtitu-
dinis expérimenta dare, aut corpus imbecille aut meticulofus eorum
baud ferat animus , faltem per manem ejufmodi jaftantiam fefe ftre-
nuiffimos efl'e heroes aliis fumma ope periuadere nitantur. Quje pro-
fefto fimilefque oftentationes tanquam argumentum ad Torturam
decernendam fatis validum , accipere haud quaquam fuadet nimia,
proh dolor ! ubique terrarum Trafonum obviorum copia. Quod autem
fi quis in ipfo judicio facinus confeflus fit, cum illo ita proceden-
dum fuggerit jus R. ut , qui libere ac animo deliberato illud fe-
cerit , relatis exafte loci , temporis , perfonae 6c fiquae alia: funt ,
circumftantiis, quas iia fefe omnes habere conftat, ille tanquam la-
ns

INAUGURALIS.

tis criminis conviftus ad ipfam pœnam , non vero ad Torturam da-
mnandus fit. I.1.amp; 6. ff. d. confefj. ff. d. infi, reor. Sin vero contin-
gat ut reum aut ex tornientorum metu , aut alia quacunque de cau-,
fa contra fe ipfum mentiri judici vel levis fuboriatur fufpicio , haud
efle illum eveftigio condemnandum , prudenter monet. Vlptans l. i.
§. ult. ff. de quamp;ft.

XV. Porro amp; hac occafione excutere folent auctores illud : num
res furtiva, inventa penes eum, qui auftorem fuum nominare nequit,
non fit dicendum efiicax fatis ad quaeftiones indicium. Quod per ne-
gandum ego cenfeo. Quam facili namque negotio contingat, ut vel
honeftiflimi, virique morum probitate ad modum conlpicui inforovel
alioquocunque in loco quidpiam a venditore ignoto emant. Non fem-
per 6c ubique aut in perfcrutanda venditoris perfona, aut in rei cmen-
d£E conditione accuratius examinanda, curiofum efle licet. Quapro-
pter itaque , cum perfacile rem furtivam ad innocentiflimos quofvis
pervenire pofle conftet, fimul quoque ad ejufmodi rerum inventio-
nem homines tormentis afficere periculofiffimum efle confequitur.
Idem illud negantem video Auth. Matth, de crim. ad tit. de qt4afi cap.
3.«. II. hac tamen fub adhibita diftinftione feil, niß rubor quoque rei,
aut pallor , titubatio aut ßmile cjuidpiam accédant. Quod tamen an ita
intrepide admitti poffit, merito quid dubitet. Sa;pe numero quippe
homines, quorum poftea liquido apparuit innocentia, ad crimen ip-
fis objeftum mox rubore , mox iterum pallore peifufos totofque
contremuifle, contra vero nequiflRmos fceleribufque confirmâtes prae-
frida fronte amp; abfque ullo patheraatis figno cunda pernegafl'e non
femel palam fecit experientia. Ejufdem cjuoque farinx cfl'e puto amp;
aliud dido huic figno non abfimile. Inquiunt fcilicet nonnulli inftru^
mentum, quo mediante delidum conftat efle commifllim , fatis ad
tormeiita fuppeditare indicii. Minus rede profedo. ! Non difliculter
namque verfutus nebulo gladium, fecurim , vel quodcunque aliud
fuerit inftrumentum , infcio domino fubducat euni in infinem , ut
delidi, quod molitur , fufpicionem ex gladio, in facinoris loco reli-
do , in dominum gladii denvet ; atque itafemet ipfum ab illa fecurum
prseftet. Quin imo nonne etiam evenire poteft, ut quis, neminepras-
fcnte, inftrumentum ante alienaverit homini cuidara aut ignoto, aut
defundo aut latitanti-,. adeo ut iftiusrei teftimonium haberi jam nequeat.
Hsec firailiave alia in hifce cafibus obtigifle, ac perquam temerarium
efleadhujufcemodi indicia quempiam excarnificare , utinam nec ipla
noftra tefti foret patria !nbsp;XVf,

quot; XVI. Ad hxc verbo videndum quoque an ubi , aliquo propms

'ad cKfum cadaver accedente , fanguis auc ex occifi vulnei-e , aut na-
ribus , aut ore effluat, non faltem hOc fufficiens ad Torturam argu-
mentum ponere credendum fit ? Minime gentium ! Pofle nonnun-
quam aliquid fanguinis ex cadavere emanare , ipfa experientia non
femel confîrraavit : neque efl: tamen quod illud paradoxum adeo vel
miraculofum alicui videatur. Non certe, anima a corpore feparatâ,
femper omnem intus in corpore.particularum motum ceflare creden-
dum efl: ; imo vero non pofle fsepius non fermentationem quandam
inducere humoribus fuperttites adhuc inibi quot; particulas fpirituofas , ut
Se atereas (maxime fi calidiores fint ) intra cadaver admiflas, amp;; ratio
£c experientia fuflragantur : hac autem indufta in corpore humano
fermentatione fanguinem quandoque ex illo emitti, quid vetat ? Nul-
la dubio procul fermentatio unquam peragi potefh abfque locali par-
tiaikrum , quje fermentationem fubeunt, motu: quo neceffario ob,
tingit ut humores, 8c perconfequens particulae fangumeas , in illa fer.
mentatione motse atque dilatatae, majus , in quo contmeantur , fibi
poftulentfpatium; atque adeo quafdam earum particularum foras pro-
rumpere mirum neutiquam eft. Plures adhuc ac varix aliae hujus flu-
xus reddi poifunt rationes, aft medici fori, non juridici, h^ec res eft,
Quidquid autem hujus rei fuerit , luculenter faltem infanire putem
illos , .lt;jui ad fortuitum ejufmodi fanguinis proventum hominem ad
Torturam abripiunt. Demonftratam hic mihi vel ullam inter fan-
guinis eruptionem , amp; deliéti perpetrationem connexionis fpeciem ,
videre exoptarem. Quod nonnul i fomniant de naturali antipathia,
quam femper inter eum qui occidit amp; cadaver occifum intercedere
clamant , iüam fane hujus diéti effeftus caufam credere ipfa mihi
naturalis antipathia eft,

XVII. Pari paflli cum prsecedenti figno ambulat Sc alterum , quo,
eheu ! infelicem nimium ac inhumanum exitum tot millia hominum
innocentium fortiti funt. Probationem fagarum per aquam frigidam
indigito : qu3S longo abhinc tempore multos apud populos firmifTi-
mum ad quseftionem imponendam crédita fuit argumentum. Atque
Utinam nec hodie in Germania delirium illud obtineret ! dextrum
hunc miferos opprimendi modum nitide delineat Chrtfi. Befild. dtfcnrf.
foltt. dtßert. d. pœn. „ Et initio quidem fagas vinculis exemptas cur-
„ ruique impofitas per carnificem extra portam ad profluentem de-
„vehi jubet : ibi decuflatim ex finiftra inanu dextri pedis pollici, 6c

rurfus

„rurfus dextramanu fmiftri pedis pollici alligatis, in aquas conjiciun-
„tur fupinaeut feciem ventremque habeant cœlum verfus fpeftan-
„tem , Sc dorfo fuo aquae fuperficiei incubent : qux fi tunc fubraer-
„gantur, ut innocentes abfolvuntur , fi vero non fubfidant, fed an-
„feris Sc anatis more aquis fupernatent, eodem adhuc die de gravif-
„ fimis eculei cruciatibus ipfis fubjiciendis agitur. Ac tum quidem
„comminatione gravis quaeftionis fafta , fi non confiteantur , duri-
„ter torquentur , tantifper dum vel paftum fefe tantum cum Satana
„miifle , vel incantationibus prsetera fuis hominibus pecudibufve
„damnum intulifi:e confiteantur. En juftum , fcilicet Sc validum ad
Tortur^ fubjiciendos deplorandos reos, indicum ! Quafi vero diabo-
lus homines leviores redderet, atque omnis aquis fupernatans venefi-
cus dicendus foret. Contrarium certe amp; ratio amp; experientia clamat.
Sed hsec tantum recitafle fatis me refutafle autumo, dubius non im-
merito plufne inhumanje 8c belluinse ferocise , an vero minus fanx
rationis in hoc procedendi modo confpicuum fit ?

XVIII.nbsp;Inter cafus , quibus unum fignum ad decernenda tormen-
ta fufficere vulgo creditur, etiam (tefte ^»t. Matth, ad tit. de qmft.
». 14. ) authores referunt hoc : cum quis tremebundus ex domopa-
trati deliéli profugere vifus fit. Verum enim vero quis illud unicum
tantum dixent indicium. Fuga namque , gladius , 8c quidem' fan^
gume adhuc madens, tremor mfuper, quofque fimiles illo in homine
praedominari cernimus affedus, nonne fingula ha^c totidem maiori
juredicenda funt figna? qux, quemadmodum ferofimfpeftata,debi-
lia valde funt, ita amp; una concurrentia ficarium tam clare demonftra-
re videntur , ut vix , imo vix aliud , quam ipfius rei confeflio, de
efle videatur. Quapropter principia juxta ante pofita illum legitime
quidem eculco imponi, minus rede tamen illud ad unum fignum
dici, aflero.

XIX.nbsp;Acriter quoque DD. controvertunt hic, num, reo quempiam,
tamquam delidi participera , nominante , illa nominatio non fatis
prsgnans ad quaeftionem fit argumentum? Quam antequam decida-
mus controverfiam , pnus , an quidem juxta leges civiles reum in
confcios interrogare permifllim fit, hac occafione defoiciendum oc-
cuiTit. Laboraiites hic admodum atque legum, qua: direfte fibi invicem
contradicere videntur, multitudine preflbs video JCtos : modo nam-
que in confcios exanimare axic vetant, II. ult. C. de accufat. 1.16. §.
1. de lt;juamp;ft. Paul. i. fem. iz. §.«//. modo rurfus illud ipfom appro-

Cnbsp;bant

bant- Anbsp;1-nbsp;rnathm. L

I C d fatf. Lnet.l.f^n. C. de ferm. /. 17. f. d. Sc. Sßm. Hos au-
tem ut féliciter conciliarent contrarium determmare videntes textus,
varii DD. varias excogitare diftindiones. Inter esteras vero proba-
lior ac terfioribus JCtis magis recepta haec eft : quod 11. duplicis ge-
neris reorum mentionem facere credendum fit, differentiam ftacuentes
inter reum fua fponte Sc ultro confitentem , Sc inter illum , qui
aliunde convidus , Sc non fponte confefTus eft ; ita quidem ut 1. ,
qux reum in confcios interrogate inhibent , ilium reum mdigitent,
qui ultro Sc fponte facinus confeffus eft , ne forfitan panli facilitate,
qua femet ipfum oneravit, talem hominem Sc alios prodere metus fit:
quae vero 1. reum in focios examinare permittunt, de tali reo verba
faciant, quem non tam fpontanea confeflio , quam jufta convidio
criminis arguit reum, fiquidem non adeo metuendum efle vulgo cre-
ditur , quod ille , qui (quamvis ipfe vere reus) crimen fatermoiue-
rit, innocentes facile gravaturus fit. Qnod tamen an eventui iemper

reos in confcios interrogare haud refpuat jus R. non tamen folam
hanc rei nominationem ad imponendum ahquem eculeo , fuflicere
aflero. Vel millies fane comprobavit experientia a reis, feu ukro
confeffis, feu legitime convidis , tanquam delióti confortes nomina-
tos fuifTe illos, quorum fero poftea deteda fuit innocentia. Neque
illud adeo mirum videatur , quoniam femper folatmm qualecunque
miferis eft focios habuifl'e malorum. Unde Sc feite inquit Seueca
Traad. aß. 4. in choro.

Lenim laÜtis lachrimdLijiHe mordent
Tnrba, cjuoi fietu fmili frequentat
Semper , ah ! femper dolor, ipfe magnm
Gandet in muitos fua fata mitti ,
Seque non folum patuiffe pcena.

Minus adhuc mirabimur tam crebro innocentes a reis afllgnatos fuif-
fe fi illud, quod ipfe Imperator I. fin. C. de accufat. mnuit, attende-
rimus. feil reos alios infimulare , quod eo modo veniam a judice vcl
ad minimum fententiam mitiorem fefe adepturos fperent. C^m imo
nec defuere rei (quod quoque non obfcure ex ^ colligere da-
tur) qui eo impietatis proved» fuerunt , ut illos , quos odio profe-

INAUGURALIS.

quebantur, ad opportunam de inimicis fuis fumendam vindidam,ut-
pote facinoris fui coadjutores nominare haud dubitarint, Notatu
dignaeft, quam hujus rei refertnbsp;/. g. Hiftoria: „Alter

^yHtppioé nomine , cum imperium paternum teneret , interfeftorem
„fratris comprehendi jubet j qui cum per tormentaconfcios cîcdisno-
„ minare cogeretut, omnes amicos tyranni nominavit : quibus inter-
„ feétis, quserenti tyranno , m adhnc aUejni confia effent, neminem ait,
„quem amplms morigefttat, quam ipßtm tyrannum. Talia fimiliaquealia
incommoda hac in re praevidiffe amp; ipfum Imperatorem Amomnum mihi
perfuadet prudentiffimum ipfius monitum : ConvtBü confeßJf^fie , ad
ficietatem jceleris vocAntibw eos, a qmbus apprehenfi cufioditive fiunt, facile
credi non oportet, l. C. d. quafi. Tandem quis amplius dubitet faepe
numero infontes criminis coadjutores a reis afîîgnatos, quem tormen-
torum non latet afperitas ? Qiiandoquidem enim ( ut ex fequentibus
clarè fatis patefcet) tantis doloribus ac tam immanibus in quseftione
cruciatibus homines afficiuntur, ut crebro per tormentorum vim fal-
fa exprelTa confeffione , fibi ipfis miferi certiffimum excidium procu-
rare coaâri fuerint, nonne fane eadem dira Torturas fevities tanta
magis reos ad quofvis confcios nominandos adigct ? omni procul du-
bio , ut fefe eculei angoribus eximant, perfacile focium hunc vel il-
ium arrepturi funt rei , fub tormentis jam fudantes.

XXI. Scifcitari quoque hac occafione DD. video , an faltem ille,
qui a vulnerato , quem praefentiffima manet mors , tanquam vulne-
ris Isethiferi defignatus fit auftor , quasftionibus non poffit legitime
tradi ? Dubitandi rationem facit, quod vix aliquis in itiftanti mortis
periculo mentiri praefumendus, aft potius propriae falutis memor efle
credendus fit homo moribundus arg. l.fin. C, ad l. Jak repet. HincSc
Donat. in Adelp. dixit : Servus magnum veritatis indicium addidit dicen-
do moriens , nemo enim mortens non vera loquitur amp; urgentia , unde in-
jure ultima judicia certiara funt. Verum enimvero amp; nihilominus hanc-
ce vulnerati nominationem fruftra tanquam prazgnans fatis ad infli-
genda tormenta obtrudi indicium aflTevero. Jam ante modo vidi-
mus ad unius teftimonium neminem efle torquendum : hic autem
unum tantum eflê teftem quis adeo caecutit ut non cernât ? Sed quid
dico tantum unum teftem ? imo vero, quod magis adhuc eft, unus
hic teftis eft in propria caufa teftimonium prasbens , cui, quamvis
jiirato, fidem non adhibendum merito docet Terez. in C. ad tit. de
qmfi, n. i6. Fruftra fane hic regeras, quod non facile cui inorsim-

C znbsp;minet

minet mentiri prsefumatur, quandoquidem haud paucos faspe nume-
ro reperias facinerofos , quos ( ut loquitur ^JMatth. ) tmfrobitoi
von ante , quam vita , deferit , qui proinde, dum de falute fua parum
folliciti, perfacile ex odio , inimicitia vel alia quacunque malevolen-
tia , quemvis innocentem calumniari non verebuntur, Nec enim
omnem morientem eflè Joannem Baptifiam lepide inquit Fachinetts in
controverf. l. 9. cap. 7. Hincque prudenter fatis monet Vlpianus : fi quit
moriens dixijfet a fervo vim mortis allatam fi.hi, non ejfe credendum domino,
ß moriens hac dixit, mfipotuerit amp; probari. /. 5. §. l.f.d.Sc. Sylan.

XXII.Fuga etiam an efficax ad Torturam ponat argumentum? venti-
lari folet. Neque hic pro iifdem partibus ftantjCti. nonnulli hanc fatis
indicii apportare fimpliciter affirmantes, alii iterum illud ipfum aperte
negantes ; haud pauci quoque inter fugam , quas ante, amp; illam, quae
poft inftitutam accufationem contigit, hanc differentiam flatuentes,
ut illa, non haec ad eculeo quempiam tradendum fatis validum, cre-
dendum fit fignum. Me autem in illorum DD. , qui nullam fugam
fatis indicii fuppeditare ftatuunt , fententiam ire jubet œquitas. Sibi
quippe vitseque fuse matura fuga confulere faepe numero velinnocen-
tiflimis conducere magis , quam fefe judicuin fasvitia: , inimicorum
potentiae, teftium improbitati, judicii incerti aleae , carceris mole-
fiias fimilibufque aliis incommodis committere quis inficiabitur ? Seite
non minus quam vere inquit ille : nefcis tu quam meticulofa res fit tre
ad judicem ? Q_uam male quandoque mortalibus ceflerit fuae innocen-
tiîE nimia fiducia , exempla bene multa virorum nefarie opprefibrum
fidem faciunt. Miferrimam procul omni dubio cum caeteris innocen-
tiffimis pariter ac nobiliffimis viris expertus fuiffet quondam fortem
Guielmus phimus nifi felici fuga ducis Albanicorm^^o tribunalifefe
fubJuxiflet. Prudenter hinc quoque Jlcibtades vocatus ab Athenien-
fibus ad caufam capitis dicendam (tefie Plutarcho ) dixrfle fertur :
ftultum eft fuga fibi non confulere, cum fugere pojfts. Non itaque CUnftos
fugientes propter culpamfefe in fugam conjicere credendum eft ; aft
vero homines, q^orurf^ alterius in manu poßta vita eft, fapius id cogitant,
quid poffit is , cujus indttione ac poteftate funt, quam quid debeat facere Ci.
(er. pro Quinä. Nec juvat hic illa inter fugam, ante amp; poft accufatio-
nem inftitutam, deftinftio : fruftra enim quis tam illam , quam hanc
malx caufae interpretatur indicium. Quod auten Perezjus, fugam
ante accufatiomm peraftam innuens, dicit ad tit. de quaft. w. u.
btl aliud hoc in caßt fuga caufam dedtjfe , quam confcientiam fceleris, non

equi-

equidem illud adeo exploratum video. Fugere utique hoc in cafu di-
cendus ille eft qui abeft , nec iftic loci amplius reperitur, in quo com-
morari ante confuevit. Jam autem fimulac quis alium in locum fe-
ceffifle comperitur, banc abfentiam ftatim confcientiae criminis, pu-
tare fuadet nc Charitas, qua bonus tamdiu quifque prsefumendus, donec
malus efle demonftretur ? neutiquam Sexcentie profefto alicui rerura
circumftantiae obtingere poflunt, qua; ipium folum veitere , larem-
que ac fortunarum foarum fummam alibi conftituere fuadent : nec
quoque femper migrationis fus caufas aliis communicare aut poteft
aut tenetur quis.

XXIII.nbsp;Cxterum êc imiumera psene alia non nullos DD. referre
fignorum ,, tanquam ad Torturam inftituendam fatis fufficientium ,
exempla comperio j eorumque praecipua ac maxime prazgnantia fe-
quentia vulgo creduntur. Mince m hominem occifum ante ca.dem
ab aliquo efÉifse : Capitahs, qux reum inter ac laefum ante commif-
fumfacinusinterceflitlnimicitia. Siniftra, qua quis premitur, famar r
flagitioforam familiarior Ufus : Ipfius rei de crimine Tranfaótio :
Mores ac Vita ante afta , aliaque fimilia , quse omnia hic fpecialius
enodare temporis refragatur penuria. In genere tamen ex iis , quae
praelibavimus, fatis apparere puto nullum horum omnium per fe fatis
validum efle ad torquendum fïgnum.

XXIV.nbsp;Tantum de fignorum eorumque validitate : cui materia
antequam colophonem addo amp; illud hic ficco pede tranfeundum
neutiquam eft j fcilicet quod non fufiiciat in imponcnda qua-ftione ju-
dicem de indiciis eorumque fufficientia edoétum efle , fed 6c infuper
reo illorum, qujE contra ipfum militant, indiciorum copiam eflb
communicandam , teftefque in ejus confpeârum efle producendos,
vel illorum nomina faltem efïe edenda , ipfiffima fuadeat aequitas r
diditans aperte fatis reos fefe defendendi privilegio , quo ipfa illos
beavit natura, non efle orbandos : quo certo certius fpo iarentur mi-
feri , quibus nec indiciorim nec teftium copia fierit. Quiâ enim in
judicio fefe defendere aliud dénotât , quam indicia, quibus reus gra-
vatur contrariis indiciis elidere ; adverfus teftes eorumque conditio-
nem excipere , atque ita quocunque modo innocentiam fuam tutari.
Qtii vero reus , cui nihil indiciorum fcire permittitur , indi-
cia , quîE ipfum fufpedum poftulant , contrariis elidat ? Quo pafto
idem excepturus contra teftes eorumque inteftando (ut ita lo-
quar) habilitatem , quos vel fando nondum nuncupari audivit

C 5nbsp;Qu«

qux omnia indiciorum exempla reo tam neceflkio fuppeditanda ar^
guunt, ut etiam illa, five ex ignorantia, five ex negligentia, nonpe-
tentibus, ultro a judice ofFerenda fint. Quandoquidem enim bonum
judicem non modo medium agere reum inter 6c aftorem, fedamp; (quod
magis eft) m dubiis pro reorum partibus ftare decet, hinc loquido
confequitur, fi quid a partibus, 8c prxfertim, ob jam datam rationem,
à reis compenatur omifllim, illud fupplere officium judic-s efle / «/
L.utqiudef.adv. part. art.l. 9. i.l.pen.f. deinterrog. ad l. Corn, de falf
1.1. prme. Hocque eo diligentius judici executioni mandandum eft,
quanto reus in lis, qux ad fiii defenfionem conducant allegandis vel-
petendis comperiatur negligentior, jufto namque tune temporis fub-
quafl^^ quot;^etu ne forfitan ille reus perire feftinet arg. l. 1. §, uk. ff. de:

^nbsp;TtaluftratisPerfonis, quibus: Caufis feu delidis, inqueis-

Indiens , ad quae Tortura legitime decernatur, tandem, quem ante
miiii praefixi , difputationis ordo flagitat , ut formam modumque,
quemjuxtahïec tormentorum praxis inftituenda eft, intueamur : non
enim legibus ftatim fatisfecifle autumandus eft ille judex , qui reum
habilem, in juftis déliais amp; ad légitima indicia torferit, quoniam ma
pere m ipfo torquendi modo deliquifl'e potuit talis. Varios auibu^
tormenta infligi foknt, fi penfitemus modos , illos tanto nume,

roreTevirr'''quot;'^'''^'nbsp;abhinc tem-

pore creviflecomperimus , ut in ilhs enumerandis longe facilius ini-
tium quam finem afl'equi detur: 8c rede alibi Gr^vim, plura eß eorum
genera, quam carportshumam membra. Sexcentaejufmodi ingeniofa fa:
vitixmftrumenta, quibusfa^dis haud fecus, quamplufquamin huma
nis modis m mortalium corpora faevire confuetum eft, defideranti lu
culentei- fuppeditabunt P. Sach. quéft. medtc. legal. 1.6 t -gt; Damhoud
pra.-,. crim. cap. ^J. Ç^rpz.. q. 117.nbsp;getart, l. i. cap.A^uTs, cunda

brevitati ftudens filentio tranlèo. Quxnam autem ex ilä omnibus
tanquam jufti. torquendi modi excerpendi fint definitü fatis difficile
dl-,lubenfquecumClanfl. Hubero ^oütcov. plane factltus efi dtcere aul
liA non eß debeant, quam certi pr^finbere quidquam, tnprd.adtn d Lfl
n. 6. Apud Romanos faltem ufum fidicularum 8c eculei (quodnam
tornienti genus hoe fuent accurate delineatum vide apud Sioon^ deiud
pop. Rom 17.) increbuifle indicant /. 7. de Matth. zS mdef / 4 Ïd l
Ma,efi. /. 16. C. de qmfi. Cxterum tamen in re hac incerta iliud in eeneré
.certum eft quod eo modo torquendus fit reus, ut poft Torturam infti-

tutam,

I N A u G U R A L I S.

futara, aut innocentix aut psense falvus evadat tortus, l, y..f. de^ui^,
Salvum fuperefle reum oportet non tantum ut fupervivere poffit, fed
^ ut operi peragundo, quo Tibi de viótu atque amidu profpicere tene-
tur, non reddatur ineptus. ^/d enim (ut vere Matth. loc.fip. dt.) fi
fiitor, fi faber fi arator fuerit tortus , ^uis dixerit falvum efie innocentia,
fi ita vtres fraÜA funt, ut operis diurnis fami/iam exhibere non pojjtt. Com-
mittimus itaque maturo judiçum judicio ita infligenda tormenta , Ht
msderatA rationis temperamenta defideratit /. lo. §. 3. jf. de quafi.

XXVI.nbsp;Ad torquendi modum fpeclat quoque ordo , quem, ubi
plures torquendi, obfervare fas efl;. Non enim II. promifcue à quo-
cunque initium capi volunt : defiderantes paffim à fufpeamp;ißtmo md-
ptendum a quo factllime pojfe verum fctre judex crediderit. 1.1. §. 2. ff. de
quamp;fi. ut amp; ab eo primum inctpiatur , ijui timidior efi, vel tenerA öLtatis videtur.

Ï.S.princ.f.eod. Hincque liberos prius quam parentes . (tum quod pro
affedu parentes magis in liberis terreantur /.8. §. 5. ijuod met. cauf.
tum quod per filii corpus pater magis quam filius periclitetur §. ult.
Infi. d. nox. aSl.') fœminas quoque quam mafculos, uxorem prius quam
maritum Tortura: dandam Inferunt DD. Ekholt, ad tit. de ^unfi. Qui
tamen in jure civili prsefcriptus quaeftionis ordo num omni ex parte
iaudes mereatur , femperque fatis felices producat effcârus, merito
quis ambigat. Hac de re videfis f. Grs,v. I. fiep. cit.

XXVII.nbsp;Porro hic quoque videndum quid judicis fit, adhibitis di-
do modo tormentis. Aut enim reus in cruento hoc examine objedum
crimen confefliis eft i aut tormentorum immanitatem obftinaci animo
perpefllas, prxfrade fefe facinus commififlTe negavit. Cum iftoc, qui
crimen in ipfo Torturae a£tu faffus eft , fequenti modo proceden-
dum, docent JCti ; ut fcilicet ille remotus jam ab eculeo iterura, abfque
uUo tamen tormentorum apparatu, interrogetur, ficque exploretur,
num reus in ilia confeffione perfeveret, num vero eandem recantet..
Tempus , quod primam inter 6c fècundam interrogationem interlabi
oportet, ad minimum 24. horas major DD. pars ftatuit : illis aiina
elapfis, tum demum reo, iterata vice rogato atque confeflb , magis
■fidem adhibendara efle cenfent. Atque ita tandem reum, extra vin-
cula ac dolores ( ut pradici loquuntur ) conftitutus , fi idem illud,
quod fub tormentis dixerat, aflTeveret, fecure fatis condemnari pofle
credunt. Sin vero contra evenerit, ut, qui fub tormentorum anxietate
confeflTus fuit, jam doloribus exemptus , confeffionem foam retrada-
verit, iterari in tali poteft quaeftio : qu« fiôc altera vice reoexprefla,

6c eo-

8c eodcm modo , quo mox dixi, abfque tormentis examinandus iile
efl -, quod fi autem iterum confeflîonem recantaverit, Se tertia vice
in illumTortura decerni poteft : rurfus tamen illo,quod dixerat, ter-
tia vice reclamante , non reiteranda efle tormenta jCtorum commu-
nior ac receptior opinio eft. Vid. Carpz.. inprax. cnm. tJHaith, decrtm.
Perez., in Cad. ad h. t. aliofque autores.

XXVIII. Quid vero fi quis, immoto ac conftanti animo Torturas
cruciatus perpeflTus, mordicus fefe crimen patraflê inficias iverit ? Nec
tamen illum extemplo dimittere fuadent II. Repeti namque pojß quxftio^
nem Divifratres refcripferunt l. i6. princ. f. de qmfl. Ejufque repetendx
duplicem potiûlmum caufam aflSgnare videtur /. i8. §. i.jf. eod. Primam
puta : ß reus evidentioribm argumentU oppreßusfit. Alteram : fi in tormenta
animum corpufque duraverit. Primum hancce quod fpeftat caufam, circa
illam difquirunt DD. num hic argumenta evidentiora, quas lex mox
citata, ut legitime quis Totturae fubdi poflît, defiderat, intelligenda
fint argumenta, poft primam inftitutionem denuo emergentia, an ve-
ro , ut ad fecunda tormenta eatur , fufficiant argumenta priora, ur-
gentia modo illa fatis ac evidentiora funt ? Poflenoreni fententiam,
utpote neque d. l. i. inimicam, nec etiam communi fori ufui impro-
batam non infime notac jCtos amplexos video ; docentes tamen paC-
fim, reo fecunda vice in inficiis perdurante, non efle tertio refumen-
dam qua^ftionem, nifi ad nova fefe ofïercntia indicia. Altera mox ex
/. affignata, repetendae Torturse caufa erat hxc : fi in tormenta animum
corpùfque duraverit. Quod quando ac quo cafu contingat, ipfi judici
videndum fupereft, habita tam infliétorum tormentorum atrocitatis,
quam torti virium ejufque corporis fuflicientice, ratione.

XXIX. Quandoquidem itaque poft ter repetitatn Torturam, haud
facile illam refumi fuadent JCti, quid ergo cum tali tandem agendum ,
qui ter tormentorum vim expertus, nihilque confeffionis edidit, vel,
qui fub ipfo quxftionis exercitio crimen quidem confefTus, fed abilla
remotus, confeflîonem identidem recantavit , haud inoppoitune hic
roget quis. Non hic omnium DD. confentiens opino ;eft. V\à. Fachin.
controv. jur. cap. 53. _ Miflis vero aliorum JCtorum lententiis, illam
opinionem juris civilis regulis magis refpondere autumo , qua: reum,
ter tortum , abfolvendum ftatuit; 6c quidem non modo fimplici-
ter ab inftantia (tit -f«'?'«'?.quot;' plurimifque aliis placet JCtis ) fed amp; ab
ipfo crimine abfolvendum hic efle reum plus fiitis fuggerunt /. 4. C. d.
edend.l.j.de accufi /.nbsp;de pravari /. 4. §. i. /. I. Jul. d. adult. /. i r.

C.de

C.deaccuf.l.^y,f.de.O.nbsp;l.f .4epan, Secus attamen hodie obti-

nere, reümque ab inftantia potius, quam ifpo crlffiine abfolvi non in-
ficior. Rationem hujus noitri à jure R. divortii egregie docet Jnt.
Matth, l. de crim. ad tit. de qmfl. cap. 4.. ». 17.

XXX. Tandem amp; illud adhuc ad jus civile videndum reliquum
eft : quid, fi judex aliquem inique aut contra legum tenorem tor-'
liientis excarnificaverit ? Jufta omni proculdubio hic judicum iniqui-
tas psena coërcita fuit : variante tamen illa prout vario ex animo judex
hominem illegitime torferit. Si enim ille do] [o maio ita aliquem excru-
ciet, ut fub manu carnificis decedatin L. Corneliam de Sicariis incidit:
Si vero non occidat, de portatione mulâratur: fi, ut torqueret, pe-
cuniam acceperit, ex lege Julia repetundarum conveniri poteft. l. ï.
ad l. Cor. de ficar. /. 7. §. ult. ad l. Jul. repet. Quod vero fi non dolo, aft
per imperitiam inique aliquem quaeftionibus tradat judex , extraordi-
naria coërcetur ille paena. arg. L 1.3-3. l.jSf. §. i. ad l. Cornel, d.
ficar, /. §. »lt. dep AU,

DIS-:

DISPUTATION IS JURI DIG iE
IRA'OQV RAL IS,

d e

T O R T U RA.

Pars Posterior.
THESIS I.

Uc ufque de Tortura qufque praxi, quatenus
legibus civilibus comprobata , diflerui : ut ita-
que rwinc illam quoque ad legis naturae ae fânse
rationis normam, ad quam , haud fecœ quam
aurum ad lapidera lydeum , explorari oportet
cunftain Chriftianorum judiciisapplaufum me-
ritura, examinem, illud, quod ante in fine proaem.
demonftrare prwnifi, flagitat. Et fane ut hic in
limine quod fentio , candide fatear , injuftam,
iniquam , fallacera, infignium malorum promotricem , ac denique
omni divini teftimonii fpecie plane deftitutam efle violentam hanc qux-
ftionem intrepide aflero : ut amp; contra, quîecunque pro hujus carnifi-
cinae ufu ftabiliendo ab illius fautoribus in medium proferuntur, refu-
tatu perlevia eflè, nec quidpiara foliditatis in fe continere cenfeo, Age-
dum ut iis, quîc hic allêro, plenam fidem faciam, prxcipua, quitus
impugnatur ac plane convellitur funeftum hoc de Tortura placitum,
luftremus argumenta, eorumque, queisalii fruftra illud tueri conan-
tur, debilitatem pro paginx anguftia detegamus.

IL Inter argumenta qux exitiale hoc de quxftione documentum
fummopere difluadent , in fronte hic lêfe offert fumma injuftitia, at-
jue aperta iniquitas, quam omne Torturx exercitium inevitabiliter
quot;ecum portet neceffe eft. Certum utique eft atque ex ante diftis plus
fatis liquet Torturam efli medium inquirendi in crimen, quoad ejus
authorem, àubmm ac haftenus inccnum : jam vero amp; ab altera parte non
minus exploratum eft , miferos reos, quos an fontes an vero infontes
cflènandum conftat, in omni lorttu-x exercitio certiffimis ac indubi-

tatis

tatis cxcarnificari çruciatibus : quapropter, quandoquidem, (ut vere
dixit lt;iy4nt, ^JP\/Catth. de mm. ad tit. de qmft. cap. f.) omnis corporis crucia.
tus pana efi, etiamfi ante fententiam inferatur, criminis autores incerti pae-
nis affliguntur certiffimis, Scita funt quae hue aurigantur Auguflmi
verba : „ quid cum in fua caufa quifque torquetur amp; cum quaeritur
„ utrum fit nocens cruciatur; ßcinnocens luit pro m certo fcelerecer-
„ ciffimas pxnas , non quia illud commififle detegitur, fed quia non
„ commifilfe nefcitur. Ac per hoc ignorantia judicis plerumque eft
„ calamitas innocentis. Attgufi. d.ctvit. Dei I. i^.cap. 6. Et certe fi rem
penitius aliquanto introfpicere lubeat, non tantum ac fimpliciter in-
certa fcelera per quasftionera psenis expiari certiflimis comperimiis,
aft vero per Torturam milbris reis, incertis haftenus ac nondum con-
yiâris, tales plerumque infliguntur pacnae quje atrocitate fija immane
quantum fuperant illas, quibus ejufdem criminis fi plene convifti, af-
ficiendi forent: vix enim, imo vixeft ut cruciatus ac per confequens
pxnx , quae ex inflidis tormentis in hominura corpora redundant,
cum mortis angoribus comparari valeant. Nie torqttemm homines ne in
fontes moriantur, ut magis nos eorum mifereat , quam fi morerentur : adeo
graviora, fipe funt tormenta , quam mors. Verba funt L. Viv. ad Augufi.
d. ctv. Det. I. 9. cap. 6. O nimis impia in ple6tendo perverfitas ! Quid
injuftius ? Quid vel ab xquitatis umbra adeo abhorrens excogitar^da-
turunquam , quam miferos mortales, qui forfitan infontes funt, ex-
carnificare p«nis tam trunculentis , ut vd earum meminifle animus,
cui modo pamm adhuc humanitatis fenfus fupereft, horreat luétuque
que réfugiât. Paena omni proculdubio (amp; clamante ratione fic faten-
tibus ipfis JCtis. /. 131./. 244. d. F. S.) veri delidi, nequaquam ineerti
criminis coercitio dicenda eft. Quandoquidem itaquepaenamomnera,
fi jufta fiet, verum crimen , ad quod folum coercendum adhibenda
eft, prsfupponere conftet, hic autem cum ad Torturam quis abripi-
tur crimen dubium plane fit, ideoque ratione iftius, qui tantum fu-
fpeftuseft , revera crimen dici nequeat, quo fodes aequitatis colore,
quove rationis fuco in veftiri poflit illud de quaeftione dogma, quo
{celerum audores incerti non modo certis , fed Sc plerumque feverio-
ribus longe, quam fi convidi funt, psenis dilacerantur.

III. Non minus la:thale vulnus Torturx ufui infligi multifaria fallacia,
graviflimique errores , queis illum inevitabiliter ob noxium eflè non
minus ipforum JCtorum teftimonia, quam experientia abunde fidem
faciunt. Etenim res fragilis efi ( inquit Vlpianus de quaeftione verba fa-

D znbsp;ciens

ciens /. i. §. jf. de qmfl. ) amp; fericulofa amp; qm verkatem f allât. Undé
vere Cicero in orat. fro Cluent. in quitfiionibtis non id agi videtur, ut verum
inveniatur, fed ut ahquid falß dicere cogantur, qui torquentur. Quo vero
hujus contra tormenta argument! vis clarius elucefcat, latius hic ali-
quanto qua in re Torturae fallacia ac ejufäem errores confillant, de-
tegendum efl:. Duplici potiflïïmum modo illam fallacem à erroneam
fepe numero compertam fuifle plurimorum fcriptores ßeculorum me-
moriae prodidere. Primo, quod haud pauci, qui, criminis vere rei,
fortiter omnem Torturae ferociam perferant , atque ita, quantum vis
fontes, nihilominus legitime per illam abfolvantur: fecundo , quod
contra homines innocentiflimi perillam crebromifèrrimumin modum
opprimantur, atque iniquiflïme ad mortem rapiantur.

IV. Primum quod fpeétat j innumeros fane , quos poftea fuperad-
venientia indicia arguere nocentes, vim quseftionis omnem conftanter
perpeflbs efle, nihil confeflionis ipfis exprimere valentibus vel diriffimis
tormentis, tam certum eft, quam quod certiflSmum. En illud quo-
que ipfum JCtum confitentem : Nam plerique patientia ßve duritia tor-
mentorum ita tormenta contemnunt, Ht exprimi illis xieritas nullo modo poJJtt,
d.l.\. §• 'i-'^-ff- de qudiß. Hinc venufte etiam orator : multi aut natura cor~.
porti aut confuetudine dolendi, aut metH fupplicti morttfve vim tormentorum
pertulerunt. Ctc.tnpart.orat. Nec etiam exemplorum ejufmodi hominum-
penuria laborant hiftorise. Phihppum Fulvii Flacci fervum vel ofties fe-
veriflime tortuvn, nihilque omnino tamen aut de femet ipfo aut fociis
criminis confeflhm fuifle annotat l^aler. Max. l. 8. cap. Hifpanum il-
lum , qui Ptfoném necaverat confcios edere adaftum in mediis tormen-
tis magna voceclamaflTe fruftra fefe interrogari, nec ullam vim tantam
doloris fore ut vcritatem eliceret , refert Tacit, l. Quam pertinaci
animo Eptcharii, muiier libertina, quam Nero, ratus muliebre corpus
impar dolori, tormentis dilaceravi juflït, fpretis omnibus diriflimis
quïEftionis cruciatibus, omnia , quae rogabantur , pernegavit : vide
Tacit. l. if. Aft quid exemplis jam temporis antiquitate pene
deletis recitanJis hic me detineo j quoniam hujus rei teftimonia
non , una vice in ipfii noftra patria, obvia fuifle , lippis atque ton-
foribus fatis notum eft. Hos itaque fimilefque fmftra qusftioni-
bus dari curat judex , nec quidpiam ex Torturx praxi illos in ho-
mines adhibita, vindiftiE publicae confulitur, cum nulla expreflTa per
tormentaconfeflfione , etiam juxta leges puniri haud queant illi. Im(,
vero vindiótse publicae illo in cafti potius relïfti atque obieem poni
i . 'nbsp;q.uis

quis non cernât, qûandoquidem ter tortus Sc nihil confeflus, abfolven-
dus fit , idque non modo jure R. ab inftantia, fed Se ab ipfo crimine, ut

liquet ex th. ■^o. prio. part.

V. Sed Se alteram , praecdenti multis parafangis detenorem , tal-
lacise' errorifque labem , qua fordet Tortura, intueamur. Eamque
mox hanc efle diximus : quod per quaeftionis praxin innocentes plu-
riminefarieopprimanturac perquam inique ad mortem rapiantur. Mi-
ferrime, proh dolor ! per funeftum hoc exercitium opprimuntur mor-
tales , cum tormentis diriflimis ac plufquam inhumanis ufque adea
excarnificantur, ut crimen aliquod, cujus fortaflis ne quidemunquam
ipfis fubiit cogitatio, fefe commififlTe mentiri neceife habeant, atque ita
(ut loquitur Sulp. Ftü. tn infi. Orat.) tortt mendacw cructatthsfuisfinem qm-
rufjt. Nec enim efl'e muhos tanta impaiientiaytit ejmdvis mentirt quampati tor-
ment a veltnt,\^{c abneget JCtus. 1.1.nbsp;de cjuifl. Porro quoque miferi
mortales ita prius fub tormentis immerito opprefli, iniquiflime tandem ac
nefarie ad mortem condemnantur , dum intolerabilium illorum , quos
jam modo fub Tortura experti funt, angorum haud immemores, m falfa
fua mendacique confeflione perfeverare, quapropter Sc una ac iubita^
hea morte perire, quam recantando fuam confeflionem., iterum fub-
ire ipfa morte longe diriores tormentorum cruciatus ,, ßitius fibi ac.
lenius ducant. Dolorem fugientes multi tn tormentis perfipe ementiti funt,
moriqtte maluerunt falfum fatendo , quam inficiando dolere. Ita hac de re
teftantem vid. Ctc. I. 2. ad Herem. Et nimis r eheu! illud ipfum Gon-.
firmat triftilfimorilm hujufcemodi exemplorum uberrima paflim obvia
meflis. „ Ach quantus eorum numerus ! quam ingens eorum turba !
„quorum innocentiam crudeliflime oppreffitTortura. Certe tam fre-
„quentes ubivis locorum hi fuere abufus, ut vel ad iolam tunelta-
''rum quaeftionummentionemingemefcat chriftianumpedus.j^.Gî'«^.
/' (ep. cit. Seriem mortalium per Torturam nefarie oppreflbrum im-
pieque necatorum hic tranfcribere ,. nimis ardi , queis inclufis fum ,
difputionis limites refpuunt. Aft tamen miferiae hujus deploratuque
dio^na objefta fi cui ce'rnere allubefcat, videfis.. Fal. Max. I. 8. cap. 4..
pftr. Erod. deaet. I. 6. t. 2. de ^ul. dar. prax. crim. P. Bor. LH^
in hifi. rer. belg. P. Hooft I. lo. htfi. bel. belg. Grev. in trtb. refor. i, cap.
6. hi '1. Z. cap. 4. plurefque alios , qui Torture enucleanda; operam
navare! Hoc itaque qûandoquidem tam frequenter in Torturae praxi
involvi certiflimum fit , fcil. quod illa infontes adeo opprimât ac ju-
sulet, quis , fodes , qui cum bumanitate panter non orancm e^ura-
^ ^ D 5 verit

verit rationem , iftius ci-uentx carnificinae ufum haud admodum dc-
tcftetur ? Sanguis quippe innocens efîiifus vindictam coram Deo cia-
mitar, Apocalyff. 6. yerf. lo. Et quam anxie quoque innocui fangui-
nis cffufîonem inhibitam vide apud Jerem. cap. 7. verf. 6. Unde amp;
odifle ac abominari Deus T. O. Max. dicitur illos qui innocencem
fanguittcm fundunt. Proverb, cap. 6. verf. if. Ö16. Qua: profedo cun-
da Torturse praxm , qua totiens innocens effufus , ac etiamnum ef-
fiinditur fanguis, funditus extirpare non adeo fuadere, quam jubere,
videntur.

VI. Ex quibus ad ftrudis fponte fuaêc aUud fic fatis evidens con-
tra quxftionem exfurgit argumentum. Delidi commifli aut non
commifïi incertitudinem innuo, qua seque non poteft non poftquam
torcum eft laborare judex , quam ante adhibita tormenta. „ Quan-
„doquideni enim alii patientia five duritia tormentorum tormenta ita
„contemnunt ,ut exprimi iis Veritas nullo modo poffit : alii funt tan-
„ ta impatientia , ut in quovis mentiri, quam pati tormenta velint,
„ d. I. J. §. f. de quäifi. cui bon« rei , amabo, inferviat cruenta
quseftio ? Decernitur procul dubio atque eum tantum in finem ex-
cogitata eft Tortura , ut de ddidis hadenus dubiis , plenius in-
ftruatur ac certior reddatur judex. Aft vero quid certitudinis ju-
dieantibus adferat res, gu£e (fatentibus ipfis ifliiis fautoribus 1. i.

§. 25. ff. de t}H£fl.) fragdis efl iS periculofa amp; qua ventatem fallut.
Quo pado , fodes , majori fiducia inftruat Tortura judicem , cum
(ut lepide inquit ille) mentiatur in ea qui pati poteft , mentiatur
etiam qui pati non poteft, unde ille patientia aut obftinationc flipe-
rat, hic infirmitate fuperatur. Affignatam mihi optarem ab iftius
carnificinse amatoribus vcl ullam rationis fpeciem, ex qua judici cer-
to conftet an criminis confeffio , quse homini per tormenta exprefla
eft, cx confcientia delidi vere commiffi pr2efluxa,an vero illa rei cor-
poris infirmitati dolorumque impatientix adfcribenda fit: ficamp; ab al-
tera parte an 'Hum , cui nihil confeffionis per quasftionem exprimi
potuit, illsefa criminis confcientia , num autem corporis durities ani-
mique obftinatio contra tormentorum vires defenderint? „Quxenim
„ naturae vires innocenti contra tormenta fuppetunt, exdcm Sc nocen-
„ ti , imo ut quifque' fceleftior , ita ferocior Sc magis obduratus fere
„efle folet , ac proinde innoxius plerumque citius Torturse fuccum-
„bet, cum innocentiam fuam contra tam acerba tormenta 8c dolores
„exquifitos tueri non nifi exquifitx minimeque vulgaris fit virtutis,

quas

„quar in paucis fane reperitur. Sic veriffime dixit fcriptor. Batav.Ar,
cad.p^g, 416. Evidentis hujus veritatis haud riefcium merito quoque
m HîEc verba prorupifle legunus Aug^fimitm : , Qiiod eft intolerabi-
»,1ms magifque plangendum rigandumque fi fieri poflet foncibus la-
„chnmarum , cum propterea judex torqueat accufatum , ne occidat
„ nefciens mnocentem , fit per ignorantiie mifeiiam ut U tortum amp;
„mnocentura occi^t , quem, ne innocentem occideret, torferar.
Veriflima fane verba ! qua; fi cujufvis judicis menti infixa hsefilfent,
ns tam temere ad quamcunque fere per tormenta reis expreflam con-
teffionem tot miferi mortales ad immeritam haud abrepti fuifl'ent
mortem !

yil. Porro amp; illud quoque Torturise incertitudinem , ciufquc
proinde imperfeat^em , non obfcure arguk „ quod in plerifque
torquendr modis Tormentorum dolores cxafperare vel remittere
5lane fit carnificis in poteftate. Pro lubitu mamoue ille reos majori-
bus vel minonbus affligere poteft anxietatibs, ut'vix imo vix judex
difcernere queat num fevere, num vero mediocriter tantum tortus fit
reus : quapropter quandoque contingat ut carnifex aut nammis cor-
ruptus aut quacunque aha ex caufa externo apparatu Ébrociteiquot; tor-
quere fingat reum . quem mterina leviter tantum ferit : ut amp; ab al-
tera parte , aut ex concepto contra reum odio , aut ab alio condu.
ftus, vel aha quacunque ex ratione fever,flime puniat ilium , quem
tantum leviter torquere finaulat Quoniam ergo utroque hoc modo
fucum facere judici poteft carnifex, fans appacet parum certitudinis
ac fiducitE judici ex eo emergcre, quod reus fub tormentis confefl,às
aut non confefllis fit.

VUI. Haud impigre quoque^contra quaeftionis ufum militât illud :
quod per Toitudram ipfiflimo nàt-iirae pri (cujus enim fanda ubivis
ac inviolabihs debet effe veneratio ) vis inferatur. Semet ipfum. de-
fendere juftifque ideo ad fui defenfionem conducentibus uti medi's
ipfum jus natura; didare nemo , nifi fua; ipfius conditionis ignarus,'
nctcit. Cum Itaque omnium populorum confenfu defeafio fui ha-
beatur juris naturalis, nonne exinde invifte pariter fequitur jus iiatu-
r« quoque tanto magK docere neminem teneri contra fe ipfuai arma
fumere, eaque in propria fua convertere vifccra. Quid qujcfo aliud
eft, compellere mortales ut per fua propria fafta fibi exitiunî afcifcant
quam fuiiditus extirpare decantatum Ülud principium: fui defenfionem ne*,
mrni préihendam^ Impugnant itaque nature Privilegium, qui vi for-

tiori

tiori hominem femet ipfum propriis armis convellere , ficqùe (ut in^
quit ille) bis interimi cogunt. Ad hoc autem iniquitatis miferos reos
fub tormentis conftringi clarilTimum eft. Quidquid enim certitudinis
ad reutn condemnandum ex teftium aut argumentorum penuna ju-
dici haftenus deeft , mifer ille fub Tortura in fui perniciem fupplere
adigitur ipfe ; atque hinc, dum propria fua confeflione per immania
tormenta ipfi expreflà contra fe ipfum pugnare teneatur , fui ipfms
proditor ac dvloipmgt;i( conftituitur tortus. O rem pudendam ! Siccine
cum humano genere agendum ? Refte docet J. Grev. in mb. reform,
h 2. caf . 2. In civilthm miqHHm eße aUorum a rero confßtonem quafi gla-
dium exigere , domo emm adferre intetitionem d inßruäum -ventre oportet.
Verumenimvero quanto majore jure iniquum quis exclamet illud
placitum, quod in criminalibus , ubi agitur de corio humano, afto-
rem a reo confeflîonerri quafi gladium exigere jubet. Quam iniquita-
tem Torturam fecum portare ex diftis apparet.

IX.nbsp;Porro etiam Torturam cane pqus amp; angue in Republ. fu-
fugiendam infignia inevitabiliaque, quorum illa certifTimus fomeseft,
mala inferunt. Ecce enim quaeftionem paratifljmum tyrannis omni-
bus , liberiori potitis imperio , fumma fub juftitiae fpecie in fubditos
dira fseviria faeviendi medium ! Nunquam quippe tyranno ficla ac
fubomata deerunt argumenta, queis illos, quos luae iaevitiae elegerit
ille objeftum , dum fufpeâos poftulavit, juxta leges tormentis tra-
dat , quapropter miferos illos fub egregio aequitatis praetextu diriflî-
mis cruciatibus adeo percutere poterit ille , ut quafi mille mortes
obire teneantur. Atque hinc quondam Ttberius ad mortem damnatis,
utque fibi mori liceret petentibus , fi nondum ignovtfe, dixiflè fertur,
mortem muneris loco ducens : illos , qui metu tormentorum fibi
mortem confciverant , manus ßoi evaßjfe conquerebatur , in illos ut-
pote amplius per tormenta faeviendi occafione praefcilTa.

X.nbsp;Aft ne tantum in imperio defporico peftiferam quis efle credat
Torturam : imo vero in quacunque republ. potentioribus aeque ac
hominibus privatis planiflîmam fua fcelera tute explendi parat illa-
viam. Potentioribus certe , qui imperium tyrannidemve affeftant,
ih promovendis fuis defideriis egregie admodum navabit operam haec
bel ua. Quos enim illi homines nequam fibi graves efle fuifque cona-
tibus obicem ponere animadvertunt, illos per facile fiftis his vel illis
indiciis fufpeftos redditos ad Torturam abripi curabunt, ubi tune nul-
lus dolorum oftendetur expedandus finis, nifi per objedi criminis

con-

I N A u O u R 4

confeffipnem.

ConteUipnem. Atque ita per propriam .confeffionem quafi conviai,
mite (fcihcet) ad mortem condemnabuntur miferi de rcpubl. optime
iaspe meriti ; liberantibus illis fefe hoc modo legitime ac fub pallio
juititia; per Tortur« in\'entum ab inimicorura fibi gravi pnefencia.
Vividum hujus rei exemplum fuppeditat nobis Q^Xurtias l.^. in Cra-
tero ac Philota. Cum enim fefe a gravi Phtlou , prxfedi a;quitatus'
^lexandri tSHagni, prjefentia liberare moliretur Craterm , ille nihil
expeditius excogitare , quam ut Philotam proditioniis régi fufpeftuin
redderet, quo per tormenta fidum crimen extorquendi nadus occa-
fionem, ipfum e medio tolleret, Nec ipfum fefellit exitus. Cunda,
quse ipfi objiciebantur , deriffimorum cruciatuumvi confeffus eft, il-
«amque ad confeffionem morte plexo Phdota, dextre (impie attamen)
per Torturam ab aemulo. fuo fefe vlndicàvit Cmf'r«^.

XI. Quin ut amp; parilera fere injuftitiam fub velo tarnen juftitis,
quilibet homo privatus exercere poffit, Tortura in caufa eft. Nam
vere dixit Grevtm in mh. refer, l. cap. g. Corrädere facile poterit alt-
ernd maltgnornm hominum mgenium , qm Torturam in adverfarmm a^ud
judicem impefret , qua impetrata fic fatis commode 8c .fecure per illam

capturus homo nequam, Imo vero ulte-
rius (quod magis abominabilem redat quot;qua;ftionis ufum ) facinerofis
commodam fuppeditat illa occafionem fcelerum , qux ipfi commifei-e,
pxnas in hommes innocentes derivandi. Non difficulter utique im-
proba fceleftorum call iditas , indiciis quibufdam, qux ad aliquem ecu-
leo imponendum fußiciunt , gravare novit innocentés : qui miferi,
falfâ per into!erabiles. eculei anxietates confeffione iis extorta , tan-
dem, quamvù revera infontes,, pœnas , quas ipfi accufatores meritij
trifti ipedaculo luere tenentur. „ lllud vide quod de futore quodam,,
„viro innoccntiftimo narratur , qui ex falfa latronis alicujus nomina-
„ tione in carcerem comparus , objeâique criminis culpam vi dolo-
jips confefiTus , trifti fupplicio periit. Sutorem hunc fceleratiffimus
„ üle latro, de fceleris fui fociis interrogatus, focium ac conlcium in-
„ dicat ^ quem,, confefllim tandem ante oculos latronis hujus fuppli-
„cio tollunt. Quo perado in.cachinnos folutus latro , fatis alta vo-
„ce exclamat , an non pulchre tibi, pro ut juraveram , rependi?'
„ Attoniti hanc rem audivere judices, quibus interrogantibus quid hoe
.^rei , refpondit fceleratiffin}us ille fe aliquando rnifero huic futori,
,,quod par calceorum fibi negaflêt, peffima quceque minatum , ac fe
„ nunc illius injuiïîE vindiâam pulehre fatis perfeciffe. Haèc funt qux

-nbsp;■ ■nbsp;Gre.

Grev'm l. fipe cit. annotat. plura alia hujufcemodi deploratu digna
exempla videre eft apud eundem Grev. fonkiijs van de ptjnbanc!^ z.
Deel, plurefque autores alios. Ex quibus omnibus fideliflimamScfae-
cundiffimam terribilium fcelerum matrem effe Torturam foie meri-
diano clarius liquet,

XII.nbsp;Tandem etiam Torturas praxin haud parum vituperandam
effe cenfeo exinde , quod nufquam in univerfo S. Codicis contextu
hujus truculenti veritatis examinandae modi vel ullum videre datur
veftigium, dMmime enim ( ut verbis Am. Matth, loc.fop. cit. utar )
verißmile efi, fiadvrtitatem indagandam quisflio necejfaria ejfet, Veum Opt.
u^ax., cujiu leges fine fcelere imperfeÜionii argui non poßisnt, tam pracla.
rum tnventum pfdttermijfmum fstijfe. Nec quoque Divina juftitia ferre
videtur , fi juftum atque tam expeditum criminum inveftigandorum
Tortura foret medium, a Deo illam in facris literis filentio fuiffe prae-
teritam. Crimina quippe paenis expiari quoniam adeo neceffario di-
vina expofcit juftitia , illamque provinciam quoque judici fecularf
tam ferio demandavit Deus, hinc certe plus quam probabile evadit,
fi occulta crimina tam dextre legitimeque probari , atque adeo pu-
niri poffent per qujeftionem , in terris judicaturis illam fceleftorutn
puniendorum viam indigitatürum fuifle Deum. Afl: quid dico tan-
tum facere de tormentis divina folia ? imo vero tacite nonne fic fa-
tis prohibetur quseftionum praxis , dum ubique judices in dubiis rebus
probandis ad teftes ac argumenta, nufquam ad Torturam reliât fu-
premus legiflator?

XIII.nbsp;Frivola funt, quas ex S. pagina , tanquam cum Tortura
fimihtudinem habentia, quapropter illam approbantia, adferunt non-
nulii exempla. Qu-e enim palmarii inflar pro quxftione adducitur
argument! potio amara ac maledifta, de qua Numer.^. injicitur men-
tio , toto caelo illam a Tortura fuifle diftinétam , demonftratu per
facile eft. Bibcnda dabatur ( ut conftat ex text, allegat. ) hsec po-
tio adulterii fufpedae mulieri eum in finem ut, illa affumpta fub pon-
tificis malediélione , mulieris, fufpefti adulterii vere rea: , venter in-
tumefceret, fimulque exiitde pro commiffo facinore cruciatibus non
leuibus exagitaretur, fin vero criminis infons foret uxor, nihil omni-
no doloris aqua amara illi adferret ac illxfo corpore cvaderet muiier.
Plurima hic procul dubio fpecialia amp; a Torture genio abhorrentia
notare' licet. Infallibilis ex potione hac propinata aut culpae aut in-
no'centiae^ emerfic probatio : quin 8c probationem hanc miraculofam

^nbsp;plane

plane amp; fupernaturalera fuiflè , plus fatis arguit textus. Quis vero
eo dementiae procedat unquatn , ut Torturam rei dubi^e probands;
modum mfallibilem panter dixerit , ac miraculofam ? Certe , qusc
ante de quseftione adrtruxi, merito mecum Grevio exclamare jubent:
Abßt in Tortura facrum quid aut miraculofum fufpicemur : Abfi certum
illud atque infallibtle ullo modo arbitremur, quodTortura nobü de veritate de*
Morum pandtt in trib. reform. l.z. cap.i. Prseterea quoque male aqus
hujus amarae ufum Torturx aflimulari luculenter admodum ex eo
apparet, quod non modo criminis dubii probandi modus , fed amp;C fi-
mul vera ac jufta nocentibus fuerit illa paena , innocentibus ex po-
tione iftac aflîimpta nihil incommodi fentientibus. Sed quid hac in
parte de quasftione dicendum ? num illa etiam delidi habenda pœna?
neutiquam, poftquam enim per Torturam crimen detedum efle cre-
ditur, tum demum ad facinoris pœnam itur. Praeterea an illa (ut
in potione hac contingit) folos excarnificat nocentes ? minime gen-
tium : infontes enim seque ac fontes tormentorum peiferre anxieta-
tes nimis, eheu ! certum eft. Tandem amp; illud inter Torturam ac
hanc potionem differentiae adnotari valet, quod hsc non nifi in folo
adulterii crimine inveftigando adhibita fuerit i illa contra in quovis
delidi genere ufurpari confueverit : haec uno femper ac eodem mo-
do reis applicata fuerit, illa pro varia judicum crudelitate infinitis fer-
me exerceri aflblet modis.

XIV.nbsp;CJuod de Tigtam 5c Therech , regis Ahafueri aulicis , dicituc
Eßh. cap. 2. verf uit. non minus inutiliter , tanquam Torturse exem-
plum obtruditur. Fateor res , in illo textu , qmflione habita , depre.
henfa dicitur, ac ambo ex ligno fitfpenß. Aft autem quis unquam quae-
ftionem illam per tormentomm dolores fuifle peradam demonftrave-
rit? Quœftionis itaque ejufmodi truculentae , quse per cruciatus fan-
guineos inftituitur , quandoquidem altum in Hiftoria facra filen-
tium , merito hic quoque , quaeftione legitime per teftes aut argu-
menta habita, rem deprehenfam fuifle inferre jubent illa , qux con-
tra Torturam jam modo aflerui.

XV.nbsp;Porro ejufdem farins amp; illud argumentum eft , quod ad af-
ferendam Tortursc praxin ex Aä. cap. 22,, verf 24. Öquot; 25-. colligitur.
Apoftolus Paulm (inquiunt ilh) ad exprimendam ipfi veritatem ,
jamjam loris caedendus , non ideo deprecabatur quœftionem , quod
injufta foret, fed illam folam ob caufam , quia civis romanus erat *
quem, ut ante demonftratum eft , leges Romanas torquere non fa-

E anbsp;die

cile permittebant : Verum eniravero Apofiolum qugeftionem , qusc
tanto tempore tam altas in Republ. Rom. egerat radices , tanquant
injuftum procedendi modum non deprecatum fuifle , haud efl:, quod
admiremur. Noverat quippe Paulns fefe parum profeéturum in alle-
ganda juris iniquitate fupcrbis illis Romanis qui ( tefllante Cicerone k
I. de orat,) omne ;m prêter Romanum inconditam ac ridictihm ejfe fie

lâtis arroganter fibi perfuadebant. i •

XVI. Afl; mihi regerentem quempiam audire videor , quorflit»
iftxc demonftratio : fcilicet in S; literis nullum reperiri Torturac
exemplum. Ideone , quia Scriptura de illa contifcefcit , quœftio ex
nofl:ris exturbanda efl: judiciis ? muka utique pro diverfa reipubl.-
forma- admitti praecepta , quœ in alia non obtinent republ. non rara
poftulat neceffiras , amp; defaéto in noflris haud pauCa increbuere judi-
dis, quomm nullum in foliis S. reperire datur verbum. FaciUsau-
tem his fimilibufve objeétionibus refponfio efl:. Non equidem diver-
làs pro reipubl. regiminis forma diverfa , variafquc pro populi genii
varietate fa:pe numero condendas efle leges inficior : atque iceirco
in mukis , a pi-amp;ceptis politicis , quse ipfc ^P] populo- fuo m Hae-
brîeorum amp;iOKÇ0n/a dare dig^atus fuit, divortium juflum fecifle ,alia,quot;
qua nunc viviraus fuafit' regiminis forma. Verum tameii nulli popu-i
k», 6c pradertim chriftiano, integrum efle aflfero in fuam introduce-
re rempubl. leges, ex quibus sequitas illa atque juftitia , qua cuiiftjE
a Deo olim latie leges nitebant. exulat. Non itaque eo nomine
tantopcre extiipandam fuadeo quaeflionum praxiii, quod - nullö 'ex-
preflb Scripturae textu fuffulta fit, at ideo laaxime non admSttèndani
efle illam contludo , quia iiihil penitus in Tortura confpicuum eil,
quod vel umbram verae iftiiis juftitia ac genuinîe aequitatis , quam
in omnibus praeceptis divinis obfervare licet , fapit. Hoccine enitrî
»quitatem indicat plentere quempiam quem nondum confi:at fon-
tem efle, nec ne ? Hoccinc juftitiam fapit noxiosimpunitos dimitte-
l'e èi contra'innoxios morte punire?^ Hoccine rationi confentanéum
eft , homines ad flii ipfius caedem conftringere r Hoccme ^d falutem
Reipubl. Ipedat, quod impa-antibüs fimul ac privatis enormia faci-
nora perpetrandi commodam fuppeditat occafionem. Qua; omnia in
Torturas praxi involvi jam fatis demonftratum dedi.

XVI [..Tantum de argumentis, qace contra Torturam militant:
ut breviter, quœnam pro ejus praxi vulgo adducuntur, Juftremus fu-
pereft.. Primiun.quo hoc ßevitiae exercitium fautores iftius defendero

mo-

moliuntur, ufaslongxvus atque inveterata apud tot populos conHietU-
do eft. Jam enim ante ipfius urbis Roma cunabula apud AthenienfeS'-
Rhodiolque, à quibus non exiguam fiiarum legimi Romani mutua-
runt partem, hunc veritatis per tormenta inveftigandx modum inva-
luifiTe tralatitium eft. Q^Jandoquidem ergo longa, confuetudo non mi-'
nus, quam ipfa lexcontineat vigoris /. ^-^.fjeleg.. hinc illi Torturam,
utpote tam antiquitate, quam tot populorum confenfu, corroboratam
neceflario tanquam legem in Republ. eftb falutandam , acriter con-
tendunt. Infirmum valde hoc ab antiquitate depromptum efie ar-
gumentum vel leviter attendenti apparet. Legis auftoritate muni-
tam elfe confuetudinem, haud inficior ego;, fed tamen ut quidpiam-
verx confuetudinis infigniatur nomine , ac per confequens legis vir-'
tute donetur, non unica antiquitas, non fola aduum frequentia, nec
tantum multorum populorum confenfus fufficit, imo vero rationabilc
infuper nulloque errore primitus introduftum efle oportet illud omne,
quod confuetudinis mereatur titulum. jf. eod. tJMâleemm ad inven-
ta maUqae confietudinesneque^ ex longo tempore, neque ex longa conjuetudr^
ne confirmantur. Sic optime ipfe fujiintanm-Novell. 154.. Hincqueper-'
quam prudentcr dixit Imperator Leo. Quiàquid adverfmum amp; ad prx-
ßntem rerum conflämtonemtilicttum ejfet, hmc legalem auSloritatem derogan-
tes, quamp;cunque vero confuetudmes non maie neque noxie de rebus conftiîftere
vtderentHr , hM non amplms etiam negUSoi confuetudmes manere fivimus ^
fed ad legis vtm ac poteftatem e.vtulimtu. Novell, conft. r. Siquidem ergo
(teftibus ipfis Imperatoribus) rationabilem ac nullo errore inti-oduétam
eflè decet confuetudinem , ut illa legis poteft-ate vigere poflit, nonne
fane cuiifta, qujeante de Tortura docui,. fatis alte clamant verx con-
fuetudinis nomine fimul ac vi indignam efle hanc m humanam quac-
ftionis praxin. Procul omni dubio fumme irrationalem eflè gravifKmo-
que errore introductam Torturam ante aflèrta plus fatis probant.

XVIIL Sed miflis illis, de quibus ante fatis, quxque in nullam
Rempubl. Torturam tamquany bonam confuetudinem admittere fua-
dent, verbo hic indigitare j quxnam in fpecie adhuc magis in Chri-
ftianura imperium tanquam legitimam confuetudinem adfcifcere qux-
ftionis ufum prohibent, operx pretium erit. Duo hic fclê offerunt,
qux prx cxtcris quxftionis praxin populo Chriftiano fufpeâram ad-
modum ac invifam reddant. Primum efl, quod ab hominibus genti-
libus, ac inferocie quafi educatis, primitus ortum duxerit, perqueil-
los-ad nos tandem ex traduce delata fit hxc ferina inquifitio., Qiiantum-

E 5nbsp;vis

Tris enim Romani (à quibus hoc dogma ad Cbriftianorum judicia dc-
volutum eft ) pras ceteris fui temporis populis Ecquitati maxime ftu-
derent , gentilem attamen ac faeveriorem eorum animum , ( casteris
omnibus quae hue adferri poftent miflis) luculenter fatis inftar omnium
comprobat vel unica illorum ufitata confuetudo , qua quondam ho-
mines folenni ipedaculo fefe mutuis vulneribus transfodere, fangui-
neofque ejufmodi lufus ipfe magiftratus Romanus non modo permifit,
fed Sc mortales fpe praemiorum , qux vidori impertiri folebant , ad
belluina haecce invitavit exei'citia. Alterum quod praeterea Chriftianus
fuipedum reddit quaeftionis exercitium, hoc eft : quod ipfi Rom ant,
lt;juantumvis gentiles ac ferocioris indolis, in mancipia tantuin Tortu-
ram primitus inftituerint, neque unquam facile liberos homines tor-
mentorum cruciatibus fubjici voluerint, vid. ejHamp; ante de perfin. in part;,
frior.huj. dtjfert. dixi. In fervos itaque folos quoniam ab initio adhibue-
rint quasftionem Romani, nonne hinc fatis indicii exfurgit, Sc ipfos illos
fatis vi vide Torturx iniquitatem perfenfifle? cum enim tam mifera ac de-
plorabilis mancipiorum fuerit conditio, ut juxta //.nulla iisfien potue-
rit injuria §. 2. mfi. de injur, quadrupedibus aflimulata fuerint /. 2, D, ad
leg. Aijuil. ut Sc ipfa occidere impune licuerit dominis l.l.^.i.f. ejmfi,
f Öal.jur. ex hifce fane R. juris principiis colligcre datur, fatis auda-
der quoque 8c abfque ullo injurias patrandae metu in fervos olim dé-
créta eflb tormenta. Imo vero (quodScfacram Romanorum faevitiem
ac miferum fervorum ftatum fimul pandit) iifdem hifce gentilibus fuis
hypothefibus convenienter , omnes illos miferos, qui fub occifi domi-
ni tedi commorabantur, ad necis audorem inveftigandam tormentis
cx carnificare non dubitarunt. 1.1. princ. ad Sc. Sylan. Tacit, aunal. 14.
cap. äfZ. amp; fequent.

XIX. Nonne itaque haec omnia fatis manifeftearguunt quaeftionem,
utpote à gentilibus 8c hominibus ferocibus introdudam, ut Sc in man-
cipia , quae vix homines habebantur, primitus tantum exerceri foli-
tam , longifilme profcribendam efle ex tribunalibus Chriftianorura ,
quibus Euangelica femper cordi effe debet manfuetudo, quorumque
animus tam impia de fervis horreat documenta , imo queis vel vilifli-
mi fanguinis parcimonia eflTe oportet. Summo ergo jure Lud. Ftves
haec fimiliaque mente fua agitans, conqueritur : „Chriftianos homi-
„nes tam multa gentilia , Sc ea non modo charitati Sc manfuetudini
„ Chriftianae contraria , fed omni humanitati repugnantia, mordicus,
„ tanquam religiofifllraa , retinere in comment, ad Augufi. d. civ. Dei

XX. A-

XX.nbsp;Aliud quoque, quo pro Tortura patrociniumquserlconfue vit,
ex Juftiniani aut alterius principis R. audoritate elicitur argumentum^
Inquiunt nempe hujus carnificinas patroni: quemadmodum 6c alia ab
Imperatoribus in juris R. facrario inftituta apud noftrates legum vigent
auóloritate, ita amp; hoc de quasftione placitum, tanquam à Juftiniano
aliifque Imperatoribus aflertum ac confirmatum , legum numero exi-
mere haud quaquam finit imperatoria illorum legiflatorum majeftas.
Debile, me hercule, ac imbecille pro funeftis tormentis argumentum l
Nullum faltem populum liberum, penes quem in terris refidet majeftas,
alterius gentis legibus parendi neceflitate conftringi indubitatum eft r
atque hinc extra territorium jus dicenti impune non pareri ipfe JCtus
T'ahIus docet l. pennl. f. de jurifd. Jam autem quoniam ex hiftoriis ab--,
unde conftet nunquam noftram Rempubl. à Romanis in formam pro-
vinciae fuifle redaétam , aft vero (èmper illam propria majeftate ful-
fifle , legibufque iccirco fuis, ac à Romanorum praeceptis diftindis,
vixifle palam fit, hinc profefto, quod hodie tantam noftris in terris
aflecutaî fint audoritatem leges Romance, neutiquam ex obediendl
Imperatoribus , qua Romanis , neceflitate nobis incumbente proflu-.
xifle credendum eft, fed inde vera ac genuina hujus rei caufa petenda y
quod noftnsimperantibus Romanorum leges, quotiens exprefliscon-
ftitutionibus propriifve moribus haud contrariantes, ex mero volun-
tatis beneplacito auftoritate donare ac fponte tanquam fuas acceptare
vifum fit. Ex quibus plus iatis manifeftum evadit nos Imperatoram'
Romanorum legibus, ( qua latis ab Imperatoribus Romanis ) nihilo
magis obftridos efl'e, quamTurcarum aut alterius cujufcunque impe-
rii principis, quia noftro diverfum poflidet territorium, Adeoque fal-
tem hic per aflerenda Tortura Principum Romanorum, qua talium ,
autoritatem fruftra allegari plus fatis inclarefcit.

XXI.nbsp;Sin vero inftans Torturx patronus dicat : atqui, te ipfo fa--
tente, leges Romance ab impCrantibus noftris audoritatedonatxfunt,
eoque faltem nomine pro lege agnofcendum de quîeftionibus prsece-
ptum : Refpondeo. Haud levem equidem II. R.omanarum, (fiquidem
tanquam fuas noftri in fuam Rempubl. introducere dignati fint) pro-
fiteor ego audoritatem , imo vero mihi, utpote jamjam in JCtorutn
inaugurando numerum , vel parum fuae dignitatis illis detrahere, re-
ligio foret: Verurnenimvero neque illas nec ullas alias ab hominibus
latas leges tanti facio, ut in illis, quas cerno iniquas, injuftas volun-
tatique divinac inimicas gt; caeca obedientia acquiefcere me conftringat

ulU

ulla hiimana legiflatória audoritas : Quin potius contra Hohbeßum alia-
que id grenus hominum monflra, intrcpide allero cunélis illis prxce-
ptis, qu£e à verae juftitis tramite aberrantia, rationi contraria fummi-
que'Principis mandatis adverfaria comperiuntur , obfequia detrc6tare
non modo nos pofle , fed ôc ex confcientia; didamine teneri. Deo
quippe tanquam legiflatori fummo , cui ca.teri omnes , quotquot in-
terrarum ambitu reperiuntur legiflatores, fubordinantur , obedicn-
tiam prsfl:are, quam prindpi feculari, nonne tutius longe ac œquius
eft ? Illud autem fi ad quseftionis pcaxin referamus, quid fodes di-
ccndum , quam quod legi de tormentis latx obedire non modo ma-
giftratus noftri haud obftridi flnt, fed contra illam plane rejicere te-
neantur , tanquam prsceptum à genuine juttitis via longiflime devians,
fan^e rationi eoritrarium inqueregum omnium regis mandata involans,
. XXII. Qiiin porro, quid fi daremus aequam juftamque eflTe hanc
de qua:ftione legem ; nec tamen quidpiam impedimenti ponat ullius
imperantis auftoritas, quo minus illa, rerum circumftantus id exjgen-
tibus, tolli poflit ab iftis , queis legum condendarum ac abr^anda-
rum competit poteftas. Quam muka quondam m ipfo imperio Rom^-
no prsecepta , eaque non modo quorum imquitas aut mjuftitia poftea
deteda fuit, fed vel optima ac gequiflîma , ab uno imperatore corîfti-
tuta, ab altero iterum abrogata ? Qiiot nos hodie legibus, à Roma-
nis abhorrentibus, utamur ? Imo quam crebro ipfi noftri magiftratus
pro faluteamp;Rdpubl. beneefle ferretenentur leges, quas, mutata re-
rum fade, aliafque iterum poftulante revoluta rerum humanarum vi-
ciflTitudine, abrogarerurfus non dubitaiU ? Illum tantum latere poteft,
quem fupina tenet juris ignorantia. Qua; cunda hadenus ajGTerta legem.
de quEeftionibus quoque ab imperantibus abfque nefas pro lübituextir-
pari polfe fatis arguunt, adeoque argumentum hoc ab audoritate le.
giflatorum defumptum, futile apparet.

XXIlI. Ad hxc quoque illud acriter pro quaeftionibus objicitur ,
quod non abfque graviflîmis judiciorum incommodis illa prpis tolli
queat. Quemadmodum enim ut reus, de cujus jam conftat innpceii-
tia, abfolvatur, ut amp; ille, quem criminis fontem efle liquet, ad debi-
tam condemneturpsenam, veraflagitat juftitia, ita haud fecus illum,
quem indicia verifimilia fufpedum tenent, nec tanquam innocentein

abfolvendum (militant namque hadenus contra ipfum argumenta) nec

quoque tanquam nocentem ( quoniam hue ufque ille tantum fufpe-
dus, non vero criminis vere reus probatus eftj) paenis afficiendum effe

ratio

ratio Sc squitas fuggerit. Medium itaque hic adhibeatur ncccffe eft,
per quod aut fufpeài innocemia, aut ejufdem (venia fit voci) nocen-
tia judici emergat, jufteque exinde reus aut abfolvatur, aut condem-
necur, Huic autem rei quoniam luculenter admodum infervit Tortu-
ra, maxime in judiciisneceffariam efle patet. Sic illi fomniant.

XXIV.nbsp;Sed ineptam Scj nullius momenti efle hanc objectionem quis
mortalium non cernât ? Periculofam enim, fallacem, erroneam effe Tor-
turam,neque pofl: adhibita tormenta magis de patrato aut non patrato cri-
mine certos efle judices , quam antequam reus eculeo fuit impofitus ,
quandoquidem ex antecedentibus certiflimum efl:, qu d bona: rei injudi-
ciis operetur Tortura, non ego percipiam. Fatentur utique ipfi adverfa-
lii neminem aut abfolvendum, aut condemnandum , nifi aut de rei
innocentia , aut de crimine commiflb liquido conftiterit. Sed quid,
xjuxlb, hic prxfidii in fu{pecti hominis reatu, aut innocentia detegen-
da , adeoque illum vel condemnando vel abfolvendo, adferat Tortu-
ra, quâ adhibitâ , non magis quam non adhibita, tranquillaconfcien-
tia quempiam condemnare vel abfolvere poterit cequus judex , utpo-
ie qui tam crebras quaeftionis fallacias baud ignarus rem omnem, non
modo baud probatam , fed Sc magis fufpeftam, quam ante, habitu-
rus eft. Ex quibus liquet fruftra efle illos , qui Torturam effe me-
dium, quo fufpefti rite aut abfolvantur, aut condainnentur, neceflà-
quot;rium fupponunt.

XXV.nbsp;Qiiod vero porro iniquum eflb ajunt illi, ut, quem indi-
cia nonnulla fufpeftum arguunt, talis aut abfolvatur, aut condemne-
tur, neque illa inftantia mihi magis negotium faceffit. Primo enim
ut alterutrum iftic loci, ubi nullus Torturae invaluit ufus, .fiat, ne-
cefle efle, pernego. Non enim reum , fufpeUum tantum, condemna-
turi, nec quoque abfoluturi erunt prudentes judices, aft abfolvendo
ilium (ut loquuntur DD. ) ab inftantia , plenam fnfpeBi condemna-
tionem, aut abfolutionem tam diu different, donee clarius ac legiti-
me modo aut de innocentia , aut de ejus culpa fibi conftiterit. Sed
fecundo: quid fi modo concedam judicem quandoque fufpeétum, ad-
eoque. fortafle vere criminis reum, abfolvere coaftum efle! Ideoneil-
li, ut ejufmodi incommodoobviam eat, ad Torturam provolandum
eft ? Minime genrium ! prxterquam eum quod quaeftionis ufum, qui
tantis obnoxius eft fallaciis, huic prsecavendo incommodo neutiquam
conducere jam modo vidimus , non patitur infuper aequum judicem
adhibere Torturam, utpote rem tam injuftam ac iniquam, illud Apo-
ßoü monitum:. mneße factenda mala ut inde eveniant bona, Eungeturita-

Fnbsp;quot;nbsp;que

que magis fecurc fuo officio ille judex, qui judicia fua divinis conformât
prxceptis, qux nufpiam illum violentum hoc examen docent: aft vera
Deo , tanquam foli (ut loquitur Pfdmtfta) animorum ac renum perfcm-
tatori , fcelerum audores occultospuniendoscommittere, publicaque
expiatione culpam à Deo deprecarijudicibus longe fatius efle, quam ad
Torturam rapere hominem , lâtis manifeftedocemur. Dem.caf.zi.

XXVI.nbsp;Quin imo fi penitius adhuc fpeciofum hoc pro Tortura ar-
gumentum introfpicere lubeat, fibi ipfi illud manus violentas inferrè
comperias. Inquiunt nempe illi : iniquum eft fufpedum quatenus fu-
fpedum , abfolvi aut condemnari, adeoque ad hanc fubterfugiendam
iniquitatem ad quxftiones accedendum efle. egregie fane ! quafi vero
fufpedus, qui tanquam talis, ad Tormenta rapitur, non condemna-
retur. Omnem corporis cruciatum , etiamfi ante fententiam inferatur,
pasnam elfe, jam ante docentem vidimus Ant. tJHatth^um, quam im^
manes autem ac diros cruciatus fubeat mifer fub Tortura , non eftj
quod hic rurfus operofèdemonftrem. Certum enim eß vtx ullnm tormen~
torum genus nunc ufurpari, quod cum ipfa morte mille modis non ßt compara,
kile. y. Grev. in trih. reform. 1.1. cap. 4. Sufpeéto itaque quoniam Tor».
turam cruciatus, ac proinde pœnas , ipfa morte duriores inferre cer-
tum fit, enquxftionem dextrum aciepidum (fcilicet) inventum, ne
quis, tantum fufpedus, condemnetur. ;

XXVII.nbsp;Tandem amp; ipfam experientiam in auxilium vocantäd
Torturam ftabiliendam ejus patronii. Ûiditavit procul dubio non una
vice eventus homines facinerofos , expreflkiis per tormenta ventatCj
méritas expertos eflepxnas. Quandoquidem ergo pcénis expiari fceleri
Reipubl. falus ac tranquillitas fummopere defideret, pxnis autem fce-
lera expiari haud quaquam poffint , nifi deteda illa fint, hinc fequitur
Torturam, quam totiens experientia Icelerum detegendonlm medium
comprobavit efficax, in Republ. per neceflàriam efle. Sic illi. Aft miffis
illis, de quibus fatis ante didum eft , quxque egregie fatis hoc ab
eventu defumptum argumentum explodant, hic ipfam experientiam
experientixoppono. Inquiunt hujus fangunex officmx fautores, falu-
tem Reipublicx expofcere, quod homines facinerofi puniantur. Fa-
teor illud : fed amp; ego, quod Reipubl. non minus, imo multo magis,
interfit, innocentes non excarnificari paenis acerbiffimis, neque morte
plediimmerita, contra aflTero. Uli experientiam, qux fxpius docuif
facinerofos perextortam confeffionem juftis affedos fuifle pxnis, con-
fulunt : ut amp; ego me ad experientiam , qux non minus crebro, fallà in-
nocentiflimis exprefla per Torturam confeffione, milèros mortales in-

juftis

juftls pacnis ac Immerita morte plexos efte , palam fedt, convei-to
Jam autem iramane quantum in evitabile pene quaeftionis incommo-
öum, quo mnocentestam crebro trifti modo pereunt, fuperarecom.
modum iliud, quod m fcelèfto quandoque 'detegendo Reipubl. adfer-
tur, quis non animadvertat ? Ipfius Imperatoris- Trajam teftimonium
hac m parte adopto , qui fiimma cum ratione Severo refcripfit; fattiu
tffe impumtum relmqm facmm mcentü, qnam mnocentem damnare l f prinr
ff. depm. Et feite quondam Imperatores Sci^o atque Amonm fati fuifib
di^ntur : fe malle ctvem unum fervare, quam mtlle hofles occidere : Ita pro-
reéto malle decet Chriftianum judicem unum innocentem fervare,
quain mUe nocentes (facinerofi quippe Reipub. Cbriftianse jure me-
rito hoftes cenfendi) Tjuorum crimina haftenus nomium probata funt,
occidere. Luculenter quoque hanc veritatenl confirmât Gen^r cap. i8.
verft-f. dfeq. Ubi Abrahamum cKcidium, quod Deus Sodomttjnro-
pter illorum mjuftitiam mmitabatur, non aliam ob caufam deprecan-
tem cemimus, quain quia pauci adhuc in illo populo fupererant probi,
quibus tum una cum improbispereundum fuiflet. Atque hue quoque
aungandaeft, quam ipfeChriftusauditoribusfuis propofuit, parabola:

ne colligendo z.tz.ania eradtceti^ fmul cum /« triticum. SinUe ntrame ßmill

ynbsp;Manifefte itaque hic

Salv^or , pei Z^^ama mhil aliud quam homines improbos definans,
per Tratcttm autem bonos ac juftos, improbat illum agendi modum
quo innoxios panter cum noxiis pati conftringimus. Quandoquiden^
Itaque ex hifce omnibus tanto gravius amp; iniquius efTe apparet , inno-
centes ad immeritam trahi mortem , quam nocentes impunitos de-
mittere, incafllim proculdubio laborant omnes, qui ex eo, quod no-
centibusper Torturas ufum quandoque diftributx funt juftse vxnx,
pro üla argumentum capiunt; cum amp; ab altera parte non minus con-
ftet infontes totiens immeritis madatos efl'e paenis.

XXVII r. Ex quibus itaque aflertis omnibus àtis liquido conftarc
auturno illud q^d in hujus difputationis proëmio prsemonui feil, le-
gem, fol^ de Tortura latam , fatis indicii fuppeditare, non omnia,
qux a Romanis haufimus , prrxcepta , pari ^quitate ac juftitia con-
^icua efle. Adeoque fummo jure cum CI. van £ck,condudo , quod
Torturam non effe legittmnm jnre dtvino ßf naturali confentmeum expri-
menda probandaque veritatis modum tam certum fit, qmm evidenter confiet
hanc pertculofam (S fallacem probandi rationem in jure noftro quandoque ad.
matt, tn princ. jur. ad tit. d. quafi.

AN.

annexa.

I.

^^erum Imperium in ipfo Principe, tanquam in fonte,
non vero in magißratihus collocandum eß.

I I.

Communem errorem facere jus, error eß.

1 I I.

Lex fecunda Cod. de refc. vendit, perperam extenditu?
ad TranfaBionem.

I V.

JurifdiBionem generalem mandatam prorogari pop nul-
lus duhito.

V.

Inßriamp;i juris judiciis ufur as deheri per litis canteßatia-
nem, nego.

V I.

Mare eße commune, ac proinde nullius in dominio, reBe
afferit ins R.

VII.

Jus accrefcendi quoque in hareditatts emptorem tranßre
credo.

VIII.

Vatriam poteßatem (quamvis non plenam ) in adoptantem
extraneum tranßre affirmo.

I X.

Filio , quantumvis non confeSlo inventario, faham ma-
nen legitimam, propius vero eß,

fini S.

A'NArPAMMATlSMdS AOAEKÀOAXSIOS ,

Seil

Corona Doäoralis,

ex

Diiodecim Anagrammatibus Conflata j
Impofita Temporibus

Tgt;OCnSSIMI ET JCVTISSIMIFIRI-JVFENIS.

D. JACOBI DE VRIES;

cum

Gradum Do6toratus in Utroque Jure
amp;

Liberalium Artium Magifterium
Aufpicaretur.

Tlpooifzm.

ECHO.

Ouid quaerit V R i S i u s ? {jm) quis nunc mea verba refundic f
Quis blaterat nunc cum ifta lego? {ego) an tu Pallas oberras? (erras)
XTme ergo es Echo ? quid ais ? (ats) Tu Nympha roganti
Refponde nunc , hoc cupio : (cupio) volo querere nomen (omen)
Quid ? numne omen ineft ? C'-/) ergo nunc Nympha vidcba
Omina an inveniam dum nomma verco J a c o b i (t.)

7AC0BVS quot;DE VRIES.
CASUS VIDEBO REI.
DES JUS, VI CAREBO,
AB EO JURIS DECUS.

Qu*a. Qiiales Vrbs cantat nunc i^ntomna triumphos ?
Quidnunc Traiecîi mœnia Ixta canimt?
- ^nbsp;F 3nbsp;Cir

Cur nnnc» dum Maajors î^^îs bacchatuc iu arqiis
Rhenum devaftans ^.Rhenm amp; ipfe canit?
Refp. Define mirari, ThemiHos facratur alumnus ;

Hunc fibi nunc facrum jaftat amp; ipfa Themis :
Et Them 'idos fimul amp; So/hia facratur alumnus ;

Gaudet amp; hinc Sophia . amp; gaudet amp; aima Themis.
Gaudent hinc Themidosc^xxQ chorus, natique Sophia,

Ac in quâ florent urbs genialis ovat.
Si rogites quis fit quem nunc Themis sequa coronat,

Et Sophia exornat ? non mea Mufa filet,
Quis fit nunc qualifque tibi paucifque profabor.

Qui àicit : CASUS ipfe VIDEBO REI.
Aufcultant hsec dicentem nunc ecce clientes :

Qiiifquevocat DES JUS, Vlque CAREBO fimul.
Verè nunc AB EO JURIS DEÇUS ! Ipfe reportât
Prœmia qux praebent amp; Themis Se Sophia.

ripoa-airo'Troóix,.

JACOBVS Tgt;E VRIES.
RES VIDEBO AC JUS.
VERE TUS DABO SIC.
ACUO , SED VIREBO.

Loquitur J. V. quot;DoSior.

RESque VIDEBO AC JUS ut juftus Juris alumnus j
VERE JUS DABO SIC juftitiamque colam.

Loquitur L. A. CMagijier.

Xngeniumque ACUO, fic SED poft fata VIREBO:
Poft obitumque mihi fic mea fama manet.

JACOBVS Tgt;E VRIES.
SEU JURA DOCEBIS.

Doftè jus dices Doftor , SEU JURA DOCEBIS :
RE , JUS VOCE DABIS jura vel inftitues.

Loquitur To'éta L. A. Magißro.

Mafte DOCE Sophiam , Sophia RES ficque JUVABIS
Doétori veftri dogmata dofta proba,

Xvy^apl^A.nbsp;V

JACOBVS VRIESIVS.
JURE SUIS AC VOBIS.
JUS VOBIS AC VIRES.
VOBIS VIS REI CASU.

Loquitur Toëta Juris Kyimatorihus.

JURE SUIS fimul AC VOBIS prxlucet;^amp; hic JUS
VOBIS , AC VIRES Juftitiseque däbit.

Loquitur To'éta Thilofophia Fautoribus.

VOBIS VlSque REI innoteftet j folvere CASU
Quocunque hic potis eft abdita nunc Sophia.

t -■■

Cecinit

Franciscus van Bergen
' ' \ - 'nbsp;didus MoNtANus, JCtus.

Tee

MijnHeer J A C O B DE V R I E S ,

ThHof. Candid.
toen zijn Ed. na gehoudene redenkaveling van de

P IJ N - B A N K,

met een algemeyne toeftemming, tot Tgt;o£for in Beyde
de Regten gepromoveerd wierd binnen Utrecht
den Sepember anno 1692.

Ardua per 'pr^ceps gloria tendit iter.

choon ik dePijn-h^nknbsp;hert, en ziel ver-

foeye ^

Als zijnde een zaak j die maar tot plaag der
, menfchen ftrekt j

' Schoon ik my weynig met de Dicht-konft thans
benioeye jnbsp;^nbsp;\

Zo ijl j, of nu mijn ge.efi tot rijm'w.ierd opgewekt ^ .
Mits Y'Sii'ES,jeenLeerlingjeneenZoonvantwe,e.^i. Vriesen

In wien een groot e maat van deugd j en wijsheyd JieëÉt,
(Hoe braaf is V ^ als een menfch het bejiweetuyttekiefenl^

Tgt;en dwang des Pijn-banks zo manhaftig tegen-fpreekt^
Want zul» betaamd aafi een regtfchapen held ^ en Chriften
. fJHdar meefi aait hem^die met een Itiyfier j en veel glans
* üifpnt. JVift * van den Gods-dienft op het Choor te redentwiften.
Inatig' de Wie 't lieflijk mengd met nut , verdiend een dubble krans.
hlhifTui- cryj^^ word u , die den tijd uws levens hebt verfleten

trajea. 3.nbsp;^nbsp;n • 1 J

mTcxc ^^^ konjlen keren , en tn wakkre naarfiigheyd ^

Na

Na dat gy driemaal hebt ter fcherper proef gezeten

Tgt;eprys ^ op V eynde van de Loop-baan toegeleyd.
tßfen zag met eene Kroon onlangs uw kruyn verderen 3

T^ie was u niet genoeg ^ de t-weede moe ft'er by.
Wie wijs, en dapper is, krijgd dubbele Laurieren,

JVas nu van yik^oos geeft een kleyn gedeelte in my ^
Hoe zoude ik mïfne ftem doen davren door de '■polken j

Om u-juen roem ^ die nu op 't hoogft verheerlijkt fiaat^
Kenbaar te maken aan de ver gelegen volken!

O fchrandre Philofooph , geleerden Advocaat.
O gy j die met gejuich^ en algemeyn genoegen^

Met bey die titulen althans verheerlijkt 'wert ^
Vergun my ^ mijne vreugd by 't algemeyn te voegen

En u te 'wenfchen V genezer volgde, met mond^ en hert.
Verßrek tot hulp aan die benaud zijn ^ en verlegen,

Dat nimmer tegenjpoed in V pleyten u gebeur\
G O Tgt; make u tot een doel van al zijn heyl en Ze gen ^
En hale u by hem ^ na de dood^, door de enge deur.

D. HAVART.
^ed.DoBor

EER.

Gevlogten voor den geleerden Heer, den Heer

JAKOB de VRIES,

Philosop. Cand.

Wanneer zijn Ed.na alvoorens over de Pijn-Bank
naauwkeuriglijk gereedentwifl te hebben ^ met eene
algemeene toejuichinge j tot Me efl er inheide
de Rechten verklaard wierd.

Azo veel arbeid ziet me uw' naerftigheid geloond.
Uw deugd met heerlijkheid op 't deftigfte gekroond!
Nu word uw hoofd verfierd met onverwelkbre
blaaden j

Zie hier de vrugten en die fchoone pronk-fieraaden
Van uwe naerftigheid l Zie hier den prijs der deugd,
Waar op gij eeuwig met veel luifter roemen meugt:
Dewijl U 't Meefterfchap van Themis heiligheeden
Word aangebooden j naar verdienfte, recht en reeden.
Niet uit eene enkle gunftj maar door uw deugd en vlijt:
O fchrander brein die verre uw' jaaren overfchrijd
In weetenfchap! En die de gaauwfte Leerelingen
Tebooven ftreefd j Ach kon mijn zangheldin nu zingen
Met zulken hoogen toon, als dat betaamd, uw lóf:
'K vind hier een wijde Zee en ovei-vloed van ftóf;
Dóg ■'k zal flegts, in het kort, uw groote lóf verbreiden,
Om niet te verre van mijn oogmerk af te weiden.

''tZij ik aanfchouw, meternft, Minervaas hoogeKoor,
Die OelFen-School, daar gij zo dikmaals had gehoor
Van onze ftichtffe jeugd. Daar gij in't pit der dingen
Der wijsbegeerte wift zo fchrander door te dringen:

Daar

Daar uw vernuft ontvouwdd' natimrs-geheimenis.
Ja, daar ge ons toondde wat de regtewijsheid is,
En daar ge meenigmaal zo deftig reeden-twiftte.
Dat nooit uw fcherp verfl:and zig ergens invergiftte.
Gij vólgdde nooit de drift en dwaalmg van die gpn,
Die meerder fteundden op de drift, als op de reên:
Nooit kon een' dwaaze drift U in het miiift' verwinnen.
De reeden was 't alleen, waar van gij uwe zinnen
Liet leiden; en alzo klomt gij van trap tót trap,
Tót dat gij eindlijk wierd vereerd met 't Meefterfchap
Der wijsbegeerte , en nu zien wij U meede kroonen ,
Tót Priefter van het recht, als een van Themis zoonen^
O fchrandere de Vries; Terwijl ge ons toond zo klaar,
In uwe R-eeden-twift, des P i j n-b a n k s doods-gevaar r
O fchrikkelijke pijn ! ó plaag die meenigwerven,
De menlfen duizendmaal, in plaats van eens, doet ftervenr
O reedenlooze vond , van Chrift'nen nooit bedagt;
Maar van het Heidendom zo dwaaflijk voortgebragt l
O Winkel vol van bloed, hoe pijnigd gij 't gewilTe
Der menlfen i En hoe dwingt g' haar om bekentenilfe
Van eene zaak, waar aan zij vaak onfchuldig zijn!
Zo dat de mens zig zelfv' vermoord door deeze pijn,,
En is ziin eigen Beul zelf tegen zijn geweeten.

O Rechters die op de aarde als Góden zijt gezeeten
In Goodes Vierfchaar! Weeft voorzigtig: want gij ziet
Wat kwaad, wat onheil en wat rampen zijn gefchied
Door deeze Pijn-Bank, die helaas zo meenigvuldig
De fchelmen vrii verklaard, de onnozele houd fchuldigL
Ja, die de onnoofle mens, gepijnigd teegens recht gt;
Doet zeggen 't geen hij nooit gedaan heeft of gezegd:
Ta, doet hem zweeren dat hij nooit had in gedagten,.
Ta-wi4 die wreede pijn 't gewilfe komt verkragten.
En pijnigd ziel en lijf door plaagen nooit gehoord.

Wie zal niet zeggen dat hij heeft zijn Vaar vermoord?
En dat hij bloedfchand' deed' zelf met zijne eige Moeder?
Dat Itij zijn eigen kind vermoordde, met zijn' Broeder ?

Dat hij zijn zufters eer bevlekt had ? En, o fchand!
Dat hij verraadde had zijn lieve Vaaderland ?
Dit alles kan me een mens door deeze pijn en banden
Afpcrffen uit zijn lijf. 't Was goed dat alle landen
Die fnoode Ziels-Harpij verhandden als een peft,
Die met onnoozel bloed zig zeiven voet en meft:
En die helaas in deeze en in voorleeden' tijden ,
Zo veele menlTen heeft onfchuldig ftraf doen lijden!
Want als men heeft gerekt de leeden zo verwoed ,
Dat ^t koude en klamme zweet, en etter , merg en bloed,
Uit 't lichaam werd geperft ! En als men vind na deezen,
Dat hij, die wreedehjk ter Pijn-bank wierd verxA eezen,
Onfchuldig is : wat dan ? Heeft deeze onnoosle man
Dan niet meer ftraf geleên , als hij ooit lijden kan ?
Indien 't mij luftte hier in 't breede eens aan te vyijzen
Hoe veele onfchuldige ('t geheugen doet mij ijzen:}
Gepijnigd zijn ; zo zou ik buiten deeze perk
En paal van dit Gedicht , nog doen een vrugtloos werk :
Want Heer De Vries zal u naauwkeurig doen befchouwen,
Wat deeze Pijn-bank is : zie hem de zaak ontvouwen
Zie in zijn Reeden-twift des Pyn-banks dolligheid
Zo klaar, zo oopentlijk en bondig weederleid,
In fpijt des afgronds , en in fpijt van die 't benijden i
Ga voort Aftréaas Telg , zo moedig in het ftrijden
Voor Themis Heiligdom ! O wakkre Themis Zoon
Met recht verdiend gij , voor uw' goeden iever, loon:
Met recht behoord ge een reeks van m.eêr dan Neftors jaaren,
Te leeven , tót gij word verfierd met zilvre haaren.
Leef lang! Befchermd het recht door uwe zórg en vlijt,
Maak dat ge een Voorfpraak van verdrukte menflen zijt!
Een trooft van weêuvv en wees, van hulp en trooft verlaaten^
Handhaafd Rechtvaardigheid, in fpijt van die baar haaten,
Denk, als gij Rechter waart, dat Gód zit in 't gericht,
Zo leefd ge onfterfüjk voor zijn Gódlijk aangezicht.

SAMUEL VANDER HEIDEN.