disputatio
I N A V G V R
D E
MEDICA
A L I Sy
Q^V A M
AUSPICE DEO OPT. MAX.
f^uBoritate CHagnifici D. ReBoris,
Philofophi^ Doaoris, ejufdemque Facultatis in Ilhïftri
Academiâ Ultrajeftinâ Profeflbris Ordinarii,
NEC NON
Afftplfßmi Senatm Academia Conßnßi, Nobilißmaqtte
Facultatis MEBiClt;L/£ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegiis rite
amp; légitimé confequendis,
Puhlico examini fuhßcit
JOHANNES CASPAR FEHR, Suevophord. Franc:
Ad diem zz, Septembr/s, horis locoque folitis.
Ex Officinâ Francisci Halma, Academia:
Typographi, cb bc xcii.
Incîuu atque Lthêr/i Sacri Romani Imferii
REIPUBLIC^ SUINFURTENSIS
PATRIBUS CONSCRIPTIS,
VIRIS
Magnifiek, ISlobiltpmis , Âm^lîfmis
Confultipmis, Excellentipmis atque
Trudentijfmis
Dnn.
CONSULI PR^TORI, SEX VIRIS,
CONSILIARIIS, SCABINIS,
CiETERISaUE
SENATORIBUS SINGULIS
GRAVISSIMIS,
Dominis meîs Mœcenatibus , Patronis,
amp; Fautoribus aetatèm Colendis ,
Inmgtiralem hanc difputationem in grati animi
tejferam, ulteriormque fui commendationem
d. d. d.
JOHAîWES caspar EEHR..
-ocr page 3-I qui funt morU, qui expeditam pari-
ter ac circumfpeBam Medici operam
requirunt , tili certè funt , quos
Acutos nominare confuevimm. Non
enim folum homines nihil mali cogi-
tantes J quofque fanißmos judicafes,
atroci vehement id fuhito invadunt,
fed antequam de eorum prafentia fatis certi effe pof
fumus y tam altos figunt radices y ut praßantijßmis qui'
husvis medicamentis elußsy infaußum Microcofmo afferant
interitum. Hinc Medico in arena co7ißlium capiendum,
quad enim vefperi curâffes, id juxta Tulpii elogium ohÇ.
p. loz. in crepufculo immedicahile , amp; cum certa defpe-
ratione conjunBum videhis.nbsp;major vero horum efi
atrocitas, quove gravius periculum ex negleamp;a aut malè
inßituta curatione agris imminet, eo diligentius in iis
medendis fe exerceat Medicus , neceffe efi. Dum itaque
prafens infiitutum Differt at ionem quandam confcrihere
jußt y haud abs re me faUurum arlitratus fum, è diSfo-
rum morhorum numero illum feligere, qui te fie Bourner.
in prax. Tom.i i. p.45ö'. non tantum acutißmus omnium-
que frequent iffmè in hominum vitam impetum facit y fed ó*
A inbsp;agris
-ocr page 4-agris maximam, oh conjmBum dolorem y affert moleßiam :
quid quod huic tempori Autumnali, regionibus hifce, hu-
midiori aëre gaudentihus, admodum congruus eß.
c aptum ut f elicit er fuccedat, Te fumme Archiater devota
mente precor.
Leuritidi pars affeda nomen dedit, Grœcîs enim
= wXÉüpiT/f dida, T«ï -TiXivfii derivatur , quae
vox latus, coftam amp; membranam codai fuccin-
' gentem notât. Latinis à fitu partis dolentis mor-
bus lateralis, Cèlfo Lateris dolor, Germanis Öa^
^cittcnficcöm , Belgis peuri^ dicitur.
II. Licet autem nomine Pleuritidis omnisdolor
in thoracis regione perceptus . five is à flatibus,
five ab inflammatione Pleurae , Pulmonum, Muf-
culorum intercoftalium , Mediaftini , five ab alia , quacunque demum
caufa ortum trahat, communiter venire foleat ; attamen propriè ille tan-
tam hoe gaudet titulo, quia Pleurae inflammatione dependet j iindeetiam
Pleuritis Exquifita nominatur. Et haec efl:, quam pagellis his examina-
turus , Pleurde Inïlammationem definio.
III.nbsp;Generis loco Inflammationem pofui, quam phœnomena Inflam-
mationum ordinaria, nimirum Tumor, Dolor, Calor, Rubor, Pulfa-
tio amp; Febris innuunt. Dolor quidem , Calor p. n. amp; Febris primo in-
tuitu fenfibus cognofcuntur ; Rubor autem , Tumor amp; pulfatio , quia
in partibus corporis interioribus exiflunt, ratione tantiim amp; è partis lae-
fae adionibus colligi queunt. Ipfa quoque Curatio eam demonftrat, quae,
uti in aliis inflammationibus , ita etiam in hac vel refolventibus, vel fup-
purantibus abfolvitur. Quin pars affeda, fi in cadaveribus morbo hoe
defundorum infpiciatur, tumet, rubet, exulcerata eft , livet, nigricar,
quae omnia inflammationem adfuifTe plenariè^confirmant,
IV.nbsp;Difl^erentiam Pleura conftituit. Per Pleuram intelligo membra,
nam illam , qus à vertebris initium fumit , amp; poftquam thoracis cavita-
tem obduxit, in fterni interiore parte terminatur, vafa fanguifera àmam-
mariis amp; vena «Çt/^©-. nervosa pari vago nancifcitur. Cum enim do-
lor exquifitiflimus circa eam thoracis regionem percipatur , ubi praeter
Pleuram nulla fenfus adeo exquifiti pars reperitur, fediones etiam anato-
mic£
-ocr page 5-micsE eandem corruptam. oftendant j folam hanc pro primario Pleuritidis
fubjedo venditare , nullus dubito.
V.nbsp;Dum vero hïc alBrmo, non metuo difficuitates illas, quas tum
Veterum, tum Recentiorum nonnulli, quorum omnium Dux efl: Pia.
terns, heîc movere conantur. Hi nempe , cum in Pleuritide defunäo-
rum cadaveribus pulmones una cum pleura corruptos olfendiffent, fibi-
que impolTibile effe perfuafiffent, materiam eam, quam œgri primis die-
bus in majori copia non raro exfpuunt, è pleura tanquam parte admo-
dum exfangui, amp; ab afpera arteria longé remota, intra unius ve! alterius
diei fpatium ad pulmones per vias Medicis ignotas deferri polTe , non
pleuram fed pulmones pro vero morbi hujus fubjedo agnoverunt. Ut-
ut enim Platero facile largiar, in cadaveribus qus ipfe fecuit , pulmones
fimul apparuilfe corruptos; inde tamen nil aliud colligere licet, nifi quod
tanta fuerit pleurae inflammatio , ut partibus vicinis in confenfum tradis.
Pleuritis in peripneumoniam tranfierit , id quod in Pleuritide lethali ut-
plurimum fit. Alia res elfet, fi illaefà pleura pulmones foli fuifîent afFcdi,
quod tamen nullibi legitur : contrarium autem foepius. In Prosper. Mar-
tian. in Hipp, loc. in hom.p. 78. fcio, inquit, in archihofpita'i S. S. quo-
tidie obfervari cadavera pleuriticorum , in quibus latus laefum amp; corru-
ptum reperitur , cujus rei praeter Exc. hofpitalis Medicos , amp; alios rei
Medicae ftudiolbs, oculatus teftis efie poflum ; quare quotiefcunque
Pleuritis eft vera , femper latus affcdum reperietur , pulmone illsfo ap-
parente. Ita Wtllißui pharm, rat.part, z.ßtt. i.e.p. fedem mali hujus, in-
quit , in Pleura efle , tum doloris fenfus, rum Pleuritide defunóïorum
obfervadones plenariè teftantur. Plura v. apud Wallßhm.inPrax. p.^ij.
River.lib. i.prax.cap. z. Bonnet anatora.fraQ.lib.i.p.
VI.nbsp;Quod porro rationes eorum attinet, primo extra omnem dubi-
tationis aleam pofitum eft , totam malTam fanguineamperuniverfum cor-
poris ambitum intra unius horse fpatium non femel, fed fspius, amp; jux-
ta Bontek. in cecon.anim. p. 10. ter decies circulum fuum abfolvere : quid
igitur impedit, quominus materia h^c intra unius vel alterius diei fpatium
ad partes admodum vicitias deferri poflit ? Nec fecundo quaht^tas materiae
hic obftat, praeterquam enim, quod Pleura non adeo exfanguis, ut Ve-
teres putabant, fed vafis arteriofis amp; venofis fufficienter inftruda fit , in
quibus ftagnatione femel fada, ob feri amp; fanguinis continuum affluxum
fat magna humorum copia coîligi poteft ; etiam partes vicinae plerumque
fimul inflammantur , unde mirum non eft , fi quandoque tanta puris
qùantitas evacuetur, ut pelvim adempleat, quod Fmß. lib. itj.obf 41.
notavit.
VII.nbsp;Reftat ut vias,quot;^ per quas fputum, ut amp; pus, quod cum illo re-
A 5nbsp;jicitur
-ocr page 6-jkitur è Pleura ad afperâm ârteriam defertùr 1 demonftrcm. Ante omnia
autem Galentts hac de re elegantiffimè diflerens heîc attendi meretur , qui
s. de loc. afeä. meatus, inquit, per quos pus in afperam arteriam ingre-
ditur, perpendere debet is, qui erroremin quem multi inciderunt, effu-
gere vult, namque è thorace in pulmones quid recipi, impoffibile efle
jam fibi perfuadent, fisrtafle ita fimulantes, ne videantur de re aliqua du-
bitare. Citerum credere debemus humorum fieri tranflationem , quippe
pervulnera penetrantiora haud obfcurè apparet : deinde quo paflo ea fieri
poteft , inveftigandum , ut , fi invenerimus , animo fimus quietiori,
quamdiu autem nos nihil inveniflTe putamus, ruditatem potius accufare,
quàm veritatem ipfam negare , par eft. Cui itaque in vias has mecura
inquirere libet, facile reperiet, (i) non alium adefle duâum , nifi Ve-
nam di^vy©. , per quam in ftatu naturali fanguis è Pleura in Venam ca-
vam , ex hac in dextrum Cordis ventriculum , inde per Arteriam pul-
monalem ad Arteriaï afperaï ramulos progreditur : (2.) dum materia acris
circa Venam hanc ftagnans, in pus mutatur, ipfam hanc neceflario cor-
rodi, ficque puri ingrefluro fpatium concedi fufficientilTimum ; amp; C3-)
his pofitis , aliter fieri non pofle , quin pus cum fanguine per Arterias
continuo affluente in Venam hanc recipiatur . dumye in itinere non vias
minores, fed mera vafa majora , invenit , ad Arterii afpers ramulos de-
feratur.
VIII.nbsp;Ad confirmationem fententiae hujus non parum conferunt C!a-
rifljmorum Virorum obfervationes, qus non foliim in Pleuritide, fed
aliis etiam in morbis pus in venas reforberi manifeftè oftendunt : ita
fieit. cif. med. p. izo. , memini , inquit, Patavii medicante Julio Cafer.
Placent, cuidam vulnerato in brachio utroque pus per alvum exiifle vul-
neribns ficcis : ita Paraas 1.10. chir. cap. 12. in finiftri cubiti articulo vul-
neratum pus per alvuni depofuifle amp; /. 16. c.49. è brachii vulnere ad al-
vum amp; veficam fimul materiam purulentam defcendiflc. Scultet.inarmam.
chir.ohf.amp; y. in thoracis vulneribus penetrantioribus : Fabric. Hild.cant.
z.obf.^. iijufleuritide : Borell. obf. ij. cent. i. in peripneumonia ; Forefi.
15. obf. 24. m Angina pus per eafdem vias evacuatum efle teftantur.
Plurav. apud Lang.epifl.Ubr.z.ep.^o. Dolotum.Encycl.med.p.zouRhod.
ehf cent. 2. p. lt;Si. 62. Ö5.
IX.nbsp;Alii Pleuritidem per dolorem lateris punflorium cum refpiratlone
difficüi , tufli amp; fehri continua defcribunt : alii definitionem quam fu-
periiis pofui retinentes, refpirationem difBcilem amp; plura accidentia fupper-
addunt. Verum cîim Uli rationem Pleuritidis formalem adeo non expri-
mant , utpotius mera producSa amp; fymptomata in medium afferant ; Hi
vero non folam rei eflientiamexplicantes, caufas, effeftus, Si alia tanquam
fuper-
-ocr page 7-fuperfluum quid hue yitiosè transférant, definitiones has, utpote minîis
accuratas, merito rejicio. Id enim approbate plané non pofTum, quod
Medicorum nonnulii definitiones noftras non aeque ad logica praecepta
confcribendasamp;cogendas effepracipiant, contenti explicatione perfpicua,
modo rei defcripts effentia clarè percipi poffit. Nam cum logic® leges
ipfa media nobis praebeant , quibus fi utamur , rei definiend® efTentiarn
maximum perfpicuè exprefTamintelligere, atque ilia quae obfcuritatem ali-
quam parere apta nata funt, commodè vitare pofTumus; Imo cum his
negleâis fieri vix poffit, quin aliqua ad rei eifentiam diflinólè demon,
ftrandam neceffaria omittamus, vel faltem iis quae intraftatione de caufis,
fignis amp;c. proponenda fuiffent, huc vitiosc tranflatis, dum nullum re-
rum ordinem fervamus, confufio prompta fequatur : fatiùs effe arbitror,
fi ad logic® praecepta eas tradere fliudeamus. Accedit enim amp; iftud, quod
hoc ipfo injuriae, qu® heic facilè inferri pofTunt, ac fi nempe leges illi nobis
non œque cognitae , vel ex negligentia pr^termiffae effent , apte decli-
nemus.
X. Progredior ad morbi hujus caufas. Quemadmodum autem omnium
inflammationum caufam immediatam fanguinis actions ftagnationem effe
affirmo, ita fi haec in Pleura contingat, Pleuritidem immediatè generari
firmiter colligo. Si prius demonflravero, pofterius erit raanifeftum. Ut
haec clarius proponam è Phyfiologicis fuppono (i.) quamdiu vivimus
perpetuam effe feriamp; ftnguinis è Cordein arterias, ex his in venas amp; hinc
iterum ad Cor circulationem, amp; (2,) ad hanc legitime peragendam, tu-
bulos in quibus itus hic amp;reditus peragitur, undiquepervioseffe, necelfe
effe. Quando jam contingit, utobice alicubipofito humoribus circulan-
tibus tranfitus denegetur, aliter fieri nequit, quin fanguis continuo affluens
in molem majorem accretus, partis in qua colligitur fibras extendendo tu-
morem producat. Si itaque fanguis, qui hîc fubfiftere cogitur acredinc
manifefta non aeque fit imbutus, tunc praîter tumorem, amp; leviufculum
aliquando à fibrarum extenfione oriundum dolorem , nulla obfervantur
fymptomata, id quod in Aneurifmatibus amp; VariciUus ad oculum patet,
/in autem eidem particute acres, falinx, fintadmixt®, tunc partis in qua
ftagnatio fada eft fibras non tantum in tumorem attolluntur, fed etiam ro-
duntur punguntur, unde doloris fenfus fimul eXoritur; porro ipfis his
rofionibus Spiritus amp; humores in motum rapidiorem concitantur, hinc
calorp.n. accedit. Prsterea fibrae partim erofs, partim extenfae fanguinis
colorem rubicundum tranfmittunt, quare rubor quoque praefto eft. In-
fuper, cum fanguis impetu quodam è corde in arterias, amp; ob irritationem ,
majori conatu ad partem afFeäam protrufus, libere progredi nequeat. mo-
tus, pulfatorius in apricum prodit. Tandem, fi particule quidam acres,
quae
-ocr page 8-quae in motu fuo turbat« funt; reliquo fanguinicommmunicatae eafdem
ibi turbas excitent, Febris fupervenire folet. Sententjam hanc mflamma-
tiones à caufa externa induftse optime declarare norunt. _ Quando enim à
frigoris velcaloris acrimonia, autpunduris, acu, urticis, cauteriis,cutis
fibriilx vellicantur , tunc primo dolor hinc rubor, amp; tandem pulfatio
Sc Febris, eodem plane modo prodeunt.
XI. Caufam mediatam proximorem humorum circulantium coagulum
amp; acrimonia conftituit. Coagulum adelTe exinde colligo , quia (i ) ut
fanguis amp; ferum ad poros partium occludendos apta rcddantur , necefle
eft, utafubtilitate fua remittant, (i.) malum hocabincraffantibus frigi-
dis, acidis, adftringentibus non folum generatur , fed amp; fovetur, amp;
(5.) à refolventibus diaphoreticis iterum fubjugatur. Acrimonia vero,
licet eam in§.x. fatis demonftraverim , ulterius inde confirmatur, quod
in morbis hujufmodi acrimoniam corrigentia, qualia funt balfamica , amp;
abforbentiaterrea, adeo laudabilem effedum edunt. ut omnem ferepagi-
nam abfolvant. Prfterea, fi inflammatio in tunicis, quas ob teneritudi-
nemfuam fenfu delicatiorigaudent, v.gr. in oculis fiat, tunc acredo -atis
molefta manifeftè percipitur , ita ut de ejufdem prsfentia nullum fuperht
'^quot;xiTVemotam tandem Pleuritidis caufam omnia ilia, qus fanguini
fpiflitudinem amp; acrimoniam conciliare norunt, abfolvunt. Pnmum fe
offert Plethora , quam in juvene faepiusmalo huic anfamdedifle Binmng.
in obf. Ó-cur. p. amp; Heurn. libr.v. Jph. Hipp.vni. notavit. Quando
enim tubuli fanguiferi ab humorum quantitate ita onerantur, utundiqua-
que turgeant, aliter fieri non poteft, quinifli in motu fuo vegeto impe-
diti, quandoque etiam ob vafa à nimia quantitate difrupta extravafati, à
visore fuo remittant.nbsp;.....„ . r •
XIII. Quantum Aëris inclementia, fubita imprimis, amp;infignior ejus
mutatio, in morbi hujus produdione valet, quotidiana nos docet expe-
rientia. Legi hac de re mennr Sj/ndenhaa. demorb. lt;r/«W.qui/».zoi.^azö.
à tempeftate placida, tepente, ad poftremos iifque odobris dies perfeve-
rante quam frigida amp; humida mox excepit, amp; I.e.p. 247. utamp; Forefi. in
obf med. torn. z. lib. 16. p. 225. agelu acriori diutiùs perfeverante amp; in ver
ufque fe extendente, cui fubito calida tempeftas, fucceffit Pleuritides fre-
quentiores obfervavit. Prioris hanc do rationem: tempeftate fervida diu-
tiùs permanente, fubtiliores maffœ fanguines partes per fudores largiùs
fluentes diffipantur, vifcidiores verô, amp; acriores in corpore relia^ ab efu
amp; potu frigidorum 'acidiufculorum , facilè fermentefcibilium fruduum
horxorum amp;fimilium, quibus iis temporibus inhiareconfuevirnus, au-
oentur. Si jam tempeftas humida amp; intensè frigida fubito accedat, non
quot;nbsp;fol lim
folum particulae fqualidae amp; impurae ; quibus aerliujurmoJi fcatct, fuc^
CIS noltris vitahbus in majori copia communicantur, fed iidem etiam à
trigor« vehementia intimms coagulantur , fimulve corporis pori arditis
lt;^cluduntur, unde ç-«V/5 omnimoda, amp; inflammatio prœfto eft. Pofte-
rius exinde deduco , quod tempeftate frigida diutius durante, ferum amp;
languis ab aère, eo tempore admodum craflb amp; impuro exiftente, ad vo-
Jatilitatem debitam non perducantur, unde, accedente imprimis diacta in-
convenientiori, amp; motus defeâu , neceflario vifcedinem S.' acrimoniam
contrahun^ ^fius itaque fervidus mox fupervenicns particular volati-
les. quae m pauca admodum quantitate adfunt dilTipando facilè confu-
mit.rchqus vero fimul in motum agitata, cîim ad ilium rudioresfint,ob.-
«ruâiones inflammatorias procréant.
XIV. Quœ de acris inclementia jam dixi, illa in aliisquoque rebus quae
M. S. mutationem fubitaneam inferre norunr. locum inveniunt : ita
etmmg.mobf. p.^g. refiigerationem corporis fubitaneam â fudore largio-
n, Foreftas obf.Tom.z. I,b.i6. ohf. 26. Jargiorem aquae frigide potum,
poftincalefcentiam: Hildanus cent. obf. indefeflquot;am faltationem, hanc-
que infequentem potum frigidum Guldeak^. lapfum in fluvium pleuri-
ndes produxifle annotarunt. Quin apud Fores, l. c. obf. 3 5. puellam, cum in
liyeme afperrima linteamina extra urbem lavâifet, domum reverfam amp; ca-
khaito Hoechßet. obß med. fart, foßham.p. 40. fceminam in ficcandis lin-
teaminibus ud.s amp; lotis intentam , cum felis œftum non curaret, eodem
modo PJeuntide correptas effe, legimus.
Xy. E cibisamp; potu morbo huic pabulum fuppeditant , qui chylum
vifcofum amp; acrem largiuntur, qualis enim chylus, talis etiam efl'e folet
fanguis. Prxftant hoc imprimis illi, qui diflblutu funt difiiciliores, vel
acrimoniam manifeftnm fecumvehunt, quales funt carnes fumo indurata,
fale condits, pifces, bralfica muriatica , frudus horaei , olera; ab aceta-
xns PolybiHs hifl. 1.1. Agron. Regem Hnngaria in Pleuritidem lethalem inci-
dilJe refert : hue pertinet cerevifia amp; vinum fœculenta, acefcentia, ut amp;
multum, a cujus ufu Zacut.Lußt.l. r. prax. obf io2. eandem obfervavit.
Jnfuper quïvis alimenta, etfi infe maximè laudabilia , fi in nimia quan-
titate, aut tempore minus convenienti afllimantur, in acorem amp; magma
vifcofum convertunmr ; ita licet vinum ad corporis roburconfervandum
mirum quantum faciat, nihilominus ex ejufdem potu largioriPleuritides
fepiflime produci folent. Exempla V. apud Binning, l. c. p. 174. Forell.
^bßtom.^.lib.l6 obf^6.^7.amp;^6. Wallfthm. inPrax.p.^6. Eodemmodo
aquam fiigidam amp; cerevif^amdefscatam in fe admodum laudabiles, in corpus
caiore œftuans alfumptas, morbi hujus authores fuifle è §. pracedenti ab-
unge videre eft, Nec fomnus amp; vigiliae hic exdudenda funt. Somni enim
ß - ^^^^
-ocr page 10-tempore tota M. S. pdlfu tefte fegnms movetur, unde fi in eo exceGTus
fiat, fucci vitales ob motum tardiorem diutiiis eontinuatum non fatis agi-
tati^ ad ftagnationem proni redduntur. Prsfentius vero periculum im-
minet, fi eundem tempore äeftivo, corpore imprimis motu vel calore ni-
miolaflato, in locoumbrofo, humido ineamus ; priterquam enim quod
tunc volatiles M. S. partes ob œftum vel motum vehementiorem praegref-
fum, difperfae fint, ac ipfe fomnus hic multum contribuât, etiam ef-
fluvia impura, humida corpori large communicantur,- unàeHettrmta l. 5.
Hipp.Aph. 8. juvenem qui, cum ruri eflet, humi dormivit : Riverius
ohf.lib.z,p.^i9. virumin pomœrio capite nudo radiis folaribusexpofito,
dormientem amp; Foreß. l. c, obf. 205. ad aqueam foflam menfe majo decum-
bentem, Pleuritide correptos efle teftantur. Vigiliae vero nimiae, cum
agibiliores M. S. partes confumant , ruditatibus cumulandis non levem
prsbent anfam.
XVI. Animi item pathemata non minimum hîc pondus addunt, fiqui-
dem occafione terroris Hcechflett. l. c.p. 90. irae Eph. A. N. C. dec. z. An».
I. obf u8. Pleuritides ortas efle tradunt; terror nempe , ut amp; triftitia
volatiles fanguinis partes figendo amp; incraflando ; ira vero, cum integram
M. S. nimium exagitet, eafdem diffipando , obftruétionibus inflamma-
toriis favent. A menfium obftruaione Deodat.i» f^aled. p. IZ9. à lochio-
Fum fuppreflione Binmrsg.cent.i.obfz% eandem obfervarunt; haeenimob-
ftruâiones non tantîim humorum craffitiem prïfupponunt, fedamp;pletho-
ram inducunt, qux qua ratione Pleuritidem générât, ex fuperioribus patet.
Nec fcabiesretrogrefla hic omni vacat culpa, exemplum vid. a.'^ûàAmat.
Ltiftî.cent. i,.curat. 6z. Nam puftulï illas falibus acribus originem debent,
qus ad cutis fuperficiem delatae ftagnando amp; eandem erodendoinflamma-
liones quafi minimas excitant j fi jam falia haec per topica , mercurialia
imprimis non ritè praeparata , vel minus accurata meihodo adhibita in
fluorem redigantur, cum fero amp; fanguine iterum circulata , iifdem aco-
rem fuum communicant. Tandem hue referri merentur contuflîones amp;
percuflîones externx, per quas tubulis fanguiferisdifruptis, fanguisextra-
vafatus ftagnando acrimoniam amp; coagulum induit. Exemplum vid, apud
Hoechftctt. obf. iz. p. 10. Tolet. lib. 4. thef. var. cap. i. AÜ. Haffn. vol. 2.
p. 259. Plater, obf. hb. z.p. 417.
XVII, Devenio nunc ad traÛationcm de fignis ubi inter diagnoftica
primum fe offert Dolor puncioriys maximè acutus, in alterutro thoracis
latere perceptus , qui quandoque verfus fuperiora, Claviculas fcilicet amp;
jugulum, quandoque verfus dorfum vergcns, è decubitu in latus fanum
cxacerbari folet. Oritur hic, quatenus nervorum fibriilae à materia circa
ilias ftagnantis acrimonia vellicatur, vellicatio hsc per fpiritus menti com-
muni-
municatur , ibique ejufmodi fenfationcm exprimit , quam dolorem dî-
cere confuevimus , cumque haec in parte admodum fenfiü, membrano-
fa niniirum peragantur , aliter fieri non poteft , quin acutiliimus idem
exfurgat. Quando vero ob materia copiam vel acrimoniam majorem fi-
brx nerveae in tantùm vellicantur, ut partes vicin® in confenfum trahan-
tur , tunc , fi in partibus pleurx fuperioribus mali fedes fuerit, ad fupe-
riora, fcapulas fcilicet amp; jugulum , fin in inferioribus , ad dorfum fc
dolor extendit, Infuper aegro in latus fanum decumbente, pulmones, amp;
quicquid in thoracis cavitate continetur verfus illam partem pondéré fuo
delabitur, quo fado , lateris oppofiti fibrae à materia fubfiftente jamdum
p. n. extenfs , ulterius tenduntur , amp; per confequens dolor exafpe-
ratur.
XVIII.nbsp;Secundum morbi hujus fignum eft Febris continua. Nam
particulaî quaedam ob ftagnationem in Pleura acriores redditae , amp; in
motu fuo regulari turbatae à fanguine fubinde magis magifque afflaente
per poros amp; vafa protruduntur , atque fic reliquo fanguini admifts, to-
tam M. S. turbando febrim fymptomaticam excitant.
XIX.nbsp;Tertium eft Refpiratio frequens amp; dolorifica. Pleura enim],
cum inflammata fit , tUmet, unde pulmones fe fufficienter explicate ne-
queunt , idque itpetitis vicibus compenfare opus habent. Si veto pars
affefta inter infpirandum ob pulmonum expanfionem liberiorem, vel etiam
tumoris magnitudinem à pulmonibus attingatur, dolor pçomptè fuper-
venit.
XX.nbsp;Quartum eft , Tuffis ab initio ficca, hinc vero cum rejedione
fputi craffi fpumofi , mox cruenti , purulenti, amp; varié tindi. Oritur
hsc quatenus âcres qusdam particuls partim per viciniam , amp; immedia-
lum pleurae cum pulmonibus contaftum, partim vero, dum tota M. S.
iifdem turget, per Arteriam pulmonalem ad pulmones delats, neryeas
eorum fibrillas irritant. Quamdiu itaque materia ad rejiciendum minus
apta eft, tuCGs manet ficca, quando vero fucceffu temporis materia dige-
ritur amp; in pus mutatur, aut etiam vafa fimul rumpantur, tunc fputafpu-
imofa, purulenta , cruenta fimul prodeunt.
XXI.nbsp;Sicuti vero quatuor hxc figna Pleuritidi exquifitae femper con-
junguntur ; ita dolor capitis, fitis p. n. convulfiones amp; fimilia his non
raro fuperveniunt. Cum enim intégra M.S. acore coagulante fit referta,
hinc fi in capite virus fuum exerat Cephalalgiam, fi nervös intimiiis ir-
riter, Convulfiones, fi falivales faucium glandulas obftruat, fitim p. n.
excitât.
XXII.nbsp;Dignofcitur Pleuritis i. à Peripneumonia , quod dolor in hac
non adeo vehemens fit ac in Pleuritide , ubi, acerrims fentiuntur pun-
B znbsp;durs;
-ocr page 12-duras j pulmones enim membranis admodum raris praediti , non adeo
exquifiti fenfias funt ac pleura, quas è meris tendinum fibris contexta vide-
tur. Refpiratio etiam , amp; tulTis multo difficilior eft in hac quam in illa:
in Peripneumonia enim refpirationis organa per fe, in Pleuritide verô per
confenilim afïiciuntur. 2. A mufculorum intercoftalium inflammatione,
quia haec line febri fit , aut fi febris adfit , ea lenta tantîim , tuflîs vero
rara amp; dolor obtufus eft, fi mufculi exteriores afiêâi funt , dolor tadu
exacerbatur, locus tumet , rubet, ardet, amp; tandem pus plorat. 3. a
Mediaftini inflammatione ; quia in hac dolor obtufus communicatur uf-
que ad fternum, amp; per medium pedoris in longitudine ad collum tran-
fit. 4. Ab Hepatis inflammadone : quia in hac dolor obtufus fub co-
ftis fpuriis in dextro hypochondrio reperitur , qui corpore in latus alter-
utrum inclinato locum mutat. 5. A diaphragmatis inflammatione; quod
in hac dolor circuiaris circa externa coftarum confinia obfervatur, amp;de-
lirium ordinariè conjungitur. 6. A Pleuritide flatuenta , quia in hac
ufus flatulentorum praeceflit , dolor vagus fine febre cum flatibus amp;
rudibus obfervatur.
XXIII. His aliquid de prognofi fubnedcre, confultum puto. Licet
autem juxta Hipp. z. aphor. 19, morborum acutorum , adeoque etiam
Pleuritidis, vel ad falutem vel ad mortem certa praedidio non fit , nihilo-
minus tamen bene fperare jubeo, fi primis ftatim diebus, tuCTi praefertim
non adeo valida exiftente , Expedoratio fputi copifi aibi, hinc purulenti,
cruénti prompte fuccedat. Haec enim materiam peccantem non folum
bene digcri fed amp; decenter evacuari oftendunt. At fi nec in principio,
nec in augmento fputa prodire obferventur, aut fi prodierint, jam fup-
primantur , pedoris fonitus, tuffis vehementior amp; Orthopnœa fumma
conjungatur; certiffimum sdeft indicium materiam craflam , copiofam.
Pulmonum bronchia in tantum obfidere , ut non folum aeri ingrefTuro
fpatium fuflîciens denegetur, fed amp; eorum vafa majora sque ac minora
eoufque comprimantur , ut non nifi fummis conatibus , fanguis in iif.
dem circulari poffit. Imprimis hoc in Cachedicis amp; Afîhmaticis videre
eft, quorum bronchia à fero coagulato jamdum funt infarda , quare ex
levi alicujus materias acceffu Orthopnœa fumma amp; fummum vitx pericu-
lum immlnet. Nec boni ominis figna funt , fi ab initio fputum merç
länguineum , vel pus in ingenti copia rejiciatur ; prius enim humorum
acrimoniam fummam , amp; ab hac dependentem vaforum majorum difrup-
tionem ; pofterius autem , puris ingentem copiam , à qua pulmo facile
penitus obrui poteft , arguit. Livida aut nigra fi excernantur, corru-
ptionem humorum omnîmodam, amp; partium internarum gangrœnam in-
dicant. Convulfiones, amp;deliria genus nervofum intimiùs afièdum adeo-
que
que rem periculi plenam oftendunr. Ad falutis figna pun's per alvum.
vel vias urinarias excretio referri meretur. Videtur equidem phoenome.
non hoc primo intuitu impoffibile ; interim, ciim Viris fide digniffimis,
quorum fuperius mentionem feci, fidem denegare incongruum fit, hinc
nonnulli reperiuntur , qui pus in cavitate thoracis colledum in vapores
mutari, diaphragmatis poros trajicere, amp; defcendendo per abdomen, in
tunicas inteftinorum amp; veficae urinariae impingere , eorumque poros pe-
netrate , ficque vel per alvum , vel per veficam rurfus excerni putant.
Veriim opinio hxc maximas habet difficultates (i.) enim nullus Medio-
rum pus in vaporem amp; hinc iterum in pus mutari poffe facilè concedet,
(a) diaphragmatis aeque ac inteftinorum amp; veficas urinaria ftrudura adeo
compaàa eft, ut ne quidem aëri vel aquae, multo minus puri tranfitum
concédât (5) NecefTum effet , ut pus antequam in vapores mutari, amp;
hinc iter fuum longinquum per vias has invias abfolvere polTet, maximum
temporis fpatium confumeret ; inde vero aliter fieri non poffet, quin
idem acrimoniam fummam conciperet, atqne partes per quas tranfit, cor-
roderet, exulceraret, deftrueret. Unde illis potius affentio , qui pus in
venas reforberi amp; cum fanguine ad partes has deferri, arbitrantur. Cum
autem de his fuperiiis jamdum diâum fit , unicum tantum addo, nimi-
rum quod puris in thorace contenti confiftentia fpiffior non impediat,
quo minus id ipfum vafa hsc tranfmeet ; fiquidem craffities illa maximam
partem tunc demum accedit» quando aëris accefTus fit; fic fanguis pleu-
riticorum aëri expofitus, confiftentiam cutis denfiffimse induit. Si itaque
fanguini huic liber tranfitus concedatur , non video cur idem puri de-
negetur.
XXIV.nbsp;Explicatis nunc iis , qux ad Pleuritidis cognitionem faclunt,
ad ejufdem curationem devenio. Totum autem negotium in eo fitum eft,
ut fanguis coagulatus refolvatur, ejufque acrimonia corrigatur : amp; fi haec
adipifci nequeamus, fuppuratio promoveatur, amp; materia per eas, quas
natura eligit, vias educatur, fimulque, quae urgent, fymptomata mitigen-
tur.
XXV.nbsp;Antequam vero ulterius progrediar , quxdam de V. S. mo-
nenda veniunt. Nam Veteres ad unum penè omnes venaefeâionem pri-
marium in hoc morbo remedium prsedicantes, fanguinem ad ejus muta-
tionem miferunt; quin evacuationem ejus uno die bis, ter , quater repe-
tierunt. E contrario Hdmomim amp; qui eum fequuntur, remedium hoc
tanquam malediftum cane pejus amp; angue fugiunt. Mihi illi arrident , qui
v.S. nec promifuè admittunt, nec penitus rejiciunt. Hodie enim poft-
quam caufa pleuritidis melius innotuit, ejufdem indicationem ordinarie
nullam effe , manifeftwn eft j quare plurimos abfque ea feliciffime cura-
tos eîTe videre eft apud//e/«?««'. inTr. Vleuu Furem. Ettmult. med. theór.
^ prax. inflr. cap. 5. de aux. KS. p. 117. §. 7. Ephem. A.N.C.ann.i.
oùf.j.p. 10. Strauß PaUflr. medic, part. z.p. 55.Jjlv.Prax. l. i, cap.i\o.§.
26. Ludov. pharm.diff. t.p. 123. DoUum Encjcl. med» lib. 2. c. 5. p. 28(5.
Excellemijfmum Wedelium , Praceptorem meum nunquam fatis depnedican-
dum in opiol. t. z.Seil, i,cap. i. p. 112, Quin ejufdenî adminiftrationem in
certis circumftantiis, ubi nempe malignitas conjunda eft, funeftam efle,
nofcitur ex Hoechßett. ohfdec.j.Caf.'^. p. 107.^ 108. Cefner. lib. 1. Ep.
19. Ephm.A.JV.C. ann i. obf 51. Interim tamen cîim malum hoc fan-
guinis abundantias dolores atrociffimos amp; fuffbcationis periculum fum-
mum inferenti ortum non rarô debeat ; hinc ut fymptomatibus his fuc^
curramus venxfedione carere non pofl'umus. Ipfo enim iJlo momento
quo hxc celebratur , doîoris lenitio , ardoris mitigatio , amp; refpiratio li-
berior fequitur : its Sydenh.tn, I.e.p.z^'^. ^Binning.loc.cit. p. 16^. pleu-
ritides annotarunt , in quibus, nifi V.S. fuerit celebrata, aegri ne tufli-
re quidem valuerunt, fed dolore atrociflimo fummaque difpnoealaboran-
tes, tantum non fuffocati funt. Quin exempla morbi hujus à plethora
manifeftè orti, quae non alio remedio, nifi fola venaefccäione curata funt
reperiesin Ephm. A. N.C.Dec. ann. obf, amp; Binning, loc. cit.
f. 264.
XXVI. Omifl'àitaque velcelebratâpro reiexigentîa vensfeâione, fan-
guis refolvendus I. Diaphoreticis voîatilibus v. gr. Spir. CC. Tartar. Salis
ammoniac.theriacal.caraphorat.Tiniä.bezoart.Theriac.Androm. Conftant
hsc è particulis tenuiflimis amp; maximè adivis, quae coagulata in corpore
noftropenetrandi, eademque ad priftinam fluiditatem redigendi vi fumma
pollent. Imprimis itaque conducunt, quando coagulationis intimions,
vel malignitatis fufpicio adeft, in tali enim ftatu fixiora non fuSîcere, è
Medicorum recentiorum experientia frequentiori conftat. Nec îéftus, fi
forfan major conjundus fuerit, plus quam par eft, timendus eft. Hic
enim, cîim circulationis fufllamminatae produdum fit, fero amp; fanguine
in ordinem redado, fponte celTat, modo falina, quas fe facilii^is refol-
vunt, amp; prs fulphureis aeftum minorem excitant, eligamus. Hac de re
latiîis Srelegantiflimè diflerentem vide Ludovic, in pharm, dijfert, i. p.ioz.
Enmitller.comn}. Ludov. p.^^. Excellent. Wedel, in amœn. mat, med. lib.z,
SeB.z.cap.^-Jt^'fck-Pya.x.p.Bjj. Interim tamen in Pleuritide benigniori
hsc ipfa adeo non nocent, ut potiîis morbum in prima herba fuffbcare
valeant. Hinc Sylv.l.i. Prax.cap.^^o. §.26.^^27. exhibito inquit, tem-
peftivè unico fudorifero è volatilioribus Pleuritis abfque ulla V. S. felicrf-
fimè curatur , cujus rei teftem oculatum fe profitetur DoUm in Encyl.
Medic.p,z%6. ïtiEttmulleras l.c, fingularem Èncheirifin efle ait, afiêdui
huic
-ocr page 15-huic mox in principio per falia volatih'a mederi: ßc Exc. TVëdet. in opiol.
Ith.z.SeEl.z. cap,i. p.m. fi in principio, inquit, Pleuritidis opponan-
tur bezoartica volatilia, dici non poteft, quam prompte morbus aufcuU
tet Medico , quin unico fspius fudorifero volatiliori morbus jugulatur.
Plura vid. apud Deck- i» Exerc. Äied. PraB.p. River, obf cent. i. obf 56.
p Ji.Bontek infftndam Med.cap.i^, p.nz. Ephem.A.N.C. Dcc.l.am.
lil obf Jl.
XX VII. Licet autem Alexipharmacis volatilibus primarium in hoc mor-
bo locum tribuerim, ea tamen in omni pleuritide promifcuè propinanda
effe, minimè praïcipio. Cautè enim ea propinari velim (i.) in iis quo-
rum corpora falibus fcorbuticis funt referta: in his enim nil nilî ebullitio-
nes fanguinis majoresamp;$ftus intentiores excitant, (a.) In gravidis: cunt
enim volatilia jam difta pleraque fimul menfes amp; fcetum peilant, facile
fieri poterit ut ab eorum ufu ülegitimo abortus proveniat. (5.) Dofis
eorum pro caufs vehementia majori vel minori, éfefubjedi tolerantia ita
moderanda eft, ut fanguinem quidem fundamus, non tamen nimio fluo-
ré efferatiorem reddamus, quem in finem his fubjungenda funt II.Fixio-
ra v. gr. Antimon diaphoret.Bezoart. minor, martial, oc, cancr lap. perc.
off. cap. lucii pifc. dent, apr cinnab. nat. fang. hire. pulv. bez. amp; antipleur.
Sennert.Mynf Róllfinc. Exc..Wed. Haec non tantum ferum amp; fanguinem
coagulatum refolvendo obftrucfionem référant, fed etiam acrimoniam con-
junftam corrigunt, unde cïim utrique intentioni fatisfaciant fpecifica in
hoc morbo audiunt ; at, quia mitius operantur, in coagulatione majo-
ri fola non fufficiunt, unde non nifi prasmiffis volatilibus in ufum vocan-
da funt. Si autem benigna fit Pleuritis aut ob rationes modo didas vola-
tilia fufpeda reddantur, tune hsc ipfa bis vel ter de die propinata , impri-
mis volatilibus, ut fale viper. CC. amp; firn. acuata, officio fuo fatis fun-
guntur.
XXVIir. Refolutionem infigniter adjuvant externa topica v. gr. lini-
mentaex ol. cera;anif. fœn.chamom. juniper, camph, myrrh, faccul. amp;fo.
tus ex herba rofm. rut. abrot. fcord. rad.galg.zedoar., bacc.laur. junipv
fem. anif. carvi cardam. caryoph. amp;rc. parata. Hxc calidè applicata parti-
culis fuis tenuibus, admodum atfivis poros cutis penetrant, humorum
coagulum incidunt, atque ita ad reftitutionem circuli fanguinis multum
contribuunt.
XXIX. Quod fi ob humorum fubfiftentium copiam vel coagulum
intimiùs conceptum refolutio didis jam remediis non fuccedat , fuppu-
ratio promovenda eft emollientibus. v, gr. fotibusamp; facculis è rad. alth.
glyz. lil. aib.fl. cham. meliloth. h. mercur. pariet, verbafc. fem. fcen.gr.
^'ni- Ex fimilium ufu optimos effèdus vid. apud Foreß. in ebf. libr.
XXX.
-ocr page 16-XXX.nbsp;Dum verô hxc peraguntur, fimul materia peccans per cas quas
natura monftrat vias educenda eft , amp; quoniam evacuatio hsc ordinarië
per pulmones fieri folet , expedoratio adjuvetur bechicis, imprimis li-
quidis, v.gr.Eli*.peroral. Mich. Rollfinc. Exc. Wedel, fyr.de hyflbp.
veron. aq. veroc. hyffop. ut Scdecodis ex hisSd fimilibus paratis. Ludev.
Septal, duo medicamenta fumme laudat, quae doloribus his adeo utilia
efle cognovit, ut multosqui jamjam fuffocati videbantur ab ejufmodipe-
riculis hberaverit ; alterum eft mel rofatum cum butyro , alterum ol.
amygd. dulc. cum manna propinatum. Straaf. inPaUß. Medic, p. i. yvf*-
vuç.i. p. 60. oleo lini folo uxorem militis Pleuriticam fe reftituifle affir-
mât. His cum fucceflu aliquando acida admifcenturv.gr. fpirit. fulph. nitr.
falis,oxym.fquillit. cautè tamen id fiat, nec-hsc in ufum vocanda funt,
nifi tuffi ceflante materia in tantum coagulata pulmonum bronchia obfi.
deat, ut orthopnœa fumma amp; fufi^ocationis periculum adfit, ibi enim
hsc non tantîim pulmones ad excretionem ftimulando, fed amp; coagulum
incidendo materiam ad exitum aptiffimè promovent 5 unde Sennert. Ith. a.
Prax. cap. 16. p.z^o. licet, inquit, interdum medicamentis reHquis ali-
quid acetofi addere, ad majorem incifionem, amp;ut sger ad tuffim non-
nihil ftimuletur. Hoechflett. qmque ohf. med. dcc. 7. caf 5- eadem cum
fucceflu adhibuit. Ita Dionyf.'van der Steere inPrax.Med. annot.ä^. juve-
nem, cui interitusimminebat per fpir. falis gutt.4. cerevif. inftillat. maxi-
ma fputi copia promota, reftituit. Quin in tali rerum ftatu lenia vomi-
toria in ufum funt vocanda, fiquidem Excell.WédelimPatronusmeusnm-
qmm fine honorii prafamine noptinandus in Amoen. M. M. lib. 11. Seii. ir.
c^p. IX. ait: cum aliquando defperata pleuritica quafi fuccumberet, nec
propter vifcedinem amp; copiam materia ejici poflet expedorantibus, def-
perata quafi re , aufi fumm propinare fperma ceti cum tantillo tartar,
emet, unde unico vomitu allevata adeo , ut hinc valetudinem reciperet.
Quod fi materiae hujus excretio per viasurinarias, velalvum. fieri obfer-
vetur , tune ea diureticis, alvum laxcantibus moderate adjuvanda.
XXXI.nbsp;Symptomata mitigationem requirentia funt (i.) Dolor acutif-
fimus, qui interné per opiata externe fotibus calidis, unguentis, ut amp;
V. S. mitigatur, (2) Orthopnœa fumma, cui partim V. S. partim ex-
pedorantibus, fuccurrimus.
XXXII.nbsp;Denique aërem aeger moderate calidum ellgat, cibis vefcatur
tenerioribus, abftineat ab acribus, falfis, Potus fit decodum hordei c.
C. C. Vinum vitet. Alvum m principio obftrudam efle non nocet. Venus
fubtiliffimas M.S. partes mirum quantum confumit , unde Amatus Vir,
inquit , à pleuritide curatus, altera node cum uxore rem habens , in
fine fexti diei obiit.