DISPUTATIO JURIDICA
INJVGVRALIS,

R E G U L A M,

Qui prior eft tempore potior

eft Jure ,

Q^V A M,
PRyESIDE DEO TRIUNO.
■ w ■ JuBoritate Magmfici Re Si oris,

JOANNIS GEORGII GRAEVII

Politices J Eloquentiae amp; Hiftoriarum Profeflb-
ris Ordinarii,
N E C N O N
Amflijfimi Senatm Academici confenfu , NobiUJfmtque
Facultatis jVRIDICt^ Decreto.
PROGRADUDOCTORATUS
Summlfque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
rité amp; legitimè confequendis,
Eruduorum examini fubjicit

THEODORUS vander MAST. GuilhelmopoliBrab.

A. D. Seftemb, horis loceque folitis.

Trajecti ad Rhenum,

tx Officina Francisci Halma, Academis
Typographi , cb be xc.

JSlokiliJJimis AmpHJJimifque
V I R I Sr

D. D. ADRIANO PIETERSON.

JC. Potentiflimi Magnae Brittanniae Re-
gis Caftellano, amp; Qua^ftori in civitate
amp; territorio Niervaardenfi, curse amp; tu-
telsepatri, fempiterno amore amp;obfer-
vantia, colendo.

D. D. ARNOLDO vander MAST,
JC. Patruo meo Plurimum venerando.

D. a JOHANNI BOGERDT,

JC. Avunculo , mihi nunquam non hO'

norando.

Hmc Ttifpittationem Inaf^urakm ^
me met ipfum humillimo animo ,

offero

THE O DO RUS VAN DER M.ASTJ

aug tor.

DISSERTATIO JURIDICA
J N AVGV R AL IS
Ad Regulam.

Qui prior eft tempore, po-
tior eft Jure.

caput i.

Ro conatu meo enucleaturus hanc
juris regulam , qui prior eft tem-
pore potior eft jure non abs re
fore arbitror, fi prime generaliter
oftendam quid fit regula. Et hoc
fumma ratio poftulat ut a genera^
lioribus initium fiat, nam ad co-
gnitionem fpecierum, praecedere
debet cognitio generis. Vid.Tiecium ad tit. 2). R.J.
Num. 5.

i. Regulam definitJC. Taulm inl.i.f.d R.J.
«ünirum quod fit, brevis narratio ret exiftentis^

A 3nbsp;nm

non ut ex eajus fumatur ^ fed ex jure quod efl ^ qu^
fmtiUc vitiata eß ^ perdit officium fuum.

§. 2. JC. inquit quod (\t brevis narratio. Per re-
gulara enim brevis amp;; concinna fit narratio, amp;eft quafi.
caufe conjeaio ut Sabinus-xitivi d.i. i.quodfignificat
fi.u-nmatimamp; per indicemnarrationemjcaufe hujus con-
jeélio , ex lege duodecim tabularum originem filiam
ducere videtur: fic enim edicebantdeceniyiri: inforoj.
aut comitioj ante meridiem caufam conjicito duar. 2 •
difp 46. akiat.'^^.parer^. quemadmodum ergo caufo
conjeftio, omnia litigatoris jura in breve cogit ; fic ré-
gula plurium legum capita breviter compleftitur. ^

f. 3. Porro additur rei- exißentis. Per rem non in-
telligi debet res gefta , aut faftum aliquod : fed jus
quod eft , eodem modo, ut ih definitione juris pru-
dentisE, notitia rerum, eft notitia juris de rebus.

§. 4. Subjungitur non\ut ex ea jus fumatur jfedeX
jure quodeßj nam régula hauritur ex jure, quod prius
erat receptum. Hinc aperte cerni poteft virtutem re-
gulae in eo effe fitam , quod nempe régula jus , ante
conftitutum j. amp; per fingulas fpecies. obfervatum, id ge-
neraliter amp; in univerfum, quale fit, breviter amp; clare,
quantum fieri poteft , exponit.

5. Denique adjicitur quaßmulac vitiata eß j
perdit régula, vim fuam ac poteftatem per exceptio-
nem ^ cujus manifeftx reddi poflimt rationes, nulla
enim régula tam generalis eft , quin patiatur exceptio-
_nem,.^ prseterea in toto jure generi-per fpeciem dero-
quot;gatur, fecundum JC. in l 10. ff. d. R.J. fed oportet
exceptionem, fub régula contineri, per /. 4, §.ßn. ff-

J,6. Pro

§.6. Pro viribus expofîta generali definitione re-
gular , ad regulam propofitam in fpecie progredior,
'quxhïEC eft, qui prior eft tempore; potior eft jure,
quot;qu2E quidem totidem verbis extat in jure Canonico,
quot;G2/.54,. d.reg.jur. in 6. ut ex pluribus Juris Civilis
textibus evinci poteft pra:cipue ex /. I. w.pr.
ff'q-pot. in pign. /. -f C. eod\

c A p u T rr.

In hac quidem régula enodanda, amplus fe mihi
offert campus: fed intra cancellos ordmarice difpu-
tationis me conrinebo, amp; quandbquidem pr^ecipuus
hujus regulae ufus eft in prxlatione amp; concurfu cre-
ditorum, prxcipue etiam in id intendam, atque hœc qua-
aior generalia notabo. i. Qlus creditor dicitur prior
efle tempore. 2. Quibus creditoribus, hoc compe-
tit. 3. Qiiibus in caufis hoc jus concedimr. 4. C^ii-
bus cafibus ceflat.

§. I. Qiiod ad primutu, fc. quis prior tempore fit }
fciendumeft hoc pro fuby e£ta materia effe determinan-
dum. In hac materia tempore prior dicitur omnis cre-
ditor, qui primo de pignore con venit, non cuipignus
primo traditum eft per text, exprejf. in / 12. uït.ff.
qua.pot. in pig. fecus quam in empt. venditione, per
i.\i\.C.d.R.V. ubi is prior cenfeatur, cui res prius fait
tradita. Differentiae hujus ratio clare colligi poteft ex
naturaipfiusrei, nam ad pignorisconftitutionem con-
ventio tantum requiritur, in empt. vendit, autem re-
quiritur traditb , fi non vera, faltem fYmbolica vel
fiftaper quam dominium transfertur. NulliBienim in;

A 3nbsp;tore

toto Jure civili legimus quod conventiofolatribuat jus
re, jS excipias pignus : lie enim ipfe Imperator Jup-
nianusin §.7. J. de a£î. inquit ferviana amp; quafijef'
viana a5tioex ^ipßus JnriJdiäione pratoris Jubßan-
tiamcapiunt.

§. 2. Diaa hœc limitantur â JCto in 1.14./. quipt-
inpig. fc. fi adverfu non dominis pignus accipiatur, poi-
fidentis caufa eo cafu melior fit, quod optime quadrat
cum regula Juris \i%.ff.d.R.j. quce dicit, quod in pan
zzxA^ipoJfefforpotior eft, 6c ratio manifefta eft, cum enim
uterque eft non dominus , tunc unus non majus Jus
obligandi pignus habet quam alius ^ nec unius Jus ab al-
tero pendet, nihil ergo reftat quam ut melior caufa fit
poffidentis.

§.5. Et hxc adeo vera funt, ut non tantum in pignorc
prxferamr creditor , fed amp; fi debitor pofteriori credi-
ri folverit, priori nihilo minus jus repetendi folutionem
fuper fit, per expreflam I. ult. §.q.C. d.jur. de liber, cu-
jus forte hxc ratio eft, fc.nemalignusdebitor credito-
ribus fuis obeffe poflet.

§.4. Hac occafione excutienda venitacris inter DD.
Qiizeftio : nimirum an prioritas temporis, de qua incepi
dicere5xftimanda fit à momento ad momentum,ita ut qui
momento tantum prior fit, tempore prior cenferidebeat:
ßcquamvis non defint viri magni, qui ab utraque parte
hanc quseftionem defendant, adeo, ut mihi vix tutum vi-
deatur, partem facere, attamen affirmativam cum pl^'
rifque ampleftor fententiam -, amp;: veriorem puto : ut pot®
rationi magis conformem : dico rationi conformera j p^'^
abftirdum enim foret,ut qui fub vefperamaccepit pignut»
concurreretcumeo, qui fiib auroramaccepit, pf^'

tîerea nemo negare poteft, quin momentum fît tempus, amp;
leges fimpliciter temporis mentionemfaciunt, nonad-
jedra quantitate dierum vel horarum.Equidem continge-
re poffe fateor, ur per incuriam forte non accurata tem-
poris habeatur ratio , fed tune fciendum eft jus eo cafu
non deficere, fed probationem, atque ita intelligi poteft,
L i6.§. 8. in fin. ff. fot. in pgn. cafu quo JCtos innuit
quod concurrere debeant.

C A P U T III.

quot;Çridendum porro eft quibus creditoribus hoe tempo-
^ ris Privilegium competat, quod fatis apparebit, fi:
ofl^ndamus, quibus hoe competere nequeat.

§. I. Scire itaque oportet omnes creditores. vel effe
perfonales, vel reales, feu hypothecarios -, perfonales
xterum vel effe privilegiatos , vel fimplices; Duntaxat .
hypothecarios Ai^ero vel effe fimplices tantum, vel privi-
legiatos «que, vel privilegiatos inxqualiter, hoe eftj.
quorum Privilegium fortuis eft caeterorum. Qiiod ad
perfonales, illishoc temporis privilegium nullo modo
competit, five fint fimplices, five privilegiatiTri-
vilegia enim non ex ten^ore aßimantur fed ex eau--
fa inquit JCtus in 1.7,1 .ff\d. Reb. auEt.jud. amp; prœterea,,
quamvis fint privilegiati , attamen hypothecaiiis fim-
plicibus poft ponuntur./.9.Ç^/.37. C.^. pt. inpig.^.
ratio manifefta eft, nam Hypothecarii duplici Jure gau-
dent, quippe perfonam, amp; ejus- bona habent fibi obli-
gata, cumecontra-perfonales, perfonam tantum obli-
gatam habentquantum ad Hypothecarios , amp; qui-

dèns'

dem maxime privilégiâtes, inter eos non habetur, tem-
poris ratio, quoniam ante omnes alios creditores locum
vindicant, ut nec inter aequaliterprivilegiatos, hi enim
concurrere tenentur, licet diverfitas temporis in his fit j
exprefle hoc docetur in leg. iz.jf.d. Reb. auEt)ud. Hy-
pothecariorum fimplicium contentionem ergo dirimit
hrEC noftra régula juxt a l.nbsp;in pig. item l. 8.

C.eod.

CAPUT IV.

\/quot;Ideamus quoque in quibus caufis h^c temporis prjc-
* rogrativaconcedatur. Sc locum habeat, amp;: quidem
genera iter in omni Hypotheca five generalis five fpe-
cialis, feu expreflfa feu tacita, vel judicialis, vel con-
ventionalis fit.

§. I. Dico locum habere hanc temporis prasrogati-
vamtamin generali, quamfpeciäli, Hypotheca amp; hoc
clare docet l. 2 .ff. q.pot. inpig. ÖJ /. 6. C. eod. 6c nil refert
utrum hcec vel illa fit priot non enim fpecialiagenerali-
bus fupervenientia 5 illis derogate poflimt; propterea,
quodjus,pergeneralemHypothecam femel quaefitum»
non poflit tolli per fpecialem fequentem Hypothecam
vel minui j nec ratio obfcura reddi poteft, lex enim 6.
C. q.pot. in pig. fic imperat, deinde etiam quid ahas ope-
rari poflet illa generalis conventio, quam aperire fene-
ftram, improbis debitoribus ut fidem fuam facilius fal-
lerent quodabfurdifllmum foret, plane contra jCt.
mentem? potius infrxnandi, accoar£tandifunt, quan-
tum fieri poteft, ut in l. 2 . ff. q.pot. inpig.

$.2.

^ x,. In exprefla amp;: tacita Hypotheca; ha;c noftra ré-
gula ufiiivenit'j quöd abonde fatis teftatur 1.1. C.ßpropt.
p£^tßfykt.. pübl. amp; prjcterea eandem vim habet, nam amp;
hcEC quoque fc. tacita hypotheca, remafficit, amp;cum
fuoonere aliœnatur per L fin. C. q.pot. inpig.

§. Denique nihil quoque intereft utrum fit judi-
cialis , an conventionalis hypotheca. Sufficit hypothe-
cam efi!e priorem tempore. Sed in judiciali tria requi-
fitanotantur in /. lo.ff. q.pot. in pig. qus: debent con-
currere, nimirum ut jure judicatum fit, ut pignus ex
caufa judicati captum fit, amp; ut captum fit auäoritate
ejus, qui jubere potuit. Ut jure judicatum fit hoc eft,
quod fententia valet, ut glojf. ad d. l. 10. ff. q.
pot.in pig. 6c ut ex caufa judicati captum fit pignus, id
fignificat pignus demum poft rem judicatam debereca-
pi. Requiritur quoque, ut pignus captum fit auftori-
tate ejus, qui jubere potuit fc. per judicem vel jufTu
ejus, nam u privatus propria auftoritate pignus occu-
paverit tune incidit in ediftum CMarci quod extat
inl. 14 ff. quod met.cauf. amp; privatur fuo jure crediti,
nifi aliter convenir. i. qnib. alian. lie. vel non.

§. 4. Hic àb interpretibus Quseritur, an prioritas
temporis quoque obtineatin pignore prsetorio. Quod
plane negandum puto per /. zG.ff.de pi óf. aSt. amp; ratio
eft, quia pignus prjetorium tantum eft nuda detentio
rei perapparitores fa£ta, vel mifiïo creditorisinpofTef-
flionem bonorum debitoris /. 12. C.d. pig.prat. item
^ 3 ff utinpojf.leg.l iifff. d. reb. auti.jud.pojf.
quœ omnibus creditoribus ejufdem tituli, sequale jus
^ibuit. Pr£ecipu£e difTentientium leges hacduplici fere
•quot;^fponfione tolluntur. Vel diverfum quid continent,

Bnbsp;ut

ut /. 3. C q.pt. in pig. ubi refpublica Heliopolitanorum
prsefertur omnibus creditoribus chirographanis. tt
IOC non eft mirum illud enim fpecialiter us ä prmcipe
eft conceffum, olim non obtinebat: fed cum ceteris cre-
ditoribus concurrere debebant,ut patet exepiftolapU-
niiad Trajan, de exaöf. vel leges loquuntur de credi-
toribus, diverfi tituli ut /. 2 . C. eod. ^c.

CAPUT V.

Reftat ultimo loco vidcre quando , amp; quo moda
haec temporis ratio ceflare debeat: fed quoniam-
multifuntcafus, quibus regula haze officium fuum per-
dit, quofdam tantum enumerabimus.

§. I. Et quidem primo ob mendacium; nempe It

creditor negaverit rem in debitoris bonis efle , amp; pOquot;^
fterior hoc probaverit eo cafu psenas dat, amp;: pofterior
ille creditor ipfi prsefertur per Nov. 1%. Cap. 10. item
auth. pojfefori, C. q.pot: in pig. male admodum de
mrifprudentiamerentur, qui eam mendacus inlimulant,
ac fi feneftramaperiret, puniuntur enim in toto jure.
§ 2. Prxfertur etiam pofterior, Creditor fi IS nitatur

publico inftrumento, amp; prior tantum private. Hxc eft
fententia /. 11.^ auth- fèq. C q-pot. in ptgn. mfi addit
d I privatum illud inftrumentum probatce atque inte-
rrxopinionis triuui, vel amplius virorumfubfcnptio-
nes, iifdem idiochins conti aeat: nam tunc quafi publi-
cum habetur.nbsp;ni^^
§ 2. Pnxfertur fifcus etfi pofterior fit in re poitea

acquifita inquit / 2%-ff.dj fife. amp; rationem fatis ele-
gantem fiibUcitJC. nim. prxvenitrenim caufam pig«^'

ds fîfcus, fed huic I graviter obft. videtur /. uit. ff. q.

Mt. in ph. in qua lege mulier prsfertur. \iàcglof.

add. Ui.ff.dj.Jlfc. qus fuppeditattresrefponixones

ad conciliandas has leges.

§. Nec attenditur ad prxrogativam temporis,
fi quisimpenfas fecerit in funus per 1.14.§. i. b I.pen.
ff.d.relig.^fumpt.fim. is enim omnibus omnmo cre-
ditoribus Sc prxferendus. Idque ob favorem fepulturs
introduftum effe videtur, ne maneant infepulta Cada-

vera.nbsp;r j 1 •

§. 5. Regula prsedifta fallit quoque , fi debitor

confentiente primo, pi^nus obligaverit fecundo credi-
tori atque hoc aftum fit inter contrahentes, ut fecundus
primo prxferretur. l-22. §.4.. ff.pt. m fig

§ 6. Cefiat quoque fuperior regula, fipoftenorhy-
pothecarius folverit priori, nam hoc ipfo in locum
prioris fuccedit quo pertinet totus ttt. m Cod. de his
qui inPriorum creditorum locum fiiccedunt.cmrd^on-
detpofterior pars aibricie pandedarum q.fot. in pg.

§ y Jam ante occupavimus dicere hanc regulam
inter perfonales nonobtinere, ilU enim, negleftatem-
prispr^erogativa, fecundum proipomoncm Geometri-
cam^ uti loquuntur, concurrunt, ita aperte docet Imp.
in /6 Qod.de reb. au6i.judpff. dantur tamen cafus,
quibus noftra regula inter perfonales creditores focum
habet I Si perfonalis creditor m tempore fibi vigi-
lavit amp; ex bonis debitoris condemnati, pignora capi-
curaverit, is reliquis praefertur.nbsp;pt. inpg.

2. Si etiam abfque fraude debitum fuum ante alios ex-
egerit, nontenetur reliquis communicate /. 6. §.
fraud, cred. 3. Hem eft fi fugientem debitorem

B 2

perfecutus fuerit, eiquetantum extorferit,quantumipfi
debebatur I. lo.nbsp;eod. ratio horum eft in vul-

gatonbsp;juravigilantibus fcripta funt.

CAPUT VI.

actenus de ufu noftraî regulx in materia prxla-

__tionis creditorum diffemimus, hoc capite fum-

matim amp; quafi per indicem notabimus alias materiasgt;
in quibus hiec régula locum fibi vindicat.

§. i. In emptione eum effe potiorem, cui res primo
tradita, eft- fupraexpofitumC^/. i. i.

2. Idem eft, fiduo eandem rem vindicent ex cau-
fa donationis, nam amp; is potior habetur, cui priori pof-
feflio tradita eft per /. 15. i® fin. C. d. rei vind. ■ cirra le-
gis auftoritatem hic DD. excipiunt donationem-à prin-
cipe faftam , acquot; fi in ea donatarius pra:ferendus foret
ei, qui poffeffionem primo naftus liiit.

f. 3. Ratio temporis habetur in judiciis diviforiis, in
quibus, cum Uterque after Sc reus effe poteft, is tamen
after cenfetur, qui prime ad judicem provocat. /. 13 . ff.
d. judiciis.

§. Prioritatis'magnus quoque ufus eft in ultimis
difpofitionibus, ubi enim de voluntate difponentis certo
non conftat, non levis conjeftiira fumitur ab ordine
fcripturie, Ut, qui prime nominatus eft, magis cenfea-
tur dileftus, ac pofterioribus prsefertur. Exempk peti
poflunt ex /. d.ufufr.1.(20. ff.d. hared.infi.L-i^^.
17 d. fidecomtn. libert.

§.5. In Jure Canonico haec regulam infignem
ufum habet ratione poffeflionis, qua in parteljcis Cano-
nicum

nicum a Jure civili difFert, nam in interdi£tis utipß^
detis^ utrubiv'mcit, quitempore litis conteftatce nec
vi nec clam, necprsecario, ab adverfario pollidet^.^.

inter dist. contxsL^ntc Can. is obtinet, eiquead
judicatur poffeflio , qui antiquiorem poffeflionem pro-
bare poteft. cap. 9. X. de prob, quia prior poffeflbr j
juftitior eft quam fecundus.

§.6. Eodem Jure Canico prioritatis ratio habetur in
dignitatibus ecclefiafticis. nam ita inter Epifeopes
clericos in incelTu: amp; concefTu ferv^atur ordo temporis
amp; prior ordinatus, pr^ecedat pofteriusordinatu-m.Cap.
Epifcopus diflinä. ij. amp; m collatione beneficiorum
ecclefiafticoram, prior tempore collatio^^prcEfertur po-
fteriori ca^. 70. de c once (f. pr abend.

§. 7. Denique fecundum multarum gentium confue-
tudinem regula noftra obfervatur in Jure priinogenitu-
ï'ae, fecundum quod in multis locis films, primogenitus
folus fuccedit, in aliis duplam accipit portionem, in aliis
aham portionem priecipuam habet. Hoc jus fundamen-
tum habet in dignicatefamiliarum, necrebra, amp;fjepius
repetita divifionie, principales familise aut in totum in-
tercidant, aut faltem admodumattenuentur, quod jus
antiquiflimum efle, neque juri Divinoadverfariconftat
ex facris hteris. Genef. zi. Tgt;euter. cap. zi. com. 16.
(s 1;.

FINIS.

CO-

COROLLARIA.

I.

n^ßatur nonfoteß remitiere cautionem ußtfrttSfua'
riam.

I I.

Scripura non eß deßbftantia legis.

I I L

CMaritus eß dominus dotis.

I V.

^i credidit ad re feSiionem navis ^ mn habet taci-
tarn hypthecam.

AAN

A A N' D E N

1/ E E R

DIDERIK vander MAST.

t^/j- hy inde vermaarde Hooge-School van
Utrecht, tof C^ieefter in beide de
Rechten verklaard zoude 'worden.

Y word dan eyndlijkingewyd..
Nu naderd die gcwenfte tyd j
Nu komt die blyde dag verfcliynen.
Die al u V moeite doet verdwynen
l^w arbeid, dien g'heht aangewend,,
O v a n d e r Mast, is nu ten end!

Aftréa zelfs komt u verfieren ,
En kroond uwliooft met lauwerieren.
Ditzyn de vrugten van uw werk,
O voetfter-zoon van Themiskerk !
Die vaak uyt veelderhande boeken ,
Het heylig Regt wift op te zoeken,
Gy zogt zoo lang, tót ge alles vond 5 .
quot;^aar in het Room (Te Recht beftond,
En hoe de Wetten zyn befchreeven:.
^at voor-recht aan ons is gegevenj
^oor Kaarel en Juftiniaan,.

mr

Wat naardeWetcendiendgcdaen,
Wat volgens Rechc^/el mag ^efchiedcn.
Dit alles, en veel dingen meer,
Zyn-u zeerwel bekend myn Heer.

Dei^halven zult ge nu ontfangen
Een Krans, die Themis uw zal langen j
Tot loon van uwe deugd en vly t,
Neem aan dan 't geen gy waardig zyt:
Zo zal de deugt haarmeefter loonen j
Zo zal het einde't werrik kroonen.

Arnims Amico pofuit.

S. V. H.