ÖISPUTATIO MED: ICA
INAVG VRALI S,
QJU A M
AUSPICE DEO OPT. MAX.
KjïuBoritate CHagnifici Tgt;. ReEïoris,
Philofophis Doftoris, ejufdemque Facultatis in Illuftri
Academiâ Ultrajeainâ Profeflbris Ordinarii,
NEC NON
AntfUjJïmi Senatus Academici Confenfu, NobiliJJtmceque
Facultatis MED IClt;l/£ Deer et o ,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegiis rité
amp; légitimé confequendis,
Puhlico examini fiéjicit
WILLEBRORDUS POTH, Amisfürtensis.
Ad diem 15. OElobris , hom locoiiue folitts.
Ex Officina Francisci H a l m a , Academie
Typographi, cb bc xcii.
iJohUipmo , Am^lijfmo , Confultifmo
V I R O,
Collegii ad res Orientalis
Indiïe gubernandos confcri-
pti Advocato , Confiliario
digniflimo.
Thefes hafce Inaugurales ,
ßmet ipfutn
D. D. D.
WILLEBRORDUS FOTH.
-ocr page 3-DISPUTATIO MEDICA
INAV G VRALIS
D E
THE S J S I.
Tfenteria de qua hic aâuri fumus , eft
vocabulum Graecum ex évi sgre, diffi-
cultcr, amp;nbsp;inteftinurti, compo-
fitum. ita ut ex nominis etymologia
omnibus inteftinorum difBcultatibus amp;
morbis accommodare pôflîmus. in
fpecie tamen fumitur pro ifto inteftino-
rum morbo , eut frequens , cruenta,
purulenta ac dolorofa alvi ejeflio , amp;
pluraalia fymptomataadfunt, de quibus in fequentibus amplius
tradabimus.
Dyfenterîam igîtur definimus ; quod fît variorum htnijorunt
crttore amp; pure perwißorum cum alvi imenfo dolore , CHiflmmui»
lebrts acuta adefl, frequens excretio
Subjeßum Dyfenteriae funtomniaintefiina, tam tenuia quam
crafla, quae id cum ventriculo commune habent, quod ex tfi-
A 2nbsp;piici
-ocr page 4-plici membrana confiant : eo tarnen cum difcriraine , quod fe-
cunda ventriculi, inteftinorum eft tertia. Prsterea multis glan-
dulis funt praedita , ut etiam ventriculus , per quas lympha fe-
paratur, qiis fegregationi chyli poftea infcrvit.
Caufe dyfenteris funt variae , amp; propterea ab aütoribus dl-
ftinguuntur. Et praecipue in caufam proximam , conjunâam
feu continentcm , aniecedentem, amp; procatarcäicara.
Caufa proxima eft foluta unitas five anaftomofis feu apertio
arteriarum mefenteriacarum, qu$ in maxima copia per mefente-
rium diffiminantur , amp; ofculis fuis in inteftina prœfertim tenma
terminantur.
VI.
Caufa continens eft bilis amp; fuccus pancreaticus acrior , tam
acidus quam falinus, tam volatilis quam fixus , qui aculeis luis
pungentes amp; fcindentes, juxta Hippocratem fcmpcr in fangume
noftro reperiuntur.nbsp;. «nqquot;»' gt; «» fangmne amamm amp;
falfam , dulce amp; accidum , amp; fexcentA alk.^ In ftatu tamen na-
turali five bene temperate fecretionem amp; dilutionem chyli valde
facilitant. Ita ut eo in ftatu ubi aequaliter inter fe mixtiamp;tem-
perati funt, ut partes aliqus eorum prae aliis praedominium nul-
lum obtineant, hinc fiat, ut hominem nee laedere, nee turbas
in ceconomia animali excitare poffint.
V I I.
Caufa antecedens eft vitiofa fanguinis qualitas live cacochy-
niia , quae varia eft, biliofa, vifcida, falfa , pituitofa, vel de-
nique melancholica. Confiderandum hic eft , cacochyroiae bi-
liof® , quam una cum fucco pancreatico depravato hic tanquam
primariam caufam antecedentem fuppono, femper acidura acre
ineflfe.
V I I 1.
Confiât fal acidum ex particulis rigidis , figurae brevioris in
parte fuperiore amp; inferiore ac etiam lateribus acuminatis , hinc
eft quod fua ef5cacia membranarum texturam difrumpat, arte-
'nbsp;ria-
rlarum extremitates five ofcula apcriat : unde fanguinis effufio-
nem amp; ulcera procréant. Notari tamen velimlympham acrio-
rem amp; falivam acidam , dum multis cjurmodi particulis armatse
funt, non paruiti huc facere. Ex antediöris ergo facile coiligt
poteft, diarrhaeam fepe dyfenteriam praevenire j undc vomitus,
naufea amp; caetera.
Fuerunt quidam qui inteftinorum ulcera non admittunt ; at-
tamen aÜter expertus, ifta cum Paulo Barbette ftatuo , prsefer-
tim in vehementi amp; diuturna dyfenteria : nam in praxi fua ca-
pite de dyfenteria dicit: Vlcus profmdam difficillim cumur, cn-
rabile turnen efl,
Caufa antecedente explicata, orde poflulat, ut nunc de cau-
fa procatarâica agamus, quam ex fex rebus N. N. indagare
poffumus, aère, cibo amp; potu , motu amp; quiete, fomno amp; vi-
giliis, excretis amp; recentis, amp; denique animi pachematis.
X I.
Aër itaque calidus amp; ficcus fanguinem nimio motu agitare
poteft , ita ut fpiritus animales per infenfibilem tranfpirationem
avolent, amp; fanguinem quafi acriorem fadum reünquant : qui
iterum ad inteftina delatus dramata fua inftituere incipit. Ae'r
frigidus amp; humidus, qui multis particulis acidis amp; nitrofis fca-
tet, poros cutis conftipat , unde per confequentiam infenfibi-
Jis tranfpiratio fuflflaminatur, amp; lympha ac ferum augetur, quae
poftea particulis heterogeniis repletas iterum fecundum circula-
tionis leges fanguini admifcentur, amp; non parum ad producen-
dam dyienteriam tribuunt. Exhalationes fubterraneœ aâivitate
caloris folis , vel igni innato ex terrs vifceribus expulfs . ex
multis corpufculis acidis, falinis, muriaticis, fulphureis amp;aliis
funt compofitx, praefertim quando ex ifta cerrae parte attollun-
tur , ubi mineralium maxima copia eft , amp; poftea per aërem
propulfs œconomiam humanam non parum afficiunt : ita ut
inde morbiepidemici, utfebres peftilentiales, amp; dyfenteria exo-
riantur , uti faepius obfervatum eft. iEgrotorum quoque ef-
A 5nbsp;fiuvia,
5
fluvia, tam ex excrementis, quam ex iprorum corporibus riotl
parum hue conférant, utprxterito hieme in oppidoCharleroy
cxpertus fum inter milites , qui propter multitudinem duode-
cim aut tredecim fimul uno in contubernio militari habitare co-
gebantufjin quo tria aut plurimum quatuor cubicuJa collocata
erant ; nam ubi unus ex iftis aegrotabat, primo fibi accum-
bentes infecit , poftea nemine (nifi uno forte) exempto, qui
procul dubio fortioris ac robuftioris conftitutionis fuit ,
contagium iftud fe in orbem agitavit , cum multorum interi
tu.
X I T.
Examine aëris breviter fafto , cibus amp; potus examinandi ve-
niunt , qui quantitate vel qualitate fspiflime peccant. Quanti-
tate peccare dicuntur , quando alimenta majore copia aflumun-
tur , ita ut fermentum ventriculi amp; faliva fubigere ilia nequeant,
prxfertim fi in ore non bene mafticata amp; faliva permifta funt :
m Clariff. Waldfmit in Inflitution. Medicin. Rational, ubi de
chylo amp; Tanguine agit, docet. Decem bolos probe mafticatos
amp; falivali mertftruo humedatos atque folutos felicius in ventri-
culo concoqui, quam unum non mafticatura. Qualitate pec-
cant alimenta duriora, vifcida, falfa, qus in ventriculo in hu-
mores mucofos, amp; acidos digenerant. Symbolum hue quo-
que conferunt frufèus immaturi, ut uvs recentes, nuces, po-
ma, pyra , pruna amp; multi alii, qui humores acidos, auileros
amp; vifcidos reddunt, ut jam diverfis in caftris expertus funi.
Tempore quoque nocent alimenta, quando prioribus nondum
fatis fermentatis, nova fumuntur. Nocent etiam omnia qus
fall acido corrofivo armata funt , ut arfenicum , cantharides,
mercurius fublimatus corrofivus, amp; alia venena , ut ex Cabro-
lio patet, qui refert quendam virum, qui quartana febri labo-
rabat, ex ufu canfharidum , quas vetula illi ad cxpellendam fe-
brem prsfcripferat, in priapifmum incidifle, unde brevi poft,
fubfequente fanguinis profluvio mortuus eft.
De potu id nobis reprsfentandurti eft , quod fuprt de ali-
mentis
-ocr page 7-mentis diximus. Quantitate valetudini noxius efl:, fi durante
fcrmentatione ventriculo immittitur , ejus fcrmentum diluens,
cruditates vifcidas generans , alimentaque antequam bene funt
digefta ad inteftina propellens, eo modo Jaxatione membrana-
rum ac valvularum diarrhaeaa amp; Dyfenteriae occafionem pro-
bet. Qualitace peccat , quum cerevifia eft novella amp; per fer-
mentationem faecibus nondum liberataj vel fi ex aquis turbidis,
quibus multae muneralium particulae infunt, vel ex prunis fil-
vertribus cocèa eft, vel fi longo tempore in vafis œreis vel flan-
nels eft fervata, ex quibus acrimoniam acquifivit.
X I V.
Poft cibum amp; potum inter fex resN. N. motus amp; quiescon-
numerantur , qui excefllx vel defectu peccantes non parvas per-
turbationes amp; incommoda in oeconomia animali procreare que-
unt. Nimius enim motus fpiritus amp; fuccorum particulas flui-
diores difTipat, qui nim. Spiritus una fecum per poros, hoc
in cafu nimium referatos, fubtiliores fanguinis particulas balfa-
micas educunt, quae alias ad infraenandam acrimoniam humo-
rum non parum valent, adeoque fanguis depauperatur ac acrior
redditiir , amp; caufa vitiofas digeftionis amp; fanguicationis fit. Im-
moderatus quoque motus, ut ex antediâis patet, peregrina fer-
menta ex intimis partibus expellit, qus ibi veluti confopita la-
tebant, amp; in efFervefcentiam exagitat, amp; malam perturbatamque
fanguinis mixturam profert, ac inteftinorum motum periftal-
ticum auget, unde primo diarrhsea , poftea vero Dyfenteria
exoritur. Nimia vero quies contrarias operationis eft : Spiritus
animales ad inferviendum œconomiae animali torpides ac ini-
doneos reddit, fanguinis circulationemimpedit, tranfpirationcm
fufflaminat, amp; feperationem variorum circulantium humorum
per glandulas amp; vafcula excretoria reftagnat, unde varias fan-
guinis impuritates vifcidsB, acidae, acres in humano corpore re-
manent , ex quibus cacochymia natales fuos adipifcitur.
% V,
Sommus amp; vigiliae éadem pa-ne efFeda, quae motus amp; quies,
cdunt : ea tarnen cura difFerentia, quod fommus taimius pe-
jor
-ocr page 8-g D I s P U T A T I p M E D I c A
jor eft longiori quiete, amp; motus nimlus nocentior vigiliis cx-
ceffivis.
Excreta amp; retenta in ordine rerum N. N. nunc fequuntur,
amp; luce meridiana clarius eft, quantum commodum fabricœ hu-
mani corporis inde exfurgat : fcilicet fi ifta quae fecundum na-
turam excernenda funt, emittantur , amp; retinenda detineantur.
At contra, fi excernenda retineantur, amp; retinenda expellantur,
maximum humana ftatua inde trahit incommodum , ut uno in
cafu in nimiis haemorragiis , amp; altero in nimiis fuppreffionibus,
ut in impedito menftruorum fluxu, videre licet. Interim hoc
in morbo, de quo hic agimus, retinendorum excretio, minor
morbi caufa eft.
In enumeratione rerum N. N. ultimo loco recenfentur animi
pathemata , inter quae ira amp; triftitia prae casteris majoris funt
efficacis. Nam ira biiem , cui hoc in cafu acidum acre ineffe
cxiftimamus, humores agitat, illorumque motum inordinatura
producit, amp; in fanguinis malfa varias ebullitiones amp; effervefcen-
tias excitât , amp; tandem ad inteftina propulfa vomitum, chole-
ram diarrhsam amp; ipfam Dyfenteriam producit. In triftitia amp;
moerore, propter fanguinis parciorem è corde emanationem, cor-
dis orificia quafi paulisper conftringuntur , fanguinis circula-
tio impeditur ac incraflatur, amp; lympha fpiritibus animalibus de-
ftituta humani corporis funâiones iegniores reddit, unde faepe
humorum colluvies nafcitur.
Dyfenteriae caufi« enucleatis, ad figna meconfcro, quae funt
vel diagnoftica vel prognoftica. Diagnoftica morbum vel ap-
propiiiquantem vel praefentem , ejufque caufam amp; partem affe-
âam indicant. Appropinquare Dyfenteriam cognofcitur ex fe-
bri prascedente, amp; abdominis torminibus, qui à particulis aci-
dis acribus membranarum fibrillas vellicantibus amp; punj^entibus
producuntur, amp; nobis mediante fpirituum animaiium motu
doloris ideam reprœfentant. Prœfentis Dyfenteriae figna in ejus
de-
-ocr page 9-definitîone fupra recenfuimus. Caufarum figna ex excretis de-
fumuntur , quae emifla pro varietate coloris, ferofitatis pitui-
tofae dejedionis originem fuam à biliofis acidis acribus, vel hu-
moribus ferofis amp; pituitofis traxiflfe judicantur. Pars afFeda vel
fubjeftum funt inteftina , amp; habent figna ejus utilitatem fuam
in praefagiendo , an inteftina tenuia vél crafl*a Isfa fint. Nam
in craflis dolor non eft adeo acutus amp; moleftus ac in tenuibus.
Praeterea poft fodicationenLtemikm non ftatim , ut craflbrum,
dejedio fequitur.
Signa prognoftica praecipue Dyfenterias eventum indicant, amp;
Tunt vel falutaria vel lethalia. Salutare eft fignum , fi brevis eft
amp; abfque febri. Ci vires necdum funt proftratœ, amp;appetitusnort
languet. Nam uno die alvum fluere, faepe pro valetudine eft,
atque etiam pluribus, fi abfitfebrisamp; intra feptimum diem con-
quiefcat. Lethale vero eft fignum, fi longum durât, fi fcbris
acuta amp; fingultus adeft, amp; vires funt imminutas.
Poft caufarum ac fignorum tam diagnofticorum quam pro-
■gnofticorum explicationem, ordo requirit ut me ad curationem
accingam, quae praecipue in pharmacia amp; diaeta confiftit. Phar-
macia nobis remedia ad tollenda fymptomata amp; morbum fanan-
dum fuppeditat. Morbi caufa prae caeteris tollenda eft ; nam
fublata caufa tollitur effeaus. Fit id remediis evacuantibus amp; le-
niter adftringentibus , ac humorum acrimoniam temperantibus.
Attamen maxima dolcris, tanquam indicationis fymptoffiaurgen-
tis, habenda eft ratio. Tandem ulcera confolidanda proveniunt.
Inter evacuantia primum locum obtinent ilia, quae fimul leniter
adftringunt, ut rhabarb. toft, fyrup. de cichor. cum reo : nam
majora adftringentia hie non concedimus. Natura jpfa enim fa-
tis adftringit, ubi à materia acri liberata eft. Confiderandura
hie etiam eft evacuantia femper parciore dofi exhibenda ef-
fe, ut
çt. Rhéarb. leviter tofl.
Conferv. rofar. antiq. 3).
Nam omnis fubita mutatio eft mala, quod remedium interdum
iterare poffumus.
XXL
Evacuatlone peraâa, humores acres temperandi funt : hoc in
cafu proficua funt alterantia amp; leniter incraflantia , fi tenues, a-
eres ac agiliores funt, amp; febri concomitantur. Quaiia funt mix-
turae ex Aq. menth. plantagin. fpermat. ranar. confcét. hyacinth,
corail, fyrup. cydon. lacrym. fang, dracon.quibus gr. unumauc
alterum laudani opiat. addi pofTunt. Conveniunï etiam decor
ûa hordei, ex radicibus contrajerv. fcorfon. cichor. raf. C. C.
ebor. amp; capit. papav. compofita , amp; emulfiones ex femimbus o-
leofis parats , quibus addatur fyrup. req. Nicolai. Si humores
acidi acres, amp; vifcidi peccant, profunt remédia abforbentia, ter-
reftria,quaefalealcali velvolatilioleofoconfiant, qusaculea acidi
acris obtundunt vel in finibus fuis abfcondunt amp; vifcida inci-
dunt. Quibus diaphoretica admifci queunt: ut diafcord. Fra-
caftor. confed. aikerm. ocul. cancr. corail, rubr. bezoard. minerai,
fuccin. antimon. diaphor. amp; omnia teftacea quae fale alcali fca-
tent. Pulvis quoque Daelmanni, quem in tradatu de Mede-
cina reformata in capite de Angina defcribit, hic prodeft. Sunt
qui humores peccantes vomitoriis expellunt ; fed ifta non con-
veniunt, nifi principio morbi alTuetis amp; robuftis, amp; qui naufea
quoque ob ventriculi faburram laborant. Attamen prudenter
praefcribcnda funt, amp; funt diaphoretica ac diuretica praeftantio-
ra : cum plus débilitent quatuor per os, quam decern per al-
vum, ejediones. Dolores mitigantur anodynis, quae per os vel
per anum ingeruntur : inter ilia quae per os affumuntur, nume-
rantur diafcord. Fracaft. theriac. recens, gumm. tragacanth. ara-
bic. màlT. pilul. de cynogloif. de ftyrac. fyrup. papav. camphur.
kud. opiat. amp; omnfa quae ex op.'o prsparantur, quod Dodor
Bontekoe omnium remediorum Herculem appellat. Clvftcres
componuntur ex lade bubuîo, therebinth. vSet. ol. ouir. It
tello ovi amp; melle rolar. aut violar quibus aîia pro medici lu-
bitu addi poffunr. In vehementiffimo autem doloris amp; Buxus
paroxifmo ne vires n,mis fubito-proftrentur, utuntur adftrin^
gennbus amp; narcoticis: veruntamen prudentiffime, nefluxusin-
tempeftive fiftatur , unde poftea apoplexia, hydrops, abfceffus
amp; alla mcommoda proveniunt. Ulcéra faciiius curantur fi
parva amp; non nimis profunda funt, quam alias. Curat/oni
profunt bain copayy. peruv. balf fulphur. tlierebinth. fuccin-
nat. Item décoda ex vegetabilium herbis amp;r3dicibus comporta,
ut ex rad. confol.d. major, ariftoloch. herb, fanicul. pyrd aS
mon. alchimill. amp; caeteris.nbsp;^^
Remediis pharmacie propofitis, ad diaetam propero, quïîn
légitima adminiftratione fex rerum N. N. confiftit. Aër ita.
que fit moderatus, ne tranfpiratio impediatur, amp; materia pec-
cans m corpore humano detineatur, fed ut levi diaphorefi ex-
cutiaturj valent fufBmigia, priefertim quando aër contagiofus
eft , ex lign. jump, myrra, aloë amp; fimilibus.
Cibus fit facilis concoâionis , amp; omni aciditate amp; falfedine
carens, amp; qui particulis balfamicis oleofis prœditus eft , ut
jufcula vitulina , gallinarum , pullorum , gelatina C. C. 'item
fit'ii'^quot;''^^nbsp;' ' ^ bifcoao corapo.
Potus fie cerevifia tenuis ex hordeo coda , amp; bene defœ-
cata.
Omnis corporis motus vitandus, quies vero permittenda eft,
cum nimio motu fanguisamp;fpiritus animales exagitentur, amp;con-
fequenter motus copiofiorem dejedionem procreet.
Quies contra inteftinorum ulcéra citius curat.
Somnis longior bonus, at vigihs propter nimiam fpirituum
conlumptionera malae.
Alvi dejelt;ftiones ftatim retnavendœ funt.
Quanîas perturbationes amp; mutationes animi pathemata adfer-
fc poifunt œconomise animali, ex praemiflis fatis patet : propte-
rea angue pejus vitanda funt : Atque hsEC funt , qua divi-
no auxiliante numine de dyfenteria dicere in animum induxe-
ram.
l