-D-I-S U Tr A T-I,.^
A V G V'R
• TT ■nbsp;- 3 D TE
ry
QJU A M^
A U S PIGE Igt;EO O Pt.
' ' t^u^oritatesMagmjici -2)/ ReBoris;- \
Philofophix poftoris, .ejufdemque Facultatis m Illuftri
Academiâ Ultrajê£tini Profeflbris Ordiiltarii ,
.nbsp;, N . E C NON
' • AmpUfimi Senatus Academici Confenfi(, NobiliJJt'maqtie -
Facultatif MEDICJ£ Deer et o,
PRO GRADU DOCTORAT US
Summifque in MEDICIMA; Honoribus amp; Privilegiis rite
amp; légitimé confequendis,
-rnbsp;' T Ernditorm» examini fubjicit-. *nbsp;rr ^
-MAX.
ANDREAS- REY N E-N Calcarienfis,
Ad diem 21. Novembris , korts locoque joUtii'. '
c:
T R AJ-E C T 1. ad R s e N u M,
,Ex OfEcina Francisci Halma, Academie
Typographi, cb bc xcii.
Amftelodami , 'Mercatori vigilantiffi-
mo, fratri chariflimo.
D. ANTON I O : M O R,J A U,
Herniis curaiidis dexterrimo , »affini.
D. JOAN NI van der CLOCK EN,
' Refae Regis Gallias tiofpiui olim chy-
rurgo peritifTimö, avuncitlo venerando.
UT ET
Clarißmo 'Doamp;ißmo
D. P E T R O B E R N A Q I E,
Medicinas Doétori , atque in illuftri
Amftelodatnenfium athenaeo ProfefTo-
ri Ordinario, Nofocomii Medico ex-
pertiiTimo praeceptori plurimum colen-
do.
NEC NON
D. THEODORO ACHTIENHOVEN,
Paftori fideliflimo.
Seje ^ hafce Thefes
^ ^^ Offert
A. R E Y N E N-
tAuUor.
-ocr page 3-D I S P U T Alt l O M Ë Igt; I C A
V E
Tw a^Mum fit ac ordo poftulet ^ legibus A^
cademia fatisfiacere ; in quibus requiritur
fummoSi qui in quafiam dificiplina defiderat
honores j antè inaugurakm, ut defiendat di-
\ fputatiQ'Hem; ego de'Pleuritide agere confit-
tui; miferabilis èfl enim^ amp; quoïidiè occur^
rensj ^ plures interficiens vel fialtem mifierias cala-
mitates (^ut in fequetitibus patebit ^ horrendas indue ens
affeStus.
i
T H E s I s I.
nxêuet'r'î
I Rimum fcribentis officium efle,, inftituti ti-
tulum infpicere (idque non folum in fcnben-
do , fed etiam in docendo , Sc explicando J
notavit Pliqius l.i. epiftol. vi. vide Hefi; in
annotat.de bon. valet, quâ admonition e, ego
non folum titulum , fed 6c nomen rej, ex-
plicandum, ejufque originem infpiciendum,
eum docere, omnino mihi perfuadeo. Hanc
nos methodum fequenres dicimus , Pleuriti-
dem elTe verbum Grscura, quodpraftici, barbarô faeculo nati ,
Pleurefin amp; Pleurefiam vocarunt ; Graeci meuamp;TJr amp; nMve/riJ'x
appellant, fc.nbsp;Sibifius C. vi. part. m. feét. m.
auth. Aétio, 1. vui. C. lxvii i. ait iVeSe»- uV«^««/©- mj mw^s..
A anbsp;Quod
-ocr page 4-Quod verbum, c»ftam^ amp; membranam coft^ intrinfcçvis fuccin-
gentem forfat, hinc- facilè pbteft colligi , quare homines , forfail
in initio indofli amp; plebei (cum,de^^oIore lateris vidèrent aliquem
conquerentem ) do orera eum Pleuriticum Grxco noraine , late-
rajem vocarant.-ir inbsp;r r -r- r
ïï. Prêter h£eç,adhuc varia nomîna ei'attribuuhtur.FiUchc.l.ii.
c. VIII. dolorem ïateris àxàx.. Rembert. Dodonae. C. xxviii. foî.
ggj-. de Pleuritide telum lateris-, eo, quod dolor locum afFeftum te-
li, feu gj^dii inft-ar tranfverberat. Npftri populäres quot;Plemis ficque
ferè Graeco nomine, utuntur. ' Gcrmzm dasiéitetfflechen, oder das
hmflgefwar, attch dasbruflapßem. Quamvis duse voces illce, fire-
Çiiçias àd eas, pVopriè magis•ie»2j!'/'5'?Mlt;» figtiifi^sanc. j'
III. Clarè ei-gô patet.ex bis , noininis definitionem ritè haberi
debere, ut fcribentis titulum cognofcamu^s.-
Hucufque de nomine, amp; fynonymis; 'jam vero defcriptionem,
S. defipitionçm,.partem aftedam, Cgna;- dîfferentiàs Se quxprae-
teVea réftariti contemplabimur. : ' .nbsp;. ,
~quot;tV. Venim cum rfon ommV dolor lateris, medfcis-hodie Pleu-
ritis dici-foîet, requiritur , Ut prâfccifè deterininetur qualis ille fit'
dolor, Sc cum quibus fyroptomatibus, qui Pleuriticus.eft dicen-
dus. Nonnulla requifita, quae adefle debent, antequam quisPleu-
riticus dici poffic, unô quafi fafciculô comprehendunt authores , •
amp; vocant ea, figna pathognomica; quse fi adfint, docent efle ve-
ram Pleuritidem, fi vero abfint , docent, non efle yeram ; fed
potiîis fpuriam, vel alio nomine appellandam. Ex his fignis ergo,
conftituunt defcriptionem , feu definitionem , dicendo j quod in
Pleuritide adfit dolor lateralts funÜorius , cum tufft, defficultate refpiran-
di, Fehn acuta 6c continua , pulfii duro Scfermô.
V. Undè verö difta omnia oriantur in fequenti, ubi de cauGs
agemus, docebimus.
V I. Verum pra:ter jam enumerata figna Pleuritidis pathogno-
mica dicba, plurima aha, notatu maxime neceflaria occurrunt;. amp;
quidem Ipatam fanguineum , quod tamen abefle , 5c adefle poteft»
ac proinde inter pathognomica, non folet numerari.
VII. Qusritur jam pars afFeda hujus morbi. Quo ad partetn
affedam, per fedionem, ex Pleuritide demortuorum diftinctè de-
prehenfam,' quod in vera Pleuritide ( ut plurimî teftantùr) fit
Fleura, quseeft.membrana intrinfecusthoraciscavitatera fuccingen^
de cujus ftruiîtura vide anatomicos»nbsp;.nbsp;Sed
VIIT. Sed objidat quis , multi dicuntur Pleüritici , in quibus
tamen membrana Pleura non eft affefta. Ad quod refpondemus,
nunquam efle Pleuritidem veram, fine PleurEC affe£lione, fed non-
nunquam dolores alibi exiftentes Pleuritici dicuntur , latiori figni-
ficatione voce fumptâ} fed tunc dici folet ad diftinûionera ; haec
Pleuritis fpuria; cum illa gt; vera dici folet.
IX.nbsp;Cum difta jam membrana totum peftus ambiat, facile
concipitur , quod dolor ille poflit deprehendi , nunc in anterio-
re, nunc in pofteriore, nunc infiniftra, nunc indextra parte, vel
etiam plurimis fimul; hoc praxis docet, hoc œgri teftantur.
X.nbsp;Notandum » amp; in Pleuritide vera , tam diftam membra-
nam , quam mufculos intercoftales, fi non femper , faltem ple-
xumque efle aflèâos; Pleurae enim adeo tenaciter adhaeret, util-
lacera feparari non poffit. In qua fententia Gal.l.v. deloc. affèót.
C.III, fuifle videtur; vid.Sibifiura C. iv. de Pleura.
f XI. Sed banc mox alia excipit qusftio , an fcilicet membrana
pulmonis hic non etiam afficiatur; cum multi fint, qui per àv^.
poft obitum, in cadavere fe id yidifle teftantur. Sed optimè
' alii refpondent, quod tunc non fuerit Pleuritis. Sed peripneumo-
nia , in qua pulmonum membranas affici, concedimus.
XII.nbsp;Sed monitum thef viit. objici pofle ; multi dicuntur,
Pleuritici, quibus tamen nec inflammario Pleurae , ac per confe-
quens, nec dolor punftorius, amp;C acutus fed gravativus; in quibus
febris non acut£\ continua, fed potius lenta, caeteraque, qujcprœ-
terea addi poflent. M quod refpondemus, facile id concedi de-
,bere, ac proinde doftores,eam rem cum obfervaflent.Pl^ntidem
diftinxiflein veram, amp; fpuriam ut thef.vui. diftum. Qusdua;
fpecics in multis , maxime in prognofi , amp; curatione dilFe-
runt.
XIII.nbsp;Ut vero ftudiofus non deeipiatur falfa hac fpecie, amp; ve-
ram pro fpuria, Sc fpuriam pro vera habeat ; tradunt nonnulla
figna, quae, quoniam difFerentiam harum fpecierum oftendunt,
fjgna diflerentiarum , in fchola medica dici folent.
XIV.nbsp;Diflinguitur vera ergo Pleuritis, à fpuria; quod, i./h-
fpurta, taâu , amp; prcflu lateris, dolor excandefcat, eft moleftus in
latus a;grura decubitus, amp;C in fanum facilis.
In vera neque lateris taftu , nec preflione , ita gravefcit, raul-
toque faciliiis laborans in sgrum latus decumbit.
A Jnbsp;In
-ocr page 6-DÎSPOTA'TIO'MîLDICA i
' a. In gt;vera pulfus durus , tenlîis fcrratus , amp; însqualîs, febris
.continua 6c acuta , ac dolor fummus gt; continuas pundorios , in
-uno eodemque loco periûanet , cum tufli amp; difficultate fpi-
randi. • ^
JnfpftriA vero pulfus neque durus , neque ferratus , neque in-
asqualis , neque ita frequens , imo à fcbri interdum eft immunis,
falcem èa folet efle exilis, Se potius praecedit, quam fubfequitur
dolorem, atque dolor eft vagus 8c magis mitis, refpiratio non efl;
ita difficilis, nec tuflis ita urget.
5. In wr-i, fanguis detraftus folet gelatinofam magis habere cru'-
ftam, quod vel centies vidi j
In fpuria non ità.nbsp;« '
4.nbsp;Differunt ratione caufac, vera fit ex fanguine copiofo Se ca-
'lido diâro.
Spuria à phlegmate, flatibus, amp; ahis frigidis humoribus.
5.nbsp;Vera fputum ex afpera arteria , per bronchias pulmonum
attraftum , excernit ;
In fpitria vero nihil ita excernltur.
XV. Nec tantum confundi poflït cum fpuria, fed amp; cum pert,
pneumonia ; ab eâ vero diftinguitur, quod
I. In peripneumonia fpirandi difficultas fit Maxima, amp;: longé Ma-
jor quam in Pleuritide , imô tantâ anguftiâ , ut fuffbcari videan-
tur; ut plenius legitur ubi Pradici capite proprio de hoc morbo
•traftant, quod etiam notât River. 1. vu. C, viii. dePeripneum.
•amp; ipfe multoties vidi.
а.nbsp;In Pleuritide non ita fentiunt calidam exfpirationem , nec adeo
frigidiorem aërem defiderant.
3.nbsp;Dolor in peripneumonia non ita lateralis , nec acutus , imo
quandôque nullum fentiunt dolorem , nifi tuflire incipiant. Sed
-notanduui, quod Pleuritis quandôque conjungatur cura peripneu-
monia , vel in eatn tranfeat.
4.nbsp;In peripneumonia laborantes magis rubent facie.
5.nbsp;Pulfus in peripneumonia magis inaequahs, tam refpeftu celeri-
tatis, quam aliorum modorum.
б.nbsp;Lingua magis flava efle folet in peripneumonia, quam in Plet^-
ritide.
7. Ratione partis afteftse vero diflFerunt, q«od in Pleuritide,
fit membrana pleura , in peripneumoma membrana pulmonum afFe-
aaj
-ocr page 7-éta î licet verô qnandbque in iis qui Pleur-itîdie periere , amp; pul-
monum membranac afFeftas deprehenfe funt, 8c in peripneumo-
nicis pleura:, tune fc. funt fimul amp; Pleuritis amp; peripneumonia,
qui duo morbi f«pe funt congeneres. vid. Thef. viii.
XVI.nbsp;Verùm enim vero non folum pleuritis fpuria , aut peri-
pneumonia medrcum deciperet , fed ^ jednorü inflammatio : ac ve-
rô accurate attentus medicus, facilè deprchendit differeritiam ; vi-
delicet inflammatione jecoris labortinti in dextro hypochondrio do-
lor, 6c gravitas amp; tumor eft , prascipuè fi gibbofa pars afteéta ,
hanc confequitur febris acuta, fed non adeô vehemens, tuflis exi-
gua, 6c ficca , in qua nihil excernitur, linguas fcabrities , cibi fa-
ftidiuni, quandoque vomitus , refpirandi difficultas, fed mitior
quam in Pleuritide, totiufque corporis color in ifterum quafi mu-
tatur. Hsec pleraque fi obferventur, differentiam quam Maxime
indicant.
XVII.nbsp;Si in ullo in hoc fané ftudio cum poeta exclamandum,
Felix, qui fotuit remm , cognofiere caufas, Necefle ergö ofl'endere,
qua: nam fint hujus Pleuritidis cauf«.
XVIII.nbsp;Continentem caufam Medici vocant , quâ prïcfente po-
nitur morbus, amp; quâ fublata tollitur, de ea agere primo folent
nonnulli.
In vera. Pleuritide ea eft humor, hxrens in pleura ejus mem-
brana: fimul amp; mufculorum intercoftalium inflammationem ef-
ficiens.nbsp;n n o j-n
In fpariavcrb, non ita in mufculis mtercoftahbus amp; dicta mem-
branâ humor inflammationem excitât, fed poriùs didi mufculi fo-
lum à flatu diftenduntur, aut ab alia caufa afiîciuntur.
XIX.nbsp;Verum qusri hic poftet, quid per vocem infiammationis
intelligimus, ad quod refpondebimus nobis idem eft, quod omni-
bus Medicis , quod ab aliis reftè tumor ruber 6c calidus, vel ab
àliis fubfiftentia fanguinis dici folet.
XX.nbsp;Reftat ut dicamus quomodo hsc inflammatio excitetur,
qu£e illius caufa antecedens Medicis dicla ; hcec eft latens quasdam
in corpore difpofitio, morbum antecedens, quse nondum agit,fed
agere poteft. Videlicet fanguinis quantitas , Se qualitas vitiata,
plethora, vel cacochjmia. difta.
XXI.nbsp;Verum multi funt plethorici 8c cacochymici, qui tamen
non firaul pleuritic! , nifi quod aliud accedat, V. G, potus frigi-
dus
dus, terror , illa ergo etiam caufac dicuntur fed non contmens,
non antecedens , fed occaßonalis vel frocatar£ltca s eftque illa , quae
latentes didas in corpore caufas excitât, £c movet ; amp; quidero
adeo manifeftè ad fenfum corpus noftrum afBcit, ut vulgus (fi
roges, quae caufa hujus morbi ) refpondent V. G. potus frigidus,
Sc maxiffiè ill^e omnes , ad fex res non naturalis reduci poflunt.
XXiL Supereft jam ut oftendamus
1.nbsp;Quomodo à diûis caufis antecedentibus, Sc procataradicis,
cxcitetur Pleurs inflammatio.
2.nbsp;Quomodo ex inflammatione Pleur« omnia difta fymptoma-
ta , fc. refpirationis difficultas, tuflis kc. in diagnofi enumera-
ta, oriantur.
XXIIL Nam oftendere, quomodo plethora Sc cacochymia gene-
rentur, non pertinet ad hunc locum , fed ad traftationem caufä-
rum morborum in genere ; quâ de caufa antiqui femel in inftitu-
tionibus v. g. in Sennert. inftitut. 1. ii. part. ïi. c. m. de caufis
morb. intern, agunt, ad quos leftores mittimus , ibi enira omnes
caufx vefcruntur ad aflumpta , gefta, excretaquot;, retenta, amp; foris
incidentia.
XXIV. Ut vero ex di£ta fanguinis quantitate , vel qualitate.
vitiata, accedente caufa occafionali, oriatur inflammatio Pleura:,
paucis oftendemus.
I. In dicta corporis conftitutione, a'ér id poteft eiUcere, frigidi.
taie, fc. fanguinem coagulando , quod eflicitjUt in inflitutionibus
docetuF, duplici inodo, vel per os attra£tus , vel corpus ambiens gt;
longè autem facilius hoc agit, fi fanguis , vel ex calore ignis, vel
pra:cedentis aëris calore, vel exercitio, vel aliâ de caufâ fuerit agi-
tatus. Se fluidor fit -, Hinc plurimi fubitô 8c imprudenter fu3ore
defluentes, ôc aëri frigidiori fefe exponentes, hôcce morbô corri-
piuntur j cujus exempla innumera in praxi ipfe vidi ; undè pater,
quare in fubitis aeris mutationibus, à calido ad frigidum, hic afFe-
ftûs fajpè adeo fupervenire folet.
Nec minorem hic obtinet locum cahdas aer, humores (c. Icn-
tos attenuando, Se folvendo, amp; adexiliamaximè vafa, tune etiam
propellendo, ubi facile condenfantur, ficque membranas, 6c vafa
diftendentes vellicant, 6c acus inftar pungunt; ille quoque bilem
auget, Se acuit, fpiritufque inflammat, ficque morbus, ôc humo-
res calidos excitât.
Ex
-ocr page 9-X X v. Ex guibus ,façilè collgitur, quö roodô cibi, amp; maximè
potus dftu frigidus,'-idem efEciati v. g. fi corpus abexercitiis, aliît
que de caufis vaidè incalefcat ac fudore defluac , amp; potus aólu frî.
,gidusingurgitetur, coagulatio fluidiiftius fanguinis excitatur ; un-
ip fang^ime tpptus naturaîis t.urbatur, impeditur, atque.itafan-
guihe de novo influente, vafa dillenduntu'r , unde calor, ^rttbor
tnfiMnmaùe^fn vocamtis. -c. ,,,
. X X V Se4 rogat q^is, qqare hœc potius Pleurae, quatn aliamm
,membranarumiriducant inflammationem? refpondemus, quodhœc
tenuiffima, 6c omni carne, aut aliis tegumentis nuda, Se imprimis
aëri maximè expofita reperiatuf } adde, quod Pleura fenfu cxqui-
fito taólus poUeat ; quod aër fi-igidus per afperam arteriam, potus
per «fophagum intretj hanc er^o merobranam facilius, quam^cœ-
teras affici, neminem mirari opiner, ubi ad hxc attendit.
« XXVII, Jarn feftat ultimum gt; nempè, quomodo jap difta
;Qmnia fymptomata, dolor lateris punûorius, cum tuffi, amp; febri
-ÇPPîioua, rçfpir.andi difficultate 6c cjet.ex inflammatione membra-
nse Pleuras oriantur.
] l'^'-. fiokr htirts punSlorins ox\mry ubi-membrana nervea, 6c valde
•fcnfihs, difl:enditur, ab humore ejus yçifis impado; cumergomo-
vetur thorax, dolorem oriri neceflTe eflr.
0. Tftftsjîcca oritur oh acrimoniam humorum, amp; vellicationem di-
étae membrana: i fanguinea vero, ob vaforumlacerationem, exqui-
Jbus ifanguis in.pulrnonum broiichtai fecernitur. Non ergo mirum
tufjlm excitari; nititur enim femper natura, quidquid v^l acrimo-
.vel alio nlodo tftolcft.ün\ eft, éxcutÊre,
3.nbsp;Febris acuta (S cantmna fólet efle fi.delis comes membranarura
inflammationum ; 6c maximè fi ex fanguine , non tam pituitofo ,
led bdiofo fiant.
4,nbsp;Ip inflamm.^tione iiliu§ membranse, ejufquediftenfione , im-
poflîbil^ eft, uc diftendatur amp; contrahatur thorax, fine fummo do-
unde «ger nec audet » nec pocefk hberè ducere fpiritum ;
ijcque oritur dtfficths refpiratio.^
. 4. Tul^m durus, 6c inaequalis, fimiles febres6c inflammationes fer
iqui folet,
. .. xxyill.' Poftquam fymptomatum.hujus affeftus, 8c caufas
recenfuiöïus,. ordo pqftulat, ut Wura, hujufqueafïedusprogno-
.fin, eôdemiquo.eanotîjyimus, ordineproponamus.. Eft.enimprognofis
i. . ' quot;nbsp;quot;nbsp;Bnbsp;' pr^-
• i
praefcientia artificialis futuraruni rerum per Cgna medica » quantum
poffibile, comparata.
Ita enim praediélione obtinet medicus , ut a:grotantes fefe ejus
curae confîdentiùs committant; fururaque fi prïcvideat, melius cu-
rate atque prsdicendo mortem futuram, omni fefe crimine, aut
tcalumniis liberate poffit.
Sed difficile eft medicoprasdicere pofte continuo, ad quod Ga-
lenus Comment, tert. in prognofi. Hypp. text. 41. inquit , nun-
quara errare in prasdicendo fupra captura hominis, fed minimum
errare artificis folius.
XXIX.nbsp;In prognofi ad tria eft attendum.
1.nbsp;Quifiiam morbi eventus, an ad falutem, an ad mortem.
z. (^o tempore finis futurus.
2.nbsp;Quoraodó eventus exfpeftandus.
XXX.nbsp;Refpedlu hujus morbi eflentiae ( hoc eft, non ratione
circumftantiarum, feu accidentium) femper in omnibusxgns, ab
omnibus auftoribus, peracutus cenfetur hic morbus, amp; periculo-
fus, magnus , 8c (âepe lethalis.
Nolim tamen quis credat femper hunc afièftum Icthalem ; ■ fed
faspè etiam locum hic habet raonitum ; quod in acutis incerta fit
pra:di£l:io.
XXXI.nbsp;Verum plura medico in prognofi obfervanda reftant,
nempe, an fit acerbior, an minor ^ non enim omnis Pleuritis a-què
gravis ac lethalis. Id verö cognofcitur attendendo ad figna pa^
thognomica.
Si ergo dolor, fpirandi difficultas, febris Sc tuflis vehementiora
fint, magnum morbum 6c periculofum judicandum.
Attendendum etiam an aeger multum à naturali ftatu receflerit;
id enim etiam de magno amp; periculofo morbo indicium praebet.
- Ëtiam de morbi ftatu indicabit Materia hunc morbum indu-
lt;ensj fic acutior eft hic morbus fi à bile, quam fi (ut loquuntur)
à fanguine, vel pituita, vel flatibus i id verö etiam cognofcitur ex
colore fputii fi enim fputum flavum,. amp; fubpallidum, flavam bi-
lem arguit, fi verö rubrum, Sccruentum amp; floridum colore, fan-
guinem melius temperatum, caulàm oftendity fi autem fputum al-
bum , leviter fpumofum, ejicitur ex phlegmate ; fi verö nigrum,
melancholiam in fanguine praevalere teftatur^ hocque cum biliofà
judicatur, periculofa valdè, inagis longé, quam fanguinca Sc pituitofa.
I N A U G -U R A L I S.nbsp;„
- Aft à'!rt7rl(^ in qua nihil excernitur, vel diuturna valde eft, vel
hominem necat.
Sed non tantum color fputi, fed 5c quantitas, confiftentia , amp;
ipodus excernendi, nobis hic indicium praebent de eventu, minus
hic morbus lethalis eft , fi fputum perfedè coftum, liberum , £c
copiofum excernatur.
Sputum vero oraninö fanguineum, lentum , ut amp; flavum , vi-
ride aut aeruginofum, malum j ficuti amp; fputum omnino album,
glutinofum 8c fpumofum ac rotundum.
XX Xn. Sinifter amp; morbi eventus interdum praedicitur ex
ftpervenientibus , vel concomitantibus fymptomatibus aliis , prae-
ter pathognpmica.
VomitHm biUofum initio morbi bonum efle , funt qui teftantur.
Morbo laterali alvi frofluvium fuperveniens malum è contra ; fi
Pleuritis non fit vehemens, Sc contingit in corpore multâcacochy-
mia laborante, alvifinxm interdum falutaris efle folet ; prxfertim
fi quoddam concoftionis fignum praeceflerit ; concoUionis verô figna
hic videntur, fputum maturum, Sc figna bona in urina.
Bonum etiam fignum fi decubitus in utroque latere facilius per-
feratur.
Varia 8c prognofis ratione fexus, œtatis.aliarumquecircumftan-
tiarum ; ficinfenibus, mulienbus utero gerentibus, afthmaticis, Sc
iis, qui bis aut ter laborarunt, periculofa folet efle Pleuritis.
Etiam hoe notandum , denfa , Sc exercitationi dedita corpora ,
citiiis Pleuritide, aut peripneumonia perire.
Refpeftu virium diflert prognofis. Omnis enim falus hic exfpe-
ftanda à fputi excretione, atqui ad hoe vires defiderantur.
Ad hunc affeftum Sc deasgri conditione inquirendum, quia non-
nulla necefl'aria ad hunc morbum curandam requiruntur i id circo
jegroSc adftantibus diligenter imperandum, quœ obfèrvanda, cir-
ca ignem » cibum, potum amp;c. nec anni tempus minorem apud me-
dicum locum obtinet, quia uno plus quam alio tempore graflatur
Sc urget V. g. fi media hyeme. Ad quod reétè fenex nofter Hypp.
fiB. III. Jph. XXlll.Hjeme vero morbi laterales amp;c, 6c iterum fe5l.lll.
Aph. IX. fc. awumm morbi acmijfmi^ exitiales maxima ex parte i^c. ut-
que ad ventos refleftat medicus, necefl'e eft, tefte Hjpp. feB. iii,
Aph. v. atfi aqmlonia fuerit tußes, coflarum dolores amp; peEiorts iSc.
Etiam quibufdam regionibus hic morbus familiaris, fc. huic re-
-ocr page 12-gioni magis , propter aeris liumidiEatem ,'-majorifquc frigóris ÔX-
celletitvam , eb quod hxc regio raagis aquis gaudet.
Hinc pertinent juvantia amp; nocentia, quod ßepius expertus fui,
fi videlicet poft vel inter V,S. -Sc doloris evamen'fcntiat laborans,:
bonum ; quod amp; inde poteft quandoque cpUigi, fi ta6lu pulfus
qui ante durus, amp; plenus , mollior fentiatur.; praefertitnfi fudon
blandus fequitur.
Contra malum eft, fi anacatharfis copiofior , ac repetita; V. S,-^
nec dolorem , nec.alia lymptomata fedant, quod quotidie inpra-.
xi videre eft.nbsp;.nbsp;Z
•nbsp;XXXIII. Enarrato fc. morbi eventu , an ad falutem ^^ao. ad:
mortem i ordo Sc altcrum poftulat, quo fc. tempore morbi finis fit;
futurus.
Juxta divini noftri Senisfeét.v. Aphor. ix. quicunque morbo la-
terah laborantes in quatuordecim diebusnon repurgantur, ad fup-
purationem veniunt, hoc eft fiunt ew/j/m^î/««. ^nbsp;'nbsp;rn
Et cx Empyematicis tandem phth.fici; fecundum Hypp. Jea v,.
y4ph. xv. qnicuncjac ex morbo laterali [ieppurantftr , ß m qmamp;ragmtA Ate.
bus purganiur , a die h quA fit ruptio , Uberantur , ßn minus ad tabem
iranfemt.
■ XXXIV. Egimus de eventu , tam bono, quam malö , ut amp;
de tempore , quaerendum' Sc quomodo evemus fit futurus j facpins.
namque contingit ut accedente alia morbo, vel fymptomate, mor*;
bus vel folvatur vel jegcr fuccumbat. Plurimi pereunt per fup.
prejßtm fputum , ficque luffocantur , id cicius accedente alvi fiuxü.^
evadunt plures per expe£torationem , accedente Sc fudore blando;
üc enim folvitur morbus.
XXXV.nbsp;Qiiare vero haec omnia fefe ita habent, jam cxponen-
dum'effet, verum cum jam hxc difputatio prolîxior Sc ex iis quse
irT explicatione diagnofis diximus gt; fätis patere puto, fuperfedere
cönftitui. ■ 'nbsp;■ ■ ^
XXXVI.nbsp;Sola jam fupereft curatio , pars traélationis maxime
neceflaria, inftituitur autem ea, attendendo ad morbum, ejufque
caufam conjunftam ; caufas antecedentes , Sc caufas procatardi-
cas'; atquc etiam Ad fymptomata urgentia.nbsp;■
•nbsp;XX X V II. Dida enim fymptomata quandoqueita urgent,-ut
laborantes in fummo fuffocationis periculo , nifi iis fuccurratur »
verfetur; \mer anxrefpimiodifficilif, (Jdolor, prscipuè eminent.
ii
I N' A-u G Ü R A-L If S.nbsp;ij
' Primum ergo inttitùendum remedium ^ libcràm magis quod
' reddat refpirationem, mter quœ prxcipuum obtinet locum. V S gt;
Cùm mulriplici amp; continuata experientia conftet, plures momèn-
to temporis . omnibus fruftrà lentatis, refpîratïonem Ubéraliorem-
frc recuperafîei quod iplt ih praxi fepiffimè notavl J téftrefque ha-
bed ipfos «groços -, hâc via jam reftuutbs , ad qiibsquot; dabicantes^ '
adducere non detraftabo ; idque mcctfm omnes teftanrur praxin'
qui attenté exercent» adde quod teftantùr alii, laqueo penè fùffb-
caros hâc via à mortis limine révocatos , vidThr^ßon. - ö ahos,:
ubi amp; agitur de modo, quo y.S. id prseftat.nbsp;; '
■ Quod de refpiraticfne diftum , de %/are h iufi cu^m intelligas,
cujus innumera mihi exempla videre contigirj' pauci elapfi tijnt^
menfes , quod advocatus ad argrum periculofiffîmé hôc morbo de-
cumbent'em , maxime de dolore Sc difEcillima refpiratione , ad;
quintum ufque diem laborantem ; cui, cum alii tinfturas, Sc vo--
lätilia,f8c nefcio quas guttblas, fine fucceflu exhibuiflènt; V. S.'
inftitutâ rnox omnia lymptomata mitiora evafere , ita ÜC porrô^
mèdicinâ ritefadà, brevî temporis fpatiô, ad priftinara lanitateiri'
redierit.nbsp;'
XXXVIII.nbsp;Nec fané fatis mirari poflum , quod nonnulli femper
Ita clament àcfudore , 8c jaftant fe plures curafle fudoris expui-'
fionè, fine V. S. fruftrà enim fudorem èlicere conantur , ubi tan-
ta refpirationis difficultas, Se dolor, ut ne per momentum in uno'
loco decumbere , poffint , per cohfequens ergô primo dolor fe-
dandus , caeteraque fudoris impedimenta auferenda , licet iis con-
c'edatur, fudorifera convenire j hoc autem optimè fieri V.S. antè
often fu m.
XXXIX,nbsp;Verum fateor , aliâ quoque via fedari potcft dolor,
pïœfertim fi in principio amp; corpus non valde plethoricum ; nimi-
iîQm fotih/ts aSiii ci^tdh \nû^mm^^tion\s refolutio tentari poteft. fc. ex
herb. Hyffopp. caiamenth. verbafc. menth.flor. chamiemill. meliiot.
ftm. anif tumin. cum fœni graec. 6cc. ex quibus decoft. ex
f. q. aq. purîEvel potiuslaftis parari, vel pannis, vel in vefica fuil-
la.adhiberi poflunt, ad quod alludit Galen. l.ii. de viä. acut, com- ■
meAt.i.fc. fomenta càlida, cutemipfam ad perfpitationem rariorem efficere^
phlegmomfqife fan^mnem, tum attenuare mm per halmm digerere confie,
vermj, quod 6c affirmât podott. Fuchc. amp; alti^ quod ipfc in praxi
fîepiùs cum fucceflu vidi.
Convenît hic.cum Gakni dicko Hjpp. qm UWo 11. de viUti Acufv
fcripum reliqmt s lateris dolorem five is fer exordia , five poflea fnbortus,
tentare calidis fornentis dijfolvere s non abs re dicit tentare, quafi diceret
fi calida non diflblverint, diutiùs non efle ilh's infiftendum.
Poflent Sc facculi ex diÓïis parari, 6c ficci calidique applicari.:
Nec minorem hic locum inter topica fcquens Meretur fc. pahis re-
cens, è furno extraftus , 6c per medium feétus, butyrô recentî
liquatô madefaótus , laterique dolenti appofitus ; materiam enim
ei impaótam potenter refolvit gt; mitigatque dolorem , expertus
loquor.
Monitum tarnen velim id non in omnibns, faltem non in ple-
thoricis , ante evacuationes tentandum.
XL. Alii quoque funt, qui Tpçr narcotica dolorem fedare conan-
tur ; 6c audent exhibere intégra dosî fc. philon. roman , opium
Laud, opiat. 6cc. verum fa-pius vidi, ex horum ufu ipfos peflîma
fymptotnata excitafle, fenfura obtufiflTe, fputum incraflaffe, con-
fequenter refpirationem expedlorationemque difficilhmam, œgrot
que quafi corybantifmo laborantes reddidifle. Ne quis verb per-
versè hîec intelligat , eorum ufum , omninô non rejicimus , fed
fummam requiri prudentiam, monemus , ut fc. non exhibeantur
intégra dofî, 6c ante evacuationes, de quibus aliifque obfervandis
cautionibus praSici fufius, quod fc in initio conveniant ad in
craflanda fputa, nimis tenuia, ut m feq. videbimus.
XLI. Reftat morbus ejafi^ue caHjQ',.r.ontinens s Certum eft quod
mancnte in ftatu inflammatione , morbus auferri nequeat, omni
ergo opere conandum , ut haec tollitur, quo efficiatur, ut mate-
ria , in pleurae vafculis hsrens , curfum repetat folennem , nec
vafa amplius diftendat 5c vellicet.
Verum cum id difficillimum fit raanente caufa interna antece-
dente, nimirum plethora (five illa pura fit, ut loquuntur, five ca-
cochymica) mox enim iterum deponi 6c ftagnare poteft alia portio
materia i patet ergo caufam il!am primo auferendamj nullum un-
quam remedium hanc melius remover i quam V. S. ea^que fangui-
nis evacuationes, hic dupplici ergô nomine conveniunt ^
I. Quod fymptomata fedent, quod centies cum adrairatiorie vi-
di , ut ante notarum.
Quod caufam antecedentera, morbum foventem 6c augen-
tem (quâ manente curatio non exfpeftanda) removeant j mitti
autem
-ocr page 15-autem debet fanguis, nifi quid prohibeat , priori ratione , donec
dolor amp; febris mitiores ; imo . nifi quid obflet interdura bis . aut
ter amp; ulterius, fpatio vig.nti horarum , fi peracuta pleuritis.
_ XLII. De contraverfia eft ; nos, ut breviori viâ pergamus,
in eodem brachio latens affeai judicamus ; cum Galen ê Hm
quot;quot;i^Tt' f'nbsp;fanguinis miffio , è £
,reao laborantis latens adhibita , m pleuriticis clariffimam farpè
• utilitatem adfert, qu^ vero ex brachio oppofito aut omninô nul-
Jam , aut oblcuram , aut poft tempons maius intervallum olures
rationes V. alibi.nbsp;^
XLIII. Redimus jam ad eaufie coniunÖx, feu materia hsren-
tis m pleura , inflammationemque efficientis , curationem • hoc
poft evacuationem fanguinis in plcthoris, in aliis amp; pleuritide non
,]ta acuta etiam ante earn prseftant, externe adhibet fotus de qui-
bus aftum thef.39. ubi eadem, ratione doloris prsefcripti.
XLIV. Nec tamen medicus negligat ad eundem fcopum , in-
terna, fc. infiammationis refolutioncm , qua: efficiunt, exhibere-
-inter qua: primum locum aflignant fudoriferisr amp; interea nonnul'-
lis, quœ fpecifica vi . ac peculiar! virtute.prodefl'e dicuntur fc
ralur. dent, apr dcnt.caftor. lue. pifis cum maxill. tal. lepor C c!
fpaz. propt. ocul. Cancr. fanga. hire, fylveft. Crem, diaphor. flor.
papav. errat, pulv. amp;c. ex quibus compofita facilè parari pofliinc
cum convenienti liquore amp;c.nbsp;* *
XLV. Dum hxc adhibentur , alia fuper eft indicatio ratione
fymftomatHm, nempe tuflîm, quse continua manet, removere. Ilia
abfolvitur caufas auferendo , quse eft materia in pedore hxrens,
1 ^ ^''So educenda. Commodiflima hic via per fputum ; erao ex-
hibenda fputum quœ promovent, cum fane plerumque obeft ma-
tenœ tenuitas, illi amp; incraflanda , amp; educenda ad incraflationem,
con venire poffent initio narcotica , exigua dofi 5c prudenter exhi.
Ad expeaorationem fpeftant pedoralia difla. ut funt fc. rad. alth.
hquir.taraxic.herb. tuffilag.viol. flor. paparv. errat, viol. amp;c. fruft.
pafl. major, minor, jtijubm. fic. hord. amp;c. exquibus décoda , lin-
aus ôcc. parari poflunt.
Morbô verô progrediente, amp; poftet expedorationi obcfle, vif-
œfitas , 8c fputi craffities quo m cafu rad. ireas. afperr. petrofelin.
Herb, Hyfl'. Capill. vener. ßcc, incidentia dida laudantur.
amp;
Hoc in cafu opiata eo nomifie ^qvio afifè profuorè, tj^tn' obfunt,
quod fc. magis incraffent fputa .ficque- expedorationem inhi-
beant.
XLVI. Eft ÔC alia indicatio , fluxus fc. humorum impedire ,
revellers hoc vocantjn^edjci, fcopus hic eft impedire, né fuccedens
.à tergp materia denud membranani diftend^it. Verum de eo
adiira thef, 41, fc. hoc effiei: fi-antecedens caufa interna toUatur,
Sc. plethora vel fimul etiam cacoehymia, de qua paiicis in fequcn-
tibus -, hue ßc fpeftant, quae illius fanguinis motum tam violentum
impediunt, eum incrafl'ando , qualia i'yr. violar. papar. errat, juju-
bin. ahh, fernel. amp;c. alii potus , amp; Emulfiones. ßcc.
XI.VII. Eft 8c indicatio, refpiciendum »d fupervenieritia.^»^
tomata , de quibus in prognofi didum. V. G. vomim., .li diutius
perfeverat, .6c moleftet, fedatur j tum caufa prudenter aufercnda,
tum quae fpecificè hic commendantur ab audorib. Cap. de vo-
mitu adhibenda.
Diarrh£4 ut Sc fedatur 8c proprio capite docetur , admonen-
dum tamen illam ii? corpore cacochymico non imprudenter cohi-
bendam efle , Ut dift. Thef 3a. De. vigilüs. agitur vero fuß apud
praâicos.nbsp;J . .-i .
XLVIII. Mirari quis pofîèt nqs nihil decacochymia addidifle,
.fed hanc materiam pro dignitate abfolvere nequeo, nifi limites ex-
cedere velim , fufliciat ergo meminifle cacochymiam prudenter
jeflTe corffigendatn ' 6c evacuahdam , attendendo ne Diarrhoea ob
oriatur : ut vero cacochymia corrigit.ur 6c evÄCUatur, fusé pradici
docent.nbsp;.
XLIX. Jam diäta , ad didas irrtlicationes , difponatur'i^aër fit
temperatus, nihil pejus frigidiori , arte ergo corrigatur excedens,
tum in calore tum in frigore.
Cthns fit tenuis J initio ex jufculis caeterifque forbilibus » poftea
plenior parum concedendus , ut fputum melius prodeat , amp; ut
vires fufficiant, quae hic tïwltœ ïequiruntur.
Vitanda ama , filßi, actda, hsc enim tuflim excitant, aliaque
inducunt incommoda.
PotHs fit decodum hord. liquirit. pafliil, major, enucleator. 8c
fimilium.nbsp;' lt;'
Vitetnbsp;imprimis recentem nimis,ob.Diarrhx^metum;
vimw ob tuflis, vigiliarumque, dilirii , amp; febris metum.
Motus
-ocr page 17-Motus amp; vigtlu vitentur , quies Sc fumnus quantum poffibile
imperanda.
quot; Excretorum habcatur ratio, alvas fupprefla prudenter tarnen ob
Diarrhxîe metum, linientibus admonenda ammi pathmata maximè
ira arceatur,Tfangurnanr_pin%.am
Addendummonitum nos hic Toqui af^z/e^j plêuritideV
5/;!3t/lt;equot;quod attihet cufatrortem , facilè eâ 'depromi poteft fc.
cum nec dolor , nec refpiratio 6cc. hic adeô urgeant ; faepius fo-
tUsSc fudorifera fufficcfe -pqfle; fine V.S. opinor.
L. Coronidis loco addam , me hîc ftudiô^prjeteriiffe curiofam
magis, tum.de modo operandi remediorüm t. tupa aliorum expli-^
cationêm , qviod Yc;'difputationem etiam.nunc ^olixiorem vide-quot; .
rem raälim ergo curiofa , quana quas, in praxi medica, maxime ,
neccftWia fint omittere ; memor difti quod non qui multacurio^.
fa J fed qui necefTaria fciat, fapiens (k.habendus. ,.
\FmcQronatUrmbUe:£mPeropif. •
Ü»
-ocr page 18-bernagle, en ,.toLLIs CasCas CaLIglne Mentes,
en, petrè, eXCVLto tVVs amp; fLos VIVIt Iii horta
Ernagium praclara -videns urbs Amßela
Petrum , . *nbsp;!..
^ Lumine qui Medico Media 's caligifte çjcas
^ lüußrat mentes jßudiimque réfutât inane ^ :
^0 querulos multi tentant expellere morbos»
Obßupet J ^ tantum miratur mentis acumen ^
^iidmirum ? ß verba'hiHßßriptäque/jgt;eStas?
G^uidquid enim Mefvœ , Aviœnna , quodque_ Plateras,
Sylvius Hyppocrates^ j^thri^tes ,nbsp;Machaon,
^od Dodçtoxus habet j quidquid Senneitus acutus
^odque Ç^fnus habet j tenet hac ^ Bernaga virtus ^
Cujus ama^us Qdm tota,ßntitur in orbe .
Cujus amœ%us okor (quamvis non gratus iniquis J
Crefcat , ^ ingentem femper fpergatur in orbem.
Fecit.
V,
TêÀ©..