quot; ~ Q^V A M,nbsp;-
DEI TER. OPT. MAX. FRETUS AUXILIO,
Au^oritate Magmßci Tgt;gt;ReBorü,
PhiloTophicC Do£lorxs, ejufdemque Facultatis in Illuftri
Academiâ Ultrajeftinâ Profefloris Ordinarii,
N E C N O N
Amplijßmi Senatus Academici confenßt, Sukilißm^
Facultatis PHILOSOP HICt/£ Décréta,
Pro Doctoratus Gradu, Se Artium Liberalium Magi^
STERio, fummifque in Philosophia honoribus amp; prac-
rogativis rite ac légitime confequendis,
Eruditorum examini fubmittit
ABRAH. OER ARDUS BOCSTADIUS, Rheno-TRAJECT:
çyid diem 3. Febrmrii, horis locoque fo/itis.
Ex Officinâ F. r a n c i s c i Halma, Academic
Typographi, cIq Ioc xciii.
- V I R I ^ ^
D.D. E V E R A H
^ SYPESTEYN r m. D.
D.D. A R N O L D O
S P Q O' R , JC-- .
....... INCLYT.« iEIPUBUCj;.,,,
MCENATIBUS ATQJJE FAUTÖRIBUS
DÉ SE OPTIME MERITIS,
OB PLURIMA 'IN SE COLLATA B^NEJICIAria;
HOC EXERCITIUM PHlLOSOPHlCUM INAUGURALE
JUXTA SE IPSUM,
HUMILLIMA DEVOTIONE
s A C RV M FACIT
abrahamus qe?lardus,bocstadius.
Auctor et RespoüdeiïS.
-ocr page 3-DISPUTATIO PHILOSOPHIC^
I N À V Gnbsp;L I S,
t
E t e o r a inter cetera qua: in mirabili hac
Mundi fabrica , 8c praefertim intra Lunte
Sphseram , notabiliora occurrunt naturse ad-
miranda , non minimam merentur attentio-
. nem ^ nec minorera quse gigmmtur in imis
globi noftriTerraqueipartibus,8t anfraftuo-
fis meatibus ac cavernis fubterraneis. Mi-
'rum in modum vari^int Meteora, quse'in aëre
oculis noftris obvertuntur , diverfas ob cau-
fas, variantibus anni tempeftatibus : ficque
Edunt in lucem miracula maxima tMmdi,
Natuu curffi, qua- qUis habere potejl.
Labitm hic ingens liquidis e nubihm imber,
Et petit e foperis inferiora locis.
Dant pltivtas, rares, variofque elementa colores^
Fulmina, tum ventos ,grandinis atqueglobos,
Ut lapis artïficum vitreo dat in orbe figuras
Innumeras, tales aëris aurafovet.
In magna hac meteororum difcrepantia in fublimi genitorum , non
ultimo loco admiranda veniunt ob ftupendos fspe éffeftus Fulmi-
na , 8c horrenda cum hifce conjunfta Tonitrua ; qui fonus fradœ
nubisfragor eft,ortus ex undulante motu collili aëris: ejus caufa eft
materia fulphurea ac nitrofa collefta in cavitate nubis , ibid^que
accenfi, magna vi erumpens. Quibus fulminumcauGs, 8c efieétis,
non abfimiles funt inter meteora fubterranea, horrendorum ac mi-
A 2,nbsp;rabilium
-ocr page 4-rablliura efFeauum eos concornitantiura, qui cerebrum fubtiliffimi
cuiufque Philofophiquot;exercere poterunt, Montes Ignivomi. De
hiL f occafione faaa , quod ex novellis nuperms mtelleximus ve-
hementiori incendio f^viifle quendam in India Flaminivornum )
brevirer, proExercitationis anguftia diflerere,amp; eorum matei'iam,
caufam incendii , adjunaa , mirabilefque effeaus mveftigare , 2c
fipotè cognofcere, eft animus. Neque metuemus hic alicups cen-
fiiram incurrere , fi nonnulla forfan occurranc, qua: mmus l^mum
fapere videantur : Philofophum namque non Litteratorem aut Gram-
maticum, hic nos agere, cenfendum. Itaque, non exhorrefcentes
terribiliffima horum Montium mcendia, tuto emm 5C tirmion lolo
infiftimns, ad ignes hos accedamus !
Ignivomi hi Montes, de quibusquot; fermo nofter inftituetur , fsplf-
fime appellanturVulcanii, ab ignis prxfide, uti notum . Vulcano;
etiam Flammivomi didi, evomunt enim f^^os, flammas gn
torrentes ex fulphure confimiliquenbsp;SoSe?
inferiora yEtna:orum barathra, sc cum ipfis flammis, non line norren-
do firemitu ac mugitibus, ingentes arenarum cumules exhalant :
amp;, ut Lucretius alibi afterit de ^tna,
Extrudttejue ftmul mirando pondère faxa.
Émittunt Vulcanii infuper nonnunquam metalla hquehóta j hinc
ex Hifpanis , cum primum in Novum orbem , Amencam , tran-
fcenderant, non defucre , qui ex yËtnei cujufdani barathro lique-
faaum poffe exhauriri aururo putantes , urnam ferream in crate-
Tem immiferunt, ut ita integris urms aurum caperent: veruintur-
piter avaritia illorum illufit mduftnam -, qui enim ignis erat lique-
faaurus aurum , quid ni idem ferrum ? Adhaec eruftant Flammi-
vomi cineres , funeftofque ignium gl'obos , 6c ab horum ferocia
cxefos lapides tam immenfa: magmtudinis , ut maximas tepe œdes
adaequent ; qüique expulfi flammas adhuc aliquandiu retinent , 6c
ardere videntur ; nec non profluvia pinguium liquoruin , fimih^-
que copiofiffimam quantitatem, c montis barathro enatam , Sc a
^rigore aëris in valÜum lateribus condenfatam , vcluti etwrecr/^f ic-
ferunt. Prjedominatur tamen in ^Ecneorum abyfl'o igms qu| m.
primis hic eft fpeaabilis , caeterorumque efteauum caula exiititj
Sc hinc horum Montium fada denominatio.
Fomentum flammam alens non poteil effe elementum terra j
nam
Terra nihil fer fe tenues producit in auras.
Nec poteft efle quid aliud in ignem mutatum , eflentialem enim
elementorum tranimutationem vu-ibus nature poflibilem non fert
cum ratione collata experientia. Alia ergo non poteft hxc eflTe ma-
teria , quam quae magnam in fe continet particularum ignearum
copiam. Detexerunt Plmius aliique hoc natur® arcanum, in omni-
bus Mundi partibus delitefcere ignem ; atque hunc
----tre per^ omnes Terrafque, iraftufque maris, cϔumque profundum.
Ut nullus ferè in toto orbe locus fit, qui non hujus ignis efiêdus
arguat. Audiamus Manilium in Aftronomicis j
Sunt autem cunäts permtfii partibus tgnes y
jQui gravidas habitant fabricantes fulmina nubes.
Et penetrant terras, iy£thrâe[ue minantur Olympo,
Et caltdas reddmt ipfis in fonttbus undas.
Et hxc ka fcfe habere experimento compertum irrefragabili à non
uno , qui in JEtnae , Vefuvii. amp; Strongyli exuftarum igne val-
hum crepidinibus, in quarum plerifque panetibus, cineres, immen-
fam Salis, Aluminis, Nitrique efflorefcentis copiam ^ in nonnullis
quoque Bituminis, Naphtas, fimihumque pinguium Iiquorum pro-
fiuvium, una cum copiofiflima Sulphuris quantitate, reperit. His
accedit graveolentia cincrum , rerum combuftarum fbetore fulphu-
reo imprxgnata , longifllme tranfveóta. Terrae motus circa Igni-
vomos fréquentés , uti in cœlo tonitrua 8c fulgura , mineralium
fapore imbutos fontes j nec non fulphuris circa eofdem invent« fo-
dinœ, quod de Hecla Islandia; Ignovomo, unamiter teftantur Geo-
graphi. Patet itaque fatis , Sulphur, Bitumen, Alumen, Naph-
tam, confimiiemque materiam, horum ignium eflè pabulum. Qui-
bus adde amp; aliam materiam , quas flatu fuo vehementi materiam
combuftilem non tantum excitât, fed 8c ferventiflîmas flammascon-
tinuoanimat, ut funt venti fubterranei, percanales, aquarumdu-
é):ibus jundos, vel in ipfa dedu6ti Pyrophylacia. Haud fecus ac fa-
bri ferrarii follium flatu ac frigidam fuflundendo, ignem in foco po-
tenter in Bant Sc excitant , ficque ignis fervorem geminanr. Idem
fit fi falis grana in ignem immittantur. Hinc ftepe freco ficulo fu-
rente . iEtna vcliementius excanÄiit j aqua marina exafperante
-flamfflam Maximum tarnen mómentutti Küfc ädfert NÄrum, (Jkod
ßc ibidem invenitur tumidiffimis abundans fpintibus. Haec quidem
corpora Vulcano non futit fomentum, verüm flammam exacerbant,
Uti St videre eft in ^oUpila, cx partè aqUâ replétâ, ab admoto igne
•halitus aqtKe rai^fieri ac dilätafi, Sc magna vï efumpentes per foramen,
■veheméntiflimum producWe ventu«i. Haüd dubio lubtert-aneus
ïsnis fic etiani expandit tialitus ibidem exiftentes, flatumqufe excitat
fubterraneum. Cohclüdimus ergo, incendiorum hoaim Montium
caufam materialem efle Sulphur, Saleni, Nitrum, Bitumen, fimi-
■lefque ignibus Vulcaniis vehementiflime fovendis aptas mate-
- IV.
Ouomodo vero jam diftœ materiœ igtlem concipiuht ? Ütiqué baud
à Sde, licet in Zenith conftituto , nec à Stellis ; impares emm rê-
vera funt ob nimiam vo-ginum ^
ÏShSÂ Âl^S^Tadeô Polo Boreo ^inat ut
ferme ArÄicö Circulo fùbfiftat. Ergo non ab alio , qnnvci ab igne
Tubterraneo de cujus exiftentia nemo dubitet; cùffi flumina, fon-
tes Thermîé , terra:-motuum ortus , fine eo explicari nequeant.
Poëtis quoque adeô tritus eft hic ignis fubterraneus , ut omnes
de Vülcano fabul« ad illum alludere videantur. Audiamus Lucre-
tium hifce verbis canentem ;
- TrwdPh Tellus habet fe corpora pnma
i Vnde mareimfttenftm, volventes flumtnd fontes,
^fftdue renoventi habet ignés, unde oriuntur.
I^m niultts fuccenfa locis ardent fola terrlt;z.
Eximis vero farit ignibus impetus lt;-yEtna.
Subterraneorum ignium Tclluris OEconomiae tanta eft necefli-
tas ut Tarraqiîei Globi intcriora ^'ifcera fngoris indementia obri-
gcfcerent , Se ad interiores naturae operationes m Mineralium me-
àllorumqùe generatione prorfus inutiles forent: adeo
Hmc capimt vires cuncla Met alla fuas.
Exiftimandum porro , Ten-am noftram intus.conftarc partibus
nmxiniä
-ocr page 7-mnxime Heterogeneis, i-erum combuftilium,, Mercurii, variorum-
queMineralium :- utPoëtaj
Quam multM terrai lapitks, quam multa metalU
t Ardua te-mm vifitra molu. bahm.
Atque ita fipieîiti®mo Dei contüiö omnia maturse femiiîaTerrenc^^
globoGongemta , ab igne Subterraneoanimantur, utineam remm^
tum multitudinem, tum varictacem agérent, quam tum intra inti-quot;
ma Terrse vifcera , tum externa ejufâem fuperficiç ab univerfî
Conditore produftam, cum admiratione intuemur, Infuper conci-
cipiendum, Terram intus effe cavernoiàra , pkmmis duftibus ac üjb-
terraneis meandris perviam ; inque cujus iatimis peoetralibus con-
duntur^Pyrophylacia , ut funt a%{îi'ingentes in Xelluris vifcenbus
irtacceöis reponditiE , ignibus Subterrands plenae. Quod perquam
(âtis demonftrant montes Vulcanii, qui minimè fundo montiimi in-
exiftunt, fed habent fuas in protiindiflànis Terra: vifceribus offici-
nas amp; foços; quorum montes. Ignivomi non lîifi fpiracuk quaedam
funt'i ad fiimo's,nbsp;, ciaeces.,. £ùliginem fwpeffluiam, »ftuf-
qUe, doncepti' vekemènt}iam ';o!(jneuTei3rftiB iatolerabiUbus n)otibus
côntlhuo concutianf) fou peiquot;;pi^Iiicos.bpfce.caminQs, exoneryandam.
Sic provida natura akiffimos Montes, veluti igniura^ fubterraneorum
terminos quofdàm conftituit : ubicunque enim Vulcanus eft,. ibi
fubt'is Pyró^bylacium e^îe, tam^cmum eft, quam,caminq fiib,eflgt;,
vk'çuliram ,, vel forhaceiii , .aut cacabum, veL fimifequid.., : Ne/uo '
ergo'Philofoplius igEfemXubteij-'aneum dai'i negate ppteriU) Ç.OiMîde-quot;:
ret- nàmqué adh^e SutphtïiW.igmes non, ex Té»'ft tantum „ fod ^^
vel ipfo mari'prorumpentes..; Thecmarum multitudinem Varieta-,
tèmubiquelocomm paffiai-obviam, baud dubiè. hos ignés hos ca-
îores , haec ingentium Vulcaniorum œftuai-ja , non in aere , aut,
aqua-;,. fediiiîiBÎs Terp» penetralibus.nacàlQSr.fuos,hftbérs,- afferere-:
v^l.invitûs cogetur-. Unde enim.tanta ubique loeofUin
cà:tei-ordmque mineralium, rïiilcellas , quot;tanta. Sulpburis. bituminis.jj
naphtsé copia ; praeterea falis-, nitri, Aluminis , Halinitri , Salis
Ammorriaci, amp; quicquid ubique reperitur , copiofilfima quaatitas :
ea fine igne, fine ullo naturae calontis a:ftu, frigidiflimis illis caliginis
umbrisamp;carceribus,. abomrii Solari influxu, uti.ex iv.Thcfi-eon-
ftàt^ remotiffirriis, nafci eft'inconceptibile. Itaque. fatis fuperqup
adftruximus ignium fubterraneorum exiftentijun ,- interne Telluris^
c -nbsp;Occo-
Oeconomis neceffitatem, eorum naturam varia combuftiliurn re-•
rn^Sa S contaminatam i horumque locum mfpexxmusi
qu« nonnulli aflerunt ex Stoicorum fententia , P;''
Lfummationem, collabentes mundi partes m îB-^-
tullio terrx contentum , efle delapfuras, atque ita munaum nu
flammisinteriturum: juxta illudOvidu:
£ffe qmqne in fatts remmtfcimr adfore tempus
-nbsp;à Jmare,nbsp;quonbsp;tellus,nbsp;correptaque^egta
^rdeat, lt;3 mundt moles operofi laboret.
rermrnhmexante allatis, in cavitatibus fubterraneis, magnam
fep'TuTe^XefxhS^^^^^
raneus ignis modo memoratani matenam
non dilcile fuent explicate, Cogitandum «e-
habere ac in aliarum rerum 'quot;cendus , uu pei q ferrum fupra
a Aquot;™»'.nbsp;refidere, qaseKm.
'LTsquot;fic pXnt; velmctuquoviolento, vel n,cdgt;ante
Sriutanbsp;e^S^n J. atqu^ita fibi
lubrics ,nbsp;combufl:ilia mcendunt ac inflam-
S^tSmffla^isaddit». vi u„H fomusurunc.
Ignisigltur, ccftam .particulis
fubtilibus, motuque vano celernmenbsp;liquc
pioGusimrat, attenuat, commmuit, fecat, tagit, F
-ocr page 9-facit, diflblvit, amp; in particuks quam tenuiifimas convertit hamu-
los ramulofque, quibus ccu totidem carceiibus involuta erant elemen-
taignea. Scilicet, fi majore quantitate collea«: fuerint in anguftiore
Scaccuratius undique conclufo loco, ibidem , quia fpirituofa: funt,
diverfiffim«natura;, mgenti numero, inque fpatio foiraculis delli-
tuto, diverfiflimis inter lefe motibus volitabunt, fe invicem per fri-
aionem attritionemque fpirituum agitatione animatam attenuabunt,
gc eo ufque contundent, ut ignis fcintillx, in iis majore copia hofpi-
tantes, prodire neceflum habeant ; quae fimili modo, auftis in in-
timo rerum naturalium centro fubinde viribus , magna procurant
Vulcaniorum incendia. Specimen ifl:ius dare poteft foenum fubhu-
midum, ipirituofum, compaélum , amp; angufl:o minufque perfla-
bili loco conclufum ; cujus alia ratio non eft , cur, fi recondatur an-
tequam fit ficaim , paulatim incalefcat, flammamque frontecon-
cipiat, quam quod multi fpiritus, vel fucci per herbarum viridium
poros, ab earum radicibus verfus fummitates fluere afllieti, atque ibi
vias ad menfufam fuam accommodatas habentes, maneant aliquan-
diu in herbis excifis; quaequot;, fi interim anguftiori loco includantur,
particulae iftorum fuccorum ex unis herbis in alias migrantes, mul-
tos meatus in ipfis jam exficcari incipientibus, invcniunt paulo an-
gufliores, quam ut illos fimul cum aërefubire poflint, ideoque fola
xnateria igneâ eas circumdat ; à qua celerrimè impulfie plures fui oe-
neris concitant, ficque fcenum inflammant. At quanto faciliusiî_
mile efleftum copiofifllmae exhalationes fubterraneas producent?
Similiter, uti ex cukro , dum acuitur, fcintillae profiliunt ; ficlapi.
dum confliélu Sc attritu ignem elici videmus. Quod etiam in percuf-
fione chalybis in filicem, ad oculum patet ; ubi primum particulac
filicis arftantur, qu£e dein libertate donatse, unxab aliis vehemen-
tiflime in gyros aguntur, quo omnes aëris partes circumftantes dis-
iciuntur , unde materia ignei elementi circum eas confluit, 6c in
ucidas fcintillas convertitur , ex quibus flammans ignis excitatur.
Tandem, experimur innubibusnafcifulmenSctulgur ex corpufcu-
lis fulphureis, una cum vapore in fublime attractis ex fubterraneo
mundo mediante ejufdem igne genefin fuam fortientibus ; qu!E cum
à vehementiori folis xftu referta fint fpii-itibus igneis , ut 8c nitro-
fis, ex vehementi nubium confiiétu attrita facile in ignem coalefcunt,
ubi particulae nitrofje agitatas majorem locum requirentes, non aliter
Bnbsp;■ ac
-ocr page 10-ac in pulvere nitrato, dum ex conilipatis nubium repa^lis exkum
noninveniunt, violento quodam motu, qua datâ potta tnffa fe-
riffimèftrase, ruunt, Sc horrendaTonitrua producunt ^uo hrni-
liThefi I. ignivomosilluftravimus: fimiles namque caufe Montmm
Vulcaniorum incenfioties efficiunt ; cum Thefi m. oftenlum üt,
ventres eorum Sulphur, Nittum, 6c immenfam fimilmm matena-
rum copiam continere. Satis ergoperfpeaâ declarataquetembilwm
horum incendiorum caufa, adeffedus properandum.
Vidimus Thefiv. Terram noftram quam maxime cavam elle : de
dc quoamp; Seneca hoc refcrt ; funt fpecus vafti, funt ingentes ryef-
fiis amp; fpatia, fimul abrupti in infinitum hiatus, ôcc. Et, ut dixit
Com.Severus, in iEtna.
^amnqae immenffis terra fe porrigit orbu,
Extremiqne maris cftrvis incingiiur mdis:
Nott totum efl folidtim ; défit namqtte omnis hiatu.
FaEfa efl omnis h»mtts penitufque ca-vata latehris,
Exiles fufpenfa vias agit.nbsp;r U *
Similiter hoc de montibus concipiendum, illorum plerolque lubtuj
cavos efleac concameratos, quod probant montes aliquando aWOT^
pti, amp;novirenati. Refert junior Plinius, ( aijus avunculus PlmiuS
Maior Vefuvii rabie fuffbcatus interiit) li.c. lo. Suo temporeLy-
botum altiflimum montem, una cum oppido Eunte ita a terrt d^
voratum , ut nulla ejus veftigia amplius dignofcerentur bimiiem
in modum, quod nec improbabile, quidam autumant, Sodomam.
Gomorram, amp; circumjacentes civitates, cum toto terrae iftius tra-
du insenti'terrae motu abforptas fuifle. Novi quoque aliquando
cxorti fuere terrx tradus amp; montes; uCpropèPutcolos infinuBa-
jano novus mons furrexit ex mari, unanod« fsvientis naturae fu^
tcrranex violentia , in omnium admirationem ac t^oref^ gt; ^C
in hunc ufque diem perfcverat, nomine montis Santti Triumphan-
tis. Diligentiffimus Hiftoriogr^aphus S. de Vries in barium ^Adm-
randts mentionem injicit novi cujufdam montis ignivomi , orti m
Nicaragua America , qui CTumpens magna vi montexn précipita-
vit in vallem quandam, intemecione omnium banc incolentium in-
dorum. MeminitSc alterius novi Vulcanii in Regno Neapolitano or-
ti, non procul à Lucerni lacu : qui anno ijr^S- ^F«« quatuor amp;
' ^nbsp;vigmti
vigintihorarum admilliare Italicuna fupra telluris fuperficiem eleva-
tus fuit ; cum tradus ifte quibufdam diebus adeô terrœ motibus
continuis ac intolerabihbus infeftatus fuerat, ut ne quidem domus in-
tada fuperfuent a ruinofa ftrage , man etiam ad ducentos circiter
palfusà littoribus recedente. Möns hic mediâ node protuberabac
horrendocum mugitu, ftrepituque formidabihquot;, terribLm in mo-
dum faxa lapidefque eruftans , conjunda tantâ cinerum copia, ut
quod adhuc reliquum erat circumjacentium asdificiorum plane pro-
fterneret, fimul cum Tnpergulse Thermis medicinalibus celeberri-
mis. Omnia vineta circumfita cinerum nimbis obruta confpurcata-
que in fterilitatem dedufta fuere, omnes beftiig Scaves fuffocats in-
terierunt. IneflFabih clamore cives Puzzoli node intempefta , nudi
omnibus relidisNeapolimfugiebant. Materies, qu:E ex centro mon-
tis continuo erudabatur, montem in immenfum auxit. Lacus A-
verni meliori paite cineribus lapidibufque replctus fuit. E montis
barathro terribilis exaudiebatur fragor. Nonnulli craterem ejusin-
tueri cupidi, fuffocati fuere. Orificium in montis cacumine obtura-
öimjani eft, nec flammas amplius emittit ; amp; horrendum trifteque
mceodü fpedaculum montem deferuit : fummitasejuslaetiflïmoar-
bufto nuncconfita eft, ahietibusvalde luxuriantibus, fummumquc
Patris Liberi cum Cerere certamen eflè dicitur.
Ex hifce jam conftat, Vulcanios confumptâ inateria armifl:itium
pati. Qiiidam nihilominus node dieque fumosemittunt, raroignes,
nifiintei-dum noólurno tempore, nec multum. Etcjuidniperpetuus
bic afFedus fit, cum Vulcanii crateres fufficiens igni fumoque pabu-
lum poflideantjut in fequenribus demonftrabitur? Pauxillum materiae
requiritur ad fumi confa-vationem, ut maxime rari. Quantam fu-
morum copiam ôcquamdiu poflîint emittere cîcfpites lignaque fub-
humida? Si de node igniculi nonnunquam egrediantur, exeohoc
derivandum, quod , halitibus fumi inter fe colludantibus, aut fri-
Tore nodurno claudente ftudiofius ignium femina , refumptis viri-
justanto ferocius erumpant. Alia hujus phcenomeni ratio non efl-,
acftellarum cadentium , aut draconum volanrium, fimiliumve me-
teororum. De die quod non confpiciantur, minimè mirum j cum
lumen folis intenflus etiam ftellarum , utpote debilius lumen fpar-
gentium, confpedum à nobis aveitat. Hinc fulmina node intem-
peftacatneram obfcuram ad ftuporem irradiare polTunt, non xque
de die.nbsp;^^
Isnovimi tamdiu inducias agunc , donec novo audi combuftiUs
materiiE commeatu , tandem erumpentes , longè atrocioies extii-
beant cataOrophas, quando ad priftina bella redeu« , damnum
diuturnioris filentii hac quafi ratione compenfaturi. 1 um quali ex
inferorum domicilio , in quo prsterDsmonum hornbiha phaima-
ta nil aliud deeffe videtur, flammas fyderalambentes, torrcntefque
candentesemittunt; ternbili fremituac horrendo cum fragoremu-
gkibufqueintolerandis.fumos lubfufcis ignium globis inwrlbnaos,
montium ad inftar, fimiliaque ex diverfis locis continuo eruftant^
quibus terrse afpedus ad magnum locorum mtervallijm mtercipi-
?ur Ouandoque tanto cum impetu ac vehementia, horrendilque
rki pedoris fuftinere vix poflit. Verbo, quis non m his omnibus
admirandam Dei O.M. potentiam intueri defiderans, naturae mi-
raculorum effbdibus, ineffkbilibus attonitus ftupejadufque , mtimo
cordis aff-edu identidem exclamare cogetur ? O altitudo divitia-
rum fapienti^ Dd! quam incomprehenfibiha funt judicia ua amp;
quam inveftigabiles vis tuae, quibus Mundum condidifti ! Mira
narrantur de ^tna ; cujus crateris barathrum tam profundum efle
dicitur, ut omnem vifum fugiat, ac adeo fonnidandum, ut nemo
fine hoJrefcentibus pilis , amp; vertigme capitis ipfum infpicere fufti.
neat. Ita de ejus rabie cecinit jam olim Virg. 111. v. 571.
_____Honificis mat lt;!y£tna ruims :
Interdmqf*e atram prorumpit ad ^thera nubem,
Attollitque glohos fiammarum, ö fjdera lambtt.
Interdum fcopulos avulfaque vifcera mentis
Erigit eruSians, liquefaElaque faxa ad auras
Cum Qemitu glomerat, fundoque exafiuat imo.nbsp;r «.r-»»^-
In furentem hujus voraginem Philofophum Empedodern | F«ci-
pitafle ferunt, ut inDcorum immortalmm
Dc Vefuvii, Strongyli, Hed^ , nec non plurium Vulc^^orum
-ocr page 13-incendii rabie non abfimilia memorantur , qux quis vera efle vix
autumarepoflet, ni Sc noftra aetate fimilia accidifle relationes tefta-
rentur. Uti Sc nuperius ex novellis audiviinus, Gynappe in Banda
IndiiE Vulcanium , novo Sc formidabili incendio feviifle , fanefla
fl:rage verticem crateremque magna cx parte dejecifle , amp; ex imo
baratbri fundo mfano cum fl:repitu ac fragore mugitibufque ineffà-
bilibus , tantam faxorum vim Sc copiam in profluens mare eiecif-
fe, ut in ipfo juxta fe Vulcanellum quafi feu novum montem, al-
tiflimè ex aquis emergentem produxerit , cum mare illic anteà ad
o6loginta orgyjas profundum extiterit.
Ad meliorem horum eflèétuum intelligentiam , folum attendi ve-
lim ad explofionern bombardarum , quarum in civitatibus expu-
gnandis ufus efl. Si una modo exoneretur , tanto exinde aëris ca-
ligo,tantus fragor, ut primo inftanti lateribus proximi è confpeólu
abripiantur, Sc furdaftriam ad tempus patiantur. Quid fi plurium
explofio per dies aliquot continuetur, quanta non exinde expeftan-
da caligo, quanta aëris collifio 8c ingens mugitus ? At quantula eft
h^c materies, vaftos adeô fumorum acervos nihilominus horribi-
lefque fonos per aëra difpergens , fi cum materia, quœin Vulcanio-
rum barathris exiftit , conferatur ? quantulus ignis ab incenfo pul-
vere pyreo excitatus, compofitus incendio Ignivomorum ^
Hujus pulveris nitrati tria ferè folent efle ingredientia, fiilphur,
nitrum, ac carbones ; nimiruin , particuk accenfa: fulphuris Sc ni-
tri fe mutuo repellunt, Sc vehementiorem motum fibi mutuo im-
prim unt , per regulam motus , quo motus parvus velox producit
motum magnum tardum; Sc contra. Sic 8c hïc particular fulphu-
reas minores inducunt motum majorem in particulas nitrofas j hx
viciflim illis dant celeriorem. Hinc ita dilatantur , ut nitrofte par-
ticuliE conicam figuram habentes , Sc mucrone fuo majores defcri-
bentes circulos, majus exigant fpatium ; ideoque anguftiori loco con-
clu f« , mipetum faciunt m corpora proxima , Sc horrendos illos ,
quos novimus, eftèétus producunt. Vir mire induftrius, Cele-
berrimus Boylïeus ad oculum notavit, fpatium , quod quodlibet
granum pulveris pyrei incenfum occupât, quinquagies millies fiipe-
rare illud non accenfi. Vulcaniarum ofticinarum longè plura efle
ineredientia, prster h^c pulveris pyrei, ante dida ThcTilU.evln-
STÏÏ amp; elurn efFeda. d^qmbus adhue pauas.
Ouidam ex famllia pr^fedi Daniarum Regis in Islandia , Dkh-
nÄSfkenius, qSi per annos aliquot ÜUe degt. hoc ^raddit
Se Heda, celeberrimo ilHus Inful« Igmvomo , ^^no 1565. i ovo
fevnffe pal-oxyfmo , primo nofte media
qnx univerfam Infulam ad ftuporem cujufque
Sinaa erant hornbiles fragores, ftridor, 6c tomtru fubterraneum.
derentur, nlhilidcomparatum ad hunc tremoremeflet. Horrenüas
tenï motus fecutus fuit. quo adeô tota infulacontremuit , quafi
S£is moveretur. Non poteft cogitatione,
prehendi. quam bornbile totum fuent. Omnem Mund U,^
S corr'ui?uram dixifles Noviffimum ultmn jud^i^^^^^^^^^
jamimminereincola: credidemnt Compertumeft poftmodu^^^ ^
deant. De ^tna Claudianus :
Sed qmmvts longo prnmamm exuberet lt;tßn,
Seit Ktvibftsfervarefidem. ^^
qnnus ouid fit, non adeô obfcurum. Qnlà enim aliud quam tre-
nia S œllS quaquaverfum in orbem undulatio? qui taBto in-
SnL Tft q^nbsp;aër afiicitur Et corpora , fi ex fublimx
tenlior eit , quunbsp;- ^dunt fonum. Hmc cum materia
ejufdem funt vdons, cum iis pulve-
r^SL acVulcaniorum,) inibi inclufa, exitumque moliens ,
dauftrrperfringit , aëremque lacerat, fragor enafcitur , qm vel
ipfos Caligulas metu fermé ex^imet.
Hoc unumPhilofopborummirètôrfit ingénia,unde novum Im-
per ignis voracitati fomentum fuppeditetur , quo elapfis armift^quot;
£bus, rurfus ad Vulcama arma redeant ignivomi ? NonJ^un^
quam mrinfecè à fuligmibus fcabritiei panetum crater^
übus . folutifque in baratri fui^um delabenabus ;
per fukerranL meatus Geocofmi nova continuo
pliylaciis, ( de quibus Thefi V. di£tum, ) afluente, atque ita Vul-
caniorum focum novo commeatu fœeundante, Incomprehenfos
hofce duflus ex Pyrophylaciis exiftere , qui cum omnium Ignivo-
morum cratenbus commercmm habere videntur , atque ita ignem
afliduè Vulcano Montium communicant, vel exinde colligi poteft:,
quod thermae amp; tontes quidam umformi femper calore ferveant. In-
fuper nova materia in^Etneorum barathrum intrudi poteft ex aliis locis
à marinis fludibus amp; ventorum flatu per flibmarinos canales. Sic,
ex allifione vehementi fluftuum In loca angufta , amp; agitations fpi-
rituum materise combuftilis , attritioneque pinguis aëris, materies
mox ignem concipere poteft.
Adhuc alio modo poft inducias de novo itur ad arma. Nimi-
lóim ruina parietis exufti alterius carceris , in quo fiilphur , cx-
tëraque combuftilis materiïe mifcella latitat : quo fit » ut novus
aperiatur fonsScorigo, ad incendia de novo iteranda j fi v.c. filex
ifi filicem decidens (de quoVII.Thefi diftum) fcintillas emittat,
quae in fubftratam materiem profilientes , eandem ineen-
dunt ; atque ita eti.im in novum Vulcanus incidit paróxy-
fmum.
Satis jam dare ac dilucidè concipere datur ex pr^cedentibus, pe-
renne fic Vulcani foco poflfe fatis largiter concedi pabulum , quo
vel in cetemum ardeant Ignivomi, hinc etiam multi Sicilise ignivo-
itium nyEtnam , quafi aterttam dicas, diftum arbitrantur , id eft ,
xternis penè flammis aeftuantem. Plurimi non capiunt, quomodo
mons tamdiuturnis incendiis necdum confumptus fit , neque ignis
cxtinftus. Juftinus, I.4.C. r. autumat, fluétibus ali perpetuum .ftLt-
tix incendium. Neque enim ( inquit ) in tam angujiis terminis altter
durare tot feculis tantus ignis potuijfet , nijt humoris nutrimentis alerc{ur..
Sed, ut opinor, non in eo fatisfacit : nihil enim flammam aHt,nifi
in finu ignem continens , qui non in aquâ licet falfi. juftâ copia
continetur jparticulae aquese ëcfalinje ignium motum accelerare pof.
funt, nequaquam veroadderenovum. Nos verô diuturnum JEin^
incendium non mirabimur, cum propter antè demonftrata fatis con-
ftet, nullo unquam tempore fomentum ei ad ]?erpetuanda incendia
deeflè poflfe. Incendia enim materia; combuftilis mifcellam in cine-
quorum ingentem copiam , fulphureo fœtore im-
praeenatam , ad maximum divortium , amp; borca fpirante m Mcli-
tam infulam fepius tranfvexerunt, nil obftante valto terrae manf-
que interfeai difcrimine. Hinc fspe interpofitum mare totum
fuit coopertum Sc tedum cineribus ; ex quibus aqua m^'ina , ut
potè falfâ , ideoque (uti fupra Thefi 111. notatum fuit.) ttammas
exafptrame , 8c augenre , miftis , renafcitur novum perennis ignis
pabulum, quod per dudus fubmarinos in iEtnei abyffum propul-
fatum, VulcaniIncendium inftaurat, 8c novum continuo fomitem
ei fubminiftrat. Vides hic igitur miram indeficientemque naturae,
in operationibus fuis peragendis pencycloGn. Sicnbsp;^
OmniA continm rapides vertuntttr in orbes,
Natura, motus perpetuante fuos.nbsp;_ .
Atque ita iEtna, ïeternum revera exiftit flammis aftuarium, mcu-,
jus fundi centro natura fuum veluti focum conftituiffe videtur j ve-
rè Vulcaniae culin^ officinam , fempiterno fumi
profluvio fervidam , 8cin decoquendis f,£.phure b.tu^
metallis , cseterifque mineralium fpeciebus , cl.quandis exurenail
que , occulto quodam molimine funeftifque ftragibus, paulo polt
Ingens Montium , de quibus hadenus differuimus , per univer-
fum Terrarum Orbem occurrit numerus. Celebriores in Europa..
funt ^tna Sicilis, (qui quafi omnium Vulcaniorum protypuseüe
poteft ) Heda Island!« . 8c Vefuvius Campani«. Africa odoce-
ebrantur Plures in Afia. Nulla tamen Mundi pars celebriores ,
etiam plures , Vulcani officinas exhibet , quam America. In folo
Chilenfi regno ordine quatuordecim numerantur, in Peruviano non
pauciores : ut alios Meridionalis Americae fileam. Neque ultima
feptentrionalis plaga illis diftituitur , ne perenni fngoris glaciefque
indementiâ damnata , planè fine ullo calons remedio a natura re-
lida videretur. Omnium ferè in hiftoricorum monumentis memo-
rabiliores exftant eventus , quos omnes enarrare fupervacaneum
fore ratus fum; neque animus eft ad particulares defcendere , cum
eorum diverfitas à variis circumftantiis dependeat. Et nullus dubi-
to , quin per fundamenta à nobis antè pofita , circumftantiis acco-
modata, omnia , qu« in particularibus occurrunt, expom ^ihnt.
Ä1A. Co-
res convertunt
praegnatam
Col-onidis loco adhuc adjiciêmüs de Vulcanio monte quid infoli-
tum , quod Architalaflus Daniarum Regis X'Zenetus , hujus in-
fpector , hunc m modum retulit. Non procul ob lenivomo eft
monafterium S.Thomx Dominicanorum , cxtruaum ex tcphis,
quos mons evomuit, qui perfufi aquâ pingui , quafi adhibito bicu-
mine conglutinati funt. Haec aqua igniti fóhtis eft, qui ex pedè
Montis erumpit ; cujus fontis aquis, per tubos derivatis, non mo-
do, omnes cel at Monachorum inftar Hypocauftorum calefiunt^ fed
etiam cibi, imo amp; ipfe pariis, coquitùr.quot; Hic etiam horti pùlcKer-
rimi, aquâ fervente irrigati , in. quibus flores amp; fru6lus omnis ge-
neris. Hxc autem aqua ubi hortos peftranfiit , cadit in vicinum
ßnum feu portum, quo fit, ut nunquàm gelu concrefcat, ideoque
eo appellunt pifces Ôc volucres innumeri, quibus incolse àd fatieta-
teiri vefcuntur. Neque uhimi hujus ignlum efft€ti',^rc. hujufcemo-
di aquarum calidarum, caufam fcrutari, cuiquam erit difficile, qui
cas ex flammivomis fcaturire attendit. Ànte vidimiis quanta horùm
Tgnivomorum ignis effèfta edat ; itaque focos , qui tanta prseftare
poteft, quid ni alt;juam in fontis Hydrophylacio fibi vicino ad fum-
mum fervons gradum perducat ? Imprimis fi pingUis exfliterit ut
pote ad calorem diutius confervandum habilior.nbsp;'
X X.nbsp;- ..
Denique, fiquse de Ignivomis montibus allata lûnt ritè peripi-
ciantur, non adeo arduum fuerit, propter materiàe affinitateto,Spe-
cUum ardentium , TerriE motuum , amp; quae confimilis naturœ
funt , caufas reddere : fed hoc impraefens praeter inftitutum eft.
Quare
1
HfC teneat naftras anchera jaBa ratai
AN-
, T^hii-osopho «f^a, «lt; mtlgt;ihllquot;»quot;^j''
Pnbsp;Amicus Plato, Amicus Socrates, fed mag«
Inbsp;imm c.„,r«Un nmf4' ,nbsp;PH.LOSOrHIA
terü confirmare. . .r^■nbsp;.. - .nbsp;a Tahie^a
•etaphys'ic« axioma frimo-primum, ac evidentifmam ej!:'
.u.»* lmpoflMeeft idem fimulefleacn^^^
^^r pjtatü rato formal^ confiftit tn convementtara , non cumfia dc^.
fini'ione, fed. cHm Idea in mente Divina.nbsp;,
Omnta caufa. Phmü , Exemplar, feu Idea, ad caufam efficientem
™nbsp;conciptpoufi, non con^
eepto alio ab invicem realiter difltnguunt(tr.nbsp;' , rnbsp;■ ■ n.Cu
C N hdefi m mtellSu, quod non antea quodammodo fuer,t tnf n^
I Zau arum [ubord.nat,one progrefium dan tn mfinuurn .^u
g uber^a. non confifiH m indferentia , fed m rattonah complacentta.
calse\optime cum aU^nk necefiuate confifierepotefi,
-ocr page 19-I. ü HYSICUM in caufas corporum pofßbiUs^ cHtn de aBfiaUhusconßat,
A inquir ere, eß ahfurdam.
2. Motus Quorum in Anthlin^Tuboretorto, efi vactii-fugitoritu.
5.nbsp;In fonte vero Heronis fit per preßonem.
4. Caufa motus refiexi efi arcus [ubßdens , refilkndo corpui ex-
cutiens.
Abfurda efl de anima Mundi Piatonis fententia.
6.nbsp;Non datur efentialis ekmentorum tranfmutatio s per confiquens cor-
pora accenfa non convertuntur in ignem.
7.nbsp;Vbi ignis abeß , ibi frigus efi, (S corporum confifientias hinc aqua,
tét elementum y efi glades.
8.nbsp;Ovum cum fœcundo ■ ßmine eß commune principium omnium ani-
maltum.
Ideoque ullum animal aut quoddam vivent gignipojfe à foie ex pH'
tri materia, negamus.nbsp;_
i. ty^c athematicarum difciplinarum princeps efl Arithmetka.
JLVJL 2. VUA funt Arithmetic A Ipeciesprimöi,-^ jiidditio SubduSlw.
2. Troportionem inter Diametrum ac Peripheriam : i. Chl'on. 4.2. va-
riismodisj etiam Geometrice eßepojfe accuratam ^ ajferimus.
^ Dua reSia in infinitum produBa, continuo adfe invicem accedere pof.
funtt nunqmm tamen coïncidentes.
y. Tutei perpendicularis fundus minoris eß diametri, ac fuperior ora.
6.nbsp;Omnia infiniment a mechanica commode revocantur ad tria: n.Ve.
Bern, Tlanum inclinawm, Trochleam.
7.nbsp;Ltbr£ vactu équilibrantes poffunt effe fraudi obnoxtA.
8.nbsp;Vranometria conjeBuralts fere efi.
9.nbsp;Tojfet corpits ali^uod , Luna remotim a nobis , confpeUum Lm*
impedire. .
10.nbsp;Luna révéra efi magnum Luminare.
11.nbsp;Syfiema Tjchonicun?, ut Sacris confentaneum, nec natura adverfum,
Copernicano amp; Ptolomaico praferimus.
II. Cur chorda celeriter vibrata gemina appareat'i
12' Item , cur inßrumentis tJHuficis pulfata unius chorda , derius
-ocr page 20-/
dta ad mnÇomm ten fa, • mt pul^^a, finu» edat?-
14. Cur cava man» auri admota , melipu audtamHi ?
i.üneumatica«/ fcient'ut fpecie diftinBa à Metaphyftca ac Theo.
Jr logia.
2,. Angelos dart, Lumine naturali non demonfirafur.
2. Ejfentia fpiritus non confflit in cogitatione.
1 Inter intelieBum ac voluntatem nullum rede difcrmen eft.
T Acquifta de Deo notitia ex natura, efi per viam caufahtatis.
6. CUramac dipnB^m Des Ideam nemo creaturarum habere potejK
' 7. Confervatio e(l aUio Det pojftivà S non Anmhilatio.
8.nbsp;natura fuâeftimmortaks.
Spiritus revera funt alicubi.
1. Tir T HI c A difciplina di^nSta à Theologia.
JlL a. Ethices idoneus auditor fttvems ejf.
5.nbsp;AffeBus onms orinntm ex aniore.
Mem nec toto genere mali funt.nbsp;, ,nbsp;,,
J Bma fortune mn faciunt ad effe fummi bom ^ fed ad bene ejje.
6.nbsp;Non fum fortes quiperitia artis gladiatoui. mtentes, aliummmus pe-
ritum miredimt^ : nfc Dmellatores.nbsp;, ■ ,
■ 7. Multo minus ills, qui fM ipfis ex defperatione quadam violentas m^
pulver em pjr^um incendentes inUr àurs^om numerandi funt.
quot; g. Pnella impune pudtcitiA invaforem poteji occtdere.
10. PerfeÜa amtciiia cum pluribus colt mn poteft.
VIL Ex cOECO NOMICAacPO LIT ICA. ^
Inbsp;E c O N O MI c A »0« PokkA appendix, jed naturk priori
quot; t. Aduüeriut» non modo thori ^ rrsenfn conficmtonem, jea ^^
ipfum folvit conjugium.nbsp;...
ifComrahens cum Emticho non tenetur vineulo matrtmomt. ^ ^^
-ocr page 21-4.nbsp;An Philosopho dacendaßtmor? qmdl.
Politica Ethicut fubordtnanda venit.
6.nbsp;Häc in genere »rk praß ant ifftma Reipuhlic* forma, qu»gmo tujuf-
que populi optime eß accommodata.
7.nbsp;Monarchia (3 Arißocratia videntur form^ Rerump. antiquiftma.
8.nbsp;fm Dominationis, %eligione, jure nature ac gentium excepts , w-
gente neceßitate non modo licitum, fed S3 aliquando neceffarium.
p. Lex abfijue ßmäione pœnali nullius eß,
10.nbsp;Vir bonus in hello civili neutrarum partium non poteß eß.
11.nbsp;An poffit Tyrannus Imperio Jpeliari ? Jffir.
VIII. Ex LOGICA, RHET. AC GRAMM.
I. A N L.OGIC A ßt pars Philofophilt;i? Eß qu^ftio de lanâ caprina.
Z. Logica recepta ae vulgaris ad omnmm aliarum dtfciplinarum
bene effe, eß perquam neceffaria.
5.nbsp;Optima Logtees divißo eß , juxta apprehenßonem ßmplicem, judi-
dum, (5 difcurfum.
4. Thema mtverfale ante mentis operant non datur.
f. Poffmt concurrere veritas Ethica, amp;falßtas Logica i vel, contra.
6.nbsp;Omnis relatio exig^it fitndamentHm.
7.nbsp;Quarta ßgura, vulgo Galenica, poteß admitti.
8.nbsp;Omne Sophifma efl 'Taralagifmus.
In methodo naturali à notiore ad minus notum eß procedendum]
10.nbsp;%hetorica , nec grammatica funt pars Logica,
11.nbsp;Liier A jam ante dtlttvium inventa videntur,
12.nbsp;Nulla lingua efl homini naturalisadeoipte nec Hebraa.
c 5
O P
-ocr page 22-O P H E T
NATUURKUNDIG ONDERZOEK
VAN DEN AART DER
BESCHREVEN EN BEWEERT DOOR DEN HEER
STAANDE NAAR D'ERE DER
MEESTERSCHAP VAN EDELE WETEN-
SCHAPPEN IN DE HOGE SCHOLE
VAN UITRECHT.
Felix j quipotuit rerum cognofcere caufas•
'E werelt ftont van outs verwondert
By hoge bergen, licht in brant}
Daar Etnaas keel zyn ingewant
Benaawt van uitfpuwt, dreunt en dondert,
j In barens pyn vervaarlyk zucht
En huilt, een zee van vlam en vonken,
Met golven viers, uit zyn fpelonken,
Met rotfen, flingert in de lucht,
- Van damp en dikken fmook beweven,
Dat lant en volk van dootfchrik beven.
Geen ftof was ryker by poëten
Van logenkunft, Parnaflus vont:
Het zy Enceladus, gewont
Vanblixem, daar legt neêrgefmeten j
^ 'j Of reus Tyfoëus, door quot;quot;c gebergt
Geplet en half gefmoort, blyft razen.
Noch vier en rook ter kele uit blazen.
Noch fpartelt, en zyn gramfchap tergt^
Dat ganfch Sicilje met zyn fteden
Dan kraakt van boven tot beneden.
Maar al dees wondren zyn niet wonders,
(Al llaat onkunde daar verfuft,
Van brein berooft} voor vlyt, vernuft,]
En yver van natuurdoorgronders j
Die aller dingen aart ontkleên,
En wat Natuur in duiftre holen
Van baren boezem zit gefcbolen,
Verftaan, van lit tot lit ontleen.
Zo peilt hier Bokstadt zelfs de gronden
Der bergen, vreemt van ydle vonden.
.-■■'y'i
Hy iaat u geen :befcheit ontberen
Van d.'oorzaak, die de bergvlam fpyft.
Mek haar geboorte, en hoeze ryft.
Of fterftj gelukkiger in 't leren
En volgen van der wy zen les.
Dan Plinius den berg genaakte,
Die zyn bederf met vier uitbraaktej -
Ook wyzer dan Empedokles
Naar godlyke eer ooit heeft gedongen,
In Etnaas Ichoorfteen los gefprongen.
Hy poogt den voorgang na te ftreven,
. Dat hèerlyk voorbeelt, van D e V r i e s,
Van traagheit fchuvv en tydtverhes;
Van luft en yvergloet gedreven.
Om met een eerkroon op zyn hooft:
Van kunft en eedle wetenfcbappen,
Dien groten meefter na te flappen j
Met zulk een krans, die glans verdooft
Vaii
Zo houdt hy d'eer noch onbedorven,
Die laft by veel veraarden lydtj
Hem van zyn' vader, grootvaars tydt.
En overgrootvaar aangeftorven:
't Zy in Machaons kunft volleert.
Of om uit Roomfche en Griekfche blaren,
Als byen, honig te vergaren? ^^
Met zorg, die fcholen dient en eert, '
Of Chriftus kerk niet plag t' ontbreken,
Daar Heidelberg van wift te fpreken.
Wie kan de loflyke eerzucht laken
En leerzucht, die dees pryzen ftryktj
Een' gloet , die 't heetftè vier niet wykt.
Dat vier - en zwavelbergen braken ?
De ftof, die bergen zet in gloet,
Door vlam , haar voefterling, gefchonden.
Neemt af, vergaat, allengs verilonden:
Maar lof, die 't vier van lofzucht voedt,
Blyft altyt weer niew voetfel geven.
En met dien brant onendig leven.
D«. der H. Theologie, en Pre-
dikant in 's Gravenhage.
lis'