I^ISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALIS

Onbsp;^ ^

Senatufconfulto Macedoiiiano.

Q^V A M

FAVENTE DEO TER OPT. MAX.

/lu5foritateMagniJici T).ReBorüi

JACOBI vallan,

M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicinx Profeflbris Ordinarii
NEC NON
Amflijfimi Semtus Academici confenfii, Nobiliftm,eqm
Facultatis JVRJDICty£ Decreto,
PRO GRADUDOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Prlvileglls
rité ac legitime confequendis,
Pnbsp;quot; Eruditorum examlni fabjicitnbsp;' ^

i^EGNERUS vander BEECKE , Horna Weft-Frif.
Addtem 30, Martii hora locoque folim.

Trajecti ad Rhenum,

Ex OlEcina Francisci Halma, Academia:
Typographi, cb be xci.

AmpliJJimis , Speé^atifimü, Gra'vip-

mifque V I R I S,

D. D. FRANCISCO van BREDEHOFF de
O O S T H U Y S E N J. U. D. libero Toparcha: in Ooft.
huyfen , Etershem , Hobrée gt; Qiiadijk , Schardani, amp;c.
Domino de Pijllwaart. Urbis Hornana; fubjedique territorii
Pr^tori fummo , Viro • aliquoties Confulari, Senato-
ri. Ejufdem nomine ex Coilegio Illuftr. ac Prjepotent.
D. D. Hollandix amp; Weft-Frifije Ordinum ad ConfefTum
Celffifimorum ac Priepotentum D. D, Ordinum Genera-
lium federati Belgii delegato. Societatis Indicce per Orien-
tem pnefefto.

NEC NON

Reipublua Hormna Qonftitibus.

D.D. JACOBO VAN FOREEST, J. U. a
ConfulatusPrfefidi, Senatori, amp; D.D. Ordinum ex Col-
legio Illuftr. ac Prsepotent. D. D. Hollandise amp; Weft-Frifijc
Ordinum in Weft-Frifiam 6c partem Borealem delegato-
rum, Secretario.

D.D. THiMpNI VELIO, Confuli, Senatori, amp;
^rarü Hornani, ejufdemque territorii quceftori.

D.D. CORNELIO de GROOTST. UD
Confuli, Senatori, Collegii Archithalaflici in Weft-Frifia
Secretario. Societatis Indicie Orientalis moderatori

D. D. A L L A R D M E R E N S , J. U. D.
Confuli, ac Senatori,

Hafce fiudii metpnmhia! juxta me.ipfim
qmm humilltme

offero ac infcribo
R E G N E R U S vander B E E C K

AuBor^

PROOEMIUM.

Vanta cuva atfue folUcitudim
Romani animadvertêre in eos y
q^ui quid contra utilitatem puhli.
cam moliti funt, atque in caufa
'tfuêre, cur fape Refpuh. quid de-

__.^.^...^trimenti capat y neminem vel levi

^^ntaxat horum fcriporum fcientia imlutum, la-
tere poteß : ne plurima, qult;e huic rei iUußrands
conducere poffunt, argumenta adducam, fufficiet
îUud Macedonts y quanta hic flagraverit avaritia,
pecuniaque fuerit intentus fiudioj pejßmi adoleßen^
tum mores haud ahfque magno parent um fuorumdif-
crimine documento ejfe pojfunt. Improhus hic Mace-
do mcertisfiominihus adolefcentilus pecuniam fuh-
minijlrahat mutuam, non folum ut hac aluterentur,
amp; in omnem luxum, lihidinem, ^ quodvis flagitii
genus^ impenderent, qua deperdita ac dil^apidata cre-
ditori fuo folvendo impares faBi 5 verum etiam aâ

A inbsp;ipfo-

ipforumparentum mortis captand£ votum induceren-
tur. §imd in hene ordinata Repub. minime ferendum
cenfuere vet er es : quare ^ Mc , uti faßm avari-
tiampecuniaqueßudium, quo nihil nec tetrius, nec
fœdius excogitari poteß ^ odio vatiniano profequutt
funt. Unde Cicero duas efle res, inquit, ma-
xime homines ad maleficium impellunt , luxu-
ries , amp; avaritia. Nec non Sallußm , cum inquit,
Avaritia pecunia: ftudium habet , quam nemo
fâpiens concupivit, ea quafi veneno maloimbu-
ta corpus animumque virilem efamp;minat ; optima
itaque jure improhis hifce creditoribus franum inji~
cere fenatus voluit, ^, uti pejßmi Jlt;epe hominum
mores optimis legibus condendis occaßonempraßant,
ita d^horum creditorurn improbity falubre hoc reme^
dium nim. Senatufconfultum Macedonianum inve-
niendi caufam dedit : quo conßitutum , ut pecunia
hoc modo crédita nulla aBio petitioque co?npetat : in
hifce refolvendis non quam multa peccarim, aut qua
nonßm ajfequutus, fed , qua aßequi animus fuit,
Jifplfias, rogo.

DISPU-

I U A V G V R A'L 't S^'-' . -ii
D E

Senatufconfulto Macedoniano.
c A P U T i;

Ujus materiac traólatumne rudi mrner-
va, nec illotis aggrediar manibus; pri-
mum in tempus , qub SCtum hoe fa-
tum fuit, inquirere baud abs re fore
putavi. De eo autem non videntur in-
ter fe quadrare Dodores: Suetonius
fcribit cap. 11. in vitaVefpafiani, J^efpit'
fiamm mtorem fuife Semtui decernendi',
ue filiommfamilm faneratorihs exigent
di credifi jm tmquam ejfet. Claudii temporibus id adfcribit Tackus
ttnnjib.ii. Sedamp; Plautus jam antè cujufdam legis Utoria meminiï
vicennaria diftae, quod non tantum rautuam pecuniam minoribus
ïi^. annis dan prohibebat, verum nulla quoque fsnoris mentione
fafta, minores 25-annis ftipulari ideft,nbsp;aitPrifcianruSj,, ,

five ftipulanti rcfpondere vctabat: de quo Plautus
Perii, an non turn me lex ferdit

Qmnd Flcennmlt;i\
Metumt credere omnes^

amp; alibi

Nidolo mdo injfipdlam Jieslnbsp;'

Nive etiamdftm Jiem
_ . Qftinqae (fr vtginü natus annos.

^laüdiusvero generaliter conftituit non folum de minoribus 2^.aii.
nis , de quibus Latoria lex : verum etiam de omnibus fiKisfamilias
I^gij'mam etiam aetatem fuperantibus: ne cui vivo parente petendi
crediti licentia effet: cipit haec Claudii lex tandem per creditorea
eludi, qui, cum vivo parente nullum petendi crediti jus haberent»

A jnbsp;ia^u€Ea

in quem cafum lexClaudii concepta videbatur, poft parentum de-
mum obitum cum effedu [cos obligari pacifcebantur , quod ver-
ba SCtl mem patris innuere videntur: huic incommodo jam Vef-
pafianus occurrens voluit, ne crediti exigcndi jw mquam e/Tet, id
eß, »e quidem pofi patrü ohitifm.

Ut autem fcopum ac intentionem SCti debito ordine
alTequamur ; ejus verba, quae vel magna ex parte difquifitionisno-
Itraeerunt hlum, hfcfubnedere operae pretium duco : tradit hic
nobis Ulpianus Idus /. x.ff. h. t. qus fic fonant. Cum inter ca-
ter at fceleris caußu Macedo, quas Uli natura admimflrahat, etiam as
alienum adhibuijfet, ^ fape materiam peccandi malü moribus praßa-
ret, qui pecuniam (ne quid amplim', diceretur) in certis nominihm cre-
deret : placere ne cui qui filiofamilias mrnuam pecuniam -dedijfet etiam
poß mortem parentis ejus, cujm iapoteßate fuifet, aElio pctttioque da-
retur -, utfcirent, qui peffima exemplo fanerarent ^ nullius pojTe ßlufa-
milias bonum nomen exfpeüata morte patris fieri.

III. Cum inter cateras fceleris caufas Macedo. Ex hifce verbis
facilè colligere licet, qus hujus SCti introducendi fuerit caufa, un-
deque nomen fuum deduxerit: Scelera in caufa fuiiTe , ipfa verba
fatis evincunt, quorum verborum pluralis numerus non Unius fee.
leris hunc fufpedèum fuiffej fed plura delida cum pecunisE datione
concurriffe, (fortè ipfius parentis de medio tollendi adhortatio at-
que ipfius Sceleris perpetrandi auxilium ) non Jevem conieauram ,
facere nnunt.

§. IV. Sequitur, ut nominls hujus SCti derivationem excutia-

mus: non autem äConfule , vt\\xt SCtum Vellef quod Ä//4
«ff ^ Velleja tmore. C«/fadum, refert Ulpianus in U. % i ff ad

SC.mej. utamp;Trebellianum/nbsp;tct

öum eft, necyoque ipfi re. de qua eavtbat nomen fuum debet,
cujufmodi eft illudSCtum prïtextatum in Papirii prstextati hono
rem fadum, de quo Macrob. li. r. Sat. c.6. ^ Geil. Ub. r. cap i?
nec non SCtum taciturn, cujus Capitolinus in Gordianisquot;mentioquot;
nem facit. Referuntur quoque alia quibus proprium non fuit no'
men. Quale exftat apufl Paulum m U.f. d. aleatorib. verum ab ipfo
Macedotieprsclaro adolefcentum circumfcriptore Cquanquam ä Ma
cedoneado efcente Theophilus perperam urget) iddicSumfuiire ve-
im%G\XLl,tnprinc.f.h,t.nbsp;§V

INAU GURAL IS. 7

§. V. Succedit dubia interpretatie verborum incena nomina. Quis
autem horum verborum fit fenfus controvertitur ; antequam eo
eveniamus varia vocis nominis notatio praecedat oportet; hujus
non empercadem eft fignificatio: nunc pro hominis: nunc pro rei
appelJatione accjpitur; pro hominis appellatione hac voce utitur Impe«
rator 29.äelegat. ubi nomina fignificandorum hominum gratis
inventa tradit : Pro rei appellatione accipit idU!pianusjn/.i78'§. i.
ff.d.r.s. in qua lege haereditatem nomen juris efleinquit: nunc
dcnuo pro caufafumitur l. zy.ff. d.^Medi£i. ut8cL f. d.pienorik
Apud JCtos ut amp; Ciceronem, aliofque probs notse authores; pro de-
biToqum accpiatur nullus dubito, qu® quoque fignificatio hujus
loci eft. Eo infenfu Ulpianus /., 5. §. 8. ff.adSC. relkj. utamp; Afri-
canus /.nbsp;eod. atque ipfe Imperator tot. tit. infi. d. liter, oblio-'

hoc vocabulum aflumunt. Ciceroni hujus vocabuli affumtio infre-
quens non eft l,b. off. 3. nec non Senec, lib. i. d. beneßc. inquit, «a-
mmafaUuri inquirimM in vafa debitoram. Dicuntur autem débita
n32c nomina; quoniam Romani fuorum debitorum nominaKalen-
dariis fuis infcribere fokbant. Vid. Cic. in Orat.pro Ciuent. ut amp;
^Jcon. w 5. Vert. De earum tabularum fide cenfores, quinto quo-

Sin^ at SiÏstcquot;^^^^^^^^^^^ 'nbsp;^

„nl'/^f.tn^'^'^''quot;'' ' ^^ intelleau injicitur km-.
pulus: font, qm mcerta débita fuiffe contendunt , quoram dubia
ac incerta fuit fides propter impedientem inopiam aliumve fortui-
tum cafum: alii per ea talia débita intelligi volunt, quorum caufa
ob turpitudinem faóti Kalendariis non fuit inlêrta, nec expreffa in
quammutuumdatum eflet, ut fic nihil amplius^dicifcirive poffit,
quam in rem pecunia effet data, affcripto folum'debitoris nomine,
qnod, quanquam probabili non careat ratione ; magis tamen eo-
rumplacet opinio, qui talia fuiffe débita ftatuant, qu® fubcondt-
t'one quadam incerta pendebant , quàeque in mortem parentuns
crant concepta : videtur autem Macedo hoc modo euro filiisfam.
contraxiffe ; ut fi patri filiifam. fupervixiffent mutuum acceptutn
una cum gravibus ufuris reftituerent, adjeSa fortè hac conditione ,
ut parentes fuos quam primum de medio tolleren«, quo refpicerc
Vidoîunllud Juvenal. ~nbsp;-----------

Fftms

Tmus promttere patris
Nec volo nec fojfum.
Sin contra fiHis parentes fuperviverent , obligationis hujus efFeftus
foret invalidus, quod admodum probabile reddunt ultima SCti verba
ExfpeBata mmepatris-, incerta jam dicebantur hsc nomina, quo-
niam incertumid erat, utrum filius patri, utrum vero pater filio eïTet
fuperviâurus.

CAPUT II.

1.1~\Rœmiffis itaque SCti caufa, ejusque denominatione, ad
I perfonas,. qu$ credere, amp; quibus credi SCtum vetuic,
progredior; primo: deperfonis, qus credere prohiben-
tur, difpiciamus; verba SCti funt,/»/«jc^re w c»«: qu3 verba ad
omnes omnino referuntur creditores: five ipfe creditor 7. hfl.
Quod cum eo. q. in alien, potefi. five ejus fucceffor , omnibus hoe
SCtum obftat. /.y. §.ö./. h.t. ut amp;ei, qui, quod creditormu-
tuum dedit, ab eo ftipulatus fit. d. l. 7. §. 7. non tamen rede id

extenditur ad fecundum creditorem , cui filiusfam, delegatus eft,
fecundum Pauli fententiam, I. 9. ff. d. novat. fubjunfia hac ratio-
ne, quod promiffione fecunda nihil contra SCtum fiat, cum fe-
cundus filiofam. non credat', fed-quod alius credidit, à^filiofam.
fibi reddiftipulatur: huic non contradicit Ulpianus in d. l-j.^. 6.
ubifuccefforibus denegatur adio; diftinaus enim hujus ab alia lege
ponitur cafus , cum d. l. 7. §. 6. agat de eo , qui eadem perfona'
cum creditore habeatur, ejufque nomine experiatur, cum qua non
eft eadem perfona fecundus creditor, qnifuo, non illius nomine
agat: ab hoc tamen deîegationisaâuexcipiturmulier, quippequs
in fecunda promiffione contra SCtum Vellejanum intercedere vide-
retur, quare contra fecundum d.SCti exceptione fe tueri potelt, uti
argumentatur JCtus in 19.

§. IL Privatus an civitas fit, qui credidit nihil inter eft, affe-
rente id Marciano I. l'y. ff. h. t. licet civitas minorum plerumque
gaudeat privilegio /. 4. C. ex qmb. cauf. maj. /. 3. C. à. Jttr. Reip.

tamen

I N A'U G U R A L I s. j,
tamen, quot;iß expreffa lege id concedaturprivatorum loco habetur, ut

tradit Gajus l. ig. ff, d, F. S.

§. III. De minore, qui pecuniam credidit, quid dicendum fit videa-
mus: amp;. Pomponius (ïmpüciter fcribit, reftitui hunc defidcrantem non
audiendum/. u.§. 6.ff.d. minor, reftiustamen Ulpianusdiftinguen-
dumputat, utrum mmor fit filiusfam. cui credidit minor, utrumne
majorj priori cafuj fi minor fit filiusfam. cuicreditumeft, amp;nummi
deperditi aut alio modo confumti funt, non reftituetur minor qui
credidit d.l, ir. § 6. quia in pari caufa melior eft caufa confumen-
tis, nec pnvilegatus adverfus privilegiatum utitur fuo privilegio j
fed (i nummi forte adhuc extent, aliove modo locupletior fadusfi
fit minor, cui creditum eft, nullo jure experiri prohibetur/.34.
d. minorib. pofteriori vero cafu, major fi fit filiusfam. cui a minore
creditum eft, ei reftitutio in integrum non erit deneganda /. n.
7. f. d. minorib. magis enim œtatis quam SCti ratio haberi debett/.

n. §. 7. filiusfamilias quoque qui credidit non rede nummos hoe
modo datos accipientis facit, quamvis ei libera peculiiadminiftratio
competat /. 5. §. 2, ff, h. t. sdditur haec ratio, quod non ad hoe
ut perdat, pater ei peculium concédât, d-l.^.^. 2. in ßn. Cui con-
lequens eft vindicari polfe nummos, fi adhuc extent, aut alias fi
conlumpti fint condici; habetI.7,. §.2.,«fin. Quodadpupillum
attinet, m üloet.am aliaratione SCtum locum non habebit, quod
hiC fine tutoris autoritate alienandi facultatem non habet nequenum-
mos accipientis hat d.l.7,. §.2. §. 5. /„y?.nbsp;Uutvcl non-.

nonnihil dubii hac occafione moveri poflec, quid ergo dicendum
effet? fi nummi, quos pupillus mutuosdedit cafu fortuitoperierint,
an pupilli, an vero accipientis damno id cedat? ratio autem dubi-
tandi facit illud , quod res pereat fuo domino /. 6. /. 9. C. d. pig.
aci. quare Doneil. id quoque pupilli periculo adfcribendum putat.
Quamquam autem regulariteramp;ordinario id quidem procedat, non-
nunquam tamen limitationem recipit, amp; exceptionempatitur tunc,
quando quis ob favorem dominus remanfit, aut jure fingulari do-
minium non transferal, ne fie quod in alicujus favorem introdudum
eft, in ejus odium retorqueatur L6.C. d.kgib.

C A-

CAPUT I I L

i. y'-^Rdinis ratio poftulat, ut de pcrfonis, quibus fi nu-
Jmeratio fadafit, ag^imas. filiofamiliasSCti verba liabent-
Hinc excluduntur emancipati, aut aliter viro adhuc pa-
rente juris fui fadi / i.%.ult.f. h. t. nam eos tantum in periculum
vocari fenatus putavit, quorum in poteftatefutit, neque parentes ab
his magis, quam à quohbet alio extranco fibi metuendamhabent.
Quod fi pendcat, an in poteftate fitfiliusfam. Fortè quia patrem apud
hoftes habet, interim adio dcnegabitur /. §. i. ff.é. t. ne contra
SCtum fiat fi fortè patcrredeati^./.i. §. i.

§. XL Filiifamiliàsappellatione etiam filiamfamiüas contineri notât
•Ulpianus in L 9. §. z. f. h. t. verbum mafculinum amp; fœmininum
comprehendere, quoties id de quo agitur, aequein fïminasquam
in Viros cadit manifefti juris eft l.x. d.F. S. non autem minor in
his quam in illis ratio haberi debet ubi cadem eft xatio ; eandem
quoque juris debere efle difpofitioncm, ratio flagitat.

§. III. Nepotes, ac reliqui defcendcntes qui adhuc patris pote-
ftatis jure foluti non funt, eodem jure utuntur §. 7. hfi. q. cum
to (j. in alien, pot. 1.14. f. h. t. I. pen. C.eod. 1.10. ^ I. xz. d. F. S.
licet amp; patris accedat confenfus, nihiiominus SCti exceptione tuti
«runt, cum en;m ipfe in ea caufa fit ut invito patremutuumfumere
tion poflitnbsp;mirum non eft, quod nec hujus confenfus id

efficere queat. In materia tamen tutelari nepotes appel latione filii
haud contineri certi juris eft. §. 5. Infl. lt;j. tejiam. tut. dar.pof. di-
verfitatis ratio fita videtur in eo, quod in materia tutelari videndum
tie tutores nimio graventur onere, quœ ratio hoc cafu plane ceffat:
Imo vero quo magis hi creditores gravantur, eo magis intemioni
SCti fatisfadum arbitror.

§. IV. Nihil quoque intereft , cujus conditionis vel qualitatis
filiifam. fuerint, uti confiât ex loco Ulpiani in/. 1.^.5. ff.h.t. an
conful vel cujusvis dignitatis; profufiores cum faepe tales fint, vfî
maxime SCtum in his utobtineat ratio fuadet. Q^iod quidem jure
antiquo ita obfervatura fuit d. L i. §• ex conftitutione imperat.

Jufti-

INAUGURALIS.

Juftintan. Sola patriciatus dignitas patris jura folvebat. §. 4. /»/?,
^mb. mod. pat.pot.foh. l.uit. C, d. confulib. Quis enim inquit impe-
rat. Vmiatur pat rem quidem poße per emancipationis modttm fuis ne-
xihus filittm relaxare. Imperatoriam autem celßtudinem non valere
eum qmmfihi patrem elegtrit ab aliéna eximere pote fiat e\ poftea vero
J uftinian. imperat. generaliter conftituit, ut omnis dignitas, amp; omne
Cingulum à Curia liberare Valens eximat quoque ex parentis Jure.
Nov. St. C. I. amp; feqq. G lof l.i.§. ult.ff. h.t. fand. 3. decis. tit. 2,
defens. 5. Bus. ad.d.l.x. abfurdum enim effet, ei privato nomine,
cum periculo eredi, cui Reip. negotia crédita funt. Hoc ipfum ta-
men à quibufdam vocatur in controverfiam arbitrantibusliberarihos
quidem patriae poteftatis vinculo quoad damnum, non autem quoad
commoda amp; utilitates fuas ; ne privilegium fit in damno : fdant
non hoc effe privilegium filiorumfam., fed patrum, utilitatifque
publicae.

CAPUT IV.

Ateria five res, qus hujus ptohibitionis nomine

^enit, confiftit in mutua pecuniai ficenim verba SCti
~fe habent.

§. IL Pecunia appellatione non hic quslibet res. de qua con-
trahere licet, accipicnda efl:, ut in tot. tit. {j. d. confiit.pec. /. 5. /. 178.
Azii. d. K S. fed proprie fic difta pecunia numerata /. 7. § 3. f,
h.t. is enim folus SCtum ofFendit, qui pecuniamdatmutuam/. 5.
h. t. Unde per SCti Verba, duo commodè inteliigas, pri-
Omnes alias contraöus reële filiumfam. celebrare pofTe, puta
^®ptionem, locationem fimilefque contraSus fpecies ut patet ex d.
licet ex poft faöo in mutuum incidat, tamen quia numera-
ex mutuo non concurrit SCto locus non erit§, 5. Origo
potius obligationis quam titulus adionis fpeftanduseft/. 5. C.
fod. additur tamen haec limitatio, fi non aliqua fraudis fufpicio ar-
guatur, amp; qui credere non potuit, magis ei vendidit, ficque pre-
tium m mutui vicem haberet I.7. §. ^.f.h.t. fecundo : folam ex-
cludi pecuniam numeratam, ut jam diflum , rcliquae vero res,

B znbsp;puta:

puta : frutnentum, vinum, oleum, quxque funâionem in fuo gencre
recipiunt fine ullo periculo creduntur /. 7. §■ l-f-h. t. L 5. ff. eod.
quia pecuni® datio magis perniciofa parentibus eorum vifaeft, ob
promptam quam continet corruptelam, qua; non ita metuenda eft
in aliis rebus: dicitur enim pecunia Inftrumentum ad omnem lu-
xum, amp; nequitiam idoneum, ac vere inftrumentum malorum, amp;
faepe efficit, ut ante diem patrios inquirant in annos, nifi amp; hic do-
lus latitetamp; ut his diftractis pecunia inde redada uteretur L. 7.
l. ff. h t.

§.III. Sequuntur verba SCti dediffef. quae cum cfFedu funtacci-
pienda, ut excludatur promiffio, qu£ fi filiofam. fuerit faâa, pa-
trifam. fokitio fada lit, SCti exceptione juvare fe minime poterit
fecundum Ulpianum in /. 5./. h. t. non enim ad verba, fed ad
numerationem SCtum refpicit /. 4. ff. h. t. qua: cum tempore lidto
fada fit, nihil eft quod huic creditori objici poffit. /. 5.nbsp;undè

à contrario rede colligas, fi cum paterfamilias pecuniam mutuam fti-
pulatus fit, filiofamiliàs folutio fada exceptione SCti fefe defendere
non prohibctur, ex eo quod numeratio, quaî infpicienda venit, illi-
cito tempore contigerit. /. 5. §.»/?. ^ 1.6. ff. h.t.

C A P U T V.

I. A ccedo denique ad SCti efFeflum qui in his yerbiscon-
/A fiftit denegatHY aEiio amp; petiiio : hsc duo fi jungantur,
ut amp; hîc J non pro fymonymis habenda, fed aftio per-

fonalem, petitio verô, realem dénotât adioncm. Tefte Ulpiano in
i. 178. d. V. S. amp; /.z5. li.ff-d. obligat. amp; aBion. Ut fit fenfus,
fummaque SCti hue redeat : nummos hoc modo contra SCtum
datos, fi fortè adhuc extant vindicari non pofTe, nec, ficonfumptî
funt, condici j quod fummo jure Senatus profpexit : hac enim ra-
tione, dum creditores à pecuniae datione abftrahuntur, acmetuaf-
ficiuntur; ne credant : prasciditur fiîiisfam. materia luxuriei, amp;oc-
cafio contrahendixsalienum, quocum opprimi ciperunt, nonam-
plius verendum ampliilimus ordo exiftimavit, ne ad praematurum
atqueimprobum fucceffionis amp; mortis paterns votum impellantur.

§. II. Cum

INAUGURA -L i s. 15.

'nbsp;, denegariaftionempetitionemque, adeoque

viden poflec hoc SCtum efficere, ut adio quE ex hac obligatione
oritur, ipfo jure nulla.fit, neque ulla indigcre excepfiónèqua in-
nrmaretur. Merito dubitare quis poflet, quo fenfu ergo SCtum
hoc per modum exceptionis proponi dicatur i Cujus exccptionis
mentio fit in /. 19. if. h. t. amp; paflim in II. h. t. Qiiidam, ut'
huic objedioni fatisfaciant, refpondent, adioncm petitionemque,
denegari hoc fenfu dici, quatenus certo certius haec adioperex-
çeptionem, qua fe tueri filiusfam.poteft elidetur,, ne fie per amba-
ges amp; plura id fiat quod per pauciora fieri poteft, vel alias, fidi-
ftindio magis placet; diftinguendnm cum Pac. i» /fàq. ad h.t. an
mapifefte contra SCti mentem pecunia mutuo fit data, quo cafu
denegatur aftio : An yero de eo ambigatur quo cafu exccptionein-
firmabitur: Exemplo jurisjurandi, ex quo nuncaâio nunc exceptio
datur; exceptio datur tunc, quando dubium eft an juratum fit, fi

vero de juramento praeftito conftiteric , denegatur adio , uti hoc
tradit Ulpianus in /. 9. ff. d.jurejur.

§. III. Videamus quoque an hœc exceptio foli profit filiofam-'Sc
omnibus, qui in patris poteftare funt non folum prodeffe, ( licet po-

If'J^'rnbsp;nomen fieri /. 1. f.

h. t. ) ied .ph quoque patri habet Ulpianus« /. 7. §. i o, /. 9. S. 5. f. h.t.
quem nec ad.o de peculio tenet.nbsp;hic poteft ,

an amp; cafu quo films adhuc in facrispatern.sconftitutus exadventitio
minus pleno feuregulan, cujus ufumfruaum pater habet, mutuum
folverit, patri adio adverfus accipientem competat? Affirmât id qui-
dem Julianus in I.9. §. i. ff. L t. fed tarnen contrarium vide'tur
.ampledi marcellus in 14. ff.d.reb.cred. agnofcit inter hospugnam
Cujacius. 14. obf. 55. vel fi pugnam evitare velimus, ad quam fa-
cile, ubi exitus verifimilis dari poteft, non eft recurrendum: di-
ftinguendum an bona fide nummi fint confumptl, an mala fide, fi
bona fide confumpti funt, repetitio ceffabit, fecus fi mala fide. Et
licet didae 11. indiftinde loquantur, nulla vel bons, velmalaefidei
fada mentione: adjuvatur tamen ifta conciliatio per 2. Inß. quib.
dii.lketvelmn^l.iu^.finf.d.reb.cred.

IV. Heredibus quoque haec exceptio proderit /. 7. §. 10. ff. h.j.
ex eo quod in rem magis, quam in perfonam concepta fit /. 7. r.

B 5nbsp;d.

ff. d. except, hinc fidejuflbribus amp; mandatoribus quoque fuccurri-
tar l.^.^.i.f.h t. hi autem , cum regreflum adverfus filium ha-
berent, ad priftinum incommodum recidere efficerent, undèfido-
nandianimo intercédant, cum regreflum non habeant, SCtum lo-
cum non habebit.nbsp;3.

V. Notandum, quod praedifla haec exceptio fpeciali ratione
contra quam in aliis obfervatur poft ipfam fententiae pronunciatio-
nem exemplo mulieris intercedentis redeopponi poflit; fecundum
Ulpianum in /. ii.ff.h. t. atque ita exceptio ftatuitur à /. 8. C.d.
except, ratio autem quare hic aliud, quam in aliis obfervatur , vi-
detur haec eflè, quod non tam fententiam quam quidemexecutio-
nem impediat, ne fic quod una via prohibetur , id altera concef-
fum videatur.

§. VI. Cum effeâum hujus SCti fupra in denegatione aflionis
petitionifque confiftere vidimus j non ramen id accipiendum ita
quâfi ipfa tolleretur naturalis obligatio, contrarium potius inculcat
Paulus in /. ig.f.h.t. quare fatis luculentos quoque in jure pro-
ducit effedus; Recipit euim novationem /. 13. jf. h.t. l. C.eod.
1. i.^.x.ff.d.Kovat. impeditcondiéèionemindebiti l.j.^.fi», f.h.t.
i. 9. eod. 1.10.ff. d. ob. amp;aä. 1.16. §. 3.ff. d. condm.indeb. prje-
terea poteft amp; huic obligationi fidejuflbr accedere/.p. §, 3.
l. i.l. r.§. 6.ff.d. fidejftff. Compenfationi quoque locum facit 1.6.
ff.d.compenf.ültmo denique loco efficit quoque, ut in conftitu-
tum deduci poffit /.r. ^.j.ff.d.confl.pee. acut SCtum hoe per mo-
dum exccptionis infirmetur , qus nulla efle poteft, ubi nulla fubeft
obligstio.

f. VII. Suppofita autem naturali obligatione j iniquïtatis ar-
gui SCtum poflet. Propterea quod mutuum datum reddi ipfa na-
turx ratio diftat, nec aliqaem cum alterius jadura locupletari ea-
dem ferat l. 14. d. condiB. indeb. l. 206. d. R. J. Ne quid abfurdi
hinc refultare videatur; fciendum cftr multa quae in thefi quidem
jufl:a funt, inhypothefi tameniniqua comparere : Uti in exemplo
hoc noftro fubjedo : mutuum efle reddendum ; manifeftœ quidem
aequitatis efl:. Reddendum vero efle improbo fceneratori manifeftae
contra turpitudinis : fibi itaque fusque facilitati imputet ; cui le-
gem pubiicam offendere nuüa religio fuit, neque ullum poteft vi-

deri

I N A u U A L i $. ,,
deridamnum femire qui id fua culpa fentit. /. zos- d, R,y,.

CAPUT VI.

«.I.T^enique reftat, ut paucis expediamus cafus , quibus
JL/ iententia effeftu fuo deftituitur ; quod variis cafî-
l-nn» • «^ontingit, qui commodè ad tres clafTes referri pof-

vel ex perfona pat'Jis,

filiiattinet. Ceffare placet, primo; fi

quod tamen non ultra quantitatcm ejus accipieodut^
nam haâenus tantum pro patrcfam. habendus eft d, I z. ut amp; ra
tjone ejus, qui militie operam navat, licet nihil , cujus nomine
^onvemn poffit, habeat, l.fin.^.fin.C.b.t, ex hac ratione quod
non in aham caufam, quam in caftrenfem mutuum accipere praefu-
i k J'^quot;'nbsp;adventitium plenum extendi poteft, cu-

^'^■Pr.ff'hnbsp;pro patrefamiliàs habeatur

fed quia^ fic a^nbsp;quot;quot;

A It Ir r tr^r^A ''quot;^^quot;hebat , fic muneribus fungebatur
• ^ jnbsp;^^nbsp;' dicendum foret ? Si duo

eicredendi quorum unus fdat. alter vero jufto erroredece^cus!
eum hhumfamilias putavent, in utroque ex feveritate locum hal

bere, placuit fecundum Ulpiani refponfuminï. non

tamen unius fcientia alteri nocebitj fed ratio in obligationis con-
)una,one pofita videturnbsp;mß. d. dmbus reis. Quodfi

contra fuermt duo filiifamilias debendi, quorum unum filiumfam.

eaitor fciverit, alterum ignoraverit ; diftinguit lâusin 7. §.8.
Utrumnbsp;pervenerint , quem filiumfamiliàs fciverit,-

eum^nbsp;^^^^ fiiiumfamilias ignoraverit; priori cafu, fi ad

MTrS'^fTPquot;'''quot;^'quot; filiumfamiliàs fciverit, exceptione SCti
cea. lubmovebitur : pofteriori vero contra 8. tertio : fiper
menaac.um fe patremfam. dixerit /. i.C.h.t. non enim decipienti-
ous, led deceptis SCtum auxilio eft, eöfquetantum SCtumcoër-

eere

cere vult , dölofo anfmo^ in contrahendo verfantur , nullus
autem dolus ignorant! argui poteft: Creditori tamen ejus ignoran-
tiae probatio , utpote qui intentionis fux fundamentum in hujus
allcgatione ponit-reÄe incumbered/. /. verba finaliaévincunt. Quod
nifi dicamus, ignorantiam hanc allegare, amp;hac via SCtum eludere
haud difficile creditori foret, quarto; ex perfona filii ceffat fi fide-
■jufferit, Lj.inpr.f.h.t. nifi,quot; tamen colore qusfito, fraus SCto
fit faßa d. l. 7. quinto ^ fi publica veótigalia conduéta habet /. 5.
§. \.ff. h. t. fexto : fi paterfam.. fadus partem debiti , folveritj
quod , cum aliquantulum dubii involvit , huic qusftioni parum
infiftemus ; amp; primo videamus , quibus modis debitum agnofci
pofle dicatur. Tribus modis id fieri poteft , vel folvendo vel ac-
ceffiones adjiciendo, puta fidejulToris, vel pignoris aeceffione, /.p.
fr. ff. h.f. vel tertio fi in eam rem fe obligaverit, puta : cum novatio-
nis caufa, eandem pecuniam ftipulanti promittat vel etiam finefti-
pulatione pado fefoluturum conftituatl.z.C.h.t.argJ. i.pr.ffd.
confi.pec. praetori naturalis aequitatis.-cuftodi naturalis tantum ob-
ligatio fufficic/. i.-§..7.#. auodad propofitam quŒftionem at-
tinet. An filiusfam. partem folvendo, totius debiti folutioni ad-
ftringatur ? Affirmativaz fententia: cum Accarf, Coflal. Dmr, Do-
nell. Gilke»' Vinn. Voit, in ftto compendia ad ff. tanquam ve-
riori fubl^ribendum puto. l.j.^.ult. ff. h.t. exeo, quod partem
folvendo totum agnofcere videatur. Contraria tamen magis placet
Bacchov. ad Trmtl. Boek.elman adh.t, argumenta quibus incontra-
rium moventur, nituntur I.9. pr.ff.h.t. minus tamen firma, quam
ut quicquam folidi. in contrarium cöncludere queant, facile enim
quis viderit, Ulpianum in d.i. g. loqui de pignoris datione, cujus
ratioae diverfum quid obtinere pignoris,natura haud dubie evin-
cit, quippe quod non conftituitur, ut creditori hocinfolutum de-
tur, verum ut tanto magis ei caveatur de credito , quod amp; ipfum
efficit debitum agnitum non ultra quantitatem pignoris : praeter-
quam quod particula (fed fi) didi legiinferta, manifeftam difcri-
minis rationem inferatj hue facere poteft amp; ü'a ratio, quodfolutio
plerumque magis.fpontanea, pignoris datio magis .coada fit, atque
ita reftringenda potius quam amplianda fit, nec quoque fortius
ftringit argumentum, quod ex 1. verbis (Ceflabit) vulgo elicitur;

quafi

INAUGURALis. Î7

quafi idpro parte foluta, non pro folvenda accipiendum foret.
Quod tamen minime offendit. Cum SCtum obligationem femper
lupponat ; nulla autem in parte foluta reftat amplius obligatio, ergo
nec ceffatio haftenusrefle dici poteft : nec quoque poteft quid di^i
ceflare, -quod pro parte fibi adhuc locum vindicat.

§. IV. Alter modus, quo fc. ex perfona patris SCtum ceflfat,
Varios quoque continet cafus , fi filiusfam. patris voluntate num-
mos acceperitmutuos, l.z.^.amp;Hlt.C.h.t. five ilia voluntas expref-
fo mandato praecefTerit d. I. nit. five ratihabitione ea fubfecuta fit
nihil intereft , ratihabitio enim mandato comparatur d. I. alt. illud
quoque non refert, quomodo pater ratum habuerit, an fado ali-
quo, cujus exemplum exftat in l.-j. § pen. ff. h.t. qui eft fecun-
dus cafus quo SCtum cefTat, nempe fi pater filiumfam. inftitorem
fecerit, ex hac ratione, quod pater ipfe contrahere videatur , qui
proinde adione inftitoria rede conveniendus erit, quod ita tamen
verum eft, fi filius non conveniatur qui conventus fi fit, exceptione
fefe tueri nulla ratione prohibetur , d. I. fen. an filentio /, 16.
ff. h. t.

§. V. Ultimo loco , contemplatione caufs cfFedu fuo caret;
frtmox fi pecunia mutuo data in rem patris verfa fit l.j.^.ii.ffh.t,
additurhsc ratio, quod non fibi. fed patri pecuniam acceperit : fe-
cundo: fi pecunia mutuo data fit eum infinem, utei folvaf, cui ex
Valldocontradufolvereobftriauserat/.7.§.i4.^.,.^. tertic: li
p:cuniaftudlorum, aut legationis caufa data fit mutuo. ä.Lj.^.i^.
ff.eod. hoc tamen addito temperamento, modo creditor in creden-
do probabilem modum, quern patris pietas non rccufaret, non
excefferit, d. l.j. ^.x^. ff eod. quarto : fi pecunia fit data ad do-
tandam fororem /. ij.ff.b.t.cjüoé cum patris oneri incumbit, nul-
lafilii caufa videri poterit, quare amp; rede creditor adverfus patrem
a6lionede in rem verfo experietur. d.i. \j.

_ Corontdisloco, fit héc ejuaßio. An filiusfam. huic SCto redè renun-
ciare poffit : quod quidem abfolute negandum eft : Ex eo quod
ptio l.pen.C. d.paä. hujus loci non fit; quoniam hoc SCtum non
in favorem filiorum introdudum, fed in utilitatem publicam, fa-
vorem parentum amp; fsneratorum odium /. i.ff. h.t, fatis autem li-
quet privatorum padanihil juri publico derogate poffe/. 7. §. 14- amp;

Cnbsp;/. 58.

i8 DISPUTATIO JURIDICA INAUGURALIS.

l.l^.f.depaB. Ab hac tamen fententia, utut fpeciofis fundamen.-
tis nitatur , recelTit Zaf lib.j.ßng. refponf. c. 28. motus autem fuit
argumentis defumtis ex /. 1%. f.d.ob. amp; aä. I. ^j-ff. d. judic. »im.
quod filiusfam. ex omnibus caufis obligatur tanquam paterfamilias,
quod fi ex omnibus contradibus obligatur: ex univerfalitatis nota
concludendum foret, eum quoque exmutuo teneri, atque ita SCto
valide eum renunciare quoque poffe. Refpond. hanc objedioneni
pro régula quidem effe tenendam, in contractu tamen mutui hanc
exceptionem pati tot. h.t. nec quoque flringit alterum argumentum
in contrtirium addudum fell, quod haec exceptio SCti Maced. fit
od^oh l.äp. ff.d.condiÜ. indebit. Odia vero potius reflingi, quam
ampliari oporteat. Refpond. Odia quidem eife reftringenda , quae
aliquam iniquitatem continent: at tale odium non continet SCtum
Maced. deinde poteft adhuc addi, quod ifta régula vim fuam perdat
quoties cum private odio favor publicus concurrit: tertium quo-
que, quod huic fententiaz obftare videatur, adfertur ex /, ad
SCtum VelUj. ubi mulier SCto Vellejano valide renunciat. Refp.
quod diverfa utriufque fitratio; SCtum Vellejan.favorem mulierum
refpicit; cui quifque renunciarequot;poteft I.pen. C.d.paSi. SCtum Ma-
ced. ut jam didum utilitatem pubiicam favorcm parentum, amp; odium
fatneratorum I. i.ff. h.t. Et hoc ita fi renunciatio haec fimpliciter
fadafit} quodfi jurejurando confirmata fit hic renunciatio nihiio-
minus pro non adjedaerit habenda, quod jusjurandum adum per
fe infirmum firmum reddere nequeat, fequitur enim naturam iftius
adus, cui adjicitur I.fin. C d non num. pe.m. l.^.C. d. II. An idem
de jure Canon, ftatuendum fit j non intrepide affirmare aufim ; ex
eo, quod omne jusjurandum quod non vergit in detrimentum fa-
lutis aeternae religiose fervari vult C.fi vero C. cum contingat Ext.d,
jarejHrand.jmetfihxcjmis Canon, régula veriflima fit alibi tamen
hac in parte juri civili minime contrariatur ; cum tale jusjurandum,
quod cum tertii alicujus praejudicio fufceptum fit, prorfus im-
probet»

CO-

COROLLARIA.

L

T^efofitarim oh impenfas necefartas
tum retinere poteß»

II.nbsp;^

Tmculum rei vendttA nondum tradit^ per-
tinet ad emptorem.

I I I.

Mandatarius pr^ßat culpam levijftmam.

I V.

^ör Qh Utam culpam remotus fit infamk.

V. Qui

Qut credidit ad refeBionemmvis jm tacite
hypotheca non haht.

V I.

JDoius dans caufam contraBui honji fidei red-
dk mm ipfo Jure nuhm.

.FINIS.