DISSERTATIO JURIDICA
INAVGVRALI S,

transactionibus.

Q^V A M

FA VENTE DEO TER OPT. MAX.
AuBoritate Magnifici Tgt;.Re£torist

jacobi vallan,

M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicine Profeflbris Ordinarii,

NEC NON
Amplijfmi Senatûs Academici confenfu , KTohiliJfimaque
Facultatis jVRIDICty£ Décrété,
PRO GRADUDOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
ritè ac legitime confequendis,
Eruditorum examini fu'cjicit

NICOLAUS pesters, Mosa-traject.

Ad diem 4. Maji hora loco^ue folitis.

Trajecti ad Rhenum,

Ex OfEdna Francisci Halma, Academi»
Typograpiii, cb bc xci.-

.tu i. A ' . V.'nbsp;. . V

. ___ VIRIS,^
D. ^JOHANNI PESTERS , JC.

Potentiffimo Magn^ Britannia Régi a confiliis,
rationrbus, amp;: libellis fupplicibus, Parend filiali
- amore, amp;c obfequio venerando, colendo.

D. P E T R O N O Y E N ; JC.

Suprema: Gelrorum Curis Senatori, Academic
Gelricce, quse Harderovici eft , Curatori gravifli-
mo, digniffimo.

D. JOHANNI GHYSENS, M.D.

• Reip. Trajedenfis ex-Confuli, amp; Medico exper-
tiflimo. T^rarii Ecclefiafti, quod ultra mofam eft,
Pr^efedo fidilïîmo.

Avunculis fuis omni honore proÜêquendis.

Hanc D'îjputatîonem Inauguralem,
facram facit
NICOLAUS PESTERS,

. . .'r ' ' AuçT. amp; ReSP.

D I s s E R. T A T ro J U R I D I C A K
l N A V G V i A L l Sy

D E

TRANSACTIONIBUS.

THESIS I.

Ranfaflionis vox à tranfigend'l verbo
originem trahit, quod vel latius fumi-
tur, amp; fignificat cuilibet negotio , five
controverfo, five noncontroverfo quo-
cunque modo finem imppnere /. izpj
de V. S. Unde Tranfaâa dicuntur,
quœcunque jurejurando, ut in l. i. amp;
l.li.f.dejurejar.fententia, ut in /. i j.

» . ^nbsp;de his q. mt, infam, l. yf, àedecur.

rf'nbsp;^lio modo decifa funt

îni^lm A-HrioiSnbsp;^^^ 'quot;P^ialiquot;«, amp; fignificat caufam

dubiam amp;I,tgt;g,^amcertaIege. ac conditione conventione finire
t.t,f,amp;C.h. ideoque m ,ure fepius nominatur paftum /. 15.
ly.C^iO.C.Ä.r. placitum /. Ö. amp; 10. c.h.t. paftum conven-
tum /. 15./. eod. Recle verô definitur, TranfrB;io efi rei du-
igt;Kt » à- litigiofit dato altquo, vcl retenlo, vel promiffo convenia decifie.

I I.

jur^*^quot;quot;™ autem hsc decifio'refpicere potefl: unîverfi alicujus
^ ^ 'îUasftiones, ut in /. zj). C.h. t. , vel certam aliquam rem,
ut in l. 51, C. eod. hinc ab objedo dividitur
tranfnbsp;g^quot;eralcm, amp; fpecialem. A modo quoque quo

S'tur, varié dividi poterit Tranfadio. Erit enim alia ju-

A z -nbsp;rata.

rata, alia non jurata ut in l.i^T.^/i^z.C.h.t. alia fcrlpta , aîîa
non fcripta , pro ut partium confenfus voluerit L 17. 'Cod. de
fide inßrument. Per fe enim nec jusjurandum , nec fcriptura ad
fubftantiam Tranfadionis requiritur, fed fufficit conventam de-
cifionem aliunde pofle probari L^.C.h.t. aliafimplex, quae fit
nudo pacio /. z.f.l.x^. 1.17. C.h.t. vel non fimplex, qua: fit
per aquilianam ftipulationem, amp; fubfequentem acceptilationem

I I I.

Ex iis quae in definitione dida funt, facile patct ad Tranfadio-
nem confenfum requiri. Non tamen omnes qui confentirc. aut
pacifci poflunt, eo ipfo tranfigere valent, quia Tranfadio im-
plicitam habit alienationem ; dicendum itaque eos omnes tran.
figere poflfe, qui nec natura, nec lege prohibcntur. Natura au-
tem prohibentur mente capti arg. l. ij.C.h.t. furiofi l-^, d. R.
I.l. 40. eod. nifi tempore dilucidi intervalli /. 2. C. de Contrah.
empt. Infantes §.u. I deinut.fiipul. Lege prohibentur prodigi
d.l.^o. Pupilli fine tutorum audoritate l.zî.f.depaB. Mari-
tus de bonis dotalibus pr. I.q.aUen.lic. vel non. quid autem de
minoribus dicendum fit , facile eft determinate ex commun!
jure , ficut enim regulariter minoribus Ixfis, amp; lapfis datur re-
ftitutio l.i,ff. de minorib. ita amp; fi per Tranfadionem Ixfi fint,
m. tit. Cod. fi adv. vend, quid fi autem damnum magis exeven-
tu contingat, quam ex ipfaTranfaâione, minor fub prsetextu
setaris non reftituetur /. ii.§.4. ^ 5. de minor, coque refe-
lendaeft l.ii.C.h.t.

I V.

Procuratores quoque redeTranfigunt, fivcî în rem proprianr
fint, vel fpeciali ad hoc mandato inftrudi, vel univerforum
bonorum adminiftrationem fuftinent /. fin. de jure-
jttr. /.Ö0. §.4-ƒ. wW. ubi redè additur , illud attenden-

dum

dum ne fraudalenter, aut perdendi animo agant. Ceterumfiad
lites five generaliter, five fpeqaliter , vel adagendum fimpliciter
dati fint, juri domini non derogant l.y.C.b.t.l.óo. ff.depro'
CUV. Similiter amp; fyndici, amp; civitatum adminiftratores tranfigen-
di jus habent, 'dummodo non ambitiosè rem certam, ac indu-
bitatara remittant l.iz. C. h.t,

V.

Porro aTutoribus , amp; Curatoribus derebus pupilloruiii, amp;
tninorum interpofita valebit'tranfadio, fi de juftitia caufae illo-
rum incerti fint, acdubitent l. 56. %.lt;\.f.defurt.l. 54.eod.
/.4Ö. %.ult,de adminifi. tut. Expedit enim pupillis, ut inancipiti
litis eventu potius aliquid accipiant , quam ut de toto pericli-
tsntur. Nec tamen de omni re pupilli fimpliciter ab illis inita
Tranfadio rata habetur , qus enim de rebus immobilibus fit,
non fubfiftet, nifi pofi: inquifitionem judicis, ejusdecretumin-
terponatur arg. l.zi.Q.deadminifi.tHt.

V I.

f

Ali autem pater de re liberorum tranfigere poffit, qusri fo-
kt? 8c quidem de eorum bonis, quos in poteftate non habet,
tranfigens, iis nullo modo obefTe dicitur /. 10.ff.h.t. filio au-
tem in poteftate exiftente, de bonis ejus adventitiis, caufa nim.
valde dubia, quin valeat patris Tranfadio, non eftdubium arg,
^•^•C.debon.quttlib, fanè, cur id, quod tutori concefTum eft.

pïtri denegaretur , nulla eft ratio , cum amp; is prster legitim
»dventitii peculii adminiftrationem, ejus quoque ufumfrudi
abeat. Filius tamen fi in fecunda aetate fit conftitutus, con-
debet. d.l.S. §. 5. C. de bon. q. lib.

V I I.

Objedum Tranfadionis conftituunt res dublx, amp; litigiof«

A3nbsp;A

« dis^ertatio juridica

/. i. /. I^.f-h.t. L It. C. eod. Hinc, quse res in Tranfadio^
nem venire non pofTunt, manifefte apparet, amp; quideoi de re
jurejurandodecifa, autjudicio terminata, in vacuum fieri Trans-
adionem certi juris eft. l.iz. C.h.t. Quod ita intelligendum,
fifententia indubitata fit, nec ulla appellationis, autin integrum
reftitutionis folennitate fufpenfa d. l. 52. Sinegetur quoque,
judicatum efle, aut an judicatum fit, ignoretur, non malèfit
Tranfadio /. II./.Â.Ï.

V 11 r.

Utrum de controverfiis ex ultima voluntate orientibus tran-
figere liceat, non omnes in eandem fententiam eunt Interpp.,
amp; quandoquidem ad Tranfadionem requiritur confenfus , qui
fineintelledu ejus rei, cuiconfentimusconfiftere nequit, patet,
illam Tranfadionem. quas fit fuper his controverfiis, non in-
fpedis teftamenti tabb. utpote vagam, incertam,ac fine intelle-
du , nullo modo conftare pofle. Unde amp; in /.6 ff h. t. fta-
tutumeft, neceflariam efle infpedionem, fine qua Veritas co-
gnofci nequit ut in /. i. §. i. ff. quemudm. teß. aper, dicitur.
Prœterea aliis non ineptis rationibus hasc fententia fuftinetur ,
cum publice quippe expediat ut teftamenta exitum habeant /. 5.
ff.quemadm. teß. ap. qua; per tales Tranfadiones eluduntur ac
eircumveniuntur. Quid ni dicamus amp; odium illorum , qui
ex celatione teftamentorum lucrum captare conantur, multura
ad hoe contuliffe , cum paffim in jure noftro improbos illos
lucratores coërceri videamus.

i X.

Sequitur aliud controverfiae teflamentarias exemplum , nim.
de alimentis ; De illis autem in teftamento, feu codiciliis relidis,
five etiam mortis caufadonatis, nifi interveniente prstore tran-
figere non licet l.î.pr. amp; §. z.ff.h.t. cu]\\s rei ratio eft, quod
homines modico prœfenti contenti, in futurum faepe non cu-
rant

mt d. L 8. cognofcere igitur debet praetor, an, amp; qus trans-'
aetio ht admittenda ideoque'inquirere de caufa, modo, amp;
qualitate perfonarum. Et cum ipfi fpecialiter h^^c cognitiodara
quot;t, illam alten mandare nullo modo poteft dJ.^.%. i8. Cura
autem de prxteritis rede tranfigatur l i.c.h.t. fequitur, pro-
ftibitionem hanc non refpicere , nififuturam aümentorum cau-
amp; ad illam requiri, ut deterior non fit reddita , fi enim
qms Ita tranfigat, ut quod per fingulos annos ei reliflum erat,
per iingulos menîes confequatur , aut fimili modo meliorem
conditionj^m faciat, a^que praetoris decreto rata erit Tranfaftio
/.S. §. d.f: h t. neceffaria quoque non erit ejus auéloritas fi
tranhg,t quis ut res pro pecunia, vel pecunia pro re detur', §.
tilt.d l.B. vel fi Tranfadionem jurejurando confirmât are./.
amp; Mth. facramenta puberum C.ß adv. vend. Quod autem hic
de Tranfadlone diótum , non eft extendendum ad eum, qui
ahmentis renunciat, amp; gratis ea remittit, quam quidem renun-
ciationem valere arbitror, cum beneficia juris haud dentur afper-

ficuti u'nbsp;répudiât, circumvenirivideaW

Iicuti IS qm tranfigit, facile poteft.

X.

Supereft nunc, ut videamus auîd de déliais ftatuendum fît
Hsc autem funt vel pnvata, vel publica. De pHvatis, au^n^l
flifeftamturpitudinem continent, utfurti, vi bonorum rapto-
rum amp;c. qui tranfigit, à prstore notaturinfamia /. 1.I.6.L
f ^A- f.6.f.de his q.mt.infam. ratio eft in /. ^.eod. quoniam
conht^sn.ntelligitur crimen, qui padfcitur. Si quis autem non

fami' /quot;'■P''quot;'^'quot;''quot; Pquot;quot;quot;'«nbsp;conatur. non fit in-

vitnbsp;• ^quot;emadmodum nec is. qui precibus impetra-

quid oh?quot;™nbsp;criminibus

%renbsp;^nbsp;verba ejus funt, Tranß.

el in [ ■nbsp;capitalt, excepta adulterio ,prohibimm no»

irnrmmt^'tnbsp;criminibHs, qmßtngmnü panam non

»ngerHM , tranßgere non Heet, citra falß mttfmionem.

Xr. Per

anbsp;dissertatio juridica

X I.

Per'capitalecrimenf««/./. intelligîtur, quod capitis, feu mortis
paeni pjeditur l.nh.ff. de pravaric. I. i.ff. de bon. eor. q. Mte fent,
Ignofcendumenim ei cenfuerunt Principes, qui fanguinem Tuum
qualiter qualiter redemptum voluit ^i./. i. Necdiftinguiturint«?
accufatorem, amp;reum , reus tamen utroque tempore, tamantè,
quam poft inftitutam accufationem impunè tranfigit, cum fem-
per eadem proeo ftet commiferationis ratio. Acculator vero poft
inftitutam accufationem malè tranfigit, incidit enim in SCtum
Turpilianium, quifquis ab accufatione citra abolitionem defi-
^xtl.i.^.J.adSCtHmTurpil. abolitioni autem non facit locum
qui pecunia à reo accepta, ad eam impetrandam venit /. i. C. de
abolit. Haîc tranfadio de criminibus ipfum tamen crimen non
perimit, fed efficit ne reus pro vido , acconfeffo habeatur arg. d,
l.y.f.depravar. unde cuicunque alii eundem reum iterum ac-
cufare integrum eft. /. 5. C.proquib.caftfferv.

X I r.

Excipitur à prima régula h. I. 18. adulterium, fed qu® hu*
jus rei ratio? olim quidem cum capitale crimen non fuit I. ^.f.
de qmjl. tranfigi de eo quoque non potuiffe manifeftum eft :
fed cum tempore Diocletianiamp;Maximiani, qui hanc legem fan-
xerunt, moribus , amp; poftea conftitutione exprefla Conftantini
in I. 50. C. ad I. Jul. de adult, inter capitalia relatum fit, quare
ab illis hic excipitur ? caufa nim. hujus rei mihi videtur, fum-
inaturpitudo , fpeciefque lenocinii, quodmaritus, dum fuper
adulterio tranfigit, contrahere videtur, contra 1.^9. ff. ad I. Jul.
de adult, gratis tamen injuriam, adulterio nobis illatanj, remit-
ters nc poife conftac.

xiii. ai-

■0'; ?£:'--■■nbsp;■gt; rrr.fp ?'r|

- ■XT I L- -
t

■ quot; ' « tr^: 11;,

f

Altera pars hujus legis agit de crTmînibus publicîs non capitali-
oas, amp;dehis Tranfadionera vetucrunMmpp. quonian^jjcfen-
guinis caufa non agitur, ita ut reus, qui de UJis tranfigit. fivetnte

l»ve polî^accufationem pro vifto bbeatur,f. r«^ *

^^ ^r ^î^accui^tionem tr?nfigiî.
pmgit m SCtum Turpihanumnbsp;^Cr««.

S eTdV^fer ^ inftituitTn'on poteft tranffgèn^dl
ea deftuifTe, amp; p^ j^^fç^uens ^oc SCto teneri. Oe^
jutem dicendum., quod inJegem JuIlrV. mcidat; quaS
hsc lex de eo loquitur , qm ad accufapdum vel non accufandura
pecuniarn.accep.t l:nbsp;^d L Jd. refet. Quin,utamp;pér «f

.tima verba hujus /. 18. dicamus eum falfî crimbe teneri f quid
SrTri '^^ocScin Lz.f.deconmf affirmetur, nec

qTdenTc,'nbsp;notionem , eljure conftat?amp;

terquam in fanguine Tra^Sref ^^^^^^^^^^^

o ,nbsp;l.^Qy . , rnbsp;;nbsp;,nbsp;^ v

quot;IIUJ s ■ I-.;.,-

fî! -ir

t -'iwi,.

eius'auaoritL

Jitibusfinem quot;nquot;'?nbsp;A r,/ fedhoc, quatenus.utraque

telligendS S ' ^nbsp;retradaur^V

®nbsp;tur

5 dissertat^o .JsUR'lDICA' ^

tur litutn, amp; quia has quatn citidîmè fopitas voluere, tantam
auctoritatem Tranfadioni tribuerunt Impp.

XV...... .

PraeWea fummovct Tranfadio priorem obligationemopeex-
ceptionrs/. ly.C.h.t. vel ipfoqnoque jure.fi per aquilianam fti-
pulationem amp; acceptilationràvfada fit l.â,. ff. h.t. 15. C. eod.
Quid autem, fi psna in ftipulationem'deduda fit, amp; adorite^
rum agit, dicendum iquot; amp; tunc quidem aut quod paenae nomine
ei promiflum eft, exigere, autTranfadionis exceptione fe tueri
debet reus, l.io.§.t:depatl.Liz,i'.i:dep^B.dot.

non autem fimul, amp; p3enam petere,amp; exceptionem [opponerepoi
■teft.nifipaenaeftipulanti promi{r!E,claufula (ratomanentepado)
adjeda fit l.pe». ff. h. t. Etiam, fi Tranfadio jorisjurandi religio-
ne folidata fit, pa;nap'etipoteft/.4i.C.6./'. quod unum eft ex
quatuor gravibus incommodis?, quibus Tranfadionis jurats
Tuptores afficiuirtur. Notantur enim prsterea infamiâ, adio-
nemperdunt, ac datareddere cogüntur d l.^i, - ;nbsp;^

X'V I.

Porro ex Tranfadione adionem nobis interdum competere
«xploratum eft. Ex ftipulatu fcii., fi per ftipulationem fada fit
/:6.amp;/. II. c. h.t. vel etiam prsfcriptis verbisfvin cóntradurt
innominatum degeneraverit dd. II. tunc autem in eum tranfirc

dicitur, cum ab una partequot;'Impleta Tranfadione, alter, quod
promifit, fervaredetredet.

X V n.

• Refcinditur Tranfadio fi.) mutuo confenfu , ita ut utriuf-
que debeat efife mutata voluntas /. 14nbsp;quot;quot;iquot;« enim psni-

'lentiü efficere non poteft, ut lis inftauretur/. J9.C. wJ. (a-) ejc
Talfis quoque inftrumentis inita retradatur Tranfadio, Jicetjus-
^ ' -nbsp;■nbsp;quot; juran-

Jurandum fit interpofitum l.fin.C.h.t. excipe: fide ipQcon-
troverfiâ ex eo, quod falfum dicitur, orti , ante tranfigatur.
Cj.) Error calculi, id eft, qui in rationibus, amp; computationibus
committitur, veritati non afFert prxjudicium , ideoque Tranf-
aiäionemcorrigit l.m.C.deErr.Cak. nifi de ipfo erroreTranf-
adum fit d^l. HH. (4.) Vis amp; metus Tranfadionem vitiant,
•quoniam confenfui nihil tarn contrarium eft /. ff- de jurißl,
Metus autem debet elTequi in conftantem cadit hominem. amp;
cum falutispericulo, feu corporis cruciatuconjunftus eft. /.ij.
C. h.t. 1.6. ^y.ffquot;. quod met. cauf.

XVIII.

Ultimo loco examinandum venit an /. 2. C.derefcind. vend.,
in Tranfadione locum habeat, fiveutrum ob laefionem ultra di«
midium refcindi ilia poffit, quod ego negandum efle arbitror.
Prxterquam enim quod haec I. in flr. jur. judiciis non obtinet,
ne laîfione quidem ultra quadruplum Tranfadionem refcindi
videmus/.yS. §.«/;. adSCtumTrebell. Prxterea, nonne repelli-
ur creditor, qui poftquam tranfegit, iterum agere vult fub
pr^textu quod « novis inftrumentis probaturus fit, fibi re-
vera deb.tum fuiffe? /. rp. C.h.t. Nonne ipfum imperiale re.
fcriptum niha ad refciOTmnem operari videmus? 1.16. C.h t
Quae tamen hic minor pro refciffione militât ratio? Clariffime
igitur hinc patet majorem femper litiurn brevi finiendarum,
quam laefionis habuiffe rationemImpp. Et denique vix eft, ut
quis in Tranfaftione laefus dici poffit, cumeventuslitis femper
fit incertus, acdubius, amp; fumptus, qui litigantes, quocunque
etiam fe vertant quotidiè premunt, paulatim oppreffuri, tranfi-
fendoamputantur. Satis igitur eum lucrari, quia litedifcedit,
aicere mallem, amp; cum Pollet, lih. 5-. hiß.for. Rom. majus com-
pendium eum reportare, qui tempeftivè liti ceffit, quam qui fe-

culan potitur viftoria.

CO-

j^xcepth non mmerau pecmù poft hen-
mum opponi nequit.

I L

Venditor noh\ tenetur ' pracife rem tra-

i J I. V

• )0

J^^egótiorum geftor tenetur de culpa Ie-
, mffima.

; L r ...

-■^rquot; - 1 :fi-, ■ i -

■ rgt;\

Doli^ dans caufam contraBui honàjîdei
... reddit eum ipfo juire

FINIS.