DISSERTATIO JURIDICA
I N A -V G V RA LIS,

d e

M A N D A T O.

Q^V A M
preside sumimo numine
AuBoritateMagnifici Tgt;. ReBoris,

JACOBI VALLAN,

M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicinse Profeflbris Ordinarii,
necnon

AmpUJJmt Semtus Academici confenfu, Nobilijïïmaqae
Factiltatü JVRIDICiy£ Decre4,

PRO GRADUDOCTORATUS

Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
ritè ac légitimé confequendis,
quot;T A r^ r^ rgt;nbsp;examini fubjicit,

^y/ com ans, hAGA-bAT.

dtem i8. Adaji hora locoque folitis.

Trajecti ad Rhenu

Ex Officina FrancisciHalma, Academia:
Typographi, cb bc xci.

fr atri ex affinitate

mihi conjundo, plurimum
venerando.

NEC NON

TUTORIBUS, PATRUIS,
atque AVUNCULIS,
ufque ad extremum yitx ha-
litum profequendis, colen-
dis.

Hanc ^iffertatmem Inauguraient
ut amp; feipfum offert

r

X

JACOBUS COMANS,
Auctor,

DISSERTATIO JURIDJCA
JNAVGVRALlSj

E

MANDATO.

Thesis I.

andati vocabulum , omiffis alüs
fignificationibus, hoc in loco déno-
tât certam contractus fpeciem, de-
fcribiturque, quod fit contraBtis
Jurk Gentium l. f-pr. ^ ff. de
l. 5 .ff. de Juß. amp; Jur. Bon£.
fidei §. un. Inß. de obi. ex confenf.
Jnbsp;§.2^.Inß.dea£i. Confenßi conflans

i'.r.tf-h.t. quoniam nihil quicquam ad fui pcrfeftio-
nem prater coi^nfum defiderat m. tit. Inß de obi. quäi
exconf.co^. Tgt;enegotio^ abaliocommiffo^gratuler-
agendo. Dico gratis : Mandatum enim, nifi fit gratui-
tum, nullum eft , quia ex officio atque amicitiâ origi-
nem trahit, tefte Paulo in /. i. §. uit. ff h. t. contrarium
autem officio eft merces, qua interveniente res ad loca-
tionem amp; conduftionem potius refpicit d li.§. ult.

Hnbsp;I

tamen five remuneratio intervenire po-
^ l'-^'pr. ff.h.t. diverfitatis ratio eft, quia honora-
rium tantum datur grati animi declarandi gratiâ, ita,
ut nulla attendatur proportio inter illud amp; operas prx-
ttitasi leafimercedis gratiâ quid intervenit, ita datur,

A 2nbsp;ut

ut juftam proportionem habeat cum operis prxftitis.
Salarium vero tum demum peti poteft, fi certum pro-
miflum fit /.56.§. eod. non quidem a£tione Man-
dat!, quia Mandatum non eft mercenarium ,fed a£tione
extraordinaria apudProvinci^ePra^fidem.Li.C.mand.

III.

Divifio Mandati varia eft. Aliud generale , quod eft
ad omnia bona l.G.^.G f.h.t. ^ I ly^.ff.de procur. amp;
quidem vel fimpliciter, vel cum libera poteftate omnia
ilia agendi, quae ipfe dominus probabiliter fadurus ef-
fet. Aliud fpeciale, quod eft certx alicujus rei L i.§. i.
ff. de procur. Secundo aliud eft exprefllim , quod fit
litteris, verbis, nunciis , /. i. §. ff', h.t. Aliud taci-
tum, quod ex a£tis colligitur, ut, fi quis prsefens amp; non
contradicens, patiatur alium pro fe fidejubere /. 6. §. 2.
ff. eod. Tertio eft vel purum vel in diem vel fub con-
ditione /. i. 3. eod. Mandatum vero in diem vel con-
ditionale ante conditionem exiftentem non obligat, ut
fi quis mandaverit alicui, ut in diem pro le fidejubeat,
ifque purè fidejuflerit, amp; folverit, interim ipfi non
competit Mandati adio, fed tum demum cum diesve-
nerit. l.ii.pr.ff.h.t.

IV.

Denique Mandatum interponitur vel gratia Man-
dantisi vel utriufque j vel aliéna tantum gratiâ, quan-
do mando, utamici mei negotia géras: aut gratiâ alié-
na amp; mandantis, velut cum manda vi tibi, Lit mihi amp;
fitio domum emas : vel gratiâ Mandatarii amp; aliéna,
quando mandavi tibi, utTitio pecuniam fubufuris cre-
deres : aut Mandatarii tantum intervenir Mandatum,
quo cafu magis confilium quam Mandatum eft, amp; ob

id mi-

kl minimè Obligatorium, cum liberum illi fueritexplo-
^^^^expédiât confilium Li. f.h. t. Nifi (i.)
Illud fraudulentum fuerit, quia fraus continet deliftum,
quod non debet efle impunitum, ßc malum confilium
confultori peflimum efl:; veluti cumfciret confultorde-
bitorem, qui à me mutuam pecuniam petebat, facul-
tatibuslabi, amp; affirmaverit eum idoneum effe, cuicre-
datur pecunia , merito aftio de dolo dabitur in eum,
cum mei decipiendi gratiâ nomen falsô laudaverit. /.8.

ff.de dol. mal. (2.) Cum fingulari quadam per-
fuafioneamp;inftigatione datum, fine qua quis alias, quod
fecit, facturus non fliiffet /.6. §.'^.ffh.t. qua ratione
explicandus cafiis in fin. Inß. mand. propofitus, ob
verba; non aliter.

V.

Committere amp; fufcipere hoc Mandatum poflunt
omnes ilh, qui contrahendo fefe obligate valent, ne-

^^ contradu excluduntur. Mulier
etiam mandate potell /. 10.§. G.ff. h.t. modo non in-
tercedat I. l.jf.adSC Vellej. p'^eft amp; Mandatanus
alten rurfus mandate /. 8. 3. f. eod. l.i.§.c.f.de
exercit. aB. modo illud fit extrajudiciale , nec domi-
nus hoc prohibuerit, vel negotii commiffi natura fin-
gularem Mandatarii indufliriam requirat arg. I. m §.9.
verf fin vero C. de caduc, toll. Judicialis autem pro-
curator tum demum alium fubftituerepotefl:, fi in rem
luam datus fit, vel lis fuerit conteftata I. in fin. C.

procur.

TV Hnbsp;^

^ aeportato , quid fl:atuendum fit, non immeritô
quxritur, an is mandare poffit necne ? Et dicendum,

A 3nbsp;quod

quod poffit CI ) quia deportatus oirinia retinet, qus
lt;unt juris gentium l. I'll.ff.deinterditt.^relegat. Con-
tradus vero Mandati eft juris gentium M.üt. Inß. de
obl. qu£ ex confenf.^ § 2. Inß. de J N.G.^ C. (2) quia
poteft inire contra6his bonaefidei d. l. i^. de interdiB.
amp; releg. (3) per / 22. §. 5. ^ mand. in qua Paulus
JCtus in hîec verba fcribit : Is j cujus bona fublicata
Junt j mandare alicui poteß ^ ut ea emat-. amp; ß eme~
rit j utilis erit Mandati aBio fi non pr a ft et fidem j
quod ideo receptum eß ^ quia publicatis bonis , quid^
quidpoßea adquiritur ^ non fequiturfiß:um. Qu£e lex
à quibufdam D. D. de relegato explicatur , fed errant,
quia relegatorum bona regulariter publicari non folent
l.i^.nbsp;1%. f. de int er d. ^ releg. Sc fi hoc fiat,

fpeciale eft d. l. 14. i.

VII.

Sequitur ut de rebus five negotiis, fuper quibus Man-
datum contrahitur, agamus. Sicuti autem in nullum
contra£bum inhonefta amp; illicita redè inducuntur 23,
Infi, de inutil. fiip. ita nec Mandatum rei turpis vali-
dum eft l. 12. §. II. f. h.t. amp; nulla obligatio , nulla
aftio Mandanti vel Mandatario eo nomine competere
poteft r non Mandanti, quia contra jura mandavit :
neque Mandatario , quia imputet fibi, quod rem illi-
citam , ad quam non erat obligatus, perfecerit Si ve-
ro alicui ex tali mandato , puta ex fiirto vel injunâ no-
citiim fit, uterque obligatus eft /. 15. §. ^^
amp; quidem ad eandem pœnam arg.l. ^-ff.adL.Corn.
de ficar. nifi Mandatarius parere habuit necefle, quo
cafu in dehdis non adeo gravibus ipfi parci folet '/. 27
pr.ff.adL.^quiL

VIII. At,

Anbsp;. V I I L

At, quid fi quis vuberari tantum aliquem manda-
Mandatario occidente , teneatur de occifo ?
^t exiltimamus redius, hoc cafu utrumque tam Man-
dantem quamMandatarium teneri, quia dumMandans
tale quid voluit, ex quo proximè mors fequi potuit,
ipfam cjEdem voluiife videtur arg I. i^.ff.ad L.Corn.

de ßcar. prazfertim cum vulnera ad menfuram dari ne-
queant.

„ . .nbsp;IX.

Requiritur ergo, ut fafta five negotia, qusemandan-
tur , fint honefta amp; licita , amp; quidem fiitura, non ve-
ro perafta aut prjeterita /. 12. §. h. t. quod tamen
Ita limitandum, ut, fi is, cujus negotia geruntur, ilia,
qu« gefta funt, rata habeat, amp; porro mandet, tenea-
tur etiam quo ad pnEterita I.'^G.ff. dejudic. ubi ea,

m hidiSoMandatum non habente, gefta funt
nnnd SSmnbsp;per ratihabitionem domini 5

C.ad Sa^aced. obftnngiturq«e ex ilia ratihabitione
adione Mandati contraria /. 60. ff. de R. J.

X.

Effèdus Mandati eft, quod contrahentes fe invicem
poft fufceptum Mandatum ex illo contradu obhgen-
tur , unde n^citur duplex aftio , direfta amp; contraria.

J perfonalis, bonsefidei, qusedaturMan-
aanti adverfus Mandatarium , ad id , ut Mandatum
exequatur, amp; , fi quid occafione
Ar^T^r' ^r pervenerit, reftituat, damnnmqueex
dolo amp; culpa etiam leviflima datum refarciat. Tendit
Itaque haec aOio eó (1} utMandatarius fuum Manda-
tum

tum exequatur /.6. §. i.ff. h t. amp; quidem /ecundum
formam prsefcriptam /. 5. eod. neque emm fines Man-
dati excedere debet 8. Infi. h.t. illos emm, fi exce-
dat , neque habet adionem Mandati d. § 8 neque
aftionem negotiorum geftoram /. 31. j. 4 # ^e negot

ieß. Cl') ut reftituat, qtiidquidoccafione Mandati ad-

Ävit /.8.§.//. io.§.2.# h.t. quia bon^E fidei con-

gruit, ne de alieno lucrum fentiat, licet forte gefferit

prater Mandatum d. l. 10 §. 8. adeoque etiam ad ce-
dendas aftiones fibi quïEfitas tenetur /. 8. 5. eod.
ro prseftet damnum per dolum vel culpam ejus etiam
leviflimam datum l. 13- C h. t. ubi exclufio cafus for-
tuiti fatis innuit inclufionem culps leviffim^ : amp;per
/ 24, C. de Mfur. quo pertinet illud Ciceronis m Orat.
pro Roß. Amerino : in privatis rebus fi rem man-
datam non modb maliUofius geffent, feu quaßus aut
commodi caufa ^ verum ettam negligentius ^ u ad-
mittit fummum dedecus. Et mox: ^id enim recipis
Mandatum „ fi aut ad Hium commodum converfurus
aut negleäurus es ? Cur mihi te offers ^ ac mets
commodis officio ßmulato officis amp; obfias^

X I.

Poteft etiam Mandatarius convenire Mandantem
aaione contraria, qux eft perfonalis, bonxfidei, com-
petens Mandatario adverfus Mandantem, ad impenfas,
m rem Mandantis faftas, reftituendas, in genere, adin-
demnitatem ratione Mandati confequeudam. Datur
itaqiie hxc adio Mandatario , qui Mandatum fufcepit
l 12 § 7 b t idque fecundum modum prxfcriptum
executus eft §. 8 Inß. h. t. Contra Mandantem , five
exprefsè five tacitè mandaverit l.6.§.2.ffh.t. Ad im-
^nbsp;penfas

jîenfasÔrc. Tcilicèt nfecefTarias ScAitiles ex 'probabili ra-
tione faftasnbsp;1.11.h.t. quod procedit.
etiam , fi dominus minus fortè impenfarum feciffet, fi
iplé negotium geffiffet: Item fi negotium infelicitercefle-
^^ p- In fummahoc a^t Mandatarius, ut liberetui?
ab obligatione^, quam Conteitôc prüftet, quidquid
Maftdatario abefl- ;Ti ob negotium, quod fufcepît , aliquo
damnoafFeftus fit: nifi id cafii fortuit©contigerit: ut fi^
cum iter faceretMandatarius, 'fpoliatus fit à latronibus,,
aut naufragiores amiferit : hoc enim damnum , ciimexi
tra mändati caufam pröximam kccidat 5 magis cafui,
quam Mandator! imputari oportet /. 26. «. 6. h. t. ;
- ' ' Xl\nbsp;• ^ :
Contraria Mandati, fimt modi, qiiibus illud folvi-
Jï'î ^ quidem (i) tàm morte Mandantis quàm Man-
öataru- ^. xo.I.h. t. ratio eft ^ partim quod voluntas ho-
mims morte finiatur,cùm homo mortuus^yelle defînat

P^''^™ ' quod certse perfonae
ekda fit mduftria/.57^nbsp;.„g^^i

nec ad heredes tranüre, conftat.^ Non-aliter tamen,

quam fi mtegro'mandato mors contigerit d.§. 10.J. 27.

^■^'ff' h.t. nam, fi mandans re 'non ampïiùs intégra

decelTerit-, de eo, quod antea geftum eft, utrinque

competit adio, quemadmodum etiam , fi Mandatarius

obierit /. 2é. inf.pr. /.' ^S. h. t. Qiiod fi tarnen

mortüo domino, ciam id ignoraretMandatarius, Man-

o^um executus fuerit, utilem habet Mandati adio-

u^wi'- '^oceat ei officium fuum, fadique alieni pro-

? TU ignorantia /. iS.pr.ff.h.t. Sic quoque, fi talè

•fit Mandatum , quod non nifi poft mortem implefi

•poteft , in perfona fcilicet defondî vel heredis , fubfi-

Bnbsp;ftit

ftit Mandatum etiam poft mortem Mandantis /. 12.
f.l. il-ff-h. t.
^nbsp;XIII.

Secundo extinguitur voluntate contrahentium , quas
à parte Mandantis revocatio, à parte Mandatarii re-
nunciatio dicitur §. 9. 11. I. h. f. Poteft itaque
Mandans pœnitentiâ duftus revocare Mandatum j ra-
tio eft , quia Mandatum fit plerumque caufa Mandan-
tis , quare mirum non eft , fi id revocare non poffit}
qux tamen revocatio ita demum jufta eft , fi fiat re in-
tégra , id eft, antequam Mandatarius Mandatum ce-
perit exequi. /. 12. §. 16. /. I'^.ff. h.t. Neque obftat,
quod alias contradus initio voluntatis , poftea neceffi-
tatis fint, arg l.^.C. de obl. (0 aB. Hoc enim verum
eft, ubi utrique vel alterutri jus ex contradu quaefitum
eft : at in Mandato , dum utrinque res adhuc intégra
eft, neutri jus qucefitum dici poteft.

XIV.

Ex perfona Mandatarii quoque Mandatum folvitur
renunciatione, fi modó tempeftivè amp; re adhuc intégra,
antequam Mandantis interelTe ceperit, fada fuerit. §.
11.7. h. t. Et licet in Mandato id fadum fit j ne Man-
datarius promiffijm fufceptumque officium temerè dé-
férât , fedexpleat f 2 2.§./Ä.if.attamen, fi non interfit
Mandantis , fique is rem œque commodè per alios ex-
pedite poffit, non videtur cogendus amicus , ut invi-
tus gratuitum officium expediat. d. I. 22. §. ult. I 27.
§. 2. Jf. eod. Si vero dolosè aut intempeftivè renuncia-
tio fiat, nihiiominus adione Mandati tenetur d. I. 21.
§. ult. Nemo enim poteft mutare confilium cum alte-
rius detrimento 1.75. de R. J. poteft tamen jufta cau-
fa

fa intercedere , vel intempeftivè renunciandi, veluti fi
tempeuate , yaletudine aut bello impedims. fuerit, vel
non renunciandi ; puta ob ïnimicitias capitales interve-
mentes, vel quod Mandator folvendo effe defiit. I. 22
^ ^^ ff'h.t. ■ - ^ -

•nbsp;JL

CP ROL L AR I A.

I,

M'^gißratm munictpdis mn hSet mix-
turn ^ imperium fed tantum fimplicem
Junfdtäionem,

11.

Patrimonium mm contraäum ijfo-jure
quot;on malet.

m. Bo-

II

Bomßdel popjfor fruâîà' omnes fàm na-
■ i-mraîes y -qmm ' mdußrides^fercipiendo
[ms facit*

IV.

Tnbsp;T Tnbsp;lt;fT

fe^io
ceder e non licet.

vX cN:^ il

o ; ^