DISPUTATIO JURIDICA
I R A V G V R A L l sV
^ Q^V A M
FAVENTE DEO TE^OPT. MAX.
AuEioritate Magnifici^. Rework,
M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicinae Profeflbris Ordinarii,
N E C N O N
jimplißmi SenatHS Academici confenfu , Nobilifßmlt;tque
Facultatis JVRIDIC^ Betreib,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
ritè ac légitimé confequendis,
TrkUAXTnbsp;Eruditorum examini fui'jicit,
JOHANNES DE KOUSEMAKER. Schoond. Fland.
Ad diem 15. j?««/,- hora locoque folitü.
i. .
Ex OiEcina F r a n c i s c i H a t m a , Academia:
Typographi, cb bc xci.
Domino in Voor-houte 5 Illuftrium amp;
Pr^potentmm Zelandiis Ordinum no-
mme in Senam fupremo Hollandise
Zelandiac, Frifeque Occidencalis Se-
natori , aequiflîmo, grayiflimo ; digna
reverentia mihi femper obfervando ,
colendo»nbsp;^
Hanc 'Dijputatîonem Inamuraient
uti amp; me ipfum , devottjfmo peBo^
re, anmoque humilimo
offero amp; confecro
JOHANNES Di. KÓUSEMAKER,^
/ -nbsp;aüct.êc resp.
'I t ■ ~ - - -
-ocr page 3-disputatio juridica
I M A V G V R ALIS
DE
Ifputatums de jurejutando, haud abs
refore arbitror, ejus definitionem prs-
mittere, quoniam ex ea, quid fit id.
de quo difputatur , intelligitur tefte
, Cic. Hb. I. de offic, Eft itaque jusju-
randum, Divini Nominis aflîimtio ,
ad id, quod agitur aflquot;eriturve, con-
.nbsp;firmandum. Eteftvelpromiflbrium,
vei lias deciforium. Promifforium eft, quod fiitura nego-
concernit, ut major iis firmitas accedat. Qiio modo Re-
ges , alnque imperantes, fepe fidem de legibus regni funda-
mentahbus fovandis , promittere folent ; amp; contra fubditi
imperantibus novis fidem amp; obfequium juratb promittunt,
quodjusjurandum homagii vulgb vocant : fic vafailus , inve-
Itiendo domino, fidemamp;officiafeudalia promittit, quodamp;
jusjurandum fidelitatis dicitur I. x.feud. t. 4. Sic jus civile
judiccs amp; advocatos, tutores amp; curatores, milites amp; alios
non nifijuratb fidem promiferint, adfunftionem officiorum
illorum admittit I. i^. C.dejtidic. Nov. jx. ca^.%. 1.11.ff.
de tefi. milit. Cseterüm jusjurandum promiiïorium jure
noftro non magisaftionem producit, quam nudum paftum,
quia pro pafto cedit'/. 35:. i.ff:h.t.l.lt;)^. ^.ff.dejolut.
Nifi Jusjurandum fuerit legitimum , ut ex lege Julia amp;
Papia , fl libertus juraverit fe operas , donum , aut
munus patrono daturum /. 7. infin-ff.deoper.ltbert.
Aut niricontrai5lui addicum fit , ;amp; tunc oritur af^io ex con-
tradu /.I.C.fadverf.vend. Hoc,quemadmodum obliga-
tionem amp; aftionem non parit, itia nec eandem tollit 3 5.
ï^ I.ff. de diverf.reg. jur. Excipio aftionem furti amp; inju-
riarum, qux, cum nude pafto tollantur, etiam Jurejurando
tolli poterunt/nbsp;^.ff.depaB.
Litis Heciforium eft, quolisdeciditur/. i.^./^. Ethoc
iterum duplex, aliud eft jusjurandum in litem, quod a ju-
dice defertur aftori, ut is ex animi fententia pronuntiet ,
quanti litem, aut fuum intereiTe sftimct, eo cafu, quo reus
non vult reftituere, aut dolo fecit, quo minus reftituere pof-
fet /. r. if. de in lit. jur and. Aliud deciforium fpecia-
timdiftum: Quale praeftantjurantesex delatione adverfa-
rii, vel judicis, ad decidendam litem. Hoc triplex confti-
tuitur, voluntarium, neceffarium, amp;judiciale. ' • ' .
Voluntarium non eft, quodaliquisfpontefufcipit, nam
x.^Qn\^\XKnt^l^.^.\)f-detnlitemjurand. Sed eft, quod
ex conventione partium praeftatur I. x8. 10./. 39./. i-j-pr.
ff.h. t. Hoc etiam extra judicium deferri poteft. Et quo-
niam hoc jusjurandum per modum conventionis prsftatur,
fequitur.
-ocr page 5-fequitur, quod nemo polTit cogî, ut déférât vel référât vel ipfc
oftquam autem femel fufceptum eft,
przftari omnino debet, nec referri deferenti poteft 1.17. pr. f.
^'cnbsp;^^ prœftitum eft , non tantum fpeciem
tranfaetionis amp; autoritärem rei judicata I. i.ff. h. t. Ut amp;
locum folutionis continet t. xj.ffh. t. Sed etiam negotium
nocjurejurando decifum nec detefto pèrjurio, nec ob inftru-
menta noviter reperta retraftatur l. i.C.dereb cred / 31 i»
fin ff h.t. Quod
ea ratione conftitutum eft, quiajurejurandi
deiatione hoc agitur, ut, fi quis conditione deiata jurare aufit,
controverfiz, quafiextacitaipforumlitigatorum conventio-
ne, decidantur, necamplius, andebeatur, fedanjuratum
fit, qusratur/ f.S x. ff. h.t. Hinc eft, quod reus ab hac
fente ntia non polTit appel late /. i x. 3. C. de reb. cred. Sed
aftori juranti aftio in faftum praetoria acquiritur, ad confe-
quendum id, quod ipfe fibi deberi juravit 11. Inft.de a£ï. l.
l^-^ß^ff h t. Verùm, quod dixi, voluntarium juramen-
/ r??nbsp;exceptionem ex
l i • ^'^quot;'^l^^'-f'iedeferentejuraverit, legatumfibi
rehftum, pofteaquenihUefTereliaum conftitait^ abeore-
peu potent legatum ; addit rationem Juftinianus, nempe
CHI ex delidto imfiium fibi lucrum adferre, noftris legibus
concedatur.
XT ^nbsp;IV-
NecefTanumeft, quod is, cui delatum eft, refert/.iij.
^■^•dereb.cred. Quia illi, cui defertur, incumbit neceflïtas
jurandi, aut habetur pro confefTo ( nifi poffet referri) cum
nenipc refpiceret proprium faftum ejus cui delatum eft l.n.
S. !./ƒ. rer. amot. Vel fi is,cui delatum eft,aut tantum,aut me-
lius ,quam IS quidetulit, veritatem noverit l. i%.pr. ff h. t.
poft hoc jusjurandum lata, appellari
potent.' Diftmguendum puto : fi enim pars, cui Jusjuran-
A 3nbsp;dum
\
dum delatum eft, hocpraeftitk, amp; fic deferens condemna-
tus eft, vel, fi, cui delatu m eft, retulit, amp; fic referens con-
demnatuseft, erudele foret (inquit Juftinianus) fi vel de-
ferens vel referens appellet à fententia, in qua judex ejus pe^
{itioiwm.fçcutus eft /. iz. §. -^.Q.dereb, cred. Sed fi pars
necdetulitnec retulit Jusjurandum, fed id jufta ex caufa rc-
cufavit, ficqlt;je,damnata eft, reftèap^liat, quia tune ratio
Juftiniani celTac.
Judiciale vel generaliter fumitur, quatenus fpedat judi-
cium , amp; tum praeftatur à judice fe judfcaturum fecundum
leges: vel fpecialiter, quod à partibus praeftatur, amp; eft quod
judex defett in dubüscaufisamp;inopiaprQbationis l. ^i.ff.h.t.
De hoe Jurejurando duo notanda, primo quod non poffit
recufari, fedfufcipiendumeft , nifi tanquam confeflïis omni
provocatjonisauxilioexclufo,' condemnari velit/. ir ^ i.
3.C. dereb.cred. junBa l. 34. §• 6-ff, h' t. Alterum, quod
iiic ootandum venit, eft , quod hoc Jusjurandum poteft
retradari ob inftrumenta noviter reperta /. 31.ff, h. t. Etiam
à fententia poft boe Jusjurandum lata poteft appellari l.-^i.ïê
l. uit. ff h-1. Ratio eft, quia nulla illi conventio ineft. Quse-
mur ,an liocjusjuranàim ixiffitdeferri.fi per unumteftem
femiplenè fuerit ptobatum ? Quod negatur, primo, quia
caufa dubia non eft, fifemiplênè, veluti per unum teftem
omni exceptione majorem, probatumfit, unustcftisneau-
diri quidem debet, tam etfi ptaeclarè curiae honore praefulgeat
l. 9. I. C. de tefl. Unus ergo teftis non poteft reddere cau-
fam dubjam, próindè abfolvendum puto reum, fi unum tan-
îùm produxetitteftemador l- ^.C.deedeftd. Secundo,quia
unus teftis facit defeélum probationis, non inopiam. igitut
vix huic Jutiiurando locus eft, nifi admodum probabiles fint
ptobationes ab utra^ue parte, Cuinam autem deferendum
fit
-ocr page 7-fit hoc Jusjurandum aftorî an reo, in judicis eft ärbitrio M
pe^üs petfonarum ik câufae circumftantiis, fi pro aftore for.
noritat prsfumptio, ei deferendum effe cenfeo, fin äquales
i^^ntprobationes reo nodus deferendum videtur, quia pro-
niores debcmus effe ad liberandum quam adcondemnandum
Hj breviter de definitione amp; divifionibus Jurisjurandr,
Videndum nu no qui nam Jusjurandum deferre poffinr De-
fcrre aut^ cwnes pomintquiadhocliabilesfunt Lsc § i
ff h t Quales film domimquialrenarepoffunt. amp; omnes
qui hberam adminiftrationem rerum habent, u-t tutores cu-
ratores, procuratores generales cum libera adminiftratione
vel fj^aale mandatum habcnEes/.34.§..i.//:/Ç,.?. Inhabiles
verö lunt, aliquinatura, aliqui lege. Naturâ prohibentur
ömnt mSïlfnbsp;vitium. ut futiofi. qui ad
omnia mentis cœcitate laborant /.nbsp;ff dereï mr
Aliqui objudiciiinfirmitatJm u;
pupüh qui non nifi tutoreautore Jusjurandum deferunt/ 17
LV■nbsp;^^^^^ Jusjurandum fine
Î n.nbsp;' reftituuntur in integmm pet
cuiSwTi Jusjurandum deferatur, nihil i„rercft ,,
cujusvdmtis, vel fexus, vel conditionis fint Uo.-amp;z6..
tïnnonrnv'«^nbsp;hbcram bonorum fuorum adminiftra-
irr^'/ SP;quot;'^^' qu^fiju'^averit, mumcritjusju^
^àmaU^.têfe^.ff^U^ Etenim, quidefertJusjur^.
dumj,
-ocr page 8-dum, hoc modo inftituit; St tu , inquit advetfario fuo
jur averts tibi deberi, Jolvam tibi, vel, mißum tefactam:
quando igitur ille, cui hoc modo locuruseft, juravit; im-
pletacondinone, quafe caufam largiri dixit, nihil fuper eft,
quam ut folvat, vel ä lite defiftat. Poteft tamen recufan a
pupillis; amp; hoc eft quod dicimr in A 3 4. -i.ff h. t. TupiUo
Jusjurandumnon defertur., Requiritur tamen, ut ejus seta-
tis fit, ut poffit jurate, id eft, infante maior l. ult. §.ult.ff.
de lib. cauf. Infantes amp; infantiae proximi non pofiunt ju-
rare, excipiuntur quoque clerici, quos ecclefiafticis regulis
omnino jurareprohibitosfcribit Marcianusm/. xf.i- C de
epifc. ^ der. Et per confequens iis Jusjurandum deterri
non poteft.
Specialem formam modumque jurandi non unum eun-
demqucfed varium tum Romanis tum ahistuifle,manifeftum
eft. Apud Romanos verb omnium juramentorum fandiffi-
mumerat, per jovem lapidem jurare; indefumptum, M
quidam interpretantur, quod jurans fibi malè precabatur, fl
fefellifTet, verbis illis folennibus: Si fctens fallo ita me
die (Piter falvaurbe arceque bonis ejiciat, ut ego hitnc la-
pidem. Quem ftatim, qua poterat vi, proiiciebat tefte Cic.
Liv amp; alus paffm. Quem admodum enim vanos Deos
coluerunt, quibus NumcnpeculiareinefTeexiftimabant. ita
quoque dum jurare vellent, ea maxime, quae verebantuc
amp;venerabantur,invocabant,ut apud Virgil.//^. 12 ^yEneid^
Eßo nuncfol teßis, ^ hac mihi terrapracanti
Et pater omnipot ens, ^tuSaturniaJuno.
Fontefquefluviofquevoco, quaqueatherisalti
ReUigio, ^ qua caruleofmt Numina pont0.
Item
-ocr page 9-item
^udtat hac Genitor, quifosdera fulmine fancit;
Tango aras, mediofque ignés, ^ Rumina tefior.
At verb nobis Chriftianis per folum Deum jurare licet
i^eut. W.verf. 13. E/ai. LXV. verf. 16. Exod XXII.
''^rf. n Neque enim per alium jurari poteft , quàm qui
« omnifcius amp; omnipotens eft, utjurantem punire poflit, fi
Iciensmentiatur. Adeoque Jusjurandum per creaturas vi-
tiofumamp;fuperftitiofumeft; improbandum itaque jusjuran-
dum Nov. 8. in fin. Si tamen quis fuperftitione dudlus hoc
^cetir, ejus refpedu Jusjurandum debet habere fuum effe-
cjum /. 5-. §. \,ff h. t. Multo fecilius alfentiendum , fim-
plicem adfirmationem, qua Mennonitae utuntur, vim Juris-
jurandi in Judiciis habere pofle. Csterùm Chriftianos vel
Iimpliciterjurare, vel ereftis digitis, etiam taftis facrofandis
J^uangeliis, moris fiiit Rov. 74. cap, j. ^ Rov. 1x4. cap. i.
Jusjurandum fit de re ad fe pettiiienti, amp; nemo pro alio
jurare cogitur fuo periculo, nec etiam de fado alieno l.xi §.
^■ff de aB. rer. amot. ^ 1.9.5.3 .ff. de interrog. Quia fieri
poteft, utfcientiamreiautfadi, de quo agitur, non habeat
^ 3'{ ff h.t. Diconemocogitur, quiafi velit admittitur,
w tum juret ex fententia ejus, cuius nomine jurat. Etiam
Jusjurandum procuratoris, vel defenforis, abadverfariode-
«tum, prodeft, exceptionemque parit domino I-§.6 ff
»satt. rer. amot. Quod fi abfit is, qui jurare debet, evo-
can poteft, ut intra certum tempus, à judice prjefiniendum,
veniat amp; juret I. iz §. 4. C. de Jurejur. Excipiuntur egre-
giaeperfonae, amp;quse valetudine detinentur, adhasdomum
mini oportet ad jurandum. I. is ff h. t.
B
Quod
-ocr page 10-Quod res attinet, fuper quibus juratur, licitas amp; juftas
eflèoportet, amp;fi re? jure naturali autcivilieil illicita, Jus-
jurandum eft nullius momenti /. C. de leg. Caîterùm lo-
cum habet Jusjurandum in omnibuscaufis civilibus, perfo-
nalibus amp; realibus, rei perfecutoriis amp; poenalibus, etimfa-
mofis/.9.$.x./. '^.(y.mjffht- Incaufis matrimo-
nialibus etiam locum habet Jusiurandum, five a parte parti
five à judice parti deferatur / 3. i.ffh.t. Incaufiscnmi-
nalibus non eft locus Jurijurando, five eram reo deferatur,.
five accufatori, non caret ea res iniquitate. Sed amp; prxtor la
edifto quo Jusjurandum tuetur, tantum de aftione, non
de accufatione, locutus eft, I. ^.ff- h. t. Ide^^uc ; quod
Ulpianus ait I. 6. 4 /ƒ de his qui mt. m fam Innocent mm
reijurejurandoapprobart, de judicio civili intelligendum,
jion de criminali.
EfTeftus autem Turisiurandi generalis varius eft, pro diver-
fitate fpecierum, c'e quibus fupra aftum. Generaliter veto ad
perjurii pœnam obligitur jurans, fi pejeraverit. De l^c pœ-
na notandum, quod non fit ordinaria fed extraordmana ,
quoniam perjurii non eft publicum amp; ordinarium judi-
cium , fed extraordinarium , cuius pœnâ pro diverfitate
drcumftantiarum , nunc graTior, nunc levior eft , at-
que haec eft mens Imperatoris Alex, in I 2- C- h. t. dum in-
quit , Junsjurandi contempta religio fatis Tieum ult or em
habet. Hinc periuri quandoque fuftibus csduntur /. 13
ult.ff. h. t. Infamia etiam amp; amiftîonediçnitatum punion-
tur l. \i.C detrdnJaB. 1.17. C.dedignit. Imoamp;exilio
I. ult. f. deftellion. Cœterùm Jusjurandum habet vim
probationis /J. § z.f.h.t. amp; etiam tranfaftionis ut
lUpra diftum I. z.ff h. t. Imo quod majorem habeat
-nbsp;.vim
Vim quam res judicata, ex eo patet, quod minor non re-
ftituaturadverfus Jusjurandumafeprxftitum/. i.^auth,
0nbsp;acr.pub. C.fi adv. vend. Reftituitur vero adverfus fen-
tentiam , probata l^efione /. 4. ^ tot. tit C adv. rem. jud.
Sic Jusjurandum naturalem obligationem tollit ipfo jure
95 • §• ^-fdefilut. Res judicata nonaeque I Go-ff de-
cond.mde'j. ' Dcmque Jusjurandum habet folutionis Sc
acceptilationis vim 27. 4.0./: h. t. Qiiod Jusjuran-
dum voluntarium nec perjurii pnetextu poffit retrailiari,
jam fupra per / i. C de reb. cred. probavi,
X 1 L
Poftremode actione Sc exceptione , quse ex Jtrrejuran-
dofcilicetvoluntario oritur, paucis videndum. Eft autem
ilia a^tio m fa£tum, perfonalis, ut potè proficifcens ex;
conventione 1.2 6. §. uLt.ff. h. t.~ Prjetoria, quia jure ci-
^^^^ ^^nbsp;nudaconventione oriatur, non daba-
tur aaio, iniquum autem videbatur , religionem Turis-
jjandi confenffi alterius praïftiti, non fervari /. infin.
if. h. Lt liteshac rationerdufcitari r daturh^c aaiailli,
qui ad delationem alterius extra ^udiciuni juravit, fibi ali-
quid deberi, vel rem e{re fuam,. adverfus deferentem, ad
PjiEftandum id, quod fibideberi juravit §. 11. Infl. deaSf..
^^- T,-ff.h.t. Csteriimhxcaftio nontantiimexpr^fti-
to, fedetiämexremiifo Jurejurando datur, remiffi enim
eadem vis eft, qux praeftiti /. 9 §. i .ff h. t. Reo etiam ,,
jjuravit, datur exceptio, quce eft peremtoria, competens
h i ^^ferenteadverfirio extra judicium juravit, fe ni-
1nbsp;cicbere, vel rem efle fuam, contra eum, qui non at-
tento Jurejurando,. nihiiominus agit §. 4. Infi, de except.
Invito non datur heneßcium»
^ranfaäio fuper re cert à vel judicatafaBa
nullius efi momenti,
Impoffliilis conditio adje^a in inßitutionihus
legatis pro non firiftd habetur,
Fidejujfor pro minore non poteß in integrum
reßituL