DISPUTATIO JURIDICA
IN AVGVRAL Is,

EXCEPTIONIBUS.

Q^V A M
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
AuBoritate Magnifici 2). Re Boris,

Jacobi vallan,

M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicine Profeflbris Ordinarii
N E C N O N
AmpliJJimi Semtm Academici confenfu , mHiflimaque
Facultatis JVRIDICi^ Decreto
PRO gradu DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis

rité ac legitimè confequendis,
J Anbsp;Eruditorum examini fubjicit.

i^UCAS SCHUURMAN. Swolla Trans:

Ad dtcm z^.Jmii hora locoque folitü.

Trajecti ad Rhenum,

ExOfEcina Francisci Halma, Academix
Typographi, cb be xci.

Amplißmis \ ac Gravtjßmis

VIR IS,

D. GERHARDO SCHUURMAN ,

operse monetariae Ordinum Weftfrifiae
pr^efedo parenti omni amore profe-
quendo.

NEC NON

D. D. JOHANNI van MUYDEN ,

J. U. D. in Illuftri UltrajedenfiLycseo
Profeffori Ordinario , promoton meo,
omni honore colendo.

Hmc Tiifputationem

D. D. D.

LUCAS SCHUURMAN.

Aüctor. .

DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALl S
D E

EXCEPTIONIBUS.

C A P U T. I.

origine ^ Exceptionutn ^tilitate.

Uoniam aâ:iones ad illam utilitatem funt
introduäae, ut fine armorum ftrepitu,
idquodnoftrum aut nobis debitum eft,
confequamur in judicio; dico in judi-
cio , quia nemo fibi jus dicere , aut
privatâ, quod fibi debetur , autoritate
occupare poteft. 1.15. ff. quod met.cauf
Ita amp; Exceptiones in fubfidium Rei ex
■r • n.- ■ quot;äturali œquitate funt comparata:, ut
quifque juftis arrms ac defenfionibus fe , adverfus intentionem
aöons, tuen poffit. fri«c. Infl. h. t. Quippe définit effe debi-
tor is, quinaâus eft exceptionem juftam , nec ab xquitate na-
turali abhorrentem. I. 66. ff.de R.J. Quare aftiones non ma-
gis aftoris funt propriœ, quam quidem exceptiones rei. Nam cui
Jmusaftionem, eidem amp; exceptionem competere, multo ma-
gis quis dixerit, 1.15Ö, ff.de R.J.

^^nbsp;iniquitasaflionis; Nam

/^nm^nbsp;^ Exceptiones ex asquitate naturali contra ftri-

CTum JUS hve contra juris rationem funt infodudae. 1.66 ffde

'-ff-d'dol.mal.except. l iô.f.deF.O.
raltiff.defilm. Gipha.nbsp;i •gt; «nbsp;5 ^

CA-

CAPUT II.

'De Excepiom definitione.

exceptio generaliter fumpta nihil aliud efl: quam necefTaria de-
fenfio, amp; ita vocatur in /. 9. wprmc. (^in 1.11. Cod. de excr.
ftride vero accepta, eft quaedam exclufio, qu£ foietaftionicu-
jufquerei opponi, ad excludendum id, quod m condemnatio-
nem intentionemve (quam in conclufione libelli praefcribit ju-
diciaftor/.«/gt;. Cod.defiâecom. lib.l.i'è. ffComm.divid.)dtdndium
eft, l.z.f.h.t. Dicitur exciufio , quiaefFedu infpeâo non
minus tollit obligatipnem amp; adionem , inde competentem ,
quam fi ipfo jure nulla eilet. /. 40, de Cond, indeb. l. iiz.ff.de
R.J.l.!,.^.i.de Conß.pecc.

Definitur etiam quod fit conditio, quse modo eximit reum
damnatione, modo minuit damnationem. l. zi.ff.h. t. Dicitur
conditio , quia Praetor olim dabat aäionem vel purè non ad-
mifla rei exceptione, vel fub conditione, fi hoc vel illud faftum
non fit. /. un. §. 6. Ne ijuid in flum.publ.L z. §. i. l,^, jj.
amp;dedol. mal.except. l. 48. deprocurat. 1.14. depubl.aä. l. lo.
de pign. ^ hjp.

Exceptiones etiam indigitantur praefcriptiones, videlicet quod
fint exceptiones temporis, quibus adtiones aliaque jura vel peri-
muntur, vel efFe(äu deftituuntur.

CAPUT III.

De prima divifione

QUrnmaExceptionum divifio eft, quod fint vel civiles, quss
ex legibus, Sen tufconfultis, vel principum conftitutioni-
bus defcendunt.Vel Prstoris, quas Prœtor aquitatis cuftosex fua
jurifdiftione introduxit : ut exceptio , quod metus caufa, d«
dolo, errore, infadumj pafti, jurisjurandi, amp; rei judicatae,

de

'sa

de quibus finguljs, in fequentibus exordior fufpenfâ csterarum
Exceptjonum divifione.

caput iv.

2)e Exceptione, quod metus caufâ.

pXceptio metus caufà Praetoria amp; peremptoriaeft, quE datur
. eiqm metum in negotio paffus e(}, contra ex eo agentem,
etiam fi hic metum non intulerit l.^. §.55. §. i. Infl. de except.
Pichard. i. §. i. «^.41,nbsp;Et locum habet in omnibus con-

traftibus tam bonas fidei, quam ftrifti juris-^ Ut Paul. F'oet.

Metus eft inftantis vel futuri periculi caufa mentis trepidatio
l.i.f.qr^dmet. Metusjuftusdicitur, quicaditinconftantemamp;
fortemvirum: Utmetuscarceris, amp;c.

Qui autem metu indudus ad dandum vel faciendum confetr-
ferit , poteft , quoniam ftriâo jure ob confenfum quidem eft
obligatus, metus exceptione fe tueri. /. 5. %.Mlt.h.t.

M^^'infPquot;®nbsp;fcripta ut amp; metus aâia.

Non mfpiciendum eft, an is. qui agit metus caufa aliquid fece-

nn^ rVnnnbsp;iquot; ^ac re a quocumque

non tantum abeo, qui agit.nbsp;v^-v,^».«-!«

Et quamvis de Dolo autoris exceptio nonobjiciatur: verum
tamen hoe jureutimur, ut de metu non tantum ab autore, fed
quocumque adhibito, exceptio metus objici poffit/. 4.«. 55.
Struv.

Non autem poteft objicere, qui metum a parente paflus eft, in
CUJUS poteftate fuerit : quia parenti licet deteriorem conditionem

Verum fi abftinuerit pa.
tZ nS'quot;nbsp;Succurrendum ei erit, ut aliis fuccurritur me-

Uiltert hïc Exceptio ab Exceptione doli quod metus Exceptio
ijt m rem Icripta doli vero dirigitur in certam perfonam./. 4. «. m«,

de except, dol. ^f^etnbsp;^

CA-

CAPUT V.

doli mali Excepioue.

Exceptio doli mali eft adionis fummo quidem jure exclu-
fio, fed contra œqui bonique, rationem competentis, ne cui
dolus fuus per occafionem juris Civilis, contra naturalem
aequitatem profit. §. i. Inß. de Except, l. i. ^.i.f.b.t.

Dividitur in generalem, quae concurrit cum omnibus aliis
exceptionibus, ex omni caufa nafcens, unde id, quodpetitur,
exceptione elidi poteft , quamvis initio nihil dolo faäum lie
negotii, l.i. §.nbsp;pe». l. ult. h. t. 1.^.6. de KO.l.zj,

%.lt;).ff'.[de paä. l. 3. Cod.de except.

Et fpecialem, quae originem habet ex negotio, quod ab ini-
tio dolo malo geftum eft, §. r. Infi, de Except, l. 5. §. ult. f. h. t.
l. 5. Cod. de inut.ßip. Competens iis, qui fummo jure obliga-
ti funt, five ipfi dolum paffi funt five non lx. §. i. f. de Ex-
cept. dol. mal. eorumque hsredibus amp; fidejufforibus. l.'j. §. r.
de Except. CQt\lXiomnQît qui dolum admiferunt/. 4. §.4.^.?.
Non tamen contra Patronum aut parentem a liberto aut filio-
fam. /. 4. §. 16. h. t. propter reverentiam ipfis debitam.

Illa autem exceptio fp'ecialis five tempus intra quod, five ad
quod inftituenda eft, refpicias, peremptoria ac perpétua eft5.
§. ult. f. h.t. §. 9, inß. de Except. Generalis vero tanquam
acceflio feu adjeditia qualitas naturam amp; Conditionem eorum,
cum quibus concurrit, femper fequitur /.2. §,4.

Contra doli exceptionem non doli replicationem dari docet.
Vlp. «'«/.4.§. 13. h.t. Iniquum enim effet communemmalitiam
petitori quidem prxmio, amp; ei, cum quo agatur pins effe :
cum longé aequius fit, ex eo, quod perfidè geftum eft, ado-
rem nihil confequi. l.â^. §.13. h.t.ßruv. Exceptio doli per-
pétua eft, licet aéèio de dolo biennio concludatur. l.ult.Cod.de
dol. Ratio differentiae eft, quia in poteftate aftoris eft, quando
£x interdilt;5ii caufa, vel actione de dolo agat, non cft in potefta-
te

IfnlnL'''''quot;'^®nbsp;proînde non eft in ejus poteftate

«luando excpiat. /. 5. §.

c a p j t vi.

Tie Exceptione in faSfum'.

exceptio infaaum eft quae oritur ex negotio quodam inno-
oigt;ponitur perfona , cui non licet doli
mal exceptionem oppon=re./.4. §.7. de dol. except, qua impu-
gnatadionemis, qui errore lapfus quid ftipulanti promirent,
cum non videatur confemire qui errat. /. iiö. uit. ff. ^
K. J.

Haec autem exceptio ideovocatur infaflum quia nomine vo-
cat; fimiliterque aliae exceptiones certum nomen non habentes,
«ucunturinfaäura.nbsp;'

CAPUT VII.

'De Exceptione non numerate pecunia.

ex jureCiviliperempto-
A^ria, qus datur ilh, qu, fmuro creditori fuo ftipulanti pro-

mifit, fe pecuniam q^am abipfoaccepit, foIituruC culta-

men numerata non fit Et hac ftipuktione tenetur quidem pro-
miüor ftndo jure; fed quia mconveniens eft rationi. eum co-
gt ad reddendum id, quod nunquam accepitj ideo hac excep-
tione, contra aâorem fine caufâ ex ftipulatione agentera, fe tueri
poteft. Perez, in Cod.

Haec exceptio competit non tantum debitori » fed amp; h^redi
rfefn^Anbsp;quot;^fantumcompetatrefiduum tempus, quod

p2nnbsp;competebat. l. 8. Cod. Z uon „um.

FidejufTori quoque amp; mandatori hanc exceptionem , exempïo
re, principalis competere decifum eft in. /. iz. Cod^.t. onh
non perfons led rei cohsret. Fere^. in Cod. . ^

CA-

Olim hsc exceptio non numcratae pecuniae erat quinquennis.
a Juftiniano fa^a eft biennis. /. 14. Cod. h.t. Vtnu. Caufam fuas
routuationis refert. Perez,, in Cod.

Opponitur autem ilia exceptio intra biennium. Imo amp;
poft biennium quoque certum eft competere, fi debitor intra
prsfinitum biennii tempus queftusfitde pecunia non numerata.
Etenim poft hanc querelam, quae fit lite conteftata, mterpofi-
tam incipitexceptio effe perpetua, tam debitori, quamejushae-
redibus, amp; tam adverfus creditores quam ipforum hsredes, 1.8.
Cod. de mn nttm. pec. f^fde amp; Perex..

Effeftus autem hujus exceptionis eft hic, quod rejiciat onus
probandi in adverfarium , ita ut donee is probaverit numera-
tionem a fe faflam, non Cogatur ad folutionem debitor. /. 5.
Cod. h. t.

CAPUT VIII.

De Exceptionepa5ii.

r^Xccptio pad! eft, quse competit debitori, qui cum credi-
ütore fuo paSus eft de non petenda pecunia, quam ei ex ci-
vili obligatione debebat.

Oblieatio autem civilis pafto non tolhtur fed quidem natu-
ralis. Lult. in prm.ff. de jurejur. L 95. §.mturahs ff. defolut.
Ratio eft, quod in obligatione civili jus continetur, amp; m pa-
ais qus jure nituntur naturali. /. i. ff de paB. fadum ver-
Tatur. I 17. §• z-ff.äepaa. Gtphan. At Civilia nontolluntur
per naturalia. %.ult. de leg. agnat. tut. Cum unumquodque ea
modo tollatur quo colligatum eft. /. 55- L 100. ff. de. R. J.
Qua de re efficax eft adverfus debitorem aftio: fed quia ini-
^um eflet , contra padionem eum Condemnari, defenditur
per Exceptionem pafti conventi. §• 5. /»/?. de Except.

C A-

c A P u

Juris jurandi Excepione.

expediendarumlitiumdfcitur

S^tl''nbsp;fircientesfallamus.

raveritdebitir/ nihil fe d.t '' 'nbsp;^ iquot;*

quia non maoi iusiurlni

öumnbsp;^ P'-^^ore tanquam pa-

per hl c'ëxcepin quot;quot;nbsp;^^eN

non debet repS ir

an alt;a.o per hujusmodi excenr quot;

/. 66. fU ^''«P^'onem mfirmetur. /. nz. ff. i

CAPUT

m Judicata Exceptione.

re'nptoria. competent reo per

rem^Squ^f^^ce^^^^^^^^nbsp;-quot;^ra aflo-

eofdem revocet„r quot;nbsp;q^^ftio inter

dem caufa. /. ^ ' eorumque fucceifores de eadem re; ex ea-

«ceptionis, quiafeiLJ-'^- -^^'^'''nbsp;proponend^

' lententja judicis, heet, f, condemnatoria

^ fit.

fit, pariat aftionem rei judicatae. /. 6. §. uU. de rei jud. ex-

'^^Non tamen ipfo jure tollit obligationem vel Civilem vel na-
turalem. /. 60. ff. de Cond, indek Quare ad elidendam adio-
nem inde, non obftante rei judicatae auftoritate, fummo jure
competentem. danda erat hsc exceptio ob quam caufam; haec
exceptio datur facile confpici poteft in Wekvih.par.h.t. _

Plures quidem exceptionesoccurruntexponendae; led quia ni-
mis ampla foret mea difputatio, ordinem exceptionum m mfti-
tutioaibuspropofitarum infecutus fui, cum illae celsbnorescae-
teris kbeantur : ut fcribit. Perez,.

CAPUT XI.

SEcunda divifio exceptionum eft quod fintperpetuae Sc pc.
remptorige: temporales amp; dilatoriae. Perpetua^ amp; perempto-
rix funt, quae femper agentibus obftant, amp; fencer rem de qua
agitur, perimunt. /. 2. ff. h. t. ut exceptio pafti de non peten-
do in perpetuum, doli, metus, jurisjurandi, tranfadionis, er-
roris, pecuniae non numeratae, liberationis legatœ, rei venditae»
amp; fimiles de quibus vide. §. t. i. 6- 9. Infl. de except.

Tam ante quam poft litem conteftatam opponi poffunt. /. ^
g. 9. Cad. de Except, l. 9 Cod. amp; pr^crip. long. temp. Nifi-
fint litis finitaeexceptiones , litis ingreffumimpedientes, quae an-
te litem conteftatam funt opponendae, ut rei judicatae, juri^

jurandi, amp; tranfaftionis. Perez., in Cod. Quaedam et.am pofè
latam fententiam ad Impediendam eXecutionem opponuntur, ut
exceptio. S. C. Macedoniani, amp; Veltejani. Prior filiismutuam
pecuniam accipientibus competens. S. C. prohibuit muttjas pe-
cunias dari eis, qui in poteftate parentis funt. Quas fenatus
ideo profpexit, quia faepe onerati aere alieno creditarum pecu-
niarum, quas in Luxuriam confumebant, vits paicntuminli-
diabantur. §. 7. Infl. quod cum eo , qni in alten, potefi. Po-
fterior mulieribus pro alio quovis modo intercedcntibuscompfi-
îit. Exceptio peremptoria poft fententiam ;militi compctit. ^.j.

Ceti.

C«i. âefaïl, amp;j«r. îg». Minoribus 25. annis idem. /. 16.ff. d*
mi», utiamp;donatori, marito, patrono, focio, amp; aliis, qui-
bus permiilum eft, ne in plus quam facere poffunt, ex con-
demnatione faaâ conveniantur : Nam inhumanum effet, fpo-
iiatum fuisfortunis, in fofidum damnari. §.40. Infi, de a£l.
^w«,. Idem obtinet in exceptione compenfationis. /. 2. de Comp.
Ex confedione inventarii haeredi-etiam competit ne damnetur
ultra vires, Jafi». ad Leg. i. ». 17. Cod. defaSl. ^ jar. ig». Pe-
rez,. Clericus poft fententiam etiam auditur. Dilatorix amp; tem-
porales dicuntur, quae adionem differunt amp; fufpendunt ad tem-
pus. §. 10. Infi. h. t. Quae refpiciuntvel caufam, ut exceptio
pafti de non petendo ad certum tempus. §. lo. hfl. ^ §. jj.
de aä.

Vel perfonas judicium conftituentes, ut exceptio fori non
competentis. /. alt. Cod. b. t. judicis fufpeôi. /. 16. Luit. Cod.
dejudic. feu non idonei. /. 12. i. ff. h. t. fimilefque. Vel
locum tempus aliafque id genus circumftantias, ut exceptio tem-
poris anguftioris, loci non tuti. Vet modum procedendi amp;
Ityli, ordinis non obfervati. Ordinariô ante litem conteftatam

ïunt opponenda:. etiam in bonae fidei judiciis. /. iz. 13. Cod.
h* t*

prstereadividuntur exceptiones in reaies amp; perfonaîes amp; mix-
tas. Reaies quae rei cohsrent ut rei judicatae, doli mali amp;c.
perfonaîes quae certis perfonis competunt, ut beneficii compe-
tentiae. /. u. ^ feqq. ff, film, matrim. mixtae ut minoris xta-
/. l'é.fin. amp; 19. ff\ de minerik

CAPUT XII.

Vtrum exceptiones reo compétentes ^ ßdejujfori
quoque proßnt ?

Uaeftio hic occurrit an exceptiones reo compétentes, ejus
mterceffori quoque accommodentur? quod generaliter af-
firmant in. /. n. prin. de except. Eftque hujus rei duplex ratio,

B 2.nbsp;una.

una, quod incivile (ît, eunx, qui pro ;Jio labotat amp; famp;in pe-
riculum conjicit, ipfo liberato in damno verfari, amp;proinde ex-
ceptiones reorum interceflbribus competunt, reis etiam invitis.
L 5a. f. defidej. t. 19. ff. h. t. Altera ratio eft , quod fiex-
csptiones interceflbribus non competerent adverfus creditorem r
amp; huic illicoadi folverint, haberent ftatim regreffum adverfus
ipfum .reum , cui proinde non prodeflet fua exceptio, fiqui-
dem aâio contra fidejulTorem mota adverfus ipfum debito-
vi ipfa amp; elFedu moveretur, amp; cogeretur judicio man-

rem,

dati fidejuflbri reddere quod pro eo folvit. §. §n. Infi, da
Replie.

CAPUT X I I T.
ty^n Reus plurihus Exceptionibus uti poteß I

HOc autem ita procedit, nifi lex impediat plures exceptiones
opponi. /. 43. Cad. de except, ubi etiam additur, quod
quoties concurrunt plures adiones ejufdem rei nomine , uni
ador experiri debeat. Nam etfi in judiciis inter utrumque fer-
vari debeat aequalitas, hoc tamen rei favor extorfit, ut poffit
fe pluribus modis defendere, non in prima tantum, fed in fe-
cunda inftantia, cum in utraque de damno vitando agat. Fa.-
cit etiam quod reus imparatus ad judicium trahatur amp; pulfetut
invitus, cujus proinde conditio foret mifera, fiunatantum de-
fenfione uti poffet; ador vero paratus veniat, cum fit in ejus,
arbitrio litem intentare , amp; ftatuere qua potiffimum adione
utatur, quam fi minus commodam elegerit, fibi imputare
debet. Ex hac ratione etiam dici poffet adori licere uti plu-
ribus replicationibus, quae funt exceptiones adoris. /. 2. amp;
f. b. t.

e A-

CAPUT XIV.

^e Excepionibus tpfam caufam concernentibm.

I^ccurmnt autem exceptiones qus ipfam caufara concemuns

K ia aaTl?nbsp;Exceptio mora-

S relrin? r 'nbsp;facultatibus lapft

dt'rest r eZdu^'f^^^P^ ƒ ^

IHtStTHV. 'nbsp;^^ Z-««^.nbsp;fimikf.

C A P U T XV.

dilator lis ex per fond.

rnbsp;' procurator.^

Ilianbsp;^gerequis veli..

miles, qui, frnTSftSL^-^^^^^^^
poteft. Nec mulier S ^fS f

munus efl virile amp; mufeesnbsp;P''°^»quot;toris

remote I i ^ yp ^ p,!^ «

^^^tr UdepoJiuLl ^.deprov.UZ:Coleodem Finn.nbsp;^

utautdifFerantauttrans.

dum^IicS^^™nbsp;amp; excludit/.z.fe.,. queLdmo-

druplicat onbsp;^ triplicatio, amp; iftamqua-

CO-

Muttera non Tyriisoftris diïlinéta, nec auro,

Nec qux Maurorum Regia dives habet ;
Sed qux Piëtides jufferunt mittere vatem.

Hoc faufbo cathetras omine fcande Deae !
Vela Icgas, vates, rapidis inimica procellis
Anxia nauftagiis littora cymba legat.

L. C. M.