v^irca Hominis generationem gt;
^ amp; Medica,menta ex veg^tabilibus amp; mi^quot;
netalibus illi dieandis. *
J
x^uaoritate tMagmfici 2). ReBoris,
M. D. Pmeos amp; Inftitut. Med. ProfeffoföOjdinarü.
•N EC N O N •
AmpUJfinhSemtks -^cademki Ccnfinf»., jsrdiM^^^
Facultmi MEDICE Decreto f
Summifque -in quot;M E D I C I N A Honoribus^amp; quot;pVivilegiis
rite ac kgltime con^uendisi
Eruditerum extmmi
M
UClf
r\ •lt;■ T v
-L
-ocr page 2-VAN
t
Juris Utriufque Licentiato,
Patrimeo, Confanguineif-
que venerandis
Uafce thefes Inmgurala
ofFert
MARTINUS VAN KUYi;;
-ocr page 3-Ivißo materia univerfalis efl aci^
dum amp; alcali feorfium exiften-
tes nullum, jun£ia fublunaria ef-
fingunt.
Aciduminformando alcali fitfal
natuns elaboraturque in quot;volatile
^ fixum.
— ^......lt;pars in alcali ^ acidum vola^
tile -uerfa nomme acidi venit vulgo ^ id nobis fpiritum
aquam indicat , fie ut ex igne amp; aqua Sdum Hypoc. ^
a^^mal^a 'vegetaM^^nbsp;um nypo
IV Acidum^ Aiefiprimi generis volatile, excipî.
tur abacido ® alcali fecundi generis fixo , quod primum
fmphciter acidum^ fecundum alcali dicitur: primum in
thlegmatefccuudumin terra fcanas Indens.
in eodem ftatu Permanet, fed
^Zll œnbsp;demo^
ruf^i ''' reajfumunt fubtiliores , ^ inde forma-
unum producit alterum de fir uit.
.u.t'.J^'^nbsp;combtnatione, aEiivitate., varietate.
Vila. nJrk
liumnbsp;^^^ antmahum, vegetabilium ^ minera^
-ocr page 4-amp; Medicamenta ex vegetabilibus amp;
mineralibus illi dicandis.
Agnae Medicis funt tenebrae amp; cefpitationes,
' circa hominis generationem ; Receptiffima
modo efl: opinio, ovum quodlibet in teftibus
muliebribus a fpiritu feminali acido occulto virili
fcecundari, fœcundatum ovum dedie in diem
turgefcere, tandem in uterum exciudi, ^ ita
cum Harvso omnia omnino animalia, taüper
ovum generationis via proccdere fuftinemus,
licet imperfeâa quae pallim appellantur infeâagt;
non ex rebus viventibus fine interveniente fpiritu feminali, provenire
acriter difputetur , affirmationem tamen tuemur amp; nitimur , amp; quia
generationem in omnibus eandem ftatuo placuitè fexcentis generationem
hominis, tanquam nobiliffimum animal eligere.
Ergo ut fexus virilis (fit honos auribus) fimulac fernen générât i
fîngulares fuas patitur alterationes, ita muliebris dum ad generationem
fit aptus ; nàm praeterquam quod mulieres fiant pufaeres, mammîB
fororiare incipiant, voxgravior fiat, amp;c. in fpecie patiuntur fibi pro-
priam mutationem, nempe fanguinis per genitalia excretionem, atque
ita fasmellae fimul ac puberes fiunt, anno aetatis praeter propterdecimo
quarto , dum menftruus flos primitus erumpere incipit, fimul quo-*
que appetita ven^reo tentantur : huic appetitui quamdiu fatisfaàip.
nemdenegant, yirginesdicuntur, adeoque faeminaqu2 cummenfium
fluxu ad gcnerationem quafi fe habilitât, à viro fatisfaâionem recîpit.
Embelquot;nbsp;admiffior^em 1 eiaculando femen in ar7um
Srrut hv.nl® 'T ^/quot;^quot;tîonis ratio, à fpiritu hoc sthereo geni-
TconrA P 5quot;nbsp;fub craffioris materis in volucro excre-
fir,m f rrnbsp;omnium qualitatum ftibmen-
Knbsp;» «t fanguis. fel amp;c. amp; non nifi aquei
nul?. T 'S'!'quot;nbsp;«quot;do, ifta autem materia feminiscraffa,
tni^ ™nbsp;f^î'fift^^fe , vel ut materia f^tum confti-
uente. enim confideremus ovipera animalia , v. g. gallum de hu-
JUS genitura craffion nil permifcetur ovis fscundis ; fic amp;-pirces ovi-
pan générant ova , quiE tantum quafi irrorantur à genitura pifcis ma-
ijs, omnia ova irrorata, à fpiritu hoe faecunda. quï non, infscun-
aa lunt. Id obfervabile in bombice, hujus fimellacopiofiffima gene-
wt ova, quœ à tenui fub rubicundoaut non nihil flavefcente liquore,
fu genitura mans irrorantur, quae irrorata faecunda, quae non, fimiV
quot;ter infœcunda remanent: indicia fane ad gcnerationem non concurre-
re craffa ilia, fub qua latet fpiritus hic, materia.
ferventem immiffa , coagulantur non fccus acgallü^arum in forma aU
buminis ovi in aqua cofti, funt vero ova ifta veficulofa corpora in
ovariiscontenta, amp; ovaria continent nifi ifta ova amp; fluidammateriam.
quod u m illis papillae deprshendantur, id fignum totidem ova ex
ovariQ (eclufa : adeo ut hinc fignum dcfurai queat in diffeaione cor-
poris quoties conceperit mater.
AA ■ ^nbsp;§. i v.
Spiritus, ibidem pars fubtilior in folliculos ovum
cum alcalinbsp;quot;'^r'P''™ membranam feinfinuat qui fimul
caufat fiveanïï' r ^^ humore fubaqueo mixtionem in ovario
centio'- , ®'quot;^^™entatioexcitatur, hgecque mixtio vocatur con-
mmTanTmali, o P^^^P^fito noftro acido amp; alcali (quo cunSa fieridixi-
Stnbsp;jamveroquidquidfermentatfeex-
Cwfnbsp;^P^''quot;™- ^«quot;^■^q'^^ntJr hocce in quo capieba-
tur Joco, jara capi acquit; fibrs enim carne^ circa feminarum tefles
A 5 ~ quot;quot; quot; quot;quot; ' fan-
-ocr page 6-fanguine turgids, tubulos ovo alimentum fuppeditantes compnmunt.
atqui nurritionc fufflaminata arefcit ovi appendix, nec non u tenon fa-
brarum accedente compreffione convellitur papilla ex ovano, per ovi-
duaum partim ope fibrarum carnearum dudus fallopiani per eundem
dudum in uterum mittitor : a fpiritu itaque feminali convenientem
nadto fomitem magis fermentatur humor , amp;ut in omni fermen-
tatione formanturbulls: qux ( conclufi rationefpintusm us reciproco
quafi motu moti) feexpandunt, amp; äbullulis compreflus humor ovuli
membrana expanditur. feutiper fiftulam in longitudinem erumpit, fic
ut fluxu amp;refluxu, plures^ compreffione fibrs formentur: particuiK
vero magis amp; minus ab acido fixatae, amp; ob fubtiliorum fpirituum ex iis
fugam effingunt varias corporis partes, qua (dum motu fangumis ad
capillaria vafa dedudse, hsrent craffae, fubtilioribus diffluentibus) fen-
fum increfcunt fecundum v. hyp.
Spiritus itaque genitalis maris fub craffioris femmis tegmme excretUJ
titerofufceptus ovario dein communicatus fscunda reddit femmae ova,
jpfocraffioregeniturscorpore, unacumfaeminsliquore fic diftofemi-
nali denuo e vagina effluente. Ex hac doftrina quam plurimae contro-
verfiae de conceptioneamp; generationepatefcunt plurium prolium :dum ,
nimirum gemein, trimalli, amp;c. faetus fani una vice ämuliere excludun-
tur, pro numero fcilicet ovulorum in unoautplunbusfeinvicemfub-
fequentibus congreffibus, ä fpiritu maris feminali tamquam ägallo faecun-
datorum amp; in utero retentorum.
Ovum itaque fcecundatum, in uterum defertur , (conftat autem
Deum humani generis primum domicilium voluifle effe uterum) non
wgcnerihumanopropagando inferviat ( uti oftenfunra ) fed illud augeat
ad maturitatem ufquedebitam: hinc requirebatur talis vaforum ftruftu-
ra, nata quovis tempore adftrudae conception!, conveniens fuppeditare
nutrimentum : arteriae ideoque uterinae ita fibricata: exftant ( ni vitio
Jaboret fubjeélum ) ut femper difpofits fint, conceptionii in uterum
delatae, fibris, fuos implicate ramos, amp; fimul placentam formareute-
rinam, communicatifque itavafis(nonabfimile ut fernen terra manda-
tum in eam fuas emittit fibras, amp; per has ex ea nutrimentum acquirit.)
alimentum afFerre valeant, hocque uteri plures huic rei arterias deftinatas
officii effe, conceptionem exfpedare (demptisyel natura nondifpofitis
Sautit^ fnbsp;conformationis ita difpofitafint
Kclln Vnbsp;g- quot;quot; à natura fterilcs)
haSSn??nbsp;licet earumquisconceperitin.
ProDu fn^ÏÏ^'uquot;' Cficquedefluxiofiet) amp;huius abfentia a fanguine
fanSiunbsp;nccamp;ctt, hincfenfimcumulatus
«^fif'^^ffl^enti rimas efficit. ficque fanguinis fluxum
?u amp;nbsp;)ntentionem fuam coSfequitur fan-
quot;nbsp;vel in integrum, vel pro parti laterali-
busfcihcetarterusnon conceptionis fibris in ofculatis, hinc per tempus
U plunmum m utero exiftente conceptu, durât uteri h^morragiaL
tuto tempore , donec tandem fimul inplacentx formam in ofcilataeà
conceptus vafis exftant. Inofculantur hic amp; arteris amp; ven® matris fî-
^iliteramp;conceptus.fitquetranfcribratiodevafeinvas. amp;qui3Vaforura
fi Srrquot;quot;quot;^quot;.'nbsp;conceptus amp; (ut agitnr in tubo inteftinali)
«DtihUunasfangumis partes ingrediuntur vafa minora conceptus, craf-
quot;oribus prsterfluentibus amp; per vafa matris reraeantibus.
wn^limuntX'T-^^^^ '■angubiTafoL concurrunt, concurrendo
temhepatisdeferenterSSnZamn ™ '
1 nnL •nbsp;^'■quot;^^^^^quot;gui^em in venam pulmonalem
e pulmonal! intrat finiftrum cordis ventriculum , amp; inde pdlil
veliV^rrnbsp;? hincpercircumferentiam corporis, fanguis
SZmnn rquot;quot;quot;nbsp;ventriculum. expellitur in^r-
Xna^pSl'nbsp;fedinarteriam
Cniionbsp;P^quot;/' amp; commifcetur fanguiniexpulfo
fpirationeftlnSnbsp;^tupoftquam ro.
bilicalesinÄ:^^^^^^^^ amp;evanefcunt, amp; ut artii. un,-
pus^ivlf,quot;utÄnbsp;«-^fpîr^îone per tcru:
U protratouÄnbsp;hofiquot;quot;™ refpirationem per tem-
f« protraùçnuuin, fic unnatoresdm fubaquis^qucrefpirationevi.
yun«
-ocr page 8-vunt, quiafcilicetvara ilia non tam arfte funt conftrifta. quin fanguîs
oermeet, amp; ita circulatio!, licet non in pulmones, aliqualiter promo-
vetur : per refpirationem autem promovetur fanguinis circulatio , fe-
quitur hinc fi refpiratio non promoveatur retardetur circulatio : quod
probatur fpiritu drobellii, quomediante lër, dum refpiratione abfum-
pt® funt particuls hxc nitreae emendaretur, amp; reftaurarentur ut tune
fieret commode refpiratio, in loco ubi nullus admittitur aër, quo ope
fecit naviculam fub aqua navigabilemBoj/e/o/. 540» quot;em refpiratio diffi-
cilis morbofa in qua fanguis. vel ob fuam craGGtiem incirculo impe-
ditur: utinafthmate.difpnxa.incuboamp;c. in quibus affeaibus pulfus eft
rarusamp;lentus: fimiliter in fubmerfis ubi pulmonibus aqua diftentis cir-
culatio retardatur, qua retardatione tandem adquietem redigi debet 8c
ita cohibita refpiratione moriatur : retardatie hxc humorum in circulo
eftamp;univerfalis, amp; particularis, univerfalis quando in arteriis conten»
tusfanguisadomnescorporispartesvehitur, amp; ab eis à venis abforbtus
rurfus ad arterias regreditur, hic fi retardatione aboleatur vitam mox
adimit, particularis vero ab univerfali depcndet : fic ab univerfali in he-
pate bilis, in glandulis falivalibus faliva, à nervis in cerebro liquor ner-
veus, vel aliis organis, alii liquores fecernendi advehuntur, itautqui-
libet particularium circulantium humorum, proprium fuum habeat cir-
culumamp; ufum fic ut horum quolibet vitiato non ftatim ut in univerfali;
fed fenfimindudis morbis fuffiaminatiliquoris caufam in univerfali cir-
culoprxbeat, omnifque morbus eo collimet, ut per caufam mediatam
lànguinem mox fiftat, vel immediatam fenfim retardet amp; mortem in-
ducat,
§. I X.
Dum interim fanguis circulatur, in trat amp; arterias umbilicales fcetusj
quae iliacis inferuntur, per eas redit ad placcntam, id probat ligatura;
vas enim quod fïtum fpeâat pulfat amp; intumefcit, quod placentam de-
ïumefcit amp; pulfu deftituitur, ficque per placentamdifcurrens regredi-
tur fubtilior pars per venam umbilicalem , craffior per venulas matnV.
Adeo ut hue ufque vitam fœtus umbilicalem perluftraverimus.
Sanguine interim per univerfum fiflema circulante, nil pati minime
credendum, fiia quaequevifcera ( fi formata fint) habent in quibus ali-
^uid percoletur , fequeftretur amp;c. amp; primo fanguis arteriofus delatus
lad cerebrum, permeat minima vafcola arteriofa, elaboraturque partir»
qui fcrofa«! panl W' fnbsp;a quot;rotide.
lurPf nK^ M '^^Pernanumcavitates in fxtus domicilium, amp; hinc
ihvolvt ? knbsp;quot;quot;^aqus parturitionis, quibus fïcus
bofr r-nbsp;liquor ex alembico deftillat è pro-
Doic de m rec.p.ens, ua è fetus naribus deftillat in involucra. Sed
vZ SIquot; 'nbsp;Tf 'nbsp;adhuc intelledum
erî^'f..., Anbsp;parotides , amp; maxillares, ibidemque
amp; veränbsp;^nbsp;afcendente arteriofo , carodde
fvnfr dm ex oculis, punâis Lachryroalibus, papillis labio-
rum, uvula ep,glott.de amp;c. amp; aliis cjuam plurimis in ore fitis glan-
duhs fluere Lympham: fimiliter amp; urina, dum feparatur in glanduHs
çongîomeratisrenahfaus, perureteresinveficamdeftillans, quitamdiu
ibi hxret donec copia fua veficam diftendat. amp; ita effluat urina
in aquas quibus mnatat fstus: eft autem urina hsc blanda, amp;duîl
CIS, nec acredinem prx fe fert, ut adultorum. Hanc vero fenten-
SSïmquot;';nbsp;^nbsp;per quot;ï^riam
uretefes in veHrTn,'quot;nbsp;limpha per
fis, dnbsp;^ parehtibus LcuL
que percolate Zymph^ 'quot;^quot;quot;'quot;'^^ materia dura, lapidea, adeo-
Lympha involucris indufa patulam, quo fluat, quïrîtvîam UR-
membranisdefiuxronis via negatur. in ea f^tus
'leprimendo epi-
tia : fTd anteîrquot;'quot;quot; quot;nbsp;f^rmentabilem fuppeditan-
autdepravaTm K lnbsp;decantatum (à qL vel deftrudo
^PPetitum
§ X I I quot;
a-^iquii;chyn affluente ftliva, aîii
probare- fed nn^rnbsp;acidumfermentum, quafivitriolicum.
probare, led num fine tali acido excitetur appetitus, non probatur:
-ocr page 10-acidunv hoc rude ( quod ad digeftionem conferre non negamu. )i
produciturexrcliquiisciborum, quas fi quantitate. vel,ftualuatepec-
cent fit digeftio vitiofafic ut pro praeternaturali appeticu excitando
concurrat fermcntum taie acidum , non pro natutali,. quod quo ma*
pis exfuperat eo magis nocivum efle comperimur , ut in bulimo
me canina, hypoch. afFeâu, claret. Sed pace Horum, fi acidum li-
mileventriculi, fit caufa appetitus naturalis primaria, quare noa coa-
Pulatur lac in infantium ventricuJo ( ut fit in illis quorum ventnculus:
acido repletus eft) cum.notum fit Lac àfimiliacido coagulart: aju-
vantibus amp; nocentibus, acidum femper deberet appetitum excitare, amp;
alcali exftinguere. non fimpliciter hïc vera funt,. tamalcah
dum appetitum promovent. Subjeâum vero appetitus, a fucco ner-
veo dependene, phenomena plurima nos perfuadent, hc m anaorc ^
ira, odio,.terrore, dolore, fame protrada. calore. menens abufu ,
opiatis amp;c. fufflaminatur appetitus. . qjiid emm m his afteäibus ht ,
vd depauperanturveldiftarbantur, vel fufflaminanturfpiritus per quos-
fit appetitus. Sic in fubtili confiftere non tamen fimihnbsp;exem^
pladLnt: quia nonfimulacidum.fi ventnculo ineiTet, deftrui de-
betet, a prolatis cafibus: quid enim amor cum acido ? quid venus?
quid terror? quidve dolor v. g. nephriticus,. vel dentium cum aci-
do ventriculi? Luculenter fatis non fubjeftum acidum tale elTe : qusd,
emm venis-dr nervis (fecundum Coum) magis nocive, quantumve
acidum detrimenti circulantibus humoribus adferat, fcorbutici norunt;
Fundamentumhocce fanguinis circulo innixum, hujus procontento-
rumdiverfitatevariuseft,amp;ab eo fuccus nerveus., vel fpintus ( ut.
dicitur) varius, amp; inde appetitus animalium van., vixemm ofFendi-
mus homines squali fanguinis textura fibi fimiles, adeoque amp; lecre-
torum fucci varii,. amp; hinc varius, in variis appetitus, fi adductum
alimentum abfumptum eft tum, ut confervetur circulatio (luccus.
nerveus ad appetitum ftimulandum excitatur) fi turn laudabile fuppe-
ditatur alimentum», nullis vitiis inquinatum, peragit munus fuum, amp;
ex quali pabulo fit fanguis, talis erit amp; natura fucci nervei appetitiva,.
ficcanisWa, bos gramen, feles nures-, homo alimenta alten hommi
indigeftibilia appétit amp; digerit, fin minuamp; turn fenfim pent circulan-
tium textura, amp; qualis fi fit fanguis-tales erunt amp; fucci ao eo fe-
creti, amp; per confequens fuccus nerveus genera.tur depravatus, amp; va-
ries appetitus vitiofos fovet, vel non generantur, vel difturban-
fkminaturquot;nbsp;'nbsp;appetîtus fuf-
Pnbsp;§. X I I I.
t-utn vero novus, amp; novusoboriatar fuccusalimentofus, contîneri
ventnculo nequit. fequitur amp; alium propelii in fubum inteftinalem,
ibidemque denuo alterari cum triumvirali fucco, bik fcilicet, fucco
pancreatico amp;c. feimcntans hxcce materia in inteftinis, amp; motu peri-
Italrico fiuauans (fuccus vero alimentitius. ope bilis, fucci pancrea-
tici amp;c. à fcoriis excrementitiis feparatus) pars fubtiiior per velamen-
tum bombicinum tranfcolatur, amp; hinc à vafis Jafteis reforptus, per
glandulas mefenterii ad receptaculum commune fluit, ex co per du-
bium thoracicum , venae axillari finiftrae chylus infunditur, commi-
fceturque maflsf., fcilicetdein perperipheriamcorporisdiftribuendus!
pars vero craflîor remanens mseconium audit,protenditur ufque ad anumquot;,
Ticc ulterius, amp; ita fenfim replet inteftinum reâum , iléon, cae-
lum amp;c. amp; ita retrogrado progrediendo donec non amplius retineri
pofTit, amp; ita hac faetus molefta affedione exitum petat. fi quis dicat
illud excerni?pr. falfitas hocce experimento, fume parum, mœconii,
immute liquori Lymphido. inficit amp;confpurcat totum liquoremamp; fi-
mile quid m aquis quibus fitusinnatat non reperitur , ergo.
Sanguis per circumferentiam'corporis'dumdiftribuitur. iiotiinpar-
tibus dlftributishxret, fcdut per arterias fluit, ita tranfcribratus
partes per venas retiuit, ad pnncipium : hinc dum ob fui craffitiem vel
ticredinem amp;c. non conveniat illis tubulis, fic ut ob texturam vitio-
fam partium horum vel illorum non refpondeat, atgt; infequentibus ve-
ro humoribus propulfus, vel eos obftruit vel difrumpit, ficque tex-
turam invertit, circulationemque interturbat, amp; ita morbos general,
J'c ut omnmm morborum fomites confiftant, in genere in circu-
pof's. amp; particulis, à débita fua textura, con-
vuIpo/fr ^^nbsp;contrariantibus :curanturhi vel natura
^ ^tecundummodernos circulationepartibus heterogeneis vel pro-
pulhs, vel rede difpofitis) live per fe. fic ut natura, five parscor-
p^oris tiuida crculans obftruftasviasreferat, vitiofeque contextas re-
Itituat : vel medicaminum ope illa circulatio promovetur. Liquet
Kmc artis mediCE fundamenta circulantium omnium humorum mo-
îui, conterente fpiritu sihereo ( quod alibi probatum ) fuperftruenda
B inbsp;veniant.
-ocr page 12-ventant. Hic vero pro acidi aethei-ei plus minus diverfitate varîus
eft, amp; ab eo diverfa hominum temperamenta, five fanguiais circu-
lantis effeflus.
Praîter hune ufum generaîem , etiam in fingulîs partibus, amp; vifce-
fibus internis, non tantum certam acquirit alterationem; fed Sifitfe«
paratio liquoris cujufdam ut in hepate bilis amp;c. quo Êcit dum prae-
ter alia vifcera ad glandulas movetur, ut in iifdem aliquid feparetur,
quod ad lymphx elaborationem requiritur, idque tam incongîobatis
quam conglomeratis, in utrifque perfici lympham notum eft : ex glan-
dulis tamen conglomérats in cavitates certas ad fingulares ufuseffundi-
tur, amp; peculiaria obtinet nomina, amp; officia, uti funt ûliva, fuccus
pancreaticus, lachrymse, urina amp;c. ex congiobatis vero per peculiaria
vafa fanguini in venam axillarem finiftram denuo infunditur, amp; gener
rali nomine lympha dicitur fic ut omnis liquor lymphaticus autin certas
cavitates corporis, ad ufus quofdam peculiaresj aut in utiles, vel i«quot;
IVI. S. ad ufum univerfalem fit.
X V L
Formatus fastus, amp; uteri cancellis inclufus, tandem ut exdudatur
necefle eft, hoc vero amp; fi ordinario in finem noni , amp;initiumdecimi
menfis incidere foleat, non tamen femper ita, quîn ante ob matrisro-
bur, amp; virilis feminis debitam conftitutionem utoftavo, feptimo,
fexto, imo quinto : vel poft hoc tempus,, ob debilem parentum na-
turam, ut undecimo , duodecimo menfe ferius aut citius-abfolvatur
maturatio, authores teftesürmiter effe volunt, adeo ut tempus par-
tus naturalis in hae fit abortivum, in illa, ficut fola immaturitas fae-
tus, non temporis abortum adeffedenotet: haecque vita eft faetus per
OS, quem exftruftum amp; audum vidimus per propofitum acidum,
quo partes magis fixatas infirmas, amp; minus fixatae , in fluidas func
redaßae Sd eSiamp;x : Atqui hue ufque aftiones qux ut animali tam ad
effe animale, quam ad efle vitale, conveniunt; quoties ut in effe hu-
mano conftituitur'intelMus operatio propria anima: rationali ei fa-
pereft: hxc anima rationalis cuir fit immarteri3lis,amp;fubftantix fimi Its
in fuaeffentia acaufis naturalibus laedi aut ejusaâiiones vitiari nequeunt :
.philofoph is eonfiderandx reîinquuntur , shsc autem anima rationalis
lt;um fit plane fpiritualis. .amp; quafi.divins, ipifî tamen infervit aninja
fsuterialis, amp; ab ea aökitur, ut at nemim .à prbrffii.cognitumquo-
- anbsp;îUodo
-ocr page 13-J K A u G LT ,R A L I S.nbsp;,5-
anodo fubftantia anims rationalis à mâteriaii afficiatur. Super eflet quo-
modo quando amp;c. illa immaterialisinfundaturfaetui, verum quia opus
illud divmum eft, fpiritus academicus myfteriorum illorum eft incapax,
amp; ne ab eo quodpropofitum eft longiusdivagetur intentio, pithologiam
perluftremus.
§. X V I I,
Ut animaîium a prxfato fpiritu in menftruo aquofo five alcali fcïnaç
_ludens generationem vidimus, ita non alia mechanice , amp; naturaliter,.
naturaprogrediturviain vegetabilib usjfummus hic falium cunâa pcrvadit,
componit, yivificat, amp;ornat,amp; quo hic magis vel minus m3teri3E,five al-
cali hoc vel ilio modo difFufus amp;TÇdm.mixtus, inde falium linguis affici-
entium, Scpropriarumivitfutumdiverfitas: mixtura haec fi arte altere^
tur, vitiaturfpecificavirtus, itapurgantiaperacida caftrantur, amp; alca-
libusinterqusprsûipue tartariftimulantur; narcotica per volatilia cor-
'iguntur : acria per crafla oIeöfaamp; vifcidatemperantur,medicamenta ter-
rea addito acido magis adftringunt SdC.
Quia de fimplicium virtutibus fit mentio lubet ante eorum gençra--
tionem vires indagare: harum indicium ex faporibus bodiedun^ amp; fa-
porum dfentiisinveftigatur, dein ex fignaturis vegetabiliutfl, plan-
tarum folicet radicum, foliorum amp; praecipué feminum conftitutione,
convenientiam yirtutum generalium defumpferunt. Ita é-a^ fo/iis. v. g,
Afpri-fohs herbspleraeque vim habent adftringentem , convenientes
in fluxionibus : ut anchufa , ecchium, pulmonaria , sparine amp;c. ita
plantae pappefcentes omnes faere virtutibus plus minus convenium, quod
habeantblandum acidum, in fanguine corrigendo, ut arceantur morbi
chronici, utfonchus, laâruca, fçorz.ering.hieraciumamp;c. fic demptis
paucis, omnes plants-z/OTtó/to« conveniunt viribus, conftant enim
quot;levolatiliolcofoaromatico , velgrati vel graveolentis odoris, fi graîi
TOcsprtisvelftomachiciSi fi ingrati in uterinis vitiis (omnia enim gra-
veoientra font uterina )iconveniunt: utfalvia, lavend: teucrium, tli)?-
mus, mentha, lamium, majorana amp;c. fi fignaturam ex^o»-»^»« Goniî-
dercs m omnes plantae umbellatae, plurimum conftant fale arpmaticcf,
hmc lunt carminantes, fudoriferae, amp; diureticae ut ccrefqlium , cori-
andrunicuminum.fœni.fmirmium', anglica, levif.laferpitiumamp;c. (k
•plaMaeflofetetrapetalo.fiiiquôfœ, habent fal acre plus vel minus: ut aï-
liana, eryfimum, eruca, piperitis : ut amp;multaEplantaemulti-filiqus,
B 5,nbsp;'
-ocr page 14-funt vel venenata, vel non funt medicjc virtutîs. Conftitutionem yS-
fifpeâes, ita plantsangiopolyfpermsfeminibus nudis, habent.
acredinem, magis vel minus, à qua vis potentior,utcheled. ranuncu-
his, anemo., pulfatiila, clematis, helleb. ingerto. ita quidquid acre
percipitur in'ingua» idfal, acredo enim indicat prasfentiam falis, amp; quo
potentius afficitur lingua, eo potentioreshabet virtutes.- hinc acria fu-
doriferafunt, quatenus fpiritus acidus, magis in acribus latitans, hu-
mores agitat , amp; motum fanguinis ita auget ut magna illorum pars fub
forma vaporum ad glandulas ilibcutaneas prematur, amp; tranfcribret, fic
ut in fuperficiem cutis tollatur : differunt in eo diuretica, quod fangui-
nem minus atténuent, hincfi non fint tam acria, fed blandiora , funt
diuretica: acri huic fimul fi adfit veîlicatio naufeofa, funt vel emetica
vel purgantia. Casterum faporum in plantis diligens amp; curiofa obferva-
tio, ad nondum cognitarum aut oblatarum vires inveftigandas , eximii
ufuselTe poteft, cum vero iniisquarum vires traduntur, qux faporibus
conveniunt, viribus etiam convenire tompertum fit: quid ni in non-
dum compertis argumento à fimili, obfervatio locuni habcat ? ita in jalap-
pa, amp; mechoacanna, qux eundem faucibus naufeofum (iporem, ma-
gisvel'linus imprimunt, vi cathartica intenfiore, vel remiffiore polie-
re, colligere inde licet alias etiam plantas, quxeundemgutturifaporem
imprimunt, eadem quoque facultatepurgatrice dotatas efle, tale judi-
cium , in aufteris , qux adftringunt, in nitrofis, lixiviofis amp;c. amp;
'hifce commixcis omnibus.
Quod vires operenturdiverfimode in homine, id non vitio hujus in-
■dicii, fed ratione dofeos, vel naruras fubjedi, five fucci ftomachici amp;
fanguinis textura alia , aliter amp; aliter prxcipitetur : quod probant fe-
quentia; pleraque uterina fi in majori dofi exhibeantur folvunt alvum :
ut matricaria planta uterina fi ad ^ji. vel fi.fuccus exhibeatur purgat:
ita purgantia in minoridofi funt diuretica : fimiliter falibus blandis nitro-
fis exhibitis diurefin , in minori, diaphorefin in majori dofi exhi.
bitis caufabunt. Ratione fubjedii, fit ut una eademque medicina ex-
hibita, huic alvum foivat , altt vomitus caufet amp;c. quod diverfi-
tnode prxcipitetur in hoc vel illo ventriculo, vel fanguine , claret
in reguli antimonii fcoriis folutis fi cum tartaro prxcipitetur fit
catharticum , fi cum fpiritu uriax habebis loco cathartici diureti-
cura.
, Quod.corpora h®c vegétentur,. fic difpofitione pororutn feminw
plants. pororuraque figura, magottudine amp;c. protrufione aîimenti-,
eribratione, Siadiaxfione, latitans inalimento, amp; efficiens in his fpi^
_itusilleaereus, Ita fernen terrae mandatum fp.ille aëreus in humore la.
tKans, pervaditporóscorticis, adipfasfeminis, five acidi quafi dornii-
entis particulas pervenit, illifque mifcetur , ex commixtione fit mo-
^o, amp;itafcrainisconcepiionisinitium , ratiöne cujus partie, feminiscum
^more fub ingreflo, jam nequeunt intra corticis anguftiam continer-i
( hmul ut de fïtudiâum) quare erumpunt, amp; ita fibrillœ plantarura
generantur: prxcedentis humoris alius amp; alius fuccedit, qui cum prse-
exiftentibus feminis particulis mixtuscontinuo auâis humoribus au.
geatur corpus vegetans.
X X F.
Fit nutritb ita',- omnes pori eo ipfo momenro , quo humore ia
^mefcunt dilatantur, per quos tunc acidum sethereum magis amp; libs-
Wüs movetur, amp; circulatur, circulando amp;fermentando deponit parti-
culas ab acido hoc amp; alcali fixatas , quarunv illas inhsrendo poris,
vegetabile nutriunt, alia: quaedam fubtiles eribratione quadam per in^
t!m nî ? ^'■äquot;'Pquot;-ationem abeunt in auras. Partes enim humidiores
iT vîrZ™:! animalJum, in perpetuo funt fluxu , id ex fo-
las, vel ramis decerf^.s vel fortiter conftriöis apparet, flaccefcunt ob
fucci eorum vafa replenns, amp; diftendentis fugam, fine alterius fuccef-
fione : hmc omnino dicendum fuccum illum qui venit ad folia, ibi
pro maxima fua parte non permanere, fed reverti amp; circulari,, utpoftea
aa fruöus pemniat : id claret experientia vitis, foliis omnibus fpo-
«etur , reliais fruöibus nondum maturis, ad debitam perfeâionem
non perduccntur : patet etiam fuccum non tantum à
QU® n!nbsp;3 ad truncum fluere , crefcunt enim ali-
si triffi'quot;^® l'cet inverfae imponantur terra, fic ut fuccus per ramos-
quod D?? ®V eogamurdicere: idque etiam confirmatur exeo
'oremdefun Tr®nbsp;fuerint. amp; accreverint per im brem 8c
deret Prr/ ^nbsp;^^ fo''^. fic ut à radicibus fuccus nuUus afcen-
la faâ'anbsp;''^tiones varias probat id experientia- ree. in arbose beta-
lt; X X T
Nutritio itaque amp; vegetatio vegetabilium fit fimili plane modo^
ficUS'
-ocr page 16-ficut in animalibus, continuo enim fuccus alimentaris circulatur per
vegètabile, uti fartgöis» adeo ut fuccus qui jam ^ in famis, amp; foliis,
jterum revertatur ad truncum , amp; quod in animalibus per vafa laâea
fuccus fecernatur fubtilis id plantarum radicibus correfpondet.
Succus ille nutritius intus fufceptus, fi vel minus paree vel copio-
fe , fubminiftretur, aut noxiis aliquibus particulis imbuatur , aber-
rat, amp; vegetabilium morbos caufst: fi paree fit quod fibr» dariores
fiant, tubuli amp; pori valde anguftantur nec commode dilatai'i poffunt^
Ut ad certas partes veniat, liberam circulationem inhibent, hinc corti-
cis in arboribus nimia conftridio, quae fucci liberum afcenfum impe-
dit, truncus in latitudinem expandi nequit, cui malo ut fuccurrant
corticem fecundum latitudinem incidunt : Aliquae etiam plants ex
nimio alimento morbo laborare patet in arboribus refiniferis, quod
vero refinofitàs fit ab alimento nin-io, patet qüia delatae arbores in lo-
cosfteriles, Vel vafafiditia paucam vel nullam refinatn producent, amp; inde
earum remediumquoddetur iis terra inepta huic luxuriofs nutritioni,
ne tantus fubintret humor : fit etiam utquatdam ita luxurient, foliis.
floribus amp;c. ut frudum nullum producant, ut vidëre eft in plerifqué
arboribus flore duplici plenö : Noxiis particulis imbui, id claret in
fictilibus fuftdo impérviô fatSE ftirpes languent, amp; tabefcunt, quia fci-
licet aqua ftagnaris, putrefaâa , amp; alienis particulis commixta , apta
nataeft parere obftrudiones, amp;critulationisfiderationes. amp;indeplan-
tarum tabes , cui morbo in excolendis in fidilibus plantis exoticis ut
fuccurtant, fingulis trienniis dénudant radices, amp; radicum fibrillas
amputant, idque claret in limonio amp; aurancio, abfciflis fibrillis laeti-
üs dein vegetdntur : ädeoque defédu fucci nutritii, fame vegetabilia
non öiinüs, quam änimalia tabefcere 'amp; tandem enecari minime du-
bium eft.nbsp;'
§. X X I V.
Hypotefis hsc dubiöfam plantarum generationem tollit : fuccas
alimentaris, dum circulatur per corpus plants fenfim perficitur , amp;
débitas induit figuras, amp; virtutes,' fi per hos Vel illos plantarum poros
fluat, ut fanguis, dum per hsec vel illa vifcera fluit,- modo lac , fe-
rnen , bilem, modo ferum feparat, unde fit ut diverfae arbores pro-
ducant folia, flores, amp; frudus, diverfae figurse, odoris coloris, amp;
faporis quatenus fuccus circulans raotumque, circulationis taliter vel
tali ter
-ocr page 17-m^nbsp;Percnbrans poros fecundum partîcuks fuas
tuSr^ft!^ ^^nbsp;' fi fontiartificiali imponan.
Ut ftella f 'nbsp;determinatur , vel
deinnbsp;o S'oousamp;c. quod autem primo ordinarie oriantur folia,
n nores, amp; fruftus , fit ex diverfitate materis fubtilifats ; quod
autem materia ifta acida œherea alteretur, amp; diverfificetur, in plantis
'nbsp;fubinitium
acidû l lL pomifers rapor fit quodammodo ligneus , dein
vrolnrnfnbsp;' ^ generantur, nutriuntur, amp;
vegetantur, vegetabil.a, amp; fuo modo vivunt homini dicantur. '
Ut verom mineral.busexrpatiemur, reftat ut videamus quid idem
ne fp,ntus œthereus m criptis fubterraneis efficiat, quxque fit minS
r hum générât,o] amp; utditas, ut ut nonnulli fint ^ui L ïe Tdl
quot;mentisexmmeralibusdefumptisreddant dubiam, Scquafiinutilia reii.
ciant. verum res tota confiftit in légitima eorum prsparatione chymi^
Sa ' qunbsp;crudeliffima abeunt in medicamenta faluberri-
nenum/cftprjfe'n^nbsp;fimihter arfeni^cum , quod ve-
faluberrima- Rî ZlTr : .nbsp;deduces medicamenta
hifcealcalibusSr: ;rot?Ä Lca^^'tquot; ^^ rquot;-''quot;quot;
n^aqua ablutum repona.r i^ tSZh^Z, SetSt
«m, eftque praefentaneus m cahcro : quod fi hic liquor imbibatur
o'eo tartan p. d. habebis arfenicum fixum , fudoriferum: fimiliter ein-
'i^bita opera.
efforrnat (îbT 'hg^rarum permeans aliqualiter in illis hxreti amp;
n materiamnbsp;^iverfitatem corporis e.g.
tbSmnat^^^^^^^nbsp;determinationem, amp;'multip£
videat acidi n^ f-nbsp;amp;c. amp; licet oculus quotidie
vÏ^mnbsp;tnu'tiplicationem, minime incorporationem, id
cuata, poft annorum lapfum rurfus repletur : fimiliter amp; aliquando
' quot;nbsp;^nbsp;tan-
tantum ferri èfodinis erutum videmus ut non folum per annoriimccn-i
turias diceremus non fodinas, verum integram faere plagam abftulïfle
tamen poft annorura decurfum eduâum renafcitur, amp; meliusaliquan*
do quam ante : fit id quatenus alcali mineralis ibidem praecipitatur à
mundifpiritquot;» amp; ita adaugeant, amp; concrefcant minerae, nitro aethe-
reo, fi in alcali terrae hujus vel illius naturae occurrat, fit horum unio
amp; commixtio , ita ut ambo coagulentur in magis vel minus firmam
coloratam , amp;c. materiam mineralem.nbsp;gt;
§. X X V I I.
Ne autem fabulofa appareant fpiritum illum fi in hanc vel illam ma-
teriam incidat, efformare diverfa corpora mineralia , his experimentis
ad id trahor. Deftilletur ex igne nudo fal commune, cum bolo p. iv.
omnibus in pulverem redaâis, acidus egeditur liquor , huic afFundc
oleum tartari p. d. donecftrepitus ceffet, mixturam hanc vitreo vafe ex-
halato, leni calore, amp; concrefcat, habebis fplendentia falia falis com-
munis, ita ut cum alcali tartari fpiritus hic redierit in verum fal com-»
mune. Similiter deftillaex vitrioio exficcato fpiritum qui acidus eft quem
ex retorta denuo reaifica huic fp. tantum affunde alicali tartari q.f. hu-
morem aqueum exhalato amp;c. in locum frigidum removeto , inveniej
granavitrioliformamludentia, amp; ita acidum falis fit fal cum alcali ejufj
dem naturae, acidum nitri iiitrum , aluminis alumen, amp; quid plura
acidum cujus cumque minerae deftillatae cum alcali tartari reinduit fcae-
namfuiconcreti : adeo ut omnis fp. acidus ex quo fimplici edudus eft,
formet fibi corpus in alcali propriae fuae naturae fimile, ita ut non folum
animalium, omniumque mineralium, fed etiam vegetabilium, illud
idem fiat ex quo fpirit. acidus eduâus eft id quod claret in tartaro rege-
perato (notum quod hic in vino praecipitetur ad latera doliorum, vinum
vero eft produótum vegetabile) fic fume acetum deftillatum (ex vino
enim fit acetum ) amp; affunde alcali tartari ad fatietatem, amp; coagula ad fic-
citatem, quxmixtura nigra amp;turbata evadit, diffolvatur haec, filtre-
tur, ficcetur, amp; habebis tartarum regeneratum viribus cum tartaro com-
muni coincidens : ita ut ex fuppofitis clareat tach. dogma quod idem alcali
tartari, acido fpirit. aluminis, nitri, vitrioli See. impregnatus affumat
nomen quocum conjungitur, non fecus ac in politicis faemina junfta
viro amittit nomen ftemmatis paterni amp; viri cognomentum induit. Sic ut
idem fpirit. xthereus, ludit fcsnam fÇÇundura difpofitionem material
terreftris cui mifcetur.
.nbsp;XXVIIIj
-ocr page 19-^.nVquot; ; » wnbsp;difta in quibufdam fimplicibus non fucce-
Surfl quot; 'quot;'Phure, non ex acido fulphuris cum alcali tartari fit fui-
P ur nammamconcipiens, idfit rationetertiiinterdum admixticoncreti,
quapropnetatem propriam habet, fcilicet terreaepinguedinis, adeo utft
lunccumterreis ut offibus calcinatis bolo amp;c. deftillesfulphur fublima-
Dis. Quod acidum reinduat aliud concretum ubi pinguedo ifta terre»
aoiumptaeftflammaid improceflu hoc oatebit. iv. limat. v^n^rk. Rf
„ ^ . ™ tertio vel quarto répété, fiatqueutante, do.
nec molle fiat materia, tum amove ab igne, pulverifetur, amp; impona.
ïur aquas cahds, femper movendo, donec fi igefcat, filtra, amp; évapora,
M médias, amp;in frigido cryftallifetur, non fulph. formam ludent cry-
IWhhs, fed vitriolijhae cryftalli vitrioliez,fi calcinatae fuerint,prsftabunc
remedmm in fluxionibus, virtute enim adftridoria eximia gau-
fa^ant.nbsp;dçferent, vulnera enim quam citiffime per-
g^mntur, ex hoc alcali amp; acidc
prspofito: forfitan videb.turfapereparadoxum, duriflima illacorpora
anteformationemfuiifefluida, fiveaquam, amp; ut oftendi alcali, amp; ne
quis dubitet de eorum generatione.en ratio amp; experientia-.deprshenduntuc
rapides m locis in quibus ante hac non fuit nifi terra mollis: dein inveni-
intra quos funt ranae, mufcx , ligna , irao amp;liquores :
includïnbsp;cryftallum qu«
incompofiti ' l'nbsp;quot;»cciiaiiicj vero m fufionibuslapidum v.g.
tri, fundantu'i^finbsp;quot;a veneris, antim. minii, vitri, ni-
faturninum • ^nbsp;demvitnmmii, nitri, fundein vitrum
fio liquidaeftnbsp;P^^^ ♦ vitri faturnini, nitri, minii funde (qis fu-
dum fri^'etnbsp;^ ^ hyacintus feu lapis fuccini form»
-ocr page 20-Generantur lapides per hoc, quodfpirit. acidus sthereus cum aqueis
alcalicisconjunclus, ita utiftud alcali amp; âcidum, certis conltrudum üt
particulis, utifpirit. vini Siurinae coagulantur in duritiem, quo etiam
confert quod quxdam particulae fubtiles cum aqueis exhalentur, fic hac
ratione generantur arenae dum fcilicet aques particulae mixtaî cum acido
Kthereo, qux ad inftar vaporum elevatae amp; mot« in parte terrs exterior!
ubi funt pori latioreshxrentamp; in guttulas rediguntur, quas ope alcah amp;
acidi fermenjatione, amp; partim humidieffluvie fenfim indurejunt, amp;
granaillaconftituunt hinc quia eo tempore quo materia fmt fiuida aci-
dum aliud non faturatum fat alcali, amp; effluvie prions, per illam Huens
(Carth materiaprimi elementi) viasfibiformavit reftas, vel redis œqui-
valentes, grana illa funt tranfparentia : fic amp; lapides prstiofi. ut arenx,
generantur, exdem particulae qus in minori copia conftituunt anllas a-
renx, in majori lapidesprxtiofos, qui indurefcunt (utante) ita uUa-
pides illi comminuti fint arena. Si itaque aqua ante difla habeat particu-
las mecallicas.ab his lapidescolores fuos deducunt v. g. rubinus de auro amp;C.
amp; alii de aliis metallis, quod mechanice ita oftendo: folveaurum detun-
dea.quam ad firupicraffioris confiftentiam,hunc vitro pulverifatofuper-
funde, amp; coque ad ficcitatem, i^. hujus maffae, vitri cyftallini, minii,
nitri, arfenici, inponantur crucibuloamp;liquéfiant, refngefcânt, mafla
eximaturamp;feca cum adamante in formas dein flammae ignis exponatur
tunc colorrubineus prodibit: fimiliter fifeceris menftruum, cujus ope
eemmarum extrahiturtinftura, videri fatis poffet, quo conftat genere
metallico. Ita fi deftillaveris enchirifibus paucis obfervatis, fpintum e pa-
ne, quifuperfufusgemmispulverifatis, colorem extrahet, utexfaphi-
ro caerulœum.ex granatis rubrum amp;C. qux tindurx fi debito modo
eftentevaporatx, amp; remanens malTa in copia foret , ut fuper cupellam
experiri poflet, oftenderet concreti originem : ita Boyle habet exemplum
înextraâionegranatorum, ope aqua: regis redudis in minimum pulve-
rem, evaporavit menftruum , obtinuit cryftalla qux mifcuit cum ex-
tradione gallarum , amp; extemplo prodibat aterrimus color, ex hocce
tentaminefufpicabatur, quod granatus à quo colorem acquifivit, elTet
naturx partim martialis, Sicquepererravimustam animalmm vegetabi-
amp; mineralium per alcali amp; acidum gcnerationem amp; effentiam.