DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALI S,
D E
Q^V A M
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
- AuBoritateMagniJiciD. Reports,
M. D. Praxeos amp; Inftitut. Medicinse Profeflbris Ordinarü,
NEC NON
Amplijpmi Senatûs Academici confenfu, Nvbilijfimaqug
Facultatif JVRIDICt^ Décrété».
PRO GRADU LICENTIATUS.
Summifque in UTROQUE JURE Honoribus amp; Privilegiis
ritè ac légitimé confequendis,
Eruditorum examini fubjicit
JOHANNES WILHELMUS de GROULART, Sylv.-Dac.
Ad diem lo. Augufii hora locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academise
Typographi, cb bc xci.
^iJfmU ViR li, DO MINIS
D. STEPHANO de GROULART,
Domino de Surrftet amp;cc. Pra^tori utbisTrajeâ:! ad
Mofârri amp; Comitatus Vroenhoviénfis.' Parenti fuo
plurimum venerando.
ToparchiE de Weede , de Dijckvelt , Rateîesamp;c»
Decano Beata; Marisa, Pr^fidi ordiûum Trajeden-
iiiim , ÔC eorundem nomine Gonfefiui ordinum ge-
neralium qui Hagx Comitisefl, ad/cripto, agge-
rum, qui fuperiorem Leccx prtem cingunt, pr^e-
fedo, plurimis legationibus pro patria prudenter
amp; feliciter dèfun£tis inclyto amp;c. Ôcc. Patruo ma-
gno fuo in aeternum Colendo%
Equiti Baronetto, Dynafi:^ de Nulant, Bomrienc-
de, Belois amp;c. amp;:c. Scabinorum Pr^efidi, urbis Syl-
Y^-Ducis Avunculo fuo lemper honorando»
Mmc JDi/patatlbnem Jmldkam
. -nbsp;gttralm dedicat „
offert amp; Tacrain vult
JC^NNBS WILHELMUS -de GHOÜLART.
DISPUTATIO JURIDICA
I N AV G V R A L I S,
U £
Erbumpecunia in jure latiffimum
eft, quo veteres omnes res figni-
ficabartt , tarn foli quam mobi-
les, tàm corpora quam jura/. 187,
amp; 1.222.ff'.äeV.S. quamvis alias
tantum pro pecunia numerataac-
cipiatur , ut fub titulo ad Sen.
Conf. Maced. item aliquando
pro rebus, quae pondere, numero 6c menfura conftant.
Hîc autem latius fumitur pro omnibus rebus , quse
fUnt in patrimonio noftro, five fint mobiles üve im-
mobiles ut interpretatur Juftinianus in /. 2. C de con^
ßit.pec. quia fc., inquit, poffibile eft omnes res in
pecuniam converti, amp; Jurifconfultus in /. 42 .f. defide,
jujf. res omnes per pecuniam aeftimationem recipere.
Vocabulum conftttuere in genere quidem nihil aliud
fignificat quàm reponere rem in alterius locum i hoc
tamen in loco dénotât firmareôcconftabilireid, quod
antea minus firmum fuit.
Conftitutum itaque eft pa£tum, quo quis illi,
cum quo pacifcitur, debitum vel (lium, vel alienum
fefoluturum, fme ftipulatione promittit §.9. Inflit.
de aä. Et quoniam conftitutum eft padum gt; fequi-
tur per epiftolam quoque conftitui pofle /. 24. g? 26.
ff.h.tit. quare etiam facer Codex non improbat con-
ftitutum in Epiftola Pauli ad Philemon. comm.i%.
cujus verba hsec funt: ^odfi qua te injuria äffe cit ^
aut debitor tibi efi j n^i imputa : ego Taulus manu
meafcripßj ego delendam. Ubi Paulus per Epifto-
lam feex conftituto obligat Philemoni pro fervoOne-
fmioj amp;; quidem ex eogt; quod naturaliter debebat fer-
vus J quia civiliter jure Romano non oHigatur. C^od
autem dicitur conftitutum fieri pa£tö, nonintelligen-
dum de nudo, fed de eo, quod confirmatione proe-
toris efFe£tum eft legitimum , atque ad hoc confir-
matum, ut utilem aftionem producat l.Gff. de paEt^
quia qui conftituit, non fimpliciter promittit k da-
turum (ut alias nudo pafto fieri folet), fed delibera-
te promittit fe foluturum , qiufi jam debeatur, ideo-
que non tàm novum debitum contrahit, quàm con-
tra£t:um agnofcit gt; ôc fe foluturura profitetur.
Hinc liquet multum inter fe difFerre, an promit-
tat quis fe daturum , an vero fe foluturum. Is enim
qui promittit fe foluturum, fatetur jam debitum effe,
qui vero promittit fe daturum , non femper debi-
tum agnofcit. DifFerunt quoque plurimùm à fe invi-
cem conftitutumamp;fidejuflio (i.) quod fidejuflio ac-
cedat tantum aliens obligationi, Jgt;rmc.Infiit.deßäe'
Juf. conftifutum etiam propri^e /. i^.ff. h. tit. (2.}
Aliud pro alio licet conftituere /. i. §. 5 .ß] h. tit. in fide-
juffionenon, quia hasc eft accefforia, quse ad princi-
palem fe del^t accommodare. (3 ) Q^uod fidejuflio
foli civili obligationi accedat I. 12. C.de non num. fee.
non vero conftitutum i.ff.h. tit. (4.) Quod
Gonftitutor folo confenfu, fidejuffor vero non nifi cer-
tis verbis amp; formulis obligetur : quia oportet iit in-
terrogatio praecedat amp; fequatur refponfio /. 12. C. de
ßdejujf. I. 5. 2 .ß. de y erb: obligat. Confenfus autem
requiritur 6c in conftituente , ôc in illo cui conftitui-
tur , nam duorum confenfus neceffarius. eft , ficut in
omni conventione, l.i.§.'^.ff.depaä. fi quis autem
conftituat alieno nomine, deHtoris confenfus non eft
neceffarius l. 2 7. h. tit. in quibufdam tamen conve-
niunt , fcilicet quod femper alicui obligationi pr^e-
exiftenti accédant /. 3. /. 34. de fidejujf, eamque
obligationem non tollant l. 4. C. de fi'dejuf. item quod
conftituens iifdem gaudeat beneficiis, quibus fide-
juffor, L ult.Q. h. tit.
A 3
IVXoEf
-ocr page 6-Conftitüuntomnes, qmi idonei funt ad contrahen-
dum , five paterfamilias five filiusfamilias /. i. §.
ff. h. tit. tàm mafculi quàm foeminje /. i.ff eod.
ubi Ulpianus ait: Verbum qui fic accipiendum efle,
quafi Prïetor ita conceperit edidum , qui „ quave ^
«t mulier etiam verbis edifti contineatur , modocon-
ftituerit fe foluturam quod ipfa debet, non alius, pro
alio enim confl:ituens , non obligatur propter Sen.
Conf. Veil. efl: enim genus aliquod interceflionis,
quum quis confl:ituit fe pro alio foluturum j Perfonse
autem inhabiles utforiofi, pupilli, prodigi, quia non
obligantur, ita nec conftituendo quicquam agunt
nifi ex tutoris vel curatoris auftoritate. l.i. ^.2. ff.
b. tit. i
Confl:ituitur porró creditoribus, quibus obligatio
€x conventione potefl acquiri, non modo patri fed 6c
filio, l. j.princ.ff. h. tit. Tàm libero quàm fervo /. 5.
^.ült.jf.eod. amp; il fervo conftituatur, domino acquirit,
etiam bonx fidei pofl^eflbri 1.6 ff. eod. nec non ex con-
ftituto, tutori,curatori, aut aftori municipum fado,
adquiritur pupillo, minori, Civitati utilis aftio, /. 5.
%.penult. ff. h, tit. quodfi autem procuratori fit con-
ftitutum, domino non acquiritur direâra a6tio, quan-
quam procuratori, ut ipfi folvatur, confliitui poflit.
S. é.f^/é: Si qöis mihi aat Titio ftiptibnti
promittit, pofteaqoe mihi aut Titio foltrtunim fic
conftituat, üve mihi five Titio folvat, ipfo jure libe^
ratur , quia fecundum formam utriufque conventio-
ais folutio fada eftnbsp;i.jf. §.
verb.oblig. l. 95. §. 6. filnt.
'Ut antem conftituto fit locus, requiritur nt deK-
tum aliquod prsecedens five proprium , five àlienum.
fubfit, nam amp; pro alio re£tè conftituimus
tit. Ex quacunque etiam caufa defcendat, five ex,
contradu five ex maleficio, ut fi quis mihi debeat
propter injuriam mihi faStam, tenetur ex deli£to. Si
jgitur IS, qui ita obligatus eft, mihi conftituat fe fo^
iuturum, tenetur de eonftituta pecunia 1.2o.ff.b. tit.
five fit debitum naturale i. §. j.ff.h. tit. exempli
erafia , fi quis mihi promiferit pafto convento fine
ftipulatione fe aliquid fadurum, deinde id fe folutui.
rijm conftituat, adverfus eum agitur hac actione con-
ftitutoria, Sive Prsetorium /.i %.%.jf.h.tit. Sic pa-
ter amp; dominus de peculio obftrifti funt fi conftitue-
wut. C^uod fi fit mere civile debitum , cujus petitio
exceptione elidi poteft, veluti fi quis vi eoadtiis, auf
dolo erroreve indu£his quid promiferit gt; de eo Pre-
tor conftitutiE pecuniae actionem non dat i.'^. i.ffl.
k. tit. ratio bee reddi poteft j Quod debitum civile
m jure Pr^torio, quo indu£tum eft eonftitutum, ha.-
---.nbsp;beatEr
beatur pro non débite. Quod autem non eft debi-
tum, fuper eo non poteft conftitui. arg,l, i. §.6.
h. tit.
Debitum itaque fubfît, necefle eft , uti jam di-
â:um : quare per errorem conftituens , quod fe vel
alium debere credit j cum non debeat, non tenetur
de conftituto , amp; quod folutum eft, repeti poteft /.
ult.Jf. h. tit. Quid ergo fi fcienter quis conftituat
non debitum? Certè non^Jvalet ut conftitutum} ratio
eft, quod pro forma requiratur, ut fiat refpeftu de-
biti quod fubeft, ut id confirmetur , quod fieri non
poteft in eo quod non eft : hue facit l.ii.%. i.ff.h. tit.
ubi, qui conftituit fe ducentos aureos foluturum,
cùm tantvim centum deberet, ad hos centum tantùm
tenetur , quia ea tantiim pecunia eft débita , ut fi
nulla débita fit, non teneat conftitutum. Coftalius
tamen in adverfariis fuis ad diâram legem ii. ait va-
lere conftitutum ut donationem, argumente indebiti
ff-de condi^. indeb. fed malè , quia in indebi-
to non fit relatio ad aliudquid , fed principaliter,
quod fcitur non deberi, folvitur. Noftro vero in ca-
fu conftituitur quid acceflbriè, relatione fafta ad
aliud, quo cafu non poteft deficiente principali ac-
ceflbrium valere.
Non etiam requiritur, ut idem conftituatur debi-
tum j nam aliud pro alio, frumentum pro pecimiâ nu-
meratâ conftitui poteft, quia conftitutum fit con-
fentienti creditori j cui etiam aliud pro alio folvi
poteft l.i.nbsp;h. tit. neque etiam requiritur, ut
eo modo conftituatur , quo debetur : Poteft enim
fub conditione conftitui a quod purè debetur: amp; con-
trà purè conftitui quod fub conditionedebetur, / 3.
S. ult. ff. h. tit. l. %.C. eod. quod fi tamen hoc po-
fterioricafu, cum conditio deficiet, debitum confti-
tutum quoque deficere neceffe erit /. ff. h.t it. ratio
eft, quia conftitutum fine debito prsecedente confi-
ftere non poteft. Valet etiam conftitutum in certum
diem d. l. 19. quod fi autem fine die conftituerit
quis fe foluturum, ftatim quidem debet, verum pe-
ti non poteft, fed modicum tempus ftatuendum eft,
non minus decem dierum , ut exa£tio celebretur /.
21. §. i. ff h. tit. quod fingulare eft in conftituto,
fortè ideo , quod conftituens fe nudo pafto obftrin-
gat. Qiii decem dies tamen tunc dantur , quando
conftituitur inter prsefentes ; quod non idem obtinet
in aliis contraftibus , in quibus , licet aliquod tem-
pus dandum fit, non tamen decera dierum.
B
IX. De-
-ocr page 10-IX.
»
Denique nihil refert, an certam quantitatem expri-
mât is, qui conftituit, an vero fme quantitate confti-
tuat l.i^. ff. h. tit. veluti fi. is ^ qui mihi debet cen-
tum, conftituatfe mihi foluturum quod debet, valet
eonftitutum, licet certa quantitas exprefla non fuerit.
Nulla enim hic incertitudo dici poteft , quae obefle
conftituto poflit, nec ullam incertitudinem continet
hic contractus : nam cùm ad aliam obligationem re-
feratur eonftitutum , non poteft dici propter incerti-
tudinem vitiari.
EfFeckis conftituti confiftit partim in eo, ut credi-
tor eó magis fit certus defolutione, partim in produ-
cenda aftione , qus vocatur de conftituta pecunia ,
quce eft a£tio in perfonam , Praetoria, §. 8. Inßit. de
TQx perfecutoria /. i8. §. i.f. h. tit. competens
illi, cui per eonftitutum aliquid promifllim, ejufque
hajredi /. 2.C. h. tit. adverfus illos, qui pro fe vel pro
aliis fe foluturos paftopromiferunt, eorumque hcere-
des. /.2. ad id, quod proniiflTum, prxftandum , aut
intereflc /. 14. §. i.ff.h. tit. Introdufta itaque hseC
a£tio eft ä Prxtore , qui favens naturali aequitati
COB-
-ocr page 11-conftituta ex confenfu fafta cuftodit, quoniam grave
eft fidem fallere l.i.ff. h. tit. Affinis huic adioni
fuit olim a£tio rece^ititia avilis, qux dabatur adver-
fus argentarios , qui de debito alieno verbis folenni-
bus conftituerant, qua; tamen à Juftiniano fublata amp;
in hanc transfufa eft 26. tit.§. 8. Infiit. dea£i.
Ceflat tamen aliquando adio conftitut^e pecunix,
amp; quidem i. fi quis conftituerit non animo conftil
tuendinbsp;h.tit. 2. Si quis mihi conftitue-
rit fe alii, verbi gratia Sempronio foluturum, hoc cafu
conftitututum nullum eft, nec mihi tenetur, cui non
promifit, nec Sempronio, cui per me obligatio non ac-
qmrxtur f. §. 5. ^ eod. 3. Si quis conftituerit alium
foluturum , non fe pro alio 5. 4. 4. Si conditio
debiti descent /. 19. h.tit. denique vitiant conftitu-
tum verba imperfonaliter ^tolzta. auth. ß quando C.
h.tit. verbi gratia , fatis facts ? Refpondeaturyä;«'-
fiet Novell. 115. Cap. 6.
CO-
-ocr page 12-Confenfus non concuhitus facit nuptias.
J^egotiorum geßor tenetur etiam de culpa
levifßma,
III.
Venditor non tenetur pracifè rem tradere
fed liberatur pr^flando inter effe,
t
1'ranfaäio fuper re eert a vel judicata
faäa, nullius efl momenti,