-ocr page 1-

DISPUTATIO MEDIC
iNAVGVRALIS
d e

T E N E S M O,

QJJ A M

FAVENTE MEDICORUM OMNIUM MEDICO
lyîaâoritate CMagnifici T). ReBoris,

JACOBI VALLAN,

M. D. Praxeos amp; Inftitut. Med. ProfeflbrisOrdinarii,
NEC NON
AmpUjßmi Senatus Academici Confenfu , Nolgt;ilißmlt;e(^He
Facultatis MEDICt/£ Décréta,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus,Infignibus,amp; omnibus
Prsrogativis,rite, légitimé, ac
More Majorum confequendis,
Placida omnium cenfma, amp; public* difquifitioni fabjiclt

Daniel havart, ultrajectinus:

Ad diem XXI. Sep TE MB. hor is locoque folitit.

Trajecti ad Rhenum,

Ex Officina Francisci Halma, Academia:
Typographi,
cId bc xci.

-ocr page 2-

Ceîehcmmis , Dó^ijfmis VI RI S,
D. JACOBO VALLAN,?

Med. Dodtori^Praxeoâ, amp; Medicinae inftitutio-)
ntim , in celebérrimâ hac Academiâ antecefforî
Ordinario, h. t. Reftori Magnifîco ; pradico prx-
clariffimo, prudentifllmo, exercitatiflimo, ftudio-
rum meorum du£torifideliflîmo, candidiffimo^

D. JOANNI MUNNICKSlr.ïL

M. D. ReipiibliciE Ultraje«a. poliat^-ogt; Medicinx, ■ ^
Anatomes, ac Botanices in Academiâ Patriâ Pro-
fefTori Ordinario gt; anatomico nemini fecundo ,
praftico feliciflimo, doftifîimo, ftudiorum meo- ^
rum prxceptofi , amp; confummatori, promotori '

am ore ,
benevo-
lentiâ pro-
fequendis.

meo.

D. PETRO KETTING H,

AmpIifTimorum, Confultiffimorum D. D. Scabinorum,
• qui in
Batavia ^ Societati India Orientalis fubjedtâ ,
refident, à fecretis vigilantifïimo , fideliffimo , experien-
tifiimo, amico ab incunabulis cognito, dum hac luce fruar,
omni amoris fpecie honorando.

U T E T

T)eBißmo expertißmo VIRO-JVVENI,

D. GERARPO BENOORDEN,

Med. Do6t:ori apud Amßelodamenfes folertifTimo, pra£ti-
co feliciflimo , quondam in
Indiâ Orientali, in regione,
quae
Cör»?^?^^^'/dicitur,Contubernali fideliffimo, hic, amp;
illic amico intimé , amp;; domefticè cognito, non fucatxami-
citiae teftimonio
profequendo j ac indiflblubili amoris
jiexUj ad aras ufque devinflro.

Banc ßfidiernm tneofum mejßm , in amris amp;
gratiaram leßimoniHtn , cum me ipfo

D. D. D.

DANIEL HAVART.

AuSor.

ambobus,
dum Spiri-
tus hos re^
get artus,
dum me-

-ocr page 3-

% omo (a) muliere natus brevis aetate, amp; faturcom-
motione eft :
nam ut P faites ait, (b) In diebus ipfis
annorum noftrorum funt feptuageni anni, aut, fi
fimus valentiffimi, oiäogeni anni,etiamexcellentiffi-
mum eorum laboriofum eft amp; raoleftum , quo fe-
ftine excifo, avolamus :
fic m bene dtEiumßt, Homo bulla, ni'
hil aliud eß homo , quam

Fumus,Bulla , Vitrum , Glacies,Flos,Fabula, Fenum.
quis tarn fagax, amp; perfpicax efi, ut omnia morborum genera, cum
quibus mifera gens mortaitum confliBari debet, tnumerare , multa
minus curare queat , miferi r^afcirnnr t miferiores vivimus, 0-fa-
pe miferrimi morimur.

Littora (c) quot conehas, quot amœna rofäria flores

Quotque foporiferum grana papaver habet
Silva feras quot alit, quot pifcibus unda natatur ;

Quot tenerum pennis aëra pulfat avis
tot adverßs premitttr homo , in cujus auxilium Altifßmtucreavitme^
dicinam , amp; fapiens ea utitur , ut quomodo pofßt miferis levamen
prabeaf. in numerum illorum redigi femper in animo fuit, é'j^f*
pofi explorâtesprogrejfus meos in
medicina , à mbilißma facnltate
meàic 'à accept ex more, quaternionem titulorum ut unum eligerem,
mn diu dubius , clr anceps hafi , illico enim
Tenefmum ekgt ,
hac potifimam de caufà, quia fer fefqui lußrum in
India Orienta-
li,
crudeliter, amp; fere incredibili modo ab illo vexatus fum, donec
tandem cum bono Deot ope cujufdam matrone., pia memorite, pri-
fiim fanitati fum refiittitus, jam non ignarus hujus mali

(d) Miferis fuccurrere difco.
hunc ergo affîeBum pro ingenii tenuitate , amp; modulo explicare ani-
mus efi - Q^F.F.Q^S.

Longe abefi a me mentis arrogantia, qui non ad eloquentia gradur»
proveBiis, ßmpliciffimo ßjlo thefes meas aàumbrabo , nam fiylum
ingeniofum , vel quafiiones
F.ogicas, aut Philofophicas k me ex-
peBare fruflaneum effet. Jam enim annis plufquam vi^nti quin-
que praterlapßs, quod trivialibus fcholü
, amp; Academic vale dixe-
rim, dr
India Orientali rarißime Rotaano idiowaie ufmfue-
riut, fire cum Ovidio cogor dicere

Et (e) pudet amp; fèteor jam defuetudine longà
Vix fubeunt ipfi verba latina mihi.
^ifie pramonitis, r(Bo gquot; adu ad thefes progrediar, Fale.

(a)nbsp;Job.
xiv:
V.

(b)nbsp;Pfxc.
10.

(c) Oyid.
trift. lib.
r,
Eleg. z.
verf
2j.
î4. if. zé.

aeneid. fib.'
i.verC3âogt;

(e) Oirid.
trift. lib.v,

Eleg. 7.
veri.f7.f8,i

-ocr page 4-

DISPUTATIO MEDICA

JNAVGVRALIS

D E

TEN E s M O.

THESIS I.

E Tenefmo fcripturus vocîs etymoîogiâ non lon-
ge morabor : Graece enim fonat rs/ces-ju©-, amp;
fignificat tenfionem , cum in eo affidua, amp; mo-
lefta ten fio in podice fentiatur, amp; percipiatur.
I I.

Variae fiant apudvarios authoresejusdefinitio-
nes : apud Fernelïum
Tenefmus eß reEli meflini
nlcm.
Dodonaîus cap. 49. Et Foreftus ohjerv.
40. notant propne7f»e/îw»w dici,ubi ulcus eß in
inteflino reBo , fierique ab inteftini reSli inflammatione, duris excrememis ibi
barentibus.
Phterus lib. 5. devitiis pag. mihi J\i. dicrt, quando fubcruen-
ta , mucofa vel purulenta materia, in qua crmris gutta interdum quoque
apparent , per alvum egeritur , tunc illa dejeElio vocatur Tenefmus ,feu Tei-
wefmos,
fed omiffis aliis, mihi praî ceteris arridet hïc definitio, quod
tiefmus fit continuus , amp; fere inanis deßdendi ac dejiciendi conatus , feu fli-
mulus, in quo fere nihil prater mucofum quid, amp; fubcruentum, aut puru-
lentum excernitur,

III.

Itaque locus affeflus hujus morbi, eft inteftinum reâum, craftbrum
ultimum , nam quando tenuia inteftina fola feparatim , aut
hxc vel il?a
folitarie, vel tenuia, amp; craffa utraque conjunâim exulcerata funt, tum
affeflus
dyfenteria nominatur.

I V.

Caufas divido in internas, amp; externas. Inter caufas internas nume-
rantur nimius influxus Spirituumanimalium in inteftinum rectum, quo
inteftinum illud ad excretionem folito moleftiorem irritatur , amp; ftimu-
latur. Item humor pituitofus , vifcidus , fimulque aeer , ita ut de
fale , amp; de acido participer, qui humor facile inteftini refti tunicis ad
haerere, atque adeo paufatim utcus excitare poteft, amp; fua irritatione,

amp; fpi-

-ocr page 5-

amp; fpiculis continuis affluxum fpirituum , amp; motum inteftinorum peri-
ftalticum faepe propter continuitatem accelerate , amp; fphimaerem ita affi-
cere , ut ipfum anum rsferet , amp; ad moieftam excretionem flimulet.
Sylv.
prax. med. Hb. i. cap. 13. p^r. 16. de caufis hujus morbi agens,
dicit
y Tenefmus mticoß pHrdenrnque conßans dejeUkne , humorem vifci-
dftm pitaitoßim ßmalqHe acrem acidum circa podicem adh^rentern , atque
ibidem ulcus moleftum rodendo excitantem , agnofcit caufam.
Calculus
quoque veficae magnus , ejus colli ulcus, tumor vicinarum partium,
prœfertim uteri, in gravidis, poftremis menfibus, afcarides ab authoribus
pro caufis internis habentur.

V.

Quod etiam glandulae inteftinales caufa effe poffint, luce clarius pater,
fic enim Joannes Conradus Peijerus
in exerc. fuk, anat. med. de gland,
intefi. pag.mihi
fcribit. Certe mucus ille vifcidus, tenax, fub cruentus^
amp; aliquando purulent us inTenefmo., haud aliunde quam e glandulis lenticu-
laribus reäi inteflini proßcifci videtur , quatenus e^dem à fero acri , in ipfas
tranflato, aut ibidem proda^-o , primo in tumorem attolluntur , mox vero
corrupta in faniem abeunt , qult;t denudatas inteßini {Ibras ajftdue rodendo ,
atque Spiritus e nervis ad anum copiofe preritando , crebrum pruriginofum-
que dejiciendi conatum efficit : unde faniei ißius momentum fauguinis, ( e ve-
nulis, amp; arieriolts arroßs elapß) ßriis cruentatum , una cum muco imeßi^
nali y è reliquis glandulis integris fuppeditato éxcernitur.

VI.

Jam tempus eft, ut ab internis, ad externas caufas tranfcamus , qtias
etiam varise ab authoribus recenfentur. Inter illas funt injeóli clyfteres
nimis acres : nimia vis fuppofitorii, in podicem intrufi; canalis Syrinv,
gae nimium afper, vel violenter intrufus ; intempéries frigida ab infeffio-
ne fuper lapide frigido; aut longiori in aqua mora; atquefrigore pedum^
fed hsc potius occafionalis caufa dici polÊt, quia per fe Tenefmum non
inducit.

Vil.

Ad figna diagnoftica quod attinet , hoc malum facile cognofcitur, ü
folummodo definitionem fpeâemus, alEduus enim adeft dejiciendi co-
natus, in quo faspe nihil ejicitur, nifi aliquid purulentum amp; fubcruen-
tum, cum dolore, modo majore, modo minore, qui rodens, amp; lanci-
nans effe folet, faepe etiamardens, amp;mordicans cum pruritu. Stranguria
accedit quoque , fed raro. Sic enim Hippocrates Medicorum facik

A 5nbsp;'nbsp;prit^

-ocr page 6-

prîncepsTffi?. 5.nbsp;ait: ReElo inteflino inflammato, Sc remhsßppft.

ratis urimfliUicidittm fiipervenit. nonnunquam etiam prolabitur inteftinura
redum amp; fit procidentia ani. Zylvius in
prax. med. lib. i. cap. 14. par. 8.
dicit,
quando in craßi inteßini parte foflremà. reili nomine nota , rodens,
aiqne ad perpetuo defdendum irritam dolor excitatur , dici ur Tenejmus.
Signa caufarum difcernuntur ex iis, quje excernuntur , amp; ex afFeâibus
conjunftis.

VIII.

Q.uod ad prognofin fpeftat, illam duce ratione» amp; comité experien-
tiâ optime elicimus ex Aurelio Cornelio Çelfo
Ub. 4. cap. 19. pag. 227.
ubi in hœc verba erur:,,. it :
Idmalum (loquens de Tenefmo) neque acu-
tis , neque longts annumerari debet, cum facile tollatur , neque unquam per
fi jugulet.
Poteft etiam hoc malum negleâum, reddi long» durationis,
amp; moleftis, ut rede annotatum eft à Galeno
lib. 6.de aßt partium cap.
quare iftas ob rationes illnd malum inter morbos ventris graviflîmos nu-
merat ; hac quoque ratione fordidum ulcus reddi , atque fiftulam indu-
ci pofle concipimus. Abortum
caufando , mediate mortem inferre po-
teft, fic enim Hippocrates
Seä.j.aph.zj. mulieri in uterogerentiTenefmus
fuperveniens abortire facit.
Sydenham Seü:. 4.cap. l-pag.i^S. dicit. TeneC
mus poß dyfenteriam adultis, maxime grandxvis haud raro exitialis ', infm-
tibus nihilominus perbenignus reperirur , qui ad menßs aliquot ab eodem
quandoque afßciuntur , ßne quovis incommoda , modo res natura permit-
tatur.

I X.

Jamque omnibus caufis, fignis tam diagnofticis, quam prognofticis
rité trutinatis, nihil fupereft , quam ut vela contrahamus , jegrum leve-
mus , amp; ad curam nos accingamus , qus variat, pro variis caufis , à
quibus Tenefmus oritur: quoniam enim hicafitâusdyfenteriam ut plu-
rimum comitetur, licet quandoque praecedat, aliquando fequatar, ideo
curatio eadem eft cum dyfenteria ,, de quo morbo (ut pote extra fco-
pum) nihil omnino dicam , fed confulantur de hoc afFeflu Platerus
Sennertus, Zylvius, Willifius, Sydenham amp; alii, etenim nemo dubi-
tet, Tenefmum fspius ex dyfenteria oriri, id enim perexperientiammul-
tis authoribus notum eft.
Si dyfenteriain longum trahatur (verba funt Tho-
mas Sydenhami in
SeU.ä^.cap. i.fol. 158. amp; ex ülo allata à commentatore
in Paulum Barbette,
pag. 187, ) tandem inteflina ordine quaque fuo deor-
fum verfus affici videntur, denec in reüum inteßinum malum omne detru-

datur

-ocr page 7-

INAUGURALIS. f

^•inTenefmum deßnat, quo faSto, longe fecus ac in dyfinteriisy de-
jeSliones flercorofa vehementißimum inteßinis dolorem inferunt, alvi fcilicet
flt;ecitgt;us teneriora ad'ouc inteßina inter defcendeadum , radentihas , cum deje-
Sliones mucofa eo tempore , inferiori tantum inteßmo , reäo nempe,
ießias créent, quo materia in eo Jolo confiâtur, atque inde excernitur.

X.

Si Tenefmus oriatur ab induratisfaecibus, enematu humeâantia , St
cmollientia conducunt ex aquâ hordei cum faccharo, amp; vitelloovi, quod
fi vero adeo dura fiierint excrementa , ut fiftulam clyfteris non admit-
tant, tunc ex iifdem paraudum efl: balneum , in quo aegertam diu fede-
le debet, donec faeces emollefcant : Dodonaîus
yag. 446 , amp; fi tunc
faîces non expurgcntur fponte, tum aut enema ut prius , injiciendum,
aut leve aliquod medicamentum propinandum, quo cum confentit Fo-
reftus
lih. iz. obf^y. In hoc cafu praecipuè oportet cavere, ne alia prae-
ter clyfterem lenitivum adhibeantur, purgantia medicamenta non funt
propinanda , ante ftercoris edudionem , cum inde sgro maximum Vi-
tium immineret, affîuentibus nimirum aliunde ex univerfo corpore ad
priorem ftercorum copiam , excrementis : ideo nunquam per os dabimus^
folutivum, nifi prius noverimus fxces molliores effe redditas, quodin-
doflo , amp; imperito medico aliquando accidit, cujus hiftoriam narrat
Guainenus, hifce verbis
.Humores adßomachum rapti funt , amp; vomitt*
■vio\ento edHai,amp; pauperculum i„firmum fspius ad fyncopen deduxerunt, fri-
gido fudore fuperveniente, tandem in mifiram mortem.
Sed fomenta ca-
lida amp; lenia funt adhibenda ex: gr:
ex furfme. fier, chamil. meltht.. amp;c.
Pro inunâione non fatis laudari poteft unguentum ex butyro infulfocuiw
alcahol, id eft cum Spiritu vini ad fummam fubtilitatem reâificato , la-
pidis fciflîHs ( quos Belgice Stegen vocamus.)

X I.

Si vero proficifcatur ex Colico dolore, fequens Clyfier poft papaveris,
^ nyofciami ufum injiciatur , quo mlro modo levantur aegfi, ut notar
Dolseus fag. 324.

Çi. LaBis bubuli in quo lapilli , marini y rotundi alhi. (qquot;i
circa littora maris inveniun:ur ) ßepius igniti , ^ extinR$^
fuerint
|vij.
Sued plant(iginis ^ij.

Vttell. ovor. no. 2. in laBe fimd ebulUtorum
M. F. Clyder tepide inßciendui.

Hartw

-ocr page 8-

Hartmannus laudat Clyßerem ex jure vervecino , équot; oleo cera ^j' Prodeft
quoque fuffifnentum ex
radtcibus , herlis verbajci , cum therehinmà
lt;vmetA , ex quibus fiant trochifd.
Item Scobes ligni qucrcini (Belgice
iflun ban lt;Jgpfîen-amp;out ) amp;
Baijayf um Sulphuris, nec non fumus exceptus
ex latere veteri, fumo denigrato
(Belgice OUöe^teenen upt De fcl)OOJjieen)
cum aceto feTventi, ut fcribit Foreftus obf. 40.

XII.

Si originem habeat Tenefmus à nimia refrigeratione, optimum reme-
dium eil
brodium ex cerevifia no fir a partibus qnatuor , amp; gedanenfis una ,
cum quantitate facchari.
Foreftus obf 41. notât de monacho ex aère fri-
gidoTenefmum patiente, cum dyfuriâ, quireliquis praemiffis, miraculi
inftar curatus eft,
decoSo diuretico emolliente, ex malva , parietaria , btt-
glofß, viola, boragine, agrimonia, capilL veneris, rad. fœniculi, apii,pe-
trofelini, gljcyrrhija rafa , femine anifi , althea
, majorant , granatis, al-
kekeng , prunis damajcenis ex aqua decoBis , addito melk rofato ad
|iiij j
amp; parum facchari , Hartmannus intus exhibet oleum mafiicbis ad guttat
aliquot, cum aquk mentha y plantaginis, vel pulegii.

XIII.

Majoris emolumenti iml ferbafcum in laBe dulcicoBum , ^ fpongiaia
Ulo madefaBa
ano applicata. Fomenta , fuffimigia, infeflus, inunâiones,
iilitiones, facculus ex: gr.

Ç1. Maßichis 35.
Thuris
9j.
Sem. Myrtillorum
Flor. Rof Rubr. ficc.
9ij.

F. Pulvis, pro fußn^igiopoft feceflum in fellâ
perforata càrbonibus ignitis , injeâo pulvere , in anum recipiat , amp; à
Tenefmo moleftiffimo aeger liberabitur. Tefte Petro Forefto
obfl^. Itb.
iz.
Fomentum hoc modo parctur
l^, Summitat. anethi.
Tapfi Barbati.
Flor. Chii '^omill,

Melilot. an. Mj.
Baccarum Adyrti.
Flor. Rofarum
an. Pug. U
Sem. Uni.

Fanugraci an.

Sac.

-ocr page 9-

Sacçuluî coaficiatur ^Jwfurtri» vm a^ringmi decoUo, 6c admovc»-

tUf ano..:. '.:, ;nbsp;trots rtü-ïW -f .

Si à calcule vefica procedat Tenefmus, eurabitur êxtraâp pcrljtqtho-'
miam calculo: fià partium vicinarum affedibus, per confenfum excitetur
Tenefmus, iis fublatis,amp; ipfetolliturXl. Sennertus.
lib.\. part.i.Jeä, z.
'quot;P* i5./o/.4i6.Speciatim inTenefmo, àquâ cauß etiam originem habeat,
refpiciendum athmateriae^vifcidae abfterfionerb , acris',quot; amp; acidi correéèio-
nem, amp; dolcwis temperationem ; aërian habeatsger, fi poffibile fit.tem-
peratum, cibum ex jure carnium, gallinarum, cum pane tofto, amp; bene
fermentato , oryfaceam pultem, vitet pinguia, falia, amp; omnes fere fru-
ÄUS horarios canc pejus , amp; angue ; potus fit cerevifia tenuis , vel aqua
hordei chalybeata , vinum rubrum adftringens, conciliet fibi fomnum,
quovis modo , in quem finem, fi ipfe ad fonanum proclivis non fit,
Utatur laudanio opiatogr. 2. vel j., animi affeâus triftes exulent, amp; in
Indiam, vel Pontum cum Ov/Vilro ablegentur.

XV.

Coronidisloco hic addam methodum, qua ipfemet in Tenefmo traâatuj,
amp; tandem curatus furo. Anno fupra millefimum fexcentefimo feptuagefimo
quarto,in India Orientall vitam degens, incidebam in Tenc
f num, nefcio an è
fubitâ, amp; nimiâ refrigeratione, tempore sftivo,aut à nimio ufu fruftaum
horariorum, cum
illo morbo, per varios cafus conflidatus amp; luftatus
fum,ferme per feptem integros annos, line ullâ fpe unquam recuperandas
fanitatis , totus emaciabar , fic ut pellis vix
offa tcgcret , tandem adju-
vante Deo, poft fruftra ufurpata millena remedia, purgationes, inundio-
nes, fuffimigia, infeffiones, priftinse, amp;tali, qua hodie fruor, fanita-
ti reftitutus fum, confilio cujufdam matronae (beatx memoris) fequenti
remedionbsp;,

354. Sem. cMmin. toßtyulverißui

Sacchari albi a, partes aqualet.
hum pulverem fitmpß bis de die money amp;vejperi incochteari.
Clyfter quotidie bis vel 1er injiciebatur, ex l '^quot;dulci ^ ovis, fSrtherebi»-
tinà venera,
faepe ex folo lafle dulci. Per tres vel quatuor menfes utebar
quotidie gr. 2. vel 5.
iaudam opiari, in aqua plantaginis, petrofelini , ci-
namomi , vtlßmili.
Cibus erat, pulli ovo nunc nunc exclufi , affati;
fine butyro, item codi cum oryzâ, abfque butyro amp; fale, lac artecoa-
gttlatum, (quod nosBclgice Zsm vocamus; cum oryzâ, jufculum

Bnbsp;gal-

-ocr page 10-

•gallorurt veterum, bene contuforum,- amp; per fexHoras , inphialä coÄi
codorum , potus
aqua puteana, co(^ , amp; chalybeata, vinum tint dk
Äum, vel rubellum adftringens, amp; hifce rcmediis.tandem convalui.
li D. T. a M.

-■.tt

C O.

FIN J S.

-ocr page 11-

Ç O R O L L A R I À.

I.

Sanitas^ eß^ref«otm medicin/i finis.

IL

Conceptio f Mus.non fit in utm , fed in ovario»

- ^ 1 i I. ■

• --—' ^ ...... ■ ..

____...

Lac géneratur ex chjlo,

; ni -V,nbsp;^ ^ quot;

In plethora perinde eß , in qua corporis partù
'venafecetun

V.

■ : J ■nbsp;: .f.

In dyfenteria y qua'djfenteria , non çonvmi

t-2 0-. :: J v.rt z^i: 2 i ^ A. .. \

B

-ocr page 12-

C//w fummd cum laude More M a j o r ü m '
MedicinjE Dodioratum aufficaretur.
■ .

Oft varios cafus, poft multa periculapnti

In pórtus vénit veftra carina fuos quot; ■ ^
Qiiid non vidifti, quod tememinifle juvabit ?

Quid non audiftr, quod meminiffe juvat ?
Pythius Arcitenens , te nunc fibijaftat
alumnum, ,
Te
Galenus amat, tequc Machaotss aniat. ;
Mors fugiat procul hinc , vos procul ite maligni '

Morbi, vofque graves vos, procul efte febres,
Dejice mors falcem , truciitóntam defere meffem,

Havartus vobis triftia bella parat.
Portendo magnos dabit huic
CMedicina triumphos

Si quo ,^riunc'ca£pit, hoe pede ïèmpêr eat. ^ ^
Si (quod non dubito)
praxis refpondeat artiquot;^ ^

Quam didicit $ fique hic congruat ipfe fibi.quot;' ^ quot;quot;''
Mxnia , quas potenmt te nunc afllumere civem,
Prx reliquis cunftis, faufla^ue femper erunt,
Jamftigient procul hinc, morbufque amp; palUda
febris,
, Heic
figet regnunx dulgis j amp; alma falus.nbsp;^ t ^

Amicitia ergo

Franciscus van Bergen;
^^^nbsp;^to MONTANUS, J.Ü.D,

TE quot;P I^p ji o|NCÈ

Do5iißmo j ^ Expertiffimo

D. DANIELI HAVART,

n

-ocr page 13-

H O N O R I

quot;Praßantißmi , DodUßmi , Expertißmique

D. DANIELIS HAVART

Cum Medictn£TyoEior^folenniter amp; More Majorum
In illuftri Academia Ultrajectina
■ Renuntiaretnr.

LTRAJECTINAM fcelicem gratulor Urbcm ;

Et vos Mufarum Templa dicata facris.
Ecce ! fub Aftrifero cum Divis ordine
Pallas

Defcendit longâ, pandite Ista fbres !
Dicite lo , Juvenes , amp; lo bis dicite , Cani

Intrant AoNU turbanovenachori!
Infequitur
Phoebus, Phcebum Bello na triumphans:

Quid numero ? vacuis alta querela Poîis :
Grande aliquid ducunt ! fecum fua quodque triumpho

Congrua Numen habet ! Viólor in Urbe latet:
I^oft varios cafus, poft tot difcrimina, fraâium

Poft aliis dominum , Viftor Ha va rte , tibi',
Inclyta divinas meruit Viéloria laudes,

Üt ccelum infolito deferuere Dii ;
Fleaere ßc Superos. Vi^or, tua difta valebant,

Sic rapuere Deos Scripta fubaÄa tui.
Sic quoque Terricols nunquam tua facäa filebunt ;

Immemor HVvarti nullus in Orbe locus.
India naturae quasrentem condita novit,

Egregias dotes vidit uterque Polus ;
Sicque fufurravit dudum tua fäma per Orbem,

Altius aft Superi nunc refonare docent /
Accipe digna tuis-, gratas agnofce Camaenas,

Serta tibi neduqt , amp; tneliora parant.
Fcelix
Trajectum 1 crefcit tua gloria t?ndeoi!

Huic tua nulla parem luftra tulêre diem :
Candida femper erit, pfaudant Juvenefque , Senefque,
Talibus amp; celebrent aufpiciis celebrem.

Jtffit Amw carmtn, juffttcjue Modeflia Nomtn
i^k^f inbsp;» \ ßi «Siintje ßtif.

-ocr page 14-

DANIEL HAVART.,

Toen zijn Ed. in het openbaar van d€ Perssing
redenkavelde j en bequaam geoordeeld wierd^
om tot
DOCTOR. MEDICIN^E
gepromoveerd te worden,

Non Omnis Moriar.

Oom hier die wijsheyd wild vergaren,

Aanfchouw hem , die daar ftaat op ftoel.
't Zal u meer voordeel können baren,

Als 't fien van 's werelds dom gewoel.
Hy heeft
Terßng wel befchreven, quot; ^
'c Welk hier feer felden is gefchied. ^
Om dat die qiiaal hem in zijn leven

Heeft pijn veroorfaakt, en verdriet.
Wie kan zijn reden wederleggen

En nemen van hem weg den lof,
In 't gene dat hy heeft: te feggen ,

Of ftoten zijnen roem in 't ftof.
Groeyt
Havart, in de wetenfchappen

En in de Heel-konft meer, en meer.
Beklauter al de wijsheyds trappen,

Soo fal ook meerderen uw eer.nbsp;' '' r

Breng nu dog altegaar Laurieren '

Want hy op 't hoogft is roemens waart,
Om daar' fijn hoofd mee te verderen
Soo lang hy hier is op der aard.
Geef raadj om yder te genefen.

Die tot u konit, of komen fal,nbsp;' / •

Soo füllen wy u dankbaar wefen.
Uw naam verfpreyden over al.

■quot; Avuncnh fm pofmt

-ocr page 15-

TER EE'Rl

Van mijn H E E R ' - ' .

DANIEL HAVART,

zijn Ecina opent lij ke. twiftreden over de-i
PERSING, publik tot Doaor in de
': c Medicyne gepromoveerd isvierd.

Src Itur Ad Astra.

Oe lieflijk wekt xyipol zijn fehrand're Zang-
Godinnen j.

Tot luit en fnaar-gezang :: hoe wet elk 5rdi$
* en linnen ,

^ Om, met de braaffte fchagt, de onfterfelajk«
lof

Van Havartj vlbgge geeft in goud' te malen o£.
Hy die in fijne jeugd langs dé Indiaanfe ftrande
Heeft gins en weer gekruift ,
-w iens iver altoos brande'
Om daar dier volkeren
aard j, gewoonte j, zede en taaP
Tot ^t binnenft in te fien} By die met fo veel praal
En lof op
Cormandel \ g'heym-fchrijvers ampt bekled^^j
Die 't Hof van
Golconda meer^ als oit een, betrede;
Die
my tzyx boeferw vriend verftrekte 'm dzz gewejf j.
En door getrouwe raad droeg forge voor mijn bert j
Die daar ter plaatfe leed de onlijdelijkfte fmarten
Van's
Persings- bitt're weeff,komtfelfs diequaal nufarten-
Door fijn doorploegd vernuft , en
wijft als 't Son^ligt aaa
iJe wetbron^titx fiekte, en waar s'ons komt van daan
W^r
toevalen^ wat t3ot gmejings- grond^ kan ftrekken ^

wiskundig, hier yoor elks gefigt te ontdekkem

IDböïv

-ocr page 16-

Doorwrogte DANIËL , wat otiwaardeerlijk nut
Deeld gy t^hans 't menfchdom mcj wat fult g'een ftaleftut.
Een kop're rots en zuil de ellendige verftrekken;
Hoe fult gy de
iver van uw amptgenoots opwekken,
Wanneer de
yhxs^efaam door Ooft^JVeft^Sutd en Noort,
In weerwil van de nijd j uw /ö/fal brallen voort.
L^ef dan j tot dat uw deugd en konft al-om geblonken,
't Nakoomlingfchap uw
naam mag nen in marmer ^xox^tn.

G. Benoorden,

i.