INAVGVRALIS
D E
C A
j
5
N U M Î N E
OVAM
FAVENTE TR'I-UNO
KyiuEîoritate CHagnifici T). ReBoris,
M. D. Praxeos amp; Inftitut. Med. ProfeflbrisOrdinarii,
NEC NON
J
AmpliJJimi Senatus Academici Confenfu , ac Nobilijfims
Facultatis MEDlCt/£ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus ac Privilegiis rite
ac légitimé confequendis,
Eruditorum examini fubjicit
OHANNES KOPERMAN, Amftel. Bat,
Ad diem 17. Octob. her is locoque folitü.
I
Ex Ofïîcinâ Francisci Halma^ Academic
Typographi, cb bc xci.
na
gt; gt;
Ai'
VT X
quot;O ^ I
O JCI
A
i. T
l.
txdA-AWVQOÜ'
i y-
, » ' • r  ^ gt; T ^ O O li - i ' 'gt;
\
'-à
» ^^
\
•■f.
t
'f
%
J
Î:?: -Il q ü ? ïr: /.
- O 1
; tf*'
t
■ t
tM IJ gt;13 H Ji Lr, I T '^A T
uuniiij::/. 't A M J A I-l toil ■gt; a-jî «C
xl cr.^ tiflqu^oGvT ,
i
I
ik
ÖISPÜTATÏO MEDICA
INAVG VRALIS^
D E
uâores (veteres prsfertim) folent abety-
mologiâ fuos inciperetradatus, quorum
veftigia fequuturus in materia de Diar-
rlaaea pro inaugurali difputatione , dico
hunc afFedum nomen Iiabere a Grœco
verbo eT/appé« , fer pio , à //os per amp;
pim fim : latinis dvi profinvium , belgis
25«pcrt-Ioop dicitur.
II; Verum ex diâis vocibus multî
poflent decipi, quod fcilicet fic defcribatur omnis alvi fluxus ^
quscunque etiam fit fpecies , v. g. lienteria, cseliaca paffio,
dyfenteriâ, amp;c. neceffe itaque eft, ut diftinâius determinetur,
quid hic intellgatur per didam vocem.
§. III. DimhtA hîc eft illa fpecies alvi flptxus wm velßns dolo-
re , in (jua humores excrementitii fine fanguine , aut alimcato^
fine exulceratione inteßinortm excernmtur crebrtHS.
§. IV. Iterum monemus, nos hic potius agere de Diarrhïi
morbo , quam fymptomate.
§. V. Diagnofis Diarrhss ex §.;. patet: fcilicet, quod adfit
frequentior alvi dejedio , eaque cum vel fine dolore; fine ta-
men exulceratione, fine alimento , fine fanguine.
§. VI. Verum necefle eft ut benè diftinguaturDiarrhsaàcae-
Haca paffione, lienteria, dyfenteria, amp;c alvi fluxibus.
A Xnbsp;§.VII.
-ocr page 4-§.VII. DiiFertergç à listeria, quo4 in lienteria cibus non'
aut vixmutatus, fed prôut fuerat afliimptus , peraîvum celeriter
excernitur : in Diarrhaea vero niutatus jam in humores excre-
mentitios , ut diâum efl: §. 5.
§. VIIL A caeliaca palTione, in qua dejeâio crebrior ^ft
peï alvum , fed aliraentorum crudorum amp; imperfeftè codo
rum , fecus ac in Diarrhaea.
§. IX. A dyfenteria differt, quod dyfenteria fit frequens
amp; cruenta alvi dejedio cum ventris dolore corrodente, amp;
rofione, ac torminibùs ab inteftinorum exulceratione , amp;
ideo nominatur fluxus alvi fanguinolentus : adde quod plerum-
que febris, vigifiae , fitis, fafl:idium cibi, amp;c adfunt. In Diar-
rhaea non eft fanguis amp;c. fine illo dolore corrodente, erofione amp;
exulceratione inteftinorum.
A ftuxu hepatico dignofcitur, quod in eo ferofi amp; fangui-
nei humores loturae carnium fimiles excernuntur , fed fine do-
lore amp; erofione. In diarrhaea nulli humores fanguinei, fed excre-
mçntitii.
§.XI. KTenefmo diftinguitur hoc modo : quod fit in eo afli-
dua defidendi cupiditas, nihil tamen praeter mucofum quod-
dam amp; fubcruentum aut purulentum excernitur, cum dolore r
in diarrhaea non ilîa cupiditas eft , fed ipfa dejèdio.
§.Xir. Partes aflcâae proprie funt inteftina tam tenuia quam
craffa, amp; ventriculus, .fed minus proprie Scremothis: aliquandcr
hepar, lien, cerebrum , mefenterium , uterus, pancreas, amp;
vefica , felKs , imo totum corpus fic affici dicitur.
^.XllLCattfa hujus afiedus varia eft, ut pater ex ipusdejedio-
nibus, non enim omnes humores excrementitii per alvi fluxus
evacuati (licet fint fine fanguine amp; alimento ) funt ejufdem na-
turae.
§.XIV. Aliquando enim excrementa ardentia amp; fpumantia, co-
lore flavo amp; citrino tinda, biliofa dicuntur ; quod fcilicet bilis
hoc colore maximé apta eft tingere fœces, vide River, cmur,
i.ohjtrv, 55. ^ cm. z. obferv. 59.
§.XV.
-ocr page 5-i XV Aliquando materia knta magis atque aquofa abfque illo.
dolore ardore amp; torminibus inteftinorum excernitur , 8c pi.
tu^to/adia^ eft, quod fcilicet pars fanguinis pi/«^^ di^ in-
teftinis hîc maxime peccare credatur , vide River, ««r. 2.
quot;^^Txyi Aliquando materia humida, tenuis, acris amp; quafi
diluta omnino per alvum excernitur , amp; ferofa dicitur, vide
River , centHr, z. obferv. 89.nbsp;r j n.,
§. XVII. Aliquando materia terreftns quafi adufta evacua-
tur amp; n,elar,cholica dida eft. quia hic maxime evacuari pu^
tarunt partes fanguinis melancholia ohm diflas.
§. XVIII. Hinc quatuor Diarrhea. fP^^'^V^^'t^fe S
pultofa, firofa, amp; melancholica-, quatuor itidem cauis . mSy.
^t^^aifnbsp;de caufis erit: Diarrh..biliofe-
cauftm agnofcobilem peccantem, tum quantitate, maxime vera-
'^t XX! 1r^S;r;xcedente peccans cau.m agn^it-
Jterialem. affumpta calida , pinguiii , dulcia , «quot;i quot; , amp;c.
Effcientem autem caliditatem praeter naturam
tioni dicatarum . nec non iram , motum , nimiam vigiham .
amp; fimilia.nbsp;r «r
« XXI. Oualitate peccans acris bilis caufam agnolcit ai-
fumptacorrupribilia, ut funt fruétus horarii , melones, pru»
ï fxil Diarrhxa pituitofa caufam habet pituitam in corpo-
re,^Sli^^rventric'ulo amp; in inteftinis excédents
§ XXIII. Pituita adeo peccat, vel quia mmia copia gen.
rarnr vel cjuia non excernitur.nbsp;, r
I yXlV Generatur nimis illa- quoad materiam , ob af-
fumptoruL ftigtoem, humiditatem, vifcidiratem amp;c. quod
anS ld'auffm efRcientem ,. fuam originem habet à fr.g.ditate
piniita exc—
«b^uîvis exterius applicata frigida. unde induci poffun^^I
A 5
-ocr page 6-triculi Intefliniye conftridio nimiii , amp;c.
f' Py/-nbsp;dïarrhïs caufs funt humores
melanchohc, . acr^.Mis abundantia : illam autem producunt
affumpta cruda amp; terreftria ficca. falfedine abundant^
ftngu.n.s motus minor induaus per foporem , otium, tril
ahmdantia, amp;acnmoma. ac proinde etiam in toto corporis ha-
bun: ßve generatio ilhus validior eioccafionem praebuerit, ffve
excrenone inhib.t^xopiofius congeratur ferum. Ratione«,«;^^
ex ufu iargiore aqueor^^^^ fepe etiam falfedine pr^ditorum.-
hu Juhpia fcrumladis, aquafalfa, unde talis ffnguis. inde
ftZJ/quot;quot;^^quot;''nbsp;P^ncreaticum amp; glandulas inte-
fimales ac ventriculum delata diarrhsam efficitf Ratione effi.
« ob partium fanguificationi dicatarum frigiditatem atque
debiiitatem , fanguinifque motum minorem : huic conftku
tioni otium . fopor. triftiti? , aër frigidus , excretiones inhi-
«rrproduC^^^^^^^nbsp;urin^fudorifve fuppref.
§. XXVIIL Ad prognoftica tandem accedimusj diarrhia
non |mper mala eft . pr^fertim fi non fymptomatica fed cntS
g. amp; brevi tempore duret, nam materia feccans foivitur u?
Hippocrat. reâedocuit Aphorifmoz.feB.u ^ubiait:
Uoném vemm amp; vomitibtu fpontaneis fi talia pnrgantL JJi^
^ponet confert é- leviterferrtnt, gt; „L eoJa/sc d JTum
Cello: éefluere alvum fi^ pro valetüSne efl, ataue etiJ,
f^usäumfibrisabfit, ^ gt;ZJeptimum diem cLZZ
gaturnbsp;rgt; ^uod intus l^rum erat ntilitl e^C'
XXIX. Sed longo tempore perfeverante , maC nTr?
culofum eft mterdum enim tormina amp; febrkulas exS vllr
queconfumit, amp; metuseft, ne patientesincidantr rl'K
cachexiam , lienteriam , amp; dyfenteriam , aut i
non m omnibus Diarrhea cequè mala : r tioneen m
%esad curatioiKm in infantibus, pueris, ^iZibT^r
in
-ocr page 7-[n fenibus : mionc fexus minus periculofus eft afFedus in virls,
imo amp; in aliis faeminis quam in gravidis, unde Hippocrat. do',
cuit . mulieri in utero gereati ß dvus multum fluat periculum eß,
ve abortiat.nbsp;■gt; t
§. XXX. Igitur prout varia fuccedunt fymptomata , variat
prognofis: eft bonum fignum , quando diuturno alvi proflu-
vio fponte fupervenit vomitus, alvi profluvium enim folvit.
Vide Hippocrat. Aphor. 15. Seü. 6. malum vero , fi dejedio-
nes varn coloris funt, amp; fi dejediones lividœ . nier^ » cro-
cex , amp; oleofœ.nbsp;^
§. XXXI. _ Curatio hujus affedus pro variefate caufarum
varia eft : primo ergo attendendum ad pravorum humorum.
praïparationem »^temperationem amp; evacuationem , per medica-
menta purgantia, amp; poftea per roborationem vifcerum per me-
dicamenta corroborantia, adftringentia amp;confolidantia: quoniam
autem didum, pravos illos humores varioseffe , vel bilem, vel
ferum,amp;c. proinde varia evacuantiapraefcribimus ; fiergo à bilo''
caufatur , indicatio debet eflè, primo bilem prsparare amp; tem-
perate amp; evacuareper cibos, potus amp; medicamenta, quse vim ha-
bent bilem temperandi amp; evacuandi : medicamenta iüa in infti-
tutionibus apud Sennertum,Riveriumamp; alios audores cholago-
ga vocantur, qua^afunt rhabarbarum, caflïa, tamarindi, manna,
amp;c. Ubi hoe fufBaentér fadum, per adftringentia amp; corrobo-
rantia ventnculus amp; inteftina corroborentur , quaïia funt dfa-
fcordium , confedio hyacinthorum , amp;c. quando caufatur à
fituita , fero amp; melancholia , illa exhibenda, qus pituitam éva-
cuant, amp;ab autoribus vocantur/'^/f^w^^og.ä , Hjäragoga, ö'
^elanogoga, quorum cathalogum habet Sennertus ; ex quibus -
fimplicibus poflumus facile componere varias formulas fecun-
dum conditiones ajgriamp;clrcumftantias; ex. gr. pro viro triginta^
annoram laborante diarrhxa büiofa praefcribatur ftatim eale apo-
ïiema.nbsp;^
2j.. Rad. Cichorei
Taraxic.
Symphyti an, |(5.
Herb. Famaria
yicetofa an. Mj.
Cotfuantarinf.q.aq.hordei, colaturaad%], adât
Syr. Cichorei f.
Symphyti an. l
Fiat Apoz.ema, de quo fumât ^ger aliquoties i» die.
Poftea purgetur cum fequente hauftu.
Rhabarbar. Optim. gj,
Mirobalanor. Citri»,
Santali Citrini 9j.
Inf unde per noUem in aq. plantagin. q.f. celât ur.
adde
Syr. Cichorei C. rhao
Fiat haujlus pro una doß mane jejuno ventricule ßt'
mendus.
Si vero non tam purgare quam adftringere indicatio eft.
Rhabarb. toßi 9ij.
Mirobalanor. Citrin.
Nuc.Mofchat. an. 9JJ.
Fiat pulvis, qui cum jufculo fumatur.
Si seger à potu amp; pulvere abhorreat tales pilulas erunt praeftan-
liffimae,
ExtraB. rhaiB).
Laudani Opiat, gr. j.
Ol. Macisgutt. ij.
Fiant PilttU 5.
ante 8c poft purgationem clyfteres detergentes injicîendi funt
ut acres particulas inteftinis adherentes detergantur amp; inteftina
icfe contrahant.
La^f. Chaljbiat. fvii).
Vitelkr. Over. N°. ij.
Mtl R'ofar. |j.
Dk.
-ocr page 9-Diafcord. Frac. S'i»
Fiat Enema.
Pro potu ordinario taie claretum ad adftringcndum valde uti-
le eft.
. -, quot;y:. Conf Rofar. Ruhr.
Miva Cydonior. an,
DecoU. Hordei c. Raf.c.e.^i^*
Fiat f. an. ciaretnmy addenda
Syr. Cydonior. 3vj.
Âq. Cinamoni 5'i*
M.
Vel
Amygdal. dale, excorttc. fiß.
Sem. Cacumer.
Melon, an.
Papav. alb. ji.
Deco^. Hordei §xx.nbsp;'
Ffat f. art. emttlßo, cui adde
Syr. Cydonior. ^
Aq. Cinamomi ^ij.
M.
ad magis adftringendum.
Aq. PUntagin.nbsp;-
„ ; Ciéorei m.
Conf. Hyacinthor.
Diafcord. incompl. a», 9i).
Laud. Opiat, gr. ij.
Fiat wixtura cochleatim fumenda.
ex difta confeftione amp; diafcordio, amp;c facile poflumus facere
conditum vel bolum.
§. XXXII. In aliis caufis debemus medicamenta vanare ut
fupra diximus.nbsp;. « • ,.
§.XXXIII. Sed diïta in omni curatione, amp; etiam htc magnt
momenti eft: invidus ergo ratione in diarrhxa biliofa id tempe-
rationem ,aër ad frigidum declinet, cibus fit moderatus, ne veo-
-ocr page 10-triculum gravet, vel corrumpatur , paais bene codus amp; faciîis
digeftionis , caro vervecina , vitulina , amp; omne genus avicula-
rum montanarum , pifces faxatiles , fucco arantiorum, citrio-
rum, amp;c conditi : ad evacuandum amp; temperandum fimul va-
lent portulaca, Laduca , Acetofa', Cichoreum . Endivia, amp;.
ad corroborandum amp; adfiringendum funt carnes didae. Sed ad
magis adfliringendum mefpila immatura, cydonia, pyra, amp; alia
fimilia profunt ; quae tamen coda non cruda ufurpanda funt.
Vitentiir omnia pinguia, dulcia , amara, amp;c. potus fit vinum
rubrum, cerevifia tenuis rede defaecata, corpus quiefcat quan-
tum poffibilej motus enim alvum movet: Somnus fit longior»
fedat enim alvi fluxum : cura fit, ut urina rite fluat : fugiat
vehementiores animi afFedus ; amp; haîc de diseta in diarrhaea à
bile.nbsp;. .
§. XXXIV. Si vero ferum , pituita amp; melancholia peccent,
facile medicamenta lege contrarîorum colligere poflquot;umus : v.
gr. in pituitofa aër, cibus, potus, amp;c ad calidum amp; ficcum dé-
clinent, ad incidendum fcilicet, attenuandum amp; exficcandum,
amp; fic de caeteris, ut abunde docent auâores.
n;
Jii!
Jîi