Phïïofophix Doftoris 3 Lingax SanftiE i^i Illuiïr-i^i
Acàdemiâquot;Ultraje£tinâ Profeflbris Oirdiilarii,

N E C N O N
AmpliffimiSenatus Jçademici confenfu, . Nohilijfm* ..
Facultatis jVRIDICnyS Decretö,

Summifquein UTROQUE JURE Honoribus amp; Privileges
ritè ac légitimé confequendis ,
-r Eruditorum Examini 'fuhjicttnbsp;r

■ 1 ? i a

r, r

T '

il ■
lût

■t

Dm in tam depîorando miferimoqne fiatu
pro tempore quot;jivimus , nbi nnâique gla-
diorum fulgor pertringit oculos , undiqite
armorum ßrepitus, militum crepitus ,
\ cadentium teÙorum fragor auditur , un-
ue puerorum ejulatibns, mulierum la-
\ mentis , morientium gemitibus privata
publicaque omnia àrcumfonant } nonne
commercia mulûs in locis jacent, nonne conquiefcunt negatio-
nes, pecudes abiguntur, agricultura deferitur, vici exurun-
tur, villa evertuntur , civitates florentißma excinduntur ,
facra religioforim monumenta effodiuntur , cadaver a huma-
torum irrequietantur , cineres excutiuntur , o(fa dißurban-
tur, fchola delentur, conquißtijfma ßimmo precio bibliothe-
C£ dißerpuntur, cnm a quit ate filet religio, virginum atque
viduarum nulla i aut trifles admodum funefteque ßnt nuptia,
quid multis ? totius ßepe annifruBus unius rumore excur-
ßonis , atque unè beïït terrore amittitur. Hac hodiernis
belli temporibus non tantum vides , Jed audis etiam adhor-
tantium T^ucum voces, claßßcorum cantus, clangorum tuba,
fonitumque buccinarum , cedentium impetum , cadentium ge-
mitum , anhelitum utrorumque, tinnitum armorum, gladio-
rum iCtum, clamorem equitum , fremitumpe militum , ha-
flis ^ pedibus incedentitm. Ecquis orbis Chrißiani nunc
pars reperitur, qua ab armis libera , tut a ab incurßonibus

hoftium , ^acua ab inteßinis tumultibus ac feditlonibus ^
omnis metus efpers ßt atque foltcitudinis. Ad XingdHam
oculos convertere placet, vexat earn ^ aßigit Turca In-
dies. Viciniim Gallia regnum intueri, placet, vidimus ,
frocdolor, per aliquos annos, totam Gaüiam in armis, con-
tra patriam noftram Romanum Imperium Germamcum non
leviter timultiiantem ; quam plurima oppida in Talatina-
tu^ Belgio ^ aliis locis ßmt cbfejfa, quam mult a vero cafta
^ direpta, quot viri praft antes, ereptis bonk è civitatibus
quifque fit is pracipites ejeèii, qua faöl a cades , qua ßrages
eàita, ah quid dicam ? quam plurima îirbes pene dimota
convulfa fedibm fuis, fuorum civium in cade amp; fanguine na-
tant. Ha calamitates atque cruciatus dum non ßlttm ex
apert a vi bellica, féd multoties ex ftratagematibus beUicis,
uti in prop at ulo eft , proveniunt. Idcirco lu buit mihi m dif-
fert atione hac mea Inaugurait , hanc materiam de ftratage-
matibus non folum belïtas , fed etiam forenfibus , maxim'é
■cum inter Advocatum ^ militem, feu inter fagafos^ togatos
rnilites ,feliciffima collatio reperitur, arripere. , ^od dum
facio , ad Tuam quifquis es , Le£îor benevole , quot; benevolen-
tiam confugio, ab eaque fummoperè peto, ut ß non omnia ad
fiomachum ftnt compoßta , ni favoris pallio tegere , faltem
'difplicentiam fuam ad minimum dißmulare velis. ' Interim
remoto omni verborum anfracîUj modérante Supremo Legum-
latore ipfam aggredior differtationem.

E Stratagematibus bellicis amp; forenfibus ne in caC
fum difputare vicfcar, amp; prsjudiciali caufa omif-
fa principalis aftionis decifio rcddatur eluforiä
§. 15. Infi, de aEl. L lö. ^ 18. de except., prius
hanc prsjudicialem quaeftionem fc. An ftrata-
' gemara bellica forenfia fint licita, brevibus
prEmittcre amp;: explanare, non abs re efle , puta-
vi. Ut vero magis elucefcat hîec qu3efl:io, no-
tandum eft , per flratagema nihil aliud intelligi
volo , quam folummodo dolum bonum five folertiamlaudabilem juxta
/. I. §.5 f.dedol.mal, Gcrra.eingfchwinde Krigesthm,em behender ver-
thelf oder Ußiges Kampfffiitck' Hoc ftratagema tam jure naturali , gen-
tium , dtvino, civili ac moribus efle concefl'um , hodiè nemo dubira-
biî; nam cum naturaliter, necquxfcias, nec quas velis, omnia aperi-
re aliis tenearis, fas enim eft, quxdam occultare, five regere apudquof-
darti , amp; hoc ftratagema neceflarium omnino atque inevitabilè his prae-
ftrtim, quibus refpublica commifla efl:, non uno loco fatetur ipfeC/cfw
fro Milone Lib. vm. £/gt;. 9. Exemplum ad hanc rem infigne prsbet J'e-
remilt;t hijhria Cap. 58. Is enim Propheta à Rege interrogatus de obfidio-
nis eventu apud Proceres , Regis poftulatu, hoc ipfum prudenter occul-
tât , aliam interim caufam, nec falfam tamen, colîoquii adferens. Aliud'
éxemplum ex facris dari potefl: , in Paulo , Aclor. Cap. î6. qui Timo-
theum circumcidit cum fatis fciret, Judaeos hoc ita accepturoSquot;, quafi
ïircumcifionis pi-xceptum, quod révéra abolitum jam erat, adhuc obli-
garet Ifraelis pofteros, cum tamen hoc non quaereret Paulus, fed tan-
tum faroiliarius cum Judaeis verfandi facultatem , fibi amp; Timotheoprx^-
bere. Elegans quoque exeroplùm nobîs prsbct Jofua C, 8. in fiâa fu-

ga, qualem is fuis praecepit adHa)Utn expugnatïdunT. Nam hic, quod
fequitur nocuraentum licitiim efle ponimus ex belli juftitia, ipfa autem
fuga ex inftituto nihil fignificat » quanquam hoftis eam accipit , ut fî.
gnum pavoris, quod alter cavere non tenetur, utens fua libertate, hue
vel iHuc eundi amp; magis minufve celeritcr, amp; hoc vel illo geftu habitu-
vé. Eodera rqferri debet eorum aéius, qui hoftium armis, fignis, ve-
ftibus, velis, ufi palTim leguntur. Hinc reâè Auguftinus dicit, cum
juftura bellum fufcipitur » vi aperta pugaet quis, aut ex infidiis, nihil
ad juftitiam intereft. Et Chryfoftomus maximè laudari Imperatores,
qui fraude viéèoriam quxfiiflent , propterea Jurifconfulti Romani , il-
lud bonum dolum vocant , fi adverfus hoftem quis machinaretur /. i.

ff.de àol. mat. Se alibi nihil interelTc vi, quis a» fallacia poteftatem
hoftium evaferit. /. 16. ff. de captiv. Illudque hodiernis moribus
adhuc obtinere vid. Gentil, de jar. helL lib. i. Cap. 5. Poitou, in
traci. de ftratag. Lif^enf.lib. 5. polit, c.vj. Boter, de Jlratag, lib. Non
obftat , fraudium quas conceffas naturaliter diximus, genera quaedam a
populis.aut hominibus nonnullis repudiata: SedRefp. id non acciditob
injuftitiœ opinionem, fed ob eximiam quandam animi celfitudinem, in-
terdum amp; virium viduciam.

IL Sicuti enim ftratagemata bellica de jure effe conceffa , uti in prio-
ribus probatum, ita etiam inter litigantes, ftrategemata forenfia in bona amp;
jufta caufa ad vincendum adverfarium adhiberipofle, iudubium erit. Li-
res enim nihil aliud funt , quam prslium civile , vel fecundum verba
Çotof.adleg 14 C ■ de advoc. diver f, jud. nihil tam fimile eft bello , quam
lis amp; judicium ; etfi hoc verum effe adhuc dubites, fac aliquam compa-
rationem inter Advocatum amp; militera, feu inter fagatos amp; togatos mili-
tes , amp; videbis feliciifimam collationem. Tam enim in fplendore quam
promptitudine armorum, togatus nofter fagato nulli cedet. Videarma-
tum , illum amp; defendentem amp; ofFendentem. Si eft defendens , Galea
fit bona confcientia , ne ex improvido iâu quicquam turbetur, loricam
aptet juftitiam , qua munito nihil nocebit, caufs bonitate ceu clypeo
reliquum tcgat Corpus, eamque contra tela amp; objeéliones adverfarii in
tempore obvertat, ocreis conftantias fit indutus, nelabefcat, eum tota
fua caufa. Sin offendens nofter miles vult effe , transverberantia adhibe-
bittela, exThemidosfacratiiTimoarmamentariodeprompta, eaque exer-
citatiffimo fuo calamoexpIodet.Triatormenta majora, utpotè tria illa ju-
ris praîcœpta , ubicunque fecum circumvehat, oportet. Si inftrumen-

torum amp; teftium fatdlitio ftipatos iaccdit,, omnia adverfarii tenta^ina
........_ , _ . .

■hîsannihilabit. Ipfum autem bellum togati noftri efl: proceflus, quod à
fagatomiliteperciarigationem denunciatur,àtogato per citationem, amp;
quod in illo faciunt litten diffidatiae, vulgo die abfagnngs Briefe, in hoc
litis conteftatio^/« bejeßgmg des Krieges, facit. Hoftis togato eft adverfa
pars,judicium locus pugnae.dilationes feuferiae Omt induci3E,mediatores
funt compromiflarii, pro copiis auxiliatricibus ftant confilia amp; r^foonfà
prudemum . in replicis amp; duplicis varii fiunt confliiäus. Viftoria tota
in fententia confiftit, amp; peculia advocatorum funt quafi caftrenfia. Ec
quod fingulariter obferyandum eft, ut in beilo nihil perficitur , nifi id
fiat, vel vi vel dam, fic etiam hoe fit in militia togata; fi enim ibidem
aliquid aperto jure ad optatum finem produci nequit, ftatim recurritur,
ad juris ftratagemata, amp; faspius illa dam ofiidunt, ut quis vifloriam in
caufis deportet, quam iis haud adhibitis, non adepturus fuiffet. Ex
prsdidis igitur fatis liquet, quod ficuti inbello, ita etiam in foro den-
tur ftratagemata. Et ideo quaï in bello fagato jufta funt, amp; hic in to-
gato non injufta erunt. Situti enim aliae difdplinae amp; artes, habent
ï^ua commenta. Dialeâici fua ff«4!/lt;/uaTcs amp; elenchos. Rhetores fuos
calores, fucos amp; tropos. Duces militares commenta belli Liv. Hb 4. vet
furta militaria. Mercatores amp; alii contrahentes, fuas drcumventiones
l. \6.%.ûf. de minor. Liz. /öclt;««quot; quas jurisconfult. naturaliter ücitas elTe
didt, d.i. 16.§. minor, ita etiam in foro Advocati in arduis cafibuj
habent dolos , fimulationes amp; ftratagemata licita ad jus fuum obtinen-
dum /. \lt;).%.\ff,deneg geß. Wefenb.faiat. C. de dole malo vel perfonam
tucndam/.i.§.a, amp; feq.dedd.mal. Praéiid hsc aliquando cautelas nomi-
nant, item fubtiïitates amp; extraordinari juris remedia, in quibus nervus,
feu, ut Imperator loquitur , ambigu a fata caufarum /.14. C.deadv.di-
derfjudic confiftunt, quibus negliäis caufa ipfa facilè amittitur.

III. Sed ne jufto diutius huic quïftioni prsjudieiali inhsream, ad
definitionem , feu potius aliqualem defcriptionem (cum omnis definiti»
injurecivilipericulefafit, parum enim cft» ut non fubverti poflet) pro-
gredior , quam conftituo talem: quod ftratagema fit dolus bonus, five
folertia laudabilis qua quis adverfus hoftem latronem ad verfariumque aliquid
Machinetur.jurisacquirendivel confervandi vddamni depellendi caufa fa-
ùa. 1.1. §. l.f.de dol. mal, Vd ftratagemata forenfia in fpecie ficdefinirr
poflunt,quod fint callids quidamrationesfivefubtiliajCtorum inventa,
quibus quis jus fuum aliqua fagadtate non folum defendit, fed etian»
fimul praeter exfpeaationem adverfarium vincit. Brederod. i» Epiß. dedk^
torn, I. CMtel. frtfix. Haec ftratagemata dividi poffuM , in defenfiva Ss

cîFenfiva, utraque occurrunt tam in rebus bellicis, quam civilibus, ut
in contradibus, ultimis voluntatibus, proceflu amp;caufisfeudalibus,quE
ut ita fint, in fequentibus perluftremus:

IV. Pr^miflîs illis, quse ad ftratagematum juftitiam, definitionem amp;
divifionem Tpefiant, jam in fpeciè, ftratagemata , exemplis amp; quseftio-
nibus nonnullis, illuftrabimus. Et hic non inmeritô ventilanda eft illa
quaeftio ; an plus conducit, dolo feu aperto marte, clamve palamveagere
aut belligerare? quamvis olim inter heroos, nonnulli ob eximiam animi
celfitudinem fuere, qui dolo uti, plané recufarunt, non ncgemus, inter
quos fuit Alexander Magnus, qui de fe dicere folitus erat, fe non vclle
viiftoriam furarl. De Achille refert Scholiaftes Achillem nihil fraude, fed
femper palam virtutis fiducia dimicalTe. ' Et Achœos abhorruiffe ab omni
in hoftes fraude, narrat Polybius. Tales Romajii etiam quondam fuere
dicit iîLIianus. Attamen neque etiam , tam. inter theologos quam alios
defuere, qui ftratagemata prse aperta vi recommendaverunt. Et ait Po-
lybius, quae vi fiunt in bello minoris cenfenda, quam quae ex occafio- '
ne amp; dolo. Atque ita cenfuifle ipfos iilos feveros Laconas , notât Plu-
tarchus,ac majorem etiam vidimam ab eo immolatam, qui dolo, quam
qui aperto marte rem confccifiet. Inter Theologos eft Chryfoftomus,
■fie loquens : Si nobiliflîmos duces ad examen voces, pleraque eorum tro-
phsea reperies fraudum effe opera, magifque tales laudari, quam qui aperte
agendo , vicerunt. Et magnus ifte Apoftolus Paulus z. ad Cerwih.ii. v.
I 6, de Ce dicens quod fim callidusdolo vos cepi: vid. plura exempla in facris
Ce». C. zy. V. IX. ér C, 50. v. 37. amp; fadum non dilTimuIe Prophetaé
Elifïi 1 Reg.C.v, 18. amp; feq. Hoc bene perpendere Ca!li moderni, proi. •
ptereain vexillis fuis illud pro fymbolo gérant : finefe flus fait que la force.
Et hoc verum efTc, fat noftris temporibus attefîatur experientia.

V. Licet quis, colloquium poftulans aut admittens, in bello. tacite
pollicetur, id innoxium foré collocutoribus, adeo ut fi hoftes per col-
loquii fpeciem violentur, hoc ipfo violatur jus gentium ; Adeoque Do-
mitius egit perfide , quod vinxerit Bituitum Avernorum regem colîo-
quii fimulatione accerfitum ,amp;exlt;eptum hofpitio: cautelas tamen optimè
collocuto in tali cafu adhibent, ne forte incautiopprimantur vel capiantur.
Sic LudovicusXI Gallis Rex,cum fuoequitum magiftro, quo cum fimal-
taresexercebat, m colloquium defcenfurus,pontemamni cuidam imponi
ju (Tu; in eo medio cancellatœvclutfeneftrsfadaî, ut confpici inter fe cxau.
dirique colloquentes pofferitacdextras interjungi P. Amil. 10. Ludovicus
^ortia Mediolani Dux, cum Gallis Rege non aliter congredi volebat,qu3nx

în fluminis cujufdam medio , ubi pons aut navibus aut alia ex materia
ita ftruftus effet, ut inter utrumque firtnum ac robufium ex lignis valium
intercederet Gmciard. n. Hi/l. add. Forfiiner. ad l. z. ann. Tacit, pag,
156. ^ yê^.

VI. Ekgans ftratagema efl:, fi colloquii fpecie hoftes à belli confiliis
avertere,fuaque interim promovere, queant; nam dum collocutores nihil
patianturillud caret perfidia amp; dolis bonis annumeratur, exemplum refert
Nauclerusgencrat. ^i. Cunradus, inquit : mifit fratrem fuum Ebcrhar-
dum, ad vaftandam Saxoniam, qui appropinquansurbi Heresbergmulta
fuperbè locutus eft , fed ecce Saxones ei occurrunt,amp; ufque ad interne-
cioBem fternunt. Audiens autem Rex malè pugnatum à fratre , con-
gregata omni virtute fi-ancorum perrexit contra Heinricura , ac tentavit
oppidum gruna expugnare, praemific tamen legatos ad Heinricum fpon-
tè fe vellet dare ? qui dum venircnt in conrpe(ftum Heinrici, Saxo qui-
dam Dietmarus vir bellicofus, ädefl: : Ne , inquit, Domine , cures ,
advenient tibi, quas voluifl:i, copiae, triginta legiones, nil vereare. Haec
dolo locutus eil, nullas enim copias tum adducere valebat. Legati tamen
Regii infeda re redeunt, narrata referunt, mox mane ante lucem, reli-
ais caftris, Franci unufquifque ad fua redeunt. Vicit hoc modo Diet-
marus verbo , quos vinccre non valuiflet Heinricus ferro. Jung. Math,
Flac. de Tranflat. Imp. Rom. ad Germ.cap. ^.pag. 57.

Vn. An pro ftratagema licet hoftem tollere veneno? quaritur, hic
bené praeprimis, cum Grotto lib. 5. c. 4. §.2. perpendendum eft , quid
per to licere intelligatur, non , quod falva pietate amp; ofBciorum regults
fieri poteft , fed quod apud homines pœns non fubjacet. Sic apud po-
pulos multos fcortari licet, apud Lacedaemonios amp; yEgyptios etiam fu-
rari licebat. Eft autem haec vocis licere fignificatio minus propria, atta-
men vero recepta. Et fic quod dicunt hoc vel illud jure belli licitum efle
non tale intelligi, quod aâum culpa omni liberet, fed qualem dixi, im-
punitatem habet. Ex hifce patet, quod hoftem tollere veneno licet, fi
jus naturs refpicias, nihil enim refert, gladio, igne , an veneno interi-
mas. At jus gentium, fi non omnium, certc meliorum , jam olim eft,
ne hoftem veneno interficere liceat, qui confenfus ortus eft, ex refpefliu
communis utilitatis, ne pericula in bellis, qus crebra efle caeperanc, ni-
mium intenderentur. Et credibile eft , à regibus id profefèum, quo-
rum vitvi ab armis ante alios defenditur , à veneno minus quam aliorum
tuta eft. Et hoc femper deteftabile fcelus apud probos ac cordatos ho-
mines fuiffej legimus. Propterea Valerius Maximus dixit armis non vene-

nis bella geri debere. Et Livius hsc , clandcftina fcelera , vocat.
fie optimè Cattorum Princeps Arminii mortem veneno promittens,
jeétus fuit à Tyberio.

'Vlil. Cum in th, priced, di^um eft , quod jure gentium veneno,
tollere hoftem non licet , dubium aliquod oriri poiFct, an tum fpicula
ferrumamp;aquas inficere veneno liceret, amp;affirmare quis poflet primo in.
tuitu ob hanc rationem, quia diftat â tali veneficio jam memorato non-
nihil, amp; ad vim accedit proprius, fpicula veneno inficere, amp; geminare
mortis caufas, Sed hoc quoque contra jus eft gentium non univerfale,
fed gentium Europaearum amp; fi quae ad Europas melioris cultum acce-
dunt, quod reftè à Salisberienßvi 11. zo. obfervatum eft, cujus haec funt
verba: Nec veneni, licet videam abinfedelibusaliquando ufurpatam, ul-
]o unquam jure indultam lego licentiam. Ideo Ferrum infamare veneno
dixit Silius. Aquas vero five fontes veneno inficere ait Florus, non tan-
tum efle contra morem majorum , fed amp; contra fasDeum, ficut, jura
gentium Diis aflcribi auâoribus folere Grot, lib.z. c. 20. §.44. ».6. Ne-
que verô mirum videri debet, fi ad minuenda pericula, taies fmt quae-
dam bellantium tacitae conventiones. Cacterum non idem ftatuendum
de aquis fine veneno ita corrumpendis, ut bibi nequeant, id enim per-
inde habetur, quafi avertatur flumen , aut fontis venx intercipiantur,
quod natura amp; confenfu licitum eft. Ex hifce patet quid de illis , qui
ad ufum belli, totvaforum, materiis vetitis amp; venenatis inveßorum,ad
interficiendos homines, utuntur, fit dicendum.

IX. An lit laudabiieftratagema, tempore belli ad depellendum hoftem,
omnia ferro amp; igne devaftare, urbes folo xquare , fruâus fata amp; vineta
deftruere amp; corrumpere , ruriculis , ne agrum , durante bello colant,
interdicere amp; quœ funt fimilia. Quamvis enim, fi admodum fint caufa
fuaforix, ut e. g. caufa utilitatis hoc fuadeat , vel per hoc brevi ad pa-
cem petendam hoftem fähigere poffit, non negemus . non efle contra
naturam fpoliareeum, quem honeftum eft necarc, nec contra jusgentium,
nam quos interficere, licitum , eorum res eripere amp; corrumpere, nequit
efle illicitum j nifi alias fint caufe validiores, qux diftuadeant in foro
confcicntiae. Aft fi rem reâè expendas, plerumque admittuntur talia
odio magis inordinato, quam prudenti ratione. Idcirco caufaî iliae fua-
dentes tum ceflTant. (O Si nos ipfi rem fruétiferam ita teneamus, ut
hoftibus non poftit efle in fruâu. Quod propriè fpeâat lex divina, quae
in vallum bellique opera vult impendi arbores feras, frugifieras vero gf-
fervari ad yidum, addita caufa, q^uod non ut hominis, ita amp; arboies

re-

legem hanc , etiam ad animantia ruris operi infeiuientia producit, nam
his quoque ut in bello parceretur à Mofe prsceptum ait : Thalmudicâ
vero fcripta amp; Hsbrei interprétés addunt legem hanc porrigendam ad
rem quamvis, qux fine caufa peritura fit, ut fi sdificia combursntur,
efculenta ac potulenta corrumpantur. Mulco vero magis hoc locum ha.
bebit, poft plenam viâoriam. Propterea Corinthum excifam non pro-
bat Cicero, amp; alibi horrificum nefarium , omni imbutum odio dicit bel-
lum , quod domibus , parietibus, tedis , columnis , poftibus fit. Et
laudat Livius Romanorum lenitatem vifta Capua , quod non fœvitum
fit incendiis ruinifque inteâa innoxia murofque. Non Obftat Urbes
quafdam à Deo damnatas excidio Joß C. 6. v. 27. Etiam contra legem
illam generalem arbores Moabitarum juflas exfcindi iReg.^. v. 19. Ve-
rum non fadum id odio hoftili , fed in juftam deteftationem fa-
cinorum, qux aut publicè erant cognita, aüt Deo Judice , tanti asfti-
mata, ne fortè inpofterum per fubfiftentiam in iftis regionibus refricare-
tur indigni faöa memoria, (i) ceflat caufa , fi hoftis habere poffit ali-
unde, q^uo fe fuftentet : puta fimare, fi fines alii pateant. Tali ergo
ftatu Optimum fadu , ut agricultura, etiam in ipfo collimitio tuta ma-
neat, quod fub tributo utrique parti prseftando, faftum diu in Belgico-
Germanico bello olim reperimus , prouti hoc non infrequens eft, inter
Hungaros amp; Turcas, quorum fubditi finales, utrique Csfari fidelita-
tem prgemiferunt, propter frequentilTimas utriufque partis excurfioncs.
(5) ceffat caufa, fi res quaedam ejus fint naturs, qus ad bellumfacien-
dum aut ducendum nihil momenti habeant. Propterea Polybius rabiofi
cfTe animi ait, ea perdere, qu® nec hofti perdita vires adimant, necper-
denti, emolumentum adferant, qualia funt templa, porticus, ftatu3îamp;
fimilia. Sic Marcellus œdificiis omnibus Syracufanorum publicisacpri.
vatis fic perpercit, quafi ad ea defendenda cum exercitu, nonexpugnan-
da, veniflet. In quibus tamen accedit fpecialis ratio, ut in iis, qus
facris ufibus fint dicata, illa enim confervari fuadet rerum divinarum re-
verentia , maximè inter eos, qui eundem Deum ex eadem lege colunt ,
etiamfi forte fententiis quibufdam aut ritibus diffideant. Neque violan-
tur , nifi contemta humanitate. Idem quod de facris didum , de reli-
giofis amp; iis, quae in honorem mortuorum ftrudafunt, intelligendum
eft, namamp; hxc quanquam jus gentium impunitatem irae in iftaexercen-
ds indulget, violari non polTunt, nifi contemta humanitate. Et fum-
Biam efle rationem dicunt JCti, quse facit pro religion«/, ^^tinfin.ff.de

Keliff. sic Marcellus rdigione impeditus, non attigic, quae viâoria fc-
cerac profana. Et Polybius ait, cum hominibus irafcaris, ob id impiè
in Deos agere fumm® ftukitis fignum eft. Adeo etiam à Mahumetiftis
fanaimonia fervata loco, in quo Ezechielis amp; trium Danielis oiiaerant
condita. teftis eft in itinerario Judsus Benjamin. Ut taceam quae uti-
litas , prxter jufiitiam ex moderatione ifta in fervandis rebus lequitur.
Nam eripit primo, haechoftimagnum telumdifperationem,fc^undo Ipe-
ciem pi-œfert, manente bello, magnsde vidoria fiducis, tertio apta per le
franeendis amp; conciliandis animis. Conciliis namque contrariis contrarii
quoque eventus refpondebunt. Propterea à violentis urbium direptio-
nibus femper abhorraitbonitas Chriftiana amp; ipfa juftitia plerumque, quia
abire non poffunt fine multorum innocentiummalo, amp; parum fxpepro-
ficiunt ad belli fummam. Majus fane eft Chiiftianorum inter fe vincu-
lum , quam olim Grxcorum fuit, quorum bellis, ne qua urbs Grica
exfcinderetur cautum erat Amphitäyonum decreto. Et Alexandrum Ma-
cedonem , narrant veteres, nullius rei à fc aftae magis dudum pœniten-
tia , quam quod Thebas evertifl'et. Hinc videmus quid de illo crudelt
ac magis quam barbarico ftatu bellico fit dicendum ubi ad depellendum,
hoftem, non folum urbes, pagi.devaftantur ac foloœquantur, fed quo-
que ipfa fata amp; fiuâus deftruuntur, amp; ruricuiis ne agrum durante bello

X. An lit approbandum illud ftratagema ubi ad injuriam hofti incutien-
dam , ftupra in bello comittuntur? Quamvis nonnulli fuere quiftupraira
faeminas in bellis permiferunt, ut inter cseteros de excidio Magdeburgico
refert Cluverm in append, hiflor. de excidio Magdeburg Anno 1651. Imbel-
li, inquit, fexui abufi funt ad fsdam libidinem, tanta barbarie, ut puel-
las impubères : ad necem conftruparint. Nulli ordini aut fexui ferox mi-
les pepercerit. Hi folam injuriam fpcftarunt in alienum corpus,
cui fubjacere,quicquid hoftile eft, juri armorum non congruens judica-
bant. Melius tamen alii , qui non folum injuriam , fed ipfum efFeratae
îibidinis aftum, hic confiderarunt, amp; quod is neque ad fecuritatem per-
tineat, neque ad pcenam , ac proinde non bello magis, quam pace im-
punitus effe debeat, atque hoc pofterius jus efl gentium, non omnium,
fed meliorum. Sic Marcellus antequam Syracufas caperet, legitur gef-
fifife curam pudicitise etiam in hofte fervands. Atque id inter Chriftia-
nos obfervari par eft, non tantum, utdifciplins militaris partem, fed amp;
ut partem jurisgentium , id eft , ut qui pudicitiam vi Isfit , quamvis in
bello, ubique paens. fit obnoxius. Nam. nec Hebrsa lege impune quisr

quam îd tulitTet. ut intelügi poteft ex ea parte, quae de captiva ducend»
neque vendenda poftea, conftituit, amp; hoc fere in articulis pricipuarum
nationum chriftianorum müitaribus venerem prohiber!, fub certa poena,
quatenus fc quoque fortem militem énervant, reperimus vid. KonigU

Xl Poffemadhuc plurima ftratagemata de materia hac militari in me-
dium proferre, fed quid mihi diutius cum militibus fagatis, res eft, cum
me melitem togatum effe, agnofcere debeo , idcirco reliqua qus adiiuc
fuperfunt relinquoiftis fagatis, amp; me ad ea ftratagemata. qux militibus
toeatis five advocatis competunt , amp; quidem pnmo , qu$ m quibuN
dam contiaftibus tam ofFenfivè quam defenfivè locum habent , ent di-

tori, quo fuum debltorem ut debitum confiteatur, convincat, fc.utad
illum det litteras, quibus fignificet . fe jam fcire, quod fummam illam
debeat, amp; ob id eum velit rogarc , ut folvat , quas litteras fi reci^piat,
amp; lesat debitor, nec proteftetur fe nihil debere, debitum fateri creditUF.
L,6 adSC.Mmä.Memch.lib.z.A.J.Q^^ß ^t.«-?. Adafi^rd.dejro-
bat. coKcluf 1^1. fic etiam recipiens rationes amp; retinens ac tacens videtuf
obligationem agnofcere Mev.part.^.dee.ö'i. amp; rationes intra_decennium
oblatx nec intra tantum temporis fpatium improbats folutionem pro-
bant, Mev.mt.i.dec,']9.nbsp;„ » ,

XIII.nbsp;Quando in gravi tempeftate jaftaeft cifta amp; de contenus in ar-
ea nihil conftat , tunc fecundum jus Avarias illa area in cenfum commu-
nium bonorum eatenus tantum venit , quatenus extrinfecus tantum ap-
paret mitz.ins traB. de Avma c. 7. §. 4. Locm. dejur. marit. Uh, 2. e. 8.
Ï 9. Marmard de im. menât. Ne autem autem ille , qui gemmas, au-
rûm, argentum ciftis indufas in navi repofuit, hoc prœdiao moda
enormiffimè laedatur , pro ipfo hoc ftratagema eft ut mature Magift.-^
navis, antequam naufragii periculumexftet hoc mdicet, quo poftea,.h

naufragium exiftat , rerum iftarum ratio fecundum verum praetium mi
contributione habeatur , amp; res fecundum externum afpeäum non aelti-

minet; ne autem inhabitator, condußor vel paterfemilias, ita prsfum-
UULH.V, _ __ __ _- g ^nbsp;ptiona

ptione teneatur , ßratagema pro eo eft , ut protêt , fe pervigilem amp; in
domo diligentem fuifle , temporeque noftis confucvUfe admonere fer-
vos, ut ignem diligenter cuftodiant, Sandet,6.dec.9. Men. lib.z,
A.J.Q^caf.109 n.ij.

XV.nbsp;Ut emptor caftrorum vel praediorura plane tutus lit de eviótio-
ne, pro ipfo hoc ftratagema eft, ut publicis Ediftis in locis pridio vel
caftro vicinis curet citari omnes, ciuifua interefle amp; ibi loci aliquid juris
habere, putaverint,fub comminationeperpetui filentii Gail.lib. 1. obj. 57.
Utrum vero emptor invito venditore poftit a Judice citationem edifta-
lem contra quolcunque qui fua interefle putaverint, fub pœna perpetui
filentii petere, item de formacitandi Fid. Boer, dec z^^.n.Gail.^.d.l.

XVI.nbsp;Debitor qui bonis ceflit, non ftatim in totumliberatur ob obli-
gatione amp; debito arg. /. 7. c qui bon, ced. fojf. Sed fi poftea ad pinguio-
rem fortuham perveneric, in tantum quantum facere poteft convenitur
^.fin.J.deaB. l.^. (jrj.f.deceff.bon. Eodem jure habetur ejus uxor ,
quae propter communioaem, fi prolem habuit, cum marito, ex ipfius
sere alieno durante focietate conjugali contrado tenetur, adeo ut etiam
quod cxhsreditate fuorum parentum vel aliunde quovis titulo ipfi obve-
tiit, creditoribus mariti in folutum cedere teneatur, cum fimplex ceffio
non fit modus tollendae obligationis, l.i.c. qui bon. ced. fojf. Brmem. in traSl,
decef.bon.quaß.i^.pr.M.i. Gaid.Pap.decißl^i.Scconf. ».4. Ne au-
tem mulieres hoc modo damnum fentiant, pro ipfis hoc ftratagema eft:
ut fibi padis dotalibus omnia ilia bona, quae ex hereditate fuorum, vel
aliunde quovis titulo obvenerint, tanquam receptitia refervent , hoc
enim cafu non tenentur uxores mercatores cedentis creditoribus ex iftis
bonis fatisfacere , cum non fafta fint communia , ex quibus tantum aes
alienum durante focietate contraftum eft folvendum , nifi ftatuto vel con-
fuetudine aliud introdudum effe, probetur.

XVII. In plerifque civitatibus Germanise ufitatum eft , ut migrantes
€X civitatibus, vel demortuorum civium bona efferre volentes in redho-
ftimentum defenfionis ex tributorum certum quid fifco (quod genus
veäigalis der abßhes ^ die mchßeur zp^dhtur ) folvere teneantur Dgt;t.
Mev.adjmLféec.part.z.tr.art.^nli, quod interdum décima , inter-
dum quarta, nonnullibi tertia pars eft, Rauchbar, art. i. qu^fi. 15. «. r.
Ut autem quis hanc detredionem declinct, primum ftratagema eft, uc
hsres, legatarius, vel alius, cui hereditas, legatum , vel fimile quoddara
obvcnithereditatem non dividat, nec portionem fibi debitam alio trans-
feral , fed ibi relinquat, amp; quotannis fruüus amp; reditus inde percipiat.

Birikh, pm.l. cancl. 52. ». 89. Secundum ut legatarius, fi confiè't de
herede, renuntiet legato vel curet apocham privatam fiiper debito legati
fieri Berlkh.d.l.n.zi. Tertium, ut defundus extraneoaliquid non ti-
tulo hereditatis vel legati , vel fidei commiflj, fed titulo mortis caufa do-,
nationis relinquat, nam in mortis caufa donatis jus detradionis non ha-
bet locum, nifi etiam in ftatuto cautum fit, ut etiam de contradibus amp;
qualibet exportatione bonorona gabella folvatur , uti prolixe demonftrar
alleg. Berltch.n. 58. 59. öo,

XVIII.nbsp;Quando mater tranfit ad feeunda vota filiis fuis pupillis
non petit tutores, nec rationes adminiftratae tutels reddit amp; reliqua re-
fliituit, bona fecundi mariti f. vitrici pupillis pro reddenda adminiftratio'^
ne tutelae tacitè funt hypothecata, l.pen. C.inqmb.eauf pig. tac. contrah^
Neguz^de pig. memk 4. p. z. ». 156, Ideo ftratagenia eft, ut ille , qui
contrahit matrimonium cum vidua curet reddi ab illa rationem, amp;cunv
reftitutione reliquorum refutari tutelam Berlich.p.i. eencl,6j. tt.S^.GaiU
z.obf.^o.H. 1.

XIX.nbsp;Ex concubina natis amp; per fubfequens matrimonium legitimatis
fipius controverfia moveri folet, an omnibus juribus légitimé natorum
frui pofïint ac debeanr, amp; praeprimis fi exftat ftatutum, quod in colle-
gia opificum nifi légitimé natus recipiendus fit, ex concubina natis amp; le-
gitimatis, receptio in collegium quandoque denegatur. Verum ut omncngt;^
htigui caufain tollant, hoc ftratagema pro illis fuppeditatur, ut fcil.cu-
rent fibi dari teftimonia natalitia Gekrtshrife , quod exthoro légitima
amp; parentibus honeftis nati fint. Nec poteft Magiftratus per fubfequens
matrimoniuih legitimatis ejufmodi lita-as natalitiasdenegare, prout prse-
judiciis demonftrat Carp.part.z. confi.S. def.i^, in fi». Richf. part.z^ dfç.,
So.w.if. ^nbsp;^nbsp;;

XX.nbsp;Ut honorarii tutores adverfus pupillorum adiones fint fecuri ,
fi forte per ordinarios in rebus pupillaribus damnum aliquod datum eft,,
nec hi folvendo fint, ut damnum datum refarcire queant, hoc ftratage^
ma ipfis fubminiftratur, ut monendo fedulo inftentapud ordinarioseof.,
que hortentur , ut in rebus pupillis adminiftrandis eam adhibeant dili«
gentiam, quam diligens Paterfamilias rebus fuis ex bona fide prxbere fo-
let/. 10. Ö13. §.i.i. 55. pr. ff.deadmimfi. tut. amp; fi admoniti vcl per con^
tumaciam plane non gerere, vel fegniter aut fi-audulenter adminiftrars
pergant, judicem adeant, amp; fegnes ac fraudulentos tutores maturs amp;
bona fidefufpedos poftulent. /.î.§,j./. deadmm.t»t. I z. C.de divid.tmeL

neceflitate fe liberet, hoc confilium datur, ut dote contenta I patris he^
reditate abftineat, eidemque renuntiet, quo cafu fratribus amp; fororibus
fuis nihil de dote communicare tenetur. I. ult.f. de dot. colUt.tbtd. äm.
mm. amp; ad I. ro. C. de collât. Chrißm. vol. 4. dec. ^ «. 4- enamb reli-
qui liberi ex hereditate tantundem confequi non çoiTintSchepht^.adccrt.

XXII. Ex intercelTione non obligari mul.erecn mfi SCto Vellqano amp;
mtb.ß quamulier. C de SCto f'ellej. previa certioratione renuntiavent plus
quam manifeftum eft. Verum cum renuntiationes muherum varus ex caulis
folcant impugnari iifque opponi, quod vel non legitime tatta lit renun-
Ciatio, vel non légitima prscefferit certioratio. Unde creditores mulie-
rum interceffiones admittentes, fspius defraudantur. Traditur autem
pro his hxc cautela, ut fc. ipfi mulieri pecuniam credant, ut alius cam
non confequatur, amp; abea fibi illam reddi ftipulentur, quo cafu ex pro-
pria obligatione amp; velut ex conftituto mulier tenetur. licet mutuo acce-
ptam pccuniam alii deinde crediderit. Nam ficuti emere ac vendere aut
kum contraftum inire non prohibetur , ita nec mutuum accipere, aut

• XXIII. Ad prœftandam eviftionem in contrattu emptionis regulari-
ter agi non poteft, nifi res judicio fit evifta , /. 5. C. de eviB. Ut au-
tem de ifta evidione fit fecurus emptor , utile hoc habebit ftratagema,
ut aliquem fubornet, amp; fubjiciat, qui ad eo vindicet rem , quo ca^
jpfum venditorem ad eviftionem prasftandam cogéré poteft. /. 19.
df nesr.geß.ibiqHcDn.Brmem.nbsp;-rnbsp;n

non omni exceptione majorem, cujus folius teftimonium addeferendum
iuramentum fupplends probationis inventum non fufficit, hoc ftratage-
mate utendum': ut ante ceptum judicium alii caufam cédas, qu. inftitu-
ta a-dione amp; debitore creditum negante, ipfum cedentem cum altero non
omni exceptione majore tefte,ad dicendum teftimonium de veritate cre-
diti ofFerre poteft. Et quamvis in tali cafu non videatur ceflionarii in-
tentionem plenè efle probatam, quia tamen per legitimam ceflîonem omne
jus agendi tranflatum eft in adverfarium , adeo ut cedens ipfe cenfeatur
cxtranei loco. l. fi cum empt. in pr. f. de paB. l. 2. §. cum quis debit, f.
de hered. vel aB. vend, idco in caufa fic tranflata teftimonium dicerepo-
teft. Oldendorp, daß. 5. aB. z. cum D». ibi allegat. horumque duorum
teftium depofitio tantam poteft habere vim , ut juramento fuppletorio

bationem amp; ad deferendum juramentum fuppletorium judiccm movere
poflunt. Dit Mev.p. 5. dec. 401. ». i.

XXV.nbsp;Recenfitis quorundam contraduum ftratagematibus, jam fe-
quunturea, qus funt ultiniarum voluntatum.

XXVI.nbsp;De jure civili regulariter pater fpurio fuo nihil poteft donare
vel teftamento relinquerere. autb. ex comf cxt^ C. de t»ceß. mpt. Gad. z.
obf. 88. ». I. quod fecundum alleg. Gail, adeo verum eft, ut etiam fta-
tutum, quod in contrarium fafium non valeat ; tradunt autem Dd. qus-
dam ftratagemata , quorum auxilio patres fpuriis in ultima voluntate ali-
quid relinquere poffint, quorum (i) eft, ut cum pater filiumfpurium
a!ere debeat per text, fingul. i» Cap. 5. in fin. de eo qui duxi in matrim.
quam polluit per adulter.Palaott. de fpur. équot; quot;quot;th. C.49. n. 5. lit. i. Pater
fpuriis tantum relinquat, quantum'ad alimenta fufficit hoc modo : Re-
linquo fpurio meo fundum in vita fua pro alimentis, amp; poft mortem
ipfius filiis, quibus poteft relinqui pro eorum alimenris l. fin. C. de nat»
Uber, amp; ita quoque fentit Pakott. d. traä. C.4gt;. «. 8. quod tamen pro-
cederedicitfiharc alimenta legitimum non excedant modum,fed talia fint,
qualia boni viri arbitratu efle debent, ut tradit Menoch. de A. J. Q^^
lib.i. Caf. 18a. «. 35. deinde obtinet, quando fpurii non habent, unde
fe alant, fecus fi aliunde alimenta habent per teß. in l. ß quis à liboris §.
ftfilinsff'. de hb. agr. (2) fi fint fœminae fpuriîE, pater alimencorum loco
dotem eodem modo legate poteft Bart. arg. l.cum poß ^.gener.f.dejur,
dot. idemque tradit in d. auth. ex complexe de ine. nu^, modo dos non
fit inofficiofa aut illegitima, quia tunc fraus forte prœfumeretur. Bart. in
(ille^. I. gener.^ amp; praefciäo dos congrua erit fecundum patris qualita-
tem amp; facultatem ut tradit Dec. conf. 611. ». 8. quod autem tantum
procedit, fi filia non habeat, unde fe dotare poffit, ad inftarejus quod
de alimentis dictum eft Peregr, dejtir.fifc. tit. 18. ». 70. (5) fi pater
petit à Principe facultatem aliquid fpuriis relinquendi, amp; princeps in re-
fcripto dicit , non obflante contraria lege five auth. conftitutione arg. l.
zz. pr. f. de leg. 3. (4) fi pater procurât, ut Principis refcripto in le-
gitimorum numerum cooptentur, nameo etiam cafu legitimorum inftar,
amp; una cum verè Icgitimis ab inteftato patri fucccdunt Pakott. in diS. iv.
C. 45. «■ 13

XXVIL Pater debet fiimm, quem in poteftate habet, vel hsredem
inftituerc, vel illum nominatim ex caufis in Nov. 115- Cap. 3. expref-
cis exheredare. /. 30. i« lib. amp; poßh. fi autem fiüus eft prodigus vel mul-
to sre alienoobrutus, ita ut patri metuendum, ne bona poft mortem pa-

tris illi obventurï diflipct , aut illi portio à crcditoribus hereditaria aufe-
ratur, ita ut poft mortem ejus nepotes in paupertate vitam degeve cogan-
tur, non poteft pater quidem ob has caufas fecundum aileg. nov. hiium
cxhercdare, feJ tamen huic malo alio ftratagemate praevenire conccditur,
nempe poteft pater praeterire filium prodigum, amp; ejus liberos live nepo-
tes inftituere, filio autem aliquod nomine aümcntorum legare l.j6. i.
de curat, furiof. l 25. C. àe inof. tefi. 1.12. §. 2. /• 47- '«F- f
hbtrt. Sic etiam pater videns filium non elfe induftrium , eum ad ccr-
tum tempus ex hcredare poteft Majeur d. de f rob. Cond. 71J., fic mater ,
fi habet maritum prodigum . inftituere poteft fiüum, fi fui juris facius
fuerit Riebt, dcc st. ». 48. ö* fiq- Carpz, p. 3. conß. 9. def. 11. amp; hiC
exheredatiovclprsteritio fit non in odium fed beneficium filii Jul. Clor.
§. leftamcntum q. 41 «.7. multi enim non malse notae exheredant filios,
nec ut eis obfint, fed ut eis confulant Cv.gr.Itrpuberibus) iifque fidei-
commiGTuriam hereditatem dant. /. 18. ƒ d^ Ub. amp; poflh. Manz,. de cox-
jeB. uit. volunt 1.0;. 1.10. q. l. n 26. amp; q. ih n. I.

XXVin. Quando uxor à marito valde urgetur , ut ex affe eum he-
redem inftituat, tuncutipfumpl3cidumamp; benevolumretineat, prouxorc
hoe ftratagema eft, ut duo teftamenta diverfi tenoris eodem tempore fa-
ciat, amp; itlud quod pro eo eft , poftea dilaceret, alterum verô retineat,
ve! ut utrumque afTervet, tune enim heredicas, inter utriufque teftimen-
ti heredes acquis partibus dividitur. pl. 1. §• 6. ff. de bon. pojf. fecund, tnh.
ïicet regulariter , nemo paganus pro parte teftatus amp; pro parte inteftatus
decedere debeat, confulè Munz.. in decad. 4. dec. q.p,

XXIX,nbsp;Ufufruftuarius omnium bonorum non tenetur ad foluîioncu
aeris alieni amp; legatorum , fed hsres inftitutus à quo onera hereditaria amp;
Icgata fint folvenda 1.1. C. fi eert. pet. Gail. 2. Obf 146. Cum autem ufu-
fruftuarius propria auiäoritate pofleftionem caperc nequeat, nifi heres fit
inftitutus poft mortem ufufruduarii , ideo ftratagema pro herede eft ,
quod anrequam uf\]frua:uano bona hereditaria tradat , imprimis as alie-
num dèducat, dtftrahenda etiam bona immobilia, fi aliunde débita folvi
non poffint, poftea refiduum quod asre alieno dcdu(ftoamp; fohitis legatis
fupereft, ufufruauario utendum fruendumque tradat , ut utriufque par
fit incomffiodum, ut hsres in proprietate, ufufruétuarius in folo ufufrudu
fenti.it amp; habeat d«crementum amp; jus fuum diminutum

XXX.nbsp;Meretrix etiam de qitaefitis ex ineretricio quiftu non prohi-
betur facere teftamentum Cyn. in l. meretricem amp; Bal. in 1.1. C. de condicï.
»b turp. cauf. fed fi confanguinei velint fibi profpicere , ut meretrix te-

ftamenrum facere non poflit, fed ipfi ab inteftato hcreditatem capere que-
ant , ftratJgema eft, Sc confanguinei eurent, meretrici bonis interdici, quod
fieri pofle cvincit. /. amp; mulieri ubigl.ff.de curat, fur. idem quoque re-
medium ad obtinendam hereditatem prodigi adhiberi poteft. Jehan, Di-
Uciüi de arie tcfrmd. tit. caut. 12.^

XXXI.nbsp;Filius non tenetur débita patris, fi hireditati paternas fe non
immifcuerit, quia beneficio praetoris abftinere poteft, ab hireditate , amp;c
ita in eum adio^non dabitur. /. neceffariis ff. de acquir. hired. 1.1 C. ne fil. pro
pat. Sed in quibufdam locis ftatuta difponunt, quod filii, quamvis non
fint hiredespatrum , teneantur folvere pro patribus, nebona parentum
pereat. Si ergo pater folvendo non fit, amp; vereatur, ne filii pro debitis eo
contraâiscx ege municipali moleftiam patiantur,amp; velit filios a neceflitate
folutionis eximere, remedium eft, ut filios exhasredet, amp; propter ex hsreda-
tionem filii a paternis creditoribusconvenir] non poterunt, quiaexharedati
pro mortuis funt habendi/.i. §. ^.ff.decoajung.cumemanc.hb.

XXXII.nbsp;Exhercdatis caufa non folum a patrc teftamento exprimi, fed
etiam probari debet ab haerede quod fit légitima. Ne autem poftea, quod,
haeres ingratitudincm probare non poflït , quia forte teftes mortui fue-
rint, qui de ingratitudine filii teftimonium dare poterant , teftamentum
irritum fiat, remedium eft, ut pater vivus amp;:intollerabili injuria afFedus
curet examinari teftes fuper caufis ingratitudinis in perpetuam rei memo-
riam filio citato, 8c probata ita ingratitudine filius non poteft impugna-
re teftamentum. Joh, DtlcB.deart. tejiand.caut. iz.

XXXIII.nbsp;Deportati amp; profcripti nullam habent teftamenti fadionem,
ideoque nec aliis quicquam rclinquerc ipfi poflunt, nec eis relinqui te-
ftamento poteft. Sed fi quis velit his incapacibus relinquere, ftratagema
eft, quod alius hœres, qui habct teftamenti fadioneminftituatur, amp;roge-
tur hireditatcm hujtfmodi reftituere, cum redierintingratiamamp;rcftituti
fuerint. l. in tempus ff. de hired. infi.Matiz.. ad §. i. J. de fideic.hared.^

XXXIV.nbsp;Ordinis ratio poftulat ut ftratagemata profeflus tam civilis
quam criminali fubneöam utriufque exempla funt fequentia.

XXXV.nbsp;Adoris plurimum intereft, ut ipfius advocatus fuam adio-
nem in libello rite proponat, amp; competentem adionem eligat , qui
enim nefcit adionem, is etiam non intelligit jus, quod perfequi yult in
judicio , imo nihil agit in agendo amp; quafi laterem lavat in obtinenda
clientis fui caufa, quia non tenet formam, multo minus adionis exitum
amp; finem tefte Joh.oidend.inarg.cper clajf^.i. Si enim competens adio
aon eft propofita (cujus nomen tamen hodie non neceflario debet ex-

primi Carpz..part r, conß. 2. def.li.) 8c libellus rite formatus a Judice ex
officio rejici poteft , C. examinata x. de jud. Quando igitur advocatus
non eft certus de actione competente , vel conclufione congrua propter
dubium fortè faCli vel juris, ftratagema eft.ut modo tum fadumipfum,
ut geftum diligenter amp; oppofitè narret, amp; loco condufionis hanc clau-
fulam fimpliciter adjiciat , fuper quibus omnibus amp; fingulis peto jus amp;
juftitiam mihi adminiftrari omni meliori modo amp; forma , qua de jure
fieri potdl 8t debet Rosbach, in pr civ. tit. 35. ». ij. Virtutc enim hujus
daufulae fipe in camera fuper non exprefsè petitis pronuntiatum fuifle
teftdtur Gatl l.i. obf.6i. n.\i.amp;\z. quia Judex per hanc clanfulam cen^
fetur interpellatus , ita ut officium fuum impartiri poffit amp; fupplere
Vultei vol. 1 conf. Hurpug. conf. 18. ». 18. ^ 28.Klock- vot.cant.relat. 4 ». loj.
relat. 8.». 26.

XXXVI. Accufator vel ejus Advocatus cautus efle debet, in formando
libello in cafu homicidii fc. ut modo fimpliciter dicat accufatum perpe-
traffe homicldium , nulla autem qualitate adjeßa Joh. Andr.inc.dehomic,
quod fi hoc non obfervaverit amp; libellum accufatorium in cafi homicidii
(ut plerumque fieri aflolet) ccwiceperit qualitate hac adjeda: accufatum
nimirum dolose violenter amp;perfidè defunClum occidiffe tunc pro ac-
cufatohoc ftratagema ut conteftetur lit^m fimpliciter negando libe!lataamp;
narrata prout ponuntur amp; narrantur efle vera falvis juribus amp;defenfioni-
bus fuis fuo- loca amp; tempore proponendis. Tunc enim accufator non
homicidium folum , fed etiam omnes qualitates annexas debet probars ,
ufque adeo , ut iis omnibus fufficientilTimè non probatis reus ordinaria
pœna non puniatur fed ab hac abfolvatur , licet defenfio a reo non fue-
rit probata. Et ita onus defenfionem probandi reus déclinât necdfitate
probationis contrarias in accufatorem rejeda Felin. c. z.x.derefiript ». 25.
Qui enim in libello fadum qualificatum proponit, ad utrumpueproban-
dum fe aftrinxiffe cenfetur Gail.depac. publ. l.i. c. 1 5.», 5.9. ^ 10. Imo
reguläre eft,, ut quis fuum libdfum cum omnibus qualitatibus ineopro-
pofitis probet, Berlicb.p. 4. cond. q. ». 5. amp; generaliter Dd, concludunt,
quod accufatus de crimine qualtficato fj non conflet de qualitate debet ab-
folvi, etiamfi crimen fuerit probatum, Mynf. cent. 4. obj. 80. Gail. lib. i.
dfpac.publ: d. c. 1}. ». 7. Oldenkf in obf trim praii. t. i.obf. 57. Pra:difta
tamen vera funt, fi reus fimpliciter narrata amp; libeüata negat, prout nar-
rantur amp; libellantur, fecus fi quidem fadum confitetur, negat autem fe
occidifle dolose, fed adhibito moderamine inculpata? tutelae tunc ei hoc
onus probandi rede imponitur, adcoque in litis conteftatione cautus efle
debet Berlich. d. I, n, 10,nbsp;Si

XXXVIL Si morofi debltorcs nolint folvere, quod debent pupillis,
vîduis amp; aliis miferabilibus perfonis, fed fe ftudeant, utcaufas ad ordina-
rium proceflum déférant amp; ita immenfisfumptibushasperfonasfatigent, ac
per omnes inflantias trahant, pro illis elegans hoc rtratagema eft, ut illos ad,
confiftorum Principisvocent, quodhse pcrfonae facere poflunt perLnn. C.
qmndolmper.m.popill-'vid.^c.cogn. E contra aute'm haeab illis ftatim ad,
fupremum tribunal vocarinon poflunt, ne quidem refcripto principis per
d. I. nec huic privilegio prididae perfonae renunciare polTunt, Caflin. I. 5.
fciw/.c. 15.«. 15. amp; habet hoc privilegium quoque locum,etiamfi liscoram
Judice jam fit conteftata, ubi tamen avocatio conceditur Schot, ad ff. de
judic. f44. Inter miferabilesautem pcrfonasreferuntur etiam omnes pauperes
amp; debiles amp; qui diuturno morbo fatigantur. Schot.d. l.qa.iu

XXXVJIL Maritusuxoremaccufare poteft adulterii vel criminaliter vef
ci viliter, fed utriufque aóiionïs non eft hic effeflus ut lucretur dotem. Pro
hacobtinendaproftratagematetraditur, ut coram magiftratu Ecclefiaftico
agat civiliter, tunc enim feparatione facia quo ad vinculumdotem lucratur.
gl. infin.amb. Sed Xxoàitad. jul. C.deadult. fi agat criminaliter fecus obti-
net ^»/ä.nbsp;lt;5 «. 24.

XXXIX, Reus quando convenitur m co loco ve! apud Magîffratumi.
lîbi amp; apud quem conveniri non debet »poteft opponere exceptionem fori
jncompetentis l.pen. amp; ptU. c. de except. Cautus taman Advocatus ftratage-
mate poteft effic ere, utjudicem regulariter non competentem non poffit re-
cufarefc. fi coram Judice, aliquid in dubiura trahatj ut ille fententiam inter! o-
CUtoriam fèrat pro reo.tunc fi reus hoc ac^eptat tacite in Judicem non compe-
tentem confenfifle, amp; jurifdiâionem prorogafle videtur, quia femol ejus j u-
rifdiftionem agnovit ,nec pofteapcenitentialocum habet /. ad folmionemx,
de re judic. Cap. tarn venijfet x. de ießtb. amp; attefl. Vmtfsius in proc. difp, î.th.z.

XL. Cum faepiffimè claufulœ renuntiationum à Notariis magis ex
fcientia amp; partium confenfu inftrumencis inferantur inconfi. 51. ».7.
Stratagema eft pro illo, cuiillarenuntiationocetCv.gr. fi mulier renun-
tiatSCto Vdlejano » vel Titius condiâioni indebiti vel alii jurisauxilio)
ut curet Notarium, qui in inftrumento atteftatus eft, quod contrahens
de beneficio renuntiato fuerit, certioratus à judice interrogari, quid fit
illud SCtum vel beneficium , de quo pars certiorata fuerit, amp; in quo
confiftat illius vis ac efficacia. Si hoc ignorât Notarius,. non poteft ta-
lis renuntiatioullum facere praejudicium renuntianti, eo quod non intel-
lexerit vim talium verborum. Nec potuit Notarius certiorare partem de
so, quod ipfemet ignoravit Gail. lib. z-. obfjj. Ne autem-mulier hoc

modoamp;Notarîum amp; Principales fimul circumveniat, Notario decertio-
ratione mentionemfacientealiudîlratagema, contra earn eft, utjuramen-
ti reügione araetnr ad firmandan:\ rcnuntiationem amp; declarandam fuam
mentem, quod animum fciac in quo confiftat muliebrium beneficiorum;
vis amp; efficacîa. Hoc cafu virtutc juramenti mulier efficaciter ofaligatur
lt;tiamfi non probetur , quod dé Vellejano certior reddita fuent , quia
juramcntorum loco certiorationis eft , ut cenfeatur mulier virtute jura-
menti omni legum ac juris auxilio renunciafle , fi non m fpecie , faltim
in genere. Exctpiunt tamen DD. enormem Isefionem Gail d. t. mm. lo.

XLI. Quialiquem vulneravit faciat pacem , cum vulnerato de vulnere,
amp; de omni eo quod de vulnerenafci poteft, hoc fifaflum amp; pofteavuî-
neràtus möriatur , hxredes occifi homicidam homicidii non poflunt ac-
cufarc, quia juri fiituro per paflum poteft renuntiari /, i. C. de pa5l. amp;
tranfaftiodecrimirie publico capitali excepto adulterio eft licita /. i8. C.

XLII. Poft publicatas in judicio atteftationes.difputationesin judiciis
fuper teftibus amp; atteftatis fieri dcbent, Gail.lib. i.obf.^j.n. i. Aftor
jgitur qui plerumque in his difputationibus primus facit conclufionem,
der%emeinlicb den fchlujs fatz. machet, diligenter hoc ftratagema obferver,
ut in replicatione ad exceptiones rei , fua jura amp; allegationesquibus
utitur amp; obtinere fibi perfuadet, non prorfus manifeftet led leyiter tan-
tum exceptiones reiattingat, fimuletque quafi ejus exceptiones infringere
amp; refutare non poflît , poftea vero ubi reus cum fua duplica in caufa
concludit aiäor in fua triplica amp; ultima pofitione feu conclufione , im
Utz.enfatx^ oder fihhfs fatz., omnia fua jura, rationesamp;a!legationes effun-
dat, proponat, in exceptiones evertat, de punâo ad punftum exami-
net, refutet amp; impugnet. Et hoc ftratagema eft admodum notabile, plu-
rimumque ad caufae viftoriam facit , quia qux ultimo audiuntur , tnc-
lius memori® mandantur , amp; verba ultimo probata, qus nullo gladio
nulloque telo percuflquot;a funt, prxftantiora funt, cumpercontradiftionem
res dubia efficiatur /. y C. quib. ad libert. proclam, non licet. Et hoc ve-
rum eft modo aftor in ultima fua pofitione nihil novi afferat, quod
piusnon fuit deduólum, alias hoc in conceptione fententis nonattendi-
tur, Berlih.ptrr.i.concl.^^

XLIII. Regulariter in fccunda inftantia amp; in appellatione alii vel iidem
teftes fupcr iifdcm vel diredo contrariis articuHs de jure Canonico (quod
in hac parte obfervâtur Btrhcb. part, i. concl. 51.) non poffunt produci,
ratio eft , q^uia non minus in appellationibus, quam in caufa principali

ftibornatlo eft timenda text, expreff. iaclem.ult.detefl. Sed elegans ftrata-
gema eft, ut quis fuper aliis amp; diverlis articulis ulteriori probatione uti
queat, fi quafi de novo experiatur, quod utique facere nemo prohibe-
tur. adeoque hoc modo per indiredum ad novas probationes admittitur,
adquas ipfi alias per indiredum aditus non patebat Berlkh.d.!. «. ij.

XLIV. Magna eft difceptatio inter DD. quomodo Judex procedere
dcbeat, fi plures in rixa vel tumuku aliquem occidanr, amp; quomodo
puniantur, fi occifores non appareant , vel indicia nulla adfint , vel fi
quaedam adfint, torturœ autem fubjedi confiteri nolint , quifnam ho-
micidium perpetraverit : fed optimum ftratagema habetur, cujus auxilio
judex verum occiforem invenire poteft , eumque reliquis dimiftis ad
mortem condemnare,. ut fimulatè omnes condemnet, fi forte reus con-
fcientia: fimulis atque morfibus convidus pro ea exoneranda homiddium
fateatur , tum reliqui omnes liberentur, amp; Judex revocata ilia fententia

fimulata reftè abfolvi debent amp; hoc ftratagemate Carolum Magnum ufunt
fuiffe teftatur amp; fequitur ^Wr.^^c IJcrn.inCap. i.^.publki tit. de pac. te-
nend. rj violât, n. i. Codelin. ir. de mag. Ö vend. I. J. c. 7. eodem ferè
modo fapientiflimus Rex Salamon litem eam,'quserat interduas fiminas
dc intcrempto puero decidit i Reg. Cap. 7,,

XLV. Omnibus notum eft , quod injuriarum condemnatus fiat infa-
mis per text, in t. lex Cornelia f. de injur. Gail 1.1. obf. 102. /. 1. Berlich.p. 5.
concl.61. ». I. Ut autem quis pœnam amp; infamiam evitet (1) ftratagema
» ^3'is qui injuriam homini iîïtulit, ftatim antequam de loco'rece-
dit, injuriâm revocet, dicendo ex incuria vel lingui lapfu vel calore ira-
cundisE ifta verbaexcidiffe F..rimx cnm. lib. t. 3. qu. 10. ». 58. fic etiam
per talem revocationem celTat ipfa injuriarum adio. Rom. Ferras, aut 59.
Dec. in ^ qtiodcalo e dt R. J. (utreus ante litem conteftatara perperam di-
(Sa revocat amp; fe coram Judice amp; Afieftoribus declarer , fi verba illa,
quae ab adore tanquam injurandi non protulifTe, decpie adore non nifi
bnnum fcire amp; fentirepofle. Er ivijje non Kidgern nicks als alles hebes und
gwes. Bart. d. I. Carpz.. inpr. Cr. qt(«e(t. 79. ». 12. (3) ut reus injuriae sftima-
tionem velpecuniariampoenam, qua: per fententiam imponi poteft, ante
ofFerat , quam fententia condcmnatoria feratur. / j-^. ff.depracurat Bert,
d.l. n 16. (4) Ut condemnatus vel audoritate magiftratus vel judicis,.
vel gratuito vel adhibita prottftatione fuper illatis injuriis tranfigat amp; pa-
cifcatur. BerUch d.l n.\o ^ fe^^ (^j ut reus copiam fui in judicio non
fiaciat , fed propter contumaciam condemnare fe patiatur Joh. Zang. de-
except, part. 1.1, J.». 177. (6) Ut petat in fententia exiftimationem ho-
noris refervari, lt;iuod hodiè quilibet judex ex jufta caufa facere poteft ,

quot;fi injuria non nimis fuerint atroces Gilh.wf.m arJgt;. crm. C. 2. ^ 34- §• 7-

noneftneceiïarium, ut ea coram paribus curia aut aliis teftibus hat, h ta-
men pofterior inveftitus prsferri cupit, hoc adhibere debet Itratagema,
ut fc. inveftituram coramparibus curiœ fibi fieri procuret. Namhcet publi-
cafülennitasnonampliusfitinufu.adhibita tamen , cfFeaumquendam ha-
beredebet, cumfc.quem juscommunepublicisadibus addidit, qui eltm
prxrogati va ut publicè afla praefcrantur dam amp; privatis adis. /. u. C. qui fot.

XLVUI. Vafalloexnobiüconjugefilium habenti, cum poü mortem il-
lius fe continentix dono nonpraeditum effefentiat, nec tarnen vdit alere
concubinam quia id peccatum elTe intdligit, ncc etiam liberis prions matri-
monii fucceflionis futurs conditionemdtteriorem facere cupiat, ad utrum-

queincommodum evitandiimhoc fubminiRratur Stratagema, utdefpon-
dcat fibi aliam mulierem ea lege, ut nec ipfa nec ejus liben ex ifto raatnmonio
nafdturi amplius quid confequi debeant, quam tempore nuptiarum didum
fuerit. Et quamvis multi tale matrimcnium ad rcorganaticam contraßum
utturpe jurique contrarium judicent, alii tamen amp; quidem longe plures
contrarium fentiunt. Nec defunt in jure feudali illius vefligia, quemadmo-
dum viderccfl:, in ^.fiiiinatiz.feud. 26. amp; in ipfoquoque Germaniaejuf-
modi conjugii exempla exftare recentiores Auftriacas, Bavaris amp; Badenfis
familis cafus oftendunt Theod. Rebk- Bihlifcb. poHcej /. 3. axiom. 3.

XLIX. Creditori, cuipro creditofeudum eft oppigneratum fine con-
fcnfu domini amp; agnatorum, hoc fuppeditatur ftratagema, ut fc. curet feu-
dum oppigneratum fibi tradi, quo cafu antequam de crcdito ipfi fuent fatis-
faßum', feudum dimittere non tenetur. Etfi enim feudum fineconfenfu
dorrini obligari nequitnbsp;de Affliä. defend inruùr.deFafall.qui contra

Conßit. Lothar, n. 4. traditum tarnen jufteretinetur , etiamfi pro credito
obü^atiim non fit, nec enim ab obligatione ad retentionem valct argu-
mentum ncgativum, cum facilius longè compctat retentio quam adio, amp;
,qu$ non licet obligare, permittiturretinere.î/f'y./?. 7. 599.

L. poflem quidem adhucunam arquealteramthefinexjurefeudali adji-
cere,' fed hxc pro temporis atque inftituti ratione de ftratagematibus fcripta
fulSciant. AltÜfimointerim, cujusaufpido atque bencficio has confcri-
.bere licuit Thefes, fit