MOMENTYS TEMPO.
RUM PERICULOSIS,

OVAM,

FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex t^uÜoritate CMagnifici Tgt;. ReBoris '

D. JOH ANNIS LEUSDEN,

Philofophi^ Doaoris, amp; Linguse Saadix in Illuftri
Academia Ultrajeaina Profeflbris Ordinarii ,

NEC NON
AmpUJfimi Semtfts Academici Confenfu, amp; Nohilifmlt;t
Facultatis MEDICiy£ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque m MEDICINA Honoribus, Prsrogativis 5c
Privilegiis , ritè 8c légitimé confequendis,
Erudtiorum examtni fubiicit

DIETERICUS CHRISTIANI, Cella Luneb.
tAd d,em viii. Septembris, horü locoque [olitn.

. ï a

** V. Î 1nbsp;-Lnbsp;4. X. Ir 1 c .^.r-ju- *

01 ' 'i T Tquot;' quot; quot; Ticr

■ / h

^^ -r . /nbsp;^

« —

i .

-yiSfr:

iM-i.'nbsp;l-r. I T ÎÎ 3 -

iquot;

DISPUTATIO MEDICA
JNAVGVRALIS,

D E

Momentis Temporum
Periculosis.

T H E S

. Rudentiflimum pariter ac utiliffi-
\ mum omni sevo fuit dogma in ne-
gotiis agendis temporum oportu-
nitates effe fequendas, ac in occa-
fione rerum tarditatem omnem dii-
ligentiffime fugiendam: Sunt enim
momenta temporum pretioßi, quas
lèmel elapfa revocari nunquam
poflunt. Etenim quantum in com-
muni vita interfit, ro Ka/poe noffe norunt omnes qui in
ampliflïmo hoc mundi theatro vel parum funt progrefli:
multotip enim inter inceitas mentis fluduationes 6c in-
tempeftivas procraftinationes praeterlabitur rerum agen-
daruin occafio irreparabilis; ut propterea haud infulfe,
c quahbet fere re peculiare fibi fingentesidolum, Poëtjc,

A znbsp;Occa-

Occafionis Deam fronte capillatara , poftica vero parte
calvam finxerint, cujus capillatam frontem mli arnpue-
ris nunquam calvum fynciput prebendes.

I I.

Nec in coiiimuni vita folum fed amp; moibis macliinam
noftri corporis affligentibus temporis accuratam obfcr-
vacionem' longe efle riecefl'ariam tatebuntur mccum
omnes qui vel a limine Medicinam falutarunt. Si enim
unquam tempus fub manibus, ut ajunt , elabitur , id

hic certe fit Sc plures ob hoc vel negleaum vel vfltpen-
fum qui reftitui potuiftènt mortis.-fiuni prxda.. Huvd.a
enim funt a quibus corpus noftrum vigorem accipit ,
fluida etiam ut pkirimufo funt a quitus fuös patitur mor-
bos , quse in horas , ne dicam quid amplius , mutan-
tur : imprimis ubi femel a peregrino aethere moven m-
cipiunt , adeo ut poft päuca interdùm momenta , ita a
priori ftatu abludant , ut nihil.priftinos fapiant lares.
Qiisres tant« Hippocrati vifa faiit dignitatis «t ftanm
in frofitifpicio Aphonfmorum occafionem momentaneam
effe monuerit : imo alibi dilationem vita: periculum efle,
Tcribere non dubitaverit Certum equidem eft fi lUt
peccant qui immature Medicinam faciùnt non mi-
tos^^ccabunt ilfi qui Medicinam intempeftive omit-
tunt lit ptoinde Occàfiô Curanonis anima jure meri-
toque vo'cetur : quam' G praetermiferis aut aegrum prx-
fentiffimo vit£E expones periculo,' aut läkemcuratipnem
Tuam nec cko nec tuto nec jucû«de perfîcies. Cito
•autem cui-ktîiiis quanüt. bëne öbfervamus. omnes occa-

torié 'Medeiidi-;, iâq.ùit Wateiii' 'inßitpä-^MdtanaiJj.

'm.

' I l JL Jiji - -■

III. No-

I I I.

Nolo hic Criticorum Scrinia percurrere , ut vocabu-
lum occafionis explicem , nec qua mente Hippocrates
illo fuerit ufus curiofius explicare , fed per occafionem
intelligo omne illud tempus quo Medicus arti fuse fa-
tisfafturus rite penfitatis omnibus circumftantiis a muta-
tionibus quse in morbi incremento, ftatu , ac augmen-
to accidunt , manu quafi ducitur, hoc pnefertim re-
medii genere non alio , morbo obviam eundum efle ut
finem fuum qui Mederi eft afl'equatur tanto melius.

I V.

Curationis animara voco Occafionem , curare autera
non folemus nifi acgrotos , fani enim opera Medici im-
plorare vel nunquam vel rariflîme folent. Animus au-
tem non eft : nec pagellarum amp; temporis ferunt an-
guftia longius evagari amp; in quo ftatu fanitas confiftat,
quidque morbus fit , altius repetere ; cum hsec cut
Oeconoraia animalis cognita eft atque perfpeda , igno-
ta eflè nequeant. Id tantum paucis demonftrare cona-
bor Occafionem in morbis omne ferre punétum i atque
proinde in morbis tantum non omnibus, cunétationem
remediorumque indicatorum dilatam exhibitionem vel
applicationem haud parum eflè peticulofam vel faltem
valetudinis in integrum reftitutronem differre , Sc ut
cum Cdfo loquar , malum quod per fe exiguum eft,
majus curantis negligentia fieri; . 'nbsp;'

v/

Cum morborum, quididam modo Corporis oeconcj».

A 3nbsp;aaiam

miam turbam Sc àftatu naturali dejiciunt: alii citius in-
crefcant 8c ad falutem vel intentum uno 8c continuato
quafi impetu ruant , alii lentis gradibus incedant 8c per
varios quafi cuniculos machinac noftrae corpore^ infidias
ftruant donec tandem vel vi Mcdicamentorum fiipera-
ti profligentur: vel omnem eorum vim eludentes, ento
tramite mifere affliâros segros ad fepulcrum comitentur ;
nata vulgatiffima Medicorum in fcholis , in acutos Sc
chronicos morbos divifio.

v i.

Acutis morbis cum fubito tempora percurrant ftatim
Medicamentis neceflariis ob viam eundum eflè ; cum
ratio tum experientia fiiadet; fatius eftfurculum nafcen-
tem inherba fupprimere quam tum demum ubi in pro-
ceram arborem excrevit velle eradicare. Facilius eft
fanguini mifturam fuam reftituere cum primum turbari
incipit, quam cum turbata jam eft ; haud aliter ac alii
liquores facilius corriguntur cum aceflTere incipiunt ,
quam quando jam funt corrupti Sc à ftatu priori quam
longiflime receflère. Vena, quam ineunte morbo tuto
amp; magno cum aegri levamine fecare licet, ubi paulo la«
tius ferpfit malum, non folum non fine pr^fenti vitx
periculo inciditur : verum etiam fanguis, qui ob immi-
nutam quantitatem , fedatumque ex eo ejusquot; impetum,
facili negotio, nunc copia Sc motu , inteftinaque fer-
mentatione peccans, tanto regitur difficilius majorique
cum difficultate fymptomata inde enata mitigantur,
quanto mixtura eft turbatior tnajorque impetus , imo
baud raro seger tantis cogetur turbis fuccumbere. Quan-
tae in cerebri ejufque Menningum inflammatione , quam
Phrcnitidem vocamus, Vensefeftio fit utilitatis , praxis
jMedica abunde teftatur , quolibet tempore quavis diei

hora

hora eam inftituendam effe apud Audores prsecipi vide-
mus , qua: fi intempeftive omittatur quanta non emer-
guntincommoda: prsfertimubi in vigorc morbi fuper-
venientium fymptomatum atrocitas , vel diverfitas aHa-
rum circumftantiarum , fanguinis prohibent miflîonem;
Pleuritis, quce febrium acutarum modo fymptoma mo-
do caufa efb, praefertim illa quEc cum magna inflamma-
tione amp; Plethora conjundta ; fola fs:pe Venaefedione cu-
ratur , eamque adeo neceflàriam autumat Laz,, %iventu
Lé. VII. Trax. Med. cap.i. ut nunquam omittendam
cenfeat, neque in gravidis ac puerperis. Ubi tamen
in llacu morbus eft conftitutus, eam tuto aperire non
licet.

V I i.

Nec folum in Venaefeftione hasc obtinent fed in reli-
quis quoque remediis ex Pharmacia petitis : Hominem
qui gul^ deditus genio fao indulfit ; multifque crudita-
tibus Stomachum gravavit, G febre corripiatur etfi con-
tinua Sc acuta, unico vomitorio fub initium morbi exhi-
bito 8c citius amp; jucundius curabis quam longo Alexiphar-
macorum apparatu ; Turgcntia educenda Hippocrates
Aphor. 10. Seti. IV. monet, dicens, Purgandum eft qui-
dem in peracutis morbis fi humor fit efferus eodem ipfo
die ; cunftari enim in ejufmodi morbis calamitofum : amp;
Celfus ilium rité curaturum fcribit quem prima origo
caufc non fefellerit : purgantibus , etfi vomitoriis certo
raodo mitiiis operentur : circumfpeftius tamen uterer :
magis enim Maflam fanguineam turbant cujus reftitu-
tioni incurnbendum : ubi tamen leni epicrafi faburra è
ventriculo priœifqu© viis fublata eft : Tollitur non
folum materia quas novis in fanguine cumulandis fer-
viebdt particulis peregrinis : fed hoc quoque emolumen-
tum

tum inde enafcitur, ut Medicamenta integris plus viri-
bus ad fanguinem venianc ; ficque tutius non lolquot;™ /ed
Sc citius imo jucundius curabis. Gave tamen ubi illud
momentum quo vel vomitum vel purgans neceflarium
mdicabaspriEtermiferis, neque ubi vel parum mcreverit
morbus lUa exhibeas fi Sc asgrorum faluti Sc famae tuae
confulere cupis. Solo fxpe diaphoretico valido incipien-
tes febres etiam graviffimse ut Sc inflammationes fatis
valide difcutiuntur Sc profligantur. Iiu'ipientem Pleuri-
tidem per diaphoretica , imo ipfa diaphoretica opiata,
multotiesdifcuflam novi, amp; difcuti polie cum ratio tum
experientia docent; quae tamen in ftatu morbi jugulant
potius quam juvant.

VIII.

Quse de continuis Sc acutis dixi ipfis etiam applicari
pofliint malignis utpote gradu folum a prionbus diftan-
tibus: modo cautius hic mercari difcas. Summa enim
circumfpeaione opus eft , ne fubeamus fpeciem ejus ut
occifi: quem fors ipfius peremit, atque quo major morbi
eft malignitas eo major debet efle circumfpedio , cum
enim hic omnia progreflîonis fmt admodum fubitane:e,
minima certe mora iufpeda efle debet Sc quod hoc mo-
mento tuto movere licet minima interpofita mora ne at-
tingere quidem fe patitur. Hincque potifljmum prove-
nire crediderim, quod Venaefedio tam vario adminiftre-
tur eventif, ut quandoque non fine magno »grorum
levamine, quandoque non fine infequente certo ejuf^m
interitu adminiftretur : inde porro enatum inter Aufto-
res praäicos diflidium quorum alii contra Vensfedio-
nem militant : alii in favorem ejufdem quafi pro aris Sc
focis dimicant etiam ipfa pefte, cujus vel folum nomen hor-
rere folemus.

IX. Ac-

. rnbsp;'nbsp;î , .

- . ■ ■nbsp;IX.-nbsp;. ■ ,,

Accidit quandoque ut non àn,intégras folum urbes fed
v^ftas longe lateque patentes regiones Tyrannidem fuam
exerceant morbi , quipropterea Epidemki vocari folent,
quos inter,peftem,n[ietucrerraaöfiniie lolemus , quam Thefi
.pi-^eJenti paueis açtigi,, Clara horum myafma no.
ftrum irrepere folet corpus, amp; vel fubito fanguinem amp;
humores alterando, vel alio quocunque modo corpus af-
ficiendo vires.fuÄS exercet, vel.pedetentim in illud agit:
aut faltem qccafionem dat., ut a fermentatione fanguinis
alterata, latentes hinc inde in partibus folidis fbmites re-
cludantur febriles 8c femiija morbifica in MalTam intro-
ducantur fanguineam. Cum tales morbi graflantur, non
tam curationem quam etiam praefervationem intenfe fla-
^gitare folent : ßc-fäne quaélibet etfi minima corporis in-
difpöfitio juftaiti latentis jam morbi fufpicionem debet
:}iabere Comitem caque de caufa illi ftatim debitisoccur-
H=endum-remediis ut in ipfo quafi ortu 'fuffocetur ; ante-
quam vires'acquirat eundo.

.X.

- »Chronicis morbis quse modo de acutis-monui conve-
nirenon videntur; cum tarde admodum incrementa fii-
-mant. Verum fi retn-refta reputemus amp;c in-horum cu-
ratione omittcndo-pecearipotcft : -quot non febrium in-
termittentium fomites jniprimis quartanarum , unico
eradicantur vomitorio p-^fi in ventriculo partibufque vi-
anis illos latere conjrcere licet. Et quanquam errores
qui his in morbis omittendo-committuntur periculo haud

Stem s yS

SX dL iLokul?o nature committuntur. quam

quo diutius duratgt;t eo rcddt pertmaaores amp; ex
mSStilla contemta triagnum onn mcendmm. Im-
S s Ù Lue Venerea , qu^ pàm^admodum pnmor.
d i ortr, quantas corpoii non mfert lab^, cum neofla^
Sem iWlaa reUnqu^ valent. adeo ut hic certe

fi in chronicis unquam, verum üt.

••nbsp;lt;PrmcfPiüolgt;ßaferonbsp;Medkinaparamry

■Ctitn maU per longas itiValnere woras.. ^ . .

XI.

Soporofi affedus omnium maximè metura incuterc

folent , cum iènfiis tnagis afficünt . quam rehq^ui morbi

fere omnes, in his ûne protmus - ad curam fe accmgat
cipitemur foporem.. Impnmis

poplexia. qu^ cum pra:ceps morbus fit, fubua omnmo

Lue efficaaa flagitat remedia m arena hic efi: capien-
?um confilium , pra.fertim-ubi de Vena.fea.one anxie
Siberatur, hinc quoque efle quod in Apoplexia Ven^e-
feaLnem tantopere modo obefle modo -pradeile videa-
mu , credidenm Cum in te«,pore adhibitam Venafe-
aLem, cxteris tamen paribus., nunquam nocere, «^UHl

potius infigniter juva^'e periuafum. Mbeap- w :

_ • . ■■ ; ■■rr:ol Miquot;'- ''ii- '
X'I'vI.;. iojif/-o7 '

er

■ ^^mptomatum atröcitatem Medicum guandoquead fe
^ôcie ut non tam reliaft quam negleao tantifper mo^

60 , cum illis collu6tetur, in Medicina notiffimum ,
quod ex illorum vehementia vel vitae periculum im-
mineat , vel faltem curatio turbetur j ut Medicus fco-
pum fuum affequi non pofTrt, qualia fymptomata plu-
ra dari poflunt. Exempli 'loco dolores eflè poflunt
quantas hi non in œconomia animalis caufantur tur-
bas i ex magnis doloribus fî febris oriri poteft , illam
certe -jam tum faevientem quam maxime augebunt ^
vigilias , deliria , lypothymias, £c id genus alia , qua-
rum akerum ex akero fluit excitabunt. Ubi igitur
dolorum vehementia illud expofeit , quantocyus iis-
deliniendis Medicus incumbet , neque num per idiopa-
thiam excitentur, nàm per fympathiam , ut loquuntur,
diu nimis inquiret ; attentius ill quot;
per iiiducias morbi illud licet.

XIII.

Suttt cafus Chirurgie! non pauci in quibus cunéta^
tio-pericülöfa admodum imo lethahs , in h^morrhagia
fanguinis pretiofum Thefaurum profundunte , hxc lu-
ce metidiana clariora. Incipicntis Gangraenae progref-
fum «tentius confîderare, quid aliud quam aut affli-
ârum necate , aut faltem artuum aliquo orbare. Ac-
cidit interdum., ut os e fuo vel elabatur vel extruda-
tur acetabulo,, quod Luxationem appellant .,, quod fî
hujus reftitutio nisiium differatur , unftuofum humo-
rem in oflibus pno -nutritione eorum eirculantem , at-
que in acetabulum transfudantem , in cavitate acetabu-
li in cartilaginofam abire duritiem , repofitionem amp; per
confequens debitum partis ufum impedientem experientia
dudum edocuit.

XIV. Plu-

tPlaraafferri pcflent , .eaqtie fpeeialiora magis, nifi
hïEcfuffica-e arbitrarer , nec. difficulter-religua ex his
deducentur. Eo res omnis redit .Medicum pentura
©mui f;pera cavere debere.. ne nec comrautendo nec
omittendo aut faltem in;curatione morboitum -Gunaaiv
do , Sc artirMedk;xamp; famse fu?e noceat.