474, Justinus, M. Junianus, Epitome historiarum Pompeji
T r O g i, [Acc.] LuciusFlorus, Epitome gestorum roma-
norum [Venetië, Joh, Rubeus Vercellensis c, 1487], 4o.


	^PJ

VM nuiiti ex Rotnanis ctiam conflilaris dignitatis uiri res ronianas
gracco peregrinocp fermone in hiftoriam conruli{rent:rcu xmulatioe
gloria::reu uarietareamp; nouirate opcris deledatus uii: pxikx eloquéti«
Trogus Pompeiusgrscasamp;totius orbis hiftorias latino fermone c5
pofumut cum no{tragr:^cejgra;caquoq;nonTa lingua leei pofTent:
prm-fus rem magnamÄ animi amp; corporis aggreffiis: Nam cu plerifq;
auétoribus finplorum reguni iiel populorum res geflas fcribentibus
I J ^—, quot; fuumarfuilabons uideretur;non ne Pompeius nobis hercu-
lea audacia orbem terrarum aggreffiis uider. debet^ cuius libris omniu feculorumtregumt

dum cuiq? fuit inter fe gregatim occupaueruntiomiffis quae fine frudu erantïa omnü P5°

luminunKnam totidem edidit)per ocium quo in urbe uerfabamur rr^an^-^-^f j ■
«cerpfi.Sed omiffis his qua: nec cognofcendi uoluptate iu?uSa Lc
faria:taeueluti corpufculum florum fecimt habeïent amp;

ncréOM qui no didiciflênnquo inftruerentur.Quod ad teLn^tS c^ÄSf ^^^^^
di caufa tranfaifitfimul amp; ocii meitcuius amp; Cato reddendam operam pStana^d

Rincipio rerumtgentiumtnationumq; imperium penes reges erat: quos ad fa
ftigium huius maieftatis non ambitio popularistfed fpedata inter bonos mo
deratio prouehebatjpopulus nullis legibus tenebaturtarbitria principum pro
legibus erantJines imperii tueri magifq proferre mos erat. Intra fuam cuicß
patriam regna finiebatur. Primus omnium Ninus rex affraorum ueterem amp;
auitum gentium morem noua imperii cupiditate mutauit. Hie primus

ru i-j ,T quot;CT/r—quot;iji^ii injiLiuja uciiti gcitruaiicinec
iniperium (ibi fed populis fuis gloriam quxrebantîcontentiq? uiaoria iniperio abftinebant
iNinus magnitudincm quxfira^ dominationis continua pofTeflione firmauit.Domitis isitnr'
proximisicum acceffmne uirium fortlor ad alios tranfiret:amp; proxima qu^q; uidoria Srn
mentum fequenns efTentotius orientis populos fubegit.Poftremum ilh bellun wm ^
fte rege baârnnorum fuiaqui primus dicitur artes magicas inueniITeîôd mundi ^rfnrTr,?. r
derumq; motus diligentiffîme fpedaffe.Hoc occifo amp; ipfe deceffit rdiS^^.C ^^^^^^
filioNino;6.uxoreSemiramideH.cnecin«^

imperium palam tradareîtot ac tantis gentibus uix patienter uni uiro:nedum fœmSL mw
tuns fimulat fe pro uxore Nim filium:pro fœmina puerum; Nam amp; ftatura urnn 5
cris:amp; uox parirer gracilis:^ liniamentorum qualitas matri ac filio fimilis Iefr,,r
crura uelamentisitiara caput tegit:amp; ne nouo habitu aliquid occultare mrlpr^;,, . j
natu amp; populum ueftiri iubet;quem morem ueftis exinde gens Serfa r^n r S

fiquot;^quot;lairet,Nec hoc illi dignSSm r^nTad
'Jquot;'quot;' ^ quot;quot; no fœn^nas modo uirtute:fed etiam uiros aSeiret
condidmmurumq; urbis cofto latere drcundedit: harena: pice; bitumi.
ne inteiItrato:qux materia in illis locis paffim e terra exxftuat, Multa alia pr^clara huius
reginsE tuerc.biquidem no côtenta acquifitos a uiro regni terminos tuerijsethiopiam quoœ
regno fuo adiecit.Sed amp; indi^ bellum italit:quo prater illam:amp; Alexandrum magnuki n1
mo intrauit.Ad poftremum quu concubitum filii pctiflquot;et;ab eodem interfeâa eft.ii:amp; xl
annos polt Ninum regno potita.FiIlus dus Ninus contentus elaborato a parétibus imperió

ï
t

belli ftudiadepofuir:ôi ueluti fexum cum matre mutaffct:raro a ui'ris uifus in foeminaK tue
ba confenuic.Poften quoq; eius exempla fecuti refponfa gentibus per internuncios dabant.
Impium aflyriijqui pottea fyni diéh fût:ânos. M.ccc.tenuere. Poftremus apud eosr^nauit
Saiâanapalus uir muliere corr jptior Ad hue uidendum(quod nemmi ante euni pmiflum tu
er3t)pr£efe(äus ipfius medis praepofitus nomie Arbaftustcu admitti magna ambitione aegre
obtinuifTetnnuenit eu iter fcorto^ greges purpura colo nenté.ôi muliebn habitu; cu mollis
tia corporis K oculoRi lafduia omnes fœminas anteirettpenla inter uirgines partiente.
bus uifisindignatus tali faeminae tatu uiro^ fubieaûttracâantiçlana ferru amp;arraa p^ortan
tes parereiproerefTus ad focios fuos:quid uiderit refert.Negat fe eiparerepofîè;qui le fœmp
nam malitefR q ui^. Fit igitur côiuratio.Bellu Sardanapalo infer6quo ilk audito: non ut
uir resnû defen^ru^fcd ut metu mortis mulieres folent;primo latebras circufpicit.Mox dc
indecupauds6iinc5pofitisinbellu progreditui.Vidus in regia ferecipittôdextruaa ppa
fcamp; diuitias in incediu mittit,Hoc folo imitatus ui^.Poft hsc ftatuitur rex interfeaor eius
Arbactus:qui pr^efetaus medoru fuerat.Is iraperiu ab aflyriis ad medos tranfiert.Poft multos
deinde reges per ordiné fucceffîonis regnum ad A%agen defcendit.Hic per fomniu uidit cx
naturalibus fiha::quam unicam habebat uité enatamîcuius palmire omnis Afla obumbraba

ci amifîÎÉ^né portendi refponderunt. Hoc refponfo perterltus necç claro uiro necç oui dedit
filia'înepaterna maternacK nobilitas nepotis animum extolleretifed de genteoblcuratunc tc
poris perfa8^ Cambyfi mediocri uiro in matrimoniutradidit.Ac nec fiquide lomnn metu de
pofito grauidâ ad fe filiam accerfit:ut Tub aui potiffimu confpedu foetus necaretur^Natus in
fansdatur ocddédus Harpago regis omniu confilio^ participuls ueritus fi ad filia mortuo
rege uenifTet impcriu;co quod nullu Aftyages uirilis fexus genuerattnc ilia necati infantis ul
tionétquàm a patre non potuifTetîa miniftro exigerenpaftori regii pecorispueru cxponendu
tradidmforte eodem tempore 81 ipfi paftori filius natuserat:Eius igitur uxor audita r^
fontis expofitione fummis precibus rogat fibiafferri oftedic^ pueru:cuius pr^ecibus fatig^
paftor reuerfus in filuâ inuenit iuxta infantem cane fœminam pamulo ubera prxbente. 0:
feris SI alitibus defendenté.Motus etiam ipfe mifeiicordiatqua mora ipiam cane uiderat; puc
rum defert ad ftabulumieadé cane anxie profequéteiqué ut in manum mulier accepitmelutj
ad notam allu(it:tanturq? in illo uigor 6i dulcis quidam blandientis ri (us apparuitmt paitore
uxor ultro rogaret:quo fuum partu pro illo exponerettperniittcrerq, fibi fiue fortuns£fms
fme fpet furE pue^ nutrire. At^ ita permutata forte paruulo^ h,c pro filio paftoris edu«€
illepconepoteregisexponitur^utriciSparconpofteanomefuitjquia cane perf^fieuocat.
Puer deinde cum inter paftores efTetiCyri nome accepit. Mox rex inter ludentes forte dele ,
étus cum plafduiâ côtumaces flagelliscecidiffetà parétibuspueroru querelaeftregi delata
îdignantibus a feruo regio îgenuos homines fecuilibus uerberibus afteétos.llle accerhto pue
roK ïterrogatoîcÛ nihil mutato uuitu fedfTe fe ut regé relpondiflèt î admiratus conllantiam
in memoriam^ fomnii refponfiœ reuocatur.At^ ita cum 8C uultus 8L fimilitudoi amp; exp«quot;quot;®
nis tempusôi paftoris confeflio conuenirentmepotemagnouit. Et quoniam defundtus upi
ibmnio uideretur a gitato inter paftores regno animum minacem duntaxatin illo Iregit.
terum Harpago amico fuo infeftus in ultioncm feruatj nepotis filium dus interfecit:epulan
daœpatri tradidit.Sed Harpagus ad priEfens tempus diffimulato ddore odium regis in um.
didse occafionem diftulit ; Interieäo demu tempore cumadoleuiffet Cyrus doJore orDita
tis admonitus fctibit d:ut rdegatus in perfas ab auo fuerit:ut occidi eu paruuii-m auus mf
feritmt beneficio fuo feruatus fit:ut regem offèndcritîut filium amiferit. Hortatur exercitu
pareaK pronam ad regnum uiam ingrediaturmiedorum tranfitionem pouicitus: eputola($
quia palam fernquot; nequibat:regis cuftodibus omnem aditum obfidentipus exenterato lepa-
ri inferitur:lepu% in perfas Cyro ferendus fido feruo traditur.addita funt rstiamt fub fpeci
em uenationis dolus lateret.Ledis illeepiftolis eandem uiam fomnio aggrednuOis eft. Sed
prxmonitus ut quem primum portera die obuium habere nfocium ccjtisallumeret Jgit
ante lucano tempore ruri iter ingreffus obuium l^buit fertium de ergaltulo cuiufdam medi
nomine Svbarem. Huiusrequifita origine ut in permis gcnitu audiuit demptis compedibus
aflumptocKcomite Perfepolim urbem egreditur» Ibi conuocato populo iubet omnes prxfto
cum fecur^us efle:« filuam uiae drcundatam exddere:quod cum itrennue effecillent eoC-
dem portera die apparatis epulis inuitatîdeinde cum alacrioies ipfo côuiuio fadtos uidcrct :

roganut fi conditio proponaturmtrius nit« fortem legant heflerni ne laboris an pracfentiv
urn epu]arum:p]-,Trcnrium ut acclamaucre omnes:ait:hefterno fimilem Jabori omnem uiti
acturos quoad mcdis pareanr.fe fccutos hodiernis epuIjsX^etis omnibus medis bellum in^
tcrt. Aftvages r^nti in Harpago oblitus fummam belli eidem commitrittqui em-citiim ac
ceprum Itatim Cyro per deditionem tradidit:regis crudelirarcm perfidia defedionis ulcifci
tur;y uod ubi Aftyages audiuit contraffis undiq; auxiliis ipfe in pcrfas proficifdturÄ repe
tiro alacnus cerramine pugna'tibus fuis partem exercitus a fcrgo ponitr amp; ter^iucrfantes fer
ro agi in holtes iuber;ac nundat fuis ni uincerint non minus fortes etiam poïl terga inucn-
Z'^J V /^»quot;ïibus uirostproinde uideant fugientibus hxc an ilia pugnantibus acies runv
pcnda fitJngens poft neceffitatem pugnandi animus exercitui eius acceflït. Pulfa itacu cum
pe, larum acies paularim cederetmiares amp; uxores eorum obuiam occurrunKorantin prxli

^ uefte obfccrna corporis oftendunttrogantcs num in
Snbsp;quot;quot;quot;nbsp;quot;fnbsp;rf reffi caftigatione in prxlium redeuntt 6C

Jacta impreflionequos fugiebnnt:fugere compelluntJn co prslio Aftvaees rioitur^cui cv^
rus n,h,l ahud mfi regnum abftulit^nepotemq; in illo magisf^^Slorer^^^^^^nbsp;Z

xmie genti hircanorum pr^pofuit.Nam ipfe reuerti in medibs noSSs SSum
imperil fuit.Regnauerut annisxccU In in tio regni Cvrus Si/harpm ^^»^V meaorum

poltuidtonam compofitis in babylonia rebus bellum tranfferti^ lydiamJbi fortuna pri^
ris prslii percuiTum iam Croefi exercitu nullo negocio fundit.Croefusipfe capirurnfed qua
to bellorum minoris periculijtanto amp; mitior uidoria fuit.Croefo amp; uita 8C patrimóii partes
ÖC urbs Barce concelTa funnin qua amp;fi non regiam uitam:tamen amp; proximam mafeftati re^
gia; degeret-H^c cli^nienna non minus uidori q uido utilis fuit.Quippe ex uniuerfa srs

omnes urbeseratmtpaffurus CyrusgSuetóS
fn 1 Knbsp;confuIuifTetJnteriedo deinde tempore occupato

in ahis belhs Cyro rebellauerc lydiitquibus iterum uidis arma amp; equi adempti iuffiq; caupo
nias ludicras artes amp; enocmia exercere.Et fic gens induftria quondam potens 8C m^u ftré.
miattominata molltcie luxuriaqj uirtutem priftinam perdidit. Et quos ante Cyrum inuigt;
aos beüa pracihterantun luxuriam lapfos ocium ac defidia fuperauit.Fuere lydiïs muiti an^
te Croelum reges iiariis cafibus memorabilcs:nuIlus tarnen fortune Candauli comparandus
qai cam uxorem faam; qmm propter pulchritudinem nimium diligebat: omnibus Drï!
dicarct: non contentus uoluptatum fuarum tacita confdentiatnifi enïm matrimoTreS
da publicaret prorfus quafi filentium damnum pulchritudinis elTetiad poftremum ut affir^
mationi fuae fidem facerer;eam Gygi fodali fuo nudam demonftrauit.Ouo fado ä\m,rnm
in adulterum uxons illedum hoftem fibi fecitÄ uxorem ueluti tradiS am^
nauit.Nam breui poft tempore coedes Candauli nuptiarum premium fuit.Vxor marVH tZ
guine dotata regnuni mri amp; fe panter adultero tradidit.Cyrus fubada Afia amp; unSor'l
in poteftatem redado fcythis bellum intulit. Erat autem co tempore fcytharumTgTna

O uod clT^' deferuiflfet: uinum affatim amp; ea qux erant epulis necelTaria reliquit.
r^^rrp r™.nbsp;clTettadolefcentulun; filmm ad infequendum eum cum ter

, ^iSI ./.rf fmittit.Cum uentum ad Cyri caftra effet ignarus rei militaris adolefcens
ueiuti aaepuiasnonad prselium ueniireKomiffis hoftibus infuetos barbaros uiro onerare
nrS rnbsp;ebrietate g bello uincuntur.Nam cognitis his Cyrus reuerfus per

T-mwitnt- tnc^ir. '
^v-cfii*? cnytni^

^MtAhtr»

noctem iiucios opprimit; omnefcß fcythas ciï regins filio interfecit.Amiflb tanto exerdtu
tx quod grauius doleiidum unico filio Tomyris orbit^tis dolorem non in lachrymas effun-

dit:redin ultionis folatia intendit.Ho[le% rccenti uidoria exultâtes pari infidia^ fraude cir
cundedit.Quippe fimulata diffidentia propter uuinus exceptum refugiens cyrum adulq; an^
guftias perduxit.Ibi compofitis in monribus inGdiis ducenta milia perfarum cum ipfo Rege
tructdauit.In qua uidoria etiam illud memorabile fuit;quod necj nuntius tantae cladis qui--
dem fuperfuit.Capat C^ri amputatum in utrem humano fanguine replerum côiici regina m
bet cum hac exprobratione crudelitatis.Satia te fanguine inquit;quem fitiftucumf^ inlatia^
bilis feraper fuifti:Cyrus regnauit anms.xxx.non initio tantum regni:fed continuo totius te
poris fucceffu admirabiliter infignis.Huic fucceffit filius Cambyfes;qui imperio patris aegyp
turn adiecit:fèd oïFcnfus fupcrftitionibus xgvptiorum Apis caererorum^ deorum ardes di-
rui iubet. Ad Aramonis quoq; nobiliffimum templum expugnandumexercitum mittit;qui
tempeftatibus 8C harenarum molibus oppreffus interiit.Poft bxc per quietem uidit fratrem
fuum Mergidem regnaturumtquo fomnio exteritus non dubitauit poft facnlegia etiam par
ricidium facerc.Erat enim difficile ut parceret fuisiqui contemptu religionis craflatus etiam
eontra deos fuerat. Ad hoe tam crudcle minifterium magum quendam ex amicis delegit no
mine Gomarim.lnterim ipfe gladio fua fponte euaginato in femore grauiter uulneratus co
eubuitîpœnafc^ luit feu imperati parricidü:feu facrilegii perpetrati.Quo nuncio accepto ma
gus ante famam amiffi regis occupât facinusiproftratocp Mergide cui regnam debebatur:tra
treni fuum fubiecit Horopaftem.Erat enim oris amp; corporis liniamentis^riimilis:ac nemi^

ne fubeffedolum arbitrante pro Mergide rexHoropaftesconftituitur. Quae res eo occulta

or fuit:quod apud perfas perfonas regis fub fpeciera maieftatis occulitur.lgitur magi ad tauo

rempopuliconciliandumtributaamp;militiiEuacationemin trienniumremittuntiutregnunbsp;- ' .

quod fraude quxfierant induJgentia ÔC largitionibus confirmarent:qux res fufpeöa primo
Orthani uiro nobili amp; in coniedura fagaciflimo fuit. Itaœ per internuncios quacrit a hlia :
qua: inter regias pellices eratîan Cyri regis filius rex cflet.Et i lia nee fe fare ipfam aitinec ex a
lia poffe co2nofcere:quia fingute feperatim recludantur. Tum, pertradare dormienti caput
iubet.Nam mago Cambyfes aures utra% preciderat.Fadus deinde per filiam certior fine au
ribus effe regem optimatibus perfarum rem indicate in caedem falfi regis impulfos laaame
to religionis obfl:ringit,Septem tantum confcii fuere huius coiurationis:qui ex cotincnti ne
dato in pœnitentia fpacio res per quemq narratetur.'occultato fub uefte fetro ad regiam per
guntilbi obuiisinterfedis ad magos perueniunt. Quibus neipfis quidem animus in auxilm
fuum defuit.Siquidem ftrido ferro duos deconiuratis intcrficiunt, Ipfi tamen corripmntur
a pluribus;quoruni alterum Gobrvas amplexus maguni cüdantibus focus ne ipfum pro ma

eo'tranftoderent;quia res obfcuro loco gerebaturîuel per fuum co^us adigi mago ferrum

luffit.Fortuna tamen ita regente illo incolumi magus interficitur;Occifis magis magna qut
dem gloria recuperati regni principum fuit;fed multo major in eo:quod cum de Kgno am'
bigerent concordare potueruntîErantenim amp; uirtutc amp;nobiIifate ita parcsmt difficilem ex
his populo eledionem xqualitas faceret : Ipii igitur uiam inuenerunt : qua de feiudicium
religioniamp;forruncecommittercnttPaaiinterfefuntdie ftatutaomnes equos anteregiain
pcimo mane perducerent:amp; cuius equus ante folis ortum hinnitum prius edidilTetns rex el-
fet.Naraamp;folemunumdeumperf^effecreduntîamp;eqtios eidemdeofacratos ferunt. trat
inter coniuratosDarius Hyftapfis filius:cui de regno follicito equi'cuftos aitifi ea res uidtori

amniorareturinilnegociifupcreflê.'perindenoaeequam pridieanteconftitutam diemad

eundem locum ducit:ibiqK equse equum admittittratusex uoluptate ueneris futurumîquod
euenit.Poftera die cum adftatutani horam omnes ueniflêntîDarii equus cogmto loco ex de
fyderiofœminse hinnitum ftatim ediditîôi fegnibus aliisfelixaufpicium domino primus
emifit:Tanta moderatio caeteris fuitmt audito aufpicio cófeftim equis delilierint;amp; darium
regem falutarintJpopulus quocj uniuerfus fecutus iudicium principum eundem conftituit
regem.Sic regnum perfarum feptem nobiliffimorum uirtute quantum tam leui momento
in unum collatum eftJncredibile prorfus pro tanta pietategefliUeeosrquodut criperenta
magismiori non recufarentjqq propter formam uirtutemcj hocimperio dignam 8L cogna-
tio Dario iunda cum pnftinis regibus'fuit.Principio igitur regni Cyri regis filiam regalibus
nuptüs regnum firmaturus in matrimonium recepitmt non tam in cxtraneum tranllatum
^ .n f^r^vif,,,, r^.,-;nbsp;iiiVl«»rpftir.IntfripAo deinde tempore cum afTi/rii defciuiflenKSi

; -»l

quot;flP'

«ïltll»

lA^ot'j'Cti*!
jiViit«» Uui^ih

A w wottt^ Tiuv^n

iCotMAtitti

B/ïl's»

^ wlt;iilt;/}n(t rtlfthn»'
OJwiti«

Qrttm« Uyfkiyjf.ii

fllm'inbsp;l^tiMi'

Wlt; f2nf lt;(fP fttii.

I Âlîj
^rtïtti^j jrtlijh» ^

labia K aures fibi praîciditatqj ita regi iiiopinatîTe offert.Attonitum 8l quxrentem Darium
caufas âudloremq? tam fœde lacerationis tacitus quo propofito fecerit edocet.formatoq; î
futurum confilio tranffugxtitulo babyloniam proficifciturdbi ofï-endit populo laniatum
corpus,Qüeritur crudelitatcm regis a quo in regni portione non uirtute fed aufpido: non
iudido homiinum fed hinnitu equi fuperatus fit Jubet illos ex amicis exemplum capere qd
hoftibus ciuendum fit.Hortatur ne mcenibus magis q armis confidanttpatianturq? fe com
mune bellüm recentiore ira gerere.Nota nobilitas uiri pariter ôi uirms omnibus erannec de
fide timebant cuius ueluti pignora uulnera corporis ÔC iniurise notas habebant.Conftituitur
ergo dux omnium fuffragioamp; accepta parua manu femel atcp iterum cedentibus ex conful
to perfis fecunda prselia fecit.Ad poftremum uniuerfum fibi creditum exercitum regi pro^
diit:urbem(5 ipfam in poteftarem eius redegir.Poft hxc Darius rex bellum fcythis infert î
quod fequenti uolumine referetur»

I relatione reram a fcythis geflaramtqus fatis amplae^ magnificseq? fue^
riinnprincipium ab origine repetendum eft.Non enim minus illuftria ini
tia q imperium habuere non uirorum imperio magilq fœminarum uir^
tutibus claruere, Quippe cum ipfi parthos bad:riano{qr.fœminseautem
eorum amazonum regna condiderinttprorfus utres gefias uirorum mu'
-Jierumcp confiderantibus îcertum fitmtcr apud eos texus illuftrior fuerit
Scytharum gens anticfuiflkna femper habitatquanq inter fcythas ô; segyptios diu contentio
de generis uetuftate fuerit : argf ptiis praedicantibus initio rerum cum aliae terrae nimio fer^
uore folis arderennalia: rigerent frigoris imittanitatenta ut non modo generare homines fed
ne aduenas quidem recipere ac tueri poflêntiprius q aduerfus caloremmel frigus uelamenta
corporis inuenirentur.uel locorumuitia quajfitis arte remediis molIirentur:Aegyptum ita
temperatam femper fuifTemt netç hyberna frigoratnec acftiui folis ardores incolas eius pre
merent.Solum ita foecundumiut alimentorum nulla terra feracior fit in ufus hominum Ju^
re igitur ibi primum homines natos uideri deberembi educari facillime poiîênt » Contra
fcythae caeli temperamentum nullum effe uetuflatis argumentum putabant.Quippe natura
cum primum incrementa caloris Si frigoris regionibus diftinxerit î ftatim ad locorum pati
cntiam animalia quocp generallê:iêd arborum step frugum pro regionum coditione apte ge
pera uariata ; Et quanto fcy^this fit caelum afperius g acgyptiis: tanto amp; corpora ÔC ingénia
cITe duriora^Cpeterum fi mundi quae nunc partes funtialiquando unitas fuittfiue illuuies a
quaru pricipio reru terras dirutas tenuit:fiue.ignis:qui ô£ mundum genuit: cunâa poflêdit:
utriufcj primordii fcythas origine pra^fl:are,Nam fi ignis prima pofTelTio rerum fuitîqui patii
latim extindlus fedcm terris dedit nullam priulq feptentrionalem partem hyemis fiigore ab
igne fecretam:adeo ut nunc quoq; nulla magis rigeat frigoribus,Aegyptum uerum sftotum
orientem tardiffime temperatum:quippe qui etiam nuc torréti calore folis exxftuet. Quod
fi omnes quondam terra? fummerfac profundo fuerunnprofedto editiffimam qumq; partem
decurrentibus aquis prius detca:am;humillimo autem folo eandem aqua diutiffime immo^
ratam£t quanto prior quxcç pars terraru ficcata fit;tato prius alalia generare ccepiffe.Por
ro fcythiam adeo editiorem omnibus terns elTemt cuncSa flumina ibi nata in mare maeoti-
cumttum deinde in ponticum Si in argyptium mare decurrant, Aegyptum autem quae tot
regum tot facculorum cura impenfac^ munita fit;6i aduerfus uim decurrentium aquarum
tantis inftru^a molibus tot foffis concifa ut cum his arceanturallis recipiantur aqua:, ni^
hilominus coli nifi exclufo nilo no potuerit:nec poffît uideri hominum uetuftate ultimam;
quae exaggerationibus regura fiue ni^i trahentis limum terrarum recentiffima uideatur.His
igiturargumentisfuperatisaegyptiisantiquiores femper fcythas uifi ; Scythiain orientem

IVSTINI HISTORICI LIBER SECVNDVS. ,nbsp;,

■(jUtAthf W^ir^'V'.p Tquot;1t p.«'. 4.1 .y) fe-»^

iSnfc

JîrtXtlw»

â^iîîv« Çrl^tmn
Hft

A/himK , ,

porïeéla incipitur ab uno latere ponto;Ôd ab altero montibus nphaeis» A tergo afia SC pha-

fi fluraine multum in longitudinem Si latitudinem patet,Hominibus iter fe fines nullimeqj

enim agruni exercent;ncc domus illis ulla aut tedum aut fedes eft.Armenta 6C pecora fem-

per pafcenribus dL per incultas folitudines errate folitis:uxorcs liberof^ fecum plauftris ue

hunt.Quibus coriis imbrium hyemifcp caufa tedis pro domibus utuntur.lufticia gentis in

geniis culta non legibus.Nullum fcelusapud eos furto grauius:quippc fine tedo munimcn

tocß pecora di armenta habentibus:quid làluum eflèt:fi furari liceret^ Aurum 6C argentum

per inde afpernantur;ac reliqui mortales appetuntiladc 8i melle uefcuntur. Lanae iis ufus ac

ueftium ignotus;amp; quanq continuis frigoribus urantur;peliibus tarnen fetinis autmuririis

ueftiuntur.Hxccontinentia illismiorumquocj lufticiam dedit nihil alienum concupifcen.

tibus^Quiope diuitiarum cupido ibi eftmbi ÖC ufus.Atqj utinam reliquis mortalibus fimi.

Iis moderatio Ôi abftinentia alieni foret. Pfofedo non bellorum tantum per omnia faecula

terris omnibus continuarettu::nc($ plus hominum ferrum 61 arma q naturalis fatorum c5.

ditio raperet.Prorfus ut admirabile uideatur hoc lllis naturam dare:quod grxci longa fapié/

tum dodrina praeceptifçp philofophorum confequi nequeunt:cultof^ mores incultx bar-

bariaccoUationefupcrari.Tantoplusinillis proficit uitiorum ignoratio q in bis cognitio

uirtutisJmperium aGae ter quxfiuere fcythx.'ipfi perpetuo ab alieno imperio aut intadi aut

inuidi manfere.Darium regem perfarum turpi a fcythia fummouere fuga. Cyrum cu omni

exercitu trucidarunt: Alexandri magni ducem Cxpyronam pari ranone cum copiis uniuer.

fis deleuerunr.Romanorum audiuere; n^n fen ere arma:Mox parthicum amp; badrianum im

perium ipfii condiderunt'.gens di laboribus ôi bellis afpera. Vires corporum immenfac î nihil

parauereiquod amitterc timeant:nihil uidorcs praeter gloriam concupifcunt.Primus fcythis

bellum indixit Vcxorcsrexacgyptiusmiflispnuslegatis:qui hoftibusparendi legem dicc

rent.^dScythae iamantca deaduentu regis a finitimis tertiores fadi:lf^atis refpondcnt.Tâ

opulent! popuh ducem ftollide aduerfus inopcs occupafle bellumjquod magis domi fucrit

illi timendumtquod belli certamen ancepsîpraemia uidoriac nulla damna manifefta ftnt.IgiV

tur non expedaturos fcythasmt ad fe ueniatur;cum tanto fibi in hofte plura concupifcenda

finr:ultrocj proîturos obuiam.Nec dido res moratatquos cum tanta edentate uenii e rex di

diciflêtnn fugam ucrtitur;amp; exercitu cum omni apparatu belli relidoan regnum trepidus

fe recepit.Scythas ab aegypto paludes prohibuere.Exmde reuerfi afiam pcrdoraitam uediga

Jem feceruntîmodico tributojmagis in titulum imperiugin uidoriicpremm impofito quin

decim annis pacandacafiae morati:Vxorum flagitione reuocanturjper legatos denuncianti^

um ni rcdeanKfobolem fc ex finitimis quxfiturasinec paflUras ut in pofteritatem fcytharum

genus per fœminas intercidat.His igitur afia per mille quingentos annos uedigalis fuitîpen

dendi tributi finem Ninus rex aflyrioriî impofuit.Sed apud fcythas medio tempore duo vegt;

gii iuuenes Plinos amp; Scholopytus per fadionem optimatum domo pulfi ingentem iuuentu

tem fecum traxercîamp; in cappadodae ora iuxta amncm thermodoonta confedere:fubiedo%

thermis cyraîos campos occupauere.Ibiper multos annosfpoliarefinitimos confuMi:confpi

rationepüpulorum per infidias truddantur. Horum uxores cum uiderent cxilio fuoadditi

orbitatem fumpfereifinef^ fuos fumfmouentes primomiox inferentes bclla defendunt.Nu'

bendi quocç finirimis animum omifere;feruitutem non matrimoniumappellantesifingula'

re omnium (jeculorum exemplum.Auxcre rempublicam fine uiris:iara etiam cum contem

ptu uirorum fc tuentuKÖi nc felidores aliae aliis uiderentur:uiros:qui demi reman(cra»t;in

terficiunt.Vltioncm quolt;]p cacforum coniugium excidio finitimorum côfequûf. Tue pace

armis quacfita ne gens interirenconcubitum finitimorum ineunnSi qui marcs nafcercntut

jnterficiebantur, Virgines in cundem ipfum morem non ocio necp Ianificio:fcd arm3s:equis

ucnationibus exerccbant;iniuftisinfantium dextenonbus mammis:nclagittarum iadus ira

pedirctu«undc amazones didac funt.Duae reginx his fuere Martheiia amp; lampcdo î quae in

jduas partes agminf diuifo inclytaciam opibus uicibusgerebantbellafollicitaîterminos ai

ternos defédétes:6i nc fueceflibus dceffetaudoritas generatas fc marte pdicabât.Itacp maio

re pte Europac fubadaafiae quo^ nônullas ciuitates occupauercJbicphefo multifq? aliis ur ^jtftw tiquot;

bibus côdirîs gté aercitus cû îgetj pda domû rcmjttât.Reliqu3B q ad tuédu aûac imperium ^^wt» V:l-clt;

l^fijllc ^ftftW Itif
Itnm«

I jLciTiicw ;

mvheto

AwA^i««'» maxffie
lykr^-inMffyfC

l pwjnfvfl^ cmijjîtf-

acuum uirginitans adm.ratio fuir.Huius uirture tanrum additu glorfe amp; fams amazonruf

mazonu f.bi afferret.Igitur eo profedus longis noucm nauîbus comitante prindpuS .
nx muentute mopmantes aggreditunDuae ex quattuor tunc forores amazonum legna
dabant;Annopeôi Orit^a:qua^ Orithya fons bdlum gerebat.Igitur cum HeTcEd^t
applicuu^t infrequens mulntudo cu Antiopa rcgina nihil I

ulq; ad tempora Alexandri magni durauerunt.Harum Minithia fiue Caleftris résina concu
bitu Alexandri per dies.xiiii.ad fobolem ex eo generartdam obtento reuerfa in rcanum brp
ui poft tempore cum omni amponum nomine interddit.Scythx autem tertia exoeditic^L
afiana cum annis.vii.a coniugibus amp; liberis abfuiffcnt; feruili bdlodomi exdpiûtS Ou^d
pe coniugeseorum longa expedatione uirorum feflk;ncc iam renprinbsp;^^^

nas armati finibus prohibent.Quibus cum uaria uilt;aor,a fuifTenadmoneZr Lpthi
re genus pugn^:memores non cum hoftibus fed cum feruis pr^handun'rnec arSS^^fed
dominorum iure uincendosîuerbera in aciem non tela ferehdatomifToc.ferro Z^'s S fla.

cc-ptum erat:pofteaq ad hoftcs acceiTcre inopinantibus uerberaintentannadeoqj illos pertur
bantmt quos ferro non poterant metu uerherum uinccrentrfugamcR non ut hdles uiSftS
ut fugmui ferui capefTerennquicuncß capi potuerunt;fupplicia crüdks luerunt
quo9 male fibi confci^ partim ferrojpartim fufpendio uitamfinierunt.pSc annd frî
thas pax fuit ufcj tempora Lanthini regis.huic Darius rex perfarum:ficuVfuDrrd,?nl ^ '
cum füis eius nupt«s non obtinuifTenbellum intulitîôi arLtis^ïS^nbsp;t

quae iadtura abundante multitudine inter damna numerata non eftJnde afem ^ 1 T -
am domuitJonas quocp nauali praelio fuperat.Demû çognito cbathenicnSnn •
contra fe tuhlTcntwmnem impetûbelii ineosconucrtit.Wûc qSS In ä'f
um uentû dhqux non modo ultra fpem gerendi:uetfl eiam S ÂïAthenienfi.

non ut clcerxgentesa fordidis initiisad fummamcreuwe So^^^^^^ repetenda eft ; qa
^ . Lr.nbsp;g'^nde uefcennbus mpnftraue.

dicimr per orainem ae™e ^ veDcrta:in cuius muneris honorem nodes initiorum fa^
tifatioapudeleufinaaTri^^^^^^^nbsp;^

kXsSSur^ itacp Solon uir iuftida infignistqui uelut nouam amtacem Icgv
bS cSret qui ^^^^ temperament® inter plebem fenatumcp egitxum fi qmd pro aitero
^'nLI?.n,dprpfur:ut ab utrifcR parem gratiam traheret.Huius mri

' irttiiA n0U^^h'n■^
iihi»*'

iScl

KtSmoJacÄ in accefTu hoftiuni ne intelledos fe fentiant facta celebme c
e Änatonbsp;rnopinantes aggrefTus deleurt:ac protinus claffe captiua inter,

mixtis mulieribus ut fpeciem captiua^ matronarum pr^berent t Megaram contendit. IW
cum nauium formam amp; petitam prsdam agnofcerent;obuii ad pormm prpcedunt rquibus
SStoatus amp; paululum a capienda urbe abfuitJta megarenfcs fms dohs hoCh ugt;clor .
S dede4.S^^ pififtratus quafi fibi npn patri« uicifret:tyrannidem per dolu occup^Qüip
S uTrSibus uoluntariis domi aflfedus laceratocg corpore ui publicum progrediturÄ ad-

fimulabat:qu^ritur:adduStur uocibus Uchxy^^ inmdiofa oraapne mu^
ncenditurlmore plebis inuifum fe fenawi affirmattobanet ad

litum auxilium;per quos ocwpata Tyrannide per annos.xxxim.regnauit.mrra^^^^^ mor -
rem i^iodes alter ei filiis pe^uim ftuprata uirgine ^ fratre puelte mterta
n^S nomine cum imperium paternum teneretnnterfedorem fratps comprshendi lubet ^
Km cunTper tormenta confcfos csdis nominare cogeretur:omnes mxcos tyranni nomim -
3S'auibu5 interfedis qusrenti tyranqo an adhuc rdiqui confcu efTen^jnemo air.fupereft t
™ anXsmorigeftiamqnbsp;uidorem poft

SSpudSti/forons aenditHuius uirtute cu admomta ciuitas hbertans elfetttan
Sh^^ pulfusinexihum asitur:qui profedus in perfas ducemleDanom^

rrjßPnu mpiml

Tnffih
y^ TOijii mi urtî'

quot;iwn^eç»

fthl

itli.l

SyAti

fei-enci achenienfibus bellum,ficuti fupra fignifîcatum e(l:aduerfus patn'am fuam offert, IgiV
turathenienfesauditoDariiaduentuauxiliuraa laced^emoniis focia tune ciuitate petie/
runt:Quosubi uiderunt quatridui teneri religione î non expedato auxiho inftrudis
decern milibus ciuium amp; plarenfibus auxiliariis mille aduerfuslèxcenta miliahoftium in
campos marathonios in pr^elium egrediuntur.Milciades ôi dux belli erat Ôi audor non expe
étandi auxilii;quem tanta fiducia cœperat ut plus praeGdii in celeritate quam in fociis duce gt;
ret.Magna igitur currentibus in pugnam alacritas animorum fuitradeo ut cum mille paffus
inter duas acies eflénnprato curfu ante iadus fagida^ ad hoftem uenirét.necaudacix eius
euentus defuit.Pugnatum eft enim tanta uirtutemt hinc uiros inde pecudes putares.uicti per
Çx innaues confugeruntjex quibus multae fuppreffaeîmultae capt2,In eo pradio tanta uirtus
fingulo^ fuitmt cuius laus prima effeKdifficilc iudicium uideretur,inter cseteros tamen The
miftoclis adolefccntis gloria emicuit in quo iam tune indoles futurse imperatoriae uirtutis
apparuinCynigeriquoqjmilitisathenienfisgloriamagnisfcripto^ laudibus celebrata eft,;
qui poft prœlii innumeras cardes eu fugientes hoftes ad naues egiflent.'onuftam nauem dex^
tra manu tenuit;nec prius dimiCmq manum amitteret,Tum quo(j amputata dextra nauena
finiftra compr3ehendit:quam 8i ipfam cum amififfettad poftremum niorfu nauem detinuit,
Tantam in eo uirtutem f uiffemt non tot cxdibus fatigatus; non ambabus manibus amiffîs
uiétus ad poftremum truncus amp; ueluti rabida fera dentibus dimicaueritîducenta milia per^'
fœ eo praîiio fine nauigio amiferut, Cecidit ÔC Hippias tyrannus Athenicnfis audtor ôi conci
tator eius belli diis patrie ultoribus pœnas repetentibus.Interea 6i Darius cum bellum in
ftauraretîin ipfo apparatu decidit:relid:is multis filiis ôi î regno ôi ante regnum fufceptis. Ex
his Arthemenes maximus natu xtatis priuilegio regnum fibi uindicabat ; quad ius 6i ordo
nafcentibus ÔC natura ipfa gentibus dedit.Porro Xerxes controuerfiam non de ordine fed de
nafcendi felicitate referebat.Nam quod arthemenem primum quidcm Dario fedpriuato
uenilTeîferegi primum natum:fratresitaçpfuos:qui ante genitieflènt priuato priuatum pa^
trimonium quod eo tempore Darius habuiflêtînon regnum fibi uendicare pofre:fe eflè pri^
mumtquem in regnum rex pater fuftulerit.Huc accedere quod Arthemenes non pâtre tantû
fed ÔI matre prîuatae adhuc fortunx auo quoqg materno priuato crcatus fitîfe uero ôi matre
regina natum;amp;: patrem non nifi regem uidifre:auum quoq; maternum Cyrû regem habuiP
fe non heredem:fed conditorem tanti regni.Ita$ ôi fî sequo iure utrû^ fratrem pater reliquif
fetmiaterno fe tamen iure ôi auito uincere.Hoc certamen concordi animo ad patruum luiî
Anafarnem ueluti ad doraefticum iudicem deferuntîqui domi cognita caufa Xerxem praepo
fuitîadeoq^ fraterna contentio fuitmt nec uiclor infultaueritînec uiélusindoluerit ipfocp lu
tis tempore inuicem munera miferintîôd iucûda quocp inter fe non folum crudelia conuiuia
habuerint.Iudicium quocj ipfum fine arbitris fine conuicio fuerit.Tanto moderatius tu fra-
tres inter fe régna maxima diuidebant:quanto nunc exigua patrimonia partiuntur,Igif Xer-
xes bellum a pâtre acceptum aduerfus graeciam per quinquénium inftruxit. Quod uH pri^
mum didicit D emadtus rex Iaceda:monio^:qui apud Xerxem exulabattamicior patriœ poft
fugam quam régi poft beneficia;ne inopinato bello opprimerenturîomnia in tabellis ligneis
magiftratibus perfcripfit:eafdemlt;$ caera fuper indudla deletme aut fcriptura fine tegmine iu-
dicium daret:aut recens caera dolum proderet.Fido deinde fèruo perferédas tradit:iuflb ma-
giftratibus fpartano^ tradere.quibus perlatis lacedaemona quaeftioni res diu fuit :quod neœ
fcriptura aliquid uiderentînec fruftra miffas fufpicarentur:tantocß rem ma\orem:quanto W
occultior putabant.Hxrentibus m coniedura uiris foror regis leonidae confilium fcribentis
inuenit,Erafa igitur cazra belli confilia detegunturdam Xerxes feptingenta Jmillia de regno
armaueratîamp;trecenta milia de auxiliismt non in merite proditura fitîflumina ab exercitu
eius ficcataîgrsciam($ omnem uix capere cxercitum eius potuifTc. Naues quo^ decies cen^
tum millia numero habuiffe dicitur.Huic tanto agmini dux abfuit, Cxterum fi regem fpe-
des:diuitias non ducem laudesjquarum tanta copia in regno eius fuitîut cum flumina mul
titudine confumerentur:opes tamen rcgiae fupereffent.Ipfe autem primus in fuga:poftremuf
in praelio femper uifus eftîin periculis timidusîficubi metus abeffet infl3tus.Deni^ ante ex^
perimentum belli fiducia uirium ueluti naturae ipfius dominus ôi montes l'n planum dedu-
cebat ôi conucxa uallium sequabaKamp;quxdam maria pontibus fternebatjqusedam ad naui gt;
gatiôis cômodû p côpédiu ducebat:cuius îtroitus î graeciâ q terribilis;tâ turpis ac fœdus dif
cefîusfuit.NâcjciïLconidatexfpartano^cûquatruorraiUbus railitû anguftias therrao.-

occupanêr:Xerxes contemptu paucitatis eos pugnam capefcere lubettquorum cogna
ti Marathoniapugnainterfedifucmnttquidum ulcifcifuos qu^runt : pnncipium cladis
fuere fuccedente deinde inutili turba maior caedes xditur:Triduo ibi cu dolore amp; indigna-
rione pfaw dimicatunrquarto die cum nÛciatum effet Leonidae a.xx.milibus holhum lu-
mum cacumé teneriîtûc hortatur focios recedantîamp; fe ad meliora patriae tempora refemet
fibi CÛ fpartanis fortunam experiendam:plura patriae q uitx deberex^teros ad piidia grar
ax feruandos,Audito regis imperio difceffere caeteritfoli lacedaemonii remanferunt.Initio
huius belli fcifcitantibus delphis oracula refponfum fuerat:aut regi fpartano^ïaut urbi ca-
dendu Et iccirco cû rex Leonides in bellu proficifceref nta fuos firmauerar.ut regem fe pa-
rato ad moriendu animo fcirent:Anguftias praeterea occupaueratmt cu paucis aut maiore
eloria uincerettaut minore damno reipublicae cadepet.Dimiffis igitur focns:horta6 fparta
nos:meminerint;qualitercûcp prsliarentur:cadendû eCTeîcauerentme fortius man^fifTe g di-
micafTe uideantur;nec expedandum ut ab hofte circÛuenirefUed cuni nox occafionem da
ret fecuris amp; tetis fuperueniendûmufq uidores honeftius q in caftns noftium p^imrostNi
hil erat difficile pcïfuadere perfuafis mori.ftatim arma capiûtÂ fexcenti um caftra qmngc
toK milium irrupunt^Statimcp regis prxtoriû petût:aut cum illo aut fi ipfi oppremetotî
in ipüs potiffimu fede morituri.Tumultus totius caftris ori^.Spartani pofteaq regem non i
uemÙt:p omnia caftra uiclores uaganf xedutîfternutq; omnia ut qui fdant le pugnare :non
fpe uidoria: fed in mortis ultione.Praeliû a principio nodis m maiorem parte diei tractu.
Ad poftremû non uilt;ai:fed uincendo fatigati inter ingetes ftrato^ hoftium catenas occide
runt Xerxes duobus uulneribus terreftri prœlio acceptis experiri maris fortuna Itatuit. iea
Athenienfiu dux Themiftocles cû aiaduertiffet Ionas:ppter quos bdlû perfapi rex fufcepe -

rarinauxiliû regis clafreueniflcifollidtarc eos in partes fuas ftamit.Etcu colloquendi co-
Diam nô haberent:quo applidturi erantîfymboIos^ponitK faxis^fcribi curat. Qu^ uos lo
L dedemétia tenet^quod facinus agitatisibdlû inferre olim côditonbus iief^ris nuper ena
uindicibus cogitatis.An ideo mœnia ueftra condidimusmt elTentrqui noftra delerent. quid
fi non h^c amp;: Dario prius ÔC nûc Xerxi belli caufa nobifcû foret^quid uos rebdiantes no de-
ftituimus^quin uos in haec noftra caftra ex ifta obfidione tranfitis^ Aut fi hoc pa^ tutU ex-
tat uos commiffb pra^lioJte ceflunw'nhibete remos:amp;: a bello difcedite.Ante naualis praclii
congrcflîoné miferat Xerxes quattuor milia armato^ ddphos ad templum apollinis diripie
dur prfus quafi nô cû graecis tantum fed cû diis îmortalibus bdlu gcreret:qua: nianus tota
îbriLs ÔC fluminibus deleta eftmt intelligeret:quanto grauior ofFenfa deo^ elTentato .nul-
las dTe hominum aduerfus deos uires.Poft haec ThefpiadasiS plateas Si Athenas uacuas ho
minibus incédinamp; quoniam ferro nô poterat in homines:in aedificia igne craflaf.Naq; athe
nienfes poft pu?na' marathonia' prxmonente Themiftodc.uiaoria illâ dc perfis nô fine fed
cam maWis bdli fore.cc.naues fabricauerut.Aduentante igif Xerxe confulentibus ddphis
oraculû refponfum fuerat.falutem mûris ligneis tuerenf.Themiftodes nauiu pra:fidium de
monftratû ratustpfuadet omnibus patriâ munidpes eflê non mœniatciuitatec^ no m xdilu
ciis fed in ciuibus pofitam. Melius itacç faluté nauibus q urbi cômiffurosihuius fententia
etiam deum audorem effe.Probato confilio coniuges liberofcp cum preciofiffîmis rebus ab
ditis infulis relida urbe demandant.Ipfî naues armati confcendunt: exemplum athenienliu
ec alice urbes imitat^.Itaœ cum adunata omnis fociorum claffîsÂ intenta in bellum muale
elTetîanguftiafcç falaminii freti ne circûueniri a multitudine pofTent toccupalTent î dillenfio
inter ciuitatum principes oriturtqui cum deferto bello ad fua tuenda dilabi uellentmmens
Themiftocles ne difceîTu fodorum minuerenturîper feruum fidum Xerxi nunciat uno in lo
co eum contradam graeciam poflê capere fadllimeicb fi ciuitates quae iam abire uellent;dif-
fipentur maiore labore ei fingulas confedâdas.Hoc dolo impdlit regem fignum pugnae da.
re . Grîeci quocç aduentu hoftium occupati praclium collatis uiribus capeflunt.Interca Rex
uelut fpedator pugnae cum parte nauium in littore remanet.Artemyfia autem regina alicar
naffis quse in aiixilium Xerxi uenerat inter primores duces bellum acerrime ciebat ; quippe
ut in uiro muliebrem timorem ita in muliere uirilem audaciam cerneres.Cum anceps prac
lium efTet'Iones iuxta prceceptum Themiftoclis pugnse fejpaulatim fubtrahere coeperunt :
quorum defedio animos cïEteris fregit.Itaç drcûfpidentes fugam pdluntur perfce: 6C mox
pr^lio uidi in fugam uertuntur.In qua trepidatione multac fummerfae naues.multac captae
funnplures tamen non minus fceuitiam regis q hoftem timentes domum dilabuntui. Hac

'iyt iriîv!)

I r,

I ;,quot;.nt1 «1»' Vi'l-^l, ini .

r » ^ lt; C w
LVrnSviil-W/,

dade perculfumÄ dubium confilii Xerxera Mardoniusaggredif.Hortafmt in regnû abcat
nequid feditioms raoueat fama aduerfi bellî:amp; in maius ficuti moseftioîa extollés fibi.ccc.
niilia acmatop^ leda ex omnibus copiis relinquat:qua manu aut cû gloria eius perdomitu^
fe grïeciâ;aut fi aliter euétus ferat; fineeiufdem îfamia hoftibus ceffu^.Probato côfilio Mac
dohio exercitus tradifjreliquas copias rex ipfe reducere î regniï parat,Sed graeci audita regis
fugacÔfilium ïeunt pôtis îterrûpendiiquem illeabydo uelut uidor maris feceratmt îterclu^
fo aditu aut cû exercitu deleref taut defperatione re^ pacé uidus petere cogeretur.Sed The^
miftocles times ne îtercIuG hoftes defperatione î uirtutem uerterent;amp; iter quod aliter non
pateretîferro patefacerentîfatis multos hoftcs î graecia remanere diditans nec augeri nume^
retinendo oportereîcû'uincere cÔfilio c2;teros non poUetteundem feruû ad Xerxeni mittit t
certioréœ confiliifacitÂoccuparetranfîtummaturafugaiubet.Illepculfus nuncio tradit
ducibus milites pduccndos:ipfe cum paucis Abydô contendit,Vbi cum folutum ponté hp
bernis tempeftatibus offendiflèt;pifcatoria fcapha traiecic trepidus. Erat res fpedaculo di ^
gnaîôiad xftimationcm re^ humanae fortis uarietate miranda.In exiguo latétem uidere na
uigioîquem paulo ante uix xquor omne capiebatxarétcm etiam omni feruo^ îminifterio :
cuius Mèrcitusppter multitudinem terrae graues erant.Nec pedeftribus copiis quas ducibus
i aiïignauerat felicius iter fuit.Siqdem quottidiano labori(nelt;5 enim ulla eft metuentibus qui
V' es)etiam fames accefrerat,Multo^deide die^ inopiacontraxeratamp; peftemjtantacj fceditas
' moricntiumfuit:utuixcadaueribusiplerentur:aliref($sôibeftix efcac illecebris follicitatîe
exercitum fequerétur.Interim Mardonius olyntum î grxcia expugnat, Athenienfes quoq^ î
fpem pacis amicitiâcp regis foliicitatîfpondens îcenfae eopi urbisetiâ î maius reftitutionem.
Pofteaqnullopreciolibertatemuidithisuenalemkenfis;quaeaedificarecœperat; copiasin
boetiâ trâfferneo èi grsecojw exercitus q centum miliû fuitîiêcutuseft.lbiq; praeliûcommif'
fumîfed fortuna regis cû duce murata no eft.Nam uidus Mardonius ueluti ex naufragip cû
paucis pfugitîcaftra referta regalis opulétias capta funt, Vnde prirnû graecos diuifo îter fe au^
ro pfico diuitia^ luxuria cepit.Eodé forte die quo Mardonii copix delete funtîetiam nauali
plio î afîa fub ni5te mycale aduerfus pfas dimicatu e.Ibi ante côgreffioné cû claues exaduer-

ris î Afiâ p tot maria 8C tâtum fpatii ta breui hora^ momento de uidoria nûciatû fit.Côfe^
do bello cû de prœmiis ciuitatû agerefîoîum iudicio atheniéfium uirtus caeteris plata. In^
ter duces quoqj Themiftocles prîceps ciuitatû teftiniôio iudicatus.'gloria patriae fuae auxit.
Igit Atheniéfes audi ôi prîemiis belli ôi gloria urbé ex îtegro condere moliuntur, Cû mœ^
nia maiora complexi fuiffentifufpedi effe lacedaemoniis ccepereirede reputâtibus ruinam
urbis tâtum îcrementi dediflêjquâtû fit datura munira duitas.Mittût ergo legatos: g mo/
nerent ne muniméta hoftibus ôi receptacula futuri rurfus belli caufani extruant, Thcmifto
clestut uidit:fpei urbis îuideri nô exiftimans abrupte agédum:refpôdit legatis.ituros lacxde
jlionatg de ea re pariter cû illis confulât. Sic dimiffîs fpartâis;hortaf fuos:ut opus maturét.
Deîde ipfe îteriedo tempore in legationem profidfdtur:amp; nunc in itinere .infirmitate fi *
mulataaiunc tarditatem collegarum accufâs:fine quibus agi iure nihil poffîtîdiem de diep.
ferendo fpatium confumando operi quxrebatxum interim nundatur fpartanis opus Atlï/
nienfium raaturari:propter quod denuo legatos mittunt ad infpiciendam rem. Tum Thegt;
• miftocles per feruum magiftratibus fcribit.-Lacedxmonum legatos uinciant;pignufqj tenegt;
antme in fe grauius confuIatur.adit ddnde condonem lacedsemoniorumnndicat permuni'
tas Athenas effe:6i poffe illatum bdlum non armis tantum fed etiam mûris fuftinere. Si gd
ob earn rem de fe cruddius ftatuerent:legatos eorum athenis in hoc pignus retentos;graui^
ter deinde caftigat cos;$ non uirtute fed imbecillitate fociorum potentiam quxrerent. Sic
dimiffis ueluti triumphatis fpartanis a ciuibus exdpitur.Poft hîEc fpartani ne uires ocio cor
lumperentîSi ut bis illatum a perfis graeciae bdlum ulcifcerenturmltro fines eorû depopulâ
tur:ducé fuo fociorût^ cxerdtui diligut Paufaniâjg p ducatu regnû gr^ci^afïedanspditô
nis pmium cum Xerxe nuptias filiae dus pacifdtur redditis captiuismt fides regis aliquo be
nefido obftringeretur.ScnbitpraîtereaXerxi quofcunquead fe nancios mififfet:interfice ^
renne res loquacitate hominum prodcretur,Sed dux Athenienfium Ariftides belli focius
dedus collegae conatibus obuiam eundo ûmul ôi in rem fapienter confulendo proditionis
conülia .difcuflit.Nec multo poftacculâtus Paufaniasî damnatur .quot;Igitui Xerxes cum pro/

ditionis dolum publicatum uideret;ex integro bellum inftituit. Grsci quöi^ ducem mftim
unt Cimonem Athcnienfem filium Milciadistquo duce apud Marathonem pugnatum^eft:
iuuenem cuius magnitudinem futuram pietatis documenta prodiderunt.Quippe patre ob
crimen peculatus in carcerem coiedum ibiq? defundum tranflatis in fe uinculis ad fepultu
ram redemit.Nec in belle iudicium diligentium fefellit. Siquidem non inferior uirtutibus
patris Xerxé terreftri naualiq? bello fuperatum trepidu fe recipere in regnum coegit.

2rxes rex perfarum terror antea gentium bello in grsecia infeliciter geflo etiâ
fuis contemptui eflc cœpitQuippe Artabanus prjefedhis eiusdefidéte quot
tidie regis maicftate î fpem regni addudus cum feptem robuftiffimis filiis re-
giam uefperi ingreditur.Nam amicitise iure femper illi patebat, Trucidatolt;ç
rege uoto fuo obfiftentes filios eius dolo aggreditur- Securior de Artaxerxe
jmnbsp;pnpt-n admodum fingit regé a Dario qui erat adoIefcés;quo maturius regno

potietur occiïum impellit Artaxerxem parricidium parricidio uidicare. Cum uentum eflct
ad domum Darii dormiens inuentus quafi fonum fingeret interficitur: Deinde cum unum
cx regis filiis fceleri fuperefle Artabanus uideret î metueretcß de regno;certamina principii
aflumit in focietatem confilii BaccabaflTum qui praefenti flatu cotentus rem prodit Artaxer
ximt pater eius occifus fittut frater falfa parricidii fufpicione opprefTustut denicp ipfi parare
tur infidi:E,His cognitis Artaxerxes uerens Artabani numerum filiorumtin pofterum diem
paratum efîê exercitum armatumq; iubettrecogniturus ôi numerum militunrÄ in armis in
duftriam fingulorum Jtacp cum inter cseteros 8d ipfe Artabanus armatus affifterettrex fimu
lat fe breuiorem loricam habere Jubet Artabanum fecum commutare:exuentem fe ac nuda
tum gladio traiecit.Tum amp; filios eius corripi iubettatc^ ita egregius adolefcens amp; caedem pa
tris amp; necem fratris Si fe ab infidiis Artabani uindicauit.Dum hxc in perfis geruntur inte-
rea gracia omnis ducibus lacedaemoniis amp; Athenienfibus in duas diuifà partes ab externis
bellis uelut in uifcera:fua arma conuertit.Fiunt igitur de uno populo duo corporate eorû-
dem caftro^ homines in duos hofViles exercitus diuiduntur.Hinc lacedsemonii communia
quondam ciuitamm auxilia ad uires fuas trahebantJnde Athenienfes uetuftate gentis 8C
geftis rebus illuftres propriis uiribus confidebant. Atqg ita duo putentiflîmi graccias populi
inftitutis Solonis amp; Licurgi legibus pares ex aemulatione uirium in bellum ruebant. Namcp
Licurgus cum fratri fuo Polibitae fpartanorum regi fucceffiflêtiregnumq; fibi uendicare po
tuifTet^Carillao filio eius qui natus pofthumus fuerattcum ad aetatem adultam ueniiret;rc-
gnum fumma fide rellituitmt intelligerent oés quanto plus apud bonos pietatis iura q oés
opes ualerent.lVledio igitur tempore dum infans conualefcit;tutelamcß eius adminiflraratt
non habétibus (partanis leges inftituit.non inuentione earum magifqexéplo clarior. Siqui-
dem nihil lege ulla in alio fanxitîcuius no ipfe primus in fe documéta daret: populû in obfe
quia prîcipûîprincipes ad iufticiâ îperio^ firmauit.Parfimoniam omnibus fuafit:exiftimans
laborem militiac affidua frugalitatis cofuetudine faciliore fore.Emi fingula no pecunia fed
GÔpéfatione nierciu iuffît,Auri argétiqj ufû uelut oîum fcele^ materia fuftulit.Adminiftra-
tioné reipublicae p ordines diuifit.Regibus poteftaté bello^miagiftratibus iudicia amp; ânuas
fucceflîôesifenatui cuftodiâ legûîpopulo fuble^édi fenatû uel creâdi quos uellet magiftratus
poteftaté pmifinfundos oîum aequaliter îter oés diuifitmt eqta patrimôia nemine potétioré
alteri redderétîcôuiuari oés publice iulîîûne cuicç diuitise uel luxuria î occulto effet.Iuueni-
bufnÔ âp ius una uefte uti toto âno pmiflujnec quéq cultiufq alte^pgreditnec epulari opu
létius ne imitatio î luxuria uerteref ;Pueros puberes nÔ î fo^ fed î ag^ deduci pcepitmt pri
mos ânos nô î luxuria fed î ope amp; i laboribus agerét.Nihil eos fôni caufa fubfternere.amp; uitâ
fine pulméto degere:necp prius î urbé redire q uiri fadi écnt:ftatuit uirgîes fine dote nubec
iufTit ut uxores eligeréf nô pecunia:feueriuflt;ç matrimôia fua uiri coerceréttcû nullis dotis
frsenis tenerét.Maximû honoré nô diuitû 6C potentu fed pro gradu aetatis fenû efTe uoluiti
Nec fane ufg terra^ locu honoratioré fenedus hét.Haec quoniâ primo folitis antea mori-
bus dura uidebâ£ ée audoré eo^ Apolline delphicd fingitîôi ïde fe ea ex pcepto numinis
detulifTe: ut côfuefcédi taediu metus religiôis euîcat. Deîde ut aeternitaté legibus fuis daret
lureiurâdo obligat ciuitatétnihil eos de dus legibus mutaturos priuf^ reuerW^ôi fimulat

ïvtxltnimh

«^^Vtïjt«'

fcad oraculum delphicum profi'cifciconfultupi quid addendum mutandumqp legibus uidc-
rctur. Proficifcitur autem cretamübiq? perpetuû exilium aeginabiiciç î mareofla fua morigt;
cns iuiïitine relaris lacedacmona foJutos fe fpartani religione iufiurandi ôi diflbluendis l^i-
bus arbitrarentur.His igitur moribus ira breui ciuiras conuaIuit:ut cum meflêniïs^ptcr ftru
patas uirgines fuas in folenni meireniorum facrificio bellum intuliffenKgrauifTima execratô
ne obftrmxerît nô priufg Meflêniam cxpugnafîènt reuerfurositâtum fibi uel de uiribus fuis
uel de fortuna fpondentes:quac res initium dilîentionis graeciac amp;intcftini belli caufa 6i cri-
go fuit.Itacp cum côtra praefumptionem fuam ânis decem in obfidioe utbis tenerenturt 6i q-
relis uxo^ poft tam longam uiduitatem reuocarentur;ueriti ne hac pfeuerantia belli grauius
fibi q Meireniisnoceienr:quippe illisquâtum iuuentutis bello intercidat mulie^ fœcûdita-
te fuppleriîfibiamp;: belli damna aflîdua 8i fœcûditatem uxo^ abfentibus uiris nullam eflè. Ita
que legunt iuuenes ex eo genere militumiqui polt iufiurandum in fupplemétum uenerantjq-«
bus fpartam remiffis^mifcuos omnium fœmina^i concubituspermifereîmaturiorem futagt;
rara conceptionem ratùfi earn finguls per plures uiros experirentur.Ex his nati ob nota ma
terni pudoris parthenii funt euocatirq cum ad ann^ triginta perueniflènt;ractu inopi3C(nulgt;

Iienimpatcrexiftebar;cuiusinpatrmionmmfucceffîofperaretur)ducemPhalantûkurai3^

filium Aracirqui ault;äor fpartan.s fuerat iuuentutis ad generandam fobolé doSemS
da:.Vtf.curidudumparremeiusnafccd.habuiIftntauaorc:fici

haberentJcac« nec falutatis mattibus qua^ adulterio infamiâ collegilTeÏÏebSS fed^^
requirenda^pfîcifcuntur:diu9 amp; per uarios cafus iaétati tandem in italia^efSS od^^^^^
gnata arce Taren cino^ expugnatis ueteribus incolis fedem fibi conftituuntSToft S

yuo «pulfi fed.bus fuis ueteres tarentini conœffera'tJs moricns perfuadet ^^^^^

are illos patna fuam pofTe Apollinem delphis ceciniflè illi arbitrantes eum in ultionem fui
tacta ciuium,pdidilfe praccepris paruereîfed oraculi diuerfà fententia fuerat:ppetuitatem enî
utbis nô amiÔionem hoc fadotpmiferat.Ita^ ducis exulis confilio 3i hoftium minifterio pof
feffio tarentina partheniis in xternii fundata.ob cuius beneficii memoriam Phalanto diuini
honores decreuereJnterea Meflènii cum uirtute nô pofTent per infidias expusnanf Deinde
cum per annos.lxxx.grauia feruitutis uerbera plxmq^ uincula cxteraq; capta ciuitatis mala
pcrpefti eflêntipoft, longa poena^ pœnitcntiam bellum inftaurant.Lacedxmonii quo« eo
confpiratiusad arma concurrutîquo aduerfus feruos dimicatuii uidebantur.ItacK cum hinc
iniuna indeindignitas amnios acuerct:lacedxmonii de belli euentu oraculo delphis côfulto
iubetur ducem belli ab athenienfibus peterc.Porro atheniéfes cum refponfum cognouifTent
in contemptum fpartano^ Cyrtsum poetam claudum pede mifererqui tribus prœliïs fufus

fupplementumexerdtus feruos fuos manumit
r j iî jnbsp;matrimonia polhcerentur.-utnon numero tantum amiflba: ciuiû*

polîta carmina exercitui pro condone recitauitJn quibus hortaméta uirtutis-JanSï^^? !
tiaibelliconfiliaconfaipferatJta^tâtumardorem^^

fcpultura folliciti tefferas infculptis fuis amp; patrum nominibus dextro brachio dSénr v!
fi omnes aduerfumpraehum confumpfiffet:« temporis fpatio confufa corpoB. iSpIÎ
elTenttex inditio nrulo^ tradi fepulturae poflènt.Cum fic aniniatum regis exerSr,,m ^ -
curant rem hoftibus nunciare.Meffeniis autem non timorem res fed œmulatinnï»: -
deditJtaœ tantis animis concurfum eftmtraro unq cruentius prxlium fnmv a J™ -
»««en uéom hccàxmonioMntmcâo tempore tertium quoSlSm
iauere.In cuius auxilium lacedacmonii inter reliquos focios etiarnSm^Si? u quot;

Hanc rem athenienfes grauiter ferentes pecuniam qu^ erat in ftipeSr^rÂlïb Sn
uerfa gracia collata a ddoathéas trâfferût:ne defidétibus a fide focSàr lÄmsÄ
ac rapia effent S^d „ec lacedam5iiîqeuerc:g cû Meffenioru bello occupati eflet.PelopônS

Mijicm

^nC y «iMIIt^KtJ

iixnny ft'nvf, I

^nt) ^rtthWTiw I
il

»TTVIVA11 i I

{

ttHvrtïil

J-rii Sniv—-»1«-

ci- ^V^jtiiuun

SSfibSSSiraticOi thetonis padfcunturm boetiojt imperm his reftimerennquod
SmSSnbsp;amiferancut illi athenienBum fadla «ipercntTan^or to

hxc Pcridis expeditio habitatfed multo chnor pnuati pa^mionu conte-
^ ptSnbsp;in populatione c^tero^ mtados Softes

a minus periurii coStraherent fi ferentes focus auxiUatpotius quam ^^ ^perto pr^w
cStMne bellu in fialiam trailatu:quod prius qexpona;de Sxcüi^ fitu pauca diceda fut,

f lut a corpore maiore impetu fuperioris maris;quod toto undasi on^e illi^
uehie^LutipfaterratLui^cfra^

PSw^ 6C bitumine fr?dif:qu^ res fadt ut fpiritu cu igne iter mteriora ludante ft^
cLenriu tanta pugna eftmt alias uduti terga dantes

SS nuafi uidrices in fublime ferri uideastnuc hic fremitu ^tuentis «Uus,nuc i^Uc^miW

r . ^m fecum fpiritum in imu fudu trahit;atq5 ibi fuffocam tamdiu tenet:donec per

altitudo ipfa ita fimilis eft:ut quantu nüc admirationis tantu antiqs terror«
dedSSentC coeStibus in fe pronionJoriis acrurfudvfcentibus foUda mtercpiab^
S naSS Nem hoc ab antiquis in dulcedinem fabute compoatum: fed metu ad^
rSneSeSa eft emm pW infpicientibus natura locimc firm niaris non tranfittf

putestquo cum accefleristdifcedere ac feiungi promontoriatqnaî antea lunda fuerant: arbi^
trcre.Sicili3e primo Trinacriae nomen fuir.Praeterea Sicania denominata eft.Hsc a pn'cipio
patria Cyclopum fuit^Quibus extindis Aeolus regnu infute occupauit.pofl: quem fingulae
ciuitates in tyranno^ imperiû conceflérunt^quo^ nulla terra feracior fuit,Ho^ ex numero
Anaxilaus iuftitia cum csetero^ crudelitate certabancuius moderatio baud mediocrem fru
dum tulit.Quippe decedens cu filios paruulos reliquiflêntutelâc^ eo^ Metalo fpectat^ fi --
dei feruo commififlet:tantus amor memoriae eius apud omnes fuit;ut parere feruo quam de
ferere r^is filios mallent,Principefç duitaris obliti dignitatis fux regni maicftatem admi ^
niftrari per feruû paterentur.Imperium Sidliae etiâ Carthaginéfes temptaueretdiuqp uaria ui
ôoria cû tyrannis dimicatum ad poftremû amiflb Hamilchare imperatore cum exercitu ali
quatifper quieuere uidi^Medio tempore cum rhegini difcordia laborarentxiuitafc^ per diC-
fenfionem diuifa in duas partes eflêt.VetCTani ab altera parte ab himera urbe in auxiliû uo^
«tiîpulfisf duitate cotra quos implorati fuerant:amp; mox caefis quibus tulerant auxiliuniî ur^

hpni ___a/ 1.1-gt;e.i-ic fhrfOItó OCCUDauereiaufl fan'nnrnbsp;._____________________: J_____

beni cu coniugibus 8i liberis fodo^^ occupaiKre:aufi fadnus nulli tvranno co
^ippe ut rheginis mdius fuerar uici q uicigiNam fiue uidoribus captiuitatis'iure ferui£.
fennfiue amiffa patria exularc neceffe habuiffentmo tamen inter aras amp; patrios lares truci^
dan crudeliffimis ^ranms patriam cu coniugibus ac libris praedam refiLfTent. Otanéfes -
quocp cum SyracuÓnos graues paterenûdifFiû uiribus fuis auxüium ab ÄhSfSSS
retq^i feu ftudio maions imperii quod aöam gr^ciamcg penitus occuparen^ferrnetu faS
pridem a Syracufanis claffis ne Lacedaemomijill^ uires accederent ÜmponlSucem m'

cIaireinSiciIiammifere:amp;fub(pecieferendiatanenfibusauxiliitentarentSicïî^^^ ^

Et quoniam prima initia frequenter caefis hoftibus profpera fuerant:maiore denuo camp;e K
Ä^n'nnbsp;^ dudbus Sidli-rm petiere.Sed SLIS^Äm

Atnemeniium hue tœdio bdli pacem cum Sj^racufanis remifGs Athenienfium auxiliis fecegt;
runt-Interiedo deinde tempore cum fides pads a fyfaculänis non (ëruaretundenuo legatos

Athenas mittût; q fordida uefte capillo barbac^plixis amp; oi fqlprfs habtu ad mifericórdiam
comouédâ acqfito concionem deformes adeût.addûÉ' precibus lachrymxÄ ita mifercordé
nnnnliim fïmlir/x: nionpntïut damnarentur ducesiani db hfcai^vilia

populum iuplices mouentmt damnarentur aucesîqm âb his-aiixilia deduxerûtjgitur clafîis
ingens decernimr:creantur duces Nicaeas Ôi Alcibiades ôi Làmacusîtâtifq; uiribus Sidiia re
peritur mt ipfis terrori effent;in qiw^ auxilia mittebantur ,Breui poft tempore reuocato ad
reatum Alcibiade duo prxlia peddlria fecunda Nicaeas amp; lamacus faduntmiunitionibus de
inde circudatis hoftcs etiam marinis corameatibus m urbe daufds interdudunt, Quibus re
bus fradi Syracufani auxilium a Lacedxmoniis petierût;ab his mittitur Gylippu^lus'fed
in quo inftar omnium auxilioium eratjs audito genere belli iam indinato ftatu auxiliistpat
tim m grxciamîparrim m Sidliam mifere côtradis opportuna bdlo loca occupât, Duobus
inde praeliis uidusxongrefTus tertio ocdfo Lamaco ôi hoftes in fugam compulit tôi fodoc
rb^STquot; Vfnbsp;athenienfes a bello terreftri ih nauale fe ttanftuliffent GySus

clato a hced^emwie eu auxihis accerfinquo cognito amp; ipfi athenienfes in locû ^liffî du

Vctlmn ■ ^
»^tw quot;»«Imcnf

'Qimeihiric^ ^fhVfi

A^lfTA'» mvihitr '

muni duitatû decreto ingentiaSyracufanis auxilia mifoSSfi cSiquot;^^^
tra'flatû effetJta ex utracç parte fûmis uinbus dimicaba£,Prima igif SSSe
taminis Athenienfes uincunf.Caftra quocj cû omni publica ac plua'a?eS^^ c '
per hsc mala cû etiam terreftri prsiio uidi effentttûc DemofthenS ceSerTfrÄSr^
rent Sidlia:du res guis afflidae nondû tamen perditae forent : neq? in bdl,. t^^f r ^
amplius perfeuerandum effeidomi grauiora ôi forfitan infeciliora bdla XS aufpicato
re hos vivhis apparatus opporteat.Nicaeas feu pudore male adœ rd^fen j a^ reierua
«^utfeu impdJente fato manere contendit.Reparatur igiturnbsp;S

H^rfquot;quot; Syracufanos agreffi facile uincutur.Eurimedon duxSllr quot;rna acÄS

Sc iquot;^'' '^♦'quot;•quot;»rt-'
^inAoyS'.

hrJrttJl»

Vm athenicnfes in Siciliam bellum per biennium cupfdius 'q felidus ec /
runtJnterim condtator amp; dux dus Alcibiades abfens Athènis infimulat
mdleria cereris initios facra nullo magis q filentio folemnia enunciauif.
fe.Reuocatu�load^iudidufiueconfcientiamfiue idignitatcm rd no V
ferens tacitus m exilm Ehdem profedus eftjnde ubi non damnarum fe ta'

Laced^mona fec3nlulitJbiœregemL^edœ^^^^
uerfo Sicm^ prœlio ultro bd u inferre.Quo fado omnia Grands régna udut ad extingueti
dum commune incendiu concurrit.Tatum odium Athenienfesimmoderati imperii rrudeli
täte contraxerant.Darius qao(Ç rex Perla^ memor paterni auiticj in hanc urbem odii fada
cum lacedxmoniis per Tifaferné praefedu Lydiae föcictate omnem fumprum belli pollicef.
Et erat qdem titulus cum Graecis coeudi.Re autem uera timebattne uidis Athenienfibusad
fe lacedaemonii arma tranfferrent.Quis igitur miretur tam florentes athenienfium opes ruif
fexum ad opprimendam unam urbem tonus orientis urbes concurrerentï'non tamen inerti
neqjincruento cedderc bdlo;fed praeliati ad uItimûuidores:eriam interdiï cofumpti magis
fortune uarietate quam ui uidi funt.Principio bdli omnes etiam ab his focü defduerantmt
fittquo fe fortuna eodem etiam fauor homïum inclinât. Alcibiades quocR motu aduerfus pa
triam bellum non Gregarii militis opera fed imperatoris uirtutibus adiuuabat.Nempe acce
ptis quinc5 nauibus inaüam contendit:amp;tributarias Athenienfium ciuitates audoritatc no
minis fuiad defedionem compdlit.Sciebantenim domicla^tnecexilio uidebant fadû migt;
norem:nec tam ablatum Athenienfibus ducem g Ucedsm^niïs traditu'.parta« cum amif.
fis imperia penfarent.Sed apud Lacedaemonios uirtus Alcibiadis plus inuidise quam gratia
cotraxit.Itacß cum principes udut aemulû gloria: fuae interficicndû infidiis mandaflên? : co -
gnita re Alcibiades per uxorem Agidis regis quam adulterio cognouerat ad Tifafernem prac.
fedum Dar« regis profugit.Cui çderiter olfidi comitate 6i obfcquédi gratia I'finuauit. Erat
cnim amp; xtatis flore 8£ formac uenerationemec minus eloqucntia etiam inter Athenienfes in
fignisîfed m recohciliandis amicitia^ ftudiis quam in retinendis uir mdior:quia moK uitia
SS™?«nbsp;primo latebatjgitur perfuadet Tifaferni:ne tanta ftipendia clalïï La^

cum tributa Athenie^ibus pendcrent;bdlum fufccptû nt,Sed nec auxilns nimis enixc lacc
dxmoniis luuandos.C^ippe memorem eflê debere alienam fe uidoriam non fuam inftrue
re;5; eatenus bellum fuftinendum ne inopia deferatunnam regem Perfarum diflêntientibus
- Graecis arbitrum pacis ac belli fore;amp; quos fuis non poflit ipfo^ armis uiduRi.perfedo aiït
. bello ftatim d cum uidoribus dinycandum.Domeftids itaœ bdlis Grxciam obterendam
ne exterius uacettexaequandafcp uires partium:^ inferiores auxilio leuandos.Nô enim quic
tur^ poft hanc uidoriam Spartanos:qui uindices fe libertatis Grzecise ^feffi funt:grata ora
tio Tifaferni fuit.Ita^ commeatus-malign^ pracbere daflem regiam non totam mittcre i ne
aut uidoriam totam daret;aut neceflîtatem deponendi bdli imponeret. Interea Alcibiades
hancoperam duibusuendicabat;ad quem cum legati athenienfium ueniflrent.-pollicetur his
amicitiam regis fi refpublicaa populo tranflata ad fenatum forctîfperans ut aut concordante
ciuitate dux belli ab omnibus legeretur aut difcordia inter ordines fada ab altera parte in au
xilium uocaretur.Sed athenienfibus imminente periculo belli maior falutis quam dignitatis
cura fuit.Itacp permittente populo imperium ad fenatum tranfferturiqui cum infita gentifu
perbiacrudeliterinplebemconfuleretîfingulisryrânidis fibi pqtentiam uendicantibus ab
exerdtu Alcibiades exul reuocatunduxcp daffi conftj tuitunStatim igitur Athenas mittit ex
continenti fe cum exercitu uentu^.receptu^cp a quadn'gentis iura populi ni ipfi redderent,
Hac denunciatione optimates teriti primo urbem prodere laced^emoniis temptauere: ddn^
de cum id nequiuifl^t i exjum profedi funtjgitur Alcibiades inteftino malo patria Iibe ^
rata fumma cura dalTem inltruit:at^ ita in bdlum aduerfus laceda^monas pergit.Iam zeftro
ttimdarus dC Pharnabafus lacedactnonio^ duces inftrudis nauibusexpedabant.pradio com
uidoria penes Athenienfesfuit.In eo bdio maior pars exerdtus ÔC omnes ferme hoftiu

wmtranltuhffen«iteratowncuntur,His malisfradi pacem petiere î quam ne accipercnt:

Opera eorum cffedam eftrquibus ca res quaeftum prsfftabaf. Interea amp; lyracufanoram au-
xiiia il latum a carthaginenfibus Sicifiae bellum domum reuocauittquibus rebus deftitutis la
cedxinoniis Alcibiades cum claiTe uidrici Afiam uaftatimultis locis pralia facitmbique uigt;
dor recepit ciuitates;qase defecerantinonnullas capit;amp; imperio athenienfium adiicit. At($
ita prifca nauali gloria uendicata adieda etiam laude terreftris belli defyderatus ciuibus fuis
Athenas reuertitur.His omnibus prxliis ducentx naues hoftium amp;prœda ingens capta ad
huncredeûtis exercitus triumphum efFufa omnis multitudo obuiam proceditî amp; uniuerfos
quidem milites praecipue tamen Alcibiadem mirantur.In hune oculos ciuiras uniuer faâ hûc
iufpenfa ora conuertit.Hunc quafi de calo milTum amp; ut ipfam uidoriam contuentur ; lau gt;
dant quae pro patria.Nec mmusadmirantur qux exul contragelTerinexcufantes ipfi iratuin
prouocatumcpfecifTe.Enimuero tantum m unouirofuiffe momentiîut maximi imperii
lubuerfi ac rurfum recepti audor cfletÄ unde ItetifTeneo fe uidoria tranffèrreRfieretœ cura
eo mira qusdam fortunae inclinanoJgitur omnibus non humanis tantum ; uerumetwm Ôi
diuiniseum honoribus honorant.œrtant lecum ipGmtrum contumeliofiuseum expulerint:
an reuocauerint honoratius.ipfos ilh deos gratulantes tulere obuiam:quoK execrationibus
erat deuotus.Et cui paulo ante omnem humanam opem interdixerant;eum fiaueLt'in car.
lo pofuifTe cupiunt. Expient contumelias honoribusrdetrimenta muncrTusS^ra ionK 5
cibus.Non Sicileillisaduerfapugnain oreeft:fedgraciauidoriaSafe^Xma?

q mediocribusmec m offenamp;m necfauoremftudiis fuo^ exceptuseft. Dum hïc^nnn^r a ^ .

ctum aum agros longa pace diuites fecuros populatur:amp; praeda dulcedine fine infidiaru me-
ru iparios milites haberetîrepentino aduentu oppreflereuantac^p cades palâtmm fuit:ut plus
uulncris eo pralio Athenienfes acciperentjq fuperioribus dcderant;amp;: tanta defperatio apud
athenienfes eratmt ex continent! Alcibiadem ducem Conone duce commutarentîarbitrates Coax w
uidosfe non fortuna belli iêd fraude imperatorisiapud quem plus prior offenfa ualuiflèt a
recentia beneficia. Viciffe autem eum priore bello ideo tantunl ut oftenderethoftibus-auem
ducem fpreuifrent. amp; ut carius eis ipfam uidoriam uenderet.Omniaenim credibilia in AlS
biade uigor ingenii 8C uitiorura amor amp; morum luxuria faciebat.Veritus itaœ multitudiSs '
impetumdcnuomuoluntarium«ihuniproficifcitur.Ita9 Conon Alcibiadi fuffedus ha! ^

bens ante oculos cui ducifucceiTifletxIaflem maxima induftriaexornatjfed nauibus exerci.

tus deerat fort^imis quibufcj in Afiapopulatione amiffîs.Armantur tamen fenes aut im-
«rS^ifnfnbsp;mriitum fine exercitus robore expletur.Sed nô magnam bello mo ^ ^ A, „

ciforumaut capnuorum fuit:ut Athenienfium delaum non ^rium tantum uerumeri
am nomen uideretunquo pralio perdit.s amp; defperatis rebusad tantam inopirredStu;
ut confumpta militari atate:peregrinis ciuitatem:feruis libertatem - damnatSfmn;,? .
darcHLEa^colluuione hommum domini antea Gracia conSSS^^
mebanrur-iterum tamen fortunam maris experiendam decerS tSS libejtatetn
mnutcumpauloantefalutemdcfperauehnrmun^

mbusiterant.Alufcatres aut fîlios aut parentes dcflcnt;cosnatosaliiiabiamicoscarior«c^

gnatisjKcumpriuatiscaribusqiucrelanipubTfcamniiTcent.Iamfe ipfos:iam ipfam patriam
perituram milerioremq; incolumium g amiflbrum fortunam iudicantes fibi quif^ ante o-
culos obfidionem famem 81 fuperbum uidoremq? hoftcm proponentes:ïam ruinam urbis
öi incendia;iam omnium captiuitatem 8C mifcrrimam feruitutem recordantes felidores pr
fus priores urbis ruinas ducentfstquac incolumibus filiis parentibufcp tedorum tantum rui
na taxatx fint.Nuncautem non claiïémiin quam ficuti pridem confugiant;fuperefle;non ex
ercituni ;cuius uirtute fauati pulchriora poflent mccnia extruere.Sic defletx 3c prope per-
ditae urbi hoftes fuperueniunt;amp; obfidione drcundatos obfeflbs fame urgent. Sdebant eni
neqjexaduediscopiismultumfuperefletamp; nenouac aduehi poflent prouiderant: quibus
ma is rebus Athenienfes fradi poft: longam famem 6i affidua fuonim funera pacem ^tiue-
retquxan dari deberet diu inter Spartanos fociofcp deliberatum,Cum multi delendü Athe-
nienfium nomen urbemcßincendioconfumettdamcenfaenKn^aruntfefpartani ex duo-
bus Gvxcix oculis alterum eruturostpacem pollidti:fi deniiflä pyraeum uerfus muri bra-
chia deiecerint.nauefqp qus rcliqux forent ttaderent.refcp publica ex femetipfis.xxx. redoquot;
res acciperetJn has leges traditam fibi urbem lacedaenionii formandam Lyfandro tradidc-«
runt Jnfignis hic annus amp; expugnatione Athenarum:8d motte Darii regis perfarum:« cxi ^
lio Dionyfii Sicilia: tyranni fuit.mutato ftatu Athenarui\i etiam duium conditio mutatur i.
Red:ores.xxx,reipubli.conftituuntur:qui fiunt tyranni.quippe a principio tria milia fibi fa-
tellitumftatuunttquantumextotcladibuspropenec ciuium fuperfuerat: amp; quafi paruus
hic ad continendam duitatem exercitufefTetjfepringentos milites a uidoribus acdpiuntxae
des deinde ciuiutn ab Alcibiade fufpicantur:ne iterum rem publicam fub obtentu liberatio-
nis inuaderettquem cum profedum ad Artaxerxem perfarum regem comperifTenttdtato iti
ïicre miferunttqui eum interciperenr a quibus occupatus cum occidi aperte non poflêt ui
«us in cubiculo:in quo dormiebattcrematus eft.Liberati hoc ultoris metu tyranni miferas
«rbis reliquias c^edibus SC rapinis exhauriunnquod cum difplicere uni ex numero fuo Aera
meni dididflfentiipfum quom ad terrorem omnium interfidunt.Fit igitur ex urbe paflim:
omnium fugartèpleturq? Grxcia Athenienfium exulibus:quod etiam ipfum auxilium a mi
feris eripiturtnam laced^emoniorum edido ciuitates exules recipere prohibebantuT.Omncs
fe argos 8i Thebas contulere Ibi non folum tutum exilium egeruntmerum etiam fpem recu
perandae patriae receperunt.Erat inter exules Thrafybulus uir ftrénuus 8C domi nobilis tqul
audendum aliquid pro patria 8i pro (alute communi etiam cum periculo ratusadunatis exu
libus caftellum Finem Atncorum fioium occupat.nec deerat quarundam ciuitamm tam cm
delis cafus miferantium fauor.Itacg amp; his Menias thebanorum princeps amp; Q publicis non
poterat priuatis tamen uiribus adiuuabat;amp; Lyfias Spacufanus orator exul tunc quingen -
tos milites ftipendio fuo inftrudos in auxilium patriae communis eloquentis mifit. Fit ita-
que afperum prxhumifed cum hinc pro patria fummis uiribus inde pro aliena dominatio'
ne fecurius pugnaretur:tyranni uincunturimdi in urbem refugerunt:quam exhauftam cx^
dibus fuis etiam armis fpohant.Deinde cum omnes Athenienfes proditionis fufpedos habe
rent:demigrare eos ex urbe iubent:amp; in brachiis muri:quae diruta fucrant:habirare: extrane
is militibus imperium tuentes.Poft haec Thralybulum corrumpere imperii focietatem pol^
licentes conantur:quod cum non contigiflettauxilia a lacedaemoniis petiuere.Quibus acci-'
tis iterato prseliantur.In eo bcllo Critias 6i Hippolochus omnium tyrannorum faeuiffimi ca
dunt.Qeteris uidis cum exerdtus eorum ex quibus maior Athenienfium erattfugeret: ma -
gna uoce Thrafybulus exclamat cur fe uidoriae fugiantiporius quam ut uindicem commu-
nis libertatis adiuuent^ciuiumillammeminerintaciemnonhoftiumeflé;necfe ideo arma
cepiffeutaliqua uidis adimat.fedutademprareftituat.xxx,fedominis non ciuitati bellum
inferre admonet.Deinde cognationis legum (acrorum tum uetuft'i p^r bclJa commilirii
orat milerentur cxulum ciuium fi tam parienter ipfi fêruiant.'reddant fibi patriam:accipiant
libertatem.His uocibus tantum per motum eftmt reuerfus in urbcm exercitus.xxx ♦ tyran -
nos emigrare.Elcufina iuberet:fubftituns dccem;qui rem publicam regerent;qui nihil exeni
plo prioris dominationis teriri eandem uiam crudelitaris aggrefli funt. Dum haec aguntur
nunciatur lacedxmonac in bellum athenienfes exarfifleiad quod comprimendum Pauamp;nias
rex mittitur:qui mifericordia exulis populi permotus patriam miferis ciuibus reftituit:6i de
Km tyxannos ex urbe Eleufina raisrare ad cxceros iubet.Quibus rebus cum pax ftatuta cf

fttîinterieéhs diebus repente tyranni non minus reftitutos exules qua Ce in exilium aöös in
dignantur.quafi uero aliorum liberras fua feruitus efTedôi: bellum Athenienfes inferunt. fed
àd colloquium Ueluti dominationem recepturi progreflî per infidias comprsehenfi ut pacis
uidimae trucidantur,Popiulustquem emigrate iufferannin urbem reuocatur.Atqj ita p mul
ta membra ciuitas diuifa in unum tantum corpus redigituri ôi nequa dilîênfîo ex ante actis
nafceretur;omnes iureiurando obftringuntur difcordiarum obliuionem fore, Interea The-
bani corinthiiqt legatos ad lacedaemonios mittuntiqui ex manubiis portionem praedae com
munis belli periculicp peterent.quibuf negatis:non quidem aperte bellum aduerfus lacedx
monios decernunt:led tacitis anmiis tantam iram concipiuntmt fubeflê bellû intelligi pof-
fet.eodem fere tempore Darius rex Perfarum moritur artaxerxe ÔI Cyro filiis relidis; regnu
Artaxerxi:Cyro ciuitatestquarum praefedus erat teftamento legauit.Sed Cyro iudicium^'pa-
trisiniuria uidebatur. Itacçocculre aduerfus fratrem bellum parabati quod cum nunciatu

Art3xerxiefret;accerfitumadfefrattemamp; mnocentiam diffimulatione belli fimulantem
compedibus aureis uinxit:interfeafletqp:ni mater prohibuifTet. DimilTus igitur Cyrus iam
non occulte bellum fed palam nec per diffimulationem fed aperta profeflione parare coepit î
auxilia undiç contrahit.Laceda:monii memores AthenienQ bello enixe eius opera admtos
uelut ignorantes contraquem bellum pararetundecernunt auxilia Cyro mittédàmbi res eius
exegifret:qusrentesapud Cyrum gratiam:amp;apud Artaxerxcm:fi uicifTet ueniœ patrocinia î
cum nihil aduerfus eum aperte decreuiffent,Scd cum in bello fors praelii ufrun% fXm pu
gnae obtuliffet:prior Artaxerxes a fratre uulneratur:quem cum equi fuga periculo fubtraxif
fet;Cyrusacohorteregiaopprefrusinterficitur;ûcui(aor Artaxerxes amp;prxda fraterni belli
ei exerntu potiturJn eo prxlio decem milia graecorum in auxilio Cyrifuere.-qux ÔC in cornu
in quolteceranttuiccrunnai poft mortem Cyri nec^p armis tanto exercitu uinci neq? dolo ca^
pi potuerunt:reuertentef(ß inter tot indomitas nationes SC barbaras genres per tanta itineris
fpatia uirtute lé ufç terminos patriae defenderunt.

Acedaîmonii more ingenii humani quo plura habent:eo ampliora cupien
tcs:non contcnti acceflione Athenienfium opum uires fibi duplicatas to-
tius Afiac imperium affedare cœperunt:fed maior pars fub regno perfàru
crat.Itaqp Hercilides dux in hanc militiam eledus cum uideret fibi aduer-
fus duos pracfedos Artaxerxis regis Pharnabafum Si Tiikfernem maxima
rum gentium uiribus fuccindos dimicadum pacificari cum altero ftatuit^
Aptior uifus Tifafernes uir amp; induftria potior Si militibus Cyri quondam
TTfMIoquium uocaturÄ ftatutis conditionibus ab armis dimittitur Hanc

rem Pharnabafus apud communem regem criminamtîut lacedaemios Afiam inereffos non
reppulerit armis-.fed impefis regiis aluerittmercetur^ab his ut différant bella:qux ecrant'tlquot;
quam non ad unius lummam imperii detrimentumomne perueniat. Indignum ait bellum
non pcrfici fed redimi hoftem precio non armis fummoueri. His uocibus regem Tifaferni a^
lienatumhortatuKut in locum eiusnauali belli ducem eligat Cononem Athenienfem «aui
amiffa bello patria Cyproexulabat.Quippe Atheniefibus 8i fifradx fût opes miere tame na
quot;a'em ufummec fieligendus fit ex uniuerfis meliorem alium eflquot;e.Acceptis igitur quingentis

quot;»one in auxiliu naualis belli p legatos petutja quo centu triremes amp; fexcentu miliamodio
lum fi:umcntimifra:a caeteris quoœ focus ingentia auxilia contrada funt. Sed tanto excrcigt;
WIÖC contra tantum ducem deeratdignus imperator. Itacp poftulantibus fodis Agefilaum
ducem regetn tunc lacedacmoniorum propter refponfum oraculi ddphid diu lacedaemonii
an eum fummx rei praeponerent;deliberauerunr.quibus futurus imperii finis denunciaba ^
turrcum regium claudicafTet imperiumterat enim pede claudus. Ad poftremum ftatuerunt
melius die inceffu r^em qua imperioregnum claudicare.pofteaqua Agefilaum cum ingen^
tibus copiis in Afiam mifere;non fadic dîxcnmîquod aliud par ducum tam bene comparatu

fuerir.C^ippeaetasuirtus confiiium fapïentiautricjprope una; gloria qao(^ rerum gcftarû
cadem.Quibus cum patria omnia fortuna dederitanuidlum ramen ab altero utrunq^ ferua^
uit.magnus igitur amborum apparatus belli.magnx res geftae fuerunt. Sed Cononem kdü
tio militum inuadinquos praefedi regis fraudare ftipendio folitierantjeo conftantiusidebi.
ta pofcentibus quo grauiorem fub magno duce militiam praefumebantJta^ Conon diu re-
ge per epiftolasfruftrafatigato ad poftremum ipfe ad eum pergit; cuius aQjedlu ÔC colloquio
probibftus eft;quod eum more perfarum adorare noIlct.Agit tamen cum eo per internuncio
os:Siquerituropulentiffimiregisbella inopiadelabijamp;quiexercitum parem hoftibus ha^
beat pecunia uinci:qu3 prseftetnnfeiioreracp eum ea parte uirium lueniritqua longe fuperior
fir.poftulat dari fibi minifteriu impenfx;quia pluribus id mandari perniciofum fit.Dato ftigt;
pendiöädclafTem remittitunnecmoramagendisrebusfacitmulta fortiterrmulta felidter
agit.Agros hoftiles uaftatmrbem expugnat amp;quafi tempeftas quaedam cunda profternit,
C^ibus rebus teriti lacedîemôii ad patrie fubfidiûreuocandû ab Afia Agefilaum decernût
interim Lyfander ab Agefilao proficifcente dux patrix relidusingentem clalïèm fummis ui
ribus inftruit fortuham belli tentaturus.Nam 6i ipfe Conon tunc primum cum hoftium ex
ercitu concurfurus magnacura fuos ordinat,Suma igitur non ducum tantum in eo prselio q
militum ^muIatio fuit.Nam ipfe dux Conon non tam perfis g patrie ftudebatîôd ficuti affli
dis Atheftienfium rebus audor amiiTse dominationis fuerat:fic uolebat idem haberi reddi gt;
taeipatriamc^ uincendorecipereîquarauidus amiferat.eo fpeciofius g» ne ipforum quidem
Athem'enfiumîfedalieniprœliiuiribus dimicetamp;pugnaturus periculo registuidurus pix^
mio pàtrise:gloriamcp diuerfis artibus q priores ciuitatis fuae duces confecuturus.(^ippe il^
los uincendo perfas patriam defendiffe Perfas uidores faciendo reftituturû patriam^; por-
ro Lyfander praeter coniundionem Agefilaî etiam uirtutum aemulator erat:contendebatq?
ne a rebus geftis eius ÔL glorise fplendore decederet.neue tot bellis ac fxculis quîefitum im^
riumbreuiffimi moment! culpa fubuerteret. Badem militum amp; omnium regum cura erat;
quos maior folicitudocruciabatmon tam ne ipfi quxfitas opes amitterenng ne ipfi Athenié
fes priftinas reciperent.Sed quanto maius prœlium fuiKtantoamp;: clarior uidoria Cononis. Vi
dilacedaemôniifugamcapefTuntîpraefidiahoftium Athenis deducuntur î populo reftituta
dignitate conditio feruilis eripitur.mults quoque duitates recipiuntur. Hoc initium Athe-
nienfibus refumendae potentix amp; lacedaemoniis habendse finis fuit.Namque ueluti cum im^
perio etiam uirtutem perdidiffent contemnia finitimis cœpere.Primi igitur Thcbani auxili-
antibus Athenienfibus bellum bis intulere.'quae ciuitas exinfinitis incrementis uirtute Epa^
minunds ducis ad Ipem imperii Gracciae ereda eft.Fit itacjî tcrreftre praelium eadem lacedae
moniorum fortuna qua pugnatum aduerfus Conona nauali prœliofueratJn eo bdlo Lyfan'
der quo duce Athenienfes uidia lacedaemonüs fuerantdntcrfidtur. Paufanias quoque alter
dux lacedaemoniorum proditionis accufatus in exilium abiitJgitur Thebani potiti uidoria
uniuerfum exercitum ad urbem lacedaemoniorum ducuntifacilem expugnationem rati quo
niam deferti a fociis omnibus er3nt.quod metuentes lacedaemonii regem fuum Agefilaum
ex Afia qui ibi magnas res gerebattad defenfionem patrise accerfunt. Ocdfoenim Lyfandro
nullius alterius fiduciam ducis habebantxuius quoniam ferus aduentus eranconfcripto exer
dtu obuiam hofti procedunt. Sed uidis aduerfus pauloante uidores nec animus neq^uiref
pares fuere. Prima igitur congrelTione funduntur ;dektis iam fuorum copiis fuperuenitrex
Agefilausîqui reftituto prxlio non difficulter recentjquot; ôi multis expeditionibus indurato mili
te hoftibus uidoriam eripuitapfe tame grauiter fauciatur.Quibus rebus cognitis Athenien
fes uerentes ne iterum lacedœmonifs uidoribus in priftinam fortem feruitutis redigerentur;
exercitum contrahunt î eumque in auxilium Boetiorum Phiphicratero uiginti quidem
annos natum : fed magnae indolis iuueni dudiubent. Huius adolefcentis fupra £Etatem
uirtus adrairabilisfuitmecunquam ante eum Athenienfes inter tot tantofq; duces aut fpei
maiorisaut indolis maturioris imperatore habuerut.In quo n5 îperatoriae tantû uerûetiâ ora
torix artes fuere.Conon quoç audito reditu Agefilaiamp; ipfe ex Afia ad popula'dos lacedxmo
nio^ agros reuertit.^cg ita u belli formidie drcûftrepéte claufi fparta'i ad fuma defpatô
nem rediguntur^Sed Cono uaftatis hoftium terris athenas pergit ubi magno ciuium gaudio
cxceptusîplustanaentriftitfae ipfiamp;exincenfaamp; dirutaa lacedxmoniis patria qlaetidx ex

citu perörum reftituitiquac diruta fuerant;refïcit,Fatum illud athenaruni fuitïut afttèa per
fis cremata manubiis eoïum:amp; nunc a lacedaemoniis dirutae ex fpoliis laccdïemoniorum re
Itituerenrurtuerfa quocp uice nunc habcrent fociosiq^uos tuchoftes habuerunt:amp; hoftes nuc
paterentur:cum quibus iundi tunc cariflimis focictatis uinculis fuerant.Dura baecaguntur
Artaxerxes rex perfa^i legatos in grcEciam mittitjpcrquos iuber omnes ab armisdifcedere: g
aliter feciffet eum fe pro hofte habiturum ciuitatibusdibertatem fua$ omnia reftituit;quod
non grasciae laboribus affîduifcç bellorum inter ciues odiis confulens fecitjfe ne océupato fî
bi agyptio bello quod propter auxilia aduerfus prafedos fuos lacedamonüs miflafufce
perat;exercitus lui in graeciam detinerentur.Feflï igirur tot bellis graci cupide paruere. Hic
annus non eo tantum infignis fuit.-quod repente pax tota gracia fada eft:fed etiam eo quod
eodem tempore urbs romana a gallis capta eft,fed lacedîemonii fecuti infidiantes abfentiam
Archadum fpeculati caftellum eorum expugnantjoccupatoç prœfidium imponunt. Itaœ ar
mato inftrudoq; exercitu Archa^des adhibitis m auxilium thebanis amiiTa bello repetum in
eo praelio Archidamus dux lacedamoniorum uulneratur:qui cum cxdi fuos iam ut uidos
uideretiper praconem corpora interfedorum ad fepulturam po fcit. Hoc eft enim fianum a
pud gr^cos uidoria traditae:qua confeffione contenti thebani fignum paSSedfrS
pauc% diebus neutps quu:qua hoftile facientibus cum quafi confenfu

da: urbis eorum fpem cœperunt.Igitur pnndpio nodis taciti lacedamonrprXiWur ♦
non tamen aggredi itKautos potuerunt.Quippe fenes amp; estera imbecillis atas cum aS

cim miiia militum non amplius centum iam effets atatis uiri pugna fe offeruntjtantu ani
morum uiriumm patria amp; penatum confpedus fumminiftratjtantoqj prafentia q recordati
one lui maioris ^em largiuntur.Nam ut uiderunt intra quae 6C pro quibus ftarennaut uincc
dum fibitaut moricdum cenfuerût.P3uci igitur fuftinuere fenes aciemxui par ante diem umquot;
uerfa iuuentus ée no potuirin eo pralio duo duces hoftium cecidere; cum interim Ageßlai
aduentus nunciaturithebani reçeflète;nec bellum diudilatum.Siquidem fpartanorum iuuen
tus fenum uirtute amp; glwia incenfa teneri non potuitîquin ex continent! acie decerneret: eu
uidoria Aebanorum eflet.EtEpaminundas dum non ducis tantum uerumetiam fortiffîmi
milxtis offido fungiturîgrauiter uulneratur quo audito his ex dolore metus^Killis ex gaudio
ftupor iniicitur;atcp ita ex pladto confenfu a pralio difceditur.Poft paucos ddnde dies Epa
minundas decedit; cum quo uires quocj rd publica cedderunt.Nam ficuti tdo fi prmiani
aciem prafregerjs:reliquo ferro uim nocendi fuftuleris:fic illo udut mucrone tdi ablato du
cc rhebanorum rei publica uires hebetate funtmt non tam illum amififfe q cum illo inte

quo^ non cupidior g pecun,a:quippe recufanti omnia imperia^ngefta funt Honofe
geffit ut omamentum non acapere fed dare ipfi dignitati uideretur Jam Ea^udFum
iam philofophia dodnna tant^ur mirabile uideretur:unde tam infignis nSa fciSÏ^
mini inter litteras natome^ ad hoe uita^ppofito mortis ratio diirenfitiNâ ut relatus î «ftr^
femianimismocefpintuc^ collegit id unû a drcûfta'tibus reqfiuinnû cadéti fibi fcSiS,!
gloriacj fodu ofculatus cMe^ qfiuit utri uidffénut audiuit theba'os S?h
«arftgratulabûdu^^^^^^^

Acedonfa antea nomine Emathionis regis:cuius prima uirtutis experimenta
À W in illis locis extantïEmathia cognominata eft;Huius ficuti incremcnta modi-
m m caîita termini perangufti fuere populus pelafgi amp; regio boetia dicebatur. Sed
■ ■ poftea uirtute regum ôi gentis induftriajfubaäis primo finitimis mox populis
^ m nationibu% imperium uflt;^ extremes orientis terminos prolatu eft.ln regio-
—-ULiL^ jje paconiae;quae nuc portio é macedoniaeaegnaflè fertur Thelegóus pater A-
ftriopîeiîcuius trôiano bello inter clariflimos uindices urbis nomen accepimus. Ex alio late-
re in europa Europus nomine regnum tenuit.Sed ÔC Caranus cum magna multitudine grx-
corum fedes ï macedonia refponlo oraculi iulTus qu£erere;cum in Emathiam ueniffet ; urbé
cdyflàm non fentientibus oppidanis propter imbrium SC nebulae magnitudinem gregem ca-
prarum ïbrem fugiennu fecutusoccupauit:reuocatuflt;5 in memoria oraculi quo iuflus erat :
ducibus aprls imperiu quaerereiregni fedem ftatuinreligiofe^ poftea obferuauit quocuncj
agmcn moueretante figna eafdem caprashabere:ceptorum duces habiturus:quos regni ha-
buerat audores.Vrbem cdyflam ob memoriam muneris aegscam populos a^aeadas uocauit
Pulfo deinde Medanamis quoc$ porrionem macedoniœ tenuitîaliif(ç regibus pulfis in locû
omnium folus fucceffîtiprimuf^ adunatis gentibus uariorum populorum ueluti unum cor
pus macedoniac fecitxrefccnticj regno ualida îcreméto^ fûdaméta côftituit.Poft hûc Perdi
------lauitîcuius uita illuftris 8C mortis poftrema ueluti ex oraculo praccepta memorabilia

pofteriôrum reliquiae forennregnum in familia manfu^ creduntcp hacfuperftitione extin-
ébm in Alexandre ftirpé;quia locum fèpulturae mutauerit,Argacus moderate 6C cum amo-
re popuh adminiftrato regno fuccefforem filium Philippû reliquinqui immatura morte ra
ptus.Europum paruulû admodû îftituit haeredem.Sed macedonibus affidua certamina cura
thracibus ÔC illyriis fuere;querum armis ueluti quottidiano exerdtio indurati gloria bellicîc
laudis finitimos terebant. Igitur illyrii infantiam regis pupilli contemnentes bello macedo-
nas aggrediunmnqui praelio pulfi rege fuo in cunis prolato amp; pugnae ante aciem pofito;acri-
us certamen repetiuerunt,Tanq idee uidi fuiflênt antea;^» bellantibus fibi regis fui auQjicia
defuiflêntîfuturi uel prepterea uiûores: ç^ ex fupcrftitione animû uîccndi ceperancfimul amp;
miferatio eos infantis tenebat:quem fi uiäi forentxaptiuum de rege faduri uidebantur. Co
ferro ita^ prxlio magna c^ede illyrios fudere:oftçnderunr9 hoftibus fuis priore belIo:r^em
macedonibus non uirtutem defuilTe.Huic Amyntas fuccediKÔi propria uirmte amp; Alexandri
filiiegregiaindoleîfigniterclarus;cui Alexandre tanta oîum uirtutum naturae ornamenta
cxtitereîutetiam elympio certamine uario ludicretum genere centendit.Cu interim Darius
lex perfarum turpi a fcythiafuga fummoms: ne ubi^; deformis militiae damnis haberetur :
mittit cum parte copiarum Megabafum ad fubigédam thradam:caeteralt;5 eius tradus régna
quibus pre ignebili memento erat acceflura macedoniatqui breui tempore execute regis im
perio legatis ad Amj'ntam regem maccdoniîe miffîs obfides in pignus futurae pacis fibi dari
poftulabat.Sed legari benigne excepti inter cpulas ebrierate CTefcente rogant Amyntä: ut ap-
paratuiepularumadüciatiusfamiliaritatis adhibitis in conuiuium foum filiis amp; uxonbus
ÔC filiabusnd apud perfas haberi pignus ac fcedushofpitii;qui ut uenerunt petulantius eas cô
tredantibus filius amyntae Alexander regat patrem refpedu aetatis ac gtauitatis hx abire c
côuiuiorpollicitus fe hefpitum temperatu^ iocos.Quo digreffo mulieres quo^ paule e cô-
uiuio euocanculrius exornaturus gratierefcß redudurusJn qua^ lecu matrôali exornatos
habitu iuuenes fupponitjeof^ petulanriä legate^ ferrojquod fub uefte gerebät côpefcere iu
bet, Atcp ita îterfedis omnibus ignarus rei.Megabafus cû legan non redirentimittitee cum
exerdtus parte Bubaremmt in bellum facile amp; mediocre dedignatus ipfe ire ne dehoneftare
tur praclio tam fœdae gentis.Scd Bubares ante bellum amore filiae Amyntae captus omiiTo

bello nuptias fecindepofitifcp hoftilibus animis in affinitatis iura fuccedit. Poft difceflum

a maccdonia Bubaris Amyntas rex dccedittcuius filio SC fucceflbri Alexandre cognario Bu

baris non Darii tantum temporibus pacem prseftitif.ucrumetiam Xerxcm conciliauir:adeo

tonus regionis eum impcrio donauerit.Sed nec uirtute minus g perfarum libertate regnum

amphauit.Perordinem deinde fijcceffionis regnum macedonia: adAmyntam fratris eius

Mei^lai filium peruenit.Hic quoq; infignis induftria:amp; omnibus imperaroriis uirtutibus inbsp;W

Itruetus tuit:qui ex Eurydice tres filios fuftulit AIexandrunv.perdicam:PhilippumV\lexan-,^.^âC^

dn magni macedonis patrem;amp; filiam Euryonem.Ex Cigœa autem ArchelaumtArideum înbsp;^

Mendauïqui cum Illyriis deinde amp; cum olynthiisgrauiabellà geffitJnfidiis autem Eurydi- ^

ces uxoris:quar nuptias generi pada occidendum uirumtregnumq? adultero tradendum fult;
fccperat:occupatus fuiflèt:niTilia pdlicatum matris amp; fceleris coiÄIia prodidiffet. Fundus
itaq, tot periculis fenex receflit:rœno niaxmio amp; fihïs Alejandro tradito. Igitur alexandes
inter primainiria regni bellum ab illynis paöa mercede;amp; Phihppo fratre dato obQde rede
mitJnteriedo quoq? tempore per eundem obfidem cum thebanis «atiam Dads recondliat
res Phihppo maxima mcrementa egregi^ indolis fuit. Siquidïn triennTo ThS!
fes habitus pnma puent,ae rudimenta in urbe feueritatis antique
fummi Ô; philorophi amp; imperatoris depofuit.Nec multo poft ASdl fnfil
matris appcntus occubuit:cui Aniyntas in federe deprsehmf^ Tomev r^^ Eurydices
i,narus Sfdcm quandoq, exitiofan^ fore pepercerat.FrafefquSI e^^

rumq, auxilium 1 expedatione infant.s eratxompulfus a populo regnum fufcepitmt eft ingt;

grdlus imperium magna de illo fpes omnibus fuit:et propter ipfius ingenium;quod magniïnbsp;'

IpondebatuirumÄ propter ueteramacedoniae fatatquae cecinerant uno ex AmyntEefüiis

regnanreflorentiflimum fore macedonix ftatumtcui fpd fcdus matris hunc refiduum fecp

rat,Pnnc|pio regni cum hinc caedes fratrum indigne peremptorumnnde hoftium multiti^

dothic infidiarum metus:inde inopia continui belli amp; exhaufti rpan,- ä/muititu^

poterat d#enfanda ratus alia interpofita padione componit;alia rSSSfiïïs SS
que aggreffis:quo^ uidoria militum trepidos animos firmaret: amp; cäempt^

ham non prxdx cupiditate fed quod exerdtui fuoXlThetou^
geftiebat;nihil minus q bdlum metuentem improuifus expuemtnbsp;T

pedeftrium^ copiarum inuidi exercitus fedt;quiKebusllS
piada Neoptolemi regis molofforum filiam uZZdSrvnnSf ^quot;^'quot;^^^^^ ^^

Rïcisciuitatesdumimperarefingute cupiunt: imperium omnes perdide/
runt.Qu,ppe in mutuum exitium fine modo ruentes ab omnibus uids pe.

pus rexraacedoniae ueluti efpeculaquadamlibcmti omnium infîdiatus dura conrentio-
nes ciuitatum ai inauxiliuminfcrioribus ferendo uidos pariter uidorefque fubire regiam
ieruituté coegit.Caufa Si origo huius mali thebâi fuere;q ciî reru potiréf jfecûdâ fortuna îbe^
cillo aîo ferétes uidos armis lacedxmôios 8C phocenfes qfi parua fupplicia caedibus Si rapinis
JuiflêntrapudcSmunegraecicE c5cilium fuperbeaccufauerunt.Lacedaemoniis cnmini datiî
^arcem rhebanam mduciarum tempore occupaflêntiphocenfibus ggt; boetiam depopulati ef
ient'.prorfus quafi poft arma Ôi bellum locum legibus reliquiflênt.Cum iudicium arbitrio ui
âorum exercereturitanta pecunia damnantur:quanta exo ui non poirerJgitur phocenfes cû
agris liberis coniugibuf^ priuarentur defperatis rebus Philomene quôdam duce uelut deo
irafcente templum ipfum Apollinis delphis occupauereJnde auro ôi pecunia diuites condu-
do mercenario milite bellum thebanis intulerunt:fadum^ phocenfium tametfi omnes exe
crarentur propter facriiegium.'plus tamen inuidix thebanis:a quibus ad hanc necefTitatem
compulfi fuerantiq ipfis intulitJtacp auxilia his ôC ab athenienfibus ôi a lacedxmôiis miffa ♦
Prima igitur congreffione Philomcnes thebanoscaftris exuitîfequenriprxlio primus inter
confertiflimos dimicans ceciditîfacrilegii pœnas impio fanguine luitjn huius locum dux Oc
nomaus creatur:aduerfus quem thcbani theffalic^ non ex ciuibus fuis ne uidoris potentiam
ferre non pofTennlèd Philippum macedoniae regem ducem eligunt:ôi externae dominationi;
quam in fuis timueruntîfpôte fucceduntJgitur Philippus quafi facrilegii non thebanorum
ultor cflêtiomnes milites coronas laureas lumere iubet:atcç ita ueluti deo duce in prselium
pergit.Phocenfes infignibus dei confpedis confcientia delidorum teritiabiedis armis fugâ
capeffuntipœnafcj uiolatae rcligionis fanguine ôi csedibus fuis pendxmt, Incredibile quâtam
ea res apud oés nationes Philippo gloriam deditJllum uindiccm facrilegiï;illum ultorem re
ligiôumtquod orbis uinbus expiari debuit;folum qui piacula exigcret extitiffe dignumJtacg
diis proximus habetur:per quem deorum maieftas uindicata fit.Sed athenienfes audito bel-
li euentu ne in graeciam Philippus tranfirenanguftias thermopilarum pari ratione fecuti an-
tea aduenientibus perfis oçcupauere:fed nequaq fimili aut uirtute aut caufa. Siquidem tune
pro libertäre gracciae nunc pro facrilegio publico:tunc a rapina hoftium templa uindicaturi :
nunc aduerfus uindices templorum raptores defenfuri. Aguntc^ fe propugnatores fcelens: cu
ius turpe erat alios uindices fuiffeammemores prorfus ggt; in dubiis rebus fuis illo deo f tiani
confiliorum audore ufi fueranng. illo duce tot bella uidores inieranntot urbes aufpicato c5
dideranritantum imperium terra maric^quaefierant:^ nihil fine mait-ftate numiniseius aut
priuat^e unq aut publicac rei geflêrant,Tantum facîus admififlc ingénia omnia dodrîa excul
taîpulcherrimis legibus inftitutifcßformata: ut quid undepofthacfuccenfere iure barbaris
pofïînt: non habercnnfed nec Philippus melioris fidei aduerfus focios fuit. Quippe ueluti ti
mens ne ab hoftibus fàcnlegii fcelere uinceretuKciuitatcs quarum paulo are dux fuerat: quae
fub aufpiciis eius militauerant.'quae gratulatae illi fibicp uidoriam nadae fuerant hoftiliter
occupatas diripuit^Coniuges liberofcp omnium fub corona uaendiditmon deorum immor
talium templismon aedlbus facris:non diis penatibus publicis priuatifq^tad quos paulo ante
ingrefTus hofpitaliter fuerat pepercit.Prorfus ut non tam facrilegi ultor extitifie;q facrilegio
rum licenoam quaefifle uideretur.Indc ueluti rebus egregse geftis in capadociam traiicitjubi
bello pari perfidia gefto captifœ per dolum 6i occiCs finicimis regibus uniuerfam prouindl
imperio macedoniac adiungit,Deinde ad abolendam inuidiae famam qua infignis prae caete-
ris tunc temporis habebatur;per regna mittit Si opulentiffimas ciuitates Si phana ac templa
qui opinionem ferrent regem Philippum magna pecuuia locare;ôi murosper ciuitates 6C
phana ac templa faciendatôi ut per praecones fufceptores follicitarenturtqui cum in macedo
niam ueniffent uariis dilationibus fruftrati uim regiae maieftatis «mentes taciti profidfce -
bantur.Poft haec Olyndiios a^rediturjreceperant enim per mifericórdiam poft cacdem um'
us duos firatres eius:quos Philippus ex nouerca genitós ueluti participes regni interficerege-
ftiebat.Ob hanc igitur caufam urbem antiquam Si nobilem excidit : 6i fratres olim defti-
nato fupplicio tradit î prxdacç ingenti pariter Si parricidiiuotofruitur.lndequafiomnia:
quae agitafTet animo:ci licerent: auraria in thcfTalia argenri metalli in thracia occupât, Et ne
quod ius uel fas îuiolatû prxtermittereripiraticam quoqj exercere inftituit,His ita geftis for
te uenit ut eum fratres duo reges thraciac non contemplatione iufticiaeeius:fed îuicem me
tuentes oe alterius uiribus accederet difceptationum fua^c iudiceni eligerent.Sed Philippus

more ingénu fui ad ludicium ueluti ad bellum inopinantibus fratribus inflrudôexçrcitu fu
peruenit.-regno utruncp non iudicis more fed fraude latronis ac fcelere fpoiiauit. Dum hcTC
aguntur legati Athenienfium petentes pacem ad eum uenerunttquibus auditis 6i ipfe lega-
tos athenas cum pacisconditionibus mifitiibiq; ex commodo utrorunœ pax fada.Ex cœre-
risquoq5grsci^ ciuitatibus non pacisamore fed belli metu legationes uenere. Siquidem
crudefccnte ira thelTali boetiiq? orant;ut profeffum aduerfum phöcenfes ducem grxcix ex-
hibeat tanto odio phocenfîum ardentesmt obliti cladium fuarum perire ipfi S non perdere
COS praeoptarenttexpertara^ Philippi crudelitatcm pati.-q parcere hoftibus fuis mallent.Con
tra phocenfiura legati adhibitis lacedaemoniis amp; athenienfibus bellum deprecabantuncuius

am nunc amp; uinbus amp; dictate orb,s terrarum prinapem regum ceVte gcntium| femper u

partem amp; hoc potiflî^um facere thebanos lacedsmoniofc« anSS r ^ clientele fuae

bus his ueniam belli pollicetur iurciurando adadis refponfum nSvnbsp;legationi -

tra uenturum feauxiliumqj laturum.Vtrof^ uetatparare bellum au^meni'^lr^'''quot;''

coniuges maritis:non deorum fimulachra remplis fuis reIinquuS°unur^ SuTm^^^^
folatium fuit;quod cum Philippusportione pr^dx focios fraudafTetmihil rerum fuanim f
pud inimicos uiderunt.Reuerfus in regnummt pecora paftores nuc in hvbes-ho^ nnr i^ Za-
uos faltus traiiciunt;fic illepopulos amp; urbcs,Vtilli uel replenda ud Snftnl
ca uidebantunad hbidinem fuam tanffertmiiferanda uffiad^^^^nbsp;l?!

Ngraeciam Ph'lippus^cumuenifletfolicftatus paucarum du.quot;
^ ey^da modicaru urbiu quat^ opes uniuerfa^ ^^^

iferreftatuit.Ad cuius emolumétu egregieptinereratus fi fibi hy
StS*nbsp;maritima urbé receptafculü terra mari^ copiisfuis futu^ in

dita prio a Pauamp;nia r ^ rcdegiffeneade claudete fibi portas obfidiÓecïxit,Haec na'(^ urbs co

g.viiinos pofTeflä fuindei'de uaria'te uidoria-.nuc lace-
^«•quot;quot;'^atehniefw uiris hita e.q iceita pofTeflio efficitj at nemie qfi fua auxiiiis iu,

träte libertatê conflantius tua-ef Jgitur Philippus longa obßdionis mora exhauftus pecuniœ
cômerdum de piratica mutuatur.Captis itaq^xlxx.nauibus merdum ex diftraétis anhelan-
tem inopiam paululum recreauit;Deinde ne unius urbis oppugnatione tantus exrcitus tenc
retur profcdus cum fortiffîmis multas Cherfonenfium urbes expugnat filium Alexandrum
x.amp;.viii,annosnatum;utfub militia patris tyxodnii rudimcnta deponeret;ad fe accerfit:in
fcythiam quo(ç pradandi caulâ profedus more negolt;^ncium impenfas belli alio bello re-
fedurus.Erat eo tempore rex fcytharum Matthaas qui cum bello iftrianorum premeretur
auxilium a Philippo per apollonienfes petinin fucceffîone eum regni fcythia adoptaturus î
cum interim ïftrianorum rex decedens ÔC metu belli amp; auxiliorum neceffîtate fcythas foluit
Itacp Matthaas remiflîs macedonibus renunciari Philippo iubet;ne($ auxilium eius fe petif
fe:nelt;K adoptionem mandaffe.Nam neq? uindida macedonum egere fcythas.quibus melio-
res forentmecç haredem fibi îcolumi filio deeflê.His auditis Philippus legatos ad Matthaâ
mittit:impenfa obfîdionis portionem petentesîne îopia bellum deferere cogatur. Quod eo
promptius eum facere debere cf miflîs a fe in auxilium eius militibus nec fumptum quidé
uia non modo officii precia dederit.Matthaas inclementiam cali amp; terra Iterilitatem eau
fatus;qua non patrimomïs ditet fcythas:fed uix aliméta exhibeat;refpondit:nullas fibi opes
eflê quibus tantum regem expleatÄ turpius putaret paruo defungi g totum abnuere, Scy-
thas autem uirtute animi ôi durida corporis non opibus cenferi.Qiiibus derilus Phüippus
foluta obfidione bpantii fcythica bella aggreditur:pr3emiffis legatisîquo fecuriores racket
qui nuncient Mathaa dum byzantium obfidet uouiffe ftatuam Herculiîad quam î hoftio
Iftri ponendam fe uenire placatum accelfum ad religionem dei petens amicus iplê fcythis
uenturus Jlle fi uoto fungi uelit:ftatuam fibi mitti iubetmon modo ut ponaturt uerum eti-
am ut inuiolata maneanpollicetur.Exercitum autem fines ingredi negat fe paflîirumiac lî î
uitis fcythis ftatuam ponatîeo digreflb fublaturum uerfuwmç as ftatuœ in aculeos fagit-
tarum^His utrin^ irritatis animis pralium committitur.Cum
fcy tha;aftutia Ptîlippi uincuntur.Lmilia puerorum ac fœmmarum quot;Pquot; ^^^^^^^
uis:auri argentin nihilEa primum fides inopia fcythica furt.xxmiilia nobilium ^^^
ad genus fadendum in rnacedoniam mirfa.Sed reuertenti a fcythia triball Philippo OCCU^
runt:neganrquot;fe tranfitum dawrosîni portionem acdpiant prada.Hinc iurgium oC mox prac
iium.In quo ita in femore uulneratus eft Philippusmt per corpus eius equus interficeretur^
cum omnes occifum putarent:prada amiflâ eftJta fcythica uelut deuota fpolia pene ludu-
ofa macedonibus fuere.Vbi uero ex uulnere primum conualuit diu diffîmulatum bellum
athenienfibus infernquorum caufa thebani fe iunxereme uidis metuentes athenienfibus uc
luti uicinum incendium belli ad fe tranfiret.Fada igitur inter duas paulo ante infeftiffimas
duitates focietate legationibus gradam fatigâncommunem hoftem putant communibus
uiribus fummouendum.Ne^ enim ceflâturum Philippum fi profpere prima fuccefTcrinttnî
fî omnem graciam dorauerit,Mota quadam ciuitates athenienfibus fe iungunt; quafdara
autem ad Philippum belli metus traxitiPralio commiflb cum athenienfes longe maiore mi
Jitum numéro praftarent aflîduis bellis indurata uirtute rnacedoniam uincunturtnon tame
immemores priftina gloria cecidere.Qgippe aduerfîs uulneribus omnes loca qua tuenda
a dudbus acceperantmiorientes corporibus texerunt;Hic dies uniuerfa grada gloriam
dominationis ôi uetuftiffimam libertatem finiit.huius uidoria callide diffimulata laticia
cft^Denic^non folita facta Philippus ilia diefedtmon conuiuio rißtmon ludos inter epulas
adhibuitinô coronas aut unguenta fumpfinamp; quantum in illo fuit ita uicit ut uidtorem ne
nio*fentiret,Sed nec regem fe grada fed ducem appellari iuffit.Atcp ita inter tacitani lati-
ciam 81 dolorem hoftium temperauitmt neœ apud fuos exulaireuielt;j apud uidtos infultaf-
fe uideretur.Athenienfibus quos paffus infeffiffimos fuerat;amp; captiuos gratis remifit;amp; bel
lo confumptorum corpora fepultura reddiditareliquiaf^ funerum ut ad lepulchra maioru
ferrent ultro ortatus eft.fuper hac Alexandrum filium cum amico Antipatro ; qui paceni
cum his amidtiam^ iungerenathenas mifit.Thebanorum porro non lolum captmosmeru
etiam interfedorum fepulturam uandidit. Principes duitatis alios iecuri percuflitialios m
exilium redegit;bona($ omnium occupauitîpulfos deinde per iniuriam in patriam reftituic
ex horum numeroxccexules iudices redorefqß ciuitari dedit»Apud quos cum potentilfimi
quinç rei éius ipfius criminis poftularentur:quod per iniuriam fe in exilium ^fiquot;ent:huius
conftantia fueruntmt omnes fe audorcs fateienturînieliuf^ cum ie.p,adum cura darana^

tl efTentîq cum reftituti contendercnt. Mira prorfus audaciade iudicibus uitrc necifq? fua-i
qumiadmodum polTunt fcntcntiam ferüntxotemnuntq; abfolutionemtquam dareinimic
poiiunt. ö. quonia rebus ncqut ulcifci uerbis ufiirpa't libertaté.Côpofiris î gr^ecia rebus Phi
Jippus omnium ciuitatum legatos ad formandum reßi prceientium ftatum euocari corinthü
lubct.lbi pacis legem uniuerfae grœciœ pro meritis fingularum ciuitatum ftatuit: confiliûqî
omnium ueJuti unum fenarum ex onlnibus digit.So!i lacedaemonii amp; legem amp; regem con-
tempicrunnleruitutem non pacem ratirqus non ipfis duitatibus conueniret : fed a uiélore
lerrctur.Auxi la deinde fingularum duitatum defcribuntur : fiue adiuuandusea manu rex
oppugnante aliquo foretrfeu duce illo bdlum infercndum:neq; enim dubium erat imperiu
perlarum bis apparatibus peti.Summa auxiIiorum.cc.miUa peditum fuere:amp; equitum. xv.
miha.bxtra hanc fummam amp; macedonix exercitus erattSi confinis domitarum gentiu bar-
baries,Iiiitio uens tres duces m afiam perfarum uiris pra^mittit Parmemonem: Amyntam t
amp; Attalumtcuius fororem nuper expulfa Alexandri matre Olympiade propter ftupri fufpid
onem in matrimonium acceperat.Interea dum auxilia,a gracia coSn?nnnSrrk
hx Alexandrnqucm regem Epiri fecerancelebrat.Dies eSt pronbsp;^ ^r^T^^

amp; collocantis filiam amp; uxorem ducentis apparatibus infignis Sed
tia dccranad quorum fpedaculum Philippus cum fine cuLdS^Sm fnT

lefccns occupatum anguftiis Philippum in tranfitu obtruncandquot;emïï Sï
dum luau funens facit.Hic Paufanias primis pubertatis annis
ai Atcalo fueritxums indignitati h:.c eSam fœditas acc

honörirnm -.r ^ detulerat.Cum uariis frufirationibus non ßne rifu deferretur:amp;
noiioratum inluper ducatu aduerfanum cerneretnram in ipfum Philippum uertitmltionecK
quam aduerfano non poterar:ab iniquo ludice exegir.Creditum eft etiam immiflum ab (gt;
lympiade matre Alexadn fuifle:ncc ipfum Alexandrum ignarum paterniE ckdis extitiffe-qo
pc non minus Olympiadem repudmm prxlatam fibi Cleopatram q ftuprum Paufaniam
doluifle. Alexandrum quoqp regni armulum fratrem ex nouerca fufjptum tenuiffe ^ eoS
adum ut in conuiUio antea primum cum Attalo mox cum iofo n-ifr^nbsp;a^

acimpunitateftupnfuiquerentem ad tantum facinus impuliffe credutur Olvmniic r^r
tc fugicnti percuflbri equos quoq, prarparatos habuitJpfa ddnde audirrÄ
tulo officii ad excquias eadem node cucurnflecan cruce pcndentis SSxc^Sri^S
node qua uenitxoronam auream imponit;quod nemo alius^XSui r ^ a
Jipp, filio potuifl-et.Paucos deinde poft dies iku cSs

US prius fiha mterfeda finire uitam fufpendio cocgitjfpKSZden^^^^^^^
fM quam per parncidmm feftinauerat, NouiffiL g^ladium KTo rSÏ
'VpolUni Oib nomine myrtalis confecrauit:Hoc enim nomen an e oSm^. S Percuflus eft :

omnia ica palara fada funtmt timuiflb uideatur:ne fadnus ab e ro^
baref. Dpr.mr Dh.imnns.vlÄ.vii.annn«, r,T5n,. w.,^^ commiffum

-quot;iuia iict Urfiaiij luiJi.ui luijuuit uiucaïunne laciniK nK oi ^^^ n-
bf• Deceffît Philippus.xl.amp;.vu.anno^ cû ânis. xxv.reenaZ t nn gt;nbsp;rTquot;

Arideû: qui poll Alexandrum regnauit.habmt /nSo .it ^^
^Sio morl fufceptos;qu, ptî fato partinifferro PiîrfSt '

foléS/Sn^^^^^^^^ odioanftruere inrer concordantes odia:apud utrûq^ gratiani quceref
loienis illi conluetudoJnter h^EC doquetia ôi ifignis oratio acumîs 6C foleTtu pkna:ut nec

ornatui faeilitas nec facilitati iuétioniï deeffet ornatus.Huic Alexader fucccflit 81 uirtutcK
. uidis pf maior Jtaqjufcédi ró utriqj diuerfa hic apta uiülle artibus bdla traflaban deceptis
ille gaudere hoftibus.hic pala fufis, Priidentior ille confilio: hic animo magnificentior- Ira
pater diffimalare plaerunq; 8i uincereihic ubi exarfiflêtinec dilatio ultionis nec modus erat.
Vini nimis uterq; auidus: fed ebrietatis diuerfa uitia patri mos erat;amp; de conuiuio in hofté
procurrereaiianum confereie:periculis lê temere offerre.Alexander non in hoftenrfed in fu
os fxuiebat quamobrem Phihppum f^pe uulneratum praelia remiferejhic amicorum inter-
fedlor conuiuio frequenter excelTit.Regnare ille cum amicis nolebat; hic in amicos resna
exercebat.Amari pater malle:hic metuiüitterarum cultus utricg fimilis.Solcrtia: pater maio-
ris;hic fideimerbis at^ oratione Philippus;hic rebus moderatioriparcédi uidis filio animus
amp; promptior SC honettior;frugalitati patcr;luxuriae filius magis dedims eratiquibus artibus
orbis imperii fundamenta pater fecitioperis totius gloriam filius confumauit.

Uaxerxfregi perfarum ex pdlidbus.cxv.filü fuere:fed tres tantum iuflo ma-
trimonio fufcepti:Darius;AriaratesÄ Occhus. Ex his Darium contra moré
perlarumiapud quos rex nifi morte mutaturiper indulgétiam pater regem ui
uus fedt;nihil fibi ablarum exiftimans:quod in filium contulilTet; finceriufœ
gaudium ex procreatione capturum:fi iTignia maieflatis fu^e uiuus in filio có
rt- tVftxxifl-et;Sed Darius poft noua paterna: pietate cxempla interfidendi patris
nfihum cepïls^celeratus fuiüet:fi folus parncidium cogitafTetïtanto fcekratior quanto in
focietatem facinoris afrumptos.lfratres fecit parricidas.Oftenti prorfus genus: ubi in tanto
populo nonfolum fogarimerum etiam fileri parricidium potuit;utex,l.hberis nemo inuen
tus fit:qucm aut paterna maicftas;aut ueneratio fenis;aut indulgentia patris a tanta immani
täte reuocaret, Adeo ne uile paternum nomen apud tot numero filios fuit;ut quorum prœ-
fidio tutus etiam aduerfus hoftes eflê debuerat:eorum infidiis circunuentus tutior ab hofti-
bus g a filiis fuerit.Caufa parricidii fceleratior ipfo parricidio fiiit.Occifo quippe Cyro frater
no bdIo:cuius mentio fupra habita eftïAftafiam pellicem dus rex Artaxerxes in matrimoni
um receperat.Han5 partem cedere fibi fjcuti regnum Darius poftuIauerat:qui pro indulgen-
tia fua m liberos primo fadußi fe dixerat;mox pœnitentia dudus ut honefte negaret : quod
temere promiferanfolus eam facerdotio pr^fecit:g, perpétua illi ab omnibus uiris pudidtia
imperabac.Hinc exacerbatusluuenis in iurgia primo patris erupit:moxfada cum fratribus
coniuratione dum patri infidias parat:dcprcehenfus cum fociis pcjcnas parricidii diïspaterna
maieftatis ultoribus dedit.'coniuges quotj omnium cum liberis:ne quod ueftigium tanti fee
leris extaretjinterfedae funt.Poft hxc Artaxerxes morbo ex dolore contrado decedit.Rex q
pater felicior.Haereditas regni Occho tradita; qui timens parem coniurationem regiam co-
gnatorum caedeSi ftrage principum replet:nulla non fanguinis non (êxus;non jaetatis mifêri
cordia permotus;fcilicet ne innocentior fratribus parricidis haberetur,At(^ ita ueluti purifi
cato regno bdlum armeniis infert, In eo cum aduerfus prouocatorcm hoftium Codomanus,
quidam omnium fauore proceffiflènhofte ccèfo uidoriam fuis pariteramp;ppe amiflamglo
riamreftituit.Ob hare decora idem Codomanus praeficitur Armeniis.Interiedo deinde tem
pore poft mortem Occhi regis ob memoriam priftinac uirtutis rex a populo conftituitur,!^
rii nomine ne quid regiae maieftati deeflét honoratus: bellumlt;^ cum Alexandre magno diu
uariante fortuna magna uirtute geffit. Poftremo uidus ab Alexandre amp; a cognatis ocdfus
uitam pariter cum pcrÊrum regno finiuit»

N exerdtu Philippi ficuti uariae gentes erant:ita eo occifo diuerfTmotus ani-
morum fucre. Alii quippe iniufta feruitutcoppreffiad (pem felibertatiserige
bant.AIii tsedio longinqua: militia remiffam fibi expeditionem gaudebit;
nônullifacé nuptiisfiliaeacccnfamrogopatrisfubditam dolebant. Amicos
quocp tam fubdita mutatione rerum haud mediocris metus ceperat: reputan-
tes nuc prouocatam Afiara:nuc Europa nûdûperdomitâînuc Illyrios ôi thra-

cas Ôt datdanos ûétèràfqj barbafas genres Mö dubiae amp; mentis infidaîîqui omnes populi ß
panter deficiant refifti nullo modo poffe.His rebus uelat medela quadam interuentus Aie-
xandri fuittqui pro concione ita uulgus omne confolatus hortatufcp pro tépore é: ut amp;me
tu timétibus demereturiói in fpem fui omnes impelleret.Erathicannos.xx.natusîin qua ata
te ita moderate de fe multa pollicitus eftiutappareret plura eu expimentis referuare.Macedo
nibus imniunitatem cudap^ re^ preter militie uacationem dedit.quo fado tantû fibi fauo
rem omniû concilauitmt corpus hominis non uirtutem regis mutaffe fe dicerent.Prima illi
cura paterna^ exequia^ fuit.ln quibus ante omnia cadis confocios ad tumulû patris occidi
iuirit:foli Alexandro lyncifta^ fratri pepercit:(êruans in eo aufpiciiï dignitatis fua; nam re-
gem eu primus falutauerat.amulia quoœ imperii Caraniï fratrem ex nouerca fufceptiî inter-
ficl curauit.Inter initia multas gentes rebellantes compefcuit;orientes nonnullas feditiones
exrinxit:quibus rebus eredus tacito gradu in graciam contenditmbi exemple patris Corin
thum cuocatis ciuitatibus dux in locû eius fubftituif. Inchoatu deinde a pâtre perficû belliî
aggreditur:in cuius apparatu occupato nuciatur Atheniéfes Thebanos amp; Lacedamonios ab
eo ad per fas defeciffeaudoremcp eius defedionis magno auri pondéré a per fis corruptu De-
mofthenem oratoré extitiflet qm macedonu deletas omnes cu rege copias a tribalis affirma
uerit:prodult;ao in conciönem audore qui m eopralio:in quo rex cecidcratjfe auocR uulne-
ratu diceret.Qui opimone mutatos omniu ferme ciuitatû animos eflè prafidià Macedonu
obfiderüquibus monbus occurfurus tanta celeritateinftrudoparato^exercimeraciam op
preffitrnt quern uenire non fenferantiuidere fe uix credcrent.ln tranfitu hortatus Thefîàlos
fuerat:beneficiorumc^ Philippi patris materna® fua cum his ab aacida^ gente neceflitu-
dinis admoni^rat:cupide hac theffalis audietibus exemplo patris dux uniuerfa gentis créa
tuserat;K uedigalia omnia reditufqj fuos ei tradiderant:Sed Athenienfes ficuti primi defece
runtata primi pœnitere cœperunt;contemptum hoflis in admiratione conuertentes;pueriti
amcj Alexandri fpretam antea fupra uirtutem uete^ ducum extollentes. Miffis itacß legatis
bellum deprccantur:quibus auditis 6igrauiter increpatis Alexander bellum remifit.Inde the
bas exercitu conuertit:eadem indulgentia ufurus fi parem pœnitentiam inueniflètvSed The-
bani armis non precibusnec deprecatione ufi funt,ltalt;çuidi grauiflîma quaq^ fupplicia mi
ferrimacaptiuitatis experti funt.Cum in confilio de excidio urbis deliberaretur Phocenfes
6i Plataenfes ÔC Thefpienfes amp; Orchomenii Alexandri focii uidoriaœ participes excidium
urbiû fua^ crudelitatemq; thebano^ refereb3nt;ftudia in perfas non pralèntia tantû uerû-
etiam ôl uetera aduerfus gracia libertatem imcrepantes.Quamobrem odiû eos omniû po -
puloßd eflê.'qnod uel ex eo manifcrtari:quod iureiurando fe omnes abftrinxerintmt uidis pen
fis Thebas diruerentiadiiciûtfîi fcele^ prio^ fabulas:quibus omnes fcanas repleuerant: ut
non prœfenti tantû perfidiamerum amp; uetere infamia inuifi forent.Tûc Eleadas unusex cap-
poceftate dicendi non a rege fe defeciflejquem interfedum audietintîfed a regis ha
redibusiquicquid in eo fitadmifTum credulitatis non perfidia culpam eflèxuius tamen iam
magna le fupplicia pependiffè.Deleta iuuentute nunc fenum fœminaRiq5 ficuti infïrmum •
ira innoxium reftare uulgus:ipfumq? ftupris cotumeliifcß ita uexatum efife; ut nihil amarùi^
ûq fintpaflimec ïam pro ciuibus fe:qui tam paud remanferintorare:fed pro innoxio oatrS
foloôipro urbetqua non uiros tantum ue^ietiara deos genuerit.Priuataetiam reeem fnn^
ftitione deprecatiir.'geniti apud ipfos Herculismnde originem gens aaddasi trahat AdS
Thebis a pâtre eius Phihppo puericia rogatmrbi parcatiqua maiores eius partim anud fe S
nitos deos adoret;partim educatos fumma maieflatis reges uiderit.Sed potentior fuit ira a
preces.Italt;^ urbs diruirur:agri inter uidores diuidunwrxaptiui fub corona uandunf-auoS
predum non ex ementium commodo:fed ex inimicope odio extenditutîmiferanda res Atte
nienfibus uifa.Itac^ portas refugiis profugopi contra jnterdidum regis aperuere qua' rem ita

fitmt oratores amp; duces quo^ fiducia totiens rebellennfibi dedantur:parati{q; athenienfibus
ne cogantur fubire bellum:eores deduda eftmt retentis oratoribus duces in éxilium ageren-
runqui ex cotinenti ad Darfum profedi non mediocre momentum perfa^ uiribus acceffe-
re.Proficifcens ad perficum bellum omnes nouerca fua cognatostquos Philippus in excelfio
rem dignitatis locum prouehens imperiisprafeccrat:interficit:fed nec fuisiqui apti regno ui
debMtur:peperdt:ne qua materia feditionisprocul fe agente in macedonia remaneret:amp;: re-
ges ftipendiarios confpedioris ingenii ad commilitium fecum trahit;feniores ad tutelam rc

gni relinquittadunato deinde cxercitü «äueson^räntmodeconfpeda Aßa' incrcdibili ardor«
mentis accerjfus duodccim aras deorum in belli uota ftatuit. Patrimonium omne fuuiquod
In macedonia europatj habebat amicis diuiditîfibi afiam fufficerc prxfatus; Priufg nulla na-
uis littore excederenhoftias caedittpetens uidoriam bellc.quo totiens a perfis petitie grarcicÉ
ultor relidus fit:quibus longa iam fatisSi matura imperia contigiflê:quorumcç tempus eflê
uices excipere melius aduros.Sed neq,' exercitus eius alia g regis animo^ prjcrumptio fuit «
Quippe obliti omnes coniugium hberorumcp 6C longinqux a domo miliriar perficum auM
Se totius orientis opes iam quafi fuam praedam duccbant:nec belli periculorum fed diuitiaai
meminerant.Cum delari in conrinentem eflentrprimus Alexander iaculum uelut in hoftile
terram iecit;arm3tufqt de naui tripudianri fimilis profiiuitjatc^ ita hoftiass cardinorecatus ne
fe regem illae terrae inuitae accipiant.In illo quo^ ad tumulos eorumtqui troiano'bello ceci'
derant:p3rent3uit,Inde hoftem petes milites a populatione afiae prohibuit: parcendum fuis
rebus pracfatusinec perderida ea:qux poflefluri uenerant.In exerdta eius fuere pedirö.xxxiilt;
miliatequitum quattuor milia quingenti naues centum.lxxxii.hac ram parua manu unincr-
fum terrarum orbem utrum fit admirabilius uicerinan aggredi aufus fueritancert um ciî:cd
ad tam periculofum bellum exercitum legerit non iuuenes robuftos nec primo flore xtatisî
fed u^teranos plxrofcj etiam emeritae militiae:qui cum patre patruifcp militaucrant;elegit:ut
non tam milites q magiftros militie eledos putares.Ordines quocj nemo nifi fexagenarius
duxinutfiprincipiacaftrorumcernerestfenatumteaiicuiusprifcx rei publicar uidere dice-
resJtacß nemo in praelio fugam fed uidoriamcogitauinncc m pedibuscuiquam fpcs fed in
lacertis fuit.Contra rex perfarum Darius fiducia uirium nil aftu agereaffirmans fuis occulta
confii ia uidorise furtiuae conueniremec hoftem regni finibus arcerejfed intimum reenum ac
ciprrejgloriofus ratus repellere bellum;q non admittere. Prima igitur congreifio in campis
Adraftjs fuit Jn ncie perlarum fexcenta milia militum fuere: quarnon minus arte Alexandri
q uirtute macedonum fupcrata terga uerterunt.Magna ita^ caedes perfarum fuit. De exer«
tu Alexandri nouem peditesxentum.xx.equites cecidere:quos reximpenle ad caeterorum fo
latia humatos ftatuis equeftribus donauirxognatifcç eorum immunitates dedit.Poft uido-
riam maior pars afiae ad eum defecitîgelTitamp;plura bellacumpraefedis Darii.'quos iam non
tam armis q terrore nominis fui uicit.Dum haccaguntur:interim inditio captiui ad cum dc
ferturanfidias ei ab Alexandre lynciftarum genero Antipatris qui prxpofitus macedoniœ c-
rat:parati:ob quamcaulam timensnequis interfcdoeo in macedonia motusoriretur:in uin
culiseum habuit.Polthxcgordin urbem pctit:quœ pofita eft inter phrygiam maioremSf
minoremtcuius urbis potiundae non tam propter praedam cupido eum cepit:fed quod audie

rat in ca urbe in tempio louis iugum plauftri gordii pofitum: Cuius nexumfi quis foluiflcr:

|im' ^r-Afh^rAv eum tota afia regnaturum antiqua oracula cecinifre:huius rei caufa amp; on'go ilia fuit. Gordi-
us cum in his regionibus bobus condudis araret;aues cum omnis generis circum uolare cce
perut.Profedus adconfulcndos augures uicinae urbis obuiam in porta habuit uirginem cxi
mix pulchritudinistpercundatufcp cam quem potiffîmuni augurcm côfuleretJllaaudita cau
fa con ulcndi gnara arris ex difciplinaparcntum regnum ci porrendirefponditîpolliceturç
le amp; matrimonii amp; fpei fociamttam pulchra conditio prima regni félicitas uidebatunpoft nu
ptias inter phrygas orta feditio eft;confuIentibus de fine difcordiarum oracula refponderut
rege difcordiis opus efleJtcrato quaercntibus de perfona tegis:iubentur eum regeni obferua-
re:quem reuerfi primum in templum louis euntem plauftro repperiflent: obuius illis Gor-
diusfuitjflatimq; eum regem confalutant.Illcplauftrum:quouchenti regnunidelatum fue-
ratîin tcmplo louispofitum maieftati confecrauirrcgiae.Poft hunc filius Mida regnauit; qui
ab Orpheo facrorû folennibus initiarus phrygiam religionibus impleuinquibus tutior om
ni uita q armis fuit.Igitur Alexander capta urbe cum in templum louis uenifTetnugum plau-
ftri requifiuit:quo exhibito cum capita loramentorum inn-a nodos abfcondita reperire non
poffetîuiolenrius oraculo ufus gladio loramenta cccdit. Atcp ita refoluris nexibus latentia in
nodis capita inuenit hoc illi agen ti nunciatur Darium cum ingenri exercitu aduentare. iracK
timens anguftias magna celeritate Taurum tranfcendit.In qua feftinatione quingenta ftadia
Inbsp;5 Vnbsp;fecitxum tarfum uenilTct captus cydni fluminis amœnitateper mediam urbem infla

^ --- proiedis armis plenuspulueris ac fudoris in praefrigidam nudu undam fe proiecit. TÛ
I' 'unbsp;0 7 tantus neruos eius occupauit rigonut interclula uoce no fpcs modo remedii: fed nee

I.,nbsp;^ dilatio periculi interuenirettVnus erat cx medicis nominePhilippus qui folus remediura pol

liceretur.fed ÄTipfurnPärmenionisprjdiea cappàdodamifTaî epiftolsefufpedum faciebant
qui ignarus infirmitatis Alexandri fcripferat a Philippo medico ut caueret.nam corruptum
ilium a Dario ingenti pecunia eiïèîtutius tamen ratus dubiae fe fidei medici credere g indu-
bitato morbo perire.Accepto igitur poculo epiftolas medico tradiditî atq; ita inter bibenau
oculos in uultum legentis intendit. Vt fecurum confpexitjlaetior fadus eft fanitatemq; quar
ta dierecepit.Igitur darius cum,ccc.militibus peditum ôi centum milibus equitum in aciem
procedit.Mouebat haec multitudo hoftium refpedu paucitatisfuae Alexandrum'.fed inter-
dum reputabat:quantas res cum ifta paucirategefriflct:quantof(^ populos fudiflêt.ltaqicum
fpes metum uinceret periculofius differre bellum ratus;ne defperatio fuis crefceret circu ue-
dlus fuos fingulas gentes diuerfa oratione alloquitur.lllyrios amp; Thraas opum ac diuitiaruni
oftentatione grxcos ueterum belloram memoria aeternic]^ cum perfis odü accendebant.Ma
cedones autem nunc europac uidae admonet:nunc afiae expetitaeînec inuentas illis toto orbe
pares uires gloriatur.Qeterum 6L laborum finem hunc amp; gloria cumulum fore : atq? inter
haec identidem confiftere aciem iubenut hac mora confuefcant oculis turba hoftium fuftine
re;nec Darii fegnisopera î ordinanda acie fuit.Quippe omiffls ducum oflamp;cüs ipfe omnia cir
cumire:fingulos hortarimeteris gloriae perfarum imperii^ perpetuse a diis immortalibus da
tae poffeffionis admonere.Poft haec praelium ingentibus animis committif, In eo uter^ rex
uulneratur tam diu certamenanceps fuit:quoad fugeret Darius. Exinde cœdes perfarum fe-
cuta eft.Caefa funt peditum unü ôi fexaginta milia:equitum decern milia-.capta quadraginta
milia.Ex macedonibus cecidere pedeftres.cxxx.equites,c.l.in caftris perfarum multum auri
cxtera^c^ opu inuentû,Inter captiuos caftro^ mater ôi uxor eadem^ foror ôi filiae dux Da
rii fueic:adquas uifendas hoftandafq; cum Alexander uenifTet confpedis armatisinuicem fe
complexae uelut ftatim moriturae complorationem ediderût.Prouolutae deinde genibus Aie
xandri non mortem îfed ut Darii corpus fcpeliant:dilatione mortis deprecantur. Motus
tanta mulierum pietate Alexander 6i Darium uiueredixit;amp;: timentibus mortis metum di-
mifineafœ haberi amp;falutariutreginasprxccpit:filiasquoq;non fordidius dignitate patris
fperare matrimonium iuffit.Poft haec opes Darii diuitiarumqj apparatum contemplatus ad
miratione tantarum reji capitur.Tunc premium luxuriofa conuiuia ôi magnificentiam epu
lap^ fedariîtunc Berfanien captiuam diligere propter forma! pulchritudinem cœpit, A qua
poftea fufceptum pue^Herculem uocauit:memor tamen adhuc Darium uiuere.Parmenio-
nem ad occupandam perficam claflèmtaliofcp amicos ad recipiendasafiae ciuitates mifit:qua:
ftatim audita fama uidoriae ipfius Darii prœfedis cû auri magno pondéré tradentibus le in
poteftatem uidorum uenerunt.Tunc in fyriam proficifcitur;ubi obuios cum infulis multos
reges orientis habuit.Ex bis pro meritis fingulorum alios in focictatem recepif:aliis regnum
ademitîfuffedis in loca eorum nouis regibus.Infigni prêter cxteros fuit Abartomius rex ab •
Alcxandro fidoniae conftimtusiquem Alexander'cum operam oblocare ad puteos exhauri-
endos horrofq; irrigandos (blitus efletmiifere uitamexhibentem regem feceranfpretis nobi-
libus ne generis id non dantis beneficium putarent.Tyriorum ciuitas cum coronam auream
magni ponderis per legatos in titulum gratulationis Alexandro mififTettgrate munere acce-
pto tyrum fe ire uelle ad uota Herculi reddenda dixit;cum legati redius id eum in tyro uetc
re ôi antiquiore templo fadurum dicerentnnde deprecantes eius introitum ita exarfitîutur-
bi excidiû minaret^Confeftim q exercitu infulae applicato non minus animofis tyriis fiducia
carthaginenfium bello excipitur.Augebat enim tyriis animos Didonis exemplum: quœ car-
^hagine condita tertiam partem orbis qugrfifTettturpe ducentes fi focminis fuis plus animi fu
t in imperio quaerendo q fibi in tuenda libertater Amota igitur imbelli œtate carthagine
amp; accerfitis mox auxiliis non magno poft tempore per-proditionem capiuntur.Inde Rhodû
Alexander ^gyptum ciliciamqj fine certamine recepit.Ad louem deinde Ammoné pergit co
lulmrüs amp; de euentu futurorum;amp; de origine fua.Namc^ mater eius Olympias confefTa ui-

œ ^i'^'PPo fuecat: Alexandrum non ex eo fe fed ex/crpente ingentis magnitudinis con- ^
cepiile.Denicj Philippus ultimo prope uitœ fux tempore filium fuum non elTe palam prae-
dicaucrat:qua ex caufa Olympiada uelut ftupri compertam repudio dimiferat.Igitur Alexatt »,
der cupiensoriginem diuinitatis acquirerefimul amp; matrem infamia liberare per prsmiflos
fubornat antiftites quid fibi refponderi uelitJngredientem templum ftatim antiftites ut Am
monis filiu falutant.Ille fetus deiadoptione hoe fe patre cenferi iubet.Rogat deinde an om-
nes interfedores patris fui fit ultusirefpondent patrem dus nec poffe mterfici nec moriïregis I

ri Philppi pcraÄani p^ne ultionem effe.Tertiam interrogationem pofcenti uidoriam omni
um bellorum pofleffionemcß terrarum dari refpondentîcomitibus quoœ fuis refponfum^ut
Alexandrum pro deo non pro rege colercnt.Hîc illi auda infolennamirurq? animo increuit
tumor exempta comitate quam Ôi grecorum litreris 6i Macedonum inftitutis didiceratRc
uerfus ab Amnione Alexandriamcondiditîamp;'coîoniam Macedonum caputcfTe xevpti iugt;
bct.Darius cum Babylôiam proiugiflTetiper epiftolas Alexandrum deprecatur redimoida»:
fibi captiuarum poteftatem faciatnnque cam rem magnam pecuniam pollicetur.Sed Alexin
der in precium aptiuarum regnum omne non pecuniam petit.Interiedo tempore alix eoü
ftolse Darii Alexandroredduntupquibusfilix matrimonium amp; regni Portio effertur W
Alexander fua fibi dari refcripfitauflitqj fupplicem uenire:amp; regni arbitria uidori xxrmine.
re.Tum fpe pacisamiffa bellum Darms reparatjquadringentis milibus^peditum ôTcentum
m'Iibusequitumobuiamuadit Alexandro.lnitinerc nunciatur uxorem cius ex collifione:
abiedi partus dcceffifl£;eiuflt;$ mortem illachrymatum Alexandrum exequiafq; benicnc Pro
fecutum.idcB «-um quot;on amons fed humanitans aufa feciflè.Nam femel eam tantum Alexati
dro uifarndfexum matrem paruulafqjfilias eius frequenter confoIaretur.Tunc Darius fe ra
tus uerc uidum cum poft tot praelia öi beneficiis ab hofte fuperaretur: gratu^ fibi effe fi uin
ceiT nequeatig, a tali potiffimum uinceretur^iiaibit itac» amp; tertias epiftolas Ö^ gratias agir-o,
nihil in fijos hoftile fecerit.Offert deinde maiorem partem rt^ni ufcg ad flumen eufratcm;^
alteram lUiam uxorem;pto reliquis capnuis triginta milia talentorum ad hoc Alexander era
tiarum adionem ab hefte fuperuacaneam effe relpondmncc a fe quicq fadum in hoftis adu
lationernec q, in dubios belli exitus aut in leges pacis fibi lenocinTa qusrerenfed animi ma.
gnitudmeiqua didicent aduerfus uires hoftium non aduerfus calamitates contendere Pofh'^
ccturcß fe praeftaturum ea Dario fi fecundus Gbi non par haberi ueht.Carterum neœ mundiî
poflê duobus folibus regi:ncqj orbem fumma duo regna:faluo ftatu terrarum hab?rc; proin
' Ide aut dcditionem eadé die aut in pofteram aciem paret;amp; nec polliccatut fibi aliam ^ fit ex
pertus uidoriam. Poftera die aciemproducunt; cum repente ante prxlium confeöum cu-
ris Alexandrum fomnus arripuit.Cum ad pugnam lolus rexdeelTet a Parmenione acgrc exer
citatus:quaîrcntibus fomni caufas ommbus inter pericula cum etiam in ocio femper parci-
er fuerit:raagno fc metu l.beratum aitifomnumqj fibi a repentina fecuritate datura : q, licet
cum omnibus Dam copiis confligere ueritum fe longam belli moram:fi perfx exercitîm di

minum corporum magnitudinem armorumqj pulchritudinem mirabantunperfarautema
tam paucis uida fuorum tot miliaftupebant.Sed nec duces circumire fucs fingulos ceffabät
Darius uix denis armatis fingulos hoftes:fi diuifio fieret;eucnire dicebat.Alexander macedo
nas monebat:ne multitudine hoftiumme corporis magnitudi'e uel coloris nouitate moueré
tur;tantum meminiffe iubet:cum iifdem fe tertio pugnare:nec meliores fados putarent fii-
ga:cum in aciem fecum tam triftem memoriam cxdium fuarum 8i tantum fanguinis de duo
bus prxliis fufi terrent.Et quemadmodum Dario maiorem turbam hominum elTe fic uiriu
fibi.Hortatur fpernant illam aciem auro 6i a/gento fulgente;in qua plus pTxdx q periculi fit
cum uidoria non ornamentorum decore fed ferri uirtute qu^eratur.Poft hxc pfœlium com
mittitur,Macedones in ferrum cum contemptu totiens a fe uidi hoftis ruebantxontra per-
lac mon quam uinci pracoptabant.Raro etiam ullo pr^elio tantum fanguinis fufum eft. Dari
quot;^um uinci focios uideretmoluit mori ôi ipfe:fed a proximis fugere compulfus eft.Suaden-
tibus deinde quibufdam ut pons Cydni fîuminis ad iter hoftium impediendum includere£
non Ita lalun fuae uelle conliiltum ait;ut tot milia fociorum hoftibus obiiciatîdebere amp; aliis
fugx uiam patere:qux patuerit fibi. Alexander autem periculofiffima quarcç aggrediebatur:
K ubi confertiiiimos hoftes acerrime pugnare confpexifleneo te femper ingerebant; pericu^
lacp fua efle non militum uolebat.Hocpraelio Afire imperium rapuitîquinto poft acceptÛ re
gnu annoxuius félicitas tanta fu tmt poft hoe nemo rebellareetiam aufus fit;paticntcrœ Pet

fœ poft imperrn rot anno^iuguferuirutisacceperint.Donatisrefediflt;$miIiribus.xxxini c5

tinuis difbus prsdam recognofcit.In urbe demde claufa.xi.milia talentorum inuenit Erou
gn,it amp; Perfepoli' caput pfici regni urbé mulns a'nis iliuftré:rcfcrtâ(j orbis terra« fpoliis q in
teriru eius primû appuerut-Inter haec odigêti admodu graeci occurrfit Alexadro^q pcena cap
Uuitatis trucata pre corpo^ tuleratiroga'tes ut ficuti graecia' fe quocp ab hoftis crudelitatc ui-
aicaret,Data ptatc redeudi agrosïrcdpc maluerûnnc nô tara gaudiu parétibus 5 deteftâdum

fill cofpcdum tcportarent .Interca Darius in gratîam uidoris a cognatis fuisaureis compedi
DUS cathenifqj m uico fpartano^ Tanea uinci£.Credo ita diis immortalibus uindicantibus :
ut in terra eo^tqui fuccefTuri imperio erantiperfa^ regnu finiretur.Alexander quoq; citato
cu«u poltera die fuperuenitJbi^ cognouit Dariu claufo uehiculo per nodem exportatum
luiio itacß exercitu fubfequi cum feptem milibus equitum fugientem infequitut. in itinere
multa di peri^lofa pralia fecit.Emenfus deinde multa milia paffuucum nullum Darii indi-
cium repperiiietrelpirandicquis data poteftatemnus ex militibus dû ad fontem proximum
pergit in uehiculo Dariu multis quidem uulneribus confofTum fed fpirantem adhuc inuenit
qui appiicito captiuo cum ciuem ex uoce cognouifTet :id faltem praefentis fortuna folatium
le naoere dixitja apud intelledu^ locuturus eflct:nec incaffum poftremas uoces emiffurus.'
Froterrihac Alexandroiubet fc nullis in eum meritoßi officiis maximOK illi debirorem
mori:$ in matre liberifq; fuis regium eius non hoMem animû expertus:feliciufœ ho-
rîuf,^ «^«S^atos fortitusfît Quippeôi marri ac liberis fuisab eodem hoftem uitam datam:

Quamobrem gratiamilli earn
futuram : quam ipfe uidlor uolet. Alexandre referre fe ; quam folammoriens poteft grati -
am precari fupe^j^ mferumnumina «regales deos:ut illiterra^ommum uYdori^^^^
tingat imperium : pro fc mftam magis q grauem fepultura ueniam oraS O^o^d ùltïï^-
nem pertineat lani non fuam fed exempli communemc^p omnium regu effSfai. quot; nam
negligereilhôi indeco^effe amp;periculofum:quippe cLinaltero iuftSSm'Tn Jlïero

fi^erinperfequendo Dario araiflbs milites magnis funCK impenfîs
cxtuht rehquis expeditionis eius fociis. xv. milia takntORi diSfit. Equo

rummaior pars ^^u amiflà inutilefcg etiam qui fuperfuerant fadi petu -
nia omnisxlni. milia talento^ ex u.élora nuper congefta:eic5 parmenio
prafici£. Dum hac agun£ epiftola antipatris a macedonia reddunf : q-
hüs bellum Agidis regis fpartano^ in gracia : Alexandri regis epiri in Ita

, lia. bellum Sophyrionis prafedi eius m fcythia continebantiqbus uarie affedus plus ramé

doIorisamifTicuSophyrione exercitus fu-
hSr»^.^'^ profedionem Alexandri gracia ferme omnis in occafionem recuperanda
Jibertaris adarmaconcurrerataudoritatem lacedamonios fecuta ; q Phihppi Alexandri^
pacem foli fpreuerantÄ leges refpuerant. Dux hums bellÄgis rex la^dàmom^^
quem motu Antipater contradis militibus in ipfo ortu oppreffitmiagna taren Zn^ rt*

non uutute inferior u.deref: tantas ftrages hoftium ediditmt agmina interdu fugLe ^

l«am a tarentinis auxilia aduerfus brutios deprecantibus follicitatus ita cupide prS fue-

xerant qnï^quot;'quot; refi^nfum doJ)nai louis urbem pandofiam amnemm acherufium pradi-
cula perTsÏnepiro effent;parus eadem ôi in italia effe ad d^clinanda fato^ peri-
lis fuit:™'^^nbsp;uenifret:primûilli bellûcû apu

urbis faco breui poft tempore pacem Sf amicitiam cû rege eo^fecit.
rû clariffimû temporis urbisapulis brudußumtquam atoli fecutifama re^ in troia gefta
Ciila reibnf -nbsp;ducé Di'omedem condiderant;fed pulfî ab apulis côfulentes ora-

tn^r^fc^ fubiapulis oraculû inno-
uit inceneaos legatos in urbe fepeliunt ; perpetuoibi fedem habitosjatque ita defundi re-

fponfo diu urbem poffederut. Quod ciïfadû cognouiffet Alexander epiri antiquitatfs fata
ueneratus bello apulo^ abfl:inmt.Geflit 8i cum brutiis lucanif^ bellum:multafq; urbes coe
pit.tum ÔC œ metapontinis ÔC rutulis ôC romanis foedus amicitiamc^ fecit.fed brutii lucaniç
cû auxilia a finitimis contraxiffentiacrius bellu repetiuere.lbi rex iuxta urbem pandofiam ôi
flumen acheronra non prius fatalis loci cognito nomîe q occideretnterficiturmiorienf^ nô
l'n patria fuiflè Qbi periculofam mortemtpropter quam patriam fugeratnntellexit corpus eius
tyrii publice redemptû (êpulturae tradiderût.Dum haec agunf in Italia Sophyrion quo(^ p-
fedus ponti ab Alexâdro magno reliélus ociofû fe ratus fi nihil ipfe geflîiret adûato. xxx, mi
liû militû exercitu fcythis bellû intulit.Cxfus cum omnibus copiis pcenas temere illati belli
genti innoxiae luit,Haec cû nûciata in parthiam Alexandro eflèntifimulato moerore propter
Alexandri cognitionem exercitui fuo triduo ludum induxit. Omnibus deinde uelut Darii
morte perpetrato bello reditu in patriam expedantibus coniuges ÔC liberos fuos animo iam
quodammodo compledentibus ad concionem exerdtû uocat.lbi nihil adûtot egregiis prae
Iiis ait;fi îcolumis orientalis barbaries relinquaf ;nec fe corpus fed regnû Darii petiflc.perfe-
quendofcç efTe eosîq a regno defecerint.Hac oratione uelut ex integro incitatis militû ani -
mis hyrcaniam Mardoftç fubegit.Ibi ei occurrit Thaleftris fiue Minothaea amazonû regina
cum.ccc.milibus mulieribus uigîtiquincj die^ inter confertilTimas gentesinnere confedo
cx rege liberos quxfitura:cuius confpedus aduentufcç admirationi fuit:amp; propter infolitum
fœminis habitû:amp;: propter expetitû concubitû.Ob hoc triginta diebus ocio datis ut uifa efl:
ute^ implelfe difceffit.Poft hsc Alexander habitû regum per fa^d amp; diadema iTolitii antea in
regibus macedonicis uelut in leges eo^iquos uicerat;tran{iret;afîumit:qu£e ne inuidiofius ÔC
in fe uno confpicerenf :amiccs quoq^ fuos longam ueftem auream purpurcamq? fumere iu-
bef;ut luxû quoc^ fîcuticultû imitaref.perfa^ inter pdlicum regia^greges ekdx pulchnV
tudinis nobilitatis nodium uices diuidit.His rebus ingenres epula^ apparatusadiicitme ie-

iunaamp;deftruda luxuria uideref.conuiuiû quoq? iuxta regiam magnificentiam ludis exor-

natammemor prorfus tantas opes amitti his moribus non qu^eri folere.Inter hxc indigna -
tio omnium totis caftris eratallû a Philippo patre tantum degenerauifîemt etiam patriae no
men euitaretmiorefqp perfa^ aflumeretrquos proprer tales mores uicerat.fed ne folus uitiis
eo^:quos armis fubegerat:fuccubuifre uideret îmilitibus quo(çfuis permifit:fi qua^ capti-
ua^ confuetudine tenerenf ducereuxoresiexiftimans minorem in patriam reditus cupidita
tem futuram habentibus in caftris imaginera quandam lariû ac domefticx fedisîfimul amp;.la-
borem militixmollioremforedulcedineuxorum.Infupplementaquoqjmilitû minus ex-
hauriri pofle Macedonia:fi ueteranis patribus tyrones fuccederent militaturi in ual!o:î quo
nati eflentjconftantiorefcp futuri;fi non folum tyrocinia ue^ etiam incunabula in ipGs ca -
ftris pofuiflèntiquae confuetudo in fucccffores quoqj Alexandri manfit Jgif ÔC alimenta pue
ris ftatuta:amp; inftrumenta armo^ equorûquoq; iuuenibus datatK patribus pro numero fi-
lio^ prîemia ftatuta.fi quo^ patres occidifîëncînihilominus pupilJi ftipédia patrû trahebât î
quo^pueritia inter uarias expeditiones militia erarjtacp aparuula aetate periculis laboribuf
que indurati inuidi exercitus fuereineq^ caftra aliter q patriammeq? pugnam aliud unq q ui
doriam duxere.hscfobolesnomenhabuitepigoni.Parthis deinde domitis prsfcdus his
ftatuif ex nobiliffimis perfa^ Andragorasmnde poftea originem partho^ reges habuerunt.
ïnterea non Alexander regio fed hoftili odio Gcuire in fuos cœpitmiaxime indignabatur car
pi fermonibus fuo^ patris Philippi patriae(Ç mores fubuertilTe.propter q crimina Parmcni -
on quocp fenex dignitate regi proximus cû Philota filio de utrocj prius qu^cftionibus habi'gt;
tis interficiun^.Fremerc itacj omnes uniuerfis caftris coepere innoxii fenis filii«^ cafum mile
rantes:interdumfequoquenon debere melius fperare dicentcs. Qusc cum nundata Ale-
xandre elTentî uerens nehaec opinio etiam in macedonia diuulgaretur ne uidoriac
gloria faeuitije macula offufcaretur: fimulat fe ex amicis quofdam in patriam uidoriarum
nundos miflurum . Hortatur milites fuis fcribereaariorem habituros occafionem pro-
pter militiam remotiorem.datosfafces epiftolarumad fe tadte deferri iubet:ex quibus
cognito de fe fîngulorum iudicio in unam cohortem eos : qui de rege durius opinati
fuerant:contribuitur:^ut confumpturus eos;aut in ulrimis terris incolonias diftributu-
rus. IndeDracas:Eüerg;itas:Parimas:Parapammenos jHydafpios : cicterofque populosf:
quiinradicecaucafi morabantur : fubegit* ïnterea unus ex amids Darii Berfus uindus
perducitur î qui regem non folum prodideratî uerum etiam interfecerat îquem inultio-

ncm pcrfîdiacexcruciandû fratri Darii tradidit:repatans non'tam hoflem fuu fuiflê Dariuna
fattiicûeius:aqaoen'etoccifus:amp; ut his terris nomen relinqueret;urbem Alexandriam fup
amnem Tanaim condidit intra diem feptimu decimû muro.vi.miha 'paffuü confumato:tra
flatus eo triû ciuitatû populis:quas Cyrus condiderat.ln badtrianis quoq; fogdianiftj.xii.ur-
bes condidit;d»ftnbatis his quofcûc^ in exercitu feditiofos habebar.His ita geftis folenni die
amicos in conuiuiûuocatîubiorta inter ebriosre^ a Philippo gefta^ meniionepixferri le
patn ipfe rerûcp fua^i magnitudineextollerecaclotenus cœpit;aflên tante maiore conuiuia^
parte.Itac^ cû unus ex fcnibus Clytus dudus fiducia amicitiae regiacîcuius palmam tenebat :
memoriamcp Philippi tueret daudaret^ eius res geftas:adeo regem oöènditiut relo a fatelîite
rapto eundem in conuiuio trucidauerit.-qua caede exultans mortuo patrociniû Philippi lau -
demcç paterna: militiae obieétabat.Poftg (âtiatus cxde animus quieuitÄ in locû irae fuccef-
fit exirtimatio;modo perfonam occifumodo caufam occidendi confiderans:pigere eum faÛi
cœping paternas laudes tam iracûde accepiiTe fe q uec conuicia dcbuiffet:amicû($ fenem ôC
innoxiu a fe occifum inter epulas ôi pocula dolebat.Eodem igif furore in pœnitentiam quo
pridem in iram uerfus mon uoluit.Primûin fletus progtefllis ampledi mortuÛ:uuInera tra
äarc;3i quafi audienti confiteri dementiamjarreptû telum in fe uertit:pereei(rctq? facinus ni
amici interueniffent.Manfit hacc uoluntas monendi etiam fequentibus diebu^AccefTerat
enim ad pœnitentiam nutricis luae ôi lororis Clyti recordatio;cuius abfentis eû maxime pu-
debat:tam fœdam lUialimentoji fuo^ mercedemredditam:ut in cuius mambus pueritiam
egeratîhuic luuenis ôi uidtor pro beneficiis funera remitteret.Reputabat deinde quantû in ex
«dm fuo:quantu apud gentes deuiâasfabula^atqîinuidixîquantû apud cxteros amicos
raetum Si odiu lui fccerit;q ania^^ ôi trifte reddideritconuiuium fuûmon armatus in acie 5
m conumio fedens terribihor.Tûc Parmenio ôi PhiIiotas:tûc Amyntasconfobrinus;nîc no-
uerca fratref^ interfedlittûc Attalus:Eurylotus:Pau(ânias;aIii(^ Macedonia extinéti prind-
pCS OCCUrrebant.Ob haec illi quatriduo perfeuerara inedia eft;donec exercitus uniuerfi pred-
busexoratus eftj precantis ne ita mortem unius doleatmt uniuerfos perdanquos in ultimam
dedudos barbariam inter infeftasô(irritatas gentes bello deftituat; multû profuere ôi Cali -
fthenis philofophi precescondifcipulatuapud Anftotelemfamiliarisilliîamp;tûcab ipfo rege
ad prodcnda memoriae ada dus accitus.Reuocato igif ad bellû animo Charafinos Ôi Diacas
in deditionenl accepit.demde quod primo ex perfico fuperbiac regix more diftulerat;ne om-
nia pariter inuidiofioraeiïenttnon falutari fed adorari fe iùbet. Acerrimus inter recufantes
Califthenes fuit:qu3e res6i illi ôl multis principibus macedonû exitio fuitîfiqdem fub fpecie
infidiaßi omnes interfedti;rerentus tamen eft a macedonibus mos falutandi regis explofa ado
tatione.Poft haec indiam petitmt Oceano ultimoq? oriente finiret imperiûîcui gloria: Ut eti-
am cxetdms ornamenta conuenirentîphaleras equo^ôi arma militûargento inducitîcxerci-
tuqg luu ab argenteis clypeis argyrafpidas appdlauit.Cû ad nyfam urbem ueniffet; oppidanis
non repugnamibus fiducia religionis Liberi patrisia quo condita urbs eratiparci iuftît ; Ixtus
non miiitiam tantuucrû etiam ueftigia fe dd fecutÛ.Tûc ad fpectaculû facri montis duxit ex
erc^um naturaubus bonis uite haederacR ueftitimon aliterîq fi manu cultus colentiumo? in-
duftria cxornatus eflct.^d exerdtus eiu^ ubi ad montem acceffit :rcpentino mentis infoetu
m facrosdei ululatus inftmdus cû ftupore regis fine noxa difcurrit:ut intelligeret non tani
oppidanisparcendoqexerdtuifuofeconfuluifre.Inde montes daedalos regnaq; Cleoohidis
reginac petit:quac cu le dedifTet eius concubitu redemptû regnum ab Aîexandro receDit'illc-
^bris confecuta;quod armis non potuerat.filiû^ ab eo genitum Alexandrû nomimntr*. nni
gftea regno Indo^ potims eft.Cleophis tegîa propter proftratam pudiritiâ fcortû rSû âï
^^f PPellata eft ab indis.Peragrata îàia cum ad faxû mira; magnitudinis amp; a perquot;a is-f ouod

m. n^^f cius omnes loci genres i ded.tionem accipit. Vnus ex regibus indorum fuît. Po .

^ «'^^quot;quot;udiepariter ÎGgnistqui bellum iam pridemaudi
? Alexandri opinione î aduentum eius pMabat.CommifTo itaœ praelio exercitum fuum îua
dcre macedonas iubetîfibi regem eorum priuatum hoftem de^fdt.Nec Alexâder mora pu-
gna: tecitUed prima congrefTione uulnerato equo cum prxcepsî terram cecidiftet: concurfu
iatellitum leruatuseft. Porus multis uulneribus obrutuscapitur:qui uidum fe adeo doluit:
utcumueniamaijhofte inuenüTetïncquc cibum fumete uoIuerit:neque uulneia curari

pafTus fitîœgreœ fit ab co obtcntû:ut ucllct aiucre:qué Alexander ob honorem uirtutis inco^
lumen in regnu rcmifit.Duasigi£ urbes condidit unam nicaeam alteram ex nomine equi bu
cephalen uocauit.Inde adreftas:ftathenos;paflîdas:gâgaritas cxfis eo^ exercinbus expugnat.
CÛ ad euphites uenifTetiubi cu ducentu niilibus hoftium equitu opperiebanfjomnis exerci-
tus non minus uidoria^ numero q laboribus fcffus lachrymis eum deprecaturjut finem ta
dem belli facerenaliquando patriae redditufq; mcminiflet:refpiceret mihtu annos: gbus uix
xtas ad reditu fufFiceret;oftendere alius caniciem;alius uulnera:alius aetate confumpa corpc
raaliuscicatricibuscxhaufta.Solosfeeffequi duo^ regû Philippi Alexandrite continuam
militiam pertulerint.Tandem orareutreliqas fairem fuas paternis fepulchris reddat: quotii
non ftudiis defidf;fed annis.Ac fi non milinbus uel ipfe fibi parcatme fortunam fuam nimif
onerando fatiget.Motus bis tam iuftis predbus uelut in finem uidorix caftra folito magni-
ficentiora fieri iuffitrquo^ molitionibus amp; hoftis terreref:amp; pofteris admiratio fui rdinquc
ref.nullu opus milites laetius fecef .Itat^caefis hoftibus cu gramlatione in eadem reuerteréf.
Inde Alexander ad amnem agdynem pergit.Per hiîc ad oceanu deuehif ,lbi gefonas afybofi^p:
quos Hercules condiditjin deditionem accepit.hîc ad ambros ôi fycanibros nauigatjqux gé
tes cû armatis.lxxx.milibus peditum amp;.lx.milibus cqtum excipiût. Cû praclio uiäor eflêt :
ad urbem eo^ exercitu ducitîquâ delërtâ a defenforibus eu de muro quem primus cepcrat :
animaduertiflctan urbis planiciem fine ullo fatellite defiliit.Ita^ cu cum hoftes folu confpe-
xiflent:clamore edito undiq^ concurrutjfi poflint:in uno capite orbis.bdla finire ; amp; ultionc
tot gentibus dare : nec minus Alexander conftanter reftititÄ unus aduerfus tot miliapraelia
tur.Incredibile didu eft:ut eu non multitude hoftiûmon magna tdoji uistnon tantu lacef-
fêntiû clamor terruerit;folus tot milia cacderenac fugaret.Vbi uero fe obrui multitudine ui-
ditîtrûcô fe;qprope mu^ ftabattapplicuincuius auxilio torus cu diu agmen fuftinuifTetîtan-
dem cognito periculo dus amici ad eum defiliût:ex quibus multi caEfi:pradiûlt;$ tam diu an ^
ceps fuit;quoad omnis exerdtus muris deiedis in auxiliu ueniret.ln eo prœlio fagitta rub mi
ma rraiedus cu fanguinis filuxu deficeret:genu pofito tam diu praeliatus dtidonec eu : a quo
uulneratus fuerat:ocdderct.curatio uulneris grauior ipfo uulnere fuit.Ita^ ex magna ^'Pfquot;
ratione tandem faluti redditus.Polyperconta cu exercitu babyloniam mittit.ipfe CU lectilu -
mamanun3ucsconfcendit;amp;:oceaniIittorapcragrat,Cûuenifl'etad urbem Ambigeri regis
oppidani inuidu ferro audientes fagittas uenenoarmant:at($ita gemino mortis uulnere ho-
ftem a muris fumouentes plurimos interficmt.Cum inter multos letaliter uulneratus etiam
PtolemacusimoriturufcBiamuideretunperqetemregimonftratain remédia ueneni herba
eftiqua in potu accepta ftatim periculo eft liberatus:maiorqp pars exercitus hoc remedio ler-
uata.Expugnata deinde urbe reuerfus in naues oceanolibamenta deditiprofpe^ in patriam
reditu prècatusiac ueluti currucirca metam ado pofitis imperii terminis:qua finus aut terra-
ru folitudines prodire paflàî funt;aut mare nauigabile fuit:iquot;ecudo seftu oftio fiuminis Indi in
uehitur.In monumenta re^ a Ce gefta^ urbem barcen condidinarafcp ftatuit relido ex numc
roamicorumlittoralibusindis prxfedo, Inde iter terreftre fadurus cum arida loca mcdii
itineris dicerenturtputeos opportunis locis fieri praecepinquibus ingenti dulci aqua inuen-
ra Babyloniam redit.Ibi multac deuidac gentes pracfedos fuos accufauerut : quos fine refpe-
duamicitiae Alexander in confpedu legatorumnecariiuflîti Poft haec Darii regis filiana
ftaturam in matrimonium recepit: fed ôi optimatibus macedonum ledas cx omnibus gen-
tibus nobiliffimas uirgines tradiditîut communi fado crimen regis leuaretur.Tuncad con
cionemexerdtumuocatîamp;promittit fe acs alienum omnium propria impenfafoluturum:
utpracdampraemia^ integre domum ferant. Infignis haecmunificentia non fumma tantiî
uerunietiamtitulomunerisfuinnecadebitoribusmagisqa creditoribus gratius accepta:
quoniam utrif^fexadio pariter ac folutio diffidlis erat tria 6i uigîti milia talentorûnn hos
{umptuscxpenlâ.Dimiffîs ueteranis exerdtum ex iunioribus fupplctîfed retenti ueterano^
difceflum aegre ferentes miffîonem amp; ipfi flagitabanttnec annos fed ftipendia fua numerari
iubebantïpariter in miiitia ledos:parjter facramento folui acquum cenfentesinec iam pred -
bus fed conuicio agebantïiubentes eu folû cû patre fuo Ammone finite bdla:ut milites fuos
faftidiat. contra ille nunc caftigare milites:nûc lenibus uerbis monere : ne gloriofam raili -
tiamfeditionibusinfurcarent.Adpoftremumcumnihilproficeret uerbis ad corripiendos
feditionis audores c tribunali in concionem armatam inermfs ipfê defiliit;amp;; nemine prohi-
bcnte.xiiï.correptosmanufua.ipfeadfupplici3duxit;tantara uel illis moriendi patientiam

metus regisîucl huic exigendi fupplicfa conftatitiam difciplina militarfs dabat.Indc feparatï
auxilia pcrfapi in concionem alloquit.Laudat perpecuaillop.: turn in fe;tü in pnftinos reges
lidem fua in illos beneficia memoratmt nüg qüafi uidos fed ueluti uidorise focios habue -
rit^cniq; fe in illo^ non illos in gentis fuaj rnorem iranfifTe.'affînitatibus cönubio^ uidos
uidonbas comniifcuifîc.Nûc quoqj ait cuftodiam corporis fui non macedonibus tantum
leuerûetiam illis creditu^.Arq; ita raille ex his iuuenes innurae^iâtellitum Icgit :auxiliogt;
ru quocj portionem armatam m difcipiinam macedonum exercitui fuo mi fcet; quam rem
agre macedones tulerunt iadantes holles fuos in officium fuû a rege fubados.Tûc uniuer-
fi flcntes regem adeûc:orant:ut fuppliciis fuis potius faturet fe q contumeliis : qua modeftia
obtinuerûtjut .xi.milia militû ueterano^ exaudoraret.fedexamicisdimiffî fenes Polyper
con;Clytos:Gorgias:Po]ydam3s:Antigonas.Dmiiffis his Crateris praponitur iuffus prœef-
k macedonibus m Antipatri locû,Antipatruq; cum fupplemento tyronû in locû eius uocat
llipendia reuerentibus ueluti miiitantibus data.Cum hxcagûtur:unus examicis eius Sefe -
ftion decedit dotibus primo formaerpuenti^qj mox obfequiis régi percarus'Guem côtra de
eus regiû Alexander diu luxitjtumulmq; ei duodecim milia talento^ fecit.-euœ poft morte

las quoq; ex italia eius ad^ntu babylonia openri;adeo uniulrfum tefraàf Xj^^Z^^s

Babyloniam feft.nanti uelut conuentû terra^ orbis aduro quidam ex magis pSxuS u?
bem introiret teftatus hue locum ei fatalemW.Ob hoc omiffa Babyloil iKrfiàm ur'
bem trans euphratrem defertamolim conceffit.Ibi ab Anaxarco philKho quot;oSPus eft

Ä nafn ^ Tu^'^' contemneremt falfa ut incem^ fi faüLnii.^ZT/^^^Lt
Dus,ac U naciwa debeanturnmmutabilia.Reuerfus igi£Baby]oniam multisdiebus ocio de-
dltis intermillum olim conuiuiû folenniter inftituitîtotufq; m lœtitiam fufus cum diei no-
dem coniuxiflet peruigilem : iam e conuiuiomedicusTheflalusinftaurata commeffatio-
ne 8i ipm fodalcs eius inuitat. Acccpto poculo media potione repente ueluti telo Alexan
der confixus ingemuit.Elatufq; econuiuio femianimis tanto dolore cruciatus eft' ut ferruni
m remedia pofcerct;tadûcp hominum uelut uulnera indolefceret. Amici caufam morbi in -
temperiem ebrietatisdifteminauerut.Re autem uera infidia fuerût:qua^ mfamiam fuccef-
fog potentia oppreflit. Audor infidia^ Antipater fuit;qui cum canffim^s amicos SusmSr
fedos uideret. Alexandrum gene^ fuu lyncifta^ occifum fe magnis rebus in eracia eeftis •
non tam gratu apud regem q inuidiofum cfTea matre quoc^ eius Olympiade uariis fe

nationibus uexatum.Huc accedebant ante paucos dies fup^icia in prafedos deuidaßi na-
tionu crudehter habita:ex qbus rebus fe quoqj a macedonia non ad focietatem militia • fed
aapœnameuocatû arbitrabatur.Igit ad occupandum regem CaffandrÛ film dato ueneno

ut non are:non ferromon tefta continerefmec aliter ferrin.fi in unïula enn nnr twl! '
monito filio ne aliis qui Theffalo amp; fratribus crederetHacSSu^^^^^^
repetitucpconuiuiueft.Philippus amp; lollaspguftarepotürSdft,Snbsp;^

habueru.qua pguftatam iam potioni im^^cmu^^^oi^^^
fentiensagnofcere fetatudomusmaioijifuo^ait.Namplarofo?aac^aRz inrer r -

cruore mortuo Puquot;quot;nbsp;certamine fanguinis fufura macedoniatquantifqj cadibus quo

Cumdeficeree,nbsp;Ammonis templo condi iubet.
nin Tanra ill,'uiderenttquarunt quem imperii faciät haredem:refpondit digniffi
uxorem Drasn^nfHerculem filiuxu fratré Arideu:3i cü Roxanem

dem Prorfusauafnbsp;digniffimum nuncuparet hare-
• i u quaii neias effet uiro forti alium quam uirum fortem fuccederejaut tanti regni

opes aliis g probatis reîinqui.Hac uoce ueluti bellicû inter aniicos ceciniflênaut malum dif-
cordiaî mififlêt.ira omnes in cemulationem confurgût;amp;ambirione uulgi taciturn fauorem
militum qu3crût.Sexto die prseclufa uoce exemplum digytoannulû peràcîe tradiditr quat
res glifccnrem amico^ dinènfioncmtfedauit.Nam amp; fi non uoce nûcupatus h^eircs ; iudicio
tamen eledlos efîê uidcbaf.Deceffît Alexander menfê unc.annos tres amp;:,xxx;natus:uir ftipra
humanam potentiam magnitudine animi pr^editusîqua node eum mater Olympias conce-
pittuifâ per qetem eft cum ingenti (êrpcnte uolutari:nec dei deccptam fomnio eft,Nam pro-
fcdo maius humana mortalitate opus utero tulit;quam cum xacida^ gens ab ultima fecu-
memoria tôi regnum patris fratris mariti ac deinceps maiorum oîum illuftrauerit:nulli-
us tamen nomine q filii clarior fuit.Prodigia magnitudinis eius in ipfo ortu nonnulla appa-
ruerunt.Nam ea die qua natus eft;du2e aquite tota dieprarpetes'fupra culmen domus patris
eius lêderuntîomen duplicis imperii europae afiacque pfercntes:cademcp die nuncium pater
eius dua^ uidoria^ accepittalterius belli il]yrici;alrcrius certaminis Olympiacidn quod q-
driga^ currus miferat;quod omen uniuerla^ terra^ uidorias infanti porrendebat,Puer a-
cerrimus littera^ ftudiis eruditus fuit.Exada pueritia per quinquenium fub Ariftotele do-
dore ind^'to omnium philofopho^ creuit, Accepto deîde imperio regem fe terra^ omniu
acmundiappellariiufrintantac^fiduciam fuismilitibusfedtmtillopraefente nullius hoftis
lt;?rma nec inermes timuerintJracç cum nullo hoftium unq congrelTus eft:quem non uicerit
Nullam urbem ob(êdit;quam non expugnauerit,Nulîam gcntem adüt;quam no calcauerit.
Vidus deniq^ eft ad poftremum non uirtute hoftili;fed infidiis fuo^ ôi fraude cjuili»

totâ^babyloniamfllentiumfuit.Sednec deuidae genres fidem nundo
habuere ; c[gt; ut inuidum regem fic immorfalem eum crediderant, Rç.

repente fe non fofpitem tantum fuis uerûetiàm uidbrem obtuliflêtjut ue
Vaojmortis eius fides affuit;ongt;nes barbarae genres paulo ante ab eo deui -
dac nó ut hoftem eumifed ut parentem luxerunt.Mater quoq; Darii regis;qua amiflb filio
a fiftigio tantae maieftatis in captiuitatem redadam indulgentia uidoris in eam diem uita:
OÓ pœnitueratiaudita morte Alexandri mortem fibi ipfa confciuit:non q, hoftem filio prx
fcrret;{cd qgt; pietatem filii in eoiquem hoftem timueranexperta eflêt.Côtra Macedones uer-
fa uice non ut ciuem ac tantae maicftatis regem ue^ ut hoftem amififléntïgaudebant; fêueri
tatem nimiam 8i afÏÏdua belli pericula execrantes.Huc accedebat 9 principes r^num ôi im
peria uulgus militum thefauros ôi grande pondus auri uelut inopinatam praedam fpedabat
illi fuccclfionem regniihi opum ac diuitiarum haereditatem cogitantes, Erant enim in the -
fauris.canilia talétorumÂ in âno uedigali tributoxcc,milia.Scd necamici Alexâdri fruftra
regnum expcdabât^Nam eius uirtutis erant ac uenerationismt fingulos reges putares.Quip
pe ea formx pulchritudo ôi pceritas corporisuirium ac fapientiae magnitudo 1 omnibus
fuitmt qui eos ignoraretinon ex una genre lèd ex toto terra^ orbe cledos iudicaret. neque
enim ung antea macedonia uel ulla gensalia tam clarorum uirotum^ûentu floruinquos pn
mum Philippus mox Alexander rata cura legerâtmt no tam ad focietatem belli qua in fUccef
fionem regni cledi uideren tur .Quis igitur miretur talibus miniftris orbem terrarum uidu
cum exeicitus macedonum a tot nó ducibus fed regibus regercturî'qui nung fibi reperiri p-
tesïfi nó inter fe concurrifTent .Multofq; macedonia pro uno Alexandro habuifTetmifi 'for
tuna eos ex aemulatione uirtutis in perniciem mutuam armafTet.Caete^ ocdfo Alexandro
non ut laeti ita Ôi fecuri fuere omnibus in unu locu competenribusmec minus milites inter
ferimebant;quo^amp;libertasfolutioramp;faiiorincermserat,lnteripfos uero acqualitas dif-
cordiam augebatmemine tantum cacteros excedentemt ei aliquis fummitteref.Armati ita(ç
in regia coeunt ad formandum re^ praefenuum ftatu.Perdicas cenfet Roxanis expedari par
tum;qu3e exado menfe odauo matura iam ex Alexandro eratjS: fi puerum peperiflênhunc
daci fucceflbrem patri.Meieager negat differenda in partus dubios confiliamec effeexpedâ
d: m-i du reges fibi nafcercturîcû iam genius uti liceret;feu fi puer illis placeat ciTe pergami fi
lium Alexandri natum ex Garbine nomiive Herculemïfeu mallet iuuenem eflê in caftris fra-

trcm Alexandri Aridcum coniicenitSi cundis non fuö tantu aepi partis Philippi nomine ao
ceptifTimû.Cactepi Roxanem efTe originis perficaetnec effe fas:ut macedonibus ex fanguine
eo^tquo^ regna deleuerintireges conftituanf^jquod nec ipfum Alexandrum uoluifle dicit ♦
Denicp morientem nullam de eo mentionem feciffe.Ptolemaeus recufat regem Arideum non
propter maternas modo fordes:^ ex latiflko fcorto nafceref îfed etiam propter inualitudine
maiorem quam patiebaturme ille nomen regis alius imperiûteneret:amp; melius effe ex his le-
gitqui pro uirtute regi fuo proximi fuerint;qui prouincias regnantîquibus bella mandentur:
q fub perfona regis indigno^ fubiiciantur imperio.Vicit Perdicac fententiaex confenfu uni-
uerfo^,PlacuititacpRoxanisexpeâ:aripartum:8£fipuernams fuiffet tutores Leonatumôi
Perdicam Crateron ÔC Antipatrum conftituunKconfeftimcj in tuto^ obfequia iurant.Cuni
équités quo(ç idem feciflênnpcdites indignati nullas fibi confiliorum partes rrlidas: Arideu
Alexandri fratrem regem appellant:fatellitefa} illi ex tribu fua legunt:amp;: nomine Philippi pa
tris uocariiubenttquae cum nunciata equitibus eflêntUegatos ad mitigâdum eorum animos
duos ex proceribus Attallum 6C Mcleagrum mùtunt;qui potentiam ex uulgi adulatiôe quac-
rentes omifla legatione militibus confentiunt,ftatim ÔC feditio creuitmbi caput ôi conGlium
habere cœpit.Tunc ad delendumequitatum cundi armati in regiam irrumpunnquo cogni
toiequites trepidi ab urbe difcedutîcaftrifqp pofitis ôi ipfi pedites rerreri cœperuntrSed nec p
ce^ mter fe odia ccflabant.Attalus adinterficiendum perdicam ducem airerius parrismittitî
ad quem armatû Ôi ultro prouocantcm ciîaccedere percuffores auQ non fuifîèntîtanta con-
ftantia perdicae fuiKut ultro ad pedites ueniret;6i in concionem euocatos edoceret. Quod fa
dnus molirenturîrefpicerent contra quos arma fumpfiffent:non illos perfas:fed macedones :
non h^es fed ciues effe.Pferof^ etiam cognatos eo^ certe ôi commilitones eorundem ca -
periculo^ focios:edituros:dcinde egregiû hoftibus fuis fpedaculumiutquo^ armis
uiaos fe doleant:eo^ mutuis caedibus gaudeant:parentaturoflt;5 fanguine fuo manibus hofti
um a fe interfedo^.Hxc cû pro fîngulari facundia fua Perdica peroraflêt;adeo mouit pedi -
tes:ut probato côfilio eius dux ab omnibus legeref.Tum etiam équités in concordiam reuo-
cari in Arideum regem confenriunt.Seruata eft portio regis Alexandri filio fi natus effet.Hoc
agebant pofito in medio corpore Alexandrimt maieftas eius teftis decretorum elîét.His itac^
côpofiris macedoniae ôi grarciae Antipater praeponitur.Regiae pecuniae cuftodia Cratero tra-
ditur.Caftrorum exercitus Ôi rerum cura Meleagto ôi Perdicae affignatur:iubeturcp Arideus
corpus Alexandri in ammonis templum deducere.Tunc Perdica infenfus feditionis audori-
bus repente ignaro collega luftrationem caftrorum propter mortem regis in pofterum edicit
Pofteaq armatum exrcitum in campo conftituit côfentientibus uniuerfis euocatos dumtaxat
de fingulis manipulis feditiofos fupplicio tradi occulte iubet.Rcuerfus deinde inter principes
prouincias diuifit:fimul ut remoueret xmulos;ôi munus imperii beneficii fui faceret. Primo
Ptolemaco acgyptus 6i africx arabiacqp pars forte ueninquem ex gregario milite Alexâder uit
tutis caula prouexerattcui ad rradendam prouinciam Deomenesiqui Alexandriam edificaue-
ratrdatur.Conhnem huic prouinciac fyriam Laomedon mitylcnaeus:ciliciam Philotas cû fi-
lio amp; illyrios accipiunt.Mcdi^ maiori Acropatostminori Alceta Perdica: preponitur. Sufa-
nia gtns Syno:Phrygia maior Antigono philippi filio affignatur.Lyciam ôi pamphyliam Le-
arcus.cariam Caffander:Lydiam menander fortiuntur.Leonato minor phrygia euenit.Thra-
da ÔL regiones pontia mans Lyfimacho:Cappadocia cû paphlagonia Eumeni datur;fummus
caftrorum tribunatus Seleuco Antiochi filio ceffit.Stipatoribus regis fatdlitibufcK Caffander
filius Antipatri praeficitur.ln badriana ulteriore ôi indiae regionibus priores pramp;di deten
ti.Seres inter amnes duos hydafpem 6f indum Taxiles habebat.In colonias in indis conditas
Phyton Agenoris filius mittitur. Parapomenos fines cauafi montis Axiarchesacccpit.Drai'
cas ôi Argaîos Statanorîbadrianos Amyntas fortitur.SagilianosScythxusKicâor parthos:

ÇiiJippus hyrcanos:Fratrafrarnesarmenios;Neoptolemus perfas:Peuteftes babylonios:Ar -
rfious pelafgos:Archefilausmefopotamiamadcptifunt.H£ecdiuifiocû ueluti fatale munus

fingulis contigifTenita magna incremento^ materia plurimis fuit. Siqdem non magno poft;
tempore quafi regna non praefeduras diuififfentîfic reges ex prxfedis fadi magnas opes non
fibi tantu parauerûtme^ Ôi pofteris rdiquerunt.Cû hxc in orientcagun6in gracia atl^nien
fes amp; aetoh beUutquod iam uiuo Alexandro mouerant:fummis uiribus inftruebant. Qufx
belli erant:quod reuerfus ab india Alexander epiftolas in gracciam fcripferat ; quibus omniu
ciuitatum exules praeter cardis damnatos reftitueban^ ; qu« rcoitatîe praefcnte uniuerfa grae

da in mercato olympiaco magnos motus fecerant:^ plurimi non legibus pulfi patriafed'pct
fadionem principum fuerantîuerentibus nfdem prindpibus nereuocati potentioresin repu
bliea firent. Palam igitur iam tunc multx ciuitates libertärem bdlo uendicandam fremeban
Principes tamen omnium athenienfes ÔC xtoli fuere;quod cum nuciatum efièt Alexandro :
raille naues Icngas fociis imperari praeeeperat;quibus in occidente bellum gercret: ex curfu *
rufcß cum ualida manu fuerat ad athenas ddendas.Igitur Athenienfes contrado triginta mi-
Hum militum exercitu;amp;:.cc.nauibus bellum cum Antipatroxui gracia forteeuenerat'gerût
eumq? detradantem praelium ÔC heradx urbis mœnibus tuentem fe obfidione dnxerut Eo
dem tempore Demofthenesathenienfis orator pulfus patria ob crimen accepti ab Hartaeo
auri;qui crudditatem Alexandri fugerat;quod ciuitatem in dufdem Alexandri bdlum imS-f
leret.Forte megaris exulabat;q cu mifllim ab Athenienfibus hyperidem legatum coenouit a
qui pelopônenfes in focietatem armo^ folIicitarent:fecutuseû Sicyôa;argos;amp; Corvnthum
caeteraf^ duitates doquencia fua athenienfibus iunxit. Ob quod fadu milTa ab athLienfi
bus obuiam naui ab exiho reuocaf.Interim i obfidiôe Antipatri Lcofthenes dux Athenienft
um teloeniurisin traiifeuntemiadooccidif.'quaErestantuanimo^Antipatro deditjuteti
am uallu refcindere änderet. Auxilium ddnde a Leonato petit per legatos:qui cû uenirc nun-
Ciaret cum exercitu:obuii d athenienfes cum inftrudis copiis fuerenbicR equcftri prxlio era
ui uulnere^us extinguif.Antipater ÔC fi auxilia fua uideret deuida : morte tamen Leonati
letatus eft.Quippe ÔC aemulum fublatû;amp; uires eius acceffiffe fibi gratulabaf.Statim igif exer
Gitu dus recepto cû par hoftibus etiam praelio uideref ifolutus obfidione in Macedoniam c5
ceflit.gracco^ quoc^ copiae a finibus gxxcix hofte pulfo in urbes dilapfje funt.Interea Perdi
ca bdlo innoxio Ariarathi regi cappadocû illato prxfiocp uidor nihil premii prêter uulnera
ÔC pericula rettulit»Quippc hoftes ab acie i urbem recepti occifis coniugibus:amp; i,beris domos
quifcß fuas cum omnibus copiis incenderut.Eodem cógeftis etiam opibus femetipfi prœcipi
tant:ut nihil hoftis uidor fiia^ re^ prseter incendii fpedaculo frueref.lnde ut uiribus au«ao
ritatem regiam acquireret;ad nuptias Cleopatras fororis Alexandri magni St alterius Alexan
dnquot; quondam uxoris non afpernante Olympiade matre eius intendit:fed prius Antipat^ fiib
affinitatis obtentu capere cupiebat.Iracç fingit fe in matrimonium filiam eius petere Jquo fa
cijius ab eo fupplementu tyronu ex macedonia obtineret;quem dolu prœfentiente antipatro
cu duas eodem tempore uxores quxrit:neutram obtinuit.Poft hxc bdlû inter Antigonû amp;
Perdicam orif .Antigono Cratères ÔC Antipater auxifiu ferebât;q fada cû Athenienfibus pa^

ce PolyperContagtîECiacKmacedonisepponût.Perdicaalienatisrebus Arideû Si Alexandri
magni filiû in capadociamtquo^ cura illi mandata fuerat:dc fumma bdli in confilium adhi
bet:gbufdam placebat bellû in macedoniam tranlFerri ad ipfum fontem ÔC caput regni : ubi
se Olympias effet mater AIexandri:non mediocre momentû partium ÔC duiû fauor propter
Alexandri Philippic^ nomina.fed in rem uifum eft ab aegypto incipereme in macedoniam p
fedis afia a Ptoixmeo occuparef.Euméi praeter prouindas quasacceperat:Paphlagôia SC Ca
na amp; Lyda ÔC Phrygia adiidun^.lbi Crate^ Ôi Antipatrû operiri iubenf .adiutores ei dantur
eu exerdtibus fuis frater Perdicae Alcetas ôi NeoptolaemeustClyto cura daffîs tradif. Cilicia
Philctae adempta Filoxeno daf.ipfc Perdica œgyptû cû ingenti exerdtu petinfic macedonia
m duas partes difcurrentibus dudbus in fua uifcera armatur:fcrrûlt;$ ab hoftifilîdlo in ciuilé
languinem uertit:exemplo futentiû manus ac membra fua ipfa cacfura.Sed Ptolxmeus î jegy.

induftria magnas opes parabat.Qgippe ôi xgyptios infigni moderatione in fauo
rc lui lollicitauerat;amp; reges finitimos beneficiis obfegift^ deuîxerat:termîos quoç îperii acg
fita cyrenc urbeampliaueratîfaduft^ iam tantus eratmt non tam timeret hoftes.-q timendus
ipfeholtibusdi«.Cyreneaûtconditafuitab.Ariftaeo;cuinomen Bados propter lingue ob
hgationem tuit.Huius pater Cymus rex theramenis infulac cû ad oraculû dclphos propter dc
decusadoldcentis hill nondum loquentis deû deprecaturus uenilTetirefponfum accepifouo
iubebatur films ems Badusafricampetere:amp; urbem Cyrenem conderemfum linguscibiac^
cepturus.Cû refponfum ludibrio fimile uideretur propter fimilitudinem theramenis infulae :

qua coloni ad urbem condendam in africam tam longiquae regionis profidfciiubebantur'res

omifTa eft.Interiedo deinde tempore udut contumaces ex peftilentia deo parere compelIun£
quorum ram infignis paudtasfuit;ut uix unam nauem complètent ,Cum ueniflentin Afri
campulfisaccolismontem cyram amp; propter amœnitatem loci ô£ propter fonris ubertaté
occupauerejbi Badus dux eorum lingüx nodis folutis Joqui prima coepitj qux res animos

co^ ex promiflis dei iam parte percepta in teltquam fpem condcndac urbis accendit, Pofiris
igtcuroftrisopinionemueterisfabulœ accipiunt Cyrenem eximiac pulchritudinis uirginé:
a Theffalise móte pelio ab Apolline raptamtperlatamcçineiufdemmpntisiugaîcuius collé
occupauerant:a dec repletam .iiii,pueros peperiflè Nomium Arifteum Eutocum Agaîum :
miiTos a pre Hifpero rege Theffaliae:q perqrerét uirginédoci amœnitate captos î iifdé terris
eu uirgîe refedifTetex his puens tres adultos ï ThefTalia reuerfosauira régna cepiflêtArifteû î
pfcadia late regnafTeteucß primû ôi aplû ôi mellis ufu Ôi ladis ôi coaguli homîbus tradidilTe
folftjtialifc^ ortus ôi fyde^ primû îuéiflè qbus auditis Badus uirgîs nomîe ex refpôfisagnito
urbe Cyrenen condidit.Igif Ptolemaeus huius urbis audus uiribus bdlû î aduentu Perdicae
parabat:fedperdicae plus odiûarrogantiaeq uires hoftiûnocebant: qua cxoö etiam focü ad
Antipatrum gregatim confugiebant.Neoptolemaeus in auxilium Eumeni relidusmon folû
tranffugerejuerû etiam prodere parthium exercitum uoluitîquam rem cum prxfenfiflTet Eu
menés cûproditoredecernereprœhquot;onecefrehabuit.Viâu%lSJeoptolcm2eusad'Antipattû
ôi Polv-perconta profuginhifcp perfuadetîut continuatis manfionibuslxto cx uidoria ôi fe -
euro fuga fua Eumenii fuperueniat;fed res Eumenem non latuit Jtacß infidise in infidiatores
uerfa:.;amp;qui fecu^ aggreffuros feputabanr:(ecurisitin^^^

fumeftJneo pv^ho Polypercon occiditur.Neoptolemacus quocçcûEumenpSfr^^ diu
mutuis uulncnbus acceptis colludatus eftîôi in fumma uidus o?cûbit,vîdorÏÏf?Sm
Iiis continuis Eumenesafflidas partes tranfadionc focio^d paululum fuftentTuifAd Doftre -

Vmenes ut Perdicam ocdfum:fc uthoflicm a macedonibus iudicâtû: bel -
lumcj Afttigono decretum cognouitîultro ea militibus fuis iudiauit : ne
fama autrem mmaïusextollercnwmilitumanimosreji nouitate terre.
ret:ûmul ut an contra fe ammati eflèntxognofcerctîfumpturus confilium

tium rua^ induxit;ut ultro illum omnes hortarenturîrefciffurof^ fe ferro décréta macedo/
num afFirmarent.tunc exerdtu in xtoliam promoto:pecunias ciuitatibus imperar î recufan -

de foror Alexandri ftaret.tanta ueneratio magnitudinis Alexandri erat tut eti/^er JeE
muhe^ fauor facran ems nominis quaereretur.Cû reuerfus in caftra efTet: epiftote tort rf

bnfmprn movHJï^' Antigonus didiciflènab obfidione recefnt,Erat quidem folutus ad te
' ' Equot;raencs.Sfd nec falutis dimifTo exerdtu magna fpes erat.omnia igif circu

«a^pr^tulgentemgloriadecurrerefedargyrafpidespoftAIexandru omnes duces faftidie/

hanrîfordidam militiam Tub aliîs poft tari regis memoriam exiftim3ntcs.hac« Eumen« blâ-
dimentis agereMinguIos fupplicitus alloquùnunc commilitones fuosmunc patronosî appel
ians pîriculo^ Ôi operum orientalmm fociosrnunc réfugia ûluisis fuar Ôi unica prxßdia rom
m îmoransîfolos eflè quo^ uirtute oriens fit domitus:folos qui militiam Liberi patris q Her
cuÜs monumenta fuperauerint;pcrhos Alexâdrum magnû fadumtper hos diuinos honores
Bi immortalem gloriam confecutum:orat ut non tam ducem k q commilitonem rtdpiant î
unucp ex corpore fuo efTe uelint.Receptus hac lege paulatim imperium primû monédo fingt;
gulos:moxqua:pcrperam fada erant:blande corrigendo ufurpat.nihil incaftris fine illo aei-
nihil adminiftrari fine folertia eius poterat. Ad poftremu cum Antigonum uenire cum exer'
citu cflèt nunciatumxompdlit eos in aciem defcendere.lbi dum ducis imperia contemnut r
hoftium uirtute fuperantur.in eo praîlio non gloriam tantum totbelloRdmeRi eriam cû con
ïugibus Ôi liberis pramia lôgx militixparta perdiderût.Scd Ôi Eumencs g auftor dadiserat'
nec aliam fpem falutis rdiquam habebat:uidos hortabaf .nam Si uirtute eos fuperiores fiiif-
fe affirmabatiquippe ab his quincg milia hoftium cafa Si fî in bello perftentmltro hoftes oa-
cem^nturosti^mna quibus fe purent uidosîduo milia mulie« âi paucos infantes ôi ferui-
tia e^tquaî melius uincendo pofïïnt reparare g deferendo uidoriam porro argyrafpides ne-
que tug^m letentaturos dicunt poft damna matrimonioii Ôipoftconiuges amiflâsmeœ bel-
lum geituros contra Iiberos fuos.VItrocj eum conuiciis agitantîq, fe poft tot annos emerito
redeuntes domû cum pramiis tot bdlo^ab amiffîone rurfus in no-
u? aquot;nbsp;bella reuocauerit:« a lanbusquodâmodo fuis:ôi ab ipfo limite pa-

tax abdudos inanibus promiflis deceperitmunc quocp amiffîs omnibus fdicis militia aux
ftion ibusîne uidos quidem in mifera ôi inopi feneda quiefcere finatJgnaris deinde duci gt;us
confeftim ad Antigonum legatos mittunnpetentes ut fua reddi iubeat.Iis reddituBi fe oolli-
cetur:fi Eumenem fibi tradantîquibus cognitis Eumenes cum paucis fugere tendSnfed rc-
tradus defperat's rebus cum concurfus multitudinis fadus eflcfpetit ut poftremu fibi alio-
qui exercitum liceret Juffus ab uniuerfîs dicere fado fiientio laxatif uinculis prolatam ficut
erat cathcatusîmanum oftenditjcernite milites inquit habitum atœ ornamenta duds ueftriî
quae non hoftium quifg impofuitmam hoc etiam folatio foret;uos me ex uidore uidû; uos

dti eftis.ai Ifta mitto(neœ enim miferos conuicia decent)unû oro fi propofito^ Antigoni in

meo capite fumma congftKîinter uos me uditis morimam necç illius intereft^uVmSodS
aut ubi cadamÄ ego fuero ignominia morris librratushoc fî impetro:foluo uos iureiurâdo-
aaotiens uos facramento mihi deuouiftisjaut fî ipfos pudet roganti uim adhiberet fera huic
date:amp; permittite; quod uos faduros pro imperatore iuraftis.lmperatorem pro uobis fine re-
ligione iurifîurandi facere,cû non obtineret pces in iram uerritiad uos ait deuota capita refpi
■ ciant dii periuriogi uindicesîtalefc^ uobis exitus denttquales uos duabus ueftris dediftis nem
pe uos Idem pauloante ôi Perdica fanguiné eftis afperfi;amp; in Antipatrû eadem moliriî Ipfum
aeni(| Alexandtu fi fas fuilletîeû mortali manu cadercinterempturi:quod maximûerat fedi
tionibus agitaftis.ultima nûc ego perfido^ uidima;has uobis diras atœ inferias diconit ino-
pes extorrefc^ omne auû in hoc caftrenfi exilio agatistdeuorenta uos arma ueftrargbus plugt;
res uettros g hoftiu duces abfumpßftis.Plenus deîde iracuftodes fuospracederead Antigo
ni cattra coepit.fequif exerdtus prodito imperatore fuo iôi ipfe captiuusîtriûphûcp de fr ipfo
ad uidoris fui caftra dudt.omnia aufpicia regis Alexandri ôi rot belloK palmas laureafœ una
fecu uidori tradcntes:amp;jnc gd deeflêt pôpaîdephanri quo^ ô^ auxilia orientalia fubfequunt'
tanto pulchnora bac Anrigono g Alexandro tot uidoria fuerÛKut cum ille orientem uice-
rit.hic eos a quibus oriens uidus fuerinfuperauerit Jgif Antigonus domitores illos orbis ex-
erdtui fuo dimdiKredditis qua in uidoria ceperat.Eumcnem uero uerecudia prioris amici -
ciain confpedum fuu uenire prohibitûaffîgnari cuftodibus praeepit.Interea Euridice uxok
Aridei regismt Polyperconta a grada redire in Macedonia cognouitî« ab eo aceerfitâ Olvm
piada muliebri amulatione perculfa abutens ualitudine uirücuius officia fibi uendicabaricri

bitregisnomîcPolyperconti:Cafrandroexerdtûtradat:inqcemregniadminiftrationcm'rex

ttanftulerïneadem ôi in Afiam Anrigono per epiftdas nuciat:quo benefido deuindus CalTâ
dennihil non ex arbitrio muliebris audacia gefTit.Deindc^fedus in Graciam multis ciuita-
ribus bdlû infernqua^ excidio uduri uicino incendio terriri fpartani urbem;quam femper at
èîijjs non mûris dcfendcrant:tura contra refponlâ fatoji;^ uete^ maiope gioriâ armis diffifi t

lîiuro^ prsefidio îndudût tantum eos degenerauiffe a maioribustut cû multis ßeculis murus
urbis ciuium uirtusfuerit.'tûcdues faluosfefore non cxiftimauerintinifi intra muros late-
rent.Dum haec agunt .Caffandrû a Gracia turbatus Macedonia flatus domû reuocauit. Nâ
que Olympias mater Alexandri magni regis cû Epiro in Macedoniampfequente xacida re -
ge moloflb^ uenirettprohiberiq? finibus ab Eurydice amp; Arideo rege cœpiflêt;feu memoria
mariti feu magnitudine filii:amp;: indignitate rei moti macedones ad Olympiada tranfiere : cu -
ius iuffu äi Eurydice ôi rex occidi£rfex annis poft Alexandrû potitus rcgno.Sed nec Olympi-
as diu regnauit.Nam cû principum paffîm ccedes muliebri magis qua regio mote fecilïèt: fa-
uorem fuû in odiû uertit.lta^ audito CafTandri aduentu diftifa Macedonibus cû nuru Roxa
ne ôi nepote Hercule Piétuam urbem concelfit.Proficifcenti Deidamia aeacidae regis filia ôC
Theflàlonicspriuignaôiipfaclara Philippi patris nomine: mulrxŒ aliae principû matronae

fpeciofus magis q uni is grex fuere comites.Haec cum nûciata Caflàndro elfentîftatîm dtato
curfu Picäuam uenit:8i urbem obfidione cinxit.cum fame ferro« urgereÉquot; Olympias longse
obfidionis taedio pafla (âlute uidori fe tradit.Sedcû Caflànderad concionem uocato popu-
lo fufcitaturus quid de Olympiade fieri uellent:fubornat parentes interfedloK^a fumpta lu
gubri ueftc crudelitatem muliens accufaret;a quibus accenfi Macedones finerefoedu prifti-
nae maieftatis occidendam decernut:immemorcs prorfus:quod per filiû eius uirucR non folû
uitam ipfl inter finitimos tutam habuifTeîuerû etiam tantas opes imperiûq? orbi«: ausefiflènt
Sed Olympias ubi obftinatos uenire ad fe armatos uidit:uefte regali duabus ancillis innixa ui
tro obuiam procedit:qua uifa percuffores attoniti fortuna maieftatis prions ôi tot î eam me
morue occurtentibus regum fuo^ nominibus fubftiterÛt:donec a Caffandro mifïï funt:qui
cam contoderunt non refugentem gladiûinec uulnera aut muliebriter uociferantem: fed ui -
ro^ more tortiû pro gloria ueteris pfapiœ morti fuccumbentem:ut Alexandrû poflês etiam
moriente matre confpicere.lnfupcr expirans capillis 8i uefte crura contexiffe fermr : ne quid
poffet in corpore eius indecojsi uideri.Poft haec Caffander Theffalonicen regis Aridei filiam
uxorem ducit.Filiû Alexandri cû matte in arcem amphipolitanam cuftodicndos mittit.

Erdica amp; fratre dus Alceta Eumene ac Polyperconte caeterif« dudbus di
uerfx partis occifis finita certamen inter fucceffores Alexandri magni ui-
debat ;cû repente inter ipfos uidores nata difcordiaiquippe poftuhntibus
Pcolemœo ÔC Caffandro amp; Lyfimacho ut pecunia in prœda capta prouin -
cisEcp diuideren£:Antigonus negauit fe in eius belli locios admiffu^ in cu
ius periculû folus defçenderat: Si uc honeftû aduerfus fotios bellum fufci-
fri „.lU-A, A, pereuidercf:diuuIgatfeOIympiadis mortem a Caffandro interfeda: ulci-
la u. Ue,ai Alexandri regis fui filiu eu matre obfidione amphipolitana liberare. His coenirilt;:
Pcolem^us amp; Qffander inita cum Lyfimacho amp; Seleuco lociLte bellû terra m^L eS
ftruebant.Tenebat Ptolem^us œgypm eu africce parte maiore amp; Cypro ôi Phœnic^cS
dro parebat m_acedonia eu Graecia.Afiam ÔC partem orient.s occupauerat Antigonus cums
filius Demetrius prima bdli congreffione a Ptolemxo apud calanSam uindf. In quo dS

maior Ptolemsi iiiodcrationis gloria : quâ ipfius uidoria fuit.Siquidem amp; amicos Deme-

tnï non folum cum fuis rebus dimifit:uerû etiam additis infuper muneribus honorauit^^

rehdo patriae fob fedes qu^rebant:ueritus ne macelonianî^occupare^tSpa'Sione m fo-
cietatem eos recepit:agror^ lis ultimis Macedonia: fimbus affignat.Deinde ne Hercules Ale
xandri filius:q per annos.xiiii.exceffat fauore paterninominis in regnû macedoniœ uocaretî
occidi eu tacite eu marre Barfene iubet:corpora($ eo^ terra obruitfne csdes fepultura prode
ret quaii pa^ facinoris in ipfo ptimu rege;mox in matre eius O'ympiade ac filio admifif-
iet:aireK quoq? film cû matreRoxane p«i fraudeinterficit:fed quafi regnû Macedôiae: quod
attedatxit aliter confeq q federe non poffit.Interea Ptolem^eus cum Demetrio nauali prxlio
itetato congredic;amp; amifTa daffe hofti^ concelTa uidoria in xgyptû rcfugit.Demetrius filiû

Ptolemaei Leuticû amp; fratrem Menelaûamicoftj eiüs cû priuatî inftrumcnti minifleft'o pro-
uocatus pari antea munereaegyptû remittitamp;: utappareret eos non odii fed dignitatis gloria
accenfos donis muneribufcp inter ipfa bella contendebant.Tanto honeftius tunc bella gere -
ban^'rqaanro nunc amicitiae coIunf.Hac uiétoria elatus Antigonus regem fecû Demetrio fi-
lio appeilari a populo iubet.PtoIemaeus quocp ne minoris apud fuos audoritatis bat^refjrex
ab exercitu cognominaf iquibus auditis Caflander ôi Lyfimachus ôi ipfi regiam fibi maiefta-
tem uendicauerunt.Huius honoris ornamentis tam diu omnes abftinueruntîqdiu filiï regis
fui fupereflè potuerunt.Tanta in illis uerecudia fuitmtcu opes regias haberent :regû tamen
nominibusasquo animo caruerint:quoad Alexandroiuftus haeres fuit.Sed Ptolem^us ôi Caf
fander caeceriq; fadionis alterius duces cu carpi fe fingulos ab Antigono uiderent: dû priuagt;
tum fingulo^ non comune uniuerfo^ bellû ducûtjnec auxiliû ferre alter alteri uolût ; quafi
uidoria unius non omnium foret:per epiftolas fe inuicem confirmantes;tempus ]ocû coeun
di condicût:bellûcpc5ibus uiribus inftruût:cui cû CafTanderinterefTe propter finitimû bel -
lum non poIleKLyfimachücüingentibuscopiis in auxilium fociïs mittit,Erat hic Lylîma-
chas illuftri qdem Macedonia loco natus:fed uirtutis experimentis omni nobilitate clarior:
qu^ tanta in illo fuit;ut animi magnitudine philofophia ipfa uiriûq^ gloria omnes :per quos
oriensdomiruseft:uicctit:quippecû Aeixander magnus Califthencm philofophû propter
lâlutationis perficac interpellatû moreminfidia^îquarfibi paratée fuerant;conlciûfuiflèra-'
tus fuiflèt:eûcp trûcatis crudeliter membris abfciffilq; auribus ac nafo labiifœ deforme ac mi
ferandû fpedaculu reddidiffet.Infuper cû cane in cauea claufum ad metum ^teroRiCircûfer
rct:tûc Lyfimachus audirc Califthenem ôi prxcepta ab eorecipere uirtutis folitus :miferatus
tanti uiri non cuipae fed libertatis poenas ^ndentis uenenû ci in remediû calamitatû dedit

quod adcoagre Alexander tulir:uteû obiiciferociffimoleoniiuberet.Scdcaadconfpeélura '

eiusconcitusleoimpetum fecifret:manûmanipulo inuolutam Lyfimachusin os leonisî--
miferit;arrcptaq; lingua feram exanimauir;quod cûnûciatûregieflènadmiratio ifariffalt;5tio
nem ceirit:catioremce cû propter conftantiani tanta: yirtutis habuit.Lyfimachus quoq? ma-
gno animo regis ueluci parentis tulit contumeliam.deniq^ omni ex ammo huius fadi memo
ria exturbataipoftea in india infedanti regi quofdam palantes hoftes cû a fatcllitu curba equi
fui celeritate defertus cffet:folus ei perimmenfas harena^ moles curfus comes fuit.quod idé
antea Philippus frater eius cufacere uoluinet:intcr manus regis expirauerat, Sed Lyfimachu
deiiliens equo Alexander haftac cufpide ita in fronte uulnerauitiut fanguis aliter claudi non
polîêt.'q diadema fibi demptû rex alligandi uulneris caufa capiti eius imponeret:quod aufpi-
CIÛ primû regalis maieftatis ^fimacho fuit.Et poft mortem Alexandri cû inter fucceflbres^
Alexandri^uinciaediuiderennferociffim^ gétes quafi omniû fortiflîmo aflignats fûc.Ad^o
etiam confenfu uniuerfo^ palmâuirtutis inter caeteros tulit.Prius g bellû inter ptolemseum
fociofcç eius aduerfum Antigonû committeref îrepente ex Afia maiore digreflus Seleucus no
uus Antigono hoftis acceflferat.Huius quoqj ôi uirtus cbra 8i origo admirabilis fuit, fiquide
mater eius Laodice cû nupta effet Antiocho claro iter Philippi duces uiro uifa eft fibi p qeté
ex concubitu Apollinis concepiflê:grauidâ^ fadâ munus côcubitus ânulû a deo accepiffe:cu
ius géma anchora fculpta effet.Iuflaq; id donû filiû que peperiffet dare:admirabilé fecit hue
uifum amp;:ânulus q portera die eiufdem fculpturae I ledo inuétus eft;amp; figura anchors:: qus î
femore Seleuci nara cûipfo patuulo fuit,Qulobré laodice ânulû Seleuco eûci cû Alexandro
magno ad pficâ militia edodlo de origie fua dedit. Vbi poft morte Alexandri occupato regno
oriétis urbé codidiMbi^ gemîae originis memoria c5fecrauit;nâ ôi urbé ex Antiochi pfis no
mîe antiochia uocauir:ôi câpos uicinos urbi Apollini dicauic:origis eius argutiiétû etiâ .pofte
ris mâfir.fiqde filii nepotefq? eius âchorâ î femore ueluti nota generis naturale habuere! Mul
ta î oriéte poft diuifione îtet focios regni Macedonici bella geffit.prîcipio babylonia'cœpit.In
de audus ex uidoria uiribus badriaos expugnat;trâfitû deîdeî Idia fecitrq poft morte Alexâ
dri ueluti a ceruicibus iugo feruitutis excuffo pfedo eius occiderat:audor libertatis fâdrocot
tus_fuerat:f?dtituIûlibertatispoftuidonai feruituté uerterat.figdécccupato regno populu
que ab externa domîatiôe uédicaueratiipfe feruitio pmebat.Fuit hic gdé hûili genere natus :
fed ad rcgnt poteftaté maieftate numîs îpulfus:qppe cûpcacitate fua Alexâdrû regé offédiffet
îterficia rege iuffus:faluté pedûceleritate qu^fierat:ex qua fatigationecû fomno'captus iace
retjleo ingentis formas ad dormientéacceffinfudoréc^ pfluenté lingua ei dercrfit : expergefa
ctu($ bMde rliqt.Hoc^digio primû ad fpé regni îpulfus côtraclis latrôibus Indos ad nouitatç

regni follicitauit.MoIienti deinde bellum aduerfos praefeóös Alexandri elephantusferusin
finitae magnitudinis ultro fe qbtulit:amp; ueluti domita mafuetudine eum tergo excepit.Duxqj
belli 8C praeliator infignis fuit.Sic acquifito regno Sandrocottus ea tcmpeftate;qua Seleucus
futurae ngt;agnitudinis fundamentaiacebat.Indiam poffidebatïcum quo fada padione Seleu-
cus compofitif^ in oriente rebus in bellum antigoni defcédit. Adunatis igitur oîum focio^
copiis praeliu cômittit .In eo Antigóus occidif'.Demetrius filius eius î fuga uerntïfèd focii^-
fligato hoftili bello denuo in femetipfos arma uertût:8i cum de prxda non côucniunt;ite^
in duas fadionesdeducuntur.Seleucus Demetrio;Ptolemœus Lyfimacho iügimr.Caffandro
defudo Philippus filius fuccedit;fic quafi ex integro noua Macedonian bella nafcuntur.

Oft Cafländn regis filiiqj eius Philippi continuasmortestThefTalonice résina
uxor CafTandri non magno poft tempore ab Antipatro filio cum uitâ eti'am
per hubera materna deprecarerurtoccdif.Caufa parricidii fuit:quod poft mor
tem mariti in diuifione inter fratres regni propenfior fuiffe Alexandro uideba

. n po^it.Ub haec igitur Alexander in ultione maternée neds gefturus cum fratre belM au-
xijiu a Demetrio petit:nec Demetrius fpe inuadendi Macedonid regni mora'fedtrcuius adue
tu uerens Lylmiachus perfuadet genero fuo Antipatromt malit cum fratre in grarclâ reuerti
q paternu holte in macedoniam admitti.Inchoartam igitur inter fratres reconciliationem câ
pr^fenfiflet Demetrius per infidias Alexand^ îterfècir.Occupatocp macedoni;^ regno c^dé
apud exercitu excufaturus in concionem uoc3t.Ibi prioremfepetituab Alexandro allegat î
nec feciffe fe led occupaflê infidi3s:regem autem fe macedonix uel aetatis experimétismel cau
fis iuftiorem effe:patré enî fuû 8i Philippo regiîôi Alexandro magno fodu in omni militia fu
ifTetliberopideinde Alexandriminjft^:8iad perfequendos defedores ducem extitiftexon-
rra Antipat^ auu ho^ adolefcentiu amariore femper minift^ regni:q ipfos reges fuilTe.Caf-
fandß^uero patrem extindore regiae domus:non fœminis non pueris pepercifTemec cefTafïè
quoad omnem ftirpé regiae fobolis deleret.Ho^ fcele^ ultioné quia nequiffet «ab ipfo Caf
fandro exigere ad liberos eius tranflatam.Quamobrem etiam Philippû ôi Alexand^;quia fî
quis inanium fenfus eftmon interfedores fuos ac ftirpis fuae.Sed ultotes eo^ Macedonia re-
gnum tertre malle;per bœc mitigato populo rex Macedonia: appdlatur.Lyfimachus quocs
r'f . « œu'^l^^ ^^^^^ prxmercturme eodem tempore ôi aduerfus Demetriu dimT
care neceue habere tradira ei altera parte macedoni^e.-quae antipatro eius genero eueniat oa-
cem cu eo fecit.lgitur Demetrius totis macedonia regni uiribus inftrudus ci Afiam
re ftatuifTetnteray Ptolem^us Seleucus amp; LyfimachSs expertiquot; priore cemSne ™

m europa.His comitem fe amp; belli fpdum lungit Pyrrhus rex epiri fperans non diffic us De

corrupto m fugam ado regnu macedonia occuparat.Dum ha:c aguntur 'Lvf mLhS
gene^ fuu Amm regnu macedonia ademptu fibi foceri fraude quÄem inSeäS
amq^fuani Euridicem querdarum fociam in cuftodiam tradit. At^ ita uniueramp;Sandri
domus Alexandro magno feu neds ipfius feu ftirpis extindae pœnas partim c;ede partim fup

I ^ maluit.Finito bello PtoIema:us cum magna rerum geftarum gloria mo
riLnbsp;gentium mmimo natu ex filiis ante mfirmitatem regnum tradiderat:duf-

rationéreddideratîcuius no minor fauor î acdpédo 5 patris in tradédo regnu
SnVri.^nbsp;^nbsp;^^^P'a ét ea res amoréparé populi iuueni côci

'nbsp;^^^^nbsp;Pquot;^'»'^^ tradito;priuatu ofFidu regi îter fatellites fuderanoi'q? regno

, Puicnnus r^is ee patre dixerat.Sed iter Lyfimachu ôi Pprrhu regé focios pauloâte aduerfus
Uemetriu ailiduu iter pares difcordia malu bellu mouerat.Vidor Lyfimachus pulfo Pyrrhp
macedomam occupauerat.Inde Thracix ac ddnceps heraclese bellum intulerat:cuius urbis:
ocinitia« exitusmirabilisfuere;quippc Boetiispeftilentia laborantibusoraculum delphis

Eerponderar;colonwm in ponti regione facram Herculi condercnt: cù propter metü longse
dC periculofae nauigacionis mortem in patria omnibus praoptantibus res omiflâ eflct.bellû
his phocenfes intulerûtiquo^ cû aduerfa prarlia pateren£:iterato ad oraculû dccurrût;rel^ô
fû idem belli quod pcftilentia: remediû fore.lgif cû fcripta colorio^ manu in metapôtû de-
lati urbem heracleam condidcrunt:« quoniam fadorum aufpiciis in eas fedesdelati erant.
Breui pofi: tempore m ignis opes parauecemiulta deinde huius urbis aduerfus finitimos
bcila multa etiam domcîtica; diflcnfiôis mala fuere.Inter ccetera magoifica uel pracipue il^
lud memorabile fuit:cû re^ potirenf atheniéfcsmidif^ perfis grseciae amp; afiar tributû in tu-
telam claffis defcripfifTentiomnibus cupide ad pra^fidiû falutis fua côferentibus foil heradié
fes ob amicitiâ regûperfico^ collationé abnuerât.Miirus itac^ ab atheniéiibus Malachus cû

turiclaflèm cû maiore parte exercitus naufragio repétina téf^ftatis amifit.Itacß cû neœ ma-
ri poflènt amiffis nauibus ne^ terra auderét c J parua manu inter tot ferocifîîmas genres re-
uerti.HeracIienfes honeftioré beneficii g ultionis occafioné ratin'ftrudoscômearibus auxili
jflt;ß ^mittunbene agro^ fuo^ populationé exiftimâtesifi quos holles habuerâtî amicos red
didiirent.Paliï fût inœr plurinia mala ét tyrannidéifiquidé cû plebs etiâ nouas tabulas amp; di-
aidon^gïoji diuitû îpotéter flagitaréndiu re î fenatu tradata cû exitus rei non inucniréf;
ad polhremû aduerfus plebé nimio ocio lafciuiér.é auxilia a Thimoteo atheniéfiû duceî mox
ab Epaminûda thebanopd pctiuere;Vtrifcp negâtibus ad Clearchû que ipli î exiliû egerânde-
cutrût:râta calamitatû neceflltas fuitmt cui patria'îrerdixerât:eû ad tutellam patria uoearet
Sed Clearchus exilio facinorofîor rcdditus;amp; diffenfioné populi occafioné iuad^éda tvranni-
dis exiftimâsîprimo tacite cû Mithridate ciuiû fuo^ hofte colloquitur:8i inita fodetatepaci
fcifrut reuocatus in patriâ prodita ei urbe pfedus eius côftitueref.Poftea aût îfidias:quas ci
uibus parauerat ipfû Mithridate uerterat.Na'9 cû udut arbiter ciuilis difcordiae de exilio re-
uerfus eflêt;ftatuto tépore quo urbé Mithridati traderetîipfû cû amjds fuis cepit captûq? ac-
cepta îgéti pecûia dmiifit. Atœ ut in fllo fubitû fe ex focio fecit hofté;fic ex defenfore fenato-
lia caufac;repéte patronus pleliis euafit:3i aduerfus audores potétia fua 3 quibus reuocatus
in patriâ;per quos in arce collocatus fueratmô folû plebé accéditmeamp;etta nefâdiffîma quacp
t^rannica crudelitatis exercuit.Igitur populo ad côdoné uocatoineœ fc affutus âplms graf
fanti m populu fenatui ait uerceflu^ etiâ fi î priftina fa:uicia perfcueretîamp; fi par effe crudelita
ti fenato^ arbitrarent abitu^ cû militibus fuistneq? ciuihbus difcordiis îterfedu^.Si uero
diffîdât uiribus propriis uîdicé fe ciuiû nô defutu^:proîde côfulâtfibi ipfi iutótabire fi ma
lintmelfociûcaufapopularisremanere.HisucrbisfollicJtataplebs fûmûadeûimperiû de-
fertÄ dû fenarus potétia traicifnn feruituté fe tyrannica dominatiôis cû côiugibus ÔC libe
ris traditJgif Clearchus.lx.iênatores côprahéfos nâcateri infugâ dilapfi erânin uîcula com
pingit;latari plebs qgt; a duce potilîîmû lenaro^ lénatus delerefmerfac^ uice auxiiiû eo^ î exi
tiû côuerfû dTetiquibus dû morté paffim oî bus minafîcariora eo^ pracia facit fiquidé Clear
chus magna pecûia quafi minispopulioculteeos fubtradatur us accepta fpoliatos fortûis ui
ta quocj fpoliauit.Cognito deinde g» beilû fibi ab iis qui profugerant mifericordia in auxiliû
follicitatis ciuibus pararefjferuos eo^ manumittit;amp;: ne quid in affîidis honeftilTimis domi
bus deeffetmxores eo^ filiafcpnuberelêruis fuis ppofita reculântibus morte compellit:ut
eos fibi fidiores amp; dominis îfeftiores redderet.Scd mf onis ta lugubres nuptia grauiores repé
rinis fûeribus fuerentaq? multa fe ante nuptias:mulra in ipfis nuptiis occifis prjus nouis ma
ritis îterficiût Si fe ta fûeftis calamitatibus uirtute îgenui pudoris eripiûtipraliû deide cômit
titur.'quo uidor tyrânus captiuos fenatores in triûphi modûper ora ciuiû trahir. Reuerfus î
urbé alios uindntorquet alios:aIios ocddit;nullus locus urbis a crudditate tyrâni uacat acce
dit fauit! a Îfolétiaîcrudelitatî arrogâtia.Interdû enî ex fucceffu côtinua fe'iciratisobliuifci
tur fe hominem.Interdum louis filium fe dicitieunti per publicum aurea aquila uelut argu-
mentum generis praferebatunuefte purpurea amp;: cothurnis regum tragicorum ôi aurea coro
na utebatur:filium quoq; fuum Ceraunon uocatmt deos non mcndacio tantum uerumeti -
am nominibusilIudat.Hac ilum facere duo nobililÏÏmi iuuenesChion Si Leonides indigna
tespatnamliberaturiinnecem tyranniconfpirant.Eranthidifcipuli Platonis philifophi:
qui ujrtutem ad quam quottidie prafedis praceptis magiftrierudiebantunpatria exhibere
cupiéces quinquaginta cognatos ueluti clientes in infidiis locant.IpG more iurgantium ad ty
rannum udutiad regem in arcem contendunt;qui iure familiaritatis admifïï : dum alterum

pnorc dtcentem întenrus audit tyrannusab altero occupatut .Sed ipß fociis tardius auxiliÖ
letentibus a fatellitibus obruuntur:quarc fadum eft;ut tyrannus quidem occideretur:fed pa
tria non liberaretur. Nam frater Clearchi Satyrus eadem uia tyranide inuadit;multi% annis
per gradus ïucceflîonis heraclenfes regnum tyrannorum fuere.

Er idem ferme tempus Hellefponti 8l Cherfonefî r^onibus terrxmotus fu-
itmiaxime tatum urbs lyfimachia ante duos amp;.xx.annos a lyfimacho condita
cuerfaeft.q,portentadira lyfimacho ft,rpn^auj ac ruinam regni cum cladc

tempore Apthocl^ filmm fuum:quem in fucceffionem regni ordinaueratî
per qûjftwulta belh profpere geflêrat non folum patrium uerumetiam hmu ultra mo-
rem prorfus miniftra Arfyrice nouerca uencno interfecit.H^c illi pnma mali labes:hoc ini-
tium pende ntis ruin^ fuit.Nam paniadium principum fecutse c^deTfum LnrSnïïuD^^
cia:g, ocafum iuuenem doIebant.Ita9 amp; hùqui exercitibus prseranrfcmaViSJTS^^^
def^iebanneumq, pronum ïam ex xmulatione gloria bellum IyfimaSnfer?e cILZ^
Vlrimum hoc certamen commilitonum Alexandri fuit.amp; uelut' ad exemS fo^i St
rcferuatum lyfimachus quatmor amp;.Ixx.annos natus erat. Seleucus fepteXTx ?gt;d S hac
actate utruç animi luucniles erant:imperiitj cupiditatem infatiabilem gweSnt oSoi S
ÄST' tenerennanguftiiTfubimet inclufi uidebanturSL fS^n an
bSsÄdm ÎZquot;quot; quot;quot;f^ nquot;ttebantur.ln eo belle lyfimachus amiffiStea
uus ^ina Gim Ilbensmon ftrenue mones poftremus domus fuas cumulus acceflît.Ljetus ta
ta UlCtoria ieleucus 81 quod maius uidona putabat:folum fe de cohorte Alexandri manfifîê
uilt;ftoremlt;^ uidlo^ extitiflê non humanû opus eflç fed diuinum munus gloriatur ; ignarus
prorfus non multum poft fragilitans humanae (ê ipfum exemplum futurumîquippe poft me
fes admodum feptem a ptolemacotcuius fororem lyfimachus in matrimonio habuerat-per in
fîdias drcumuentus ocddif.'Regnumq? macedoniae:quod lyfimacho eripuerat:cum uita oa-
riter amittit.Igitur Ptolemaeus cum amp; m gratiam memoriiemagni Ptolem® patris 8C in fa.
uorem ulnonis lyfimachi ambitioftjs ad populäres effetjprimo lyfimachi filios condliare fi-
bi ftatuitmupriafœ Arfynoes forons fuae matris eorum petit.-puero^ adoptione promilTa ut
cum in locû eo^ fucceflilTetniihil illi moliri uel uerecûdia matrismel appdatione patris aude
tent.Fratris quocp regis aegypti concordiam per epiftolas deprecaf jprofeffus deponere fc oamp;
tenlam erepti patcrni regnimecç amplius a fratre quaefimrumiquod honeftius a paterno ho^

cû S^'ih.^hlTquot;'^nbsp;Eumeni Antigono Demetrii filiis:Antiocho fîlio5eleuci

eu quibus habiturus eratrne ternus fibi hoftis accederet.Sed nec Pyrrhus rex Eoiri omifTnc s
gens momentu futurus utri patri fodus acceffîiTettqui amp; ipfe IpolLe SoSen?^^^^

bus fcparnbusuendicabat.Itaq?raretinisaduerfusromanosIaturus ai S
pauesadexercûûdeportandûiSutuopetitabAntiocSo^

firmitateuiriûueniaefTettquinc^miliapeditÂequitûquatt^^^^^^
q î biénii ufû dedit.Ob h^c Pyrrhp fiha Ptolemli in

Iiquit.Sed quonia ad epm metione uentû e;de origine regni eius pauca narra^ffl?

3ed Pyrrhusïû î tcplû dodon« louis ad confufëdSeniiTetnb A^rfÄ'^^^ ï
ex cuius man-imonio odo liberos fuftulit.Ex his nônullas Src^^^^^

ne demde regnum ad Arifbam defcendincui quonia' pupillus 8i unicus ex géte nobili fupercf
icf.mtentione omnium cura feruandi eiuseducandicç publice tutores côftituunmr:athenas
quuq; erudiendi gratia milTustquanto dodior maioribus fuisttanto amp; gratior populo fuit.

l'ornas itacj amp; leges ôi fenatum annuofsß raagifttatus amp; reipublica formam compofuit ;

utaPyrrhofedes ficuita cultibr populo ab Arifba ftatuta:huius filius Neoptolemus fult;
it;ex quo nata eft Olympias mater Alexandri magnitSi Alexander qui poft eum regnum Epi
ri tenuitrSi in Italia bello gefto in Brutiïs interiit.Poft cius mortem frater ^acides regno fuc-
ceflît,'qui afliduis aduerfus Macedonasjbellorum certaminibus populum fatigando offenfam
duium contraxit;acpropterea in exilium adlus; Pyrrhum filium binium admodum paruu-
lum in regno reliquit;qui dC ipfo eum a populo propter odium patris ad necem quaererctur :
furtim fubtradus in Illyrios defertur;tradituf(ç eft Beroe Glauci regis uxori nutriendus:qua
8i ipfa generis asacidaru erat.Ibi eum feu mifericordia fortun£eeius:feu ïfantilibus blandimé
tis indudus rex aduerfum Caffandrum macedonis regem qui eum fub bdli comminationc
depofcebat.'diu protexinaddito in auxilio etiam adoptationis officioïquibus rebus moti epi
lotx odio in mifericordiam uerfo annorum.xi. eum in regnum reuocauerunt: datis tutori-
bus qui regnum ufcp adultam eius xtatem tuerentur. Adolefcens deinde multa bella geffîtîtâ
tufç re^ fucceffu haberijcoeptus é;ut Tarétinos folus aduerfus romanos tueri poffc uideref.

litur Pyrrhus rex cpiri cum iterata Tarentinorum legationé additis (ânnitiû
amp; lucanorum precibus 8i ipGs auxilit^aduerfus romanos indigentibus fatiga-
retunnon tam fupplidum predbus q fpe inuadendiltaliximperii indudus
uenmrum fecum exerdtu pollicetur.In quam rem inclinamm femd animum
praecipité agere cœperant exempla maiorumtner aut inferior patruo fuo Ale /
.J^dro uidereturtquo defenforc iidem Tarentini aduerfus brutios ufi fuerant
aut minores ani^s magno Alcxandrohabuiflèiqui tam longa a domo militia orientem fu-
begitjgitur rdido cuftode regni filio Ptolemaeo annos.xv^nato exerdtum in portu tarétino
exponit;duobusparuuIis filiis Alexandro 61 Heleno in folatia longinquac fecum expedition
nis addudlisicuius audito aduentu conful romanUs Valerius Leuinus feftinans ut primus cû
eo congrederetur:q auxilia fociorum conuenirenttexcrdtum in aciem deducit^nec les tâmôf
fi numero militum inferior elTetîcertamini moram fecit,Sed romanos uincentes iam inufi
rata ante clephantorum forma ftupereprimorniox cedereprodio cccgiKuiaorefq? iam noua
macedonum monftra;repente uiceruntmec hoftibus incruenta uidoria fuittnam amp; ipfe Pyr
rhus grauiter uulneratus eft:amp;: magna pars militum eius caefa:maioremq5 gloriœ dus uido-
rix q lazticiam habuit.Huius pugnœ euentum multse ciuitates fecutae Pyrrho fe tradunt. In-
ter caetcros etiam locriproditopraeGdio Romano ad Pyrrhum deficiunttex ea prxda Pyr-
rhus,cc.captiuos milites gratis romam remifittut cognita uirtute eius romani cognofceient
etiâ liberalitatemJnteriedis deinde diebus cum fociorum exercitus fuperuenifletjiteratop-
lium cum romanis facit.'in quo par fortuna priori bello fuitJnterea Mago dux carthaginen
fium in auxilium Romanorum cum.cxx.nauibus mifTus fenatum adiitijegre tulifie cartha-
ginenfesaffirmans;g^belluminitaliaa peregrino rege paterenturtob quam caufam miflum
fc ut quoniam externo hofte oppugnarenturjcxternis auxiliis iuuarenturîgracias a lênatu car
thaginenfibus ad2e:auxilia(5 remifra.Sed Mago punico ingenio poft paucos dies tacims qua
fi pacificator arthaginenüum Pyïrhum adiit fpeculaturusconfilia cius de ficilia:quo eum
accerfiri fama erat.Nam romanis eadem caufa mirtendi auxilia carthaginenfibus fucratîutro
mano bello ne in ficiliam Pyrrhus tranfire pofletîin italiaîdetineretur.Dum baec aguntur: le
gatus a lenatu romanoFabricius Ludnus milfus pacem cum Pyrrho compofuit:ad quam cô
firmandam Cineas Romara cum ingentibusa Pyrrho donis mifïusmeminem cuius domus
muneribus pateretanuenit.Huic côtinentix romanorum fîmile exemplum iifdem ferme té
poribus fuit.Nam n^a a fenatu in ^gyptum legatione cum ingentia fibi a Ptoîemxo rege
miiramunerafpreuiflentîinteriedis diebus ad cœnaminuitaris auresecoronaemifTae funt:
quas illis honoris caulâ receptas poftera die ftatuis regis impofuerunt. igitur Cineas cum tur
batam cum romanis pacem ab Appio Claudio renunciafleKinterrogatus a Pyrrho qualis ro-
ma effet.'refpónditi regum urbem fibiuifam. Poft hxc legati ficulorum fuperueniun« tradé
tes Pyrrho tonus infulae imperium:qui affîduis carthaginenfium^bellis uexabatur Jraœ reli-
do locris Alexandro filioîfirmatifqp ciuitatibus ualido praeGdio in Sidliam exercitû traiecit.
Et quoniâ ad carthagtnéfiû métionéiuentu eftrde origîe eo^ pauca dicenda funt:repetitis ty
rioji paulo altius rebiasrquoje cafus et/â dolédi fuerât, Tyrioji gcs côdita a phœnicibus fuit;

quftèrrsiiîbtu UeXati relidö patna: loio anynum iiagnum puiiHJuuuA mon ^iuauuuui m
tus incoluerunt:condita ibi urbe quam a pifdum ubertate fidona appellauerunttnam pifcem
phenices fidon uocant.Poft mültos deinde ânos a rege afchalonioïum expugnati nauibus ap
pulfi ryron urbem ante annum troianœ cladis condiderunt.Ibi perfarum bellis diu uariecp fa
tigati uidores quidem fuere;fed artritis uiribus a feruis fuis multitudine abundantibUs indi-
gna fupplicia perpeffi funt;qui confpiratibne fada omnem liberum popuium cum, dominis
interficiuntutqj ita potiti urbe lares dominorum occupant:rera.p.inuadunt;eoniugçs ducût
ôi quod ipfi non erant liberos procreantmnus ex tot milibus feruorum fuit: qui miti inge-
nio fenis domini paruuliq; filii eius fortuna moueretur:dominufcp non truci feritate trucida
uit:fed pia mifericordia ac humanitate refpexitJtaqj cum uelut occifos alienairet; feruiîqj ck
ftatu reipublics deliberantibus placuiflet regem ex fuo corpore creari:eum^ potiffimum q
fi acceptifTimum diis:qui folem orientem primus uidiiret:rem ad StratOnem(hocenim ei no
men erar)dominum occulte latentem detulit:ab eo formatus cum medio nodis omnes in
unum campum proceflîflênt:c^teris in orientem fpedantibus folus occidentis reeioneni in
tuebatur:id primum aliis uideri furor m occidentem folis ortum querere.Vbi uero dies ad^
uentarecœpit:editiflimifc5 culminibus urbis oriens fplenderc expedantibus aliis ut ipfum
folem afpicerentîhic prmius omnibus fulgorem folis in fummo faftigio duitatis oftendit:nó
feruilis ingenii ratio uifa:requircntibufqp audorem de domino confitetun Tune intelleläa
eft quantum ingenua feruilibus ingénia praîftarent:malidaœ feruosnon fapientia uincere
Igitur uenia fem tilioqj data eftîamp;udut numine quodam relèruatos arbitrantes regem Stra-
tonem creauerunt.'poft cuius mortem regnum ad filium ac deinde ad nepotes tranfit. Célé-
bré noc leruorum fadnus metuendumcç exemplum toto orbe terrarum fuit.ltaœ Alexâder
magnus cum interiedo tempore in oriente bellum gereretudut ultor publics fecuritatis
expugnata eorum urbe omnes:quipra:lio fuperfuerant:ob mcmoriam ueteris csedis cruci-
bus affîxit.genus tantum Stratonis inuiolatum feruauit: regnumqj ftirpieius reftituit inge
nuis ôi innoxiis incolis infulae attributistut extirpato lêruili germine genus urbis ex integro
condiretur.Hoc igitur modo tyrii Alexandri aufpiciis conditi parfîmonia ôi labore quxren
ti cito conualuere.Antedadem dominorum cum ôiopibus ôi multitudine abundarent;mif
6 in africam iuuentute Vticam condidere cum interim rex tyro decedit filio pygmalione ÔC
Ehfa fiha infignis formae uirgineh^redibus inftitutis.Sed populus Pygmalioniadmodû pue
lo regnum tradidit.Elifa quoq? Sichaeo auunculo fuo facerdoti Herculis:qui honos fccûdus
•a regcer3t:nupfit;huic magna: fed diffîmulat£e opes erantjaururoq? metu regis non tedls fed
terrae crediderat: quam rem ôifi homines ignorabant:fama tamen loquebatur: qua incenfus c, f i ^ gt; i ». I
dE^ quot; ^''''^^'quot;quot;shumaniauunculumfuumeundemcp generum fuum fine refpedu '
mffiJir« • ^ ^^^^ frankem propter fcelus aduerfata ad poftremum difTimulato odio quot;nbsp;'

trem dolo aggreditunfingit fe ad eum migrare uelle ne amplius d mariti domus cupX ob
Imionis grauem ludusimagmem renouaret:ne ue ultra amara admonitio oculis eTocurS

turum.Sed Elila miniftros migrationis a regemiffos nauibus cumopibus fuis prima uefoeS
: imponit prouedaq? m altum compellit: eos onera härenes pro pecunia inuolota in mare de

Iiqueratîhabeatq? inferias.'quas habuerat caufa morris;tunc ipfos miniftros a-gredÂbi
quidem ait optatam olim mortem fed illis acerbos cruda tus ôi dira fuppliciammineS^^^

Snrâ aSfiturSfUirgines are nuptias ftatutis dotale pe-
tTas SSnbsp;ad litus maris mittere p rdiqua pudidtia:libaméta Veneri folu.

miio mgienre gieqm parare tîaegce predbus matris Ôi deorura minis uidus quieaitt cui

cum infpirati uatcs canerent non impune latarum:lî incrCnienta mbis toto otbeaufpicatiflî
mainterpellaflêt.'K hoc modo fpacium refpirandi fugientibus datum.lta^ Elifa ddata in a-
fricac finibus incolas loci eius aduentu peregrinorum mutuarumqj terum commctcio gau-
dentes in amidtiam follicitat;deinde empto loco qui corio bouis tcgi polfitiin quo feffos 16
ganauigatione fociosîquoadproficifcerewt:rcficerc poflètxorium m tenuilïïmas partes fe
cari iubetatcj ita maius lod fpacium q petieratîoccupatmnde pollea ci loco byrfse nomcn fu
it.Confluentibus deinde uicinis loco^;qui fpelucri multa hofpitibus uenalia inferebant: fc-
dcfq? ibi ftatuentibus ex frequentia hommum uelut inftar ciuitatis effedlum efl.Vticenfium
quoœ legati dona ut lànguincis attuleruntîhortaticp funtmt urbem conderentmbi fedes for-
titi eUent.Sed ÔC Afros detinendi aduenas amor coepit.Itacj côfentientibus omnibus Cartha
go conditur:ftamto annuo uedigali pro folo urbis,In primis fundamentis caput bubalû in-

uenmmeft:quodaufpiciumquidemfruä:uofa:terrae;fedlaboriofae perpetuot^p feruac urbis

fuitîpropter quod in alium locum urbs tranflata.Ibi qu0(j caput equi repertum bellicofum
potentem«^ populum futurum fignificans urbi aufpicatam fedem dedit.Tunc ad opinionera
noua urbis concurrentibus genibus breui ÔC populus ÔC duitas magna facta elt. Cum fuccef
fu rerum lîorentes Carthaginis opes effenttrex mauritanorum Hiarbas decern pcenorû prin
cipibus ad fe accerfitis Elifa nuptias fub belli denundatione petinquod legatir^ina refèrrc
metuentesîpunico cum ca ingenio egetuntînunciantcs regcm aliquem pofcere qui cultiores
mores uidluft^ cum Afros perdoceat.fed quenq inucniri non poflê:qui ad barbares ÔC fera-
rum more uiuentes tranfire a confanguineis uelit.Tunc a regina caftigati:fi pro falute patria
afperiorem uitam recufarent:cui etiam ipfa uita fi res exigat debeatur.Regis mandata aperue
re dicentes:qua pracipiat aliis ipfi facienda elTcîfi uelit confultum effe.Hoc dolo capta diu
Sichai uiri nomine cum multis lachrymis Ôi lamentatione flebili muocatoad poftremum

culta é.Condita é urbs hac.lxxii.annis ante g roma:cuius uirtus fîcut bello dara luiH ita alt;V
mi ftatus uariis difcordiarum cafibus agitatus cft:cum inter catera mala etiam pefte labora-
rent:cruenta factotum religione ôi federe pro remedio ufi fût.Quippe homines ut uiôimas
immolab3nt:Öi impuberes:qua atas etiam hoftium mifericordiam prouocatîaris admoue-
bantipacem deorum lânguine eorum expofcentesjpro quorum uita dû rogari maxime folct*
ItacR aduerfis tanto federe numinibus cuminSidlia diu infdiciter dimicaffenn tranflatoin
fardiniam bello amiflâ maiore exercitus parte graui pralio uidH funt ; propter quod ducem
fuum Machaumxuius aufpidis Ôi Sicilia partem domuerant;amp; aduerfus afros magnas res
gelTerant cum parte excrdtus:qua fuperfûcrat:exularciuirerunt:quam rem agre ferentes mi
lites legatos Carthaginem mittunt:qui reditum primo ueniamcp infdids militia petantita-
men denuncientrquod fi predbusnequeantarmis fe confecururos.Cum preces ôi wwxlcga
torum fpretaefrentîinteriecftis diebus confcenfis nauibusarmati ad urbem ueaiuntîibi deos
hominefœ teftatinon fe expugnatum fed recuperatum patria uenire oftenfuroto quot;uibiK fu
is non uirtutem fibi priore bello fed fortunam defuilfe.Prohibitis commeatibus: oblelfaç
urbe in fummam defperarionem Carthaginenfes adduxcrunt.Interea Cartalo Mâchai ducis
exulis filiusîcum prater Caftra patris a tyro : quo décimas Herculis ferre ex prada ficilienfi:
quam pater eius ceperatîa carthaginenfibus miflu^fuerat:reucrtetcturîaccanruf(Ç a pâtre ef
fenpublica fe prius rdigionis offida executurum q priuata pietatis:refi»ndir. quam rem amp;
fî agre ferret pater mon tamen uim afFerre rdigioni aufus cft.lntericöis ^ebus Cartalo peti-
to commeatu a populo cum reuerfus ad patrem eflètîornatuf^ purpura 8C infulis facerdotii
omnium fe oculis ingereret.Tum in fecreto parer addudlo ait:aufus ne es nefiâdiflîmû capot
ifta purpura ôi auro ornatus in confpedum tot miferorum duium uenire:S( mœfta ac lugé
tia caftra circumfluenribus quieta fdicitatis infignibus udut exultabudus intraref Nulg ne
te aliis iadare potuifti^Nullius locus aptior g fordes patris Si exilii infelids arumna fuerût^
Quid ôi paulo ante uocatusmon dico patrem ducem cette ciuium tuorum fuperbe fpreuiftif
Et quid porto tu in purpura iftam corôif^ aliud g uidoriarum mearum titu os geris^Quo-
niam igitur tu in patrem nihil nifi exulis nomcn agnofds:reo quo^ imperatorem me magis
g patrem iudicaboîftatuam^ in te cxeniplum:ne quis pouhacinfclicibus mifcriispatiisillu

datîâtq; ita cum ornatu Tuo in altiffîmam cracem in confpeÄu urbis affigi iuffit.Pofl paucos
deinde dies Carthaginem capit;euocatocp populo ad concionem exilii iniuriam queriturîbel

um iniuriofi exilii omnibus feueniam dare dicit.Atqp ita decem fenatoribus interfedis urbé
legibus fuis reddidit.Nec multo poft tempore affedati regniaccufatus:duplicis amp; in filio K
in patria parriddii pœnas dedit,Huic Mago imperator fucceflîtîcuius induftria amp; opes Car-
thagmenfium 8C imperii fines di bellicae gîoriae laudes creuerunt»

Ago Cartbaginenfîum imperator cum primus omnium ordinata difciplina
militari imperium pœnoruni condidifTetmirefq; ciuitatis non minus bdlan-
di arte q uirtute firmaflet;defungitur;rdidis duobus filiis Haftrubale et Ha-
I milchare:qui per ueftigia paternœ uirtutis decurrentesficuti generi ita di ma-
^ gnltudini patris fuccdTeruntJis dudbus fardiniaebdium illatum:aduerfus a-
fros quoep uedigal pro folo urbis multorum annoRi repetentec dimicatûîfed
afro^ feutWa luftionita ôi fortuna uperiotfuit-.tólumc^ cunfhisffiS^nfpSS^^^
armis finituJn fardinia quoqj Haftrubal grauiter uulneratus imperio Hamilcharf fratri tra-
diio interiitxuius mortem tum ludus ciuitatisrtum amp; didaturx udedm:amp; triumpbi quat-
tuor infignem tecere.Hoftibus quoq; creuere animi uduti cum duce pœnorum- uires cond-
di(rent.Ita(5 ficiliœ populis propter afliduas carthaginenfium iniurias ad Leonidam fratrem
regis ipartMorum concurrentibus graue bellum natum:in quo Ôi diu ôi uaria uidoria prœli
«um tuit.Du haec agunturdegati a Dario perfaje rege Carthaginem uenerunt: afferentes edi
ctu:quo pœni humanas hoftias immolare ôi canina carne uefci prohibebantur: mortuorum
Corpora cremate potius q terra obruere a r^e iubebanturipctites fimul auxilia aduerfus grx
cosiquibus iliaturus bellum Darius erat.Sed carthaginenfesauxilia negantes propter affîdua
finitimo^ bellaxaeteris ne per ojnnia contumaces uidercntutîcupide pariKrcJnterea Hamil
char bdlo fidlienfi interficiwr relidis tribus filiis Hamilchone;Hannoneï Gifgone.Haftru-
bali quo^ par numerus filio^ fuit Hannibal 6i Haftrubal ôiSapho.Per hos res Carthaginen
fium ea tempcftate rsgebltur Jtaq; ôi mauris bellum illatu: Ôi aduerfus numidas pugnatum *
ôi afri compulfi ftipendium urbis conditae carthaginenfibus remittere. Ddnde cum familia
tanta imperatorum grauis liberse ciuitati efletïomniaq^ agerentsfimul Ôi iudicarent: centum
ex numero fenato^ indices deligunturiqui reuerfis a bello ducibus rationem re^ geftarum
exigerentmt hoe metu ita in bello imperia cogitarentmtdomi iufticiam legefœ refpicerét.In
ncilia in locum Hamilcharis imperator Hamilcho fucceditïqui cum nauali terrefïriœ bello

^arrnagini elletîmœfta ciuitas fuitîomnia ululatibus non fecusac fi ipfa urbs capta elTefDpr
fonabant:clauamp; priuat^ dpmusxlaufa deorum templanntermiffa omnia facraîLnSa
ta oto damnataxundi deinde ad portam congregantun egredientef^ pauSs e naSsl
qui dadi fuperfueranr:de fuis percundatur.Vt uero dubia antea fpe Ôi fîfpLfo metu incerta
orbitatis expedatione calus fuo^ miferis duxit.tunc toto littore^angentium g rStus' râc
infdicmmatp^umatusamp;que^^

miperator Hamilcho fordida feruilicp tunica diftindus.ad cuius confpedû planLtiu a^nS
na iugunturJpfe quoœ manus ad c^lum tédenstnunc fortem fuam nunc publicam Sna
deflennucdeosaccufatîqui tanta belli décorai

abftulerinttqui captis tot urbibus totienfcp hoftibus terreftri naualiœ xSo uidis' exerdtû

rinrnonl^ , quot; lunt.d ic lugdiui pomnc uicere:prxdam:quam rdidis ajfe caltris aDituie-
tuitisnbsp;oftentent:fed quam polTdlioe uacua foe

caduca occupauerint quod ad hoftes pertinet uidores fe re-
oc „ ^ Peftem pertinet uidosinihil tamen fe grauius ferre:q quod inter fortiffimos
T V quot; P°'^uetit:feruatufa lit non ad uitx iucunditatem:fed ad ludibrium calamita
us.quanq udi miierascopiarum rdiqiuas Carthaginem reduxerit:fequo9 fecutu^ comilito.
wes iuos,oi;cniu^9 patris non ideo fe in eam diem uixifle quoniam uelit Uiuete;fed ne hos^

quibus nefandalucs pcpercerat inter hoftium exercitus relidos morte fua proderetttali uoci
feratione per urbem ingreflus:ut ad limina domus fuae uenit;profecutam multitudinem ue
lut poftremo alloquio dimifit ; obferatif$ foribusac nemine ad fe ne fïliïs quidem admiffis
mortem fibi confciuit.

lonyfius ex ficilia pullis carthaginenfibusïoccupato^ totius infula: impe-
rio graue ocium regno fuo periculofamcß defidiam tanti exercitus ratus:
copias in italiam traiecit;fimul ut militum uircs continuo labore acueren-
tur;Si r^ni fines proferrentur.Prima illi militia aduerfus gr£ccos qui pro-
xima italicï maris littora tenebant fuit.Quibus deuidis finitimos quofcj
aggreditur.Omnefcß graeci nominis italiam polTidentes hoftes fibi defti-
natïquae gentes non partem fed uniuerfam ferme italiam ea tempeftate occupauerant.Deniœ
multae urbes adhuc poft tantamuetuftatem ueftigia grscimoris ofténtant.Nan9 Tufco^
populi.-qui oram inferi maris poflîdent a lydia uenerunt.Et uenetos quos incolas fuperi ma-
ris uidemus:capta di expugnata Troia Antenore duce mifit.Adria quocç Illyrico mari pro-
xima;quae óiadfiatico mari nomé dcdit.Graeca urbs eft Si arpos:quam Diomedes excifo Ilio
naufragio in ea loca delatus condidit.Sed ôi pifae in liguribus grarcos audores habent. Et in
Tufcis Tarqüinia ThefTalis ôC Spinambris.Perufini quoc^ originem ab achjeis ducut, Quid
Cerem urbem dicam^ Quid latinos populosi'qui ab Aenea conditi ui'denturJam phalifci:
Iapygii;Nolai;Abelani:nonne Chalcidienfiu coloni fut^Quid tradus omnes Câpaniseî'Quid
BrutiirSabini^^QuidfamnitesfQuidTarenrinirquoslacedaemoniaprofedos fpurióSuo
catos accepimus^Thurino^ urbes condidiffe Philodeten ferunttibicj adhuc monume^m
eius uifif .Et Herculis (agittae in Apollinis templo:quae fatu Troiae fuere.Metapontini quoc^
in templo Mineruae ferramentatquibus epheos a quo conditi fut;cquum troianu fobricauit:
oftentantipropter quod omnis illa pars italiae maior grcecia appellatur:fed prindpio originü
Metapontini cû fybaritanis:ô: crotonienfibus pdlere cxteros graecos italia ftatucrunt.Cum
prim j urbem fyrim cepifTem in expugnationem eius quinquaginta iuuenes amplexos miner
ux fimulach^ facerdotecp deae uelatÛ ornamentis inter ipfa altaria trucidaueruntïob hoe cu
pefte ôi fedinonibus uexarentur priores Crotonienfes delphicu oraculû adierunt: Refponfu
his eft finnem mali fore.'ß uiolatû Mineruse numen Qi interfedo^ manes placaffét.Ita($ cû
ftatuas iuuenibus iuftae magnitudinis ôi in primis Mineruae fabricate coépiflènt,Metap5tini
cognito oraculo deo^ occupandam manû ôi pacem deae rati:iuuenibus modica ÔC lapidea fi
mulachra ponutiói del panifiais plaçant,At^ ita peftis utrobicp fedata eft.cu alteri magnifi -
centiatalteri udocitate ccrraiïcnt:recuperata lanitate non diu Crotonienfes quieuere.ltaç in
dignantes in oppugnatione fyris auxilium contra fe a locrenfibus latû bellum his intulerunti
Quo metu territi Locrenfesad fpartanos decurrunt.'auxilium fupplices deprecantunilli lon-
ginqua m ilitia grauati auxiliû a Caftore ôi Polluce oetere eos iubent.Ne9 legati fociae urbis
refponfumfpreuerunnprofcdiq? in proximû templum fado facrificio auxilium deo^ im-
plorantditatis hoftiis obtentocçîutrebantur; quod petebant: baud lècus laeti q fi deos ipfos
fecum adueduri eflTent.'puluinaria iis in naui componunnfaufti fi^ profedionibus folatia fuis
pro auxiliis deportant.Iis cognitis Crotonienfes Si ipfi legatos ad oraculû Ddphos mittunt î
üidoriae facultatem béllicp profperos euenms deprecantes. Refponfum prius uotis hoftes
q armis uincendos,Cum uouiflènt Apollini décimas praedae locrenfes ôi uoto hoftium ôi ref
ponfo dei cognuo nonas uoueruntttaciram^ ea rem habuereme uotis uincerentur.Itaœ cum
in aciem proceffifrent;amp; crotonienfium centû uiginti milia armato^ cóftituiflét; Locrenfes
paucitaté fuam drcufpicientes(nam folû quindedm milia militûhabebant) omifTa fpe uido
riae in deftinatâ mortem côfpirantitantufc^ ardor ex defperarione fingulos cepit:ut uidores
fe putarent:fi non multi morirenf. Sed dûmori honefte quaerûtfelicius uicerût.Necalia eau
fa uidoria fuit:q quod defperauerunt.Pugnantibus locris aquila ab acie nunq receflit: eofij
ta diu circûuoluit quoad uincerent.In cornibus quoçç duo iuuenes diuerfo a ceteris armo^
habitu:eximia magnitudineôlt;albisequisôd coccineis paludamentispugnareuifi funnnec ul
traapparuerunt.'quam pugnatum eft.Hanc admirationem auxitincrcdibilis fam^ uelocitas
Nam eadem die q in italia pugnatum eft ôi coryntho ôi Athenis Si lacedsemone nundata eft

uidoria.Poft h;2c Groto nienfiibus nulh uirtutis exercitatio nulla arnio^ cura fuinoderant
mim qua: infelicirer fumpferanmutafletcp uiram luxuriaini Pythagoras philofophus fuiffe:
Hic Tarai Demarato locuplete negociatore patre natus:magnilcß fapienrise incrementis for-
matus Acgyptû primo mox babyioniam ad perdifcendos fyde^ motus originéqj mundi fpe
ctandam profedustfumma fcientiara confecutus erat.Inde regreflus cretam 81 lacedaemona
ad cognofcendas Minois amp;Lycurgi indytaseatempeftate leges contenderat:quibus omni-
bus jnttrudus Crotonam uenit:popuIûq; in luxuriam lapfum audorirate fua ad ufum fruga
litatis reuocauitXaudabat quottidie uirtutem:amp;uiria luxuria contemnebant^cafufq? ciuita
tumhacpefteperdita^ enumerabat .tantuq? ftudium ad frugalitatemmultirudinis prouo
cauitmtahquosex nis luxuriates in optimara frugem conuerfos fuiflè incredibile uideretur
Matrona^ quoqj feparatam a uiris dodrinara öi pucrorum a parentibus frequenter habuit.
Docebat nunc has pudicitiam SC obfequia m uirosinunc illos modeftiam ÔC littéral ftudiiî.
Inter hxc uelut genetiicem uirtutu frugalitatem omnibus ingerebatjconfecutufcR affîduita-
tt difputationum eratmt matrons auratas ueftes csterat^ dignitatis fuse ornamelta udut Î-
ftrumenta luxuria dcponerentiea^ omnia delata in iunoniscedemipß des confecrarentî p-
ferens ueraornamenta matrona^ pudiciciam non ueftes elTeJn iuuentu^nfauocR auanm

iure facramcto quodam nexi feparatam a ciuibus ceteris uitam exercerctScSum clan
deftin^ coniuranonis habcrent:ciuitatem in fe conuerterutrqus eos cuni unSSnum

quot; quot;Oö'^vuiium^ui ivj iius vulii '«quot;quot;VFnbsp;tlua yudm antea cu tot mnipus I^Q

crenfium paucitati reftiterunt;tantu uirtutis paupertas aduerfus infolentes diuitias habertrâ- lt;
toep infperata interdum fperata uidoria certior eft.Sed Dionyfium gerentem bellu legati Gal
lo^:qui ante menfes romam incendunt:focietatem amidtiamqj petentes adeunt: centemcR

Berlin ' ueniflènt fedibus thufcos expuleruntîôd Mediolanû;Comumî Brixiamfveronam
aloesnbsp;icentiam condiderunt thufd quocp duce Rheto auitis fedibus amifTis

dis uiribus reÄquot;^quot;'^ reuocamtiqui recuperato exerdtu bdl5:quod lue'deferuerantîau-
tifTimus ea tSft'quot;'nbsp;Carthaginenfis eratrcuius inimicus Suniator poten

Xtindo in ficilia Dionyfio tyrannonn locû eius milites maximum natu ex fi-
liis eius nomii^ Dionyfiu fufl[ccere:amp; maturam xtatcm dus fccuti:3i quod fir
niius futu^ eflet regnum^G penes unû remanfifTetjq fi portionibus inter plu-

tu fratt^'.fed etiam ipfos fratres interficitmt quibus Confortid regni debebatme fpes quidetu
confortii relinqueref;tyrinidem in fuos prius q in externos aulpicatus.Subiatis deinde amu
jis in fegnitiem lapfus (aginam corporis ex nimia luxuria oculo^q? ualitudinem contraxit î
adco ut non folem:non pulueremmon deniq^ fplendoré ferre lucis (pfîus poflet.Propter quae
dû contemni fe putatifaeuitia craffaturjocc ut parer carcerem nexis fed caîdibus ciuitatem re
p!et:ob qua non contemptior omnibus q inuifîor fiiitJtacç cû bellû aduerfus eû fyraculâni
decreuifTentîdiu dubitauitan imperium deponeretian bello refifteretîfed a militibus pradam
urbifqj direptioncm fperantibus defcendere in praliû cogitur. Vidus cû iterato non felicius
fortunam tentaffetîlegatos ad fyracufanos mittit:fpondens fe depofitu^ tyrannidem: fî mit-
terent ad eû:cû quibus de pace conueniretjn quam rem miflbs primo tes in carcereretinet
atcu ita incautis omnibus ne c quicf hoftile metuentibus exercitû ad delédam ciuitatem mit-
cit.Fit igi£ in ipfa urbe anceps praliû:in quo oppidanis multitudirie fuperantibus Dionyiîus-
pellitur:quicû obfidionem arcis timcreKcû omniregio apparatu in italiam profugit tadtus;
Exul a locrenfibus fociis acccptus:uelut iure regnaretjarcem occupanfolitamcp fibi fa»uitiam
cxercet.Côiuges prîcipûad ftuppi rapHubebatîuirgines ante nuptias adducebat: ftuprataf^
procis reddebat.Locupletiffimos quofq; aut ciuitate pellebatiaut occidi impabatîbonacç eo
rû inuadebat.Deinde eu rapina occafio deeflètîuniuerlâm ciuitatem callido commento cir-
^ûuenit.Cû Rhetio^ tyranni Leorphronis bello locrenfes pramerenf :uouerut:fi uidores fo
rent:ut die fefto Veneris uirgines fuas proftituerent. Quo uoto intermilTo cû aduerfà bella
cû lucanis gererent:in concionem eos Dionvfius uocatîhortaturmt uxores filial^ fuas in té
plu Veneris q pofïïnt ornatiffîmas mittant.Ex quibus forte centu dudîetuoto publico fun-
ganfîreligionifcp gratia uno ftent in lupanari menfe;omnibus autem iuratis uiris nequis ullâ
attaminetîqua tes ne uir^nibus uoto ciuitatem foluentibus fraudi effetTdecretû facerennnc
qua uirgo nuberet:priufq illa maritis traderenf.Probato confilio Si quo fupcrftitioni ei pu-
dicitia uirginû confulebaf;certatim omnes fœmina impenfîus exornata î templû Veneris
conueniûtîquas omnes dionyfîus immifiîs militibus fpoliatîornamentaq; matrona^ in grœ
dam fuam uertit.C^arûdam uiros ditiores interfecinquafdam ad prodendas uiro^ pecûias
torqùet.Cû his artïÇus per annos fex regnaffet confpiratione locropi ciuitate pulfus in ficiliâ
redit.Ibi fyracufas fecuris oîbus poft longam intercapediné pacis per conditioné recepit, Dû
hac in ficilia gerûtnnte.dm in africa princeps Carthaginenfiû Hanno opes {lias;quibus reipu
blicafuperabat uites;ad occupanda dominationé intenditjregnûcg inuadere interfedo fena-
tu conatus eft.Cui fceleri folénem nuptia^ dié filia fua legitmt religione uotop^ nefanda c5
mitteret:3i nefanda cômentafaci'ius tegercnf.ltaq;plebi epulas î publicisporticibus fenatui
in domo fua paratmt poculis ueneno infedis fecretius fenatû amp; fine arbitris interficeret; or-
bamq? remp.facilius inuaderet.Qua remagiftranbus per miniftros prodita:fceIus declinatû
non uindicatû eftme in uiro tam potenti plus negocii fàceret res cognita q cogitata.Contenti
itaqj cohibuiffe decreto modû nuptia^ fûptibus ftatuût:idcK obferuari nô ab uno fed ab uni
uerfis iubenr;ne perfona defignara fed uicia correpta elfe uiderenéquot;. Hoc confilio prauen ws
ite^ feruicia concitattftatutaq; rurfus cadiû die:cû denuo fe proditû uideret timens iudiciû
Biunitû quoddâ caftel'û cû uiginti milibus feruo^ armatis occupat.lûquot; dû afros regemtç ma
uritano^ conci tat capif.Virgifcj cafus effoflis oculis amp; mâibus crurjbu% fradis uelut a fin
gulis mébris pœna exigeréfJn confpedu populi occidificorpus uerberibus hce^ in cmce
figif .Filii quoqj cognatiq? omnes etiam innoxii fupplicio tradûft ne quifq aot ad imitandû
facinus;aut ad mortem u cifcendam ex tam nefaria domo fuperefret.Interea Dionyfîus fyra-
cufîs receptus cûgrauiorcrudeliorcpindiesciuitatfefletiterata confpiratione obfidef, Tûc
depofito impio arcem fyracufanis cû exercitu tradiditî receptoqg priuato ïftrumento coryn -
thû in exiliû profidfci£,IbihumilIima quacptutiflîma exiftimans in fordidiflimû uita ge-
nus defcendit.Non contentus in publico uagari fed potarjnec côfpici î popinis lupanaribufcg
fed ton's diebus refîdere.Cûperditiinmisquocp de minimis rebus defceptare:pannofufcp8i
fquaîlidus incedere:rifû libenrius prabere q captarenn macello perftare:qua emere non po-
terat:oculis deuorarejapud adiles aduerfus lenones iurgaritomnlacç ita faceremtcontemné-
dus magifq metuendus uideref.Nouiflîme fe ludi magift^ profeflijs pueros in triuio doce-
bat;ut aut a timentibus femper in publico uideref;auta non timentibus fadlius contemne-
retur.Nam licet tyrannicis uitiis femper abundaret:tamen flmulatio hac uitio^ non natu-
ra erat:magif^ hac arte q amifTo regali pudore faciebatîexpertus q ipuiamp; tyrannoji forent

etiam fine opibus nomina.Laboratitaq^ inuidiampraeterito^ contemptu praefentiiï demere
neqj honefta fed tutaconfilia circûfpiciebat.Inter has tamen dilTimulationû artes ter infimu
latus eft affeâata: tyrannidismec aliter q dû contemnif îliberatus cft.Inter baec carthaginen-
fes tanto fucceflTu re^ Alaxâdri magni exterriti,Verentes nc perfîco r^no amp; africâ uellamp; ad
iungeremiittunt ad fpccuiandos eius animos Hamilcharem cognomento Rhodanû uirum
folertia facundiac;p praeter caeteros infignem. Augebant enim metum amp; tyrus urbs audtor ori
ginis fua: captaîÂ: Alexandriaaemula Carthaginis in terminis africae amp; œgypti condita: 6i feli
citas regisiapud quem nec cupiditas nec fortuna ullo modo terminabanf. Igif Hamilchar p
Parmenionem aditu regis obtento profugiffe fe ad regem expulfû patria fingit: militemlt;$ fc
exj^ditionis offertîAtcg ita confiliis eius exploratis in tabelfis ligneis defuper caera uacua in-
ducta ciuibus fuis omnia perfcribebat;Sed carthaginéfes poft mortem regis reuerfû in patriâ
quafi urbé regi uédicafiTetmô ingrato tantû uejictiam ÔC crudeli animo nccauerunt.

Cathodes Cicilix tyrannusiqui magninidini prions Dionv^fii fucceffît ad re-
gni maieftatem ex humili ÔC fordido genere peruenit.Quippe in ficilia patre fi
gulo namstnon honeftiorem pueritiam q principia origmis habuit. Siquidem
forma ÔC corporis pulchntudine egregius;diu uitam ftupri patientia exhibmt
pubertatis egrdTus libidinéa uiris ad fœminas tranftulit. Poft
-—^^xc apud utrunqp fexum famofus uitam latrociniis mutauit.Interiedo tempo
lyraculas conceflîffet.-accituftp in ciuitatem inter incolas efliet'.diu fine fide fuit:quo-
niam ncc m fortunis quod amitteret;ne in uerecundia:quodinquinaret habere uidebatUr.In
lumnia gregatim militiam fortitus non minus tune feditiofa q antea turpi uita in omne faci
nus promptiffimus erat.Nam amp; manu ftrennuus ÔC in contionibus perfacundus habebatur.
Breuiitacpcenturioacdcinceps tnbunus militum fadlus eft. Primo bdlo aduerfus ïEtneos
magna experimenta fuis (yracufanis dedit.Sequenti campano^ tantam de fe fpem omnibus
fecit:ut in locum de morru i ducis damafcenis fufficeretur.Cuius uxorem adulerio cognitani
poft mortem uin in matrimonium recepit.Nec contentus q? ex îope repente diuesfaäus ef-
fer;Piraticam aduerfus patriam exercuit.-faluti d fuit îquodïodi capti tortiq; de itlo negaue-
runt:bis occupare imperium fyracufa^ uoluiubis in exilium adus cft.A murgantinis apud
quos exulabat odio fyracufanorum primo praetor mox dux creatur:in eo bello 6C urbem le -
ontinorum capit:ÖC urbem fyracufas obfidere cœpit:ad cuius auxilium Hamilchar dux pœ-
îv^arnr'quot;^^ ?depofitis hoftifibus odiis praefidia militû mitrit.Ita uno eodem tempore
cit s cum Hnbsp;defenfaeÄ a ciue hoftili odio impugnarœ runt.Sed Agatho

pxorarMir for''^rnbsp;quot;''bem qexpugnari precibus per iternuncium Hamilcharé

culis conftituitur.Tunc Hamilchari expofitis ignibus c^ieis tadifq; in obfequiaWnoi iu

rat.Deindeacceptis ab eo quinqj milibus afro^ potentifîîmos quolcR exprincipi^^^^

cit;atq5 ita uduti reip.ltatum formaturus populum in theatrumad contionem uocariiubet.
contraäo in gymnaiio fenatu;quafi quaedam prius ordinaturus.Sic compofitis rebus immif
fis milinbus populum obfidet;fenatum trncidatxuius perafta cxde explebelocupletiffimos
g pennflimos quofcç intttfidt.Iis ita geftis militem leginexerdtumœ confcribitjquo inftra
ctus hnitimas duitaces nihil hoftile mementesex improuifo aggredimr.PoenoK quocp foci-
Hamilchare fœde iniuriis uexat.Propter quod querelas carthaginem focii no
tam de Agathocle q de Hamilchare dctulerunt:hunc ut dominum ÔC tyrannumî ilium ut p*
ditorem arguentesja quo infeftiflimo hofti fortunae fociorum interpofita padionc donata:
Untxui ab initio fyracufaein pignus fodetatis fint traditx urbs femper poenis infeftaÄ de im
perioiiciliae carthaginis xmula:nunc infuper duitates fociorum «dem pacis titulotradita:
int.uenunciare iguur fe haec breui ad ipfos redundatura acpropediem fenfurosîquantû ma
u non liciliae magis q ipf, africs attulcrint.His querelis fcnatus in Hamilcharem accenditur
^d quoniam in imperio efret;tadta de eo fuffragia tulerunt:6d fentcntias prius | redtarenf

in urnam coniedas obfignari iuflcrunttdonec alter Hamilchar Gifgonis filius a fidlia reuer
teretur.Sed h^ec callida coraenta pœno^ ôi fententias inauditas mors Hamilcharis prxuenit
liberatufc^ eft fati munere;quem fui per iniuriam ciues inauditam damnauerant.Quée res A*
gathocli aduerfijs poenos occafionem mouadi belli dedit.Prima igitur illicumHamilchare
Gifgonis filio praehi congreflio fuina quo uidtos raaiorimiole recuperaturus tólu fyracufas
conceffit.Sed fecundi certaminis eadem fortuna quae ÔC prioris fuit.Cum igitur uidores poe
ni fyracufas obfidione cinxifTent.Agathoclefc^p fe nec uinbus parem ne^ad obfidionem feré
dam inftrudum uiderenfuper haec a fodis crudelitate eius offenfis defertuseflètiftatuit bellû
in africam tranfferretmira prorfus audaciamt quibus in Iblo urbis fuac par non erat;eoßi ur-
bi bellum inferret:K qui fua tueri non poteratampugnaret alienajuidufcp uidoribus i^ulta
ret.Huius confilii non minus admirabile filentium q cômentû fuit; populo hoc folû profeC-
lus inueniflê fe uidoriae uiam,Animos illi tantum in breuem obfidionis patienrtam firmarét
uel fi cui ftatus praefentis fortunae difpliceret dare fe ei difcedendi liberam poteftatem. Cum
mille fêxcenti difceffifTenncaeteros ad obfidionis neceiïitatem frumento 8C ftipendio inftruit
I.tantû fecû raiera ad praefentem ufû affertxaetera ex hofte melius q ex fociis paraturus. Om
nes deinde feruosmiIit3risaîtatislibertatedonatosfacramentoadcgit;eofcpamp; maioré par-
tem ferme mllitû nauibus imponit ratus ex aequata utnufqj ordinis conditione mutuam in-
ter COS uirtutis aemulationem futuram:caeteros omnes ad tutelâ patriae relinquit.Septimo igi
tur imperii anno comitibus duobus adultis filiis Arregatho Ôi Heraclida nullo militû fciente
quo ueheretur curfû m africam dirigit.Cû omnes aut in italiam Drœdatû fe;aut in ferdiniam
ituros crederent;tû primo expofito in africx littore exerdtu confiliû fuû oîbus aperir Ouo
in loco Ij/racufx pofitae fint;oftendit;quibus aliud nullûauxiliû fupereffctîg uthoftibusSci
antrquae ipfi pateren£:quippe aliter domi;aliter foris bella tradari.Domi ea foia auxilia elle :
quae patriae uires fubminiftrentrforis hoftem etiâ fuis uiribus uinci;defidcntibus focüs Si o^
dio diuturni imperii externa auxilia drcûfpidentibus: hue accedere:^» urbes caftella«^^ Afri.
ex non mûris cindac;non in montibus pofitae finnfed in planis campis fine ullis munimen-
tis iaceanttquas omnes metu excidii facile ad belli focietatem perdud poflê,Maius igif Car-
thaginenfibus ex ipfa africa q ex ficilia exarfu^ bellûxoituratj auxilia omniû aducrfus unâ
urbem nomine:q opibus ampliorem;amp; quas non attulerit uires idem fumptu^.Nccm repé
tino pœno^ metu modicum momentû uidoriae fore;qui tanta audacia hoftiû perculfi trepi
daturi funt;acceffura ôi uilla^ incendiaîcaftdlo^ urbiûtp contumadû direptionenv.tunc ipi
us carthaginis obfidionem:quibus omnibus non fibi tanm in alios fed ôi aliis in fe fêntirent
parere bella.His non folum poenos uinci; fed Ôi ficiliam liberari pofTe.Nec enim moraturos
in eius obfidione hoftes cû fua urgcantur;nu(q igitur alibi facilius bellum;fed nec prxdâ ube
riorem inueniri pofTe.Nam capta carthagine omnem Africam ficiliam($ premiû uido^ fo -
re.GIoriam certe tam honeftx militiae tantam in omne suum futuram;ut determinari nullo
tempore obliuionis poflît.Vtdicatur eos folos mortalium effe^qui bella quae domi ferre nô
poterant;ad hoftes tranftulerinnultro^ uidores infecuri fint;amp; obfeffores urbis fuae obfede
rim.Omnibus igitur fortiac laeto artimo bellû ineundû;quo nullû aliud poffit aut premium
uidonbus ubeHus;aut uidis;monumentû illuftrius dare.His quidem adhortationibus ani-
mi militum erigebantur.Sed terrebateos portenti uifio;qgt; nauiganribuseis fol defecerat.Cu-
rationem non minore cura rex q belli reddebat affîrmans fi prius q proficifcerentur :
fadu efïet;credi aduerfum profèduros prodigium efïc;nunclt;ç egrelfis acciderinillis ad quos
eatur portendere.Porro defedus naturâhum fyderum femper praefentem rerum ftatum mu-
tare:cermmc5 elTe florentibus carthaginenGum opibus aduerfifqj rebus fuis commutationé
fignifican. Sic confolatis militibus uniuerfas naues confentiente exe»citu incendi iubenut
omnes fciretauxiliufugxablatoautuincendumautmoriendum effe. Deinde cum omnia
quaecun^ ingredirentur;profterncrent:uilIas caftdlac^incenderentiobuius bis fuit cum.xxx.
milibus pœnorum Hanno dux:amp; praelio commiffo duo deficulis:tria milia de pœniscum
ipfo duce cecidere.Hac uidoria amp; ficulorum animi eriguntur Ôi pœnorum franguntur.Aga
thodes uidis hoftibus urbes caftcllac^expugnat;praedas ingentes agit;hoftium multa mil%
trucidaticaftra deinde in quinto lapide a carthagîe ftamitmt dâna cariffima^ rcBi uaftiratécg
agroji ôi îcédia uilla^ de mûris ipfius urbis fpecularenfjnterea îgens totaafria dcleti pce
no^ exercitus fama occupata^çp urbiû diuulgaf.Stupor itacp oîs ÔC admiratio îceffit;ûdc ö£
tato îpio tâfubitû bellûpraefertîab hofteiâmdo;admiratio deîdcpaulatî îcomemptûpce-

pXfeftionpn- ^^'quot;^Pl^^OTC exerdtus uelut gdam ^runa^ cumulus acceflk. Nam
dro fraS r^^^^^^^nbsp;^quot;F^cura^ poeni fegniores redditi ab Anta

Jocus monumentum fupplido^ eius efTet.-q ornamentû -nt?fi u fuffixus eftîut ide
magno animo crudeliraté duiû tulitradeo ut de fumma crucc upI,nbsp;Bomilchar

tari mmulm interiedis diebus ad caftra hoamp;û exercS duS ÄrT
tendo majorem partem exercitus perdidit.Cûita^ in caftraSffet4e^^^^

y-----^j^^^gerat.Primi ig^ hoftes illi brutii fucrc:q amp; fwtiflimi 6i opulétilTimi uidegt;

d Hominis italiJÎS;quot;'''quot;'quot;? 5nbsp;uidnorum prompti.Nam multas duitates gra:

iifdem legibus libero^Vnbsp;anfmo^ eratmt nec origini fuae parcerent.Namœ lucani

»n filuis Iter paftores hak ^ fpartani inftitucre foliti erât.Quippe ab initio pubcrtatis
naoebant finemifterio feruiliîGne uefte quam îduerétîud cui îcubaictî

ut a primis annis daritia pGmonfaec^ Gnc ullo ufii urbis afllicrcercnt.Cibus his pda uenatica

potns ràellis amp;: ladis ÔI fonrium liquor crar.Sic ad laborcs bellicos indurabatur, Hojii igitur
ex numero.L.primo ex agris finitirao^ pdari foliti:côfluente deinde multitudine follicitan p
da cum plures facti eiTcntîinfeftas regionesreddebant.ltai^ fatigatus quserelis fociorum Dio
nyfius ficilia tyranus fcxcentos afros ad compefcédoseos miferat: quorum caftellum pditu
fibi p Brutiam mulierem expugnaruntnbicç ciuitatem cócurrentibus ad opinionem nouac ur
bis paftoribus ftatueiunt.Brutiofcj fe ex nomïe mulieris uocauerunt.Primu illis cum Luca -
nis onginis fua auöoribus bellum fuit.Qua uidoria eredi cum pace aquo iure feciircnt:ca
teros finitimos armis fubegerunt:tantafcß opes in breui côfecuti funtmt perniciofi etiam re-
gibus haberentur.denitß Alexäder rex epiri cum in auxilium gracarum ciuitatum cum ma-
gno exercitu in italiani uenifTetxum omnibus copiis ab bis deletus eft.Quare feritas eorum
fucceffu felicitatisincéfa diu terribilisfinitimis fuit.Ad poftremum impioratus Agathocles
fpe ampliâdi regni a ficilia î Italiam traiecit.Pricipio aduentus opinionis dus concuffî liegatos
ad cum focietatem amicitiâlt;$ petétes miferunt.Quos agathocles ad cœnam îuitatos ne exer-
citu traiici uidcrent:in pofterum ftatuta his die cölcéüs nauibus fruftatus é.Sed fraudis haud
latus euentus fuit.Siquidem reuerti eum in ficiliam interiedis paucis diebus uis morbi coe-
git;quo toto corpore comphenfus p omnes neruos articulofcj humore peftifero craflate ue-
lut iteftino fingulo^ membrorum bello impugnabatur.Ex qua defpcratioe bellum intet fili
um nepotec^ ortum eius regnum iam quafi mortui uindicantibus:ocdfo filio regnum nepof
occupauitJgitar Agathocles cum morbi cura öd agritudo grauiores eflcnt:8^ inter fe amp;a te-
rumt alterius malo crefceretîdefperatis rebus uxorem fuam Theogenam genitof^ex ea duos
paruulos cu omni pecunia Si familia regalicß inftrumentotquo prater illum nemo regum di-
rior fuinnauibus impofiros agyptummnde uxorera acceperapremittir.timens ne Padoncm
regni fui hoftem paeerenf :qq uxor diu ne ab agro diudlerec:depcaj:a eftme difcelTus fuus ad-
iungi neporis parriddio poifetÄ tam cruente hac deferuiUe ille impugnaiTe auum ui
deret ;nubendo fe non ofpere tantû:fed omnis fortuna iniffe focietatemrnK in uitam pericu
lo fpiritus fui empturammt extremos uiri fpintus exciperet:amp; exequiaßi oföduninn quoa p-
fecla le nemo fit fucceffurus obfeqo débita pietatisimpkret.Difcedentes paruuli Hebili ulu-
latu amplexi patrem tenebant.Ex altera parte uxor maritum no amplius uifura ofculis fatiga
bat.Nec minus fenislachryma miferabiles erant.Flebant ii morientem patrem:illc exules ü-
beros,Hi difceffu fuo folitudinem patris fenis agriulle in fpé regni fufcepto reling in egeftate
lugebat.Inter hac regia omnis afTiftentiu fletibus tam ci;udelisdiflidiiimpIeta,Tandc lachry
mis finem neceffitas ßfedionis impofuitjK mors regis^ficifcentes filios fecuta eft.Dum hac

amp; Pyrrhus aduerfus romanos bdlû gerebatîqui impioratus a ficulis in auxiliû ficuti didû eft:
cum fyracufas ueniffetimultaf^ duitates fubegiUet:p fidlia fiçut Epiri appdlabaf. Qua^
re^ felidtate latatus Heleno filio Sicilia uelut auitu(nam fufceptus ex filia Agathodis regis
erat) Alexandro aût italia regnû deftinat.Poft hac multa fecuda plia cum carthaginefibus fa-
cit.Intenedo ddnde tempore legati ab Italids fodis uenere nundantes romanis refifti nô pof
fe:deditionéœ futurammifi fubueniat.Anxius tam anbiguo periculo incertufc^ quid ageret î
uel qbus primum fubueniret:in utcuq? pronus confultabat,Quippe inftantibus hinc Cartha
gineufibus inde Romanis periculofum uidebat exercitum in Icaliam non traiicere :periculo-
fius a ficilia deducere:ne aut illi non lata ope:aut ii deferti aminerenf.In hoc aftu periculo^
tutiiTimus porrus confilio^ uifus eft;omnibus uiribus decernere in fidliarfii profligatis Car
thaginenfibus uidorem exercitum tranfponere in italiam.It3cp conferto pralio cum fuperi-
or fuiffet.-quoniam tamen a Sidlia abiretîôi pro uido fugere uilus eftac proptcrea focii ab eo
defeceruntîSi imperium Sicilia tam citoamiûtîpacilequafierat* Sed nec in italia meliore
felicitateufus in Epirum reuertitur ♦ Admirabilisuttiuflt;$ rei cafus in exemplumfurt.Nâm
ficut ante fecunda fortuna rebus fupra uota fluentibus italia Sicilian imperium:amp;tot de
Romanis uidorias attraxerat : ita nunc aduerfa uelutmoftentationem fragilitatis huma
na deftruens;quacumulauerat Sicilienfi ruina naufragium maris Kfoedam aduerfus Roma
nos pugnâ tui péc^ ab italia difceffum adiecit.Poft profeöionein a ficilia Pyrrhi magiftratus
Hiero creaf icuius tara moderario fuitîut côfétiéte oîum ciuitatû fauof dux aduerfus Cartha
ginéfesprimû;mox rex crearef.Huius futura maieftatîsipa infantilis eduatio quafi prcnun-

ciafuit. Quippe genitus erat patre Hieroclytó nobili uïrotcuius origo a Gelo antfquoSicfliae
tyranno manabat:fed maternu illi genus fordidu ar(Ç admodû pudibudû fuit.Nam cx^ ancil-
la natus acpoterea a patre uelut dehoneftamentû generis expofitus fuerat.Sed paruulu ßi ha
nnnse opis indigentem apes congefto circa iacentem melle multis diebus aluere, Ob qua re
refponfo arufpicü admonitus patcr:qui regnum infanti portendi canebant:paruuliï rccolegit
omniqß ftudio ad fpem maieftatifiquaepmittebaf'nnftituit.Idem î ludo inter coequales difcé
ti lupus tabulam in turbam puero^ repente confpedus eripuittadolefcenti quocp prima bel
Ja ineuntiaquila in clipeo modua in bafta confedit.Quod oftentum Si in confilio cautum 8C
manu promptû regé futu^ fîgnificabat.Déiq? aduerfus prouocatores fsepe pugnauitîfemptç
uidoriam reportauit.A Pyrrho rege multis militaribus donis donatus ell.pulchritudo ei cor
porisinfignismires quoqjin homine admirabiles fuere Jn alloquio blandusîin negocioiuftus
m imperio moderatus erat;prorfus ut nihil ei regiu deefTe uideremr praeter regnum.

' Vm haec in ficilia gerunf linterim in graecia diffidentibus iter fe bello Pto-
lemaeo Ceraunico 6i Antiocho 81 Antigono regibustomnes ferme grxciae
ciuitates ducibus fpartanis uelut occafione data ad fpem libertatfs eredae
miffis inuicem legatis per quos in focietatis fœdera alligarentur : in bei -
lum prorupuntÄ ne cum Antigono fub cuius bello eranr.bellu ccpifTe ui
deren6focios eius aetolos aggrediunf icaufas belli ptcndcntes;quod cofen
^ graecia: ftcratu Apollini cirrhaeûcampû per uim occupafîènt.Huic bei
lo ducem eligut Ara^ adunato exercitu urbes fatacj in his campis pofira depopulanfjq au
ferri non poterantîincendit.Quod-cû e montibus confpicati xto o^ paftores effent: congre-
gati admodû qngenti fparfos hoftes ignorantes quanta manus eflênquoniam confpedû illis
metus 81 incendia^ fumusabftulerat:confcdant:trucidatirq;admodû nouem milibusîprae-
doues in fupm uerterût.Reparantibûs deinde fpartanis bellûauxiliû multae ciuitatcs nega -
uerûnexiftimantes dominationem eos gfaeciae non libertatem quserere.iterea inter rsges bel
lum finifîNam Ptolemxus pulfo Antigono cû regnum totius macedoniae occupaffet î pacé
cû Antiocho facit:affinitatécç cû Pyrrho:data ei in matrimoniû filia fua iûgit.Exinde exter -
no metu depofito impium amp; facinorofum animû ad domeftica fcelera conuertit : infidiafcß
Arfinoe fororis fuae inftruitîqbus ôi filios eius uita ôiiplâm Caflàndrae urbis pofiêfïîonepri-
uaret.Primus ei dolus fuit fimulato amorefororem in matrimoniû petere. Aliter enim ad fo-
K)ris filiosjquo^ regnû occupauerat q concordiœ fraude peruenire non poterat.Sed nota fee
lera Ptolemœi uoluntas forori erat.Itacç nô credenti mandat uelle fe cû filiis eius regni cofor-
quot;u iugere:cû qbuy non ideo fc armis contédifre:quoniameriperc his regnû:fed quod idface
M ' quot;^uneris uellet:in hoc mitteret arbitrû iurifiurandi:quo pfenteapud deos patrios qbus
ueilet obfecrationibus fe obligaret.Tnterea Arfinoeqd ageret:fî mitteret decipi periurio.fi nô
niirteret,puocate rabié fraternx crudelitatis timebat,Itaq^ plus liberis q fibi timens:quos ma
pmonio fuo^pteduram fe arbitrabaf :mitrit ex amicis fuis Dionem quo perdudo in fandif-
fimû louis templum ueterrime macedonû religionis PtoIcmaeus fumptis in manus altaribus
^ontingés ipfa fimulachra ôi puluinaria deo^ inauditis ultimifc^ execratiÔibus adiurat fe fin
^erta fide matrimoniû fororis petere.nuncupaturumcp fe eam reginammecp in contumeliam
^^ aliam uxorem aliofue q filios eius liberos habitu^. Arfinoe pofteaq 6i fpe impleta eftî
mi^^^*^quot; foluta ipfa cum fratre colloquitur:cuius uultus ôi blandientes oculi cum fidem non
^ quot;orem q iufiurandum promittercnt:reclamante Ptolemaeo filio fraudem fubeffe in marri
cion fratris Gonfenfit,Nuptix magno apparatu laeticiacp omnium celebranmr r ad con -
nom^ uocato exercitu capiti fororis diadema imponinreginarntç eam appellat.Quo
m (Tr.quot;^ ^^titiam effuû Arfinoe quia quod morte Lyfimachi prioris mariti amifcratîrece -
D «rrnbsp;in urbem fuam CafTandram inuitat:cuius urbis cupiditate fraus ftruebaf.

dié feftû urbi in aduétû eius indidt:domos tépla caeteraq? oia exornari iu
benaras ub^ hoftiafq, di fponi:filios quoœ fuos Lyfimachû fedecî a'nos natu Philippu trien-
mo minore utriin, X-. _ . _______rgt;,irgt;cDrn pm3»ncafirîp1anrÎ3tr.

inter ipfa ofcula trucidanf.Prodamante Arfinoe:quod tantvî nefas:aut nubendo aut poft nu
ptias contraxiffetîpro fiüis fe faspe percuflbribus obtulit.Frcquéter corpore fuo puero^ cor-
pora amplexata protexitmulncracg excipere:q Iiberis intendeban6uoIuit.Ad poftremd fpo-
Iiata etiam funeribus filio^îfciffà uefte Ôi crinibus fparfis cû duobus feruulis cx urbeptraäa
famothraciâ in exiliû ablit eo miferiorjq. mori cû filiis ei non licuit.Sed nec Ptolemaeo inul-
ta fcelera fuerût.Qufppe diis imraortalibus tot periuria ôi tam cruenta parricidia uindicanti
bus:breui poft a gallis fpoliatus regno captuf^ uitam ferromt meruerat;araifit.nâq; galli abû
danti multitudine cû eos non caperent tenziqax genuerant ;trecenta milia hominû ad fedes
nouas quserendas uelut peregrinatû miferût.Ex iis portio in italia confedit;qu^ ôi urbem ro
mam captam incendit;6i portio illyricos finus ducibus auibus(nam augurandi ftudio galli p
ter caeteros callent) per ftrages barbaro^ penetrauitîôi in pannonia confedittgens afpera;au -
daxîbellicofatq prima poft Hercuiemicui ea res uirtutis admirationem ôi immortalitatis fi-
dem deditjalpiû inuidta iuga ôi frigore intradabilia loca tranlcendit. Ibi domitis pannoniis
per multos annos cû finitimis uaria bella gefTerût.Hortante deinde fucceifu diuifis agmini-
bus alii graeciamtalii macedoniam omnia ferro profternentes petiuere:tantufcß terror gallici
Hominis erat.'utetiam reges non laceffiti ultro pacem ingenti pecunis mercarenj .folus rex
macedoniîe Ptolemaeus aduentû gallop intrepidus audiuitnift]^ cû paucis ôi incôpofitis qua
fi bella non difficilius g fcelera patrarent' parricidio^ furiis agitatus occurriüdardano^ quo
que legationem uiginti milia armato^ in auxiliû offetentem fpieuit:addita infuper conmme
lia adû de maccdonia dicens:ficû totû orientem foli domuerintmûc in uindidam finiu dar
danis egeant.milites fe habere filios eo^rq fub Alexandro rege ftipendia toto orbe terrapd ui
dores fecerint.qux ubi Dardano regi nûciata funt inclytu illud macedoniae regnum breui î-
maturi iuuenis temeritate cafu^ dixit.Igif Galli duce Belgio ad tentandos macedonum ani-
mos legatos ad Ptolemxû mittûtîofferentes pacem û emere u^Elit,bed Ptolemsus inter fuos
belfi metu pacé Gallos petere gloriatus étnec minus ferociter fe legans q iter amicosiaftauit.
Afiter fe pafe datuK negando nifi prkipes fuos obfides dederitÄ arma'tradider, t .no em fidé
fe nifi inermibus hfbitu^.Renûciata legatione rifere galli undilt;^ acclamantes breui fenfu^
fibi an illi confulentes pa'cem obtulerint-Interiedis diebus plia ccnferif.Vidti macedonescx
dunf.Ptolemseus multis uulneribus faucius capif ïcaput eius amputat :6i lancea fixu tota acie
ad terrorem hoftiû circûferf.Paucos ex macedonibus fuga feruauittcxtenaut captuaut ocd
üHxc CÛ nûciata per omnem macedoniam effent:port3eurbiû clauduturîludu omnia replé
turmûc orbitatem amiffoK filios dolebantmûc excidia urbiu metuebant : nunc Alexandri
PhilippicR regû fuoK nomina ficmi numina in auxiliu uocabat ,fub illis fe non folû tutos:ue
ru etiam uidores orbis terra^ extitiflé.Vt tuerenf patriam fuamîqua gloria re^ gefta^ cs-
lo proximam reddidiffentmtopcmaffliÄis ferrent:quos furor ôi temeritas Ptolemaei regis
perdideranorabant.Defpcrantibus omnibus non uons agendubofthenes unus deMacedonû
prindpibus ratus contrada iuuentute ôi gallos exultantes uidoria compefcuitiôi macedoni-
am ab hoftili depopulatione defendit.'ob quas uijtutis beneficia multis nobilibus regnû ma
cedonix affedantibus ignobilis ipe pponit :ôi cû rex ab exercitu appdlatus effetnpfe no i re
gis fed in duds nomen iurare milites coegit.Interea Brénusiquo duce portio gallop in grx -
ciam fe efFuderatîaudita uidoria fuopiîq Belgio duce macedones uicerant: indignatus parta
uidoria tam opimâ pdam ôi orientis fpoliis onuftâ tam fadle relidâ eflènpe adûatis.CL.mi -
libus peditû ôi.xv.milibus equitû in macedoniam irrûpit.Qû agros uillafcß popularent ;occur
ritei cû infttudo exerdni macedonum Softhencsîfed pauci a pluribus : trepidi a ualentibus
facile u/ncunf'.Itacj cû uidi fe macedones intra muros urbium condidiflentmidor Brennus
nemine prohibente totius Macedoniae agrosdepraedatur.Inde quafi fpolia forderent î animû
ad deo^ immortalium templa conuertitîfcurriliter iocatusîlocupletes deos largiri homini-
bus oportere.Statim igitur ddphos iter uertit praedam religionis aurum offenfae deorum im
mortaliumpr£Eferentesîquos nullis opibus egere : ut qui eas largiri hominibus foleant;af-
firmabat. Templum autem Apollinis delphis pofitum eft in monte parnafo in rupe ûdicp
impendente : ibi ciuitatem frequentia hominû facit.C^iad affirmationem maieftatis ûdi^
concurrentes in eo faxo confédéré. Atcp ita templum ciuitatem^ non muri fed prxcipitia : •
nec manu fada fed naturalia praefidia defendunt.prorfus ut incerm fit utrum munimentum
lociian maieftas dei plus hic admirationis habeatîmedia faxi rupes in formam theatri recef -
fit.Qu3mobrem Ôi hominû damor ôi fi quando acddit tuba^ fonus perfonantibus ôi refo^

nantibus inter fe rupibus K multiplex audiri ampliorq^ q edi£refonare CokuQux res maio-
rem maieftatis terrorem ignaris rei admirationem ftupentibus plaerucj allert.In hoe rupis an
fradlru media ferme montis altitudine planiciesexiguaeftjat^ inea,pfundu terrx foramen :

quod in oracula patet,Ex quo frigidusfpiritus in quodam uelut uento in fublime expuHus
mentes uatu in uaecordiamuertinimpletafq; deo refponfaconfulentibus dare cogit. Multa

jgic ibi 8i opulenta regu populoruq; uifunt munera:quse($ magnificentia fui reddentiû uota
gratam uolutatem Ôideo^refponfa manifeftant.Igitur Brennus cû î confpecluhaberet tem
plum diu deliberauit:an cófeftim rem aggrederef: an uero feffisuia militibus noöis fpatium
ad refumendas uires daret.Eurydanus 51 Theffalonus duces q fe ad praedae focietatem iûxerât
ampurari moras lubentidum imparati hoftes amp; recens aduétus fui terrori efTet.Intcrieäa no-
de 8i animos hoftibus forfitan ôi auxilia acceffuraÄ uias qux tune pateant obftrudum iri lt;
Sed gallop uulgus ex longa inopia ubi primû uino cactenf^ commeatibus referta rura inue
ninnon minus abundantia q uidoria tetum per agros fe fparferatideferrif^ fignisad occupa
da omnia pro uidoribus uagabanturïquae res dilationem delphis dedit.Prima na^opinione
aduentus gallon prohibitiagreftesagrsecisoraculisferunf meflêsuinaœ uillis efferre:cuius
rei falutare prxreptû quot;oquot; prius intelledû eft;q uini cacterarû^ copia^ abûdantia uelut mo-
ra gallis abicda auxilia finitimo^ cóuenere.Prius itacp urbem fuam Delphi audi uiribus fo-
do^ permuniuere;qgalli uino uelut praedae incubantes ad figna reuocaren£.Habebat Bren-
nus leda ex omni exercitu peditû.lxv.milia delphogd fodoruc^ non nifi quattuor milia mili-
tum erant.-quo^ contemptu Brennus ad acuédos lüo^ animos praedac ubertatem omnil^s
oftendebatîftatuafcç cum quadrigistquapi ingens copia procul uifebaf ;folido auro fufas eik.
Plufq; in pondère q in fpecie in fe habere praedae affirmabat.Hac affeueratione uel animad -
uerfïöneincitati galli fimul óihefterno mero faucii fine refpedu periculo^ in bellu ruebant.
Contra ddphi plus in deo q in uiribus fpem ponentes cu contemptu hoftium refiftebannfca-
dentefc« gallos e fummo montisuertice partim faxis partim armis obruebant. In hoe partiu
certamine repente uniuerfo^ templopi antiftites fimul ÔC ipfi uates fparfis crinibus cu infigni
bus atq? infulis pauidi uaecordefue in primam pugnantium aciem procurruKaduenifle deu
damâneûq? feuidiflê defilientem in templû per culminisaperta faftigia.Dum omnes opem
dei fuppliciter implorant;iuuenem fupra humanû modû infignis pulchritudinis comitefque
ei duas armatas uirgines ex propïquis duabus Dianae Mineruaeq? aedibus occurrifTemec oca
Iis tantûhaîc fe perfpexiffeifed audiffe etiam ftridorem arcus ac ftrepitum armo^ . Proinde
ne cûdarenf diis antefignatis hoftem csdereÄ uidoriac deo^ focios fe admngere fummis
obfecrationibus monebant:quibus uocibus incenfi omnes certatim in pracliû profiliût. Prœ-
fentiatii dd ÔC ipfi ftatim fenfere.Nam ôf terraemotu portio montis abrupta gallop ftrauit ex
- quot;citû:Si confettiffimi cund non fine uulneribus hoftiû diflîpati ruebât.lnfecuta deinde tem-
Peftaseft grandine ôt fulgore faucios ôi uulneribus abfumpfit.Duxipfe Brennus cu do-
jorem uulne^ ferre non poffetipugione uitam fin:uit.Alter ex ducibus punitis belli audori
-bus cû decern milibus faucioRd citato agmineagraecia excedit.Sednec fortuna fugientibus

commodior fuit Sigdem pauidis nulla fub tedis ada noxmullus fine labore amp; periculo dies;
affîdui imbres ôi gelu nix concreta 6i fames ôi laffitudo:ôi fuper haec maximu per uigiliar ma
ïum miferas infelids belli rdiqas obterrebant.Gentes quoqp nationefcp per quas iter habebât
gaudentes uelut prsedam uagos fugientes fedabanf.Quo pado euenitjutnemo ex tanto cx
^^itutquipauloantefiduciauirium etiam deos cqnténebantîudut ad memoriam tantx da
^sfu^reÎTet. ^

Nter duos reges Antigonûôi Antiochumft'atutapacc:cûin mâcedoniam
Antigonus reuerteref;nouus eidem repente hoftis exortus eft.Quippe gai
li q a Brenno duce eu in graeciam proficifcerenf:ad terminos gentis tuen-
dos relidi fueruntme foli defides uiderenf ;peditû.xv.milia:cquitu tria mi-
L lia armauerant: fugatifc^ geta^ tribalo^œ copiis macedonix mimetes le-

r T^----~-S~--€atosad regé miferût:q pacédu^EnaléofferrennfimuIôi regis caftra Ipecu

lare^tquos Antig^p regali mûificétia îgéti apparatu epula^ ad cœna mitauit.Sed galli ap-

Kuertutîgbus ôi dephâtes ad terroré uelut inufitatas barbaris formas rex oftedi lufleratma-

ues onuflâs copiïs denionflraritigoarus ^ gbus oftentatione uirium metum fe iniicere exiftiV
«labatieo^ animos ut ad opimam praedam follicitabat.ltacç legati ad fuos reuerfi: omnia in
maius extollentes opes pariter ôl negligentiam regis oftendûtîteferta auro amp;argéto caftra eP
neqj uallo fofîàue munita;amp;i: quafi fatis munimenti in diuitiis haberent:itac^ eos omnia
officia militaria intermifilîè,prorfus quafi ferri auxilio non indigerennquoniam abundarent
auro.Hac relatione auidac gentis animi fatis ad praedam incitabantur,Accedcbat tum exéplû
Belgiitg non magno ante tempore macedonum exercitum cum regetrucidauerat.Ita^ con-
fentientibus omnibus node caftra regis aggrediuntur;q pfentientes tantam tempeftatem Rquot;
gnum pridie dederantmt omnibus rebus ablatis in proximam filuam taciti fe occultarét. Ne
que aliter feruata cafiraiq deferra funtîfiquidem gallimbi omniauacantia nec fine defenfori-
bus modome^ etiam fine cuflodibus uident:non fugam hoftium fed dolum arbitrantes diu
ïntrare portas timuerût. Ad poftremûïntegris amp; mtadis munimentis fcrutantes potius q di-
ripientes caftra occupauerût.Tunc ablatis quse inuenerantad littus conuertuntur.lbi dû na-
ues incautius diripiunt a remigibus ÔC ab exercitus partetquae eo cum côiugibus ÔC liberis cô-
fugerantînihil taie metuentes trucidantuKtantaïç caedes gallop fuit:ut Antçono pacem hu
ius uiâoxix opinio non a gallis tantum ue^ etiam a finitimo^ feritate praeftiteritjqq gallo-
rum ea tempeftate tantx foecûditatis iuuentus fuitmt afiam omnem uelut examine a iquo i-
plerent.Denicç necç reges orientis fine mercenario gallop: exercitu ulla bella gelïèrintmeque
pul fi regno ad alios q ad gallos confugerint.Tâms terror gallici nominis fiue armop^ inuida
félicitas eratmt aliter necj maieftatem fuam tutamtne(j amifTam rf cuperare fe po lie fine gai -
tica uirtute arbitrarentur.Itacp in auxilium a Bithyniac. rege uocatiîregnû cum eoparta uido
ria diuiferuntjeamqp regionem gallograeciam cognominauerunr.Dum hcec in afia geruntur:
interim in ficilia Pyrrhus a pœnis nauali praelio uidus ab Antigono macedoniae rege fupple
mentum militum per legatos petït:denûcians ni mittat redire fe in regnum neceffc haberea-
crementa re^ quae de romanis uoluerit de ipfo quaefiîu^.Quod ubi negatum legati rettule
runndiffimularis caufis repentinatn fingitpfedionem .Socios interim parare bellum mbet:
KarcistarentinaecuftodiamHeleno filio amp;amico Miloni tradit.Reuerfus m bpi^ ftatim
fines macedoniae inuaditxui Antigonus cû exercitu occurritmiduf^ plio in fugam uertitur
Atcç ita Pyrrhus macedoniam in deditioné accepit:amp; ueluti damna aniifTae (icûix Italiaeqjac
quifito macedonix regno penfafretîrelidumTarenti filiû;amp;: amicûaccerfit.Antigonus auté
cum paucis equitibus ft^ae comitibus repente fortunae omamentis deftitums : amifïï regni
fpeculaturuseuentusîthcflàlonicam fe recepitmt inde cum conduda gallop mercenaria ma
nu bellû repararet,Rurfus a Ptolemœo Pyrrhi filio funditus uidus:cû feptem comitibus fu-
giens non recuperandi regni fpeîfed falutis latebras ac fugae folitudîes captatjgftur Pyrrhus
in tanto faftigio regni collocatusnam nec eo ad quod uotis perueniendum fuerat contentus
grxciae Afixc^ regna meditaîur.necp illi maior ex imperio q ex bello uoluptas erannec quifq
Pyrrhum qua tulifTet impetum:fuftinere ualuit:fed ut^ deuincenda regna inuidus habebaÉquot;
ita deuidis acquifitifc^ celeriter carebat.tanto melius ftudebat acquirere imperia q retinere «
Itaç cû copias Qierronefo tranfpofuifIct:legationibus Athenienfium ÔC achiuo^ mefTenio-
rûcp excipitur,Sed ôC grxcia omnis admirationem nominis eius fimul ÔC re^ aduerfus roma-
nos poenofq; gefta^ attoniti aduentum eius fpedabâtiPrimû illi bellum ^aduerfus fpartanos
fuit.ubi maiore mulie^ q uiro^ uirtute excipitunTûc Ptolemarum filium ÔC exercitus par-
tem robuftifGmam mifinquippe oppugnanti urbem ad tutelam patrie tanta multitudo fœ-
mina^ concurritîut non fortius uidus q uerecûdus recederet.Porro Ptolemaeum filiû eius
adeo ftrénuû amp; manu fortem fuifTe traduntmt urbem Gîrcyram cû fcxagefimo ceperit ; idé
prxlio nauali triremem ex fcapha cum feptimo infiluerittcaptâc^ tenuerit.In opugnatiôe quo
que fpartano^ ufq^ inmediam urbem cum equo procurreritnbi^ concurfu mu] titudinis in
terfedus fit:cuius corpus ut relatum patri eft dixiiTe Pyrrhû ferunt;aIiquanto tardius cum q
timuerit ipfe uel tcmeritaseius meruerit occifum efre.Repulfusa fpartanis Pyrrhus argos pe-
titîibi dum Anngonû in urbe claufum expugnare conatur inter confertifTimos uiolentifïï -
me dimicans/axo de mûris iadato occidificaput eius Antigono referturtqui uidoria mitius
ufus filiû eius Helemû cum epirotis fibi deditum in regnû dimifit;ei(^ infepuiti patris ofïâ î
patriam referenda tradidit.Satis conftans inter omnes audores fama efttnullum nec eius nec
fuperiorisEetatis regem comparandû Pyrrho fuifTcîraro^ inter reges tantû; ue^ etiam inter
illuftres uiros aut uitae fandiorisîaut iuftitiae|gt;batioris uifum fuiire.Scientiam certe rei mili-

tarts in illo uiro tantam fuiffetut ciî Lj^fimacho Demetrio Antigono tâtis regibus bella geflê
rita'uidus Temper extiterit.lllyrio^ quocç ficulo^ romano^ amp; Carthaginenfiû bellis nunq
îferioripleruq; etiam uidor extiterit:qui patriam cette fuam anguftam ignobilécj fama rerû
gefta^ ôl claritate nominis fui toto orbe illuftrem reddiderit,

-nbsp;Hnbsp;no {unttraditi:amp;uariante hominum partim dolore partim gaudioîprout

knbsp;Wnbsp;fingula ciuitates aut auxilium de Pyrrhofperauerant:aut metus fuftinue-

^ rânita aut cû Antigono focietate iûgebannaut mutuis iter fe odiis î bellû
C—^^nbsp;ruebâtJnter hune turbatarum puîciarum motum Epirorum quoq; urbs

ab Ariftotimo prîcipe per tyrannidem occupatur : a quo cum multi ex primoribus occifuplu
res in exilium adi elTenttatoIis per legatos poftulantibus ut coniuges liberofc^ exulum red-
derenprimo negauitipoftea quafi pœniteretî^ficifcendi ad fuos omnibus matronis poteftatc
deditîdieqjpfedionis ftamitjllx quafi in perpetuum cum uiris exulaturae praciofiffima äuje
que auferentesîcum ad portam quafi uno agmine profedurx conueniffent omnibus rebus
expoliata in carcere recludunftoccifis prius in gremiis matrum paruulis liberis uirginibuf(^
ad ftuprum direptis.Hanc tam faeuam dominationem ftupentibus omnibus princeps eorum
Helematus fenex ÔL liberis örbusmt qui nec aetatis nec pigno^refpedum tiiiieretK:onuoca -
tos domi fidiffimosamicoruminuindidampatriae hortaf cûdanbus priuato periculo pu-
blicum finire:amp; deliberandi fpatium poftulantibus accerfitis feruis iubet obferari forcs:tyrâ -
noq? nunciarirairteret:q coniuratos apud fe comphenderet;obicdans fingulis fe quia libera
da Patrice audor effe non polTit defertae ultorem futu^. Tunc illiancipiti periculo drcunue
ti honeftiorem uitam eligentes coniurant in tyranni necem:at^ita Ariftorimus quinto po -
fteaqtyrarinidemoccupaueratimenfeopprimi^.IntereaAnrigonuscum mulriplici bello Ôi
Ptolemaei regis öi fpartano^ premeref nouuf(^ illi hoftis gallogracfx exercims affluxifTet î
fpeciem caftro^ parua manu aduerfus cateroy relida aduerfus gallos totis uiribus proficifci-
tur.Quibus cognitis galli cû amp; ipfi fe prcelio pararent in aufpicia pugnae hofhas caedunt ;qua
rum exris cum magna cades interitufc^ oîum pradlcereturmon in timorem fed in furorem
uerfiifperantefcp deo^ minas expiari cade fuorum polïèxoniuges êi liberos fuos trucidant :
aurpiciabelliaparricidioincipientes.Tantarabiesferosanimos inuaferat:ut non parcerent
aerati'.cui etiam hoftes pepercifîêntibellûœ interne duium ôi natalirium cum liberis libero -
ru^ matribus gérèrent; pro quibus bella fufcipi folentJta quafi federe uitam uidoriamq; re
oemüiptjricut erant cruenti ex recenri fuoK cade in pralium non mdiore euentu q omine
proticiicuntur.Siquidem pugnantes prius parriddforum furia q hoftes circunuenif: obferuä
tiDulcp ante oculos manibus interemptorum omnes occifione cafi.Tanta ftrages fuit: ut dii
parfter cum hominibus confenfifle in exddrum parricidarum uiderentur.Poft huius pugna
euentum Ptolemaus amp; fpartani uidorem hoftium exercitum déclinantes in tutiora fe recipi
unt.Antigonus quocp ubi eorum difcdÜim uidet;recenri adhuc ex priori uidoria militû ar-
bore bellum Athenienfibus infert:in quo cum occupatus eflëninterim Alexander rex epiri ul
mortem patris Pyrrhi cupiens fines macedonia depopulatur : aduerfus quem cum reuer
lusa gr^ecia Antigonus eflêtitranfirione militum deftitutus regnum macedôia cum exercitu
^^^'ttit.HuiusfiliusDemetriuspueradmodumabfente patre reparato exercitu non folum
a^iflam rnacedoniam recepit:uerum etiam Epiri regno Alexandrum fpoliatîtanta ud mobl
Jquot;3s militun^jyçj fortunae uarietas erar,ut uiciflim reges nunc exules nunc reges uiderentur.
'gitur Alexander cum exul ad arcadas confugiffetîno minore Epirotarum defyderio q focio-
rum auxilio in regnum reftituitur.Per idem tempus rexcyrenarum Agas decedinqui ante in
hrmitatem Beronicen unicam filiam ad fmiendâ cum Ptolemao fratre cerramina/ilio eius
ddponderat.Sed poft mortem Antigoni regis mater uirginis Arfione ut inuita fe cotradum
matnmonmm fo]ueret:mifit:ad nuptias uirginis regnumcç cyrenarum Demetrium fratrem
regis Antjgoni a macedonia accerferent:qui ö^ ipfe ex filia Ptolemai procreate erat.Sed nec
Demetrius moram fedt.Itaq; cum fecundanteuento celeriter cyrenas aduolaffettfiducia pul
cnruudinis:quanimisplacere focruiçœperatîftarimaprindpiofuperbusregiafamihamiU

tibafcçimpotenseratîfludium^plaçendia uirginein matrem contulerattqiKercsrpeÄata
primo uirgint deinde popularibus militibufiç inuifa fuit,ltacp uerfis omnium animis in Pto-
lemaei filium infidiae Demetrio comparantunqui cum in ledum foetus conceffiflcKpcuffo-
res immittûtur.Sed Arfinoeaudita uoce filiaeadfores ftantis dl praccipientistut matri parce-
rentiadulterum paulifper corpore fuo protexit.Quo interfedo ßcronice amp; ftupji matris 61-
ua pietate ulta eft;6i in matrimonio fortiendo indicium patris fecuta.

Ortuo Striae rege Antiocho cum î locum dus filius Seleucus fucceffiflêt :
hortante matre Laodice;quac îhibere debueranaufpicia regni a parricidio
coepmQgippeBeronicennoucrcam ûiam fororem Pt^lem» r^s xgy-
pti cu paruulo fratre ex ea fufcepto interfecinquo facinore pcrpctrato amp; i-
famiac maculam fubiiKÔi Ptolemxi bello fe implicuit.Porro Bcronicè cu
adfeinterficiendammilTos didiciflet:paterna: fecIaufitiVta quumob-

nepater^nsmaionîl^j^ignitatiseiusamp;cafumtamindignacfortunacraiferât^ auxilia ei oés
mifere.frater quotj Ptolemarus periculo fororis excitus relido regno cum omnibus uiribus
aduolat.Sed Betoniceante aduentu auxilio^ cum ui expugnari non poffet: dolo circuuenta
trucidaf .Indigna res omnibus uifa.Ita(5 cum uniuerfk ciuitatcs:quac defecerantjingenté claf
fem comparalfentircpente exemplo cruddi taris exterritac fimul in ulrionem eius:quam de
fenfuri erant.-Ptolemaeo fe tradût:q nifi î aîgyptû domeftica fedirione reuocatus effet : totum
regnû Seleuci occupaffct,Tantum uel illi odiû parricidiale fcdusiud huic fauorem indigna i
teremptae mors fororis attulerat.Poft difceflum Ptolemai Seleucus cum aduerfus ciuitates :
qua: dcfeccrant;ingentem claflem comparaflTetjrepcnte ueluri dfis ipfis parriddium umdican
tibus orta tempeftate claflcm naufragio amitritmec quicq illi ex tanto apparatu prater nudu
corpus Si fpiritam 3C paucos naufragii comités rcfiduos fortuna fecit.Mifcra quidem res: fed
optanda Seleuco fuit:Gquidem ciuitatesiquas odio eius ad Ptolemaum tr3nncrant:uelut diis
^rbitris färifiadum fibi eflTetjrepentinaanimo^ mutationein naufragfi mifericordiam ucrfac
imperio fe eius reftituût.Latus igif malis fuis ÔC damnis dirior rcdditos uelut par uiribus bei
lum Pcolemao infert.Sed quafi ad ludibrium tantum fortuna: natus eiTet :nec propter aliud
opes regni recepiflct:q ut amitteret uidus prxlio non multo qpofl: naufragium comitatior
trepidus in Antiochiam confugit.Inde ad Antiochum fratrem litteras fecit:quibus auxiiium
cius impIorat:oblata ei afia inter fines tauri montis in premium lata opjs.Antiochus autem
cum eflct annos.xiiii.natus fupra atatem regni auidus occafionem non tam pio ammo q of-
ferebatur arripuit.Sed latronis more totum fratri cripere cupiens puer fcderatam uirileœ fu-
mit audaciam. Vnde hierax eft cognominatus:quia non tominis fed acdpitris ritu in alienis
eripiendis uitam fedaretur.lnterea Ptolemaus cum audifiet regem Antiochum in auxilium
Seleuco uenire:nc cum duobus uno tempore dimicaret;in annos decern cum ^leuco pacem
fadt:rcd pax ab hofte data interpellai a fratre:qui condudo gallop mercenario exercitu pro
wxiliob/îllum pro fratre hoftem feimploratus cxhibuit Jn eo pho uirtute ealloRi uidor q
dem AntiochusTuit:fed galli arbitrantes Selcucû in pralio ceddifTe in ipfum Antiochum ar
ma ucrtunt:liberius depopulaturiafiam fi omnem ftirpem regiam extixiflcnt.Quod ubi fcn-
tir Antiochus uelut a pradonibus auro fc rcdeminfocietatemœ cum merccnariis fuis iuneit
Interca rex Bithynia Eumenes fparfis confumptifœ fratribus bdlo inteftina difcordia qual
fi uagatem afia poljeffionem inuafurus uidorem Antiochum gallofcg aggredif :nec diffidlc
faucios adhuc ex fuperiorc congrcflîoné integer ipfe uiribus fupeSt.ea nana tempdlatc
omnia beJkm exitumafia gerebanturruri qaifq^ forriorfuiflèt:afiam udutpradam OKupa-
bat.Sdcucus 8C Antiochus fratres bellum propter Afiam gerebat.Ptolcmaus rex agvpri fob

fpecie fororia ultioms afia mhiabat.Hinc Bithynius Eumenes:inde galli humilior femp

cenarii manus Afiam depopulabant .Cum interea nemo defenfor afia inter tot pradones in -
ueniebaf:uido Anriocho cu Eumenes maiorem partem afia occupaflcnt:ne tunc quidé fi:a-
tres perdito premioippter quod bellum gerebant:concordare ponierût.Sed omiflb externo
nofte in mutuûetirium bellum rep3rant.Ineo Antiochus denuo uidus multo^ die^ fuga
fatigatus tandem ad foce^ fuum Artamenem regem pppadoda prouehitur;a quo cum pri-

mum benigne fufceptus effet interiedis diebus cognito^ fibi infidiïc pararenf:falutem fuga
qusefiuitJgitur cum profugo nu(q locus tutus effenad Ptolemacum hoftem cuius fidem m-
tiorem q fratris exiftimabat:decurritmiemor uel quae fadurus fratri effenuel qua: meruiffet
a fratre.Sed Prolem^eus non tam amicus ei deditus q hoftis fedus feruari eum ardillmia cu-
ftodia iubet.Hinc qaoœ Antiochus opera cuiufdam meretricis adiutus:quam famihanus a -
gnoucrat:deccptis cuftodibus labif:fugienfq; a latronibus interficif. Seleucus quoq; nldem
ferme diebus amiffo regno equo prscipitatus finif .fiofratres quafi di germanis cafibus exu-
les ambo poft regna fcele^ fuo^poenas luerunt.

Lvmpias Pyrrhi epirotae regis filia amiffo marito eodec^ germao ffe Ale-
xâdro cum tutelam filio^ ex eo fufcepto^ Pyrrhi 8C Ptolemaei regnic^ ad-
miniftrationem ipfa recepiffetjabaetolis partem acharnaniae;quam in por
tionem belli pater pupillo^acceperaf.eripere uolentibus ad regem mace-
doniae Demetrium decurrit:ei^ habenti uxorem Antiochi regis Syri^ fo
rorem filiam fuam Phytiam in matrimonium tradidinut auxilium quod
mifericordia non poterat iure cognationis obtineret.Fiunt igitur nuptixï
quibus 8C noui matrimonii gratia acquiritur:ôi ueteris offenla contrahitur.Nam prior uxor
uelut matrimonio pulfa fponte fua ad fratrem Antiochum difceditïcum^ in mariti bellu im
pellir.Acharnanesquoq; diffifi epirotis aduerfus aetolos auxilium romano^ implorantes ob
tinuerunt a Romano fenatumt legati mitterenturtqui denunciarent aetolis praefidia ab urbi-
busacharnani3cdeducerenttpaterenturc5efreliberos:qui foli quondam aduerfus Troianos
audoresoriginisfu^cauxiliagr^dsnon miferunt.Sed aetoh legationem romano^ luperbe
adiueruntîpœnos il lis Si galIos:a quibus tot bellis uexati totiens ocdfione fint caefi exprobra
tesîdicentefœ prius illis porras aduerfus arthaginenfes aperiendasiquas clauferit metus puni
ci belhgt;q in grïeciam arma trâfFerenda. Meminiffe ddnde iubent:quibus minentur aduerfus
gallos urbem fuam eos tueri non potuiffetcaptamcj non ferro defendiffe fed auro redemiffe.
Quam gentem fe aliquanto maiori manu graeciam ingrefTam no folum externis uiribus: fed
ne domefbds quidem tedis adiutos uniuerfam deleffe:fedé(5 fepulchris eo^ prebuiffe. qua
illi uinbus imperioq; fuo pr3epofuerant:contra italiam trepidis ex recenti urbis fus incendio
Romanis uniuerfam ferme a gallis occupatam.Prius igitur illos gallos italia pellendos q mi-
nentur setolis:priufq fua defendenda:q aliena defendiappetenda.Quos autem hommes Ro-
manos effe nempe paftores:qui latrodnio iuftis dominis ademptum folum teneant;qui uxo-
ns cum propter originis dehoneftamenta nec inuenirentmi publica rapuerint^ui deniœ ur-
Demiuam parricidio condiderint:muroruc« fundamenta fraterno fanguine afperferintiAeto
os ^tem principes grsedx femper fuifre:öi ficut dignitate ita Si uirtute caeteris preftitiffe fo
los.Uenic^ elTe qui macedonas imperio terra^ florentes femper contempferint:qui Philippu
regem non timuerint qui Alexandri magni poft perfas indofq; deuidos cum omnes nomme
eius horrerent : edida fpreuerint. Monere igitur fe romanos contenti fint fortuna praefentiî
nec ^uocent armajquibus Si gallos csfos Si macedonas contemptos uideant.Sic dimiffa lega
tione Romano^ ne fortius locuti q feçiflè uiderenturifines epiri regni Acharnaniae depopu
lanf Jam Qlympias filiis régna tradiderat:« in locu Pyrrhi fratris defundi Ptolemaeus fuccef
fèrat:qui cû hoftibus inftrudo exercitu obuius proceffifl£t:infirmitate correptus î itinere de
cedit.Olympias quoc^ non magno poft tempore gcmino fune^ uulnere afflida sgrum fpiri
tum trahens non diu filüs fuperuixit.Cum cx genre regia fola Nereis uirgo cû Laudomia fo-
tore fupereffcnt.NereisnubitGeloniSiciliaercgisfiliotLaudomiaautem cûin aram dianae
confugifret:concurfu populi interfidf;qQod fadnus dü immortales affidue cladibus gétis Si-
-PPe interitu totius populi uindicauerut.Nam fterilitatem faméœ paffuSü inteftina difcordia
uexatirexternis ad poftremu bellis pene confumpti funt.Miloœ Laudomiae percuffor in furo
rem uerfus nunc ferro nÛc faxo infûma dentibus laceratis uifceribus.xii.die itereriit.Iis i Epi
lo geftisintcri m macedonia Demetrius rex relido filio Philiopo paruulo ; admodu decedit
eui Anrigonus tutor datus accepta in matrimoniû matre pupilli regem fe côftituere laborat.-
Intenedo deinde tempore cû fedirione minaci macedonû claufus in regia teneret:in publica
line fatdli tibus,pcedit;^iedocß in uulgus diademate ac purpura dare hxc eos alteri iubet ; q

aut ipcrateilhs fciat.'aut cui parere ipfi rciant,Se adhuc inuidiofum illud regniï non uolupfari
bus f°d laboribus ac periculis fentire commemorat.deinde beneficia fuamt defeöionem fo-'
cio^ uindicauerittut dardanos theflälofcj exultantes morte Demetrii regis compenfauerit î
ut deniiß dignitaté m,^cedonu nô folû deféderitme^ etiâ auxerit. C^o^ fi illos poeniteat de
ponere imperiû SI reddere illis munus fuû:quia regem quaeranticuiimperentxû populus pu-
dore motus recipere eum regnû iuberet:tam diu recufauit;donec feditionis audtores fuppli-
cio traderenf.Poft hxc bellû fpartanis infertîqui foli Philippi Alexandrie^, bellis ôC imperium
macedonû Si ontinibus metuenda arma contempferunt.Inter duas nobililTimas gentes bellû
fummis utn'c^ uiribus fuit.Cû hi pro uetere macedonû gloria illi non folum pro illibata hber
tate:fed etiam pro falute certarentmidi lacedaemoniimon ipli tantumtfed etiam coniuges li-
berie magno ammo fortunam tulere.Nemo quippe in acie faluti pepercirmulla amiflum c3
iugem fleuit.Filio^ mortem fenes laudabant:patribus in acie caefis filiae gratulabanf. Suam
uicem omnes dolebant:^ non ipfi pro patriae libertäre decidiirent,Parentes omnes domibus
faucios excipiebantmulneratos curabantdapfos reficiebant.Inter haec nullus m urbe ftrepitus
nulia trepidatio magis omncs publica q priuatam fortunam lugebant.Inter haec Dcomenes
rex poft maltas hoftium caedes toto corde fuo pariter SC hoftiû cruore midens fuperuenit; in
greffufcp urbem non humiconfedinnoncibû aut potumpopofcir.non deniq^ armo^ onus
depofuit:fed accliuis parieti cum quattuor miliafolaex pugna fuperfuiffe confpexiflêtî horta
tur ut fe ad meliora reipublicse tempora referuarentuamen cû côiuge liberis segyptum ad
Ptolemxû proficifcitur î a quo honorifice fufceptus diu ôi in fumma dignitate regis uixir.Po
ftrem3 poft Ptolemsei mortem a filio eius cum omnijamiliainterficif.Antigonus aût caefis
occifîona fpartanis fortunam tâtae urbis miferatus a diieptione milites prohibuit :ueniamq;
his q fuperfuerant dedit.Praefatus bellum fe cum Cleomcne non cum fpartanis habuifTe.cu-
ius fuga omnis ira eius finira fit;nec minori fibi gloriae fore fi ab eo feruata lacedxmôia: quo
folo capta fit;pderef .Parcere igi£ fe folo urbis ac tedisiquoniam hommes; quibus parcerct :
non fuperfuifTent.Nec multo poft ipfe decedit;rcgnûcp Philippo annos.xwi.nato tradidit.

fidem Ferme temporibus prope uniuerfi orbis imperia noua regum fuccef
fione mutata funt.Nam in macedonia Philippus mortuo Antigono tuto -
re eodemqj uidrico.xiiii.anno^ regnû fufcepit:Si i afia inrerfedo Seleuco
- impubes adhuc rex Antiochus conftitutus eft. Cappadociae regnû quocp
Hariarathi puero admodû pater ipfe tradiderat;xgyptu patre ac matre in-
terfedis occupauerat Ptolemaeus:cui ex fa inoris crimîe cognomento Phi
Jopater ex contrario fuit.Scd fpartani m locuCIeomenis fuffecerût Lycur-
gum.Et ne qua tenî^bus mutatio deelTet apud carthaginem aerate adhuc îmatura dux An-
nibal conftituitur;non penuria feniorum fed odio romanoruiquo ibutû eum a pueritia fcie-
bant. Fatale nô tam romanis q ipfi africa: malum.his ^gibus pueris licet nulli feniorts xtatis
redores erant tamen in fuorum quibuf($ maiorum uelligiis tantis magna idoles uirmtis emi
cuit.So us Ptolemxus fceleftus ficut in occupando regno ita QC fegnis m adminiftrando fuit«
philippum dardani cœtericp finitimi populi:quibus uelut îmortale odium cum Macedonû
regibus erattcontemptu aetarisaflîduelacefTebantîcontra ille fummotis hoftibus non conten
rus fua defendifTeretiam xtolis bellum îferre geftiebatiquae agitante illum Demetrius rex il-
lyriorum nuper a Paulo romano confule uidus fupplicibus ptecibus aggreditur;iniuriam ro
manorum quaerensiqui non contenti Italiae terminis îpeiium fpe improba totius orbis âple-
xi bellum cum omnibus regibus ferant.Sic illos Sicilise; fie fardiniae hifpaniaec5;fic deinde to
tius africa imperium affedantes bellum cum pœnis 8C Annibale fufcepiffe.Sibi quo(^ nô aliâ
ob caufam q^ italiae finitimis uidebatur bellum ilIatum;qfinefas effet aliquem regem iuxta
• imperii eorum terminos elTeîfed SC ipfi cauendum effeexemplum cuius quantoproprius no-
biliufcR fit regnû; tanto fit romanos acriores hoftes habiturus.Super hoc csdere fe illi regno:
quod romani occupauerint;profitetur;gratius habiturus fi in pofTefTiöcm imperii fui fociû
potius q hoftem uideret.Huiufcemodi orationeimpulit Philippum:ut omiffis artolis bellû
Romanis infer ret;minus negocii cxiftimâtem;g^ iam uidos eos ab Annibale apud Tranfume
lî^um lacum audierat .Ita^ ne multis bellis eodem tempore §rauaretur;pacem cum aetolis fe

cit: qaatï alio bellum trajinaturusifed utGradse cuicti confulturusjquam nunq i maion pe
ricu o fuiffcaffirmabar.Siquidem confurgenribus ab occidente nouis pœnorum amp; romano-
rum imperiisiquibus una hac a grada ÔC afia fit moratdum inter fe bello difcrimen imperii
faciiît.cete^ ftatim uidoribu s trâfitû in orienté fore.Videre fe itacß ait côfurgéte in italia nu
lgt;e illam trudsamp;cruéti belli uidere tonatemac fulminate ab occafupcdlâtquam in quaicucß
terra^ pres uidoria tépdïas detuIerit:raagno cruoris imbre oîâ foedaturâ. Frecjuéter Gra-
ciam îgentes motus paflâra niîc Perfaßi nüc Gallop nûc MaCedonû bellis (eà oîa illa ludum
fuiflè exiftimaturos:fi ea q nûc î italia côcurrat:manus extra terra illam fe effuderit .Cernere

taméfeeosîqtâtis uiribus côcurrâtrnô côtétos hoc fine uidoria foremietuédu($ fibi quoqj

certamé co^^tq fupiores extiterût.Hoc ptextu finito cû aolis bello nihil aliud q pœno^ Ro
manorûtj bella refpiciens fingulo^ uires perpendebat.Sed nec Romanijqbus pœni amp; Anni/
bal in ceruicibus crant;foluti metu Macedonico uidebanf.nam terrebât eos ôi uetus macedo
nû uirtus ôi dcuidi orientis gloria;ôi Philippus ftudio Alexandri amulationis incenfus î que
promptû ad bella îduftriûc^ cognouerüt.Igifquot; Philippus cû iterato pralio uidos a pœnis ro gt;
manos didiciflct:apertc hofté fe hispfeflus nauestqbus in Italiam exerdtum traiiceret îfabri-
care cœpit.Legatû deîde ad Annibalé iungenda fodetatis gratia cû epiftolis mittit;q comp-
henfus 6i ad fenatum pdudus îcolumis düïiifllis eft.Nô in honoré regis fed ne dubius adhuc
indubitatus hoftis redderef .Poftea uero cû Romanis nûciatû eflct î lialiâ Philippû copias tra
iedu|iîLeuiniû ptorem cû inftrudis nauibus ad^hibédum tranfitû mittût:qui cû î gradam
ueniflet:pmiffis multis impulit atolos bdlû aduerfus Philippû fufcipere.Philippus quoque
atolos î romano^ bella follicitat.Interea 6i Dardani Macedonia fines uaftare coeperunt ad-
dudis.xx. milibus captiuo^ Philippû a romano bello ad tuédû regnû reuocauerût. Dû hac
agunÉquot; Leuinius prator inita eu Athalo rege focietate Gracia populaf tqbus cladibus pculfa
cmitates auxiliû petentes Philippû legationibus fatigâr.necnô Si illyrio^ reges làteri eo^ ha
rentes affîduis pcibuspmiflà exigebant.Sup hac uaftati macedones ultioné flagitabant:qbuf
tot tâtif^ obfeflus rebusxui rei primo occurreret;ambigebat:omnibus taméppe diem auxi-
lia fe mi^^u|;^ polliceftnô ga facere poflct;quapmittebat:fcd ut fpe impletos in focietatisiurc
retineret.Prima tamé illi expeditie aduerfus Dardanos fuit;g abfentiam eius aucupantes ma-
iore belli mole macedonia imminebat.Cum Romanis quoq; pacé facit contentus interî bel
lum macedonicûdiftulifîê.Philopoméi acheo^ duci qué româos fodo^aîo follicitare didi
quot;racaûdias ptcdit:gbusille cognitis uitatifcj difcedere ab eo Achaosaudoritate fua coegit ^

Hilippo in macedonia magnis rebus intento Ptolemai in agypto diuerlî
quot;lores erant.Nam regno parricidio obtento:Si ad necem utriufq; parentis
lt;^de etiam fratris adiûda ueluti rebus felidter geftis luxuria fefe tradide-
ratîregin^ mores ois fecuta regio erat.Itacp nô amici tantû pfeditçmerum
etiâ oîs exercitus depofitis mifitia ftudiis ocio ac defidia corrupt! marce-
bât.'quibus rebus cognitis Antiochus rex Syria ueteri iter fe regno^ odio

if.Trépidât igif Ptolemaus ôip legationes cjuoufc^ uires parequot;t:rogat motari Anriochu:
magno deîde î graciam exercitu côdudo fecûdû plium facittfpoliaflcttj regno Antiochû : fi

mala fuere.Deide crefcéte licétia iâ nec parietibus regia domus côtieri meretrids audacia pot
quapceruioré fociata cû Agathocle ffe a'bitiofa pulchritudîs fcorto quottidiana regis ftupra

regis lateri iuclus ciuitate regebatitribunatuspfedüras amp; ducatus muJieres brdîabânnec ç^U
cj^ î regno fuo rnius qipfe rex poterat.Gu îterî relido qnguéniiex Eurydice forof filio niorifquot;;
fed mors eius du pecunia regia mulieres rapiût;amp;impiû inita ciîpditiffimis focietate occupa
re conaadiu occultata fuit:re tamé cognita côcurfumultitudîs Agathocles occiditîôimulie-
res î ultioné Eurydices patibulis fuffigunf.Morte regis fupplicio meretricu uelut expiata rcgt;
grji infamia legatos Alexâdrini ad Romanos miferiït orâtesmt tutelâ pupilli fufciperentttucquot;
réturcç regnû acgypti:quod iam Philippû Antiochû fada iter fe padione diuififfe dicebant
Grata legatio romanis fuit cam belli qrentibus aduerfus Philippû q îfidiatus eis tpibus puni/
ci belli fuerat,hue acœdebat.'q. pœnis amp; Annibale fupato nullius magis arma metuebât:rèpu
tantibus qtû motû Pyrrhus parua manu Macedonû \ italia feciflêt.-qtafqj res macedones in
oriente gefliffent.Mittunf igif legati.-q Antiocho Si PhiJippo ut a regno agypti abftineanr :
nûciét.Mitti£ Si.M.Lepidus î agyptum q tutorio noie regnû pupilli admîftret.Dû hac agû-
tursîterim legati Attali regis pgami Ôi Rhodio^ îiurias PhiJippi regis qrétes Roma uenerûtî
qua res omnç côtadioné macadonici belli fenatui exemït.Statim ptextu ferédi auxilii fodis
bellû aduerfus Philippû decerni^legionefqp cû côfule î macedonia mittunf.Nec niulto poft
tpe tota Gracia fiducia Romano^ aduerfus Philippû fpe priftina libertatis erepta belliî ei in
tulit. At^ ita cû rex undicp urgere6pacé petere côpellif'.Deîde cû cxpolîta côditiones pacis a
Romanis effentjrepetere fua 6i Attalus ôi Rhodii ôi Achai ôi setoH cœperexontra Philippus
adduci fe pofTemt romanis pareattcôcedebat. C^te^ îdignû effe Gracos a Philippo 6i Alexâ

âno Iter iTulas therâene ôi therafia medio utriufc^ ripa ôi maris fpatio terramotus fuitâ quo
cû adrairatiôe nauiganriû répété ex^fundo cû calidis aqs îfula emerw.In Afia uero codé die
motus terra Rhodû multafcç alias ciuitates graui ruina^i labe cocujlit:qua{da folidas obtbr
buit.Quo,pdigio territis oîbus uatcscecinere oriés romanopi impiu uetusGraco^
cedonû uoratupi Jnterî a fenatu repudiata pace Philippus î focietate belli Nabî tyrânu follid
rat. At(5 ita cû in acié cxercitum îftrudis e diuerfo hoftibus^duxiflèt'hortari fuos coepit. Rc
ferendopfas badrofcp indofq; ôi omné afiâ orientis fine a Macedonibus pdomitâ:tâtolt;^ for-
tius hoc bellû q illa fuftinendû;qto fit libertas impio carior.Sed ôi flaminius romanop^ con -
fui relariôe re^ recérilTime gefta^ fuos ftimulabat î pliû oftédédo hîc Garthaginé cum Sici-
liaade italiâ ôi hifpaniam Romana uirtute pdomirasinec Annibalé Alexandro qdem magno
poftponendum^uo italia pulfo africâ ipfam tertiâptem mûdi fupauerît.Sed nec Macedonas
ueteri fama fed pfenribus uiribus exiftimâdostqa nô cum Alexadro magnotquem iuidû au-
diuerâtinec cû exercitu eius:q totii orienté deuicetanbellum geratîfed cû Philippo puero im
matura at3ris:q regni terminos aduerfus finirimos agre defendat.Et cum iis Maœdonibus
q nô ita ut pda pridé Dardanis fuerunttillos maiorum decora;romanos fe fuo^i militum cô
hiemorare.Non enim alio exerdtu Annibalem ôi poenos ôdtotum ferme occidentemtfed iis
ipfis quos in acie habebat militibus fubados.Hisadhortarionibus utrinc^ concirari milites
pralio concurrunt;alteri orienris alteri occidenris imperio gloriâtes.'ferentef^ in bellum alü
maiorum fuorum antiquam ôiobfoletam gloriam: alii uirentem recentibusexperimétis uir
turis florcm.Sed Macedonas romana fortuna uidt.Fradus ita(^bello Philippus pace a flamî
nio confijle petita nomé quidem regium retinuit:fed omnibus Thracia urbibus uelut regni
niembris extra ter_minos anriqua poflelTi'onis amiffîs folam macedoniani rerinuinoffenfî ta-
men atolirquia nô ex arbitrio eo^ macedonia quo($ adempta régi ôi data fibi in pmiiim bd
li cflquot;et:!egatos ad Atniochum mittunt:qui eum adu atione magnitudinis i romana bella fpe

Ortuo PtolemaoPhilopatre rege agypticôtéptac^ paruuli filii eius atate;
g in fpé etiam regni relidus pda domefticis erat. Anriochus rex Syria oc-
cupare ag^ptû ftatuit.Itaç phœnicécateraf^ Syria gdé fed iuris agypti
ciuitates cû îuafîfTetîlegatos ad eû fenatus mitritîq denûdarent ei abftîerè
a fgno pupilli poftréis pris pdbus fidei fua tradiriîgbus fpris îteriedo tpe

^ alia îegatio faperuènîtîquae omifTa pupilli perfona ciuicatés iure belli fadas pöpüli Romani
ia feegrum reftîtui iubebat. Abnuéti bellum denûdat :quod ille facile fufceptû îfelicirer geP
fit.Eodé tempore amp; Nabis tyrannus multas graedae ciuitates occupaueratvlgi^quot; fenatus ne ec-

dem tempore duplid bello romans uires detineren£:fcripfit Flaminio:(î eiuideafificutijVIa/

cedoniam a Philippo ita grseciâa Nabide liberaret.Ob quam caufam îperiû ei prorogatu eit,
Terribile quippe Antiocho bellû Annibalis nomen faciebatiqué dmuli eius occultis manda
tis cû Antiocho iniffe focietaté apud romanos criminabafmegantes cû squo animo fub legi
bus uiuere afluetû imperio ÔL îmoderata licentia militare:femperq; tsedio quietis urbanse np
uas belli aufas circûfpicereiqus Sifi falfa nûciata fuiflent:apud timentes tamen pro ueris ha
bebât.Denicç fenatus metu pculfus ad fpeculandos adus Annibalis legatû in africâ Seruiliû
mirtitteiqj tacitis mandatis prscepitmt fi poflêt eu per smulos eius interficeret.-metucj inui
fî nominis tandem populû romanû liberaret.Sed res Annibalcm nô diu latuit ui^ ad profpi
cienda cauédacK pericula peritûinec minus m fecûdis aduerfa q in aduerfis fecûda cogitante,
Igitur cû tota die in oculis principû legatiop romani in foro Carthaginenfiû obferuatus in fu
premû fuiflêt;appropinquâte uefpere equû côfcenditiôi rus urbanû quod prppe littus maris
habebat ignaris feruis iufTifcç ad portam diuertenté opperiri côtendit: hébat ibi naues cû re-
migibus occulto finu littoris abfc3ditas:erat etiâ grandis pecunia in eo agro prsEparata:ut cû
res exegiffét nec facultas fugam nec inopiam morare^.Lcdä igif feruo^ iuuentutetquo^ co
piam iralicopi captiuo^ numerus augebannauem côfcenditicurfumç ad Antiochû dirigit;
portera autem die ciuitas principem fuû ac tû temporis confulem in foro expedabat: que ut
profedu nûciatû eft;non aliter qfi urbs capta effertomnes trepidauereiexitiofamc^ fibi fuga
eius ominati funt.Legatus uero romanus quafi bellû iam illatû italis ab Annibaleeffetitaci-
tus Romam reuertituntrepidûqj nunciûrefcrt.Interim Flàminius in grscia iûda cû quibuf
x^amduitatibus focietate Nabidem tyrartnû duobuS côtinuis prsliis fubegitÄ grauiter fra-
dû uelut exangué in regno reliquitifed libertäre grsciae reftituta redudisàb urbibus prsfi-
diis cû romanus exercitus in italiam reportatus effet uelut uacua rurfus poiTefTione follicita-
tusmiultas ciuitates repentino bello inuafit:quibus rebus exterriti Achseitne uicinum nialû
ét ad fe ferperetibellû aduerfus Nabidé decernût;ducemcj prstorem fuû Philipomenem infi
gnis induftria: uic^ conftituûtxuius in eo bello tanta uirtus enituitmt opinione omniû com
pararetur Flaminio romano imperatori.Eoâem tépore Annibalcûad Antiochû perueniflêt
uelut deo^ munus çxcipif itantuf^ eius aduentu ardor aïs regis acccffit: ut nô tam de bello
q de premiis uidoris cogitaret:fed Annibal cui nota romana uirtus erattnegabat opprimi ro
manos nifi in italia pofTe, Ad hoc fibi centû naues ÔC decé milia peditum 8C mille équités po»
J?J'^'^-Promittens hac manu non minus bellum q gefTerititalis infl:auratu^:amp;: in afia regî
î, u quot; fl ^^^ quot;idoriâ de Romanis;aut squas pads conditiones relaturum.Qutppe ÔC hifpanis
bello Hagrantibus ducem tantum deefTeiSi italiam notiorem Öbi nunc q pridé fuifFe:fed nec
carthaginem quieturam fociamqj ei fe fine mora prebituram: cum regi confilia placuifTentî
mittitur carthagitiem unus ex comiribus Annibalis;qui î bellum cupidos hortctur:Anniba-
lemcp cum copüs afFutu^ nuncietmihil dicat partibus nifi animos carthaginenfium deeffe:
Afiam ÔC uires bdii Se fumptum prsbituram.Hsccum relata carthaginenfibus effentmun-
eius çfe ab immicis Annibalis comprehenditur;8i perdudusin fenatumxum interrogarefî
ad quem minus efTeripunico ingenio refpondit fead uniuerfum fenatû mifTum.Nec. n, hoc
opus (îngulorum: fed uniuerforum eflêîdummultK diebus ddiberantan eum Româadpur
gandam publicam confcicntiam mittant;tacitus confcenfa naue ad Annibalem reuertif quo
cognito carthaginenfes flatini romam legatum deferunt.Romani quoi^ad antiochum lega-
tos mifererqui fub fpem legationis ôi regis apparatum fpecularentur:ôi Annibalem aut roma
nis mitigarcntîaut affîduo colloquio fufpedum inuifumq? regi facerent.Itacp legati cû ephe-
fi conuenifTennad Antiochum mandata ei fenatus tradunt.Dum refponfum expedant om-
nibus diebus aflidui cum Annibale fuerunt:dicentcs timide eum a patria receffîfleîcû pace ro
mam nÔ ta cû republica q cû co fadam fuma fide cuftodiâtmec bella eu romanopi magis o-
dio q pa_tris amore gefTiflêjcui ab optîo quocK ét fpiritus ipfe debebaf.Has. n.publicas îter po
pulos no priuaras îter duces bellâdi cas eé.îde res gcftas eius laudare:quo9i fermôe Istus fspi
us cupidiufqî eu legatis colloquitur.Ignarus quid pro familiaritate romana odiu fibi apud re
gemcrearenQuippe Antiochus tam aflîduo colloquio recondliatam cû romanis gratiâ cxi-

faum odiffe cœpit:quac res tantum apparatum belli celïantc imperatoria arte corrupit. Sena-
tus mandata fuèrant;ut contentus terminis afiae cflètmec ipGs ingrediendi afiâ neceflîratem
imponerettqbus fpretis nôaccipiendû bellû ftatuiffe fed îferendû dicifîcû frequenter de bel
lo côfiliû habuiflèt remoto Annibaleîtandem eû uocari iuffiffeînon ex fententia eius aliquid
ageret:fed ne per oîa eû fpreuifle uideretur:oîbufc^ perrogatis poftremû intetrogaflc:quo ille
aîaduerfoitelligerefeprofeffusémô quia egeat côfilio tedadfupplédûnumeji fcntétia^ fc
uocatûîtamé 8i odio Romano^ 8i amore regis:apud que folû tutû fibi exiliû relidû fit:fe ui
am gerédi belli edifTertu^^ Venia deinde libertatis deprecatus émihil feaut confiliorum aut
cœpto^ prxfentiû probareaitînec fedé belli gracciâ fibi placere cû italia uberior materia fiti
Quipperomanos uîci nô nifi armis fuis pofTe.Nec ita iâ aliter q italicis uiribus fubigi. Siqdé
diuecfû ceteris mortalibus efTe illud SC belli genus SC hominû aliis bellis plurimû mométi ha
bere priorem aliquâ cepilîê occafione loci téporifcç agros rapuifTeîurbes aliquas expugnalTe:
cû romano feu occupaueris prior aliqua ratione feu uiceris tum etiâ cû uiôo 6C iacente luââ
dû é.Qiiâobré fi quis eos in italia lacefTerit fuis eos opibus fuis uiribus fuis armis poffe uince
reîficut ipfe fecerittfin uero quis illis italia uelut fonte cefTerit uiriû J)inde falli ac fi quis am-
nes non ab ipfis fôtiû primordiis deriuare:fed côcrens iam aqua^ molibus aumere uel exica-
re uelit. Hoc SC fecreto fe cenfuiflë uttoq^ minifteriû côfilii fui obtulifTeÄ nûc pracfentibus
amicis ideo repetifTewt fcirét oés ratione cû romanis gerédi bellijeofc^ foris luiäos domi fra
giles elîë.Prius nâc^ eos urbe qimpio:prius italia q prouinciis exui pofTe. Quippeôi a gallis

litaté rei cogitantes;fed uerctesme probato côfilio eius primû ap^ regé locû grarix occupa-
let. At Antiocho nô tam côfiliû q audor difphcebatme glona mdorix Annibalis nÔ fua eét.
Omnia igitur uanïs afTentationûadûlariôibus corrûpebamr nihil conlilio uel ratione ageba
tur.Rex ipfe per hyemc in luxuriâ lapfus nouis quottidie nuptiis deditus erat.Contra Auiii.
us romanus conful;qui ad hoc bellÛ mifTus eratxopias arma cxteraq; bello neceliaria iuma
induftria parabattciuitates focias côfirmabat:duhias illiciebatmec alius exitus beUi q appara-
tus utriufcg partis fuit.Itaq; prima belli congrefTione cû cedentes fuos rex cerneretî non^bo
rantibus auxiliû tulit:fed fugientibus fe ducéîprebuit:caftra(Ç ditia uidioribus reliquit.Dein
de cû in Afiâ prxda romanis occupatis fugiendoperuenifTe pœnitere negledi côfilii cœpit î
reuocatoq; in amicitiam Annibale oîa ex fentétia eius agere uelle dicit.Interim nudat d Liui
um Neneuiû romanû ducé cû odoginta roftratis nauibus in bellu nauale a fenatu miffû ad
uentarerqux res illi reftituéda: formnae fpé dcdit.Italt;5 priufq locix ciuitates ad hoftes defice
rétidecernere nauali prselio ftatuit ; fperans cladé in graccia accepta noua pofle uidoria abo-
Jcri. Annibali igif tradita clalTe prxliû cómitti£;fed necafia milites Romanistnecç naues eo^
pares roftratis nauibus fueremiinor tamé clades ducis folertia tuit.Roma nôdû opinio uido
rise uenerat;8i icdrco in côfulibus creandis fufpéfa ciuitas erat.Sed aduerfus Annibale ducem
quis raelior q africani frater crearef :cû uincere poenos opus Sdpionû fit^ Creatur igi/ côfui
Lucius Scipioreicp datur legatus frater Africanusmt Intelligeret Antiochus nô maioré fiduci
am fe in Annibale uido q romanos in uidore ScijJione habere.Traiicieritibus in Afiâ Scijjio
nibus exercitu lâ utrobi^ profligatû bellû nûciatû émidûcg Antiochû terreftri Annibale na
uali bello inuenerût.Primo igif aduétu eo^ legatos pacé petétes ad eos Antiochus mitnt:pe
culiare donû Africano ferétes ipfius filiûtqué ex paruo nauigio traiicienté ceperat.Sed africa-
nus priuata beneficia a rebus publicis fegregata dixitaliacpeé patris offida: aü^ patri® iura:q
nô liberis tantû ue^etiâ uitae ipfi prxponanf .Proinde gratû fe munus accipeipriuatocp îpen-

dio munuicetia: i cgis rcipom^îquod ad bdlu pace^ pertineatminu ne^ gia^ct udn:neq; ac
iure patriae decidi pofTe refpondit.Nam ne^ de redimendo fîlio unq tradauit;nec fenatum
deeoagerepetmifitîfedutdignum maieftateeiuserat:armis fe recepturum filium dixerat .-
Poft hxc leges pacis dicunturîut Afia romanis cederet:contentus Syriae regno efTetmaues uni
uerfas captiuas Ôl tranffugas traderenfumptumç omnem bdli romanis reftitueret.quae cum
nunciata Antiocho efTent nondum ita uidum fe efTe refponditîut fpoliari fe regno patererar
bdliqî ea ïrritamenta nonpacis blâdimenta efTeJgif dû ab utrocp bdlû pararetunSi ingreffi
Afiam romani ilion ueniflent mutua gratulatio ilienfium ac romano^ fuit.Ilienfibus Aeneâ
cacteroscç duces a fe profedos:Romanis fe ab his procreatos referétibusjrâtacç laeritia oîum
Éuinquanta efTe poft longû tempus inter parentes amp; liberos folctJuuabatllienfes nepotesfu»»

6s occidentcîut africa domita K afiam ut auitu regno uendiare optabto
iffe dicentes:ut tam fdiciter renafceref.Contra Romanos auitos lares

templacR ac deoRi fimulachraiinexplebile defideriu uidendi tenebatProfedis ab ilio Ronia-
nis Eumenes rek cû auxifiis romanis occurit:nec multo poft pralm e cu Antiocho comiflu
cum in détérioré cornu pulfa legio romana maio,te dedecore q periculo ad caftra f^eret^M.
amylius tribunus trigïta milia ad tutdam caftro^ rdidtis armare fe milites fuos 61 extra ual
lum ptogredi iubetjftridifcK gladiis ftigientibus minari morituros dicens nifi in praelium rc/
uertanturïinfeftioraqj fiia q hoftiû caftra inuenturos.Attonita tanto periculo legio comitan
tibus comilitonibus qui fugcre eos prohibuerant:in praliûreuertifîmagnaq; cade édita mi-
lium uidorix fiiit.Cafa hoftiÛ.l.milia capta.xi.milia, Antiocho paccm petenti nihil ad fiipe-
riores conditionesadditûîAfiricanopraedicante neq; romanos fi uincatur r.nimis minuunecp
fi uincant fecundis rebus infolefcere.'captas duitates inter fodos diuifereimuncris romani ap
tiorcm Afiam q pofiTeffiones uoluntarias iudicantes.Quippe uidoriac gloriam Romano no-
mini uendicandam:opû luxuriam fociis relinquendam»

Etoli qui Antiochû in bdla roraana impulerant uido eodem foli aduerfus
romanos Ôi uiribus imparcs Ôi omni auxilio deftituti remaferaattnec mpl
to poft uidi libertatemtquam illibatam aduerfus dominationem athenie-
fiû ôi fpartanoK inter tot graedae duitates foli retinuerant;amifcrut:(^
conditio tanto illis amarior quato ferior fuitJteputannbus tempora ilia; q

lentiam afia Italiaqj terribilem Delphico bdlo feegeranttqua fola gloriofa reco^tio ma.
lUS defyderiû libertltis augebat.DÛ hac agûnir medio «»^P^'^f Meffemos amp; Acha^^^
de prindpatu primo contentiotmox bdlum ortu eft.'in eo nobilis Achao^ philopomenes i-
perator capiturmon quia pugnando uita parceretifed dum fuos in prahu reuocatun tranlitu
foffa equo pradpitatus a multitudîe hoftiû opprefTus eft.Qpem iacentem Meilenii feu me
tu uirtutis ud uerecundia dignitatis interficere aufi non fuerût.Italt;^ uelut in illo omne bellu
confeciflcntxaptiuum per uniuerfam ciuitaté in modum triûphi circûduxerûtteffufo obuiâ
populo ac fi fuus non hoftiû imperator aduentaret.-nec uidorem Achai auidius uidiflcnt:g
uiclû hoftem uiderût.lgitur eûdem in theatri duci iutferûtjut omnes contuerentur;que po-
tuiffe capi incredibile fingulis uidebatur.Ddndein carcerem dedudo uerecundia magnitu-
^nis eius uenenû ei dederûttquod illc Iatus;ac fi uiciflct accepitîquafito pnus an Lig^ias p
fedlus Achaeo^.qué fecundûa fe dTe fdentia rei militaris fciebattincolumis efFugiffet.Quem
ut accepit cuafiife etiam non in totû dicens confultÛ maie Achais expirauitmec multo poft
reparato bdlo Meffenii uincuntur:poenaf^ interfedi Philopomenis pepederunt. Interea m
Syria rex Antiochus cum graui tributo pacis a romanis premeref : ôi uidus oneratuflt;ç eftec
feu inopia pecunia côoulfos feu auaritia follicitatus qua fperabat fe fub fpecie tributaria ne-
celTitatis excufatius facrilegia cômiffuçi adhibito exercitu node templû Dodonai Icuis ag-
greditur:qu3 re prodita concurfu incola« cû omni militia interficitur.Roma eu multa gra
cia ciuitates quaftû de iniuriis Philippi regis Macedonû ueniffent;« difceptatio in fenatu in
ter Demetriû Philippi filiû:quem parer ad fatilfadendûfenatui miferar.ôi legatos duitatum
effet:turba querela^ confufusadolefcens repente obticuit.Tunc fenatus uerecûdia eius mo-
tus;qua priuatî etiâ antea cû obfes roma elTetxarus oibus fuerat cam illi donauit:atq; ita mo
deftia fua Demettius ueniâ patri nô iure defenfiôisîfed patrocinio pudoris obtinuit:qd ipfi de
creto (ènatus fignificatû é:ut apparei'K nô tâ abfolutû regé q donatû filio patrcm:qua res De
metrio nô gratiâ legationis fed odiû obtredatiôis côparauit.Nâ apud fratré perfeû amulatio
li îuidiânbsp;Mtr^ nnf.1 abfolntinicrâ ftffpnr-i fmtMrlicrnâfe PhiliPPO pIus momC

nec haredem rcgni.fcd regem fc gerebat. His rebus offenfus Philippus impacientius indies
mortem Demetrii dolebat:tûc 61 infidiis fe circuuétiï fufpicari:teftes iudicefc^ torquere.Atc^
ita cognita fraude non minus fcelere Perfei qinnoxiaDemetri morte cruciaba£î peregifletcß
ultionemtnifi prauentus effet.Nam breui poft tempore morbo ex agritudine contrado de-
cefTitirelidlo magno belli apparatu aduerfus romanos;quo poftea Perfeus ufus eft.Nam amp; gal
los Scordifcos ad belli focietatem perpulerat : feciffentcj romanis graue bellumifi deceffiilêt
Nanq? galli bello aduerfus Delphosinfelcitergefto inquomaiorem uimnuminis q hoftiu
fenferant amiflb Breno duce pars in afiam pars in thraciam extorrcs fugerant. Inde per eadé
ueftigia qua uenerantiantiquam patriam repetiuere.Ex his pars quadam in confluente Danu
bii amp; fabii confedit: cordifcofcp fe appellari uoluit.Tetofagi aût cu in antiquâ patriâ tolofam
ueniffent cóprehenfiq; peftifera lue elÏênt.'no prius fanitatérecuperauereqarufpicu refpon-
fis móiti au^ argctuq? bello facrilegiifcj; quafitu i Tholofenfé laciï mergerét. Quod oé ma-
gno poft tpe Cepio romaus côfui atoulit;fuere auri pódo cétu decémiliatargéti pódo qnqes
decies cétu milia. Qyod ûcrilegiû câ excidii Cepioni exercituiq; eius {joftea fuit. Romanos
quoqj Cymbrici belli tumultus uelut ultor facta pecûia îfecutus c;ex gete Tetofago^ nô me
diocrispopulus prada dulcedine illyricum repetiuinfpohatifq; iftris in panonia cöfeditnftri
o^gentemfamaéoriginéacolchisducere:miflïsab Oetaregead argonautas raptoref^fi^
lia perfeqüendos:qui ut a ponto intrauerunt Ift^ alueo fabii fluminis penitus inuedi ueftigia
argo nautaßd infequentes naues (liashumeris per iuga montiu ufq? ad littus Adriarici maris
tranftulerûtîcognito cj argonauta iidem propter longitudinem nauis priores feciflènt: quos
ut aduedos colchi nô reperiût fiue metu regis fîue radio longa; nauigationis iuxta aquilegiâ
confedere;iftriœ ex uocabulo amnis:quo a mari côccflTeran^ppelIati.Daci quo^ (oboles gé-
ra^ funtîqui cu Olore rege aduerfus Baftarnas maie pugnaflennob ultionem fegnitia captu
ri fomnû capita loco pedû ponere iuîTu regis cogebanturmiinitteri^ uxoribustquae jpQ^ ^^
tea fieri folebant faceremec« hac ante mutata funt:q ignominiam ^llo acceptam uirtute de
lerent.Igitur Perfeus cû imperio Philippi patris fuceeflîflct:omnes has gentes aduerfus roma
nos in focietatem belli follicitabat.Interiminter Prufiam regemiad ^uem Annibal poft pa-
cem Antiocho a Romanis datam profugerat:amp; Eumenem bdlû ortu eft:quod Prulias An -
nibalis fiducia rupto fœdere prior intulit.Nanqp Annibal cû ab antiocho romani inter cate-
ras conditiones pacis dedirionem eius depofcerent;admonitus a rege in fugam uerfus cretam
defertur.'ubi cû diu quietam uitam egifretnnuidiofûcçfe propter nimias opes uideret;ampho
rasplûbo repletas in templo Diana quafi fortuna fua prafidia depofuit:atcp ita nihil de illo
follicita ciuitate.'quoniam uelut pignus opes eius tenebant:ad Prufiam contendit;auro fuo in
ftatuisrquas fecû portabat infufome confpcda opes uita fua nocerent.Demde cû prufias ter
reftri bello ab Eumene uiétuseflet: praliûcp m mare tranftuliIlet:Annibal nouo commento
audor uidoria fuit.Nam omne ferpentinu genus m fidiles lageiias coniici iuflît: mediocp
pralio in naues hoftiû mittit Jd primû ponticis ridiculu uifu fidilibus dimicareiqui ferro ne
queant.Sed ubi ferpentibus repleri naues cœpere ancipiti periculo arcûuentiîhofti uidoria
ceflTere.'qua ubi roma nûciata funt:miffî a fenatu fût legati:qui utrûcj regem in pacem coge
rent;Annibalcmqp depofcerent.Sed Annibal re cognita fûpto ueneno legationem morte pra
uenit.Infignis hic annus triû toto orbe maximo^ imperato^ fuit mortibus Annibalis:PhiIo
pomenisîôd Scipioni africani.Ex quibus conftat Annibalem nec cû italia cum romano tonâ-
tem imperio contremuit.Nec cum reuerfus carthaginem fummum imperium renuittaut eu
bâté cœnaflTeraut plus fextario uini indulfiflêîpudicitiâcç cû tâtâ îter tot captiuas habuifîèmt
in africa natû quis negaret.Moderati5is cette eius fuitmt cû diuerfa^ gétiû exercitû rexerit:
necç infidiis fuo^ militû fit petitus unqmeç fraudejpditus cû utrû^ hoftes (ape tentaflênt,

Inorc quidé re^ motu romani macedonicû q punicia bellû geflérûnfed tanto
clarius quâto nobilitate macedones pœnos anteceflrerût.Nâ cû gloria oriétis
domiti auxiliis oîum regû iuuabanf.Ita^ romani ôi legioes pluresmûero cô
fcripferûtîôi auxilia a Mafîniflà rege numida^ caterifq? fociis oîbus acciuerût.
Et Eûeni régi bithynia denûciatûiut bellû fûmis uiribus iuuarS: Perfeo pter macedonicû ex
ercitû îuida opinionis decénii belli fûptus a patre paratus î thefauris amp; î horreis eranquibus

rebus inflatus 8£ oblitus fbrtun« paterna ueterem Alexandri glôriam eofîdcraie fuos luî^-
bat.Prima congreffiocquitû fuit:qua uidor Perfeus fuipenfam omniu cxpedanoneni m ta-
uorcm fui traxit:mifit tamen legatos ad confulemîqui pacem peterent:quam patn luo Koma
ni etiam uido dedilTenKfmpenfas belli lege uidi fufcepturus.Sed cóful Sulpitius non mmus
graues q uido leges dixit.Dû hzc agunturmietu tam periculofi belli romani aemyhu l'aulu
confulem creantîciqj extra ordinemMacedonicu bellûdecernunt:qui cum ad exercitu uenri
fetmon magnam moram pugnae fecit.Pridie q confereretur bellu luna node defecit:triltnd
oftentÛ Pcrfeo omnibus prsfagientibustfinemcç macedonici regni portendi uaticinantibus
In ea pugna.M.Cato Catonis oratoris filius dû inter confertiflimos hottes infigniter dimiat
equo delapfus pedeftre procliû aggreditur.Nam cadentem manipulus hoftium eum horrido
clamore uelut iacentem obtruncaturus circunrteterat.At ille citius,corpore colleólo magnas
ftrages edidit:cum ad unû opprimendû undecuncg hoftes conuolarenndum proceru quenda
pctit:gladius ci e manu clapfus in mediani cohortem hoftiû decidit:ad quem recuparandum
umbone fe protegens infpedante utroqp exercitu inter mucrones fe hoftium immerferit;re -
colledo» gladio multis uulneribus exceptisad focios cû clamore omniû reuertiturJîuius au
daciatn caeteri imirati uidoriam peperere.Perfeus rex fuga cum dccem milibus talentû famo
thraciâ dcfer£:qué„Gneus Odauius ad perfequcndû miffus a confule cum duobus filiis AlC'
xandro amp; philippô cepit;captûq? ad confulem duxit.Macedonia a Garano:qui primus in ea
regnauit uftp ad Perfeû triginta reges habuit.Quopi fub regno fuit quidem annis noningeri
tis amp;L uiginti tribusîfed re^ non nifi centû nonaginta duobus annis potita.Ita cû in ditione
Romano^ cefliflct magiftratibus per fingulas ciuitates côftitutis libera faöa eft: legefq; qui
bus adhuc utituna Paulo accepit. Aetolos: uniuerfa^d urbium fenatus cû côiugibus Si hberis
qui dubia fide fucrant romam miffusabicK ne in patria aliquid nouarct diu detentus:aegrecp
per multos annos Icgationibus ciuitamm fenatu fatigato in patria quifc^ fua remiflus elt,

Oenis ac Macedonibus fubadis actolo^q? uiribus prindpu captiuîtatc dc
bilitatis foli adhuc ex gracda uniuerfa: Achsi nimis potentes tue temporis
Romanis uidebantur:non propter fingula^ ciuitatû nimias opes :fed pro-
pter confpiratiôcm uniuerfa^.Nam($ Achaei licet per ciuitates ueluti per
membra diuifi fintmnû tamen corpus Si unû imperiû habent: fingulaji^
urbiû pericula mutuis uiribus propulfat.Quacrentibus igitur romanis cas
trlli tempcftiui fortuna querelas Spartano^ obtulit:quo^ agros Ach^i

quot;™P°Pquot;»abantur:fpartanisafenaturefponfûeft:legatosfe
iunamdemendam.ingrsciammifruros:fcdkgatisoccultcma'da^^

o^ diiroluerent:Q;guirq; urbes proprii iurisftcerentjquo facilius ad obfequia cogerentur:
6i (i quae urbes contumaSs effent frangercnturJgitur legati omniu ciuitatum principibus
Corinthum euocatis decretum fenatus recitantîquod confilii habeant: aperiut expedire:om
nibus dicûnut fingul^e duitates leges fuas Si iura fua habeant.Qyod ut omnibus innotuit î
uelut in furorem uerfi uniuerforumquot; peregrinum popuium truddantî legatos quoœ ipfos
romanorû uiolaffent:nifl audito tumultu tiepidi fugiffent.Hxc ubi romx nuncjata funtîfta
tim fenams Mumio confuli bellum Achaicumdecernit:qui cxtcmplo exercitu deportato 6c
omnibus ftrennue prouiGs pugnandi copiam hoftibus fecit;fed Achaei uelut nihil negociiro
mano bello fufcepiffent Jta apud eos ncgleda omnia Si foluta fuere.lta^ praedam non praeli
um cogitantesÄ uehicula ad fpolia hoftiû rcportanda duxeruntî 8d coniuges liberof^ fuos
ad fpedanda certamina in monribus pofuerût.Sed praelio commiffo ante oculos fuoK csfiquot;:
lugubre his fpedacultt Cui Ôi grauem udus memoriam reliquerût.Coniuges quocç Si Jiben
co^ de fpedatoribus captiui fadi praeda hoftiû fuere.Vrbs ipfa corinthus diruitur; populus
omnis fub corona uendituriut hoc exemplo caeteris ciuitatibus metus noua^ re^
retur.Dû hxc agunf rex {ytix Antiochus Ptolemaeo maiori fororis eius filio regi aegypn^^bel
lÛ Îfertîfegni admodû Si quottidiana luxuria ita marddo: ut no folû tçfx maieltatis otticia
îtcrmittcretme^etiâ (efu hoi's nimia fagina careret.Pulfus igi^ regno ad fratre minore Ptolc

maeû AIexa'dril côfugit-pndpatoqjcûeo regno româ legatos ad fenatu mittunauxi^^^^^

fidé focietatis îplorantimouere fenatu preces frat|i.Mitti£^ igif legatus P, Popilms Ant^o^

chum:qui abftinere cum xgyptö aut fi iam iceffiffetîMcedcre îuberct.Cum î aegypto cum ia
ucniflcKofcuIumcß ei rex obtuliflct,(Nam coluerat i'tcr caeteros P.Popilium Antiochus cum
romx obfes e{ret)TuncPopilius faceffere îterî priuatam amicitiam iubet;cum mandata pa-
triae itercedantîprolato^ fcnatus decreto Si ttadito cum condari regem uideretxonfiiltatio
nem^ ad amicos referreJbi Popilius uirgatquam î manu gerebat amplo circulo iclufiimt ut
amicos caperet confiilere iubetmec prius îde exire q refponfiim fenatui daret; aut pacem: aut
bellum cum Romanis habitu^, Adeo^ haec afperitasanimum regis fregit:ut pariturum fe
fenatui relponderet.Reuerfus î regnum Antiochus deceditîrelido paruulo admodum filio î
cui CÛ tutores dati a populo cflênt:patruus eius Demctrius:qui obfes romx eratîcognita mor
te Antiochi fratris fenatum adiit; obfidemcp fê uiuo fratre uenifTc: quo mortuo cuius obfeS
fit fe ignorare,Dimitri igitur fe ad regnum peteiidum aequum effeîquod ficuti iure gentium
maiori fratri cefferit : ita nunc fibi qui pupillum state aritecedat deberi:cum fe non dimitti
animaduerteret a fenatu tadto iudicio mtius apud pupillum q apud eum regnum futuK ar-
bitrante fpecie uenandi ab urbe profedus:hoftis tacitusîcum fuge comitibus nauem confce-
dit.DeIatus in fyriam fecudo fauore omnium excipitur:regnum($ ei occifo pupilb a tutori-
bustraditur.bodem tempore ferme Prufias rex bithynix confilium cepit interficiendi Nico
medis filii;dun3 cofulem ftudet mfnoribus filüs:quos ex nouerca eius fufceperat:amp; totnx ha
bebat.Sed res adolefcenti ab his:qui facinus fufce^rauproditunhortanq; funtîut crudelitate
patris prouocatus occuper infidias:8i in audorem retorqueat fcdustnec diffidlis perfuafio fu
it.Igirar cum accitus î patris regnum ucnifTetïftanm rex appellatunPrufias regno fpoliams a
filio priuatufcß reddituneaam a feruis delcrimr:cum in latebrisageretjnon minori federe q
fiUum ocddi iuITerat a filio interficimr,

Emetrius occupato Syriae regno nouitatis fuae odum periculofu ratus am
S ^^ pliare fines rcgnifï:amit:etiam opes augere finitimo^bellisJtai^ Ariara-
mä M thi r^i Cappadodx propter fafliditas fororis nuptias infeftus fratré eius
O V Holofernem per iniuriam regno pulfû fupplicem recepit:Datiîq5 fibi hone
^^ W quot;Um belli titulugratulatus eum refiftere in regnû flamit.Sed Holofernes

ingrato animo inita cû Anriochenfibas padione offenfis tûc a Demetrio
pellere ipfum r^no a quo reftituebatuKconfiliû accepit.Quo cognito Demetrius quidem ui
tae eius he Ariarathes metu fraterni belli liberaretur: pepercitJpfum autem comprehenfum
uidû feleucia cuftodiri iubet .Nec Antiochcnfes iudicio terrinquot; a defeâione deftiterunt.Itaœ
adiuuantibus ÓiPtolernxorege xgyptiSi Attalo rege Afiae Ariaratherege Qppadodx
bello a Demetrio laceffitis fubornant.Prompalum quendam fortis extrem® iuuenem:qui 5y
riae udut paternum regnum armis repeteret;6i ne quid contumeli® deefrc:nomen ei Alexan
dri indicitUKgenitufc^ ab Antiocho jegc didtur.Tantum odiû Demetrii apud omncs erattut
aemulodus non uires regiae tanwm:uerumetiam generis nobilitas confenfu omniû tribuerc
turJgitur Alexander admirabili uarietate rerum priflinarum fordium oblitus totiusfer-
me orientis uiribus fuccindusbdlu Demetrio inferriuidumcj uita pariter ac regno fpoliat

ui tîSi regibus bellu reftituentibus multa milia cecidit in acie. Ad poftremû tamen inuido ani

mo inter confeftiffimqs hoftes fortifTime dimicans cecidit.Initio bdli Demetrius duos filii-

os apud hofpitem fiium Gnidium cum magno auri pondéré demandaueranut amp; a belli peri
culiseximerentur:amp; fi ita fors tuliffet:ultiompaternae feruarenmr.Exhis maior DemetLs
annos pubertatis egreffus audita Alexandw luxunajquem infpcrar® opes amp; alien® fdicitatis
ornamenta uelut captiuum inter fcor tor um greges defidem in regia tenebant;auxihantibus
Cretenfibus fecurum ac nihil hofhle naementetn aggreditur.Antioche'fes quoq; ueterem pa-
tris oflfenfam nouis mentis correctun fe ei tradunt.fed 61 milites paterni fauore iuuenis acce-
fi prioris ûcramenti religionem noui regis fuperbiae praeferentes figna ad Demetrlum tranf-
ferunt:at(5 ita Alexander non minori impetu fortunsedefertus q elatus primo pjcxlio uidus
interfîcitur;deditqj pcîenas amp; Demetriojquem ocdderat:amp; Antiocho cuius meriifetus mieinc
luerat.nbsp;^

Ecuperato paterno regno Demetrius Si ipfê leßi fuccelTu corruptus uitiMs
adolefcentiae in f^nitiem labituntantum^ contemptu apud omnes iner-
tiac quantu odiû ex fuperbia pater habuerat.xontraxit. Itaq^ cum ab impe-
rio eius paffim ciuitates defïcerent:ad aboIendam fegnitiae maculam bellû
parthis inferte flatuit:cuius aduentum non inuiri orientis populi uidere:ôi
Propter Arfacidac regis Partho^ crudelitatemtôi 9 ueteri macedonû irape
lïcti fuperbiam indigne ferebant.Ita(j cû ôi perfaj^ ôi Elimaeope Badriano
rumc^ auxiliis iuuarentur;mulns praehis Parthos.fudinAd pollremû tamen paps fimulatioe
deceptus capitur:traductu% per oraciuitatû populis qui defcierantnn ludibriû fauoris often
ditunMilTus deinde in hyrcaniam benigne 6i iuxta cultû priflinae formnac habef.Dum haec
aguntuninterim in lyria Trifo qui fe mtorem Antiocho Demetrii priuigni fubftitui a popu-
lo laboraueraKoccifo pupillo regnum Syria inuadit.Qyo diu poritus tandem exolefcente fa
uore recenris imperii ab Antiocho puero admodû Demetrii fratre qui in afia eduabatui-bel
lo uinciturtrurfufq? regnum fyria ad fobolem Demetrii reuertif.Igi tur Antiochus memor $
etiam pater propter fuperbiam inuifus amp; frater propter fegniriem contemptus fuiffetine in ca
dé uitia iciderenaccepta in matrimoniû Cleopatra uxore fratris ciuitates-.qua initio fraterni
I'perii defccerant:fûma induftria perfequiturdomitafcjrurfus regni terminis adiecit. ludaos
quoc^qui in macedonico iperio fub Demetrio patre armis fe in Iibertaté uendicauerantnubf
gitîC^orum uires tanta fueremt poft hunc nullû Macedonû regé tulerinttdomeftidfq; im-
P^^^'^.'^ fyriam magnis bellis infeftauerint. Fuit nantçiudais origo damafcena qua Cyrix
n^iliilirna ciuiös eftjundeôi a fyriis regibus genus ex regina Semyramide fuitmomen urbi
SjDamafco rege inditumtin cuius honore fytü fêpulch^ Ariathis uxoris eius pro temploco
Iuere:deamlt;^ exinde fandiflima religionis habent.Poft Damafcû HabraamiMofesîIfrael re-
ges fuerCiSed ifrahelem felix decem filio^ prouentus maioribus fuis clariorem fecit.Italt;j po
pulû in decem regna diuifum filiis tradidiKomnefq; ex nomine iudatqui poft diuifionem de
cefferat.'iadaos apellauiticoliq; eius memoriam ab omnibus iuflit.Eius portio omnibus ac- . ^
cefreranminimufcç inter fratres atate lofeph fuittcuius excellens ingeniû ueriri fratres clam ' /
interceptu peregrinis mercatoribus uendiderunt.'A quibus deportatus in agyptû cû magicas

Ï 'i

S ^

Cr ^'î
( lt; ilt;-/ ». 1

ut enam fterilitatem agro^ ante multos annos piouiderit: periiffetcpo
nis agyptus fame nifi monitu eius rex edido feruari per multos annos fruges iufïïfTet.Tâtatç
eius fueruntjutnon ab homine fed a deo refponfa dari uideren6Filiusdus Mo
Sed cnbsp;etiam prater paterna fdentia hareditatem forma pulchritudo comendabatv

™ ^'^Diem agpptii;5; piuriginem paterentur:refponfo moniri eû cum agrisme peftis ad
piures lerperetîterminis agypri pelIût.Dux igiwr exulû fadus facra agyptio^ furto abftulit
qua repetentes armis agyptif domû redire tempeftatibus compulfi funt.Itacp Möfes dama-
Icena patria annqua repetita monté fynaum occupatun quo feptem dierum ieiunio per de-
fer tam arabia cu populo fuo fatigatusîcû tandem ueniffet feprimum die^ more gentis fab -
batum appellatu in omneauû ieiunio facrauit.Quoniam ille dies famem illis erroremœ fini
erat.Et quoniam metu contagionispulfosfeab agyptomeminerantneeadem caufainuifi
apud incolas forenncaueruntme cum peregrinis cômunicarentîquod ex caufa fadû paula-
timindifciplinamrcIigionem^conuerrit.Poft Mofem etiam eius filius Aruas facerdos fa-
crisagytiismoxrexcreatur.Semperce exinde hic mos apud ludaos fuit:ut eofdem reges

irooriDus hentînifï q, fûthumijes magistôi in uinea^ more excolunf ,Hac certo tepore
baliamu fudlt.-fed nô minor loci dus opadtaris q ubertatis admiratio eft.Quippe cum
toto orbe regionis eius ardériflimus fol fittibi tepida aeris naturalis quadâ ac çpetua ,opad -
tas indt.ln ea regione latus lacus é;quippter magnitudine ôi aqua îmobihtaté mortuû map

fii cognato^ fappliciis fœdabatmûc matré anûinûc Byronicé fpôfâmaleficiîs eo^ necatas
confingens.Pofl: bac fceleftâ uiolétise rabié fquallidâ ueftem fumit:barbâ capillûq^ in môdû
reo^ fummittinnSin publicû prodire;n3 populo fe oftenderemôdomi laetiora côuiuia ini-
re;aut aliquod fignum fani hoîs habere:prorfus ut pœnas pendere manibus iterfedo^ uide
rur.Omiffa deinde regni adminiftratiôe hortos fodiebat;gramina feminabat:amp;: noxia inno-
xiis permifcebat.-eaq; omnia ueneni fucco mfeda uelut peculiare munus amicis mittebatab

traxitîSi feptima die deceffit.huius tellamento hseres populus romanus tue inftituif.Sed erat
ex Eumene Ariftonicus non iufto matrimonio led ex pellice Ephefia Citharifta cuiufdam fi
lia genitustqui poft morte Attali uelut paternû regnû inuafit afiam, Cû multa fecunda pra-
lia aduerfus ciuitates qua metu romano je fe tradere ei nolebant; fecifîèt iuftufq^ rex iam ui
deref îAfia Licinio Craflb confuli decerniturîqui interior Attalica prada q bel o cû extre -
mo anni tempore inordinata acie praliû conferuiffetmidus pœnas inconfulta auaritia fan-
guine dédit Jn huius locû miflus Perpenna conful prima congrefGone Ariftonicû fuperatu
in poteftatem fuam redeginAttalicafcp gazas hareditarias populi romani nauibus impofitas
Roma deportauit.Quod agre ferens fuccefîbr eius Marcus Aquilins conful ad eripiendum
Ariftonicû Perpenna ueluti fui potius triûphi munus eflè deberet:feftinata uelocitate côten
dir,Sed contentionem confulû mors Perpenna direiuit.Sic afia fada Romanorum cum opi
bus fuis uitia quocj Romam tranfmifît»

pto Ariftonico maflîlienfespro Phocenfibus conditoribus fuistquorum
urbé fenatus amp; omne nomén:8i quod ôi tûc 3i ante Antiochi bello infefta
contra populû romanû arma tulerant:dderi iufTerat: legatos Roma mifegt;
re deprecantesmeniâcp iis a fenatu obrinere.Pofthac regibus qui aduerfus
Ariftonicû auxilia tulerânpremia perfoluta Mithridati pontico Syria mi -
Vgorifiliis Ariarathis regis cappadocia qui eodé bdlo cedderat lycaonia 8£
dlicia dataifidelior^ popUlus romanus in fodi filios q mater î liberos fuit.C^ippe huic par
uuloaudûregnû;indeuitaadempta.Nâ(Ç Laodiceexnumero fex filio^îquos uirilis fexus
ex Ariarathe rege fufceperatîtimens ne diutina regni adminiftratione adultis quibufdâ potire
tunquinç parricidiali ueneno neeauitmnû paruulû fceleri matris cognato^ cuftodia eripuit
qui poft necem Laodices(nam propter crudditate eam populus extinxerat)folus regno poti-
tus eft.Mithridates quocp repentina morte interceptus filiû qui ipfe Mithridates didus é:
reliquincuius ea poftea magnitudo fuitîut non fui tantû temporismeRietiâ fuperioris atatis

(C^ omnes reges maieftatefuperauerit;bdlaq?cû romani per,xlvi.annos uaria uidoria gefîêrit.

^'^N-TS ^cnbsp;pyj^ impcratores Sylla Lucullus cateri^ in fûma Gneus Pompcius ita uiceruntî ut

maior clariorqp refurgeret inftaurâdo pralio:dânifcp fuis terribilior redderef.Deniq? ad poftre
mû nô ui hoftili uidus:fed uolûtaria morte in auito regno fenex harede filio deceffît:huius
futuram magnitudine etiâ caleftia oftenta pradixerant.Nâ amp; quo genitus eft anno Ôl eo qd*

uiribus pontu quo^ ac deinceps Cappadociâ occupauit.xû de afia tradaretxû quibufdâ ami
cis tacirus a regno profedus nemine fciente puagatus e:omniücßurbiu fitus;ac regiones co-
gnouitJnde Bithyniam trâfcenditîamp;quafi iam dominus A(ix opportua quaecj uidoris fu£e
metatus eft.Poft hsc in regnû cû iâ periifle crederef;reuerfus én'nuéto puulo filio que per ab
fentiâeius Laodice foror uxorç enixa fueranfed îter gratulationé poft lôgâ pegrinationé ad-
uentus fuiî6i filii geniti ueneno piclitatus é.Siqdé Laodice foror cû piiflè eû crederet in côcu
bitus amico^ proieda quafi admifîïï facinus maiore federe tegere poflètmenenû aduenien-
ti parauit.Quod cû ex ancilla Mithridates cognouiflêt:facinus in audores uîdicauit.Hyeme
deinde îminetc nô in côuiuio fed in câpomô in uacationibus fed in exercitationibusînec îter
fodales lèdinter squales aut equo aut curfu aut uiribus côtendebat. Exercitû quo9 fuû ad
parem laborispatiennâquottidiana exercitatiôe durabanatcç ita inuiîus ipfe inexpugnabilé
exercitû ftceratjnita deinde a Nicomede focietate Paflagoniâinuadittuiétâcçcû focio diui-
dit;quâ cû teneri a regibus fenatui nûciatû effetdegatos ad utrÛ9 mifinqui genté reftitui in
priftinû ftatû iuberent.Mithridates eu fê paré iâ magnitudini romano^ crederettfuperbo re
fponfo hsreditariû patri fuo regnû obueniffe refpôdittmiraric^fequsei côtrouerfia relata
no tueritîfibi referant.Ncc territus minis Galatiâ quot^p occupar.Nicomedes quoniam fe tue
n iure non poterataufto regi redditu^ refpondit. Atç ita filiû fuû mutato nomine Philome
nem Paflagonum regû nomine appellat:ôd quafi ftirpi regis rcddidifTenregnû fallb nomine
ne tenet,Sic ludibrio habiti legati Romam reuertuntur.

Ithridates Parricida nece uxoris aufpicatus fororis alterius Laodices filios
cuius ui^ Ariarathâ regé Cappadocis pet Gordiû infidiis occiderat: tollé
dos ftatuitmihil adû morte patris cxiftimâs fî adolefcés paternû regnû cui
ius ilie cupiditate flagrabat occupaffentJgif dû î his occuparionibus uefa£
^ _ îterî Nicomedes rex Bythinis uacuâ morte regis cappadodâ îuadit.Quod
nûciatû Mithridari fuiflênper fimulationé pietatis auxilia forori ad pel
j tPP^ Jocia Nicoinedé mitrit.Sed iâ Laodice per padioné fe Nicomedi in matrimoniû
ifr Inbsp;Xgre ferens Mithridates prsfidia Nicomedis cappadocia expellitîregnû^

lororis quot;quot;o rdhtuitîegregiû prorfus fadû nifi fubfecuta fraus eflêt-Siquidé interiedis diebus
iimulat le Uordiü:quo miniftro ufus in Ariarathe interficiédo fuerat:reftitucre in patriâ uel
le:l^rans ii obhfteret adolefcensxaufas belli futurasjaut fi permitteret per eundem filiû tolli
polie per que interfecerat patré.Quod ubi Ariarathes iunior moliri cognouiriindigne ferés
mterfcdo^ patris^ auûculû potifîime ab exilio reuocarinngétc exerdtû côtrahm Igif cû i
acie eduxiilet Mithridates peditû odogîta milia equitû decé milia currus falcatos donec A-
riarathi auxiliâtibus finitimis regibus mîores copis éentûcertû belli times côfilia ad îfidias
traffemfollidtato^iuueneadcolloqûcû fer^ occultatûiter fafces gereret fcrutatori;ab A-
narathe regio more milTocunofius unû uétréptredâriaiucaueret ne aliud tdû l'ueniretîg
qreret«t(^ ita rifu^tedis îfidiis fe euocatû ab amids uelut î fecretû fermoné fpedâre utrocç
exwdtu îtcrficitir^nû cappadocis odo âno^ filio îpofito Ariarathis noîe addito(j d redo
re Uordio tradit.Sed cappadoces crudditate ac libidie pfato^ uexati a Mithridate deficmt:
iratreqp ,pfû Marathe noîe ab afia ubi educabaèreuocâtxû quo Mithridates pliû re
nouatimetucp cappadocis regno expellit.Nec multo poft ex sgritudîeadolefcés colleda îfir
mitatedecedit.Poft huius morte Nicomedes timésine Mithridates acceiTiôe cappadocis ét
Ditnynia fquot;?ittma iuaderet;fubornat pue^ eximie pulchrirudîs qfi Ariarathes tres nÔ duos fi
ixcK genuiiiet;ga lenatu romano paternû regnû peteret.Vxoré quoc^ Laodicé româ mittitad
teitimomu tnu ex Ariarathe fufcepto^ filio^tquod ubi Mithridates cognouitîôi ipe pari im

pudétia Gordm Roma mittitîqui fenatui affercret pue^ cui câppadociae rcgnu tradidcrât:«
eo Ariarathe genitâ;qui bello ariftonico auxilia romanis feréscecidiffet.'fed fenatus ftudia re
gû îtelligés aliéna regna falfis noîbus dare noluitîS Mithridati cappadociâ 81 Nicomediad fo
latiû eius Paflagoniâ adéit.ac ne côtumelia regu foret adéptu illistquod aliis darefmter^ poquot;
palus libertati donatus é.Sed cappadoces munus libertatis abnuétes negât uiuere gétc fine re
ge poffe. Atc$ ita rex illis a fenatu Ariobarzanes côftituif. Erat eo tpe Tigranes rex armenia
obfesa parthis ante nô multu tépus datusrnec olî ab iifdé î regnû paternû rcmiffus.Hûc Mi/
thridatesad focietaté Romani belli quod olî mcditabanftpclicerecupiebat^Nihil igif de oÇ«

I- r__________r__^ /^r^'^Ati^ ît-ipilirtiir Ari^Kar'^âi fi»iyni ai4mr»f1ii hpUn îfrr'at* IV rtPnilfî

barzanes fublatis rebus fuis Roma côredit.Atc^ ita per Tigrane rurfus cappadociâ iuris effe
Mithridatis cœpit.Eodé tépore mortuo Nicomede etiâ filius eius 8i ipfe Nicomcdes r^no
a Mithridate pellif :qui cû fupplex Roma ueniffet:decernitur in fenatumt uterc^in regnû fui3
reftituaf ;in quod tamé miffi Aquilins Malius amp; Malthinius legati.His cognitis Mithridates
focietaté cû Tigrane bellû aduerfus Romanos gefturus iûgiKpadi^-îter fe futmt urbes agricç
Mithrid3ti:homines uero ôiquaecû^ auferre poffentiTigrani cederent. Poft nxc Mithrida-
tes îtelligés qtû bellû fufcitaret: legatos ad Cimbros alios ad GallograecosÄ Sarnaus Ba^
ftarnaf($ auxiliû petitû mittit.Nâ oés has gentes cû romanû meditaref beilû uariis^ beneficia
rû muneribus iâ ante ülexeranA fcythia quocç exercitû uenire iuberioémc^ oriente aduerfus
romanos armat.Nô igif magno labore Aquiliû ÔC Malthiniû afiano exercitu îftruûos uidttg
bus fmiul cû Nicomede pulfis îgéti fauore ciuitatû exdpif multû ibi auri argéticp ftudio ue^
•an. varrii Murrnii/^ koHvnbsp;ïtiiK'nirrnuibus îftrudius debitaciiiiraHhnc nnhiira EL nriua

domelticis pni-H'U lawnwn^ua ^JLUIUUUSSLLCIIUIC iw.quot;«-quot; wiujic
mulamp;agermania cimbros îméfâ illâfero^atq^îmitiûpopulo^i more procellac ii
italiâîquoRi tâSifi fîngula bdla fuftinere romani poffentîuniuerfis tamé obruanfmt
tUrOS qdéoello ~nbsp;nrrafiSo Hfnbsp;:__nin'ii.ni» Ii ---

fibi pupillo maioré Phrygiâ ademcrint:quâ patrifuo praemiû dari aduerfû Ariftonicû auxilii
côcefferât.'gétéç qua ÔC proauo fuo Mithridati Seleucus Callimachus x doté dediffet.QHi'i

taremftrinóTuacationé qnquéniocôcedit.Tûcad côcioné milites uocatteofcp uariis exhorta
rionibus ad Romana bella fiue afîana indtat.Quâ oranone dignu duxi eius cxéplû breuitati
huius operis inferereîquâ obliqua PÔpeius Trogus expofuitîquonia i Limo amp; Saluftio repra
héditrquod côdones direptas pro fua oratione opi fuo îferedo hiftori® modu cxceffcrû. q«
tldû fibi fuiffe aitmt deeo liceret côfulere:bdlû ne fit cû Romanis an pax habcda.qn u«o^t
refiftédô îpugnâribusmec eos quidé dubitare qui fpe uiétoriae careat.Qufppeaduaius latto-
ncc Ci MPrf.ioâi- nr/iTïliirptnrn nirinf famé fua r»pQ frrrn ftrîffPte» CaCteBdOî nO id agltî3n llCeat

ci Româa gallis fed etiâ captâiita ut unius illis motis tatu cacume reliquerefînec bello hofte
fed pcio remotû;Gallo^ auté noméîquod femp Romanos terruittin pté uiriû fuaji ipfe ha
beat.Nâ hos qui afiâîcolûtîgallos ab illis;qui italiâ occupauerât:fedibus tâtû diftarcîoriginc
qdé ac uirtute genufcg pugnaeiidé haberettâtoqp his fagaciorateé igenia q illis quâto longiori
ac diffidliori fpacio per illyricû thradâ^ppdierût pene opiofius trâfitis illo^ finibus g ubi c5
ledere poffefTis.Iâ ipfâ italiâ audirc fe nuq ut Roma côdita fit fatis illi pacatâ fed affiduep oés

cum PapWâffonfâ fe decedere lutTeruttnon alte^ illud genus belli fuiffê^quac no ui nô armis
r-J - J__^.„fxnbsp;inf^.nrii harpditariaoatri fuo obuenifletîcu iter

hanc decretoK amaritudiné parédo nô tamé eos mitigaret:quin acerbius fe in dies gerat non
obtinuilTeiquod enîa fe nô prabitû illis obfequium nôphrygiaPaphlagonia^ dimiffas:non
cappadociâ filium edudum quam iuregétium uiûor occupauerat.Rapta tame libi ee uiéto-
riâ eius ab illis quo^ nihil é nifi bello quaefitû nô regé bithynia Crefto ; i que fenatus arma
decreueratta fe i gratiâ illop^ occifûîtamé nihilominus îputari fibi ßqua Gordius aut Tigra-
nes facianlibertaté etiâ î cotumeliâ fui a fenatu ultro delatâ cappadociae q reliquis genbus ab
ftulerunt:deinde populo Cappadocû pro libertate oblata Gordium rege orate ideo tanq ami
eus fuus éet nô obrinuiffe Nicomedé prascepto illo^ bellum fibi îtuliffejquia mltus ierij Mi
thridates;ab ipfis uétum obaiâtSi nunc ea fecum bellâdi caufam illis fore;$ no ipune fe Nico
mcdilaceraduSaIt3n:icisfîlioprabuerit.Quippe nôdelida reguillos fed uires ac maieftate
îfequi.neœ in fe uno fçd in aliïs quoq; omnibus hac femp arte graffatosjficôi auum fuu Phat
nacé per cognitionum arbitria fuccidaneum regi Pergameno Eumeni datum:fic rurius bugt;
menenvcuius clafTibus primum in afia fuere träfuediicuius exerdtu magis q luo magnum
Antiochum 61 gallos in afia 6c mox in macedonia regé Perfem domuerât:6i ipfum pro hofte
habitum eiœ inrcrdilt;äum italia:6iquod cum ipfo deforme fibi putauerâtxum filio dus Ari
ftonico bellum geffiffe:nullius apud eos maiora qMaffînifTae regis Numidapi haberi mérita
Hinc îputari uidum Annibalcm:hinc captum Syphacem;hinc Carthaginem deletamîhinc
inter duos illos africanos tertium feruatoré urbis referriîtamé cum huius nepote bdlum'mo
do in africa geftum adeo îexpiabile ut ne uidum quidé memoria patris donarétîquin^carce-
rem ac triumphi fpeäaculum experiretur,Hanc illos oîbus regibus regé odio^ dixiilencili^
cet quia ipfi taies reges habuerint; quorum etiâ noîbus erubefcant:aut paftores abonginum
aut arufpices fabinoçdtaut exules corynthio^taut feruos uernafcç Thulco^:aut K quod ho-
noranffimunoméfwtîterhosfuperbosîatqîutipfiferût côditores fuos lupa uberibus ah-
îos:fic omné illû populû lupoK animos habere îexplebiles fanguinis atc^ imperii diuitia^q;
auidos ac ieiunos. Se auté feu nobilitate illis côparct:clarioreillacolluuic couena^ elTeiqui
paternos maiores fuos a Cyro Darioc^ côditoribus perfid regni maternos a magno Alexâdro
acNicanoreSeleucocôditoribusimpernMacedonici referat:feu populis eo^ côferatfuos:
ea^i fe gentiû dTe.'qua nô modo romano îperio fint pares;fed macedonico quocg obftiterint
N ul la fubieda^ fibi gentiû exptâ peregtina impiamullis unq nifi domcfticis regibus paruiP
fe.Cappadociâ uelint an Paphlagoniâ recéferetrurfus pôtû an bithyniâ:itélt;^ Armenia maioré
minoréq;:qua^ gentiû nulla neqj Alexander ille qui totâ pacauit afiâmec qfq fucceffo^ aus

heret:multO($ fe timidius acdiffidcntius bella pontica ingreflumîcum ipfe rudis ac tyro eet
fcythia prêter arma uirtutemcK animi:loco^ quoq? folimdinibus ue fiigonbus inftruéta;
per qua denunciaretur in'^ens militia labor 3C periculum inter quas difiicultates nee fpes q-
dem premii foret ex hofte uaeomec tantum pecunia fed etiam fedis inopiainunc fe diuerfa
belli conditionem ingredi.Nam neqj calo Afia eflTe temperâtius aliudmec folo fernliusmec
urbium multitudine amae'nius;magnamcK temporis partem non ut mifitiamfed urfeftum
diem adturos;bello dubium facili magis an ubertifl3mum:aut proximas regni attalici opes î
aut uetereslydiaioniacp audierinquasnon expugnatume ant fed pofleffum; tantumcj aui-
da afia ut etiam uocibus uocetiadeoiUis odium Romanorum incufTit rapadtas pro confulu
exadio publicanorum:caIumnia Iitium.Scquantur fe modo forti ter ÔI colligantîquid fedu
ce pofTitcfFicere tantus exerdtus;quem fine cuiufq militum auxilio fua ôi unius opera uide-
rint Cappadociam cafo rege cepifamp;:qui folus mortalium pontum omnem fcythiamc^ paca-
uit:quâ nemo ante tranfire tuto atq^ adiré potuerit.Nanc^iuftidaatcç libertatis fua ne i^s
milites quin experiantur teftes efiugere Ôi illa iudicia habere quod folus regum omnium nô
paterna folum uerumeriam externa regna hareditatibus propter munificentiâ acquifita pof-
fideat colchos:Paphlagoniam;Bofpho^;Sicexdtatis militibus poft annos^iu fumpti repi
in romana bella defcendit. Atœ in agypto mortuo rege Ptolemao d qui Cyreneis regnabat
Ptolemao:per legatos regnun7amp; uxor Cleopatra regina foror ipfius defèrturXams igitur
hoc folo Ptolomaustg, fine certaminefraternum regnum recepiffet:^ fubornan amp; a matre

Cleopatra 8i fauore principam fratris filium cognoueraßcaete^ infeftus omnibus ftatim ubi
alexandriam ingreflus eft:fautores pueritrucidariiuffitiipfum quoœ dienuptiarum: quibus
matrem eiusrn matnmouiumrecipiebatîinter apparatus epularumamp; folennia reÜgionum
in compiexu matris interficitîatç ita torum fororis caede fihieius cruentus afcendit.Poft qâ
non minor m popularesrquieum in regnum uocauerant fuit.Siquidem peregrinis-militibus
licenmcadisdatatomniafanguine quottidie manabantîipfamœ fororem filia eiusuirgiep
Ulm Ituprata amp; in matrimoniu adfdta repudiat^quibus rebus territus populus in diuerfa Ja-
bitunpatriamcß metu mortis exul relinquit,Solus igimr in tanta urbe cum fuis relidus Pto-
lemausxum regem fe non hominum fed uacua^ aedium uideret:edilt;fto peregrios follicitat

quibus confluentibusobuius legatis romano^Sdpioniafricanoamp;SpurioMumiO'amp; L Me

tello:qui|ad infpicienda fodo^ regna ueniebantîprocedit; fed qcruentus ciuibus omnibus
tam ridiculus romanis foit.Erat enim Ôi uultu deformis 6i ftaturabreuis ôi fagina uentris no
homini fed bellum fimilis;qua' fœditatem nimia fubtilitas ôi perlucida uefti's augebat'ororfus
quaö^ftu infpicieda praberenturiquae omni ftudio occultanda pudibundo uiro erant. Poft
diftefl^am deinde legato^tquorum africanus dum afpidt urbem fpedaculo Aiexandrinis fu
it.Ptolemaus iam etiam populo peregrino inuifus cum filiojquem exforore fufceperat 61

nes ems detrahit.Quod fadum ftudio fororis éxiftimansïfilium quem ex fua fufceDeratîîter

ri curat.C^Jc res non regina tantum uerumetiam uniuerfa cmitati acerba ôi luduofa fuit
tantumcß moerorem feftmiffimo conuiuio intulinut regia omnis repentino ludu incendere
tur.Verfo igitur ftudio principum ab epulis in exequias membra lacerata populo oftendût*
amp; quid fperare de rege fuo debeannfilii cade demonftrant.Finito ludu orbitatis Cleopatra
cum urgeri fefraterno bdlo uideret:auxilium a Demetrio petit Syria rege per legatos eiusîcu
lus ipfiuaniamp;memorabiles cafus fueremancg Demetriusmt fupra didum eftxum bdium
parthis intuliftetîôi multis congTeffionibus uidor fuifTetîrepente drcunuentus infidiis amif
«Pitur.Cui Arfacides parthorum rex magno amp; regio animo milTo in bithynia nô

reditu non ferens captiuitate Demetrius priuatâ Si fî opulentam uitâptafus tadtus î régna
fugam mediratushortatorilliac comes Calimander amicus eraüquipoft captiuitatem eius
a Syria p er Arabia deferta ducibus pecunia comparatis particho habitu babyloniam pcruenc
rat,Sed fugientem Phrahartes qui Arfadda fuccefleratrequitum cderitate per compendio -
fostramitesoccupatû retrahit. Vt eft dedudus ad regem Calimandro quidem non tantum
uenia uerumetiam premium fidei datum.Demetrium autem ôi grauiter caftigatum ad con-
iijgem in Hyrcaniam remittit;ôfardioribus cuftodibus obferuari ïubet.Interiedo deinde té
pore cum finem illi etiam fufcepti liberifacerent;eodem amico comité repetitafuga eftîfed
pan infelicitate prope fines regni fui rcprehenditur:ac denuo perdudus ad regem ut inuifus
a conipedu fummouetur.Tunc quoç uxori ôi liberis donatus in hyrcaniam poenalem fîbî
ciuitatem donatam remittitUKtalifcß aureis ad exprobratiôem puerilis leuitatis donatur.-fed
hanc tam parthorum mitem in Demetrium damentiam non mifericordia genrts nec refpe-
du cognatioms faciebanfed quod fytix regnum affedabant ufuri Demetrio aduerfus Antio
chum fratremîprout tes uel tempus ud fortuna belli exegiffet.His auditis Antiochus occupa
dum bellum ratus exerdtumtquem mulris finitimorum bellis induraueranaduerfus Parthos

ducit:fed luxuria non minor apparatus g militia fuit.(^ippc.wii.milia armatorum fecuta

fut treceta milia lixarum:ex quibus coquo^ pifto^ fcanico^œ maior numerus fuit : areéti
cette auri^ tatujut etia gregarii milites cahgas auro fingerét5.aulcarét(5 materia'îcuius amo
re popuü ferro dimicat culina^ quocp argétea îftruméta fuere orfustqfi ad epulas nÔ ad bella
pgeret.Aduenieti Antiocho multi onetales reges occurr«e tradétes fe regnaqj fua eu execra-
tioe fupbia pthica:nec mora cogreflioi fuit. Antiochus tribus preliis uidor^babyloniam câ
occupafretmiagnushabericœpit.Italt;çomnibusadcum deficientibus popuhs nihil parthis
rdidum prater patrios fines fuit.Tunc Phrahartes Demetrium in Syriam ad occupandû re-

gnum cum parthico prsfidio mittitmt eo pado Antiochus ad fua tuenda a parthia reuocare
turJnterim quoniam uiribus non poterat infidiis Antiochum ubicj tentabat:^ptcr multitu
dinem hominu omnem exercitum fuum Antiochus per duitates in hybernadiuiferat : qus
res exitii caufa fuit.Nam cum grauari fe copiarum pracbitione iniuriis militum ciuitates ui
derent:ad parthos deficiuntÄ die ftatuta omnes apud fe diuifum exercitum per inlidias ne i
uicem ferre auxilia poffent:ago;rediunf ;qus cum nunciata Antiocho effenttäuxilmm proxi-.
mis laturus cum ea manu qusïecum hyemabat:progredif in itinere obuiuni regem partho-
rum:habuit:aduerfus quem fortius q exercitus dus dimicauit.Ad poftremu tamen cum mn
tute hoftes uincerentmietu fuo^ defertus occidif .cui Phrahartes exequtàs regio more fecit :
filiamq; Demetrii quam fecû Antiochus adduxerat captus amore uirgis uxorem duxmPœ-
nitere deinde dimiiTi Demetrii coepit:ad quem retrahendum cum turmas equitum feftinan-
ter mififfet.Demetrium hoe ipfum metuentem iam in regno mifïï inuenerunt ; truitra^ oia
co nati ad regem fuum reuerfi funt,

quot;fjn^cho in parthia cum exercitu deicto frater eius Demetrius obfidione
partho^ libcratus ac reftitutus m regnumtcum omnis Syria n ludu pro -
pter amiffum exercitum effet quafi parthica ipfius ac fratris bella î quibus

ftatuit:regnû segvpti Cleopatra focru predu auxilii aduerfus fratrem fuum
pol!icéte.Sed dualienaaffedatiut affoleafieripropria perdefedionem by
lix amifit.Siquidem Antiochenfes primi duce pphone execrantes iuper
inuerfarione pthicc crudelitaris intolerabilis fada erat:mox Apamenii

terscq; cmitates exemplu fecutse per abfentia regis a Demetrio defecere.Ptolemxus uero rex
xgyMi bello ab eodem petitus cu' cognouiffet Cleopatram fororem ^am opibus sgyptl na
uibus impofitis ad filiam 8i Demetrium generum in Syriam profugiffeammittit luuene que
dam sgyptium Protarchi negociatoris filium:q regnum fyriae armis peteret.Et compofita fa
bula quafi per adoptionem Antiochi regis receptus in familiam regiam effetmec fyriis quéli-
bet regem afpernantibus ne Demetrii paterenf fuperbiammomen iuueni Alexander imponi
tur:auxiliaœ ab aegypto ingentia mittunf,ïnterea corpus Antiochi interfedi a rege partho^
in loculo argenteo î fepulturam in Syriam remiffum peruenit:quod cum ingenti ftudio ciui
tatumôiregis Alexandriad firmandam fabulsc fidem excipitur:qus res ilh magnu tauorem
populariû condliauitîomnibus non fidas in eo fed ueras lachrymas exiftimantibus.Demetri
us aut uiäusab Alexandro cu undicR circunftantibus malis pmerefjad poftremum etiam atgt;
uxor filiirlt;$ deferitur.Rdidusigif cupaucis feruulis cum Tyrum rligionem rempli fe defen
furuspetifTetmaui egrediens prifedi iuffu interfidtur. Alter cx filiis Sdeucus quoniam
finematris audoritate diadema fumpfiffetîab eodem interficitur. Alter ex filiis cui pro-
pter nafi magnitudîcm cognomé Grypho f uit:rex a matre hadenus cóftituit ;ut nomc regis
penes filiuruis aut omnis i^pii penes mfem effet.Sed Alexader occupato fyris regno tumes
ex fucceffu re^ fpernere iam etiam ipfum Ptolem£eum:a quo fuerat in regno ornatus: fuper-
ba infolentia cœpitJtacg Ptolemsus reconciliata fororis gratia deftruere Alexandri regnum :
quod odio Demetrii uiribus fuis acqfierat:fûmis opibus inftituit.Mittit ergo in graeciâ Gry-
pho auxilia ÔL filiam Gryphinam Grypho nupturam:ut populos m auxiliû nepotis non focie
tare tantû belli:ueplt;: etiam affinitate fua folidtaret:nec res fruftra fuit.Nam cum omr«s Gry
phum iftrudu sgyptüs uiribus uideréttpaulatî ab Alexandro deficere coepere.Fit deîde îter
eos pliûîquo Uidus Alexâder Antiochiâpfugit.Ibi inops pecuniae cû ftipédia militibus deef-
féntu tép O louis folidû cx auro uidoriae fignû tolli iubet;facetis iocis facrilegiu circûfcnbes.
Nâ uidoria cômodatâ fibi a loue effe dicebat.Interiedis deîde diebus cu ipfius louis aureu fi-
mulac^ îfiniti pSderis tadte euelli iuffiffet:dephcnfufœ î facrilegio cócurfu multiti^is in fu
gl effet uerfus:magna ui tépeftatis oppffus ac defertus a fuis a latronibus capif ; pdudulqî ad
Gryphû îterfidf.G typhus porro recupato patrio regno externifcj periculis libcratus infidiis
mris appeu6quae eu cupiditatedôinatiôispdito mariro Demetrio ÔC aitero filio iterledo hu
ius quocj uidoria îferioré dignitatem fuam fadâ doleret ueniéti ab exerdtatioe ueneni pocu

lum obtuIit.Sed Gryphus praediâis ante lam infidiis ueluti pietate cû matre certarct bibere
ipfam iubettabnuenti inftat.Poftremû prjelato indice cam arguit:folam defenfionem fceleris
fupereiTe affirmans fi b;bat;quod filio obtulit.Sic uida regina fcelere î lë uerfo ueneno : quod
alii parauerat:extinguif .Parta igif regni fecurirate Gryphus odo anis qeté ôi ipfe habuit;öi re
gno fuo pftitit.Natus deinde illi eft xmulus regni frater ipfius cyricoenuseadé matre genitus
fed ex Antiocho patruo fafceptus;qué cum ueneno tollere uoluifTetîutmaturius cum eodem
armis de regno contéderetiexcitauit.Inrer has regni fyriae parricidiales difcordias moritur rex
argypti Ptolemxus regno segj^pti uxori ôl alten filio:qué iHa legiffet relido uidelicet qfi qeti-
or xgypti ftatus q fyriae regnû eftétxum mater altero ex filiis eleclo alteri hofté eflet habitu
ra.lgif cû,pnior î minoré filiû eflèt;a populo côpellif maioré eligere:cui prius q regnû daiet ;
uxoré ademitxôpulfumc^ repudiate carifTimâ fibi fororé Cleopatra minoré fororé Selaucem
ducere iubetmô materno îter filias iudicio cû alteri maritum eriperettalteri darct. Cleopatra
uero nô tam a uiro repudiata q a matre diuortio uiri dimifTa Cyricœno in fyria nubit;cicp ne
nudû nomen uxoris afïerrettexercitû Cypri follidtatû uelut dotaîé ad maritû deducit.Par igi
tur uiribus iâ fadlus Cyricœnus pliû cômittit:ac uidus in fugâ conuertif ; Antiochii^ uenit,
• Tûc Antiochiam Gryphus î qua erat Cyricœni uxor Cleopatra obfidef cœpitîqua capta Gry
phina uxor Gryphi nihil antiqus q fororem Cleopatrâ reqri iufTitmô ut captiuœ opé fèrret î
fedneeffugere captiuitatismalapofret;qu3efua acmulatione in hocpotriT.mû regnû luaferit
hoftilt;$ fororis nubédoihofté fedus efTecerintû peregrinos exercitus in certamina fracrum ad
dudostcû repudiatam a ffe contra mfis uoluntaté extra œgyptum nuptâ accuût.côtra Gry-
phus orare ne tam focdû facinus facere cogaf a nullo uq maioßi fucj« îter tot domeftica bel-
la tot externa poft uidoriâ î fœminas fxuin3:qs fexus ipfe öl piculis bello^ Ôi fxuitix uiäo^
eximatJhac uero prer comune bellâtiû nefas accedere neccfTitudiné fanguîs.Quippe ipfius q
tam auente fxuiat fororé eqdem germanâefTe fuâ uero côfobrinâdibero^ demde cômumû
materterâ.His tot necefiTitaubus fanguîs adiidt fupftitioné tépli:qiw abdira;j)fugçnt : tâtoœ
rdigiofius colédos deos fibi quo magis hisppitiis ac fauétibus uiciflentu neij occifa iiia (e ui
riû qcq Cyricoeno déptu^mec feruatu^reddita.Sed qto Gryphus abnuit tâto loror mulie-
bri ptinacia accédif rata n5 miferijcordiae hsec uerba fed amoris eé.ltac^ uocatis ipfa niiütibüs
mittinq fororé côfoderét:q ut î téplû îtrauerût cû euellef eâ nô pofîènt:manus âplexâtes de®
fimulacrû pciderût.Tûc Cleopatra execratioe parricidajd mûdata uiolatis numîbus î ultioné
fuidecidit.Nec multo poft repetita pliï côgreffiôe uidor Cyricœnus uxorcGriphi Gryphinâ
q pauloante fororé îrerfeccrat;capit;eiuf($ fupplicio uxoris manibus parentauit. At î igypto
Cleopatra cû grauaref focio f gni filio Ptolemaeo populû feu îcitatnabdudaqp ei Seleuce uxo
re eo îdigniusrquod ex Seleuce iâ duos filios habebatîcxulare cogit.Accerfito mîori filjo Ale-
xandro ôl rege i locû fris côftitutoinec filiû regno expulifp cotera bello cypri exula'té pfeqf.
Vnde pulfo îrerficit ducé exercitus fui:$ uiuûeû e manibus emififTetîqq Ptolemseus uerecû
dia materni belli nô uiribus minor ab îfula recefTiflêt.Igif Alexader territus ac mîis crudelita
tetôl ipfe eâ reliqt piculofo regno fecurâ-'actutâ uita antepones.CIeopatra uero timens ne ma
ior filius Ptolemxus ab Cyricœno ad rccupcrandû acgyptu auxiliis iuuaref:îgétia Grypho au
xilia amp; Seleuce uxoré nupturâ hofti çrioris mariti mittitîAlexandrûcj filiû p legatos in regnû
reuocatxui di occulris infidiis exitiû machinarcf occupata abeodé interficif:fpiritû($ nô fa-
to fed parncidio dedit.Indigna prorfus hac mortis îfamia;quiE etiam matrem thoro çxpulit:
amp; duas filias uiduasalterno fratrum matrimonio fedt:amp;!: filio alteri in exilium ado bellum
intulit : alterierepto regno exirium per infidias machinata eft .Sed nec Alexandro cxdes ta
nefanda inulta fuit. Nam ubi primum compertum eft per fcdus filii matrem interfèdam:
concurfu populi in exilium agif .Reuocatolt;^ Ptolemaeo in regnum reddif :qui neq; cum ma-
tre bdlum gerere uoluiffetînec a frame amiis repetereîquod prior poflèdifîêt. Dum haec agû
tur: frater eius expellice fufceptus î cui pater Cyrenarum regnum teftamento rdiquerat
haerede populo Romano inftituto deceffit. Iam enim fortuna Romana porrigere fe ad orié
talia régna non contenta itali® terminis cœperatJta^ ôi ea pars libyae prouincia fada eft.po
fteacreta cilicia^piratico bdlopdomitae in forma prouinciae redigunf,Quo pado Ôl Syrjse
amp; xgypti regna uicinitatç romana ardata;q incrementa de finitimis bellis qusrere foiebantî
adempto uacandi arbitrio uires (bas î pernidem fuam conuerterût;adco ut affîduit; prxliïs co
fumpti in contemptû finitimo^ uenerintîprxdaeqj arabû genti imbelli antea fucrint t qacßs
rex Herotimus fiduda fexcento^ quos filio^ expellicibus fufcepcratdiuifis exercinbus nûc

acgfptûînuc Syriam infeftabâtîmagnûc^ nomen arabû uiribus fînitirao^ cxâguibus feccrat.

Vtuisfratrû odiis:« mox filio^ inimicitiis parentû fuccedétibus:cû inex-
piabili bello amp; reges ôi regnû fyriae côfumpcûefTetad externa populus au-
xilia concurrinperegrinofœ fibi reges circûfpicere cœpit Jta^ cu pars ivii^
^ thridatem ponticûtpars Ptolemaeû ab aegypto arceffendu cenleret:occurre
n retcR ôi Mithridates îplicitus bello Romano effet. Ptolemaus quoc^ ho /
7 ftis frria fuperfuiffet:omnes î Tigranem regem armenia confenferut un-

Igi^accitus î regnu^ fyria per.xyu'uannos tranqUiffimo regno potitus elt:ne(Ç bel o ahum
Seremec^faStunferrealiibellûneceffeha^^^^^^^

tertamotu^ftata efttquo.c.lxx.hominu milia Ôi multa urbes penerunt.Quodpdigiu mu-
tationem rei^ oortendere arufpices refponderunt.Igit Tigrane a Lucullo uido rex lyria An-
Sïs cSS filius ab codé Lucullo appellae.Sed quod Lucullus dederat : poftea adeniit
Pomoeius- q pofcéti regnû refpondit ne uoléti qdé fyria nedu recufanti datu^ fe regem:qui
xviii anos-qbus Tigranes fyriam tenuitiî angulo cilicia latuenr.Vido aût eodem Tigrane a
Romanis 'a^ieni operis pmia poftulet.Igi£ ut habenti regnû non ademeritùta quo cefferit Tij
grani non datu^:quod tueri nefdatme rurfus fyriam iudeo^ ôi arabu latrociniis ifeftam red
dat.Atlt;$ ita fyriam in prouincia formam rcdigitîpaiilatî«! oricns romanoji difcordia colaq^
guineo^ regum fadus eft,

Arthi penes quos uelut diuifiôe orbis cû Româis fada nûc oriétis impiû .. . •
eftîfcytha^ exules fuerût:hoc etiamipfo^ uocabulo manifeftat.Nam fcy
' :hico fermone pthi exules dicunf.Hi ôi affyrio^ Ôi medo^ tpibus iter ori
,'ntales populos obfcuriflimi fuere.Poftea quoi^ cû impiû orientis a medis
ad pfas triflatû eft:ueluti uulgus fine noîe pda uido^ fuerciPoftremo nia
cedonibus triûphato oriéte feruierûtmt cuius mi^ uideaf :ad tâtam eos fe

' uile uulgas fucre,a Romanis quoœ trim's bdlis p maximos duces florennfljmis tpibus lace gt;
fit! foli ex oîbus gentibus nô folû paresmesi etiam uidorcs fuerejqq plus gloria üt ito: aiiy-
ria ôi tnedica pfiàqî memorata olï regnatôi opulentiffimÛ illud mille urbiu badnanu impia
cmergere potuiffeS longinqua bdla uidffe.Praterea cum grauibus fcythis Ôi uicinalibus bel
lis affidue uexati uJiifqfpicuIoBi certaminibus urgerenfîhi domefticis feditiontbus fcythia
pulfi folitudîes îtet hyrEaniam:K dacas :Ôi areostôi fpartanosîôi magianos furtim occupaue -
reîfines.Deîdc ïtercedentibus primo finitimis:poftea etiamphibenbus i tatumptuleremt no
iméfa tâtum iam acpfunda campoKîueK etiâ prupta collium môtium^ a^ua occupaueriti
Ex quofitjut parthia plaraœ finium aut aftus aut frigoris magnitudo poilideatîqppe ,cunj
môtes nix ôi câpos aftus îfelfet.Adminiftratio gétis poft defedionc Macedoiciipii fub regi gt;
bus fuit.Ptoximus maieftati regû popdo^ ordo é:ex hoc duces i bdlotex hoc redores î pace
habenf .Sermo l'ter fcy thicû medû(j médius ôi utriufcß mixtusrueftis olî fui moris î poftea ^
accefïère opes ut m-distglucidaac fluida;armo^ patrius ac fcythius mos,Excrcitû nô ut alia
gétes liberoK fed maioré parté feruo^ habét.Quo^uulgus nulli manumittédi ptâte pmif-
fa;ac p hocoîbus feruis nafcétibus îdies crefdt.hos pari cura ac liberos fuos habent:6i eqtaf
Si fagittare magna îduftria docent.Locupletiffîmus ut gf*^ eft:ita plûtes î bello eqt^ regi mo
pbet.Denicç Antonio bellûpthis l'feréti cû.L.milia eqtû occurrerétfoli.cccc.liberi fuere. Co
minus î acie pliari nefdûtiobfeffafc^ expugnare urbes.pugnât autpcurrentibus eqs aut terga
dâtibus.fape etiâ fugâ fimulâttut icautiores aduerfus uulnera îfequétes habeat lignu hil i plio
nô tuba fed tympano daf mec pugnare diu poffunt.Cate^ îtolera'di foret fi qtus his ipetus c:
uis tâta ôi perfeuerâtia effet. Plerunq; î ipfo ardore certaminis pralia dleferunt :ac paulo poft
pugnam ex fuga repetunt.ôi cura maxime uiciffe te putes; tune tibi difcnmen fubeunduni

fit.Munimentum ipfis equi% loricae pïumata funttqua utrucp toto corpore tegunt * Auri
argenricç nullus nifi in armis ufus.Vxores dulcedine uarise libidinis finguli plures habentïnec
ulla delida adulteriis grauius uindicant.Quara ob rem foeminis n6 conuiuia tâtum zelo ui-
ro^meru etiam confpedum îterdicût,Catnenô nifi uenatibus qu3efitauefcûf,Eqs oî tpe ue
dâfnllis bellaallis cóuiuiaiillis publica ac priuata officia obeüt.fup illos ire:côfifl-ere;mercari;
colloq:hoc denic^ difcrimé iter feruos liberofcç elTet^ ferui pedibus liberi nó nifi equis ince-
dunt.Sepultura uulgo aut auiu aut caniï laniatus eft. Nuda demü offa terra obruunf Jn fupfti
tionibus ad curam deo^ pcipua omnibus ueneratio eft Jngcnia genti tûida:feditiofa ifraudu
lentaïpcaciajquippe uiolcntiâ uiristmanfuetudinem mulierijbus afrignant.Semp aut in extcr-
hos aut î domefticos motus ïquietiinatura tacitijad faciendu q ad dicendu próptiores.Proin-
de feciïda aduerfaœ filentio tegut.Principibus metu nó pudore parent.in libidiné^iedi; î ci-
bum pard:fides didis^miffif^ nullamifi quatenus expedit.Poft morté Alexandri magni cu
Iter fuccefTores eius oriétis regna diuidetenfmullo Macedonû dignâte^tho^i imperiû Stage
nori externo focio tradif ,Hi poftea fedudis macedóibus î bellû duile cû ceteris fupioris afîac
populis Eumené fecuti funtîquo uido ad Antigonû trâfiere.Poft hune a NicâoreSeleuco ac
mox ab antiocho amp; fuccefforibus eius poffeffita cuiuspnepote Seleuco primu defecere. Prîo
punico bello Lucio Manilio Pifone;Attilio Regulo confulibus huius defedionis impunitaté
illis duo^ fratrum regû Seleuci 8i Antiochi difcordia deditîq dum fibi îuicé eripere regnû uo
luntîpfeq defedores omiferût.Eodé temporeetiam Theodotus mille urbiû Badriano^e pfe
dus defecitîregécç fe appellari iuflît;quod exemplû fecuti totius orientis populi a macedoni-
bus defecere.'Érat eo tempe Arfaces uir fîcut incertae originisata uirtutis exptae. Hic folims
latrociniis amp; rapto uiuere accepta opinione Seleucû a gallis î afia uidû folutus regis metu cû
jpdonû manu parthos igteffus pfedum eo^ Mandragora opprcflitîfublato^ eo imperiû gen
tis îuaô t,Nô magno deîde poft tempe Hyrcano^ quo^ regnû occupauitatc^ ita dua^ ciui-
tatum impio praeditus grandem exercitû parat metu Seleuci ôC Theodoti Badriano^ regis é
Sed cito morte Theodoti metu liberafxû filio eius ô£ ipo Theodoto fœdus ac pace fecit, nec
multo poft cû Seleuco rege ad defedores pfequendos ueniéte côgrefTus uidor fuitîqué diem

nibus AIexâdcr;Roma'is Romulus maturafenedute decediKcuiusmemoriœ hue honorera
pthi tribuerûnut omnes exinde reges fuos Arfacis noie nucupet,Huius filius ôl fucceffor re -
gni Arfaces ôl ipe noîe aduerfus Antiochû Seleuci film.L,milibus pedjtu 6;.xx.milibus eqtû
îfttudus mira uirtute pugnauit:ad poftremu î focietate eius alluptus ê.Tertius pthis rex Pâ-
patius fuit:fed Si ipfe Arfaces didus.nâ fîcut fupra dictu eft oes reges fuos hoc noîe ficuti ro-
mani Caefares Auguftof» cognominaueruntJs adis m regno^ii.annis deceffît relidis duo ^
bus filiis Mithridate amp;Pnarnace;quorû maior Pharnaces more gentis hares re ni mardos

fratri potiffîmû Mithridati infignis uirtutis uiro reliquit imperiumtplus regio q patrio debe
ri nomini 'ratus potiufcR' patria quâ liberis confuIendû,Eodem ferme tempore fîcut in par-
this Mithridates ita in Badris Eucratides magni uterq^ uiri régna ineunt.Sed parthoje fortu
na felicior ad fummum hoc duce imperii faftigium eos perduxit,Badriâi autem per uaria bel
la iadati non regnum tantumjuerum etiam libertatem amifêrunt,Siquidem fogdianorum ôi
Dranganitanorum indorumq; bellis fatigati ad poftremum ab inualidioribus parthis uelut
cxanguesoppreffîfunt.Multa tamen Eucratides bella magna uirtute geffit: quibus attritus
cum obfidionem Demetrii regis indorum pateretur cum.ccc,militibus .Lx.milia hoftium af-
fîduis eruptionibus uicit,Quinto italt;ç menfe liberatus indiam in poteftatem redegit, Vnde
cum fe reciperet a fîlio:quem fociû regni feceratjin itinere interfidtur:q non diffîmulato par
ricidio udut hofté non patré interfedûètîôi pfâguiné eius currû egit:amp; corpus abiici îfepui
rû iuffit.Dû hac apud badros gerunfnnteri îter pthos ôi medos bellû orif :cû uarius utriuf-
que populi cafus fuifTetîad poftremû uidoria penes parthos fuit,his uiribus audus Mithrida

tes media Bachafum in regno pponitapfe in hyrcaniam^)ficifqf.Vnde reuerfus bellum cu
ElimeoK rege geffitîquo uido banc quoq? gentem regno adiecit:imperiuq? partho^ a tîion/
te caucalb multis populis in ditioem redadis ufq; ad flumé Euphratem^tuht.At($ ita aduer/
fa ualitudine arreptus nó minor Arface^auo gloriofa fenedute deceflit»

Oft necem Mithridatfs partho^ regis Phrahartes filius eius rex conftituif
g cum inferre bdlum in ultionem tentatiab Antiocho patthici regni fy-
rise ftatuiffet:fcytha^ motibus ad fua defendenda reuocat. Nanq; fcytha
in auxilium partho^ aduerfus Antiochum fyris regem mercede follicitati
cum confedoiam bello fuperueniffennin calunia tardius lati auxilii mer-
cede fraudarenf dolentes tantum eis itineris fruftra menfum:cum uel ftipe

offenfi fines fpartho^ uaftate cœperunt Jgif Phrahates cu aduerfus fcythas^ficifcereüad tu
telam regni reliquit Hyme^ quendam pueritis fibi flore conciliatu:qui tyranica crudditate
obJitus 5C uitse pteritseÄ uicarii officii Babylonios multafc^ alias ciuitates importunae uexa-
uit.Ipfe aut Phrahartes exercitum grseco^ quem bdlo Antiochi captu crudeliter fupbeq? tra
da'ueratü bellum fecu ducitûmemor^rfus:^ hoftiles eo^ animos nec captiuitas minuerat ;
at infup iniuria^ indignitas exacerbauerat.l'ta^ cu indinatam partho^ aciem uidiffent : ar-
ma ad hoftes trâftulerunt;ôi diu cupitâ captiuitatis ultionem exercitus parthici amp; ipfius Phra
hartis regis cruéta caede executi funtJn huius lociï Artabanus patruus eius rex fubftituit:fcy
thae aiït contenti uidoria depopulata parthia in patriam reuertunf.Sed Artabanus bello col
chatarüs illato in brachio uulneratus ftatim decedit.Huic Mithridates filius fuccedit :cui res
cefta magnu cognomen dedere.Quippe claritatem parentu aemulatione uirtutis accenfus ai
^eramdme fupcrgredif.Multa igif bella cum finitimis magna uirtute geffit; multofq? po -
pulos parthico regno addidit.Sed 5i cum fcythis^fpere aliquotiens dimicauitmitorcp iniuris
parentum fuit;ad poftremu Artoadifti armenio^ regi bellû intulit.Sed quoniam ad armeniâ
tranfitum facimustorigo eius paulo alrius repetenda eft.Nci^ enim filentio pteriri tantum re
gnu fas eft:cum fines eius poft parthiam omnium regno^ magnitudinem fuperent. Siquidé
armeniaa cappadocia ufcj undecies centena milia ad mare cafpiumpatet:fed in latitudiné
milia paffuum feptingenta porrigi£.Condita eft autem ab Armenio lafonis Theffali comije :
quem cum perdere|)pter infignè periculofamcp regno fuo uirtute Pdias rex coperer;denuci-
ta militia in colchos eum abire iubenpdléc^ arietis memorabilem gentibus reportare: Iperas
interitu uiri aut ex periculo tam longs nauigationisiaut ex bello tam^fundae barbarie. igit
lafon diuuigataopinione tam gloriofsexpeditionis cum ad eum certatim principes luuentu
tis totius ferme Orbis concurrerent exercitû fortiffimo^ uiro^:q argonauts cognominati
funncompauitïquem cum magnis rebus geftis incolumé reduxiffet:rurfus a Pelis filiis thef-
falia pulfus magna ui cû ingenti multitudïe:qus ad famâ uirtutis dus ex oïbus getibus quot
tidie cóflugebat comité Medeâ uxoretqua repudiata miferatione exijii rurfus recepatt amp; Me
do priuigno ab sgso rege atheniéfiû genito colchos repetiuir:focerÛ£p etiâ regno pulfû refti
tuit. Magna deîde bella cû finitimis geffitîcaptafq; ciuitates ptî regno foceri ad abolédâ fupio
ris miLtise îiuriâiqua filiâ eius Medeâ abduxerat^amp;r filiûsgsi sgialû îterfecerattadiûxit ptim

^■»•iMCntcV'.^iV i

jafs-.-r, Tcrtnltl
peha^if /kcv

^quot;îrt^ttVMtT:

jmnc irdQULJCdLc»-quot;nbsp;^wiwii.j..,..nbsp;--------,V ' °nbsp;miiiaiu tluiJö»-----

ris amp; Polluds duces affignauit:cû albâis fœdus pcuffitrq Hercule ex Italia ab Albano monte
cû Geryone extîdo arméta eius p italiam duceret:fecuti dicunftqui^ memores italics origi
nis exercitum.Gn.Pompeiibello Mithridatico fratres falutauere.Itac^ lafonf totus ferme orî
ens utcôditori diuinoshonores téplac^ conftituitîqus Parmenion dux Alexâdri magni poft
multos ânos dirui iuffitîne cuiufq nomé î oriéte uenerabilius q Alexâdri eét .Poft morte k(b
nis Medus smulus uirtutis eius î honoré mfis mediâ urbé côdidit:regnûcp ôi noîe fuogi me
(4rgt;ogt; rnfTiriiitirnK m,quot;,,,.nbsp;rgt;n-inprgt;rgt;n-Pi irvii-.iii fmr Alhâi?; uicîs amazones fûttârûre

ijw IT^«-».—quot;....uiua UlllUUb CJUJnbsp;quot;■•quot;■iJ gt;U»-U1£» UlL/l,nbsp;----'nbsp;-

do^ côftiruitifub cuius maieftate omne poftea impiû fuit.Albâis uicîs amazones iuttqru re
ginâ Thaleftré côcubitû Alexandri petiffe multi audores^dider. Arméius quoqj Ôi ipe Thef
falus unus de numero ducû lafonis recolleda multitudîcîq amiffo lafôe rege paffim uagabaC

Armenian! condiditja cuius montibus tigris fluuius modicis primo incrementis nafcitur. In
teriedo demde aliquanro fpado fub terras mergif^atqg itaœ poft,xxv,miha paffuum grande
iam fiumcn in regione Sophone emergitîac fie in paludes Euphratis reciptf.Igif Mithridates
rex patthorum poft bellum armeniae propter crudelitatem a lenatu parthico bello pellif. Fra
ter eius Horodes cum regno uacans occupaflet Babyloniam:quo Mithridates côfugerandiu
obfedit:Si fame coadlos in deditionem oppidanoscompellit.Mithridates autem fiducia co-
gnationis ultro fc in poteftatem Horodis tradrt,Sed Horodes plus hoftem q fratrem cogitas
, ^nbsp;in confpedu fuo trucidari eum iufTittS: poft hxc bella cum romanis gefGt.Craffumcp impe-

ratorem cum filio «omni exercitu Româo deleuit,Huius filius Pacoru^milTusad perfequé-
das Romani belli reliquias magnis rebus in fyria geftis in parthiam patri fufceptus reuocaf :
i^uo abfente exercitus parthorum relidus in fyria a Caifio quaftore Craffi cum omnibus du
•nbsp;^bus truddaf.Hisita«^ geftis non magno poft tempore romanis inter Caefarcm Pompeiûœ

-, oîir i .nbsp;CU,le bellum orif â quo parthi Pompeianarum partium fuere:amp; propter amiciriam eum Pô-

peio bello Mithridatico iundam Si popter Craflî necemîcuius filium in parribus Carfaris efgt;
feaudierannquemultorem patris uidore Cazfare futurum non dubitabant.Ita(5 uidis par-
tibus Pompeianis Ôi Caffîo ôi Bruto auxilia aduerfus Auguftum Ôi Antonium miferc.Et poft
belli finem rurfum Pacoro duce cum Labicno inita focietate fyriam Ôi afiam uaftauef, Caftra
que Vctidiitqui poft Caffiura abfente Pacoro exerdtum parthicum fuderatimagna molc ag-
grediunC.fed ille finsulato rimorc diu fe continui.t:6i infultarepatthos aliquanrifper palTus ê;
Ad poftremum in fecuros laetofç partem legionum emififquarum impetu fufi parthi in di-
uerfa abiere. Pacorus cum fugientes fuos abduxiflê fêcum legiones Romanasputaret: caftra
Vcntidiiuelutifinedefenforibusaggredif.Tunc Venridius rdiqua parte legionum emiflä'
uniuerfam partho^ manum cum rege ipfo Pacoro i'terfedtmec ullo bello parthi unq maius
uulnus acceperunt.Ha:c cum nunciata in parthia eflent Horodes pater Pacori: qui paulcâtc
Haftatam fyriam occupatam Afiam a parthis audieratîuidorécç Pacorum romanorum gloria
batur;repentc filü morte Ôi exercitus clade audita ex dolore ad furoreni uertif.Multis diebus
non alloqui quenqmon dbum fumereinon uocem mittereïita ut mutus fadus uideref. Poft
multos deinde dies ubi dolor uoccm laxauerat;nihil aliud q Paco^ uoabat.Pacorus illi uide
ri:Pacorus audiri uidebaftcum illo loquixum illo confiftereu'nterdum quafi amilTum flebili
ter dolebat.Poft longum deinde ludum alia follidtudo miferandü fenem inuadit :quem ex
numero.xxx.filio^in locum Pacoro r^em conftituat.Multae pellices;ex qbus generata tan
taiuuentuserat'profuisguo^qusecßfollicitaanimu fenis obfidebant.Sed fadum parthia
fecit.'in qua iam quafi Iblene eft reges parricidas haberimt fcelcratiflïmus omniû ôi ipfè Phra
bates nomine ftatueref Jta^ ftarim quafi nolkt mori naturaliter patrem i'terfedtjfratres quo
que.xxx.ttucidatîfed nec in filiis ceflSnt parricidia.Nam cum infeftos fibi optimates propter
affîdua fcdera uiderenne elTetiqui nominari rex poflêtïadultum filium interfici lubet. Huic
Antonius propter auxiüum aduerfus fc ôi Cafarem latum bellum cum fedecim ualidifllmis
legionibus intulitrfed grauiter multis praliis uexatus;a parthia refugitrqua uidoria ïfolérior
Phrahartes redditus cum multa crudditer confuleretnn exi'fium a populo fuopellif Jtaœ ciî
magno tempore finirimas duitates: ôi ad poftremû fcythas predbusfatigaffeufcythaRi maxi
mo auxilioin regnum reftimif.Hoc abfente r^em parthi Tyridatem qucndam conflituerät
qui audito fcytharum aduentu magna amico^ manu ad Cafaremin Hifpaniam bdlum tûc'
temporis gerentem profugitîobfidem Cafari minimum filium Phrahatis ferensrquem ncgii
genrii^ cuftoditum rapuerat.Quo cognito Phrahartcs legatos ftatim ad Cafarcm mittit ftr
uum fuum quot;^ridatcm ôi filium remitrifibipoftuIat.Cafarôi legatione Phrahartisaudita-Ôi
Tyridaris poftulatis cogniris(Nam ôi ipfe reftitui in regnû defiderabatnuris RomanoB^ furu
ram Parthiam affirnians fi dus regnum muneris co^ fui{ret)neœ Tyridatem dedi tufiffe Par
this dixitme^aduerfus parthos T^ridati auxilia datu^me tamé a Cafaf nihil per omnia ob
tenmm uidereturîôi Phraharti filiu fine precio remifit.Tyridati quoad manere apud roma'os
udletîopulétum fumptu praberi mffit.Poft hac finito hifpano bdlo:cum in fyriam ad com
ponendum orientis ftatum perueniflcttmetum Phraharri iniûxittne bellum Parthia uellet i
JerreJta^ tota parthia captiui ex caffiano fiue Antonii exercitu recolledi fignacK cum his mi
litaria Augufto pemiffa.Sed 6i filü nepotef^ Phrahartis obfides Augufto dati:pkgt;fque Cafar
magnitudine noi's fui fedtîf armis alius imperator facere p otuilTet.

Arrhîcis orientalibuf® ac totius ppcmodum orbis rebus expeditis ad ini-
tia romans urbis Trogus uelut poft longam peregtinationem domum re-
uertif ;ingrati ciuis officiÛ exiftima's fi cü oîum gentiu res geftas lultrauerit
de fola tantû pria taceat.Breuiter igif initia româi mipu pftngr.ut nec mo
dumppofin opis excedatmec utitp originem urbis:qu3£ e caput tonus or-
bis filentio ptermittatJtalise cultores primi aborigines fuere^uo^ rex ia
turnus tant® iuftitix fuiffe dicifmt neqj feruierit fub illo qfq:necç qcq pri
uatx rei habueritffed oîa cómunia 61 ïdiuifa oîbus fucrînueluti unu cunclis pnmoniu cllet.
Ob cuius exempli memoriâ cautû eft;ut farurnalibus exxquato oîum lure pailim i conuiuns
ferui cû dominis recûbant Jtacj italia regis noie faturnia appellata eftîôi mos quem inhabira-
bat S3turnus:in quo nunc ueluti a loue pulfo fedibus fuis Saturno capitoliu eft.Polt hue ter-
tio loco regnaffe Faunûferût:fub quo Euander ab Arcadiaeurbepallanteo i Italia eu medio-
cri turba populariû uenitxui Faunus amp; agros di monté:quéjille poftea palatinu appel auit: be
nigne affignauit Jn hui us radicibus téplû Lyceo:qué grxdî^ana.romani Lupcu appellancon
ftituit Ipfum dei fimulacrû nudû caprina pelle amidû é^o habitu nuc Komx lupcalibus
decurnf .Fauno fuit uxor noîe Fatua:qu3£ affidue diuif^ fpiritu îpleta uelut p furorem futu ^
ra pmonebatmnde adhuc q infpirari folenttfatuari dicûf .ex filia Fauni ôi Hercule q eode
extîdo Geryone arméta uidoris pmia p Italiâ ducebat:ftupro côceptus Latinuspcreat;quo

rpnpre- rz-crmî An-npac aK !!«gt;. T..^,., - nr-'vrir ».vr,iifTMM î imIî^ npmflftatîo; olio CXCCPtUS CUIH

locucius /iitaiiiu» iüiu, fucceffit.'q Lauinio relidolongâalbâcondiditiqux trecé
tis ants caput regni fuit.Poft multos deîde urbis huius reges ad poftremû Numitoriôi Amu-
li.regno potiti funt.Sed Amulius cûî atatem potioré Numitoré oppffiffetifiliâ eius Rheâ
in ppetuâ uirginitaté ne qs uindex regni fexus uirilis ex genere Numitoris oriret;demerrit;ad
dita îiuriae fpecie honoristut nô dânata fed facerdoseleda uideref.Igif claufa in luco Martis
facro duos pueros incertû ftupro an ex Marte côCeptos enixa é:quo cognito Amulius multi-
piicatometu pro euéru duos pueros exponi iubetîôi puellâ uîculisonerat:exquo^ iniuria de
ceffit.Sed fortuna origini Romanxpfpiciens pueros lupx alédos obtulit.q amiffis carulis di
ftenta ubera exinanire cupics nutricé fe îfantibus pbuincû faepius ad paruulos ueluti ad catu-

iosreuerteref : ré Fauftuluspaftoraîaduertinfubtradofcjferx îter greges peco^ agrelti ui

ta nutrmit.martios pueros fuiffe fiue a in luco Martis enixi fontifiue a luparquce m tutela
Martis eft nutrin ueluti manifeftis argumentis creditûeft.Nomina pueris:alreri Remoialten
Romalo fuere.ad aitis inter paftores de uirtute quottidiaria certamîa Ôi uires amp; pnicitate au-
xere.Igit cu latrôes a rapîa peco^ îduftrix frequèter^ fûmouerét.Remus ab iifde latrÔibus
captus:ôi ueluti ipfe eflTettquod i aliisphibebanregi offert .xrimini da^qfi greges Nûitoris m
feftaf foli tus effet.Tûc a rege î ultioné Numitori tradif.Sed numitor adolefcétia iuuenis per-
motus 61 in fufpitioné expofiti nepotis addudusxû eû nûc liniamétopi filiàï fimilitudo: nûc
xtas expofitiôis tgibus côgrucs anxiû teneretîrepéte Fauftulus cûRôulo fupuenitra quo ori-
gine cog,ijta puero^ fada côfpiratiôe ôi adolefcétes î ultioné maternse necis ôi Numitor î uî
didâ capti regni armanf.Occifo Amulio regnum Numitori reftituitur ibi urbs roma -
na abadolefcétibus côdif.Tûc .S: Senatus cétû Senio^:q pres didi funt:côftitui£;tûc amp;uici-
' ................ - -nbsp;fubiedis

nib cunuDia pafto^ dedignatiDus uirgines laoi® rapiuntainitimifq; populis armis iudicui^
{jrimû Italix mox orbis impiû qfitû.Per ea adhuc tépora regçs haftas p diademate habebât î
qs grxci fceptra dixere.Nâ ôi ab origîe re^ pro diis îmortalibus ueteres haftas coluemob cu-
ms rehgiois memoriâ adhuc deo^ ftmulacris haft® addut'.tpibus Tarqnii regis ex Afia Phogt;
cefiuluuetus oftio tyberis îuedaamicitiâ cû Romanis iûxit.lnde î ultimos galli® finus naui-
baspfeda Maffiliâ iter ligures Ôi feras gères gallon côdidinmagnafq; res fiue dn armis fe ad-
uerfus gallip fericatem tuenf ffiue dû ultto Iaceffunt;a qbus fuerant antelaceffitiîgefferunt .
Na(j Phocefes ex ignauitate ac macie terr® coadi ftudiofius mare q terras exercuerut: pifca-

do mcrcando placrûq; €tiâ latrocinio maris quod ijlis temporibus gloria habcbaf mitam toi
raîîânt.lta^ î ultima oceani orâpcedere aufi î figniS gallicurii oftio Rhodani amnis dcucnef î
cuius loci araocnitate àpti reucrfi domirreferentcs:q uiderantiplures follicitaucre;duces claf
fi Fun us èc Peranus fuere,Itacç ad regé Segorcgio^ Scnanû noîe in cuius finibus urbé conde-
re gefl;icbât;amicitia petétes conueniunt.Forte eo die rex occupatus î apparam nuptia^i Gp
ptis fihae crat:quâ more gétis eledo inter epulas genero nuptum tradere illi parabatJtaqp cû
ad nuptias îuitari oésjpcelfslTentirogltur amp; graeci hofpites ad côuiuid.Introduda deîde uirgo
cum inhered a pre aqua porrigere ei-.qué ui^ eligerectunc omiffis oîbus adgraecos côuerfa a
qua Perâo porrigitiq fadus ex hofpite gener locu côdédae urbis a focero accepit. Côdita igi£
MafTilia éppe oftia rhodani amnis î remoto finu ueluti î âgulo maris.Scd 'ligures incremétis
urbis îutdétes gracos aflîduis bellis fatigaba't.Qui picula^pulfando in tâtû enrtueruntmt ui
dis hodibus in captinis agris multas colonias côftituerét. Ab his igif galli amp; ufum uita cul -
toris depofita ôi mâfuefada barbaria amp;agro^ cultus ÔC urbes mœnibus cîgcf didiceriat, Tûc
6C legibus no armis uiuercîtûc ÔC uité putare;tunc oliuâ ferere côfueuerût.Adeocç Qc magnus
6C hoîbus ôi rebus ïpófitus é nitonut nô gracia î gâlliâ emigraflejfed gallia î gracia trâflata ui
deref.Mortuo rege ScnanoSegoregio^:a quo locus acctptus côdéda urbis fueratîxû regno
filius eius fucceiTilTet Cômanus affirmâte regulo quodâ qdoç maflïliâ cxitio finitimis popu-
lis futurlopprimedâ^Â ipfo ortu ne mox ualidior ipm obrueret:fubnedit ÔC iWi fabula Ca
né aliquâdo partu grauidâ locû a paftore pcario petiuetiî quo pareretiquo obtéto iterato pe-
tilTêmt fibi educate î codé loco catulos licerettadpoftremûadultis camlis fultâ domeftico p-
fidio^prietatéloci fibi uédicaflTe.Nô aliter Mafliliéfes g nuncinqlini uideâtur;qdo9 domîof
regionumfuturos.hisîcitatus rex infidias Maflîliéfibusextruit.ha foléni floralio^ diemul-
tos fortes ac ftrénuos uiros hofpitii iure mifit î urbé:plures firpis latétes ftôdibufq^ fuptedos
îduci uehiculis iubetjôt ipfe cû exercitu î^ximis môtibusdelitefat:ut cum node pdidis ap-
ta porta forct;tépeftiue ad îfidias adeflèntiurbéqj fônoac uino fepultâarmati inuadcrét.Sei
has îfidias m'Jier qdâ regis cognatapdidit:qua adulterari cumnbsp;[âplc

ïlimta nô tépo^ neceifitate;fed rede faciédi côfuetudîe feruâtur.poft hac illis magna cû ligu
ribus magHa cum gallis fuere bella:q tes ÔC urbis gloria auxit:ôi uirtute gracoK multiplicata
iiidoria célébré inter finitimos reddidit.Carthaginéfium quocp exercitus cum bellum captis
pifcatOK nauibus ortum eflquot;et:fape fuderunt:pacéç^ uidis dederuntîcum hifpaisamicitiâ iÛ-

-v K w Ml« wnbsp;»JkAb^ i w ™ A^^h*nbsp;— — . --------tnbsp;ï * 'nbsp;onbsp;' ICC

f ftitit.Dum igitur maflSlia fama repi gefta^ ôi abundatia opum ôi uirium gloria uiréte flore
retirepéte finitimi populi ad nome Maflfiliéfium deledum ueluti ad cômune extinguédum î-
cédiUmcôcurrunt.DuxcôfenfuoîumCararaâdusregulus eligiturtqui cum magno exercitu
lediflimo^ uiro^ urbé hoftiû obfideret:p qete fpecieTorua mulierisîqua fe deam dicebat
exterritus ultio pace cum maflTiliéfibus fecit:petit09 ut itrare urbé ôi deos eo^ adorare lice-
ïet:cum in arce Minerua uenifl*et:côfpedo î portibus nmulacroxiea:quâ p geté uiderat:repé^
te exdamatnllâ cffe:qua fe node exterruifletiillac^ recedere ab obfidiôe iuflîffe: gratulatuf^
Maffiliéfibus;^ aîaduerteret eos ad cura deo^ îmortalium ptinerejtorq aurea donata dea î p
petuum amicitiâ cura malSliefibus iunxit.Parta pace 6i fecuritate fundatareuerétes a delphis
Maflîliéfium legati:quo miflTi munera Apollinitulerânaudiuerât urbé romana agallis capta
îcéfamc^îquâ ré nunciatâ domi publico funere Mafliliefes^jfecuti funtîaurû^ ôi argétum pa
blicum:ôi priuatum côtulerunt ad explédum pôdus gallis:a quibus redéptâ pace cognouerât..
Ob quod meritum ôiîmunitas illis decreta:ôi locus fpedacu orum in fenatu datus:ôi fœdus
aquo iurt pcuffum.In poftremo libroTrogus maiores fuos a uolfcis originé ducere.auû fuû
Trogû Pompeium fertoriano bello ciuitate Gn.Pompeio pcepiffèdicitîpatruû mithridatico
bello turmas eqtû fub eodem Pompeio duxiîfetpatrem quo$ fub Caio Csefare militaffetepu^
latû^ ôi legationura firaul ôi annuli curam habuifTe,

—nbsp;Ifpania ûcuti Europe terminos clauditîita amp; Hüius open's fini« futura eft.

-Wnbsp;hâc ueteres ab hybero amne primû hyberiâîpoftea ab Hifpalo hifpama co-

Inbsp;m gnomîauerunt.H2c inter africâ Ôi galliâ pofita oceâi freto amp; pyrrnxis mo

Inbsp;■ tibus claudimi;:ficut minor utrac^ terra ita utracg fertihor.Na necp ut afri-

—H. vLter utrâq; hîc téperato calore îde felidbus ÔC tepeftiuis ibribus i oia frugu
genera fœcunda é:adeo ut nÔ ipfis tâtum îcolis ue^ etiâ Italiae urbiqî romaae cunda^ lerum
»bundâtia fufficiat.Hinc enim nÔ fruméti tantum copia magna éme^ etia mm meiiis oleiœj
Nec ferri folum materia pcipua é:fed 8C equo^ pnices greges.Nec fumma tatum terra lauda
dabonatueßdamp;abftrufo^ métallo^ felices diuitia.Iam (lim fpartiq? uis inges;minii certe
nulla feracîor terra,in haccurfus amniummon torrétes rapidiq^ ut noceânfed Icnes 6J umeis
câpifq; irrigui aftuariifq? oceani affatim pifcofî plaeri^ etiâ diuites auro quod i paludibus ue
huntmno tâtum pyrenaei môtis dorfo adhaeret gallia:reliquis ptibus undiqj in orbé mari ein
gitur.Forma terra^pe qdratatnifi qgt; ardâtibus freti littoribus in Pyrenaeum cogit.Porro py^
renai môtis fpatium fexcéta milia pafTuû effidt.Salubtitas cali p oém hifpâiâ aqlifq; aeris fpi
ritus nulla paludiumgraui nebula infiritur.Hue acceduntöi marina aura undi^ aduerfus
affidui flatus.'quibus oém^uindâ penetrâtibus euétilato terreftri fpiritu pcipua omnibus fa
nitas redditur.Corpa hominum ad inediâ laborélt;$:animi ad morte pati;dura omnibus ôi ftri
da pfimoniatbellû q odum malunt.fî extraneus deeftîdomi hofté quarût.fape tormétis pro

filétiore^creditapiimmorruiîadeoillisfortiortaciturnitatiscuraq uita.cclebra£ eade ctia

bdlo punico ferui illius patiétiatqui ultro dominum inter torméra rifu cxultauit;fcrcnaq} la-
tim crudelitaté torquétium uidt. Velocitas géti pnix:inquies animus plurimis.milirares eq :
ÔC arma fanguine iporum cariora.Nullus nifi feftis diebus epula^apparatus aqua calida laua-
ri poft fecûdû bellû punicû a româis didicere.In tâta faculo^ ferie nullus illis dux magnus p
ter Viriatû fuit:q ânos decé romanos uaria uidoria fatigauit:adeo feris^priora q hominibus
ingénia fût;quc ipm nô iudicio populi eledûifêd ut cauédl fciété declinandorumqp piculo^
pi tum fecuti (ût.Cuius ea uirtus côtinétia^ fuitmt cû côfulares exercitus freqnter uiceritttan
tis rebus geftis nÔ armo^:nô ueftis cultumô denic^ uidû mutauerir.fed î eo habitu quo pri-
mû bellare cœpitipfeueraueritmt quis gtegarius miles îpo impatore etiâ opuléaor uideretur
In lufitanis iuxta fluuiû tagû equas uéto côcipe multi audores,pdidetuntî qua fabula ex eq

n:loca ubi nûc é Carthago noua occupafTende galletiâ trâfifle:
géti nomé dediffe.GalIetia: aut portio Amphiloci dicunf .Regio cum ceris Ôi plumbi uberri-
ma:tum minio g^ etiâ uicino flumini nomé dedit.auro quo^ ditilTmia adeo ut etiâ aratro fre
quêter glebas aureas excîdât.In huius gétis finibus facer mos c:qùé ferro uiolari nefas habef,
Sed fi qdo fulgure terra|)fafra eftîqus i his locis afljdua res éîdetedû au^ uelut dei munus
colligere pmittif.fœmîe res domcfticas agrorûcç culturas admîftrât:ipi arrais 61 rapinis (er-
uiunt:pciDua his qdé ferri materiatfed aq ipfo ferro uiolétior.Q^ippe tëperaméto eius fer^
acrius redditurmec ullû apud eos telû^batur:quodnô aut Bilbii fluuio autchalybe tingat *
Vnde et chalybes fluuiihuiusfinirimi appellatiiferroq; caeteris pftare dicunf.Saltus uero car
chefuîrumû quibus Tiranas bellû aduerfus deos geffîffe^di£:incoluere curetes: quorum rex
ueiuftiffimus Gargorismellis colligédi ufum primus îuenit.Huic cum ex filia ftupro nepos
^nifiet.'pudore flagitii uariis genenbus extîguiparuulum uoluit.fed p oés cafus fortuna q
da feru,uus:ad poftremû ai regnû tot piculorum miferatiôe puenit.Primûoîum cum eû ex-

poniiufnfret:amp; poft dies ad corpus expofitfreqrédummififfetâuétus eft uario fera^ lade

nutritus.Deide relatum domû tramite angufto:p que arméta cômeare côfueuerar;^iici iubet
crudelijprfustqpculcari nepoté:q fimplici morte îterfid maluit.Ibi quo^ cum luiolatus eét
ncç aiimctis egeret:canibus primo ieiunis ôi multo^ die^ abftinétia cruciatis;mox etiâ fui-
bu« obiiciiubct.ltac^ cû nô folû nô nocerér;ue^c etiâ qrûdâ uberibus aleref:ad ultimû î ocea

niini abiici luffît.Tum plane manifefto quodâ numîeTter furètes adus ac reciprocates undaf
uelut naue no fludu ueheref:leni falo î Iittore exponitutînec multo poft Cerua affuit q ubera
puulo oflerret.lnde deniq? cSuerlàtiÔe nutricis eximia puero pnicitas fuitîîterqj ceruoL sre-
gesdiu motes faltus quae baud îferior uelocttare pagrauit. Ad poftremû laqueocaptus rcgi da
tus donc e.Tuc amp;r liniaméto^ fimilitudine Si noris corpisîq mmftapuulo fuera'tincposagni
tus. Ad^niratioe deinde tot cafuuni piculorûqj ab eodé fucceffor regni deftîatur. Nome ilH u
pofitu Habidisîq ut regnû accepit:tat£e raagnitudmis fuitmt nô fruftra deoK maieftate pieu

metas^ ftilco ferere docuitÄ ex agrefti dbo melioribus ucfci odio eoK:q ipfe paffus fuerat *
hoîes coegit.Huius cafus fabulofi uideréfinifi Si Romano^ côditores lupa nutriti • Si Cwus
rex Perlà^ canealituspderef.Ab hoc Ôi minifteria feruilia populo iterdida : Si plebs î éotc
urbes diuifa.Mortuo Abide regnûpmulta facula a fuccefforibus eius retétû eftJn alia me hi
fpania Si q ex ifulis coftanregnû penes Geryoné fuitJn hac pabuli ta'ta tetitia étut nifiabfti!
netia iterpellata fagina fuerit:pecora rûpanf Jnde denicß Arméta Geryonis;q ilIis tpibus fote
opes habebanf rtats fama fueremt Hercule ex Afia pda magnitudîe illexerît. Porro Gervo^
ne ipm no tnplicis naturamt fabulispdifffuiffe ferûnfed tres fratres ta'ta côcordia extitiffe-

hifpanta popuhsacppterea Gaditanos bello laceffentibusauxiliû cófanguineisCarthaeiné-
fes miferutJbi feJici expeditiôe Si Gaditanos ab iniuria uendicauerût:amp; Sreni Slufn
cia impio fuo adiecerût.Poftea quo^ hortâtibus prima expeditiôis aufpiciis HamilchSem
îpatorem cû magna manu ad occupa tâpuinciâ miferût.'q magnis rebus geftis dû fortuna îcô
fultius feqf.'î îfîdias dedudusoccidif.In huius locûgener ipfius Hafdrubal mittif amp;:ipfe g
feruo hifpani cuiufdâ ulcifcsntis domini iniuftâ necem iterfedus eft. Maior utrocç Annibai
ipator Hamilcharis films fuccedit.Siqdemresgeftasutriufcp fupgreffus uniuerfam hifpaniâ
doniuir.Inde Romanis illato bello Italiâ p annos fedecim uariis cladibus fatigauit.Cum inte-
rea Roma.iimiflis m hffpania Scipionibus primo pœnospuinciaexpulerunt .Poftea cû ipfis
hifpanisgrauia bella gefferunt;nec priuspdomitapuincia mgum hifpaniaaccipere potue-
nint:g Cafar Auguftus pdomito orbe uic1:ricia ad eos arma tranftulit.-populûcp barba^ ac fe
rUm legibus ad cultiorem uita ufum tradudû in forma'puincia redegit.

i/luftinihiftorici uiri clariffîmicpithomatuminTrogi
/ ' ) V Pompeiihiftoriasliber.XLlIIl.amp;ultimusfelicitcrfinit.

j^dmagnificumcomitemPctrumMariamRubeumParmenfeni Philippi broaîdi Bo
nonicnûsEpidola^

Vcmadmodû Dinocrates archiredlus clariflîrae uirpcera ftatura'.facie haut ilübcrali:
É »formacp totius corporis uenuftilTima Alexandrû macedonem:q ex rebus adis amp; au -
Xj^ûis Magni cognomc inuenit;amp; fibi côciliare elaborauit;amp; elaborando aflêcutus cft î
ita ego quoqp tibi:ut fperotgratus ero puenianKç ad cômendationem pfidio littera^ dodri -
nae^ fauore,Cognoul.n.te non folum litterarioftudio deledarime^ etiam quodperinde di-
gnu eft lauderlitterato^ hofum amantiflîmû.O magna fœcûditas animiîo prxclara ingenii
amplitudo^quû claîmentia didatoré Caefarem:liberalitate Cymonemtelegantia cultus uiduf
que fplendore Lucullû uel equates uel antecelleres;oîbuf;j uirtutibus eiTes ornatus: Vt emi-
neres undecûœ laudatifïîmus amœniores litteras humâitatil^ ftudia auidifîîme complexus
cs:femp9 exiftimafti pcla^ eiufdem Alexandri magni didû effe habendum in memoria atcg
in pedore: longe nobiLus longe fore pftantius litteris anreceliere q impio atq? diuitiis.Qua-
propter quû ego nuper rogatu Henrici Coloniéfis.Senis impfToris folertifïimi.L.Flo^ curio-
fedihgenterqjemédafîèmtmoeûnominidicarecôftituiîutin mille exemplaria tranfcriptus
teftimonium quottidie exhibeat meae erga te obferuanriaîatcp amoris:ûmul ut fuccifiuis tu
temporibus ifta legédo pnofcastquae Romanus populus domi forifcp p tot annos bella geffe-
rittper quos uiros quibufc^ artibus impium pcperit:amp; partum auxeritÄ audum ad fummû
faftigium fuijmet uiribus euerterit;8i euerfum p Auguftum tandem Csefarem fubliriiius ere
xerit.Qiiac oîa.L.FIoms quattuor quafi epithomatis ita fcitccollegit;ita enucleate diftinxit :
ita breuiter enarrauit.Vt cûda tanq inilluftri pofita monumento intueri amp; comprendere fa
allime queas.Difertus eftmchemens:diftindusîuarius ;breu(s;côcinnus cum fplendore ac lu
ce ucrbo^;Flo^ itacç clanffime uir quum litterario ocio;quod omni pene negocio pulchri -
us eft:tc tradideris î manu fumere amp; fubîdc legere nô fpernastcuius frequés ledio oppido litre
rata multû deledaremec minuspdefTe potèrit. Sed ne morofîor fit plogus q fabula ; iam hi-
ftoriara.L.FIori luculentam côfpicias qfo;amp; me in nume^ tuoK recipias unû;ut lepidiiTimuf
poeta ait(fi fupcrcft)locum rogantem» Vale.

OpulusRomanusaregeRomuloinGefarem Auguftum feptingentos g
annos tantû ope^ pace bellolt;$ geflîtmt fîqs magnitudiné imperii cû ânis
conférât xtatem ultra putet;ita lare p orbem terra^ arma circûtulitîut qui
res eius leguntmon unius populi fed generis humani fada difcant ,Nâ tot
laboribus penculifij iadatus eftmt ad côftituendû eius imperium conten-
difTe uirtus amp; fortuna uiderenf.Quarecûpcipue hoc quoç fîcut caetera
j. p ... ^pcrœprecium fit cognofcere:tamé quia ipfa fibi obftat niagnitudo rerûc^
aiuerlitas acie mtentïôis abrumpit;faciam quod folét:qui rerra^ fitus pingût:in breui quafi
tabella totam eius imaginera ampledar non nihil ut fpero admirationé principis populi col-
laturusîfi panter at^ in femet uniuerfam magnitudinem eius oftendero.Siqs ergo populum
K.quafi hominem confideret;totâ(j eius aetatem pcéfeat;ut cœperit.-utc^ adoleueritmt quafî
a^edâiuuct® florem peruenerinut poftea uelut confenuerit:quattuor gradus prooeflufq?
eius inucniet.Prima seras fub regibus fuitppe.ccl.p annos qbus circû ipfam matrem fuam cû

Jlquot;^'^^(?ludatuseft,Ha:ceriteiusinfantia.SequensaBrutoCollatinoq;côfulibns in Appiû

Clauàû Quinf^ Fuluiû côfules.cc.annos patet;qbus Italiam fubcgit.Hoc fuit tempus uiris
armifcç icitarifnmû.Ideo qs adolefcétiam dixerit, Dchîc ad Cxfaré Auguftû.cd.âni; qbus to
wni orbe pacauit.hic iam ipa iuucta impii amp; quafi quaedâ robufta maruritas A Caefare Augu
Ito 1 laîcuau noftrû:aut nô multo minus anni.cc qbus inertia caefa^ qïi côfenuit at^ decoxit;
mil ^ lub Traiao prîdpe mouet lacertos:amp; pter fpé oîum fenedus îpii qß reddita luuétute re
mrefat.Pnmus illeamp; urbis amp; îpiicôditor Romulus fuira Marre geniws amp; Rhea Siluia. h®c
de le laœrdos grauida cöfeffa é:nec mox fama dubitauitîcû Amulii îpio abiedus ipflucté cû
Kemo tre no potuit extîgui.fiqdc amp; Tyberinus âné repffit.« relidis carulis lupa uagitÛ fecu
ta ubera admouit ifaribus matréq? fe geffit.Sic repros apud arboré Fauftulus regis paftor ruht
1 caia;at9,educauiî. Alba tûc erat ario caputjulu opus;nâ Lauiniû pris Aenea: côtépferat .ab

his AmuTms la feptia fobole regnabatjffe pulfoNamitore cuius ex filia Romulus. Igif prima
mueta face patruu Amuliu ab arce deturbat.auu reponit.ipe iîumîs amator Ôi môtium:apud
quos erat educatus moenia noua urbis agitabat.gemî erât.uter aufpicaref ôi regeret adhibue
re piacula.Rhemus môté Auétinum:hic palatinû occupauit.prior ille fex uulturesjhic poftea
fed.xii.uidit.fic uidor augurio urbé excitat:plcnus fpei bellatricé forc.ita illi aflueta fanguini
ß£pdaauespollicebäf.ad tutelâ noux urbis fufficereuallûuideba£:cuius dû irridet anWi

as Rbemus id$ icrepat faltu:dubiû an iuffu fris occifus é.pn'a certe uidima fuit;munitioné-

gauit corpus unû;populûqî Romanû ipe fecit;res erat unius atatis;populus uiro^ Itac« mrù
moniaa finitimis petitatqa nô îpetrabantrmanu capta funt.SimuIatis qppeludis œqftnbus '
uirgîes q ad fpedaculu uenera'rîpda fuereÄ hac ftatî câ belIo^.Pulfi fugati^ Veiétes ceni-
enfiû capta ac dirutu eft oppidû.fpolia infup opima de rege.'fetctrio loui manibus fuis rex re-
portauit.igt;abinis,pdita porta p uirginé nec doIo:fed puella pciûreiiquâgerebât in fîniftris;pe

, ^ '—^»»jquot;i«-quot;quot;»-!.».!.!^ uiu»n,cxciji.iciyptiiwLyvuwit.iiaadmif
fis itra mœnu holtibus;atrox î ipfo foro pugnaradeo ut Romulus loué orarecait foedâ fuoR^
tuga ti|eret.Hic teplu eft Stator Iuppitcr:tâdé fauiétibusinteruenef rapta laceris comis.Sic
pax lacta eu Tatioifœdufqj pcuffutfecutaqj res mira didumt relidis fedibus fuisînouâ î urbe
holtes demigrarenôi cu generis fuis auitas opes^p dote fociarét.Audis breui uiribus hûc rex
fapietiUimus ftatu reipu.îpofuit.utiuuetus diuila p tribusa'eqs ôi I armis ad fubita bella ex-
cubaret.Cofiliu reipu.pœnes fenes efTetîq ex audoritate pfes;ob xtaté fenatus uocabaf, His
ita ordJaris;cû répété côcioné haberet;ante urbé apud capa paludé e côipeflu ablatus efî, Di
fcerptû aliq a fenatu putât ob afperius îgcnium;fed aborta tépeftas folif^ defeaiocôfecra'tio-
nis ipecié pbuere.Cui mox lulius Proculus fidé fecit.uifum a fe Romulû affirmas auguftiore
forma q fuiffet.mâdaf pterea ut fe pro numîe acciperét.QuirinÛ îcalo UQcari pladiû dusîita
gétiû Roma potiref.nbsp;--------------------

TV^ Vccefïït Romulo Numa P5pilius:qué curibus fabinis agenté ultro petiuere:ob in
^yÊ^K cJyra uiri religionéjlle {acra ôi carimonias oémqj cultû deo^ îmortalium docuit
1 I IllepÔtifices:Augures;alios.caterofcpp facerdotia:ânuûquocpin,xii,méfes;faftos
^ dies nephaftofcç defcripfit.llle anciliaiatqp palladiû fecreta quadâ impii pignora: la
nunKj geminûîfidé pacis ac bellia'primis focû uefta uirgîbus colendum dedit;ut ad fimula-
crum caleftium lyde^ cuftos îpii flâma uigilaret.Hac oîa quafi monitu dea Aegeria.; quo
magis barbari acciperentao denicp ferocem populum redegitmt quod ui amp; iniuria occ upauc
rat imperium;reIigione atœ iufticia gubernaret.

\dpit Pôpiliû Numâ Tullus Hoftiliusxui î honoré uirtutis regnû ultro datû hic
oem militate difciplina:arteq? belladi codidit.Itaq5 mirû îmodû exerdta iuuétutr
I ^uocare aufus Albanos graue amp; diu pricipe populû.Sed cû pari robore frequenti-
r. Jîfe ' cominuerenf^miffo 1 copediu bello Horatiïs Curiatiif«^ trigemîs
hic atq; idefnbus utriufcj populi fata c^miffa fut.Anceps 6i pulchra côtétioîeximq; ilo mi
rabilis:tribus qppe il ic uulneratisîhic duob^

te dolo,ut diftraheret hofte fimdat fuga.-fingulofç^ut feq poterât adortus exuperat.Sicraw
alias decus umus manu parta uidona e:qua ille mox parriddio fcedauir.Flété f^Iia drca Te
Jgt;ofiqde fed hoftis forore uiderat.huc ta miatu^ uirgîsamoréultusé ferro.dtauere leges ne
fas led abftulit uirtus pricidaîôi facinus itra gloria fuit.nec diu îfide mâfit Albanus.nâ Bdena

ti bello mifnîauxiliuexfœderemeduiter duos expedauereformna^Sed rex callidusubn'di

nare fe focios ad hofté uidetîtollitaios qfî ipfè ma'daffetïfpes inde nris:metus hoftibus Sic fra
us^dito^ irrita fuit.Ita^ hofte uido ruptorc foederis Metiû Suffetû rdigatû îter duos cur -
rus pnicibus eqs diftrahit. Albâcg ipam quisparétéemulâ tamé diruit.prius cû oés opes urbif
^^d ffnbsp;tranftuIiïret.Proxrus ut côfanguinea duitas non periilTe fed î fuu corpus

Neus deinde Martius nepos ex filia PÔpilii pari ingenio. Hieigiffii mœnia muro
amplexus efl::amp; interfluenté ubi tyberinû pote eômifit;hoftiâ(ç in ipfo maris flu-
miniG^côfinio eoloniâ pofiiit:iâ tu uidelieet prafagiens animo futuplt;::ut totius
eommeatus illo ueluti maritimo urbis hoipitio reciperenf,
^E TARQulNIO PRISCO.

Arqûînius poflea prifeus quis tranfinarina originis regniï ultro petés aceipit ob
induftna at($ elegâtiâtquippe qui oriudus Corintho gracû îgeniû italicis artibus
mifeuiflîrt.Hie 6i fenatus maieftate numero ampliauitjóc' eenturiis tribus auxit.'q-
^jis Adlius Nauius nume^ augeri,phibebat fûmus augurioîqué rex in expimentu
rogauit:fieri ne poflêt;quod ipfe méte cocepatHlle ré exptus auguriorpoflc refpôditratq hoc
inquitagitabâ:an coté illâ fecare nouacula poflé^augur potes ergo inquit:amp;: fecuit.Inde roma

Eruius Tullius deinceps gubernacula urbis inuaditmec obfcuritas inhibuit quis
matre ferua creatû.Nâ ob eximiâ indole uxor Tarquinii Tanaquil fiberaliter edu-
£ j cauerat : ôi cla^ fore uifâ circa caput flâma promiferat.Ergo îrer Tarqnii morte
—^ admittéte regina fubftitutus in locû regisrqfi ad tépus regnû dolo partû fic egit in
duftriamt iure adeptus uideref. Ab hoc populus R.relatus î céfûrdigeftus î claffèsicuriis at(Ç
collegiis diftributus.'fûmac^ regis folertia ita eft exordinata refp. ut oîa pfimonii: dignitatis î
atatisiartiû officio^cp difcrimina in talibus referrenf î acfî maxima ciuitas minimequot; domus
diligentia contineretur,

Oftremus oîum fuit regû Tarqniusjcui cognomen fupbô ex moribus datû:hicffe
gnûauitûîquod a Seruio tenebaf:rapere maluit q expedaretîmiflîfcj in eû pcuflb
ribusfeelerepartâ poteftaté no melius egit:qacqQerat:nec abhorrebat moribus
Hjor Tullia qua ut uiiji regé falutaretî fupra cruécû patré ueda carpéto eôfterna-
^»t:fed ipfe in fenatûcadibus in oîs fupbiarqcrudelitate grauior é bonis graffatus
dM^t fî^^omi fatigaflêntâdé in hoftes côuerfus é;fic ualida oppida in latio capta fût Ar-
a a^trieulu:gabiitfuefl'a;ponieria:t^ quoqjcruétus in fuosinecß enî filiû uerberaredubita-
UK.utji^muiati trâffugâ apud hoftes hinc fides eflftxui Gabiis ut uoluerat receptoî at^ p nû
cioscolulai qd fieri uellet^eminentia forte papauep^ capita uirgula excutiens cû per hoc îrer
iiciedos elfe principes îtelligi uellet q fupbia ficrefpôdititamé de mâubiis capta^ urbiû téplû
erexit:quod cuinauguraref.cedétibus cateris deisimira res didu:reftitere îuétas ôi terminus
Flacmt uanbus commacia nimiû.fiquidé firma oîa ôi aterna pollicebât :fed illud horrédûi^
molietibus cade in fudamétis humanû repertû é caputmec dubitauere cûdi môft^ pulcher

Aec é pria atas populi.R.amp; qfi îfâtia qua habuit fub regibus fepté;quadâfato ^ î-
duftria;tâ uariis îgenio ut reip.ratio ôi utilitas poftulabat.Nâ qd Romulo ardéti-
s^taliopus fuit ut inuaderetregnumf C^idNuma religiofius^ ita res popofcit î
^nbsp;populus deorum metu mitigaretur.Quid ille militia artifex Tul luîbel-

latoribus uiris q necefTarius^ut acueret ratione uirtutem. Quid adificator Ancus^ ut urbem
coloniaextenderet: ponte iungerenmuromeretur. Iam uero Tarquinii ornamehta ôd infi-
gnia quantamprincipi populo addiderunt ex ipfo habitu dignitaté^Adus a Seruio cenfus

gd efficîtînifî ut îpamp; (ê nôfceret rerp.Poftrco fupbi illius îportûa doîatio no nihil I'mo ud plu
rimû profuinSicenî effcdu tft:ut agitatus iniuriis populus cupiditatc libertatis kéderef.

ÎOruto Collatinoq^ dudbus 8i audoribusrquibus ultioné fui moriés matrôa
mâd3uerat.Populus.R.ad uindicâdûliberratis ac pudicitiae decus:quoda qfi îftin
du deo^ côcitatus:regé repère deftituinbona diripitiag^ Marti fuo cofccratupi-
__ . jjm in eofdé libertatis fuac uîdices trâffert mutato tamé ôi iudice ôi noîerqppe ex
ppetuo ânuiî {^àcuit:cx fingulari duplex: ne poteftas folimdîe uel mora tôrrûperef .Cöfulefcß
appdlauit pro regibus:ut côfulere fé ciuibus fuis debere roeminiflènt.Tâtûcç libertatis noua
gaudiu inccfler3t:ut uix mutati flatus fidé capentialte^cp ex côfulibus tâtû ob nom é ôi ge-
nus regiû fafcibus abrogatis urbe diniitterét.Itaqp fubftitutus Horatius publicola ex fummo
Oudio antîixus é ad augcdl liberi populi maieflaté:nâ ôi fafces ei pro libera côtione fubmifitî
amp; ius prouocatiôis aduerfus ipfos dedit:8d ne fpede ards offenderet:eminétes. ades Tuas î pla-
na fubmifit.Brutos uero fauori ciuiû etiâ domus fua clade ôi parriddio uellificatus efl; gppe
cû ftudere reuocâdis î urbé regibus liberos fuos côperifîèt:ptraxit î fo^tamp;côriôe media uit
gis ceddiKÔi fecuti pcufîÎKut plâe publicus parés in locû libero^ adoptaflê fibi populû R.ui
deref .Liber iâ hîc populus R.prima aduerfus exreros arma pro libertäre corripuit: mox pro
finibus:deinde pro fodisîtû gloria ôi îpio lacefTentibustaffidue ufcp quac^ firatimis: qppe cû
patrii foli gleba nulla dTe^fed flatim pomeriû mediufq? inter latiû amp; Thufcos quafî in quodâ
biuio collocatus oîbus portis in hofté incurrerer:donec quafî contagionc quadâ per fîngulos
itû eft;5i proximis quibufç corruptis totâ italia fub fe redegerunt.

Vlfisex urbe regibus prima pro libertate arma corripuit.Nâ Porfenna rex Ethni-
fco^ ingétibus eopiis aderatÄ Tarquinios manu reducebat.Hûc tamé quis ôi ar
mis ôi fame urgeretîoccupatocp ianiculo ipfis urbis faucibus incubarenfuftinuit :
repulitnouiffime enâ tâta admiratione pculinut fupior ultro cû pœne uidis ami
dria foederaferiret.Tûcillaromana periculaatcpmiracula Horatius: Mutius:Coclia.'qua ni
in annalibus forétîhodie fabula uideren£.Quippe Horatius Codes poftq hoftes undi^ îftâ-
tes folus fubmouere nô poterat:pôtc redfo trâfnatat Tybcrim:ncc arma dsmittit.Mutius See
uola regé per îfidias in caftris dus aggredifjfed ubi fruftratu circa purpuratù eius idû tuc£:
ardétibus fods iniicit manûrterroréqj geminat dolo. Vt fcias iqiut que ui^ effugeris idé tre
céti iurauimus.Cû îterî îmane didu:hic îteritus:ille trepidarentaq manus regis arderet.Sic g-
dé UT.ri.Sed negs fexus a laude cefTareKecce ôi uirginu uirtus.ex obfidibus regi data da-
pfa Guftodiâ coclia pet patriû flumé eqtabat:amp; rex qde tot tariff quot;irtutû territus moniris ua
ïerc liberoflt;j efTe iuffît.Tarqni tâ diu dimicauerût:doncc Arôté hliû regis mâu fua Brutus oc
çidir.fupc]^ ipfo mutuo uulnere cxpirauit.Plane qfi adultej^ad îferos uf(^ fequeref.

Atini quocp Tarqnios aiTerebar emulatione amp; midiatut populus quiforis domia-
baf :faltê domi feruiret.Igi£ oe latiu ManilioTufculanoduce qfi i regis ultioné toi
lit aîos. Apud Regilli lacû dimicaf dm marte uano;doncc Pofthumius ipfe dida-
tor fîgnu in hoftes iaculatus é nouu amp; ifigne cômétû uti pateref curfà Coffus eg-

------cxuere franos impauit:amp; hoc nouu quo acrius îcurreréneadé^ atrodtas fuit p-

Jii:ut îterfuifle fpedaculo deos fama tradidermduos in câdidis equis Caftoré atœ Pollucé ne
mo dubitauinlta^ ÔC imperator ueneratus elbpadufcp uidoriâ templa promifit: amp; reddidit
fane quafî commilitonibus deis ftipendium.Hadenus prolibertate:mox de finibus cum cif
dem latinis afTidue ôi fine intcrmiflione pugnatum eft.Sora:quis credat:Ôi algidum terrori fu
erunt ^rricum at(| corniculum prouinda:de ueiis ôi bouillis pudet fi triumphauimus, Ti-
bur nûc fuburbanûîôi aftiua pranefte deliciapuncupans in capitolio uotis peteban£.Idem
tue fefulaîjquodcapra nupcr idé neraus aridnû:quod hercinius faItusîfi:egdla:quod gefotia

cû.'quod Tigrisrquod HufratesjCorioIos quoqjtpro pudor uidos adeo gloria fuifièmt câptû
opidû, CN. Marcius Coriolanus quafi nuroâtiâ aut africa nomini indueret.Extlt amp; parra de
Antio fpolia;qua mœnibus in fuggeftufori capta hoftiu clafle fufFixit:fi tamé illa claffismam
lex fuere róftrara:fed hic numerus illisinitiis nauale bellû fuit.Peruicaciffimi tamé latino^
tqui:8i uolfci fuererSi quottidiani:ut fic dixerim:hoftés,Sed hos pracipue Titus Quïtius dó-
muit illc didator ab aratroiqui obfeffa pene iâ capta Marei Minutii cófulis caftia cgrcgia uir
tute feruauit.Medm erat forte tépus femétis cû patriciû ui^ înixû ararto fuo lidor î ipo ope
deprehéditJnde in acic profcdusinequida ruftici operis imitatiôeceflàretmidos more peca
dû fub iugû mifit,Sic expeditióe finira rediit äd boucs rurfus tiûphalis agricola;fides numinû
qua uelocitate intra quindecim dies eeptû peradû($ bdlûiprorfus ut feftinafïê didator d re-

Sfidui uero 81 âniuerfarii hoftes ab Ethruria fuere Veiétes:adeo ut extra ordinariâ
manû aduerfus eos promiferitpriuatû^geflêrit bellû gens una Fabio^ifatis fu
percç idonea cladesicafi apud Cremerâ trecéti 6C fexîpàtricius exercitus.'Ôi fcelera-
Xg fignaf noîe qua proficifcétes î praliû- porta dimifit;fed ea cladcs îgétibus expia
ta utdoriistpoftq pet alios atc^ alios duces robuftifrima capta fût oppida uario quidé euentui
Falifci fe fpôte dcdiderûr.Cremati fuo igne Fidenates.Rapti fûditus deleticj Veiétes.Falfci cû
obfidercf:mirauifa é fides îpatorisjnec ïmeritoigj ludi magift^ urbiy^ditorécû bis: quos
addûxeratpuerjs;uîdû fibi ultro remiflïï.Eâ n% Furius Camillus uir fa'dusôi fapiés fciebat
uera ee uidoria qua lâlua fide amp; îtegra dignitate pararef.Fidena quia pares nô erât ferro:ad
terrorémouédû facibus armatae: Si difcoloribusferpétû îmodû uitis furiali more proceflè-
râtifed habitas ille feralis euerfionis omé fuir.Veiétiû quâra res fuerit indicat deçénis obfidio
Tûc primû hyematû fub pellibus taxata ftipedio hybernatad adus miles fua fpôte iureiurâdo
nifi capta urbe no remearejfpolia de Laerte Tolûnio rege ad feretriû reportata, deniq; nô fca-
lismec irrupti5e:fed cûiculo 6C fubrerraneis dólis padû utbis excidiû;ea denicp uifa é pda ma
gnitudoîut eius décima Apollini phytio mitteréf.Vniuerfufqj.P.R.ad direptioné urbis uoca
ref; Hoc tûc Veiétes fuerernûc fuifTe quis meminit;qua reliquia^ quodue ueftigiûûaborat
annaliûfidesîut Veie^uiffe credamus;

Tnc fiue îuidiadeû;fîue fato rapidiffîmus^currétis îpii curfus parûp gallop fêoi
incurfiôe fupprimif.Quod tépus populo.R.nefcio ut^ clade funeftius fuerit:,

uirtucis expiméris fpeciofius,Eacerre fuit uis calamitatis,ut î expimétû illatâ pu-
■ '' r* 11 ' ï^^ '^-'^'quot;'rusifcire uolétibus îmo rtalibus diis an romana uirtus iperiû orbis mere-
rCt.Cjalli fenones gés natura ferox;moribu;s îcondita:ob hocipfa corpo^ molejpinde ac ar-
niis^entibus adeo oî genere terribihs fuitut plane nata ad hoîum îteritûîurbiû ftragc uidegt;
rec.Hi q^da ab ultimis terra^ oris cû cîgerétur oîa oceano ingenti agmine pfedi:cû iâ me
dia uaftaUet politis îter alpes ÔC padû fedibus;ne bis quidé côté« p italiâ uagabanf .Tû clufiij
opidû obfidebac.Pro fociis ac fœderatis.P.R.îteruéit.Mifli ex more legati:fed quod ius apud
barbarostferocius agût:niouét exîde certamé.Côuerfis igif a Clufio: Roraamqj ueniétibus:
ad Alliâ flume cu exercitu Fabius côfuI occurrit:nô Cremef fœdior clades.Ifaœhûc dié faftis
Ronia mâdauit.Fufo exercitu iâ mœnibus urbis appropîquabât.Erât nulla prafidia Tû igi^
aut nûq alias apparuit uera illa romana uirtus Jâpridé maiores natu âpliffîmis ufi honoribus
jn to^ coeûtnbi deuouéte pôtif]ce:diis iè mâibus côfecrât'.ftatîqj in fuas quifœ ades regreffi
licut m trabeis erât;amp; a'plifTimo cultu:î curulibus fdlis fefe pofuwût ut cû ueniffet hoftis î fua
dignitate morerenf.Pôtifices ôi flamines quicqd rcligiofiffimi in téplis eranpartîin doliis de
toila terra recoduc :partî impofita plauftris fecû auferût; Virgines fimul ex facêrdotio uéfte
,nudo pcde fugietia facra comitât :taméexcepiffe fugiétes unus e plèbe ferf Albinus q depofî
m uxore ôl h ii^uirgines î plauft^ recepit. Adeotû quoqj î uln's rdigiopublica priuatis affé
étibusanjecellebat.Inuérus uero:quâfaris côftatuix mille hoîum fuilfeiduce Mâlio arcé capi
tolini moris iiedit:6bteftata ipfû q fi pfenté loué:ut queadmodû ipfi ad defendédû teplÛ eius
cocurrifTenfuta.ille uirtutem eorum numine fuo meref. Aderâtinterî Galli:apcrtamqj urbé
pnmo trepidie qui fubeffet dolus:mox ubi folitudiné uidét:pari£lamore Ôi impetu ir^uadut

patentes paffîm domos adeût.ubi fedentes in curulibusfuis praetextatos fèncsîuelutdtosge-
nitoRj uenerati;mox eofdem poftq eflê homines hquebat:alioquin nihil refpondere dignità-
tes pari uecordia madant-facefc^ tedis iniiciut.amp; totâ urbé igneferro manibus exsquât. S«
menfibus barbariîqûiscrederetxircamontéunûpependerûtînecdiebusmodo fed noöibus
omnia experti.Cu tamé Manlius node fubeûtes clâgore anferis excitatus,a fuma tupe deiecït
ut fpem hoftibus demeretîquâq in fuma famettamé ad fpé fîduciae panes ab arce iaculatus
é. Et ftato quodâ die per médias hoftiû cuftodias Fabiû pontifïcéab arce demifit: qui folénc
fac^ in quirinali monte côficeret. Atcp ille per media hoftiû tela incolumis religionis auxilio
redunpropitioftp deos renûciauit.Nouiflime cû iâ obfidiamp; fua barbaros fatigafTetîmille pô-
doaurireceflûfuûuendicantesndc^ipfûper infolentiâcûad iniqua pondera addito adhuc
gladio:fupbe uidos increparét;fubito aggreffus a tergo Camillus adeo ceciditjut oîa incendi
©^ ueftigia gallici lânguinisinûdationedeleret.Ageregratias diis îmortalibus pro ipfo tâtac
cladis noîe libet:pafto^ cafas ignisille ôi flâma pauper raté Romuli abfcondit Jncendiû illud
quidegitaliud nifi ut deftinata hominû acdeo^domicilio ciuitas non deletainon obruta
fed expiata pot fus óJilluftrata uideaf.lgif poft affertam a Manlio:reflitutâ a Camillo urbem
acrius etiâ usehemétiul^ in finitimos rcfurrexit.Ac primû omniû illâ ipfâ gallicâ genré non
cotentus mœnibus expuliffexû per italiâ naufragia fua latius traheret» fie perfccutus eft duce
Camillo:ut hodie nulla fenonû ueftigia fuperfint.Semel apdquot; Anienê trucidati:cû fingulari cer
tamine Manlius aureû torqué barbaro inter fpolia detraxitjnde torquati.Iteji pontino agro
cû in fimili pugna Lurius Valerius îfidéte galeae fatyra alite adiutus rettulit fpoliaîôi inde coi
uini.Nec non tamé poft aliquot annos oés reliquias eo^ in ethruriâ ad lacû uadimonis DoIq
bella deleuitînequis extaret in ea gente:qui îcenfam a fe Româ urbé gloriaretur.
((ÏÈLLVM LATINVM.

' Onuerfus a gallis in latinos Manlio torquato Decio murcna confulibus-.femp«. a
dem emulatjone imperii ÔC magiftratuûmfeftos:tû uero cÔtemptu urbis inccnfa«
cû ius ciuitatisîparté impii ac magiftratuû pofceretipari impio atcp iam amplius q
cô^edi auderét:qno tpe quis ceffifle hofté mirabif:cû alter côfulu fJiu fuu quia
contra imjgt;erium pugnaucritïquisuidöré:occiderit,quafi plus in imperio cfliet:q in uidoria^
Alter quafi monitu deo^'capite uelato primû ante aciem diis manibus fe deuoueritmt IQ cô
fertifTima fc hoftiû tela iaçulaïusjnouû ad uidoria iter fanguinis fui femita aperiten
^BELLVM SABJNVM.

Latinis aggrefTus eft gété fabinojitqui îmemores fadae fub Tito Tatio afBnitatis
quodâ côtagio belli fe latinis adiûxerût.Sed Curio dcMtocofuIe:oém eû tradum
qua nar âbitîfôtefœ uelini adriatico tenus mari igne ferro^ uaftauit;qua uidoria

Recibus deinde câpaniae motus noft pro fcîfed quod e (pcciofius pro fodis fanitas
îuadit,Erat fœdus cû utrif(ç percuffu:fed hoc câpani fandiustSi prius oîum fuoj^
deditiôe fecerût;fic ergo romanus bellu fâniticû tâq fibi gefTiKoîum nô modo ita
^^^ liatfed toto orbe terra^ pulcherrima campaniae plaga émihil mollius caelo:dcnilt;j
bi^oribusuernatinihiluberius foloîideo liberi cererifœ certamé didânihil hofpitalius ma
rirhic illi nobiles portus;caieta:mifenus;ôi repentes fontibus baiacjluoinus ôl auernus quxdâ
maris ocia:hic aniK^i uitibus môtes:gaurusîfalcrnus:maflicus:amp; pulcherrimus oîum uefuui
us xthnei ignis imitatorîurbes ad mare formi3e:cumaeîputcoli:neapolis:herculancû;pompci:
amp;ipfa caput urbiû caçua:quôdâ inter tres maxîas Româ carthaginélt;¥numerara.Pro hac ur^
be iis regiôibus P.R.fânitas mafirigete fi opuletiâ quacrastaureis Ôi argétds armis difcolori uc

ré;facratis legibus humanif(^ hoftiis î exitiû urbis agitatâ,û pnnaciâtfexies rupto fœdere cladi
bufç ipfis aîofioré.Hos tamé qnquagîta ânis p fabios 6C paçirios près eo^q^ liberos ita fube
git ac domuittita ruinas ipas urbiû diruitmt hodie fâniû î^ fânio reqrafmec facile apgeat
materia qttuoi: ôi uigîti triûpho»;maxic tamé nota dC illuftiis ex hac gete dades apud saudi

lias farcas Veturio Pofthumioc^ confulibus accepta cft:claufa enim per ïGdias intra eû (altû
cxercituîunde nô poflêt euadcre:ftupens occafione tanta dux hoftiû pontius heréniû patrem
côfuluit:ô«: ille:mitteret omnes uel occideret:fapiéter ut feniör fuafcrat;hic armis exutos mit
tere Tub lugû maluitîut nec amici forêt beneficio:« poft flagitiû hoftes magisritaq? ôi côfules
magnißce uolûtaria deditôe turpitudiné foederis dirimût;« ultioné flagitâs miles Papirio du
ce horribile didu fubiedis enfibus per ipfâ uiâ antepugnâ furit;« î cÔgrefTu arfiffe oîum ocu
los hoftis audor fuit.nec prius finis cadibus datus;q iugum Ôi hoftibus ôi duci capto repofu

Adenus P.R.cû fingulis gentiû;mox aceruatî tamé fic quocj? par oîbus ethrufco-
rû.xii.populi in id tépus îcitati:âtigffimus italia: populus fanitiû:relig. incxcidiû
romani noîs répété côiurât ; Erat error îgens:tot fimul tâto^c^ populo^îa latere
cthruria îfefta quattuor agminû figna uolitabât. Geminus interî faltus in medio
ante inuuis plane quafi calydonius uel hercinius adeo tûc tcrrori eratîut fenatus côfuli denû
ciaret:netâtûpicu iîgrediauderet.Sed nihil ho^terruitducé.-quin fratre pmiflb exploraret
acceflbsîille per noété paftorio habtiu fpeculatus oîa refert.Tû fie Fabius maxîus piculofiffî-
mû bellû piculo explieauit;nâ fubito ineôditos atcj; pallâtes aggreffus é.eaptifçç fuperionbus
iugis in fubiedos fuo more detonuit.Ea nât^ fpecies fuit ijlius belliîqfi î terrigenas e caloac
nubibus tela mitterenfjnec îcruéta tamé illa uidoriainâ opplTus in finu uallis alter cofulû De
Clus more patrio deuotû diis manibus obtulit caput:foléne(j familiae fuae côfecrationé in^i
ôoriaepreciûredegit,

^--Equif bellû tarénquot;nu:unû quidé titulo ÔC noîcîfed uidoria multiplex, hoc.n. câ-

panosîapulosiatcp Lucanos;« caput belli tarétinosndé totâ italiâ:amp; cû iftis oîbus
quot; J Pyrrhû clariffimû gracia fgé una ueluti ruîa piter îuoluitmt eodé tpe ôi italiâ c5
—fumaret:ôi trafmarinos triûphos aufpicaref .Tarétû ét lacedamonio^ opus cala-
quot;rquot; ^ totiufcp lucania caput:tû magnitudine 6i murisîportu^ nob!li;tûmi
rabih fitu:quippe in ipfis adriatici maris faucibus poûta:in eras noftras Hiftriâîillyricû;epy^
achaia; africaifidliâ uela dimittitnminet portui adpfpedû maris pofitû urbis theat^iqd'qui
de câ mifera ciuitati fuit oîum fua^ calamitatû,Ludos forte celebrabaticû remigâtes littori
émanas claffes inde uidét at^ hofté rati emicât: fine diferimine infultâttqui auté aut unde;
Koma nec fatis norât: aderat fine mora quarelâ ferés legato: hâc quolt;j foedius per obfcœna

7quot;quot;, . quot;quot;quot;'«-^turusicutotius uiribus;epyri:tneiiaiia;maeeaonia:incognitii(^ m la tempus
elephatis man terra uiris equis:armis: addito infup fera^_ terroreueniebat.Apud heradeâ ÔC.
capania fluuiu lyrim Leuino côfu!e:prima pugna:qua tâ strox fuit:ut ferétanea turma pra
fedus inuedus in regé turbaueritxoegerit^piedis îfignibusplio excedere.Fadû erat;nifi e-
lephanti eôuerli î fpedaculû belIiprocurri{rent:quorum tum magmtudine:tû deformitate ô£
nouo colore fimul ac ftridore confternati:qui eu incognitas fibi belluas amplius q erant fiilpi
arenf:fugâ ftragécç late dederût.In apulia deinde apud afculû mdius dimicatû cftOario Fa-
briciocç côfulibus.lâ quippe bellua^ terror exo!euerat:ôi Caius Minutius quarta legionis ha
ftatus unius promofcida abfcifa mori pofTc belluas oftéderat:ita(Ç ôi in ipas pila eôgefta fûtî
6C in turres uibrata facesîtota hoftiû agmina ardétibus ruinis operuerût.Nec alius dadi finis
fuit:q nox dirimeret:poftrcmufc5 fiigiétiû ipfe rex a fatellitibus humero faudus in armis fuis

dore qrcret:mater agnouit:8i'qfi uédiare exhibui't;tû oîa circa qïi hoftilia graui timoré pmi
feuit:ac fi eade fera: q prima uidoria abftulerat:fecûdâ paré fecef :tertiâ fine côtrouerfia tra
dider.I^e uero tatû armis Ôi î câpis:fed côfiliis quo($ Ôi dôi Ôi îtra urbé cû rege Pyrrho dimi
çatu e,Quippe poft pmâ uidoria rex callidus îtelleda uirtuîef rôanaîftati defpauit armis; fec^

âd dolos contalit.Nam fnteremptos crcmauft:captiuo% indulgenter b3buit:amp; fine preçio
reftituit.Miffifc^ deinde legatis in urbem omni modo adnixus eftmt in amicitiam rccipercf
fed bello SI pace foris ÔC domi omnem î partem romana uirtus tum fe probauitmec alias ma
:gis q tarentina uiétoria odendit populi romani fortitudinemîlènams fapientiam;ducû ma-
gnanim!tatem:qui nam illi fuerût uiri quos ab elephantis primo pralio obrutos accepimus {
omnium uulnerain ^dore;quidam hoftibus fuis immortui:omnium in manibus enfes: ÔC
jelicle in uultibus mina;8i in ipfa morte ita uiucbat:quod adeo pyrrhus miratus eftmt dice-
ret.O q facile erat orbis imperium occupare:aut mihi romanis militibusîaut me rege roma-
nis.Quse autem eorum:qui fuperfueruntm reparâdo exercitu feftinatioi'cum Pyrrhus uideo
me inquit plane herculs fydere procreatumjcui quafi ab angue Isrneo tot cxfa hoftium capi
ta de fanguine fuo renafcuntur^Qyi autem ille fenatus fuitrcum perorante Appio cxco pulfi
cum muneribus fuis ab urbe legan Jnterrogati a rege fuo quid de hoftium fede fentirent. Vr
bem templum fibi uifum:fcnatura regnum eflè confiterentur.'quales porro ipQ duces uel î ca
ftrisfcum medicum uenale regis pyrrhi caput afferentem Curius remifit.Fabricius oblatam
fibi 3 rege imperii partem repudiauit :uel in pacexum Curius fidilia fua famnitico prsferret
auro.Fabridus decem pondo argenti.-circa Ruffinum confularem uirum:quaß luxuriam cen
foria grauitate damnaret.Quis ei^o miretur his moribus:uirtute militum.'uißorem populû
.romanum fuiffe^'unocp bello tarenrino intra quadriennium maximam partem itali£e:fortiffi
masgentesropulentifflmas urbes;urberrimaf($ regiones in drditionem redegiffe^Autquid a-
•deo fidemfuperet^quoniamfiprincipia belli cum exituconferantur .Vidor primo praJio
Pyrrhus totam tremétem italiam:campaniam:Lyrim;i3egdlarcp populatus;prope captam ur
bem a prarneftina arce profpexit:Ôi a uigefimo lapide oculos trepide ciuitatis fumo ac puluç-
re impleuit. Eodem poftea bis exuto caftris; bis faucioÄ in grsciam fuam tranfmare ac ter-
ras fugatorpax ÔC quies ÔC tantaadeo de opulentiffmiis tot gentibus fpohamt uidoriam fuam
Roma non caperet.Nec enim ullus pulchn'or in urbe:aut (pecioGor triumphus intrauit. An-
.te hunc diem nihil nifi pecora uolfcorum:greges fabinorum:arpenra gallorum:fraaa amp;nni
tum arma uidiffet.Tû fî capriuos afpicerct:Moloffi:theffalimiaccdones ; brutius;apulus:atlt;5
Iucanus.Si pompas:aurum:purpura:figna;tabul2e;rarcntina:q; deîitiae. Sed nihil libentius po-
pulus romanus afpexit;q illas quas timuerat cum turribus fuis bdluas;qua non fine fenfu ca

Mnîs mox italia pacem habuit.quid enim poft tarentum auderentfnifi lt;jgt; ultro p-
fequi fodos hoftium }3lacuit.Domiti hac picentesffed caput gentisafcûlum Sem
pronio duceîqui treméte inter praclium câpo tellure deam promiffa ade placauit.

I Alentini picentibus additijcaputq? regionis brundufium îclyto portu .M. Attilio
duce ÔC in hoc certamine uidoriae predû téplû fibi paftoria pales ultro popofcit^

Oftremi italicorum in fide manfere uulfîni opulentiffimi ethrufcorumîimploran
tes opem aduerfus feruos quondam fuos:qui libertärem a dominis datam in ipfos
te^œnasSeru ^ ferepublica dominabantur.fcd hiquocp duceFabio gurgi

fecundaaetas P.R.Kquafîadolefcentiaqua maxime uiniitîS; quodam
flore uirtutis exarfit ac fremuitJtacBquadam adhuc expaftoribus feritas quidda
fpirabatindomitum Jnde eft quod exercitus Pofthumium imperatorem infician-
ZJSP^ 9U3S promiferat pradas fada in caftris fedirione lapidauitrq, fob Appio Clau
f^o noluit umceœ hoftemxum poffetîg» duce Valetio Nerone detraûantibus pl«rif$ miÜ

tiamtfracîi confulis fafces.Inde^ clarifTimos principes:^aduerfärentur uolunta-ti fux: cxul-
tatione miildlauinut coriolanum colereagros iubentem:ncc minus illc ferociter iniuriamar
mis umdicairerinifi iam inferentem Tigna filium mater Vetruna lachrymis fuis exarmauit
ut ipfum Camillum clinique inter plebem amp; exercitum diuififfe ueientem praedam uideref.
fed hic melior obfefTis in capta urbe confuluinSi mox fupplices de hofte gallo uindicauit.Cû
fenatu quo^ de xquo bonocç certatum eft;adeo ut relidis fedibus folitudinem ôC interitum
patriae fuae minaientur,

y^^^V Rima difcordia ob rmpotentiam fenerato^:quibus in terga quoq; fêruiliter feui»
A m enribus:in fac^ montem plebsarmata feceflit;aegrcfç nec niß tribunos impetraf-
1 W fenMencnii agripp® facudi amp;. fapientis uiri audoritate reuocata eft.Extat oratio-
^ antique fatis efficax ad concordiam fabülatqaa diffedifTe interfe quondam hu
manos artustO) omnibus operefugientibus folus uenter immunis ageret;ddnde moribun-
dos a feiundione rediffe ia granam quando fenfiirent;^. eius opera:rcdadis in fat^uinem d-
bisirrigarentur.

^-^quot;quot;V^cûdâ in urbe decêuiratus libido có'fïauit^allatas a graecia leges decé prîcipes ledi
iubente populo cofcripfera't:ordinatacß erat in.xii.tàbulis rota iufticia. Cû tamen
1 1 traditos fafces regio quodâ furore retîebât. Ante cœteros Appius eo iTolenrix ela
yv^^ rus e;ur igenua uirginé ftupro deftinarenoblitus lucredae amp; regu iuris:quod
, / ipfe compof^rat.ltaq5 cum oppreflam iudido filia trahi in feruitutem uideretï uirginius pa
ter nihil cundatus lu medio foro manu fua interfedt; admotifqj fignis commihtonu totani
eaniijomi;Tationem obfeffam armis in carcerem amp; catbenas ab auentino monte detraxit,
- tsrtiam Icditionem exdtauit matrimonio^ indignitastut plebes cum patriciis iun
gerentuKqui tumultus in monte laniculo duce Canuelio tribuno plebis exarfit,
^yartam hono^ cupidomt plebei quöcp magiftratus crearentur.Fabius ambuftus
Qua^ pater:alferâ Supplicio patritii fanguinis dederatt alteram plebeio Stolo quo
_ _ dam tempore:c^ lidorix uirgae fonum ignotum penatibus fuis expauerat a forore
'^J.^ftns inrolenter irrifa iniuriam non tulit JtacR nadus tribunatum honoRi amp; maci-
pSum noïSrS^nbsp;extorfit.Ve^in his jpfis feditionibus principem po

SS mS ' ^ uindicauit.}nter omnia hxc nulliusacrior cuftos g li-
lïrf nnn,!''nbsp;corrumpixû ut fn magno amp; in dies ma

aomrnatiomsprœfenti morte muldauin fpurio quidem fupplicium pater ipfius fum-
dir ilrnbsp;didatoris imperio in medio foro magifter equitum Seruilius hala confo-

cffp';nbsp;capitolii uindicé;qm'a plaerofc^ debirorum liberauerat:altius fe amp; inciuilius

tilnbsp;q^^m defenderat arceideiecft.Talis domi ac forisïtalis pace bellocp P.R.fre

Omita fubadaqj italia P.R.prope quingentefimum annum agensxum bo
na fide adoleuiamp;nfi quod eft roburjfiqua iuuenmsttum illeuererobuftus
8L iuuenis amp; par orbiterra^ effe coepit.lta*^ mirû amp; incredibile didu: qui
prope quingentis annis domi ludatus eftîadeo difficile ftierat dare italic
nie» orK^''nbsp;bisducentis annis qui fequuntur:africam;europam:aGam:totum de

ft,{jf.^'^^quot;sincendiofiluas interueniente« fîumine abrumpitunpaulifper lub-
li® fujp^Krquot;'quot; uideretopulentiffimam in proximo praedam quodam modoita-
mare ùmFT*nprnbsp;^ reuolfamtadeo cupiditatis eius exarfit:ut quatenus nec

arc mngßnec pontibus pofTetiarmis bello^ iungenda.^ ad continentem fuum reuocanda

bello uideretur.Sed ecce fe ultro ipGs uiam patidentibus fatis nec occaGo defüitwnim de poe-
inipotencia fœderata ficilia ciuitas mefläna quareretur, Affedabat autem ut romanus
ita penus ficiliam;8ieodem tempor paribus uterqj uotis ac uiribus imperium orbis agitabat,
Igitur fpecie quidem focios iuuandi:re autem follicitante pradatquanf territaretnouitasreiî
tanta tamen in uirtute fiducia eft ille rudis;ille paftorius populusîuere^ terrefter oftendit ni-
hil interelTe uirturisiequis an nauibusiterra an mari dimicaretur,Appio Claudio confule pri-
mum fretum tum ingreflus eft fabulofis infame monftris aftuc^ uiolentumîlêd adeo non c
exterritusiut ipfam illam ruentis aftus uiolenaam pro munere ampledcreturî ftatimcj ac fi-
ne mora Hyeronem fyracufanum regem tanta celeritate uicit:utipfe ille fe prius uiélû q ho-
ftem uideret:fateretur.DullioCornelio(^ confulibus etiam mari congredi aufus eft:curo qui
dem ipfa uelocitas claffis comperateaufpiciumfuitnntra enim fexagefimum diemîquam ca
fi filua fucrat.clx.nauium claffis in anchoris ftetitmt non arte fafteifed quodam muncre deo
rum conuerfa nauesîatc^ mutata arbores uiderentur:pralii uero fama mirabilistcum illas ce
leres uolucrefqj hoftium naues ha graues tardaqj comprehenderentdonge illis nautica ar -
testdetorquere reoiostSC ludificari fuga roftra.Inieda enim ferrea manus mach; nacj alia an
te certamen mulru ab hofte dirifa coadicp hoftes quafi in folido decernere:uidor ergo apud
liparasmerfaôifugata hoftium claffe primum illud maritimum egit triumphuxuiusquod
gaudium fuincum Dullius imperator non contentus unius diei triumpho per uitam omnem
ubia cenarediretpralucere funalia:pr;Ecinerefibi tibias iuffinquafiquottidie triumpharetî
pro tanrahuius uidoria leue huius pralii damnum fuit.Altcr confulum interceptus Afina
Cornelias qui (unulato colloquio euocatus atc^ opprelTus fu. t;perfidia punica documenta
Colatino didatore fere omnia prafidia peno^ agrigentotdrepano panormo:eryce:lily^o de
traxitîtrepidatumeft femel circi camerineniium faltum;fcd eximia uirtute Calfurni flamme
tribuni miluû eua(îmus:qai leda,ccc.manu infeftum 61 infeflum ab hoftibus tumuliû occu
paiiit;adeocß morarus hoii:es:dum exercitus orninis euaderetiac fi pulchernmo exiru tcrno
pylarum 61 leonide famam adequauit.Hoc illuftrior nofter $ expeditioni tanta iuperfuit 6L
fuperuixitlicetnihilfcripferitfanguine LurioCornelio Scipionecumiamficilia luburbana
eflet populi romani prouinciaîferpentelatius bello fardiniam annexamqj ei corficam tranfut:
ubi ôl hic caraie urbis excidio incolas terruit,adeo^ omnis terra mari pœnos expugnauitmt
iam uidoria nihil nifi africa ipia rcftaretM ^ Atilio Regulo duce iam in africain nauigabat
bellum;nec deerantjqui ipfo punici maris nomine ac terrore dcficerent; augente infuper tri-
buno Mannio metumnn quemrnifi paruifTenfecuri diftnda imperator metu mortis nauiga
di fecit audacia;mox de uentis remif^ properatu éîtantufcp terror hoftici aduentus pœnis fu
itîut apertis pœne portis carthago caperetur.Belli prima premium fuit Ciuitas clypea: prima
enim a punico littorequafi arxamp; fpecula procurrit:amp; hac amp;.ccc.aplius caftella uaftatafunt :
nec cum hominibus:fed cum monftris quocç dimicatum eft,Cum quafi in uindidam africa
nata mira magnitudinis ferpens pofita apud bragadam caftra uexaret.'Sed omnium uidor re
gulus cum terrorem nominis fui late circûtulfflêt:cult;j magnam uim iuuentutis ducef^ ipos
autcœpiffet aut haberet in uinculisxlaffemq? ingenti prada honiiftam ôl triumpho grauem
in urbem pramififlêtîetiam ipfam caput belli carthaginem urgebat obfidioenpfifquot;^ portis in
herebat;Hic paulum circuada fortuna eft;tantum ut plura deeflènt romana urbis infignia 3
cuius fere magnitudo calamitatibusapprobaturmam conuerfis ad externa auxilia hoftibusî
cum Xantippum illis ducem Lacedamon mififle«a uiro militia peritilfimo uincimur; cum
fœda clade romanifcp ufu incognita.Viuus in manus hoftium uenit fortifïïmus imperator *
Sed ille quidem par tanta calamitati fuit.Nam nec punico carcere fradus eftmec legatioe fu-
fcepta:quippe diuerfa:quam hoftes mandauerant:cenfuit;ne pax fieretme commutatio capti-
uorum reciperetur:fed nec illo uoluntario ad hoftes fuos reditu:ncc ultimo fiuecarceris; feu
crucis fupplicio deformata maieftas.Immo his omnibus admirabilior quid aliud;q uidus de
uidoribusiquia carthago non ceflêrat.'de fortuna triuphauit.Populus autem romanus multo
acrior infeftiorq; pro ulrione reguli q pro uidoria fuit.Metello igitur confule fpirantibus al-
tius pœnistôi reuerfo in ficiliam belio:apud panornium fic hoftes cecidit;ut ne amplius ca in
infula concitaret'. Argumentum ingentis uidona centum icrcitet dephanto^ captmitas.Sic
quocç magna prada fi gregem illum non bello fed uenatione cœpifîct. Publio Claudio con-
fule non ab hoftibus fed a diis ipfis fuperatus eft:quo^ aufpicia contemprerant.ibi ftatim'claf
fe demirfambi ille pracipitari pullos lufTeratî^ pugnare ab his uetaretur.M. Fabio buteonc

confule claflrm hoftium in affrico mari apud cgimu^ iam in itaham uln-o quot;auigantem ceo-
dit.Quamuis Odauio triumphus tcmpeftate intercidit: cum opulcnta prada claflis aduerns
ada^ntis naufragio fuo africam « fyrtes omnium imperia genriumnnfula^i toa imple-
uic.Magna clades:fed non fine aliqua principis populi dignitate intercepta template uidto-
ria:amp; triumphum periilTe naufragio.Et tamen cum punicae prada omnibus
rent.P.R.triumphauit.Lu£tatio Otulo confule: tandem bello finis impofims apud m ulas.
quibus nomen egates:nec maior alia in mari pugna:quippe comeanbusnbsp;propugna-

culis:armis:grauishoftiumclaffis:amp;ineisquafitotacarthago:quodipfuniexitiofuit.^

ftris fic remis quafi habenis agebatur:« in hos uel in iHos mobiha roftra fpecie^m^^

pelagus naufragé fuo operucrunt,Tanta deniœ fuit illa uidoria:« de cxcidend»s holhu mœ
nibus non quarerctuKfuperuacuum uifum eft in arcem murof^ faeuiretcum iam m man e^-

ores gaiiunecnon « illiria laceiicDant.MC oe moaipiDu:. lucu uc luu.^'quot;
'SoBtis g(fntcs:deo quodam affidue incitante:ne rubiginem ac fitum.farma fentirenn deni^
itaq;quottidiani:8iquafi[ domeftici hoftes tyrociniamilimm imbuebantïnec alter uwai^ge-
te quafi cote quadam. P; R.fer« fuae uirturis acuebat. Ligures imis alpium iugis adherens
tcs:inter uarrum amp; macram flumen implicitos dumis filueftribus maior aliqto »f
uenire:quinccre:mtumlocisKfuga:du^ attçueloxgenus cx occafione magis lanroaniaq
bclla facicbat.Italt;5 cum diu multumœ eluderet falws deciatesnnoxubuteubunatesciticogm-
tas tandem Fuluius latebras eo^d ignibus fepfit.Bebius in plana deduxit.Pofthumius ita exat
mauit ut uix tcliqueritforum quo terra colcretur.

ÖAllis îfubribus amp;his accolis alpiamtanimi fera^îcorporâ plulq humai« erant:!^
experimento deprehenfum cft:^uippe ficut primus impetus eis maior q
ita fequens minor q fœminas. Alpina corpora humenti caelo cducata habet quid
dam fimile niuibus fuisjqua mox ut caluere pugna:ftarim in fudorem eunt.K le-
U' motu:quafi foie laxanmr.Hi fapc 6C ahas:fcd Britomaro duce non prius foluturos le balgt;
tca:^capitolium afcendilfent iuraucranttfadum cft:uidos enim Emilms m capitolio difcin
xit^Nlox Ariftonico duce uouerc dc noft^militum praeda Marri fuo torquemnntercepit lup
piter uonimjnam de torquibus eorum aureum tropheum loui Flâminius erexit.Vin'do m»'
ro rege romana arma Vulcano promiferanttalioquin uota cecideruntsoccifo cnim rege Mac
cellus tertia poft Romulum patrem feretrio loui arma fufpendit,

Llyrii feulibutni fub extremis alpium radicibusaguijtîinterarlîamtitiufflcç A«'
■ memlongiffîme per totum adriani maris littus effufî:hi régnante Teufa muIiere

__M populationibus non contenri licentiae fcelus addideriat. L^atos quippe nottros

i^^ob ea quae deliquerant iure agctes: nec gladio quidemîfed ut uidimas fecurl per-
airiut pratfeiios nauiu igne conburût:idcp quo indignius foret mulier impcrabatJtacç Cneo
tulmocentimalo duce late domanwr.StriâaE in prindpium colla fccurcslegatorum mangt;
busUtaucrc,

cit. At pudebat nobilem popuîdm ablàtum mârcîraptae infiilaeidarc tributatqusc iubere can-
fueuerät.Hinc in ultionem puer Hannibal ad aram patri iurauerat:ncc remorabatur, Igitur
in cauû belli Sagmitus deleta eft hifpaniae ciuitas:6i opulcnta;fideic]^ erga romanos magnum
quidem fed trifte monumentumtq in libertate cömmuni foedere cxceptam,Hannibal caufas
nouo^i motuum quaetens:8i fuis 8C ipforum manibus euertitiutiraliam fibi rupto foedcrc a-
periret,Summa foede^ romanis religio eft.itacç ad auditum fociac ciuitatis obüdium; memo
res idi cum pcEnis quoc^ fœderisf non ftatim ad arma procurrunndum prius more legitimo
quaeri malunt interim iam nouem menfibus fefirfamemiachinisiferro ôi igne uerfa deniqjin
jabiemfide immanem in foro excitant togamttum deluper fe fuolcç cum omnibus opibus
fuis ferro amp; igne corrumpunt.Huius tantcecladis auétor Hannibal pofcituritergiuerlântibus
.pœnis dux legationis.'qua inquit mora eft^ Fabius. In hoc ego finu bellum aftero: ôi pacem :
utrum eligitis^utrum placet fumitexuncp fucclamatum effetmtrum ucIlet:daret.Bellum igi-
tur inquit accimte;3i exculTo in media curia togae gremio non fine horrore quafi plane finu
bellum ferrer;eftudit.Similis exitus belli initio fuit.Nam quafi has inferias fibi faguntinorum
ultimas dire in illo publico parricidio incendiocp mandafïènt:itâ manibus eoßi uaftatione ita
lisîcapciuitate africa;ducum amp; regum.qui id geffere bellum:exitio parentatum eft.lgitur ubi
femel le in hifpania mouit ilia grauis ôi luduofa punici belli uis at^ tempeftas; deftinatumœ
romanis iam diu fulmen faguntino igne conflauit:ftatim quodam impeturapcr médias per-
fregi't alpesÄ in italiam ab illis fabulofac altitudinis niuibus uelut cxlo miffa defcendit : ac
primi quidem impetus turbo inter padum ôi ticinum ualido ftatim fragore detonuit. Tunc
Scipionedoce fnfus exercitus ifautius ôiipfe ueniflèt in hoftium manus imperatonniû prote
äum patrem praetextatus admodum filius ab ipiâ morte rapuiiret:amp; hie erit Scipio;qui in exi
tum africaecrefcitnomenexmaliseiushabirurus.Ticino Trebia fuccedit;hic fecunda belli
punici procelfa dcfsuitSempronio confuleîtunc callfdiffimi hoftes frigidum Si niuakm na-
di diem cum fe ignibus prius oleoqj fouifTent.horribile didlu:homines a meridie amp; fok ueni
entesmoftra nos hyemeuicerunt.Trafimenuslacustertium flumen Hannibalis imperatore
Flamminioîibiquoc^ars nouacpuniesfraudistquippe nebulalacus plauftribuf^ uirgultis
tedus equitum terga fubito pugnantium iuuaGt.Nec de diis poflumus qusri : imminentem
ten^rario duci cladem prsdixerat.Infidentia fignis agmina Si aquils prodire noIentes:Ôd c5
miüam aciem fecutus ingens terrs trcmor;nifi illum horrore foli equitum uiro^q? difcur-
fus ôi mota ushemenrius arma fecerunt;Qu3rtum ideft pœne ultimum uuinus imperii ca-
. ne ignobilisapulis uicus:fcd magnitudine cladis emerfinamp;r.xl.milium csde parta nobilitas«
Ibi in exitium fnfelicis exercitus dux;terra:csIum;dies;tota denicp rerum natura conienfit.Si
quidem non contentus fimulatis tranffugis Hannibahqui mox terga pugnantium ceciderat lt;
Infuper callidiflimus imperator patentibus in campis obferuatoloci ingeniotg, ôi fol ibi acer
rimus amp; plurinius puluis;amp; eurus ab oriente Icmper quafi ad conftitutumnta inftruxit aciem
ut romanis aduerfus haec omnia aduerfiquot;s;quafi fecundum cœlum tenésmento: puluerejfolcî
pugnaret.Iracp duo maximi exercitus csfi ad hoftium lacietatcm:doncc Hannibal diceret mi
•liti fuo.'parce ferro.Ducum effugit altenAlter occifus eftîdubium uter maiore animo: pauliî
puduit.Varro non defperaüitiDocumenta cladis:crucntis aliqdiu aufidius pons decadaueri
bus iuffu ducisfadlusinterroreVergeliimodiiduoanulogi carthagjnem miffi dignirafcE
equeltris taxata menfura:dubium deinde non erat:quî ultimum illum diem habitura fuerrt
Romatquintumcg intra diem epulari Hannibal in capitolio pötuerit:fi quod pœnum ilium
'dixm^dherbaleni Bomilcaris ferunt.Ffanhibal quemadmodum fciret uincere:fic uö uido
ria fciflcf.Tam quidem illum:ut dici uulgo folct:aut fatum urbisimperatursraut ipfius més
mala^aduerfi a carthagmediiin diuerfumabftulerunt.cüm uiäona poffet uti:frui maluit,
Rehda^ Roma campaniani tarentumcp peTagrare:ubi mox Si ipfa ôi exercitus ardor elan -
gumadeo ut uerum didum fincapuam Hannibali cannas fuiffe.Siquidem inufdum alp.bus
indomitum ^mis:campanjs:quiscrederet^foles amp; repentes fontibus bais fubegerunUnte
refpirare romauusîôi quafi ab inferis emergcre:arma non eranndetrada funt rempîis de
erant luuentus.in facramentum milifts Iiberata feruitia:egebant srano:opes fuas Iibens fena
tus in medium prorulit:necpraefer ^ in bullisfingulifq? anulis eratiquicq fibiauri ••diquereî
eques fecutus exemplum:imitatacp equitem tnbus;dehilt;j uix fuffecere tabular uix fcnbsR;
manus Uuio Marcdloqj confulibus cu priuats opes in publicu deferentur:quid aut in eii^é
dis raagiftranbus:quaE centuria^fapiétiaîcû iunioribusa fenionbus cgfiliu de creandis côfu-

libus petiuere:qaippeaduerrus hoftem totiens: uidoremîtam callidû; non uirtute tantiîsfed
fuis etiam pugnare confiliis oportebat.Prima redeuntisîfed ut fie dixei im reuiuifceritis impe-
rii (pes Fabius fuitrqui nouam de Hannibale uiéloriam commentus eftmon pugnare.Hmc il
Ji cognomen nouû;amp;: reipublicac falutare cûdtator.Hic illud ex populo;ut imperii fcutû uoca
retur.Itacç per fâniû totiî per falernos gauranofcj faltus'.fic macerauitHannibalem: ut qui
frangi uirtute non poterat mora comminueretur.lnde Claudio Marcello duce etiam congre
di aufus eft cominus uenit ôi pepulitiSi campania fua;amp; ab obfidione noiae urbis excuffît. Au
fus ôi fempronio gracho duce per lucaniam fequi:amp; praemere terga cedentis:quis tune; o pu-
dor manu feruili pugnaretînam hucufqp rot mala compulerannfed libertäre donati fecerant
de feruitute romanos.O horribilem in totaduerfis fiduciam:o fingularem animû ac fpitirû
populi româi tam ardtis afflidhf($ rebusicû de italia fua dubitaret:aufus eft tamen in diuerfa
refpicere;cun^ hoftes in iugulo per campaniam apuliam^ uolitarent mediamcp de italia afri
cam facerent;eodem tempore ôi hunc fuftinebat:amp; in ficiliam;fardiniam;hilpaniam:diuif3 p
terra^ orbé arma mitrebat.Sicilia mandata Marcellomec diu reftititjtota enim infula in una
urbe fuperata:eft grande illud;amp;: ante id tempus rnuidum caput fyracuf® quis Archimedis î-
genio defenderéturtaliquando geflerunt.Longe illi triplex murusitotidemq} arces:portus ille
rnarmoreus di fons celebratus Aretuf^tnifi g, hadenus profuere:ut pulchritudini uiäx ur-
bis parceretur .Sardinian! Gracchus arripuit:nihil illic gentiû feritas infano^c^mam fic uoca
tur immamtas montiû profuere:{xuitum in utbes.urbécç urbiû Caralimmt gens contumax
uilifc^jmorris faltem deliderio patrii foli domarerur:ln hi^paniam mifli Cnais amp; Publius Sei
piones fpem rotam pœnis eripuerât;fed infidiis punicseïîaudis oppreffî rurfus amiferantJVIa
gnis quidem ilii praeli:s cum punicas opes ceddifTentifed punicae infidi^alte^ ferro caftra-
merantemjalte^ cum euafifiec in turrem cindlû facibus oppreflerunt. Igitur m ultionem pa
tris ac patrui milTus cû exercitu Scipio cui tam grande de africa nomen fata decreuerant.Bel
latricem illam uiris armifq; nobilem hifpaniam illam feminariû hoftilis exercitusiillam Han
nibalis eruditricemiincredibile diduîtorama pyreneis montibus in Herculis colûnas:amp; ocea
num recuperauit.-nefcias citius:an facilius q uelociter quattuor anni fatentur:q fadle uel una
ciuitas probatîeodem quippe quo obfefTa eft die capta efl::omenq? africâa: uiétoriae fuit:q» râ
taci^ capta eftHifpana Carthago.Certû eft tamen ad profligandam prouinciam.maxime pro
J quot;quot;B^'^rem duds fanäitatemtquippe qui captiuos pueros puellaf^ praedpue pulchri-
tudinis barbaris reftituerittne in confpedû quidem fuû pafTus adduci.ne quid de uirginitatis
integritatedeliberafTefaltemuelocuIis uideretur.Hxc inter diuerfa terra^ populus roma-
nus:nec ideo tamen Italie uifceribus inhcrenteni fummouere poterat Hannibalem carthagi
nenfem.Plxraq; ad hoftem defecerant;amp;: dux acerrimus contra romanos italicis quoq; uiri-
bus utebaturnam tamen cum pterifi^ opidis ôi rlt;^ionibus excufTeramus tarentinis ad nos re
aierat:iam amp;apua fedes ôi domus Si patria altera Hannibalis tenebaturxuius ammiflio tan
tum pœno duci dolorem deditmt ille totis uiribus Romam conuerteretur.O populum di-
gnum Orbis imperiordignum omnium fauore:amp;adminiftrationehominumac deorumxô-
pulfus ad ultimos metus ab incepto non dcftitit:amp; de fua urbe follidtusicapuam tamen non
omifit:fed parte exercitus fub Appio confule relida:parte flaccû in urbe fecutatabfens fimul
Prsfenfcj pugnabat.Quid ergo miramurî'Mouenti caftra a tertio lapideHannibali ireiji ipos
^eosîdeos inq.'nec fateri pudebit reftitifTeitanta enim ad fingulos illius motus uis imbnum ef
^^ é îtanta uento^ uiolentia coorta eftmt diuinitus hoftem fummoueri'.nec cœlo fed ab ur
^^ ipRus mœnibusÂ capitolio ferri mdererur,ltaqp fugit; ôi ceffitj^ in ultimum fe itah« re

am nr^?^*quot; imirari:fubiecitcp argentarias urbis tabernas nec fedor inuentus eft. Vt fcias eti
mm Jw n fuiffernihil adum erat tanta uirtute tanto fauore deorum.Siquidem ab hif-
w A ^^ ^^ frater Hannibal-.s cum exercitu nouomouis uiribus.noua belli mole uenie-
Procul dubio:fi uir ille fe cum frarreiunxiffettfed hunc quocp caftramerante
^lauaius^iNero cumLiuio Salinatore debdlar. Nero in ultimo'italix angulo fummouebat
ManniDa.em:Uuius in diuerfifïimam partem:amp; in ipfas nafcentis italiae fauces figna conuer-
teratîtanto omm q' longiffima italia folo interiacenteiquo confilioîqua celerirateconfules ca

itra coniunxerint:inopinanter9 hoftem collatis fignis comprelTerint.ne^id fieri Hannibal

ccpitf»

taré P

j ^'^fideranuenaiis romx fuiKhaftaeqj fubiedus inuenit emptorem. VoluitHannibal cô

:cum urbem tantum non adortam reliquifîêt.Parua res diduîfed ad magnanimi
caft .'^•probanda fatis efïïcaxtq^ illis ipfis quibus obfidebantur diebnastager que Hannibaj

ienferîtîdifficile didlu eft .Gerte Hannibal re cögnitatcum proiedum fratris caput ad fua ca'gt;
ftra uidiffet agnoico ingt infoelicitatem carthaginisîhac fuit illius uiri non fine prafagio quo
dam fati immiuentis prima confefTioJam certum erat Hannibalem etiam ipfius confeffione
poffe uincitfcd tot rerum profperarum fiduciaplenus populus romanus magni extimabataC'
perrimnm hoftem in fua africa debellare.Duce igitur Scipione in ipfam africam tota mole c5
uerfusimitari coepit H înnibalem:8i italiae fuae clades in africa uindicare. Quas ille dii boni
Hafdrubalis copiasrquosSyphacis exercitus fudit^quae quatac^ utriulqj caftra facibus illatis
una nodedeleuit^Deniqj iam non a tertio lapide;fed ipfascarthaginis portas obfidione qua-
tiebat:fic faäumeftmtinherentem atqj incubantem italia extorqueretHannibalem.Non fu
it maior fub imperio romano dies q illexum duo omnium amp; antea ôi poftea ducum maxirai
ille italià:hichifpania uiâor collatis cominus fignis direxere aciem.Sed amp; colloquium fuit î
ter ipfos de legibus pacis.Steterunt diu muçua admiratione defixiîubi de pace non conuenit:
figna cecinere.Conftat utriuf^ confeffione nec melius inftrui aciem:nec acrius potuiffe pu gt;
gnariihoc Sicipio de Hannibalis;Hannibal de Scipionis exercitu pradicauerunt.Sed tarne Hâ
nibal ceflittpramiumcß uidloria africa fuit ôi lècutus africam terrarum orbiSt

Oft carthagiijem uinci neminem puduittfecuta fu ntftatim africam gentesîmace
yf m donia;gracia:lyria;cateraq; omnia quôdam quafi aftu ôi torrcnte fortuna: fic pri
■k W mi omnium macedones affedator quondam imperii populus.Itacß quis tunc Phi

lippus regno prafiderenromani t^men dimicare fibi cum rege Alexandro^ uidebâ
tur.Macedonicum bellum nomine amplius qfpedatione gentis fuit.Oufa cœpit a fœdere
Philippi;quo rexiampridem dominantem in italia Hannibalem fibi fociauerat:poftea creuit
implorantibusathenis auxilium contra regis iniurias;cum ille ultra ius uidoria in templa î
aras:amp;: fepulchra ipfa fauiret.Placuit fenatui opem tantis ferre fupplicibus: quippe iam gen-
tium reges:duces:populi:nationes;prafidia fibi ab hac urbe petebant,primo igitur Liuino cô
fuie populus romanus Ionium mare ingreffus tota gracia Üttora ueluti triumphanti claffe p
agrauit fpolia quippe flcilia:hifpania:fatdiniaafrica praferebat.Et manifeftam uidoriam
nata in pracoria puppe laurus pollicebatur.Aderatfponte in auxilium Attalus rex pergamo-
rum. Aderant Rodii nauticus populus,'quibus a mari confuha terris omnia equis uirifcj qua
tiebat:bis uidus rex: bis exutus:bis fugatis caftris,cum tamen nihil teriibilius macedonibus
fuit ipfo uulnerum afpedu:qua non fpiculis neque fagittistnec ullo graculo ferro:fedin-
gentibus pilis:nec minoribus adada gladiis ultra mortem patebant. Enimuero Flamminio
duce inuios antea chaonum montes.Indumq; amnem per abrupta uadcnteni:amp;: ipfa Macedo
nia clauftra penetrauimusiintroifle uidoria fuinNam poftea nunquam aufus congredi rex
ad tumulos:quos c)^nocephalas uocat:uno ac ne hoc quidem iufto pralio opprimitur:amp; illi
quidem conful pacem dedit regnumcß conceffit:mox nequid effet hoftile thebas ôi Euboeâ
èi graffantem (üb Nabide fuo lacedamona compefcuit.Gracia uero ueterem ftatum red-
didit:ut legibus uiueret fuis amp; auita libertäre frueretur. Qga gaudia qua uociferationes fu -
erunt^'Cum hoc forte Nemeae in theatro quinquennalibus ludis a pracôe caneretur:quo cer
tauere pJaufufquid Horum in confulem profuderunt^Ä.' ite^ iterumœ praconem repetcre il-
lam uocem iubebat:qua libertas achaia pronunciabatunnec aliter illa confulari fententia: q
jnodulatiffi mo aliquo tibia^ aut fidiurn cantu fruebantur.nbsp;^

fl I \ Aclt;^doniäm flatim amp; regem Philippum Antiochus excepit quodam cafu quafi in
VII duftria fic ^ubernante fortuna:ut quemadmodum ab africa in europam : fic ab
^ I 1 .Cs^ropa in afiam ultro Je fuggerentibus caufis imperium procederetÄ cum terra^tî
Orbis fitu:i^ ordo uidoria^ nauigaret.Non aliud formidolofius fama bellû fuit:qppe cum
pfas Ôi orienté Xerfé atqp Dariû cogirarét:quâdo pfoffi l'uii môtestquâdo uelis optû mare nû
ciaretunut hoc caleftes mina territabant cû humore côtinuo cumanus Apollo fudarct:fed
hic fauétisafia fua numîs timor crat.fed nec lânc uiris opibus armif^ gcq copiofius fyria î

fed in manibus tarn ignaui regis inciderat:ut nihil fuerit in Antiocho fpeciofiustg ^ a roma -
nis uiäus eft.Impulere regem in id bellum illinc Thoas etholiae princepsu honoratam apud
romanos quaerens aduerfus macedonas militiac fua focietatem:hinc Hannibal qui in Africa
uidtus profugus:« pacis impatiens hoftem populo româo toto orbe quarebanôi quod iüud
fuilfet periculû:fi fe confiliis eius rex tradidiffet.fi afia uiribus ufus fuilTet mifer Hânibal^Sed
rex fuis opibus ÔC nomine regio fretus fatis habuit bellum mouere Europa iam dubio pcul
iure ad romanos pertinebat.Hic lylimachiam urbé in littore tracio poû'tam a maioribus fuis
Antiochus ut hereditario iure repetebat,Hoc uelut fydere afiatici belli mora tempeftas ÔC ma_
ximus regû conuentus fortiter indixiffc bellû cû ingenti ftrepitu ac tumultu mouiffet ex afia
Occupatis ftatim infulis gracilqj lictoribus otia ÔC luxus tâq uiélor agitabat.Euboeâ infulam
■continenti adherentem tenui freto reciprocantibus aqs Euripus abfcidit.Hic ille pofitis au -
reis fericifœ tentoriis fub ipo freti murmure cû iter fluenta tibiis fidibufc^ côcineret collatis
undicç quis p hycmérofîs:ne cû aliquo ducû genere agere uiderefmirginûpuero^cç deleäuf
habebat.Talem ergo regem iam fua luxuria debellatû populus romanus Acilio glabrione cô-
fuie in infula aggreffus ipfo ftatim aduentus fui initio coegit ab infula fugere. Tara pcipitem
apud thermopylas affecutus locû.ccc.laconû fpeciofa cade memorandûme ibi quidem fidu-
cia loci refîftentem mariac terra cedere coegit.Statim «eueftigio iturin fyriam .claffis regia
Polixeîdi Hannibali^ comiffa-Nam rex prœliû nec fpedarc poterat.Igif duccEmilio regiTlo
a remiganribus rodiis tota laceraf .Ne fibi placeant Athena in Antiocho uicimus Xerxem in
Emilio Alcibiadem aquauimus ephefiis Salamina penfauimus.Confule Sdpione cui frater il
le^modo uidor carthaginis africanus uolûtaria legatione aderatîdebellarî regem placet:amp;!iam
toto cefferat mari:fed nos imus ulterius meandrû ad ânemmionté^ fipylû caftra ponuf ; hic
rex îcredibiledictu:qbus auxiliis qbus copiiscôfedcrat.trecéta milia peditû:eqtû falcatorûtp
xurruum non minor numerus:dephantis ad hoc îmenfa magnitudinis auro purpura argéto
8C fuo ebore fulgeutibus aciem utriufq} uallauerant:fed hac omnia ppedita magnitudine fua
ad hoc imbreiqui fubito fuperfufus mira fœlicitate perficos arcus corruperat:primû trépida-
riomiox fugatdehinc triumphus fuerunt.Vido ÔC fupplici pacem atq^ partem regni dari Pla^
cuitîeo Iibentius;g^ tam facile ccffiirer,

YriaticobdIôfucceffit:utdebebat:etholicum.ui(ao quippe romanus Amwcho
faces afiatici belli perfequebatur.ergo Fuluio nobiliori mandata ultio eft .Hic pro
I tinus caput géris ambraciam regiam pyrri machinis quant fecuta deditio. Aderat
_ i etholo^ pdbusattidtRodu' ôi memineramus auxilii:fic placuit ignolcere.lerpit
tamen laöus in proximos bdlum omnemc^late Cephaloniam;2acyntonjôiquicquid mfula-
tum in eo mari inter ceraunios montes iugû($ maleum etholici bdli acceffio fueruts

Iftri fequunf etholosrqppe bellantes eos nuper adiuuerant:« initia pi^na profpc
ra hofti fueruntîcademc^ exitii câ.Nam cum Cnd Manliï caftra coepiffcnt opima
M Ä que incubarent;epulates;ac ludtbûdos plarofq^ aut ubi effent pra poculis nefden
-f^tesîAppius pulcher îuadit.'fic cû fanguine ÔC fpiritu maie partam reuomere uidto -
I lam.l^g^ apulo aquo impofitusîcû fubinde crapulaîôi capitis errore lapfaretîcaptum fefe
»^W Ôi aegte pQftq experredus é didicit,

ÔAllograciam quoœ fyriarici bdli ruina conuoluit:fucrant inter auxilia regis
tiochitan fuiffet cupidus triumphi Manlius:an eos uifos fimulauerit dubium
fe;negatus eft uidori triumphus:quia caufam bdli nô approbauitfenatus.Cae
gens gallo2r3.rr,«, finir inm nnmé inditio eft:mixta ôi adulterata eftîtdiquia

^'quot;LHuan tuiflet cupidus triumpm Maniiusjan eos uuu:. umuicuv.^»..nbsp;..vx-

^ . Slt;^nsgaUograco^ ficut ipmnomeinditioeft:mixtaôi adulterata eftîtdiquia gai
lorum quibus etiam Breno duce uallauerantgraciamimox orientera fecuri m media afia

etiam federe.Jtaque ut frugum femina mutato folo dégénérât î fie illa gennuina

feritas eo^ afifataca amœnitate molita eft.Duobus itaq; plus fufi fugatic^ Tunttquis fob aduê
tu hoftis relidis fedibusïin altiflïmos fe montes recepiirent.foloftogio^ teäo fagiam infede-
rant.utrïqp fundis (agittif(j adi imperpetuam fe pacem dediderût,amp;d alligati miraculo quo -
dam fuere cum cathenas morfibus Ôi ore tentaffentïcu offocandas inuicem fauces pbuiffent.
Nam'orgiagontis regis uxor a centurione ftuprû paffaimemorabili exemplo cuftodiam eua -
fit. Reuulfu^ militis caput ad maritu fuû retulit,

M Vm aliae àlixc^ genres (yriaci belli fequunf tuinammiacedóia fe rurfus ercxit.forgt;
M I tiflîmû populû memoria ôi recordatio fua nobilitatis agitabattSi fuccefTerat phi-
m i lippo Perfes;qui femel in perpetuû uidam eflc macedoniam non putabat ex
gentis dignitatc.multo uehementius fub hoc macedones q fub patre confurgunt
quippe traaces in uires fuas traxerant. Atc^ ira induftria macedonum .'uiribus thracu: difcipli
nam macedonicam temptauere.Acceffit his confilium ducisjqui fitum rcgionum fuaje fum-
mo fpeculatus hemojpofitis per abruta caftrisnta macedoniam fuam armis : fcrro^ uallauc -
ranut non reliquifTc aditumtnifi a coelo uenturis hoftibus uideretunNam Marcio Philippo
confule:eam prouinciam ingrefTus populus romanus cxploratis diligéter acceffibus per aftru
dem paludem;pcr acerbos dubiofcj tumulosnlla qua uolucribus quocj uidebatur inuia ac-
ccffitircgcmcp fecu^ ôi nihil tale metuentem fubita belli eruptionctcrruit.cuius tanta trcpi
datiofuitîutpecuniamomneminmare iufferit mergine periret:clailcm creroari:ne incen
deretur.Paulo confule cum maiora Ôi crebra cfTent impofita prafidia;per alias uias macedoia
deprefTa eft;Sûma quidem arte ôi induftria ducis;cum alias minatus;alias irrepiffet.Giius ad--
uentus ipfe eo terribilis regi fuittut interefTe non auderet:fed gcrcnda ducibus bella mandaue
rit.Abfens ergo uidus fugitin mariaiinfulam^ famothraccmîfrctus celebri rcgioneiquafi té
pla ôi ara pofTent defenderejquem nec montes fui nec arma potuifTent. Nemo regû diutius
ammiflâe fortuna confcientiam retinuit.fupplex cû fcribcret ad imperatorem:ab illo quo cô
fugerat tcmploinomenc^ epiftola notarct fuû:regem addidit.Sed nec reuerentior capta ma-
icftatis alius paulo fuit:cû in confpedu ucnifTct hoftis in templû recepit:amp; in conuiuiis adhi-
buit: liberofcj admonuit fuos:utfortunam cui tantû liccrct rcucrcrcnf.Inter pulcherrimos
hunc quo(^ populus romanus de macedonia duxit atlt;$ uidit ttiûphû;qppc cuius fpedaculo
triduû impleuerit.Prima dies figna tabulafcj.Sequens arnaa pccunias tranfuexit.Tertius capti
uos ipmcp regem attonitû adhuc tanq fubito malo ftupentem.Sed multo prius gaudiû uido
ria populus romanus quam epiftolis uidorJs pcrcepcrat,Qöippc eodem die quo uidus eft p
fës in macedonia.'roma cognitum cft.Duo iuuencs candidis equis apud iiwurna lacum pu -
uercm ôi cruorcm abluebant.Hii nundauere.Caftorem ôi pollucem fuifTe creditum uulgo
quodgeminifuiflèntîintcrfuiflèbelloîcf fan§uinemaderenna macedonia ucnireja adhuc
anhdarent.

alk Acedonici belli contagio traxit illyricos.ipfî quidem ut romanum a tergo difîrin-
^ I Fnbsp;rege condudi pecunia militauercîfine mora ab Antio pratore fubi

■ ^^ .guntur.Lofcordam caput gentis delefTc fuffedt.Statim fecuta dcditio eft denique
hoc bellu ante finitu cft q geri Roma nundaref.

Vodam fatoîquafî ita conueniffet inter pcenos ôi maccdonasmt tertio quo«^ ui-
ccrenrur.Eodem tempore utricp arma mouerc.^d prior iugum cxcutit macedo î
aliquanto g ante grauior:dum contcmnitur.Caufa bdli prope erubefcenda: quip-
pe regnum pariter Ôl bellum uir ultime fortis Andrifcus inuaferatî dubium liber
^-anfcruus:mcrccnariuscerte;fed quia uulgo Philippus ex fimilitudine pfeudo

igitur dumhaec ipfa conténftpöpulas romanus luucnti'optorccontcntusnii^ non macedö/
nicis modo fed chraciae quocp auxiliis ingentibus ualidum temere tentauir. Inuidus quoque
non a ueris regibus:fed ab iHoimaginario ÔC fcenico regefuper3tus.Sed côfule Metelloiamif-
fum cuxn legione ptorem pleniffime ultus eft.Nam amp; macedôiam feruitute muldauit;amp;: du
cem belli deditum ab eo:ad quem confugerat thracia Reguloun urbem in cathenis reduxit i
Hoc quoîç illi in mahs fuis indulgente fortunamt de eo populus romanus quafi de rege uero
triumphauit,

:rtium cum africa bellum amp; tempore exiguu fuit .nam quadrienio patratu eft : 8t
in comparatione prio^;minimum laboretnô enim ram cum uiris'.q cum ipfa ur-
be pugnatum eft.fed plane maximo euentu:quippe tandem Carthago finita eft. At

fligatum ßfcödo.'tertio uero confedum eft.Sed huius caufa belli.-q» côtra foederis lege aduer-
fusnumidas quidem femelparafTet claffem Qlexcrcitum,frequens aut Mafiniffe fines territa-
bat.fed huic bono focioc^regi fauebaf xum bellum federetide belli fine tradamm eft, Cato
inexpiabili odio delendam effe Carthaginemtôi cû de alio confuleretutîpronunciabat Scipio
naffîca feruandamtne metu ablato émula urbistluxutiari fœlicitas urbisinciperet, Medium
fenatus e!egit;ut urbs tantum loco naouereturmihil enim fpeciofius uidebaf ;q effe Carthagi
nem:qua non timeretur.Igituc Manilio Cenforinocß confulibus populus romanusaggreffuf
Carthaginem fpe pacis inieda-.traditam a uolentibus claffem fub ipfo ore urbis incendit, Tu
euocatisprincipibus;fifaluicffe uellentutmigrarent finibus impatum.quod pro rei atroci-
täte adeo mouit irasmt extrema mallent.Comploratum igitur publica ftatim ÖC pari uoce da
matum eft ad arm3:feditq; fententia quoquo modo rebdiandumtnon quia (pes ulla iam fupe
relîèt.'fed quia patriam fuam mallent hoftium q fuis manibus euerti. Qui rebdlantium Yue -
rit furorîuel hinc intdligi poteft;^ in ufum noue claffîs teda domufi^ refcidcrûnôi in armo-
ru officinis au^ ôi argentû pro are ferroqj conflatû eft.In tormento^ ufncula matrona cri-
nes fuoscQntuIerut,Mancino ddnde confule terra maric^ feruebat obfidio:operisportus nu
primus ôi ftquens iam murustcû tantû Byrfatquod nomen arci fuit:quafi altera ,dui
tas refiftebat.C^amuis profligato urbis excidiottamen fatale Aphrica nomen Scipionû uidc
batur.Igitur in alium Scipionem conuerfarefpublica finem bdli repofcebat. Hûc Paulo ma-
cedonico procreatû:Africani illius magni filius in decus gentis affumpferat.Hoc (cilicet fatoï
ut qua urbem cócuflerat auus nepos euerteret.Sed quam maxime mortiferi effe morfus folét
motientium beftia^;fic plus negodi fuit cum femiruta duitate Carthagineï quam intégra.
Compulfis in unam arcem hoftibusjportum quocj maris romanus obfederat.IIIi alterum ibi
portumab alia urbis parte foderuntinec ut fugerent;fed quia nemo illos nec euadere poffe
credebat,Inde quafi enara fubito daffisfrupit.tum inten' iam dicbus iam nodibus noua aliq
m oles.'noua machinamoua pdiro^ hominum manus:quafi ex obruto incendio fubita de ci -
neribus flamma^dibat.Deploratis nouifflme rebus.xl.fe milia uiro^ dediderunt.Quod mi-
nus credas duce Hafdrubale.qto fortius foemina ôi uxor ducis qua comprahenfis duobus li
oeris a culmine fe domus in medium mifit incendium imitata reginam qua carthaginem c3
^idit.qta urbsdeleta fit:ut de cateris taceam:ud ignium mora probari poteft.quippe per con
tinuos decern ôi feptem dies uix potuit incendium extingui:quod domibus ac téplis fuis (pó-
quot;oftes immilêrantîut quatenus urbs eripi romanis nô poterat triûpbis arderet,

aVafif^culum üludeuerfionibus urbiû curreretàta carthaginis ruinaiti,ftatim Co
lynthos excepit:achaiacaput:grada decus: inter duo maria Ionium ôi Aegeum
quafi fpeftaculo cxpofita hacîfacinus indignum ante oppreffa eft q in numero cet
. ,nbsp;boftium referremr.Critholaus caufa bdli:q libertäre a romanis data:aduer

lus iplos ulus e.Legatos româos dubiû an ôi manuîcerteoratôe uiolauiMgif Metdlo ordinâ
ti.Tui tu maxie macedôia raâdata é ultÔ ôi huic achaicû bdlûîàd prima Critholai manû me
tdlus cofui p parentis helide capo? toto cecidit alpheoîôi uno plio padû erat bellûaaquot; Si urbé

ipfam terrebat obridio.Sed fata rc^^îcum Metellus dimicaflct ad uidoriam'iMumius ucnit.
Hic alterius ducis dignitate exercitum fub ipfis Iftbmi faucibus fuditjgemiofq; portus öngui

per fuiffe comperimus.Nam 81 acris notam pciofiorem ipfe opulentiffimae urbis fecit miuria î
qa incendio puftis plurimis ftawis atcß fimulacris;scris:auri:argenti9 uenx m côe fluxere.

T carthaginem corinthosîita corynthum Numantia fecuta eft:nec deinde toto or
be quâq tannî in aris fuit,Poft illa duo clarilfima urbiû incendia latae atcç paffim:
nec per mces:fed fimul pariter:quafi unum ûdicp bellum fuir.prfusunletquafî agi
^ tantibus uentis diffudiffe quaedam belli incendia toto orbe uideret .Hifpaniae nû-
g animus fuit aduerfus nos uniuerfae confurgere:nûq conferre uires fuaslibuit:necpaut im -
perare:aut libertatem tueri fuam publicae.alioquin ita undilt;$ mari pjrcneocp nullata e;ut in-
genio fy tus nec adiri qdem potuerif .Sed antea a romaras obfeflà eft:q feipfa cognofceret:amp; fo
la oîum prouincia^ uires îuas.'poftq uida eft intellexit.In hac prope ducctos per annos dimi
catum eft a primis fcipionibus in primum Caefarem Auguftum.Non continue nec coheréten
fed prout laceffîerât.Nec cum hifpanis initio:fed cum penis in hifpania.ïnde contagio amp; féri-
és caufaœ belloK:prima perpyreneum iugum figna romana PuWiusK Cne.Scipioncs intulc
runttprxliifq? ingentibus Hannonem amp; Hafdrubalem fratrem hftnibaiis aciderant.raptacp
erat impetu hifpania:nifi fortiflîmi uiriin ipfa fua uidoria oppreffî punica fraude cecidiflênt:
terra mariœ uidores-Igitur quafi nouam integrâ($ {n-ouinciam ultor patns iX patrm Scipio il
le mox africanus inuafit.Ifcj ftatim capta carthagine 8C aliis urbibus non contetus poenos w-
puliffe ftipendiariam nobis prouinciam fedt.Omné dtra ultralt;^ hibe^ lubiecit imperio.pri
mus romano^ ducum uidor ad gades 8C oceani oram peruenit.plus ctiam prouinciam reti-
neretq facere.Itaç per partes iam hue iam illuc miflî duces:q ferodIïîmas;fiiad id temporis I|
beras gentes ideo impatientes iugi;muIto laborc nec î cruétis certaminibus fcruire docuetûrlt;

Ato ille Cenforîus Celtiberos ideft robur hifpaniae aliquot proeliïs fregit.Grachur
1 P3tcr ille Graccho^ cofdem.c.amp;.l.urbium euerfione muldauit. Metelîus illc qui
1 f ex macedonia cognomen menierat:« celtibericus fieriîcum ÔC côtrebiam memo-
rabili cepiffet exemplo:amp; uerfobrigis maiori gloria peperdt.LucuUus turdullos :
atqj uacceos:de quibusScipio ille pofterior fingulari certamîe cum a rege fuiffet prouocatus
opima retuIerat.Decius Brums aliquâdo latius cdticos lufitâof^iomnis galatiac populos:for-
midatumcç militibus flumen obliuionisîpcragratoc^ uidor oceani littoretnon prius f%na c5
uertit;q cadentem î maria folé obrutumq^ aquis ignem non fine quodam facrilegii metu
horrore dephendit.^d tota certaminum moles cum lufitanis fuit:amp; nûmantinistnecin mert
to:quippe(olis gentium duces contigeruntîfuiffetôi cum omnibus ccltiberis nifi dux illius
moms initio belli oppreffus e:^t.Sed fûmus uir aftutus 8C audatiae fi receflîffet Salondicustq
haftam argenteam quotiés uelut cacio miflâm uaticinanti fimjlis omnium in fc mentes con-
uerterat.Sed cû pari temeritate fub node caftra confulis adilamp;t:iuxta territoriû ipfum pilo ui
gilis exceptus eft.Caete^ lufitanos Viriatus erexituiii caliditatis accerrimae qui ex uenatore
latroîex latrone fubito dux:atcp imperator amp; fi fortuna ceffifßt hifpaniac'.Romulus non con
tentus libertatem fuorum defendcrcpcr,xniï,annos omnia dtra ultracp hybe^ amp; tagum igni
ferrocß populatus caftra ctiam ptoriorum ôc prefidium aggreffus-.CIaudium unimanum poe
ne ad internitionemexercitus cecidiffet.lûfignia trabeis 6C fâfdbus noftris:quaccaeperant:in
montibus fuis trophea fixiffet.Tandem etiam Fabius maximus conful opprefferatffed a fuc-
ceflbre Pompilio uiolata uidoria eft;quippc qui conficiendae rei cupidusjfradum ducem :
extrema deditionis agitantemîpcr fraudem ÔC infidias:« domefticosçcuirores:aggreffus hâc
hofti gloriam deditîut uidcrenar aliter uind non potuiiTe.

'^^^^-'^mantia quantum Carthaginis:capuae:corinthi;opibus infcriorn'tauirtutis noîe
M I 81 honore par omnibus:fummûc^ fi uiros asftimes hifpaniae decusîqppe q fine mu
M j ro:fine turribustmodice aîdito in tumulo apud fituata quattuor milibus: celtibe -
ro^ xxxx.exercituû p annos.xiiii.fola fubftinuit.Nec fuftinuit modo î fed fauius
aliquantaptulinpudendis fœdenbus affecit.Nouiffime cum iniundâ eflè c5ftaret:opus quo
que eo fuit;q carthaginem euerterat.Non temere;fi fateri licet nullius caufa'belli iniuftior;fegi
denfes focios 3i conlanguineosrromano^ manibus elapfosexceperant:habita pro eis depca-
tïo nihil ualuit:cumfeabomnibellopiContagioneremouerent:in legitimi foederis pcium
iufli arma deponere.hoc fsc a barbarisiacceptum quafi manus abfciderctur, Itac^ ftatim Me-
gara uido fortiffimo ducc:arma conuerfi.Pompeium plio aggreffîifœdus tamen maluerunî
cum debellare potuifTcnt^boftiliûdeinde Mancinûihunc quocp affîduis cadibus ita fubege-
runtîut nc occulos qdem aut uocem numantini uiri qfq fuftineret:tamen cû hoc quocg foe-
dus majucre contenri armo^ manubiis:cû ad internitioné feruire potuiflent.Sed non minus
numantini q caudmiillius foederis fîlagrans ignominia:ac pudore populus romanus.Dedecuf
qdé pfécis flagirii:deditióe Mâdni epiauïr,Qete^ duce fcipiôe carthaginis îcédiis ad excidia
urbiû îbuto : tâdé etiâ î ultioné excâduit:fed tûc acrius in caftris î râpo nfo cum milite :qcû
numantino pliandû fuit:qu]ppe affîduis ôi iniuftis ôi feruilibus maxime operibus attritiiferre
plenius uallum:q arma nefcirent:luto inquinari;qui fanguine nollent :iubeb3nf ad hoc fcor -
tatSi calones ùtcinx nifi ad ufum neceffariae amputantur:tanti elle exercitumiqti impcrato-
rem:uere proditum eft,Sic redaclo in difciplinam milite commifla acies;quodq; nemo uifu^
fe unq fperaucrat;fad:umeft;ut fugientes numantinos quifq uideret.Dcdere etiam fçfe uole-
bant;n toleranda uirisimperarentur.Sed cumScipioueram uellet«fine exceprice uiôoriâ;
eo neceflàrio compuifi:primum ut deftinata morte in plium ruèrent cum fefe prius a^, ulis
fi inferiis impleuiflTentrcarnis femicruda ôi caeliseîfic uocant indigenas ex frumento potioné.
Intelledûab imperatore confilium:iracp non eft permiflâ pugna morituris.Cû foflàatcç lori
catquartuor caftris circûdatos famae praemeret ab duce orantes prœlium.ut tanq uiros occi-
derec:fed ubi non impetrabantiplacuit eruptio: fic ccmferta manu plurmii occifi;« cum urge
Ter fames aliquantirper inde uixere-NoUiffime confiliû fugœ feditîfcd hoc quoc^ ruptis equo
ru cingulis uxores ademere fûmo fcdere per amorem Jtaq; etiam exitu deplorato in ultimam
rabiem furoreraq? conuerfi;poftremo mori hoc genere deftinarût.Duces fuos:feque patriâqj
terro:« ueneno:fubie(fto9 undiqp igne peremerût.Maélae efTe fortiffîmâ Ôi meo iudicio bea
riffîmam in ipfis malis ciuitatem afTeruit cum fide fociosipopulum orbis terra^ uiribus fui-
tumifua manutatate tam longa fuftinuit.Nouiflîma maximoduce oppreflà ciuitas:nullum
de le gaudium hofti reliquit. Vnus enim uir numantinus non fuit:q in cathenis duceref îprac
da ut de pauperibus nulla;arraa cremauerunt:triumphus fuit tantû de nomine,

Actenus populus romanus pulcher:egregius:pius:lâncl:us;atq5 magnifîcus.reliqua
ÉEculi ut grandia aeque:itauel magis turbida:« fœda crefcentibus cum ipfa ma -
. gnitudine imperii uitiis;adeo ut fiqs hanc tertiam dus actatem tranfmarinam quâ

___^ ^ ducento^ anno^ fecimus diuidat:centum hos priorestquibus africamîmacaedo-

niam:ficiliam;hifpaniâ domuit:aureos ficut poetse canût:iure meritoqp fateatur, Centum fe-
quentes fetreos plane ôi cruentosr« fi qd immanius.Quippe qui iuguttinis;cymbrici : mitr)i'

'^'adenicpnn feconuerfis mari3nis:at9fy'llanis:nouiffimaPorapei«Oef3ris mambus quafi
per rabiem ôi furorem ÔL nephas femetipfe lacerauit:qua: fi inuoluta inter fe funt omnia atcß
quo melius appareât fimnl ôC nefcaclera uirtutibus obftrepât:feparatimpferen-
*quot;r;priufq caepimus iufta illa meniorabimus:ut ôi pia cum exteris gentibus bella magnitudo
ïmuquot;*^^ indies imperii appareat:tum ad illa duium fceleta;turpeflt;5 ôi impias pugnas. reuer-

Ida ad occafum hifpaniatpopulus romanus ad orientem pacem agebat:nec pacem
modo:fed îufitata ôi î cognita quadam fœlidtate rdidae regiis hareditatibus opef
^ tota in fimul regna ueniebant.

Ttalus rex pcrganieno^ regis eumcnis filius fociiquondam commilitcnL'^ no-
ftri tcftamenrum rcliquitïpopulus romanus bono^ meo^ haeres cfto in bonis re
gis hxc fuerunt.3dita igif bareditate^uinciam populus roaianws non qdem bel-
lQ;nec armisïfed eft squius teftamenti iure retfnebat:fed hanc difficile didu eft
ttrum facilius amraiferit populus romanus:an recuperauerit.Ariftonicus regii fanguinis fe-
rox iuuenis urbes regibus parereconfuetas;partim fadle fóllidtat.'paucas reüftentes ïMidon:
SamonCoIophon ui recepit.Craffi quocj praetoris csdir exercimnr.ipfum quoœ cœpir.Sed
ille memorSi familisÄ romani

nominis cuftodem fui barba^ uirguîa excecatîin exiciû fui
qiioduolebatar3concirat.Moxa pcrp6nadomitus;amp;: captus; öd per deditionem in uinculis
habitus. Aqlius afyatici belli reliqas confecit mixtis(nephas)ueneno fontibus ad .deditionem
quarûdam urbium;quae res ut niaturam;ita infamé fecit uidoriara.qppe cum contra fas deû
moref^ maiorum medicamimbus impuris in id tépus facrofanda romana arma uiolaffet..

Ec ad orientem:fed noad meridionalem plagam eadem quies. Quis fpera
ret poft Carthaginem:aliquod in africa bellum^Atqui nô leuiter fe numi-
dia concuffit;amp; fuit in lugurta quod poft Hannibalem timeref.quippe rex
callidifïîmus'populum romanum armis indytum ôl inuidum opibus ag-
greffus efl::amp;: citra fpem oîum fortuna ccffmutrex frauds prsecipuusifrau
dscapcretur.Hic auo Mafînifiâ amp;Micypfa patrç per adoptioncm:cum in
terficcre fratres uàfOîIîët agitatus regni cupiditatemec illos magifq fènatum popuium roma
num;quo^ in fide amp;clientela regnum crat;metueret:primum fcdus mandat infidiis potituf
queHiep(àîiscapits:cum fein Adherbalemconuercij[ïêtîif(^româ^fugiffetmiiffa per lega/
tos pecunia tra-xit in fententiam fuam fenatum:amp; hxc fuit de nobis eius prima uidoria.Mif-
fos deinde q regnum inter illum Adherebalemqj diuidcrent:fimiliter aggreffusxum in fcau-
ro ipfos romani imperii mores expugnafïètîinchoatum nephaspfecit audadusîfed diu no la-
tent lcel«a.corrupts nephas legationis erupir.placuit$ bcllo perfeg pariddam.primus î nu
ni^dam «^Uurnius bcltia conful immirtif.Sed rex pmonitus fortius aduerfus romanos au^
eile;q ter^tpacem cmit.Cuius fîagitiïreus cuminteruenîéte publica fide a fenatuacccifiref;
pariaudacia Ôi uenit;amp;: comperitorem imperii Mafiniirs;Mafiniffam immiffo percuffore cô
fecir.Hsc altera contra regem fuit caufa bellandi.l^tur fequens ultio mandatur Albino. Sed
huius quolt;$(proh dedecus)ita corrüpit exercituraîut uolutaria noftro^ fuga uinceret numi
da:caftrif^potire6addito etiam turpi fœdere.in precium falutisrquem quod prius emerandi
mifit exercitum.Eodem tempore in ultionem non tam imperii romani:q pudoris Mctellus af
furgit;q callidiflime hoftem nunc precibusmunc minis;iam quafi fimulata uera ^a cluden -
tem arribus fuis aggreffus eft.Agro^ atcg uiclt;?^ populatione contentusin ipfa numidiscapi
ta impetum fecitîôi zamam qdem fruftra diu uoluit.Cste^ thalam grauem armis:thefauro-
que regis diripuit.Tûc urbibus exumm regem etiam finium fuojd regniœ fugitiuu per mau-
ros:atœ getuliam fequebaf.Poftremo marius audis admodu copiis cum pro obfcuritate ge-
neris lui capite cenfos facramento adegiffet;iam fufum ôi fautium regem adortus:non facihv
us tamen uicitq jiintegrum Ôi recentem.Hicamp; urbem HercuU conditam capfam î media a-
hica litam;anguibus;harenifq5 uallatam mira quadam fdicitate fuperau3t;ôi faxeo îdirâ môti
muluram urbem per ligurem aditu arduo innacceffocß penetrauît.Mox non ipm modo ; fed
Bocchum m^uti^nis re^m iure fanguinis numidiam uindicamem;apudopidum Cirthara
grauiter cecidit.Qui ubi diffifus rebus ftifs aliens dadis acceffio fieri timet :pciu foederis at-
Tofcquot;,?''^'quot;'^Semfacit.5icfraudulentifGmusregumfr3udcfoceri (niin infidias dedudus
eft amp; SyUx in manum traditus tandemcç opertum cathenislugurtam in triu'pho populusro
manus afpcxit;fed ille quoqj quis uidus ôi uîdus uidit urbemtquam uen3lenf;6t quädoc« pi
turam;fi habuiffet emptorem:fruftra cecinerat;tamé ut uenalis fuifl^tjhabuit emptorem ♦ K
cuillenoneuaferit;certijieritcamn5effeperituramlt;

te ad mendié populus romanustmulto atcodas 5i multipliciterîK magt^ fepren
trione feuientem nihil hac plaga infeffiusiatrox caelum peruiaci igenio.Omni igi
tur tracm uiolentus hoftis a dextris;at(Ç laeuis :ct medio feptemtrionis erupit prj

---- V ma tranfalpes arma noftra fenfereSalycum de incurfionibus eoium fidiUima atcp

amiciffîma duitas Maüilia querere£ Allobrogesdcinde;et Auernixû aduerfus eos ftmihscdu
eorum querela opem BC auxilium noftrum fîagitarentîuariusque uidoria teftis ylara amp;L um-
delicus amnisÄ impiger fluminum rhodanus:maximus barbaris terror elephanti tuere ima
nitati gentium pares.Nihil tam confpicuum in triumpho q rex ipfe bis uifus difcoloribus m

armis:argenteoq; carpentotqua lis pungnaueratutriufcçuidoriatçijquatûmcp gaudium tue

rat:uel hinc extimari poteft g, ôi Domitius Enobarbus ÔL Fabius maximus ipùs quibus dmn
cauerant lods faxeas erexere nirres ä defuper exotnata armis hoftilibus trophea tixerc.Cgt;ura
hic mos inufitatus fuerit noftris.Nunq enim populus romanus hoftibus domitis uiôtonam
fuamexprobrauit.

ymbrinheutonuatq; tigurini ab extremis galia profugiîcum terras éorum inun-
daflêt oceanusinouas fedes toto orbe qrebant;exclufiflt;ç ôi gallia:amp; hifpaniaîcum
in Italiam;remigrarent:miferunt legatos in caftra Syllaninnde ad fenatum petétes
.ut martius populus aliquid fibi terra daretiquafi ftipédiumtcaterum ut udlet ma
nibus atq^^rmis fuis uteretur.Sed quas dater terras populus romanus agranis legibus intra te

dimicàturus^Repulfi igimr quod nequiuerantprecibustarmis petere côftùuunt. Sed nec pn-

mumimpetumbarbarorumSvllanusmecfecundumManiliusnectertiu Cepiolultinerepo-
tueruntîOmnes fugatitexuti caftris;adum erat nifi Marius illo faculo contingiffet.llle quoc^
non aufus congredi ftatim militem tcnuitîin caftrisîdonec inuida iHa rabies K impetus que
pro uirtute barbari habenttconfenefcerenreceffere igitur incrcpantes;amp; tanta erat capienda
urbis fiduciaxonfulentes fi quid ad uxores fuas mandarent.Nec fegniustqminati fucranf tri
partito agmine per alpes ideft clauftra Italia ferebantur Marius mira ftatim uelocitate occu-
patis compendiis prauenit hoftem:Pnorefq5 theutôas fub ipfis alpium radicibus affecutus î
locum quem aquas fexias uocannqua fide numinû prcelio opreffît.Vallé fluuiûqj hoftes te-
nebanttnoftris aqua^ nulla copia'.confulto ne id égerit. Imperator an errorem in confilium
uerterit dubiumiCerte neceffitate ada uirtus caufa uidoria fuit.Nam flagitante .^uam exer
dm.uiri inquit eftisren illic habetis.lta«^ tanto ardore pugnatû eftîcacç cades hoftium tuit :
ut uidor romanus de cruento flumine non plus aqua biberit:q fanguinis. Barbaro^ certe
rex ipfe Teutobochus quaternos fenoflt;j aquos tranfilire folitus.uix unû ; cum fugeret afce
dittpximocç in faku comphenfusîinfigna fpedaculum fuit.quippe uirpceritatis eximia fup
trophea ipfa eminebat.Sublans funditus teuthonis:in cymbros conuertitur.Hic iam quis cre
deret pet hyemé;qua altius alpes leuat;tridentini- iugis in italiam puoluti ruina defcenderât
athefim flumen non pontemec nauibustfed quodam ftoliditate barbarica:primû corporibus
aggrefTi poftq retinere amnémanibus ôi clypeisfruftra tentauerant : ingtefta obrutum filua
^ranfiluereÄ fi ftatim in fefto agmine urbem petiflênt;grande difctimen effet .Sed in uenetia
quo fere tradu italia molHffima eftnpfa foli caliqp dementia robur elanguit.ad hoc panis ufu
catnis codaiSi dulcedine uini mitigatos Marius in tempore aggreffus eft;iam diem pugna a
Mario imperatore petîeruntîamp;: fic ^ximum dedit îln patentifîïmoîquem caudium uocant câ
po Procurrercmilia deinde amp;.lx.ceciderunt:hinc minuis tcrtio:per omnem diem conciditur
barbaris.lfti quoq; imperator addiderat uirtuti dolum fecutus Hanibalemtartem^ canna^,
Primû ncbulofum nadus diemmt hofti inopinatus occurreret tum uenrofum quo^:ut pul-
uis in oculos amp; ora ferretur .Tum acie conuerlâ in orientemmt quod ex captiuis mox cogni-
tum eft.-ex fplendore galea^îac xepercuffuiquafi arderecœlum uideretur.Nec minor cû uxo-
ribuseo^ pugna:q cum ipfis fuit.cum obiedis undiq; paluftristatcç carpentisralte defuper q-
fie turribuslanceiscontifcK pugnarentîperinde plusfpedofamorsearum fuit q pugna.Nam
cum miffa ad manum leg^ioi.e libertatem ac facerdotium non impetraffent:nec fas erat fuf
focatis dififcj pafiïm infantibus fuis aut mutuis concidere uulneribus aut uinculo e crinibus
fuis fado:ab arboribus iugit^ plauftro^ pependerunt.Beleus rex in acie dimicans impigre î

nsc inoltus o8cubuit.Tertia tigutino^ nijanusïqaae qualï in fubßdid noricos infedcrat alpiu
tamulos:in diuerfa lapfifuga ignobili:Ôd latrociniiseuanuit,Hunctam Ixtum tanq fcelicein
libertatis ItaliaeaflTef ti^ imperii nunciumjnon per homines:ut folebat;populus accepit:fed p
ipfosCfi credere fas eft)deos.Quippe eodem die quo gefta res eftmiû pro arde Caftoris Ôi poilu
cis iuuenes laureati praetori lirteras dare;frequenf(5 in fpedaculo rumor uidorix cymbrics t
foeliciter dixit.C^o quidadmirabilius^quicquid infignius fieri potefti'(:;^ippe uellet ut ela-
ta montibus fuis romajfpedaculo belli intereffet:g^ in gladiatorio munere fieri fojctmno eo-
dem(ß momento cum in acie cym^t^u^^nbsp;in urbeplaudebat.

Ofl:maccdonas(fîcdûsplaccr)thracesrcbeHabantip{î quondam tributani raace-
donummec in proximas modo prouincias contenti incurrerc:theflquot;aliam ata dal-
maciam in adriacum mare u% uenerunt.eolt;^ fine contenti quafi îtcrueniente na
^ turaxontorta in ipfas aquas tela miferunt.Nihil interim per id omne tempus refi
duum crudelitans fuit.In captiuos fa:uientibus:litare diis fanguine bumano; bibere in offî ^
bus capitum:amp; hufufcemodi ludibrio fœdare mortem ram igni q fumo.Parmsquocp graui -
darum extorquacre:tormentis faeuiffimi omnium thracum fcodrici fuere.Sed calhdjtas quo-
que ad robur accefferanfiluarum ôl montium fitus cum ingenio confentiebarnJta» non fU-
fus modo ab his aut fugatus:lcd fimili prodigio omnino totus îterceptus exercitus^uem du
xerat Cato.Didius uagos amp; libera populatione diffufos intra fuam teppulit \hraciam. Drü ^ '
fus ultcrius cgit:amp; uetuit tranfire dannubium,Minutius toto uaflamt hebro:niuItis q'uidem
amifTis;dum per perfidum galaci® flumen equitatur.Pifo rhodopem caucafumlt;$pcnetrauif^
Curio daciâtenus uenit:fed tenebras faltuum expauit, Appius in farmatas uf^perucmt.Lucul
lus ad terminum gentium tanaindaciî^ meotin.Nec aliter cruentifTimi hol! [mm q fuis moiî
bus domitiquippe in captiuos igneferroc^ Éeuitum eft.amp;d nihil barbaris atrocius uilumeftt
q $ abfciffis manibus reli(äi:uiuere fuperftites:pœn® fuae uidebanf.

Ontfcac gentes ad lêptentrionem in mare finiftrum iacent a pontico cognomina-
tae mari.Harum gentium atcp regionum:rex antiquiflïmus Ateasîpoft Artabaze»:
a feptem perfis oriundus;indc Mitrydates omnium longe maximus : quippe cum
quattuor pyrrho jïvii.annl Hannibali fuffecerint.ille pcr.xl änos rcftitit:donec tri
bus ingentiöusbellis fubadlus;foclicitate Syllaemirmte Luwlli:magnitudine Pompei confu-
meretur.Caufam quidem illius belli praetenderat apud Cafljum legatumattredari terminos
fuos a Nicomede bitynio.Cacte^ elatus animus ingentibus afia: totius öl fi poiTet europx cu
piditate fîagrabat.fpem ac fiduciam dabant noflra uitiaîquippe cum auilibus bellis difiûgc-
remurnnuitabat occafio.Nuduc^ imperii latus oftendebant procul Marius: Sylla; Sertorius é
Inter haec reipublicae uulnera:ôd hos tumultus:repente quafi aptato temporenn laffos fimul
ätcp diflriftos fubitus turbo pontici belli ab ultima ueluti fpecula (eptetrionis crupit.Primus
ftatim impetus belli bithyniam rapuit.Afia inde pari terrorecorrepta eft.Nec cundanter ad
regem ab urbibus noftris populif^ defcitum eft. Aderat;inftabat:f®uitia quafi uirtute uteba-
tur.Nam quid atrocius uno eius edido^cum omnes:qui in afia forent romanac duitatis ho -
mines interfici lufüt.Tum quidem domus templa Ôl ar® humana omnia at^diuina iura uio
lata funt.Sed hic terror ahx europam quo^ regi aperiebat.Itaœ miflis àrchdao Neopthole gt;
mocp praefedisïexcepta Rhodoïquae pro nobis firmius ftetit.Oeteji Cydades ;Delos:eubo -
ca:amp; ipfum gtxcix decus Athenae tencbantur.Italiam iam ipfam^ urbem romam regius ter
ror afflabat.Ita Lutius Sylla feftinat uir armis optimusiparicp uiolentia ruentem ulterius ho-
ftem manu quadam quafi ipfius reppulit.PrimÛ9 Athenas urbem quis crederet frugum pa/
rentem:obfidionc ac fame ad humanos cibos compulit.fic illos quoc^p antcmox fubruto py-
rei portu fex quoq? ôl amplius muris poftq domuerat in gratifijimos hominum ut ipfc dixit :
in honorem tamen mortuo^ ûcris fuis fame^ donauit.mox cum euboeajat^ boetia praîf»/

dfa teg($ dî(buîilTetîotnnis copiasîuno apud cheroniamtapud orchomcnon altero bello diffi-
pauit.Starimœ in afiam tranfgreffus ipfum opprimit:amp; debellatûetiamnbsp;de Mnhry

date triumphire cito q uerc maluiflct.Ac tum quidem hunc afia ftatum Sylla dederat läum
cum ponticis foedustrccepit, Bythiniam a rege Nicomedeiab Ariobarzane cappadociam î ac
fie ut erat afia rurfus noftramt cœperat.Mithridates tantum repulfusjitaqj non tregit ea res
ponticos fed incendinquippe rex Afia amp; europa quodammodo inefcatus:non ïam quaii alie-
nam;fed quia amiferat:quafi raptam belli iure repetebat.igitur ut extinda parum fideliter m^
cendiarmaiore fla'ma reuiuifcunt:ita ille de integro auäis maiorem in modum copns:tota de
nicç regni fui mole in Afiam rurfus mari terrafluminibuf^ ueniebat. Ozicum nobihs ciui ^
tastarce moenibus:portu:turribufcR marmoreis afiatica plaga litora illuftrat. hanc illc quafi
alteram romam toram inuaferat blllo.Sedfiduciam oppidanis rcfiftenti nuncius feat docens
aduentarc Lucullum:qui horribile diâutpcr médias hoftium naues utre fufpelusÄ pedibus
iter adgubernansuidentibusprocul quafi marinapiftriseuaferatjmox clade couerfa : cuni c*
more obfidentem regem:Kex farae:peftilcntia urgerettrecedentcm Lucullus airequitur:adeö
que caciditmt granicus 6£ efopus amnes cruenti redderentur.Rex callidus:roman3Élt;$ auari gt;
nacpcritus:fpargi a fugientibus farcinas:« pecuniam iuffit:qua fequentes morarepr. nec in^
foelidor in mari q in terra fugajquippe cctum amplius nauium dairemapparatûtç belli gta
aem:in pontico mari aggrelTa tempeftas tam focda ftrage lacerauitiut naualis bdli inftar eSù
ccret:plane quafi Lucullus quodam cum fludibus procelliflt;$ commercio debelandum tradi-
dilfe rcgem uentis uideretur, Attrita iam omnes ualidiflîmi regni uires erannfed animus ma
Ls angebaturJtacç conuerfus ad proximas gentesîtotum pene orientem ac feptentrionem rui
na fuainciöluit.HiberiC:afpii:albani:« utracp follidtabantur armenia.Pertj omnia «decuà
8C nomen SI titulos Pompeio fua fortuna quarebat.Qui ubi nouis motibus ardere Afiam ui
dctaliof(j cx aliis prodiereregesmibil cundandum ratus:priufq inter fe gentium robora coi
tcnr.ftatim ponte nauibus faâoîomnium ante fe primus tranfit euphratcm regcmqp fugien -
tcm media nadus armœnia quanta fbdicitas uiri uno prœlio côfedt; nodurna ca dimicario
fuit5amp; luna in partibus qppc quafi commilitans cû a tergo hoftibusta faae romanis fe pra -
buiffet îpontid per crrorem longius cadentes umbras fuas:quafi hoftium corpora petebant ;
et Mithrydatcs quidem node illa debdlatus eft,Nihil enim poftea ualuit:qq omnia exper gt;
tus more anguium:qui obtrito çapite poftremum cauda minantur lt; Quippe cum'èffugiirct
hoftem colchos:dcilia quo^ littoratôi campaniam noftram fubito aduentu terrere uoluit.
Mox fubruto pyrei portu colchis tenus iungcre bofphoron.Inde per thradam:macedoniam:
amp; graciam tranfilire,Sic italiam nec opinatus inuadere tantum cogitauit,Nam per defedio-
nem ciuium:pharnafifœ filii fcdere prauenms malctentatum ueneno fpiritum ferro cxpulit
^ncus mtttim Magnus rebellis Afia rdiquias fequens per diucrfa gentium terrajiç uohta -
batrnuncfuborientemfecuwsarmenioscaptisinipfocapitcgentis Artaxatis:fupplicem iuf-
fit regnare TigrancmtAt î feptentrionem fchyricum iter tanquâ in mari ftdlis fecutus chol -
chos cadditngnoult hyberia.'peperdt albanis:rcgem colchorum, Orodcn pofiris etiam fub
ipfo caucafo caftris iuffît in plana dcfcendcrc:Arthocentqui hiberis imperabat:« obfides libc
ros dareiOroden cnam rcmuneratus cft.Vltro ab albania fua ledulum aureum Si alia dona
mittentera;nccn5 amp; î meridiem uerfo agmine:Libanum fyria:damafcûc^ tranfgrcITus per ne
mora illa odorata:pcr thurisamp; balfami fyluas romana figna circuntufit Arabes fiquid impera
Kt prasfto fiiere.Hierofolymam defendere tcntaucre iudd,Vcrum hac quolt;^ amp; intrauit : «
l'Ilot illud grande impia gcnris archanum parens aurco uri calo Diffidcntibus de regno fra-
®bus:arbitcr fadus:rcgnareiuflquot;irHircanum Ariftobolo:quiarcnuebat cam rem î cathenas
dcdit.Sic Pompeio duce populus romanus totam qua latiffîma eft:Afiam peruagams : quam
extrcmam imperii habebant prouindam:mediam fecit,Exceptis quippe parthtstq fœdus ma
îueruntamp;indis:qui adhuc nos non nouerant:omms Afia inter rubrû Ôf cafpiû: QC occeanura
pompcianis doœitamd oppfla ßgn« tencbaf.

Nterim dum populus romanus per diuer 6 terrarum diftraéhiseft,Qliccs inuafe-
jant mariaiiublatif^ coromotiistrupto fœdcre generis humani ; fic mtóa bello

datis praliis Afuïdum fub alieni bdli tuniultuïexteric^ regis inuidia impune grafîântur ; Ac
primu duce Ifodoro contenti proximo mari:Cretam inter atc^ cyrenastpyreumÄ achaiam fi

nucp maleumïquem a fpoliisîaureû ipfi uocauere;Iatrocinabatur.Miiruf^ in eos publius ferui

lius:guïs leues di fugaces 5L myoparonas:graui 82 martia clafTe turbarettnon incruenta uido-
ria iüperat.Sed nec mari fubmouiflê contentus ualidiflïmas urbes eorum diutina prada
abundantesïphalefim Siolypon euertitiyfauronq? ipfam arcem dliciae unde confcius fibi ma-
gni laboris ytaurici cognomen adamauit.Non ideo tamen tot cladibus domiti;terra fe conti
nere potuerunt.'fed ut quacdam animalia;quibus aquam terram^ incolendi gemina natura ét
iub ipfo hoftis receffu impatientes folinn aquas fuas refiluerunt;6i aliquanto latius qua prius:
fic foelix ille ÔL dignus uidoria Pompeius uifus eft;5i Mithridaticac prouintise fada acceffio !
ille difperfam toto mari peftem femel dC imperpetuum uolens extinguere diuino quodam ap^
paratu aggreßbs eft.Quippe cum dalTibus fuisiSi focialibus rhodiorum abundaret pluribus
Iegatis;at(ß prafectis utrae^ ponti ÔC oceani ora complexus eft ,Gdhus tufco mari impofitus
plotius ficulo.Gratillius hgufticum finum.Pompeius gallicum obfedit.Torquatus balcaricÄ
Tiberius Nerogaditanum fretumtqua primum maris noftri limenaperitur.Lentulus lybicu.
Marcellinus aegyptium.Pompei iuucnes adriaricu. VarroTerentius xgeum ÔC ponticumSf
Pamphylium.MetdIus afiaticû.Cœpio ipfas propontidis fauccs.PortiusCato fic obditis na -
uibus;quafi portum obferuauit:ficpcr omnis aequoris portus:finus;latebrasjreceflus:promô-
toriatfreta peninfula$ quicquid pyrata^ fuit quadam indagine inclufum ÔC oppiTum eft. Ipfê
Pompeius in originem fontem^ belli ciciliam Uerfus eft.Nec hoftes detredauere certamen :
non ex fiducia:fed quia oppraeffi erant aufi uidebantur;fed nihil tamé amplius:« ut primum
idum concurrerennMox ubi circunfufa undi^ roftra uiderut abiedis ftatim tdis :remifquc
plaufu undi^ pari quod fupplicantibus fignum fuit:uitam petiuerunt.Non alia tam incruen
ta uidoria ufi nunq fumus;fcd nec fidelior in pofte^ reperta gens ulla eft.Idç profpedu ßn-
gulari confilio ducis:qui maritimum genus a confpedu longe remouicmaris ÔC mediwrranis
agris quafi obligauit-Êodemcj tempore ôl ufum maris nauibus recuperauit:6i terra hdminef
fuos reddidit.Quid prius in hac mirere uidoria uelocitatemï'^^ quadragefimo die parta eft.
An füelidtateni?9 ne una quidem nauis amilTacft, An pcrpetuitatemî'^ amplius pyratx non

Reticum bellum:fi uera uolumus nofcere:nos fecimus:fol3 uincendi nobilem in-
■ r I fulam cupiditare:fauifle Mithrydati uidebatur:hoc placuit armis ui'dicare.Primuf
^ 1 inuafit infulam Marcus antonius cu îgenri quidem uidoria fpe;atcç fiduciaadeo
^X^^^^^i^luris cathenas in nauibus: q arma portaret.dedit itac^ poçnas uecordia:nani
-plaraf^ naîï^ntercepere hóftes:captiuacp corpora rdigata uelis:ac funibus pepcndcre:ac fic
udificâres triûphantiûîmodu cretesportubus fuis adremigauerunt.MetelIus ddnde totam
infulam igni ferro^ populatus intra caftdla : ôC urbes redegit : ÔC gnofon:amp; eryrream vSC ut
grad dicere folent;urbiu matrem cydonam.Adeoqj faue in captiuos confuIebatuKUt uene-
-no fe pl^ricp conficerent.Alii dedirionem fuam ad Pompeiu abfentem mitterent:Ä cum ille
^s in afia gercns:eo quo($ pfedum mififlet Antonium inilla prouincia irritus fuit:eo^ infe-
r.ftior Mefdlus in hoftes ius uidoris cxercuit:uidiflt;$ lafthena amp; panara cydona dudbus ui-
.,âor redit.nec qcq amplius:ramen de tam famofa uidoria q cogncmien creticu rcportauit,

Vatenus Metelli macedohipi domus bcllicis nortiinibus aflueuerafaltero ex libc
ris eius cretico fado:mora non fuit:quin alter quolt;5 balearicus:uocaretur balea -
^ res per idem tempus infula pyratica rabie corruperant:matia homines feras attç
^lueftijps ijîîreris aufos a fcopulis fuis faltem maria profpicere.Afcenderr cnam in
^ co;iditas ratcs:ôe pranauigantes fubinde inopinato impetu terruere. ^d cum uenientem ab

ire non accipitmifi quem ipfa monftrante percuffittSed non diu lapidatione romanos terrue-
re. poftq corarainus uentum eft:expcrti^ roftra;amp; pila uenientia pecudum i moremxlamo-
re fublato petierunt fuga littoradîlapfi^ in proximos tumultus quarendi fuerunt ut Uipçe-
rentur,

----«'Derat fatum infula^n'gitur amp; Cypros recepta fine bellotîfulam ueteribus diuitiiç

^Lm^Ê abundantem:amp;: ob hoc Veneri facram.Prolameus regcbat: ôi diuitiape tanta erat
M ■ fania:nec falfo ut uidor gcnrium populus amp; donare regna confuerus.Pubho Clo-
W - * Tribuno duce focii uiui(^ regi confifcationem mandauerit ôiille quidero ad
4ci famam ueneno fata pcepinÇate^ portius Cato cjyrias opes liburnis per tyberinum ho-
ftium inuexitîquae res iatius aratium populi romani q ullus triumphus impleuit»

«a Pottïpei manibus fubadatrelfqua quae reftabant in Europa:fortuna in Caefa-
rem tranftulit.Reftabant autem immaniffimi gentium galli atc^ germani;ôi quis
toto orbe diuiß;ramen qui uinceret habuitbritania.Primus gilliœ motus;ab hel-
^nbsp;^tiis c^epit.qui rhodanum inter ôi rhenu fiti non fufficientibus terris uenere' fe -

^es Petitum mcenfis mœnibus fuis:hoc facramentum fuitme redirennfed petito tempore ad
deliberandumtCum inter moras Cafar Rhodani ponte refciflbîabftuliflet fugam ftatim bel
Jicofiffîmam gentem:amp;: fic in fedesluas:quafi greges in ftabula pafto^ deduxit.Sequens lon-
gée^ cruentior pugna belga^;quippe pro libertäre pugnantium.Hic cum multa romanopi
militum infigniattum illudegregium iplîusducis^ nutantein fuga exerdtutrapto fugientis
c manu fcutonn prima uolitans aciemîmanu prœlium reftituit.Inde cum uenetis etiam na-
uale bellum:fed maior cum oceano:q cum ipfis nauibus rixa quippe ille rudes amp;L informes:Si
ftatim naufragaetroftra fenfifrent:fedherebat in uadi pugnaîcum gcftibus foliris cum ipfo cet
tamine fubdudus oceanus intercedere bello uideremr.llle quocç acceflêf diuerfitates pro gé
tium loco^9 natura. Aquitani callidum genus in fpeluncas fe recipiebant^ iuffit in includi ;
nioradilabebantur in filuas:iuffîtincendi;nemo tantû feroces dixerit gallos;fraudibus agût,
lndutiomarus:treueros.Ambiorixconuocauit eburones:utri^ abfente Csefâre coniuratione
fada iuuenere legatos:fed ille fortiter a Dolobella fummotus eftîrelatumqj regis caput.Hic î
fidüs in ualle difpofitis dolo pertulit:ita(ç ôi caftra dirrepta funt:amp;: au^ ablatû.Cottam cun?
Titurio Sabino legato amiGmus:nec ulla de rege mox ultio:quippe perpetua tranfihenum fu
gal^tuitînecrhenus ergo immunisinec etiam fas eranut liber effet receptator hoftium atçj
*^cîei)for.Sed prima contra germanos illius pugna iuftiftimis quidem ex caufisihacc auidae mlt;

alto romanâ elaflera prorpexmcntîpraeda putantcs auii enam oeeurrcrcjoc »^v unpci
genti lapidum faxo^^ nimboclaflêm operuere.Tribus quifœ fundis praliatur î certo;
quis rairetur idusicum hxc fola genti arma fintad unû ab infantia Itudium.cibu puer ;

^^rßonibus eoK quaerebantur.quae Arioiufti regis fuperbia:cum legati diœrent:ueni ad Ca-
farer quot;nbsp;--- . ——o»—.-j^j-tt-------- , n.—

quot;rem:quiçpft autem Cafar;fiifi uult ucniatinquit?amp;; quid ad illum:quid agat noftra germa -
nia^nutt, ego me interpono romanis^Itaç tantis gentis noua terror in caftrisiut teftamenta
paffinjjSi in principiis fcriberenmr:fed illa immania corporatquo erant maiora:eo magis gla-
quot;quot;s ferrolt;^nbsp;Qui calor in praeliando militum fueritmullo magis exprimi poteft ? q

9 elatis fuper caput fcutisxû fe teftudine barbarus tegeretîfuper ipfa romani fcuta faliaunt î
« inde in iugulos gladiis defcendebant.Itc^d uno de germano centenari qua^rebantur.Hic ue
ro ïam Caefar ultro Maffiliam nauali ponte tranfgredituriipmq; rhenum:öi hyrcmiis hoftem
quant m filuisîfèj ^^ f^j^^^ j^^çj gç^uj; diffugerantantum pauoris in^ufGt intra
ripam fubito romana uis:nec femel rhenus:amp; iterum quoçp:8i quidem ponte fado penetra-
tiKelt:led maior aliquantotrepidatio:quippe cum rhenum fuum fie ponte quafi lugo captu
uidercnt,buga rurfus in filuas Ôi paludes:fed quod acerbiffimum Cafari fuit non fuere q uin-

«;erentur:oninibus terra maricç captis refpexit oceanum:amp; quafi hic romanüs orbis non fiiffi
eeret alterum cogirauit.Claffe igitur comparata britâniam petit in britaniam tranfit mira ce-
leritatejquippe qui tertia uigilia morino foluifTeta portumiinus q medio die infulam ingreC-
lus eft:plena erant tumultuhoftico littoral trepidantia ad comlpedum rei nouae carpenta
uolitabant.ltaqj trepidatio pro uidoria fuitiarma 81 obfides accepita trepidis;amp; ulterius iffet
nifi improbam clallëm naufi-agio caftigafTet oceanus.Reuerfus igitur ad galliam claiTe maio-
xe;audi% copiistin eundem rurfusoceanum eos denicç rurfus britannosxalydonias fecutus
in filuas unum quo^ e regibus cauelianis in uincula deditîcontentus his non enim prouin -
ci£e:fed nomini Ihidebaturxum maiore q prius prxda reuedus eft.lpfo quo^ oc;ano tran -
quillo magis Si propitioîquafi imparem fe fateretur.Sed maxima omnium eadem^ nouilTi -
ma conmracio fuit galliarum ; Cum omnes pariter auernos atq; biturigasxarnuntas fimul fe
quanotj: côtra illccorpore;armis:fpiritu($ terribilis:nomineamp;: quafi terrore ccmpofito uer
gingetorixîille feftisdiebus:amp; comicialibus:cû frequentiffîmos in lucis haberet;feroabus di-
dis ad ius priftinum libertatis erexit. Aberat tune Caefar Rauénae deledum agens:amp; hyeme
creuerant alpes;fic interclufum putabant iter.Sed ille qualis eratîad nuncium reiîfoelicifîjnix
temeritatis per inuios ad id tempus montium multos;per intadas uias;Ä: niues expedita ma-
nu emenfustoccupat galliamîex diftantibus hibernis caftra contraxit: amp; ante in media gallîa
fuit:qab ultima timeretur.Tumipfa capita belli aggreflusurbcs:faluari cum quadraginta mi
lia propugnantium fuftulit.AIefiam ducento^ quinquaginta milium iuuentute fiibnixam
flamrais adxquauit;circa Georgouiam tota belli moles fuitrquippe cumJxxx .muro amp; arce :
81 abruptis defenderent maximam ciuitatem uallo;fudibus;amp;: fofTanndudocj foflk flumine
ad hoc.xviii.caftellis ingenticp Lurà circundatamtprimum fame domuit:moxaudentem eru
ptiones in uallo gladiisjfudibuf^ condditmouiffime in deditionem redegit.IpfeiUe rex maxi
mum uidorix decusîfupplex cum in caftra ueniffet:tû faleras ôi fua arma ante Cacamp;ris ge-
nua proiecit;habes inquit fottem uir fortiffime uicifti.

Vm gallos per Qefareni in feptentrione debellatnnterim ad orientem graue uul-
nus a parthis populus romanus accepit.Nec de fortuna queri poßumusxaret fola
tio clades;aduerfa 8l diis amp; hominibus cupiditas confulis Craffitdum parthico in-
ih!atauro,xi.ftragaelegionumamp;ipfiuscapite muldata eft. quod tribunus plebis
Metellus èxeuntem ducem hoftilibus diris deuouerat;amp; cum zeugma tranfilTct exerdrus:ra-

pta fubitis figna turbinibus haufit cuphratesîS: cum apud niceforü caftra pofuifletjmiffi ab

Orode rege legati denunciauere percuiTorum cum Pompcio fœderum confilia q meminifTet
regiis inhians ille thefauris nihil ne imaginario quidem iure:fed feleuciae fe refponfurum eflc
refpondit.Icacj dii fœde^ ultoresmec infidiis nec uirtuti hoftium defuerunt.Iam primû qui
folus ôl uehere commeatus:amp;: munirc poterat:a tergo reliduseuphrates:dum fimulato tranf
fugae cuidam.Mazer® fyro crediturîcum in mediam camporum uaftitatem eodem duce du

indic^ equitatus:in modum grandinis at^ nimborum:denfa tela pariternbsp;________

ferabih ftrage ddetus exercitusîipfe in colloquium folidtans Ggno dato uiui^in hoftium ma
nusincidiflet:nifitribunisreludantibus fugam ducis barbari ferro occupalTent.Sic quoque
relatum caput:ludibrio hofti fuit.filium ducis pœne î confpedû patris eifdem relis operuere
reliquiae in foelicis exercitus:quo quenc^ rapuit fugam:in armenianl cilidamîlynamq; diftra
dae uix nuntium cladis rettulerunt.Caput eius recifum cum dextera manu ad regem reporta
tum ludibrio fuit neçpindigno:aurum enim liquidum in ridû oris infufum eftmt cuius anv
mus arferat auri cupiditate eius ctiam mortuum amp; exangue corpus aura uteretur ♦

. ^c etl illa tei-tia atas populi romani tranfmarina: qua italia progredi aufus ofbe
toto arma circuntulit. Cuius xtatis fuperiores.c.anni fandi piitSi ut diximus au-
reiïfine flagitio;finc:rcelere:dum fincera adhuc ÔC innoxia paftoria illius feda in-
_ , _ tegritasïduraqj pœnorum hoftium imminens metus difciplinam ueterem conti-
Bebat.Poftremi,c.quos acarthaginisxorynthi numatia que excidiis amp; Attali regis î afiatica
hareditate deduximus in Cafarem ÔC Pompeium:fecutumcp hos de quo dicemus. Auguftu:
amp; claritate rerumbellicarummagnificiJtadomefticiscIadibusmiferitamp;erubefcédi quippe-
ficut galliam:thraciam:ciliciam;uberrimas ualidiflimafqj prouinaas:armenios etianr.amp; britâ

nos:uc non in ufunta ad imperii fpeciem magna nomina acqiiifillét pulchrum atq? decorum
Ita eodem tempore dimicaffeîdomi cum ciuibus;foais:mancipiis;gladiatoribus:totoq5intcr
fe fenaturturpe atœ miferandum.ac nefcio an fatis fuerit populo romano Sicilia ÔC Affrica co
tentum fuifTeiaut his etia m ipfis carere dominanti italia fua:q eo magnitudinis crcfcéremt uï
libus fuis confieeretunQua enim res alia furores ciuiles peperittq nimia foelicitasi'Syria pri-
ma nos uida corrupit.Mox afiatica Pergameni regis hareditas:ille opes atqj diuitia afflixere
faeculi mores:merfamcp uitiis fuisiquafi fentina rempub.pefTumdedere, Vnde enim populus
romanus agros 8i cibaria flagitaret nifi per famem:quam luxus fecerat.hincergo gracchanaï
amp; prima 8i fecunda:« ilia tertia apukiana feditio.Vnde regnaret de iudiciariis legibus diuul
fus a fenatu equesmifi ex auariciafut uedigalia reipublicatatq? ipa iudicia i quaftu haberen
tur:hinc rurfus 3C promiffa ciuitas latio:« per hoe arma fociorum.Quid autem bella feruilia
unde nobis nifi ex abundantia familiariumfunde gladiatorii aduerfus dominos fuos exerci -
tus^nifi ad conciliandum plebis fauorem:efFufa largitio i Cum fpedaculis indulget fupplicia
quondam hoftium artem facitnam ut fpeciofiora uitia tangamus.Nonneambitus bonorum
ab hiifdem diuitiis incitatus^ Atqui inde mariana:inde fyllijna poteftas. Aut magnificus appa
ratus conuiuiorum:« fumptuofa largitio nonne ab opulentia paritura mox ageftatemihac
Catilinam patria fua impegit^Deniqj illa ipfa principatus « dominandi cupido:unde nifi cx
nimiis opibus uenit^Atcß hic Cafâremtatq; Pôpeium furialibus in exitium reipublica faci -
cibus armauit.Hos igitur populi romani omnis domefticos motus feperatos ab externis iu -
belfis cx ordine profcquemur ♦

Editionum omnium caufa tribunitia poteftas excitauitîqua fpecie quidem plebif
tuendaîcuius in auxilium comparata eft.Re autem dominationem fibi acquirens
ftudium populi ac fauorem agrariisjfrumentariisîiudiciariis legibus aucupatur.In
erat omnibus fpes aquitatis:quid tam iuftum enim? q recipere plebem ius fuum
a pa tribus.^ne populus gentium uidlor orbiftj poiTelTortextorrisiaris ac focis ageret^Quid tâ
aquum q inopem populum uiuere ex arario fuo^quid ad ius libertatis aquanda magis effî
cax q ut fenatu regente prouincias:ordinis aqueftris auéloritas faltem iuditiorum regno nite
retur^fed hac ipfa in pernicicm redibant:« mifera res publica in exitium fuurn receirerat; «
a fenatu in equitem tranflata iuditiorum poteftas; uedigaliandeft imperii patrimonium fUp
primebat;« emptio frumenti ipfos reipublica neruos exhauriebat;ararium reduci plebs in
undc poterat fine pofTidcntiura euerfione;qui fibi pars populi étant « tamen relidlas fî
^^ 3 maioribus lédes atate quafi iure hareditario polïidebant«

Rimam certaminuni facem.Tyberius Gracchus accendit gencre;forma:eIoquen-
tia facile princcps;fcd hic fiue Manciniana deditionis;quia fponfor foederis fuerat
contaglum timens:« inde popularis fiue aquo « bono dudustquia depulfam a-

____gris fuis plebem miferatus eft ne populus romanus gentium uiâ:or;urbifq5 pofTef-

fot;Iariburàt-focis fuis exularet;« quacûcp mente rem aufus ingentem poftq rogationis dies
aderat îgeti ftipatus agmîe roftra cófcédit;nec deerat obuia manu tota îde nobilitas « tribui
î ptibus fed ut^îterccdété legibus fuis Cneû Odlauiû uidet Gracchus;côtra fas collegii ius po-
teftatis inieâa manu depulit roftris;adeoc5 pfenti metu mortis exterruit;ut abdicate fe ma -
giftratu cogereturîfictriumuircreatus diuidendisagriscumad perpetrandacœptadieco-

mitioKam prorogati fibi üeHct impcrium:obaia nobilium inanu eoruraatquos agps mouc
raRcaedcs a foro cœpitJnde cum in capitolium profugiflTer.pIebem^ ad defenfionem falutis
fua:riianucàputtangenshortaretur;pr3cbuitfpeciem:regnumfibiamp;-diademapofçentis;atç
ita duccScipione Nafica concitato in arma populo:quafi inre oppreflus eft ;

/-quot;quot;^quot;V^arim Ôi mortis 8i l^u fratris fui uindextnon minore impetu incaluit Caius Grac
chusïqui cum pari tumultu atq; terrore plebem in auitos agros arceflêretjôi recen
i 1 tem Attalihareditatem in alimenta populo polliceretur.Iamcç nimiusamp; potens

—^ altero tribunatu feciida plebe uolitaretiabrogareaufo legibus fuis Minutio tribu
Âoîfretus comitum manuîfatalc familiae fuae capitolium inuafït.Inde proximorum caede de-
pulfusxum fe in auentinum recepifTetande quotç obuia fênatus manu ab Opimio confule
oppceffus eftJnfultatû quoœ mortis reliquiis Ôi illud facrofanäum caput trlbuni plcbis:pergt;
cuffotibus auro penfatuiai elt.

y^». Ihilominus Apuleius faturnîus gracchanas afferere leges non deftitit.Tantum ani
A morum uiro Marius dabat:qui nobilitati inimicus;confulatu fuo praeterea cofi -
J B fus:occifo palam comitiis Annio competitorc tribunatus fubrogare conatus eft î
eius locum Caium Gracchum:homincm fine tribu:fine nomine;fed fubito titulo
in familiam ipfe fe adoptabat cu tot tantif$ ludibriis exultaret impune: rogandis graccho^
legibus:ita uaehementer incubuit:ut fenatum quot^ cogeret in uetbaiurare:cum abnuenti-
bus aqua ôi igni interdidurum fe minaretununus tamen extint qui mallet exilfu. igitur poft:
Metelli fugam omni nobilirate percuflâ:iam cum tertium annum dominaretut; eo uefânia:
progrefTus eft:ut confularia quoœ comitia noua cacde turbaret: quippe ut fatellitem furoris
fui Glauciam confulem faceret:Caium Memmium comperitorem intcrfici iufîît:ôi in eo tu
mulm regem ex fatellitibus fuis appcllatum:la:tus accepit.Tum uero iam confpiratione fena
tus ipfo quoç iam Mario confuIe;quia tueri non poterat aduerfoi diredae in foro aaes:repul
fus inde:capitoIium inuafit:fed cum abruptis fiftulis obfidcrctur:fenatui(5 per legatos pœni-
tentiae fidem faceret : ab arce digrefrus:cu ducibus faélioms receptus in curiam eft. Ibi in eu
fada irruptioneipopulus fuftibus:faxif9 coopertum:in ipfa quo^ morte lacerauit.

Oftremo Liuius Drufus non tribunatus modo ufribus:fêd ipGus etfam fenatus au
doritate:totiufcßiralis confenfu eafdem leges afferere conatus dum aliud captat
ex' alio:tantum conflauit incendium:ut ne wima illius flamma poffct fuftmeri: ôi
_ _ fubita morte correptus haereditarium m pofteros fuos bdlum prorogaret:iadiçia-
r^ege Caü Gracchi,Diuiferant popuium romanum:Ôi bicipitem ex una fecerant duitatem:
équités romani tanta poteftate fubnixi:ut qui fata patrum uitaf^ principum haberem in ma
nu:interceptis ucdigalibus peculabantur fuo iure rempublicam:fenatus exilio metdli:dam
natione Rutilii:debi)itatus omne decus maieftatis amiferat.In hoc^flatu rerum:pares opibus:
animis;dignitate:unde 8i nato Liuio Drufo acmulatio acccfferat:equitem Seruilius Cepio fe
natum Liuius Drufus affercre:fiigna ßi aquilae:amp; uexilla aderant.Octerum Cic urbe î una qua
fi in binis caftris diffidebantur:prior Cepio in fenatum impetu fado:reos ambitus Scaurum
Ôi.Philippum principes nobilitatis degit.Hjs ut motibus refiftcret Drufus plebcm:fed fe grac
chanis legibus eifdem focios ad plebem fpe ciuitatis erexit:Extat uox ipfius nihil fe ad largi-
tionem ulli reliquiffe:nifi fiquis aut coeuum diuidere uellct»ut caelum.Aderat promulgan-
didics:cumfubitotantauishominumundi9 apparuit;ut hoftium aduentu obfeffa duitas
uideretur,Aufus tamen abrogate de legibus conful phillppus;fcd apprehenfum faucibus uia-

mota^:matura ut in tali difcrimine mors abftulit:nec ideo minus fbcii promif
pulo rouîano xepofcere armis ddierut.

/Otiale bellum uoc^tunlicet utextenuemus inuidiam fi uerum tamen uolumus:il
lud ciuile bellum ftiitiquippe cum populus romanus ethrufcosdatinos: {abmofqï
mifcuérit;amp; unum ex omnibus fanguinem ducaticorpus fecitexmébris;amp;.' ex cm-'
^ bus unus eft:nec minore flagitio focii citra italiam:q intra urbem ciues rebellabat
Itaœ cum tufciie ciuitatesiquas uiribus auxerant focii mftiffime poflularentjad quam fpem
eos cupidine dominationis Drufus erexerat, Poftq i!le domeftico fcelere oppreffus eft;eadem
fax;qu^ ilium cremauinfocios in arma Si in expugnationem urbis accendit. Quid hac clade
triftiusfquid calamitofius^cum omne latiumtatc^ picenum: ethruria omnis.-atq; campania t
poftremo italia contra matrem ac parentem fuam urbem confurgerent:cum omne robur for
tiffimorum fidelifTimorumq; fociorum (üb fuis quifcg fignis haberent municipalia ifta prodi
gia. Popedius marfos ôi etiam latinos; Afranius umbrositotus fenatus amp; confules Samnium
-Lucaniamœ Thelefinusxum regum Si gentium arijiter populusnpfum fe regere nec poffer ;
ut uidrix afi^ europaec^a Corfinio Roma peteretar:Primum fuit belli in albano monte con
filiummt fefto die latinarum lulius Caefar Si Marcus Philippus confules inter facra aras im
molarentur.Poftq id nephas proditione difcuffum eft. Afculo furor omnis erupit.In ipfa qui
dem ludorum frequentiatrucidatis:qui tumaderantab urbe legatis.Hoc fuit impii bellifa-
cranientumiinde iam paffim ab omni parte Italiae duce Si audore belli difcurfante popçdio :
diuerfa per populos Si urbes figna cecinere.Nec Hanhibalis nec Pyrrhi fuit tanta uaftatio.Ec
ce otriculum:ecce grumcntum:ccce fefulaeiecce carfeoli referataemuceriae Si picentii;caedibus
ferro amp; igne uaftanturffufae Rutilii copiae;fufœ Ccpionismam ipe lulius Caefar exercitu amif
fo cum in urbem cruentus referreturimiferabili funereimediam ctiam urbem peruiam fecit*
Sed magna populi romani fortuna: amp; femper in malis maior:totis de fuo uiribus infurrexit
aggrcfficj fingulos populos :Cato difcutit ethrufcos;Gabinius marfos;Carbo lucanos:Sylla fâ
Bites:StrabQ uero Pompeius omnia flammis ferrocp populatusinon prius finem cacdium
Afculi euerfione manibus tot exercituu confularium;direptarum($ urbium diis litaretur. .

Tcuncç Si fi cum fociis nephasicum liberis tamen Si ingenuis dimicatu eft. Quis
aequo animo ferat in principe gentium populo bella feruorum!? Primum feruile
bellum inter initia urbis Herdonio duce Sabino:in^fa tentatum eft:cum occupa
.tatribunitiisfeditionibusciuitatecapitoliumobfefTumeft:amp;a confulecaptum,
Sed hictumultus magis fuit q bellum.Mox imperio per diuerfa terrarum occupato:quis ere
derer Siciliam multo cruentius feruiliiq punico bello effe uaftatam^terra frugu ferax: Si quo
danimodo fuburbana prouincia late fundis cmium latinorum tenebatur.Hic ad cultu agri
frequétia ergaftula:cathenati(p.Cultores nlateriam bello praebuere.Syrus quidam nomine Eu
nus;magnitudo cladium facit ut meminerimus:fanatico furore fimulato:dum Syrix deae cegt;
moniaS iadatad libertatem Si arma feruos quafi numinum imperio concitauit:id($ ut diui-
nitus fieri probaret:in ore abdita nuce:quam fulphure Si igne ftipauerat:leuiter infpirans ßä
mam inter uerba fundebat:Hoc miraculum primum duo milia ex obuiis:mox iure belli refra
äis ergaftulis.lx.amplius milium fecit exercitum.Regiifcç nequid malis deefTet decoratus in
fignibus:caftella:oppida:uicos miferabili dirreptione uaftauit,Illud quoœ î ultimum belli de
decus capta funt caftra praetoruminec nominate ipfos pudetjcaftra Mannilii'.Lentuli: Pifo-
nis:Hipfei.itacç qui per fugitiuos diftrahi debuiflentiprsetorios duces profugos praelio ipfi fc
quebantur.Tandem Perpenna imperatore fupplicium de eis fumptumeft.Hic enim uidos î
Si apud bnnam nouiffime obfeffosîcum fame quafi peftilentia confumpfiflêt:reliquias latro
num cum pedibus cathenis religauit î cruribufœ puniuit. Fuit^ de feruis ouatione con -
tentu^ne dignitatem triumphi feruili infcriptione uiolaret, Vix dum refpirauerat infula î
cum Ifanm a feruis a Syro reditur ad cilicem. Athenio paftor interfedo domino: fa -
miliam ergaltulo liberatam. fub .fignis ordinat. Ipfe uefte purpurea argenteoque bac -
culo t oi regium in morem frome redimita non minorem î quam ille fanaticus prior

confiât exetcitaniîacriurcg multumîquafi s illutn mdidiretnricos:cafl:dlaîoppid adiripines:
m domînosan (cruos infeftiusîg in tranffugas faeuiebat.Abhoc quo^prxtons cxeatus cac
fî:capta Scruil/i caftra capta Lucullüfed Agllius Pcrpéna: ufus f xcplo interdufum hoftem co
mcatibus ad extrema côpulit:cômunita(lt;p copias armisîfame facile deleuit. DediIIetq^ fe nifi
fuppliciorum metu uoluntariam mortem pertulifTent.Ac ne de duce quidem fupplicuimexi
gi potuit quamuis î manus uenerinquippe dum circa ad deprchendedum cum multituûo cô
tendïKintcr lixantium manus praeda lacerata eft,

f Nimuero feruilium armor um dcdccus feras : nam 6C ipfi per fortunam in omnia
obnoxii.tamen quafi fecundum hominum genus funt:amp; m bôa libertatis noftrsc
adoptanturîbdlum Spartaco duce concitatura:quo nomine appellemnefciôtquip
i pe cum ferai militauerinngladiatores imperauerinthlli infimar fortis hominesî hi
pcffïmam\iuxcre ludibrio calamitatem.Spartacus:Chryfus:« Ocnopiaus; efraöo lentuü lu-
do;cum feptuaginta aut amplius eiufdcm fortunae uiriscruperunt Capua: feruiftp ad ucxilliî
se ad auxilium uocatis:cum ftatim decem amplius milia coiflènt homines; non modo effii ^
gifle contentiîiam uindiari etiam uolebant.Prima udut ara ruris mós Vcfuuius placuinîBi
cum etiam obfiderentur a Clodio glabro pet fauces caui montis uiti^nds ddapfx uinculis ad
imas dus defcendere radices:fii exitu in uno nihil tale opinantis duds fubito impetu caftrâ ta
puerc.lnde alia calha.Deinceps thoram:totamlt;ç peruagantur campaniaramec uillarum atç
uicorumuaftationecontentimolamatlt;j nuceriamtturiosatcp metapontum terribiliftra^
populantur;affluentibus î diem copiïs,Cum iam cfTet iuftus exCTdtus e uiminibus pecuduqi
tegu mentis inconditos fibi cIypeos;amp; ferro crgaftulorum recoólotgladios ac tela fccerûcAc
ne quod decus iufto deeffetexerdtui domitis obuiis gregibus par^r equitams : captaij de
practorJbus infignîa amp; fafces ad ducem detuleremec abnuit ille de ftipendi^io thrace miles :
de milite defertorande latrotdeinde in honore uirium gladiatOrîqui defunCt^m quoa pra
lio ducum funera imt^ratoris cdebrauit exequiis capouofcp circa rogum iullit armis dcpu-
gnare.QmO plane expiaturus omne praeteritum dedecus fi de gladiatore muncrator fuiflér*
Inde iam confulares quo^aggreflus in Apenino Lentuli exercitum ceddit; apud Mutinam
Caii Craflli caftra ddeuit.Quibus elatus uidoriis de inuadenda urbe romana: quod faris eft
turpitudini noftraeddiberauintandem etiam totis uiribus contra MirmiIJoncm confurgi-
tuKpudoremc« romanum:Lidnius Craflus aireruit:aquo pulfi fugatiœpudet dicetc hoftes î
cxtrema italia confurrcxerunt:ibi drca brutium angulum dulucum fugam m Oaliampara-
rent:neœnauigia fuppeterenttratefœ cxcratibusîKdoliaconnexami^uItisin rapidiffîmo
fretofrdftraexperirenmr:tandem cruptionc fadaîdignam uins obicremortemquod
fubgladiatoreduceoiM)rtuit:fincmiffioncpugnanimeft.Spartacusipieinptimoagminefar
tiflîme îmicâs qaafi imperator occifus eft ♦

oTdeerat unum populi romani malis:iam ut ipfe intia fe paricidiak bdhim do-
mi ftringcret:amp; in urbe media ac foro:quafî harena aucs cum duibus fuisgladia-
torio more concurrercnt:aEquiorc animo utcunej fcrrem:(î plebei duces:aut fi no
bilesimah faltem ducamm fcderi praebuiffcnt.Cum ucro:proh facinusî qui uiri î
[UI !iBpcïatores.decora Si ornamenta faeculi fui Marius amp; Sylla peflîmo facinori fuam etiam
Jignitatem pracbuerunti'tribus ut fic dixerim fyderibus agitatum eft.Primo amp; leui Si modi-
co tumuItu:maiorc q bclIo:intra ipfos armorum duces fubfiftente faeuitia. Mox atrodus 8C
cruentius per totius uifcera fenams graflante uiâoria.Vltimum non duicam modo: fed ho-
ftilem quoqp rabiem fupcrgreflum eftîcum armorum furor totius italiaeuiribus nitcreturjeo
uf^ odiis fauientibusîitoncc deefTennqui occideréf Jnitiû amp; câ belli inexplebilis honoji n»
rii fames:dû décréta Syllîc prouiciâ Sulpitia lege follicitat,Sed îpatiés iniuria ftatî Sylla:legio-
nes drcûegit:dilatocç Mithrydate exqlia Collîacp porta géinuâgmé urbi îfudit.Vnde cû fuW
to Sulpitius ôi Albîo uâus obiedflèt catcruas:fudef^:amp; faxa ûdiç â mœnibus ac telaiaceret
ipe quoo? taculatus icédio uiâ fedcarcéo: aoitoliiia üoenos aüocB Mllos et Senóastuaföat :

quafi captiuam uidor infeditîcum ex confulto fenatus aduerfariis hoftibus iudicatis:in pra-
fentem tribunumialiofq; diuerfa fadiôis iure fauitum eft.Marium feruilis fuga cxemitamo
fortuna alteri bello referuauit.Cornelio Cinna Cneo Odauio confulibus maie obrutura rc-
furrexit incendium quidem ab ipforum difcordia;cum de reuocandis: quos fenatus ho-
ftes iudicauerat ad populum rcferreturxinda quidem gladiis contione:fed uincentibusiqui-
bus pax;amp; quies potior;profugus patria fua Cina côfugit ad partes:redit ab africa Manusxia-
de m3ior:fiquidem carcer:cathena:fuga exilium horrificauerant;dignitateni itaq? ad nomen
tanti uiri lare concurriturîferuitia proh nephas:« ergaftula armantur;« facile inuenit exerci
tum mifer imperator.Itaiç ui patriam repofcensmnde ui fuerat cxpulfus: poterat uideri iure
ageremifi caufam fuam lauitia corrumperenfed cum diis hominibufcg îfeftus rediretîftatmi
primo impetu cliens di alumna urbis hoftia nefanda ftrage diripitur. Mox in urbem quadru-
plici agmine intraturtdiuifete copias Cîna:Marius:Carbo;Sertorius,Hic poftq manus omnis

punicataut in cymbrica urbc fauitur.Odauii confulis caput pro roftris exponif,Antonii cô-
fularis in Marii ipfius menfisîCafar ôi Fimbria in penatibus domorum fuorum trucidantur
Crâffï pater ôi filius in mutuo alter alterius afpedu.Bebium atlt;^ Numitorium per medium
forum unci traxere carnifiCum,Catulus feignis hauftu ludibrio hoftium exemit-Merula fîâ-
niendialis in capitolio louis ipfius oculos uena^ cruorerefperfit. Arcarius ipfo uidente Ma-
rio confolTus eftîquia fatale illâ fcilicet non manu porrexerat falutanti.Haec tot lenatus fune-
ra intra calendas«iduslanuariimenfis;feptima illa Marii purpura dedit;quid futurum fuit
fi annu côfularis îplcflèt.ScipiôeNorbano quinto cÔfulc tertius ille turbo ciuilis infaniae tö»
to furore detonuit:quippe cum hinc.viii.legioncs.'inde quingenta cohortes ftarent in armisi
Inde ab afia cum uidore exercitu Sylla properat:« fane cum tam férus in fyllanos Marius fu-
iflêt quanta fauitia opuserattut Sylla de Mario uindicaretur.Primum apud capuam fub am
ne Vulturno figna concurrunt Si ibi ftatim Norbani fufus exercitusîftatim omnes Scipionis
copia oftentata fpe pacis opprefîa.Tum Marius iuuenis ôi Carbo confules: quafi defperata
uidoriame multi perirentifanguinca fenatus fibi parentabantîobfeflac^ curia:Üc de fenatu;q
fî de carcere qui iugularentur edudi.Quid funerum in foto in circo;in parentibus templis i
Nam cum Mutius Sceuola pontifex ueftales amplexus arasitantum non eodem igne fepelitur
Lamponius atlt;ç Thelefinus famnitum duces atrocius Pycrho Si Hannibale câpaniamethru
riam^ populantur,« fub fpem partium fe uindicant;Apud facriportum;collinam($ portam
debellata omnes hoftium copia.lbi Marius hic Thelefinus opprefTimcc idem tamen cadiû:
qui bello'.finis fuit. Stridi enim ôi î pace gladiitanimaduerfumcp in cos:qui fe fpontc dederat
minus eftC^od facriportum:apud Collinam.lxx.ampIius milia (ylla concedinbellum erat :
quattuor milia deditoj^i inermium ciuium in uilla pub.inrerficiiufTitîifti tot in pace non plu '
res funt;qu!s autem illos poteft computare.'quos î urbe pafïim quifquis ubiuit occiditî'donec
adnionente Furfidio uiuere aliquos debere:ut efïèntîquibus imperarent; propofita eft ingens
illa tabula:« ex ipfo equcftri ordinis ßoie ac fenatu duo miliac edi qui mori iuberentur:no
ui generis editum:piget poft haec referri ludibrio abdita fata carbonis:fata forai pratoris atcg
denuleii : bebium fine ferro ritu ferarum inter manus laceratum niarium ducis ipfius fratte
apud catuli fepulchrum:ocuIis:manibus:cruribuf9 defoifis feruatum aliqdiu: ut per fingula
membra moreretur:pofitis fingulorum hominum fere pœnis:municipia italia fplendidifïî-
ma fub hafta uenerunt fpoletum:interamnum:pranefte:FIorétia.nam Sulmonem uerius op
pidum fodum atc^ amicum: facinus indignum: nondum expugnatummt obfides iure bdiiî
ßi modo morti damnati duci iubentur fic damnatum ciuitatem iuflit Sylla ddcri.

Ellu fertoriamî quid aliudîq Syllana profcriptionis hareditas fuit^hoftile potius
-nbsp;dixerim nefciôîquippe ^ lufitanni celtiberic^ romano cefTerint duce:ex-

ul ôi profugus fetalis illius tabula uir fuma quidéifed calamitofa uirtutis : malis
fuis maria terrafœ pmifcuit:etiam africa :iâ balcarîbus infulis fortunâ expertusimilTufcK î oc
ceanumîfortunatafçp infulas penetrauit;tandem Hifpaniam armauitmir cum uiris fadle con

ucnitjnecaliter magis apparuit nifpani militis uigoriq romano duceï quang ille non conten-
tus hifpania:ad Mithridatem quocç ponticofcç refpexit:regemcp clafle iuuit,amp; quid futurum
fuitïfacis tanto hoftituno imperatore refiftere.Tcs romana nó potuit,Additus Metello Lneus
Pompeiusïhi copias uiri diu 6i ancipiti femper acie attriuere:nec tamen prius belloiq fuorum
fcelere amp; infidiis extiaus.Copias eius prope tota hifpania pfecuti: diu amp; ancipiti femp acie do
mauerunt.Prima per legatos certamina habitatcum hic Domitius amp;Horius;inde herculei
proluderentïmox his apud Segoniamïillis apud Anam flumen opprefîîsîipfi duces cominus
inuicem experti;apud Lauronem atcp Sucronem aequauere clades. Tum illis ad populations
agrorum:his ad urbium excidia conucrfismiifera inter romanos duceshifpania difcordiaepœ
nas dabat donec oppreflb domeftica fraude Sertoriomiäocß dedito^ Perpenna: ipfe quocç î
romanam fidem uenere urbes:oftater:meftudia:ualentia:auxima:amp; m fame nihil non exper/
ta calagurris.Sic recepta in pacem Hifpaniamidores duces cxternu id magis:q ciuile bellum
uideri uoluerunt ut triumpharent.

fx Arco Lepido Quinto Catulo coufulibusîciuile bellum pœne citius opprelTum é:
^ I V q inciperetifed quantum latecç fax illius motus ab ipo Sylla rogo exarfit.Cupidus
fl I B nancj rerum nouarum per infolcntiam Lepidus:aä:a tanti uiri refdndere parabat;
jLjJ^ecimmeritoifi tamé poflTet fine magna clade rdpublicae.Nam cum iure belli Syl
la didatôr^ofcripfiflet inimicosjqui fupererantireuoeante Lepidio.quid aliud: q ad bellum
uocabantur.Cum damnatorum ciuium bonaaddicienteSylla: quamuis maie capta:iute ta-
men repetitio eorum procul dubio labefadabat compofitam ciuitatem. Expediebat ergo qfi
aegrx faudaqj reipublics requiefcere quocunq5:ne uulnera ^ratione ipfa refcinderentur.Ec
go cum turbidis contionibus:uelut dafficoduitatem tcrruiflct;profedusinethrunamarma
indeÔC exerdtum urbi admouerat, Sed iam miluium pontemîcollem^ laniculum Ludanus
CatulusCneusPompdus Syllans dominationis ducesatqjfigniferialioexercitu infiderant.
A quibus primo ftatî imperu retropulfusihoftifcja fenatu iudicatusîin cruenta fuga ethruri
am:inde lardiniam receffit.Ibiquocß morbo ÔC poenitentia intcriit. Vidores 9 non tenuere
aliis in ciuilibus belhs pace contenti fuerunt.

Atilinamluxuriaprimum:tumhinc conflata ageflas rei'familiaris.fîmul
occafîo:qgt; in extremis finibus mundi:arma romana peregrinabantur:in ne
faria côfi ia oppriméds patrise fux compuIerc:fenatum confodere:confu
les trucidare:difl:ringere incendiis urbcm: diripere xrarium: totam denicß
rempublicam fundi tus tollere:amp; quicquid nec Hannibal uideretur optafle
C^ibus o nefas fodis aggreffus eft ipfe patritius:fed hoc munus cft.Curii:
Pottii;S^iCeYhegitAntonii:Varguntci:atcp Longini:quae famili3e:quae fenatus infigniaî'Lé
tulus quo9 tune maxime prater hos omnis immaniffimi facinoris fatellites habuit. Additiï
eft pignus coniurationis fanguis humanus:quem drcumlatum pateris bibere fummum ne-
fas:nifî amplius effet propter quod biberunt. Adum erat de pulcherrimo imperio:nifî illa cô
iuratio in Ciceronem Si antonium confules incidiffet:quorum alter induftria rem patefedt :
alter manus oppreffit.Tâti fceleris indidum per Fuluiamemerfit:uiliffimun'- fcortum:fed pa
triciis innocens:conful habito fenatu in prafcntcm parricidam reû Cicero perorauit:fed non
amplius profcdum;q ut hoftis euaderet:fe(j palam profeffo incendium fuum reftindurum
ruina minaretur:6i ille quidem ad praeparatum a Manlio in Ethruria exercitum proficifcifî
figna illaturus urbi.LentuIus deftinatum familix fuse fybillinis uerfibus regnum fibi uatid-
nanstad praftitutum a Catjlina diem urbe tota uiros;faces:tela difponit,Nec ciuili confpira-
tione contentus: legatis aliobrogum:qui tum forte aderant:in arma follicitat]s:amp;: iflet ultra
alpes furor:nifî altera proditione Vulturtii pratoris littera tenerentur ftatim Ciceronisim-
perio inieda eft barbaris raanus:palam praetor in fehatu conuincitur.De fupplido agentibus

-Ji^^ne toto orbe pacatoîmaius erat imperium romanumtq uillis externis uiri
Snnsui poiTetJtacp inuidens fortuna pnncipi gentium popuioupfum illum
L^î im fuum armauit:acMariana quidem Cinnanatç rabies intra urbem pix
feraquot; quafi cxperiretur fyllana tempeftas.Latius intra italiam tum detonuerat;
»^ic fi^atcB Pompei urbemataliam:gentes nationes-.totum denicçquâ patsbat impc-
• iSm q^ß diluuio amp; cum inflammatione corripuit. Adeo ut non rede tantum ci/
quot;h Srur'ac ne fociale quidem.fed nec externum fed potius commune quoddam ex omni/
h amp; plufâ bellum.Quippe fi duces eius infpiciasttotus fcnatus in patribus;fi exercitus hîc.

g2ionesnnde.xviii.ft.js omnis Si robur italici fanguinisifî auxilia fociorum:hinc gallici ger
Iii'anilt;$ deledusande DeiOtarus:Ariobar2anes;Tarchom: Dimotus; Corinthus:omnis thra-
ci£e:cappadocise($:cilicix:macedoni3e:gr3ecia£:italia:: totiufq^ robur orientis fi m^am ^lli :
quattuor annis:ôi pro cladc icrum breue tempusifi locum äc fpacium ubi commiftuni elt.in-
«a italiamùnde fe in galliam îhifpaniam deflcxit.Reuerfumqj ab occafu tous uinbus m
ro'theflTaliacRconfediVhinc in cesKPtum fubito tranfiÜuit.Inde refpexit afiam;afncx incubu
ît pXmoThïpanï^^^^^nbsp;»b. aliquando defecitrfcd non « odia partium fin^a

uidoris fefe carde fatiarent.Caufa tantae calamitatis;eademcp omnium nimia fœlicitas.biqui
dem Quinto Metello amp; Lutio Afranio confulibus:cum romana maieftas toto orbe polleretî
lecent^ uidoriasîponticos 6L armenios tnumphos in pompeianis theatris Roma cantaret
nimia Pompei potentiaapud occiofos(ut folet)ciues mouit inuidiam.Metellus ob imminutû
creta triumphum,Cato aduerfus potentes femper obliquus;detradarePompeium:adifq? ei-
ns obftreDere.Hic dolor tranfuerfum egit:8i ad prxfidiadignitati paranda impulitiforte tune
CrafTus genere diuitiis dignitate florebat:uellet tamen audores opes. Caius Cxfar eloquen-
tïfi fpiritu ecce iam conTulatu alleuabitur. Pompeius tamen fuper utruncj emmebat. Sic
igitur Cœfare dignitatem comparare.Craffo augete:Popeio retinere cupientibus:omnibuf^
pariter potentix cupidis:de inuadenda rep. facile conuenitîergo cum mutuis uinbus m fuu
flUifcR decus niteretur:galliam Carfar inuadittCraffus Afiam.Pompeius Htfpaniam.Tres ma-
ximSexercirustetiam fie orbis imperium focierate trium principum occupatur î decem an-
nos traxit ifta dominatio:exinde quoniam mutuo metu tenebantur: Craffi morte apud par-
thostSi morte lulise Caefaris filiae;qu3e nupta Pompeio gcneri foceriq; concordiam matrimo
nii fccierc tenebar.ftatim a^mulatio erupit.Iam Pompeio fufpedae Ca:faris opcs:ôi Cacfari pô
TCïana ü'^nitas grauisrnec hic ferebat paremmecille fuperioremmefas fie de pnncipatu labo
labât ♦ tanq duos tanti îperii fortuna non caperet:ergo Lentulo Marcelloqî confulibus-.rupta
prima coniurationis fide:de fucceffione Caefaris fenatus: idemcj Pompeius agitabatinec illc
abnuebat'fi rat'O fui proximis comitiis haberetur confulatusiabfenti quem decem tribus fa-
uente pomoeionupcr decreuerant.Tum diffimulâte eodem negabant;ueniret Sipeteret ma-
ioK morè'ille contra flagitare decreta:ac nifi in fide permanerentmon fe remittere exerdtum
ergo ur.inhoftera decernitur.His Caefar agitatus ftatuit premia armorum armis defendere,.
Prima ciuilis belli harena Italia fuit:cuius arces leuibus prcefidiis Pompeius infederat:fed ora
nia fubito Csefaris impetu oppreffa funt:prima Arimino figna cecinerunt.Tum pulfus ethru
riaLibo.umbria ThermusîDomitius corfinio:5i peradumerat bdlum fine fanguine:fi Pô-
peium brun iufiiopprimere:ut cœperat potuiftet.Sïd ille per obfeffi clauftra porms: nodur
na fuga euafit:turpe didu:modo princeps partum pacis bellij moderator;per triumphatum
a fe m3re:lacerata ÔCpœne inermi naui fugiebat.Nec Pompeius ab italia q fenatus ab urbe fu
garut prior:quam pœne uacuam metu Caefar ingrelTus confulem feipfe facit, Aerariû quoqs
Undum quod quia tardius aperiebant tribum-.iufTit efamp;ingitcenfum^ amp; patrimoniû popu i

romani ante rapuitiq imperïum.PuIfo fugatpq; Pompeio maluit prius ordinäre Drouinciar

L,a] j a.paccm ipfe fecerat.Sed ad hifpanienfes Pompeii exercitus tranfeunti-oer eam H,.,-.

uns mûris evat umci eam fibi iuffit abfenti.GracuIa ciuitas non pro molSotÄ^^^

bdiummidos terra mariq? perdomuitimox dcdentibus fefe ablata omnia praS 5 nor,^ -
omnibus habebant libertatem. Anceps uariu'q;^ cruentum in Hifpania belKum^^^^^^^^^^
Cnei Pompei Petreio amp;,Afranio;quos Herda caftra habcnres;apud a^
amp; ab oppido interdudere aggredif.Interim ab undatione uerni Auïnis conTnS^
hibet;ficfame caftra tentata funt.'obfelTorq; ipfe quafi obfidebatur. Sed ubi pax flnmïï,?^^
dit:populationibas amp; pugna ampos apermt.Ite^ ferox îftat:amp; cedentes ad cd^be ™m

nec ulterior mora fecit.-quid enî una poft gncp legiones.Itaq; ultro cedéte VarVone'^^

atia maris uffi occupare Dolobdla:Si AntSius.IlleilIyrico:hic cretico fitTore caftra noSfiT'
lani maria late tenentc Pompeio repente caftra legatus dus oS us S S
daffico^ ut^qj drcûuenit:dedicionc fames extorfit Antonio;Miffa quo« ^^^^^
hu eius ratesiquales inopia naum feceratmoua Pompeiano^ arte cHiS aSisSm.r^ f

hafit memoraducß pofteris exirû dedit.Quippe uix mille iuuenû nScTc/Sfi
atusrper totu diem tela fuftinuinôi cû e^û uirtus non haberentamen ne^n deÄquot;^^
nirent bottante tribuno Vlteio mumis idibus in fe concurrit.In afnca quocïpar Su.quot;.;
Sr^ fKnbsp;^^ '•^quot;P^'^n'lum prouinciam miffiis pulfo f?gat5œ VarroSS

uido fu^îfcd pudor fuafit:ut amiflum lua temeriwteexerdtum more feaueremr Sed iS!
bitu par fortuna flagitante fedem bdlo Pompeius epyron cleSwec Sff ^^^^^

ri node concubia î fpeculatorio nauigio folus ire tcmptauerit î extat ad trepidurn
difcnminegubernatorem:uoxipfius. Quid timesCafarem uehis. Contradi\.ïnn?
undique omnibus copiis î poficifque cominus caftris î diuerfa erant ducum conS r
far pro namra ferox:amp; conficienda rdcupidus: oftentareaciemî prouSare aä^--
nunc obfidione caftrorum qua fexdedm milium ualloobduxerat. Sed Sh 'ohf^^^
obfidio.^ qui patentemari omnibus copiis abundarent. Nunc expugnatiÂrrâchî.^
ra:quippequara uel fitus inexpugnabilem facerett Ad hoc affiduis in arrZionP^^^ '
ptaIus:quo tempore egregia uirfus Sceuacenturionis emicuit:cuiis L faTcen^m ^
quot;Squot; Jf'i«^- I^m uiro dirreptione urbium fotiarum cumnbsp;l'T

^nÄ • Nunquam acnorne^ alacnor exercitus Cafarisfuit. Inde dSS^
inde tda:annotamm quoque committenris aciem Craftini pilum. Oui mnv fiS^ *
gladio; fie inter cada Jera Kpertus : libidinem ac rabiem qu^pugmuSt ^^^^^ ?
nenspraferebat. Sed nec minus admirabilior illius exitus bell! Qui? „m^^^^

matuta tuina comitata eft:tûc terrote latms dato:turbantibus mpice «^^quot;f'fj

fi una manu fada eft.Ncc ulla res magis exitio fumq ipfa exercitus »«JXtuS^^^^^

Dr^plio Ta-far fiiifmediufcR inter imperatorem amp; militemmoces quocß ob equitatis excepta

pofita-oarrp riiiibus cum ipfe fequeretur.Fœhcem utcun(^ m malis Pompeiu^fi cadem ipmm

ftatim ab eifdem petifforibus Pompdi obfeffus m rcgia:quis exigua manu ingentis exerci-
tus molem mira uirtute fuftinuit; Ac primum edifidorum proximorum atç »^^uahun, ,cc
dioinfeftorum hXm tela fubmouit.Mox pœnemfulam Pharon fubitus euafitJi^ede-

Fuckm ntS SSSconfilio ut'illud ingruentibus hoftium tdis faxifcj peteretur.Tamen
rec%TusTcS fuis undic$ fimul hoftes adortus de imbelh ac perfida genre lufta genen ma
nibus deditOuippe ÔC Theodotus magiftertaudor totius belfi:« ne uirilia quidem portenta
Photinus atœôanymedes diuerfa per mare « tranffuga « morte côfumpti.Regis ipfius cor
eus obrutum in limo repertum eft in aurea lorica honore.In Afia quo($ nouus rerupi molt;
ms a Donto planeîquafi de induftria captante fortuna,Hunc mithrydatico regno cxitumî ut
a Pompeio pater:a afare filius uinceretut:Rex Pharnaces magis difcordia noftra fiducia:J
mrtutis rua;infefto in Cappadociam agmine niebat,Sed hunc Cafar aggreffus uno:« ut fie
dixS m non toto pralio obtriuit more fluminis:quod uno eodemcç momento uenit:percuf
SrSfSffir Nec ua^na de fepradicatioeft Cafans:ante uidum hoftem effe: quam uifum.Si6
rnm exteris. An in africa cum ciuibus multo atrocius q in Pharfalia hue rdiquias partiu nau
auidam furoris aftus expulerat.Nec rdiquias di^ceres:fed integrum bellum^parfa tiia-
- nooreffie uires erant. Auxerat facramentum ipamp;dades imperatons, Nec degenerabat
gistq Pf^gflSo.Quippe fatis ample fonabât in Pompeiani nominis locum Cato « Sdpio.
ducum lu__fPY Tiibamidelicet ut latius uinceret CafarJ^ihil eeo inter oharfa

ipfum:bcnefê habetimperator.'luba cum fcrece-
eiietquondami 4 g lajuj.^^^nbsp;Petrdo fuga comité fuper^ menfas «

Âïïmf ISÄ fe d pr^buitîille « regi fuffecit ôi fibi,Cum interim femefi in medio
fdDhi amp; mrtnSia fercula regio fimul Romanocß fanguine madebant,Cato non inters

pta partium dad?nihil cundatustut fapiente dignum crat:mottem etiam latus acauit,Nam
poftq filium comitefœ ab amplexu dimifit:in node ledo ad lueernam Phtonis libro:qui im
morulitatemanima aocet:paulumquienit:tum circa primam uigiham ftndo gladio reuela
tum manu pedus femeltiterum^percuffmAufi poft hoc uirum medici uiolare fomentisJlle
Daffusdum abfcederent:refddit plagas:fecutalt;ç uis fanguinis mo.nbundas manus in ipfo
»ulnere reliquit,Quafî non effet ufquam dimicatumiûc arma rurius « partesiquantoq; afri'

.ca-fupra ThefTaliam fuit:tanto Africam fupcrabat Hifpania plurimum:quantum fauoris par-
tibus dabat fraternitas ducû pro uno duosftare pôpcios.Itacç nulq atrocius nec tâ ancipigt;
ti Marte concurfum eft.Primum in ipfo hoftio oceani Varus Didiufcß legati coniîixere. Sed
acrius fuit cura ipfo mari:q inter fe nauibus bellum.Siquidem uelut furorem ciuicum cafti-
garet oceam^iutrancp clalTem naufragio cecidit.Quinam illehorror^cum eodem tempore
fluólus: procellaemaues armamenta confligerent i adde fitus ipfius formidinem urgentia in
unum hfc hifpaniaenndemauritania littoramiareôiinteftinum 8i externum nmminentifqj
Herculis fpeculasxum omnia undicç fimul prxiio 8i tempeftate faeuirent.Mox circa obfidio
nes urbium wtrinqß difcurfum eft.C^a mifera inter hos atç illos duces focietatis Romana
poenas dabant.Omnium poftrema certaminum Munda hic non pro catera fœlicitate:fed an
ceps Si diu trifte praliummt plane uideref nefcio quid deliberate fortuna.Sane amp; ipe anteaci
em moeftior non ex more Cafar fiue refpedu fragilitatis humana:fi'ue nimiam profperorum
fufpedam habens con tinuationemmd eadem nmens;poftq idem effe coeperat;g, Pomptius
Sed in ipfo pralio:^ nemo unq memineraticum diu pari marte acies nihil aliud qocciderent
m medio ardore pugnantium fubito ingens inter utrofqj filcntium quafi conueniflent:hic
omnium ienlus erat nouiffîme illud inufitatum Csfaris oculis nephas:poft.xiiii. annos pro-
bata ueteranorum m anusgradum retro dedit;^ Si fi nundum fugeranapparebat tamen pu -
dore m magisîq uirtutem refiftere. Itaqj ablegato equo fimilis furenti primam in adem pro
currit.lbi penlare fugientes confirmare per totum;deniç agmen oculismianibusxlamore uo
litare.'didtur in illa perturbationetSi de extremis agitaffè fecum:amp; ita manifefto uultu fuif-
fe;quafi occupare manu mortem udletmifi ^ cohortes hoftium quinc^ per trâfuerfam aciem
âda quas Labienus periclitantibus caftris prafîdio miferatifpem fugs prsbuifléntj hoc aut
ÔC ipfe crediditîaut duxallidus attribuit in occafionem ÔC quafi fugientem inuedusifimul ÔC
fuorum erexit animosiôi hoftes perculit.Nam ii dû fe putant uincere fortius fequiande Pom
peianidum fugere credunt fuos.fugere coeperunt. Quanta fuerit hoftium cades:Ira rabiefœ
uidoribus fie aftimari poteft.Hoc a pralioprofijgi cum fe munda recepiffent;amp; Cafar o^

imcri iratim uictos impetrauet.'congeuis caaauenbus ager dtedus eftîqua pilis iaculsfcR c5-
fixa inter fe tenebantur:fœdum etiam inter barbarasîfed uiddicetdefperantibus Pompei libe
listCneum pralio profugum crure faucio deferta ôi auia petentem Cenonius apud lauronem
oppidum con^Tecutus pugnantem nondum defperantem interfidt.Sextum fortuna in celtS
na interim ablconditjaliifc^ poft Cafarem bdlis referuauit.Csefar fn patriam uidlor inuehi -
turîprimum de gallia triUmphum tranfmiferat rhenusjthodanusî Ôi ex auro capriuus ocea -
nus.Altera laurusagyptia tune in ferculis Nilus.arfinoe ÔC ad fimulachrum igniû ardens pha
rus.Tertius de pharnace currus ôC ponto.Quartus luban 6C Mauros:Si bis fubadam oftende
bat hifpaniam pharfalia ÔC tharfos ÔC munda nufq:amp; quanto maiora erant de qui bus non tri-
umphabat hic aliquando finis armis fuit.Reliqua pax incruenta penfatumc^ dementia bellu
nemo cafus imperio prater Afrangium;fatis ignouerat femel ÔC Faftum Syllamîdidiccrat ge
nerofum timere:filiamlt;5 Pompei cum patruelibus ex Sylla hic pofteris cauebatur.Itaœ non î
gratis ciuibus omnes unum m principem congefti honores circa templa imagines' in meatro
diftinda radiis corona:fuggcftus in curia:faftigium in domo menfis in calo ad hoc parer i^
patria perpetuufcp didator.Nouiflîme dubium an ipfo uolenteîoblata pro roftris ab Anto-
nio confule regni infignia. Qua omnia udut infula in deftinatam morti uidimam congé -
rebantur.Quippeclementiamprincipis uicitinuidia:grauif(^ eratliberis ip6 beneficiorum
potenna,Nec diutws dilatio donata eft.Sed Brutus ôi Caffîus a% patricii confenferunt in
cademprincipisîqta uis fati Manauerat late coniuratio:Iibdlus etiam Cafari datus eodé dicî
nec pec^htare centum uidmiis potueratîuenitin'curiam tamen expeditionem partichâ me-
ditansîiji in curuli fedentem cum fenatus inuafiKtribufq? ôi uiginti uulneribus ad terram da
tus eftjfic ille qui terrarum orbcm ciuili fanguine impleucratîtâdem ipfe fanguine fuo curia
impleuit,

Opulus romanus Cafare Si Pompeio trucidatistrediifle in ftatum priftina liber-
tatis uidebatur ;ôiredierat;nifî aut Pompeius liberosiaut Csfar hsrcdem reü-
quifTet ud quod utjoç perniciofîus fuit;fi non collega quôndâ mox amulus ca-

tärianx eft potentix fax Ol turbo fequ^ntis fecuhdi fuperfuiffçt Antonius:quippe dum fexus
paterna repeti t trepidatum toto maritdum Odauius mortem patris ulcifcitur:ite^ fuit mo-
ucnda theflalia:du Antonius uarius ingenio aut fucceflbrcm ca:faris indignatur odauium
aut amore clcopatrae dcfeifcit in regeminam aliter faluus efTe non potuitmifi confugiUet ad
feruitutenrgratulandum tamen in tanta perturbatione cft ^ potiffîmû ad Oda^iu Caefarem
Auguftum fumma rerum rediit:qui fapientia fua atqj folertiaiperclufum undi^ amp; perturba-
tum ordinauit imperii corpusicf ita ut dubia nunq coire amp; confentire potuiffetinifi unius p
fidiis nutu quafianima ôi mente regeretur Marco Antonio Ôi Publio Dolobella confuhbus
imperiû romanû iam ad Qefaris tranlFerente fortuna:uarius ôi multiplex motus ciuitatis fu-
it quod^ in annua cseli conuerfione fieri foletmt mota fydera tonent ac fuo fîexu tempefta
tes fignif icentîfic cum romanx dominationis ideft humani generis conuer fionepoenitus in-
trcmuit omnicp genere difcriminum ciuilibus;terreftribus:ac naualibus bellis omne imperii

Rima ciuilium momä caufa teftamentû Caelâris fuiticuius feruus hxres Antoni-
us praelatû fibi Odauiû furensunexpiabilecontra adoptionem acerrimi iuuenis
fufceperat bellûrquipçe cû intra decem ÔC odo annos tenep^ Si obnoxiû ÔC oppor-

__^tunuminiuriaeiuuenéuidereKipfeplene ÔC cômilitô Cxfaris dignitatis laceraret

furiis haèréditaté ipfû infedari probris Sgt;C cûâis artibus cooptationé Iuliae genns cû inhiberç
non defineret.Deniqî ad deprimcdû iuuenéipalâ arma moliri:amp; parato exercitu î cifalpia gai-
lia refiftenté motibus fuis Deciû Brutû obfidebat Odauius Caefar xtste ÔC iniuria fauorabi-
îis ÔC noîs maieftateîqj fibi induerar.Reuocatis ad arma ueteranis:priuatis:quis crederet :côfu
km aggredituriobfidio murinae libérât BrutûtAntoniû exuit caftris:rû quidé etiâ manu pul-
cher apparuit.Nam cruentus ÔC faucius aquilâ a moriente fignifero traditamifuis humeris iq

û bellû concitauitagro^ diuifîojquos Caefar ueteranus in cafttis pretiû mili
tiae perfoluebat.'femper aliter Antonii peffîmû îgeniû gladio cinda uirilis militiae
uxor agitabatiergo depulfos agris colonos îcitando ite^c in arma ierat.Hic uero iâ
^ jjon priuatis.fed totiu? fenatus fufFtagiis iudicatû hoftem Caefar aggrefTus îtra pç^«
^fiar muros redegit:compulit(ç ad extrema deditionis turf« ôi nihil non experta fam.ç*

Û^M folus etiâ grauis paciîgrauis reipublïcae efTet AntoniusîquaG ignis fcendio le/
idus acceffit:quid connra duos exercitus necefTe fuit uenire j crudentiffîmi fœde
is focietatem diueifam omm uotaîcendialepidûdiuitiaK cupidûtqua^ fpese*
urbatione reipublicae. Antoniû ultiones de eistqui fe hoftem uîdicafTent.Oçfaré
ôi manibus eius graues CafTius ôi Brutus agitabant;î hoc uelut fœdus pax intet
tres duces componif :apud confîuentes iter mutinâ ôi bononiâ iûgût manus 8C exercitus con
fultantmullo bono more triûuirams îuadimr'.opprefTa armis republiça redit fyllar^a profcri-
ptio.cuius atrocitas nihil î fe minus habet q nume^ cxl.fenatc^ exitii fœdi truces:miferabi
les toto terra^ orbe fugientiû pro idignitate rei imifcatur Caelaré auûculû fuû fepidus lutiû
Paulû fuû fratre proferipferit.Romae capita caçfo^ proponere in roftris iam ufitatû erat. Vc
rû fie quocp ciuitas lachrimas renere non potuit:cû refcilTum Ciceronis caput in illis fuis ro-
ftris UI deretur;Nec aliter ad uidendû eum;q folçbat ad audiendû concurreref'.Haec fcelera in
Antonii lepidicç tabulas Cîçfar percufTionibus patris contentus fuit. Hxc qucx^ nifi multa
faiflct ctiam iufta csedesliaberetut:

Rums amp; Caffius fic Caefaremtquafi Tarquinium regem depulifTc regno uidebâf,
Sed libertatem q maxime reftitutam uolucrunt;illo iplb parricidio pctdidere, Igi-

pitolium confugerant.Nec jllis ad ultioné dccratanimus:fed ducem non habebantJgitur cû
appareretrquae ftrages reipub JminereKdifplicuit ultio cûcofulis abolitione decreta.Ne tamé
publici doloris oculos ferrentâ prouîcias ab illo ipfo quem occidcrant Gefares datas fyriam
amp; macedoniam conceflërat.Sic uindiàa Cafàris dilata potius qopprefla eftdgitur orànata
magis utptiîïratîquam ur decebat in triumuiros refpublica reliäo ad urbis praefidium Lepi
do;GEfar cum Antonio in Caflium Brutumq; fuccingiturJlli comparatis ingentibus copiis
eâdé lilârquae fatalis.Cn.Pompeio fuitîharena ïfederant.Sed nec tum îminentia cladis deftina
tx figna latuere.Nam dL affuetae cadaue^ pabulo uolucres caftra quafi iam fua circûuolabant
In aciem prodeuntibus obuius ethiops nimis aperte ferale fignum fuit.Ipfi(j Bruto per node
cû illato lumine ex more aliqua fecû agitaret;atra quadam imago fe obtulit:amp; quse eét îterro
gata:tuus inquit malus genitus hoc dixit ÔC fub oculis mirantis euanuit.Pariin meliora prafa
gio in Cafaris caftris omnia;aues;uidimac^ proraiferant:Sed nihil prafentiust^^ Caefaris me
dicus fomnio admonitus:ut Cafar caftris excederet;quibus capi îminebat ut fadum eft,Acie
nanc^ commifïâ cura pari ardore aliqdiu dimicalûforct;amp; quâuis duces non effent tuncpra
fentes cû alte^ corporis agritudoallû metus ÔC ignauia fuMuxiffent ftarent tamen pro ptigt;
bus îuida fortunatôd uItoris:8i qui uindicabaf.Primû adeo ancepsfuit; Sipar utrunq^ difcri-
menmt exitus pralii docuit.Capt3 funt hinc Cafaris caftra:inde Caflîi.Sed gta efBcacior efl
fortuna q uirtus:amp; qlue^ eftrubi oriens afflauit non refïdet in uerboitantu efîê uirtuté ui -
doriâ illi pralio error dedit.Cafïïus inclinato cornu fuo^ cû captis Cafaris caftris rapido ira
petu recipientes fe équités uiderct;fugere arbitratus euaditin mmulû:îde puluere amp; ftrepitu
etiam node uidna eximentibus gefta rei fenfiim cum fpeculator quotj in id miffus tardius
renunciaretîtranfadum de parribus ratusmni ex proximis auferendû prsbuit caput.BrUms
cum in Cafïîoetiam fuû animûperdidifîêtînequid ex conftituri fide refignaret: ira enim par
fupereffe bello conueneranipfe quocp uni comitû fuo^ confodiendû prabuit latus,Quis (à-
pienriffimos uiros non miretur^ad ulrimû non fuis manibus ufosînifi hoc quolt;^ cx perfuafio
ne non ^fuit ne uiolarcnt manus:fedin abolitione fandiffîma^ pientiffîmaj^^ animarum
iudicio fuoîfcelerealieno uterentur.'

ynbsp;Vblatis percufforibus Cafaristfupererat Pompei domus:alter iuuenû in hifpàniai

occiderat.'alter fuga euaferattcontradifq} infœlids belli reliquiis:cû infup ergaftu
/ ~ 1 la armaffcttfidliam fardiniamqj habebatnam ÔC daffc mediû mare infcderat. O g
diuerfus a patrea'lle cilicas extinxerat:hic fecum pyratas nauales agitaret.Tâta mo
kbelli'pœnitus in ficulo freto iuuenis oppreffus eft:Magniq? famam ducis ad inferos fecum
tuliffetîfi nihil tentaffet ultcrins nihil nifi ^ magna indolis fignum eft fperare femper.Perdi-
tis enim rebus profugit afiamc^ uelis pctir uenturus ibi in manus hoftium:amp;f cathenas amp; a
miferrimum efl: fortibus uiristad hoftiuni arbitrium fub percuffore moriturus.Non alia poft
Xerxem miferabilior fijgatquippe modo tercentai^ quinguaginta nauium dominusxum fcx
feptem ue fugiebat;extindo pratoria nauis lumine.^nnualis in mare abiedis pauens atç re
fpedansîSi umen non timens ne perircti

aVo uétidio quis î Cafïio SC Brüto partes fuftujiflêt îPopcio totû partiû nomé abo
lefîct nôdû rame ad pacis ftabifiraté ^fecerat Cafarxû fcopulus ÔC n^dus ÔC i ora
publica (ecutttaris fupereffet Antoniustncc ille defuit uitiis qui piret.Imo oîa exp
tus ambitu ôC luxuria:prmiû hoftcsideîde ciucsitâdé ét terra faculû liberauit. Par
thi clade craffiana altius aîos erexcrât ciuilefq? populi R, difcordias lati accepât. Iracç ut pria
affulfit occafio nô dubitauetût erû^mltro qdé îuitâte labienotqui miffus a Caffio Brutccp :
g furor fcde^ follidtaucrat hoftes î auxiliûÂ illi pacato duce regio iuuene diflipa't antôiana
pfidia Cafca legatus ne uéiret î p^âté a galdio fuo îpetrauit,Den)cp ablata fyria: emanabat lati
us malûihoftibus fub auxilii fpé fibi uîcétibus:nifi uéndius ÔC huic legatus Antôii îcredibili
fœlicitatcîK labiéi copiasapm^ paco^î5lt; oém pOïticu egtaçû toto iter oiôté ôC euphraté iU

c caftris fuccederctdôec affûpto iadus fpatio;adimeret ufu fagitta^^.rex fortiffime dimicâs ce
cidit.mox circûlato eius p urbesiquae definerât capital fyria fine bello recepta.Sic crafïïanâ cla
dem pacorî carde penlauimus,

Xpertis inuicem parthis atqj romanistcum CraÏÏus atcç pacorus Utting uiriû mu-
tuaiîi documenta feciffent:pari rurfiis reuerentia integrara amicina:amp; qdéab ipfo
fœdus âton o cû rege pcufTum.Sed iméfa uanitas hominisîdum titulo^ cupidîe
araxé euphratem fub imaginibus fuis labi concupifTetmecp caufàmec confilio î
____jjïnana gdé belli conditionetquafi hoc quocg ex arte ducis effet obreperetrelida re-
pente fyria in parthos impetum facit gens pter armojd fiduciam fimulat trepidationera:6i in
campos fugam.Hic ftarim quafi uidor fequebaf :cura fubito nec magna hoftium manus ex i
prouifo etiam infeffos uia fub uefpere uelut nîbuserupit Si m ïïïs undicç fagitris duas legiôes
operuerunt.Nihil accideratin compationécladistquacin poftejidiem îmincbat;Nifi îterue-
niffet deum miferatioîunus cx clade crafTianatparthico hab,tu:caftrisadeqtat:amp; falute larine
data cû fideni ipfo feciffettqd îmineret:edocuit.iam afîutu^ cum omnibus copiis regemîirét
retrojpeteretqj raontes:fic quocp hoftem fortaflc n5defore:at9 ita fecuta eft minor uis hofti
um:q îminebat.Adfuit tamen deletaec^reliquae copia forêt nifi urgéribus telis î modû gran
dinis quadam forte.'quafi dode pcubuifTent î genua mifites:amp;elatis fup capita fcurisjcafbßs
fpeciem pbuifléntitum parthu? archus îhibuirideinde romani cum (ê rurfus exrulifîcnt:adeo
res miraculo fuitmt unus ex barbaris miferit uocem.Ite ÔC bene uaicte romani merito uos ui-
dores fama gentium lo^urjq partho^ tela fugiftis.Non minor ex aqua pofteatquam ab ho
ftibus excepta dades infdla primû fiti regio cum qbufdam Salmacidis fluuius î feftiormouif
fimecp cû iam ab inualidis 8C auide auriebaf ;noxia etiam dulces fuere.Mox amp; ardorcs per ar-
meniam;« niues pet cappadodam:« utriufq? cali fubita mutatio pro peftilentia fuit, ^ic uix
tertia pre de.xvi.religiombus;reliqua cû argentû paffîm dolabris conciderett «fubinde inter
moras mortem a gladiatore fuo fïagitaflcnegregius impator tandépfugit in fyriammbi incrc
dibili quadam mentis uecordia ferocior aliquanto fadus eftjquaQ yjcifTet q euafcrat,

^Vror Antonii quatenus per ambitum non interiretôiluxu Si libidine extindus'
eft, C^ippe poft parthos cumexofusarma:in otioageret.-captusamoreCleo-
patra:qri bene geftis rebus i regio fe finu reficiebat.Hac mulier agyptia ab Ebrio

m--- VanTj^atore ptecium libidinum romanum imperium petit:« promifit Antonius î

quafi faciliorelîrt partho romanus.lgitur dominarionem parare:nec tacite:fed patria:nomi-
îïistoga fafcium oblitus:totus ut monftrum illud:ut mcntejta animo quocp cultuœ defciuc
rat.Aureum in manubaculum ad latus:« in ade purpurea ueftis:ingenribus oftridagemmis
diadema aderatîut regina rex ipfe fruerctur. Ad primum nouorum motuum famam Cafar a
brundufio traieceratmt uenienri bello occurreret.pofitifo, caftris in epyro leucadam infulam
montemq^leucaten:« ambracii finus cornua infefta clafle fuccinxerat.Nobis. cccc. amplius
naues.cc.non minus hoftiû:fednumc^ magnitudo penfabat.Qufppe a fenis in nouenos re-
morum ordinibusiad hac turnbus at^tabulatis alleuata caftellorum « urbium fpecie:n5
fine gemitu maris « labore uentorum fcrebantur:qua quidem ipfa moles exirio fuit. Cafa -
ris naues a triremibus in fenosinec âplius ordines creuerant.itacç habiles in omnia:qaa ufus
pofcebat:ad impetus:« recurfus:fîexuf($ apiédos.lllas grauis « ad oîa çpeditas fingulas plu-
res adortatmiflfilibus fimuhtum roftris:ad hoc ignibus iadis ad arbitriû difTipauerc.Nec ulla
rc magis hoftiimm copiarum apparuit m3gnitudo:q poft uidoriam. Qu'ppe immenfa claf-
fis naufragio bdli fado toto mari ferebatur arabumcç:« fàbeorum « mille aliarum gentium
afia fpoha îpurpuram auji^qua in ripajp afiîduc mota uentis maria remouebant,Prima dux

fugaereginarcum aurea puppemelocj purpureo fe in altum dedit.Mox fecutus Antonius: fed
îftare ueftigiis Càfar.ltac^ nec pparata î oceanum fuga:nec munita pfidiis.utrac^ a^gypti cor
nua parethonmm atq; pelufiu profuej:e:prope manu tenebanf.prior fer^ occupauit Antoni-
us. Regina ad pedes Cafaris prouoluta tentauit oculos ducis fruftra.Nam pulcritudo i'tra pu
diciciâ prk^is fuit.Nec illa de uita :q offquot;erebaf:fed de pte regni Jaborabat.Quod ubi defpe-
rauit a prîcipe;feruariq; Cc triûpho uiditû cautiorem nada cuftodiam:î maufeolum fe (fepul-
chra regû fie uocât )recipit.ibi maxîos ut folebat îduta cultus îdifferto odoribus folio iuxta
fuû fe collocauitAntonium Admotif^ ad uenas ferpénbusific morte quafi fomno foluta é.

Icîinisarmo^ ciuilium.Rejlqua aduerliis exteras gétes.Qua diftrido drca mala
Wquot;^ fua impio diuerfi orbis oris emicabât. Noua qppepaxmec dum affuetae frenis fer-
m ■ uitutis turnida gentium îflataq; ceruices ab impofito nuper mgo refiliebant. Ad

^J^--Jl^feprétrioné conuerfa ferme plaga ferocius agebat:norici:illirii:pânonii : dalmatse :

myO:thraces:ôi daci;lârmatae;atlt;j germani:noricis aîos dabant alpes at^ niues,^ bellum no
poflêtafcendcre.Sed omnes illmscardinis populos brénos:fenonesîat(^ uîdelicos:ppriuignû
fuum Claudium drufum pacauit.Quae fuit callida^ gentium feritas fadleuelmulieres often
dere:qua£ deficientibus relis îfantes ipfos afflidos humo:î ora militû aduerlâ miferunt, Illirü
quocß fub alpibus agunt:imaf(}i ualles ea^ amp; quaedam quafi clauftra cuftodiunt abruptis tor
rentibus îplicati.in hos expeditionem ipfe fumpfit ficritj pontem îperauit.Hic fe amp; aqs ôi ho
fte turbanribus cundandi ad afcenfum militi fcutum de manu rapuinôi îuia primus:tunc ag
mine fecuto;cum Illiricus multitudine pontem fuccidiflèt:faucius manibus ac crur-ibus fpc-
cioûore fanguineîôi ipfo periculo auguftior:terga hoftium pcidit,Pannonii duobus faltibus %
ac tribus fluuiis drauo fauo hiftro^ uallantunpopulati proximos intra ripas fe redpiebât. In
hos domando Vibium mifit,cacfi (iiot îutrifqg fluminibusarma uido^ non'ex more belli
crcmata fed capta funt:8i in profluentes dataîut caeteris q refiftcbant:uidoria fic nunciareturj
Dalmata plaerumcp fub filuis aguntJnde ad latrocinia promptifîîmi.Hos iam qdem Marius
incenfa urbe de liuinio:quafi detruncauerat.Poftea Afinius pollio gregibus armis agris mul -
dauerat.hic fecûdus orator .Sed Auguftus pet domandos Vibio mandat:q efFe^ genus fode/
f e terras coegit:au^cp uenis repurgnare:^ alioqn gens oîum cupidiflima ftudiola diligentia
acqrit.ut illud iu ufus fuos feruare uideatur;Myfii q feri:q truces fuerint;q ipfo^ etiam bar-
bari barbaro^ horribile didu eft.Vnus ducum ante aciem poftulato filentio. Qui uos ingt
eftis i Refponfum inuicem.Romani gentium domini:amp; illiîita inqût fiet:fi uos uiceritis.Ac-
cepit omé Martius Craffus.llli ftatim ante aciem imolato equo concepere uomm:ut caclâr ex
tis ducû amp; htarentôi uefcerentur.Deos audiflê credïderim:nec tubam fuftinere potuerût.Nô
minimum terroris îcuflît barbaris Chonidus centuriofatis b3rbarac:efficacis tamen apud pa-
res homines ftoliditatis;qui poculum gerens fuper caffîdé fufcitatam motu corporis flâmam
uelut ardenti capite fundebat. Ante hos thracû maximus populus defduerat.lUe barbarus BC
fignis militaribus ôi difciplina armis etiam romanis aflueuerat.Sed a pifone perdomitiin ipfa
captiuitate rabiem oftendere:qppe cum cathenas morfibus tcntarentîferitatem fuam ipfi pu-
niebant.Daci montibus inhxrentCotifonis regis impio:quotiens concretus imperio danubi
usuîxerat ripas decurrere folebant Ôi uicina populari:uifum eft Oelàri augufto genrem aditu
diffîdlimâ fubmouere.Mifro igitur Lentulo ultra ulteriorem repulit ripam:citra pfidia con-
ftituit.Sic tune Dacia non uida fed fummota atq^ dilata eft.Sarmataî patentibus campis îqe-
tant ÔC hos per eundé Létulû^hiberedânubio fatis fuit.nihil pter mues ratafœ filuas habit î
tâta barbaria é.ut pacé nô îtdligât.Germaniâ quo(5 utinâ uîcere tâti nô putaffet:magis turpi
ter amiflà é q gloriofe ac^fita:fed qtenus fciebat patré fuû Cacfaré bis trâfuedû pôté rheno q
fiffe bellûJn illius honoré côcupiit facerepuîcia:Ôi fadû eranfi barbari ta uitia nfaq; îpia fet
re potuiflet.Miirus î eapuîciâ Drufus primos domuit ufipetes:îde caeterospcurrit:ôi tados^
Ni marcoméno^ fpoliis îfignibus quédâ editû tumulû'î trophei modû excoIuit.Inde ualidif
fimas natiôes cherufcos:fueuos;ôi ficâbros pitetnbsp;îctcatis hoc

uelut facraméto fûpferat bellû. Adeo certa uidoriae fpejut pdâ i âteceffû padiô diuiferît. Cha
rufci equos.-Sueui au^ ôi argétum.Sicâbri captiuos elegerât.fed oîa retrorfum.Vidor namcß
Drufus equos;pccora:torques eorum:ipfoflt;j praeda diuifit Ôi uendidit. Prgeterea in tutdam
prouindae praefidia atlt;^ prouinrias ubii^ difpofuit.Per molâm flumen per albim:per infurgi-
am:pcr rheni quidem ripam quinquaginta amplius caftella direxit bonam ôi genofiâ cû pôti
bus iunxit:cl3lïibuf(j firmauit.inuifum inacceffum in id tempus byiciraum faltum pate

facit.ea denicK in germania pax erat.'ut mutati homines aha terra cœlunupfum m^tms molh
ufq. folito uiSei-emr.Denici non per adulationem fed ex mentis defundo ibifortiffimo lu-
ueîenpfl $ nunq ai,ter fenams cognomen ex prouincia dedit.Sed Jfïicilius ^^uicias obn-
nereig facere uiribus paranturüurc retinentur.igitur bteue id gaudium fui^Qöippe germa

noftq ille defundbus eft:Vari quitilii libidinem ac fuperbiam:haud fccus:q fsuiaa odifTe cœ
perunt. Aufus ille agere conuentum ôi in caftris fe direxerat:quafi uiolentiam ôi barbarorum
lidoris uirgisÄ pconis uoce poffer inhibere. At illi q iam pridem rubigie oblitos enfes: mer-
tefq? cernerent equostut primum togas ôi faeuiora armis iura uiderunt: duce Arminio arma
corripiunr,Cum inrerî tanta erat Varo pacis fiducia:ut ne pdida quidem amp; prodita per Sege
ftem unum ducum coniurarione commoueretur.lta^ improuidum ôi nihil tale metuentem
improuifo adortixum ille(o fecuritas)ad tribunal citaret unditj inuaduntrcaftra rapiunt:fres
îegiones oporimiinf. Varus perditas res eodem quo canenfem diem Paulus ôi fato eft ôi ani-
mo fecutusnihil illa cxde per paludes:per^ filuas cruentius;nihil infultarione barbaro^ îtol
îeranrius'prïecipue tamen in caufa^ patronos:aliis oculos:aliis manus amputabant:unius os
futum recifaprius lingua qua î manu tenens barbarus tâdem inqt:uipera fibilare defifteJpfî'
us auoœ confulis corpuy:quod militum pietas humi abdîderat;effofrum.Signa ôi aqlas 'duas
adhuc Ä bai bari polTident^tertiam fignifer priufq m manus hoftium ueniret euulfît;merfaq^
intra baltei fui latebras gerens in cruenta palude fie latuit.hac cladc fadumiut imperiii quod
in litore oceani non fteterat in ripa rheni fluminis ftaret,Haec ad feptétrionem» Sub mendia-
no tumultuatum magis q bellatum eft.Mufulamas atcp getulos accolas fyrtium CofTo duce
compefcuitrunde illi geru ici cognomen:latius uidoria patet. Marmaridasatqj garamantas ♦
Turmio fubigendos dedir.Potuit ôi ille redire marmaricusîfcd modeftior in œftimâda uido
ria fuit Ad orientem plus negotii cum armenis hue alte^ Caefar ex nepotibus fuis mifit âbo
fato brêues fed alter ingloriusmiafTiliae qppe Lutius morbo foluiturJn licia Caius ex uulnere
eu armeniam ad parthos fc fubtrahentem recipit.Armenios uido rege Tigrane î hoc unum
feruitutis genus Pompeius afrueuerat:ut redores a nobis acciperetdntermifTum ergo ius: per
hunc recuperatum;non incruento nec inulto tamé certamîe.Quippe domîationes quem rex
artaxatis pfecerat:fîmulata proditione adortus uigt;: interitû libeilo:quem ut thefaurope ratio
nem coutinétem ipfe porrcxerat:ftridus ac rccreatus ex uulnere f tépus;caete^ barbarus un-
dic^ îfefto exercitu opplTus gladio ôi pyra in q fe perculTus îmifit:etiam Csefari fatiffecit. Sub
occafu pacara fere erat ois hifpania nifi q pyrenei definentis fcopulis îherentem citerior aliue
bat oceanus.HiG du^ ualidiflîmae gentes Cantabri ôi Aftures imunes imperii agitabant.Can
tabro^ ôi peior ôi alfior:ôi magis pertinax in rebellando animus fuit.Qui non contéti liber-
tatem (îiam defendere;^ximis etiam îperitare tentabant:uacceof^ ôi curinogos ôi aurigonaf
crebris îcurfionibus fatigabânî hos igitur qa uehementius agere nûciabaf:non mâdara expe
ditio:fed fumpta eftiipfe uenit fêgifamâ caftra pofuit:îde partito exercitu totam î diem ample
xus câtabriam efferam gentem ritu fera^ quafi îdagine debellabat.Nec ab oceano qes: cum
îfefta clafTe ipfa quoc^ terga hoftium cederenf.Primû aduerfus câtabros fub mœnibus belgi-
cx pliatus eft.Hî c fuga in eminérifTimû uînium m5tem:q maria prius oceani:q arma roma
na afcéfura efTe crediderat.Tertio arracillû oppidum magna ui repugnattcaptû tamen proftre
mo fuit:medulli môtis obfidio:quem ppetua.xv.miliû foffa compRéfum cîxit undiqj fimul
adeûte româo;poftq extrema barbari uidét:certatî igne ferro îter epulas uenenoqr-qd ibi uul
go ex arboribus taxis exprimif pcepe morréifecp ps maior a captiuitate:q uidebaf :uîdicaueî»
Hacp Antiftiû Firmû Aggrippâ legatos hiberna's î taraconis maritimis Caefar accepit. ipfe p
fens hos deduxit môtibusîhos obfidibus adftrîxit:hos fub corona iure belli uédidir:digna res

ftris apud fcurâ flumé trifariâ îdiuifo agmîe:tria fimul rôano^ caftra aggredi parât:fuifret an-
ceps ôi cruétûtSi urina mutua clade certaméitûc tâ fortibus:ét fubito:tâ cû côfilio ueniétibus
nifi drigecinipdiffent:a qbus pmôitus Carifius cû exercitu adueniés oppfTifTet côfilia.Sic ta-
mé quocp nô îcruéto cerramîeîreliqas fufiexercitus ualidiffimi ciuitas lâcea excepit, Vbi lod
adeo certatû é;ut î capta urbé fafces pofcerenf egre dux îpetrauit ueniâ:ut uidoriae romanïE
ftans potius efTet qincenfa monumétû.Hic finis augufto beilico^ certaminû fuit.idé rebella
di finis hifpaniae certa mox fides ôi terna pax;cû ipfop^ ingenio î pacis partes,^mptiorîôi cû

confilio Ofaristqui fiduciam montium timcnsnn quos fe recipiebant caftra fua fed qua in
piano erant habitare Si incolere iuffitîingcntis eflè confilium illud obfcruari caput.Natura re
ponis area fe omnis aurifera miniiq? amp; chryfocollac Si alio« colo^ feraxngitur exerceri fo-
lum iuflrit.flc aftures ut latentes in profundo opes fuas at^ diuitias;dum aliis quarunt nofle
ceperunt.^nibus ad occafum Si meridiem pacatis gennbus;ad feptentrionem quoœ dûta-
xar intra rhenum atcj danubiumJtem ad orientem intra eu^ Si cuphraten:riili quocK reliq •
qui immunes imperu erant:fentiebant tamen magnitudinem: Si uidoriam gentium populi
ïomani reuerebantur.nam ôi kythx mifere legatos:amp; farmatac amicitiam petentes. Seres etiâ
habitantef^ fub ipfo fole Indi cum gemmis Si margaritis elephantos quoqj inter munera tra
hentes nihil magis q longinquitatem uix imputabant quadriennium impleueranfamp; tamen
ipfe hominum color ab alio uenire fole farebatur.Parthi quolt;j:quafi uidoris pcrtineret • ra -
pta dade crafljana ultto figna rettulere.fic ubi^ cunda at^ continua totius generis humani
aut pax fuit:autpadio.Aufufœ tandem Caius Auguftus feptingentiftmo ab urbecondita an
no ïanum gemmum dauderc:bis ante fe daufu fub Numa rege:ai uida primû car thaeîe -hîc
conuerfus ad pacem pronum in omnia mala:amp; in luxuriam fluens fsculum grauibus feuerif
que legibus multis coercuinob haec tot fada ingenria didator perperuus:6i pater parrijc Tra
damm etiam lo fenatu:an quia condidiffi:t imperium Romulus uocaretur:fed fandiusk' re
loSnSretuJnbsp;Augufti:ut fciücet iam turn dum coiit tertas ipfo nomine amp; tit«

Aere tibi modico candide ledor erne,'
Contrahit ifte Titi numerofa uolumina liui*
Pompeii hiftorias colligit ille Trogi.

lncipit:ar9 unum pene uidetur opus.
Rite recognouit quos luflinianus ad unguem
Romanus.Felucledor amice Vale.

mumbcn^ne

cit quafi
. g

luftinihiftorici
xit quod propter
cum paphragonia
h

ludini hyftorici
ïnftinihiftorici

ad .M.comitem
i

ciamtradi
Confiile:clalIt
libus pertinerc
k

fie ad meridié
dia regis
altoromanam
1

Cacfarparcendis
tus ipfe cfl:
lârianaceft
Finis

prima alba
iuftini hyllorici
rogat ut fi
labia Sdaurcs
b

pûtes quo cum
opera eorum
fet inieriedis
c

ti eflent g
cas 8e dardanos
liceretur (èd
d

trem Alexandri

eorum ex promiflïs
niurorumpracfidio

datatcpita
uidoria polt haec
etiam fine opibus
f

taris in illo uiro

I f^BT*' '

1 r
» ■

r»

I 'it /

1 ^ .. .w ....•.•rN.jT/.-'.rr-^-.:. •••

- f. ■■■ ■ ; ■ ^ ^ r

' i
fiquot; lt;
	», i. v'cIÎV'.