D I S P U T A T I p- J U.R I D I C A
INAVGVRA LI S^
-nbsp;A M,
AUSPICE DEO OPT. MAX.
AuBoritate Magnifici D.ReStorisi
Philofopliise Dodoris , amp; Linguae Sänftas in Illuftri
Academia Ultrajeftina Profeflbris Ordinarii,
n e c n o nnbsp;^
Amplijßmi Semtiis Academici cof^enfu, ^ Nohiliffimtt
Facultatis JVRIDIC^ Decretó, '
P R O G R A D U. DOC T O R AT US i
Summifque in UTHOQUE JUR£ Honoribus amp; Privilegiis
rité ac legitimè confequendis ,
Eruditorum Ex.amini fubjicit
H EN R I C U S HE Y C O P , Ultriject.;
' , \ ^ tAd dim 9.quot;Maji , hom'loloque filitts. ^ ~ ff ' '
Ex Officijia.F r a n c i s^c i Halma, Academiae
\ TypographiV cIo loc xciii.
V 1 R I ?
quot;^D. J^OHÀNNI HEYCèP, J.U.D.
amp; Cmix Provincialis Ultrajedinse Ad-
.. vocato , Fràtri amp; ftudîorum fautori,
' p aréritirquot; inftar colerïdo. ' . ■
D. MAXIMiLIANO BREJERO J. U. D.
Rhenô-Tmj€d:maî ^Reipubliç«^ Sena-
toïi ac Scabino, avunculo, multis ob-
fér^antiie nominibxis àt Ttimmo hono-
re profequendo.
apud Amftelodarnenfes rei maritimae
Praetori, agnato omni ftudio ac bene-
volentia ampledendo.
Hafce The fes Inaugurales
nec non fetnet ipfum
t M u ; ^ J £ i ■ - a^ff^rt amp; infcribit
c A . A T H^ij^RlvCIJS rHEYCOP.
DISPUTATIO JURIDIGA
INAVGVR A LI S^
2) E
Ufpicaturo , amp; pro debili m.eae ra-
cionis face perluftraturo fentenriarum
materiam , vifum fuit, antequam
ipfam definitionem aggrediar , pau-
cula quaedam , qua; ad fubfequen-
tium notitiam pleniorem nobis pa-
tefacient viam atque aditum , prse-
notare. Ne (ut fcribit Cajus JCtus
in 1.1. f. de orig./ur. ) omißis ttiitiis, at-
que origine non bene repetita , illotis , ut ita dixerim , manibus
materiam interfretationis protinm traBemus. ^ In eo autem , ini-
tium rei cujufque partem eflTe potiflimam , confentiunt
eruditi ac unanimiter confpirant philofophi. Quod Se
haud inelcganter atteftatur Sulmonenfis vates, dum canit
hunc in niodum,
Dtmidium faBi, qui bene çepit, habet :
Cui non minus elegantem atque poîitam^addit rationem
Ariftoteles, ait enim hk-^.polit, cap. ^.cv dfx» ytyy^ «
THfice. Quapropter , cum tantum virium veris ac folidis
inelie principiis affirmarunt conftanter omnium œtatuin
viri.fapientes , non abs re fore opinor principium ab ipfa
astyinologia deducere : eîçemplo Ulpiani in L i. jf. .de J. ^
f. nec non variorum in jure textuum §.2. Inft.iSL i.jf. de
furt. l. 239. I./. de V. 5./.I. §.!.ƒ: de jur.delib. j. §. l.f.de
mort.c. donat. S^c. Sententia it^que origincm fuam ducic
a verbo .fçntif) , ; quod itcrutn a fenfu , quem duplicem
efle notât Scaccias traUat. de fentent. gio(f. i^. qmfl. i. inte-
riorem vel exteriorem. Nos autem non exteriorem , fed
interiorem hic contemplamur. Dißa fententia ex eo,
quod judex, fecundum quod fentit, déclarât,, définit, ac
lites, amp; dubia inter partes litigantes determinat. Graecis
dicifur'quot;/;«wlt;!« êX prépöfitiofte'-J/^, yer ôc 'th. , mens,
animus , quia judicem in dicendis (èntentiis deliberato ac
perpenfo animo procédere oportet. ' Deinde quia carens
mente non poteft dicere fententiam l.ix.%.x.jf. dejud.
Perfpeâa obiter œtymologia quid hoc indigitatum velit
vocabulum defpiciamus , ut hujus vocis genuinus fcnfus
melius eruatur. Accipiturque variis modis; aliquando pro
CO , quod verba fonant. Cic. de Seneä:. cap. 17. non emm
Viribus , aut velocitate , aut celeritate corporum res magna gerun-
tur : fed conftlio, auEloritate, fententia. Aliquando pro lumi-
ne orationis, hoc eft , pro claufula, quse breviter infigne
aliquid oftendit. Cic. lib, 4. ad Herenn. Sententta efl oratio
fumpta de vit a , cjua aut ejuidßt, aut quid effe-oporteat tn vita.^
oflendit bréviter s hoc modo , difficile eß primum virtutem reve-
reri, qui fernher fecunda fortuna ßt ufus. Aliquando pro cpi-
nione ac fenius fignificatione, ut «'» /■ i. /. 8. C qui tefl,
fac.poß.'l. ■^z.ff'. de damn.inf. Wefemb. in rubr.ffi.derejud. Ctc^
Acad. quamp;fl, hb. 4. Qui primum quemquam jurare ex animi fui
fententia voluerunt. Gurt. lib. 6. cap-, 4. literas Nabaraanis Alexan.
der acceperat, quarum fententia erat hac : fe Dario non fmße ini-
micum. Saepiffmie pro judiciali pronunciatione cum ex le-
ge , vel bono , Sc aequo judicatur : qui fenfus prsfentt
traftationi maxime confentaneus , Sc defcribitur «//««?lt;? ;«-
dicis de Ute , ßve caufa controverfa defimtio , continens abfo.
bttionem rei , vel condemnationem aßoris aut rei. l. i. ff. de
re jud. l. 15. §. 2. /. 19. §. I. ff. dé recept, q. arb. recep.
§. 2. • de off jud. dixi abfoluttonem vel condemnationem
eontwens, quoniam his duobus modis lis terminatur d. l.
1. neque poteft dici fententia, quae non abibivit auf con-
demn at
dcmnat I. g- C. de fint. Perez., ad tit. C. eod. n 24. nec tamen
opus efle cum Z^fio ad d. i. i. putamus, ut judex prsecife
il is verbis ahfolvo.^. condemno utatur , fed fufficere fi ali-
quo Ecquipollenti utatur. /. 5. §. i.l.'i().ff.derejud.DHar. ad
d. I. 59, TreutL feleä. difput. vol. z. dtfpm. 23. th. 2. Zoefi.adtit.f,
dereiud n. qj, Matth, de jtfd. difp, li,th. 51.
IIL
Sententia autem judicialis duplex efl alia definitiva ,.alia
interlocutoria. Definitiva eft: ilia ultima pronunciatio
judicis , qua tota controverfia deciditur. Interlocutoria,
( quas amp; inter.locutio dicitur in ruhr. jf, de re jud. amp; C. de
fint. amp; interl. ac improprie fententiae nomine venit) eft
pronunciatio judicis de plano , in exordio , mediove lius
fuper aliquo incidenti faäa , principale negotium non pla-
ne determinans , fed ad litis progreflum fpeftans /. 7. 9.
C. defentent.arg. l. l. §. i. jf. de confi. Princ. difl'ertque a fen-
tentia definitiva in eo, 1. quodilla recipiat appellationera,
fecus res fe habet in interlocutoria. /. penult..C. ejuor. appell.
non recip. ne lites fint immortales, ac per frivolas appella-
tiones lites longius protrahantur. 2. quod femel lata defi»
nitiva corrigi, mutari vel emendari non l. 6x.jf. de re
jud. 1,1 f. C..dep(xn. contrain interlocutorial.i^.f.de rejud.^
fbid, quot;Bartul. 3. quod condemnatus per fententiam definiti-
vam in aliquo crimine fiatnbsp;,qut
not.iiif.l. y.ff'.Mpubl.jud.Acd per interlocutoriam nunquam
arg.l. i:^. § ■ 6. ff. de his, lt;j. not. inf. Non omnium tainen in-
terlocutoriarum cadem vis atq. effeörus: quaedam enim vim
definitivae habent, quasdam non habent , quas vocant
fimplices. Vim definitivae habere dicuntur , quae prxju-
dicium afferunt negotio principali, veluti cum talis fit in-
terlocutoria , per quam, finitur officium judicis, videlicet
.cum judex femet ipfum pronunciat incompetentem, tunc
enim quoad ipfum lis eft finita. Bart, ad /. 9. C. de jent. vel
cum judex decernit quaeftiones efle adhibendas. l. 2. f- de
app. recip. Vel fi jubet in arbitrariis quibufdam reftitui vel
cxliiberi. l. ff. de dol. l. 14 §,. i. 4- ff- quod met, cauf,.
iHji. de an^nbsp;A lnbsp;Caufa.
-ocr page 6-I V.
Caufa efficiens fententise eft judex , qui haud ita facile
definiri poteft Cujac. auäore in parat.jf. dejud. idque pro-
pter diverfa judicum genera, ut Idem ait d.loco. In genere
peilet defcribi , quod fit juris difceptator qui jurifdiélioni
prseft, ad cognofcendas 6c judicandas caufas publica au-
âoritate conftitutus. Quis judicis partibus fungi poflit,
aut cujus qualitatis efle debeat, dicere hujus loci non eft.
illud nihilominus hic obfervafle operjae pretium erit, quod
debeat efle competens. l.nlt.ff. dejunfdj. 6. i^.ff. de inj.i,
irr.tefl. eft autem competens judex, cui in ifto loco quo-
ad caufam, vel perfonam eft junfdiftio , vel notio /. ^.ff.
derejftd. l. 5. C.dejptrifd. Paulus 5. fen. f. §. i. gc fi fententiâ
ab incompetente judice feratur eft ipfo jure nulla /. i, /.
ti/t. C,ßa, non campet, jnd, l.%i. ff dejud. remota omni appel-
latione. /.I. C.ßamn comp.jud. proinde judex five ordina-
rius five delegatus rimari debet an fua fit jurifdiélio, par-
tefve ei fubfint : cum extra territorium fuum nemo judi-
cet, amp; in non fubditum jusdicenti impunenon pareatur.
I. (ilt.ff.dejurifd. 1. i.l. 3. C. eod. atque hœc ita fi judex fit no-
torie incompetens.lt;/./.»/f. utpote fi judex datus fuper cau-
fa proprietatis cognofcat de pofleflione I. 3. C.ß a non comp,
vel ß judex militibus datus de caufa civili interpaganos
judicct vel contra Lz.C.eod.Perei^.ad C. eod. in dubio alio-
qui citatum venire, judicem incompetentem allegare, amp;
quot;a fententia lata appellare oportet, arg. l. '2., ff.ß.qnis in jm
voc. non ter.
V.
Si plures fuerint conftituti judices omnium tempore fe-
rendiE fententise praefentia requiritur ff.de re jud. l.
C. quand, prov. Hon efl nec. quoniam omnibus eft commifla
caufa cognofcenda amp; judicanda.^. /. 39. amp; tunc demum ju-
'dicare univerfi judices dicuntur cum omnes adfint , ver-
ba funt Marcelli in /. 37./.' der^jud. adeo ut uno abfentc
reliquorum fententia fit nulla , licet abfens fimul confen-
ferit in judicando. d.l.^. Zaf.ad 1.-^6. ff.-derejud.n.y. nam
non ideo requiritur judicum prxfentia ut ferant fenten-
tiam, fed ut poflent vel eorum prasfentia vel orationeciE-
tcros'in fuam fententiam trahere, /. 17. ult. /. 18./ de re.
cept q. arbitr.Dlt;melL.addJ.:^6. quamvis non Gt opus , ut
omnes fi fuei-int prsefentes , confentiant : major enim
pars hac in re vincit minorem, l. ig.ff.admumcp^ undç Ci
unus ex pluribus contrarium ftatuat, ilari reliquorum fen-
tentiiE nec attendiunius contradiftionem Pomponms vo-
luit in 7 ff. de re jud. i 27. 5. 'f. de recept, q. aïbitr,recept,
vel judicare nolit jurando rem fibi non hquere , rehqui
poterunt fententiam profcrre , eamque executioni man-
date ex fententia Pomponiiin /. 56./. de rejud. Paulus audor
eft. Ftde Gell. lé. 14. c.2. quuniam fuficit formte re-
quffitse, quod omnes, qui judicaa-e funt jufE , adfuerint,
•d. k IJ. ff'de rejad. Perez., ad tu, Ç. de fentent. ». if.
•Quod fi plures judices dati, pares tamen numero, dif-
fbnas proférant fententias , quorum fententia potior ha-
tenda fit, qusri poffet l ègo quidem hanc regulam cum
■Paulo in /. 38. ff', dt re jnd. ponendam puto , ut primo
illa qu£E in liberalibus caufis pro libertate militât, alte-
ti praeferatur i quoniam libertatis caulä femper eft favor
Tabilis. Zoef. ad tiu ƒ. dere jnd. n.xi. in aliis vero five pu-
•blicis , five privatis illa , qu« pro reo facit, prœvakat:
ita ut femper rei minimie ftetur, d.l.l^.Liyo.ff.dereg.}ur^
■~Cuiac.i^.obferv.x6. Cai non leviter abftare videtur 2».
{f ds remd ubi fi duo judices diverfas dedennt fententias^
urramaue'in pendenti effeModeftinus refpondet,donecju-
làlx competens unam earum conamp;rmaverit. Sed utPau-
■lura cura Modeftino conciliemus , cum Z-alio ad d.i,z^.
;refpondendum cenfeo obj, l. agi de fententia lataaji^
:dicibus datis five extraordinariis , qui non habent propn-
-am jurifdiaionera, ita ut fententiae abus dift» confirman-
-^is fint a judice competente, .qui eos dedit. /„^S. vero
'loquitur dejudicibus ordinarii^, qui habent prqpriam iu-
.rifdiftionem jure magiftratus , inque ns iex aut conttiw-
tio pra:valere voluit eam, qus pro reo eft, ne frequenter
ludificentur fententite. Hum. ad Treml. tom. i\.dtfp. 25. th z.
adl.c.lt;\uamp;m conciliationem Canones quoque approbant in
cap. uh. X. defenmt. amp; re jud,
Et quamvis Paulus in d.l.'^. tantum de caufa libertatis
Joquatur, nihil obftat quo minus ad alias favorabiles per-
fonas 8c caufas extendi poffit. Zaf. ad d. l. 38. n. \ . Ù z,
hinc fi pars judicum pro teftamento pars contra teftamen-
tum pronunciaveritj illud (ervandum, quod pro teftamen-
to eft Li. C. de S. S. ecclef. Reipubliae enim intereft fuprema
hominum judicia exitum habere l. '). jf- teft. ejuemadm. aper.
fic ßc in dubio pro dote refpondendum fcribit Paulus in
i. jo.f.dejur. dot. f,dereg. jur. Idem amp; in caufa fifci
obfervandum, quoniam illa, cum publica fit femper no-nbsp;|
bis antiquior efle debet arg., l. 35. de rejud. Terez.. adttt. C.nbsp;1
de fenient.ti.i-j. nec quicquam répugnât quod Módeftinus
refert in l. 10. ff. dejur.fifc^ quoniam, ut optime Duarenus
animadvertit, JCtus illic non negat indubio pro fifco ju-nbsp;!
dicandum, fed folummodo oftendit , eum non efle puni-
«ndum tanquam delinquentem, qui in cafu, ubi utraque
Tjpinio eft probabilis /pro jure privati adverfus fifcum re-
fpondet : adulatores enim maloru m 8c avarörum princi-
pum illud grave crimen vocaflTe oftendit Plinius in panx-
gyrico ad Trajanum , hifce verbis ; qua predpue tua gloria
efl fapius vincitur fifcus, .cujus mala caufa mnqmm efl , mßfub
bono principe..
- In ferenda autem fententia varia judici obfervanda fiint
requifita : debet enim formam judicandi legibus prsfcri-
ptam diligenter fervare, alioqui auftoritatem rei judicata
fententia non ohünth\i.l. ^.C.de fentent. qux hsc eft, ut
lite conteftata , probationibus auditis„ 8c caufa plene co-
gnitapronuncietur /,Z5 §.3./ qttodmet. cauf èc quidem inter
cos ipfos, qui litemx:onteftati, five domini fuerint, five
procuratores 11. C. de fentent, l.^. ff. de dol. mal. amp; met.exc^
'nbsp;litem
-ocr page 9-htérri .enim cotiteftändo procuratófes litiüm dora'irii fiiint
cum fiq. C. de procHr. ' unde lice eonteftata curt procu-
ïàtofibiïs in perfofiaiïi 'dominèrunî lata non valet^fenteniJ
tia f/./. i. éxceptis- caufisiéfïminaKbus 6c rBAtrimonianbus^
in quibus lententia in ipfum dominum ferenda.a?-^./.«/?. ^
demjur. Matih.de]nd. di/puCii, th. f:^, quia minus commóde'
in iftvs fçrri p^oteft in perlönam prócuratons.- Zwf. ad tir]
dé'-rê^pid..».^^. kerr\'fiipendenteÜite procurator ,- qüt
litem cönlell'3tus eVrfË, decefièritY non in haèr'edem-éjus-,
fed in,ipfum dominum transfertur judicium. /. '^j.ff^dïpd*
Et quodnotandum, quamvis eondemnatio fiat in procu-
ratorenfi , executio tamen in ipfum' dominum dirigitur ,
denegata contra prckuratorem judicati ad:ione,'nifi feliti
obtu lerit, vel domino litis haeres extiterit , vel in rem
fuam procurator faSus fit ; quia tune pro domino habe-
tur. l.^.ff.derejud. Alt, quoniam non litium domini, fed
tantum miniftn exiftunt noftri procuratöres, ideo hodie in
ïpfoslitigatoresverofque caufarum dominos ferri folet fen-
Jwwquot;nbsp;i-nbsp;fJ-J- BufiHS ad L 6g.ff. ds
I X.nbsp;■. , -
- ïllud quoque de forma eft , ut ab'i^fo judice fei^atur
jententia : non tamen quovis modo , ■ fed fervato ordine
c. de fintent.experic^reck.qui eft ut coneipiatur in feriptiï
prscedenteprœviâinquifitione, plenâque cauf® cognitio-
ne /. filr.-C.comm. eptfl. I. a. /. C. dé feut. ex peric/. redt. con^i
cepta in tabellàm , vel brevem chartam , quam péricu-
lum vocant, referatur: nifi lites fint breves , vel vilium
admodum perfonarum, vel rerum, vel nifi epifcopusco-
gnofcat inter clericos tune enim abfque forma amp; ritu
J^aicu de plano difcutere poteft ob utilitatem rerum vel
' quot;quot;1'aque aétorum fcriptura neceflTaria eft;
redtnbsp;c'ip.r.atith.mßj^nvei C. defent. ex perte,
' • K poftquam in periculum redafta, partihus priele-
gatur /. I. c. eod. ne de eo , quod judicatum exiftat ulla
contentio. : demde ut ab ipfo judice pronuncietur loco
B.nbsp;Kiajo-
-ocr page 10-majorum confueto, five publico. I.6.C. de fentent. I. penult,
in fin. ff. dej. ( perfonis tamen illuftribus per fuos offi-
ciales , five miniflros cam pronunciare permittitur /. z- C-
de fint. ex perk. r««^)fedente pro tribunali. Nov, 82. cap.'^d.z.
uff. quis ord. inpoff.fierv. Ratio, ut compofita mente juftum
judicium proférât. Zoefiadtit.ff. derejud. ». 8. Nec refert quo
fermone Graeco an Latino. /. iz. C. de fent. quamquam ju-
re veteri id tantum Latino fieri poterat /. 48. ff. dt re jud,
'WiàcNov.^j.pr.Ô cap.z. '\ntcxdi\\x non vefperi /.2. C. quom.
C? qutind.jud. fbd ante folem occafum.qui ex L\z.tahh. fuprema
tempeflas erat Gell. üb. 17. cap.z. arg. 1.6. C. de fient, multo
minus no(5lu Li. §. ^i. ff,deorig.jur. die confueto, non fe-
riato /. 3. C. de dtlat. l. uk. l. 6.ff. de fier. l. z.ff. de in jus voc. nifi
feriis humanis renunciaverint litigatores cum confenfuju«
dicis /. 6. /. i, §. i. eod. l. 3lt;s,/. de, recept, arb.
X.
Ad pronunciation is valorem etiam neceffaria efl pârti-
t:m utrimque praefentia. l,/^j. ff. de rejud, l.j. C.quom.amp;
quand, jttd.iz'j, ff,de recept, arb» quo facit 8î illud legis
12. tab. prafienttbus omnibus litem addtcito. Lata enim abfentibus
partibus ipfo jure eft nulla fentcntia./.4.5.6. c. quom. (S quand,
jud. nifi a partibus praefentibus lis fuerit conteftata amp; pofl-
ca unusobjuflam caufam abfuerit, eo cafu fententia con-
tra abfentem lata fubfiftit, potefi tamen abfens, fi Ijefus
fuerit, ab illa appellare l.penult. Ö ult.eod, nifi per contu-
maciam fuerit ablens /. y^.ff. dtjud. Nov. 112. cap. 3. quoni-
am contumax beneficium appellandi perdit. I. 2. §.fin.ff.
deappell. I. i, Ç.qmr. appell, non recip. ne lites immortales ac
infinitse permaneant, d. Nov. 1 iz. cap. 3. in/?».Contumax au-
tem dicitur is , qui tribus ediiStis propofitis, vel uno pro
tribus peremptono ad judicium evocatus,copiam fui face-
re contempfit. /. 7. 8. c^ 9. C. quom. (5 qu.jud. I. ff.dejud.
1.53. §. I-/- derejud. Tria autem requiruntur edifta, quœ
Cngulä per intervallum non minus decern dierum propo-
nenda, quibus propofitis impetratur id , quod perempto-
riuci vocatux, 1.68.69.70. ff, de jud, d. I. ƒ 3. §, i. Editor u m
ordine adverfus contumacenn obfervato , fiquidem poftea
«pparuerit , aditum judicialem non aliter ei revelare Ju-
ftinianus fanxit, nifi refeftis omnibus impenfis, quas ad-
verfarius ob ejus fruftrationcm fecit /. 15. C de j«d. ibid.
Bald Si vero non venerit citari debet abfens : amp; ,five re-
fponderit, five non ,agctur caufa, Sc pronunciabitur, non
litique fecundum pri^fentem, fed mterdum vel aWens fi
bonam caufam habuit, vincet. d.l.y^. fde jHd.H^càc
vero contumace , qualis non poteft dici morbo lonticô
impeditus. 1.^2.1.60.ff.derejnd. dolo carens, vel aliajufta
amp; necefiaria de caufa abfens /. 10. C. quvm. 'dju. jud. mi-
nor jufta defenfione. accuratoris auxilio deftitutus./.6. U
eod. Si citatus reus ad aliud tribunal majus. / 5*4. §. i'ß.d«
re jud More fori noftri fufficit partes femel ad totam litem
citatas efie : adeoque in perfona procuratons Pf«^'
les efle intelliguntur. MerHl.lib.h. 4-
Çail. I. obf. 109. w. I.nbsp;^ ^
- Ous quidem pronunciatio judicis, quantum fieri po-
teftT debet efl-e certa. infi. de aü. Certa autem eft
fententia , cum ex ipfa pronunciatione apparet , quid »
quale, quantum fit id , ad quod reus condcmnatur
l6J.de7eb.cred.Lj^S^e F. O. m.add. §.52. quod finon
appareat, merito phcuit Imperatön Gord.ano hujufmod»
fententiam efl-e ipfo jure nullam, r^c rei ju^cats au^
ritate cenferi. /. penult, amp; ult. C. de fent. qua ßn. cert. quam.
Sa^forquS fent^entis finis eft, ut lites fopiantur, «emm ,
cum ei conceptione fententis non apparet quid, quak »
q^n um pr Jandum fit. tantum a^ft, ^ol f-on^
?roverfia ut ea etiam äugen poflit. Vmn. ad
Certa non tantum eft fententia, qus
Vel quantitatem exprimit, fed etiam quae continet relatif
ncm ad certum loojm aut tempus . vel ad quantitatem
antea determinatam , vel denique ad certum inftrumer^
tum , vel libellum obligationis. d. l. penult, quoniam ralw
relatio tantum operatur atque ipfa rei deßgnatio. '•quot;•i^
B znbsp;^
-ocr page 12-ß cert. pet. Ycrnrn cmmvcro h;cc reguia , fintmiarn de^
here ejfe certam , non eft perpetua , quod amp; ipfe Impe.
.mo.r Jultinianus fans evidenter fignificat in d§ 2% quan.
dodicit,judicem debere certam proferreVententiamflkw.
turn pojféde efl. ac tunc quidem procul omni dubio faiiit
fl praellatio rei pendet ab arbitrio, amp; eleaione debitoris!
3- ll'Infl. dea^. veluti, cum res in genere. L jf. ^.uf.df
:^O.vel,£dternative m obligationein elt deduda- d. L jf^
'nbsp;XII.nbsp;'
Quod didum certam judicem debere proferre fenten-
tiam, etiam tunc obtinet, cum de incerta quantitate fue-
rit adum , ut puta quando petitur id, quod intereft: /
ult.f.ßquis in JUSnbsp;generaliter fumptum deno'tat
omne., quod ad noftram utilitatem pertinet. Li.ff. de aU,
€mpt^ji\m taiMum quoad accefliones , frudus amp; ufuras '
fed etiam quoad rem principaliter debitam d.i.alt. jund.
l. 2. infin. f. qtiifat. cog. Specialiterquot;vero utilitatem extrin-
Xecam quam ex r^ ipfa, de qua xontenditur , habuilfe-
mus , fi nullum damnum emcrfifiet, vel adverfarius lu-
fruHi npn intercepijTetfua mora V£l culpa,ita ut resprin-
cipalis, v«l ejus aeftimatio non contineatur. l. u. § 12. f
deaü.ewpt.l.èo.l. 70.jf. deevia. Atque breviter condnnél
que defcnbit Paulus in l.\o^.ff.remrat,hab. quantum mihi
abeft , quantumque lucrari potuL Circa hujus interefle
taxatiqnem modum tradidit Juftinianus in l.m.C.defen.
tem. quA pro eo^ -quod mer, aliterque in/caßbus cer,tisi.-, ali^
^er in incertis «ftimari^oluit , lïlis cmum modum prac-
Ügendo , hos,.arbitrio judicis relinquendo : cafus autem
certi fiint j qui habent certam quantitatem, vel naturam,
id eft, in^quibus agi.tur principaliter de certa pecunia vél
jcertPE rrei Cqv^ovg.. J.Borchoh in traä.de v,erh. obl.cap j
«t in; venditionibus bcationlbus, fpermutationibus,'fimu
Jibufque contradibus ultro citroque obligatoriis: atque in
his cafibus certis judex non poteft excedere duplum eius
^uod,m judicium eft dedudum d.l,m. in quo duplo fim-
inbsp;plum
plum ineft , cujus decifionis rationem reddit Hmn., ad
Treml. dtffptt.rr^. tb. 4. lut. £ quod,videli,cet ufuras. fiipra du-.
plum nop debentur , ftib duplo fors computatur,, fic
ut ulurffi non amplius .debentur cüni fortem adaequave-
rint, 1.10.1.19'C.de fifuK' Jam vero interefle cumuiurisin
plurimis convenit-nbsp;...
.XIII.nbsp;^ . ,
, Supereft ut amp; de intereflè in cafibus incertis. praftant
do nonnihil fubjiciamusi^ qui'naïn. vero .:catjfus. incerti
funt i .colligi poteft ex iis „, quaé fupra.de xafibtts .certi»
diximus: funt autem , -qui non habent cert-am scftimatio-.
nem , quantitatem , vel naturam , quales funt, prjeter
ftipulationes faciendi . obligationcs mandari, tutelse, ne-
gotiorum geftorum, /. i^A a/r. f. de re Jud. L 8. 6,ffi man.,
dat.,I. i^jf. de tut. (S rAt, dtßr J. %. -ff.dene^i)t.geß. \{^vsi. omnia
fere Interdifta, 8c omnia'maleficia, quibus no.h.certapoc,-
na legibus praefcnbitur. v. I. if. ff. ad I. alt;jml. I. §. 11. ƒ]
findevi. I. I. 6. 7. §. i. ff. de furt. Horum quantitas vel
natura eft.incerta,, ac proinde in his judicis pofeftas non
eft reftriiSla 4 ,15. §. i. ff, de aB. empt, fed ejus officium eft
per fuam fubcilitatem i.nquirere: damnum quoddatutn eft.^
amp; in hoc partem adverfam eondemnare; nec tantum dämni
emergentis rationem habere debet-fed ßclucri intercept!.
Perez., ad tit. C, de fintent. qm pro ee , qmd inter. At, quo-
niam in his non femper apparet quanti cujufque inter fit,
qui'a in fafito confiftunt, quod varium amp; incertum /. 24,
ff.deJ^ajnir. SCTei incercas.c^fficilis ;fit.£Eftimatio, .«SfK^c. 3.
'de ni;ènet Imperator in §.ult, fnfitt.de K O. optinuim fo-
re ut cibii^tionidefaciendo fubjiciatur ftipuktio poenalisi
6c ita adori neceflitas probandi fuum inteteffe evitetur.
. .-nbsp;X 1 V.
- Porro pura debet efl'e fententia non etiam fub condir
tione lata , qu£e fi adjefta fuerit pro non fcripta babetur
I. I- s^.ff. lt;fu4nd. appeli. .6c gt; .njfi ab ea .appelletur , tranfi-
bit in rem judicatam Zoef. adtit^. ff.de re jud. n. lou. debet
ßc efie; plena, id eft, debet totam controverfiam determi-
nare, non de parte litis pronunciari, nam fi hoc fiat, ne
quidem in ea parte, de qua pronunciatum, valet fenten-
tia , quia judicium in partes fcindi non poteft , ita , ut
eadem de re partim judicetur, partira non judicetur /.
i.z.ff. derecipt. arb. t. zy.jf.fam. ercifc. nifi plura fint li-
tis capita, tunc re£tc fententia de uno fertur altero emif-
fo. l.penult. C. eod. Infuper debet efle libelle conformis ac
petitioni aéloris faltem qualitate, hoc eft, vel quoad rem,
vel quoad caufam , vel denique quoad actionem inftitu-
tam l. i'i.ß.comm.divid. l, fin. C. de fidekomm. Ub. ita Ut ju-
dex extra metas libelli judicare amp; vagari non poflit d. l.
18, unde fententia non poteft dici libello diffbrmis , ubi
fuper non petitis condemnaverit, fi fint de natura petito-
rum : ut puta fuper fruÄubus l. x.jf. de ufur.amp;fru£l. ex-
penfis l. i^.§.6.C.deJf(d. amp; reliquis acceflionibus /, ji.jfi
de reb. cred.
Fruduum autem nomine id proprie Sc ftriéte venire in-
telligitur , quod ex corpore rei immodiate percipitur Sc
nafcitur /. i i^.f.deverb.fign.l. ll.ffl detondicl. canfidat. Hic
vero latius fumpto vocabulo fub illis continentur omnia
emolumenta , lucra amp; utilitates , quae fumptubus juftis
dedu6tis fuperfunt /. i. c. de fruSi, amp; Ut. exp. Schot, in exa.
jur. ad d. tit. C. Horum alii veniunt officio judicis , alii
petuntur jure aétionis. Officio judicis, qui veniunt peti
non poflunt, nifi fententia contineantur , quorum tamen
omiffio fententiam non vitiar, quamvis poft eam adtionon
fuperfit, qua petantur. Neque enim cognofcit judex nifi
fuper iis, qui tempore judicii accepti percepti, vel perci-
pi potuerunt : l.i.C.de fruä. quia poft litem conteftatam
omnes mdiftincle in mala fide fumus /.ay. §. y.f. de hured,
pet. ac proinde fruftus tunc una cum re in judicium de-
dufti intelliguntur /. 10. f. de ptfiur. ita ut ex officio judex
in eos condemnare debeat : /. 38. §. i.f. de rei vind. Jure
aftionis veniunt petitiones rerum univerfalium : ut, pe-
titio hsereditatis, atque in hac fruótus ut petantur non eft
neceffarium , cum ipfo jure augeant basreditatem , /. 4.0.
hared.pet. amp; una cum ea petiti adjudicati ac re-
ftituendi cenfeantur. dj.io. §. x.cod. Habenda autem ra-
tio fruftuum vel ufque ad tempus fententiae, vel ad dieni
folutionis ' ad tempus fententiae, fi reus ante fententiam
moram non fecerit. l.^.pr, ö §. i f. de ^fur. l. ^i.f.dc m
vind ad diem folutionis , fi ante fententiam in mora fue-
rit. d.U. Ufurarum vero rationem duntaxat ufque ad fen-
tentiam habet judex l.i^.C. de nfur.
Debet Sc judex fuper expenfis tarn ante quam poft fi-
tem conteftatam fadis cognofcere , amp; , licet petitae non
fuerint , tamen viftum viftori in eas condemnare arg. l,
12. §.6. C. de jud. cui adftipulatur A. Matth, de jud. difp. 6.
th'.z7 nec tamen nulla eft fententia, ubijudexilludomi-
ferit . Sc fi poftea vidori nulla fuperfit adio ad illas con-
fequendas /. 2. C. de fr hü. ^ Ut. exp. nefas emm efle m-
quiunt Imperatores in ^.Z.?. ex unojudicio alterum nalci :
âdeo , ut amp; a tali pronunciatione appellan non poflit,
conftituit Juftinianus in /. 10. C quand, prov. non efi »ec.
Neque illud iniquum videri debet, cum ipfe judex hoc
in cafu eas parti Isfs refundere teneatur. d. §.6.1.13.
Viftum enim viftori in expenfas condemnan oportere
conftitutum eft per l. 4. C. de fruB. lit. exp. Idem con-
firmât nofter Impetator in 'H?'^. 8i. cap. 10. modo victus
non habeat juftam, vel fatis probabilem l.t.gandi caufam,
quoniam üla condemnatio in expenfas tantum eft poena
«meritatis Sc calumni^ /. 79quot;/•nbsp;fquot;quot;effit h^c pœ-
na in locum décima litis . qua ohm temeraru lit.gatores
muiaabantur ^.i.mfi.depœn.tem. üttg. verum quia id nul-
piam obfervatum referente Triboniano , abo ita elt lüa
fanftio Sc introductum ut adverfano fuo expenfas litis in-
férât. i.l. i.l./jf.C.defruB.äht.exp, jure tamen novil-
fimo jus vetusrevocatum îNC«^-P-Foetadd.i, i.
quod fi pro parte jufta pro parte mjufta fuerit caufa , v^
prorfus non , vel faltem non in omnes damjiandum eile
.efiaij^ ffïfjdGmnatio'jn.e^jpçnfaj , ßvm:cx.ednfotra:.otriiit;
litigatons eaufajurfitip
fap. a. ç-Uïn fifcils fuccubuic. CujAc^ ui par^t. ç, deßport. cum
epifcopus nominq rer-um ecclefiafticarum iVöz/.iig. cap.z^,
cum tenuiores. Nov. 17. cap.^. nec-non illi, qui cum illis
Utigarunt l. ult.C.de fmß, (Stit.exp. item cum illi.qui co-
gß^dope î .aut, afEf\^tatc vidori funt jundi, li^ccuhuerynt
per l.pen.hh.f.dejMr.dot. .denique un.icus, çafu3. in:i.ui:e da-
tur, quo victor ipfi vi£lo'in/impenfas dam'nàtur,quot; fi vide-
licet abfens ex contumacia caufam obtinuerit / 12 s 2 C
^ 0-■-. ./XVII.
Denique amp;:.illud ]udiccm obfervare oportet ne aliter
}üdJGeDi,quot;ic]Ham legibus conftitutionibus , ac moribus pro-
ditum tOi.pr. Inß. de- of. j^d. Li:^. C Je ßnt. amp; interlo^i Nov.
126. cap: I. cum fit legum minifter non moderator.
in erot. ad tit. Inß. de ojf.jud. unde fi contra leges exprefle
five in thefi, fecu5 fi tacite five in hyp,ofhefigt; fententiam
tulerit,- ea eft ipfo jure nulla./, i^.ffdeappellj. u§.2./.2.
Ç. 'çju^efent.ftn. app^^refi. l x. C. quand, prov. non efi'nec. Cujus
çffedus eft quod intégra detur aâio cöntra feum abfolu-
tum : aliud obtinet , fi per eirrorem comra jus partium
pronunciavçrit , tunc enim ftandum rei judicata donee
app,elktür. /. ii^ffderepd. quod fi arguatur ejus imperi-
Jtia litem fuam'facere dicitur i\Iiffi,deobUg.q^exq.deltci,
f' ?'nbsp;de obi. d aa.l.fdt. ff.de extraordi cogn. nec licet ei
prœtextu aequicatis a legum prîçfcripto recedere l.\. C. de
leg.l.i%.^,i.f,qaiî3a qmb.man. hoc enim eilet non inter-
pretatione laxare leges , Sed correftione eas frangere. At-
tamen:non prohibetur judejç obfcurx legis verba œquitate
quadam fledere, ut veram legiflatoris fententiam aflequa-
tnr I. ^.C. dejud. I. gf. de reg. JUK c^^l^ imo earn vrx
ocuiis habere jubetur in L âf.f. i. ff.de eo, qmd cert.'loc. /.
i^.ff.deleg.^tt^MC in reomni aequitatis potius,. quam ftri-
Cti juris ratione.m habere cogitur in d. 1.8. Senatum jeqm^
''nbsp;ait
ait M.TulIius in orat. pro Cecinn. calumnmons ifl : botii
jmicis fcrtptoris voluntatem, auüontatemque defendere.
Sententise rite latae primus efFeflus eft , quod faciat jus
inter eos, inter quos pronunciatum eft: res enim judica-
ta pro veritate habetur, l.l^.f.defiat.hom.l.zoy.ff. de reg.
Jur. l.penult. f dej. j. amp; quidem inter hos folos , ( unde
ftridi juris cfle putatur. Wefemb.adtit. jf. de re jud. n. 8. v.
Getl. i.obfyo. «.If.) certe aliis, contra quos non eft for-
matus proceflTus, non prœjudicat 1.63./. de re jud. 1.1. C.
qutb. res jud.nonnoc. facit 8c hue I. Modeflini 10. ff. de except.
etfi hoc fciviflent, modo citati non fint. arg. d.i. 67,. /. 47.
ff. eod. Treut. l. dtfput. vol. x. dtfp. x'^.th. f. in not. ad l. e, nec in-
tereft caufa fit civilis, an criminalis. l.penult. C. quib. res jud.
nonnoc.l.z. C.deßdeinflrum. unde contra debitorem fi pro-
nunciatum , non nocet creditori /. 3. ff. de pign. amp; hypoth.
etiamfi ejufdem generis fit negotium , quod ille habebat
/. ult. C.qmb. res jud. nonnoc. modo judicio non interfuerit»
mandaverit, aut ratum habuerit. l. i.l.z.eed. eft enim ip-
fius naturse vel gentium juris ratio, ne alteri per alterum
iniqua inferatur conditio. Bachov. ad Treutl. difput. vol. 2. difp.
Z'^.th.f. ad l. e. Ha6tenus tamen nocet ut ejus caufa gra-
yetur quodam pra^judicio , propter quod ei appellare non
licet l.^.ff. de appell. excipe fententiam fummi Imperatori?,'
quae ad fimiles cafus extenditur , quia omnibus iifdem
hanc quafi legem dicere voluifle creditur §.6. Infi, de jur,
nat. gent. civ. Zaf ad. d. I. ^z.ff. de re jud. «.3.
XI.X.
Secundus efFeélus potiflimum in eo confiftit , quod li-
tibus finem imponat /. i./. fö. de re jud. nec a judice ,
qui eam tulit revocari , aut immutari poflit l. 14 l.6z. ff.
cod.l. ly. c.depcen. Tacit, annal, lib. ■^.pag. 168. Sed non Se-
uatuf , inquit , Ubertas ad pœnitendum erat, quoniam judex
diftâ fententiâ définit efle judex, l.^z.l-^f.ff. dere jud. tot.
tit. C. fent. refc. non poß. poteft tamen intra fpatium decem
dierum ab ea ad judicem fuperiorem appellari 23.
Cnbsp;Nov.
-ocr page 18-Nov. cap. f. amh. hodie C. de appell. amp;gt; fi iHud tempUS
elabi patiatur, ftatim confirmatur, Sc in rem judicata™
tranfire dicitur: cujus tanta auftoritas, ut ei fine contra,
diftione parendum fit. l.i.C. de re jud. l. 19. Ç. de trafifa£l,
nec priEtextu erronese computationis revocari poteft l. 2.
C.eod. licet ftipulatio interpofita, vel principis refcriptum
intercefferit l. C.fent.refc. nonpoJJ'. quin imo nec ca ratio-
ne , quod viflrus nova fe inftrumenta reperifle dicat qui-
bus iniquitas fententias demonftrari poteft./. 55-. ^^ïï'rf ;W.
/. C. eod. l. \%.ff.de bon. libert. nifi caufa concernât rempu-
blicam. d. l. 35-. v. l. 3. C, dejttr. retp. Dmren. add. l. 35quot;. vel fen-
tentia antea contraria lata proferatur. /. i. C. quand, prov.
non eß nec. vel inftrumenta antea ab adverfario fuerint fup-
prefla, vel occultata arg.l. i^. C.de tranfaB. Lauter b. ad tit.
-ff. de re Jud. vel fecundum juramentum necefiarium fuerit
■pronunciatum : poterit tamen denuo, fi ex inftrumentis
poftea repertis contrarium pateat, caufa agi 6c facramert-
ti falfitas oftendi l./^. C.eod.tot. lit.C.ß ex falf.inßrum. Cu-
quot;jus amp; mentionem facit Cajus in l.o^i ff.de jure jur. vel po-
fterius teftamentum füeritinventum, quo continetur mu-
tata defunfti voluntas arg. I. uit. C. de reb. cred. I. 3./. de tranf-
'aß. idque favor ultimie voluntatis exigit. Terez.. ad ttt. C.
de re jud. n. 4.
Tertius efFeftus eft , quod reo vel adori ex fententia
■civili, vel criminali, quas in rem judicatam tranfiit, na-
fcatur vel exceptio , vel aftio. exceptio datur reo, prö
quo judicatum eft arg. /. 9.1 17. ff. de except, rei jud. pam
iniquiffimum foret proficere ei reo exceptionem rei judi-
quot;catae contra quem pronunciatum eft 1.16. ff. eod. datur amp;
iis, qui pro hoc funt furrogati l.z^-C. de eviEî. item omni-
bus fucceflbnbus non tantum univerfalibus, verum Scfin-
-gulanbus : nam quœ venditori prodeflTe ceperat exceptiö
'de fundo, quem poffidebat , competet etiam emptori ex
perfona ado ris /, 9.§. ult.ff.de except, rei jud, ut amp; haeredi,
fidejufibrique ejus /. 21. eod. licet prior caufa per pro-
cura-
curatorera fit afta 1. u. §. 7. eod. contra ipfum aftorem
qui viftus efi , five alios , quibus licuit rem in judicium
deducere l.\.eod. Cujus ordinis efl; tutor, curator , aéiror
municipum,procurator, d. /. 11. §. 7. modo non fit falfijs
procurator I. 25quot;. §. ult. eod. l.i.C, quib. res jud. non noc. datur
amp; contra omnes ejus fijccefibres l.z^.jf.deexç.rei jud. I.
§ ult.ffi. depign. Öhypoth. etiam contra tertium l.6^.ff. dere
jud. modo nova lis moveatur ex eadem caufa. d.i. 11. §.4.
l..ïi^.f.deexc.reijud. inter eafdem perfonas zj.f.eod,
de eadem re five qusfl;iöne, quamvis aufta, aut diminu-
ta, aut pro parte petatur/. i2./.i5./.]4/. eo^. velaftionis
fpecies mutetur. l.^.jf.eod.
XXI.
A£tio vero datur a£l:ori vinccnti , quae efl: perfonalis
quia cft ex quafi contradu I. 3. 11. jf. de pecul. civilis,
quia ex/. 12. w^^.originem traxit. Trmî.difp.vol.z diß.i^.
th. ad I. g. perpétua amp; femper rei perfecutionem conti-
nens, licet prior aótio fuper qua judicatum , fuerit tem-
poralis aut pœnalis 1-6.%. t.z.^.ff'.de re jud. quooiam non-
origo judicii, fed ipfajudicati obligatiofpeétatur, d. §. u. /.
i.u, §.i.ff,de datur, uti diótum ,reo vincenti, ejulque
hseredi d. L 6.%.ult. item pupillo vel minori, cujus tutor,'
vel curator in caufa eum concernente fuerit viftor /. 2,
C.de adm.tut. amp; quidem ftatim a lata fententia in aâioni-
bus in rem, 8c in iis quibus reftitntio vel exhibitie rei pe-
titur %. 'i..Infi.deoff.jnd. quia ibi cclTat ratio , quam Gell.
lib.xo.cäp.x. expreffit. In plerifque perfonalibus8cin iis,
quibus agitur ad pecuniam folvendam, humanitatis gratia
legum conditores fpatium aliquod temporis condemnatis
indulfêre : 8c quidem 12. tabb. 31. dierum dilatio data ,
tefte Geil. d. loco. quod tempus pofterioribus legibus du-
plicatum l-'^i-ff. de re jud. ac tandem noviflima Juftiniani
conftitutione quadrimeftre conceflTum l.fin. C. de ufur. rei jud.
§.2. 3. lnfl.de of.jud. Contra reum viftum , 8c condemna-
tum , 8c , fi plures eadem fententia fuerint condemnati,
iKgt;n fioguli in folidum fed pro virili portione conveniri
C anbsp;poflîint
-ocr page 20-poflunt /. \.l.r.C.fiplHr.m.fent.l.^-^,ff4erejud. nec uniüs
inopia c^teros onerat , nifi res individua condemnationi
fic comprehenfa, vel id expreflum fit ut caeteri prjeftent,
quod ab aliis haberi nequit dj. i.G^i.
X X I L
Quod fi lata fententia reus condemnatus folvere recu-
fet, per executionem compellendus efl:, ut fic ad exitum
res perducatur Lpennlt. uit. C. de exec, rei jud. Executio-
nem autem rei judicatae defcribit Struv. exerc. 44. th. 17.
a£tum judiciarium, quo, ut id ,quod per fententiam pro-
nunciatum eft , viftori prseftet vi6i;us, per judicem adi-
gitur. /. If. ƒ. de re jud. non per viftorem., ne forte pars
vida refiftat, amp; ita detur dccafio tumultuum. /, 176. de reg.
jur. Sc quidem per judicem majorem , qui ipfe fententiam
tulit. l. ^.ff. de jurifd. l. z. l. 3. C. de exec, rei jud. quare non
per arbitrum , neque per judicem datum,five pedaneum,
led per eum , qui eos dedit, execution! mandanda fen-
tentia, quia tantum habent nudam notionem , eaqueper-
a6ta oflicio fuo funfti efle dicuntur in /. 15-. f. de re jud.
Aliud dicendum de judice a principe dato, qui cum 8c
ipfe jurifdiétionem habeat , Se pro ea alium judicem dare
poflit, etiam fententiam tum fuam, tum judicis a le dati
execution! mandate poteft. /.y. f.de jud. Cujac. iz. ohf. i.
Et fi executionis judex ipfe fententiani exequi non poflit
ex eo,quod bona,iti quse executio facienda in alieno ter-
ritorio fita font per literas, quas requilitorias , feu mutui*
compaflus vulgo appellant, a judice.illius territorii peter,
ut is per fuos apparitores fententiam a fe latam executioni
mandet arg. l. ic. §. i.f.dejud. 124 cap. 5.
XXIII.
- Caïterum executio non fit uno modo ; vel enim manu
militari res pofleflöri aufertur. /. 68. jf. de rei vtnd. vel ca-
piuntur pignora. /. 9. §. ult. adl. ful.pec. Vel fit miflio in pof-
leflTionem bonorum /. i.pr.f. qmb. ex cauf, in pojf eat. Vel
reus carceri mancipatur d. /.g. §. ult. l. i. C. qui Ion.
ced.pojf. Per raanum militarera fit executio,cum quiscer^
tum
-ocr page 21-tum corpus,remve cerram in condemnationem dçduftàm
contumaciter reftituere nolit , contendens fe illud facere
non pofte. d. /. 68. /. 3. ƒ! tie vis fiat ei. Quod, fi res perierit,
vel inveniri non poflit, pignoribus captis in ejudem rei
œftimationcm executio facienda eft. /. 7. C.de exec, rei jud,
Quis ordo in capiendis pignoribus obfervandus, pulcher-
rime nobis Ulpianus exponit in I i^.f.dere jud. ac impri-
mis judicem curare oportere vult , ut pecunia numerata
jure pignoris capiatur , quod 8c obtinet in pecunia pupil-
lad, quae eft depofita. d.l,\^.%.Hlt, At fi nulla cxiftat pe-
cunia res mobiles pignori capiantur , 8c fi illa non fuflici-
ant tunc in fubfidium res immobiles, d. / if. §.2. l.ä^. /.f.
C.de exec rei jud. Denique amp; his nondum fuflicientibus ad
nomina 8c jura, d.l, 5-. C. d. I. ly. §. 2../: Captis Chirogra-
phis, feu inftrumentis obligationum arg.l.i.c.dedonat. 6c,
fi executor ilium ordinem non obfervaverit, poteft ap-
pellari arg. I. f. C. lt;juor. appell non recip. Si vero executor ob-
fervato illo ordine cauia nondum cognita verum debitum
exegerit ilium revocari non pofle Ulpianus audtor eft ih
l.ult.%,ult.jf. quod met.caufi. Quia cum debitor folvit, quod
debet, nihil damni facit /. 12. ^.ult.l. i^.tnpr.f.eod^ Si ta-
men quid damni patiatur id refarciri sequitas poftulat: Et
ita in Frifia judicatum notât Joh. a Sande, deafi Frtfi hb. i.
tit.il. defin.%,
Captis pignoribus , antequam eorum fiat diftraéiio ju-
dex fu m marie de rei proprietate cognofcet, audietque op-
pofitiones eorum , qui contendunt rerum captarum do-
minium ad condemnatum non pertinere, idque fine praeju-
dicio litigantium faciei, quare, fi debitor adhuc alia bo-
na habeat, illa capiet /.if. § ^.f.derejud. Quin 8C illos,
qui rem captam prius fibi pignori obligatam fuifle dicunt,
audiet, fed poftea , quoniam eorum intercefiio non im-
pedit diftraétionem , fed eo duntaxatfpetlat, ut ipfi ctete-
ris creditoribus prsferantur, 8c quod reliquum in caufam
judicati vertatur d.i. if.S.f. Capta autem pignora , fi in-
C 3nbsp;tra
v, -
tra duos menfes judicato vidus non fatisfecerit, publice
fub hafla venire, ac diftrahi jubebit, eique, qui pluris li-
citabitur, addicet l.-^i. ff.de re jptd. l. 50. ff. deeviïl. L c. de
exec, rei jnd. Sive fit extraneus five ipfe viflior /. z. C.ß tn
cauf. jud. pign. cap. quod û plures idem ofïèrant pretium ,
rognatus praefertur extraneo, cognato tamen yiétor/. 16.
ff.dereb.auü.jud.poß. At, fi nullus emptor exiftat, bona
addicuntur creditori ea quantitate , quae debetur d. l. if.
§. 3. Salvo jure utriufque fi forte pluris vel minoris va-
leant. tJMatth.de jud. difput.!-^. th. Secus fi creditor pi-
gnus in creditum fibi dari poflulet, tunc enim,quod im-
plius debetur , petere non poteft : rationem addit JCtus
in d.^.-i.
Sequitur ut videamus de miffione in poflTefîionem bo-
norum debitoris latitantis , aut contumacis per quara ob
debitoris fruftrationera auótoritate prastoris itur in bono-
rum poireflionera. Atque haec miffio ex tribus prxcipue
fit caufis: nirairum rei five debiti fervandi caufa, legato-
rura aut fideicommiflbrum fervandorum gratia , 6c ven-
tris nomine. Damni enim infefti , fi non caveatur , fit
quidem mifîîo , fed non in omnia bona , verum in earn
duntaxat rem ex cujus ruina damnum metuitur /. i.infi».
ff. ex quib. cauf in poff. eat A. 4. §. \.ff. de damn. infeH. Rei fer-
vandx caufa miffionem pctere folent creditores , quibus
ex quavis jufta caufa debetur l.zo.ff. de verb.fign. Sive de-
bitura fuerit purum, five conditional , quatenus initiura
obligationis fpedatur l.ó.ff. derejud. Fit autem illa miffio
fecundura interprétés duplici modo ; yd ex primo , vel
iècundo decreto. Ex primo decreto mittuntur aeditores
in pofl'efKonem bonorum debitoris latitantis nec fe per
alium defendentis l.z.pr. amp; §. x.ff. quib. ex cauf. in poff. eat.
mifTufque remdetinet,nonpo(ridet,nequidera naturaliter
1.1 z.ff. eod. L If. §. ao. XI, ■^o.ff. de damn. infeU. Sed fi debi-
tor tempore juflo elapfo adhuc latitet , nec creditori fa-
tisfaciat, fitmilEo ex fecundo decreto, mifiTufque con fe-
quitur
quitur poteftatem poflidendl tanquam dominus, ita uc
fruàus fuos facere 6c bona ei diftrahere liceat /. 3. §. t^lt.f.
deac mir.P^jf'd.l. 2.lt;3d. i^. A %. x.jf,de reh. au£l,jftd.foh
^ •nbsp;X X V L 'nbsp;........;
Tandem G debitor folvéndo tion fit in carcerem conjid
poteft , ibique detineri prazcedente judicis decreto/. i. w
L. C.qnibon.ced.poJj. Nec ultra carc-ererii prçcedi pofle ad
pcenäm aliquam corporalem eft extra dubitationis aleäm
pofitum. Quamquam lege vi tab., fi plures effent cre-
ditores, debitoris, qui non erat folvendo ,,cp.rpys in .par-
tes fecari, part'ifiqae poterat, quam tartifen poenam-pro-
pter nimiam immanitatem nunquam obfervatam fuiflTe
tradit Gell, l.xo.cap. i. Carceris banc fquallorem.evitare
poflunt debitores beneficio 1. Julias , quo ceflîo omnium
bonorum iis permiflTa eft, l:äf. C.eod. non^eftiwf, ^qui a
carcere liberantur etiam fine,bonorum ceflîone ; quales
funt juris Anteceffores, Sc. Medicina profe{|bres /. 6. C.
profrJJ. amp;med. Mulieres honefte vive'ntes. amh. fid fodk C.
de exhih.reor, Nev.i^.cap.g. Item illi, qui beneficiö com ■
petentiîe gaudent , id eft , qui non tenentur ultra id .
quod facere pofiunt, habita ratione ne egeant §. yj.Inft.de
aH. cujufpodi beneficium tiribaitur parentibus /. 30. f de
r* jud. Marifô, amp; nxori rdpedu döri?daTKl» V^lT.eftiC«?
ends, vel cum maritus ex alio contraftu ab uxore con-
venitur/. 17. /. zo. f. sod. l. ff-fil. matr. focero utri-
ufque l i.f, §. 2-patrono ejufque hbèns, -6c parenti-
bus 7- Donatori, qui ex proprk donatione cooteni-
tur § 38.nbsp;Miüti qui fub armnta militie ftipen-
dia meret /. 6. iS.fJerejßd.' Filiofamilias, quando exhae-
redatus aut hsereditate fe abftinet aut in parte mmimam-
ftutus, item cum emancipatus, aut adoptatus eft./.2.0
tot. tit.fi. quod cum eo, qui tn al. poteft. Denique fociis, quia
quodammodo inter fe fratres funt /. 16. ff. dere jud. l. G^.ff.
pro fioc. Moribus rioftris nulla inter fbcios fraternitatis ha-
betur ratio,fed fola fpeftatur rerum communio, conven-
tique in folidum condemnantur. Groenew. de II.
d l. 16.nbsp;^
Negotiorum geßor tenetur de levißma
- .nbsp;IL
Filiusfamilias non ptefl teßari de irregulari ƒ
culïo.
Mater ;^ufiUariter fubftituere nequit.
'Donatio omnium bonorum non poteß revocari ^ro-
per^ liber os pßea natos.
V.
Fidejuffbr obligatus in majorem ßimmam j quam
reus pincipalis j tenetur in ßimmam concurrent
tem.
'lüßisfruBus cedendo extraneo amittitur.
VIL
TerfeBa emptione ^ periculum rei vendit a flatim
ad emptorem pertinet.
VIII.
Emphjteußs eß contrarius juris gentium.
-O J