D I S E R ;T A;^ I Pnbsp;A

J N A V G V \ A .L I S^

S A.' L ^IcrV

D. JOH ANNIS LEUSDEN

PhilofophïsE Doétoris, amp; Linguae: Sandte in Illuftri
Academiâ Ultrajeftinâ Prcäeflbris Ordinarii,
N E C N O N
I 'Amplißmi Senatus Academici Confenßt, Ö Nobilißmtt

Facultatis MEDICty£ Decme, - ■ ' *
PRO GRADU DOCTORATUS;
Summifque in MEDICINA Honoribus, Praerogativis8c
Privilegiis , rité ôc légitimé confequendis,
Euriditorum Examini fitbjicit

HENRICUS GANTERS, Ast£usis.

Ad diem Decembris , borü locoque foUtis.

Trajecti ad Rhentjm,

Ex Oificina Franc isci Halma, Academiat
Typographi, da bc xcin.

r lionomijfimo SfeBati[fmoquamp; ^ ^

V I O,

HENRICO^ CANVERS,

Dominii Aftenfis vigilantif-
fimo meritiflTimor, F^renti
' fuor omni honom-filialifqioe

amoris cultu in sternum de
venerandonbsp;'

■ J'

Ilficce thma inau(urak ht verd
gratitudinus aterntque ohftrvantiit
tejjeram fumma qua fothit cum

teverentta

Sande Dicat amp; Dedicat

_ HENRICUS CANTERS.

. l-! ^ 0 -

Tnbsp;uiHBor.

D I S S E R-T'A Yr O^M E Ö'l^^C A ^

' ■•nbsp;■ ■nbsp;ïtrf- — , •■-'•.■-TIV «f-ncr' -'.r-''^,'' tfi'^-' l jst

' l N A V G V R A Lnbsp;. ■ 5

.lil

Jijili gt; c'r ■'i-i r D.-I E -i'do'D^ -.f; 'itor'uiofi'n

S ■'-■Ai-

. /.(: . ■ -tu ...r ..i.

Uoniam ad rei alidjjds èfTéntb-ïnquifitfónem

-vjriuniquedilucidationem, primario amp; neceffarid
conférât rei, de qua agendum, cognitio j ut .^al-
tem [nos ira exuendd difputatione de 'lioniine ^
longas rixas inutjlefi^e vcrborum anißa^£es eya-
damus, fic merito hiè prâefàri cónfültüm dux]-
mus ? quid per Salivam intcliigendumi' Saliva
itaque hic non fumitur quod Grids ■yr^vf/^a. di-
aum , id eft /putum quod exfireatione ejicitur ex-
m. co^m fm^arn excremmnm ÏMMik vifcidum ac fitmofum : Sed pçr
^rf//î;lt;t»gt;mte!ligimus quod Graeci ««xôV vocant, five iHuih' h'ümorem
tturof^atcos didum qm exglaudnlis falivaUbus fer du^mSaWarÀ qfÜèönl
tigms majores mmorefque, tamqnam midern finticulos''iavum Tei
exonérât , ,a4 varios nfus amp; fmBioKes corporis mßri peragendas , ncceffa^!

I I.

AA*nbsp;•nbsp;•

Ut enim mare eft omnium aquarUm engoj ita ex fanguine tamquam
fonte generah non foIàm^^iÂW? verum univerfi corporis^'nóftn'humo-
res natales trahunt : hic fanguis per arterias carotides'ex artena'maenâ'
propullulantes devehitur ad glandulas Salivales circa aures amp; maxilhs çxi-
ftçntes : quam gemtam amp; ex fanguine in diais jam glandulis fecretam gt;
vafaexcretorja ,rf«ff«j fcilicct Salivales in dris cavitatem dépor-
tant, Prater harum glandularum ut amp; faltvaiium duàuum'quatùorpa^'^
na (lolerti recentiflimorum:anatomicorum' induftriâ detéèà) quibus^
nonuro lontem Salivalem addit clariffimus Nuckius in fuâ fialographiâ,
conftat praeterea tota oris nofiri cavitas glandulosâ quâdam tunicâ , ex
qua innumeri exiles tamen prodeunt duaüs , qui ipfam tunicam perfo-
rantes, cribrum quafi formant, unde continuo itidem'exftillat i exfpi-

A a

4 , .dissert AT I.O. M ED-IC A -

rat hüniór Sdïïva noraine veniens, omnefque oris partes internas hume-
ôans atque i{£)gart5. â. Lv U i!; - i

II I.

Hinc famofa fane amp; Celebris fluit.CI Qusftio ? quomodo fcilicet in
glandulis hxc Salivas ex fanguine fecretio jjeragatur. Quidam enim fo-
lum a particularuîe a'^pororum glandulariüm figuratiofie certa hanc Sa/t.
va ex fanguine gderatioocnv'dependéré i-audader affirmant. Sic in-
quiunt aqua tranfit per poros corii , non autem aèr: fic mercurius auri
porofitatem ingreditur , mipiiigt;e yeïP ?qilt;ar rTqtiia refpondent hi poruli
hnjns hgurationis . alii aherius generis amp; difpofitionis particulas fufci-

perenati funt ;: . S^ quam;,graviter horum fententia sgrotet , virorutn
doaorum veritatifque amantium judiciis relinquam.

Fàtebor requjr^^quidem aliqualem particularum refpeflu pororum fi-
guranonem , nt unum cprpus poffit percolarc amp; tranfgredi per aliud,
hoc tamen dixero ex tali tranfitu non femper fieri corporis tranfeuntis
mutanonem , nam' farina per cribrum transmiffa , manet farina : fi co-
leum per corii poros permcans, manet oleum : fed fanguis per glandu-
las falivales tranfiens mutatur colore , odore , fapore , confificntiâ amp;
natura: .ftatuo ip;itur amp; merito praeter fimplicem tranfitum; fieri magnam
mutationem, part^uJarupique quarumdem conjimaionem aut disiun-
ßionem aliam.que^pjane modificationem , amp; hanc mutationem non nifi
in fermenfo peculiari inveniendam arbitror : eodem fere modo quo vi
demus cervifiam per, ftrmentuin.. ita. mutari ,, ..ut vim inebriandl
acqmrat ', quam vim ante ejus fermentationem non expcrimur ad
plures quamvis forberemus cantharos. inbsp;r gt;

• V.

jptiflimo, quamvis nsreat nopis omniöus aqua nihilominus tamen ut
in re adeo obfcurâ aliquid dixiffe yidear, affirmare audaftcr audebo amp;

JU 'gt;^®rumqueglandp.!aru.m,hpbeodam effe rationem . qusduo

ad hanc aa.onen, omnjr^ jra CQtictirrum amp; confcrunt, ut fine illis nuf-
quam-poffit fahva generari,: qu.m opinionem paucis faltcm confirmabo
omnia enim recenfere oti, penoria retardât. Sic primo quia plures ferun.
tur nervi ad glandufas Sahvaies , qu.m ad motum amp; fenfatLem reoui-
- Vnbsp;fpir.tuum animalium copia ad i!!as devehnor: iatn ve

ro hsc^fpirituum cppia^fanguinem ç^krrimppropeilit per arâiffimas glan'.

înbsp;' 'nbsp;duli-

dulirum fibras, tertio falivalis fanguis tunc imbuitur fpirituofitatc unde
»liter difponitur ac afficitur. quarto fpiritus ille dum commifcetur fangui-
ni effervefccntiam quafi aut fermentatiohcm excitabit , unde particula-
rum quarumdem conjundio aut disjundio , ficque fanguinis minima
naturalia difponuntur ac in alia Salivam formantia concrefcunt ac dégéné-
rant : non tamen ideo putandum omnes totius corporis noftri humores
efle ejufdem naturae, conditionis amp; qualitatis, licet eodem fermento illai
mutatio Sc fermentatio , fieret j quia idem fermentum diverfis commix-
tum liquoribus, diverfam quoque rebus inftituet alterationem amp; muta-
tiohem. Quinto fpiritus animalis glandulas ingrelTus illarum fibras diverfi-
mode movetamp;infledit, unde non mediocris iterum mutatio ortum du-
cere vaiuit. Sed audio huic meae fententiae opponentes, quod fcilicet
diffedis ncrvis adeoque fine fpiritibus animalibus adhuc fiat fecretio : ve-
rum huic amp; fimilibus argumentis Cut pote brevitate/n affedans) non
fcriptis fed verbis inter dilputandum erimus fatisfafturi,
,nbsp;V I.

Ad glanduloi vero quod fpedat, illarum ftruduram confiderandam
velim, quatenus etiam conférant ad humoris noftri generationem
duU enim ntn funt niß fibra minutifßma inter fe valde amp; ar^e convolute :
in quas cum tota fanguinis roafla fubftantiâ fuâ ingredi nequeat, péné-
trât tantum illa quae ad falivam conftituendam a fpiritibus animalibus
apta redditur : amp; quod glandularum ftrudurae habenda fi ratio, probat
herbarum diverfitas in codem agro crefcentium amp; eâdem aqua irrigata-
rum, quae tamen herbse diverfos edunt effedus, ut in Salvia , endiviâ, ,
plantagine, maluâ, See. attendenti patet t fed claret hoc magis in pomo
citri cujus flavedo fcu cortex exterior conftat fale volatili amp; oleofo, inte-
rior albicat Sf fungofa eft, internus fuccus aciditate gaudet amp; forfan in
diverfis cellulis diverß : fernen oieofum ac mucilagmofumarecenfitis dif-
fert attributis : qui fucci per unum pedunculum ingredientes diverfam in-
diverfis locis amp; partibus tamquam giandulis fubeunt mutationem : quod
jdem de fanguine afferendum judico. Plura lubens fateor in re tarn in-
tricatâ ulteriorique enodatione digna occurrunt , fed ne limites difTer-
tationis tranfgrederer , 8f a via conceptaque materia longius aberra-
rem gradum figo, difcurfumque refeco: clariora tamen magifque elu-
cidata quifquis cxoptat , adeit differtadonem de fanguinis purificatione
humorumque fecretione naturali Viri Clariffimi. ^Nobil^mi amp; ex-
perientiffimi Dn. Friderici Godefridi Barbeck Philof. amp; Med Dodo-
ris ProfefToris mei longe celeberritri ad ultimtim ufque refpiratio-

A 5nbsp;ms

nis terminum omni honore debitâque obfervantiâ venerandi ac refpeÄan-

-i . ,quot;1 . • , ; i I-X f.

Hifcc praèmiflïs ulteriüs yela vcntis exponemus , amp; Saliva tiriufn feut
cffcduum dilucidationem (qua fieri polfit evidentiâ) attingamus, quod'
ut feliciori tamen fiat Sydere , humoris noftri principia minimaque ejus
naturalia examinare nunc allaborandum venit.nbsp;itaque praeprimis

copiofà fatis !gaudet-aq»2 quantirate, ut pote colore amp; confiftefitiâ uhii-
cuique Janae mentis ac matuH judicii palpitabile eft. Inhabitant ac lati- '
tant Subaquofis particul« acidas, guftu licet minus cognofdbitó ab efFe-l
lt;Su tamen probabiles, fic faliva in lac injeda kâis coagulationem infti-
tuit, particuiafque butyrofas accafeofas a ferofis fecernere facit ; nón fe-
cus ac fi humor acidus in lac inftillarctur j materiam vifcidam amp; pitui-
tpfam falivae ihhirentem nos docet Chymia fidelis rerum natura magi- '
fira, faliva fcilicet deftillanda deftillationis initia in buHas abit, quae non
nifi vifcidam atenacem adefle indicant materiam : ignem ubi fortius ur-
gemus humidumque magïs evaporamus haerentem experiemur in fundo
retortae praeter particulas* craffas materiam acrem acrimoniâ fuâ linguam '
noftram ferientem, adeoque falis nomine compellandam ; hinc Saliva ad
lapides politos projeóia cos maculis tingit, aquâ forti ac fitinßi fuiffent.
Et quis de ejus fubtilitate aut volatilitate affenfum fufpendere audebit j
ut pote notiffima ex vi quâ pollet deobftruendi, tumores pertinaces rel'
foluendi , dolores fedandi amp;c. fic faepe graviffimi arthritidis infultus
ex inunâione falivae jeiuni hominis leniuntur ac depelluntur
...nbsp;VIII.

Sah va igitur non fimplex, verum exiam recenfiris divcrfi generis par- gt;
ticühs conflata fefficit amp; conftituit blandiffimum tempcraiiffimum tamen
atque corpori noftro amicifrimum humorem, quique propter particula. gt;
rum débité inter fe conjunâarum varietatem ac multitudinem fefe facilJi,
me amp; abfque omni repugnantiâ permifcet omnis generisliquoribus atque
alimentis, ut vifcidis, oleofis, craflis, ficcis adeoque non irrationa-
biliter univerfalemenftruum ftatuatur: quandoque tamen facilius, cifiusquot;
amp;-aptius cum his vel iftis alimentis commifcetur-, fed hoc propter alias
contingit rationes, de quibus agere hic locus non eft '

IX.

Non immerito nec abfque ratione , majoris nimirum evidentis gratia
praemonendum duxij( memorata modo minima liquoris noftri natura-
Juin ftatu natural! femper .habere locum , quo diftinguamus ab ilia Sali-

^nbsp;v2

v« difpofinone m ftatu prster naturafi dominium poffidente. ut fepc
numero jam falfam jam magis amaram illam comperiamus , qui amari-
tudo aut falfedo fi non ab halitibus talibus ex inteftinis amp; ftomacho in
os afcendent.bus illamque mficicntibus , fairem fanguinis temperamen'
tum ad juftitiam didum , fublatum indicant : fie aliquoties Salivalem
roftrum humorem in calcem concreviffe varias teftantur hiftori^e ,
fed ab his cafibus ut non naturalibus amp; prxternaturalibus greffus
ayocemus amp; ad naturalis ac optime fanis prsfentis falivs utiJitates ex-
phcandas tranfgrediamur.

X.

Quid vero praeftet fanitatis continuationi , quamve utilitatem amp; com-
modum prïnobilis nofter liquor corporis humsni ïconomiae confervan-
dae procreet nunc difcutiendum. Saliva praeprimis non tantum oris
cavitatem irrigando , asfophagumque inungendo ac pro alimentorum
tranfitu lubricum reddendo unice ac primario infervit verum verodegiu-
titionem feu motum partium oris internarum continuât amp; partim efficit
guftufque fenfum ex bac inundione ac madore refultare monet Md'
pighius : irrorat priterea amp; humeôat cibos quofcumqueaffumptos, pri-
mamque ex ilIis tamquam menflruum elicit tinauram, particulas alimen-
torum craffiores amp; fermentationis difficiliores blandiffimâ fuâ fed pene-
tranti conftitutione amp; elTentià pervadcndo comminuit, vifcidas incidit,
craflas fol vit , amp; verbo dicam pro ventriculo difponit amp; pr^parat, hinc
os tamquam primum ftomachum , falivam vero ut ejus fermentum ap-
pellate imo ftatuere quid abhorreret.

X I.

Hoc oris fermentum, fi ita vocarî liceat, praeftantius multo amp; excel-
lentius evadit , amp; majorum adhuc profefto eft virium prout in diverfis
glandulis fecrerum genitumque fuerit, codem plane modo quo vide,
mus in diverfis corporis partibus amp; glandulis diverfum generari humo-
rem, ficaequaliter ( minus licet fenfibifiter) differre ftatuo Salrvaw in-
glandulis faîivalibus majoribus genitam , ab illâ in glandulofâ oris tunica
fecreta : quibus ita fe habentibus amp; mature confi Jeratis nullus negabit di-
verfos hnfce liquores falivales jam commixtosamp; congredientes celcriorem.
longe fermentationem alimentorumque pleniorem amp; perfecSiorem iircifio-
nem ac digeftionem procreaturosfore : exemplo meam illuftrabo opinio-
nem, ficcervifia, aqua, panis. !ac ejufque ferum amp;c. in unum vas in-
jefta ( calrdà exiftente tempeftate ) brevi temporis fpaîio fcrmentari ac
difTolui, q;Uotidiam docet experientia. Hinc itidem habemus diverfa ci-

bûruaï

borum genera in unâ caenâ alTumpta minime efle quandoque infalubrîi

fed fïpe melius fermentari amp; ad concoâionem difponi.

XII.nbsp;1

Nec haec de laudabiliffitno liquore dida fufEciunt, verum vel feorfiin ,
amp; .folum, vel alimentis mixtum, jam deglutitum ac per œfophagum ia
ventriculum ingreffum comitemur : ibidem enim non minus ac m ore
ejus praefentia amp; aftio requiritur, craflas fcilicet utalimentorum particu,
las attenuet , earumque incifionem adaugeaf, amp; diutius inhaercndoinru-
gofis ftomachi plicis, majorefque exinde induendp vires (acida enim ita-
gnatione magis acefcunt) fermentum ftonaachale acuit, unde ipfum ven-
triculum ad ci bum appetendum difponit amp; appetitum fufcitat, hinc bo-
na fit ciborum concodio amp; fermentatio , unde poft exoptatam amp; debi-
tam peraftsm concoâionem , non nifi bonus amp; laudabilis exfpedandus
venit chylus : ficque totius corporis noftri sconomia a Utyk ejufqus
conftitutione ut plurimum dependére,unicuique fatis prater jam memo-
rata, probat fequens aeternae veritatis tritum. Qmle fermentum talts chy.
Im, (jualts chylui talii fanguis, qualis fanguit tales humores, quales huma,
res tales funSliones aüiones ^ fanitas,

XIII.

Praefatus jam liquor continuo a Sanguine fecernitur , copiofior tamen
de die quam de noSe illa fecretio peragltur , copiofifiima autem con-
fiieto tempore menfaî , quo non folum halitus ac vsports adinftar ex-
fpirat , fed veluti ex fpongiolis compreflis aqua , ita hic liquor propter
glandularum preffioncm a mufculorum circa has partes exiftentium mo.
tu ortam cum impetu exiliens, copiofiffimo fermente cibos imbuit ;
liquoris hujus copia feu quantitas quamvis difficulter determinari poflit,
ampliflims tamen atque excellentiflimas facultatis medica: verfatiflimi
conftanter affirmant, intra i a. horarum fpatium ad uncias decern imo
îibram integram in fano amp; adulto pofle generari ; amp; quoniam acido
fpiritu verum blandiffimo tamquam bafi hic liquor conftet, maximam-
que cum acidulis habeat convenientiam , non tantum m faijs Jjxivi acri-
moniâ enervandâ,fimulque depellendâ convenit, vcrum vero in fanguine
depurando fpiritibufque animalibus ab acrimoniâ liberandis amp; corrigendis

primarium fibi vindicat locum.

A 1 V«

Nec folum SaUva fanis praebet tantum commodi amp; emolumenti, nï.'
inirum ut, vitam trahant exoptatiffimam , id eft fantim corporis ftatum
fionfervet amp; perpetuct fed amp; ipfis segrotantibus recuperands faniratis an-

fiun

fajHpraebct; quâtenus fcilicetijiCut ex urinâ Sd puifu morbi varii eorum-
que conftitutioncs cpgnofçuntur ) ita tx Sativà ligna petuntur quibus quot;
morbus antea in obfcuro laiitans faepiffime cqgnofcitur amp; in luceiti ye-^
nit; hioc non.improbanda e;c liquore noftro petita figna , fed, deceî'fa:-^
pe variis in morbis linguam , orifque cavum introfpicerequot; , ex quibus'^
tamquam lumine meridiano irradiante, medicus veras morborum caufas
amp; materiam indagare amp; rimari poffit, ficque excogitate medicamcntj
talia, quibus morbi caufa cjufque vis ac radix ex corporé divellatur atque '
cxpellatur.

XV.

Sed quo magis hujus liqupris vis atque commodum pateat, cjufque'
in corpore noftro utilitatis amp; neceffitudinis radii clareant atque fulgeant: '
coHtrarU enim contrariis opfoßta magis eluceßmt ) non immerito Saliva: ut
inertis aut deficienti» (ymptomata perluftrabimus, hic corpori noftro uti-
liflimus liquor ubi deficit, graviffimus ac moleftilfimus eft affedus,,
ita ut fine illo nullus terrarum felicem diu ducerc queat vitam : aridurn'
enim redditur os, ejufque partes ficcitate afEciuntur fummâ , unde ha-
rum partium motus minus viget, deglutitio impeditur , guftus minui-
tur, quandoque aboletur, appetitus profternitur »deficit enim plus minus
ve fcrmentum ftomachale, unde concoquendi facultas imminuitur, hinc
alimentorum débita non peragitur fermentatie, minorque eorum attenua-
tio amp; diflblutio.hincchylus minus attenuatus fed vifcidior, obftruélio-
nes mefentcrii, .atrophiam ac univerfi corporis cpntabefcentiam producit,
fanguis vero ut amp; humores gencrantur vifcidi, unde in vifceribus aliif,
que corporis partibus cachexia, obftrudiones, fanguinis ftagnationes,
inflaramationes, hxmorrhagia, hydrops, aliique milleni hujus farinse morbi
ortum trahunt.

'nbsp;XVI.

Eft itaque Saliva liquor feu humor non excrementitius fed corpori
ejafquc fundionibus maxime neceffarius, utilis atque prsftans, hinc
cxhortor omnes quotqaot jam occupât malus mos ac confuetudo falivae
continuo amp; ioconcinne exfpuendae atque ejiciendx , quod non folura
contra honeftatem grave ac deforme deliftum , fed quantam çorpori
noxam ac fus fanitati detrimentum attrahant, qui naris emun(aae ex
jam didis levi negotio concipere poteft, hic quoque de tabaco quae-
dam proferre occafio locique aptitudo cxigunt atque impellunt, amp;
quamquam roulta hoftium millia me circumdantium intuear, per pa-
renthefin tamen amp; pace veftrâ tabaci amatores, ejufque ufui amp; fumi-

Bnbsp;gationi

XVI Sed V. calid^tTty eofrequemer utenttbHS, bas adjertr.ox^,
,nbsp;ment.

- -Pr^nobilis'hujus liquoris nnturaliter infipidii,'àc omnibùs liqu^l^
t^fer^rfSgeneratio amp; fecretio déficit primopropter macen® ffZl

Cu 'uriS ie SrV?xcrLio'nc Simiâ, déficit fecundo falivx fe-

ÎZZZ vi o'Suas addiftas glandulas requifita dcfertuf matena,;

amp; 'Tï^ni falivalium aiiqualem compreffionenr, aut obftruflionra
P'Tl Stt obfenbsp;in luccWndîanâ lycernatn .accemfc-

sed omiffis

Sîbfansuinlsnaturdwm feu prtncrpiortrt' :; ut enîm-ex pacfîca acf
Ï^Ifi^tarum particularum harmonica unione , àtque squalt proport.o-

d si JX^ null^que.c^reris prxdominentuf) npn foium tranquiH. »
Sima hùmorumUnium fecrétio, .verutp întegernmm erump.t ftati«
SSnornine gaudcns.-' Ubîvéro débita hfeepmaptorum rntt,gtHgt;

1-!nbsp;r-:nbsp;—

-bJanxiique cncrvatio deftftiitur^ cortuit^orporiyiceconomii ficqué refol-
.vuur exadiffimum hoc.liorblogium , tempfecamentum ad juftitiam ewi.
-nefcit, ficque.principiavkicuJisiac atoplexibusainiciftiniis foluta ^quibUs
lt;ontineri fas eft) jugr quodammodo impatfentia, abfque omni propo't-
-tione amp; ordine, tumultuario motu in corpore noftro turbul^te cir-
lt;umgyrantur , unde varii morbi(amp; variorum humorum impedita fecre-
itio' quod ipfo Hypp. exprimit lib.de prifcâ medicina , r/zeß inquit .m h-
-Mine amp; amamm amp; fit!fum., '^ duke^ acidum équot; àcerbum , jexcentaque
'alia r ^a mixta ^ inter fé conjmUa ^ tempérât a-- neque per/picuaifunt,
neque .hominem Udunt , ubi vero horum qui! fecretùm exiflsrit , atque ip-
fum in/e ipfo fuerit, tunc confpicuum efl ^ hominem Udit. ^c.

xix.

Deficit itaqtie primo Salivae fecretio propter acidum amp; maxime aufte-
-r^um , quod particulis fuis afperis amp; harnatis quafi , alias particulas ad-
huc débité a fer invicem disjundas contrahit , connedit, ardiufque cotj.
jungit , ficque ob,aciditatem aufteram' fanguinem coagulando , particu-
las falivam conftituentês in voluit, atque ita fecretionis impediroentum:
hinc in pluribos morbis ex acido oriundis-, ut fcorbuto , melâncholia,
terrore, febnbu? quiburdam intermittentibus amp;c. parum amp; fïcpe nil Sa-
-hvx fegregatur..^ Sic clariffimus Sylvius lib. praxeos cap.-55..foJ-;5,2j.
ubi agit de urinâ , ita loquitur arBior humorum um debetut acivlo '4c
proind: fucco pencreatice vel lympha male affeEits ^c. vide quoque articalum
fiq. Si quamvis mefanchoiici 'dicantur'fputatores , illi exfpuimi propt»
Salivï Vitium amp; defeftum ; amp; hunc meum hâc in re conceptum pro-
•baiit ultenus atque ftabiiiunt rufticarum quasrelas , quod fdliceti hysme
-furnmo exiftente frigore , difficulter fecernatur butynim a laöe quia
«cidum aufterum audum particulas bucyrofas arde amp;-firmiter detinët
amp; contrahit. Hujus acidi amp; auftéri caufam procatardicam fex rerum
nonnaturalium Vitium fubminiftrat, ut alimenta acria acida, acidis coa-
■^ita, aèr frigidior ac,afperior-, vigilise protrad«, triftitia, odium , me-
lancholia ex rebus deperditis contrada , nimius corporis motus, nimia^
que humorum excretio amp;c.nbsp;.

■ .nbsp;■ x x.nbsp;■ ,f.[ï - ■

i Deficit fecundo Saliv® fecreiio Fjtione falis lixivi volatil is amp; oleofi,^
dum particule bilem formantes feu qualitate feu quantitate triumphant,
unde aeftus fummiisac nimia fanguinis efFervefcentia, omniumque humc^
rum vehemens agitatio , hinc eoroindem confufio ac motus tumuifü*^
fus, qiuare particulae^gravitatis amp; levitatis, fig^U'amp; magnitudinis refpe-

B 2nbsp;du

DISSERT AT I O MEDICA

- ßu diverfam fubcunt rautationem amp; fitum , «jusque ita quot;utats amp; agi-
-tatï.a iuftâ fecretionis v,â fiftunt atque defledunt : hinc .n febr.bus ca-
lidis amp; ardentibus futnma fefe, manifeftat fitis . non quod m corpore de-
ficiat falivalis humor feu materia . fed quia ob copiam f^is 1'^v. confun-
d ur, turbulentcque c.rcumgyretur , ficque fecerni ceffat : amp; haec cerrè
tk caufa. cur fummo exifiente aeftivo calore . butyrum uerum non fe-
cernatur a lafle . fummi quamvis impenderentur labores : mcreda um
• Leaorem ad ïftatem pra;teritam remittimus , augctur vero hoc fal lixi-
^vumrfimilium alimentorum abufu , (ale volat.li abundantmm a nim.o
çorptwis motu, vigiliis continuaüs. ab ira: fummoque aeris aeltu amp; lu

milibus.nbsp;XXI.

poiTet tertio Saliva fecretio aliqualiter deficere propter ni^miam pîttiit«
copiam fanguini commixtam. unde fanguis cralfior ac vifcidior parum ef-
fervcfcens lentiffimo circulatur paftu (ut ex languidorum amp; torpidorum
pulfu parvo ac tardo tamquam figno novimus ) ficque arâ.fiimas glan-
Sularum fibras ingredi amp; permeare incptus. Vel fecundo quod tahs pt-
tuita particulas aquofas ftüicet falivales involvat amp; m fui quodammodo
naturam vergat: piM enim ml nifi vifitda materia ed, mjusparticnlx f
hep ittidmm .ad., motum d^quatenus cohérent. Hinc morbis chron.cis a pt-
ta ortis detenti , quandoctue de cris ariditate , labiorum cuticulam non
rare folucnte querelas agunt. Hujus v'ifcofitatK caufam antecedentem amp;
procata-^dicam iterum producit vitium in fex rebus non naturalibuscom-
roiffum , quaiia fniK omnia quœ fanguinem amp; humoreî reddunt vifcî.
dos. utp»(cKmarini, caro vitulina, animalium extrema » fomnus loi^
e.or vita fedenta. ia amp; curis vacua , aër humidus amp; nebulofus, aut fri^
î,du»., t3rda:excremeniorum excretio amp; fimilia. Utrum vero ob pic-
fhoiam ad vafa v. gr. aliafque adhuc ob ranones faJlvaî fecretio dehcere
aucatî hic diutius non dilquiram, cum certus partium contentarum nu-
Lrui ac diveïfitas., omniaque fanguinis. prinupia noadum fans.da.

^nbsp;xxiL .

Ut enim fine praxi inutiîis ac fatua judicatur theorfa, ideoque operae
pretium duxi» hifcê.theoretice amp; fpecu!ätive;propofitis ^ datifque caufis
tam proximis quam remotis curam fubjungere rationalem r. verum tamen
CUM pro eaufarum diverfitate variatïda erit : fic ubi oh acidum de«
ficie SalivK^ fecretio » conveniunt medicamenta taciduir. comgentta Se
iflûiogentia. Qualia funt omnia aromatica , fudorifera amp; acidum co^

M

t T ^

tentratitia, ut fal. vol. corn. ceru. fuccin. antimpn. diaphor. ocul. cancr,
cxcfnpj.gr.

çt. Aq. mmb.

ptileg. ann.
•uit. matthiol.
theriae. ^vj.
Arnim, diaphor.nbsp;'

Sal. c. c.
Spir. c. c.

fal. armon. ann.gtt. x,
caflor. Bij.
Laud, opiat.gr. ij,
Inbsp;Syr. menth,

■Miß. cochleatim fumat.
magnïrum quoque hic funt viriura ex'radicibus, herbis , amp; fem.nibus
aroroaticis amp; fale volatili conftantibus vina ita difta medicata • diïta in
tenm bona fervetur, abftinendo fcilicet ab ulteriori acrdorum ufu , cor-
vchementiî raelancholia , quin hilaritati amp; joco potius ftu-

....nbsp;XXIII.nbsp;'

Sic acrimonia falitra lixîviofa ubi in corpore ruxurFat, unde tantus m
fanguine tumultus. curatur primo acrimoniam Safinam corrigentibus»
infrmgent.bus, ut tartar, vitriol, fpir. nitr. dulc. aqueis illam diluen-
tibus, he oprata omnia ut laudan. oprat. diafcord. frac, methrid..
. qUE acnmoDia jam eorrefta extra corpus expellatur per fudorifera, diu-
retica, purgantia. per oleofa amp; vifcida ut oleum amygd.dulc.emulfion. ex
4. fem. frig mai. quibus particule turbantes involuntur fic vinum vi-
demus calidiflima aëris tempel^are in vafis turbari amp; confufe agitari, tunc
vero œnapols gluten aquâ maceratum vafis imponunt, unde vinum
. cvadit darum ac a motu violento defledit : amp; quia formuIaru.Ti myria-
.desexftant apud aurores, tum quisque ex didis tales fîcile formabit,
ideoque rexadeobfervatisdisra? règulis, vitando fcilicet quïvis acria Sc
aromaticâ) ficco tranfibimuspede.

■ . ,nbsp;XXI V.

Diximus theC jr. pituitae copiâ falîvs fecretionem po/Tedeficere, arque
tune incident,bus amp; attenuamibus-aromaticis, acido amp; falc lixivofixöamp;
Volatili praedms, urendum.

K j;

,nbsp;■ [■ ■•'•Jnbsp;.inrnbsp;......

angelic.nbsp;,lt;) s

heleti. aa. fß.nbsp;quot;

acori. vert
raphan. rußte. lt;«»
Fol. majorat}.nbsp;.. ^

Iteita.

ca'aminth. Moat.^ti'm.t'

Sftmmit. centaur, min.

abfynih. pont.^^nbsp;.nbsp;••

Flor. anth. aa. p. ij.
fort. citr.nbsp;.v,

.nbsp;aaraat: aa. ^Z'nhnbsp;'•! .

Sem. anif. fanic. aa. à^]'
cinam. acut. Sij*

tur. Hamp; fugiendanbsp;vit.m qui

nienta. quinnbsp;detenti ftudiis. hi

ducuntfcdentanam, cun^-nbsp;fedpr.-

• inquam optime fibi coniulerent ii ?nbsp;'

■ cavendum ne quid nimls, nam hypp. aphor.
turlt;e eß inimlcum.nbsp;idcoque benevole ac harum re-

■ Sednbsp;ri Î «b,u™plt;,. qu. .bi

rum inteliigens leftor diiiertatiomsnbsp;;ntn^re- ausque fi minus

nus elabori applet, ingenunbsp;'Jf ™ Si ern^ devin ces bene-

vera arrident, redira amp; veriora ^o^^ ^^^ ^^^ ^igno tuo nuxilio viribt^s-

ficiis. Tibi Vero Deo Ter. Opt. Ma-^

quot;Sr m^ftS aeS SdaSt in nomi.. thi
'^oCm , pîoximi utUitatem amp; mei ipfius umpor.km .ternamque fa-
lutem.nbsp;•

c o-

c O R O L L A R I A:

\\\ - y

: i ,

Sipirhm '^Inî fomnum auget. j ; . . ^ . .

SI.;-; ■nbsp;■ ; , -.„i ••

Spiritui 'vini fomnum feUït. i £ •nbsp;■

jt i.

Vivent mn nutritur neçeffarto toto i;îta tm^

pore, . ..quot;•'quot;p'-^nbsp;- - ''■■quot;gt;

Qui medice 'uivit, miferrime mvît.

y. '

jii./i
KiXJJri'Jw

Qui medtce vivit'-;felicijfme vivit

' ' V.. i; ,..

' - . 1 1

Saljixjvum'/îtkn qnandoque ixfimguït,

l^on pne refpiratione y fed fine puîmomm
mott^ 'vivere pdtep animai . , '

-fij' j;.-, . , ■ ' 7 -to;;nbsp;v^uj mt '

■ ...... ; ■

.i:nO.'o;iT.? .2nbsp;XîJOKflA

/ IN BONO R EM

• ! i. • rt-' :.....

nobilijjîmi, DoâijJîmij art ifque Medica peritißmi

Dnu'Dni:

HENRICI CANTERS.

»

Laudite Najades, citharam Driadcrque parate,
Fer te mihi. Vires, mecum cantetîs honores,
i Vos filuiffe nefas, vefter nam plaudit Àpollo,
^ Dum ccrnit Medicum celebrari Laude triumphum
J Prxoniam florêre artem , numerumque fuorum
Augen : merito praecitigi flore nepotem 5nbsp;' ^

Cujus Sc ingenii Dotes , ufumque medendi .
Nos jadare licet, fi poflint Laudibus acquis ' »
Jaftari, cui fata Dabunt memorabile nomen
Echo OMEN ? vox qua;nam repetit modulamine Difla
FICTA J Echo duplicat refonando carmina Laudis
AUDIS i quod noflrae Décrit Mufse ; illa rependit
PENDIT, prompta venit Dominum cantare peritum
RITUM collaudare 'facrum , plaufufque ciêré.
VERE, doóloris Dando Lastatur honore ,
ORE , nec aegris nudis fuccurrerc Verbis
HERBIS, arte.potes, veftrâque ,Coronidc gaudent ,. ^
PLAUD-ENT : jam fcàndas generofe pulpita,- palmas ^ *
EN ALMAS, Phœbi velentur tempore Lauro,
AURO i te Duce'lîam fugient contagia fxvi

înbsp;iEVI, tu coges properantia fata morari,nbsp;' ' i

SOLARI, feftines «gris afferre Levamen
AMEN , magna feret, Debet tibi, praemia Numen
LUMEN, Quam fperas major tibi^oria furget
URGET, ousfoVale,J-i^ngaeyp tempore Vive '
VIVE. 2 Z - -

Hifcc fancis gratulatur ö* fratrem fmm
bonorare voluit

ARNOLD. SWINCKELS, S. S. Thcol. CanA