disputatio juridica
INAVGVRALIS,
ad
V A M,
FAVENTE DEO TER. OPT. MAX.
Ex Auäoritate Magnifici Reäoris,
S.S. Theologis Doftoris, ejufdemqueFacultatis in Inclytä Academiä
Ultrajedinä Profeflbris Ordinarii, Vcrbique Divini ibidem in
Ecclefiä Prsconis,
u t e t
^mplijjlmi Senattu Academici confinfit , KlohiUjJimaquc
FamlMtis JVRIDICiy£ Decreto ,
Ó.
SummiCque in UTROQUE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè folenniter amp; More Majorum , confcquendis.
fublica Cenfura ^ diß^mßtioni fiibjicit,
LUCAS WALCKIER, Lugd. Batavus.
A.D. 10. Aprilisy hora locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academia:
Typographi , cb bc Lxxxix.
Jur. Utr. Do6tori , vitrico , parentis
loco vener ando , colendo , ob multa
ac magna in me collata merita, qui-
bus omnibus, nifi aliquod mei erga te
animi faltem grati argumentum ex-
taret publicum , indigus nec non in-
gratus videri poteram : accipe ergo
non donum ; fed fyngraphum , non
liberatoriam fed confefforiam tabellam,
quam tibi
Depotißm peBore, animoque humiUimo
OfFero amp; infcribo
Lucas Walckier, ault;äor.
On fum nefcia muliebremnaturam pro im-
becilla haberi, ipfainquit fequioris Sexus
Tortia ^ in Tlutarcho. Neque tantum in
rebus gerendis tribuendum mulieri, quam
quot;viro. Virilibiis eas occu^ari negociis inde-
corum ejpj haud immérito cenfuêre Ro-
mani. Traßantioribus .emm animi tngenti dotibus
ornantur paffim mares ; unde in multis fœminarum de-
teriorem ejfe conditionem non dubitavit noßer tradere
Tapinianus. Haßque ab omnibus officiis civilibus re-
moyentem videmus in regulis Juris Vlpanum. Et
quis iUarum non mifereatur ? quarum efl non tantum
praß are objequia mar it is ^ non tantum partus fußine-
re pericutum ^ non tantum prima fatis moleßa impli-
cari liberorum nutricationi , fed amp; qua adv er jus pro-
pria perhibentur labor are commoda^ adeoque amp; olimfub
perpetuâ fuêre cognatorum tutelâ. ^ajqne fita fr agi-
Utas in repentinam fape deduxit propria fubßantia
perniciem ^ curent ilia intus domum ^ traäent illic
lanificium : unde lana praferri olim nova nupta foie-
bat -^ hac maxima eßo mulierum virtus ßne vel mi-
^^a. de its ßt foris fabula. Arcebatur ßola quoque
matronalis a teßimonii in teßamentis diBione ^ arce-
batur a publico judicandi officio prohibetur ah obeun^
do magtflratu, ab Kyidvocatorum Trocuratorumque
fnuneribus -, ita eas loquentes ^ in Juvenalis Satyr a
audias ;
Nunquid nos agimus caufas , civilia jura
Novimus, aut villo ftrepitu fora veftra movemus?
Excedunt munera civilia domeßica cura modum, exer-
cenda in civitatis veljudiciorum confpeBu : requirit
virile officium virilis animi conflantiam , quam ipfam
exigit fldejußionis etiam negocium. Alio infuper fenfu
virile eß officium fe virorum immifcêre catibus at-
que adeo in fexus faminini tendit pudorem , ea agere
qua agenda viris ^ Theodora inßar Jußinianaa j ab
ipfo imp.er at ore (^viro uxorio~) adhibit a inconßliumj
praßdibus jur are in nomen muliebre jujßs : Nov. 8.
tit. cap. vin. ut jam non unius fed duorum foret im-
perium J nimis nempe facilts mariti , uxorifque fat
ambitiofa. Sed hac explodimus ^ ut amp; imperatorio
fuperbientis in ßolio , atque Alexio afßdentis marito j
mulieris ( de qua Nicetas ) arrogantiam : noßri enim
inßituti jam eß de prohibita Senatusconfulto antiquif
ßmo fœminarum iiiterceffione qua fequuntur ventihn-
da proponere : jaxit Deus ut bene.
DIS.
-ocr page 5-disputatio jur.idica
iNAVGVKALISy
Raeclarè fané ac perquam egregiè ait
M. T, Cicero in orat. pro Cluentio.
ZJnaquaque res ßtb cognitionem cadens
ex vero fm principio optime ^ reEliJJî-
me cognofcitur , ht eo bene intelleào ,
extrema multo facilius intelligi poßnt.
Nec etiam Sulmonenfis vates hxc igno-
ravit, qui hune in modum cecinit.
Dimidium faüi qui bene cœpit habet^
Ne ergo virorum tam illuftrium monita rejiciamus , amp; hanc
fatis nobilem materiam, omi/Tis initiis, atque origine non re-
petita , feu illotis (uti ajunt; manibus aggrediamur ; amp; nos,
in hoc noftro propofito , principium ab origine , quae in
' quâcunquemateria potiffimum fpeàaçda venit 1.1.ff.de O.J.
deducemus.
A 5
II. Prii»©
-ocr page 6-I T-
Primo quidem temporibus Dm Augusti, mox deinde
Claudii , ediflis eorum erat interdidum , ne foemina pro
viris fm imercederent l.i.ff.h.t. quia ab eis facilius amorede-
cipiebantur l.i.ff. dedonat. iut.vir, uxor, ftd poftea plenius
iifdem fubventum amp; improbata omnis omnino mulierum in-
terceflio , nempe illo fenatus confulto , quod juxta Ang.
Tolitian.l.y epifl. ii.Bellejanum vocatur. Item SCtum de in-
terceflïonibus l.^o.D.de cond.indeb. five quod de interceffioni-
busfaeminarum fadum eft /. 15. /. 29.nbsp;/.j. Q.h.t.
Beneficium ampliffimi ordinis, utamp;decretum patrum, quod
de intercelTionibus faftum eft, dici folet /.lo. m é-1.19.
C.ecd. fed vulgo Vellejanum vocatur , quod M. Syllano,
amp; L. Vellejo Tutore Coff. faftum eft. /. 2. §. i.f.h.t.
Reperitur autem tantum femel M. Syllani confulatus in fa-
ftis fub Tiberio A°, abV.C.771. aChrifto nato 20. quam-
vis non fimul cum Vellejo conjunftus j ergo faltem ex ff
apparet Tiberio Imp. conditum fuiffe hoc SCtum, amp; verbuni
Ulpiani poflea in /. 2.§. 1. ff. h. tit. intclligendum efTe de tem-
pore pofteriore fub eodem Tiberio, qui ibi Claudius dici vi-
detur : nam Tiberio etiam inditum fuit nomen Claudii r amp;
conftat ex 1.16. \.ff. h.tit. refpondilTe ad hoc SCtum Ga-
jum Caflïum Longinum , qui confulatum geffit Imp. Tibe-
rio Ao. Salvatoris 31, Sed amp; aliud in jure noftro occurrit
SCtum Vellejanum quod Vellejo Rufo, amp; Osterio
Scapula ColT. deaffignatione libertorum , Claudianis tem-
poribus originem debet /. i. ff. deafign. libert. Nomen accepit
non ab improbo aliquo homine , qui malis moribus optimae
legi occafionem dedit, ut in SCto Macedoniam ; fed a Con-
fuie Vellejo Tutore , qui cum collega fuo M. Syllano hac de
re ad Senatum verba fecit (hoc eft retulit) ut apud Fromin, z.
deaquadna. Cic. 8. epifi. fam. ^philip. 8. five mentionem fecit'
ut apud Cic.i. epiß. ad Attic 14. Lw.30. UtipleraqueFe-
natufconfulta a Confulibus^j^nomen accepere , quamquam amp;
non-
-ocr page 7-nonnunquam ab alio ut ^ SCtum Macedonianum vel ab
ipfa re de qua caverenntnbsp;de quo egregiè Ca-
pitohnus m Gordiano Uti etiam nobile illud\«.LL/«/.
'sonorem faftum, quâ
de re vid. Macro!,, uy,^ Gell. noß. an. Ub ^lpZ
' p'^opnumnon Jnol
h bute «y ^ ƒnbsp;P^Pquot;'quot;-quot; ^^^^ vim legis
Quod Marcus Syllantu y é- Vellepu Tutor Confules, verba
tMdeobUgat.m,b^nbsp;'nbsp;rea fièrent,
Q. D E. R. F O. D. E. R. U. I. C. hoc eft : quid de ea re
m r; ' rnbsp;^^Iconfuluerum
m alu Anton. Auguftinus m traftatu de SCtis, pro O. fub-
ftitu^t P. .dnbsp;, amp; omittit V, fed I. C. fumit etiam
pro cenfmrmt, vel cum aliis, it^ confulerent : amp; refcrc
Iä;nbsp;'nbsp;Confules verba
feciirent ita ftatuêrunt. Adfidejußones ^ r^mui dationes pro
aim, qmbmmerceßerimfamim permet SCtum, tametß Jtea
fquot;. '^îr.' '^S 'vMibus officiis fungi, amp; ejus generis ohliza.
tps.bfirmgt non ßt .quum , arhitrarlfenatJm, feBe atquL
dmefalluros ad qms de ea re in jure ad.itum erit, ß dederint opc-
ram, ut m ea re Senat us voluntas fervstur.
Ex quibus apparet, SCti fammam breviter in eo confi-
Itère , nefal. ex mterceffionibas mulierum adverfus illas uHa
onatur efEcax obligatio amp; adio ; quod fi autem convenian-
coaipetatexceptio adverfusagentes. Ratio autem hu-
JUS SCtiefti quia cum fint incautiores nec videant periculum
?e?ffnbsp;' ^^^nbsp;'quot;quot;»'■quot;ibus periculum
SJT ^''rnbsp;iquot;firmitatem, amp; imbec llita-
.^quot;'^'quot;quJafepiffime contra propria
'njoda iaborare inveniuntur, uti dicunt Impp. Honorius
amp; Theo-
-ocr page 8-amp; Theodofius in C.de fponfalibus adeoque rede Quinail.
declamat.ii^.amp;it, per feimheciIIa res efi famina, nec male etiam
mulierum confilium vanum amp; mutabile pronuntiat Ifidor. in
cap.for.x.de P^.S. Quae porrô vitia cum adhuc validis ipfisia
hireant radicibus , merito etiam moribus noftris interceffio-
nes mulierum funt prohibita;. Groenew. ad rabric.C.h.t. Ve-
rum in Gallia hoc SCtum prorfus exoleviffe funt qui teftan-
tur : interquos ^{kMornac. amp; etiamnbsp;adrubric. D. amp;
C.h.t. qui, hoc SCtum ediflo Henrici IV. Parifienfi,
menfe Aug. Anno 1606. abrogatum efTe, referunt. Quin etiam
Fetrm Stockmans decif. 14z. author eft hoc SCtum ceflare mo-
ribus quoque Antverpianis.
Defcribi poteft noftrum SCtum; quod fit Privilegiummu-
lieribus concejfum competens ad hoc , ne ex interceßonibus fuis ef-
ficaciter conveniri poßnt. Dico autem elTe privilegium amp; qui-
dem quod non huic aut illi mulieri tantum competit ; led
omnibus /. 1. e^ 2. §. i. D. h. t. cum datum fit faeminis intuitu
rei familiaris /. r. §. i. h. t. hinc etwm hiredibus concedi-
tur. /. 20. C. h. t.
Occurrit hic nobis verbum intercedere-, quam autem fignî-
ficationem in hac materia fibi vindicet , videamus : accipitur
variis modis ; Aliquando fumitur pro intervenire veluti, in-
terceditdivortium, in l. fruBusj. §.Papinianus l. f. ßlmoMa-
trim. non raro etiam ufurpatur pro eJfe : uti ; intercedit mihi
cum illo amicitia , familiaritas. Sïpe etiam pro impedire, ut in
l arbitra '^j. ff.famiLercifc. Sinon intercedat atatisauxilium, id
eft impediat. Sic etiam Tribuni plebis , (quibus jus interce-
dendi conceflum erat (tefte Gell. 1.15. c. iz.) dicuntur inter-
cedere cum fefe opponunt injuriis amp; violentiis : idem etiam
s^ud Suetonium , Livium , nec non Clt;efarem, dénotât. Non-
nun-
-ocr page 9-nunquam etiam intercedere pro alio , eft pro alio deprecari: amp;
ä contrario intercedere contra aliquem eft alicui ohjiare velob-
eJfe. Pltn. I. ji. c.i. Sed omiffis aliis, quas apud lexicogra-
phos , ^Tsó^nt Calvin, Spieg-Brißon. videre eft, fignificatio-
nibus, mihi non abs re efle judicatur , quod hie intercedere
fit idem quod fpondere, fe interponere, feu fidejubere Cic.ad
^mc. ^ lib. I. Accerßvit ad fe , promißt, intercept , dedit:
quam igitur fignificationem merito amp; nos ampleiäimur.
V.
Intercedere'xtiqvLZ eßin fe reciptre allenam obligationem five ve-
terem five novam I. z.^.pen. (^ttlt. l.S.§.i.ff.h.t. I. i8.C.h.t.
mlla habita differentia qmlis vel cujus ßt obligatio, ylltenam di-
co, nam quae fuum negotium gerit, ilia obligationem non re-
cipit fed facit /. 8. §. i. ff.h.t. At fub hoc SCto omnes omni-
no obligationes,comprehenduntur , five re, five verbis, five
quocunque alio contradu interceflerint l.z. §.4. ƒ. h-t. Ch-
jfiSi nihil intereft, five patris feu filii, five'extranei/. 2. §.«//.
ff.h.t.l. i.necmnl. 8. C.eod. Sive maris five faeminas 1.1. (fr 2.
ff. h. t. junBa 1.195, princ. ff. de Fquot;. S. fed ex auth. fiqua mulier
C.h.t. in obligatione pro marito mulierem non poflTe interce-
dere, conftat: idtamen non impedit, quo minus dos uxoris
ab ipfa lege obligata fuerit in favorem caufae primipilaris; fi
maritus ex eä teneretur fifco 1.5. C. de primip. uti amp; vir tene-
turviciffim pro tutela uxoris quo ad liberos prioris matrimo-
nii, contraftis nuptiis ante redditas ab ea rationes. I, 6. C. in
quibus caufis pign. tac.
V 1.
Primo quidem ut huic SCto locus fit, rcquirltur: utin-
tercedant;gt;ro alio , quod patet ex his verbis SCti : pro quibtts
'^'tercejferwt. Intercedunt autem pro alio quando vel veterem
novam oblgationem in fe fufcipiunt: veterem fufcipiunt
per participationera feu cumulative vel per tranflationem
feu privative : rurfus per participationem , quando prior ob-
ligatio in principalis debitoris perfona faiva manet, amp; mulie-
res accefforiè obligantur : quod fit cum vel fidejubent pro
alio / i.§. i./f.Ä.f. velaliumfidejubere aut pecuniam dare man-
dant é-j. ff. h.t, vel cum quod alius debet fe foluturas
conlhtuunt i.§. i. f. de conjiitutapecmin velcumalienono-
mme comprom.ttunt /. 32. §... f.dereceft, arbitr. vel cum res
tn^sL^ pr.ff h.t I iz.c.eod. vel fibiobligatas/. 17., pro
vel cum imtcedendi animo ^
jurerefpondcnt l.z6.ff h. t. Per tranflationem feu privative
prior obligatio recipitur , quando in perfona principali tolli-
tur, eaque in muherem transfertur: quod fit expromittendo
vel novando/.nbsp;g. ßconvencrith.t. necnonalieni
debitons defenfionem in judicio fufcipiendo, fefeque condem-
nationis penculo exponendo L primo z. %. fed etß^.ff.h t
nam amp; hoe cafu quafi novatiofit /. 10. uff. de in rem verf.
t. zi.ff. defölm. Novam autem obligationem (qua in alio
non conftitit; recipit muiier. cum fe ab initio, pro alio ream
pnftitmt, ut fi cum Titius pecuniam mutuam elfetaccepturus
mterpofita fit muiier qu^ acciperet Titio datura /.
8. ^.ßc»m ejjim. 14./. h. t. l. 4. /. 19. /. a. c. eod.
Bx his ergo prxmiffis liquidó liquet, quod pofllnt mu-
tuumaliofque contradus celebrare, quibus fe obJigant fine
lufceptione alterius obligationis; polTunt ergo pro alio folvere
/.4. C.h.t. L I.e. eod. aut quamlibet rem in fo/utumdare l lt;
f.h.t. licet folvendo pro alio majus periculum rei familiaris
iubelie videatur, quam intercedendo, amp;ubi majus periculum
eft ibi magis fubveniendum elfe equum fit. /. i. f. ff. de
Carhmagt;i.edmo. Verum enim vero facile muiier quibufvis iJ.
lecebns, dum non (Intit rei femiüaris periculum, ad intcrce.
dcndum induci poteft , aii fadlimi fenatus confuluit, diffi,
cilis vero raulier ad folvendum, cum ftatim fefe damnum paf-
furam fentit. teftis eft Ulpkaus in /.4-nbsp;h. t. PofTant
etiam
lO
etiam donare; fed cum illad genus hominum donare non fo-'
leat Z. I. infi»'jf- àedanat.imtrf^.^V. amp; id ipCum^cóntra
earum naturam fit d. 1.35. j. fi^, donat. inter V.amp;F.
facilius ad obligandum quam* alienandum induci pofTe viden-
tur /.4- I-h. t. etiam fuo debitori mulier pignus poteft
remittere neque enim fic intercedit /. 8. f.h.t. quin amp; uxor
maritum debitorem fuum libérât rede à pignore, etiam ftan-
te matrimonio /. 11. C. h. t. licet donare marito non poffit.
I'I. ff. de donat. int. vir, amp;»xor.
V I I L
Secundo requiritur ut mulier fine fraude intercédât : frau-
dulenter intercedit mulier tantum unico cafu, fcilicet quando
ipfa diffimulat fuam interceffionem amp; creditor ignorât I. 11.
/. 50. l.zj. ff. h.t. alias five ipfa ignoret amp; creditor fcit, l.\z.
h.tit. five ambo ignorent ut in l.i'j ff.h.t, five ambo fciant
fubvenitur mulieri arg. d.l. ii. amp; ideo quidem mulieri hoc
ultimo cafu fuccurritur: quia non videtur deceptus qui fcivit
.1.1,^.1.infiu.ff.de AU- enift, Ratio^ autem bujus requîfiti in
CO pofita eft , qiiod mulierum infirmitati non calliditati fuc-
curritur I. p in fin. C. h.tt amp; tait aVatTwfi/î yvtuta^v to c/'oj^
THÇ o-tintAÎiTK^KXMç »ideft'j Decipieutibusmulieribui Sena-
tufconfuitum auxilio non efl. l.i. i. lo. l.i^.ff. h.t.l. ').C.
h. t. Wijfenbach. thef. ult. difp. lo. p. i. cujufmodi impofturis
haudimpar efle mulierum genus ex ipfo patet mulierisdido.
Ktturn 5 rsdvtm TiK^viç cropârei^
^alorum quidem amnium nata fumus artifices
Callidijftma.
Multa hic adferre exempla difficile minime foret : fed unum
'ex Mornacio colleftum fufficiat. Matrona quaedam Parifien-
fis marito peregre agente , filiam mati-imonio elocaverat,.
i'lico dotis viginti millium coronatorum promiferat ; Scriptis
interea literis ad maritum, ne ratum haberet quod ipfa ejus
quot;''or gefliffet. Hoc cafu ergo (fc. fi dolofe intercedat) mu-
B anbsp;lier
II
lier fi beneficiohujus SCtiuti velk, replicatione doli remove-
tur. /. 6. in fin. /. 13./. h. tit. ^ /. 18. C. eod.
Tertium requifitum eft , ut creditor fiiat mulierem pro
alio intercedere: quia , excepto cafu in th.2. ignoranti credi-
tori exceptio SCti Vellejani non obftat l.^. l. 11. 1.12. 1.19.
^.^.fi^.h.t. amp; fi ab initio cum muliere contraxcrit, ac igno-
raverit interceffionem fubefle, ceflabit SCtum : alioquin ne-
mo cum faeminis contraöurus eflet: quia ignorari poteft quid
aduras fint. /. 11. Zgt;. h. t,
X.nbsp;'
Quarto requiritur, ut mulier per interceffionem dammm ,
aut incommodum fentiat : nam fi mulier contra SCtum pro
me intercefferit Titio , egoque mulieri id folverim , amp; ab ea
Titius cam pecuniam petat , exceptio SCti non eft profutura
mulieri 1.16. f. h. t. ^ l. 24. ead. quod etiam Frifiï Curis pla-
cuit Anno 160Ö. zo.Decemb. in caufa Jelle Syoerts Weda-u^e
cum focia appellante WybeVlbesgeaffelleerde. Teftis eft Joh. a
Sande decif- Frif. Hb. tit. 11. defin. i. Ratio eft: quia Senatuf-
confultum voluit lapfis- lasfifque auxilium ferre , quo noa
fgent fi non Isedantur.
■ Ii
Videamus jam fubjedum hujus SCti , feu quibus compe-
tat hujus SCti Beneficium /. 24. §. z.ff. h. t. auxilium. /. 2.
C.eod. Auftoritas 25.. §. i. C.eod. vel exceptio /.y.
deexception. amp; primo quidem competit mulieribus l.i. pr. t. 2.
§. i. /.25. §. ßn. amp; t. t- f. ^ C. ad SCtum VellejMum. (liccc
audoritate amp; confenfu patrum interceflerint. Zoef. h. t. n. 5.
Trutl.feUa. difp. voUi. difput.i^.thef.i-lit.a.Coßal.inl. i.f,
h.a. Pérez.,bic. n. 10. Couiênfus enim paternus non rtmovet
mulie-
-ocr page 13-mulieris fragilitatem : etfi aliud fit in SCto Macedoniam y in
quo non agitur de fragilitate fiüifam. fed periculo quod patrem
manet, ideo ceflät, fi ejus confenfu fiiius mutuo pecuniam
accepcrit /. i6.f. ad SCtumMacedonianiim) mulierum appel-
lacione hoc loco comprehenduntur qu^cunque fexus fsemini
funt feu rnaritatae, feu vidus, feu vers uxores , feu putativ
va;, feu virgines, feu corrupts, cum prsdiftsjegesgenerali-
ter loquantur. Excipiuntur tamen illuftres faEmins, qus ali-
quam Majeftatem vel Regalia habent: uti Regins, Duciffs,
Comitiffs , tefte Hering, de Fidejujf. c. 7. n. 517. fiqq. 8c
cum ills maximis virilibus officiis fungantur , amp; non priva-
to tantum patrimonio : fed amp; Regni faluti confulere intelli-
gantur , non temere D. D. nonnulli volunt rationem SCti
haud pati , ut illarum intercefïïo irrita fit. Secundo: Hsre-
dibus mulierum /. 7.14. 20. C.h.t. hsredes enim ejufdem po-
-teftatis amp; juris efle , cujus fuit defundtus, conftat ex l. 59.^,
deReg.Jur. amp; quia hsc exceptio quoque videtur rei cohsrere
l'j.^.L.ff'.deexcept. Non tamen utentur hsredeshujusSCtibe-
neficio, fi teilamento mandaverit iis muiier utdebitumfolvant,
quia hoc cafu videtur efle fidcicommiflquot;um , quod eft donatio
qusdam. Hsredes enim onerantur invidia amp; confcientia qui
fpernunt voluntatem uitimam/. 5. C. de religiof. gi- fumpt.fun.
ubi Mornacius. l.i.C. deS. S. ecclef. hoe modo etiam in Frifia ju-
dicatum refert Joh. a Sande dec. friß hb. 5. tit. ii. deßnit. 7.
Tertia : Fidejulforibus mulieris intercedentis /. 16. §. 1.1.19.
fin ff. amp; l-14- amp; fiq^- C. h.t. l. i.ff. de except, etiam non
rogatis, totam namque obligationem lex improbat /. i6. s.
D. h. t. unde denique. Qmrto ; competit procuratoribus
earum/. 30. §.!.ƒ. Ä.r. ne intercedat adio mandati, amp; ei»
qui pro iis intercedentibuspignus dedit. l.z.ff. tjmrespign...
X I L
Opportune hie poflquot;et qusrK An fi mulier amp; mas fimul
interceflerint, mari pro futura fit exceptio ? Nos pro negativa
opinione concludimus, amp; cum Papiniam ftatuimus, quod
B 5nbsp;fubw
-ocr page 14-fubduârâ perfonâ mulieris contra marem in folidumdeturaaio,
nec habeat beneficium divifionis , cum is non ignoraverir vel
ignorare non debuerit mulierem fruftra intercedere L
Fidejuß. amp; I. ly. D. de R. J. eandem fententiam fequuti funt
Cujac. lo. obfer. 25. Zoes, hk n. 7. Wiß'enb.p. i. d^p. jo. adf thef.
15. Perez..n.ii. Sandedecif.Frif.lib.-^.tit.\o.defin.i. Quam-
vis alius cum minore intexxedcns, perfonâ minoris per reftitu-
tionem in integrum fubdudâ , non nifi pro parte teneatur.
Cujus rei ratio manifefta eft, quod aetatem facile ignorare po-
tuit , fexum ita non potuit. Et quamvis forte minorem eflè
fciverit , incertum tamen fuit auxilium reftitutionis, quod
nec paffim, nec temerè datur, fed caufa cognita l. 7. §. 8. /. 24.
ult.ff. de minoribus.
Opponitur hoc SCtum creditori, ejufque hœred/bus /. 7.
§. I. jf! de except, cui intercedendo fœmina vcl alius hujus no-
mine fe obligavit l.i.ff.h.t. dummodo creditor ((ëcundum
ea , quae antea dida funtj) eam intercedere non ignoret, da-
tur etiam contra omnes, ad quos res ex interceffione perve-
runt l.dt.^.i.f.h.t.
EflPeâus primus eft. quo ex SCto mulieri detur exceptio i
qus eft perpétua amp; etiam poft fententiam recSè opponitur /.
ii.ff. ad SCtum Macedonianum qua fe tueri poteft, amp; quidem
. in quam plurimis cafibus. Vide Mejer. in C, I. A. h. t. th. 4.
Sed fecundum veterem procedendi morem , fi liquido de in-
terceffione conftaret praetor ftatim adiionem denegabat. /. 2,
^.i.ff.h.t. in verb, ne in eas aBio detur.
Secundus effedus hujus SCti eft, quod fi mulier vel erro-
re
'l«
re Juris, vel fafti folverlt,poffit illud repetere condiâione in»
debiti /. 8. §. 3. /. 24. §. z.f. b. t. amp; l. 9. c. eod. amp; /. 40. f. de
condiä.indeb. Secus eft in Senatusconfulto Macedoniano d.l,
40. quia illa exceptio eft in odium ejus, cui debetur. Prae-
terea datur quoque petitio, five adio in rem , vindicatio ni-
mirum rei, per interceffionem feu pro alio pignori datse , a
quovis poiTeffore l. 52. §. i.nbsp;h. t. Homnßm. Si tamen
mulier obligationem , vel alienationem hifce remediis irritam
reddere nolit ; fed potius adione mandati, contra debitorem
proquointerceffit, velit agere, poterit /. 51.
Tertius efFedus eft , quod , licet mulieri per SCtum fuc-
curratur, priftina tamen actio in debitorem principalem, eu-
jus obligation! mUiier acceffit 1.1. §.ßn. 24. uit. ff.h. t. amp;
veteris débitons fidejuffores l. 14 ult.%.fin.ff.h.t. detur-
Vel fi per novationem obligatio in mulierem tranflatafir, Pre-
tor, refciffaillainterceffione, amp; fubdudâ quafi perfonâ mu-
lieris, pro ut Joquitur Gordianus in l. 8. C. h, t. priftinam
aâionem creditori in debitorem reftituat ; quœ inde reftitu-
toria, refcifloria amp; utilis dicitur in /. 8. §. 7.9.10.13. amp; l.
24. §.2. junda /. 15. §.»//,/. 16. »•«ƒ«. l.ult.f.h.t. L 16. C.
eod. Si vero novam obligationem (de quâ fuperius didtum)
in fe mulier receperit ; in ipfum , cujus caufa fœmina con-
traxit , datur aéèio utilis , adeoque hic obligatio contra
iftum magis inftituitur, quam quidem reftituitur, amp; obliga-
tur eodem genere obligationis , quo mulier fuit obligata.
Verbi grat. fi per ftipulationem mulier, amp; illequafi ex ftipu-
latu convenietur l.^.^.pen.ff.h.t.amp;cl.io.ff.eod. modotamen
conditio perfonae pro qua nova obligatio fufcepta eft , non
obftet, qualem cafum habemus in l. k.infin.ff.h.t. de nomi-
ne autem hujus sdionis egregiè agit Cujami Itb. 16.0.27».
Summam inanum huic difputationi cum fit animus, impo-
ncre, reftat ut videamus cafus , in quibus ceffet hoc SCtum,
qui plures in jure conftituuntur, amp; in quibus mulier rede amp;
validé fe pro alio obligat, ita ut ex fua interceflione non tan-
tum in foro foli, feu feculari; fed etiam in foro poli, feu con-
icientiae teneatur. Quorum praecipui hifce verficulis conti-
nentur.
Caßbm in dsnü mnlier fpondenda temtur
Pro libirtate, ^ pro dote, renmtiet , ^fi
Decipiat, preciftm capiat, caveat que fecmdo
Debenti fi fitccedit , Ji debit a capit ,
Sin minor efi credens, ß commoda propria gejßt,
Sed cum Jïnguli non-nuüa egeant explicatione , nec etiam
in bonum fatis ordinem redadi fint , non male nos aduros
putamus, fi ad tres clafles eos redegerimus : ita ut : prmo :
ceffet propter Privilegium amp; qualitatem creditoris : ßcundo:
propter qualitatem ipfius caufe pro qua amp; in qua mulier in-
tercedit : amp; denique tertio : propter fadum mulieris. Ex
prima clafle denegatur mulieri exceptio SCti Vellejani: fi apud
minorem creditorem pro ejus debitore qui non eft folvendo
interceflerit l.ix. jf. deminoribnsi-^. ann. ratio eft in /. ^z. pr.
ff- h. t.
Ex fecunda clafle ceflat hoc SCtum fi faemina major 25 an-
nis pro alia qualibet muliere , quae licitè matrimonium con-
trahere poteft, dotem pollicita fit : tunc enim confeflionem
omnino adimplere cogitur i. ^i. ff.de j are dot um l. ult. C.h.t.
vide Cyprian. Regn. ab Ooflerga , nec non Wijfenb. ad eand. /.
jint. Hering, de fidejujf. cap.'].n.ä^lt;^i. Ceflat etiam fi res fuas
obliget dotis conftituendx gratia /. 12. C h. t. Ratio hujus
exceptionis eft favor dotis d.i.ult.C.h.t, cujus caufa femper
-ocr page 17-S: ubique praecipua eft , cum publicè interfit dotes mulieri-
bus fervari Li. f'filut.matrim, Unde illud hic addo , quod
ambignum putes, an maritus uxorem ob non folutam dotem
domo exigere poffit? Negatur pofTe : /.ii.§ i. C. derepud.
Nov. 22. c. i8. non obflante d. l. uit. C. h.t. Fach. comrov.
48. Branch, z.mtfi. 1. Si vero pro filia dotem promiferit, alia
ratione cefTat SCtum , quia fcilicet fuum negocium intuitu-
pietatis geffifTc creditur d. l. 12. C h. 1.1.14. C.dejur. dot. etfi
de neceffitatc plerumque filiam mater dotare non teneatur d.l.
14. C. de jur. dat. Ceflat etiam: fi fidejubeat, vel exprcmif-
for exiftat apud dominum pro pretio libertatis fervo collatse
l. veterem C. h. t. cujus causä multa contra juris rigorem
conftituta funt. /.24.§. io.ff.de fideicommif. libert. §. uk.infl,
de donat. Ceflat denique fi pro alia quadam pia , causa inter-
cefl^erit, uti pro ftudiis, alimentis, aut pro incarcerato feu
incarcerando: Captivorum namque amp;carceratorum caufapiit.
fima dicitur. 1.16. C.dedonat. Amon.Fab.inl.^J.il.def. 16.
»•l.i.
Ex tertia clafle ceflat hoe SCtum fi callidè amp; dolose inter-
ceflerint, amp; creditorem deceperint, negotium fuumefl!e men-
tita, /. 4. /. 11. /. 30. ff. h. 1.1.18. C. eod. de quo fupra. Ceflat
fiex interceffione non fiat pauperior l.zx.ff.h. t. vel fi mu-
iier pro fua fidejuffione pretium , aut rem pretio aeftimabilem
acceperit l. 23. C. h. t. Sed quale amp; quantum illud pretium
efledebeat, quod mulieremaccipere oportet, ad hoe, utbe-
neficio Vellejani privetur, controvertitur. Donello modicum
etiam pretium fuflScit, etfi pro magna quantitate illa intercef-
ferit. iz.com. 32. Sed cum hoe nulla lege definitum fit, ju-
dicis arbitrio relinquendumputo arg.Li.^.ult.ff.de juredelib.
amp; /. 13 5 ^.z.ff.deV.0. Johan, Frid. Boëckelmann. in comm. in
'^'g'fi. ad h. t. §. II. Pretium autem acceptum eflïe, creditor!
folenni feriptura vel alias luculenter , probandum eft. /. 23. C.
€gt;.d SCtum Fellejan. Ceflat fi muiier fibi ipfi contrahat , ve-
luti fi ab haerede haereditatem emat, vel aas alienum haeredita-
rium in fe fufcipiat, vel profuofidejuflbre intercedat /. i^.py,
ff. h. t. vel pecuniam tanquam in ufus fuos mutuam accipiat à
creditore, ignorante quod eam velit alteri tradere, amp; fi quo
alio cafu mulier non decipitur, fed colore qusefito , ex pro-
pofito libenter decipere vellet, ideo SCti beneficio deftituitur
/. II. ff. l.io C.h.t. CelTat fi mulier perfedae setatis, hoc eft
major 25.annis poft primam interceffionem, elapfo biennio,
fe rurfus obftringat : fivecavendo, fivepignus, live fidejuf-
forem dando. Ratio hujus exceptionis eft, tum, quod mulier
contra iteratumaßum nil poffit opponere , prxfertim quando
eft ex intervallo repetitus Mafiard.de probat. I. ^.conclu/. 1264.
tum quod ex prolixitate temporis non alienam fed fuam cau-
fam agere videtur /. 22. C. h. t. vid. Cyprian. amp;Wefenb. ad d.i.
amp; fatis lepidè ait^ PubliM in A. Cell. noii. Attic. 1.17. c. 14.
Nsptmum acctifat, qui iter um naufragiam facit.
Pro marito tamen nec iterato interceffio valet ». 134. c. 8. équot;
amh.fi qua mulier C. h. t. Scotan. difp. 54. thef. 15. Anton. Faber.
h. t. d. 16. ij. magis itaque pro marito , quam pro aliis mu-
lieri fidejubere vetitum eft, quia majus eft periculum ne à viris
fuis uxoresimpellanturad temerariam fidejuffionem : exceptio
eft, nifi, ut dixi, pro marito incarcerato, ut eum liberet,
fidejuflerit arg. I. pen. C.h.t. Fab. C.h. tit. n. 8. Celfat amp; hoc
beneficium , fi mulier donat, licet ab alio mutuum acceperit
ut donaret , vel fi pro alio folvat fine interceffione l.^.
/. 5-/. h. tit. de quo fupra. Ratio hujus exceptionis eft quod
fenatus obligate mulieri fuccurrere voluit non donanti d. I 4.
§. I. Ceffat denique fi renuntiet Senatus confulto Vellejano
l.li. §.4. ^ 51./, h.t. amp; arg. I. U.C. eod. I. fin. amp; awh.
matrixavia C. quand, mul. tut. off.fung.pojf. Nov.i^Z C.j.
Nov. 94. c. 2. Sed haec exceptio variis opinionum fludibus agi-
tata fuit; nam alii nec exigus audoritatis viri ajunt eam non
nifi in quinque cafibus habere effedum. Primo r nempe fi
fiat renuntiatio ex legis neceffitate in cafu , fi mater vel avia
liberorum tutelam fufcipere velint, ad quam nonadmittuntuf
primo renuntiaverint SCto Velicjano matri amp; avk amp;l.
uk. C. qumdomuUer tut. of. fmg. pof. d. «01/, 94. c. i. in med.
nov. 118. c. 5. Secundo: fi jurato renuntiet Jafon. in anth.
Sacramenra pubemm num. 55. C. fi adverf.-vend. Tertio: fi
mulier poft biennium ex quo jinterceffit SCto renuntiet l.ii.
C.h.t. Quarto: fi inftrumentum fit publicum, nec non tri-
no tefte confirmatum /.zj. §. 2. C.h.t. Quinto amp; ultimo fi
muher proeo , pro quointerceffit judicium parata fit accipe-
pere, ne in veterem debitorem aâio detur ; fed primo tamen
debebit cavere fe exceptione SCti non ufuram d.l. uit. §. pen.
ffquot;, h.t. ne creditor decipiatur amp; judicium eluforium reddatur.
Hugo Donell. cotnwent.jftr. civ.l. iz. Mp. 52. uef. âlterA Mufes,
Alii nequidem jura tam (de jure civili fcilicet) admittunt re-
nuntiationem Math. Berlich. praB. concluf. part. 2. concluf, 19,
num. 11. Bart. in amh.fi qua mulier. n, uit. C. ad SCtum VeUejan.
nam de jure canonico (cui in materia juramenti indubitanter
ftandum^ eft ) omnes conveniunt mulierem exceptione SCti
iVellejani non adjuvari fi mediante juramento ei renutiet. per
text. inc. ex refiripto ext. de jurejurando. Alii diftingunt num
in eodem inftrumento quo mulier fe obligat pro alio renun-
tiet SCto Vellejano , amp; non nocet renuntiatio ; numexinter-
vallo temporis poft obligationem, amp; yalet Dec. amp; Alciams ad
l.pen. C, de paSlis. Alii diftingunt inter judicialem amp;extrajudi-
cialem renuntiationem , ita quidem ut folam judicialem tan-
quam validam admittant. argj.ult-^.pen f.h.t. Quos fequi-
tur Math.Wefenb.f. ad SCtum Fell. n. p. Alii amp; ipfam judicia-
lem rejiciunt Johan. Zanger, de except, part, 3. c. 9. ». 5. ^
Wtjfenh. f. h.t. ». 16. qui ad d. §. penult, refpondet. Alii, amp;relt;5l:e
mea opinione , contemptis fere omnibus diftinôîrionibus fim-
pliciter condudunt: quod mulieres SCto Vellejano renuntia-
re poffint: Joh. Frid^ Boekelman. adf- h. t. §. 11. Perez., hic
».25. Cyprian, thef.^. difp. ad pand.i^. ^ adl- 52. §.4. Ever-
hard. Branch. zvavT cent. z. afiert- 40. ut équot; Fachin. 2- controv. 60.
niodo certioretur de fuo privilegio : quia alias ignorant hoc
fuum beneficium amp; ignorantibus non nocent renuntiationes
§.!.ƒ.de tranfaU. vid. Andr. Gail. lb. z. ohf.77. n. 3.
C anbsp;amp; ra-
-ocr page 20-amp; ratio hujus exceptionis eft : quia hoc SCtum iquot; f^voreia
^u rStn eft introdudum /. 40./ decond.pd. amp; quot;ullus debi-
Sfquin quifque poffit favori pro fe introdudo renunture
men ut jureCodicis novo non opus fit renunt.at.one, ümu
Sris intirceffioni publicum tale inftrumentum non üt adh^
bitum, qualenbsp;pr^fcnb.t m i. 23. §. a. C.Ä-^ In fup e-
mo Frifis fenatu judicatum ait Sandius ejus interceffionem m
privato inftruftiento faftam , etfi renuntiatvo acceffent, non
valere 3. tit. 11.def.z. amp; cui igitur bono renuntiatio, li^ris
W re^gnet interceffio? Sed Frifiorum illud )US m Hoi-
landiaobfervari negat Gramw. ad I.z^.C.h.t,
X X.
Quid fi mulier interceffionem fuam jurejurando firmavit?
coVafu five ea juris fui peritafit, fivenon , caret auxiho hu-
LsCti faltem jureCanonico: quia,us,urandumomne, quod
non vergit in detrimentum anims. fervandum eft fände , amp;
etiam cum patrimonii amiffione Pfal. 15. -t/. 5. habetque iHud
vim claufulaequod adus valeat omni meliore modo quo valere
poteft. Pegnera decif. 146. ». n.
Caeterum quamvis mulierem pro marito contrahente Ede:
iubere nullomodo poffecautum fit jure Romano AmhJ qm
^^r C n. rede tamen excerpfit nobis Waßenm invrax.
tum etiam teneri ex contradu mariti fi i lanbsp;quot;feft et
jufferit,- neque in Hollandia. neque Ultrajed. opvis elt ea
foücita difputatione quam habet CL
uxor ifti Authentic« cum jurejurando renunciare debeat tm.
n. 20.
I N A u G u R A L I s. ZI
XXI r.
Corollam vice vêtus amp; ardua hic eft tradanda quaefti'o»
Anmnlter (pofito primo quod poft renuntiationcm idonea
fic fidejuflor) / accipiatur m majmm fummamqumdebet debt-
ter principalis , teneatur in fummàm concurrentem ? Nos cum
Uipiano contra plerofque interprétés eam omnino non obli-
gari, exiftimamus. /. 8. $.7. 8. f. de fidejuf ^ mand.§. 5.
ifijt eod. Quam etiam fententiam Ciariffimus Promotor , (ex
quomemultumprofeciffe haud diffiteor) ampleftitur. Ratio:
quia ea fidejuflîo eft contra formam juris, l. 49. in fin. f. de
fd ejujfor.
Judicio mea charta ttto fi difplicet, eflo.
Eflo velut nulla pagina Jcripta manu.
Sin qu^ contineat , qtteù deleilabere, mecam
Utere , non meriti figna favoris ermt.
^ ty^n duorum fratrumvel firorum Uberiprl-
mi gradus , cum fili exifiant , fuccedani
patrio in capita , an vero in ßirpes. R. in ca-
pita.
I
^on dantur aBioues origine mixta partim 'm rem,
partim vero in perßnam , quamvis taks vi-
deantur.
^arelam inofficioß teßamenti non ejfe remedtum
aliquod praparatorium , fid Jpeciem peütionis
hareditatis , n^e aßeritur.
Jusjurandumjudkiale ßve ä judke delatum oh in-
ßrumenta noviter reperta retraCtari potefi.
Terfedid emptione, quodfit ßmul atque de merce amp;
pretio convenit, periculum rei vendita ßatim ad
emptorem pertimt.
Si dolus det caufam contra^ui bona fidei, contra'
(lus eß ipfo jure nuUus,
cum in illußn Academia VltrajeîHna
VoBorali Laurea
MORE MAJORUM
Empora prima fuse ftudiis facraflejuventsEi
A teneris dodas amp; coluifle Deas;
Egregiam laudem , petere amp; memorabile
nomen
Non eft exiguïE nobilitatis opus.
Dégénérés animos , amp; verre nefcia laudis
Peaora , Cïeleftis non fubit ille calor.
Sunt quos marmoreis fulgentia teda columnisj
Aëreafque domos .-edificare juvat;
Sunt qui divitiis decus immortale caducis .
Adfcribuntj auri quos alit segra fames,
Invemes alios, quibus eft placuiffe voluptas
Magna vins, vexât quos amp; honoris apex
Non hoc, te, latuit, fautor generofe Minerve^
Qui non ut vulgus tempora fallis iners.
Grata fed ante alias Virgo eft Aftrea camenas,
Scrutari Sc pkcuit jura benigna tibi.
Defpicis infani ftudium non utile vulgi,
Et pofita ante oculos cum ratione fiigis.
Scilicet abfumit tenebris ingrata vetuftas
Cetera, perpetuo nec finit efle, bona.
-Felices nimium ! Wa l c k i e r quibus uritur, ignes,
Felices i Saiidus quos ita tangit amor.
Felicem, te, jure reor, quem cenfus honorum
Et remanent mufx nobilioris opes.
Infinuas doftis mentem Geniumque tabellis,
Et fuper extollis nobile plebe caput.
Qu^ ticitis animi virtus fefe abdidit.iimbris
Virtus'jam rofealuce^ferena nitet.
Rara fides J animi candor ^ morefque probati,
Mente fub Aoniâ confociata micant.
Virtutis laudifque tux decurrere campum
Finibus anguftis pagina parva vetat.
■Publica commendant doftrinae encomia dotes,
Ingenii amp; célébrât munera quifque tui.
Sublimem ingenii quifquis miratur honorem
Plaudentique refert talia verba fono :
Hic dignus facrâ redimat quem fronde Minerva,
Doftorem amp;: merito pulpita clara creent.
Gratulor en palmae, prseftantis amp; omina fortis
Gratulor ingenium non latuifle tuum.
Florida florentem décorant nunc ferta juventam
Et donat titulos dux Themis xquatibi.
Sed reftant majora tuis (fie auguror) aufis
Ingenio amp; meritis Ixta trophica tuis^
Virtutique tU£E, fi non mens Ixvz PoëtiE,
Spondet honora tum poftuma fama decus.
Amico fuo integenimo
gratulabundus cecinit
Felicem, te, jure reôrj quem cenfus honorunt
Et remanent mufas nobilioris opes.
Infinuas do£tis mentem Geniumque tabellis,
Et fuper extollis nobile plebe caput.
Qu:^ ticitis animi virtus fefe abdidit-iimbris
Virtus'jam rofeâ luce '^ferena nitet.
Rara fides ^ animi candor ^ morefque probati.
Mente fub Aoniâ confociata micant.
Virtutis laudifque tux decurrere campum
Finibus anguftis pagina parva vetat.
Publica commendant doârrinae encomia dotes,
Ingenii amp; célébrât munera quifque tui.
Sublimem ingenii quifquis miratur honorem
Plaudentique refert talia verba fono :
Hie dignus facrâ redimat quem fronde Minerva,
Doftorem amp; merito pulpita clara creent.
Gratulor en palmse, prjeftantis amp;c omina fortis
Gratulor ingenium non latuifle tuum.
Florida florentem décorant nunc ferta juventam
Et donat titulos dux Themis cequa tibi.
Sed reliant majora tuis (fic auguror} aufis
Ingenio amp; meritis Ixta trophxa tuis;
Virtutique tu:E, fi non mens Iseva Poetce,
Spondet honoratum poftuma famadecus.
Atnlco fuo integenimo
gratulabundus cecinit