I N A G V R
D E
O,
M E D I C A
ALIS
Q^V A A/,
DIVINO FAVENTE NUMINE,
. Ex auöioritate CHagnißci Reäoris,
s, s. Theologis Dodoris, ejufdemque Facukatis in Inclytâ Academiâ
Ultrajedinâ Profèflbris Ordinarii , Verbique Divini ibidem in
Ecclefiâ Prsconis,
NEC NON
Amplißmi Senam Academici confenfu , Nohilißmaqae
Facultatis M E D I C Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Privileges
ritè , amp; légitimé confequendis,
Publtco examini fubmittit
LAURENTIUS BRAUN, Calm. Svec.
D E M O R N. Alumn.
Ad diem lo. Maß , horii locoque folitis.
Ex OiEcinâ Francisci H a l m a , Acadlemia:
Typographi , cb loc Lxxxix.
WBILISSIMO GENEROSISSIMOQVE
DOMINO
TRIBUNI COHORTIS SUECIC^
MILIARm
HOC TEMPORE APUD
BATAVOS MERENTIS
OPTIONI
FORTISSIMO
VICE-PRiEFECTO
VIGILANTISSIMO
M^CENATI
QUOVIS OBSERVANTIE CULTU
ETATEM PROSEQUENDO.
f E mir er is ^ quaß ^ quod TE in medio
0 belli flagrantis theatro conftitutum ^ ar-
' ■ mis miUtumque copis flipatum , inter
^ tubarum ßrepitum alloqui non v ere antur
^CHuße: S dent es quant o à tenera inde
f. atate illas ardore colas , quantoque infii-
fa-uoreïSgratiaiUas fo-veas , nonpoß.
Junt non ^ ut in ftmmo etiam ventorum
more acus nautica Tolum , ad TE, tanquam naturale
deßdern ßm Cetitrum , Sacrumque confugere Talatium
IVon latet quantam Hartem inter amp; CHußas concePerit an-
^Ifßfßs, modernaque conßrmare-videantur tempora contra-
J^-' GeherosissimedLinb. qui
duohacSacra utfehcißmo, ita admirando plane conjungere
didicißi vinculo , facereque ut ßerox Mars cum imocfnti-
bus Mußs mgeneroß Tuo peäore placidißme cohabitet. Ita
lUidevovißi, ut harum etiam arcana ßcias : hiCqueadeo
inbsp;- tit ilUus intima TE non ßugiant. Non ßor-
tior Miles , quam gnavus optimarum artium cultor nec
acMtior es Thilofophus ^ quam praclartts quot;Dux. Haflam vi
brare, aciem difpnere , pericula ßrmus ßubire , non magis
noßi, ac abdita mveßigare , intricata ßolvere . ßubtiliaque
natlr^'jrnbsp;ß^mper judicatum fmt Heroo fangmni
l^'J^tes debere , mdeque naturales quaß Virtutis impetus
hTß-TV-nbsp;equeßribus Martis exercitiis
^ peregrinationibus exßußitare amp; fovere : Maxi-
mum vero omnium cofdem quot;Doärina ^ Eruditione confum-
A 2nbsp;mare
-ocr page 4-mareïêperficere ; Si enim adlSTaturam eximiamaccefleritEra-
ditio, turn demum fingulare quid exiliere folet, tefle Oratorum
Trincipe TVLLIO. Hoe Artis amp; Martis contubernium ra-
rißmum efi j qtiod j utTv , GenerosissimeDomine, apid
Hyper bor eos adeo ameris, afiimeris, colarifqne:, efßcit. Hoc efiy
ob qmd digntm TE jtidicavit REX, cuiLegionum Praepo-
tentiBelgio foederato defiinatarum unam committere
pojfet: Hoe denique efi propter quod Terras hafce non citius
tetigitpesTuus^quamde TE iltaspervolavitFama^ Aulam-
que adeo implevitut , quod rarum^, claves Vrbis TIBI
tradere , T'rafeBumque TE ejus er ear e baud dubitaverit.
Jfi quo delabor ? Non tantum mihi arrogo , ut infignem il-
Itim latiffimeque patentem Laudum Tuarum campum ingredi
fufiineam: angufiior efi pagina , quam ut Ulis angufiiis cir-
cumfcribipoßt, imbecilliores ingenii vires, quam ut it-
lum digne peragrare valeant. Tacita potius mecum venera-
tione omnia volvensanxius fumquo fatolevi hutc'DiJferta-
tioni NomineTuo illustri fplendorem fanerari.,eamque
facram TIBI facere in me fufcïpiam. Anxietatem tamen
omnem tollit admirandus ille , quo [iteratos profiequeris , fa-
vor j. meque certiorem reddit fumma , qua in TE fulget
hmanitas , fereno vultu animoque TE benigno illam ex-
cepturum. ^odfi illud impetravero magnum me quid im-
petraffe exifiimabo. Tro qua tamen, quod reponam , non ha-
beo ^ nifi quod ^frater calidapro Nobilissima Tua Fami-
LiA vota j tejferamhiclinqiiamindubitatam, me, quoad vi~
X er 0, futurum
KOBILISSIMI ET GENEROSISSIMI
NOMINIS TUI
Dab. Ultrajc-
öi d. 8. Maji
Ann. 1Ó89.
Qaltorem T^evotiffimum
L. B.
THESIS
mpofitsE nobis brevitati litaturi, abfque pro'ixio-
ri non:iinis examine rem ipfam ftatim aggredimur,
de rigidiore Scliolarum cenfura fecuri : nominafTé
tantum juvabit Sndoris vocabulum furai apud Au-
élores dupliciter. (i.) Late amp;c improprie pro qua-
vis materis vaporofa: in quocunque fubjedo col-
leélione : ita Lentifcus Maftichen fudare dicitur
Renod. de Mat. Med. quo knfüFirgil. iv. Ecclog.
C^ dura querem Sudabunt rejcida mella : Sic flatus
apud vett. fudaffe leguntur , Bartholm. Cem.\i. hifi.91. amp; Cicer.deDivin,
l.z. Deorum Simulacra fudarunt : cujus rationem àoxTheophrafi. l. v. hifi)
plant, quia ex Cedro conficiebantur , cujus materia nata éft humorem ex-
Aidare: eodem modo feneftra, fpecula, canthari, poma, parietes hyberno
tempore fudare dicuntur. Hue referri debet mortuorum , qui dicitur.
Sudor, cujus exemplum, inter plures, hûittKornmann.demi-
racul. mortuor. p. v. c. 8. cujufque caufa effe poterit eadem ac ruboris iïlius
fubinde in cadaverum genis amp; carnofis partibus aiïis notatï , Flater. Ouxfi.
Med.Parad,N.%. (z.) Proprie amp; quidem vel ßriSie pro materiaerofcids itt
cute animalis viventis congregatione , quocunque illud fiat modo : vef
ftriäißme pro eo qui caloris ope per cutfs fpiracula prodit.
^.IL InOrtu vero hujus pofterioris oftendendo feceffum facimus abillis,
qui eum conftituunt Vapores nefcio quos i in corpore excitatos, amp; ad'
periphaeriam propulfos , ibique gelida aura in guttulas concretos : utpote
quod dogma plus quam dubium reddet vel folum rarefadis corporibus ne-
ceffario adfcribendum fpatium , quippe quod trecenties communiter majus
humoris fpatio ftatuitur , quale in machina nofïra hydraulico-pncumatica'
haberi nequit. Cui robur addit glandularum fubcutanearum cum valvulisquot;
fuis ftrudura, qus, quo minus tranfpiratio aliquaper exhalationis niodum
celebretur, vetat amp; prohiber: Nec Semerti humorem peregrinum ampleftr
poffumus , donec ilüus exiftentiam clarius dcmonftraverit ; Sed eum ih li-
quido illo limpidoque, fanguinis tamen purpura haâenusobvoluto hump-
re qusrimus , cum altera fanguinis parte integrali, Cruore, è cordis tha-
lamo per arterias in extremitates corporis dufto : qui ibi feparatus, partim'
per tranfpirationem foras prodit, partim per vetias amp; vaß lymphatica, pro-
ut fueritad oftiola haec p'articularum proportio , immediate vel mediate ad
centrum redit, reliqus msffx catholics mifcendus confundendufque, Hic
qüGm Divinm Senex lib-deglandul. fanguinem album , Aquam Itb.â^.dh
A 5nbsp;morb^
I.
ribus animalibus. Prius duplici fieri poteft modo , vel quatenus effervefcen-
tia h^c accidit fanguini à proprio fijlphure volatili. quod nimis evedum amp;
extricatum, vinorum ritu fponte turgefcentium fudorem efBcit: Sicdantur
qui aliquoties in anno abfque praegrefe caufa manifefta fponte fudant ; Vel
quatenus in maffa fanguinea particule cujus cunque generis heterogeneaecon-
geruntur, quibus natura aggravata irritataque ad Harum expulfioneni fc com-
ponit, itaquidem, ut, quo minus id exequatur, fiimpedimento aliquid fit,
graviter inde decumbant, cujus exemplum praebet l.all.Bonet. in eoqui nifi
fingulis feptimanis fudaret, peffimefefehabebat. Spiritus vero animales, quid
valent, ipfa etiam M.S. per fe exiftente quieta, teftantur violents quaedam
animi paffiones, in quibus per diclos fpiritus in hydroticam inftigatur fan-
guis effervefcentiam, hincimpetuofiuscircumpellitur, fudorque cietur. In-
ter Evidentes caufas, primas tenet motus corporis citatior, currendo , fal-
tando, trahendo, aliove mododiutius continuatus, quatenus tum violen-
tiore mufculorum agitatione, vafa fubftrata eorumque imprimis venae com-
primuntur, amp; fanguis exagitatus verfus cor majori copia fluit, indequeper
nixus crebrioresputeonum amp; cordis in exteriora propulfus, calorisopecom-
page ejus foiuta plus fecum ferofi adducit, quam ut capillaribus vaforum re-
troducentium orificiis excipi poffit. Huic adnumeraturetiam calorambiens
ab igne folari velfocali, in balneo vel hypocaufto ad fudorem provocandum
aptus natus. Idem efficiunt non tantum alimentacalida aromatifve condita, item
largiorafpirituumardentium, vinigenerofi,cerevifiaequefortiorispocula,fed
amp; jam ingenereomnis cibi amp; potus repletio, quo intuitu Hippoer. corpore
fudore diffluentia evacuatione egere fcribit. Singularis olim Hybernis fuit
modus, teücl.c.Wilhßo, ad fudorem accerfendum, quatenus febricitantes
pannis laneisaqua frigida madefadis involvebant, tranfpirationemque fic im-
pediendo' fudorem elicientes non raro febrim folvebant. Ultimo tandem
idem prasftant Medicamenta fudoriferavo!atiliaamp; fixa è tripliciNaturas regno
defumpta, dum fermentationem excitando M.quot; Sanguineam ad Laticis no-
flri profluvium difponunt. Quare vero fermentum hoc fudoriferum alium
à purgante fortiatur effedum, diverfo adfcribi folet motui, ab hifce horum
vediverfo, quem Cecum gerunt, asthere in corpore excitato; adeo ut pUr-
gantia veluti motum praecipuè augeantfermentativum velinteftinum, ficdia-
phoretica progreffivum extima verfus promoveant : Unde reddi poteft ratio,
quod hypercatharfes fiftant fudorifera, illafque, motum tantum ejufque
lt;ieterminationem mutando, fupprimant.
§. VI. Fias Perquas didus liquor è machina corporis noftri exftillat,
slias ftatuere veteres, recentiores alias. Uli vaforum fanguiferorura cutaneorum
extremitatibus hoc adfcribebant munus; Verum cum nullam fieri abfque co*
latorio fecretionem ab accuratioribus fit animadverfum, in aliud corporum
genus, noftra tandem hoe tranflatum voluere tempora. Scilicet rete illud
mirabileCamnoftraexfibris arteriarum, venarum, nervorum tendinumque
conftans, eas ita habet ftratas, ut complura inde emergant foramina amp; mea-
tus: ex quibus non tantum innumerae propullulant papilluls pyramidales, ex-
tremi nervorum fines, in uitimam cuticulam definentes , genuinumque
Taflus Organum confiituentes; fed etiam minima vafalymphatica, ex glan-
dulis miiianbns coneiformibus cuti fubftratis vel fimulintertextis enata, qua-
rum ratione WÜlis. Pharm, rat. Vol z. 5.3. c. 5. interiorem cutis fubfian-
tiam appellat glandulofam. Has glandulas fecretoria, vafcula vero illa lym-
P 3tica cum poris, in extima cuticula ab illis formatis, excretoria vocamus
o'quot;gana. Qu^ omnia cum reiiquis in corpore noftro colatoriis hoe habent
commune, utaperiri claudique queant, adeoquefudorifaeilioremdifficilio-
remve concedere.tranfitum , quam alFeflionem prster G(éelchov. Cent i.
C»r. 75. ipfa probat experientia, dum interdum mollior aequaliorque exiftit cu-
tis facies, madefcente tune ob poros apertos corpore, interdum vero, du-
riorafperiorque deplumati anferis ad inftarex occlufis turn temporismeatibus
apparet. Hinc eft quod avium plumse, canum feliumquepili ex frigoris oc-
curfu erigantur, animaliaque hifpidiorareddantur , cui analogum aüquid in
nobis fubinde fieri, ipfimet fumus teftes. Cujus rei caufam cum laudatiff.
Ettmnller.d.op.c.z. facimus duplicem, inftrumentalem, fibras nerveas,pro
quarum contraftione occlufio, relaxatione pororum fit rcclufio : amp; elBcien-
tem , fpiritum animalem qui prout cum fanguine vitali omni corporis parti
^num debitum largitur, ita ejufdem toniratione, ipfa cutis ejufque poriar-
ctms ftriguntur, vel laxiusdilatantur, dirigente eum interior! aliquaexterio-
reve occafione, ut fie fudor per cribrum hoe facilius vel difficilius tranfcoletur
excernaturque.
§. VII. Hinc patet duo inprimis poftulari requißta ad fudorem promo-
vendum. Pr mptm in humoreeftexcernendo fluxibilitas proportionata, adeo
Ut nimiam veluti recufat craffitiem, excedentem ficdepreceturdilutionem amp;
fubtilitatem. Prius facit ut in frigore non fudemus, congelatis hurooribus
organis excretoriis impelli, per eaque expelli exiftentibus ineptis: pofterius ut fub
ümbra fxpe plus quam ad folem vel focum fudemus, non quod minus hic quam
ibi exeat, fic enim majores eflent hyeme quam aeftate evaporationes, quod
abfonum; fed quod regnante plus jufto calore, externo prascipue , parti-
culaä fudorem conftituturse nimium difcerptae amp; refolutae, prius una poft
alteram in auras avolant, quam fecuturae prioribus pro fudore faciendo fefe
Bnbsp;ac|un-
-ocr page 8-adjungere poflint: Hinc non nifi poft frigida: hauftum in fudorem fenfibi-
lem fspe folvimur. Hujus requifiti defeäus facit, utfrigidiora, vifcidavel
pituitofadida temperamenta aliis difficilius laticem hunc excernant : Item quod
in morborum intermittentium amp; paroxysmorum principio nihil vel parum
omnino Sudore folvi poffit, ligata tum fanguinis humorumque compage,
feu cruda tum exiftente materia : Qua naturae vi tandem referata , in decli-
natione morbi vel paroxyfmi omnia Sudore quafi diffluunt , prout idem
Scorbutici, Phthifici aliique experiuntur. Secmdum eft in glandulis amp; po-
ns , apta illarum horumque configuratioamp;anaplitudo. Quae quam fint ne-
ceffarioe palam faciunt, quorum cutis caufis connatis vel acquifitis, hifque
confuetudine vel morbo ita alterata eft, meatufque ita turbati aut oblitera-
ti, ut per eos laticis hujus nihil exire queat : Sic non nifi difficillime fu-
dant Hydropici ; Contra praefente hoe requifito , ceteris pofitis, levi
negotio Sudor profunditur prout in animi deliquio , terrore panico, mor-
tifque agone fipe obtinet, ubi defedu, vel etiam à periphsria ad centrum
retraftione fpirituum animalium , cutis linquitur flaccida , ficque apertjs
poris , latex ferofus, ex altera circulationis parte deficiente , ftagnans quafi
copiofius excernitur; cujus contrariumfit in iracundia, furore, fimilibus,
ubi nullus fentitur Sudor , eo quod didi fpiritus alacriores fadi extrema
involant , cutifque fibras extendendo meatus coire faciant : fic poft finita
exercitia, quam illis vigentibus, item in fomno quam vigiliis plus excerni-
tur fudoris. Eodem modo fudorem (nonperfe, fed per accidens ) movet
Opium, Spiritus feil. ligando fubfidereque faciendo, hinc poris apertis ro-
rem expellendo, de quibus cum nobis ulteriorem diflerendi occafionem pa-
gellarum paeripiatanguftia, curiofos fupra curiofahsccead Cll. Etmnller.de
Opa Vi Diaphor. Borrich. de Papaverin. ^ Wedel. Opiolog. remittimus.
§. VIII. Varias vario refpedu fubit Sudornbsp;prscipue vero
diftinguitur (i) in hereditarium, Tulp. Li. obßiz. amp; contradum. (i) in
Univerfalem amp; particularem, fic multiscaput, pluribuspedes, idquehyeme
interdumsqueacsftate, fudant. (3) ratione gradus in Udoremamp;Sudorem,
propriè fic didum (4) in Inodorumamp; Olidum, quo refer Fœtidum, Za-
cut Luf. Pr. med. mir. /. 3. obf.jt^. morbidis, Isprofis ordinarium. Num
vero Judseis omnibus amp; fingulis fit talis, haereo, amp;, fi fit, undeveniat,
filent,quodfciam, Audores: Saltem notorium cfthoeincommodum,quod
Tralies, de Malacia frequentiori Allii ufui adfcribit. Ncc_minus defuayeo-
lente ambigo, quicquid perfuadere conentur Scriptores deillo AlexandriM.
has enim adulationis accufat CL. Vedel. Phjfwl. S. m. alTumptis illum, fi
fueriï,adrcribens. (5) in Spontaneumamp;Coadum. (lt;5) inCriticum amp;Sympto-
maticum
-ocr page 9-maticum, huncque ratione regionis in Anglicum (An. 1480. in Angliaexor-
tum, eamque 4oann. vaftantem , cujus tanta maügnitas ut quolibet die4oo
aut 600 occuparet, vid. Sennen. 1.4^. de Febb. amp; Wterus de Morb. incoqn. )
amp; Hungaricum, ambos malignse febris fpecies {-j) in calidum amp; frigidum.
De Sudorevoluntario unicum mihi fuppeditant AÜ. exemplum, qua-
tenus ihi juvenis quidam olim fuerit, qui ad voluntatis nutum, compreffis
tantum mufculis Sudorem exprimere fciebar.
^«»decernimusSudori excretorium feuevacuatorium. Scil.pia-
cuit provide matri Naturas ut non tantum prims parvi mundi regiones vo-
mitu amp; feceffn à particulis incongruis noxiifque liberarentur, fed amp; quod
in ultenores propulfum fuerit recelfus ope caloris per hanc tranfpirationisfpe-
ciem ehminaretur. Illuftrant hoe amp; probant infinita illa, impeditam hanc
excretionem, individuorum inftar comitum fequentiaincommoda, affedus
cutaneipruritusamp;fcabies, nec nonhumorales, Leucophiegmatia, Hydrops,
Catarrhi, Febres, inflammationes, innumeriqueejufdemcommatisalii: Sic
naufeamàSudore, ob frigidum aërem, prohibito, motam obfervavitS^äv/«
Probl. Med. phj/f. 79. Hinc hypochondriaci quo largiori fruuntur perfpira-
tione, eo cœteris paribus, levioraj quo parciori , eo circa hypochondria
fcnfibiüora fuftinent pathemata. Per Sudoresfermenta febrilia difcuti, vene-
naqueexpelli vulgofcitur: Et in tremoreartuum amercurio vivocontrafto,
eundem Mere, fe per Sudorem fenfibiliter expulifle mihi referre placuit Excel-
lentiflquot;. Borrkh. Imoperexperientiam eoufquejamdudumproceflerePradici,
ut concludere haud dubitent nullam febrem tuto amp; abfque recidivx metu
judicari poffe, qus fine Sudoris evacuatione deferbuerit. Ufum verohunc
nonniagis ad ftatum p. naturalem extendimus, quam f. n. , omnino
pcrluah Sudorem ratione matens seque titulum inereri excrementi naturalis,
ac quae per reliquasdeponunturvias, ututratione caufs efficientisaliquidinl
terdum, vel forfan faepius, minus tale involvere videatur. Quod enim non
femper fudemus, haud materialem arguit, inter utramque tranfpirationem, dif-
ferentiam, ut placet Cl.nbsp;, (vid. §. i. ) fed gradualem , fi ita loqui
liceat, h.e. quodintranfpiratione infenfibili propterparvitatem quolibet cor-
dis pulfu expulfi fenfusnon movit, alio tempore, caufaquealiâ majori copia
colleâum in illos incurrit Sudorque appellatur. Huic alium adhuc addit Su-
dori ufum Illuftris Malpighim TraB. de Ext. TaB. Org. quod fc. non pa-
rum faciat ad fenfum Taâus exquifitiorem. Obfervatum enim eft papillas
cutis nerveas, quas Organum taftus primarium primus facit, earationeamp;or-
dine cum glandulis fecretoriisdifpofitas efle, ut aliquid hinc rorulentisacci-
piant gt; ne ejus defeâiu arefcerent, vel ufu eorum quotidiano callum con-
B znbsp;tra.
-ocr page 10-tralierent. Quod ita fe habere, non tantum inde apparet, quod in exquifitio-
ris taftus partibus, plantis pedum, vohfquemanuum frequentiores majores-
que obferventur glanduls, fed etiam quod esquifitius tadu explorare poffi-
mus madida quafi irrorataque manu, quam aridä ilia fqualidaque exiflente.
vid. acutifT, D.- 3ohn. I. all. Prog. xv.
X. Vifo fic breviffime Sudore fano, incumbit nobis ut cum sgro-
tantem h.e. fraternatHraliter conftitutum fiftamus. Talis vero eft triplici ra-
tione (0 fubftantix. (i) Quanticatis. (5) Qualitatis. Qyioiè. Stibfiatimm
fit i-!!ud («) fi cum eo aut ejus loco excernantur aiTumpta minus coda amp;
digefta. Cujus rationem in prims concodionis imbecillitate qusrere opor-
tet. {ß) fi fanguine tingatur, quo Az Henr.ab Heer obfrned.^. Cafp.Hofm.
Inß. med. /. 5. c. i. amp;: Paul. Zach. Qv. Med. Leg. 1.5. T. 2. Caufa vero hu-
jus tindurae efTe poterit vel fanguinis nimia rarefadio amp; ebullitio, prout id
confirmare videtur Hildm. Cent. 6. obf. 76. amp; Libav. Comm. Alch)m. p. z,
I. IV. dum de Indo quodam loquitur, qui nulla vi radicem fanguineos
Sudores moventem ut proderet compelli potuit j Vel nimia glandularum
fubcutanearum laxitas, quam probabilem reddit Tulp. 1.1. obf. 1,1. quando
emplaftrum cmollicns indurato Lieni impofitum haudexiguam fanguinispar-
tem elicuifle fcribit.
§. XI. Rationenbsp;peccat Sudor, quando vel augetur, vel im-
minuitur feu plane fifticur. Nimius prodit vel vitio ipfius fanguinis, velpo-
rorum. Mafia S. in caufa eft ( i ) ratione circulationis, qux rapidior plus
laticis ferofi per arterias adducit, quam quod rcliquis viis reduci valeat. Ea
vero qu3E hanc efficere pofTunt, vidimus antea. ( 2 ) rarione cruoris amp; feri
compagis laxioris, quas oriri poteft vel a feri aquofi abundantia, vel ä fale
prxcipitante. Illam gignere folent («e) acris humidapluviofaque conftitu-
tio vid. Neucrantz, de'Purpur, c. 16. amp; Galen. 1.3. aph. comm.j. Unde
amp; Sudorem Anglicum poft annum nebulofum Belgium invafiffeteftatur/,«//.
Wterus. CJuod optime quadrat cum fidiffima fummi Prxceptoris obferva-
tione 1.1. Efid. S.i. T. 10. amp; Äff. 5. aph. 6. (ß) Poms largior quam
ut reliqux M. Sas affimilari queat, poft quem proinde crebriores ordinario
funt fudationes. ( y) Alix feri evacuationes fuppreffx, cum quibus fi una
fupprimitur Sudor , hydrops fores pulfare folet. Hmp experiri coguntur
Scorbutici amp;rc. ut amp; diuturniorcs febricitantes, qui tandem in moleftas fu-
dariones folvuntur nodurnas, Eundem producunt efFedum Sudonfera fre-
quentius adhibita , quorum intempeftivum in gravidis ufum hereditariam
proli accelerate pofTe fudandi propenfionem innuere videtur antea all. Tulpn
esemplum. Pororum vitio ad crebriorem tandemferimurSudorem, dum
ii una
-ocr page 11-n una cum glandulis didistono debito orbati hinc apertiores redditi abfqiie
rwitentia liberiorem jufto lymphs concedunt tranfitum. Poteft autem hoc
effe vel mgenitum amp; naturale, utpote quibus caro mollis cft amp; Ux-, curis
plerumque tenuis amp; cnbrofa obfervatur, Theod.Corb. Pathol, l.^ Sa
acquifitä , prout frequenter occurrit poft diutius continuatam ottam
fudorificam, cut.m longum tempus apertam habitum hinc induere amp; flac
föirnturquot;quot;™' quot;quot; ^nbsp;niotuamp; caloreinmadorem
imLiSenbsp;CO ä Cordis amp; fanguinis motu
reduetiom ejufdem refpondet, unde eft quod ä laboribus celfando amp; ä ca-
^le recedendo fponte finiatur fudor. (2.) ä fanguinis amp; feri compage fir-
miore, quae non tantum in vifcidioribus fe prodit temperamentis, fed etiam
^iismduci poteft moderatè incralTantibus amp; condenfantibus, cujus produ-
äor eft prscipuus aëris frigidioris, auftcrorum acidorumque ufus nimius,
dFervefcentiam amp; fecretionem humorum refraenans amp; cohibens, quod in-
iinuant fcorbuticoruxn nonnulli , quorum ob redundans acidum adeo
COlligata eft MS , ut eos nulla arte ad fudorem difponere lic-at (z ) ä Po
rorum mm.a conftipanone , eaque pariter vel connata: cujus ratione quo-
rundam cutis adeo cralTa amp; imperviaeft , ut aquam ex pumice citius quam
iliorum corio expnmas;_ vel fuperveniente, eaque nonnaturali, athmofpa;.
ralc, rigidiore , corporis calentis in frigidam injedione, veftimentorum amp;
tegumentorum fubita remotione , qus quanti fint momenti. teftis eft ta-
les commiffos errores infequens dolor , de quo Labonmh- Med. 1.10. j vel
E -K «'nphrsnitide, mania, morbis malignis, purpuris, petc-
chns in quibus obfervarunt Praä.ci, xftuante licet corpore , ^ro copio-
luisbjbente, ftragulis coöperto, pulfu celeri, interdum nullum, etiam poft
hus generofa propmata fudorifera elici poffeSudorem, cute fcmper arida,
amp; quafi nonnihil corrugata Exiftente, ^grovero alias naturali in ftatu facil-
Jime ludante.
f Xlir. Qualitate ä ftatu debito aberrat Sudor (i.) fi alio quovis mi-
nus confuetoimbutus, fuerit colore, eoque velcroceo , qualem fealliquanquot;
do in febre biliofa vidilfe dicit mdm. Cent, vi.hifl.-jn. Caufa cujus in
Lympha alieno itidem colore tinda quïrenda eft : Quam huic affedioni
obnoxiam monftrat Magni nominis Ol.Rudbek. DtiEi. Aqmf dum eam fc
citnnam in ejus ä fe pnmum inventis vafis obfervaffe teftatur , amp; C1
^yJ-v.Difp.viu. quiillam croceam in iifdem circa hepar vafis notavit • vel
atro, qualem in phthifica obfervavit Bartholin. aB. Hafn. vol. i.e. 8. cujus
ß 3nbsp;caufam
-ocr page 12-caufam pronunciat acidum potentlus dllutlorem fanguinis partem in nigro-
rem transformans. (i.) Si fapore alieno prorumpat, vel falfo-muriatico,
à fero'fimili in fanguine exiftente, paoduiäo, cujus efFecäum percipimus
fingularem in puftulis à Sudore diilo in quibufdam , œftate praecipue exci-
tatis, quas /. 5. Med. Sudamina, Dieteric.Jatr. Hipp.N.äfOi. pa-
pulas fudorales nominant, quorum quoque meminit Htppocr. Seä. iir.'
aph.iu amp; G alen. in Comment, propter Sudores mordaciores oriri dicit; vel
amaro , à bile amarorem fuum fervante fero permifta ; vel denique acido,
à lympha Succove pancreatico acidiore , Sylv. Vr. 1.1. c. 58. (j.) Praeter-
naturalem odorem fpiret, vel abaffumptis, vel humoribus corruptisinfebb.
V. g. malignis, vel ab excerncndis aliis'cohibitis, Urinaceum pura ab Uri-
nx fuppreffione , amp; ad MS. regurgitatione. (4.) Si jufto craffior amp; len-
tior fit ob pituitofam feri difpofitionem. (5.) contrà jufto dilutior fuerit,
à tali lympha produdus , vid. Ettmulleri /■ aU. conci J. §. iv. {6. ) Si fri-
gidus prodcat, vel, juxta Sßv. Pr. l.i.c. 54. ob acidi abundantiam , vel
ob motus fanguinis diminutionem , Jiinc caloris defedum Syncopizantibus
amp;c. ordinarium, Lud. Men. conf. Med. 25. (7.) Si fulphureus amp; fub are-
nularum forma fpiracula pénétrât, cujus exempla. IL all. Circ.phjf. e-Bonet.^
§.XIVquot;. In ftatu hoc Pathologico conftitutus fudor Tlerapejam à nobis
poftulat qualemcunque. Quod itaque ad quantitate aufta peccantem fpedat,
intentio Medici abundantis lymphs diminutione , pororumque adftridio-
ne prscipue abfolvitur. Cui facient fatis conveniens primo dista, quate-
nus in illa vitat sger humidum aërem amp; nebulofum , exercitia violenta fu-
git, corpus'mediocriter regit, parum, idque acidiufculum bibit, alTisSi
ex fuccis vefcitur , à volatîlioribus amp; fpirituofis cavet: Deinde Pharmacia,
è cujus fonte haUriantur omnia terrea, infipida, ftiptica, chalybeata, opiata.
Quibus morbo non cedente, ad humoris diminutionem per hydragoga amp;
Sudorifera aperta dida accelerandum ; mirandum enim eft , inquit Bontek.
II. all. c, 19. morbos qui in magno Sudore confiftunt , folo fspe Sudore
fanari. Quod fi vero reliquarum feri follemnium evacuationum , Urins
puta, amp;c. Supreffione exceflus hic accidere intelligatur , earum feceffus
perapertionem illi infervientium viarum promovendus erit. In poris occlu-
dendis prster interna dida , exteriores etiam commendantur adminiftratio-
nes, veluti inundiones totius corporis rebus oleofis, vel imbuta hifce amp;
per tempus aiiquod geftata lîntea: quibus addipoterunt Balnea frigida, cccli
c calidiore in frigidius mutatio , reliquaque è Pradicorum voluminibus
haurienda.
XV. Contrario agendum eft modo axmimminuto vel in totum fup-
preflb
-ocr page 13-prefTo înnoxio folito Sudore. Pro quo evocando pugnans cum prior/m.
Itituenduseftrerum nonnaturalium ufus, Medicamentaque qujerenda Jvm
pham deficientem qus reftituere. fanguinis motum excitare, porosobftru
äos referare valent. Horum, kcnnàxxm-Cl.milis I.e. alia funt, qusoer
partes fuas integrales, aha qus non nifi poft analyfin Spagiricam, imentio
jem Med.a fupplent. llh funt Radices,'v. g. Folia, femL amp;c. vario r^o.
doprceparata, varufqgeformulispulveris, boli, confervapropinata. Qus
agunt vel per falem aliquem volatilem, acrera, amarum , prout fadunt^a
qus a vetenbus pro Antidotis habebantur . è vegetabili uïplurimum re-no
oartes offlnbsp;'nbsp;vegetabilium animaliumque
partes olies, qui uterque exoticus fanguinis motum concitando, vel hunc
intens acidum abforbendo ferofitatem folvit folutamque exire facit : Hsc
vero vel fpintuofa, vel falina eaque cujufque fere ftatus, maxime tamen vola-
tilis.fluidi, fixi, nitrofi. qus veloleiinftar,adfiammamaccedentis cruorem
accendendo, vel hunc combinatum nimis referando recrementa fub fudoris^
torma amandant. Ad Sulphuream vero propius accedentianaturam pro fu-
dontens minus elfe idonea , vel unicum fatis teftari poterit haud rite prs^
paratum Antim. Diaph., quippe quod ventriculo amp; inteftinis obparticuias
Sulpnureas ^mmicum, ilium amp; hscce vellicando fpafmumque inducendo vo
mitum vel alvi feceifum producint ; vel etiam . fi fudoris aliquid promo-
Jbunt. ,d non nifi lentè amp; tardé admodum faciunt. Balfamicatamen qus-
dam naturaha amp; faflitia cum falinis vel abfque data , corpus ad liberius^eva-
porandum difponere experientid conftat. Supra applicationem fudorifero.
fpTafionem ~ ^bimrgicam curiofos remittoad Etmnller. de eadem di-
§. XVI. Quoad ipfam SubflmiamC, peccare videatur Sudor, ita utcru-
aus, utidiótum, prodeat, primas vias corroborate; tonoque fuo refti-
tuere debere indicatur. Inter diverfa qualiutHm vitia, quod ad acidum atti-
net pro ejus correâione adhibenda funt Temperantia feu Prxcipitantia
aicalia difta medicamenta , Hydragogis , fi neceffe . per alvum eliminata
Jympha. Quanti etiam in acido infringendo ufus fint Aciduls naturales
Cquo etiam refer Artificiales didas) vid. Carol. Fifo de Morb. Serof.Seü: iv
amp; prstereum AmplilT. D.V.Hierne S.R. Mtls, Svecis Archiatrum, Mel
dicum panter ac Chymicum celebratiffimum , in variis de Acidulis Mede-
vienfium fcriptis. Sudorem muriaticum emendabunt non tantnm Sa-
^«rmna, fed amp; antifcorbutica difta , fortioribus . mercurialibus fcil., fié
tuent exturbata lympha purgantibus. Amarus medicamenta poftulat
ciaa vohtihora, Acidularum ufum laticifque tandem per Cholagoga edu-
(ftionem,.
-ocr page 14-aionem ftfdàui fui attenuationcm per falla acriaincidentia amp; evacuationem
per alvi fcceffum , vomitoria , vel Diuretica. Tenmtatem nimiam Sudoris
rarrisent , eonfiftentiamque dcbitam reconciliabunt acida blandiora cura
leniflimis mifta adftringentibus, non quidem per qualitatem occultam, prout
Cl Semmo L v. /»flit, placet, fed quod hac ratione adltnctis humonbus
porifque quod antea hantus tantum jam humoris forma egrediatur. Odor
Ltidus per fupprefforum apcrtionem, ufurpatorum interdidionem , vel fi
fymptoma fuerit, morbi curationem evanefcet : pro quo etiam tollendo fi
temperamentum fuerit biliofum , juvare poterit confilmm Balomil.z conf.u.
Frikm fudor , fi ab acido , fui corredionem per faiia alcaha volatilia vel
fixa, fin vero à viribus collapfis, earum reftitutionem per eadem volatiha
additis aromaticis, indicat.nbsp;. , . ,nbsp;.
§ XVII. Pharmaceuticam Semejotica fudons brevilhma itidem excipit
coniideratio. Quemadmodum enim una eft Excretionum naturalium, ita-
de conftitutione corporis laudabili vel minus tab', sque finonmagis ac reii-
qus teftari novit. In genere autem notamus ilium f. n. parce fatisprotiue-
redebere, adeoque copiofiorem femper aliquid P. naturam indicare , mo-
nente idnbsp;SeB.vu.aph.ôi.
fpecialiter veTo in Apoplexia e.gr. cum fpiranj d.fficultate mortem denun-
ciare Coac.N-y^o. inOpifthotomo lethalem ^Sc Coac. 19^. (nàoxtm . qui
in febribus acutis multus eft, malum effe, Prad. L. i.r. x.Se^. vs.aph. 56.
ilium , qui comitatur defipientiam amp; refpirationis difficuitatem , mortem
v^Mxvz Coac.N.xio. Ilium malum elTe qui lumborum dmturno cum ar-
dore faftidiofo amp; naufeabundo vexatos corripit Prxd. 1.1.7.6. in facie cum
febri acuta malignitatem àcr^ot,rc Co^.c. pran.N. Sudorem ^rticularem
illius partis, à qua promanet. morbum denotare, pvxeaate H,ppocr.Je5l.
IV aph 38. haftenus inter Medicos convenit ; eos tamen errons accufare
non dubitat Ballon. L 2. conf. z6. experientiani teftans , eum quot;P.tis e. g.
conferre nec H-quot;ppocratem ephidrofin damnalTe, nifi ubi generalis elle de-
bet Ratione qualitatumcw/^^aclentus fudor in morbi prmcipio pituitofam
humorum conftitutionem . hinc morbum lentum argu.t vel fern nutritii
evacuationem in morbi progreifu , hinc contabefcent.am amp; certam denique
mortem. Fri^dus vero fi in morbi princ.pio fuerit a febre mitiori morbi
diuturnitatem dénotât, in acutis vero mortis inftantis prsco elt. Jett, iv..
XVni Sudorem coBionüßgm fuppeditare ex mente Htppocr. Jett. r.
nonnullidefenderevolunt; verum licet fudores fxpeevacquot;^onui„
criticarum laudabilium quxdam fpecies fint, vix tamencodioms fignadare
/
perfeda, Ted pötiusde Sudoribus, än kudabiles, an'qilnjis,tales fint,,aliis
coftionisSc crüditatis figriis demiim' cönclüdaidum''vemt. ^am verdCrifis
per Sudorem futura fit, Urinx fuppreffio , amp; hanc fequps rigor, pulfus
mollis amp; undofus cutifque rubor, mollities amp; caliditas demonftrant. In
quo cafu nec alvus follicitanda, nec urioa provocanda, prout ejus peccati
multos arguit Ballon, Pharm, l. amp; Henr. ab Heer lt;gt;bf. p. 6i. ne fudandi
occafionem adimamus naturamque in fuis operibus turbemus. Nam quibus
alvus humida amp; humor ad veficam fluit fudant minime. Interea'tamen fi
initio morbi humoribus adhuc crudis, fudor fit praefens, aliquid omnino
per purgationem uti amp; per venae feiäionem moliri licebit: inanis enim tunc
eft natura conatus materiam non dum coftam amp;m!tificatam amoliri volen-
tis, Hippoer.l. z.Epid. Alio proinde determinanda eft, ne de via errando,
morbo tandem fuccumbat. Ut enim Dominam hanc in recba via conftitu-
tam fequi, neceflärium, fic illam declinantera reducere Miniftro glorio-
fum.
s.
Ih V 1 S S ERTATl ONE M Egregiam
Eximiae indolis amp; exquifitse eruditionis
VlRl-jvrENlS
Amici mei inter primos honoratiffimi,
Cum omnhm applaufu MedkmaTgt;ocTov. crearetur.
Uam primum copia mihi fada eft hifce
diebus videndi novum ingenii tui foe-
tum, foliditate non minus quam infre-
quentia infignem, Vifptationemàico
de SUDORE, fubiit fateor ani-
mum amp; anteada vita tua ôc ftudia,
quibus Te à teneris devovifti, pulcherrima. Quae in-
quies ? Illa multi Sudoris, variifque afflidionum tem-
peftatibus agitata, quorum imaginem fic fatis appofitè
pra: fe fert Materiei hujus infcriptio. Novimus enim,
quibufcum intimior necefTitudinis ufus Tibi olim inter-
ceiTerat, quam curtis, ut ita fari liceat, remis circa lit-
terarum litus pueritia tua lufit, amp; fortune ventus quam
adverfum tenuit adolefcentia^ tu^, UpsaieKSIUM
Mufirum falum ingrelfe, ubi tamen ante egreflum Ipe-
cimina non pœnitenda profedus fui publico juri feliciter
vindicavit. Novimus quoque quam turbida Tibi ob fa-
cukatum tuarum tenuitatem, fada eft aqua, quum ante
annos
-ocr page 17-annos aliquot navcm altius in experientia: ac dodlrina:
pelagus immitteres atque vadum hoe potiffimarum par-
tium Europa, in quo jam ad tempus incœpt^ perigri-
nationis ancoram ejecifti, tentares. Tantum abfuit uc
irati hl Neptuni fludus, quibus vkx ac fèudiorum tuo-
rum cymba hiicufque pulfatafuerat, animum franje-
rent, ut potius eundem, ad akioravocatum, magis ma-
gique érigèrent, acuerent, veroverobore confirmarent.
Vui^ra quo graviorainfliguntur corpori, eo falubrio-
J-a elle foient pharmaca anima: : Sed nullum acer-
bius homini incumbit malum, quam quod contumaci-
terpatitur nihilque tam exafperat fervorem doloris
quam ferendi impatientia. Sudandum, fudandum iei-
mr m hoe bonarum artium ftadio perfuafiffimum Tibi
Habuifti, nec arduum quicquam, nec difficile elTe ei,
cmnatura numquam extitit difficilis. Conveniens mads
mgenuo eredoque tuo animo Temper fuerat, obviam irè
novercantis fortune incurfionibus amp; ftrenue devorare
^uicquid moleftiarum fefe obtulerat in hac mundi pale-
Itra, quam abjeóbi inftar pedem a laudatiffimo propofito
turpirer referre, inque defperationis fcopulum impin.
gere, naufragio pufilianimorum infamem. Noncur-
çnti, feddecurrentipalma pofita eft. Quam mentem
Tibi, AmiciffimeDne. BRAUN, nonpoftlimnon
iiac occafione gratulari, mihique impenfe gaudere, quod
in exoticis hifce terris, juxta tot ac tantorum virorum
quot;oquia Sc familiaritatem, etiam frui contigerit tua, fin-
C ^nbsp;gulari
-ocr page 18-sularicum eruditione, candore, conftantia, morumvc
^robitate conjun6ta. O me beatum ! li vel m hoc He-
icône tecum federn diutius figere commifli mihi muneris
ratio permitteret. Tibi quoque cxanimo gratulor, quod
Athleta indefelTus fudaveris in hoc ftudiorum Circo amp;
Te non moveris, fed promoveris, doi^ec L a U R E A
DoctoratUS, ceu pr;Emium diligentia ac Sudore
dic^num, rite decerneretur. Gratulor infuper Lumini
iiU amp;Ornamento Dioecefios Calmarienfis, Parenti tue
optimo, rara; indolis fllium , fuieque fenedutis folatium.
Quodque reliquum eft fupremum Numen fupplex véné-
ré, ut quemadmodum Exercitio hoc tam egregio fivit
Te nunc in gratiam redire cum exantlatorum Sudorum
ac moleftiarum procellis, qu^ in hunc ferme diem Te
demi forifque exercuere,ita in pofterum eandem indivui-
fo intimioris foederis vinculo connedat, itemque res tuas
in perpetux tranquillitatis portum déférât ; Peradifque
hic locorum feliciter peragendis reducem Te, cui crever-
ras Patrice dulciffim^ , Patri cariffimo, bonifque omm-
bus, amp;infudofiftat. Hifce nihilprius, nihilantiquius
erit Tibi.
Lugd. Battàv.
April
An. 1689-
Omni amoris officiorum genere
addi5îiffimo