INA1gt;GVRAL
d e
Q^V A My
DIVINO FAVENTE NUMINE,
Ex auSioritate CMagnifici ReBoris,
S. S. Theologiae Dofloris, ejufdemque Facultatis in Inclyra Academia
Ultrajedina Profelforis Ordinarii , Verbique Divini ibidem in
Ecclefia Prasconis,
NECNON
Amplißmi Senatus Academici confenfu , ISTobiliJimceatte
Facultatis M E Tgt; I C Decreto,
PRO GRAtgt;U DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Priviïegiis
ritè , amp; légitimé confequendis,
PM co examini fubmittit
GERHARDUS DANIEL ENGERING. Mindà-Weftph.
Addtem 17. Maß , horis locoqae folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academie
Typographi , cb bc Lxxxix.
D I C A
/ ^
fLv-
ac Gratiofo Domino
D. JODOCO de FALCKEN,
Cathedralis Ecclefia Mindenfîs P R M-
P O SIT O, Sereniflimi Eleétoris Bran-
denburgici Confiliario Provinciali, Sa-
trapje in Wildeshufen, Domino haeredi-
tario in Welpe amp; Roekei amp;c. Domino
fuo gratiofo.
UT ET
NohiliJ^imo ExcellentiJÏimo y Domino
D. WILHELMO HENRICO DAN-
K E L M A N, Sereniflimi ac Potentifli-
mi Eleóloris Brandenburgici Confiliario
intimo Cancellario amp; Direóbori in Prin-
cipatu Mindenfi digniflimo.
Patronis amp; Promotoribus fuis perpetim
venerandis amp; colendis.
Hmc Difputatknem luaaguraUm hunjiUimè
Dedicat amp; OfFert
GERHARDUS DANIEL ENGERING,
Auctor amp; Resp.
I
INAVGVRALIS,
I
D E
On inconfultum efîè putavi, initium fu-
mere à nominis definitione amp;Synonimis,
tum quia ita ufui receptum , tum quod
etiam faciat ad meliorem ipfius afFeflrusco-
gnitionem. Lithiafis itaque dicitur, à voce
Grseca T^ièk lapis fub quo intclligitur di-
fpofitio ad calculum. In fcholis latinis dici-
tur calculus humanus, à fimilitudinequod
référât lapidem calcaneum. Specialiter, quod
creberrimè reperiatur in renibus, à Grscis hic aiFeäus etiam dici-
tur Nephritis «Vo tw nt^^^ov à renibus ; attamen funt nonnullî
qui pro uno quoque affedu renum , Nephritem habent, prae-
cipuè vero inflammationem , Lithiafin autem pro calculo renum.
Ad difFerentiam aliorum lapidum aut calculorumab Helmontio no-
vo nomine infignitur , amp; ab illo vocatm Duelech cum différât ab
aliis ratione compofitionis amp; fiendi modo. Germanicè dicitur
1 1«
Paucis defcripta definitione nominali, fub fequitur ipfa defini-
tio reah's, qus à variis audoribus vario modo defcribitur, opti-
mam autem amp; breviflimam fequentem cenfeo. Lithiafis eft calcdi
gêneratio, in quavis parte corporis, fed pracipue in renibus^veficade
quo hic-, in quibus partibus mole amp; foliditate fua varias obfiruÜiones
amp; lafiones procurât.
Differentia fumitur i. Ab ipfius calculi conftitutionequot;, quo ad
figuram, magnitudinem, confiftentiam , colorem atque nume-
rum ; alii nempe longiores amp; pyramidales , ut ferè qui in ure
theribus reperiuntur alii rotundiores , alii afperiores vifuntur,
alii ovi magnitudinem alii pifi adazquant , alii fiint confiftentia
compadiores amp; duriores alii vero fi-iabiles amp; porofi, pro ratione
materiae concrets. 2. A modo generationis differunt quatenus vel
haereditarius vel acquifitus: Hsreditarius cum fcilicet , à parente
genitore , peregrins impreffiones amp; in fpecie petrofs feminum
enteligis nobifcum funt congenita , amp; ut loquitur Helmontius
fi femel tales fint fufceptae . mirum , quam facile tenerrima noftri
initia iis aufcultent , nobifcum adolefcant atque- pertinaciter de-
mum perfeverent ; quo modo autem amp; fub qua forma hoc femi-
nium petrofum femini vitali protoplaftico, commifceatur amp; fuam
fedem in renibus iterum fufcipiat ingenuè fateor roe explicate hau J
pofle. Sic quoque differentia defumitur ab ipfius generantis state
amp; fexu , ut calculus renum fenibus frequentior, veficae pueris
infantibus amp; faeminis, fortafle quia in his archeus renum multo ad
hue vegetior amp; alacrior, unde feminium lapidificum fuam energiam ,
in renibus excercere non poteft, fed una cum urina amp; materia ad
lapidem apta nata expellitur ad veficam, ibidemque diutius moram
nedens vel à retentione urins in pueris fat familiari vel à compref-
fione orificii veficaî in impra^gnatis, vires fuas refumit, amp; mate-
riam coagulat in duram vel friabilem fubftantiam. Tertia denique
differentia defumitur à loco in quo fubfiftit calculus, ut alius eft
veficae, alius renum amp;c.
Subjedum feu uterus Duelech in genere funt omnes ferè partes
corporis humani , à capitead calcem , ut perquam plurimi te-
ftantur Audores : Sic in cerebro , ut amp; ipfe vidi in nofocomio
Lugdunenfi , lapides in glandula pineaH- Obfervati non minus ia
palpcbris , fub lingua, in pulmonibus, in veficula fellis, in ipfa
fubftantia hepatis, in fplene, in ventriculo amp;c. A nonnullis quo-
que uterus cum incIufoEmbryonelapideusdemonftratus. Sic obfer-
vatum eft, circa tres crrciter annos, ab experientifliimo amp; curio-
fi(Emo quodam Medico pradico, lapides uterinos à virgine qUD.
dragee
H
dragenaria excretos valdè porofos amp; Ixvcs inftar pumicis , magni-
tudine ovum anferinum referentes. Hœc autem virgo religiofa,
ubi è renibus excerneret calcules, duros amp; folidos magifque pon-
derofos deponebat. Facile fciffiles erant calculi ex utero, feddurio-
res nec facile cultro ccdentes calculi ex renibus. Per deftilationem
oleum copiofum fœtidum cum fal.vol. pauciori exhibebant uterini
calculi, majorem copiam fal. vol., amp; pauciorem olei, exhibebant
renum amp; veficas calculi. Ultimo uterini calculi manifeftum decre-
mentum acquirebant temporis tradu , tam in pondère , quam in
magnitudine , fola exficcatione in aëre, minus à priftina figura.
amp; pondéré declinabant calculi renum, utrique autem folvebantur
m fpiritu nitri.
_ Caufam hujus coaguli duplicem ftatuo j caufam fciHcet, pro-
ximam immediatam quae vel efficiens vel materialis, amp; caufam re-
motam qua: vel intrinfeca amp; extrinfeca elî.
V I.
De caufa immediata proxima efficiente varias ac diverfae funt fen-
tentiœ , tam Galenicorum quam Chymicorum , ut ferè dubius
qualem ex hifce eripere poflem. Galenici de fuis qualitatibus, tres
nobis obtrudunt, Calidum, frigidum amp; ficcum : Sed has quali-
tatcs falfo innituntur fundamento : namque fine totius interitu ita
aupri non poffunt, ut aliquod coagulum producerent. Calor
cnimfiaugeaturut, infl:ar ignis lapides in clybano excoquit. Dut- ^
lech produceret , mirum effet fi totum corpus non aduretur, amp;
adhuc aliis evincitur rationibus , quod febricitantes amp; inflamma-
tione renum laborantes, quorum calor admodum adauSus de-
prehenditur, calculoetiam non ftatim laborent amp;c., Frigus etiam in
exceffu tali abfque caloris vitalis deftrudione haud ità augeri po-
teft ut coagulum calculofum producat. Illud quoque fit diólum-
de fola ficcitate , nam potius exarefcerent renes quam ut particular
folidas in unum combinaret j quamvis ad fîrmitatem amp; denfitatem
corporis plurimum'faciat abfumtio amp; inôpia ipfius humidi amp; flui-
di, quîe alias fenvper in motum retinere queunt corpufcula- terril
«■■la leviora amp; falia quamdiu illis libero motu innatant.
Ut Galenici. efferunt fuas qualitates, fic Chyraici vcnditant fua:
A 5.nbsp;ßiiav
-ocr page 6-falia, quae diverfi generis proclatnant, unde rationes multo validio
res dare queunt. Ad calculi itaque generationem quoque provocant
fal., fed à diverfis, diverfum; fic funt qui coagulationem calculi
tribuunt fali tartario propria vi concrefcenti non minus ac in doleis
vini concrefcit tartarus, fed hujus hypothefeos falfitas exindè fatis
manifeftatur, quod fcilicet tartarus vini fit folubilis in aqua calente
vel eiFervente fuppeditanfquejacidum tartari feu cryftallos, fed cal-
culus humanus nunquam folvitur in aqua calida ; per ignem vero
fublimatus non acidum fundit fpiritum fed fal, volat. amp; urino-
fum quo non perpauci feduâi , coalitionem quoque ab eodem
fale volat. deduci poffe autumnantes fibique axioma hoe refervantes.
In quod quid reducitur ex illo confiât. Verum hoe effe concedimus,
nonnunquam autem pati fuam exceptionem , quia corpufcula igni
fubmilfa velociffimo motu agitata , non tantum fitum , fed amp; fi-
guram, motumamp;magnitudinemdiverfimodam acquirunt. Et fit,
quod calculus confi:et ex falc volatili urinas, non tamen probatur
exinde quod fit ipfius coalitionis auétor, quia alias nunquam
ulius homo aut ejus partes libéras effe poffent à calculo cum partes
animales plurimopateant fale volat. unde in fequentibus latiuspate-
bit quod illud fal. urinofum volat. in calculo non ut caufa adiva
fit œftimatida, fed tantum paffivè amp; per accidens aliis pri'ncipiis
materialibus per caufam efBcientem affociatum. Alii mutato nomine
fubftituunt fpiritum falinum Microcofmi , qui fua energia potens
quïcunque indurate , nam nihil fine falis ope coagulare poffe fa-
tentur, quodTheophra(lus Paracelfus/«tó demorb tartar.cap. ix.
comprobat : qtialibet res, inquit ^ ex qua corpus fieri débet per coagulum
id fieri neceffeefi. Efi autem coagulatio , per fpiritum falis, nam in eo
vis amp; potefias coagukndi. Nam per hunc fpiritum falis omnia cor-
pora coagulantur. Eft autem in hoe varia proprietas aliter enitn
lapides, ligna, metalla, herbs amp;c. indurantur. Haec autem falia
faepiffimè in fuis principiis materialibus , ita latent abfcondita amp;
involuta , ut fenfu externo vix perceptibilia , quod patet in aquis
fontium lapidificantinm , quales paflïm ab auftoribus defcribun-
tur, amp; referam faltem pro exemplo quod mihi idem contigerit
videre talem fontem Jens , qui fitus erat circa fpeluncam vulgo
didam ba^ (^^CUffel^ Hoch amp; in aliis locis montanis, in quibus
quœcunque injeda amp; contigua corpora calculo obducuntur vel in
lapi-
-ocr page 7-lapidem durum convertuntur. Hae aqux adeo dulces funt amp; iim-
pidscJarae, utfî judicio îinguœ fubjiciantur nullum fenfumacidiaut
falfi faporis hujus fibrillis ncrvofis imprimant} inde nonnulli
hunc coagulatorem aufî fal, acidum denominare , fed novo no-
mine fpiritum Gorgonium appellitavere, ejufque vim conftituunt
in proprietate aliqua eflentiali incognita ad lapidificandum, amp; hoc
eft, dicere aliquid Ôc nihil probare , cum tamen certum amp; necef-
fum fit , latere in hifce aquis aliquod principium falinum quam-
vis fenfu cxterno non perceptibile : multa enim funt in intelleftu
quas fenfus externos non incurrunt.
Praemiffis hifce, concludo caufam efficientem in fale elfe confti-
tuendam, fed merito Theophraftus diftinftionem facit falium coa-
gulantium. Inter coagulatorem falis metallorum , mineralium amp;
lapidum diverfitas latet per magna, prout, nempèfal. illud diver-
fimodè fuerit alteratum , amp; fpicula ejus difpofita , per motum
œtheris amp; combinationem particularum diverfa figura inftructa-
rum. In hoc quoque autumo coagulatorem lapidum , in lapidici-
nis microcofmi ab aliis plane differre in fua natura amp; proprietate,
quia nullibi datur fimilis concretio lapidis humani. Ad hujus
coagulatoris itaque naturam indagandam amp; energiam explicandam,
potius contenta urins perpendenda , quam produfli calculi, amp;
refpiciendum.primariô ad phenomena, quae occurrunt in fecre-
tioneipfius urins. Latex itaque aquofusfuperfluus, unàcumpar-
ticulis ramofis, globofis, falinis tam acidis muriaticisfixis, quàm
urinofis volât, ad renes per arterias emulgentes delatus per ho-
rum glandulofam fubftantiam non folummodo percolatur fed amp;
enumeratarum particularum alterationem amp; unionem exaâam fu-
fdpiens, urina dicitur , liquor fcilicet fui fimilem quoad formam
non habens in corpore. Itaque fi haec fecretio amp; alteratio per fer-
mentum, h.e. per fal. aliquod fingulare intubulis amp; acinis renum
latitans debito modo fuccedat, omnia bene fe habent amp; in ftatu
fancf partes fecretioni urinofœ infervientes fubfiftunt. Si vero Ix-
dantur, quod triplicimodo fieri poteft, vel à commixtioneturhutoi
iff'tu Uticis ^ copia falis acidi muriatici. Vel 2. k difpoßtione depra-
vata tubulär um ^ pororum renum. Vel 3. ab ipßusfermentidebilita-
itone aut augmenta , ftatim perverfus producitur flatus, ut in
affe-
-ocr page 8-affedibus renum amp; veficae ulterius patet. . Ubi itaque tam fer-
mentum quam Sal. acido-muriaticum in qualitate amp; quantitateau-
^entur amp; in fe inviceni agendo combinantur ex inde refultat ter.
tium nempe Sal acre acido aufteram , quod aptum natum exiftit
tubulos amp; poros renum cokrótare, urinaeexcretionem retardareamp;
fuis fpiculis Salinis coagulum lapidofum procurare , quodque voca-
mas feminetim calculofam, quia froducit mvam coKcretionem. Eo-
dem modo ut videmus in urinis limpidiffimis , quae tantum
poft levem ftagnationem amp; refrigerationem coalitiones innumeras
arenularum producunt vel vifcofitate molles inter fe invicem
combinatas ad fundum fubfedentes. Sic etiam in renibus amp; vefica
fi minimam moram trahant hsc Salia nimis copiofa, irretiuntur in
corpufculis terreftribus ramofo-vifcofis urinae , poftmodumque
coagula amp; criftallifätionismajoris aut minores res producunt, quod
facile manifeftatur qui per pudorem retenta urina facillimè in cal-
culum incidunt. Illud facillimè demonftrant mulieres gravidae
retentioneurinae laborantes poftea ftranguria, ultimo calculo, quo-
niam orificium veficae urinariae nimis comprimitur à delatato
utero.
Porro ad ulteriorem probationem pofitiones fequentes dilucida-
bo i. Quod dctm fermentum renum y amp; cujui ftt indolis atque
aatura i. Qmd requiratur ut ßt adauElum, 3. Qwd in urina de-
tur Sal. acido muriaticum 4. Qmd illud Sal. acidum in fufficiens ßt
ad producendos calculas , nißßt in fufficienti copia ^ ßngulariter al-
teratum , 5. Quomodo combinetur fermentum renum cum Sale il'
lo er ex illa combinatione tertium aliquod Sal acre außeroacidum ßn-
gulare producatur , ^ denique demonfiranda ipfa aElio hujui Salis,
Quoad primum dixi in prscedentibus laticem aquofum , in uri-
nam commutari duplici aâione, percolatione fcilicetamp;alteratione.
Nam percolatio fola vix fufficiens, cum per hanc fimplicem adio-
nem nulla poteft fieri tranfmutatio aut exaltatio particularum ut
inde producatur fapor Salinus amp; odor Spirituofus peculiaris muj.
to minus unio intima particularum ramofarum cum aqueis amp; ter-
reftribus. Nam unire , exaltare , diflblvere feu extricare folius
fermtntationis ope fit ut hoc patet in diverfis operationibus cliy-
micis. Cum haec itaque intima unio confpiciatur in urina, fequi-
tur
fl'
tur illam non minus fieri per aliquod fermentum. Sub nomi-
mine autem hujus fermenti, non iatelligimus fermentationem can-
dem, quam in vegetabilibus aliquibus obfervamus, ideftmotum
inteftimum talem , qui ad plenariam extricationem Spiritus Sul-
phurei ardentis tendit, fed levem motum colliforium , quo me-
diante figura amp; fitus partium variatur , ut inde deturbatis vel fe-
cretis particulis craffioribus terreftribus magis falinus amp; limpidus
reddatur liquor : nam omnis fermentatio fiio modo falfos reddit
humores. In quo autem hujus fermenti virtus exfiftat, magna
exoritur qusftio , quantum vero concipere polTum dico duplid
Saledotatum, lixiviofo fcilicet putrido amp; acido fubtili, quia omni-
bus lixiviofis urinae color amp; odor ut amp; ab acidis fecretio major
intenditur. Secundae propofitionis probatio nempe quod ad dae-
lech producendum requiratur hujus fermenti aliquale augmentum,
idque obfequentem rationem , quod fi hoe fermentum occurrat
Salfi acedo muriatico urins , ne ab illo plane fupprimatur fed
ut habcat vim refiftendi amp; Sal illud aliquatenus immutandi
ut acro acidutus reddatur, illudque incidat in pjrticulas facile co-
hœfionem duram , ope coagulationis reducendas. Illud mani-
feftum fit in pueris amp; infantibus, Pipere, Sale amp; cafeo plurimum
utentibus , qui faciliimè calculofi evadunt. Imo à plurimi
piperis amp; Zinziberis ufu, ut amp; Salis intermixticommunis, in cal-
culum incedilTe feniores, nunquam antea illo morbo obnoxios
teftatus, efl: in collegio fuo praBico DoBifimus Experientiffimus
Da. D. le Mort, Praceptor meus pra aliis maxime colendus, rattonem
fequentem addens, quoniam acria illa aromata omnibus liquori-
bus fermentatis addita acrem ipfis communicant aciditatem cor-
pufculaque mollia , oleofa , fphaerica rigidiora reddit amp; in ob-
iongas fibrofas particulas plurimum praecipitat liquoris, animal-
culorum figuram poftea repraefentantes , quae ob fpiritum falinum
copiofum facilius ab aethere de loco in locum propulfa natare vi-
dentur in liquore fed à quavis ferè caufa externa five à Sale , five
à terra intermedia fpaceola replente molis augmentum affumentia
bic putatitia animalcula à motu déclinant fuperficierum conjun-
ôionc , primo in argillaciam poflea in lapideam materiam concre-
fcentia. Quod vero tertio Salacidum in urina fubfifl:at probatur
idem ab experientilT. Dn. D. Le Mort in fua chjmia rational p. 2(54.
bnbsp;i. Nem-
-ocr page 10-1.nbsp;Nempè quod urina prscipitet Merçurii folutionem in pulve-
rem album , non fecus ac à Saübusmuriaticis acidis id fieri foler.
2.nbsp;Quod urina recens deftilata nullum Sal. Vol. fundat, ulterius
vero fermentata vel additis Salibus alcalinis , acidum mortificanti-
bus, plurimum 3. Urins hydropicorum , phthificorum amp; cal-
culo laborantium fuper ignem coagulantur in grumos, qus coagu-
latio impeditur à Salibus alcalinis , augetur ab acidis amp;c. Non
fufficit autem folum hoe acidum ad producendum calculum huma-
nuni cum plurims dentuf Salia acida , qus non tam ligant~parti-
culas ramofas terreftres quam magis liquidiores reddunt hafce , amp;
dilfolvunt, imo amp; in ipfo corpore , amp; in urina acidum pec-
cans, ut in urinis , hydropicorum , phthificorum amp; ftranguria
vifitur , qusproducitur fspius ab acido , cerevifiae rccentis , amp;
non bene defœcats: Sale non tamen protinus in hifce afFedibus pro-
ducitur calculus , fed tamen prima rudimenta non fatis cohsren-
tis calculi vifcofi. Requiritur itaque ut fingulari modo fit altera-
tum à fermento renum amp; in fufficienti quantitate , ut fermento
etiam refiftere poffit , hocque fimul incraffare , à quo alias faci-
lius inverteretur , Reftat denique ut explicem qua ratione fcilicet
hœc duo , fermentum amp; Sal. acidum muriaticum urinx con-
currentia in débita portione amp; quantitate , Sal coagulans confti-
tuant , amp; modum ipfius coagulationis. Sal itaque acido muriati-
cum latet in alimentis non plenarie in omni parte immutatis poft
redudionem fui in chylum amp; fanguinem; unde latici ferofo mix-
tum facilè permanet ; 'Fermentum vero renum dilfolutionem amp;
unionem harum particularum tentans, à readione ipfius falis acidi
in corpufcula ramofa fit aliqualis efFervefcentia, amp; fubfequens coa-
gulatio prout apparet cum Spiritu nitri amp; oleo urins empyrema-
tico, Quae duo folidam ineunt confiftentiam.
De eaafa Matemli etiam audorum fententis funt diverfe fed
in uno fine collimantes : unde hifce relidis , caufam materialem
ftatuo in gcnere omnes particulas folidas , fub quibus omnia ge.
nera amp; fpecies particularum calculum conftituentium comprehen-
duntur , ut funt particule tartares vifcofs. glutinofs, terreftres.
diverfs figurs oleofs Sal. vol.inftruda?. Imo ipfamaquam coa-
gulare poife certum eft cum nec aqua fuis deltituatur partibus-
ifolidis
-ocr page 11-folidis , prout patet in aquis petrcfcentibus non foluramodo circa
mineras aquofas lapidibus feracts ied etiam in hoe Belgio limofo,
ubi non femel obfêrvare licuit canales plumbcos anthleis infervien-
tes brevi temporis fpacio Inpidca materia repletos in fuis puteis,
cmnem aqux tranfuum poftea negantes qua; materia lapidea vix
ftrro cedit. H« igitur aqus epotae aut cuünario ufui deftïnatas
non minimam calculi caufam materialem conftituunt.
CaufsE rcmotï intrinficae funt pravce difpofitiones vifcerum in-
ternorum digcftioni amp; fegregationi utilium ab inutilibus infer-
vientium , prs primis vero renum fi horum tubulifijcrint nimis
anguftati amp; conftridi ut detur indebita retardatio tam humorum
noxiorum , quam etiam partium folidarum illis innatantium. Ven-
triculr quoque amp; ejus fermenti di'pofitio p. n. vitiofe chyium
praeparans, ut nempè fit nimis acido Salfus aut tartareus amp;lcntus
caufam occafionalem prœbet generation! calculi. Ad Iiafce caufas
refertur quoque à nonnullis totius corporis habitus : obefiores
enim ut dicunt magis calculo obnoxii habentur macilentioribusj
hue refertur etiam itas, adultiores quippe frequentius calculo la-
borant, œtate amp; viribus vegetioribus.
Caufam remotas extrinßcas fuppeditant fix res non naturales , amp;
ex Ulis prïcipuè cibusamp;potus, ut funt qui craflas, terreftres acri
acido Sal.praeditasparticuJas ad hafce partes deferunt, quae fcilicet
coagulationi maximè funtobnoxiasut funt varia laaiciniaamp; cafeo-
fa prxcipuè cafei aromatifati, Salita quoque à non nullis adhunc
cenfum referuntur ut halices amp;c. fed Helmont. illis contrariatur
hxcque potius conducere alferit. Nocent non minus potus vini tar-
tarei , amp; quod crefcit in locis lapidofis calculofis tartareis. item
Vina dulcia quia plurimum acidi amp; tartari in fe habent, ut amp; ce-
revifiaE recentes nec rite fermentatx aut defa^catae, triticii quae
acidum fermentabile amp; faeces cralTiores poft fe derelinquunt , hoc
patet exinde quod ftranguriam producant. Adduntur motus amp;
quies , exercitia nimirum immoderata à cibo aflumpto , quate-
nus digeftionem interturbant , ut chylificatio debito mo-
do non fuccedat. Sic quies nimia amp; folitaria facit ad coagmenta-
tionem humorum vitioforum amp; ftagnationes particularum cralfa-
B anbsp;rum
-ocr page 12-rum vifcofo terreftrium , quas facile ob diuturnam moram
pofifunt concrefcere in unum corpus. Idem boc fit didlum de
fommo amp; vigiliis amp; animi pathematibus.
Sign-i diagnoßica calculi renum funt, fi dolor fixus gravativus
amp; tenfivus inregione lumbari oboriatur, à folutione fcilicet con-
tinui amp; tcnfionc interioris membrans renum. Adefl: infuper ftu-
por crucis afiPedi , ob compreflionem mufculi Pfoas amp; nervorum
renum , ut amp; tefticulus iftius lateris ad fuperiora retrahitur à
communicatione arteriarum venarum amp; fextiparis nervorum qui
in motum fpafmodicum contrahuntur. Sicutamp; ab hac caufa in hoc
affedu produci folet naufea amp; vomitus. Subinde difficilis eft in-
fleóïio fpins ob compreffionem calculi. In urinis quoque confpi-
ciuntui- figna, qus in Principio lympidas amp; clarae ut vix ulla fig-
na calculi exhibeant, in progreffu vero, fiunt albicantesamp;muco-
fi , fuper ignem coagulantes à materia vifcida amp; fale acido ; tem-
poris vero traftu , una cum illa quoque excernuntur lapilli amp; are-
nulae , ubi fcilicet in minuta corpora coagulatur materia quaä per
vafa urinaria tranfire poffunt , quçque rubraä dicuntur in calculo
renum albidae amp; durae in calculo veficas, quia mucus veficx albi-
cans fortafle una fimul coagulatur. Interdum urina fanguinea amp;
cum ardore excernitur , ab afperitate amp; rofione calculi produdae
vaforum aperture ; huic vero ruptioni facilè fuccedit ulcus, quo
dcmum tota fubftantia renum poteft confumi Sc una cum urina
informa caruncularum minimarum excerni. Interdum urinas
planè fubprimuntur cum nempè ad principium uretherum vel Col-
lum veficas calculus fuerit devolutus amp; obftrudionem inibi cau-
fet. Prsterea fi veficse principia generationis calculi fiaerint im-
plantata, offert fe crebrior ad mingendum titillatio oburinamfalfio-
rem veficam ad excretionem ftimulantem. Dolor gravativus in re-
gione pubis amp; veficam diftendens percipitur, cui accedit pruritus
amp; calor in meatu urinario. Hifce certum figoum pathognomi-
Gum addit Henricm ab Heer : ß ager egeßurieüdo meat équot; ^ejendo
egefluriat maxime accedente urina ladea amp; crafla interdum amp; pu.
reien. Nec hic praetereunda figna àfjiviçrM quae refpiciunt ad
difpofitionem haereditariam amp; ad vitam ante adam, certum enim
sft morbum efle h®rcditarium amp;. propagari à parentibusadliberos.
XIV. Hifce
-ocr page 13-Hifce fubjungenda veniunt figna diagnoftica diftindiva quibus
à dolore coiico , inflammatione renum amp; fpeudo-dolore nephri-
tico fcorbutico diftingui pofTic. Dolor colicus dignofcitur quod
fit in anteriore parte abdominis amp; quidem vagabundus. Dolor
inflammationis renum (qu» efl; particularum oleaginofarumacrium
falinorum tranfverfa propulfio per poros amp; tubulos, anguftiores)
diftinguitur quod fit magis acutus continuus non ita gravativus,
addefl; quoque febris inflammationibus fat familiaris comes. Do-
loris fcorbutici difl:indionem faciunt arenuls excretae , quaî hic
farinacix in calculo autem durae, amp; cum urina excreta fliatimfun-
dum petentes.
Quoad Prognofin omnis lithiafis efl: affedus chronicus haud
facile in totum cedens neque medicamentis neque chirurgicis ope-
rationibus fed plerumque recrudefccns. In fpecie vero facilius cu-
ratu in juvenculis quam ztut proveÜioribm ob virium imbecillita-
tem amp; vaforum confiftentiam majorem ; fic etiam calculus in fieri
facilius curatu quam jam exfiftens. Eft fubinde lithiafis maxime
periculofa ob fymptomata graviora fubfequentia ut fi magnitudi-
ne nimia excedat calculus amp; adeo diftendat membranas renum ut
ex inde propter confenfum nervorum tota œconomia animalis tur-
betur , aut fi jufto grandior obftruat tubulos Uretherum, amp; in-
de urins tranfitus ad veficam denegatur, undc regurgitatio hu-
moris ferofi , amp; laticis fuperflui, quo corpus ad hydropem po-
teft difponi. Si fuerit calculus insqualis, amp; acutus membranas
renum ipfamque fubftantiam renum amp;s veficx laedit ac exulce-
rat, quorum exulceratio curatu difficillima ob partes membranofäs
amp; nervofas. Si calculus neque a medicamentis lithontripticis fol-
vatur aut expelli poffit , neque dolor nephriticus fpafmodicis aut
nervinis balfamicis medicamentis cedat fed continuo urgeat, tum
certe dubitandum de falute œgri. Denique etiam incurabiles funt
ubi Urins coloratae evadunt. Meliorem vero fpem falutis afFulgere
ptaedicatur cum urinae fint albicantes amp; limpidiores , amp; fi ab ini-
tio mingantur tenues poftea vero craflœamp;in fundomatulae^arenofa.
amp; fabulofa fubfidant fignificant enim calculum folutum efle.
B Inbsp;XVI, Prs-
15
Praediftis illis qux ad lithiafis cognitionem eflentialem faciunt,
ad curationem ipfius accedo quae vel I r^tfervatom vel Curatoria
vel qua; urgentia fymptorr.aca mitigat. Proj'ervatoria rerpicit ne
caufa efficiens matérialis in aâum producatur Curatorta vero eft
vel in vel extra paroxifmum qus omnia feparatim traflare nimis
diffufum videtur ideoque hic tantum auxilia quae petunturex tri-
plici fonte Chirnrgico faiicet Pharmaceutico ^ diatctico , delinia-
turus.
Chlrur^ia primo commendat fhlebotomiam cujus autem hxc fit
utilitatis amp; an fit adhibenda magna eft difcrepantia inter doâos,
fed reliais hifce quxftionibus , quamvis ad fublationem caufas
nil contribuât tamen adhibendam effe putavi , ubi dolor nephri-
ticus admodum urferit , fique nec vires nec aetas aliud fuaferint
fiquidem V. S. inftituitur ob metum inflammationis; conjungitur
enim nephritidi ingens fanguinis fluxus, cum particulis acriori-
bus , fat impEtuosè fluentes ad renes , undc vena feda deplentur
vafa, ut poftmodum minus fe invicem partes vicing premant fed
humoris liberiori motu poffint propelli. 2. Cucurhituias eorum-
que rationem nullius valoris œftimo. 5. Additur fedio calculi ve-
fic£ cujus fingularis modus defcribitur à Senerto in inflit. I, v.
part, i.ficl. 2. cap. 13. Sed ut aliae operationes chirurgic® minimum
afferunt folatium ad prsfervationem aut curationem totalem hu-
jus affeélus ; fic non plus efficit haec feftio fat periculofa , ac ab-
fefto ramo , arbore amp; trunco adhuc virente amp; germinante. In
cafu autem defperato praeftat aliquid experiri quam defolatum rc-
linquere segrum.
Pons pharmaceutica triplicem conftituit claflem medicamento-
rum tam in prœfervando quam in curando. 1. Sunt praparanti»
(^evacmntia generalia. 2. Sunt emolUentia fibras laxantia mollitt
haljamica ut amp; abflergentia comminuentia amp; expellentia diäa.
5. Dicuntur qua propria identitate dtathefm ad calculum auferenâê
tonducunt de quibpis infequentibm,
Inter evacuantia primum locum obtinent purgantia leviora ad
-ocr page 15-praefemtionem utilia quatenus materiam tartariam amp; humoris
abundantcs ferofos falfos è primis viis évacuant antequam ad renes
deferantur. Prasmittenda vero aut hifce combinanda funt prspa-
rantia Sidigeftiva quaï fimul fint abfterfiva exCryftal. tartar., cre-
mor. tartar., tartar, vitriolât, arcanum tartar. , magifterium tar-
tari, cum alcalinis terreis, ocul, cancri etf. ut humorespraeparentur amp;
aptiores reddantur ad expulfionem. In curatione fua etiam prs-
ftant commoda laxantia medicamenta , ad craffam faeculentiam ex-
pellendam neimpedimento fit ceteris medicamentis lithontripticis,
Paeterea magnum folatium eft nephriticis, alvum retinereapertam.
Ergo omnia conveniunt purgantia habito refpedu aetatum amp; vi-
Cljflerts fi quo alio in morbo , hk profi/nt quam maxime ad dolo-
res nephriticos leniendos, quatenus nempe vias urinariaslaxant amp;
fovent blando vapore, faeces induratas emolliunt atque educunt
quae alias fuae copia duritiet ac diftenfione inteftinorum , renes amp;
veficam pondéré fiio incumbunt atque premunt , aut fi diutius
commorentur colico dolori anfam fuppeditant. Componuntur
vero ex emollientibus amp; carminativis herbis eum lade codis non
omiffis quoque aliis oliofis expreffis fi nulla adfit inflammatio.
Vomitoria quamvis à non-nulüs rejiciantur attamen non incon-
fulto adhibentur , fi ventriculus, fuerit repletus faburrâ vitioß,
quE per vomitum melius ac certius evacuantur , quam per ulla^
purgantia.Imo Poterius nifi failorin obf. Lxv.abexhibito vitri. albo
icribit, aegram una cum vomitu liberalTe à calculo. Optima au-
tem funt vomitoria ex antimonialibus parata.
X X I L
Abßergentia , commimentia ^ expelkntia femper funt combi-
nanda , nunquam autem in praxi adhibenda praecipuè in ipfa ex-
afperatione fymptomatum nifi praemifTis balfamicis amp; oleofis blan-
dis partes fibrofas laxantes amp; emollientes ne nimis cito moveamus
quae promovere non polTumus unde nervofae partes magnum in
commodum prsfentiunt. Talia autem fiub communi tit ulo lit hon
triptieorum defcribuntur Ut funt. i. ^quofa qua diluendo ab-
ftergunt, amp; refolvunt partes vifcofas terreftres, ferum fluidius
red.-
If
reddunt magifque aptum ad excretionem funt autem magis vel minus
adivaprout fal. vol. nitr. alcalino majitata ut funt aqua petrofel. faxi-
fragiae alpinae veronica fuccusamp;aqua betuls cerevifia coda cum tu-
rionibus betuls, aqua lithontriptica Mjnfichf, addicitur abHel-
mont. liquor veficxjurinar. Embryonis, caprae, vaccae aut porei de
quo teftatur ejus fingulo mane afifumtam à lithiafi plane libe-
rate Annumerare hic polfem firupos fimplicium recenfitarum.
2. Sunt faitna quorum vü major ab^erfiva, amp; adiviora in commi-
nuendo , amp; propellendo prout fal magis aut minus extricatum,
eorum numerus fatcopiofus. i. Qua confiant quodam faU coroßvo
fundente amp;urinamadexpu'fionem ftimulante, funt autem caute
adhibenda amp; nonnifi indofi refradacum diluentibus, amp; lenien-
tibus, ut funt cantharidesamp; vermes majales horumque tindur prae-
parataej quxdum vero ex hac claflefunt mitiora, quae tantum fuo
Ïale intrinfeco lotium provocant, qualia funt rad. aller, afparagi
eryngii femen polypodii. 2. Otu urinam reàdunt abfterfivam ut
vitriol, mart. tartar. vitriol, nitr. antim. tum tind. aperitiva tart.
tind. filicum Glauberi. 5. Hsrba ^ radices qult;t dicuntur vulneraria ó*
diuretica , quae fcilicet nifi abfcondunt fal. alcal. aut falfum volat.
ut funt rad. quinque aperientes petrofolin gramin. fxniculae haed.
terreftris veronica virga aurea cujus infignis ufus, ad abftergendas
vias urinarias maximis encomiis effertur, item herba thee. ^,Sunt
falia alcalia lixiviofa fixa , qult;e in digeftione horum naturäm ajfu-
mmt. Hasc falia funt lithontriptica quatenus nimis ferum fundunt
amp; ftimulant ad excretionem , funt autem omnia ilia , qux per
calcinationem vegetabiüum producuntur ut fal geniftae ftipidum
fabar. Juniperi amp;c. quae vero alcalinum affumunt faporem funt me-
lioris notsequia non tamacria funt verotalia omnia terreftria, ma-
rina teftacia , amp; cortices nucleor. ut ocul. cancr., teftes oftriar.
conchar., nuclei, perficor. 5. Omdam falia volat. commendantur
quoque funt autem ad cenfum hunc tantum referenda fal. volat. fuc-
cin. fpirit. urinof., fpirit. tartar. amp; calcis viv. alia enim falia volat.
vix ad locum affedum pertingunt cum fint valde tranfpirabila.
6. Salia quadam acida funt lithontriptica non tantum ut tanquam
acida deferantur ad renes aut vificam alias enim magis nocerent
ftranguriamque ex momento caufarent , cum tamen certum fit il-
lam tolli ab aliquot guttis fpirit. fal. redificat. cum tind.croci data
necef-
-ocr page 17-INAUGURALIS. 17
neccflum itaque eft ut prius in digeftione alterenturamp; dulcefcant,
talia funt fuccus citri, clyflus antimon. fpirit. fal. coagulat. extre-
mo igne deftilatus, quem Helmont, magni sftimat prascipue qui
ex fale marine Hifpalenfi aut muria carnis recodo fuit deftilatus.
Haec autem falia acida ut amp; mere alcalia in praxi circumfpedè amp;
non continuo ufu exhibenda, cum alias nimis liquando, ferum
in liquorem tenuem reducunt, humiditatem expellunt amp; acido in-
terno fegregando amp; praecipitando partes glutinofasterriftres, maxi-
me nocuœ exfiftunt refle hoe monente Clarifl. D.D. Le Mortamp;
teftatur à diureticorum acriorum nimio ufu calculos produdos
quos curavit balfamo fuo antinephritico. Tertium itaqne gènus li-
thofitripticomm fmt olelofa lenientia ^ abfierßva qua magis aut mi-
nus in horum particulis ramoßs falia funt implicit a, quo dicantur balfa-
mica. Unde i. funt qu32 fola oliofitate partes reddunt laxioris amp; am-
pliores , quo non tantum dolores fpaftnodici fed excretio calcu-
lorum facilitatur unde femper falinis funt prasmittenda ut funt.
Oleum olivarum, oleum amygdalarum dulc. amp; amar. 2. Om magit
balfamica, fulphur.volat. velreßnofi falino dotata ut funt exmitio-
tioribus rad. liquirit. femen dauci , petrofelin , rufci, milii folis
viol., balfamusfulph.cum oleoraparum paratus oleum terras oleum
petras : Ex magis aólivisfunt baccœ juniperi, oleum juniperi, fuccini
terebinth., maftix, macis, nux mirifticaamp;alia quae ad renes magis
integris viribus deferuntur amp; grato balfamico odere amp; confiften-
tia fermentum reficiunt, poros amp; tubulos aperiunt, partes leniunt.
Vnde videtur hoe genus tertium clafem medicamentorum qua di-
fpoßtionem ad calculum tollunt confiituere , quibus adduntur aroph.
Paracelfi, praeparat: ex aromate philofoph. cum mixtura panis feca-
finiin fimo equino digeftum amp; poftmodum extrahiturcum fpiritu
vin. tind. aurea, optima in ftranguria amp; calculo. Item balfamuspae-
ruvian. balfamuscopaibse , balfamus nephrit. D. D. Le Mort. Ex
falinis abaudoribus adduntur fpiritusfalis extremo igne deftilatus amp;
pi-çcip. cum fal. primitus fuerit maceratum in taleolis raphani,
commendatur quoque vitrum cryftallinum venetianum calcinatuni
cum pice Sc terebinth, cujus prasparationcm defcribit Langius in
Ub.z. epiß, 58.
Curatio fymptomatum , quae prscipuè refpicit ad tenfionem fpaf-
modicam renum amp; Uretherum mitigandam , que confiftit quo-
Cnbsp;'nbsp;que
-ocr page 18-18 DISPUTATIO MEDICA IN AUGUR. AOS.
que in balfamicis emollientibus amp; anodinis qualia funt. i. Aqua
muxilagmofa amp; gummofa qua vins taxant amp; falia obtundunt ut
rad. alth. raalvf liquirit : pulpa caffiïamp;c. Aut 2. Aqua okofa fa-
Una ut funt citatà fcrnina amp; nuclei amp; ex illis emulfiones parats cum
aquis appropriatis, quibus addi poteft terebinth, in vitello ovi fo-
lutum. 5. Sunt qus urgentes dolores fopiunt, qualia funt ano-
dina, quo archeus ad inducias deducatur ut funt laud, opiat. ejuf-
que tindurs quae fulRciunt fuo loco amp; tempore cum aliis mixta.
Jnflammatio fi ad fuerit renum , conducunt nitrata amp; faturnina
ut nitrum volat. nitrum antimonium facchar. faturni omnia-
que comphorata in Isfione continui amp; ex ulceratione , omnem
paginam abfolvunt traumatica amp; nervina.
XXV.
Huic fcopo in ferv'mnt quoque externa topica, loco dolenti applica-
ta, plurimum enim fic combinata, augenturamp; adjuvantur interno-
rum virtutes ; talia funtemollientia , refolventia amp; dolorem mi-
tigantia , omnia qua abundant blando fale mucilaginofis vifcofo-
ramofis particulis intricato ex quibus varis medicamentorum for-
mulae concinnari poffunt , fotus, balnea , clyftires, cataplafmata,
oleo unguenta, Emplaftra ; fed magis balnea , fotus, cataplafma,
profunt quam unguenta amp; emplaftra, quscautius adhibenda, quia
tranfpritationem inhibent.
ƒ« diata generaliter obfervanda régula ad tuendam fancitatem
Hippocratis : Non fatiari cibis , Sc impigrum eJfe ad labores. In
fpecie vero aër fit temperatus amp; ferenus, craffus enim amp; nebulofus
multis exhalationibus falinis refertus humores quoque amp; fpiritus
animales turbat amp; inertiores ad adiones reddit Cibus eligatur boni
fucci amp; facilis concodionis, qui fimul alvum fubducat leniter, Illi
vero qui §. iz. defcripti^, ut ladicinea cafeofa piperata maximè vi-
tentur cum videmus Belgis hunc affedum effe familiarem propter
nimium ufum ladiciniorum. Potus fit vinum tenue aut mofela-
num ; vitentur vero inveterata tartarea j cerevifia fit bene fermenta,
ta amp; defscata coda cum femine dauci amp; leviftici. In curatione
convenit decodum ex rad. diureticis amp; vulnerar. pro potu ordina-
rio. Somnus, vigilis ut amp; motus amp; quies in mediocritateconfi-
ftant. Animi pathemata fuis quoque detineantur limitibus : amp;
quo ad excreta amp; retcnta , curandum ut alvus femperfuo funga-
tur ofEcio.