DISPUTATIO JURIDICA
INAUGV KALIS,

probatYonibus,

A M,

FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex Au^oritate Magnifici Reports,

D. HERMANNI van HALEN,

S.S. Theologis Dodoris, ejufdemquc Facuîtatis in Inclytâ Academiâ
Ultrajedinâ Profeflbris Ordinarii, Verbique Divini,ibidem in
Ecclefiâ Prxconis,
NEC NON
Amplißmi Senam Academici confenfu , Nobiliffma^ut
Facultatis JVRIDIClt;i/£ Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè, amp; legitime confequendis,
Eruditorum examini fubjicit,
JOH, VANDER HELST, Amftelodamenfis.
A.D. \.Jm. hora locoque folitis.

Trajecti ad Rhenum,

Ex Officina Francisc'i Halma, Academie
Typographi , cb bc Lxxxix.

lüußri y Nohilißmoy Grdviffïmoque VIR Oy
D. JO A NNI SYSEN,J.U.D.

Domino in Veenhuyfen amp;c. in Republica Gronin-
genfi, fenatoriaDignitate, ac prudentia clarifïimo,
ad federati belgii confilia quondam delegate, per
cognationem mihi junóto, omniamoris, ac honoris
cultu in sternum excipiendo.

NEC NON

Vigilantijfimis , Uignijfmifque,

D. PAULO BUSIO, J.U.D.

In urbe patria Jurifconfulro celeberrimo , in hoe
munere feniori mèritiiTimo , fautori plurimum
honorando.

D. THEODORO GRASWINCKELIQ,

J. U. D. coram Curia Hollandis juris legumquc
peritiflimo, Viro cum fapientiflimo, tum integer-
rimoAmico, unicc colendo.

D. R E G N E R O S T A P E L,

In fbro Amftelodamenfi pragmatico expertiffimo,
Procuratori facundiffimo, probitate, amp; humanitate
fatis confpicuo, Patrono, de me, meifque ftudiis,
quam optime merito, omni grati animi tellifica-
tione fempiternè profequendo.

jVJsEcenatibus apprimè venerandis haec Inauguraiia,

Eky qmpareß, devotione, exßngi^Uri pariter ac
mtimo animi aßeßt*
. ■nbsp;, - .nbsp;Sacra facfo

.raa vander HELST, Auctor.

DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALt S,

D E

probationibus.

T H E s I s I.

Uanta hujus lemmatis, cujus Provinciam defcn-
dendam obeo, fit gravitas, qùantumque in Jure
obtineat, ex inde colHgo, quod inanes omnes fint
adiones , pariter amp; exceptiones , nifi indubitata
probationis fide apud Judicem competentem de iis
confiet, non tam déficiente Jure , quam non pa-
tente, pr 1.1,0. ff. deTeftament tutela-. Tertium
Juris objeâum confiftit in proceflu Judiciario ,
ftujudicio, acvariisaflionumgeneribus,
infl.de Jure nat. gent.nbsp;de flat u hominum-. quibusconjun-

difiima amp; quafi int.mad.atur probatio, unde. five in adionum initio,
five m fine, five m medio deeainjureagatur, fecundum ordinem in Cod.
obfervatum nihil prspofterè commifrumeffedicipoiTet; tot-tttul. C.deVrob
de Te/l. ^ fide infl. Imo, quod adeo fit de fubftantia Tudicii ut in fum-
mams ad minimum Judiciis, omitti haud poffit, Zanger.de except, part.i.
c. 2. N. 9. ficut per eam omnis lis fubfiftat, ex conMtiffmVtsPaironimei,
rerum forenfium expertiffimi caufidici, deliberationibus, ego, dum fue-
rim amanuenfis, ultraquadriennium fatisfuperqueexploratumhabui, quin
ac ideo luculentiffimam hanc , amp; necelTariam probationis materiam non per-

funaoriè , perfpicacion vero mentis acie difquirere quam fummoperè ex-
citatus fum.nbsp;^

Anbsp;II.

cuin Daîv!nbsp;'nbsp;difcutere,

TrirZnbsp;fupervacuum eft, de quo Donell. ad timl de

from.cap.u ;v,2o. intranfitunimisimpcritosconfutairefulî5cit, qu'pro-

A 2nbsp;baj-e

4 D î S P 'U T A T I O JURIDICA

bare didutn putant à probo, quod probè faciat, qui probat, fed ineptê,'
cura ifto modo vir bortus, Reip. confulil, ac inopes liberaütate fublevat,
aut agricola, qui in tempore agrum colit, probare diceretur, ubi qui hsc
faciat, rede faciat, amp; ex officio: quod autem generaliter probaredicatur,
tjuando quis facit, ut probum acjredum Judicetur id, quod agit, nos
aptius putamus, amp; quidem duplici fignificatione, refpedu fcilicet noftri,
curti probamœ ea , qus nobis placent, unde amp; probatum opus, quod
sedificatum efl: ex fententia locatoris : quo fenfu ór Cic. probatio futura tua
'eß, qui kcas-. facit l. 57. ^ l. final, jf. locati conduäi, ac refpedu aliorum,
quando probare fignificat, fidem alicui aüqua de re facere, fiveargumentis
demonftrare, five alicui perfuadere, amp; facere, utprobetur: quo ^ refpi-
ciunt findia verba in l. ii. f. de probationihus : Id enim pra;ftat in re con-
troverfa, quam quis intendit, qui quod dicit, idoneis teftibus, aut aliis
legitimis probationibus ita effe doceat.

III.

Omnis, qus à ratione de re aliqua fufcipitur, inflilutio, à definitiofic
proficifci debet, Cic. Hb. 1. de officiu: ut intelligatur, de quo difputetur:
ideoque, Wcet ^\vLnma.s ad rubricam f. de probat, recitet Gothofred., mihi
propono familiariffimam , quod fc. probatio fit reiàubiamp;pcr argumenta, teftes,
er ittflrumenta faEla fides-, rei dubia : evidentia enim probatione non indi-
gent,«/». evidentia de accufat.arg. /. 5. §. i.ff. qui fatis d. cog. fic ut rei de-
monftratae fatis demonflrats, fruftra quid adjiciatur, amp; fupervacuis laborec
impendiis, qui rem cbram nititur demonftrare : /, i. §. ^.ff.de dotepraleg.
quod latet itaque acdubium fit, probari debet, nonnotorium, quodenim
omnes fciunt, aut faltem fcire eft verifimile, ut probetur, non eft necelfe:
/. XI. §. 12 .ff. de aä. empti. arg. Üb. r. §. 14. ff. de oblig. amp; aB. Gomes. Tom. 3.
refolut. I. JV. 41. Wefenb. ad ff, de probat. JV. 7. v. item faBa.

Ver argumentaartificialia fc., qus artis duftuamp;rcibeneficio, ejufque
circumftantiis, amp; prasfumptionum fontibusargumentando eruuntur, puta,
qus lac in mammis habet, eam peperilTeconftat, tum enim artes ofEcium
fuum prseftare debent ; /. 12. ff', de ftatu .heminum Sc Judex hac de re confu-
ïetPhyficos, cumneceffenonfit, utDD. volunt, JCtum. Phy ficum efle,
perinde fi de finibus quaeftio oriatur, Mathematicos, ac fuper Isthalitate
Vulneris medicos, cum artifici in fua arte crcdendiim fit , amp; Judex non
pofïit arbitrari ex fe in re, quam prorfus ignorât: Julius dar. fenten. l. 5.
§. homiüdiitm, N. 170. Carpz.ov.pr. crir/t. part. i. qf^'^f- 16. AT. 24. Pau-
dus Zachias qmfi. med, leg. l. 5. t. 2, quafi. 5. N. 8. i?, (^mz tnfita a

ÏNAUGURALIS:nbsp;5

2)/Wfff«c«vocantur hsc argumenta; eo quod rei intrinfecus infint : Et
quamvis probationis artifidalis, imrtificialis diftindio in Jure non repe-
riatur , nihil tamen habet incommodi, cum res ipfa reperiatur, I. z. C.de
teflibnsl.z.C. qttor. appell. non recip. reperitur ni iilominue apud Ariftote-
lem, OHintilitnnm , aliofque Rhetores , quibus hsc artificialia tWejcsj
funt dilt;3a.

Per lelies, équot; Inftrumenta', vulgo inartißcialia, oratoribus arsT-ro« diöa,
ipmtct ac ajfumpta, quod extra rem aliunde affiimantur, fine ingenio, amp;
arte artificis, amp; ad fidem faciendam ex Juramenti delatione, teftium, amp;in-
ftrumentorum produftione, partiumque confeffione colligantur, in qui-
bus maxima contentionum forenfium pars confiflit, /. 15. C. de fid. infirum.
Vinniuspart. Jur. c. lyl. JV. quae probationis «rtificialis, amp; inartifici-
alü genera ab oratoribus defumpta, eleganter ex jure dem on fiat Do»«/-
lusc.lt;i. de probat, quorum fpecies, cum non parem habeant vim, inde nata
eft, amp; ufuforenfi recepta, probationibusinplenamamp; femiplenam divifio:
cum vero m jf.ut ^, in C. de probationibus primo generaliter traiSctur, de-
inde de iis, quœ fiunt per teßes ^ inßrumenta, vel ideo , Harumpartitio-
nes pro efFedu, amp;vi, quam in Judiciis habent, pramißs, quis, cui, quid,
quando probare debeat; in opportuniorem locum trajecimus, quandofimgu-
las plena, amp; femiplena probationis fpecies, pro modo fufcepti operis fingulis
perfequemur argumentis.

I V.

Ei incumbit probatio qui dicit, non ei qui negcif. l. z. fitquot;. L 13. C. de
probat., hxc perpetua eft Juris régula; quae cum fit bimembris, pri-
mo de affirmante agam. dicit autem non folum ador, fed amp; reus,
tum fc. probat fuam exceptionem : at dicendum videtur reo non încumbere
onus probandi, cum tantum ei incumbit, quiagit, per l.ii. ff. eod. Sed
perd. l. z. dicenti incumbit, ergo amp; reo per auéloritatem /. i. C.eod,
■ubi debitor probare tenetur, folutam elfe pecuniam olim creditam , unde
amp; reus excipiendo aftor dicitur fieri: l. i.f.deexcept. l.\lt;-}, ff. hoe.tit. fed
moventquïftionem DD., an uterque per d.i. i. C. eod, non probare tenea-
tur, cum uterque dicit, aöor fe credidifle, reus fe folvifle? quamfenten-
tiam fovetnbsp;, fed refutatur ab aliis, amp;re'äe, nam primo , qui di-

tit fe folvifle, dicit fe foIvilTe debitum, cum folutio ejus fit , quod debea-
tur: princ.infiitut. qxibus mod.toll, oblig. non opus igitur, ut probet aftor
-creditum, cum reus fateaturmutuam pecuniam, eo quod fe folviflle dicat,
'Siquod dicit aflor non amp; -controverfum-: ac prstereaperd. 1.1. probatio

A inbsp;injungitur

injungitur reo, fic ut ador liberetur: folet amp; etiam moveri haec quaeftio,
cum aflorinftituat condi(ftionem certi, qusipfi ex mutuo nafcitur princ,
inßimt. quibus mod-re cont. oblig. reus autem dicat, fe dubitare , an pecunia
fitfoluta, quiahabet juftam ignorantiae caufam quis hic probet? amp; puto
quodador debeat probare, numeratam efTe pecuniam, reus enim nihil di-
cit, adeoque nihil probat: ubi autem probaverit aólor lè credidifife , jam
fupereft reo adhuc illa defenfio , exceptio fc. folutionis, quam probare
tenetur :

V.

Ei incumbit probatio, qui dicit d.Li. nifi prafumptio aliquando probandi
onus transfèrat in advcrfarium pcrl.li^.ff.de probat. fic per L rs-ff. cod.-, qui
ait, fe folvilTe indebitum, probare hoc tenetur, cum praefumptio militec
contra eum , amp; nemo prsfumatur adeo refupinus, ut facile fuas pecunias
jaftet, amp; indebitas efFundat: ubi prsfumptio efl: pro patre, filiumeifein
potefl:ate, filius., licet neget fe effe in poteflate, ob praefumptionem pro-
bare tamen id cogitur. L%.jf.eod. nec obftat, quod negantts nulla fit pro-
bation, cum non tam negat filius, qui ait, fe effe fui juris, acfe libertum
effe contenditper d.l.^.amp;l.quot;).^.! f.eod.-. fic creditor, quireplicat, pa-
dlum perfonale interveniffe , probare debet, cum prasfumptio fit pro be-
rede , amp; plerumque tam heredibus noftris, quam nobis ipfis cavere folea-
mus: l.i.f.eod. funt enim padaad heredes tranfitoria, acpadum in du-
bio Reale praefumitur non perfonale : item Magiftratus, quando pupillis
tutoresdedit, tenetur aßione fubfidiaria, fi non fint folvendo tu tores, aut
curatores per /. i. in pr. f. deAdagifl. conv. hic fi excipit, quod tempore
dationis fuerint , folvendo j amp; fatis idonei probare illud tenetur per §. ij.,
d. L I.Î cum tamen videbatur dicendum pupillo incumbere probationem,
ratio efl;, quia quifque praefumitur non idoneus effe facultatibus, nifi con-
trarium probetur, id eft non prœfumuntur facultates, magis praefumitur
paupertas , DonelL ad tit, de probat, cap. i v. pertinet amp; hue /. 2. ffquot;. depa5lü :
arg, l.iS.ff. deadim, ^ transf, légat, feq,cap. final,

V I.

Ei J qui dicit, incumbit probatio, d. l. 2. Quod non procedit in materia
pojfeßoria rei corporalis', poffefforenim tuetur ftcommodo poffeflionis, ita-
que non probat perl.z.C. hoctitul. l.2'\,ff, de rei vind, l.final.fi. eod. l. 2 C.
de edendo : §. retinenàa 4. ir.fl. de imerdiéis 1.1. §. 6. ff. fti poffidetis : hinc
poffeffor nunquam dicitur agere itaque nunquam probat : neque obftat
/. 16, C. de probat. emancipati enim non idcirco probare tenentur, quod

polTi-

inauguralis. 7

poffident, fed quia pr^dia donata affeverant, cum bona a defundo re
hda non prsfumuntur alterms efTe, aut ab eo donata, nifi de donatlonc
conft.tent: pugnat tamen cum /.xi. C.dehered.fetn. ubi poiTelTores itu
lumfus p^effioms dicere coguntur. Sed fcire leges non eft verba earum
tenere fed mentem , ac fententiam, cap. vi. decL tJ^ 1 Z.r
Gmn ...rod, Lup. z. at.nbsp;amp;nbsp;mjJ ZnS'

iTto'T nnbsp;P-d-a ibSft do

'nbsp;conLdidLlm qu^d nÏÏ

l.ii'i.f. deverb.fign. cum aliud fit dominium proprietatis- I tj (F LJ.
nr^dom. aliud fic dominium poffeffionis: /i T^^n l^t^A
ad final, verba I i. C. dpM. Quid autem de uno cafu, quopoffeS
partes ador.s obtinere è.^ per fin.L verba §. z. i„fl. de^BiZZ Td X
dendum; cum m toto jure null.b, reperiatur f me nefcire inPen^ conce

do amp; nefcre quod leges non indicentj eftdoftaignorantiafficut Tnfï
IX labor fuent. tam diu , amp; anxiè qu.fivifle amp; non inven ffe ac /nvet

ri alii.nbsp;^^nbsp;'nbsp;ac in mme-

Eiincumbit probatio quidicit quod amp; obtinet in rebus incorpora

per/. «.J. I.nbsp;r,sermmm«di,„„rl. y^.fml.mSM.,,'

pc„ton, p,mt,„j^r„„gi, amp; fub,',. necern...cmquot;ob„di'^eXTe;

bandinbsp;fe„„. c„„ft,4„ I;

comm.

8nbsp;DISPUTATIO JURIDICA

comm.divid. vel per confuetudinem loci, 1.1.^. find, amp; DD. f. de aqua ph,
arcend.(frl.i'C. de fervimt.aaqua-. aut|denique per prsfcriptionem, l.z.
C.eod.l. lo.f. ß ferv. vind.Grotü d.loco N.^. C^polla deferviuurban.prxd.
cap. lo. nec obftant /. 45. §. i.fde adq. rer. dom. amp; 1.14. ff. de fervimihns^
cum poffint longo ufu, qui pro poffeffione fit, itaadquiri, utvelutjure
impofits utilibus adionibus vindicentur, d.i.10. ff■ fi fervit. vind. l.finaK
infineC. deprlt;tfiript. long. temp. arg. /,4. ^.final.f.deufiucap.Perez.!f{sadCod.
de fervit. N. 16.

VIII.

Ejus, qui negat, non efi probatio ; pars fuit altera d, l. i. f. de probat,
tum, quia nos ipfa xquitas docet, neminem fado alieno onerari debere ;
arg.l.fä^.nbsp;reg. juris, tum, quia per rerum naturam negantis fa-

(äum probatio nulla fit, per 1.%^. C.de probat, l. n.C.denonnumerat.pecun.
non entis enim nulla funt genera, amp; propria, nullae differentiae, autqua-
litates, nuilaque principia amp; caufae, a quibus uti definitiones,ita amp; pro-
bationes fumi polfunt, Goddlt;tus adl N.u,ff.deverb. amp; rerfignif. cum
probatio nihil aliud fit, quam vevifaBi alicujus definitio , atque demon-
ftratio : imo nec ea , qus non funt in rerum natura , poffunt fciri , nec
cadere in perfonam teftis , quia nemo perrationeme}us, quod
fadum non eft , aut folet , aut poteft reddere : quae caufa , cur teftes
non dcbeant deponere , nifi de his , quae percipiuntur finfiu externa
per 1.18. C.detefiibm l.io. §. penult, ff. qui teßam, facere pof ac fecundum
Baldum teftes teneantur deponere de fua prafentia in adu : quo amp; fpeftanî
dida feq. Cap. 25.

IX.

Ejus, qui negat, per rerum naturam non eft probatio d.l.zi-oh^it I. opti-
mam C.decontrah.amp;comm.ftipul. cum enim inftituatur adverfus me aftio,
me hoc, vel illo die, contraxifle Francofurti, nego , me contraxiffe , amp;
probo me illo die fuiffe Romae . qux probatio pragmaticis alibi vocatur:
Zoefiw ad ff. de probat. ». 4. Bronchorfi. centur. i.afert. 91. etiam indirefla,
feu obliqua, cujus ufus eft neceffarius, quotiesprsfumptio eftproeo, qui
affirmât, adverfus eum, qui negat , Perez,, ad Cod. h.t. ». 9- n^ga'^ amp; he-
res , quod legatarius affirmabat, bona fufHcere ad legata exfolvenda, nec
hujus negationis probatio eft fupra naturam, oftenfa prius quantitate lega-
torum. amp; patrimonii defundi, facile heres probaverit, ac ipfi mcumbit
per 1.17-f. eodem: negat poffeffor, qui aftione in rem convenitur, aufto-
rem dominum effe : i.inft.deaBionih. quod facile probaverit, fi arg. L

ÏNAUGURALIS.nbsp;p

Ï4. ff. de prok fiducia caufae Cux in re recipiat onus probandi dominium ;
Schneid.ad§.i.inß.eod. n. 49. cum certum fit , duos ejufdcm rei in foli-
dum dominos effe non pofle per l. 5, j.fm.ff. commodati, vel contra : Verum
non efl: attendendum, quid ex negatione confequatur, fed quid principa-
Jiter agatur , fi quis enim prius quid affirma:, unde id quod negat , per
confequentiam colJigatur, hic jam non quatenus negat, fed quatenus affir-
mai, probare intclligitur per Ponellam 8c alios interprétés add. 1.C.de
probatiombm.

X.

Prater faB negat iv am, qm tempore, loco, ^perfona, vel ßmilicircum-
ßantta coarBata debet, amp; potefi probari, d. I. cpttmam : §. item verborum
inft. de inntilibusfiipul. Godthof. add.l.z^. arg. I. final. C. de rebus creditis ^
jftrej. I. generaliter C. de non num. pec. /. z 5. §. final, ff. de probat. amp; J uris ,
cum omnia prsfumantur légitimé , amp; fecundum juris dilpofitionem ada,
probanda, perl. ff.deprobat, fiefl:ipulatioprsefumitur folennitercontrafla,
fi fit fcriptum, aliqutm promififle: ficriptum infi. deinut. fiip. 1.1. C.
de contrah. ßip.fic G fcùfkrit quis, fe fidejulTiffe, prasfumitur efficaciterper
fl:ipulationem concepta fidejuflîo: ^.fina. inß. de fidejujf. I, 50.jf. de verb,
obi, fic inftrumentum, cui donatio fundi, etiam ignorante parteiilataeft,
ritè compofitum : /. 18. C. de probat. amp; procedit regulariter , cum pras-
fumptio juris ftat pro eo qui quid aflerit ; Wtßenbach. adf.hoctitid.n.ç.
perinde etiam in negativa qnalitatis ; fic qui ex perfona collegae convenitur,
eundem tempore depofiti officii, folvendo fuiffe oftendct per I. 5, C. eod.
item per /. 77.?. i^.f. delegatisfecundo, hasreditatem filiosmeruifle negans
heres probare debet : facit I. 10. ff. de manumiffis tefiamento: xquè , qui
negat teftatorem mentis compotem fuiffe , amp; ita teftamentum facere non
potuiffe, probare cogitur. /. neccodicillos C.decodieilles : cum vel in dubio
nemo furiofus, ac demens effe prxfumatur : Aiafiard. de prob, concl- 503.
M.io.amp;concl. 815.». 5. quo amp; pertinent I. 15. 14. C. de probat, ubi filius
in quafi poffeffione filiationi's effe dicitur , communi fc. opinione in epi-
ftolis vel fcripturis pro filio habitus, amp; reputatus : atque debent hae ne-
gativ®, quae in effedu funt affirmativae, ab eo, qui in entionem fuam in
iisfundat, probari: Perez., ad. Cod, eod, n. 10,

X I.

^jus, qui negat, non efi probatio d, l.z, non obftat Lzz.C.adl, Cornel,
de falfis : per quam tam ex parte accufatoris, quam Rei negantis, in cri-
minc falfi aliquando probationes exigit Conßantinus, cumduntaxat memi-

Bnbsp;nerit

•nerit probationum indubitatarum , occaüone fc. exhibiti ab adverfa parte
inftrumenti, de cujus fide non tantum a preferente, fed amp; ab adverfario
inculpante probationes admittuntur. /. fimtl.C. eodem. ita ut non per con-
jefturas, aut quafdam fufpiciones, légitimas verô , ac perfedas probatio-
nes vera de falfisfecerni polTent: quare nec in dubio ullam interpretationem
faciendum efle DD. tenent cum inutilis, amp; perniciofa fit, amp;per/. 2. §. 5.^.
de origine Juris diatm fori difputatio; ador itaque, qui falfum arguere pa-
ratus eft d.i. final, nulla expedare argumenta a Reo, fed ipfe armis inftru-
dus accedere debet /.p. C. detdendo : nec impugnat l.^.C.de abolitionibus t
cum a feparatis male inferatur, /. 20. ƒ. de minortb. 1.5. §. i^.ff. de tribut,
aä. amp; aliud fit purgare fe a crimine , aliud probare crimen , imo poteft
reo aliquando imponi jusjurandum purgationis, fi fit graviffims fufpicio-

nis : nec, quod in moderamine inculpât« tutelas reus teneatur probare 1°.

Mgrejfionem alterius : perl -y.C. adl.Corn.deßcariisi Damh. prax. crim.C,
76. ». 3. 2°. qmd aggrejfus debeat ejfe in vita periculo conflitutus ; amp; illud non
potuerit declinare quam internecione altertfis, per l.^sS'^'l^i cttmff. ad l. A-
^uil. Carpzov. inprax. crim.part. i. quafi.19.n.io. amp;feqq. 5°. qfod infiagran-
ti crimine , feu durante offenfiione ac tutela , incontinenti internecio faBa fitt :
Carpz,ov.d.l.n.z%. cum reus homicidium confiteatur, non vero occiden-
di animo commiffum , quod fi probaverit , abfolvitur d.i. i.Cod.amp;l.i.
§. ff. eod. fi enim voluntas nocendi non intercedat, crimen non contra-
hitur : Gail. lib. 2. obfi no. in.pr. Matth. Stephan, ad art. 159. amp; feqq. confi.
Carolin.crim. ordoproc.incrimin. Keg.Philipp, art.z^. Grotiiintrod. l,b. 5.part.
35.«.27. facit jus Divinum Numer. cap. 35. v. 19. amp; fi'^l- qquot;® exceptio
cum fit peremptoria , amp;. in fado confiftat ab accufato proban debet : S.
V. Leeuwen ad Stylumproced.injud.crim.art.zo. «.4.

XII.

Eiusy qui negat, mn efi probatio d.l.z. objicitur denique adio
ria, ' negatoria itaque probatio Perex,. adCod. defirvitut. amp; aqua ».23. quani-
vis autem refpedu fuppofiti femper verbis negativis, hxc adio, qua agi-
mus res noftras, non fervire rebus, five perfonas illius , qui contendit,
jusfibiin eis competere l. i.ff.fifervetus vind. prïfupponatur J««^« ad
d.§. aque infi.deaßionibusn.^j. non tamen refert, cum implicite affirma-
tivam implicet, fi amp; verbis affirmativis proponatur , amp; ^m fuam a
fervi-tute elTe liberam declarari petat. Zaftus ad d. §.ï. n^^.n.hic.adverte.
cujufque libertatis ulterior probatio non exigitur , fi dominium verè vel
prsfumptivè per poffeffionem ab adore fuerit probatum. arg.LI. a.^.C.

de

inauguralis.

iefervitHt. ^ aqua, cum agetitis intentio Juris prsfumptione fundata fit,
Aaftoragatnegativè, reus excipiat affirmativè, amp;affirmatio, non ner^a-
tio fit probanda, l.t^. C.de probat, necprodeft, licet fe in quafi poffeffio-
ne fervitutis elfe probet, cum amp; fervitutcm fibi effe conftitutam docerc
teneatur : Secundumglojf. ^ DD.inL^.^.l.f.ßfirvitus vindwetur poteft
tamen, ümtendatur fervitus eundi per fundum meum, hcsc negatoria pro-
ban, non ut DD. volunt, probatione dominii, fed quod olimpraedium
meum qu,dem fovik, fed fervire defiit; arg.l. z^.ff.deferv. prid. urban.
amp;l. lo. verf. ttemßf. defervitut.prxd. rufi. vel perl. 4. j.ff.fiferv. viud.
» clicam , prsdmm non tuo, fed vicini prsdio fervire Schncid. ad d. S.

1. «. 43.nbsp;^

XIII.

JudiCH qui cum adore, ac reo proceffum conftituit judiciarium, Gu-

dcl. de jure nov. lib. 4. C. 4. cap.fortu 1 o. extra de verb. ^ rer.ßanif. cum fu-
per re cogniturus fit; 1.1. C.de cond. ob turpem caufam-. probatio facienda
efl I 1.11. f. deprobat. I. 2, C. de edendo: vero ßcandHm aäa amp; Probata,
anfecHndnmconfcientiam judex judicabit, diffentiunt DD.-, qus novit ju-
dex, ut privatus, pro judicio non fufficere, nifi ut publica ex probatisin
judicio conftent, amp; ea cognoverit tanquam judex, tenet Pere:^iM ad Cod.
deprobat.N.i. adeoqueverius, fi fecundumadaamp;probata judicatumfue-
nt. per 1.6. §. i.f.deoßc. praß Perez., ad Ut. deoffic.reB. prov.N.^. facit amp;
/. 3. ,n pr.ff. de teßibm : nec recedunt Ca»onifl.B in cap. pafloral. 28. S. mia
veröde of.amp;poteßjud , ^ui, etiamfi liquido conftet; falfitate aliqua bo-
nam caulam laedi , nihilominus fecundum adaS:probata, non fecundum
confcientiam , tnnocentem Judicem condemnantem , in foro animse excu-
{m. Clartu Ub. 5. §.final.pr.crimin. qu^fi. 66. JV. 2. quam doctrinam peri-
culofam judicat rmnius ad infi. de offic. jud. M 5. cui tutius videtur , ita
exadis amp;probatis judicem judicare, ne tamen unquam judicet contra con-
fcientiam; arg. l.7,.^.ejufdemf. deteflihMl.j^.^.i.ff.dejudiciü, atqnc ne
impugnety. 14. C. de judiciis-, mihi vero, fi falva religione fecundum ada,
amp; probata judicare non poterit judex, neutrum fieri debere, placet amp; quod
• Cujaciu^ iz. obf 19. Hottomann. illufi. qult;eß. 17. fuadeant, idjudiciincum-
here utfc. m tall cafu deponat ofiïcium judicisamp;perfonamteftis affumat,
ne flagjtium religionis ac fidei loco ab ipfo exigatur: Donell.comm. z6 C r
ftcundum ada , ne pietatem ac confcientiam Isdat arL
I. ff.de cond. tnflttut. non fecundum confcientiam quia fecundum ada amp;
probata judicandum fit arg.l. C.de edendo : amp; teftis, amp; judicis partibus

B 3nbsp;' ' fun-

DISPUTATIO

J U R I D I G A

fungi, in unsperronanonconveniat; ac non audiripoffit, cumaddidunï
unius teftis, judicaret I9. §. i.C. deteßihus aut qma âeniqHe frobatio mn
Jadtci, fed hoe modo fibi ipfifieret : nec obftat d.l.6.^. 1. ff.de offic.frtf.
cum ibi non conferantur aäa équot; probata cum confcientia, fed duntaxat inter
fe, m non taminflrumenti^, quas falfa effe pofTunt, quam rei writate, qnx
ex iis, qu£ probantur, perfpicitur, moveri juheitur prxfes: neque/.79-
§, 1. de judtciü, ubi religio non refertur ad confcientiam , fed ad a^- amp;
probaca, cum ex fententia animi Judicem xftimare oporteat, quid aut cre-
dat, aut parum probatum fibi opinetur dgt; l.i.^.ejufdemf.de tefltbm.

X I V.

Quod tertio explorandum erat, ^ai^ifc.probari debeat infaBo confiftit
cumea, quï faü:i funt, probationum fintobjefta: /, v6.C.deprobat.Li^.
§. i.ff. de pubhcianain rem aEiione. MeruU Synopf. prax. Civil, lib. ^.i. 71.
cap.ï. m in ipfo Jure quoque? vix putem , cumfolas/lt;«^ï/qusftionesin
poteftate Judicis fint, non gt;w, /. i.nbsp;adSC.Turpill.arg.l. i^. in firn

f.adÂ-îmicipal.DD.apudWeJenb. ad ff .de probat. N.7. eôquod omne jus
fit certum, /. z.ff. de juris amp; faüi ignorant, nifi tamen agatur , de Jure
Coiitroverfo » aut de communi DD. opinione quaeratur , vel de applica-
catione Juris ad fadum propofitum difceptetur, TViffenbach. lib. zz. ad f,
difput. 45. N.6. quae cum fit incerta, ubide ea dubitatur,. fadi quaEftio-
nis fpeciem tum resinduit, amp;Judiciiseft, nealiter judicet, quamlegibusi
sutmonbus (modo hi rationi non repugnent /. 14. amp; ilt;,.f de legibus) fit
proditum princ. inß. de officio jud. auth. jubemus C. de judicus : ac ii quid à
Jitigatoribus, eorumvepatronis minus fuerit diiîtum , idfupplere, amp;pro-
ferre , quodfciat legibus amp; iuri publico conveniri : l. unica C. ut qux defunt
adv. quod refcriptum, an fit intelligendum de his, quaejunsfunc, amp;.non
de ii's, qus fafti, diffent. DD. Vtnnius ad inß. de off. jud. i» primo N. 4. in fine:
redius tamen utraque fupplere polfe judicem, defendit Anthon.Mattheus
diCp. vuj.de judiciis N.Jl. fi tamen dubitetur, utrumjusallegatum^;/^^^^
quod contingit in privUegio, feu confuetudine. quas faBi dicuntur , probari
debet : 1.2,^. ff. de legibus : Gail. lib. i.obflô. in fine : faot I.-), m pnnc. f.
probationibus.

XV.

Ab affirmante Judiciprohationemfarnhdmhm efTe diximus, quo ordi-
nedccid.tur i»L i. 19- C. de prob. amp; l 9. C. de except, fed quo tempore qu^.
riturl cum nihil nominatim de co libris juris proditum lit: unde non ma.
îc infertur, fi arbitrio judicis temporis definitio relmquatur : Donellushb.z^.

cap.

i n a u g u r a l i S. ',5

cap. vt. vers in cateris arg. l.i.C. de dilatiomhs: facit l.r^'i. ff. de exoetfar
r«w.regulariter, fiordinario contendatiir judicio: Schot. exam. iwid.h.t.
fofi litem conteftatam: tot.titul. m lite non conteft. nónproced. quando fc. dc
re cognofcendi potcibtem judex fiabuerit, Nov. 5 5. C. 4. arg. 1.14. §. i'. C.
dejitdiciisamp;l. z. C.dejurej. propter cakmn., aut quod intenditur , utrum
reusnegaturus, aut confelTurus fit, fciri poterit l.mica C. de litis conteff
ufqtte adconcbfwnem ,n canfa: auth.jubemus C. dejuaidis: A^ovel. n 5. c. il
cap.cumatleaus extra de fide in(l. qusamp;demoribus obtinent, fiveinjure
conliltat caufa, art. 89. inftrufl. cur. Holl. Merula Sjnopf. lib.^.t. 84. 1.
■AA. 8. five in fado, d. infirnSl. art. r^ó.é'i^S.melantpran.dvil.remp.6.
c.28. Gail lib. i.obfioj. non vero ultra quartam produftionem, què ali-
quando cum folennitate legali medio juramento conceditur : NoU.^o.
c.4. Gail d.l. I. obf^x. A^.4. ^ Merula d. l.e^. Tit.-]lt;,. C. i.N. z.
DD. dr Ttt. 65. cap. ij. nec etiam pofl pnUicata, tefiimoma: Godth. ad
mthent . atqui C. de probat. arg. cap.ftpe iontingit in conjl. xlement. de -herb, fwnif.
wj/^quistamen bona fide-pwar, ut ulterius, quid proBare liceat : id eninj
tune non folet negari, prscipue fi fit caufa CriminaTis amp; probanda rciinno-
centia, cujus probatio pon modo pofl: conclufionem in caufa, fed amp; poft
rem judicatam recipi folet, l. i. final. 'ff de qmfi. /. 18. comtarum f.
eodem. •nbsp;;nbsp;,

X V r;nbsp;' ■ ■ ■

• Poteft amp; ante litis contefiationem probari, fi ex conventione circa fofen-
nem ordiném proceduntlitigatores: /■ final, tn fine 'C de tempor. ^ rsparat.
appellat, quod amp; uiuvenit in exceptionibusdilatoriu, qux omnes, fi paucas
dempferis, mterexordia litis opponi, probari, ,amp;decididebent; /.ii. 13.
C. de except. DD. apud Zanger nm de except, part. z.cap.x.N.l.arg.l.^.C.de
juri/d. 1.16. in princ. C. de judiciis: ob rationem, qus colligitur ex /• i. C.
dejurifd. l. i. C. ubi de Cnmtne agi oporteat'. Perez,, ad Cod. de except. N. f.
Gatlltb. l.obf. N.xï. nififortepoft judicium caeptum novas cauf®, ju-
dicem tanquam fiifpedum recufandi, emerferint c.24. de c^c. ^potefi.jud.
deleg.^ cap. de except. TV^cadverfatur/. x^.C.'deprohat. cum exceptiones
-dilatoris fintduphcisgeneris, quarum alis concernnnt proceftum judicia-
fium, ut incompetentis fori, procuratoris: l.j. ff. de judiciis : ^.xi.infi.
quot;i^exc^t.^perd.l. initio litis opponendae; alis autem ipfius caufsE merita,
paeii conventi de non petendo §. x. infi. tod., non de dilatoriis judicii,
ra potles de dilatoriis adionis, amp; caufae , de qua agitur, vulgo intelligi
debet. Pere^, ^d Cod. de except. N.^. cum hae proponantur, lite demum

B 3nbsp;conté-

conteftataj amp; probentur, probata agentis intentione Wëfemb. in parat, de
except. /V. 10. Schneidw. in/i. eod. N. 9. §. declinatoria; Vmni/ts ad infi. h. t,
§.xi. N. 10. ïeque ac prsfcriptiones peremptoriae, qux, cutn non adju-
dipum conftituendum , iTed jam conftjtutum finiendum pertinent, quan-
docunque ante fententiam proponi amp; probari ppflunt : ^.4. gr 8' C. de ex-
cept. l.peremptoriasC-fentent. refcind. non. pojj. /. 10. C. de fdejujf. Gudel. de
jure nov. /.4.t. 7.7V.4. quibufdam tamen exceptis, quae ideo privilégiât^
dicuntur, quod litis ingrelfumimpediant; Bartol. in l, cum querebatur, ju-
dicaium folvi ;. ut funt rei judicatae, tranfadionis, folutionis, amp; fimiles,
quae praeter rem principalem etiam inftantiam concernunt, amp; tum ut pe-
remptorix faBi, ill continent! probandae: BartoU in l.final-N. l.jf.pro fua
Baldus amp; DD. in l. ediBo C. de ediB. div. Adrian, tollend.

XVII.

An vero conteftari eas peremptorias initio liçis; fit necelTe, nop eft expe-
ditum : contejiationem enim exigunt, l.^.C. de prafc. long. temp. /. 8. ^ 9. C,
de except, mnexigunt , l.z. C. fententiam refcindi non pojfe: 1.^. C--de except^
I. io.§. I,C.dcfidejuforib. hanc difcrepantiam dextrè,fatis videtur fiiftulifle
Donellusi^. comm.z., diftinguens inter judicia ftriài juris, amp; bonaefidei:
in illis, cum nihil in judicium dedudum intelligi polTit, de quo lis non
aperte conteftata fit, ultra quod judicis poteftas non eXcedit /. ut fundus ff
comm. divid. I. unica C. de litis centeji. i initio litis nominatim conteftari re-
quiritur, ac poftea pra arbitrio objici non licet, Damh.prax. civ. cap. 120.
A7.4. in hisautem per officium judicis exceptiouijjus, etfi nonoppofitisj
fatis confulitur, etiamfi per conteftationem nominatim non exprelTae fint;
§. 50. inft.de aBionibus I- ^.f. de refcind. vend. I. hujufmodi ^.quifervum jf.
delegatis primo: 58. ^ I final, ff. de hered. petitione: hqdie aut€;m, poft
fublata bonaefidei, amp; ftridijuris judicia, indiftinde in quibufçiinque ju-
diciis, judicispotcftatemextendi, ut peremptoriarum exceptionum, qua-
rum conteftatio exprelle fada non fit, fi poftea allegentur, cognitionem
alTumere poiTit,, communis eft Schola : arg.C. 12. deexcept.Gudel.de Jure
nov.Ub.â^. c.Z. N.io. amp; multorum tribunalium ftylo receptum eft, ut
reus fimul gt; amp; conjundim, quafcunque exceptiones litis initio proponat,
quod vocant procedere ad omnes fines : Damhoud, prax. civil, cap. 139» Im-
bert. infiitut. forenf lib. i. c. 51. exceptis dedinatoria fori, litifpendentiae,
amp; litisfinitx, qux folse', amp; per fe proponi polTunt: InftruB;. cur.Holl.art.
88. iVieland. prax. civ. Temp. 5. c. 20. ^ DD. apudCroenw. dell, abrog. ad
tit. inj}. de exceptionibus.

XVIII. Op.

XVIII. '
Opponi amp; poflfunt exceptiones poft fententiam ^ff/o»« rei judicau ; quod
fc. receperit ador id, quod petebat, /, i. C. de re jndic. quod poft rem
judicatam novatio fada fit, /. ^.ß ex conventione f. eodem l. i. C. de
txecHt. reijttd. quod obligatio ipfo jure extinda fit, /. 5. ^.penult, f de
rejftdic. /. 2. C. de compenfat. exceptio Macedoniani; Vellejani,
ad se. Macedon. licet enim unufquifquejurirede renuntiet, dum jùripro
g introdiido, l.penult. C.depaBisi tamen jus, quod alterius, aut pu-
blics utilitatis caufa, introdudum eft , nullius privata padione, aut dif.
fi^wiu atione mutari poteft : /. jus publicum, l.ßunus §. paäa ff. de paBü.
Vondlm hb. 11. atp.^. AT. 7p. item doli m ali, quapetimusnobicediadio-
nes, /. 41. §. i. ff. defidejuß'. amp; regulariteromnes exceptiones, qusnon
tam caufam, quam executionem impugnant, amp; poft fententiam non vero
contra eam opponuntur : DD.apudMerulamfynop.pr. civ. lib. 4. T. 40. C.14.
N. 2. Gothof. ad l. 4, ff. de compenfat. Gail.lib. t. obf ii^. ^ Hb. 2. obf.nj.
difent. Bronchorfl. cent. 4. afen. 20. dum autem in executione adhibeatur
cognitio fummaria , /. a divo Pro. ß rerum ff. de re judicata, exceptio-
nes, qua pofTunt probarinbsp;, amp; non requirunt indaginem, ad-
mittuntur : l. 3. §. ibidem ff. ad exhéendum arg. l. ille a quo §. fide Tefia-
memo f. ad SC. Trebell. amp; l./iis à quo in prin. ff. ut in pofejf. legat. ac
proinde, fi ex falfis inftrumentis, vel teftimoniis judicatum fit, condem-
natus illico falfi cognitionem probare tenetur : l.i.amp; 4. C. ß ex falßs é'c.
Gothof. ad l.^. §. 6. ff. de re judicata, refpuuntur vero,- fi qus indagatio
procedata fado,amp; fadiprobatione, five àdubitatione juris, fuper quanon
€ft certa ac jndubitata determinatio per DD. in §. in bon^fid.infi. deaBio-
mbus cumhsnonpoüint opponi in caufis brevibus, fummariis, amp; execu-
cutivis : Pere^, ad Cod. de ediSo Dive Adrian. N. 5. Claudii conf. ii.
N. 60. ^

XIX.

lt;^0 nos ordo hadenus perduxit, funt plens probationis fpedes, quae
fex à DD. vulgo enumerantur, amp; quidem ad primam, quam tefl-busÇicn
conftat; de quorum ufa, cumfrequens, ac neceffarius fit : 1.1. ff. de te-
ßtbm: praeftaret tacere , quam pauca dicere : numerus , ubi non fpedali-
ter eft exprefTus, d,uo fufBdunt, L 12. ff. é- I.9. C. cap.i^. extra de te-
ITtbHs : modo fint omni exceptione majores l. optimam in fineC.decontrah

ZaTT'V'nbsp;^^nec obftat , quo minus

^uuex ex jufta caufa plures requirere poffit : /. i. final. ^ 1. 3. §. ejuf

dem

dem ff. h.t. Donel. ad. d. tit. cap.-j. lo. ac quando plures ob fufpicionem
lege defïderentur, ut in teftamentis feptem, §.3. i»ft. de tejfam.ord.l. iz.
C. deteflam in codicillis quinque, l. find. C. de codicillü. totidem fi aga-
tur, de folutione debiti, nulla apocha accepta, /. 18. C.de teftibm. Mtjn-
finqer. cent. i. obf. 5. amp; in comparatione literarum tres, l. 20. C. de fide
infi.JVov.J^. C.i.z. /.XI. C. qui potiores in pign. non minorem nume-
rum recipere tenetur: fic amp; ampliirimum ad fufficientem coardare, amp;mo-
derari ex conflitutionibus principum etiam ipfi conceffum eft : Donell. ad lit.
de tefiam. cap. \o. N. zo. ne effrxnata poteftate ad vexandos homines fu-
perflua multitudo teftium protrahatur /. i. final, ff. eod. cap ß^nificave-
mm extra de teftibns : atque fi plures fint ejusdem honeftatis, amp; exiftima-
tionis, ex argumentis. amp; teftimoniis, qus rei aptiora compererit Judex,
animi fui motum confirmabit, 1.^. amp; z\. in fine ff. eodem 1.1lt;5. ff. de ac-
cufationibus.

XX.

De perfona teftium qusritur, an fides nulla ex caufa légitima elevari pof-
fit 2 Cum enim fufpicionis exceptio poterit opponi, ad probationem ni-
hil conferunt per l. z. a 3. ff. de tefiibus : fi pauper itaque, quem fames
magis, quam fama incitât, teftimonium praebeat , an de jure admittatur ,

concedo, quamvis interprétés cumnbsp;diflinguant , fi habeat quin-

quamnta aureos in bonis, admitti; recufari vero fi non habeat: are- l. 10.
kacconfat. ac quod egenus honeftx fidei, amp; vitae à teftimonii diaione.
nunquam repellatur, tenet Clarm fient. lib.lt;i. final, quafi.i^.v. Sedhtc
etiam arg-. final, inß. defiufpeÜ. tutor, cum non facultates, fed mores
quem fiffpedum faciunt: l. 8. ff. defufp. tutor, quo amp; pertmet compara-
tio in d. l. 3. non fc. ut egenus fecludatur, feduttantam, quafi locupl«,
non mereatur fidem, nec tantam plebejushumilior, quantam fenatoracde-
curio, quod in judicis prudentia, amp; religione pofitum eft; permde ac fi
agatur de amicitia teftium , an fc. fint admittendi, ex levi amicitia, qux
media dicitur Godde. ad Lzz^. §. i. AT. 2. 3- f de verb. ßgn. an TO
repudiandi cx intima imxdüi, qux exconviftu quotidiano, amp;alusamauis
officiis deprehenditur: hinc vulgatum per/.nbsp;C. h. t. quod nemo

in re propria idoneus poffit effe teftis , cum quifque fibi ^^ ^^^^^ ^mi.
eus: nec obftat /. lo.ff qui tefiam. facere pof. amp; infi-de teßam. ord.
cum per %. ,0. inß. eod. totum negotium inter heredem amp; teltatorem gera-
tur, amp; legatarius non fibi fed hsredi teftimonium dicat: Uti nec ft vero
neque cap. 7. Nov. 73. quonium tabeliio non in caufa, cujus damnum ac

emolumentum ad eum pertinet, teftatur/. i. in propria f. qnando appel-
land, porrô, cum amor inter patrem amp; filiumnatura maximus fit, ut tan-
quam caufa explorata conftitutum eft, nec patrem filio nec filium patri teftem
idoneum inteUigi 9- /. 6. C. de teftibm,

XXI.

Et quamvis ratio civilis, quae confiftit in patria poteftate, per emanci-
pationem fublata fit : l.final. de cap. minut. fitut filiusemancipatus, fui ju-
ris efFeaus propriam habeatfamiliam l. 195. §. i. f. de vtrb.figmf. amp; tc-
ftimonium ejus non poffit dici domefticum: arg.l, 3. C. SC. naturalista-
men inclinatio manet, amp; jura naturalia funtimmutabilia, §. 10. infl. dejure
natur. gent. amp; Civil, eô quod filius per emancipationem nec definat efle fi-
lius d.l.^.f.^ó. C. eod. dum utraque ratio Civilis, amp; naturalis conjun-
ôim requiratur, amp; neutra fola fufficiat: facit ;gt;r/»c. inß. de nuptiis-. /. r.

a. ff. de obfeq. parent, (jrpat. ex quibus teftimonium clomefticum impro-
bari conftat 5. amp; merito, cum imperari poffit, ut teftes fiant j 1.6. ff.
de teflibfis l. 4, jff. de reg. juris : producuntur enim dc domo ejus, cujus
poteftati fubjeai funt, /. adilesz^. §. 2. /.51. §. plt;tdiusff. de xdilitioediäoi
Goéof. ad l.läf. ff. de tefitbus y putàfervi, quorum teftimonium non ad-
mittitur, JVov. 90. C. 6. ^ Nov. Leon. 49. I. 5. 8. C. h.t. reftringitur
per l.-j. jf. eodem-. amp; rationem difcutit Anton, fal er in Cod. lib. 4. T. ij.
def. 60. N. 9. item Mercenarii, qui nobis ex condudolêrviunt; xt. i»
f.deplt;tnis-. uxores, quas conftat de familia mariti eflè, l. quicmque C. de
re militari, l. 1. ff. de ritu nuptiarum: l.^. C. de crimine expilata hered. amp;
generaliter omnes, qui ita funt in domo alicujus ut in eos paterfamilias im-
perium habeat; Donell. ad tit. de tefi. c. 3. quibus quantum veritatis fittri-
buendutn, prudens judex facile sftimabit : Paul. 5. fmt. 15. De fratris
teftimonio quid decidendum, diflentiunt DD. fi fc. alter emancipatus, vel
uterque fui juris fit, quorum alii emancipatum audiendum afiîrmant: Al-
ciatm de prafumpt. reg. i. praf 23. Coflal, in l. 4. ff. deteftibui : alii impro-
bant: Duarenm i. Perez., ad C h.t. N. 8. in probationeautemaetatisper
l.z. §. 6. C. de repud. amp; ibi brunnem. in caufis matrimonialibus: bartol.
in l. parentes 6. C. de teftibm. Brouwer de jure connub. Itb. i. cap.i^.N. ii.
cap. extra qui matrimon. accuf. pe(f. ac denique in caufis maritimis : taco
Glinspag. 10. v.vanßjn Schipluyden-. Straccha denautis : part, ^-fummar.i.
Teftimonia admittuntur domeftica : Rota genuenf. decisiio.N. 5.

XXII.

Item, qui inimicitise Capitaüs fufpicione non carent, teftimoniidicendi

Cnbsp;jus

jus denegatum eft, d. /• 3. i»primp. amp; l.ii. §• 4'nbsp;ß teftis. ^ /.

fiqmsteßibus C. h.t. l. comparationes C. de fide inßrum. interquosfc.cri-
minalis lis mota eft, Nov.^o. c.j. Bonell. c.if. h.t. JV. 10. an vero, qui
notatus fit, amp;reprehenfibilisdebitèteftetur,controvertitur,cum honeftana
amp; inculpatam vitam oftendere debeant teftes: ATov. 90. c.j. Duarenus ad
tit. de teß. cap. 6. placet affirmativa per L 1. f. eod. quippe ex dignitate,
moribus, gravitate, honeftate , amp; fide teftium judex colligit, quantum
fidei, quis mereatur: /. 3. §. ideoque divus dr d. l. it. §. 3. eed. nec
obftat d. l. 3. junft. /. 1$. l.zi.f. h.t. dum inde conftet, quod
inclufio unius fit exdufio alterius : /. 12. inpr.f. dejudiciis: arg. l. ex
eo.ff. h. t. équot; hos nominatim lege efle comprehenfos , quos non accufa-
tio, aut criminis objedio infames fecit, fed fententia; I. 7. ff. depublids
judiciid. l. 14. ff. h. t. L 17. §. in quafl. ff. ad municipal, l. unica C. de
reis poft. facit l. 9. C. de oblig-. ^ a5i. diffentit Jus Canonicum per
cap. 54. amp; final, extra de tefiibm : at licet fpeciaüter certis legibus publico-
rum judiciorum infames teftimonii didionenon prohibeantur, tacitèacge-
neraliter fatis legibus arcentur, ut quod privatis legibus omiflum fit, re-
ligioni judicantiumnon omittatur, arg. 1.13. ff.de tefiibns.

X X I I L

Removentur etiam amp; alii propter lubricum confilii, impubères ex state,
d. l. 3. §. lege-, idque in omnibus caufis, excepto crimine Isfs majeftatis,
l. 10. ff. de qiMfiionibns : alii ex animi morbo, furiofi, mente capti,/. 20.

4. ff. qui tefiam. fac. pojf. alii ex fexu , ut muüeres, fed in teftamentis
tantum, öf./. 20. 6. ff. qui teßam. I. 18. ff. de teftibus: hottoman.^,
obf. 14. prorfus cum nihil cognitum dici poteft , quod in fado confiftat,
nifi id fenfu corporis ufurpaverimus, apparet, non fufficere, fi quisdicat
fe fcire, nifi amp; caufam, qus teftimonium vel confirmât, vel infirmât, ut
(X Baldo refert Sichard. in d. 1.3. N. 2. ac quidem à naturali aliquo fenfu
petitam , /. 18. C. de teft. d. l. 20. §, pennet, ff qui teft. faä. pof. amp; rei,
de qua agitur, convenientem, arg. l. fi arbiter ff.de probat. /. 2. §.8.idem
ff, de aqua pluvia arcenda: cap. Ucet\ex quadam, extrade teftibus : qui enim
dicunt, qus non noverint: Nov- 125. C- 7- vel fibi non conftant , aut
vacillant, raerito rejiciuntur: l. 2. /. lö. /, 21- final, ff. eod. Nov.^of
f. 5' Gail. lib. 1. obf66. arg. 1.188. ff de Reg. juris, cap. licet caufam vs.
quanquam extra eod. aut denique etiam fi Jurati non fint : 1.9. in pr, C. eod.
cum tota teftationum vis ex teftium jurejurando pendeat : marama prax.
de teft. produc. N'. 19.

CBH-

Conditio, for t una, fides, difcretio, fexus,
fama , atafqus bonis teflibfts ejje volmf.

XXIV.

Secunda fpecies plenae probationis contingit per inftrumcnta, ut fcriptu-
ras fide dignas, /. xi. ff.fininm regmd. I. 4. de edendo \ L xi. C.de epifc.
^ Clericis Nov. 75, cap. Sed etß quis : quaz licet laxiore fignificationc
de omnibus, quibus caufa aliqua inftruitur, dici poffint, /. i. f. de fide
inßrnm. ftriciius nos accipimus, de tabulis, feu fcripturis, quibus Judici
fit fides noftrae intentionis: /, i.ff. deinflruäo-, vel inßrttm. legat. I. j.ff.
deferiist ^ dilat. /. 5*9. f. de verb. fign. ut funt tabulae cenfuales: l.cen-
fi*^ ff. de probat, /. 3, C. fine cenßi, vel relig. fund, vel quae figilloconfir-
mantur a magifl:ratu , aut ab iis, qui publici alicujus officii, audorita-
tem habent indubitatam, Wtelandprax. civil, temp. 6. c^^j.xix. unde publica,
fer I. II. C. de donat,l. final. C. de re jud, dum nulla inficiatione, aut con-
trariis teftibus infringi poffint, /. 30. C. de donat. Bald, in l.fiquis lï.C.
ad 1. corn, de falfis-. Gudel. de jure no-vijf. lib. 4. c. xi. 2V.6. quarcpotiora
teftibus, d, l. cenfus ^ l. ^l.C.de donat, arg, cap, 7. extra de prob,6,lt;\\io
Si pertinent anth. ad hac C. de fide infirtm, amp; 1.6. de relig. amp; fumpt.fmer,
folent his annumerari inftrumenta à tabellionibus fcripta, forenfia fc. l. zo.
C. de fideinfirum. amp;reci:è, cumutiqueamp; argentarii, amp; tabelliones publics
fint perfonx /. 10. ff. de edendo. /. 5. C. de tabulariis amp; /-Xi. C. qui po-
tior. in pign. licet enim eorum fides in dubium vocari poffit. Nov. 75.

fed etfi quis : d* §• 5. arg. l. 14. C. de contrah. équot; comm. fiip. major
tamen, quam inftrumenti merè privati, eft auftoritas, modo interveniant
folennia, d, Nov. c.lt;,. fccundum naturam negotiorum, Nov..^^.ntc
non annus, menfis amp; dies rei geftac, Nov.äfj, c. r. quae ex jure unde vi-
ginti enumerat J.Fenvey, de arte tefiandi pag. (mihi.) 182. quem nu-
merum fecundum mores cujufcunque regionis, iterum coarftat Gudelinus
de JureNov.l, c.ni. N.zi. proinde ut ufitatas claufulas inferendas, inu-
fitatas, aut non neceffarias, praetermittcndas putet Wefenh,ad ff. de fide inß.
2V. p Sichard, in rub, C. de fide infi. N,j. loci nulla mentio, quamvis adje-
Q:io fit uüMwciiarg, d,l, optimam.

XXV.

Ad robur, quod attinet, authentica vulgo originalim l. final. quem-
adm.teßam. aperiantur l.^. f. familia l.S.ff. eod. lpenult. C.de diverfisoff.
plenam fidem facere , nemoambigit, quam non merentur exempla , quae
Pmlus in l. 2. ff, de fide inßrum. vocat calumniofa , l, ')• ff famil. ercifc.

C anbsp;/.y.

/. 7. é'amh.fiquls in aliquo C. de edendo , /. Sanciffffes C.de diverfis refcriptis^
Gail Ith. x.obf.^är. N. z.Mj/nfing. oentnr. 6. obfj^. nifi ex authentico fide pu-
blica defcripta, l. 57. de adminiß. tutor, cap. i. équot; i. extra de ßde infimm.
idqueàfproferente probetur l. z. C. de teftament. exemplum vero exempli
an probet , DD. diffentiunt, fi fide publica , amp; vocato adverfario fuerit
defcriptum, fententia placet affirmati va : Imbert. Hb. i. inß. forenfcap.^j.
ad verb, proférant : Negativa, de exemplo in archivo publico recondito,
cum fola cuflodia ad fidem nihil conférât, amp; tempus non fit modusindu-
cendi obligationem, f.deoblig. ^ aEl. porro, fi de fide inftrumen-
torum nihil dicatur , generaliter refponfum eft, non polTe adverfus fcri-
pturam interrogari teftes: Paul. l. ^.fent.i^. l.fin. C.adl. Corn.defalßsl.i.
C. de teflibus : cum plus virium habeant contraâuum inftrumenta , quam
nudx aliorum teftium voces : lex fcripturis ^auth.feq.C, quipotioresinpignore,
amp;fcriptumnon nifi contrario fcripto refellatur: l.zlt;f. §. fin. f. deprobat.l.
generaliter C. denonmtmeraiapecun. proinde utper l.fancinusC.deteflament,
fola voluntatis declaratio , ad infirmandum teftamentum non fufficiat nifi
•amp; tempore decennii antiquatum ; aut per Nov, 107. c- z- ad teftamenti rc-
vocationem foli teftes nihil prxftent , nifi amp; aliud teftamentum vel ex non
fcripto fecerit, qui ante fecerat ex fcripto: nec obftat /. 15. C. de fidein-
ftrument. licet enim regulariter teftimoniorum amp; inftrumentorum œqualis
fit virtus, in multis tamen inftrumentorum probatio teftium depofitioni
praevalet, d. l. cenfm ,amp;l.l.C,fe minor fe major, /. 3. §. dua f. de Carboniang
edicîo, l.6.C.defideinßrum.

XXVI.

Confejfio in Jure faüa, tertia plenae probationis fpecies eft U^-ff, amp;Cod.
de confefßs l. certum. ff. eod. cum probato habeatur, quod quis confefTus fit;
l.z'^.ff.adl. Aquiliam. l.\. ^feqq. f.de interrog, in jure faciend. inepte itaque
Si ineleganter faäum elfe fuftinet Duaren.deprob. cap. z. quiconfeflîonem
vocant probationem probatifTimam : Gail. lib. 1. obf. 106. n. 2. cum non
probetur, nifi ad minimumduobusteftibus à.l.iz.ff.de teflibus amp;con-
feffio argumentum non praeftet necelfarium , nec in caufa civili , nec in
caufa criminal!, arg-1.1. final, f de quaßionibus : aptius vero, vim feu vi-
cèm probationis confeflionem faitem obtinere tenet Gudelin.de jure nov. Ub.
4. C. ly.n.z. modo jus amp; naturam recipiat, l. xi.f.deinterrog.injure. t.
i^.inßue ff, eod, hinc quœritur , cum confeffi pro judicatis habeantur d.
l.i,amp;6.ff.^c,h.t. num condemnatio fit necellaria ? amp; placet, lite fc.
conteftata, Lja^.f. de judiciis -, non rei quidem judicandaî, fed litis asfti-

mands,

inauguralis. zi

mands, vel fimilis rei gratia, Z,}. ^ ^.ff. de conf e fis. nec impugnant fina-
ha verba d.i. zlt;,.jf.adl. Aqml. cum in condemando Judex non poffit
contra confeffionem ftatuere, ac in hoe judicio tanta rerum cognitione,
quanta vulgo in ahis, opus non fit, l.jj.nbsp;delegat. i. amp; poft confef-

fionem m Jure häam nihil amplius qusratur /. 40. §. r. ff.de paBü. amp; l
ff. de re judicata tibi Godthof difplicet autem, fi ante litis conteftationem
œnfeffioficta fuerit. cum ipfe fua fententia damnetur. d.i. 1.6.^. final,
f.t. ideoque ex die confeffionis tempus folutionis praeftitutum computa-
tur : / aul, ^.fenten. 5. §. z: difent.gudelin ac alii interprétés.

xxvii.

_ FaElt evidentia, qus cum inftrumentis publicis ac rebus judicatis noto-
num conftituit, Gail. Ub. i. obf 16. N.-j. amp; quam infpeaionem ocdarem
vulgo vocant Pragmatici , quartam plens probationis fpeciem fibi vindi-
cat, Scjure, cum fit optima , firmiffima , amp;clariffima probatio, cçte-
rifque omnibus potentior,- Mafcard. lib. i. concl. 8. «. 7.amp;feqc]. fi quis
enim afferat vulnus atrox effe, amp;mox indicée locum, aut quis in ipfo cri-
mine reperiatur, quare fufficienter convinci cenfetur , probationes hs in
dubmm revocari haud poffunt; Lvdnerts f de injuriis. l.filrrmionef.fi-
nmm regund. cap. 15. cauf 2. qmß. 1. /. 32. inpr.f. de mtnortbus l. lex qtta §.
fed^ etfi C.deadminiß.tutor, hujus ufus eft, cum in aliis rebus quam pluri-
me, tum maximein caufafinium rcgundorum, damni infedi, noviope-
ns nunciatione, sdibus ruinofis, impenfis fadis, amp; aliis fimilibus caufis,
quarum fummam colligit Althus. lib.^. ditaolog.cap.i'i-.m 55: qux , cum
tam Itultum fit m rebus apertis argumentari » quam fuo fole clariffimo»
kmen mortale adferre : Rotagenuens. decif 14. A^. 48. utcaufae manife-
fts non defiderant ordinem judiciarium : Bald, in l.ß quis ly.fine C. d»
teftibus : profes Everhar d. conf 86. in fine, ^ conf zi^.JV.z.

X X V I I L

Quinta confiftit in Jurejurando , fi fit prseftitum , habetur perinde ac
probatum , l. ii.j.final. ff. de jurejurand. ficutfi proprièloquamur, jus-
jurandum probatio non fit, namnecjufus probare , fi deferat adverfario jus-
jurandum, voluntarium k. cum fit in arbitrio ejus, cui delatum eft, illud
referre : /. 34. §.6./. 38./. ^/.g.p. C. dejurej. amp; in judicio deferri poffit
etil nihil probatum l. l^.ff.eod.Groenweg.deLL.abrog.add.1,9. C.h.t.za-^
ƒ tur, quod fit necefarium, fi in judicio relatum fit amp; ncceffario prsftan-
dum : Liz. i. q. eod. cum non debeat jurisjurandi conditio , difplicerc
ei, qui detulerit.nbsp;Jttfm autem , ab oncrc probandi magis

C 3nbsp;rde-

relevatur, quam vere probat, fi praeftet jusjurandum j /. 15. §. find. ^ /.
loAnfr.ff.h.t. çutij^dicialei quod cum non deferendumfit, caufa nifi
dubia l-ii.f.eod. quaeritur: an ob femiplenam probationem , per unum
fc. teflem omni exceptionc majorem admitti foleat? ut DD. l. J. C. de re-
bus creditis communiter interpretantur , fednonrecèè, cumparea fint non
probare, amp; imperfedè probare : arg.l-quoties ff. qui fatifd. coq. acunuste-
flis, qui non debet audiri per d.i.§. i.C.de.teftibus caufam dubiam facc-
re non poffit, ne de fervis quidem alienis, probationis habend« gratia l.
10. ff. de quajtionibus : nifi forte amp; alia argumenta, atque indicia concur-
rant Dmren. 1. difp.H.Neoflad. cur. Holl, decis. 'yj.N'. i.C.z.extra de pro-
bar. dum fc: uvrinque probetur, exitumque quxrat judex , nec invenit,
nec feit quo fe inclinet : ac non adverfatur l. Thiopompusff.dedotepraleg.
cum eo cafu dos, non ex teftimonio , fed potius ex arbitrio filix confti-
tuitur amp; teftator voluit, ut arbitrio foli crederetur, ejufque cenfurx ftare-
tur. Alicat.lib. 2. parerg. C. 19.

XXIX.

Sexta denique plenas probationis fpecies colligitur ex argumentis , artifii-
cialibus ; feu obliquit, juftis fc. ac urgentibus animum boni ac conftantis
Viri ad credendam plane, accedente neceffariaj^am ratione; facit l.final.
c. de probat, fic ut ad condemnationem fufSciant, nec probationem in con-
trarium admittant; nwàt certa, quae Jure non refpuuntur, vocantur haec
argumenta : l. i^.C. de reivind. Jure prodita ; l. 15. C. de jure dotium:
apertiffima rerum argumenta ; l.^.^.^.ff.defufpecl. tutor, liquida ; l.z.C.de
in litem jurando : evidentifßma , l. 34. §. delegat.po.manifefiiffima ra-
tiones ; /. 17. in fine ff. de manumijf. tefiam. necejfaria, /. optimam C. de contrah.

comm. fiipul. Tix/jmqta, spud Arißotelem, quorum in jurepa(Em occur-
runt exempla, l.ß conji. ^ Godthof. ff.folmo matrimon.l.^äf. C. adl.Ja-
liam de adulteriis l.6.C.dedolomiilo. ^ l. dolusC.derefcind. vend, ex qui-
bus cum fint praefumptiones Juris équot; de Jure , lex firmum jus ftatuit,
cas habendo pro veritate arg.l. i. final, ff. de minoribus l. S\'ff- de reg,
juris l.^o.ff.decond.indeb: junfta l.^.C.eod.lj.C. de condiüione ob cau-
fam datorum : /. 21.ff. de inofficiofo teftam. l. 25. C. ad SCtum Vellejan. l. fi.
nal. C. ad SCtum Macedonian.l. i 5. §. l-ff.de re judicata.

XXX.

Tantum de probationum fpeciebus, quas plenas appellavinus de lis tan-
dem , quae carent plena fide , amp; ex levioribus conftant argumentis , We-
femb.adff. de probat, n.^. ac primo intuitu de ea, qu£ fit per teflem uni-
cum

inaugurali

cum pro reo vel adore , cum per fe ad fententiam ferendam non fufficiens
fit n,fi ahundejuvetur : J^p.inLadmonendiff.dejurefargM-f^^^^^

ît'nbsp;''nbsp;quot;P-'putà prSferri chirfgrZ

phumquodis. adverfus quem profertur, a fe fcriptum neget, eumque

efl-e hommem vitem, amp; contemptum , cum proferens fit gravis amp; fpeda!

tx fide, accedere teftem unum intégra exiftimationis , qufpecLVam ei

iC Z iXnbsp;h.camp;fimilia. cum va-

S , ut^ n L' quu magna funt, valere utique debent, quia multa

quope^rtinet^ud

Ferßan hlt;tc aliquis {mmßm quoque) parva vocabit,
beä qua non profunt ßngula, midta juvant.

hidViT.Zr''nbsp;quot; prsfcnbimus cum omnia Religioni. amp;

out , r Tnbsp;fint ut ipfeex animi fui Sententia^fti^et

quid aut credat, aut parum probatum opinetur /.nbsp;teß.bmZi

n^.Ub. r.conßl ^6. amp; Hb. decif. ^ i6. r^ feqq. pléL tfmen ptter ;7
T^ ofrf'''nbsp;probat l. final. C. de fidcicomm. quin

curat, mnocentiam : Bartol. in d.L admonendi. vers, qu^fo q^sdß atlor. f

concl. 7. de teß. per tot. Gomes, variar. refolut. l. x. C. 11. n. ^ i plotus de
htemjurando. §. 4. q-feqq. farinac. d. loci.nbsp;^

x x x i

/ri'Tl^rr^'f Î P'tf^P'quot;^''nbsp;' Oldendorp,

trait, de fem,plena probat, fol. 285. amp; prêter alios DD. late Jafon. in d. l

admonendt quanquam in eo non adeo fit laborandum , ut ad certas fpecies

revocetur, cum finguls fint infirma , amp; non nifi plurescoaceiCrtiC!

nciant, ex Itterarum comparatione producitur. l. 20. C. de fid. inßrnm.cu^

cum Ut ultimum indagandx veritatis fubfidium , oft faJJax teftimonium •

Coler. de procef. fol. 355. ». 96. nec tcmere , aut fine quibufdam cautiol

nibus admilTum j perez,. ad. Cod. de fide infi. n. 21. non fc. ex inftrumen-

tis, mfi qux adjundam habeant trium teftium fubfcriptionem , quorum

öuo admimmum fuam recognofcant manum , aut fi illam inficientur,

rarumnbsp;convincantur . fic ut confier, fine teftibus lite-

fariamnbsp;, teftibus accedentibus, non neccf-

feruntur quot;^Prnbsp;' ^ prejurando pro-

, quot;^quot;îto fide digniora effe , quam ipfam per fe fcripturam arbi-

tratus

tratus fuit Imperator nifi tamen haflenus , ut judicis animus in eandem
fententiam magis confirmetur, fi comparatio teftibus confentiat. Donell,
lib. 25. C. 2. ad tit. de fide inftrum. ». 60, alioqui non nifi ex chartis pu-
blicis, in quibus teftium fubfcriptio non eft neceffaria ; arg. auth. adhac.
C. de fide inß. exceptis iis privatis, quibus adverfarius pro fe utitur; Nov.
49. Cap. 1. aut faltem ex iis, qus ab aliquotabellione confeóla funt. d.i. .
20. C. de ßd. inß. literarum comparatio conceditur : quamvis de jure no-
viffimo quorum vis inftrumentorum ex fola aliorum hujufmodi compara-
tione , probatio valeat, modo res , de qua agatur , fit infra auri libram,
aut ruri contrahatur : Nov. 73. C. 8. amp; 9. l. 17. ^ amh-fiej. C.ß cer-
tum petat ur : auth. etfi contrarius C, de fide inßrum. Jldemch. de arbiträr,
judic. lib. 2. Cent. 2, cafi. 114. pag. 2I9. Nicol. de pajf. de priv. ficriptur.
lib. z. de apocha manu debitoris conficripta pa^. 255. Carpz^ov. définit, forenfi.
part. i. confi. 17. def. 15. rebufftu ad conß. reg. in traEl. de chirorg. ^ ce-
dul. recogn. praecipue in praefat. N. 28- ^ fieqq. ac fi aliqua fiat contradi-
aio moveri poteft Judex ad delationem jurisjurandi. d. Nov. 75. C.
4- amp; 1'

XXXII.

Tertia conftat ex ficripturisprivatis-, l. quis $. \.ff. de edendo : l.infirumen-
ta, l. exemplo, l. rationes, C. de probat, quae per fe ad probationem non
fufficiunt, nifi jurejurando aut confeffione adjutae; arg. l. generaliter , C.
de non numeral, pecun. quod enim per/, etiam ff. de probat. amp; Li. C.fimin,
fe maj. parentum fcripturis, de anno, amp; die, quo nati funtliberi, con-
fedis l.z. inpr.ff. de excufat. œtas probetur, eft jus fpeciale , cum in eo
nullum adhuc commodum, auc damnum filiorum verfatur , qus amp; con-
trariis probationibus infirmari poflunt 5 l. zij.ff.deprobat. Nec obftat/.w»
efi novum, C. edendo : cum per l. 6. C. eod. dr l. iilata C. de fide infirum. pri-
vata inftrumenta contra fcribentem , non autem pro fcribente probent;
fic libri tutorum probant contra fcribentes in receptis ; /. qui fiub cond.ff.
de Cond. ^ demonfirat. 1.^6. §. tuteU ff. de adminiß. tut. fed quoties privata
inftrumenta utriufque contrahentis confenfu fint fcripta , plene creditur:
arg. l. z6. §.i.amp;l. 34. depignor. (jr hjpoth. aut fi inflar publicorum inftru-
mentorum trium teftium fubfcriptione confirmata fuerint ; Nov. 75. c. 4.
proinde ut in materiaprjelationis, fi temporepriora fint, meritopofteriori
hypothecs prsferantur, cum fufpicio fraudis 5 ac doli ceflTet ; /. xi. C.
qui pot. in pign, facit Grotii introd. Hb. 5. p. 5. N. final, diffent. praxis
Amßelod. recept, per Groenw. aä Grot. lib. 12. p. 48. N. 35. quod
vero in foro mercatorio literae , ac libri mercatorum vim publicorum

inftru-

inftrumentorum habeant, nimis notum , quam quod defend! debeat;
albert.gent.deadvecat. Hifpan. lib. z.c. lo. amp; requifita congeffit: Gail. lib. 2.
obf. lo.NicoL de pa[f. de priv.foript. lib. 4. quaß. zi.delib. mercat. JV.50. ^
feqq. Groeniv.dcll.abrog.ini. lt;,.6. 7. C. de probat, rotagenuenf. decif. 142. fic
utconfuetudo in locis, ubi vigentmercimonia, poffit privatam fcripturam
facere authenticam per cap. dileftHS ext. de fide inß. rede itaque concludit
Straccba, d. loco in curia mercatorum squiutem prscipue fpedandam,
caufafque ex aquo amp; bono dirimendas ; cum ibidem de apicibusJurisdi-
fputare, minime congruere, nemo eft profedo, quinefciatlt;?ra;.//2i.§,3.
ff.de tefiibm'. fpecialiter in alTecurationibus: art.äfi. ord. proced. inforo ajfe-
cur. Amfi. rccept. confuet. Antwerp, tit. 54. art. 4. 5.

XXXIII.

Suprema denique femiplenas probationis fpecics , non ex phyfica ac ne-
cejfaria ratione, ex argumentü autem, qux vacsatui coniingentia, amp; quo-
rum confecjuentia non eft necejfaria , Juris k. prxfumptionibus infertur, amp;
quidem verifimilibm , priced, cap. 5. junda I.^.l.xi.l.xit.ff. de probatio-
nibtu'. quae, cum non ex certis, fed probabilibus tantum., ic fortioribm
oriatur fignis, meritoprobationi contrarise cedit; d. I. chirog.ff. eod.l.16.
C.de prob. I. final, ff.de eo quod metus caufa'. quandoque etiam mnreptignan-
tibus, ut cum levi faltem aliqua fufpicione nitatur, puta furtum ab eo fa-
dum effe , qui in sdibus fuit fervum , qui ab emptore aufugit, fugiti-
vum, antequam emeretur, fuiffe; I.emptorem, I.enim probatio ff.eod. fuga
enim, licet magnam fufpicionem pariat adverfus fugientem, non tamen ja-
ftam meretur fidem indida caufa: per auth. fiver 0, C. ut omnes jud. tam civ.
quam milit. item liberam effe, cujus pater liber eft, I. to. C. de probat, in-
genuum, cujus fratres ingenui; /. 17. C. eod. legitimum filium non effe,
quem irata mater, ut fpurium in adisprofeffa ; Lneque natalesC.eod. quse
amp; fimilia , cum fint figna leviora ; ac onus probandi in adverfarium non
trajiciat , fed quale quale indicium faciant, per fe admodum funt infirma,
plerumque tamen aliisadjunda, plenam facere fidem, atque ad comdemna-
tionem etiam in criminali Judicio prodeffe conftat ex /. Procutaffl. infira-
menta, I.final. C. eod. 1.1^. C.de ret vind. 1.1. % i. amp;q.ff-de quafi. I. zz.C. adl.
Cor», de falfis, Mpfing. cent.6. ohf.^j. N.2,. Fultej.z. Jurifprud. z.IV.g^.
Itaque in omnibus hifce articulis, ac toto probationum ufu, propter caufas
in judicio controverfas inftituto , ut Veritas certo conftet rerum admini-
culo, quod Judex aut condemnando, aut abfolvendo fequatur, bone^ Deus,
quam latè patet aequitatis ratio, quam oportet Judicem lynceis oculisper-
fpicere circumftantias omnium rerum.

Dnbsp;PO-

POSITIONES.

I.

lt;^r'mceps ex contraBucum fubditis in ippi delatione„ Im-
J- perti inito ^ tam tenetur , imo magis ^ quam aliquis '
ex fubditis, arg. cap. prim. de probat.

Kec movet ^ quod Trinceps fit folutus legibus : I, princeps.
31. fF. de legibus : cum legibus non ßt folutus : l. digna q.
Cod. eodem. ac utrum retfè^diverfo confiderandi modo

I II.

Multum in Jure incerto tribui oportet reo Tojfeßoni, mul-
tum caufa j, multum circumflantiis perfonarum: Nec ta-
men ex eo j Jus certum acfinitum nonpojfe dici j fequitur.

Ad confietudinis effentialia non fpeBat contradiBorium ju-
..... fed omne rei momentum eji in tue ito populi con--

dicium
fenfu.

V.

Tutoris datio de jure civili ^ non eft Imperii j non Jurifdi-
Bionis , fed a fola lege quocirca nec ea , nec poteftas de-^
cernendi venditionem , aut obligationem pradiorum mi-
norum ^ vel admittendi tranfaBionem de alimentis futu--
ris, teftamento reliBisymandarij autprorogaripoteft.

Etïam conceptus alternative libellus valet ^ i«. cum dubi-
tatur j qualis aBio fit inftituenda : 1. i.§.4.fF.quodlega-
tonim .• 2°. cum agendum, eft ex 1. rem majoris, i. c. de
refcind. vend. 1.. i. fF. de publiciana in rem aftion. 1. fi fondus
i6. §. in vindicatione 3. verf. fi vero fF. de pign. Sc hypoth.
arg. 1. 21. 6. fF de aft. empt., aliifque cafibus..

VII.

'FaBum de her edit ate vivi ^ ^ certi acquirenda ^ confer-

nanda

vanda ^ vel amittenda ipjo jure nullum eß, at Jure valei
Canonico.

VIII.

^ebitoris paBum de non petendo prodeß ^ ßdejupribus :
ß autem debitor poftea ß pa£tus ; ut a fe petatur 3 ex eo
fidejußpor denuo mn oblimbitur.

I X.

Kon eft de eßfentia mandati ad Utes , ut fpecialis ftat men-
tio ratihabitionis.

Reftitutio minor um non competit ßdejufforibus : nec majo-
ribus communem ^ ac dividuam caufam habentibus cum
minoribus ^ fecus individuam :

XI.

Reftitutio in integrum non datur adverßis prafcriptam
adtionem Paulianam.

XII.

xy[Bio in rem exerceri poteß ^ amp; in loco domicilii veripoß
fejforisj licet res ibi non ßt ßta^ ^ in loco rei fita.

XIII.

In pub licis judiciis non convcniuntur here de s etiam poß
litis conteßationem ^ multo minus ante eam ^ niß caßbus
in 1. ex judiciorum 20. fF. de accufat. 1. 2. ff. ad 1. Jul. re-
petund. 1. final, ff. ad 1. Jul. pecul. expreßs ßmili-
bus.

XIV.

Légitima non poteß ullo modo a teßatore gravari j nec da-
riy niß inftitutionis titulo , cujus quantitas refpeBu pa-
rentum , ac fratrum etiam auUa eft.

_ X V.

Subftitutio faBa in codicillis valet in vim ßdeicommißi.

XVI.

querelam inofficioß fola here dis inßitutio^ reliquisfal-
refcinditur.

D 2nbsp;Jus

XVII.

accrefcendi non tranßt in emptorem.

XVIII.

Non eft pugna inter 1. qux patet 32. fF. famü. erdfc. ^ 1. cogi«
tatione 21. Cod. eod.

X I X.

Tojfuntcommodèconciliari 1. fi p^eii. 19. §. i. 1. in fiimma éf.
§. final, ff. decondift. indeb. cum l.repetitio 44. eod.

X X.

Nec eftulla antinomia inter 1. Cajus 39. fF. de pign. a6t. amp; 1.
fidejuflbr 2 6. §. i. fF. de pignoribus.

XXI.

Exercitoria datur contra fingulos exercitores in folidum.

XXII.

Taciimes cum hoflibus faöfa , valent Jure gentium nee ad-
verßis eas eftpoftlirninium.

X X I I I.

^^d pretii foluti j ïê ufurarum quantitatem ^ ceffio valet.

XXIV.

Sub proteßatione ^ pro honore faSta folutio cdmbii ^ contra
qtiofcunque parit actionem negotiorum geftorum.

fini s,

A C

Spes mea Christus.

A D

D

Frä^ßanttjftmum Emditipmum Vtmm
Jwvenem

D. JOANNEM

vander HELST,

ïn illuflri Academia VLtrajeäina Voäoratäs
gradum fumma laude confcendentem.

Ars frcmat horrendus, gcnerofb in pedorc
Mufe

Nil curant lituos , nil quoque rollra
..............movent,

Hoftra petit Pacis , fervatque, domique, forique

Hic uti Myfta fagax, Amftela teflis erit.

Non-

Nonne Tibi Themidis juftifïima veile tueri

Semper erat Zelus ? nautica ficut acus
Sponte Polum vergens, rabidi quam quot;murrnura Venti

Vix removent centro , fic tua Mufa facit.
Hue igitur juris fandi landiflime Cuftos,

Ex meritis ornet pujcra corona caput.
Amftela Te genuitrumor cuus urbe vagatur
Leyda, ubi Te perhibent grande fuifTe decus
Ejus Athen^i : Precor ut mox Curia dicat,

Immortale paris per tua gefta decus.
En redimitus ades, Tibi nunc data fumma poteflas

Juris-Confulti, totus in arte Sophos j
Stas Athleta bonus, cedo , quis Te ditior alter J
Semper honos, gaz^e, queis fruiturus eris»

JACOB BIBEN.

M. D. A.

i k

ODE.

Edulo tandem ßudiis peraäü ,
Viäor ut pugnâ rediem , falutem
Cum fu£ magnam Tatr'iA paravit,
QÂdvcnis HELSTI^

utidvenis cinäm 'uiridante laum,
Tgt;ehtto multo renitens honore, '

Quem tibi facra Themidis lahores

Promeruere,

Quid moras neBis ? Fropera! Reclufi
ArcüAugußum Themidis cacumen
Scande j Nam Te met manet hic bonorum

oM^ajor acevüus.

Interim dulces, amor ante cunäa
Nofier, O Mufr, refer ate Alumno
Qflmm ^eflro, meritofque mecum

Spargite flores..

JOHANNES HEYMAN,
PhiLStiid.

■mf^

■.'■-■Ä^ vr:

' 'nbsp;snbsp;'

, 1-
X »

1

.. -Tinbsp;f lt; - - ^ gt; ' . :

V ^ .