Q^ V A Al,
FAVENTE DEO TER OPT MAX.
Ex Aucioritate Magnifici D. Reports,
S.S. Theologis Doftoris, ejufdcmqueFacukatisinlnclytä Academia
Ultrajedina Profeflbris Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefia Praeconis,
NEC NON
AmpUßmi SenatM Academici confenfu , ^ Suhtilißmx •
Facultatis P HI LO S O P HI CzyE Decreto ,
Pro Doctoratus in Philosophia Gradu, amp;
Artium Liberalium Magisterio, fummifque
Honoribus amp; Privileglis ritèconfequendis,
Ertiditorum cenfur* estponit,
ROBERTUS BRAGG E, Londino-Anglus.
A. D. 15. Jm. horis locoque folitis.
Ex OiEcina francisci Halma, Academia;
Typographi , do loc Lxxxix,
Amplißmo, Generoßjßmoque
V I K 0,
A S H U R S T,
Equiti Aurato, Illuftriffimi
Anglic Senatus Membro
digniflimo , Civitatis Lon-
dinenfis Civi Purpurato,
RegisPatrice , Legumque
Defenfori fideliflimo, Vir-
tutis amp; Eruditionis Fautori
indefeflb ,
CMente humili amp; maxim obfequiofa,
fei^fitntj una cum hac dijputatione y
OfFert
Robert us Braggej Au£t.
-ocr page 3-Uantam fui-ipfius caeterarumque rerum notitiam Î
aöionum fuarum contemplatione, .mens noftra ac-
quirere valeat oftenfurus, inftituti compendmm ,
paucis comprehcnfum verbis , uno quafi obtuitu
contemplandum, Leâiori lubet objicere.
Tr'mo itaque, conabimur modum brevi oftende-
re, quo mens noftraaduofa, amp;aâivitatisfuœfibî
confcia , veritatum primo-primarum confcia efle
debeat.
Secundo, quantam fui-ipfius notitiam, aâionum fuarum contemplatio-
ne, acquirat.
Tertio , quoufque per eafdem , ad Entis alicujus aeterni cognitionem
afcendere queat.
Quarto , qualem de Extenfione, amp; Mathematicis de eadem Demon-
firationibus, cognitionem ex cogitationis Idea elicere poOit.
Quinto, qua methodo , ad operationes fui intelieâûs attendens, mo-
dumque quo rerum notitiam acquirit, Logicam fibi formet. Ordinc
incipiam.
Anima cogitans confcia eft fibi fe cogitare ; confcia vero fe cogitare ;
confcia eft fe effe, exiftere, amp; agere; adeoque fe Ens , Exißem, Agens
eile. Quem fui-ipfius coneeptum per partes confidcrando, hafce tres for-
met Ideas, Entis, fcil.Exiftentis, amp; Agentis: quae tamfimplicesfunt, ut
in fimpliciores refolvi non pofîint. Quibus obfervatis, Animaquenofcente
quid fit Effe, Exiftere, amp; Agere, facillime poffit, fi non debeat, deop-
pofitis eorutn cogitare , adeoque non-Entis, non-Exiftentis, amp; non-
Agentis conceptus formare. Modum vero attendens, quo hofce ex eorum
oppofitis format conceptus, obfervansque fe prorfus removere amp; abjice-
re , quicquid Entis, Exiffentis, amp; Agentis Ideis comprchenfum amp; in-
cîufum fuit, adeoque fc non poife de non-Ente, non-Exiftente, amp;non-
Agente vel cogitare, quamdiu aliquid Entis, Exiftentis, amp; Agentis con-
cipiebat, clare evidenter percipiat , œque impoffibile efl'e, utnon-Enti
compcteret aliquid Entis, non-Exiftenti aliquid Exiftentix, five Adionis.
Qui conceptus cum veritatibus iftis vulgatis , amp; per fe notis exacte coin-
cidunt: Non Entis nulU fmt (iffeBiones, Impojjibile eft ßmul ep^mnejje;
Agere ßpponit ejfe. His fufficiat tribus quafi verbis modum notaffe, quo
mens aftivitatis fus confcia, fimpliciffimas Ideas, amp; ex iis fimpliciffimas
veritates formet. Quo fubftrudo fundamine ad fui-ipfius ex feipfa cogni-
tionem fic procedat.
Mens fuas contemplando adiones, facillimc in iifdem advertere poteft,
aliquid omnibus commune , fei. ts cogitare, aliquid vero eafdem à fe in-
vicem diftinguens, feil, hoc vel illo modo cogitare : quorum prius obfervet
nullam, pofterius vero quam plurimas admittere variationes: uti quoque,
ülud nunquam à fe feparatum effe, hoc vero continuo feparari ; unde
prona.eft concludere, haec duo modo eodem fibi non competere , fed id
quod nunquam obfervavita fe feparatum, à fe infeparabileeffej adeoque
fponte quafi rueret , ad adualem cogitationem tanquam fibi effentialem
concipiendam , nifi advertere poffet, fe non ideo nunc cogitare , quia
antea cogitavit, neque poftea cogitaturam fore , quia nunc cogitat j amp;
confequenter fe ignorare , an cogitatio generalis modo eodem à fe feparari
non poflit, ac hoc vel illo modo cogitare. Conceptum itaquè fui-ipfius
formans, non poteft femetipfam tanquam Ens cogitans, fed debet fe tan-
quam Ens quod cogitare poteft , concipere.
obfervet, fe eum formaffe,
Ideam
Ad quem fui-ipfius conceptum attendens
-ocr page 5-Ideam potentiae cogitandi cum Idea Entis uniendo : adeoque in ejufdem
contemplatione fe debere, amp;quot modis hxc potentia fefe exerere valeat,
amp; quale ens fit, advertere. Circa prius oblervet, fe Ideas formando
non folum fuae adivitatis fibi confciam effe, fed porro fibi bonum efle,
judicantem tali modo adivam efle , fe plures formandi defiderio teneri j
cui defiderio dum fatisfacit, tum percipiat, le maxima lubentia , fponts-
neitate , amp; complacentia rationali agere : adeoque concludere potefl: , fc
potentia pollere, resconcipiendicumconfcientia, amp;fefe determinandicum
fumma complacentia rationali.
V.
Quot verô modis cum confcientia res percipere , amp; cum complacentia
fefe determinare queat, cognofcere poteft mens, methodum confideran-
do, qua fui-ipfius formavit conceptum, fci. fe prius formafle Ideas fimpli-
ces Entis, amp; potentiae Cogitandi, quam eafdem conjunxerat; deinde, alias
Ideas uniendo , amp; veritatem ex veritate eliciendo , harum tandem Idca-
rum unionem percepifle. Unde colligit, fe pofle, Mmà, Ideas fimpli-
ces forni are, eafdemque formatas contemplari j ScSecmdo, contemplan-
do , unionem nexufque earundem inter fefe percipere , amp; unionem qua-
rundam percipiendo, Tertio., aliarum unionem invenirc. Modum verô
advertens, quo Idearum fuarum contemplatione ipfa aflicitur , quot mo-
dis fefe cum complacentia determiner, inveniat,- obfervando feil, omnes quas
contemplatur Ideas, vel ut naturae fux convenientes, vel difconvenientes
fibi apparere. Si ut convenientes, tum fe femetipfam determinare, ad eas
ulterius cum voluptate contemplandas j fin verô ut difconvenientes, tum
fe femetipfam determinare ad eas à fe removendas, definitque, fivenonvult
eafdem contemplari. Quas Volitiones amp; Nolitiones obfervat magis mi-'
nufve intenfas efle, prout Ideae magis minufve convenientes aut difconve-
nientes naturae apparent; quaeque etiam ,prout res Ideisreprefentata; vel ut
prifentes, velut futurae, aliifque modis amp; circumftantiis reprasfentantur,
quot;laximam admittunt variationem. Hose de iisfufficiant qua: Mens in po-
tentia cogitandi includi advertit.
Quod adpofterius attinet (quale fci. eft Ens) Mens obfcrvet, in omni
-ocr page 6-Idea partkularis alicujus cogitationis duo includi, ipfum nempe cogitandi
aftum, amp; modum quo ea adio modificata ab aliis diflinguitur : quorum
prius tanquam pofterioris fubjedum concipit, cui id ineft adhaeretque, amp;
abfque quo diftindam ejufdem Ideam formare nequeat, Qualem fui-ip-
fiusconceptumquaEntis.formarefenon pofle obfervet, quia tum alicujus
alterius Entis Ideam formaret, cui tanquam fubjedo fuo ineft adha-'retque,
amp; abfque quo neque exiftere neque diftinde concipi poffit. Quam Ideam
fe formare nequaquam obfervans, redè inferat, fe tale Ens elfe, quod nullo
indigens fubjedo cui inhasreat, fed per fe exiftens, cum confcientia res con-
cipere, amp;complacentia fefe determinare queat. Quse omnia tanquam per-
fediones fus naturaî debet cogitare,quia alias ab exiftendo. cogitando, fe-
feque determinando, ceflare defideraret. Et quia confciaeftfe fimul omnem
exiftentiam in fefe non comprehendere, neque uno conceptu omnia con-
cipere, unaque adione ad omnia fefe determinare, ideo eafdem perfediones
utfinitas, limitatas, terminifque circumfcriptas agnofceredebet. Hxcde
cognitione, quam Mens noftra fui-ipfius, adiones fuas perpendendo, acqui-
rat. Sequitur proximèut oftendatur modus, quo ex feipfa per feipfam ad
Entis alicujus ^terni notitiam afcendere poteft.
Mens femetipfam confiderans, tanquam Ens cujus perfediones finitae
terminifque funt obnoxis , facillimè poteft Entis Ideam formare, cujus
perfedionibus nullos terminos nullofque fines affignet. In quo omnes per-
fediones, terminis omnibus amotis , quas in feipfa obfervat, amp; infinito
plures, eflfe concipiat : adeoque Intelledum ad omnia fefe extendentem,
live omnia fcibilia fimul in fefe comprehendentem ; voluntatem ad omnia
volibilia fe!e perfediffimo modo determinantem ; amp; exiftentiam abfque omni
principio amp; fine; fimilefqueperfediones infinitas. Quam Ideam Mens fecum
diligenter agitans, maximae in fefe pronitatis fibi confcia eft, concludendi tale
Ens realiter exiftere. Sed rem accuratius perpendens, non folum modo pro-
nitatem fed neceflltatem inveniat, exiftentiam talis Entis aflerendi.
Nam nofcens fe exiftere , fimul Entitatem aliquam ab ^terno extitiflc
neceflario debet agnofcere; quia fi cogitaret nihil unquam fuifle, cogitare
debet.
-ocr page 7-debet, vel nihil nunc fe. adeoque fe non exiftere; vel ahquid ex nihilo
fuam Entitatem haouiffe, adeoque non Ens afFediones amp; habere amp; dare
Neque excipere quot;«t. mentem poffe femetipfam concipere uti ab alio pro^
dudam, amp;iftudahadab aIio, Scficporroininfimtum; nam^ternaml
nem fimtaruni cauiarum amp; effeduum concipiendo, vel debet Entitatem
aeternam conapere, vel effedus nil entitatis ä caufisderivare. Statuat ita
que Mens, Enutatem aliquam ab ^terno extitilfe; pergatque confidera-
re modum quo hsc Entitas ab sterno extitit j an feil, fibi fimili, modo
fucceUivo;amp; fi fucceflive, an m sterna fubordinatione caufarum amp; eiFeduum?
'^--fTive extitiffe, quia
durationis ejus fucceffiones. una ex parte terminate amp; finite. altera ex parte
intermmabiles amp;infin,ts forent j adeoque numerum conftituerent nLue
fin.tum neque mfimtum. Non finitum, quia principio careretr non in-
hmtum, quia finem haberet, amp; m infinitum augeri capax effet Ut
bo dicam, tot tantifque abfurditatibusMensclariffimè videat, conceptum
durationis sterns fucceffivs gravatum effe , ut fi ullibi hic tuto fiatuat
durationem talis Entitatis fucceffiones nequaquam admitfere , adeoque
omnem fubordinationem caufarum amp; efFeduum refpuentem, (qux fucceffi-
vumexiftendi modum neceffario requirit;) principio, fine, amp; fucceffione
omni carere, omnique ex parte interminabilem amp; infinitam elTe, omnemaue
plane exiltentiam in fefe comprehendere.
Exiftentid itaque Entitatis alicujus sterns adfirudi, ex confideratione
fm-ipfius, qua exiftentis, modoque cognito quo ea fit concipienda, per-
gat Mens naturam hu;usEntis mveftigare, attendendo fcil. i.quid perfedio-
ms talis exiftendi modus in fe includat; amp; 2. quid perfedionis cx con-
fideratione fui-ipfius, tanquam Entis cogitantis, eidem attribue/e debeat
In tail exiltendi modo hafce perfediones inclufas efleadvertat
Prima. Unitatemabfolutam; quiaduorumEntium Ideas,'quorum fin-
gula omnem omnino exiftent.am in fecomprehendunt, fe formare non polTe
uniattribuens, unoque comprehelifam
cxUknSTnbsp;quot;'.'.quot;I' alten attribuendum excogitare queat. nifi
exiltentiam omni exiftentiä latius fefe extendentem fingeret.
^.IZa ^quot;'^^P^ndentiamomnimodam: quiä quicqujdfinPatur exifiere
aquo dependeret, ut dependens pro fuo elTe menti^'ebet^xh^rS
I s.
ab
ver-
-ocr page 8-ab eo dependens quod folum omnem omnino exiftentiam in fe com-
prehendere concipitur; ut vero caufa effedum produceret, amp; ab eodem
produdo ullo dependeret modo, amp; nihilominus nullas haberet effedus
perfediones quas à caufa non accepit, qusque in eadem modo longé
perfediori non continentur, eft à ratione alienum amp; inconceptibile.
Tertio. Neceffitatem exiftendi : quia omnem exiftentiam in eo compre-
henfam effe Mens ftatuens, id propriam ab aeterno comprehendiffe fta-
tuere debet, adeoque à fe, per fe , amp; propter fe ab sterno extitiffe; à fe
vero, per fe, amp; propter fe ab aeterno extitiffeconcipi non poteft, nifi quo-
que neceflitas exiftendi in eo includi concipiatur, quia poffe non-exiftere
amp; per fe exiftere huic Enti fimul attribui non poffint, nifi ftatuatur id
poffe feipfum fua privare exiftentia : quod fummam implicat contradi-
dionem.
Oaarto. Simplicitatem : quia in omni compofitione exiftentias fimpli-
cium exiftentia compofiti priores effe , adeoque exiftentiam compofiti ab
exiftentiis fimplicium dependere , Mens advertatj hujus vero Entis exi-
ftentiam nullam priorem vel priores exiftentias , à quibus ullo dependeat
modo, admittere vel admittere poffe probe novit, quia omneomninoex-
cludens principium omnem exiftentiam infe includit, amp; confequenter non
poffe ullo modo compofitum effe.
Ouinto. Immutabilitatem ; quia quicquid tanquam mutabile menti re-
prîÊîentatur, debet cum potentia fucceflivè exiftendi reprsfentari j quil
omne dum mutatur fucceflive adualiter exiftit, uno fei. modo ante mu-
tationem, alio fub ipfa mutatione , alio poft mutationem. Jam vero
potentiam fucceffive exiftendi non poffe illi Enti attribui Mens vide-
bit ; quod pcrfediffimo exiftendi modo , omnem fucceffionis umbram
excludit.
Sexto. Deniq. Omnes omnino perfediones, tam aduales quam pof-
fibüesj aduales, quiaquiequid tanquam exiftens immaginatur , fuum effe
amp; originem ab eo vel mediate feu immediatè duxiffe Mens agnofcere de-
bet; poffîbiles, quia ni! poffe exiftere, fingere valet, nifi quod ideo po-
teft, quia vel hoc Ens, vel aliquid ab eoprodudu m, illud producere queat.
Hie de perfedionibus qaas in modo exiftendi huic Enti proprio , Mens
inveftiget,
Seipfam vero tanquam fubftantiam cogitantem confiderans, fuae fini-
tudinis
-ocr page 9-tudinis amp; fucceffivs durationis confcia cfTe dcber j amp; confequenter agno-
fcere , fe ab aeterno non fuiffe . fed omne fuum effe ab Ente hoc infinite
habuifle: adeoque Ce oportere quicquid perfedionis in feipfa deprehendet,
imperfedionibus amotis, Entihuic, modo ilhdigno, attribuere, ne alias
aliquid in effeda quod non aliquo modo in caufa fuit concipiendo, non
Enti afFediones daret : amp; tum deinde attendere, quid perfedionis re-
quiratur in ahquo Ente, ut potens amp; idoneum fit fubftantiam talibus do-
natam perfeftionibus producere, qualem fe efle novit.
Pritnô itaque, magnamperfedionemeflquot;e advertens, fe res intelligendo
cum adivjtatis fuae confcientia adivam eflquot;e, imperfedionem verb, quod
hic fua adivitas potentiam fupponat, amp; fubjedum requirat abfque quo
exiftere nequeat, quod fucceflivè fefe exerat, quod cum plena omnium
confcientia ad omnia fimul fefe non extendat, quod difcurfù amp; abftradione
acquifita, Ignorantiae crroriamp; dubitationi fit obnoxia i iftam perfedionem
hifceimperfedionibusliberam , Entihuic, modoinfinitudini ejuscongruo,
attribuere oportet. Adeoque idem , intelligendo adivum effe , conci-
pere , aofque onini potentialitate five dependentia ab ullo fubjedo.
ablque omm fucceffionisfpecie, terminis, limitibufque , adeoque cogni-
tione fua undiquaque mfinita omnia fcibilia fimul comprehendere , aux-
que nullo difcurfu, nullaque abftradione acquifita , nulli ignorantie, du-
bitationi . errori, amp; conjedurx eft obnoxia. Dum verô taiem tamquc
perkdam efle ejus Entis cognitionem concipit , aliunde quam a feipfo id
eam habere concipere non poteft , quia videat, fi mmimum ejus ab ali-
,qüï),| fe diftmdo acquireret, finita, dependens, caeterifque imperfedio-
nibus vitiata eflquot;et : à feipfo vero ex feipfo eam habens, omni ex parte
perfediffima efle debet; nam feipfum intelligendo, modo fibi digno, omne
quod efle poteft , fujt, eft , aut erit, intelligit. Qiiicquid efle poteft,
quia nilexiftentiam ullam aliundè quam ab illo acquirere poteft. Quicl
quid fuit, quia ficut nil exiftere poteft, nifi illudexiftentiam ei daret ita
ml exftitit, nifi illud extitiflb ei dedit. Quicquideft, quia ficut nil'ex-
titit nifi illud ei extitifl'e dedit, ita nil exiftit , nifi illud ei exiftere dat.
S^'cquid ent, quia ficut nil exiftit, nifi illud ei exiftere dat, itanilexiftet
nin iJlud ei exiftere dabit
Secundô , magnam etiam in fe perfedionem efl-e obfervans. fe feipfam
-ocr page 10-cum complacentia determinando , adivam efle ; imperfedionem vero ,
quod eo quo vellet modo, fefe determinare frequenter non valeat, quod
erroris fepe confcia fe tali modo fefe determinaflTepeniteat, quod ad unum
determinata , ad aliud eodem tempore fefe determinare nequeat ; iftam
quoque perfeflionem, his imperfeftionibus amotis, Enti huic attribuera
debet. Adeoque idem concipere oportet abfque omni impedimento, er-
rore , penitentia, imprudentia , amp; fuccelTione , ad omnia fimul amp; femel
modo infinito fefe determinans ; in feipfo, caeterifque omnibus fua efltn-
tia quafi comprehenfis, ob feipfum , perfediflTimè complacens; amp; eodem
fimpliciflimo actu determinans , quibus modis fefe fuafque perfediones
fufficientiflimas manifeftabit, quibus vero modis non.
Tertio, indagans, quid perfedionis requiratur in hoc Ente, ut potens
fit fe fubftantiam talibus ornatam perfedionibus produrere , inveniat
Omnifufficientiam amp; Omnipotentiam requiri. Omnifutïicientiam ; vel
alias id mentem producendo feipfum defl:rueret , amp; exiftentiam , intelle-
dum , voluntatem alteri dando , femetipfum fua exiftentia intelledu 8i
voluntate privaret, vel faltem earundem infinitudinem deftrueret. Omni-
potentiam ; quia ut id aliquid producat abfque omni in proprias perfe-
diones injuria , debet idem ex nihilo producere : nihil vero inter amp; ali-
quid cum nulla fit proportio , fed infinita difproportio , potentia eam
diftantiam fuperare apta infinita efle debet. Hïc fuflüciant ad modum
oftendendum quo mens fola per feipfam ad Entis sterni notitiam afcende-
re queat. Videamus, qualem de Extenfione , amp; mathematicis de eadem
demonftrationibus, cognitionem, ex Cogitationis Idea, inveftigare queat.
Dum mens confcia fibi eft fux cogitationis, Cogitatio fibi-ipfi fui-ipfius
fit ubi, feu potius fui penetrativa in feipfa exiftit, Adio vero , five mo-
dus mentis, neque fibi-ipfi ubi efle , neque feipfum penetrare poteft, ni-
fi fubjedum ejus, five mens (aî^^que qua nullibi exiftere queat) ubi fi-
bi-ipfi fiat, feipfamque penetret. Se vero feipfam penetrare mens perci-
piens , amp; nihilominus fe fubftantiam eflenofcens, fubftantis fui-ipfiuspe-
aetrativs Ideam formare debet j quâformatâ, facillimè poteft, fi non ne-
ceflario
ceflàrîô debet, Ideam fubftantiae ei oppofits formare, qu$fcil. feipfampe-
netrate non poteft , neque fui-ipfius ubi fieri.
Quam Ideam indigeftam rudemque perficiet , politamque reddet Ani-
ma obfervando, Impenetrabilitatem Extenfionem partiumque extra partes
exiftentiam amp; includere amp; fupporere. Includere, quia partes fefe nori
penetrantes extra fefe neceffario debent exiftere. Supponere , quia partes
ideo fefe non penetrant quia extra fefe exiftunt amp; extenduntur. De Ex-
tenfione vero cogitans, de divifione necefle cogitare debet ; quid enim
magis obvium eft? quam inferre , quod partes quae extra fefe fic exiftunt
ut intra fefe exiftere nequeant , à fe mutuo feparari queant. Quoufque
vero haec divifio fieri poffit , Extenfionem accuratms confiderando ,
mens determinabit ; invenietque Extenfionem neceffè divifionem inclu-
dere, Impenetrabilitatem Extenfionem : Confequenter, quamdiu fub-
ftantia impenetrabilis manet , debet extendi, amp; quamdiu extenfa manet,
debet divifibilis effe : manet vero impenetrabilis quamdiu eft fubftantia,
adeoque divifibilitatis (ux finem nullam admittit.
Qus porro partes ut fepasrabiles ab invicem Menti repraèfentantur, uni-
ts repraeféntarinon polfuntquinin longum, latum, amp;profundum exten»
dendi appareant. Quam longitudinem, latitudinem , amp; profunditatem mens
diverfo vel uniendo vel feparando modo , diverfos Extenfionis conceptus
formabit. Exempli caufa, Longitudinem folam confiderandoLineam fibi
reprsfentabit, qus refta vel curva erit, prout ex xquo, vel non, fuain-
terjacere punfta concipitur. Longitudini verô addendo Latitudinem, Su-
perficiem , amp; utrifque addendo profunditatem , Corpus ; quod varié
figuratum, pro varietate ejus fuperficierum, apparebit.
Plures verô una concipiens lineas , eafdemque inter fefe uniens, non
poteft non, pro numeri amp; unionis modi diverfitate , diverfas fibi repras-
fentare.figuras, uti :
B znbsp;Primo.
-ocr page 12-Primo. Duas fic uniendo lineas, ut una in alteram inclinet, Anlt;»ulutn
fibi reprçfentabit ; quae fi redae fint, redanguium , qui etiam varius efTe
debet , prout varié h« uniri finguntur lines. Lxempli gratia , f, unam
imaginaretur fic in alteram ftantem , ut in unum m.igis quam in a!reruni
non inclinet latus, Angulum fibi reprsfentaret redum, fin vero è con-
trà, unam fic cum altera, uniret, ut magis in unum quam in aîferum in-
clinet latus , Angulum amp;: obtufum, amp; acutum ; acutum ea ex parte , qua
magis inclinât, obtufum ab altera.
Secmdo. Tres extremitatibus fuis uniendo, Triangulum fibi reprsfen-
tabit. aui etiam diverfus amp; varius erit : prout i. äquales velinsqua-
les imaginantur lines. Exempli caufa , fi omnes inter fefe äquales effe
fingat, Triangulum fibi reprsefentabit squilaterum; fin vero duas folum
œquales Ifofcelem , fi omnes inaequales, fcalenum. 2. Prnut Anguli eo
contenti imaginantur diverfi. Exempli gratia , fi imaginabitur eum
unum Angulum redum habere, Redangulum triangulum ; fi obtufum
Amblygonium; fitresacutos, Oxygonium.
Tertio. Quatuor uniendo, figuram quadrilaterumreprçfentabit. Quam
lî concipiat , amp; squales angulos amp; latera œqualia habere , Quadratum
imaginabitur, fi squales angulos amp; latera inaequalia, figuram altera ex par-
te longiorem ; fié contrario œqualia latera amp; insquales angulos , Rhom-
bumj fi amp; latera amp; angulos insquales Rhomboidem,
Sin verô, unam folummodo imaginetur lineam , eamque fie dudam
ut dus ejufdem extremitates fe mutuo tangerent, amp; omnes ejus partes qus
fibi invicem oppofits collocantur, squaliter a fe invicem diftent, Circu-
luni fibi reprsfentabit. Inter cujus partes oppofitas amp; squaliter diftantes
facilè poteft pundum imaginari , quod fingulas earum squales diftantias
in duas squales partes dividat , quodquot; Centrum erit : per quod fi li-
neam dudam effe conciperet, ad priorem lineam fefe extendentem , ab
eadem eandem in duas squales partes dividi concipiet. vel fi duas lineas
concipiat, fed non unitas, quarum fingulas redas effe imaginaretur, unam-
que fic juxta alteram dudam effe, ut omnes partes oppofits squaliter a fe
invicem diftarent lineas parallelas fibi reprsfentabit.
Quae omnia Mens luftrans quafi, hsc formabif Axiomata. Primo : fî
alicui
-ocr page 13-allcui lines dus aliae comparentur , 8c fi comparât« eidem exacte con-
veniant, inter fefe exadè convenire debent. iVWè : fi duabus lineis
quarum finguKv quinque conftant partibus aequalibus, quatuor squaliter
unirentur partes squales , dus uni amp; duae alteri , totx quae inde refulta-
rent effent aequales. Sm vero Tmià, quinque squales inaequaliter eis
unirentur, dtis uni, amp; tres alteri, tum effent insquales. Oitano- fi
à duabus Imeis, quarum finguls confiant fex partibus squalibüs, qua-
tuor squales squaliter feparentur. dus ab una amp; dus ab altera, line»
reliantes effent squales. ^/W : Si duabus lineis quarum una con-
ftat punâis quinque altera quatuor , feparenturqnatuor, ab una duo, amp;
ab altera duo, lines rémanentes effent insquales. Sin vero , Sextà,
addantur iifdem quatuor , duo fcil. uni amp; duo alteri , lines inde re-
fultantes effent insquales. Sepiimà : Si dus lines cum tertia compa-
rentur , amp; finguls inveniantur tertia exa6te duplo majores, inter fefe
effent squales. Si vero Aßavo , tertia finguls earum exacte duplo ef-
fent minores , etiam squales inter fefe effent. JVbaà : fi dus Lines five
figurs inter fefe abfque tertia comparentur , amp; omni ex parte fibi invi-
cem correfponderent, squales effent, Decimo denique, tota linea ma-
jor eft quam ejus dimidia , tertia, aut quarta pars. Hic certè Mens
figuras tot diverfas inter fefe comparando juxta hsc axiomatâ , varias
demonftrationes elicere poterit j quas hic leâori objiciere nimium effet
excurrere. Adeoque ad methodum delineandam qua Logicam fibi for-
mare poteft, propero.
Omnia antedida Mens confiderans, modumque quo Apprehenden-
do, Judicando, amp; Difcurrendo , Veritatum, Sui-ipfius, Dei, amp; Cor-
poris conceptus formavit, banc fibi formabit Logicam , qua fe, fuiquc
intelledus operationes, in rerum cognitione acquirenda dirigat, quia ve-
J fibi confcia eft fe prius res percipere, quam de iifdem ƒ udicare, aut
difcurrere, ideo ad perceptionem fuam dirigendam antè omnia incumbit: amp;.
Priwo. Advertens, omnes fuas Ideas vel fubftantias, vel modos, velfub-
«antias modificatas, vel sternas veritates reprefentare, hanc fibiconftituet
Kegulam . fe debere quandocunque plenam amp;perfeaam alicujus cognitio-
nem acqu,ret, imprimis attendere, anSubftantia, an Modus, an Subftan-
tia modifacata, an vero Sterna fit ve'ritas.
Secmdo. Advertens, fuas Ideas tum perfeâas efTe, qu^do res plenè,
diftindè, amp; dare reprefentant, eafque fe acquirere non polie, nifi repetita
fîEpius maxima cum attentionc rei ex omni parte confideratione, hanc fibi
excogitabit Regulam , quod quo diutius fedula rei contemplatione fixa
inhaeret, eo perfeflius rem cognofcit.
Tertio. Advertens, quod quandocunque fubftantiae modificats for-
mat Ideam, fe poffe fubftantiam confiderare , non confiderato modo, amp;
modum non diftinftèconfideratafubftantia j amp;, fi plures fint modi, unum
modum non confiderato altero j obfervanfque , fe perfeftiorem poffe eo-
rundem cognitionem acquirere, fubftantiam, modofque ejus feperatim con-
fiderando, quam conjundim; hunc fibiformabitCanonem, quodquores
fimplidores menti proponuntur, eo accuratius cognofcuntun
Qmr o. Deniquè . dum cogitat Mens, obfervet, fe poüe, i. Ideam
adïonis in genere formate, non prçcife advertendo eam rationalem elle vel
non. 2. Se pofte Ideam generalem cogitationisformare, non confiderando
eam hanc vd illam particularem cogitationem effe. 3. Se poffe Ideam ali-
cujus particularis Cogitationis formate hic amp; nunc exiftentis. Quarum Pri-
ma non tantum adiones cogitandi, fed omnes aliasincludens, tam univer-
faliserit, ut alias Ideas univerfales fub fe contineat. Secunda etiam non tan-
tum hunc vel illum fingularem cogitationis adum reprçfentans fed plures, tam
generalis effet, ut etiamfi non ad univerfales, adinnumeras tamen fingulares
fefe extendat. Tertia verb tam particularis, ut unam tantum individuam co-
gitationem fub fefe indudat. Quibus obfervatis, modumque Menscon-
fiderans, quo Idea adionis in genere reftringitur Idea adionis cogitjndi;
amp; Idea cogitationis generalis reftringitur Idea hujus vel illius particularis
cogitationis; obfervansque Ideam generalem Idea minus generali reftridam,
fimul cum eadem aliam prorfus Ideam effe , ifti Tdeae minus generali duo
hïc attribuat officia : 1. Ideam magis generalem reftringere; i. Simul
cum ea reftrida aliam ab ea diftindam conftituere. E quibus omnibus
hofce conftituet Canones.nbsp;. 1 • j- -j
Primo. Se debere propter fui intdiedûs finitudinem, qui ad individua
innumerabilia figülatim confideranda fefe extendere nequeat, eadem con-
ceptu aliquo univerfali, in quo omnia conveniunt , fibi rcprçfentare.
Secundo. Se rem aliquam nofcituram debere attendere, quid habeat ce-
teris fub eadem Idea generali inclufis commune , quid vero fibi pro-
^quot;^r'tio Se debere Ides extenfionem five univerfalitatem, ab ejusdem
comprehenfione five attributis effentialibus accuratè diftinguere atque hxc
de iis qu» Mens ad apprehenfionem fuam fimplicem dirigendam ob-
fervare poteft, notalTe fufficiant.
XXL
Secundo Mens fuas contemplando Ideas, nexus quofdam œternosSi
neceflarios inter eafdem in veniet; qui nexus ficuti menti apparent velia-
tent , fie eofdem percipiendo fuas Ideas uniet, vel difuniet. Quae unio
fivedifumo, refpeftu Idearum quae uniuntur, varia amp; diverfa eft. Nam,
1. fi Idea2 funt univerfales amp; nexus inter eafdem aeque latè extendantur,
tum judicium indé refultans effet univerfale; fi particulates particulate; fin
vero earum extenfio non eft determinata, indefinitum, a.fildeae units funt
dus, tum judicium erit fimpleX ; fin vero plures compofitum. Quam
etiam compofitionem variis à fe fieri modis obfervet : fcil. vel plures fim-
plices Ideas fimpliciter amp; abfolutè inter fefe connedendo; vel condirio-
naliter, fupponendo fcil. talem effe nexum quarundam, amp; inde inferens
nexum aliarum ; vel cogitando duas Ideas inter fefe connefti fi non hoc
modo, faltem illo ; vel percipiendo qualis eft nexus inter hafce Ideas talis
eft inter illas ; fimiliaque.
Modum verô Mens obfervans quo Ideas unit amp; conjungit, hafce
iveftigabit régulas.
Primo. Ideam, qus de alia affirmatur , five cum alia unitur, affir-
mari vel uniri fecundum omnem iftam extenfionem quam ifta Idea iiabet
cum qua unitur, quando unitur.
Secundo. Ideam, qus de alia affirmatur, five cum alia unitur, affirmari
amp; uniri fecundum ejus integram comprehenfionem.
Tertio. Ideam qus cum alia unitur, non uniri cum eâ fecundum inte-
gram fuam extenfionem, fi ea magis extendatur.
Qmrto. Extenfionem Ides, cum qua alia Idea minus generalis unitur,
niinori extenfione units Ides reftringi.
Modum verô confiderans quo fuas Ideasdifunit feparatque, fequentes
quoque inveniet régulas:
Prtml. Ideam , qus de altera negatur amp; ab ea feparatur, non femper
de eadem ncgari, amp; 3b eadem feparari, fecundum unumquodque quod in
£3
-ocr page 16-ea continetur» feparatim feil. confideratum; fed fecundum fuum totale amp;
integrum, ex omnibus attributis fimul unitis compofitum.
Secundo. Ideam de altera negatam amp; feparatam, femper de ea negari amp;
ab ea feparari fecundum omnem fuam extenfionem.nbsp;.
Tertto. Omnem Ideam quae ab alia feparatur , feparari ab omm quod
in iftius Idex extenfionc , à qua feparatur, continetur. H«c de us qus
ex Tudiciisfuis Mens obfervet, quorumque obfervatio ad difcurlum di-
rigendum quam plurimum conducet. Qus inteileftus operatio eft dcni-
què attendenda, modufquc oftendendus, quo anima hujus quoque cogni-
tionera acquirere poteft.
Advertet Mens, fe veritates ignotas hoe modo è notis elicere: fcil. nr-
xum feu convenientiam duas inter Ideas non percipiens, ignoranlque, an
Ulla detur vel non, tertiam qusrit, cujus nexus velcumutnfquc hilcei^
peratim confideratisapparet, vel cum una, amp; difconvenientia cum altera,
undè concludit , hafce duas vel inter fefe convenire vel difconvenire; ne-
xum habere, vel non. Quae omnia ut accuratius nofcantur, Mens ob-
fervet : t. fe duas Ideas poft invicem cum tertia aliqua comparando, duo
formare Judicia; amp; poft comparationemfaftam, tertium. z. Haectnaju-
dicia aliquando affirmativa efl'e aliquandô negativa-, aliquando partim nega-
tiva partim affirmativa. 3. Eadem judicia aliquando umverfalia efle, ah-
quando particularia, aliquando qusdam particularia, quxdam (ingularia,
amp; quaedam univerfalia. 4. Denique, aliquando fimplicia effe, aliquando
compofita, aliquando partim fimplicia partim compofita ; qus com-
pofitio varia effe poteft.
Ad modum verô inveniendum, quo hxc comparatioduarumIdearum
fnm tertia redè inftitui debet, hafce inveniet obfervandas régulas :
Primh Quod dux ifts Ideae cum tertia fecundum idem comparari
devant id eft, tertia ifta Idea non debet uno confideran modo, quando
cum una comparatur, alio quandô cum altera; adeoque comparatio debet
femel effe univerfalis.nbsp;. .nbsp;,
Seemdo. Quod convenientia vel difconvenientia quae ex hac compta-
-ocr page 17-tbne infertur efle inter iftas duas Ideas, non debeat vel major eflquot;e, vcl
diverfa ab ea qus fuit inter fingulasearumfeparatim confideratas amp; tertiam
iiram Ideam.
rmw. Quod fi duas Ideas cum tertia aliqua comparet, nullumque inquot;
ter cas nexum inveniat , nullo modo concludere poifit, eas mter fefe vel
nexum habere vel non habere.
Quarto. Si duas Ideas cum tertia comparando, inter unam earundem amp;
tertiam illam nexum percipiat, inter alteram verô amp; illam tertiam nullum
non potelt concludere eas inter fefe nexum habere , fed debet concludere
eas nexum non habere.
Quinto. Si duas Ideas cum tertia conferens, nexus appareret inter unam
«rundem, amp; tertiam eam Ideam univerfaliter fumptam, inter alteram vero
amp; eam fblummodo particulariter fumptam, Mens non poteft concludere
nexum inter duas iftas Ideas univerfalem effe , fed particularem , vel alias
concluderet eas Ideas in aliquo convenire inter fefe in qno cum tertia non
conveniebant.
Hifce obfervatis regulis, perget Mens in venire: i. Quomodohsctn'a
judicia fecundum univerfalitatem amp; particularitatem, affirmationem amp; ne-
gationem, difponi redè poffint : 2. quot modis tertia ifta Idea cum dua-
bus iftis comparari poteft amp; debet, ad convenientiam veldifconvenientianï
earundem inter fefe légitimé inveniendam. Prius Mens nofcet, advertendo
quot modis, omnibus praecedentibus regulis fepofitis, amp; non confidera-
tis, difponi poflit, amp;tum, comparatis regulis, obfervando, quae iifdem
conveniunt quas verô non. Quae omnia hîcexadènotare, noneffetoperae
pritium. Pofterius cognofcet, obfervando, quod duae ifts Ides cum ter-
tia , quadruplici modo comparari poflint.
Primo. Sic, ut tertia ea Idea iti primo Judicio fubjiciatur, infecundo
verô prsdicetur. Ex quibus judiciis, fe non poffe tertium redè inferre
cognofcat, nifi primum judicium, in quo tertia Idea fubjicitur, fit uni-
verfale, amp; fecundum, in quo praedicatur, aflîrmativum. Ratioeftquiafi
prius particulate eflet, confcia fibi effet, fe peccare contra regulam fuperio-
rem primam; amp; fi fecundum negativum, contra regulam fecundam.
SecuHtTa. Sic ut tertia ea Idea in utrifque judiciis pridicetur. Ubi ad-
vertat, quod primum Judicium debeat effe univerfale, amp; vel primum vel
fccundum negans ; amp; confequenter tertium. Quia fi primum effet partt-
culare peccaretur contra reguïam fecundam ; fi neque primum neque fecun-
dum negans, ambo effent affirmativa, adeoque particularia, contra regu-
ïam primam.
Tertio. Tali modo, ut in utrifque fubjiciatur. Ubi obfervet, quod,
fecundumjudiciumdebeateffeaffirmativum, amp; tertium particulate, Quia,
fi fecundum effet negativum, peccaretur contra regulam primam; amp;fi ter-
tium effet univerfale, peccaretur contra regulam fecundam.
Quarto. Tali denique modo, ut in primo judicio prsdicetur , in fe-
cundo fubjiciatur. Ubi attendat Mens i. quod quandocunque primum
judicium eft affirmativum, fecundum erit univerfale; nam tenia Idea parti-
culariter fumitur in judicio primo, adeoque, nifi univerfaliter fumeretur
in judicio fecundo, peccareturcontra regulam primam; amp; 2. quod quando
fecundum eft afBrmativum, tertium erit particulate vel alias peccaretur con-
tra regulam fecundam.
Reftat, fi angufti Difputationis limites permitterent, ut aliquid de juJ
diciiscompofitis dicerem; amp; quo modo Mens feipfam tanquam Ens con-
fiderans, Entis notitiam in genere acquirat ; amp; tanquam Ens rationale,
Ethicae ; refpeftum fcil. confiderando , quem Ratio aeterna ad fuam ra-
tionem liabere debet. Sed hic Pagina fubfiftere .jubet.