I N A V G
R A L I S,
d e
A M,
PRiESIDE DEO TER OPT. MAX.
Ex Aucîoritate Magnifici Ti-ReBoris,
S.S. TheologicE Dodoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ Acaderaià
Ultrajedinâ Profelforis Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefiâ Praeconis,
NEC NON
Amplißm Senam Academici confenfit ^ Subtilijßma
Facultatis PHILOSOPHIC^ Decreto ,
Pro Doctokatus in Fhilosophia Gradu , amp; Artium
Liberalium Magisterio , omnibufque prxrogativis
rite ac legitime confequendis,
publica Philofophantium cenfura exponit ,
HIERONYMUS PEUTEMAN , Goezâ-Zel. S.M.C.
A. D. zo. Jun, hora locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academia:
Typograpl»., cb Ix Lxxxix.
FAUTORIBUS
A T Q^U E
A M I C I S.
-ocr page 3-D IS IP UT ATI Ö; PHItOSOPHlCA
Cite non minus quam vere antiquitus didum eft,
^etXimiè 7w Ksexà , ardm qm pulcra fmt. Quod
quamvis in omni cognitionis genere fit veriffimum,
verius eft tamen nufpiam, quam ubi mens erigitur
ad contémplationem earum rerum , qùas infinitas
DivinaeMajeftatis (peclant perfeélioncs. Enim ve-
' ro nulla plane inter has amp; vim cognofcendi in omni
crcatura finitam exiftit proportio, quod amp; eviden-
tiffimum iis faltem eft, qui quantum , quse funt
Dei, excedant humana, intelligunt fatis; ut merito cum Philofopho dixe-
fim , mentis hominis in hoc unionis ftatu , ad contemplationem rerum
tam excellentium , amp; tam immenfum a fenfu remotarum fe habere, ut fe
habet oculus noâuaî ad intuitUm luminis meridiani. Quare cum Seneca
non mirabimur tam tarde emi qua tam alte jacent. Qua ratione itaque
quibufdam hodie rerum fpiritualium, maxime Dei amp; infinitarum ejus per-
fedionum contemplatio, tantas dicatur amp; facilitatis amp; evidentiae, ut eas,
quamvis non comprehendamus, multo clarius tamen amp; diftinftius , quam
üllas res corporeas intelligere poflîmus? hsc, qui poteft, capiat!
Et quamvis tantarum perfedionum contemplatio nobis homuncionibus
tam ardua fit, qui omnium difficillime (ut rede alibi Cartefius) ad illa
attendimus, quae nec fenfibus necquidem imaginationi funt praefentia; nul-
la tamen exiftit amp; utilior, amp; fublimior pariter , ac nobis ipfis dignior;
non cam tantum ob caufam , quod circa id occupetur , quo nihil prae-
ftantius , nihil pulchrius ; fed quod hic prsecipium eft , quia hac fine
notitia omnia fluxa, omnia caduca. Etenim ut Divinum ÎN^uraen unice
A anbsp;caufa
-ocr page 4-caufa eft omnium, qus in rerum univerfitate aut funt, aut effe pofTunt; fic
ejus cognitio ea eft , ex qua omnium rerum fcientia , evidentiaque, tan-
quam perenni quadam ex fcaturigine, fluunt. Felix enim qui potuit re-
rum cognofcere caufam. Neque vllus in diftindam rei notitiam deve-
nerit , qui nefciverit ejus principium , a quo res omnis altius deducenda
venit.
I I I.
Quapropter fi ulla omnino meditatio fit, quae diligentem merito huma-
tix mentis ad fe allicere digna eft attentionem , certe hic noftra eft de fa-
pientiilimoindependentisNuminus decreto. Illud enim omnium futurorum
«nice caufa efficiens eft , illud tanquam exemplar amp; idea eft ad quam feu dp.
X'rvmy omnia veluti ittJumt ab ipfo Artifice fapientiffime in tempore pro-
ducuntur amp; gubernantur. Quaproper fi ulla de re , de hac certe labo-
nndum eft : idque eo accuratius, quo totius religionis magis intereft , ne
in hujus articuli explicatione cïfpitemus. DifFundit fe decretorum do-
ârina per totum Theologix corpus ,amp; pro ut fundamenta vel bene vel male
hic jafta funt, eo univerfum aedificium vel folidius afcendit, vel male fta-
tuminatum fcedam minatur ruinam. Non enim in maximis erratur , nilî
maxime : nec levis poteft effe error de ipfis principiis. Idcirco non con-
tenti verifimilibus quibufdam rationibus de Divino hoc perfuaderi myfte-
rio , ejus firmitatis argumenta inveftigare conabimur, qux nosipfos noa
folum de hac veritate convincant, fed amp; etiam fua claritate claufos aliorum
cœco furore oculos perftringant, ut invitos quoque fentire faciant,
quam inique laborant opprimere , veram decretorum notitiam. Quare
fi felici meditatione (favente Divino Numine cujus caufam afturi fumus)
hic datum fuit attingere verum , majus utique ex hac , quam alia quavis
philofophatione amp; operae amp; temporis feremus praetium. Sedjamdudunj
praefaminis abunde eft, ad rem ipfam
Tria in hac Decretorum materia potiflîmum confideranda proponimus
xDeum, ii.Objedum, nr. Aâum. Ad quse feu fumma capita, quscunque
hue fpcdant, reducenda erunt. Utinam benigniffimus Deus Ter Opt.
Max. afpiret Spiritu fuo huic noftro labori, fufcepto non nifi cum fanda
divmsMajeftatus treraore ! Tunbsp;-- - - .
jDa.
-ocr page 5-Da Pater auguflam menti confiendere fedem!
Va fontem lußrare hom! Da Ince refert a
In te confpicuos animi defigere vifus-l
Disjice terrena mbulas ^ pndera molis j
Atq^f fp^endore mica ! ^c.
Non jam laborabo, quod hicfuperffuum acfupcrvaneum foret, in de-
monftranda Deiexiftentia, cum hoc veritatis per fe notas Axioma, quod
omni luce èxiftit clarius, efficaciffime tam Noëtice, quam Dianoëtice con-
tra Atheorum turmam a multis demonftratum fit, ut hac parte faltem vix-
trix fl;et Dei gloria, amp; nofira fententia, Sed huic noftrs difcertationi ante
omnia requiritur ut confideremus. i. Deum effe Ens neceffario exißens, ut im-
poffibilé fit illud non exifl:ere. Qus veritasprsterquam quod per fe fua
luce ex terminis innotefcat , ex contemplatione rerum contingentium
amp;poffibilium, nec non fubordinatione caufarum abunde liquet. Cum au-
tem hxc exiftendi neceffitas omnem omnino caufaütatis rationem five in-
trinfecam ratione ipfius Dei, five extrinfecamratione alicujus principii ex-
tra Deum excludat,
Hinc alio conceptu Ens necejfario exiflens menti offertur ut Independent
l e. ex fe amp; per fe ad exißendam ßfficiens, adeo ut feipfo modo perfeflif-
fimo amp; ab omni caufalitate longe diverfo exiftentiam poffideat, quum
fuam omnes qusvis creaturas fuis debeant caufis. Cumque hasc indepen-
dens exiftendi ratio ä parte rei quam maxime realis ac pofitiva fit, haud
male quidam hanc independentiam Jlfeitatis nomine exprimere maluerunt.
Non quod judicarunt perutile ac propemodttm necejfarium efe cogitare
Deum effe catifamfai, quafi fmm fibi exifientiam am perfeäiones dedijfet ^
atque ita illum qmdammodo idem prlt;eßare refpeSa fm ipßas, e^uod caufa eß'
dens refpeBm fui efeäns. Uti perperam ita alibi Cartefius (contra omnem
conceptum caufae qus fuo caufato femper natura prior eft) nullam aliam
ob caufam , quam ut argumentum ä fubordinatione caufarum fubver-
teret, quod hoe Axiomate nititur nihil poteß efe caufa fui ipfiii. Eftne
itaque Deus effedus fui ipfius uti caufa? Dedit ergo id fibi quod jam
habuit, nec tamen habuit quod jam dedit. Quid vero inconcinnius his
dici poteft ? Quanto melius ßr^dward. de Caufa Dei 1. i. c. i. nnllum
S:^nbsp;A 5 ■
Ens cKc potefi per fotentiam propriam : uam omttefaciens aUqno modo pucedit
faßum. Sed nihil fe ipfum pracedit.
Sed Afeitatis nomine hoc indigitarunt à Deo excîudendam effe qua-
lemcunque dependentiam ab influxu cujufcumque caufae, quia eft per
naturam Ens prim-umSradus puriffimus. Atque haec funt praedicata, qu®
ad mtrinfecum ac perfeaiffimum Divinx effentis exiftendi modum per-
tment, ac rationem ejus formalem five elfentiam quafi conftituunt; unde
tanquam ex fontc , continuata demonftrationis ferie quaevis alia ciufdein
prïdicata in hac decretorum doftrina inferius deducenda erunt
Hinc liquet Deum confiderandum efle kcnnào at Canßtm Primam é-
Finem Vltimum omnium rerum. Quœ propofitionis Veritas ex eadem Inde-
pendentia quïE cum Neceffaria Exiftentia pari palfu ambulat, facile del
ducitur. Qiiippe omnium rerum exiftere includit, à Deo independente,
yu folus per eflentiam fuam eft qui eft , perpetuam amp; indiflblubilem
dependentiam. Eft enim independentia folius Dei idea nulli alteri com-
municabilis. Itaque fi nulla res elTe poflit nifi à Deo, nulla permanere in
exiftcndo nifi per Deum, nulla quid agere nifi virtute Dei, à quo ha-
bet quod exiftat : ergo etiam nulla res eft , vel concipi poteft , quae
non habet rationem medii tendentis ad Dei Gloriam ceu Finem ultimum
Quippe qui neque cafu agit, aut bruto impetu. neque ad certos fines ab
alio, propter independentiam dirigitur, debet fibi effe in producendis
rebus finem ultimum , qui nullo modo nifi rationaliter agere amp; propter
fuum finem.nbsp;f r ,
Quibus obfervatis vel leviter attendent! apparebit ftatim, Caufam primam
(qualem Deum efle jam evicimus) quicquid agit, agere convenienter fuae na-
tural. e. fuis perfe(aionif)Us. Certe qux caufa per neceflariam exiftentiam, vel
independentiam eft caufa prima amp; finis ultimus, non poteft quicquam
agere modo fibi congrue, nifi eo quo exiftit. Modus enim operandi
fequitur modum efTendi. Itaque cum Deus fit independens, perfeâiC
fimus, liberrimus, fimpliciffimus, immutabilis amp; seternus, oportet eun-
dem effe talem in omnibus fuis operationibus qus ipfa fuit ejus effen-
tia vivens.
X
Removeatur ergo à Deo omnis caufa Exemplaris, quafi extrinficus
-ocr page 7-contemplando objedum , ideam quandam conciperet ad operandum.
ipfe enim fibi efl: idea omnium rerum, qui non movetur ab externo ob-
jedo ad nolendum vel agendum. Neque etiam requirit fraex\ftem aliquod
Ensóïci quod operetur: neque etiam determinatur ad aliquam adio-
nem ex volitione ^uz fracurfu caufœ fecund^; quandoquidem omne illud
dependentie genus, contra omnes Dei perfediones, eam quse à caufa efl:,
involvit atque fupponit. ItaqueilludEns, in quod hïc cadere non poteft,.
abeodem omnisalterius ordinis dependentiaremovenda eft. Quje demon-
Jftrationis infra inftituendas fundamenta erunt. Hinc rede Boeth. de
Conf. Phil.
—— tu cm5la fuper no
ducts ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipfe
mundum meme gerenst amp;c.
Denîque tertio loco prêter fiimmiNuminis Independentiam, quaexiftir
prima caufa amp; finis ultimus rerum (ut jam vidimus) notanda maxime
eft qns Spiritualitas five Ftta ratiomlis. Qua notatur ejus effentiaabomni
materia remota, intelligendoamp;volendo aduofa. Haec etiam ex eadem Inde-
pendentiâdeducitur. Quicumque enim Deum agnofcunt caufam indepen-
dentem omnium rerum , eundem ilium agnofcere debent fapientiffimum.
Apparet itaque, cum nihil quod intelligenter operatur , materiale five ex-
tenfum elFe poffit, Deum fpiritum, adeoque viventem fpirituali vi-
ta, unde fumme adivus exiftat, adus puriffimus, vivens, ipfa vita, amp;
fons omnis vitœ in iis, qus vivere concipiuntur. Spedatur autem ejus
effentia, qux ipfa vita eft, triplicimodo aduofa i. intelligendo omnia 2,
volendo quaecumque 5. efïîcaci fuas potentia:exercitio extra fe ponendo,.
quicquid praeter fe exiftere vult fapientiffime. Per intelledum amp; volunta-
tem gaudet beatiffime fe ipfo , per potentiam vero femetipfum ad extra'
communicare queat quibufdam entibus, quae libeat producere.
Unde tres quafi facultates tanquam principia Di vinorum Operum concepe-
runt Phiiofophi. Prima facultas erit Intelledus tanquam principium di-
rigens; Voluntasfecunda tanquam imperans; tertia Potentia tanquam exe-
quens, ad qu^ tria omne genus adionum divinarum tam immanentium
ijuam tranfeuntium revocari debet. Per intelledum novit fc, fuasqueper-
-.......... quot;quot;nbsp;fedio-
feâiones, uti omnes res , quasinvenit in fuis Ideis, feu thefauris, po{E-
biles, vel etiam ex fuo placito futuras, amp; denique fua Providentia cfficaci
amp; efficiente aéèu exiftentes. Per Voluntatem autem, vel fibi placet in fuis per-
fedionibus, vel decrevit fua attributa amp; placita patefacere quibufdam ope-
rationibus in tempore, Unde ex illa omnium eft rerum futuritio, amp; adua-
lis exiftentia, uti eorum confervatio. Per potentiam vero exequitur pla-
citum amp; decretum intelledus amp; voluntatis , ex quâ jundâcum aliis perfç-
dionibus oritur quaevis rerum poffibilitas amp; adualis exiftentia. Cumque
omnes haeadiones fint ipfa Dei effcntia, non poffunt non elfe, uti eflèn-
tia, independentes, fimpliciffimae, immutabilesamp;aEterns, quod in fequenti-
bus notandum erit. Atque hxc jam funt, quae tanquam fundamenta no-
ftrae Diflertationis de Deo decernente inculcanda erant.
Objedum quod fpedat, circa quod Deus decernens fuaaduofitate ver-
fatur illud. Dupliciter a nobis concipi poteft i. ut prsjacens 2. ut terminans.
Per praejacens intelliguntur fojßbdia. Poffibilitas rei nihil aliud notât, quam
puram putam denominationem, defumptam à potentia caufs, quâ id quod
poffibile dicitur, aptum eft tranfireànonelfe ad elfe, Sivebrevius, Status
creaturaein potentia fus caufae, cujus efficientiâ produci poteft. Duplex autem
ftatuitur rerum poffibilitas , velextrinfeca, vel intrinfeca. Illa eft denomi-
natio fada à virtute caufse efficientis Dei : haec fonat meram non repug-
nantiam in praedicatis rei elTentialibus ad exiftendum. Duplex hinc
colligitur itidem Impoflibilitas, ex utriufque poffibilitatis confideratione fa-
cile explicanda.
Cum haèc poffibilitas extrinfica meram tantum dicat denominationem
(quae tota relatione abfolvitur) fundatamin virtute eau fae, per quam quod
hadenus non exiftit produci poteft, rederatiocinari videnturilli, qui pof.
fîbilia, quamdiu non exiftunt, non entibusannumerant. Pari ratione in-
trinfeca poffibilitas œftimandaex rei Idea, acnon repugnantia praedicatorum
elfentialium asque non exiftentibus quam exiftentibus tribuenda.Unde à parte
rei poffibile nil reale dicit, fed denominationem folummodo defumptam ab
Ideainintelledu. Fruftranda igitur diftindio inter effentiam amp; exiftentiam,
necnon omnes fidae entitates nominales. Somniant cùzm Jefuiu depoffi-
bilibus effentiis realibus rerum creatarum asternis. Volunt itaque verita-
tes reaies fuifle ab œterno apud Deum praeter Deum ipfum. Imo eflen-
tias rerum aeternas elfe, amp; tamen res ipfas, eflentiâ conftantes in tempore
ortasefîè? quafi omnes VeritatessqueacEntitates rerum non forent a Deo
oependentes! An vellent potius ftatuere infinitum numerum, amp; thefaurum
independentem animarum, formarum, effentiarum apud Deum ab aeterno
fuifle , amp; imaginarias, nefcio quas, rerum eflentias creandas in tempo-
re ? videant hac Jefuiu amp; agnofcant fuum errorem.
Sed de origine amp; caufa five radice poffibilitatis philofophandum efl: ali-
quanto accuratius, cum tot difficiles nugas de hac re tradiderint Schola-
ûicL Optime radicem poffibilitatis imo amp; impoffibilitatis haâenus fa-
iiiores Philofophi pofuerunt in ipfo Deo , adeo ut omnis origo poffibi-
litatis petenda fit a Caufx primse Potentia adiva , quatenus Deus concipi-
tur Potens fuas perfediones extra fe exprimere, ut ideo quid habendum pof-
fibile, quia id Deus fuâ Potentia producere potefl:. Quod ex ante didis
manifeftum eft. Nam fi omnis Poffibilitas fundata fit in Virtute eau-
fx agentis ( ut jam vidimus) intelligetur facile ejus Radicem a Potentia
Caufa: primae derivandam efle. Imo Entitasamp; Realitas omnium rerum fun-
datur in Dei Potentia amp; Sufficientia , confequenter etiam earundem poffi-
bilitas. Nam Deus in quantum cft Ens per Eifentiam, in tantum etiam eft
fons totius efle, amp; Ensentium. Pofita enim, Potentia Dei infinita ponitur
poffibilis Creaturas Entitas, cum fit de perfedione Entis fumme perfeâi
ad extra operari poffe. Ponuntur ergo pofita infinita Dei Potentia, ipfa
poffibilia, poffibilis operatio ad extra, poffibilis quorundam Entium
Exiftentia.
Verum difputatur utrum Poffibilitas intrinfeca prior natura fitPoffibili-
tate extrinfica i. e. an res ideo poffibilis fit quia Deus eam poteft produ-
cere aut contra , an Deus ideo rem poteft producere , quia poffibilis eft,
adeo ut non fubfiftendum fit in Potentia Dei, fed aliqua ratio prior reddi
debeat, cur hoc Deus poffit illud vero non poffit. Sed totum hoc nego-
tium confici poteft, fiattendamus ad rationalem Effentis Divins operandi
quot;lodum, juxta tria illa principia operandi (de quibus §. 12,) dirigens,im-
perans, amp; cxequens. Caufam nimirum rationalem, quia Rationalis, nihil
Pe«quot; potentiam fuam, feu principium exequens producere aut exequi.nifi
juxta Ideas in fuo intelleâu feu principio rerum producibilium formatas,
per le darum eft. Si itaque fecundum naturs ordinem in rational i ope-
ratione , producible concipere, prius erit quam producere : utique fe-
cundum eundem ordinem , in rationali operatione , producibile concipi
Bnbsp;poffe
-ocr page 10-poffe , prius erit quam produci poffe. Apparet itaque ultimum poffibt-
litatis fundamentum refolvendum effe in Intelleâum divinum , quatenus
fuarum Perfeftionum ad extra expreffibilium eft repraefentativus, Confe-
quentur res ideo poffibilis erit, quia Deus eam poteft producere , eam
autem Deus producere poteft, quia in rei expreffibilis Idea in Divinis Perfe-
âionibus contents, nulla involviturcontradiâio. Atque hoc fenfu Poffibili-
tas intrinfeca extrinfeca Poffibilitate prior dicitur.
Hinc quaccunque contradidlionem noninvolvunt, ea poteft Deus ob fuam
Omnipotentiamamp;fufficientiam,qu3E vero eaminvolvünt non poteft Deus
ob fuam Sapientiam. Csterum iï fpeftes potentiam Dei abfolutam amp; or-
dinatam , eadem res quandoque Deo poffibilis amp; impoffibilis dici poteft,
imo plurima ipfo fado impoffibilia Deo erunt, qux fecundum fe fpedata
in Potentia fummi Numinis poffibilia dici poffunt ac debent. Illa enim
nullam relationem ad Dei decretum notât, haec in Dei decreto fundatur.
Verbulum de ultimo poffibili , num id a Deo ipfo fado, produci poffit.
fi ad infinitas Dei perfediones attendas, negandum videtur ; nulla etenim
finiti ad infinitum exiftit pi-oportio , utique etiam nec inter res creatas
quantascunque fua natura fihitas , amp; potentiam Dei Perfediffimam infi-
nitam. Concludo ergo nullam perfedionum amplitudinem tantam effe poffe
qu3ï divinaï omnipotentiae plenitudinem exhauriat, adeoque reipfa Effen-
ti2E divinx adsquata fit.
Ex quibus omnibus apparet perverfa philofophatio quorundam hodie,
omne poffibilitatis fundamentum ad folam Dei voluntatcm referentium,
ita ut illius folius determinatione haec vel ifta res polfibilis fit alia non
item. Defcartes part. i. epift. cxv. Sed falfitas hujus hypothefeos ex ante
didis clara eft, quandoquidem quaevis poftibilia dcnominantur polGbilia
propter dependentiam a potentia alicujus caufse agentis, ergo quae Deo poffi-
bilia dicuntur referenda erunt ad Divinam Potentiam, tanquam adlladicens
fuam, non autem ad Voluntatem. Ccrte, quid aliud eft divina Potentia,
quam infinira ejufdem perfedio feu fulBcientia, quatenus abillâ finitaequs-
d.im perfediones, lêu rivuli profiuere poffunt, quae eaedem perfediones
fpedatï ut depcndentcsa prima perfedione feu fonte, funt ip(apoffibili3,r
itaque uti Deus ante omnem voluntatisadum pro modo concipiendi noftro
Omnifufficiens amp; Omnipotcns eft, etiam ante omnem adum voluntatis
pofiàbilia qua: cum Potentia divina immediate cohaerent, tanquam talia agnof.
cuntur
-ocr page 11-fcuntur,falfum itaque eft poflîbilia, qua talia ad voluntatem referenda efle ; fed
folius intelledus ac potentis divmx confideratio hic fufficit, cumque ipfa
pofTibilia cum perfedione Caufae prim® intelleda a fe tanquam expreffibili
coherent immediate, quam perfedionem Deus cum non poffideat vi decreti,
ergo neque poflîbilia ex decreto fada, funt poflîbilia. Tandem datur fcien-
tia Dei ante decretum, ergo amp; objedum, quod eft non tantum ipfe Deus,
fed etiam poflîbilia, nequit enim Deus femetipfum contemplari, quin feip-
fum cognofcat potentiflimum , quique in fua eflèntia eminenter comple-
âitur poflîbiles creaturs perfediones, quas extra fe producere poteft. Er-
go omnis poffibilitas non fundatur in Dei Dccreto. Taceo monftrifica
cum hac hypothefi connexa, v.c. nihil eft pofllbile abfolute nifi quod eft
futurum amp; quod futurum non eft, po(fibile dici nequit. Hinc omnis Dei
fcientia vifionfs eft. Poflîbile poteft effe impoflibile amp; contra. Confe-
quenter Deum potuifle efficere ut contradidoria fint vera. Similiaque
abfurda , imo impia quae tueri necefle habent amp;revcra tuentur. Utinam
fuse thefeos meminiflè vellent Deus potefi fallere fi velit.
Poflîbilitatem rerum excipit earundem futarkio équot; noHfutmtio t^aqium
Objedum terminansfeu potius determinatum dicas. Futurum amp; non fu-
turum quando dicimus, denotamus Rem, qux cum nondum fit, ad hoc
tamen eft definita aut determinata, ut exiftat aliquando aut nunquam exi-
ftat. Si enim ad hoc determinata non fit, non magis futura dici poflet,
quam non futura amp; contra. Tota igitur futuritio confiftit in determina-
tione rei poflibilis ad hoc, ut exiftat aliquando vel nunquam exiftat. Sub
futuritione comprehenduntur tum Praefentia tum Prxterita, cum enim ilia
omnia antequam exftiterunt, futura fuerunt, confequentur determinata ut
fint aliquando ; quod amp; in omni futuro obtinebit, quando adu exi-
ftet.
Itaque prodit hic ftatim femetipfam fatuifl^ma Epicuri fatuitas ; (cu-
jus veftigiis infiftunt hodie Sociniani; nefcio quid infanientis, de Cœca
amp; mero Cafiu, quo volvantur rerum omnium in hoc univerfo Vicif-
fitudines abfque ulla determinatione. Et tamen bonus ille vir videri vo-
agnofcere Numinis exiftentiam. Rede tamen exiftimarunt ante me
Eruditi , parum revera eum ab Atheifmo ab fuifle dum finxit fibi Deum
^mobilis, placidx, amp; ftupentisDivinitatis, adeoque non-Deum , non
Deum , fed Idolum , revera Atheifmum profeflus , quem dilfimulavit.
B znbsp;ani-
-ocr page 12-animo. Verum ad refutandum coecum Epicuri furorem multo apparatu
non indigcmus.Cum in omnes Divinas Perfediones ante pofitas non uno mo-
do ariet hoc Dogma. Certe ut ante, vidimus, neque Deus eft, fi non fit
Perfediflîmus, Independens, Ens Primum, Sapientiffimum, omnium rerum
Confcium amp; ultimus rerum Finis, quique fummum in quscunque Creata amp;
Finita non habeat Imperium , atque qui poteft talis agnofci, fi omnia Cafu
amp; Fortuito fiant. Saltern deftruit Independentem, Immutabilem, sternam
infalUbilem Dei Prasfcientiam hoc impium Dogma, uti amp; Voluntatem ejus
libcrrimam , qnx debetagnofci talis. qualis eft ejus Effentia , amp; quorfum
omnis Providentia? qus nulla effet, fi hoc verum foret : Infinitas ratio-
nes fuppeditat hujus UniverfiHarmonia, Viciffitudo,Conftantiaque. Imo
ipfa futuritionis voxinvoIvitConnotationcm alicujus caufalitatis, qua ali-
quando erit quod hadenus non eft: fi fie, utique ejus caüfa nequit efle for-
îuna aut Cafus, obftat enim certus futurorum feledus. Imo quid caufae effet,
cur non , quot pofTibilia, totidem fint futura?
Sed ut ad rem ipfam quae praî manibus eft, veniamus. Inveftiganda eft ratia
quarePoffibile Futurum dici poteft.Saltem poflfibilitas (utfomniant j^sya/Vrf)
nullius rei poteft effe caufa , multo minus fufHciens ratio propter quam res
eft determinate futura. Etenim quod èx fe hadenus merum nihil eft,
nullam etiam fibi dcterminationem tribuere poteft ad hoc , ut aliquando,
potius, quam nunquam , exiftat. Imo fi detur formalis ratio omnium
futurorum , tum omnia funt futura, Futura enimFutura funt in fuis eau-
fis formalibus, Itaque fi poffibilia quia poffibilia, funt futura, omnia, quae
contradidionem non involvunt, cum fint pofTibilia in ordine ad Dei po-
tentiam , erunt determinate futura, qua propter res poffibiles non poffunt
evadere futurae ex fe amp; ratione materixintrinficae. Deus enim fic per liberam
fuam voluntatem plura aut pauciora Futura amp; Praefentia efHcere non poffet
quam de fado funt, quod abfurdum eft. Itaque caufam fuae futuritionis
requirit quod vis futurum extra fe, talem fc. quae effecerit ut de futuro
nunquam vere dici potuerit , fuiffe aliquando non futurum . quod enim
aliquando futurum eft , ab xterno tale fuit, sterna igitur Futuntio re-
quirit sternum fui fundamentum.
Illud autem excogitari non poteft in ipfis Caufis fecundis per modum
Fati feu confiderentur ut fubftantiae,aut accidentia, vel etiam adiones j aut
circumftantis. Quod ut intelligatur clarius. Verbulum de Fato dicendum
eft.
-ocr page 13-eft. Triplex ftatuitur,Fatum i. Phyßcum. Quod nihil aliud eft quam ordo
amp; fcries Caufarum naturalium ad efFeâus fuos definitarum, quarum necef-
fitas eft naturalis. Ejus principium eft Natura, feu vis agendi , quam
Deus in creatione indidit. EfFeäus funt omnes illi eventus qui a caufis na-
turalibus per fe pendent. Sed huic Fato opponuntur ea quse a libera Ho-
minis voluntate pendent aut etiam cafu fiunt. 2. Mathematimm quod
Chaldasorum eft, dicitur alias Aflronomimm, eftque hoc fatum Neceffitas re-
rum amp; Eventuum, quae ex Cxli aut Siderum Pofitura five Conftellationi-
bus oritur, qua non modo elementa amp; corpora mixta , fedamp; voluntates
hominum ad adus fuos neceffario impelluntur. Sed cum reda ratione amp;
univerfali Experientia pugnat reverea amp; hoc Fatum.
X X I I L
Tertium Fatum (quod hic notandum erat) ékStoïctm. Eftque naturalis
quidam Ordo, amp; Connexio Rerum omnium ab ajterno, aliis ad alias confe-
quentibus , amp; immutabili manente hujufmodi complicatione. Vel Ordo
amp; Series caufarum, quum caufa caufa: nexa rem ex fe gignit; cui Deum
ipfum fubjiciunt amp; alligant. Sen.c. 5. de Prov. Unde omnem rei futuri-
tionem dcducebantStoici. Sed fatis fatue. Non patitur hoc monftrum perfe-.
aiffimaDeiEffentia , independens Dei Scientia , libera ejus Voluntas, amp;
abfoluta Poteftas amp; Dominium , quod per Providentiam fuam realem amp;
moralem in omnes creaturas pro fuo arbitrio exercet. Nonpatiturinquam
hoc monftrum intima creaturarum per omnia fui a fuo Deo Creatore, Gu-
bernatore, dependentia. Ea enim cum tanta fit quanta effe poteft,non fi-
nit Deum conftringi tali connexionis rerum fatalitate , qui quscunque
vult, facit citra omnem neceffitatem. Sic corrueret Fides, Spes, Fiducia in
Deum Precibus amp; Gratiarum Adioni nullus foret locus, fi bona amp; mala,
res fecundae amp; adverfae , ex tali fatalitate promanarent. Sic enim eft in Fa-
tis. Sed an omnium Stoicorum haec fuerit fententia non fatis liquet. Vide
hanc in rem Retorf. de divina Prov. cap. x.
Itaque omnis ratio futuritionisfundaturin ipfo Deo. Quod explicandum
preffius. Non tamen i. in Dei Scientia aut Intelledu. Futura enim non
funt Futura quia Deus feit aut intelligit : eftque tantum Principium di-
rigens non imperans. Neque 2. futura aut non futura funtexDeiOm-
nipotentia, ex qua dumtaxat funt poffibilia vel non poffibilia uti vi-
dimus. Nec etiam 5. ex neceffaria Dei Exiftentia quafi Deus neceffario
teneretur futuraefficere, ideo quia neceffario exiftit, ut fic perperam Spi-
nofa. Sed tandem ex fummi Numinis libera Voluntate atque Decreto. Aliud
enim nullum aeternum futuritornis fundamentum excogitare datur , prae-
ter aeternam asterni Entis Voluntatem, cujus xternadefinitione, quodun-
quam futurum vel non futurum did poteft, jam ab aeterno futurum vel non
futurum fuit. NequefuturorumcontingentiumContingentiahuic Dei De-
creto quiquam obftat, illud enim fua praedeterminatione rei cuique fuas qui.
dem aptavit Caufas, fed fecundum Naturam fuam non tamen necelfarias, amp;
immutabiles, certoque nexu per fecum effedu cohserentes, atque hoc folo
intuitu res dicitur contingens. Aliam Contingentiam, quam quae refertur
ad Caufas fecundas, non patitur perfediflima Dei in caufando indepen-
dens Natura.
XXV.
Atque fic ad tertium, quod explicandum erat, fponte delabimur, aBum
videlicet, à quo libera futuritio dependet. Ex ante didis fupponendum eft
Deum fpiritum eflè ad cujus Naturam pertinet Voluntas, itaque cum
intelligi non poffit, quin Deus amet fe ipfum neceflario, amp; fimul ta-
men libere fuas Perfediones exerere poffit , fieri nequit, ut Volun-
tas Dei non concipiatur ut neceffaria ac etiam libera. Qua autem ratione,
explicandum eft fufius , ut perverfae Opinioni Spinofiftae fatifiat. Ob-
ferva igitur i. Si Voluntas Dei fpedetur ut adus Vitalis Effentiae divins
qui unicus eft amp; permanens, illa non poteft non effe neceffaria. 2. amp;
id verum eft; Deo neceffario exiftenti non poffe accedere intrinficum
amp; novum adum volendi, qua propter ad ipfum adus volendi exercitium
minime quoque indifferenter fe habet divina Independentia. Neque enim^
plane non veile poteft, qui fe faltem non-velle non poteft, cum adus volendi
fecundum fe perfedio fit , iddrco à perfediffima Dei Natura infeparabi-
lis. 5. fed eadem illa Voluntas qua Deus non poteft non velle, ob fuam
Independentiam, abunde oftendit, Deum hoc aut illud praeter fe velle fum
ma cum «Vwcfo^/cs: cum omnia quae extra ipfum funt, nullam neceffariam
cum natura Dei perfediffima habeant connexionem. Quapropter Deus pro
fuoliberrimoDomino, indeferentiVoluntatis Determinatione, rerum qua-
rumcumque ftatus contingentes, affediones, nexus amp;c. definire poteft,
ad hoc ut fint vel non fint, tales amp; tales, fic amp; aliter. Atque ita Adiones
Dei ad intra neceffarias , ad extra autem indifferenter libéras effe conftat.
Quapropter nequaquam fequitur (ut vuItSpinofa) ex eo quod Deus fit
neceffario Exiftens, quod debuerit ex Naturae neceffitate produxiffe , quae
produxit. Quod enim neceffario eft amp; neceffario agit, poteft agere libere,
AdeoqueneceffariaDei Exiftentia cum ejus Libertate facile confiftit. Neque
una perfeftio per alteratn negatur, quin ponitur potius. Nam fi Deus age-
ret ad extra pure naturaliter , ageret fecundum ultimum potentiaî, quare
amp; neceflario, infinite, efletque ejus efifedus infinitus, quodabfurdum. Agit
ergo ad extra libere , Deus neceflario exiftens. Quippe Creatio five rei
Produdio non ponit quid aftus intrinfeci , amp; novi in Deo, fed tantum
novitatem exiftendi in productis vel creatis, ideo quod Deus aftus pu-
riffimus voluerit, hic amp; nunc hoc vel illud exiftere. ImoRelatio, qus
Deo per creationem accedit, non nifi rationis eft. Quare non necefllim
eft dicere, Deum neceflario exiftentem debuifle femper efl'e Creatorem.
Quia hsc producSio non foret creatio ex nihilo, fed potius Emanatio amp;
ElTentiatio quïdam, qualisin Sole confpicitur, atque fic produdum non fo-
ret contingens fed neceflarium, quod folius Dei eft, qui, quia neceflario
eft, rem producit vel nonproducit libere. Sed rem profequamur.
Dixi, Decreto definita effe PoflTibilia , ad hoc ut fint futura; huic
adui quatenus fumma veluti prxlucet fapientia, Confilium quandoque
dicitur, remota tamen omni ignorantia, addubitatione, amp; fucceflîvo men-
tis progeflu, qui in noftris confiliis locum habet , cum Deus fit infinite
Perfedus, Omnifcius,amp; Immutabilis. Etiam Praecognitionuncupaturob
pradicam futurorum fcientiam, qus hunc decernendi adum comitatur. Ut
autem intelligatur, quomodo haec Dei Voluntas five Decretum faciat res
futuras, concipiendus hic erit per modum aduspuriflimi, qui unico adu
fimplicilfimo volens, difponens amp; ordinans illa, quae feu media ad fum-
mum finem adhibere placuit : adeoque feligens ex omnjbus poöïbilibus,
in infinita fua Sufficientia contentis, illa, qus futura forent. Cumque
autem afleruimus, circa non futurum sque ac futurum verfari Dei De-
cretum, duplex adus Voluntatis pofitivus hic concipiendus erit. Unus
quafi Reprobationis alter Eledionis. Reprobationisinquam , quo Deus pof-
fibilia non futura non tantum negative non voluit efle talia, fed vere po-
tivedecreveritea non futura.
Acquiefcet iftis facile mens, qu-andoquidem poffibiliaquapofl^îbilianon
profiliunté Statuamp;ClaflePoflïbilitatis ex fe ipfis amp; intrinfece, utijam vidi^-
mus. Cumquew«nbsp;plus dicit quam merum'poflTibile, requeritur
itaque aliquoj non futuritionis fundamentum ultra id quod eft mere po£-
fibilitatis. At dicere non fufBcit, Jefuita» Negative omnia efe pure mnen-
t'^
-ocr page 16-tia ^ fureimpoJféaUy neque enim , ut non entia ßnty indigere Ente , ergo
necjue primo Ente. Cum foladecernendi non Aftiorem mere poffibilemà
non futura, qua tali, non diftinguat: ea enim antecedenter ad Decretum
in figno rationis circa pure polfibilia confiderari poteft. Itaque tam im-
poflibileeftnon Futurum à fe amp; intrinfece elfe non Futurum, quam impof-
fibile eft £ns per participationem efle abfqueEnteprimoamp;perfe, aut Ens
effe praefens, vel praeteritum, amp; tamen non futurum. Poflïbilia quï-
vis fua natura decernibilia effe , per fe patet ; ergo neque etiam ab
infinit! amp; perfeâriflîmi Decreti Amplitudine, ad omnia, quae ejus ob-
jedum effe queunt, fe extendentis, minime removenda. Profedo,
fi nihil extra fe Deo liberrimo producere placuiffet, omne ab eo remo-
vendum foret Decretum, fi hoc de non futuris, non ftatuatur. Tan-
dem novit Deus omnia non futura , non perfcrutando Rerum futura-
rum Ordinem ex Decreto conftitutum , atque inde quid non futu-
rum fit, ex oppofito concludendo : non patitur hunc imperfe-
dùm cognofcendi modum perfediflîmus ejus Intelledus ; itaque ex
Decreto quo poffibilia, non futura conftituit. Kedt Bradward lib. i,
cap. 15. non habet Dens ah lt;tterno fufpenfam voluntatem in pojßbilia
nunquam futura.
X X V I I 1.
Sequitur fecundus adus, eleBlonis videlicet. Quo Deus pofitive , et
omnibus poflibilibus in fua Suflicientia fundatis ea^felegit, quae in Regno
fuomorali amp; reali futura efle voluit, admanifeftandam Potentiae amp;Sapien-
ticE fus gloriam. Futuritio autem hxc , quandoquidem non nifi rebus
non exiftentibus competit, quarum nullae funt affediones, hunc adum
Dei immanentem effe abunde oftendit. Spedatur autem hic Adus primo
immediate, refpedu Efficientiae Divinx, quo vel aliquid ex nihilo producere
in tempore, aut etiam in fuo Regno aliquid futurum fore abfque Caufarum
fecundarum concurfu, voluit amp; decrevit liberrimus Deus : quique Crea-
turarum legibus fuperior, ab iifdem, quotiefcunque placuerit recedere po-
teft. Hue fpedant miracula, dida natum quadam exceptiones, qujg non
fortuito aut Cafu, fed ipfius Dei fapientifllmo Confilio eveniunt, ad de-
clarandum manifeftandumque in Creaturas fuas fupremum ac independens
Imperium. Sed de iis minus nobis laborandum, cum nos qua Philofophos
ferme lateant. Secundo, confideratur hic adus decernendi mediate, quo
Deus mediantibus Caufis fecundis, five minimis, five maximis, contin-
gen
-ocr page 17-gehtibus amp; liberis , naturalibus amp; neceOarîis, poffibilia quaevis in eodein
luo Regno determinavit ad hoc ut fint futura.
Oper» pretium ent, hic aliquanto diligentius demonftralTe qualem-
cunque rerum futuritionem ex Dei Decreto originem habere, atque adeo
nihil efle futurum mfi ante decretum, quod nullus dubitaverit, qui ante-
cedentia introfpexit. Sane ante divinam voluntatem omnia ut poffibilia
fpedantur , ac prout poffibile radicem fuam habet in Deo, ejufque infini-
ta potentia, ita non poteft non in ipfo fundari omne futurum , qui inde-
pendens , caufa prima amp; primum verum eft amp; manet. Aliàscum rerum futu-
ritio lit sterna, ftatueretur tale fatum, quo majusfingi non poteft, cuique
jple Deus foret all.igandus. Profeâo nullus qui providentiam admittit, hoc
nollrum decfetum,_ paffim œterna Providentia nuncupatum, negare po-
teft. Deinde praefcientiam futurorum contingentium amp; aftionum libera-
rum fibi vindicat perfecSiffima Dei effentia , immutabilitas, amp; sternitas;
itaque fundamentum aeternae infàllibilis fcicntiae , ac divinae , non poteft
non efle certiffimum ac diviiium : Deus enim nil nofle dependenter ab
alio poteft. Futura itaque quae futura funt, ex fe novit : in Deo uti-
que fundamenwm continetur, verum nullum aliud excogitare datur,
praeter hoc divinae voluntatis decretum , quo aftiones haeaut il!» , quas
futuras novit, futurae funt, quia fe illas ad futuritionem ordinafl'e intelli-
git. Itaque ridiculum prorfus eft , concipere quicquam futurum confe-
quenter ad Dei decretum aut ejus prsefcientiam determinari ab objedo
ahquo finito , quod ex fe futurum concipitur, prster ipfius Dei volunta-
tem, Certe Dei voluntatem, concipere indeterminatam amp; fufpenfam uf-
que ad rerum adualem exiftentiam amp; non adualiffimam ab aeterno circa
omnia futura amp; non futura, eflentiae divins prorfus répugnât, Eft quippe
aeterna, immutabilis, fimpliciff.ma amp; aâus puriffimus: hinc voluntas ejus
non poteft non fe habere antecedenter uti ad omnem rerum exiftentiam ,
fie etiam ad omnem rerum quarumcuncque futuritionem. Hoc fibi foli
vindicat Ens primum amp; independens, omnis veritatis caufa amp; radix. Imo
boc Dei Decretum confirmât ipfa creatarum natura. Illa dum nondum
exiltit non poteft fuos aftus reddere futuros, cum per fe fint amp; per natu-
luan:, poffibiles ; requiritur ergo caufa , qu$ fecerit eos futuros:
d ^ î; excogitabitur quam haec Dei voluntas ? Quae dum inde-
pendens eft non poteft confequi creaturae aâum , femetipfum determi-
nantis: neque patitur Dei voluntas, ut id tantum veile poffet amp; de
Cnbsp;fado
-ocr page 18-fado velit, quod creeturas volituras prsvidrt. Indigtia revera independent!
Deo foret hxc Philofophatio. Tandem amplius urgeo, uti nihil efl: non
futurum nifi ex decreto, fic nihil nifi ex eodem futurum concipi debet. Nega-
tur aliasDeo in omnia poffibilia amp; creata fumma libertas amp; imperium. Si neget
hoe Jefuita, qusrere lubet, quare hoe aut illud efl: non futurum amp; quidem ab
alterna? cum fueri tamen potuerit ut fit futurum? än fcilicet, quiacrea-
tura libera , ab xterno illud aut hoc agere noluit ? fic fuit ergo in fatis,
nec Deus ab aeterno per omnipotentiam non potuit id futurum facere ,
quod ab xterno , amp; quidem fe inconfulto , non futurum videt. Egregie !
fiveant fic Jefuitse fuo indifferenti arbitrio ! pereat potius noftra libertas 8c
maneat Deo abfoluta poteftas ac liberum in omnes creaturas Imperium.
Altioris autem indaginis erit , ut animus in hac veritate confirmetur
amplius, inquirere modum , quo Deus nofter concipitur volens. Corte
voluntas divina non nifi perfediffimo modo aftuofa concipi poteft. Qua-
propter obfervandum ante omnia erit hoc Dei decretum effe i. ladepen.
dcns. Eft enim, prout notât aäum vitalem Dei »aliud nihil, quam effentia
divina volens. Sicphilofophari docet perfediffima Dei natura , quxfim-
pliciffima amp; immutabilis eft, adeo quidem, ut quod eft in Deo, fit re-
vera ipfe Deus. Imo unumquodque naturae fuse convenienter operatur,
quicquid operatur, ut ante demonftratum eft : itaque cujus effentia eft ip-
fa independentia, illius quoque adivitas non poteft non involvere omnimo-
dam independentiam. Idque eo magis innotefcit, quoniam res eo prçftan-
tior perfediorque dicitur , quo pleniori independentiae jure fruitur.
Quaproper ab illius decreto omnis on\nino dcpendentiae fpecies remo-
venda erit , cujus effentia eft ipfa perfediffima independentia , quique a
nullo dependere poteft. Non faltem ab aliquo a fe independente ? Contra-
didorium foret praeter Deum concipere Deum, a quo Deus dcpendcret,
cum prxter Deum nihil quiquam exiftit, quod ab ipfo folo non depen-
deat uti fcienter ita amp; volenter. Ita ut luce meridiana appareat darius,
nihil quicquam excogitari poffe , a quo dependeret voluntas decernens
illius, qui nihil extra fe agnofcit, quod a fua voluntate non prorfus de-
pendeat. Uti demonftratum dedimus in principio , nullum objedum ,
vel caufam pracatardicam aut fimilc quodpiam exemplar exdogitari poffe,
3 quo dependeret Numen independens, quare nequaquam agnofcenda erir,
Dei voluntas in decernendo dependens, fed potius tanquam norma unica
amp; menfura rerum volitarum futurarumquc independens.
Atque hanc fummi Numinis decreti independentiam comitatur z omni-
inoda ejus fimplicitas. Tenendum eft accurate, non dari in Deo varia
décréta, vel varios adus volendi, fed è contra Deum unico adu fimplicifli-
mo omnia decernere. Sunt quidem décréta varia objedive, amp; terminatt-
ve, at non fubjedive , quatenus notant adum Dei vitalem amp; immanen-
tem. Omnis diverfitas adus répugnât divine fimplicitati amp; fiimme uni-
tati, per quam in Deo non funt res amp; res, aut aliqua compofitio ex adii
Si potentia , accidente amp; fubjedo. Sed omnis quse hic concipitur diftiti-
dio merae rationis eft. Hoe docet Divina perfedio, quae non concedit
in Deo quid efle imperfedionis vel in ipfius adionibus. Itaque hoe Dei de-
cretum eft ipfa voluntas Entis independentis amp; Caufx primx fimplicifliima,
atque adeo fimpliciffimum efle debet, fi convenienter de Deo fentire amp;
cum reverentia de ejus Majeftate cogitare velimus. Quod objiciunt, dc
volitione Dei ab eflèntia ejufdem revera neceflario diverfa , eo quod vo-
luntas neceflaria fit, amp; decretum liberum, nullius id momenti eflfe, evin-
cunt fatis, qu2 modo ante tradita funt de ipfius fcilicet adus volendi
neceflitate ad intra, conjunda cum libera amp; indifferent! iftius adus necef-
farii, circa hoc aut iftud objedum qua contingens confideratutn , deter-
minatione ad extra.
XXXII.
Sed porro. 5. Cum decreti fimplicitati pari paflu ambulat ejufdem im-
mutabilitas. Quod enim perfede fimplex eft amp; cum eflentia Divina^unum
amp; idem, non poteft non effe immutabile, cum nulla mutationis aut'muta-
bilitatis caufa detur , a qua Independensamp; fapientiffimum Numen depen-
deret. Non faltem extrinfeca , cum nihil velle poteft independenter a fe,
nec etiam ulla ratio cogit Deum, quare ipfe mutet fuum confilium propter
aliquid in fe. Cum nihil in fe ipfo quod fecum pugnat , contineat. Si
fubeat enim mütationem hoc Dei decretum , vel in parem tranfiret fta-
tum , vel in melius mutaretur. vel indeterius: iftud dicere ridiculum fo-
ret: horum quicquid dixeris, omnimodam imperfedionem hoc implicaret,
cum omnis confilii mutatio vel ex mera animi levitate , imprudentia aut
etiam impotentia oriatur. Sed verofimile quid affingere Deo fapientiffimo,
ftoliditatisprofedofignum foret ; imo (ut plus dicam) divinitatis abnegatio.
Ex didisfponte fequitur 4. Hoc Dei decretum effe aternunt, expers
principii, carens fine , nullique fucceffioni obnoxium. Eft enim vo-
Juntas Dei œterni. Quare amp; nullum decretum Deo accedit in tempore i
quafi confilium caperct hic Sc nunc, non aliter ac nos homines, quorum
eft in tempore vivere, mutari, amp;pro re nata velle , prout intelledus ju-
dicat volendum efle. Hinc 5 hoc Dei decretum non nifi alfolntum con-
cipi poteft. Variis autem modis appellaturabfolutum. i.Quia edliberrimum.
Eft enim adus fummas amp; abfolutae poteftatis, fummi amp; abfoluti Juris in
omnia entia: Deus enim quicquid vult facit. 2. Abfolutum dicitur, quia
eft Independens , idque ab omni caufa externa , quœ concipi poffit , ut
conditio volendi , a qua tanquam ab hypothefi externa in ipfis creaturis
fundata, moveretur Deus, aut adus ejus fufpenderetur. 5. Abfolutum
eft decretum, quia Deus ut Caufa abfoluta déterminât omnem futuritionem.
Adeo ut certo futurum fit, quodcuncque a Deo eft volitum. 4. Deni-
que abfolutum decretum eft , quia eft omnino Immmabile, irrevocabile ,
itqueeßcacißmum, quod femperîuum fortitur effedumamp;compiementum.
Atque hsc omnia opponenda funt Adverfariis î illis non tantum qui
hoc Dei decretum negant, quales funt, qui aut Epicurifmum fomniant,
aut fatum Stoicum introducunt. Eorum infania (prasterquam quod illa
abunde refutata fit, quando de fortuna amp; multiplici fato fupraagebamus)
ex his jam proxime demonftratis, penitus proftituitur , ac omnium ludi-
brio exponitur, quamobrem plura non dicam, dum haec fufficiant. Sed
prsEcipue cum iis aliquanto preffius agendum erit, qui non tamnegareco-
nantur hoc Dei decretum , quam tale potius fingere , quale pofcuntcon-
ceptae de libero arbitrio opiniones. Ifti funt Remonftrantes eorumque
Dodores Jefuita?. Multa huic decreto fubducere mallent , fi audercnt.
Dumque ejus rei pudet ipfos , tale proferunt , quod a caufis moralibus
dependet, atque tcmporariam originem habet; quod multiplex fit,
ambuiaforium , ac diverfum ; quodque répugnât omnibus Dei perfedio-
nibus. Atque adeo dum taleponunt, revera tollunt. Diftinguunt Dei
voluntatem, atque adeo decretum, in Efficax Si Inefficax, Abfolutum amp;
Conditionatum, Antecedens amp; Confequens, Generale denique amp; Specia-
le. Nos vero nullum decretum agnofcimus divinum quod non a parte
fui fic Efficax, abfolutum , Antecedens, amp; Speciale. Huic fefe oppo-
nuntfuperbçLibertatisdefenfores.dum Liberos fuos adus DivinçProviden-
tiae fubmittere nolunt.VoIunt quf adeo adionem Dei adionem Creaturae.di-
vinam voluntatem humanam voluntatem confequi. Habuerunt juxta ipfos
res ex Conditione futurs fuas connexiones, adeoque conditionatas Futu-
ritiones.
-ocr page 21-ritiones, eas rätas voluit Divina voluntas. Non quod illas connexiones
feceritfua voluntate, fed eas prxvifas , fuo decreto approbavit. Hinc
illud mere conditionatum , fingunt prœterea propolitiones innumeras
fuifle ab aeterno veriffimas , videlicet fi homo ponatur in tali ftatu hoc
aut illud pro innatalibertate agetefficietque. Propofitiones hasnovit Deus,
non fcientiâ vifionis, verum fcientia media , quam conditionatam vo-
cant, hanc tandem fequitur Decretum Conditionatum, quo ftatuit illas
ratas effe amp; manfuras. Erudite quidem ! quid enim faceret Deus ? Fu-
turum certe fuit futurum, neque debuit Deus Scientiam Mediamfallere.
Ex quibus omnibus abunde patet Décréta hxc conditionata, in Deo
confequi , sternam connexionem aftus cum conditione , ut cognitam
per Scientiam Mediam. Adeoque nihil aliud funt, quam Décréta ap-
probativaconnexionis, inter adionemSi conditionem, ex qua illa fufpen-
ditur. Sic Fonfeca Metaph. lib. 6. cap. 6. poffibilis, inquit, ac vera pra-
definitio aBuum librorum fmurorum nihil eß aliud , qnam apfrobativum
Decretum Divina Voluntatis , cjuo Deus abfilme vult ut fint futuri. Ab-
folute, inquit, quid enim feciffet Dus? debuit velle quod intervertere non
potuit. Sic eodem fenfu Jefuita, F-^/fws:-concipit Decretum concomitans-,
Perfraâe enim non vult, divinam Voluntatem, noftram antecedere, ejufque
aduspraefinire antecedenter. Quibus intelleâis, innotefcit abunde Adverfa-
riorum Sententia. Utinam convenienter Deo amp; Creaturis Phi'ofopharentur!
Ad examen itaque ! Et videbimus nullum Decretum agnofci polfe divinum,
quod non fit Abfolutum. Idque demonftraturi erimus ex duplici fonte r. ex
contemplatione Dei 2. ex ipfa Creaturarum Natura.
X X X V L
Per Deum intelligimus (uti apparet ex ante didis ) Ens necejfario Exi-
fiens. Hinc concipitur ut Independens, Ens entium , Caufa Prima ,
Simpliciflimum , Immutabile, Sternum, Potemiffimum, amp;fummeAdo^
i'abile. Atqui illa omnia Attributa j abfolutum in Deo probant Decree
Conditionatum penitus rejidunt,- Quas Veritas tantae evidentiae eft,
^^ ne Mathematicae Demonftrationi quicquam cedat, tam innumera argu-
menta, ex attributorum Dei confideratione, omniexceptione majoramenîi
o eruntur, ut nefciat animus Divinœ Majeftatisreverentiâ imbutus, quo
e pnmum vertat. Verum enim vero five mens conjundim contemplctur
divini Numinis perfediones, five unumquodque Attributum in fe, ubi-
que itatim le offert haec veritas, nullum Decretum pofTe agnofci di-
vinum.
vinum, quod non fit Abfolutum. Hoe Poftulat Perfediffima Dei na^
tura. Quippe Decretum quod perfediifimum eft decet Deum perfedif-
fimum, atque tale eft Decretum abfolutum, uti è contra Decretum, quod
multas inperfèdiones includit, Deo competere nequit, quale eft Condi-
tionatum. Quis vero dubitabit illud perfedius elTe , qund eft fum-
ra», liberrims amp; abfolutae poteftatis, quam hoc quod creaturae Voli-
tionem expeftare, ac fefe mutabili illius arbitrio (ubmirtcre cogitur ?
Abfit à nobis tale quid cogitare, quo Dei Gloria diminueretur ac homo
plus quam decet, extolleretur. Ad hoc fi fatis attendiffent Pelagianizan-
tes, non ex propria (piXcLurlct aut cxco amore fui Deum fibi ipfis fimi-
liorem feciflent, quam par erat, neque fibi ipfis plus quam decuit.attrihu-
jfTent. Dum vero hoc non animadvertunt, divinam minuerunt Glo-
riam, ut propriam extollerent, cum fingunt hominem independentem in
operando, ac Deo Perfèdiffimo adfcribunt humanas velleitates, Defide-
ria, Voluntatem conditionatam, antecedentem amp; cbnfequentem. Quod
exipforum Dogmatis abunde innotefcitilli, qui ea primis d^uftavit labiis.
Sed eamus , per praecipuas Dei perfediones , amp; quod diximus luce
meridiana fiet clarius evidentiufque. Prima igitur Dei perfedio hic con-
fideranda, erit Independentia, qua Deus menti offertur, ut Rfts Indepen'
dens. Imo conceptus Independentia, qui in divina notionc invoivitur,
agnofcitur talis, perquam à creaturis diftinguitur, atque ex qua quaevis
ejus attributa demonftrantur. Hinc Deus cum Independens fit, Inde-
pendens quoque erit in volendo amp; operando, quique operatur conve-
nienter fuae Naturae. Atque ideo Deo affingere décréta conditiona ah.
fonum prorfus foret, imo impium. Quid enim clarius eft quam De-
cretum obfolutum Independens effe ? Quid apertius, quam illud abfo-
lutum ab omni creatura quoad executionem, amp; praemotionem, exolu-
tum effe hoc decretum ? Decretum autem conditionatum è contra fup-
ponit creaturam jam velle, ,ac etiam certam liberi adus connexionem
cum conditione, quam interVertere nequit, fed approbare tantum ra-
tamque habere. Imo confequitur folummodo futuritionem conditiona-
tam , confequenter in tantum non agnofcitur Independens. Dccernit
nempe Deus, fi Petrus in tali ftatu pofitus fuerit, hoc aut iftudager,
idque non decreto antecedente » fed confequente amp; approbante adionis
Petri futuritionem per fcientiam Mediam praevifam. Itaque judicet ipfe
Jefuita de ifthac fui decreti conditionatiIndependentia.
XXXVIII. Sed
-ocr page 23-ScdSecmdocumhac Dei independentia pari paflii ambulat ejusdem Prl-
Jnitas, qua concipitur gt; tanquam Caufa prima omnium rerum. Hinc
rurfum argumentor. Decretum conditionatum pugnat cum dignitate
caufs primas ergo debet ftatui abfolutum. Quod ex eo apparet ,
quod fupponit futura contingentia , futuritionem habere abfque
primx caufas libera voluntate, idque contra Dei primitatem , qui uti eft
Ens entium, fic etiam primum verum. Quam ab rem ä caufa fecunda ne-
quaquam moveri poteft caufa prima , quafi futurum fcire, ac veile tene-
retur, quod ab aeterno fe inconfulto futurum fuit. Habet certe Deusln-
dependens fuper omnia fummamnbsp;eminentiam , Sc in omnia ab-
folutum jus amp; imperium; ergo amp; etiam abfolutum Decretum. Remo-
veatur ergo a Deo omne Decretum conditionatum , quod ftatuit res fu-
turas ante ullum Divins Voluntatis adum; ut Dei non fit, ullum adum
liberum efficere futurum vel non futurum, quippe cujus Voluntas, ho-
minis libertatem confequi debet. Praeterea Tertio fimpJiciffimus eft
Deus,ergoet»amquiafimpliciffimus fimpliciffimaagnofcendaeft ejus volun-
tas. Hinc impoffibile eft diftinguere inter voluntatem antecedentem amp; con-
fequentem. Non habet Deus velleitates (venia fit voci) 8d defideria pro
omnium fide amp; falute i.e. (ut loquuntur) voluntatem antecedentem.
Nam habet Deus voluntatem confequentem , quae ä voluntate creata
aduatur, per quam videlicet Deus vult, hominem hoc vel illud agere
quia eum agentem videt. Vult agentem, quia agentem novit: optime!
Sic confulendum erat Divinae fimplicitati.
X X X I X.
Porro Quam, quia Deus eft »ternus, fic ejus voluntas non poteft
non elTe aeterna, ut ante demonftratum eft. Hinc apparet i. non^ari fu-
turitionem ante Decretum, 2. nec Decretum concipi poffe pofterius vo-
litione creata 3. fed illud prscedere omne futurum , utpote quod ex illo
fi.iam habet veritatem. Qua; sterna dum fit, in Deo aeterno fuum habet fun-
damentum atque radicem. Om»to. Deftruit hoc Decretum conditiona-
tum Immutabilis Dei voluntatem Tmmutabüem. Dum ftatuit futura ipfa
reddere Deum volentem , ac volitiones in Deo antecedentes mutandas
in confequentes ex prsevifione adus liberi. Imo omnis Immutabilitas
Dei, five in praefcientia, five in voluntate fpedetur, plane pröftituitur,
dum fundatiir in mutabiü libero hom-nis arbitrio: nam Deus novit ab
aterno (quamvis amp; hoc ipforum hypothefi contradicat) quid Crea-
tura libera adura fit ex conditione, amp; tamen Creatura mutabilis amp; indif-
ferens.
■2J
ferens manebit ad agendum, quod contradiclorium eft. Sexto. Toüitur
Omnipotentia Dei, fi decretum non ftatuatur efficax amp; abfolutum , fed
vero conditionatum. Nam fi aftus liberi fieri debeant ante Dei Vo-
luntatem ejufque potentiam ( ut illi fomniant ) ne Deus per fuam Pote-
ftatem, ac abfolutum Dominium , quod in omnes fuas Creaturas tan-
quam fubditos exercet, efficere -poterit, ut fint in tempore Plures aclus
volendi aut nolendi, quam de fado erunt futuri. Creatura enim manet
femper libera amp;adagendum 'mdifferens. Septimo. Tandem perit omnis Dei
Sapientia omnium rerum ordinatrix, fi ftatuatur hoe Dei Decretum con-
ditionatum. Quid enim divina fapientia de ordine volitionis humanae
ftatueret, quem Creatura pro conceffa fibi hbertate, quoties libuerit, in-
tervertere poteft j quippe quas non poteft non femper elfe indifferens •
fuffecerit itaque, fi Deus ordinem independenter à fe conftitutum , per
fcientiam mediam contempletur. Belle! ficPhilofophandum erat pro Hber-
tate. Videant denique fuperbae libertatis defenfores, hoe fuum dogma evertere
omnem Dei Invocationem, adorationem, amp; cultum atque adeo negareDeum
c(fe omnifufficientem amp;adorabilem. PrecibuSjLaudibus.humiliationi, fub-
jedioni fub manu Dei nullus reliquetur locus. Homo à fuo Deo red-
detur independens , ac etiam vel fbrtuna Dea in Solio collocabitur, vel
Fatum Stoicum introducetur, dumque homo Providentiae divinse fubdu-
citur , ipfis caufis fecundis fubjicietur. Videant haec adverfarii amp; refi-
pifcant.
Attendamus denique ad res ipfas, Decreti conditionati objeda, ut ca-
piantur Adverfarii in fua verfutia. Quaero an futura ccnditionata fint aut
ex conditione certo amp; neceffario futura, aut tantum contingenter. Si pofte-
rius, non funt determinate futura ,amp; debent redigi in ordinem poffibilium :
Deus non poteft enim illa fcire infallibili Sapientia.aut approbate certo decreto
conditionato. Sic prius jam fupponetur adus liber certo futurus ex con-
dlitione creata , ficque tóllitur libertas indifFerentiiEamp; inevitabile ac natu-
rale fatum ex creaturarum concatenatione introducitur. Deinde conditio,
ex qua adus liber concipitur futurus, eft vel décréta à Deo vel non dé-
créta. Si pofterius, tollitur Providentia Dei circa plurimas res prœftantiffi.
mas in Mundo exiftcntes. Si prius, eft décréta vel abfolute vel conditio-
nate. Si pofterius amp;de hac conditione eadem inftituetur quxftio, idque
in infinitum. Si prius , ergo dabitur noftro fenfu abfolutum Decretum,
de conditione pouenda, per interventum creatas libertatis. Imo cum
conditio fit abfolute décréta, erit etiam ülud abfolute decretum auoH
ex illa conditione certo eft futurum, ergo omne decretum abfolutum erit
quod demonftrandum erat.nbsp;'
X L I.
Non eft ergo quod tantopere glorientur Jeßtiu amp; Remonflrantes de fua
Scientia Media ( qu£ concipitur intercedere inter fcientiamßmflicü Intelli-
gentie amp; Vyiona^ quaDeus fingitur ante omnem aftum fuse voluntatis
praevidifle, quid Creatura pofita in talibus, vel talibus circumftantiis, amp;:
ftatu, fit adura, cum tamen ipfe, fi vellet, pro innata fibi indifferenti
libertäre poffet agere oppofitum; amp; quia illius ftatuuntur objeöa, res ex
conditione futurs, inde nomen fcientias conditionatae amp; hypothetic® for-
tita eft. Penitus tam horrendum Dogma fubverterem nifi ex ante didis
falfitas ejus dare innotefceret. Vide in hanc rem CI. f^tri Melch.Leydeckeri »
Difputationemde Origine Scientiaî Mediae fub ejus praefidio à me defenfam
in qua oftenditur fcientiae mediae origo ex ipfis gentibus. Non eft ergo quod
Jefuitœ de hoc fuo invento glorientur.
Gravia multis videntur. qus huic noftro decreto objiciunt Adverfariî.
Nunc Fatum Stoicum induci clamitant, fed fatis fatue. Nunc auferri
omnem contingentiam vociferantur , fed amp; hoc ridiculum prorfus eft, fi
in memoriam revocentur ea , qus fupra de contingentia diximus, refe-
renda fc. non ad Deum, fed ad caufas fecundas. Nunc libertatem nauftagium
)ati inferunt, fed videant Adverfarii, ne dum fus libertati confulant, Det
libertatem evertant. Quid ? An tollitur libertas quando dicimus Deum
voluiffe pofitivo decreto ut homo ageret libere? an confirmatur potius?
Certe libertas indifferentiç independens tollitur, at libertas complacentif cotî-
firmatur. Nunc tandem Deum ftatui peccati audorem objiciunt. Verum
omnis neceflitas ex Decreto extrinfeca folummodo eft , qus fpontaneita-
tem intrinfecam minime aufert, qua Creatura illud omittit quod fui officii
efle novit, idque ex propria malitia , deliberato confilio , abfque ullo
refpedu ad hoc Dei decretum. Reliqua pro materia oppofitionis relin-
quens hsctria breviter obfervabo. i.Falfum efle noftram dodrinam illis
quot;lumniis caufam dare. 2. Nullam efle objedionem, qus non retorqueri
P. quot;Adverfarios. 5. Deum efle infinitum, adeoque ejus adiones, âc
fnbsp;'nbsp;mirum efle, fi indivinisper-
fcdionibus quid occurrat, quod noftrum intelledum fuperat. Perfediones
cjustaies effe, quales demonftravimus, poftulat ejus perfediflïmaEffen,
^a, led quales funt dode ignoramus,jdque convenienter finits noftrs
D
XLIII.
-ocr page 26-X L I I L
Caetcrum pro modo concipiendi noftroDecretumDeim feunicum, pro
obj«dorum varietate cogitamus ut multiplex. Ordo igitur quem Deus in
decernendo inftituit in rebus decretis concipiendus eft juxta Canonem.
Omd prirnnmeß ia intentione, efi poßrernnm in execHtione amp; contra. Nam in
intentione finis eft caufa mcdiorum , cum media fint propter finem. Sed in
executione, finis eft ipfum quafi effedum, quod per media obtinetur.
X L I V.
Denique pro varia objedorum diverfitate, amp; noftro confiderandi mo-
do, varia decreti inftituitur divifio. Primo. Alia eftûhbeneplaciti haec
notât adum volendi prout in Deo eft. Illa fignificat eundem adum
quatenus eum nobis manifeftavit Deus figno aliquo. Ita ut volun-
tas figni potius appelletur fignum voluntatis. Signa communi verfi-
culo comprehenduntur,/)r^«i//agt;, prohihet, permittit, pracipit, implet. Secun-
do. Sicut plurima funt à Deo definita quae nos latere vult fapientiffimu«
Deus, dividitur etiam ideo voluntas, inoccdtamScrevelatam. Quae divifio
priori affinis eft, fi non fere eadem. Tantum hic attendendum , ne pute-
mus alteram alteri elTc oppofitam , quafi nimirum Deus voluntate reve-
lata five figni aliquid velit, cujus oppofitum decreverit voluntate occulta,
five beneplaciti. Quod ut fiat, obferva i . diftindionem inter Praeceptum amp;
Praedidionem, illud conferatur cum voluntate Dei obligante cujus fignum
cft. Hoe cum voluntate Dei decernentecujus fignum eft, amp; resdaraerit.
2.Cave, neextendas fignum latius, quam quoufque extendi debet,- atten-
dendum igitur, eft an fignum cx conditione non fit reftridum, an vero ab-
folutum , aut an ex parte, aut ex toto revelatum fit.
Tandem, ut concludam , haec omnia jam infervi'unt ad confirmandam
noftram fidem in duobus tam magnis articulis, Praedeftinatione puta ac
Providentia Dd xterna, ejufque adionibus divinis. Certe fi vera fint,
qux demonftravimus, non poteft nonPrsdeftinatio concipi perfediffima
i.e.xterna,efficadffimaamp; peremptoria, immutabilis amp; abfoluta, eft quip-
pe adus voluntatis Dei decernentis, qui fefe hic habet, utfummus Domi-
nus , hinc fummam poteftatem non poteft non oftetidere fummus Rex in
fuo regno , tam morali, quam reali, per Providentiam fuam, per quam
fecundum voluntatem, (quâ jam ante tempora feculorum rerum omnium
futurarum rationes penes ipfum exadiffime definitx extiterunt) inftituit
curam fuam circa creaturas jam produdas, eas confervando fc, ac guber-
nando , adeo ut creaturas faciat manere in fuo efle, earumque vires quo-
tiefcumque funt opefaturx , efficaciter ad agendum excitet Sdapplicet,
potenterque cum caufis fecundis coöperetur, ac tandem earum adiones
dirigat
-ocr page 27-dirigat ad fuos fines, quos ipfe xterno fuo decreto prsdefimyit. Sic tamen
ut omnia tandem redeant ad manifeftandam gloriamiftius Principii, cujus
abundant! bonitati, amp; fe amp; omnes fuas aäiones agentia creata debent. Ita
demum omni modo patefit Deus tanquam Alpha amp; Omega j quando qui
in genere Caufarum efScientium exiftit prima, à qua derivanda rerum qua-
rumcunque genefis, idem is in ordine Caufarum finalium occurrit ulti-
ma, in quam terminetur omnis creatas analyfis. Polluant non uno modo
tantarum rerum myfteria ! irrumpant in hxc adyta importuna curiofitate
AdverfariÜmetianturad fui fenfushebetudinem,infinitam volendi vim Sto-
lidi ! atque hic Deum per omnia independentem ac fupremum docere no-
fter fcopus fuit. In quo fi quid erratum fuit, ipfa pietate erratum fuit,-
quâ quanto errctur difficilius, tanto in his cogitationibus acquiefcimus tutius.
I''XTnbsp;defcribitur Philoßphia.cognitio omnium rerum prout funt.II. Ejus
J^ PrinctpiaJuM ratio fenfus,amp; au£loritas,tum divina tum humana. I il.ivé-
quaqtivm ergo ad ver am faptentiam, ac umverjalem, confequenter amp; Theologi-
cam viaeff, umverjalisjive deomnibm âubitatio, negleBmfinJmm, dr con-
temptw auäoritis facra, IW. Phjlefo^hiaßatuendanon eft facraßript. Inte-rpres, ^
W.Dtvtditur intheoreiicam ^praEttcam. Vl.Om maßuiaminPhilofophiaco- '
gnitionem defiderat tmprimis imhuatm oportet Logica, leftrumento ejus utiliffimo^,^
ac prorjus necefiarto. VU. Quam obrempeßmededo5lrinamerentur, qui reje£lâ
logica ftattm ad ipfas dtfctpltnas advolant. Vlll.Methaphftca dificiplinarum
Trittceps vere ah aliis dijciplims diftinBa efi , ac fiudio Theologico utilifiima.
IX. EjwobjeäumEns, eft maxime reale acpofitivum. X. Habet Principia co.
gnofcendi {mneffendt) axiomata veritates immutabiles. Xl.jidquas mutan-
das non habet Je Det^ aqueindifiens ac ipfi indiferens fuit non creare mundum.
XII. Ouarede its nullus dubttandi relinquitur locus. XlU.Ineluaabilienim fiep-
ticifii^firueturvia, nec aujerenda per Bei veracitatem, am tllud cogttoergo
fum-, cumentphymema fit, ne principti quidem meretur nomen, nedumprimi.
XIV. Tale eft impofilbtle eft fimul, effe non effé. XV. M Sntis afeBior.es
pertinet mitas qua abidentate non diftinguitur, adeo ut idem funt unum amp; idem.
XVI. Secundo Veritas. XVII. Cui apponitur error, qui ftatuitur in intelleElUy
non autem in voluntate. Pradpuaorigo ejus non eß , quod voluntas latius pateat
intelleElu. JSTeqae penes nos efl , ne unquam erremus. Nec quicquam hic juvat
clara amp; DiftinEtaperceptio ut norma veritatis. XV III. Tertia entis affeäio eß bo-
rnas cut adjuKgitur baud male alicubiamp; aliquando. XIX. Omnia mala Me-
D 2nbsp;taphjßce
-ocr page 28-Uphyßce bona. XX. PtttHmaitca reÜe a Methaphjßc/t ac Tiieologut rivelatA
dißinguitHr. XXI. Hujm objeBttm Dens tant Noètice tjuam JDianoetice inno-
teftit. XXII. Cujus m exißentia reÜe ex Idea Dei demonfiretur ? difi.
XXIII. Non dan ur Athei fpeculativi. XXIV. Nec de Dei exißentia dubi-
tari poteß. XXV. Eßque per eßentiam fuam non folum virtute omniprafens.
XXVI. Nec poteß fallere fi velit. XXVII. Ejus Foluntasamp; Potentiainfuo
fenfu formali diftinguuntur. XXVIII. Spiritus Creati ejfentia non confißit in
cogitatione. XXIX. Eßque in ubi définitive per ejfentiam. XXX. In Phylofi.
fhia morali lex natura bene confideratur ut inßrumentum regni Dei moralis,
XXXI. Illa non dißinguitur k diilamine rationispraüico. XXXII. Ejfi^ exi-
ßentia aque nota eß quam omnimoda hominis a Deo dependentia. XXXIII./»»-
damentum poteßatis ejiu ligißatoria fundatur in natura dtvina eminentia,
XXXIV.nbsp;Cujus pracepta quadam funt juris naturalis, quadam pofttivi.
XXXV.nbsp;Qmd tamen naturali hujus legis fenfttinihildetrahit. XXXVI. Hac
lex omnes rationales Creaturas gr folas obligat. XXXVII. ad Cujus ejfentiam
pertinet ßnBio panalis. XXXVIII. Ita ut inde innotefiatpeccatum impunitum
non pop remit t.'. XXXIX. Pohtices principium non eji à mutuo metu , cum
ßatus Natura non ßt flatus belli. X L. Salus populi fumma lexejh.
XLI. An Princeps fit legibus filutus dißing. XLII. An Tyrannis im-
peria expoliari pojßt ? affir. X L 111. Cttra religionem refp, non confijlit.
XLIV. Quare Athei non funt tolerand'. XIN .Optimaforma reipub. extnag.
nio populi dijudtcanda efi. XLVI. ReEle phyfiices objeBumftatuitur Corpuâa-
turale. XLVII. Cujus principia intrinfeca funt materia (fr forma. XLVIII.jÇrf.
tione materia competit corpori locus. XLIX. Eftque fpatium corpore repleium,
l. Spatium non efi ipfum corpus, fed vacuitas corporis capax, Aîutatioloci
«ritur ex mot» localt. LH. Eßquetranflatio corporis de loco in locum per vim
excitatam. LUI. Hinc male dicitur ejfe mere refpeäivus. lÄV. Mechanicaefl
ars qua corpor^fm motut facilitat per Inßrumenta varia. LV. Qua aàtria pO'
tifßmum referuntur, veclim, planum inclinatum^ trochleam. LVI./«
^fimilibus obfervanda eft régula proportionis hac. Motus parvus velox compen-
fat motum magnum tardum, INll.Vti Attronomiam utillifßmam ^ jucun-
diffimam judicamus, ßc Aßrologiam maxime ex parte vanam pronuntiamus.
LVIII. Syftema tychonicum cum S. S. ßt conveniens nec natura adverfium.
Copernico ^ Ptolomaico praferimus. JAX, Sol movetur. LX. Sol in Ecltpß
lunari nihil patitur. LXI. Circuli Horix^on ^ Meridianus funt mutabiles.
LXII. Hinc dteipoßnt eadem ßella , eodem tempore oriri, occidere, ver fari
in femimeridiano confpicuo, inconfpicuo, caterifque qua plagis mermediis,gaudere
diverfißmis Almucanterath atque a vertice dißantiä. LXIII. Htnc duo Ge-
mein qui eodem tempore nati(jr mortuifiunt, unus altera diutius vixijfe dici poteß.