I N A V G V R
D E
MEDICA
ALIS
Q^V A Ad,
DIVINO FAVENTE NUMINE,
Ex AuBoritaU Magnifci ReBoris,
S. S. Theologias Doftoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ
Academiâ Ultrajedini Profèflbris Ordinarii, Verbique
Divini ibidem in Ecclefiâ Prsconis,
NEC NON
tAmpliffimi Senatfts Academici confenfu , Nohiliffmaque
Facultatis MEDICt^ Decreto^
PRO GRADU DOCTORATUS,
Sumin^e in MEDICINA honoribus amp; Pri-
vileglis ritè, amp; légitimé confequendis,
Èruditorum examini fubmittit
JEDIDJA SAF^OKDUS SOMERSETO-Anglus.
Ad dieni %z, fmii horis locoque filitit.
Ex OfBcinâ FRANClSCI HALMA, Academie
Typograplii, da loc Lxxxix.
Vlurimm Ke'Xgt;erendo Pietate ac WrudimnefpeBatifftma
Myftcriorum facrorum interpreti Facillimo, Dodif-
fimo,Ecclefiae Paftori Vigilantiffimo,Fideliffimo,Or-
thodoxie Veritatis Propugnatori ftrenuo,
TatruoDileBißmoy .^tatem Colendo, Ohfervando.
NEC NON
Clarißmis DoBißmifque V I K I S
Jn Illuflri Academia Trajedina Facultatis Medicre
Profefïbri Celeberrimo 5 Pradico,folidifïimis ex fiin-
damenris, Solidiffimo,Feliciffimo j Promotori quoad
vivam fufpiciendo venerando.
Reipubl. Trajedinae PolyatroExpertiffimo, Anato-
miae amp; Botanices ProfefTori ordinario 5
Fracepmibus fuis amp; Tgt;uBonhus facillimis, folenißmis
omni Honore, ^ Obfcrioamiaprofequendis ,
Primitias hafce,
Grati Devotique animi Teflandi gratia,
DISPUTATIO MEDICA
INAVGVRALl S
D E
Orborum omnium Theoriâ, amp; TherapU, Mc-
diciiiara facienti accurate ; Peracutorum ta-
men , atque atrociorum, accuratiffime, cogno-
fcenda. Quare non inconfultômefaâurum
arbitrorgt; fi Academi» legibus fpecimen pu-
blicum imperantibus, Dyfenteriœ Naturam,
' Caufas, Signa, atque Curationem , pro viri-
''Ii inveftigavero : quandoquidem peracutifli-
mum f^pe, nec non atrociflimum effe hunc
Affedtum ex fequentibus fymptomatibus, fa-
ns fuperquepatebit, imo vel a voce ipfa aliquo modo pater ; de cujus
Etymo non efl, quod multum difceptemus, cum fit origine Grœca a
Sms , detrimentum, difficuitatem, feu malam affelliotiem notante , Sc evîêgjâ
Inteßina. Latinis eadem fere, nec non diverfs alias voces obtinent,
Celf.lib.^.C.i^.rormina. Colins Aureliams Inteflimrum Rheumatifmum
vocat. P^racelfo morbus àkxmv dißoktHs, Noamp;rAXxhüs The Bloody fiux,
er the Griping of the Gutts. Belgis De 25106Ù-03110/ of Öß «OOÖ^EOOP- Vul-
go , minus tamen accurate, diverfœ numerantur fpecies omnes dejeHig.
nes cruentas compleBentes , quae videri pofliint apud River. Gal. See.
quos, cum neotericorum fententia, {apudcl. Willis. Pharm. Rational,
fart. I. p. m. 149. amp; felicifT. prafticum Sydenham, op. Cap. 3. §. iv. j
lt;id dejeäiones minime cruentas nomen hoc extendente, ut a nofliro fcopo
aliénas ficco pede prateribimus.
II. Dyfenteria ergo nobis erit motus inteflitiorum perißalticus accéléra-
I materia cruenta, mucofa, purulema, faniofa, varia, frequen-
e»m dolore^ ventris torminibus excermtur. Ab Hjcmorrhoidibus,
Uiarrhaea, GmHibufque loco,gradu, amp; materia fatis diftinguitur,verum
enim veto ut magis in naturam morbi penetrare pofiîmus, de partium
A 2nbsp;affcda-
-ocr page 4-afFeótarura textura,8c ufu paucula prœlibare opere prœtium cenfemusr
anteqnarn ad pleniorem hujus morbi explicationem accedamus. Partes
afeäa funt Inteßma, quas conftant ex tribus Tunicis, quarum Exttm*
membranofa eft, qua mediante inteftina omnia ( exceptis eorum prin-
cipio, Sc fine, Sc quadam Coli parte, quaî Omento affigitur ) Me-
fentsrio afineduntur. Media carnea eft , duplici fibrarunainotriciuna
Iferie conftans.nbsp;nervea, contiaetque non folum iàéteorumi ,
fedamp;innumera vaforum fanguineorura ofcula, qua^ crufta villofa,
vel fi mavis, tunica glandulola Cl.WtUis. obducuntur; cujus ufus eft
tunicam nerveam defendere, ne nimis irritetur abulia materia acri,
amp; pungente, quse per inteftina fluit, luniea vero nervea ad fenfumgt;
amp; ad fpiritus fuppctendosMedia nd raotum, ut 8c Extima pro caete-
rarum iotegumento, nec non loco Tendinis Tunica: mufculari infer-
vit; ex fententia DoBtß. WilUs. Pharm. Rational.part. i. Cap.x % i.p.
m. 37. Vafa habent Inteftina omnis generis , arterias, venas, 6c ner-
vös a mefentericis, nec non vafa laétea amp; lymphatica, quorum minu-
tiflima ofcula in tunica interiori praecipue tenuium hiantia confertifli-
me reperiuntur. Ufus Sc a£bio Inteftinorum eft, chylum, amp; fceces
contmere, a loco in locum promovere, fubtiliores chyli partesin va-
fa ladea exprimere, crafliores vero ultra protrudere, donec per anum
excludantur. Plura de his qui defiderant, zàamp;a.ntCLMUis,Cap.pTlt;t,,
dtß. ut Sc alios Authores Anatomicosi ubi Tunicamglandulofam,Ner-
vös, Tubulos.Scc. vel ad minutias ufque defcriptos invenianc gt; qui-
bus nos brevitatis ergo fuperfedimus.
III.nbsp;His itaque pr£emiflis progredimur ad Gaulas, quae funt vel
Proximte vel Remotœ. Proxima Dy featevise Caufa eft vaforum fan^
guineorum apertio, five ilia fiat per et»«ro/u«V/» i. e. ubi languis amp; hu-
mores per dilatata, amp; aperta nimis, vaforum orificia effluit : vel per
hdtfiffiv ablationem, vafibus ruptis erofis Scc. quas quomodo fi^atfuo
locodicemus. Caufa, Remota, k\i Procatartica ^ unde morbus in-
cipit; Potentia vel Aäu hxc n^ocptxrit ^ ilia a^^opfuj. dicitur.
IV.nbsp;nfolt;peiinis in A^atenaturaSi.Struäuraquxrendasarhkror. Ad
Materiaturam pertinent partes corporis ffuidae ; qualitate, quantitate^
met», vel mixtis-., peccantes. Qualttate enim peccant, quando te-
mtisres, falßores y accidiores, acriorefve exiamp;entGS , vaforum ofculalt;/i-
latando, referando, exedendo, vafis rupturam feu apertionem excitant :
Sec. illud Hip: de affeß. T. 24,. ». 10. p. m. 176. ty£grotat quidem Sanguis .,
(S corruptus feceditagrotat autem, ^ Inteßtnum ^ (J raditur, ac exuL'
ceratur.
-ocr page 5-ceratur. Humor etiam nimis craffus, amp; ad coaguiandum prjEdifpofî-
tus, ubi non fatis commode, propter fui crafficiem, à tenuiffimis
vafculis recipi poteft, facile in anguftiis hœret ; ibique moras neétens,
acrior fic, eroditque vafcula tenerrima. Quantitate etiam poffunt
humores peccare, quamvis à fola Plethora raro rumpuntur vafa, huic
autem fi accedac Tw»«», humommvh: major wo/«/, humores, ita
à tergo impulfi, dum vafa à Plethoranimisinfarciuntur, ôcdiften-
duntur, non facile eedentes , ruptionem efficiunt. hà Humores mim
, partium glandulofarum, aliarumque Fermentum^'
feu illud Ita acre fit, ut propius ad naturam , quod frequentiffi-
mum, feu fal/î feu utriufque mixti, nitroßve accefferit ; unde humo-
res facillime coagulantur, vitiantur, amp; corrumpuntur. Taies au«'
tem humores, vel in Inteftimis haerentes , vel aliunde, poft alios
morbos, eo delati, facilime Affeüum Dyfentertcum producunt.
V. Ad StruBuram pertinent partes folidA in quibus Inteflima Confi-
derationem merentur, prœcipue quoad vafa, quss in Imeflinü prje-
fercim tenuihut, innumera, quandoque etiam nimis tenera amp; gracilia
lunt; quo Sanguis in vafis exilioribus multum coarótatur j Arteria-
rum etiam tunicœ^ circa internam Inteftinorum tunicam teneriores
exiftentes, amp; ofcula laxiora, fluxum Dyfentericum facilitant. Quan»
doque etiam Pori cutis ita conformantur ut vix fufficiant ad tranfpiratio-
nem naturalem, amp; à recremento quodam Sanguinis vifcido, aut ab
aere craffo, vel levißima quadam caufa, interna, vel externa, ob-
ftruuntur, amp; occluduntur. UndeTranfpirationeimpedita, parti-
cule heterogeneae in Sanguinem reducuntur, quem incraflant, amp;
ad coaguiandum aptum reddunt. Particulae etiam craffiores adeoque
magis per alvum, quam per alias vias, expurgari aptae , arterijeca!-
liacae, amp; mefentericœ duftu, inteftinorum tunicis inferuntur j ubi
Sanguis cum recremcnta fuaJecernere, Si externere nequeat, fui ipfius
portiones maxime infeftos, quin Sc feipfum effundic. Aliquîe autem
particulae heterogene«, inteftinorum membranis infixse, fibrillas
nerveas vellicando, inordinatum, amp; majorem fpirituura, amp; humorum
in iis influxum, (unde varieagitaripoflunttubuli, glandulxamp;c;)
ittio Mathe/inphle^monoiden, aut ulcerofam, qmnàoque fphace/ofam , amp;.
cito exittalem inducunt» Hinc diverfi foci, in M. S. Ventriculo, Pan-
create, Glandulis, aliifve partibus, ew»«, ad hancClaflTem merito-
referuntur.
yi- Prœcipuis igitur amp; maxime obviis caufis quae adnbsp;fpe-
-ocr page 6-dant, enarratis, ad »(po^fAxs me converto quas ambitu rerum non ,
naturalium continentur, aut qu£e in hunc cenlüm folent venire, in«
ter quas primum fibi locum vendicat/4*r (praecipue in Dyfenteria Epi-
demica ) fti cum , bonae valetudinis, tum, morborum caufa perquam
univcrfalis eft ; purus enim fanitatis, impurus morborum parens./l/«.
tationes mprimis tempontm partout morixis Ht^. aph. i. §. g, unde facile col-
ligitur quare Autumno potiflîmum grafl'entur Dyfenteriae, cumea
-tempeftas pr£B aliis variet. nimis calidus amp; udus : vel poft longam
ficcitatem in humidum converfus, Sanguinem reddit acriorem : Aer
vero nimis frigidus, aut craflus, cutim obftruic 8c particulas tran-
fpiraturas intercludit, unde Dyfenteria, ut ex ante diftis patet. Ita
ßhyemsftcca^ aqmlonia fuerit ^ ver amempltiviofum^ anfirale ^ neceßum
eßaßotefehesactttasfieri, ^ophthalmias, ^dyfenterias, mulieribuspra*
fertim ß viris natura humidioribm, docente Htp. aph. ii.S. g. Ahaere
etiam, venetiato quodam roiafmate infeäro, Dyfenteria Epidemica
relültat, tale aütetn miafma à Variis exhalationibus fubterraneis,
aut cadaveribus putrefcentibus , aut excrementis dyfentericorutn
plurimifijue aliis fordibus venit, quod, vel per infpirationera M. S.
communicatur,vel cum Saliva oris mifcetur,cum qua ad VcntricuJum
deduftum, naturale hujus fermentum corrumpit, imo per poros to-
tius corporis penetrare in venas amp; inteftina ibidemque hœrere, aut ul-
tra Sanguini per venas ladeas communicari amp; per totum corpus di-
fpergi poteft, ubi Sanguinis mixturam corrumpit, turbat, infpiffat
amp; in acredinetn vertit: nec non Sanguinem amp; Spiritus diverfimode
agitando, amp; diverfas in corpore mutationes inducendo, varia efFeda,
amp; horenda fympomatata producere poteft.
VII. Sequuntur nunc Afiiimpta, qu£e vel qttalUate vel quantitate
peccantia facile nocent Hip. aph. 4. §. z. cibo enim amp; potu, quibius vita
manente omnino carere non pofliimus, dum fecundum inftitutum
utimur, neque quantitate, nec qualitate peccantes, tantifperdegi-
musfani, nec facile cum morbis, caeteris paribus, nobis eft ludan-
dum, fecundum illud Hip. l, de ajfeü. adfanitatem optima funt,
modice ingefia fußciunt, utfamis amp; ßtis ßm medela. Si autem nimia
copia autnbsp;peccantia ingeruntur, maleconcoquuntur; unde
humores peregrini, amp; praeternaturales gignuntur, amp; coacervantur,
ficque fores dyfenterias aperiuntur: hinc etiam cruditates, acores,
8c fordes in primis viis accumulantur, qua; accerfere poterint primo,
Diarrhaiam, poft, Dyfenteriam Senis noftri monitu aph, 75, §. 7. ab
alvi
-ocr page 7-alvi profiiivîo Dyfenteria. Cœterum fi concoquantur amp; inde copia fan-
guinis etiam laudabilis generatur, repletiones vaforum fiiunt, quœ
»5« poßunt in eodem manere ftatu, titque lt;}uiefcere aph. 2. §. l. fed in (je-
terius vergunt amp; putrefcunt, imo quandoque rumpunt vafa.
VIII.nbsp;Caterum ex omnibus ciborum generibus frudus horaei.
impuroamp;facileputrefcentifuccoconftantes, notandiveniunt, cibi
enim JuV«»«« amp; xatKo^fto» chylificationem lasdunt, Hujus generis
funt mala dulcia, cruda, malaperfica, pruna, pyra, uvœ.nuces,
melones, Cucurbitae, fungorum genera, ut dulcia omnia, falita,
aut tumoindurata, quaeacrioresamp;falGoresreddunthuraores, Inte-
Itina vellicant, amp; fpiritus in fpafmos excitant. Quandoque etiam
mora acriores fadi tunicas corrodunt. Potus etiam non rite def«cati,
Jiperalius aflunipt», uii uiuflum, vJereviiia dulcis, craffa, recens
yinum fi udruarium amp;c. Dyfenterix anfam dant. Sic plumbo nimis
tinai, plumbum enim plurimo fcatet fale acri amp; corrofivo. Hue
etiam fpelt;äant Medicamenta, amp; Venena, qualia funt Cathartica vehe-
mentiora, Helcborina, Efulina, Antimonialia, Aqua fortisamp;c qua:
cum affimilari non poffiint, tandemadinteftinapropelluntur • ubi
fibras tunicarum vellicant amp; corrodunt i inter hœc etiam numerari
poffunt refine nimis fubtiliter pulverifatae, quœ firmius afperœ Inte-
Itmorum tunicaemteriori adhérentes, amp; acrimonia fua eandem exfti-
mulantes, faciunt ut glanduiîeinnuraerasifticfitœ, Lympham fuam
acrem profundant, atque orificia vaforum fanguineorum exedant.
IX.nbsp;De ceteris Rhebus ». n. brevitatis ergo non multum dicemus;à ni-
mio enimO^w, amp; ftnguinem lentefcere, obftruftionea
oriri, humorefque excrementitios accumularij a FigiUis
Mot» fpiritus diffipan ôc (anguinem vappefcere, adeoque morbo pro-
ducendo Symbolum conferre, quis negabit, quantum etiam Animipa-
/ÄfWdW vehementiora, mfra, Ttmor, Matuj mmius hic poiTunc, mu-
tationibus, quas in fangunine, amp; humoribus prœftant, attendenti
facile patebit. Excretis CS Retentis accenlentur folits evacuationes fen-
fibiles fuppreffîe. Ad Caufaspr^tematuraUs rcferantur FarioU, Empu-
W«, Febres magligriA, ardentes, Lumbrici, Jaßammatto Inteßmorum,
Cholera, Dtorrhaa amp; ahimorbi qui Dyfenteriam producuntSympto-
maticam. De quibus Authores abunde fcripferunt ad quos leftorem
eenlfb*!^® ' ^ ^^ Differential properamus quarum prscipuas folum re-
X.nbsp;Dyfenteria itaque alia eft intenfa^ aUa remijfa, alia continua ^
perio-
-ocr page 8-periodica d\\2L. Ratione, Cau[arumx\XiVLCtmmoni\xtkbile, nuncl/r»-
tuita particulis acidis falGs impregnata, aut à/frwf»?« quodatn acido amp;
coagulante, alia cmra ab ulcere alta non \ illius tres ftacuuntur gradus
apud authores fecundum magis Se mimis différentes, i .In quo funt ex«
crementa vulgo pinguia ( revera mucilaginofa Se pituitofa ) exigno
cruore perfufa. 2,. Ubi Riperficies interna Inteftinorum tenuis, qux
membronoforum ramentorum fpeciem praefe ferat, cum excrementis
excernit«r. 5. Ubi fubftantia Inteftinorum fub formaquafi caruncula-
rum (qu£e revera glandule funt à Peyero defcriptx) dejiciuntur. Ratio-
ne graffationit alia epidemica Sc maligna, aliaSc benigna dicitur ; alia
cum fine febre. Ratione affeBorum /»/lt;!/?»»or«w,interdum enim Intefti-
na conjunBim, interdum fingula feorßm, nunc tenuia nunc craßa patiun-
tur : quod ex doloris loco, quahtaif, Tempore exitus c^c^ementorum, amp;
mixtione fanguinis purifve cum fœcibus, nec non fttu Inteftinorum
Authores dignofcunt. Plura de his qui defiderat adeat Sennertum Ri.
verium Scc.
XI.nbsp;Ad hujus morbi Phenomena quod ^xxmtttkw pgnaDiagnoflica
vulgo diâ:a, funt, frequens cruenta, mucofa, purulenta, faniofa, varia
(fc. mixta bile, pituita, fero, See.) ramentofa dejeBio j Tormina Hip.
de affeB. p. 176. T. 14. Faßidium cibi Cardialgia, Pomitut, Singultus,
Lypothymia, Tene/mus, Procidentia Ani, Sitis auBa, Febris, Inqmetuào,
Convttlfio , Virium ^ amp; Appetitus proßratio, S^c. quorum aha
in aliis, pro varia Dyfenteriae gradu, amp; corporis dilpofitione, magis
vel minus, confpicua.
XII.nbsp;Horum omnium Caufit ex ante di£tis deduci poffunt. Deje-
Biones variaab apertione vaforum quovis modo fafta, ut ante in Cau-
fis diximus J nam à Dyfcrafia fanguinis Sc varia admixtione particula-
rum heterogenearum, nec non à varia Chyli Lymphs Sc Humorum
efFerveicentia, coagulatione, praecipitatione, Scfeceflione (quibus
multum conferre poteft acidum coagulans j dejeflriones producun-
tur variae. Tormina, à Corrofione InteftinorumScvellicationepar«
tium nervofarum, motus enim periftalticus evadit convulfivus, un-
de magno cruciantur dolore Inteftina. Faflidium Cibi, à fermento
ventriculi, halitibus ex inteftinis prefertim tenuibus elevatis, aut
particulis heterogeneis aliunde eo delatis, enervap, aut corrupto
deduco. Halitus acres ad fuperius ventriculi orificium affurgentcs Sc
fpiculis fuis partes iftas maxime nervofas pungentes dolorem excitant
acutiffimum, qmrn Cardialgiam \octLxa\is. Quandoque etiam Dia-
phragma
pragma in confenrum trahitur, vel particulae acres, amp;acid«ipfas
Diaphragmatis partes fenfilesvellicant, amp; motus con vulGvos
didos excitant.^«/ poteft onri à particulis falfis cum faliva ad fauces
allatis, nec non à nimia effufione Sanguinis. amp; Humorum, unde hu-
mores qui antea fauces humeftarunt deficiunt, amp; corpus ficcius red-
ditur. rmefmus à particulis acribus amp; vifcidis circa Sphinderen hae-
rentibus, illumque pungentibus, amp; ad continuos eeerendi conatus fti-
mulantibus, ongmemducit; quibus, partibus iftis contmuo humo-
rum fluxu emollms, flaxidioribus faftis, Procidentia Ani facillime fu-
pervenit. Item particule heterogeneic tanta copia per Inteftina fluen-
tes, quomodo per vafa ladea communicari, ibique fanguinis eftcr-
veicentiam p. n. mducentes, ejus mixturam turbando Febnm excitarc
pollmt, nemo non concipit ; qua effervefcentia halitus acres ad cere-
brum delati,nervorum pnncipia irritando,/gt;%»Vw,inordinatumque fpi-
rjtuum m partes mfluxum efiiciendo, Convulfiones, producunt. Ul-
timo rtrium Débilitai tot graviflima fymptomata qu;^ hunc morbum
Commitantur necelTario fequitur ; cum enim Sanguis amp; humores ef-
funduntur , inteftina tantis doloribus cruciantur, Spiritus fympto-
matibus variis Confummtar , Chylus in vafa iaftea male dtfiribttttur ^
adeoque iVarmw, amp; Spirituum refiauratio impeditur, vires non pof-
funt non deficere. Symptomatum C«»^/itabreviter explicatis, fe-
quitur.nbsp;^
XIII. Prognofis, qux ratione Caufarum, Diferemiarum, amp; Sym»
ptomatum variat. In genere vero difficilimum maximequepericulo-
fum efle morbum ftatuendum. Sec.iWxià HipAib.de dmalll.Tom. 1.
J'TJ P- ^ 7Ö- de afeB. ay. fit autem hic morbus ^ lonms,
CSlahortof^,^ lethalis. Sic Tom. z. Itb. i. de morb.p. 4. longos autem ntceJTe
tit effe Tabem Dyfenteriam, amp;c. Exquifita tamen Dyfenteria vix poteft
inter morbos longos numerari, fubvertitur enim, amp; profternitur
iËconomia naturalis, fubtralt;5to pabulo, forafque exturbato, vita
atque Animalis iEconomiœfuftentaculo: Chylo, Sanguine, Spin-
ous, exclufis, profuGs, ferocientibus, ipfafque partes folidas mife-
re depopulantibus, particulis rigidis acribus magis minufve, pro Sym-
Ptomatum gravitate, amp; numero; fic ut diros multosque labores,
öreve vero vits fpatium introducat. Ratione Symptomatum prsdifto
rum hcjiip. aph. 3. §. 6. ^ dejeatone fincera mala efl aph. Z2. 7. Sic ubi
^quot;''''^^^ttoahgm, ubigraveolentia, porracea, nigra, excernun-
tur.nbsp;immodicae, DejeSiones fincera, nigra, fœtidx, fanguinis
^nbsp;copio-
-ocr page 10-copiofa excrctio. Singultus^ vamitust pracordtorum dolor, ßtir,
Dyfenteriam plerumque lethalem prasnundant, Tefte River io/»-«!*.
Ub. X. cap. VI. mali quoque ominis funt dejeftio valde glutinofa,
inftar placentae ductilis, purulenta, faniofa, grumis fplendentibus re-
ferta, fpumans, foetens, acore molefta, praflïna, aeruginolà, atra-
bilaria Aph.zz. (S i v, putrtda earuncuU 8c morticinius foetor, peffi-
ma Jph. 26. §. 4. à Caufa externa, quara interna facilius curatur. Pue-
ri 8c fenes faepius pereunt, quain in media setate conftituti : item ute-
rum gerenti in confiftente muliere, valde periculofa. A /c« etiam
periculum Judicatur, Tenuium enimInteftinorumulcera, Crafib-
rum ulceribus, difficiliuscurantur, tam ob multitudinem vaforum,
qaam quod Medicamenta per Anum inje£ta, vix eo pervenire pofliint.
'j ormina G continua fine ullis Induciis, aut cum Induciis fed majori
cura fsvitia repetentia, mala. Item fi fubito in totum ceffant Spbace-
lum portendunt ; notante D. Wedelte Djfentericoi, ejuibutfedn eruent*
ahfque doloribus erant, iUot levius tjuidem vtfot A^rotaffe, at agrotafe peffme,
amp; plerumque mortues. Dyfenteria à pituita falfa acidaque mala. Super-
venient lienoUi bona diciturnbsp;Seà non debet eaeßilong*aph.
45,§. vi,/î(7. Tow. i.p.^ôj.n.z^^. Longatnim Hydrofesaut Intefltnorum
levitates indueere poteft pereunt agri Aph. 4g. %.vi.ah injania bona Aph.
5.§. VII.
XIVquot;. Miffis ergo Theoreticis ad agenda accedimus. Quantum ita-
que ad Dyfenteriae curationem ex ante dictis, fatis patet, hancmul-»
tum variare ratione diverfarumnbsp;internarum externarumve,
nec non Diferentiarum rcfpeftu loci ^materia peccantis, morborum quos
infequitur, 8cc. quas in individuis accuratediftinguenda. In gene-
re autem hujus ut aliorum morborum medela tribus nititur Indication
nibus, quarum, i. éft Curatoria, hsec morbum ipfum refpicit, amp; jubet
vaforum apertorum occlufionem, amp; ulceris fi adfit mundationem »
cxGccacionem, incarnationem, amp; cicatrizationem. Ut autem hase
turc praîftari poffint. Succedit, 2. Prsfervatoria ; quîe corrigit Cau-
fas apertionis aut exulcerationis vi pollentes, humores fc. antea in
Caufis culpatos, non folum qmlitate fed quantitate, motu Sc/om pec-
cantes, alterando, attemperando, evacuando8cfluxum (utpluri-
mum aliunde ad inteftina^ fiftendo 8c inhibendo. 3-nbsp;quae fc-
mina, dolores, febrim, (itim \m^\zczb'ÛGm, aliaque fymptomata gra-
viora mitigando, vires bonas confervat, languidasrefocillat, erro-
xefque coaamiflbs corrigit. Sic ut tota curaconfiftet in humorum
peccan-
-ocr page 11-peccantiura quancitatis evacuatione, qualitatum corrcctione, ab in-
teftinis abfterßone, ejus fluxus praeventione, fymptomatum mitiga-
tione amp; ita varorum apcrtorum occlufione, ulceris fi adfit confolida*
tione, Sc fic Dyfenteriae curatione. Materia remediorum qua bis fatis-
fäcerepoflumus Indicationibus, ex tribus itidem fontibus CV«''?''« »
Pharmacia, ßcfM^deftimitur.
XV.nbsp;Chyrurgia V. 8. (qu£e potius prjefervationi quam curationi
conducit) nobis proponit, de qua authores multum Utigant, nos
autem Dyfenteriam per fe non indicare V. S. putamus, fed ratio-
ne Tymptotnatum Sc circumftantiarum; ideoque inprmcipio, con«
ftantibus viribus , urgente febri non maligna , magna humorum
ebullitione, doloreatroci, vigiliis, Juveniplethorico, fuppreflalan-
guinis, evacuatione, regione aerifque conftitutionefervida, V. S.
concedimus liberam, alias non. Ex eodem etiam fonte, Friütonn
partium externarum petuntur, quae caute adminiftratas, fc. loco
calido, frigus inter peragendum amp; poftea, cavendo, cum poros
apperiunt, amp; miafinata ad corporis fuperficiem allicunt, fuasmeren-^
tur laudes.
XVI.nbsp;Pharmacia varia nobis fuppetit remedia, prasdiétis Indica-
tionibus fatisfacientia, quse fere ad evacuantium aut alterantium Claf-
fem reduci pofliint, plerumque ab evacuatione initium fit. Sc quidem
per alvum ; acres enim biliofi pravique huraores, qui ad affeétam
ruunt partem, Mcdicamentisaliqualiterlaxantibuseducendi, Scne
fluxum fluxuiimplicemus, ea quas virtute leviteradftringendipredi-
ta funt adhibenda, Saepms autem repetendaerit evacuatio, eoquod
nova continuo fuggeratur vitiata materia, in quem finem optime
convenit Rhabarb: in fubflantia, cui pro re nata Macis Cinam : N. M.
Maftich. oc. Cancr. Nitr. 8cc. addi pofliint ; faWag'«« in infufo , ad-
ditis 8c aliis purgantibus Sc corre£toriis, de quibus vid. Riv. Semert.
Scc.quae pro variis circumftantiis repetenda Sc mutanda; interim vitan-
da acria amp; fortiora purgantia, qualia funt Diagridiata,SEc. Caute etiam
htec agenda fee. il ud Hip. aph. 24. §, i. Q29.§.1. Sempermemores
acidum hic ut plurimum peccare, quod non purgandum nifi corre«
â^am; item habita caufarum Sc fymptomatum ratione, ut in Dyfen-
teria Epidemica, ab Hypercatharfi, Contagio, cum febre ma igna
ubi purgatio vix convenir, fed ad fudorifera, prœcipitantia, imo opia-
ta rugiendum ; Quandoquidem etiam in omni fere Dyfenteria dolo-
res maxime urgent, fpiritus ferociunc, humores funt acres, amp; in
B %nbsp;pro-
-ocr page 12-progreflu vix autem in principio ulcus fieri pntarem, iüse Caufe, amp;nbsp;'
fymptomata urgentia, quas revera morbi funt, quibus curandis pro
bic, amp; nunc mcumbendum eft Medico , relpiciend^. Ergoqueea
qua: pluribus fcopis refpondeant optime mifcentur, £t propinantur.
Ita expertiiîîmus Lindanus Anodynum, amp; prœcipitans, cum pur-
ganti amp; leviter aftringenti conjungit v. g. Diafcord. Fracaß. à gß
ad 5:j. Rhabarb. fttlv. a^].adgß Lattd. opiatgr. i,autgr. ij. Syru^. de Roßs
fccfs S. Ad. F. Bolus, detur vefperi, amp; fi opus repetarur mane. U-
bi faburra in primis viis, prxmittenda enr purgatio, poft purgationem
optime datur Paregoncum, nee in maxim,normimhui ab opiatis, amp; Nar-
coticis, falfe Necroticis didis abftmendum, cumtotprsftantexem«nbsp;I
pla Dyfentenarum per fola opiata curatarum , fic Rw. Cent. i obf. 64.
amp; Cent. 2. obf quibus fudorifera, praecipitantia, aut fpecifica ap-
propriata, pofi'unt admifceri de quibus in fequentibus,
XVII. Intcrim Cl/ßeres lenientes, abflergentes, in principio injician-
tur; poftea veroglutinantes, adftringentes. Quandoque ea poflbnc
mifceri qux pluribus Indicationibus refpondeant, fic detergentibus le-
nientia, amp; glutinantia, imo adftringentia magis minus pro ratione In-
dicationum, amp; circumftantiarum redte adduntur ; prxcipue fi Tenef-
mus urgeat, aut colluvies morbofa in craflîs hxreat Inteftinis. Hoc
enim medicamentum Inteftina detergit, aciem particularum infeftan-
tium obtundir, acnmoniam acidam, falinamamp;c. mitigat, amp; quod
raaxime laudandam , integris ferme viribus ad partem afFeétam per-nbsp;/
venir ; horum ingredientia ubique extant apud Authores, qualia funr,
Herbue vulneraria, Plantag. Hyperic. Heder. Terreft. Verbafc. Pimpi^
Pyrol. Virg. aur. Pylofel. Sanicul. Rad. Confolid. maj. decoft. ex lade
vel folo, vel add. Vitel. ovor. vel mucilag. Sem. Pfillü, Cydon. vel
quae aliquo modo adfinngmt, ut Flor. Rof rubr. Biftort. Tormentil
vel abßergunt ut decoét. Hord, Furf. Tritic. cum Sacchar. aut Wel. ro-
fac. imo quandoque Beta, Parietar. Terebinth. Chymici nonnulli
ol. cerx ad gj. in Clyfteribus diflblvunc , eoque ventrem inungunc
notante Rtv. p. 687. his addantur Glutinantia ( vulgo dida) Gum.
Trag.Arab.Thus maftich amp;c. Ad Confoltdandum ^ detergendum P,alfam';
lulph. Terebinthinat. Anifat. Succinat. Hypericonat. ut amp; Balf Italic.'
non male in ufum revocantur ; amp; fi ulcus in tenuibus inießinis hxreat^.
per os exhibeantur. Cavendum tamen ne Inteftina nimium irrite-
aius, amp;fciendumadabftergendum majorem, adconfolidandummi-
norsaï
-ocr page 13-norem infufi menfuram requiri, nec ubi Tenefmus cum hiatu Anï ad-
eft, Clyfteres multum prodefle.
XVIl[. Ad «m«^«/« ufum quod fpeaat, maxima cum cautela
Ifta funt propmanda , ne maximam perturbationem fpiritibus jamfu-
rentibus, amp; fanguini nmimm ebullienti inducant, amp; materiam peccan-'
tem , exinferionbus ad fuperiora, retrahant. Si vero ab aflumptis
Dyfentena promanavit, amp; materia peccans adhuc in primis viish^
reat, Agcr ad vomitum prochvis fit, atque alise circumftantiœ con-
^rrant, limeticum mitiffimum, ut ol. amygd. cum Decod. Hord
quandoque aliis addita fuo tempore, amp;partitis
VICIOUS exhibita ratione habita circumftantiarum, caufarum, amp;c in
^Mw/Mvcro, Sc ahHypereatharfi, omiffis purgantibus fere fola pro-
lunt. Hxc enim non folummodo acrimoniam tempérant, fed etiam
luo modo évacuant, ergoque faburra humorum in primis viis vel non
data, aut fublata, in omni Dyfenteria conveniunt. Hue fpeétant
varia fimplida uti Angelica Contrayerv. Scordiam, Scabiof. item aa
Diaph. Menth. Fenic. Sal. Gard. amp;c. Terr. Lemn. Sigil. Antim.DiapIï'
oc. Gancr. Coral, lap. Bezoar. uterque, pulv. Bezoar. Bennert Tinft
pzoar. Spir. amp; hquor terr. Sigil. Aq. Theriac. Elix. P.P. pro fpecificis
habentur priap. Géti ; Tauri, Cerv. ad 5j in pulv. itetn C C c amp;
f. igne praep. ut amp; ejus gelatina. Ufiiea Cranii human, de cujus'arca-
nis contra quamcunque Hsmorragiam vid. Helmont. de maonct vnln
mr. ^ NobmjT. Boyle Phtlofoph. Experiment, fimiliter Hepl Viper
Gryltal. Stercuscanis oftacomedentis, Aq.Suberata,Uvs Ouercin ex
quibus vanae componi poflunt formule, fequentem laudat Ethmuile-
ïus pi^Decoft, Priap. Gerv. 9j. Syr. Gorall. Quere, f ij. 1. iii. Aq. Gi
nam. f j. M. pro Julepo, de quo Gapiat fubinde f iij. iiij. Diuretica etiam'
hic locum habent caute autem nimis calida adhibenda, ne alias malura
augeatur, fee. illud Ce/f lib. 4. Cap. 15-. urinam moveant, f, id con.
ficHtafmt j m altam partem humorem avertendo profmt : Si non [tint con fecté
'^f oxam augent. Itaque ntft in qmhmprompte tdfacere confmverunt, non funt
f^'b'rida. Optime etiam ar.//.« Praeceptor meus^tatem veneran.
aus nota vitqn^ contra dolorem, Ç,ttm, amp;c.prafcrtbHntHr, etiamDiure.
'»quot;»^'ß^ qmadlemendamacri.
^rttam, Çjactdnm tnfnngendnm dantnr talia e(fe, qmn qmd talia inter vnh
® 3nbsp;neraria ^
-ocr page 14-S4 DISPUTATIOMEDICÄ
turaria, amp; Ht finitma extent. Huic fcopo inferviunt Rad. Gram. Herb'
Capillar. Balfama fulph. prœdida, tpecies Diacumm. emulfiones femi-
num, 8caliaBezoardicismifcenda.nbsp;,nbsp;• -j
20. Correfta itaque qualitate, 8c evacuata quantitate matenae Ad-
ftringentia, Roborantia, Anodyna, Glutinantia, Confplidantia hic lo-
cum vendicant quandoquidem autem per totum morbi decurfum va-
ria pro variis gradibus, temporibus, amp; circumftantiis fecundum Indi-
cationes eltgenda, evacuantibus aliifque addenda, mifcenda, nos etiam
illa in prscedentibus (unde petenda) aliquoufque traélavimus. Hic
ergo pauca folummodo enumerabimus. Inter Adflringentia laudantur
Cydoneata, Rad. 8c fol. Plantag. Cort. Granat.ïo\. amp; fru£t. Quere. Ba-
Uufi. fl. Palm, chrifi. pulverifat. ex Aq. Chalib. vel propria fumpt. Cat-
techu, Tind. Mart.adftring. Syr. Myrtin. Specificum in hoc mor-
bo eft, TrageaGranorum Aaes.lcujusg^ si.N.M.tamundem, qui-
busmixtis, cum ovo parum cod. incorporentur K lorbenda exhi-
beantur , vel cum aq. Dyfenteric. q. f. mifceantur , hxc autem m
principio non funt adhibenda, quid enim hoc eflet nifi furem in tta-
)ulo claudere, de cujus confequentiis optime //»gt;. Tom.z. de f^tUe Jcut.
T. 5-4. w. 512. Lenientia amp; Anodyna funt jufcula finguia ol. Amygd. dulc.
Rofar. Adipet Gallin. Anferin. Hircin, additis aliis ex ante didis, Sc per os,
^el per anum adhibitis ; imo ipfa narcotica, Syr. Papav. err. Cap. 8c
Sem. Papav. alb. ut k ipfum Laudanum, 8c ex eo compofit. Mithridat.
Diafcord. Philonium, Pil. de Cynoglofs. mucilag. Sem. Succ. Papav.
err. Mandrag. dolorem leniendo Somnum conciliando , fluxum fi-
ftendo 8cc. magnam afFerrunt utilitatem. Cavendum tamen ne tonum
ventriculideftruantamp;c. Externa quoque Rtme^diaToprca congrua, in-
ternis fuppetias ferunt, quorum ingens farrago apud Sennert. amp; alios
extat, ad quos Leftorem ablego.
XXI. Ad Difttam quod attinet aer fit temperatus, abut qui facile
concoquatur,amp; bonum fanguinem producat. Jufcula Vervecma Gal-
linac. Agrimon. Plantag. Argentim. Ta\Ç Barhat. Hjperic. 8cc. alterata. ita
Decoét. ex omafis, pedibus 8c capit. vitulinis cum Samalo,Mace,Cinat».
amp;c. Gelatin.C. C. Raf.Ebor. 8c fimilibus. Lac. Bubui.Ca^rin.\n quo/î/»-
ces, ferrum, aurum, amp;c. ignita aliquoties extinfta funt. Pultis ex oryt^.
Amylum amp; farina in lade Decoa. cui Cort.Quere.See. poflunt addi.Pro
Potu vinum convenit rubellum adftringens cui add. Sacchar.rofatScc.
CimihietYimmTtntyMalvatieum cum Chalib. aut oc. Cancr. Vitentur
morda-
-ocr page 15-INAUGURALIS.
mordacia.acetofa, falfa.amp;c. ante in Caufisdi£ta. ExereitinmMetHf.
f«'vitentur, ^»/«iniperetar, .S«»»»«/concilietur, Animipertmbam.
»« ablcgentur. Verbo, habeatur ratio temperamenti, fanguinis, hu-
morum , tenaporis anni, Syroptomatum urgentium, circumftantia-
rum, amp; indicationum, amp;fic annuenteSummoNumine» feiixope-
rationi medicx refpondebit eventus; Tamen
Non eft m medico femper relevetur m lt;tger,
Inter (Um doüaplm v^let me mdum.
^nbsp;I.
TJfLcffs ut flur'mum mneß Caufafed ejfeBm
DyfenterU.
IX
'Mucus copofus qui dejicitur, mn efi Velamentum
Jnteßinorum, fed quid proâuâum ex Chyh»
Lympha, Spiritibus Cf c,'varie mixtis, mt^
tatis, corruptis,
Quandoque tamen non folummodo veUmentum,
fedCf partes intégrantes Inte^inorumexcerni
pofjmt Aph. 26.
Morhi
-ocr page 16-Morhl fmpUces in [peculatione ^ non autem in
fraxi repriuntur.
In morhis curandis medicament a non ad morhi dé-
finit ionem , fedad ^gri circum[lantias ac-
commodanda%
Ergo formuU potius ad leêum, quctm in mufao
componend^,nbsp;^
Narcotica non u[u, fed ahufupunt Ne erotica»