DISPUTATIO MEDICA

INAVGVRALIS
D E

CEPHALALGIA PARTICULARI,

Q^V A M,
DIVINO FAVENTE NUMINE,
Ex auBoritate CMagnifici ReBoris,

D. H E R M A N N 1 van HALEN,

S.S. Theologix Dodoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ Academiâ
Ultrajeâinâ Profèflbris Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefiâ Praeconis,
NEC NON
Amplißmi'^Senatfts Academici confenfu , Nobilißmaqm
Facultatis MEDIC e^ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS.
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Privilegüs
ritè , amp; légitimé confequendis,
Publico examini fubmittit

JOHANNES HENRICUS SOHLET, Lubec.

Ad dtem 24. Junii, horis locoque fo litis.

Trajecti ad Rhenum

Ex Officinâ F R~A NC 1 s A L m A , Academic:
Typographi , cb bc Lxxxix.

T U si.e I a

V) v ^^ VI \ •

- '

_ ; ^

^ • ■ -nbsp;r « '

}

PROOEMIUM.

FfeBus , quem Erudîtorm fultmtto
judiciis eoYuwque examirà ßßo, hujus
eß indolis , ut fuas fotijjinmm exer-
ce at vires in certa quadam capt is no-
\ßri farte \ licet ejus caufa non femper

^_. . - . ,r.;„,Ji nata in capite ipfo ,fed aliunde eo dedu-

Ba, aut per confenfum affeBum, uti mos infrà plurihus di-
cemus. Et vires ejus in délie at a ^^ admiranda capitiâ tex-
turafefe manifeßant Jatis, dolore femperimmani, nf ex-
cipere velis dolorem gravativum, fatis tamen mokßi^m, quo
etiam fapißme tentantur Mortales. Non folum autem in
ßuporem nos rapîunt certa periodus accurata f ape cir-
cumfcriptio doloris y ultrâ quos terminos non tranfgredi-
tur : Sed ingens etiam varietas Symptomatum haudraro
Medicum licet verfatißmum alias, eludit, ut, quid f en-
tiendum ßt dubitet. Hinc prafens affeBus jure appellari
poterit vreAu^çO®- ^ Protheo Chamisleofiteque mutahilior.
^am oh caufam haud inutile duxi, examivare aliquan-
tum accuratius hune hoßem quo eo felicius ejus inßdiis
occurrere poßmus. Implorans igitur primo Numen di-
vinum , ut henignißme hifce mets avmuat conatilus ,
^uo cédant apprimè in facrofanBa ac individus Trinita^
fis gloriam aternam, agrotantis auxilium fuave, pro-
priamque falutem jucundam.

A znbsp;DIS-

d e

Cephalalgia Particülari ^

I.

Omino aurem praEfentem Affeaum Cepha-
lalgiam,nbsp;yj^nbsp;quod eft'

fimul fiimtum Graïcisnbsp;, exprimens

dolorem capitis. Varié adhuc appellatur apud
Grascos; uti iJvvn »Xyn/jta., woV©-, adjeftâ
Temper unicuique voculâ t»?nbsp;; quem-

admodum etiam videre eft apud Sennert. de
Cap. amp; cerebri morb. l.i.p.m.g.S.i.c.z. Gallis
vocatur, de tête : Italis dolore di capo-, fin-
glis Griejf or dolour of the head.

Adjicio yoculam, particularem,. quod animus mihi tantùm eft
agere de iis Capitis doloribus qui in certa fiunt quâdam parte amp;
in certo capitis atere; non autem de iis, qui in toto oboriuntur
capite qui fiib Cephalalgia fimpliciter diftâ tantùm comprehendun-
tur. Unde etiam diverfa funt fortiti nomina fcilicet Hemtcrania,
Eterocrania, Clavus, Monopagia, dolor frontalis, dolor Syncipitis,
dolor Occipitis, 8c qui funt aut fixi, certamque obfervantes perio-.
dum, vel minus.

IL 'Hf^MfMvla. alias etiam appellatur, à Sennerto, 'H^MK/pa/fse-, fed
minùs ufitatè. 'iïf/,titpma, derivatur ab 'k^/, femi amp; tQ Kpaw« cal-
varia : quam appellationem etiam Latini retinent, dicentes Hemi-
crania, dolon qui eft in uno tantùm latere five fit in dextro, five fit
in finiftro, fcilicet qui eft in dimidietate Cranii: quod mecum vult
Lonicer. in Explicat. morb. dum dicit ; Hemicrania vocatur à di-
inidia cranii parte.

III. Notum eft, fi fceleton intueamur. Cranium mediante futu^..
ra/agittali in duas dividi partes, finiftram 8c dextram j amp; quando

in

in harum alterutra dolor , dicitur laborare Hemicraniâ ; ac homo
câ laborans, vocatur Hemicranicus. Non autem hoc ita accipien-
dum, quafi hxc appellatio defineret, fi dimidium Syneipitis vel oc-
cipitis etiam occupât aut fi oculum , aurem ejufdem lateris fimul
afficit, five nafum in äquales partes dividit.

Eterocrania unum idemque cum Hemicrania videtur, efife Are-
taco; uti ex ejus defcriptione patet, quam habet c.z. de caufis
amp; notis diuturnorum aflFe£tuum : tum, fi vi vocis infiftamus nihil
quoque videmus difFerentias. Gallis nuncupatur /a Migraine', quse
vox illis ctiam fignificat exiguum aliquod conchylium, quod mede-
rj dicitur Hemicraniae : \t^\\svtrol'EmigraneavelMagrana, vel do-
lore di capo da ma banda: Angl is the Megrtm.,

IV.nbsp;Notandum adhuc eft de H emicrania, quod quidem scgro hor-
ribilcs creet dolores, amp; ut plurimum ingentia Symptomata miratione
digna comitantia habeat ; fed folatium quod miferis reliquum, eft,
quod inducias dare foleat , nec nifi per intervalla repetere fuam
atrociam. Quod etiam annotatum legimus inter Petr. Sal. Div. An-
not. fuper Donat. Anton, ab Altomari c. ii. 8c ap. alios Pra£ticos
uti Carol, pifon. de ferofa Colluv. Sennert: de cap. Sc cerebr. morb,
quale quid cum illis annotarunt Maurit. Hoflfm. Sc Fafchius in
difp. quadam de fufïbcat. hyfter.

V.nbsp;Aliud Capitis doloris genus, quod jam fequitur, Clavus dici-
tua Hic autem dolor fixior eft Sc hseret tantum in certa aliqua ca-
pitis particula r interdum vix ciceris latitudinem xquat. qualem in
fupercilio notât Hugo Conf v.fol. j.ScPoterius inverticcobf Cent,
a^c.g. Tum Clavus etiam dicitur Duncan. Liddel in arte medica.
l.g.c. 7. quando fcilicet exigua capitis parsdolet; quôcum confen-
tit Roderic. Lufitan. de morb. mul. l.a.c. 7. Et dolor, qui ibihx-
retaltè infixus eft, nec,. faltem rariflimc, majus minufve occupât
fpatium ; fed eandem femper affligit particulam.

Clavi hyfterici etiam mentionem facit Th. Sydenh.in fua diflert.
Epiftol. de afFeftione hyfterica. Grxcis diciturnbsp;Eft quoque

Tuberculi genus in plantis digitifque pedum maximè , quod haud
pai'um incommodât ingreftum Clavus exprimitur Gallis un Çlou \ eer-,
te hoc genus capitis doloris haud malè ita vocatur, quoniam fic pun-
git ut quafi clavus ferreus infixus videatur : mecum confentit Lo-
nicer, in Explicat. morb. Fiunt etiam callofa qusdam in candido .

A . 3nbsp;oeuli

oculi tubercula, quae Clavi oculor. nominantur. PrsetercaClavus
eft veftiinenti genus veluti quibufdam Clavis aureisdiftinélum; cu-
jus mentionera faciunt Sueton Sc Ovid. Hic Capitis dolor Clavus
didus etiam nuncupatur Monopagia tefte Roderic, à Caftro de
morb. mulier. l.a c.y. Sed Duncano Lidd.l.:^. c. 7. in arte medica
exprimitur Homonopagia, per quod intelligit etiam ejufmodi dolo.
rem , qui in una parte altè infixus.

VI. Si vero dolor radices latius agit Sc accedit ad magni-
tudinem Sc figuram ovi alicujus , hujus vel illms avis , appella-
tur ovum : Hic dolor eandem quoque fixiracem uti Clavus, ob-
fervare foler. Non necefle eft indicare, quid dolor fyncipitis, oc-
cipitis five frontis fit, cum h£ec jam fatis per fe pateant.

VIL Verum enim vero Dolor , cum non nifi in partibus quàm
qu£B funt fenfu inftrudae, fieri poflit, mihi jam clarius explicare in-
cumbit, quid pars fenfibilisfit, quidhocfit, quod patiatur in capi-
tis dolore: nam hoc eflTe aliquid, quod organis fenfus inftruftum ne-
cefle eft.

VIII.nbsp;Examinabimus igituf quaenam partes fint fenfibilesScquse-
namminiis, obfervando ordinem, uti fefe primo in Anatome nobis
cfièrunt. Cutis primo adeft, quie eft in capite craflîflîma} non fen-
tit autem adeo acutè uti pericranium , in quo fsepe atrociflimi obo-
riuntur dolores.

IX.nbsp;Jam nobis fe exhibet Cranium, oflca aliqua fubftantia, con-
ftans ex duabus tabulis 6c ex pluribus partibus ob ejus futuras.
Hoc autem fenfu caret; dolores igitur adeô immanes in eo exiftere
nequeunt : ratione vero-fibrarum membranacearum per ejus futu-
ras exeuntium, dolor in hac vel illa regione futurarum percipi uti-
que poteft. Infuper oflibus denegatur fenfus. Et magni dolores
quibus vexantur ufque ad mifericordiam Podagrici Sc Arthritici,
non funt in oflibus, fed in membranis ea inveftientibus. Hinc A-
retEeus I.4.C. 12,. ubi traftat de Arthritide, inquit, magnum eft rai-
raculum non dolere ofla etiamfi quis illa fecet aut collidat. Ea de cau-
fa etiam oflTa in cariem abire, iliaque abradi, fecari urique poflunt
à Chirurgis. Et os-eowV©- qui Scorbuticis Sc lue venerea laboran-
tibus Sc ^uartanariis familiaris eflTe folet, fit ob oflium medullarum-
que tantùm membranam.

X.nbsp;Sub cranio tenditur membrana crafla, dura mater difta. Hçc

acutiflimi

acutifllmi eft fenftis, unde etiam interdum immaniter dolet j Cra-
nium interius ubique fuccmgit, ubique etiam ejus finus amp; cavita-
tes comitatur. Conftituit quoque varios finus , qui dicuntur late-
rales amp; unus longitudinalis, in quibus faepiffimè dolor haeret. Hic
longitudinalis dicitur à figura, falciformis: profundè autem defcendit,
cerebrumque in finiftram dextramqne partem dividit. Cerebellum
à cerebro hxc quoque diftinguit membrana: cum cranii bafi firmi-
ter cobapret, fupcriùs autem per fibras amp; vafa cum amp;tu?is cranii.

XI.nbsp;Hanc fequitur alia membrana, pia mater difta: fenfus au-
tem acutifllmi eft, mollioris tamen amp; tenuioris fubftantiiE, proximo
cerebrum cerebellumque ambit, ubique fefe infmuans in anfraftus
cerebri, illofque comitatur amp; hinc inde plexus varii eflTormati à va-
fis fanguineis inter fe diftinftis ab illa membrana fuftentantur :
Wharton, in fua Adcnograph. c.24.inquit, crcdibileeft hos plexus
habere nervofas nonnullas fibras, quamvis ob exilitatem ccrni ne-
queant. Valà fanguinea mediante hac membranâ per cerebrum de-
ducuntur. Omnes partes cerebri cerebellique uti funt ventriculi,
nates amp; teftes, glandula pinealis, glandula pituitariaamp;c. abhacte-
nui membrana inveftiuntur. Sic Glafer. in tr. de Cerebro c. i. de-
monftravit in Anatome aliqua Anno 1675. teftes amp; nates hac tenui
membranâ obvolvi : 6c fecundum Olhafium vafa 6c ventriculi abilU'
etiam inveftiuntur, quod quoque volunt Bauh. amp;Diemerbr.

XII.nbsp;In his itaque partibus tali membranâ comitatis crudeles hae-
rere poflunt dolores. Exquifitioris tamen fenfus habetur membra-
na tenuis altera illâ dura, quoniam ei fpiritus animales ob viciniam
cerebri , ex eo copiofius impertiuiuur , uti Glafer. tr. de Cerebr.
vult.

Xllt. Qiiid jam fentiendum fit de Cerebro amp; cerebello etiam vi-
dendum eft: Tota hujus ac illius fubftantia tam corticalis quàmme-
dullaris, quoniam cum hifce membranis nil fimile habet amp; totocae-
lo ab illis differt, omnis fenftis utrique etiam denegatur meritô.
Hinc M^ntanus in Medicin. p. i. c. 17 dicit, Cerebrum non fentit.
Fernel. Phyfiol.1. I.e. lo.inquit, cerebrum fenfu caret. Tum nul-
nervi cerebrum penetrant, etiamfi omnes ab eodem originem trahant:
Teftib. Wharton, in Adenogr. c. g. 8c Th. Bartol. in Anatom. 1.5. c. 5.
Quam ob caufam Abfceflus cerebri non funt cum intenfo cap. dolo-
re fed potius gravativo 6c cum propenfîone in fomnum. Chirurgi

etiara

etiam aliquàm partem Cerebri fine fenfii doloris eximere pofiunt
Exulcerantur interdum externis vulneribus corticales glandule ce-
rebri amp; mfignes exfijrgunt excrefcentise quse à fimilitudine fungi
appellantur, uti habet Malpigh. in Exercit. de ftruftur. vifcer. cT.
hie autem excrefcentiaemordicantibusraedicara. fine omni fenfu ab!
fumuntur,

XIV.nbsp;Videmus igitur quid fit , quod adeo acute fentiat in cap.
dolore, amp; ubi hagrere queant hi atrociflTimi dolores. Membranas
efle, audivifhs: Hmc etiam palpebrx, quoniam membranâ à pe-
ncramo orta mrtrufts, amp; orbita oculi ab eodem fuccinûa fxpe do-
lor ibi fentitur. Oculi cur Ixpiflîmè in confenfum rap,antur, etiam
latis patet, quoniam duabus omnino cerebri membranis mvolvun-

fic dura oculi Tunica eft a dura inatre : tunica xopoetJ'it
dióta à pia matre inveftitur ; Retina etiam obvolvitur tenui mem-
branâ.nbsp;quot;quot;

XV.nbsp;Sed quid propriè fit quod adeo acutè hafce fentire faciat
membranas, valde intricatum eft. EruditiflTima etiam ingénia for.
midant luas hic explorare vires. Nam Malpighii papillx pyrami-
dales quas m cute tanquam organa 'taftus finxir in his membranis
tam minus quam m cute rem ablblvunt. Tum Anatomicorum ne-
mo hucufque oftendit papillas cjufmodi in membranis , amp; tamea
nihil magis in toto noftro fentit corpore, quam membranx. Sic
vilcera quoniam ex membranis conftant, valde dolent fxpiflime-fic
dolent Nephnticis Renes, ScCalculofisuretheresacvefica: ficcon-
queruntur de fummo dolore in latere Pleuritici : fic vociferantur
lodagrici.ac Arthntici ob ingentes cruciatus in penoftioexiftentes:
lie etiam oculi ipfi ac aures mternx non ob papil as pyramidales do-
lent, fed ob tunicas amp; membranas tantiim.

XVr. Membranx funt igitur qux ita dolent in noftro afFedu : ad
adimplendum autem Organum tadus neceflfarii funt fpiritus anima-
les ut redè ftatuit ßarbett.in Anatom, pradic.c. 6. cum Glafler.tr.
de cerebro Lowerus etiam fatis demonftravit ligatô nervo aut eô
diflefto nec motum nec tadlum fieri polFe. His vero membranis
non deficere poflünt fpiritus animales quoniam illorum ofiicinam
m quo elaborantur ipfi, omnino proxime ambiunt prxtereà ut fen-
lus hat perfeftus, necefle etiam eft influât fanguis ; nec hx mem-
branx eo deftituuntur. Arbitror jam darum eflealiquô modo quare

membra-

membranse adeo acute fentiant, amp; Cartefii fententiam omnino effe
rejiciendam, ubi ftatuit, membranas qux tegunt nervös partes,
non magis effe fenfus ac taftus organa, quam chirothec£e quibus cor-
pus contreâramus.

XVII. Dolores qui has membranas frequentiffimè impetunt va-
riant fitu, ratione vehementis, temporum, durationis , ac cau-
farum : alu funtfixi, aliiinconftantes, alii certum tempus obfervant,
all! minus, alii funt per Su^^-aW»-, alii pernbsp;; qua; omnia

ex fequentibus fatis elucelcent.

quotidiana fatis teftatur. Capitis hofce dolo-
res Protheo mutabiliores effe : fic aliqui tanti:im funt cum appetitu
dejefto, fine ullo tumore vel rubore, amp; fine omni febre, cum do-
lore autem futuras Coronalis, qualem obfervavitBorell. in quadam
puell. obf 58. c.i. Alii autem invadunt cum febre ardente, naufeâ,
rigore, vigiliis amp; cum anxietate fumma: interdum funt gravativi
tantum : nonnunquam veroacerbiflBmi; interdum dolor eft profer-
pens Tulp. obf 53 lib. i. Aliqui conqueruntur de lancinante dolore:
Aliquos vexat cum frigoris fenfu, adeout interdum nequidemignis
aétualis admotione fe comburi fentiant, uti Binningerus in fuis ob-
feruat : habet. Alios vexat Capitis dolor cum manifefto fenfu caloris
Tulp. obf 32. 1.1. Nonnunquam dolor eft acutus circa frontem ut
puella quasdatii cultrô fibi caput dividi frequenter poftularet.

Ahquibus videtur non fecus ac fi virgis eô in loco csfi eflent: aliis
xftuofus inftaHaquaebullientis : nonnullis pungitivus vel tenfivus vel
mordens , vel dilacerans videtur. Quidam perpetuo icalptu ca-
put dilacerarc irnpelluntur Bonet. de abdit. morb caufis c. i. Ca-
piUiinterd. inverti nequeunt fine ingenti dolore. Nonnunquam,
quotiefcunque gravior paroxyfmus adeft, pili capitis, verticis po-
tiflîmùm enguiuur amp; pernotabile tempus eredi manent, quod CI.
Meib. obfervavit in Matrona quadam. Nonnulli prgcnimio dolore
ejulant, vocifcrantur, caput ambabus manibus fibi comprimi rogant,
dicentçfque fe fentire poffe quomodo materia aliqua intus lub cra-
nio pro vario fitu capitis hue vel illuc impellatur. In quodam qui in
Syncipite dolore graviffimo divexabatur, omnes dentes excidiffeob-
lervavit Fernel. 1. de lue venerea c.6.

Hemicranicis faspe graves convulfiones cum Febribus fu-
pervenmut Tulp.l. i.obf.z. Et Hemicrania cum conyulfivis f«vif-

Bnbsp;que

que admodum tum lumborum tum totius abdominis cruciatibus
commutavit, uti ap. Car. Pifon. legere eft, Hemicranicis etiam vel
Eterocranicis nervi faepe diftenduntur , fades obtorquetur , otuli
vel contenti inftar cornu rigidi funt , vel hue atque illuc interius
convelluntur ac vertiginofè agitantur , in ipfifque dolor profundus
ufque ad intimas tunicas defcendit, fudor immodicus effluit, naufea
amp; vomitus bihofus comitantur : homo confiftere nequit, fed inter-
ram delabitur, animi pendent : vitam aegrè ferunt, fugiunt etiam
quodammodo lucem, tenebraeque his aegritudinem folantur ; alia
plura fympt. narrat Aret^us 1. 5. c. z. de notis amp; caufis afîeéluum
diuturnorum.

XX.nbsp;Dolor capitis, interdum fub aeftatis initium invadit, cotti-
die difccdens ftatis horis revolvitur , certumque fuum tempus ob-
fervat. Tulp.obf 13. 1.1. Aliquando capitis dolor eft reciprocus Sc
à capite in pedem amp; à pede identidem ad cerebrum revolvitur.
Tulp. obf 53.1.1.nbsp;.nbsp;.

XXI.nbsp;Supercilia faspefunt rigida,tument,rubent, interdum etiam
fine omni rubedine : ad dimidium ufque claudunt oculum : omnia
geminata vident; ne minimam quidem offienfamincubiculo patiun-
tur: interdum etiam , omnes partes ejufdem lateris affefti, uti auris
oculus ad dimidietatem nafi ufque tantum dolent, latere akerô op-
timè fanô : quofdara invadit dolor cum horripilatione quadam le-
vi, deinde fiibfequente magna in fanguine ebul itione: fsepius etiam
invadit cum laflitudine omnium membrorum. Haudraro non olfa-
ciunt, nec guftant, vita ipfis invifa eft, mortemque difcupiunt: hinc
faepe adeo inpatientes funt , ut caput tempore paroxyfmi in parie-
tem pluries impingant, pugnifque vehementer impetant ut obfer-
vavit Poter. C. 3. c. 3.

XXII. Haud pauci Capitis dolores funt cum magno tumore ,
dentefque faepè una dolent. Quidam dolor interdum eft cum ifchu-
ria quale quid obfervavit Bonet. c. 75. de abdit. morb. caufis.
Quidam maximô cum bulimo ac ingenti oris ventriculi morfu, qui
fi ftatim demulcebatur cibo aliquo aftumtô, aut ficu una tantùin Co-
rnelia, aut medicamento certo aliquo haufto, fiepiffitne impedieba-
tur paroxyfmus, qui alias maximos cruciatus parere folebat : fin ve-
ro hoc negligebatur , omnia fymptomata magis magifque increfce-
bant j cum animi pendentiâ quidem kvi fed magna ebullitione fan-
guinis

guinisinfequentei quod ipfe haud femel in quadam Heniicranica ob-

iervavi.nbsp;...

XXIII.nbsp;Inter medics cruciatusfaepiffimein capitis dolore particu-
lari multùm feri flavi amp; tenuis naribus effluxit, Th. Willis, Anat.
cerebr. c.ia. Auris aliquibus manavit Ballon. Epidem amp; Ephemeiquot;,
l.i.p.z/o. Exutriufque interdum ocuh angulis materia acris ftilla^
vit Fernel. L de lue venerea, c. 6.

XXIV.nbsp;Sed quis poteft enarrare omnia fymptomata, quas cum
Capitis dolore particulari faepe conjunfta videmus? Nonne illava-
riare utique poflunt pro diverfitate fubjeftorum ac caufarum? Cau-
farum inprimis ingentem eflfe vari etat em, quis dubitat? Harum au-
tem indagationem eflquot;e difficillimam nemo non fatebitur : Et in il-
larum notitia cardinem totiuscurationis verfari nullus non affirmabit:
Hinc Virgil, optimè : Felix qui poterit rerum cognofcere caufas,

XXV.nbsp;Veritas autem caufarum nunqüam melius aflFulgcre nobis
poteft, quam per Anatomen eorum , qui ejufmodi capitis dolore,
de quo nos hîc traétamus extinfti fuerunt : Et hoc modô deinde
nobis faciliora erunt explicatu omnia.

XXVI.nbsp;Sic Th. Willis ante anatomen difficile erat diftu, quomo-
do Hemicrania finiftri lateris in viro adhuc vivente fieref, poft eam
vero deprehenâ Carotide dextra intrà cranium oflTeâ, aut potius la-
pideâ , facilius id quoque explicate poterat, Tr. de cerebr, Ana-
tom. c. 7.

XXVII.nbsp;Lapidefcere autem vel oflefcere aliquid in corpore noftro
pofife , alii etiam Auftores teftantur : fic legimus ap. Deufing.
de fœtu Muffipontano , qui extra uterum in abdomine matris
repertus , in lapideam omnio materiam abierat : fic de Schirris in-
terdum lapidefcentibus loquuntur Chirurgi, Tulp. l. 5. obf 9. mentio-
nem facit Turundse intrà corpus lapidefcentis. De calculo Renum
amp; veficK res notiflima eft. Arteriae carotides aeque uti cartilagines in
oflcam fubftantiam facile abire poflunt: Tùm Regnende Graaf in
Mifcellaneis curiofis quoquenotatarterias Carotides aliquando plané
induratas fuifle. Et fenes, quod incurviincedant,necdorfumfleâ:e-
re Uti juvenes, queant, fit ob Cartilagines, inter vertebras, mter-
cedentes, abeuntes in oflTeam fubftantiam , uti iis notum qui fenes
lêcuerunt.

XXVIII.

XXVIII. Membranas cerebri faepè a naturali ftatu receflifle etiam
Anatorae docet : fic P. Pawius obf! Anatom. 8. annotat duram ma-
trem aliquot locis in occipite ubi dolor in vita erat^ exaefam fuÜTe.
Rhod.Cent. i.obC obfervata fuifle dicit in dura membrana, pi|,
illaefâ, tria gummata Candida in ruftico lue venereo detento-. Ssepius
membranse coalitx inter fe funt repertas , imprimis in Scorbuticis,
amp; lue venerea detentis quale quid obfervavit Th. Willis Tr. de
Scorb.c.4. Ejufdem coalitionis juxta finumlongitudinalem ubi etiam
dolor tantum erat, mentionem facit idem Auftor in Anatom. Cere-
br. c. 9. addit quoque vaforum ofcula hic penitus obfervata fuiflb obfe-
rata,ut fanguini licet plurimum ebullienti, in finum propinquum nul-
lus aditus relinqueretur. Obfervantur interdum vafa meningum fan-
guine nimiô turgentia. Willis Anatom.Cerebr.c.8. viditmembranam
à flatu diftentiam ; ipla autem diflTeââ fine lympha: efFufione tumor
illico fubfidebat. In aliis reperta eft lapidea aliqua fubftantia menin-
gi adnata. Sub medio oflls fyncipitisulque ad os temporis extenfum
vidit llmerus ulcus oblongum cum fanie crafla 6c multùm flava.

XXIX.nbsp;Reliquat infuper partes capitis vitiatae funt deprehenfse : fic
obfervati funt ventriculi cerebri pleni feri limpidiflâmi ; cujus uncias
XII. inventricuhs anterioribus invenit llmerus. Plexus choroidxus
nonnunquam fuit deprehenfus arrofus amp; putrefadus. In quadam
Matrona Nobili, qux erat Hemicranica, amp; dolorem iêntiebat in to-
ta capitis parte antica 6c finiftra, inventum eft multùm aqux flave-
fcentis mediocriter falitx in fingulis cavitatibus durx matris intra
cranium tàm anticis, quam pofticis. In alio circa tempus poft mortem
cxigua puris quantitas in ea regioneubi dolor erat fub cranio reper-
ta eft ; in cerebri autem penetralibus abfceflus erat, à quo cre-
dibile manaflTe faniem tam faavi doloris. Interdum eft repertus in ce-
rebri fubftantia tumor quidam callofus; qualem invenit prope me-
ninges Jac. Fontan. Medic, praft.l. i. c. 3. in cadaverequod fecuitin
Xenodochio Aquenfi.

XXX.nbsp;Apud G.Ballon. Paradig. 19. legimus in cadavere quodam
repertum efle vermem, inter Calvariam 6cpiam a^atrem fitum:iE.ger
autem conquerebatur cum adhuc viveret, de dolore capitis inplaca-
bili circa futuram coronalem. Gefnerus lib. f. Hiftor. Animal, uti 6c
Hollerius 1.1. de morb. int. c. i. affirmant fcorpiones in cerebro fuiffe
repertos, qui vehementis capitis doloris caufae fuerunt, 6c mortem

denique

deniquè attulerunt. Vcrmiculos cirea nates 8c tertii ventriculi cere-
bri collem amp;convallem repertos fuifle, videre eft ap. Rolfinc. inDifl
fertat. Anatom. 1.1.C'13. Myriades etiam pediculorum fub pericra-
nio amp; in ejus meditullio deprehenfae funt. In illorum capite qui
febb. Ungaricis extinfti fuerunt, etiam reperti funt vermes. Re-
perta eft interdum in iifdem , non folum magna faediffimiexcrementi
pus referentis copia; fed 8c cimicum aliorum vermiculorum multi-
tude. In cavitate frontis fçpe etiam vermis deprehenfus. Non autem
necefle eft femper generentur in cerebro; fed etiam extrinfecus per
aures amp; nares dormientibus irrepere poflTunt.

XXXI.nbsp;Nonnunquam caufa doloris non reperitur in parte do-
lente, fed in altera, qu£e eft fine dolore. Sic mulier qusdam con-
tinua dextri lateris Hemicrania diu amp; acerbiflimèaftligebatur ; poft
mortem autem crebrum fuit inventum in finiftro latere corruptum ,
ichoreamp;fanierefertum, quod habet H. Saxon, pr^l. praft. p. i.e. i,

XXXII.nbsp;Caufa doloris non femper in capite genita eft ; fed eo
aliunde fsepius deducitur: ficde vermibusextrinlecus ad caput per-
reptantibus modo diftum eft: tum materia purulenta poft; mortem
in capite deprehenfa, fa:pè eo dedufta eft in pleuritide amp; peripneu-
monia à pleural pulmonibus.

XXXIII.nbsp;Leonh. Botall. de lue venerea c. 16. dicit repertum fu-
iffe in quodam » qui in vita femper conqueftus erat de dolore gra-
vativo circa fynciput amp; tempora, cranium ad coronalis 8c fagitta-
tis CommiflTurœ regionem fphacelatum putridumquè Coronati Re-
gii latitudine : Cranio vero aperto ftatim profluxifle tum per
oflîs aperturam, tum per aures 8c nares, ichorem putrilaginofum in-
ftar aquae , fuligine fumarii 8c crocô afperfae : membranx putrid«
etiam erant , quae folo ta6tu facilè rumpebantur : corruptum 8ç
cerebrum 8c nervi optici.

XXXIV.nbsp;Nonnulli Audorum etiam mentionem faciunt doloris
cap. à carie oflîs oborti ; uti Rhod. Obf.74. C. 1. Rolfinc. tr. de dolor,
cap. Barthol. Hift- 8. C.yi. Notandum eft autem quod fuprà dixi,
cranium haud dolere pofl*e, nifi fimul quoquè afiiciantur membra-
ne per id exeuntes. Quomodo vero purulenta materia intra illas
duas cranii tabulas generari queat, quse deinde exfudat , 8c mem-
branas afScit, docet fatis luculenter Hipp. 11. de vulner. cap. In-
tra has duas cranii laminas gigni poffe abfceffum quoddam ge-

B 3nbsp;nus

nus vocatura Meliceris , docet Rolfinc. Tr. de dolor, cap. Idem
obfervavit quoquè has tabulas interdum à fe invicem difcederemul-
tum amp; ita premere meningem.

XXXV.nbsp;Obfervatum fuit faspius poft i6tum aut cafum dolorem
particularem ortum ob depreflum cranium £c introceffionem par-
ticulae cranii meningem prementis amp; porrô per confequens vafa
fanguinis. In cavitate frontis faepe deprehenfus abfcefllis.

XXXVI.nbsp;Abfceflus fxpe quoquè in cerebro funt reperti. Quidam
Auétorum dicunt cerebrum efle liberum ab Abfceflibus : praefertim
intuentes illud , deprehendunt eflè plane diverfïe fubftantis amp; ob
vaforum paucitatem dificrre ab aliis partibus in quibus frequenter
contingunt Abfceflus : aut exinde fortaflis eft, quod legant apud
Platerum in quxft. phyfiol. ftatuentem cerebrum frigidius efle re-
liquis vifceribus. Experientia tamen nos docet id haud impoflîbile
effe, amp; quotidie fieri. Joh. Bapt. Montanus nobis adftipulatur, di-
cens, cerebrum etiam abfceflTus pati poteft. Et in penetralibus cere-
bri abfceflÀim fuifledeprehenfum, fuprà jam diximus. Hoc autem
certum eft, ibi fieri frequentius in cerebro Abfceflus, ubi vafa funt
copiofiora; hinc inplexu choroidœo fsepe obfervantur. Loquuntur
etiam Auctores de Abfceffibus repcrtis in Rete mirabili, natibus,
infundibulo cerebri inhsrentibus Sc in proceflîbus mammillaribus.

XXXVII.nbsp;Abfcefllis autem variant inpr. fitu magnitudine amp; ma-
teria , quam continent : fic aliqui non excedunt magnitudinem
fabae, quidam vero magnara cerebri partem occupant •• Alii in fe
continent materiam mere purulenttiam, aut materiam aliquam icho-
rofam, faniofam , vel ferofâ materia limpidaac copiofa fcatent 8cc.
Alii folliculo includuntur , nonnulli vero minus. Priores fi intra
cranium ac duram meningem , vocantur à Bootio vomicx hypo-
craniae: Qui vero intrà duas illas membranas 5cinter has, accere-
brum , vomicae tantum. Abfceflus autem qui folliculo includitur
emiflis quoquè quibufdam filamentis meningi faepe alligatur, efficit
in eo latere in quo confiftit , jugem cujufdam ponderis fenfum ac
moleftifiimum dolorem à compreflione fc. ac diftenfione meningis,
vid.Boot.deoftea.omiflT. c z.

XXXVIII.nbsp;Quid propriè fit Folliculus 8c unde generetur valde
adhuc difputatur. Aliqui dicunt nihil aliud efle quàm pus, quod
vetuftate temporis callum contraxit, uti vult Fern, pathol. i. 7. c. 7.

Hoc

Hoc non eft adeo abfonum, quoniam pus, poftquàm in finu aliquo
diuhsfit, latera ejus obdureft:ere amp; callefcere videmus. Qiiidam
dicunt generari inftinftu opificis S. Creatoris , utpote qui voluerit
materiam aliquam extraneam fuis includi terminis. Sed hoc Argu-
mentum non procedit ; videmus multosaliosmagnos abfceflus fine
omni folliculo , fine omni membrana eflTe. Aquapend. nitititur hoc
decidere, qui videatur in fua Chirurg. Bootius de Affeâri. omifl'. inge-
niofè explicat Folliculor. générât, ad quem ablego Leótorem.

XXXIX. Lapides reperti ftint faepe in interno capite : fic lapis ex
gypfea materia concretus in pofteriori parte capitis inter duram Sc
piam matrem deprehenfus, Hild. C. i.obf 11. Lapides in cap. ge-
neratos fuifle notant ahi AuCtoresKentm. Holler. amp; Bonetus.

XL, Obfervati funt magni capitis dolores in iis qui habuerunt
cranium craflum atquè fine futuris. Plater, obf. lib. 2. aut nimis arc-
tas futuras Columb. Anat. 1.1. 0.5-. Qui utique fieri poflunt quo-
niam vapores Se excrementa qu^ continue fanguis amp; cerebrum de-
mittunt, haud exhalare queunt, fed intrà Calvariam concludun-
tur, unde neceflTe eft magna in capite fiat perturbatio. Nec audien-
dus eft Celfus qui 1.8. c. i. caput fine futuris firmiflimum atquè à
dolore tutiflîmum ftatuit. Tum Fabr. Hild. diflTecuit quoddam
cadaver humanum, cujus cranium in vertice vix papyrum craflkie
îequabat, ubiquè inftar ofllîs cribrofi perforatum, cutis quae extra
cranium fpiraculum feu caminum illum cooperiebat, flavens fuit;
Hujus autem caput vix unquam dum adhuc viveret, dolore afFeftum
fuifl'c exiftimat. Poflem etiam multa exempla enarrare eorum, qui
aliqualem dehifcentiam futurarum femper habent, necullôferè do-
lore tentati fuere. Quod fi autem futurx à fe invicem difcedant
certô tantum tempore, quando fc.fanguis nimisseftuat aut ebullit,.
qui vafa meningum nimis diftendit, utiquè dolor exiftere poteft ; quod
etiam ab humore ferofo valde copiofo fieri probabile eft. Hoc enim
modo difcedentibus. fc. à fe invicem futuris, membrana, quoniam
cum cranio connexionem habet, etiam diftenditur admodum quod
Ane dolore fieri haud poteft. Et ejufmodi futurarum difceflîlones.
paffim leguntur ap. Auftores un Hild. c. i. obf i. Boot, de affeft.
omifl: c. 4, Fr. Joel, praft. I.9. S.2. c. 5. Sennèrt. praft, 1. i, c.21.
Carol, pifon. de feros. Coll. Th. BartholC. v. Hift.9i.

XLI.Porroinventum eft per AnatomenCerebellum cerebro mollius

in

in iis qui continuo dolore cap. in occipitiolaborarunt: in aliis verô a-
ridum 6c friabile, Riolan, Anthropol. i. 6. c.2. In quodani , qui
per triennium conqueftus fuerat de dolore in occipite , ipfa cere-
belli fubftantia flaccida omnino molliorquè multo quàm cerebri
fubftantia reperta eft: dicente id P.Pawio obf Anat.vi ii,

XLII. Videraus itaquè extot obfervat.quid requiri ut fiat dolor fixus
amp; continuus in hac vel illa parte tantum capitis: neceflum fcihceteft
in certa quadam regione fenfibili capitis hasreat aliquod heterogene-
um , uti tumor quidam callofus, humores glutinofiScacres, puru-
lenti, faniofi, abfceftus, particula cranii abfcefTa, flatus, lapilli,
vermes,ferum copiofum ; fiveadfit nimia vaforum repletio 6cc. quse
crania meninges cerebri afficiunt vel premendô , vel diftendendo,
vel vellicandô.

XLIII. Haud infrequenter vero haec vel illa pars capitis fine ulla
tali heterogenea ac evidenti materia valde dolet ob contraCtam tan-
tum aliquam difpofitioneni, quae qualis fit , fenfu fxpius deprehendi
nequit •• quomodo autem illa fieri queat tamen docent Au6tores.
Sic fucceftü temporis pars quaedam certa fenfibilis fieri poteft amp; ma-
nere ob intemperiem, qu£e haud olim in ea erat, 8c quç jam cauiata
fuit ab iótu , contufione , ulcere , fcabie maligna , abfceflii ; aut
Topicis malè applicatis qux efte poftunt vel nimis frigida vel nimis
calida, aut narcotica intempeftivè adhibita: amp; quod ab hifce pars
fxpe calore fuo naturali deprivetur , reélè monet D. Danckwart.
c. 5. Tr. de Podagra. Imbecillis quoquè redditur poft diuturnos
morbos 6c luem veneream, vel hxreditarió efle poteft , uti vult
Platerus. Roderic, à Caftro dicit, föeminas fxpiflïmè calorem ha-
bitualem 6c ficcitatem in capite contrahere ab ufu fortioris lixivii ,
quo ad decorandos capillos fine deleftu uti folent. 1. de morb. mul.
1.2. c. 7. fiveiftapars magisaeriexpofita fuit, aut à combuftione de-
bilitata.

XLIV. Porro hxc pars , cujus temperies multum Ixfa amp; cujus
calor nativus debilitatus, leviflfimâ quâvis data occafione , etiam
dolere poteft. Tum obfervamus in iis partibus, quibus fontanellx
inuft^ fuerunt, deinde fluere femper aliquid ad illas partes: fic pars
ahquaabfceflii femel tentata facilè iterum afticitur: amp; hoe fit, quia
pars lila amifit juftum 8c naturalem calorem, 8c quia quxdam vafa du-
rante abfceflu funt erofa, quxdam obftruda , quxdara coalita ite-

rum

rum, unde tunc non Ita hberè, fanguis, uticonfueveratanteà, ver-
fus partem ferri poteft. Et pars qux femel debilitata, magis fluxi-
oni obnoxia cft, quam altera uti Fernel. reftè pathol. 1.1. c. az. habet.
Infuper ejufmodi pars intemperata maximè fenfibilis eft , quando
magnxin aere fiunt mutationes, qux partem ejufmodi vel fimpli.
citer alterant certo modo, aut prius fanguinem, fcilicet illum fermen-
tando, quod vere inpr. amp; autumno fieri folet,

XLV. Si examinemus reliquas caufas capitis dolorem inducen-
tes, termequamplurimasreperiemushujus indolis eftTe, ut paroxyf-
mum répétant fermentando ac ebulliendô fanguinem. Necefle eft au-
tem pars quxdam certa capitis fit hoc vel illô modo prius debilitata, uti
jam di6tum. Ad Examen trutinx revoca modo vapores in aere hx-
rentes five fint foetidi, five grati uti fl. lil. alb. aut odor balfamorum
fragrantium , aut croci , quale quid obfervavit Maurit. HoflFm.
penfita cibum potum quoad quantitat. amp; qualitatem. De motuni-
mio, potu multo vini generofi vel fp. vini aromatibus, animi affedibus
uti amp; de vigihis nimiis res fine dnbio eft. Quid non defignat tranfpi-
ratio prohibita? Quid non evacuationes confuetx fuppreflx fi ni-
mirum nienfes in fœminus, hxmorrhoides in viris fubfiftant. Hx-
morrhogiam incautè fuppreflam fonticulumocclufum amp; diuturna ul-
céra confolidataamp;c. haud parum fanguinem ebullire poflè, ut exin-
de inplacabiles in hac vel il a regione capitis oboriantur dolores, fa-
tis experientia quotidiana docet.

,nbsp;Sanguis vero facilius ebullire poteft:, fi conftitutio adefl:

bihofa m fubjeûo , uti Binninger. habet obf 46. C. iij. nam bihs
maximè fanguinem rarefacit Wedel, de medicam. Facult. 1. i. S. 3.
c.v.inpnmis fi fanguis multo fero abundat ; hoc enim fecundum Pi-
fonem facile ad ebullitionem eft difpofitum , amp; fuâ natura furfum
potius, quam locum declivem afFeftat: Et alio loco inquit fervorem
identidem inducit quia (anguni non nifi imperfeftè mifceturamp;con-
funditur. Egomet ipfe fréquentés vidi Hemicranias fuam debentes
ferofo fanguini facile ebullenti, originem.

. XLVII. Cum aliis quoquè morbis qui à nimia ebullitione fangui-
nis fiunt, paroxyfmumrepeti videmus: Sic Catarrhofi de capitis do-
101^ inpnmis in fronte fatis conqueruntur. Cum febre etiam fx-

pitumc revolvitur Capitis dolor particularis : Hinc Fernel, pathol.
I.4.C.19.

vetus dolor in partè aliqua vitiofà quafi fopitus atque con-

Cnbsp;quiefcens

quicfcenshumore Irritatô exafperatur cutnfebre. Peripncutnoniacis
laspe etiara graviter caput dolet amp;c.

XLVIII. Omninöjam fumperfuafus Unicuiquebas caufas exatni-
naturo 6c reliquas, qu« haud enarravi, fatis patere, eas non nififer-
mentando ac ebulliendo fanguinem paroxyfmum inchoare. Videor
etiam fatis una oftendifle quomodoCapitis dolor particularis elle queat
continuus ac fixus 6c quomodo hoe vel illo incerto inprimis tempo-
re revolvi foleat.

XLIX. Enimveró mukb difficilior explicatu eft dolor particularis
periodicus, talis fcilicet qui certos fuos tenet typos, certo tempore ,
certô die, certâve hora accedit amp; remittit.

L. Non Capitis dolor tantùm fuas interdem obfervat pcriodos :
uti Tulp. obf, xiij. lib. i. mcminit capitis doloris ftatis horis revol-
ventis 8c raro excurrentis ultra horam fecundam : deinde Rhod. obf. i.
C. I. Capitis doloris certô tempore redeuntis: prsetereà ap. Binning.
obf.74.C.iij. legimus dolorem in fronte certis horis matutinis repetiifl'e;
Sed multi quoque alii morbi fuos obfervant paroxyfmos : Sic cho-
iera fuit periodica Rhod. obf 69. C. ij. Idem meminitobf 74. C.iij.
fudoris tres dies durantis fingulis menfibus locô menftrui fluxus.
Hsmorrhagia naris finiftrae femper rediit fub galli cantum Binnin-
ger. obf 3. C. V. Idem meminit doloris colici periodici obf 95-. C. V.
Salmuth. vero Obf 63. C. ij. delirii certô tempore redeuntis, 8c obf. 13.
C.ii. Tremoris paralytici fingulis ternis diebus exacerbantis. Tulp.
obf. 12. 1. a. raentionem facit Tp^/as-s»? quje revertebatur quolibet
decimô quarto die. De febb. intermittentibus res notiflîma.eft,
Taceo fanguinem menftruum in fceminis quoniam ad morbum pro-
priè non pertinet, uti redè monet Roderic. 1.2. c. 9. de naturâ mu-
îier.

LT. Hunc ordinem aut typum multi multifariè explicare annitun-
tur : Aliqui recurrunt ad certam conjunftionem Aftrorum ; fed huic
dogmatinilfundamenti fubeft : nam Aftra funt nimis remota à nobis,
hinc radii quoquè illorum adeô funt imbecilles ut plerique eorum
vix oculos afficiant , taceo quod corpus noftrum alterare poflTint :
Et pofito influere in noftra corpora , unde qusefo illoruminfluxus,
qualitatesgcdifferentias cognofcimus.? S. Scriptura filet de ejufmodi
influxu. Videatur quoque Sturmius in diflertat. peculiar! ubi contra
Aftorum vim difputat. uti 8c Weigely prsfatio diflTert. deCometa,

qui

quiantè quinque amp; plures annos apparebat. Et Anton, k Grand in
Hift. naturali rede dicit: fidera quidem figna mutationum tem'pe-
ftatumque dici pofle, nullo autem paftô caufe.

LII. Alii ad Lunam , quoniam cum Tulp. c, iz. 1.1. obfervâ-
runt morbos mterdum variare, prout varié ipfa Luna movetur tum
quoniam fortaflis ap. Diemerb. legunt, in pefte Noviomagenfi pro
phafibus Lunx pefl:is fsvitiam quoque fuifie majorem circa plenilu-
nium £c novilunium fuifle exacerbatam.

LUI. Sed ut adjiciam meam fententiam, ftatuo omnino Lunam
non tantum valere in noftris corporibus nec tanta in illis exercere mi-
randa , quorum caufa: Lun^ vulgo à multis adfcribuntur. Et licet
morborum mterdum paroxyfmi cum Luna crefcant aut decref-
cant, Sc eorum millena Exempla qui tempus fuum cum Luna ac-
curatè obfervarunt, mihi adferas; tamen non certópoteris conclu-
dere, hunc circuitum periodicum morbor. à Lun^e vario motu de-
pendere. Unde quxfo potes fcire qualitates Lunse qusefuntinfen-
fibiles ? habet etiam Luna lumen proprium ? nonne mutuatur lu-
men fuum à foie? parum igitur vel prorfus nihil virtutis habere poteft,
nifi dicere vehs id fecundariô facere , Sc folis radiis qui illuminant
Lunam, potius id efle adfcribendum , quorum]virtus fatis nota in his
inferioribus, hi prout à nobis recedunt aut accedunt, noftrum cor-
pus etiam diverfimodè afliciunt.

LIV. Multa de Luna faspe dicuntur quasapertè funtfalfa, Scpa-
radoxa : Sic nonnulli dicunt lapidem fpecularem crefcere Sc decre-
fcere cum Luna ; fed Frid. Hoffm. in Clav.Schrod. refpondet hoe
opticam tantum efl'efallaciam,8c quomodo hoe fiat etiam explicat.De-
inde dicunt fœminas juniores per primam , feniores per poftremam
quadraturam , astate médias per alias purgari : Sed hoe lubricum eft
amp; minimè coriftans; nam pituitofi menfes fsepe cunétantur, biliofi
anricipant , unde fit, ut, qui modô in novilunio prodeunt, poft
menfes aliquot in plenilunio moveantur. Nonnulli volunt Matri
praedicere an fœmellam five puellum geftet, fi modô fciant an fœmina
gravida fada fuerit luna crefcentefive ea decrefcente, quos fatis re-
futavit Mauriceau. tr. de morbis gravid. Sc puer per. Falfum etiam eft
quod velint lunam excitare catarrhos, tufllm , raucedinem : nam
hl morbi non fiunt à Luna tanquàm caufâ primariâ : fed ideô quoniam
fol radios fuos qui noftrum alias calefacerent corpus, nobis fubtraxit.

C anbsp;Vi-

Videtisigiquàm egregièdecipiantur ejufmodi homines, quiin cere-
bro proprio tam ftupenda de Lunae efficacia in his inferioribus fin-
gunt 8c garriunt.

LV. Nonne tutius efl: certum typum morborum potius adfcribe-
re diverfse nofl;ri fanguinis confl:itutioni circa hoe vel illud tempus
certum ? Sciendum efl;, efle fermentum interdum certum aliquod in
fanguine, quod fl;atis temporibus morbum excitet: hinc Willis.tr.
de fermentât, c. Quilibet morbus virtute ferment! cujufdam fuas
excitât tragœdias. Necefle efl; autem fermentum ejufmodi fitin juflia
fuaac débita quantitate, uti febrile, quod accendit morbum de fe
ipfo, aut data tantum aliqua caufa externa, certô tempore fefe fem-
per offerente, in efFeftum producitur. Et fermentum illud, quod
fanguinem accendit, aut partem fenfibilem alio modo afficit, poft-
quàm deflagraverit, ut autem iterum generetur ,opus interdum eft,
habeat dies 3.1.4.1.20.1.40. nonnunquam adhuc aliquot horas , in-
terdum menfes aliquot, fxpe annum etiam, prout fcilicet illud mul-
tum, paucum, craflTum ve tenue eft.

LVL Fermentum autem dico quoniam fermentandô ac ebul-
liendo fanguinem potifEmum agit. C^idnam autem illud propriè
fit non fatis luculenter explicare poterit, quoniam admodum variat
diverfitate fubjedorum quibus inhxret. Hoe autem fxpe mole exi-
guum effe videmus in febb. inter mittentibus, qux parvis aliquot pu-
llulisSc ulceribus in labiis omnino utplurimum finiuntur. Et falinx
ac acris fxpe effe naturx, fatis patet ex puftulis 8c ulceribus, Ne-
ceffe autem eft fint dux qualitates fibi invicem contrarix in hoe fer-
mento , utpugnam inchoare queat, illudquè uti jam didum adfit in
juftaac débita quantitate.

LVII. Ejufmodi vero fermentum morbofum nunquam facilius ac-
cendi poteftquam fi inveniat caufam aliquam procatardicam, qux ipfi
adxquata 8c proportionata eft: Sic morbillorum ac variolar um fer-
mentum nullo tempore frequentius ac facilius accenditur quàm vernô
tempore i tunc enim fingularem aliquam fermentationem in fangui-
ne fieri proportionatam illorum fermento extra dubium eft.

LViii. Sanguis nofter, prout idem diverfimodè fe habet per
diem 8c prout juxta Savanarolam motum magis habet in una hora
quàm in alia; Sic etiam morbi certô tempore, certaque horâparoyf-
mum repetere poflunt. Hoc autem fxpe fit, prout fol radiis fuis

nos

nos illuminât, aut illos nobis fubtrahit : quando igitur hi in corpo-
re hanc vel illam conftitutionem certam deprehendunt quas fibipro-
portionata eft, facile quoque certö tempore dolorem repetere pof-
funt: Sic ejufmodi Angularis conftitutio fuit in quodam, quem fingu-
lis diebus dolor fuprà nares foie oriente invadebat, amp; qui crefcebat
donee fol meridiem attigiftfet , qui fenfim fenfimque minuebatur,
donee fub vefperam plané ceflabat, ut obfervarunt Cardan. amp; Gef-
ner.

LIX. Ii qui multo fero abundant, fubtraâis illis radiis Solis fub ve-
fperam utp . fingulis diebus recidivam patiuntur , quoniam ferum
tunc copiofius in corpore cumulatur : Et Pifo de ferof. colluvie
bené obfervavit, Serum illius cflTe naturç ut foleat fub vefperam
exacerbari.

LX. Prout etiam aër hujus vel illius regionis , urbis aut domi^s
vel cubiculi eft, amp; fi aliquod fermentum fibi adajquatum offendat,
morbus repeti poteft amp; qualem invenit', talem meritbjudicat. Hinc
puella quxdam paupera in Nofocomio à febre continua curata in
illo poftea fe femper bené habebat quoties autem vifitabat urbem ,
toties recidivam paffa eft, quod obfervavit Sr. Spon. dans les obfer-
vaüonsfurlesfievresc.'^. Id omnino dependebat ab aëre qui in Nofo-
comio craftior fuit, cui jam adfueta erat puella, in urbe verb erat
nimis tenuis. Vitet etiam xger tale cubiculum quod habet recens
coloratos parietes ; nam fi nuper aut fafti fint, aut pidi, elevantur »
vapores mali, qui multum ofFendunt corp. noftra uti redè monet
Montan, medic. pra6t. part. z. Aerem etiam diverfimodè fefe habere
diverfitate temporum fatis notum eft. Videatur Celf medic, i. i.
c. 4.amp;C. Et capitis dolorem quolibet vererediiffe obfervat Tulp. 1.1.
Obf 13.

LXI. Caput dolere poteft ob tempeftates certo tempore redeun-
,tes; fic nonnulli qui in certa quadam parte capitis quondam Ixfi aut
contufi, easpraedicere poftTunt quod omnino fit, quoniam pars laefa
»lotum humoris, qui per illas tempefl:ates fit, non adeo promptè
admittere poteft ob aliam fcilicet ac novam pororum conftitutionem.
Rondeletius obfervavit quendam Epilepticum infultum toties in va-
fifle, quotiesfivit, tantum ventum per nares inrarc; quam ob cau-
fam femper Goflypium naribus inditum geftavit, achoc modo mul-
tos praecavit paroxyfmos,

C 3nbsp;EXIL

LXII. Paroxyfoius quoquè repeti poteft ob cibos certô tempore
diei afllimtos : hinc nonnulli inpr. Hypochondriaci, Scorbutici à
mcridie vel ccena de gravativo Se compreflivo dolore infronte con-
queruntur ; fic etiam tune Febris in phthicicis crefi:it, 8c fudant voix
manus ob novam fcilicet fermentationem fanguini illatam.

LXIII. Certa periodus doloris capitis etiam dependere poteft à
morbis certam periodum obfervantibus quales funt inpr. Febres in-
termittentes. Aut illa interdu m efle poteft ob nimios menfes , vel
eos non reftè fluentes ; fie puella qusidam unà cum Catamenis im-
minutis atrociflîmam Heraicraniam paflTa eft, uti habet Fafchius in
difput. de fuffquot;ocat. hyfterica. vel ob hsemorrhoides aut alias confue-
tas evacuationes fuppreflas, qux interdum in nonnullus certô tempo-
re fluunt, atquè aliôjftatô tempore iterum fubfiftunt. Sic Cl. Meib. ob-
fervavit fupprefll urinâ acceflifle femper terribilem dolorem capi-
tis ; fluente autem iterum , recefllfte etiam dolorem : certô argu-
mentô raptô aliorfum ferô.

LXIV. Satis uti arbitror explicatâ caula , quomodô capitis dolores
certô tempore redire ac recedere , vel certum potius typum obfer-
vare queant, me convcrto ad reliqua adhuc enucleanda.

LXV. Inter quas primo nobis occurrit, quod Hemicrania interdum
fit vagaSc niodô frontem, modo tempus, modo occiput folum afli-
ciat. Necefle eft autem uti arbitror, oranino caufa fit vel purulenta
copiofa materia, fxpius etiam ferofa quasdam acris colluvies qux hue
vel illuc movetur; Se prout hxc vel illa pars magis fenfibilis aut im-
becillis , etiam prxalia afticitur.

LXVI. Suprà oftendimus caput aftici per confenfum totius; jam
dicendum, i lud quoquè in confenfum rapi poflè ob partes quafdam
certas corporis ma è fe habcntes. Sic videmus Capitis dolorem par-
ticularem fxpe pati fœminas quarum uterus non rectè fe habet. Sed
hic Confenfus valde difficilis eft explicatu: ille Capitis dolor qui ob
parcos menfes aut eos omnino fuppreflbs , dici poteft quod oriatur à
nimia vaforum meninges aftatim perreptantium repletione ac di-
ftenfione, Se ob remanentiam multarum particularum acrium ac
falfarum in fanguine, qux fatis meninges vellicarc ac pungere poflunt.
Quod autem certa quxdam Capitis pars five fynciput five occiput
vel vertex compatiatur tantum id non poteft exinde explicari , fed
alia adhuc videtur fubefle caufa. Roderic, de morbis mulierum 1.2. c.7.

dicit

dicit Synciput maxime infœminis compati, quia cerebrum eâ parte
aebilms, quia ibi major medullae copia, tum ob vaporofa recrem'en
ta ad eam partem potiffimum tendentia , deniquè quoniam partes
ibi funt magis fentientes propter membranas, nervos ÖctendinesSc
ob fimihtudmem fubftantia: pati. Addit: folet tamen occipitium infis
etiam dolere, quia amp; illud fpinali medullae confentit, cui uterus per
tendmes 8c ligamenta conneftitur. Et 1.1. c. v. ita : Uterus fenfum
fufcip.tper nervosàfextopariacàfpinali medulla: nil igitur mirum
fi cerebro dorfah, medulla: ac nervofo generi uterus confentiat.

LXVII. Ventriculus aequè promptè ac uterus in confenfum fxpe
rapitur, certè ob nervos 8c eandem membranam cum capite com-
munem : hinc ii, qui vulnerati funt in capite facilhmè vomunt ;
Qui confenfus fieri utiquè poteft, quando membrana ac nervi ven-
triculi irntantur five ab humoribus falfis 8c acribus eo defcendentibus;
five ob perturbatam fpirituum animafium circulationem in fexto päri
nervorum. A fermento naturali ventriculi prçter naturam tantum
aufto caput quoquè dolere pofle, me docuit fçpe bulimia mao-na,
quae erat cum frequentibus licet levibus animi BeltMus, in HemTcra-
nica quadam.

LXVIII. Haud raro Caput compatitur ob raüfaX« in inteftinis in-
durata vel exficcata ; vel ob vermes qui in illis hofpitantur : quibus
exturbatis per alvum faspe définit capitis dolor. Renum fubftantia
fi immutataaut lardofa fiifta fuerit, uturinam fepararenequeat, vel
ob calculum h^c fupprefta fit, fiepe ad caput revertitur, ibiquefen-
fibiles meninges fxpe acrimonia fuâ vellicat.

LXIX. Fabr. Hi d. obfervavit Hemicraniam à dentibus in eodem
latere corruptis; quod utiquefaftum ab acri materia , membranam,
quam dentes cum cerebro communem habent, vellicante.

LXX. Jam inquiramus necefle eft in diftinclam caufarum per figna
^gnitionem. Et benè dixit Galenus: Ô cîamp;ç-a yvi^, âetç-a, d^ip^r^tt!».
Hue etiam pertinet illud Tralliani I.9.C.I.

? ^quot;tyvum. Profefto hîc mult;£ occurrunc caufœ, quœin vita nobis
Jguotas.poft mortem autem aperto cranio, quales fuerint, primo vi-
demus : fic valde difticile eft diftu an Hemicrania orta ab ofleaCa-
rotide inprimis interna, amp; quando primo oflefcit ubi intra cranium
emergit, uti wniifms obfervavit: tum illa fymptomataqu£e anno-

tavit, hoc in cafu , nil certi nobis reddunt i dicit pricterea mentem

amp;

Sc fundtiones animales ad finem ufquê'vitas intégras fuilTe, amp; circa
initium segritudinis ejus atroci capitis dolore juxta latus finiftrumtor-
fum: addit, nec apoplexiam paflus eft, quoniam per arteriara ver-
tebralem benè auftam mole adhuc fatis influebat. Si autem externa
carotis eft oflea reddita pulfum fermé in eo latere nullum percipi-
mus, 8cta£kuquodammodo quodindurefcat, autoflTefcat, fcire pof-
fumus ; tum in altero latere pulfus vehementior folito erit, amp; in eo
latere, in quod fanguis impetuofiusinfluit, utplurimum femper do-
lor percipietur.

LXXI. An membranas exefse fint, nobis minime illico innotefcit
per figna pathognomonica ; nifi fufpicio nobis appareat ob exefiones
in aliis partibus corporis noftri externis, aut inprimis fi seger laboret
lue venerea vel fcorbuto. In hifce duobus morbis fufpicio etiam in-
terdum oritur anné fortaflis merabranx cerebri coalitsefint abinter-
fufo eorum glutinofo humore ? five anne potius à gummatibus
amp; tophis diftendantur, ac ita multum impediant quominus fanguis
rede influât ? Tum in quânam parte hasreat haec exefio etiam dici
nequit, 6c poft mortem perluftratô cerebro demum faepe nobis pa-
lam fit.

L X X11. Abfceftus fi hxrent in penetralibus cerebri quae à
membranis cerebri minus inveftiuntur , vix nobis ètiam per figna
innotefcunt, inpr. Cyfticidi£ti : percipimus quidem gravitatem in
capite, interdum fomnolentia adeft, nonnunquam vigihae potius,
adeft fxpe vertigo 6c ftupiditas quafi aliqua mentis percipitur : fed
fatendum omnino hxc eflTe etiam aliorum afleftuum citra abfceflTum,
figna: necpofliimus dicere an in ventriculis cerebri, an in teftibus
ejus, vel bafi cerebri vel potius in fuperna regione hxreat abfcefiTus.
Merito autem fufpicamur abfceflum, fi purulenta quxdam materia
ex poris cutis exfudet five per os, nares, aut aures ea exftillet : quod
fi dolores valde acuti adjunfti fuerint, fufpicari quoque licet in par-
te aliqua membranâ cerebri inveftitâ hxrerc. Folliculus tamen
quo fxpe materia purulenta eft conclufa, amp; licet in penetralibus ce-
rebri hxreat, interdum membranas valde afticere poteft diftenden-
do dum per fibras fuas Ixpe anneditur iis , uti obfervavit Bootius
de A. O.e. I. fi ad meninges diffiinditur, acutos femper dolores uti-
que facit, inpr. fi valde acris eft. Sul^icionem etiam valde auget
purulentx alicujus materix in capite hxrentis, fi caput dolere inci-

piat

piat ab Erapyemate, peripneumonia ac pleuritide, inpr. fi hi afFeftus
cefTarint fine notabili'ac fenfibihquot; aliqua evacuatione : quod quoque
poflunt iftus, cafus, ac contufio. Binningerus obfervavit Abfcef-
fum fuifl'e cum aunum fonitu ferè continué, vertigine amp; cum mé-
morisé imminu tione uti 6c finifliri lateris totius fudore amp; frigoris fenfu,

LXXIir. Si à ferofa colluvie, utplurimum etiam non accuratè cir-
cumfcriptum locum, aut eandem fedem obfervat ; fed interdura alte-
rutrumoccupat latus, modo anteriora, pofl:criora modo magis: accedit
dolor utplurimum ebulliente fanguine ferofo, eoque plus calidô ju-
fto , tjuoniam hujus indolis efl: ferum, ut ob fuam tenuitatem cum
fangume naturaliter leviter conjunftum facilè effervefcat. Obferva-
mus fub vefperam magis quoque exacerbari, quoniam tunc, fub-
rraétis nobis radiis folaribus magis etiam cumulatur, ferum, 6c ita
ob fuam abundantiam etiam facilè efièrvefcere potefl: ; tum fudant
multum ; aggrediuntur dolores cum horripiktione quâdam, ofcita-
tione, 6c pandiculationibus ; interdum cum vomitu ferofo Sc lipo-
tymiis , palpebrx tument fine ullô ferè rubore , aures tinniunt,
vertigo haud raro comitatur, Magis certi fumusfi ab Urinaefuppret
fione dolor fl:atim invadit; fi dentes compatiuntur cum effluxu mul-
ti tenuis feri, ac gingivae intumefcentia ; fi cutis capitis in tumorem at-
tolhtur fine omni ferè rubore, fi ad hydropem pronus efl: seger, fi
frequentes patitur defl:illationes, fi color faciei albus, lividus, vel
plurabeus, fi levaraen à calidis ficcis fentitur, multum mingunt, fre-
quentes diarrxae ipfis obveniunt. Quod fi autem materia ferofa ali-
qua membrana conclufa efl:, dolor magis fixus efl:.

LXXIV. Si à flatu, dolor efl: tenfivus aut lacerativus : morbi qui
générant magnam copiam flatuum, fufpicionem praebent, uti me-
lancholia hypochondriaca, fcorbutus, hyfl:erica pafllo ; aut fi fan-
guinis conftitutio eft ferofa, nam ferum quoniam facilè efFervefcit,
promptè quoque in flatus abit.

LXXV. Si dolor acer, erodens ac perforans, ille fit ab huraore
biliofo, acri, feriente meninges cerebri. Formicans dolor videtur
à motu alicujus materia in parte agitatae dependere i 6c fufpicor
talem inpr. fiieri ob ferofam materiam in flatus interdum abeuntem;
quod fœpe obfervamus in Hypochondriacis 5c fœminis hyftericis:
hmc m nfdem dolor eft gravans cum frigoris fenfu , quem defcri-
bunt non ahter efl^e ac fi vertici glaciesincumberet : ferofam etiam

Dnbsp;materiam

materiam illius efle naturae ut excitet frigoris fenfum, audiemus fi
modo interrogabimus catarrhofos : Alii hunc frigoris fenfum in Hy-
flericis explicare conantur à fpiritibus aduterum aut alioraptis ; aut
fi non tranfinittantur eo ob obfl:ruâ:iones in nervis uteri ; tum quod
nervi fint revera à natura frigidiores, retrafti, certè in Hyftericis
Sc convulfis, fi fenfus adhuc aliquis viget, dicit Pifo tr. de ferofa
colluvie, fenfum cujufdam aurx frigidae inducit.

LXXVI. Alius dolor efl; urens ; quem aliqui explicant, quod omnes
fpiritus ibi in punfto uno quafi concentrati fint. Saepe etiam obfervavi
quod ejufmodi dolor, qualem radiiifolares perfpeculum ardens con-
centrai in cute excitare folent, faepiflTimè il os, qui cachexiâ fcorbu-
ticâlaborant,aôligat; tum fcorbutici non tantum in capite ejufmodi
dolorem urentem percipiunt ; fed fçpe^etiam in nucha, indorfo, in
digitis pedum, aliifque partibus corporis. An autem fcorbutôlabo-
rer per ejus figna pathognomonica fcire poteris. iEfl:uofus dolor
vexat crapulisdeditosScTabacum amantes, aut nimis utentes aro-
matibus. Pulfatilis ob eafdem fit caufas , dum fcilicet fanguis nimis
rarefaétus impetuofius jufl:o influit ; vel ita rarefit ut fanguis libéré
permeare nequeat , 8c vafa , quoniam praeter morem replentur ,
nimium difl:endantur .• Ejufmodi autem dolor potifl'. ob Arterias, ni-
mis dilatatas oritur; faepiffime tamen etiam in fmubus cerebri interne
juxta futuras capitis currentibus percipitur ipfe; nam hi etiam prç-
ter morem aliarum venarum naturaliter pulfant, licet non femper
id percipiamus : Hunc vero dolorem taâru fcire pofllimus : oculi
interdum rubent, inpr. fi plethoricus efl:, fi V. S. infliituta juvat:
8c fi vaforum repletio adefl: fimul cum magna copia feri in cerebro {ta-
bulante, conqueruntur utplurimum de dolore gravativo tenfivo 8c fi-
mul lacerativô.

LXXVII. Dolor corrodens ac proferpens eflè folet, fiàvermibus
fit. Saxon, panthei lib. i.e.2. inter figna vermium in capite praeci«
puum ponit vertiginumfrequentiam, quod ad eorum motus etiam
fpiritus animales fimul agitentur : addit dolorem efle fimul acutum 8c
pungitivum; accedere flrernutamentum frequens, falivae multitudi-
nem ac pruritum narium ; fufpicionem augere pofllint infantia ac
pueritia, qux aetas valde obnoxia femper vermibus; fi homo la-
borer febre Hungarica ; inprimis fi exeat vermis per nares vel aures;
qux etiam interdum folent fœtere, Benivenius de abditis cap. loo.

obfer-

obfervavit dolorem etiam acutum, mentis alienationem, caliginem
oculorum, aliaque prava Symptom, cumjam mors effet in propinquo
feptima die adventante vermen exdextranare palmolongioretnex-
clufum fuiffe, unde ftatim

omnis languor amotus. Si dolor eft pruri-
ginofus poteft effe à pediculis in membranis cerebri; dolor fatis im-
manis eft, 5cad perpetuum fcalptum incitantur, inpr.fi etiam intra
pericranium amp; cutem haereant : alia plura gravia fymptomata nar-
rantur ap. Bonetum tr. de abditis morborum caufis c. i.

LXXVIII. Si dolor eft à callofa aut fchirrofa aliqua fubftantia, fem-
per effe folet in uno latere fixus amp; quafi premens ; fed hîc valde in-
terdum decipiuntur medici ; quoniam haud raro alia materia effe
poteft quas fub membranis five inter eas ftabulans fimili modo afti-
cit ; quas fxpe purulenta eft, in folluculo contenta î revocentur ig
in memoriam qux fupra de abfceffibus dixi : fxpe etiam poteft eftb
lapidea aliqua fubftantia membranis adnata ; hxc autem quoniam
fxpiflime inxqualis amp; cum cufpidibus nafcitur , dolor utplurimum

eft pungitivus ac dilacerativus; prxterea confideranda eft xgri con-
ftitutio,nam fi calculofus aut padagricus eft, fufpicamur haud iml
memo tophos fortaffis in caufa effe. Si à fanguine grumefcente, ca-
fus iélufque fufpicionem augent. Notandum adhuc eft, quod , fi
ejufmodi ahqua fubftantia, uti de callofa inprimis obfervatum eft,
nervo optico infideat, ilium multum quoque premat amp; euttam fere-
nam inducat.

LXXIX. Sxpe à carie offis dolor immanis oritur. Hic confulatur
Hipp.l.z. de morbis, ubi monet in tahcafu cutim de capite aliâ atque
ahâ pp-te difcedere, id eft cutim ab offe feparatam, ad tadum per-
fentiri; ad quod maximè eft attendendum cum fit infallibile ac cer-
tum cariei oflis indicium, affirmante etiam hoc Petro Sal. diverf, in
Annotât, in lib. Donat. Anton, ab Altomar. c. ii. Cariei fufpicionem
nobis etiam dat lues venerea, autfi acria medicam. funtincautè ap-
plic ata, uti fp. vitrioli, butyrum Antimonii.

LXXX. Cranii aliqua portio depreffa fçpe ingentem dolorem co-

mitemhabet} id autempertadumfcirehcet,amp;:quodhomoidumvel

cafum violentum paffus fuerit : 6c fi hxc depreffio magna quidem eft,
led fine fradura,vomitus,ftupi ditas adfunt uti Hild. obfervavit in pue-
ro lo. ^norum. Interdum tamen deprimi Calvarias poffe ex cafu arbi-
traturHildanus, nullis fupervenientibus fymptoraatibus quod fretus

D znbsp;cxpe-

experientia propria fatetur; amp;de hac re etiam legi poteft Carpus in
lib.defraéturaCranii. Si autem cumfraftura, Symptomata funt gra-
viora 8c convulfiones fuperveniunt, 8c fecundum Aquapend. Chirurg,
p. 2.1.2.C. 15'. fuperveniunt vomitus bilioG, occœcatio, non tamen fem-
per, obmutefcentia, fanguinis per nares êc aures eiHuxus, 8c xger fine
ienili quafi dormiens, jacet »vertigo maximè vexat. Haec licet non fu-
perveniant, nihilominus tamen oportet dubitare de cranio frado ; at-
tendendum ig. ad inftrumenti figuram, magnitudinemj an juvenis'vel
fenex fit, robuftus vel debilis i num habuerit caput vel fanum vel malè

difpofitumamp;:c. Sià fruftulis cranii oritur, dolor valde acutus, 8cpun-

genseffe folet-, convulfionesinterduni fuperveniunt, amp; aggrediuntur
fepiffime £egrum infultus. Epileptici; cafusSciftusfortisiterum au-
gent fufpicionem.

LXXXI. An ob ferofum fanguinem frequens illa ebullitio fiat, per
figna fua fuprà diéta innotefcit j an biliofus fit fanguis, etiam facilè fci-
ri poteft nam fia bile capitis dolor ulplurimum erit diftendens, 8cpul-
fatilis cum oris interdum amarore, coloreque interdum candidi oculi
in luteum convcrfô; vomitus biliofi fuperveniunt, Cholagoga atque
refrigerantia juvabunt. Quod capitis dolor etiam oriri queat à fe-
bribus, fcorbuto, lue venerea, aliifque morbis, fuprà diétum ; ta-
lis facilè autem cognofcitur ex fignis hujus vel illius morbi,

LXXXII. Sià ventriculo, fcirepoteris ex moleftiis Scfymptoma-
tibus qu£e capitis dolorem utplurimum antecedunt i quaha efielblent
vomitus, anorexia, bulimus , rofiones in ventriculi orificiis ; deinde
vero demum'caput in confenfum rapitur.Joubertus docet fe experien-
tia frequenti, obfervafle, dolores capitis à ventriculo obortos, raagis
anteriorem capitis partem ofFendere; prsetereà videmus Hypochon-
driacis ac biliofis à paftu frontem dolere ; quod necefle eft fiat, ob cer-
tam ibi difpofitionem aliquam, cujus mentionem feci fuprà, Obfer-
vayi etiam Hemicranicum dolorem cum dimidio frontis ac uno oculo
uti 8ccum dimidietate nafi, à ventriculo femper maxima cum buli-
mia inpr. repetente füum paroxyfmum.

LXXXIII. Quod fi dolor eft ab utero, videndum an uterus etiam
reöè fefe habeat; an menfes aut lochia quoque redè fluant, an fortaf-
fis multum crudae ac acris materia: in utero congeftum fit ; an fcemina
alias hyftericis pafllonibus fit obnoxia. Dolor autem qui ab utero ori-
SUr, utplurimum femper cum frigoris fenfu eft, ac quafi glacies in-

cumbe-

cumberet vertici. Langius quoque vult potiffimum in vertice efle ,
dicens lib. i. Epifl:.49» ^^ illud plufquàm centies expertum fuifl'e in
hyfl:cricarum amp; quavis uteri afFeótione folum verticem capitis propè
futuram coronalem, doluifl^e, 6c ibi mulieres inftar glaciei, frigus 6c
pondus fenfilTc : (^od, inquit, fi obfervaveris ad difcernendum
quando per matricis confenfum doleat, tibi plurimum proderit.
Auftores vero non fatis inter fe conveniunt, an dolor vel fynciput,
occiput vel verticem magis afficiat. Langius uti modo dixi, vulc
verticem , Galenus vero magis partem anteriorem : joubert. cap.
de Cephalalg. verticem 8c occiput magis. Sed hocvariat, modô enim
in vertice in fœmina albo fluxu laborante illum obfervavi, modo,
licet rarius, inoccipite. Heec difputatio parum utilis eft, fufficit tan-
tùm fciamus per alia figna an ab utero fit j 8c quod ab utero fit, docet
Roderic, de morb. mulier. 1.2. c. 7. fcilicet tune adeft ventris murmur,
8c quoniam'dolorcrefcitcirca menftruorum tempus, magis adhuc fi
fupprefl'a fint, aut diminuta, vel lochia non reâèfluant, fi fœmina
alias hyftericafit; fi fecundum Sydenh. Chlorofi laboret 6cpatiatur
vomitiones enormes Oculi utplurimum compatiuntur fi abutero eft,
palpebrae interdum fiunt rigidx, quod fieri arbitrer ob redundantiam
circa tempus fluxus menftruiin corpore humorum crudorum 6cin va-
fisoculorumeffcrvefcentium. Evo vatur etiam Sydenh. tr. eruditiflî-
mus de affeftione hyfterica, ubi fymptomata hyfterica accuratè do-
cet; inter quse dicit, dolorem in dorfo certô certius perfentifcunt,
quotquotvelleviffimè hocafFedu tanguntur: porro inquit, non rarô
notabilis quscdam externarum partium refrigeratio illis fymptomati-
bus, qux funt abutero, viam quafi fternit plerumque non nifi pa-
roxyfmo finitô difpellirur.

.. LXXXIV. Dolor an fit vel internus vel externus, ita difcernitur : fi
pars dolens tangi non patiatur, nec capilli fine ingenti capitis dolore in-
verti queant, imprimis etiam fi cutis tumeat, dolor eft externus: fi
vero internus, taCtum optimè fcrt, capilli inverti poflunt fine dolore,
Sc ex comprefliione capitis levamen xgri fentiunt ; hinc femper mani-
bus caput fibi comprimi aut linteolô aliquô conftringi, anxiè petunt,
dolor quoque acutior eft 8c utplurimum magis fenfibilis. Quidam cum
Galeno affirmarepro certo audent dolorem efle internum fi pertingas
ad radices oculorum, quiaillorum tunicas à cerebri meningibus pro-
deunt, unde fit, utdo oreoufquefacilèpropagetur: fed Fernelius
hoc negat 1. ƒ. c. i. Pathol, aflèrens externos etiam dolores ad radices

D 2nbsp;,oculo-

3

rum pertingere, quod pericranium orbitam oculi inveftiat; de hoe
plura vide ap. River, in praxi fua 1.1. c, i6.

LXXXV. Uc autem Reliquas quoquè innotefcant caufae , de iis
eft mterrogandus xger : fdre oportet quônam tempore , quonam
horâ paroxyfmus repetatur, amp; cum quibus fymptomatibus; quali
victuamp; potu utatur, an fortaflis evacuationes confuetx fuppreflœ.
Confideranduseftlocusamp; aër.in quo vivit See. interrogandus eft etiam
œger quàmdiu paflusfuerit capitis dolorem in hac vel illa parte ; num
fibi meminifle: poflit caufae illius ex qua ifta débilitas orta; Medicus
etiam hîc fibi omnia m mentem revocare debet, qux alias partem
yeddere pofllint debilem.nbsp;^

LXXXVf. Quam difiicile vero fit interdum ut caufam adeo fxvi
doloris xgro certô indicemus, facile colligere efl: ex praecedentibus,
quare confultum arbitror , Medicus in hac valde intricofa indaga-
tione primo acceflli fuo ad xgrum non illicô femper fuum prxcipi-
tet judicium , ne deinde dum res aliter dat, calumniam patiatur
nam nonnnullx caufx, ut fuprà dixi adeô abftrufx funt, ut illas non
liceat nifi longitudine temporis inveftigare quam ob caufam impofli-
bile eft ut femper certô prxdicerepofllmus an adfalutem vergat five
minus. Ex collatione autem fymptomatum, naturx robore amp; cau-
ixvehementia utiquehaud parum colligere pofliimus: Et qux de
dolore capitis inacutis morbis prognofticandafint, fatis collegit Sen-
nertusPraa.1.1. part.^.Seft. i.c.2, ad quem remittoleftorem.

LXXXVII. Capitis dolores qui funt ab abfceflu vel folliculo in-
clufo, vcl minùs, in penetralibus cerebri inpr. hxrente, dubii funt
femper exitus ; fi autem materia purulenta per nares , aures vel
os ex^eat cum levamine, benè fperare oportet.- nam haud pauci hoc
modo, fueruntliberati, utilegimusap.Binninger.obfC.lv. ÔCobfi
4lt;5. C.iij; Tulp. lib. i. obf 52. interd. prxter omnem fpem à caufa
ahqua externa violenta abfceflus rumpitur amp;c per aures fe aliquando
evacuavit , uti S n«Vu Henric. Meibomius quondam obfervavit à ni-
veoglobo, quem puer foeminx in iftud latus dolens petierat; idem
obfervavit Bootius tr. de A, O.

LXXXVIII. ^ Hçc ita eflê, amp; fieri fçpiflîme cum maximo xgri leva-
mme, nec rarôplenifljma ejus reftitutione, porrô non dubitandum
eft. C^omodô autem hoc fiat non adeô promptè explicari poteft, cum
illx via: uti os cribriforme in vivis oppletx multis vafis 6c membranis ;

uti

«tl etiam foramen illud quod inSceleto ex aure in cranium patere vidamp;.
detur, nervo auditoriô occupatum eft, amp; via qux ab aure externa
ad internam ducit in ofl^e petrofo terminatur. Quon. autem fefe ita ha-
bet cum aure, inde etiam fit, quod non tam frequenter, nec adeo fé-
liciter folvantur abfcefiTus per illam. quod benè obfervant Pradici
accuratiores. Sic ex relatione CI. Meib. habeo, quod civi cujufdam
Helmftadienfi laboranti abfceflli interioris capitis qui primo videba-
tur fe foluturus per aurem , quod palam fatis fiebat ex ingenti in-
flammatione m aure exiftente cum acerbiflimo dolore, adeo ut vix
Topica ferre pofl'et ; cum autem nihilominus fuiflènt applicata , fo-
lutusfit non per aurem fed per nares, amp; feliciter. Videtur igitur via
per nares facilior efl'e : prxterea non negandum ex cerebro fecun-
dum naturam aliquid ad nares quotidiepervenirej arbitrer autem hoc
non fieri per poros fenfibiles; fed hîc ita fefe habere uti cum filtre
cujus pori etiam non femper funtxquè fenfibilcs: poteft interdum
tamen quoque efl'e, ut pus ob acrimoniam fuam membranas o{Es cri-
briformis fenfim fenfimquè perrodat amp; ita fibi viam faciat : quod fi
à caufa aliqua externa rumpatur abfceffus, necefle etiam fiatviolen-
tia m ofle cribriformi amp; pori ejus magis fic dilatentur. Idem dici
poteft de aure fi per eam folvatur. Bono igitur animo efiTe oportet,
pure per hanc vel illam regionem exeunte ; hinc reftè dicit Hipp.
Aph. lO. S. VI.nbsp;myéoi^lf ^ mpiucTwicyl,, ^rooy vcP«p , ti pVer

KaJ« V paî, «'««7a To ç-é^ct, S kUclU àU X^eiV

XIC. Si materia purulenta per cutem capitis exfudet, fperarebenè
oportet, uti obfervavit Tulp. 1.1. c. 32. Ingenti iterum is prcmitur
oifficultate qui intuetur cranium , quod omnino poris fenfibflibus de-
ftitutum eft, nifi illa foraminula, per qux vafa tranfeunt amp; minutiffi-
mx fibrx meningis, pro poris agnofcere velit ; nec negandum per
illa, juxta vafa ac fibras xquèacin naribus ac auribus aliquid mate-
rix purulentx deftillare poflTe ; interim tamen pus illud fxpe per pro-
prios cranii, qui ubique funt, poros, licet infenfibiles, exludare pofle
nabemus ex obfervatione multorum. Et quod ofla etiam fint porofä
videatur Boylei Experiments and confederations about the porofety of bodi.

Capitis dolor , quiàverme, fi hic que exeat per nafes
V _aures cumlevamine, folutionem citam dolores portendere folet
^ quot; e autem ilium fçpe rodendô omninoftatuendum eft^nec arbitran-

duni

dum quod omnes vermes qui per nares aut aures egrediuntur, intrà
cerebrum fuerint generati; nam interdum utiquè intrà aurem amp; na-
res etiam generantur : 6c in cavitate frontis fxpe etiam repertus eft
vermis quod habet Rolfinc. de cap. dol,

XCI. Hxmorrhagia narium vel alvi fluxus fuperveniens fepifS-
mè ab omni dolore libérât quod obfervavit Binning, obf v. C. üj,
interdum multis veficulis fpontè obortis Hemicrania curata fuit ,
Boreil. obf 59. C.j. Tumore in fronte apparente eôquè apertocum
Ievamine, bonum, uti idem ibidem obfervavit. Solvitur nonnun-
quam etiatn largolotii profluvio Rhod.obf i.C.j. Capitis dolorem co-
piofô vomitu ferofxmaterix cum bile commixtx fublatum fuifl'e no-
tât Carol, Pifo de ferof Colluv. A vermib. in inteftmis contentis fre-
quenter oriuntur dolores capitis, qui autem , illis excretis, fsepe de-
finunt. Non defperandum eft fi dolor externus eft, 6c à ferofa mate-
ria, quon. illa tenuis, itaque facilius diflipari poteft ; deinde qui eft
ànimio,acplusjuftôefl^ervefcente fanguine,vafaque nimis replente,
non adeo difiicu ter tolli poteft. Ille vero qui à lapidea aliqua fubftantia
aut ab indurata Carotide, aut câ aliquomodo lapidefcente , incura-
bilis eft, uti etiam ille qui eft à,craftïb nimis diu fphacelato , ad exitum
quoque vergit, fi cerebrum eft putridum faftum : non curationem
omnimodam permitterepofiTumusjnecfidoIor eft a membranis exxfis
aut coalitis ; defperandum utique eft de illo dolore , qui eft à gum-
rnatibus 6c tophis , fobolibus luis venerex , ni hic violento reme-
dio , falivationi mercuriali aut dihgenti ufui lignorum cedere velit.
Melius fperare licet fi à fruftulo cranii, quoniam manus admota ibi
adhuc aliquid prxftare poteft : dolores qui cum Febb. accedunt, rece-
dunt etiam cum illis; Is autem qui ortus cum Febre intermittente Epi-
demica poft paroxyfmum in Nucha inpr. adhuc durare folet aliquam-
diu. Pars quo magis intemperata autIxfaolim, eo difticiliores etiam
funt curatu dolores capitis; 6c quo vetuftiores eô contumaciores.
_ XCII. Poftquàm ita edoóti fumus per quxnam figna, caufa dolo-
ris capitis, quantum poflibile eft, fciri queat, 6c quomodô fxpe fo-
leat loi vi, merito jam aggredimur curationem. Nam Hipp.1. de Me-
dico, inquit; folus is qui fignorum cognitionem habuerit, ritè cura-
tionem aggreditur. Non autem Medicus primo fuô acceflii femper
tollere caufam doloris poteft, tum dolor maximè urgens interd. eft
fymptoma amp;

vires brevi omninô dejicit. Allaborandum igitur eo po-
tius

tiuseft, ut dolori fuccurramus , eutnque , quantum poffibile erit
^emulceamus; quod fieri poteft Anodynis amp;: Narcoticis : nihil enim*
hifi:e, aegrotis, gratius eft, dicenteid Wedel. 1. i.S. z.c. lo. de Me-
dicam. facult. Anodyna vero quon, mitioris funt virtutis amp; externè
utpl. tantum adhibentur, tutiora funt Narcoticis. Anodyna tamen
etiam non fine refpedu adhibenda funt; fic quidam capitis dolor ma-
jis Emollientiarequirit ; inpr. fcihcet quando dolor eft tenfivus amp; vel-
hcans, five ab acri humore vellicante, aut fi materia fub cute capitis

collecta m pus abire vult.

XCIII. Alia funt Repellentia quse in ufum maxime veniunt quando
languis a contufione extravafari vult 6c in tumorem abire , fed ne-
cefle eft, hoc fiat omnino in initio, fi enim tardius, utique dolorem
augebunt; Tum hxc egregie conveniunt, fi fanguis nimis efferve-
icens nimifque copiofè per carotides externas ad caput fluat ; hinc in
inFebrib. multum folatii accipiunt£egriexEpittheraatibusrepelien-

tibus fronti ac temporibus applicatis.

XCIV.Alia Anodyna funt difcutientia, quse locum utique habent in
cap. dolore à contufione inpr. levi, fi fcilicet fanguis recens extravafa-
tus, non adeo mukus, 6c adhuc tenuis, nec fir miter congrumatus, tune
enim facile difcuti poteft; aut fi dolor ortus à vaponbus vel à ferofa
materia , vel ab acribus humoribus meninges vellicantibus. Talia
funt pra^cipuè Cephalica pleraque., uti chanjedr. verben. Beton,
fl. anth. Ti .lil.conv. Fl.Stoech. Arab, mal.perfi. olea ftillatitia uti
ol.menth. lavend, cerœ, caftor.Aqu. Ccphal. Carol. V./'e^» de Ut Rei-
ne. Interdum difcutientiacumRepellentibus quoque mifcentur,quan-
do nempe fimul repellere 6c difcutere volumus, quodin capitis do-
lore à contufione , haud inconfultum erit, 6c fi a fanguine vel fero
nimis eftervefaéto 6c nimis copiofe ad caput ruante oboritur

XCV.Et ex ejufmodiAnodynis pro arbitrio fuo quivis varias formu-
las parare poterit. Nonnunquam vero bsec non fufiîciunt , fed ad
Narcotica fsepeetiam deveniendumcft, qux fenfum quafi hebetem
iquot;eddunt, atque illum ftupefaciunt. Et ea non tantum externè
«piti applicantur ; fed etiam interné propinanda. Perinde autem
eft five externè , five interne illa adhibere velis , tamen in utro-
^^ cautè ac cirumfpeftè faccre debes, nam interdum prorfus
non habent locum inpr. fi xger in fomnolentiam pronus erit, fi vires
jamproftratae, uriredèmonet Wedel, in Opiol. 1.2. S. 3. c.3. aut fi

Enbsp;aeger

£Cger cum capitis dolore alium morbum conjundum habet, qui Nar-
cotica aut opiata non femper aeque tuto fert, uti in peripneumonia
acpleuritide. Nec ferunt femper illa Febres inpr. intermittentes E-
pidemicas , variolaeac morbil i; nam natura a ias à pugna fufcepta
quç valde neceflaria eratadexturbandam vitiofam materiam, revo-
catur; nec tuto funt in iis capitis doloribus qui cum melancholia fiunt,
quoniam in illa fp. animales jam fatis debiles, 8c quod hoc modo ad-
huc magis debilitarentur.

XCVI. Optirnè autem propinantur interné in capitis dolore qui eft
à nimis effcrvefcente fanguine ac nimium ebulliente, aut à magna
ebullitione feri. In illis do oribus qui à lue venerea vel à fcorbuto etiam
multum poflîint opiata. Hinc Willis, Tr. de fcorb. c. lo. dicit, fe malle
quovis praeterea medicamentorum genere,quämOpiatorum ufu defti-
tui. Et multum mitigare illa poflè, adftipulatur Drawitus tr. de fcor-
but. Hoc etiam confer quae Wedel.in Opiol.1.2. S.a. c.4.p. 117. dc
Dan. Horft. obfervat. narrat. Multum quoque pofl'e in lue venerea ex-
tra dubium eft; fcio enim laborantes lue venerea inveterata in maximis
femperdoloribus ad opium confugere. Optimè etiam conveniunt in
capitis dolore qui abutero non reftè fe habente, qui à menfibus immo-
dicis, quiafluore albo, qui ab humore acri circa nervös uteri ftabu-
lante. Deinde ad ea quoque confugiendum , quandodolor eft abacri
humore vcntriculi tunicis impafto, qui illarum fibras non tantum, fed
etiam ventriculi nervös fimul irritât, ut exinde fepe bulimia excite-
tur, 8c caput frequenter in confenfum rapiatur : in quo cafu expertus
fum Opiata mirandum praeftare cfieftum, fi cum Cinnabarinis uni
mixta propinentur. Nec in Himicrania à dentibus corruptis illorum
ufus omittendus ; nec Arthriticos fine folamine relinquit. Quae au-
tem interné propinantur Narcotica , funt opium , Syrup. Papav.
Rhae;ad.Tinft.Papav.R.hx'ad.Tinft.anodyn.laud.opiat pil. deCynogl,
Aqua Hypnotic. Haec omnia etiam fimul fomnum mducunr.

XCVn. Externè quoque, uti fupra dixi applicantur Narcotica^
caute tamen quoque hîc procedendum ; abfint enim fi carus aut coma
inftet, fi vires jam prœftratje 8cc. Deleftum quoque in applicando
commendare volunt Auftores; fic Francifc. Hildeshem. vult opiata
non CommiflÀirEe coronali, fed front! admoveantur; dicit porrô Ce-
rebrum minimè tolerare poteft opium citra noxam , commiflura au-
îemquia eft pars capitis rarior, facile opium recipit, quod non con-
tingit

tingit fifrontiapplicetur. Sed hic metus inanis videtur efTe. Inter
Narcotica externa etiam referuntur Hyofcyam. Mandrag. eorum olea
inpr.hsec autem magnacumeautione funt applicanda; gaudentenim
SuIphureimpurô,indigeftô,naturieinimico, nonblandô,dicente id
Wedel, de facult. medicam. l.i.S.a.c.x. Inter externa quoque o-
mne papaveraceum genus locum habet. In vigiliis immodicis amp; ma-
ximis dolorib. multum folaminis dat, fi de Extr:laudan.opiat er 4
o^ei Nuc. Mofchat. tantillo expreflb oleo mifceatiï
narib. mdatur. Petri Borelli Pater Hemicraniam, quam per plures
annos ipfe paflus erat, curavit frontali ex album, ovorum cum croco
Borell.in obferv.Cent. i. Obf 61.

XCVIII. Jam videndum efl:, quid auxilii Vense Seftio nobis pro-
mittat. ^ Hxc merito in multis magnifque morbis à Galeno, appel-
laturnbsp;Hinc multum juvaminis afleert fi Vena fecetur in

capitis dolore, qui efl: à plethora, aut à nimio biliofo ac effervefcente
fanguine , à nimia hxmorrhagia narium vel menfibus, aut hxmor-
rhoidib.vel lochiis nimium fluentibus. In his autem cafibus potiflî-
mum fecatur vena mediana,nonnumquam etiamBafilicavelCephalica.
SaepiflTime tarnen magno cum fruftu aperiuntur quoque alix venx ca-
piti proximiores uti vena frontis,venasque temporum in illo inpr.capitis
dolore qui ab inflammatis meningibus amp;c à nimia vaforum per eafd.per-
reptantium repletione,amp;: qui efl:;ab haemorrhagia narium confueta fup-
prefll, vel ab idu, cafu contufione amp;c. Deinde etiam adhuc remotitio-
res magno cum frudu fecantur : fic Spigelius, uti legere eft ap. Rhod.
obf 75. C. I. m femetipfo aliifque fuftulit Hemicraniam pertinacem
incifâ vena, quae inter indicem acpollicem excurrit. Porro fia men-
fibus, lochiis vel à Hxmorrhoidibus aut lochiis fuppreflis, nullum prse-
fentius remedium eft quam fi faphasna in pede aperiatur ; amp; Narcotica
hic non tantum valent,quam unica V.S.quoniam caufa doloris hoe mo-
do una faepe tollitur vice ; fuaderem etiam hsec Saphena aperiretur
in illo capitis dolore qui eft à vaforum renum nimia repletione, unde
fitut urina non reftè poflîit feparari fed ad caput debilerevcrtatur.
Jcorbutô calidô laborantes, Arthriticos amp; Febre valde fervidâ decum-
bentes nunquam fine folamine adhuc reliquit Venœ fedio. Hxc au-
tem utique inftituaturrefpeftu obfervandorum. Nec locum habet
millis capitis doloribus, qui fiunt ob crifin aliquam vel ob conftitu-
tionem ahquam contagiofam in aëre.

E anbsp;CIX,

CIX. ïnterd. Venx feélio non fufficit, fed necefle eft, arterix quo^
que aperiantur, minores tamen, quae funt in temporibus Sc circa aures.
SicParEcus amp; Wurtzius in femetipGs ac aliis arterias temporales ma-
gna cura utilitate fecuerunt. Riverius apertione arterise tempora-
lis atrociffiraam Hemicraniam curavit, necullura in ea arteriarum
apertione periculum efle advertit. Idem ferè dicit Botallus, addens
in vetuftis capitis doloribus qs. miraculo conferre.

C. Cucurbitulx Sc Hirudines non fine magno folatio venis capi-
tis colli que applicantur. Hildanus cucurbitulam corneam, ut de-
preflum cranmm iterum elevetur, commendat.

CI. Sanguis faepe etiam peccatvitiofo humore Gve fit biliofus, fi-
ve ferofus, non redè fefe habens, nec quoad quantitatem, nec quali-
tatem five alio modo depravatus. Ille autem qui peccat quoad quan-
titatem fui evacuationem indicat, licet cum certa quadam diftindio-
ne. Biliofus commodè per alvum fubduci poteft per adhibita Cho-
lagoga, uti Rhabarb. pulp. CaflT. recenter extr. El diapr. foluL pulv.
Cornachin. pil. rofar. Scc. ferofus humor, commodius fubduciturper
Elater. Refin. Gralapp. Mag. G. Gott. El.diacathohc. pulv. diaturb.
pil.Aggregativ.maj.Troch.Alhand.Mercur.d. Quod fi humor uterque

peccat fimul, Cholagoga cura Hydragogis funt combinanda, five hxc
vel illa funt eligenda , qux utruraque prxftare' poflunt. Porro Ci
Humores vitiofi non tantum in fanguine abundentj fed etiam ij acres
fint, taha danda funt purgantia, qux fimul illorum acrimoniam rai-
tigant, uti Caffia folutiv. Tamarind. Mercurius d. El. diapr. folut.
Si à vermibus capitis dolor, purgantia utique conveniunt Sc talia funt
eligenda , qux cos fimul necant, ac putredini ulteriori refiftunt,
quod inpr. prx reiiquis purgantibus faciunt Cholagoga, uti Aloe,
îroch. Alhand.Rhab.fpec, diaturb. c. Rhab. His addi pofllmt Mer-
curius d. Extr. Elleb. n. Alias in officinis etiara habentur pilulx
qux dicuntur caput fpecificè purgare, quales funt pil.cochiar. pi).
Arab. pil. maftichin. pil. defuccin.Crat. qux in quovis capitis dolore
quando purgare necefl'e eft , à Medicis prxfcribuntur.

CII. Notandum autem quod purgantia magno cum fucceflu den-
tur in illo capitis dolore, qui à menfibus fuppreflîs, aut nonredèflu-
entibus, tempore fluxus alias ordinario inftantis. Quod etiam ob-
feryandum puto, fi ab hxmorrhoidibus jam fuppreffis ftatô tempore
alias fluere confuetis. Nec filentio involvendam eft, neceflum fx-

pe

pe efle, purgantia praemittantur Venae feârioni, quod benè notan-
dum, quando fcilicet plethora non adeo magna, nec eflFervefcientia
fanguinis adeövehemens, cacochymia vero valde excefliva, 6c fan-
guis multis acpravis hu moribus potius fcatet, qui prius funt educen-
di. Deinde in purgationibus uti in V. S. cautelas fux funt tenendx :
Addo, quod fxpe confultius fit per trnxpctff/i' vicibus repetitis purga-
re, quam una vice omnem faburram exturbare anniti,quod utique ob-
fervandum in illo capitis dolore, qui eft à Chlorofi. Fortiora au-
tem utique commendo in capitis dolore fixo, inpr. qui eft à materia
purulenta vel ferofa intra cranium congefta.

CIII. Clyfteres 8c fuppofitoria femper tuto applicari polTunt, inpr.
fi capitis dolor ob «-«uCctA« in inteftinis exficcata 8c flatus in iis contentos.

CIV. Sudorifera valde commendat Carol. Pifo iliaque comprobata
invenit in Hemicrania à ferofa colluvie. Utpl. autem dantur extra
paroxyfmum in quôvis capititis dolore qui eft inpr. à fero abundante
ac acri. Si autem in vafis lymphaticis faótx fuerint ftagnationes in
paroxyfmo ipfo dari poflunt 8c has feliciter folvit falvol. fuccin.
cum Cinnabarinis commiftum uti habet Blumenb. in difputat. jenas
habita de fuccino. Sudorifera quoque conveniunt, ubi videmus
naturam velle exturbare materiam vitiofam qux interd. eft pu-
rulenta , per poros cutis. Nec illorum ufum difliiaderem in dolore
illo capitis qui eft à recenti contufione, 6c ubi fpes eft, cceteris pari-
bus, ut materia extravafata tenuis ac difcuti adhuc queat. Nec fine
fruftu adhibentur fudoriferainpr. qux funtèlignis, in gummatibus
8c tophis Capitis diflblvendis.

CLV. Diuretica quoque conveniunt potiflîmum in ferofa abun-
dante colluvie. Inprimis etiam quando capitis dolor aburinafup-
prefla. Aut adjuvanda eft iis 'natura , fi videmus naturam per
Urinam amandare velle materiam aliquam vitiofam qux eft forte
caufa doloris. fi autem humores acres fimul peccent, talia eligi po-
terunt qux illorum acrimoniam mitigant, 8c fic prxcaveri poterit
renes etiam afficiantur. Quod fi vero renes jam exulcerati y ea.
oniittantur confultius.nbsp;t

CVl. Vomitoria rariffimè locum habent nifi certus fueris aliquid
p. n. inventriculohxrere, five fit biliofus humor, five abundans fe-
rofa colluvies, aut aliquid aliud. Sic Carol. Pifo dicit vomitum co-
piofxferofx materixcumbilecommixtx femper fuftulifle capitis do-

Enbsp;lorero.

lorcm. Hxc vero locum minus habent fi Hemicranicus fit Herniofijs
aut fi fœmina fit gravida, vel vires jam proftrataej Nec dentur ubi
pulmones funt \xü, nec ubi aliqua in ventriculo eroGo aut ulcus a-
dellamp;c: fed tendanda eft potius eorum eduftio per alvum.

ÇVII, Fonticulorum ufus infignis quoque eft, Sc fi fanguis mul-
us impuritatibus fcatet : dux interdum fontanelle magno cum fruftu
brachns muruntur, nec fine aequebono fucceftu fœpiflimè capiti ipfi
apphcantur mpnmis, ubifiitura fagittalis vel cum coronali vel cum
lambdoidxa concurnt, five in nucha quoque. Et fi Fontanellxnon
eum quem exfpedas, praeftare poft^unt efFeftum, ad Setacea confu-
giendum eft, quas non folent nos rdinquere in inveteratis accontu-

macibus alias doloribus capitis; hxc apphcantur utpl. in Nucha, Ob-
fervetur autem ne illa nimis diugeftentur, alias enim confueverunt
inducere vertiginem , memoriç laefionem amp; totius corporis maci-
em ; quod fxpe etiam obfervârunt Praftici in affeélu quodam o-
culorum qui dicitur Epiphorra.

CVIII. Veficatoria non parum valent ad evacuandam Sc revellen-
dam materiam vitiofam, parentem tam atrocis doloris, iliaque adhi-

bui in Hemicranica quadam ponè aures Sc in nucha plus quam tricies

magno cum fucceftunon fatis mirandô, Hxc autem fi magna adfit
impuritas fanguinis Sc ferofa collu vies valde abundet,eaque admodum
cfterv^cens, non prius applicentur capiti quam impuritates iftx
lubduélx ahquô modô fuerint per alvum, ac ferofa colluvies prius
diminuta ac ejus magna effervefcenria quodammodo compofita Ali-
as in quovis fixo acinveterato Sc contumaci Capitis dolore ufiisVe-
ficatoriorumdihgens non fatis commendari poteft, Nonnulli Auda-
cioresin contumaciftimis doloribus totum abradunt caput, eique maf-
fam veficantem fuper in ducunt,

ClX.Errhina ac Mafticatoria etiam tentanda funt,inprimis fi Subje-
ctum eft cattarrhofum, inque eo ferofa colluvies peccatjaut fi videmus
materiam aliquam fiveferofam five purulentam per nares fe evacuatu-
ram,Ad Ptarmica etiam deveniendum eft interdum cum Paftore illo fa-
mofo inter rufticos Med.prafticojqui poftquam adhibuerit mulierculç
m atrociffimo capids dolore fternutatorium aliquod, Sc eo caput vehe-
menter concuterctur, una vermem loco movit, eque nare compu-
te, quo faftoimmanis capitis dolor ftatimconquievit, Th.Barthol.
Epift. 74. Cent.i.

CX,

ex. Si videmus cum Schenckio materiam quandam five fit puru

lenta, five verminofa, fub cute colleftam, five flatus fub pericranio
conclufos, five fruftulum cranuexterioris tabule pericranium vel-
licans, mftar in cantamenti fxpe tollemus dolorem , cute Sc pericra-
mo tantum mcifis amp; hoc modo caufa tam atrocis doloris fxpe una vicc
adimitur.

CXI. Si capitis dolor à dcpreflîone cranii, illud reducatur Emol
firmiter hxrentibus , aut cucurbitulâ cornea qua ufus Hild velquot;
emm mltrumentis certis qux Chirurgis funt nota. Quod fi in Cranio
eft caries quxdam,illa omnmo eft tollenda vel medicamentis, vel quod
tutms eft, fi fieri poteft,rafione. Si interior tabula cranii fracla 8c
trultulum ejus aliquod in violento quodam cafu aut iftu abfcefliim ac
meninges velhcet, aut rimas accepit; vel etiam abfcefliis fub cranio
aut intra memnges vel fub iifdem aut alia heterogenea materia, five fit
vermis five calculus five aliquid aliud, ad Trepanationem utique deve-
niendum eft, cum nullum aliud remedium dolori fuperfit. Sic Capitis
dolores valde contumaces ac inveteratos etiam curatos fuifl:e ope Tre-
panationis, quotidiana docet Experientia : Sc apud Auftores Exempla
multa fehas curationss leguntur. Sic Rhod. obf 69. C. i. ita • No-
bihs juvencula Patavii ultra annum dolorecapitis veluti perforante ac
fixo mirè cruciabatur. Medicus quod erat fufpicatus aliquid membra-
nis incumbere, bono eventu cranium terebrâ tentandum cenfuit ; ipfô
etiam aperto, purisfœtidi guttula vix xquans miliigranum excidit
Neque ex CO dolore unquàm moleftusfuit. Idem Obf feq. quinx cra-
nii pertorationis cum omnimoda doloris fublatione inftitutx meminit
Perforatio cranu quoque multum folatiidatfi cranium nimis craflum'
aut fine lutuns efle fortè fufpicamur, aut materiam intra cavitatem
trontis, five purulentam five verramofamcolleftam, cui fi exitus te-
rebrâ detur, haud femel miraculi inftar omnis evanuit dolor. Non au-
tem ad Trepanationem eft accedendum, nifi prius omnia ftierint bequot;
ne cxammata, nec ulla aha falus xgris, quàm ex hac fit exfpeftanda,
i'ti etiam fi rehquaommagenerofa remedia inpr. fonticufi . veficato-
ria ac fetacea fine levamme reliquerunt xgrum.

in confenfum rapi à dentibus corru-
ptis quod fi obiervamus, cum Hildano eos omnes extrahi curemus,
dolorem fxpe miraculi inftar tollemus.

J^ eci etiam mentionem doloris inter caput ac pedem reci-

proci.

proci. . Qualem Tulp. obfervavit aliquando in uxore fabri lignarii pro-
ferpfiffe, cum manifefto caloris fenfu, modo à pede in caput, modo
vero à capite in pedis pollicem : in quem cum defcenderit, jubebimus
illico cum Tulpio, cucurbitulam illis imponi ad eliciendum volati- ,
cum illum fpiritum : quôextraftô, cum illo fxpius videbimus illico
celfare reciprocos illos circuitus 1. i. c.35. Plurimum emolumenti
perceperuntIfaciusHalmalus, 8c mercator Brabantinus, ac alii cum
Tulpius ipfis in occipite in dolore capitis reciprocoadmoviffet femper
cucurbitulas fcarificatas vel veficatoria: lib. i. c. 15. obf Quod fi do-
lor initium fuum femper fumât à pede,nec is obedire velit Veficatorio,
Cauterio, Cucurbitulis fcarificatis, nec aliud remedium fuperfit, fua-
derem partem minîis neceffariam, ut pedis digitum plané abfcindere.
Sic. Galen. lib. 3. de loc. affed. cap. cum falute «gri amputavit digi-
tum,quem vipera momorderat.nbsp;^nbsp;^ .

CXIV. Notum efl: ex fuperioribus caput fxpifiîmè dolere a ni-
mina fanguinis ebullitione, eâque fedatâ, utplurimum fedari quo-
que dolorem ; aut illâ effervefcentiâ oriturâ impeditâ tantum, pa-
roxyfmum etiam baud femel omnino refraenatum efle. Quam ob
caufam magnopere commendavi Venas fectionem. Illa autem non
fine difpendio ingenti virium aut fine falute cegri toties repeti po-
tefl: , quoties invadit paroxyfmus. Illius igitur locô propinentur
talia qux ejufmodi ebullitionem five effervefcentiam fanguinis
valent compefcere , qualia funt refrigerantia fanguinem , illaque
conjungenda funt cum iis qux prxcipitant fanguinis volatiles fa-
linas fulphureas abundantcs partes. Inprimis acida quoque valdc
componere poflunt fanguinem nimis effervefcentem hinc Sr. Mo.
reau dans le Traite' de Chin^ique 'de la connoijfance des Fievres c. 5. p.
117. Nihil magis aptum ad componendam ingentem fanguinis e-
bullutionem videt quam Omphacium , dicens -.je trouve que le verjus
^Ht efi le vm dans fa crudité efl un acide le fins propre de tous , qm doit
fer vir de remede , pour arrêter le mouvement déréglé des efprtts, rengager^
les foufres dans les autres principes , amp; remettre le fang dans la crudité
qui luy doit faire perdre le mouvement de fa chaleur ^ de fan ehullition.
Hxc autem magno cum fl;ratagemate ante paroxyfmorum tem-
pus, fi illud fciamus, propinantur, nam ordo paroxyfmorum hoe
modô non femel invertitur ac planè tollitur , quod etiam in fe-
■bribus intermittentibus feliciter fuccedere videmus.

CXV.

CXV. Medicus probè attendat, quomodo humores quoad qua-
iitatem peccent tam in ventriculo, utero , quam toto fanguine
Si humores fint acres illi corrigi queunt cinnabarinis, oc. 69 pra-

parat.corail.rubr.prxparat,fucanatisacfpermateCeti. Si acidi ea-
dem quoque fufficmnt; hue etiam referuntur Martialia

Si humores non tantum acidi, fed etiam corrofivi, poteft adhi-
ben camphora , quae adeô potens eft , ut ob fuum fal volatile amp;
refinofum etiam Aquam fortem fummè corrofivam edomare poflir,
faccharum faturni hîc etiam magni eft ufus. Si acres amp; falfi, com-

Tnbsp;margarit. Fl. Nymph, alb.

Emulf Amygdal. Piftac. Troch. Ramich. amp;c. Et quomodo tra-
ctandi fint biliofi humores fatis eft notum Medicis. Quod fi hu.
mor lerofus nimmm abundet , talia quoque adhiberi poflunt,
quïE ejus abundantiam aliquo modo abfumunt fine fenfibifi aliqua
evacuatione, uti funt Rad. Chin. Rad. Sarfapar. lign guaiac^ign
faflafr. Et ex his cum Aquafontana, additis adhuc quibufdam ce-
phahcis codis , potiones quotidianae fieri poflunt ; modô cum Fer-
neho caveamus ne nimis ficcis ac calidis corporibus propinentur

CXVI. Quomodo autem propriè humores arthritici, ac fcorbutici
trattentur, ad me non pertinet dicere, quoniam quivis facile videt,
hos non fine Antifcorbuticis, illos verô non fine Anthriticis medica-
mentis emendari pofle.

^ Porro quomodô is capitis dolor qui ortus à lue venerea, à febribus,
a menfibus, aut hxmorrhoidibus obftruais, autfupprefll urinâ, vel
alvo obftrufta, vel a vermibus in inteftinis contentis, tradandus fit,
fatis callet, qui medicinx gnarus eft, optimè fciens, ejufmodi dolo-
rem haud pofle pnus tolli, quàm morbi ipfi curati, evacuationes fup-
^reffx, folutx, ac vermes exturbati fuerint.

Sic etiam fi capitis dolor à ventriculo, vel ab utero, vel ab alio vi-
fcere non reftè fefe habente oriatur , haud prius fcopum noftrum
fehciter obtinuenmus quàm fi vifcera hxc vitiata, prius corroborata
ac omnmo hberataalabe fua fuerint. Attendat igitur valde follicitè
Medicus ut explorer quomodo vitiata fmt illa, quxnam intemperies
inuiispeccet, quo edirefto medicamenta fua opponere poflit

^nbsp;infenfibili quadam intemperie

^quot;«^e^branis capitis potiflimum contraftâ ,
meaicus m memonamfibi revocet omnia qux fupra dixi, inducere

Fnbsp;poflc

poflè ejufmodi intemperiem, eaque fedulo evitentur, aegro femper
inculcet. Pars autem debilitata hoc modo, dihgenter corroborauda
eft his vel illis medicamentis, quse huic vel illi intemperiei magis e-
runt convenientia.

CXVIII. Dixtam talem fibi eligat seger, quse rationi caufarum ac-
commodata fuerit à Medico.

CXIX. Quod prasfervationem autem attinet, illa fatis elucefcit ex
fuprà memoratis caufis inducentibus dolorem , qu£E fi evitentur ab
asgro, benè fefe habebit cum ipfo; inpr. fi ufum medicamentorum
adhuc diligenter continuet.

SOLI DEO GLORIA.