VGVKALIS
D B
Q^V A My
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex AuBoritate Magnifici ReBoris,
S.S. Theologiae Doâoris. ejufdemque Facultatis in Inclytâ Academiâ
Ultrajeâiinâ Profeflbris Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefiâ Praeconis,
NEC NON
Amplifjîmi Senattu Acadeimci confenfu , NobiUffmaqne
Facultatis JVRIDIC^ Decreto ,
PRO GRADU LICENTIiE
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè amp; legitime confequendis,
Eruditorum examini [uhjicit
GULIELMUS DE BYE, Haga-Batavus.
A. D. 14. Jultiy hora locoque folitis.
Ex Officina F rancisci Halma, Academiac
Typographi , cb bc Lxxxix.
t
-ocr page 3-INAVGVRALI S,
D E
Suram Veteres pro ufu dixifle certum eft.
Qua in fignificatione ea vox fumitur à
Cicerone Ith. x.TuJchI.Natura, inquit,
dedit u fur am vita, tanquam pecunia nul-
la praflituta die. Idem pro Rubir. ^ Ver»
rinaf.Vfuramlucis. Lib. 5. Epiß.adAp-
piumpuichrum, ZJfuram ten ports dixit
pro ufu temporis. Plauto uxor ujitraria^
cujus ufuram , id eft ufum corporis ad
tempus aliquis cepit. Idem in Trinummç. Nec adeo hafce emi
mthi, nec ufura mea, id eft ad ufum meum. Et hac fignifica-
tione creditor ipfe ufuram dat , nullumque mutuum eft fine
ufura, id eft fine ufu. Ufura vero, quam debitor pro ufu pe-
cuniae folvit, longe aliam notionem habet. VeBura vocatur mer-
ces, quï pro vedione datur vomXov. Latura quod pro onere
ferendo accipit bajulus, cpi/peTpoy. Mercatura lucrum de merce,
ut notât Nonius. Similiter amp; ufura eftmerces, quse pro ufu
pecuniae praeftatur. Et obfervare licet Veteres Auâores, ufu-
ram de ufu in numero fingulari potius ufurpaffe , ufuras vero
dicere maluilfe pUirativo, quse ob ufum fœnebris pecuniae de-
bentur Graecis to'co/. Cic. Verrin. 4. Oms enim hoc fecit unquam,
m cum Senatus publtcanos ufura fepe juviffet, magißratus a pu-
blicanis pecuniam pro ufura audeat auferre \ Qui pecuniae ufura
aliquem juvat, is eft , qui pecuniam illi dat utendam. Ufu-
ras pro pecunia aufert, qui exigit mercedem pro ufu pecuniae.
Ufura igitur proprie loquentibus eft -xfrKSiç. Ufuraj «W
Hinc ufurœ trientes, quincunces, femiffes amp;c. centeßmasßngn-
las dixit Cicero in Epißolis adAtticHm , amp; binas centeßmas. 5.
Verrina. In hac pofleriori fignificatione ufura hoc modo de-
finitur. Vfura eß neues, qmm debitor pr ceflat creditori pro ufu for-
tis debits, l. dedu^ia. 58. §. cum autem 6. D. adSCium. Trebell.
amp; l. Socium. 60. in pt. D. pro focio. Sors hic fignificat quan^
titatem principaliter debitam. Ufiir® funt funt acceffio fortis,
amp; ideo fublata obligatione fortis , amp; ipfae debcri definunt. /.
qui per 49. §. I.D. de aa. empt. A. Vinn. Seleä. Ouafl. Hb 2,
quaff. 9-
_ II. Pr:emlttenda hic eft quaeftio generalis , An ufuras prae-
cipue ex caufa mutui ftipulari amp; in conventionem deducere Ii-
ceat ? Quod affirmo , licet a multis Theologis amp; Canoniftis
regetur, quorum argumenta hsc fere funt. Opponunt primo
Pfal. 15. ubi Propheta inter esteras notas ejus viri, quihabita-
bit m Tabernaculo Dei , hanc defcribit, ßpecuniam fuam ad
ufuram non dederit. Refpondeo, convenir inter omneserudi-
tos amp; dodos Hebraics Lingua illic non nominari omnçs ufu-
ras, fed fpecialem, nempe, qua rodat proximum. Hoc eft qua-
fi dicat, qui non dedit pecuniam fuam ad rofionem. Inftant
amp; objicmnt verba Salvatoris apud Lucam Cap. 6. Mutuum da-
te mhil tnde e.vfpeBantes. Refpondeo, Chriftus ibi non tam lo-
quitur de prxftatione ufurarum , quam de reftitutione fortfs
his credit», qui paria reddere non poffunt. Non obftat quod
pecunia res fit fterilis, quia ut ager, domus, fundus induftna
humana poteft reddi foecunda , amp;, cum pecunia mea tibi fit
frußuofa, cur mihi non liceret exigere partem lucri, quod mea
pecunia , amp; quafi opera mea eft acquifitum ? Et licet officium
mutuandi debeat effe gratuitum, non tamen inde fequitur, quod
ufurs non fint licitae, quia tantum gratuitum efTe debet egeno
noftra pecunia ad neceffaria egentit divitivero inde lucrum non
neceffarium quœrenti non item ; ad prius obligamur , ad po-
fteriiis non œque. Non juvat difîentientes argumentum Thom®
Aquinatisyêc»Wlt;i fecunda quafl. jî.artic.i- qui dicit in con-
tradu ufurario vendi id quod non eft, quia venditur ufus fori
tis, qui ab ipfa forte non poteft feorfim ceftimari. Refpon-
deo, falfum effe quod acceptione ufùïae vendaturid quod non
eft, an autem officium mutuandi nullum?an occafio amp; facul-
tas
tas fubmîniftrata proximo pecuniam noftram in rem fuam ver-
tendi, amp; cenfum fuum ex ea augendi nullius plane rei? an in-
juftum, in partem aliquam iftius compendii amp; lucri venire cre-
ditorem ? Opponunt Denique /. is qui 15. §. i.D.commod.
ubi dicitur quod illi res non debeat effe quaeftuofa, cujus non
eft periculo, atqui pecunia mutuo dita non eft periculo créditons,
fed debitoris l. incendium. ti.C. ß eert. pet. Refpondeo, quod
mutuum fitdebitonspericulo pendet à jure dominii, quod ha-
bet , amp; quia genus perire non poteft. Male inde concluditur
creditorem pro ufu pecuniae nihil ftipulari poffe, quoniam de-
bitor pecunia in commodum fuum uti intelligitur, amp; credi-
tor pecunia, qua interim caret, lucrum facere potuit. Do-
nell : ad auth. ad hae C. h. t. Num. 12. ^ feqq. ^ Wjfeab. di'
fput. adh. t.ff. th. 5.
III.nbsp;At cum dicitur quod Ufura fit Acceffio fortis, feu
quantitatis, intelligendum eft, quantitatis nomine hic venire non
tantum pecuniam numeratam, verum omnes res, qaaemutuam
funélionem recipiunt in fuo genere, amp;quae pondéré, numero
amp; menfura conftant/, mmmm. z. §. i. D.de reb. cred. ut funt
Vinum, Oleum, Frumentum amp;c. Quod pro nummis Ufurae
exigantur, patet ex Li. z. amp; l-C. h.t. Quod vero ad hor-
deum vel frumentum Ufurae accédant, indicat Imperator Ale-
xander in /. frumenti. 11. C.Philippus Imperator aperte
refpondit , oleo quidem, vel quibufcunque fruâiibus mutuo
datis Ufuras deberi in l.oleo.i^.C.h.t. Non obftat quod Con-
ftantinusrefcripfit, proauroamp;argentoamp;vefte licitasfolvi, vel
promitti Ufuras l. pro auro. 25. C. h.i. Hoe enim debet intel-
ligi de pretio quanti ill^ fpecies œftimatas funt. Veluti fi mihi
roganti decem aureos darimutuostudederisaurumaeftimatum,
amp; convenit ut ijeftimationem redderem cum Ufuris, conventio
valet amp; Ufurae debentur. Wiffenb. ad h. t. Difp. th. i. Perez.
ad eund.tit. C. nHm. 3.
IV.nbsp;Vulgo nee male dividitur Ufura in tres fpecies, com-
penfatoriam, punitoriam amp; lucratoriam. Compenfatoria eft,
quae praeftatur, ut compenfet juftum intereffe, quod habet cre-
ditoreo, quod pecunia fua caret. Vero enim officio contrarium
nonefl:, fic alium juvare, ut te ferves indemnem l.fedße^uii.j.
Asnbsp;P.
-ocr page 6-Tgt;. quemadm. teß. aper. Si l.ßtticimus. i^. c. de adnt. ^per.tutl
Pmitoria Ufura eft, qux non propter lucrum , fed propter
moram non folventium infligitur l.cum quidam 17.$. i in fin.
P. h.t. Punitoria vocatur, quia quafi punit debitorem ob moramj
qux alias vocatur delidum l. dolus eft. D. wW. amp; ibi gloflquot;!
Lucratoria eft , quae propter qusftum citra moram, aut'prse-
fumptum damnum exigitur ex propria conventione, qu;tenim
ex mora venit non eft ad lucrum, d. 1.17. §. 5. in fin. D. h.t.
amp; hasc fpecialiter nomineFoenoris nofcitur, tametfiin jure Fce-
nus amp; Ufura indiftinde ufurpentur l nihil. 4. D. de naut.fcen.
amp; deduBa 58. §. z. D. adSct. Trebell. Hxc, cum turpis amp;
Chnftiano mmime digna fit, merito ab omnibus rejicitur.
V.nbsp;Qua: nunc fequuntur his tribuscapitibusabrolvemus. Pri-
mo ex quibus eau lis debeantur Ufurs? Deinde quae fit êarura
quantitas? Et denique quibus modusdeberidefinant? Caufs,
ex quibus debentur, tres funt, Stipulatio, Pac'èum amp; Mora;
Duar. deufur.cap.z. Ex ftipulatione Ufurs debentur in omni-
bus contradibus Paul. 5. fent.y. In contradbus ramen ftridi
juris, ut mutuo, ex ftipulatione tantum debentur, non item
ex nudo pafto, quamvis illud contracäui in continenti adjicia-
tur l. I. é- 3. C.h.t. Non obeft, quod dici folet, Pada in
continent! adjeda contradui inelfe /. UBa. 40. D. de rek cred.
cum in dida lege Ufurae non promittuntuj- per padum, fed
dies fol vendarum ufurarum, de quo antea con venerat, per pa-
dum mutatur. Si tamen ex nudo pado ufurae fint folut®, non
poffunt repeti, nec in fortem imputari /. quamvis i. C.h.t. Sc
mirum non eft, cum hocpadum ponat naturale vinculum, quod
impedit condidionem l.ß non 16. D. de cond. indeb.
VI.nbsp;Prster ftipulationem litisconteftatio pro caufa haberi fo-
let ex male intelleda/. lite 35. D. h. t. ubi liteconteftataufurs
dicuntur currere. Quod vel poteft fumi pro currere intipiunt,
ut in /. letla. 40. D. de reb. cred. vel pro currere pergunt, ut
in 1. novatione. 18. D. denovat. ^ deleg. Sed hicin pofteriore
fenfu accipi didat ratio, quia jus in ftndis nuüam ufurtcau-
fam praeter ftipulationem agnofcit. Obftaretamen videtur / ^/mm».
29. D. de novai. c^ deleg. ubi dicitur litisconteftatio novatio-
nem iiiducere, atqui novatio legitime fada, ut principalem ob'iga-
tionem
-ocr page 7-tionem exftinguit ita amp; acceflbrias ufuras d. /. novatione 18. eod,,
Refpondeo ex ipfa lege, quod iioc verum fit in novatione volun-
taria, non item in necelTaria, de qua hic : Illa enim meliorem
folet facere conditionem creditoris, non deteriorem l. non folet,
86. D. de Reg.jftr.
VII. Sola quoque diuturna ufurarum prsftatio non eft ea-
rum caufa, fi nullum Originale habeant principium l creditor, j.
C.h.t. 8c l.ß certis.iZ.C.de paB. Nec movet quod in aâione
de in rem verfo, quae datur in heredem patris, vel Domini ex
contradu filii-fam. vel fervi, veniant ufurs , quaspater vel do-
minus longo tempore, faltemdecenniopraeftitit l.cumdeó.D.
h.t. Quoniam pater, qui eas diu praeftitit, non ideo eas debet,
quia folvit: fed quia pecuniam fortis in rem fuam verfamdebuit.
amp; contradum filii fui agnovit amp; ratum habuit ; qux funt ju-
ftae caufae, cur quis fortem amp; ufuras debeat : fi vero heres ex
fidei commilfo inutili per multum tempus non minus triennio
alimenta annua praeftiterit, tenetur in futurum l.ßprobaverist.
C. de fide comm. hoc fpeciale eft favore alimentorum, ut notât
glolTa hic : alias tempus non eft modus tollends vel inducendœ
obligationis /. obligaiionum 44. §.i. in verfu placet. D.de Obl.
(^aB. latius hancquaeftionem tradat Nie. depafleribusinTr^^?.
deConcil.leg.indiffol.Ant.interl. cumdeó. D.I. er edit or.-j. Cht.
VIII. Excipiuntur tamen cafus nonnulli, quibus ufurae in
ftridis judiciis ex padonudo debentur. Ut fi civitas alicui mu-
tuam pecuniam dederit, etiam fi ufuras ftipulata non fit /. etiam
30. D. h- t. item in cafu l. Herennius 45. D. k. t. finge: Fif-
cus fucceffit Titio, in cujus fucceffione repertum eft nomen,
quod Maevius Titio debeat fine ufuris. Ex co tempore quo
Fifcus Titio fuccelîît, amp; Mxvius fuit inter debitores Fifci, feu
Ut loquitur Modeftinus, Maevii debitum percepit, ufurae fifco
deberi cceperunt. l.fifcHs6. D. de jure fifc.ut u(urasGX omnibus
contradibus accipit, licet in ftipulatum dedudse non fuerint
/. cum. quidam 17. §• fifi'*^ 5- h- ts. cum autem fifcus Titio
fucceffiffet, amp; ex debito Maevii fifco ufur^ currere ccepiflent,
poftea fifcus Adiones, quas adverfus Msvium debitorerhTitii
habebat, mandavit Sempronio. Qutritur an Semproniusufu-
ras ejus temporis,, quo Mxvius fuit fifci debitor, peterepoffit ?
Affirmât
-ocr page 8-Affirmât Modeftinus inafJ. Heremms.i\%.D.h.t. quia Sempro-
nius mandatis adionibus in locum fifci fucceffit l.ß cum j C.de
frivil.fift. WxScab. Difput ad h.t. th. II. ex nudo pado
quoque debentur, fi fi-umentum vel alia ejufmodi fpecies cré-
dita fit l.fmmenti. tz. l.Oleo.zi. C.h. t. c^uoà utilitatis
caufa ita receptum videtur : favetur enim creditori frumentum
mutuanti, fi quid accipere voluerit fupra fortem , ne damno
afficiatur, dum propter variam frumenticommutationem acci-
dere poteft, ut minori œftimatione id recipiar, quamviseadem
menfura. Noviflime etiam Juftinianus idem privilegium tri-
buit Argentariis , ut poffint citra ftipulationem exigere ufuras,
imo citra ullum padum , propterea , quod foleant illi fine
ftipulatione contrahere , ac foenerari vitae eorum fit inftitu-
tum Nov. 156. cap. 5. ut proinde cum nullas pepigerint u_
furas tacite padi videantur ßefles, quae negotiatoribus folent
deberi; ut indicat /. eos, qui 26. §. i. C. h. t. in Adione rei
judicata? ufurae quoque debentur ex mora /. eos y qui z. C, de
Vßir. rei jud.
IX.nbsp;In contradibus bons fidei ufurs debentur ex pado in
continenti adjedo I. juris gentinm 7. §.4. c^ 5. D. de pail, non
jure exceptionis, ut in mutuo , fed ex natura amp; conditione
ipfius padi. I. i»iiio C.de pail. int. empt. ç^vend.
X.nbsp;Ultima caufa praeftandarum ufurarum in bonx fidei con-
tradibus eft mora I. mora 52. §. 2. D.h. t. qu« definitur à Cu-
jacio in comment, ad l.ß ex deverh.ohl. Mora eß ßlvendi,
vel accipiendi crediti frußratoria dilatio. Non negat Pomponius
in d. I, mora 5 z. in pr. D. h. t. moram definiri pofle Logice, fed
certa definitione , five régula juris comprehendi pofle negat,
an amp; quando mora dicatur fada? eft enim hoc fadi magis
quam juris I. fciendum zi. ^ feqq. D. eod. I. qui fine 65 D. de
Reg. Jur. Aliud eft quxrere, quid fit mora debitoris in gene-
re? Aliud, an fit mora Titii in fpecie feu individuoj. indivi-
duorum cum fint infinita, nullae funt definitiones. Cribroci-
tius hauferisOceanum, quam certam infinitorum fcientiam af-
fequaris. Wtßenb. Difp. adh.t.th. 15. cum igiturmora dicatur
dilatio fruftratoria , hinc fequitur, quod non committatur ab
«O , qui folutionem ex jufta caufa differt , pma fi modicum
tempus
-ocr page 9-tempus lîbi dari poftulet, ut amicos adhibeat, utinte'-fint tes-
tes (olutioni, vel expediendfi. id efl:, curands pecuniae caufa,
quia pecunia non femper efl: in expedito, id efl:, in numerato
Ißdu'Jttetio.D.defidejuf.amp;c. vel rogandis fidejufforibus, quia
non facile eft invenire fidejuffores/. ow«« 35. §.z. C. deepi/c.^
der. vel fi exceptio jufta allegetur, puta exceprio paûli de non
petendo, non videtur effe in mora, vcl fi reipublics rau'â ab-
fit, fi modo id non fraudandi caufa fimuletur, fed fi reipubli-
cae caufa fubito abeffe fit coaftus, ut fui defenfionem mandare
non poffit, item fi in hoftium vinculis amp; poteftate effe cœperit
l.fed^ 15. D. h. t. amp;ibi Alteffer. in récit, qmt.
XI.nbsp;Mora dividitur\nd.l. mora 52. D. ä f.quod alia fiat ex Re,
Alia ex Perfona. Ex Re intelligitur mora fieri, quando tempus
elapium vel ipfa lex inftat amp; monet fine fado hominis : amp; ideo
fi fecundum eam quid non fiat, vel non prsftetur , moram
quis incurrit amp; damna ejusj veluti fi conftituat tempus folven-
di , vel faciendi, aut fi conftituat moram ratione rei fine inter-
pellatione committi: ita lex furem amp; violentem poffefforemin
moraconftituit, cum fciat vel fcire debeat fealienumpolTidcre,
amp; teneri ad reftitutionem. /. in re 8. §. 1. D. decond. fart. Simi-
liter Socium, qui pecuniam communem invafit amp; in fuos ufus
convertit, morofum facit , amp; in ufuras hoc ipfo condemnat
/.i.§. T. D. h.t. Perez, ad h.t. C. num. i6. Ex Perfona mora
eft,quae nafcitur ex interpellatione perfons ejus,quae debet vel
cui debetur /. mora 2,1. D. h.t. Experfina effe, non eft hiC-,
Perfona coharere. Mortua enim ea perfona, quae moram fecitgt;,
non neceffe eft repeti interpellationem in perfonam heredis.
I. cum patri 27. D.h. t. amp; ibi Cujac. Traü.%. adAfrtc. Inter-
nellatio eftadmonitio, teftato fieri folita folvendi vel accipiendi
ejusïjuod debetur. Arg.l. qui Roma iiz. in pr. D. deverb.obL
H«c dividitur in judicialem , amp; extrajudicialem, judicialis fit
per litis conteftationem.nbsp;z.D.h.t. Extrajudicialis fit per
privatam denuntiationenr. d. I. mora 32. inpr. D. h.t.
XII.nbsp;Controvertunt interprétés, num unica interpellatio fuß-
ficiatad conftituendum debitorem in mora? Sirediusmea opL.
nionefentiuntilli, quiunicamlegitimefadam fufficere arbitrant
tur, cum, qui certior fadus eft, non debeat amplius certiorari /. i
S
-ocr page 10-§.i.t»ß»D.de AEl.empt. modo tamen creditor poft interpella-
tionem urgeat amp; inftet pro folutione l.mora §• i- D. h.t.
itaque inftantia poft interpellationem perfeverare debet, fed non
eft repetenda interpellatio , feu admonitio coram teftibus nun-
cupata, idque probant textus in LTttia^-j. §. \.D.deleg. z.l.fi
ex 23. ^ I. 111. §. Seja 5. D. deverb. obl. amp; d. l.mora, 52. D. h. t.
qui utuntur numero fingulari amp; interpellationem non interpel-
lationes exigunt ad creandam moram. Nec movet d. l.iiz. §.
coheredes 3. D. de verb. obl. ubi mulier coheres faepius tutores li-
berorumcoheredis teftato convenilfe proponitur, amp;defideraffe,
autut fuam communis prasdii partem emerent, aut pupillorum
fuorum venderent, quia non fequitur in cafu d. coheredes
interpellatio fxpius fafta eft , ergo faepius eft facienda. Quod
enimexabundantifit, exeo jus non fumitur, amp; /. fed licet la.
D.deoffic.pr^ßd. Docet, non effe fpedandum quid Romaefiat,
fed quid fieri debeat. Eodem modo conciliandacft l.t/EmiliHs
I'i.D.deminor. Latius haectradat Cujacius in traS. 8. adAfric.
in I. Cftm patrif. ij. D.h.t. Sicuti vero una interpellatio debito-
rem, ita una oblatio pecuniae opportuno I0C0amp; tempore fada
creditorem in mora conftituit l.quidecemjz. D.defolut. Oppo-
nitur d-1.122. §. Seja 5. D.deverb. obl. Si Seja non cejfaffet exfii-
pftlationeojferrepecuniam, jure ufuras non deberi. RefpondetDo-
né\u%incomm.adeamd. I. hic non requiri jugem pecuniae obla-
tionem, ut creditor conftituatur in mora, fed verba, fi Seja
non ceffajfet offerre , ita effe inteliigenda, ae fiScaevoladixiffet,
ß Seja obtulipt. Sicut, inquit, ea dicitur ceffare offerre qua
non offert, cum debet: ita non ceffare offerre ea inteliigenda
eft, quae offert cum eft opus. Ego mallem refpondere ad d.§.
Seja$.D. deverb. obl. eodem modo utfupra add.^.coheredes 3.
ejußi. I. ^tit. nempe , quod non fequatur pecuniam creditori
crebro effe offerendam , licet Seja crebro obtulerit. Wiffenb.
J)ifp.adh.t.th. 17.
XII. Ut autem in judiciis bonae fidei ufurs debentur ex fu-
prafcriptis caufis, ita ubi deufurisnihil convenit, fine mora ufu-
rae non debentur, quantumvisdiu debitor, quod ex iis contra-
öibus debet, non folvit. I cum quidam ij.^. eos D.h.t. Non
obftat quod dicitur in /. ufuras x. C. eod. Emptorem debere
pretii
-ocr page 11-pretii ufuras, fimul atque ei poifeilio tradita fuerit. Ibi enim ex
tempore traditionis mora intelligitur fieri à debitore, tanquam
ea traditione fatis interpellato. Non obftat etiam quod dicitur
in /. I. §. I. D. h.t. amp;l. curabit C. de Aä empt. amp; fi focius
communem pecuniam invaferit, amp; in fuos ufus converterit,
deberiufuras, etiam mora non rnterveniente. Hoc enimintelli-
gendumeft, quafi diceret, mora ex perfona non interveniente,
cum mora ex re fufficiat.
XIV. Sequitur alterum caput , nempe de ufurarum quan-
titate , quae exprimi folet terminis ab Affis confuetudine de-
fumptis. Affis enim locum in ufuris centefima obtinet, ad eam-
que reüqux omnes rediguntur. Centefima autem ttfitra dicun-
tur, quae ex fingulis centenis nummi^ duodenos nummos quo-
tannisefficiunt: ficdiäa quod earum menftrua quantitas cen-
tefima pars fit fortis l. nihilA,. §. ulr.D. de naut.fœn. l.ßpro%.
C.ficert.pet.nbsp;Semifes ufura, quae quafi dimidiae centefima funt r
nempe , cum pro centum aureis fex quotannis penduntur, ita
ut ufura menftrua ducentefima fit pars fotis /. alumna 30. D.
dtadim.leg. amp; l. dominum 5. D. quodjujfu. vocantur aliquanda
femißales, ut in l.fipticia 10. D. depollicit. Vfura cjuincunces funt,
quae quintam centefimae reddunt, nempe quinque aureos pro
centum L cum fervus 15. D. de adim. leg. amp; l. cum quidam xj.
D.nbsp;h.t. Trientes ufura Cum, cum in (ortcm centum quatuor
nummi penduntur /.y. §. qua autem 10. D. de adm. tut. Qua-^
drantes vero ufura funt, cum in fortem centum tres nummi
quotannis praeftantur /. 21. §. largius^. D. de an», leg. Septunces
vero, quoties feptem aurei. Befes, quoties in fingula centena
oftoannua praeftantur /. z6.^.illosvero C.h.t. Dodrantes vero,
cum novem. Dextantes, quoties pro centum aureis quotannis
decern redduntur. Deunces vero undecim aUreos pro centum
efficiunt. Vnctaufura in centenos aureos unum annuum reddunt
/. 47. §. prafeÜM 4^ D- de adm. tut. Hae autem duodecimam par-
tem centefimae , velut Affis uncia, expient. Brijfon. lib. i^. de
verb.fign. in voce Vfura.
Xvt Tuftinianus, ut infatiabilem mutuantium àvantiam co-
hiberet, legitimum ufurarum modum fua conftitutione defi-
Mivit Leos qui Z6.%. i.C.h.t. pro negotiorum diverfotum qua-
fi inbsp;litatc
litate amp; perfonarum conditione alias majores, alias minor«
conftituens. Majores ufuras, nempe centefims in quibufdam
cafibus tantum permittuntur, amp; quidem i. in pecunia traje-
ditia, in qua jus vetus infinitum fcenus amp; immenfas ufuras fti-
pulari permifit, telle Paulo2./ê»f. m. 14. ubi inquit: 7ra-
jefliiia pecunia propter periculum créditons, quamdiu navigat m-
vis, infinitas ufuroi recipere poterat. Dicitur trajeâitia pecunia,
qus trans mare vehenda datur, qu$ enim eodem loco confu-
mitur, trajeditia non eft./. i.i).ô(e»lt;î»f./ûf«. 2. Eafdem etiam
ufuras admittit Imperator, cum fpecies fœnori dantur, Frumen-
tum, Triticum, Hordeum, Oleum aliique fruâus/.o/fo 25.
d. l. 26. §. 1. C. h. t. fieri enim poteft, ut tempore adjefto
reftitutioni minus valeant duodecim modii frumenti , quam
tempore dationis, feu mutui. Qua etiam ratione in fuis Novel-
lis, cum Agricolae frumentum creditur , permittit centefimas;
at cum pecunia ei creditur, permittit trientes tantum : namque
■fervatur vulgaris ufurarum modus cum pecunia creditur amp; red-
ditur /. cum non 16. l.proauroz'). C. h. t. 5. Cum tutor pe-
cuniam pupillarem in ufus fuos convertit, dolo amp; clam contu-
toribus fuis l.qui fine de negot.gefi. ^.Condemnati poft qua-
ärimeftresinducias praeftant ufuras centefimas Luit. C. de ufur.
rei jud. 5. Centefimas ufuras exigitSocius a Socio, qui fum-
ptus in refedionem communis œdificii folvere detredat l.fiut
e^.C.de adif. priv. Illuftribus perfonis in quocunque contradu
vili, velmaximo non licet ftipulari ufuras ultra trientes d.i. 16.
I. C. h. t. Illos vero, qui ergafteriis prxfunt , vel aliquam
'licitamnegotiationem gerunt, ufque ad beffem centefimae ufu-
rarum nomine in quocunque contradu fuam ftipulationem mo-
derari jubet Imperator in d.l.z6. verf. illosveroC.h.t. cse-
teris autem omnibus hominibus dimidiam tantummodo cente-
fimse ufurarum nomine ftipulari permittitur in d. /. 26. §• i« lt;«
verf. cteteros C. h. t,
XVI. Si tamen quis pecuniam mutuam dediffet ea lege ut
frcdibus pignoris uteretur, frueretur in vicem ufurarum, donec
pecunia redderetur, etfi frudus percepti excederent legitimum
ufurarum modum , non tamen diceretur fcenus illicitum hoc
jure, quo padum àvhxqîiffi©' receptum eft , propter incer-
tuia
-ocr page 13-tum fruâuum eventum /• fi ex 14. ^ L fi ea %']. C. h.t. jure
canonico improbatur hoc padum , quia convention! ufura-
rum proxime acceàitc.'j. extra dejttrejur. 8c extra de empt,
vend, excipit tamen duos cafus, nempe fi feudi dominus à
cliente fuo feudum beneficiarium in pignus accipiat c. 1. extrâ
defend. amp; e, 8. extra h. t. vel fi pofleffiones pignori fint obli-
.gatae donec dos folvatur ; maritus enimfi-uétus, quos percipit
■ex re pignorata, interim fixos facit, nec reddere-cogitur, aut in
dotis fortem imputare c. 16. extra h. t. cujus ratio ibi redditur,
cum frequenter dotis fruâus non fufficiant ad onera matrimo-
nii fupportanda. Illius ratio hœc eft, quia interim , quo feu-
dum eft obligatum domino , non tenetur ei Vafallus ad con-
fuetum fervitium ; ita ut dominus non tam lucri caufâ, quam
ratione intereffe fruâus retineat. Covar. ^.Far.refiol.c.^.num. 3.
Perez, ad h t. C. nam. lè.
XVII.nbsp;Si quis autem aliquid contra modum ab Imperatore
in d. /. 26. §. I. C. h. t. definitum fecerit, nullam penitus de fu-
perfluo habet aârionem : fed fi acceperit in fortem hoc im-
putare compellitur. Et fi fors quoque foluta fit, in quantum
excedunt repetuntur, quin etiam, fi quae nullo jure debits fo-
lutx fint ufur®, condicuntur l. indebitas 18. C.h. 1.1. lô.^.fiupra
Japlttm.ï.D.âecond. indeb. Perez, adh. t.C. ««ww.iy.Juftinianus
id ipfum poftea confirmavit, ut fimul atque debitum feu ufu-
rae ad fortis fummam excreverint, hs procedere definant, ne-
que fupra duplum exigi poffint l.pen. C. h, t. amp; cum Impera-
tor Antoninus ftatuiffet , ufuras diverfis temporibus folutas
non proficere reo feu debitori ad dupli computationem , Se.
tune folum ultra fortis fummam ufuras non exigi, quotiestem-
pore folutionis fumma ufurarum excedit fortis computationem
l.tifura 10. C. h, t. Juftiniano vifum eft indiftinde ufurarum
foIutiones,qu£ fiunt per partes diverfis temporibus, coacervari
amp; in duplum computari. nov..l^•l.Cap.^.örnov.^1%.
XVIII,nbsp;Ufurae ufurarum jure veteri non debentur. l. pla-
cuit. 29. D.h. t. quod confirmât Juftinianus in /. ut nullo 28. C.
h.t. ^quitasamp;ratio hujus conftitutionis eft, quodabfurdum
fit eamdem rem amp; fortem effe amp; ufuras, quoniam fors eft res
principalis, ufura accelfioj at fs ufurae ufurarum recipiuntur,
eveniet, ut priores ufurs fint fors amp; ufuras. Nam quatenus
pro forte praeftantur, funt ufurae, quatenus autem pro lis prœ-
ftantur ufurae, funt fors. Id cum natura non patitur, fecun-
dum naturam conftituitur, ne fint ufurae ufurarum. Donell.
adl. tilt.C.h.t.. confirmatur quoque haec ratio per I, ude ußt^
nfafr. legat. ubi dicitur quod acceffionis nulla fit acceffio , amp;
commodorum non fit commodum l.z.^.fi indemmtas^.D.de
adm.rer.ad Civ. pen. Non juvat diffentientes quod fruduum
ante petitam hçreditatem perceptorum prxftentur ufurae /. 51.
§. fruBnum i. D.de hered. pet. hoc enim non fequitur , quia
jfrudus ante petitionem hereditatis percepti non tam acceffionis
quam fortis titulo petuntur. Frudus augent hereditatem /. 20.
§. itemnon Jolum I. D.de hered pet. cum igitur hx ufurae ratio-
ni amp; xquitati minnime conveniant, merito notantur infamia
qui tarn improbum fcenus audent exercere /. improbum. 20. C.
€Xquib.cauf. inf.irrog. Excipitur tamen cafus, quo ufur^ ufura-
rum licite exiguntur, mutato videlicet debitore, velut fi Tu-
tor aut Curator , quam ufuram exegit a debitore pupilli vel
adulti, in fuos ufus converterit, hujus fumms ufuras pratfta-
bit /. 7. §. ft ufuras. i z. /. 58. §. duobm i. in fin. §. ult. D-dc
adm.tut. WifIenb.Diiy)?.W(amp;.r//amp;.4.
XIX. In Tertio amp; ultimo Capite videamus, quibus modis
ufurae deberi definant? amp; primo quidem Juftinianus in fua le-
ge i6.inpr.C h.t. eos, qui principali adione per exceptionem
triginta vel quadraginta annorum exciderunt, jubet non poffe
fuper ufuris vel frudibus praeteriti temporis aliquam movere
qusftionem , dicendo ex iifdem temporibus eas velle fibi per-
folvi, quae non ad triginta vel quadraginta praeteritos annos re-
feruntur , afferendo fingulis annis earum adiones nafci. Prin-
cipal! enim adione non fubfiftente, fitis fupervacuum eft, fu-
per ufuris vel frudibus adhuc judicem cognofcere. Idem di-
cendum eft fi per fententiam judicis adio principalis fit fublata
l.inbon£ fidei 15.C. h. t. Petenti enim obftaret exceptio rei ju.
dicats l.fidepoßta 4. C. depofiti. ita obtinet in adionibus bonas
fidei, in quibus ufurarum obligatio eft accefforia. Aliud eft
in ftridis, in quibus principaliter amp; per fe debentur ufurae per
ftipulationem, ita utconftituant a«aionem diverfam a principali
I. cen-
-ocr page 15-/. centum. S. D. de eoquod cert.loc. ideoque fit, Ut, principali
lite finita, non exftinguatur ufiirarum petitio l. judicio i. C.de
jud. tollitur quoque ufurarum obligatio per folutionem vel
compenfationem pro rata debiti amp; crediti /. tutor. 41. §. I.P.
h.t.l.cum alter.M.amp;i-^.T).de tomfenfat.
XX. Si debitor ufurarius creditori pecuniam obtulerit, amp;
eam, cum accipere noluiffet, obfignaveritacdepofuerit: exeö
die ufurarum ratio non habetur, l. debitor']. D. h.t. amp; Lacce-
ptum 19. C. eod. ex bis legibus tria colliguntur requifita, ut
ufurarum curfus inhiberi queat. Primo requiritur ut debitor
pecuniam ofFerat creditori. Non tarnen prœcife leges volunt,
ut ipfe debitor ofFerat, cum unufquifque pro debitore folven-
do eum libérât etiam invitum Lfolvere.^. D. de folut. amp;C l.
folvendo D.de negot.geß. amp;quod creditori fit facienda obla-
tio, hoc ita eft, fi fit copia creditoris. Quod fi creditor abe-
rit, cautum eft in lege fi creditrici. 6. C. h. t. ut debitor magi-
ftratum competentem adeat, apud quem pecuniam ofFerat amp;
numeret, amp; faciat qux fequuntur oblationem, ita ea res pro
jufta oblatidne cedet. Secundo requiritur, fi creditor recufet
accipere pecuniam, obfignatio , quae id continet : Quoniam
nummi finguli per fe obfignare non poffunt, immitti debent in
crumenam, vel faccum, velcapfamaliquam, amp;faccusobligari:
deinde obligato figiilum itaimponi, utnonpöfhtaperiri faccus,
nifi remoto figno, ut eoremoto furtum poffit deprehendi. Sic
defcribi videtur obfignatio in /. t. §. ßpecunia lÖ.D.depoßti.
Poft obfignationem requiritur folemnis depofitio, quae defcri-
bitur in d.i. acceptam 19. C.b. t. Eft autemfolemnis depofitio,
cum pecunia obfignata deponitur in locum publicum, amp; locus
publicus hic dicitur aedes facra, vel is locus de quo judex adi-
tus conftituerit. Donell. ad. d. l. acceptam 19. C. h. t. His
requifitis non obftat. I. 122. ^.Seja. -y.D.de verb. obl. ubi di-
citur. Si Se ja non cejfaffet ex ßipulatione pecuniam ojferre, jure ufu-
ras non deberi. Wiffenb. in Difp. ad h. t. th. 25. refpondet,
crebram pecuniae oblationem in d, §. Seja. vim obfignationis amp;
depofitionis habere. Qui enim crebro amp; idè'ntidem offert pe-
cuniam , ea non utitur. Proinde ejus ufuras folvere non com-
pellitur arg. /. pupillus. C. deufar. pupil, Minus quoque ur-
ge«
get argumentum ex L ufuras. i. C: Ä. petirum. Ubi emptor,,
re'fibi tradita, fi pretium venditori non obtu'erit, ufuras prs-
ftare cogitur. Ergo (colligunt adverfarii) fi obtuierit, abufu--
rarum priftatione iiberabitur. Sed quam nullius momenti fit
haec Oppofitio patet ex verbis fequentibus ejusd. I. z. C. h. r.quot;
Quamvis pejcuniam obfignatam in depoßti caufam habuerit, -«f«»-
tatis ratione praflare cogitur. ,
Toffeßio e/? Jpecies juris ia re.
MuUet^ßvirum rapueritttenetur quoque l.uijic. C.de rapti Virgi
,nbsp;IIL
faüum eß probandum , non jus.
IV.
Tormtnti non fmt legitimus veritatis indaganà* modml
Qm famis extrema wgerste ntceßtate efculenta amp; poculentagt; étii
fert, furti tenetur.
'Aan den wel Eedelen H E E R
Heerevan
Wanneer hy na H 'verdeedtgen der Woeker-gelden,, inde
doorlugtige hooge School binnen Utrecht , met
groote lof tot * toe-gelaatefi in heide.
Hechten verklaard wierd.
At Stoft't adouwde Atkeene op zijne wee-
tenfchap?
Ik zie de Stigtze School nu op een hooger
•Tsf-iïMKw— trapj-
Als oit Atheeneklom. 'k Zie d'eedle konften bloeyen,
Geleerdheid fchept weêrmoed; de Leerelingen groeyen
In neerftigheid en deugd ; zy toonen door hun vlijt,
Dat noit deweet-luft fterft door ouderdom nogtijt.
Oneen! die zal, nog kan, door geene tijd verteeren t
Maar zal van dagtotdag, nog meêr eameêr vermeêren,.
Zo lanff de jeugd haar mind. En of ons Vaderland
Van Vrouw Bellone word gedreigd met moord en brand ,
Nog bUift Vrouw Themis onderwonnen, 0idgt;ewoogen,,
Enwaali voor't heilig recht met meêr dan Argus oogen.
O voetfter van ons Land» opkweekfter van de jeugd;
Gv zijt het voorbeeld van gerechtigheid en deugd:
Gy
•Licemaat.
Gy teerd hee recht te doen naar Keizer Kareis wetten.
En wijlt den Rechter aan waar op hy hoordte letten
In't ftrafFen van het kwaadj eh hoe hy loonen moet.
Het kwaade door de ftraf, het goede door het goed :
Ook dat de Rechter nooit uit wraakte ItrengzalftrafFenr
Maar dat hy ieder loon naar werken moet verfchafFen.
Dees' konft zo hoog geägt j gemind van ieder een;
Heeft Stoutenburg vaak met iever aangebeên,
En als een voetfterling aan Pallas borft gezoogen j
Waar om zy hem nu zal verëeren en verhoogen.
Met eenen Helden-krans gevlogten van Lauw'rier j
Dog mijne zang-heldin vlegt Loof-werk op 't papier .
Om deezen blijden dag niet haar gedicht te vieren.
Och! kon zy naar waardij uw fchrander hoofd ver §ieren,.
Haar magt is hier onnut: wijl ^ op heeden zijt
Tot Voorspraak van het recht door Themis ingewijd.
Betragt voortaan dan 't recht naar Roomfe en Neer-
il^ds' rechten,nbsp;gt; .
En leer de twiftzaak door de billijkheid beflechten j
Dus doende zal uw lof vergrooten meêr en meêr:
Die't heilig recht befchermd verdiend eene eeuwige eer.
Rauco gutture, Amicus amico lt;
canebat.
SAMUEL vahder HEIDEN.
• ' n
i: