' D I S P U T A T I O J U R. r D ï C Ä
INAVG'URAhlS

U S u'^ R I s.

Q^VAM,
FAVENTE DEO TER OPT. MAX,
Ex Auäoritate Magnifici Tgt;. ReBoris,

D. HERMANNI van HALEN,

S.S. Theologis Dodoris, ejufdemqueFacuItatis in Inclytä Academia
Ultrajedina Profeflbris Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefia Praeconis,
NEC N O N
Amplißmi Senam Academici confinfit, Nobilijmaque
Facultatis JVRIDICiy^ Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Piivileglls
ritè amp; legitime confcquendis,
Eruditorum examini fubjicit
JOHAN van NELLESTEYN, Ultraject,
A. D. z6, Augufii, hora locoque folitis.

Trajecti ad Rhenum,

Ex Officina Francisci Halma, Academix
Typographi , cb bc Lxxxix,

Admodum Re'uerendo

VIRO,

D. GUALTERO

van NELLESTEYN,
Ecclefiâ Ultrajedin^ pa-
ftori, parenti meo indul-
gentiflimo.

Hanc Difpuiattonem înau-^
guralem

Sacram volo
JOH AN van NELLESTEYN,

A u ç t o k.

DISPUTATIO JURIDICA
JNAVGVrali S,

D E

U S U R I S.

thesis i.

Empublicam Si cîvitatemillam, qux
ita moratos habet cives, ut alter alte-
rius ultro fuccurratneccffitatibusfine
ullo commodo fuo , inter res facras
computare, quis detredaverit ? Pfal-
mifta (a) David bomm praedicat 'quot;^^Pfc*'«»

• • /»nbsp;• *nbsp;VCTi» V.

qm miferetur alterms, eique
pecmiam dat mutuam. Illum autem
' afFedum erga proximos, amp;perfe(5i:ic-
nem illam in rebus publicis vulgaribus vix , imo vix, efl; ut
reperias. Plerique divitiis, g-Â-ïraw (ut inquit (b) Saluftius) (b) debelî,
gloria fiuxa é-fragilis efl, poft ponunt omnia, jufta abinju-
ftis minime fecernunt, terras amp; maria perfcrutantur; amp; pe-
cunias non ad ufum, qui finis eft divitiarum, colligunt;. fed
ipfo colligendi ftudio deleâantur in infinitum, ut, quo plus
habent, pluscupiant: nam, ut habet vulgatum, crefcitamor
nummt, quantum ipfa pecunia crefcit. Quod ^û/e» dixit hoc
verfu, ut eft apud Ariftotelem :

nA«Ta /l' «Vèc Te'p^a îre^ats-z^îev àvS'ç^ex «ft^.

Nullus opum finis fixus mortalibus hxret,

Quare neceffitas ipfa quafi extorfit hoc , ut in rebus publicis
permitteretur aliquid lucelli accipere pro pecunia mutuo data.
Quod ipfum intuitus eft Leo cognomento Philofophus, qui
novellam de prohibenda ufura paternam abrogatecoafiusfuit.

A znbsp;Ejus -

(c) Nov. Ejus (c) conftitutio extat hodieque inter novellas fub ejus no-
vxxxni. mine ediras. In ea fatetur plus mali dediflequaffl profuilfe il-
lam patris legem, qua ufuras fuftulerat : propterea quod ä«-
mma natura (ut ait) aà illius fuhlimitatemnonperveniat.^ Sed
quoniam gravis, amp; quas erudita magnorum virorumacuitin-
génia, oritur controverfia , quo jure conveniens fit exigere
ufuras, ne de iniquis videatur haec difputatio, eam praelibare
operas pretium erit.

I r.

Quoniam jure divino nihil fanftius, nihil squius reperiri
poteft , ab eo jure aufpicari decorum erit. Ipfe fummus re-
rum arbiter per Mofem prophetam Judaeis populo peculian
fuo ita (a) cavet : fratri tuo non faneraheris , fed fœneraberis
exteris. Per fe mala amp; damnanda ufura non prohiberetur ac-
cipi magis à peregrino quam a cive : quae enim fimpliciter mala
funt, fimpliciter in lege Dei prohibentur j at ufura non fim-
pliciter nec abfolute Hebraeis interdicitur, fed ea quae à fratri-
bus, id cft, à Judaeis exigitur, non etiam illa quae abextra-
neo. Populus ille Judaeorum ad unum auótorem originem
referebat : erant omnes confanguinei amp; prope fratres. Eare
Deus voluiife videtur, ut Hebreus Hebrio non aliter mutuo
daret nifi gratis; ut illa focietas non folum cuftodiretur, fed
ardiori etiam vinculo conftringeretur. Deut. cap.i^. v. pf
15. -y. 5. Jerem. cap. xv. v. lo. in pauperum porro gratiam haec
!ex de ufuris HebraeoabHebraeonon accipiendis videtur potif-
fimum lata. Exod. cap.iz. v. 25. Levit. caç. 25. v. 35-
Non levem adhibet fcrupulum didum falvatoris: mutuum
date, nihil inde fperantes, Lnc. cap. 6. -z/. 35. Sed alibi idem
Chriftus in parabola Luc. cap. 19. v. i6. 17. 18. fub domini
perfona fervum eum laudat, qui domini pecuniam fcenorc

exercuerat, amp; ex quinque talentisdecemconfecerat, forte du-
plicata. Unde innotefcit Dominum ufuras tanquam genus lucri
illicitum non damnalfe, fed ad abnegationem fui, amp; mundi
fugam amp; odium, fuis fedatoribus divitiarum contemptum man-

dafic

(hfle uti Sc. Luc. cap. 6. v. 19. so. Mat. cap. »9. î;. 21. amp; in
aliis. Plerique tamen Theologorum ufuram in foro confcien-
tiœrem illicitam damnant. Chryfoftomus, (b) mhil ufuris (b)Homel.
turpiui, nihil crudelius, dicit. De eo autem quod ufuris ac- 6. in Math,
cedit id accipiendum alii teftantur.

I I L

Quid autem gentes de ufuris ftatuerunt ? Agis Athenien-
fium dux adeo fœnus exofum habuifle (a) fertur, ut omnium
fceneratorum tabulas igne fuppofito in foro concremaverit. i.^f'c 'T-
Jjjcurgm è tota Sparta fœnus amp; ufuras exterminafle dicitur,
ipiofque yEgyptios fœnus quoque veluti morbum contagio-
fum inhibuiffe ajunt. Sed (ut alios fileam) ^gyptiinon ex-
terminarunt ufuras, fed lege lata, ut ita demum mutuam pe-
cuniam accipere liceret , fi cadaver patris fœneratori daretur
pignori , penes quem effet poteftas paterni fepulcri debitoris
oppignorati, inhibuerunt. Fcenus quoque ex padione amp;
per fyngrapham Graeci contrahebant. Antiqui (b) Perfaenon (b)Salni.
tam to «tam'fei» improbant quam to J'otveî^tiQttj, amp; turpius
ducebant fœnore accipere, quam dare. Imo quibus gentibus
ufurje permiffae non funt, eas privatoamp; mutuo confenfu has
tamen recipiunt : exemplo fint ipfi Turc», qui lege Muham-
medis ab iis abftinere jubentur. Et certe ipfa hoc indigentia
humana amp; ratio commerciorum fuafit; quidquid contra fen-
tiant Cicero, Plutarchus, (c) amp; Cato : qui furem duplo, ^c) de te
fseneratorem quadrupla majores condemnajfe , fcribit. Juris au- eullic.
tem Romani facerdotes in hac re non ita fuperftitiofos fuiffe
ex fequentibus conftabit. Sit ergo hic tradandi initium.

I V.

Ab utendo ufuram didam (a) Varro fcribit ,• amp; , fi ad [af.l.f- ^
veri loquium revocetur, nihil aliud effe quam ufum. Unde c.
Plauto (b) uxorufuraria, cujus ufuram, ideft, ufum cor- ^^^n]
poris ad tempus aliquis cepit. ( c ) Idem quoque, nec adeo Adt.i.Sc.i.

A 3nbsp;hafié

hafce emi mihi. nec nfurlt;e me*, id eft, ad ufum meum. In
hac fignificatione ufmn , nuitua) videtur efle mutuum fine
ufura : quippe in eo ufus pecuniae femper permittitur. Ufu-
ra autem quam is , qui mutuum accepit, pro ufu pecuniae
folvere debet, longe aliam habet notionem. Ita ufura eft
merces, quae pro ufu pecuniae datur, quae ne cum. ufura, qua
ufus fignificatur , confunderetur, ufuram pro ufu in nume-
ro fingularitatis veteres audores potius ufurpafle videntur j
ufuras vero quae pro ufu pecuniae alicui debentur. Inde
(d) in ver- Cicero : quis enim hoc fecit unquam, ut cum fenatus pU'
blicanos ußira fape juvijfet , magiftratm a publicanis pecuniam
pro ufuris audeat auferre. Ita ufura eft xf^^pi;, ufurae tUoi.
Quare Jurifconfulti titulos de ufuris potius infcripferunt,
non de ufura. Promifcue tamen has voces ufurpari nemini
ignotqm eft. Quam ob rem definitionem ipfam luftremus.

V.

Ufura eft merces, quam debitor creditorip'rießat pro uß* fir-
tis debits. Ita quoque veftura quibufdam eft merces, quas
pro veâionedatur naviculario, quod Grsci muXov appellant.
Alii additamentum cx I. i^.C. de ufuris. Emolumentum alii ex
1,17. ff. eod. Alii denique accefßonem definiunt ex /. iz, C. eod,
amp; fane quid aliud eft ufura, quam crefcentis in diesßngulos pe-
(a) I. i8.de cunia acceffio, ut eft in (a) CodTheod. non proprie pro ipfa
luftrall forte, fed pro ufu fortis, pecuniam exigunt creditores. Qui-
dam ufum fortis pro nihilo habent ; fed perperam : nam qui
pecuniam ab alio mutuam defiderat, ad neceflarios ufus iHam
fibi expetit. Aut enim inde aedes comparat, quas ipfeinha-
bitet, ne in condufto diutius maneat, vel quas alio cum frudu
amp; compendio locet , vel in ufus fuos convertit. C^uod er-
go accipienti non folum utile, fed amp; lucrofum eft, id fterile
amp; vanum danti effe non convenit. Sors eft capitalis fumma
{^mcßW. pgç^^l^ CfeJifa ; quse (b) Paulo capitis fumma eft,, quafi
principalis amp; capitalis fumma, ad diftinâionem acceflîonum,
quae ufurae funt. Sive ea confiftat in pecunia. I. ly. in pr. I.

18. /.

iS.l-ll.f.hoc.l. I. î. amp; paffim/: de nmt.fcenore, five in
fruâibus /.26.§. i.C.^of-

VI.

Triplicem DD. ufurae faciunt fpeciem : aliam nempe com-
fenfatoriam, qus in compenfationem datur ejus , quod cre-
ditoris intereft pecunia fua non caruilfe. l. 4. C. depoßti. Aliam
puttitoriam, quas infligitur non propter lucrum petentium,
fed propter moram folventium 1.17. §. 5. 4. /. 32. §. i.ff, hoe.
vel non agentium id quod convenir, d. l. 17. §. nlt.ff.hoc
Aliam denique Lacratoriam, quae praeftatur propter officium
mutui ex folo lucro creditoris. Hanc fpeciem (a) Salmaßtis Ca) de ufur.
non agnofcit , nullafque ufuras proprie lucrativas dicit, fed
omnes mercedis inftar habere définit. Ut rite quidem noftra
procedat difputatio (i-) caufam praeftandarum ufurarum
(2.) quantitatem (3-) interitum denique earum excutia-

mus.

V I I.

Caufs ufurarum ftipulatio , padum , amp; mora vulgo fta-
tuuntur. Quas omnes tamen non habent locum in omnibus
judiciis : Regula enim eft , inßriSli juris judiciis mn niß ex.
ßipulatione debentur. 1.10. ff. mandati. l. ff. de praß'
verb. l.i. I.e. hoc. Ha enim (inquit (a) Paulus) obligationum ^^
prmandarum gratia introduüa funt, qua quadam verborum yc- fentent.
lemnitate concipiuntur. Et appellata quod per eas ßrmitas obliga-
tionunt conßringitur ; omnibufque padis illa fere fubjicieba-
tur, ut idem (b) Paulus fcribit. In bons fidei enim judi- ^^ ^
ciis libera judici eft poteftas sftimandi qnid, cjuemque, cui- fentent. '
que praeftare oportet j fed in ftridi juris judiciis judex non öt. 12,
plus poterat, quam formula exprimebät. Quare (c) Seneca r (c) Hb.
melior videtur conditio caufa bqm j ßad judicem , quam ß ad
arbitritm mittatur : quia Hl^m formula includit, ^ crrtos,
lt;^uos non exsedat teminos fonit : hujus libera ^ mllis emßri-

äa

aa vincHlis religio efi. Et vide fis. §. jo. J. de AB. /. i. §. 5./.
de O.amp;A. /. 3. C. de reb. Cred. L 99. f. de verb. obl. amp; l.
zo.f.deadilit.ediSl. Quse res in caufa efle videtur quare con-
trahentes in ftrifti juris judiciis citra vinculum ftipulationi»
ufurarum nomine nihil agant.

VIII.

Apud Romanos tamen femper necefläria non fuit ftipula-
tio ad ufuras exigendas ; nec proprius ubique hic dicatus ufu-
ris contradus. Ex:pa^îo enim debentur in bonae fidei judi-
ciis j quatenus tamen illud in continenti contradûi adjedum
l. 7. §. 5. f. de paais. Sic in depofito praeftandas ufuras, de
quibus convenit relponfum In l.z^.f.de foßti. In emptione
venditione in l.'^.C.depaÜ. int.empt. amp; vend, in locatione
amp; condudione in l. i-j.%.a,.f.hoc. Interdum tamen in ftri-
di juris judiciis ex pado ufurae exigebantur. In tritico, hor-
deo aliifque frugibusex pado ufurs exigi folitae, l. ii.C.hoc.
Ex nudo pado debebantur civitatibus ufurae creditarum ab
iis pecuniarum. l.^o.f.hoc. in trajeditiapecunia non folebant
ftipulari ufuras creditores, fed ex fola padione eas percipie-
bant.nbsp;defoenor. naut. qui pecuniam mutuam

accipiebant ab argentariis , ex nudo pado ufuras folvebant,
amp; fi in ftipulationem dedudae non eflent nov. 130. C. 5. in
adione rei judicatae ex mora ufuras prsftari tradunt ex L z.
C, de ttfitr. rei jud.

IX.

Si moram quoque folutioni fortis faceret debitor » tanietfi
nullum de ufuris prsftandis padum intervenilfet, ufuras prae-
ftabat in bons fidei judiciis. /.3i.§. z.f.hoc. uj in emptione
venditione l. ult.f. de per. équot; comm. rei vend- iquot; depofito /. z.
C. depoßt. amp; in caeteris bons fidei judiciis. Moram dupli-
cem DD. tradunt : aliam ex re ponunt , aliam ex perfona.
Quando debitor legitime interpellatus non folvit mora ex per-

foné

ÏNAUGURALIS. 5
yôw^eft. Legitimam vero efle interpellationem oportet; fjgri

cam debere per ipfum adverfarium , aut cui id mandatum eft
lex z.ff. hoc, requirit. ipfi debitori /. 32. i. hoc,
oportuno tempore amp; loco, d. I. ^z-inpr. amp; quidem teftato,
L izz.^.^.ff. de verb. obl. Moram ex re lex introducit, po-
nendo aliquem in mora, citra fadum hominis l.%.%.inff.de
cond. fart.I. '9- infin. ff. de vi amp; ut fi dies folutioni fit
adjeftus, l.iz.C.decontr. comm.fiip. dies enim interpellât
pro homine. Secus in conditionali ftipulatione, in qua tan-
tum fpes eft debitum iri, §.4. J.deverb.obL cum dies cer-
to certius fit exftitura. Lite conteftata ufurae quoque cur-
runt , Li-^.ff.hoc. fcire enim debet reus per hanc fefe inter-
pellari. Hinc alia nata divifio interpellationis judicialis vide-
licet , amp; extra judicialis.

Quoniam fine permiffione ufurarum nihil pofle commode
inter homines agi viderunt legiflatores, ad certam quantita-
tem legibus prsefcriptam ufuras ftatuerunt. Etenim ut
modus in omnibus rebus optimus eft, ita ad ufuras, ne
noxis fint, moderandas imprimis habetur neceflarius. Primo
fut inquit (a) Tacitus) duodecim tabulis Jamitum ,nbsp;g^nal'''^

amplius unciario fœnore exerceret, cum antea ex libidine locu
fletium agitaretur ; dein rogatione Tribunitia ad fimuncias re-
daBa^ Poftea circa ufuras ftuäuatum; ut ecce fub principibus
conftat ufuras fuifle centefimas, nempe graviffimas, Centefi~
mam ufuram didam ita, quia menie centefimo forti exae-
quctur , quidam exiftimant. Alii quia pars centefima de cen-
tum menftruatim praeftatur : in fingulos enim menfes Romani
flipulabantur ufuras; vel in triginta dies : ut (b) Briflfonius (b) de for-
fcribit; vel intertios denique annos. vide/. 155. in pr.L^z. mul.lib.
I. 126. in pr. f. de verb. obL Has (c) Seneca fanguinolen- (cj'iib.y.dc
tas voc-at: quid funt ißa tabuU computationes, venale tem- benefic.
pttsi ^ fanguimlenta ufiur* I

XL Spc.

X I.

Species ufurarum obiter notare pergamust A centefimis
ufuris, quas alii quoque alTes vocitant ; proximo funt in
defcendendo Demces , qus undecim fingulis annis dant in
centum, non duodecim ut aifes, ac centefimae. Harum men-
(a)Satyr.y. tio efl apud (a) Perfium. Qwdpetisl utmmmqmshk
qmncvnce modeßo nmrieras, avidos pergant ßsdare DemceS.
Sequuntur ufurae Dextantes, aliis Decmces, qux decem in
centena conciliant. Has excipiunt Dodrantes, quae amp; No-
nmcu did® , quas in centum novem dant. Poft dodran-
tes ufuras Beßthm locus efl:, quae odo uncias in centum pa-
riuntannuas. Proximae beflibus funt Septmces ttßra, quœ
in centum feptem uncias producunt. His vicinae funt Se-
mites ujuYiX., quae medium modum obtinent inter maximas
amp; minimas j ex his fexunciae quotannis redeunt, aflîs nempe
dimidium.

XII.

A Scmiffibus ad^«/«c«»c^jdefcendendum , qus una uncia
illis funt minores, continent enim quinque uncias. Pofl; has
occurrunt Trumes, qux tertiam partem aflis comprehendunt,
quaj triens quoque dicitur , dantque quaternas in centum.
(a)Epil1:.. Harum mentio efl: apud (a) Ciceronem; Foenus exFrientCi
Ate. idibus quintilibusfaEium erat Be[fibus. Ab his gradus efl: ad Qua-
drantes. hx tres uncias quotannis dant. Nunc veniunt Sex-
tantes ufurit, qux duas'uncias annuatim prxbent, ^ Tandem
ad uncimas perventum, quas nonnulli cum centelimis con-
fundunt, ab illis licet difcrepantes longiflïme: h^s emm un-
ciam annuam prxbent. Harum fpecierum JCti paflim mo-
minent in /. 58. /. de negot.gefl. I. s-f-denbsp;1?«

ff. hoc 1.17. f. eod. /. I02. 5. ff, de folut. l.J- §• 10. ff. dt
admifiißr. tut, I. 21. §.4. f. de am. leg' 47- §• 4'/-
- adm. per m. amp; alibi.

.nbsp;XIII. Tan-

INAUGURALIS. Jî
XIII.

Tandem Imperator omnem incertitudinem circa ufuras
praeftandas penitus remotam voluit : fuper ufurarum enim
quantitate generalem fanâionem facere necelfai-ium effe duxit,
veterem duram, amp; gravidarum earum molem ad mediocri-
tatem deducens. Ideoque jubet ilkflribus quidem perfomst
ßve eas pracedentibus, minime licere ultra tertiam partem cente-
ßm£ ufurarum nomine in quocunque contraBu vili, vel maxime
ßipulari. Illos vero qui ergafleriis prafunt, vel aliquam licitam
negotiationem gerunt, ußjue ad beffem centeßma \_ußirarnmno-
mine tn quocunque contractu ] ßdam (iipulationem moderar 'i : Huc
ufque Imperator in /. 16. §. i. C. hoc amp; paulo pofl: : ß quis
Autem aliquid contra modum hujus fecerit conßitutionis, nullam
penitus de fuperfluo habeat aBionem, ßd etß accceperit, in for-
tem hoc imputare compelletur. Comitemur Imperatorem in
l. 27. C. eod. Jubemus etiam eos qui ante eanàem fanBionemam-
pliores , quam ßatuta funt, ufuras flipulati funt , ad modum
eadem fanBione mtatum ex tempore lationis ejus fuas moderari
aBiones: fcilicet illius temporis, quod ante eandem effluxit legem,
pro tenore flipulationis ufuras exaBuros.

X I V.

Non femper tarnen hanc legem obfervari DD. obfervant.
Ut ecce in trajeditia ^ccunn ,TrajeBitia pfcaw'^appellatur fce-
nus nauticum , de pecunia vel forte qux trans mare vehenda
mutuo datur, id efl, trajiciendacumpericulocreditoris. /.i. 3.
amp; 4. ff. defcenore nam. /. i.nbsp;c eod. Quare quas libet

olim ftipulari potuiffe crcditorem fcribit (a) Paulus Tr^jVffi-W L^b.u.
tia pecunia propter periculum creditoris, quamdiu navigat navis
infinitas ufuras capere potefl. Sed Imperator conftituit intraje-
ditiis contradibus ufque ad centefimam tantummodo licere
ftipulari , nec eam excedere. l. z6. §. i. C.hoc. uti amp; infru-
gum feu fpecierum fccnoridationibus d. l. 26. §. i. Is quoque,

B 2nbsp;qui

qui pecuniam alterius, cui adminiftrandae praepofitu's eft m
^osufusconvertit, majorescommunibusprsftatufuras

alu tamen anciquatumcenfent.nbsp;^ /'/'•quod

X V.

Ut nullomodo u furs ufurarum à debitoribus exigantur,
vetenbus qu.dem legibus conftitutum erat, fednontirfeffif
fime cautmn, qua ppte^ Imperator aperüßma iegV(uL
C. hoc.) deßmt mllo modo licere cuiquam ujhras prierhi tem

pow, vel fmninfortem redigere, amp; earum iter L ußiras ßi.

pulan. Sed amp; fi hoc fuerit fubfecutum , ufiuras quidL ufurae
manere^ er nullum ufurarum aliarum incrementum fientire x fini

^■f'temanttquatantummodoincrementumufiirarumaccedere.

Hanc

lib fnbsp;ƒ novationem amp; ante Augufti tempora prohibitam

SiÄnbsp;arguuntex (a) Cicerone. Quinimo ipfe Au-

ad Att.nbsp;fœnus immodicum horruit : notavitque aliquos, quod

VCa^î/ZsTr/'quot;'—^nbsp;fœnore collocalnt,

Suetonius m e;us vita. Et i^probum fœnus exerceLus

tSt j/'TVquot;'quot;''nbsp;infamiamirrogandnm,

vcnfent Imp. Dioclcnanus amp; Maxim. /. 2Ö. (..v Ou. Cauf

mf. trrog.nbsp;''

XVI.

De ufuris fupra dupîum non computandisita Imperator:
mamfefiifilma efinoflr,nt^minis confiitutio (intellige Noveliam
Ï5ÎJ.; qua ufque ad dupli quantitatem amp; aBionem debiticonchs.
dit. tguur creditores tui quidam in duplum acceperunt. alii
adhuc minus confecuti funt : hi quidem qui in duplU ex tifura-
rum quantitate per diverfa tempora confecuti funt, nullam adver-
,uste mqmetudinem proponere concedantur : alii autem ß fimiH
modo rplett fuerint, fa modo filer e compelluntur. Et ß debitafisb-
fecutt fuennt, fœneratitias cautiones recuperare, vel ß remanCe
rmt fuis viribus_ vacare, fi preces vera funt,
Jinttione decermmus.nbsp;XYll Ita

ÏNAUGURALIS.
X V r L

Ita vidimus de ufurarum quantitate, quafque percîpîat cre-
ditor; contingit autem interdum utin ufuras frudus reioppi-
gnoratoE confequatur : fi ctm^pifiTJj, ideft, mutms pignom

ufus pro crédita, fada fit. De hacpadionequaeritur, an etiam
Jegitimum ufurarum modum obfer vare neceffe habeat? Quod
plane negandum docet lex xvii. C. hoc , ubi Philippus re-
fcripfit : fi ea lege poffèfmem aliquis apud creditorem fuumobli-
gavu, ut fruBus invicem ufiurarumconfiequeretur i obtentu ma-
figt;ris percepti emolumenti propter incertum fruEluum proventum
placida reßindi non pojfunt. Ita quidam Codices fcripti habent,
proventum, alii legunt eventum. Is eventus non fpedat tan-
tum fruduum proventum, fed etiam pretium. Etenim cum
larga eft annona etiam vilior effe confuevit, Ubi parva Stra-
ta, ex eo quoque, ut cara fit, contingit. Utrobique magna
eft alea ; amp; digna hujus conftitiitionis ratio.

X V t I I.

Uti omnes res ita ufurs fuas habent metas, fuofque quos
non excedant terminos. Extinguitur autem ufurarum obli-
gatio vel in totum , vcl pro parte. Pro parte , quando cre-
ditor, qui majores erat ftipu atus, certis annis minores acce-
pit, intelligitur majoribus renunciaffe, amp; adverfus enim po-
ftea majores petentem utilis eft padi exceptio. /. 5. C.hec. ea-
rum enim remiffio facilius admittitur , quàm obligationis in-
dudio : quippe fi aliquando ex confenfu praeftitE fint, obli-
gationem minime conftituunt /. 7. c. eod. Nec minus ufurae
pro parte extinguuntur, fi earum remiffio expreffo nitatur
creditoris confenfu : cum quifque favori pro fe introdudo»
vel in totum, poffit renundare. l.pen. c.depaBü.

XIX. I9

XIX.

In totum ufurarum obligatio perimitur foluta forte , arg.
/.4r.§. 1.ff.hoc. quippe principali aâionenon fubfiftente, fa-
tis fupervacaneum eft fuper ufuris, vel frudibus judicem co-
gnofcere, /. z6. inpr. C. hoe. quo facit l. 49, §, i .ff. de aB. empt.
uti amp; Regula , accejforium fequitur fuum principale. Etiam
compenfatione; de qua fic loquitur JCtus Ulpianus in /, rr,
ff. de compenf. cam alter alteri pecuniam fine ufuris, alter ufura-
riam debet , conftitutum efl a Divo Severo , concurrentis apud
utrumqne quantitatis ufuras non efte prafianâas. Facit l.iz.ff.
eod. Item per oblationem debiti, amp; confignationem impedi-
tur curfus ufurarum. Ad cujus plenioreni inteliedum DD.
notant duplicem effe oblationem : aliam verbalem , qua quis
verbo fe paratum indicat debitum folvere: aliam realem, qua
quis pecuniam realiter offert, amp; de prxfenti, eamque non
acceptam, confignatam deponit.

X X,

^ Obiter defcutienda illa quseftio : an fola oblatio qus ver-
(a)nu.29â. bis fit ufurarum curfum fifiat ? (a) Molinsusnegat depofitio-
ufur''^ nem requiri movetur lege izz.^.'y.ff. de verb, obl.ß feia non
ceftaßet ex fliçulatione pecuniam offerre , jure ufuras non debere.
Quo nomine reprehenditur a Cujacio ààd. §.5. contrarium loci
juris apertiffimi docent; Papinianus JCtus in/. i.§ i.inßn.ff.
hoc. Plane , ß tut eh judicio noient em experiri, tutor ultro con-
vener it, ^ pecuniam obtulerit, eamque obßgnatam depo fuerit,
ex eo tempore non praftabit ufuras. Idem quot;in l.J.ff- eod. debitor
ufurdriHs creditori pecuniam obtulit, eam, cum accipere no-
luijfet, obßgnavit, ac depofuit : ex eo die ratio non habebitur
ufurarura. amp; Marcellus in /.28.§. i. ff. de adm. amp; per tut. tu-
tor qui poft puber tat em pupilli negotiorum ejus adminißratione ab-
■ ßinuit, ufuras praftare non debet, ex qt*o obtulit pecuniam : quin
etiam juflius mihi videtur, eum , per qttem nonftetit quo mi-
nus

INAUGURALIS. IJ

nm convent tu reßitueret taiekm, ad praßationem ußtrarumnon
campelU : {Vlpianw notât, nonßuffidt obtulijfe , niß amp; depo-
fuit obfignatam tnto in loco.) Id quoque Imp. Diociet. amp; Maxi-
mi refcribunc : obßgnatione totim débita pecunia filenniter faBa,
liberationem contingere manifeßum eft, in /. 9. C.de folut. Vid.
/. 10. C. de Pign. AB. l. 18. infin. ff. hoc. amp; /. 2. ^ 6.
C. hoc.

X X I.

Porro Juftinianus in fua /. 16. C.h.t. ufurarum debitum
tolli ait extinâa , amp; fublata , per praefcriptioenm temporis
longiffimi , triginta yel quadraginta annorum , obligatione
principali. Item adione principali per fententiam judicis ex-
tinda, non potes propter ufuras experiri. l. C. depoßti. Si
in totum quoque remiffae fint, in totum extinguuntur, srg,
1. 100.ff.deR.y.l. 155./. eod. Denique fi in duplum com-
putats fint ; ultra duplum exigi enim non poffunt. Nov.
111. C. 2.

corollaria.

I.

/N pufcriptione fer^itutum non fem-
per opm efejußo titulo, reäe ßatm-
tur.

Tater plio exheredato pupillariter fuhfii^
tuere fotefi.

I I 1.

Ad debitorem conflituendum in mora mi-
ca fufficit interpellatio.

I V.

lUudquod natura dehetur 'venit in eom-
, penjationem.

V»

Exheredatio non tollit jm fuit atis, fve
fui heredis.