T E s f I B U S,

Q^V A My
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex Aüüimtate Magnifici Ti-ReBoris,

D. HERMANNI van HALEN,

S.S. Theologiae Dodoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ Academiâ
Ultrajedinâ Profefforis Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefiâ Praeconis,
NEC NON
AmpUjßm^ Senatm Academici confenfu , I^obiUfßmxque
Facultatis JV RlDIC^ydß Decreto,
PRO 'GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQJJE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè amp; legitime confequendis,
Eruditorum examini fuhjicit
BERNARDUS LAMBRECHTSEN, ZirikzeâZeland.
A. D. z. Septembre, horis locoque folitis.

Trajecti ad Rhenum,

Ex Officina Francisci Halma, Academiîc
Typographi , do bc Lxxxix.

Amplifjimo Gravifjimo
F J R O,

D. JOH ANN I

LAMBRECHTSEN,

Urbis Zirikzese Ex-Scabi-
no , amp; serarii ejufdem Civita-
tis Ex-Qu«ftori, Parenti fuo
chariflimo, dilediffimo, om-
nique filiali amore profequen-
do, ac colendo

Hanc Difputationem Juridicam

OiFert

Bernardüs Lambrjechtsen»
Aua,amp;:Refp.

DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALIS,
D E

t e s t i b u s.

thesis i.

Eftes reâè definiuntur, perfotiä qu«
ad fidem alicujus rei faciendam acce-
dunt Wefenb. »'» faratit.f. de teßib.
Seu ut à Donello definiuntur , func
perfonae, quae interrogatae dicant ali-
quid fadum elTe , aut non effe. Uli
vero demum pro teftibus habentur,
qui jure ad dicendum teftimonium
habiles funt ; funt enim paria teftem

IMamp;Ik ^ AULlb Wl-lltiJ ^aild k^ilWlJ

non producere, amp; talem producere teftem, qui de jure te-
ftimonium dicere non poteft §. ult, inft. quib. mod. tefi. in-
firm.

I I.

Teftes effe poflunt non folum in criminalibus caufis , fed
etiam in civilibus quibus non interdicitur teftimonium , nec
Ulla lege à dicendo teftimonio excufantur i. f. de tefiib.

A znbsp;Et

Et debent effe habiles, idonei state, moribus, conditione;
extra fufpitionem , quod gratis aut potentatui fidetn fuam
fint poftpofituri, prstio non conduâi L^.C.deußih.

i i i.

Teftimonium prohibentur dicere aliqui, natura, utimcnte
capti, infantes: aliqui lege, uti impuberes, nifi fint proxi-
mi pubertati, doli capaces, amp; veritas aliter haberi non pof-
fit Li. f. de Reg. jur. amp; defurt. Etiam pubes poteft teftari
de US, qus in impuberi state vidit, falvo tamen defuperiu-
dicis arbitrio. Struv. h. 58. Qui judicio publico damnatus
erit /. 3. §. j. /. 19. ff. de teftib. qui cum beftiis, ut pugnaret,
fe locaverit : qui ob teftimonium dicendum vel non dicenl
dum pecuniam accepifle judicatus vel convidus erit. l. 3. §.

ff.eod. Sed hilegejulia de vi in reum publici judicii dicere
teftimonium prohibentur : ex quo non réde infertur, om-
nes hos fimpliciter in aliis caufis à teftimonio arceri ; nam in
publicis judiciis , ficuti probationes evidentiores /. ult. C.de
froh, ita amp; teftes magis idonei atque integri, quam in caufis
pecuniariis requiruntur. Etiam prohibentur teftari damnati
repetundarum l. K^.ff.deteftib. autob carmenfamofum l.zi.
eod. aut calumniam /. i^.eod. Item qui ob turpitudinem vits
fenatu moti funt l.i. ff. de Semtor.

i V.

Prohibentur Advocatus amp; procurator quoque in caufa, cu»
patrocinium prsftitit teftimonium dicere: l.ult.ff.deteßib.
Sive pro diente five contra illum producatur, ne arcana fibi
commiflTa pandat. Quo referunt amp; cafum auricularis confef.
fionis facerdoti fads, quam revelare nefas eft. Sed nec ce-
dens in caufa ceftionarii, nec autor in caufa ejus, qui remab
ipfo nadus eft, fi de ipfa illa re qusftio fit ; nec executor in
caufa, qua ei mandata eft. I. ult.ff. eod. «ec proxineta in ne-

gotio

ÏNAUGURAL IS. J

gotio cui adhibitus, nifi partibus confentientibus. Nov. 40.
cap.%. nec quifquam in caufa ex qua lucrum fperat /. 10. f.
de tefiib. praeterea focius, in caufa focii amp; re communi, non
fimpliciter prohibetur effe tefliis; fed ita fi eodem uterque uta-
tur defenfionis genere Li.C. de comm. rer. dien. 1.10. §. n't. f.
de appellat. In communi tamen crimine compellitur confors
amp; parciceps ejufdem eriminis, eft enim fufpicio, crimen de-
rivaturumeffe in focium folum. /. ii. C. deteßib.

V-

Ajunt multi, mulieres in caufis capitalibus non poffe effe-
teftes: in iis, quae capitales non funt, admitti. Horum fen-
tentia aperte legibus adverfatur. Quippe prohibentur mulieres
fpecialiter in teftamentis effe teftes /. 20, §.6./. q ü teflam. fac.
Pojr.§.6. infl.de teflam. ordin. In aliis ergo caufis, quamlibet
craves' fint teftes effe poffunt. Adhaec nominatim excipitur
mulier, quae corpore quxftum palam fecit, qusque adulterii
condemnata eft. l. 5. §. 5. amp; l. deteßib. Reliqus ergo in
judiciis, etiam publicis, amp; capitalibus audiuntur. Nam lex
Julia de vi, qiiae mulierem quasftum facientem , amp; adulterii
damnatam nominatim excepit publicorum judiciorum fuit :
id eft de publico, amp; capital! quideni crimine locuta eft.

V I.

Infames a teftimonio non omnes rejiciuntur , fed tantum
damnati publico judicio /. 5. §, 5, ƒ. deteflih. poffunt tamen
hi uti ex alia caufa infames, a judice fi ita vifum fuerit, re-
jici', cujus eft , ex circumftantiis variis, quantum tefti fidei
tribuat, perpendere. Inimicitiae opitales praecipuè idoneum
teftem 'minime faciunt, fi tamen probentur l. 17. C. de tefl,
effe focios, amp; participes criminis , rejici debent /. M.C.eod.
ubi rejiciens teftem talem, ne videatur fateri crimen, non di-
cit, produdum teftem criminis effe focium , fed de crimine

A 5nbsp;œquç

Kque infamatum. De fe confelTum fuper fociis minime intcr-
rogabit judex, exl.fin. C. de accujat.

V I I.

Ob inimicitias non repclli teftem in caufis civilibus, nifi
capitales fint , multi volunt; incriminalibus repelli, etfi ca-
pitales non fint; fed non bene: leges enim inter caufas civiles
amp; criminales non diftinguunt l.^.ff, dettflib. t. t-j.C.eod. in-
ter mimicitias capitales amp; nec capitales hanc agnofcimus diffe-
rentiam ex Nov. 90. cap.j. quod ob capitales ftatim repella-
tur teftis: ob nec capitales audiatur quidem, fed ita, ut ubi
ad difputationem ventum fuerit, adverfus teftem de'inimici-
tus exapiatur. auare cautius, qui, hanc judicis aeftimatio-
nem efle contendunt, ut is sftimet, quae inimicitis ad re-
peliendum teftem fufficiant.

VIII.

In re fua teftis nemo efl-e poteft 1.10. de tefiib. L 10. C.
eod. pauperes aut plebeios homines vilioris conditionis, leges

lion prohibent eflè teftes , fed judici tantum praecipiunt, ut
^ligenter explorer fidem , amp; conditionem teftium : utrum
Decurio an plebeius, locuples an egens fit, qui producitur
î. U-eod. non ut illos duntaxat admittat, hos repellat, fed
ut appareat , an ejufmodi fint , qui lucri caufa videantur
ad hcinus quodvis promptiac proclives. Equidem Juftinia-
nus Nov. 90. cap. i. in urbe Conftantinopolitana ubi maxima
erat honeftorum virorum copia , vetat audire opifices, non
om^nes, fed vihflimos, amp; fordidiflimos Mpei^i kA :i«uep-
^«î humt repentes y quibus verbis viliflimi amp; fordidiflimi
defignantur.

IX. Vf.

INAUGURALIS. î
I X.

Videndum, quoque de illis, qui teftimonii quidem didio-
nem habent , /cd quibus in vitis denuntiari nequit. Lege
enim Julia cavetur , ne invito dènuntierur teftimonium ad-
verfus focerum, generum, vitricum, privignum, fponfum,
fobrinum, fobrinove natum , eofve qui priore gradu funt.
Itemnelibertoipfius, liberorum ejus, parentum, viri, uxo-
ns : amp; ut ne patrono adverfus libertum. /. 4. ^ 5. de teß.

X..

Quod ad numerum teftium attinet certum eft regulariter
tam in caufis civilibus, quam in criminalibus duos requiri

teftes, eofdemque ad convincendos reos cujufcumque etiam
fint dignitatis amp; exiftimationis fufficere patet ex C de teß,.
dum enim illic fancitur unius teftimonium non elfe in judicio
admittendum , non obfcure fignificatur teftium plurium amp;
duorum teftimonium effe admittendum. In criminalibus duos
teftes fufficientes effe ad reum definitivè condemnandum du-
bitationem nullam amplius habet ita ftatuente Carolo V. «»
eoaß. crim an. 67. Equidem funt cafus quidam in jure civi-
Ii, quibus plures quam duo defiderantur teftes veluti in ul-
timis voluntatibus §. 2. ^ 5. i„ß, t^ßam. ord. Lfin. C. de
donat. mort. canf. Si vero teftes auriri producantur, non ocu-
lati , plures exiger judex, quoniam ut ait ille: plures ocnla-
tus unui quam amiti decern. Si viles amp; obfcuri fint, qui pro-
dudi funt, jufta caufa eft plures producendi /. 5. J. z. ff. de
teßih. Alias numerus teftium, alias dignitas , Sf audoritas,
alias veluti confentiens faraa confirmât rei, de qua qusritur»
fidem,

XI. Pro-

X I.

Pfoduci porro debent teftes fumptibus producentis ne
ôfficium teftium, quod prsftant dicendo teftimonium Ipfis
damnoftim evadat L 7 f. de tefiam. quemadm. af er. jam vi-
dendum eft, quinam fumptus prasftandi fint, fumptus nem-
pe compétentes Lu. amp; lö. C.deteflib. hoe eft convenientes,
qui ex conditione, amp; dignitate perfons cujufque, qui in te-
ftem producitur asftimari debent : unde liquet, non effe in
poteftate litigatoris amp; ejus, qui teftes producit, fuppeditare
fumptus pro arbitrio, ut nihil praeftet, nifi panemamp; potum
quemlibet. Deinde non elTe in ejus arbitrio, ut certam quan-
titatem , amp; unam omnibus teftibus fuppeditet: alia enim eft
conditio nobilis, alia pagani, alia civis honefti ; alia ruftici.
Etfi qui funt, pro conditione perfonae non folent proficifci,
nifi équités amp; cum famulo aut fiimulis, in viaticum iftorum
omnium fumptus fuppeditandi funt, ut conditio hominum
amp; animalium requirit. Ab illis fumptus praeftandos efle tefti-
bus à quibus producuntur , juftiflimam amp; aequifiimam ra-
tionem habet, ad eos fiquidem teftimoniorum commodum
pertinet, ut onera igitur, amp; incommoda eofdem fequantur
natura fuadere videtur /. 10. ff. de Reg. Jur. Denique, prae-
ftandos efle fumptus Venturis teftibus, amp;hoc quidem âb ini-
tio, priufquam iter ingrediantur , ut habeant quo iter in-
grefli certos fumptus facere poflunt amp; hoe eft quod dicitur in
1.6. §. 2. C. de appellat, teftibus vocatis fumptus prseftandos
efl^e itineris faciendi caufa: non dicitur fadi itineris, fed fa-
ciendi , ut intelligamus pecuniam ad futurum iter prsrogari
iis debere.

X I I.

Producendi funt teftes poft litem conteft^tam coram ju-
dicc , fed fi ante litem conteftatam ad perpetuam rei memo-

riam

ÏNAUGURALIS. 9
Tfara producendi fint , tria requiruntur. Fnmo quod teftes
fintfenes; i'fwWo valetudinarii, ira ut mortis fiiLfit pericu-
lum j tertio ut diu fint abfuturi. Citari autem debet sdverfa-
rius ad videndum prsftari juramentum à teftibus , amp; ad in-
terrogatoria opponenda /. 19 C.de tefiib. mv.90.cap.fi». Pof.
fimt amp; teftes cogi etiam inviti ad teftimonium dicendum, nifi
milites fint, aut fenes: l. 8./. de teßib. aut Illuftres /. ï6. C.
eod. aut publicani /. 19. eod. aut cognatione vel affinitate
propinquiore jundi l.O;.^ ^.f.eod. Et venire debent ad ip-
fum judicem, nec fufficit atteftationcm ab iis dari ; quia non
teftimoniis , fed teftibus creditur. Interim ad honeftas ma.
tronas, ad fenes, amp; debiles, amp; ad perfonas egregias ipfe ibit
judex. /. 15. dejurejur.

XIII.

Non potefi teßü ù prodfici qui ante in eum reum tefiimonium
Hixit I. z^.f.deteßib. ideft, qui femel in reum criminis (fe-
cus enim eft in civilibus caufis) teftimonium dixit produci in
eundem iterum nequit, fieri enim non poteft, quin qui fae-
pius in eundem infurgit teftis, inimicus appareat, videatur-
que vitam ejus amp; fanguinem fitire ; atfi in civili caufa fterum
in eundem furgas , non propterea vitae amp; fortunis ejus infi-
diare videberis. Alii juris interprétés tamen aliter accipiunt.
/. 23. nempe , eum in quem ego jam ante teftimonium
dixi , non polfe alio judicio in me viciffim furgere , ob id
quod vind.'ds magis privatae, quam publicae caufa furgere vi-
deatur. Verum ea fententia, quanquam abaequitate aliéna non
eft, verbistamen. I. 25. parum quadrat. Nec poteft quis teftem
à fe produäum, poftea abalio contra fe produdum, reprobare/.
17 C. deteßib. ubi duplex additur exceptio i. nifi inimicitiae
invicemexortae fint. 2. nifi,teftesinalia caufacorruptosefte,
probari poflit. Produâio vero teftium non prima tantum
permilfa eft, fed amp; fecunda amp; tertia; non item quarta; nifi

Bnbsp;caufa

caufa cognita, amp; prasftito per producentem jurejurando , fi-
bi teftium priorum difpofitiones non innotuifle Nov. 90. cap.

4.nbsp;unus tamen idemque teftis non nifi femel regulariter in
unaquaque caufa producendus Lnlt.C.de tefiib.

X I V.

Examinandi funt teftes fecreto dam partibus , amp; finguli
feorfim , voce , non per fcriptum , ut ex circumftantiis de
fide didorum magis conftare poffit , prsmiflb juramento de
dicenda veritate, quia tefti injurato non creditur /. 9. c. de
teßib. poteft tamen hoejuramentum remitti à partibus, cuni
partium gratia fit introdudum , cui renuntiare poteft , Heet
aliud obtineat in juramento calumniae ; quia refpicit publi-
cam utiiitatem, fcilicetnecalumniofelites protrahantur. Exa-
men autem fit fuper articuïis, id eft capitulis ipfius negotii
controverfi ab adore prolatis.

X V.

Sunt autem plurima , qus teftibus valide opponuntur:
quorum alia fumuntur à circumftantiis perfons, alia à qua-
litate didorum , alia ad formam examinationis. 1. A perfo-
na fumuntur exceptiones : ut fi allegetur, teftes efle inimi-
cos ejus in quem dixerunt : Nov. 90. cap. 7. domefticos l. 5.
c.detefttb. 2..Contra dida amp; teftimonia excipitur , dida
efleobfcura. aut varia, ambigua, vacillantia. L 16. f. de teß.

5.nbsp;Contra formam excipi poteft, teftcm examinatum efle in-
juratum I.9. C. tefiib. aut fuper eo, de quo non juravit, ne-
qüecitatum, aut parte adverfa non citata. Quae omnia etiam
per teftes probare poft publicationem teftimoniorum nihil im-
pedit. Quanta vero fides teftibus produdis, quanta ipfis rc-
probationibus habenda fit , judicis providi ac circumfpedi
erit ac ftimatio. l.z f.de teßib. qui in genere magis credeC
iis, qui id deponunt, quod naturs negotii convenit l,zt. §.

ult.

inauguralis; u
ult. f.eod. Magis afßrmantibus, quam negantibus, oculatis,
quam auritis, dignipribus, quam humilioribus. /.J. amp;
\.utt.ff. de teftib.

COROLLARIA.

I.

(^hrißianpt^ bona confcientia juramen-
turn praßare poteß.

1 I.

Juramenta per vim ^ metum extorta,
etiam amapribus 15 annis nullius
funt momenti.

III.

/

Filiusfam. S6bo Macedoniano renun^
ciare non poteß.

IV. Firn

.o î

».T. .

Vim njî npeäere licet y modo fiât in con-
tinenti ^ cum moderaminé incul-
pât a tuteU.

V.

In cnmindihm judiciis ex felis prafim-
ptionïhm nemo condemnari poteß.