V A M,
FAVENTE DEO TER OPT.. MAX.
Ex Aucioritate Magnifici Ti-ReBoris,
S.S. Theologis Doftoris, ejufdemque Facultatis in Inclytä Academia
Ultrajeftinä ProfefToris Ordinarii, Verbique Divini ibidem in
Ecclefiä Prsconis,
NEC NON
AmfUjßmi Senam Academici conßnßt, Nohilißmaqite
Facultatis JVRIDIC^ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Priviïegiis
ritè amp; legitime confequendis,
Eruditorum examini fubjicit
WILHELM van H A S S E L T, Zutph. Gelrus.
A.D. \6. Septembris, horis locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academic
Typographi , cb bc Lxxxix.
AmfUfJimo SpBatiffimo
R E T Z E R,
Nuper judici apud Udemen-
fes juftiffimo, ut amp; fubjacen-
tis terr^ ejufdem urbis ^rarii
Thefaurario Eledoris Bran-
denburgici fideliffimo, nunc
vero ejufdem urbis Confu-
li digniifimo , graviffimo ,
Agnato meo perquam vene-
rando.
Juridicam hanc Inauguraient,
^ifputationem
D. D. C.
WILHELM VAN HASSELT,
Auct. amp; Resp.
-ocr page 3-DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALIS,
D E
EviiStionibus amp; Dupl^e
ftipulatione.
Ccidentia rerutn Creditarum funt, Pi-
gnora, Adiones -^dilitise , ( quas Ju-
ftinianus ait effe quafi pediffequas adio-
num empti amp; venditi.) Ufurae, Proba-
tiones. Quorum primum accidens eft ad
fecuritatem, fecundum amp; tertium ad
implementum, amp; quartum ad Probatio-
nem. Secundum accidens dixi efle reme-
dium aedihtium, quod iEdilium Curu-
lium edido , ex emptionis amp; venditionis contradu multiplex:
competit. Primum remedium eft redhibitio , feu adio redhibi-
toria, ex eo dida quod res venditori redhibetur, id eft redditur.
l.11. f-dety£diLelt;iiß. amp; omnia hinc inde reftituuntuv, ut per-
inde fit acfi venditio contrada non fuiffet. /. 13. §.7. amp; l. 60. ff.
tod. amp; 9-ff'- de alien, jad.mfic. canf. faEi. Secundum remedium
eft adio sftimatoria , vel quanti minoris, per quam emptor a
venditore partem pretii repetit, ob rei morbum feu vitium,
quod a venditore celatum eft, id eft quanti minoris emiflèt, fi
fciviflet, l.Ci.ff.deadil.ediSi. Tertium remedium aedilitium eft,
dupli ob evidionem ftipulatio, quam impraefentiarum pro viri-
bus defcribere eft animus; quae moribus tamen in defuetudinem
abiit, ut notât Groenew. ad Ruhricum h.t. Sed quoniam abfur-
dum effet emptorem amp;lre , amp; pecunia , ob evidionem, quam
venditori folvit carere , idcirco venditorem de evidione obliga-
tum habet , alias in fimplum , interdum in duplum , id efl: ex
cdido iEdilium fi fervum vendiderit, vel ex confuetudine fi ven-
dideritrem aliquampretiofam. /.57.§. ï.f.h.t. fedhjecinufunon
funt, uinatiX. Groemw.adl.%.C.h.t.
Sed quia hoc remedium (antequam ad ipfam materiamEvidionum
progrediemur ) ad Curam ^dilium pertinet, non abs re erit
paucis hic defcribere, quales funt aediles, ad quos ifl:a cura per-
tinet, Sunt enim iEdilesCurules. MMsq^i^Ck renonehb.^.
deling.lat- qui aedes facras amp; privatas curat. Curulesdidi funt,
non a cura ut Accmßus putavit ad §. 7. inß. de jur. Natur. Gent. ^
Civil, fed a fella Curuli, qua uti folebant. Pluth. in Mario eos
Majores aediles appellat. ./Ediles curules creati funt. A. V. C.
cccxxcvii. Cn. Quintio Capitolino , amp; P. Cornelio fcipioni
L.Sextio, amp; Lucio iEmilio Mamerco coflquot;. ut 'Livius lib.j. in
initio tefliatur. Creabantur autem .Odiles Curules ex patriciis,
non ex plebeiis, horum munus fuit, ludos facros amp; folennes in-
ftituere ac procurare , facrarum aedium ac privatarum curam ge-
rere, qnodtx Cicerone f^errina.j. intelligitur; fic enim ait. Nunc
fum defignatus aedilis habeo rationem quid a populo R. accepe-
rim.mihi ludos fandiflimos maxima cum CQKmonhCererilibero,
liberetque faciendos mihi Florant Matrem populo plebique R. lu-
dorum celebritate placandam; mihi ludos antiquiflimos, qui pri-
mi romani funt nominati, maxima cum dignitate ac religione ,
J^OM. Junoni. /kTinerv^equfeffefaciendos: mihi facrarumsdium
procurationem, mihi totam urbemtuendam ent coujinilTam: ob
earum rerum laborem amp; follicitudinem frudusquot; illos datos, anti-
quiorem in fenatu fententiae dicendae locum , Togam pratextam^
fellam Curulem jus, imagines, ad memoriam pofl:eritatemquepo-
nendam. Haec Cicero; ex quibus etiam quae infignia bonorum
sdilibus conceflïa fuerint cognofcitur. Etiam Mdiliam Curulium
officium erat Curare; ut Templa , Theatra , ßfdia, Fora, Por-,
tkns, Curia, (jr Baßlitz , atque moenia, magnificis operibus re-
fice-
-ocr page 5-ficerentur, amp;ornarentur. Omnium autem maxime ad eos per-
tinebat caufas amp; lites redhibitionum, id efl in quibusagebaturde
rei corrupts vitio, quam quis aut vendidilfet aut commutalfet, di-
ximere. Ideoque ubi Kalendis Jamariis magiftratum inierant ,
non aliter atque praîtores ediótum proponebant, in quo, quem-
admodum de finguliscontroverfiis jus diduri elfent populumprs-
monebant deinde in fella Curuli confidentes ex edidofuojus red-
debant. Annus quo hic Magißratm peti folebat erat, ut colligunt
PaptlHi Mmutim amp; alii viri dodi xxxvi i.
I I I.
Sed ut ordine procedat noftra difputatio videndum nobis erit,
)rimo. Quid fit eviâio 2. in quibus contraélibusevidio locum
labet, amp; in quibus non. 5. Evidionis Requifita. 4. effedus evi-
âionis5. amp; ultimo quibus cafibus evidio ceflat.
Evidionum enim tradatus in foro affiduus amp; maximepradica-
biliseft, amp;: ex confuetudine contrahentium indudus, qusefficit
hanc evidionem efle de natura contradus, quemadmodum amp; ipfa
contrahentiumconfuetudoeflSlcit, ut evidio qus novumfadum
infert, diverfum ab ipfa emptione amp; venditione, de natura ipfius
cmptionisamp;venditionis fieret. /. 51. §. io.ff.de xdil. EdiB. Evin-
cete autem in genere eft rem mkntinl.ia^.ff h.t. vel contra ven-
ditorem venire. Et fecundum alios evincere eft rem apofleflbredo-
minii, vel hypothecs jure avocate, amp; per judicem feu per judi-
cium auferre. ut îit Po,»ponifts Lit. i ff/j. t. Tollere, vel ab-
ducere 57-nbsp;Eviâio efi, ut définit Spiegel in lixioy«r/f Civil,
rei empta, dia cjr honefia caufa accepta , judicii decreto interpo.
fitoabduBiovelomiffto. Veleft, utaliidifininnt, (fed res eodem
redit) rei noftrs cjuamadverfarim , legitimo titulo poffidet, per ju'
dicemqualicmque judicio faBa recuperatio. l. 24.f./?. t, amp; l. ^6,ff.
Cad.
V.
A 5
-ocr page 6-Antîquitusmprisfuit, ut fi res non Quiritium fed gentium jure
abalicnaretur, is qui eam acquirebat duplum aut fimplum ftipu-
laretur, fibi abauthore dari , ifi ea fibi judicio adimeretur quem-
admodum FkrroUb. i. de re ruß. cap. lo. teftatur. Cum autem
mancipiores venierat, tum judicii periculum prsftabatis , quieam
vendiderat j nam mancipio dare rem nihil aliud erat , quam evi-
ftionem promittere, mancipium enim dominium amp;pofleflionem,
vel dominii traditionem fignificat, .Mancipio vendere , efteasres
qus mancipi fiint ita vendere, libra amp; $readhibitis, utevidlionis
periculumprsft'etur,. yerum hoc amplius animadverti moris fuifle,
ut audor id eft venditor, nexu fe dicis caufa obligaret, ad rem
mancipi, -id eft emptori perpetuo praeftandam. Nexa dicuntur,
non tantum qus abalienata, fed etiam quse oppignorata funt. Ut
Cicero lib.quot;].Tamil, teß. Attici proprium te effeßribis, mancipio Ö*
nexu, meum auter/t ußi équot; fruSiu. Et rejpondit harufp. multa ßtnt
domus jure mancipii 0' jure next. Deinceps is qui mancipio ven-
debat evidionis periculum in fe recipiebat, ut Plautus demon-
ftrat in Perßi. Sic enim loquitur.
Ac fm periculo is emat qui eam mereabitur :
Mancipio neque promittet, neque quifquam dabit.
Et Paulo poft
Nihil mihi opus efl litibus,
Quamobrem ego argentum nnmerem foras ?
Nifi mancipio accipio, quid eo mihi opus fercimoniot
Tox nihil periculi videtur, m metuas
Ne quis vero ex Barbariafenitiffma perfequatHt eam.
His ex locis facile perfpicitur, cumresmanicipionon dabatur, pc-
riculo emptoris eam fuiffe , nequeeviâionema venditorepraîftari
folitam^ quod fi mancipatio adhiberetur, amp; res poftea evinceretur :
Paulus lib. %. cent. cap. \ 6. fcribit venditorem autoritatis nomine du-
plo tenus obligari. Exquo, confuetudo illa fluxit jure poftea con-
firmata, ut jam in aliis emptionibus ftipulatio duplx interponere-
tur.
-ocr page 7-tur, fiquidem pretii alicujus res efTet, fin minus fimplœ l.yj.ff.
h.t. Mancipationis igitur amp; vulgaris emptionis illa fuit differentia,
quod in illa evidionis periculum prœflabatur, in hac non praeflaba-
tur ; in illadupla ipfo jureautoritatis nomine debebatur, in hac pri-
mum non nifi fl:ipulatafuiffet : poftea tamen pi'opter confuetudinis
affiduitatem in empti venditi judicium etiam tacite , amp; vi bonae fidei
adionij veniebat. J l. §. 20.de adil. edi^.
rr
Dixi in definitione quâlicunquc judicio, veluti familiae ercifcun-
daî, communi dividundo. /. 45.§. i.f. de i. 34. §. i.jf,
Aftione noxali. l.n.^.iz.jf.de ail. empt. Adione praejudi-
ciali. /, 59. J'. 5. h. t., Fideicommiffi perfequutione. l. z6. f. eod.
Adionead exhibendum l. 5. §. 2. amp; nie.f.ad exhib. Reftitutione
inmtt^rnm l.i quot;i-f'àe minor. Praeftare evidionem eft, caverede
damno , quod ego habeo ex eo , quod tu mihi vendidifti rem
alienam, fi verus dominus eam évinçât. Ideoque in ftatutis mu-
nicipalibus legimus garanderen. Garentare vel gaUrentizire eft vox
longobardica, id eft patrocinio fuo alterum tueri, ut videie eft
lib, z.fefid.tit, iz.de lege Conradi in fin. princip.
VII.
Pradici dividunt evidionem, in propriam, amp; impropriam, ta-
citam Si exprejfam. Propria eft quando res eft evida ratione domi-
nii, amp;agi poteft ad pretium amp; duplum. Imfropria evidio dici-
tur quando folum pretium venit reftituendum. 1.11. fit. fi^ de
aÜ.empt. quae pretii rpftitutio cuin fit pare cvJAiunis, amp; id quod
intereft pcti poteft. /. 60. f.h.t. Exprejfacü quando res fuerunt
traditae, amp; evidx poft traditionem, amp; ifto cafu requiritur fen-
tentia in l.^.C.amp;l-nbsp;Tacita vero appellatur quando res
non fuerunt traditae, nec tradi poffunt, fed eo cafu debet agere
ad interefle. I, i.f. de empt. Quam amp; alii fiiilam evidionem
vocant.
VIII. Cau-
-ocr page 8-Caufas evißionls funt vel quia voluntariè padus eft emptor,quot;
fibi praeftari evidionem qus prsftatio poteft effe amp; in quadruplum
l.ii.ff.h.t. vel etiam ex neceflitate juris, amp; datur in duplum . fi
res vendita fit pretiofain I. y;.i.ff.h.t. vel alicui oblata. Sim-
plum prasftatur in aliis rebus non pretiofis, fed tamen amp; id quod
intereft l.6a.amp;jo.ff.h.t. Ubi qusritur , an venditor necefla-
rie tenetur dare fidejuflfores, quodnegamus fed fufficit nudapro-
miffio I.IJ.amp; 'y6.ff.h.t. nifi in limine contradus emineat evidio
l.pen.^.i.ff.deper^comm.reiempt. vel pretium nondum fit fo-
lutum, non ante tenetur emptor pretium exfolvere quam fidejuf-
foredato venditor caveat. 1.4, ff. ^ 24. C, h-1. Fidejuffor idoneus
eft qui habet in bonis quantum relevât quod peti poteft, ac de-
betur. Caeterum utrum quis fit idoneus fidejuflfor judicis arbitrio
relinquitur. Tamen debet ejufdem eflè fori amp; conventu facilis,
poterit tamen fidejuflbr ubi coadus fuerit expenfas folvere empto.
ri illas repetere a venditore. /.4.C. maad.amp;l.Of'^.^. ó.ff.eod,
Locum habet primo, amp; prsecipue evidio , in emptionevendi-
tione. 1.60.ff.h.t. Nam cum venditor non folum rem , fi domi-
nus eft emptori tradere tenetur , fed etiam emptori prasftare rem
habere, tenereamp;ufucaperelicere. /.ir.§.2.^ 1. 30. ult.ff.de
aB.empt. Sicut è converfo emptor pretium venditoris fieri curare
debet, quod fi dominus non fuerit, qui vendit, amp; res evinci-
tur, merito cmpmri eviciionpm praeftat, quas praeftatio pars eft
obligationis empti amp; venditi. I. 66. (f.dei.omi«l.^uf,. ^ /.6- C.
h.t. Tenetur venditor ad prsftationem evidionis ex natura con-
tradus, amp; fi emptor nihil convenerit de evidione. /. 16. inpr.ff,
h. t. amp; eo magis licet padus fit in contrarium tamen venditor te-
netur 1.6.§.ult. é-l.ii. §.i$ ff. deaB. empt. Tenetur non fdum
venditor fed amp; ejus hsres. /.$gt;. ^l. 18. C. h. t. quocunque gra-
du conftitutus l.z%.C.eod. quod autem venditor tenetur, ratio
eft, quia rei vendit® pofleffionem debebat emptori tradere, non
videtur autem res tradita, fi alius eam avocet atque evincat. /. 4.
(frl.ii.^.^.ff.deaH. emft. Procurator quoque fi rem vendiderit
ftib hac difl:in(5èione tenetur, nimirum fi privato nomine contraxe-
rit, obftriftus eft ad evidionem , quia privatam ejus fidem em-
ptor fecutus eft , forte non co.ntradurus fi putalfet fibi negotium
fore cum domino ; At vero fi procuratorio nomine contraxerit
non tenetur, fed tantum debet mandati fui fidem facere, fecutus
eft enim emptor fidem domini non procuratoris, amp; ideo agen-
dum erit cum domino utili adione, ad exemplum inftitorix adio-
nis /.i5.§.i5.^«/elt;iff.m_;gt;^.Fidejuiroritemavenditore datus, amp;;
omnis venditori fimilis conveniri evidionis nomine poteft. /. 7.
C. h, t, Evidio non tantum locum habet fi res una veiidatur fed
quoque in re univerfali veluti inhaereditate. l.^.C.h.t. Si plures
res fimul vendantur licet uno pretio , in fingulis rebus evidio
locum habet 1. 47. amp; f. h. t. In evidione emptor adverfus
venditorem femper habet regrefliim, l.i.ff. h.t. Nimirum fi res
tempore venditionis fuerit in eo ftatu ut evinci potuiffet non au-
tem fi caufa evidionis poft contradam venditionem emergat. L
XI. f. h. t.
Secundo locum habet evidîo in fermtitatime I. x.^.i f. deper-
mut. amp; 1.2p. C. h.t.(^/.2. C. depermut. eft enim venditioni fimilis
permutatio , ità ut à veteribus jurifconfultis dubitatum fuerit,
idemne elfet permutatio quod emptio. ^.^.inji.deempt. vend illa
tamen differentia eft , quod de re empta evida datur adio ex em-
pto. 1.6. C.h.t. At de re permutata evida datur adio praefcriptis
verbis, l.^.%.i'ff-.depriefcrip.verb. Et a quapermutatione vendi-
tio originem fuam habuit, ut explicat Paulus JCtus. /. x.ff. de
contrdh. empt. amp; I. ult.ff. ex quib. cauf. in pof. eat. ex qua nedum ad
bona, fed etiam ad pretium, amp; ad intereffe pro evidione agi po-
teft 1.111.^-ult.ff.de KO. Imo amp; fortius arguendo , ab utili-
tate amp; dignitate contradus , quippe permutatio dignior amp; con-
trahentibus, utilior quam venditio. Permutanti quoque datur
regreffus ad rem fuam, fiadverfariusreidatxnontranftulitdomi-
num. /. I. C.de rer.permnt. Secundo datur regreflus ad rem exi-
ftentem penes tertium , fi res fibi data fuerit eviâa , nam idem
eft quod res non tradatur, vel quod tradita fit exiöa L Bz.f. de
leg. I. quando res permutata fuit evifta datur praeter adionem
prasfcriptis verbis ut ftatim dixi. Condidio fine caufa. /. i. C.
de rer. femut. amp; l-fi»- f' ds cond. cmf. dar. cauf. mn /im.
Tertio praeftatur evidio in fMreditatis divißone 1.66. ^.ult.ff.h.
^»etiamfi non fuerit promiiTa, utGloflanotat adl.i^.§. i.ff.fam.
mis. Ratio eft, quia divifio hsreditatis eft fimilis permutationi.
L 7. §. 15./. comm. Divid. amp; 1.77. §. 4. amp; ^-fnbsp;amp; permu-
tatio fimilis eftemptioni venditioni. /. 19. §., 5. de adil. ediBi
ideo evidio debetur pro ut in contradu permutationis,amp; emptio-
nis. Haereditatis venditor ita demum de evidione tenetur, fi illa
alteri tanquam hsredi fuerit adjudicata, non etiamfi ex ea res, ali-
qu$ a dominis earum ablats l.i.C.h.t. quia ipfum jus fucceffio-
nis, ipfaque univerfitas augmenti amp;diminutioniscapax , in ven-
ditionem venit, non res fingulae , quas proinde fi habere velit
emptor, poflelToribus fumtu ac periculo fuoperfequi debet. d.L
I.e. h, t. Non item ob earum rerum evidionem agere adverfus
venditorem, quem extra periculum ponit quod hxreditatem ven-
diderit, juiique univerfum , non res fingulas , nifi aliud adum
fit, id eft convenir ut venditor rerum fingularum evidionem prae-
ftaret nam fervanda amp; prsftanda eft conventio, aut de fubftantia
hsreditatis affirmaverit, five dixerit , has aut illas res effe haeredi-
tarias : quare fi poftea hae res evincantur,, evidionem prsftabit,
quia ita affirmavitut prsftaret, cum ideo pluris vendidsrit. l.i.
ff.dehared.wlaB.vend. l.i\').f.decontah.empt. A. vi»»' ftle-
darum qu3efl:ionum lik 2. cap. 8. Quod de hxreditate vendita
didum eft , id etiam obtinet fi quodlibet aliud jus veneat, non
corpus; veluti fi veneat peculium fervi, nomen debitoris ut fyn-
grapha feu cautio, quae funt nomina juris non corporis, amp;enim
venditor duntaxat praeftare debet ut fit peculium vel ut fit nomen;
Item, doluro.malum ,, non etiam ut obtineatur aliquid, vel fera-
tur
-ocr page 11-inrex peculio, aut nomine feu adione vendita. /. ^.ff.h.t.L^.ff,
de bared, vend. ^ 74. § • t^l^-f b. t. Unde nec beneficium legis 2. C.
de refcind. vend, locum habere in hasreditate vel adione vendita,
rede ftatuunt juris interprétés, quod fi haereditatem vel adionem
fibi non competentem vendiderit, nullum eft dubium quin hoc
cafu evidionem prœftare debeat. perdd.ll. priterea praeftatur evi-
dio in devißone rerftm [mgularum l.y.C.i. Commm. utrius.
X I L
In datione in folutum evidio quoque locum habet l.^. C.h.t.
quia dationis in folutum contradus non differt à venditionis con-
tradu, imoprovenditione habetur /. 4. e.Â.î. fed tamen pluri-
mum intereft an pro pecunia numerata quae debebatur, data fue-
rit res in folutum , an vero pro fpecie aliqua. Nam fi pro pecunia,
quafi emptio contrada erit, amp; utili ideo adione ex empto agitur
d.l.^.C.h.t.amp;l. 24.infr.ff.de pign. a£lion. fi autem pro fpecie,
permutatio, aut contradus fimilis permutation! , unde re evida
non adio utilis ex empto dabitur, fed agetur priftina adione/. 8.
C.de fern, tinted.defolutimib.
XIIL
Leeatlo ö* ConduSio etiam evidionis praeftationem in le fufcipit
/. 9.ff. locat. quippe emptioni viciffimam §. i. inß. locat. amp; I. z.ff.
eod. Nam fi quis domum bona fide emptam vel fundum locave-
rit, eaque fint evida, quamvisdolomaloculpaveejus, placet ni-
hilominus teneri eum ex condudo ei qui conduxit, ut ei praefte-
ireft, ut M m omniDUs raciendi obligationibus /. J.jf.
empt. Et per confequens evidio prxftatur in Emphjteuji
feudo. Ub. z.feud. tit. 6.
Denique evidio praïftatur in tranfaBione, quoadrem quaepro
B inbsp;litis
-ocr page 12-litis sftimatione efl: prasfliita, non vero quod ad rem de qua aci-
hue efl: controverfia. l. 35. C. detranfaü. Cujus duae funt fpecies,
prior eft, qui fundum petebat tranfegit cum pofleffore hac lege,
ut is retentofundo daret prxdium aliud liberum j dedit aliud, fed
oppignoratum, vel ex parte alienum. Hic aftor fopitam tranf.
aßione litem inftaurare non poteft, fed pofleflbrem tamen vel ex
ftipulatu, vel aftione prasfcriptis verbis con venire non prohtbitur.
Pofterior fpecies eft , fundus, quem peftebat aftor ei eft reftitutus,
fed evidus poftea. An polTelTor ei tenetur de evidione. Neg. in
d.l, II. in fin. C.de tranfaEl.
Porro 3 Contrario non praeftatur evidio in ßmplici donatione L
18. §. i.ff. de donat. Donatio enim emptioni plane eft diflimilis,
cum fit ex caufa lucrativa; Itaque fi quis rem alienam donavit ca-
que donatarioe vida eft, non tenetur donator de evidione, etiam-
fi id pado comprehenfum fit, fed opus eft ftipulatione. (quam-
vis iftud difcrimen padi amp; ftipulationis moribus fublatum fit.) /.
z. C.h.t. cujus major vis eft quam padi licet ftatim adjedi. Nam
evidio non fit nifi ratione pretii quod abeft non autem abeft do-
natario , cum donatio fit liberalitas quaedam ; amp; odiofum eflet
donatorem, ex fua liberalitate hanc moleftiam pati , cum tamen
non intelligatur plus juris donare voluifle quam ipfe in re donata
habebat; Neque praefumendumeft quod ipfe voluerit fé fubjice-
re periculo evidionis. Praeterea fi propter evidam rem donatam
pretium poflet repeti a donatore, is fuae liberalitatis pœnam pate-
retur. l.Gz.f.de xdil.ediB:. Et fi autem donator de evidione citra
ftipulationem non tenetur, tamen fi fciens rem alienam donavit
ignoranti, datur decepto adio de dolo, ratione fum tuum quos
in rem donatam fecit, eorum enim abeft pretium dolo donatoris,
qui non debet alteri obeflè. /. 8. ult. ff. h. t. amp; d. /• ff.de
adil. ediä.
Evidionis quoque judicio in dote locus non eft. /. 2. C.de jure
-ocr page 13-dot. Nifi poffit probari rem alienam dolo malo in dotem eHe da-
tam , tum enim fi illa res evincatur a domino, maritus experiri
potefl: condidione ex lege, vel ex ftipulatione, fi fit interpofica»
quia in re aliéna data non eft fatiffadum obligationi. At vero fi
nec pollicitatio nec ftipulatio interceflerit, res tamen aeftimata in
dotem data fuerit, datur marito adverfus mulierem utilis adio ex
empto , ad id quod intereft quoniam vera venditio contrahitur
per hujufmodi sftnmationem. Quod fi nec aeftimatio nec pro-
miffio intervenerit, fola fuper eft adio de dolo, fi foceralienumfun-
dum in dotem fcienter dederit, feu uxor convenitur adione in fa-
dum. l.\.C. de jur. dot. Extraneus autem qui eundem fundum de-
dit, eoevido, de evidione convenire non poteft, quiaeftmera
donatio fponfae fada, amp; proinde donator non tenetur de evidio-
ne uti didum.
In legatis evidio löcum non habet, quia legatum fpecies qux-
dam donationis eft, amp; non videtur legans nifi jus quod circa rem
habet legafle l.-ji. ^.fin.f. de leg. 11. Hinc fi teftator certam fpeciem
legaverit eamque difignaverit, ut puta ftichum, talis tantum dari
debet qualis eft, /.45. in ßn.f.deleg.i. amp; traditione fada liberatur haz-
res ab obligatione , nec fuccedit obligatio ad interefl^e re evida,
quia lücrativa caufa non eft fua natura eviftioni obnoxia. Nifi
teftator fciensrem alienam legaverit abhasrede: quia ex conjedura
voluntatis praefumitur teftator haeredem onerare voluifl!quot;e periculo
ewiâionis per1.16.f. deufftfr leg. at vero fires legata fit ingenere,
utputahomo, amp; hxres ftichum tradiderit, ifqueevincatur, po-
terit legatarius iterum , ex teftamento agerç, ut homo ei detur,
l i^.^.^.f-deleg.^. Quando enim res in genere legata eft, conij-
cimus eam effe voluntatem teftatoris ut talis homo detur, qui eric
futurus legatarii, ne fit inpoteftatehxredis alienum tradendovo-
luntatem teftatoris eluforiam reddere. /. 58. h. p.
Controvertitur, an evido pignore diftrado creditor, de evi,
-ocr page 14-ftione tenetur. Diftinguendum utrum jure creditoris diftraxît,'
an jure communi. /. 11.^.16.ff.deaB.Emp. ^ Lu amp; C. cred.
eviEl.pig.nondeb. jurecommunivenderediciturcreditor, quinoa
tanquam creditor rem pignoratam fed tanquam quilibet dominus
rem fuam vendit : quo cafu ea omnia empton prœftare debet quae
jure communi continentur ^ ut vacuam pofielTionem , eviftio-
nem. Jure creditoris five jure proprio vendit, cum tanquam jure
pignoris rem alienam, fed fibi oppignoratam vendit, tum evidio-
nem non prxftat. (iii.//. Denbsp;adhuc dubium, fed affir-
mantium conditio mihi placet per /. 15.$. 1./f.^.r. Neg. vero in
I.pen. f.h.t. fed opus eft diftindione, nimirum fi fervitus perfe
vindicatur evidio locum habet , non autem fi a cceffionis nomine
vel loco vindicatur^
Ut ergo res emptorie\ida intelligatur quo nomine fit adio
emptor! adverfus venditorem tribus his rebus centinetur; ut res
fit ablata emptori, ut ablata judicio , ut judicio amp; jure , ob id
^uod res effet aliéna , aut pignori oWigata vendita. Illud ante
omniaexigit evidio, ut res auferatur emptori, five ut fpes omnis
habendx reiabfcilfafit, quae fi illi aliqua fuper eft ante abdudara
vel ablatam rem, nulla eft ei de jure habendae rei adio, quia rem,
habere ei licet./. i').amp;l.'ij-f'h.t. Ideo nec cjuasftione de propri-
ctate emptori mota interim venditor conveniri poteft ad pretium
reftituendum I. antep. §. z.jf. h. t. Nam fi ante pretium folutum
dominii quaeftio mota fit, jufte emptor pretium folvere recufabit,
nifi fidejuffores idonei a venditore evidionis nomine ofFertintur.
l,pen.§.i.ff. depericul. d* Comm.reivend. fecundum exigit evi-
dio , ut res ablata fit judicio , dum fententia judicis pronuntia-
tum eft rem venditam efle petitoris, aut illi pignori obligatam /. 24.
ff.h.t. fi vero per arbitrum fententia lata eft emptor nonhabebic
xegrefllimcontra venditorem Inbsp;h.t. Tertium proprmme-
vidioniseft, non folum ut res auferatur judicio, fed etiam peti-
tionisjure, vel quia res ejus fueiit cum veudita eft, vel quia illi
obligatapignori. l.ói.^.i.ff.i^.l. ts-c.h.t. Hoc jute res judicio
evida
-ocr page 15-evida videbitur fi non alia res probabicur caufam dedifleevidioni-
Quod fi probabitur nulla erit ob evidionem adio.
Tres res aïix quam fuperiores evidioni caufam dare poffunt. Cul-
paen-iptoris, judicis injuria, amp; publicatio rei vendit«. De prio-
ribus duabus nulla dubitatio quin uïra earum rerum quid evidum
erit non fit adio, eo nomine adverfus venditorem. Li.G.deres.
ftrm. Culpa triplex emptori objici potefi: cur vidus fit de re ven-
dita, totidem caufa: ad inhibendamadionem pro evidione. Prin-
apiolite ei mota jubetur in primis laudare autorem fuum, ideft
denuntiare venditori fcienti amp; praefenti litem fibi effemotam././.
amp;C. h.t. ut adfit emptoremque evidionis nomimedefendat ab eo
poftulare debet l. 59-§'ff. h.t. Defenfio venditoris debet fieri in
fóro emptoris, nec poteft uti privilegio fui fori I. 49. ffide jud. quia
lis eft principaliter cum poffeffbre id eft cum emptore , venditor
tantum litiaffiftere vel fubfiftere dicitur I. 29. §.»/«■.ƒƒ. 28. C.
h. t. amp; /.51. §.5.^ /.lt; 159.^. deV.0- Nempe quia hac denuntia-
tioneomiffa emptor fua culpa vinci intelligitur, cum enim agatur
de re venditoris potuit is melius fcire quid hic fui juris effet, quas
ad rem venditam tenendam defenfiones aut probationes haberet;
quae ideo emptori omiffàe fimt quia venditori in tempore non de-
nuntiavit ut jus fuum tueretur. Denuntiare emptor nonprœcife
amp; omnimodo venditori cogitur, fed ita demum fi venditorprx-
fensfit, fedetfi per praefentiamfiatquominusdenuntietur, nihil
nocet omififfe denuntiationem /. 55. % fin. ff.h.t. Quo tempore
denuntietur ut d^ re agenda adfit ftatimne an poft litem contefta-
tam nihil intereft; dummodo denuntietur tempeftive, amp; eo tem-
pore quo intégra funt jura ipfius defenfiones. /. 29, §. finff h.t. ^
ante rem judicatam vel conclufionem cauf^e,. ut fit venditori fatis.
temporis ad expediendas fui juris defenfiones. I. 6i. §. ult.ff. h. t.
Nam conclufio claudit viam probationi, nec mirum fi tunc non
prodeft denuntiare. Proxima culpa emptoris eft , fi abfente au-
tore^ aut autoritatem feu defenfionem dcfugientem emptor ipfe
judicio non adfit; nam dum venditor adeffe velit, amp; caufs de-
fttiÊ....
-ocr page 16-fenfionetn fufciperc, nihil neceffe eft emptorem in re aliena fatagerei
At vero fi venditor defenfionem negliget, tum hoc ex bona fide
injungitur emptori ut ipfe faltem caufam agatut poteft, amp; fi quas
habet defenfiones aut probationes, aut ex perfona fua aut ex perfo-
na venditoris his utatur, quoniam amp; jure uti poteft /. 18. C. h.t.
fi fecus facit placet re evida denegari ei affcionem, tanquam magis
fua culpa vido quod abeffet, quam quod malam caufam haberet
/. 55-Hoc tamen ita, nifi res evida fit ab ipfo venditore
quem quidem vindicantem quod ipfe vendidit conftat exceptione
doli mali poffe ab emptorefummoveri, fi tamen hac exceptione o-
miffa paffus fit emptor fe condemnari, placet nihilominus vendi-
torem eviiäionis nomine poffe conveniri. /• 17- amp; i^.ff'h.t.
Tertia culpa emptori objici poteft, quamvis denuntiaverit autori
fuo, amp; illo recufante fedulo caufam egerit , fi exceptione aliqua
qus ei ex fado fuo obftare remotus fit, quamobrem amp; hoc cafu
re^reffum adverfus venditorem non habet. /. ij. f.h. Quippe fa:-
dum illi fuumnon adf erfario noceredebet. /. 15 ^-f. de R. J.
Quod faclt culpa emptoris id facit injuria jtidicisne evidio vendi-
tori noceat. /. 15.c.h.t.amp; l.i.c. de rer.perm. Neque hicquidquam
intereft utrum pecuniae corruptus judex, aut alius dolo malo male
judicaverit, an imperitia amp; errore. /. 51. f.h. t. fi hic queritur
quomodo hic probetur corruptela judicis aut imperitia , non eft
in eo anxie laborandum- Nam fi ador allegaverit praefcriptionem
longi temporis quam amp; probaverit j fi adori oppofuerit excep-
tionem rei adverfus eum quandoque judicatae de eadem re , aut
exceptionem padi conventi ne eam rem peteret, amp; judex harum
exceptionum rationem non habuerit, fatis argument! eft judicem
injuria judicaffe j cum de ejus injuriaconftabit nihil necefle eft quae-
rere utrum fordibus an imperitia male judicaverit, cum utrum ho-
fum fadum fit nihil intereffe dixerimus.
, Publicati fundi vendin paululum alia caufa eft. Hoc convenit,
quod cum fundus venditus priufquam traderetur publicatus eft,
nontenetur venditor in id quod emptoris inter eft quafi evido fun-
lt;fo./.nbsp;Non enim ideo ablatus eft quia venditoris non
eflet, cum vendituseft fed contra quafi alienus fuerit /. 65.
^ I. zj.C. h.t. illud diflldet, quod fundo publicato faltem ha-
ótenus tenetur venditor , ut pretium reftituat I. l^.f. locat. me-
rito; non nulla enim ejus culpa eft quod fit eviftus; quod fiin
alliis partibus omnibus culpam praeftare debet. /. 11. f. de per. ^
comm.reivend. iEquum eft eum banc ipfam faltem hadenusprae-
ftare, ne pretium retineat pro re, quam culpa fua non prsftitit.
Quibus remotis, amp; fimilibus quae evidioni contraria effe dixit
mus fi tria illa concurrant, ut res emptori fit ablata, utablata ju-
dicio, ut ablata jure, quia res cum ab initio in ea caufa fueratu-
emptori avocari poffit, turn demum res evida eft, ita ut quaeri-
mus fitque eo nomine emptori actio ex empto ob evictionem ad-
verfus venditorem, t9iml.li. f.h.t. partem hic intelligimusnon
tantum corporalem fed etiam partem emolumenti rei, veluti ufum
fru(äum utfi isfortein re vendita alienusfuerit, amp; ab eo cujus erat
evidus emptori, etiam hujus nomine adio competat ob evidio-
nem I. 36. ^45./. h.t. amp; /. 38. §.3. f.deF.0. Quareamp;deeo
quod emptioni acceffit fi evidum fit eadem erit aftio: poftquam
ita placuit quod em.ptioni accedit partem venditionis efle /. 51. §. ult.
ff. deadil.Ediil. Quinimo amp; in aftloneex empto: quoniam pla-
cet homine vendito non tantum hominem, fed amp; partum anci Is,
amp; fi qua hasreditas aut legatum per fervum acquiri poteft, omnc
emptori praeftare debere, ut habere ei liceat. Etiam illud proban-
dum eft fi quid de his evidum fit agi ex empto poflquot;e. 1.2. ff.h.t.
Eft autem adio ob evidionem non ad pretium duntaxat recipien-
dum, fed in id quod emptoris intereft/. 70,/jf.Ä.r. In quo con-
tinetur non tantum res vendita, fed etiam quae inde nataquaefitave
funt, aut acquiri pofteapotuerunt. l,2gt;,ff,h-t. Item amp; pretium
rei, non quanti emptor emit fed quanti alii vendere potuit, ut id
pretium certo ex re vendita confequeretur. L. i. in pr.ff, de
empt. ut fi emerit aedes mille , amp; tune evids funt, cum certo
potuerit uendere duobus aut tribus,millibus etiam hujus commodi
ratio habebitur in asftimatione ejus quod intereft ; inter efle em-
ptoris confideratur non folum refpeólu damni emergentis, fed et-
iam refpedu lucri ceflkntis amifliprovenientisex illareempta. Re-
petet amp; emptor hac utili adione ex empto , impenfas cum omni
damno amp;fumtushtis./.5gt;,i6,£$- ij.C.h.t.
Interdum tamen ob evidionem ceflTatadio quamvis re legitime
evida , ita uti fupra didum eft. Quod accidit partim emptoris.
culpa , partim quia id adum eft. Culpa emptionis obftabit ei,
fl fciverit rem venditam alienam eflè, aut pignori obligatam amp; nihil
ominus emit. /. 27. C. h. t. Apparet enim eum qui id facit rem ta-
lem emere qualis eft , uti fi poftea evincatur ipfe de fequeri debeat,
qui a fe Jcipitur non a venditore. arg.l. uin fin. f. deaB. empt..
amp;l.ïlt;S. ff. de ru vmd. adeoque eum qui ita fciens emat placet re-
grefl^um adverfus venditorem non habere ut ne repetere quidem
poflit quod dedit , nedum agere in id quod fua intereft /. 27!
ff.h. t. nifi fi nominatim fibi de evidione caverit /. 27. C. h. t.
fi aperte convenir ne venditor evidionis nomine teneretur, nemo
dubitat quin aperta ifta conventio omnium maxime fervanda fit
ex edido de padis, fed ne nos fallat quafi omnino fervanda fit»
ha-c notabimus. Nam primum fciendum eft , hanc conventio-
nem nonprodefle venditori, fi fortefciens alienum vendat; tunc
enim debuit potius indicate id emptori, quod quia diflimulavit
quacunque conventione voluit fibi cavere decepit emptorem j
femper enim dolum bonae fidei judicio praeftare oportet /. n.
fi»el.i.§.Hlt.amp;l.6.§.idt.f.deaä.empt.amp;l.^l.§. ult.ff. de con-
trah. empt. Tum autem ut maxime venditor ignoravit alienam
rem efle, de cujus evidione fupra fibi cavitfenon teneri, tamen
i»dj. II./. de aB. empt. de fententia Juliani fcriptum eft , efficiquot;
qui-^
-ocr page 19-quidem hac conventione ne utih'tas debeatur, id eft ne teneatur
venditor ad id quod emptoris intereft ne fcilicet conventio fie
inutilis caeterum re evida pretium faltem ab eo deberi. Hoc
quidem ex verbis contra videri poterat, cum generalis fit conven-
tione venditor teneatur, fed cum in generali oratione femper ex-
cipiatur quod fit iniquius amp; naturae contradus minus conveniat,
quafi de eo contrahentes non fenferint. L 6j. ff. de R. J. Rede
conventio fuperior ita accepta eft, ut non viderentur contrahen-
tes de pretio etiam non reddendo fenfifle, quia a bonas fidei con-
tradus natura amp; œquitate effet alienum. Neque bons fidei con-
tradum hac pati conventione., ut emptor rem amitteret amp; pre-
tium venditor retineret. Ceffat praeterea evidio fi emtor tranfe-
gerit l.^i.ff.h.t, quia nulla neceffitate cogente id fecit. /. 56.§,.
i.ff-h.t. Ceffat cum appellandum effet fi tum non appella verit.
arg.l.^.§.^.ff.mand. Denique ceffat ob evidionem adio ob ca--
fum fortuitum l. i6. C. h.t. fi propter vim amp; impréffionem al-
terius rem emptori habere non liceat. Lu. l.zi.inpr.ff.h.t. é'
L (fit. C. de aEl. empt-.
I.
^J^olus dans caufam contraBui bona fidei
reddit contraBum ipfi jure nuüum.
Bona fidei pof ef or omnes fruBus irrevoca^
hiliter fuos facit,
I I L
Fidejujfor in M.ajorem fummam ohliga-
tus quam debitor principalis omnino non
tenetur,