Q^V A M,
DIVINO FAVENTE NUMINE, '
Ex audoritate CMagnifici T).ReBoris,
s.S. Theologiae Dodoris, ejufdemque Facultatis in indyta Academia
Ultrajedina Profeflbris Ordinarii , Verbique Divini ibidem in
Ecclefia Prsconis,
NEC NON
Amplißmi Senatus Academici confenfu , Nobilißmaque
Facultatis M E D I C lt;l/£ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegiis
ritè amp; légitimé confequendis,
Eruditorum examini fubjicit
HENRICUS ROESENBOSCH, Junior. Amftelod.
Ad diem n. Decembris, hora locoque folitis.
Ex OfEcina Francisci Halma, Academic
Typographi , cb bc Lxxxix.
SpeBattpmif atque Emditijfmis VIRIS y
D. REINER O de SWAAN,
Domino de Poelenburg.
D. GEORGIO BOUKART.
D. CASPARO de BLOIS à GINDER-
DEUR.
D. DAVIDl de BLOIS k GINDER-
DEUR.
D. JOANNI BARCHMANDE WALE,
Studiorum meorum fautoribus fummis
perpetuo honore colendis.
NEC NON
HENRICO ROESENBOSCH, patri
meo dileótiffimo.
JOANNI ROESENBOSCH, Fra^
tri germano.
D. JOANNI MATON, Medicin^e
Doótori.
MATHI;^ RITMEYER, affinibus.
Hanc difpatationem inaHguraUm pa
par efi -veneroiione
OfFero amp; dedico
HENRICUS ROESENBOSCH » Jünijor.
Anthon.
«
Nter graviffimas humani corporis
xgritudines non immerito thoracis
morbi cenfendi funt, amp; inter hos non
infimum locum Pleuritis tenet, mor-
bus noftratibus adeo familiaris , ut
vix uilus praeterlapfus fit annus, quo
non ingens numerus hoc Endemio
quafi correptus fit morbo. Pro gra-
du doâoratus de materia aliqua me-
dica difputaturi, hanc eligere quamdeabditafermonem facere
maluimus; plurimos de eadem hac materia difputaffe nos non
latet, ut mirum non .fit, fi quid commune amp; ejufdem fenten-
tiae cum aliis habeamus, alios enim de eadem re eodem modo
cogitafle non impoflibile cuiquam videri poteft. Ut autem à
definitione exordiamur, Pleuritis Pleuripneumoniae fpecies, eft
inflammatio alicujus partis membrane Pleurse, aqua fuamde-
nommationem mutuata eft, ficuti Peripneumonia abipfispul-
monibus, Paraphrenitis à diaphragmate. Non autem hic fo-
lam pleuram affici prxcife ftatuimus. cum amp; pulmoni ex par-
te. interdum amp;mufculisintercoftalibus, membranis humeri,
jugu!« amp;c. inflammatio ifta communicetur. Symptomata ejus
funt, dolor punftonus in latere affefto, febris continua acuta,
tuffis ac fputum interdum cruentum, difficilis ac frequens re-
fpiratio. Ut autem debitam amp; diftinftam hujus morbi perceo-
tionem acquiramus, ante omnia neceffeerit,- ut rite intelligC
mus, quid ipfa inflammatio fit, amp; quomodo generetur.
I I-
Inflammatio five Phlegmone efl tumor cum partis rubore,
dolore, amp;calore. Tumor, extenfio aliqua praeternaturalis, fit
à majori vaforum expanfione, atque haec ab interdufione ali-
cujus humoris, qui per ifta vafa tranfire debuerat; qui cum à
tergo afiluere non définit, neceffario fequitur, ab hujus col-
]elt;aione vafa ifta adimpleri debere , partemque cujus vafa
funt, extendi, atque tumorem fieri. Ifta autem interclufio
qua humor in tranfitu fuoretardatur, vel plane fiftitur, hu-
moris culpa fit, vel vitio vaforum, quœhumor ifte pervadere
debet. Humor enim frigore vel fermento aliquo acido in-
craflfefcere, imo coagulari poteft, ut qui tenuis fatis amp; fubtilis
efle debebat, jam pro craffitie fua ineptior fit, ut minima vafa
penetret amp; permeet. Sic vafa quoque intenfo gelu coarftari,
vel alia de caufa jufto anguftiora atque minus patentia fieri imo
amp; difrumpi poflunt, ut humori alias fatis bene conftituto nul-
lum plane vel faltem non fuffîcientem nec liberum dent tran-
iitum. Hinc humor in vafis iftis fe colligit, accumulat, va-
fa illa nimium replendo expandit, cutim elevat, atque tumo-
rem gignit. In quo tumore tres illi gradus confiderandi funt,
ejus nimirum accretio , ftatus, amp; decretio. Crefcit autem tu-
mor, quam diu minor humoris copia recedit ac adducitur : in
eodem ftatu perfeverat, cum praeter colledam copiam eadém
ejus quantitas vel tranfit amp; fecernitur, quae admittitur, vel ma-
net. At vero tumor decrefcit ex majori humoris receflu quam
acceflu, id quod ab hujus refolutione, vel à vaforum referatio-
ne dependet. Quisnam autem fit humor ille, qui phlegmo-
nem facit ,quot;'ex partis rubore fanguinem effe, jam dare conftat,
ad differentiam cedematis, quod ex limphae vitio fuum ortum
ducit. Dum enim omnis color rubeus in totohumano corpore
à colore fanguinis dependet, neceflario fequitur, ut quo fan-
puis copiofior in vafis. vafa numerofioraamp;cuti propmquio-
ra , color ifte ruber intenfior fit. Pulmones enim rubri ap-
parent, fic amp; jecur, lien, renes : iftorum color non aliunde
quam à fanguine provenit j expelle per fiphonem fanguinem,
amp; fan-
-ocr page 5-amp; fanguinis loco , atramentum , lac , vel tinâuram veneris
immitte, ifto colore illa vifcera impregnabuntur, quo liquor
infufus imbutus fuerit.
Phlegmones ergo caufa erit impedita fanguinis circulatio ,
(non enim fanguis in totum in illa ftagnare potefl:, quin hinc
gangrena fequatur amp; Sphacelus) fic amp; tumoris ratio erit ejuf-
dem fanguinis in illa parte colleâio, ita ut dum tumor crefcit,
plus fanguinis pars inflammata recipiat !, quam pro vaforum
apertura tranfmittere poflit. Ex. Gr. fi fingulis cordispulfa-
tionibus dragma una fanguinis ad partem inflammatam prema-
tur per arterias, amp; fcrupuli tantum duo per ejus venas tranfeant,
fcrupulus unus minus refluit quam affluxus efl:. Hinc fequi-
tur à copia fanguinis in ifl:a parte fingulis pulfationibus aucla,
partem illam extendi debere atque phlegmonem fieri , eamque
tam diu augeri, donec preflione allabentis fanguinis, arteriae amp;
venae adeo extendantur ut tranfeundo fanguini fuflüciant, vel
fanguis condenfatus iterum refolvatur , ut libere circuitum
peragere poflit.
Phlegmons praeter rubedinem dolor conjunâus efl;, ifque
punftorius vel pulfans.hinc abcedemate quoque difcrepat, in
quo nullus plane dolor fentitur. Datur enim ingens fibrilla-
rum numerus in corporis partibus fanguineis, major tamen in
nerveis, quse tadus organum conftituunt. Harum autem fi-
brillarum tenfio, contradura, ruptio, five à phlegmones tu-
more, five ab alia caufa fiat, dolorem infert. Uti levis harum
fibrillarum attaâus jucunditatis amp; titillationis fenfum excitât,
fic major attadus, amp; valida alicujus objedi imprefliio, quae hafce
fibrillas nimium tendit,illis ruptionemminatur, imoipfasvio-
lenter à fe invicem feparat, divellit, amp; quafi lacerat, doloris
fenfum exhibet. In omni autem dolore duplexfenfus ftatuen-
dus eft , externus in parte dolente , cujus caufam dedimus,
amp; internus in cerebro , ubi ex motu fucd nervei fit formalis
doloris perceptio. In omni autem nimia fibrillarum tenfione,
five earum folutionem fecum conjunéèam habeat five non i
motus fucci nervei aliquo mo'do impeditur, vel plane fiftkur*
imo fibrillae ab aliqua caufa interna vel externa folut® in cin-
cinnos refiliunt, amp; fucco nerveo viam intercludunt: qui dum
continuaturà cerebro, fieri non poteft, quin fi in motu fuo
perturbetur, cerebro iftam perturbationem communicet, at.
que hinc mens ex ifta perturbatione triftem iftam cogitatio-
nem formet , quam dolorem vocamus. Dolor pulfans non
alius dolor eft , quam in quo fibrillarum tenfio arteriarum
puifatione augetur, ficuti pundorius in quo pauciores fibril-
le validius tenduntur.
Calor inflammationis à circuitu languinis in inflammata par-
te minus libero deducendus eft , quo enim magis partes foli-
dx fricantur, eo major in illis excitaturcalor: ifta autem fri-
ftio interne a?quc â fanguine ac externe ab aliquo objefto fie-
ri poteft , fic homo currens fit calidior, non aliunde, quam
quod vafa fua à fanguine, majori vi amp; in majori quantitate cir-
culante, magis premantur, amp; per confequens fricentur ; cor
enim in homine celerius amp; fortius movetur dum currit, quam
dum placidisgreffu bus procedit, à cujus majori motu major amp;
celerior fanguinis circuitus dependet:nec obftat ut minor copia
fanguinis per partem inflammatam tranfeatad calorem excitan-
dum , fufficit modo friétio amp; vaforum preffio in illa major
fit. Atque fic breviter explicavimus quid Phlegmone: five,
partis inflammatio fit: ejus nempe tumorem à majori fanguinis
affluxu qam effluxu : ruborem à dilatatione amp; repletione va-
forum fanguinem continentium : dolorem à fibrillarum ten-
fione, calorem denique à friftione vaforum fieri. Intellefèa
jam inflammatione conceptu non difficile erit, quid veraPleu-
ritis fit , amp; undenam ejus fymptomata fequantur.
Pleuritis uti diximus , eft inflammatio membranae Pleur®
cum dolore punâorio in pectoris latere , febri continua acuta,
tuffi ac fputo interdum cruento, atquedifficiliac frequentire-
fpiratione. Membrana Pleura, efl: illa membrana qux intrinfe-
cus Thoracis cavitatem cingit, coftis ac vertebris firmiter ad-
herens , amp; inter cujus duplicaturam arteriae ac venae interco-
ftales, item nervi feruntur: haec Pedoris motum neceflario fe-
quitur, amp; in infpiratione extrorfum, in exfpiratione intror-
fum movetur. In hac autem membrana diximus inffamma-
tionem fieri, id efl:, aliquam flagnationem fanguinis circu-
lantis, cujus duplicem caufam dedimus, nempe vel coarda-
tionem vaforum, vel incraflationem fanguinis. Coarftantur
autem ejus vafa externo frigore, dum enim corpus calore fo-
b's, vehementi exercitio autlabore œfluat, pori cutis magis
patent, amp; arteriae ac vens fanguine turgids magis tument,
unde dum corpus illud adapertum, frigori importuno expo-
nitur, pori ejus inordinate clauduntur , amp; ven® atque arte-
rie capillares, ut cuti proximae, fic facilius conftringuntur :
Incrâflefcit vero amp; coagulatur fanguis, dum nimio fudore de-
pauperatus, frigoris. impatiens, amp; in coagulum pronus , ve-
ftitus culpa non fatis bene fovetur, vel potu frigido amp; fimul
réfrigérante vel condenfante largiter amp; fubito perfunditur.
Ratio autem quare inflammatio Pleurs potuis, quam aliis cor-
poris partibus accidat, a fitu arteriarum intercoftalium, impe-
tum fanguinis prae ceteris fuftinentium petenda eft. Peâori
enim fudor promptius excutitur, quam aliis partibus, amp; fi quid
noxii fanguini permixtum fit, huic per arterias fuas tanquam
primos Aortae furculos prae aliis communicatur , argumento
claro, ex hifce caufis ftagnationem fanguinis in Pleura potius,
quam in aliis partibus fieri. In omni inflammatione diximus
quatuor figna dari, ea tamen quœ vifu dignofcuntur in ce-
teris, non apparent in Pleuritide, propterea quod locus in-
flammationis non fit confpicuus , mufculi enim Peâorales
Pieuram obtegunt', amp; figna illa oculum efFugere faciunt,
qu2E tamen revera adfunt. Quod non cadaverum exempla
proftant hoc morbo defijnâorum, quorum Pleura decuplo
crafTior reperta eft ; fi jam tumor adfit, neceflario amp; rubor
aderir, quia ex eodem fonte à copia nempe fanguinis oriun-
tur,
-ocr page 8-tur : de dolore igitur amp; calore nullum erit dubium, de illo
enim sgri aperte quaeruntur, hujus autem febris indicium eft
Inter Pleuritidis fymptomata primarius eft dolor punfbo-
rius in pefloris latere, mire excrucians aegros, qui quafi jugulari
videntur; prs dolore enims-^ri refpirare vix polTunt, quia
ad motum thoracis dolor identidem exacerbatur, qui cum con-
tinuo in refpiratione extendi amp; contrahi debeat, dolorem quo-
que continuo augere ac reno vare non définit. Rarum eft ab Hil-
dano, Zacuto Lufit, amp; TulpioPleuritides abfque hoc dolore
pundorio obfervatas fuilfe. De hoc dolore ejufqueloco|in prs-
cedentibus fatis fuperque egimus, ne autem crambe bis cofla male
fapiat, eadem quae de ifto dolore diximus, repetere nonlibet.
Alterum Pleuritidis fymptoma febris continua acuta eft, do-
loris aifiduus comes, imo effeâum : quid autem febris fit ,
quaenam ejus caufa , amp; quomodo à dolore producatur , in
eo haftenus fcriptores difFerunt , non hujus loci erit omnes
febnum differentias , atque omnium fcriptorum definitiones
Intens mandare, quia brevitati ftudendum eft, in genere tan-
tum de lila agere fufficiat. Febrem autem definimusmor-
bum, m quo fanguinis aequilibrium tollitur. Per fublatum fan-
guinis aequilibrium jufto majorem fanguinis copiam inarteriis
quam venis intelligimus. In hac autem fanguinis sequilibrii
fublatione omnis febris confiftit. quo major eft ejus fublatio
amp; quo diutius durât , eo major amp; diuturnior febris eft, amp;
quo citius reftituitur, eo celerius febris quoque ceffat. Tolli-
tur iftud aequilibrium fanguinis duobus modis, vel ratione
fanguinis vel ratione cordis. Ratione fanguinis dum à fucco
fivefermento acido vel alia re condenfante cralTior fadus, at-
que hinc per minimas arteriolasin venas tranfire ineptus, in üj,
dem pro aliquo tempore moram trahit, unde-arteris à fuc-
cedente fanguine magis replentur , venae vero exinaniuntur-
illud enim livor fub unguibus, hoc pallor in cute arguit
Tollitur autem ratione cordis, dum illud fecundum fyfto^
len
-ocr page 9-len jufto validius amp; celerius movctur , ut ifto valido ac celeri
motu fanguis in arteriascitius efi^undatur, quam per venas ad
cor reverti poffit. Ifteautemfohto major motus cordis ab in-
fluxu fucci nervei dependet , prout enim fuccus ille nerveus
varie conftitutus eft, vel varie movet ur, in cordis nervos ma-
gis vel minus, celerius veltardius, fortius vel debilius irruit,
atque motum cordis omnes quoque illas variationes fubire fa-
cit. Ex iis qus haftenus diâa funt clare intelligere pofTumus,qua
ratione dolorcontinuam acutaminducatfebrem. Nimiafibril-
larum tenfio in parte dolente motum cordis auget, amp; alterat, id
eft influxus fucci nervei inp3rtedoIenteimpeditus,necircuitus
ejus fiftatur, alias fibi vias quserit, quas minori cum moleftia amp;
in majori quantitate pervadere poflit. Cum autem nullse viae fibi
magis patulae, amp; voluntati minus obnoxiae, quam nervi cordis,
quippe quos nodes atque dies nullo interrupto motutranfit,
fieri non poteft, quin in illos majori copia influat,atque motum
febrilem excitet, aut fi hi non fufficiant, invita voluntate alios
quoque nervos ingrediatur, amp; convulfiones faciat, quas in-
dies ex ingenti dolore fieri videmus. Adde quod à parte dolente
calidiori, atque calidioribus prx febri csteris corporis partibus
etiam fanguis incendatur , qui tum fuccum nerveum agilio-
rem, atque pro tempore majori in quantitate de fe promit, quam
dumfriget. Dolor ergo ab inflammationeexcitatus, febris hujus
fymptomaticae caufa eft, qui quia continuus amp; acutus eft, fe-
brem continuam quoque amp; acutam producit. Potuiflemus in
hunc campum altius defcendere, fed ut breves fimus, hic fubfifte-
mus, amp; ad tuflim cum fputucruento atque difiicili acfrequenti
refpiratione, tertium hujus morbi fymptoma peregmus.
Tuflis nihil aliud eft, quam fubita aeris expiratioexleviac
momentanea quafi convulfione mufculorum exfpirationi infer-
vientium. In omni enim infpiratione coftae thoracem cingentes à
mufculis fuisextrorfum fteduntur , amp; diaphragma deorfum:
Hinc pedoris cavitas,cordis amp; pulmonum adaptatum receptacu-
lum,diiataturamp; ampliatur; quia autem in rerum natura nullum
Bnbsp;dari
-ocr page 10-dari poteft vacuum, Pulmones, tanquam mobile corpus proxi-
mum , illud dilatatum fpatiumreplent, amp; ad coftas ufque ex-
panduntur ab aëre , qui ad coftarum motum fuo cefTit loco.
Contrarium vero in exfpiratione fit, in hac enim Thoracis coftaï
permufculosfuosintrorfum fecontrahuntamp;diaphragm3 abdo-
minis mufculorum juvamine furfumattollitur, hinc peóloris
cavitas minor fit amp; anguftior, expanfi pulmones rurfum con,
ftringuntur , atque aër ingreffus iterum excluditur. In hoe
autem reciproco motu coftarum ac diaphragmatis, atque mu-
tua pulmonum dilatatione amp;conftriaione totum illud refpira-
tionis negotium confiftit. Quid ergo fiet fi inflammatio mem-
branae Pleurae accidat, quœ uti diximus coftas pefèoris intus
proxime circumveftit, non ne thorax prs dolore ac tumore
iftius membranae fere immobiliserit, ut refpiratio non tam alte
duci poffit, fed crebrius repeti debeat, ad fufficientem aëris co-
piam fanguini fubminiftrandam ? id cum fine moleftia fieri
nequit, refperatio quoque difficilis ac frequens fieri debet.
Nonne etiam fuccus nerveus in mufculos pedoris, diaphrag
ma, atque abdominis mufculos alternis vicibusinfluens,dum
in infpirationis motu interrumpitur, nonne inquam in exfpi-
rationis motu augebitur, amp; convulfiones quasdam quamquam
levesexcitabit.quastuffim vocamus? fijamfputumaderitcruen-
ïum,certum erit fignum inflammatam partem,pulmones ipfi con-
tiguos infecifle, obfervante hoe Plateroamp; aliis ob partium con-
tiguitatem, pulmonemfemper in ifto latere inflammatumfuiflè,
ubi Pleura infeétafuit. Atque fic breviter primaria Pleuritidis
fymptomata explicavimus,primaria dicimus,cum amp; alia interdum
obfervantur, ut capitis dolores, agripniœ, fitis intenfiffima, vo-
mitus amp;c, quorum caufç ex praecedetitibus facile deduci poffunt.,
Antequam ad curam accedamus, paululumde prognofi dicea-
dum reftat.
X.
Morbus hic fatis periculofus eft, amp; cito sgros m fummum
vitae difcrimen deducit, vel medio tollit. Si abfque aegri inte-
litu finiatur hic morbus, terminatur vaforum refolutione, amp;
matenss
-ocr page 11-materia ftagnantis diflblutione : fi hoe autem fieri nequeat, co*
piofa humorum excretione, vel tandem inflammationis fuppu-
ratione, five in empyema tranfmutatione. In Pleuritide iabo-
rantibus fi fputum ftatim appareat inter initia , abbreviat mor-
bum, fi vero poftea apparet, producit; hsc Hippocrat apho-
ns.ia.Se(a. i ; item qui Pleuritide laborant, nifi intra 14 dies
fiiperne purgentur,iis in empyema fit mali tranflatio, idem apho-
ns. 8. fea. 5; qui vero ex Pleuritide Empyici fiunt. fi à ruptio^
ne in tra dies 40, furfiim purgentur, liberantur, alioqui tranfeunt
m tabem idem audor aphoris. 15. feéi. 5. Non defunt tamen
exempla Pleunticorum, quorum morbus per naturse crifin fu-
blatus eft, five per fpontaneos fudores, hsmorrhagias, alvi
fluxum amp;c, vel per wram ac fingularem metaftafin in Phreniti-
dem, morbos articulares, ulcera tibiarum amp;c. degeneratus Quo
pulfus durior ac frequentior, eo majus vitae periculum imminet.
X 1«
Cura pro ratione morbi atque fymptomatum inftituenda
ent, atque hac ratione primo conveniunt fudorifera eaque non
calida five cardiaca , qus cordis motum augent, fed potius mi-
nuunt Item alcahna diaphoretica,qu^e fanguinem amp; humores
coagulatosdiffolvere valent: hsc fi in principio morbi indebita
quantitate propmentur, fi malum non fit nimis truculentum.
facile morbum profligant. Vide fabrum curatione 8. qui prx-
milfo clyftere , interdum amp; venx feftione, folo antimonio dia-
phoreticoad 3j. exhibito,multos Pleuriticosfecuralfe teftatur.
Inter fymptomataurgentiadolor eft, amp; moms febrilis, quos
aliqu. fola fere vensfedione tollere nituntur , attamen non
femper ex voto res fuccedit; prater ea, quae externe dolorem
lemunt, conveniunt interne antifpasmodica , cinnabarina , fa-
turnina, nitrofa amp;anodina diaphoreticis mixta, quorumhœc
fit formula.
Pulv. Ocul. Cancr.
Antim. Diaphoret.
Sal. Prmell. a. gr, vj.
Sacchar. Saturn.- gr. v.
-ocr page 12-Cinmbaris anùm. vel nat. gr. iv.
Caphur gr. ij.
Laudan noftr. gr. t» vel '].
Mifce amp; detur bis terve de die. pro conftitutione morbi amp;
®gri: hifce fipulfus nec remittatur nec dolor cedat .fubeorum
ufu vena fecetur, amp; fanguis educatur ad ^vj. ^viij. femel bis
terve , quo minus eo melius, modo febris amp; dolor celTent, nam
Vinbus opus eft ad fudorem expellendum, quo radix morbi ex-
tirpanda eft: qui fi hifce non fufficienter excitari poffit ad dif-
folvendum mucum, amp; fanguinem coagulatum, alia methodo
utendum, atque emollientibusamp;incidentibus, quae poros ar-
teriarumamp; venarumreferare, atque materiam coagulatam atte-
nuare queunt, tentandum ; id quod mellita, palfulata, hordea-
ta, fpermaceti, radixglycirrhyfae amp;c, prxftant : quibus inter-
dum acidum temperantia; amp; moderate incralfantia conjungen-
dafunt, ne materia fub fputi forma excreanda, interea temporis
nimis tenuis amp; acris fiat, atque partes circumjacentes, ut amp; vafa
quibiis continetur,exulceret. Quod fi fputum copiofiusappare-
• reincipiat, coda materia expedorantibus , quae tuffim ftimu-
lantamp;adjuvant, educendaeft; inter quae hyfopu s amp; nicotians
excellunt. Si autem omnibus hifce cautelis exulceratio evitari
nequeat, fuppuratio eft promovenda; abftinendum à fortioribus
fudoriferis, amp; diaphoreticis, ne ulceris loco generetur fcirrhus,
moderatis utendum, quibus tantum particularum ftagnantium
motus inteftinus excitetur, non autem humidum eliminetur,
externelocus maturantiemplaftro ve! cataplafmate tegenduseft;
perfeda jam fuppuratione , fi ulcus externe in cute locum defi-
gnet, cultroaperiendumeft; fi autem non, nec fponte fe ape-
riat, medicamentis emetica vi poilentibusrumpendum : ulcus
porro mundificandum amp; confolidandum , ut in phthifi pul.
monali ex pulmonum exulceratione fieri oportet.