I N A 'ü G V R
d e
M E D I C A
ALIS,
J/6.
QJU A M,
DIVINO FA VENTE NUMiNE,
Ex auBoritate CMagnißci 2). ReBoris
D. H E R M A N N I van H AL E N,
S.S. -Iheolog,^ Dodoris, ejufdcmque Facultatis in inclyta Academia '
Ultrajedina ProfefTons Ordinarii , Verbique Divini ibidem in
Ecdefia Praeconis,
N E C N O N
AmpUffimi Semwf Academici confenß , Nobimmmuc
FacHltam MEDICE Decreto
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in MEDICINA Honoribus amp; Privilegiîs
rité amp; légitimé confequendis,
Publica eruditomm cenßra ßbrnittit
JOHANNES BLANCQ,UEBYL. Embd. Frif. Orient.
Ad dtem i6. Decembris, hora locoque folitis.
K
Integenimo ae omni quit ate Confpicuo
Parenti chariffimo , propter prudentiflïmam in edu-
catione curam, vehementifque ac infuperabilis amo-
ris in me indicium perpetuum , ad ultima fulpiria dili-
gendo, venerando.
NEC NON
Reverendis ac Eruditmie Fulgentibus VIRISj
longa experientia clarifTimo, Morborum profligatori
Herculeo in illuftri Trajedinorum Athen^o. Medici-
nx cum PradiccE tum Fundamentalis principiis foli-
difTimis fuperftrud^ ProfeflTori Celeberrimo, Promo-
tori chariflimo, ad extremum Vits halitum colendo,
fuipiciendo.
Celeberrimas Academi^e Ultrajedins , Anatomes ac
Botanices ProfefTori Ordinario , Pradico feliciffimo,
Urbis hujus Polyatro, quo ad vivam venerando.
Studiorum fuorum duBoribai facillimis, fidelißmistviUm
huncce ac primum ingemoli fui partum
Sacrum efle vult
JOHANNES BLANCQUEBYL. A.amp;Refp.
-ocr page 3-disputatio medica
INA'ÜGVRALIS,
D E
Uum antiquum jam amp; ufu receptum fit, priuf.
quam Academie vaiedicat quilpiam , materiam
quandam explicare, aliorumquecenfurasfubjicerej
ego Jegibus hifce ut fatiffaciam , è tanta calamita-
tum humanum genus continuo infeftantium farra-
gme, etiam qmd valeam hnmeri, quid ferre recufent,
oflenfurus; dirum illum atque atrocem humani
generis hoftem cum humorum excernendorum in-
terceptione tum dolorisacerbitate aegrosinexilium
prxcipitantem adeo , ut è vi vis potiüs eflè , terraeque vifceribus recondi
maluerint ; Colicam puto quantum quantum potero per caufas ac figna
enucleare , ac armis denique ipfam eruere fufficientibus debellare in ani-
mum induxi.
II.nbsp;Verum quandoquidem juxta Scaliger. Exerc. i. SeB. i. a mminibtu
provehamur in rei cognitionem, quodamp;ipfe Galenuslib. z. Method Med.
cap. I. quoque innuere videtur his verbis : Infpicienda ,mc[\x\t, eßdtUgen-
ler nominum diverfitOA , qua agritudinibia impofuerunt eorum primi authores
mei quoque id erit officii priufquam in hunc Labyrinthum me conferam
nomina hujus affedus genuina tanquam clavum ac Ariadnes filum per-
fcrutari, nam 'Stfoi ^ ep3'pia; crKPdnamp;tv, cPamp;i eispMTOP è^erö^f/c Tct opo'/uta.^.
III.nbsp;Etymologiam igitur quod fpedat , Grscis dicitur xM««^ cT/^^e.
«Ï , xaMiiovnbsp;, ócfón koXik^ •. Latinü Colicm Affeäus, Dolor Co-
licm , Colica Pajßo , Tormina , Colica, quce omnia tum ä Symptomate
dolore quippe tumä loco feu fede affefta Inteftmo Colo nomen fortitum
fuifle arguunt : Celfus libr. 4. cap. 15. morbum intelUno plenioris no-
minal.
IV.nbsp;Sed antequam ulterius progrediar quofdam mihi inferre videor Ve.
teribus hunc m orbum latuiiTe , fententiam fuam ftabilientes tum authori-
A 2nbsp;täte
-ocr page 4-täte Plinii Hb z6. cap. i. referentis Imperatorem Tiberium omnium pri-
mum hoc morbo fuifle affliéèum, tum quoque , nec Hippoeratem , nul-
lumve ante Tiberii tem.pora hujus mentionem feciflequot;; aft quam infirmo
innitatur talo haec eorum conjeâura, cuivis tum ad caufas tum ad Divini
Senisfcripta attendent! fatisfuperquepatebit. Primumetenim quod fpedat,
fufHicienter notum eft ilüs qu; primis tantum labris IViedicinam degufta-
runt, caufas malum hoc ordinarioproducentes Temper corporibusinhsfiffe
adeoque facile conjiciendum eos procul dubio haud immunes abeodegilTe,
quum caufam utplurimum internam intus fovere luce meridianâ clarius
eluceat. Porro Hippocrati hunc non ignotum fuilTe audafter affirmare
aufus fum , quamvis non fub nomine Colicae . fed alio nimir uuài h~
in genere doloris inteftinalis : quibus vocibus qnofvis in-
teßmmm cruciatm , tormina ac dolores defignavit : cujus affertionis ve-
ritatem locis innumeris probare ac demonftrare facile polfem , quorum
unum atque alterum tantum temporis brevitati obtemperans allegare ani-
mus eft. Sic Lib. 6. Epid SeB. 4. No, 6. conferendo cum Libr. de Hu-
moribui Text. xr. No. 16, ubi probe attendendum ad locum doloris de
fcriptum , cum fitu Coli exaâiflîme convenientem : item Libr. de Fla-
tib. T. XIV. tormina ac inteßinorum agitationes à flatibfts amp; Libr. de Glan-
duL T,
IX, a pituita : defcribuntur, amp; quidemnbsp;quod bene ob-
fervandum haud Ileo nunc temporis difèo ut morbo Acuto , verum
Colico potius proprium efle. Quibus paucis clare fatis Hippoeratem Co-
licam defcripfifle exiftimo , atqiie adeo his miffis ac Etymologia data ad
morbi ipfius Definitionem me converto.
y. Reliais autem fententiis eorum qui Coliu mineram morbificam in
quibufvis ftatuunt partibus Abdominis membranofis ac nerveismefcnterii
putaplexibus, inter quosprxcipue WtlUßmde Anim. BrMor.part.Pathol.cap.
XV. ut amp; Peritonaso omnia infimi ventris vifcera includente Sc fimil.plur.
quas tamen non plane rejicimus : nobis de Affeäu Colico Colon tantum-
niodo occupante nunc temporis fermo erit prascipuus : adeoque définie-
mus. Quod fit molefla ^ triflis fenfatio , k nimis fabita atque vehementi
dißenßone, agitatione Si motu nimio partium Coli nervofarum ^ membrano-
farum , ( Authoribus vulgo Solutio continui diéla quod an fatis rede
hic non anxie inquiremus ) orta , ßxcum interceptione utplurimum comi-
tata.
VI. Quum vero non minus vere quam jucunde Tullius caput bono-
rum confiliorum ftatuat nofle Rem-publicam, fic etiam abfque plena, St.
accurata partis aflèétas notitia ac indagatione, adbonaconfilia morbis adap-
tanda
-ocr page 5-tanda, vix bonus ac fperatus datur aditus, quam brevi potero paucula de
leco aßSlo prslibabimus. Ex data fuperius Definitione patet AfFeftus
noftri fedem praecipue eflê Colon quod eft quintum inteftinorum ab ini-
tio , fecundum verp crafforum ab Anatomicis ita diaorura ; medium in-
terCcecumamp;Return, nomen hocfortitumfuifle, quidam à Graeca voce
id eft à torquendo , ob tormina amp; diros cruciatus quibus faepe
divexatur ac torquetur : alii à koAu» retardo , quod feces in eo moren-
tur ac retardent , propter Cellulas , quibus gaudet , majores : Celfus
loco citato inteftinum plenius vocat , quatenus caeteris omnibus eft ca-
pacius.
Quoad fitum , initium fumit , ab ofle ileo dextro , cui validiffimis
membranis affixum ad renem fertur eundem , hinc furfum verfus hepatis
cava adfcendens ultcrius Tub ventriculi fundum ad finiftrum fefe confert,
ibidemque Reni proximo denuo ferme jungitur, ac deorfum rarfuspro-
lapfum , circa primam olfis facri vertebram Reéti principium Conftituit :
Succedit fitui ipfa conftitutioindaganda.qux variis feu tribus tunicis con-
ftans , una eademque totius fiftulœ inteftinalis exiftit , excepto quod tu-
nica crafTarum media , carnea dida craffitie fua, ut amp; intima longitudine
majori ac proinde Cellulis latioribus , tenuium fuperent : accedit his Ii.
gamentum Coli fuperficiei indudum, ad firmandas ejus Cellulas majores,
Caeterum quoad vafa, omnia habent eadem , amp; ab iifdem quoque ramis
orta; Venasquippe, Arterias amp; Nervos : praeter vafa laftea qus fi in craf-
fioribus dentur non funt adeo copiofa. Ultimum denique locum occupant
Glandu's paffim per totum cor/gt;»ihocce?«^»te»wdirperfaemalePeierianse
diâtx , quum putem ipfi Hippocrati hafce notas fuifle : hae liquori, par-
tim fêparationi materiae alibilis ab excrementitiâ , partim inteftinorum ab
injuriis particularum acrium quadantenus prsefervationi, infervienti, ge-
nerando , funt dicatae : Plura tum de ejus tunicis, ac vafis aliifque illud
conftituentibus qui velit , adeat Anatomiae tum Scriptores , Iconumque
depidores nam.
Dalcim ex ipfi fonte bibmtuï aqu(e.
Vir. Partem Affeâam excipiunt caufae, funtque ingenere omnia quç-
vis objeda improportionata , quf dilacerando , fcindendo , pungendo ,
premendo, partes nervofas varie afficere, agitare, ac à folita pofitionedi-
vellere amp; in nimiam tenfionem aut diftorfionem adigere, proindeque do-
loris ac moleftis fenfationem inferre valent : Quae optime in internas amp;
externas dividuntur: Internae confiftunt vel in Materiatura vel inStrudu-
raj in Materiatura Außeres vulgo,culparefolentPituitam, Flatus acBilem,
quorum tarnen omnium cum purem iplâm M. S. cfTe fontem ac ScaturF-
ginem , quouis modo vitiate exiftentem, haec mihi ferme lola cum Spiri-
tibus pro caufa fufficiet, csterosque humores ex illa tanquam penu ac
promptuarJodepromere conabor.
Ordine igitur ut procedam paucula de natura hujus cruoris praemitte-
re fatius duxi. Sub nomine Sanguinis liquorem illum per quot;Arterias ad
omnes noftri corporis partes deveétum, ac denuo per Venas continuo ad
Cor refluentem indigitari velim, quem mifTo ifto quaternario principio-
rum numero, cum Hippocrate libr: de priß. Medkin. innumens|cujus-
vis magnitudinis fitus amp; figure particulis maxime hsterogeneis, omnige-
nafque facultates habcntibus conftare exiftimo , quibus probe inter fefe
mixtis ac temperatis Homo profperâ fruitur valetudine,altcrutrâ tarnen abun-
dante, lufta inter eas contingir, in quadebiliores fortioribus fuccumbere co-
juntur, adeoque M. S/laudabili fua Crafi ac qualitate vitiata, prae
lujus feu illius facultatis exfuperantis praedominio, ac in locum quem vis de-
pofitione praeter omnimoda morborum genera, penes ipfum Colon quo-
queferocire.noftramque afFeâum propofjtum Colkam quippe variismo-
disexcitare potiseft.
VIII. Et quidem primo cum liquor hic Sanguineus, ut fupra diâum,
per totum corpus diftributus, partim nutritioni, partim certae fluidifepa-
rationi infervicndo, continuo confumatur, ad Oeconmiae Animalis inte-
gritatem fervandam continua etiam reflauratione indiget quam maxime ,
qu2 ex Alimentis quotidie ore exceptis ac in ventriculo amp; inteftinis in
Chylum mutatis eidem fuppeditatur; qui Chylusfaspius tum culpaipfius
Ventriculi, ejusve fermenti debilioris , ut amp; ipforummet Aümentorum
vifcoforum ac glutinoforum adhuc crudus magisque vifcidus, nec fa-
tis rite elaboratus fanguini affunditur , qus particulac licet aliquamdiu
cumeocirculentur, debitam tamen alterationem ac fanguini alTimilatio-
nem inire nequeunt, fed amp; illiusmotum rcdduntdebiliorem, atque adeo
ad lentorem magis pronum (erratum enim concocäionis primse vix aut
non corrigitur in fecunda aut tertia ) unde tandem particulae hae cum re-
liqua Mafla per univerfam Machinam protrufs, tandem per minutiffima
Arteriolarum capillamenta fubter membranas ac tunicas Coli perreptantia,
ob cralTitiem vifcofam ac irregularitatem tranfire nequientes, illic facillime
hsrere ac obftrufèionem parere coguntur , ubi ulteriori fanguinis affluxu
majori copia aggeftœ ac inter tunicas effufae, eas à fe invicem, alteram de-
primendo alteramque attollendo diftendere , adeoque dolorem excitare va-
lent. Et quidni etiam humoribushis pituitofis ac folito tenacioribusco-
piofe in Glandulas CoU intus Tpedantes depoficis, mud ac pituits copia
major exinde coacervari ac m ipfam Inteftini cavitatem deponi, amp; deni- '
que particulis ferofisfluidionbus actenuioribus difcufljs interius araiffime
affigi, ibique mora Glandularumorificiaclaudere, acredinemque c'oncipe-
xe amp; itaerofioni ac lacerationi facile Anfam praebere poffent. Sic River
Obf Commmirn. iv. In Coli cavitate cujusdam Cö/Zwdefundi ingentia
pituitaefrufta fatjscop.ofa ac tenacia ipfi Colo intus adhsrentia re^riffe
Et Galenus defeipfo, copiofam pituits ejedionem , amp; poil earn
fïdata fuifle tormina obfervavit.
IX. Prœter fangtmus vifciditatem modo explicatam, etiam Acrimonia.
peccans afFedus noftri faber haud raro exiftit : hanc confiftere puto in
prsdommio particularum biliofarum, falfarum, addarum, omniumque
icindendi lacerandi , pungendi facultate ac potentia, pollentium : hse et-
enim quamdiu debitam quantitatem non excedunt, atque fpicula cuspi-
desque earum oleofis balfamicis particulis ut Spiritibus involutae acintri-
catas funt, ftupidas utplunmum redduntur, amp; Mixtura ac Crafis exinde
fatis temperata manebit, nullaque ex iis noxa percipietur : his vero defi-
cientibus, fui juris fadaerepagulisque accompedibus fuis folutœ, atque di-
vortium paiïœ in corpore noftro feorfimexiftere nequeunt, quinbenigno-
rum lementium mixtura abfente, illis fibi invicem occurrentibus reliquœ
Jnguinis partes nimis quoque commoveanturacagitentur, quas cum exin-
de naturae adhuc deterioris évadant , efiquot;ervefcentias quasvis folito vehe-
meptiores excitare fatagunt; unde ob harum defedum, aliorumvefalium,
quippe, exceflum, Spiritus amp; caetera particula: temperantes balfamicœ abi-
guntur f: fupprimuntur , falinae fluorem fufdpiunt ac proinde acriores
magisque acido muriaticae evadentes, aliam naturam corpori noftro inimi-
caminduunt: qua tandem lege circulationis per corpus diffufa^perexiguas
arterioias inter Coli membranas quoque ejiciuntur, ubi fadllime eorum
pons fefe infinuantes majorem in fibras hafce nerveasvim inferunt,eafque
ferrando pungendo ac dilacerando varie divellunt. Ipfa etiam Bilis pro-
pter meatuum f: viarum tum ad Veficam fdleam tum ad inteftinum
duodenum tenc^entium obftrudionem, adeoque per vias ordinariasaman-
dationem impeditam in Sanguinem regurgitatedenuopolTet, cui nimis diu
copiofiusque mhaerens perturbationis varije Author exiftit (unde fspius
febres Colicam praeceffifle aut illiadjundas fuiflquot;e in Monachis laute vi-
ventibus diligenter obfervavit CaroL Fifo libr : de colluvie ferofa ) dum-
modo in tubulos Coli ddata, moleftias haud exiguas, rofionefqueac do-
lores excitare valet, qui tunc nomine Coliu Biliof^ Authoribus ve-
niunt.nbsp;^
X. Particulae quoque hae acriores faepiffime in pituitam incidentes fefe
intimius ei immifcent, ibique propter firmiorum partiumglutinofarumac
tenacium cohaefionem libere poros earum tranfire nequientes, fermcnti
vicem obeunt, atque illas dilatando, molem earum f: fuperficiem expandunt,
tandemque rarefaciunt magis ac in -vapom flatalentos abigunt, qui cum
nufpiam exitum inveniant , undiquaque per univerfum Colon ruunt,
murmuraque amp; Borborygmos infignes haud absque manifefta fatis diften-
fioneac inflatione,doloribus vagis ac vix in unó loco perfiftentibus, in-
ducunt. Et refert Femel, fe Colon à flatihm adeo diftentum , vidifle ut
brachium, ac Marcus Aurel. Severin, de recondit : AbfcelfHnm natura-.
ut Ocream Itinerariam ampütudine ac capacitate fua fuperaret. Neque
procedit Opinio, doloreshofceà/Z^î//quot;é/«in Inteftinicavitateoriun-
dos neceflario flatum educentibus ftatim evanefcere, cuivis etenim adhy-
pothefin hancce noftram attendenti fatis patebit, particulis hifce vifcofis
difcuflîs ac licet peranum ejectis,acriores ,vir]culis ac compedibus fuis fo-
lutas , adeoque fuo jurepotitas, fefe altius ipfismet , inteftinorum mem-
branis cuneorum ad inftar infigere polfe, eafque fpiculis fuis dilacerando
ac vellicando atrociffimi hujus doloris continuationum Authoresexiftere:
quibus accedit haud raro diftenfione valida à flatibus produda , mem-
brans ac tunica arâe adeo ad fe in vicem comprimantur, ut Sanguini,
per ArterioJarum intereas perreptantium vafcula tenerrima affluent!, tran-
fitus denegetur», adeoque hic ftagnare coaÔus, morâ fua acredinem ac-
quirere, majoremque hucaffluxum provocare poris fit, qui tandem ube-
rius ac folito inordinatius in hafce partes irruens, quum fatis prompte ac
celenter minimos membranarum tubulos pertranfire , atque ab exilibus
Venarum ramufculis recipi nequeat, copia majori accumulatur , ac deni-
que difpofitionemPhlegmonoideam, hinc ardorem ingentem, doloresquc
prioribusadhuc mtenfiores inducerepoteft.
_ Atque hïc de Sanguine cum humoribus ex ipfo derivantibus
ciant, quibus qusedam de Spiritibm addere placebit.
Peccant hi quantitate v. qualitate, aut motu.
_ XI. Ouantitate, quum vel exlaboribus immodicis ftudiis irremiffis co-
gitationibufque ac intentionibus nimis feriis folito magisdiffipenturaccon-
fumantur, unde iliis deficientibusac non fufficienter infibrasCoIiinfluen-
tibus motus ejus Periftalituus vulgo didusimminuitur, fœcum expulfio
retardatur, earumque accumulatio augetur, qu-E tandem majori copia hic
colleft^ inteftinum implere nimiumque expandere valent : adde quod Spi-
ntuum penuriâ vifterum concodiones, funóiionesque pervertanur, ac
cito di.
puri, acres, leni fua balfamica virrSte degen
fefe pugnant, feditiones movent, inquietuSfJf '
t., 'hfnc amp; mulrarum .gritudin;™ SeXntnbsp;-^ebi-
immaniter d,ftendunt, coLutiunT, unTfirnÄ^
trahuntur ac ä folita fud^ pofit.one'dquot;vel unt r ^ZToZ'/quot;quot;quot;'
prsternaturalem utplurimum Spirittmm Crafi Lis SnH T
bufv^ particulis acribus aliifveÄnguine. au J ^de deb^quot;''quot; ' Tquot;
n)ord,candi aut quoquo modo P-n. Nervösamp;fibrnL;affi ^
t.. praeditisbic lociexiftentibus'ac ipfifmet porisltstnS«S
llimo : quotiesetenim partes hsroembranofs ac nervof® fenfnnbsp;r
fivenbsp;diZrnbsp;quot;Iquot;'nbsp;'^'-^quot;•fquot;
Anbsp;Pquot;« redd, nrfc .ft, q„od inColi-
qua it K ft^r quot;'■f'quot;quot;quot;quot;quot;':nbsp;Spirimshi virio,S lt;,„„is
SM.mK feu mom fuo enormi pcccames per Metaftafin ad fpinalem Me-
-ocr page 10-dullam, nervofque ex eadem ortos sc verfas Artus TpecSantesdeferuntur,quot;
obftruendo, facülime horum ParalyGsindacitur : vel etiam Spiritibus ob
rationes fupra allatas copiofius ad Colon affluentibus ibique urplurimum
confumptis fieri etiam poterit, ut reliqui haud fint fufficientes porro, ad
debitam folitamque fibrillis ac nervis his inferendam turgefcentiam amp; di-
ftenfionem , unde illos collabi, Refolutionemque confequi oportet : de
hac Colica in Paraiyfin degeneratâ videmtar Avicema, ty£gmeta , utamp;
Citeßm de morbo Piüonico.
XII. Caufis itaque partium fluidarum enarratis.folidarum partium Struftu-
ra confideranda fuccedit, quatenus per morbum aut ab ipfa nativitate confti-
tutio earum vel vitiataaut debilior folito, adeoque admaterise morbificaï
accumulationem morbique exafperatloncm promptior exiftit : amp; quidam
primo ftruaurïE vitia in ipfo Colo varia fubfiftere pofTe cenfeo : fxpius
etenim fibrsejusmembranaceae ab ipfa nativitate redduntur adeo teners ac
tremulae fenfilefque , ut leniffimo tantum impetui refiftere nequeant, fed
ilico crifpaturas ineundo, Spirituum. blande per eas fluentium, varias mole-
ftafque turbas excitare valeant. Cellulae quoque ac Valvulae conniventes
intusfpeftantesfi folito latioresprofundiorefquefuerint,fcecum Alvinarum
ut amp; flatuum aliorumque corporum incongrue ingeftorum excretionem
impediunt. Porro quidni amp; ipfae glandulae hic latentes in culpa haerere pof-
fent, quatenus duftuli earum fua fponte nimis angufti, feu quavis de
caufa obftrudi adeo fint, ut humores ferofi vifcidiores per eos trajiciendi
illic fubfiftere cogantur, ac ,morà acrimoniam concipiant , qua tandem
intimam Coli tunicam his proxime fubjacentem ( quae notante
Tharm. Ration part.\.SeÜ. i. caf.x. adeo t ener a faepe exiftit, ut etiam ab
Enemate licet Anodyno Spiritus ftatim excandefcant) perforando ac ro-
dendo, tormina horrenda producere queant. Pertinent amp; hue quxvis
vulnera ac plagae inteftinislinfllftx, Cafus, item amp; jpfius Coli poft ulcera
progenitae coàlitioncs de quibusvid. MifcelL Med. Phjß Ann. i. Obß 87.
fa.g.\ifO. hem 8c Htfloria Holler, de mor b, intern, lib.1. cap.nbsp;Schol,
de Colo prope renem cartiUgineo fado amp;c. plur. de quibus vid. Obfervatio-
mm Editores.nbsp;r » j
Praeter haec memorata, Ani etiam Sphinfter laefus, munere )uo haud
pl-obe fungens fymbolum fuum addere poteft , conftriâione etenim ejus
in toto feu ex parte impedita, Aè'ri extrinfecus frigide irruenti, flatuum-
que exinde accumulationi Anfa fubminiftratur.
XIII. Hjecde caufuinternis, fequuntur amp; externs, quaevulgo 'mfex
rétun.«. exiftunt; inter quas primatum metko oUimt Aèr: qui tefte
Pompeio Caim. libr. de febr. putrid. mfduhntatis amp; interim mfiri cau-
ßi exiftit fepe : prscipue fumme frigidus contenta quïlibet fpiffiora amp;
magis vifcida reddit, amp; quidem ob ambientis conditionem poiorum ma-
jor fit mutatio vanaquetranlpiratio, unde faepe recrementa fanguinis con-
denfata per folita emunctona difficulter ejiciuntur , quœ in corpore reten-
ta vanis modis afFeftui quoque noftro infidiasftruunt: frigidum quoqUe
membranis amp; omnibus nervofis partibus ( quibus utplurimum inteftina
confiant) maximum ac juratum efle hoftem jam dudum pronunciavitSe-
nex nofter iS. f. 5. Spafmos amp; convulfionesinfert^^r Boreale, tor-
minaqnetm. Af h. 17. S. V. amp; Celf. libr. 2. cap. i. Sicitidem Carol. Piß
cap. z. ihr. cttat. noutfemet ipfum feviente Borea immanibus Coli dolori-
bus lemper fuiffe vexatum , ut licet in ledo decumbens aurConcIavi in-
clufus, Borex flatum etiam leviffimum certo divinari potuerit, Aër prœ-
tereafi multis acido Talmis vaporibus è terra? vel vifceribus, feu utplurimum
e Mans finu in altum elevatis fit refertus, adeoque muriaticus quafi exi-
Itens diverfimode fanguinem ac humores alterare, iifque varium motum
fermentativum imprimere, omnigenofquemodo fixationis modo volatili-
fationis aut fluoris ftatus inducere, diverfifque modis Colicam excitare
potiseft; quam haud raro maritima Ora inhabitantes, ut amp;nautxè Mari
domum venientes experiuntur, Co!icam ueScorhuticam d\âim patiuntur.
Pertinent mfuper amp;huc cu)u(vis§ep.erh Mafi^ataputrida, Contagii nomi-
ne yenientia , Helmontio importuna fermenta Aëri inmtantia , quï per
inipirationem ut amp; per poros fanguini noftro communicata totum corpus
poftea inquinant, vel prout determinatis in corpore partibus adverfa eaf-
dem corrumpunt, unde dubio procul Coliu iftï univfrfas Regiones occu-
pantes amp; Epidemicae quafi ortum trahunt: cujus meminit e^^/w. à fi-
nibusltahs per pJeraque alia Romani imperii loca peftifers graffationis ad-
initar (ïvientis : ut taceam de Avicenna, Colicam de Regione in Regio-
nem , de homme ad hominem pervadentem, notante amp;c. tandem
calidiore nimis Saha fanguini amp; humoribus inexiftentia exaltari variafque
hguras corpori noftro mimicas adipifci, cui qusfo latet
XIV. Aeri fuccedunt Cbm amp; Pott^ : quibus haud exigua etiam in ge-
nerandis amp;a]terandis corporis noftri humoribus, temperandoqueac cor-
rumpendo valetudmisftatu ineft vis ac efScacia ; quam quoque hoc in
Affedu fans ftrenue exercent, prsfertim alimenta qusvis acriora- Piper
Zmz.,her.Sinapi amp;c. item omnia vifcida, frigida, flatulenta . w Pepones'
Melones, Cucumeres quorum efu folo Colicam produftam refert Binniml
m Obf^o. Cent.i. Allia, Porrum, Ceps, fruftus horaei quivis%t
^ ^nbsp;pruna,
-ocr page 12-pruna, pira, ac uvae prœcipue immature , ut amp; Legumina omnia, fabat
ac Lentes, Olera, Braffica muria condxta German is familiarisamp;c. qujevis
denique facile corruptibilia, quae Ventriculo rnultum operis in digerendo
faceffunt, ac difficulter in fanguinem fatis probum affimilari poterunt,
reliquamque Maflam quoque in fui naturam convertere nituntur : per-
tinent prarcipue etiam hue quœvis Acida , fuapte natura nervo-
fo ac membranofo generi infefta tefle Coo. Aph. i8. S. V. amp; levi opere
convulfivam iis DiatheHn inducentia : huic Catalogo etiam inferenda
quœvis dulcia praecipue Saccharata , bili generanda prona acidumque in
linugerentia damnofum, quod refolutum, in corpore demum fpicula fua
cxentamp;c. Hujus farina: innumefa,qusE omnia figillatim recenfere nau-
feam parerent. Prater qmlitatem tamen etiam qmntiras peccare fipe nu-
mero poteft, quum etenim ventriculus cibis nimia copia ingeftis onuftus
fuerit, fermentumque ejus ac calor tants copia? digerendœ non fufficiant,
necelTario in paftam acidam, crudam vifcofamque dégénérant, hmcChy-
Juscrudus, fanguisdepravatus, Spirituum aut inopia autCrafis vitiata,
particulis Spirituofis ac balfamicis deficientibus, ac proinde mala fcquitur
corporis difpofitio.
Idem de potus nimia ingurgitatione prœcipue vini Spirituofioris, cruo.
.rem nimis fluxilem ac acrem reddentis, acidive aut aufteri, dicendum,
quf innumeroscruciatusaiiaque mala producere valet : unde haud incongrue:
Jntemperantia AJedkomm dicitHr Nutrkala. Cerewfia quoque fi fuerit
crafla, turbida ac non fatis defœcata fuae in corpore noftro indolis vefti-
gia relinquit, atque fola adiniîar omnium exiftit Colicte producendsB
idonasa.
XV. Neque Jkfctm ScQuies extra culpam erunt: Motu quippe exiften-
le immoderato Spiritus nimium dillipantur , unde fanguis particulis Spi-
rituofis atque balfamicis privatus acrior evadit : Ouies vero nimia Spiritus
reddit inertiores minufque mobiles adeoque mûnenbus fuis obeundisine-
ptiores, quosfequitur tardior M. S. circuIatio,indeque Oeconomiae tum
animalis tum naturalis lœfiones variaE ; quod in iis qui vitam vulgo agunt
fedentariam clare fatis patet, dummodo variis incommodisobnoxii funt.
XVL Cumhis pari ferepalTu ambulant. SemniaSiF'tgililt;t'. hsc enitn
»traque modum excedentia malura Aph. 3. S. 2. feu morbum Aph.7i.S.V,
nofter Medicorum Parens pronunciat : Inter animi Pathemata occurrit
ptaîcipue/m ob fanguinis incandefcentiamamp;faliumfervorem eorumque ad
partes nervofasfaepeprotrufionem : fic ScMeeßitia non plane excludenda,
lum ob M. S. mamm debiliorein Spirituumquc viralium «fepreffionem^
insfe-
-ocr page 13-indeque ortam imperfeaam concoaionem , fuccorumque crudorum ac
cumulationem.
Inter Excreta 8c Retenta, Toecum excretk i^pedka fe prodit, }i$quip.
pe ob feri defeaum indurata al.afve accumular? exituLon invenientes
,hu)us aflfcaus auaores haud raro exiftunt: fic Platerus notât doIorisCp-
hci abJationem poft fcybali maxime dgn ac vektin faxum converfi reieaio-
nem amp;c. Plura de hifce qui velit adeat Authores Diœteticos amp; inftitu-
tioniftas, late fans lila traaantes.
XVir. Sed praeter memoratas paßnis Colica caufas etiam plures haud
ita fréquentes obfervantur ut funt Lumkici Fakic.Hdd.Obf. Calculi-Fer
ml.Pathol.IX. ut amp; Horß.Epifi. Med.S.ix. CalculumoviGallinacei
magn.tudmem exfuperantem , poft dolores ingentes rejeaum : ÜcBimia-
ger narrat de Textore longe tempore Colica graviflima laborante, in cujus
dctunai Colo maximopere extenfo plus minus pondus trium librarum
nucleorum Ceraforum ac prunorum in fefe arae comprefforum fqus
illicpertriennium ha^ferantexrelatu uxoris relia®,) utamp;4o.plobosplum
beos bombardarum portatilium fe reperiflè : his accedunt oflicula pedum
Gallinarum à muheredeglutita: ut amp; Cafeus copiofe ejeftus : Plater.
XVIir. Tantum deC/i^K fequunturD/^mw, quse variant: i'.Ra.
tione loei affeäi : fic vel Colon totum, vel tantum ejus fuprema C infima
portio prœcipue tamen in latere finifiro, ubi maxima illius eft anguftia:
.2. A magmtudine acintenfione doloris, refpeau materiae morbificse pau-
.cions minorive, feu copiofioris adeoque majori affligendi vi prsditae :
l-Ratione qnaiitatis ac fpeciei doloris: fic alii funt extenfivi, alii roden-
tes, aliipungentes, aliidenuo erratici ac vagi, alii ftabilesac fixiamp;c plur
qu.bus difFufe fatis traaat. Gal. de loc. afeë. cap. z. 4. Atempore^Mus
dolor eft recens alms antiquusamp; Chronicus adeoque habitualis faaus, alius
continuus , alii^ mterpolatusacperiodicus certis temporibus affligens qua-
Jem fe obfervaffe tradit Binninger. Obß^z. Cmt. z. hebdomatim ingruen-
tem. 5. A caußs alia Colica eft biliofa, alia pituitofa, ftercoracea. Con-
vulfiva, Scorbutica ac flatulenta. 0. ^b evenru ^c more zXx^ benigna , alia
maligna qualis xWzAvicenn. amp; Pml. alia lethalis fubfequente morte , alia
dcnique in almm affeaum termmatur Pardyfm puta ac Epilepßam amp;c.
7. Anbsp;cumai.a fine febreut amp; inflammatione, alia veroNe-
piintidi conjunöa quibufdam Colique Gravekaße diaa : ultimo alia Idi^
fathica per fe, ^lia per confenfum amp;c.
XIX. Sequitur tandem Diagnofis, cnm AuthoreTraUiam îibr.ix
c^. I. îe^ae curationis fit clavus, ac Medicus tantum valeat in «urandô-
^ gt;nbsp;gViSJB
-ocr page 14-quamdignofcendo; Signa quoque afFeârus noftri brevi intuebimur amp; quî-
demilia in genere Colicam denotantia, funt: Cruciatus ac dolores ingén-
iés in abdomine exifttntcs, nunc vagi, nunc fixi, nnnc infra nunc fupra
Umbilicum, maximam tamen infimi ventris partem ut plurimutn occu-
pantes, mododextram, modo finiftram : adeft Naufea , Taepius vomitio
appetitusdejeâus, fitis, fœcum flatuumque fupprelTio, abdominis ten-
fioaccontorfio, totiufque corporis jadatio hinc inde : immoderatje vi-
giliae amp;c. qux omnia tamen fimul amp; femper in uno eodemque fubjefto
baud obfervantur , fed variant ratione caufarum affligentium , quarum
praecipua igitur criteria figillatim proponcre glifcit Animus, fic
XX. Ubi Colica fuerit ab humoribm fituitoßs, dolor utplurimum
aderit gravativus , in una parte ftabilis , cerebri perforantis ad-inftar.
Cruditas Pituitofa amp; vidus ratio ad pituitam generandam idonea pricef-
fit: ventriculi imbecilJitas, cibi concodiones détériorés , Naufea, rudus
vomituspituitae, a:tas, amp; anni tempora obfervcntur fedulo,
A Fl tibm : patiens conqueritur de dolore tenfivo ac diftendente ve-
hementi, vago ac inftabili , rugitus amp; murmura in Ventre tumultuantia
aurefque tum aegri tum amp; ipforum adflantium fatis ferientia, acfludua-
tiones totius ferme Coli , nunc banc nunc illam partem occupantes, amp;
univerfum abdomen maxime tumidum reddentes perc/piuntur , vidus
flatulentusfruduumve horariorum praeceffit, fceces licet parcaeadmodum
ejedae, leves, ftercoriBovino HmiJes, ac fpumi inftar aquae innatantes,
pituitofae amp;c. Parnculs acriores ac bHioße fi m caufa fuerint . dolor fen-
titur acris dilacerans amp; erodens, magis tamen fixus, ^gri conquerun-
tur acfiinteftina arrodantur , faepe adeft febris , fitis ac vigili® , Urina
flammea ac ardens , alimentis ac Medicamentis acrioribus ac maxime ca-
Jidis malum augecur ac irritatur , levamen vero fentitur à quibufvis acri-
moniani demulcentibus, fœpe vomitus adeft biliofus ac amaritudo oris.
Ubi mflammatio adeft , omnia modo in Bilioß dida quoque obfervan-
tur, liac tamen diftindione, quodSymptomatailla reddantur multo ve-
hementiora ac acerbiora . adeft dolor pulfatilis ac pundorius inteftinum
aciculispungi quafividetur, ardor, febris, ac fitis continua, Urinae in-
terduni fœcum femper ejedio rara f. nulla fere, Orisficcitas, fervoris
maximi in loco afFedo pcrceptio, morbi biliofi fepe prxceflere ut amp; fe-
bres Ardentes , Dyfenteria amp;c. Urina intenfe colorata; his omnibus ad-
datur aër exiftens aeftuofus ac fervidus , Sanguinemque accendere valens.
Fcecesinduratasamp;accumalatas arguuntmagni acgravis cujufdam ponderis
m Abdomine fenfus imaginatio, diftenfio ingens ut fnteftina rumpi qua-
fi videanturj, anteceffit ufus fepe ciborum adftringentium, exercitationes
vehementes indeque fudoris per tranfpirationem folito majorem largior
profufio : conjeâura etiam haecaugebitur fi patiensin ftatu fanitatis etiam
tarde adeo fceces dejicere confueverit : hifce tamen omnibus certiorés ex
ipfius xgri relatu fieri poflumus.
^ Convitlfione ac proinde a Spirituum inovdinato motu , fi fuerit • do-
lores erunt atrociffimi , adefl: infignis omnium Abdominis partium veJIi-
catio ac conftriâio, unaque cumumbilio introrfum retrorfumque revul-
1ÎO ut umbilicus lumbis quafi afTutusacnulIum ferme videatur Abdomen,
quod amp; fœpe tanquam injeda fafcia conftringitur, amp; reöe notât Dn.Syl
denham paroxyfmum fipe remittere, mox denuo recrudefcere haud abs-
que horrore ac vultu miferabili ipfius ^Egri : corpus varie intorquentac
incurvant , propter vehementem ac repentinam partium nervofarum di-
flenfionem. Lumbricorum praefentiam monflrant praeter alia nuncnonme-
moranda; pruritus narium, fitis infefla, interdum murmura ac rofiones,
Oculorum fufFufiones , Appetitus faepe proftratus fœpe caninus , animi
deliquia, Naufea, vomitus, fubinde amp; levitas inteftinorum fubfequitur,
qua haud raro Lumbrici quidam una cum fœcibus pituitofis , ac muca-
ginofis dejiciuntur, totus venter intumefcit, reliquum vero corpus perquam
gracile fit ac extenuatum.
^ XXI. Sunt tamen amp; alii infimi ventris cruciatus maximam cum Co-
Jicis habentes affinitatem, quorum figna diftiniSiva nifi temporis velocitas
id yetaret eflent quidem addenda, quae jam ficcopede praeteribimus, in-
ter illos vero quum maxime emineant Nephritici vulgb dicäi, a quibus
ipfe fefe deceptum fuiffe candide fateri coadus fuit Galen, dum doloribus
intenfilTimis in infimo ventre opprefTus terebra perforari quafi videretur,
eopotiffimum fpatio per quod a renibus ureteres verfus veficam defcen-
dunt ; ita ut certo putaret lapidem ureteribus impadum fuifTe , quod ta-
rnen falfum poft fedatos dolores ab ejedapituitje ut vocat vitreae fatis magna
copia, eventusprobavit: hoc autem fi Viro in arte Medica exercitatiffimo
amp; ftrudurs corpons fatis gnaro obtigerit, quidqusfo non inrudioribus
eveniet ? quare obiter illorum à Colica Criteria diftinguentia addere gli-
fdt animus: Quae defumuntur odinario vel à locoafeüo , quotiesetenim
dolor verfetur in partibus anterioribus ac fitu Renum fublimioribus cer-
ium Colics indicium praebent, dummodo Nephritici profundiushsreanr
ac magis Spinalem Medullamprope, qui locus omnium optime inflexocu'
bito verfus pofteriora afTignatur : tum à proprietate doloris amp; fymptoma-
tibus: fic yomitusia Colica frecjuentior.quam ia Nephtidite, propter
majoremColicarn ventriculocontinuitatem, tum etiam alvus rußdrefla
magis eft amp; qu® redduntur feu per osfèuper alvum Tunt ferr^mE!
W.ofa vel fcybala inferneevacuau arida magisac ardiuscompa^ ' ^^e
phrmde vero naturalia ferc ac magis fincerJ: Dolores f^pe in c^L m!quot;
g funt vagabundi ac tenfivi, in Renibus fi vitium lateat fixi ac ft^
n^^Änbsp;augurari l.cet, fiquidem in ^f
/-W«. Unna d,fficultas accontincntia eft frequentior, ac fapiOlm
quamaliquamdm fteterit Arenofa quadam fubfidunt, aut fi 1 Sr^
mbus ex.ftensfubftantiameorumdilaceret cruenta haud raro v di acuS
œger fe de latere in latus convertat dolor exacerbat.ir m r ? ' • '
Tandem rigor S^ftupor crurum eorumquo moÄffi
V,r.s retrad.0 teft:culorum, in mulieribus partium S™ Cr;;quot;
denda,com.tantur m Nephritide: Quorum omnium Cen cum d.fK
quidam exiftant ea probe conjungenda ac conferenda T qüumtS!
tiffim. emm Medrc, in iishaudraro fallantur. ea non tanquam^fe^™
ra afferuiffe, fed ut fa^pe contingentiaattig.ffe tantum fufficie^ S H
quot; diiFertratione caufarum
Sienbsp;ab humoribus vifcidis inter Tni; f.,«;.,» t
ÎÏÏ^ 'tquot;quot; fr'T''^ fiquidemCIyftenbus interdum S
ipfifmet membranarum poros infigentibus, longioris tunc afflidionis
ro Srnbsp;quot;ift-'ibul in habitualem haud r !'
ro abit. Afœab^^nduratu ahaque materid duriore Inteftinum obftru-
ente mm.me et.am parvi facienda , nifi forfan tempore Alv^folvatw
ac contenta mature fatis dejiciantur. ^ parnc.l.nbsp;^^
non eft pencuh expers malumque ordinario Chronicum ac^dlZn^î
UE amp; lila quae febnbus mtermittentibus ac ardentibus fupervenit.
Rationsnbsp;Sjmftmatum: Gc fpem fm /^W .r^«««, do-
lores vagi locumque mutantes , alvusrefpondens, dolorum inlrm ffi^
nes . levamen poft excrementornm aut fœcum excretionem quot; fcon^ fquot;
C^ftenbusadhibitis ortam, fefpiratiofacilis.quies^gro indudaic^^,^
■^ropenCHlnr» mmtm,Y : dolores graviffimi , fixi, continui nüi^u^m
inter-
-ocr page 17-intermittentes, abfque ulla quiete , alvus pertinaciffime obftrufla , vo-
mitus vomitui fuccedens nullo fubfequente levamine , fingultus, vigilias
intenfe, ac continuae, defperatio, delirium, Animi deliquia, réfrigéra-
tio partium extremarum tefte Hippocr. Aph. 26. S. 7. ac denique Sudo-
res frigidi praefertim in fronte.
Inter dubii eventmßgna : refêrendas puto Colicas Epidemicas in alios,
morbos degerterantes , Paralyfin quippe Epilepfiam amp;c. quorum priori
correptos evafifle, pofteriori vero è medio fublatos fuifle ^gineta; con-
trarium vero Citefius notât.
Colica vero Inflammations orta, praeter reliqua graviora Symptomata
ipfam comitantiaquum in//f^fw shzamp;tzc Gangranam Colo inducat, segrum
utplurimum jugulare folet : quale Exemplum mihi jam pridem in urbis
hujus Nofocomio publico videre licuit; in viro quodam Colicis doloribus
Medicamentis interne amp; externe adhibitis nullo modo cedentibus afflido,
qui tandem indies exacerbati magis ac magis, miferum ilium ad pluresra-
puere; in cujus defundi cadavere mediam ferme Coli partem fuperiorem
cum toto Ccecoac ingenti Ilei portione in ipfum reliquum Colon ac Re-
cium illapfam , ea omnia Gangraena afi^eda obfervavimus. In viris deni-
que Colica pcriculofior in fœminis vero frequentior exiftit.
XXIII. Verum quum ^gri non fpeculantem tantum fed amp; curantem
atque non verbis fed herbis divitem exoptent Medicum, curâtionem af-
fedus noftri quam brevi potero aggrediar , in qua duae fefe prascipue of-
krunt indicationes, quarumdolorisfedationem : ficmda, noxiorum
humorum ( tanquam caufarum ) evacuationem poftulare videntur, quae
tamen fœpe facili Marte, iifdem perficiuntur.
Inter varias itaque Colics fpecies fuperius a nobis explicatas primo fe
ÇSÛX. Pituitofa, c\xi flatulehtam, cum illius caufam materialem pituitam
exiftereinnuimus, fubjungemusj amp;fiquidem cura una eademqne utrique
potiffimum conveniat, mutatis faltem mutandis una ferme fideliâ duos
quafi parietes dealbare conabimur.
Scopus igiturnofter eritdolorem lenire, humorefque peccantes ednce-
re flatufque difcutere. Quandoquidem vero doloribus aegros excrucian-
tibus citiffimefuccurrendum ac'auxilium minime difFerendum , nullum
ï^.ifce intentionibus fatis faciendi rcmedium ipfis Clyfleribw , fi modo pa-
tientes pofteriora Analytica coram Miniftrisdenudarenon detredent, hie
, commodius dari putem, tum quia propter affinitatemPartisaifedaereda
viâac integris viribus adeamdeferantur, tum quoquequod ordinario Al-
vum fubducendo nullas corpori amp; humoribus turbationes inferant, Va-
letudini minime obftent, quavis dieihora ufurpari poffint, vires,quarum
ratio hic maxime habenda, non profternant, ac tandem alvumproutaliaCa-
thartica folent haud ita denuo obftipent. Quareabipfis merite initium
erit faciendum: Sitque materia eorum ex emollientibus, incidentibus, vias
laxantibus leniterque attenuantibus , incidentibus flatufque difcutienti-
bus:Decocè:Herbar:Alth:Malv:Parietar: Betas MercuriahPuleg.Calaminth:
Ruth: fl: Chamomill: Melilot: Aneth:Sem: Anis: Foenicul: Carui, Dauc.-
Cumin: amp;c. in Colat. diffolvend. ol.f. commun, Aneth. Rutac.Chamo-
mill. in parva tantum quantitate, quoniam illa quae nimismucaginofa funt,
hic non adeo conducant fiquidem vifciditates adaugent. Maxima etiam
cautio erit habenda in adhibitione eorum , ne vehementer calida ac acria
eorum compofitiones ingrediantur , fedea quam maxime effe fugienda,
quae humores lentos cralfos ac vifcidos nimium rarefaciendo in flatus ac
vapores copiofos facillime attollere , atque adeo loco dolorum mitigatio-
nis , majorem potius eorum exacerbationem inducere valent : fit igitur
pro formula fequens Herb.Malv. Parietar. Betae aa.mj.fl. Chamomill.
Melilot. aa. mß.Bacc.juniper. 3vj.c0q.in f. q.Aq. ad fx. add. Colat. Sal.
Gemm.giß. (quod fpecificä quadam proprietate ad vifcidos humores,
fcecefque induratas diluendas, ab|invicem feparandas ac educendas mirificc
conducit) Sin vero eum purgantem volueris addi polfunt El. Diaphoenic.
Diaprun. fol. aa. f jj. item aqus Benedid. Ruland. |i. aut |ij. El. Hier,
Pier. q. pi. ad magis emolliendum quidam etiam incoquunt Semin. Lin.
Fcenugr. ut amp; Rad. Alth. quae tamen propter nimiam vifciditatem nullo mo-
doapprobare, ob rationes fupra de additione oleorumdatas, multo minus
cum illis facere polTum, qui Enemata ex meris oleis five crudis feu codis
injicere folent: fin vero oleum addendum fit, omnium optime ob partium te-
nuitatem hic commendamus ol.Nucum. Aliiea ex folo Vinoparant, ubi
notandum vina coélionem non perferre, dum facile inter coquendum
acefcunt, adeoque plus detrimentiafferunt.
Quod fi flatus adfuerint incoquantur Carminantia temperatiora: ut Sem.
Apij. Anis.fcenic.Petrofelin, Dauc. Ammeos. Aneth.Sefeleos. Bacc.Laur.
Radic.Fcenicul. Apij.amp;c. v.g. Herb. Bifmalv. Parietar: flor, Cham^
mill, aa,mj. Summitat Aneth. Foenicul.aa. mj^- A-Sambuc. p. i- Sem. Anis.
Fcenicul. aa.3j.B3cc. Laur.Jij.coq.in aq. pur. f. q. ad Colat.fxij.duabus vici-
bus injiciatur : fiquidem prsftat parum fimul atque repetitis vicibus in-
fundere, ne venter ac inteftina jangt;jam inflata , magis adhuc tumida red-
dan-
-ocr page 19-dantur: Poft Horum vero injedionem fi AIvus non reddatur lubrica, fed
amp; ipfe liquor in^eéèus nimis diu retineatur, Clyfteres Clyfteribus ingere-
ïquot;e, alvumque importuna eorum injedione plurimum gravare minimede-
cet, quum tot tantaque Décoda per viminfufa,3egris noxam potius ac
moleftiam quam ullum pariant commodum ; hoe autem incafu eaSuppo-
fitorio potius aliquatenus acri ad exclufionem irritanda.
XXIV. Cœterum Materia ex parte evacuatâ, doloribus tamen non remît-
tentibus fomenta calida adhibere Abdomini licebit : quse fieri poterunt
ex Magmate Clyfterumrelido, aliisve herbis emollientibus moderate ca-
lefacientibus ac digerentibus: ad quod: Herb. Altb.Malv. Calamen-
th.montan: aa. mj. Puleg.FIor.melilot.aa. mjj. Chamomiil.miji. Sem. Anis.
Cumin. Fcenic. aa. |jj. Baccar. Laur. Juniper, aa. Jvj. Incis. amp; contus. coq.
in aq. q. f. ac dein poftfufBcientem codionem ingredientia eximantur:
Sacculisque f. linteaminibus complicatis inclufa , alternatim calide abdo-
minis regioni applicentur, vel Decodum f. Colatura ipfa cum vefica f.
fpongia in eo matóda adhibeatur : alii ex folo Vino Hifpan. fomenta parant.
Ut amp; Spirit, Vin. amp;c. Linum crudum f. filum in lixivioex cineribus codum
tepide admotum maximopere quidam extollunt : De quibus humidisin ge-
nere obfervandum, ne omnino refrigerentur, quandoquidem tune malum
potius augent: quamobrem hifce omnibus fomenta ficciora acfacculi func
praeferendi. ex çt. Fl. Chamom. Melilot. aa. mi^. Aven, torrefad. Fur-
furisaa.mj. Salis toft.mij.mifc.vel^.faliscommun.toft.mj.Milij.mf?. Sem J
Anis. Cumin. aa.|j. Herb. Calamenth. Summit. Aneth.fl.Chamomill.aa.
p i j. Incis amp; contus: Mifc. amp; facculis inclufa per vices ut uni frigefàdo ferme
alter denuo fuccedat, calide adhibeantur : Alii Omenta quaevis Animalium ,
Vervecina quippe, pro fpecifico Agnina ,Hcedina amp;c. Alii lapid. Serpentin :
Alii afferculos quercinos, tegulas lapideas amp;c. calefadas commendant,
quibus tamen nihil praeter calorem adualem tribuere poflum. Hifce
nihil juvantibuscucurbitulam fatis magnam amp; quidem cum multa flammâ
Umbilico applicatam maxime laudat River. Obferv. 13. communicat: qua
faepe Colicae flatulentae dolores incantamenti ad inftar periiffe praeter Ri-
ver. paffim etiam alii teftantur. Cataplasmata denique Emollientia, ut Se
ac Ewplafira varia ex oleis Anodynis aliifqueamp;c. è Pradicorum
fcnptis immenfam eorum Sylvam continentibus repetantur , cura tamen
habenda ne nimis vifcida ac mucaginofa , adeoque poros facillime obfti-
pantia fuerint, caloremque mediocrem non excedant.
XXV. Doloribus paulum ceflanîibus, ad reliquias materis tum pituîto-
C 2nbsp;fe.
-ocr page 20-fs, cnm flatulent« ex ipfa M. S. educendas ac auferendas mincramque
morbificam radicitus evellendam Cathartica mitiora conducunt, verum
priufquam id purgantibus ore alfumptis aggrediamur , rationi maxime
convenir Aureum illud Hippocratü effatum, quod concoBüno» crudisme'
deri debeamm •. Aph. 22. S. i. quapropter particulae hx vifcidae priusprae-
parandiE amp; evacuation! idoneae fmt reddend® : idque moliendum inci-
dentibus, attenuantibus ac aperientibus vulgo didis , ut Radic. Apü
Afparag. Fœnicul Brufc. Pecrofel. (quas amp; (imul levia funt Diuretica.)
Herb. Abfynth. Agrim. Calamenth. MelifT, Puleg. Rorifmar. Semin. omni-
bus carminativis. Summit. Cent. min. Lign. Guajac. Saflafras. Cortic.
Aurant.Citr. Gumm. Ammon.Sagapeno,Callor,quodhic in omni Colica
optimum eft Specificum, tam in quam extra Paroxyfm. Conveniunt omnia
denique faüa. volat. f. fixa , Tartarea, Nitrata Martialia, amp;c. omnesque
tandem Tinft. Spirit, alixque compofitiones ex iisprasparata?. Opiata li-
cet fpecifice a'iis Colicas fpeciebus conveniant, in hac tamen peffime au-
diunt. Ex hifce omnibus amp;c, pro lubitu tum 32gri ipfius tum ratione
modi affligendi varias componi poffunt formulae, calidiora temperatiori-
busfempertemperando: fic v.gr.^. Rad. Apij.Fœnic. aa.3j. Petrofel
H.Centaur.min Card.bened.aa.mi/,Marrub.m|^.Sern.Anis.Dauc Cartham.
aa. Jij- Bacc. Laur. Junip. aa.f^.coq. in f.q. Aq.adcolat^^xxiv. addend.
Oxymell. Scyll.gj.fp. Nirri.dulc.5j.m.Dos. |ij.bis de die, optime etiam
Lign. Guajac.addi poteft. PolTunt amp; fieri vina Medicata : Vinum etiam
Abfynthites ut amp; Hippocraticum optime profunt, cuivis dofi inftillari
poffunt gutt aliquot Elix. Propr.Sal. Volat, oleos.Tind.Caftor Croc.Mix-
turas etiam optime ingrediuntur aq.deftill.fl.Chamomill Papav. Rhd.amp;c.
Spir. Carmin, Sylv. Sp. Nitr. Eleofach. Anis. Aurantior. amp;c. item prodefl:
pulvis Cortic, Aurantior. exterior.5). cum vehiculoappropriato.
XX VI. Materia hifce prxparataacattenuata, flatibusque difcuffis ad pur-
gantia de venire licet, quae tamen leniora fint oportet.ac praeftat per Epicrafin,
quam fimul amp; femel evacuare ? ex El. Diaprun- Hier. Pier, ut amp; ejus Spec,
El.deSucco Rofar Diacarthamo. Decoftis amp; Vinis Medicatis adduntur
rad, Polypod, Epithym. Sem.Cartham, Fol. Senn, de quibusnotand, vix
fèrre coâionem : Fol. Senn, etiam aq. fervid, extrahuntur eodem modo
utihodie ufus Herb, Thee. apud vulgum obtinet, cui liquori tum decan-
tato abfque forti expreffione addi poteft Syr. rofar. folut. amp;c. q.pl. pro
corredorio opt. additur iis fem. fœnic. anif, amp;quidem hoc in cafu prsftat
fiaved. cortic, aurant.f. gutt. aliquot ejus olei inftillentur hauftui. Si va-
lidio.
-ocr page 21-lidioribus quis egeat prae aliis laudatur Sp. Vitae Aur. Ruland. Apoze-
mati afFufus f. Pulp. Colocynth. in nodul, ligat. incoquatur ; Mercurius
duicis additusPilui.Cochiar. Alœphang. amp;c. egregius ad vifcidoshumo-
res fimul incidendos ac educendos exiflit-
XXVII.nbsp;Quod fi ventriculus pituita fuerit onuftus, ac Colica à firuâi-
bus horariis orta fiierit, amp; Naufea ac Vomituritio fi-equens adfit, ne ve-
reatur Medicus hoe pado Naturae fuccurrere, levemque Vomitum provo-
care, unde faepe numero dolorum continuatio diuturnior prscavetur,
dummodo hoe modo fomiti, qui alias ad inteftina ulteriusprotrufus novos
denuo paraxyfmos excitaret, hanc tragcediamexercendi occafio furripitur:
Vomitus hic vel fponte digitis ipfiusaegri in fauces immiffis autlevialiquo
Enietico produci poteft, Medicamentamitiora fuppeditantoleum amygd.
du c. Iis vero quibus eft res anguftadomi, ol. rapar. Lin. amp;c. copiofehau-
Itum, cerevif. butyrata, Decod. hord. cum oI. Decod. Rad. Vincetox.
fi fortiora velimus Tart. Emet. Mynficht. Sulph. Antim. Conferv. f. ex-
Jreflio folior. Afar. Crocus Metallor. in cujus ufurpatione attendend. ad
■ iquoris quantitatem , qui etiam probe per chartam Emporeticam fipius
eritfiltrandus. Priufquam vomitus praefcribatur omnes circumftantiae funt
examinandae, ut amp;virium ratio habenda.
XXVIII.nbsp;Ev3cu3tione f. per mmtum f. per a/vumùâkà, adorgafmum
humorum compefcendum , partiumque folidarum robur ftabiliendum,
vefperi vel citiiis optime Paregoricum quoddamex Theriaca amp; Mithridat.
recenter parat. Diafcord. Frac. f.Syl.addit. conf. Hyacinth. Alkerm. ocuJ.
Cancr. Antim. Diaphor. amp;c. exhibeturfici^z. Diafcord. Frac. Jj. f. Sylv. g-ß.
Mithrid. 9j. Sal. card, bened. gr. xv, Ocul. Cancr, dj, Syr. papav. rhaead.Jij.
aq. Menth. Diaphor. an.§j. F.Hauftus vel Aq. f. Decod. fl. chamom.amp;c. vel
paratur, Mixtur, per vices cochlear, ufurpanda ex çi. Aq. Menth. MelilT.
an.^i^.Theriacal.sij. cinam.siij. Diafcord. Frac. gj. Ocul. cancr. crud!
pulv.sjJ.Tind.Caftor.Croc, an. gutt. xxxv, Syr.Meliff.p. mifc. aliael
que id generis parari formula poffiinr.
XXIX.nbsp;Traditâ Coücam pitmofafa amp; flatulent am curandi Methodo caete-
teras qus à particule acrioribm quibufvis biliofis vulgo diftis ut amp;ab in-
flammatione amp;c. obiter tantum contemplabimur, cujus omnis curationis
cardo quoque in doloris mitigadone, utamp;acrimoniae correftione, ac data
occafione, evacuatione confiftit: ad doloris mitigationem deftuo Clyfleres
in ufum eruntprovocandi qui hic fint omnis omnino acredinis Expertes non
tantum, fedamp;eam obtundentes, lenientes, amp; qui tales parttculas eluere
apti exiftunt, conftantesex emollientibus amp; leviter refrigerantibus ut amp; acri-
C 3'nbsp;moniam
-ocr page 22-moniainimplicantibus,quaIia, pmerplurima fuperius enarrata quaeexindc
peti poflunt, Violar. Spinach. Atripl. Verbarc. ut amp; ejus flores : formulae
exdifèis repetantur, amp; varientur in paucis, mucaginofa hic magis pro-
funt, ut SiOlea quœ addi poflquot;unt amp; loco fal.gemm. fumatur Butyrili-
quatiq.pl. quia particulas falinf illiinexiftentespinguedinead hue aliquate-
nus funt obtufaî, attamen vi irritativâ haud plane deftitutae : Willif. Clyfterî-
bus additTherebinht. Venet. quod particulis fuis balfamicjs inteftina con-
fortare amp; infuper à fanguine venofo exceptis, àc per totum corpus delatis
urinas ducere, materiamque morbificam movere , acetofamquealiafvede-
generem ad crafin meliorem reducere perhibet : Doloribus tamen atrocius
adhuc fsvientibus pra^cipue ubi inflammatio adfuerit optime parantur
ex Decoâ;. hord. cum cremore Ptifan. item amp; Decod. ifti incoquuntur
quandoque capit. papav. alii haud immerito parant ex lafte dulci recent,
cum Vitell. Ovor. atque interdum ex folo lade feu fero laftis tantum.
XXX. Tnterea etiam-^m»zo»lt;ViOTtemperantia funt propinanda, inter quîe
prster alia merito etiam ipfa.Narcotica ac Opiata recenferi debent, amp; prae-
fertim Opium f. Laud, opiat. ipfum, iWillifio tanti habitum, ut abfque
iis asgrum nec vivere , nec Medicum autminiftros œgrotantium quiefcere
aut otio frui pofle aflerat, zcSylvim fe malle non eflè'lMedicum quam 0/gt;/o
carere olim efîatus fit, quibus mirandam ej us elBcaciam innuere Praâici adeo
cxercitatiffimi conati funt : quicquid fit, ipfum 0/gt;i«gt;wquamvis humorum
acrimoniam appnme demulcere , ac natura levem amp; amicam quietem
concedere jamfatis eft manifeftum, adeoque varie praparatum noftro etiam
affefèui haud parvas arferet fuppetias, dummodo Medicus prudensjuftam
ejus dofin non excedat, ac opportuno tempore antequam patientis vires
collapfa fuerint, exhibeat : prœparationes ejus varia exiftunt ut Tinft.
Anodyna f. Eflent. Opii, Laud. Opiat. Laudan. Hifterical. amp;c. quae f.
per fe, f. aliis nonnimis calidis exhibeantur : pertinent hue. Laud. ; Pa-
racelfi Pili. de Cynogloflquot;. de Styrace , Opii folutio Tartarifat. prodeft
alternis nodibus à gtt.xvi ad xx optime exhibetur: fatis congrue Caftor
additur Opio, ut amp; Nitrum fi quid adhuc alieni adfuerit ejus corredo-
rium exiftit.
Prater Opiata maxime profunt ad acrimoniam imbibendam Ocul. Cancr.
Corn. Cerv. f ufti f fine igne praparat, aliovequovis modo exhibit. Teft!
Conchar.Oftrear.amp;c. omnia terrea, teftacea, pertinacia vulgo ab Authoribui
nuncupata; Sperm. Cet. recens minime vero rancidum, item Millepedes,
Lumbrici terreftres prapar. Nitrum pracipue, Sal prunell.qua variis for-
mulis addi poflunt : fie conducit Mixtura feq. ex % aq. Card, bened,
JVIeliflquot;. 33. Ocul. Cancr. ppt. gij. Laud, opiat. gr. iij. Syr. pap. alb.
feu Rhd §lt;0.Mifc. deturcochleatim. vel in pulver. Çi.C.C. uft. Ocul
Cancr. Mandibul. Lucii pifds aa. 5j. Stercor. gall. gib. ficc. giß. Caftor
C quod hic alteram facit paginam ) Croc.nbsp;p. Pulv. dofis veî
Caftor.opt. Sperm.cet. rec.aa.gj. Ocul. Cancr. Teft. ovor. calcin. aa. gij
Sem. Anis. fasn. aa. Laud. Op.BJ^. F.pulv. dofisBij. Hue refer qusvis
Nitrata , ac Chalybeata omnia f. in pulver. f. Tind. amp;c quibus Condi-
turn placet, çd. Rob. Sambuc.fj. Antim.Diaph. Ocul. Cancr.pulv. aa.^j.
f. giß. M. Prsprimis hic in ufu efle poterunt Emulfiones ex çi. Hord'
mund.gil^.decoq.inAq. pur. f.q. adîbij^.dein iü. Hord. hujus admol-
htiem coä:.|j.f.q.pl. fem. cucum. Melon, aa. ^iij. Amygd. dulc. excor-
ticat. |j. Sem. Cannabin.^J]. contund. in mortar. Lapid. amp; emulge cum
Decoâ:. ipfo modo prsefcript. Colat. fxx. add. Laud. op. gr. v. Syr. pap.
Rhaead. M. vel loco Sem. Cannab. fem. papav. alb. fi quis julapium ve-
lit. Çi. Rad. Scorzoner. Bardan. aa. Jj. Rafur. C. C. gvj. Cortic.Citr
rec. iß. Fol. Melisf. mj. Rad. Liquirit : jiij. coq. ex aq. pur. Colat!
fxx. adde Laud. op. gr. nj. Sal. prunell. gij. mifc. detur pro lubitu.
XXXI.nbsp;Interea dum hxc aguntur , alvufque Clyfteribus non aperia-
tur , tabi neceffitas urget ad leviora purgantia deveniendum, quibus ma-
teria morbifica penitius exturbetur , ad quod praeter alia conducunt mi-
tiora quaepiam ex Ptifan. laxam. River. Caff. extr. Decod. prunor. qui-
bus nulla adeft aciditas, Syr. Cichor cumRheo, Rofar folut. Mann, cum
Decod. Cichor. f. hord. cum paflulis. Rhabarb. f. in pulv. ad. 3ij , aut
Zh Nitr. gr. V. M. vel in infufo ad f- ^ij. vel Mann. fel.
diffblv. in f.q. aq. pur addend, ol. Amygd. dulc. gvj. vel |j. mifc. pro.
defl amp; ferum laàis cui etiam varia alterantia, laxantia incoqui poteruntquot;,
Ubi vis purgans cefTet fub vefperam Paregoricum detur ut fupra did'
ac enarrat.
XXXII.nbsp;Quod fi inflammatio adfuerit , feu febris vel metuatur veî
modo adfit, quum vires nondum proflratae fuerint , morbufque adhuc
nullum mora fua irreparabile attulerit damnum , V. S. quâ nullum hac
occafione praeftantius remedium , quam primum cdebranda , revulfionis
gratia in brarhio , fin vero fimul amp; urina fuppreflfa fit, aut in mulieri-
bus aliae indicationes id fuadeant, in talo, ubi notand : fangninem par-
va tantum copia efle educendum , venamque fspius digito tegendam de-
tegendamque fubinde, uteo melior ac major revuifio fieri poffit, abfque
larga fanguinis profufione.
In tnflamntatiope etiam Medicaments quaevis purgantia licet amp; mitiora
m
-ocr page 24-in initio cane-^pejus amp;anguefunt vitanda , fi quid vero educendum , id
Clyfteribus tantum moliendum , ac ulterius cura inflammationibus pro-
pria adhibenda. Inteftina ac fceces Lupi, ut amp; pulvis fuberis ufti f. dolii
obturamenti in omni Colica pro fpecifico habentur.
XXIII. In Colica Convulfiva : Spirituum dyfcrafia erit emendanda,
vitia iis inexiftentia tollenda, motufque efFerus inordinatus ac enormon-
ticus reprimendus ac cohibendus amp; in ordinem redigendus, partefque ner-
vofae fuftentandae non tantum fed amp; roborandoe : efficiunt hoe Balfami-
ca Antifpafmodica ac Nervina , qus cum fatis difFufe palTim ab Autbori-
bus tradantur , amp; üs diutius inhaerere tempus vetet, ex eorum volumi-
hibus videantur : denique cum amp; Spirituum bene efle multum à M.S. de-
pendeat ejus etiam prscipue ratio habenda , cujus cura ex fuperioribus
modo didis repetatur : aliae Colicae fpecies facili Marte curabuntur fubla-
tâ earum causa qus cum diverfa etiam exiftere poflït ratione caufarum
varia etiam cura erit habenda.
XXXIV. Dilt;tt(t quaenam conférât ex diftis de fex rebus nonnaturah-
bus fatis patet, inftituatur caufae morbifica: contraria, Aër fit moderatus
vitetur fumme frigidus ut amp; inceflus nudis pedibus in pavimento frigido
linteaminumque frigidorum ac humidorum tradatio. Cihta fit Euchj-
mtu ÔC Enpeptpu abfint vifcidi, glutinofi flatulenti amp; oriines acriores, aci-
dive : Potus fit Cerevifîa mediocris bene defœcata minime turbida anti-
quaamp;acida. Somnm amp; Vtgilu, Motus amp; Quies modum ne excedant :
Ira , Meflitia, timor cane pejusamp;angue fint vitanda. Excreta Sc RetentA
naturaliter procédant, quae fi deficiantiis leni quodam adjumento fuc-
curras : haec omnia fi in ftatu fanitätis obferventur aeque ac in morbofo
inulta incommoda evitabis morbo verum oppreflus Colico fi fueris, re-
media hic propofita prudenter ufurpes, nec dubito quin adfpirante Sum-
mo Numine brevi ab eo liber evades : verum
Ni Dem adfuerit , virefque infitderit herbk :
Omd rogo Diptamnas, quid Panacaa juvent ?
/
-ocr page 25-I n omni Hydrops efi folutio contimi -vaßrum lymphaticorum.
0nbsp;mnia Junt Fenena feu mUa ßmt Venena.
H ippocrates novit Glandulae Inteßinales.
A rtü CMedica finis eß Sanitas\
K on ßemper V. S. gravidis nocet.
N ec Menflruorum fluxus fœtui.
E rrhina modicè ufurpata quot;jijumacuunt, immodice vero cœ-
citatem mducere valent.
S anitas conßßit in aBione.
B onam T)iatam non obfervans patiens Canari nequit.
L ac non generatur ex Sanguine fed ex Chylo.
A dagium fanis omnia fana falfijfmum.
N on dafür Tanacaa. Nec
Qjioquelt;LMedicamentum x_Antifebrile Vnïverfale.
U terum in Hyß erica paßione ad fauces feu partes longe int er
eas ßtas adfcendere x^ntcularum efl fomnium.
£ ffentia Febris non conßftit in calore..
B onus qui velit effeCMedtcusTharmaciatèChirurgie noti-
tiâ ut imbutusßt oportet.
1nbsp;udicitm de morbis ex infpeBione Vrina utplurimum eft in-
certum.
I n inftanti quum non fiat Sanguificatio, fed reit er ata Chyli
cumM. S. revoktione, nulli foli vifceri eß adfcribenda.
L icet in Uyfenteria alvus ßuat non tamen form'tdanda
purgatio.
I
/
s.
-ocr page 26-Seite ac quot;DoWißme Tie COLICA
publice pro Gradu Doßorali dijferemü.
E Colica doöè dicentem nuper Apollo
^ Blancbylium audivit ; cumque ftup:ret, ait:
Demitte auriculas Veterum pars magna Medentûm ,
Demitte auriculas pars quoque magna Novûm.
En nodum , quem nec fatis haftenus ipfe Galenits^
Ipfe nec Hippocrates folvere rite valet,
Nec gladio poffet Pellsus , Clara Securis
Blancbylh findit. Nomen amp; omen habet.
Ecce rüdem , dixit, cape poft ftipendia dignum j
En Laurum , amp; Dodis pilea digna comis
De Colica Te jam dicentem vidimus, e'xin
Pundum inter Medicos amp; Colo» omne feres.
Dat tibi phœbUs Opes , amp; Dat tibi phœbUs Honores,
Unie Us, Ut VaLcas , at Dabis Ipfe tibi /
Ita populari fuo gratulabundus accinebat
G. B. ALXING.
keine , Blancbyly , Medice Deem artü ? amatum
gj Sie mitra caput ^ lauro pracinxit Apollo ?
Scilicet hiic judex reddit tibi prxmia Virtm\
Magnm Hanos comes efl magni fic ufque Laborii.
Nempe cupm nosmet meliori vefeier aura ,
Tetraque morborum fapiens examina pellü.
Sie fapü; Et qui herbis prolongas tempora vitte.
Huie viu rurfm prolonget tempora fama.
Apponebat
STEPH. RUD. FREITAG.
Liberal. Art. Studiofus.
I
...