DISSERTATIO INAUGURALIS MEDICA

Pofitioftes qaafclam Academicas
D E

SOMNO atqne INSOMNIIS

Brevibiis complexa,
QJJ A

AUSPICE DEO OPT. MAX.

Ex auEîoritate CMagnifici Z). Reäoris

D. H E R M A N N I van HALE N,

S.S. Theologie Dodoris, ejufdcmque Facultatis in indyta Academia ^
Trajedina ProfelToris Ordinarii Verbique Divini ibidem ia
Ecclefia Praeconis,

N E C N O N

AmpUfimi Senams Academici Coȧȧi , NobiliJJimxque
Facultatis M E V I C lt;iy£ Beer et o
PRO

Impetrando ritè DOCTORATUS Jure ritu locôquc
folitis die 27. Februarii
Eruditis ac Bonis omnibus cenfum dat expenfumque publice

JOANNES GEORGIUS GÜNZELIUS
Saxo-eimbeccensis.nbsp;'

^RAjECTi ad Rhenum,

Ex OiEcina Frangisci Halma, Academix
Typographi , cb bc xc.

Maxime Reverendo , Optimo , Pio , VoBo ,
Pmdem ac Humanifftmo

D. ISAACO PONTANO,

SS. Theol. ProfefTori longb Emerito Ver-
bique DEI apud Amftel^damos Prseconi
Sedulo , Serio Fidoque ac omnis adeb
fanélimoniae omniumque sequb vivido
perquàm amp; adbonamvitamExemplo amp;c,

Suo imprimis Fautori ac Fatrono benevolo
optatoque maxume

hocce, quicquid eft , chartacei munufculi
non adpromerendam, fed memorandam
demum fed praedicandam aliis , qua pere-
grinanti fibi amp; extero bellum reverà Bel-
gium bella verb fuit Patria, locatam in fe
Gratiam, unà cum cujufcunque felicitatis
ac tardioris quoque fati ardentiori voto
factum eife jubet dicatumque, deque cae-
tero more fe Romano commendatum
porrb difcupit

A U C T O R,

d. e. j. m.

Quidem licet in paucLs vel paucis etiam pra:-
fari longum nimis , imô amp; fupervacuum
efle ipfe adprimè fciam j quin tamen pau-
ca hxc demum etiam praemifliim irem,
minùs poflum nihilô. Nempe hoc eru-
diendus mihi faltem Be L. eras gt; quod ,
quum benedicente DEO ad Cathedram
mex jam delatas res efl^ent, pro laudatifll-
mx confuetudinis ufu ad Inauguralem Difputationem memet
compofituras, hanc , quam minari Titulum vides , materiem
felegerim quidem atque tradaverim j fed, utifimulvides, non
pertraftaverim, idque cùm ob qualitatis tum ob quantitatis
prjecipuè rationem quoque. Nam, quod de quantitate dictum
efl:o, prelo jamjam proximam matviramque in tantam cam de-
prehendi excrevifl^e molem , utoppidô vererer , ne folitx for-
mam difputationis efl^et excefllira penitus moleflii^eque legendo

fufciperent naufeam, quibus pro more opponendiquidquam fo-
ret dicendique animus. Qiiod autem etiam ad quahtatem at-
tinet, quanquam Laconicô incedere per opus inceflu velmaxi-
mè fim annifus , rei tamen prasftans ufque obftitit ac augufta
reverà dignitas anguftis nimiùm limitibus coërceri omnino ne-
fcia. Tum vero , ne , uti fieri perfsepe adfolet, dum brevis
efle laboro ^ aut obfcums fiam plané , aut, quod multô mihi
metuendum magis , omni demonfl:ratione egere infuper , eo,
quod demonllrandi hôc paftô locus non eft , atque ita iniquè
udicare iniquè judicer j ê re mea futurum fore autumavi, fi

A 2nbsp;nihil

nihilî quam pauca caque imçerfefta, dicerem,ut quod in his
ac fimihbus, ubi abfque prseildio falvoque, quod ajunt, con-
duftu in publicum prodire veritati tutum non eft gt; longé efle
fatius multôque duxi praeftare potius ac confultum magis. Fa-
tebor enim, mé hîc iUic ac in fomniorum quidem maximèhi-
ftoria admifcuiffe quaedam , quae paradoxa videri admodum
prima cuidam fronte poffint eoque prarpoftero verè ac cantato
ante vidoriam perquàm efle obnoxia triumpho. Nam, utrum
placitura fingula fingulis fmt, nec ne, exfpedare meum efl:,
non dicere neque promittere , adde , nec pofllbile nec neceflTe
etiam quoque ; fiquidem mihi faltem demum fufficit ^ typis
expetita efl'e non de vulgo Viris , queis videndi nonnullorum
fadta à me erat in fcedulis legendique copia. Quapropter, uti
nunc quidem eadem communicafle integrum non elt, adeoque,
c]^uàm inftituti tantùm umbram mei exhibuifle ac unius folum
quafi prodromum partis, plané nihil queo ampliùs ; Sic proxi-
mé tamen cumque DEO, qu;E-modô eorum-cunque funt, ex-
fpeärare à me Bm. Lm. Te nihilô jubeo feciùs amp; die. Qtiem-
admodum autem fomniorum (quorum gratiâ fufcepta unicè
res eft) tanta cum fomno attenditur connexio, ut hic quidem
fine illis , non vero illa viciflîm fine hoc fieri aperta traftari-
que poflint ; ideo hujus quoque traftationem promittere at-
que hâc vice Inaugurahs Difputationis fupplere vicem volui
ac obire.

Ujus ergo T. §. efto, qua ob allatam jam rationem primo
meritó loco ponendum effe fomnum duco, utpote, cu-
jus praerequirunt ante omnia ac praefupponunt cognitio-
nem fomnia. Utut enim vel vigibns fomniare quifquam
polTit quicquam j non nifi tamen propriè ac folito naturx
ordine amp; convenient! magis ratione aut ex communi fal-
tem denique fuppofitione per Nodis illum Erebique filium fieri eadem
accidereque certum eft.

§. II. Quum autem ne hoe quidem abfque alius cujufdam praefuppofiti
ope fieri rité apertumque poteft ; Ita , fin integram minus, aliqualem ta-
rnen faltem hominis Phyfiologiam adorno«

§. III.

§.Iir. Quam pro duarum illarum partium hominem I'n effe homink
conftituentium ratione bipartitam facio , atque ad alteram earum fomnnm
ad alteram verô fomnium ex cujufque unîus indole ac habitô ad fuum
juslibet principium refpedu fuô quaeque loco exigo amp; expendo , adSm,Z
•de corpore , ut , ad quod referri fomnus, velut ad animam fomnium
quôdam poteft modo. quicquam ,am prxlibo, pofthabito plané omni eiS
cum Mente commercio hujufque in id imperio.

§. ly- Quod dum ago, idem illud corpus, poftquàmejus ad earn con-
ftituendi hominis neceffiratem , qua DEUS primituselTc ilium voluit ac
prx omni alio vivente pr^rogativas unà cum omnibus amp; ad aiimsobedien-
dum amp; ad munia obeunda requifitis monftravi, cum machina quadam
(totum nempe fomni negotium mechanicum eft) hydraulo-ut dicunt-
pneumatica aut alio quovis automato ac exadiffimo horologio non pceni-
tenda prorfus analogia comparo amp; compono.

unnbsp;comparatione primùm amp; ante omnia noto , quôd Ii-

cet de fubftantia inter omnes sque conveniat nec unîus magis quàm alte-
nus dicendum corpus, accident!um tamen ratione tanta omnium fit ac tarn
difl^Lifa diverfitas, ut non fomni folum amp; fomniorum diverfa inde patefcS
indoles ; fed amp; varix quoque ac div-rfs diverforum imaginationes df-
verfi adpetitus conceptufque ac ftudia inducantur efFedaque mille diverfa
modis; quibus opus eo erat magis, quô homo non fui tantùmamp;in bruta
jmperii, fed amp; prosimi etiam conditus eft ac focietatis causâ.
§.VI. Undeexhocquoquefolofolùmeireduco, quod non omnia pof-

limus omnes; Ex hoc eodem varia illa DEI dona variafque ad hoc vel il-
lud munusac \]i£ genus vel vocationes vel faltem inclinationes, quin ipfa
quidam infuper mira infolitaque tam facrorum quàm profanorum fafla
penitus deduco amp; unicè.

§. yil. Adeô, ut audaéler adferam, Mentem nihil eorum, qusei prs-
rer folitum ordinem accidunt^ ac ad eam inique fxpe referuntur faepiùs
fubire patique murationis; Verùm omnem , quae-modô etiam-cunque fu'
ent, extraordinareitatem , amp; quicquid demum in homine prœter co^itan-
dum fit , a fola folum corporis dependere modificatione , prout idem hoc
per omnia, cumdeinfomniis dicendum erit, clarere manifeftiùspatereque

§ yill. Dehinc hanc eandem quoque noftram machinam ae verum rê-
vera Microcofmum ad analogiam Macrocofmi fimul amp; attributorum cor-
pons in genere confidcrati per rationem motûs ac quietis, tanquàm primae
poft cxtenfionem potiorifque ejufdem adfedionis , reduco.

A 3nbsp;'

« IX Quum enim per motum amp; quietem viglllarum prscipue deter-
minatur amp; fomni ftatus ; Sic cum iliis non convenit folum , ied amp; com-
parari amat penitus hic idem corporis in homme ftatus, qus, ut vel quie-
kant vel moveantur , tota in eo tota ac fola funt.

§. X. Huic verô condition! ex ipfamet fua natura paret m genere cor-
pus' ut , cujus movere , moveri vel quiefcere folum ac fuum eft. _
XI. Et quia eâdem forte gaudet amp; coërcetur lege altera illa hommis
pars- ideonec perpetuo moveri potens, ut necarcum femper tendit Apollo
ac fuae Muficis paufœ funt, fuas quoque eadcm illa habeat vices neceflum

omnino eft.nbsp;^nbsp;rnbsp;j j-

§ XII Atque id quidem magis eö, quo per motus fuos corpus deperdit

maSs • ut quod per indudionem vel etiam oppofitionemaut Macrocofmi

diâm'denique cum Microcofmo relationem eo claret clarms; quippe, m

quo eadem cernitur viciflitudinisalternaeque, qua fine durabilenileft. quie-

tis neceffitudo; ita namque truditur dies die novaeque pergunt mterireLii-

ns. Ipfa enim cceli loquuntur fidera, quas gratâ vice veris amp; Favoni diei.

queacnodisamp;virentis modo ridemifque, moxvero rigentis iterumactor-

pentisamp; quafi dormientis anni fenefcens itaamp;juvenefcens fuftinet aimo almi

Omnipotentis arbitrio fubitque conftantes tantum in inconftantia fua adaf-

ciue inorbem vices orbis. Unde amp; , quô perduraret melius, qui femper

ab integrofeclorumnafcitur ordo , illa quoque. quae ejufdem diuturnitatis

diuturnseque cum aliis durationis non funt, fua fui fortita femina funt in

deperditionis folamen fuae; quibus in fpecie confequuntur , quam in indi-

viduo habere perpetuitatem nequeunt j Ut hóe fenfu Ecclefiafts illud heic

adprimè quadret valeatque, quoadveniregenerationem acpraetenre, terram

autem in œternum ftare aiTertum eidem eft; Siquidem, ut nihil de aliis di-

cam jam viventibus, tanto trépidât aetas hominum magis ad fuaclaudendum

luftra, niagifque tanto eorum difperduntur vires, quantôfuâadionemotu-

que Macrocofmum Microcofmus non aequiparat, fed fuperat magis.

XIII.nbsp;Quare ad hujus etiam reftaurationem difcrimïnis fingulares
quafdam in hominis oeconomia obfervamus adfedionesj quas fi per analo-
giam morbos vocare volupe cuidam fuerit, non rdudabor.

XIV.nbsp;Quarum altera nutritionem refpicit, motum altera.
adjuvanda, ac, quod deperditum eft, fupplendo, famis fentimus fitifque
adpetitumj Pro motu verô innovando , fomnum; nonfecus acvelipfum,
quocum eam illam noftram machinam comparavÏ, horologuim, poftquam
fua emenfum fpatia eft amp; ftadia, pedem squèfigit atque ad metam quafi ue-
feffum concidit nec unquàm, nifi denuo evölutum, iter iterum réitérât.

^.XV»

§. XV. Adeo, ut,, quemadmodum fames cfculentorum adpetituscft;
Sic fomnus quoque blandx quietis ac per quietem recuperandarum viriura
blandum fit amp; quandoque fiarte etiam defiderium.

XVI. Qyô tamen ipfo genuinam fomni rationem indigitatum nolo j
ciim vera ejufdem astiologia nullatenus eodem abfolvi poffit.

§.XVII. Circa quam, fi unquàm alias, in tam diverfas Autores abitu-
riunt partes , ut, fi aliter liceret, per haecce tamen opinionum divortia,
quid fomnus propriè fit, fcire nihilô liceat minus.

XVIII. Id quod ex eo eflfe maximè non fufpicor fed fuflineo; Quod
anguflis nimium definitionibus totam omnium eilentiam naturamque ac vel
unica vel paucis faltem caufis coercere definireque fatagunt; Ex quo necef-
fum eft ipfos fefe lliringere ac in anguftum oppido fuas coaftum ire copias.
Somnus enim » ut alia jam taceam, fiquidem non una de caufa nec unam
etiam ob caufam fit, unicâ quoque ac flridâ definitione ftringi penitus
nefcit.

§. XlX. Tertio , hanc ipfam etiam machinam tam quod ad formam
fuam quam ad materiam, tum verô vitam motumque confidero, acunum-
eorum-quodque ad fcopum adplico , fimulque oftendo , in quo ifthasc
faâtz fuperiîis comparationis fita ratio fit.

§. XX. Scilicet, qux in aliis curfitant miflœ funibus rotae fummaquc
feruntur commixta imis, eorum in humano horologio amp; fluidas praeflare
vicem amp; folidas corporis partes ajo.

§. XXI. Quinimo hanc eandem corporis fabricam vel compagem infini-
tiorum ferme duduumvafculorumque, per quaefingulaac ad unum omnia,
Spiritus nempe fimul amp; humores, continuo ac débité circulate debent,
meram efTe congeriem , non fuppono , fed fcio.

§. XXII. Quo ipfo unà infinuo , quale omnium aequè amp; requifitum
fit amp; officium. Ut enim follertior multô gyrat rotaturque ungendo rotaj
quin, quô velociîis fuum feliciùfque conficiunt opus vel ventô vçl flumine
fecundô molae; Sic ipfi quoque corporis noftri non fpiritus folùm humo-
refque; fedtubuli etiam ac omnis adeô generis vafcula, dum, ut diâuni
eft ferri unum per alterum moverique debet, ne illi quidem vifcidi nimis
tenacefque amp; ftagnantes, nec tamen etiam précipites nimis ; haec verô nec
aneuftiora juftô nec patula nimiùm fint, adprimè primum eflè reor amp; paU
marium penitus ut quô etiam paftô non vitam tanttim , quippe, quae
ipfa motus eft, machinasnoftrae dant; verîim, quae ab ea dependent, aftio-
nes quoque fecundùm naturam omnes ; uti ê contra nimiùm vel parùm
motae aut prorfus etiam ceflantesesdem partes, amp;exceflum diâarura adio,

nuna

num inferunt amp; dcfeétum atque adeo ïpfam quandoque mortem non
fignificant, fed portendunt; aequè ac ipfamct automata in globulis turbata
fuis aut fufpenfa pendent penitus , aut in praeceps data denique , machins
xninantur ingenti incendium nifu , prout fuo qusque loco amp; Aifiiis con-
flabunt amp; mehiis.

§. XXIIf. Quibus ita prsmiffis adque prsfens negotium relatis, ad
fomni tandem expücandam rationem ingredior; atque idea quidem prx'ci-
puè ratione, qua ejufdem per fenfum amp; vigilias eo magis innotefcet indo-
les , qüo oppofita juxta fe pofita elucefcunt magis.

§. XXIV. Nam tum demum nos vigilare adfero , quum verum prae-
fentemque fenfuum imprimis externorum motum ac ufum percipimus, amp;,
quum non œquè percipimus , dormire.

§. XXV. Senfum vero fieri, fi, quae ad eum pertinent, itacomparata
funt Organa, ut hoe vel illô modo impulfa motaque hunc quoque vel il-
lum non poffint non fenforio impertiri motum.

§. XXVl. Quam ipfam organorum comparationem vel conftitutionem
non ram concipio , quam liquidé etiam infuper ftatuo efle funiculorum
vel chordarum inftar; quibus , quo tenfis altiïis neceflum efl: amp; altiorem
quoque amp; acutiorem eo edi fonum amp; mota una ac impulfa fui extremitatc
amp; alteram moveri adque eam motum derivari amp; pulfum, ut vel furdi eo-
dem fint potes audire modo.

XXVII.nbsp;Hanc eandem autem diftam organorum fenfûs tenfionem
tarito elfe opus adiflruo magis, quantoamp; cerebrum nervique omnes adfen-
fationem feu motum per illam funt aptiores , ciim vel vefica inflata majo-
rem magis allifa edit îbnitum inflataque crêpant ac tumefaâa premuntur
faciliùs.

XXVIII.nbsp;Hoc vero, quicquid tenfioniseft, ipfi etiam cerebro accî-
dere amp; nervis accidereque debere amp; pofle, adeoque, quae vel adpendent vel
dependent, turgere fenfim amp; inflari, monflrat ex ipfifmet Oeconomiae ac
Mechanicae legibus à fpirituum facta in cerebro per mille ejus ambages amp;
tortuofos miré maeandros fecretione , rarefadione, accenfione , modifica-
tione, reflexione ac radiatione inque nervos denique determinatlone (quae
abfque dida earum partium tenfione amp; turgefcentia nec fieri poflunt nec
concipi) ipfamet petita ratio.

XXIX.nbsp;Sed ne amp; fruflirâ hoc adferuifle videar ac dixiffe gratis , in
rei probationem intentus ad obfervatipnes provoco amp; exempla oppido ac
bené multa. Quorum tamen uti nunc narrandi magis eft, quam fcribendi
copia ; fic , quo minus quaedam faltera adjiciam demum, minus poflum
nihilô.

f. XXX. Prœterquàm enim, quod demortuorum inflarî cerebrum pulcrô
fatis fpedaculô nec contemnendâ plane cum vigiliarum ftatu analogiâ poteft »
tubicines quoque ceu Juppiter ambas iratus non inflant foliim buccas ; fed amp;
tantus eorum etiam oculis ex aito fuffunditurrubori junflus tumor, utex
orbita inflati minentur exorbitare fua , nec vifûs tantîim incurrant, ob ni-
miam nervorum infufBationem tenfionemque, fed auditûs fspe difcrimen
fspiiis. Sic in genere etiam ex oculis, quanta adfit fpirituum copia vel
inopia, legere admodum eft, indeque afferta nervorum cum cerebro colli-
gere expanfio ac difta modo infufflatio; Siquidam amp; vifionis quoque con-
ficitur plenèque abfolvitur plenum fpiritibus opus amp; aliterlongè conftituti
pervirgilias funt , atque fub fomnum oculi, altum licet (quo de §.54,)
ob palpebrarum quoddam vitium adaperti latiimque patuli. Nam uti heic
nil nifi fpiflae dominantur fterilefquetenebrs ac fradi quafi exftindique amp;
flaccidi, fic turgidi illic aclucidi è contra funtmicantefqueamp;radiantespror-
fus iidem oculi vel ipfi etiam Chrifto corporis ideo vocati lumen; prout
ex hoc eodem lucidi quoque paffim dicuntur fpiritus. Neque enim etiara
id injuria; quandoquidem idem eorum generationis arguitproceffus aliaque
omnis affirmat indoles; adeô ut nec intempeftivè nobis nec facete dicatur
minus: Dec lîcrî amp;at jfeucc in ÖCH Itusen / fi cui fervidus circum praecor-
dia falit fanguis fuffufique tument fpiritibus oculi. Flammam enim reverà
fpirant ferè niâuque minitantur ignem Generofi ad indolis ufque difcretio-
nem fus , quippe , quibus deftituuntur penitus, qui corneam habent fi-
bram plumbumque in pedore geftant. Idem illud, fed prater tamen natu-
ram , loquuntur , qui furiis agitanturintus ac vel Phrenetici funt vel Epile-
ptici longâquede cstero divexanturvigiliâ, utpote, ubi omni fpiritus foluti
vinculo, qua data porta, ruunt amp; caput turbine perflant ; unde amp; tenfl
fimul funt infîatique ac fcintillantes pene fplendentefque eorum oculi. Prae-
tereà facies quoque de manè turnet poft fomnum noftra , certô perquàm
indiciô, faftam inter dormiendum effe novam fpirituum ciim fecretionem,
tum, (queisfine vigilia nulla eft nullaque vel fpontaneafoliim faltem exper-
gefaârio) in nervos etiam amp; fenforia determinationem indeque fequentem
omnium aequèturgefcentiam; utexeo, quade jam dixi, evigilationis me-
ritô debeat poffitque peti ratio, eo quod colleäis denuo per fomnum viri-
bus, inflatifque ac, qus exfucca antea amp; fluxa amp; flaccida jacebant marce-
bantque, tenfis iterum amp; quomodo etiam-cunque vel leviffimè folùm im-
pulfis fenfuum organis ad vigilias quafi in vitam via difficiiis non eft. Im-
prefTus enimalteri extremo motus faciliùs longè acexpeditiùsper tenfos de-
nuo nervos, velut expanfas altiiis chordas, ad commune defertur fenfo-

TÎnbsp;• *

^nbsp;num;

rium; qua in re fenfationem confiftere, in fenfuum autem ufu motuque,
vigilias, jam adferui anteà. Ex hoc eodem evigilans ipfe gallus fuum edit
acnofmet etiam ipfi ad noftra redimus multo agiliores follertio-
refque penfa, adeo ut Mufis amicum ideo fit ac auroras dicatum tempus;
quemadmodum è contra torpent admodum , in quibus sequè fatis peraftum
non eft idem illud fecretionis novsque reftaurationis feu, ut verbo dicam,
iteratae nervorum tenfionis negotium , oppidôque xgrè à tepefado divel-
luntur nido, nec tota caput folùm fcalpendo abit hora , fed totus quoque
prspofterè difperditur agendo dies, imô ad leviffimum etiam quodcunque
demittunt auriculas opus, plané utiniquae mentis afellus. Quare amp; inertiâ
diftluentem ejufmodi fuarumque rerum fatagcntem minîis fignificaturi à
fomno fumimus vel fomnio materiam , amp; , quem Comicus fomnium ad-
pellat hominis, noftrô idiomate dicimus : et {jat uocfl nic{}£ auä gefctjlaaffcn.
Ob dcfedum enim fpirituum ac fufflaminatam cerebri nervorumque infuf.
flationem languent flaccentque ac marcent organa, quin ipfa etiam corporis
nutat pendetqueRegia, purpureus veluti cùmflos fuccifus aratro languefcit
moriens laffôve papavera collô demifëre caput , pluvià cîira forte gravan-
tur; quum plenis tameit vigiiiis, h. e. viribus fpirituque receptis, plenc
non tantîim ac plané ferveat fuccedatque opus, fed amp; , unde fervet, tu-
meant verè inflatique venas fint hefternd tanquàm Jacchô artus in liquidam
affertionis meae tefleram. Neque enim etiam mirum; fiquidem , ubi fpiri-
tus, ibi motus, ubi motus, ibi calor, ubicalor, ibi amp;rarefadio eft ; quae
uti exemplô thermometri feu calendarii cujufdam aërei ac uniiis Iblutae in
vaporem guttae majus requirit fpatium; Sic vafa quoque ac inprimis quidem^
cerebrum, velut promus-fpirituum-condus , csteraque fenforia turgefieri
oportet extendique protenûs ; id nempe primo praeter fuprà jam allata fin-
gularemquecerebri amp; aptamrei natam ftruduram, (quâ vel ilUetiam, quas
majus habent pro ratione proportionis faae cerebrum ac redô quandoque
cunt inceffu bruta, ut inhisferè humani mentiuntur aliquid , vivacem ma-
gis csteris habent cercbri quafi rationis ufum) tum vera fpirituum in eo-
dem generationem ipfamque amp; fternutationisamp;epilepfiae rationem , folaejuf-
dem cerebri tuetur in infantibus amp; alias confpicua per fontanelîam ac cra-
nii vulnera pulfatio, eaque tanto quoque major, quo vires adhucconftant
magis fpirituumque integer viget vigor ; nam in fomno ac apoplexia uti
amp; lethargoalioque fimili adfedu vis; eadem ac ne vix obfervatur quidem.
Dehinceôdem hôccemodô mufculorum abfolvitur motus, «que ac chor-
darum mutatur per aërem fonus ; neque tamen id folüm , fed amp; fenfatio-
, Iiis etiam intenditut gradus, ut quod vel ex p^riapi affatim claret tentigine,

quippc

quippe qui fupra quoque robur fuum rigoremque pali evquifitiffimum h:
fuper inde acquint ad feminis proledionem fenfum. Tum hanc eandem di.
âam aliquoties tenfionem ipfa etiam ac à contrario quidem probat vel apol
plexia vel, fiquando efferbuit, epilepfia quoque ac paralyfis, vel, cùm fd
euros tantùm quifpiam nimium libavit latices vinôque adeô amp; fomnô fe.
pultus jacet J Quandoquidem, fi aut clamites auremque vellices, imô, ß
vel uras licet, feces, torqueas pungafque, nihil tamen ejus ibi fentitur mi.
nus, atque id ob folam quidem, quam recenfiti inducunt adfedus, om-
nium squè flacciditatem, quâ impreffus alteri extremo motus nec ad cere-
brum pertingere poteft , nec à cerebro rurfus per eofdem nervos vel ob-
Itruftos ac quocunque demum modo lasfos ad debitam organi infufflatio-
nem (tanquam unicum ac folum fenfationis medium ) recurrere valent nec
ferri fpiritus ; Ob radiofamnamque, quâ conftant, texturam, rationem
habent connnui iidem fpintus; quœ, fi abrupta fuerit, ac, velut in ftran-
gulatis fufpenfifque amp; fyncopizantibus fit, intercepta etiam, xquè oppidô
fubdita habebit fenfum pars motumque, ac chorda intercepta requifitum edeC
amp; juffum tonum Terraque ob Lunae interpofitionem Solis gaudebit lumi-
ne; itaut amp; fomnus csterique ejus farinaeadfeâius omnes non incomtèfor-
tè nec incommodé mihi fpirituum nuncupentur Eclipfis. Tandem vero
etiam, quorfum quaefo vifcofa propinamus, qui affiduis torquentur vigi-
his, quam ut ferocientes illos titubantefque fpiritus in effraftos denuo inji-
ciamus carceres amp; novis rurfus eorum quafi manus ligemus mania's pedicif-
que pedes, atque ita motos velut componamus fludus, feu (ut in noftra
illa pergamus allegoria,) chordse nimiùm remittantur tenfae, fiquidem amp;
arcus quoque nimiùm rumpitur tenfus ? Quinimô cui bono in foporofis
contrà adfeftibus tarn fedulôamp;fèriô commendamus fpirituolä; nifi ut gra
vativumillum cerebri ac collabentem tollamus fenfum, fpiritufque veldefil
cientes reftauremus, vel in fuo praepeditos motuinque muci ac pltuits car-
ceribus pedicatos ligatofque exfolvamus amp; adjuvemus ac aliis quibufque'
quaî eos ceu cervam retia fervant, extricemus, uttenfis ita nervorum chorl
disaflionunireiteretur iterum cantus citharaquetacensfufcitetur Mufa, ac'
quae verae vigilis funt , nova de novo fenfuum inchoëtur motûfque'har-
monia? Atque etiam certè, ut nequid de eodem hoc dubitemus, folos
folùm infpiciamus ebrios; quos enim non addit illis animos Isetitioe Bac-
chus dator ? quanta vel ipfe non fumit cornua pauper prifcique Catonis
calet merô virtus? imô , quam non omnis inde capit incrementum con-
cupifcentia , per fe folam etiam (quod fupra addidiffem, par fuifTet) ean-
dem hancce rem ac fine quidem Cerere amp; Baccho jamtum probatura fatis.

l^bufxia. ideo Graeciî , quafi animus animo fuperadditus , perquàm diÄt
fcitè? fiquidem per filas illa fpecies, quales amp; gaudium amp; defiderium amp; ira
furorque ac ex his oriunda energumena feu diabolica vulgô putata malè
quorundam fafèa funt , ebrios non tam aequat quam fuperat fpin'tibus
accitis undique ac membris vafifque , à motu, puta, fpirituum vegetiori,
tenfis expanfifque ampliùs ; unde nec adpofitè minus ofyaQAOi eadem illa
quibufdam audit vel turgefcentia j tantus enim ibi fpirituum motus eft ac
tanta ad artus determinatio membrorumqne ex nervis amp; cerebro neceflàriô
inflatis expanfifque inöatio , ut ad quidlibet agendum (enfiles non tan-
tiim iidem vigilefque fint, fed amp; fiartes infuper ac miré etiam agiles, velut
quotidie idem ac in horas obfervare , qui vult, poteft, utea propter ulte-
rius his immorari opiis non fitj quas enim in eandem hancce adferri rem
poffent, uti, quemadmodum didum fuprà eft , plurima funt , perquàm
tamen heic prœtereo lubens, ne, dum vigiliae omnem occupant paginam,
titulo de fomno prasfixo fiat injuria.

§. XXXI. Ut autem per fpirituum jam humorumque prïfentiarti ad-
eoque amp; cerebri quoque amp; nervorum tenfionem, infufflationem acexpan-
fionem, horumque omnium motum fenfus fit, ex fenfuum vero motu vi-
gilia ; Ita ex communi etiam axiomate, quo contrariorum eadem ratio
eft, in fpirituum defedu, at id locali magis, quam vel qualitativo vel
quantitativo, antecedenter imo amp; confequenter pro re nata etiam quidem,
tum vero ac proximè in cerebri nervorumque aut per fadam à quacunque
caufa repletionem obftruftione, aut per ejufdem cerebri à dido fpirituum
defedu faßaque aüorfum determinatione amp; à fenfuum muniis avocationc
.exinanitionem mole amp; fubfidentia indeque oborta fenforiorum compreffio-
ne ac induda iis flacciditate ( ob quam non magis fenfum habebunt mo-
tumque, atque chorda remifTa altumedet amp; acutum tonum) rationem for-
malem confiftereamp;genuinam immediatamque fomni caufam , omnino col-
ligo augurorque penitus.

§. XXXII. Spiritibus enim (quod de pofteriori didum ratione volo;
fiquidem , quae prima eft , ex fubfequenti cairfarum catalogo cuique-jam-
tum conftabit-uni) vel plane deficientibus vel faltem alio ac in pedus prae-
cipuè ablegatis , ut quod amp; ofcitationes amp; nervorum tenfiones membro-
rumque Erafmiani ad exemplum cuculi poft expergefadionem expanfiones,
tum amp; incubus quoque, triftitia metufque ac pavor (qui adfedus in cere-
bro minùsquàm in pedore fua amp; metiuntur amp; figunt caftra) fieri produnt
fitis, omnia illa, qu® turgebant anteà, marceant magis atque flaccefcant,
eaque propter fulcris quafi fublatis ventriculorum cerebri latera concidant amp;

fornix.

fornix, nccefTum admodum efl: tantamque ejufdem primùm fequimolem, uf

nec ipfe etiam colli Atlas capitis in fe ruentis poflit tolerare pondus, fed in
humeros cervix collapfa recumbens pulfitet afliduo nutantipedora mentô.
Unde amp; vigilans quoque dormiente ob fpiritus velut ventum levior longè
efl:, eodem plané paftô , quô, qui integris gaudet viribus, ei, qui Syn-
copen patitur, muitô de gravitate cedit ac vel vivus etiam fœtus, ad fui in
utero difcretivum, mortuô.

§. XXXIII. Quasverô deinde çomprimantur fenfuum Organa, difqui-
ro, anatomicâque fimul ac mechanica monftrante viam manu illa potiflïmùm
efledeprehendo, quibus aequaliter incumbiteadem cerebriiflamoles. Nam,
qui horizontem fequuntur in capitis,fphsera nervi, quales cum acufticis optici
funt, eô quoque premi par eft aflîcique graviîis amp; obturatas efle magis,
quàm Ulyfleâ aures arte, quô, ac imprimis optici quidem amp; crafliores
majorefque funt amp; proximam extremi fui habent cum cerebro communio-
nem atque ita non propiorem faltem fed amp; majorem etiam requirunt fpiri-
rituum influxum. Quô perallegatam fomni rationem denegatô, non fom-
nolentiam fequi folùm, ac , quam Populäres mei Da^ ^anömannlnn ad-
pellitant, oculorum gravedinem; verùm ad ipfam quoque amaurofin non
inviam efle quandoque viam, per acutasfaepefebresaliafque Autorumobfer-

vationes teftatum facio fatis.

§. XXXIV. Hinc palpebrarum etiam perluftro mufculos, utquossquè
ac alia omnia fuos offendo pati mânes , dum , prout nec redè nec plané
influunt in eos fpiritus, amp; hi penitus connivent ac concidunt, ut mirum
non fit , fi claufi fint per fomnum ocuii firmataque fatis cornea illa Poëta-
rum fomni porta obditô indomitô indomitœ dormiendi neceflîtatis peflulô.
Imô , fi vel maximè (quales in leporibus , ac, quod dignum notatueft,
non in œgris folîim amp; moribundis, fed iis quoque obfervanturhominibus,
qui per naturam timidiufculi funt amp; fegniores juftô ) altùm pateantlatùm-
que palpebrarum vitiô oculi ; Ob denegatos tamen perdiâam faepeprefllo-
nem fpiritus, nihil in illisadparetlucis, quin demortuorum inftar exftindi
quafi fraâique jacent potiùs ac omni objedo referendo impares, ut fpecu-
lumfecus, velint nolint, quicquam exhibituri,

§. XXXV. Atque ita per omniademonftro, macchinae noftraeidem per
fomnum accidere, quod in horologii acmolarum rôtis harumque motibus
fufpenfis fieri videmus omnes. Illa enim cerebri nervorumqueobftrudio-
ne . preflione amp; fubfidentiâ fpiritus necefl'um eft humorefque in motu re-
tardari fuo , ut obdudâ velut catarrhadâ influere in fenfuum Organa tam
pro exhibendis quàm recipiendis objeflis ( in quibus alias fentire 'fitum eft

B 3

ac VI-

âc vîgilare , uti per oppofitum dormire) nullatenus fint nec vel ipfa etiam
Mens neque pes fuuui ideô facere ofBcium potes. Taceo jam , eôdem
hôcce ad fomnium aperiri feneftram paâô ftratamque effe ac latam ad quas-
vis anomalias planamque viam. Siquidem vel ob ligatos ita disjeftofque amp;
confumtos magnam partem fpiritus , vel indudam etiam organorum aequè
ac loci ineptitudinem, vel, fiquae fpirituum fuperent reliquiae, ob incon-
ditum tamen denique ac efferum faepe liberumquc nimis amp; indifferentem
eorum in quibufdam cerebri tubuHspatulifque adhuc per fomni conditionem
viis motum curfumque Mens compos Mentis non eft nec fui ampliùs nec
in corpus juris , adeoque non tam imperans agenfque, quam dido aliorum
audiens quin fortiter quandoque etiam patiens, quemadmodum largius idem
ac reditis cdocebunt promiffe de fomnio thefes.

§. XXXVI Ex quo jam omnes illas quoque ac fingulas definitiones ,
quibus vel motuum animalium quies, vel claufura oculorum,quot; vel fenfuum
ligamentum , vel fpirituum defedus, ac quid non? ob recuperandas vires
inftitutus audit à natura fomnus, quafque ut crederem . Autorum me ac
Veterum movit antehàc autoritas, prorfus abdico atque profcribo ; Quum
aliud dixiffe eadem nihil fit, quam ex tali haec caufa res eft, per quam, ut
fit, non eft.

§. XXXVII. Ilias enim ac alias effedus fomni efTe potiiis quam caufam,
ajo 5 cum ceffare priiis fenfus non poffint ac fufpenfi effe fpirituum per fua
organa motus, nifi, quae haec inducunt in corpore phsenomena, tanquam
immediata praefupponantur amp; continens caufa.

§. XXXVIII. Similiter vel ipfe quoque finis longius, quam quidem fecun-
dum naturam fieri debebat, videtur effe pctitus; quum nec proptereà aîgro-
tus fiam, ut poftmodiim fim fanus. Prseterea in omni ftatim fomno nec
attenditur nec quasritur idem ille finis.

§. XXXIX. Unde nec qualemcunque etiam fpirituum defedum pro
fomni agnofco caufa; tum, quod totalis fecutura effet, qualis in apoplexia
fieri adfolet, cerebri nervorumque oppreffio, nec ulla plané fieri unquam
poffent fomnia nec expergefadio quidem etiam quoque; tiim verô, quod
tanta quibufdam fuppetat eorum copia , ut dormiant , non ut quiefcant,
fed ut dormiant tantum , i. e. non tam neceffitatis quam confuetudinis vel
voluptatis alteriufque cujufdam rei ledum expetant gratia fomnumque.
Quod ut probem, exemplis opus denuo eft rerumque teftimoniis, qualia
perpetuum illud mobile infantum nempe cunœ merito funt ac mollia velut
prata delicatulorum leduli regiaeque fpondae j utpote, in quibus tam fua-
vis nihilominus non eft , quia nec aequè neceffarius, quam , qui ultro

venit.

venit, fomnus agreftûm lenis virorum. Imô, quid de pervigfîio dicemus
tam pertinaci fsepe , ut longo fatis tempore nihil fomni videant patientum
oculi i Quin , ut alia praeclaraque vigilantiae heic prsteream exempla ac
gruis quafi excubias, ipfemet magni nominis novi Virum, qui, quô fomni
tantum fcrutaretur indolem, à fomno planè amp; per integrum quidem men-
fem fine ulla alia corporis noxa abftinuit, nifi , quod per efferos inordi-
natofque nimis fpiritus in delirium pene incidiffet, fi miniis pro recuperan-
do iterum fomno perverfas illas ac confufas ideas ex cerebro abigendi fpiri-
tufque tanquam crabrones irritatos denuo placandi, grave fatis dorfofubi
iffet onus. Sic noftambuli quoque ac cum fuccubis incubi, quinet qua
plus fepe , quam plenis coitibus, deperditur fpirituum , nodurna etiam
pallutio, nec ipfa quaedam mini:is fenforia, ut quae ne per fomnum impe-
diuntur quidem , velut quandoque lingua , aures narefque funt, non
omnem à fpirituum defedu efTe fomnum, unô quafi confitentur ore.

§. XL. Quibus itaque ac fuo maximè loco didudis demonflratifque ,
dequibushbet quoque ad eam rem pertinentibus caufis difpicio, atque quâ
id effeaum operis ratione dent , ad eafdem amp; Anatomiae amp; Mechanics
tum autem Oeconomiœ veriorifque Phyfiologiae leges expendo.nbsp;'

§. XLL Ex quibus qu£ primae inque Medicorum fchola naturales di-
aae cauf$ funt, primas etiam ac merito quidem uniufcujufque individui
tam elementali quam vitali temperiei fingulis fingulari , feu , ut verbo di-
cam, amp; fanguinis humorumque amp; vaforum idiofyncrafise tribuo acconfti-
tutioni.

§. XLIL Quod enim ad diverfam iliam fanguinis temperiem adtinet,
diversè quoque amp; varié eadem vel eo afficiet hominem magis,- quo ipfa in
eodem animantis efl anima , imô , quô unica in hominis machina moven-
da idem ille vel movens efl curfitanfque rota. Quare etiam , ut ne extra
rhombos , citatôque ac prsceps nimis , neque tamen etiam in cochleae fe-
ratur morem j tum verô. quoniam immediata fpirituum materia efl üf.
dem quoque non generandis folùm fufficiat, fed amp; vehiculum ad mo'tumquot;
decens, quin vinculum fuppeditet infuper , non fomno tantum amp; vigiliis
fed machinae etiam intereffe omnino amp;vitae, zz. jamtum inculcavit §. amp;
pluribus alibi fiet manifeflius ; Quippe , ubi plenè fuftineo , nullam un-
quàm ex tam naturalium quam non-naturalium, imô, amp; ex parte praeter-
naturalium quoque cenfu fere' effe caufam, qus , uti anteccdenter ac me-
diate infert fomnum, per hunc eundem fanguinem non praeflet idem, qua-
Jitatis id fiat feu quantitatis ratione. Si enim ad quantitatem fpeéles, fuô
ille amp; indufto per confequens fpirituum defeöu , fin efficiens diifla adpo-

fitè

fite minus ac pofitîva , faltem deficiens privativaque fomni exfiftit caufa.
Quod fi vero etiam ad qualitatem attendas fanguinis, fiquidem vel ob vifci-
ditatem , lentorem vel torporem tardioremque isquo motum ac alias quaf-
cunque anomaliasfpiritibus jamjam defeâruris deque ftatione fuacelTuris fuc-
currendo non eft , fed fuâ demum craffitie amp;c. cerebri opplet potiùs ob-
ftruitque amp; gravat tubulos, proximum utique eft , id fuccedat , in quo
fitam elfe fomni rationem fuperiùsftatuimus, nec aliter corporis ceffareadio-
nes, ac déficiente vel flamine vel flumine molarum fubfiftunt rotse. Rem
probant, quae in eam ubique proftant exempla ; Quifquis enim tali fan-
guinis fui prseditus eft , vel, ut veriîàs dicam, prœpeditus indole, fuâ ille
fponte, quin impetu quoque in fomnum ruat feraturque ad ipfas ufque
priternaturales fomni fpecies, neceffùm penitus eft. Hanc ipfam autem
fanguinis vifcofitatem prêter alia produnt ob commixtum denuo chylum
initus ftatim poft paftum fomnus, juvantia amp; nocentia aliaque , quae fe-
quens caufarum affatim dabit feries.

§. XLIII. Quod vero de folidis Infuper machins partibus dicendum
jam foret, vel ideo heic non appono, quod ex fuperioribus clarere idem
fuppono.

XLIV. Ob eandem illam didam temperiem variamque humorum
vaforumque difpofitionem, ex fexu etiam, qui fequior eft , ad fomnum
velinclinare vel conferre magis, quam, qui melior, pronuncio.

§. XLV. Prout amp; aetatis quoque ratione pueri, ac , qui bis pueri funt,
Senesetiam amp; longiùs dormiunt amp; altiîis, quam, qui mediae funtamp;con-
fiftentis per corporis vigorem statis.

§. XLVI. Ex quo cuique-etiam-uni determinatam fomni quantitatem
fld indolis proportionem fuae admetiendam effe , redè , puto , cenfeo.

§. XLVII. Deinde, quantum Regionum modo diverfitas addat nego-
tio pondus, excutio, atque non pœnitendis, uti quidem fpeseft, obfer-
vationibus elucido.

§. XLVIII. Quarum non poffum , quin unam faltem tantùm in Ledo-
ris adferam gratiam ; Nempe, qurd Angli, Batavi ac quodlibet Germanae
Gentis genus ciàm ob albedinem tum ob pinguedinem pras Gallis, utquos
fcetere etiam ac nefcio quid virofi fpirare dicunt, ab homivoris multo, ut
delicatiffima fercula , expetantur magis. Leviifimi enim illi Galli , ceu
fub curru plus propinquo pofiti Soli ac prae libidinis exitio , quo vix of-
fibus hsrent laepe , quam feptem-fubjedi-trioni pinguefcunt minus, non
fecus ac plants per diem marcent, cum Sol vero Qceano fubefi , rore in-
tus quafi fanguine turgent. Quapropter longior etiam ac multus magis il-
lis

lîsprœ his debetur fomnus. Nam , qui pigris pofiti campîs funt, amp; udî
arbor aeftivâ parcâ recreatur aura quinmundi Jatus nebulae malufque juppi-
ter urgent, ob fanguinis diétam modo vifciditatemgravitatemqueactardio-
rem adeô ejufdem motum , fomnô non tantîim indigent inhiantque ; ve-
rtim ad ipfam quoque ufque apoplexiam (cui illi etiam quàm hi obnoxii
potiùs funt) eôdem amp; infeftantur amp; gravantur oppidô, deque cœtero agi-
litate Gallis longè cedunt nomine levibus amp; omine , squè ac vefica aquâ
plena gravior quidem, fed mobilior tamen mintis eft, quàm , quae ventô
turget intus, cùm licet vel unica fortè in vaporem ventumque refoluta
gutta eidem infufflando fit, atque ita quafi panis non benè fermentatus
ponderis magis quàm extenfionis excedat quantitate. Eandem hancce Re-
gionum diverfitatem ifte quoque innuit verficulus, quô Bœôtum in Patria
craflôque fub aère nati dicuntur, qui amp; tardioris amp; ftupidiorishebetiorif-
que prae aliis funt ingenii.

§. XLIX. Pofthasc amp; vit® etiam genus amp;confuetudinem ac qus-modô-
cunque eôdem fpeâant amp; ad fomnum conferre fymbola poffunt, quin amp;
fomni infuperperquiro tempus, fimulque, quid de fomno quoque cenfen-
dum meridiano fit, (utpote, qui improbatur quibufdam, nec id quidem
me judice abfque omni prorfus ratione , eô, quod non aëris folùm aliœ
per diem nodemque funt, fed amp; transfpirationismutatx vices) fufiùspro-
fequor, noflivelideô prsdiead fomnum ineundum conceffurus palmam,
quôd praeter alias fuas ad eam rem prsrogativas ac quafi teftamentô legatas
à natura vires ob obducSam amp; oculis amp; objeâis caliginem Cimmeriafque
tenebras , tum communem quoque ac altam filentemque plané amp; mutam
omnium viventium quietem minùs afficiuntur hominum , qui fecusmuta-
bantur, fenfus j quod , quàm commodum fit aptumque , ipfi arguunt
Phrenetici aliique , de quibus ob fimilem capitis adfeäum vera Germano-
rum Paraemia eft : DafT fie nânilicft aucfj Die f ïicge an Dec î©anD îccet ;
ad quas eorum adeô evitandum offenfas, quas natura negat, arte concilia-
mus mentimurque tenebras. Ex hac eadem noflis ratione fortaflè etiam ac
conditione eft, quôd hyeme quàm sftate dormiamus magis.

L. Prstereà, non omni plané indignum judico nota, quôd, etiamfi
vel maximè dicatum fomno nodis tempus fit, ipfe tamen fibi fcité fimul
exaâéque determiner fuum tempus fomnus, nec aliter ac fames fitifque,
quin ipforum etiam morborum acceflîones feu paroxifmi, fervet tempora
grata vigiiarum fomnique vice, adque exaftiffimi inftar horologii ad idem
revertatur eôdem momentô pundôque punétum.

§. Ll. De csetero verô pro fomno capiundo nec gratura effe reor nec

C

ac-

acceptum magis, quàm ipfum Flors tempus; fcilicet, omnia quum rident,

quum formofiffimus annus, liliaque plenis Nymphae ferunt calathis. Tunc
enim acprascipuè tum quidem, quod Noftrates JO ÖCC Öofen/OÖec SSognen»
ÛÏUCt nuncupant, nefcio quae grata vifciditas, quis almus odor dulci vo-
luptate nos inebriat fenfibus molliter ligatis omnibus j Ut non infulil Poë-
t32 fint, qui ibi potiffimiim , ubi fylva effet frequentiffimis procerifque
arboribus ( quas fcecunda papavera funt ac altiflimae mandragorae aliaeque
herbae fomnifcrae) affatim confita , fomni condidere civitatem , una cum
aliis ad fomnum m=diis de commodo quoque eidem profpetSuri loco, ve-
lut ex u'teriori ejus rei enucleatione conftabit fuo tempore clarius.

LTÎ. Nam, ut quidam faltem de loci addamus adfedione, alterum
altero effe captando fomno commodum quin incitativum magis , vel ipfi,
miferum ! loquentur pro me imô amp;querentur, qui concionemnonad po-
pulum , fed ad fubfellia demum templi atque id quidem poft paftum ac
œftate maxime faepe habent faepiiis. Dein, in obfcuro , umbrofo ac frigi-
do udoque magis obdormifcimus citiiifque , quam in aprico amp; luminofo
adque Lunae radios prsefertim loco , ut cui indormiiffe noxium ; quam-
vis fub quibufdam arboribus , quales v. g. Santali arbor Larixque
Americana amp; alis graves virofosque halitus fpirantes arbores funt , ad-
huc noxium magis ; quandoquidem , qui fub earum altera in fomnum
incidunt, dcliri tantiim non fiunt ac fatui plané , fub altera verô amp; fe-
bres incurrunt , amp; , fi veri partem tenet narratio , cum malacia pica-
que ipfum etiam contrahunt bulimum. Sic amp; ex Maronis quoque aC-
ferto juniperi in fpecie aliaque omnis gravis eft amp; hominibus (iisque can-
tantibus) amp; frugibus nocens umbra. Cujus autem ratio rei, uti cum ge-
nuinis omnium caufis heic quidem adferri commode nequit ; ita quserenti
tamen interim nullô eadem abs me denegabitur per difcurfum modo.

§. LUI. Vifis itaque iis, quae pro loci conferre ratione vifa quicquam
funt , corporis fimul inter dormiendum fitui in caufarum fomni ordinc'
fuum adfigno locum. Si enim , dum dormitur, fedetur; tum per pran-
dium imprimis diftento ac ccenam ventre amp; praecordia anguftariamp;diaphrag-
matis ac mufculorum abdominis fufflaminari fufpendique refpirationis opus
neceffumutique eft. Quo fado, nec tanta quoque aèris , quanta ad San-
guinis poteft fufEcere accenfionem, infpiratur copia ; unde nec debitus etiam
ejus in circulum itusamp; fpirituum per confequens defedus, ad quem preflo
tandem pede fomnus. Quôdfi autem ftrato fiat vel fupinô reclinatôque
corpore fomnus, ex parallela primiim cordis cum horizonte linea craflus
œquè ac fubtilis furfum deorfum amp; indifferenter fertur fanguis, atque ita
fpiritibus generandis idoneus miniis, cerebriobftruitpotius quàminflat tu-
bulos,

bulos, uti id à meridian o [praefertim ac poft paftum inito ftatim fomno de-
duci meliijs poteft. Prstereà cerebri etiam infuper ftrudura aut faltera
mutatur fitus ; id quod alias amp; capitis reclinatus in terram vertex exque
eo oriundae fpirituum comprobant turbae fuffufique rubore oculi. Dehinc
tota quoque ac antica ejufdem cerebri moles cerebellum pofticamque partem
aräitis jufto ac fenforia id loci latitantia premir , ut non blandus faltem amp;
naturalis, fed amp; gravis exinde fequatur fomnus ac trucia quandoque amp; mo-
lefta perquàm fomnia , velut Ephialtes maximè ae noâurnae veftis ventrif-
que commaculatio fupini, quin amp; anxietates, jadationes, pavores terro-
refque panici j fpafmi ipfaeque epilepfiae, ac in quibusdam involuntarias
infuper quoque fœcum amp; urinœ nimium teftantur excretiones; qux nihilô
tamen feciùs mutatô corporis fitu ferè ceffant ad unum omnia. Quare amp;
in dorfo vel finiftro etiam jacere latere ac bracchiis fuprà caput protenfis
pronôque nimis oppetere fomnum capite unà cum alio omni non incondi-
to minus quam incommodo hœcque ac fimilia mala inducente decubitu fè-
riô amp; improbo amp; prohibeo. Huic accedit, quod alius longé aetheris eft
per ftratum, quam eredum corpus tranfitus inque illud effedus, eô qtiôd,
ut terrsE horizontique propior , ita amp; craffior idem eft; Prout, ficuti49.
jam habet §. amp; nodurnus quoque aliter oppido amp; movet amp; movetur ,
quam diurnus aër j ut quod non caufata folùm fomni innuit ratio, fed amp;
hedici etiam aliiquc, tum vero ac illi praecipuè quidem, qui ob nimiam amp;
exercitam malè in malae Veneris caftris militiam Gallicis perfruuntur ftipen-
diis, adprimè lugent fatis.

§. LIV. Denique in ipfum quoque fomni tabernaculum penetro , ejuf-
que amp; adjumenta perluftro amp; ad blandam quietem momenta ; Quantum
enimledivaleatinoppetendo fomno cubiculique condirio, nimis jam , quàm
ut heic repetam, familiare eft amp; quotidianum.

§. LV. Quapropter datis etiam omnium œquè largis fatis amp; fufficienti-
bus quoque fortè rationibus, illisque , quae circa naturales fomni caulks
notam merentur unquàm , probè eôdem fuô locô ritèque perfpedis, ad
nonnaturales, feu, ut vocitant, procatardicas ejufdem caufas defcendo,
parique ratione in earum procedo fcrutinio.

§. LVI. In quarum cenfu, uti, quemadmodum femper folet , primus
praeftô aër eft; ita ejus quoque pras aliis notoad fomnum fymbola, duas-
que imprimis, quibus efficax efl, adfediones ; nempe, quatenus vel rare-
facit nimiùm ac extenuat calore fuô vel motu fanguinem fpiritusque diflî-
pat, aut uvidus nimis vel uliginofus eosdem fuffocat invifcatque vel im-
plicat, aut non irruens folùm denique, fed amp; premens membra porosque

C 2nbsp;con-

conftringit, amp; glacie quafî obducit Microcosmi rivulos puro numine Ju-
piter ; unde mutata fuos requiefcant flumina curfus, adeoque in fomnum
non pronus tantîim fed amp; praeceps homo fu , quin ipfa quandoque ac ge-
iida fequatur cx gelida causa mors, penitus efl neceffe j uti ea de re muita
multis obfcrvantur exempla, ipfeque Primatem quendam adnotavi vel in
fola folùm marmorea fcribere affiduo folitum menfa ex immifïb in carpum
frigore amp; asphyxiam incurriffe amp; leipothymiam ; imô amp; teneras nimiùm
delicatasque pueîlas novi, quae ad manuum demum ex frigida lavacrum
animi protenus palTae deliquium funt. Tum verô, quae fecunda aëris ad-
fedio eft , quatenus CO vel ftrenuè nimis ac turbidè impetuque motus
aures obtundit plané ofFenditque ac fpiritus inquiétât vel delaffat etiam, ni-
mium quafi loquaxi velut quocunque ingenti vel molarum vel tormento-
rum ac machinarum alioque omni inconditô amp; obftrepente femper fieri vi-
demus ftrepitu , praefertim verô in Catarrhaiäis ac maximè quidem ad
montes Lunae locis ob id Catadupa didis ; utpote , ubi, dum ^gyptius
ille Nilus borrendum datur per ea loca praeceps, non dormiunt folùm fa-
eiliiis, verum furdefcunt quoque obaquarum fragorem homines. Vel etiam
(2.) , quatenus blandè admodum ac leniter amp; venientis tanquam fibilus
auftriambit lambitqueac mira prorfus ferit titillationeidemaër aures, adeô-
queamp;ligat molliteramp;effafcinatinefcatqueacfopit, ceu Argioculos, fpiritus»
ut vel incantationis inde peti origo poffit. Atque etiam çertè,quid gratiùsgt;
quamblandalenefonantisaquae aerifque murmura? Imô, quid acceptiùs »
quam fi torridâ aeftate Juppiter ipfe l$tô dsfcendit plurimus imbri, ac faepe
levi fomnum fuadet inirc fufurrô ? Ad cujus quoque fortè imitationem
rei invents; illae funt , quas ingentia oftentant Principum Palatia Magna-
tumque Paradifi quafi in terris cceli , Cafcades didje machinae.
Sed nec, qux eodem aëris agit medio, de cœli etiam deliciis ac Angelis
veneranda Muficx arte dicendi quicquàm prorfus omitto occafionem;
quippe, cujus tantum xquè eft apud omnes defiderium tantaque prae aliis
ad fomnum vis, ut nec percufTa juvent fludu tam littora, nec, qux fä-
xofasinterdecurrunt flumina valles; quinimô, cujus itafafcinamur demul-
fcmurque duicedine, ut corporis oblita in feipfam fefe vefut recipiat anima
corpori in quietem dato longùm didura vale. Quos eofdem aliofque miros
ejus acdivinos plané effedus caufandique cum reliquis amp;movendi rationem
ob imperatum jamLaconifmum ac thefiolâ nec prxdicare dignènec demon-
ftrareaufus, alibi fufiùs perfequor, quantumque ex abditis ejufdem adytis
conceffum mihi eft, peculiar! forfan tradatulô delibo , atque ita heic tan-
tam refera, ex gratx nempe cujufdam cei vel audita vel taduamp; vel fapore

oamp;rgi-

odoreque hâc quoque nos effe in fomnum protenüs proclives causâ, quôd,
ciim voluptatis iftius dulcedinem exprimere aliter nec verbis potes, eandetn
per fomnum demum (uti anima pia fua defideria per ima imi peftoris fu-
fpiria) eamus fignificatum, eôdem ipfo fummam , quaiis fomnus eft, aut
/altem denique refert, avràpaeinv teftaturi.

§. LVII. De cibo autem amp; potu multa nunc dixiffe eô fuperfedeo lu-
bentiiis, quô in fat aprico jamtum eorum res eft» ac, quid ad fomnum
conférant , fola fspe loquatur ebrietas, ceu quïdam quafi apoplexia amp;
fpirituum vel adionum animalium fyncope nervorumque paralyfis. Tum
ad paftum quoque neceffum eft tanto faciliùs fequi citiiifque fomnum,
quanto ipfi etiam apopledici benè lautèque nimis pafti deprehenfi mille ex-
cmplisfunt, ut quod uberior hujus ejufdem ac plenior rei tradatio fatis
dabit fuperque.

§. LVirr. C^antum vero etiam ad motum amp; quietem adtinet, hœc fo-
lum de iifdem heic adnotâffe juvat; fcilicet, quôd, uti hujus ratione, per
vitam praefertim fedentariam otiofamque (unde fpiritibus inducitur torpor
membrifque fegnities, non fecus ac ftagnantes faciliùs lentorem contrahunt
amp;fcetorem aquae) indefedu peccatur r^pifFimè, adeôque ob fui ad fomnum
compofitionem ipfa quietis caufa quies fit,fic ê contra excedatur illic fpiritus amp;
diffipandoamp;confumendo virefquedeperdendo ; cujus proinde rei efFedus irj
artubuslaffitudo , in capite fomnus eft. Caeterùm autem idem ille motus alio
quoqueac duplici-nomine fomniexfiftit caufa; alteroquidem,quatenus cere-
brum illequatit, idemque concutiendo comprimit, velut infantes per cu-
n3Samp; Jndis: quidam populi per ftragulafua de arboribus fufpenfa, nec non,
qui curru alias navique vehuntur, fopiri adfolent, quinamp;, quod prseter-
nacuraleeft, quiquamcunque vchementum cerebri preffionem paffi in earum
protenus, lethargum ac ipfam etiam apoplexiam incidunt; id quod velfoli
comprobant laniones, quippe unico fxpe folùm fed fortiter impado in ca-
put idu repentina profiernentes taurum ftrage , non impari ferè ratione,
qua amp; plagofiinfcholisOrbilii magna quidem, fed amp; mala fatis ac prxpo-
Iterâdodrina; fuse emphafi fuos fuftibus excipiunt pugnifque difcipulos, at-
que ita non fegnes tantum ac torpidos, fed amp; ftupidos eofdem reddunt,
imo, quod ipfe vidi, caroticos quoque. Alter verô , quô per motum-
fomnusfit, hic pene modus eft, quum vel in fevel inobjeftis confuse mo-
ventur vel iifdem objedis plané privantur fenfuum organa. Quôpoftremô
cafu, uti, dumnec moventur nec mutantur fenfus, via ad fomnum faci-
hs ; ita in illis aliis eô quafi coada magis eft , quo- fpiritus per cunarum ifturo
Gurrufquc amp; navis irreguJarem motum velut per ebrietatem ac vertiginem

C 5nbsp;îurbidë

turbidc moti inque gyrum afti rotatique vel penïtus diffipantur vel non
redè determlnantur adeoque mandato munere fu^gi impotes funt, quem-
admodum amp; naufea amp; vomitus fat abundè arguunt.

§. LIX. Motum amp; quietem ipfe fomnus excipit amp; vigilia, tum excreta
etiam retentaque communiter ita dida. Quum autem vel per fe jam eorum
patet claretque res, vel, fi quam merentur notulam, fuo maxime loco à
me fiet ac tempore; ideô

§. LX. ab his, quem caufarum inveftigatiofervat, ad animi
tranfeo ordine. Circa quae tamen nec curiofus aequè fum nec follicitus ma-
gis; fiquidem, quem heic ludant ludum, nifi qui Stoici fuerint, nôrunt
omnes ; juxta haec enim vel vigiles ducitvel per altum foporem nodes idem
homo; unde amp; vigiles dicuntur curae, prout ê contrario, quod itidem in
proverbio eft, aegrum animum fomnus facilè opprimit. Nam requiem ex-
optat anima, quam in fomno Sc qusrit amp; invenit magno mifcris mortali-
bus folamine.

§. LXL Poftremo verô amp; arte infuper amp; medicamentis induci poffe
juvarique fomnum, praeter alia bené multa , quae ipfa olim mea dabit cura-
rationis ratio, per exfecranda nodivagorum furum artificia diraque latro-
num ellychnia , quinet fagarum quoque confirmo ollas. Male cnim feria-
tos quofdam ac Magiftrâ Medeâ dignos homines , miris , amp;, ut ipfi per-
hibent putantque vel credi faltem volunt , diabolicis artibus quofvis vel
fomnos vclfomnia inducere aliaque id genus innumera caufari pofte comper-
tumeft; quae, licet oppidô naturalia fint, fuper-tamen-naturalia elfe eadem
jovem juraret lapidem vulgus, quam verô verè, fomniorum fuppeditabit
hiftoria,

§. LXIL His ergo unà cum reliquis ejufdem ordinis fomni caufis fuo
loco ac tempore difcuffis perfpedifque, in praeter-quoque-naturales fomni
caufas, in quantum fcilicet ex quovis ferè praeter naturam adfedu amp; vel
arteriarum vel venarum nervorumque ac cerebri Isfione, vel ipfa infuper
cerebri (qualem in itinere meo obfervare cafum contigit ) abfentia amp; debet
fequi amp; poteft fomnus, inquiro.

§. LXIir. Quô pariter exadô , ad fomni me differentias converto,

eafque, dum non prater naturam minus, quam fecundïim naturam ex didis

hadenus ipfaeper fe fluuntomnes, ac cognita vera amp; genuina fomni caufa
exextremorum alterutro amp; pervigilium amp; cum lethargo carus ac utrumque
coma, paralyfis, apoplexia aliseque denique adionum animalium laefiones,
ut praeternaturales nec nifi gradu â fe invicem différentes fomni, optima
procedunt fcric fuâque fequuntur fponte , nullô propemodum negotiô de-

duco.

duco, iuxtimque, num amp; fupernaturales fomni fint , quales ecftafes qui-
dam altufque Adami fopor uti amp; feptem dormientium fomnus efle fortè
poflint, difquiro.nbsp;. .„ ,

LXIV. Et poftquim omnia illa phaenomena, quje ad fomni naturam
totamque ejus indolem pertinere ulld ratione putata funt, liberiori flylô
profecutusfui, quicquam infuper de ejufdem vel conciliatione adjicio vel
curatione. Qua fituul occafione non obfcurè infinuo, quod In ejufmodi
adfedibus, quos difficilis efl'e ac fafpeéix (uti me quidem judice plurimi
funt) curationis, non Hippocrates tantîàm , fed amp; ipfa comprobat expe-
rientia, onerofi œgris magno medicamentorum adparatu fimus quàm operofi
magis, amp;ofiiciofi, ciimofiiciofimaximè. Eâenim (quod praetereà addere
fed pace tamen aliorum libet) non tam morborum quàm hominum in uni-
verfum indoles efl;, ut , etiamfi per morbum adprimè poffint, per im-
preflîonis nihilominîis tenacitatem fuae ac vel in Medicum vel medicamina
diflîdentiam ne quidem fit fibi cura mederi, quin curari nolint penitus. Ut
adeo futorum quàm Medicorum longé praefliet conditio. Neque id quidera
etiam mirum ; quum vel medicamenta quoque morbis faepe Inonîfint adsquata
faepius, i.e.Spirituales,quales imprcflionum, imoquamplurimi morbifunt,
corporeis curari mediis inanis qusdam fit prxfumtio ; Non omnis enim has
audit currus habenas; amp; nifiadfiduciam magis prasparetur, quàm ad medi-
camenta, aîger, quid obtinere poflîs vel fperare , unô verbô dixerim , fi
nihil dixerim. Fides namque ut falvum , fic amp; fanum facit amp; animae amp;
corporis laborantem morbo.

§. LXV. Quo forfan paradoxe fomni hiflioriam abrumpo, hancque no-
fl:ram machinam fomno iepultam inque fuis fufpenfam motibus amp; quovis
modo fufHaminatam relinquo, Morpheique imperio trado, ad id . quod
propriè per fomnum accidit, fomnium nempe, propritis paulô acceflurus,
atque amp; indolem ejus amp; genera caufifque , tum affeöius etiam amp; efFedus,
quotquot funt , in genere omnes, tam practer-ac fuper-quàm fecundiim-
quoque-naturam, luculentius , quàm quidem per difputationis licebat for-
mam , proximè daturus , quidve de fomniorum praefagiis atque id genus
aliis cenfendum mihi credendumque fit, aut liquidé, ut fpes efl:, declara-
turus, aut, fi non omnia poflumus omnes, haec mea facrata pendebitchar-
tula pinu.

■ ^

ion::!nbsp;. t

r;nbsp;i ■ :nbsp;rt tfcl

'iSqnbsp;.

1

... - ■
; y- . . ■ ■ -quot;vv

: j

........ • ^

. -nbsp;sr;'- ^nbsp;js-Kv.ï - , - .r; -

% ^
■ ■ p .