calculo quot;humano,

A M,

AUSPICE DEO OP T. MAX.

Ex auBoritate tMagnifici'D.Reaoris,
D. H E R M A N N I van HALEN,

s.S. Thedogis Dodorls, ejufdemque Facultatis in inclyta Academia '
Trajeâma Profeflbris Ordinarii Verbique Divini ibidem in
Ecclefia Prœconis,

,nbsp;N E C N O N

Amphfmi Semtm Academici Confenfu , Nohiliffm^qu,
r.nbsp;medici Becreto

PRO GRADU DOCTORATUS
Et fupremis m MEDICINA honoribus conf^uendis
PMtco examini fuhjicit
JOANNES PHILIPPUS M O T Z , HafTo-aflellanus.
A. D. i. Manii hor is ^ locoque folitis.

Trajecti ad Rhenu

Ex OlEcina Francisci Halma, Academi«
Typographi , cb bc xc.

TRI-UNI

Seque, fuumque facrum facit

Auctor

DISSERTATIO MEDICA
lUAV GVRALIS,
D E

calculo humano.

P R ^ F A T I O.

Onßne ratione 'DEMONAX, int erre-
gatus quando ctepjfet Thilofophari ^ re-
fjpondit ^ cum me iffumclt;jepicognoß;ere^
à quo effato etiam non longe â efl iUud
TLINII Ith. 2. cap. i.furor eft^ profeBo
furor, egr edi ex mundo j ^tanquam in-
terna ejus cunöfa plane jam ßnt nota ; ita
fcrutari extra; quaßverb menfuramul'
Uus rei poßt agere j qui fuinefciat ; dut mens hominis vide-
re, qua mundus ifße non capiat, ^igna certe fapientum ef^
fatUj qua imprimis à ^JMedicis deberent annotari i quaren-
tibus fapenumero extra fe ea , qua aut nullum aut 'valde
exiguum in cognitione rerum habent ufum, propriam autem
fui corporis œconomiam parum curantibus, aut fuperßciete-
nus tantum introfpicientibus. Hinc eß quod maxima eorum
■pars manferit inexplcata Çg fummis ignorantia tenebris te-
il a ; inter quos non inßmum obtinet locum CALCVLVS
HVMANVS morbus quidem vulgaris nihilominus tamen
circa gener ationem at qne ejus cur am fedula inquißtione di-
gnus j cum ab omni avo maximè Medicorum torferit ingénia,
^id igitur ratio ^ experientia mihi de natura admirandi
hujus morbi credendum fuaferint, in hoc lemmäte inangura^
Ii fum expoßturus. Benedicente itaque T)eo ßt.

A 2nbsp;THE-

T H ESI S I.

Tfi penitiores fui aditus fagacibus natura patc-
fecerit, fummam hujus feculi induftriam mira-
ta; vix tamen eoufque fe praebuit prppitiam,
, ut Saxeâ in totum repagine referatâ, tam ge-
j nerationis modi, quam vere curandi calcuh ali-
quembearetnotitiâ: Non minus enim hîc Me-
dicorum fatigata funt ingénia, quam^egrorum
difcruciatum corpus. Sed cum fummo Medi-
cina decori, nec minori segris folatio, id omnes
ceflurum putaverint, nec minus naturali atque experimentaUPhilo-
fophiae Lumen acceflurum; fi talis hujusafFedushabereturcognitio,
quam genuina cura fequeretur ; non mirum quod hic aflfeétus tot no-
bis pepererit volumina, toti.efque fub Academicae diafcepfeôsincu-
dem hxc quœftio fubinde fuerit revocata, adeo ut me jure merito ab
ulteriori ejus fcrutinio deterrere potuiflec : nifi quod cum variis antea
circa calculum experimentis infudaflem, nunc fterilis ad quasvis fteri-
lior vero ad alia animus , hoc notius aliquando fibi depofcit fubje-
dtum , tantâ materia; feracitatè fuse opem Laturum inopiœ. Non
quod me reliquis folidius aliquid putem allaturum ; fed fufîiciet ex-
culationihocob tentamen locum patuifîe , fidumdoftiorumfagacio-
rumqne id fubjicioexamini, ulteriori talium dehocfùbjcâodifquifi-
tioni anfam prasbuerim.

i i.

Cum enim non nifi repetitum indies fcrutinium, remedia nobis in
hunc affectum dederit certiora, quod talia quasfiverim, ab agfu te-
merario me vindicaveritvelfolafperatorum utilitas : quanquam enim
duriori antiquatâmethodo, nunc fuavius ECgros traétare cœpit Medi-
cina, efficacioribus conjugio cum fpagiriâ initodotataremediis; hîc
tamen vel nullam calculi confirmât! ; velœquè crudelem ipfo morbo
curam pollicetur qui, dura nuUi parcit, non fcxus, non setatis agno-
fcit difFerentiam i

iii. Eun-

I I f.

Eundem omnes corporis humani partes fubeuntcenfum, nonali-
quas ab hoc immunes afFeclu, prout celebrium medicorum teftantur
monumenta ; amp; tefte experientia non folum Lugduni Batavor. in
Theatro Chirurgico fenforium commune ipfum, fed Sc in Amphi-
theatre infubjefto humanocyftidem felleam amp; in canino veficamu-
rinariam, multis lapidibus repletam obfervare mihi licuit inter alia ex
mefte cadaverum aurea qusequotidie nobis fuerit poft acceflumEx-
perientiftimi atque acutiflimi nunc Lugdunenfis Academice Anatomi-
ci D. D. Nück Prjecepcoris mei in sternum colendi; fed cum nul-
las infeftet faepius, non in ahquas defaeviat atrocius, quam Renes Sc
veficanij quod mihi innotefcit ex cadavere muhebri in collegiisDre-
lincourtianis, in quo totus Ren dexter calculis obfeflus comparuit,
quot enim carunculas, totidem erant calculi minores; pr^grandis mul-
tis angulisSc ramis inftruclus Pelvim occupabat ; fiphunculi miótuales
occaluere omnes, adeo utnehilumfpiritusadmitterent; pusprçfua
mordacitatecuniculosegerat per totum renispulpamentum, viam ex-
trafibi parans verfus abdomen, muliere forte diu fuperftite ; ôcquia
inteftinum Colon Reni incubans, mordaci pure perforatum, orificii
limbispertinaciter fefeagglutinaverat, pus non in abdominis cavum
efFundebatur,fed per podicem jugiter excretum erat; alter autem Ren,
in quantum recordor, calculorum confpiciebaturexpers. Si in hac
muliere pus fuiflet eflfufum in Abdominis cavitatem, illico lethum
illam corripuifTet i exemplis compertum eft plures diu fuifle fuperfti-
tes, quorum Ren dexter vel finiflerociabatur; quamvis urineetrans-
colatio non tam commode peragatur, hinc eft quod faepe numero Ne-
phritici prxcipitentur in cachexiam , in Hydropem , quemadmo-
dum contigit mulieri, de qua mentionem feci propter Nephritidcm
de eo qua harum partium morbo, fequens inftituetur diatribe.

I V.

Cum vero in natura morbi cujufvis eruenda ideo folum verfetur
Medicus, quo ilia certius cognitâ , hic itidem certius removeri pof-
fit ; inutiles quafvis merito reputabit Myof^axta;, ultimo Medicinœ
femper intentus fini. Etfi proinde à celebribus hujus artis ancefigna-

A 3nbsp;nis

nis in diverfas itum eft fententias , an calculus nimirura morbus gt;
caufa vel iymptomadici mereatur; cum tamen addebitum mihi col-
limandi fcopum , parum Lucis hsec quxftio de generalibus allatura
videatur, hic propterea omittendam cenftii, pra;cipue cum unicui-
que fua concedi poilit opinio, diverfa enim ha:c nomina , non nifi.
unius ejufdemque rei variae confideratse, diverfos dicunt conceptus,
Miflis itaque omnibus ejufmodi verborum tricis, ipfam potius rem
aggrediar meamque de caufis, fignis, difi^erentia, variifque hujus af-
fectus accidentibus, publico celeberrimi hujus confeflus examini fub-
jiciam fententiam , quo hifce pracmiflîs facilior ad curam anhelanti
pateat aditus.

V.

Circa efficientem calculi veram pyrotechnicas imperitos artis, non
adeo mirum hœfitafle plures veteres; fed fibi contrarios, genuinae
loco, eum caloris vel frigoris exceflum in corpore animatopofuifîè,
quem petitis à laterum coftione cücn aï? of men im ruggen gebaftamp;cn
fîecnen uptbjanöe amp; glacie exemplis illuftrarent, revera mirum j
quoad hoc non opus eft , ut multa in medium proferara, ad funti-
tus evertendam opinionem contra oeconomiam noftri corporis tam
aperte militantem ; Quis enim qusefo fuperftes eftet, fi tantum fri-
goris invalefceret, vel faltem pars, in qua nidulatur, morticinium
pateretur, gangrainam aut Sphacelum vid. Notata Clarifl'. atque
Pra6tici Feliciflimi D. D. Schachtii Prteceptoris mei nunquam fine
honore nominandi in Prax. Riverii ad 1. 2. cap. 8. de ophthalmia,
(^uo ad illud, id plane evertit luculenta obfervatio Doótiflimi Cla-
riffimique viri D. D. Drelineourtii Regis olim Galliarum confiharii
nunc vero in celeberrima Academia Lugdunenfi Medicinse Prafti-
cas ac Anatomise Profeftbris amp; Pr^eceptoris mei plurimum veneran-
di, qui nobis retulit in fuis collegiis Anatomicis, fe in embryonibus
quadrimeftribus Sc quinquemeftribus obfervafle calculos praeduros
intra tubulos Renales concretos atque adaétos. Hinc lucet fi calot
vitio verteretur in hifce coagmentandis, illorum caufa in tam tenel-
lulis embryonibus, ubi uti loquiamant, calornativus reperiturde-
bilis, quoniam fanguinis fermentatio non tam potenter viget, acin
adultis, prœripcrecur. Pudeat ergo aliquem calorem , tanquam

harum

harum concretionum opificem caufare, aut frigus dum iftis prasdi-
éta, tum modo proferenda refragantur.

V I.

Utramque proinde reccntiores rejecere meritó, materiali tamea
contenti fere eadem, vifcida nempe pituita renales obftruente du-
élus; per cujus nimis arótos poros urinatranfeunte,necefîeutfehœc
craflioribus terrae amp; falis exuat particulis, quse ibi dereliftœ illam in la-
pideam cogent duritiem. Sed quo minus meum calculum huic appo-
nam fententiae obftabunt. i. Quod pituita vifcidior eo nunquam pene-
trate poteft, quo fubtiliori fanguini non patet aditus. z. Gum plurimi
in pelvi concrefcant lapilli, conceffo, pituitam eo deferri pofte, non
tamen fubftitiftet ibi induranda, liberiorem per ureteres nada tranfi-
tum. 5; Ex hac hypothefi calculi in veficâ concretio non poteft
exphcari nec fubftantiaerenum petrificatio. 4. Calculus deberet uri-
nae faporem referre cum non alterentur per talem approximationera
falia. f Sal ammoniacus in urina contentus diftblveret potius pitui-
tam incidendo. 6. Schultii de urina teftimonium poft excretio-
nem lapidefcente ftatim, huic hujus afi^edus generandi modo refra-
gatur penitus.

V I I.

Sed nec acidi cura alcali five terreo , five falino congreffus hanc
produxerit prolcm : Huic obftabit quod nullum calculus habeat fa-
porem, non in fervenriffima aqua'diflblvatur, amp; virtutem poflideat
fumme diaphoreticam r Uli partium in calculo continuitas; utrique
fumma durities amp; praecipuè quod calculus fpagyricè refolutus hujuf^,
modi non agnofcat falia, fed in magna copia prasbeat volatile, quod
praeter Helmontii ; Nobiliftimi Boyle aliorumque teftimonium, ipfa
quemvis id facillime docuerit autopfia.

VUL

Quo minus autem feminis petrifici congreftlis , pro verè tali ha-
beatur caufa, cntn vix aliquid prohibeat diud, quam quod ejusna-

tUIft

tura minus haftenus fuerit explicata; ca nobis ( pro noftri ingenii
modulo) vetiiat eruenda; hujus verse Gorgûsin Macrocofmoprius
defignando federn -, indagando proprietates , nionftrando effeftus ;
tum débita inftituta collatio patefiicict eadem in fecretiori microcof-
mi fpecu, nimis certam enim hic faltem inter utrumque dari analo-
giam ex fimilibus patet produdis.

I X.

Quod id circa loca faxis plena vel replendaftabuletur, patet, cum
ex talibus tantum tum petrificxprodeant aquae, tum dcferaturfub-
tilior hujus feminii vapor, vel à ventis vel à terrae motu, vel a fub-
tcrraneo igne commoto fortius aère; adeo ut extra dicatas fibi cry-
ptas fua prodat attributa. i. Quod fit fum me fubtile ; patet enim ei ad
intimiora corporis animati aditus, prout totaliter petrificatorum do-
cent hiftoriae. 2. In inflanti fuam peragere poteft tragcediam; quod
arguunthancperpefli metamorphofin, eofdem ac dum viverent fer-
vantesgeftus, fitum, amp;c. 5. Prxdifpofitam feu fluidam in quam
agat non requirit materiam aliorum feminum ritu, fed folidiori xque
ac huic fummam conciliare poteft cum friabilitate duritiem.

X.

I

Qu£e cum in partium alicujus corporis tali confiftat quiete, ap-
proximatione tali, quse omnem materia: cujufvis exeludat motum
eas à mutuo contaftu diducturae : fluiditas è contra partium difcon-
tinuitatem , 6c materiae fubtilioris motum in interftitiis agnofcat pro
caufa :mollities ex utriufque natura participât videbimus tribus potif-
fimum modis, pofteriora duo prions naturam induere pofle. i- Ab
externa vi preffis intro talium Subjeftorum partibus materia in in-
terftitiis mota eliditur; ut patet in expreflb per torcular humidoSc
miftorum liquorum coagulo. z. Majori in materiam introdufto nao-
tu, aut omnis corporis efFugiet carceres dum per evaporationem m-
durefcit corpus totaliter; vel tandem rigidae in poros impaftx parti-
culas, vel materiae motae penitus occupabunt loca, vel dum eam in
anguftum cogunt, nec liberum dabunt ad movendum fpatium, nec
debitam materise fubtilis copiam. Ut ex falium cryftallizatione pa-
tet.

tet. Sed ne aliquid huic défit diatribse, quasnam fit hujus ferainii
figura difquirendum reftat ; certas enim ahquas rebus indefinite tan-
tum tribuere figuras in philqfophando , certum efl; incerti animi de
Carum naturâ indicium,

X I.

Ex hujus feminii proinde cum pateat effeftis, id efle fiimme fiib-
tile Se tamen motui ineptum ; non ramofa , non compofita aha ei
ob primum figura tribuenda ; nec rotundiformem pofterius feret at-
tributumj rêvera ut fatisfiat utrique, ratio fiiadetidoblongis, rigi-
dis, difcontinuis, confl:are debere particuHs, quarum latera planam
habeant fuperficiem, fed videamus an ipfa etiam experientia hiiic qua-
dret notioni. Partes confl:itutivas falium hujufmodi gaudere figura
ex cryfl:allizatiQne patet ; in qualiacumque enim tandem faceflTant
corpora, five cubica, five hexagona, five curiofiori aliquo figurata
modo ; ab oblongis tamen vel ipfo vifu indice initium fumunt fila-
mentis, qus; dum fibi mutuo accedunt confl:ituunt plana, planare-
liquas quafcunque figuras; haec vero dum ipfa funt dura , tum aliis
rebus iriferviunt indurandis; hic obfervandum prseterea, quod quas
in longiores vel manifeftiores tandem concrefcunt fl:rias, ea efle ad
coagulandum aptiora, fic fal ammociacus prxfl;at Nitro, Nitrum Sa-
li, Sal Vitriolo.

X I I.

Gemmas faliformi concrefcere modo, à NobiliflSmoBoyle, vali-
dis tum rationibus tum experimentis comprobatum fatis, in quarum
plerifquefibrarumduôtus dumfecantur debere obfervan j fuo id pa-
rum fœlices in inveniendis vel incurii tefl;ati funt damno, difiraétis
duriflimis gemmis artifices : imo vel oculis iidem poflunt obfervari in
farcophago, afl:eriâ, fcifl;o, aliifque ; Imo fibrae palpari feparars in A-
miantho , talco,fpeculari, feleniti. Plura de faxorum in fodinis fitu,
amp; venis metallicis ejus rei peti poflent indicia. Etfi verb quaedamcon-
fufiusaggefl:is particulis informia, minus fuam prodant naturam jux-
ta diótorum analogiam eflTe deducendam, in quibus formandis natura
curiofior, exaârius fuosfequuta efl: typos.

Bnbsp;XIII. Sal

D I S S E R T A T I O M ED I C a
XIII.

Sal mirabilc Glauberi , folito per folutionem amp; evaporationem
modo, in nitriformes cogitur cryftallos, poftquatn duas amp; ampliùs
aqu« partes coagulaverit, quîe m tenues lamellas feparatœ, Arias
primo intuitu facillime praebent dignofcendas, amp; leni calore in taies
faceffunt ; cum autem celebres tum antiqui tum hujus aevi philofo-
phi cylindriacam vel anguillarem aquae particulis tribuant figuram,
Se hoc ipfum tali faveat experimentum : porro cum hoc fal proxi-
mè, inter reliquaomnia, ad petrifici feminii accedat naturam, quod
ex promptâ coagulatione fapore acerbo minus quam reliquorura fa-
lium penetrante , amp; Glauberi patet teftimonio de petrifico propc
Viennam fonte hujufmodi fale fœto : inferre liceat noftrum feminium
fimilis figurae conftare debere particulis, quas hicoblongas, rigidas,
planâ donatis laterum fuperficie ftatuendas patet, quo cum cylindria-
cis aquae particulis in lineâ faltem coire poflint, ad effeflus di6tos
producendos.

XIV.

Statuta didâ aquae figurâ, cum eam videamus in calcinato leni ignc
Alabaftrite, obire hujus feminii ex parte nunc fugati vices, in indu-
cendo priftinam ferè difcontinu® calci duritiem, patet fimilem utriuP-
que parriculis tribui deberi conformationem, quae qualis nam fuerit
proximâ monftrabitur paragrapho. 5. Idem fuadet ratio cur aqu£e
hoc fpiritu petrifico fœtae eandem cum reliquis obtineant cum dia-
phaneitate fluiditatem, aliafque ante coagulationem aquae proprieta-
tes; quod nimirum fimili utraque gaudeant figura , non impediente,
necmaterisefubtilis circum circa motum, nec luminofàe in direârum
per poros tranfitum.

X V.

Cum generica proinde falium figura hoc convenit fernen, quod rigr-
disjoblongisamp;c.diffcrtquod obtufis nonaliquofui acummatislatere
conftetparticulisi hinc nullo guftus fenforium afficit fapore,firmiufque
hae limpliciores coibunt inter fe quam falinas, à quarum compofita ma-r

gis

gis figurâ , majoribus reliftis poris , vel ipfi aquae liber conceditur
aditus. Conveniet idera cura aqueis quod oblongas, difTeret quod in-
fiexiles nec rotundiformes , fed aptiori ad exquifitiorem contadum
figuratas modo habeat partes ; hinc experientiâ tefte vix unquam cura
illis in adeo folidum concrefcere corpus poterit ; ac fi fols cum fibi
quadrent accuratEE, mutuo contadu in petram coëànt hujus feminii
partes : hicque pofterior erit unus lapides producendi modus ; alter
jam explicatus antea, dura nimirum impa£tum cujufvis fere fubjeóti
pofis feminiura, vel excludat, vel in anguftias redigat materiam in
interftitiis motara. Sed jam tempus id fufficiendi copia incalculofos
inonftrafle derivatum, ad hoc anomalum corpus ibi producendum.

XVI.

Segreges hujus ferainii partidulas fic fatis magna in aerevolitarcco-
pia, vel ipfk petrificatorura probant hiftoriae dura docent eas tara con-
frrtas quandoque fuiffe : imo quod continuo ex quibufdam évaporent
locis probat Camerarius, dura narrat, à meridionaliaurâearum tan-
tum deferri nuraerum exChilenfis provinciaemorvtibus , ut intégra:
equitum turmse tum temporis ab earum afflatu in lapideas verfse fint
ftatuas : Idem fuadent in Atmofphîerâ concreti lapides ; imo hujufmo-
digrando, cujus interdum decidus; meminere hiflorias : prseterea lapi-
des è fodinis exemptos friabiles, furaraam acquirere quofdam duri-
tiera, latorais notifliraum, ab aëre derivatis in poros talium hujufmo-
di particulis. Porro cura falibus fcatere atraofphseram notifîimum,
non video cur hoc priva dicatur feminio -, praecipuè cum per motum
detritis vel angulisvelacurainefales, inhocfaceflerepoffintfacilhme;
hase verô deteri poCfeNobihflîmiBoyle probat experimentum, qui
repetitis calcinationefolutioneamp;filtratione, fal tartari magna fui par-
té in infipidam redegit terram 8c diutius continuato labore, maxima
potuiflet. Quod verô tara rara petrificatarum in aère rerum dentur
exerapla, caufa erit, quod confertifïimx ad hoc opusrequirantur ,
quam copiam non nifi rarifTime pauca fuppeditabunt loca; hic enim
cum fluidi conftituant partes ; à materia motâ circum circa neceflario
tenentur feparatas; hinc vix unqnara nifi durapluit in Atraofphäera
concrefcuntlapides: paucas aliter alicujusfubjeàifubingreflie porcs,
vel pelluntur ftatißi i^vel à materiâ motâ comminuentur intus per-
/nbsp;B anbsp;tinaces:

tinaces: finaiitèmdenfioreirrumpantagmine, frigusinducent, duna
ejus non tollunt penitus, fed ex parte tantu-m iufflaminant motum.

XVII.

Sed calculo obnoxii, non tantum ipfi fuam fpirant perniciem , fed
vel ipfa eam alimenta locuplete deferent penu ; cum enim mediate vel
immediate iis tantum vefcamur rebus, quibusaqua ( vel fola vel dum
partes defert apponendas ) dedit incrementum cum nullus abfque hâc
potus, nulla fermentatio, nulla in corpore animato peragi pofiït nu-
tritioj fumma neceffitas maximam ejus requirit copiam, fedcumuna
delato hauriendam feminio hoe veró cuivis in eflTe aqux, quœvis deftil-
lata probat, dum repetito fuper recentem aliquoties labore tophaceum
dabit fedimentum. 2. Cum faxea vel tranfeat, vel è talibus fcaturiat
locis, ibi vel hoe ipfum imbibet, vel à faxis abradendo faciet feminium;
Kirchero tefte, qui filtrata per lapideum pollinem aliquoties aqua,
aliquali etfi rudioripodo naturam in petrificando poterat imitarr.
5. Mariot fréquentés in Afparagis obfervavitarenulas, quas vel aba-
qua delatas, vel potius ibi generatas patet. 4. Quae in argillaceis vel
cretaceis locis proveniunt vina vel aquse, inter extern as .eafque praeci-
puas calculi, ab omnibus, caufas agnofcuntur, ibi enim cum faxea
nondum coiere principia uberior folutorum fuppetit penus ; in corpus
humanummedianteaqua derivandus.

X V I I L

Quae fi debito fermentefcens una cum chylo fanguis receperit, à
materiâ fubtili in minutiasredigentur facile, cum prout diftumfigu-
ratae, ejus parum obfecundent motui : hinc patet cur non univerfim
omnes, nec qui eâdem vixere quadrâ seque calculo fiant obnoxii y pa-
tet cur viris pueri 8c fenes magis obnoxii, in his enim fermentum natu-
ra fatifcente debile ; illi id obruunt voraces : ab eadem caufa deduxe-
rim, cum in quorundam urinis copiofae, in aliorum vix aliquaî con-
crefcant arenuls ; in his exquifitè , in illis ex parte tantum commi-
nuto feminio. Sed nec hoc folo nos natura tutos praeftat prsfidio, curn
enim copiofo fulphure lotium donaverit, hoc impediet, ob incon-
gmum feminii noftri fitum inter hujus ramuiculos, ne mutuo coëat

contaétu;

contadu J unde non nifi mixti corapage in lotio prius refblutâ, petrifî-
cœ inter alias dum feceflum faciunt partes, non denegatô amplius con-
greflu, dabunt arenulas.

X I X.

Debito proinde fanguine deftituto motu,debitum etiam in urina defi-
ciet fulphur; non itaque mirum , fi cum minus comminuta, minus
fuerint difgregata, h£ec mutuo coëunt principia : quod fi utriufque
major fuerit defeftus citius hunc fortita finem;, vel in ipfis renum tubu-
lis,arenulas, vel in pelvi tum has tum calculum dabunt. Sin è contra
tum fulphuris adfit aliquantum , tum circumfiuie partes diutius reti-
neant quem in fanguine haufere motum ; non nifi ultra renum 5c u-
reterum limites, nec nifi ob diutinam nimis urinœ in vefica moram , il-
lius laxatâ compage fuos ibi fortietur effectus feminium ; hinc petenda
ratio, cur magis nephritici audeant fenes; htliiafis vero frequentius
infefta pueris,

X X.

Pollquam autem hae femel in arenas eoiè're atoml, cum impar fitlo-
tium oneri ferendo, nifi prscipitatse excernantur ftatim, circa uretc-
risvel urethrae mutuo cbalefcent initia, exquifitiori longe contaétu,
quam cum matulaî adhasrent parieti, cum multo accuratius hic coi-
tur^quadrent fuperficies, ubi fi diutius hsferit calculus, vel à qui-
bus primum ortum derivavit, eorundem accelTui continuo fuum
debebit incrementumj vel partium fumme fenfilium dum movetur
atterando fibras earum nutritium induit gluten, quod alternatim
jetrefcit appofitura : hinc fi taies rumpantur calcuh , multas exhi-
îebunt laminaruin feries , femper tamen monftrabunt in medio ex
arenulis compadà prima talium initia. Interdnm utroque augentur
modo , 81 talcs proferent frafti , alternatas tum arenarum coalita-
rum tum Lamellarum ftrues. Primum calculi generati modum
primo intuitu cognofcendura offert fal mirabile Glauberi , hujus
enim cryftalli fi vehementiori arenae igne exicentur, continuo fpatuli
agitatîe in grumos facefTent, qui débitas aquîE injedi quantitati fta-
tim in calcuhforraem concrefcent mafl'am, £c ficcompafti reraane-

B 5nbsp;bunî

bunt eoufque, donec fenfim in frigido coagulata qua diflblvuntur
aqua, aliam à vitri parietibus figuram mutuentur.

XXI.

Praecipus; jam concreti calculi differentise, vel à duritie , vel a
colore, vel ab exteriori petendte figura. Durior is fuerit, in quoob
enumeratas antea caufas , major feminis petrifici copia minus com-
minuti coiverit exaótius : mollior è contra. Colorum diverfitas, vel
ab externa ejus apicum coëuntium figura vel ab extfanea una pc-
trificatâ pecenda materia, ut pure , fanguine, glutine Scc. fuper-
ficies varié figurata , vel cafui, vel motui, vel vicinarum partium
fitui debetur ; hinc rotundiores veficae , oblongiores renum excreti
calculi, quidam exaóte pelvis referunt cavitatem quem , impleverc
totam j Etfi vero ingens falis volatilis copia in quovis in fit calculo,
non fubtiliffimus tamen ullius pollen aliqua linguam feriet acrimo-
nià. Eo enim hujus feminii partes falinis apponi neceffe , • conta-
élus exquifiti gratia ; quo hunc impeditura tum angulos tum acu-
mina extequare poflint ; quse cum in ore à falivà non poflint feparari,
nec ob craflStiem intimiores fenfbrii penetrare poros ; non alio hoc
afiîcient fenfu , quam alius quis lapideus pollen.nbsp;'P^

XXII.

Etfi vero à quibufdam haftenus fuerit dubitatum , an morbi in
haereditarium amp; acquifitum divifio, hic etiam locum obtineret ; cum
tamen hic notabilis in fanguine adfit dyfcrafia. Sive femen flratuatur
fermentum à qualibet parte deciduum , five elaboratus folummodo
fanguis, utrolibet modo, cum ipfis vitaeprimordiis, morbum hau-
rietinfans: praecipuè fi parenti calculofx haec debeat mala, is enim
five chylo five fanguine nutriri ftatuendus, fufficientem feminis pe-
trifici admittet copiam, non tantum ad calculum in uno vel altero
loco producendum tandem , fed interdum dum fl:atim petrefcit to-
tus, veram in matre experitur Gorgô : acquifitus tamen cenfen-
dus frequentior , cum frequentius non nifi pofl: partum primae hu-
jus affeftus oriantur caufie , quarum continente fuperius recenfita,
de reliquis quse hanc in aftum deducere poflünt difquerendum
reftat.nbsp;Primis

Primas concodioni imminutas tribuemus ; ab obtufioribus enim
falium fpiculis, non diflbluto débité alimenti nexu, necefTario par-
tium motus inteftinus infequetur minor. Proindeque majorem mi-
nus comminuti feminis petrifici copiam , chylus in fanguinem de-
feret aquofior ; quse alioquin excrementitio invifcata fulphure foras
pelleretur. Secundus fermentationi fanguinis imminutse tribuendus
locus , five noxam luat pr^ecedentis , five cur talis reddatur aliam
agnofcit caufam : ha?c tamen etfi fola multos alios pofiint non ta-
rnen hunc morbum produxerint ; nifi tertio proportionatum huic
feminio vel fulphur vel vifcidum in urina defuerit. Econtra diure-
fis inftituta fortior, fale copiofius praecipitato , dum lotium fuo pri-
vat fulphure, fubtrahendovinculum quo cum aqua uniatur vel fo-
la fufficiet, Alimenta quse fucceffivè hsec caufando mala, tum cal-
culofis cenfentur noxia , turn alios calculis reddunt obnoxios, cum
vulgo fint notiffima, 8c ex antediftis colligi poflunt , hic omitten-
da inftituta fuadet brevitas. Et jam fecundum prsfatam methodum
ratio fymptomatum quas exinde fcaturire folent eft habenda.

XXIV.

Nifi excreta cum lotio copiofius arena , velunaprodiens calculus,
certa fui fecum tulerint indicia , non nifi ex fymptomatum lyndro-
me hujus in renibus aff^eftus petenda conjeftura. Is. i. prodet fe do-
lore fixo gravativo , interdum inter erigendum fatis atroce amp; ex-
cruciante, quje gravativus excitatur fi calculus intra fiphunculosSc
pelvim nidulatur, partim ob nervös paucos per feries pulpamentum
difperfos unde minus fenfus acutie pollent , partim quod conflacce-
fcant, tenfione carentes apta nata ad excitandam in mente doloris
idcam, fiVero calcuh urina torrentein ureteresdeturbentur , dolo-
rem pariunt acerrimum, fubinde mitefcentem, qui acceptus eft fe-
rendus ureteribus in una parte ftriftioribns efformatis, hinc eft dum
forte Lapillus afper amp; rugofus proprio pondéré vel equi currentis
fuccuflione devolvitur in Loca anguftiora , difficuller eludatur,
membranas diftendendo infanda ciet tormina , fi ad fpatium patentius
deveniat induciç çgro prçbentur vulgo dicenti iJod öet tuel Den jcccii

öie

öieï^Scfanfeen/dolor evanefcit, amp; fic per vices excruciantur , repu-
tantes hafi:e intermifilones doloris ac quietis complures arguere cal-
culos , cura aliquando revera uno ac eodem calculo fope nu-
mero inveftentur. 2. Vomitu vel naufea, communicatâ per nervos
ftomacho fpirituum ataxia , ob eorum principii in capite viciniam.
5. Convulfo teftis ob eandem caufam cremaftere. 4. Stupore cru-
ris è direfto , vel quod à majore in renibus calculo mufculi
pfo£E comprimantur ; vel potius quod doloris metu fi moveatur, in
eodem femper femur teneatur fitu. 5'. Alba fine fcdimento urina ,
in huic obnoxiis morbo , certum venturi , cruenta cum grumofa
hypoftafi , certum haerentis calculi indicium tribuendum tum cal-
culorumfcabritiei, tummolimini, hocpafto atteruntiir Sc faucian-
tur vafa fanguinea quse pelvis parietes irrigare confpiciuntur. Imo
cruor non tantum ex hifte vafis emanare poteft cum fide Anatomica
compertum fit ureteres mufculofos variis donatos arteriolis ac venis
ab Hypogaftricis oriundis, quas oculatiflïmus Profeftbr Anatomi-
cus D. D. Drelincurtius fupra Laudatus à fcriptoribus haftenus in-
vifas oculis noftris confpiciendas fubjecit j Hic in vefica tamen non
adeo cognitu fe pr^ebebit difficilem cum tam digitis, quam cathetere
pofljt deprehendi , certa verô utriufque diagnofis , non nifi incer-
tam, tam quoad curam, quam falutem pariet prognofin.

XXV.

Etfi enim plurima in hunc afFeftum dentur remedia , vix aliqua
tamen œgris inter illa dantur , quae vere fuum fortita finem , yerè
talia dici mereantur ; eorum proinde farrago , confufionem paritura
alioquin , in certas dirimenda claflTes , juxta varium in medendo
fcopum ; non fufficiet enim fcivifiTe ea calculofis cenferi proficua-
fi qua ratione juvent nefciatur. Non itaque qusvis quibufvis effl-
pyrico exhibenda ritu ; fed videndum qusenam caufam calculi col-
lant continentem , ipfumque adeo morbum , quxnam remotiores
tantummodo caufas, tandem qusenam maxime urgentia refpiciant
fymptoraata.

Cal-

Calculus fi ob meatus anguftiam non pellatur naturaliter , nec
folerti asgyptiorum rituextrahatur totus, necefle ut vel crudeli per
Ferrum artificio ei paretur exitus , quem aliquoties feliciflîmum me-
mmime vidiflTe imprimis a D.D. Cypriano Amfl:elodami D. D.Groe-
nenveld Londmi, amp; D.D.Smaltzio Lugduni batavorum; Sc para-
centhefis in veficam fi quoque infl:itui debeat arridet methodus ap-
paratus majoris quo diûi artificies utuntur. Utinam verum eflfec
illud famofi Lithotomi Gallici , qui fine ullo apparatu amp; remedio-
rum ufu feftionem inftituit cultello falcato ad latus poerinei Sc
exiguum faltem vulnus infligens , fi prius sger aliquoties ambula-
verit quem infidere jubet , m finu famuli ablque ul a ligatura, pofl;
indit duos digitos in podicem 8c calculum fine ulla vi fenfim acfen-
fim protruditex vefica in collum, quofaftoparacenthefin infl;ituit 8c
asgrum fpatio 7. dierum priftinae reddit valetudini, exemptô calcu-
1Ô, collum yeficx retrudit Sc fic impedit effluxum urinae per vul-
nus; alias etiam calculus vel potius ipfe vel in prima fui principia,
vel in integrales refolutus partes , hoc naturali fibi viam patefaciat
modo : quod ut fiat , ingens Lithontripticorum apparatus hic in
pxihum apud authores folet vocari, fed irr ito con atu, quod omnia
illa fere , ut pofl:ea videbimus, folam tantum Ipedent prophy-
laxin.

XXVII.

Certura quidem efl: aliqua dari corrofiva ut fp. nitri. Salis. Glau-
beri, 6c acetum radicatum quae diflblutoin lagena calculo , anfam
praebuerint tale quid in animato corpore fperandi. Sed id pr3efl:itura
reraedia, necefle ut innoxia partibus, inalterata, debitâ copia ad partes
afFeaaspervenirepoflTint, hsec verô nonnifi diluta, nec nifi defl;ruaâ
qua pollebant figura, dum contrariis obviant falibus eo devenerint :
C^od fi Germani Empyrici,Hannibalis inftar,de quo fertur illum ace-
to rupifle montera (aufu temerario, in veficam injefba calculum for-
te diflblyerint, ca tamen una erofa, pejorem curato morbum intro-
ducent ) cujus rei Barthohnus in fuis aflis funeftum habet exem-
plum. Tutior ergo amp; felicior erit curatio, fi ad hofce fcopos colli-

Cnbsp;memus

memus fc. ut tubuli renura aperiantur,diurefispromoveatur, hâc ta-
men cautelâ, fi renum adfit exulceratio fortiora diuretica fint vitan-
da prxfertim in paroxyfmo, dolores enim augent, fanguinem fit venia
verbo accendunt,atque ventriculonocentiextra paroxyfmum vero-
Renes infarciunt 6c calcuh generationem promovent; cui curandae
egregie potius conducunt therebinthinata 8c tefte Nobiliflimi Boy-
le oleum ipfum, balfamum de copaiva, balfamumfulphuris volatili
fatum, nec non juniperinum, partim ad poros renum aperiendos par-
tim ad meatus urinarios lubricandos amp; acrimoniam urinae demulcen-
dam, quse cum opiatis lubricitantibus vulgo diótis aliifque antifpaf.
niodicis in paroxyfmo omne ferunt punftum.

XXVIII.

Et quoniam calculi ferè femper radicaliter ex ventriculo, ipfius
etiam femper habenda eft ratio ; eoque annitendum , ut alvus fit lu-
brica tum in turn extra paroxyfmum. Hinc omnia laxativa quae
hypochondriacos juvant, juvant etiam nephriticos , omnia carmi-
nativapr^fertim ex chamomill. praepar. quseprofuntcohcis, profunt
etiam nephriticis. In fpecie vero Ufus herbae thee quotidianus prae-
fervat egregie à Calculo 6c Podagra..

XXIX.

Externis inunfla , cum ob vifciditatem poros minime penetrare
poffint , parum etiam allatura fint commodi. Quod vero ha-c tam
celebriain hunc affeftum medicamenta haótenus fuerint aeftimata;
Colicam à fale acriori ortam hujufmodi fknatam remediis i primo
amp; fucceffivè anfam prebuifte credo.

X X X.

Venefeâio hîc validum quoque eft auxilium : Verum hoc cum.
grano falis accipiendum : convenit itaque non nifi pletoricis aliifque.
cacochymicis. i. Quod fanguinem folummodo minuendo, circui-
tum ejus liberiorem reddat ut fc. fanguis licet pori aliquantulum
fint anguftati per eos tamen liberius ac fine impediniento per-

na eare

raeare pofîît. 2. Quod poftquam quantitas fanguinis iniminuta fit,
medicamenta alterantia eo melius Sc efiicatius fuum officium faciant
caufafque proximas auferant. E contra verô fi corpus viribus fit
exhauftum, aut alias quxdam circumftantix illud prohibeant.

X X X L

Chlyfteres, quorum ufus ab initio ftatim morbi Sc in paroxyfmo
egregius eft hoc in cafu quoque à nobis recommendantur , func
enim quafi fomenta , quibus fibrse Renum ac ureterura laxantur,
ut eo melius circulatio promoveatur , Sc calculus ad veficam viam
inveniat apertiorem , fiunt autem ex herbis emollientibus , anody-
nis aliifque. Quibus decoftis tranfcolatifque adduntur olea v. ol.
oliv, chamomel, nucis mofchat. exprefl'. ol. therebinth. Hmpidum
quod in hoc aff^eftu magnarum eft virium. Aliaque ex quibus ra-
tione circumftantiarum varise formula poffunt concinnari.

X X X I L

Vera proinde Lithontriptica , debent fubtilibus rigidis, amp; po-
ns calculi adaptatis conftare particulis, qui intus motse ve£tium inftar
unas ab aliis partes dimovere poflînt. Sed talia inter plantas fere
tantum acria dantur, ut cepe, petrofelinum, faxifragia, apium, perfica-
ria , quam hoe in cafu mihi laudavit Nobiliffimus 6c ExcellentiC-
fimus D. Boyle Londini, hiftoriam referens de viro generofo , qui
beneficio iftius aqus numerofos calculo renum divexatos , ut ita
dicam, elapidaverat. Aliquo proinde utendum artificio , quo in
alterata ad partes affèftas pervenire poflînt, cum è falium volati-
lium naturâ participent : deftillatam talium aquam , [etfi infipida
pene fuerit, fumme tamen calculofis utilem teftatur experientia;
non enim motu per encheirefin introducto, comminuuntur omnes
quibus hae plantje pollent aculei fed plurimi fulphuri invifcati, tum
contrarii cujufvis falis eludunt impetus , tum à motu in fanguine,
8c ab urinx iale, non nifi fuo privabuntur fulphure, quo priorem
nadtifiguram, priores etiam prodant effcdus. Tales aquse (ftri-
ftim claufo vafe ) aflervatae diutius, cum aliqualem recuperent a-
credinem , excuffo à rigidis particulis fulphure laxiori , per con-

C znbsp;tinuum

tinuum in fluido motum , didorum produnc veritatem j Eodem
Tercbinthina exhibita juvabit ritu, ut amp; fales volat.oleoC fix. com
fulpgure quovis elixirati. Lignum nephriticum, Afelli. Omnibus
autem palmam praefert , fill tartari volatile per fc more Boyleano
pra^paratum.

x x x i i 1.

Sed nec dicco minor fperandus efFectus fi Glauberiana methodo
ex diftis plantis infeflus vel balnea parentur , hoc enim modo plus
harum partium Lithontriptica vi pollentium languit^i per patentes
poros communicabitur: vel etiam hypogaftrium ta ibus foveatur fuc-
cis, quo ritu folâ cepecuratum mifcellanea curiofa teftantur, unde
patet quam utilitatem Medicus ex adhibitione fimplicium ad pro-
movendam notitiam materias medicae prafticam , qua; fumme ne-
ceflaria eft , aliquando recipiat. Sic novi ego quendam Rottero-
dami qui, cum calculo veficas torqueretur , exprefle Londinum
petiit ad indulgendum famofiffimo illo antinephritico anglice dau-
cus ALE ex nudis feminibus dauci fa£to atque cum cerevifia te-
nui rite fermentato, fapore gratiflimo ad inftar cerevifiœ Lemonum
Anglice Lemmon bier , hic inquam cum duos menfes ibi hsfiflet,
à calculo liberatus redit , £c Lutum omne quod paulatim ejece-
rat, lecum retulit, jamque optime vivit. Sc Nobiliffimus Boyle
Mercatorem Corcagienfem , qui conqueftus eft de doloribus ne-
phriticis atque exinde emiflione fanguinolentae urinas, adeoutrne-
tueret admodum ne mercaturam dcferere cogeretur , quod neque
equitare ad negotia perficienda , neque ad pafllim unicum perpla-
teas ambulare poflet, nifi inclinato corpore urinam fanguinolentam
emitteret, Deo opitulante-, folo fapone veneto, prope drachmam,
repetita dofi bis terve de die, fi opus foret, in convenienti vehicu-
lo ad facihorem remedii adeoingrati deglutitionem , reftituit; vid.
IL LUST. D. B O Y L E Diflertat. de ufu Medic, fimplicium ,
ejufque rei tam multa proferre poflim alia exempla pafllm à me in
Ànglia obfervata ut admirationem Leftori benevolo procul omni
dubio pariant , fed ne quid prasftantes medici, puto illos qui pom-
pofas formulas amant, in quibus aliquando quidpiam prœfcribitur ,
reipfa valdecompofitum quod uno nomine tamen comprehenditur,

tendens

tendens magis in oftentationem vel utilitatem aliam quam fola-
tium «grorura , hi inqnam ne quid detrimenti inde paterentur ,
profequi hanc rem ulterius nolui , addendo faltim hoe , pace in-'
terea tantorum virorum, quod nemo in univerfijra uti poffit medi-
camento compofito five ponipofo , qui fimphciura vires non accu-
rate prius didicerit. Sed nec minus didis efficax remedium in fa-
le alMi fixo latitare,. fequens fuadebit experimentdm, fi enim a-
qua perficariae à fale Tart. nitrato Sc calce viya deftilletur , repeti-
tis aliquot cohobüs , effi infipidutp plane ftagma prpdierit, id ta-
men calcyloafFufum, ftatim ballas excitabit, amp; in calore corpori
humano analogo, vel ipfas duriores diflblvet laminas ; fed cum ni-
mis f«erit debile , pimis longuna ad hoe requiritur tempus. Novi
ahud fortius huit tamen plane congener menftruum , quod fola in
frigido maceratione , integrum ex lumine compaftum calculum ,
adeo mollem reddidit, ut inftar argillae madidae digitis conteri po-
tuerit : fed m ^ssc alterius perfici queant, improbo labore repeti-
to, amp; quinam'ab illis in corpore humano effbäus fperandus , quae
ulteriori atjfam dedit fcrutinio , fola id docuerit experientia.

I^fifceltu

Mifcelkne^e Artis Medic^e Subfcri-
ptiones L. C. adjeét^e.

A N A T O M I C A.

Hylum ex vaßs laBeis inteßinorum immedia-
te mammis communicari ahßirdißmum eß.

Oßa puhis in partu di^cUe non poffe de-
hifcere defendimus.

Aliquem cultrum devoräffe y, aut pojfe de-
vor are, inconveniens eß Anatomia.

- T H E O R E T I C A.

medicum agit i^arus theoria Medica is male a-

gît.

In fpeculo à fœmina tempore menßruationis infpeBo
maculas oriri chymericum eß , ut ^ venenata ejus na-
tura.

fœminarum menßrua à fola preßone Luna dedu-
cunt , nihil explicant.

PRACTICA.

In morhis curandis , praxique feliciter ahfohenda
rationi magis quam experientia credendum ego exißimo.
Imo ^experientiam vel centum annorum abfque ratione re-
jicimus.

Caufa

Caufa mfammationis ejl angujîatîo pprorum.

Hicce unicus mihifcopus VemfeUionu, fanguinem dt-
minuendi, fedpoteji {ranfjime faltem) accedere fangui-
nis infpeBio.

Si purgationis ^ VenafeBionis indices fint, femper
venafeBionem pramittimm.

C H Y M I C A.

Nullum agnofcimus peviculum à chymicalihus rite pa-
ratis y opportuno tempore prafcriptis ^ jufla doft exhi-
bitis.

Omnia qua in igne fixa funt non funt fixa in mjlro
corpore.

Omnis refolutio philofophica ft ope fermentationi s.

Deflillationes ahfque furnis fieri poffunt.

Vitrorum Lutatio fupervacanea eflfivitra adhiheantuVy.
quorum orificia polit a fuerint.

C H I R U R G I C A.

In verâ notitiâ Anatomîts, ^ dexteritate manmm
pracipua pars Chirurgice confifiit.

In cancro non folummodo pars emortua fed fana
eultro refecanda.

In vuhere quo ofcula filamentorum difciforum magis
tangunt partes diverfas, cognatas, non vero eafdem^
quihus junUafuerunt, ea major erit cicatrix.
FINIS.

Bxcèlknits Eruditionis Jngeniiqut

V I R O
JOHANNI PHILIPPO MOTZlO,

Tro fummis Artis Machaonia Honoribus in S^kn-
didifftma, qudVltraje^ti eß, Academiacon-
fequendts, ^^ CALCULO HUMA-
NO non erudite minus quam
dextrè diferenti.

N Tereti Lapidum cumulos quxrentibus obftant

Sors , inimica quies , irritus hincque labor i
Sed TIBI de Tereti pellenti corpore Saxa
Cedit Apolline^ Splendidus Artis Honor.
Scilice;t ihfeftam numerofâ cufpide Prolem

Auxilium Miferis , ejiciendo paras.
Non Stygias extollis aquas , non Martia Tela,

Sed miti irtimittem difcutis Arte Luém.
Dura mores, prasfrafta domas, Adamantina rumpis

Fit tenero fimilis Saxea Troja folo.
Hinc tua marntoreis infertur Gloria Saxis

Teque colunt lapides , quos procul elTe jubes.

lt;tAmmtiamp; declarande gratia ita gratulahmdus
afurgk

NICOLAUS SERUPIUS, Danus.

Cla-

Ctarljpmo Fquot; I R O

JOHANNI PHILIPPO

M O T Z I O,

Supremam in Medicina Lauream meritofque
dudum honores.

ita gratulatur

\0n eß SîfyphÎMm, quod vohis peBore Saxum,
Dent at os lapides dum removendo moves,
^in tua ßc potius fublimi digna Trophaô
Gloria fplendefcit, foUieitufyuè lahor.
Nmpè hoc eß validum , quo Culmina rumpis , acetum

Artihus Hmnihalis, quo Cleopatra luis.
Vrodeat érgo dies mveïs ßgnata lapillis,
Et tua duleifono murmure geßa canat.

Christophorus de Hemmer^

Danus,

VIRO

riRO NohiUJ/tmo juxtaVoUiJftmo
Domino

D. JOHANNI PHILIPPO

M O T Z I O,

MEDICO amp; CHYMICO è paucis

Tro fummis in Arte Machaonicâ Honoribus ac Trivilegiis
in Almâ VltrajeBi ad Rhenum Academiâ Confequen-
dis ^ de CALCULO HUMANO eniditè non
minus quàm folidè difputantij inflgnumami-
citia haud fucata has ducit lineas

Am fatis eflè putas tacitas tenuiflè tenebras,
Et latitans dodum confuluiflè Xóyss.
Nunc dum promeritos dudum jam carpis honores.

En 1 latebras linquis. Grator AMICE, tibi
Grator, AMICE, tibi, vigilis tua fomnia mentis
^terni pariunt Nominis augurium.

HENRICUS ARNOLDUS PFORRIUS
R. C.